HERBERT GEORGE WELLS

SKRADZIONE CIAŁO

WYBÓR NOWEL
PRZEKŁAD WITOLDA KINDLERA
WYDAWNICTWO LUDWIKA FISZERA, WARSZAWA
SKRADZIONE CIAŁO
Pan Bessel był jednym z głównych udziałowców firmy „Bessel, Hard Brown”, z Saint 
Paul’s Churchyard i od wielu już lat znany był w kołach, interesujących się 
zagadnieniami 
psychicznemi, jako badacz sumienny i obdarzony szerokim umysłem. Pan Bessel żył 
w 
celibacie i, zamiast zamieszkiwać na jednem z przedmieść, jak to czyni każdy 
porządny 
kupiec z City, miał swą siedzibę na Albany, w pobliżu Piccadilly. Roznamiętniały 
go 
szczególnie zagadnienia przekazywania myśli na odległość oraz możliwości zjaw 
ludzi 
żywych; w listopadzie 1896 r. zaczął przeto, pospołu z p. Vinceyem ze Staple 
Inn, szereg 
doświadczeń nad rzekomą możliwością wywołania, jedynie wysiłkiem własnej woli, 
zjawy 
samego siebie w przestrzeni.
Doświadczenia swe urządzili w sposób następujący: o godzinie zawczasu ustalonej 
p. 
Bessel winien był się zamknąć w jednym z pokojów swego mieszkania na Albany, zaś 
p. 
Vincey w swoim gabinecie na Staple Inn; następnie każdy z nich miał skierować, 
(w sposób 
możliwie stanowczy, myśl swoją w stronę drugiego. P. Bessel, który doszedł do 
mistrzostwa 
w sztuce autohypnozy, usiłował początkowo, o ile tylko mógł, najprzód się 
zahypnotyzować, 
a potem przerzucić się, jako „widmo istoty żywej”, poprzez dwumilową niemal 
odległość, 
dzielącą go od p. Vinceya. Przez kilka wieczorów próby ich nie doprowadziły do 
żadnego 
zadawalniającego wyniku. Lecz za piątym czy szóstym razem, p. Vincey ujrzał 
naprawdę, czy 
też wyobraził sobie, że widział zjawę p. Bessela w pokoju. Oświadczył on, że 
zjawa, choć 
bardzo krótkotrwała, była nader żywa i wyraźna: zdążył zauważyć, że twarz p. 
Bessela była 
blada, o niespokojnym wyrazie, oraz, że czupryna jego była w nieładzie. Przez 
chwilę p. 
Vincey, chociaż oczekiwał tego fenomenu, był zbyt zadziwiony, aby przemówić, czy 
poruszyć się, i, niemal natychmiast, wydało mu się, że cień rzucił na niego 
przez ramię 
ukośne spojrzenie i zniknął niepostrzeżenie.
Było umówione, że wszelkie pojawienia się widma będzie się usiłowało 
fotografować; lecz 
p. Vinceyowi zabrakło należytej przytomności umysłu, by pochwycić aparat, 
przygotowany 
na stole. Gdy to uczynił, było już zbyt późno. Jednakże ogromnie podniecony 
powodzeniem, 
zanotował ściśle godzinę i zatrzymał przejeżdżający ,,cab”, aby niezwłocznie 
udać się do 
Albany, celem powiadomienia p. Bessela o tym wyniku.
Przybywszy na miejsce, ze zdziwieniem zauważył, że zewnętrzne drzwi były 
otwarte, a 
oświetlone wnętrze mieszkania znajdowało się w niesłychanym nieładzie. Na 
podłodze walała 
się rozbita butelka od wina szampańskiego; szyjka jej odpadła prawdopodobnie, 
potrącając 
kałamarz, stojący na biurku, około którego też pozostała. Ośmiokątny stolik, na 
którym stała 
zwykle statuetka z bronzu i leżało kilkanaście ulubionych książek, został 
gwałtownie 
wywrócony. Na obiciu ścian znać było ślady palców, poplamionych atramentem, 
które, 
zdawało się, dokonały tego po prostu dla przyjemności splamienia niepokalanej 
dotąd tapety. 
Lekka kotara perska została zerwana siłą i rzucona w ogień, gdzie tliła się, 
zatruwając 
powietrze. Wszędzie panował najdziwniejszy nieład. P. Vincey, który przybył w 
przekonaniu, 
że znajdzie swego przyjaciela, oczekującego1 go spokojnie w fotelu, z trudnością 
wierzył 
swym oczom i stał w osłupieniu, zastanawiając się nad niespodzianym widokiem.
I nagle, w niejasnem przeczuciu nieszczęścia, udał się do odźwiernego.
— Gdzie jest p. Bessel? — zapytał. Wszystkie meble w jego pokoju są połamane.
Odźwierny nie odpowiedział nic, lecz udał się niezwłocznie do mieszkania p. 
Bessela, aby 
stwierdzić, co się dzieje na miejscu.
— Rozumiem teraz! — rzekł, obrzucając spojrzeniem całe pobojowisko. — Nie 
wiedziałem o tem. P. Bessel wyszedł. On oszalał.
I zaczął opowiadać, że przed półgodziną, to znaczy w chwili pojawienia się zjawy 
p. 
Bessela w gabinecie p. Vinceya, lokator jego wypadł na ulicę bez kapelusza, z 
włosem 
zjeżonym i stracono go z oczu za rogiem Bondi Street.
— …A kiedy mnie mijał, — ciągnął dalej odźwierny, — śmiał się… jakimś 
konwulsyjnym śmiechem, miał otwarte usta i błędne oczy… mówię panu, że mnie 
przestraszył… niech pan patrzy, ot, tak… I naśladując śmiech pana Bessela, 
odźwierny 
wykrzywił się okropnie, co bynamniej nie było uspokajającem.
— …Gestykulował, a palce miał skurczone i zaciśnięte… ot, tak. I powtarzał 
głuchym i 
zdławionym głosem: życie! życie!.,, tylko to słowo: życie!
— No, no, no! — zaczął p. Vincey, — no, no, no! Z osłupienia nie mógł powiedzieć 
nic 
więcej.
Od odźwiernego odwracał się ku pokojowi, i od pokoju ku odźwiernemu, bardzo 
poważnie 
zafrasowany. Rozmowa ich nie posunęła się poza przypuszczenie, że prawdopodobnie 
p. 
Bessel niedługo powróci i wyjaśni, co się z nim zdarzyło.
— Może to był tylko gwałtowny ból zębów, — rzekł odźwierny, — nagły atak szału, 
który 
ogarnął go od razu i pozbawił rozumu. Mnie samemu, w podobnych chwilach, 
zdarzało się 
rozbijać rozmaite rzeczy…
Lecz po chwili namysłu dodał:
— Ale, gdyby to było tylko to, dlaczego w takim razie, przechodząc koło mnie, 
miałby 
krzyczeć: życie! życie!
P. Vincey, podobnie jak on, nie mógł tego wytłumaczyć.
P. Bessel nie powracał; wreszcie, spojrzawszy raz jeszcze zasmuconem okiem na 
okropny 
nieład, p. Vincey napisał kilka słów na kawałku papieru, pozostawił go w 
widocznem miejscu 
na biurku i powrócił w bardzo przygnębionym stanie ducha do własnego mieszkania 
na Staple 
Inn. Sprawa ta wywierała na nim przykre wrażenie; nie wiedział, jak wytłómaczyć 
postępowanie p. Bessela. Spróbował czytać, lecz na próżno; wyszedł więc na 
miasto z 
zamiarem zrobienia krótkiego spaceru, i był tak roztargniony, że o mało nie 
wpadł pod 
tramwaj na rogu Chancery Lane. W końcu położył się do łóżka przeszło o godzinę 
wcześniej, 
niż miał we zwyczaju. Przez dłuższy czas nie mógł zasnąć, prześladowany 
wspomnieniem 
ziejącego niepokojem zamieszania, w jakiem zastał mieszkanie p. Bessela. A kiedy 
wreszcie 
zasnął nerwowym, nierównym snem, ukazały mu się niemal natychmiast widzenia, 
bardzo 
wyraźne i wprost zatrważające.
Ujrzał mianowicie p. Bessela, z twarzą bladą i wykrzywioną, gestykulującego na 
podobieństwo szaleńca. Niewypowiedziany strach, w pomieszaniu z jakimś błagalnym 
wyrazem, malował się na jego twarzy. P. Vinceyowi zdawało się, że słyszy głos 
swego 
przyjaciela, wzywającego go tonem pełnym rozpaczy, choć wówczas wydało mu się to 
złudzeniem. Lecz nawet po obudzeniu zachował bardzo żywe wrażenie tego snu. 
Siedział w 
ciemnościach, ogarnięty drżeniem, pełen dziwnej, nieokreślonej trwogi przed 
nieznanem, 
którą sny budzą nawet w najdzielniejszych ludziach, Po dłuższym czasie jednak 
otrząsnął się, 
obrócił na drugi bok i zasnął, ale ten sam sen powrócił z jeszcze większą 
wyrazistością.
Obudził się ponownie już z całkowitą pewnością, że p. Bessel znajduje się w 
wielkiem 
niebezpieczeństwie i wzywa pomocy. Dalszy sen był już niemożliwym. P. Vincey był 
zupełnie przekonanym, że jego przyjacielowi grozi jakieś okropne nieszczęście. 
Przez chwilę 
usiłował nadaremno zwalczyć to przeczucie, lecz w końcu poddał się jemu. Wbrew 
głosowi 
rozsądku wstał, zapalił światło, ubrał się i wyszedł na ulice, opustoszałe o tej 
porze. Spotkał 
jedynie paru policjantów oraz wózki dzienników porannych. Poszedł w kierunku 
Vigo Street, 
aby się dowiedzieć, czy p. Bessel powrócił.
Nie doszedł tam jednak. Gdy przechodził około Long Acre, jakieś podświadome 
wrażenie 
skierowało go do Covent Garden, który zaczynał się budzić do swej nocnej 
działalności. 
Ujrzał przed sobą hale, z dziwacznemi kontrastami żółtego światła oraz czarnego, 
ruchliwego 
tłumu. Nagle posłyszał krzyki: jakiś osobnik wybiegł z za węgła i zbliżał się 
szybko ku 
niemu. Poznał natychmiast p. Bessela, lecz p. Bessela zmienionego, z gołą głową, 
rozczochranym włosem, zerwanym kołnierzykiem i ściągniętemi ustami, wywijającego 
laską, 
trzymaną mocno w ręku. Biegł bardzo szybko, zręcznemi krokami i po chwili 
znalazł się tuż 
obok p. Vinceya.
Bessel! — zakrzyknął Vincey.
Uciekający zdawał się nie poznawać ani swego nazwiska, ani p, Vinceya. 
Natomiast, 
trzymaną w ręku laską uderzył silnie swego przyjaciela, trafiając go w twarz, 
między oczy. P. 
Vincey, ogłuszony i zdumiony, zachwiał się, stracił równowagę i zwalił ciężko na 
chodnik. 
Gdy padał, zdawało mu się, że p. Bessel przeskoczył przez niego i pobiegł dalej. 
Kiedy 
otworzył oczy, napastnik już zniknął, a w po goni za szaleńcem biegł policjant 
oraz kilku 
przekupniów i handlarzy.
Przy pomocy kilku przechodniów — gdyż ulica szybko napełniała się ludźmi — p. 
Vincey 
powstał. W tej chwili otoczyła go grupa ciekawych, oglądając jego ranę. 
Kilkanaście głosów 
usiłowało go uspokoić co do jego stanu i opowiadało mu o postępkach „szaleńca”, 
jak 
nazywali p. Bessela. Wpadł om nagle na środek rynku, wyjąc: „życie, życie”, 
bijąc na prawo i 
na lewo okrwawioną laską, tańcząc i wybuchając śmiechem przy każdem uderzeniu. 
Jakiś 
młodzieniec i dwie kobiety miały rozbite głowy; poza tem szaleniec złamał rękę 
handlarzowi 
warzyw i jednem uderzeniem laski zabił jakieś dziecko; postawa jego była tak 
groźna i 
zdecydowana, że przez pewien czas wszyscy uciekali przed nim w popłochu. 
Wreszcie rzucił 
się na kramik mleczarski, porwał stamtąd lampę naftową, rzucił ją przez okno do 
biura 
pocztowego i umknął, śmiejąc się dziko, obaliwszy jednego z policjantów, który 
odważył się 
stawić mu czoło.
Pierwszym odruchem p. Vinceya było, oczywiście rzucić się również w pogoń za 
swoim 
przyjacielem, aby, o ile możności, uchronić go przed zemstą rozwścieczonego 
tłumu. Ale czuł 
się zbyt ociężałym; uderzenie ogłuszyło go napoły i, kiedy wahał się jeszcze, 
rozeszła się 
wieść, że p. Bessel zdołał ujść przed pościgiem. Początkowo p. Vincey nie chciał 
temu 
wierzyć; lecz jednogłośność wszystkich opowiadających oraz rychły, uroczysty 
powrót 
dwóch policjantów z próżnemi rękami, przekonały go. Po kilku pozbawionych 
związku 
zapytaniach, udał się w stronę Staple Inn, zasłaniając chustką zbolały i 
opuchnięty nos.
Był oburzony, zatrwożony i pełen wahania. Wydawało mu się niewątpliwem, że p. 
Bessel 
dostał nagłego ataku ostrej furji podczas swego doświadczenia nad przekazywaniem 
myśli, 
lecz ukazanie się jego zjawy, z twarzą pobladłą i smutną, było zagadnieniem 
nierozwiązalnem. Męczył się nadaremnie aby znaleźć jakieś wyjaśnienie. Wreszcie 
doszedł 
do wniosku, że nie tylko umysł p. Bessela, ale i cały porządek rzeczy został 
wytrącony z 
równowagi. Nie wiedział zupełnie co czynić. Zamknął się starannie w pokoju, 
zapalił piecyk 
gazowy, i, obawiając się nowych okropnych snów, nie położył się do łóżka, lecz 
aż do świtu 
siedział, zmieniając kompresy na puchnącym coraz bardziej nosie, lub trzymając 
książki 
przed oczami i zmuszając się nadaremno do czytania. Przez cały ten czas miał 
niezwykłe 
wrażenie, że p. Bessel usiłował ciągle do niego przemówić, ale nie chciał się 
temu poddawać. 
O świcie zmęczenie fizyczne wzięło górę; położył się i nareszcie zasnął, nie 
zważając na sny. 
Wstał późno, źle wypoczęty, niespokojny i cierpiący poważnie z powodu swej rany. 
Dzienniki poranne nie zawierały żadnej wzmianki o szaleństwie p. Bessela; 
zdarzyło się to 
już zbyt późno w nocy. Niepokój p. Vinceya, podsycany jeszcze przez, gorączkę, 
spowodowaną przez ranę, stał się w końcu nie do zniesienia, przeto1, po nowej, 
bezpożytecznej wizycie na Albany, p, Vincey udał się na Saint–Paul’s Churchyard, 
aby 
zobaczyć się z p. Hartem, wspólnikiem p. Bessela i jakoby najlepszym jego 
przyjacielem.
Był bardzo zdziwiony, dowiadując się, że p. Hart, chociaż nic nie wiedział o 
sprawie, był 
również pod wrażeniem takiej samej wizyty, jaka jego zatrwożyła — wizyty p. 
Bessela, 
bladego, rozczochranego i przy pomocy gestów błagającego o ratunek. Taki 
przynajmniej 
sens p. Hart uważał za stosowne przypisywać mimice p. Bessela.
— Zamierzałem właśnie wyjść, aby go odwiedzić, kiedy oznajmiono mi pańską 
wizytę, — 
rzekł p. Hart. — Byłem zupełnie pewny, że zdarzył mu się jakiś wypadek.
W rezultacie narady obaj gentlemani postanowili udać się na Scotland Yard, aby 
tam 
zasięgnąć wiadomości o zaginionym przyjacielu.
— On w końcu się uspokoi, — zakończył rozmowę p. Hart. — Zbraknie mu sił, aby 
dłużej 
biec tak szybko.
Ale policja nie zdołała pochwycić p. Bessela ani szalejącego, ani uspokojonego. 
Potwierdzono tylko wypadki nocy ubiegłej, które p. Vincey już znał, i dodano do 
nich nowe 
szczegóły, niektóre nawet o znacznie poważniejszym wybitych witryn sklepowych 
wzdłuż 
Tottenham Gourt Road, napad na policjanta na Hampstead Road i ohydny zamach na 
jakąś 
kobietę. Wszystko to zostało dokonane między godz, 12.30 a 1.45 rano, w którym 
to 
przeciągu czasu policja była jeszcze na śladach szaleńca. Prawdę mówiąc, policja 
szła wślad 
za nim już od chwili opuszczenia domu, t. j. od godz. 9.30 wieczorem. W 
ostatniej godzinie, 
mniej więcej od godz. 1–ej, szaleniec włóczył się po całym Londynie, wymykając 
się z 
zadziwiającą zręcznością wszystkim tym, którzy próbowali go zaaresztować, lub 
zatrzymać.
Lecz po godz. 1.45 gdzieś zniknął. Do tej chwili liczba świadków jego szaleństw 
była 
wprost niezliczona. Całe grupy ludzi widziały go, uciekały przed nim, lub 
ścigały go, a 
potem, nagle, nie wiedziano już nic więcej. O godz. 1.45 widziano go, biegnącego 
po Euston 
Road w kierunku Baker Street i wymachującego bidonem z płonącym olejem 
rzepakowym; 
czasami zatrzymywał się, miotając płomienne bryzgi w otwarte okna parterowe. Ale 
żaden z 
policjantów, pełniących służbę na Euston Road, poza Muzeum Figur Woskowych, ani 
żaden a 
tych, którzy stali na posterunku na przyległych ulicach, przez które musiałby 
przechodzić, 
opuszczając Euston Road, nie zauważył go. Niespodziewanie zniknął. Żaden z jego 
późniejszych kroków i postępków nie został wykryty, pomimo najusilniejszych 
poszukiwań.
Nowy, nieprzewidziany niepokój zwiększał dotychczasowe udręki p. Vinceya. 
Pocieszył 
się już bardzo zapewnieniem p. Harta, że ich przyjaciel musi niebawem uśmierzyć 
swe 
szaleństwo; zapewnienie to uciszyło wszystkie jego wewnętrzne troski.
Lecz każdy nowy fakt zdawał się dorzucać nowe niemożliwości do całości, która i 
tak już 
przekraczała granice rzeczy dopuszczalnych. P. Vincey doszedł do tego, że począł 
się 
zastanawiać, czy własna świadomość nie wypłatała mu jakiegoś figla i czy 
najmniej doniosły 
z tych wypadków mógł się rzeczywiście zdarzyć. Po południu udał się na 
poszukiwania p. 
Harta, aby pozbyć się nieznośnego brzemienia, jakie obciążało mu umysł. Znalazł 
go przy 
naradzie ze słynnym detektywem, który podejmował się odszukać zaginionego.
Przez cały ten dzień i całą noc następną p. Be — sel wymykał się najbardziej 
energicznym 
i nieustającym poszukiwaniom. Ze swej strony p. Vincey nie mógł się pozbyć 
wrażenia, że 
przyjaciel jego znajdował się poza nim i starał się usilnie zwrócić jego uwagę. 
W ciągu nocy 
twarz p. Bessela, zalana łzami i pełna trwogi, prześladowała p. Vinceya we śnie. 
I przy 
każdem pojawieniu się jego, widać było dokoła jakieś inne twarze, niewyraźne, 
lecz 
złowrogie, które zdawały się go dręczyć.
Nazajutrz, w niedzielę, p. Vincey przypomniał sobie zadziwiające rzeczy, jakie 
opowiadano o Mrs. Bullock, — medjum, które podówczas zwracało na siebie uwagę 
całego 
Londynu. Postanowił udać się do niej o poradę. Zamieszkiwała ona w domu dr. 
Wilsona 
Pageta, sławnego badacza, i p. Vincey, chociaż nie znał przedtem tego 
gentlemana, udał się 
do niego natychmiast, z zamiarem odwołania się do jego pomocy. Lecz zaledwie 
wspomniał 
nazwisko p. Bessela, gdy dr. Paget mu przerwał:
— Wczoraj wieczorem, już przy końcu seansu, — rzekł, — otrzymaliśmy 
zawiadomienie.
Wyszedł z pokoju i powrócił z tabliczką, na której kilka słów było napisane 
charakterem 
wprawdzie niepewnym i drżącym, jednakże niewątpliwie charakterem p. Bessela.
— Jak pan to otrzymał? — zapytał p. Vincey. — Czyżby?…
— Otrzymaliśmy to wczoraj wieczorem, — odparł dr. Paget.
Częstokrotnie przerywany przez p. Vinceya, dr. Paget opowiedział, w jaki sposób 
te kilka 
słów znalazło się w jego posiadaniu. Podczas seansów, jak się zdaje, mrs. 
Bullock zapada w 
stan kataleptyczny, w którym oczy jej są dziwnie wywrócone pod powiekami, a 
ciało 
sztywnieje; zaczyna wówczas szybko mówić, zwykle nieswoim głosem. W tej samej 
chwili 
ręka, albo nawet obie ręce odzyskują swą władzę, i przy pomocy tabliczek i 
ołówków piszą 
jednocześnie rzeczy zupełnie niezależne od potoku słów, który nie przestaje 
płynąć z jej ust. 
Uważana jest ogólnie za medjum daleko ciekawsze od słynnej mrs. Piper. I oto 
właśnie tego 
rodzaju pismo, nakreślone przez lewą rękę medjum, p. Vincey miał przed sobą 
Składało się 
ono z ośmiu słów bez związku: „Geor
<=17 — 18 =>
nagle, spostrzegłem, że jestem poza moim ciałem… Widziałem koło siebie mój 
kształt 
doczesny, w którym mnie już na pewno nie było, ze zwisającemi ramionami i głową 
pochyloną ku piersi.
Nic nie może wzruszyć jego pewności co do tego oddzielenia się. Opisuje w sposób 
spokojny i banalny nowe wrażenie, jakie odczuwał. Czuł, że stał się 
nieuchwytnym, czego się 
spodziewał, nie przypuszczał jednak, że mieć będzie taki wielkie rozmiary. Tak 
mu się 
przynajmniej zdawało,
— Byłem wielkim obłokiem, jeśli tak mogę się wyrazić, zaczepionym o własne 
ciało. 
Wydało mi się początkowo, że odkryłem jakby większe własne ja, którego świadoma 
istota 
mego mózgu była tylko drobną cząstką, Ujrzałem Albany, Piccadilly i Regent 
Street oraz 
domy, bardzo małe, bardzo błyszczące, jak niewielkie miasteczko, oglądane z 
balonu. Od 
czasu do czasu jakieś kształty nieokreślone, rozciągające się pode mną, jak 
smugi dymu 
przesłaniały trochę pole widzenia, ale początkowo zwracałem na to mało uwagi. Co 
mnie 
zadziwiło najwięcej i co mnie dziwi dotychczas, to to, że widziałem wyraźnie 
wnętrza 
domów, pokoje, mieszkania, równie dokładnie jak ulice. Widziałem ludzi jedzących 
obiad i 
rozmawiających, grających w bilard, pijących, w restauracjach, hotelach i innych 
natłoczonych miejscach rozrywki tego świata. Zdawało mi się, że oglądam wnętrze 
szklanego 
ula.
Takie są własne słowa p. Bessela, zanotowane kiedy opowiadał mi on swą przygodę.
Nie myśląc już o Vinceyu, zajął się przez chwilę obserwacją. Popychany 
ciekawością, jak 
mówił, pochylił się i przy pomocy jakoby mglistego ramienia, które posiadał, 
spróbował 
dotknąć człowieka, przechodzącego przez Vigo Street. Lecz nie mógł tego dopiąć, 
chociaż 
jego palec zdawał się przeszywać tego człowieka. Coś uniemożliwiało zetknięcie; 
lecz trudno 
mu opisać ściśle co to było. Porównywał tę przeszkodę do płytki szklanej.
— Miałem wrażenie, — mówił — jakie musi mieć mały kociak, kiedy chce A)tknąć 
swego 
obrazu w lustrze.
Wielokrotnie, za każdym razem, kiedy słyszałem opowiadanie p. Bessela o jego 
przygodzie, posługiwał się on tem porównaniem do płytki szklanej. Jednakże nie 
było to 
porównanie zupełnie ścisłe, gdyż, jak to czytelnik niebawem zobaczy, istniały 
pewne przerwy 
w tym oporze na ogół nieprzezwyciężalnym, które umożliwiały ponowne 
przekroczenie 
przegrody, oddzielającej od świata materjalnego. Ale, rzecz prosta, jest bardzo 
trudno wyrazić 
w języku codziennego życia podobne, nie mające precedensu wrażenia.
Jedna okoliczność uderzyła p. Bessela od razu i była dlań nieznośną przez cały 
czas: była 
to cisza otaczającego go środowiska; znajdował się w świecie milczącym.
Początkowo stan umysłu p. Bessela charakteryzował się pozbawionem wzruszenia 
zdziwieniem; myśl jego była przede wszystkiem zajęta pytaniem, w jakiem miejscu 
mógł się 
wtedy znajdować. Był poza swem ciałem — w każdym razie poza ciałem materjalnem — 
lecz 
to nie było wszystko. Sądzi on, a ja również skłonny jestem podzielać jego 
mniemanie, że 
znajdował się gdzieś poza przestrzenią taką, jak my ją sobie wyobrażamy. Przez 
gwałtowny 
wysiłek woli przeszedł do świata, znajdującego się poza naszym światem, świata 
niepojętego, 
a jednak tak bliskiego i tak dziwnie złączonego z naszym, że wszystkie rzeczy 
tej ziemi są 
zewnętrznie i wewnętrznie wyraźnie dla tego świata widoczne. Przez dłuższy czas, 
jak mu się 
zdaje, myśl ta zaprzątała jego umysł, z wykluczeniem wszelkiej innej. Wreszcie 
przypomniał 
sobie, co było umówione z p, Vinceyem i pomyślał, że niezwykły ten eksperyment 
mógł być 
tylko początkiem dziwów, mających wyniknąć z ich wzajemnego zobowiązania.
Zwrócił tedy swą myśl ku środkom lokomocji, jakiemi mogło rozporządzać jego nowe 
ciało. Z początku nie był zdolnym całkowicie się oderwać od swej powłoki 
ziemskiej; jego 
mglisty kształt, nowy dlań i dziwny, zakołysał się, sprężył, rozciągnął, zwinął, 
skręcił się w 
wysiłku, aby się uwolnić, poczem nagle więzy, które go zatrzymywały, zerwały 
się. Przez 
chwilę wszystko przesłoniły mu jakoby wirujące sferycznie ciemne opary; potem 
spowijający 
go tuman został rozdarty i p. Bessel ujrzał, jak bezwładne jego ciało pochyliło 
się, głowa 
zakołysała się z jednego boku na drugi, sam zaś poczuł, iż posuwa się szybko, na 
podobieństwo wielkiego obłoku, w jakiejś fantastycznej krainie, w której panował 
niewyraźny mrok i pod którą rozciągała się, oglądana jakby z lotu ptaka, 
świetlna plama 
Londynu.
Niebawem zauważył, że unoszące się dokoła niego opary były zupełnie czem innem; 
i 
zuchwała radość, jaką odczuwał z tej pierwszej próby, zamieniła się w trwogę, 
ujrzał bowiem, 
zrazu niewyraźnie, potem coraz dokładniej, że otaczały go ludzkie twarze, że w 
każdym 
zwoju, każdem skłębieniu tych rzekomych obłoków widniała twarz, i jaka twarz! 
Oblicza 
przezroczyste, utworzone jakby z dymku, oblicza, podobne do tych, które ukazują 
się 
śpiącemu i patrzą nań z dziwną a nieznośną stałością w godzinach złych snów. 
Oczy złe i 
pożądliwe, pełne ciekawości i pragnienia, zmarszczone złowrogo brwi, wykrzywione 
wargi… 
Niewidoczne niemal ręce chwytały przesuwającego się obok p. Bessela, gdy reszta 
korpusu 
była tylko ruchomą smugą mroku. Ani jedno słowo, ani jeden dźwięk nie dobywał 
się z ust, 
które zdawały się krzyczeć. Widma te tłoczyły się dokoła p. Bessela wśród 
osłupiającej ciszy; 
swobodnie przesuwały się poprzez niejasną mgłę, tworzącą jego ciało i w coraz 
większej 
liczbie grupowały się dokoła niego. A mglisty p. Bessel, teraz już zdjęty 
przerażeniem, 
posuwał się w niepokojącej ciszy wśród mnóstwa ruchliwych rąk i ciekawych oczu.
Twarze te były tak nieludzkie, a badawcze spojrzenia i nieokreślone, lecz 
drapieżne gesty 
tak złowrogie, że p. Besselowi nie przyszło nawet na myśl nawiązywać jakieś 
stosunki z temi 
ruchomemi kształtami. Były to, jak się zdawało, widma idjotów, istoty o 
daremnych 
pragnieniach, poronione i pozbawione radości życia; tylko wyrazy ich twarzy i 
gesty 
świadczyły o ich gorącej żądzy życia, żądzy, która pozostawała jedyną nicią, 
łączącą je z 
istnieniem.
Należy oddać sprawiedliwość p. Besselowi: pośród rojowiska tych złych duchów 
miał 
jeszcze dość siły, aby pomyśleć o p. Vinceyu. Zrobił gwałtowny wysiłek woli i 
znalazł się, 
sam nie wiedząc jak, ponad Staple Inn, gdzie zobaczył swego przyjaciela, 
siedzącego przy 
kominku, na fotelu; na jego twarzy malował się wyraz skupienia i baczności.
Dokoła p. Vinceya, jak zresztą dokoła wszystkiego co żyje i oddycha, p. Bessel 
zauważył 
nowe mnóstwo tych niemych i bezsilnych cieni, dyszących żądzą i pragnieniem, 
szukających 
jakiegokolwiek sposobu przeniknięcia do życia.
Przez chwilę p, Bessel usiłował nadaremnie zwrócić uwagę przyjaciela. Stawał 
przed jego 
oczyma, poruszał różne przedmioty w pokoju i próbował go dotknąć. Ale p. Vincey 
trwał w 
nieruchomości i ciągle jeszcze nie zdawał sobie sprawy z tak bliskiej obecności 
przyjaciela. 
Dziwna przeszkoda, którą p. Bessel porównywał do płytki szklanej, dzieliła ich 
uporczywie.
Wreszcie p. Bessel uczynił rozpaczliwą próbę. Wiemy w jak niezwykły sposób mógł 
on 
widzieć nie tylko zewnętrzny kształt człowieka tak, jak my go widzimy, lecz 
także i jego 
wnętrze. Wyciągnął swą mglistą rękę i przesunął, jak mu się zdawało, 
nieuchwytne, ciemne 
palce poprzez nieuważny mózg przyjaciela.
Wówczas p. Vincey zadrżał nagle, jak człowiek przywołujący rozproszoną uwagę, a 
p. 
Besselowi wydało się, że w mózgu przyjaciela jakieś małe, ciemno–czerwone ciałko 
zaczęło 
się rozszerzać i jednocześnie wydawać pewien blask. Po całej tej przygodzie 
pokazywano mu 
parokrotnie plansze anatomiczne mózgu; i obecnie już wie, że niewielkie to 
ciałko jest owym 
niepotrzebnym, jak utrzymują lekarze, organem, który nosi nazwę oculus 
pinealis*. Gdyż bez 
względu na to, jak dziwnem się to wydaje, posiadamy w najgłębszym zakątku mózgu, 
gdzie 
nie dochodzi żadne światło ziemskie, rodzaj oka. Fakt ten, jak zresztą i cała 
anatomja 
wewnętrzna mózgu, były w tym czasie całkowicie p. Besselowi nieznane. 
Zauważywszy 
jednak zmianę wyglądu tego organu, wyciągnął palec i nie zastanawiając się nad 
możliwemi 
konsekwencjami, dotknął go. W tej samej chwili p. Vincey zadrżał i p. Bessel 
zrozumiał, że 
został spostrzeżony.
Jednocześnie niemal p. Bessel odczuł, że z ciałem jego wydarzyło się jakieś 
nieszczęście. 
Wrażenie było tak silne, że zapomniał o p, Vinceyu i opuścił go natychmiast. 
Silny wiatr 
powiał śród tego świata cieni i wstrząsnął nim: wszystkie niezliczone twarze 
podążały za p. 
Besselem, jak liście niesione przez zawieruchę. Ale przybył za późno. Ciało 
jego, które 
pozostawił bezwładnem i nieruchomem, jak prawdziwy trup, dźwignęło się obcemi p. 
Besselowi siłą i wolą i powstało, spoglądając błędnemi oczyma i w sposób 
nieskoordynowany 
poruszając członkami. Przez chwilę p. Bessel patrzył na nie z przerażeniem i 
pochylił się ku 
niemu; lecz nie pozwoliła na to wspomniana już płytka szklana, poza którą p. 
Bessel się 
znajdował. Gorączkowo starał się zwalczyć przeszkodę, podczas gdy złe duchy 
wykrzywiały 
się, śmiały się z niego i drwiły. Miotał się podobnie do ptaka, który 
nieostrożnie wleciał do 
pokoju i tłukł się o szyby, oddzielające go od swobody, wpadając w coraz większe 
rozdrażnienie.
Nagle ciało, które było jego własnem ciałem, puściło się w taniec radosny. P. 
Bessel, choć 
nie słyszał dźwięków, mógł wnosić, że wydaje okrzyki, poczem ujrzał, że 
gwałtowność jego 
ruchów wzrosła. Patrząc dalej, widział jak ciało to w radosnym szale istnienia 
rozbijało 
najulubieńsze jego meble, rozrywało książki, tłukło butelki, pijąc nierozważnie 
z 
poszczerbionych kieliszków, skacząc i burząc wszystko dokoła. Spoglądał na to 
wszystko z 
bezsilną rozpaczą. Po raz ostatni jeszcze spróbował zwalczyć nieprzekraczalną 
przeszkodę, 
poczem, otoczony tłumem podrwiwających nad nim duchów, zawrócił w okropnem 
podnieceniu, aby opowiedzieć p. Vinceyowi o wyrządzonej mu krzywdzie.
— Ale umysł p. Vinceya był teraz dla zjaw niedostępnym; i p. Bessel, pozbawiony 
ciała, 
ścigał go nadaremnie, podczas gdy tamten przebiegał przez Holborn w poszukiwaniu 
dorożki. 
Przerażony i niezdecydowany p. Bessel udał się w inną stronę i w pobliżu 
Burlington Arcade 
spotkał swój sprofanowany kształt doczesny, biegnący szybko ulicami z okrzykami 
i gestami 
szaleńca.
Uważny czytelnik może teraz zrozumieć interpretację, jaką p. Bessel nadał 
pierwszej 
części tej niezwykłej przygody. Istota, której fantastyczna wycieczka na ulice 
Londynu 
spowodowała tyle szkód i nieszczęść, przebywała rzeczywiście w ciele p. Bessela, 
nie była 
jednak p. Besselem. Był to zły duch, należący do tego dziwnego zaświata, do 
którego p. 
Bessel tak nierozważnie wtargnął. Demon ten pozostawał w ciągu dwudziestu godzin 
w 
posiadaniu ciała p. Bessela, a przez te same dwadzieścia godzin pozbawione 
doczesnej 
powłoki ciało astralne p. Bessela błądziło bezradnie w tej niezwykłej krainie 
cieniów, 
szukając na próżno pomocy.
P. Bessel spędził całe godziny na próbach poruszenia mózgów p. Vinceya i p. 
Harta. Jak 
nam wiadomo, wysiłki te zdołały ich zaniepokoić. Nie znał on jednakże sposobu, 
przy 
pomocy którego mógłby zawiadomić swych przyjaciół o położeniu, w jakiem się 
znajdował 
po drugiej stronie otchłani. Jego bezsilne palce macały daremnie i 
bezpożytecznie ich mózgi. 
Raz jeden tylko, jak już powiedzieliśmy, zdołał zwrócić p. Vinceya z drogi, aby 
go skierować 
na miejsce, którędy przechodziło jego skradzione ciało, ale nie mógł mu 
wytłumaczyć, co się 
z nim zdarzyło: z tego spotkania nie uzyskał żadnej pomocy.
W ciągu tych długich godzin umysł p. Bessela przygniatała pewność, że ciało jego 
zostanie 
niebawem narażone na śmierć przez szalonego intruza i że będzie zmuszony 
pozostać już na 
zawsze w krainie cieniów; skutkiem tego cały ten okres czasu wydawał mu się 
okropną 
agonją. I kiedy tak bezsilnie czynny błądził od jednego do drugiego z 
przyjaciół, 
nieprzeliczone duchy tego nowego świata tłoczyły się dokoła niego i napełniały 
go trwogą. 
Obok zaś miotającego się szaleńczo jego ciała, krążyło mnóstwo pożądliwych 
lemurów, 
spoglądających z zachwytem i zazdrością na szczęśliwego towarzysza, robiącego 
tak 
wspaniałą karjerę.
Takiem jest, jak się zdaje, życie tych bezcielesnych istot w tym świecie, który 
jest cieniem 
naszego. Czyhają one stale na sposobność osiedlenia się w jakiemś ciele 
śmiertelnem, które 
pobudzają wówczas do gwałtów, szaleństw i dzikich namiętności, stają się bodźcem 
postępków dziwnych i niewytłumaczonych, P. Bessel nie był jedyną duszą ludzką, 
jaka się 
wśród nich znalazła. Świadczy o tem fakt, że spotkał jeden, a potem nawet kilka 
cieniów 
ludzkich, które, prawdopodobnie tak samo jak on, utraciły swe ciało i snuły się 
pełne 
rozpaczy w tym świecie pośrednim, który nie jest ani życiem, ni śmiercią. Nie 
mogły 
zwierzyć się ze swej tajemnicy, gdyż ten świat głuchy jest i niemy, a jednak 
można było 
rozpoznać w nich łudzi, dzięki ich niewyraźnemu ludzkiemu kształtowi oraz dzięki 
wyrazowi 
smutku, malującemu się na ich obliczach,
P. Bessel nie umiał powiedzieć w jaki sposób dostali się oni do świata cieniów 
oraz gdzie 
się znajdowały utracone przez nich ciała, czy mieli kiedyś powrócić do ludzi, 
czy też mieli 
tam pozostać na zawsze, Ani on ani ja nie przypuszczamy, aby miały to być cienie 
umarłych. 
Dr, Wilson Paget zaś sądzi, że są to całkowicie świadome dusze tych, których na 
ziemi 
ogarnęło szaleństwo,
W końcu p. Bessel napotkał przypadkowo niewielką grupę tych niemych larw i, 
postępując 
za niemi, ujrzał pod sobą, w sali wspaniale oświetlonej, czterech czy pięciu 
nieruchomych 
gentlemanów oraz kobietę dość tęgą, ubraną w jedwabną suknię i siedzącą na 
krześle w 
dziwacznej pozycji, z odrzuconą w tył głową. Poznał ją, dzięki widywanym 
poprzednio 
portretom, jako słynne medjum mrs. Bullock. W mózgu śpiącego medjum p, Bessel 
zauważył 
poszczególne punkty i powierzchnie, które poruszały się i błyszczały, jak 
gruczoł 
szyszkowaty w mózgu p, Vinceya, Blask ich był bardzo nieregularny; czasami 
jaśniał po 
prostu niewielki, ruchomy punkcik, Medjum mówiło bez ustanku, pisząc 
jednocześnie obiema 
rękami. P, Bessel spostrzegł, że otaczające je cienie ludzkie, jak również 
mnóstwo duchów ze 
świata pośredniego starało się dotknąć świetlanych części; mózgu. Zależnie od 
tego, że jeden 
owładał jej mózgiem, a drugi zostawał odepchnięty, głos medjum i charakter pisma 
zmieniały 
się, tak, iż niemal wszystkie słowa wypowiedziane i napisane były poplątane i 
niejasne: 
czasami był tam urywek zdania, podyktowanego przez jednego z duchów, przerwany 
natychmiast przez inny urywek; kiedy indziej znów medjum rozgłaszało szalone 
fantazje 
duchów o jałowych pożądaniach. Wówczas p, Bessel zrozumiał, że medjum 
interpretowało 
myśli i pragnienia dotykających go duchów i począł rozpaczliwie walczyć aby się 
doń 
zbliżyć. Lecz znajdował się w ostatnich szeregach tłumu i tym razem nie zdołał 
tego 
osiągnąć; wreszcie, pełen niepokoju, poszedł zobaczyć, co przez ten czas stało 
się z jego 
ciałem.
Długo błądził we wszystkich kierunkach, szukając go na próżno i drżąc przed 
możliwością 
jego śmierci; wreszcie odnalazł je na dnie rowu przy Baker Street, wijące się z 
bólu i 
miotające bluźnierstwa. Przy upadku demon złamał nogę, rękę i dwa żebra w ciele 
p. Bessela, 
Poza tem ogarniała go wściekłość, iż era jego życia była tak krótka, odczuwając 
zaś ból, 
czynił gwałtowne poruszenia i skręcał się na wszystkie strony.
Wówczas p. Bessel skierował się ze zdwojonym zapałem do sali, gdzie odbywał się 
seans 
spirytystyczny; natychmiast po przybyciu zauważył, że mężczyźni, otaczający 
medjum, 
spoglądali na zegarki, tak, jakby posiedzenie miało się ku końcowi. Na ten widok 
wiele 
cieniów, których wysiłki pozostały bezowocnemi, odeszło z widomemi gestami 
rozpaczy. 
Lecz myśl, że seans ma się zakończyć, dodała tylko p. Besselowi zapału, i wola 
jego walczyła 
tak skutecznie przeciwko innym, że zdołał wreszcie owładnąć mózgiem medjum. 
Przypadek 
sprawił, że właśnie w tej chwili blask jego był bardzo silny i wówczas udało mu 
się przesłać 
pismo, które Dr. Wilson Paget zachował. Tymczasem inne cienie i chmara 
otaczających 
medjum lemurów odepchnęły p. Bessela i przed końcem seansu nie mógł już opanować 
medjum.
Powrócił więc by czuwać przez długie jeszcze godziny w zagłębieniu rowu, gdzie 
ohydny 
demon leżał że skradzionem i okaleczonem przez siebie ciałem, skręcając się i 
klnąc, płacząc, 
jęcząc i zaznajamiając się z cierpieniem. Przed świtem zdarzyło się to, na co 
oczekiwał p. 
Bessel: mózg jasno zabłysnął, zły demon go opuścił, a p. Bessel znów stał się 
władcą ciała, do 
którego obawiał się, że już nie powróci. Jednocześnie cisza została przerwana; 
p. Bessel 
usłyszał odgłosy ruchu ulicznego i głosy ludzkie ponad swoją głową: dziwny 
świat, będący 
cieniem naszego — świat ponurych i milczących cieni, bezsilnych żądz i 
zatraconych widm 
ludzkich, — zniknął zupełnie.
Zanim go odnaleziono, p. Bessel pozostawał na dnie rowu około trzech godzin. I 
pomimo 
cierpienia, spowodowanego ranami, bez względu na brudne i wilgotne miejsce, w 
którem 
leżał, nie bacząc na łzy, wyciskane przez fizyczne dolegliwości, serce jego było 
pełne 
radosnej świadomości, że jednak powrócił raz jeszcze do znajomego świata 
ludzkiego.
WAKACJE PANA LEDBETTERA.
Przyjaciel mój, p. Ledbetter, jest niewielkim człowieczkiem o okrągłej twarzy. 
Naturalna 
słodycz1 jego spojrzenia jest całkowicie zatracona na skutek refleksu szkieł 
noszonych przez 
niego okularów, a głos, głęboki i rozkazujący, drażni ludzi łatwo się 
irytujących. Jako 
pamiątkę studjów seminaryjnych przyniósł ze sobą aż na zajmowane obecnie 
probostwo pełną 
ścisłości wymowę oraz jakąś nerwową chęć okazywania się stanowczym i poprawnym 
we 
wszystkich, mniej czy więcej ważnych, okolicznościach życia. Ma w sobie pewne 
namaszczenie kapłańskie, grywa chętnie w szachy, wielu zaś posądza go, że oddaje 
się w 
tajemnicy czystej matematyce, co jest zajęciem zaszczytnem raczej niż 
zajmującem. 
Przemówienia jego, zawsze obszerne, roją się od zbytecznych szczegółów. Prawdę 
mówiąc, 
większość jego znajomych twierdzi, że w obcowaniu jest on .”nudziarzem”, 
nazywając rzeczy 
po imieniu, niektóre zaś osoby pochlebiały mi nawet dziwiąc się, że mogę znosić 
jego 
towarzystwo, lecz z drugiej strony, całe grono ludzi nie pojmuje tego, że mógł 
on upodobać 
sobie kompanję tak nieznośnego i antypatycznego jak ja osobnika. W ogóle 
niewielu jest 
takich, coby uważali przyjaźń naszą za rzeczywistą i trwałą. Ale to dlatego, że 
nikt nie wie, 
jakie węzły nas wiążą i jakie miłe wspomnienia łączą mnie, via Jamajkę, z 
przeszłością p. 
Ledbettera, — przeszłością, co do której objawia on pewien lekki niepokój.
— Nie wiem, cobym zrobił, gdyby to się rozniosło, — zapewnia, i powtarza tonem, 
pełnym przekonania. — Doprawdy, nie wiem, cobym zrobił!
Mimo to, sądzę, że ograniczyłby się do zaczerwienienia po same uszy. Ale, 
przekonamy 
się o tem później. Nie jest to również chwila właściwa do opowiadania o naszem 
pierwszem 
spotkaniu, gdyż, według ogólnego prawidła, — które zresztą skłonny jestem 
naruszać, — 
koniec jakiejś przygody winien iść raczej po początku, aniżeli przed nim. Zaś 
początek tej 
historji wymaga poważnego cofnięcia się wstecz. Mniej więcej dwadzieścia lat 
temu. 
Przeznaczenie, przez szereg złożonych i osłupiających manewrów, oddało, że tak 
powiem, p. 
Ledbettera w moje ręce.
W tym czasie mieszkałem na Jamajce, zaś p. Ledbetter był profesorem teologji w 
Anglji. 
Wówczas już można było poznać w nim tego samego człowieka, co dzisiaj, z tą samą 
okrągłością policzków, temiż lub conajmniej identycznemi okularami, i tym samym 
wyrazem 
nieokreślonego zdziwienia na jego spokojnej twarzy. Wprawdzie był on, kiedy go 
ujrzałem, w 
stanie nienajlepszym: kołnierzyk jego był zupełnie niepodobnym do tej części 
ubrania i, być 
może, te okoliczności &tały się niejako pomostem, który pozwolił nam przekroczyć 
dzielącą 
nas naturalną przepaść. Ale do tego, jak obiecałem, powrócimy później.
Cała sprawa rozpoczyna się w Hithergate–sur–Mer, w tym samym czasie, co wakacje 
letnie. Zdecydowany udzielić sobie wypoczynku, którego bardzo potrzebował, p. 
Ledbetter 
przybył do tej miejscowości, mając za cały bagaż ciemnobronzową, dobrze wypchaną 
walizę, 
oznaczoną literami F. W. L., nowy słomkowy kapelusz i dwie pary flanelowych 
spodni. 
Odczuwał zrozumiałą radość, będąc oswobodzonym od lekcyj, gdyż młodzieńcy, 
których 
nauczał, nie budzili w nim specjalnych sympatyj.
Po obiedzie p. Ledbetter rozpoczął konwersację z jakimś rozmownym panem, 
zamieszkałym już poprzednio w pensjonacie, w którym p. Ledbetter zainstalował 
się za radą 
swej ciotki. Rozmowny ten pan był tam jedynym przedstawicielem płci męskiej W 
rozmowie 
obaj panowie ubolewali nad całkowitym niemal zanikiem cudownych przygód w naszej 
epoce, wspominali o panującej manji ciągłego przenoszenia się z miejsca na 
miejsce, o 
zniesieniu dystansów dzięki parze i elektryczności, o wulgarności reklamy, o 
upodleniu ludzi 
przez cywilizację i o wielu innych, analogicznych sprawach.
Rozmowny pan rozprawiał z niezwykłą elokwencją o zaniku odwagi ludzkiej, 
spowodowanym przez poczucie bezpieczeństwa, — bezpieczeństwa, nad którem p. 
Ledbetter 
biadał dość nieopatrznie, wraz z swoim rozmówcą. Z radości nad swą emancypacją i 
pragnąc 
też, być może, okazać się dobrym kompanem, p. Ledbetter popijał nieco bardziej 
obficie, niż 
miał we zwyczaju, doskonałą whisky, którą poczęstował go rozmowny towarzysz; 
lecz, jak 
zapewniał potem z naciskiem, ani przez chwilę nie był podpity.
Okazał się po prostu bardziej gadatliwym, niż zawsze, a zwykła żywość jego sądów 
jakby 
nieco’ osłabła. Wreszcie, po szeregu panegiryków na cześć dobrych, starych 
czasów, tych 
„niegdyś” i tych „dawniej”, co na zawsze minęły, wyszedł sam na ulicę, skąpaną w 
księżycowej poświacie, i zapuścił się w gęsto zabudowaną willami aleję, ciągnącą 
się wzdłuż 
skalistego brzegu morskiego.
Postępując opustoszałą aleją, ubolewał jeszcze nad losem, który narzucał mu 
życie 
pedagoga, tak słabo obfitujące w przygody. Jakże się wlokło to prozaiczne, 
bezbarwne, szare 
istnienie! I w tem spokojnem, metodycznem życiu, od Nowego Roku do świętego 
Sylwestra, 
gdzie znaleźć sposobność do wykazania swego bohaterstwa? Z wzrastającą 
zazdrością myślał 
o pełnych powabu okresach średniowiecza, tak bliskich, a jednak tak odległych, o 
ich 
wojnach i rozejmach, rycerskich zapasach i turniejach miłosnych, z udziałem 
zawadjaków i 
kondotjerów, trubadurów i pięknych kasztelanek! Ach! ileż tam było sposobności 
do rzucania 
zuchwałych wyzwań, śmiałego kryzowania szpad lub gonienia na ostre przeciwko 
godnym 
siebie rycerzom!
Lecz nagle jakaś wątpliwość, jakaś dziwna wątpliwość wkradła się do jego umysłu 
w 
chwili, gdy pełne brawury wizje przesłonił mu cień pełnych wilgoci wieżyc o 
ponurych 
lochach i ciemnicach, gdzie zadawano najsroższe tortury, lub dręczono przez 
długie lata w 
niewoli… I wątpliwość ta zburzyła od razu piękny budynek, który p. Ledbetter tak 
lekkomyślnie wzniósł.
Czy bowiem naprawdę był on tak dzielnym, jak usiłował to sobie wmówić? Czy 
rzeczywiście byłby zachwyconym, gdyby tak koleje i telegraf, gaz i 
elektryczność, agenci 
policji i żandarmi, słowem wszystko, co przyczynia się do zapewnienia 
bezpieczeństwa 
cywilizowanej jednostki, zniknęło nagle z tego świata?
Niedawny jego rozmówca wyrażał się o zbrodniarzach w słowach pełnych 
rozczulenia.
— Ach! włamywacz! — mówił, — oto jedyny prawdziwy poszukiwacz przygód, jaki nam 
teraz pozostał! Niech pan się zastanowi nad walką, jaką toczy, jeden przeciwko 
wszystkim, 
sam jeden przeciwko całej cywilizowanej społeczności?
W młodym profesorze zbudziło się echo tych ubolewań.
— Oczywiście! — odrzekł, — — włamywacze mają jeszcze trochę przyjemności w 
życiu. 
Tak, teraz już oni tylko jedni. Niech pan pomyśli, jakie wrażenie musi sprawiać 
wyłamanie 
drzwi.
W tem miejscu zaśmiał się cichym, sardonicznym śmiechem. Znalazłszy się później 
sam 
na sam ze swemi myślami, starał się porównać jakość swej odwagi z odwagą 
zatwardziałego 
zbrodniarza i usiłował przeciwstawić kategoryczne zapewnienia zdradzieckim 
podejrzeniom, 
które walczyły z jego wewnętrzną szczerością.
— Mógłbym zrobić zupełnie to samo, — wmawiał sobie p. Ledbetter. — Właściwie 
chodzi tylko o odpowiednią okazję… Tylko ja nie ustąpię tak łatwo moim popędom 
zbrodniczym. Moja siła moralna się temu sprzeciwia.
Jednakże, kiedy chełpił się przed sobą własnemi zaletami, ogarniało go coraz 
większe 
zwątpienie. W tej chwili przechodził właśnie przed dużą posesją, w której dom 
mieszkalny 
otoczony był ze wszystkich stron cienistym ogrodem. Ponad łatwo dostępnym, 
niewysokim 
balkonem widać było ciemne wnętrze otwartego okna. P. Ledbetter nie zwrócił na 
ten 
szczegół specjalnej uwagi, niemniej jednak wspomnienie o tem zasiadło w jego 
umyśle, i 
uporczywie łączyło się z innemi myślami. Wyobraził sobie, iż wdrapuje się na 
balkon i po 
omacku, na czworakach, pogrąża się w mrokach tajemniczego mieszkania.
— Phi! Nie odważyłbyś się! — drwił z niego Duch Zwątpienia.
— Moje obowiązki wobec bliźniego zakazują mi tego, — odpowiadała miłość własna 
p. 
Ledbettera.
Było już koło jedenastej. Żaden szmer, prócz szumu morza, nie dochodził od 
miasteczka, i 
cały świat zdawał się drzemać śród cichego blasku księżyca. Jedynie mdły promyk, 
padający 
z oświetlonego okna na zakręcie alei, świadczył o życiu, jeszcze nie uśpionem.
P. Ledbetter zawrócił i podszedł zwolna ku willi z otwartem oknem. Zatrzymawszy 
się 
przed drewnianą furtką, stanowiącą wejście do ogrodu, stał się przez kilka chwil 
niejako 
polem bitwy, na którem ścierały się przeciwne sobie motywy.
— Spróbujemy, — szeptało Zwątpienie. — Aby zakończyć z tem nieznośnem 
niezdecydowaniem, dowiedź, że jesteś dość odważnym, by wejść do tego domu. 
Dokonaj 
włamania bez kradzieży. Wszak w tem nie będzie żadnej zbrodni.
P. Ledbetter po cichu pchnął furtkę. Zamknął ją, i wśliznął się w mroczną 
gęstwinę zarośli.
— To, co czynię, jest bezsensowne, — podszeptywała profesorowi ostrożność.
— Z góry było wiadomo, że się zlękniesz! — drwiło Zwątpienie.
Serce p. Ledbettera waliło, jak młotem, na pewno jednak nie odczuwał strachu! 
Nie! on nie 
czuł strachu! Mimo to, pozostał tam bardzo długo, ukryty w mroku, 
niezdecydowany.
Oczywistem było, że należało przedostać się na balkon jednym susem, gdyż z alei 
widać 
go było w całości, w pełnym księżycowym blasku. Zresztą sztachety, po których 
pięły się 
młode pąki róż, ułatwiały to ogromnie. A tam już, śród gęstych ciemności, obok 
kamiennych 
wazonów, przybranych kwiatami, można było się przyczaić, aby przez otwarte okno 
dokładnie zbadać, co się działo wewnątrz opustoszałego, jak się zdawało, domu.
P. Ledbetter pozostawał w nieruchomości, jakby był z kamienia; lecz w pewnej 
chwili 
nagła decyzja przeważyła szalę. Skoczył. Porywczemi, konwulsyjnemi ruchami 
przedostał się 
przez kratę, wdrapał się na poręcz balkonu i zadyszany, drżący, znalazł się pod 
osłoną 
dobroczynnych ciemności.
Trząsł się cały, brakło mu tchu, a serce waliło jak młotem; nie posiadał się 
jednak z 
radości. Był gotów krzyczeć z uciechy, że nie odczuwał prawie wcale strachu.
Przez myśl przemknął mu nagle ustęp z „Mefistofelesa” Willsa:
— Zdaje mi się, że kotem jestem gdzieś na dachu! — szepnął.
Ależ ta wycieczka była o wiele ciekawsza, niż mógł przypuszczać! Doprawdy, jakże 
pożałowania godnym byli wszyscy ci biedni ludzie, którym była obcą sztuka 
włamywacza! 
Niema się czego obawiać, bezpieczeństwo jest całkowite! A on zachowywał się 
najodważniej 
w świecie!
A teraz naprzód ku oknu, aby włamanie stało się zupełnem. Ale czy należało 
posuwać swą 
śmiałość taki daleko? Sądząc z położenia okna, ponad drzwiami wejściowemi, 
musiało ono 
wychodzić na korytarz, czy też na klatkę schodową; w mroku zresztą nie widać 
było ani 
luster, ani nic takiego, coby wskazywało, że tam jest sypialnia i nasuwało myśl, 
że może tam 
ktoś spać.
P. Ledbetter posunął się naprzód na czworakach, przez chwilę nasłuchiwał pod 
oknem, 
poczem podniósł głowę i zajrzał do mrocznego wnętrza.
Tuż obok, na trójnogu, niepokojący trochę na pierwszy rzut oka, stał posąg 
bronzowy, 
naturalnej niemal wielkości. P. Ledbetter pochylił się szybko, lecz po chwili 
spojrzał 
ponownie w okno. Zobaczył obszerny, słabo oświetlony przedsionek, oraz dalej, 
odcinające 
się wyraźnie na tle przeciwległego okna, ciemne fałdy stor. Dolna część 
szerokich schodów 
tonęła w nieprzeniknionym mroku; drugie, węższe schody prowadziły na górne 
piętro.
P, Ledbetter rzucił poza siebie bystre spojrzenie: lecz cisza nocna była niczem 
niezamącona.
— To zbrodnia! — szepnął. — To zbrodnia!
I szybko, opierając się o ramę okienną, wskoczył do środka; stopy jego spoczęły 
bezszelestnie na puszystym dywanie. W tej chwili był prawdziwym włamywaczem!
Nieruchomy, ze zgiętemi kolanami i pochylonem naprzód ciałem, zamienił się w 
słuch i 
wzrok. Na zewnątrz dała się nagle słyszeć szybka bieganina i stłumione szmery; 
p. Ledbetter 
poczynał już żałować swej niewczesnej śmiałości; lecz uspokoiło go kilka 
żałosnych 
miauknięć goniących się kotów, które zresztą niebawem zacichły. Poczuł, że 
odwaga mu 
powraca i wyprostował się. Wszystko, jak się zdawało, spało. To jednak bardzo 
łatwo zrobić 
się włamywaczem, jeśli wyrobić sobie o tem jakie takie pojęcie! Był zachwycony, 
że 
zdecydował się tego spróbować.
Postanowił unieść z sobą jakieś niewielkie trofeum, jedynie dla stwierdzenia 
braku 
jakiejkolwiek niskiej obawy przed prawem; potem odejdzie tą samą drogą, którą 
przyszedł.
Rzucił spojrzeniem dokoła siebie i nagle Duch Krytycyzmu zbudził się w nim na 
nowo. 
Złodzieje nie zadawalniają się po prostu tylko wtargnięciem do mieszkania: 
obchodzą 
wszystkie pokoje, rozpruwają kasy ogniotrwałe… Ale cóż! On się i tego nie 
obawiał! Nie 
włamie się wprawdzie do kasy, co to, to nie! Byłoby to idjotycznym brakiem 
względów 
wobec gospodarzy. Lecz zwiedzi wszystkie pokoje; przejdzie po schodach. Zresztą 
powtarzał 
sobie ciągle, że jest zupełnie bezpieczny; nawet niezamieszkały dom nie 
zapewniałby 
większego spokoju!
Niemniej p. Ledbetter musiał zacisnąć pięści i odwołać się do całej swej 
energji, aby 
powolutku wyruszyć na tonące w mroku schody, i to zatrzymując się na każdym 
stopniu.
U góry, nad schodami, znajdował się przedsionek, od którego rozchodziło się 
kilkoro 
drzwi; jedne z nich były otwarte. Dom zdawał się być pogrążony w ciszy. Przez 
chwilę p. 
Ledbetter zastanawiał się, co będzie, jeśli ktokolwiek znagła obudzony, 
niespodzianie się 
pojawi.
Przez otwarte drzwi widać było pokój sypialny, oświetlony księżycowym blaskiem. 
W 
pokoju stało łóżko, pokryte białą kapą.
Na wejście do pokoju p. Ledbetter zużył całe trzy minuty, które zdawały się 
przedłużać w 
nieskończoność; pochwycił kawałek mydła — swoje trofeum! — poczem zaczął 
schodzić 
jeszcze ciszej, niż wszedł. Było to równie łatwem, jak…
Lecz nagle…
Odgłos kroków po żwirze, w ogrodzie… Dźwięk kluczy… Jakieś drzwi otwarte, potem 
zamknięte… Trzaski zapalanej zapałki, na dole, przy wejściu!…
P. Ledbetter stał osłupiały, zrozumiawszy od razu całe szaleństwo swego 
postępku,
— Jakże, u djabła, ja się stąd wydostanę? Blask świecy oświetlił przedsionek. 
Rozległ się 
stuk stawianego w kącie parasola, a schody zatrzeszczały pod ciężkiemi krokami. 
Odwrót był 
odcięty! P. Ledbetter stał przez chwilę, pełen skruchy, godnej największego 
politowania.
— Na miłość boską! Jakże ja byłem głupi! Zawrócił pospiesznie przez mroczny 
korytarz 
do opuszczonego przed chwilą pokoju i, drżąc cały, oczekiwał, nasłuchując. Kroki 
rozbrzmiewały już na pierwszem piętrze.
— Cóż za okropna myśl! Gdyby to właśnie był pokój nowoprzybyłego?… niema ani 
chwili do stracenia!
Dzięki Bogu! Szeroka kapa opadała do samej ziemi. P. Ledbetter wpełznął na 
czworakach 
pod łóżko… Czas był najwyższy!
Przez rzadkie oczka tkaniny ukazał mu się drgający płomień świecy, budzący do 
tańca 
ruchliwe cienie które zatrzymały się natychmiast, gdy tylko lichtarz został 
postawiony.
— Boże! Co za dzień! — odezwał się nowoprzybyły, sapiąc głośno.
I położył, jak się zdawało, ciężką jakąś paczkę na jednym z mebli, którego p. 
Ledbetter 
widział tylko nogi.
Nieznajomy zamknął drzwi, poczem podszedł do okien i zapuścił story; następnie 
zawrócił 
w strome łóżka i usiadł na jego brzegu.
— Cóż za dzień! Boże! Boże! Nieznajomy ciągle jeszcze sapał i, jak się p. 
Ledbetterowi 
zdawało, ocierał twarz z potu. Na nogach miał grube, mocne buty. Sądząc z cienia 
jego łydek 
na ścianie, nieznajomy musiał być dość tęgim. Po chwili zdjął marynarkę i 
kamizelkę — tak 
przynajmniej zdawało się p. Ledbetterowi, — i, powiesiwszy je na krawędzi łóżka, 
zaczął 
oddychać nieco swobodniej,
Co jakiś czas mówił do siebie półgłosem, a w pewnej chwili nawet wybuchnął 
śmiechem. 
P. Ledbetter też do siebie po cichu przemawiał, ale nie śmiał się wcale.
— A tom się ładnie urządził! Co teraz począć? Alternatywy były rzeczywiście dość 
ograniczone.
Przez materję kapy przedostawało się wprawdzie trochę światła, ale dla 
dokładniejszej 
obserwacji było to niedostatecznem. Co do cieni, to; prócz występującego 
wyraźnie cienia 
łydek reszta przedstawiała się zagadkowo i łączyła się z deseniami obicia. Z pod 
zwisającej 
kapy widać było jeszcze kawałek dywanu, który, — jak to p. Ledbetter, zniżywszy 
ostrożnie 
głowę, zauważył, — zakrywał niemal całą podłogę. Dywan był cenny, a pokój 
obszerny, i, 
sądząc z liczby zakończonych kółeczkami nóżek, komfortowo umeblowany.
P, Ledbetter był w prawdziwym kłopocie, gdy zastanawiał się, co robić. Zaczekać, 
aż 
grubas się położy i, kiedy zaśnie, popełznąć ku drzwiom, otworzyć je i jednym 
susem rzucić 
się do ucieczki, — wydawało się jedyną możliwością. Ale czy zdoła pomyślnie 
zeskoczyć z 
balkonu na ziemię? Było to bardzo wątpliwem!
Wobec tylu trudności p. Ledbetter poczynał wpadać w rozpacz.
Niewiele brakowało, a byłby wysunął głowę pomiędzy nogami grubasa; w razie 
potrzeby 
chrząknie, aby zwrócić jego uwagę, poczem, z uśmiechem, w kilku słowach 
odpowiednio 
dobranych, wyjaśni mu swą niespodziewaną obecność, lecz dobór frazesów był nader 
kłopotliwy: „Zapewne uzna pan moje zjawienie się tutaj za dziwne”, lub: „Sądzę 
że zechce 
pan łaskawie wybaczyć moje niespodziewane pojawienie się u jego stóp”. Oto 
prawie 
wszystko, co zdołał wymyślić.
Tymczasem w umyśle jego powstały poważne komplikacje. Jeśli słowa jego nie 
znajdą 
wiary, to co będzie? Czyż nie posłuży na nic cała reputacja, cała jego 
przeszłość bez plamy?
Teoretycznie był on włamywaczem: wszelkie zaprzeczenia byłyby tu na nic!
Idąc dalej za swą myślą, widział się już na ławie oskarżonych i opracowywał 
świetną 
obronę: „Winien jestem zbrodni teoretycznej!” Nagle grubas powstał i zaczął 
chodzić tam i z 
powrotem po pokoju.
P. Ledbetter słyszał, jak otwierał i zamykał szuflady, a przez chwilę zdawało mu 
się, że 
zaczął się rozbierać. Lecz nie! Grubas usiadł przy biurku i zaczął pisać; 
następnie słychać 
było szelest dartych papierów, poczem do nozdrzy p. Ledbettera szedł zapach 
palonego 
papieru, zmieszany z dymem cygara.
Później już, opowiadając mi tę przygodę, p. Ledbetter mówił:
— Położenie moje było pod każdym względem pożałowania godne. Jakaś deska 
zmuszała 
mnie nadmiernego pochylania głowy i utrzymywania na rękach większej części 
całego mego 
ciężaru. Po pewnym czasie zacząłem odczuwać coraz ostrzejszy kurcz w karku. Poza 
tem 
dręczył mnie nieznośnny ból w rękach, powstały z długotrwałego ucisku o szorstką 
powierzchnię dywanu. Zbolałe były także i moje kolana, od naprężonego na nich 
materjału 
spodni. W tym czasie nosiłem kołnierzyki jeszcze wyższe niż teraz — ściśle 2 1/2 
cala 
wysokości a ten, co miałem na sobie, był w dodatku trochę zniszczony i dotkliwie 
mnie 
drapał. Ale co mi dręczyło najwięcej, to rodzaj liszaja, bardzo swędzącego, 
który miałem na 
twarzy; gwałtownemi krzywieniami uspakajałem swędzenie, jak mogłem. Spróbowałem 
podnieść rękę, ale szelest mankietu przestraszył mnie. Niebawem zresztą musiałem 
zrzec się i 
poprzednich prób, zauważyłem bowiem, — szczęśliwie zawczasu — że skurcze mej 
twarzy 
doprowadzić mogły do spadnięcia binokli, co, oczywiście zdradziłoby moją 
obecność; 
binokle jednak zawisły mi skośnie na nosie, w bardziej niż wątpliwej równowadze. 
Na domiar 
złego miałem lekki katar i nieustanna skłonność do kichania i pociągania nosem 
była po 
prostu okropna. Krótko mówiąc, poza niesłychaną przykrością, wynikającą z mego 
położenia, 
odczuwałem niedomagania fizyczne, które niebawem stały się nie do wytrzymania. A 
mimo 
wszystko, musiałem trwać w nieruchomości!
Po upływie dłuższego czasu dał się słyszeć jakoby brzęk metalowych monet, w 
pewnego 
rodzaju regularnym rytmie: raz… dwa… trzy… cztery… — dwadzieścia pięć podobnych 
dźwięków — potem stuk stawianego na stole rulonu i pomruk zadowolenia 
tajemniczego 
mężczyzny…
Wydawało się, że były to złote pieniądze. Trwało to już dość długo i p. 
Ledbetter zaczął 
odczuwać wzrastającą ciągle nieprzezwyciężoną ciekawość.
Zagadkowy osobnik naliczył już całe setki monet.
W końcu p. Ledbetter nie wytrzymał; z niesłychaną ostrożnością zaczął się 
pochylać na 
rękach, aby zniżyć oczy do poziomu podłogi, w nadziei, że przez ażurowy brzeg 
kapy zdoła 
coś zobaczyć. Lecz przy próbie tej poruszył nogą, wywołując lekkie skrzypnięcie.
Brzęk złota ucichł nagle. P. Ledbetter zesztywniał.
Lecz po chwili brzęk dał się słyszeć znów. Potem znów zamarł i cisza zapanowała 
wszędzie, z wyjątkiem serca p. Ledbettera, którego uderzenia wydawały się 
właścicielowi 
uderzeniami w bęben.
Tymczasem jednak nic się nie poruszało.
Spróbował raz jeszcze nachylić głowę do podłogi i zdołał ujrzeć obie grube nogi 
trochę 
powyżej łydki; lecz te nogi były zupełnie nieruchome! Stopy, cofnięte pod 
krzesło, opierały 
się o podłogę niemal pod prostym kątem.
W dalszym ciągu nic się nie poruszało; ciągle ta sama cisza.
P Ledbetterowi zaświtała szalona nadzieja. Może nieznajomy dostał nagłego 
ataku?… 
Może tak i umarł, z głową opartą o biurko?…
I ta trwająca ciągle cisza… Cóż to się działo?
Pragnienie widzenia stało się nie do przezwyciężenia. Z największą ostrożnością 
p. 
Ledbetter wysunął rękę naprzód i zaczął zwolna podnosić palcem zasłonę do 
wysokości 
swego oka…
Cisza była ciągle niezmącona.
Ujrzał teraz wyraźnie kolana, potem tył biurka, i wreszcie… lufę dużego 
rewolweru, w 
jego głowę wycelowaną.
— Wyłaź stamtąd, łajdaku! — ozwał się głos męski, pełnym stanowczości tonem. — 
Wyłaź! tędy, natychmiast! Bez żadnych kawałów! No, jazda!
P. Ledbetter wyszedł, może nieco wbrew swoim chęciom, lecz „bez kawałów” i 
„natychmiast”, — tak, jaki mu rozkazano.
— Na kolana! Ręce do góry!
Kapa opadła z ramion p. Ledbettera, który z postawy na czworakach przeszedł na 
klęczki i 
wzniósł do góry ramiona.
— I w duchownej szacie, Boże wielki! I drab ten wcale strasznie nie wygląda! 
Łajdaku! 
Co za djabli przynieśli cię tu dziś wieczorem? T kto ci kazał włazić pod moje 
łóżko?
Zapytujący zdawał się nie oczekiwać odpowiedzi, lecz przystąpił niezwłocznie do 
szeregu 
dość cierpkich uwag o zewnętrznym wyglądzie p. Ledbettera. Nie był to człowiek 
zbyt tęgi, 
lecz ofierze swej wydał się bardzo silnym, a szerokie ramiona odpowiadały 
potężnie 
zarysowanym łydkom; szeroka bladawa twarz o niewyraźnie zaznaczonych rysach 
uzupełniała się szeregiem podbródków. Przemawiał tonem groźnym, powstrzymując 
jednak 
siłę swego głosu.
— Co za djabli przynieśli cię tu pod moje łóżko? P, Ledbetter uczynił wysiłek, 
aby 
uśmiechnąć się naiwnie, a zarazem błagalnie. Odkaszlnął, po czem zaczął:
— Rozumiem doskonale…
— Co? Co takiego?… Ależ to mydło!… Hola! Łajdaku! Żadnych gestów tą ręką!
— To jest mydło, — podjął p. Ledbetter, — mydło z pańskiej umywalni. Oczywiście, 
jeśli 
pan…
— Dość tej gadaniny! Widzę doskonale, że to jest mydło. A cóż, u djabła…
— Gdybym mógł panu wyjaśnić…
— Żadnych wyjaśnień. I tak nie uwierzę w te i opowiadania, a zresztą brak mi 
czasu na 
gadanie, i Co to ja chciałem zapytać? Ach! tak… Czy masz wspólników?
— W ciągu paru minut, jeśli pan…
— Czy masz! wspólników, durniu przeklęty? Jeśli będziesz mnie drażnił swemi 
bańkami 
mydlanemi, strzelę! Czy masz wspólników?
— Nie.
— Kłamiesz na pewno; lecz jeśli tak, zapłacisz! mi za to! Czemuż, u djabła, nie 
obezwładniliście mnie, gdy wchodziłem? Teraz, w każdym razie to będzie trudniej. 
Cóż za 
pomysł chowania się pod łóżko! Krótko mówiąc, ptaszku, złapałeś się!
— Nie wiem doprawdy w jaki sposób mógłbym znaleźć dla siebie alibi, — rzekł p. 
Ledbetter, usiłując mu dowieść swemi słowy, że był człowiekiem dobrze 
wychowanym. 
Nastąpiło milczenie.
P. Ledbetter zauważył na krześle dużą czarną torbę, leżącą na stosie 
pogniecionych 
papierów, na biurku zaś inne papiery podarte i popalone. Tuż obok ustawione były 
metodycznie całe stosy niewielkich żółtych rulonów, połyskujące w blaskach dwóch 
świec, 
osadzonych w srebrnych lichtarzach. Było tam sto razy więcej złota, niż p. 
Ledbetter widział 
kiedykolwiek w życiu.
Milczenie przeciągało się.
— To jest bardzo męczące trzymać tak ręce do góry, — zauważył p. Ledbetter z 
przekonywującym uśmiechem.
— Nie dla mnie! — odparł grubas. — Doprawdy nie wiem, co robić z tym łajdakiem!
— Rozumiem, że moje położenie jest dwuznacznem.
— Mój Boże! dwuznaczne? Spaceruje sobie z mydłem i nosi sześciocalowy 
kołnierzyk! 
Ach! jak na włamywacza, to nie jesteś mistrzem!
— Ściśle mówiąc… — zaczął pan Ledbetter. Binokle jego ześlizgnęły się nagle i 
spadając 
zaczepiły o guziki od kamizelki.
Zachowanie grubasa zmieniło się nagle: błyskawica okrutnego postanowienia 
przemknęła 
w jego spojrzeniu i jednocześnie coś szczęknęło w rewolwerze. Szybkim ruchem 
zbliżył do 
niego drugą rękę, poczem spojrzenie jego przeszło na p. Ledbettera, skąd 
przeniosło się na 
leżące na ziemi binokle.
— Teraz jest już naprawdę nabity! — oświadczył grubas, otrząsając się z 
przelotnego 
wzruszenia — lecz mogę ci powiedzieć, że nigdy jeszcze nie byłeś tak bliski 
śmierci. Mój 
Boże! Jestem teraz zadowolony, że do tego nie doszło. Gdyby mój rewolwer nie był 
zabezpieczony, byłbyś w tej chwili już tylko trupem.
P. Ledbetter nic nie odpowiedział, lecz na chwilę dostał zawrotu głowy.
— No, na szczęście dla nas obu, był zabezpieczony. Mój Boże!
Grubas odsapnął głośno.
— Z powodu takiej drobnostki nie ma co tak blednąc i zielenieć.
— Mogę panu dowieść… — wybełkotał z wysiłkiem p. Ledbetter.
— Niema innego wyjścia. Jeśli zawołam policji, to sam wpadnę, razem z całym moim 
interesem. Zatem nie to… Jeśli go zwiążę i pozostawię tutaj, to może się wykryć 
już jutro. 
Jutro jest niedziela, a w poniedziałek święto… Liczyłem zaś na całe trzy dni. 
Jeśli go 
zastrzelę, to będzie morderstwo .. i zasłużę na szubienicę. Zresztą to zrobi 
zbyt wiele hałasu. 
Niech mnie djabli porwą, jeśli wiem, co mam robić! Niech to djabli!…
— Niech mi pan pozwoli…
— Ględzisz pan, jakbyś był prawdziwym klechą! Na włamywacza braknie ci 
zdolności! 
Nie, nie! Nic nie pozwalam. Nie mamy czasu. A jeśli znów zaczniesz gadać, wsadzę 
ci kulę w 
brzuch, słyszysz?… Ach, wiem, już wiem! Wiesz co zrobimy? Przede wszystkiem, mój 
poczciwcze, przejrzymy twoje kieszenie; poszukamy tam broni, którą ukrywasz. I 
słuchaj 
uważnie: jeśli ci każę coś zrobić, to bez żadnych ale, rób to natychmiast!
I z największemi ostrożnościami, nie przestając w niego celować, grubas kazał p. 
Ledbetterowi podnieść się i obszukał go od stóp do głów.
— Ty włamywaczem? Phi, to chyba z zamiłowania! Nie masz nawet w spodniach 
kieszeni 
do rewolweru. Żadnego gadania! Dość tego.
Po dokonaniu rewizji polecił p. Ledbetterowi zdjąć surdut i zakasać rękawy 
koszuli, 
poczem, trzymając ciągle rewolwer na wysokości jego ucha, polecił mu prowadzić 
dalej 
obliczanie i upakowywanie pieniędzy, które zostało przerwane przy wykryciu jego 
obecności. 
Było to zapewne, zdaniem grubasa, jedyne możliwe wyjście, gdyż, jeśliby sam 
zabrał się do 
pakowania, musiałby odłożyć na bok rewolwer. I tak p. Ledbetter musiał obliczyć 
wszystko 
znajdujące się tam złoto.
Było tego, jak mi potem mówił, około 18 tysięcy funtów szterlingów, częściowo w 
torbie, 
częściowo już na biurku. Poza tem znajdowały się tam liczne pliki 
pięciofuntowych 
banknotów.
Praca ta, dokonywana w nocy, zdawała się dość dziwną.
Gospodarz zamierzał zapewne zachować bilety przy sobie, złoto zaś, którego 
ciężar był 
dość znaczny, chciał unieść w bagażu, tak jednak, aby niezwykła waga nie 
wzbudzała 
podejrzeń.
P. Ledbetter został więc zmuszony do opakowania złotych monet w rulony po 25 
sztuk, 
poczem układał je starannie w pudełkach od cygar, które ułożone zostały w 
kuferku, w 
walizce i w pudełku od kapelusza. Około sześciuset funtów szterlingów zmieściło 
się do 
pudełka od tytoniu, złożonego również do walizki.
Dziesięć funtów w złocie oraz pliki banknotów pięciofuntowych wypełniły 
kieszenie 
grubasa, który od czasu do czasu upominał ostro swego pomocnika z powodu 
okazywanej 
przez niego niezręczności i bezustannie wzywał go do pośpiechu. Kilkakrotnie 
nawet 
spoglądał na zegarek p. Ledbettefa, aby się przekonać, która jest godzina.
Wreszcie kuferek i walizka zostały zamknięte i p. Ledbetter doręczył klucze 
właścicielowi.
Brakowało wówczas 10 minut do północy i do pierwszego uderzenia zegara, p. 
Ledbetter 
musiał siedzieć na walizie, podczas gdy gospodarz w przyzwoitej odległości, 
siedział na 
kuferku, uzbrojony w rewolwer i gotów na wszystko.
Usposobienie jego wydawało się teraz mniej agresywnem, i, przyjrzawszy się przez 
dobrą 
chwilę p. Ledbetterowi, pozwolił sobie na kilka uwag.
— Po twojem zachowaniu sądzę, że otrzymałeś nawet pewną edukację, — rzekł, 
zapalając 
cygaro. — O, nie! nie Zaczynaj tylko swych wyjaśnień. Z wyrazu twej twarzy 
wnoszę, że 
trwałoby to do nieskończoności, a już zbyt długo sam praktykuję kłamstwo, aby 
mogły mnie 
zajmować kłamstwa innych… Mówiłem tedy, że otrzymałeś edukację. Myśl 
przebierania się 
za duchownego jest doskonała. Do tego stopnia, że w dobrem towarzystwie mógłbyś 
za niego 
uchodzić.
— Ależ ja nim jestem naprawdę, a w każdym razie…
— Usiłujesz nim być! Jak wiem. Ale nie powinieneś być włamywaczem; nie masz do 
tego 
zdolności. Jesteś, że tak powiem… musiano ci już to mówić… zbyt wielkim 
tchórzem!
— Ależ właśnie, — zgodził się p. Ledbetter, widząc w tem sposobność do 
wyjaśnienia 
sytuacji — właśnie dlatego…
Lecz grubas przerwał mu opryskliwie:
— Marnujesz swe zdolności, próbując stać się włamywaczem. Twoją dziedziną może 
być 
oszustwo lub nadużycie zaufania: jedno z dwojga. Ja wybrałem nadużycie zaufania. 
Aby mieć 
wszystko to złoto, co myślisz, że człowiek mógł zrobić, jeśli nie to? Ach! 
Słuchaj! Bije 
północ: dziesięć… jedenaście… dwanaście… Takie powolne wydzwanianie godziny robi 
na 
mnie zawsze wielkie wrażenie. Czas… przestrzeń… Ileż w tem tajemnic! Ale czas 
nam 
ruszać. Wstawaj!
I życzliwie lecz stanowczo wezwał p. Ledbettera do umocowania walizy rzemieniem 
na 
plecach; następnie zwalił na jego barki kuferek, i nie bacząc na usiłowania 
protestu, polecił 
mu podjąć niezajętą ręką torbę podróżną.
Tak obciążony, p. Ledbetter rozpoczął niebezpieczne schodzenie ze schodów, 
grubas zaś, 
niosąc palto, pudełko z kapeluszami i rewolwer, szedł za nim krok w krok, nie 
szczędząc 
niezbyt uprzejmych uwag o sile swego tragarza, któremu dopomagał po trochu na 
zakrętach.
— Kuchennemi drzwiami, — rozkazał.
P. Ledbetter, chwiejąc się na nogach, przeszedł przez cieplarnię, gdzie 
pozostawił za sobą 
szereg stłuczonych doniczek.
— Nie zwracaj uwagi na stłuczone doniczki, to na szczęście! Poczekamy tutaj 
kwadransik. 
Możesz położyć to wszystko na ziemi. Gotowe?
P. Ledbetter osunął się zdyszany na walizę.
— Ostatniej nocy, — westchnął — spałem spokojnie w moim pokoiku i nie śniło mi 
się 
nawet…
— Dość tego! Samooskarżenia są tutaj zbyteczne; — doradził grubas, sprawdzając 
bezpieczniki rewolweru.
I zaczął nucić jakąś piosenkę.
P. Ledbetter chciał ponownie zabrać głos, alej się powstrzymał.
Nagle rozległ się dzwonek.
P. Ledbetter został zaprowadzony do drzwi kuchennych, które mu polecono 
otworzyć.
Ukazał się w nich jasnowłosy osobnik, w sportowym, marynarskim kostjumie. 
Ujrzawszy 
p. Ledbettera, drgnął i odruchowo sięgnął ręką do tyłu. Lecz w tejże chwili 
zauważył grubasa.
— Bingham! Co to znaczy?
— Maleńka fantazja filantropijna! Jest to włamywacz, którego usiłuję nawrócić. 
Złapałem 
go pod moim łóżkiem. Niema się czego obawiać! To kompletny osioł! Przyda się nam 
do 
przenoszenia pakunków.
Obecność p. Ledbettera początkowo wydawała się nowoprzybyłemu kłopotliwą, lecz 
grubas uspokoił:
— Jest zupełnie sam. Nie ma takiej bandy na świecie, coby przyjęła takiego 
durnia!… — 
A zwracając się do Ledbettera, dodał: — Ach nie! Na miłość Boską, nie zaczynaj 
tylko swojej 
gadaniny!
Wszyscy trzej wyszli i pogrążyli się w ciemnościach ogrodu. Marynarz szedł 
pierwszy, 
trzymając w jednej ręce torbę, a w drugiej rewolwer; za nim postępował p. 
Ledbetter, jak 
nowy Atlas, uginając się pod ciężarem bagażu; p. Bingham zamykał pochód, niosąc 
palto, 
pudełko od kapeluszy i rewolwer.
Ogród był dość duży i dochodził aż do skał nadmorskich, skąd wąskie, strome 
schodki 
prowadziły do maleńkiej, z trudnością dostrzegalnej kabiny kąpielowej na plaży. 
Nieco dalej 
stał na kotwicy niewielki statek, strzeżony w milczeniu przez drobnego 
człowieczka o 
ciemnej, ogorzałej twarzy.
— Jedną chwilkę dla wyjaśnienia! — jęknął błagalnie p. Ledbetter, — mogę panów 
zapewnić…
Silne kopnięcie skłoniło go do milczenia.
Musiał z walizą na plecach, po pas w wodzie, podejść do samego statku; 
wciągnięto go na 
pokład za ramiona i za włosy, a przez całą noc nie uzyskał żadnej innej zachęty, 
prócz 
zwrotów: „kanaljo” i „łajdaku”, na szczęście wypowiadanych niezbyt głośno, co 
oszczędziło 
mu publicznego pohańbienia.
Wsadzono go tedy na pokład yachtu, którego załoga składała się z ludzi 
wschodniego 
pochodzenia, o dziwnem zachowaniu, i zgoła nieprzyjemnych. Tam, na skutek 
potrącenia, 
czy też potknięcia, wpadł w jakąś dziurę i znalazł się w ciemnej i cuchnącej 
komórce; 
pozostawał tam przez kilka dni, ile dokładnie, nie zdawał sobie sprawy, gdyż 
choroba morska 
odebrała mu całkowicie świadomość czasu i miejsca.
Karmiono go sucharami i zaspakajano jego pragnienie wodą, na nieszczęście jednak 
— 
jego zdaniem — pomieszaną z rumem; towarzyszyły temu niezrozumiałe jakieś słowa.
W komórce dniem i nocą królowały karaluchy, poza tem nocami odwiedzały ją 
szczury.
Potomkowie Wschodu opróżnili jego kieszenie i zabrali mu zegarek; lecz gdy p. 
Bingham 
dowiedział się o tem, kazał go oddać i zatrzymał siebie.
Pięć czy sześć razy pięciu drabów, tworzących załogę, przychodziło po p. 
Ledbettera, aby 
go prowadzić do kabiny p. Binghama i jego przyjaciel musiał im wówczas służyć za 
partnera 
do ramsa, écarté, lub whista z dziadkiem, lub też wysłuchiwać ich opowiadań i 
przechwałek.
Zacni ci panowie przemawiali do niego, jak do człowieka, mającego za sobą 
bogatą, 
zbrodniczą przeszłość. Nie pozwalali mu nigdy na żadne wyjaśnienia, chociaż było 
jasnem, iż 
uważali go za najpocieszniejszego złoczyńcę, jakiego kiedykolwiek spotkali. Było 
to dla nich 
niewyczerpalnym tematem żartów i drwin.
Jasnowłosy był małomównym, lecz bardzo gniewliwym przy grze. P. Bingham zaś, 
pozbywszy się wszystkich kłopotów, stał się filozofem o idealistycznych 
skłonnościach. 
Rozwodził się nad zagadnieniami przestrzeni i czasu, podając cytaty z dzieł 
Kanta i Hegla — 
tak przynajmniej twierdził.
Parokrotnie p. Ledbetter zdołał wtrącić.
— Wie pan, moja obecność pod pańskim łóżkiem…
Lecz nie zdołał nigdy posunąć się dalej; trzeba było zbierać karty, nalewać 
whisky, lub 
spełniać inne, podobne, pilne polecenia. Po trzeciej czy czwartej próbie tęgi 
blondyn zdawał 
się z wielkiem zajęciem czyhać na znane już zdanie wstępne i, przy każdem nowem 
usiłowaniu p. Ledbettera, wybuchał Śmiechem, i klepiąc go po ramieniu, 
wykrzykiwał:
— Aha! Znów ta sama historja! Ach, ty stary złodzieju!
Powtarzało się to przez długi szereg dni, może dwadzieścia, może więcej. 
Wreszcie, 
pewnego wieczoru wezwano p. Ledbettera, wydano mu trochę żywności, parę pudełek 
z 
konserwami, i wysadzono na skalistej wysepce, na której znajdowało się źródło. 
P. Bingham 
odwiózł go na wysepkę łódką; po drodze udzielił mu szeregu zbawczych rad, lecz 
unikał 
starannie ostatnich usiłowań swego więźnia w kierunku wyjaśnienia sprawy.
— Lecz naprawdę… ja nie jestem włamywaczem!
— Nigdy nim pan nie będziesz — odparł p. Bingham. — W tej profesji nie uzyskasz 
pan 
nigdy powodzenia. Szczęśliwy jestem, że pan zaczynasz to rozumieć. Przy wyborze 
zawodu 
należy się liczyć z własnym temperamentem, w przeciwnym bowiem fazie, prędzej 
czy 
później, spotyka człowieka niepowodzenie. Weź pan na przykład mnie; przez całe 
życie 
pracowałem w bankach; w bankowości mi się powodziło. Byłem nawet dyrektorem 
banku. 
Ale czy byłem szczęśliwym? Nie! A dlaczego nie byłem szczęśliwy? Dlatego, że ten 
stan nie 
odpowiadał mojemu temperamentowi: mam zbyt wiele upodobania do przygód; zanadto 
kocham się w zmianach. Dlatego też porzuciłem to stanowisko. Nie sądzę, abym 
kiedykolwiek znów miał objąć dyrekcję banku. Odszukanoby mnie niezawodnie nie 
bez 
zadowolenia; lecz zrozumiałem nauczkę, której mi udzielił mój temperament, a 
wreszcie… 
Nie! Nigdy już nie będę kierował bankiem. Pański zaś temperament nie nadaje się 
do 
zbrodni… podobnie, jak mój do zaszczytnych stanowisk. Teraz, kiedy pana poznałem 
już 
lepiej, nie radziłbym panu zajmować się nawet oszustwem. Powróć do uczciwych 
zamiarów, 
mój chłopcze. Pańska droga, to jest filantropja; tak, to jest jedyne dla pana. Z 
taką 
elokwencją, jak pańska, winien pan utworzyć Towarzystwo Doskonalenia Wymowy 
Dziecięcej, albo coś w tym rodzaju! Niech pan się dobrze namyśli! Wyspa, na 
której 
wylądujemy, niema nazwy — w każdym razie nie ma jej na mapie. Może się pan 
zastanawiać 
nad nazwą dla niej przez cały czas pobytu, rozważając również to, co panu 
powiedziałem. 
Znajduje się na niej woda słodka, wiem o tem. Jest to jedna z wysepek .zwanych 
Grenadinami, należącemi do grupy Sous–le–Vent. Te, które pan tam spostrzega w 
sinawej 
mgle, są to inne Grenadiny, Jest ich bardzo wiele; ale większości stąd nie 
widać. Częstokroć 
zastanawiałem się, do czego służą te wyspy… obecnie, widzi pan, zdaję sobie 
sprawę z ich 
użyteczności. Ta na przykład, zarezerwowaną jest dla pana. Prędzej czy później 
jakiś 
poczciwy krajowiec przybędzie pana oswobodzić. Wówczas będzie pan mógł 
powiedzieć mu 
o nas wszystko, co się panu spodoba… nawet najgorsze rzeczy. Mało nas obchodzi 
jedna 
bezludna Grenadina! A oto pieniądze, w sumie pół suwerena. Niech pan ich 
lekkomyślnie nie 
roztrwoni po powrocie na łono cywilizacji. Dobrze użyte, mogą panu zapewnić nowe 
stanowisko społeczne. I nie… Wywrócicie łódkę, kanalje! Już wylądowała… Niech 
pan nie 
traci na jałowe rozmyślania cennych chwil samotności, które pan ma w 
perspektywie; 
wykorzystaj je pan dobrze, a będzie to pięknym etapem pańskiej karjery. Nie trać 
pan czasu, 
ani pieniędzy. Umierając będziesz pan bogatym… Z przykrością zmuszony jestem 
prosić, 
abyś pan zechciał cały swój dobytek przenieść na ląd na rękach! Nie, tu nie jest 
głęboko… 
Jeszcze te przeklęte wyjaśnienia? Nie mam czasu. Nie, nie i nie! Nie będę tego 
słuchał. No, 
do widzenia! Za burtę, hop!
I zapadająca noc zastała p Ledbettera — tego samego p. Ledbettera, który 
uskarżał się, że 
czas przygód już minął — siedzącego pośród pudełek z konserwami, z brodą opartą 
na 
zgiętych kolanach, i spoglądającego poprzez okulary posępnem i zrozpaczonem 
spojrzeniem 
na mieniącą się, pustynną powierzchnię morza!
Po upływie trzech dni wyratował go jakiś rybak murzyński, który odwiózł go do 
Saint–
Vincent, skąd, za ostatnie swe pieniądze dostał się do Kingston na Jamajce.
Mógłby był tam pozostać na zawsze, gdyż nie nauczył się jeszcze sam dawać sobie 
rady w 
trudniejszych okolicznościach życia, i był wówczas nieszczęsną istotą opuszczoną 
i do 
niczego niezdolną. Nie miał najmniejszego pojęcia o środkach, jakich użyć 
należało dla 
wydobycia się z kłopotu. Jak się zdaje, ograniczył się jedynie do złożenia wizyt 
wszystkim 
duchownym, których zdołał odnaleźć na wyspie, błagając ich przytem o pożyczenie 
sumy, 
umożliwiającej mu powrót do kraju. Lecz obszarpany jego wygląd, wymowa bez 
składu i 
ładu oraz nieprawdopodobieństwo całego zdarzenia uniemożliwiły mu u nich 
znalezienie 
wiary.
Znajomość nasza zawarta została zupełnie przypadkowo.
Było już późno po południu; przechadzałem się, po drzemce, na drodze de la 
Batterie, 
kiedy go spotkałem. Na jego szczęście miałem cały wieczór Wolny i musiałem w 
jakikolwiek 
sposób zabić śmiertelną nudę. On błądził smętnie po ulicach. Płaczliwa mina i 
specjalny krój 
poplamionych jego łachmanów zwróciły moją uwagę: spojrzenia nasze się spotkały. 
Na 
twarzy jego malowało się wahanie:
— Panie, — rzekł wreszcie urywanym głosem.
— Czy nie zechce pan poświęcić kilku minut, aby wysłuchać mej historji, która, 
jak się 
obawiam, wyda się panu nieprawdopodobną?
— Nieprawdopodobną? — wykrzyknąłem.
— Zupełnie nieprawdopodobną! — powtórzył z naciskiem. — Nikt mi nie chce 
wierzyć, 
choć nawet staram się pomijać najbardziej niezwykłe szczegóły. A jednak, panie, 
mogę pana 
zapewnić…
Tu urwał, przejęty rozpaczą. Ton nieznajomego zaczynał mnie zaciekawiać. Robił 
na mnie 
wrażenie dziwnego osobnika.
— Jestem — podjął — jednym z najnieszczęśliwszych ludzi na świecie!
— Między innemi, nie jadł pan obiadu, jak sądzę — spytałem, nagłą myślą rażony.
— Nie jadłem już od sześciu dni! — odpowiedział uroczyście.
— W takim razie łatwiej opowie mi pan swe przygody przy stole.
I nie zwlekając dłużej, zaprowadziłem go do jednego z podrzędniejszych zakładów, 
gdzie 
obdarte jego ubranie nie mogło zadziwić nikogo. Tam poznałem jego historję — z 
wyjątkiem 
paru opuszczonych szczegółów, które uzupełnił później. Początkowo słuchałem z 
niedowierzaniem, kiedy jednak wino rozgrzało go trochę, pewnego rodzaju 
upodlenie, jakiem 
nieszczęścia napiętnowały całą jego osobę, zniknęło, i zacząłem mu wierzyć. W 
końcu byłem 
tak przekonany o jego szczerości, że wyszukałem mu schronienie na noc i że 
nazajutrz, 
zwróciwszy się do mego bankiera na Jamajce o sprawdzenie istnienia banku, na 
który się 
powoływał, zaprowadziłem go do szeregu sklepów, gdzie mógł się należycie ubrać i 
wyekwipować.
Niebawem z banku nadeszło potwierdzenie: referencje były ścisłe i przychylne; 
zadziwiająca historja p. Ledbettera okazała się prawdziwą. Nie będę się 
rozwodził nad 
naszemi ówczesnemi stosunkami. W trzy dni później p. Ledbetter odjeżdżał już do 
Anglji.
„…Nie wiem w jaki sposób — brzmiały słowa listu, napisanego do mnie po powrocie 
do 
kraju, — zdołam należycie podziękować panu za całą dobroć, jaką pan okazał 
człowiekowi, 
który był mu zupełnie nieznanym…”
Dalszy ciąg listu utrzymany był w podobnym tonie.
„Jeśliby pan nie był tak szlachetnie nadszedł mi z pomocą, nie zdołałbym z 
pewnością 
powrócić na czas celem podjęcia mych funkcyj zawodowych, i te parę nieszczęsnych 
chwil 
zbłądzenia na złe drogi stałoby się może przyczyną mej całkowitej ruiny. I tak 
zresztą 
zmuszony byłem otoczyć się siecią kłamstw i wykrętów, by wytłumaczyć ogorzałość 
mej 
cery, jak również sposób spędzenia wakacyj. Na nieszczęście, podałem do 
wiadomości 
znajomych trzy odmienne wersje, nie przewidując kłopotów, jakie to spowoduje. 
Ale nie 
śmiem powiedzieć prawdy. Poradniki prawne, które przeglądałem w British Muzeum, 
nie 
pozostawiły mi żadnych wątpliwości; byłem rzeczywiście i naprawdę wspólnikiem 
ohydnej 
zbrodni; niewątpliwie, sprzyjałem jej i brałem w niej udział. Dowiedziałem się, 
że ten nędzny 
Bingham był dyrektorem banku w Hithergate i że tam dokonał szeregu zbrodniczych 
malwersacyj. Błagam pana, niech pan spali ten list po przeczytaniu, i sądzę, że 
mi pan nie 
odmówi. Co najgorsze, że ani moja ciotka, ani jej przyjaciółka, utrzymująca 
pensjonat, w 
którym zamieszkałem, zdają się nie wierzyć w oględne i bardzo pobieżne 
sprawozdanie z 
tego, co mi się naprawdę zdarzyło. Podejrzewają, że jestem bohaterem jakiejś 
ubolewania 
godnej przygody; o jaką jednak przygodę im chodzi, tego nie wiem. Ciotka mówi, 
że 
przebaczyłaby mi, gdybym jej wszystko opowiedział. Powiedziałem jej wszystko, 
bardziej niż 
szczegółowo, a mimo to nie jest zadowolona. Oczywiście, nie można nawet myśleć o 
tem, 
aby im odkryć całą prawdę; oświadczyłem im tedy, że zostałem wciągnięty w 
pułapkę na 
plaży, gdzie skrępowano mnie i zakneblowano. Lecz ciotka uporczywie zastanawia 
się nad 
tem, co mogło kogo skłonić do zastawiania na mnie pułapek, oraz po co wywieziono 
mnie na 
jakimś yachcie. Nie wiem, co na to odpowiedzieć. Może pan mi poda jakie 
wyjaśnienie? Ja 
nie znajduję żadnego, co miałoby chociaż pozory prawdopodobieństwa. Kiedy mi pan 
będzie 
odpowiadał, zechce pan łaskawie napisać dwa listy: w jednym z nich, który pokażę 
ciotce, 
stwierdzi pan wyraźnie, że rzeczywiście tego lata byłem na Jamajce, dokąd 
przybyłem na 
yachcie, Odda mi pan w ten sposób wielką przysługę. Będzie to jeszcze jedno 
zobowiązanie, 
które wobec pana zaciągnę — i obawiam się, czy kiedykolwiek zdołam spłacić dług 
tak 
ogromny. Jednakże, jeśli wdzięczność…”
I tak dalej.
W zakończeniu błagał mnie ponownie o spalenie listu.
Tak się kończy zadziwiająca historja wakacyj p. Ledbettera, Obraza jego ciotki 
nie trwała 
zbyt długo: zacna kobieta przebaczyła mu przed śmiercią.
PRAWDA O PYECRAFCIE
Siedzi opodal i, spoglądając przez ramię, widzę go. Gdy spojrzenia nasze się 
skrzyżują — 
co zdarza się często — wzrok jego nabiera takiej wyrazistości! Nade wszystko 
błagalny, z 
pewnym jednakże odcieniem podejrzliwości.
Do licha z jego podejrzeniami! Gdybym chciał opowiadać, uczyniłbym to już dawno. 
Nie 
mówię nic, ust nie otwieram, powinien się więc czuć dobrze… Lecz jakże chcecie, 
aby istota 
tak wielka i tłusta mogła czuć się dobrze? Któż zresztą uwierzyłby mi, gdybym 
przemówił? 
Biedny stary Pyecraft! Olbrzymia masa trzęsącego się cielska, której wszystko 
przeszkadza! 
Najgrubszy klubman Londynu!
Siedzi przy małym stoliku klubowym, w obszernej wnęce w pobliżu ognia i obżera 
się. 
Czem się obżera? Spoglądam ostrożnie w jego stronę; widzę jak zajada cake gorący 
i 
nasmarowany masłem, zaś oczy jego wlepione są we mnie! Niech go djabli wezmą! 
Zawsze 
te oczy wlepione we mnie! To rozstrzygnęło, Pyecraft! Ponieważ nie przestajesz 
być 
obrzydliwym, ponieważ zachowujesz się, jak gdybym nie był człowiekiem honoru — 
tu 
właśnie w twoich oczach opowiem rzecz całą… prawdę istotną o Pyecrafcie, 
człowieku, 
któremu dopomogłem, któremu przyszedłem z pomocą, a który w nagrodę uczynił mi 
mój 
klub nieznośnym, najzupełniej nieznośnym z powodu swych oczu proszących, z 
powodu 
ciągłego „nie mów nic” swych spojrzeń… Poza tem czemóż upiera się jeść 
bezustannie?
Słowo daję, tem gorzej! Powiem prawdę, całą prawdę, nic oprócz prawdy!
Właśnie w tej palarni zapoznałem się z Pyecraftem. Byłem świeżo przyjęty do 
klubu i 
nieco onieśmielony, co on zauważył. Siedząc samotnie w kącie, myślałem, że 
byłoby 
przyjemnie poznać więcej członków klubu, gdy nagle podszedł do mnie — wielki 
gmach 
ruchomy, zdobny w obfite policzki, podbródki i brzuch. Z pomrukiem opuścił się 
na fotel 
sąsiedni, sapał przez chwilę, pracowicie potarł zapałkę i zapalił cygaro. Poczem 
przemówił do 
mnie. Zapomniałem, co powiedział… Coś o zapałkach, które się nigdy nie zapalają; 
ciągnąc 
dalej rozmowę, zatrzymywał służących jednego po drugim i piszczącym głosem 
uskarżał się 
na zapałki. Oto w jaki sposób rozpoczęła się gawęda. Mówił o różnych rzeczach, 
zwłaszcza o 
grach sportowych. Następnie zwrócił uwagę na moją budowę i cerę.
— Pan jest zapewne pierwszorzędnym graczem w cricketta, nieprawdaż? — dorzucił.
Jestem szczupły, zapewne, szczupły tak dalece, że niektórzy nazwaliby mnie 
chudym i, 
niewątpliwie, cerę mam raczej ciemną. Jednakże, chociaż nie wstydzę się faktu, 
iż jedna z 
moich prababek była hinduską, nie zależy mi przecie na tem, aby ludzie obcy od 
jednego 
rzutu oka odgadywali to pochodzenie. Tak, że z początku byłem dość 
nieprzychylnie 
usposobiony względem niego. Lecz on poruszył tę sprawę jedynie w celu 
łatwiejszego 
przejścia do własnej osoby.
— Prawdopodobnie nie używa pan więcej ruchu ode mnie — rzekł, — i nie jada pan 
mniej. (Jaki wszyscy ludzie nadmiernie otyli wyobrażał sobie, iż nic nie jada). 
A jednak — 
ciągnął dalej z przymuszonym uśmiechem — różnimy się bardzo.
Wówczas począł mówić o swej wadze i tylko o swej wadze, opowiadając wszystko, co 
już 
czynił i co ma zamiar czynić w celu zmniejszenia tej wagi, co mu w tej sprawie 
radzono i 
jakie rezultaty osiągnęli, jak słyszał, ludzie obarczeni wagą podobną.
— A priori, — tłumaczył, — zdawałoby się, iż kwestja odżywiania może być 
rozstrzygnięta dzięki diecie, zaś kwestja asymilacji pokarmów przy pomocy 
lekarstw.
Była to rozmowa ciężka, dusząca. Czułem, że puchnę, słuchając go.
W klubie od czasu do czasu trzeba znosić nudzenie tego rodzaju, lecz nadeszła 
chwila w 
której uznałem, że zniosłem już dosyć. Zbyt widocznie wyróżniał mnie. Nie mogłem 
wstąpić 
do palarni, aby nie podążył w, moją stronę i często zasiadał przy moim stole, by 
się obżerać, 
podczas gdy jadłem śniadanie. Niekiedy przyczepiał się do mnie dosłownie. Był to 
złowrogi 
nudziarz, tem bardziej, że ograniczał się do jednej ofiary; i od początku coś 
nieokreślonego w 
jego zachowaniu dowodziło, że przeczuwał możliwość pomocy, że zdawał się 
odgadywać 
niezwykłe, wyjątkowe dane, jakie mogłoby mu zapewnić moje współdziałanie, szansę 
których nikt inny nie dawał.
— Oddałbym nie wiem co, żeby zmniejszyć tę wagę… Doprawdy nie wiem, co!
I wpatrywał się we mnie maleńkiemi, zapłyniętemi oczyma, z ponad sapiącego nosa.
Biedny, stary Pyecraft! Właśnie dzwoni w tej chwili i zamawia nową porcję cake z 
masłem!
Pewnego dnia zdradził swą myśl prawdziwą.
— Farmakopea nasza — rzekł — farmakopea zachodnia nie jest bynajmniej ostatniem 
słowem wiedzy medycznej. Wspominano mi, że na dalekim wschodzie… — zamilkł i z 
wytrzeszczonemi oczyma patrzył na mnie, jak gdybym był rządkiem stworzeniem w 
akwarjum. Nagle zdjęła mię złość.
— Słuchaj pan, — rzekłem. — Kto panu powiedział o receptach mojej prababki?
— Słowo daję… — wymamrotał.
— Przy każdem widzeniu, co od tygodnia zdarza się dość często, nie przestaje pan 
czynić 
aluzji do posiadanego przeze mnie sekretu.
— Istotnie — rzekł — ponieważ pan to zauważył, przyznaję się. Słyszałem o tem 
od…
— Od Patissona?
— Nie bezpośrednio — odpowiedział, co, jak sądzę, było kłamstwem.
— Patisson — tłumaczyłem — wypróbował jedną z tych recept na własną 
odpowiedzialność…
Zagryzł wargi i skłonił się.
— Recepty mojej prababki — podjąłem — wymagają ostrożności w zastosowaniu. 
Ojciec 
miał mi objaśnić…
— Czyż nie uczynił tego?
— Nie. Ale przestrzegł mnie. On sam kiedyś zaryzykował próbę.
— Ach!… Lecz czy pan sądzi, że?.” Przypuśćmy… że znajdzie się jaka…
— Są to ciekawe dokumenty i sam ich zapach… nie!
Doprowadziwszy mnie do tego punktu, Pyecraft postanowił pójść dalej. Obawiałem 
się 
zawsze, aby w razie nadużycia jego cierpliwości, nie rzucił się nagle i nie 
zadusił mnie. 
Wyznaję, że byłem słaby. Ale też Pyecraft zanudzał mnie. Wreszcie rozdrażnił 
mnie tak, że 
oświadczyłem:
— Dobrze więc, niech pan spróbuje szczęścia! Drobne doświadczenie Patissona, o 
którem 
wspomniałem, przedstawiało się zgoła inaczej. Mniejsza o jego naturę, lecz bądź 
co bądź 
byłem pewien nieszkodliwości, użytej wówczas recepty. O innych nic nie 
wiedziałem i 
właściwie poważnie wątpiłem w ich skuteczność. Ale, nawet gdyby Pyecraft się 
otruł… 
Trzeba przyznać, że otrucie Pyecrafta wydało mi się wówczas olbrzymiem dziełem.
Tegoż wieczora wydobyłem z mej szafy pancernej dziwaczną szkatułkę z drzewa 
sandałowego, pachnącą niezwykle i począłem przeglądać szeleszczące pergaminy. 
Osoba, 
która spisywała recepty mej prababki miała widocznie zamiłowanie do skrawków 
pergaminu 
najróżnorodniejszego pochodzenia, pismo jej zaś1 było zawiłe i niezmiernie 
drobne. Wielu z 
tych recept nie mogłem zupełnie odcyfrować, a żadna nie jest łatwo czytelna, 
chociaż w mej 
rodzinie, złożonej z funkcjonarjuszy rządu Indji, przekazuje się z pokolenia na 
pokolenie dość 
pogłębioną znajomość języka hinduskiego. Niebawem wpadło mi w ręce to, czego 
szukałem. 
Siedząc na podłodze obok szafy, przez czas pewien wpatrywałem się w pergamin.
— Oto jest! — rzekłem nazajutrz do Pyecrafta, ale musiałem spiesznie cofnąć 
kartkę, którą 
chciwie starał się pochwycić,
— O ile mogę odczytać te bazgroty, jest to recepta dotycząca „straty wagi”.
— Ach, — westchnął Pyecraft.
— Nie jestem tego bezwzględnie pewny, myślę tylko, że to jest tak i jeśli pan 
zechce pójść 
za moją radą, powstrzyma się pan od użytkowania jej, gdyż wie pan, mówiąc 
otwarcie, moi 
przodkowie ze strony tej prababki budzą niewiele zaufania. Jak pan widzi, 
Pyecraft, nie 
waham się rzucić cień na sławę mego rodu w pańskim interesie.
— Pozwól mi pan spróbować — błagał. Zagłębiłem się w fotelu, podczas gdy moja 
wyobraźnia robiła na próżno szalone wysiłki.
— W imię nieba — wykrzyknąłem — do czego, zdaje się panu, że będziesz podobnym z 
chwilą straty wagi?
Nie chciał słuchać żadnych dowodów. Kazałem mu przyrzec, iż nigdy już ust nie 
otworzy 
w sprawie swej wstrętnej otyłości, cokolwiek by się mogła zdarzyć; i wreszcie 
podałem mu 
kawałek pergaminu.
— To obrzydliwa mieszanina — zauważyłem.
— Nic nie szkodzi — odparł i wziął receptę. Przebiegł ją oczyma i osłupiał.
— Ależ… ależ… — wybełkotał.
Spostrzegł, że była napisana dziwnemi literami w języku nieznanym.
— O ile moja wiedza mi pozwoli — rzekłem, doń — przetłumaczę to panu.
Uczyniłem co mogłem. Następnie nie zamieniliśmy ani słowa w ciągu dni piętnastu. 
Za 
każdym razem, gdy usiłował zbliżyć się do mnie, marszczyłem brwi i dawałem mu 
znak, by 
się oddalił. Szanował naszą umowę; lecz po upływie dni piętnastu był równie tęgi 
i tłusty. 
Wówczas przerwał milczenie.
— Trzeba, bym mówił. To niesłuszne. Jest coś nie w porządku. Nie uzyskałem 
żadnego 
skutku i winien mi pan pewne wyjaśnienia w imię honoru swej prababki.
— Gdzie jest recepta? — zapytałem i zbadałem rozliczne przepisy.
— Czy jajko było zgniłe? — zagadnąłem. Nie. Czy powinno być zgniłe?
— Rozumie się samo przez się. We wszystkich receptach mej biednej, drogiej 
prababki 
jeśli stan lub gatunek nie są określone, należy brać najgorsze. Przynajmniej 
była energiczna… 
Poza tem istnieją jedna lub dwie alternatywy możliwe co do niektórych innych 
przepisów. 
Czy pan zaopatrzył się w świeży jad grzechotnika?
— Nabyłem grzechotnika u Jamracha… kosztował mnie… kosztował mnie…
— To pańska sprawa… Ta ostatnia wzmianka?…
— Znam człowieka, który…
— Tak… dobrze… Teraz przepiszę panu różne alternatywy… Ortografja tej zwłaszcza 
recepty jest okropna… A propos. Pies w danym wypadku musi być, oczywiście, psem 
parja.
W ciągu następnego miesiąca widywałem stale Pyecrafta w klubie równie tłustego i 
zaniepokojonego, jak zawsze. Dochowywał naszej umowy, lecz czasem gwałcił jej 
ducha, 
wstrząsając głową z wyrazem rozpaczy i zniechęcenia, Pewnego dnia w ubieralni 
odważył 
się:
— Pańska prababka…
— Ani słowa o niej — przerwałem i zamilkł. Zdawało mi się, że wyrzekł się swych 
prób i 
któregoś wieczoru słyszałem, jak opowiadał o swej wadze trzem nowym członkom 
klubu, jak 
gdyby w poszukiwaniu nowych recept. Wreszcie, najzupełniej niespodzianie, 
otrzymałem 
telegram,
— Mr. Formalyn! — wrzasnął mi pod nosem młody groom.
Wziąłem depeszę i otworzyłem niezwłocznie.. Przeczytałem:
„Przybywaj pan, w imię nieba. Pyecraft”. — Hm — mruknąłem i zaiste tak byłem 
zadowolony z rehabilitacji, jaką to zapowiadało sławie mej prababki, że zjadłem 
obfite i 
smaczne śniadanie. W biurze klubu otrzymałem adres Pyecrafta i poszedłem, skoro 
tylko 
wypiłem kawę i kieliszek likieru. Nie czekałem nawet, aż wypalę cygaro. 
Pyercraft 
zamieszkiwał górną część jednego z domów w Bloomsbury.
— Mr. Pyercraft? — spytałem przy drzwiach wejściowych.
— Jest chory — odpowiedziano mi — i już dwa dni nie opuszczał domu.
— Pan Pyecraft mnie oczekuje, — zapewniłem i wszedłem po schodach.
Na pierwszem piętrze zadzwoniłem do drzwi zakratowanych.
— Nie powinien był próbować, oto wszystko, — mówiłem sobie. — Istota, która 
obżera 
się, jak wieprz, słusznie musi być do wieprza podobną.
Kobieta o czcigodnym wyglądzie, z twarzą pełną niepokoju, w czepku niedbale 
włożonym 
na głowę, pojawiła się za kratą i obserwowała mnie. Powiedziałem swoje nazwisko, 
i drzwi 
uchyliły się,
— Co słychać? — zapytałem, znalazłszy się w przedpokoju.
— Kazał pana wprowadzić, skoro tylko pani przyjdzie — oświadczyła, patrząc na 
mnie i 
nie spiesząc się spełnić rozkazu. Poczem dorzuciła poufnie:
— Jest zamknięty na klucz.
— Zamknięty na klucz?
— Tak, panie; zamknął się wczoraj rano i nikogo nie wpuszcza. I klnie co chwila! 
Oh, mój 
Boże!
Zwróciłem oczy na drzwi, które wskazywała głową.
— W tym pokoju? — zagadnąłem.
— Tak, proszę pana.
— Co się dzieje?
Kobieta smutno potrząsnęła głową.
— Bez przerwy żąda pożywienia, proszę pana, I rzeczy ciężkich. Dostarczam mu, co 
mogę. Dałam mu wieprzowiny, pasztetu, kiełbasy i innego jedzenia w tym rodzaju, 
bez 
chleba. „Proszę to zostawić na zewnątrz”, rozkazuje i wtedy muszę się oddalić. 
Je, proszę 
pana, że coś strasznego.
Usłyszałem z wewnątrz wezwanie piskliwym głosem:
— To pan, Formalyn?
— To pan, Pyecraft? — spytałem i zacząłem walić pięścią w drzwi.
— Niech pan jej powie, żeby odeszła.
Usłuchałem. Wtedy dało się słyszeć jakieś dziwne chrobotanie z drugiej strony 
drzwi, jak 
gdyby ktoś usiłował po omacku odnaleźć klamkę; jednocześnie poznałem zwykłe 
pochrząkiwanie Pyecrafta.
— Wszystko w porządku — rzekłem — ona odeszła.
Lecz drzwi jeszcze długo pozostawały zamknięte. Wreszcie klucz zgrzytnął w zamku 
i 
rozległ się głos Pyecrafta:
— Wejdź pan prędko.
Otworzyłem drzwi i wszedłem. Naturalnie spodziewałem się zobaczyć Pyecrafta. I 
oto nie 
było go tam! Nigdy w życiu nie doznałem takiego wstrząsu. Pokój, w którym się 
znalazłem, 
był jego gabinetem i panował tam nieład nieopisany. Półmiski i talerze 
sąsiadowały z 
książkami i przyborami do pisania; kilka krzeseł było przewróconych… ale 
Pyecraft?…
— Miewa się pan dobrze, drogi panie? Zamknij pan drzwi — rzekł i wówczas 
odnalazłem 
go.
Przebywał w powietrzu w kącie bliskim wejścia i zdawał się być przylepionym do 
sufitu. 
Twarz jego wyrażała przerażenie i gniew. Oddychał ciężko i gestykulował.
— Zamknij pan drzwi, — powtórzył. — Jeśli ta kobieta spostrzeże, co się dzieje…
Zamknąłem i przypatrywałem mu się z przeciwległego kąta.
— Jeśli coś pęknie, — rzekłem — spadniesz pan i skręcisz kark.
— Pragnąłbym bardzo, — odparł sapiąc.
— W pańskim wieku i z pańską wagą nie wyprawia się sztuk akrobatycznych…
— Ach! przestań pan — poprosił głosem zamierającym. — Opowiem to panu.
— Jakim, u djabła, sposobem trzyma się pani tam w górze? — zapytałem. I nagle 
zrozumiałem, że nie utrzymywał się pod sufitem żadnym ze środków zwykłych, lecz 
że unosił 
się na kształt nadętego! pęcherza. Czynił wysiłki, aby wzdłuż muru opuścić się 
do mnie.
— To… recepta! — wykrztusił z trudem, — pańska prabab…
Mówiąc to, źle uchwycił ramę obrazu, który spadł. Jednym susem wzniósł się w 
górę, zaś 
obraz rozbił się o oparcie kanapy. Pyecraft uderzył o sufit z głuchym łoskotem i 
zrozumiałem 
wówczas dlaczego był poplamiony na biało na najbardziej wydatnych wypukłościach 
swej 
osoby. Powtórzył te manewr z większą ostrożnością, posługując piecem.
Był to rzeczywiście niezwykły widok tego grubasa o apoplektycznym wyglądzie, gdy 
starał się zejść głową na dół od sufitu do podłogi,
— Ta recepta… nadmiernie skuteczna — wybełkotał.
— Jak to?
— Utrata wagi… prawie zupełna… Wówczas, oczywiście, pojąłem.
— Sapristi, Pyecraft! — wykrzyknąłem — pan pragnął środka przeciw otyłości! Ależ 
pan 
zawsze mówił tylko o wadze!
Nie wiedząc czemu, byłem zachwycony. W chwili odczuwałem naprawdę bezgraniczną 
sympatję do Pyecrafta.
— Pozwoli pan, że mu pomogę — rzekłem i biorąc go za rękę, ściągnąłem na dół. 
Wymachiwał nogami na wszystkie strony, usiłując gdziekolwiek postawić stopę. 
Przypominało to chorągiew podczas silnego wiatru.
— Ten stół — przemówił, wskazując mebel palcem — jest z masywnego mahoniu i 
bardzo 
ciężki Gdyby pan mógł wepchnąć mnie pod spód…
Umieściłem go tam. Chwiał się, jak przywiązany balon, podczas gdy rozmawiałem z 
nim, 
oparłszy się o kominek.
— Niech mi pan opowie, co się stało, — rzekłem zapalając cygaro,
— Zażyłem mieszaninę.
— Jakiż smak?
— Okropny.
— Wszystkie środki, przygotowane wedle recept mojej prababki, były jednego 
rodzaju. Po 
zastanowieniu się nad czynnikami składowemi, uzyskaną całością i możliwemi 
rezultatami, 
wszystkie te leki wydały mi się mało zachęcające. Co do mnie.
— Zażyłem najpierw niewielki łyk… a ponieważ po upływie godziny uczułem się 
lżejszym, postanowiłem przełknąć resztę…
— Mój biedny Pyecrafcie!
— Zatkałem sobie nos — tłumaczył — i potem czułem się lżejszy z każdą chwilą i 
mimo 
woli, wie Pan…
Nagle dostał napadu złości.
— Do wszystkich djabłów! Cóż ja teraz pocznę.
— Jest rzecz pewna, której oczywiście nie powinieneś pan robić — zauważyłem. — 
Jeśli 
pan wyjdzie na ulicę, zacznie się pan wznosić, wznosić… — I wyciągnąłem ręce ku 
niemu, 
— Trzebaby posyłać Santos Dumonta po pana,
— Mam nadzieję, że skutek mikstury zniknie jednak.
Potrząsnąłem przecząco głową,
— Nie sądzę, by można na to liczyć. Wówczas znowu złość go porwała: kopał meble 
pobliskie i uderzał obcasem o podłogę. Zachowywał się bardzo niegrzecznie, jak 
należało się 
spodziewać ze strony człowieka grubego i tłustego, niewstrzemięźliwego. Wyrażał 
się o mnie 
i o mojej prababce w słowach, najzupełniej pozbawionych oględności.
— Ależ nigdy pana nie prosiłem, abyś zażywał ten dekokt — rzekłem.
Lekceważąc szlachetnie obelgi, któremi mnie obrzucał, zasiadłem w jego fotelu i 
jąłem do 
niego mówić tonem spokojnym i przyjaznym. Wyjaśniłem mu, iż sam na siebie 
ściągnął tę 
przykrość, która miała pewne cechy wyrównawczej sprawiedliwości. Jadał przecie o 
wiele za 
dużo… Zaprzeczył temu i przez chwilę żywo spierał się ze mną. Stał się nawet 
hałaśliwym i 
gwałtownym: to też wyrzekłem się tłumaczenia mu morału jego wypadku.
— Poza tem — dorzuciłem — popełnił pan błąd eufemizmu. Nazywałeś pan swą 
dolegliwość nie „otyłością”, co jest dokładne i niezaszczytne, ale „wielką 
wagą”… Pan…
Przerwał mi, zgadzając się na to wszystko. Ale co miał teraz począć?
Wypowiedziałem pogląd, że powinien się zastosować do zmienionych warunków. Tak 
przeszliśmy do strony praktycznej tej sprawy. Wyraziłem nadzieję, że bez trudu 
zdoła się 
nauczyć chodzenia na rękach po suficie…
— Nie mogę spać — oświadczył.
To nie była trudność poważna. Wskazałem, iż było najzupełniej możliwe 
przygotować 
łóżko pod siatką drucianą, umocować materace szerokiemi rzemieniami i przypinać 
z boku 
kołdrę, prześcieradła i t. p. Trzebaby tylko wtajemniczyć gospodynię w tę 
sprawę. Po chwili 
oporu zgodził się ze mną. (W następstwie przyjemnie było widzieć w jaki 
wspaniale 
naturalny sposób zacna dama przyjęła do wiadomości to zadziwiające odwrócenie 
porządku 
rzeczy).
Będzie mógł posiadać w swoim pokoju wysoki stołek, zaś wszelkie posiłki będą 
podawane 
na szczytowych półkach bibljoteki. Wynaleźliśmy też prosty sposób, któryby mu 
pozwalał 
dowolnie opuszczać się na podłogę; osiągnęliśmy to, umieszczając w górze 
bibljoteki 
wielotomową Encyklopedję Brytańską. Wystarczyło wziąć jeden z tomów pod pachę, 
aby 
dosięgnąć ziemi. Postanowiliśmy też wbić klamry żelazne w posadzkę, aby mógł się 
niemi 
posługiwać w razie potrzeby czegokolwiek z dolnej części pokoju.
W miarę urządzania tego wszystkiego, zainteresowywałem się coraz bardziej. Ja to 
zawołałem gospodynię i zawiadomiłem ją o wszystkiem, ja też prawie bez pomocy 
urządziłem odwrócone łóżko. Całe dwa dni spędziłem w jego mieszkaniu. Umiem 
doskonale 
obchodzić się z odkrętką i poczyniłem szereg udoskonaleń do jego użytku, 
założyłem drut 
dodatkowy, aby mu ułatwić dzwonienie, odwróciłem ku górze lampy elektryczne i t. 
p. 
Roboty te bawiły mnie niesłychanie i z rozkoszą wyobrażałem go sobie w postaci 
wielkiej 
muchy mięsnej, łażącego po suficie i czepiającego się odrzwi, by przejść z 
pokoju do 
pokoju… i nigdy już, nigdy nie przychodzącego do klubu!!!…
Lecz oto fatalna moja pomysłowość uniosła mnie za daleko. Siedziałem właśnie 
przy 
kominku, popijając whisky, on zaś znajdował się w swym ulubionym kącie, w 
pobliżu 
gzymsu i przybijał gruby dywan na suficie, gdy uderzyła mnie myśl nagła.
— Sapristi Pyecraft! To wszystko jest zupełnie niepotrzebne!
I zanim zdołałem obliczyć konsekwencje tego, co miałem powiedzieć, wygadałem 
wszystko.
— Spodnie ubranie z ołowiu! — wykrzyknąłem.
Złe się już stało!… Pyecraft nieomal ze łzami uchwycił się tej myśli.
— Odzyskam właściwą równowagę — wyszlochał. Objaśniłem mu rzecz całą, nie 
przewidując do czego to doprowadzi.
— Niech pan zakupi blachy ołowianej — rzekłem — pokraje ją na kawałki i każe 
sobie 
powszywać w spodnie odzienie w dostatecznej ilości. Niech pan używa obuwia na 
ołowianych podeszwach, nosi ręczną walizkę pełną ołowiu i sprawa załatwiona. 
Zamiast być 
więźniem w swojem mieszkaniu, będzie pan mógł przechadzać się, a nawet 
podróżować… 
Błysnęła mi myśl jeszcze szczęśliwsza.
— Nie potrzebuje pan też obawiać się zatonięcia.. Wystarczy, jeśli pan zrzuci 
część, lub 
nawet całe ubranie i zachowa w ręku tylko niezbędny bagaż i będzie pan unosił 
się nad 
falami…
Ze wzruszenia upuścił swój młotek, który przeleciał tuż koło mego nosa.
— Sapristi — wrzasnął — i będę mógł powrócić do klubu!
Ten okrzyk zniszczył natychmiast mój entuzjazm.
— Sapristi! — powtórzyłem. — Tak oczywiście… będzie pan mógł powrócić.
Powrócił. I powraca ciągle. Siedzi w tej chwili poza mną, zajadając co najmniej 
trzecią 
porcję cake z masłem. I nikt na świecie, oprócz jego gospodyni i mnie, nie wie, 
że nie waży 
on w rzeczywistości nic, że jest po prostu odzianym obłokiem, niente, nihil, 
najbardziej 
nieważkim z ludzi. Pozostanie na miejscu, szpiegując mnie, dopóki nie skończę 
pisać. Wtedy, 
jeśli mu się uda, przyczepi się do mnie w przejściu, zbliżając się rozkołysanym 
krokiem…
Po raz setny powtórzy mi całą historję, opowie wrażenia, jakie to wywołuje i 
jakich nie 
wywołuje, jak czasem mu się zdaje, że działanie mikstury słabnie trochę. I 
zawsze w którymś 
miejscu tej rozwlekłej gadaniny to zastrzeżenie:
— Pan zachowuje tajemnicę, nieprawdaż? Gdyby ktokolwiek się dowiedział… 
Wstydziłbym się niezmiernie… To tak głupio wygląda, pojmuje pan… Chodzić po 
suficie na 
czworakach i cała reszta. —
A teraz chodzi o uniknięcie Pyecrafta, który zajmuje znakomitą pozycję 
strategiczną 
pomiędzy mną a drzwiami.
DOLINA PAJĄKÓW
Około południa trzej łowcy dotarli do zakrętu potoku i ujrzeli przed sobą 
obszerną dolinę. 
Skalisty i kręty wąwóz, którym tak długo i uparcie dążyli śladami zbiegów, 
wychodził na 
rozległą równinę. Pod wpływem jednej myśli trzej mężczyźni zboczyli z tropu i 
pokłusowali 
na wzgórek, uwieńczony ciemno zielonemi drzewami; tam przystanęli, — jeździec, 
mający 
uzdę przetykaną srebrem na czele, zaś dwaj inni nieco z tyłu, jak należało.
Przez czas pewien chciwym wzrokiem badali niezmierną dolinę, biegnącą wdał przed 
nimi. Beznadziejny obszar pożółkłej trawy przerywały gdzieniegdzie rzadkie kępy 
kolczastych i suchych krzaków, lub niejasne zarysy łożyska wyschniętego potoku. 
Miedziana 
powierzchnia ginęła u stoków błękitnych, dalszych wzgórzy, pokrytych żywszą 
pozornie 
zielonością, nad któremi panowały śnieżne szczyty gór o niewidocznej podstawie, 
jakby 
zawieszonych w niebiosach, i wznoszących się coraz potężniej i zuchwałej ku 
północo–
zachodowi, gdzie dolina się zamykała. Na zachód równina rozpościerała się aż do 
krańców 
horyzontu, poznaczona w oddali ciemnemi plamami lasów.
Trzej ludzie uparcie wpatrywali się w dolinę.
Chudy jeździec z blizną na wardze przerwał milczenie.
— Nic! — westchnął zniechęcony. — Co prawda wyprzedzili nas o dzień drogi,
— Ale nie wiedzą, że my ich ścigamy — rzekł mały człowiek, dosiadający białego 
konia.
— Ona musi się tego spodziewać, — zauważył przywódca kwaśno i jakby mimo woli.
— Nawet w takim razie nie mogą jechać prędko; mają tylko jednego muła i przez, 
cały 
dzień dziewczynie krwawiła noga…
Jeździec z uzdą przetykaną srebrem rzucił mu spojrzenie przesycone złością.
— Czy sądzisz, że tego nie dostrzegłem? — zapytałem drwiąco.
— Bądź co bądź może nam to pomóc — mruknął pod nosem człowieczek.
Chudy z blizną na wardze, niewzruszony, rozglądał się dokoła.
— Niewątpliwie nie zdążyli jeszcze przebyć doliny — zapewnił. — Jeśli ostro 
pokłusujemy…
Lecz, spojrzawszy na białego konia, nie dokończył,
— Niech djabli porwą białe konie! — burknął jeździec ze srebrną uzdą i 
odwróciwszy się, 
zmierzył oczyma przedmiot swego przekleństwa.
Mały człowieczek spuszczając oczy, popatrzał między uszami swego melancholijnego 
wierzchowca.
— Uczyniłem, co mogłem — wyrzekł.
Dwaj inni znowu przeszukiwali wzrokiem dolinę. Chudy przeciągnął dłonią po 
skaleczonej 
wardze.
— W drogę! — rozkazał nagle przywódca.
Mały człowieczek drgnął, ściągnął cugle i trzej łowcy odnaleźli trop wśród 
zeschłej trawy, 
szeleszczącej z cicha pod kopytami koni…
Zjechali ostrożnie z bezpłodnej pochyłości i poprzez krzewy skręcone i 
kolczaste, poprzez 
korzenie wrośnięte wśród skał, dotarli do doliny. Tutaj ślad stawał się 
niepewnym, gdyż 
gruba — warstwa zeschłych traw skrywała ziemię.
Jednakże dzięki usilnemu wpatrywaniu się, z szyjami na karkach końskich, dzięki 
zatrzymywaniu się na każdym kroku, te blade twarze ścigały dalej swą zdobycz.
Dostrzegali ślady, źdźbła trawy połamane i pomięte, niekiedy zaś dawał się 
odgadnąć 
odcisk stopy. Raz nawet przywódca ujrzał krwawą plamę, zdradzającą przejście 
młodej 
metyski i wtedy przez zęby nazwał ją głupią.
Chudy sprawdzał spostrzeżenia przywódcy, mały człowieczek na białym koniu 
podążał za 
nim, pogrążony w marzeniach. Jechali gęsiego, jeździec ze srebrną uzdą na czele, 
i 
zachowywali zupełne milczenie.
Po chwili: mały człowieczek doznał wrażenia, że świat stał się dziwnie cichy, co 
wyrwało 
go nagle z rozmyślań. Oprócz lekkiego brzęku ich uzbrojenia oraz uprzęży 
końskiej, na całej 
ogromnej równinie rozpościerał się smętny spokój umarłej natury. Pan jego i jego 
towarzysz, 
poprzedzali go, obaj schyleni na lewą stronę nad karkami swych wierzchowców, 
kołysząc się 
miarowo. Cienie ich sunęły przodem, sylwetki wydłużone, spokojne i milczące 
towarzyszki. 
Bliżej, ten kształt pełzający i zimny, był to jego cień własny. Rozejrzał się po 
okolicy. Co się 
właściwie stało? Pomyślał wówczas o promieniowaniu skał i nieustannym 
trzeszczeniu 
potrącanych kamieni. Cóż jeszcze?… Brak najlżejszego powiewu! Właśnie to. Jakiś 
obszar 
niezmierzony i cichy, zatopiony w senności popołudniowej. Niebiosa zwisały 
złowróżbne i 
puste, tylko w górnej części doliny utworzyła się zasłona z gęstych mgieł.
Wyprostował się, potrząsnął cuglami, zaokrąglił wargi, jak do gwizdania i zdołał 
zaledwie 
westchnąć. Odwrócił się na siodle i wpatrzył się w szczelinę wąwozu, którędy 
przybyli. Nic! 
Z obu stron stoki ponure, lecz ani śladu drzewa, jakiegokolwiek zwierzęcia, a 
tem mniej istoty 
ludzkiej. Co za kraj, co za pustynia!
Powrócił do poprzedniej pozycji. Na chwilę ucieszył się widokiem skręconego, 
czarno–
purpurowego kija, który zabłysnął nagle i przepadł w brunatnym dywanie trawy.
Była to żmija. Pomimo wszystko więc w piekielnej dolinie istniało życie.
Następnie, co go rozradowało więcej jeszcze, lekki wietrzyk musnął mu twarz, 
szmer jakiś 
dał się słyszeć i ucichł; krzaki na wzgórku nieznacznie pochylił czarne i 
sztywne ramiona: 
pierwsze oznaki możliwego wiatru. Niedbale poślinił palec i wzniósł go do góry.
Nagłym ruchem ściągnął cugle, aby uniknąć zderzenia się z chudym, który 
zatrzymał się, 
niepewny tropu.
W tym właśnie momencie nieuwagi poczuł wzrok dowódcy, skierowany na siebie.
Potem przez czas pewien usiłował interesować się pościgiem. Następnie, kiedy 
ruszyli 
dalej, spojrzał na cień swego przywódcy, jego kapelusza i ramienia, które 
ukazywały się i 
niknęły poza sylwetką jadącego bliżej chudego.
Od czterech dni, kiedy przekroczyli granicę świata zamieszkałego, jechali 
naprzód — 
znajdując zaledwie dość wody dla zaspokojenia pragnienia, zaopatrzeni tylko w 
tabliczkę 
suszonego mięsa pod siodłem, jechali przez; góry i skały tej pustyni, gdzie nikt 
nie zapuszczał 
się na pewno przed zbiegami. I po co?
Wszystko to dla dziewczyny, zwykłego kapryśnego dzieciaka!
I człowiek ten miał na usługi, dla zadośćuczynienia swym pożądaniom, całą 
kobiecą 
ludność okoliczną! Dlaczego jego szalona namiętność wybrała ją z pośród 
wszystkich?
Zapytywał się z oburzeniem mały człowieczek, oblizując zeschnięte wargi językiem 
poczerniałym z pragnienia. To wyglądało na jego pana! Nie ma innego wyjaśnienia: 
po prostu 
dlatego, że usiłowała mu uciec.
Wzrok jego zatrzymał się na szeregu wysokich, ozdobionych kitami łodyg, 
pochylających 
się zgodnie; spostrzegł też, że końce jedwabnego szala, otaczającego mu szyję, 
furkotały w 
powietrzu. Wiatr stawał się coraz silniejszy i zdzierał zasłonę nieruchomości, 
łączącą 
wszystkie rzeczy — tem lepiej.
— Hop, hop — wykrzyknął chudy.
Trzej ludzie zatrzymali się nagle.
— Co nowego? — zapytał przywódca.
— Tam! — odparł chudy, wskazując w głąb doliny.
— Co?
— Coś, co zbliża się do nas.
Podczas gdy mówił, jakiś płowy zwierz ukazał się na grzbiecie wzgórza i pędził 
ku nim. 
Był to wielki pies dziki: biegł z wiatrem, wywiesiwszy język prosto przed 
siebie, tak czemś 
przejęty, że zdawał się nie widzieć jeźdźców, do których się zbliżał. Pysk 
wzniósł ku górze i 
było oczywiste, że nie biegnie za tropem, ani za zdobyczą. Gdy był już blisko, 
mały 
człowieczek chwycił za szpadę.
— Ten pies jest wściekły — rzekł chudy.
— Krzyczmy głośno — poradził mały i zaczął krzyczeć.
Pies zbliżał się ciągle; mały człowieczek wyciągnął już szpadę, gdy zwierzę 
nagle rzuciło 
się w bok i minęło ich, ciężko dysząc. Mały spoglądał przez chwilę za nim, 
pomykającym 
dalej.
— Nie miał piany u pyska, — zauważył.
W ciągu paru minut jeździec ze srebrną uzdą wpatrywał się w głąb doliny.
— W drogę! — wykrzyknął wreszcie. — Co nam to szkodzi!
I poruszywszy cuglami, ruszył naprzód.
Mały człowieczek, porzucając nierozwiązaną tajemnicę psa, który nie uciekał 
przed 
niczem innem, jak tylko przed wiatrem, pogrążył się w głębokie rozmyślania nad 
naturą 
człowieka.
— W drogę! — szeptał do siebie. — Dlaczego jakiemuś człowiekowi danem jest 
krzyczeć 
„w drogę!” z tą niesłychaną potęgą rozkazu? Zawsze, przez całe swoje życie, 
człowiek ten 
przemawiał w ten sposób. A gdybym ja wyrzekł te słowa… — mruknął po cichu.
Lecz myśl niesłuchania wodza, nawet w jego najfantastyczniejszych zamysłach, 
przekraczała jego pojęcie. Dla niego, dla wszystkich, ta dziewczyna była 
szaloną, niemal 
świętokradczynią. Myśl jego dla porównania przeniosła się na człowieka ze szramą 
na 
wardze; równie silny, jak wódz, równie odważny, może nawet odważniejszy, a 
jednakże 
udziałem jego było słuchać, słuchać zawsze, ślepo i bezwzględnie.
Lecz pewne niezwykłe poruszenia wierzchowca przywołały go do rzeczywistości. 
Przyjrzał się bacznie zwierzęciu i posunął się w stronę swego chudego 
towarzysza.
— Czy zauważyliście, jak konie się niepokoją? — zapytał półgłosem.
Chuda twarz przybrała wyraz pytający.
— Ten wiatr nie wróży im widać nic dobrego, — dodał mały, lecz, widząc, że 
dowódca 
spogląda na niego, zajął znowu swoje miejsce z tyłu.
— Bah! to nic nie szkodzi, — odparł chudy.
Jechali jakiś czas w milczeniu; dwaj pierwsi schyleni byli nad niknącym co 
chwilę tropem, 
ostatni zaś przyglądał się tumanowi, który ogarniał szeroką dolinę, czołgając 
się coraz bliżej. 
Wiatr z każdą chwilą zyskiwał na sile. W oddali na lewo widać było plamy 
ciemnych ciał, 
zapewne dzików, przebiegających galopem przez dolinę. Mały jednak powstrzymał 
się od 
zwrócenia na to ogólnej uwagi, jakby w obawie zwiększenia ogarniającego go 
niepokoju.
Zauważył wielką kulę, białą i błyszczącą, następnie dwie i trzy, podobne do 
puchu 
olbrzymich dmuchawców, które płynęły niesione wiatrem w poprzek ścieżki. Kule te 
unosiły 
się bardzo wysoko w powietrzu, spadały nagle, znów szły w górę i chwiały się 
przez chwilę, 
poczem znikały, zdwajając szybkość. Widok ich powiększał podniecenie koni.
Natychmiast potem spostrzegł, że wiele z tych błądzących kul, których liczba 
szybko 
wzrastała, spływając doliną, spiesznie dążyło ku nim.
Rozległ się wrzask przenikliwy. Olbrzymi dzik samotnik przebiegał pędem ścieżkę; 
przelotnie zwrócił łeb ku jeźdźcom, śledził ich chwilę i pędził dalej w głąb 
doliny. Widząc to, 
trzej ludzie zatrzymali się i stanęli w siodłach, wytężając wzrok w stronę wciąż 
gęstniejącej 
mgły, która ciągnęła ku nim.
— Bez tego puchu dmuchawca… — zaczął przywódca.
Lecz oto wielka kula lotna pojawiła się o dwadzieścia kroków od nich. W 
rzeczywistości 
nie była to sfera regularna, lecz coś niepojętego, puszystego, bezkształtnego, 
skręconego z 
włókien, niby kawał płótna związany za rogi, rzecby można meduza powietrzna, 
która 
posuwała się naprzód, kręcąc się w kółko i pozostawiając poza sobą długą smugę 
nici 
pajęczych.
— To nie są puchy dmuchawca, — zauważył mały człowieczek.
— To mi jeszcze nic nie mówi, — odpowiedział chudy.
I spojrzeli po sobie.
— Przekleństwo! — wykrzyknął dowódca. — Tam wyżej jest pełno ich w powietrzu! 
Jeśli 
tak dalej pójdzie, będziemy zmuszeni niebawem się zatrzymać.
Instynktownie, podobnie jak stado jeleni przy zbliżaniu się czegoś 
niepokojącego, zwrócili 
konie pod wiatr, posunęli się o kilka kroków, przyglądając się unoszącym się w 
powietrzu i 
zbliżającym niezliczonym masom. Nadchodziły, popychane przez wiatr, szybko i bez 
wstrząśnień, wznosząc się i opadając bez szmeru, dotykając ziemi, odskakując 
wysoko i 
krążąc — wszystko to ruchem jednostajnym, spokojnym i pewnym.
Na prawo i na lewo od jeźdźców przeciągali wywiadowcy tej dziwnej armji, a gdy 
jeden z 
nich upadł na ziemię i rozpadł się w masę bezkształtną, znacząc za sobą smugę 
długich wstęg 
i czepiających się nici, — konie zaczęły się niepokoić i wierzgać.
Nagła niepojęta niecierpliwość opanowała przywódcę, który ze wszystkich sił 
przeklinał 
latające kule.
— Naprzód! — wykrzyknął. — Naprzód! Co nas obchodzą te sztuki? To nie ma dla nas 
znaczenia. Powrócimy na trop!
I począł przeklinać swego konia, piłując mu pysk wędzidłem. Wybuchnął hałaśliwą 
wściekłością, krzycząc:
— Chcę iść za tropem, słyszycie? Gdzie jest trop?
Chwycił za uzdę rwącego się konia i jął szukać w trawie. Długa, lepiąca się nić 
spadła mu 
na twarz, szarawe pasmo okręciło się wokół trzymającego uzdę ramienia, coś 
dużego, 
ruchliwego, wielonożnego zsunęło mu się z tyłu głowy. Wzniósł oczy i dostrzegł 
szarą masę, 
jakby przytwierdzoną na kotwicy ponad nim, za pomocą tych włókien, falującą na 
powierzchni, jak żagiel bezszumnie manewrującego statku. Wydało mu się, że widzi 
mnóstwo oczu, liczną załogę skulonych ciał o wydłużonych, powyginanych 
kończynach, 
ciągnącą za nimi, aby przyholować ku niemu ten przedmiot.
Kilka chwil patrzył w górę, instynktownie kierując swym koniem z wprawą 
doświadczonego jeźdźca. Wtem otrzymał uderzenie płazem szabli w plecy, stal 
błysnęła nad 
jego głową, przecinając łączność z latającą kulą, która wznosząc się, nieco 
zboczyła i 
odleciała.
— Pająki! — rozległ się okrzyk chudego. — Te rzeczy są pełne wielkich pająków! 
Spójrzcie, panie!
Przywódca zapatrzył się na coś czerwonego, rozgniecionego na ziemi, na wpół 
zmiażdżonego, lecz mimo to poruszającego licznemi odroślami; lecz gdy chudy 
wskazał 
pędzącą ku nim nową kulę, szybko wyciągnął szpadę. W głębi doliny widać było 
teraz jakby 
mur mgieł podartych i powystrzyganych. Spróbował zdać sobie sprawę z położenia.
— Uderzmy na nie! — wrzeszczał mały człowieczek, — biegnijmy!
Powstał wówczas zamęt podobny do zgiełku bitwy. Przywódca ujrzał, jak mały 
przegalopował obok niego, rąbiąc wściekle urojone sieci pajęcze; ujrzał, jak na 
kształt 
armatniego pocisku, upadł na chudego, przewracając konia i jeźdźca. Jego własny 
wierzchowiec dał jeszcze kilkanaście skoków, zanim zdołał go pohamować. 
Rozglądał się w 
obawie niebezpieczeństwa, a odwróciwszy się zobaczył przewróconego konia, który 
się tarzał 
po ziemi, zaś nad nim stojącego chudego, siekącego jakąś masę dwóch ciał.
A ogromne siecie pajęcze napływały gęste i szybkie, popychane wiatrem lipcowym, 
niby 
puchy ostów na ugorze.
Mały zsiadł z konia, nie odważając się jednak puścić uzdy. Jedną ręką starał się 
utrzymać 
krnąbrnego konia, drugą zaś wymachiwał szablą na oślep.
Lepkie włókna drugiej kuli uczepiły się chudego oraz zwierzęcia, leżącego na 
ziemi i 
zwolna cała masa opadła na tę zdobycz. Przywódca zazgrzytał, ściągnął cugle i 
pochylając 
głowę, uderzeniami ostróg rzucił naprzód swego wierzchowca. Koń tarzający się po 
ziemi, 
odwrócił się: podbrzusze jego było zakrwawione i pokryte ruchliwemi kształtami; 
chudy 
naraz odstąpił od niego i biegł do swego pana. Przebiegł niewielką przestrzeń, 
ale miał nogi 
skrępowane i oplatane włóknami; wykonał kilka bezskutecznych ruchów swą szablą. 
Szarawe 
skręty zwisały z jego członków, cienka, szara zasłona pokrywała twarz, Lewą ręką 
uderzył 
coś na sobie, poczem nagle zachwiał się i naraz zaczął okropnie ryczeć: oh, oh, 
oh, ohooh!!…
Przywódca ujrzał nieszczęśnika, znikającego pod kłębowiskiem wielkich pająków, 
podczas gdy wciąż nowe spływały ku ziemi.
Gdy usiłował skierować swego konia w stronę szarego kształtu, który miotał się i 
ryczał, 
upadając i powstając, usłyszał odgłos kopyt: mały człowieczek, ze szpadą w 
pochwie, leżąc w 
poprzek białego konia, starał się go dosiąść; uczepiony u grzywy przeleciał jak 
huragan.
Znowu lekkie włókno szarego muślinu dotknęło twarzy przywódcy. Unosząca się 
bezszumnie nad nim i wokoło niego chmura pająków zdawała się chcieć go otoczyć i 
zamknąć.
Aż do ostatniego dnia życia nie wiedział dokładne, co zdarzyło się w owej 
chwili. Czy 
zawrócił konia, czy też koń sam rzucił się w ślady towarzysza? Tak czy owak w 
sekundę 
później pędził galopem poprzez dolinę, wykonywując wściekłe młyńce szablą. A 
niesione 
wciąż wzmagającym się wiatrem, otaczające go balony pajęcze, straszliwe statki 
powietrzne 
zdawały się dążyć do określonego celu.
Klip klap, klip klap… Jeździec ze srebrną uzdą galopował bez troski o kierunek, 
z 
przerażeniem w twarzy spoglądając na prawo i lewo, z szablą w pogotowiu. O 
kilkaset 
metrów naprzód, z uczepionemi doń szczątkami pajęczej kuli, mały człowieczek 
pędził na 
białym swym koniu, nie zdoławszy dosiąść go należycie. Trzciny uchylały się 
przed nimi, 
wiał wiatr gwałtowny i chłodny, i, odwracając się, przywódca mógł widzieć 
pająki, 
przyśpieszające lot by ich dosięgnąć…
Zajęty jedynie myślą o ucieczce przed potworami, dopiero w chwili gdy koń 
sprężył się do 
skoku, zauważył przepaść przed sobą i to tylko po to, aby uczynić ruch fałszywy. 
Ponieważ 
leżał pochylony na karku wierzchowca, wyprostował się i rzucił w tył, lecz zbyt 
późno. Jeśli 
jednak, wzburzony, nie zdołał pokierować skokiem, nie zapomniał przynajmniej, 
jak trzeba 
spadać. Wyrzucony w powietrze, pozostał znakomitym jeźdźcem i znalazł się na 
ziemi, tylko 
ze z lekka nadwerężonem ramieniem; koń przekoziołkował, bijąc konwulsyjnie 
nogami, 
poczem rozciągnął się bez ruchu; szpada wbiła się w stwardniałą ziemię i pękła 
na dwoje, jak 
gdyby Fortuna nie chciała go już za rycerza, przyczem jeden z odłamków 
przeleciał tuż koło 
jego twarzy.
W jednej chwili podniósł się, badając z trwogą nadpływające sieci pajęcze. Na 
razie 
zamierzał uciekać, lecz przypomniawszy sobie parów, skręcił w tę stronę. Raz 
musiał 
gwałtownie odskoczyć, by uniknąć jednej z tych latających okropności; poczem 
zbiegł 
zręcznie po stromem zboczu w głąb, gdzie nie dochodził wiatr.
Tam, ukryty wśród spiętrzonych głazów łożyska wyschłego potoku, mógł się 
przyczaić i 
bezpiecznie obserwować przelot tych dziwnych mas szarych, zanim wiatr ucichnie i 
pozwoli 
mu się wymknąć. Długo tak siedział skulony, wpatrując się w przelatujące, 
postrzępione kule 
na tle wąskiego skrawka nieba nad jego głową.
Tuż koło niego spadł zbłąkany pająk; odległość między łapami owada wynosiła 
przeszło 
stopę, ciało zaś było wielkie, jak pół męskiej dłoni.
Spojrzał nań: przerażająco ruchliwy pająk poszukiwał sposobu ucieczki i poruszył 
nawet 
odłamek szpady; człowiek z przekleństwem wzniósł nogę i zmiażdżył go podkutym 
obcasem, 
poczem rozejrzał się, czy nie ma ich więcej.
Lecz niebawem, przekonawszy się, że te roje pająków nie mogą dosięgnąć wąwozu, 
wyszukał miejsce wygodne, usiadł i ogryzając według zwyczaju paznokcie, popadł w 
głęboką 
zadumę, z której został wyrwany przybyciem człowieka na białym koniu.
Zanim cośkolwiek zobaczył, usłyszał odgłos kopyt, szmer kroków i pocieszający 
głos. 
Ukazał się człeczyna — żałosny kształt, odziany w szmat kilka. Zbliżyli się do 
siebie bez 
słowa, bez powitania. Sługa zatrzymał się wreszcie przed panem, który drgnął z 
lekka pod 
spojrzeniem podwładnego.
— No cóż? — zapytał na koniec głosem pozbawionym wszelkiej pewności.
— Pan go opuścił?
— Mój koń poniósł…
— Wiem, mój także.
Śmiał się szyderczo, lecz wesoło.
— Powtarzam ci, że mój koń poniósł, — rzekł były posiadacz przetykanej srebrem 
uzdy.
— Obaj jesteśmy tchórze, — oświadczył mały.
Tamten rozmyślał czas jakiś gryząc palce i nic spuszczając z oczu swego 
podwładnego.
— Nie nazywaj mnie tchórzem, — podjął wreszcie.
— Jest pan tchórzem, tak samo, jak ja.
— Tchórzem, niech będzie, gdyż istnieje granica ludzkiej odwagi i dzisiaj 
poznałem tę 
granicę… ale inaczej, niż ty i w tem cała różnica.
— Nie potrafiłbym nigdy wyobrazić sobie, że pan go opuści; ocalił panu życie na 
dwie 
minuty przedtem… Dlaczego jesteś naszym panem?…
Przywódca znów gryzł palce, a twarz jego spochmurniała.
— Nikt bezkarnie nie nazwie mnie tchórzem, — wyrzekł, — nie!… Złamana szpada 
zawsze lepsza niż nic… Biały ochwacony koń w żadnym razie nie poniesie dwóch 
ludzi przez 
dni cztery… Nie cierpię białych koni, lecz tym razem nie ma wyboru. Zaczynasz 
pojmować?… Przeczuwam, że na podstawie tego, coś widział i co ci się przyśniło, 
masa 
zamiar mnie oczerniać. Zdarzało się, że królowie tracili trony przez osobistości 
w twoim 
rodzaju. Zresztą nigdy nie mogłem cię znosić.
— Wasza dostojność! — jęknął błagalnie mały.
— Nie, nie, nie! — powtórzył przywódca i zauważywszy ruch małego, powstał nagie.
Przez jaką minutę patrzyli sobie w oczy. Nad nimi przepływały błądząc bez celu 
przejrzyste balony pajęcze.
W kamienistem łożysku rozległ się zgiełk walki, tupanie nóg, następnie okrzyk 
rozpaczy, 
rzężenie i odgłos upadku…
Pod koniec dnia wiatr się uspokoił; słońce zaszło w ciszy pogodnego1 wieczoru; 
człowiek, 
który przedtem dosiadał pełnej krwi wierzchowca i miał srebrem przetykaną uzdę, 
wreszcie z 
wielką ostrożnością opuścił wąwóz. Prowadząc obecnie białego konia wybierał 
stoki łagodne. 
Miał chęć powrócić do swego martwego konia, by zabrać uzdę, lecz obawiał się, 
aby noc i 
silniejszy wiatr nie zastały go jeszcze w dolinie. Przytem przejmował go wstręt 
na myśl o 
biednem zwierzęciu, oplątanem całkowicie sieciami pająków i ohydnie obgryzionem.
Na wspomnienie tych sieci i wszystkich niebezpieczeństw, których uniknął w tak 
nadzwyczajny sposób, odszukał mały relikwiarzyk, zawieszony na szyi i przycisnął 
go do 
przepełnionego wdzięcznością serca.
Jednocześnie wzrokiem przebiegał dolinę. — Byłem zaślepiony namiętnością — 
szepnął 
— a teraz ją dosięgła kara… Pająki, niewątpliwie, napadły ich też…
Lecz oto po drugiej stronie doliny, za stokami zalesionenii, w przezroczem 
powietrzu 
wieczornem ujrzał wyraźnie, bez możliwości złudzenia, niewielką smugę dymu.
Na ten widok pełna zdumienia wściekłość zastąpiła pogodzenie się z losem. Dym? — 
Zwrócił łeb białego konia, który zadrżał, gdyż w tej chwili lekki pęd powietrza 
zaszumiał w 
trawie; w oddali, na krzakach, zwisało postrzępione szare pasmo. Przyjrzał się 
pajęczynom i 
jeszcze raz dymowi.
— Być może zresztą, że to nie oni, — wyrzekł na koniec. Wiedział jednak co o tem 
sądzić.
— Jeszcze czas jakiś wpatrywał się w dym, poczem skoczył na siodło. Jadąc, 
znaczył swą 
drogę wśród szczątków latających pajęczyn. Okazało się, że wiele pająków, z 
nieznanego 
powodu, leżało martwych na ziemi, zaś pozostałe przy życiu nasycały się 
zbrodniczo trupami 
towarzyszy, uciekając jednak na odgłos kopyt końskich.
Godzina ich przeminęła. Na ziemi, bez wiatru, któryby je unosił, pozbawione 
swego 
białego całunu, potwory te, pomimo całego jadu, nie mogły tu szkodzić.
Uderzał paskiem te, które zbliżały się zanadto. Raz, gdy kilkanaście przebywało 
miejsce 
ogołocone z trawy, porwała go chętka zsiąść z konia i pomiażdżyć je obcasem… 
Lecz oparł 
się pokusie.
Co chwila odwracał się na siodle i patrzył na kolumnę dymu,
— Pająki! — powtarzał nieustannie. — Pająki! Dobrze… dobrze… Następnym razem ja 
także uprzędę sieci.
* Oculus pinealis — dosłownie: oko szyszkowate, zwane po polsku gruczołem 
szyszkowatym, który, 
według wszelkiego prawdopodobieństwa, jest szczątkiem trzeciego oka. (przyp. 
tłumacza).