KIR BUŁYCZOW

UTWORY WYBRANE 2

AGENT FK
MIASTO NA GÓRZE

TYTUŁY ORYGINAŁÓW: AGENT KF, GOROD NAWIERCHU
PRZEŁOŻYŁ TADEUSZ GOSK
AGENT FK
Archeolog Focjusz van Kuun był szczęśliwy.
Uczucie szczęścia nie zależy od wagi powodującego je wydarzenia. Przez wiele lat 
wyczekiwany sukces, koniec ciężkiej pracy, finał długiej podróży może przynieść 
tylko 
zmęczenie lub nawet rozczarowanie, zaś nieoczekiwany drobiazg zdolny jest 
napełnić człowieka 
ogromnym szczęściem.
Focjusz van Kuun szedł do hotelu ulicą Trzech Dokonań. Przez ostatnie cztery dni 
dokładnie 
poznał tę krótką i prostą drogę. Dziesięć minut niespiesznego spaceru w cieniu 
domów 
zwisających nad przechodniem jak dynie nad mrówką. Konsul generalny Olsen, 
malutki i 
krąglutki erudyta, nazywał to miasto ogrodem dla olbrzymów. „Ten typ siedziby — 
tłumaczył 
Focjuszowi van Kuunowi — wykształcił się w wyniku procesów historycznych w 
okresie waśni 
klanowych. Bardzo trudno jest szturmować jajko ustawione ostrym końcem w dół 
albo uniesione 
na palach. Dlatego też i okna umieszczone są na wysokości co najmniej pięciu 
metrów nad 
ziemią. Dynie malowano na jaskrawe kolory, najpierw w barwach zamieszkujących je 
klanów, a 
później w miastach — gdzie pojęcie klanu już nie istniało — zgodnie z 
obowiązującą modą”.
Hen wysoko nad głową dynie prawie przylegały do siebie obłymi bokami i dlatego 
niżej, na 
ulicy, panował chłodny cień. Kiedy van Kuun dochodził do skrzyżowania, żar 
słońca uderzał go 
jak obuchem, więc podobnie jak inni przechodnie spieszył co prędzej w cień 
kolejnego domu. 
Trafił do miasta w okresie największych upałów i po chłodnych mrokach wykopalisk 
na Ar–A 
nie mógł w żaden sposób przywyknąć do dławiącej duchoty. Szczególnie ciężko żyło 
się w 
hotelu. Hotel został zbudowany zgodnie z duchem czasu i oczekiwał na turystów z 
innych planet. 
Wyglądał zupełnie jak walizka porzucona na polu arbuzów. Klimatyzacja w nim nie 
działała i 
podczas gdy w tradycyjnych domach ich podwójne ściany zapewniały chłód latem a 
ciepło zimą, 
to zwierciadlane płaszczyzny hotelowej elewacji zamieniały budynek w baterię 
słoneczną 
skupiającą w sobie ciepło i blask Najlepszy pokój w hotelu, który zajmował 
archeolog, był 
zarazem najgorętszym miejscem w mieście.
Wracając do hotelu, żeby wziąć prysznic i przebrać się przed wykładem, Focjusz 
van Kuun z 
przerażeniem wyobraził sobie, że będzie musiał wejść w amfiladę rozżarzonych do 
białości 
zalanych słonecznym światłem pokojów, i w tym momencie zauważył sklep.
Do sklepu podobnie jak do domów mieszkalnych, trzeba było wspiąć się po stromej 
drabinie 
żeby zauważyć szyld trzeba było zadrzeć głowę Nie chcąc narażać klientów na taką 
niewygodę 
kupcy wykładali próbki swoich towarów u stop drabin Rozumie się samo przez się, 
że nie kładli 
tam niczego cennego Focjusz van Kuun już nie raz przechodził obok tego sklepiku 
Zawsze 
jednak albo się spieszył albo otoczony był miejscowymi uczniami i na wyłożone 
towary po 
prostu nie zwracał uwagi.
A teraz zatrzymał się przed zrobioną z papier mâché lalką w starożytnym stroju z 
ptasich piór 
Lalka wystawała z jaskrawo pomalowanej glinianej wazy Focjusz van Kuun domyślił 
się ze stoi 
przed sklepem z pamiątkami, a że był człowiekiem nie pozbawionym ciekawości 
wdrapał się po 
wąskiej drabinie, rozsunął uplecione z trzciny drzwi i znalazł się w okrągłym 
pomieszczeniu.
Zobaczywszy gościa, kupiec na znak szacunku włożył na głowę srebrzystą czapeczkę 
i 
szerokim gestem siewcy wskazał wiszącą na ścianie tablicę–tłumacza. Na prawej 
kolumnie 
ukazywały się słowa niezbyt poprawnie przełożone na lincos.
Skinąwszy głową sprzedawcy van Kuun zaczął oglądać rozłożone na półkach towary. 
Znalazł 
tam pełny wybór przedmiotów mogących zadowolić najwytrawniejszych łowców 
pamiątek. 
Lalki, naczynia i wazony, zabawki z ptasich piór, marmurowe i ametystowe kulki 
wróżebne, 
futrzane maty i dywaniki wyszywane paciorkami kule, nad którymi dobrze się jest 
zadumać, 
starożytne toporki o zatrutych ostrzach, złote jaja żółwi i hełmy z pancerzy 
tych stworzeń, 
pantofle domowe do przyjmowania gości i sandały dla biorących udział w 
uroczystych 
pożegnaniach, teczki na listy miłosne, kryształowe „Oczy pieszczoty” ze 
źrenicami z nefrytu, 
ozdobne posochy, całe stadko wieź Eiffla które nie wiadomo jak tu trafiły, 
wieloosobowe fajki 
podobne do jeżozwierzy. Wiele z tych rzeczy van Kuun widział już na bazarze, na 
który 
poprzedniego dnia zaprowadził go konsul Olsen, a ponieważ miał znakomitą pamięć, 
udało mu 
się zapamiętać ich przeznaczenie.
Van Kuun szedł powoli wzdłuż półek, zdając sobie sprawę z tego, że skoro już tu 
zajrzał, to 
musi coś kupić, żeby nie obrazić sprzedawcy (Olsen powiedział mu o tym 
zwyczaju). Jeżeli tego 
nie zrobi, kupiec będzie musiał nietaktownemu klientowi dać jakiś prezent. 
Szukał więc czegoś 
niedużego, rzeczywiście niezwykłego i przy tym pożytecznego. Focjusz van Kuun 
był bowiem 
człowiekiem o umyśle racjonalnym.
I oto na dolnej półce ujrzał figurki żołnierzyków.
W tej właśnie chwili archeolog Focjusz van Kuun poczuł, że jest szczęśliwy.
Kiedy przed wieloma laty opuszczał Ziemię pozostawił tam ogromną, jedną z 
najciekawszych 
na naszym globie kolekcję żołnierzyków. Od tego czasu nie udawało mu się jakoś 
wpaść do 
domu, bo przyszło mu mieszkać w Centrum Galaktycznym i stamtąd wyruszał na swoje 
archeologiczne wyprawy. Ziemia leży daleko od Centrum i jeśli już ktoś wybrał 
zawód 
kosmoarcheologa, to ma szansę powrócić na nią po przejściu na emeryturę. Ale 
pasja 
kolekcjonerska nie opuściła van Kuuna. Niestety, sztuka wytwarzania ołowianych 
żołnierzyków 
jest w Galaktyce bardzo słabo rozwinięta i mieszkańcy nawet nader wysoko 
cywilizowanych 
planet nie zawsze wiedzą, że coś takiego w ogóle istnieje. Van Kuun nauczył się 
więc sam 
odlewać żołnierzyki i malować je. Spędzał wiele czasu w muzeach i na paradach 
wojskowych 
fotografując i rysując. Jeżeli w trakcie wykopalisk natrafiono na grób wojownika 
— 
nieodmiennie wzywano van Kuuna. W ciągu dwudziestu lat nowy rzut jego kolekcji 
osiągnął 
trzydzieści tysięcy egzemplarzy i gdyby połączyć owe zbiory z tym, co pozostało 
na Ziemi to 
okazałoby się ponad wszelką wątpliwość, że Focjusz van Kuun posiada największą 
we 
Wszechświecie kolekcję ołowianych żołnierzyków.
I oto, przyleciawszy na parę dni na Pe–U z wykopalisk Ar–A, planety tego samego 
systemu, 
zawalony po uszy pracą Focjusz van Kuun zagląda do sklepu z pamiątkami i widzi 
na półce 
wspaniale wykonane żołnierzyki.
Skrywając głęboko drżenie kolekcjonerskiej duszy Focjusz van Kuun podszedł do 
tablicy–
tłumacza i przeciągnął palcem od pytania „Ile kosztuje?” do jego odpowiednika w 
języku 
miejscowym.
Kupiec odpowiedział długą tyradą, z której Focjusz van Kuun nie zrozumiał ani 
słowa. 
Pochylił się więc, wziął z półki jednego żołnierzyka i pokazał go sprzedawcy. 
Sprzedawca 
okropnie się zdziwił, jakby nigdy żaden przyjezdny nie kupował u niego 
ołowianych 
żołnierzyków i wziąwszy z półki lśniącą, migotliwą „Kulę do myślenia” podał ją 
van Kuunowi. 
Uważał widać, że kupiec lepiej wie, co się komu może przydać.
Van Kuun odszukał na tablicy słowo „Nie”.
Rozczarowany sprzedawca odłożył kulę na miejsce, podszedł do tablicy i wskazał 
cyfrę na 
lewej kolumnie. Kuun znalazł jej odpowiednik w licosie i zrozumiał, iż 
żołnierzyk kosztuje dużo. 
Osiem eli. Bardzo się zdziwił, ale potem doszedł do wniosku, że wartość 
przedmiotów zależy od 
pracy włożonej w ich wykonanie. A żołnierzyk zrobiony był bardzo starannie. 
Odlany z jakiegoś 
ciężkiego stopu był odrobinę większy od palca wskazującego. Miał na sobie zbroję 
z 
kawałeczków folii miedzianej, płaszcz z tkaniny, zaś twarz i odsłonięte ręce 
pokryte tatuażem 
bojowym, namalowanym cieniutkim pędzelkiem. Van Kuun szybko przeliczył w myślach 
posiadaną gotówkę i uznał, że w gruncie rzeczy te pieniądze nie są mu na nic 
potrzebne. Jutro 
powinien przylecieć „Szkwał” z Centrum Galaktycznego wiozący aparaturę i 
zaopatrzenie 
wyprawy archeologicznej. Ponury przedstawiciel Floty Kosmicznej Andrew Bruce 
oświadczył 
kategorycznie, że statek leci bez opóźnienia. „Szkwał” zabierze van Kuuna i 
potem kutrem 
wysadzi go na Ar–A. W ogóle nie wiadomo, czy van Kuun trafi jeszcze kiedykolwiek 
na Pe–U. 
Najprawdopodobniej nigdy. A żołnierzyki przystrojone są w barwy klanów — to już 
historia. Już 
tylko w Górskich Księstwach zachowały się takie płaszcze, a i tradycyjna broń — 
dmuchawki, 
toporki z zatrutymi ostrzami, rozdwojone kindżały powoli trafia do muzeów. Albo 
ginie, bo 
zawsze bardziej dbamy o odległą przeszłość niż o realia dnia wczorajszego.
Na półce stało sześćdziesiąt żołnierzyków. Każdy inny. Nawet wojownicy z jednego 
klanu 
różnili się uzbrojeniem i pancerzami. Jeśli weźmie wszystkie pieniądze, które ma 
w hotelu, to 
wystarczy.
Jako prawdziwy kolekcjoner nauczony by nie kusić losu, van Kuun wyciągnął 
portfel i 
wyjaśnił sprzedawcy, że ma przy sobie tylko trzydzieści trzy ele, czyli że może 
kupić cztery 
żołnierzyki.
Wybrał więc cztery w najbardziej charakterystycznych strojach, ostrożnie zaniósł 
je na ladę i 
położył obok trzydzieści dwa ele.
Nagle zauważył, że sprzedawca trzęsie się ze strachu.
O co chodzi? — zapytał. Nie miał już czasu na żadne dyskusje. Za pół godziny 
musiał być w 
Szkole Wiedzy.
Sprzedawca odpowiedział niezrozumiałą tyradą, odłożył jednego z żołnierzyków, 
potem 
zabrał osiem eli, a pozostałe pieniądze podsunął pod nos van Kuunowi.
— O, co to, to nie! — powiedział van Kuun, który był człowiekiem upartym. — To 
są dobre 
pieniądze. Żadnej reszty mi nie trzeba. Zaraz wrócę i wezmę pozostałe 
żołnierzyki. — I pokazał 
gestem, że chce kupić wszystkie figurki.
Nie wiadomo, czy kupiec go zrozumiał, ale w końcu wziął pieniądze, wyciągnął 
pudełko 
wyścielone ptasim puchem, włożył weń żołnierzyki i przykrył papierem. Spieszył 
się i starał się 
nie patrzyć na kupującego.
Van Kuun odszukał na tablicy słowo „dziękuję”, wypowiedział je i ostrożnie 
niosąc pudełko 
skierował się ku wyjściu. Obejrzał się jeszcze od trzcinowych drzwi i zobaczył, 
że kupiec zdjął 
srebrzystą czapeczkę i ociera nią pot z czoła.
— Zaraz wracam — oznajmił mu Focjusz van Kuun.
* * *
Focjusz van Kuun był szczęśliwy.
Szczęście kolekcjonera to zupełnie specjalny rodzaj ekstazy dostępnej właściwie 
mało komu. 
Jest to uczucie w istocie swej bezinteresowne, gdyż dusza prawdziwego zbieracza 
tak samo 
upajać się będzie znaleziskiem za parę groszy, jak i czymś bezcennym — liczy się 
bowiem nic 
wartość, lecz fakt posiadania. Nie tak znów wielu ludzi w Galaktyce zdolnych 
byłoby do 
podzielenia radości van Kuuna. Tacy ludzie wprawdzie istnieli, ale dzieliły ich 
całe lata świetlne. 
Van Kuun, nie zauważając kurzu wiszącego nad rozpalonym miastem ani napotykanych 
przechodniów, którzy patrzyli na niego jak na jakieś egzotyczne zwierzę, 
spieszył do hotelu. Jeśli 
ktoś rozsądny powiedziałby mu, że stojące w sklepie żołnierzyki nigdzie mu nie 
uciekną i że 
doskonale może je kupić jutro lub nawet pojutrze, van Kuun nie mrugnąłby nawet 
okiem i nie 
bacząc na to, że był zupełnie normalnym, pozbawionym nadmiernej podejrzliwości 
człowiekiem, 
na wszelki wypadek przyspieszyłby kroku pełen najgorszych przeczuć, że a nuż ten 
życzliwy 
chce mu żołnierzyki podkupić…
Wyobrażając sobie z drżeniem serca, jak hipotetyczny konkurent wpada do 
sklepiku, żeby 
wykupić żołnierzyki, van Kuun przebiegł hali hotelu, pokonał dwa piętra (winda 
akurat nie 
działała), przypomniał sobie, że nie zabrał z portierni klucza, zawrócił, wspiął 
się ciężko dysząc 
na czwarte piętro, wpadł do pokoju, ostrożnie umieścił na łóżku pudełko z 
żołnierzykami i zaczął 
się szybko rozbierać, żeby wziąć prysznic. Potem podszedł do biurka, w którym 
trzymał 
pieniądze.
Wyciągnął górną szufladę.
I mocno się zdziwił.
W szufladzie najwyraźniej ktoś grzebał.
Będąc człowiekiem skrupulatnym, Focjusz van Kuun rozkładał swoje rzeczy tak, 
żeby 
dzielące je linie były dokładnie równoległe. Powiadają, że pewnego razu w 
międzygwiezdnej 
bazie archeologicznej zemdlał na widok krzywo wiszącego obrazu umieszczonego 
zbyt wysoko, 
aby mógł do niego sięgnąć. Przez pół godziny wpatrywał się w ową reprodukcję, 
robił się coraz 
bledszy, a potem osunął się bez zmysłów na ziemię.
Wystarczył jeden rzut wprawnego oka, aby van Kuun zrozumiał: jego papiery 
przeglądano i 
rewidujący nie potrafił równolegle ułożyć kartek i teczek. W dodatku przestępca 
wykradł portfel 
z pieniędzmi i dokumentami archeologa. I, co było dla Focjusza najbardziej 
niemiłe, przetrząsnął 
i wysypał głęboko przez niego skrywane pudełeczko z lekarstwami.
W innej sytuacji Focjusz van Kuun dokładnie sprawdziłby, czy coś jeszcze nie 
zginęło, 
wezwałby kierownika hotelu, zadzwonił — używając ogromnego, przypominającego 
niebieską 
maszynę do szycia telefonu — do konsulatu generalnego, ale w tym akurat momencie 
Focjusza 
van Kuuna przyprawiła o rozpacz jedynie utrata pieniędzy, której skutkiem stać 
się mogło 
niepowodzenie „operacji żołnierzyki”. Pomyślał, że mógł zostawić portfel w 
kieszeni kurtki, 
którą miał na sobie wczoraj wieczorem. Otworzył szafę ścienną. Kurtka 
poniewierała się na jej 
dnie, a portfela w kieszeni nie było.
Irracjonalna nadzieja znalezienia pieniędzy zmusiła archeologa do stracenia 
jeszcze kilku 
dalszych minut. Pełzał pod łóżkiem, obszukał dokładnie łazienkę i przedpokój… 
Wszędzie 
natrafiał na ślady nieumiejętnie prowadzonej, niefachowej, niechlujnej, ale 
bardzo dokładnej 
rewizji.
W końcu musiał rozstać się z nadzieją na znalezienie pieniędzy. Przeklął w żywy 
kamień całą 
tę planetę, przeklął równie energicznie swoją namiętność do ołowianych 
żołnierzyków i w trakcie 
owych przekleństw dotarło do niego, że do podsumowującego jego pobyt na Pe–U 
wykładu 
końcowego w Szkole Wiedzy pozostało mu zaledwie osiem minut.
Focjusz van Kuun był człowiekiem punktualnym i nie znosił się spóźniać. W ciągu 
paru minut 
musiał zatem się przebrać (o wzięciu prysznica nie miał nawet co marzyć), dobiec 
do Szkoły 
Wiedzy i naturalnie podskoczyć do sklepu, żeby wyjaśnić sprzedawcy, iż jutro 
zdobędzie 
pieniądze i kupi resztę żołnierzyków, więc: „niech pan będzie uprzejmy nikomu 
ich nie 
sprzedawać!”.
Przebierał się w takim tempie, że nie miał czasu nad czymkolwiek solidnie się 
zastanowić. Co 
prawda doszedł do wniosku, że padł ofiarą rabusiów, których — jak słyszał — na 
tej planecie nie 
brakowało. Miejscowa cywilizacja stosunkowo niedawno wyszła z Epoki Zwaśnionych 
Klanów, 
a pierwsze fabryki, pierwsze szkoły i rząd centralny na globie powstały zaledwie 
przed dwustu 
laty. W gruncie rzeczy planeta Pe–U wleciała w erę kosmiczną zanim jeszcze 
zdążyła przeżyć do 
końca swoje społeczne dzieciństwo. Wśród gór otaczających stolicę, na 
oceanicznych wyspach i 
w niewielkich peryferyjnych państewkach jeszcze do dziś panowały barbarzyńskie 
obyczaje i 
żywioł tego społecznego prymitywizmu od czasu do czasu zalewał, niczym fala 
przypływu, 
nowy świat miast. Centrum Galaktyczne zaliczyło Pe–U do światów ograniczonego 
kontaktu, co 
znaczyło, że stosunki z planetą należało nawiązywać skrajnie ostrożnie, bez prób 
wtrącania się do 
procesów jej samodzielnego rozwoju.
W historii Centrum Galaktycznego nieraz już wprawdzie wynikały straszliwe 
komplikacje z 
owym ograniczonym kontaktem, ale przecież wszystkich kłopotów z góry przewidzieć 
nie 
sposób, a tym bardziej skutecznie im zapobiec.
Rzecz jasna, że w skomplikowanym i niespokojnym organizmie Pe–U znalazły się 
siły dążące 
do zdobycia przewagi poprzez wykorzystanie Centrum Galaktycznego z jego 
potężnymi 
możliwościami w dziedzinie nauki i technologii. Siły te życzyły sobie oczywiście 
jak 
największego udziału Centrum w życiu planety. Już stroje pierwszych kosmonautów, 
którzy 
przybyli na Pe–U, urządzenia i maszyny, którymi się posługiwali dostarczyły dość 
materiału do 
zastanowienia się i — co tu ukrywać — zawiści. Wynikały z tego nie tylko 
korzyści, ale również 
szkody. Kiedyś dawno temu Papuasi na Nowej Gwinei, żyjący jeszcze w epoce 
kamiennej, 
wymyślili dziwny obrządek. Otóż wiedząc jak wiele pożytecznych i cennych 
przedmiotów 
udawało się odzyskać z samolotów, które spadły na ziemię w czasie wojny, 
budowali potem 
samoloty z drewna i bambusu, mając w ten sposób nadzieję przywabić prawdziwy 
samolot.
Focjusz van Kuun znał historię, która wydarzyła się trzydzieści lat wcześniej na 
zupełnie innej 
planecie. Mieszkańcy tego globu nieoczekiwanie napadli na statek galaktyczny, 
wymordowali 
jego załogę i wybebeszyli wnętrze, sam zaś statek ustawili na cokole jako 
kosmiczne bóstwo.
Ale im aktywniej działali na Pe–U zwolennicy kontaktu i zapożyczeń, tym 
energiczniej 
reagowali izolacjoniści. Twierdzili oni, że obecność ludzi z Centrum 
Galaktycznego jest realnym 
zagrożeniem dla stylu życia uświęconego wielowiekową tradycją. Uważali przy tym, 
że jeśli uda 
się wypędzić intruzów, to na planetę powróci złoty wiek. Zapominali, że przed 
przylotem statku 
ów złoty wiek też był raczej nieobecny i że jeśli nawet na planecie nie 
pozostanie ani jeden 
człowiek, to i tak jej życie nie będzie już nigdy takie, jak przedtem, a ci, 
którzy dążą do kontaktu, 
wcześniej czy później muszą wygrać.
W okresie, w którym Focjusz van Kuun przybył na Pe–U, na planecie panowała 
równowaga, 
utrzymywana nie bez wpływu Centrum Galaktycznego. Był tam konsulat generalny 
Centrum, 
przedstawicielstwo Floty Kosmicznej i nawet kosmodrom. Studenci z Pe–U 
kształcili się na 
innych planetach, grupa lekarzy Centrum badała choroby epidemiczne i 
przygotowywała 
miejscowych medyków do walki z nimi… Jednym słowem „ograniczony kontakt”. W 
oczekiwaniu na rozwinięcie owego kontaktu, w nadziei na napływ turystów i 
ekspertów 
wybudowano olbrzymi pudełkowaty hotel. Jedynym jego mieszkańcem, nie licząc 
miejscowej 
ludności, dla której nocleg tam był czymś niesłychanie egzotycznym, był 
archeolog Focjusz van 
Kuun. Hotel miał w sobie coś z bambusowej kopii prawdziwego samolotu — woda 
ledwie kapała 
z jego kranów, windy nie działały, przez szczeliny w ścianach wdzierał się 
gorący wiatr i konsul 
generalny, przesympatyczny Olsen, ostrzegał wszystkich przybywających na 
planetę, że w 
żadnym wypadku nie należy się w nim zatrzymywać. Zwykle wszyscy go słuchali i 
zatrzymywali 
się bądź w zwyczajnym miejscowym hotelu, bądź w siedzibie konsulatu. Focjusz van 
Kuun był 
jednak gościem Szkoły Wiedzy i osobistością na tyle ważną, że mógł zamieszkać 
tylko w tym 
hotelu.
Focjusz van Kuun doskonale się orientował, że w mieście żyją nie tylko spokojni 
obywatele, 
lecz także złodzieje, bandyci i mordercy, a po nocach w przystaniach nad 
jeziorem i w ciemnych 
dzielnicach przepełnionych uciekinierami z gór, gdzie strażnicy w ogóle nie 
zaglądają, dochodzi 
do formalnych bitew między zbrojnymi bandami. Tak więc choć kradzież bardzo go 
zdenerwowała, to jednak nadmiernie nie zdziwiła. Jako człowiek rozsądny 
zastanawiał się tylko 
od kogo pożyczyć pieniędzy na zakup żołnierzyków — od konsula, czy od Bruce’a?
W ciągu dwóch minut zdążył zrzucić przepoconą i zakurzoną płócienną kurtkę, 
białe, szerokie 
jak spódnica szorty — moda z zeszłego dziesięciolecia, ale jakże wygodna w 
czasie wykopalisk 
na gorących terenach — i złociste sandały nabyte na bazarze w Patalipturze. 
Jeszcze minutę 
stracił na wydobycie z szafy zrzuconego z wieszaka przez grabieżców odrobinę 
pomiętego, ale 
zupełnie przyzwoitego fraka, szarych łosiowych pantalonów, matowych czarnych 
pantofli z 
lekko zadartymi czubkami i srebrzystej koszuli z pienistym żabotem, czyli lekko 
konserwatywnego stroju wieczorowego. Naturalnie Focjuszowi van Kuunowi w ogóle 
nie 
przyszło do głowy wlec ze sobą na wykopaliska, a potem na Pe–U takiego sztywnego 
ubrania — 
to konsul Olsen dał mu wczoraj ten cały komplet. Konsul miał specjalny magazyn, 
gdzie stał 
długi, mieszczący około pięćdziesięciu ubrań wieszak, przez co pomieszczenie 
wyglądało jak 
wnętrze staroświeckiego sklepu. Poczciwy Olsen surowo przestrzegał etykiety, 
choć nie był jej 
szczególnym zwolennikiem. W klanowym społeczeństwie Pe–U etykieta była po prostu 
nader 
ważnym składnikiem życia, a zatem profesor z Centrum wykładający w Szkole Wiedzy 
musiał 
być odpowiednio przyodziany.
Focjusz van Kuun zdążył jeszcze zerknąć w krzywe, marnie oszlifowane lustro i 
skonstatować, że mimo stonowanych barw swojej odzieży wygląda w niej jak 
egzotyczny ptak.
Już gotów był biec, kiedy przypomniał sobie, że obiecał konsulowi, iż przypnie 
do klapy 
znaczek Służby Archeologicznej — złote litery KSA na tle srebrnego Partenonu. To 
zajęło mu 
dalsze trzydzieści sekund, poszukiwanie teczki z planami wykopalisk — leżała pod 
stołem — 
jeszcze dwadzieścia sekund. Teczka była cieńsza niż rano, ale tego Focjusz van 
Kuun już nie 
zauważył.
Bieg po schodach — trzydzieści trzy sekundy.
Poślizg na pachnącym naftą parkiecie — poślizg prawie na granicy upadku — cztery 
sekundy.
Skok ku drzwiom restauracji i zastanawianie się, jak się wychodzi na ulicę — 
dwanaście 
sekund.
Pomarańczowe słońce już zachodziło świeciło prosto w twarz, wyzłacając słupy 
kurzu.
Focjusz van Kuun uświadomił sobie, że zapomniał włożyć krótkiego płaszcza 
mającego jakieś 
symboliczne znaczenie w labiryncie etykiety, omal nie rzucił się z powrotem do 
hotelu, ale się 
opanował i pobiegł dalej. Chciał zatrzymać parzystą rikszę, lecz przypomniał 
sobie, że nie ma 
przy sobie ani grosza. Załoga rikszy — mąż kręcił pedałami, a żona biegła z tyłu 
z wachlarzem 
— zwolniła i zatrzymała się, patrząc wyczekująco na dziwne stworzenie w czarnym 
stroju, 
oznaczającym w niektórych klanach gotowość do śmiertelnej zemsty. Rikszarz 
widocznie 
przypomniał sobie o tym, bo mocno nacisnął pedały, a żona popędziła za nim. W 
rezultacie 
rikszarz wprowadził swoją porcję zamieszania do sprawy, opowiadając strażnikowi, 
że Focjusz 
van Kuun był uzbrojony i wykonywał charakterystyczne dla mściciela gesty 
wściekłości. W 
pamięci rikszarza obraz człowieka w czerni uzupełniony został nie istniejącymi, 
ale 
obowiązkowymi rekwizytami krwawego rytuału. Jego żona mogłaby dokładniej opisać 
wygląd 
Focjusza van Kuuna, ale oczywiście nikt ją o nic nie pytał, gdyż zeznania 
prostej kobiety nie 
mają żadnej mocy prawnej.
Zrezygnowawszy z jazdy rikszą Focjusz van Kuun popędził przed siebie, starając 
się jak 
najprędzej dotrzeć do zbawczego cienia gigantycznych arbuzów. Było mu bardzo 
gorąco i 
duszno w nieco zbyt rzadkim jak na ziemskie przyzwyczajenia powietrzu Pe–U. 
Minęło sześć 
minut i już był spóźniony.
Zatrzymał się jeszcze na sekundę przy sklepie z pamiątkami. Jego dusza była 
rozdarta między 
poczuciem obowiązku, który wzywał go do pośpiechu, a chęcią wstąpienia do sklepu 
i 
namówienia sprzedawcy, żeby zatrzymał mu do jutra komplet żołnierzyków.
Kupiec zauważył van Kuuna przez szczelinę w trzcinowych drzwiach, ale nie 
zaprosił go do 
wnętrza, bo był przerażony już poprzednim zachowaniem. Teraz ujrzawszy naszego 
archeologa 
w czarnym ubraniu, szybko cofnął się i schował za ladę.
Stąd też nie zobaczył tego, co mógłby ujrzeć pozostawszy przy drzwiach.
W owej chwili van Kuun znajdował się w głębokim cieniu pod nawisającym bokiem 
dyni. 
Ulica była pusta. Czas przed zachodem słońca był najgorętszą porą w mieście i 
dlatego na 
ulicach nie widać było żywego ducha.
Focjusz van Kuun nawet nie spostrzegł, kiedy dostał laską w głowę. Żółtą łaską z 
kości, jakiej 
najczęściej używają górale.
Uderzenie było silne i Focjusz van Kuun niczego nie zdążył już zrozumieć.
* * *
Agencję dzieliła od kosmodromu godzina drogi. Całkiem w sumie przyzwoity 
kosmodrom 
wybudowano dwadzieścia lat temu, ale władze miejskie, w których kompetencji to 
leżało, nie 
zdołały jakoś dotąd wybudować porządnej drogi.
Po obu stronach traktu, coraz rzadsze i mniejsze ciągnęły się pasiaste domy–
dynie z malutkimi 
trójkątnymi wycięciami okien, co wyglądało zupełnie tak, jakby ktoś sprawdzał, 
czy dynie już 
dojrzały… Z okien sterczały długie tyki z wywieszoną bielizną. Stara furgonetka 
Floty 
Kosmicznej z literami FK na bokach podskakiwała na nierównościach gruntu, rudy 
kurz zasłaniał 
okna. Handlarze siedzący wzdłuż drogi też byli osypani kurzem, a ich towary 
miały kolor pyłu.
Czyścioszek Petri A zamknęła okno. Zrobiło się jeszcze goręcej, a kurz i tak 
wpadał do środka 
wozu i skrzypiał w zębach.
— Obiecał pan wezwać kogoś, żeby naprawić klimatyzację w furgonetce — powiedział 
Andrew Bruce do swego zastępcy WosenJu. — Aż wstyd przed pasażerami.
— Niech przyślą nową furgonetkę — odpowiedział zastępca. Zdmuchnął kurz z grubej 
aktówki, z którą nigdy się nie rozstawał. — Nasi rzemieślnicy nie znają się na 
budowie 
ziemskich urządzeń klimatyzacyjnych. I na klimatyzacji w ogóle.
— To nieprawda — powiedział Bruce, patrząc natarczywie na WosenJu, co wedle 
miejscowych kryteriów nie było zbyt uprzejme. WosenJu zawsze jednak go irytował, 
drażnił 
swymi źrenicami w fioletowe cętki. — W konsulacie w tym tygodniu zainstalowano 
klimatyzatory.
— A nie pytałeś — wtrąciła się PetriA, chcąc zmienić temat — co w konsulacie 
mówią o 
zaginionym archeologu?
— Spotkamy konsula na kosmodromie, to go zapytamy — odpowiedział Andrew. — Chyba 
nic nowego się na razie nie wydarzyło.
— Wszyscy w mieście wiedzą — odezwał się WosenJu — że archeolog chciał mścić się 
na 
Klanie Zachodnich Szczytów.
— Bzdura! — wykrzyknął z przekonaniem Andrew. — Przecież °n tu zjawił się 
dopiero 
cztery dni temu i nic nie wiedział o żadnych klanach. Cały czas spędzał w Szkole 
Wiedzy. Po co 
mu były jakieś klany?
— Sprzedał im swoje mapy, ale mu nie zapłacili — odparł WosenJu. — I stracił w 
ten sposób 
twarz.
Wosenju dmuchnął sobie na złote skrzydełko na ramieniu. Sam wymyślił mundur 
Floty 
Kosmicznej, bo nawet w tym świecie różnorodnych jaskrawych strojów chciał się 
wyróżniać 
wyglądem. Może dlatego, że jego klan był słaby, większość mężczyzn wyginęła w 
walkach z 
Klanem Rzeki, więc klan wycofał się, zrezygnował z dalszej walki, żeby po prostu 
przeżyć — 
podobnie jak pies, który po przegranym starciu kładzie się na plecy, ukazując 
przeciwnikowi 
bezbronny brzuch. I przeciwnik odchodzi. Gdyby taki obyczaj nie istniał, to w 
okrutnej walce 
klanów obwarowanej skomplikowanym systemem kodeksów honorowych mieszkańcy 
planety 
dawno już by się nawzajem wymordowali.
Mapy archeologa zniknęły. O tym już wiedziano. WaraJu, szef straży miejskiej, 
przekazał tę 
wiadomość konsulowi generalnemu od razu tego wieczoru. W pokoju Focjusza van 
Kuuna 
wszystko było przetrząśnięte, splądrowane, przewrócone do góry nogami. Należy 
wątpić, że 
zrobił to sam archeolog, bo portier zeznał, że był w swoim pokoju tylko parę 
minut. Zniknęla też 
teczka z papierami.
W pokoju znaleziono cztery figurki zemsty. Wprawdzie nie rozcięte, ale jednak 
były to figurki 
zemsty. Wrogość między klanami nigdy nie zaczyna się znienacka. Jeśli chcesz 
wstąpić na 
ścieżkę wojenną, to wedle obyczaju musisz zaopatrzyć się najpierw w specjalną 
figurkę zemsty 
(takimi ubranymi w rozmaite stroje metalowymi żołnierzykami handlowały 
wyspecjalizowane 
sklepy), potem odciąć jej głowę i wysłać lub zanieść osobiście przedstawicielowi 
klanu, z którym 
życzysz sobie być na stopie wojennej.
Najbardziej zastanawiające w całej tej historii było to, że archeolog nie 
wiedzieć czemu kupił 
cztery figurki zemsty w barwach trzech różnych klanów. Znajdował się wśród nich 
żołnierzyk z 
Klanu Przystani, cieszącego się fatalną reputacją i tak przy tym silnego i 
pozbawionego 
skrupułów, że nawet górale z zachodu nie mieli odwagi z nim zaczynać. Wyglądało 
to tak, jakby 
ziemski archeolog w napadzie szału zwaśnił się naraz z trzema klanami. Rzecz nie 
mieściła się w 
głowie, była absolutnie nieprawdopodobna… Ale po co w takim razie van Kuun kupił 
owe 
figurki w strojach wojennych?
Może po prostu z ciekawości.
Niestety, temu przypuszczeniu przeczyły wszystkie pozostałe okoliczności sprawy.
Archeolog miał pół godziny czasu. Spieszył się. Musiał zabrać ze sobą plany 
wykopalisk i 
przebrać się. Nie miał czasu na włóczenie się po sklepach z pamiątkami. Zresztą 
w mieście nie 
było jeszcze sklepów tego typu, gdyż mieszkańcy do produkcji pamiątek jeszcze 
nie dorośli… 
Pamiątki to pieśń przyszłości, pamiątkom niezbędni są turyści…
PetriA nie znosiła, kiedy Andrew był w złym humorze.
Tutejsze kobiety mają tak silnie rozwiniętą intuicję, że właściwie nie jest to 
już intuicja, tylko 
niemal telepatia.
PetriA musnęła palcami dłoń Andrew.
Zgodnie ze zwyczajem panującym od niejakiego czasu w wyższych sferach PatriA 
mając 
piętnaście lat została wraz ze swoimi trzydziestoma rówieśnicami wysłana do 
Centrum 
Galaktycznego, do szkoły dla mieszkańców różnych planet, gdzie okazała się 
spokojną, niezbyt 
wybitną, lecz raczej zdolną uczennicą. Po trzech latach wróciła do domu, 
nauczywszy się paru 
języków, obejrzawszy milion filmów, przygotowawszy się jako tako do prowadzenia 
biura — 
obsługi dyktafonu, komputera gabinetowego — i pozostawiwszy w Centrum 
nieutulonego w żalu 
wielbiciela.
W momencie, kiedy Andrew Bruce uświadomił sobie wreszcie, że ta delikatna smukła 
dziewczyna go kocha, stanął przed problemem moralnym: zastanawiał się boleśnie, 
czy ma 
prawo odpłacać PetriA tym samym. Nie należy bowiem sądzić, że uczucie PetriA 
było miłością 
bez wzajemności. Gdyby wszystko to stało się pięć lat temu, to dzielny kapitan 
Bruce, 
mężczyzna nie grzeszący nadmierną skromnością, nie kryłby swych uczuć pod 
korcem. Sprawa 
jednak wygląda zdecydowanie inaczej, kiedy z człowieka pozostaje jedynie jego 
blady cień. 
Strzępek, pozostawiony z litości we Flocie Kosmicznej i to nie w kadrze pilotów, 
tylko na 
spokojnej synekurze w miejscu, gdzie diabeł mówi dobranoc — na półdzikiej 
planecie Pe–U. 
Sam zresztą tego właśnie chciał. Im rzadziej będzie spotykał starych znajomych, 
im rzadziej będą 
mu przypominać o czasie, w którym zawaliło się jego życie, im rzadziej będą mu 
współczuć lub 
naigrawać się za jego plecami, tym łatwiej będzie mu jakoś dociągnąć do końca. 
Mógł naturalnie 
wrócić na Ziemię, na maleńki globik na peryferiach szlaków kosmicznych, ojczyznę 
jego dziada 
(Andrew, podobnie jak wielu innych galaktycznych ludzi urodził się na Ziemi 3, w 
centrum 
Galaktyki, skąd Ziemię można zaobserwować jedynie przez silny radioteleskop). 
Wrócić, jak 
powracają liczni starzy Ziemianie, którzy u schyłku lat zaczynają tęsknić za 
planetą przodków, 
wrócić, jak wraca zwierzę pragnące umrzeć w swoim lesie. Ale był jeszcze młody. 
Czterdziestka 
to nie pora na odpoczynek. Pociągu do pisania pamiętników czy malowania obrazów 
jakoś nie 
miał. A przy tym był do końca życia zarażony Kosmosem. Praca na tej planecie 
dawała mu ślad 
nadziei, że może kiedyś znów uleci ku gwiazdom jako junga, jako trzeci 
nawigator, wszystko 
jedno jako kto…
A na razie nie wychodził na dwór po zachodzie słońca, żeby nie oglądać gwiazd.
Jeśli życie człowieka jest właściwie zawieszone, a nadzieje — całkowicie 
pozbawieni nadziei 
mogą być jedynie wisielcy — są tak mgliste, że właściwie nie można wiązać z nimi 
żadnych 
planów, to ktoś taki nie ma prawa do połamanego wozu swojego istnienia przykuwać 
innego 
człowieka.
Obraz połamanego wozu był literacki i natarczywie banalny. PetriA wyznała mu 
wszystko 
sama. Spokojnie i rozsądnie, jak przystoi panience z dobrego miejskiego klanu.
Zajmował się wówczas grupą ekspertów budowlanych, którzy projektowali w górach 
zaporę, 
aby w czasie pory deszczowej nie zalewały już miasta potoki brudnej wody. 
Eksperci z Fracjoli 
byli wysokimi, chudymi, milczącymi ludźmi o ciemnych twarzach. Wszyscy ubrani 
byli w 
identyczne błękitne togi i w czarne kapelusze ze zwisającymi jak ptasie dzioby 
rondami. 
Odróżnienie ich od siebie i rozmowa o czymkolwiek poza betonem była prawie 
niemożliwa. 
Dostarczanie rozrywek ludziom, którzy nie wykazują żadnych emocji jest bardzo 
trudne. Na 
domiar złego wskutek awarii aparatu lądującego statku odlot ekspertów opóźniał 
się i trzeba było 
spędzić wieczór na kosmodromie, konwersując uprzejmie o betonie.
Zmęczyli się tego wieczora okropnie.
I PetriA, i Andrew, bo WosenJu, rzecz jasna, urwał się zaraz po obiedzie 
wymówiwszy się 
chronicznym katarem.
Wracając z kosmodromu zajrzeli do biura, żeby zostawić dokumenty. Potem Andrew 
zamierzał podrzucić dziewczynę do domu.
Padał ciepły drobny deszcz. Andrew zatrzymał wóz przed bramą. Biuro dobudowane 
do 
dolnej części domu—dyni wyglądało jak purchawka na szklanej nodze.
Ściana domu tworzyła nad nim nawis, tak że przy drzwiach wejściowych było sucho.
Witryna ledwie się jarzyła. Zbędne światło na noc wyłączano, bo elektryczność na 
Pe–U była 
bardzo droga.
Andrew wyskoczył z furgonetki i podał rękę PetriA.
Na drzewach, sadowiąc się do snu, głośno wrzeszczały ptaki.
PetriA nie puściła ręki Andrew. Stała obok, mocno ściskając jego dłoń.
— Zmęczona jesteś? — zapytał.
— Kocham cię — powiedziała PetriA. — Przez cały dzień chciałam ci to powiedzieć.
— Nie mów tak! — wykrzyknął Andrew. Chciał powiedzieć: „Nie mów głupstw!”, ale w 
ostatnim momencie się zreflektował, że ją w ten sposób obrazi.
— Nic na to nie poradzę. Starałam się ciebie nie kochać.
Weszli do biura.
PetriA zapaliła światło.
Andrew wszedł za barierkę i otworzył drzwi do swojego gabinetu.
Zatrzasnął sejf i zatrzymał się na progu. PetriA siedziała na niskiej kanapce, 
podwinąwszy 
nogi w niebieskich pantofelkach z długimi, modnie wygiętymi noskami. Nawijała na 
palec 
pasmo długich, błękitnych włosów. Tylko to zdradzało jej zdenerwowanie. Prawo do 
uzewnętrzniania uczuć obowiązujący obyczaj daje tu tylko mężczyznom, a kobiecie 
nie wypada 
demonstrować jakichkolwiek emocji. A PetriA była panienką z bardzo dobrego domu.
— Zostanę z tobą na noc.
— A w domu? — Andrew zrozumiał, że zrobi wszystko, czego ta dziewczyna zażąda. 
Bo 
przecież ona wszystko wie lepiej i przekonanie, że to powinno stać się właśnie 
tak, daje jej prawo 
decydowania.
— W domu wiedzą, że zostaję na kosmodromie. Nieprzyjemnie ci myśleć o tym, że 
wszystko 
przewidziałam? Aleja przecież czułam twoje wahanie. Czułam przez wiele dni.
Schody do pokoju Andrew znajdowały się za jego gabinetem. Poza nim w tej dyni 
nikt nie 
mieszkał, a on sam zajmował całe piętro.
Góra była pusta. Gnieździły się tam kłótliwe ptaki, które rankami głośno 
tupotały nad głową, 
obrzucając się nawzajem najgorszymi wyzwiskami.
Ptaki obudziły ich o świcie.
— Jesteś zły? — zapytała PetriA. — Twoje myśli są lękliwe. Promień wschodzącego 
słońca 
wpadł do pokoju, rozświetlił trójkąt w ścianie, przemknął po stole i zaigrał 
złotymi płomyczkami 
na błękitnej peruce PetriA.
Jej prawdziwe włosy były krótkie i jedwabiste. I prawie czarne.
Dziewczyna przechwyciła spojrzenie Andrew, wyskoczyła z łóżka, podbiegła do 
stołu i 
szybko włożyła perukę.
— Jeszcze żaden mężczyzna nie widział mnie bez peruki — powiedziała. — 
Wiedziałeś o 
tym?
— Bez peruki jesteś o wiele piękniejsza.
— Kiedy będę przychodziła do ciebie, zawsze zdejmę perukę. Ale kobieta zachowuje 
się tak 
tylko wobec własnego męża.
— Zostaniesz moją żoną.
PetriA usiadła na skraju łóżka zawinąwszy się w szlafrok Andrew. Błękitna peruka 
na jej 
głowie wyglądała jak świetlista aureola.
— Klan nigdy na to nie pozwoli. Zabiją mnie i ciebie.
Andrew nie powiedział, że to bzdura. Czas, który tu spędził przyzwyczaił go do 
myśli, że 
miejscowe tabu są niewzruszone.
— Zabiorę cię stąd.
— Być może. Ale sądzę, że poczciwy Olsen na to nie pozwoli. Będzie się lękał 
zakłócić 
porządek. Naszego klanu obrażać nie wolno, bo to przecież trzeci klan stolicy.
— Wiem. Ale mimo to cię zabiorę.
— Na pewno. Jeśli tylko ci się nie znudzę.
PetriA nagle uśmiechnęła się, szybko musnęła jego policzek rzęsami i pobiegła 
się umyć. Była 
tak lekka i bezcielesna, że strach ją było kochać, ale zawsze chciało się ją 
otoczyć opieką.
Po dwóch miesiącach Andrew znów zaczął mówić na temat małżeństwa. Może pójdzie 
do jej 
ojca?
— Jeśli oni się czegoś domyśla, to nigdy mnie stąd nie zabierzesz — powiedziała 
twardo 
PetriA. — Zamkną mnie w naszej górskiej twierdzy. Tam nigdy mnie nie 
odnajdziesz, nawet 
gdyby przyleciały ci na pomoc wszystkie statki Galaktyki ze wszystkimi twymi 
przyjaciółmi.
— Nie mam już przyjaciół.
— A ten kapitan z „Osaki”? Był u ciebie. Długo rozmawialiście. Zapytałam go 
potem, czy 
jesteś dobrym człowiekiem. Powiedział, że jesteś człowiekiem bardzo dobrym. To 
chyba znaczy, 
że jest twoim przyjacielem?
— Nie, po prostu kiedyś razem lataliśmy. Flota Kosmiczna jest bardzo liczna.
— Wiem. Mamy wszystkie spisy.
— Nie jest mi lekko, kochanie.
— Ja też chcę być z tobą. I chcę, żebyśmy mieli dzieci. Ale umiem czekać.
Ta rozmowa odbyła się całkiem niedawno. I wtedy Andrew postanowił poprosić o 
przeniesienie na inną planetę albo do Centrum. Wiedział, że ta prośba mocno jego 
zwierzchników zdziwi, ale na pewno ją spełnią. Jeśli tylko będzie miejsce. 
Jednak wysłanie 
takiego podania oznaczało przyznanie się do jeszcze jednej porażki, do kolejnego 
niewypełnienia 
obowiązku. A Andrew Bruce’a wychowywano na człowieka obowiązkowego.
* * *
Zostawiwszy PetriA w niewielkiej salce recepcyjnej kosmodromu i wysławszy 
WosenJu do 
magazynu, żeby sprawdził czy przygotowano dość miejsca na ładunki, Andrew Bruce 
poszedł na 
górę do dyspozytorni.
W szklanym pomieszczeniu dyspozytorni było bardzo gorąco. Przez otwarte okna 
wpadał do 
jej wnętrza rudy kurz.
Obaj dyspozytorzy wstali na jego powitanie. Odkłonił się. Dobrze się znali. 
Starszy z 
dyspozytorów wrócił rok temu ze stażu na Koronie. Młodszy — opalony, w klanowym 
kasku 
Wschodnich Gór podobnym do kapelusza muchomora — wziął ze stołu kartkę papieru.
— Statek drugiej klasy serii Gr–I, „Szkwar”, port macierzysty Ziemia, znajduje 
się na orbicie 
planety — powiedział. — Łączność stabilna. Lądowanie w granicach czterdziestu 
minut.
»„Szkwał” — poprawił w myślach Andrew«. Tutejszy język nie zna głoski „ł”, a 
wszystkie 
„sz”, „cz”, „ż”, brzmią w nim bardzo twardo. Ale poprawiać głośno byłoby 
nietaktem. 
Szczególnie w stosunku do górala.
— Kto jest kapitanem? — zapytał.
— Jakubauskas — odpowiedział starszy dyspozytor, włączając ekran. — Czeka na 
połączenie.
Jego długie palce spoczęły na pulpicie i na owalnym ekranie ukazała się jakby 
ciosana z 
kamienia twarz Witasa.
— Andrew — powiedział. — Cieszę się, że cię widzę.
— Witaj! Jak lot?
— Mam najwspanialszą zabawkę naszego stulecia! Mówili mi, że tutaj jesteś i z 
góry 
cieszyłem się na nasze spotkanie.
— Za godzinę się zobaczymy.
Andrew Bruce zszedł na dół. PetriA w sali nie było. Pomieszczenie wydało mu się 
puste, choć 
kręcili się w nim ludzie. Przylot statku jest niezmiernie ciekawym widowiskiem i 
zawsze zwabia 
stada gapiów, o wiele liczniejsze niż walki ptaków.
Niektórzy poznawali agenta Floty Kosmicznej i uprzejmie mu się kłaniali.
Dobrze, że przyleciał właśnie Jakubauskas. Wie o wszystkim, więc nie będzie o 
nic pytał i 
rozdrapywał starych ran.
— Proszę mi powiedzieć — zwrócił się do Andrew reporter jednej z dwóch gazet, 
które 
ukazywały się tu na wzór cywilizowanego świata — czy miał pan okazję latać 
grawilotem?
— Nie — odpowiedział Bruce bez zastanowienia. — Grawiloty pojawiły się dopiero w 
ostatnich latach.
— To będzie pierwszy grawilot w naszym sektorze?
— To pierwszy grawilot lądujący na Pe–U — odparł Andrew.
W cieniu budynku kłębił się tłum. Takiej masy ciekawskich Andrew jeszcze tu nie 
widział. Ci, 
dla których nie starczyło miejsca w cieniu, rozłożyli się na słońcu. Topnieli od 
upału, ale nie 
odchodzili. Można ich było zrozumieć: jeszcze nigdy na Pe–U nie lądował 
prawdziwy statek 
kosmiczny. Dotychczas do planety docierały jedynie kutry ładownicze, same w 
sobie 
interesujące, ale oczywiście w o wiele mniejszym stopniu niż liniowce, które 
pozostawały na 
orbicie, bo nie były przystosowane do wchodzenia w atmosferę. A grawilot mógł 
lądować 
wszędzie.
Kiedy Andrew jeszcze latał, o grawilotach dopiero marzono. Prowadzono intensywne 
badania 
i dość szybko zbudowano pierwszy grawilot użytkowy. Stało się to nieco ponad 
dziesięć lat 
temu. Latali wtedy razem z Jakubauskasem na „Tytanie”. Witas był drugim, a 
Andrew 
pierwszym oficerem.
Rdzawy kurz leniwą falą pełzał nad polami. Widzowie cierpliwie czekali. Mętnie 
polśniewały 
zakurzone hełmy, kolebały się modne kapelusze–parasole. Przenikliwie krzyczeli 
sprzedawcy 
wody sodowej, pogdakiwali handlarze owoców, dym rożnów gryzł w oczy. Pan Prug, 
następca 
witora Brendyjskiego, najbardziej egzotyczna postać w mieście, stał na wysokim 
cokole 
podobnym do gońca szachowego. Kiedyś, dawno temu, jego twarz wyglądała 
normalnie. Później 
rozpłynęła się w tłuszczu tak obfitym, że nos, oczy i usta zniknęły w ogromnych 
policzkach. Jego 
zuchy w błękitnych narzutkach w szare grochy odsuwały gapiów, aby ktoś 
przypadkiem nie 
potrącił szacownej persony.
Następca zauważył Andrew, gdy tylko ten stanął w drzwiach, i zabrzęczał 
bransoletami 
podniósłszy wysoko tłuste łapska.
— DreJu, wydaję dzisiaj kolację! Zapraszam cię na nią razem z kapitanem!
Następca tronu chciał, żeby usłyszało o tym całe miasto.
Andrew udał, że to zaproszenie sprawiło mu ogromną przyjemność. „Szlag by to 
trafił — 
pomyślał. — To miał być wieczór mój i PetriA, a ty mi to zabierasz. Ale trzeba 
będzie pójść, 
żeby Olsen się nie denerwował. Jesteśmy przecież dyplomatami. Wszystko 
wytrzymamy. Gdzie 
jest PetriA?”
Konsula Olsena znalazł za rogiem budynku, gdzie zawędrował w poszukiwaniu 
dziewczyny. 
Konsul prowadził ożywioną rozmowę z urzędnikiem w czarnej narzutce. Twarz 
urzędnika nie 
była Bruce’owi obca, ale nie potrafił zorientować się w jego randze. Za nic nie 
potrafił nauczyć 
się znaczenia kółek naszytych na piersiach. Kiedyś PetriA straciła cały wieczór 
tłumacząc mu to, 
co było oczywiste dla każdego miejscowego chłopaka. Ale na próżno.
Daleko, przy drzwiach magazynu, stała pusta platforma. Wspinali się na nią 
strażnicy w 
wysokich miedzianych hełmach, a obok nich kręcili się tragarze w żółtych szatach 
swojej gildii. I 
tam też stała PetriA. Wyczuła w jakiś sposób wzrok Andrew i uniosła smukłą, 
obnażoną rękę. 
„Szczęśliwa — pomyślał. — Nigdy jej nie jest gorąco. I skórę ma zawsze chłodną”.
— Wszystko w porządku? — zapytał rzeczowo konsul. — Rozmawiałeś ze statkiem?
— Kapitanem jest Jakubauskas — odpowiedział Bruce. — Kiedyś lataliśmy razem. — 
Był 
zdziwiony, że konsul zwraca się do niego na ty.
— Na pewno przywiezie moje odwołanie — powiedział Olsen marszcząc czoło. Miał 
zaczerwienione oczy, dokuczała mu alergia na kurz, w ogóle był w nienajlepszej 
formie i stąd 
pewnie to przejęzyczenie. — Helena Kazimirowna i ja bardzo na to czekamy.
— Nie chciałbym, żeby pan stąd odlatywał — uśmiechnął się Andrew. — 
Przyzwyczaiłem się 
do pana.
— Ja też, ja też, ale to już dwanaście lat! Mam trzy, tony notatek. Powinienem 
pisać! A 
zajmuję się rozmowami. Na moje miejsce przyleci prawdziwy, młody, energiczny 
specjalista. 
Będzie panu z nim o wiele ciekawiej.
— Po pierwsze z panem też mi się nie nudzi — powiedział Andrew — i wątpię, czy w 
całej 
Galaktyce znajdzie się lepszy od pana specjalista. A po wtóre sam zbieram się do 
odlotu.
— W żadnym wypadku! Pan był tutaj tak krótko!
— Jeżeli obaj panowie odlecicie, będzie to wielka strata dla Pe–U zauważył 
uprzejmie 
urzędnik w czarnej narzutce.
— a co słychać z archeologiem? — zapytał Andrew, kątem oka obserwując, jak 
platforma 
pełznie do miejsca lądowania.
— WaraJu najlepiej to panu opowie — uśmiechnął się konsul.
I Andrew nagle przypomniał sobie, kim jest ten urzędnik. WaraJu był szefem 
Straży 
Miejskiej. Jego orli profil widział we wczorajszej gazecie.
— Jeżeli to zwykły rabunek — mówił WaraJu monotonnym głosem, lekko kiwając wąską 
głową, jak ptak, który zamierza dziobnąć — to szybko go odnajdziemy. — Machnął 
ręką, 
odpędzając od twarzy muchy i dorzucił: — Jego zwłoki najprawdopodobniej wypłyną 
w jeziorze.
Ogromne płytkie jezioro rozpościerało się na zachodnich krańcach miasta. 
Dzielnice rybackie 
rozpełzały się nad jego brzegami i domami na palach, wchodziły głęboko w wodę. 
Między 
dzielnicami mieszkalnymi znajdowały się przystanie. Jezioro było brudne, 
zarośnięte trzciną i 
dopiero o kilometr od brzegu woda była na tyle głęboka, żeby w czasie silnego 
wiatru 
przebiegały po niej fale.
— Ale skąd wzięli się rabusie w środku miasta i to w biały dzień?! Czy to 
normalne?
— Nienormalne — zgodził się WaraJu. — Ale łatwiejsze do rozwikłania.
Pomilczał chwilę patrząc w niebo, a potem odezwał się:
— Posłałem agentów do Klanu Zachodnich We. I nad jezioro do przystani.
— Dlaczego właśnie od tego klanu? — zainteresował się Andrew.
— Nie wykluczone, że szedł szukać na nim pomsty.
— Pan w to wierzy?
— Ja nie wierzę, ja sprawdzam — powiedział WaraJu. — Dla mnie to bardzo 
nieprzyjemny 
problem. Nie chciałbym, żeby ludzie z Galaktyki przylatywali tu mieszać się do 
naszych spraw.
— Ale przecież ten van Kuun spędził tu tylko cztery dni i nigdy przedtem nie 
widział Pe–U na 
oczy. Cały czas przebywał w Szkole Wiedzy. — Olsen powtarzał argumenty Andrew. 
Było mu 
gorąco. Wyciągnął chusteczkę i wytarł nią twarz. Chusteczka zrobiła się ruda. 
Olsen złożył ją 
ostrożnie w ten sposób, żeby rdzawe plamy znalazły się w środku, i schował do 
kieszeni.
— Tak, ale on przybył z Ar–A — powiedział strażnik.
— Co to ma do rzeczy? — odezwał się Andrew.
— Znaleźli tam skarby gigantów. A to niebezpieczne.
* * *
Trzecią planetę układu (Pe–U była drugą) archeologowie nazwali Atlantydą.
Fantazja ludzka jest ograniczona i jej pożywkę stanowi stosunkowo skąpy zestaw 
legend i 
odwiecznych pragnień. Wiadomości o planecie pochodziły głównie z legend 
zebranych przez 
Olsena, który też był inicjatorem wykopalisk. Planeta była pusta i dlatego 
zagadkowa. A jeżeli na 
Ziemi w swoim czasie istnieli Atlanci, którzy wyginęli w niewyjaśnionych 
okolicznościach, to na 
Ar–A mieszkali giganci, którzy wymordowali się w tajemniczych wojnach.
Ar–A leży stosunkowo niedaleko od Pe–U, wschodzi na niebie nie jak gwiazda, lecz 
jako 
błękitna tarczka i jeżeli ktoś ma dobry wzrok, może w lukach między chmurami 
dostrzec na niej 
zarysy kontynentów. Oczywiście, kiedy mieszkańcy Pe–U szukali odpowiedzi na 
pytanie o życie 
swoich przodków, ich wzrok zwracał się ku niebu, ku bliźniaczej planecie, którą 
zasiedlili 
baśniowymi istotami, gigantami i czarownikami.
Na Pe–U wierzono, że mieszkańcy Ar–A w niepamiętnych czasach przylatywali tam w 
żelaznych statkach. Właśnie oni, istoty o świetlistych twarzach, nauczyli ludzi 
budować domy i 
liczyć dni, dali im ubranie i prawa. Nieposłusznych porażali błyskawicami.
Potem giganci pokłócili się ze sobą z winy bogini Słońca Or–O, nie znoszącej 
konkurencji ze 
strony śmiertelnych. A że byli podzieleni na klany, to rozpoczęła się straszliwa 
wojna, w której 
pozabijali się nawzajem ku zadowoleniu mściwej bogini.
W wielu legendach, pieczołowicie zbieranych przez niezmordowanego Olsena, 
opisywane są 
statki gigantów, ich wygląd zewnętrzny, a nawet język odtworzony z pradawnych 
zaklęć.
Być może Olsen ograniczyłby się do sporządzania notatek i co najwyżej wydałby 
drukiem 
swoje legendy, gdyby pewnego dnia nie dowiedział się, że w dolinie, za 
sanktuarium Jednookiej 
Dziewicy istnieje święte miejsce, noszące nazwę Niebiańskiego Kamienia. W Szkole 
Wiedzy 
powiedziano mu, że ten kamień to wcale nie kamień, tylko znaleziony dwadzieścia 
lat temu przez 
myśliwych głęboko zaryty w grunt statek gigantów.
Przez trzy miesiące Olsen nękał Szkołę Wiedzy, prosząc i błagając, aby ktoś 
wybrał się z nim 
do doliny, potem przez następne dwa miesiące przeczekiwał wojnę międzyklanową, 
która tam 
akurat wybuchła, wreszcie udało mu się przekonać Helenę Kazimirownę i wyrwać się 
do doliny.
Kiedy zobaczył tam rozbity statek kosmiczny, natychmiast uwierzył w realność 
cywilizacji na 
Ar–A i wywalczył wysłanie tam ekspedycji archeologicznej.
Archeologowie przylecieli na Ar–A pół roku temu.
Przez pewien czas nie mogli niczego odnaleźć, bowiem na planecie strefa 
umiarkowana i 
tropiki były pokryte gęstymi lasami.
Potem odkryli ruiny miasta.
A jeszcze później znaleziska posypały się jak z rogu obfitości. Jedno ważniejsze 
od drugiego.
Na prośbę Olsena przyleciał na Pe–U archeolog Focjusz van Kuun, żeby wygłosić w 
Szkole 
Wiedzy wykład o wykopaliskach.
Przez trzy dni rozmawiał z kolegami. Ale ostatni, szczegółowy wykład — sensacja 
w skali 
planetarnej — nie odbył się, bo archeolog zniknął.
* * *
— Oczywiście — oświadczył WaraJu — nie jest wykluczone, że mamy do czynienia z 
fanatykami.
— Jakiego rodzaju? — zapytał Olsen, zgrabnie operując okrągłym wachlarzem ze 
skorupy 
żółwia.
— Kiedy nie istnieje wytłumaczenie oczywiste, szukam wówczas wersji mniej 
prawdopodobnych — uśmiechnął się strażnik. — Może wśród kapłanów kryje się 
sprawca tego 
czynu. Może któryś z nich uznał, że działalność archeologa na Ar–A była 
świętokradcza… 
Zresztą to tylko luźne przypuszczenie. Najprawdopodobniej winni są zwykli 
rabusie.
— Czyżby nie było żadnych śladów, poszlak? — dopytywał się Andrew.
— Rikszarz twierdzi, że widział, jak archeolog biegł po ulicy w stroju 
śmiertelnej zemsty…
— W czarnym fraku? — uprzejmie zapytał Olsen. — To ubiór do wystąpień 
publicznych 
przyjęty wśród znakomitych uczonych.
— Znakomity uczony nie występuje bez fioletowej narzutki — powiedział WaraJu.
— A jeżeli van Kuun bardzo się spieszył i nie zdążył jej włożyć? Albo po prostu 
zapomniał, 
nie przywiązując do tego większej wagi?
— Nie przywiązywał wagi do narzutki? — WaraJu był zdziwiony. Nawet 
najtrzeźwiejszy, 
najbardziej tolerancyjny dla cudzych dziwactw człowiek na planecie nie potrafił 
sobie wyobrazić, 
że ktoś zapomniał włożyć narzutki. To niemożliwe! Wyobraźcie sobie, że ktoś 
udając się na 
oficjalne spotkanie zapomniał włożyć spodni!
— Będziemy go szukać — zapewnił WaraJu, ale jego głos zabrzmiał niepewnie. — A 
czy on 
przypadkiem nie był maniakiem?
— Dlaczego pan o to pyta? — Olsen starał się ukryć zdumienie.
— Sprzedawca ze sklepu rytualnego twierdzi, że wasz archeolog pragnął nabyć 
figurki 
wszystkich klanów. Kupiec uznał, że to maniak chcący ogłosić zemstę dla 
wszystkich klanów 
gór.
— Z tego wynika — powiedział Andrew — że van Kuun sądził, iż są to pamiątki, a 
nie figurki 
zemsty.
— Niemożliwe! — stwierdził kategorycznie WaraJu, ale najwyraźniej ta wersja, 
choć tak 
nieprawdopodobna, w jakiś sposób go ucieszyła. — Jest taki zwyczaj? — zapytał. — 
Kupować, 
ot, tak sobie?
— Jest — powiedział z przekonaniem Olsen. — Kupuje się na pamiątkę, żeby nie 
zapomnieć 
na przykład o waszej wspaniałej planecie.
* * *
Na niebie, przebiwszy jasną gwiazdką pylistą mgłę, ukazał się „Szkwał”.
Andrew domyślił się tego usłyszawszy, jak zmienił się gwar tłumu.
Wszyscy patrzyli w górę.
Potężne łapska następcy tronu brendyjskiego podniosły do oczu lornetkę teatralną 
z masy 
perłowej. Skąd się ta lornetka wzięła na Pe–U, z jakiego antykwariatu 
przywędrowała — tego nie 
wiedział nikt.
Gwiazdka zmieniła się w świetlisty dysk, który zbliżając się rósł i zmniejszał 
szybkość.
Oczywiście Andrew mógł pójść do dyspozytorni. Ale dyspozytorzy byli teraz bardzo 
zajęci i 
nie należało im przeszkadzać. Kapitan Jakubauskas też był zajęty. Lądowanie to 
sprawa 
prestiżowa. Wizytówka kapitana. Zwłaszcza wówczas, gdy na planecie ląduje 
pierwszy grawilot 
w jej historii.
Do obowiązków agenta Floty Kosmicznej należy podpisywanie protokółów i listów 
przewozowych, witanie, oprowadzanie i dostarczanie rozrywek, uśmiechanie się i 
nic więcej. Z 
lotami ma tylko mocno z pośredni związek.
,Szkwał” miękko osiadł na płycie, ale w tej lekkości była taka moc, że ziemia 
zadrżała.
Platforma ze strażnikami i tragarzami potoczyła się ku statkowi. Andrew 
obserwował błękitną 
perukę PetriA.
Zza rogu budynku wyskoczyła druga platforma, malutka i pomarańczowa. Na niej w 
pomarańczowej todze i żółtej koronie stał lekarz zajmujący się sprawami 
kwarantanny. 
Stanowisko było zupełnie nowe, nader zaszczytne, więc obsadzono je szaławiłą z 
rodziny 
ministra spraw zagranicznych.
Andrew z Olsenem podeszli do przodu, do lekkiego ogrodzenia, wzdłuż którego 
rozpływali 
się z gorąca gwardziści w pełnym rynsztunku.
Do statku było mniej niż kilometr, ale prawdziwe rozmiary „Szkwału” dały się 
ocenić dopiero 
wtedy, gdy pierwsza platforma zbliżyła się do jego boku i okazała się w 
porównaniu ze statkiem 
zupełnym maleństwem.
Na spotkanie mrówkom, które zeskoczyły z platformy, rozwinęła się srebrzysta 
pochylnia, a 
nad nią rozwarł się luk, który wydał się Andrew wrotami świątyni. Do diabła! 
Mógłby dowodzić 
tym ogromem, tym potężnym, ciężkim i tak lotnym statkiem…
Tłum gapiów oswoił się już z wrażeniem, jakie wywarły rozmiary grawilotu. Znowu 
zadźwięczały rozmowy.
Potem nie było już nic ciekawego.
Rejs był eksperymentalny, więc żadna gwiazda video ani żaden ważny gość na 
pokładzie się 
nie znajdował.
Jednak nikt jeszcze nie odchodził. Trzeba było sobie powetować tak długie 
oczekiwanie. 
Obejrzeć, obgadać, a co najważniejsze pokazać się.
Zresztą nawet rutyna powitania, zwyczajna i opracowana w szczegółach dla każdej 
planety — 
tak przynajmniej zapewniano ludność miejscową, bo gdziekolwiek lądował statek 
Floty 
Kosmicznej wszędzie wyglądało to tak samo — była atrakcyjnym widowiskiem. I w 
tym właśnie 
widowisku Andrew Bruce odgrywał niepoślednią rolę.
Poprawiwszy piaskowy mundur — w tym kurzu biały mundur nie miał sensu — Andrew 
obejrzał się. WaraJu został pod murem. Olsen podszedł do niego. W pobliżu kręcił 
się brat 
PetriA. Ten wałkoń pracował w gazecie. Ściślej mówiąc pracował wtedy, kiedy miał 
na to 
ochotę. Teraz ta ochota go rozpierała, bo przecież patrzyło na niego kilkuset 
gapiów. Kain PetriU 
wytwornie pochylił głowę i zmarszczył czoło szkicując na białej, zawieszonej na 
piersiach desce 
zarys grawilotu. Uważał się za ilustratora.
Andrew ruszył do przodu. Jutro w obu pismach znajdą się sprawozdania: „Jak 
zwykle na 
spotkanie statku wyszedł agent Floty Kosmicznej, DreJu, znany naszym czytelnikom 
z dziwnego 
zwyczaju biegania co rano wokół swego domu. Ubrany był w uszyty przez mistrza 
Krirel 
wytworny garnitur mundurowy koloru piaskowego ze złotymi guzikami…”
Niska platforma, którą prowadził nadęty jak indyk WosenJu, zgrabnie podjechała 
do Andrew, 
który przepuścił przodem Olsena. Platforma uroczyście wytoczyła się na 
rozżarzony plac i 
popłynęła ku statkowi.
Andrew widział, jak piloci wyszli z luku i zatrzymali się u szczytu pochylni. 
Wydawało mu 
się, że przez gęste od żaru powietrze dotarły do niego słowa jednego z nich:
— Ale upał!…
* * *
Wracali z kosmodromu nowym samochodem konsula.
Samochód był wygodny, czysty, na poduszce powietrznej i doskonale hermetyzowany. 
We 
wnętrzu było chłodno, a przede wszystkim nie było ani odrobiny kurzu.
Olsen rozłożył na kolanach worek z pocztą i przeglądał ją. Andrew pomyślał, że 
szuka zgody 
na swój odlot.
Witas Jakubauskas prawie się nie zmienił. Jak zawsze miał jasne, prawie białe 
włosy i jeśli 
nawet trochę posiwiał, to nie można było tego zauważyć.
Rozmawiali o „Szkwale”. O przelocie. O właściwościach statku. O żadnych 
wspomnieniach 
nie było mowy i na razie jeszcze być nie mogło. Witas był człowiekiem 
delikatnym.
Pojawienie się statków klasy „Szkwału” otwierało nową erę w lotnictwie cywilnym. 
Rotory 
grawitacyjne są o wiele prostsze od silników plazmowych. Nie potrzebują osłon 
przeciwpromiennych i są całkowicie bezpieczne. Jeśli liniowiec plazmowy skazany 
jest na 
rodzenie się, życie i śmierć w Kosmosie, to grawilot można zbudować wszędzie i 
wylądować 
nim w każdym terenie. W najgorszym razie przygniecie trawę.
Granice szybkości „Szkwału” określa nie moc silników, lecz właściwości 
konstrukcyjne 
samego statku. Witas mówił, że buduje się już model krzemowy. I jeżeli ludzkości 
sądzone jest 
kiedykolwiek doczekać możliwości błyskawicznego przemieszczania się w 
przestrzeni, to zdoła 
to osiągnąć jedynie za pomocą grawilotów.
W końcu Olsen złożył listy i kasety, głośno westchnął i zapytał:
— Jest pan u nas po raz pierwszy?
— Tak.
— Wobec tego jutro pojedziemy nad wodospady — powiedział konsul. Zawsze woził 
gości 
nad wodospady.
— Mamy tylko dwa dni postoju — zauważył Witas. — Obawiam się, że jutro też będę 
zajęty.
Wskazał ręką dynie migające za oknami:
— Z czego oni tu budują?
— Dawniej z gliny na drewnianym szkielecie lub rzadziej z kamienia. Teraz to 
beton. — 
odparł Olsen. — I tak wiedziałem, że listu nie będzie. Ale następnym statkiem 
przylatuje 
komisja. Nie puszczę ich, dopóki nie wywalczę swego odwołania.
— Tak tu ciężko? — zapytał Witas.
Witas umiał zadawać pytania takim tonem, jakby odpowiedź szalenie go 
interesowała. Jego 
szare oczy pałały ciekawością, a uszy zdawały się chłonąć każde słowo rozmówcy. 
Andrew 
podejrzewał kiedyś Witasa o dwulicowość, ale kiedy do niego przywykł, zrozumiał, 
że Witasa 
cudze sprawy naprawdę interesują. Tak samo jak Bruce był samotny, zamknięty w 
sobie i 
opanowany, ale w przeciwieństwie do niego nie pozwalał sobie na żadne wybuchy, 
na 
wygadywanie głupstw i nawet na podnoszenie głosu. W skrajnych przypadkach tylko 
jego palce 
splecione na kolanach zaciskały się aż do chrzęstu.
Olsen, poruszony zainteresowaniem Witasa, rozpoczął długi monolog o trudach 
życia konsula 
na Pe–U. Andrew słuchał w roztargnieniu patrząc przez okno. Dziwne. Po co 
archeologowi były 
te figurki zemsty? Może on tu już kiedyś bywał? Trzeba zapytać Olsena… Może 
domyślił się 
zajrzeć do list podróżnych, którzy bywali tu w poprzednich latach. PetriA 
mówiła, że ma wolny 
wieczór, a tu jak na złość przyjęcie u następcy tronu. Nie wypada odmówić. Na 
domiar złego nie 
zdążył jej uprzedzić. Naturalnie będzie czekała. Nigdy nie ma o nic pretensji. I 
czeka. A co 
zrobić z Witasem? Odstawienie go do hotelu byłoby po prostu nieludzkie.
A Olsen, zabawnie przekonany o tym, że jego rozmówca jest dokładnie wprowadzony 
w 
miejscowe układy i intrygi, w których nie zawsze orientował się nawet sam 
WaraJu, choć bardzo 
lubił je organizować, próbował dowieść Jakubauskasowi, że w przyszłym roku do 
władzy w 
Kitenie dojdzie z pewnością Kroń KropU, wskutek czego brat premiera straci 
portfel ministra 
Rozrywek i będzie zmuszony wejść w sojusz z Jego Potężnością.
Jakubauskas słuchał tak, jakby przez całe życie marzył wyłącznie o poznaniu 
knowań Kronia 
KropU.
Samochód przejeżdżał obok zatłoczonego bazaru. Przechodnie zamierali w bezruchu, 
gapiąc 
się na dziwny kształt wozu. Grupa rybaków z dalekich Kanałów, najwyraźniej po 
raz pierwszy 
przebywających w mieście, krzywiła się na widok pojazdu, układając twarze w 
rytualne maski 
pogardy. Pogarda rodziła się ze strachu. W stolicy już mało kto wierzył, iż 
przybysze to potwory, 
jednak im dalej od miasta, tym wspanialej kwitły najpotworniejsze plotki o 
ludziach z gwiazd.
W świecie, który jeszcze nie dysponuje środkami szybkiej łączności „zwykłość” 
przybyszów 
przyjmowano z najwyższym niedowierzaniem. „W końcu — myślał Andrew przysłuchując 
się 
opowieści Olsena o tym, jak to nałożnica Kronia KropU wpadła na pomysł wytrucia 
podczas 
obiadu wszystkich swoich pasierbów — niegdyś na Ziemi również sądzono, iż 
Niewiadome 
zapełnione jest potworami, których wyobrażenia składały się z fragmentów 
istniejących realnie 
zwierząt. To pająka powiększano do gigantycznych rozmiarów, to znów głowę węża 
przyczepiano do tułowia niedźwiedzia… Kiedy dla monstrów zabrakło już miejsca na 
Ziemi, bo 
zbadano ją na tyle, iż nie utrzymał się ani wąż morski, ani człowiek śniegu, 
fantazja znalazła 
sobie nową pożywkę — obce światy. I trudno było zrezygnować z cudów nawet wtedy, 
kiedy 
pierwsze wyprawy dotarły do gwiazd. Siedziby potworów oddalały się jedynie od 
Ziemi, ale 
nigdy całkowicie nie znikały. Ciągle znajdowały się nowe legendy, nie zawsze 
ziemskie, bo 
ludność Galaktyki była równie skłonna do wymyślania potworów jak jej ziemscy 
kuzyni. W 
każdym razie fakt, że Galaktyka okazała się zamieszkana przez ten sam gatunek — 
homo 
sapiens, uwarunkował podobieństwo sposobu myślenia. W wielu rzeczach rasy 
galaktyczne 
różnią się od siebie, ale pod jednym względem są wręcz bliźniacze — w bujności 
fantazji.
I dokładnie tak samo, jak niezwykły w kształcie obłok tworzył w wyobraźni 
mieszkańca 
Szwajcarii czy Kazachstanu obraz latającego talerza, w fantazji rybaka z 
Jeziornych Kanałów 
lustrzana bryła samochodu galaktycznego konsula musiała kryć w sobie tajemnicze, 
podstępne 
potwory”.
Andrew popatrzył na swoich towarzyszy. Olsen w zielonym garniturze z krążkiem 
Szkoły 
Jeziora na piersiach i siedzący z wyciągniętymi długimi nogami kapitan 
Jakubauskas w polowym 
mundurze lotnictwa cywilnego — zwyczajni ludzie rozmawiający zwyczajnie o 
całkiem 
niezwyczajnych sprawach. A za cienkimi ściankami karoserii samochodu świat dalej 
uporczywie 
toczył się szlakiem wytoczonym przez nieznane prawa. „A my — myślał Andrew —
jesteśmy 
cieniutką niteczką wiążącą Galaktykę z tą planetą, z tymi góralami, kupcami i 
rybakami, których 
dzieci polecą do odległych gwiazd i będą budować stacje grawitacyjne. Ten skok 
dokona się o 
wiele szybciej niż na Ziemi, która sama musiała dorastać do ery kosmicznej. 
Czasami nie 
wiadomo, co jest w tym względzie lepsze, przecież bez względu na nasze chęci czy 
zamiary 
samo istnienie owej niteczki jest już nieodwracalne i brutalnie kaleczy tkankę 
tutejszego życia, 
chociażbyśmy byli nie wiem jak uczciwi, rozumni i humanitarni. Konflikt istnieje 
wewnątrz 
ludzi. I jeśli WaraJu zdołała go w sobie zwalczyć, uznać nieuniknioność przemian 
i 
zaakceptować je, to z kolei WosenJu, który przebywał w Centrum i nauczył się 
nawet pilotować 
pojazdy międzyplanetarne, ma psychikę tak przesiąkniętą kategoriami przeszłości, 
zaprzeszłej 
potęgi, urazami spowodowanymi słabością własnego klanu, który musiał 
podporządkować się 
klanowi brendyjskiemu, że owo upokorzenie jest dla niego o wiele ważniejsze niż 
wszystkie 
statki przylatujące z nieba. WosenJu przyjdzie do domu, zrzuci papuzi mundur, 
dokona 
wieczornych ablucji i jeśli akurat przypadnie na niego kolej, obmyje nogi 
zgrzybiałej staruszce, 
głowie klanu, i zatopi się do jutrzejszego ranka w gmatwaninie praw” i 
obyczajów, którymi 
rządzi się jego maleńkie istnienie, odrobinę wprawdzie ważniejsze od tego, jakie 
mu przysługuje 
z urodzenia, gdyż pracuje u przybyszów”.
— Gdzie pan będzie nocował? — usłyszał Andrew głos Olsena. —W naszym domu 
gościnnym?
— Witas zostanie u mnie — powiedział Andrew. Tym bardziej, że wieczorem idziemy 
razem 
na przyjęcie.
— Dokąd? — zdziwił się Witas.
— Do następcy witora Brendyjskiego.
— A propos, on wcale nie jest synem witora — ożywił się Olsen. — System adopcji 
jest tu 
ogromnie ciekawy…
— Wybaczy pan — przerwał mu Andrew — ale do kolacji mamy tylko trzy godziny, a 
Witas 
jest zmęczony. Jeśli jutro zabierze pan załogę nad wodospady,— to Witas po 
spotkaniu z 
następcą wysłucha tych informacji z dużo większym zainteresowaniem.
— Słusznie — poddał się Olsen. — Odpoczywajcie. A ja pomogę PetriA ulokować 
załogę.
— Jeśli ona jeszcze tam będzie, to proszę ją uprzedzić, że poszedłem na to 
przyjęcie.
— Naturalnie — powiedział Olsen otwierając drzwiczki samochodu. — To wspaniała 
dziewczyna. I bardzo inteligentna.
Andrew i Witas wysiedli. Olsen rzucił za nimi:
— Powinien pan pomyśleć o założeniu rodziny, Bruce. Samemu żyć jest bardzo 
smutno. 
Helena Kazimirowna też tak uważa.
— Dziękuję za życzliwą radę! — uśmiechnął się Andrew.
* * *
Witas umył się, przebrał i położył na kanapie krytej skórą żółtej gremy. Włożył 
videookulary i 
zabrał się do oglądania amatorskich filmów, które Andrew zrobił podczas podróży 
po planecie.
Andrew zadzwonił na dół do Agencji. Nikogo nie było. Wobec tego zadzwonił na 
kosmodrom, gdzie mu powiedziano, że PetriA zabrała załogę grawilotu do 
konsulatu, a WosenJu 
kończy rozładunek.
Witas zdjął okulary i przymknął oczy.
— Wiesz, to jest fajne — powiedział.
— Co?
— Że okno jest otwarte, a przez nie wpada wiatr.
— Tu panują straszliwe upały — zauważył Andrew. — Tylko przy wodospadach… Tam 
powietrze jest prawdziwe, krystalicznie czyste Może też się z wami zabiorę. 
Namówię PetriA i 
pojedziemy.
— Kto to jest? — zapytał Witas.
— Moja pomocnica.
— Olsen chce cię z nią ożenić?
— Olsen minął się z powołaniem, powinien być swatką — powiedział opryskliwie 
Andrew. 
— Przecież on doskonale wie, że nie mogę się z dziewczyną ożenić.
Witas nie zapytał dlaczego. Nigdy nie zadawał zbędnych pytań, a Andrew nie miał 
ochoty nic 
wyjaśniać. Witas może sobie wprawdzie pomyśleć, że ugrzązł na tej planecie, 
wsiąkł w to ciche, 
zabagnione życie, ale niech tam. Jeśli chce tak myśleć, to jego, sprawa.
— Nie wybierasz się na Ziemię? — zapytał Witas widząc, że Andrew nie chce mówić 
o 
PetriA.
— Na razie nie. Nie jesteś głodny?
— Za gorąco. Potem.
Andrew przygotował mieszaninę owoców z lodem. Witasowi bardzo ta mieszanina 
smakowała.
— A co tam właściwie znaleźli na Ar–A? — zapytał?
— Już coś dotarło do Centrum?
— Galaktyka nie jest duża — odparł Witas — i ostatnio nic szczególnego się w 
niej nie dzieje. 
A my, piloci, jesteśmy roznosicielami wiadomości.
— I plotek — dodał Andrew.
— Czy to prawda, że niegdyś żyła tam rasa gigantów?
— Masz ochotę na sensację?
— Mam.
— Planeta jest martwa. Patrol galaktyczny zaliczył ją do niezaludnionych.
— Pustynia?
— Nie, jest tam wszystko, łącznie z niestabilną atmosferą i silnymi zakłóceniami 
klimatycznymi. Uboga fauna i flora. Poza lasami.
— Rezerwa kolonizacyjna?
— Tak. Z perspektywami zaludnienia w skali systemu.
— A teraz?
— Teraz archeolodzy wykopali tam mnóstwo interesujących rzeczy. I gdyby Focjusz 
van 
Kuun nie przepadł, mielibyśmy wczoraj szansę wysłuchać wielu interesujących 
historii z ust 
faceta, który widział to wszystko na własne oczy.
— Na własne oczy?
— Przyleciał tu jeden z archeologów. Wczoraj wieczorem miał mieć wykład w Szkole 
Wiedzy. Sensacja numer jeden. Wyższe sfery obuły się wytwornie i oblekły w 
najwytworniejsze 
stroje. Wyobraź sobie, że na dwudziestowieczną Ziemię przylatuje archeolog z 
Marsa z 
wiadomością, że odkryto tam ślady Atlantów.
— A dlaczego wykład się nie odbył?
— Dlatego, że Focjusz van Kuun wkroczył na ścieżkę zemsty.
— Andrew, mów jaśniej!
— Sam ni diabła z tego nie rozumiem. Nikt nie rozumie. W każdym razie archeolog 
znikł bez 
śladu. W centrum miasta, dwa kroki od Szkoły Wiedzy. Tutejsze Holmesy są 
przekonane, że 
zamiast iść na wykład, wyprawił się na wojnę z jakimś miejscowym klanem.
— A tak naprawdę?
— Mogli go porwać dla okupu, mogli zabić, żeby zrabować mu pieniądze, mogła to 
wreszcie 
być jakaś akcja izolacjonistów. Dużo się tu o nich mówi, ale tak właściwie to 
nikt nie ma pojęcia 
o co im chodzi.
— Mówisz, że mogli go ograbić i zamordować. A co stało się z ciałem?
— Nie wiem. Zresztą mam nadzieję, że facet żyje, a jutro do konsulatu przyjdzie 
nieśmiały 
młody człowiek i zostawi list na patyczku.
— Jaki list?
Wedle rytuału jeśli ktoś kogoś porwie, to powinien dostarczyć krewnym porwanego 
czerwony 
patyczek z karbami, oznaczającymi wielkość okupu. Nawet sobie nie wyobrażasz, 
jak wspaniale 
jest tu rozwinięty system bandytyzmu.
— Jesteś rozdrażniony?
— Chciałbym stąd wyjechać. Tu nic nie można! Nie można nawet ożenić się z 
ukochaną i 
kochającą dziewczyną!
No to może wróć do Centrum…
— Gdzie co druga osoba będzie się na mnie gapić i myśleć: a, to właśnie ten 
Bruce!
* * *
O szóstej, kiedy zapadł zmrok, Andrew z Witasem pojechali do Pruga Drugiego, 
następcy 
witora Brendyjskiego. Było to przyjęcie oficjalne i nie pójść na nie, znaczyło 
pogwałcić sztywną 
etykietę obowiązującą na planecie. Witas nie ukrywał, że kolacja bardzo go 
interesuje. Andrew 
by ł poirytowany, złościło go i niepokoiło, że PetriA jeszcze się nie pokazała 
po powrocie z 
kosmodromu.
Prug przybył do miasta w zeszłym roku i stanął w nie zamieszkalei dyni—domu 
klanu.
Wszystkie podjazdy do rezydencji następcy tronu zapchane był) ekwipażami 
arystokracji, 
więc furgonetkę Floty Kosmicznej trzeba było zaparkować skromnie w zaułku za 
rogiem.
Dom Pruga otoczony był zielonym żywopłotem sięgającym piersi.
W żywopłocie naprzeciw domu była przerwa, której boki zdobiły kamienne kolumny z 
herbami Witorów Brendyjskich: tarczami z człowiekiem przebitym włócznią. 
Istniała legenda, iż 
wiele lat temu pewien brendyjski bohater przebity na wylot włócznią zdołał 
jednak wymordować 
setkę wrogów i utrzymać klanową twierdzę.
Od kolumn do schodów wejściowych ciągnęły się pięcioramienne postumenty z 
pochodniami. 
Do smoły pochodni dodano soku górskich ziół, więc ich płomienie jarzyły się 
złowieszczym 
fioletowym blaskiem. Górale w krótkich kolczugach, wysokich hełmach z włóczniami 
i 
automatami w rękach pilnowali wejścia. Następca tronu brendyjskiego miał wielu 
wrogów.
Szli wzdłuż żywopłotu. Było prawie ciemno. Brakowało jeszcze jakichś 
pięćdziesięciu 
metrów do oświetlonego wejścia, gdy Andrew poczuł, że coś jest nie w porządku. 
Życie w 
stolicy, gdzie nocą na każdym kroku czyhało niebezpieczeństwo, gdzie wraz z 
ciemnością 
wracały prawa zemsty, a najemni mordercy zorganizowani byli w cechu, równie 
legalnym i 
szacownym jak cechy jubilerów i astrologów, nauczyło go ostrożności. Naturalnie 
jako agent 
Floty Kosmicznej nie należał do żadnego klanu i prawa zemsty się na niego nie 
rozciągały, ale w 
ciemności mogło dojść do nieporozumienia.
Czy to czarny cień przemknął za żywopłotem, czy też w powietrzu zawisła martwa 
cisza — w 
każdym razie Andrew poczuł na plecach nieprzyjemny dreszcz.
Nieoczekiwanie dla samego siebie zrobił szybki krok do przodu, podstawił nogę 
Witasowi, 
popchnął go i upadł wraz z nim na ziemię, na twardy bruk ulicy.
Witas był młodszy i lepiej wytrenowany, ale nie zdążył zamortyzować upadku i 
porządnie się 
potłukł.
— Do diabła! — zerwał się, odtrąciwszy Andrewa. — Oszalałeś?!
— Przepraszam — mruknął Andrew, podnosząc się ciężko z ziemi. Rozbił sobie 
boleśnie 
łokieć.
Witas nic nie usłyszał, Andrew zaś tak, bo uważnie nadstawiał ucha. Chwilę 
przedtem za 
żywopłotem zabrzmiały ludzkie kroki, miękki kocie kroki człowieka obutego w 
grube kapcie z 
wełnianej dzianiny, wizgnęła w powietrzu cienka strzałka, rozbiła się z cichym 
trzaskiem o 
szybkę samochodu i niemal bezszelestnie osunęła na bruk.
— Andrew, czy możesz mi wyjaśnić…
— Poczekaj! — powiedział Bruce.
Wyciągnął z kieszeni latarkę i poświecił w stronę samochodu. Świecenie za 
żywopłot nie 
miało sensu, bo w rozciągającym się tam głębokim mroku z pewnością już nikogo 
nie było.
Strzałka leżała obok samochodu. Jej ostrze rozbiło się o szybę, po której 
spływała strużka 
jadu, żółtego i gęstego jak miód. Strzałka wyglądała zupełnie nieszkodliwie — 
ot, cieniutki 
patyczek. Andrew podniósł go. Witas bacznie tę scenę obserwował. Był człowiekiem 
obdarzonym wyobraźnią i gdy tylko pojął, że dziwne zachowanie Andrew ma sens, 
natychmiast 
zamilkł. Czekał na wyjaśnienia.
Bruce oświetlił strzałkę. Każda strzałka ma na drzewcu znak identyfikacyjny. 
Taki pocisk 
wystrzeliwany z dmuchawki jest popularną bronią do załatwiania porachunków w 
sekretnych 
wojnach i przy śmiertelnej zemście. Prawa honoru stanowią, że nie wolno tego 
znaku usuwać. 
Nawet gildia najemnych morderców ma swoją cechę.
Ale na tej strzałce cecha została zatarta. To znaczy, że zamach nie miał związku 
z krwawą 
zemstą i nie dotyczył sprawy honorowej.
— Chodźmy — powiedział Andrew.
Dotarli do kolumn. Stali tam goryle Pruga i strażnik miejski, który rzecz jasna 
niczego nie 
zauważył.
Przy świetle pochodni Andrew spostrzegł, że jego mundur mocno się ubrudził. 
Galowy strój 
Witasa też ucierpiał.
— Drobiazg — powiedział. Zaraz znajdzie się na to rada.
Uniósł rękę i na ten znak natychmiast podbiegł do nich jeden ze służących, który 
wyciągnął z 
wiszącej na plecach skrzynki wilgotne szczotki. Szczotki znakomicie wchłaniały 
rdzawy kurz. 
Obok, z pomocą innego służącego, doprowadzały do porządku swe szaty dwie 
arystokratyczne 
damy.
— Nie wiem, kto strzelał szepnął Andrew do Witasa. — Nie wiem nawet, do którego 
z nas 
strzelano. I zupełnie nie pojmuję dlaczego…
— Masz znakomity refleks. Ja niczego nie zauważyłem.
Weszli do westybulu, do którego prowadziły szerokie, choć dość strome schody.
Westybul był okrągłą salą zajmującą całą pierwszą kondygnację bani Do górnych 
pomieszczeń wiodły dwa ciągi kręconych schodów. Tam, mi drugim piętrze, 
przygotowano 
poczęstunek.
Pośrodku westybulu, na tronie i rzeźbionym oparciem zasiadał Prug Drugi, 
następca witora 
Brendyjskiego, szacowny banita. Jego ciężkie. Gąbczaste cialo wylewało się z 
siedziska, zwisało 
na boki. Głowę następcy zdobił trzy rogi kołpak, symbolizujący trzy najwyższe 
góry znajdujące 
się we władaniu dynastii brendyjskiej, a korpus spowity był w kilka 
różnobarwnych płaszczy, 
przez co dostojnik przypominał niemowlę obleczone w kilka koszulek. Każdy 
płaszcz oznaczał 
zwierzchność nad jakimś klanem. Podobieństwo do oseska potęgowało jeszcze to, że 
obnażone 
nogi Pruga Drugiego obute były w złociste paputki.
Za plecami następcy stało dwóch goryli z rytualnymi podwójnymi włóczniami w 
rękach.
Goście podchodzili do gospodarza domu i pytali o zdrowie.
Andrew z Witasem ustawili się w kolejce.
Przed nim stał minister Wiedzy ze swymi obiema żonami. Ale zanim goście nie 
przywitali się 
z gospodarzem, etykieta nie pozwalała gościom, choćby to byli najbliżsi 
przyjaciele, nawet 
rozpoznawać się nawzajem.
Andrew rozejrzał się szukając Olsena. Dojrzał go pod ścianą pogrążonego w 
rozmowie z 
WaraJu. Helena Kazimirowna na przyjęciu się nie zjawiła. Nie znosiła poddawać 
się dworskiej 
etykiecie.
Barwny tłum krążący powoli wokół centrum, którym był tron nie wypadało stać w 
miejscu — 
zasłonił rozmawiających przed wzrokiem Andrew. Andrew dotknął kieszeni, do 
której schował 
strzałkę.
— Nie oczekiwałem takiego szczęścia! — wykrzyknął z nadmierną emfazą, jak 
wypadało, 
Prug Drugi. — Władcy niebiańskich statków raczyli zaszczycić naszą skromną 
chatę!
Andrew odniósł wrażenie, że tłuścioch czegoś się boi. Jego szczurze ślepka 
zezowały, 
uciekały przed .spojrzeniem rozmówcy, a grube paluchy drżały. Liczne pierścienie 
rzucał) 
migotliwe błyski.
— Jak drogocenne zdrowie? — zapytał Andrew.
— Pokornie zbliżam się do końca mojej żałosnej drogi odparł zgodnie z wymogami 
etykiety 
Prug Drugi.
— Żywię niepłonną nadzieję, że śmierć nie przyjdzie po Waszą Dostojność w 
najbliższym 
stuleciu — odpowiedział jak należało Andrew.
— Zaś moją jedyną nadzieją jest ujrzeć pana na moim pogrzebie — zareplikował 
góral.
— Nie dopuszczam do siebie takiej myśli wyznał Andrew. — Wcześniejsza śmierć 
jest moim 
najskrytszym pragnieniem.
Pochwycił wreszcie wzrok następcy tronu brendyjskiego.
Nieprzejrzyste źrenice wbiły się w jego twarz.
„To nie może być przypadek — pomyślał Andrew. — Nas nie sposób z nikim pomylić, 
bo 
nikt poza nami nie nosi tu mundurów Floty Kosmicznej. Oczekiwano tu na nas. 
Przed samym 
domem. W najodpowiedniejszym momencie”.
Naturalnie istniała druga wersja. Któryś z krewnych PetriA domyślił się, 
zauważył, 
przekalkulował. I stara się ratować zagrożony honor rodziny. Ale nawet brat–
wałkoń nie upadłby 
tak nisko, żeby usuwać cechę ze strzałki. „A może. Andrew, dorobiłeś się wroga — 
powiedział 
sobie agent Floty Kosmicznej — wcale się tego nie domyślając?”
W tym czasie Witas odpowiadał na liczne pytania. Z szacunku dla rzadkiego gościa 
Prug 
Drugi mówił w lincosie. Następcy tronu brendyjskiego nikt nie mógłby odmówić 
rzadkich w tym 
świecie talentów i wyjątkowego wykształcenia. Chociaż, jak Andrew dobrze 
wiedział, tłuścioch 
nigdy nie opuszczał Pe–U.
Doczekawszy się, aż Witas będzie wolny, Andrew poprowadził go wokół sali tak, 
żeby 
dotrzeć do Olsena i WaraJu. WaraJu, jedyny w tym papuzim tłumie, pozwolił sobie 
przyjść w 
codziennym mundurze. Gdyby zrobiłby to ktoś inny, uznano by to za śmiertelną 
obrazę dla 
domu. Ale WaraJu dawał w ten sposób do zrozumienia, że cały czas jest na służbie 
I że jeśli 
nawet obraża w ten sposób gospodarza domu, to jednak nie daje mu do tego 
formalnego powodu. 
Arystokratyczne damy szeptały, salonowe lwy marszczyły czoła z dezaprobatą, ale 
władza tego 
szczupłego, cichego i bardzo spokojnego człowieka, choć nie rzucała się w oczy, 
była jednak tak 
silna, że wokół niego tworzyła się zawsze pusta przestrzeń. Andrew wiedział, że 
WaraJu nie 
pochodzi ze szlachetnego rodu i że tylko dzięki swemu uporowi potrafił zamienić 
straż miejską w 
realną, tylko jemu posłuszną siłę.
Kłaniając się z daleka Olsenowi i policjantowi piloci podeszli do nich. Byli 
ośrodkiem 
zainteresowania całej sali.
— Są nowe informacje — powiedział WaraJu. — Nasz donosiciel rozmawiał z 
włóczęgą, 
który widział, jak wczoraj wieczorem przy Dalekiej Przystani zatrzymała się 
platforma. 
Wyciągnięto z niej ciało zawinięte w tkaninę i zrzucono je z pirsu do wody. Tam 
jest głęboko, a 
na dnie leży mnóstwo pni drzew. Teraz penetrują je moi nurkowie.
— Dlaczego pan sądzi, że to ma jakiś związek z archeologiem? zapytał Olsen.
— Obecnie nie toczy się żadna wojna między klanowa, a rabusie nie używają 
samochodu do 
przewozu ciał i nie posługują się strzałkami
— Czym?
— Zatrutymi strzałkami. To nie jest broń rabusiów. A w dodatku strzałka, którą 
znaleźliśmy 
na pirsie, była dziwna…
— Wycięto z niej cechę — powiedział nieoczekiwanie Andrew.
WaraJu zatrzymał się. Wpadł na niego kuzyn premiera. W tłumie zaszumiało. Prug 
Brendyjski 
gwałtownie się obrócił.
— Proszę mi wybaczyć — zwrócił się do kuzyna premiera WaraJu. — Niedopuszczalnie 
się 
zamyśliłem.
Przez chwilę szli dalej w milczeniu. Może po minucie policjant zapytał cichym, 
pełnym 
napięcia głosem:
— Dlaczego mówił pan o strzałce z zatartą cechą?
— Dlatego, że taka sama anonimowa strzałka leży teraz w mojej kieszeni. 
Strzelano do nas. 
Tutaj, obok domu następcy.
Ostrożnie, ukrywając swój ruch przed wzrokiem ciekawych wyjął z kieszeni 
strzałkę i wsunął 
ją do wyciągniętej dłoni szefa straży. Strzałka znikła. Nawet Olsen niczego nie 
zauważył.
— Dlaczego nie trafili? — zapytał WaraJu w zadumie.
Jego pytanie było uzasadnione. Wojownicy strzelali z dmuchawek bez pudła. Uczyli 
się 
przecież tej sztuki od dziecka.
— Coś poczułem — powiedział Andrew — i upadłem.
WaraJu skinął głową. Wierzył w intuicję.
* * *
Prug podniósł się z tronu. Miękko, ale dźwięcznie klasnął w dłonie.
— Moi słudzy i żony — oświadczył — przygotowali niegodny tak znakomitych gości 
poczęstunek. Szkodzi mi nadmierne jedzenie, więc błagam, abyście ulitowali się 
nade mną i 
podzielili moją kolację.
W sali od razu zaszumiało. Wielu przyszło tu tylko z łakomstwa, Dom następcy 
tronu 
brendyjskiego słynął z egzotycznych potraw.
Goście rozstąpili się, przepuszczając pana domu.
Prug uczynił gwałtowny ruch i spod licznych płaszczy błysnęła kolczuga. 
Nieprawdopodobne 
— gospodarz przyjęcia w kolczudze! Andrew zerknął na WaraJu. Policjant patrzył 
na następcę i 
też musiał zauważyć błysk.
Pojawienie się znakomitego emigranta sprawiło straży miejskiej wiele kłopotów. 
Przybysze z 
gór przynieśli do miasta gorączkę klanowych waśni, od których przez ostatnie 
lata zdołano się w 
stolicy już niemal odzwyczaić.
W dodatku Pruga nie sposób było izolować. Należał do jednej z najbardziej 
znanych rodzin 
planety, pochodził z rasy gigantów, którzy w niepamiętnych czasach przylecieli z 
Ar–A. Był 
krewnym naczelnego kapłana bogini UrO. Trzeba go było znosić i czekać, aż padnie 
ofiarą 
kolejnego spisku lub zawładnie tronem i ruszy wojować w górskie doliny.
Goście wstępowali na schody, które wijąc się wzdłuż ścian prowadziły na górne 
piętro, gdzie 
czekał na nich niski stół w kształcie pierścienia.
Na spotkanie gości wyruszył tłum służących, którzy prowadzili ich na miejsce.
Andrew widział jak Prug szybkimi gestami dyrygenta popędzał służących.
Posadzono go z dala od innych Ziemian. Z jakiegoś względu musiało to być dla 
następcy 
tronu wygodne. Witas także znalazł się w otoczeniu obcych ludzi.
Wewnątrz kręgu stołu ulokowali się muzykanci i tancerze. Tancerze przebierali 
się, 
muzykanci stroili instrumenty.
Jedna z tancerek podeszła do stołu i wzięła błękitnawe szerszeńskie jabłko. To 
była bardzo 
znana artystka, Andrew widział ją na dziesiątkach przyjęć. Uśmiechnęła się do 
niego.
Chrupiąc jabłko, tancerka zapytała Andrew, kim jest ten przystojny oficer. Miała 
na myśli 
Witasa. Andrew powiedział jej, że ten przystojny oficer za dwa dni odlatuje. 
Tancerka 
uświadomiła go, że dwa dni wystarczą dla miłości.
Prug siedział naprzeciw Andrew. Jego krzesło było wyższe od reszty i dlatego 
następca tronu 
brendyjskiego wydawał się gigantem. W oczekiwaniu na ostateczne rozlokowanie 
gości czyścił 
sobie paznokcie srebrnym sztylecikiem. Lekko przechylił głowę, bo tancerka 
zasłaniała mu 
agenta Floty Kosmicznej. Uśmiechał się do Andrew, kiwając głową jak porcelanowa 
figurka 
Chińczyka. „Ciekawe — myślał Andrew — kto chciał mnie zamordować?” Nie bał się, 
postanowił tylko na przyszłość bardziej na siebie uważać. „Może to izolacjoniści 
ruszyli do 
działania? Ale co usunięcie takiego pionka może zmienić? Jeden agent Floty 
Kosmicznej mniej, 
jeden więcej… Dla życia Galaktyki nie ma to żadnego znaczenia. Nie można uciec 
od własnej 
przyszłości, ale można spróbować ją przewidzieć. Strzałka z usuniętą cechą 
wskazywała na jedną 
z wersji — politykę. Polityka doskonale obchodzi się bez klanów. Na pewnym 
poziomie polityka 
jest amoralna. Usunięcie cechy jest amoralne, a zatem strzałka jest orężem walki 
politycznej. 
Szkoda, że obok nie ma WaraJu. On potrafiłby docenić ten sylogizm”.
Słudzy wnieśli zawiesistą polewkę z dziczyzny. Wszyscy przecież wiedzieli, że 
najlepszą 
polewkę z dziczyzny można zjeść tylko w domu następcy tronu brendyjskiego.
Na stole pojawiły się kadzielnice z wonnymi ziołami. Niektórzy goście zaczęli 
się do nich 
przysuwać. Głosy zabrzmiały donośniej.
Polewka była — jak zawsze! — wspaniała, ale od zapachu kadzidła Andrew mdliło. 
Miał 
dziwne uczucie chwiejności, a chwiejności organicznie nie znosił.
Tancerka zaczęła powoli wirować w rytm bębenków.
Wirowała coraz szybciej i szybciej.
WaraJu siedział z kamienną twarzą. Widać było, że czeka, aż będzie mógł odejść. 
Jego ludzie 
przeszukują teraz jezioro. W świetle lamp naftowych woda jest czarna i tłusta.
Tancerka zakończyła popis i zatrzymała się, rozkładając ręce. Przeguby rąk 
drżały, dźwięczały 
dzwoneczki bransolet, coraz ciszej dudniły bębny.
Prug patrzył na Olsena i WaraJu, którzy wstali ze swoich miejsc. To było 
pogwałcenie 
dobrych obyczajów. Nikt nie miał prawa wstać od stołu przed gospodarzem, ale 
Prug zignorował 
nietakt ponieważ uznał, że obaj są na służbie i dlatego etykieta ich nie 
obowiązuje. W ten sposób 
ratował twarz. Zresztą trudno dowódcę straży miejskiej uznać za zwykłego 
śmiertelnika…
Olsen domjślił się, o co chodzi i okrążywszy stoi zbliżył się do gospodarza, w 
najbardziej 
wyszukanych słowach błagając o wybaczenie i tłumacząc się nagłym atakiem bólów 
żołądka… 
Wszystko zatem odbyło się jak należy i Prug uśmiechnął się szeroko, życząc 
konsulowi 
szybkiego powrotu do zdrowia. Nie zapomniał przy tym, zgodnie z etykietą, 
zaprosić go na 
własny pogrzeb. Potem wziął ze stołu kawałek pieroga i podał Olsenowi. Jeżeli 
gościowi w 
czasie uczty przytrafi się jakieś nieszczęście i musi opuścić przyjęcie, 
obowiązkiem gospodarza 
jest zaopatrzyć go w symboliczną żywność na drogę.
Andrew natychmiast zrozumiał, że jedyną przyczyną, która mogła zmusić Olsena do 
wstania 
od stołu, była sprawa archeologa. To znaczy, że go odnaleźli. Albo znaleźli jego 
ciało.
Oczywiście w owej chwili ani on, ani Olsen nie wiedzieli, że kiedy w świetle 
pochodni konsul 
pochyli się nad ciałem człowieka ubranego w czarny frak i złote buty, ujrzy nie 
doczesne szczątki 
Focjusza van Kuuna, lecz zupełnie mu nie znanego mieszkańca Pe–U.
Do tego momentu upłynie jednak wiele czasu, bo po drodze zepsuje się samochód 
WaraJu, a 
potem ulica wiodąca od przystani okaże się zatarasowana wielkim wozem 
wyładowanym 
workami ziarna… Kiedy Olsen wróci wreszcie głęboką nocą, będzie już za późno.
Służący roznosili półmiski ze słodkimi owocami, Andrew zaś myślał o tym, że 
archeologa 
zabito taką samą strzałką, jaka była przeznaczona dla niego. Nagle poczuł czyjś 
wzrok. Jakby go 
ktoś postukał palcem w plecy. To była właśnie intuicja.
Obejrzał się.
Za nim stał jeden z wojowników Pruga, potężny żółtowłosy mężczyzna o wąskich, 
przenikliwych oczach. Na kolczugę miał narzuconą tunikę w kolorach Związku 
Brendyjskiego, 
za jego szerokim pasem tkwiły trzy noże. Bez słowa wpatrywał się w Andrew.
— Jakie jest twoje imię, mężny wojowniku? — zapytał Andrew. Znał skądś tę twarz.
— DrokU, panie — odparł wojownik. Co pan rozkaże, szlachetny panie z gwiazd?
— Już cię gdzieś widziałem.
— Stoję zawsze po prawicy wielkiego władcy Pruga. — Wojownik nie odrywał od 
niego 
wzroku.
Andrew zmuszał się do przełykania słodkich owoców.
Przed gośćmi popisywali się teraz żonglerzy z pomalowanymi w kolorowe pasy 
twarzami. 
Tancerka siedziała pośrodku kręgu wdychając kadzidło.
Witas nie jadł, przypatrywał się żonglerom. Był napięty.
Następca tronu brendyjskiego podniósł się ze swego miejsca i poprosił gości, 
żeby jedli, pili i 
rozkoszowali się życiem, po czym udał się na górne piętro domu. Takie 
postępowanie było 
dopuszczalne i można je było przewidzieć. Gospodarz po prostu dawał gościom czas 
na to, aby 
mogli poplotkować bez obawy, że go obrażą. Nastąpiły Minuty Złych Języków.
Sługa dotknął ramienia Andrew:
— Telefon do pana, gościu z gwiazd!
Andrew natychmiast podniósł się zza stołu. Kto tu mógł dzwonić? Wątpliwe, aby 
PetriA… 
Najprawdopodobniej Olsen.
Służący szedł przodem. Zeszli po schodach do wystybulu, a potem następne schody 
zaprowadziły ich do podstawy dyni, do suteren.
Panował tam półmrok. Bogato inkrustowana słuchawka leżała na stole obok aparatu 
telefonicznego przypominającego maszynę do szycia. Andrew uniósł ją do ucha.
W słuchawce grał świerszczyk — linia była rozłączona.
— Nie doczekali się? — zainteresował się służący.
— Skąd był telefon? — zapytał Andrew.
— Nie wiem, władco nieba.
Andrew nie wiedział, co robić. Czekać, aż jeszcze raz zadzwonią, czy iść na 
górę? W mózgu 
coraz głośniej dźwięczał sygnał alarmowy: uwaga, Andrew, niebezpieczeństwo!
Błyskawicznie się odwrócił.
W suterenie kłębiło się mnóstwo ludzi, ale trudno ich było rozróżnić w półmroku. 
Ktoś spał na 
podłodze, inni rozsiedli się wzdłuż półokrągłej ściany, inni wreszcie łazili bez 
celu. W każdym 
patriarchalnym domu zawsze jest cała masa służby, krewnych, klientów. Andrew 
znalazł się w 
centrum zainteresowania. Dobrze, że nie jestem tu sam, chociaż świadkowie i tak 
by się nie 
znaleźli.
Szybko wyciągnął z kieszeni złotą kulkę. Wyglądało na to, że służący nie był 
góralem. Pewnie 
wypożyczyli go z restauracji. Tak się robi, gdy w domu ma być wielu gości, a 
osobiści poddani 
uważają posługiwanie przy stole za rzecz poniżej własnej godności.
— Kto dzwonił? — wyszeptał Andrew tak cicho, że nikt poza sługą nie mógł go 
usłyszeć.
Sługa przesunął ręką po jego dłoni i moneta znikła.
— Kobieta — powiedział samymi wargami. — Młoda kobieta. Była bardzo 
zdenerwowana.
Odwrócił się i odszedł.
Andrew zdjął słuchawkę i zaczął kręcić korbką.
Miękka, wypielęgnowana, ale ciężka dłoń oparła się o widełki.
— W chwilach radości — powiedział następca witora Brendyjskiego — nie wolno się 
niczym 
zajmować! Proszę nie zapominać o dobrych obyczajach.
Uśmiechnął się, ale oczy miał mętne i szalone. Nawdychał się kadzidła, jego 
kaftaniki 
porozpinały się, ukazując połyskującą w półmroku kolczugę.
— Musisz zostać z nami do końca — powiedział Prug Drugi. —Tancerki czekają na 
ciebie na 
górnym piętrze, władco nieba.
— Gość honorowego domu może nie obawiać się pogróżek odparł Andrew.
Prug zasłonił sobą telefon.
— Andrew, jesteś tu? — na schodach stał Witas Jakubauskas. Flota Kosmiczna nie 
opuszcza 
przyjaciół w potrzebie.
— Wychodzimy — powiedział Andrew. — Na nas już czas, bo w domu czekają chorzy.
— Nie możemy was wypuścić, goście — oznajmił Prug. — Święto się jeszcze nie 
skończyło.
Andrew zrozumiał, że teraz może już zlekceważyć etykietę i nieoczekiwanie dla 
Pruga rzucił 
się ku schodom. Był przekonany, że Prug zrobi wszystko, żeby nie wyszli z domu. 
Był przy tym 
prawie pewien, że dzwoniła PetriA.
Zdążył przebiec połowę schodów, nim następca tronu brendyjskiego krzyknął:
— Zatrzymać go!
Ludzie podpierający ściany ruszyli. Ktoś podbiegł do schodów. Plącząc się w 
kaftanach, Prug 
zaczął wyciągać nóż do rzucania.
— Z drogi! — ryczał.
Ale Andrew i Witas byli już w rzęsiście oświetlonym i pełnym gości westybulu.
* * *
Przebiegli między kamiennymi kolumnami. Dalej panowała ciemność. Zanurkowali w 
nią jak 
w wodę i Andrew pociągnął Witasa w bok, jak najdalej od żywopłotu.
Po dwóch minutach byli już przy furgonetce.
Nikt ich nie gonił. W cichym nocnym powietrzu niosły się tylko ożywione głosy 
podchmielonych gości.
Furgonetka stała lekko przechylona. Andrew zapalił latarkę.
Prawe przednie koło było zerwane z osi. Żelazny łom, którym posłużył się 
nieznany sprawca 
leżał na jezdni. Komuś bardzo zależało na tym, żeby Andrew nie odjechał.
Natychmiast wyłączył latarkę, która mogła zwabić groźne nocne ćmy i cofnął się w 
ciemność.
Prowadził Witasa okrężną drogą przez wąskie, nieoświetlone zaułki, bo zasadzka 
musiała być 
na najkrótszej trasie. Dobrze mu się odpłaciło zamiłowanie do samotnych 
spacerów. Przez 
ostatnie miesiące dokładnie zwiedził centrum miasta i wąskie uliczki płaskowyżu, 
na którym 
rozsiadła się spokojna dzielnica mieszkaniowa.
Po jakichś dziesięciu minutach zatrzymali się, żeby odpocząć. Stali na 
oświetlonym rogu ulicy 
Pomyślnych Rządów. Naprzeciwko ciepłym światłem lśniła witryna niewielkiej 
palarni. Tam na 
pewno był telefon.
W palarni było pusto, tylko na kanapkach w głębi drzemali zapóźnieni klienci. 
Andrew 
podszedł do kontuaru, a Witas pozostał przy drzwiach. Bruce położył monetę na 
drewnianej tacy 
między niezapalonymi kadzielnicami i poprosił właściciela o zgodę na 
skorzystanie z telefonu.
Gospodarz długo oglądał monetę, jakby powątpiewał w jej autentyczność, a potem 
zapytał, 
skąd goście przybyli i jak się czują. Andrew zrozumiał, że swoim pośpiechem 
pogwałcił etykietę 
i że należy przywrócić poprawne stosunki.
— Proszę wybaczyć — powiedział — ale moja córka jest chora i tylko dlatego 
pozwoliłem 
sobie na taki gruby nietakt.
— Rozumiem i współczuję — westchnął z ulgą gospodarz. Zdjął skórzany fartuch i 
wprowadził Andrew za kontuar, gdzie stał telefon.
Andrew zadzwonił do Agencji. Telefon długo brzęczał. Nikt nie podnosił 
słuchawki. Może to 
fałszywy, alarm? Może PetriA telefonowała z domu? Rzucił słuchawkę.
— Dziękuję.
Pobiegł do wyjścia.
Następnego dnia właściciel palarni długo będzie opowiadał znajomym jakimi 
okropnymi 
narwańcami są ci przybysze z gwiazd!
* * *
W Agencji paliło się światło, którego odblask padał na krągłe boki dyni, przez 
co dom 
wyglądał jak grzyb na świetlistej nóżce. W witrynie na cieniutkich żyłkach 
wisiał model liniowca 
na tle planszy wyobrażającej gwieździste niebo.
Andrew szarpnął drzwi. Były otwarte.
W sali dla klientów było pusto.
— PetriA! — zawołał. Zawołał cicho, jakby się bał przestraszyć dziewczynę.
— Poszła — powiedział, jakby chciał sam siebie uspokoić. Wiedział już, że musi 
zrobić dwa 
kroki i wejść za wysoką barierkę, gdzie stało jego biurko z telefonem.
Witas zrozumiał, że lęk nie pozwala Andrew na zrobienie tych dwóch ostatnich 
kroków, 
podszedł więc sam do przepierzenia, otworzył wąskie drewniane drzwiczki i ruszył 
do przodu. 
Andrew widział, jak pochylił się, zobaczywszy coś na podłodze.
Wiedział, że jest tchórzem. I rozumiał, że każdy człowiek we Flocie Kosmicznej 
doskonale 
wie, że jest tchórzem. Za to właśnie skreślono go z listy personelu latającego.
Głowa Witasa zniknęła za wysoką barierką. Andrew słyszał, jak Jakubauskas odsuwa 
fotel.
— Chodź tu — powiedział Witas.
Andrew posłusznie wszedł za przepierzenie.
PetriA leżała na podłodze obok biurka, zwinięta w kłębek jak dziecko, które nie 
wiadomo 
czemu postanowiło przespać się w tak niewygodnym miejscu.
Witas ostrożnie uniósł jej głowę. Błękitna peruka zsunęła się z czarnych włosów, 
jakby nie 
chciała już służyć swojej martwej właścicielce.
Andrew stał z opuszczonymi rękami, patrzył na ciemną plamę na piersi dziewczyny 
i błagał w 
duchu Witasa, żeby powiedział, iż PetriA żyje, że tylko straciła przytomność.
— Umarła — powiedział Witas.
— Nie! — Andrew doskonale wiedział, że umarła, wiedział już to od momentu, gdy 
pchnął 
otwarte drzwi Agencji. — Telefonowała, prosiła, żebyśmy przyjechali. Tyle czasu 
minęło, a my 
nie przyjeżdżaliśmy…
Witas delikatnie, jakby obawiał się zbudzić dziewczynę, położył jej głowę na 
podłodze. 
Miękkie włosy rozsypały się po płytkach posadzki. Witas wstał, podszedł do 
biurka, sięgnął do 
maszyny do pisania.
Jego ruch zdziwił Andrew. Patrzył tępo, jak Witas usiłuje wyciągnąć z maszyny 
dolną część 
kartki, niechlujnie oderwaną od reszty.
Na poszarpanym brzegu widniało słowo ,.Szkwał”.
— Popatrz. Pisała, kiedy przyszli — powiedział Witas.
— Przyszli?
— Kogo trzeba zawiadomić? Jest tu jakaś policja?
— Nie, straż. Ale nie możemy jej zawiadomić. Do tego mają prawo jedynie 
członkowie 
rodziny. Inaczej to dyshonor.
— Ty wiesz lepiej.
Zadzwonię do jej brata. To malarz — dodał niepotrzebnie.
Witas nic nie odpowiedział. Przykucnął za biurkiem, gdzie leżał przewrócony 
fotel. Powoli 
przesuwał się wzdłuż ściany badając podłogę.
Andrew podniósł słuchawkę telefonu i poprosił o połączenie z domem PetriA.
Do telefonu podszedł jej ojciec. Andrew przeprosił, że niepokoi go o tak późnej 
porze i 
powiedział, że musi porozmawiać z bratem dziewczyny. Bał się powiedzieć 
starcowi, co się 
stało. Starszy pan zdziwił się i zapytał, co tak długo zatrzymuje jego córkę. 
„Proszę wybaczyć — 
powiedział Andrew — co było bardzo niegrzeczne — ale spieszę się”. Stary poszedł 
po syna. 
Andrew czekał, aż ten podejdzie do telefonu i patrzył na PetriA. Miała takie 
miękkie włosy. 
Zawsze były ciepłe i pachniały górskimi ziołami. Myła je w naparze z ziół…
Głos Kam PetriU był senny i rozdrażniony. Z całej tej arystokratycznej rodziny 
krzywo 
patrzącej na to, że bogata następczyni zajmuje się tak nieodpowiednimi dla 
panienki z dobrego 
domu sprawami, on był wobec Andrew najlojalniejszy. Sam chciał polecieć do 
Centrum 
Galaktycznego.
— Witaj — powiedział Andrew. — PetriA przydarzyło się nieszczęście. Nie 
powiedziałem o 
tym twojemu ojcu. Czy możesz zaraz przyjechać do Agencji?
— Już jadę — PetriU na szczęście nie zadawał żadnych pytań. Odłożywszy słuchawkę 
Andrew ukląkł obok PetriA i wziął ją za rękę.
Usiłował wyczuć puls.
— A tam co jest? — usłyszał głos Witasa, który stał przed zamkniętymi drzwiami.
— Mój gabinet. Zamknięty.
Witas pchnął drzwi. Otworzyły się.
— Wyłamany zamek — powiedział.
Wewnątrz paliło się światło. Andrew nie podnosząc się z klęczek zobaczył, że 
szafa stojąca 
naprzeciw drzwi jest otwarta i pusta. Nie od razu uświadomił sobie, co w niej 
trzymał. Potem 
przypomniał sobie i zdziwił się: w szafie wisiał jego codzienny mundur.
— Co było w szafie? — zapyta! Witas.
— Nic ciekawego. Mundur.
— Kogoś jednak musiał zainteresować. Zawartość wyłamanej szuflady biurka też. Co 
było w 
biurku?
— Nic ciekawego — powtórzył Andrew obojętnie. To wszystko nie mogło mieć z nim 
żadnego związku. Z PetriA też nie.
Drzwi wejściowe otworzyły się i wbiegł brat PetriA.
Wpadł piersią na barierkę, jak na płotek, który zamierzał przeskoczyć, ale w 
ostatnim 
momencie zrezygnował. Wspiął się na palce i zobaczył PetriA.
— Kto to zrobił? Ty?!
— Nie wiem — Andrew ostrożnie opuścił rękę dziewczyny i wstał. Nie wiedział co 
ma PetriU 
powiedzieć.
— Dlaczego ona tu leży? Dlaczego?
Wbiegł za przepierzenie, choć Witas usiłował go zatrzymać.
— Nie wolno niczego ruszać — powiedział. — Przyjedzie policja i znajdzie tego, 
kto to 
zrobił.
— Nas tu nie było — odezwał się Andrew.
Kam PetriU wziął siostrę na ręce i zaniósł do gabinetu. Położył ją na kanapie.
I od razu się uspokoił.
„Trup nie powinien leżeć na ziemi — przypomniał sobie Andrew — bo wówczas 
wchodzą w 
niego złe duchy”.
— My nie mamy honorowych wrogów — oświadczył brat dziewczyny. — Nikt nie mógł 
chcieć jej krwi oprócz twoich wrogów! — zakończył groźnie.
— Ja nie mogę mieć honorowych wrogów — powiedział Andrew. — Wiesz o tym. Jestem 
tu 
obcy i nie mam nawet własnego klanu.
Krótka tunika Kam PetriU była ściągnięta szerokim pasem, za którym tkwił 
podwójny nóż. 
Rozmawiając, brat zamordowanej ściskał jego rękojeść. Był niezłym chłopakiem, 
tyle że leniem i 
szałaputem. Rysował obrazki do gazety, udawał, że jest cholernie nowoczesny i 
gotów był bodaj 
jutro lecieć do Centrum Galaktycznego, gdzie wreszcie docenią jego talenty. 
Nieszkodliwy 
smarkacz. Ale teraz nie myślał o Centrum . Galaktycznym i pewnie nawet zapomniał 
o jego 
istnieniu. Nie tyle był wstrząśnięty śmiercią siostry, ile jej okolicznościami. 
W jego świecie 
gwałtowna śmierć nie była niczym nadzwyczajnym, ale zawsze musiała mieć jakieś 
przyczyny.
— Dlaczego napisała „Szkwał”? — zapytał Witas.
— Nie wiem.
— Możesz zadzwonić do dyspozytorni?
Andrew zdjął słuchawkę telefonu. Milczała.
— DreJu — powiedział Kam PetriU. — Moją siostrę zabili. Nożem w plecy. Jak 
ślimaki, 
które żądlą nocą. Jej krew jest moją krwią! — łzy ciekły mu po policzkach. Na 
Pe–U mężczyźni 
nie ukrywają swoich uczuć. Powściągliwość jest obowiązkiem kobiety.
— Jej krew jest moją krwią! — powtórzył jak echo Andrew, unosząc prawą rękę z 
dłonią 
skierowaną do przodu w geście śmiertelnej przysięgi, po czym ruszył do gabinetu, 
odsuwając 
młodzieńca z drogi. Ten pokornie się cofnął.
Andrew stanął przy kanapie. PetriA leżała z głową lekko przechyloną na ramię. 
Jej ręka 
zwisała bezwładnie, dotykając smukłymi palcami podłogi.
Nie miało sensu tak stać. Trzeba było coś robić. Napisała „Szkwał”… Trzeba zatem 
jechać na 
kosmodrom.
Andrew był zupełnie sam. Znowu zupełnie sam. Jak człowiek, który leci w ciemną 
pustkę 
Kosmosu, aby w czasie tego lotu nie zobaczyć niczego oprócz pustki.
Usłyszał własny głos i zdumiał się, że jest taki ochrypły.
— Twoja krew jest moją krwią! — powiedział uroczystym tonem. To było bardzo 
stare 
zaklęcie. Wygłaszając je, brał zemstę na siebie jako człowiek najbliższy. Jako 
człowiek, który ma 
prawo do monopolu zemsty.
Człowiek bardzo ucywilizowany i spokojny, reprezentant galaktycznego lotnictwa 
cywilnego 
na Pe–U oświadczył swoją wolę zemsty. To było niesłychane. Gdyby Andrew usłyszał 
coś 
takiego jeszcze wczoraj, po prostu by się roześmiał.
— Kam PetriU, wezwij strażników i wszystko im opowiedz. My jedziemy na 
kosmodrom. 
Naszemu statkowi może grozić niebezpieczeństwo. Weźmiemy twój samochód. 
Powiedział to 
jak człowiek, który ma prawo decydować.
— Zrobię wszystko, co trzeba — odparł Kam PetnU.
Witas nie zrozumiał ani słowa z tej rozmowy prowadzonej w języku Pe–U. Nie 
zrozumiał też 
niczego ze sceny, która się uprzednio przed nim rozegrała, bo przecież nie miał 
najmniejszego 
pojęcia o prawie zemsty.
Andrew pochylił się i pocałował PetriA w skroń. Skóra zachowała jeszcze ślady 
ciepła.
* * *
Samochodzik Kam PetriU toczył się powoli. Jego silnik parowy wzdychał, sapał i 
parskał, coś 
w nim zgrzytało i trzaskało, i Witas, który nie wiedział, że takie toczydełko 
jest wcale solidne 
obawiał się, że nie dotrą nim na miejsce. Dziwne, ale przez całą drogę 
rozmawiali wyłącznie o 
takich pojazdach. Być może dlatego, że Andrew łatwiej było mówić o kotłach 
parowych niż o 
tym, co się stało.
Należało zadzwonić do Olsena, który znał Petri A i przyjaźnił się z nią, ale 
konsul przecież 
pojechał gdzieś z WaraJu.
Andrew czuł, że istnieje związek między zamachem pod domem Pruga i śmiercią 
PetriA, choć 
naturalnie nie miał żadnych podstaw do łączenia tych wydarzeń. Po prostu 
zbieżność w czasie i 
nic więcej…
— W takim tempie nie dojedziemy na kosmodrom do rana — zauważył Witas.
Z ciemności wypływały coraz rzadsze dynie domów. Omiatane światłami samochodu 
pojawiały się i zaraz znikały w czerni nocy.
Samochód wpadł w kolejny wybój i wzniecił tumany pyłu. Kiedy wydostali się z 
żółtej, 
oświetlonej reflektorami kurzawy, zabłysły przed nimi światła kosmodromu. Mdłe 
płomyki lamp 
awaryjnych i rozjarzona szklana klatka dyspozytorni na wieży…
Zewnętrzna brama kosmodromu była otwarta na oścież, strażnicy gdzieś znikli.
Andrew zahamował pod wieżą.
Wokół panowała głucha cisza. Hen, gdzieś daleko wyły lisy. Stado latających 
szczurów 
przemknęło nad głowami i skóra pokryła się gęsią skórką od ich niemal 
ultradźwiękowego pisku.
Witas o nic nie pytał i bez słowa szedł za Andrew.
Wbiegli po schodach.
Dyspozytornia była rzęsiście oświetlona.
Dyżurny dyspozytor osunął się w fotelu na bok, głowę wsparł na pulpicie. Leżał 
nieruchomo.
Andrew uniósł mu powiekę, odszukał puls.
— Żyje.
Ranny cicho jęknął.
Witas podszedł do ekranu i włączył go.
Pojawił się obraz statku. Był ciemny i cichy. Witas powiększył obraz.
Luk statku był otwarty. Pochylnia opuszczona.
— Gdzie łączność? — zapytał zduszonym głosem.
Andrew wywołał statek. Bez skutku.
— Na mostku nie ma nikogo — powiedział.
— To niemożliwe! — wykrzyknął Witas.
Andrew odwrócił się. W otwartej bramie kosmodromu błysnęły światła reflektorów.
Na plac wtoczył się wielki wóz bojowy. Z krótkich rur wydechowych waliła słupami 
para. 
Stalowy krągły łeb lśnił w świetle latarni. Wóz popełzł w kierunku statku.
— Ki diabeł?!
Andrew rzucił się do wyjścia. Witas za nim.
Wsiedli do samochodu. Kocioł parowy był rozgrzany, więc maszyna z miejsca 
ruszyła.
Zobaczyli, że wóz bojowy hamuje.
Na szczycie pochylni pojawiła się ludzka figurka.
— Kto to jest?! — wrzasnął Andrew, przekrzykując wycie pracującego na pełnych 
obrotach 
silnika.
Człowiek oświetlony reflektorem miał na sobie jasny mundur i okrągłą czapkę z 
lakierowanym daszkiem.
— Ty! — odkrzyknął Witas.
Człowiek rzadko kiedy ma okazję ujrzeć samego siebie z daleka, a w dodatku 
Andrew nie 
spodziewał się zobaczyć agenta Floty Kosmicznej witającego wóz bojowy. Ale Witas 
miał rację. 
Mężczyzna stojący w otwartym luku miał na sobie piaskowy mundur Andrew. Mundur, 
który 
znikł z gabinetu.
Włazy wozu bojowego otworzyły się. Wyskoczyli z niego wojownicy w krótkich 
tunikach 
narzuconych na kolczugi. Uzbrojeni byli przeważnie we włócznie, ale niektórzy z 
nich mieli 
automaty…
Potem wyszedł tęgi mężczyzna również zakuty w zbroję.
Andrew rozpoznał w nim Pruga, delfina Brendyjskiego.
Prug obejrzał się, usłyszawszy stukot obcego silnika.
Krzyknął coś do wojowników i szybko pobiegł w stronę otwartego luku. Mężczyzna w 
mundurze Andrew Bruce’a pospieszył za nim. Wojownicy odskoczyli do tyłu, kryjąc 
się za 
wozem.
Krótkie działko dało ognia w stronę samochodziku. Nie biło zbyt celnie, ale z 
odległości 
pięćdziesięciu metrów musiało za którymś razem trafić. Andrew zrozumiał, że za 
parę minut 
zostanie z nich mokra plama. Widział na manewrach efekt wybuchu granatu 
wystrzelonego z 
takiego działka. Rzucił ostro samochodzik w bok, żeby wydostać się ze snopu 
światła rzucanego 
przez reflektory pancerki. Zawracając zauważył, jak z jej włazu skierowanego ku 
„Szkwałowi” 
wojownicy wywlekają jakiegoś człowieka, nagiego i bezwładnego.
Działko wystrzeliło. Kartacz buchnął płomieniem i świąteczny fajerwerk 
rozświetlił niebo.
Trzeba było ukryć się za grawilotem. To był jedyny ratunek. Wieżyczka wozu 
bojowego 
obracała się i Andrew wręcz namacalnie wyczuł, jak prowadzi ich szeroka gardziel 
lufy. 
Niezgrabny parowczyk też widać wyczuł grożące mu niebezpieczeństwo, bo 
natychmiast 
usłuchał hamulca. Witas uderzył głową w przednią szybę.
— Przepraszam — powiedział Andrew.
Struga świetlistych iskier przeleciała przed samą maską samochodu.
Pól minuty na załadowanie działka.
Zrobiło się jasno jak w dzień. Światło padało z tyłu i nagle zniknęło, jakby 
zmiecione 
eksplozją. Andrew zrozumiał, że to wybuchła dyspozytornia.
Strzałki osuwały się po szybach samochodu, zostawiając na nich żółte ślady 
trucizny.
Reflektor wozu bojowego szperał po placu.
Pełną mocą rozjarzył się reflektor „Szkwału”. Lądowisko zrobiło się ciasne i 
maleńkie, ale 
zbawcza ściana grawilotu była tuż–tuż.
Nie zdążyli jej dopaść. Trafił ich ostatni strzał.
Uderzając w bok samochodu, granat wybuchł jasno i wesoło. Andrew wydało się, że 
oślepł. 
Zadźwięczało rozbite szkło. Zapiekła oparzona ręka. Andrew wczepił się w 
kierownicę, starając 
się utrzymać samochód, ale podmuch zarzucił ich i popchnął.
Potem nastała nieoczekiwana cisza.
Andrew poczuł, że nie włada własnym ciałem. Minęła sekunda, zanim wygasły iskry 
w 
oczach i zanim zrozumiał, że zwaliło się na niego ciało Witasa.
Parowczyk stał.
— Witas! — krzyknął Andrew. — Żyjesz?
Ani słowa. Trudno było oddychać. Granat podpalił karoserię samochodu.
Andrew udało się otworzyć drzwi. Wiedział, że dzieje się coś nierealnego, 
niemożliwego. 
Przecież jest agentem FK, zajmuje się przylotami, podejmowaniem gości, siedzi na 
cichej 
planecie, spokojnie pracuje… Nie ma wrogów. Zaraz wróci do domu i opowie swój 
obłędny sen 
PetriA, która czeka nań siedząc na kanapce w kącie pokoju.
Rozumiał również to, że Witas znalazł się na linii strzału. Wypadł z samochodu i 
pociągnął za 
sobą Witasa. Miał mocno poparzoną rękę i na moment stracił przytomność z bólu, 
ale Witasa nie 
porzucił, wlókł go za sobą, wczepiwszy się w niego jak buldog. Znowu szarpnięcie 
bólu, kiedy 
ręka uderzyła o beton, a z góry zwalił się na niego bezwładny Witas.
Dym był okropny i nic nie było widać poza płomieniami, które chciwie pożerały 
samochodzik. Andrew pełzł, a właściwie wydawało mu się, że pełznie, żeby jak 
najszybciej 
ukryć się w zbawczym cieniu statku, gdzie nikt ich nie odnajdzie…
* * *
Ocknął się na statku. W kabinie.
To było dziwne przebudzenie.
Wrażenie cudownego, dziecięcego szczęścia. Takiego szczęścia, kiedy człowiek nie 
ma 
żadnych trosk, pragnie jedynie jeszcze trochę poleżeć, a cały świat jest taki 
ciekawy. Budzi się, 
ale jeszcze nie czuje realności świata. Andrew zrozumiał, że wrócił na swój 
statek. Zaraz brzęczy 
k wezwie go na wachtę…
Poruszył się, żeby odrzucić koc, ale już sam początek tego ruchu przywołał 
świadomość tego, 
co się stało i przegnał wszystkie słodkie iluzje…
Ręka, zabandażowana i ciężka, zupełnie go nie słuchała, a dzwonek alarmowy w 
mózgu 
zaczął bezlitośnie budzić komórkę za komórką. Obudziwszy się całkowicie Andrew 
zamarł, 
uświadamiając sobie skalę zagrożenia i ogrom własnego nieszczęścia.
Nie było dzieciństwa ani wachty. Była śmierć PetriA. Kosmodrom w nocy. Błyski 
granatów. 
Oślepiający wybuch parowczyka.
Spróbował podnieść się. Znieruchomiał. Starannie i prawie beznamiętnie 
przeglądał w mózgu 
taśmy z zapisem wydarzeń dnia wczorajszego, a może dawniejszymi… Ile czasu 
spędził bez 
przytomności? Gdie jest? Na statku?
Statek leciał.
Żaden ruch, żaden dźwięk nie zdradzał tego, ale Andrew — przydaje się 
człowiekowi 
kosmiczne doświadczenie! — był pewien, że statek leci. Powiedziały mu o tym 
mikroskopijne 
wibracje i nieuchwytne szumy niezauważalne dla laika, ale dla fachowca 
jednoznaczne.
To był statek grawitacyjny, na jakim jeszcze nigdy nie był. Na pewno 
grawitacyjny, bo nie 
słychać było głębokiego, niemal bezdźwięcznego dudnienia silników plazmowych.
Znalazł się zatem na „Szkwale”.
Teraz są dwie możliwości. „Szkwałowi” udało się uciec, zaś ciężko rannego Andrew 
zabrano 
na pokład, aby jak najszybciej dostarczyć do Centrum. Albo Prug porwał statek i 
teraz Andrew 
jest jego jeńcem. Ktoś mu zabandażował rękę, a więc na pokładzie jest lekarz.
Następny krok musi być starannie przemyślany. Najpierw należy sprawdzić, jak 
dalece 
poważne są rany. Boli poparzona ręka… A co jeszcze.
Poruszył nogami.” W porządku.
Teraz prawa ręka. Prawa ręka odrzuciła koc i uniosła się. Popatrzył na nią jak 
na żywą istotę, 
zupełnie z nim nie związaną.
Usiadł na łóżku. Zakręciło mu się w głowie. Nogi wykonały nawykowy ruch — robiły 
tak 
przez wiele lat — żeby wsunąć się w kapcie. Pięty uderzyły o podłogę. Andrew 
policzył w duchu 
do dwudziestu. Zawroty głowy minęły. Wstał. Ręka owinięta bandażem elastycznym 
opadła 
wzdłuż boku. Bolało. Ciekawe jak skończy się ta historia z napadem?… A Witas?
Właśnie lęk o Witasa zmusił go do pozbierania myśli.
Doczłapał do guzika otwierającego drzwi. Drzwi powinny natychmiast odsunąć się w 
bok, ale 
nawet nie drgnęły. W ogóle nie przyszło mu do głowy, że mogą być zamknięte. 
Przez wiele lat 
latania statkami kosmicznymi nigdy nie spotkał się z podobną sytuacją. Drzwi po 
prostu nigdy 
nie były ryglowane. Poza jednym wyjątkiem: przy dehermetyzacji statku.
Cofnął się spod drzwi, usiadł na łóżku i wcisnął przycisk interkomu.
Interkom dzięki Bogu działał. Ekran dość niechętnie ożył, zafalował zielonymi 
pasmami. 
Andrew wywołał sterówkę.
Na ekranie pojawił się WosenJu.
WosenJu? Nie poznałby go na pierwszy rzut oka w tym zbyt obszernym stroju.
Jasne, że zbyt obszernym! Andrew był przecież od niego wyższy i szerszy w 
ramionach.
Czyli, że WosenJu zależało na tym, by wzięto go za Andrew. Po co? Żeby łatwiej 
było porwać 
statek.
I nagle, zanim jeszcze zauważył krzywy uśmieszek WosenJu, Andrew wszystko 
zrozumiał.
„To znaczy — pomyślał zimno Andrew, czując zalewającą go nienawiść — to znaczy 
mój 
skromny pomocniku, że dla zdobycia mojego munduru zabiłeś PetriA. Przeszkadzała 
ci, więc ją 
zabiłeś”
— Jej krew jest moją krwią! — powiedział Andrew patrząc mu prosto w twarz.
— Co? — WosenJu oczekiwał wszystkiego, tylko nie tych słów wypowiedzianych w 
Języku 
Miasta. Ale był bardzo bystry i miał dobry refleks. — To nieprawda — powiedział 
niemal bez 
zająknienia. — Ja jej nie zabiłem. Nie zabiłem nikogo. Klnę się na boginię Or–O.
— Gdzie jest Witas Jakubauskas? — zapytał Andrew. Był zupełnie spokojny.
— Choruje.
— Kto tu jest najważniejszy?
— Prowadzi nas Prug Brendyjski.
— Połącz mnie z nim.
— Nie wiem, czy będzie chciał z tobą rozmawiać.
Na ekranie pojawił się Prug Drugi. Widocznie nie potrafił sam włączyć innego 
ekranu, bo po 
prostu odepchnął na bok WosenJu.
Delfin Brendyjski ubrany był w strój bojowy. Na głowie miał wysoki hełm. Pasy 
barw 
wojennych przecinały mu nalane policzki, zaniebieszczone wąsy zaplecione miał w 
warkoczyki. 
I ostrożny, czujny błysk w czarnych oczach.
— Chciałeś ze mną rozmawiać? zapytał. — Mów.
— Co tu się stało?
— Sam przyszedłeś do nas. Nie prosiliśmy cię.
Śmiał się. Drobne zmarszczki wachlarzykiem rozbiegły się od kącików oczu, mocne 
żółte 
zęby ukazały się zza fioletowych warg.
— Chciałbym… —głos zabrzmiał niepewnie, więc Andrew nie dokończył zdania.
— Zrozumiałeś? — zapyta! Prug. — Nie wolno ci nic żądać, wolno tylko prosić i 
dziękować. 
Nie jesteś nam do niczego potrzebny, daję słowo. Ale nie porzuciliśmy cię. 
Zabraliśmy, z litości 
opatrzyli…
— Na pewno z litości?
— Przyprowadźcie go do mnie — rozkazał Prug.
Sytuacja była niezwykła, groziła nowymi niebezpieczeństwami. Statek znalazł się 
w rękach 
ludzi, którzy nie umieli go prowadzić i mknął w nieznanym kierunku ku nieznanemu 
celowi. Cel 
ten jednak dla porywaczy musiał być niesłychanie ważny, skoro zdecydowali się na 
zagarnięcie 
„Szkwału”. Ich napad nie był akcją zorganizowaną ad hoc, pod wpływem nagłego 
impulsu, ale 
starannie zaplanowanym działaniem. Delfin Brendyjski postanowił sam wyruszyć w 
Kosmos i to 
z pewnością nie do Centrum Galaktycznego…
Andrew czekał.
Drzwi odsunęły się w bok.
WosenJu stanął w progu napięty, gotów w każdej chwili odskoczyć do tyłu. Ale nie 
byłoby to 
łatwe, bo za jego plecami stali dwaj górale w kolczugach, z nożami w rękach…
Andrew zrozumiał, że WosenJu się go boi, boi się nawet rannego. I dlatego 
jeszcze śmieszniej 
wygląda w wiszącym na nim jak na kołku kradzionym mundurze.
Zrozumiał też, że tak przyzwyczaił się do stałej obecności swego zastępcy, że 
nigdy mu się 
właściwie dokładnie nie przyjrzał. A teraz nagle zobaczył chudego człowieczka, 
jeszcze 
niestarego i niskiego, że starannie przylizanym przedziałkiem, umieszczonym 
dokładnie na 
przedłużeniu ostrego nosa… Reszta była nieważna.
Andrew ruszył do przodu, nie spuszczając wzroku ze źrenic WosenJu.
WosenJu odskoczył i oparł się plecami o wojowników, którzy nawet nie drgnęli. 
Byli bardzo 
do siebie podobni, choć jeden sprawiał wrażenie starszego. Pewnie bracia, na co 
wskazywał 
również identyczny tatuaż klanowy na policzkach.
Andrew zapytał: — Dokąd mam iść?
— Na prawo — odparł WosenJu z wyraźną ulgą i pierwszy wślizgnął się na korytarz 
przechylając na bok głowę, żeby nie stracić Bruce’a z pola widzenia.
„Zabiję cię! — powtarzał Andrew patrząc w jego plecy. — Zabiję cię, ty draniu…”
Prug Brendyjski czekał już na niego w mesie oficerskiej. Zajmował prawie połowę 
kanapy.
— Ręka nie boli? — zapytał.
— Chcę się zobaczyć z kapitanem Jakubauskasem — powiedział Andrew.
— Myślałem — odezwał się Prug zdejmując perukę i ukazując zupełnie łysą czaszkę 
— że 
będziesz pytał o ważniejsze rzeczy!
Nie ukrywał, że jest w znakomitym nastroju.
Ręka rwała, jakby ktoś wwiercał w nią rozżarzony gwóźdź. Ból był tak silny, że 
przyprawiał o 
zawroty głowy.
„Jeszcze tego brakowało, żebym tu przed nim zemdlał — pomyślał Andrew”‘.
Usiadł na fotelu naprzeciw Pruga. Ten uniósł krzaczaste brwi. Goryl, jeden z 
dwóch 
konwojentów, chciał zareagować na to pogwałcenie etykiety, ale Prug machnął 
ręką:
— Niech siedzi. Jest słaby. Ludzie z gwiazd są potężni, gdy otaczają ich aparaty 
i wszystkie 
inne ich sztuczki. Kiedy są nadzy, ucieka z nich cala moc.
— Gdzie jest Witas? — zapytał Andrew z uporem. Nie zamierzał dyskutować teraz z 
górskim 
królewiątkiem, w którego łapy dostał się najnowocześniejszy statek Galaktyki.
— Odpowiem ci. Twój Witas żyje i nie jest mi do niczego potrzebny, podobnie jak 
ty nie 
jesteś mi do niczego potrzebny. Ale żyje. Gdzie doktor?
— Zaraz tu będzie — odparł WosenJu.
Starając się ominąć Andrew jak największym łukiem, podszedł do ekranu przy 
fortepianie. Bo 
w mesie stał fortepian. Na statku Andrewa fortepianu nigdy nie było. Za 
instrumentem stał 
nieruchomo jak posąg DrokU, żółtowłosy wojownik, którego Andrew widział w domu 
Pruga. 
Przedział medyczny, słucham! Głos rozległ się nieco wcześniej niż pojawił się 
obraz lekarza. 
Ciekawe, ilu Ziemian pozostało na „Szkwale”?
— Opowiedz mu o kapitanie — rozkazał Prug w lincosie.
Lekarz patrzył na Andrew.
— Jak ręka? zapytał. Chciałbym, żeby pan wpadł do mnie. Trzeba zmienić opatrunek 
i zrobić 
następne znieczulenie.
— Zadałem ci pytanie odezwał się Prug — a na moje pytanie należy odpowiadać 
natychmiast.
Doktor wzruszył ramionami. Był niemłody, chudy, przygarbiony i wyraźnie 
zastraszony, 
chociaż starał się to ukryć.
— Proszę mi nie grozić — powiedział. Już od dawna nie bawię się w policjantów i 
złodziei. 
Stan kapitana Jakubauskasa jest ciężki. Umieściłem go w komorze izolacyjnej. 
Śpi. Jego życiu 
nie zagraża już bezpośrednie niebezpieczeństwo, ale potrzebuje spokoju i długiej 
kuracji.
Andrew zacisnął powieki. Było mu słabo z bólu.
— Dlaczego o nic nie pytasz? — uśmiechnął się Delfin Brendyjski. — Masz do tego 
prawo, 
jesteś moim gościem w tym wielkim domu.
— Czemu pan to zrobił? — zapytaiłAndrew. Nie rozumie pan, że niechybnie was 
złapią?
— Mogę odpowiedzieć na twoje niezadane pytanie, bo to już przestało być 
tajemnicą. Lecimy 
na Ar–A.
— Po co? — Andrew był zdziwiony, ale nie wstrząśnięty. To wyjaśnienie miało 
przynajmniej 
jakiś sens.
— Lecimy do ojczyzny naszych przodków — oświadczył Prug. — Do ojczyzny gigantów.
— Odwiedzić ukochane groby? — nie wytrzymał Andrew. Jego ironia była w pełni 
zrozumiała dla tych, którzy znali miejscowe obyczaje. Odwiedzanie ukochanych 
grobów było 
niegdyś uroczystym obrzędem, długą pielgrzymką do legendarnego cmentarzyska na 
Płaskowyżu 
Ukochanych. Wiadomo było, że leżą tam doczesne szczątki herosów, którzy padli w 
Bitwie na 
Skraju Pustyni. Z czasem te długie pielgrzymki, kończące się zazwyczaj szalonymi 
orgiami i 
krwawymi bójkami, w których niejeden z pielgrzymów stracił życie — zostały 
zabronione, co 
wcale nie znaczy, że zaniechane.
Nie na darmo przeżyłeś u nas tyle czasu, DreJu — uśmiechnął się znów Prug. — Ale 
nie masz 
racji. Nie należę do ludzi, którzy marnują życie na uczty i zabawy. Chcę, żebyś 
to zrozumiał i 
zapamiętał. Jestem prostym człowiekiem. Pragnę władzy i sławy jak każdy 
szlachetny wojownik. 
Władzy, której zdradziecko mnie pozbawiono i zmuszono do życia wśród nędznych 
ślimaków w 
śmierdzącym mieście. Wielu zastanawiało się, czemu to wielki i szlachetny wódz 
żyje tak pusto 
jako człowiek odmawiający walki. Ja jednak już od dawna myślałem o tym, żeby 
powrócić jako 
zwycięzca. I to zwycięzca niezwyczajny, jako wielki zwycięzca, o jakim od 
stuleci marzył mój 
lud i wszystkie inne ludy.
Prug Brendyjski przestał się uśmiechać. Nawet jego tłuste policzki stały się 
mniej obwisłe.
Ty jesteś obcy — kontynuował i niczego nie pojmujesz. A jeśli nawet pojmujesz, 
to myślisz 
prosto. Wszyscy ludzie myślą tak, jak ich nauczono. A ja myślę jaśniej niż wy, 
zwykli ludzie. 
Myślę o tym jak ocalić honor. Lecę na Ar–A! Moje pobudki są szlachetne, cel 
sprawiedliwy i nie 
chcę nikogo skrzywdzić. Dlatego żyjesz ty i twój kapitan. I wszyscy ci, którzy 
byli na statku. Nie 
potrzebuję krwi i zemsty. Potrzebna mi sprawiedliwość.
— A PetriA? — zapytał Andrew. — Dlaczego zginęła?
— PetriA z klanu Kain Petri? Jak to zginęła? Dlaczego nikt mi o tym nie 
powiedział?
— Zapytaj swojego kompana! — warknął Andrew.
— WosenJu, co tu przede mną ukryto?
— Ktoś zamordował PetriA — wykrztusi! WosenJu. — Kiedy byłem w Agencji, żeby 
zabrać 
papiery lotu i jego mundur, widziałem jej ciało. Najprawdopodobniej zrobił do 
DreJu. Coś ich 
łączyło i bał się, żeby nikt się o tym nie dowiedział.
— Jeśli masz rację, WosenJu — powiedział Prug — to będziemy zmuszeni surowo 
ukarać 
DreJu. Albowiem nikt nie ma prawa podnosić ręki na dziewczęta z naszych 
znakomitych klanów. 
Kto wziął na siebie zemstę?
— Jej krew jest moją krwią! — powiedział Andrew.
— Nie możesz tego uczynić, jesteś obcy. I chory. Zaprowadźcie go do lekarza. Nie 
lubię 
dręczyć ludzi, a nasz gość DreJu jest ranny i poparzony. Nim wkroczy na ścieżkę 
zemsty, musi 
się wzmocnić — zarechotał Prug.
* * *
Wojownik pchnął Andrew tak mocno, że omal go nie przewrócił. Drzwi zasunęły się. 
Goryle 
zostali w korytarzu.
Przedział medyczny był jaskrawo oświetlony.
Zwyczajny przedział medyczny. Ambulatorium i białe drzwi do izby chorych.
Lekarz wstał na powitanie.
— Proszę — powiedział. — Nazywam się Michel Gheza. Znam już pana trochę. W końcu 
od 
wczorajszej nocy jest pan moim pacjentem.
— Witas śpi?
— Śpi. Proszę się położyć. Zaraz się panem zajmę. Niestety, uszkodzili mój 
komputer… — 
Doktor uśmiechnął się z zażenowaniem. Kiedy tu wpadli, trochę się z nimi 
przemówiłem…
Wskazał ręką w kąt. Leżała tam sterta szkła i malutkich detali, zupełnie jakby 
ktoś wybebeszył 
parę „żywych lalek”. Parę lat temu takie lalki były bardzo modne. Potrafiły 
niemal wszystko: 
chodziły, mówiły, w nocy spały, kaprysiły, chciały na nocniczek… A dzieci te 
lalki rozbijały, 
zawsze rozbijały. I pozostawały po nich kupki malutkich detali, którymi lalki 
były literalnie 
nafaszerowane.
— Przepraszam za ten bałagan — powiedział lekarz. Nie miałem kiedy sprzątnąć. 
Ręka boli?
Szybko oczyścił ranę. Ból zmuszał do zaciskania zębów, a potem nagle ustał.
— Proszę mi powiedzieć, co tu się właściwie stało? — poprosił Andrew.
— Myślałem, że pan wie więcej ode mnie.
— Należy zatem przyjąć, że obaj wiemy niewiele.
— Nie pojechałem do miasta — zaczął opowiadać lekarz. — Niech pan jeszcze chwilę 
poleży, 
zaraz przejdzie… Nie pojechałem, bo czułem się trochę przeziębiony. Pomyślałem, 
że pojadę 
następnego dnia. Zostało nas na statku dwóch, Ja i drugi pilot, Visconti. 
Robiliśmy swoje, potem 
zjedliśmy kolację. Visconti dyżurował na mostku. Wieczorem włączył się i 
powiedział, że 
przyjechał agent Floty Kosmicznej, bo coś się stało. Niczego nie 
podejrzewaliśmy, ale kiedy 
Visconti poszedł do luku, ruszyłem za nim. Zacząłem się czegoś obawiać. 
Pomyślałem, że miał 
miejsce jakiś wypadek i mogę być potrzebny. Było ciemno. Zobaczyłem platformę, 
na której stał 
pan.
— Jak pan mnie rozpoznał?
— Po mundurze przedstawiciela Floty Kosmicznej.
— To był mój tutejszy pomocnik, WosenJu.
— Tam był ktoś jeszcze, kierowca. Pan podniósł rękę. Visconti otworzył luk. 
Weszli ci dwaj i 
kazali nam się położyć. Visconti zareagował pierwszy. Był na wachcie, miał broń. 
Próbował 
wyciągnąć pistolet…
— I co?
Zabili go. Proszę zrozumieć, nie byliśmy na coś takiego przygotowani! 
Cywilizowana 
planeta…
— Nikt pana nie oskarża!
— Mnie zupełnie zatkało. Visconti nagle upadł, a mnie pierwszy z napastników 
przewrócił. 
Reszta na pewno ukrywała się wokół statku. Leżałem na platformie. Słyszałem 
kroki, głosy. 
Wdarli się na statek. Mnie zawlekli do mesy. Było tam kilku ludzi. Powiedzieli 
mi, że statek 
przechodzi pod komendę jakiegoś Brendyjczyka. Człowiek w pańskim mundurze dobrze 
znał 
lincos.
— Tak — powiedział Andrew. Ma dyplom nawigatora, ale wolał pracować u mnie w 
Agencji.
— Powiedział mi, że mam wykonywać rozkazy, bo inaczej zabiją mnie jak 
Viscontiego. 
Zrozumiałem, że to nie żarty.
Lekarz podszedł do biurka i zaczął przekładać na nim jakieś papierki. Ręce mu 
drżały.
— Proszę mi wybaczyć — powiedział. — Do tej pory nie mogę tego…
— Też bym się przestraszył — pocieszył go Andrew.
— Nic pan nie rozumie! Nie mogę przeżyć upokorzenia… To takie poniżające. 
Wstrętne. Na 
moich oczach zabijają człowieka. Patrzę na ich twarze, są zupełnie spokojne… Nie 
mogę 
powiedzieć, że nad niczym się nie zastanawiałem. Myślałem, że na statek napadli 
rabusie i że 
jeśli się na nich rzucę, to bez skrupułów mnie zamordują. Może nawet wygodniej 
będzie im mnie 
zamordować. Miałem nadzieję, że za parę minut podniesie się alarm i wszystko się 
skończy. Nie 
straciłem jej nawet wówczas, kiedy ten WosenJu powiedział mi, że „Szkwał” 
przygotowuje się 
do odlotu. Omal się nie roześmiałem. Przypomniałem sobie o dawnych czasach z ery 
samolotów. 
Może pan pamięta z historii, że byli kiedyś terroryści, którzy porywali samoloty 
w powietrzu…
— Wiem. Czytałem o tym.
— Starałem się rozmawiać z nimi spokojnie, jak z wariatami. Mówiłem, że powinni 
się 
opamiętać. WosenJu tylko się śmiał, a potem mnie uderzył. Po prostu uderzył mnie 
w twarz. 
Wyobraża pan sobie?
— Tak.
— Resztę pan zna. A ja nie wiem nic. Przecież gdzieś lecimy! Dokąd? I w dodatku 
nie ma co 
jeść. Jak pan myśli, nakarmią nas?
— Nie wiem — odparł Andrew. — Mówią, że lecą na Ar–A.
— Przepraszam, ale nie mam pojęcia, co to jest.
— Planeta w tym systemie..
— Ale po co? Planeta jest zamieszkana?
— Nie. Pracuje tam tylko nasza ekspedycja archeologiczna. Rozmawiając z 
lekarzem, Andrew 
wyobraził sobie, jak wyglądała napaść na statek. Wydarzenia, które jeszcze 
niedawno wydawały 
mu się zupełnie ze sobą nie powiązane, przypadkowe i wręcz tajemnicze, teraz 
znalazły proste 
wytłumaczenie. Kto i dlaczego napadł na niego i Witasa? Komu przeszkadzali? 
Przeszkadzali 
naturalnie Prugowi, stali mu na drodze, bo mając swobodę ruchów mogli zapobiec 
porwaniu 
statku. Jasne było i to dlaczego po pierwszym niepowodzeniu Brendyjczyk nie 
nastawał zbytnio 
na ich życie. Działał po prostu w zgodzie ze starym przysłowiem: „Lepszy żywy 
wróg niż ten, 
kto będzie mścił się za martwego”. I dlatego Witas i Andrew żyją. Prug obawiał 
się, że zabicie 
kapitana i agenta Floty Kosmicznej zmusi Centrum Galaktyczne do wkroczenia na 
drogę 
śmiertelnej zemsty. Lepiej było jego zdaniem takiej ewentualności uniknąć. 
Zamachu w ślepej 
uliczce przy pomocy strzałki z zatartym znakiem Prug mógł się w każdej chwili 
wyprzeć, ale na 
statku rzecz przedstawiała się inaczej.
Jednak podróż do ojczyzny przodków, próba podwiązania się do legendarnej potęgi 
gigantów… Niezbyt wiarygodne pobudki dla tak nowoczesnego i cwanego polityka jak 
Prug…
Odpowiedź na ten problem zmaterializowała się w kształcie wysokiej, chudej, 
półnagiej 
postaci, która wpadła nagle przez otwarte drzwi.
— Focjusz van Kuun — przedstawiła się postać, wykonując przy tym ceremonialny 
ukłon. — 
Potwornie boli mnie ząb.
— Archeolog? To pan wczoraj przepadł?
— Nigdzie nie przepadłem. Porwali mnie. Gdzie pan ma środki przeciwbólowe?
— Spokojnie— powiedział lekarz. — Niech pan siada, zajrzymy, co się z pańskimi 
zębami 
dzieje.
— Tylko proszę bez „spokojnie” i „niech pan siada”! Nasłuchałem się tego dosyć w 
waszej 
bandyckiej melinie! — oświadczył Focjusz van Kuun. — Nie mam zamiaru rozmawiać z 
kimkolwiek z waszej szajki i w ogóle możecie sobie pójść do diabla. Znam wasze 
zamiary i 
wasze machinacje. Ja wam jeszcze pokażę!
W czasie owej pospiesznej tyrady Andrew zdążył się dokładnie przyjrzeć 
archeologowi. 
Focjusz van Kuun w normalnych warunkach był człowiekiem, którego trudno byłoby 
zauważyć 
w tłumie. Teraz jednak jego rzadkie włosy stały dęba, twarz była brudna, a z 
ubrania pozostały 
mu jedynie strzępy spodniej bielizny. Jak to często zdarza się rudzielcom. 
Focjusz van Kuun miał 
białą, upstrzoną piegami twarz. Zielone oczy błyszczały mu dziko.
— Jestem przekonany, że popełnia pan pomyłkę — powiedział doktor. — Nie mamy nic 
wspólnego z ludźmi, których nazywa pan bandytami.
— Nie mam żadnych podstaw, żeby panu wierzyć — odparł archeolog. — Już próbowano 
mnie tu okłamać.
— Proszę usiąść i otworzyć usta.
— Nic z tych rzeczy! Pan nie ma pojęcia o mojej chorobie, a ja wiem, że się po 
prostu 
przeziębiłem. Cholernie mnie przewiało, a u mnie przeziębienie zawsze rzuca się 
na zęby. Gdyby 
pana też potrzymali w przeciągu, to by tak spokojnie pan tu nie siedział.
— Panie doktorze — odezwał się Andrew. — Sądzę, że powinniśmy się zgodzić. 
Proszę mu 
dać środek przeciwbólowy, a zbada go pan innym razem.
— Wreszcie ktoś z głową! Przypominam sobie! Pan jest agentem Floty Kosmicznej, 
widziałem pana u konsula! Czyli najprawdopodobniej nie jest pan bandytą!…
Focjusz van Kuun podszedł do szafki, wyjął z niej tubkę proszku znieczulającego, 
posypał 
nim sobie szczękę, roztarł i zabrał się do wyjmowania innych leków, usiłując 
upchnąć je w 
nieistniejących kieszeniach. Lekarstwa posypały się na podłogę.
— To grabież! — zauważył lekarz.
— Żadna grabież! Przy moim stanie zdrowia w ogóle nie ruszam się bez podręcznej 
apteczki, 
a przecież teraz nie wiadomo, kiedy będę mógł ją uzupełnić. Niech mi pan da 
jakieś pudełko!
Lekarz zerknął niepewnie na Andrew. Ten wzruszył ramionami, wobec czego doktor 
wyjął z 
szuflady biurka plastikowe pudełko.
Focjusz van Kuun ze złością wsypał do niego zrabowane medykamenty. Najwidoczniej 
pogodził się już jednak z lekarzem i Andrew.
— Panów też porwali? — zapytał.
— Tak.
— Po co?
— Nie mamy pojęcia — odpowiedział lekarz.
— Bzdura! — oznajmił Focjusz van Kuun. — Wiecie doskonale. Jesteście im 
potrzebni, bo 
potrzebny jest im statek. Żeby dobrać się do skarbów Ar–A. To jasne jak słońce.
— Skarby Ar–A? — zainteresował się Andrew. — To coś nowego. I prawdopodobnie 
wyjaśnienie całej sprawy. Co pan ma na myśli?
— Mógłbym pokazać panu tezy mojego wykładu… — Focjusz van Kuun potarł ręką 
czoło. 
— Ale zabrali mi wszystkie notatki i wykresy. Wszystko zabrali.
— Mamy chyba prawo dowiedzieć się o wszystkim z pańskich ust — uśmiechnął się 
Andrew. 
— Już raz pozbawiono nas możliwości wysłuchania pańskiego wykładu.
— Prace nie zostały jeszcze zakończone, mamy na razie jedynie wstępne wyniki… 
Tam jest 
wiele rzeczy interesujących dla archeologa, ale dla bandytów raczej nie! Tak, są 
tam różne działa 
i armaty, ale przerdzewiałe!
Drzwi otworzyły się i WosenJu, nie ryzykując wejścia do środka, powiedział:
— Szanowny Focjuszu van Kuun! Prosił pan o kolację. Kolacja jest gotowa.
— Wypchajcie się ze swoją kolacją! I bez waszej kolacji mam nieżyt żołądka!
I z tymi słowami skierował się do wyjścia. Drzwi zamknęły się za nim.
— Jeszcze jeden kawałek mozaiki — powiedział Andrew. — Może zajrzałbym do 
Witasa?
— Niech pan zajrzy — zgodził się lekarz. — Dziwny facet z tego van Kuuna…
— Porwali go na dzień przed porwaniem statku. Wszyscy myśleli, że został zabity, 
bo 
zainscenizowali rabunek i nawet zdołali przekonać miejscową policję, że utopili 
jego ciało w 
jeziorze.
Lekarz otworzył drzwi izolatki, gdzie w wannie z roztworem fizjologicznym leżał 
nagi Witas.
Andrew pomyślał, jak bardzo zmienia się człowiek, gdy tylko straci przytomność… 
To ma 
być Witas Jakubauskas? Ta lalka, atrapa z mięśniami twarzy zwiotczałymi tak, jak 
nie wiotczeją 
nawet w najgłębszym śnie?…
— Trzeba im przyznać — powiedział — że przeprowadzili tę operację bez potknięć.
— Co mamy teraz zrobić?, — zapytał lekarz podchodząc do Witasa, jakby to jego 
właśnie 
prosił o radę.
* * *
Delfin Brendyjski, w najbliższym czasie władca planety Ar–A i potomek gigantów, 
zaprosił 
na obiad Andrew Bruce’a, agenta Floty Kosmicznej.
Mesę przemeblowano. Przewidujący następca tronu brendyjskiego zatroszczył się o 
zabranie 
swoich ulubionych sprzętów.
Na przykład fotela. Może akurat nie tego, który stał w jego domu, ale 
wystarczająco 
solidnego, by mógł utrzymać potężne cielsko delfina.
Stół nakryty był obrusem o barwach klanu. Żaden szanujący się władca nie będzie 
biesiadował 
na byle jakiej szmacie.
Dwaj wojownicy w paradnych tunikach i hełmach stali po obu stronach fotela. W 
warkoczyki 
wąsów mieli wplecione kolorowe wstążeczki, w rękach trzymali połyskliwe klingi.
Podoba mi się tutaj — powiedział Prug. — Siadaj, będziemy razem pili. Nie uważaj 
się za 
mojego krwawego wroga. Mylisz się sądząc, że to myśmy zabili szanowną PetriA. 
Bolejemy nad 
jej śmiercią, daję ci słowo górala! — zamilkł, a potem się roześmiał: — Goszczę 
cię drugi dzień 
pod rząd! Tego zaszczytu pozazdrościłby mi każdy minister. Siadaj więc i nie 
odrzucaj mego 
skromnego poczęstunku. Siadaj! Jesteśmy wodzami dwóch klanów. Twój klan został 
pokonany, 
ale w uczciwej walce.
Wojownicy wnieśli półmiski z prawdziwymi górskimi potrawami. Prug pamiętał i o 
tym.
— Lekarz jest głodny — zauważył Andrew.
— Wydałem już rozkazy. Zaniesiono mu jedzenie.
Andrew nie mógł oprzeć się wrażeniu, że naprzeciw niego za stołem siedzi 
podstępny dziki 
kot. Teraz wszystko zależało od tego, czego zdoła się dowiedzieć o zamiarach 
wroga. Dziwne, 
pomyślał, przez całe moje spaprane życie nie spotkałem człowieka, którego 
mógłbym nazwać 
wrogiem. A to jest wróg.
Nie uważam cię za wroga — powiedział Prug, przechylając się przez stół i 
nakładając jakąś 
potrawę na miskę Andrew. — Nic od ciebie nie potrzebuję. Zdobyłem to, co 
chciałem. Dziki 
góral porwał statek kosmiczny. Dlaczego? Bo jesteście ludźmi zniewieściałymi. 
Broni was nie 
wasza moc, lecz strach innych przed waszą potęgą. I to jest wasza słabość. 
Potęga rodzi 
zadufanie w sobie. Rezultat? Lecimy teraz tam, dokąd ja chcę, a wy mi pomagacie 
i będziecie 
nadal pomagać.
— Co pan chce przez to powiedzieć?
— To bardzo proste. Góral, człowiek dziki, słaby wobec natury i panów, nigdy nie 
zasiadłby 
przy jednym stole z mordercą. A pan, taki potężny, nie uważa za dyshonor zjeść 
ze mną obiadu. 
Na twoim miejscu góral wolałby umrzeć z głodu, rzucić się na nóż… Myślisz, że 
mnie 
przechytrzysz? — ciągnął pogardliwie. — Człowiek nie przechytrzy hieny, choć 
jest mądrzejszy 
i silniejszy od niej, bo hiena to istota prymitywna. Ja też jestem istotą 
prymitywną, tak samo jak 
twój niewierny pomocnik WosenJu. Nauczyliście go latać w Kosmos, korzystać z 
komputera, 
pokazaliście jak mieszkacie i wzbudziliście w ten sposób jego zawiść i złość na 
was. Czy byłeś 
kiedyś w jego domu? Wiesz, z jakim uporem i poświęceniem wypełnia wszystkie 
rytuały 
dawnego życia? Sprawdziłem to od razu, kiedy tylko zacząłem planować swoje 
wielkie dzieło. 
Wiedziałem, że muszę wykorzystać waszą słabość — waszą potęgę. Zacząłem śledzić 
WosenJu i 
zrozumiawszy, że wewnątrz pozostał prymitywny, zacząłem go wabić. Wabiłem i 
straszyłem.
Prug Brendyjski wydobył tłustymi palcami kawał mięsa z dna swojej miski i 
potrzymał go 
przez chwilę w powietrzu, jakby zamierzał położyć na misce Andrew. Potem jednak 
widać uznał, 
że byłby to dla agenta zbyt wielki zaszczyt i wepchnął mięso do ust. Andrew 
pomyślał, że 
właśnie usta Pruga sprawiają, że jego twarz jest taka dziwnie nieprawidłowa. 
Miały wąskie wargi 
i były malutkie, jakby wzięte z innej, dziecięce] twarzy.
— Przyznaj, że w moich słowach jest prawda.
— Jest — zgodził się Andrew. — Byliśmy zbyt łatwowierni. W rezultacie zginęła 
PetriA, 
zginął pilot Visconti, ciężko ranny został kapitan statku. I obawiam się, że to 
nie są jeszcze 
wszystkie ofiary.
— Nie jestem żądny krwi — powiedział Prug Brendyjski. —— Nie traktuj mnie jak 
mordercy. A propos, zapomniałeś o sobie. Przecież też jesteś ranny. Zapomniałeś 
też o 
nieznanym człowieku, którego trzeba było zabić zamiast archeologa. Rozumiem, że 
nie lubisz 
śmierci i unikasz jej wyszczerzonego pyska. Ale gdybyś zaczął moim ludziom 
opowiadać o 
łagodności, nie pojęliby cię. Nie znasz wojen, a my żyjemy wojną. Walczymy z 
wami i 
nagrodziłem tych moich żołnierzy, którzy zabili wrogów. Uratowali w ten sposób 
mnie i honor 
klanu.
Przyniesiono ciasto z jagodami, świeżymi jagodami pachnącymi ostro lasem i 
żywicą. Prug 
odłamał kawałek i położył przed nakryciem Andrew.
— Nigdy nie byliśmy waszymi wrogami — powiedział Andrew. Zresztą nawet wedle 
waszych zasad nie wolno napadać, nie uprzedziwszy o tym przeciwnika. Uważacie to 
za podłość.
— Nie ucz mnie, co dobre a co podłe. Jesteś tu obcy. Świat stał sio podły. Nie 
znam innego. 
Stare zasady zmurszały. Kiedy zacznę działać jak przystoi szlachetnemu wodzowi, 
władza 
wyrzuci mnie z miasta albo urządzi tak, że zginę tajemniczą śmiercią. Czy można 
pogodzić 
zasady szlachetności ze strażą miejską wyposażoną w walkie–talkie? Staram się 
zachować 
szlachetność w sprawach zasadniczych. Muszę wrócić na górski tron. To będzie 
dobrodziejstwo 
dla moich poddanych. Dla tego dobrodziejstwa gotów jestem poświęcić niektóre 
przestarzałe 
reguły honorowe… Stanęliście na drodze do mojego wielkiego celu, więc chcąc nie 
chcąc 
staliście się moimi wrogami.
Wszedł DrokU. Niósł srebrną miednicę z wodą do umycia rąk. Prosty wojownik nie 
może 
dostąpić takiego zaszczytu.
— Nie zgadzam się z panem.
— Twoja zgoda nie jest mi wcale potrzebna. Zaprosiłem cię nie po to, żeby się 
przed tobą 
usprawiedliwiać.
— A po co?
— Żeby wyjaśnić ci to, czego nie pojmujesz. To, że mnie nie należy się 
sprzeciwiać. Nie 
próbuj wymyślać jakichś sztuczek! Sztuczki spowodują twoją śmierć…
DrokU postawił miednicę na podłodze i klasnął w dłonie. Służący sprzątnęli ze 
stołu i 
przynieśli kadzielnicę.
— Mógłbym chwycić się podstępu — powiedział Andrew wstając. — Mógłbym udać, że 
jestem posłuszny i po cichu planować, jak się pana pozbyć. Ale moje własne 
poczucie honoru mi 
na to nie pozwala. Ma pan rację mówiąc, że drogie jest nam każde życie. 
Morderstwo i honor są 
nie do pogodzenia. Będę z tobą walczył, Prugu Brendyjski, dopóki cię nie 
unieszkodliwię.
— Będziesz więc musiał mnie zabić, a przecież nie chcesz zabijać. Jesteś 
bezsilny, władco 
nieba. Cały twój galaktyczny klan też jest bezsilny. Idź i myśl, nie boję się 
ciebie. Nie potrafisz 
nawet zemścić się za śmierć twojej kobiety. Pluję na ciebie z pogardą. Odejdź!
Po mesie przetoczył się głośny, przesadny śmiech Pruga.
— Czy mam go odprowadzić? — zapytał DrokU.
— Nie, muszę z tobą porozmawiać. Niech się nim zajmie KrajJu.
Stary jednooki góral z siwymi warkoczykami wąsów, zwisającymi na piersi 
wyprowadził 
Andrew na korytarz.
* * *
Andrew zrozumiał, że prowadzą go do kajuty. Zupełnie mu to nie odpowiadało. 
Byłby 
całkowicie odizolowany.
Skrzywił się i chwycił za rękę. Przylgnął do ściany, pozorując atak 
obezwładniającego bólu. 
KrajJu popchnął go i Andrew głośno jęknął.
— Boli… Lekarza…
— Ślimak! — zauważył pogardliwie góral. To była wielka obraza. Andrew stał pod 
ścianą z 
przymkniętymi oczami. KrajJu splunął, potem podszedł do niszy, w której krył się 
ekran 
interkomu i nacisnął guzik. Popatrywał przy tym na Andrew nie bez dumy. Andrew 
zrozumiał to 
spojrzenie. „Ciekawe — pomyślał jak wojownicy Pruga czują się na statku. Może 
gdyby byli 
mniej prymitywni, statek przeraziłby ich i oszołomił, ale oni potraktowali 
grawilot jak zdobytą 
twierdzę. Koncepcja Kosmosu, próżni międzyplanetarnej, przestrzeni była dla nich 
zbyt 
abstrakcyjna. A że po naciśnięciu guzika w szybie pojawia się czyjaś twarz? 
Widocznie tak musi 
być”.
Prug Brendyjski siedział za biurkiem, rozłożywszy przed sobą jakieś papiery. 
Obok stał 
DrokU. Kiedy rozległ się sygnał wy wołania, następca tronu zakrył papiery 
ciężkimi łapskami. 
Czego chcesz? — zapytał.
— Pan nieba mówi, że go boli. Chce do lekarza.
— Niech idzie — odparł Prug. — Tylko uważaj na niego. Jak tylko doktor da mu 
jakiś lek, 
odprowadź go do jego kabiny. Pamiętaj, że powinni siedzieć osobno!
„No cóż, w przeciwieństwie do nas trudno posądzić go o lekkomyślność, pomyślał 
Andrew’”.
* * *
Nie wiedział, jak pozbyć się KrajJu, ale ten nie chciał wejść do gabinetu. 
Przedział medyczny 
nie był przyjemnym miejscem. Każdy lekarz to groźny czarownik, a obcy lekarz — 
to czarownik 
szczególnie niebezpieczny.
— Mam mało czasu — powiedział Andrew. — Rozmawiałem z Prugiem i uważam, że to 
bardzo silny przeciwnik.
— Wpadłem na to! — warknął lekarz.
Stała między nimi miska z niedojedzoną polewką.
— Nawracanie go na zasady humanitaryzmu jest raczej bezcelowe…
W tym momencie ekran zabuczał i włączył się. Na ekranie pojawił się Prug. Jego 
zwisające 
wąsiska wiły się jak węże.
— DreJu? — powiedział. Aha, jesteś. Chciałem sprawdzić, czy mnie nie oszukałeś. 
Jesteś 
sprytny i dlatego niebezpieczny.
— Tylko po to pan zadzwonił?
— Nie, chciałem ci jeszcze powiedzieć, żebyś uważał na WosenJu. To mały 
człowieczek, a ty 
go wystraszyłeś. Twoje życie nie jest mu potrzebne, rozumiesz? Zupełnie 
niepotrzebne. Tacy 
ludzikowie często bywają bardzo groźni, więc uważaj. Zrozumiałeś mnie?
— Zrozumiałem.
— Więc się kuruj. Ręka może ci się bardzo przydać.
Zarechotał i nie przestając się śmiać wyłączył ekran.
— To prawdziwe dziwadło — odezwał się doktor.
— Dziecko swojego czasu, swojej epoki… Niestety, nie jest głupi. Gdyby używał 
swoich 
zdolności w inny sposób, byłby dla Centrum bezcennym nabytkiem.
— To nielogiczne, co pan mówi — burknął doktor. Jeżeli jest dziecięciem swego 
czasu, to nie 
mógłby inaczej używać swoich zdolności.
* * *
Jeżeli „Szkwał” istotnie leci na Ar–A, to podróż potrwa niedługo. Sądząc z 
możliwości statku 
— około dwóch dni. Dwa dni to niedużo, jeśli nawet doliczyć czas hamowania… W 
tym czasie i 
takimi siłami nie da się odbić statku… Zresztą archeologowie wiedzą już, co się 
stało, mają 
przecież łączność z Pe–U. To znaczy, że przedsięwezmą odpowiednie kroki.
Andrew próbował sobie wyobrazić, jak wiadomość o maleńkiej wojence 
rozprzestrzenia się 
po Galaktyce. Jego wyobrażenia były niedalekie od rzeczywistości.
Archeologowie na Ar–A, czekając na przylot „Szkwału” i powrót Focjusza van 
Kuuna, 
spróbowali rano połączyć się z Pe–U, ale kosmodrom nie odpowiadał, bo 
dyspozytornia 
wyleciała przecież w powietrze. Doszli do wniosku, że muszą to być jakieś 
zakłócenia łączności i 
zaczęli bez przerwy wywoływać planetę.
Kiedy tego samego ranka dyżurny Centrum Galaktycznego nie zdołał połączyć się ze 
„Szkwałem”, do którego miał jakąś sprawę, zawiadomił o tym Flotę Kosmiczną, 
uzupełniwszy 
swoją informację paru niezbyt pochlebnymi uwagami na temat nowych nadajników 
grawitacyjnych. Wiedział jednak, że „Szkwał” pomyślnie wylądował na Pe–U, więc 
szczególnie 
się jego milczeniem nie przejął i idąc na śniadanie poprosił zastępcę o 
wywołanie planety. W 
czasie posiłku powiadomiono go, że Pe–U też nie odpowiada. Nieco zaniepokojony 
zostawił 
niedopitą kawę i ruszył do centralnego obserwatorium, aby zorientować się, co 
mogłoby być 
powodem zakłóceń na linii. W obserwatorium dowiedział się, że z powodu wybuchu 
Nowej 
łączność w całym sektorze jest niestabilna.
Uznawszy, że wszystkiemu winna jest Nowa, dyżurny jednak wywołał dwa statki, 
które się w 
tym sektorze znajdowały. Łączność z „Tytanem” i „Vacjusem” była bardzo dobra.
* * *
Z kabiną Andrew połączył się doktor, którego również dręczyła bezczynność.
Jest to bezczynność królika powiedział lekarz, niemal dotykając swoim smutnym, 
długim 
nosem ekranu. Zaraz otworzą się drzwi, wejdzie pański Gargantua i zaprosi na 
obiad, na którym 
będę głównym daniem.
— Wcale bym się nie zdziwił odparł Andrew, który nie był w nastroju do żartów. — 
Niektóre 
plemiona górskie jeszcze do dziś uprawiają rytualny kanibalizm. Uważam, że 
powinien pan 
porozmawiać na ten temat z naszym konsulem Olsenem. To znakomity znawca 
miejscowych 
obyczajów.
— Wolę już zachować ignorancję w tym względzie
— Jak Witas?
— Po staremu. Proszę mi dać jakieś zadanie Dlaczego ja?
— Nie potrafię tego wyjaśnić. Prawa, wedle których stado wybiera przy wódce, są 
czasem 
nieuchwytne. Pan ma zapach lidera.
— Muszę wydostać się z kabiny.
Andrew poczuł, że stracił formę. Zawsze tkwił w nim jakiś demon ruchu. Nie 
potrafił zasnąć, 
jeśli nie przebiegł przed snem kilku kilometrów. Tutaj biegać nie mógł, więc 
zaczął robić 
pompki. Zrobił ich dwadzieścia dwie, kiedy drzwi się otworzyły i wszedł doktor, 
który zaczął się 
gapić na niego z góry.
Andrew zerwał się na równe nogi Potrząsnął rękami rozluźniając palce.
— Jak udało się panu wyjść?
— Zapomnieli zamknąć drzwi.
— Proszę wracać do siebie.
— A pan?
— Zajrzę do kabiny łącznościowej.
Szybko szedł korytarzem. W zaobleniu ściany przystanął, nadstawiając ucha. Potem 
obejrzał 
się. Lekarz wciąż jeszcze za nim patrzył. Andrew machnął ręką: proszę odejść’
* * *
Andrew nigdy przedtem nie był na „Szkwale”, ale pomieszczenia na wszystkich 
statkach 
rozplanowane są według takiego samego schematu, więc do kabiny łącznościowej 
mógłby trafić 
po omacku. Niezbyt lękał się tego, że kogoś spotka, bo sądził, że górale nie 
będą bez potrzeby 
włóczyć się po korytarzach. Mimo wszystko statek jest dla nich podbitą twierdzą. 
Podbitą, ale 
obcą, miejscem, gdzie mogą żyć wrogie duchy.
Drzwi do kabiny łączności były otwarte. Andrew zamknął je za sobą i zapalił 
światło.
Potem włączył strojenie. Nad pulpitem zapłonęły dwa zielone ogniki. Teraz musiał 
odnaleźć 
falę Centrum. Kiedyś znał ją na pamięć, ale minęło przecież parę lat i w dodatku 
musiały 
nastąpić jakieś zmiany. Uruchomił ekran kontroli. Czas płynął…
Drzwi do kabiny rozsunęły się bezszelestnie i ostrożnie. Andrew zauważył to 
tylko dzięki 
niewyczuwalnemu niemal tchnieniu powietrza.
Odwrócił się gwałtownie.
WosenJu z blasterem w ręku.
— Niebezpiecznie jest pozostawiać cię przy życiu — powiedział do Andrew.
,,Uważaj na WosenJu! To mały człowieczek”.
Oczy WosenJu wyglądały jak malutkie czarne dziurki w białej masce, za którą nie 
było 
twarzy.
„Tacy malutcy ludzikowie często bywają groźni”.
Andrew rzucił się na podłogę, starając się sięgnąć nóg swego byłego zastępcy.
Płomień uderzył w pulpit, rozbijając ekran.
Andrew zdążył pomyśleć: teraz przed moimi oczami powinny przewinąć się obrazy z 
mojego 
dzieciństwa… Gdzie są te obrazy?
WosenJu, już za progiem, znowu uniósł blaster. Ręka mu drżała.
Dureń, trzeźwo i spokojnie pomyślał Andrew, nie ustawił przełącznika na ponowne 
ładowanie. Wystrzelił cały ładunek, mam więc całe trzy sekundy.
Zerwał się i rzucił na WosenJu z takim impetem, aby w ciągu trzech sekund 
dosięgnąć go i 
zabić gołymi rękami. Bardzo chciał zabić tego człowieka.
WosenJu zrozumiał to i wyskoczył na korytarz zapominając o tym, że po trzech 
sekundach 
blaster znów stanie się śmiercionośną bronią.
Andrew nie zdążył go dopaść. Za plecami WosenJu rysowało się już słoniowe 
cielsko Pruga. 
Za nim DrokU… a za nim lekarz. Lekarz wrzeszczał:
— Morderca!
Andrew spostrzegł, jak zwinnie i szybko unosi się do góry łapsko Pruga, a potem 
gwałtownie 
spada na potylicę WosenJu i pożałował, że nie jest na miejscu Brendyjczyka.
WosenJu jęknął i zwalił się na podłogę.
Blaster odleciał w bok i doktor spróbował go podnieść. Prug zauważył jego ruch i 
kopnął broń 
pod ścianę, DrokU pochylił się natychmiast i podniósł blaster.
— Uprzedzałem — powiedział Prug Drugi — że on jest bardzo niebezpieczny.
* * *
— Uważam, że tchórz jest niebezpieczny nie tylko dla wrogów, lecz również dla 
przyjaciół — 
powiedział Prug do Andrew.
Znowu siedzieli w mesie.
— To pan jest wszystkiemu winien — odparł Andrew. — WosenJu to tylko mały 
pionek.
— Nie, ja za wszystko nie mogę odpowiadać. Jestem ponad drobiazgi — Prug był 
najwyraźniej głęboko przekonany o swojej racji. — Zresztą uprzedzałem cię, żebyś 
był ostrożny. 
WosenJu trzeba zlikwidować. Tym bardziej, że należy do tak mało ważnego klanu, 
że w ogóle 
można go uznać za bezklanowca. Jednak nie mogę na to pozwolić. To smutne, że 
należy 
ustępować w drobiazgach, żeby zwyciężać w sprawach wielkich.
— Niech pan nie będzie hipokrytą, książę.
— W twoich oczach ja jestem zły, bo robię złe rzeczy. W moich oczach jestem 
wielki i 
sprawiedliwy. A jeżeli moja sprawiedliwość wydaje ci się okrutna, to dlatego, że 
nie masz 
własnej sprawiedliwości.
— Na drodze do swojej sprawiedliwości zabiłeś wielu ludzi.
— Być może jeszcze wielu zabiję. Być może będę musiał zabić i ciebie. Ale potem 
w 
pieśniach mnie będą sławić, bo to ja poleciałem na planetę gigantów i zdobyłem 
ich broń. O 
wielkich zwycięzcach układa się pieśni, a ja wrócę na Pe–U jako zwycięzca. To 
mój obowiązek.
— Niech pan zrozumie, że to wszystko zmyślenie. Nie ma żadnych przodków, nie ma 
żadnych arsenałów. To legenda, która przyniesie gorzkie rozczarowanie.
— Legenda? Nie wierzysz mi? To może uwierzysz komu innemu?
— Kogo pan ma na myśli?
— Wezwij rozkopywacza grobów — rozkazał Prug wojownikowi.
Do chwili powrotu wojownika Prug siedział prawie bez ruchu i milczał. Wyciągnął 
z kabury 
blaster i położył go na blacie stołu. On też widocznie lubił bawić się w 
policjantów i złodziei. 
Andrew wydało się, że mesa przyzwyczajona do głosów pilotów i mechaników, 
jeszcze dwa dni 
temu czysta i przytulna, teraz nastroszyła się, zamknęła w sobie, a jej ściany i 
sprzęty z lękiem i 
niedowierzaniem patrzyły na obcych — fotel, obrus, kadzielnicę i cebrzyk 
przywleczony z Pe–U. 
I na mocno niesympatycznego człowieka, tłuściocha w zbroi pod kwiecistą, 
błękitno–rudą tuniką, 
którego słoniowate cielsko wylewało się z fotela, a pałce nerwowo postukiwały po 
rękojeści 
blastera.
Archeolog Focjusz van Kuun zadziwił Andrew.
Andrew przywykł już do jego agresywności, do głośnego buntu sztubaka, któremu 
stale 
dokuczają koledzy z klasy.
Archeolog wszedł powoli i kulejąc zatrzymał się przy progu kabiny.
Ochroniarz popchnął go.
— Przepraszam powiedział archeolog.
Obrobili go tak, że to było ponad siły nawet mniej cywilizowanego człowieka, 
pomyślał 
Andrew. A archeolog był bardzo cywilizowany i niezbyt odporny na ból.
— Przyszedłeś? Wielkie dzięki — powiedział dobrodusznie Prug Brendyjski. — 
Siadaj, nie 
krępuj się.
Jego lincos był miękki, nawet przyjemny dla ucha. Ale mówił jak książę. Seans 
hipnotyczny, 
któremu musiał poddać się w celu nauki języka, nie zdołał wytrzebić w nim tego 
tonu.
Krwawy zaciek na policzku, podbite oko, naderwane ucho… Ręka przytulona do boku… 
Prawdopodobnie bito archeologa po nerkach.
Focjusz van Kuun przycupnął ostrożnie na brzeżku fotela. Siadanie było dla niego 
bolesne, ale 
nie śmiał odmówić.
— Jak się czujesz, nic nie boli?
— Wszystko w porządku, dziękuję.
— Nieprzyjemna sprawa — powiedział Prug z uśmiechem. — Pański przyjaciel nie 
zdołał 
dojść do porozumienia z jednym z moich górali. Obaj byli uparci… Po góralach 
można 
wszystkiego się spodziewać, ale żeby taki kulturalny, wykształcony człowiek tak 
się 
zachowywał? Wstyd, szanowny panie van Kuun!
— Proszę przestać… Proszę!…
— Ten tu władca nieba, agent DreJu, mój wielki przyjaciel, interesuje się na co 
liczymy, lecąc 
na Ar–A. Wyjaśnij mu, coście znaleźli. Nie spiesz się, nikt cię nie będzie 
popędzał…
— Niech pan sam opowiada swojemu przyjacielowi — zjeżył się po staremu Focjusz 
van 
Kuun. — Ja potrzebuję lekarza.
Andrew nie zauważył, skąd Prug wyciągnął bicz. Wiedział, że istnieją takie bicze 
sprawiedliwości, ale nigdy nie zdarzyło mu się ich widzieć. Bicz był cienki, z 
ogona ryby 
morskiej i miał na końcu kolczastą kulkę.
Wystrzelił gdzieś zza fotela i świsnął w powietrzu.
Archeolog skulił się.
Bicz, opisawszy koło, zniknął. Prug powstrzymał gestem zrywającego się z fotela 
Andrew.
— Nie trzeba — powiedział. — Ja tylko upominam. Pan van Kuun nie godzien jest 
twojej 
troski. Za bardzo się boi.
Focjusz van Kuun gapił się w podłogę.
„Niesamowita sytuacja. Zapomina się o tym, że przeszłość ma szpony i bicze, że 
byłe jest 
bezlitosne i za grosz nie ceni ludzkiego życia. Takie zapomnienie można jednak 
zrozumieć, bo 
gdzie i kiedy ostatnio człowiek zetknął się z takim Prugiem? Andrew wyobraził 
sobie oburzenie, 
irytację i ból archeologa, kiedy Prug wraz ze swymi chłopcami postanowili 
pogawędzić z nim w 
swoim języku. I choć przestudiował tysiące dzieł historycznych, wiedział 
wszystko o Dżyngis–
chanie, Hitlerze i Idi Aminie, ta wiedza pozostawała dla niego w sferze teorii, 
poza własnym 
doświadczeniem. Nic dziwnego! Człowiek nie może przewidzieć, że pewnego dnia 
spotka się z 
brontozaurem, skoro brontozaury dawno i bezapelacyjnie wymarły… Albo że stanie 
oko w oko 
ze wściekłym psem. Wie przecież, że jeśli już gdzieś pojawi się taki wściekły 
pies, to zajmą się 
nim specjaliści, którzy umieją zwierzę odłowić i wyizolować, żeby nie pokąsało 
kogoś i nie 
zrobiło mu krzywdy. Co więcej, człowiek jest przekonany, że owi specjaliści 
wykażą się 
humanitaryzmem i postarają się wściekłego psa wyleczyć. Biedaczysko… Na pewno w 
dzieciństwie nikt go nie bił, a i on sam nigdy nie rwał się do bitki…”
— Niech się pan weźmie w garść, van Kuun — powiedział Andrew. — To wszystko 
niedługo 
się skończy. Wsadzimy ich do klatki…
Prug zrozumiał. Prugowi się to nie spodobało. Prug przestał się uśmiechać. Prug 
postanowił 
coś przedsięwziąć.
Andrew był na to prawie przygotowany. Psychika Delfina Brendyjskiego, jeśli 
człowiek 
spędził z nim trochę czasu, stawała się dość jasna. Andrew zerwał się z fotela w 
momencie, kiedy 
bicz świsnął rozcinając powietrze. Oczywiście wsparł się na rannej ręce. Ból był 
okropny. 
„Widzisz — powiedział sobie ze złością — co to znaczy zaniedbać formę! Przedtem 
zdążyłbyś 
odskoczyć”.
Na szczęście złość na samego siebie wzmogła refleks. Zdołał drugą ręką chwycić 
koniec bicza 
i wyrwać go Prugowi. Natychmiast go wypuścił, bo kolczasta kulka rozorała mu 
dłoń. Tego 
jeszcze brakowało! Prug jednak również nie wyszedł z tego starcia bez szwanku: 
stracił 
równowagę i ciężko runął z fotela na podłogę.
Wojownik wyszarpnął nóż zza pasa.
Andrew zamarł.
Ale i Prug potrafił szybko reagować.
Odepchnął wojownika, sam wciągnął się potężnymi łapskami na fotel i oświadczył:
— Zuch!
Ale patrzył przy tym na archeologa. Ten wbił wzrok w podłogę. „Wydaje mu się 
pewnie — 
pomyślał Andrew — że to tylko koszmarny sen. Fakt, że nieźle byłoby się 
obudzić.”
— Jeżeli pan jeszcze raz podniesie bicz na równego, to będzie pan musiał mnie 
zabić — 
oznajmił Andrew. — Honor nie znosi zbydlęcenia.
— No dobrze, dobrze — powiedział pojednawczo Prug. — Zażartowałem, nie ma w tym 
żadnej obrazy, Knutem się nie żartuje.
Andrew mówił w języku Pe–U. Wiedział, że Prug przekroczył granicę dozwoloną w 
stosunkach między ludźmi wolnymi. Przekroczył ją umyślnie. Sukces z 
archeologiem, którego 
udało mu się złamać, pozwalał mu przypuszczać, że tak samo powiedzie mu się z 
Andrew. Tyle, 
że archeolog był człowiekiem obcym, Andrew zaś, którego podejmował w swoim domu 
— kimś 
szlachetnym. Wobec tego teraz Prug musiał się wycofać z tej próby, gdyż inaczej 
straciłby twarz, 
bo okazałoby się, że gościł przy swoim stole niewolnika, którego można bezkarnie 
wychłostać.
— Poniosło mnie, wybacz — powiedział więc.
Andrew wyciągnął ranną ręką chusteczkę do nosa i przycisnął ją do pokaleczonej 
dłoni. Nie 
chciał za żadne skarby pokazać, że cierpi.
— Leci panu krew — powiedział archeolog z takim obrzydzeniem, jakby Andrew sam 
się 
skaleczył mu na złość.
— Drobiazg — zaśmiał się Prug. Postanowił zapomnieć o tym maleńkim 
nieporozumieniu. — 
Powtórz lepiej to, coś mi opowiadał o planecie Ar–A. O jej arsenale. Opowiadaj 
swojemu DreJu, 
bo ja już wszystko wiem. Tylko nie łżyj.
— Relacjonowałem już sens odkryć na Ar–A w Szkole Wiedzy —powiedział cicho 
archeolog. 
Móg się pan z tym zapoznać. Ma pan moje papiery.
— Właśnie! — ucieszył się Prug. — W Szkole Wiedzy był DrokU. Od dawna czekaliśmy 
na 
twój przyjazd. Bardzo czekaliśmy.
Andrew chciał jakoś archeologa rozruszać. Umyślnie rozgniewał Pruga, aby pokazać 
van 
Kuunowi, że nie jest tu samotny. Ale była to próżna demonstracja.
— A co to za historia z figurkami zemsty? — zapytał Andrew.
— Z czym? Jakiej zemsty?
— Przed samym porwaniem kupił pan w sklepie rytualnym cztery figurki wojowników. 
Pamięta pan?
— Żołnierzyki? — van Kuun nieoczekiwanie się ożywił. — Kupiłem. Tylko cztery, bo 
reszty 
nie zdążyłem.
— Tak jest — powiedział Prug. — Pytałem go, ale nie zrozumiałem jego odpowiedzi. 
Sądziłem, że w jego postępowaniu jest jakiś sens, ale on opowiadał mi same 
brednie.
— To były żołnierzyki! — upierał się archeolog. — Czyż nie potrafi pan tego 
zrozumieć, 
zrozumieć takiej prostej rzeczy? Zbieram żołnierzyki. We wszystkich krajach. Mam 
kolekcję! 
Rozumie pan? Kolekcję!
— Pojmujesz coś z tego? — zapytał Prug.
— Niektórzy ludzie zbierają wiele takich samych rzeczy, bo to ich interesuje. 
Jakie to czasem 
bywa proste. Kolekcja. Jasna sprawa! Znaczki, pocztówki, żołnierzyki…
— W porządku — machnął ręką Prug. — Mów o arsenałach.
— Tam była wojna. — opowiadał archeolog. — Praktycznie udało się im popełnić 
zbiorowe 
samobójstwo. Wypuścili dżiny z butelki.
— Mów jaśniej! — warknął Prug.
— I tak wszystko jest jasne i oczywiste — Van Kuun patrzył na Andrew zmęczonym, 
zaszczutym wzrokiem. — Osiągnęli wiele. Wyszli nawet w Kosmos, ale udało im się 
dotrzeć 
tylko do Pe–U. Słowem cywilizacja technologiczna. Bardzo wojownicza. Zabijali 
się nawzajem. 
Walczyli długo i rozpaczliwie. Jak dotąd możemy tylko snuć przypuszczenia na 
temat przebiegu 
ich ostatniej wojny. Mieli broń bakteriologiczną, która uszkadzała kod 
genetyczny, ale nie mieli 
na nią antidotum. Widocznie opracowali ją już w warunkach wojennych i wydawała 
się im 
czymś ostatecznym, jak bomba atomowa: jedno uderzenie i koniec z wrogiem. O 
sobie nie 
pomyśleli.
— Jasne — powiedział Andrew — I nikt nie ocalał?
— Gorzej. Kiedy zrozumieli, że giną, poukrywali się w podziemiach i gorączkowo 
szukali 
odtrutki. Wojny ustały i cywilizacja usiłowała się jeszcze jakoś ratować. 
Niektórzy przeżyli, ale 
na innym poziomie. Miałem przy sobie materiały, ale ci tutaj je ukradli.
— Mów! — rozkazał Prug — Opowiedz o arsenałach
— Nieścisłe określenie. Umowne. To coś więcej niż arsenały. Ukrywali wszystko. 
Wymierali 
już, siedzieli w norach i bali się. Może gdyby się połączyli, to udałoby się im 
wyżyć.
— Nie filozofuj — burknął Prug. — Mów, coście znaleźli.
— Dzikusy nie uczą się na historycznych błędach. Zamierzałem o tym dokładnie 
opowiedzieć 
w waszej Szkole Wiedzy. Myślałem, że to będzie przestroga. A tymczasem już swoją 
niepełną 
informacją wodziłem ich na pokuszenie. Chcą zacząć wszystko od początku. Mało im 
jednej 
zmarnowanej planety!
— Wszystko zrozumieliśmy, mój drogi. Szkoda, że byłeś taki uparty i trzeba cię 
było ukarać. 
Kiedy ludzie przyjaźnią się ze sobą i pomagają sobie nawzajem to nie ma mowy o 
karze.
— Nie należało mnie bić — głos archeologa był cichy i bezbarwny.
— Stałeś na drodze wielkiej sprawy wyzwolenia mego kraju spod władzy 
interesownych i 
obmierzłych stworów. Stałeś na drodze sił wolności. Stałeś na mojej drodze i 
dlatego zostałeś 
ukarany. Jak każdy, kto ośmieli się mi przeszkadzać!
— Jemu potrzebny jest lekarz — odezwał się Andrew.
— Co? — Prug nie od razu potrafił wrócić do spraw powszednich i nieważnych. — 
Lekarz? 
To zaprowadź go do lekarza Niech go kuruje. I niechaj leczy ciebie. Ręka bardzo 
boli, co? — 
roześmiał się. — W dzieciństwie także złapałem za koniec bicza. Chcieli mnie 
ukarać. A ja 
byłem dumny i chwyciłem za bicz. Powiedz doktorowi, że od kulki robią się wrzody 
i to bardzo 
boli. Nie patrz tak na mnie, DreJu. Nie pozwolę się zabić. To ja ciebie zabiję. 
Nie teraz, ale kiedy 
przyjdzie pora.
Andrew podniósł się i powiedział do archeologa:
— Idziemy do lekarza, van Kuun.
„Umiejętność zabijania — myślał. — Nigdy nie zabiłem człowieka, nie musiałem 
zabijać, ale 
on o tym nie wie. A przecież nawet doprowadzony do szału królik potrafi zabić…”
* * *
Nie wyobrażacie sobie mówił archeolog, kiedy lekarz przygotowywał środki kojące 
— co to 
za bestie. Bicie sprawia im rozkosz. Z początku tego nie rozumiałem i zacząłem 
się stawiać. 
Powiedzcie, czy każdego człowieka można zbić tak ze przestaje być człowiekiem?
Na Ar–A zostali jacyś ludzie? — zapytał Andrew żeby zmienić temat.
— Ludzie? Mówiłem już, że ich broń zmieniała kod genetyczny. Zabijała nie tylko 
dorosłych, 
ale również tych, którzy się jeszcze nie narodzili. A nawet gorzej niż zabijała. 
Wiecie, zabrali mi 
lekarstwa, które od pana dostałem. Byli ludzie, a teraz są amlaki.
— Proszę się rozebrać — powiedział doktor Gheza. — Ale najpierw niech pan to 
wypije.
— Już, już — Archeolog zaczął skwapliwie zrzucać z siebie ubranie jakby się 
obawiał, że za 
opieszałość zostanie ukarany. Lekarz popatrzył na Andrew.
Focjusz van Kuun jednym haustem wypił lekarstwo i odchrząknął. Zmarszczył czoło 
jakby 
chciał coś powiedzieć ale zmilczał.
Rozebrany był bardzo chudy, cały poznaczony siniakami i krwawymi wybroczynami.
— Ależ pana obrobili — westchnął lekarz. — Trzeba będzie trochę nad panem 
popracować.
Archeolog leżał na kozetce. Powieki mu opadły. Drzemał. Widać lekarz naszpikował 
go 
trankwilizatorami.
Z ręką Andrew doktor Gheza walczył długo. Okazała się dosłownie nafaszerowana 
maleńkimi 
igiełkami. Andrew cieszył się, że van Kuun zasnął i nie słyszał jego jęków.

* * *
W owym czasie w Centrum wiedziano już ze planeta Pe–U nie odpowiada.
Wiedziano również, że i Szkwał uparcie milczy.
Nikt już nie wątpił, że wydarzyło się jakieś nieszczęście.
W pobliskim sektorze Flota Kosmiczna dysponowała dwoma statkami: „Tytanem” i 
„Vacjusem”. Oba miały silniki plazmowe, oba musiały gwałtownie zmienić kurs, 
żeby w ciągu 
paru dni dotrzeć do systemu.
Po krótkiej naradzie w dowództwie FK zdecydowano, że na Pe–U poleci „Vacjus”.
Tego samego wieczoru z orbity Syriusza w kierunku Pe–U wystartował krążownik 
patrolowy 
„Grom”. Miał silniki grawitacyjne i wielką prędkość marszową, ale też olbrzymią 
odległość do 
pokonania. „Vacjus” powinien go wyprzedzić.
Tak wyglądała sytuacja, kiedy Andrew kładł się spać.
* * *
Kapitan .,Vacjusa”, szanowny Inbuke, prawie dwumetrowy, lekko przygarbiony 
olbrzym z 
Kriony przyjrzał się maleńkimi oczkami w oprawie gęstych białych rzęs pasażerom 
i członkom 
załogi zebranym w salonie.
— Mam dla państwa ważną wiadomość i dlatego proszę wszystkich, aby zechcieli jej 
uważnie 
i w milczeniu wysłuchać.
W salonie zebrało się sześćdziesiąt osób. Najwięcej było rodaków kapitana, bo 
cała załoga 
pochodziła z Kriony. Rejs do kilku systemów gwiezdnych powinien zająć jakieś pół 
roku. W tym 
sektorze gwiazdy leżą blisko siebie, o wiele bliżej niż na skraju tej gałęzi 
Galaktyki, gdzie 
znajduje się Układ Słoneczny. Podróże kosmiczne są tu więc czymś zwyczajnym i 
powszednim.
Kapitan poprawił mundur Floty Kosmicznej, niezbyt dla niego wygodny, bo jak 
wszyscy 
Krionijczycy wolał odzież luźną i miękką.
— Grawilot „Szkwał” w rejsie na planetę Pe–U nie odpowiada na wezwania Centrum 
Galaktycznego — powiedział.
— Szanowny kapitanie — odezwał się drugi nawigator, podnosząc się z fotela. — A 
co mówi 
stacja planety Pe–U?
— Z planetą Pe–U nie mamy łączności — powiedział kapitan, lekko skłoniwszy się 
drugiemu 
nawigatorowi.
— Ośmielam się nie zrozumieć waszej miłości — powiedział drugi nawigator. Mówił 
to, co 
chcieli powiedzieć również pozostali członkowie załogi, którzy jednak nie mieli 
do tego prawa, 
ponieważ tylko drugi nawigator, zresztą syn kapitana, mógł zadawać pytania 
dowódcy. — Jak 
może przerwać się łączność z planetą i statkiem, jeżeli znajdują się na nich 
całkowicie 
autonomiczne i niezniszczalne galaktyczne stacje komunikacyjne?
— Nie potrafię odpowiedzieć na pańskie pytanie — odparł kapitan. — Przekazałem 
wszystkie 
informacje, jakimi dysponuję.
— Jednak coś takiego nie może się zdarzyć!
Kapitan Inbuke zanotował w pamięci, że drugi nawigator winien zostać ukarany za 
publiczne 
powątpiewanie w słuszność słów dowódcy, ale nie powiedział tego głośno, żeby nie 
skompromitować swojego oficera.
— Jeżeli jakiś statek Floty Kosmicznej wpadł w tarapaty, a trudno przypuścić, 
żeby dwie 
stacje komunikacyjne na raz zamilkły w wyniku przypadku, obowiązkiem wszystkich 
jednostek 
Floty znajdujących się w danym sektorze jest natychmiastowe ruszenie mu na 
pomoc. Najbliżej 
planety Pe–U znajdujemy się my.
W salonie zaszumiało.
— Jakie to da odchylenie od naszego kursu? — zapytał jeden z pasażerów. Był 
Ziemianinem i 
nie wiedział, że nie przystoi mu zadawać pytań. Kapitan jednak, zdając sobie 
sprawę z tego, że 
sytuacja jest dość delikatna, odpowiedział:
— Zaraz zmieniamy kurs i ruszamy z maksymalną prędkością, która dla niektórych 
pasażerów 
może być zbyt wielka. Dlatego proponujemy, aby wszyscy pasażerowie przesiedli 
się na 
lądownik planetarny. Będzie tam dość ciasno i niezbyt wygodnie. Kuter będzie 
dryfował w tym 
rejonie. Po zakończeniu naszej misji wrócimy na dotychczasowy kurs i zabierzemy 
lądownik na 
pokład. Całkowite przedłużenie lotu potrwa dwadzieścia galaktycznych dni i nocy. 
W wypadku 
zmiany sytuacji termin ten może się zmienić.
Niektórzy z pasażerów zaczęli protestować. Mieli do załatwienia pilne sprawy i w 
ogóle… 
Kapitan nawet nie usiłował się z nimi spierać.
— Więc co pan ostatecznie proponuje? — zapytał z uporem drugi nawigator.
— Nic nie proponuję — odparł kapitan. — Chcę jedynie dodać, że planeta Pe–U 
należy do 
klasy światów rozwijających się, nie przygotowanych jeszcze do galaktycznego 
braterstwa. 
Warunki socjalne są tam niestabilne.
Ponieważ Kriona należała do światów nader ucywilizowanych, dumnych ze swego 
współuczestnictwa w tworzeniu Ligi Galaktycznej, kapitan nie potrafił mówić o 
innych planetach 
bez leciutkiego lekceważenia w glosie.
— Statek i stacja mogły zginąć? — ciągnął swoje drugi nawigator.
Kapitan westchnął. Niemal znienawidził swojego oficera, który zachowywał się jak 
nierozumny pasażer.
— Ale dlaczego my? — zapytał jakiś Ziemianin. — Przecież są specjalne krążowniki 
patrolowe. To sprawa ich, a nie lotnictwa cywilnego!
— Flota Kosmiczna nigdy nie porzuca swych towarzyszy w potrzebie — powiedział 
kapitan, 
patrząc na drugiego nawigatora. — Będziemy na miejscu o trzy dni wcześniej niż 
krążownik 
patrolowy.
— Przecież nie jesteśmy uzbrojeni!
— Dlatego rozkazuję, aby wszyscy pasażerowie opuścili pokład. Mogą to również 
uczynić ci 
członkowie załogi, którzy uznają, że dalsze przebywanie na statku może ich 
narazić na 
niebezpieczeństwo.
Pierwszy uśmiechnął się drugi nawigator, a zaraz za nim pozostali członkowie 
załogi, ludzie 
należący do starej, dumnej i szlachetnej rasy mieszkańców Kriony.
* * *
Konsul Olsen i dowódca Straży Miejskiej WaraJu przybyli na kosmodrom. Sam 
budynek 
portowy prawie nie ucierpiał. Wybuch, który zniszczył dyspozytornię, wybił tylko 
okna i zerwał 
kilka płyt z dachu.
W cieniu budynku, ledwie widoczni zza kłębów rudego kurzu i sami tym kurzem 
przysypani 
siedzieli trzej chmurni inżynierowie z załogi „Szkwału”.
Olsen przywitał się z nimi. Inżynierowie wstali. Znali już konsula, który 
poprzedniego dnia się 
nimi zaopiekował.
— Czy już coś wiadomo? — zapytał jako pierwszy inżynier Salandn. Przeciągnął 
ręką po 
gęstej kędzierzawej czuprynie i w rudej dotychczas czapie włosów ukazało się 
czarne pasmo.
— Nie — odpowiedział ze smutkiem Olsen.
— Dziwne. — Salandri był uparty i nie zamierzał godzić się ze złymi 
wiadomościami. Ostatni 
z całej załogi uwierzył w to, że dwudziestu inżynierów i pilotów 
najnowocześniejszego grawilotu 
pozostało bez zajęcia na dalekiej, obcej planecie nie wiedząc nawet co się stało 
z ich statkiem i 
jego kapitanem.
Kosmonauci znali też WaraJu, dowódcę Straży Miejskiej. Wczoraj WaraJu usiłował 
wyjaśnić, 
czy na pokładzie „Szkwału” nie było jakiegoś maniaka, który mógłby porwać 
statek. Być może 
sam w tę wersję nie wierzył, ale trzymał się jej przez parę godzin. Wiadomo już 
było, że zniknął 
Prug Brendyjski, że PetriA została zamordowana, że Andrew Bruce z kapitanem 
pojechali nocą 
na kosmodrom. Znaleziono nawet parowy samochodzik, którym tam dotarli, jak 
również ślady 
gąsienic wozu bojowego. Wszystko wskazywało na to, że porwanie statku było 
dziełem Pruga, 
Delfina Brendyjskiego, ale wbrew oczywistości dowódca Straży Miejskiej nie 
chciał rozstać się z 
nadzieją, że chodzi tu o jakieś czysto galaktyczne porachunki. Ogrom 
przestępstwa, jego 
nieprawdopodobieństwo, a przede wszystkim bezsens nie mieściły mu się w głowie.
Tego pierwszego zwariowanego dnia, kiedy do miasta dotarła wiadomość o jakimś 
wybuchu 
na kosmodromie, kiedy wiele osób na własne oczy widziało wznoszący się krąg 
grawilotu, 
WaraJu starał się nie dostrzegać rzeczy jasnych jak słońce.
Był człowiekiem trzeźwym i doskonale wiedział, że nikomu na planecie statek 
kosmiczny nie 
mógł być potrzebny, i że gdyby nawet jacyś bandyci połaszczyli się na jego 
zawartość, to nigdy 
nie odważyliby się wzlecieć w niebo. W dodatku najbardziej nawet zatwardziały 
bandyta nie 
odważyłby się nawet zbliżyć do statku, który przecież był Wielką Tajemnicą.
Na kosmodromie Olsen zwrócił się do inżynierów, którzy usiłowali rozeznać się 
jakoś w 
szczątkach dyspozytorni:
— Jest nadzieja?
W głębi duszy liczył, że Salandri powie: wieczorem wszystko będzie w porządku. W 
oczach 
filologa Olsena inżynierowie z grawilotu mieli cudowną, nadnaturalną władzę nad 
maszynami.
— Nie bardzo jest na co liczyć — zmartwił go Salandri.
Poszarpane resztki radiostacji i innych urządzeń, wyciągnięte spod gruzów 
dyspozytorni, 
leżały pod ścianą obok inżynierów. Części była cała masa.
— No nic — uspokoił sam siebie Olsen. — W Centrum już wiedzą. Niebawem będzie tu 
krążownik patrolowy.
Popatrzył w rozżarzone, białe niebo, jakby krążownik mógł się na nim w każdej 
chwili 
pojawić.
— Daleka droga — odezwał się pierwszy oficer, którego nazwiska Olsen nie 
potrafił sobie 
przypomnieć. Trzymał na dłoni złocisty kryształ z obtłuczonym wierzchołkiem. 
Kryształ był 
żywotnie ważnym elementem radiostacji. Olsen o tym nie wiedział.
Wytarł rudą chusteczką zakurzone czoło.
Wrócił WaraJu, za którym wlókł się zakurzony strażnik.
— Jedziemy do szpitala — powiedział WaraJu. — Trzeba pogadać z dyspozytorem. 
Jeżeli 
naturalnie nie jesteście zmęczeni — dodał uprzejmie.
Olsen był zmęczony do nieprzytomności, ale oczywiście nie odmówił. Tym bardziej, 
że jego 
samochód był najszybszy w mieście. Kosmonauci zostali.
Pół godziny później byli w szpitalu.
Szybko wbiegli do okrągłego westybulu.
Panowało w nim zamieszanie.
Strażnik i sanitariusz trzymali za ręce ponurego draba w zielonej lekarskiej 
todze.
Okazało się, że ten człowiek dziesięć minut temu dostał się do izolatki 
dyspozytora, który 
akurat odzyskał przytomność i drasnął go strzałką bez cechy.
Zostali jeszcze w mieście wierni słudzy Pruga Drugiego, Delfina Brendyjskiego.
WaraJu i Olsen tkwili w pokoju, gdzie lekarze raczej ze strachu przed szefem 
policji niż 
wierząc w skuteczność swoich poczynań starali się ożywić martwego dyspozytora. 
Morderca, 
choć strażnik i sanitariusz krzepko go trzymali, zdążył jednak połknąć truciznę.
* * *
Planeta Ar–A nie była zupełnie pusta. Istniały na niej zwierzęta, a nawet 
potomkowie ludzi — 
amlaki. Właśnie potomkowie, bo nie ma tu lepszego określenia.
To były milczące stwory żyjące w niewielkich hordach, prawie bezbronne wobec 
drapieżników, ale w owym czasie zachowujące jeszcze resztki inteligencji, która 
pozwalała im 
przetrwać w ich okrutnym świecie.
Amlaki — nazwa wzięła się z onomatopei, bo stwory nieustannie mruczały am–lak–
am–lak–
am–lak — nie czuły żadnego związku z ruinami miast, ale jakiś instynkt ciągnął 
je czasem do 
skarbców. Instynkt ten był tak przemożny, że śledząc miejsca pobytu amlaków 
można było 
odszukać skarbce.
Ludność Ar–A musiała wyginąć szybko, ale nie od razu. Proces zagłady jakiś czas 
jednak 
trwał. Ostatni rozumni mieszkańcy planety — ci, którzy znajdowali się na 
najmniej skażonym 
kontynencie — nie tylko zdążyli ukryć w pieczarach najcenniejsze wedle nich 
rzeczy i broń (nikt 
z nich do końca nie pojmował, że są ostatnimi świadkami samobójstwa całej 
planety), ale 
prowadzili także do końca notatki, zapisywali wszystkie ważne wydarzenia. 
Czekali, aż to 
wszystko się skończy i — nic w tym zresztą dziwnego — wyobrażali sobie ów koniec 
śmierci i 
nieszczęść jako ostateczne zwycięstwo nad wrogiem. Obie strony myślały tak samo, 
choć ofiary 
ponoszone przez wszystkich były tak wielkie, że ich bezowocność bardziej 
obrażała zdrowy 
rozsądek niż rodziła strach przed wszechogarniającą śmiercią.
Wszechogarniająca śmierć to coś nader abstrakcyjnego. Bardziej abstrakcyjnego 
niż własna 
śmierć. Może zginąć wielu, ale przecież nie ja, może zginąć wielu, ale nie my 
wszyscy. Taki już 
jest człowiek niezależnie od tego, w jakim miejscu Galaktyki żyje.
Środki wojny genetycznej zakładały całkowite unicestwienie wroga. Właśnie: 
wroga. Ale na 
wojnie, kiedy broń ofensywna przerośnie defensywną, żadne antidota nie mają 
szans. Żeby były 
skuteczne, potrzeba by było jeszcze kilku lat pracy. Jednak stratedzy i uczeni 
tak byli skorzy do 
zabijania, że przy okazji sami zginęli nim zdążyli wymyślić jakiś ratunek. 
Prawdziwe prace nad 
wytworzeniem antidotum zaczęły się dopiero wówczas, kiedy było już za późno. Te 
rozpaczliwe 
próby los z góry skazał na niepowodzenie choćby dlatego, że już nie było środków 
na 
eksperymenty i brakowało ludzi. Z każdym dniem walka z dżinem wypuszczonym z 
butelki 
słabła. Wtedy zaczęły spadać głowy tych, którzy lekarstwa wynaleźć nie 
potrafili, bowiem 
generałowie podejrzewali wciąż malejącą armię uczonych o niechęć do intensywnej 
pracy, a 
nawet więcej: o to, że dawno już owo antidotum wynaleźli, tylko starannie ten 
fakt ukrywają.
W odnalezionych przez archeologów dokumentach znalazły odbicie te ostatnie 
wybuchy 
energii — ostatnie pogromy, które tylko przyspieszyły powszechną zagładę.
Ci, którzy przeżyli, pozbawieni zostali rozumu i zamienili się w nieme, 
człekopodobne stwory 
nieświadome naturalnie tego, że kiedyś były gigantami.
Ar–A to znakomity przykład triumfu wynalazku, który przywiódł do zguby i 
wynalazcę, i cały 
system, który go stworzył. Była w tym widocznie jakaś wyższa sprawiedliwość, bo 
przecież 
wynalazek miał na celu unicestwianie istot ludzkich. Zabijanie. Zabijanie 
„obcych”. Ale na 
wojnie, jak na wojnie — nie starczyło czasu na zastanowienie i zabito 
wszystkich.
Szef ekspedycji archeologicznej Timothy Brown był naturalnie trochę 
zaniepokojony 
zerwaniem łączności, ale zbytnio się nie zmartwił, bowiem „Szkwał”, jak to 
zapowiadano 
wcześniej, miał przybyć na Ar–A dopiero za dwa dni. Dlatego pierwszego dnia 
wszyscy 
normalnie pracowali. Z rana zaczęli badać podziemia w martwym mieście, 
obiecujące wiele 
ciekawych odkryć. W czasie ostatniej wojny znajdował się tam sztab frontu i 
arsenał.
Na obiad archeologowie wrócili pod kopułę. Elsa, żona Timothy’ego zajęła się 
przygotowaniem posiłku, a mechanik Lwin postanowił wreszcie naprawić 
archeorobota Hermesa, 
który w czasie swego ósmego sezonu polowego zaczął się nagle rozpadać. Sam Brown 
wziął się 
do przeglądania dokumentów przyniesionych z podziemia.
Właśnie wtedy w odległości trzech kilometrów od kopuły wylądował „Szkwał”. 
Usiadł 
miękko, bezdźwięcznie, jakby się skradał. Brown odczul drgnięcie ziemi, ale 
uznał to za wstrząs 
sejsmiczny. Nie zdziwiło go to, ponieważ wiedział, że okolica znajduje się w 
strefie aktywności 
wulkanicznej.
— Słyszałeś, Tim? — zapytała z kambuza Elsa. — Omal mi filiżanka z ręki nie 
wypadła.
— Tu nic nam nic grozi — uspokoił ją Timothy.
* * *
Prug nie miał zamiaru tracić czasu. Kiedy tylko „Szkwał” dotknął gruntu na 
polanie, gdzie 
zawsze siadały lądowniki i radary zaświadczyły, że nikt ich nie oczekuje, 
rozkazał wytoczyć 
łazika, obsadzić go dziesięcioma wojownikami i zabrać do niego Focjusza van 
Kuuna. 
Postanowił najpierw zdobyć obóz archeologów, a potem nie zwlekając ruszyć do 
arsenałów. Sam 
zdecydował się na dowodzenie wyprawą, która rokowała łatwy sukces.
I stałoby się tak, jak zamierzał Prug, gdyby nie nieoczekiwany postępek Focjusza 
van Kuuna.
Wyprowadzili go do otwartego luku.
Wojownicy stanęli przy wyjściu i coś tam między sobą szeptali. Panująca wokół 
cisza 
skłaniała ich do zachowania czujności myśliwych, którzy znaleźli się w nieznanym 
lesie. Pustać 
porośnięta rzadką trawą schodziła w dół ku wilgotnemu lasowi, za którym wznosiły 
się 
zamglone, niebieskawe wzgórza. Dziwna cisza, brak wiatru, niskie chmury 
gęstniejące w 
oczekiwaniu deszczu — wszystko to napełniało ich lękiem.
Focjusz van Kuun stał z boku, we mgle, na odległość wyciągniętej ręki od 
skrajnego 
wojownika. On również patrzył przed siebie, ale widział zupełnie inny obraz. 
Widział znaną już 
sobie polanę, za którą będzie wzgórek porośnięty krzywymi kolczastymi drzewami, 
a dalej, jeśli 
obejdzie się górkę wąską ścieżyną, trafi się na następną polanę, gdzie oczekuje 
go domatorka 
Elsa i milkliwy Timothy Brown, gdzie Lwin śpiewa teraz niezrozumiałe dla 
europejskiego ucha 
birmańskie pieśni i jak zawsze coś majstruje nie podejrzewając, że statek, na 
który z taką 
niecierpliwością czekają, to upiór kryjący w sobie śmiercionośnego wirusa 
wrogości. I że owe 
stwory, które teraz półgłosem rozmawiając stojąc obok niego, mogą w ciągu minuty 
zamienić się 
w okrutne monstra.
Jeden z wojowników powiedział coś nagle nieco głośniej. Reszta roześmiała się. 
Focjusz van 
Kuun zerknął na ich bose nogi. Śmiech wojowników wydał mu się złowieszczy.
Źle zrozumiał jego przyczynę.
DrokU, starszy wojownik pochodzący ze szlachetnych, żółtowłosy bohater ze 
starannie 
zaplecionymi i wysmarowanymi tłuszczem wąsami powiedział, że dobrze by było, 
gdyby giganci 
wyginęli, ale pozostawili tu swoje żony. Właśnie z tego żartu śmieli się 
żołnierze.
Jasne, że jeśli pisze się o przedstawicielu wielkiej i mądrej cywilizacji 
galaktycznej, to milej 
jest przedstawiać go jako człowieka, którego nie zdoła złamać bicie ani 
najwymyślniejsze 
tortury. Dać wyraz przekonaniu, że prawdziwy intelekt gardzi bólem i 
męczarniami. W 
rzeczywistości sprawy miewają się inaczej. Focjusz van Kuun był wystraszony, 
upokorzenie i ból 
nadal żyły w jego ciele. Ale rosła też w nim nienawiść do tych, których nazywał 
w myślach 
stworzeniami, jako że od dzieciństwa przyzwyczajony był do dostrzegania 
określonych znaków i 
cech odróżniających ludzi od istot nierozumnych, a okrucieństwo było dla niego 
dowodem braku 
rozumu. Nienawiść ta była bezpłodna, żywiła się mściwymi marzeniami 
wychłostanego 
dzieciaka. Plany zemsty były potężne i nierealne. Focjusz van Kuun starał się 
wierzyć, że nastąpi 
moment, w którym władczo odezwie się do dręczycieli i mocarnym ramieniem 
roztrąci ich na 
wszystkie strony…
Zdawał sobie sprawę z tego, że trójka archeologów, to ostatni wolni ludzie na 
planecie. Rosła 
w nim niecierpliwość, nieprzeparta chęć działania. Nie wiedział jak powstrzymać 
piratów, ale 
bezczynność była nie do wytrzymania…
Zaczął mżyć drobny kapuśniaczek. Kropelki deszczu wzbijały kurz na pochylni i 
zaciągały 
mgłą las i wzgórza.
Focjusz van Kuun patrzył na samochód i dziwił się, że nikt go nie pilnuje. 
Przecież ktoś może 
podbiec do niego, porwać i pojechać do obozu! I nagle zastanowił się, kto mógłby 
to zrobić. 
Pilotów pozamykano w kabinach. I wtedy zrozumiał, że myśląc „ktoś”, myślał 
właściwie o sobie. 
Przecież to on może dopaść łazika, wskoczyć do środka przez otwarte boczne 
drzwiczki i pognać 
do obozu…
W myślach pędził już do samochodu, garbiąc się i klucząc, żeby nie mogli go 
trafić z 
dmuchawek, wskakiwał do środka i nawet zatrzaskiwał właz. Westchnął z ulgą i 
dopiero wtedy 
pojął, że w ogóle nie ruszał się z miejsca i dalej stoi za plecami wojowników.
Z tyłu, w korytarzu, rozległy się głosy. Górale spieszyli do wyjścia, żeby 
ruszyć do obozu 
ekspedycji. I ten gwar jakby uderzył Focjusza van Kuuna w plecy.
Rozpaczliwie odepchnął DrokU, omal nie zwalił z nóg innego wojownika i rzucił 
się po 
pochylni w dół.
Zapomniał przy tym, że należy się pochylić i kluczyć bo okazało się, że do 
łazika jest o wiele 
dalej niż przypuszczał. Dlatego wszystkie siły skupił wyłącznie na tym, żeby 
dobiec do niego.
Zaskoczeni wojownicy Pruga nie od razu zaczęli strzelać i nie od razu rzucili 
się w pogoń za 
archeologiem.
Van Kuun wdrapywał się już przez otwarty luk, kiedy jedna ze strzał trafiła go, 
na szczęście 
przecinając mu tylko rękaw. Focjuszowi van Kuunowi wydało się, że ktoś go 
chwycił za rękę, 
krzyknął więc rozpaczliwie, rozrywając mocną tkaninę bluzy i rozbijając sobie 
policzek.
Po paru sekundach na tyle doszedł do siebie, że zamknął i zaryglował od środka 
właz.
W pokrywę włazu uderzył topór bojowy DrokU.
Skurczywszy się na siedzeniu kierowcy van Kuun uruchomił silnik i ruszył do 
przodu. Nie 
przyzwyczajony do takiego brutalnego traktowania łazik podskoczył, ale to była 
solidna 
maszyna. Wyprostowała się i popełzła ostro do przodu, wyrywając gąsienicami 
trawę i zlepiony 
deszczem kurz.
DrokU pobiegł kilka kroków za łazikiem, grożąc mu zaciśniętą pięścią, potem 
wydmuchnął za 
nim strzałką i wreszcie się zatrzymał. Łazik gnał ku zaroślom. Po dwóch minutach 
skrył się w ich 
gąszczu.
* * *
WosenJu włączył interkom i zameldował Prugowi Brendyjskiemu o ucieczce 
archeologa. 
Mówił szybko i kilka razy powtórzył, że stało się to zanim on zdążył wyjść na 
zewnątrz.
— Zabiję cię! — warknął Prug. — Jak go doścignąć?
— Wyprowadzę drugi łazik.
— Sam nim pojadę!
Delfina Brendyjskiego opanowała zimna wściekłość, która jednak nie przeszkadzała 
mu w 
trzeźwej ocenie sytuacji. To, co się stało, mogło zniweczyć wszystkie jego plany 
i to akurat w 
momencie, kiedy był już tak bliski celu. Nie miał drogi odwrotu. Postawił 
wszystko na jedną 
kartę, a przegrana oznaczała śmierć i gorszą od niej utratę honoru. Wściekłość 
Pruga potęgował 
fakt, że jego zausznik okazał się człowiekiem niepewnym. Wprawdzie związał z nim 
swoje losy, 
ale należał do innego klanu. DrokU, starszy górali, też nie jest zupełnie pewny. 
Wprawdzie to 
prawdziwy góral, ale gdzie był przez wszystkie te lata? W mieście. Co w nim 
robił? Komu 
służył?…
Grodź przedziału transportowego rozsunęła się powoli.
— Wsiadaj, władco — wychrypiał WosenJu.
Jak on mnie nienawidzi, pomyślał Prug. Lepiej nie odwracać się do niego plecami.
— Wybacz mi. WosenJu — powiedział, choć nie powinien tak się zwracać do zwykłego 
szaraka. — Uniosłem się, ale teraz wszystko się decyduje. Jeżeli nie zdążymy, to 
koniec z nami. 
Jeżeli pojmamy ich, będziemy obaj władcami całej Pe–U.
— Słucham cię, panie — odparł WosenJu otwierając właz łazika.
* * *
Timothy wyjrzawszy przez okno zauważył, jak do obozu zbliża się pędem łazik. 
Łazik był 
obcy i wziął się nie wiadomo skąd. — Lwin, Elsa — powiedział. — Mamy gości.
— Jak mogliśmy przegapić statek? — spłoszyła się Elsa. — A ja jeszcze nie 
przygotowałam 
obiadu! Focjusz na pewno jest głodny.
Wybiegli na zewnątrz akurat w momencie, kiedy właz łazika otworzył się i wypadł 
z niego 
Focjusz van Kuun. Był dziwnie ubrany. W poszarpanej kurtce włożonej na gołe 
ciało i boso.
Zrozumiawszy, że Focjusz jest sam. Timothy podbiegł do niego.
Za nim Lwin. Elsa, która także podbiegła do drzwiczek zobaczyła, jak obaj 
podnieśli van 
Kuuna, który zaczął szybko i niemal niezrozumiale bełkotać:
— Szybciej! Gonią mnie… Szybciej, mówię. Dajcie mi spokój!
Timothy i Lwin doprowadzili go do kopuły. Elsa podbiegła do łazika i zajrzała do 
wnętrza, bo 
wydawało się jej, że ktoś tam jeszcze jest Ale wnętrze pojazdu było puste.
Kiedy dogoniła mężczyzn, ci już wnieśli opadłego z sił Focjusza do wnętrza. Van 
Kuun był 
prawie niepoczytalny.
— Co ci jest? — jęknęła Elsa.
— Szybciej — mamrotał van Kuun, który dorwał się do stołu, schwycił bułeczkę z 
talerza i 
zaczął ją chciwie żuć.
— Nie dawali mi prawie jeść — powiedział. Czemu tu jeszcze sterczycie?! Oni tu 
zaraz będą!
— Trzeba go opatrzyć.
Focjusz poderwał się. Mówił już resztkami sił:
— Za dwie minuty tu będą! Zabierzcie mapy i schematy wykopalisk Nic więcej! I 
broń! 
Łazikiem do lasu i dopiero tam będziemy opatrywać rany. Statek porwali bandyci. 
Wszyscy w 
niewoli.
I upewniwszy się, że to co mówi dotarło wreszcie do słuchaczy, miękko osunął się 
w ramiona 
stojących obok archeologów.
— Co on powiedział? Co on powiedział? — dopytywała się Elsa. — Czy on bredzi?
— Elsa, natychmiast zbierz schematy wykopalisk, wszystkie taśmy z danymi i do 
łazika! — 
rozkazał Timothy. Lwin, apteczkę i żywność…
Lwina już obok nie było.
A Elsa wciąż jeszcze stała jak wmurowana. Podobnie jak inni uczestnicy tej 
historii nie mogła 
uwierzyć w to, co się działo niejako poza jej doświadczeniem, poza granicami jej 
pojmowania.
— Co się stało? — zapytała. — Jest chory? Napadli go?
— Potem będziemy się zastanawiać. Jeśli za dwie minuty nie znajdziesz się w 
łaziku, 
odjeżdżamy bez ciebie!
Ale Elsa i teraz nie ruszyła się z miejsca. Znała swojego męża równe dwadzieścia 
lat, znała go 
w chwilach dobrych i złych, ale nigdy nie słyszała takiego tonu.
— Timothy, błagam cię!
Ale Timothy jakby przestał ją zauważać. Zaczął nieść Focjusza van Kuuna do 
łazika.
— Tak nie można! — krzyknęła Elsa. — Trzeba go opatrzyć! Przecież on krwawi!…
Elsa jeszcze nigdy w życiu nie znalazła się w sytuacji, której nie potrafiła 
zrozumieć. Była 
dumną kobietą. Nie potrafiła zginać karku. Ani Lwin, ani Timothy też nigdy nie 
zetknęli się z 
piractwem, ale Timothy Brown spędził kiedyś pół roku na planecie, na której 
nieoczekiwanie 
zrywały się gwałtowne burze piaskowe i widział, jak jego przyjaciel, który nie 
uwierzył, że 
natychmiast musi uciekać do kryjówki — zmarudził i zginął. Lwin był alpinistą, 
wspinaczem, 
cichym, upartym i zawziętym, potrafiącym ustępować innym w imię zwycięstwa i nie 
traktować 
tego jako upokorzenia. Obaj więc mieli doświadczenie życiowe, doświadczenie 
płynące ze 
spotkania z prawdziwym niebezpieczeństwem. Uwierzyli więc Focjuszowi van 
Kuunowi, choć 
nigdy nie słyszeli o Delfinie Brendyjskim i jego roszczeniach do tronu.
Timothy wciągnął Focjusza do otwartego włazu i położył na podłodze kabiny. Niósł 
go sam, 
spieszył się, potknął o wysoki próg i van Kuun krzyknął przy tym nie odzyskując 
przytomności.
Timothy rzucił się z powrotem do włazu i ledwie zdążył odskoczyć, bo akurat w 
tym 
momencie Lwin wepchnął do środka kontener z medykamentami.
— Gdzie Elsa? — krzyknął Timothy.
Lwin odwrócił się i chwycił drugi pojemnik z żelaznymi racjami żywności.
— Idzie — odpowiedział.
Elsa rzeczywiście w końcu oprzytomniała i nie dała na siebie czekać. Podbiegła z 
naręczem 
taśm i notatników, całą dokumentacją ekspedycji, gubiąc po drodze luźne kartki i 
błony. Timothy 
wyskoczył jej na spotkanie.
W owej chwili gorączkowy stukot własnych serc usłyszeli szum silnika. Zbliżał 
się drugi 
łazik.
Na sekundę zamarli, a potem, pomagając sobie nawzajem, wpełźli do środka wozu, a 
Timothy 
szarpnął rozrusznik.
Silnik natychmiast zaskoczył i łazik ruszył. Trzęsło nim i rzucało. Elsa usiadła 
na podłodze i 
podtrzymywała głowę van Kuuna na kolanach. Lwin otworzył apteczkę i opatrywał 
zraniony 
policzek archeologa.
Brown skierował samochód w prawo, wjechał do płytkiej, bystrej rzeczki i 
pojechał z jej 
prądem, chociaż wiedział, że nie zatrze w ten sposób śladów gąsienic.
„Żeby to diabli wzięli — pomyślał omijając co większe kamienie kim ci bandyci 
mogą być? 
Zbuntowana załoga? Niemożliwe. Piraci kosmiczni? To pomysł rodem z powieści 
przygodowej. 
Może na Pe–U stało się coś niezwykłego? Czytałem kiedyś, że są tam jacyś 
izolacjoniści.”
I nagle zrozumiał, dokąd powinien samochód poprowadzić. Zresztą kierował się tam 
od 
początku — podświadomie.
Do nowego wykopu w martwym mieście.
Stare wykopy z tak zwanymi skarbcami były o wiele bliżej i można było do nich 
dotrzeć w 
ciągu dziesięciu minut, po czym skutecznie ukryć w tamtejszych labiryntach. Ale 
przed 
skierowaniem się tam powstrzymały go dwie rzeczy: po pierwsze słowa Focjusza, że 
trzeba 
zabrać wszystkie plany i schematy wykopalisk, a po wtóre fakt,. że van Kuun 
zabrał ze sobą 
wszystko, co dotyczyło wyników dotychczasowych prac. Jeżeli dokumenty te wpadły 
w ręce 
prześladowców, to znaczy, że znają oni owe labirynty nie gorzej niż sam Brown.
Dlatego po jakichś dwustu metrach skręcił z koryta rzeczki w łożysko 
wyschniętego kanału. 
Łazik od razu osiadł. Dno kanału było gdzieniegdzie wyłożone płytami, ale na 
całej długości 
pokrywała je gruba warstwa mułu. Gąsienice buksowały, boczne okienka pokryły się 
błotem.
Potem wydostał się na dawną ulicę. Od czasu do czasu wśród zieleni migały 
resztki 
fundamentów i mury niskich budynków. Dalej była wielka wyrwa o łagodnych 
zboczach, na 
której dnie stała woda. Na brzegu siedziały trzy amlaki. Jeden z nich na odgłos 
pracującego 
silnika uniósł głowę i odprowadził samochód obojętnym wzrokiem.
Wjazd do podziemia — byłego schronu czy też podziemnej fabryki znajdował się 
zaraz za 
szkieletem jakiejś wielkiej budowli, przypominającym skamieniałe szczątki 
gigantycznego 
dinozaura. Nie wiedzieli, jak daleko to podziemie się ciągnie. Brown doszedł do 
wniosku, że tam 
będzie się najlepiej ukryć, bo wśród masy wszelkiego żelastwa łazik będzie 
bezpieczniejszy niż 
w najpotężniejszej twierdzy.
* * *
W martwym mieście Prug zgubił ślad archeologów. Ruiny, zgliszcza, poplątane 
kłęby 
przerdzewiałego metalu, na wpół zasypane wyrwy w ziemi… W tym chaosie najczulsze 
nawet 
indykatory były bezsilne.
Ale mimo to — uparcie i wytrwale — Prug zmuszał WosenJu do krążenia po mieście, 
po 
niekończących się ulicach. Wojownicy siedzieli w milczeniu. Takiego miasta 
jeszcze nigdy nie 
widzieli. Wydawało się im nawet, że nigdy już się z niego nie wydostaną.
W końcu łazik po raz trzeci znalazł się na placu z ogromną, zalaną wodą wyrwą 
pośrodku. 
Prug wydał rozkaz zatrzymania się.
Wygramolił się z wozu i długo stał rozglądając się dokoła.
Na wzgórzu, w które zamienił się zburzony dom, pojawiły się uspokojone ciszą 
amlaki. Prug 
znał je z opowiadań van Kuuna i wiedział, że te żałosne wyrodki, potomkowie 
gigantów, nie są 
dla nikogo groźne. Żeby wyładować kipiącą w nim złość, wystrzelił w nie cały 
magazynek 
automatu. Z wierzchołka wzgórza rozległ się pisk podobny do płaczu niemowlęcia.
Prug uśmiechnął się:
— Mimo wszystko zwyciężymy — powiedział. — Bogini Or–O nas nie opuści.
— Bogini nigdy nas nie opuści! — odpowiedzieli nierównym chórem wojownicy.
WosenJu milczał. Marzył o tym, żeby czas cofnął się o tydzień, a on znów znalazł 
się w 
spokojnej siedzibie Floty Kosmicznej. I żeby nigdy w życiu nie spotkał Pruga 
Brendyjskiego.
— Chodź tutaj, KraJu — rozkazał Prug.
Potężny stary wojak, najlepszy wśród jego ludzi tropiciel śladów wygramolił się 
z łazika.
— Zostaniesz tutaj — powiedział Prug. — Będziesz moimi oczami i uszami. Weź broń 
i 
radiostację. Zrozumiałeś? Jak tylko usłyszysz jakieś podejrzane szmery, jak 
tylko ich zobaczysz 
— natychmiast mnie zawiadom.
— Zrozumiałem, wodzu — odpowiedział stary wojownik. — Nie boisz się?
— KraJu się nie boi.
Bał się, ale gorszą od śmierci hańbą byłoby przyznanie się do tego swojemu 
wodzowi.
— Panie — z łazika wychyliła się głowa młodszego brata KraJu — może i ja tu 
zostanę?
— Nie — odparł Prug. — Będziesz mi potrzebny.
Łazik powoli potoczył się dalej.
KraJu ostrożnie wspinał się na ruiny. Czekał. Nasłuchiwał.
W drodze powrotnej na statek Prug rozkazał zatrzymać się przy starych 
wykopaliskach. Znał 
je z planów i fotografii zabranych Focjuszowi van Kuunowi. Bomba trafiła tam 
kiedyś w 
podziemne magazyny i rozbiła grube stropy. Archeologowie znaleźli pod nimi 
mnóstwo 
interesujących materiałów. W potrzaskanych skrzynkach leżały stopione od żaru 
pociski, 
skorodowane, pogięte lufy dział sterczały z ziemi, poniewierały się bezkształtne 
bryły metalu, 
które niegdyś były wozami bojowymi.
Gniew Pruga ustąpił miejsca zmęczeniu. Kiedy Focjusz van Kuun mówił mu, że broń 
z 
arsenałów Ar–A nie nadaje się do użytku, uważał to za dowód sprytu archeologa. 
Teraz jednak 
przekonał się, że ten ślimak miał rację.
— To jeszcze o niczym nie świadczy — powiedział trącając noskiem złocistego buta 
przeżartą 
rdzą lufę.
— Słucham, panie? — nie zrozumiał go WosenJu.
— Tu jest zła broń. Gdzie indziej będzie dobra.
Prug wskazał ręką w stronę martwego miasta.
— Zawracamy? — zapytał WosenJu.
— Wojownicy! — wykrzyknął Prug, który życzył sobie, żeby wszyscy widzieli, że 
przestrzega starych obyczajów. — Jutro odnajdziemy wielkie bogactwa. A dziś 
możecie zabrać z 
tego domu wszystko, co się wam może przydać!
I szerokim gestem wskazał upadającym na duchu żołnierzom kopułę ekspedycyjną 
archeologów.
* * *
Czego oni tu szukają? — zapytał Lwin, który stał u wejścia do podziemi i 
patrzył, jak krople 
drobnego deszczu rozpryskują się o nierówny bruk jezdni. — Po diabła tu 
przylecieli?
— Wierzą w arsenały Ar–A — odparł Focjusz van Kuun.
Elsa przyniosła im po kawałku kulebiaka.
— Dobrze zrobiłam, że zabrałam kulebiak. Przynajmniej zjecie jak ludzie. Mówisz, 
że to 
dzicy?
— W pewnej mierze — odpowiedział Focjusz. — Zachowują się jak barbarzyńcy… 
Wiecie, 
że na Pe–U znalazłem żołnierzyki? Obawiam się, że mi je zniszczą.
— A, żołnierzyki! — ze zrozumieniem wykrzyknął Lwin.
— Ale dlaczego my tu właściwie stoimy! — poderwał się nagle Focjusz van Kuun. 
Przecież 
ciągle wam powtarzam, że to barbarzyńcy’ Oni są zdolni do wszystkiego.
Chociaż raz już był w rękach górali, teraz zapomniał o własnym upokorzeniu i 
bólu. A 
właściwie nie zapomniał, tylko postanowił się za wszystko zemścić.
— Co proponujesz? — zapytał Timothy Brown.
Starannie dojadł kawałek kulebiaka, zebrał okruszki ciasta na dłoń i wsypał je 
do ust.
— Ja? — van Kuun nie bardzo wiedział, co należy zrobić. — Pojechać teraz do 
statku. Jak 
tylko się ściemni. Weźmiemy go szturmem. Pokonamy straże i uwolnimy naszych. To 
oczywiste.
— Statek stoi na otwartej przestrzeni — zauważył Brown. — Wejście jest tylko 
jedno, a 
bandyci są uzbrojeni.
— No więc co?! Mamy stać i czekać? Tak?! Stać i czekać? A oni ich tam 
pozabijają. Nic cię 
to nie obchodzi?! — rozszalał się van Kuun.
— Spokojnie, Focjuszu —powiedziała Elsa. — Wiesz, jaki Timothy jest rozsądny. Na 
pewno 
coś wymyśli.
Ale Brown nie potrafił nic wymyślić. Nie umiał posunąć się poza stwierdzenie, że 
siedzenie z 
założonymi rękami istotnie nic nie da. Należałoby pojechać do bazy, zobaczyć czy 
tamci 
przypadkiem sobie nie poszli i zabrać wszystko, co może być potrzebne. Uciekali 
tak szybko, że 
o wielu rzeczach zapomnieli.
— To jedziemy! — powiedział Focjusz. Wyprowadzaj łazik i ruszamy.
— Myślę, że lepiej byłoby, gdyby Elsa tu została — zauważył Brown. — Elsa i 
któryś z nas.
— Chcę jechać z wami — powiedziała Elsa.
— Nie, kochanie — Brown był stanowczy, więc Elsa skinęła głową. Przywykła mu się 
podporządkowywać, była bowiem szczęśliwą kobietą, która od dwudziestu lat 
wierzyła, iż jej 
mąż jest najlepszym i najrozumniejszym człowiekiem w całej Galaktyce. A że 
czasami zdarza się 
jej stawać okoniem, jak dzisiaj, to przecież najpotulniejszej się przytrafi… — 
Kto zostanie z 
Elsą?
Popatrzył na Lwina.
Maleńki Birmańczyk pokręcił przecząco głową.
Nie chciałbym zostawać — powiedział. Lwin wiedział, że Timothy jest człowiekiem 
mądrym, 
ale w odróżnieniu od Elsy mógł mu się sprzeciwić.
Brown chciał powiedzieć, że jest przecież silniejszy od Lwina, że lepiej od 
niego prowadzi 
wóz i sprawniej posługuje się bronią. Były to jednak argumenty nie tylko poniżej 
pasa, lecz 
również nie w pełni odpowiadające prawdzie. Po prostu nie wyobrażał sobie, że 
mógł zostać tutaj 
i czekać nie wiedzieć na co. Ale bał się też pozostawić Elsę samą, choć 
wiedział, że zabranie jej 
ze sobą byłoby o wiele niebezpieczniejsze. Zdawał sobie przecież już sprawę z 
tego, że Prug i 
jego banda rządzą się zupełnie innymi prawami niż te, do których przywykli 
ludzie. Tak 
odmiennymi, że nie można było znaleźć żadnych punktów wspólnych. W świecie bez 
wojen, w 
świecie uporządkowanym, rządzącym się prawami humanizmu Prug stanowił wyzwanie 
dla 
wszystkich, nie tylko dla całej galaktycznej społeczności, lecz także dla 
systemu moralnego 
każdego z jej członków, z którymi zetknęło go zrządzenie losu. Co innego 
funkcjonariusze 
Centrum Galaktycznego, którzy z racji swych obowiązków miewali do czynienia z 
sytuacjami i 
istotami o wiele niebezpieczniejszymi niż Prug i dla których jego wojownicze 
cele były 
drobiazgiem w porównaniu z prawdziwymi zagrożeniami kosmicznymi. Musiałby zajść 
niezwykły zbieg niezwykłych okoliczności, żeby z wróblego jaja wykluł się sęp, 
żeby z drobnego 
incydentu w skali planetarnej wyniknął wielki gigantyczny konflikt.
Ale skoro już sęp ujrzał światło dzienne, należało traktować go jak drapieżnika. 
I wszyscy 
uczestnicy tego dramatu musieli się wewnętrznie przestroić — czy tego chcieli, 
czy nie. Jeśli 
można posłużyć się nazbyt obrazowym porównaniem, to archeolodzy znaleźli się w 
sytuacji 
mieszkańców miasta zalewanego wodą ze sztucznego jeziora, na którym zawaliła się 
tama. 
Wówczas wszyscy komu życie drogie spieszą na miejsce katastrofy z workami 
piasku, bo 
przecież żywiołu nie da się przebłagać ani zastraszyć.
Właśnie powaga sytuacji skłoniła Timothy’ego Browna do pozostawienia Elsy w 
podziemiach, co kłóciło się z wszelkimi możliwymi instrukcjami. Wiedział jednak, 
że wilki nie 
zapuszczają się do podziemi, zaś prawdziwie niebezpieczni drapieżcy kryją się na 
statku.
Rozważając to wszystko Brown zrozumiał, że nie ma dostatecznej władzy nad 
archeologami, 
żeby powiedzieć któremuś z nich: „Ty zostaniesz!”‘
— Elso, bardzo cię proszę — Brown starał się mówić sucho i zwyczajnie — nie 
odchodź 
daleko od kryjówki…
— Może się jeszcze nad tym zastanowisz?
Elsa uśmiechnęła się żałośnie. Nie bała się pozostać sama w podziemiach, bała 
się jedynie o 
Timothy’ego.
— Przygotuję na wasz powrót dobrą kolację — powiedziała.
I wszyscy zgodzili się, że to znakomity pomysł.
* * *
Długo obserwowali bazę ukryci wśród drzew, żeby przekonać się czy napastnicy nie 
pozostawili w niej jakiejś załogi. W końcu napięcie stało się nie do wytrzymania 
i Lwin 
zakosami dotarł do kopuły. Reszta uważnie śledziła każdy jego ruch, aby w razie 
czego 
niezwłocznie pospieszyć mu z pomocą.
Lwin ostatni odcinek dzielący go od kopuły przebiegł, a potem zajrzał przez okno 
do środka. 
Drzwi były w półotwarte. Wślizgnął się do środka, po minucie wyszedł na zewnątrz 
i krzyknął:
— Chodźcie! Nie ma się czego obawiać!
Kiedy Timothy i Focjusz zbliżyli się, Lwin powiedział:
— Nasze szczęście, że Elsa została. Umarłaby chyba z rozpaczy!
Timothy, wiedząc jakim czyścioszkiem jest jego żona, zgodził się ze zdaniem 
mechanika. 
Mało tego, że w stacji wszystko wybebeszono i wywrócono do góry nogami, to 
jeszcze wszystko 
wskazywało na to, że rabusie chcieli umyślnie dokuczyć mieszkańcom kopuły. 
Szczególnie 
dostało się kuchni. Żałosne resztki odświętnego obiadu, który z taką 
pomysłowością i 
pieczołowitością przygotowywała Elsa, rozmazane były po całym pomieszczeniu, a 
garnkami 
ktoś najwyraźniej grał w piłkę nożną…
Najgorsze jednak było to, że barbarzyńcy zdawali się nie wiedzieć, gdzie tu jest 
toaleta i jak 
się nią należy posługiwać…
Archeolodzy nie mieli tam nic do roboty. Focjusz jak oparzony wyskoczył na 
zewnątrz i 
rozwrzeszczał się, wymachując chudymi piąstkami:
— Zmusimy ich, żeby to sprzątnęli! Wyliżą to! Wyliżą!
— Prymitywna psychika jest jednak zaraźliwa — zauważył Lwin.— Najlepiej widać to 
na 
przykładzie naszego kolegi! — A co, nie mam racji?
— Więcej ich tu nie dopuszczę — powiedział Lwin — gdyby nawet chcieli zatrudnić 
się w 
charakterze sprzątaczek.
— No dobrze — powiedział Timothy. — Teraz pora na statek. Ściemnia się już, więc 
będziemy mogli podejść bliżej. Musimy być ostrożni, bo reflektorów lepiej nie 
zapalać, a na tej 
naszej taradajce lepiej się bez świateł nie tłuc.
Wrócili do łazika i ruszyli w stronę lądowiska, ale nie na wprost, lecz długim, 
wygiętym jak 
jatagan jarem, który winien doprowadzić do grawilotu z flanki. Tam mieli więcej 
szans na 
uniknięcie zasadzki.
Był ciepły wieczór. Taki baśniowy, ciepły wieczór, jakie bywają z rzadka na Ar–A 
pod koniec 
lata. Niebo, ciemnobłękitne nad głowami wędrowców, purpurowiało na zachodzie, a 
obłoki, 
podobne w tym świecie do pylistych kolumn, zieleniały, barwiąc się przy tym na 
skrajach 
głębokim, świetlistym oranżem. Rzadkie ptaki — wojna genetyczna mocno 
przerzedziła również 
ich populację — krążyły nad ostrożnie pełznącym łazikiem, którego gąsienice 
oblepiały całe 
masy chrząszczy i motyli.
* * *
Stary KraJu, najlepszy myśliwy Klanu Brendyjskiego, który z dmuchawki trafiał w 
ptasie oko, 
a górskiego niedźwiedzia potrafił wytropić po śladach pozostawionych przez 
zwierzę trzy dni 
temu, usłyszał łazik toczący się ulicą. Nie wiedział, skąd wóz przyjechał i nie 
zdołał po jego 
śladach pozostawionych na kamiennych płytach jezdni trafić do podziemi, ale 
dotarł bliżej nich 
niż znajdowały się ruiny, w których od jakiegoś czasu tkwił. Stąd też zawiadomił 
statek o 
pojawieniu się archeologów.
— W porządku — odparł WosenJu. — Zawiadomię księcia.
— W porządku — powiedział Prug. — Idziemy coś zjeść. Kiedy będą blisko, 
zawiadom.
* * *
Radary wykryły łazik archeologów w odległości kilometra od statku.
Wracając z nieudanego polowania na gospodarzy bazy, Prug nie mógł się nadziwić, 
że 
uprzednio udało mu się podjechać do samej pochylni „Szkwału” i nikt go nie 
zauważył. Dlatego 
rozkazał DrokU włączyć na całą noc reflektory, uruchomić czujniki radiolokacyjne 
i posadzić 
przy pulpicie sterowniczym WosenJu. A obok niego wojownika, żeby nie pozwolił mu 
usnąć.
Sam Delfin Brendyjski zdążył się tymczasem pożywić w towarzystwie DrokU, co 
wyraźnie 
poprawiło mu nastrój. Miał ogromną ochotę na małą drzemkę i na pewno by sobie 
pofolgował, 
gdyby nie kilka pilnych spraw do załatwienia.
Odsunąwszy kaganek i kadzielnicę, pochylił się nad mapą wykopalisk, żeby 
zaplanować 
działania na następny dzień. W tym momencie wywołał go WosenJu.
— Wodzu — powiedział. — Widzimy samochód, który powoli zbliża się do statku.
— Daleko? — zapytał Prug.
— Teraz jest w odległości jakichś dwustu kroków. Jedzie zygzakiem, starając się 
nie 
wychodzić na otwartą przestrzeń.
— Z której strony nadjeżdża?
— Z tej samej, którą ty wybrałeś, panie.
— Prawidłowo — uśmiechnął się Prug i uśmiech ten utonął w jego tłustych 
policzkach. — 
Widać, że potrafią myśleć i zachowują się jak należy. Dobrze, że pozwoliliśmy 
temu wariatowi 
uciec. Powiedział im, że jesteśmy dzikimi ludźmi, nierozumnymi jak zwierzęta. Że 
nie wiemy, 
jak kierować statkiem. Że nie umiemy patrzeć ze statku na zewnątrz. Przyjdą tu i 
wezmą nas we 
śnie! Jakie zuchy! Wyłącz lampy! Niech będzie ciemno! Otwórz drzwi i odwołaj 
wartowników!
Prug aż zaklaskał w dłonie z uciechy.
DrokU skinął głową:
— Dobrze czynisz, wodzu — powiedział. — Ale istnieje jedno niebezpieczeństwo…
— Mów!
— Może oni mają broń gigantów?
— To też przewidziałem — napuszył się Prug. Dlatego rozkazałem zgasić lampy. 
Kiedy wróg 
widzi, że twierdza jest gotowa do walki, nastawia się na szturm i przygotowuje 
katapulty. Kiedy 
jednak widzi, że twierdza śpi, a jej obrońcy to głupcy, śmiało wchodzi do 
środka. W ciemnych 
korytarzach nie pomoże nawet broń gigantów.
* * *
Timothy dostrzegł z daleka łunę nad statkiem.
— Niedobrze — powiedział. — Czekają na nas.
— Niech sobie czekają — warknął Focjusz van Kuun. — My też poczekamy dopóki nie 
pójdą 
spać. Las podchodzi do samego grawilotu. Podczołgamy się do luku i wedrzemy się 
do środka.
Lwin milczał.
— Jest nas tylko trzech — zauważył Timothy.
— Wyzwolimy jeńców — upierał się Focjusz van Kuun.
Łazik podtoczył się do skraju lasu. Timothy maksymalnie zmniejszył prędkość.
I w tym momencie reflektory zgasły.
Do tej chwili obecność statku można było stwierdzić po łańcuszkach świateł. 
Teraz stał się o 
wiele wyraźniejszy. Zarys jego potężnej soczewki czerniał nad drzwiami.
Timothy gwałtownie zahamował.
— Widzisz! — powiedział Focjusz van Kuun nie ukrywając sarkazmu. — Dzikusy 
poszły 
spać.
— Zostańcie tu — rzucił Timothy, szybko otwierając właz i wyskakując na 
zewnątrz.
Pochylony podbiegł do samego skraju zarośli i zatrzymał się, wbijając wzrok w 
ciemność. 
Zdążył na czas.
Oczy zdołały przywyknąć już do mroku i Timothy zauważył, jak ostrożnie otwiera 
się luk 
wejściowy, jak zapraszająco wysuwa się na zewnątrz srebrzysta pochylnia. Jakiś 
cień mignął w 
otworze luku i znikł.
Statek milczał. Czekał w napięciu na gości.
Timothy Brown wrócił do łazika i zaryglował właz.
Focjusz van Kuun patrzył nań wyczekująco.
— Czekają na nas — powiedział Timothy. — Potrzask gotowy. Można wpadać.
— Skąd mogli wiedzieć?! — zirytował się van Kuun.
— Na statku są radary — odpowiedział Lwin. — Proste.
— Wyście ich nie widzieli! — zaśmiał się nerwowo Focjusz. — To goryle! Nie mają 
pojęcia, 
jak co włączyć! Latają na bosaka!…
— Reflektory paliły się — cicho zauważył Lwin. — Reflektory zgasły.
— Otworzyli luk i spuścili pochylnię — dorzucił Timothy.
— Myślę, że pora wracać — odezwał się Lwin.
— Za nic! — wrzasnął Focjusz van Kuun. — Ja zostaję! Pójdę do nich sam! Dajcie 
mi 
pistolet!
Timothy siedział z rękami na kierownicy.
— Będzie wojna — mruknął, jakby nie słyszał krzyków van Kuuna. — Na wojnie 
potrzebna 
jest broń.
— Nie mamy broni — powiedział Lwin.
— Mamy broń. W podziemiu. Po prostu nigdy nam nie przychodziło do głowy, że to 
żelastwo 
znowu będzie zabijać.
— Ta broń nie powinna wpaść w ich łapy — powiedział Lwin.
— I tak to wszystko mamy zostawić? — zapytał van Kuun, gotów już skapitulować.
— Niczego tak nie zostawimy — odparł Brown. — Ale na razie trzeba wracać do 
miasta.
* * *
Prug obserwował, jak zielona iskierka łazika na ekranie radaru zatrzymała się na 
parę minut 
opodal statku, a potem wolno popełzła w stronę lasu.
— Domyślili się — powiedział z rozczarowaniem w głosie. — Nie trzeba było tak 
nagle 
wyłączać lamp. Wezwij KraJu.
DrokU włączył nadajnik.
— Nie śpisz, KraJu? — zapytał.
— Nie śpię — rozległ się daleki głos.
— Ci ludzie w samochodzie wracają. Jadą powoli. Usłyszysz ich. Musisz sprawdzić, 
gdzie się 
ukryją. Zrozumiałeś?
— Zrozumiałem.
— A teraz spać — powiedział Prug Brendyjski. — Wszyscy spać. Poza tobą, WosenJu. 
I 
zamknijcie wejście do statku. Jeżeli któryś z nich tu został, nie chcę, żeby 
nocą wlazł do środka. 
Jutro będzie wielki dzień.
* * *
Statek Floty Kosmicznej „Vacjus” po zmianie kursu leciał ku planecie Pe–U.
Łączności dalekosiężnej jeszcze z nią nie było, ale kapitan „Vacjusa” wiedział, 
że za dzień lub 
dwa znajdzie się w strefie łączności planetarnej. Jej nadajnik znajduje się na 
terenie konsulatu 
Centrum Galaktycznego i jeśli konsulat ocalał, to dostarczy mu niezbędnych 
informacji.
* * *
Elsa patrzyła, jak łazik pokonuje wzgórek i znika między ruinami budowli. Nawet 
kiedy 
ostatecznie skrył się za lasem i zapanowała cisza, nadal stała przy wejściu do 
podziemia i 
patrzyła tam, gdzie widziała samochód po raz ostatni.
Nigdy jeszcze nie musiała zostawać tu sama Całkiem sama Naturalnie zdarzało się, 
że bywała 
sama w bazie, kiedy miała dyżur w kuchni lub nagromadziło się wiele pracy, którą 
należało 
wykonać w domu. Ale to było co innego. To było właśnie w domu. Mogła zaryglować 
drzwi i w 
razie potrzeby połączyć się z Timothym przez radio. A tu nagle taka głupia 
sytuacja — wszyscy 
w strojach wypoczynkowych bez niewygodnych radiobransolet na rękach — kto się 
będzie 
męczył z czymś takim w domu? Kiedy uciekali z bazy, to po prostu o nich 
zapomnieli. Zresztą 
nie mieli czasu na zastanawianie się.
Kiedy łazik oddalił się, świat zniszczonego miasta przerażony wtargnięciem ludzi 
zaczął 
powoli ożywać. Jakby nie życzył sobie zauważać, że Elsa jednak tu została.
Na zrytej deszczami i wiatrami jezdni, wśród trawy rosnącej w szczelinach między 
płytami 
bruku przemykały się łańcuszki szarych zwierzaków. Wędrowały całymi rodzinami: 
duży, 
mniejszy, jeszcze mniejszy. Stworzenia w rodzaju dużych nietoperzy wylatywały z 
załomków 
muru. Nadszedł ich czas, zmrok. Krążyły teraz bezgłośnie nad głowa Elsy jakby 
przeciągając się 
po długim śnie. Na krawędzi rozwalonej wieży zarysowała się sylwetka wilka i 
Elsa drgnęła, 
odskoczyła w cień i ten moment przerażenia, który zresztą szybko minął, obudził 
w niej 
ostrożność, świadomość tego, że nie ma jej kto bronie i że powinna być równie 
czujna i cicha jak 
pozostali mieszkańcy martwego miasta.
Najmądrzej było wziąć się do roboty, przygotowywać kolację dla mężczyzn i nie 
pamiętać o 
tym że pojechali na spotkanie z wrogiem. Właśnie wrogiem. Zapomnieć, że istnieją 
ludzie którzy 
omal nie zamęczyli sympatycznego choć narwanego Focjusza van Kuuna, ludzie 
którzy 
potrzebują jakichś tam arsenałów czy skarbców. Można całe życie spędzić na 
wykopaliskach 
odkryć setki grobów, zbadać tysiące wymarłych miast i nie zdawać sobie sprawy z 
tego, że 
odkopane przedmioty mogą mieć jakąkolwiek wartość poza wartością czysto 
poznawczą. Nawet 
widząc, że w muzealnych gablotkach w strumieniach miękkiego światła, pośród 
miękkich 
aksamitów pamięta się jedynie przyprawiające o zawrót głowy uczucie szczęścia, 
kiedy z 
wilgotnej ziemi, z plątaniny przegniłych pni drzewnych z kamiennych odłamków 
wyłania się 
nagle cudo, — a właściwie dopiero obietnica cuda — skorupka lub odłamek metalu, 
łagodnie 
wygięta szyjka amfory albo szklanego dzbana.
Po wyjściu w Kosmos archeologia musiała się nieuchronnie zmienić. Na Ziemi 
przedmiotem 
jej badań był świat prehistoryczny antyczny, w ostateczności średniowieczny, 
natomiast 
kosmoarcheologowie zetknęli się z zupełnie odmiennymi problemami. Rozkopywali 
nie tylko 
starożytności zamieszkałych planet, choć naturalnie pozostawało to podstawą ich 
pracy, ale także 
ślady zaginionych cywilizacji, które osiągnęły wystarczająco wysoki poziom 
technologiczny, aby 
przestać istnieć, stolice państw zniszczonych wojnami, gdzie w bratnich mogiłach 
znajdowali 
armaty… Jeszcze boleśniejsze były znaleziska żałosnych i majestatycznych resztek 
muzeów, do 
których kiedyś tam, wiele stuleci temu inni archeolodzy skrzętnie zwozili i 
pieczołowicie 
wystawiali w wysłanych aksamitem gablotach skarby ich starożytnego świata.
Elsa wzdrygnęła się i odpędziła latające stworzenie, które przemknęło tak 
blisko, że powiew 
powietrza zburzył jej włosy. W mieście mógły kryć się nieznane, groźne 
zwierzęta. Archeolodzy 
prawie nigdy nie wychodzili z domu po zmroku i dlatego nie znali nocnego życia 
planety. Elsa 
postanowiła wrócić do podziemia, zapalić pochodnię, znaleźć się wśród 
bezpiecznych ścian.
Weszła do szerokiego korytarza, skręciła w prawo i minęła otwarte drzwi. Tam pod 
murem 
złożyła cały dobytek jaki udało się wynieść z bazy.
I nagle usłyszała daleki ludzki płacz.
* * *
Nie było nas blisko dwie godziny — powiedział Timothy. — Ciekawe, jak sobie Elsa 
bez nas 
radzi?
Dziwne — zaczął głośno myśleć Lwin, gdy łazik był już niedaleko podziemia w 
martwym 
mieście. — W skali Galaktyki, w skali naszych czasów to, co się tutaj dzieje 
jest tylko malutkim 
epizodzikiem niewartym nawet wzmianki w lokalnym dzienniku telewizyjnym. Jakieś 
tam 
książątko z dalekiej planety porwało statek, żeby zagarnąć skarby, jakimi 
rzekomo włada 
malutka ekspedycja archeologiczna. Po trzech dniach przylatuje krążownik 
patrolowy, zamyka 
książątko do klatki i po wszystkim.
— Nie masz racji — powiedział Brown. To nie jest takie banalne Zabili już kilku 
ludzi i 
szykują się do zabicia następnych. A jeśli rzeczywiście uda się im zawładnąć owa 
bronią, to 
zabiją bardzo wielu ludzi. I to już nie będzie drobne zakłócenie kosmicznej 
harmonii. Jesteśmy 
teraz jedyną zaporą między małymi przestępcami a prawdziwą zbrodnią.
— Ale przecież on musi widzieć, że to kwestia zaledwie paru dni! — wykrzyknął 
Lwin. :— 
Musi sobie zdawać sprawę z tego, że nikt mu nie pozwoli…
— A jeśli do tego czasu, kiedy ktoś mu da po łapach, nas już szlag trafi? I nie 
tylko nas. Z 
boku to wygląda na drobny epizod, ale dla nas jest to sprawa życia i śmierci. 
Dlatego dalej 
musimy stawiać czoła problemom, które zawsze byty dla nas obce i raczej 
egzotyczne.
Lwin wdusił pedał gazu. Łazik potoczył się ulicą. Zaraz dotrą do swojej 
kryjówki. Reflektory 
jaskrawo oświetlały drogę, wspomagane przez Pe–U gorejącą jasno na niebie. 
Wyboje wydawały 
się czarnymi przepaściami, z góry jak egzotyczne zasłony zwisały długie, wąskie 
liście.
Łazik miękko pokonywał zwały kamieni. Wreszcie stanął w szerokim, podziemnym 
tunelu.
Brown mrugnął reflektorami. Lwin wyłączył silnik, otworzył właz. Dokoła panowała 
cisza.
— Elsa1 zawołał Timothy Odpowiedziało mu tylko echo.
Wyskoczył z łazika i ruszył do przodu. Lwin powiedział:
— Zobaczę, co się dzieje na zewnątrz.
— Tylko ostrożnie, tam mogą być wilki.
Po kilku krokach minęli złożone pod murem zapasy. Widać było, że Lisa grzebała w 
nich, 
zabierając się najwidoczniej do przygotowania kolacji, ale coś oderwało ją od 
tego zajęcia.
Brown nie zatrzymując się poszedł najciszej jak potrafił w głąb tunelu
* * *
W czasie, kiedy nad martwym miastem planety Ar–A zaczynało szarzeć przed świtem 
niebo 
„Vacjus”‘. pierwszy ze statków lotnictwa cywilnego spieszących na Pe–U zbliżył 
się już do niej 
na tyle, że jego sygnały odebrała słaba radiostacja konsulatu Centrum 
Galaktycznego.
Konsul Olsen właśnie zasnął u siebie w gabinecie. Nie zdjął ubrania, żeby w 
razie czego być 
natychmiast w pogotowiu.
Spali również kosmonauci, którzy do drugiej w nocy usiłowali sklecić z resztek 
nadajnik na 
kosmodromie, spał też pan WaraJu. Dowódca Straży Miejskiej. Czuwano tylko w domu 
PetriA. 
Dopóki ciało spadkobierczyni, którą zabrała gwałtowna śmierć, nie zostanie 
poddane 
oczyszczającemu działaniu ognia nikomu w domu żałoby nie wolno zasnąć, żeby 
zwabione 
nieszczęściem złe duchy nie porwały duszy dziewczyny. Rodzina siedziała w jednym 
pokoju i 
powtarzała za sennym kapłanem odpowiednie zaklęcia i stosowne modlitwy.
Sygnał był bardzo słaby, ale zdołał jednak uruchomić brzęczyk w gabinecie 
konsula. Ten 
zerwał się z kanapy jakby go ktoś wystrzelił z katapulty, nie zdając sobie 
sprawy z tego, co się 
właściwie dzieje. Potem rzucił się do drugiego pokoju, gdzie była zainstalowana 
radiostacja.
Po minucie przybiegła zapobiegliwa i ruchliwa Helena Kazimirowna, która pod 
nieobecność 
miejscowych współpracowników pełniła obowiązki radiotelegrafistki. Konsul miotał 
się przy 
aparaturze, w żaden sposób nie mogąc przełączyć jej na odbiór.
— Niels — powiedziała Helena Kazimirowna, odsuwając męża — to nie jest zajęcie 
dla 
mężczyzny.
— A co jest zajęciem dla mężczyzny? — szczerze zdziwił się Olsen, skwapliwie 
ustępując 
miejsca żonie.
— Polityka — odparła Helena Kazimirowna. — Mężczyźni są stworzeni do wyższych 
celów. 
W polityce można się o wiele lepiej wyżyć niż w łączności lub gospodarstwie 
domowym.
— Chyba masz rację, koteczku — zgodził się Olsen. Ale to cudowne, że to wszystko 
się 
skończyło!
— Cudowne, jeśli nawiążemy łączność z krążownikiem patrolowym albo statkiem 
Floty 
Kosmicznej” Gorzej, jeśli słyszymy tych twoich bandytów…
— Ale skąd by oni… — Konsul potarł skroń. Był tak skołowany, że gotów był 
uwierzyć we 
wszystko.
— „Vacjus” — rozległ się głos w radiostacji. — Tu statek Floty Kosmicznej 
„Vacjus”! — 
Dalej szedł kod identyfikacyjny statku.
Helena Kazimirowna wprawnym ruchem włączyła ekran informatora. Zielone ogniki 
potwierdziły autentyzm źródła sygnału.
— Teraz, mój kochany, możesz sobie pogadać o polityce. Flota Kosmiczna spieszy 
nam na 
pomoc. Lotnictwo cywilne zawsze było operatywniejsze niż cala twoja dyplomacja!
* * *
Im dalej Elsa zagłębiała się w podziemie, tym bardziej oczywisty stawał się 
upadek 
cywilizacji, która pozostawiła po sobie groźne arsenały. Kryjąc się coraz dalej, 
oficerowie i 
żołnierze mieli nadzieję, że uciekną przed demonem niosącym śmierć, umkną przed 
zarazą… W 
czternastym wieku, w latach „morowego powietrza” tak samo starano się odpędzić 
zagładę przy 
pomocy ucieczek i modlitw… Korytarze były coraz brudniejsze. Zawodziła już widać 
dyscyplina 
wojskowa i ludziom coraz częściej opadały ręce… A oto i ostatnia, ustawiona w 
pośpiechu 
barykada, granica, która odcięła uciekających od świata. Broń, której tak 
pieczołowicie strzegli, 
nie była już wówczas nikomu potrzebna. Chociaż nie… Tu są ślady walki — 
rozwalone drzwi, 
zryte pociskami ściany… Ktoś próbował dostać się do środka. Może ostatni nie 
złamany 
rozpaczą dowódca potrzebował nabojów i broni, więc wysłał po nie dżipa: rozbity 
samochód 
sforsował jednak barykadę i spłonął tuż obok serca arsenału.
Elsa odszukała korytarz omijający znane jej już z poprzednich wykopalisk 
pułapki—zapadnie 
i ruszyła nim dalej. Zaglądała po drodze do hal, gdzie na stelażach leżały 
pociski artyleryjskie i 
granaty, przechodziła obok nisz pełnych długich skrzyń z karabinami i 
kulomiotami, brnęła przez 
rozsypane wszędzie jak ziarno w elewatorze sterty pocisków pistoletowych. Wiele 
przedmiotów 
rozpoznawała przez analogię, inne zupełnie z niczym się jej nie kojarzyły.
Poczuła nienawiść do tych zgromadzonych w niewiarygodnych ilościach narzędzi 
śmierci. Na 
planecie zebrano tyle broni, że chyba każdego jej mieszkańca można było 
unicestwić co najmniej 
trzykrotnie. Ale uczeni wciąż wynajdowali nowe środki mordu, fabryki wciąż je 
produkowały, a 
gołowąse podrostki wciąż miały ochotę je wypróbować. Mądrzy politycy sporządzali 
bilanse sił 
w przekonaniu, że tylko spotęgowanie i skomplikowanie owych narzędzi śmierci 
pozwoli im 
zachować władzę nad szarymi ludkami, o których najłatwiej jest myśleć w 
kategoriach pułków, 
dywizji i armii.
I nagle usłyszała szmer.
Szmer dobiegał gdzieś z przodu.
Poczuła, że ktoś ją śledzi.
Jej zmysły były tak wyczulone, że odczuła wiszące w powietrzu napięcie i 
zrozumiała, że nie 
jest to przypadkowe spotkanie. I że gdzieś tu czai się Rozum.
Zamarła.
Ten, kto ją śledził, również zamarł. Potrzebne było jedno drgnienie, szmer, 
echo, żeby 
korytarz napełnił się ruchem.
I Elsa gwałtownie zwróciła promień latarki w stronę tego, kto ją śledził.
Latarka oślepiła amlaka. Jej światło odbiło się w głębokich, bezmyślnych oczach.
Słabe ręce uniosły się do oczu, chcąc je zakryć. Amlak pisnął. Nieśmiało i 
cichutko… Po 
chwili zrozumiał, że może uciekać. Jego kroki głucho i miękko zatupotały po 
korytarzu.
Elsa ruszyła ostrożnie za nim niemal wstrzymując oddech.
Są blisko. Patrzą i czekają, co zrobi.
Zwróciła latarkę w stronę głębokiej niszy w ścianie. Wiedziała, że je tam 
zobaczy, bo wyczuła 
otaczający je zawsze piżmowy, korzenny zapach.
Tuliły się tam do siebie zbyt zmęczone, żeby uciekać dalej. Kilka lub 
kilkanaście osobników 
— zapewne jedna rodzina.
Z przodu stał ten sam samiec, którego Elsa najpierw zauważyła.
Starał się osłonić swoją hordę i szczerzył się po zwierzęcemu, ale nie wyglądało 
to groźnie: 
amlaki mają małe, prawie ludzkie usta i krótkie, równe zęby.
Za jego plecami kryla się reszta — dziesięć, może piętnaście sztuk. Trudno się 
było w ich 
liczbie połapać, tak bardzo splątały się ich ręce i nogi. Widok był dziwaczny i 
raczej przykry. 
Elsa wnet zrozumiała dlaczego. Amlaki zachowywały się jak zwierzęta, bo w 
rzeczywistości 
były zwierzętami, ale wyglądały jak ludzie… Bezwłose, błękitnawe ciała, długie 
splątane grzywy 
i ludzkie twarze. Ale oczy puste, wielkie i bezmyślne jak ślepia cieląt.
Samice tuliły do siebie swoje maleństwa, starsze dzieci z przerażeniem wyglądały 
z plątaniny 
ciał.
— Boże! — nieoczekiwanie dla samej siebie powiedziała Elsa. — Boże, do czegoście 
sami się 
doprowadzili!
Odpowiedziało jej szuranie, szelest, piski dzieci.
Samiec usiłował zaryczeć. Zamiast tego rozległ się ochrypły jęk, a potem 
zabrzmiało: am–lak, 
am–lak…
Niemowlę zapłakało.
Dopiero wtedy Elsa zauważyła, że niektóre amlaki są poranione i krwawią i że 
najbardziej 
ucierpiało dziecko, które właśnie się rozpłakało. Nie wiedziała, że to Prug je 
postrzelił. Sądziła, 
że amlaki padły ofiarą napaści wilków. Albo że pobiły się między sobą.
— I wy też lubicie się bić? — zapytała zdziwiona. — Co za historia… Obniżyła 
światło 
latarki, żeby nie oślepiać amlaków, zrobiła krok do przodu, jakby chciała 
powstrzymać atak 
samca i przykucnęła rozkładając ręce.
— Widzicie — powiedziała cicho i serdecznie. — W rękach mam tylko światło i chcę 
wam 
pomóc… Nie wam, głuptasy, tylko temu maleństwu, które umrze, jeśli mu nie 
pomogę. 
Zrozumcie, ono umiera…
Szmer ucichł. Amlaki uważnie jej słuchały.
Przemawiając łagodnie dalej, Elsa wyjęła z kieszeni pakiet pierwszej pomocy, 
otworzyła go i 
wydobyła plaster nasycony środkiem dezynfekcyjnym.
— Najważniejsze, żebyście mi nie przeszkadzali — powiedziała na koniec.
Stała w odległości dziesięciu kroków od nich i teraz musiała zbliżyć się w taki 
sposób, żeby 
amlaków nie wystraszyć.
Jeszcze przez jakiś czas mówiła, starając się wyrazić głosem pewność, że ma 
prawo podejść 
do nich i pomóc. Podniosła się i — mówiąc dalej — powoli ruszyła do przodu.
To był moment krytyczny. Elsa wiedziała, że musi być przygotowana na rozpaczliwy 
atak, ale 
nie mogła o tym myśleć: amlaki są bardzo wrażliwe na emocje i gdyby wyczuły 
strach, bez 
wątpienia by ją zaatakowały. Należało myśleć tylko o tym, że musi im pomóc.
Mężczyzna zrobił niezgrabny krok w jej stronę — przepuścił.
Pochyliła się nad niemowlęciem i spostrzegła, że i matka dziecka jest ranna. 
Maleństwo i 
matka patrzyły na nią jednakowo błagalnym wzrokiem. Tak patrzą tylko bardzo 
słabe zwierzątka.
Może to i dobrze, że matka jest ranna. Sama będzie się mogła przekonać, że 
zabiegi Elsy 
przynoszą ulgę. Elsa uniosła rozpylacz anestezyjny i lekka chmurka emulsji 
otoczyła rozcięty 
policzek kobiety. Ta odskoczyła, zasłaniając sobą dzieci. Mężczyzna groźnie 
zbliżył się do Elsy, 
ale emulsja już podziałała.
Kobieta zamarła, lekko uniosła swobodną rękę i dotknęła nią policzka. Powoli, 
tępo docierało 
do niej, co się dzieje. Widocznie jednak amlaki nie całkiem jeszcze były 
zwierzętami.
Kobieta nagle podsunęła płaczące niemowlę Elsie.
…Blsa opatrywała już trzeciego pacjenta, kiedy w korytarzu rozległy się kroki.
Ten odgłos usłyszały również amlaki i wystraszone znowu zbiły się w ciasny kłąb.
Elsa rozpoznała kroki Timothy’ego i nawet wyczuła, jak bardzo jest zmęczony i 
zdenerwowany.
— Tim — powiedziała cicho wiedząc, jak daleko niesie głos w podziemiach. — Nie 
spiesz 
się. Wystraszysz mi ich. Podchodź powoli i zatrzymaj się w odległości dziesięciu 
kroków. 
Rozumiesz.
— Rozumiem — odparł równie cicho Timothy Brown.
* * *
Njels Olsen, dowiedziawszy się, że „Vacjus” zbliża się już do granic systemu, 
zdecydował się 
obudzić WaraJu, gdyż był przekonany, iż ta wiadomość przyniesie mu ogromną ulgę.
Telefon długo buczał przerywanym sygnałem. Konsul chciał już odłożyć słuchawkę 
na 
widełki, kiedy w końcu odezwał się ktoś senny i gotujący się ze wściekłości. Ten 
ktoś 
powiedział, że pan dowódca Straży Miejskiej spoczywa w objęciach Boga Snu.
— Bardzo proszę, w drodze absolutnego wyjątku, aby pan zechciał dowódcę straży 
obudzić. 
Proszę mu powiedzieć, że ośmiela się go niepokoić konsul Centr—um Galaktycznego.
— Niezmiernie żałuję — zabrzmiało w odpowiedzi — ale pan dowódca Straży 
Miejskiej 
polecił, żeby nie budzono go nawet w wypadku trzęsienia ziemi.
— Proszę mu więc przekazać, gdy tylko się obudzi, że konsul Centrum 
Galaktycznego 
zawiadamia, iż nawiązał łączność ze statkiem „Vacjus” zbliżającym się do granic 
systemu.
Nie czekając na odpowiedź odłożył słuchawkę.
Wrócił do pokoju łączności, gdzie Helena Kazimirowna rozmawiała z 
radiotelegrafistą statku, 
żeby nie zejść z częstotliwości. Jasne, że lepiej zrobiłoby to odpowiednie 
urządzenie 
automatyczne, ale gdybyście spróbowali coś takiego powiedzieć prawdziwemu 
łącznościowcowi, 
sponiewieralibyście jego wrażliwą duszę. Ludzie, których praca nasycona jest 
wszelkiego 
rodzaju automatyką lubią podkreślać jej zawodność, chociaż bez owej niepewnej 
automatyki 
nigdy by się na taką pracę nie zgodzili.
— I co pan zdecydował, panie konsulu? — na linii był kapitan „Vacjusa”.
— Próbowałem połączyć się z dowódcą miejscowej policji — odparł Olsen — ale 
dowódca 
śpi. Tu nie wypada nikogo budzić. Już i tak pogwałciłem etykietę.
— Etykieta! — pogarda dla czegoś takiego i skrajna rzeczowość Kriończyków były 
znane w 
całej Galaktyce i stanowiły dla nich powód do dumy. — Niech pan zerwie z łóżka 
kogo trzeba. 
Tu chodzi o życie lub śmierć ludzi.
— Naturalnie zgadzam się z panem, że to konieczne. Ale działam w określonych 
warunkach…
— Dokąd poleciał „Szkwał”?
— Najprawdopodobniej na Ar–A, planetę naszego systemu. Powinna być w atlasie. 
Ale to 
tylko przypuszczenie.
— Nie można go sprawdzić?
— Jutro szef straży będzie przesłuchiwał podejrzanych. — Czyli łączność 
nawiążemy jutro. 
Czas?
— Południe czasu miejscowego pana urządza?,
— Urządza mnie każda pora. Lecę na pomoc statkowi, któremu przydarzyło się 
nieszczęście. 
Nawet jeśli położę się spać, to może mnie pan spokojnie obudzić.
— Doceniam pana dowcip — chmurnie powiedziała Helena Kazimirowna, chociaż dobry 
radiotelegrafista nie powinien wtrącać się do rozmowy zwierzchnika. Ale Helena 
Kazimirowna 
dbała o reputację łatwowiernego, czasem nawet naiwnego Olsena i nie znosiła, 
kiedy ktoś 
usiłował mu dokuczać.
Wychodząc z pokoju łączności Olsen odezwał się do żony:
— Kiciuniu, jadę do kosmonautów. Na pewno bardzo się denerwują. Był podniecony i 
pełen 
żądzy czynu.
— Możesz do nich zadzwonić. Jest późna noc.
— Na pewno z radością się obudzą, a na telefon mogą nie zareagować!
— Na ulicach o tej porze nie jest najbezpieczniej — zauważyła Helena 
Kazimirowna.
— Ale to przecież tuż tuż, dosłownie dwa kroki — upierał się konsul. — To 
przynajmniej 
załóż kurtkę! Wieje od gór. Żona premiera mówiła mi, że jak dmie taki wiatr, to 
zdarzają się tu 
całe epidemie przeziębień.
— Bajki, kiciuniu… — powiedział Olsen, ale kurtkę włożył, żeby nie denerwować 
Heleny 
Kazimirowny.
Wyszedł na ulicę. Kosmonautów ulokował w normalnym dyniastym domu, który 
konsulat 
nabył specjalnie na takie okazje, żeby nie mordować gości wytwornym, ale 
okropnie 
niewygodnym mieszkaniem w hotelu. Dom stał w tym samym kwartale, w odległości 
najwyżej 
dwustu metrów od biura konsularnego.
Ulica była zupełnie pusta. Gdzieś daleko słychać było jadący wóz i odległy 
dźwięk dzwonka, 
którym stróż odstraszał złodziei od wielkiego sklepu na sąsiedniej ulicy.
Olsen postanowił nie brać samochodu, patrząc uważnie pod nogi, żeby nie wpaść w 
kałużę 
pomyj, które czasem jeszcze wylewano na ulicę, choć groziła za to wysoka 
grzywna.
Oto i dom dla przyjezdnych. Nad wejściem gwiazdka — symbol Centrum 
Galaktycznego.
Olsen uniósł głowę. W jednym z trójkątnych okien płonęło światło.
Popchnął drzwi. Wynajęty przez konsulat strażnik spał snem sprawiedliwego, 
siedząc na 
podłodze czule wtulony w ścianę.
Wszedł po kręconych schodach na piętro. Z okrągłego westybulu prowadziły drzwi 
do 
pokojów, w których mieszkali kosmonauci.
Olsen zatrzymał się, a potem zapytał półgłosem:
— Przepraszaj, czy tu może ktoś jeszcze nie śpi?
Prawie równocześnie otworzyły się drzwi dwóch pokojów, jakby ich mieszkańcy 
niecierpliwie czekali na wizytę konsula.
— Co jest? — zapytał miody kosmonauta ubrany tak, jakby się jeszcze nie kładł do 
łóżka. — 
Coś nowego?
— Statek „Vacjus” nawiązał z nami łączność — oświadczył Olsen z ulgą. Dobrze 
zrobił, że tu 
przyszedł. Czekano na niego.
— „Vacjus”? Aha, załoga jest z Kriony — powiedział Salandri, który właśnie 
wyszedł z 
trzecich drzwi.
— Nic więcej nie wiem — mówił dalej Olsen. — Słowo honoru.
— Czemu tak stoimy? — spytał pierwszy inżynier. — Chodźmy do pokoju.
Olsen poszedł za nim. Okazało się, że w pokoju siedzi już pięciu ludzi. Nie 
bacząc na 
zmęczenie i na to, że cały dzień ciężko harowali na kosmodromie starając się 
uruchomić 
radiostację, załoga porwanego statku jakoś nie miała ochoty na sen.
— Czy wiadomo już, gdzie jest „Szkwał”? — zapytał drugi oficer.
— Dowiemy się jutro. WaraJu zacznie przesłuchania podejrzanych. To człowiek 
niegłupi i 
cieszący się zaufaniem rządu.
Jego słowom zawtórował tępy odgłos uderzenia, a potem głuchy huk. Dom zadrżał w 
posadach, szklanki na stole zadźwięczały.
Olsen przeżył już trzęsienie ziemi i wiedział, że miejscowe domy są do takich 
wstrząsów 
znakomicie przystosowane. Kiedyś w dolinie na południe od miasta widział, jak 
niektóre domy–
dynie waliły się na bok, ale żaden z nich się nie rozpadł.
Salandri podszedł do okna.
— To całkiem blisko — powiedział. Wychylił się z okna, chcąc zobaczyć miejsce, z 
którego 
dobiegł huk. Potem odwrócił się i oświadczył: —To całkiem blisko. Widzę pożar. 
Popatrzcie.
Olsen podbiegł do okna.
Palił się jego dom.
Dom konsulatu wyglądał dziwnie, zupełnie jak jajko, z którego wykluwa się pisklę 
przebijając 
górną część skorupki. Tyle że zamiast pisklęcia z szerokiego pęknięcia wydobywał 
się dym i 
tryskające ku niebu języki płomieni.
* * *
Helenie Kazimirownie na szczęście prawie nic się nie stało. Kiedy mąż wyszedł, 
ogarnął ją 
niepokój. Niels jest sam na pustej, ciemnej ulicy… Przy całym swym 
roztargnieniu… 
Wyobraziła sobie jak błądzi, miota się po mieście, jak napadają go zbójcy… 
Narzuciła płaszcz, 
wybiegła z domu i popędziła w stronę domu dla przyjezdnych. Tylko zapytam 
strażnika czy tędy 
przechodził, tłumaczyła się sama przed sobą i natychmiast wracam do domu. To, że 
ona sama 
znalazła się na nocnej ulicy wcale jej nie przerażało. Przez wiele lat wspólnego 
życia przywykła 
do tego, że jej nic się nie może przydarzyć, bo wszystkie przykre niespodzianki 
spadały 
wyłącznie na jej Nielsa.
Była już jakieś pięćdziesiąt metrów od konsulatu, kiedy nastąpiła eksplozja.
Fala podmuchu cisnęła ją na jezdnię, a że upadek był niespodziewany i bolesny, 
Helenie 
Kazimirownie wydało się, że napadli ją bandyci i obalili uderzeniem w głowę, 
chyba podobnie 
jak tego nieszczęsnego archeologa… Upadłszy zasłoniła więc głowę rękami, 
chroniąc ją przed 
następnym ciosem.
„Nic się jednak nie stało. Grzmot ucichł, ustępując miejsca narastającemu 
trzaskowi 
brzmiącemu tak, jakby ktoś za nią łamał patyczki, tysiące, setki tysięcy 
drobniutkich patyczków.
Helena Kazimirowna usiadła i obejrzała się.
Płonął jej dom.
Jego górna część znikła, a z dziury waliły kłęby dymu podświetlone złocistymi 
płomieniami.
— Mój Boże — powiedziała na głos. — Co za szczęście, że Niels poszedł do 
kosmonautów.
Wstała rozcierając ręką stłuczone kolano. Okna w sąsiednich domach otwierały 
się, ukazując 
zaspane twarze mieszkańców. Dom palił się jak pochodnia, bo stara drewniana 
konstrukcja dyni 
zdążyła wyschnąć na pieprz. Kawałki tynku odpadały od ścian i ze stukotem 
spadały na bruk.
Helena Kazimirowna nie wróciła do domu, tylko pospieszyła dalej, bo cóż mogła 
sama zrobić 
na pogorzelisku?
Po kilku krokach natknęła się na męża i kosmonautów, którzy biegli jej na 
spotkanie.
— Lena! — krzyczał z daleka Olsen. — Zdążyłaś! Dziękuję… Płakał i tulił ją do 
siebie, a 
kosmonauci popędzili dalej, chcąc gasić pożar. To jednak było niemożliwe i nawet 
strażacy, 
których wóz przyjechał nadspodziewanie szybko, niczego nie mogli zrobić. 
Czekali, aż dom się 
dopali, żeby zalać wodą tlące się jeszcze kawałki drewna.
Na miejsce pożaru przybyli też szybko różnej rangi urzędnicy. Wydarzenie było na 
tyle 
niezwykłe, że usprawiedliwiało pogwałcenie etykiety nakazującej spędzać noc w 
zaciszu 
domowym. Nawet Jego Potężność Głównodowodzący Wojskami raczył się zjawić w 
otoczeniu 
oficerów. Był przerażony i wściekły. W ostatnich dniach stracił twarz, bowiem 
statek porwano z 
pomocą jego wozu bojowego, który wsiąkł razem z załogą jakby się pod ziemię 
zapadł. Rozkazał 
wprawdzie aresztować wszystkich dowódców wojskowego parku maszynowego, co 
naturalnie 
nic nie pomogło, chociaż podczas tortur (był to normalny na Pe–U sposób 
prowadzenia 
przesłuchań) oficerowie przyznali się absolutnie do wszystkiego.
WaraJu, mimo nocnej pory i tempie w jakim znalazł się na miejscu wydarzenia, 
ubrany był w 
nieskazitelny mundur. Widać zdawał sobie sprawę z tego, że napotka tam ważne 
osobistości. 
Wraz z nim przybyli ochroniarze, jakieś pięćdziesiąt sztuk, którym kazał otoczyć 
cały kwartał i 
nikogo nie dopuszczać do zgliszcz domu. Jego eksperci zaczęli już grzebać w 
rozżarzonych 
resztkach, ponieważ dowódca Straży Miejskiej był przekonany, iż wybuch i pożar 
nie mógł być 
dziełem przypadku. Obwiniał o wszystko zwolenników Pruga Brendyjskiego, którzy 
nie życzyli 
sobie funkcjonowania łączności z „Vacjusem”. Przepraszał też konsula gorąco, że 
nie zareagował 
na jego telefon i powiedział, że surowo ukarze swojego sekretarza. To jednak 
niczego nie 
zmieniało i Olsen nie omieszkał mu tego powiedzieć.
Z domu właściwie nic nie pozostało. Olsen bardzo żałował utraty kolekcji 
etnograficznej, 
którą zbierał przez wiele lat, a najbardziej nie mógł przeboleć zniszczenia 
swoich rękopisów. 
Tego już się nie uda odtworzyć. A w dodatku zagłada tego, co przez tyle lat 
wypracował obrażała 
zdrowy rozsądek, gdyż sprawcy wybuchu i pożaru najmniej myśleli o sprawach tak 
oderwanych 
jak dobre samopoczucie konsula czy też jego rękopisy.
Helena Kazimirowna zachowywała się jak królowa i patrząc na wyraz jej twarzy 
możnaby 
przysiąc, że cala ta krzątanina wokół pożaru zupełnie jej nie interesuje. 
Szczególnie znudzona 
była wówczas, gdy dwukrotnie musiała odpowiadać na te same pytania. Najpierw 
męczył ją 
WaraJu, którego interesowało czy nikt nie wdarł się do domu: przecież bombę 
trzeba było jakoś 
wnieść do środka i ukryć. Potem o to samo pytał wspaniale przyodziany generał ze 
świty Jego 
Potężności. Stosunki między Jego Potężnością a dowódcą Straży Miejskiej były 
ostatnio napięte, 
co nie może dziwić, skoro w ciągu trzech ostatnich dni wydarzyły się dwa poważne 
incydenty. 
Właściwie trzy, jeśli dołączyć do tego zniknięcie archeologa. I nic. Przestępcy 
czuli się w mieście 
jak u Pana Boga za piecem, jakby otaczał ich opieką ktoś z bardzo wysokich sfer. 
Jego Potężność 
sądził, że górale mają swojego człowieka w straży, zaś WaraJu obarczał 
odpowiedzialnością za 
wszystko Jego Potężność i podległą mu armię.
W końcu obie ekipy doszły do zgodnego wniosku, że bomba została podłożona pod 
dom albo 
na jego parterze, gdzie wejść mógł właściwie każdy — konsul i Helena Kazimirowna 
zostawali 
na noc sami w niestrzeżonym budynku. Konsul wychodząc do kosmonautów mógł przy 
tym nie 
zamknąć drzwi, bo jego roztargnienie było przysłowiowe. Między jego wyjściem a 
chwilą, kiedy 
Helena Kazimirowna wybiegła na ulicę minęło piętnaście minut, a więc dość czasu 
na to, żeby 
podpalić dom.
— Niepokoi mnie co innego — powiedział WaraJu pochylając nad konsulem swój długi 
nos i 
patrząc mu zgodnie z wymogami etykiety w sam środek piersi. — To, że tak 
precyzyjnie 
wybrano czas zamachu. Dokładnie w momencie nawiązania łączności ze statkiem. 
Komu, poza 
moim sekretarzem, pan o tym mówił?
— Nikomu.
— Ale przecież kosmonauci wiedzieli, prawda? A sekretarza kazałem zatrzymać i 
natychmiast 
przesłuchać. No więc?…
— To wykluczone — oświadczył Olsen. — Między momentem, kiedy im to powiedziałem, 
a 
wybuchem pożaru minęło najwyżej pięć minut…
— Pozostaje zatem centrala telefoniczna — powiedział w zadumie WaraJu. — Jestem 
zmuszony teraz pana opuścić…
Odwrócił się i nie pożegnawszy Jego Potężności pospieszył do swojego samochodu.
Świtało. Tłuste płaty sadzy poruszonej przez gorliwych ekspertów WaraJu leniwie 
krążyły w 
powietrzu. Wystraszeni sąsiedzi, którzy w mocno niekompletnych strojach stali 
cicho 
rozmawiając za ogrodzeniem posesji, teraz powoli zaczęli rozchodzić się do 
domów. Wozy 
straży pożarnej, ozdobione żółtymi smokami, zwijały węże i szykowały .się do 
opuszczenia 
pogorzeliska. Jego Potężność raz jeszcze wyraził Olsenowi i jego małżonce swoje 
najwyższe 
współczucie i oświadczył, że dziś jeszcze premier dowie się o tym godnym 
pożałowania 
wydarzeniu i rzecz jasna zrefunduje wszelkie poniesione przez szanownego pana 
konsula straty. 
Konsul uprzejmie podziękował za te słowa — choć jego strat już nikt nie mógł 
wyrównać.
* * *
Stary wojownik KraJu, rozkazem Pruga pozostawiony w martwym mieście, spędził 
niewygodną, zimną i mroczną noc. Urządził się na pierwszym piętrze domu, z 
którego pozostał 
róg dziesięciometrowym zębem zwisający nad placykiem. Widział stamtąd czarną 
plamę wejścia 
do podziemi. Było daleko, ale nie udało mu się bliżej znaleźć odpowiedniej 
kryjówki.
Było mu zimno, a w dodatku dołem kilka razy przeciągnęły stada wilków. To „były 
silne, 
dzikie zwierzęta i KraJu nie chciał, żeby go zauważyły.
Kiedy rano zobaczył, że archeologowie wyłonili się z podziemi, natychmiast 
zameldował o 
tym na statek. DrokU powiedział, że wojownicy już wyruszyli.
* * *
Archeolodzy spędzili noc w towarzystwie amlaków. O świcie ich nowi znajomi 
opuścili tunel.
— Ludzkość nie jest samotna — powiedział Lwin, patrząc jak amlaki, ostrożnie się 
rozglądając, wyślizgują się z podziemi i kierują się ku ruinom. — Mnożą się nam 
kuzyni.
Focjusz van Kuun popatrzył w niebo w nadziei, że dostrzeże tam gwiazdeczkę 
spieszącego na 
pomoc statku, ale nic nie zobaczył. Zerknął na niemowlaka z zabandażowaną i 
zaklejoną 
plastrem rączką, wyciągnął do niego dłoń, poruszył palcami i powiedział „Hu, 
hu!” w 
przekonaniu, że każde niemowlę będzie uszczęśliwione kiedy on, Focjusz van Kuun, 
powie do 
niego „Hu, hu!”. Ale dzieciak rozpaczliwie się rozwrzeszczał, zaś jego matka 
zaczęła coś z 
niepokojem mamrotać.
Wyszli na otwartą przestrzeń. Amlaki zaczęły natarczywie wyjaśniać Brownowi, 
którego 
uznały za wodza plemienia, że już najwyższy czas, aby mogły zająć się swoimi 
sprawami.
— Uważaj na niego — powiedziała Elsa do matki niemowlęcia. — Byłoby najlepiej, 
gdybyś 
jutro z nim do mnie przyszła.
Zaczęła pokazywać, że niemowlę należy przynosić na zmianę opatrunku. Matka 
oczywiście 
nic z tego nie zrozumiała i pociągnęła dwójkę swoich dzieci do kępy drzew 
rosnących na 
wzgórzu pośrodku miasta. Reszta hordy nie oglądając się pospieszyła za nią.
— Powinniśmy się nimi opiekować — powiedział van Kuun. — To nasz obowiązek.
— Focjuszu, odłóżmy samarytańskie uczynki do bardziej sprzyjających czasów — 
poradził 
Brown poważnie. — Bierz skrzynki z nabojami.
Ładowali do łazika broń znalezioną i wypróbowaną w podziemiach. Broń była w 
znakomitym 
stanie, co było o tyle zrozumiałe, że ci, którzy ją tam ukryli zabezpieczyli ją 
przed zniszczeniem 
niezwykle starannie.
Fakt zaopatrzenia się przez archeologów w broń nie oznaczał naturalnie, że 
zamierzali 
wymordować wojowników Pruga. Nie, mieli zupełnie odmienny plan. Zamierzali po 
prostu 
dotrzeć do grawilotu zanim bandyci wyruszą na poszukiwanie arsenałów i narobić 
takiego 
rabanu, żeby nie mieli odwagi wysunąć nosa na zewnątrz.
Nie wiedzieli, jak długo ma to oblężenie potrwać, ale spodziewali się zatrzymać 
wrogów do 
czasu nadejścia pomocy. Powinna to być kwestia godzin, a w najgorszym wypadku 
dni.
Ulokowali się w łaziku akurat wtedy, kiedy wóz WosenJu ruszał już w kierunku 
podziemi. I 
gdyby zatrzymali się jeszcze bodaj na dziesięć minut, sprawy przybrałyby 
zupełnie inny obrót.
Gdyby ktoś spojrzał na miasto z lotu ptaka, zobaczyłby, jak jeden z łazików 
powoli przedziera 
się w kierunku podziemi, zaś drugi pełznie na jego spotkanie.
* * *
Kiedy na Ar–A dopiero zaczynało świtać, w stolicy Pe–U panował już jasny dzień.
Śmiertelnie zmęczony Olsen pojechał z kosmonautami do Szkoły Wiedzy, gdzie w 
Instytucie 
Elektroniki obiecano przygotować im detale i narzędzia, przy pomocy których będą 
mogli 
naprawić urządzenia łącznościowe.
— No dobrze — mówił Olsen, spierając się sam ze sobą. — Załóżmy, iż wiedzieli, 
że w 
konsulacie jest radiostacja i Prug, nieprawdopodobnie przezorny, rozkazał ją 
zniszczyć… Czy to 
możliwe?
— Możliwe —potwierdził Salandri. — Zastanawiające jest jednak co innego: 
dlaczego nie 
wysadzili konsulatu w powietrze od razu? Skąd wiedzieli, kiedy zostanie 
nawiązana łączność z 
Kosmosem? Ten pański WaraJu ma rację, że śladów trzeba szukać w centrali 
telefonicznej. 
Czasu mieli niewiele, ale dość, żeby zorganizować ten zamach. To przecież 
nieduże miasto.
Szkoła Wiedzy mieściła się w dyni dwukrotnie większej od normalnego domu 
mieszkalnego. 
Obok niej rozciągały się betonowe cielska laboratoriów.
Profesorowie Szkoły Wiedzy w błękitnych togach z zębatymi znakami Wyższego 
Wtajemniczenia na piersiach czekali już na nich w cieniu dyni. Mówiąc prawdę, 
ciało 
profesorskie nie było teraz nikomu do niczego potrzebne, ale fakt, że Flota 
Kosmiczna zwróciła 
się do Szkoły Wiedzy z prośbą o pomoc miał znaczenie symboliczne. Szkoła Wiedzy 
była 
jednym z najpewniejszych sojuszników Centrum Galaktycznego na Pe–U. Nie 
stanowiąc klanu 
uważała się za klan nowego typu nie oparty na więziach krwi, lecz na fanatycznym 
przywiązaniu 
do Nauki. Dlatego też dla Szkoły Wiedzy zniknięcie archeologa, jej uczonego 
gościa, stanowiło 
głęboką obrazę. Podobną obrazą był też dla niej zamach na osobę i wyniki prac 
naukowych 
Olsena.
— Co tu się dzieje? — zapytał jeden z pilotów. — Nie mamy czasu na uroczyste 
zebrania.
— Nie mamy — zgodził się konsul, który lepiej od wszystkich rozumiał, o co tu 
właściwie 
chodzi. — Ale jeśli okażemy nieco cierpliwości, to dostaniemy wszystko, co nam 
jest potrzebne.
Władca Szkoły Wiedzy, mąż o siwych wąsach sięgających niemal do ziemi, stary 
przyjaciel 
Olsena, przywitał go z otwartymi ramionami. Szlochał i nie ukrywał łez. Był 
prawdziwym 
mężczyzną, a tylko kobiety ukrywają swoje wzruszenia. Olsenowi również 
zwilgotniały oczy. 
Jak potem wyjaśnił kosmonautom, płakał jedynie ze względów etykietalnych, ale 
tak naprawdę 
to poczuł głęboką ulgę mogąc wypłakać się na piersi człowieka, który rozumiał 
bezmiar jego 
nieszczęścia i podzielał jego rozpacz.
Potem procesja przypominająca do złudzenia pogrzeb bez nieboszczyka udała się do 
Laboratorium.
Kosmonauci bardzo się zdziwili na widok skarbów leżących tam bezużytecznie w 
oczekiwaniu na przyszłe odkrycia przyszłych miejscowych Newtonów. Nawet Olsen 
nie miał 
pojęcia, jakie cuda zgromadzili uczeni mężowie w magazynach Szkoły. I kiedy 
otoczony 
jęczącymi z rozpaczy profesorami opowiadał o skali swojego nieszczęścia, 
nieszczęścia zarówno 
osobistego, jak i niosącego niepowetowane straty dla miejscowej filologii i 
etnografii, 
kosmonauci jak dzieci w sklepie z zabawkami buszowali z wciąż rosnącym 
optymizmem w 
gościnnie otwartym magazynie.
Kiedy po jakichś trzech godzinach przeciążony samochód Olsena w towarzystwie 
wozu 
należącego do Szkoły jechał w kierunku kosmodromu, drugi oficer, Pisarenko, 
powiedział 
triumfalnie:
— Zrobi się, co? Z tego majdanu można zbudować parę radiostacji!
* * *
Inbuke, kapitan „Vacjusa”, wychudł przez ostatnie dni jeszcze bardziej.
Łączność z Pe–U ustala i wszelkie próby jej ponownego nawiązania okazały się 
nieskuteczne. 
W tej sytuacji zebrał na mostku wszystkich swoich pilotów, mechaników i 
nawigatorów.
— Konsul Centrum Galaktycznego na Pe–U, z którym rozmawiałem podejrzewa, że 
statek 
„Szkwał” został uprowadzony przez porywaczy na planetę Ar–A w tym samym systemie 
— 
powiedział. — Nie ma co do tego całkowitej pewności, a łączność po rozmowie z 
konsulem 
została w sposób niewytłumaczalny zerwana.
Oficerowie siedzieli nieruchomo na niskich fotelach. Nie bacząc na to, że 
Kriończycy lubią 
powtarzać, iż mają w pogardzie wszelką etykietę, w życiu kierują się sztywnymi 
zasadami 
postępowania, zasadami, których już po prostu nie dostrzegają, a nawet negują 
ich istnienie. 
Dlatego też żaden z oficerów (z wyjątkiem drugiego nawigatora) nie śmiał 
otworzyć ust, dopóki 
kapitan mu na to nie pozwolił.
Siedzieli więc nieruchomo jak posągi, ubrani w jednakowe szare mundury z 
emblematami 
Floty Kosmicznej wyhaftowanymi przez ich żony, tkwili pod portretami 
najsłynniejszych 
kapitanów ze swojej planety, wszystkimi równie szczupłymi, poważnymi a nawet 
chmurnymi.
— Mamy w tej sytuacji dwa wyjścia: zmienić kurs i skierować się na Ar–A lub 
kontynuować 
lot ku planecie Pe–U. Sądzę, że w istniejących okolicznościach właściwsze jest 
utrzymanie 
dotychczasowego kursu i dalsze próby nawiązania łączności z Pe–U. Uprowadzenie 
statku na 
Ar–A jest tylko nie potwierdzoną hipotezą, podczas gdy zamilknięcie konsulatu 
świadczy o tym, 
że na samej Pe–U dzieje się coś niedobrego, że naszym towarzyszom grozi tam 
jakieś 
niebezpieczeństwo. Mam nadzieję, że umotywowałem swoją decyzję dostatecznie. 
Jeśli ktoś jest 
innego zdania, a mam nadzieję, że taki ktoś się znajdzie, proszę go o wyrażenie 
swojej opinii z 
całą otwartością i pryncypialnością, którymi zawsze się chlubiliśmy. Decyzja 
jest o tyle poważna, 
że być może nam, cywilnym kosmonautom przyjdzie… walczyć.
Kapitan zamilkł i milczał dokładnie trzy minuty. Reszta obecnych też milczała 
przez trzy 
minuty, ponieważ oczywiście nikomu nawet nie przyszło do głowy sprzeciwiać się 
kapitanowi. 
Wszyscy byli szczerymi demokratami, wszyscy w głębokiej pogardzie mieli etykietę 
i 
jakiekolwiek konwenanse, dlatego też bez żadnej etykiety i konwenansów zgadzali 
się zawsze ze 
swoim kapitanem. Gdyby było inaczej, już dawno by go usunęli ze stanowiska.
Po trzech minutach zebrani równocześnie wstali, bez słowa skłonili się 
kapitanowi, pochylili 
głowy przed portretami wielkich dowódców i opuścili mostek.
* * *
Andrew obudził się, zerwał z łóżka, ochlapał twarz w maleńkiej umywalce 
zainstalowanej w 
kącie kabiny i poczuł, że jest potwornie głodny.
W tej chwili z dziką rozkoszą narozrabiałby jak pijany zając, ale doskonale 
wiedział, że tej 
rozróbki nikt na statku nawet nie zauważy.
Ta cała historia mocno go już zdegustowała.
Wszystko mogło sprawiać wrażenie dziecinnej zabawy w złodziei i policjantów, 
gdyby przy 
tym nie ginęli ludzie. Prugowi jego postępowanie wydaje się zupełnie normalne i 
honorowe. 
Wcale nie uważa się za zbrodniarza czy mordercę… Kiedy zastanawiamy się nad 
początkami 
cywilizacji, musimy dostrzegać nie tylko działanie praw ekonomicznych czy 
społecznych, lecz 
także psychikę każdego pojedynczego człowieka. Każdy człowiek z epoki kamiennej 
pozostawał 
dzieckiem, choćby nawet dożył stu lat, a jego reakcje też były reakcjami 
dziecka… Prug też 
gotów jest poświęcić życie, żeby spełniło się jego dziecinne marzenie o 
królewskiej koronie. A 
co zamierza potem? Umrzeć na tronie? Czyż byłby to zgon wygodniejszy niż śmierć 
w miękkim 
fotelu i bez ciężaru korony na głowie.
„Nietrudno jest — pomyślał Andrew — wytłumaczyć każdego prymitywnego złoczyńcę… 
Nie, nie wytłumaczyć, tylko wyjaśnić mechanizm jego postępowania. Usprawiedliwić 
czy nie, to 
już nie nasza sprawa. Naszą sprawą jest zrozumieć mechanizm, a zrozumiawszy — 
zlikwidować 
zagrożenie”.
To jednak było tylko jałowe teoretyzowanie, gdyż po raz drugi w życiu — za 
pierwszym było 
to wydarzenie, które wyłączyło Andrew z zespołu pilotów — znalazł się w 
sytuacji, wobec której 
był całkowicie bezradny.
Właśnie to sobie uświadomił, gdy szczęknął zamek w drzwiach i do kabiny wszedł 
jak do 
siebie DrokU. Spokojnie i pewnie.
— Muszę z panem porozmawiać — powiedział w lincosie.
— Skąd pan zna język galaktyczny? — zdumiał się Andrew.
— Nauczyłem się.
— Był pan w Centrum?
— Na stażu, na kursie zarządzania — odparł DrokU. — Ale mówiąc szczerze dawno 
się 
lincosem nie posługiwałem. Cztery lata spędziłem w górach, a przez ostatni rok 
siedziałem z 
Prugiem w stolicy. Zdziczałem.
— Dziwny z pana człowiek. Kim pan jest?
— Powinien mi pan zaufać. Musiałem się maskować, dopóki nie przekonałem się, że 
można 
na panu polegać. Moja sytuacja jest o wiele niebezpieczniejsza niż pańska. 
Jeżeli ktoś dowie się o 
naszej rozmowie, Prug natychmiast mnie zabije. To mogę panu zagwarantować.
— A więc kim pan jest?
— Jestem zastępcą szanownego WaraJu, dowódcy Straży Miejskiej. Moje prawdziwe 
nazwisko nic panu nie powie, proszę więc nadal zwracać się do mnie DrokU…
Zamilkł, a potem ciągnął z uśmiechem:
— Czemu mnie pan nie pyta, co mnie łączy z Prugiem? — W jego gestach i mimice 
kryła się 
pewna nonszalancja wynikająca z nadmiaru siły, z umiejętności błyskawicznego 
reagowania, ze 
zdolnością do stawania się niebezpieczną górą mięśni. — Wiem, że ma pan ochotę 
się tego 
dowiedzieć, odpowiadam więc. Prug nas od dawna interesował. Jest najbardziej 
malowniczą, 
zdolną i energiczną postacią gór. Postanowiliśmy wprowadzić naszego człowieka do 
jego 
otoczenia, żeby mieć nad nim kontrolę. Ja właśnie jestem tym człowiekiem.
— I chce pan powiedzieć, że nie zauważyliście przygotowań Pruga do porwania 
statku?
— Nie jesteśmy wszechwiedzący. Tym razem okazał się sprytniejszy. Ale jego 
triumf nie 
będzie długi. Sam pan wie o tym lepiej ode mnie.
— Trudno mi w to uwierzyć — powiedział Andrew.
DrokU wstał.
— Nie wiem, czy na wiele zdołam się panu przydać. Ja też chcę żyć. Ale sądzę, że 
do jutra coś 
wymyślimy. Najważniejsze, żeby nie zdążyli dotrzeć do arsenału. Jak pan sądzi, 
kiedy 
przybędzie na pomoc statek Floty Kosmicznej?
— Proszę mi zadać jakieś łatwiejsze pytanie — uśmiechnął się Andrew.
— Do widzenia. Myślę, że teraz będę potrzebny Prugowi.
— Chwileczkę — powiedział Andrew. — Jeżeli rzeczywiście jest pan tym, za kogo 
się pan 
podaje, to czemu pan Pruga nie unieszkodliwi?
— Nie mogę go zabić. Nie wolno mi.
— Nie mówię o zabijaniu. Są przecież inne sposoby. Co pan zamierza zrobić?
— Wysłuchać pańskich rad, DreJu. I nie spieszyć się. Sądzę, że teraz przede 
wszystkim trzeba 
pilnować, żeby nie zabili któregoś z archeologów. A jeśli idzie o arsenały, to 
niech z nich biorą 
wszystko, na co mają ochotę. I tak nie zdołają niczego wykorzystać. — I DrokU 
znów się 
uśmiechnął. Jak przystoi prawdziwemu góralowi miał wspaniałe zęby.
— Są jakieś nowe wiadomości?
— Niewiele. Wyśledzili archeologów, którzy dali się podejść jak kurczęta. Prug 
zostawił w 
mieście myśliwego i archeolodzy wskazali mu mimo woli wejście do podziemi. Teraz 
WosenJu 
pojechał tam, żeby zasłużyć sobie na sławę. I na życie.
— Na życie?!
— Jasna sprawa. Potrzebny był Prugowi jedynie na Pe–U, a teraz… Teraz zginie bez 
śladu. 
Jest obcy. I może się wygadać, żeby ratować własną skórę.
„Wcale mi go nie żal — pomyślał Andrew. Powinienem być humanitarny, kochać 
ludzi, bo w 
myśl wielkiej mądrości Galaktyki życie ludzkie jest wartością najwyższą i 
nienaruszalną. Aleja 
chcę, żeby WosenJu zginął”.
— Nie żałuje go pan — zauważył DrokU. — Pan uważa, że to on zabił pańską 
kobietę.
— A to nie on?
— Nie było mnie przy tym. Być może zrobił to inny człowiek Pruga. Idę, kolego. 
Prug już się 
pewnie obudził i źle się czuje. Nawdychał się za dużo kadzidlanego dymu. Nerwy 
odmawiają mu 
posłuszeństwa. Zamknę drzwi, bo ktoś mógł zauważyć, że tu wszedłem.
Zwinnie wstał z fotela.
— Momencik — powiedział Andrew. — Nie wiem, czy Prug rzeczywiście chce nas 
zgładzić, 
ale wszyscy wasi jeńcy są w kiepskim stanie. Sądzę po sobie.
— A co się stało?
— Wczoraj nikt nie pomyślał, żeby nas nakarmić, a i dziś wygląda na to, że 
sytuacja się nie 
zmieni.
— A niech to! — wykrzyknął DrokU. Był szczerze zdziwiony. Zupełnie zapomniał o 
tym, że 
ludzie z gwiazd mają zgubny nałóg jedzenia. Przynajmniej od czasu do czasu…
— Idziemy! — zdecydował. — Pan przodem.
Wyszli na korytarz i szybko dotarli do kambuza. W kambuzie było pusto.
— Niech pan bierze, co panu potrzebne — powiedział DrokU. — I proszę jak 
najszybciej 
wracać do swojej kabiny. Jeśli pana złapią, będę miał nieprzyjemności. A ja już 
nie mam czasu.
Szybko odszedł.
Andrew zaczekał, aż kroki nieoczekiwanego sojusznika ucichną, potem ostrożnie 
zgromadził 
swoją zdobycz w jednym miejscu. Śmierć głodowa już mu nie groziła.
Teraz musiał dostać się do biblioteki. Miał nadzieję, że tamte regiony statku 
nadmiernie nie 
interesowały dzielnych chłopców Pruga.
Do biblioteki prowadziło wejście z korytarza, ale były tam jeszcze jedne drzwi 
łączące ją z 
mesą. Nigdy ich nie używano i jak zauważył Andrew teraz były zastawione fotelem 
Pruga.
Droga do biblioteki minęła bez żadnych niespodzianek.
Andrew na palcach przeszedł przez pomieszczenie zastawione regałami i przycisnął 
ucho do 
drzwi.
Pojawienie się sojusznika było zbyt nieoczekiwane, aby nie wzbudzać podejrzeń, 
więc 
Andrew bardzo chciał się dowiedzieć, o czym DrokU będzie rozmawiał z Prugiem. 
Bardzo też 
pragnął mu zaufać, bo człowiek zawsze pragnie komuś ufać… Ale łatwowierność z 
kolei mogła 
zbyt wiele kosztować.
Zdążył do biblioteki na czas.
DrokU rozmawiał z Delfinem Brendyjskim i była to rozmowa co najmniej dziwna.
* * *
Wyładowując części, narzędzia i aparaturę z samochodu i przenosząc ją do wnętrza 
uprzątniętej już dyspozytorni, kosmonauci szaleli jak małe chłopaczki. Olsen na 
ten widok 
pomyślał sobie, że przecież rzeczywiście są okropnie młodzi, dwa razy młodsi od 
niego. Teraz, w 
przerwie miedzy lotami powinni sobie poganiać za piłką. Był pewien, że naprawią 
radiostację i 
że na najbliższy czas to zadanie przesłoni im wszelkie inne problemy. Problemy, 
które samemu 
Olsenowi spędzały sen z powiek.
Wozem należącym do Szkoły Wiedzy przyjechali miejscowi technicy i konsul przez 
cah czas 
musiał służyć im za tłumacza, ponieważ ich pomoc okazała się bardzo kosmonautom 
przydatna.
Kosmonauci wykorzystali rozbity korpus radiostacji oraz ocalałe detale i zaczęli 
montowanie 
nowego urządzenia. Twierdzili, że radiostacja będzie pracować nie gorzej niż 
spalony nadajnik z 
domu Olsena.
Na kosmodromie od czasu do czasu zjawiali się goście.
Najpierw przyjechał Najmądrzejszy, zwierzchnik Szkoły Wiedzy. Chciał sprawdzić, 
jak 
posuwają się prace i czy przydają się jego technicy, a przy tym miał ochotę raz 
jeszcze wyrazić 
swoje współczucie Olsenowi. Nie zdążył jeszcze odjechać, kiedy na kosmodromie 
pojawiła się 
kuchnia polowa, najprawdziwsza w świecie kuchnia polowa podobna do starożytnego 
karawanu 
przystrojonego obficie kwiatkami. Rytuał wydawania posiłków był w miejscowej 
armii 
niezmiernie skomplikowany i kwiaty zdobiące kuchnię polową były tego rytuału 
nieodłączną 
częścią. Kucharze, którzy przybyli karawanem, byli nader zdegustowani faktem, że 
kosmonauci 
pospiesznie spałaszowali najwytworniejsze potrawy z kuchni oficerskiej, ani 
myśląc o 
przestrzeganiu bodaj elementarnej etykiety. Olsen starał się to nadrobić, zwijał 
się za wszystkich 
jak w ukropie, ale oczywiście nie był w stanie uratować sytuacji: w pamięci 
kucharzy armii Jego 
Potężności załoga „Szkwału” zapisała się jako ludzie skandalicznie źle 
wychowani.
Potem pofatygował się na kosmodrom również Jego Potężność we własnej osobie. 
Przyjechał 
wozem pancernym, skłonił się łaskawie wszystkim i obszedł dokoła na 
wpółrozwaloną 
wieżyczkę dyspozytorni. Potem równie nieoczekiwanie jak się pojawił opuścił 
kosmodrom, 
pozostawiwszy na nim pięciu uzbrojonych w karabiny żołnierzy. Żołnierze ustawili 
się na 
obwodzie placyku, na którym odbywał się montaż radiostacji i zamarli w bezruchu. 
Olsen 
popatrywał na nich z niejaką obawą, którą pogłębiło jeszcze przybycie WaraJu.
— A to po co? — zapytał WaraJu konsula. — Nie podoba mi się to… Powiedzieć 
dlaczego?
Podobny był do ptaka, który zauważył lisa skradającego się do jego gniazda i 
zamierza 
zapobiec knowaniom ryżego złodziejaszka.
— Dlaczego? — zapytał Olsen.
— Dlatego, że Prug miał wóz bojowy, a wszystkie istniejące u nas wozy bojowe są 
na stanie 
armii. Chciałbym złapać i przesłuchać tego, kto dostarczył Prugowi ten wóz.
— Znalazł pan coś w centrali telefonicznej?
— Aresztowałem obsługę. Całą nocną zmianę — powiedział po prostu WaraJu. — Teraz 
rozmawiają z nimi moi ludzie. Myślę, że niedługo się wszystkiego dowiemy.
— A jak inni podejrzani? Czy wiadomo już, dokąd uprowadzono statek?
— Najprawdopodobniej na Ar–A… Choć nie są wykluczone inne możliwości.
— Na przykład?
WaraJu wzruszył ramionami.
— Czy jest jakaś nadzieja na uruchomienie radiostacji? — zapytał, patrząc na 
krzątających się 
kosmonautów, których sylwetki migały w szczelinach pierwszego piętra 
dyspozytorni.
— Chłopcy obiecują zrobić to bardzo szybko — powiedział Olsen. —W Szkole Wiedzy 
dostali wszystkie potrzebne części.
— Mieli tam coś takiego?
— Zamierzali zbudować własny ośrodek łączności galaktycznej, tylko się tymi 
swoimi 
zamiarami zbytnio nie afiszowali.
— A ja o niczym nie wiedziałem — rozłożył ręce WaraJu. — To znaczy, że źle 
pracuję i 
trzeba mnie wypędzić.
— Powinien pan się cieszyć. Przecież zawsze stał pan po stronie nowego — 
uspokajał go 
Olsen.
— Ale nowe też trzeba śledzić. Bardziej jeszcze niż stare.
— Na razie nieprzyjemności mamy właśnie przez stare.
— Jutro będą też i przez nowe — powiedział z przekonaniem WaraJu. — To nowe 
przychodzi 
zbyt szybko. Niech pan popatrzy na nich — wskazał stojących nieruchomo 
żołnierzy. — Mają 
nową broń, a nasze Potężności są bardzo skore do wypróbowania broni, którą nie 
tu wynaleziono. 
Do czego użyją jej jutro? Może już dziś spożytkowują ją nie tak, jak należy. 
Dlaczego w chwili 
porwania statku był tu wóz bojowy? Komu arsenały są najbardziej potrzebne? Jego 
Potężności. 
Każda organizacja to żywe ciało, które pragnie zająć jak najwięcej miejsca dla 
siebie.
— Czyżby armia miała rywali?
— Choćby mnie — odparł WaraJu. — Troszczę się o bezpieczeństwo państwa. I jeśli 
zagrożenie wyjdzie z szeregów armii, będę walczył z armią.
— Więc i pan potrzebuje nowej broni!
— Wystarczy mi ta którą już mam — powiedział WaraJu. Zobaczymy, co tam u naszych 
dzielnych kosmonautów.
Wspięli się na górę. Kosmonauci przywitali ich wesoło:
— Patrzcie — powiedział Salandri. — Powinno się udać.
Wnętrze dyspozytorni wyglądało jak pobojowisko, a nadajnik przypominał 
kłębowisko 
drutów i luźnych detali. Aż dziw brał, że kosmonauci i miejscowi technicy się w 
tym całym 
bałaganie orientowali.
— I to będzie działać? — zapytał z niedowierzaniem WaraJu.
— Proszę przyjechać za dwie godziny! — powiedział z przekonaniem Salandri.
* * *
Każdy chłopiec z dobrej rodziny w wieku piętnastu lat przechodzi obrzęd 
inicjacji. Nie ma 
prawa do miana szlachetnego mężczyzny, jeśli nie pozna na pamięć świętych 
tekstów, które w 
dawnych, bardzo dawnych czasach przywieźli z Ar–A giganci i pozostawili przodkom 
mieszkańców Pe–U. Na Ziemi opowieści o przybyszach z Kosmosu znalazły się w 
świecie 
legend, będąc po prostu wyrazem ludzkich marzeń o istnieniu braci w rozumie czy 
tajemniczej 
Siły Sprawczej, natomiast na Pe–U giganci stanowili jeszcze część historii. I 
znajomość ich 
języka, który przeszedł już do sfery rytualnej, nie stała się jeszcze czysto 
obrzędowa. Właśnie w 
owych tekstach, nad którymi do dziś łamią sobie głowy mędrcy ze Szkoły Wiedzy i 
którym 
konsul Olsen poświęcił nader obszerny, niestety zniszczony w czasie pożaru 
artykuł, zachowały 
się w zaszyfrowanej formie wiadomości, jakie potem legły u podstaw miejscowej 
cywilizacji.
WosenJu znał język gigantów.
I nie dziwiło go to, że napisy w podziemiach były dla niego zrozumiałe. Bardziej 
był 
zaskoczony faktem, że nie wszystkie z nich potrafił odcyfrować.
Spieszył się. Szedł kilka kroków przed pozostałymi i promień jego latarki miotał 
się po 
ścianach, zamierając na żółtych i białych napisach, oświetlając wnęki i zakręty, 
zaglądając do sal 
i szybko obmacując ich ściany jasnymi kręgami. Wojownikom, którzy postępowali za 
nim 
wydawało się, że sługa ich wspaniałego pana tańczy tu swój czarodziejski taniec 
przyzywający 
duchy żyjące pod ziemią i bardzo chcieli się stamtąd wydostać, ale wiedzieli, że 
z tych ciemnic 
mają zabrać broń. I wielką władzę.
„Ściśle tajne” — głosił napis nad wrotami zamykającymi korytarz.
Wrota nie były zaryglowane. Zaraz za nimi, jakby spiesząc do wyjścia, leżał 
szkielet 
człowieka spowity w szczątki odzieży. Szkielet rozsypał się, kiedy do wnętrza 
wdarł się powiew 
powietrza spowodowany otwarciem przez WosenJu wrót magazynu.
Wojownicy odskoczyli, bo w niepewnym świetle latarek wydało się im, że szkielet 
rzuca się 
na nich.
Tu, w najściślej strzeżonym pomieszczeniu arsenału ukryte były bomby.
* * *
Andrew podsłuchiwał rozmowę DrokU z Prugiem Brendyjskim.
Ton tej rozmowy przeczył wszelkim zasadom hierarchii służbowej.
Nadęty jak senna ropucha Prug siedział w swoim fotelu. Wydawało się, że ma 
głęboko w 
nosie wszystko, co się wokół niego dzieje.
DrokU miarowo krążył po mesie, pokonując skomplikowaną, wciąż tę samą trasę — 
wokół 
stolika szachowego do fortepianu, dookoła fortepianu, wzdłuż rzędu foteli za 
tronem, wokół 
tronu — i nie zatrzymując się ani na chwilę mówił:
— Zapominasz, że bez naszej pomocy nie zrobiłbyś najmniejszego ruchu. Jesteś 
tylko 
żałosnym, ściganym pretendentem do nieważnego tronu. Gdyby nie my, już dawno 
dopadliby cię 
mordercy. Istniejesz tylko dlatego, że jesteś nam potrzebny. Ten układ jest 
korzystny przede 
wszystkim dla ciebie.
— Beze mnie też byście niczego nie dokonali.
— Nie wiadomo. W najgorszym razie znaleźlibyśmy sobie jakiegoś innego żądnego 
sławy i 
władzy wodza.
— Nie ma takiego poza mną.
— Tak sądzisz?
— A czego wy chcecie? Tej samej władzy i sławy.
— Mylisz się. Nam potrzebna jest inna władza i inna sława. Prawdziwa władza bez 
hałasu 
bębnów. Bębny, trony i korony pozostawimy tobie. Ciesz się nimi. Niechaj dzicy 
lirnicy 
opiewają twoje bohaterskie czyny w swoich pieśniach… Ale dość tego gadania. Będę 
rozmawiał 
z panem WaraJu. Powiem mu, że znaleźliśmy arsenał. Czasu nam ledwie wystarczy. 
Musisz teraz 
być zawsze przytomny, zawsze silny i gotowy do boju. Nie myśl, że sprawa jest 
prosta i już 
wygrana.
„WaraJu — powiedział do siebie Andrew. — Szanowana postać, dowódca Straży 
Miejskiej 
cieszący się zaufaniem rządu… Jak to historia lubi się powtarzać! Zawsze 
znajdzie się jakiś 
pierwszoplanowy aktor, który głośno krzyczy i wymachuje szabelką… A za jego 
plecami stoją 
ci, którzy nie lubią pchać się na scenę…”
DrokU wyszedł z mesy. Prug Brendyjski zamierzał wyjść za nim, ale zatrzymał się 
i zamyślił, 
stukając palcami w wieko fortepianu.
* * *
— Jak do tego mogło dojść? Jeszcze rozumiem, że w jakąś awanturę pakuje się 
górskie 
książątko, dziki człowiek. Ale ten cały WaraJu to przecież człowiek 
odpowiedzialny, który w 
dodatku ma wszystko, czego do życia potrzeba — dziwił się doktor, do którego 
Andrew 
przyszedł po wymknięciu się z biblioteki.
— W hierarchii społecznej stoi dość nisko — wyjaśnił mu Bruce. — Stanowisko też 
ma raczej 
niewysokie i w dodatku wywodzi się z rodu, który wcale nie należy do najlepszych 
domów 
stolicy. Wybił się dzięki swoim osobistym zdolnościom i sprytowi. Pięćdziesiąt 
lat temu nawet 
nie mógłby marzyć o takiej władzy, jaką dziś ma. Ale taka władza mu nie 
wystarcza, bo 
zrozumiał, że to jeszcze nie jest granica jego możliwości. Niegłupio to 
wymyślił, żeby załatwić 
całą sprawę rękami górskiego księcia. Górskiego, ale pozbawionego oparcia w 
swoim klanie.
— Na co liczy?
— Trudno dokładnie powiedzieć, ale spróbujmy pospekulować… Zjawia się statek. 
Nasz 
statek uzbrojony dość silnie, aby zniszczyć całą stolicę. Już dawno zrozumiałem, 
że plany Pruga 
dotyczą nie tylko jego górskiego księstwa, którego chyba w ogóle nie ma na 
mapie. A do 
rozegrania drugiego aktu dramatu potrzebny im jest swój człowiek w stolicy. W 
przeciwnym 
wypadku, nawet poradziwszy sobie z rządem. Prug i tak utraci całą przewagę, jaką 
osiągnie, 
kiedy tylko stanie na Pe–U. Będą tam na niego czekać. Nie będzie przecież 
ciągnął ze sobą 
bomby. W najlepszym razie sam się może na niej wysadzić w powietrze. Ale kiedy 
ma na 
miejscu człowieka czy organizację, która wykorzystując zamieszanie i panikę 
potrafi przejąć 
władzę, to co innego. Poza tym nie jest wykluczone, że WaraJu do końca będzie 
działał jako 
surowy przeciwnik anarchii i bezprawia, i spróbuje zagarnąć władzę nie jako 
sojusznik Pruga, 
lecz jako jedyna siła zdolna mu się przeciwstawić… Może nie mam racji, bo 
przecież nie wiem, 
jak dalece Prug jest WaraJu powolny, do jakiego momentu jest mu się skłonny 
podporządkować.
DrokU wszedł do kabiny łączności.
* * *
Nie był nowicjuszem i dokładnie wiedział, co należy robić.
Zamknął i zaryglował za sobą drzwi, usiadł w fotelu radiotelegrafisty, na drugi 
fotel rzucił 
toporek, z którym jak na górala przystało nigdy się nie rozstawał, po czym 
włączył aparaturę i 
sprawdził ją. Wsunął kartę z programem szyfrującym. Kiedy nadajnik się dostrajał 
do zadanej 
częstotliwości uruchomił odbiornik i niemal natychmiast usłyszał wywołanie 
„Vacjusa”. 
Wywołanie było automatyczne — ciche brzęczał kod „Szkwału”. Nie wyłączając 
głośnika 
wezwał Pe–U.
— Zaczynam nadawanie — powiedział. — To ty, WaraJu?
— Spóźniłeś się o trzy minuty! — warknął WaraJu. — Co się tam u was dzieje?
— Dobre wiadomości. Znaleźli.
— Kiedy możecie startować?
— Jak tylko wrócą.
— Spieszcie się.
— U was też coś się zmieniło?
— Naprawiają radiostację. Zbliża się statek Floty Kosmicznej „Vacjus”. Jak na 
razie nie 
wiedzą, gdzie jesteście, ale armia już wie. Jeżeli naprawią łączność, przechwycą 
was. Ile zajmie 
droga powrotna?
— Dwanaście godzin.
— Wojsko przysłało żołnierzy do ochrony radiostacji.
— Coś podejrzewają?
— Zawsze mnie podejrzewali. Wyśledzili mojego człowieka, który zorganizował 
porwanie 
wozu bojowego. Oczywiście przyznał się.
— Nie można go sprzątnąć?
— Pilnują go, ale spróbuję.
— Startujemy, gdy tylko łazik znajdzie się na pokładzie. Musisz coś zrobić, żeby 
Flota 
Kosmiczna nie zdążyła nas przechwycić. Inaczej wszystko pójdzie na marne.
— Wiem o tym lepiej od ciebie — powiedział WaraJu. Statek jest uzbrojony?
— To przecież lotnictwo cywilne. Co najwyżej załoga ma pistolet)
— W najgorszym razie będziemy się bić — powiedział DrokU. Może już pora, żebyś 
zaczął 
działać?
— Jeżeli jesteś przekonany, że wystartujecie w najbliższym czasie, to 
zaryzykuję. Wiesz, jakie 
to niebezpieczne. Teraz wszystko zależy od ciebie, DrokU.
— I od Pruga.
— Dlatego powierzyłem to zadanie tobie. Poza tym wszystko w porządku?
— Powiedziałem im, że jestem twoim agentem. I ich sojusznikiem
— Uwierzyli?
— A ty nie uwierzyłbyś temu, kto daje ci szansę przeżycia? Boją się śmierci.
— Wielu umarło?
— Niektórzy umarli…
— Czekam na ciebie, DrokU.
— Będę się spieszył.
* * *
Kapitan „Vacjusa” był w kabinie radiowej.
Jako fatalista wierzył, że powinno mu się udać. Wiedział, że w Kosmosie nikt 
dobrowolnie nie 
zrezygnuje z łączności i jeśli już ktoś zdecydował się na porwanie statku, to 
musiał przewidzieć 
możliwość łączności z bazą i prędzej czy później z tej możliwości skorzysta.
Czas płynął.
„Vacjus” szedł na Pe–U i z każdą sekundą oddalał się od Ar–A.
Kapitan Inbuke uparcie czekał i czuwał i kiedy odezwał się nadajnik „Szkwału” 
jego rozmowa 
z WaraJu została namierzona.
— Korespondent statku znajduje się na planecie Pe–U — poinformował kapitana 
radiooficer.
— Gdzie teraz znajduje się „Szkwał”? — zapytał kapitan.
Po chwili komputer podał koordynaty punktu na powierzchni Ar–A. Kapitan wezwał 
niezwłocznie nawigatora wachtowego i ogłosił przez interkom, że „Vacjus” zmienia 
kurs. 
Kapitan był fatalistą i ten fakt napawał go niejaką dumą.
Był przy tym zadowolony, że nie dał się zwieść logice.
Niestety, komputer pokładowy .,Vacjusa” nie miał przystawki translacyjnej, więc 
treść 
przechwyconej rozmowy pozostała dla Kriończyków tajemnicą. Kapitan bardzo tego 
żałował, bo 
zdawał sobie sprawę z tego, że ta rozmowa oznaczała jakąś decyzję przeciwnika.
* * *
Załoga „Szkwału” pospiesznie zjadła obiad i wróciła do rozgrzebanej radiostacji.
W mieście dobiegała już końca druga część dnia, było ciepło i wszędzie unosił 
się kurz. 
Żołnierze strzegący radiostacji wyglądali jak zardzewiałe słupy.
Olsen tkwił przy telefonie polowym. Dwa razy dzwoniono z kwatery Jego 
Potężności, potem 
odezwał się Przemądry ze Szkoły Wiedzy. Trzy razy telefonował WaraJu. Wszystkich 
interesowało jedno: kiedy radiostacja zacznie działać.
Wieści o wydarzeniach na kosmodromie dotarły już do najdalszych miast planety i 
wywołały 
tam różne reakcje. Niektórzy obawiali się zemsty Centrum Galaktycznego lub tego, 
że ludzie z 
Centrum opuszczą Pe–U. Byli i tacy, którzy radzi byli z sukcesu Pruga 
Brendyjskiego. Nie było 
wprawdzie na ten temat żadnej oficjalnej informacji, ale panowało powszechne 
przeświadczenie, 
że Prug udał się na Ar–A, do ojczyzny gigantów. Bo dokąd właściwie, jeśli nie 
tam, mógł wielki 
wódz polecieć?
Olsen każdemu telefonującemu cierpliwie tłumaczył, że prace przy radiostacji 
zbliżają się do 
końca, że to już kwestia nawet nie godzin, tylko kwadransów. Potem wspiął się na 
pierwsze 
piętro dyspozytorni, gdzie rozbite okna przesłonięto prowizorycznie płatami 
plastiku. Było 
duszno, ale te osłony były konieczne, żeby wiatr nie zasypał wszystkiego zwałami 
kurzu.
Kosmonauci padali ze zmęczenia — nie spali przez całą noc, pochłonięci 
gorączkową pracą. 
Doskonale jednak rozumieli, że najgorzej ma prawo czuć się Olsen, uspokajali go 
więc i 
zapewniali, że do zrobienia zostało już bardzo niewiele.
* * *
Oficer, który jeszcze trzy dni temu dowodził szwadronem wozów bojowych, zniknął 
zaraz po 
porwaniu „Szkwału”. Nie na długo, bo ostatniej nocy został zatrzymany w dolinie 
nad jeziorem. 
Rano rozmawiał z nim sam Jego Potężność. Obiecał życie jemu i jego klanowi w 
zamian za 
prawdę. Inaczej zginie cały klan. Jego Potężność nie żartował.
Oficer poprosił o wodę. Był śmiertelnie zmęczony i chciał spać. Obiecał, że 
powie wszystko, 
aby tylko jego klan ocalał.
Jego Potężność opuścił celę, rozkazawszy swoim podkomendnym kontynuować 
przesłuchanie. Jemu wystarczyło imię, które wypowiedział zdradziecki oficer.
WaraJu.
Teraz potrzebne były dowody. Oficera, kiedy tylko wyśpiewa wszystkie szczegóły 
spisku, 
należy przewieźć do Pałacu Rządu.
Żołnierz przyniósł wodę i postawił kubek na stole.
Oficer łapczywie wypił i natychmiast zwalił się martwy.
Jego Potężność jeszcze nie zdążył opuścić koszar, w których odbywało się 
przesłuchanie.
Zatrzymano żołnierza, który przyniósł wodę. Powiedział, że dostał ją od 
dyżurnego 
siedzącego w korytarzu.
Dyżurny nie żył. Wiedząc, czym ta sprawa dla niego się skończy, wsypał resztę 
trucizny do 
drugiego kubka z wodą i wypił.
* * *
Olsen wciąż jeszcze siedział przy telefonie. Mimo, że ze wszystkich sił starał 
się zwalczyć 
senność, to jednak zdrzemnął się wtulony w niski fotel. I przyśnił mu się 
radosny sen — znękany 
mózg chciał się pocieszyć bodaj we śnie. Przyśniło mu się mianowicie, że 
strażacy rozgrzebali 
zgliszcza domu i odnaleźli wszystkie jego rękopisy, całe i nawet nie pomięte.
— Olsen! — zawołał Salandri odchylając róg plastikowej zasłony. — Może już pan 
do nas 
przyjść. Za kilka minut wypróbujemy naszego potwora.
— Lecę! — poderwał się Olsen. Zadzwonił telefon.
— Mówi WaraJu. Co nowego?
— Radosne wiadomości. Mamy łączność. Trudno w to uwierzyć, lecz chłopcy mówią, 
że za 
parę minut wszystko zacznie działać.
— Gratuluję — powiedział WaraJu. — Niestety, nie mogę przyjechać, jestem 
straszliwie 
zajęty. Pojawiły się nowe okoliczności… Ale chyba poradzicie sobie beze mnie?
— Oczywiście, że sobie doskonale poradzimy. Zrobimy wszystko jak należy.
WaraJu nie dzwonił z miasta. Jego samochód z telefonem stał w suchym lasku o dwa 
kilometry od kosmodromu. Drzewa szeleściły cienkimi igiełkami i wydawało się, że 
to setki 
maleńkich werbli ogłaszają początek bitwy.
WaraJu pozwolił sobie na minutę odprężenia. Myślał.
Wyliczenie czasu powinno być absolutnie dokładne.
Im później rozpocznie ryzykowną akcję, tym mniej czasu zostanie do pojawienia 
się 
„Szkwału”. A on musi doczekać przylotu „Szkwału”…
WaraJu bardzo chciał żyć, ale równie silnie chciał zwyciężyć. Był hazardzistą. 
Hazardzistą o 
zimnej krwi i stalowych nerwach. Zwyciężał we wszystkich grach i wszystkich 
zakładach. Tak 
było zawsze, od najwcześniejszego dzieciństwa. Nigdy nie był lubiany, nawet w 
szkole, bo 
przecież nie lubi się ludzi, którzy biorą górę w każdym sporze a uchylają się 
przed walką wręcz 
woląc, żeby bili się za nich inni. Nie lubiano go także później w Ochronie, 
gdzie akurat odbywała 
się kolejna wielka reorganizacja. Przyszedł tam wprost ze szkoły. Przyszedł jako 
zwykły 
szeregowiec i okazało się, że jest bardzo zdolny.
Służba Ochrony, którą przeciwstawiono oddziałom klanowym, niezdyscyplinowanym, 
niepewnym i warcholskim, miała za zadanie przejąć funkcje Straży Miejskiej 
zdominowanej 
przez kupców. Dlatego solidnie ją zreorganizowano. I dlatego potrzebowała na 
gwałt fachowców 
WaraJu był bardzo zdolnym młodym człowiekiem i miał skłonność do myślenia 
racjonalnego. 
Nic więc dziwnego, że kiedy wysyłano stażystów do Centrum Galaktycznego, to poza 
czterema 
arystokratycznymi oficerami Ochrony znalazł się wśród nich również WaraJu.
Kiedy po trzech latach wrócił — zmieniony, poważny i solidny mianowano go 
zastępcą 
jednego ze stażowych kolegów. Kolega był krewnym samego premiera. Nie lubił 
WaraJu, ale 
musiał oddać sprawiedliwość jego zdolnościom i użyteczności. Stopniowo w 
oddziale straży 
przyzwyczajono zwracać się do WaraJu ze wszystkimi sprawami i problemami. Jego 
szef kupił 
sobie większy dom i zaczął wydawać wytworne przyjęcia. A kiedy szybko 
przeniesiono go na 
wyższe stanowisko, czego naturalnie należało oczekiwać, to liczni kandydaci na 
stanowisko 
dowódcy tak się między sobą gryźli, że władzom nie pozostawało nic innego, jak 
tylko obsadzić 
wakujące miejsce WaraJu.
Około czterdziestki był już dowódcą Straży Miejskiej. Ale to było już szczytem 
jego 
możliwości awansu, nie bacząc na zdolności i zasługi. Nie należał przecież do 
elity rodowej. 
Odpowiednich przodków mógł sobie wprawdzie kupić, ale i tak ludzie, od których 
zależały jego 
losy doskonale znali jego pochodzenie, a poza tym go nie lubili. Zresztą WaraJu 
nie robił nic, aby 
go lubiano.
Drogę do prawdziwej władzy wskazał mu DrokU, jedyny naprawdę bliski mu człowiek. 
Łączył ich wzajemny szacunek i wzajemna obawa. Poznali się i zbliżyli w Centrum 
Galaktycznym — dwóch młodych ludzi z prowincjonalnej, zacofanej planety.
To właśnie DrokU zwrócił uwagę WaraJu na to, iż na Ar–A przyleciała ekspedycja 
archeologiczna. Wydawać by się mogło, że jest to sprawa jak najdalsza od 
zainteresowań dwóch 
oficerów policji. Jakaś tam ekspedycja archeologiczna na sąsiedniej planecie!…
Ale dla wszystkich mieszkańców Pe–U planeta Ar–A nie była zwyczajnym ciałem 
niebieskim, 
nie była tylko rozświetlającym nocne niebo księżycem. Życie jej mieszkańców 
wywarło 
przemożny wpływ na życie Pe–U, zagłada jej cywilizacji dokonała się całkiem 
niedawno, a ślady 
pożarów i kratery po wybuchach na jej powierzchni były widoczne jeszcze gołym 
okiem. Potęga 
i mądrość gigantów była więc czymś dla każdego oczywistym.
Trzeba jednak było mieć pełną fantazji i awanturniczych pomysłów głowę DrokU, 
aby 
obecność archeologów na Ar–A wykorzystać dla siebie. Dwa czynniki — istnienie 
ambitnego, 
gotowego na wszystko dla zdobycia władzy księcia i wykopaliska na Ar–A połączył 
sobie w 
jedną całość jeszcze przed przybyciem Focjusza van Kuuna, bo wiadomości o 
odkryciach 
archeologicznych na planecie gigantów znacznie jego przylot wyprzedziły.
DrokU porozumiał się z dowódcą Straży Miejskiej i zaczął działać. Najpierw 
posiał w duszy 
Pruga Brendyjskiego ideę zawładnięcia arsenałami Ar–A, które w przeciwnym razie 
trafią do 
Centrum Galaktycznego. Następnie skaptował dla swojego planu ambitnego i 
niezadowolonego z 
życia WosenJu.
Przylot van Kuuna przyspieszył bieg wydarzeń. Archeolog przywiózł schematy 
wykopalisk, 
był źródłem dokładnych informacji.
To jednak nie wystarczało. Potrzebny był statek kosmiczny. Okazał się nim 
„Szkwał”.
Dalej wszystko było proste.
Van Kuuna wyśledzili i porwali ludzie Pruga.
Potem do gry włączył się WaraJu. Miał za zadanie unieszkodliwić Andrew Bruce’a 
oraz 
kapitana grawilotu i przekonać wszystkich, że archeolog został przez rabusiów 
utopiony w 
jeziorze.
Do Andrew strzelał agent WaraJu. Tylko jego agenci posługiwali się strzałkami z 
wyciętą 
cechą. Tajna policja nowego typu nie miała zwyczaju przestrzegać staroświeckich 
zasad 
honorowych…
Siedząc przez minutę w pełnym bezruchu WaraJu przebiegł w myślach cały łańcuszek 
wydarzeń. I spróbował zajrzeć w przyszłość.
Jeżeli „Szkwał” startuje teraz z Ar–A, to jutro rano będzie na miejscu. „Vacjus” 
wyląduje na 
kosmodromie dopiero w południe. Spóźni się. Ale jeśli zmieni kurs na Ar–A, to 
dotrze tam za 
parę godzin. Los tak rozstawił tego dnia planety na orbitach. Dobry rozkład dla 
wygrywającego, 
fatalny — gdy się przegrywa.
A więc ryzykujemy!
— Ryzykujemy — powiedział WaraJu i nacisnął guzik na tablicy rozdzielczej swego 
samochodu.
— Gotowi? — zapytał.
— Gotowi — odpowiedziano.
— Jedziemy — rozkazał WaraJu kierowcy.
Ruszyli w stronę Wzgórz Cudu Doskonałego, skąd widać było kosmodrom.
* * *
— On tu zaraz przyjdzie — powiedział doktor.
— Też tak sądzę — zgodził się Andrew. — Denerwuje się, czeka na powrót łazika. 
Nie ma 
pojęcia, czym się to skończy. Jeżeli wpadną, to powinien zatroszczyć się o 
własną skórę. Pomoże 
nam albo…
— Co?
Andrew uśmiechnął się:
— Albo pomoże pozornie, skłaniając do zdecydowanych działań. Jak przyjaciel i 
sojusznik.
— Nie rozumiem.
— Czego możemy się po nim spodziewać?
— Podłości! — wykrzyknął doktor.
— Nie ma pan racji, łaskawco. Ufnie czekamy na jego pomoc. Nie podejrzewamy 
nawet, jaką 
rolę odgrywa w całej tej historii i wijemy się w bólach niepewności… Miotamy się 
bezsilnie, nie 
wiedząc jak uratować porwany statek, jak ocalić życie. DrokU tego właśnie się po 
nas spodziewa, 
na to liczy.
— Ale paskudnie się przeliczy! Doktor aż się oblizał na myśl o zaskoczeniu 
DrokU. — Jeżeli 
pan pozwoli, sam mu to powiem.
— Nie pozwolę — zareplikował Andrew spokojnie.
— Nie powie mu pan?
— Wiedza to najcenniejszy skarb we wszechświecie. A znajomość utajnionych przez 
wroga 
informacji, to najcenniejsze dobro wojny, drogi doktorze. Im mniej wie on, a im 
więcej wiemy 
my, tym lepsza jest nasza sytuacja.
— Nie zgadzam się z panem! — zirytował się lekarz. — Uważam, że zabawa w 
chowanego z 
tymi typami jest .poniżej naszej godności. To przecież mordercy. Nasza ludzka 
godność wymaga, 
abyśmy byli zupełnie szczerzy, bo w przeciwnym razie stoczymy się do ich poziomu 
i 
przestaniemy być sobą.
— Proszę mi wybaczyć, ale ja jestem na służbie — powiedział twardo Andrew. — 
Muszę 
strzec majątku Floty Kosmicznej i życia ludzi. Jeżeli w tym celu los zmusi mnie 
do 
przejściowego sojuszu z diabłem, to niestety wejdę w ten układ. W 
przeciwieństwie do pana nie 
mam kwalifikacji na bohatera bez zmazy.
Doktor spurpurowiał. Nikt nie lubi, kiedy się z niego śmieją.
— Nie przepadam za cynizmem — powiedział.
— De gustibus… — uśmiechnął się Andrew. — Zaapeluję więc do pańskiego rozsądku. 
Być 
może sojusz z DrokU, który uważa pan za haniebny, pozwoli mi odzyskać częściową 
swobodę 
ruchów na statku. To dla mnie bardzo ważne. Nie mam wcale ochoty siedzieć w 
kajucie jak 
przysłowiowy indyk, który myślał o niedzieli…
Zauważywszy, że lekarz ponownie spurpurowiał z obrazy, dorzucił szybko:
— Proszę się nie gniewać, nie pana miałem na myśli. Chcę jeszcze coś dodać. 
Tylko do pana 
wiadomości. Zamierzałem ożenić się z dziewczyną urodzoną na Pe–U. Nazywała się 
PetriA. W 
dniu porwania statku zabili ją. Właśnie ci ludzie.
— Kto? — zapytał doktor.
— Wziąłem na siebie śmiertelną zemstę w imieniu jej rodziny. Jest tu taki 
prymitywny, 
barbarzyński zwyczaj”
— Kto ją zabił? Prug?
— Nie, on był wtedy u siebie… Zresztą to teraz nieważne.
Wszedł DrokU. Uśmiechał się jasnym, chłopięcym uśmiechem.
— Przyjaciele — powiedział, grając przekonująco rolę sekretnego sojusznika — 
sytuacja jest 
trudna, ale nie beznadziejna.
* * *
Włóczędzy leżeli na skraju płyty lądowiska. Niektórzy leżeli tam od dawna, a 
wciąż 
przybywali nowi. Kiedy podnieśli się i ruszyli do przodu, to wydawało się, że od 
ściany żółtego 
kurzu odrywają się hordy dzikich, przeraźliwie wrzeszczących posągów.
W tym tłumie rzeczywiście większość stanowili prawdziwi włóczędzy, grabarze, 
złodzieje i 
żebracy kupieni za darmową popijawę i parę nędznych groszy. Ale organizowali ten 
tłum, 
prowadzili go i zaopatrzyli w materiały wybuchowe agenci straży. Oczywiście oni 
też byli ubrani 
jak trzeba — w koszuliny włóczęgów obszyte muszlami, w śmieciarskie chałaty 
upstrzone 
pestkami, w kurtki grabarzy i w różnokolorowe wdzianka rabusiów inskrustowane 
żyletkami i 
kawałkami szkła, które błyszczały w promieniach zachodzącego słońca.
Żołnierze umęczeni staniem na upale, otępiali ze znużenia pogubili się i zbyt 
późno otworzyli 
ogień. Jeden z nich upadł celnie trafiony strzałką, pozostali runęli w stronę 
dyspozytorni.
Ze wzgórza, na którym stał WaraJu, sytuacja nie była zbyt dobrze widoczna. Wiał 
wiatr i kurz 
wzniecony setkami bosych nóg zasłaniał pole widzenia.
Olsen widział wszystko o wiele lepiej.
Po nocnym pożarze był przekonany, że ktoś na pewno będzie starał się zniszczyć 
również 
nową radiostację. Co więcej, był przekonany, że za tym zamachem będzie stał 
jeden z tych ludzi, 
którzy tak natarczywie teraz do niego wydzwaniali.
Wiatr oderwał plastikową zasłonę i przez wybite okno widać było dokładnie 
zbliżające się do 
dyspozytorni postacie. Żołnierze, ostrzeliwując się, właśnie do niej podbiegali.
— Włączaj! — wrzasnął Salandri do radiooficera, który coś tam jeszcze poprawiał 
w 
nadajniku.
— Dwie minutki! — odkrzyknął radiooficer. — Jean, pomóż mi! Nawigator rzucił się 
do 
niego.
Olsen obejrzał się i zobaczył, że dwóch żołnierzy przyklęknęło przed wejściem do 
kabiny 
łączności i wycelowało w tłum. Może i kogoś trafili, ale szalejąca tłuszcza na 
to nie zareagowała.
Jeden z kosmonautów odrzucił zasłonę z drugiej strony.
— Są już blisko! — krzyknął.
— Na górę! — rozkazał żołnierzom Olsen. — Idźcie na górę.
Żołnierze skwapliwie usłuchali. Wbiegli po schodach. Jeden z nich upadł. Potem 
podniósł się i 
zaczął wpełzać wyżej. Olsen chciał mu się rzucić na pomoc, ale Salandri go 
powstrzymał.
— Nie zdąży pan!
Miał rację, tłum był tuż tuż… Pochłonął rannego. Pozostali żołnierze pędzili po 
schodach.
Salandri krzyknął do radiooficera, który jeszcze nie uruchomił nadajnika:
— Przekaż łączność konsulowi. Będę na schodach!
Za nim pobiegło jeszcze trzech kosmonautów. Czwarty pozostał na miejscu, 
pomagając w 
nawiązaniu łączności.
Ryk tłumu przybliżał się i był tak głośny, że trudno było rozmawiać.
Olsen raz jeszcze wyjrzał przez okno i nie zdążył odskoczyć kiedy koło ucha 
gwizdnęła mu 
kula. Strzelał ktoś z tylnych szeregów, ale chybił. Olsena trafił za to w skroń 
kamień ciśnięty 
przez ryżego złodziejaszka w szarej koszuli obwieszonej żyletkami. Konsul 
chwyciwszy się za 
głowę osunął się na ziemię. Nikt tego nie zauważył.
W powszechnym zamieszaniu i zgiełku każdy starał się zajmować swoimi sprawami, 
jeśli 
„zajmowaniem się własnymi sprawami” można nazwać to, że Salandri chwyciwszy broń 
zabitego na schodach żołnierza strzelał do tłumu wraz z ocalałymi wojskowymi, 
starając się 
celować w nogi nacierających. Żołnierze strzelali żeby zabić. Walczyli o życie. 
Doskonale 
wiedzieli, że jeśli się poddadzą, to tłum rozerwie ich na strzępy.
Harmider narastał. Napastnicy, wznosząc tumany kurzu, podniecali się gromami 
rzucanymi na 
tchórzliwych szczurów. Musieli jednak nieco powstrzymać swój impet, bo żołnierze 
przyszli już 
nieco do siebie i ich strzały nabrały jeszcze większej celności. W dodatku na 
wąskich schodach 
nie można było atakować hurmem.
WaraJu widział ze wzgórza, jak pierścień ludzi zacieśnia się wokół dyspozytorni, 
a potem 
zalewa ją. Uspokoił się. Wszystko przebiegało zgodnie z planem. A plan 
przewidywał nie tylko 
zniszczenie środków łączności, lecz także przekonanie wszystkich, że napad był 
dziełem klanów 
górskich wspomaganych przez różne elementy przestępcze. Niech nawet 
podejrzewają, że to on 
stał za tym napadem, ale nie mogą mieć żadnych dowodów. Państwo to zbyt 
skomplikowana 
machina, żeby byle podejrzenie mogło ją wprawić w ruch.
WaraJu czekał na wybuch. Nie denerwował się. Jeśli wybuch nawet nie nastąpi, to 
i tak dzika 
banda włóczęgów rozniesie aparaturę na kawałki. Nie wydawał rozkazu zabicia 
kosmonautów. 
Nie kazał też ich oszczędzać. Ich los był mu po prostu obojętny.
— Jest łączność! — wrzasnął Jean, odrywając się od nadajnika. Chciał, żeby Olsen 
jak 
najszybciej połączył się z „Vacjusem”. Był bardzo młody. Ominęło go pierwsze 
starcie i lękał 
się, że walka zakończy się bez niego.
Nagle zauważył, że malutki, krągły konsul, którego dom spłonął tej nocy, leży 
skulony na 
podłodze i przyciska ręce do głowy. Spomiędzy palców sączyła mu się krew.
— Utrzymaj falę! — krzyknął do drugiego radiooficera i rzucił się na pomoc 
Olsenowi. 
Usiłował oderwać mu ręce od głowy, ale konsul stawiał opór.
— Żyje pan? Niechże pan odpowiada! Żyje pan?
— Powiedz mu… — Olsenowi wydawało się, że krzyczy, ale jego głos był ledwie 
słyszalny. 
— Powiedz mu… planeta Ar–A… „Szkwał” na Ar–A. Zrozumie…
Jean pojął, o co konsulowi chodzi. Z powrotem rzucił się ku nadajnikowi.
— Pracuje! — krzyknął drugi radiooficer.
Jean chwycił mikrofon.
— „Vacjus”! Jak mnie słyszysz? Potwierdź łączność!
Usłyszał szum walki pod samymi drzwiami i kątem oka dojrzał głowy swoich kolegów 
już na 
wysokości progu. Nie miał czasu czekać na potwierdzenie. Ryknął w mikrofon, 
ryknął tak, jakby 
od siły jego głosu zależało, czy tamci go zrozumieją:
— „Szkwał” jest na planecie Ar–A! „Szkwał” jest na planecie Ar–A!… I powtarzał 
to zdanie 
tak długo, aż powaliła go strzałka z dmuchawki…
* * *
Kapitan „Vacjusa” przeczytał krótką depeszę nadaną z Pe–U.
— To wszystko? — zapytał radiooficera.
— Nic więcej nie przekazano.
— Dziękuję. Idziemy prawidłowo. Proszę wezwać do mnie inżynierów. Chcę zwiększyć 
prędkość.
To było niemożliwe, bo statek i tak szedł już pełną mocą silników. Dalsze 
przyspieszanie 
mogło się skończyć katastrofą lub degradacją kapitana za pogwałcenie przepisów 
bezpieczeństwa.
W godzinę później prędkość wzrosła o tysiąc kilometrów na sekundę.
* * *
— Mam bardzo mało czasu — powiedział DrokU. — Wrócił łazik z bronią. Może mnie 
to 
kosztować głowę, ale pomogę wam wszystkim uciec ze statku.
— Po co? — zapytał Andrew uśmiechając się tak przyjaźnie jak przed chwilą DrokU. 
Wywołał tym wielkie oburzenie doktora, który nie chcąc się zdradzić wyrazem 
twarzy przeszedł 
do przedziału wewnętrznego, udając że sprawdza czujniki wanny anabiotycznej, w 
której leżał 
Jakubauskas.
— Bo jestem przekonany, że Prug przed startem wszystkich was wymorduje.
— Dlaczego pan tak sądzi?
— Dobrze go znam. — Twarz DrokU spoważniała. — Ma na sumieniu wiele trupów i 
jeżeli 
go nie powstrzymamy, tragedia może przybrać przerażające rozmiary.
— Jak mamy go powstrzymać? Uciekając ze statku?
— Ani wy, ani ja nie dysponujemy odpowiednimi środkami. Nic nie zdziałamy 
przeciwko 
dwóm dziesiątkom oddanych Prugowi myśliwych. Nie mamy żadnych szans. Tutaj. Ale 
Pruga 
oczekują na Pe–U, do której zbliża się teraz „Vacjus”. Straż i wojsko postawione 
w stan 
pogotowia. Brendyjczyk zostanie unieszkodliwiony natychmiast po wylądowaniu na 
planecie.
— Skąd pan to wie?
— Słyszałem rozmowy „Vacjusa” z Pe–U.
To było kłamstwo i DrokU czujnie wpatrzył się w Andrewa, aby sprawdzić czy on to 
kłamstwo przełknie. Andrew udał, że nic go w tej informacji nie zdziwiło. Było 
mało 
prawdopodobne, żeby Prug chciał stracić cennych zakładników, ale z kolei DrokU 
nie chciał 
mieć na statku świadków. Nie miał odwagi ich zabić, a w dodatku wyprowadzając 
jeńców ze 
„Szkwału” zabezpieczał się na wypadek niepowodzenia akcji. On przecież nikogo 
nie zabijał. On 
tylko ratował.
— Bzdury! — odezwał się zza przepierzenia doktor. — Bruce może sobie iść, ale ja 
zostaję. 
Mam tu chorego. Jestem członkiem załogi i moje miejsce jest na pokładzie.
— Kiedy pana zabiją — zauważył DrokU — choremu i tak będzie wszystko jedno. 
Wątpię, 
czy pozostawią go przy życiu.
— Ja swoje powiedziałem! — warknął lekarz i szybko wszedł do izolatki.
DrokU rozłożył ręce.
— Zrobiłem, co mogłem — powiedział ze smutkiem w głosie — Pan też zostaje?
— Każdy na swój sposób rozumie słowo „obowiązek” odparł Andrew. — Pójdę do 
swojej 
kajuty.
Wyszedł razem z DrokU.
DrokU był tak zaprzątnięty własnymi myślami, że nawet nie sprawdził, dokąd 
naprawdę 
kieruje się Bruce.
Przy drzwiach swojej kabiny Andrew zatrzymał się. Poczekał, aż DrokU się oddali, 
a potem 
ruszył za nim. Uległ nierozsądnej, ale przecież zrozumiałej ciekawości. Chciał 
przyjrzeć się 
łupowi Pruga.
* * *
WaraJu zauważył wielką chmurę kurzu. Do kosmodromu zbliżał się szwadron wozów 
bojowych.
Ledwie rzucił okiem w tę stronę. Większość jego najemników wdarła się już do 
wieży 
dyspozytorni i wyglądało na to, że walka tam dobiega końca. Wozy bojowe nie 
zdążą 
przeszkodzić włóczęgom w wykonaniu zadania, którego się skwapliwie i z 
przyjemnością 
podjęli. Bandziory na pewno zetrą radiostację na proch.
Nie ma tu nic więcej do roboty, a im dalej znajdzie się od kosmodromu, kiedy 
opanują go 
żołnierze, tym dla niego lepiej. Tym bardziej, że WaraJu formalnie gra teraz w 
piłkę na terenie 
posiadłości pewnego bogatego i ogólnie poważanego kupca, człowieka poza 
wszelkimi 
podejrzeniami. Jego sobowtór ubrany w mundur dowódcy Straży Miejskiej dobrany 
był tak 
doskonale, że był niemal nie do odróżnienia od oryginału.
Rozkazał kierowcy jechać do miasta.
Samochód nie zdążył jeszcze ruszyć, kiedy WaraJu obejrzał się na jakiś dziwny 
dźwięk. 
Obejrzał się i zamarł. Tego nie oczekiwał. Nad wieżą nadlatywały trzy 
helikoptery wojskowe. 
Nie spodziewał się, że ruszą je z bazy odległej od miasta o trzysta kilometrów… 
Jeśli Jego 
Potężność rozkazał przerzucić śmigłowce już rano, to znaczy, że wiedział o 
planowanym 
napadzie na dyspozytornię.
Samochód zjechał już ze wzgórza i WaraJu nie widział, jak komandosi zeskakiwali 
na dach 
wieży kontrolnej i obstawiali wyjścia z niej.
Polecił jechać do swojej kwatery. W tej sytuacji jego naiwne alibi nie mogło już 
pomóc.
* * *
Komandosi wdarli się do dyspozytorni akurat w momencie kiedy tłum napastników 
zdołał już 
pokonać ostatnich jej obrońców i rzucił się do niszczenia radiostacji. 
Prawdopodobnie właśnie to 
uratowało żywych jeszcze kosmonautów i żołnierzy przed niechybną śmiercią. 
Komandosi 
opanowali dyspozytornię i wyparli z niej włóczęgów i agentów WaraJu.
Olsen, wciśnięty w kąt i usiłujący otrzeć z oczu zalewającą je krew, potraktował 
zjawienie się 
komandosów jak dalszy ciąg koszmaru Komandosi ubrani byli w jaskrawopomarańczowe 
kamizele, krótkie błękitne spódniczki i białe buty z cholewami. Na kamizelach 
nosili złociste 
półpancerze, a na głowach spiczaste hełmy z niewielkimi przyłbicami, 
osłaniającymi jedynie 
czoło i oczy. I kiedy podobni czartom, rycerzom i błaznom naraz ruszyli do 
akcji, Olsen 
zapomniał o nożu, którym chciał go przebić jakiś szczególnie zacietrzewiony 
rabuś i wrzasnął:
— „Niech żyje Klan Rosen, obrońca uciśnionych!”
Był to dokładny cytat ze starożytnej byliny zatytułowanej „RosenJu i demony 
chciwości”.
Instytucja jeńców wojennych na planecie Pe–U nie istniała. Wiedzieli o tym 
doskonale 
włóczędzy, którzy mieli nad komandosami przewagę liczebną. Walczyli więc 
rozpaczliwie, 
chcąc przed śmiercią zlikwidować jak największą liczbę wrogów. Więcej instynktu 
samozachowawczego wykazali agenci WaraJu, którzy korzystając z zamieszania 
starali się 
prysnąć. Nie bardzo im się to udawało, bo po wydostaniu się z dyspozytorni 
dostawali się pod 
ogień wozów bojowych.
Radiostacja znów była zniszczona. Jean nie żył.
Dwóch kosmonautów było rannych, w tym Salandri ciężko.
Rana Olsena okazała się właściwie powierzchownym draśnięciem, więc Helena 
Kazimirowna 
sama, nie dowierzając miejscowym lekarzom, obmyła ją i opatrzyła.
* * *
Andrew zatrzymał się przy wrotach przedziału magazynowego, gdzie wojownicy Pruga 
rozładowywali łazik. Prawie się przy tym nie krył. Nie musiał, bo wszyscy byli 
zajęci czym 
innym. Nastąpiła przecież wielka chwila. Broń gigantów, przy pomocy której można 
było zdobyć 
władzę i sławę została nie tylko odnaleziona, ale również zdobyta.
Prug Brendyjski przybył tuż przed zjawieniem się Andrew i stanął przy otwartym 
luku 
ładunkowym.
Wojownicy wnosili właśnie do wewnątrz pierwszą bombę — krótki pękaty cylinder 
umieszczony na niskim wózku. Wnosili swój skarb ostrożnie i tak dumnie, że 
Andrew 
uśmiechnął się do siebie widząc, jak gładko dokonuje się naturalny podział na 
komenderujących i 
wykonujących komendy. Ci, którzy pozostali na statku i nie brali udziału w 
wyprawie do 
arsenału zostali jakby odsunięci na drugi plan. Nie dopuszczono ich nawet do 
rozładunku jako 
niegodnych, zupełnie jakby wyprawa po broń naznaczyła jej uczestników 
tajemniczym 
stygmatem wyższego wtajemniczenia. Nawet WosenJu, który zawsze w obecności Pruga 
zachowywał się jak trusia, teraz wydawał gromkie rozkazy popędzając wojowników.
Andrew patrzył zafascynowany, jak z łazika wyłaniają się kolejno śmiercionośne 
trofea.
Dwie bomby.
Wielka rura, być może działo bezodrzutowe.
Kilkanaście skrzynek amunicji.
Pistolety, karabiny.
Dwa pudła dziwnych w kształcie pocisków. Chyba pocisków.
I jeszcze cała masa różnych innych rzeczy o złowieszczym wyglądzie narzędzi 
mordu.
Ich zdobywcy stali szerokim kręgiem, podziwiając skarby, które dadzą im władzę 
nad planetą. 
Górale sprawiali wrażenie stada małp, które ograbiły bibliotekę.
Andrew cichutko się wycofał, a kiedy wszyscy zajęci byli przygotowaniami do 
startu, 
uszkodził zamek w swojej kabinie. Miał nadzieję, że w panującym zamieszaniu nikt 
o nim nie 
będzie pamiętał, ale nie chciał ryzykować.
* * *
O jakieś pół kilometra od wejścia do podziemi łazik archeologów wpadł w wyrwę. 
Wyrwa 
była płytka, nikt poza Focjuszem nie ucierpiał, ale wóz zaklinował się i 
stracili ponad godzinę 
zanim wyprowadzili go na równą drogę.
Dlatego też, kiedy zbliżyli się do statku, ten nagle zaczął rosnąć im w oczach 
jak wyrastający 
z ziemi gigantyczny grzyb.
Wznosił się coraz szybciej.
Leciał.
— Co teraz zrobimy? — zapytał bezradnie Focjusz van Kuun. Chcieliśmy przecież 
ich 
zatrzymać…
— Najpierw — powiedział rozsądnie Lwin — musimy doprowadzić do porządku naszą 
bazę. 
A to nie będzie łatwe.
Stali patrząc w niebo. Statek był piękny. Stanowił ucieleśnienie ludzkiego 
talentu i rozumu, 
ale wzleciał po to, żeby zabijać. Gdzieś daleko zawyły wilki. Wychodziły na 
nocne polowanie.
* * *
Kapitan „Vacjusa” był przewidujący, rozkazał więc otworzyć lazaret i przydzielić 
lekarzowi 
dwóch pomocników, przygotować w kambuzie dietetyczny posiłek dla dwunastu osób, 
na tyle 
bowiem oceniał liczebność załogi „Szkwału”, a ponadto, jako że był człowiekiem 
nie tylko 
przewidującym, lecz także przezornym kazał opróżnić dwie duże kabiny i 
zaopatrzyć je w 
zewnętrzne rygle, aby móc je wykorzystać jako tymczasowy areszt dla bandytów, 
którzy porwali 
statek.
Zebrał wreszcie swoich oficerów, żeby pouczyć ich co mają robić, jeśli bandyci 
będą stawiać 
opór.
Cywilne załogi latające Floty Kosmicznej to ludek wędrowny, którego praca 
związana jest nie 
tylko z długimi rozłąkami z domem, lecz także z ciągłymi zagrożeniami, jakich 
zwykły pasażer 
w ogóle nie jest świadom. Jednak lecąc w Kosmos każdy członek tego bractwa 
doskonale 
wiedział, że jego statek jest nie większy od ziarnka maku zatopionego w oceanie…
Właśnie to czysto fizyczne oderwanie od całej ludzkości rodzi wśród kosmonautów 
poczucie 
szczególnej więzi. Wątpliwe, czy znalazłaby się w Galaktyce inna kategoria 
ludzi, która równie 
bacznie obserwowałaby każdego członka swej grupy. Grupy zresztą niezbyt licznej, 
bo Flota 
Kosmiczna dysponuje zaledwie ponad stu jednostkami. Prawie wszyscy kosmonauci 
się znają 
albo o sobie słyszeli, mają wyznaczone miejsca spotkań, własny folklor, no i 
rzecz jasna własne 
plotki. Nowicjuszowi bardzo trudno jest wejść do tego hermetycznego światka i 
zanim zostanie 
uznany za swojego, musi najpierw zrobić wiele rejsów po międzygwiezdnych 
trasach.
Ale jeżeli któremukolwiek z galaktycznych pilotów czy mechaników przydarzy się 
jakieś 
nieszczęście, natychmiast spieszą mu na pomoc jego towarzysze — wszyscy, którzy 
tylko mogą 
się na coś przydać. Przydają się zresztą rzadko, bo katastrofy w Kosmosie trwają 
ułamki sekund i 
nikt nie wychodzi z nich żywy. Ale zdarzają się wyjątki.
Kiedy przed czterema laty takie nieszczęście przytrafiło się statkowi kapitana 
Andrew 
Bruce’a, to Andrew ocalał tylko dlatego, że „Wostok” pod dowództwem Witasa 
Jakubauskasa po 
odebraniu sygnału alarmowego dotarł na miejsce katastrofy o dwie godziny 
wcześniej niż 
wyliczył to komputer. Dwadzieścia minut później nie mógłby już w niczym pomóc.
Nic więc dziwnego, że w momencie, kiedy „Vacjus” zbliżał się do punktu rendez–
vous ze 
„Szkwałem” mostek dosłownie trząsł się od pytań, rad i propozycji pomocy. Tym 
bardziej, że na 
„Szkwale” znajdowało się dwóch kapitanów doskonale znanych wszystkim obecnym — 
Bruce i 
Jakubauskas.
* * *
DrokU siedział w fotelu pilota.
WosenJu obok.
Milczeli. Potem WosenJu odezwał się nieśmiało:
— Czy mogę zadać panu jedno pytanie?
— Tak.
— Jeśli przylecimy i wszystko będzie jak trzeba, to w jaki sposób zrzucimy 
bombę?
— Otworzymy luk i wyrzucimy — odpowiedział szybko DrokU.
— A jeśli nie wybuchnie?
— Najważniejsze, żeby wszyscy wiedzieli, że mamy bomby.
— A jeśli nie wybuchnie?
— To zrzucimy drugą.
Znowu zamilkli.
* * *
Nagle powróciła rozpacz — PetriA leży na kanapie i jej pałce dotykają podłogi… 
Miał to 
przed oczami tak wyraźnie, że aż się zwinął z bólu i ze wstydu przed PetriA — że 
mógł o niej 
zapomnieć.
Na statku jest jej morderca. I nie jest ważne, który z nich zabił ją naprawdę. 
Dla nich 
morderstwo to drobny epizod, o którym już jutro się zapomina, bo nie warto o 
takim głupstwie 
pamiętać, chyba że groziło czyjąś krwawą zemstą. Zamordowali nie tylko PetriA. Z 
ich ręki 
zginęli też inni ludzie, którzy zawinili jedynie tym, że niechcący przeszkadzali 
mordercom w 
realizacji ich planów…
Władza w ich pojęciu, to zabijanie ludzi po to, żeby móc bezkarnie zabijać 
dalej. Władza dla 
samej władzy. Bo przecież żaden z nich nie zje na raz trzech obiadów i nie włoży 
na grzbiet 
trzech płaszczy jak Prug. Prug to zresztą tylko marionetka w rękach spokojnego, 
przyjaźnie 
uśmiechniętego DrokU…
Nieoczekiwanie zadźwięczał brzęczyk interkomu. Na ekranie ukazała się twarz 
DrokU.
— Jeśli to pana interesuje — powiedział — to w zasięgu widzenia mamy statek 
Floty 
Kosmicznej. Katalog Somowa podaje, że jest to jednostka o nazwie „Vacjus”.
— A więc koniec?
— Proszę spokojnie czekać. Zawiadomię pana o rozwoju wypadków.
* * *
Prug przyszedł na mostek w trzy minuty później. Wyglądał marnie, widocznie źle 
znosił 
przeciążenia, a może zaszkodziła mu wczorajsza eskapada?
Długo wpatrywał się w ekran. Wreszcie zapytał:
— Co to za jednostka? Krążownik patrolowy?
— Nie — odpowiedział DrokU. — To statek Floty Kosmicznej .,Vacjus”. Zwykły 
transportowiec o niewielkiej szybkości.
— Możemy mu uciec?
— Tak Jeśli zaraz zmienimy kurs, dotrzemy na Pe–U przed nim. Komputer już ten 
kurs 
oblicza, ale na razie z tym zaczekamy…
— Są nieuzbrojeni — zachichotał Prug. — Pchają się nam prosto w ręce.
— Tak — powiedział DrokU.
— Durnie! Nie wiedzą, z kim mają do czynienia!
— Durnie — zgodził się z nim DrokU i przebiegł palcami po klawiaturze pulpitu 
sterowniczego. — Zmniejszamy szybkość — poinformował Delfina Brendyjskiego. — 
Nadajemy sygnał S.O.S. Dobrze, że przygotowaliśmy się na taką ewentualność.
— W korytarzach statku będziemy silniejsi, a poza tym pamiętaj, że Prug 
Brendyjski nigdy 
jeszcze przed nimi nie uciekał. WosenJu, zostaniesz tutaj, podtrzymuj łączność i 
obserwuj, jak 
będą się zbliżali. Kiedy tylko od statku odłączy się kuter, natychmiast mnie o 
tym zawiadom. 
Będę organizował powitanie… DrokU pójdzie ze mną. Kiedy wszystko będzie gotowe, 
wrócę.
Prug był wspaniały. Jego ręka uniosła się w dumnym geście, złoty szamerunek na 
bogatym 
płaszczu lśnił w świetle lamp. Policzki pokryły się rumieńcem. Odmłodniał. Był 
teraz 
wojownikiem, podstępnym i śmiałym. I ruszał do boju.
Popchnął DrokU na korytarz.
— A! — przypomniał sobie nagle Prug. — A gdzie DreJu?
— W kabinie. Sprawdziłem.
— Poślij wojownika, żeby go przyprowadził tutaj, kiedy statek będzie już 
zupełnie blisko. 
Jeżeli ci na „Vacjusie” będą mieli wątpliwości, zmusimy DreJu, żeby wezwał ich 
na pomoc.
* * *
Andrew zatrzymał się przed niewielkimi drzwiami wiodącymi do magazynu 
skafandrów.
Wszedł do środka i znieruchomiał. Przez dłuższą chwilę przyglądał się skafandrom 
próbując 
przekonać samego siebie, że to tylko najzwyklejsze w świecie skafandry i nic 
poza tym, że nie są 
to straszliwe, mordercze narzędzia tortur, których nigdy w życiu nie potrafi 
dotknąć.
A tam, na zewnątrz, „Vacjus” zmniejsza już prędkość i jego kapitan rozkazuje 
przygotować do 
startu kuter planetarny.
A kosmonauci — wśród nich może być jakiś znajomy — przygotowują się do przejścia 
na 
„Szkwał”. Na pewno będą bardzo ostrożni, ale przecież żaden z nich nie zetknął 
się nigdy z 
prymitywnymi góralami i nie spotkał na swej drodze studwudziestokilogramowego 
Pruga 
Brendyjskiego, okrutnika szczycącego się kałdunem dobrze wypasionego wieprza.
Andrew wybrał sobie skafander i automatycznie sprawdził, czy jest w porządku. 
Znów zaczął 
sam siebie przekonywać. Tym razem udawał, że zamierza włożyć skafander tylko na 
chwilę, 
tylko na wszelki wypadek i że zaraz go zdejmie.
Skafander otworzył się, wpuszczając go do środka.
Andrew poczuł się jak gąsienica w kokonie. Teraz może zrobić krok.
Nie mógł się zmusić do zrobienia tego kroku, wiedział bowiem, że po pierwszym 
muszą 
nastąpić również dalsze. Nie ma innego wyjścia.
Wydało mu się, że słyszy jakiś hałas. Może ktoś zauważył jego obecność w tym 
miejscu?
Czasu na zastanowienie się nie było.
W końcu setki i tysiące kosmonautów wychodziły w otwarty Kosmos…
Andrew opuścił przyłbicę hełmu, skontrolował dopływ powietrza i już bez wahania 
szybko 
wspiął się po trapie umocowanym do ściany. Otworzył właz nad głową i znalazł się 
w ciasnej 
przestrzeni między powłokami kadłuba statku. Tam zgodnie z instrukcją nie wolno 
było 
wchodzić bez skafandra. Gdyby ktoś tę instrukcję zlekceważył, aparatura 
kontrolna natychmiast 
wszczęłaby alarm.
Dopóki szedł przygarbiony między powłokami, mógł sam siebie łudzić, że wcale nie 
ma 
zamiaru wychodzić na zewnątrz.
Do czasu. Dopóki nie doszedł do luku zewnętrznego.
Luk wyjściowy krył się za niewielką śluzą. Można go było używać tylko w 
wyjątkowych 
wypadkach, gdy potrzebny był remont zewnętrzny.
Wcisnął się do śluzy. Jak doskonale ją znał! Śniła mu się niemal co noc już 
cztery lata.
Zamknął za sobą klapę wewnętrzną i zesztywniał. Zrozumiał, że za nic na świecie 
nie otworzy 
zewnętrznego włazu…
* * *
Cztery lata i cztery miesiące temu, Andrew Bruce, jeden z najmłodszych, ale już 
najpopularniejszych kapitanów Floty Kosmicznej krążył na swoim „Orionie” wokół 
planetki o 
dziwnym przezwisku Rondel. Ktoś ją kiedyś tak ochrzcił i nazwa się przyjęła. 
Rondel był 
zbiorowiskiem wulkanów — prychających, warczących, plujących strugami ognia. Na 
stacji 
orbitalnej pracowali wulkanolodzy, którzy od czasu do czasu lądowali na 
planetce, żeby 
prowadzić tam bezpośrednie obserwacje i pomiary.
Orbita była wyliczona dokładnie i nic się nie mogło zdarzyć. Ale się zdarzyło. 
Wyrzut gazów 
wulkanicznych spowodowany wybuchem o mocy trzykrotnie wyższej niż najbardziej 
pesymistyczni teoretycy mogli się spodziewać dosięgnął stacji, uszkodził jej 
silniki i wyrządził 
wiele innych szkód. Kilku znajdujących się akurat na planecie ludzi zginęło… W 
sumie 
nieszczęście.
„Orion” zmienił kurs, żeby ewakuować wulkanologów ze stacji. Akcja ratownicza 
przebiegała 
ciężko, ale zakończyła się pomyślnie. Tyle tylko, że „Orion” uszkodził sobie 
anteny zewnętrzne.
W czasie lotu powrotnego trzeba więc było naprawić anteny i podłatać również 
uszkodzony 
pancerz. Nie należało to do obowiązków dowódcy, ale że załoga była nieliczna i 
miała wiele 
zajęcia z wulkanologami, wśród których byli ranni i poparzeni, za remont wziął 
się sam kapitan.
Właściwie nie sam, bo pomagał mu mechanik Bracke. Byli już na zewnątrz około 
godziny, 
kiedy mechanik zaczął nadawać sygnał alarmowy. Sygnał był słaby i nie od razu go 
usłyszano na 
mostku. Bracke zauważył, że lina asekuracyjna kapitana z niewiadomych przyczyn 
pękła i Bruce 
odleciał w próżnię.
Gdyby Bracke był uważniejszy, nic złego by się nie stało. Człowiek zamieniłby 
się w sputnika 
statku i spokojnie wokół niego krążył. Zanimby zdążył naprawdę się przestraszyć, 
już by go 
ściągnięto do Środka.
Tym razem jednak stało się tak, że wewnętrzne naprężenie pękającej liny 
podziałało jak 
katapulta i nadało Andrew prędkość własną względem statku. Bracke zajęty własną 
robotą nie 
zauważył nawet, w jakim kierunku kapitan odleciał.
Statek wytracił szybkość i zaczął manewrować w poszukiwaniu kapitana, ale 
człowiek jest 
przecież taki mały, że już po paru tysiącach kilometrów staje się niewykrywalny 
dla najczulszych 
przyrządów.
Andrew leciał w próżnię. Pędził w nicość i wiele razy umierał przebywając 
niewiarygodną 
liczbę kilometrów i upiornych światów.
Sześć statków Floty Kosmicznej i krążownik patrolowy — na szczęście wypadek 
wydarzył się 
na uczęszczanej trasie — szukały go przez sześćdziesiąt trzy godziny. Znalazł go 
Witas 
Jakubauskas.
Znalazł dzięki szczęśliwemu trafowi i umiejętności posługiwania się komputerem.
Kiedy Andrew znalazł się na pokładzie jego statku, był nieprzytomny. Przyszedł 
do siebie 
dopiero po wielu dniach, już w bazie, i długo nie mógł uwierzyć, że żyje. 
Przecież tak wiele razy 
umierał…
Po jego fizycznym wyzdrowieniu lekarze stwierdzili, iż uraz psychiczny jest tak 
głęboki, iż 
Bruce już nigdy nie będzie mógł wyjść w otwarty Kosmos. Nawet na Ziemi unikał 
opuszczania 
wieczorem domu, żeby przypadkiem nie zobaczyć gwiazd.
Człowiek z takim urazem nie ma prawa dowodzić statkiem i odpowiadać za życie 
innych 
ludzi.
Bruce’owi zaproponowano pracę na Ziemi.
On jednak wolał wyjechać, bo nie miał ochoty spotykać w Centrum dawnych kolegów, 
uważał bowiem, że sam jest winien własnej chorobie i bardzo się tego wstydził.
Właśnie dlatego włożywszy skafander — bo przecież nie mógł go nie włożyć! — stał 
nieruchomo w śluzie, czując całą swoją istotą, że nie potrafi wyjść na zewnątrz.
Potem pomyślał: „Jeśli teraz tam wyjdę, jeśli znajdę się tam, gdzie jest tylko 
czarna pustka i 
gwiazdy, to umrę ze strachu. Z hańbiącego, lepkiego strachu, którego nie zna 
żaden człowiek w 
Galaktyce, bo żaden człowiek nie umierał, tak jak ja… Ale jeśli nie wyjdę, zginą 
przeze mnie, 
umrą inni ludzie. A to jest gorsze niż własna śmierć.
Dlatego nie mam innej drogi.”
Policzył w myślach do pięćdziesięciu i otworzył luk zmartwiałą ręką, jakby 
naciskał spust 
pistoletu przystawionego do skroni.
Potem mocno uchwycił się klamer wspawanych w pancerz statku i do pasa wysunął na 
zewnątrz. Nie patrzył w górę ani na boki. Uparcie nie odrywał wzroku od obłych, 
wielorybich 
boków statku.
Miał przed sobą długą drogę.
Najpierw musi dostać się po klamrach do anteny zewnętrznej, kontrolującej 
podejścia do 
statku i przestrzeń wokół głównego luku, a potem dotrzeć do samego luku, gdzie 
już klamer nie 
było.
Andrew — zadziałał głęboko zakorzeniony w mózgu automatyzm — zatrzasnął na 
pierwszej 
klamrze karabinek liny asekuracyjnej i popełzł przed siebie. Tuż przed oczami 
miał metalowe 
cielsko statku.
Nikt go nie zauważył, bowiem przygotowujący zasadzkę Prug nie wrócił jeszcze na 
mostek, 
DrokU był z nim, a WosenJu nie włączył podglądu zewnętrznego. Patrzył tylko na 
ekran główny, 
na którym powoli rósł ,,Vacjus”. Jeszcze przed powrotem Pruga zauważył, jak 
otwiera się luk 
desantowy, ukazując dziób kutra planetarnego. Do statku było jeszcze ponad 
trzysta kilometrów, 
ale na ekranie wyglądało to tak, jakby wszystko działo się tuż obok „Szkwału”.
Właśnie dlatego Andrew, przez nikogo nie zauważony, dotarł do anteny bliskiego 
zasięgu, 
niewielkiej wypukłości na kadłubie statku, osłoniętej ceramiczną kopułką. 
Odkręcił osłonę i 
młotkiem przytroczonym do jego remontowego skafandra jednym silnym uderzeniem 
rozbił 
aparaturę antenową.
Akurat w tym momencie wszedł na mostek DrokU, który rugnął zagapionego w ekran 
główny 
WosenJu i włączył podgląd zewnętrzny.
Na ekranie na moment zapłonęły gwiazdy, a potem wszystko zgasło.
— Tego jeszcze brakowało! — warknął DrokU.
Nacisnął parę razy klawisz, a potem zapytał komputer o przyczynę awarii. 
Komputer 
odpowiedział, że antena bliskiego zasięgu uległa zniszczeniu.
Ale wówczas Andrew już przy antenie nie było.
Tam, gdzie teraz pełzł, nie było już klamer i rozumiał, że w każdej chwili może 
oderwać się 
od statku. Zwłaszcza wówczas, kiedy tamci zdecydują się na jakiś manewr. W pół 
drogi do luku 
zamarł, serce tłukło mu się z szybkością dwustu uderzeń na minutę. Nic dziwnego, 
wiedział 
przecież, że jest największym tchórzem we wszechświecie.
Za karę zmusił się do podniesienia głowy.
I ku swemu niebotycznemu zdumieniu ujrzał płynący niedaleko, majestatyczny i 
potężny, 
błyskający światłami reflektorów statek Floty Kosmicznej „Vacjus”.
Oświetlony promieniami reflektorów do luku powoli zbliżał się kuter planetarny. 
Był już w 
odległości dosłownie kilkudziesięciu metrów od „Szkwału” i Andrew pospieszył ku 
niemu, żeby 
uprzedzić jego załogę, co jej grozi.
Gwałtowny ruch oderwał go od pancerza i rzucił do góry.
I wszystko zaczęło się od początku… Śmierć… Sześćdziesiąt trzy godziny 
umierania…
W tym momencie zauważono go z kutra i kapitan „Vacjusa”, nie wiedząc jeszcze co 
oznacza 
pojawienie się człowieka w otwartym kosmosie, rozkazał dwu swoim podkomendnym, 
aby 
ściągnęli go na kuter.
Coś szarpnęło Andrew.
Oprzytomniał i zrozumiał nawet, że to lina asekuracyjna.
Otwarty luk kutra był tuż tuż. Wylatywali z niego ludzie we wzmocnionych 
skafandrach z 
silnikami odrzutowymi. Dwaj zbliżali się do niego.
Nawigator ,,Vacjusa” poznał go od razu.
I nawet się nie zdziwił, zapomniał bowiem w tym całym zamieszaniu, dlaczego 
Bruce przestał 
latać.
Andrew też go poznał. Włączył mikrofon:
— Nie spieszcie się z wchodzeniem do środka. Zasadzka.
Mówił zupełnie spokojnym głosem, jakby codziennie witał gości w otwartym 
Kosmosie.
Kapitan „Vacjusa”. obserwujący sytuację z kutra, również poznał Andrew:
— Andrew Bruce? Skąd się tu wziąłeś?
— Przygotowali zasadzkę — powtórzył Andrew.
Mimo woli trzymał się kurczowo rękawa skafandra nawigatora „Vacjusa”. Znowu 
zaczął się 
bać. Nie powinien patrzeć na gwiazdy tylko w dół, na twardą i pewną powierzchnię 
statku.
— Jaką zasadzkę?
— Teraz nas nie widzą, bo rozbiłem antenę bliskiego zasięgu. Ale czekają. Zaraz 
za śluzą. 
Chcą was pojedynczo wymordować. Mają blastery i topory.
— A gdzie reszta naszych? Gdzie pozostali? — pytał dalej kapitan. —Nie ma 
rannych?
— Jest tu jeszcze doktor Gheza i Witas Jakubauskas. Witas jest bardzo ciężko 
ranny.
— A inni?
— Pozostali na Pe–U. Visconti nie żyje.
— Zabili go? — Andrew nie rozpoznał głosu mówiącego. Pytał ktoś z załogi kutra. 
Wszyscy 
przysłuchiwali się rozmowie.
— Was też chcą zabić. Nie macie pojęcia, co to za istoty. To zupełnie inny’ 
świat.
— Nie ma więc co tracić czasu. Cumujemy.
— Nie rozumie pan, co mówię?!
— Andrew — powiedział kapitan. — Moi desantowcy ubrani są w krzemowe skafandry 
pancerne. My też mamy trochę wyobraźni… Próbowałeś przestrzelić taki skafander z 
blastera. 
Albo przerąbać go toporem?
— A jakąś broń macie?
— Z bronią też wszystko jest w porządku — uspokoił go kapitan. — Mieliśmy na 
pokładzie 
grupę myśliwych. Turyści. Zarekwirowaliśmy im pistolety i strzelby anestezyjne. 
Smoka zwalają 
z nóg. Przejdź na nasz pokład, Andrew. Zapraszamy w gości!
Andrew wszedł do kutra.
Nawigator z „Vacjusa”, jego stary znajomy, mocno chwycił go pod ramię. Drugi 
kosmonauta 
odpiął linę asekuracyjną i ani się Bruce obejrzał, już był w środku. Dopiero 
potem, rekonstruując 
w pamięci wydarzenia tej godziny zdał sobie sprawę z tego, że wszyscy pamiętali 
o jego 
chorobie. I nawigator, i kapitan, który stanął na krawędzi luku, żeby go 
podtrzymać.
A kiedy luk był już zamknięty i Andrew przywitał się z desantem, wszyscy zajęli 
miejsca w 
fotelach — jednakowi, jak odlewy tego samego posągu. Kapitan wskazał Bruce’owi 
pusty fotel 
obok siebie.
Po chwili kuter znów ruszył i dotknąwszy powłoki „Szkwału” dał sygnał cumowania.
Otworzą? Czy będą się bali?
Pokrywa luku odsunęła się w bok i chwytaki magnetyczne wciągnęły kuter do 
wnętrza statku.
Śluza była pusta.
— Przygotować się! — rozkazał kapitan obserwując przyrządy kontrolne śluzy. Do 
jej 
wnętrza napływało powietrze. Ciśnienie równoważyło się.
We wnęce stał kuter „Szkwału”.
— Gdzie oni są? — zapytał kapitan.
— Myślę, że czekają w korytarzu za wrotami. Chcą się pewnie spotkać z nami w 
wąskim 
przejściu.
Odryglowano luk kutra i kapitan pierwszy zeskoczył na dno śluzy.
— Przywitajcie gości! — powiedział.
Za nim kolejno wyskakiwali na lekko uginającą się posadzkę pozostali uczestnicy 
desantu.
Kapitan pierwszy ruszył ku wewnętrznym wrotom, które gościnnie się przed nim 
otworzyły.
Przekroczył je, trzymając w ręku pistolet anestezyjny.
I natychmiast w jego skafander uderzyło co najmniej pięć zatrutych strzałek, 
które łamały się, 
pozostawiając na powłoce ciemne plamy jadu. Błysnął promień blastera.
Kapitan szedł dalej. Teraz już widział wojowników.
Wydmuchnąwszy strzały i wyładowawszy blastery schwycili za topory bojowe i 
rykiem się na 
niego rzucili. Prug sadził na czele, wymachując swoim największym i 
najsławniejszym na 
planecie toporem noszącym miano Łamignata.
Kosmonauci wystrzelili z pistoletów, pierwsi wojownicy osunęli się uśpieni na 
ziemię, ale 
pozostali dopadli desantowców i zaczęli walić toporami po hełmach i 
modyfikowanym krzemie 
skafandrów, nie robiąc im naturalnie najmniejszej szkody.
Zamieszanie, kłębowisko ciał, ryk, wrzaski i łomoty zapełniły wąski korytarzyk.
Anestezatory działały bezbłędnie. Liczba przytomnych wojowników wciąż się 
zmniejszała, a 
ludzie w skafandrach powoli wpychali ich rzedniejący tłumek do mesy.
Prug rozpaczliwie wymachiwał toporem. Udało mu się — czy to masą ciała, czy też 
ciosami 
swego Łamignata — zwalić z nóg dwóch czy trzech desantowców, ale już i w jego 
cielsko wbiły 
się igły ze środkiem usypiającym. Mimo to próbował walczyć dalej i wydawało mu 
się, że desant 
ustępuje pod jego naporem.
Jeszcze raz zamachnął się toporem i nagle całym ciężarem ciała runął na podłogę.
Pozostali wojownicy jeszcze próbowali stawiać opór, ale w korytarzu było już na 
tyle luźno, 
że Andrew zdołał przebić się przez walczących i rzucił się w głąb statku.
Jeden z wojowników, tak samo jak inni pomalowany w barwy wojenne, pędził przed 
nim. 
Najwidoczniej upadek Pruga odebrał mu chęć do walki.
Plecy wojownika wydały się Andrew znajome.
Nie ścigał go, tylko jak najszybciej chciał dotrzeć do przedziału medycznego.
Uciekający odwrócił głowę i Andrew poznał go. To był WosenJu.
On również rozpoznał swojego rzekomego prześladowcę.
Za nimi cichły powoli odgłosy walki.
WosenJu nagle stracił siły. Przypadł do ściany i patrzył jak Andrew zbliża się 
do niego. 
Wciskał się w ścianę, unosząc w górę topór. Wyglądał jak zapędzony w kąt 
chłopaczek, do 
którego zbliża się znany w szkole siłacz.
Bruce zatrzymał się o krok od niego.
WosenJu uderzył go w pierś toporem. Topór ześlizgnął się po plastiku skafandra.
— Chciałem cię zapytać, WosenJu — powiedział Andrew — dlaczego zabiłeś PetriA?
WosenJu zaczął pełznąć po ścianie, jakby się chciał w nią wtopić, zniknąć w jej 
głębi.
— Przysięgam na niebo! — jęknął. — Przysięgam na życie matki, przysięgam na 
najstraszliwsze męki w Czarnym Królestwie, że to nie ja zabiłem PetriA! Omal nie 
zabiłem go, 
kiedy zobaczyłem, co zrobił…
— Kto to zrobił?
WosenJu upadł na podłogę u stóp Andrewa.
— DrokU. To on. Przyszliśmy po ubranie, chcieliśmy zabrać też informatora. A ona 
akurat 
weszła i zobaczyła nas. I usłyszała, co mówimy. Powiedziałem do DrokU: przyszła 
PetriA, 
przywitaj się, ona pracuje u nas. Bałem się, że ją zabije… A on się roześmiał i 
powiedział”
Rozdwojony kindżał świsnął w powietrzu i wbił się w szyję WosenJu.
Za plecami Andrewa stał DrokU.
Podszedł blisko i uśmiechał się.
Uśmiechał się swoim promiennym, chłopięcym uśmiechem.
— Więc zwyciężyliśmy — powiedział. — WosenJu również otrzymał to, na co 
zasłużył.
— Dlaczego go zabiłeś? Czego się boisz, DrokU? — zapytał Andrew.
— Mój przyjacielu z gwiazd — powiedział DrokU. — Mówiłeś wiele o zemście, ale wy 
już 
tak jesteście skonstruowani psychicznie, że nie potraficie uzewnętrzniać 
naturalnych uczuć 
miłości czy nienawiści. Wszystko to zostało zdławione przez wychowanie. Do końca 
życia 
męczyłbyś się nienawiścią do WosenJu, ale zabić go własnymi rękami nie 
potrafiłbyś. Nie 
potrafiłbyś dokonać wielkiej męskiej sprawy zemsty. Dlatego ktoś musiał ci 
pomóc.
— Powinienem cię zatrzymać — powiedział Andrew.
— Mnie? Po tym wszystkim, co zrobiłem?
— Zrobiłeś o wiele więcej niż powiedziałeś, DrokU. To ty stałeś za plecami Pruga 
i 
kierowałeś nim. Już dawno o tym wiedziałem, o tobie i twoim szefie, WaraJu.
DrokU wcale się nie zdziwił.
— To logiczne — powiedział. — Powinieneś się domyślić. Albo WosenJu się wygadał. 
Albo 
podsłuchałeś…
Mówiąc to, DrokU wolno przesuwał się wzdłuż ściany, starając się wyminąć Andrew.
— Zabij mnie — powiedział, patrząc mu prosto w oczy. Uważasz, że ten ślimak 
WosenJu nie 
był niczemu winien?… — Ruch wzdłuż ściany trwał. Jeszcze odrobinę i będzie można 
uciec…
Ciekawe, dokąd on zamierza uciekać? Ten korytarz prowadzi do przedziału 
magazynowego, a 
stamtąd można dotrzeć i do hangaru, i do komory, w której umieścili te swoje 
idiotyczne bomby, 
te śmiercionośne zabytki… Można ukryć się w magazynie wśród broni i 
zabarykadowawszy się 
tam szantażować zwycięzców, żeby kupić sobie życie. Można wyprowadzić kuter 
planetarny i 
spróbować uciec na Pe–U… Diabli wiedzą, co kłębi się w tej głowie…
— Nawet jeśli zabiłem — mówił DrokU — jeśli nawet to byłem ja, to kim ty jesteś, 
żeby 
uzurpować sobie prawo wymierzania sprawiedliwości? Teraz mnie wypuścisz i 
pobiegniesz do 
swoich. Wolisz, żeby to oni zdecydowali o moim losie… A czy ty wiesz, przybyszu 
z gwiazd, że 
nasza gra się jeszcze nie skończyła? „Szkwał” leci na Pe–U, a tam czeka WaraJu. 
To on, a nie ty 
będzie rządził planetą.
Skoczył w głąb korytarza.
Był o wiele lżejszy od Andrewa, nie miał na sobie skafandra i mógł liczyć na 
powodzenie 
swej ucieczki.
Ale Andrew był na to przygotowany.
Skoczył za DrokU, schwycił go w locie za nogi i powalił na ziemie. Siła 
bezwładności rzuciła 
ich obu na podłogę. Parę metrów przejechali wzdłuż korytarza na brzuchach.
DrokU rozpaczliwie walczył, ale nie miał żadnych szans. Skafandra przecież 
uszkodzić nie 
mógł.
Wykręciwszy mu ręce za plecy i postawiwszy siłą na nogi, Andrew, udając że nie 
słyszy steku 
przekleństw, którymi DrokU go obrzucał, powiedział:
— Idziemy! Ty przodem.
— Dokąd? — DrokU próbował odwrócić głowę, ale Andrew trzepnął go w kark ciężką 
rękawicą.
— No! — warknął.
Jego głos przefiltrowany przez mikrofon hełmu brzmiał głucho i groźnie.
DrokU niechętnie ruszył.
— Słuchaj — powiedział. — Co ty chcesz zrobić?
Andrew nie odpowiedział.
Przeszli kawałek korytarza.
Zza zakrętu wyszedł kapitan „Vacjusa” w towarzystwie lekarza pokładowego 
„Szkwału”.
— Andrew, tak się cieszę, że pan żyje! — wykrzyknął doktor.
— On nie ma prawa tak mnie traktować! Znam prawa Galaktyki! Życie i wolność 
każdego 
człowieka są nienaruszalne’ — awanturował się DrokU.
— Proszę nie zwracać na niego uwagi — zwrócił się doktor do kapitana Inbuke.
— Jestem przedstawicielem rozwijającej się cywilizacji i domagam się 
respektowania zasady 
nieingerencji. Jestem pod ochroną prawa o nieingerencji!
— Nie słucham go — oznajmił Andrew kapitan. — Jestem jednak ciekaw, co 
zamierzasz z 
nim zrobić?
— Otworzę luk zewnętrzny i wyrzucę go w próżnię — odparł Andrew.
— To chyba rzeczywiście dobry pomysł — zgodził się kapitan. —Zresztą lepiej ode 
mnie się 
na tym znasz. W skafandrze czy bez skafandra?
— Bez skafandra — odparł Andrew
— Wpadnij potem do mesy — uśmiechnął się kapitan — Chodźmy, doktorze. Musi pan 
obejrzeć rannych.
— Stójcie! — wrzasnął DrokU, zwijając się w żelaznym uchwycie Andrew. — Zaklinam 
was 
w imię humanitaryzmu! To WaraJu rozkazał mi zabić tę dziewczynę! Ale odmówiłem! 
Nie 
posłuchałem dowódcy, który chciał, żeby podejrzenie padło na Pruga… Przysięgam!…
Głos jego cichł i załamywał się.
Kapitan z doktorem nie oglądając się zniknęli w jakichś drzwiach.
— Najpierw — powiedział Andrew — pójdziesz ze mną do kabiny łączności. I 
porozmawiasz 
z WaraJu.
— Oczywiście — odparł skwapliwie DrokU. — Natychmiast! Powiem wszystko, czego 
zażądasz.
— Powiesz mu prawdę.
W kabinie łączności Andrew puścił rękę DrokU, który od razu zaczął ją sobie 
rozmasowywać 
drugą dłonią.
Andrew stał za jego plecami. Wyciągnął z kołczanu DrokU zatrute strzałki. Cechy 
były na 
nich wycięte.
— Wezwij WaraJu — rozkazał. — I pamiętaj, że mam w ręku twoje własne strzały. 
Takie 
same jak ta, jaką zabiłeś PetriA i chciałeś mnie zabić. W każdej chwili mogę cię 
nią drasnąć w 
szyję.
— Zgadzam się na wszystko! Rozumiesz, na wszystko!… Nie będę niczego próbował…
Nacisnął odpowiednie klawisze.
Niemal natychmiast rozległ się głos WaraJu.
— Co u was? — zapytał. — Czekam! Kiedy będziecie? Zdobyliście drugi statek?
— Za moimi plecami — powiedział DrokU — stoi DreJu, agent z gwiazd. Rozkazał mi 
nawiązać łączność z tobą, panie.
Nastąpiła długa, bardzo długa pauza.
— Rozumiem — powiedział wreszcie WaraJu. — Nigdy ci nie wierzyłem, DrokU. 
Wiedziałem, że przy pierwszym zagrożeniu przejdziesz na stronę silniejszego.
— Walczyliśmy — jęknął DrokU. — Ale tamci mieli skafandry. DreJu ich ostrzegł.
— Idioci — powiedział WaraJu zmęczonym głosem. — Nie potrafiliście upilnować 
jednego 
człowieka…
— Wyszedł w otwarty Kosmos…
— Kłamstwo! Jak zwykle łżesz, DrokU. Sprawdzałem w informatorach Centrum 
Galaktycznego. DreJu został skreślony z listy personelu latającego, gdyż jest 
chory. Nie może 
wyjść w Kosmos.
— Ale wyszedł — odpowiedział DrokU.
— No dobra, nie będę tracił czasu n?. głupstwa. Co z Prugiem?
DrokU odwrócił się do Andrew.
— Prug jest w naszych rękach — powiedział Andrew. — Przywieziemy go na Pe–U. Z 
pewnością ma wiele interesujących rzeczy do powiedzenia.
— Na pewno je opowie — zgodził się WaraJu. — Chcesz mnie o coś zapytać, agencie 
z 
gwiazd?
— Kto zabił PetriA?
— DrokU.
— Na twój rozkaz! — krzyknął DrokU. — Ja nie chciałem.
— Nawet o tym nie wiedziałem — mówił dalej WaraJu. — Powiedział mi o tym dopiero 
później. Czy to zresztą ważne?
Andrew nie odpowiedział.
— Przerywam łączność — oznajmił WaraJu. — Moja kwatera jest otoczona. Myślałem, 
że 
utrzymam się do świtu, ale teraz nie mam po co walczyć. Spotkamy się, DreJu, na 
polach 
obfitości!
Pola obfitości oznaczały tamten świat. WaraJu wyłączył się.
— Ma rację — powiedział DrokU. — Pozwól mi to zrobić samemu, jak on…
Andrew poczuł, że jest śmiertelnie zmęczony.
Wyprowadził DrokU z kabiny łączności i otworzył przed nim drzwi do podręcznego 
magazynku.
DrokU posłusznie tam wszedł.
Andrew rzucił na stolik zatrutą strzałkę. Bez znaku.
Postąpił dziwacznie i wbrew zasadom. Człowiek wieku galaktycznego nigdy nie 
odbiera życia 
innemu człowiekowi ani mu też śmierci nie ułatwia. Nawet najgorszemu z ludzi.
Zamknął drzwi i poszedł do mesy.
Leżało tam na kanapie potężne cielsko Pruga. Delfin Brendyjski spał jak dziecko 
ugodzony 
ładunkiem oszałamiającym.
Doktor właśnie go badał.
Na odgłos kroków uniósł głowę i przypomniał sobie, w jakich okolicznościach 
widział 
ostatnio Andrew.
— A gdzie ten typ, DrokU? Mam nadzieję, że nie spełnił pan swojej groźby?
— Prawie spełniłem — odparł Andrew.
* * *
Na kosmodromie Pe–U oczekiwała ich załoga „Szkwału”, Olsen, Jego Potężność i 
cała masa 
innych dostojników.
Olsen od razu powiedział im, że WaraJu popełnił samobójstwo w swojej kwaterze.
Wozy bojowe podjechały do samej pochylni „Szkwału”.
Prug Brendyjski pierwszy podszedł do wozu i żołnierze pomogli mu wdrapać się do 
środka. 
Był okropnie słaby i wyglądał, jakby ktoś wypuścił z niego powietrze.
Potem do karetki medycznej przeniesiono Witasa Jakubauskasa. Doktor Gheza i 
Helena 
Kazimirowna pojechali z nim do szpitala, gdzie czekali już lekarze i sprzęt 
przywieziony z 
Centrum Medycznego.
Wraz z wojownikami wyprowadzono również DrokU.
Kiedy po wylądowaniu otwarto magazynek podręczny, DrokU spał. Obok niego leżała 
połamana na kawałki strzałka.
Andrew wraz z Olsenem pojechał do domu dla przyjezdnych Nie chciał wracać do 
siebie, 
gdzie wszystko przypominało o PetriA.
Nocą naszła go ochota sprawdzenia siebie.
Po raz pierwszy od wielu lat wyszedł po zachodzie słońca na dwór i popatrzył w 
rozgwieżdżone niebo. Niebo było głębokie, przyzywało go. Wcale się go nie bał. 
Wiedział już, że 
wróci w Kosmos.
A rano dowiedział się od Nielsa Olsena, że DrokU został zamordowany w więzieniu. 
Zabójcę 
ujęto. Okazało się, że należy do klanu Kam Petri. Andrew nigdy w życiu go nie 
widział i nie miał 
pojęcia, że PetriA miała takiego kuzyna.
MIASTO NA GÓRZE
Powieść tę napisałem kilka lat temu, lecz nie została wówczas opublikowana, 
ponieważ 
uznano ją za zbyt ponurą. Przesłałem więc rękopis do Polski, gdzie bardzo szybko 
został wydany. 
Można z tego faktu wyciągnąć wniosek, że pojęcie „ponury” rozumiane jest w 
Polsce inaczej niż 
w moim kraju.
Dzisiejsza fantastyka skupia się przede wszystkim na aktualnych problemach 
rzeczywistości. 
Nieważne na jak dalekiej planecie rozgrywa się akcja. Zawsze zaciekawi 
czytelnika, jeśli 
dostrzeże w niej odbicie problemów współczesności. Temat, który poruszyłem w 
powieści — 
upadek cywilizacji po wojnie atomowej i funkcjonowanie władzy totalitarnej w 
zamkniętym 
społeczeństwie — to nasze własne bolączki i niepokoje.
Obecnie powieść ukazała się również w moim kraju. Widocznie nauczyliśmy się już 
mówić 
nie tylko o rzeczach przyjemnych. Dla mnie najważniejsze jest to, że „Miasto na 
górze” stało się 
również udziałem polskiej literatury, a Polacy byli jej pierwszymi czytelnikami.
PROLOG
Sali posiedzeń Rady Dyrektorów nie remontowano już od wielu lat, aby nie 
zniszczyć 
bezpowrotnie świętych fresków na jej suficie. Plafony niemal zupełnie wyblakły i 
pokryły się 
dziwacznymi plamami wilgoci, co sprawiło, że znajdujące się na nich sceny 
batalistyczne nabrały 
jeszcze więcej dynamizmu i tajemniczości.
Pan Dyrektor Spel wpatrywał się w sufit, starając się odnaleźć jakiś sens w 
malunkach, gdyż 
nie chciał sprawiać wrażenia, że interesuje go to, co działo się akurat na sali.
Pan Dyrektor Mekil, szef policji, kończył już swoje miażdżące przemówienie i do 
uszu Spela 
dobiegły urywki zdań: „Inżynier Lemeń, gwałcąc w sposób zbrodniczy wszelkie 
normy 
postępowania… Inżynier Lemeń, okrywając hańbą jeden z najszacowniejszych rodów… 
Inżynier 
Lemeń, dokonując świętokradczego zamachu…”
Mekil, przezwiskiem Glizda, miał na myśli rodzinę Spelów. Inżynier Lemeń 
zapragnął 
poślubić córkę Spela.
Szesnastu Dyrektorów, siedzących w twardych drewnianych fotelach wokół masywnego 
wypolerowanego łokciami stołu, słuchało mówcy bardzo uważnie i każdy z nich 
starał się 
przeniknąć, jaką groźbę dla niego osobiście kryje w sobie gniewna oracja Glizdy. 
Chudy, ponury, 
podobny do nietoperza Pierwszy Dyrektor Kalgar obracał w palcach dzwonek 
przewodniczącego. 
Wzmocnienie pozycji Mekila było mu nie na rękę, a nikt nie wątpił, że 
przestępstwo Lemenia 
zostało przynajmniej w połowie wymyślone przez szefa policji. W ten sposób 
Glizda będzie 
mógł niedługo dobrać się do samego Spela.
Kalgar zerknął na Spela, który przyglądał się freskom na suficie. Spel 
najwyraźniej osłabł, bo 
nie odważył się wystąpić przeciwko Gliździe i teraz musi udawać, że cała sprawa 
go nie dotyczy. 
Glizda skończył. Dyrektorzy poruszyli się. Któryś z nich zakasłał. Kalgar wstał. 
Był Pierwszym 
Dyrektorem i do jego obowiązków należało przeprowadzenie głosowania. Pomyślał 
przelotnie, 
że od dłuższego czasu nie widział Gery Spel. Podobno jest chora.
— Panie Dyrektorze Spel — powiedział. — Czy potwierdza pan, że przestępca 
inżynier 
Lemeń zasługuje na śmierć w Ognistej Otchłani?
Spel pochylił głowę.
— Pan Dyrektor Generalny?
Cielsko w mundurze z błyszczącymi naszywkami drgnęło:
— Bez wątpienia.
— Pan Dyrektor Kopalń?
Dyrektor Kopalń poruszył bezdźwięcznie wargami, udając głęboki namysł. Kalgar 
pomyślał, 
że Glizda dał mu łapówkę, ale widocznie za małą.
— Uważam, że postępki inżyniera Lemenia wykraczają, że tak powiem, poza ramy… A 
jego 
pogląd o istnieniu…
— Sądzimy inżyniera Lemenia nie za jego poglądy, lecz za pogwałcenie Obyczaju — 
przerwał mu Mekil.
— Tak — powiedział skwapliwie Dyrektor Kopalń. — Tak, tak…
— Pan Dyrektor Kabli?
Dyrektora Kabli bolała wątroba. Skrzywił się, wyjął z kieszeni flakonik z 
lekarstwem i 
machnął wolną ręką: jasna sprawa, nie ma się nad czym rozwodzić…
Kiedy ostatni z Dyrektorów opowiedział się za śmiercią Lemenia, Kalgar zdjął z 
wiszącego na 
piersi łańcucha klucz od Rozgłośni.
— W takim razie — powiedział — zgodnie z tradycją i Obyczajem musimy włączyć 
Głos 
Władzy.
I ruszył ku drzwiom Rozgłośni.
Za nim wstał Spel, który jako Drugi Dyrektor był strażnikiem drugiego klucza.
Glizda patrzył nieruchomym wzrokiem na Dyrektorów. To była godzina jego tryumfu. 
Zmusił 
ich do uznania swojej władzy!
Spel wsunął swój klucz w otwór zamka i odwrócił się. Przy czarnej portierze 
zasłaniającej 
wejście do sali posiedzeń wśród licznych urzędników, kapłanów, lokajów i 
strażników stał jego 
syn w mundurze oficera tajnej policji. Spel senior popatrzył mu w oczy. Spel 
junior leciutko 
pochylił głowę.
ROZDZIAŁ 1 
CIEMNE KORYTARZE
Kroni obudził się wcześniej niż normalnie. Za progiem szeleściły kroki, 
zgrzytały głosy, 
rozlegał się kaszel i ciężkie sapanie — wracała nocna zmiana z wytwórni azbestu. 
Zazwyczaj 
budził się, kiedy kroki milkły. Budziła go cisza. Przypomniał sobie, co go 
dzisiaj czeka. Pójdzie 
na dół.
Zrzucił z siebie postrzępiony koc i zeskoczył na zimną podłogę. Wieczna lampka 
pod 
statuetką Boga Reda ledwie się tliła. Kroni podszedł na bosaka do stołu, wymacał 
na nim puszkę 
z olejem ziemnym i dolał go do zbiornika lampki. Zrobiło się jaśniej i jakby 
cieplej.
Przejrzał się w odłamku lusterka opartego o nogi statuetki. Twarz się w nim nie 
mieściła. 
Kroni zobaczył jedynie jasne oko, kosmyk przedwcześnie posiwiałych włosów i 
cienki, długi 
nos, którego cień maskował zapadnięty policzek i głęboką bruzdę, zbiegającą ku 
kącikowi 
bladych warg. Od wczoraj na twarzy zostały i smugi sadzy. Kroni postanowił się 
umyć.
Wziął skrzynkę z narzędziami, zawinął w szmatkę i wsunął do, kieszeni zimny, 
kleisty 
kawałek kaszy, założył stojące w progu trzewiki i zdmuchnął lampkę.
Przy źródełku zasilającym okrągły basenik już było pełno kobiet. Niektóre prały, 
inne 
przyszły po wodę, ale też nie kwapiły się wracać do domów.
— Uciekaj stąd! — rozwrzeszczały się, kiedy zobaczyły, że Kroni rozbiera się nad 
basenikiem. — Zapaskudzisz nam wszystką wodę, ty brudny rurarzu!
Kroni nawet się nie odezwał. Usiadł na krawędzi basenu i zanurzył nogi w zimnej 
mydlanej 
wodzie.
— Zaraz zawołam męża! — zagroziła Ratni, żona kwartałowego.
— Zawołaj — poparły ją kobiety. — Niech myje się w kałuży. Kroni wyjął ze 
skrzynki 
kawałek mydła.
— Po co ci tyle mydła? — zapytała stara jędza, która mieszkała w klitce nad nim. 
— Zostaw 
je mnie.
— Nie bierz! — wściekała się Ratni. — Jego mydło śmierdzi.
— To jest zwyczajne mydło — powiedział Kroni.
— On sam też śmierdzi! — parsknęła nieznajoma dziewczyna, która musiała przyjść 
z 
sąsiedniego kwartału.
— A ty sama nie masz prawa tu być! — krzyknęła jędza, która miała nadzieję, że 
Kroni 
odłamie jej za to kawałek mydła.
— Idiotka! — powiedziała Ratni. — Ta głupia baba nie wie, że mój bratanek się 
ożenił.
Kobiety wybuchnęły śmiechem i zaczęły się wytrząsać nad starą kobietą, bo 
bratanek Ratni 
ożenił się bardzo korzystnie i jego żona przyszła z góry, z rodziny majstra.
Kroni postanowił się nie kąpać. Pochylił się tylko nad wodą i namydlił głowę i 
kark.
Któraś z kobiet, nie zauważył która, podkradła się z tyłu i żeby przypochlebić 
się kwartałowej, 
wylała na niego cebrzyk brudnych mydlin. Zaskoczony tym Kroni wpadł do basenu i 
przemoczył 
sobie spodnie. Kobiety zaczęły się z niego wyśmiewać. Jedna z nich chciała 
wrzucić do wody 
również skrzynkę z narzędziami, ale jędza usiadła na niej. Wciąż miała nadzieję, 
że Kroni odda 
jej mydło.
Kroni, klnąc pod nosem, wygramolił się z basenu i poszedł do ciemnej niszy w 
ścianie, żeby 
wyżąć spodnie. W niszy cuchnęło moczem. Kiedy wrócił nad basen, jędza wstała ze 
skrzynki i 
bez słowa wyciągnęła rękę. Kroni dał jej kawałek mydła, którego nie upuścił 
wpadając do 
basenu. Wziął skrzynkę i ruszył przed siebie korytarzem, przygładzając ręką 
wilgotne włosy. 
Słyszał, jak kobiety nad basenem długo jeszcze wrzeszczały na jędzę, żeby oddała 
im mydło.
— Ty i tak niedługo zdechniesz! — wołały.
Jędza odszczekiwała się im, jak mogła.
Każdego innego dnia Kroni po takiej przygodzie wpadłby we wściekłość, ale dziś 
było 
inaczej. Doszedł do służbowej windy i pokłonił się strażnikowi. Strażnik 
odwrócił się. Nie chciał 
się witać z rurarzem, ale znał go już sześć lat, od chwili objęcia tego 
posterunku — i nie 
dokuczał.
Kroni jechał wcześniej niż zazwyczaj i dlatego w windzie wraz z nim znaleźli się 
nie ci, 
których spotykał codziennie. Pomyślał ni z tego ni z owego, że dawniej widywał 
bardzo niewielu 
ludzi. Ciągle tych samych. Współpracowników i niektórych sąsiadów. Wielu swoich 
sąsiadów 
nie poznał nigdy, a o innych tylko słyszał. Widywał również takich, których 
trudno było uważać 
za ludzi, bo przypominali raczej trzęsienie ziemi lub morowe powietrze: poborcę, 
agentów 
przeprowadzających comiesięczną rewizję, pomocnika lichwiarza… Kroni wiedział, 
że niemal 
wszyscy na jego poziomie żyją tak samo. Tyle tylko, że stara jędza ma mniej 
znajomych, a pani 
Ratni więcej.
Winda zatrzymała się i zaczęli do niej wsiadać nowi pasażerowie. Kabina była już 
mocno 
przeciążona i Kroni słyszał, jak trzeszczą stare liny. Strażnik nie miał prawa 
zabierać tylu ludzi, 
ale nie chciało mu się robić dodatkowego kursu.
— Któregoś dnia spadniemy — powiedział cicho siwy technik. Technik był stary, 
ale 
najwidoczniej chciał jeszcze trochę pożyć. Starzy ludzie są bardziej przywiązani 
do życia niż 
młodzi. Dawniej Kroniemu też było wszystko jedno. Pewnie dlatego, że był 
młodszy.
Kroni nie odpowiedział technikowi, gdyż bał się, że strażnik go usłyszy. 
Milczeli również 
ludzie stojący wokół nich. Winda minęła bez zatrzymywania się następny poziom i 
ktoś krzyknął 
przez kratę ochronną:
— Stójcie! Spóźnimy się do roboty!… Strażnik wykrzywił twarz w uśmiechu.
— Trzeba wcześniej wstawać! — warknął.
Kroni ponad głowami sąsiadów przyglądał się różnokolorowym zaciekom na ścianach 
szybu 
windy. Najświeższa była wąziutka czerwona smuga. Puściła rura w farbiarni, 
pomyślał. 
Farbiarnia znajdowała się w innym sektorze, ale rurarze mieli obowiązek meldować 
o wszystkich 
uszkodzeniach.
Strażnik zatrzymał windę, bo zobaczył dwie handlarki z koszami.
— Nie ma gdzie, nam i tak już jest za ciasno — mruknął ktoś stojący za Kronim.
— Zamknij się! — wrzasnął strażnik.
Handlarki dały strażnikowi po drobnej monecie, ale było mu tego za mało, więc 
zabrał każdej 
z nich po największym słodkim korzeniu z koszyka. Kobiety usiłowały wsiąść do 
windy, ale 
koszyki się nie mieściły. Strażnik złapał kilku ludzi stojących i wypchnął z 
windy.
Zabiorę was następnym kursem — powiedział.
Wyrzuceni nie oponowali.
* * *
— Coś ty dzisiaj tak wcześnie? — zapytał majster, unosząc głowę znad planu 
sektora, w 
którym kreślił coś kawałkiem grafitu. Majster nie był najgorszy i zniżał się do 
rozmów.
— Chciałem się umyć, ale kobiety mnie nie puściły.
— Pchałeś się do kwartałowego basenu, brudasie? — zapytał majster. — Mało masz 
kałuż w 
korytarzach?
— Ma pan rację — powiedział Kroni. — Widziałem w windzie czerwony zaciek. Pewnie 
w 
farbiarni puściła jakaś rura.
— Wiem — mruknął majster. — Już czterech mi to meldowało. Nawet sam Zarządca 
dzwonił. Wysłałem już tam ludzi. Dzisiaj wyjdź trochę poza granice swoje odcinka 
i spróbuj 
wyłączyć ósmą i dziewiątą linię. I tak prawie nie działają.
— A co będzie, jak wysiądzie linia główna?
Majster wzruszył ramionami.
— Rozkaz pana Kalgara.
Do kantorku weszło trzech rewidentów z nocnej zmiany. Byli zmęczeni, umorusani 
od stóp do 
głów i wściekli jak wszyscy diabli. Okropnie cuchnęli.
— Zalutowaliście? — zapytał majster.
— Jutro znowu pęknie — odpowiedział starszy rewident, po czym usiadł pod ścianą 
i 
natychmiast zasnął.
— Pójdę — powiedział Kroni biorąc z kąta zwój drutu.
— Nie zaczekasz na pomocnika?
— I tak mamy dzisiaj robotę w różnych miejscach.
— Słusznie.
— Mógłbyś sobie załatać buty — mruknął któryś z rewidentów.
— Są jeszcze całkiem mocne — odpowiedział Kroni.
— Okropnie mi strzyka w krzyżu — poskarżył się drugi rewident.
— Powiedz o tym panu Kalgarowi — powiedział mu majster.
Rewident zaklął.
Kroni wyszedł z kantorku i zamknął za sobą drzwi. Za matową szybą, pękniętą i 
sklejoną 
szarą taśmą, przesuwały się ciemne sylwetki. Rewidenci meldowali majstrowi o 
awariach.
Wszyscy ludzie pracują razem, w grupach. Pracują w fabrykach, koszarach lub 
elektrowni. 
Tylko rurarze i szczurołapy spędzają całe dni w pojedynkę. Rurarzami można 
gardzić i nie 
pozwalać im korzystać ze wspólnego basenu, ale bez nich cały świat dawno by już 
zginął. Gdyby 
policzyć, ile rur załatał Kroni, ile wykrył przecieków i przepchał zamulonych 
przewodów, to 
można by dojść do wniosku, że Kroni jest potrzebniejszy niż sam pan Kalgar.
Jeszcze w zeszłym roku nawet do głowy by mu nie przyszło, że mógłby się 
porównywać z 
którymkolwiek z czystych. Świat, w którym żył, został w niepamiętnych czasach 
rozumnie i 
surowo urządzony przez Boga Reda, który wyłonił się z czerwonego mroku, aby 
nauczyć ludzi, 
jak ubierać się i oświetlać sobie drogę. Bóg przekazał swój czarodziejski 
kaganek czystym i oni 
to w swej szlachetności podzielili się światłem ze swymi młodszymi braćmi. 
Karmili i odziewali 
brudnych, dawali im pracę i karali surowo, lecz sprawiedliwie, po ojcowsku. Bóg 
Red nauczył 
czystych posługiwania się pieniędzmi, a oni podzielili się tymi pieniędzmi z 
brudnymi braćmi. 
Tak był urządzony świat, taki był zawsze i taki będzie dopóty, dopóki Ognista 
Otchłań nie 
zamknie swych dzieci w przepastnym łonie.
Kroni zatrzymał się na podeście, poza który zwyczajni ludzie nigdy nie 
wychodzili. Tam 
mogli docierać wyłącznie technicy i rurarze. Po przekroczeniu zardzewiałej kraty 
Kroni stawał 
się ważniejszy od kwartałowego, a nawet od Pana Oficera. Nikt z nich nigdy nie 
zapuszczał się w 
nieskończone korytarze technicznego miasta. Kroni położył na podłodze skrzynkę z 
narzędziami, 
zdjął z ramienia zwój drutu i przyklęknął przed statuetką Boga Reda, oświetloną 
małą żarówką. 
Kolana bóstwa błyszczały od oliwy, którą rurarze pragnęli zyskać jego 
przychylność przed 
wyruszeniem na dyżur.
Kroni otworzył zamek kraty własnym kluczem. Długi tunel skręcał w lewo łagodnym 
łukiem i 
ginął w oddali. Pod sufitem co sto kroków paliły się słabe lampy. Ze ścian 
zwisały kable i rury. 
Rury o większej średnicy biegły po podłodze. Kroni stał i wsłuchiwał się w 
odgłosy rur. Potrafił 
określić na ucho, jaki jest stan urządzeń. Nie słyszał niczego podejrzanego, 
może tylko zbyt 
głośno bulgotała rura doprowadzająca gorącą wodę do pieczarkarni.
Przystanął, żeby wymienić izolację na kablu numer 1. Wyglądało na to, że dobrały 
się do 
niego szczury. Kabel numer l zawsze powinien być w porządku, bo jest to linia 
łącząca Poziom 
Główny z elektrownią. Ciekawe, czego tu szczury szukają? Kroni wyjął ze 
jesiennej niszy puszkę 
z trucizną i rozsypał ją pod ścianą. Trucizna pokrywała białawą warstwą całą 
podłogę tunelu, ale 
szczury zupełnie nie zwracały na nią uwagi.
Poszedł dalej. Przy pionowym szybie uważnie skontrolował miejsca, w których rury 
i kable 
rozchodzą się w górę i w dół. Tam na zagięciach najczęściej zdarzały się 
uszkodzenia. Przy 
gwieździe, namalowanej na ścianie białą farbą, Kroni zatrzymał się i westchnął. 
W zeszłym roku 
zginął tu jego poprzedni pomocnik. Dotknął kabla z uszkodzoną izolacją. 
Pomocnika znalazł 
malutki szczurołap i przytaszczył go do kantorku. Ale było już za późno. Teraz 
Kroni powinien 
dojść aż do trzeciego zakrętu, gdzie kończył się jego odcinek, i tam zejść na 
niższy poziom. 
Minął jednak schody i przeszedł jeszcze ze trzysta kroków, poza granicę swojego 
odcinka. To już 
było wykroczenie, bo rurarzom nie wolno zapuszczać się samotnie w odległe 
korytarze.
Dawniej w szybie kursowała winda, która teraz tkwiła nieruchomo między 
poziomami. 
Dawno już o niej zapomniano, a ktoś, też nie wiadomo już kiedy, wybił w kabinie 
dziury na 
wylot, żeby można było tą drogą przedostać się na dolny poziom. Szyb był 
zupełnie ciemny, 
więc Kroni zapalił lampę i przymocował ją do czoła, żeby mieć wolne ręce. 
Przeciskając się 
przez zardzewiały szkielet kabiny rozdarł sobie kurtkę. Bardzo go to zmartwiło, 
bo nowa należała 
mu się dopiero za osiemdziesiąt dni. Ale trudno, stało się! Pochylił się nad 
dziurą w podłodze i 
rzucił skrzynkę z narzędziami w dół, jak najbliżej ściany. Żelastwo wewnątrz 
skrzynki 
zabrzęczało głośno i wyraźnie, a więc dno szybu musiało być blisko. Uspokojony 
tym Kroni 
zawisnął na rękach i skoczył w dół. Wylądował na szerokim gzymsie utworzonym 
przez 
betonową płytę, która odpadła ze ściany szybu i zaklinowała się w nim. Kroni 
nadstawił uszu. 
Było cicho, przerażająco cicho dla zwykłego mieszczucha, ale przecież on był 
rurarzem, 
człowiekiem, dla którego taka cisza była czymś zwyczajnym i uspokajającym. 
Gdzieś daleko od 
stropu oderwała się kropla wody i spadła na mokrą posadzkę. Ten sektor od dawna 
już był 
porzucony i mieszkały w nim wyłącznie zjawy.
Rewidenci, którzy docierali na te poziomy jeszcze parę lat temu, mówili, że 
szczury krążą po 
nich całymi stadami i jak nic mogą zagryźć samotnego człowieka. Ale inżynier 
Razi powiedział, 
że jedynie rurarz może odnaleźć bibliotekę. Rurarze przywykli chodzić w 
pojedynkę ciemnymi 
korytarzami i nie bali się pustej ciemności. Kroni był rurarzem, miał klucz od 
kraty, więc 
poszedł.
Teraz położył się na zaklinowanej płycie, wysunął głowę poza jej krawędź i 
poświecił w dół. 
Wydało mu się, że na dnie szybu mignął blady cień. Może zresztą zobaczył go 
dlatego, że 
spodziewał się go zobaczyć… Przywiązał koniec kabla do pręta wystającego z 
płyty. Zastanawiał 
się przez chwilę, czy nie zostawić tu skrzynki, ale nie odważył się tego zrobić.
Jeszcze raz nadstawił uszu. W dole coś szeleściło, jakby stado szczurów biegało 
po tunelu w 
tę i z powrotem. Można wrócić i powiedzieć inżynierowi Raziemu, że droga do 
najgłębszych 
poziomów jest zamknięta. Inżynier nie zdoła tego sprawdzić. Ale powodowało nim 
coś więcej 
niż chęć przypochlebienia się zwierzchnikowi. Kroni bardzo chciał znaleźć bodaj 
jedną książkę.
Szarpnął parę razy za kabel, sprawdzając jego wytrzymałość, przerzucił skrzynkę 
z 
narzędziami przez ramię i zaczął opuszczać się na rękach z głową pochyloną tak, 
aby światło 
zawsze padało w dół.
Podeszwy butów głośno klasnęły o posadzkę. Dnem tunelu płynął strumyk i prawa 
noga 
Kroniego od razu przemokła. Rewident miał rację — but był dziurawy. Kroni cofnął 
się pod 
ścianę, oparł o nią plecami i wolno odwrócił głowę. Promień latarki prześlizgnął 
się po ścianach 
ze strzępami przewodów i utonął w głębi tunelu. Wielka sala, przez którą miał 
przejść, 
znajdowała się z lewej strony.
Przedwczoraj, po Biesiadzie, spotkali się w trójkę z inżynierem i inwalidą z 
wytwórni azbestu. 
Inwalidzie opowiadał o bibliotece jego ojciec, który jeszcze jako młody chłopak 
uczestniczył w 
wielkiej obławie na szczury i zabłądził w plątaninie tuneli dolnych poziomów. 
Błądził tam przez 
trzy doby i widział wiele dziwnych rzeczy, o których nawet nie odważył się 
wspominać. Właśnie 
wtedy znalazł wejście do Biblioteki za Domami Przodków. Inżynier Razi wiedział, 
że biblioteka 
przepadła wiele, wiele lat temu.
— Istnieje bardzo niewielka szansa na to — powiedział inżynier na tym spotkaniu 
— że coś z 
niej przetrwało. Wilgoć — to raz. Szczury — dwa, nieprzewidziane okoliczności — 
trzy.
Razi mówił dobitnie i niezbyt głośno, jak przystoi inżynierowi przywykłemu do 
posłuchu 
podwładnych.
— Uważnie zlustruj wszystkie pomieszczenia, na które natrafisz po drodze. Kiedyś 
miały one 
duże znaczenie dla całej infrastruktury miasta — powiedział na koniec inżynier.
Nie wyjaśnił tego szerzej, a Kroni o nic go nie pytał, gdyż wobec ogromu swojej 
niewiedzy 
wielu słów inżyniera po prostu nie zrozumiał.
Kroni szedł tunelem. Woda pod nogami była bardzo zimna i wiedział, że się 
przeziębi, jeśli 
niebawem nie znajdzie się w suchym miejscu. Woda wydzielała różne zapachy i 
wedle nich 
rurarz potrafił określić, skąd wyciekały poszczególne strumyki. Cuchnęło mydłem 
do prania, 
kwasem, zużytymi smarami, pomyjami. Kroni wyobrażał sobie, jak strumyk wycieka 
po kropelce 
z nieszczelnych rur, przesącza się z poziomu na poziom, aby wreszcie odnaleźć 
drogę do 
Otchłani.
Z tyłu rozległ się cichy szmer, jakby kropla wody stoczyła się po ścianie. Dla 
zwyczajnego 
człowieka byłby to nic nie znaczący dźwięk w tunelu wypełnionym szelestami i 
stukotem kropel. 
Ale słuch Kroniego natychmiast wyodrębnił go spośród setek innych szeptów miasta 
i wyczuł w 
nim niebezpieczeństwo. Rurarz odwrócił się gwałtownie, starając się jednocześnie 
przycisnąć do 
ściany.
Po piętach deptał mu wielki szczur. Nie spieszył się i kiedy promień latarki 
wyłowił go z 
mroku, spokojnie przysiadł na tylnych łapach i czekał, aż Kroni ruszy dalej. W 
zachowaniu 
szczura była jakaś przerażająca rozumność, pewność siebie i Kroni wyobraził 
sobie nagle tysiące 
kroków, które będzie musiał przebyć w ciemności, aby znowu znaleźć się wśród 
ludzi.
Ruszył przed siebie prawie biegiem, bo przecież chciał dotrzeć do Domu Przodków. 
Nie 
wiedział, czym jest Dom Przodków, a inżynier Razi powiedział jedynie, że zapewne 
właśnie tam 
znajdowało się kiedyś centrum miasta. Stosunkowo niedaleko elektrowni i na 
bezpiecznej 
głębokości. Razi podejrzewał, że miasto było zaprojektowane odwrotnie, że brudni 
mieszkali z 
początku nad czystymi. Brzmiało to dziwnie i na pozór nie miało sensu, ale Kroni 
wiedział już, 
że wszelkie dziwactwa miasta zostały stworzone przez zamieszkujących je ludzi i 
że w drodze do 
prawdy o nim może natknąć się na wiele jeszcze różnych niespodzianek.
Mały, obszarpany człowieczek biegł czarnym tunelem. Światło latarki zdradzało 
mieszkańcom ciemności jego ruchy, co było bardzo niebezpieczne, ale zrezygnować 
ze światła 
przecież nie mógł. Szczury, stonogi i zjawy umiały widzieć bez oczu, a Kroni, 
chociaż pół życia 
spędził w mrocznych tunelach instalacyjnych, w całkowitej ciemności był jednak 
bezsilny i 
bezradny.
Szczur dreptał za nim, przysiadając czasem i czekając, kiedy się zatrzymywał. 
Kroni rzucił w 
niego kamieniem i chybił. Szczur nawet nie drgnął, jakby wiedział z góry, że 
kamień przeleci 
obok. Szli tak może godzinę, a może trochę krócej.
Nagle w przedzie pokazało się światło. Zielone i blade, jakby odbite w głębokiej 
wodzie. 
Kroni zwolnił kroku. Na tym poziomie nie powinno być żadnego światła! Żałował 
teraz, że nie 
zostawił skrzynki z narzędziami w unieruchomionej windzie. Żadnego pożytku, a 
tylko 
przeszkadza w ucieczce. Chwycił rękojeść noża. Uspokoiło go to nieco, chociaż 
doskonale 
wiedział, że nóż nie obroni go nawet przed szczurami. Na końcu drogi były 
przecież nie tylko 
Domy Przodków. Mogły tam pozostać ich dusze, a ten, kto napotka duszę zmarłego, 
nigdy już 
nie wróci do domu. Kroni pojął nagle, jak przytulny jest jego własny dom, i 
przestał złościć się 
na panią Ratni, która przecież tylko stawała w obronie Obyczaju i nie chciała 
wyrządzić mu 
krzywdy. Pojął też, że nie może iść dalej. Żadnej biblioteki nie ma. Inżynier 
zwabił go tutaj i 
oszukał, inżynier po prostu zwariował. Na świecie nie ma nic poza Miastem i 
Otchłanią…
Odwrócił się wolno, zastanawiając się, jak wrócić, żeby szczur go nie ugryzł.
Ale szczur już nie był sam. Zobaczył tam już trzy lub cztery. Uśmiechały się lub 
może tylko 
szczerzyły zęby. Kroni z początku nie domyślił się, dlaczego tak wyraźnie widzi 
uśmiechy 
szczurów, ale potem go olśniło — szczury podeszły tak blisko, że bez trudu 
rozróżniał ich zęby i 
drgające wąsy.
Szczury zachowywały się jak nagonka, chociaż w przeciwieństwie do zwyczajnych 
naganiaczy nie biegały nerwowo, nie wrzeszczały, nie hałasowały i nie bały się 
ciemności. Po 
prostu czekały. Kiedy Kroni skoczył w ich stronę, nie cofnęły się, tylko 
przysiadły na tylne łapy i 
uniosły do góry wyprężone ogony, jakby same gotowały się do skoku.
Rurarz nie odważył się cofać dalej, tylko odwrócił się i pochylając głowę, żeby 
świecić sobie 
pod nogi i nie poślizgnąć się na stonodze, popędził w stronę zielonego światła. 
To było bardzo 
nierozsądne, bo z kilkoma szczurami zdołałby sobie poradzić, a w głębi korytarza 
mogła czekać 
go pewna śmierć, ale nie potrafił przezwyciężyć lęku i obrzydzenia. Niektórzy 
rewidenci chwalili 
się, że nie boją się szczurów i nawet je dokarmiają, a szczury nie robią im 
krzywdy. Nie rzucają 
się też na myśliwych szczurołapów. Ale oni znają zaklęcie.
* * *
Tunel nagle się skończył. Kroniemu wydawało się, że do światła jest bardzo 
daleko, ale 
światło go oszukało. Było słabe i blade. Sączyło się ze ściany podziurawionej 
tysiącami 
korytarzyków. W każdym z nich tkwiła gąsienica, ledwie widoczny zielony 
płomyczek. 
Gąsienice, mrowiąc się w tych norach, dawały w sumie tyle światła, że w jego 
blasku widać było 
domy na ulicy, wysoki strop i zwisające z niego porozbijane, dawno zgasłe lampy. 
Strop był 
niegdyś pomalowany niebieską farbą, która łuszcząc się zasłała posadzkę tunelu 
błękitnymi 
płatami.
W tym miejscu można było obejść się bez latarki, więc Kroni nieco się uspokoił. 
Szczury 
gdzieś zniknęły, widocznie zostały w tamtym tunelu.
A więc inżynier Razi miał rację: Domy Przodków istniały i Kroni właśnie do nich 
dotarł. 
Domy były wielkie, zagłębione w skałę, z której sterczały tylko zniszczone, 
odrapane fasady. W 
niektórych oknach zachowały się kawałki szyb. Szkło okienne miało w mieście 
bardzo wielką 
wartość, więc Kroni postanowił, że w drodze powrotnej zabierze kilka odłamków, 
żeby potem 
zrobić z nich lusterka.
Podszedł do drzwi najbliższego domu i zajrzał do środka. Kiedyś podłoga domu 
pokryta była 
grubą warstwą plastiku, ale właściciele przed wyprowadzeniem się zerwali 
wykładzinę, 
pozostawiając tylko zardzewiałą kratę, do której mocowano plastik. Pierwszy od 
wejścia pokój 
był ogromny. Kroni nigdy jeszcze nie widział takiego wielkiego pokoju, chociaż z 
pewnością pan 
Kalgar ma pokoje jeszcze większe. Po ścianie, chroniąc się przed światłem, 
pełzła glista. Kroni 
jednak nie wycofał się, nie uciekł, bo był pewien, że skoro ludzie kiedyś tu 
mieszkali, to choćby 
nie wiedzieć jak dokładnie zbierali swoje rzeczy przed wyprowadzką, choćby 
wrogowie palili i 
grabili ich siedziby z największą nawet zaciekłością, to i tak jakieś ludzkie 
ślady musiały 
pozostać. Dlatego kiedy Kroni natrafił podczas swych obchodów na miejsca, w 
których mieszkali 
ludzie, zawsze starannie je przeszukiwał, gdyż przedmiot zapomniany lub 
porzucony jako 
niepotrzebny wiele lat temu, teraz mógł być wart majątek. Kiedyś było więcej 
metali i szkła, 
kiedyś ludzie umieli robić dobry, mocny plastik.
I wcale tych rzeczy nie cenili.
Ostrożnie stąpając po prętach kraty, żeby nie wpaść do piwnicy, i świecąc od 
czasu do czasu 
w dół, Kroni przeszedł przez pokój i dotarł do następnego, zagłębionego w skale. 
W kącie pod 
skałą coś zajaśniało. Pochylił się. Spod warstwy rdzy szczerzyła do niego zęby 
naga czaszka. 
Kiedyś musiała tu być eksplozja, która zerwała kawał kraty i człowiek spadł na 
dół. Kroni 
odsunął czaszkę i podniósł stalowy hełm. Hełm prawie nie przerdzewiał i widać 
było, że jest 
zupełnie inny niż te, których teraz używają żołnierze. Pośrodku miał zębaty 
grzebień, a z przodu 
długi, prosty daszek. Kroni założył hełm. Był dla niego trochę za duży, a w 
dodatku ze szczątków 
wyściółki sterczały ostre śruby. Kroni wyjął ze skrzynki młotek, sklepał nim 
śruby i na wszelki 
wypadek wepchnął do hełmu szmatę, po czym znów założył hełm na głowę.
Poświecił w dół, ale oprócz garstki zetlałych kości i przegniłych łachmanów 
niczego tam nie 
dojrzał. Dla pewności przykucnął i rozgarnął nogą kupkę śmiecia. I nie na 
próżno. Pod śmieciami 
leżał prawie nowy, długi i szeroki nóż. Taki nóż musi kosztować mnóstwo 
pieniędzy. Kroni 
nigdy nie rozstanie się z tym znaleziskiem. Musi go schować w jakimś pewnym 
miejscu, aby nie 
wpadł w oko agentom.
Kroni poczuł na plecach czyjś wzrok. Odwrócił się, wystawiając nóż do przodu.
W drzwiach stała zjawa. Wysoka, błękitna, świetlista zjawa bez twarzy. Kroni 
cicho krzyknął, 
stracił równowagę i spadł na dół. Padając uderzył łokciem w czaszkę i rozgniótł 
ją na pył. 
Wiedział, że umrze, bo odnalazł go dawny właściciel domu, zły duch, którego nie 
wolno oglądać. 
Nic się jednak nie stało. Cicho i ciemno. Latarka zgasła. Dobrze, jeśli tylko 
się wyłączyła, a nie 
roztrzaskała na kawałki. Bez latarki nie sposób się stąd wydostać.
Bolała go noga. Utykając przedostał się po kracie do wyjścia z domu i wyjrzał na 
zewnątrz. 
Ulica wciąż była oświetlona migotliwym światłem, zjawa znikła, ale za to Kroni 
zobaczył coś 
innego — w poprzek ulicy, odcinając mu drogę do tunelu, siedziały rządkiem 
szczury. Pogroził 
im nożem. Szczury ani drgnęły. Czekały. Kroni szczeknął wyłącznikiem latarki. 
Latarka się 
zapaliła.
Ze stropu spadła gruba kropla wody i z głuchym odgłosem rozprysnęła się na 
hełmie. Kroni 
nastąpił na płat niebieskiej farby, poślizgnął się, utrzymał się jednak na 
nogach i ruszył dalej, 
wzdłuż szeregu pustych domów, gapiących się na niego czarnymi dziurami pustych 
otworów 
drzwiowych. Dopędził go tupot łap. Zdążył błysnąć promieniem latarki i zobaczył, 
że jeden ze 
szczurów skoczył jego stronę, jakby popędzał tam, gdzie chciała go zagnać 
szczurza zgraja. 
Kroni machnął nożem i zobaczył z radością, że ostrze bez trudu rozcięło bestię 
na pół.
— Który następny? — zapytał stado. Przeraził go dźwięk własnego głosu. Był obcy 
i zbyt 
krzykliwy.
Szczury znowu usiadły rządkiem, ale gdy tylko ruszył dalej, natychmiast trzy z 
nich rzuciły 
się do przodu i, znając już śmiercionośną siłę noża, obskakiwały Kroniego w 
bezpiecznej 
odległości, unikały ciosów i po minucie lub dwóch dopięły swego — Kroni zaczął 
biec. Nie 
chciał tego, bo wiedział, że szczurom właśnie na tym zależy, ale nogi biegły 
same, więc musiał 
ich słuchać, żeby się nie przewrócić. Skrzynka tłukła go w bok, hełm zrobił się 
ogromnie ciężki i 
zjeżdżał na czoło, buciory ślizgały się na płatach farby… Jeden ze szczurów 
wczepił mu się w 
nogę i natychmiast odskoczył. Po prostu go poganiał.
I wtedy Kroni zrozumiał, dokąd pędziło go stado. Tu przed nim, w poprzek 
wąskiego 
przejścia, do którego wbiegł, usadowił się łańcuch białych szczurów. Takich 
samych, jak jego 
prześladowcy. Nagonka osiągnęła swój cel…
Zatrzymał się gwałtownie i biegnący na czele nagonki szczur nie zdołał umknąć 
ciosu jego 
noża. Upadł i stado natychmiast go rozszarpało. Zaraz jednak zaczęło znów wolno 
zbliżać się do 
Kroniego.
Rurarz obejrzał się. Za plecami miał wejście do domu. Wszedł na stopnie ganku i 
zatrzymał 
się w pustej framudze drzwi. Teraz, skoro szczury nie napadną na niego z tyłu, 
będzie mógł się 
bronić.
Rzuciły się na niego całym stadem. Atakowały również te, które dotąd siedziały w 
zasadzce. 
Były widać wściekłe, że nie dał się do tej zasadzki zwabić. Skakały na niego jak 
drapieżne 
pająki, a on ciął nożem na oślep, nie zważając na to, że go kąsają, rwą na nim 
odzież, wyrywają 
strzępy kurtki. Ale każdy skok, każdy nowy napór stada zmuszał go do cofnięcia 
się o krok, żeby 
szczury nie zaszły go od tyłu…
Odważył się spojrzeć za siebie. Korytarz był wystarczająco wąski, aby 
bezpiecznie się nim 
wycofać, nie lękając się okrążenia przez szczury. Zaczął więc wolno cofać się 
korytarzem.
Plecy oparły się o coś twardego. Wolną ręką Kroni obmacał ścianę, jeszcze nie 
zdając sobie 
sprawy, że ta ściana oznacza koniec jego nadziei. Mur był ułożony z nierównych 
kamieni i sięgał 
aż do stropu. Kiedy to pojął, znowu rzucił się na swoich prześladowców.
Tym razem szczury były przygotowane na jego atak. Tratując się nawzajem, sycząc 
i 
szczerząc zęby błyskawicznie wycofały się, ale gdy tylko Kroni odwrócił się do 
nich plecami, 
chcąc obejrzeć zaporę, natychmiast rzuciły się do przodu.
Kroni wpadł w tępą rozpacz, w stan krańcowego znużenia, kiedy człowiek pragnie 
tylko 
jednego — usiąść, wyciągnąć nogi, głowę oprzeć o coś miękkiego i ciepłego, i 
niech się dzieje co 
chce. Stado poczuło, że przeciwnik się poddaje…
Wtedy jednak Kroni uświadomił sobie, że nie może usiąść, bo szczury i tak nie 
pozwolą mu 
odpocząć, że właśnie dlatego rzuciły się na niego, aby nie mógł odpocząć… Musiał 
jednak 
przysiąść, choćby na chwilę, więc rzucił się z wściekłością na szczurzą zgraję, 
żeby wywalczyć 
sobie to prawo do odpoczynku. Z desperacką siłą ciął, deptał, rozrzucał szczury 
nogami, żeby 
tylko dały mu chwilkę spokoju. Nie mógł ich przestraszyć, bo te bestie w stadzie 
nie znają 
strachu, ale rosnąca z każdą chwilą sterta trupów na moment powstrzymała atak. 
Wtedy Kroni 
odwrócił się do muru i zaczął szukać w nim szczeliny. Bił rękami kamienie, pchał 
je z całej siły i 
nagle poczuł, że jeden z głazów ustępuje, przechyla się i zapada do środka. A 
kiedy wierzgając 
nogami, żeby odpędzić atakujące znów szczury, prześlizgnął się przez powstały 
otwór i spadł po 
drugiej stronie ściany, prawie nie poczuł uderzenia o kamienną posadzkę. Marzył 
tylko o tym, 
żeby się nie ruszać… Miał jednak do wykonania ważną robotę, przed skończeniem 
której nie 
mógł sobie pozwolić na wypoczynek. Tak, szczury nie dadzą mu spokoju. Dotrą i 
tutaj i znowu 
zaczną do niego skakać. Na pół przytomnie Kroni wstał, wymacał na posadzce głaz 
wypchnięty 
ze ściany, uniósł i zatkał nim czarną dziurę, w której już pokazał się węszący, 
ślepy pysk szczura.
A potem osunął się na posadzkę, wyciągnął nogi i stracił przytomność. Latarka na 
hełmie 
świeciła do góry i nad jego głową rozbłysnął złoty krąg.
* * *
Kroni otworzył oczy, zobaczył świetlisty krążek i z początku nie mógł zrozumieć, 
skąd nad 
jego głową wzięło się tyle złota. Spróbował poruszyć głową i złoty krążek 
drgnął, skoczył w bok 
i rozpłaszczył się na ścianie. Wtedy Kroni natychmiast przypomniał sobie 
wszystko. Nie wiedział 
tylko, jak długo przeleżał uśpiony czy nieprzytomny.
Nadstawił ucha. Najpierw dobiegł go szmer i popiskiwanie. Były to odgłosy 
zrozumiałe i 
pocieszające. Szczury nie chciały zrezygnować ze zdobyczy i drapały kamienną 
ścianę, ale to go 
już nie obchodziło. Potem usłyszał westchnienie, ochrypłe i zdławione, jakby 
ktoś wciągał 
powietrze przez wąską szparę. Kroni znieruchomiał z przerażenia. Cóż to jeszcze 
za potwór 
czyha na niego w ciemności? I dlaczego do tej pory nie rzucił mu się do gardła? 
Przeciągnął 
dłonią po zimnej posadzce. Palce natknęły się na nóż i zacisnęły na jego 
rękojeści. Teraz był 
bezpieczniejszy. Potem Kroni podciągnął łokcie i uniósł głowę, omiatając 
promieniem latarki 
przeciwległą Ścianę. Usiadł i zobaczył stertę łachmanów w kącie kamiennego 
lochu. Sterta 
poruszyła się, zamarła i znów rozległo się długie, przerywane bólem 
westchnienie. Kroni opadł 
na czworaki i trzymając nóż przed sobą podpełzł do kupy łachów.
Z łachmanów wyglądała część twarzy — szare włosy i ostry, kredowobiały nos. 
Drgnęła 
niebieska powieka, ukazując błyszczące rozognione, szalone oko. Chuda, drżąca 
ręka uniosła się 
obronnym gestem, celując długimi paznokciami w twarz Kroniego. Ale po chwili 
opadła 
bezsilnie i jakby utonęła w stercie łachmanów.
Otworzyły się usta, bezzębne i czarne. Człowiek chciał coś powiedzieć, ale tylko 
zacharczał. 
Potem jednak Kroni zdołał rozróżnić słowa:
— Precz… żołnierzu…
— Nie jestem żołnierzem — odpowiedział. — Jestem rurarzem. — Realny człowiek nie 
wzbudzał w nim lęku.
— Rurarz… — wychrypiał mężczyzna. — Pić… Kroni poczuł, że sam ma śmiertelne 
pragnienie.
— Gdzie tu jest woda? — zapytał.
— Dalej, tam…
Mężczyzna zdołał słabym gestem głowy wskazać w głąb pokoju. Kroni uniósł się z 
klęczek i 
trzymając się ściany szedł wolno przed siebie, dopóki nie usłyszał szmeru 
spływającej wody i nie 
zobaczył strumyczka wyciekającego ze szczeliny w ścianie. Podstawił hełm, długo 
czekał, aż 
uzbiera się w nim trochę wody i natychmiast ją wypił. Minęła cala wieczność, 
zanim sam napił 
się do syta i nabrał wody dla nieznajomego. Kiedy tak pił i czekał, trzymając 
hełm pod 
ciurkającym strumyczkiem, miał dużo czasu na myślenie. Myślał więc, że tu żyje 
człowiek, co 
jest bardzo dziwne, bo w takim miejscu człowiek wyżyć nie może.
Dziwny człowiek czekał na niego. Światło latarki odbiło się w jego źrenicach, 
skierowanych 
w tę stronę, z której powinien nadejść rurarz.
— Idę — odezwał się Kroni z daleka, żeby rozpędzić cisze.
Pochylił się i uniósł lekką, rozpaloną głowę człowieka. Nieznajomy pił długo i 
jakby 
niewprawnie. Woda ściekała mu z kącików ust tak obficie, że chyba niewiele jej 
trafiało do 
gardła. Zresztą człowiek w takim stanie nie mógł wiele wypić. Nieznajomy zamknął 
oczy i 
odrzucił głowę do tyłu. Kroni przestraszył się, że mężczyzna umarł.
— Poczekaj — powiedział, jakby chciał go zatrzymać, nie pozwolić odejść w mrok, 
z którego 
nie ma już powrotu.
— Jestem — powiedział nieznajomy nieoczekiwanie jasnym i silnym głosem. — Dawno 
już 
nie piłem. Nie wiem, kiedy ostatnio piłem.
Spod zamkniętych powiek ukazały się dwie łzy i spłynęły po zapadniętych 
policzkach.
— Jesteś na pewno głodny — powiedział Kroni. — Mam jedzenie…
— Dziękuję — powiedział nieznajomy nie otwierając oczu. — Jedzenie nie jest mi 
już 
potrzebne. Jestem zmęczony. Umarłem.
— Żyjesz — powiedział Kroni i od razu pojął, że kłamie. To oczywiste, że ten 
człowiek 
umarł, że przekroczył granicę, za którą nie ma już życia.
— Jestem szczęśliwy — odezwał się człowiek. — Jestem szczęśliwy, bo się napiłem. 
Nie 
potrafisz zrozumieć, jak trudno jest umierać w samotności i ze świadomością, że 
one w końcu 
dobiorą się do ciebie.
— Słyszałeś, jak tu przyszedłem? — zapytał Kroni.
— Tak, ale nie wiedziałem, że jesteś człowiekiem. Myślałem, że one jednak się tu 
przedarły, i 
czekałem, aż mnie zaatakują.
— Dawno się tu zjawiłem? — zapytał Kroni obawiając się, że usłyszy w odpowiedzi: 
„trzy 
dni temu”.
— Niedawno — odparł nieznajomy. — Leżałeś jakieś dziesięć minut.
— Przyśniło mi się — powiedział Kroni — że znalazłem inne miasto.
— Innego miasta nie ma. Ja też marzyłem o mieście, w którym zawsze jest jasno, w 
którym 
nie trzeba trząść się ze strachu w każdej chwili spodziewać śmierci.
— Myślisz, że nasze miasto jest jedyne?
— Tak — odparł nieznajomy głosem pełnym przekonania. — Wasze miasto jest jedyne 
na 
świecie. Dotarłem do samej Otchłani. Widziałem tańczące zjawy i widziałem też 
Białego Pająka. 
Poznałem robaki, które potrafią przegryzać ściany, i odnalazłem drogę do 
Ognistego Jeziora. Ale 
innego miasta nie ma.
— Takie miasto powinno być — powiedział Kroni. — Ludzie mi to nim mówili.
— Tak było zawsze. Szukałem. Innego miasta nie ma.
— Znasz drogę do biblioteki? — zapytał Kroni. Chciał zapytać o drogę powrotną, o 
bezpieczną drogę dla ludzi, na której nie ma szczurów, ale zapytał o bibliotekę.
— Daj mi jeszcze wody — poprosił nieznajomy.
Kroni zbliżył hełm do jego warg. Nieznajomy pił długo i Kroni poczuł, że też ma 
pragnienie.
— Biblioteka to jest miejsce, w którym leżą książki — powiedział. — A książki 
mówią o 
Mieście na Górze… — Komu potrzebne są książki? — zapytał nieznajomy i zamilkł. 
Zapadła 
długa cisza, w której słychać było kłębienie się szczurów za ścianą. Potem 
powiedział: — Już 
mam lodowate nogi… Szukasz drogi do biblioteki?
— Tak.
— Po co ci książki? Jesteś przecież rurarzem. Nie uczyłeś się…
Kroni rzeczywiście się nie uczył. Przez rok był w terminie. Umiał trochę czytać, 
znał się na 
schematach korytarzy i tuneli, słowem, wiedział dość, żeby zostać rurarzem. 
Potem, po wielu 
latach pracy, nauczył się na słuch wychwytywać zakłócenia w funkcjonowaniu rur i 
dowiedział 
się, w jaki sposób elektryczność dociera kablami ze Stacji do miasta.
— A ja się uczyłem — powiedział nieznajomy i znów zamilkł, bo mówienie z każdą 
chwilą 
sprawiało mu coraz większą trudność. — Książki… czytają teraz szczury! — 
Roześmiał się 
bulgotliwie, ale zaraz zaczął mówić szybko i dobitnie, jakby obawiając się, że 
nie zdąży 
powiedzieć wszystkiego: — Byłem inżynierem. Pogwałciłem Zasady. Kochałem córkę 
pana 
Spela. Glizda nas wyśledził… Miałem być wtrącony do Otchłani… Żyłem tu, wszystko 
widziałem i wiem, gdzie jest kipiące jezioro… Uniósł głowę i zapytał głośno: — 
Co z nią? Jak 
zdrowie szlachetnej młodej pani Gery Spel? Czy jest szczęśliwa?
Kroni nie zdążył podtrzymać głowy nieznajomego, która z głuchym łoskotem, jak 
próżny 
garnek, uderzyła o ścianę. Zrozumiał, że ten człowiek zaraz umrze.
— Jak trafić do biblioteki? — pochylił się nad nim. Oddycha? Czy jeszcze 
oddycha? — Jak 
trafić do biblioteki?
Nieznajomy poruszył wargami:
— Idź do zjaw… Idź dalej, za drzwi…
I to wszystko.
Szczury drapały pazurami kamienną ścianę. Człowiek żył tu bez światła, skradał 
się 
korytarzami, ukrywał się, chciał żyć. Śmierć go ścigała, a on nie wiedział, 
dokąd przed nią uciec.
Kroni rozgarnął łachmany i wymacał na piersi nieznajomego metalowy znak 
rozpoznawczy z 
jego nazwiskiem i numerem. Kiedy człowiek umiera, zabiera się jego znak 
rozpoznawczy. Taki 
jest zwyczaj. Kroni włożył znaczek do kieszeni, bo nie miał teraz czasu 
sylabizować, jak się ten 
nieznajomy nazywał. Poświecił po kątach izby: skorupy naczyń, parę okopconych 
kamieni, 
pewnie palenisko, i żelazny pręt — broń. Kroni zobaczył też swoją skrzynkę z 
narzędziami. 
Zupełnie o niej zapomniał i teraz ucieszył się na jej widok, jakby spotkał 
utraconego przyjaciela. 
Sprawdził jeszcze, czy dobrze trzyma się głaz zatykający dziurę w ścianie, bo 
nie chciał, żeby 
szczury dobrały się do tego człowieka, i ruszył, nie oglądając się, przed 
siebie.
Zaraz za sączącym się ze ściany strumykiem, gdzie nabierał wodę, natknął się na 
drzwi. Z 
początku nawet nie zorientował się, że drzwi są stalowe. To prawdziwy cud, że 
ktoś opuszczając 
to miejsce zostawił prawdziwe stalowe drzwi. Kroni pogładził ich gładką, lśniącą 
powierzchnię, 
nie mogąc od razu rozstać się z tak drogocennym przedmiotem.
Za drzwiami było pusto. Kroni poczuł na twarzy leciutki powiew zimnego powietrza 
i 
zrozumiał, że ma przed sobą dużą, otwartą przestrzeń. Doświadczony rurarz zawsze 
potrafi się 
zorientować, skąd i dlaczego płynie powietrze.
* * *
To była bardzo dziwna sala, w każdym razie takiej Kroni nigdy jeszcze nie 
widział. Była 
wysoka i trzy ściany miała gładkie, jakby wypolerowane, a czwartą zasłaniała 
błyszcząca, lecz 
zmatowiała ze starości tablica z mnóstwem otworów. W tych otworach tkwiły kiedyś 
aparaty i 
przyrządy, mechanizmy i urządzenia — wszystko to zostało wymontowane, wyjęte, 
wyszarpane, 
wyrwane i wycięte, zewsząd sterczały końce kabli, pogięte blachy i połamane 
śruby. 
Najwidoczniej ci, którzy stąd uciekali, nie troszczyli się o czystość i 
porządek. Po prostu łapali, 
co było pod ręką, i ładowali na wózki i wywozili. Kroni wiedział, że tak właśnie 
było, gdyż jeden 
wózek z urwanym kołem stał niedaleko tablicy i dosłownie uginał się pod ciężarem 
okrągłych 
przyrządów ze strzałkami i cyferkami, błyszczących metalowych skrzyneczek i 
pudełek, 
szklanych rurek, motków różnokolorowych kabli i lamp. Takie bogactwo, takie 
stosy 
niewyobrażalnych skarbów wprawiły Kroniego w osłupienie. Każde metalowe 
pudełeczko, jeśli 
wyrzucić z niego zawartość, będzie kosztować więcej, niż on zarabia przez cały 
miesiąc, a 
wartości innych przedmiotów po prostu nie umiał sobie wyobrazić… Spod stosu 
przyrządów 
wystawał skrawek materiału. Kroni pociągnął go ostrożnie. Materiał był cienki 
jak pajęczyna, 
miękki i niesłychanie mocny. Szkoda tylko, że było go tak niewiele. Kroni 
otworzył skrzynkę i 
włożył do niej starannie złożoną tkaninę. Potem nie wytrzymał i podniósł kilka 
pudełeczek ze 
sterczącymi z nich kabelkami. Odstawił skrzynkę i zajrzał do wózka. I wtedy 
poczuł się jak 
człowiek, który dopiero co zjadł bardzo smaczny i syty, ale prosty posiłek, a 
potem, kiedy nie 
mógł już nic przełknąć, dostał jeszcze cały półmisek najwyszukańszych 
smakołyków. W wózku 
leżała cała bela tkaniny. Znajdowała się tam również skrzynka z narzędziami, 
precyzyjnymi jak 
narzędzia dentysty, i całe zwoje kabli w miękkiej izolacji… Kroni wysypał ze 
skrzynki swój 
dobytek, odwinął z dziesięć łokci tkaniny i odciął ją nożem. Wysypał narzędzia. 
Wrzucał do 
skrzynki różne przedmioty, starając się, żeby były niewielkie, nowe i 
błyszczące. Skrzynka nie 
dawała się zamknąć, wyjmował więc z niej różne przedmioty i upychał po 
kieszeniach. Trudno 
mu było oderwać się od tego zajęcia, trudno odejść. Zapomniał o bibliotece, 
zapomniał o tym, że 
musi jakoś dotrzeć na górę. Zapomniał o całym świecie i sycił się błyszczącymi 
przedmiotami.
Wreszcie ocknął się i rozejrzał dokoła. Był bogaty. Co najmniej przez rok nie 
będzie musiał o 
niczym myśleć. Mógł zapomnieć o bibliotece i o innym mieście, gdyż bogaty 
człowiek może nie 
myśleć i nie marzyć o tym, czego nie ma…
Zjawa stała obok i przyglądała się, jak bogaty rurarz Kroni upycha łupy po 
kieszeniach. Nie 
groziła mu, nie atakowała, lecz zrobiła pewną rzecz, której po zjawie trudno 
było się spodziewać. 
Pochyliła się i podniosła z podłogi upuszczony kawałek kaszy… Najzwyklejszej w 
świecie 
kaszy, którą przyrządza się z pleśni i porostów, dodając do smaku trochę 
drobnych orzeszków 
rosnących na ścianach. Zjawa obracała kawałek kaszy i obwąchiwała go. Zjawa 
miała ręce, 
zupełnie niepodobne do rąk ludzkich, a poza tym głowę bez oczu i ust. Usta miała 
niżej, gdzieś 
na wysokości pasa. Zjawa wessała kaszę i Kroni był tym tak wstrząśnięty, że 
zapomniał o 
głodzie. Zjawa jadła jego kaszę. Zjawa mogła jeść, to znaczyło, że świecący 
słup, przynoszący 
pewną śmierć każdemu, kto go zobaczy, nie był duchem. Duchy nie mogą jeść. Nie 
muszą jeść. 
Duchy nie mają ciała, które trzeba karmić dla podtrzymania sił.
— Co ty? — powiedział Kroni.
Nie chciał zjawy przestraszyć, bo natychmiast przypomniał sobie ostatnie słowa 
umierającego 
mężczyzny, które z początku uznał za bredzenie. Nieznajomy powiedział: ,,Idź do 
zjaw!”. 
Zapytał więc:
— Gdzie jest biblioteka?
Zjawa zaczęła się cofać i położyła na kamieniu resztkę kaszy, jakby w ostatnim 
momencie 
ruszyło ją sumienie.
— Jedz — powiedział Kroni. Nic był zły ani chciwy. I chociaż przed chwilą się 
wzbogacił, 
nie stał się przez to wcale gorszy.
Zjawa zatrzymała się, a Kroni pomyślał, że pewnie rozumie język ludzi.
— Jedz, wcale ci nie żałuję — powtórzył Kroni nie zmieniając pozycji. Siedział w 
kucki przy 
swojej skrzynce i gładził rękami kieszenie wypchane rozmaitym dobrem.
Wówczas zjawa ponownie się zbliżyła, wzięła resztkę kaszy i wsunęła ją do ust. 
Kroni mógłby 
przysiąc, że przed chwilą te usta znajdowały się co najmniej dwie piędzi wyżej i 
w bok, ale 
zdolność człowieka do dziwienia się ma też swoje granice. Zjawa zajadająca kaszę 
była 
nieprawdopodobna i nieprawdziwa, bo przecież zjawy są to złe bezcielesne duchy. 
Ale zjawa 
słuchająca człowieka to już nic nadzwyczajnego. Skoro jest głodna, to może się 
posłuchać.
— Dam ci jeszcze — powiedział Kroni. Nie ufał zbytnio zjawie i chciał mieć w 
niej 
sojusznika. Może ona na przykład pilnuje tych rzeczy i nie pozwoli mu ich wziąć?
Zjawa stała. Czekała na coś.
— Możesz pokazać mi drogę do biblioteki?
Zjawa zrozumiała. Drgnęła i popłynęła przodem, a Kroni chwycił skrzynkę, 
podniósł z ziemi 
nóż i ruszył za nią. W świetle latarki zjawa wydawała się całkiem blada, jakby 
była zrobiona z 
pary. Nóg nie miała i w ogóle nie miała niczego, co powinien mieć normalny 
człowiek. Kaszę 
jednak jadła. Jeśli nie oszuka, pomyślał Kroni, dam jej resztę. Sam się obejdę, 
a jej dam. Może 
kasza to dla nich rzadki smakołyk?
Znowu znaleźli się w korytarzu, pod którego stropem biegły kable, a po ścianach 
pęki rur. 
Jeszcze przed godziną Kroni nie mógł wyjść z podziwu, ile tu wszelkiego dobra. 
Skrzynka 
zaczęła mu ciążyć, ale to był bardzo przyjemny ciężar. Kroni spochmurniał. 
Jeszcze przed chwilą 
myślał tylko o jednym — wrócić do domu i jak najszybciej stać się bogatym. A 
teraz znowu idzie 
szukać biblioteki, chociaż z każdym krokiem, z każdą minutą powrót staje się 
coraz mniej 
prawdopodobny, coraz niebezpieczniejszy. Komu ta biblioteka potrzebna? Kroni 
przeklinał się w 
duchu, przekonywał, że robi wielkie głupstwo, ale posłusznie szedł za słupem 
błękitnego dymu, 
zagłębiając się coraz bardziej we wnętrzności miejskich podziemi, schodząc coraz 
bliżej i bliżej 
ognistej otchłani.
Nie, z takich jak ty, Kroni — usłyszał głos starego majstra — inżynierów nie da 
się zrobić. 
Jesteś na to za głupi.
Znaleźli się w ślepym zaułku, gdzie posadzkę pokrywały wielkie kwadratowe płyty.
— Gdzie mnie zaprowadziłaś? — przeraził się Kroni. — Gdzie mnie zaprowadziłaś?
Zjawa skurczyła się w niewielką kulę, opadła i zaczęła podskakiwać w miejscu na 
jednym z 
kwadratów.
Kroni podszedł bliżej. Zjawa się odsunęła. Płyta zadudniła głucho pod nogami. 
Pod spodem 
było pusto.
— Rozumiem — powiedział Kroni i o mało nie dodał: „potrzymaj skrzynkę”. 
Spróbował 
wsunąć palce w szczelinę między płytami, ale szpara była za wąska. — Przydałby 
się kij — 
zwrócił się do zjawy.
Zjawa ani drgnęła.
Kroni przypomniał sobie, że w ostatnim korytarzu po drodze tutaj poniewierały 
się jakieś 
pręty, więc powiedział:
— Poczekaj chwilę, zaraz wracam.
Wsunął pręt w szparę i płyta prawie natychmiast ustąpiła. Podważył ją, chwycił 
rękami za 
krawędź i przewrócił.
— Głęboko tu? — zapytał.
Nie czekając na odpowiedź, bo się jej wcale nie spodziewał, położył się na 
skraju otworu i 
spojrzał w dół. Promień latarki z łatwością dosięgnął dna. Ze środka tchnęło 
suchym ciepłem, 
które tak się człowiekowi marzy po powrocie z roboty, bo nie stać go, żeby rura 
z ciepłą parą 
biegła przez jego pokój. Podłoga była niedaleko. Zwyczajne piętro, wysokie na 
jakieś dziesięć 
łokci. Zjawa prześlizgnęła się obok niego, zapadła pod posadzkę i odeszła w bok. 
Tylko błękitny 
odblask świadczył o tym, że na niego czeka.
Kroni skoczył i podłoga uderzyła go boleśnie w pięty. Promień latarki 
prześlizgnął się po 
ścianach korytarza. Którego to już dzisiaj z kolei? Podłoga była ciepła.
Zjawa ruszyła korytarzem, a Kroni dokonał jeszcze jednego zdumiewającego 
odkrycia. O 
wiele bardziej zdumiewającego niż spotkanie ze zjawą lub cudowna ucieczka przed 
szczurami.
Ściany korytarza nosiły ślady ognia, jakby ktoś przebiegł po nim z dymiącą 
pochodnią, 
pozostawiającą wszędzie gruby kopeć. Cała reszta wyglądała tak, jakby ludzie 
odeszli stąd 
dopiero wczoraj. Pomieszczenie było suche, więc wszystko przetrwało w doskonałym 
stanie. 
Cały był plastik na ścianach i plastikowy dywan na podłodze, wreszcie drzwi, 
prawdziwe 
różnokolorowe drzwi, wielkie i małe, i lampy pod sufitem, zupełnie całe lampy w 
szklanych 
kloszach! Skrzynka, która jeszcze przed chwilą była prawdziwym skarbem, teraz 
nagle straciła 
swoją wartość i można ją było rzucić na ziemię… Ale Kroni jej nie wyrzucił. 
Musiał stąd jak 
najszybciej uciec, żeby dogadać się z właściwymi ludźmi, urządzić zorganizowaną 
wyprawę, 
przyuczyć zjawy, żeby odpędzały białe szczury. Lubią kaszę? Dostaną jej tyle, że 
pękną z 
przejedzenia! Wtedy Kroni nie będzie mieszkał w nędznej komórce na dolnym 
poziomie, tylko 
będzie miał cały dom na górnym piętrze. Sam pan Kalgar będzie mu się kłaniał i 
zapraszał do 
swojej prywatnej windy. Kroni będzie się objadał słodkimi grzybami, ożeni się z 
jakąś piękną i 
młodą, szlachetnie urodzoną panienką i nikt nie odważy się wygnać go lub skazać 
na śmierć. 
Pani Ratni będzie wychodziła co rano ze swojego domku i będzie kłaniała się w 
pas panu 
Kroniemu, sama go będzie zapraszać do kąpieli w publicznym basenie… W tym 
momencie 
Kroni zdziwił się, że tak głupio myśli. Jeśli będzie miał dom na górnym piętrze, 
to po co niby ma 
kąpać się w publicznym basenie i spotykać z panią Ratni? Po prostu zapomni o jej 
nędznym 
istnieniu. Przecież podobno sam Kalgar był kiedyś biedny, a jego ojciec pracował 
w fabryce. 
Kalgar stał na czele szajki, która kradła miedź w kopalni… Chociaż to pewnie 
kłamstwo, gadanie 
zawistnych rurarzy. Pan Kalgar urodził się na poziomie czystych. Wystarczy 
spojrzeć na jego 
ręce. A może o Kronim też niedługo zaczną mówić: spójrzcie na jego ręce, czy 
ktoś taki mógł 
być zwyczajnym rurarzem?
Kroni szedł, marzył, lecz w głębi duszy był przekonany, że nigdy nie zostanie 
czystym. Jego 
plan był niewykonalny, gdyż nigdy nie zdoła wyprowadzić w pole łobuzów i 
kanciarzy, którzy i 
tak w końcu wszystko zagarną. W dodatku nie był pewien, czy chce być panem 
Kalgarem i 
mieszkać w domu pana Kalgara. Wielka tajemnica, która opanowała jego serce, 
przed ruszeniem 
na wyprawę jeszcze zupełnie nierealna i baśniowa, w tej chwili była już o wiele 
ważniejsza i 
realniejsza od tych wszystkich starych, połamanych skarbów poniewierających się 
w tych 
korytarzach. Skarbów było zbyt dużo. Kroni potrafił z łatwością ogarnąć swoje 
bogactwo, dopóki 
mieściło się ono w skrzynce i w kieszeniach. Ale takie góry wszelkiego dobra…
Nie zaglądał więc do pokojów i bocznych korytarzy, tylko spieszył za błękitnym 
słupem 
dymu, Zjawa przesuwała się bez wahania obok otwartych i zamkniętych drzwi, koło 
porzuconych hełmów i portier z barwnych, błyszczących tkanin, koło otwartych 
skrzyń pełnych 
jakichś aparatów, obok zwalonych na kupę karabinów i pudełek z nabojami do nich, 
obok 
przewróconych metalowych krzeseł i gąsiorów z zielonego szkła…
* * *
Zjawa zatrzymała się przed zamkniętymi drzwiami i czekała, aż Kroni ją dopędzi.
— Tutaj? — zapytał Kroni.
Zjawa stała bez ruchu.
Kroni pchnął drzwi i znalazł się w bibliotece.
Nigdy by się nie domyślił, że to biblioteka, gdyby nie uwierzył zjawie. W 
pomieszczeniu było 
bardzo gorąco. Tak gorąco, za od razu spierzchły mu wargi. Promień latarki 
błądził między 
metalowymi ramami, na których spoczywały metalowe półki. Książki stały i leżały 
na półkach, 
piętrzyły się w stosach na podłodze. Kroni wiedział, jak powinna wyglądać 
książka, bo widział 
Księgę Obyczaju i przysięgał na Księgę Praw, kiedy przyjmowano go do pracy. Te 
książki były 
inne. Różniły się między sobą wielkością, grubością i kolorem, chociaż 
przeważały wśród nich 
czarne.
Kroni wziął z półki książkę i zobaczył, że jest opalona i przez to czarna. Kroni 
trzymał książkę 
i dumny był z siebie, że dotarł tam, dokąd nikt jeszcze nie docierał, i znalazł 
bibliotekę. A teraz 
trzyma w ręku książkę.
Otworzył ją i karty rozsypały się w pył. Czarny obłoczek opadł wolno na podłogę. 
Wziął inną 
książkę, ale rozsypała się, zanim jeszcze uniósł ją z półki. Stała się kupką 
szarego popiołu, w 
którym czerniały strzępki zwęglonego papieru.
Kiedyś w bibliotece musiał panować straszliwy żar. Z jakiegoś względu pożar nie 
wybuchnął 
płomieniem, lecz wszystko tu zwęgliło się, spopielało i rozpadło. Papier 
przestał istnieć.
Kroni szedł między półkami nie zwracając uwagi na upał i duchotę, a zjawa cofała 
się przed 
nim. Dotykał książek, czasami próbował wziąć którąś z półki lub podnieść z 
podłogi. Ale jeśli 
nawet książka nie rozpadała się pod dotknięciem, to ginęła, gdy się ją tylko 
otworzyło.
Ogarnęła go złość. Szedł tak długo, nie mając pewności, czy wróci, i znalazł 
tylko 
pogorzelisko. Zrozpaczony, zrzucił z półki cały rząd książek. Ręka ugrzęzła mu w 
popiele, a 
zjawa zwinęła się w niebieską trąbkę i ukłuła go elektrycznością. Niezbyt 
boleśnie, ale ukłuła. 
Zjawa nie chciała, żeby człowiek zabijał książki. Kroni nie obraził się na nią. 
— Wybacz — 
powiedział — ale książki umarły. Zjawa się uspokoiła.
Kroni wygrzebał ze sterty popiołu trzy opalone na brzegach kartki i włożył je do 
kieszeni. 
Będzie przynajmniej jakiś dowód, że znalazł bibliotekę.
Inny na jego miejscu wcale by się nie martwił, bo czyż można porównywać jakieś 
tam książki 
z prawdziwymi łupami? Ale Kroni szedł bezmyślnie przed siebie, oddalając się od 
biblioteki, i 
nie widział wcale rozrzuconych dokoła skarbów. Przecież nigdy by tutaj nie 
dotarł, gdyby nie 
uwierzył w książkę o Mieście na Górze. A książki nie ma. Zjawa wyprzedziła go, 
lekko 
potrącając. Kroni wzdrygnął się, ale się nie przestraszył, bo to jednak było coś 
realnego. 
Wymacał w kieszeni kawałek kaszy. Ostatni, malutki kawalątek… Nie był jednak 
wcale głodny, 
za to chętnie napiłby się wody. Podał kąsek zjawie.
— Masz — powiedział. — Dojedz.
Zjawa wchłonęła kaszę.
— Żebyś przynajmniej umiała gadać! — powiedział Kroni. — A może była jeszcze 
jedna 
biblioteka? — zapytał, choć sam wiedział, że innej biblioteki zapewne nie było. 
— Zmęczyłem 
się — dodał. — Nie wiesz przypadkiem, jak się stąd wydostać?
Kiedy było już po wszystkim, podniecenie nie od razu opadło i Kroni wracał do 
rzeczywistości drobnymi skokami, jakby przebijał ciałem kolejne papierowe 
przegrody.
Skrzynka z każdym krokiem robiła się coraz cięższa.
Zjawa znów płynęła przodem, ale po kilku minutach zatrzymała się przy ścianie i 
zaczęła się 
do niej wlewać, jak woda przesączająca się przez szparę.
Kiedy Kroni doszedł do tego miejsca, rzeczywiście zobaczył pęknięcie. Było 
szerokie na 
jakieś pięć palców, a w jego głębi niebieściła się zjawa.
— Hej! — krzyknął Kroni przyciskając hełm do szpary. — Dokąd? Ja tędy nie 
przejdę.
Ale błękitny obraz roztopił się już w ciemności.
I znów mały człowieczek znalazł się sam w ogromnej ciemności. Słaby promień 
dawno nie 
ładowanej latarki, żółty i migotliwy, gubił się w zagraconym korytarzu i 
sprawiał, że mrok stawał 
się jeszcze gęstszy. Człowiek był straszliwie zmęczony i oddałby teraz wszystkie 
swoje skarby za 
widok bladych lampek pod stropem tunelu technicznego. Nie wierzył już, że 
kiedykolwiek je 
zobaczy, dlatego że przez cały dzień schodził bez przerwy w dół i tak bardzo się 
oddalił od 
znajomych okolic, że nie zdoła odszukać drogi powrotnej. A jeśli chciałby wrócić 
po własnych 
śladach, to nie pokona piętrzących się tam przeszkód. Nie wdrapie się na górę 
przez otwór po 
kwadratowej płycie, boi się wrócić do celi, w której leży nieboszczyk, żeby 
przedostać się na 
drugą stronę kamiennej ściany. Do człowiekowi w takim wypadku pozostaje? Musi po 
prostu iść 
naprzód.
* * *
Rozbolały go plecy, zdrętwiały mięśnie nóg, postanowił więc odpocząć. Minęło 
tyle czasu, że 
godzina mniej czy więcej nie grała teraz żadnej roli. I tak już się mocno 
spóźnił. W korytarzu nie 
chciał przystawać, bo w każdej chwili mogły się tam zaplątać szczur albo zjawa, 
której tym 
razem Kroni może się nie spodobać. Trzeba znaleźć jakiś pokój. Z całymi 
drzwiami.
Odpowiedni pokój wyszukał po jakichś stu krokach. Sprawdził, drzwi się dobrze 
zamykają, 
potem rozejrzał się po kątach, czy ktoś się tam nie ukrywa. W pokoju stał stół i 
kilka krzeseł. Pod 
stołem leżał jakiś płaski przedmiot. Kroni nie od razu się zorientował, że to 
pistolet.
Zamknął drzwi i usiadł na krześle. Krzesło skrzypnęło, ale wytrzymało jego 
ciężar. Było 
bardzo wygodne i bardzo by mu się przydało w domu. Potem Kroni zsunął się na 
podłogę, bo na 
krześle ból pleców nie ustępował. Wystarczyło jednak rozciągnąć się na ciepłej 
podłodze, żeby 
zaczął dokuczać upał i pragnienie. I im dłużej tak leżał w bezruchu, tym 
bardziej chciało mu się 
pić.
Postanowił trochę się zdrzemnąć, ale nic z tego nie wyszło, bo ustach tak mu 
wyschło, że 
język się w nich nie mieścił. Musiał bez przerwy się uspokajać, zmuszać do 
myślenia o czymś 
innym, a przed oczyma wciąż widział strumyk i w uszach rozbrzmiewał szmer wody 
spływającej 
do hełmu.
Kto tu był ostatni? — zastanawiał się Kroni. — Kto siedział na krześle i przed 
wyjściem 
wrzucił pistolet pod stół? Nie wstając, wyciągnął rękę i podniósł broń. Pistolet 
był niewielki, 
zgrabna rękojeść świetnie pasowała do dłoni. Kroni nigdy nie trzymał w ręku 
pistoletu, ale 
oczywiście wiedział, jak działa. Każdy chłopak to wie. Pistolet ma kwartałowy. 
Kroni raz 
widział, jak kwartałowy zastrzelił bandytę. Ten człowiek przybiegł z innego 
piętra, bo gonili go 
agenci. A kwartałowy go zastrzelił.
Kroni wyciągnął rękę z pistoletem, wycelował w kąt pokoju nacisnął spust. Nie 
spodziewał 
się, że pistolet wystrzeli, bo przecież poniewierał się tu od tylu lat. Pistolet 
szarpnął się w ręku, 
jaskrawy błysk oświetlił pokój, huknęło, a w nos uderzył zjadliwy swąd ognia i 
kurzu. W 
pierwszym odruchu chciał pozbyć się pistoletu, wyrzucić go, ale ręka nie chciała 
rozstawać się z 
bronią, palce mocno zaciskały się na rękojeści. Kroni wstał i podszedł do 
ściany. Pocisk przeorał 
plastikową wykładzinę, rozerwał siatkę, do której była przymocowana, i w 
znajdującej się za nią 
skale wybił płytki otwór z nadtopionymi brzegami. Zdumiewająco wielka siła 
tkwiła w 
malutkiej, poręcznej maszynce, siła drzemiąca od tylu lat, by obudzić się na 
pierwszy rozkaz 
człowieka.
Kroni bał się włożyć pistolet do kieszeni, bo nie wiedział, czy przypadkiem sam 
nie 
wystrzeli… Wolał już wsunąć nóż za pas i trzymać w jednym ręku pistolet, a w 
drugim swoją 
skrzynkę. Przed wyruszeniem w dalszą drogę rozejrzał się jeszcze, czy 
przypadkiem nie ma 
gdzieś naboi do pistoletu. Obszedł stół dokoła, odsuwając stojące przy nim 
krzesła. Przywykł do 
posługiwania się latarką, więc głowa odruchowo ustawiała mu się tak, że latarka 
świeciła w 
odpowiednim kierunku, zgodnym z ruchami jego oczu.
Stół miał wysuwane szuflady. Widział takie tylko raz, w komisariacie policji, 
kiedy dwa lata 
temu wszystkich rurarzy spędzili tam na rewizję, szukając czegoś zakazanego. Dwa 
magazynki z 
nabojami odnalazł w środkowej szufladzie. W dolnej były papiery i książka 
planów. Pomyślał, że 
jeśli są to plany miasta, zwłaszcza stare plany, to ta książka jest bardzo 
cenna, więc zabrał ją. 
Wziął również pojedyncze kartki. Dziwny fart. W bibliotece było wiele tysięcy 
książek i 
wszystkie zginęły. Tutaj była tylko jedna — i ocalała!
Wychodząc z pokoju Kroni jeszcze raz omiótł ściany promieniem latarki i zerknął 
na ślad 
kuli. Wtedy zupełnie przypadkowo zobaczył Obraz.
Obraz wisiał na ścianie. Był przekrzywiony od uderzenia pocisku. To był 
niewielki, kolorowy 
Obraz. Kroni zbliżył się i oświetlił go całą mocą latarki.
Obraz przedstawiał Miasto.
To miasto, o którym mówił inżynier Razi, w które uwierzył rurarz Kroni, uwierzył 
tak dalece, 
że poszedł szukać biblioteki.
Teraz jego podróż dobiegła końca. Nie była bezcelowa. Miała znacznie więcej 
sensu niż te 
ślady przeszłości, na które trafiał po drodze i za które można było kupić 
mnóstwo kaszy, nową 
kurtkę albo coś jeszcze innego.
Jeszcze wczoraj Kroni był zupełnie innym człowiekiem. Rurarzem, nie lepszym i 
nie gorszym 
od pozostałych, rurarzem, który co prawda uczestniczył w Biesiadach i słyszał o 
Rzeczach 
Zakazanych. Dziś jednak wiedział więcej niż inni mieszkańcy miasta. Wiedział, 
jak wygląda 
Miasto i zamierzał pokazać to Miasto innym.
Zdjął Obraz ze ściany.
* * *
Szybko ruszył korytarzem przed siebie, jakby wiedział, dokąd ma iść.
Wkrótce natrafił na szyb windy. Ten szyb był jednak pusty i głęboki. Rurarz 
rozejrzał się. 
Niedaleko szybu zawsze jest drabina lub schody awaryjne.
Znalazły się i schody. Były wyrąbane w skale. Po kilku krokach okazało się, że 
są zawalone 
na poziomie tego samego piętra, gdzie była ruchoma płyta w posadzce. Kroni 
jednak uznał, że 
zawał da się usunąć. Odszukał stalowy pręt i wkrótce podważył nim kawał 
betonowej płyty. 
Ledwie zdążył uskoczyć w bok. Betonowy gruz i pył spłynął schodami i Kroni 
ruszył dalej. 
Wszystko mu się udawało, plecy nie bolały, nawet kurcz nie łapał go już w nogi. 
Minął następne 
dwa poziomy i wówczas zobaczył w oddali słabe światełko.
Do światła było jeszcze bardzo daleko. W tunelu, na którego końcu Kroni zobaczył 
lampę, 
kursowała kiedyś kolejka. Tory zachowały się prawie na całej długości tunelu, 
ale gorsze było to, 
że został w nim również cały pociąg pustych wagoników, porozbijanych i 
spiętrzonych. Trzeba 
się więc było przeciskać przez plątaninę poskręcanego żelastwa, w pewnym 
momencie nawet 
pełznąć pod samym stropem, bo innej drogi nie było. Kiedy Kroni pokonał i tę 
przeszkodę, 
okazało się, że światło padało z okrągłego otworu w ścianie, który płonął jak 
otwarte drzwiczki 
pieca.
Było tak gorąco, że przeciągnął ręką po twarzy, sprawdzając, czy mu nie popękała 
skóra na 
policzkach. Mimo żaru doszedł do czerwonego koła, z którego dobiegał nierówny, 
pyrkocący 
hałas.
Niemal prawidłowy otwór na poziomie jego głowy był zamknięty czarną, opaloną 
kratą. Pod 
nim wznosił się kamienny mur z jaśniejszymi smugami zaprawy. Osłaniając rękawem 
twarz 
Kroni zajrzał do środka, ale musiał natychmiast odskoczyć niczego nie 
zobaczywszy, bo skwar 
był nie do wytrzymania. Wciągnął pełne płuca powietrza, zmrużył oczy i zerknął 
jeszcze raz. 
Tym razem zdołał dojrzeć ogromną pustą przestrzeń, na której dnie burzyła się, 
falowała, sapała, 
ryczała i wzdychała ognista, rozpalona lawa. Odblask ognia przebiegał po 
ścianach, które 
wznosiły się ku górze i tam na niewyobrażalnej wysokości łączyły ze sobą. Tam 
również unosiły 
się kłęby szarego dymu i znikały jak w kominie. Gdzieniegdzie w ścianach 
pieczary znajdowały 
się otwory — wloty do tuneli i wejścia do korytarzy. Niegdyś tu również było 
miasto, ale część 
jego zapadła się lub na odwrót — jęzory ognistej lawy przebiły, przewierciły 
ściany i roztopiły 
je. Skala katastrofy wzbudzała podziw i zabobonny szacunek dla Otchłani, przed 
którą nie było 
ucieczki ani zmiłowania.
Dłużej nad krawędzią Otchłani nie mógł już stać, bo obawiał się, że zapali się 
na nim ubranie 
lub wypłyną mu oczy.
Ruszył tunelem z powrotem, przecisnął się przez kłębowisko wagonetek i odnalazł 
schody. Po 
kilku nawrotach schody się kończyły. Tym razem zawał był solidny i nie można 
było nawet 
marzyć o jego usunięciu. Kroni zszedł na niższy poziom i trafił w nie kończący 
się labirynt 
pustych tuneli, przejść, sal i zrujnowanych pokoi. W pewnym momencie dostrzegł 
przemykającego się pod ścianą szczura i strzelił w jego stronę, mszcząc się za 
strach, w jaki 
wpędziła go szczurza zgraja. Nawet nie sprawdzał, czy trafił, i pospieszył 
dalej, gnany tylko 
jednym pragnieniem — jak najszybciej dostać się na górę. W godzinę później 
napotkał kałużę 
zatęchłej, cuchnącej wody i nareszcie się napił. Zrobiło się nieco chłodniej. Po 
dalszej godzinie 
znalazł kabel, biegnący wąskim szybem do góry. Kabel był pod prądem, a więc na, 
górze 
znajdowały się peryferie miasta, a na dole poziomy elektrowni…
ROZDZIAŁ 2 
ZNAK ROZPOZNAWCZY INŻYNIERA LEMENIA
Kroni wyszedł z windy i przez chwilę zastanawiał się, co robić. Nie wiedział, 
czy iść do domu 
i schować zdobycz, czy też zameldować się u majstra, bo przecież zaginął bez 
wieści rurarz i 
mogą go szukać… Potem zrozumiał, że i tak będzie musiał nakłamać, że zabłądził 
albo że 
napadły go szczury. Zawloką go do komisariatu, Będą przesłuchiwać, może nawet 
bić. W takiej 
sytuacji lepiej, jeśli nic przy nim nie znajdą. I do domu też nie warto 
zaglądać. Trzeba iść prosto 
na Biesiadę, która już się zaczęła. Tam odda wszystko Inżynierowi, opowie o tym, 
co widział, i 
razem z nim zastanowi się, robić dalej. Zawsze dobrze jest wiedzieć, dokąd pójść 
i komu 
zawierzyć. Dawniej, kiedy nie chodził na Biesiady, żył zupełnie sam. Jak wielu, 
wielu innych.
Kroni szedł słabo oświetlonymi ulicami w stronę domu, w którym odbywała się 
Biesiada. Był 
bardzo zmęczony i zapachy ulicy, ciężki, uprzykrzony odór zatęchłych mieszkań, 
chlorowanej 
wody, pomyj i przypalonej kaszy, odgłosy babskich kłótni, wrzask dzieciarni, 
przekleństwa — 
całe to zwyczajne życie, o którym tak marzył błądząc ciemnymi tunelami, wydało 
mu się nędzne 
i żałosne. Aż dziw, że jeszcze niedawno tak się do niego garnął… Nie czuł nawet 
głodu, tylko 
tępy ból w żołądku. Kamienne stopnie prowadziły w górę między ścianami z gruzu 
spojonego 
słabą zaprawą. Za tą wąską szczeliną zaczynał się ślepy tunel. Kroni zatrzymał 
się i sprawdził, 
czy ktoś za nim nie idzie, potem przełożył skrzynkę do lewej ręki.
Trzy razy zapukał do drzwi. Odczekał chwilę i stuknął jeszcze dwa razy.
Obdarta dziewczynina ze skołtunioną głową uchyliła drzwi na dwa palce i 
zapytała:
— Czego?
— Ja do majstra dźwigowego Kreda — powiedział Kroni. — Z zębami.
— Coś późno dzisiaj przychodzisz, wujaszku — powiedziała dziewczynka. — Co mi 
przyniosłeś?
— Nic dla ciebie nie mam — odparł Kroni. — Nawet kaszę oddałem.
— Komu oddałeś kaszę?
— Zjawie, która przesyła ci pozdrowienia.
Dziewczynina pisnęła z przerażenia. Kroni odsunął ją i wszedł do niskiego, 
wąskiego 
korytarzyka. Zrobił pięć kroków i pchnął drzwi znajdujące się z prawej strony.
Biesiada toczyła się w najlepsze.
Inżynier Razi zobaczył Kroniego, ale nie przerwał swojej mowy. Reszta odwracała 
się i 
niektórzy witali go kiwnięciem głowy. Kroni cichutko usiadł obok chłopaczka ze 
szkoły 
górniczej, który zawsze go unikał, bo ten czyściutki inżynierski synek bał się 
ubrudzić o rurarza. 
Rurarz nie obrażał się, ale nie współczuł chłopakowi. Niech się przyzwyczaja!
— Powtarzają nam… — ciągnął tymczasem Razi, a Kroni postarał się skupić, uważnie 
chłonąć jego słowa, chociaż wiedział, że jego nowiny są o wiele ważniejsze od 
słów samego 
inżyniera Raziego. To była przyjemna, dobra wiadomość, więc Kroni nie spieszył 
się. Gdzie ma 
się spieszyć, skoro jest wśród swoich, a na kolanach ma skrzynkę ze skarbem?
— Ciągle nas przekonują — jakby zza ściany dobiegł głos inżyniera — że taki 
porządek 
obowiązuje z dawien dawna. Przekonują nas, że nikt inny, jak sam Bóg Red i inni 
bogowie 
przykazali jednym ludziom żyć w wiecznym mroku i brudzie, w ciągłym lęku przed 
utratą 
kawałka kaszy, przykazali umierać od chorób i patrzeć na to, jak umierają ich 
dzieci. A zresztą 
czy tak wiele znów dzieci żyje w naszych katakumbach? Z każdym rokiem jest ich 
coraz mniej.
W pokoju było około piętnastu osób. Kroni znał tych wszystkich ludzi, a 
przynajmniej 
widywał ich już wcześniej. Jedyna lampa osłonięta czarnym kloszem wisiała 
bezpośrednio nad 
wąską głową Raziego i dlatego jego obrzmiała twarz wydawała się ostra, z gruba 
ciosana, 
energiczna. Kroni nie wiedział, czy Razi umyślnie stanął pod lampą…
Kiedy po raz pierwszy rozmawiał z Razim, starał się na niego nie patrzeć. Bał 
się myśleć, że 
prawdziwy inżynier, który mieszka na górnym poziomie i ubiera się tak czysto, 
może siedzieć 
obok rurarza. Inżynier był wrogiem Obyczaju i każdy z zebranej tu piętnastki 
mógł pójść do 
komisariatu, powiedzieć o tym i jeśli mu uwierzą — a dlaczego niby mieliby mu 
nie uwierzyć? 
— dostać nowy pokój lub nawet przenieść się o piętro wyżej. Tak się jednak nie 
stało i Kroni 
wiedział, że on pierwszy skoczy w obronie swojego inżyniera. Dlatego, że w 
mieście jest stu, a 
może więcej inżynierów, ale Razi jest tylko jeden.
Razi właściwie miał dobrą twarz, tyle że małą. Kroni nigdy nie widział takiego 
malutkiego 
inżyniera. Inżynierowie dobrze jedzą i nigdy nie miewają wrzodów. Nie kaszlą i 
nie ślepną. 
Dlatego inżynierowie są zawsze wyżsi i silniej zbudowani niż rurarze, tkacze czy 
górnicy. Ale 
inżynier Razi był cherlawy jak tkacz. Miał przezroczystą skórę, przez którą 
przeświecały mu 
niebieskie żyły. Wcześnie wyłysiał i dlatego nie można było poznać, ile ma lat. 
Mówił zawsze 
cicho, cedził słowo za słowem, jakby każdy wyraz najpierw powtarzał w duchu. 
Czasami jednak 
rozgadywał się i wtedy jego głos stawał się wyraźny i donośny, stawał się głosem 
zupełnie 
innego człowieka, dużego i silnego, ręce wydawały się dłuższe, a palce 
podkreślały każde słowo, 
stawiały kropki na końcu zdań tub wznosiły się gwałtownie do góry jak 
wykrzykniki.
— Dzieci i tak jest za dużo — powiedział górnik, przypominający bryłę węgla, bo 
był tak 
samo czarny i bezkształtny. — Tylko ciągle umierają.
Inżynier nie słuchał go jednak.
— Ciągle nam powtarzają, że ludzie stworzeni są do życia w ciemności. Po cóż 
więc im oczy.
— Żeby widzieć — odpowiedział ktoś siedzący w głębokim cieniu. — Co zobaczymy, 
jak nie 
będzie oczu?
— A w ciemności nasze oczy nie widzą — powiedział inżynier. — Szczury obywają 
się bez 
oczu, glisty obywają się bez oczu, a my nie możemy.
— Zjawy też nie mają oczu — powiedział Kroni.
— No, zjawy nie mają tu nic do rzeczy, Kroni. Zjawy zostały wymyślone po to, 
żeby ludzie 
nie wtykali niepotrzebnie nosa do pustych korytarzy.
— Zjawy są — powiedział Kroni. — Jedną nawet niedawno karmiłem…
Ludzie wybuchnęli śmiechem. Nawet inżynier Razi się uśmiechnął. Dziewczynka 
wsunęła do 
pokoju swoją rozczochraną głowę i zapytała ze złością:
— Chcecie, żeby na ulicy usłyszeli?
— Czym ją karmiłeś? — zapytał górnik.
— Czym? Oczywiście kaszą — powiedział Kroni i zamilkł. I tak mu przecież nie 
uwierzą!
— Kaszą! — dławił się śmiechem młodziutki uczeń szkoły górniczej.
A Kroni pomyślał, że korytarze i tunele, w których spędził cały dzień, znajdują 
się tuż obok. 
Każdy może tam dotrzeć. To nic trudnego. Inna rzecz, że nie wiadomo, czy uda mu 
się przeżyć. 
Ale dostać się można, tyle tylko, że nikt po prostu się tym nie interesuje.
— Uspokójcie się — powiedział Razi. — A więc mówię dalej. Dlaczego niektórzy 
mają skórę 
ciemniejszą, a inni jaśniejszą, dlaczego jedni mają oczy jasne, a drudzy ciemne, 
dlaczego 
wreszcie moje włosy, dopóki je miałem, były jasne, a Kroni ma ciemne? Komu w 
ciemności 
potrzebne są te wszystkie barwy i odcienie. Powiadacie, że Bóg dał ludziom oczy, 
żeby widzieli, 
a w ciemności widzieć nie potrafią. To znaczy, że Bóg również wymyślił lampy 
elektryczne i 
kaganki oliwne? Wymyślił i od razu dał ludziom?
— Ogień przyszedł z Otchłani — powiedział fryzjer Wegi, który był bardzo 
wykształcony, 
umiał czytać, uczył się w szkole na urzędnika, ale jakoś nim nie został.
— A przedtem? — zapytał inżynier. — Czy przedtem ludzie łazili po ciemku 
korytarzami i 
wpadali na siebie? Nie! Twierdzę, że dawniej ludzie żyli w innym miejscu. To 
było dawno, tak 
dawno, że wszyscy o tym zapomnieli. Mieszkamy w domach wyrąbanych w skale, 
chodzimy 
ulicami przerobionymi z jaskiń. Ale co było przedtem? Przed pojawieniem się 
miasta? Gdzie 
ludzie mieszkali dawniej?
Kroni już o tym słyszał. Przez wiele lat wędrówek korytarzami i tunelami 
technicznymi sam 
doszedł do tego, o czym mówił inżynier. Wiedział, że miasto było kiedyś o wiele 
większe niż 
dzisiaj. Że więcej w nim było ludzi i rozmaitych rzeczy.
— Przypatrzcie się, jak źle działa w naszym mieście system zaopatrzenia. Rurarz 
powie wam, 
że ciągle trzeba wymieniać rury i kable. Że z każdym dniem coraz trudniej jest 
znaleźć części 
zamienne i że stale wysyłamy specjalne grupy do porzuconych poziomów, aby zdobyć 
materiały 
i urządzenia, które ktoś dawno schował albo po prostu zostawił. A co to znaczy? 
Po pierwsze to, 
że miasto kiedyś było o wiele większe. A po drugie — rzeczy, których nam brakuje 
i których nie 
potrafimy robić, na przykład kable i ich izolacje, zostały wyprodukowane albo 
poza miastem, 
albo sekret ich wytwarzania został dawno utracony.
— Słusznie — powiedział górnik. — W zeszłym miesiącu przebiliśmy się do sektoru, 
o 
którym nikt nie wiedział. Inżynier od razu wezwał agentów, którzy nas stamtąd 
wygnali. 
Dziwiliśmy się wtedy, skąd za kopalnią wzięła się ulica.
— Twierdzę, że ludzie dawniej żyli w innym miejscu. Wiele lat temu przyszli 
tutaj i 
zbudowali miasto. Było ich więcej niż dzisiaj i żyło im się o wiele lepiej. 
Człowiek nie może 
jednak mieszkać stale w takim miejscu, jak nasze miasto. Ludzie stopniowo 
wymierają. Ludzie 
muszą więc wrócić do siebie. Dokąd?
— Do Miasta na Górze — powiedział Kroni.
— Tak. Wierzę, że dawniej było Miasto na Górze. Tam, gdzie jest jasno, gdzie nie 
ma 
wąskich i ciemnych korytarzy, lecz rozległe przestrzenie, gdzie strop wisi o 
tysiące metrów nad 
głową.
— Oj! — pisnęła z zachwytu dziewczynka, która podsłuchiwała.
— Przyprowadziłem wam dzisiaj człowieka uczonego, szanownego Ral–Roddi, który 
przeczytał wiele książek i który wie o wiele więcej niż wszyscy czyści razem 
wzięci. Ral–Roddi 
obliczył, kiedy się tu znaleźliśmy i wie, gdzie się znajdowało wcześniej nasze 
miasto i jak 
wyglądało.
Tego starca Kroni przedtem nie zauważył, bo siedział w ciemności za plecami 
Raziego, a 
twarz miał tak szarą, że zlewała się ze ścianą.
Razi usiadł, a starzec wyszedł z gromady i pochylił się nad stołem, opierając 
się o jego blat. 
Oczy miał tak głęboko zapadnięte i ukryte pod gęstymi brwiami, że wyglądały jak 
czarne jamy.
— Dawno nie rozmawiałem z ludźmi — powiedział starzec.
Wszyscy obecni w pokoju wstrzymali oddech. Do inżyniera Raziego już się 
przyzwyczaili, 
uznali go niemal za swego. Z inżynierem można się było nie zgadzać, a nawet 
spierać.
A w starcu było coś ostatecznego. To, co on powie, okaże się prawdą, w którą 
trzeba będzie 
uwierzyć czy się chce, czy nie.
— Ludzie odnaleźli mnie i jestem wdzięczny losowi za to, że przed śmiercią mogę 
jeszcze raz 
powiedzieć prawdę.
Słowa starca były ciężkie i niemal dotykalne. Można je było wziąć w rękę i 
zważyć.
— Człowiek urodził się tam.
Starzec oderwał rękę od stołu i uniósł ją ku górze. Wszyscy popatrzyli w tym 
samym 
kierunku.
— Okłamują was, mówiąc, że świat został stworzony przez Boga Reda i że taki był 
zawsze. 
Świat był inny. Gdyby wejść na ostatnie poziomy i przebić ziemię, to można 
dotrzeć do kolebki 
ludzkości. Gnieździmy się jak szczury w podziemiach świata. Prawdziwy świat jest 
tysiąckrotnie 
większy od naszego. Aby dotrzeć do jego stropu, trzeba wdrapywać się cały dzień 
po drabinie. W 
tamtym, górnym świecie nigdy nie bywa ciemno, bo rozżarzony ogień wisi na jego 
stropie. Ale 
to nie jest ciężki ogień… Tamten ogień jest bezcielesny i jaskrawy — i dlatego 
tam strop zawsze 
błyszczy złotem.
Starzec opuścił rękę i rozkasłał się. Wszyscy milczeli.
— Ale dlaczego tamten świat, ogromny i piękny, został przez ludzi porzucony? 
Dlatego, że 
ludzie okazali się niegodni go. Kłócili się i walczyli ze sobą. Zabijali kobiety 
i dzieci, grabili 
słabych. I słabi uciekali przed władzą silnych. Wówczas silni zrozumieli, że 
powinni wpędzić 
ludzi do klatek bez wyjścia, a słabi będą im posłuszni. Silni zeszli w dół, pod 
ziemię i zabrali ze 
sobą wszystkich pozostałych. Ludzie mieszkają teraz pod ziemią i zapomnieli o 
tym, że istnieje 
inny świat, że jest jasność i drzewa, i rzeki wyzłocone górskim światłem. Tak 
rzekłem, bo wiem.
Starzec opadł wolno na krzesło i jakby roztopił się w cieniu. Tylko jego oddech, 
głęboki jak 
sapanie maszyny, wypełnił pokój.
— A może tam jest gorąco? — zapytał nagle górnik. — Upalnie jak w dolnych 
kopalniach. 
Może ludzie nie mogli tam żyć, boby się spalili?
— Nie — powiedział starzec głosem dobiegającym z wszystkich kątów pokoju. — Ja 
wiem, a 
dziadek mojego dziadka jeszcze pamiętał, jak to było.
— A co to są drzewa? — zapytał uczeń szkoły górniczej.
— To ogromne suche porosty — powiedział starzec. — Wyrastają na wiele łokci i 
osłaniają 
przed jaskrawym światłem ludzi, kiedy nadejdzie ich czas odpoczynku.
— To są niezupełnie porosty — powiedział cicho Kroni, który miał w skrzynce 
Obraz. — 
Drzewa wyglądają jak słupy i rozszerzają się u góry.
— Milcz! — zbeształ go Razi. — Znów fantazjujesz.
Inżynier nie chciał, żeby starzec się obraził.
— Nie fantazjuję — powiedział Kroni. — I strop tam też nie jest złocisty, tylko 
niebieski z 
białymi plamami.
— Kroni ma dzisiaj dobry dzień — powiedział wesoło Trukoz, kancelista z fabryki 
tkackiej. 
— To nie rurarz, tylko bajarz.
Starzec nic nie powiedział, bo przywykł do tego, że ludzie mu nie wierzą.
A Kroni nie spieszył się z pokazywaniem Obrazu. Pokaże go tylko inżynierowi. 
Tylko jemu, a 
potem zaraz zdecydują, co robić dalej. Są sprawy wspólne, dotyczące wszystkich, 
ale są też 
sprawy własne, osobiste, którymi nie należy się dzielić z innymi, bo to może być 
niebezpieczne. 
Ludzie z trudem wierzą nowinom. Kroni wierzył łatwo i dlatego wszyscy uważali go 
za trochę 
naiwnego. Nawet Razi.
Wstał bardzo chudy mężczyzna z żółtymi oczami, pełnymi tłumionej wściekłości. 
Podobno 
służył kiedyś w policji, skąd go wyrzucono za długi język. Teraz łatał miski i 
garnczki w 
warsztacie na trzynastym poziomie.
— Tracimy na próżno czas! — krzyknął. — Ciągle tracimy czas, gadamy tylko, 
gadamy i 
gadamy. Niedługo się z tym gadaniem zestarzejemy. Dajcie mi bombę, to wysadzę w 
powietrze 
całe to więzienie!
— Poczekaj… — próbował go powstrzymać Razi.
— Już drugi rok. I Mroki czeka, I Brodacz też. I na co czekamy? Na nowe bajki o 
Górnym 
Mieście? O złotym stropie? Gdzieś mam cały ten złoty strop. Daj mi tylko broń, 
to wystrzelam 
wszystkich czystych. I wtedy wszyscy będą syci.
— Jeszcze wcześniej zastrzelą ciebie — powiedział kancelista. — Tyle razy ci 
mówiłem, że 
jeszcze nie czas…
Wszyscy zaczęli krzyczeć naraz i nikt już nikogo nie słuchał. Kroni ogłuchł ze 
zmęczenia.
— Uspokójcie się — uspokajał ich inżynier Razi. — Myślicie, że mało było przed 
wami 
gorących głów, ludzi, którzy chwytali kamień lub kij i biegli zaprowadzić 
sprawiedliwość? Byli i 
tacy!
— Byli — zadudnił w ciemności głos starca. — Ja też do nich należałem. Ale to 
było dawno, 
bardzo dawno. Szliśmy szybami wind, a oni rzucali z góry granaty z gazem. Potem 
wrzucili 
przywódców buntu do Otchłani. Spuszczali ich tam na stalowych linach, żeby 
dłużej słyszeć ich 
krzyki…
Chudy usiadł, jakby ktoś wypuścił z niego powietrze.
— Nie mamy broni — powiedział Razi. — Nie jesteśmy też pewni, że ludzie pójdą za 
nami. 
Czy poprze nas wielu mieszkańców choćby najbiedniejszych poziomów? Czy wielu za 
nami 
pójdzie?
— Nie — powiedział Kroni. — Nawet w naszym kwartale mało kto pójdzie.
— Można posłać pewnych ludzi, żeby dobrali się do Dyrektorów.
— Zabiją ich i co dalej? Będą nowi Dyrektorzy.
— Ich też się zabije — upierał się chudy.
— Powinniśmy uczyć ludzi, tłumaczyć im, że tak dalej żyć nie można. Musimy 
gromadzić 
broń…
— Broń można zdobyć — powiedział Kroni. — Prawdziwą broń, wojskową.
— Kroni znów fantazjuje — roześmiał się kancelista.
Kroni stracił cierpliwość.
— Mówisz, że fantazjuję? Nie wierzysz mi?
— Bardzo bym chciał — powiedział kancelista.
— I nikt inny też mi nie wierzy?
— Uspokój się, Kroni — powiedział Razi. Ciągle wyskakuje z tym swoim „uspokój 
się, 
jeszcze za wcześnie”… — Uspokój się!
Kroni wyszarpnął pistolet z kieszeni.
— Wiem, gdzie jest broń, gdzie leżą skrzynie z nabojami! Przyzwyczailiście się 
do tego, że 
rurarz jest niewykształcony, że jest głupi, że można się po nim spodziewać tylko 
bajek! No to 
posłuchajcie mojej bajki…
Wykrzyknął to jednym tchem i nagle zobaczył siebie oczami innych. Obdarty, 
brudny 
mężczyzna wymachuje pistoletem w mrocznym pokoju. Ludzie odskoczyli od niego, 
potracili 
głowy, może nawet nie pojęli, co trzyma w ręku, ale przestraszyli się krzyku i 
gwałtownych 
gestów.
— Ja też wiem… — dodał cicho. Inżynier Razi stał już przy nim. Wyciągnął rękę i 
powiedział:
— Daj. To nie jest zabawka.
— Wiem — odparł Kroni.
— Niech powie, gdzie jest broń — odezwał się chudy. — To pistolet wojskowy. 
Widziałem 
taki.
Razi zastanawiał się przez chwilę, po czym uniósł rękę.
— Poczekajcie — powiedział. — Musimy porozmawiać. Nie chcę powiedzieć, że wam 
nie 
ufam. Ale broń to bardzo poważna sprawa. Nie mogę ryzykować, a nuż wśród nas 
znajduje się 
człowiek słaby i Władza dowie się o tym. Skład broni może zadecydować o 
wszystkim. Może 
zmienić losy miasta. Pozwólcie mi przejść z rurarzem do drugiego pokoju. Niech 
opowie tylko 
mnie jednemu.
Chwycił Kroniego za łokieć miękkimi palcami i zaprowadził za przegródkę. Zapalił 
lampkę. 
Kroni nigdy jeszcze tu nie wchodził.
Nic dziwnego, to była spiżarnia gospodarza domu. Razi siadł na skrzynce i 
podsunął 
Kroniemu drugą.
— Byłeś dziś na dole? — zapytał.
— Tak. Nie chciałem z początku mówić, ale tak jakoś wyszło.
— Nie ma teraz czego żałować — powiedział Razi — bo wszyscy i tak już wiedzą.
Do komórki wszedł starzec.
— Ja mogę — powiedział. — Władze uważają, że dawno umarłem. A ja mogę się 
przydać.
— Naturalnie — powiedział inżynier. — Mów, Kroni. Tylko krótko.
— Może zaczekamy, aż wszyscy się rozejdą?
— Nie. Ludzie będą czekać, co im powiemy.
Kroni postawił skrzynkę na stole i otworzył ją. Na samym wierzchu leżał Obraz.
— Tam był niebieski strop — powiedział Kroni.
Starzec pochylił się nad obrazkiem tak nisko, że siwe kosmyki niemal dotykały 
wysokich 
domów i zielonych drzew.
— To może być umowne — powiedział starzec. – Malarzowi wydawało się, że 
niebieski 
lepiej pasuje do białych domów. — Na pewno umowne.
— A czy to jest narysowane? — zapytał inżynier. — Wydaje mi się, że to zostało 
skopiowane 
z natury jakimś mechanicznym sposobem.
— Nawet jeśli tak było — zaoponował starzec — to potem pomalowali.
— To znaczy, że drzewa mogły nie być zielone? Te tutaj, na brązowych słupach.
— To nie są drzewa — powiedział starzec — tylko ozdoby. Ale na obrazku jest 
prawdziwe 
miasto. To właśnie Miasto na Górze. W nim ludzie mieszkali dawno, dawno temu.
Starzec gładził obrazek drżącą ręką, a Kroni chciał go powstrzymać, bo ręka była 
brudna, 
prawie czarna i mogła zasmarować wizerunek. Wydawało się, że starzec wpadł w 
trans, bo 
powtarzał niczym zaklęcie: „Dwie setki kroków do skały i długie podejście od 
brzegu rzeki. A 
potem lasem idź na zachód…”. Te jego słowa jakoś dziwnie zapadały w pamięć.
— Znalazłeś bibliotekę? — zapytał inżynier Razi.
— Znalazłem bibliotekę, ale tam jest bardzo gorąco. Książki się rozpadają. Jedną 
jednak 
przyniosłem… Wyjął książkę.
— To wszystko, co zdołałem stamtąd przynieść.
Razi szybko przerzucał kartki.
— To jest stara książka — powiedział starzec. — Prawdziwa stara książka. 
Wydrukowana na 
górze…
— Bardzo interesujące — powiedział Razi. — Tu są plany sektorów. Trzeba je 
dokładnie 
obejrzeć. Ale mów dalej.
— Byłem w Mieście Przodków i w porzuconych sektorach. Zjawa pokazała mi drogę do 
miejsca, gdzie dawniej ludzie nie docierali.
— Znów ta zjawa!… — skrzywił się Razi.
— No dobra — powiedział Kroni. — Wiem, że zjaw nie ma, ale ja ją karmiłem kaszą. 
Broń 
leży niedaleko biblioteki.
Kroni próbował wytłumaczyć, ale szybko się zaplątał. Razi słuchał go przez 
jakieś dwie 
minuty, a potem powiedział:
— To za bardzo skomplikowane. I szczury, i nieboszczyk, i Ognista Otchłań…
— Tam były sektory. Słyszałem o tym — powiedział starzec. — Cześć miasta zapadła 
się w 
otchłań…
Za przepierzeniem rozległ się głośny łoskot, jakby ktoś przewrócił cały rząd 
krzeseł, potem 
zduszony wrzask. Wrzask ucichł, a zamiast niego zaczął narastać rumor, głośne 
przekleństwa i 
krzyk:
— Lampę!
Brzęk, klaśnięcie. Głos:
— Nie ruszać się. Będziemy strzelać!
Ktoś już wdarł się za przepierzenie i zapytał krótko:
— Tutaj? Jest tu kto?
Razi już ciągnął Kroniego za rękę w głąb pomieszczenia, przewracając po drodze 
skrzynki. Za 
nimi został tupot i trzask.
Razi, padając przed siebie, pociągnął Kroniego w jakąś wąską szczelinę, skrzynka 
zaczepiła 
się o coś i wydawało się, że ktoś ją trzyma. Biegli przez wąskie kamienne 
przejście, potem 
stoczyli się po ciemnych i śliskich schodach, odliczając żebrami i łokciami 
każdy stopień, aż 
wreszcie znaleźli się w zaułku, za rogiem wielkiego domu pokrytego arkuszami 
zardzewiałej 
blachy.
— Leć do domu — szepnął Razi. — Jutro o tej samej porze koło sklepiku Mosilego.
— Czekaj — powiedział Kroni. — Ja…
— Do jutra. Leć. — Inżynier przemknął pod słabą lampą uliczną i zniknął miedzy 
domami.
* * *
Kroni został na miejscu. Rozumiał, że powinien uciekać, znaleźć się jak najdalej 
stąd, bo 
pogoń w każdej chwili mogła odnaleźć przejście, którym uciekali z domu. 
Nieszczęście jednak 
polegało na tym, że Kroni nie wiedział, dokąd ma uciekać. Nie zdążył powiedzieć 
Raziemu, że 
spóźnił się na koniec zmiany, że już go szukają, że nie może wracać do domu, bo 
w domu już na 
pewno czeka na niego kwartałowy.
Los w ciągu niewielu minut wywracał jego życie do góry nogami, nicował i stawiał 
wszystko 
na głowie. Przeżył najgorszą samotność, kiedy walczył ze szczurzą zgrają, prawie 
zaprzyjaźnił 
się z istotą, w której istnienie nie wierzył żaden rozumny człowiek, wrócił do 
ludzi i poczuł, że 
coś wśród nich znaczy. I zaraz potem został sam, absolutnie sam. Teraz musi 
znaleźć jakaś 
kryjówkę i doczekać w niej jutra. A jutro inżynier Razi już coś wymyśli.
Na dworze było cicho i spokojnie. Mieszkańcy sektora już nie hałasowali, dzieci 
zasnęły, a 
gospodynie przestały się kłócić. Wkrótce zgasną górne lampy i wówczas zaułkami 
będą 
przemykać jedynie złodzieje i policjanci, a zwykły człowiek nie będzie tam miał 
nic do roboty.
Kroni wziął skrzynkę i wyszedł na ulicę. Latarnie, które zawsze wydawały mu się 
takie blade, 
teraz świeciły wprost oślepiająco. A czy ta obława była przypadkowa? Czy ktoś 
jeszcze zdążył 
im uciec?
Starał się iść wolno, jak zmęczony rurarz wracający z obchodu, chociaż sam nie 
potrafiłby 
powiedzieć, czy naprawdę jest zmęczony. Był po drugiej stronie zmęczenia.
— Stój — odezwał się głos za plecami.
Głos był cichy i brzmiała w nim pewność, że Kroni nie ucieknie. Kroni 
rzeczywiście zdołał 
przezwyciężyć chęć ucieczki, pragnienie, aby skoczyć w bok, pędzić wąskimi 
zaułkami, ukryć 
się gdzieś w kącie…
Kroni stał i błagał Boga, żeby to byli bandyci. Wiedział, że bandyci nie 
napadają na rurarzy. 
Co można znaleźć w skrzynce rurarza? Ale bandyci nie mówią „stój” tak pewnym 
tonem, jakby 
wszyscy musieli ich słuchać.
— Twarzą do ściany — powiedział ten sam głos. — Oprzyj się rękami.
Kroni nie chciał wypuszczać skrzynki z ręki, więc podniósł ją do góry.
— Skrzynkę na ziemię.
Kroni usłuchał. Stał teraz w niewygodnej pozie, z nogami odstawionymi od ściany 
i opartymi 
o nią rękami. Dzięki temu zobaczył, jak do skrzynki stojącej na ziemi sięgnęła 
ręka. Na rękawie 
były złote naszywki policjanta.
Miał rację. Bandyci nie napadają na rurarzy.
Zaprowadzili go do komisariatu. Kwartałowy Ratni, gruba świnia z małym łebkiem, 
na jego 
widok pokręcił z wyrzutem głową, bo zawsze udawał surowego, mrukliwego, ale 
sprawiedliwego 
ojca całego kwartału.
— Aj, aj — powiedział. — Rurarz Kroni! A co ty robiłeś w tak paskudnym 
towarzystwie? 
Widzę, że moja żona miała jednak rację, kiedy już dziś rano prosiła, żebym cię 
ukarał. 
Ukarałbym cię i w ten sposób uratował od ciężkiej zbrodni.
— Co z nim zrobić? — zapytał policjant.
— Niech na razie posiedzi w mamrze — odparł Ratni. — Potem go zabiorą…
Policjant pchnął Kroniego w plecy i rzucił na kamienną posadzkę celi pełnej 
jęków, 
westchnień, stłumionych głosów. Rozległ się krzyk. Jakiś dziwnie znajomy, ale 
niemożliwy do 
rozpoznania głos krzyczał rozpaczliwie:
— To pomyłka! Wypuście mnie natychmiast! Złożę skargę!
Krata zamknęła się ze zgrzytem. Kroki policjanta ucichły za jaskrawym 
prostokątem drzwi 
prowadzących do dyżurki.
— Kto tu jest? — zapytał Kroni, unosząc się na klęczki.
— A ty kim jesteś?
— To ty, chudy? — wyszeptał Kroni. — To ja, rurarz.
— Nie znam żadnego rurarza — odpowiedział głos chudego. I zaraz potem rozległ 
się głuchy 
głos, dobiegający jakby z pieczary:
— Słusznie, tutaj nikt nikogo nie zna. Dziwne, że was tego nie nauczyli!…
To mówił starzec, Kroni go rozpoznał. A więc stary też wpadł. Stary miał rację. 
„Jeśli któryś z 
was wpadnie, uczył inżynier Razi, to pamiętajcie, że znaleźliście się tu 
przypadkiem, że nic nie 
wiecie o żadnej Biesiadzie. To leży w waszym interesie. Szczera skrucha zawsze 
potęguje winę. 
Przyznajcie się, że jesteście złodziejem, to potrzymają was z tydzień i wypędzą 
na ulicę, bo niby 
dlaczego mieliby za darmo karmić jakiegoś tam złodzieja… A jak powiecie, że 
byliście na 
Biesiadzie, natychmiast znajdziecie się w dolnej kopalni, gdzie człowiek 
wytrzymuje najwyżej 
miesiąc… Może nawet zresztą nie doprowadzą was do kopalni, tylko wykończą na 
miejscu”.
— Ja nikogo nie znam — powiedział Kroni.
— Słusznie. Oni tu z pewnością wsadzili swojego ptaszka. Nie widzimy go, ale on 
pilnie 
słucha — powiedział starzec. — Śpijcie spokojnie, młodzi ludzie. Do rana nikogo 
nie wezmą, bo 
nie zapominajcie, że policjant też człowiek. Ma żonę i dzieci, i również 
chciałby pomieszkać 
trochę w domu. Premia, którą dostanie za schwytanie paru nierobów, planujących 
ograbienie 
tunelu technicznego, nie starczy mu nawet na tydzień przyzwoitego życia…
Nikt mu nie odpowiedział, ale Kroni zrozumiał to, co zrozumieli również wszyscy 
pozostali: 
zebrali się po to, żeby obrabować tunel techniczny. W jaki sposób rabuje się 
taki tunel? Wyciąga 
się rury i kable?
— Ja tam nic nie wiem — rozległ się młody głos. To był uczeń szkoły górniczej. — 
Szedłem 
do znajomej dziewczyny i zmyliłem drogę. Zapytałem o nią w pierwszym z brzegu 
domu i w tym 
momencie wpadli tam policjanci. Czekają na mnie w domu. Mój tatuś jest szefem 
departamentu. 
Wszyscy tu mogą potwierdzić, że dopiero co przyszedłem.
Nikt mu nie odpowiedział.
— On szedł do mnie — odezwała się po minucie ta rozczochrana dziewczynka, która 
otwierała drzwi. — On mnie kocha! Zachichotała, a potem rozbeczała się na głos.
— Cicho bądź — powiedział sennym głosem starzec. — Przeszkadzasz mi spać.
Kroni uznał, że też powinien się przespać. Wiedział już, jak ma się zachować. 
Kładąc się na 
podłodze, powiedział półgłosem, wiedząc, że wszyscy go słyszą:
— A ja jestem rurarzem. Szedłem ulicą i nagle mnie zatrzymali. Sam nie wiem, 
dlaczego. 
Obława była, czy co?
— Ja też nie wiem — powiedział starzec. — Nikt nie wie.
Było bardzo duszno i znów poczuł pragnienie, ale Kroni nie chciał nikogo wołać. 
Niech lepiej 
zostawią go w spokoju. Choć na krótko. Inżynier nie odezwał się. Może go nie 
złapali?
Otworzyły się drzwi celi i w jaskrawym prostokącie światła ukazała się sylwetka 
policjanta, 
przecięta cieniem kraty.
— Kto tu jest rurarzem? — zapytał policjant.
Kroni nie odpowiedział. Już zaczął drzemać i nie chciało mu się ruszać.
— Rurarzu Kroni, wyjdź!
Latarka zaczęła szperać wśród twarzy.
— Hej, kwartałowy — zawołał policjant. — Pokaż mi swojego rurarza, bo coś 
krępuje się 
wyjść.
Ratni zachichotał i jego grube cielsko zasłoniło drzwi. Wtedy Kroni wstał z 
ziemi i 
powiedział:
— Ja jestem rurarzem. Zasnąłem. — Przepraszam, panie policjancie.
— To nie jest zwyczajny rurarz — powiedział Ratni. — Dawno już zwróciłem na 
niego 
baczną uwagę. Jeśli sprawdzicie liczbę czarnych gałek, jakie powiesiłem przy 
jego imieniu w 
rejestrze, to przekonacie się, jak głęboko go podejrzewałem. I miałem rację. 
Miałem rację?
Kroni pomyślał, że kiedy drzemał w celi, kwartałowy wysypał do rejestru cały 
swój zapas 
czarnych gałek.
— Jasne, kwartałowy, miałeś rację — powiedział policjant. — Odsunął się na bok, 
żeby Kroni 
mógł przejść i wtedy okazało się, że jest wysoki, jednego wzrostu z rurarzem, 
tyle że węższy w 
ramionach. Miał za to pięknie domytą błękitną skórę i długą, wąską twarz z 
malutkimi, miękkimi 
ustami. Czasami dzieci czystych idą do policji, żeby zachować Obyczaj.
— No i wpadłeś, rurarzu — powiedział policjant wesoło i pokazał białe, mocne 
zęby.
— Nic nie rozumiem — powiedział Kroni. — Szedłem ulicą, wracałem do domu…
— Będziesz się musiał jeszcze trochę przespacerować — powiedział policjant. — 
Razem ze 
skrzynką. A w skrzynce masz takie rzeczy, których nawet kwartałowy nigdy na oczy 
nie widział. 
Rozmaite cudeńka…
— Jeśli chodzi o skrzynkę, to wszystko znalazłem w tunelu. Napadły na mnie 
szczury…
— Pospiesz się — uciął policjant. — I niechaj uszy pospólstwa będą na wieki 
zamknięte dla 
świętych tajemnic. Priż!
Drugi policjant, stojący przy stole z ręką opartą o skrzynkę rurarza, wyprężył 
się na baczność.
— Rozkaz, panie Spel!
— Idziemy. Zawiadomiłeś?
— Tak jest!
I zręcznie uderzywszy Kroniego kantem dłoni w szyję, oficer policji pan Spel 
wyrzucił w ten 
sposób więźnia za drzwi i wyszedł ze swym pomocnikiem panem Priżem na dwór, a 
kwartałowy 
Ratni biegł za nimi i usiłował wetknąć rejestr policyjny z mnóstwem czarnych 
gałek przy imieniu 
Kroniego.
* * *
Nie uszli daleko. Niemal naprzeciwko komisariatu kwartałowego były zamaskowane 
drzwi w 
skale. Rurarz wiedział o ich istnieniu i nawet był kiedyś w szybie specjalnej 
windy, kiedy coś się 
niej uszkodziło. Ale na ogół zwyczajnych rurarzy tam nie wpuszczali. Tajna 
policja miała własne 
służby remontowe. Spel otworzył drzwi windy kluczem, który miał zawieszony na 
szyi. Tej 
windy używano, kiedy trzeba było pilnie przerzucić policjantów z poziomu na 
poziom.
Spel nie patrząc nacisnął trzeci guzik od góry.
Jednak tam będę, chociaż nie z własnej woli, pomyślał Kroni.
Policjant jakby odczytał jego myśli, bo powiedział:
— Nigdy w życiu byś nie trafił na górne poziomy, gdyby nie moc tajnej policji. 
Więc 
podziękuj jej za tę wycieczkę, ty śmierdzący rurarzu!
Kroni powiedział:
— Dziękuję pokornie.
I dostał od policjanta Priża w łeb.
Winda pędziła do góry szybko i prawie nie skrzypiała. Drzwi do niej również 
otworzyły się 
bez zgrzytu, zawsze obecnego w innych dźwigach. Przy wyjściu czekał na nich 
jeszcze jeden 
policjant. Ubrany w czysty mundur i lśniące buty. Policjant ukłonił się panu 
Spelowi, Priż 
wykręcił Kroniemu ręce i wszyscy razem szybko, niemal biegiem ruszyli pustą 
ulicą. Ulica miała 
posadzkę z kwadratowych płyt, białych i niebieskich, była zamieciona, a może 
nawet umyta i 
drzwi domów ciemniały na tle gładkich, jasnych fasad, wystających daleko ze 
skały. Strop ulicy 
też był wysoki, dwukrotnie wyższy niż na dole i pomalowany na niebiesko. Kroni 
zdążył 
pomyśleć, że chyba rację miał on, a nie starzec. Strop w Górnym Mieście też 
musiał być 
niebieski, a nie złoty.
Kroniego zaprowadzono do trzeciego domu od windy. Płonęło w nim rzęsiste 
światło, 
jaśniejsze nawet niż w komisariacie kwartałowym, a lampy były tam osłonięte 
matowymi 
kloszami. Inna rzecz, że jeden czy dwa klosze były pęknięte i sklejone… Wprawny 
rurarz zawsze 
zauważy uszkodzenie.
Oprowadzono go do białego, pustego pomieszczenia i kazano czkać. Pan Spel 
zniknął za 
białymi drzwiami, a kiedy wrócił uśmiechał się szeroko i niemal przyjaźnie.
— No, idź, rurarzu — powiedział. — Będzie łaźnia.
Kroni źle go zrozumiał. Skulił się, bo myślał, że będą bili. Ale następny pokój 
był gorący i 
wilgotny, z długą i niską ławką pod ścianą. W przeciwległym końcu znajdowały się 
rury z 
lejkowatymi wylotami, zawieszone pod sufitem. Rury przepełnione były, Kroni 
zauważył to 
natychmiast po wejściu do środka, gorącą wodą. Spojrzał niepewnie na Spela. 
Oficer był zły, ale 
wesoły, a w dodatku jakby trochę znajomy. Nie to, co inni.
— Rozbieraj się — powiedział Spel. — Będziesz się mył. Co ci powiedziałem? 
Myślałeś, że 
będziemy bili? Nie licz na to. Jesteś zbyt ważny! Może nawet sam nie wiesz, jak 
bardzo ważny. 
No, rozbieraj się, ile razy mam ci powtarzać?
I palnął Kroniego w ucho. To była normalna rozmowa policjanta z rurarzem. Palnął 
go bez 
złości, ale boleśnie.
Kroni potrząsnął głową i posłusznie zaczął się rozbierać.
— Zdejmuj wszystko — powiedział Spel. — Widziałeś kiedyś prysznic?
— Co?
— Ach, ty śmierdzielu! Zobacz, ile masz robactwa!
— Wcale nie jestem taki brudny, wasza miłość — powiedział Kroni.
— Tak uważasz? Sam bym się chętnie umył… Jak człowiek od was wróci, to potem 
przez 
tydzień musi się drapać.
Kiedy Kroni się rozebrał, popchnął go w stronę rur. Popchnął ostrożnie, 
koniuszkiem pałki. 
Rurarz poślizgnął się na mokrej podłodze, ale zdołał utrzymać równowagę.
— Strach pomyśleć, że bywają tacy brudni ludzie — powiedział Spel wesoło. — Aż 
dziw 
bierze, że was Otchłań nie pochłonie!
Kroni czuł się nieswojo, stojąc nago przed policjantem. W dodatku w takim 
świetle! Spel, 
krzywiąc się i demonstracyjnie trzymając z dala od niego, zapędził rurarza do 
kabiny i włączył 
wodę, która trysnęła ostrymi, kłującymi strużkami, jak z przerdzewiałej rury.
Oficer cofnął się i zaciągnął plastikową zasłonkę.
— Jeśli będzie za gorąco — powiedział — przekręć prawy kran w lewo.
— Jest akurat — odpowiedział Kroni. Woda zmywała, zeskrobywała z ciała warstwę 
brudu i 
kurzu. — A mydła nie ma?
— To już bezczelność — powiedział Spel, a jego głos z trudem przebił się przez 
szum wody. 
— Ten rurarz myśli, że został zaproszony na posiedzenie Rady Dyrektorów.
Kawałek mydła uderzył w ścianę i ześlizgnął się na podłogę. Kroni podniósł go. 
Gorąca woda 
spłukiwała zmęczenie. Otworzył usta i napił się. Woda była czysta i słodkawa, o 
wiele lepsza niż 
w basenie.
Nie pamiętał już, kiedy ostatni raz mył głowę…
— Długo jeszcze? — zapytał Spel. — Mam na ciebie czekać?
— Teraz dobrze byłoby się ostrzyc — powiedział Kroni.
— Wyłączam wodę — warknął Spel. — Znudziło mi się. Twoje łachy już przynieśli.
— Jakie łachy?
— Twoje łachy przepuścili przez komorę dezynfekcyjną. Możesz więc uznać, że 
przebierzesz 
się w czyste.
Spel spełnił swoją groźbę i wyłączył wodę. Dobrze jeszcze, że Kroni zdążył zmyć 
mydło. 
Oficer rzucił mu przez cały pokój zwinięty ręcznik. Kawał tkaniny, który 
wystarczyłby jakiejś 
kobiecie na sukienkę.
Kurtka, spodnie, przepaska biodrowa i buciory Kroniego leżały na ławce. Wszystko 
było 
naprawdę czyste, pachnące parą, ale przez to jeszcze bardziej biedne i żałosne w 
tym jasnym 
pokoju.
— Całkiem nieźle wyglądasz — powiedział Spel. — Powinieneś służyć w tajnej 
policji, a nie 
spiskować.
— Wcale nie spiskuję, panie — powiedział pokornie Kroni. — Jestem biednym 
rurarzem.
Ubierał się bez pośpiechu. Jego łachmany były jak cudze.
— Patrzcie, wdział swoje szmaty i nie ma człowieka — powiedział Spel ze szczerym 
zdziwieniem w głosie. — Rurarz i koniec.
— Jakby ciebie ubrać w te szmaty, też byś stał się rurarzem — powiedział Kroni.
— Nie będę bił — roześmiał się Spel, widząc, że ręka Kroniego uniosła się do 
góry, osłaniając 
głowę przed nieuniknionym ciosem. — Dziwny z ciebie facet. Wiesz, że będą bić, a 
jednak 
pyskujesz.
— Ja zawsze tak. Mówią o mnie, że fantazjuję.
— Kto tak o tobie mówi? — zapytał niewinnie Spel.
— A… — Kroni zamilkł.
— Nie chcesz, to nie mów — machnął ręką Spel. — I bez ciebie wiemy, że mówią tak 
o tobie 
na Biesiadach. Dlatego, że jesteś szczególnie niebezpiecznym zbrodniarzem. 
Chcesz nas 
wszystkich wysadzić w powietrze i innych do tego namawiasz.
— Ja?
— Ty, szczurze! Idziemy!
* * *
Spel wepchnął Kroniego do poczekalni i zatrzymał się przed wielkimi i wysokimi 
dwuskrzydłowymi drzwiami.
— Można? — zapytał, zaglądając do środka.
— Wprowadź — odpowiedział niski głos i Kroni wyobraził sobie grubego mężczyznę, 
podobnego do kwartałowego Ratniego, ale z dużą głową i brwiami starca.
Za rozległym, wielkości pokoju Kroniego, gładkim stołem siedział niziutki, ale 
bardzo szeroki 
mężczyzna. Miał wypukłe czoło, silnie wytrzeszczone niebieskie oczy bez rzęs i 
gładkie włosy z 
przedziałkiem pośrodku. Od tego mężczyzny tchnęło Obyczajem. Ubrany był w czarny 
mundur, 
skromny jak toga kapłana.
— No, jesteśmy — powiedział serdecznie. — Rurarz Kroni. Cieszę się. Bardzo się 
cieszę. A 
ja nazywam się Mekil, przezwiskiem Glizda. Głupie, prawda? Obraźliwe, ale 
głupie.
— Głupie — zgodził się Kroni.
— Widzę, że jesteś naiwny, a przez to bezczelny — powiedział Mekil. — Wiesz, kto 
ja 
jestem?
— Pan Mekil przezwiskiem Glizda — powiedział Kroni.
Spel rąbnął go pięścią w plecy.
— Ciągle mnie biją — poskarżył się Kroni. — Co tylko powiem, od razu mnie biją.
— Jacy oni? — Głos Mekila zrobił się jeszcze serdeczniejszy.
— Jego miłość pan policjant Spel.
— Czemu się na niego skarżysz? Nikt ci nie mówił, że pan Glizda nie zna litości?
— Nigdy pana wcześniej nie spotkałem, panie Mekil — powiedział Kroni.
— Jesteś bystry. Gdybyś teraz nazwał mnie Glizda, kazałbym Spelowi cię zatłuc.
— Tak jest, panie Glizda. — Jakiś diabeł go podkusił, a przecież gdyby nie to 
słowo, jakoś by 
mu się upiekło.
Spel stłukł go pałką i pięścią równocześnie. Walił jak wściekły. Kroni zwinął 
się, zakrywając 
głowę rękami.
— Dość — powiedział Mekil. — Podejdź do biurka.
Kroni wyprostował się z trudem. Przed oczami latały mu czerwone plamy.
— Nie powinieneś tak się starać, Spel. Wierzę, że jesteś dobrym chłopcem i że 
daleko 
zajdziesz. Ale ten Kroni mi się podoba.
— Mnie też, panie Mekil — powiedział Spel. — Powinno się go uczyć.
— Święta racja, mój chłopcze, święta racja! On przecież nie ze złej woli, tylko 
z ciemnoty 
dostał się w łapy agitatorów, wrogów i heretyków, którzy nie wierzą we 
wszechmogącego Boga 
Reda i w błękitne zjawy….
W tym miejscu Mekil jakby zawahał się i spojrzał wyczekująco na Kroniego. Rurarz 
jak głupi 
połknął haczyk.
— Zjaw nie ma — powiedział.
— Słusznie! — ucieszył się Mekil–Glizda. — Ja również tak myślę, więc możemy się 
dogadać. Broń też nam obu się przyda.
— Jaka broń? — zdziwił się Kroni.
— Ta, którą znalazłeś dziś rano i o której zapomniałeś zameldować majstrowi. W 
ogóle 
zdenerwowałeś swojego majstra i narobiłeś mu kłopotu. Ten naiwniak uważał, że 
robi dobrze, 
ukrywając przed nami, że nie wróciłeś ze zmiany. Posłał rurarzy, żeby cię 
szukali, a nas nie 
zawiadomił. Musieliśmy go więc ukarać. To bardzo przykre. Majster siedzi w 
ciemnicy, a jego 
dzieci głodują.
Glizda był szczerze zmartwiony. O mało się nie rozpłakał.
— Wypuśćcie go — powiedział Kroni.
— A będziesz się przyzwoicie zachowywał?
— Będę. On nie jest winien, że się zgubiłem.
— Każdy, kto ma jakiś sekret, jest winien. Każdy, kto nie wykaże posłuszeństwa, 
jest winien. 
Skąd to znamy?
— Z Księgi Praw — odpowiedział Kroni.
— A więc majster jest winien i nic na to nie możemy poradzić. Jasne?
Kroni milczał, bo niby co miał powiedzieć, w jaki sposób pomóc majstrowi?
— A teraz opowiedz nam, młodzieńcze, kto posłał cię na poszukiwanie biblioteki i 
co tam 
znalazłeś?
— Przecież ja całkiem przypadkowo… — zaczął rurarz.
— Poczekaj. Interesuje mnie również, jakiego koloru jest niebo w Mieście na 
Górze. Jestem 
bardzo ciekawy, mój chłopcze.
Kroni słuchał i zastanawiał się. To znaczy, że na Biesiadzie był człowiek Mekila 
albo ktoś już 
zdążył wszystko opowiedzieć. Ale o inżynierze Razim na razie nic nie mówili, nie 
pytali o niego. 
Może go po prostu nie złapali?
— Byłem w podziemiu — powiedział. Nie miał czego ukrywać, bo do tego przyznał 
się przy 
wszystkich. — Zabłądziłem i napadło mnie stado szczurów.
— Oj, to okropne — powiedział Glizda. — Stado szczurów! Jakoś dawniej nikogo nie 
atakowały, i to w dodatku całym stadem.
— A na mnie napadły. Uciekałem przed nimi i zabłądziłem. Błąkałem się prawie 
przez cały 
dzień i wydostałem się na zewnątrz dopiero wieczorem. I kiedy szedłem do domu..
— Nie zameldowałeś się na służbie? Poszedłeś prosto do domu? Nigdy nie uwierzę, 
żeby 
dobry rurarz poszedł do domu i nie zameldował się przedtem majstrowi. Mów dalej, 
mój 
chłopcze.
— A więc zabłądziłem pod ziemią — wymamrotał Kroni. — Wydostałem się dopiero pod 
wieczór. I kiedy szedłem…
— Dość tego — powiedział Glizda zmęczonym głosem. — Okropnie jesteś nudny i 
tępy. 
Najmniejszego śladu wyobraźni. Ja bym na twoim miejscu wymyślił skomplikowaną 
historię, 
którą musielibyśmy długo rozplątywać.
Przechylił się przez stół i nacisnął guzik na szarym pulpicie. Nastąpiła krótka 
pauza. Kroni 
rozejrzał się ukradkiem. Do tej pory jego uwagę pochłaniał całkowicie sam 
Glizda, a teraz mógł 
zobaczyć, jak wygląda jego jaskinia.
Gabinet był prawie pusty. Ściany miał gładkie, jasnobrązowe, ale rurarz zauważył 
zacieki w 
kątach. Widocznie tu również któraś rura była nie w porządku. Ścianę za stołem 
zasłaniała 
portiera i Kroni był prawie pewien, że za nią znajdują się drzwi. W takim pokoju 
jedne drzwi to 
za mało!
Glizda podszedł do portiery i odsłonił ją gwałtownym ruchem. Kroni pomylił się. 
Tam nie 
było drzwi, tylko wielkie okno, za którym widać było dużą, niską pieczarę. W 
pieczarze wznosiły 
się jakieś stalowe konstrukcje, leżały narzędzia i płonął otwarty ogień. Do 
żelaznego krzesła był 
przywiązany chudy, a właściwie to, co z niego zostało. Pokrwawiony kadłub 
otwierał 
bezdźwięcznie usta i drgał spazmatycznie. Pod krzesłem palił się ogień, więc 
Kroniego zaczęło 
mdlić. Wydało mu się, że czuje swąd palonego mięsa, chociaż szyba w oknie była 
gruba i 
szczelna…
Glizda zasunął portierę, ale Kroni nie mógł oderwać od niej oczu.
— Tam jest sala tortur — powiedział Glizda. — Ty również w niej się znajdziesz… 
A na razie 
chciałbym porozmawiać z tobą spokojnie, bez kata.
Drugie drzwi znajdowały się zupełnie gdzie indziej, niż się Kroni spodziewał. 
Glizda nacisnął 
guzik i część ściany odjechała w bok.
— Nie bój się — powiedział Mekil. — Chodźmy. A ty, Spel… Zresztą chodź i ty, bo 
ten 
rurarz może na mnie napaść. Nic na tym nie zyska, ale będzie mi przykro.
Następny pokój był niewielki, ale też jasno oświetlony. Na środku stał niski 
stół, obok niego 
jeszcze jeden mniejszy i kilka krzeseł. Na pierwszym niskim stole stały jakieś 
naczynia, na 
drugim — skrzynka Kroniego, wyjęte z niej przedmioty i oddzielnie przedmioty 
znalezione w 
jego kieszeniach. Kroni zdumiał się na widok takiego bogactwa. Po prostu o wielu 
rzeczach już 
zapomniał.
Glizda wskazał palcem Obraz.
— Skąd to wziąłeś? — zapytał. — I co to jest?
— Znalazłem przypadkiem, kiedy uciekałem przed szczurami.
— Znowu kłamstwo i oszustwo. No dobra, co tu jest narysowane?
— To jest Miasto na Górze — powiedział Kroni.
— Co to znaczy?
— Dawniej ludzie mieszkali na górze — wyjaśnił Kroni. — Tam, gdzie jest jasno i 
gdzie strop 
znajduje się o wiele wyżej niż tutaj. Rosną tam drzewa. Tu właśnie widać te 
rzeczy…
— A potem? — Mekil jakby się zainteresował.
— A potem czyści, tacy jak wasza miłość, zmusili ludzi, żeby zeszli do podziemi, 
tutaj, bo 
chcieli, żeby ci ludzie na nich pracowali. Jeśli jest wiele pustego miejsca, to 
każdy może odejść.
— I ty wierzysz, że tak właśnie było? — zapytał Mekil przechylając głowę i 
przyglądając się 
Kroniemu takim wzrokiem, jakby go widział po raz pierwszy.
— Wierzę — powiedział Kroni. — Tu jest Obraz.
— To jest wymysł malarza — mruknął Glizda. — Tylko wymysł. Miasta na Górze nie 
ma i 
nie było, bo być go nie może. Ale to nie twoja sprawa. Teraz, rurarzu, opowiedz 
mi o tym.
Glizda pstryknął palcem w magazynek pistoletu. Zapasowy magazynek, który został 
w 
kieszeni Kroniego.
— Nie mam pojęcia, co to jest — powiedział Kroni. — Nigdy czegoś podobnego nie 
widziałem, wasza miłość.
Mekil myślał na głos, jakby ani Kroniego, ani Spela nie było w pokoju.
— Magazynek do pistoletu wojskowego, stary model. Rurarz jest głupi, ale 
niezupełnie. 
Wierzę, że tam była broń. Dlaczego niby tam ma nie być broni? Kiedy ewakuowali 
dolne 
sektory, był taki popłoch, że coś musieli tam zostawić… To jasne, że nawet taki 
głupi rurarz 
weźmie najpierw pistolet, a dopiero potem zapasowy magazynek do niego. Może 
zapomnieć o 
zapasowym magazynku i wziąć pistolet, ale nie może zapomnieć o pistolecie, a 
zabrać 
magazynek. No więc co on zrobił z pistoletem?…
Nie zwracał się z tym pytaniem wprost do Kroniego, więc rurarz nie odpowiedział. 
Glizda 
dotknął jego ręki miękką śliską dłonią.
— Źle słyszysz? Gdzie jest pistolet?
Popatrzył Kroniemu prosto w oczy, a ten zamknął powieki, chociaż wiedział, że 
nie powinien 
tego robić. Glizda roześmiał się nie rozklejając warg.
Rurarz otworzył oczy. Nikt go nie bił. Glizda siedział już przy stoliku i nad 
czymś się 
zastanawiał, nie patrząc na niego. I w tym momencie Kroni mocno się zdziwił. 
Oficer policji 
Spel wyciągnął rękę i za plecami Mekila wziął coś ze stołu. Wziął i schował do 
kieszeni. Co to 
mogło być?
Policjant uderzył go pałką w ramię, ale to było słabe uderzenie. Umyślnie słabe, 
jakby Spel 
nie chciał bić rurarza.
— Nie żałuj go — mruknął Glizda.
W tym momencie Kroni zrozumiał, co to za przedmiot policjant ściągnął ze stołu. 
To był znak 
rozpoznawczy tego mężczyzny, który umarł w podziemiu.
Spel powiedział do Kroniego:
— No, trzymaj się, bydlaku!
Zamachnął się, ale cios znowu nie był zbyt silny. Kroni na wszelki wypadek 
wrzasnął.
— Nie zabij go — ostrzegł Glizda. — Coś tu jeszcze powinno leżeć. Zapomniałem 
co… — 
Przyglądał się uważnie kablom, pudełkom, narzędziom zebranym przez Kroniego w 
podziemiu. 
Uniósł Obraz, potrząsnął pękiem kluczy…
Kroni poczuł, ze Spel znieruchomiał z napięcia.
Rurarz nie wierzył Gliździe. Nie uwierzył, żeby taki wielki pan, taki chytry 
człowiek 
zapomniał o malutkim przedmiocie, który zniknął ze stołu. Znaki rozpoznawcze 
powinny 
natychmiast po śmierci ich właścicieli znaleźć się w kwartale. Jeśli ktoś ma 
przy sobie cudzy 
znak, to znaczy, że zabił tego człowieka albo znalazł jego zwłoki. Glizda nie 
mógł zapomnieć o 
znaczku. Ale przecież zapomniał!
— A więc — powiedział Glizda — jeśli obiecasz, że będziesz zachowywał się 
przyzwoicie, to 
nie będziemy cię dzisiaj torturować. Wszyscy są już zmęczeni. Kaci też muszą 
czasem spać. 
Prawda?
— Prawda — odparł Kroni z ulgą.
— Oj, widzę, że żarty się ciebie trzymają! — zdziwił się Glizda. — A może 
naprawdę 
myślisz, że pozwolimy ci odpocząć, nie zapytawszy najpierw, kto zaciągnął cię na 
Biesiadę i kto 
posłał szukać broni?
— Słowo honoru, że nie szukałem broni.
— Tylko?
— Zabłądziłem.
— Wierzę, że nie szukałeś broni. Tym gorzej dla ciebie, bo będziemy musieli się 
dowiedzieć, 
czego szukałeś. Ale jak będziesz o tym opowiadał, to przypadkiem nie zapomnij 
wspomnieć, 
komu oddałeś pistolet. A może to były dwa pistolety? Zrozum, odpowiadam za 
porządek i spokój 
w naszym wiecznym mieście, więc nie mogę dopuścić do tego, żeby broń znalazła 
się w rękach 
ludzi, którzy mogą mieć złe zamiary. Odprowadź go, Spel. Starszy kat ma listę 
pytań… No, 
zwyczajnie. Tylko nie na śmierć. Pamiętaj, na twoją odpowiedzialność! Potem musi 
przecież 
pójść na dół i pokazać, gdzie jest bron. To bardzo ważne.
— Aha, byłbym zapomniał — dopędził ich jego głos już przy drzwiach. — Słuchaj, 
Spel, nie 
pamiętasz przypadkiem, jakiego przedmiotu brakuje wśród rzeczy zakwestionowanych 
u 
zbrodniarza stanu, rurarza Kroniego?
— Nie wiem, Mekil — powiedział Spel beztrosko. — Przecież nie opróżniałem mu 
kieszeni.
— No jasne, jasne! Wybacz mi, mój chłopcze — powiedział tonem skarconego dziecka 
Glizda.
Żeby dotrzeć do izby tortur, musieli najpierw minąć długi korytarz. Kroni starał 
się o niczym 
nie myśleć i nie przywoływać w pamięci katowni i ciała chudego. Myślał, że jeśli 
nie wytrzyma 
bólu i powie coś o broni, to na pewno go nie oszczędzą. Znajdą broń i bez niego. 
Trzeba więc 
wytrzymać. Zacisnąć zęby i cierpieć, a jutro coś się wymyśli… Spel szedł tuż za 
nim.
— Słuchaj uważnie i nie odwracaj się — powiedział nagle pospiesznym szeptem. — 
Rób tak, 
jak ci powiem, ale Gliździe o tym ani słowa. Mnie zgubisz i siebie też nie 
uratujesz. Kiedy 
wejdziesz do izby tortur i zobaczysz wszystko, co tam jest, natychmiast padnij 
na kolana i 
krzycz, że wszystko powiesz, że pokażesz broń.
— Ale ja nic nie powiem.
— Wcale nie musisz tego robić. To już mój kłopot. Tylko udaj śmiertelnie 
przerażonego. On 
będzie cię obserwował. Zresztą przestraszyć cię nie jest trudno…
— Nietrudno — zgodził się Kroni. — A co zrobiłeś…
— Zamknij się!
Konwojent otworzył niskie drzwi. Z izby dobiegł słodkawy odór spalenizny.
Spel pchnął Kroniego czymś ostrym w plecy. Rurarzowi wydało się nawet, że to był 
kindżał.
Kroni wpadł do katowni. Chudego tam już nie było. Zamiast szyby między izbą a 
gabinetem 
Glizdy połyskiwało głębokie, ciemne lustro.
Jak on mnie zobaczy? — zdążył pomyśleć Kroni i znów poczuł pchnięcie w plecy.
Wcale nie musiał udawać przerażenia.
Kaci zbliżali się do niego z dwóch stron i długie, mokre postronki wlokły się za 
nimi po 
plamistej posadzce. Narzędzia tortur patrzyły groźnie ze ścian.
— Nie! — krzyknął Kroni. — Nie! Zostawcie mnie w spokoju!
Kaci zbliżali się bez pośpiechu, bo dokąd niby mieli się spieszyć? Kroni runął 
na kolana. 
Zresztą i tak nie mógł ustać na nogach.
— Wszystko powiem! — mamrotał pod nosem, chociaż wydawało mu się, że ogłuszająco 
krzyczy. — Wszystko wam powiem!
Zrobiło się ciemno, rurarz poleciał w jakąś przepaść, zapadł się w Ognistą 
Otchłań. Ciemność 
wirowała, niczym ogniki wewnątrz zjawy, a Kroni usiłował złapać się za coś 
stałego, 
nieruchomego i z daleka, jakby przez grubą warstwę kamienia usłyszał znajomy 
głos:
— Gotów.
Inny głos, dudniący, odbijający się od ścian przepaści, zapytał:
— Przyjdzie do siebie?
A pierwszy głos odpowiedział:
— Nie ma co na to liczyć. Za daleko odszedł.
Głęboko, myślał Kroni, bardzo głęboko i daleko odleciałem.
— Jeśli się nie ocknie — powiedział dudniący głos — odnieście go do celi.
— Załamał się — powiedział pierwszy głos. — Rano będzie mięciutki.
Tak, będę mięciutki jak pajęczyna, chciał przytaknąć Kroni, ale nastąpiła 
zupełna ciemność. I 
nic więcej.
* * *
— Muszę go zobaczyć — powiedział odległy głos.
— On nadal jest jeszcze wyłączony — odpowiedział inny. — Dopiero co sprawdzałem. 
Pan 
dyrektor Mekil bardzo się tym niepokoi.
— Wiem, przychodzę tu na rozkaz jego łaskawości. Znasz mnie przecież.
— Jak mógłbym nie znać!
Oba głosy są znajome. A kto to jest pan dyrektor Mekil? To przecież Glizda! No 
jasne, to ten 
śmieszny robal… Zgrzyt. Pewnie ktoś otwiera kratę tunelu technicznego, pomyślał 
Kroni i 
przypomniał sobie, że jest rurarzem. Nieważne, jak się nazywa, ważne jest, że 
pracuje jako 
rurarz.
Głos rozległ się nad samym uchem:
— Kroni, słyszysz mnie?
No tak, pomyślał. Już wiem. Nazywam się Kroni. Właśnie tak, a nie inaczej. 
Rurarz Kroni. 
Bardzo szkoda rurarza Kroniego. Dlaczego? Bo wpadł i oni go zabiją.
— Kroni! To ja, Spel.
Coś zimnego musnęło jego nos i eksplodowało gryzącym, obrzydliwym smrodem. Chcą 
go 
udusić! Szarpnął się, ale nie zdołał się wyrwać.
— Spokojnie — powiedział Spel. — Wytrzymaj chwilę. Zaraz przyjdziesz do siebie.
Kroni otworzył oczy. Spel zabrał wilgotną szmatę. Rurarz rozkasłał się.
— Co się sta…? — spróbował zapytać, ale znowu złapał go atak kaszlu.
— Milcz — wyszeptał Spel. I zaraz powiedział bardzo głośno.
— Bredzisz, przyjacielu, ale szybko doprowadzimy cię do porządku…
Kroni milczał. Pamięć mu wróciła. Spel nachylił się do samego ucha.
— On tu ma rurę podsłuchową.
Spel wyjął z górnej kieszeni munduru znaczek identyfikacyjny. Kroni z góry 
wiedział, że go 
wyciągnie. I stosunek Spela do niego zmienił się w tej właśnie chwili, kiedy 
policjant zobaczył 
ten znaczek. Dlaczego go ukradł? Coś jeszcze chodziło mu po głowie, coś, co 
łączyło policjanta z 
tym nieboszczykiem. Ale co to było?
— Gdzie go znalazłeś? — wyszeptał Spel. — Zabiłeś go?
Kroni pokręcił przecząco głową i od tego w głowie przetoczyła się fala bólu.
— Był martwy?
— Nie.
— Panie — zawołał zza drzwi strażnik. — Czy on się ocknął? Jego miłość kazał 
natychmiast 
zawiadomić.
— Nie ocknął się — powiedział Spel i dłonią zakrył Kroniemu oczy. — Całkiem 
zdechły. 
Bredzi.
— Żadnego ducha w tych bydlakach — powiedział z przekonaniem strażnik za 
drzwiami.
— Idę — wyszeptał Spel. — Leż i nie otwieraj oczu. Nikt nie może wiedzieć, że 
oprzytomniałeś. Niedługo wrócę. Jak tylko Mekil sobie stąd pójdzie.
Kroniemu trudno było leżeć z zamkniętymi oczami, bo w głowie wirowało powoli 
ciężkie 
koło, spychające go stopniowo w przepaść… Zasnął niezauważalnie dla siebie i tak 
mocno, że 
Spel musiał długo kopać go i tarmosić.
— Starczy! — warknął Kroni, podnosząc się z podłogi. — Nie umiesz obyć się bez 
bicia?
— A czy ty jesteś człowiekiem, żebym cię miał oszczędzać. Wiemy jak was, 
wszarzy, 
zwabiają na Biesiady. „Ach, wszyscy ludzie są równi i rurarz nie jest winien, że 
został rurarzem. 
To dyrektorzy są winni”. A wy się cieszycie i dlatego na waszych garbach, na 
waszych 
śmierdzących garbach jakiś inżynierek chce wyjechać do góry. Tak że nie ciesz 
się za bardzo. 
Byłeś śmierdzącym rurarzem i do końca nim zostaniesz. I będzie cię tłukł każdy, 
komu przyjdzie 
na to ochota.
— Mam gdzieś twoje słowa — powiedział Kroni. — Komu wierzę, w co wierzę i komu 
garb 
podstawiam, to tylko moja sprawa.
— Mówić to ty potrafisz — roześmiał się Spel. — Nauczyli cię. No dobra, 
oprzytomniałeś?
— Tak.
— Wstawaj.
Kroni podniósł się z klęczek. Nogi miał miękkie, a mózg bulgotał mu w głowie jak 
rzadkie 
błocko.
— Stoję. Widzisz?
— Idziemy.
— Dokąd?
— Nie bój się, gorzej nie będzie.
— A niby dlaczego miałbym ci wierzyć?
— Przecież widziałeś, jaki jest Glizda. On cię stąd nie wypuści żywcem.
— A ty puścisz?
— Jeszcze nie wiem.
— To ja się stąd nie ruszam.
— Jak uważasz. Ja w każdym razie idę.
— A Gliździe powiem, że wziąłeś znaczek, a potem kazałeś mi…
Ani się Kroni obejrzał, kiedy Spel wykręcił mu rękę do tyłu, tak że rurarz 
musiał zgiąć się w 
pół, uderzył go kolanem w podbródek i popchnął w stronę drzwi.
— Myślisz, że będę się z tobą cackał? W każdej chwili ktoś tu może wejść. Ze mną 
będzie źle, 
a z tobą zrobią koniec.
— Dobra — powiedział Kroni. — Puść, sam pójdę.
— Nie, ten numer nie przejdzie. Nie wierzysz mi, a ja do ciebie też nie mam za 
grosz 
zaufania. W razie czego powiem, że prowadzę cię na przesłuchanie.
Koło drzwi poniewierał się martwy strażnik. Był uduszony: twarz sina, głowa 
przekręcona w 
bok.
— To twoja robota? — zapytał Kroni. Śmierć, tym bardziej taka, wydała mu się tak 
odrażająca, ze zaczęło kręcić mu się w głowie. Aż dziw, że zachował wrażliwość w 
świecie, 
gdzie śmierć była powszechniejsza niż życie.
— Nie — odparł Spel. — Ty go udusiłeś. Skręciłeś mu kark i uciekłeś. I teraz, 
choćbyś nie 
wiem co powiedział Gliździe, nikt ci nie uwierzy. Przecież nie ja go zadusiłem. 
Niby po co 
miałbym to zrobić?
— A potem załatwisz mnie tak samo, jak tego tutaj?
— Wszystko jest możliwe… No, ruszaj się!
Znaleźli się na przestronnej ulicy. Ulica była piękna i jasna nawet w nocy. Z 
przeciwka szedł 
sprzątacz, który odwrócił się, opuścił głowę, żeby nie zobaczyć przypadkiem 
czegoś, czego nie 
należało zauważyć.
Spel wepchnął Kroniego w wąski przesmyk między dwoma domami i doprowadził do 
ukrytych tam drzwi. Za drzwiami były schody wykute w skale. Takie wąskie, że 
dwaj ludzie nie 
mogliby się na nich wyminąć. Stopnie schodów ułożone były spiralnie. Jeden 
zakręt, drugi…
Spel zamknął drzwi na zasuwkę i puścił Kroniego.
— Możesz uznać, ze jesteś uratowany — powiedział. — Tutaj nikt nie powinien cię 
szukać.
— Jestem u ciebie w domu?
— Nie. Do mnie mogą zajrzeć. Glizda jest do tego zdolny.
— Może — zgodził się Kroni. — Wie, ze wziąłeś znaczek identyfikacyjny.
— Jesteś pewien?
— Tak.
— Zachowałem się jak idiota — mruknął Spel — ale jak tylko zobaczyłem nazwisko, 
to nie 
umiałem się powstrzymać. Gdzie zetknąłeś się z Lemeniem?
— Z kim?
— Nie udawaj!
Spel zapalił światło. Pokój był niewielki, ale czegoś podobnego Kroni jeszcze w 
życiu nie 
widział. Nawet nie podejrzewał, że pokój może być tak urządzony. Ściany były 
obciągnięte 
tkaniną w kwiaty i rozmaite wzory. Gdyby ją rozkroić na sukienki, to 
wystarczyłoby dla kobiet z 
całego kwartału. Gruby materiał ze sterczącymi włoskami pokrywał podłogę. 
Najwspanialsze 
jednak były siedzenia.
— Siadaj — powiedział Spel.
Kroni nie śmiał usłuchać, bo siedzenia też były pokryte tkaniną.
— Siadaj! — warknął Spel. — Ile razy mam ci powtarzać?…
Policjant wyszedł. Było bardzo cicho. Zasłona, za którą zniknął, leciutko się 
kołysała. Po 
chwili, dobiegły zza niej przytłumione głosy.
Jeśli kiedykolwiek uda mi się stąd wyrwać i opowiedzieć o tym ludziom, to nikt 
mi nie 
uwierzy, pomyślał Kroni. Komu zresztą miałbym opowiadać? Inżynier z pewnością 
bywał w 
takich domach, bo urodził się na górnych poziomach. A inni uznają to za bajkę. 
Przez trzydzieści 
lat Kroni żył tak samo, jak wszyscy. Przez ostatni dzień zobaczył więcej niż 
przez ubiegłe 
trzydzieści lat.
Zasłona uchyliła się i do pokoju weszła wysoka dziewczyna.
Dziewczyna była piękna i nie dawała się z nikim porównać. Takiej też jeszcze 
nigdy w życiu 
nie widział. Kobiety z dołu nie bywają młode i piękne. Granica, oddzielająca 
dzieciństwo — 
kościste, krzykliwe i wiecznie głodne, od starości — węźlastych rąk 
obciągniętych pomarszczoną 
skórą, przenikliwych głosów, palców powykręcanych od wiecznego prania w zimnej 
wodzie i 
ciężkiej roboty, blizn i siniaków, kiedy mąż miał skłonność do bicia — ta 
granica na dole była 
zupełnie niewidoczna.
Dziewczynki rosły, potem nieoczekiwanie przenosiły się do sąsiedniej komórki, a 
jak miały 
szczęście, to do komórki o poziom wyżej i stawały się starymi kobietami. Były 
zawsze brudne i 
oberwane, bo żyły w ciemności, a człowiekowi należał się malutki kawałeczek 
mydła na 
czterdzieści dni.
Kroni widywał przelotnie żony majstrów, córki i siostry handlarzy. Ale czy to 
nie miał 
szczęścia, czy też specjalnie się im nie przyglądał, w każdym razie nie było 
wśród nich takiej, 
którą chciałby zobaczyć jeszcze raz. Naturalnie wiedział, że minie jeszcze rok, 
a może trzy, kiedy 
przyjdzie kwartałowy albo majster i powie: powinieneś sobie wziąć kobietę, 
rurarzu. Ale 
rurarzowi nie tak łatwo znaleźć sobie kobietę, bo rurarz jest biedny i brudny. 
Dziewczyna miała 
na sobie długą suknię, sięgającą za kolana (u nich na dole sukienki są krótkie, 
bo w ten sposób 
wychodzi dużo mniej materiału). Miała długie włosy (na dole wszyscy strzygli się 
krótko, bo 
długich włosów nie da się przyzwoicie umyć ani wytępić z nich robactwa). Jej 
rękę ozdabiała 
błyszcząca złota bransoletka. I o ile naprawdę była złota, to tyle złota naraz 
Kroni nigdy 
przedtem nie widział (dziewczyny na dole nosiły malutkie miedziane błyskotki, 
które spryciarze 
robili ze starych gilz albo z miedzi kradzionej w kopalni). Dziewczyna miała na 
nogach białe 
sandały. I to też było dziwne, bo kobiety na dole chodziły boso i nogi im puchły 
od wilgoci i 
reumatyzmu. Oczywiście pani Ratni miała sandały, ale zakładała je tylko wówczas, 
kiedy szła w 
gości na górę, do nowych krewniaków albo do sąsiedniego kwartałowego. Trzewiki 
były 
luksusem i należały się tylko mężczyznom, którzy musieli dużo chodzić. 
Dziewczyna miała 
gładką skórę — kobiety na dole miały twarze pokryte krostami i strupami…
Kroni wyprężył się i znieruchomiał. Dziwna rzecz, najpierw zobaczył jej ubranie, 
a dopiero 
potem dojrzał twarz. To była promienna twarz, twarz niezwykła, mądra i piękna, 
tak piękna, że 
gdyby nawet należała do Dziewicy Otchłani, której widok oznaczał niechybną 
śmierć, Kroni 
zgodziłby się na śmierć, byleby tylko wolno mu było przedtem na nią popatrzeć.
Głos dziewczyny był głęboki i spokojny. Z pewnością w ogóle nie potrafiła 
wrzeszczeć. A 
gdzie niby miała wrzeszczeć. Nad basenem kwartałowym? Dziewczyna była smutna i 
nie od razu 
zauważyła rurarza — patrzyła na niego oczami błyszczącymi od łez.
— Wiedziałam — powiedziała jakby do siebie. — Wiedziałam, że on umarł. To 
dziwne, że ja 
żyję, ty żyjesz…
— Gero — powiedział Spel — to jest ten rurarz, który był z Lemeniem.
— Tak? — dziewczyna jakby zbudziła się z głębokiego snu. — Jak ci się udało?
— Kazałem mu się kajać i ukradkiem wstrzyknąłem mu drętwą wodę. Wyszło tak, że 
zemdlał 
na widok narzędzi tortur. Nawet Glizda w to uwierzył.
— Uwierzył? Glizda nikomu nie wierzy.
— Wszystko zrobiłem bardzo zręcznie.
— I co on ci jeszcze opowiedział? — Dziewczyna nie patrzyła na rurarza.
— Sama go zapytaj.
Gera usiadła w drugim fotelu. Kroni nadal stał.
— Opowiedz mi o Lemeniu. O tym, komu zabrałeś znaczek.
I wtedy Kroni sobie przypomniał.
— Pani jest Gera Spel? — zapytał.
— Dopiero teraz się domyślił. Ciemniak! — uśmiechnął się policjant.
Gera zaczęła kasłać, wyjęła z szerokiego rękawa chusteczkę i przyłożyła ją do 
warg.
— To znaczy, że on wspominał o mojej siostrze? — zapytał Spel.
— Wspominał.
— Jeśli mówił, to znaczy jeszcze żyje — powiedział Spel. — Słyszysz, siostro?
— Nie, on potem umarł — sprostował Kroni. — Umierał, a ja przyniosłem mu wody. 
Opowiedział mi o pani, a potem umarł.
— Kiedy to było?
— Wczoraj. Oczywiście wczoraj.
— Gdzie?
Gera wstała z fotela i podeszła bliziutko do rurarza. Pachniała czymś bardzo 
przyjemnym. 
Pewnie mydłem. Oczy miała niebieskie, a na chusteczce, którą wciąż jeszcze 
trzymała przy 
ustach, wystąpiły czerwone plamy.
— Głęboko, na samym dole.
— W porzuconych sektorach?
— Obok Ognistej Otchłani. Przy mieście Przodków.
— Byłeś tam? — zdziwił się Spel. — Kłamiesz.
— A Glizda mi uwierzył.
— On żył jeszcze wczoraj? — zapytała Gera takim tonem, jakby nie mogła w to 
uwierzyć.
— Umierał — powiedział rurarz. — Napoiłem go wodą.
— Co ci powiedział?
— Pokazał mi dalszą drogę.
— Dokąd?
— Dalej, gdzie są zjawy. Zjawy pomogły mi odnaleźć bibliotekę.
— Mówił o mnie?
— Mówił.
— Dlaczego umarł? — zapytał Spel. — Zabiłeś go?
— Nikogo nie zabijałem.
— Kłamie — zwrócił się Spel do siostry. — Dopiero co zabił strażnika.
— Nieprawda! — oburzył się Kroni. — Strażnika zabił Spel. Udusił go, a ja nikogo 
nie 
zabiłem.
— Ten śmierdziel zarzuca kłamstwo szlachetnie urodzonemu oficerowi policji — 
powiedział 
Spel, gapiąc się w sufit. — Będę chyba musiał odprowadzić go do izby tortur.
— Poczekaj, bracie — powiedziała Gera. — A dlaczego on umarł?
— Był bardzo wychudzony i chory. Nie byliście nigdy na dolnych poziomach i nie 
wiecie, że 
tam nie da się przeżyć nawet jednego dnia.
— A wiesz, kiedy on stąd odszedł? — zapytała Gera.
— Nie.
— Więcej niż trzy dziesiątki dni temu.
— Dlaczego mu nie pomogliście?
— Dyrektorzy uznali, że powinien umrzeć, bo pogwałcił prawo — powiedział Spel, 
wykrzywiając boleśnie swe maleńkie usteczka.
— Był inżynierem — dodała Gera. — Nie należał do brudnych, nikt by mu nie zrobił 
krzywdy, gdyby nie Glizda. Glizda bał się Lemenia i dlatego zastraszył całą 
Radę. Ty tego 
zresztą nie poafisz zrozumieć.
— Nie potrafię, wasza łaskawość? — zdziwił się Kroni. — Przecież mnie tu wszyscy 
uważają 
za głównego spiskowca.
— Nie chwal się, rurarzu! — rzucił pogardliwie Spel. — Jesteś tylko brudnym 
bydlęciem i 
bydlęciem zostaniesz.
Kroni postanowił się z nim nie spierać. On też chciałby mieszkać w takim jasnym 
pokoju, tak 
dobrze się ubierać i tak przyjemnie pachnieć. To było prawdziwe życie i trudno 
się było gniewać 
tych ludzi za to, że rurarz wydaje się im niemal gorszy od zwierzęcia.
— Tak, jesteśmy bydlakami — powiedział — ale to dlatego, że trzymają nas w 
zamknięciu. 
Jesteśmy brudni, śmierdzący i zawszeni. Nie warto tracić czasu na rozmowę z 
nami. Nie 
czytaliśmy żadnych książek, nawet ich nie widzieliśmy i gdyby nas wpuścić 
twojego pięknego 
pokoju, pani, zdarlibyśmy ze ścian cały ten materiał i pocięlibyśmy go na 
sukienki dla swoich 
żon, które bijemy i które traktujemy gorzej niż zwierzęta. Ale zawinili tu wasi 
ojcowie i 
dziadkowie. To oni odebrali nam Miasto na Górze, gdzie jest jasno, gdzie płyną 
wielkie rzeki i 
gdzie można się codziennie myć. Tam nie różnilibyśmy się zupełnie od was.
— Głupstwa gadasz — powiedziała piękna Gera Spel. – Mieliśmy różnych przodków. 
Wasi 
przodkowie byli jak robactwo rojące w mokrej glinie. Nie możemy być jednakowi.
— Chwileczkę! — zawołał nagle Spel, wyskakując ze swego fotela. — Jak, 
powiadasz, 
nazywa się ten twój inżynier, który wbił wam do łba te wszystkie myśli?
— Inżynier… Po co ci potrzebna ta informacja, policjancie? Nie złapałeś go i 
nigdy nie 
złapiesz.
— Razi — podpowiedziała Gera. — Oczywiście, to musi być ten dziwak Razi. 
Pamiętasz go? 
Bywał tu z Lemeniem. Znasz Raziego, rurarzu?
Kroni nie odpowiedział.
— Już wiem, komu on dał swój pistolet! — wykrzyknął Spel. — Glizda wiele by dał 
za tę 
wiadomość.
— Zapomnij o swoim Gliździe — ofuknęła go Gera. — Zachowujesz się jak wahadło 
zegara. 
Zawsze byłeś taki. Biegałeś do ojca wypraszałeś słodycze za to, że donosiłeś na 
mnie i naszą 
zmarłą matkę, a potem wracałeś do nas i mówiłeś, że ojciec o wszystkim wie.
— Nie przypominaj mi grzechów dzieciństwa, siostrzyczko uśmiechnął się Spel. — 
Chcesz, 
żebym opowiedział rurarzowi o twoich? On i tak za dużo wie. Kiedy wszyscy 
rurarze staną się 
tacy jak on, będziemy musieli zabrać się do czyszczenia wychodków. A dla twoich 
rączek taka 
praca jest szkodliwa.
— Kiedy Glizda mnie prześladował, kiedy ojciec zupełnie o mnie zapomniał, czy 
pomogłeś 
mi choć raz? Uratowałeś mnie? Nic podobnego, wolałeś troszczyć się o swoją 
bezcenną skórę.
— A kto wyciągnął Lemenia i pomógł mu uciec?
— Pomogłeś, bo Lemeń też coś wiedział na twój temat.
— I tego też uratowałem. I też tu przyprowadziłem. — Usteczka Spela znów 
boleśnie się 
wykrzywiły.
— Wasza łaskawość — wtrącił się do ich kłótni Kroni. — Jeśli stanie się tak, jak 
my chcemy, 
to nigdy już nie będzie brudnych i ułomnych ludzi.
— Ach, daj spokój! — machnęła ręką Gera. — Zawsze ktoś tam zostanie na górze. Wy 
jesteście zgnili od zewnątrz, a my od środka. Na tym polega cała różnica.
Spel milczał z zaciętym wyrazem twarzy. Był wściekły i nie mógł oderwać wzroku 
od 
czerwonych plam na chusteczce siostry.
— Tak, jesteśmy zgnili — powtórzył Kroni z uporem. — Ale jak tylko znajdziemy 
drogę na 
górę, natychmiast wszystko się zmieni. Jestem tego pewien.
— Jaką znów drogę na górę?
Gera znów się rozkasłała i mężczyźni czekali, aż się uspokoi. Nie wiedzieli, jak 
pomóc i kiedy 
Spel wreszcie zrobił krok w jej stronę, dziewczyna wyciągnęła przed siebie rękę, 
aby się nie 
zbliżał.
— Chcemy dojść tam, gdzie zawsze jest jasno. Gdzie strop wisi wysoko i gdzie 
rosną drzewa 
— powiedział w końcu Kroni.
— Gdzie on się nasłuchał takich głupstw? — zapytała Gera cicho i zaczęła nerwowo 
szarpać 
chusteczkę.
— Ma obrazek — powiedział Spel. — To jakiś fantastyczny malunek. Kiedy szukał 
broni…
— Szukałem biblioteki — przerwał mu Kroni. — Szukałem biblioteki, żeby znaleźć 
tam 
książki o Mieście na Górze. Wierzę w Miasto na Górze. Słuchałem też uczonego 
człowieka, 
bardzo starego człowieka, który przez całe życie uczy ludzi o tym mieście. Do 
tej pory trzymali 
go w ciemnicy…
— Zwariowany Ral–Roddi — powiedział Spel do siostry, która skinęła potakująco 
głową, 
jakby niczego innego nie spodziewała się usłyszeć. — Dawno już umarł.
— Nie, on żyje.
— Jeszcze jeden punkt dla Glizdy — powiedział Spel. — Jeśli przyjdę do niego z 
takimi 
informacjami, to z pewnością mi wybaczy. I Lemenia, i ukradziony znaczek 
identyfikacyjny. 
Powiem mu, że troszczyłem się o honor własnej siostry.
— Glizda nigdy nikomu nie wybacza. Przecież doskonale o tym wiesz — powiedziała 
Gera. 
— A jeśli chodzi o mój honor, to dawno go utraciłam. Mów dalej, rurarzu.
Kroniemu zrobiło się smutno. Zrozumiał nagle, że Gera nie wie, jak on się 
nazywa, że jest dla 
niej tylko bezimiennym rurarzem i że takim dla niej na zawsze zostanie. Że jego 
imię wcale jej 
nie interesuje.
— Co tu mówić? — odezwał się wreszcie. — Jest obraz, który został u Glizdy. Jest 
miasto. I 
jeśli nawet mnie zabiją, i inżyniera Raziego zabiją tak samo jak twojego 
Lemenia, pani, to i tak 
znajdą się inni ludzie… Najważniejsze, to uciec stąd, dopóki wszyscy nie 
wymrzemy. Ty, pani, 
też bardzo źle czujesz się pod ziemią.
— Co powiedziałeś? — Gera drgnęła tak gwałtownie, jakby Kroni dotknął jej brudną 
ręką.
— Jestem rurarzem, pani. Czuję wilgoć w powietrzu i wiem, ile wody jest w każdym 
pokoju, 
choćby mi ktoś zawiązał przedtem oczy. Gdyby zerwać tę piękną tkaninę i zdjąć 
dywan z 
podłogi, zobaczylibyśmy tam plamy wilgoci i naloty pleśni. Pani kaszle tak samo, 
jak kaszlą 
kobiety na dole. Jest pani zrobiona z takiego samego ciała, co i one. Choć jest 
pani bardzo 
piękna, piękniejsza od wszystkich kobiet w mieście, to umrze pani, jeśli nie 
wydostanie się na 
górę.
— No i bardzo dobrze! — powiedziała Gera i uśmiechnęła się, patrząc prosto w 
oczy rurarza, 
jakby go zobaczyła po raz pierwszy. — Jak się nazywasz, rurarzu? — zapytała.
— Kroni. Mój ojciec też był rurarzem.
— Złapaliśmy go na ulicy — powiedział Spel. — Miał przy sobie wiele 
niebezpiecznych 
przedmiotów. Nawet magazynek z nabojami do pistoletu.
— Glizda mógł go specjalnie wkręcić na Biesiadę. Tym bardziej jeśli śledził 
Raziego i 
wiedział o jego przyjaźni z Lemeniem. A przez Lemenia chciał się dobrać do nas.
— Nie sądzę — powiedział Spel, poklepując się po biodrze, na którym miał kaburę. 
— Agent 
Glizdy w naszym domu długo się nie uchowa.
Kroni milczał. Słowa dziewczyny bardzo go dotknęły. Co innego, gdyby to Spel 
oskarżył go o 
zdradę, bo mężczyzna przecież powinien być podejrzliwy. Łatwowierni nie mają 
czego na tym 
świecie szukać. Ale dziewczyna nie powinna go tak traktować.
— Nie słuchaj jej, Kroni — roześmiał się nagle Spel. — My tutaj wszyscy mamy już 
trochę 
nie po kolei w głowie. Ona nie wie, jaki byłeś brudny, kiedy wepchnąłem cię pod 
prysznic. 
Żaden agent nie mógł się tak uświnić. Rurarze gromadzą ten brud całymi latami.
I chociaż nie było niczego pochlebnego w tych słowach policjanta, Kroni nie mógł 
powstrzymać się od uśmiechu i powiedział:
— Teraz już jestem prawie czysty i mogę zostać agentem.
— Teraz Glizda już cię nie weźmie. Za dużo wiesz. Jeśli im pokażesz, gdzie jest 
broń, zabiją 
cię obok tej broni. A jeśli nie pokażesz, broń znajdą bez ciebie, a ciebie 
uduszą tutaj.
— Kroni — powiedziała Gera cicho, bez wrogości w głosie, jakby przepraszająco. — 
Niedawno dowiedziałeś się wielu takich rzeczy, których istnienia przedtem nawet 
nie 
podejrzewałeś, o których twoi sąsiedzi i inni rurarze nie wiedzą. I nie dowiedzą 
się nigdy, bo nie 
wolno udostępniać wiedzy wszystkim. Wiedza wzbudza niepokój, niepokój z kolei 
rodzi wrogość 
i poczucie niezaspokojenia. Tak twierdzą ludzie uczeni. Wiele się dowiedziałeś, 
ale twoja głowa 
nie była na to przygotowana. Wyobraziłeś sobie, że jesteś wszechwiedzący. 
Inżynier Razi, który 
powinien być o wiele rozsądniejszy, nie pohamował cię, lecz na odwrót, jeszcze 
bardziej rozpalił 
twoją ciekawość i niepokój, co jest z jego strony wielkim przestępstwem wobec 
Obyczaju. 
Zrozum, że istnieje wiedza dla wszystkich, wiedza dla inżynierów i wiedza dla 
czystych. Jest 
także wiedza wyższego rzędu — wiedza dla Dyrektorów. Na tym stopniowaniu wiedzy 
opiera się 
cały Obyczaj.
— Oskarżyłaś mnie, pani, o to, że powtarzam cudze słowa, że mówię słowami 
inżyniera 
Raziego. Ty zaś powtarzasz słowa swojego nauczyciela.
— Naturalnie — zgodziła się dziewczyna. — Wszyscy powtarzamy słowa swoich 
nauczycieli, 
ale moi nauczyciele wiedzieli więcej niż Razi.
— Dlaczego? — zapytał Kroni. — Razi mówił, że jest Miasto na Górze. I Miasto na 
Górze 
jest. Starzec mówił, że szlachetni zapędzili ludzi pod ziemię, żeby łatwiej nimi 
rządzić. I to jest 
też pewnie prawda. Inżynier ma swoją prawdę, a twój nauczyciel, Pani, ma swoją. 
Inżynier i ja…
Kroni zauważył, że rodzeństwo popatrzyło na siebie porozumiewawczo.
— Inżynier i ja — powtórzył wcale tym nie speszony — nie wierzymy, że ten 
Obyczaj jest 
słuszny i dobry. Nauczyciel pani chciał, aby Obyczaj był zawsze, ponieważ został 
on stworzony 
dla was.
Spel poczekał, aż Kroni się wygada i powiedział:
— My tu sobie rozmawiamy, a rurarza wszędzie już szukają. Musimy zastanowić się, 
jak by 
tu go się pozbyć.
— Nie — powiedziała Gera. — Przecież nie opowiedział jeszcze wszystkiego o 
Lemeniu.
— A wy nie opowiedzieliście mi o Mieście na Górze! — powiedział Kroni. — Wiecie 
przecież o jego istnieniu. Wszyscy czyści o nim wiedzą, ale ukrywają tę wiedzą 
przed resztą 
ludzi.
— On jeszcze stawia warunki! — warknął Spel.
— Opowiedz o Lemeniu. Wszystko, co o nim wiesz — poprosiła Gera. — Dla mnie to 
jest 
bardzo ważne. Myślałam, że dawno już umarł. Obiecuję ci za to opowiedzieć o 
Mieście na 
Górze.
Kroni postarał się przypomnieć sobie dokładnie całą rozmowę z Lemeniem, 
przywołać każde 
jego słowo. To nie było łatwe, bo nie przypuszczał, że kiedykolwiek będzie 
musiał komuś 
powtarzać słowa umierającego.
— I to wszystko? — zapytała Gera z rozczarowaniem w głosie. — Nie prosił, żebyś 
mi coś 
przekazał?
— Powiedział tylko: „Jeśli zobaczysz Gerę Spel” i umarł.
— Możesz jednak przysięgnąć na Otchłań, że dałeś mu wody?
— Przysięgam na Ognistą Otchłań i na Boga Reda. Dałem mu wody i chciałem ulżyć. 
Chciałem go nakarmić, ale on już nie przyjmował pożywienia. On też mi pomógł.
W pokoju zrobiło się cicho. Spel zerknął na zegarek.
— Posłuchaj teraz o Mieście — powiedziała Gera.
— Może damy sobie z tym spokój, siostro? — zapytał Spel.
— Obiecałam! — wykrzyknęła Gera. — Kiedy skończę, możecie zająć się swoimi 
męskimi 
sprawami. To, co ci powiem, jest wielką tajemnicą. Mogą ją znać tylko 
Dyrektorzy, naczelni 
Kapłani i dzieci Dyrektorów. Nawet inżynierowie o tym nie wiedzą.
Spel wyciągnął nogi w błyszczących, calusieńkich trzewikach i zaczął gapić się w 
sufit.
— Kroni, to Miasto było — powiedziała Gera. — Ale było bardzo dawno temu. Było 
też 
jeszcze jedno Miasto na Górze, w którym też mieszkali ludzie.
O drugim Mieście rurarz jeszcze nie słyszał. Górny Świat wyobrażał sobie jako 
ogromną, 
jasną pieczarę, w której środku wznosiło się jedyne Miasto.
— Te miasta były ze sobą skłócone. Mieszkało w nich mnóstwo ludzi, ale ludzie z 
naszego 
Miasta byli spokojni, mieli pod dostatkiem jedzenia i wody, i przestrzegali 
Obyczaju. A 
mieszkańcy drugiego Miasta Obyczaju nie znali i mieli za mało jedzenia… Dlatego 
napadli na 
nasze Miasto. To była długa, straszliwa wojna. Od dymu i trucizn powietrze w 
Mieście zupełnie 
się popsuło. Wtedy Dyrektorzy zrozumieli, że na Górze już żyć nie można, 
postanowili więc 
uratować ludzi. Przeszli na dolne poziomy i ludzi uratowali. A mieszkańcy 
drugiego Miasta 
umarli.
— Miasta nie ma? — zapytał zgnębiony Kroni.
— Miasta nie ma. To wcale nie jest kłamstwo. Opowiem ci jeszcze więcej.
Spel kiwał nogą i gapił się na czubek buta. Nudził się, słuchał tego wszystkiego 
jak 
uprzykrzonej lekcji.
— Ale przecież minęło tyle lat! — Kroni rozpaczliwie nie chciał tracić nadziei. 
— Może tam 
powietrze już się poprawiło?
— Byli śmiałkowie, którzy wspinali się na powierzchnię. To też wiadomo. Z 
początku nawet 
sami Dyrektorzy wysyłali gońców, żeby sprawdzili, jak tam jest. Gońcy jednak 
wracali i mówili, 
że nie można tam żyć i niedługo potem umierali zwaleni chorobą, która nie ma 
nazwy. Podobno 
ostatni człowiek wyszedł na Górę wiele lat temu. I też wrócił, żeby umrzeć. A 
później droga na 
Górę została zapomniana. Teraz rozumiesz, dlaczego nasz Obyczaj jest taki, a nie 
inny? Gdyby 
go nie było, gdyby Dyrektorzy nie troszczyli się o ludzi, nie karmili ich, nie 
dawali im pracy, 
wody i ciepła, wszyscy dawno by już wymarli. Nasz świat nie wszystkim wydaje się 
dobry, ale 
jest lepszy niż świat na Górze. Każdy przecież ma pokój, pracę i pod dostatkiem 
kaszy.
— I po Mieście nie zostało nawet śladu? — powtórzył Kroni z rozpaczą w głosie.
— Miasta nie ma — odparła dziewczyna, chociaż właściwie rurarz nie oczekiwał od 
niej 
odpowiedzi na swoje pytanie. — A im mniej ludzi wie o tym, że kiedyś było, tym 
lepiej. Dopóki 
nie wiedziałeś o Mieście, byłeś spokojny i zadowolony. Kiedy się o nim 
dowiedziałeś, poczułeś 
się nieszczęśliwy i w dodatku skazałeś się na śmierć.
— Lemeń usiłował się wydostać na powierzchnię — powiedział Spel. — Właśnie 
dlatego 
Glizda się nim zainteresował. Lemeń rozmawiał z ludźmi i wszystkim rozpowiadał, 
że trzeba 
szukać Miasta. Był inżynierem i to inżynierem potrzebnym do podtrzymania 
Obyczaju, więc nie 
można go było od razu usunąć. Sam Dyrektor Kalgar wytłumaczył mu wszystko, 
powiedział całą 
prawdę. Ale Lemeń szukał drogi na Górę i mówił o tym innym inżynierom.
— Pan Lemeń był na Górze?
— Głupi jesteś, rurarzu. Miasta nie ma i drogi do niego też nie ma! — powiedział 
Spel. — 
Lemeń szukał drogi i zrozumiał, że nie można wydostać się na powierzchnię. Miał 
chyba 
szczęście, bo ci, którzy wychodzili, umierali potem w straszliwych męczarniach. 
Mięso 
odchodziło im od kości i wypadały wszystkie włosy. Ta choroba nie atakuje od 
razu. Człowiek 
jest jeszcze niby zupełnie zdrowy i normalnie chodzi. Może tak chodzić przez 
cały dzień, a 
potem nagle zaczyna rozpadać się na kawałki. To prawda.
— Wiedział, gdzie tej drogi szukać? — zapytał Kroni.
Odpowiedzi nie było.
— Dlaczego nie chcecie mi odpowiedzieć?
— Bo to nie na twój rozum — mruknął Spel. Było cicho. Gdzieś w rurze zabulgotała 
woda. 
Kroni na słuch określił średnicę rury i panujące w niej ciśnienie.
— No to co robimy? — zapytał Spel siostrę.
— Powinieneś lepiej wiedzieć — odparła Gera. — Jesteś policjantem.
— Wyprowadzę go stąd i zastrzelę. Powiem, że ukrywał się w zaułku, a ja go 
znalazłem.
— A czy nie można go nie zabijać? — zapytała dziewczyna.
Kroni słuchał ich i odnosił wrażenie, że rozmowa wcale go nie dotyczy. Zresztą 
rodzeństwo 
rozmawiało tak, jakby go nie było w pokoju.
— A co ja z nim zrobię?
— Przecież Lemeń przeżył tyle dni w podziemiu, prawda?
— Jesteś jednak głupia, jak każda kobieta! — zirytował się Spel. — Lemeń nikogo 
nie mógł 
wydać. To był inżynier, prawie czysty.
Dopiero teraz Kroni zorientował się, z czego zrobiony jest włochaty dywan na 
podłodze 
pokoju Gery. To były szczurze skórki.
— A jeśli twój rurarz wpadnie, to od razu powie o wszystkim Gliździe. Siebie nie 
uratuje, a 
nas zgubi. Glizda już od dawna usiłuje dobrać się do naszej rodziny. Nie tyle do 
mnie czy do 
ciebie, ale do naszego ojca. Zdajesz sobie sprawę z tego, jak bardzo ten rurarz 
może mu się 
przydać?
— Niczego się ode mnie nie dowiedzą — powiedział Kroni.
— Mówisz tak, bo nie masz o niczym pojęcia. Glizda wyciśnie ciebie wszystko, co 
tylko 
będzie chciał, a ty umrzesz w męczarniach. Lepiej zginąć na miejscu od mojej 
kuli niż w izbie 
tortur.
— Niby dlaczego Glizda ma mnie złapać?
— A gdzie się ukryjesz? Będzie szukał cię tak długo, aż znajdzie chociażby twoje 
zwłoki. Czy 
ty myślisz, że Glizda pozwoli, żeby broń dostała się w ręce spiskowców, że 
będzie spał 
spokojnie, dopóki nie schwyta twojego inżyniera Raziego i innych podżegaczy? 
Jesteś jego 
kluczem do tak wielkiej tajemnicy, że tylko po żeby cię złapać, może 
zorganizować obławę w 
pustych tunelach, nawet przy Domach Przodków.
— Ale nie należy mnie zabijać, bo inaczej podejrzenie padnie ciebie, panie. Jak 
mogłem 
przedostać się na ten poziom? Tylko dzięki twojej pomocy.
— Wrócimy pod norę Glizdy.
— A co będzie, jak po drodze nas złapią? Przecież sam mówisz, Glizda chce się z 
tobą 
policzyć. Będzie miał powód.
— A co ty proponujesz? — zapytał Spel rzeczowym tonem.
— Zachowujecie się tak, jakbyście omawiali wyprawę po grzyby jaskiniowe — 
powiedziała 
Gera. — Mężczyźni na zawsze pozostają dziećmi, a w naszej rodzinie znacznie 
dłużej niż w 
innych.
— Wiem, co można zrobić — powiedział Kroni. — Skoro i tak mam zginąć, to pokaż 
mi, jak 
wyjść na Górę.
— Nie — zaoponował Spel. — Lemeń nie dał rady, a ty jesteś niego znacznie 
głupszy.
— Może jestem głupszy — zgodził się Kroni — ale o wiele silniejszy. Jestem w 
dodatku 
rurarzem. Potrafię prześlizgnąć się tam, gdzie nie przedostanie się nikt z was. 
Całe życie 
spędziłem w tunelach. W ciągu jednego dnia znalazłem bibliotekę i broń. 
Zobaczyłem Otchłań i 
wróciłem. Kiedy wyjdę na Górę, to obiecuję już tu nie wracać. Nie potrzebuję 
wracać, bo wolę 
umrzeć tam. Myślę, że znacie drogę na Górę, z której chciał skorzystać Lemeń.
— Znamy ją — powiedziała Gera — i pokazaliśmy ją Lemeniowi. Ale tej drogi już 
nie ma.
— Dajcie mi nóż — powiedział Kroni. — Zabiję się nim, kiedy mnie znajdą.
Spel spojrzał pytająco na Gerę.
— Niech idzie — powiedziała dziewczyna. — Lemeń też chciał się wydostać. Wypuść 
rurarza 
w imię pamięci Lemenia… i dlatego, że cię o to proszę.
— Ryzykujemy — mruknął Spel.
— Wcale nie więcej, niż gdybyśmy go zabili.
ROZDZIAŁ 3 
NAMIOTY NA WZGÓRZU
— Słyszałeś — zapytała Natasza — jak w nocy coś się tłukło na dworze?
W namiocie było ciepło, sucho i pachniało ozonem. Podstawka z przymocowaną do 
niej 
brązową figurką wolniutko wirowała i figurka zdawała się poruszać rękami, robić 
dziwne miny w 
zmieniającym się świetle lamp.
— Dość — powiedział Takasi i nacisnął guzik, powstrzymując w ten sposób powolny 
ruch 
podstawki. Szczęknęła kamera i zdjęcia z cichym, urywanym szelestem zaczęły 
wysypywać się z 
automatu, padając na równiutki stosik wykonanych przedtem odbitek.
— Bardzo dobrze — mruknął Takasi, biorąc leżącą na wierzchu odbitkę i podając ją 
Nataszy. 
— Nie uważasz, że jest ładniejsza niż w rzeczywistości?
Natasza porównała zdjęcie z oryginałem, ale jakoś nie potrafiła znaleźć różnicy.
— To nie było coś — powiedział Takasi, przystępując do dalszych skomplikowanych 
manipulacji lampami, które oświetlały stolik zdjęciowy — tylko tygrys. Nie wiem, 
jak mu się 
udało przedostać przez ogrodzenie.
— Zwariowałeś — oburzyła się Natasza — albo chcesz mnie nabrać.
— Widziałem ślady — powiedział Takasi. — Kruminsz też je widział.
— Nie pójdę do wykopu — oświadczyła Natasza. — Ładni mi mężczyźni, którzy nie 
umieją 
poradzić sobie z parszywym tygrysem.
— Jeśli ten tygrys jest parszywy, to nie musisz się go bać — powiedział Takasi.
Natasza przyglądała się z wielką przyjemnością precyzyjnym, szybkim, pozornie 
niedbałym 
ruchom Japończyka.
— Kiedy on mnie zje — zauważyła — to i tak będzie mi wszystko jedno. Kiroczka 
Tkaczenko widziała zjawę.
— A niby dlaczego miałaby jej nie widzieć? — zdziwił się Takasi. — W takim 
miejscu 
powinno roić się od duchów.
— Zjawa jest błękitna — ciągnęła Natasza — i dość szybko chodzi.
— A nie gryzie? — zapytał Takasi poważnym tonem.
— Nie zdążyła Kiroczki ugryźć, bo Kiroczka poleciała wołać na pomoc Kruminsza.
— Myślę — powiedział Takasi, zdejmując ze stolika brązową figurkę i mocując na 
jej miejscu 
szklane naczyńko na pięciu krótkich nóżkach — że w nocy zjawy tego miasta 
nabierają odwagi. 
Kiedyś nagromadziło się tutaj tak wiele cierpień i śmierci, że każde paskudztwo 
może pławić się 
w polu cierpienia, jak w ciepłym basenie. Jeśli, rzecz jasna, takie pole w ogóle 
istnieje.
— Czy ty mówisz to poważnie? Bo nigdy nie potrafię się zorientować, czy mówisz 
serio, czy 
żartujesz…
— Zawsze rozmawiam serio z szacowną doktorantką samego profesora Lewandowskiego.
— Czuję, że stracę do ciebie serce, Taks — powiedziała Natasza.
— Lepiej teraz niż później, kiedy już spędzimy ze sobą w zgodzie dziesięć lat i 
będziemy 
mieli dziesięcioro dzieci.
— Dla ciebie nie ma nic świętego! — oburzyła się Natasza. — Idę do wykopu. 
Znienawidziłabym cię, ale nie jesteś godzien mojej nienawiści.
— Życzę powodzenia — powiedział Takasi i ponownie uruchomił podstawkę.
Po zakończeniu pracy zerknął na błonę osłaniającą drzwi. Błona była matowa, ale 
jej barwa 
świadczyła o tym, że od gór znów nadleciał jesienny wiatr, przyniósł ze sobą 
sine, groźne 
chmury, które przepływają nad miastem strasząc ulewą, lecz wylewają wodę niżej, 
nad doliną. 
Takasi narzucił kurtkę, rozerwał błonę i wyszedł z namiotu. Błona natychmiast 
ponownie 
zasunęła otwór, zabezpieczając wnętrze namiotu i sprzęt laboratoryjny przed 
kurzem.
Pozostałe namioty stały rzędem na pożółkłej trawie wzgórza i przypominały jabłka 
wystające 
do połowy z wody.
Wiatr z gór nadlatywał w porywach, niosąc ze sobą tumany kurzu. Takasi opuścił 
okulary i 
pomyślał, że wszystko na świecie kryje w sobie równocześnie dobro i zło. 
Archeolodzy przez 
całe lato marzyli o deszczu, a teraz, kiedy deszcze miały się lada dzień 
rozpadać, chcieliby, żeby 
jesień jeszcze nie nadchodziła. Wykop przekształci się w rude trzęsawisko i 
będzie po sezonie. 
Tropiciele przeniosą się na Wyspy Południowe, a reszta będzie musiała segregować 
i pakować 
znaleziska, a potem przewozić je na statek. Robota prozaiczna i nudna. A poza 
tym Natasza 
wróci do domu.
Od namiotów odchodziły rozjeżdżone gąsienicami drogi. Jedna z nich niebawem 
nikła w 
zaroślach, znów pojawiała się jasną smużką na nagiej ziemi i ostatecznie ginęła 
wśród 
zrudziałych wzgórz, z których niczym igły morskich jeżów sterczały zardzewiałe 
kratownice i 
belki — pozostałości domów.
Takasi postanowił przejść się do wykopu piechotą. Wczoraj przez cały dzień nie 
wychodził z 
laboratorium, a kilometrowy spacerek dobrze zrobi każdemu.
— Wybierasz się do wykopu, Taks — zapytał Stanczo Kirow, który siedział na 
piasku przed 
łazikiem, obłożony częściami zamiennymi i narzędziami, i tak oplatany 
różnobarwnymi 
kabelkami, jakby wpadł w pajęczynę. Kirow przywiózł tutaj nowe modele łazików i 
właśnie je 
wypróbowywał. Maszyny były bardzo nowoczesne i pomysłowe, ale często się psuły, 
za co 
Stanczo wymyślał im i karcił jak niesforne dzieci, ciągle rozbierał na części i 
wpadał w rozpacz z 
powodu ich złośliwości.
— Tak — odparł Takasi.
— Poczekaj pół godzinki, to cię podrzucę.
— Dziękuję. Wolę się trochę przejść.
Kirow ogromnie się zdziwił, gdyż był przekonany, że maszyny buduje się 
specjalnie po to, 
aby nikt nie musiał chodzić pieszo. Chodzenie, powtarzał ciągle, cofa człowieka 
do czasów 
pierwotnych. Nie po to człowiek został królem stworzenia, żeby nadwerężać sobie 
nogi.
— Ja bym na twoim miejscu zaczekał — powiedział Kirów. — I pomógł mi dobrać się 
do tej 
zawleczki. Takasi nie miał pojęcia, o jaką zawleczkę mu chodzi, ale był święcie 
przekonany, że 
Kirow wcześniej czy później sam się do niej dobierze i że to zwycięstwo nad 
oporną materią 
sprawi mu niewysłowioną rozkosz. Nie zamierzał więc go tej rozkoszy pozbawiać. 
Stanczo 
tymczasem zapomniał o istnieniu Takasiego i wgryzł się w silnik łazika.
Ze wzgórza Takasi zbiegł, wysoko podrzucając kolana, żeby rozruszać wszystkie 
mięśnie nóg. 
Na dole zerknął na pasmo generatorów pola ochronnego, które niskimi piramidkami 
sterczały z 
gruntu. Generator w tym sektorze, przez którzy przedostał się tygrys, nie różnił 
się niczym od 
pozostałych. Ślady zwierzęcia już zasypał piasek niesiony wiatrem. Kiedy Takasi 
przecinał linię 
pola ochronnego, poczuł na rękach i twarzy lekkie muśnięcie, zwiewne jak 
dotknięcie jedwabiu. 
Gdzieś w obozie, na pulpicie sterowniczym pola, mignęło zielone światełko, 
rejestrując wyjście 
człowieka ze strefy chronionej.
Krzewy, których gęstwina zaczynała się o jakieś sto metrów za wzgórzem, były 
szorstkie i 
kolczaste. W dodatku gnieździły się w nich złe osy. Zarośla kryły pod sobą 
dzielnice mieszkalne, 
do których archeolodzy jeszcze nieprędko się dobiorą. Czasami wiatr wydmuchiwał 
z krzaków 
różne drobne przedmioty — monety, pociski, skorupy naczyń — więc codziennie 
któryś z 
doktorantów musiał przespacerować się drogą na pustkowiu, żeby pozbierać te 
drobiazgi do 
pudełka. Potem pudełko trafiało na półkę w magazynie, gdzie takich pudełek 
zebrało się już 
kilkadziesiąt. Ich kolej też przyjdzie znacznie później. Dopiero na Ziemi.
Pośrodku pustego wygonu znajdował się ogromny lej. W czasie deszczów gromadziła 
się w 
nim woda, zamieniając go w okrągłe jeziorko. Pod koniec pory suchej woda 
zupełnie 
wyparowała, ale kurz nie zasypywał leja, gdyż był otoczony wysokim wałem ziemi, 
na którym 
rosły gęste, proste dzidy trzcin. Na dnie leja aż do samej jesieni utrzymywała 
się warstwa błota, 
w której zagrzebywały się ryby i ślimaki. Takasi przedarł się przez trzciny, 
żeby sprawdzić, czy 
twarda skorupa na bagnie wystarczająco już podeschła, ponieważ zamierzał wybrać 
się jutro z 
Nataszą na polowanie.
Polować na ryby zamierzali za pomocą łopat i to miała być zemsta za to, że ryby 
nie chciały 
brać przez całe lato, kiedy wody w leju było pod dostatkiem. Ale jeśli skorupa 
okaże się jeszcze 
za słaba, to z polowania przyjdzie zrezygnować, bo bagno na środku miało ze trzy 
metry 
głębokości.
Takasi przystanął na wale. Skorupa była pokryta siatką promienistych pęknięć. 
Ktoś go 
uprzedził i już sprawdził wytrzymałość skorupy. Ślady biegły od brzegu i urywały 
się przy 
ciemnej plamie rzadkiego błocka. Było tam niezbyt głęboko, ale śmiałek z 
pewnością musiał 
zapaść się w trzęsawisku po pas. Dobrze mu tak, pomyślał Takasi, bo pomysł 
polowania na 
śnięte ryby należał do niego i rozgłosił go wszem i wobec przy kolacji. Okazuje 
się, że wśród 
członków wyprawy znalazł się podstępny rywal, który postanowił wyprzedzić 
Takasiego i 
Nataszę, ale drogo za to zapłacił. Nic dziwnego, że nikomu się do tego nie 
przyznał.
Droga doprowadziła do centrum miasta. Takasi szedł wolno i przyglądał się 
ruinom, jakby 
widział je po raz pierwszy w życiu. W żaden sposób nie potrafił się z nimi 
oswoić. W 
poskręcanych kratownicach i bryłach betonu, porośniętych trawą i wygładzonych 
przez dwieście 
lat grubą warstwą kurzu, krył się pierwotny koszmar nieubłaganej, powszechnej 
śmierci. W ciągu 
dwustu lat zawaliły się sterczące z gruzów ostre niegdyś ściany domów z pustymi 
oczodołami 
okien, zrównały się z ziemią leje, wygasła zabójcza promieniotwórczość i planeta 
pozornie 
zaleczyła najgłębsze rany. Wyżyły niektóre ryby w oceanach, poukrywały się, 
przystosowały lub 
zmieniły jakieś tam owady i zwierzęta. Świat planety był o wiele uboższy niż być 
powinien, ale 
jednak istniał. Wypełniały się stopniowo nisze ekologiczne, z wolna wytwarzała 
się nowa 
homeostaza. Ewolucja, rozbita w proch przez wojnę atomową, ale popędzana przez 
promieniotwórczość, zebrała ocalałe strzępy życia i mimo wszystko rozwijała się 
dalej. Na 
planecie nie było tylko naczelnych. Można przypuścić, że jeśli wszystko zostanie 
po staremu, 
rozum w końcu znów się tu odrodzi. Nie wiadomo jednak, kto będzie jego 
nosicielem. Z 
pewnością nie człowiek, gdyż nie sposób stworzyć go powtórnie, chyba że ewolucja 
zaczęłaby 
się od początku.
Ludzie wytłukli się tu nawzajem w długotrwałej wojnie na wyniszczenie. W wojnie, 
która się 
rozrastała i rozpełzała, pochłaniając coraz to nowe regiony i kontynenty, aż w 
swym ostatnim 
stadium dopadła i tych, którzy w niej nie brali udziału, bo nie można było 
oddychać zatrutym 
powietrzem, pić zatrutej wody i zbierać zatrutych owoców z drzew.
Gdzieś tam, w jaskiniach i na odległych wyspach, ukrywali się jeszcze ludzie. 
Ich życie 
mierzone było na miesiące, a może nawet na lata. Ale samotnicy i odosobnione 
grupki zostały 
skazane na zagładę, bo ludzie ci byli bezpłodni i bezsilni wobec wrogiego, 
zatrutego świata.
Człowiek w trakcie swej ewolucji dowiódł, że jest najsprytniejszym, 
najwytrzymalszym i 
najgroźniejszym ze zwierząt, ale jako gatunek nie zdołał przetrwać sprowadzonej 
przez siebie 
katastrofy, bo był zwierzęciem społecznym. Kiedy społeczeństwo się rozpadło, 
musiał wyginąć.
Takasi wlókł się krok za krokiem przez bezmiar ruin i wzgórz, które kryły pamięć 
wieków 
poprzedzających upadek. Czuł się jak bardzo stara i bardzo mądra istota, która 
potrafiła 
zrozumieć przyczyny, ale nie mogła zapobiec skutkom ani odwrócić biegu historii.
Archeolodzy są z reguły optymistami. Grzebią się w pradawnych grobowcach i 
badają ślady 
pogorzelisk. Są świadkami końca człowieka, miasta, plemienia. Ale zawsze lub 
prawie zawsze 
umieją odnaleźć nitkę wybiegającą z nicości w przyszłość i wyczuwają okrutną 
logikę historii. A 
tutaj nie było żadnej kontynuacji.
Z przeciwka sunął łazik. Jeden z doświadczalnych modeli Kirowa. Łazik kuśtykał 
na pięciu 
nogach, a szóstą podkulił pod brzuch. Kiroczka Tkaczenko, popędzając maszynę, 
ucieszyła się 
bardzo na widok Takasiego, który był idealnym rozmówcą, a właśnie rozmówcy, 
nawet 
niekoniecznie idealnego, najbardziej jej w tym momencie brakowało.
— Jak sądzisz, Taks — zapytała ze swej ruchomej ambony — czy technicy wysyłają 
te swoje 
doświadczalne modele wozów drabiniastych geofizykom lub astronomom? Nie, bo 
geofizycy 
głowy by im pourywali, a potem zrzucili te łaziki do najbliższej przepaści. A my 
musimy się tym 
złomem posługiwać.
— Ci technicy mają rację, Kiroczko — odparł Takasi. — Oni wiedzą przecież, że 
archeolodzy 
to ludzie subtelni i delikatni, że cierpliwość jest jedną z ich podstawowych 
cnót. Technicy bardzo 
dbają o swoje maszyny doświadczalne i tylko dlatego je nam przysyłają.
— Wszystko wiesz i na wszystko masz zawsze gotową odpowiedź — powiedziała 
zniechęconym tonem Kiroczka. — Aż czasami nie chce się człowiekowi z tobą 
rozmawiać. Nie 
mam najmniejszej ochoty być subtelnym i cierpliwym archeologiem! Dlatego wracam 
na swój 
statek, na swoje stare stanowisko trzeciego mechanika. Tam wszystko jest jasne i 
proste.
— Chyba to jest dobre rozwiązanie — zgodził się Takasi i ruszył dalej swoją 
drogą.
Coraz bardziej niepokoił go amator ryb, który wlazł nocą w trzęsawisko i nikomu 
o tym nie 
powiedział. Postanowił więc w drodze powrotnej rzucić okiem na jego ślady. 
Przecież, kiedy ten 
kłusownik gramolił się z błota, musiał dźwigać na sobie całe tony dowodów 
rzeczowych i 
rozpryski, placki, grudki gliny powinny wyraźnie oznaczyć jego drogę aż do 
samego namiotu.
Ukazał się wykop. To mogło być stanowisko archeologiczne na każdej planecie, 
nawet na 
Ziemi, gdyby nie jego tło — martwy las przerdzewiałego żelastwa i betonu. Na 
Ziemi 
archeolodzy, na szczęście, nie rozkopują wieku atomowego. Archeolodzy kopią 
neolit, kopią 
brąz, żelazo, ale gdzieś w okolicach piętnastego wieku ich działalność się 
kończy.
Takasi minął osłonę zabezpieczającą wykop przed inwazją drobnych żyjątek oraz 
kurzem, i 
usiadł na pustym pojemniku obok transportera. Na chwilę wyjrzało słońce. Takasi 
widział, jak 
plama jasnego światła przesuwała się po falach jeziora, rozciągającego się 
między miastem a 
łańcuchem wzgórz i jak, niczym teatralny reflektor, oświetla po kolei coraz 
bliższe żelazne 
szkielety miasta. Potem słońce zalało swoim blaskiem labirynt wykopu i ludzie po 
kolei 
podnosili głowy, usiłując odgadnąć, czy na długo się rozpogodziło. Dostrzegali 
jednak tylko 
malutkie błękitne okienko w ciemnych zwałach chmur i wracali do swojej roboty.
Takasi odnalazł Nataszę. Jej wykop był głębszy od sąsiednich, bo dziewczyna 
szukała 
początków miasta, ale interesująca ją warstwa kulturowa była mocno przemieszana 
nie tylko 
przez znacznie późniejszą sieć miejskiej infrastruktury, lecz także przez tunel 
metra, w którym 
szukali schronienia i zginęli nieliczni mieszkańcy miasta. Natasza w białej 
chustce na głowie 
stała obok automatu wybierającego ziemię. Nie ufała mu i w każdej chwili gotowa 
była odpędzić 
go na bok. W ręku trzymała pędzel. Takasi zapragnął zejść na dół i dzielić jej 
radość w 
momencie, kiedy dziewczyna znajdzie prawdziwy skarb. Bo przecież praca 
egzoarcheologa 
dlatego jest tak trudna i pasjonująca zarazem, że nigdy nie wiadomo, co znajdzie 
się za pięć 
minut. Na Ziemi znaleziska zawsze można do pewnego stopnia przewidzieć, bo 
zawsze istnieje 
określone prawdopodobieństwo ich występowania. A co tu jest prawdopodobne? Co 
można 
przewidzieć przy badaniach śladów obcej cywilizacji?
Takasi zjechał do wykopu, wznosząc przy tym tumany kurzu i narażając się na 
gniewny 
monolog Petersona, który dosłownie na sekundę przed tym oczyścił z przyschniętej 
ziemi 
brązowe zwierciadło i przeglądał się w nim, podziwiając własny szczęśliwy 
uśmiech. Później 
niezbyt zręcznie przeskoczył przez minikoparkę, wygryzającą pracowicie słup 
fundamentowy, 
obiecał Kruminszowi, który próbował zgadnąć, co kryje się za stalowym włazem, 
podskoczyć w 
wolnej chwili do tropicieli po szperacz i wreszcie dotarł do Nataszy.
Nic się tam przez ten czas nie zmieniło. Natasza nadal stała, zaciskając w 
piąstce pędzel, a 
automat wykopywał bruzdę wokół przerdzewiałego naczynia.
— Już się dzisiaj widzieliśmy — powiedziała Natasza nie patrząc w jego stronę.
— Przyszedłem sfotografować twój skarb — wyjaśnił Takasi.
— Jeszcze go nie ma — powiedziała Natasza.
— Poczekam — uspokoił ją Takasi.
— Po co? Nie masz nic innego do roboty?
— Człowiek zawsze ma coś do roboty — zapewnił Takasi.
— No to po co przyszedłeś przeszkadzać w pracy innym?
— Nie przyszedłem przeszkadzać, tylko zachwycać się tobą.
— Próżniak! — wykrzyknęła Natasza i leciutko się zaczerwieniła. — Dlaczego się 
ze mnie 
nabijasz?
— Nataszko — powiedział dobitnie Takasi. — Nigdy się ż ciebie nie nabijam i 
nigdy się z 
ciebie nie śmieję! Nawet wówczas, kiedy mnie rozśmieszasz. A ty, podobnie jak 
wiele innych 
młodych dziewcząt, wolisz niedomówienia od prawdy. Miło ci jest słyszeć, że taki 
przystojny, 
silny i utalentowany mężczyzna jak ja, przyszedł tylko po to, aby się tobą 
pozachwycać. Aż 
zaróżowiłaś się z zadowolenia. Aż palce zaróżowiły ci się z zadowolenia. 
Dlaczego więc udajesz, 
że jesteś na mnie oburzona?
Wówczas Natasza obróciła się ku niemu i uniosła pędzel jak miecz.
— Posłuchaj, Takasi–san! — powiedziała. — Dopóki nie poznałam ciebie, byłam 
święcie 
przekonana, że Japończycy są ludźmi delikatnymi, że jest to naród o tak 
pradawnej i 
wyrafinowanej kulturze, że dobre wychowanie weszło im w krew. Ale bardzo mnie 
pod tym 
względem rozczarowałeś.
— To niezmiernie smutne, Nataszo — zmartwił się Takasi. — Naprawdę nie chciałem 
cię 
rozczarowywać. Zresztą pomyliłaś brak wychowania ze szczerością. Kiedy 
przychodzę, żeby się 
zachwycać tobą, nie potrafię tego ukryć. I nie będę ukrywał, bo zjawi się 
natychmiast ktoś inny i 
zakręci ci w głowie półsłówkami, tak miłymi niewinnemu dziewczęcemu sercu.
— Każdy! — wykrzyknęła z irytacją Natasza. — Byleby nie ten smarkacz ze 
spotworniałymi 
mięśniami, który żłopie mleko skondensowane jak cielak i zamiast zająć się 
samokształceniem, 
w wolnych chwilach dźwiga kamienie. Mężczyzna nie powinien tak dbać o własną 
urodę.
— Jedni zbierają znaczki — powiedział Takasi — a inni okazy motyli. Inni jeszcze 
budują 
perpetuum mobile. Ja natomiast jestem ciekaw, co mogę zrobić z siebie samego.
— I tak nie staniesz się silniejszy od konia — parsknęła Natasza. — A ja cię 
wkrótce 
znienawidzę.
— Znowu niedomówienie — powiedział ze smutkiem w głosie Takasi. — Zamiast 
powiedzieć prawdę…
— Jaką prawdę? — zapytała szybko Natasza.
— Że wkrótce mnie pokochasz. Nie masz innego wyjścia. Jestem przystojny, mądry i 
utalentowany. Mam bardzo miłych staruszków, którzy mieszkają na Hokkaido i 
czekają, kiedy 
ich syn przywiezie do domu piękną i posłuszną żonę…
— Odejdź!
W tym momencie rozległ się ostry trzask, a odłamki zardzewiałego naczynia 
wypadły ze 
swego odwiecznego siedliska i rozsypały się po dnie wykopu. Pozostawiony bez 
nadzoru, 
automat zachował się zbyt energicznie.
— Wszystko przez ciebie! — krzyknęła Natasza. — Oczywiście ty jesteś temu 
winien! Takie 
wspaniałe naczynie! I po co cię tu przyniosło?!
— Przepraszam — powiedział Takasi, podciągnął się na rękach wyskoczył z wykopu. 
— 
Przynieść ci klej? — zapytał już z góry.
— Niczego od ciebie nie potrzebuję!
Takasi poszedł wąskimi groblami, oddzielającymi od siebie poszczególne wykopy. 
Wcale nie 
był tak pewny siebie, jak to się wydawało Nataszy. Mało tego, był teraz na 
siebie wściekły i 
zgadzał się z dziewczyną, że bardziej próżnego i bezczelnego faceta nie ma w 
całej ich ekipie.
Zawisła nad nim malutka awionetka. Kiroczka Tkaczenko wyjrzała z niej i 
awionetka groźnie 
się przechyliła.
— Taks — powiedziała Kiroczka. — Stanczo dał mi tę maszynkę, a Kruminsz 
powiedział, 
żebym ją oddała tobie, bo obiecałeś mu skoczyć do tropicieli po szperacz. Mnie 
szperacza te 
skąpiradła nie dadzą.
Awionetka opadła na groblę i Kiroczka wyciągnęła rękę, żeby Takasi pomógł jej 
wysiąść.
— Kiroczka, czym ty farbujesz włosy? — zapytał Takasi. — Skąd bierzesz tyle 
złota? Bardzo 
ci te twoje loki ciążą na głowie?
— Taks, jesteś bardzo kochany — powiedziała Kiroczka, przygładzając odruchowo 
swoje 
rzeczywiście wspaniałe rude włosy — ale zadajesz mi to pytanie co dwie godziny. 
Jeszcze ci się 
nie znudziło?
— Nie — odparł Takasi, gramoląc się do kabiny awionetki. — Pytanie jest bardzo 
dla ciebie 
miłe i dlatego je zadaję.
— Taks, jesteś w złym humorze — zauważyła Kiroczka. — Pewnie pokłóciłeś się z 
Nataszą 
albo ona ci nawymyślała. Nie martw się, do wieczora na pewno się pogodzicie.
— Dziękuję — powiedział Takasi i poderwał awionetkę.
Wiatr wzmógł się i zbijał maszynę z kursu. Wykop, wyglądający z góry jak 
laboratoryjny 
labirynt z zabłąkanymi w nim myszkami, odpłynął do tyłu. Awionetka leciała teraz 
nad wielkim 
jeziorem i kierowała się w stronę brzegu, na którym tropiciele zamierzali badać 
schron 
przeciwlotniczy. Ich namiot był doskonale widoczny, ale Takasi nie poleciał 
wprost do niego, 
tylko wylądował na wysepce, żeby sprawdzić, czy przypadkiem żółwie nie zabierają 
się już do 
składania jaj. Wysepka była pokryta gruboziarnistym białym piaskiem i 
archeolodzy latem 
korzystali z tej pięknej plaży. Żółwich śladów jeszcze nie było. Potem Takasi 
zatoczył koło nad 
kadłubem zatopionego statku. Już dawno miał zamiar, jeśli tylko czas na to 
pozwoli, zejść na 
statek i odnaleźć tam dziennik pokładowy z ostatnim wpisem kapitana. Wreszcie 
przemknął 
lotem koszącym nad stadem ryb, obserwując, jak ławica wchodzi do ujścia rzeki.
Ogromny rudobrody mężczyzna, Günther Jantz, stał na brzegu i patrzył, jak 
awionetka zniża 
się nad namiotem.
— Taks — powiedział. — Jesteś strasznie ciekawski.
— Nie jestem ciekawski, tylko żądny wiedzy — odparł Takasi.
— Kruminsz przysłał cię do nas po szperacz, ponieważ sądzi, że nikt prócz ciebie 
nie zdoła go 
od nas wycyganić. Ty się jednak zupełnie nie spieszysz. Lecisz najpierw na 
wyspę, żeby 
nazbierać żółwich jaj, potem długo krążysz nad zatopioną barką, wyobrażasz 
sobie, jak jej 
kapitan wydawał gromkie rozkazy, i wreszcie, kiedy już nie masz nic innego do 
roboty, udajesz 
się nad ujście rzeki.
— A ty, Güntherze, jesteś zbyt przenikliwy i logiczny, jak na mój gust — 
powiedział Takasi. 
— Ale nawet ty nie domyśliłeś się, że obserwowałem ławicę ryb. Jeśli ryby 
wyruszyły na tarło, 
to urządzimy na nie wielkie polowanie.
— Urządzimy — zgodził się Günther — jeśli tylko ekolog pozwoli.
— Ekologiem jestem tu ja — odezwał się stojący przy wejściu do namiotu Maks 
Bieły — i na 
żadne masowe morderstwo się nie zgodzę. Tutaj trzeba urządzić wylęgarnie, a nie 
polowania. To 
dotyczy również żółwi, Taks.
— Jeśli zachowamy umiar — nie zgodził się z nimi Takasi — to możemy odegrać rolę 
doboru 
naturalnego, ponieważ Maks stęsknił się za świeżymi rybami.
— Przyleciałeś po szperacz? — zapytał Maks. — Jest nam bardzo potrzebny.
— Właśnie dlatego Kruminsz mnie przysłał — zauważył skromnie Takasi.
— Nie — powiedział Maks. — Nic z tego nie wyjdzie.
— Dobra. — Takasi westchnął jak człowiek, który musi wbrew swej woli zastosować 
środki 
ostateczne. — Czuję się jak Dżyngis–chan, kiedy stwierdził, że bramy twierdzy są 
zamknięte. 
Mogę zachować się okrutnie i bezwzględnie.
— No to zaczynaj, Dżyngis–chanie — powiedział Günther i wyciągnął rękę, żeby 
jednym 
palcem rozgnieść Takasiego.
Japończyk musiał uciec się do dżu–dżitsu i po chwili masywny tropiciel leżał na 
żwirze. 
Potem Takasi obrócił się do Maksa i wygłosił krótki monolog:
— Nie zapominajcie o tym, że ja lepiej niż wszyscy tropiciele razem wzięci mogę 
wyregulować szperacz. Fakt, że przez trzy dni nie potrafiliście znaleźć wejścia 
do schronu, 
świadczy o waszej bezsilności w zetknięciu z najnowocześniejszym sprzętem! Jeśli 
więc 
będziecie nadal upierać się przy swoich błędach i nie skorzystacie z mojej 
wspaniałomyślnej 
pomocy, gorzko tego pożałujecie. Kto w zeszłym tygodniu ślęczał przez całą noc, 
zapominając o 
zmęczeniu i walcząc ze snem, bo tropiciele potrzebowali pilnie, na rano, jakichś 
zdjęć? Kto 
konserwował, dusząc się od odoru chemikaliów, rozsypujące się w pył papiery?…
— Wystarczy — powiedział Maks. — Nienawidzimy szantażystów, ale ponieważ nie 
możemy sobie z nimi poradzić, bo szantażyści są sprytni i bezlitośni, ustępujemy 
im z bólem 
serca. Chodź do jaskini. Będziesz regulował ten przeklęty aparat.
— Tropiciele nie lubią przyznawać się do słabości, będącej udziałem zwyczajnych 
ludzi — 
zakonkludował Takasi i wszedł do namiotu.
* * *
Kiedy Takasi wrócił do Kruminsza i oddał mu szperacz, zbliżała się już pora 
obiadu. 
Japończyk chciał jeszcze coś zrobić w laboratorium, więc wziął awionetkę, żeby 
szybciej dotrzeć 
do obozu.
W drodze powrotnej zatrzymał się przy leju. Po pięciu minutach znalazł ślady 
człowieka 
ciągnące się od grzęzawiska. Błoto wyschło, ale było ciemniejsze od ziemi i 
dlatego ślady były 
doskonale widoczne. Takasi wszedł na wał otaczający lej, przedarł się przez 
trzcinę, wymazaną 
gliną i połamaną tam, gdzie przeszedł nocą tajemniczy kłusownik, i wydostał się 
na pustkowie.
Tam mocno się zdziwił. Siady prowadziły nie do obozu, tylko skręcały w kierunku 
miasta.
— Idiotyzm! — wykrzyknął Takasi i ruszył dalej po śladach.
Ślady były malutkie, o wiele mniejsze od jego własnych odcisków stóp i należały 
chyba do 
którejś z dziewcząt. Nie szły równo, ale kluczyły i miejscami urywały się, jakby 
człowiek był 
pijany albo śmiertelnie zmęczony.
Trop ominął niewielkie wzgórze, z którego sterczały rdzawe zębiska, i skręcił za 
pęknięty na 
pół betonowy blok.
Takasi poczuł niepokój. Coś tu było nie w porządku. Od tego momentu posuwał się 
wolno i 
ostrożnie, bezszelestnie stawiając stopy i po każdym kroku nadsłuchując. 
Człowiek kąpiący się 
nocą w błocie zachowywał, się najwyraźniej nienormalnie.
Wkrótce Takasi stracił trop. Widocznie przez ten czas, kiedy człowiek błądził 
bez celu po 
gruzach, błoto zupełnie wyschło… Jednak po paru krokach zobaczył odcisk stopy w 
warstwie 
kurzu.
W ruinach miasta gwizdał wiatr, chmury przemykały niziutko nad głową i były 
takie ciemne, 
że z pewnością w dolinie za obozem szalała okropna ulewa.
I nagle Takasi zobaczył niewyraźną rudą plamę.
Zamarł. Plama była nieruchoma. Policzył do dziesięciu. Nie miał przy sobie 
żadnej broni, a to 
mógł okazać się śpiący tygrys. Plama przypominała kolorem właśnie tygrysa.
Takasi zdjął z ramienia kamerę filmową i zacisnął ją w pięści — zawsze to jakaś 
broń.
Miał rację. Na niewielkim placyku, otoczonym stosami pogruchotanych cegieł leżał 
tygrys, 
zdechły tygrys — niesympatyczne zwierzę dużo większe od wilka z długimi, 
harpunowatymi 
kłami i rudą sierścią pokrytą nierównymi smugami trochę ciemniejszej barwy. Maks 
uważał, że 
tygrysy były mutantami jakichś zdziczałych zwierząt domowych. Anatomicznie nie 
miały nic 
wspólnego z tygrysami.
Tygrys leżał w kałuży czarnej, zapiekłej krwi i w chmurze brzęczących nad nim 
much.
Takasi rozejrzał się.
Tygrys nie był sam. Pod resztką kamiennej ściany leżał zwinięty w kłębek 
malutki, 
wynędzniały człowieczek o przeraźliwie bladej, podrapanej i brudnej twarzy, 
uwieńczonej 
grzywą sztywnych, szpakowatych włosów. Człowieczek miał na sobie podartą kurtkę 
i brunatne, 
zachlapane zaschłą gliną spodnie. Na nogach ledwie trzymały się strzępy 
trzewików, 
przypominające raczej bryły gliny. Między człowieczkiem a tygrysem leżał na 
ziemi wymazany 
zaschniętą krwią kindżał.
Takasi podszedł, pochylił się i odsunął z twarzy nieznajomego splątane włosy. 
Człowiek 
oddychał, ale był nieprzytomny.
* * *
Takasi nieźle się namordował, zanim dociągnął człowieka do drogi. Poszłoby mu to 
o wiele 
łatwiej, gdyby uratowany nie odzyskał przytomności. Takasi przegapił ten moment, 
ponieważ 
niósł człowieka, przerzuciwszy go przez ramię. Człowiek ocknął się, wyobraził 
sobie pewnie, że 
go niosą do jaskini, żeby tam zeżreć z bebechami, i dlatego niewiele myśląc, 
wgryzł się w szyję 
Japończyka.
Zaskoczony tym Takasi zrzucił człowieka z ramion na kamienie. Nieznajomy jęknął, 
ale 
natychmiast poderwał się na równe nogi i zaczął uciekać. Takasi nie od razu 
pobiegł za nim. 
Przeciągnął ręką po szyi i zobaczył, że dłoń ma całą we krwi.
— Hej! — zawołał do człowieka. — Zaczekaj!
Człowiek musiał go usłyszeć. Biegł wolno, potykając się, a raz nawet upadł i z 
trudem się 
podniósł. Wreszcie zobaczył jakąś szczelinę w betonowej płycie i spróbował się w 
nią wcisnąć, 
ale szczelina była za wąska. Takasi zatrzymał się. Człowiek usiłował właśnie 
wdrapać się na 
wzgórze, czepiając się rzadkiej trawy i wystającego z ziemi żelastwa, ale zwały 
śmiecia obsunęły 
się, człowiek na brzuchu zjechał na dół i znieruchomiał.
Takasi podszedł do niego. Człowiek leżał u podnóża zbocza. Był na pół zasypany 
ziemią i 
gruzem i znowu stracił przytomność. Tym razem, pamiętając o jego konfliktowym 
charakterze, 
Takasi chwycił go pod pachy i zaczął ciągnąć drogą, potykając się o porozrzucane 
wszędzie 
cegły.
Zaczął padać deszcz. Padał niezdecydowanie, rzadkimi, ciężkimi kroplami, które 
tonęły w 
kurzu lub klaskały o beton. Plecy Takasiego przemokły od jego własnej krwi. W 
takim właśnie 
stanie odnalazł go Stanczo Kirow; który postanowił przegonić po gruzach 
naprawionego właśnie 
łazika.
Stanczo z początku pomyślał, że Takasi ciągnie kogoś ze swoich i bardzo się 
zdziwił, bo 
wszyscy zjechali się już do obozu na obiad. Ale potem, zbliżywszy się do niego, 
zrozumiał, że to 
zupełnie obcy człowiek. Ponieważ nie potrafił wzorem Takasiego odkładać na 
przyszłość 
rozwiązywania zagadek, zaczął zadawać pytania, zamiast zeskoczyć z łazika i 
pomóc.
— Kto to jest? — zapytał. — Ktoś z innej wyprawy badawczej?
Takasi położył ostrożnie człowieka na ziemi i powiedział:
— Z pewnością tubylec. Musimy zapewnić mu pomoc lekarską. A potem skocz w tamte 
gruzy 
i zabierz martwego tygrysa. Kiroczka, jeśli mnie pamięć nie myli, błagała cię o 
tygrysią skórę.
— Zabiłeś go? — zdziwił się Stanczo.
Takasi pokazał ręką, żeby Stanczo chwycił człowieka za nogi, a potem razem 
położyli 
nieznajomego na siedzeniu łazika.
— Nie, to nie ja — powiedział Takasi. — Upolował go ten mocarz.
— Niemożliwe! — powiedział Stanczo. — Ja tam bym na tygrysa z gołymi rękami nie 
poszedł.
— Miał nóż.
Stanczo uruchomił silnik i łazik popłynął nad porośniętymi zielskiem gruzami.
— Z nożem też bym nie poszedł — powiedział Stanczo.
— On nie miał innego wyjścia — wyjaśnił Takasi. Pomilczał chwilę, patrząc na 
człowieka 
rozciągniętego na tylnym siedzeniu i dodał: — Mnie też usiłował załatwić tak 
samo, jak tego 
tygrysa.
Umożliwił Stanczowi obejrzenie swojej szyi.
— Wariat! — wykrzyknął Stanczo, dodając gazu. — Nie mam pojęcia, na czym ci się 
głowa 
jeszcze trzyma.
— Głowa trzyma się na mięśniach. Wyhodowałem je umyślnie na tę okazję.
Wszyscy jeszcze jedli obiad i nikt nie wyszedł na spotkanie łazika.
— Bez paniki — powiedział Takasi, widząc, że Stanczo chce poderwać na nogi cały 
obóz. — 
Lepiej zajrzyj do środka i wywołaj Anitę.
Położyli człowieka na łóżku w namiocie Sołomki, w szpitaliku, który na szczęście 
jeszcze 
nikomu dotąd się nie przydał. Kirow popędził do stołówki, a Takasi zdjął kurtkę 
i koszulę. 
Koszula na plecach była sztywna od krwi. Szyja szczypała.
— Mam nadzieję, że nie jest pan jadowity? — zapytał Takasi nieznajomego.
Nieznajomy oddychał słabo, ale miarowo.
Do namiotu wpadła Anita Sołomko. Była to postawna kobieta o dużej, nieco jakby 
zamazanej 
twarzy, za którą, jak za grecką maską, szalały wielkie namiętności. Doktor 
Sołomko przez całe 
życie pragnęła zostać archeologiem, ale doszła do wniosku, że przyniesie więcej 
pożytku 
ludziom, gdy zostanie lekarzem. Od tej pory była rozdarta między miłością a 
obowiązkiem. Była 
rozdarta również na wyprawie, ponieważ roboty lekarskiej starczyło jej tu 
zaledwie na dwa 
tygodnie, a w dodatku były to prace czysto laboratoryjne. Przez cały sezon 
niczego groźniejszego 
od zadrapań nie miała okazji leczyć, mogła więc całkowicie poświęcić się 
archeologii. Ale 
świadomość, że jako lekarka nie przynosi nikomu pożytku, zatruwała jej poza tym 
zupełnie 
szczęśliwe i bezchmurne istnienie. Im bezchmurniejsze było życie, tym 
nieszczęśliwsza stawała 
się Anita. Ale gdyby ktoś oderwał ją teraz od wykopalisk i zmusił do zajmowania 
się 
profilaktyką świnki na Marsie, Anita byłaby jeszcze nieszczęśliwsza, bo z dala 
od archeologii 
doktor Sołomko żyć nie mogła. Błędne koło.
Stanczo wytłumaczył jej wszystko po drodze, ale ona, rzecz jasna, niczego nie 
zrozumiała, bo 
Stanczo sam niczego nie zrozumiał.
— Gdzie jest pacjent? — zapytała od progu i ponieważ najpierw rzucił się jej w 
oczy 
zakrwawiony, obnażony do pasa Takasi, trzymający w ręku purpurową koszulę, 
rzuciła się na 
niego:
— Zawsze ci mówiłam, Taks, że nadmiar ćwiczeń fizycznych musi się źle skończyć!
Twarz Anity promieniała wewnętrznym światłem. Jej długi medyczny przestój 
nareszcie się 
skończył.
Rany boskie! — zdążył pomyśleć Takasi. Przecież ona będzie mnie teraz kurowała 
co 
najmniej dwa tygodnie!
— Mam tylko małą rankę — powiedział na głos. — Powierzchowne zadrapanie…
— Oni zabili tygrysa — wtrącił się nie w porę Stanczo. — Według mnie gołymi 
rękami.
— Co?! — wykrzyknęła Anita i skoczyła do szafki z lekarstwami. I wówczas 
zauważyła 
człowieka na łóżku.
— No tak! — powiedziała potępiającym tonem i unieruchomiła wzrokiem Stancza, 
który już 
zamierzał jej coś pokazywać.
W tym momencie przybiegł Kruminsz i Natasza z Kiroczką. Stanczo nie zdołał 
wywołać 
lekarki tak, żeby nikt tego nie zauważył.
Kruminsz zobaczył człowieka na łóżku i oczy zamieniły mu się w szparki. Kruminsz 
potrafił 
myśleć szybko.
W tej właśnie chwili człowiek odzyskał przytomność.
Otworzył oczy i natychmiast je zmrużył.
— Przygaście światło — powiedziała Sołomko. Sama nie mogła tego zrobić, bo 
akurat 
napełniała strzykawkę i zamierzała przystąpić do torturowania Takasiego. 
Kruminsz zmniejszył 
światło.
Człowiek znów otworzył oczy i powiedział coś dość spokojnym głosem.
Obawiali się ataku histerii, przerażenia, próby ucieczki… Przygotowali się na 
to, a człowiek 
mówił. Mówił wolno, znużonym głosem. Nagle zamilkł na widok Nataszy.
Kruminsz wzruszył ramionami.
— Niestety — powiedział, starając się utrafić w ten sam ton, który brzmiał w 
monologu 
człowieka. — Niestety nie znamy jeszcze twojego języka.
Człowiek patrzył na Nataszę.
* * *
Podróż, taka długa, niebezpieczna i żmudna, na szczęście zakończyła się cudem. 
Znalazł 
Górnych Ludzi.
Zobaczył Gerę Spel. Co prawda zmienioną, nie tak bezcielesną jak w podziemiu, o 
smagłej 
cerze i zaniepokojoną.
Gera Spel powiedziała coś w niezrozumiałym języku Górnych Ludzi. Patrzyła na 
czarnookiego olbrzyma z potężnymi barami i taką szeroką piersią, że nie dałoby 
się jej objąć. 
Gigant uśmiechał się do Gery z zażenowaniem i jakby z poczuciem winy.
Kroniemu zrobiło się smutno. To nie było tamto uczucie, które dopadło go niby 
cios kamienia, 
kiedy po wydostaniu się z podziemia po całym dniu wędrówki przekonał się, że 
Miasta na Górze 
już nie ma. Wierzył w miraż, w zjawę przeszłości umarłej bardzo już dawno temu. 
Wtedy to nie 
był smutek, tylko rozpacz, był koniec drogi, była ostateczna samotność, z której 
nie ma wyjścia. 
Potem zetknął się ze strachem. Strach napadł go nocą, kiedy wlokąc się ostatkiem 
sił szukał 
miejsca, w którym mógłby się ukryć i wyspać, kiedy wpadł w błoto i omal w nim 
nie utonął, 
kiedy rzucił się na niego straszliwy zwierz, a on tylko cudem dosięgnął 
upuszczonego noża… 
Nie pamiętał chwili zwycięstwa i nie pamiętał, jak udało mu się wyrwać z pazurów 
konającego 
zwierzęcia. Strach był i później, kiedy czarnooki, dziwnie ubrany mężczyzna 
zaczął go gdzieś 
ciągnąć — i wreszcie wtedy, kiedy udało mu się wyrwać, ale nie miał już sił 
uciekać.
Kiedy jednak ocknął się ponownie i zrozumiał, że żyje i leży na czymś miękkim, a 
otaczający 
go ludzie są czyści i mają zdrową skórę, są bardzo wysocy i uśmiechają się do 
niego, rurarza, 
gdyż mieszkają tam, gdzie jest wielkie światło i nie można sięgnąć stropu, jeśli 
się nawet zestawi 
razem wszystkie drabiny świata. Oczywiście, rozumował, miasto zostało 
zniszczone, więc Górni 
Ludzie zbudowali sobie inne miasto i żyją wśród drzew.
Tak, wszystko było dobrze. I wtedy weszła Gera Spel. Nie, to nie była prawdziwa 
Gera Spel, 
tylko inna, Kobieta z Góry. Przyszła tu z powodu mężczyzny, który przyniósł 
Kroniego i 
martwiła się jego raną…
Ponieważ nikt z obecnych nie znał Gery Spel i nie mógł pojąć myśli Kroniego, to 
wszyscy 
zgodnie uznali, że jest zmęczony i że powinien odpocząć. Anita Sołomko zostawiła 
tylko Stancza 
Kirowa, żeby pomógł jej rozebrać, umyć i porządnie ułożyć pacjenta, a 
pozostałych bezlitośnie 
wypędziła.
Ludzie potulnie wyszli, bo po pierwszym szoku nadszedł czas rozmyślań i 
dyskusji. Ponieważ 
na pustej planecie, gdzie już przed dwustu laty umarł ostatni człowiek, odnalazł 
się mężczyzna 
— wynędzniały i słaby, ale absolutnie realny. To nie mieściło się w głowie i 
tego być po prostu 
nie mogło. Tym ciekawsze jednak było zbadanie, dlaczego się mimo wszystko 
zdarzyło.
Kroni już usnął, oblepiony plastrami i wypucowany nie do poznania, zasnął między 
dwoma 
prześcieradłami, takimi białymi, cienkimi i delikatnymi w dotyku, że każdy 
Dyrektor z 
pewnością oddałby połowę swoich bogactw za kawałek owej tkaniny. Śniły mu się 
dwie Gery 
Spel, których bronił przed tygrysem, i tak przy tym jęczał i rzucał się we śnie, 
że dyżurująca przy 
nim Anita Sołomko dała mu zastrzyk ze środka uspokajającego. Wówczas jego sen 
stał się 
głęboki i spokojny. Kroni już zasnął, a w jadalni — wspólnym namiocie, która 
pełniła również 
funkcję magazynu podręcznego — dyskutowali zawzięcie archeolodzy i przybyli pod 
wieczór 
tropiciele.
Było już ciemno, chmury opadły na szczyty wzgórz i wiatr ostatecznie ucichł, 
kiedy zgodzili 
się wreszcie, że na planecie muszą gdzieś ukrywać się resztki jej dawnych 
mieszkańców. Ludzi 
jest zapewne niewielu i wegetują gdzieś w jaskiniach lub w górach. Nie mają 
miast ani 
większych osiedli, bo te dałyby się zauważyć: na planecie od pół roku siedzą 
tropiciele i już 
czwarty miesiąc pracują archeolodzy. Hipoteza nie tłumaczyła trzewików i kurtki 
mężczyzny. 
Kurtka była utkana z azbestu na mechanicznym krośnie, a i trzewiki nie wyglądały 
na zrobione 
przez swego właściciela. Hipoteza nie tłumaczyła wielu rzeczy, ale lepszej 
hipotezy nie było.
A w nocy Günther Jantz musiał poddać się skomplikowanej i nieprzyjemnej 
operacji, którą 
przeprowadziła Anita Sołomko. Asystował jej Maks Bieły.
Güntherowi zrobiono punkcję mózgowego ośrodka mowy i ośrodka pamięci. Anita 
nigdy 
przedtem nie wykonywała takiego zabiegu w warunkach polowych i po roku, kiedy 
sprawozdanie z niego opublikowały „Acta Medicinae Experimentalis”, a 
jednocześnie „Problemy 
Egzoarcheologii” zamieściły artykuł archeologa A. Sołomko: „Próba ujęcia 
ewolucji form 
ceramiki wybłyszczanej z wczesnego okresu Górnego Miasta”, nadszedł 
najszczęśliwszy dzień w 
życiu Anity.
Odpowiednio spreparowany ekstrakt substancji mózgowej Günthera został jeszcze 
tej nocy 
zaaplikowany Kroniemu. Ale działanie preparatu powinno ujawnić się dopiero po 
dwóch dniach.
* * *
Na trzeci dzień Kroni obudził się z dziwną świadomością wiedzy. Wiedział coś w 
pierwszej 
chwili nieuchwytnego, ale realnego i bardzo ważnego. Pomyślał z początku, 
rozkoszując się 
dotknięciem mięciutkiej pościeli, że po prostu dobrze się wyspał, jest syty i co 
najważniejsze 
czysty. Szelest kropel na pomarańczowym dachu namiotu oznaczał, że pada deszcz, 
a nie że 
pękła przerdzewiała rura albo że puściła jakaś uszczelka. Może przyczyna tego 
dziwnego uczucia 
kryła się w uspokajającej trwałości wszystkich przedmiotów w Górnym Mieście, z 
wyjątkiem co 
prawda — tu Kroni się uśmiechnął — gospodarstwa Stancza Kirowa, który pewnie już 
od świtu 
naprawia grawilot. Pamięć od razu podsunęła mu obraz sympatycznego, opalonego na 
brąz, 
błękitnookiego Stancza, rozwiązującego z marsem na czole kolejny 
nierozwiązywalny problem 
techniczny. Stancza, którego życzliwość dla ludzi zdawała się nie nieć granic. 
Do szpitalika 
zajrzała Anita Sołomko i powiedziała:
— Dzień dobry, Kroni.
— Dzień dobry, Anito — odparł Kroni. — Czas już wstawać?
Anita miała z gruba ciosaną, gładką twarz, na której nigdy nie odbijały się 
żadne 
gwałtowniejsze uczucia. Dlatego Kroni nie dostrzegł triumfu, który ogarnął ją na 
dźwięk jego 
głosu.
— Może się pan jeszcze trochę powylegiwać — uspokoiła go Anita. — Ale śniadanie 
zje pan 
już w jadalni. Jak z żołądkiem, nie sprawia kłopotów?
— Nie — Kroni zaczerwienił się, bo kobieta nie powinna zadawać takich pytań 
mężczyźnie.
— Nie ma w tym nic dziwnego — powiedziała Anita. — Taka gwałtowna zmiana diety 
musi 
wywołać pewne zaburzenia. Niech pan nie zapomni przed wyjściem zażyć tabletkę. 
No to już 
sobie pójdę… Może się pan ubierać.
I doktor Sołomko wyszła przed namiot, gdzie chodził z głową pękającą od bólu 
Günther, który 
był z góry przekonany, że zabieg się nie udał i wszystkie jego męczarnie poszły 
na marne. Anita 
odczekała chwilę. Nie, wcale nie po to, żeby go podręczyć. Po prostu zanim się 
do Günthera 
odezwała, spróbowała stłumić w sobie obezwładniające uczucie serdecznej czułości 
do tego 
niedźwiedziowatego, niezbyt już młodego mężczyzny. Policzyła w myśli do 
dwudziestu i 
powiedziała:
— Günther.
Głos jej drgał i nie zabrzmiał tak zwyczajnie, po koleżeńsku, jak by tego 
pragnęła.
— Śpi? — zapytał Günther, starając się nie poruszyć głową, żeby nie wywołać 
nowego ataku 
bólu.
— Obudził się. Mówi, że żołądek już mu nie dokucza.
— Tak? — powiedział Günther. — W takim razie pójdę na śniadanie.
— Zażyj najpierw to. Środek na ból głowy.
Günther wyciągnął dłoń, wzruszony domyślnością Anity.
Kroni zeskoczył z łóżka i uniósł ręce, żeby głębiej odetchnąć. Bardzo mu się 
podobał zapach 
tutejszego powietrza. Na dworze i nawet w namiocie. Lekkie zapachy lekarstw, 
które się tu 
unosiły, podkreślały tylko jego świeżość.
Kroni odsunął zasłonkę nad umywalką i włączył chłodną wodę. Umył zęby i uczesał 
się. 
Trzeba skrócić włosy tak, jak nosi Takasi, pomyślał. Potem wrócił do pokoju i 
przed ubraniem 
się posłał łóżko. Tak, coś jeszcze powinien zrobić. Podszedł do stolika i 
znalazł tam karteczkę: 
„Dla Kroniego. Po jednej tabletce trzy razy dziennie”. Przełknął tabletkę, nie 
popijając wodą. I 
wtedy nogi zrobiły mu się miękkie, jak z waty. Opadł na łóżko, ściskając w ręku 
karteczkę. „Dla 
Kroniego. Po jednej tabletce trzy razy dziennie”.
Zmrużył oczy i mocno uszczypnął się w nogę. Znowu przeczytał. „Dla Kroniego. Po 
jednej 
tabletce trzy razy dziennie”.
Kroni nie umiał czytać. W żadnym języku. Ani w swoim, ani w Górnym. W swoim 
tylko 
odrobinę sylabizował, bo nie chodził do szkoły.
Zjawił się tu przedwczoraj i wszystkie próby porozumienia ograniczały się do 
prymitywnych 
gestów. Bił się w pierś i mówił: „Kroni”. Takasi bił się w pierś i mówił: 
„Takasi”. Obaj śmiali się 
i powtarzali te imiona, ponieważ imiona dawały nadzieję, że w przyszłości może 
coś się zmienić, 
że da się pokonać tę okropną barierę niezrozumienia.
— Gera? — pytał Kroni i pokazywał Nataszę.
— Natasza — odpowiadał Takasi.
Kruminsz szerokim gestem ręki zataczał łuk nad miastem i o coś pytał. Kroni 
pokazywał w 
stronę lasu i jaskiń. Potem Kroni zataczał rękami koło i Kruminsz pokazywał 
gestem strop, po 
którym krążyło, ukazujące się czasem zza sinawych plam, Jezioro Lekkiej Lawy 
oświetlające 
ziemię.
— Jaki tam strop! — pomyślał Kroni z lekkim uczuciem pobłażania dla siebie 
samego, tego 
wczorajszego. Strop bywa w jaskiniach. A nad namiotami rozciąga się niebo, 
nieskończone 
niebo, po którym płyną chmury i które rozciąga się aż po gwiezdny świat, tam, 
skąd przybyli 
archeolodzy, bo na planecie wszyscy już wymarli.
Informacje, które wchłonął Kroni wraz z substancją mózgową Günthera, nie od razu 
stawały 
się własnością tych części umysłu rurarza, które akurat brały udział w myśleniu. 
Nie tłumiły tego, 
co Kroni wiedział przedtem, lecz dodawały do jego wiedzy i doświadczenia nowe 
wartości. 
Mózg jednak był niejako przekonany, że nowa wiedza i nowy język są od początku 
jego 
własnością, co nie pozwoliło Kroniemu od razu uświadomić sobie własnej 
reinkarnacji. 
Rozmawiał z Anitą, nie czując, że mówi w obcym języku, przeczytał notatkę i 
posłusznie zażył 
tabletkę, nie zorientowawszy się z początku, że nie umie czytać. Rozmyślał nad 
charakterem i 
wyglądem Stancza, zapominając, że jeszcze niedawno nie potrafił go rozpoznać 
wśród innych 
członków wyprawy archeologicznej i że jego imię było dla niego pustym dźwiękiem.
„Dla Kroniego. Po jednej tabletce trzy razy dziennie”. Tak było napisane na 
kartce i kształt 
liter był właśnie taki, jaki powinien być. Kroni przypomniał sobie, jak 
wyglądają litery na dole. 
Tamte litery były dla niego prawie obce. Tylko z najwyższym trudem mógłby je 
odczytać, 
odcyfrować, chociaż za ich rysunkiem krył się znajomy od dzieciństwa, a nie 
wchłonięty 
cudownym sposobem język ludzi z Ziemi.
Trzeba iść na śniadanie, bo będą się o niego niepokoić. Kroni włożył kombinezon, 
uszyty już 
wczoraj przez Kiroczkę i pieczołowicie schował kartkę do kieszeni. Żal mu było 
rozstawać się z 
dowodem własnej potęgi, łączności ze światem, wobec którego bezsilny jest nawet 
sam Glizda i 
wszyscy Dyrektorzy razem wzięci i, jak mu tam, kwartałowy Ratni, cuchnąca 
ropucha z pyskiem 
głodnego pająka.
Wszedł do jadalni i wszyscy, którzy się z nim witali, udawali starannie, że nie 
jest żadnym 
tam rurarzem, tylko spóźnionym archeologiem lub tropicielem. Najwidoczniej o 
wszystkim już 
wiedzieli.
— Dzień dobry — powiedział. — Gdzie mam usiąść?
— Na swoim miejscu — warknął Kruminsz, nie unosząc głowy znad talerza, gdyż 
bardzo mu 
się chciało śmiać, a śmiać się pierwszy nie chciał. Są przecież przy stole 
ludzie o wiele od niego 
bardziej niepoważni.
— Masz ochotę na makaron? — zapytał Peterson, który miał zdumiewającą 
umiejętność 
przechodzenia ze wszystkimi na „ty” już na drugi dzień znajomości.
— Owszem — powiedział Kroni.
— Jak się spało? — zapytał Takasi.
— Dziękuję, bardzo dobrze.
Peterson przesunął Kroniemu talerz makaronu, mleko i ser.
— Można pomyśleć, że jestem solenizantem — powiedział Kroni. — Wszyscy milczą i 
łowią 
każde moje słowo.
Przysunął sobie gwałtownym ruchem szklankę mleka. Szklanka przewróciła się, a 
mleko 
znalazło się w talerzu i na spodniach.
— Donnerwetter! — wyrwało mu się.
Wszyscy gruchnęli śmiechem.
Kiedy zrobiło się trochę ciszej, Anita powiedziała spokojnie:
— Günther trochę przesadził ze swoim słownictwem.
— Trzeba było lepiej filtrować! — skarcił ją Stanczo.
— Słusznie — zgodził się z nimi Takasi. — Słuchaj, Kroni, moim zdaniem raczej 
nie 
powinieneś wypowiadać na głos słów, które przychodzą ci do głowy w momencie 
stresu. 
Rodzice Günthera nie poświęcali zbyt wiele uwagi wychowaniu swojego potomka.
— Nie obrażaj moich rodziców — powiedział Günther niemal poważnie, — Zrobili 
wszystko, 
co mogli. Nawet posłali mnie do szkoły!
— Nataszo — powiedział Kroni — podaj mi, z łaski swojej, sól.
— Dlaczego pan tak na mnie patrzył? — zapytała Natasza, kiedy po śniadaniu 
wyszli z 
namiotu. — Można było pomyśleć, że pan mnie zna.
— Znam pewną dziewczynę, tam, u nas. Jest bardzo do pani podobna.
— Podoba się panu?
— Ona nie może mi się podobać. Przecież jestem śmierdzącym rurarzem.
— Kim?
— Rurarzem, który naprawia rury i kable w tunelach.
— Kroni — powiedział Kruminsz, wychylając głowę z namiotu. — Jeśli jest pan 
gotów 
porozmawiać z nami, to czekamy.
— Naturalnie.
— Ja też zostanę — oświadczyła Natasza.
— Nie będę nikogo popędzał — powiedział Kruminsz — ale nie zapominajcie, że 
zostało nam 
tylko parę dni pracy. Albo i mniej. Zaczną się deszcze i po robocie. Ja sam 
postaram się jeszcze 
skoczyć do wykopu.
Wszyscy wysłuchali go bez sprzeciwu, jak uparci uczniowie, którzy już dawno 
postanowili 
uciec z nudnej lekcji do kina. I zostali. Pojechała na wykop jedynie Anita, 
ceniąca każdą chwilę 
swego archeologicznego szczęścia, i Peterson, który dotarł do znakomicie 
zachowanego pokoju 
mieszkalnego i nie chciał odkładać do jutra zbadania go.
— Wrócimy do jadalni? — zapytał rurarz.
Konferencja prasowa wyglądała zwyczajnie i powszednio, zupełnie nie tak, jak 
powinno 
wyglądać spotkanie dwóch odległych cywilizacji. Jedyna trudność polegała na tym, 
że Kroni nie 
wiedział, jak zacząć. Dlatego powiedział:
— Jeśli pozwolicie, to opowiem wam o śmierdzącym rurarzu, o Biesiadzie i 
wędrówce do 
Ognistej Otchłani. O tym, czego dowiedziałem się od Spelów, jak poszedłem szukać 
Miasta na 
Górze i świetlistej jaskini z błękitnym stropem. A później wy wyjaśnicie mi to, 
czego jeszcze nie 
zrozumiałem do końca.
* * *
Günther, Maks Bieły i Kroni wrócili znad wejścia do podziemia o trzy godziny 
później, niż 
zamierzali. Zawinił grawilot, który znów się rozkraczył i dlatego trochę 
potrwało, zanim Stanczo 
przywiózł ich zwyczajnym łazikiem.
Za to szperacz sprawował się dobrze, bo przecież coś w końcu musiało przyzwoicie 
działać, i 
udało im się zlokalizować górne, porzucone już poziomy podziemnego miasta.
W drodze powrotnej Günther utyskiwał:
— Powinniśmy już dawno go odnaleźć. Przecież to parę kroków od obozu. Piętnaście 
kilometrów. Mało tego, wystarczyło zbadać skład chemiczny wody w strumieniu, 
żeby domyślić 
się, że coś tu nie gra.
— To nie twoja wina — powiedział Maks. — Z równym powodzeniem mogliśmy badać 
wszystkie strumyki w okolicy. Ale niepokoi mnie co innego…
Zamilkł, jakby dając w ten sposób swym rozmówcom możliwość rozszyfrowania biegu 
swoich myśli. Günther nawet nie usiłował tego zrobić, bo od dawna podejrzewał 
Maksa o pewien 
rodzaj próżności, która ujawniała się w jego umyślnie beznamiętnym tonie w 
momentach 
kryzysowych, kiedy Günther miał ochotę warczeć z wściekłości. Ta pełna poczucia 
wyższości 
próżność zabrzmiała także w tym zdaniu: „To nie twoja wina”. Przecież oskarżał 
nie tylko siebie. 
I nie tyle siebie, co Maksa, który był jego zwierzchnikiem i decydował, które 
sektory należy 
zbadać. Już od dziesięciu lat Günther obrażał się na Maksa, chociaż nie mógł 
sobie wyobrazić, 
żeby kiedykolwiek potrafił pracować z kimś innym, żeby mógł rozstać się z tym 
snobem.
Nie doczekawszy się pomocy od Kroniego i Günthera, Maks zmuszony był 
kontynuować:
— To jest strefa wysokiej aktywności sejsmicznej. I wyrażenie „żyć na wulkanie” 
jest 
najlepszym określeniem sytuacji miasta…
Kroni rozumiał, że z każdą godziną zbliża się chwila, kiedy powie im „do 
widzenia” i wciśnie 
się w ciasną szczelinę pod skałą, gdzie zaczynało się zejście do miasta, o 
którym pragnął 
zapomnieć. Czas było wracać, a to oznaczało bliskie zetknięcie ze śmiercią, z 
którą i dawniej nie 
był w najlepszych stosunkach. Teraz wydawała mu się ona złowieszczym gadem, 
przybierającym 
w snach postać łagodnie przemawiającego Glizdy lub starej kobiety znad 
kwartałowego basenu, 
której oddał kawałeczek mydła. Zaczynało mu się wydawać, że już nie zdoła 
oddychać tamtym 
powietrzem, że będzie wymiotował od tamtych smrodów i zaczął odczuwać wrogość do 
Günthera siedzącego przy kierownicy łazika za to, że podzielił się z nim swoimi 
myślami. 
Kroniemu zrobiło się żal samego siebie. Mózg, nakarmiony nową wiedzą, 
protestował przeciwko 
temu, co go czekało i współczucie dla samego siebie przeradzać się zaczęło w 
poczucie 
osamotnienia i izolacji, przypominające stan, jakiego może doznawać człowiek 
wstępujący na 
szafot i nie chcący wyszukiwać w tłumie twarzy towarzyszy, którzy uniknęli 
aresztowania — 
dlatego, że im się udało, że zostają.
Miasto zostało z prawej, bo podjeżdżali do obozu tą samą drogą, którą cztery dni 
temu wlókł 
się Kroni. Słońce rozpłaszczyło się nad lasem i spurpurowiało.
— Jutro będzie wiatr — powiedział Günther.
— Tak — zgodził się Maks.
— Mam teraz z kim rozmawiać po niemiecku — powiedział Günther parkując łazika w 
długim szeregu maszyn stojących koło wielkiego namiotu, w którym mieścił się 
warsztat. — 
Mojego sentymentalizmu nie da się wyrazić w terralingwie. To jest język 
odpowiedni dla 
bezdusznego Maksa.
Kroili odnalazł Kruminsza w laboratorium Takasiego.
— Wilis — powiedział. — Chciałbym z panem porozmawiać.
— Chce pan rozmawiać tutaj? — zapytał Kruminsz. Takasi sporządzał roztwór 
konserwujący 
i w swoim błyszczącym fartuchu i wielkich rękawicach przypominał rzeźnika.
— Tak. Nie mam żadnych tajemnic — odparł Kroni. — Muszę wrócić do miasta.
Kruminsz milczał. Kroniemu byłoby przyjemniej, gdyby powiedział coś w rodzaju: 
„Nie 
spiesz się z tym. Powinieneś odpocząć, nabrać sił”. Ale Kruminsz nic takiego nie 
powiedział. 
Patrzył tylko na Kroniego z głową lekko przechyloną na bok, demonstrując w ten 
sposób, że 
słucha z najwyższą uwagą. Takasi zdjął rękawice, przewiesił je przez krawędź 
wanny i też 
milczał.
— Wrócę do miasta i powiem ludziom, że na Górze można żyć. Że ich przeklęty 
świat nie 
zamyka się w kamiennych ścianach i mokrych tunelach. Wyprowadzę ludzi na Górę, 
choćby nie 
wiem jak drogo miało mnie to kosztować.
Kruminsz nadal nie odzywał się, jakby czekał na dalszy ciąg. Potem zapytał:
— I do kogóż to pan pójdzie. Kroni?
— Do ludzi. Powiem im…
— Ma pan chyba jakiś konkretniejszy plan — powiedział Kruminsz. — Mam nadzieję, 
że go 
pan ma.
— Jeszcze się nad tym nie zastanawiałem — odparł Kroni, czując się jak uczeń, 
który nie 
przygotował zadanej lekcji i stoi teraz przed tablicą pokrytą niezrozumiałymi 
wzorami, a 
nauczyciel obserwuje go z politowaniem. To było obce uczucie zaczerpnięte z 
cudzej pamięci, bo 
Kroni przecież nigdy nie chodził do szkoły.
— Trochę myślałem o tym, jak powinien pan działać dalej — odezwał się Kruminsz. 
— 
Naturalnie ma pan rację. Trzeba znaleźć jakąś możliwie bezbolesną metodę 
przywrócenia planety 
waszym współplemieńcom. Ale chyba zdaje pan sobie sprawę z tego, że napotka pan 
opozycję? 
Ludzie są święcie przekonani, że poza ich podziemnym światem niczego nie ma. Ta 
bezwładność 
ich myślenia uczyni z pana dla większości szaleńca i człowieka bardzo 
niebezpiecznego dla tych, 
którzy pragną utrzymać status quo. Mam tu na myśli dyrektorów, władców 
podziemnego miasta. 
Wydaje się im, że wyjście z podziemi jest równoznaczne z końcem ich władzy i 
dlatego zrobią 
wszystko, żeby pana zlikwidować, a nawet zatrzeć pamięć o pana istnieniu. 
Zakładam nawet, że 
po jakimś czasie zdecydują się sprawdzić, czy rzeczy istotnie tak się mają, jak 
pan powiedział. 
Wyślą na górę zwiadowców i można sobie z łatwością wyobrazić, że za jakieś 
dwadzieścia lub 
trzydzieści lat w podziemnym mieście wszystko pozostanie po staremu, za to na 
powierzchni 
pojawią się sekretne domy dla silnych, ogrody, w których będą wychowywali swoje 
dzieci, gdyż 
podziemny klimat źle wpływa na ich zdrowie. Cała reszta nie będzie o niczym 
wiedziała, a bunty 
zostaną stłumione. Powstanie w ogóle trudno jest zorganizować w świecie 
podzielonym na 
piętra.
— Ale przecież to nie może trwać wiecznie — powiedział Takasi. — Tak nie może 
być. 
Przyjdzie drugi Kroni… Trzeci…
— Problemem wieczności i konieczności nie będziemy się w tej chwili zajmować, bo 
mamy 
znacznie pilniejsze sprawy do załatwienia — zauważył Kruminsz. — W historii 
Ziemi były 
okresy, kiedy miliony ludzi znajdowały się w gorszych nawet warunkach niż 
mieszkańcy tego 
podziemia.
— Nie, to niemożliwe! — powiedział Kroni, ale pamięć Günthera podpowiedziała mu, 
że 
Kruminsz ma rację.
— Sądzę — kontynuował Kruminsz — że po tym, jak pierwszy z dyrektorów wyjdzie na 
powierzchnię, krąg wtajemniczonych będzie się nieustannie poszerzał. Nie wolno 
zakładać, że 
jedynie mała grupka ludzi będzie się wygrzewała na słonku. Ktoś będzie ich 
musiał obsługiwać, 
budować domy i uprawiać ogrody. Dowiedzą się o tym policjanci, potem zaufani 
inżynierowie i 
wasz świat zacznie się powolutku zmieniać. Dyrektorzy będą robić wszystko, aby 
nie dopuścić 
na górę tych, którzy mieszkają na dolnych poziomach, w słusznej obawie, że 
utracą nad nimi 
władzę. Lękam się, że minie wiele lat i popłynie wiele krwi, zanim podziemny 
świat zostanie 
ostatecznie porzucony.
Kroni słuchał go i pod suche słowa Kruminsza podkładał widok tuneli, którymi 
pełzną i giną 
ludzie. Widział umierającego Lemenia i szczury wychodzące na ulice.
— Ja i tak pójdę — powiedział. — Wprawdzie chciałbym tu jeszcze pobyć, ale 
pójdę… — 
Spróbował się uśmiechnąć, ale nic z tego nie wyszło.
— Pójdę z tobą — powiedział Takasi. — Powiedział to tak zwyczajnie, że Kroni mu 
uwierzył.
— Poczekaj! — powiedział Kruminsz. — Doskonale pana rozumiemy, Kroni. Ja też 
bałbym 
się wracać pod ziemię. I nie wyobrażaj sobie, że puścimy cię tam samego. Nie 
obraź się, ale sam 
sobie z tym nie poradzisz.
— Ja też tak myślę — wyznał z ulgą Kroni.
* * *
Takasi zaprosił Nataszę i Kroniego na polowanie. „Będziemy łowić ryby tam, gdzie 
skąpałeś 
się w błocie” — powiedział. Wycyganił od Stancza wielki kosz i wysokie buty. 
Kroni się 
zgodził. Dziwne, pomyślał, Natasza wcale nie jest znów tak bardzo podobna do 
Gery, a jednak 
jest Gerą, tą piękną, niedostępną i żałosną Gerą, która kryje się teraz w 
obwieszonej starymi 
szmatami norze, „komnacie”, która jeszcze tak niedawno wydawała się biednemu 
rurarzowi 
szczytem luksusu. Podchodzi do pękniętego lustra, które liczy już dwieście lat i 
jak 
najpiękniejszy skarb przekazywane jest w spadku z pokolenia na pokolenie. Myśli 
o inżynierze 
Lemeniu i chyba zupełnie już zapomniała o rurarzu, który odprowadził na tamten 
świat jej 
ukochanego. I pewnie nie rozumie, że jest taką samą bezsilną ofiarą, jak Lemeń, 
i że nawet 
wówczas, podczas ich pierwszej rozmowy, cuchnący rurarz był szczęśliwszy od 
niej, bo rurarz 
miał cel, do którego dążył.
Takasi oddał Kroniemu plastykową plecionkę, w której zamierzał nieść do obozu 
zdobycz, a 
sam wziął całą resztę. Natasza utonęła w wysokich butach, w których było jej 
bardzo 
niewygodnie iść.
— Lepiej założę skafander bez hełmu — powiedziała. — W nim też nie przemoknę.
— Jesteś naiwna, księżniczko — zaoponował Takasi. — Kto będzie potem czyścił 
twój 
skafander z lepkiej mazi. Zapytaj Kroniego, on już się kąpał w tym leju.
— Tygrys zaczął mnie gonić, jak tylko się stamtąd wydostałem — powiedział Kroni.
— Stanczo podarował skórę tygrysa Kiroczce — zauważyła Natasza. — Nie szkoda ci?
— Zapytał mnie przedtem o pozwolenie — odparł Kroni. — Nie, wcale nie szkoda. Aż 
się 
dziwię, że dałem tygrysowi radę. Pamiętam, jak za mną szedł, ale zupełnie nie 
pamiętam, jak z 
nim walczyłem.
— Chciałbyś zanieść futro Gerze? — zapytała Natasza.
— Ona nie wzięłaby nic z rąk rurarza — powiedział Kroni. — Nie zapominaj, że 
jest córką 
Dyrektora.
— To mi nic nie mówi — roześmiała się Natasza. — Ale odkryję ci pewną tajemnicę. 
Mój 
ojciec jest bardzo, ale to bardzo ważnym dyrektorem. Na Ziemi. A dziadek był 
pisarzem. Też 
niesłychanie ważnym. Natomiast rodzice tego tu Japończyka nigdy nie opuścili 
swego 
miasteczka na wyspie Hokkaido.
— No, to zupełnie co innego — wykrzyknął Kroni.
— Nataszo — powiedział Takasi. — Jeśli nie masz nic przeciwko temu, to może 
wezmę cię 
na ręce i będę niósł całą resztę drogi? Chciałbym w ten sposób wyrazić swój 
niezmierny 
szacunek dla twoich przodków.
— Nieś lepiej swoje łopaty i szufle, bo na nic więcej nie zasługujesz! — 
parsknęła Natasza. — 
Bardzo mi żal twojej Gery — dodała bez żadnego związku. — Zaopiekuję się nią, 
kiedy już 
wyjdzie na powierzchnię.
— Dziękuję — powiedział Kroni.
Błoto w leju podeschło i Takasi jako najcięższy pierwszy dotarł do środka leja. 
Skorupa nie 
załamała się pod nim.
— W tym leju latem mieszkały wielkie i bardzo sprytne ryby — powiedział Takasi. 
— Tak 
sprytne, że nie chciały brać na moją wędkę. Kiedy sadzawka wyschła, nabrały 
pewności, że 
ostatecznie mnie przechytrzyły i że się już do nich nie dobiorę. Były w błędzie.
Mówiąc te słowa Takasi z rozmachem wbił łom w glinianą skorupę.
Łom wszedł jak w masło i Takasi nie zdołał go utrzymać. Z otworu trysnęło 
czarne, tłuste 
błocko i we wszystkie strony rozbiegły się zygzakowate pęknięcia. Niczym na 
zwolnionym 
filmie Japończyk zaczął się zapadać. Odbywało się to tak wolno i spokojnie, że 
ani Natasza, ani 
Kroni nie pospieszyli mu z pomocą, gdyż sądzili, iż sam może bez trudu oddalić 
się z 
zagrożonego miejsca. Natasza nawet parsknęła śmiechem, ale śmiech szybko się 
urwał, bo 
Takasi zapadał się coraz szybciej i już był po pas w błocku, szeroko 
rozstawiając ręce, aby 
chwycić za krawędzie słabej skorupy.
Kroni zareagował szybciej niż Natasza, bo życie w tunelach nauczyło go, że jeśli 
człowiek 
przegapi moment — może zginąć i zgubić innych ludzi.
Złapał pozostawioną przez Takasiego łopatę i nie wypuszczając z drugiej ręki 
szczelnej 
plastykowej plecionki pobiegł w kierunku Japończyka. Kiedy poczuł, że skorupa 
zaczyna uginać 
się pod nogami, padł i zaczął się czołgać ku środkowi leja.
Najpierw podał Takasiemu łopatę, który nawet zdołał uchwycić rękojeść, poczuł 
jednak 
wkrótce, że wolno sunie na brzuchu w stronę grzęzawiska i przypomniał sobie o 
koszu.
Kosz opadł w błoto tuż obok głowy Takasiego. Japończyk zdołał unieść rękę, 
włożyć ją do 
kosza i trochę się oprzeć. Kosz zachowywał się jak pusta łódka. Pływał na 
powierzchni błocka i 
Takasi musiał jedynie uważać, żeby go nie przewrócić. Łopata przestała wyrywać 
się z rąk 
Kroniego, który w dodatku poczuł, że jego nogi są mocno i pewnie zakotwiczone. 
Zerknął do 
tyłu i zobaczył, że Natasza leży, obejmując rękami jego buty i tuląc się do nich 
twarzą. Oczy 
miała okrągłe z przerażenia. To było przerażenie mobilizujące wszystkie siły 
człowieka, całą 
jego przezorność i uwagę, przerażenie, które ściska serce, ale sprawia, że ręce 
działają szybko i 
precyzyjnie.
— Zuch z ciebie, Natasza! — krzyknął Kroni i spróbował się uśmiechnąć.
Były to pierwsze słowa wypowiedziane od chwili, kiedy Takasi przebił łomem 
skorupę 
zaschniętego błota.
Grzęzawisko bardzo niechętnie wypuszczało ze swoich objęć pechowego Japończyka. 
Minęło 
co najmniej dziesięć minut, zanim amatorzy ryb wydostali się na groblę 
otaczającą lej.
— Przepraszam — powiedział Takasi. — Chyba was trochę wystraszyłem.
— Ależ skąd! — odpowiedziała ze złością Natasza. — Rozbawiłeś nas do łez.
— Głęboko tam? — zapytał Kroni.
— Chyba ze trzy metry. Wystarczyłoby, żebym się utopił. Zawdzięczam ci życie.
— Nie przesadzaj! Natasza pobiegłaby do obozu i Stanczo wyciągnąłby cię z 
grawilotu.
— O ile naturalnie grawilot byłby akurat na chodzie… A i tak trzeba by mi było 
robić 
płukanie płuc.
— To Natasza — oświadczył wówczas Kroni. — Sam bym ciebie nie utrzymał.
— Wiem — powiedział Takasi. — Za to właśnie się z nią ożenię.
— Serdeczne dzięki, mój dobroczyńco — powiedziała Natasza.— Wolę wydać się za 
Kroniego, który jest równie odważny i zwinny jak ty, ale o wiele mądrzejszy. 
Tylko że on kocha 
Gerę i na mnie nie zwraca najmniejszej uwagi.
— Jak możesz tak mówić! — zmieszał się Kroni. — Nataszo, nie słuchaj go — 
powiedział 
Takasi. — Günther pozbawiony jest zupełnie poczucia humoru, wszystko bierze na 
serio i zaraził 
tym Kroniego.
— Gera nigdy by mnie nie chwyciła za nogi — powiedział poważnie Kroni.
— Zgadza się! — ucieszyła się Natasza. — Takasi, zostajesz przeniesiony do 
rezerwy.
— A więc po to, aby zdobyć miłość jakiegoś człowieka, należy go w odpowiednim 
momencie 
złapać za buty? — zapytał tragicznym głosem Takasi.
I w tym momencie z trzcin wychynęła zjawa.
Nie zauważyli, jak zapadł zmierzch, głęboki i granatowy, w którym zjawa 
opalizowała 
błękitnym płomieniem. Widocznie zaintrygowała ją krzątanina wokół leja i 
mlaskanie rzadkiego 
błocka. Stała teraz niezdecydowanie na skraju grobli, a trzciny zdawały się 
wyrastać z jej 
bezcielesnej postaci.
— Oj! — pisnęła cichutko Natasza. Kroni, który stykał się już przedtem ze 
zjawami, zdziwił 
się jej przestrachem. Jak ta odważna dziewczyna mogła bać się zwyczajnej zjawy?
Takasi sprężył się, gotów osłaniać Nataszę przed niebezpieczeństwem, więc Kroni 
szepnął:
— Nie płosz jej. Nie mamy przy sobie nic do jedzenia? Zjawa jest głodna.
Zjawa nie czekała na dalszy rozwój wypadków i zapadła się, rozpłynęła w 
zaroślach trzciny.
— Ona jest głodna — powtórzył Kroni. Myślę, że wydostała się razem ze mną z 
podziemia i 
zabłądziła.
— Zanim cię Takasi znalazł, zjawa też krążyła w nocy wokół obozu — powiedziała 
Natasza.
— Co to jest? — zapytał Takasi.
— Zjawa — odparł Kroni. — Tak je u nas nazywają. Dawniej nie wiedziałem, co to 
jest, ale 
kiedy szukałem biblioteki, spotkałem jedną. One rozumieją ludzką mowę i jedzą. 
Nie potrafią 
jednak mówić.
Kiedy wrócili do obozu, było już całkiem ciemno. Takasi martwił się, że nie ma 
ryb, że zgubił 
plecionkę Stancza i jeden but, a sam wygląda jak bryła gliny, że wszyscy będą 
się śmieli…
— Zasłużyłeś sobie na to — powiedziała Natasza. Rozglądała się na boki, bo miała 
nadzieję 
zobaczyć zjawę. Współczuła jej i chciała jak najprędzej nakarmić.
Takasi rzeczywiście miał za swoje, ale nie bardzo, bo zdołał odwrócić od siebie 
uwagę, 
opowiadając niezwykle obrazowo i sugestywnie o refleksie Kroniego i odwadze 
Nataszy.
Potem, kiedy Takasi i Kroni odszorowywali się z błota, reszta zastanawiała się, 
czym może 
być zjawa. Mutantem czy endemicznym mieszkańcem podziemi?
Nocą tropiciele wraz z Kruminszem i Kronim omawiali plan działań na dzień 
następny, Takasi 
z Anitą sprawdzali, w jakim stopniu ich komputer opanował język mieszkańców 
podziemia, a 
Natasza wzięła wiadro zupy, kawałek chleba i wyszła poza sferę ochronną na 
zbocze wzgórza. 
Zostawiła tam jedzenie i w drodze powrotnej spotkała Kiroczkę ze Stanczem, 
którzy nieśli 
bochenek chleba i dużą miskę kaszy pozostałej ze śniadania.
— Postawcie tam, obok okrągłego kamienia — powiedziała Natasza. — Przy mojej 
zupie. 
Kompot też wzięliście?
Rano okazało się, że zupa została zjedzona, miska po kaszy wylizana, a chleb 
zniknął. A duży 
słoik kompotu pozostał nietknięty. Nie udało się też dociec, kto odniósł na 
granicę strefy ów 
kompot, którego najwidoczniej zjawy nie jadały.
* * *
Rano wszyscy zebrali się przy skale, pod którą był właz.
Przy włazie panowała nerwowa krzątanina, jakby Kroni zamierzał pobić jakiś 
rekord w 
obecności tłumu kibiców, trenerów, sekundantów i sędziów.
— Wyglądasz jak choinka — powiedział Günther.
Kruminsz sprawdzał wyposażenie. Maks Bieły sprawdzał rzetelność Kruminsza.
Na oko Kroni wyglądał normalnie, chociaż odzież rurarza trzeba było wyrzucić, bo 
zostały z 
niej tylko żałosne strzępy. Dziewczęta przerobiły strój roboczy archeologa tak, 
że z daleka mógł 
uchodzić za mundur inżyniera. Kombinezon zapinał się z przodu na zamek 
błyskawiczny i 
wystarczyły dwie sekundy na wydobycie spod pachy paralizatora, niezwykle 
płaskiego i 
lekkiego. Paralizator przeznaczony był do obrony przed dzikimi zwierzętami i 
mieścił sto 
ładunków. Jego konstruktor widział pewnie oczami duszy niezliczone stada słoni 
lub lwów, 
atakujących bezbronnych archeologów. Na kolbie paralizatora był wygrawerowany 
napis: 
„Güntherowi od wdzięcznej Grety”. Günther odmówił rozszyfrowania znaczenia 
dedykacji, ale 
nalegał, aby Kroni wziął właśnie jego paralizator, a nie standardową broń z 
wyposażenia 
wyprawy.
Nadajnik zainstalowano następująco: mikrofon został umieszczony w kołnierzu i 
dlatego 
każde słowo, wypowiedziane przez Kroniego albo przez kogoś innego w jego 
obecności, 
docierało natychmiast na powierzchnię. Obiektyw telewizyjny nadajnika znajdował 
się nad lewą 
górną kieszenią kombinezonu, a drugi, rezerwowy, na pasie, który i bez tego był 
cudem techniki i 
geniuszu wynalazczego tropicieli. Zmieściły się w nim bez trudu medykamenty wraz 
z taką 
ilością plastra dezynfekującego, że Kroni mógłby się z łatwością okleić nim od 
stóp do głów. 
Poza tym żelazny zapas pożywienia, sprasowanego w tabletki i wystarczającego do 
obfitego 
karmienia dziesięcioosobowej grupy żarłoków przez co najmniej dwa tygodnie. 
Ponadto giętki 
kindżał i zestaw narzędzi, który mógłby się przydać zarówno zawodowemu 
włamywaczowi, jaki 
i majsterkowiczowi, pasjonującemu się amatorską budową łodzi podwodnych. 
Witaminizowany 
sok pomarańczowy mieścił się w płaskiej poduszce na plecach, a rureczka biegnąca 
od tej 
poduszki kończyła się pod kołnierzem. Ponieważ poduszka została zespawana z 
kulo, pazuro– i 
zęboodpornej zbrojonej tkaniny, Kroni mógł nie obawiać się strzału ani ciosu 
nożem w plecy. 
Jeśli dodamy, że przód kombinezonu został sporządzony z takiej samej poduszki, 
wypełnionej 
płynnym tlenem, w uchu tkwiła miniaturowa słuchawka, a w kieszeni spoczywały 
różne różności 
w rodzaju okularów, pozwalających widzieć w absolutnej ciemności, i latarek, to 
nikt nie 
zaprzeczy, że Kroni został bardzo solidnie wyekwipowany.
Kroni, chociaż niby gniewał się i nie chciał brać ze sobą tego wszystkiego, był 
w gruncie 
rzeczy bardzo zadowolony i nigdy by nie zrezygnował z zabawek przygotowanych 
przez 
tropicieli, bo dobrze jest czuć się nietykalnym i wiedzieć, że przyjaciele 
słyszą każde twoje 
westchnienie, a kiedy będzie źle, natychmiast pospieszą z pomocą.
— No co, rurarzu — powiedział Takasi — idziemy?
Takasi schodził z nim dwa piętra w dół. Tam była wysunięta baza wypadowa. Takasi 
miał na 
sobie skafander i w ręku trzymał hełm, niczym zapasową głowę. W tej wyprawie 
miał odgrywać 
rolę pancernej rezerwy.
— Ucałuję was na drogę — powiedziała Natasza.
Pocałowała najpierw Kroniego. Była tego samego wzrostu co on, więc pocałunek 
trafił w 
kącik ust. To było bardzo dziwne, ale niezmiernie przyjemne uczucie. I ostatnimi 
słowami 
Kroniego przed zejściem w dół było:
— Nikt mnie jeszcze nigdy nie całował.
ROZDZIAŁ 4 
POWRÓT RURARZA
Pani Gera Spel, z łaski Boga Reda córka Dyrektora Spela, gorzko i rozpaczliwie 
płakała. 
Płakała dlatego, że jej życie dobiegało kresu bezsensownie i żałośnie.
Leżała w łóżku, a że było zimno i w żaden sposób nie mogła się rozgrzać, bała 
się zrzucić z 
siebie kołdrę uszytą ze szczurzych skórek. Kołdra cuchnęła, ale kiedy poskarżyła 
się na to ojcu, 
rodziciel skrzywił się, jakby usłyszał coś nieprzyzwoitego i powiedział:
— Zwidują ci się różne głupstwa. To przez chorobę.
Pan Dyrektor Spel przywykł do choroby i nieuchronnej szybkiej śmierci własnej 
córki. Jej 
matka również pluła krwią i umarła młodo, a doktor, jeden z trzech najlepszych 
lekarzy w 
mieście, powiedział, że medycyna nie zna żadnego lekarstwa na tę chorobę, która 
gnieździ się w 
piersiach i opiera się wszystkim maściom i okładom. Dyrektor Spel martwił się, 
że jego córka nie 
urodziła dziecka, że tak głupio i haniebnie, uwłaczająco dla starożytnego rodu 
Spelów 
zakończyła się historia z jej narzeczonym. Aferę wokół tego człowieka rozpętał 
Glizda i nie 
można jej było ukręcić łba, gdyż byłby to błąd, podobnie jak niewybaczalnym 
błędem byłoby 
każde pogwałcenie Obyczaju, kiedy przestało się już być najsilniejszym 
człowiekiem w mieście.
Dlatego Dyrektor Spel starał się jak najrzadziej widywać swoją córkę i spokojnie 
czekał na jej 
bliską śmierć.
A Gera leżała pod śmierdzącą narzutką ze szczurów, patrzyła na dziwaczne zacieki 
na 
spękanym od dawna suficie sypialni i bała się spojrzeć na wałek wezgłowia, bo 
wiedziała, że 
zobaczy tam krew. W żaden sposób nie potrafiła pogodzić się z myślą o śmierci i 
w koszmarach, 
które obecnie męczyły ją co noc, widziała, jak wspina się tunelami do góry, bo 
tylko tam mogło 
być dużo światła, świeżego powietrza i Miasto na Górze. Ale każdy sen kończył 
się tym, że 
docierała do końca ślepego tunelu, biła głową o ścianę i dusiła się kaszlem, 
który ją budził. 
Wszystkiemu winien był ten rurarz. Rurarz Kroni. Nie wiadomo czemu zapamiętała 
to imię, 
chociaż nikt nigdy nie zapamiętuje imion rurarzy. Ten Kroni był niezwykłym 
człowiekiem i 
żałowała, że zginął w tunelach.
Trzeba było wstawać i zaczynać nowy, ciągnący się bez końca dzień. Gera była 
rozdarta 
między oczekiwaniem, że nadchodzący właśnie dzień może okazać się ostatni, i 
lękiem przed 
długością tego dnia, który przyjdzie jej przeżyć. Liczyła minuty, usiłowała je 
zatrzymać i kiedyś 
nawet rozbiła zegar wodny, podejrzewając go w przystępie rozpaczy o podstępną 
złośliwość. Ale 
dzień wreszcie się kończył i kładąc się do snu (i lękając się przy tym 
okrucieństwa nocy), Gera 
odczuwała wdzięczność dla własnego ciała za to, że zdołało przebrnąć przez 
kolejny dzień.
Próbowała czasami przywołać na pomoc wizerunek Lemenia, rzeczowego i zgryźliwego 
Lemenia, którego by nawet nie zauważyła, gdyby należał do elity, i nie 
pokochałaby, gdyby nie 
skazano go na śmierć. Ale zjawienie się rurarza, który przyniósł jego znaczek 
identyfikacyjny, 
postawiło krzyżyk na istnieniu inżyniera Lemenia. Lemeń rozpłynął się w 
przeszłości i chociaż 
Gera mogła zmusić się do wywołania z pamięci rysów jego twarzy czy ironicznego 
sposobu 
mówienia, przypomnieć go sobie całego już nie potrafiła, bo zagubiły się w niej 
jakieś nitki czy 
sprężynki łączące w jedną całość głos, uśmiech, charakterystyczny krok 
człowieka, którego 
kochała i za którym chciała pójść do Otchłani, Powiedziała o tym ojcu, a on 
zamknął ją pod 
strażą w piwnicy. Pobyt w tym lochu wywołał ostry nawrót jej choroby.
Gera wstała. Było jej zimno i miała takie zawroty głowy, że musiała oprzeć się o 
lodowatą 
ścianę. Wyjęła ze ściennej szafy, kamiennej niszy, wyłożonej strzępkami 
plastyku, długą, jasną 
sukienkę. Wybrała jasną dlatego, żeby mniej rzucała się w oczy jej bladość. 
Teraz musiała zebrać 
siły, żeby uczesać włosy i przemyć twarz. Wszystko to wymagało wysiłku, ale 
równocześnie 
nadawało życiu jakiś sens.
W umywalni było ciepło i ręka z przyjemnością dotykała rozgrzanej rury. Gera 
miała dawniej 
służącą, starą już kobietę, która usługiwała jeszcze jej matce. Ale pokojówka 
chorowała na 
żołądek i umarła akurat wtedy, kiedy zaczęła się cała historia z Lemeniem. Nowej 
ojciec nie 
chciał brać, bo był człowiekiem przewidującym i wiedział, że jego córka wkrótce 
umrze i nie 
może być wydana za mąż. A skoro tak, to najmowanie dla niej pokojówki jest 
zupełnie 
nieuzasadnioną rozrzutnością. Gera, która zawsze zgadzała się z nieubłaganą 
logiką ojca, 
zrozumiała go i nie obraziła się, chociaż miewała ciężkie chwile i wtedy 
pragnęła, żeby obok niej 
ktoś był… Ktoś żywy. Pozostawał brat, nie wierzący nikomu i nie wzbudzający 
zaufania. Brat ją 
kochał, ale potrafił zapomnieć o Gerze i nie zjawiać się nawet przez miesiąc, 
zwłaszcza teraz, 
kiedy — jak mówił — zrobiło się niespokojnie i oficerowie tajnej policji musieli 
pozostawać w 
koszarach. W końcu jednak przychodził, a wówczas Gera udawała, że czuje się 
lepiej i 
rozmawiała z nim o głupstwach, bo brat bał się mówić o czymkolwiek innym.
Rozległo się stukanie. Ktoś pukał do tylnych drzwi, wychodzących na ulicę. Z 
tych drzwi 
korzystał tylko brat, ale on miał własny klucz. Może go zgubił? Gera chciała już 
otworzyć drzwi, 
ale nagle się przestraszyła. To mogli być bandyci. Wprawdzie ojciec mówił, że 
złoczyńcy nigdy 
nie przedostaną się na górne poziomy, ale przecież nie każde słowo ojca musiało 
być prawdą… 
Może ją w ten sposób uspokajał.
Dziewczyna stała niezdecydowana. Może podejść do rury słuchowej i zawołać ojca 
lub brata. 
Ale jak będzie wyglądała, jeśli za drzwiami stoi Spel?
Dlatego wybrała trzecią możliwość. Usiadła w fotelu i postanowiła zaczekać, co 
będzie dalej. 
Jeśli ten ktoś za drzwiami nie zrezygnuje wtedy coś wymyśli. Decyzja odłożenia 
decyzji była 
przyjemna. Bądź co bądź jest to jakaś decyzja!
Pukanie powtórzyło się. Gera czekała. Zrozumiała nagle, że chce, aby ktoś do 
niej przyszedł. 
Ktokolwiek, chociażby bandyta. Już od trzech dni nikogo nie widziała. 
Przestraszona, że ten ktoś 
odejdzie spod drzwi i zostawi ją sam na sam z myślami i lękami, zerwała się z 
fotela i podbiegła 
do tylnych drzwi. Jednak nie zdążyła do nich dobiec.
Gdy tylko przekroczyła próg malutkiego saloniku, portiery zasłaniające wejście 
do 
przedpokoju odchyliły się i do saloniku wszedł mężczyzna. Znała go.
— Witaj, miłościwa pani — powiedział mężczyzna. — Niechaj Bóg Red ma cię w 
swojej 
opiece.
— Jak pan tu wszedł?
— Drzwiami — odparł mężczyzna i wówczas dziewczyna zrozumiała, że to jest rurarz 
Kroni. 
Naturalnie, rurarz Kroni! Ale nie poznała go, zanim się nie odezwał.
— Jesteś rurarzem? — zapytała, gdyż Kroni tak bardzo się zmienił, że ta 
przemiana obalała 
ustalony porządek rzeczy, przy którym rurarz zawsze pozostaje rurarzem.
I nie chodziło tylko o to, że Kroni był ostrzyżony, wytwornie i dostatnio 
ubrany, a jego twarz, 
w której zmarszczkach i fałdach musiał, mimo najstaranniejszego nawet mycia, 
pozostać wżarty 
w skórę brud zmieszany z sadzą, stała się gładka i czysta. Kroni był innym 
człowiekiem, bo 
zachowywał się jak inny człowiek.
— Jestem rurarzem — powiedział Kroni. — Pozwolisz mi usiąść?
— Siadaj — odparła Gera. — Ale ty przecież nie żyjesz.
— Dlaczego? — zdziwił się Kroni. Usiadł w fotelu, odczekawszy jednak, że Gera 
pierwsza to 
zrobi. — Żyję.
— Ale Spel powiedział…
— Spel nie wierzył, że dojdę. A ja doszedłem i wróciłem.
— Po co?
— Żeby pomóc innym i tobie. Żal mi ludzi. Ciebie też mi żal.
Gera uniosła brwi. To była obraza. Brudny nie może współczuć pani, gdyż nie jest 
zdolny do 
takiego uczucia.
— Jak śmiesz — powiedziała, wybijając słowa i rozkoszując się dawno zapomnianym 
uczuciem władzy nad ludźmi. — Jak śmiesz udawać szlachetne uczucie…
— Powiesz zaraz, Gero — przerwał Kroni, wystawiając przed siebie otwartą dłoń i 
jakby 
zasłaniając się tym gestem od jej słów — że jestem cuchnącym rurarzem. Że zawoła 
pani straż i 
poskarży się ojcu. Nie trzeba tego robić. Przecież widzisz, pani, że wróciłem 
stamtąd i tam — 
uniósł rękę do góry — nikt ani razu nie nazwał mnie cuchnącym rurarzem. I uwierz 
mi, pani, że 
ludzie na Górze są bogatsi i silniejsi od twego ojca, od Glizdy i wszystkich 
Dyrektorów razem 
wziętych.
— Naprawdę tam byłeś?
— A skąd miałbym to wszystko?
— Ograbiłeś kogoś. Wszystko to ukradłeś. Wiem, że ukradłeś. Prawda była 
nieprawdopodobna, więc Gera broniła się przed nią ze wszystkich sił.
— Gero — powiedział Kroni — jesteś przecież kobietą mądrą i wykształconą…
— A skąd ty to możesz wiedzieć?
Gera przestraszyła się rurarza. Sama wymyśliła, że Kroni kogoś ograbił i 
podstępnie 
zamordował (przecież wszyscy rurarze kłamią i oszukują jak najęci!), a teraz na 
jej oczach 
zamieniał się w bandytę, groźnego i nieubłaganego…
Podskoczyła jej temperatura. Osłabiony gorączką umysł nie wytrzymał zetknięcia 
się z 
niezrozumiałym zjawiskiem i dziewczyna zapadła w słodkawe wody omdlenia, które 
nie daje 
błogiego poczucia niebytu, tylko utrzymuje między rzeczywistością a nicością.
Kroni patrzył na nią zmieszany i zaniepokojony. Widział, że z dziewczyną dzieje 
się coś 
niedobrego. Nie spodziewał się takiego powitania. Nie przypuszczał nawet, że za 
cieniutką 
maską szlachetnie urodzonej pani może kryć się ból, bezradność i lęk przed 
śmiercią, więc 
niewłaściwie zrozumiał wszystkie jej słowa i postępki.
Dziewczyna jeszcze na niego patrzyła, ale jej oczy już nie widziały rurarza, 
dostrzegały 
jedynie wewnętrzny świat koszmarów i nieuchronnego bólu. Odchodziła od niego, 
chociaż nadal 
siedziała w fotelu. Siedziała nieruchomo, a jej dłonie leżały na kolanach i 
wydawały się błękitne.
Od chwili, kiedy Kroniemu znudziło się czekać pod drzwiami i otworzył je 
wytrychem, 
wszedł do mieszkania i zobaczył Gerę, nie mógł otrząsnąć się od jej widoku. 
Wyglądała bardzo 
źle i to nie tylko z winy choroby, która zdążyła przez ubiegłe dni poczynić 
prawdziwe 
spustoszenia. Najważniejsze było to, że wizerunek Gery niejako oderwał się od 
niej samej, a 
wspomnienie o niej zmieszało się z uśmiechem Nataszy i jej opalenizną. Zrodził 
się w ten sposób 
nowy, wyidealizowany obraz, z którym Gera niewiele miała wspólnego. Okazała się 
znacznie 
niższa, chudsza i bledsza, niż powinna być. Jej szaty, które wydały się przedtem 
rurarzowi 
szczytem wytworności i luksusu, w rzeczywistości były zetlałe i pokryte źle 
spranymi plamami, 
widocznymi nawet w tym skąpym świetle, które przed tygodniem wydawało się 
oślepiające. I 
cera Gery była nie błękitna, tylko ziemista i niezbyt gładka. To była twarz 
mieszkanki podziemi. 
Prawdziwy wygląd Gery, chociaż zaskakujący i bolesny, nie rozczarował i nie 
wzbudził wstrętu, 
tylko współczucie i pragnienie, aby ją ogrzać, przytulić i uspokoić. Nie zdołał 
się powstrzymać i 
wyraził to współczucie na głos — za co spotkała go zimna i pogardliwa reakcja. 
Kroni 
spodziewał się wszystkiego, ale ta pogarda go zaskoczyła. Bezradność bezbronnego 
zwierzątka, 
które chce jak najprędzej schować się w swojej skorupie, uznał za wrodzoną 
pychę, na którą nie 
ma rady.
Naraz zorientował się, że Gera bardzo źle się czuje, że traci przytomność. Kiedy 
więc głowa 
opadła jej na oparcie fotela, a w kącikach warg ukazała się różowa piana, rzucił 
się ku 
dziewczynie, uklęknął przed nią i ręka zamarła mu w powietrzu, bo trzeba było 
natychmiast coś 
zrobić, a nie wiedział co. Zapomniał, że nie jest sam. Nie wiadomo, jak długo 
tak klęczał z 
poczuciem, że czas zatrzymał się, otaczając go szczelnym kokonem, ale nagle ożył 
głośniczek w 
jego uchu.
— Kroni — zabrzęczała słuchawka i upłynęło parę sekund, zanim rurarz zrozumiał, 
czyj to 
głos. — Jesteśmy — powiedział Kruminsz. — Nie bój się, wszystko widzimy i 
słyszymy! Oddaję 
mikrofon Anicie.
— Kroni, kochany — powiedziała doktor Sołomko i westchnęła w mikrofon, a Kroni 
wyobraził sobie jej szeroką, poczciwą twarz z okrągłymi piwnymi oczyma. — Nie 
martw się. 
Wyleczymy ją, jak tylko znajdzie się na powierzchni. Gwarantuję ci to.
— Dziękuję — powiedział Kroni, wdzięczny Anicie nie tylko za te słowa, ale 
również za to, 
w jaki sposób zostały powiedziane.
— A na razie — ciągnęła Anita — zrób tak. Günther mówi, że w twoim pasie 
bezpośrednio 
pod prawą ręką masz pojemnik z lekami. Wyjmij trzy czerwone pigułki…
Kroni znalazł filiżankę i rozpuścił pigułki w soku.
Ażeby Gera mogła wypić lekarstwo, musiał unieść jej głowę. Włosy na karku były 
miękkie i 
ciepłe, a głowa uniosła się posłusznie. Wtedy Kroni zrozumiał, co to jest 
czułość.
Gera zaciskała zęby, więc Kroni przekonywał ją szeptem:
— Wypij, bardzo cię proszę, wypij! To nie jest gorzkie. To ci pomoże.
Wargi poruszyły się. Gera upiła trochę soku i zakrztusiła się.
— Nie trzeba tak się spieszyć! — skarcił ją łagodnie Kroni. — To jest smaczne.
Gera balansowała na chybotliwej kładce, rozpiętej między jawą a niebytem. Głos 
Kroniego, 
jego ręka podtrzymująca głowę i smak soku były rodem z błogiego snu. I kiedy 
wypiła cały sok, 
czując, jak wypełnia jej ciało radosnym ciepłem, i otworzyła oczy — zobaczyła 
tuż przy swojej 
twarzy oczy Kroniego i nie przestraszyła się, bo to były dobre oczy.
Znieruchomieli oboje, jak gdyby lękali się spłoszyć coś ulotnego.
Pierwsza ocknęła się Gera. Zamknęła oczy, bo dopiero nie widząc mogła 
powiedzieć:
— Dziękuję ci, Kroni.
Wstał z klęczek i usłyszał, jak w uchu pisnął głos Anity:
— Teraz dziewczyna poczuje się lepiej.
Ale jej głos był obcy i niepotrzebny. Sołomko zrozumiała to i zamilkła.
— Co to było? — zapytała Gera, nie otwierając oczu.
— Lekarstwo — odparł Kroni.
Coś między nimi zaszło, coś takiego, co widocznie już od dawna narastało poza 
świadomością 
dziewczyny i ujawniłoby się o wiele wcześniej, gdyby Kroni nie był rurarzem. To 
stanowiło 
barierę, która nie pozwalała Gerze zobaczyć w nim mężczyzny.
— Gero — powiedział Kroni.
— Co?
— Byłem na Górze i dotarłem do Miasta.
Gera milczała. Po raz pierwszy od wielu dni było jej ciepło. Spowodowało to 
lekarstwo, ale jej 
się wydawało, że nie tylko lekarstwo.
— Miasta nie ma — powiedział Kroni — jest całkowicie zniszczone.
— Wiedziałam o tym. Mówił nam to nauczyciel. I ojciec też.
— Miasta nie ma — ciągnął Kroni. — Zostało zburzone, bo naprawdę była wojna. Ale 
nie to 
jest najważniejsze!… Cała reszta jest kłamstwem.
— Co?
— Że istniały tylko dwa miasta. Miast było wiele. Całe setki. Nasze Miasto było 
jednym z 
nich. To kłamstwo, że na Górze jest taka sama jaskinia jak tu, tylko 
obszerniejsza. W 
rzeczywistości nie ma tam żadnej jaskini, tylko powierzchnia.
— Powierzchnia?
— Jak by ci to wytłumaczyć? Powierzchnia jest wtedy, kiedy nie ma stropu.
— A gdzie jest strop?
— Stropu w ogóle nie ma. Wyobraź sobie kulę. Teraz jesteśmy w środku takiej 
kuli. A 
powierzchnia to jest to, co na wierzchu.
Gera nie spierała się z nim.
— Jak uważasz — powiedziała sennie.
— Daj jej jedną żółtą tabletkę — powiedziała Anita. — Nie podoba mi się jej 
głos.
— Co to jest?
— Połknij. — Kroni podał jej tabletkę. — To jest słodkie.
Gera usłuchała.
— Mów dalej — powiedziała po chwili.
— Stropu w ogóle tam nie ma — ciągnął Kroni. — Niebo sięga w nieskończoność. 
Trudno ci 
to zrozumieć, bo ja sam nie od razu zdołałem to zrozumieć, chociaż zobaczyłem na 
własne oczy.
Gera skinęła głową.
— Nie ma tam ludzi i tutaj twój nauczyciel miał rację. Ale żyć na Górze można.
— Miasto jest zniszczone — powiedziała Gera. — I jeżeli się tam pójdzie, zapada 
się na 
śmiertelną chorobę.
— Łatwiej zachorować tutaj — zaoponował Kroni. — W tej wilgotnej norze. Popatrz 
na 
siebie. A tam jest słońce, wiatr, drzewa i lasy… Ale te słowa nic ci nie mówią.
— Dlaczego? — zdziwiła się Gera. — Znam słowo jezioro, słowo wiatr i słowo las. 
I słowo 
słońce też. Te słowa słyszałam. Przecież się mówi: jasny jak słońce. I mówi się 
też: gęsty jak las.
— A co to znaczy, gęsty jak las?
— To znaczy bardzo gęsty, nie do przebycia — odparła Gera.
— Słowa utraciły swe znaczenie, ale słowa mają pamięć o wiele dłuższą niż 
ludzie. Słuchaj 
więc: słońce to rozżarzona kula, wokół której wszystko się kręci — i ty, i ja, i 
nasze miasto, i 
Miasto na Górze. Las — to kiedy drzewa stoją rzędami jedno koło drugiego. 
Jezioro — to tyle 
wody, że przeciwległego brzegu prawie nie widać.
— Możliwe — powiedziała Gera.
— A wiatr to taka masa powietrza, że może zbić człowieka z nóg i zerwać dach 
domu. Wiatr 
przynosi niebiański deszcz…
W tym momencie Kroni zrozumiał, że o wiele łatwiej mógłby to wszystko 
wytłumaczyć 
dziewczynie w innym języku. W jego ojczystej mowie rzeczywiście brakowało słów, 
a te, które 
były, dawno zmieniły swój sens.
— I nie ma tam ludzi? No to więc kto dał ci ubranie?
— Ludzie. Ale inni ludzie, którzy przylecieli tutaj ze swojej Ziemi, gdyż 
myśleli, że nikt tu nie 
mieszka.
— Zdobyli Miasto na Górze?
Niepokój, który zabrzmiał w głosie Gery, był zupełnie abstrakcyjny. Dziewczyna 
zdawała się 
słuchać zajmującej baśni, w żaden sposób nie związanej z rzeczywistością, a już 
na pewno nie z 
jej losami. Nie obchodzili ją też ci ludzie, którzy skądś tam przylecieli. 
Pewnie na skrzydłach, jak 
nietoperze. Nietoperze są rzadkie w podziemnym mieście, ale ojciec ma w swym 
gabinecie 
jednego, zasuszonego. Kroni odwiedził tę baśń i wrócił, niczym bajeczny bohater, 
który odrodził 
się w Ognistej Otchłani. Był przecież taki pradawny żołnierz, który zanurzył się 
w Otchłani i 
wyszedł z niej jako piękny Dyrektor.
— Oni nie potrzebują naszego miasta — powiedział Kroni — bo mają własne. 
Przybyli tu 
szukać starych rzeczy, gdyż łakną wiedzy. Chcieli dowiedzieć się, jacy byliśmy i 
co się z nami 
stało.
— Żałują nas?
— Gero, ty mi nie wierzysz!
— Staram się wierzyć. Mów.
— Oni gotowi są pomóc nam wydostać się z podziemi, pomóc żyć tak, jak ludzie żyć 
powinni. Jak kiedyś żyliśmy. Podzielą się z nami swoją wiedzą i pomogą. Ja im 
wierzę.
— Po co zamierzają to zrobić? Na co im jesteśmy potrzebni?
— Dlatego, że chcą nam pomóc.
Czasami najtrudniej jest tłumaczyć rzeczy oczywiste. To, co w tłumaczącym nie 
wzbudza 
najmniejszych nawet wątpliwości.
— Ale co my im możemy dać w zamian?
— Nic, bo nic dawać nie musimy — odparł Kroni.
Gera pochyliła głowę ruchem starego człowieka, którego życie niejednego już 
nauczyło. 
Rurarz mówił jak dziecko. Wszyscy prości ludzie podobni są do dzieci — tak samo 
ufni i 
kapryśni w swych uczuciach.
— Czekają, aż porozmawiam z tobą i z twoim bratem, a potem odnajdę inżyniera 
Raziego.
— Dlaczego nie przyszli tu sami?
— Bo najpierw powinienem przyjść ja. Przecież ludzie bardzo się przelękną, kiedy 
zobaczą 
obcych.
— Są tacy straszni?
— Nie, są tacy sami jak my. Jest wśród nich dziewczyna, bardzo do ciebie 
podobna.
— Jak się nazywa?
— Na imię ma Natasza.
— Natasza — Gera z trudem wymówiła obce słowo. — Brzydkie imię.
Wrogość do Nataszy, która odważyła się być podobna do pani Gery Spel, była 
nieuświadomiona i dlatego Kroni jej nie wyczuł.
— Nie — powiedział — to bardzo ładne imię.
To imię usłyszał Takasi, siedzący przy radiostacji w ciemnym tunelu najwyższego 
poziomu 
przy zasypanym szybie windy. Usłyszał i uśmiechnął się, bo jemu to imię też się 
podobało.
Anita, stojąca na górze pod zaimprowizowanym daszkiem uśmiechnęła się również, 
gdyż 
wyczuła w głosie Gery wrogość, której nie wychwycił głośnik komputera, 
dokładnie, lecz 
martwo tłumaczącego dialog rurarza z dziewczyną. A Stanczo, naprawiający 
koparkę, która 
miała poszerzyć właz do podziemia, ale się zepsuła, roześmiał się na głos i 
powiedział:
— Nataszo, zmień imię. Jest takie piękne imię Snieżina. Podoba ci się?
— Nie — odparła Natasza. — Za to tobie się podoba.
— Oczywiście! — wykrzyknął Stanczo. — Znam jedną Snieżinę. To moja mamusia.
* * *
— Idź do mojego ojca — powiedziała wreszcie Gera. — On jest starym człowiekiem, 
więc 
będzie umiał powiedzieć, co masz robić.
— Nie wierzysz w to, co jest na Górze.
— Chciałabym wierzyć. Może masz rację. Tu masz rurę słuchową. Porozmawiaj z 
ojcem.
— A czy jesteś pewna, że on się zgodzi, żeby ludzie wyszli na powierzchnię?
— Wszyscy?
— Naturalnie, że wszyscy.
— I ci, którzy są na samym dole? Górnicy, tkacze, rurarze?
— Jasne. Przecież im żyje się gorzej niż innym.
— A kto będzie pracował?
— Wszyscy, ale na Górze.
— Nie wiem — powiedziała Gera. — Ojciec pewnie się nie zgodzi…
Obiektyw kamery telewizyjnej rejestrował każdy ruch i wszyscy na powierzchni 
widzieli, jak 
Gera uniosła się z fotela, ale zaraz na powrót usiadła.
— Ja też tak myślę — powiedział Kroni. — Twój ojciec każe mnie zabić.
— Możliwe. Nie pomyślałam o tym.
— Może jednak porozmawiasz z ojcem?
— Nie — odparła Gera. — Nie będę z nim rozmawiała. Zawołam brata.
I znów ludzie pod prowizorycznym daszkiem zobaczyli, jak wstaje i podchodzi do 
ściennej 
niszy z telefonem.
— Bardzo blada — powiedział o Gerze Günther. Należał do tych dużych, poczciwych, 
sentymentalnych mężczyzn, którzy przygarniają porzucone na ulicy szczenięta i 
opatrują 
skrzydła pisklętom, które wypadły z gniazda.
— Choroba posunęła się już daleko — powiedziała doktor Sołomko. — Bardzo daleko. 
Trzeba ja pilnie poddać leczeniu szpitalnemu.
— Zdumiewające połączenie archeologii z medycyną — zauważył Maks Bieły. — Miała 
pani 
szczęście, Anito.
— Proszę nie żartować! — oburzyła się Anita. — To nie jest najlepsza pora na 
żarty.
— Nie ma złej pory na żarty — zaoponował Maks i poszedł pomagać Stanczowi w 
uruchomieniu koparki. Biała wypielęgnowana czupryna Maksa i szczupła, 
wyprostowana postać 
upodobniała go do hrabiego ze starych romansów.
Gera powiedziała do słuchawki:
— Tajna policja. Poproszę pana Spela młodszego.
Czekała na połączenie i czując na sobie wzrok Kroniego, starała się wyobrazić 
sobie 
powierzchnię kuli, na której nie można utrzymać się na nogach z powodu wiatru i 
gdzie kołysze 
się las podobny do stalaktytów.
— Pan Spel prosił przekazać, że jest bardzo zajęty — rozległ się głos w 
słuchawce.
— Przekażcie mu, że to ważna sprawa. Że siostra chce z nim porozmawiać w 
niezmiernie 
ważnej sprawie!
Osłoniła ręką słuchawkę i zapytała Kroniego:
— Powiedzieć mu, że mamy gościa?
— Lepiej nie. Ludzie Glizdy mogą podsłuchiwać rozmowę.
— To ty, Gero? — rozległ się głos Spela. — Co się stało?
— Słuchaj, bracie. Mam do ciebie ważną i niesłychanie pilną sprawę. Musisz tu 
natychmiast 
przyjść.
— Och — westchnął brat. — Źle się czujesz?
— Czuję się doskonale.
— Gero, za chwilę wyruszam na wyprawę. Na bardzo ważną wyprawę. Nie mam czasu z 
tobą 
rozmawiać. Wrócę wieczorem i wtedy do ciebie przyjdę. Dobrze?
Spel starał się nie kłócić z siostrą.
— Jestem na ciebie bardzo zła — powiedziała Gera. — Kiedy ostatnio prosiłam cię, 
żebyś do 
mnie przyszedł? Przypomnij sobie?
— Kiedy nakryli twojego Lemenia. A co, ożył?
— Spel, przyjdź tutaj. Natychmiast! Zapomnij o wszystkim i przychodź.
— Poczekaj… — Spel był mocno zaniepokojony.
Gera rzuciła słuchawkę i zamknęła niszę.
— Zaraz tu będzie — powiedziała i jej policzki pokryły się czerwonymi plamami. — 
Smarkacz!
Spel zapukał trzy razy, a potem Kroni usłyszał szczęk zamka. Gera wyszła na 
spotkanie brata.
— Co się z tobą dzieje? — Spel był zły i to zły podwójnie, bo nie umiał oprzeć 
się żądaniu 
siostry. — Glizda głowę mi ukręci. Już i tak patrzy na mnie szczurem od czasu, 
kiedyśmy ukradli 
rurarza. Podejrzewa, że to moja sprawka.
— Wejdź — powiedziała Gera. — Są sprawy ważniejsze niż twój Glizda. Chcę, żebyś 
się 
zobaczył z naszym wspólnym znajomym.
Spel tylko machnął ręką, nie słuchając, co mówi siostra. I wchodząc do saloniku, 
ciągnął:
— Zrozum, zaraz wyruszamy. Znaleźliśmy inżyniera Raziego. Tego co był z 
Lemeniem, 
pamiętasz? Jest tam również nasz człowiek…
W tym momencie zobaczył Kroniego.
— Ty! — powiedział i ręka sama opadła do kabury.
— Uspokój się — powiedziała Gera. — Sam kiedyś przyprowadziłeś do mnie tego 
rurarza i 
sam go stąd zabrałeś. Więc czemu się dziwisz? To zjawa.
— Zjawa! — Spel spróbował się uśmiechnąć, ale nie wyszło mu to zupełnie.
— Przystojniaczek — powiedziała Anita z lekką naganą w głosie, patrząc na jego 
twarz, która 
wypełniła cały ekran.
— Żeby tylko nie złapał za swoją spluwę — mruknął Günther.
— Siostra mu nie pozwoli — uspokoił go Kruminsz.
Spel zrobił krok do przodu i… zatrzymał się.
— Gdzie byłeś? — zapytał ze złością, jakby Kroni nie wykonał jego rozkazu.
Spel już zdążył wymyślić kilka nawzajem się wykluczających hipotez. Z początku 
uznał, że 
Kroni nie wychodził na powierzchnię, a cała ta maskarada to robota Glizdy, który 
postanowił 
zgubić rodzinę Spelów. Mogło też zdarzyć się coś innego — rurarz w porzuconych 
tunelach 
najwyższych poziomów natknął się na zapomniany magazyn ze starymi mundurami. 
Ubranie 
jednak było nowe, a zatem rurarz musiał jednak dotrzeć na powierzchnię. Co za 
tym idzie, na 
Górze żyją ludzie i wszystko, czego Spela dotychczas nauczono, jest kłamstwem. A 
może ci 
ludzie są dawnymi wrogami Miasta, którzy posłali Kroniego, żeby zemścić się za 
stare krzywdy? 
Rurarz z pewnością zgodził się być narzędziem tej zemsty, bo sam Spel na jego 
miejscu też by 
się zgodził. Przecież Kroni mógł ukryć, że jest rurarzem i przedstawić się jako 
inżynier albo . 
nawet czysty. W każdym wypadku był niebezpieczny, a skoro tak, to lepiej być 
jego 
przyjacielem, a nie wrogiem. Skoro Kroni przyszedł się mścić, to najpierw zemści 
się na 
Gliździe. Bo po co w przeciwnym razie miałby zaufać Gerze? Spel przeanalizował 
wszystkie te 
warianty i uśmiechnął się szczerym, chłopięcym uśmiechem.
— Opowiadaj, rurarzu — powiedział — gdzie byłeś i co porabiałeś?
— Nie jestem już rurarzem — warknął Kroni. — Nie nazywaj mnie tak!
Właściwie było mu wszystko jedno, jak się do niego zwracają. Rurarz nie jest 
gorszy od 
policjanta. Przynajmniej zarabia uczciwie na swój kawałek kaszy. Ale Spelowi 
trzeba będzie 
pokazać jego miejsce. Ten oficer nie był najodważniejszym z ludzi, jakich 
Kroniemu zdarzyło się 
w życiu spotkać. Nigdy nie będzie Kroniemu ufał, ale pójdzie za nim, jeśli 
poczuje siłę. 
Rozmawiali o tym nie dalej jak wczoraj, na naradzie w namiocie.
— Nie gniewaj się — uśmiechnął się przyjaźnie Spel.
— No więc słuchaj — powiedział Kroni. — Wszystko, czego cię uczyli, jest 
kłamstwem…
Mówił krótko. Pomagają mu ci, którzy są na Górze. Wyprowadzi ludzi na 
powierzchnię, na 
słońce, ale chce to zrobić tak, żeby obyło się bez najmniejszej paniki. Nie 
wolno pędzić ludzi na 
Górę, jak stado przerażonych szczurów. Trzeba wszystko im wytłumaczyć, znaleźć 
sposób na 
unieszkodliwienie Glizdy i tych, którzy zrobią wszystko, żeby utrzymać się przy 
władzy.
— Nikt ci przecież nie uwierzy. Ja też nie wierzę — powiedział Spel.
— Uwierzysz — zapewnił go Kroni. — Gdzie jest inżynier Razi?
Archeolodzy stłoczeni pod daszkiem patrzyli z napięciem w ekran i zdawali się 
nie oddychać. 
Deszcz łomotał w napiętą płachtę. Stanczo przykrył koparkę pokrowcem i maszyna 
przypominała teraz niezgrabne zwierzę, czyhające na kogoś przy czarnej jamie.
— Złapiemy go dziś — powiedział Spel.
— A starzec? — zapytał Kroni.
— Umarł.
— Sam?
Spel bardzo się zdziwił.
— U Glizdy nikt sam nie umiera. On tego nie lubi.
— To był przyzwoity staruszek — powiedział Kroni. — Miał przekonania i nigdy się 
ich nie 
wyrzekał.
— Aha — zgodził się obojętnie Spel. — Później go rozpoznaliśmy… A Glizda nie 
uwierzył, 
że to ty udusiłeś strażnika. I do dziś nie wierzy.
— Ma rację.
— Kto cię tam wie? Każdy może zabić człowieka, jeśli trzeba. Glizda myślał, że 
ukradłem 
znaczek identyfikacyjny Lemenia, ale ja zwaliłem wszystko na ciebie. Nie 
gniewasz się?
— Niby dlaczego miałbym się gniewać? Gdybyś nie zauważył znaczka, nigdy bym się 
Gliździe nie wyrwał.
Spel pomyślał, że Kroni ma rację i że to jest dla niego korzystne.
— Zawdzięczasz mi życie — powiedział. — Uratowałem cię.
— Wcale o mnie wtedy nie myślałeś. Myślałeś o sobie i o siostrze. Nie chciałeś, 
żeby w 
rękach Glizdy znalazł się człowiek, który zna Lemenia.
— Sprytny jesteś, rurarzu — powiedział Spel. — Bardzo sprytny. A powiedz mi, 
strop wisi 
tam wysoko?
— Tak wysoko, że w ogóle go nie ma. Opowiedz, co wiecie o Razim.
Gera chodziła po pokoju, jakby zapomniała usiąść. Czuła się rześka i zdrowa, co 
nie zdarzało 
się jej od dawna, więc pragnęła zmian, które zburzą jej ciemną norę.
— Twój Razi uciekł i dobrał się do broni. A wiesz, jak Glizda się tego domyślił? 
Tuż przy 
komisariacie kwartałowym znaleziono zwłoki naszego agenta, który został zabity 
nie nożem i nie 
kamieniem. Został zabity pociskiem z pistoletu wojskowego. Wtedy Glizda 
zrozumiał, że twoi 
przyjaciele dobrali się do broni.
— Może i nie — powiedział Kroni. — Przecież dałem pistolet Raziemu. Ten sam, od 
którego 
był tamten zapasowy magazynek.
— Nie, to był inny pistolet — powiedział Spel. — Glizda też z początku na to 
liczył. Ale to 
był inny pistolet.
— A co dalej?
Glizda urządził wielką obławę w mieście. Postawił na nogi całą policję i 
wszystkich 
kwartałowych.
— No i jak się ta obława skończyła?
— Nijak. Nie wytrzeszczaj ślepi, bo robisz się podobny do Glizdy, kiedy mu o tym 
zameldowali. Sam mu zresztą meldowałem. Jedna grupa powinna mieć akurat 
Biesiadę. 
Otoczyliśmy dom i niby wszystko przebiegało zgodnie z planem. Pułapka się 
zatrzasnęła. Ale 
była pusta. Ani żywej duszy. Ktoś ich ostrzegł.
Spel był w dziwnej sytuacji, chociaż sam sobie z tego nie zdawał sprawy. Walka z 
bandytami, 
biesiadnikami i spiskowcami była jego zdaniem słuszna i wcale buntowników nie 
żałował. A 
tego, który kierował tą walką, śmiertelnie nienawidził. Opowiadał zaś o tym 
wszystkim 
Kroniemu, który był wrogiem nie tylko Glizdy, ale i Obyczaju, a więc również 
wrogiem jego, 
Spela.
— Dalej! — powiedział Kroni tonem człowieka, który ma prawo rozkazywać.
— Glizda domyślił się, że zdążyłeś przekazać inżynierowi Raziemu plan miasta 
Przodków, i 
że inżynier ze swoimi ludźmi tam właśnie się ukrył.
— Dalej.
— Dziś tam idziemy. Razi nam już nie umknie.
— Powiedz, Spel… Możesz zdobyć mundur policjanta?
— Po co?
— Żebym mógł wziąć udział w obławie. Przecież spędzą na nią wszystkich 
policjantów, a nie 
wszyscy znają się nawet z widzenia.
— Zapomnij o tym — powiedział Spel. — Mundury są przechowywane w dobrze 
strzeżonym 
magazynie.
— Nie myślałem o magazynie — mruknął Kroni. — Jesteśmy mniej więcej tego samego 
wzrostu…
— Myślisz, że mam pięć mundurów? — zdziwił się szczerze Spel. — A zresztą jak 
się teraz 
dostanę do koszar i wyniosę go stamtąd? Za piętnaście minut wyruszamy, a ja mam 
biegać z 
mundurem pod pachą, żeby mnie od razu przejrzeli?!
— Dobra — zgodził się Kroni. — Nie warto było z tobą zaczynać.
— Chcesz — powiedziała Gera, stojąc przed bratem i patrząc mu prosto w oczy — 
nadal być 
chłopcem na posyłki u Glizdy. Tak długo, dopóki cię nie wykończy?
— Nie będzie tak źle — burknął Spel. — Glizda mnie nie ruszy.
— Którędy pójdzie obława? — zapytał Kroni.
— Z dwóch stron. Jeden oddział schodzi przez tunele techniczne twojego dawnego 
rewiru. 
Drugi idzie od strony kopalń. Nad elektrownią będzie zasadzka, w którą wpadną, 
kiedy będą 
uciekać. Więcej nic nie wiem.
— To już jest coś — powiedział Kroni.
— Muszę iść — powiedział Spel. — Przecież nie chcecie chyba, żeby Glizda zaczął 
coś 
podejrzewać? A tobie, Kroni, nie radzę iść na dół. Tamtych nie uratujesz, za to 
sam wpadniesz w 
pułapkę.
— Kiedy zaczyna się obława?
— Za trzy godziny… Teraz już mniej.
— Szczęśliwej drogi, Spel. Nie pchaj się pod kule.
— Jakie znów kule?
— Zapomniałeś, że w mieście Przodków jest broń?
— Broń… Przecież oni nawet nie umieją strzelać!
Spel nie chciał pokazać po sobie, że się boi. Pogładził Gerę po ramieniu i 
powiedział: „nie 
choruj!”.
Ten gest wzbudził w Kronim pewną sympatię do dziarskiego, choć nieco dziś 
nerwowego 
policjanta.
— Co zrobisz? — zapytała Gera, kiedy drzwi zatrzasnęły się za Spelem. — 
Pójdziesz na dół? 
Nawet jeśli powiem ci, żebyś został?
— Tak — odparł Kroni.
— Wolałabym, żebyś tam nie szedł.
Miała zwyczaj patrzeć ludziom prosto w oczy, jakby umiała odczytać, co się w 
nich kryje.
— Jak ta dziewczyna patrzy! — powiedziała Anita Sołomko, która odeszła na bok i 
nalewała 
do filiżanek kawę z termosu.
— Chciałbym, żeby ktoś tak na mnie patrzył — powiedział Stanczo.
— To tylko taka maniera — zmartwiła się Anita. — Gera prawdopodobnie jest bardzo 
krótkowzroczna, ale nawet się tego nie domyśla. Przecież oni nie mają okularów.
* * *
— Nie chcesz, żebym odszedł? — zapytał Kroni.
— Nie. Ludzie odchodzą ode mnie i nigdy już nie wracają. Pochłania ich mrok.
— Ja wrócę — zapewnił ją Kroni.
Gera powstrzymała go gestem dłoni.
— Masz przyjaciół — powiedziała. — Potężnych przyjaciół. Niech oni tam pójdą.
— Co cię obchodzi jakiś tam rurarz? — Kroni nie był całkiem szczery. Pragnął, 
żeby Gera 
zaoponowała.
— Nie chodzi o ciebie! — odpowiedziała poważnie dziewczyna. — Tylko o to, że 
jesteś 
żywy. A dokoła sami nieboszczycy. Lemeń też był żywy. Martwi zostają i krążą 
wokół, a żywi 
umierają i nie wracają. Kiedy cię nie było, przywykłam już do myśli, że i mnie 
wkrótce nie 
będzie. Ale ty wróciłeś i zmieniłeś moje życie. Nie chcę już umierać i nie chcę, 
żebyś zniknął w 
Otchłani. Pewnie nie chodzi tu o ciebie, tylko o mnie samą.
— Wrócę — powtórzył Kroni.
Wtedy usłyszeli kroki. Odgłos twardych, pewnych siebie kroków, które już 
zbliżały się do 
sypialni.
Gera zamarła i zdrętwiała. Szepnęła: „Ojciec”.
— Kryj się! Za kotarę! — prawie krzyknął Kruminsz.
Kroni szybko cofnął się ku drzwiom, dał nura za zasłonę i przylgnął do ściany od 
strony 
przedpokoju.
— Był ktoś u ciebie, Gero? — usłyszał niski, pewny siebie głos Prawdziwego Pana.
— Dzień dobry, ojcze. Tak, brat mnie odwiedził.
— Jak się czujesz? Lepiej ci?
— Tak, ojcze. Dziękuję.
— Dziwne, że brat tu przyszedł — powiedział pan Spel. — Nie powinien tu dziś 
przychodzić.
— Zaprosiłam go.
Ojciec Gery przechadzał się miarowo po dywanie, a Kroni liczył jego kroki.
— Dobrze wyglądasz.
Kroni nie bardzo mógł zrozumieć, czy on ją za to potępia, czy też cieszy się, że 
córka poczuła 
się lepiej. Najprawdopodobniej po prostu zarejestrował ten fakt tak samo, jak 
rejestrował w 
pamięci każdą przepaloną żarówkę lub zepsutą windę. Obojętnie, chociaż z pewną 
irytacją, której 
jednak nie pozwolił się uzewnętrznić…
— Przecież umarłam dla ciebie, ojcze — powiedziała Gera. — Umarłam już wtedy…
— Nie masz racji, Gero. Już ci to niejednokrotnie mówiłem. Jesteś moją córką i 
dlatego twój 
los nie może mi być obojętny. Miałem nadzieję, że urodzisz mi wnuka, gdyż 
człowiek trwa w 
swoich potomkach. A ród Spelów trwa od wieków!
— Ojcze, po co tu przyszedłeś? Poczułam się gorzej i chciałabym się położyć…
— Masz rację. Ja też nie mam zbyt wiele czasu. Ale pamiętaj, bez względu na 
dawne 
nieporozumienia, jesteś moją córką, a ja twoim ojcem.. Mam nadzieję, że mogę ci 
zaufać.
— Ja też ci ufałam, ale mnie zdradziłeś.
— Nie uratowałbym go, za to siebie doprowadził do zguby. Kiedy decydujemy się 
ukarać 
kogoś dla przykładu, wtedy już nie ma odwrotu.
Kategoryczność tego twierdzenia zdawała się zamykać dyskusję o przeszłości. Pan 
Dyrektor 
Spel nie zamierzał do niej wracać.
— Sądzę, że wkrótce mogą nastąpić poważne zmiany.
— Ja też tak uważam — powiedziała Gera.
— Ty? Brat ci coś powiedział?
— Mam po prostu przeczucie.
— Ludzi chorych nawiedzają czasami uzasadnione przeczucia — wyrzekł poważnym 
głosem 
Spel. — To świadczy o tym, że są bliżsi Bogowi Redowi niż my, zdrowi.
— Ale moje przeczucie mówi o Mieście na Górze.
— Co? — ojciec jej nie zrozumiał.
— Przeczucie mi mówi, że nadeszła pora, żeby wyjść na powierzchnię.
— Zaczynasz bredzić. Wiesz przecież doskonale, że na powierzchni niczego nie ma, 
że tam 
nie można żyć. Moje obawy są znacznie realniejsze. Dziś wczesnym rankiem odbyło 
się 
posiedzenie Rady Dyrektorów. Zwołał je Mekil, chociaż nie miał prawa tego robić. 
Pogwałcił w 
ten sposób Obyczaj, ale jego władza w Radzie jest dziś o wiele większa, niż to 
wynika ze 
stanowiska. Mekil powiedział na posiedzeniu, że na dole wynikło zagrożenie dla 
całego miasta. 
Buntownicy znaleźli magazyn broni i w interesie całego miasta zażądał 
przekazania mu kontroli 
nad kopalniami, fabrykami i elektrownią oraz prawa życia i śmierci wobec 
wszystkich. Łącznie z 
Dyrektorami. Nie dziwi cię to?
— Nie, przecież znam Glizdę.
— Ja też go znam — powiedział Spel. — I wiem, że jego bajeczka o buntownikach 
wymyślona została po to, żeby wystraszyć staruszków stanowiących większość w 
Radzie i 
odizolować ludzi energicznych i wpływowych, wszystkich, którzy stoją mu na 
drodze — mnie, 
Kalgara i paru innych. Dlatego obawiam się o swoją przyszłość.
— Przyszedłeś więc, żeby mi o tym opowiedzieć?
— I poprosić cię o pomoc. Jest jeszcze jedna rzecz, do której Glizda chce się 
dobrać.
— Wiem.
— Tym lepiej. Glizda będzie szukał naszych klejnotów rodzinnych. Będzie szukał 
ich u mnie. 
Nie wie jednak, że pod twoim łóżkiem znajduje się sekretna nisza. O jej 
istnieniu wiemy tylko 
my. Dzisiaj w nocy, kiedy spałaś, schowałem tam szkatułkę. Nie chciałem ci o tym 
mówić, ale 
później pomyślałem, że mogą do ciebie przyjść agenci Glizdy i zapytać, czy w 
twoich 
apartamentach nie ma jakiegoś schowka, a ty wiedząc, że nisza jest pusta, 
mogłabyś im ją 
pokazać. I wtedy wszystko zostanie stracone.
— Rozumiem — powiedziała Gera. — Wlazłeś nocą pod łóżko.
— Tak.
Gera roześmiała się krótko.
— O co ci chodzi?
— Nic bym im nie powiedziała, bo schowałam tam pukiel włosów matki i list od 
Lemenia.
— Tak? Nie zauważyłem. Pod łóżkiem było ciemno.
— Ale niczego stamtąd nie wyjmowałeś?
— Nie. Tam jest dość miejsca. I nic nie widać.
— Wobec tego mam do ciebie prośbę, ojcze. Kiedy umrę, połóż mi te rzeczy na 
piersi. Pukiel 
włosów i list. Niechaj spłoną razem ze mną.
— Obiecuję — powiedział Spel. — Jeśli nie umrę przed tobą.
— Nie.
— Ja też tak uważam — powiedział ojciec, nie starając się być delikatnym.
— To się jeszcze zobaczy — pomyślał głośno Kroni.
Zapomniał o tym, że od sąsiedniego pokoju oddziela go tylko niezbyt gruba 
portiera. W 
saloniku rozległ się łoskot i coś jakby ryk dzikiego zwierzęcia. Kroni skoczył i 
przylgnął do 
ściany.
Zasłona uniosła się gwałtownie, jakby zdmuchnął ją poryw burzy, i do pokoju 
wtargnął 
niziutki, bardzo gruby mężczyzna. Najdziwniejsze było to, że Kroni nie od razu 
go zobaczył, bo 
patrzył znacznie wyżej, tam gdzie wedle jego rachuby powinna znajdować się głowa 
posiadacza 
tak wspaniałego tytułu i tak głębokiego głosu.
Spel trzymał w ręku pistolet, ale broń była skierowana do przodu, więc Spel 
przebiegł kilka 
kroków, zanim pomyślał, że należy się odwrócić. Te ułamki sekundy wystarczyły, 
aby biegnąca 
za nim Gera zdążyła osłonić Kroniego.
— Nie strzelaj!
— Odejdź! Zabiję go!
— Nie strzelaj, bo mnie zabijesz.
— Zawsze byłaś rozpustnicą, a teraz twoja namiętność do mężczyzn nas zgubi!
— Panie Spel! — krzyknął Kroni. — Gdzieś mam pańskie klejnoty!
Odpowiedzią była kula, która przebiła portierę i roztrzaskała jakiś przedmiot w 
sąsiednim 
pokoju.
Anita na widok czarnej źrenicy pistoletu zakryła twarz rękami. Nikt z 
archeologów nie 
odezwał się nawet słowem, bo każde słowo w tej sytuacji mogło odwrócić uwagę 
Kroniego i 
doprowadzić do jego zguby.
Kroniego jednak uratowała Gera. W momencie strzału, kiedy Spel zamarł, sam 
oszołomiony 
grzmotem starego pistoletu, rzuciła się do przodu i podbiła mu rękę. Następny 
pocisk trafił w 
sufit. Posypał się tynk. Biały tuman wypełnił mieszkanie.
Wtedy nadeszła kolej Kroniego. Chwycił Spela za rękę, ścisnął i pistolet wypadł 
na podłogę.
— Na pomoc! — krzyknął Spel i zadławił się kurzem. Wymachiwał rękami i kopał jak 
ogromny, zapasiony osesek.
— Uderz go! — krzyknęła nagle Gera wysokim, obcym głosem. — Uderz go, żeby 
zamilkł! 
On chce tu sprowadzić Glizdę.
Ale Kroni nie potrafił uderzyć tłustej i śliskiej kuli, która nie wiedzieć czemu 
była ojcem tej 
dziewczyny. Nie mógł też pojąć, skąd w Gerze wzięło się tyle wściekłej 
nienawiści do ojca. Ta 
nienawiść gromadziła się w niej już od dawna i teraz wybuchła, bo ojciec, który 
pozbawił ją już 
tylu rzeczy, chciał zabić jej ostatnią nadzieję.
Nagle Spel poddał się i opadł na ręce Kroniego jak worek z czymś miękkim i 
ciepłym.
— Umieram — jęknął. — Serce mnie boli…
— Nie wierz mu, Kroni — powiedziała Gera.
Kroni powlókł Spela na kanapę w saloniku i rzucił go tam. Głowa Dyrektora 
uderzyła głucho 
o ścianę.
— Daj wody — jęczał. — Umieram…
Najbogatszy człowiek w tej szczurzej norze bardzo bał się śmierci.
— Leż spokojnie — powiedział Kroni i oddał pistolet Gerze. — Tylko nie strzelaj! 
— ostrzegł 
ją.
— Niech pan zabierze jej broń — błagał Spel. — Niech pan zabierze. Przecież 
widzi pan, jak 
ona mnie nienawidzi.
— On zabił moją matkę, zabił Lemenia i chciał zabić ciebie. — Głos Gery był 
obojętny i 
głuchy, jakby wygłaszała wyuczoną na pamięć rolę.
— Zabierz, bo rzeczywiście dziewczyna gotowa jest narobić jakichś głupstw — 
powiedział 
Kruminsz półgłosem. To były pierwsze słowa z Góry, które Kroni usłyszał od 
momentu 
spotkania ze Spelem.
— Daj — powiedział.
Gera usłuchała go. Podała pistolet na otwartej dłoni i gdy tylko Kroni go wziął, 
ręka bezsilnie 
opadła.
— Dziękuję, panie — powiedział Spel. — Dziękuję.
— Nie zrobię panu krzywdy — powiedział Kroni.
Pomyślał, że zjawienie się Spela może w rezultacie okazać się korzystne, bo daje 
możliwość 
porozmawiania z jednym z władców podziemia w momencie, kiedy ten Dyrektor jest 
zastraszony 
przez Glizdę… Usiadł w fotelu i położył pistolet na kolanach.
— Nie zrobię panu krzywdy — powtórzył. — Muszę jednak powiedzieć, że zupełnie 
panu nie 
ufam.
Nagle Spel się uśmiechnął. Jak gdyby zrozumiawszy, że nie zostanie zabity, stał 
się zupełnie 
innym człowiekiem — rozsądnym, gotowym do spokojnej i rzeczowej rozmowy z 
Kronim.
— Wcale się nie dziwię — powiedział. — Przecież omal pana nie zastrzeliłem. Miał 
pan 
szczęście, że dawno nie miałem okazji użyć broni. Co mi pan może zaproponować?
— Nowiny — odparł Kroni.
— To najcenniejsze w naszym świecie. Nigdy pana przedtem nie widziałem. To 
dziwne. Czy 
jest pan kochankiem mojej córki?
— To nie ma nic do rzeczy.
— Przepraszam, ale ma. Od pańskiego stosunku do mojej córki i do rodziny Spelów 
jako 
takiej zależy bardzo wiele. Na przykład los moich klejnotów. Nie wierzę, aby pan 
był na tyle 
bogaty, aby mógł zrezygnować z naszego majątku. Jeśli jednak zamierza pan wejść 
do naszej 
rodziny…
Urwał w pół zdania, czekając na reakcję rozmówcy. Potem po patrzył na Gerę. Gera 
odwróciła 
głowę.
— Przyszedłem z Góry — powiedział Kroni. — Wystarczy przyjrzeć mi się uważniej, 
aby się 
o tym przekonać.
— Nie widzę podstaw…
Tu Spel ugryzł się w język. Jego oczy, leżące wygodnie na sinych poduszkach 
policzków 
szybko obiegły postać Kroniego. Ta wędrówka sprawiła, że w klarowne dotąd myśli 
pana 
Dyrektora wkradł się zamęt.
— Przyszedłem z Góry — powtórzył Kroni — bo świat nie kończy się na tych 
jaskiniach i 
tunelach.
— Ale na Górze nie można żyć! — wykrzyknął Spel, zupełnie nie przekonany słowami 
Kroniego. — Nie wiem, komu i na co są potrzebne pańskie nowiny, ale wiem, że są 
to nowiny 
szkodliwe. Człowiek na Górze musi umrzeć. Wiem to, bo czytałem tajne dokumenty.
— Kiedy ostatnim razem ktoś wychodził na powierzchnię?
— A czy to jest ważne?
— Tak. Od tego czasu minęło wiele lat i na Górze można już żyć. O wiele lepiej 
niż tu.
No cóż, trzeci słuchacz, pomyślał Kroni. Po raz trzeci powtarzanie same słowa. A 
ilu ludzi 
będę jeszcze musiał przekonywać?
— Jeśli nawet tak jest, to wyjście na powierzchnię oznacza koniec Obyczaju i 
śmierć naszego 
narodu. Jeśli nie od chorób, to od życia w nieznanych i strasznych warunkach.
— Skąd ta pewność? Przecież pan tam nie był, ja natomiast byłem.
— Człowiek żyjący na Górze nie potrafi tego zrozumieć.
A więc Spel jednak pogodził się z myślą, iż życie poza miastem jest możliwe. 
Rozmawia się z 
nim łatwo, ale jakie wnioski wyciągnie?
— Przedtem mieszkałem tutaj. Jak pan sądzi, w jaki sposób poznałem pańską córkę?
— Nie zastanawiałem się na tym, ale moja córka zawsze miała skłonność do 
zawierania 
znajomości poza własną sferą. To pewno dziedziczne. Jej matkę wziąłem sobie z 
dołu. Była 
córką inżyniera…
Spel dobrodusznie rozłożył ręce: sam pan widzi, robiłem co mogłem. Zerknął przy 
tym na 
Gerę. I dodał:
— To, naturalnie, pana nie dotyczy.
— Dotyczy, i to jeszcze jak! — zaoponował Kroni. — Przedtem byłem rurarzem.
— Po co mu to mówisz? — wtrąciła się Gera. — On tego nie zrozumie.
— No cóż — powiedział Spel, całkowicie ignorując słowa córki. — Miałem co do 
niej rację. 
Muszę jednak panu z całkowitą szczerością powiedzieć, że i wśród rurarzy 
zdarzają się ludzie 
przyzwoici. Rurarz to też człowiek. Spotkałem kiedyś pewnego rurarza…
Głos Spela szemrał jak strumyk wody płynący po gładkiej podłodze. Słowa 
swobodnie 
wyskakiwały z ust, bo nie kryła się za nimi żadna myśl. Mózg był zajęty czymś 
innym. Spel 
zastanawiał się gorączkowo, jakie korzyści może wyciągnąć z tego, czego się 
dowiedział.
— …Proszę mi jeszcze powiedzieć, jak wydostał się pan na powierzchnię i co tam 
się dzieje?
— Teraz muszę już iść — powiedział Kroni. — Mogę pana jedynie zapewnić, że na 
Górze 
naprawdę można żyć. Wiem, że nasza przyszłość leży na powierzchni. Mam też 
nadzieję, że jest 
pan dość rozsądny, aby stanąć po mojej stronie.
— Naturalnie — zgodził się skwapliwie pan Spel. — Jeśli życie na Górze istotnie 
jest takie, 
jak pan utrzymuje, a sam pan jest rzeczywiście tym, za kogo się podaje, to w 
przyszłości będzie 
można zastanowić się nad stopniowym przenoszeniem ludności w inne warunki. 
Natomiast 
pański żart, że niby był pan dawniej rurarzem, szczerze mnie ubawił. I jeśli tam 
u was są tacy 
rurarze, to nie potrafię sobie wyobrazić, jacy są Dyrektorzy.
— Tam nie ma dyrektorów.
— Kto wobec tego utrzymuje porządek?
— Nie potrafię odpowiedzieć na to pytanie w dwóch słowach.
— Naturalnie. Doskonałe to rozumiem. A czy przypadkiem nie spotkał się pan 
kiedyś z 
panem Mekilem?
— Owszem.
— Tak mi się właśnie wydawało — powiedział Spel z satysfakcją w głosie.
— Panie Spel, proszę mnie uważnie posłuchać… Przypomina pan swojego syna, który 
też, 
jeśli mu się coś nie mieści w głowie, od razu szuka innego wytłumaczenia, I obaj 
znajdujecie 
tylko jedno i że nasłał mnie tu Glizda.
— Ależ skąd! Ani przez chwilę pana nie podejrzewałem… A wie pan może, co ludzie 
mówią 
o naszym wspólnym przyjacielu?
— Że Glizda jest gorszy od szczura? Pan i teraz jeszcze tak myśli. Sami 
oddaliście władzę 
Gliździe, żeby obronił was przed buntownikami, a teraz się boicie.
— Jestem przezorny i wiele już razy mi to pomogło — powiedział Spel.
— Ma pan nadzieję przechytrzyć naszego przyjaciela?
— Jak tylko Rada Dyrektorów przekona się, że spisek jest bajeczką wymyśloną 
przez Mekila, 
jego władza osłabnie. Jeśli on pana tu przysłał, to proszę mu to powiedzieć.
— Muszę pana zmartwić. Spisek istnieje.
— Buntownicy nie mają broni.
— Mają broń.
— Jest pan pewien?
— Absolutnie. Panie Spel, teraz się rozstaniemy. Wyraziłem się chyba dość jasno: 
przyszedłem tutaj, żeby pokazać ludziom drogę na Górę….
— Nikt panu nie uwierzy.
— Pańska córka już uwierzyła. Pan sam też już wierzy. A na dole mam przyjaciół, 
którzy 
uwierzą mi jeszcze szybciej niż pan. Dlatego, że pan nie chce w to wierzyć, a 
oni wierzyli już 
dawniej. Wiedzieli mniej niż pan, ale wierzyli. Jednym z nich byłem ja, rurarz.
— Muszę jednak nad tym wszystkim się zastanowić — powiedział Spel. — Nie mogę 
niczego 
przedsięwziąć, dopóki się dobrze nie zastanowię.
— Nie wymagam od pana żadnego działania.
— Dzięki Redowi! Jak mnie pan odnajdzie?
— Chyba przez Gerę.
— Wobec tego zaproponuję inny wariant. Jak się pan nazywa?
— Kroni.
— Proszę więc zapamiętać mój prywatny numer: 888. Jeśli powie go pan do 
słuchawki, 
połączą pana ze mną. Jednak Glizda może podsłuchać naszą rozmowę…
Spel wstał i z pewną obawą zerknął na pistolet leżący na kolanach Kroniego.
— Nie zwróci mi pan?… — zapytał bez większego przekonania.
— Nie — odparł Kroni.
— Wcale na to nie liczyłem. No cóż, do widzenia, rurarzu. — Spel mrugnął 
porozumiewawczo na znak, że bawi go mistyfikacja Kroniego.
— Do widzenia.
Spel poszedł do sypialni córki i tam jego kroki ucichły. Kroni wstał, ale Gera 
uniosła palec do 
ust: słuchaj!
Słychać było zduszone sapanie i jakieś szmery. Po chwili rozległo się 
szczęknięcie i 
westchnienie ulgi. Potem kroki, ciche i powolne, jakby utykające.
— Porwał swoją szkatułkę — szepnęła Gera, przysuwając usta do ucha Kroniego.
— Na mnie już czas — powiedział Kroni.
ROZDZIAŁ 5 
POWSTANIE W MROKU
Kroni nie mógł korzystać z windy, którą przed paroma dniami przewieziono go z 
podziemia, 
bo akurat zajęła ją jedna z grup policyjnych zjeżdżających na dół. Żałował też, 
że nie zapytał 
Spela, gdzie będzie w czasie obławy. Taka informacja mogła się czasem przydać. 
Pozostawała 
jedna droga: tunelami technicznymi. Żeby jednak do nich dotrzeć, trzeba było 
minąć kilka 
zamieszkanych poziomów.
— Szkoda, że nie udało ci się zdobyć munduru policyjnego — powiedział Kruminsz, 
jakby 
podsłuchał jego myśli.
— Aha — zgodził się Kroni. — Tak będzie trudniej.
— Może powinieneś poprosić Gerę, żeby cię przeprowadziła?
— Którędy? Ulicą? Wszyscy ją tu znają i wszyscy będą się gapić.
Kroni stał przy rogu zaułka prowadzącego do tylnego wyjścia domu Spelów. Ulica 
była 
dobrze oświetlona, bo mieszkali przy niej najzamożniejsi. Nawet w takim dniu 
Glizda nie 
ośmielił się pozostawić jej bez ochrony. Barczysty facet o szarej twarzy, 
szarych włosach i 
niebieskich wargach leniwie przechadzał się po drugiej stronie ulicy. Może 
Glizda specjalnie 
pozostawił go koło domu Spelów?
Jak tylko facet zniknął, zjawiła się niania z dwójką rachitycznych, krótkonogich 
dzieciaków. 
Dzieci były przebrane za żołnierzyków i próbowały podstawiać niani nóżki. Niania 
zwinnie 
przeskakiwała przez zasadzki, co było dziwne w jej mocno podeszłym już wieku i 
zdumiewało 
przy jej siwych włosach, zebranych w malutki koczek na ciemieniu. Kroni 
odprowadził tę grupkę 
wzrokiem i już zamierzał podejść do windy, kiedy znów musiał dać nura w 
ciemność. Ulicą 
spieszył nosiwoda, taszcząc na plecach zbiornik z czystą wodą. Zbiornik był 
wysoki i wystawał 
ponad głowę nosiwody. Kroni zerknął do tyłu, żeby się upewnić, że nikt go nie 
obserwuje i 
ruszył za nosiwodą, dopasowując krok do jego dreptania. Woda pryskała z 
otwartego od góry 
zbiornika i rozbryzgiwała się na zakurzonych kamieniach chodnika.
Kroni usiłował sprawiać wrażenie nieroba, ale chyba nie bardzo mu się to udało, 
bo dwie 
zamożnie ubrane dziewczyny w ciężkich ametystowych tiarach parsknęły na jego 
widok 
śmiechem i zaczęły szeptać, po czym przystanęły z tyłu. Kroni postanowił się nie 
oglądać.
Doszedł do małej windy, które jeżdżą tylko na górnych poziomach. Nacisnął w 
przelocie 
guzik wywołania i zatrzymał się dopiero o parę kroków dalej. Dziewczyny zostały 
za zakrętem. 
Ta winda obywała się bez strażnika, gdyż był to dźwig gospodarczy, zatrzymujący 
się na dole w 
magazynach sklepu pana Kalgara.
Kabina nadjechała z dołu i zatrzymała się. Kroni niedbałym ruchem odsunął kratę 
i wszedł, 
ale nie zdążył zamknąć drzwi.
— Poczekaj! — krzyknął ktoś wystarczająco głośno, żeby nie mieć wątpliwości, że 
człowiek 
w windzie go usłyszy. Ręka Kroniego sama skoczyła do dźwigni zamykającej kratę.
— Nie spiesz się — powiedział Kruminsz. — On może zawiadomić dół, a wtedy 
znajdziesz 
się w pułapce.
Kroni usunął się pod tylną ścianę kabiny.
— Bałem się, że nie usłyszysz — powiedział policjant w zniszczonym mundurze, 
wbiegając 
do windy. — Gdzie jedziesz?
Policjant patrzył na tablicę z przyciskami. Zachowywał się jak człowiek 
przyzwyczajony do 
rozkazywania. Tak zachowywali się policjanci służący na dole, w biednych 
kwartałach, gdzie 
pan kwartałowy był bogiem, a policjanci jego aniołami zemsty.
— Na dół — powiedział Kroni. — Do sklepu.
— Ja też tam jadę — powiedział policjant takim tonem, jakby Kroni sprawił mu 
ogromną 
radość. Nacisnął guzik, winda ruszyła, a policjant odwrócił się do Kroniego.
— Gdzie służysz? — zapytał. Niczego nie podejrzewał. Zapytał po prostu dla 
porządku.
Kroni o mało nie powiedział, że u pana Spela, ale nie chciał ściągać podejrzeń 
na ten dom.
— A… u pana Kalgara — powiedział Kroni.
Za kratą następnego piętra mignęła czyjaś twarz.
— Poczeka — powiedział policjant wesoło. — Lubię, kiedy fagasy czekają.
— A może ten pan miał jakąś pilną sprawę?
— Pan? — Ta myśl bardzo policjanta rozbawiła. — Wkrótce ci państwo nie będą 
mieli 
żadnych pilnych spraw. My ich…
I policjant wykonał nieprzyzwoity gest, pokazując, co się stanie z panami. Oczy 
miał bez rzęs, 
białe i szalone.
Nawet szeregowi policjanci już wiedzą, zauważył w duchu Kroni.
— A kto wtedy będzie?
— Nie musisz wiedzieć! — uciął policjant i w tym momencie podejrzenie zaświtało 
mu w 
głowie. W windzie było dość ciemno, bo oświetlała je tylko słaba żarówka pod 
sufitem, więc 
pochylił się, żeby zajrzeć Kroniemu w twarz.
— Pokaż znaczek — rzucił policjant, szturchając go krzywym palcem w pierś.
— Po co to panu, panie policjancie? — zapytał Kroni zdumionym głosem. — Przecież 
niczego złego nie zrobiłem.
— Znaczek!
Łopaciasta ręka wysunęła się do przodu i zastygła w oczekiwaniu. Druga ręka 
opadła na pas z 
pistoletem.
Za kratą przesuwała się wolno kamienna ściana. Kroni wsunął rękę za pazuchę 
kurtki, 
wyciągnął błyskawicznie paralizator i policjant ogłupiałym wzrokiem zagapił się 
na broń, która 
niemal czarodziejskim sposobem znalazła się w dłoni jego towarzysza podróży.
— Ty… — zaczął.
Kroni usłyszał głos Kruminsza:
— Paralizator działa bezgłośnie. Strzelaj i od razu zatrzymuj windę.
Kroni pociągnął za spust i policjant natychmiast bezwładnie osunął się na 
podłogę. Rurarz nie 
tracąc czasu nacisnął guzik i winda zatrzymała się ze zgrzytem.
— On nie umrze? — zapytał Kroni w przestrzeń.
— Nie, tylko śpi. Obudzi się za jakieś pół godziny — powiedział Kruminsz.
Niespodziewany kłopot przyniósł w rezultacie Kroniemu szczęście. Rurarz zdjął 
policjantowi 
czapkę, która była trochę za mała, ale była. Trudniej było zdjąć kurtkę. Biała 
lampka na pulpicie 
windy sygnalizowała mruganiem wezwanie już z trzech poziomów. Kurtka była za 
ciasna w 
ramionach i znacznie za obszerna w talii.
— Szybciej — ponaglał go Kruminsz.
— Sam wiem, że trzeba się spieszyć! — warknął Kroni i znów uruchomił windę, po 
czym 
stanął przed kratą i patrzył surowym wzrokiem na ludzi, którzy chcieli dostać 
się do środka.
— Potem! — powtarzał głośno. — Poczekajcie…
W kącie windy siedział z głową opartą na piersi mężczyzna w koszuli, więc ludzie 
orientowali 
się natychmiast, że pan policjant wiezie aresztowanego i lepiej się do windy nie 
pchać.
Winda zatrzymała się koło magazynu sklepu pana Kalgara. Kroni gwałtownie odsunął 
kratę i 
powiedział do jednego z czekających przy drzwiach:
— Pomóż mi go wyciągnąć.
Ludzie cofnęli się z przestrachem, tylko jakiś starszy już technik skwapliwie 
wbiegł do kabiny 
i podniósł nieprzytomnego policjanta. Było mu ciężko, ale więcej chętnych do 
pomocy w tłumie 
nie było, a policjant Kroni oczywiście też ani myślał pomagać. Ludzie coś 
lękliwie do siebie 
szeptali.
— Tutaj — pokazał Kroni i technik oparł policjanta o ścianę obok długiego 
szeregu beczek. 
— A teraz — Kroni uniósł rękę i wskazał nią otwarte drzwi windy, do której nikt 
nie odważył się 
wejść — teraz już was tu nie ma!
I po chwili został na ulicy sam.
Dookoła było pusto. Kroni zajrzał do beczki. Była czarna w środku, zapuszczona 
czymś i 
okropnie śmierdziała. Złapał bezwładne ciało, stęknął (policjant okazał się 
bardzo ciężki) i 
przerzucił go przez krawędź beczki do środka. Potem znalazł kawałek blachy i 
przykrył nim 
beczkę.
Poprawił mundur i zamaszystym krokiem ruszył do sklepu — dużego pomieszczenia 
zastawionego beczkami i skrzynkami. Odbywała się akurat sprzedaż wybrakowanej 
tkaniny, 
więc ustawiony w długą kolejkę tłum wypełniał całą salę.
Kroni poszedł w stronę najbliższego wyjścia. Miejscowy policjant zasalutował mu, 
więc z 
leciutkim uśmieszkiem mu odsalutował. Droga do tuneli technicznych była wolna…
Otworzył kratę wejścia służbowego i znalazł się w znajomym półmroku, w mrocznym 
świecie 
korytarzy, kabli i rur, tyle że nie na swoim piętrze, a kilka poziomów wyżej.
* * *
Szczurołap był malutki, blady, jakiś półprzeźroczysty, podobny do zjawy. Wyrósł 
przed 
Kronim zupełnie nieoczekiwanie, jakby wyłonił się ze ściany. Przez ramię miał 
przewieszone 
dwa zabite szczury, a w ręku trzymał krótką dzidę z szerokim grotem. Ukłonił się 
z daleka 
policjantowi idącemu tunelem, a Kroni pomyślał, że szczurołap nie jest groźny, 
bo gdyby nawet 
ktoś go zapytał, to odpowie, że spotkał policjanta.
— Dzień dobry, panie policjancie — powiedział myśliwy, kiedy Kroni się z nim 
zrównał. 
Upolowane szczury były duże, siwe, z ogonami sięgającymi do ziemi… Szczurołapy 
zupełnie 
nieźle by zarabiały, gdyby łowy na szczury nie były monopolem pana Szturiego, 
Wicedyrektora 
Rozrywek. Wszystkie skórki trafiały do niego, a on wypłacał procent myśliwym, 
nielicznej 
zamkniętej kaście, która przetrwała od czasów, kiedy możni urządzali jeszcze 
wielkie polowania 
na szczury z wymarłymi już dawno gończymi i dziesiątkami naganiaczy. Szczurołapy 
wiedziały 
o tunelach nawet więcej niż rurarze, z którymi się zresztą przyjaźniły — 
zawiadamiały ich o 
awariach w odległych korytarzach i odpędzały szczury, za co rurarze dzielili się 
z myśliwymi 
jedzeniem. Nie wiedzieć czemu szczurołapom zawsze brakowało jedzenia.
I dopiero teraz, mijając myśliwego, Kroni pomyślał, że może oni dokarmiają 
zjawy?
— Szczurołapie, nie widziałeś tu buntowników?
— Skąd, panie policjancie — zdziwił się szczurołap, ale Kroni mu nie uwierzył. — 
Jacy tu 
mogą być ludzie? Nikt tędy nie chodzi, nawet rurarze nie docierają.
— Łżesz, szczurołapie — powiedział Kroni. — Dawno pewnie nie poczułeś pałki na 
grzbiecie.
— Jak bym śmiał? Żaden rurarz tu nie dociera. Nawet taki odważny i zręczny 
rurarz jak 
Kroni.
I popatrzył na Kroniego niewinnym wzrokiem.
— Znasz go? — zapytał Kroni.
— Widziałem go — powiedział myśliwy. — Jak pana, panie policjancie. I gdybym nie 
lękał 
się wywołać pańskiego słusznego gniewu, to ośmieliłbym się powiedzieć, że on 
jest bardzo do 
pana podobny.
— To ciekawe — powiedział Kroni, bo niczego lepszego nie potrafił wymyślić.
— Ośmieliłbym się też powiedzieć — zakończył szczurołap — że koło szybu zaraz za 
zakrętem siedzi w zasadzce trzech agentów, trójka pańskich przyjaciół, panie 
policjancie. Z 
pewnością będzie pan rad ich spotkać.
— A jeśli nie?
— Jeśli nie, to mogę panu policjantowi pokazać inną drogę.
Po pięciu minutach szybkiego marszu szczurołap zatrzymał się odsunął kable 
zwisające ze 
ściany i odsłonił zamknięty właz po nieczynnym kanale wentylacyjnym, w ścianach 
którego 
tkwiły stalowe klamry drabinki.
— Szósty poziom stąd, panie policjancie — powiedział myśliwy. — Radziłbym panu 
zdjąć 
czapkę, bo ci buntownicy mogą wystrzelić bez uprzedzenia. Ci ludzie, niechaj ich 
Ognista 
Otchłań pochłonie, zupełnie nie znoszą widoku policyjnej czapki.
— Dziękuję — powiedział Kroni, stawiając nogę na pierwszej klamrze. Zdjął czapkę 
i podał 
ją myśliwemu. — Weź, może ci się przyda.
— Może — powiedział obojętnie myśliwy i schował czapkę do worka. Poczekał, aż 
głowa 
Kroniego zniknie w kanale i zatrzasnął właz.
Sześć pięter niżej Kroni znalazł w ścianie szybu taki sam właz, ale nie mógł go 
otworzyć. 
Widocznie był zamknięty z zewnątrz na zasuwę. Kroni zdecydował się zapukać, bo 
miał 
nadzieję, że wyprzedził policjantów.
Drzwiczki włazu zadudniły głucho, jak denko pustego zbiornika. Kroni na wszelki 
wypadek 
przylgnął do ściany i położył dłoń na kolbie paralizatora.
— Kto tam? — głos rozległ się blisko i uleciał szybem w górę.
— Swój — odpowiedział Kroni.
— Swoi są tutaj. Wszyscy — powiedział głos.
— Chcę się zobaczyć z inżynierem Razim — powiedział Kroni.
— A kto ty jesteś?
— Rurarz Kroni.
— Poczekaj, zapytam.
Szyb szedł jeszcze dalej w dół. Trzeba będzie zapytać Raziego, czy sprawdzili, 
gdzie się 
kończy. Jeśli w elektrowni, to mogą się do niego dostać również policjanci.
Po drugiej stronie drzwiczek rozległy się głosy. Kroni nie mógł rozróżnić słów. 
Potem 
drzwiczki otworzyły się i do szybu wpadło trochę światła przenośnej latarki. 
Kroni natychmiast 
wyłączył latarkę.
— Wchodź — odezwał się pierwszy głos. — Tylko bez kawałów, bo będę od razu 
strzelał.
Kroni chwycił za krawędź włazu, podciągnął się i zeskoczył na posadzkę 
korytarza. Przenośna 
latarka wisiała na haku wbitym w sufit, jej światło padało więc z góry i dlatego 
twarze 
oczekujących go ludzi wydały mu się złowrogie. Szczególnie groźnie wyglądało to 
na ekranie 
telewizyjnym, więc Kruminsz osłonił mikrofon dłonią, żeby Kroni nie usłyszał 
okrzyku 
przestrachu Anity. Anita jednak nie krzyknęła, tylko przygryzła wargę.
— Witajcie — powiedział Kroni. — Niełatwo się do was dostać.
— Ty się jednak dostałeś. Pomógł ci ktoś?
Pytał niski garbus z czarną twarzą górnika, który trzymał w ręku szeroki, ciężki 
nóż. Jego 
oczu nie było widać, bo cień krzaczastych brwi padał mu aż na policzki.
— Pomogli mi. No, zaprowadź mnie do inżyniera Raziego. Mam dla niego ważne 
wiadomości.
Zamiast odpowiedzi garbus dwoma palcami chwycił połę policyjnej kurtki i zapytał 
z 
wyrzutem:
— Dlaczego się nie przebrałeś?
— Ta kurtka nie będzie mi już potrzebna — powiedział Kroni i zaczął ją 
zdejmować. — 
Możesz ją sobie wziąć. Założyłem ją tylko po to, żeby łatwiej się przemknąć.
— Czysty jesteś, gładki — powiedział garbus jakby ze współczuciem.
— Gdzie jest inżynier Razi? Nie mam czasu na rozmowy.
— Popatrz, pan się spieszy — garbus zwrócił się do towarzyszącego mu wysokiego, 
chudego 
młodzieńca. — Krzyczy głośno… Pewnie rzeczywiście się spieszy. Młodzieniec 
okazał się 
właścicielem dudniącego głosu, który Kroni usłyszał przez drzwiczki włazu. Głos 
nie mieścił się 
w jego cienkim gardle i dlatego chłopiec przy mówieniu odrzucał głowę do tyłu.
— Nie spiesz się tak, przyjacielu — poradził górnik. — Wpadłeś, to siedź cicho. 
Ja takich 
gładkich jak ty bardzo nie lubię. Zabłądziłeś, zgubiłeś swoich, czy co?
W głębi tunelu zapaliła się iskierka, która zaczęła się powoli zbliżać. Ktoś 
szedł w ich stronę. 
Kroni podjął jeszcze jedną próbę przekonania garbusa:
— Jestem rurarzem i przez całe życie nim byłem.
Garbus tylko splunął. Kroni nie mógł dojrzeć twarzy człowieka, który podszedł, 
bo latarka 
świeciła mu prosto w oczy.
— Co się dzieje? — zapytał nowo przybyły. Głos miał chrapliwy i wysoki.
— Złapaliśmy jednego — powiedział garbus. — Teraz zastanawiamy się, co z nim 
zrobić.
— Muszę się dostać do inżyniera Raziego — powiedział Kroni. — Natychmiast. Mam 
ważne 
wiadomości.
— Możesz te wiadomości przekazać mnie.
— Nie, tylko jemu. Wiadomości są niezwykłej wagi.
— Inżyniera Raziego tu nie ma — powiedział mężczyzna z latarką.
— Nieprawda! — wykrzyknął Kroni. — Jeśli mi nie wierzycie, to przekażcie mu, że 
przyszedł rurarz Kroni. On mnie zna. Powiedzcie mu to, a ja poczekam.
— Taki z niego rurarz, jak ze mnie szef policji — powiedział garbus. — Nie wierz 
mu, 
techniku Dżiń. Ten facet zapomniał zdjąć mundur.
— Poczekaj — przerwał mu mężczyzna z latarką. — Mówisz, że nazywasz się Kroni? 
Skąd 
znasz inżyniera Raziego?
— Byłem w jego grupie na Biesiadach.
— Taak — przeciągnął człowiek z latarką, wciąż rzucając snop światła na 
Kroniego. — A czy 
wiesz, że policja aresztowała całą tę grupę i że tylko inżynierowi Raziemu udało 
się uciec.
— Wiem — powiedział Kroni. — Byłem tam. Mnie też wzięli, ale udało mi się 
wydostać na 
wolność.
— Uciekłeś Gliździe?
— Po co w ogóle go słuchasz, techniku! — oburzył się garbus. — On ci zaraz 
powie, że 
potrafi latać albo przechodzić przez ściany… Też mu w to uwierzysz?
— Spokojnie, wartowniku — powiedział technik Dżiń. — Ja też wiem, że od Glizdy 
nie da się 
uciec.
— Ale ja muszę zobaczyć się z inżynierem Razim! — powiedział Kroni. — Jeśli 
chcecie, 
możecie mnie związać. On mnie pozna.
— Inżynier nie ma czasu na cackanie się z policyjnymi szpiegami — uciął technik. 
— 
Zamknijcie go!
Promień latarki ześlizgnął się z oczu Kroniego, który przez wirujące tęczowe 
kręgi zobaczył, 
jak technik odwrócił się na pięcie i szybko odszedł.
— Zaczekaj! — krzyknął za nim Kroni. — Zawiadom Raziego, bo będzie za późno! Za 
godzinę zacznie się obława!
— Co? — promień latarki wrócił i z daleka odszukał twarz Kroniego. — Co 
powiedziałeś? 
Skąd to wiesz?
— To pewna wiadomość! Zawołaj natychmiast Raziego!
— Chce nas zastraszyć — powiedział ze złością technik. — Myślałem, że posiedzisz 
sobie 
spokojnie w celi, ty draniu! Rzućcie go do szybu, ale najpierw zwiążcie mu ręce, 
jak prosił, żeby 
nie mógł złapać się za jakąś klamrę.
Twarz technika zbliżyła się i Kroni dostrzegł w niej jedyne gniewnie 
rozpłomienione oko 
obramowane czarnymi, prostymi włosami. Chciał coś powiedzieć, ale słowa uwięzły 
mu w 
gardle. Nie warto było mówić do tego człowieka.
Spróbował wyciągnąć paralizator, ale garbus był szybszy. Złapał go za łokcie, a 
młodzieniec 
wyrwał broń z unieruchomionych rąk Kroniego.
— Miał pistolet — powiedział z ulgą młodzieniec, jakby przedtem nie był zupełnie 
pewien 
swoich racji.
— Daj mi to! — rozkazał technik Dżiń. — Wykończę go.
Młodzieniec wahał się.
Wówczas Kroni nabrał powietrza w płuca i krzyknął rozpaczliwie:
— Razi! Raziii!
— Zatkaj mu gębę! — jednooki rzucił się na Kroniego. Echo przetoczyło się 
tunelem: 
„Raaaziii…”.
Rzucili się we trzech na Kroniego i na szczęście zupełnie zapomnieli o 
paralizatorze. W 
dodatku byli rozwścieczeni i o ile jednooki technik zachował jeszcze odrobinę 
zimnej krwi, to 
dwaj pozostali przeszkadzali mu, plątali się nawzajem pod nogami, sapali, klęli 
i warczeli. Dzięki 
temu Kroni nie tylko nieźle się bronił, ale w dodatku zdołał jeszcze raz 
krzyknąć.
Kroków nie usłyszał, ale okrzyk: „Przestać!” — usłyszeli wszyscy.
Kłąb ciał rozpadł się i Kroni wstał z ziemi ostatni, podtrzymując oberwany rękaw 
i usiłując 
sprawdzić po omacku, czy ocalało coś z wyposażenia pasa i czy nie pękły poduszki 
na plecach i 
piersi.
— On ma na sobie żelazną kamizelkę — powiedział z przekonaniem garbus. — O mało 
sobie 
palców nie połamałem.
W uchu Kroniego rozległo się głębokie westchnienie. Spróbował domyślić się, kto 
na Górze 
westchnął z taką ulgą i lekko się uśmiechnął.
— Jeszcze się śmieje! — powiedział oburzonym basem młodzieniec, któremu z nosa 
ciekła 
krew.
— Co tu się dzieje? — zapytał inżynier Razi. Za jego plecami stało kilku ludzi, 
obdartych, 
brudnych i rozczochranych. Najwidoczniej dopiero co musieli dźwigać kamienie.
— Złapaliśmy szpiega. Technik Dżiń kazał go wrzucić do szybu, a on się nie daje 
— 
zameldował garbus.
Technik Dżiń trzymał się za pierś i próbował głębiej odetchnąć. Razi rozglądał 
się dokoła 
krótkowzrocznymi oczami:
— Gdzie ten szpieg? — zapytał i dopiero wtedy spostrzegł Kroniego. — To ty? — 
zdumiał 
się.
— Ja. Nie chcieli mnie do ciebie puścić, inżynierze.
— Cieszę się, że przyszedłeś — powiedział inżynier. — Nie przypuszczałem, że 
jeszcze 
żyjesz.
— Inżynierze, muszę natychmiast z tobą porozmawiać. W cztery oczy.
Młodzieniec podał pistolet Kroniemu, ale zwrócił się do inżyniera:
— On był uzbrojony.
— Chodźmy do mnie — powiedział Razi. — Tu nie jest odpowiednie miejsce na 
rozmowy.
— Ja bym na twoim miejscu mu nie ufał — wykrztusił wreszcie jednooki. — Jak on 
znalazł tę 
drogę?
— Spotkałem szczurołapa — powiedział Kroni. — On mi ją pokazał.
— A skąd cię ten szczurołap znał?
— Kiedy byłem rurarzem, spotykaliśmy się w tunelach. Pewnie mnie zapamiętał.
— Jednak lepiej wrzucić go do szybu — powiedział garbus. — Taki z niego rurarz, 
jak ze 
mnie pan Kalgar.
Inżynier Razi zajmował jeden z pokojów w korytarzu, w którym kiedyś Kroni 
znalazł książkę 
z planami podziemi. Razi wszedł pierwszy i usiadł przy stole. Powiedział:
— Najpierw muszę podziękować ci, rurarzu, za książkę planów i pistolet, nie 
mówiąc już o 
całej reszcie.
— Robiłem to również dla siebie — odparł Kroni. Do pokoju wtłoczyło się ze 
dwudziestu 
ludzi.
— Dawno stamtąd wyruszyłeś? — zapytał któryś z nich.
— Jakieś półtorej godziny temu.
— A my siedzimy tu już czwarty dzień — powiedział mężczyzna o twarzy tak 
wąskiej, że 
oczy nie bardzo się na niej mieściły, więc nos widziany z góry był grubości 
kartki papieru.
— Mój zastępca — powiedział Razi. — Szewc Lodi.
— Cieszę się, że cię widzę — powiedział Lodi. — Razi mi o tobie wspominał. 
Robiliśmy 
zawały, żeby bronić się za nimi, kiedy przyjdzie policja.
— Proponuję, aby wszyscy wrócili do swojej pracy — powiedział Razi. — Zostaniemy 
tylko 
my: Dżiń, Lodi i ja.
— Teraz będziesz mówił? — zapytał Razi, kiedy reszta opuściła pokój.
— Masz w oddziale człowieka ucho — odparł Kroni. — Będę rozmawiał tylko z tobą. 
A ty, z 
kim będziesz uważał.
— Nie ma wśród nas agentów Glizdy — oburzył się jednooki. — To ciebie nasłali.
— Moje wiadomości są bardzo ważne i pilne — powiedział Kroni.
— Nie zostawię cię z nim samego! — wykrzyknął jednooki.
Kroni wydobył paralizator i położył go na stole.
— To zostanie u inżyniera — powiedział.
— Kroni ma rację — powiedział nagle Lodi. — Razi nam wszystko później opowie, a 
my 
mamy swoją robotę.
— A jednak… — zaczął jednooki.
— Chodźmy — Lodi wziął go za ramię i poprowadził w stronę drzwi.
— Nie ufaj mu, inżynierze! — zdążył krzyknąć Dżiń od progu, zanim Lodi wypchnął 
go na 
korytarz i starannie zamknął drzwi za sobą.
— No więc zostaliśmy sami — powiedział inżynier. — Bardzo się zmieniłeś, Kroni. 
Gdzie 
byłeś?
— Wszystko ci opowiem, ale najpierw powiem rzecz najważniejszą. Dowiedziałem się 
od 
młodego Spela, że mniej więcej za godzinę Glizda rozpocznie obławę. Masz mapę 
tego 
poziomu?
Razi bez słowa położył przed nim plan.
— Zawołam Dżinia. On dawniej był strzałowym w kopalni.
— Zawołaj lepiej Lodiego.
— Dlaczego? — Inżynier uniósł głowę i mrużąc powieki zajrzał Kroniemu w oczy.
— W waszej grupie jest agent, jednooki i czarnowłosy. Masz jeszcze jakiegoś 
innego 
człowieka z jednym okiem?
— Jednooki?… Według mnie… To niemożliwe!
— Chciałbym się mylić, inżynierze, ale lepiej nie ryzykować. I jeszcze jedno. 
Kiedy prosiłem, 
żeby mnie do ciebie zaprowadził, Dżiń chciał mnie zamknąć, ale jak tylko 
powiedziałem, że 
Glizda zaczyna obławę, postanowił mnie zabić. Możesz zapytać wartowników.
— Zgoda. Lepiej nie ryzykować.
Razi wyjrzał na korytarz i zawołał Lodiego. Potem w dwóch słowach przekazał mu 
treść 
rozmowy z rurarzem.
Lodi w żaden sposób nie okazał swojego zdenerwowania lub niewiary.
— Powiem jednemu z moich chłopców, żeby miał oko na Dżinia. A co się tyczy 
obławy, to 
trzeba wysłać część ludzi na wyższy poziom, żeby zaszli policjantów od tyłu. My 
na razie 
będziemy trzymać się tutaj.
Lodi wyszedł.
— Muszę być z nimi — powiedział Razi.
— Poczekaj. To, co ci powiem, jest ważniejsze. Daj mi dziesięć minut czasu.
Wystarczyło osiem.
Razi ani razu mu nie przerwał. Postukiwał tylko ołówkiem po blacie stołu, a 
potem położył 
paralizator na kartce papieru i zaczął go obrysowywać, zupełnie, zda się, 
pogrążony w tym 
bezmyślnym zajęciu. Czasem za drzwiami rozlegał się tupot kroków, potem odgłos 
wleczenia 
czegoś ciężkiego. Gdzieś w oddali wybuchły krzyki, strzał — i wszystko znów 
ucichło.
— Jesteś szczęśliwym człowiekiem, Kroni — powiedział Razi, kiedy opowieść 
rurarza 
dobiegła końca. — Chciałbym być na twoim miejscu.
— Potrzebujesz dowodów, inżynierze? — zapytał Kroni.
— Nie.
Lodi otworzył gwałtownie drzwi i stanął w progu.
— Dżiń uciekł. Ogłuszył mojego chłopaka i uciekł. Nasi pogonili za nim, ale 
chyba spóźnili 
się.
— Szkoda — odparł inżynier. — Technik bardzo dużo wie.
— Owszem — przytaknął Lodi. — Wie, jak są rozmieszczeni nasi ludzie.
— Czy twój człowiek już wrócił z fabryki?
— Jeszcze nie. Wszystkich tkaczy zapędzili do hali produkcyjnej i zamknęli.
— Jest nas bardzo niewielu — powiedział Razi do Kroniego. — I broni mamy o wiele 
mniej 
niż policja.
— Ale za to teraz mamy się gdzie wycofać — powiedział Kroni.
— Lodi — zwrócił się inżynier do swego zastępcy. — Kroni był w Mieście na Górze. 
Tam 
można żyć. Tam są rośliny, świeże powietrze, woda i światło.
— Mówisz prawdę? — zapytał krótko Lodi, który w ogóle był małomówny.
— Tak — odparł Kroni. — Byłem tam i zostawiłem tam przyjaciół, którzy pomogą 
nam, jeśli 
wydostaniemy się na powierzchnię.
— A dlaczego oni nie mogą zejść na dół? Dlaczego nie wytłuką policjantów i nas 
nie 
wyzwolą?
— Oni są tu obcy — wyjaśnił Kroni — i nie znają naszego miasta. Gdyby wszystko 
było jak 
dawniej, nie musielibyśmy się spieszyć. Pomagalibyśmy ludziom wydostać się z 
miasta tak, aby 
Dyrektorzy i policjanci nie mogli ich złapać. Ale teraz jest na to za późno. 
Zaraz zacznie się 
bitwa, więc nie mamy czasu na tłumaczenie.
— Powiem to swoim ludziom — zdecydował Lodi. — Łatwiej im będzie walczyć, jeśli 
się 
dowiedzą. Siedzimy tu już piąty dzień i czekamy, aż nas wytłuką jak szczury. A 
to dlatego, że nie 
mieliśmy dokąd uciekać.
— Dobrze — powiedział Razi. — Ale najpierw musimy pokonać policjantów.
— Przepraszam — wtrącił się Kroni — Lodi powiedział, że skieruje część ludzi na 
wyższy 
poziom, żeby uderzyli na policjantów od tyłu. Może wszyscy powinniśmy wycofać 
się tą samą 
drogą?
— Lodi, zawołaj tu wszystkich starszych grup. Naradzimy się.
Nie zdążyli tego zrobić.
Z mroków odległych tuneli dobiegły, wypełniając wąskie rury szybów i korytarzy, 
dudniąc na 
placach miasta Przodków, gęste odgłosy strzałów. Policja ruszyła do ataku na 
podziemny obóz 
powstańców.
* * *
Kroni ukrył się za niską barykadą i starał się strzelać w rozbłyski strzałów.
Za zakrętem korytarza rozległy się krzyki. Światło lało się zza rogu, jak z 
otwartych 
drzwiczek pieca. Policja ustawiała tam reflektor. Znajoma rozczochrana 
dziewuszka podbiegła 
do niego, pochylając się nisko, żeby pozostać pod osłoną barykady.
— Cześć — poznał ją Kroni. — Też ci się udało uciec?
— Pewnie! — odpowiedziała z dumą w głosie. — Oni pomyśleli, że jestem głupia. 
Pan 
inżynier kazał strzelać do ich wielkiej lampy.
Już w pierwszych chwilach walki stało się jasne, jak wielką przewagę mają 
policjanci — 
wprawni w posługiwaniu się bronią i wyćwiczeni w obławach. Powstańcy strzelali 
chaotycznie i 
łatwo wpadali w panikę.
Barykady w bocznym przejściu nie zdążyli dokończyć i zapora z rzuconych w 
poprzek 
korytarza kamiennych bloków sięgała co najwyżej do pasa, a i to nie wszędzie. 
Reflektor celował 
w kamienie i oślepiał zaskoczonych, zdezorientowanych obrońców. Lodi siedział 
skurczony w 
ściennej niszy i podtrzymywał lewą ręką pokrwawioną prawicę. Drgnął i skrzywił 
się boleśnie w 
promieniu latarki Kroniego.
— Trzeba cię opatrzyć — powiedział Kroni.
— Nie ma na to czasu, a poza tym nie ma czym. Słyszysz?
Ktoś jęczał przeciągle w ciemności, jakby wyśpiewywał modlitwę.
— Nie możesz rozbić reflektora? Pewnie jest kuloodporny. Trafiłem go, a on 
ciągle świeci.
— Mój paralizator tu nie pomoże — odpowiedział Kroni. — Macie coś cięższego?
— Sprawdź tam.
Lodi wskazał otwarte drzwi do pokoju.
Kroni zajrzał do środka i zobaczył stos broni i skrzynki z nabojami. Garbus stał 
z boku i ważył 
w ręku szeroki nóż.
— A, rurarz — powiedział i uśmiechnął się krzywo na widok Kroniego. — Taki z 
ciebie 
rurarz, jak ze mnie…
— Daj spokój — przerwał mu Kroni. — Lepiej pomóż mi znaleźć to, co potrzeba. 
Zdejmij 
lampę z półki. Garbus usłuchał.
— Widzę, że cię oszczędzili — powiedział, zbliżając lampę do sterty broni.
— Dobrze widzisz. Szkoda tylko, że się nie poznali zawczasu na twoim 
przyjacielu.
— Jakim znów przyjacielu?
— Jednookim.
— Zostaw technika w spokoju! — warknął garbus. — On jest z mojego kwartału.
— Twój technik uciekł. To człowiek Glizdy. Trzymaj tę lampę! Jak nie wierzysz, 
to zapytaj 
Lodiego albo inżyniera.
— Jeszcze nie wiadomo, kto jest czyim człowiekiem — powiedział garbus. — Ja 
technika 
znam, bo od dawna jest z nami, a ty dopiero co przyszedłeś. — Garbus nie chciał 
wierzyć, bo to 
znaczyło zwątpić we własną ocenę ludzi. A skoro się zwątpi w siebie, to jak 
wierzyć innym?
Kroni nareszcie znalazł karabin z grubą lufą. Broń była nabita. Może się nada.
— Pomóż mi to zanieść pod barykadę — rozkazał Kroni.
Garbus znów posłuchał i chwycił karabin za ciężkie nóżki. Kroni ustawił broń i 
wycelował.
Reflektor świecił w oczy jak słońce, ale tu nikt poza nim nie oglądał słońca…
Rurarz strzelił w sam środek słońca, które rozbłysło jeszcze jaśniej, rozprysło 
się po ścianach 
tunelu, a jego środek jarzył się przez moment ciemną czerwienią, jakby umierał w 
nim kręty 
ognisty robak.
Na chwilę zapadła cisza. Potem zza barykady rozległy się przekleństwa, a Lodi 
powiedział:
— Możemy teraz trochę odetchnąć.
Kroni strzelał raz po razie i skądś zza kamieni pojawili się inni obrońcy 
barykady — co 
najmniej dziesięciu, jeśli sądzić po liczbie rozbłysków strzelającej broni. 
Kroniemu wydało się, 
że słyszy cichnący tupot kroków: policjanci się wycofywali.
Zostawił ciężki karabin przy barykadzie, a sam odczołgał się do Lodiego.
— To ty? — zapytał Lodi. — Ręka mnie boli. Dziwne, z początku tylko piekła, a 
teraz boli.
— Nie masz go czym opatrzyć? — zapytała Anita widząc na ekranie oświetloną 
latarką bladą, 
spoconą twarz Lodiego.
— Nie — powiedział Kroni. — Nie mamy lekarzy.
Lodi nie słyszał i mówił dalej:
— Moi tkacze powinni już dawno powstać i zajść od tyłu. Jeśli coś im się 
przydarzyło, nigdy 
się stąd nie wydostaniemy. Policjanci spychają nas w zasadzkę. Tutaj jeszcze się 
trzymamy, ale 
był człowiek od Raziego i mówił, że muszą się wycofywać.
— Wobec tego zabiorę tam karabin — powiedział Kroni. — Może im jest 
potrzebniejszy?
— Poczekaj. Inżynier ma więcej ludzi. Ma też górników, którzy lepiej umieją 
obchodzić się z 
bronią. Gdzie się podziali nasi?
W tunelu panowała cisza. Tylko że trudno było oddychać w tumanach kurzu i dymie. 
Ktoś 
przeraźliwie rozkasłał się w ciemności.
— Zaraz znowu zaczną — powiedział Lodi.
Podszedł garbus.
— Zostawiłem tam to żelastwo — powiedział. — Chciałem cię uprzedzić, że trzech 
uciekło.
— Do policjantów?
— Nie, do tyłu. Jeśli policjanci uderzą, to zostało nas najwyżej sześciu.
— Nie podoba mi się ta cisza — powiedział Kruminsz. — Zobacz, Kroni, czy 
policjanci nie 
podchodzą pod barykadę.
Kroni zrozumiał, że nieprzyjemne przeczucie, które go opanowało, udzieliło się 
również 
Kruminszowi. Podbiegł do barykady, przykucnął za nią i odstawiwszy latarkę na 
długość 
wyciągniętej ręki, zapalił ją. Latarka świeciła bardzo jasno i jej promień 
prawie się nie 
rozpraszał.
Kruminsz miał rację. Tuż przed Kronim — tak blisko, że można było dojrzeć 
wyszczerzone w 
napięciu zęby i każdą rzęsę oczu — promień natknął się na twarz policjanta.
— Strzelajcie! — krzyknął Kroni. — Strzelajcie.
Spróbował wymacać na ziemi ciężki karabin, ale go nie znalazł, a zanim wyciągnął 
paralizator, policjanci byli już przy barykadzie.
Potem była walka wręcz i strzały. Ciężkie cielsko zwaliło się na Kroniego i 
zaczęło go dusić. 
Bronił się, zdążył raz wystrzelić z paralizatora i wyrwał się z łap policjanta, 
ale zgubił latarkę. W 
ciemności był zupełnie bezradny, więc wtulił się w ścianę, starając się 
zorientować, gdzie są 
swoi, a gdzie wrogowie, ale nic z tego nie wyszło: jedni i drudzy krzyczeli 
jednakowo i 
jednakowo jęczeli.
— Kroni! — zawołał go Kruminsz. — Okulary!
— Jakie okulary?
— Masz okulary, przez które możesz widzieć w ciemności. Są w pasie, jeśli ich 
nie zgubiłeś.
Żeby tylko się nie stłukły! Jak mógł o nich zapomnieć? Przecież przymierzał je i 
wypróbowywał w laboratorium u Takasiego, cieszył się z przyszłej przewagi nad 
innymi…
Wymacał okulary. Ktoś przemknął obok niego, zwalił się na podłogę, zawył. 
Okulary były 
całe. Kroni nasadził je na nos, a elastyczna taśma objęła mu potylicę. Ciemność 
przekształciła się 
w mroczne piekło, w którym wolno kołysały się cienie, a z kłębowiska ciał 
wyrywała się co 
chwila jakaś postać i padała na posadzkę albo rzucała się z powrotem w walczący 
tłum, choć nie 
wiadomo było, w jaki sposób ci ludzie rozróżniają swoich i obcych.
Kroni uniósł paralizator. Nie spieszył się. Miał w zapasie jeszcze wiele sekund, 
a może nawet 
parę minut. W ciemności policjanci utracili swą główną przewagę… Zauważył jednak 
dwóch 
policjantów w hełmach, którzy wdrapali się na barykadę, ciągnąc za sobą 
niewielki reflektor. 
Wystrzelił.
Jeden z policjantów niosących reflektor — szary cień w jasnym hełmie — upadł. 
Drugi nie 
zorientował się, co zaszło, nie zdołał utrzymać sam reflektora i również, jakby 
sparaliżowany 
wystrzałem, zwalił się na barykadę z takim łomotem, że zagłuszył na moment 
zgiełk walki. Kroni 
widział, jak ocalały policjant macał w ciemności rękami i widocznie wołał 
kolegę, ale jego głos 
nie dotarł do niego. Kiedy zauważył, że ręka policjanta sięga do pasa po 
latarkę, wystrzelił 
jeszcze raz.
Podszedł bliżej do kłębowiska ciał, żeby strzelać na pewniaka. Największa 
przewaga 
paralizatora nad jakąkolwiek bronią polegała na tym, że wystarczyło trafić w 
jakąkolwiek część 
ciała, aby ofiara natychmiast straciła przytomność.
— Jeden — liczył Kroni na głos. — Drugi, trzeci, czwarty…
Zza barykady trysnęło światło kilku latarek. Nadbiegała policyjna odsiecz i w 
każdej chwili 
Kroni mógł utracić swą przewagę. Kilka razy strzelił w stronę barykady, ale 
chybił. Kula lekko 
pacnęła go w pierś, ale poduszka ochronna odrzuciła pocisk. Tuż obok przebiegł, 
z 
wyciągniętymi przed siebie rękami, jeden z tkaczy. Kroni pojął, że pozostali, 
wszyscy lub prawie 
wszyscy, pójdą za jego przykładem.
Ludzie z Góry niczego nie podpowiadali. Co zresztą można radzić, jeśli na 
ekranie widać 
jedynie niewyraźne kłębowisko cieni?…
Kroni odskoczył pod ścianę, bo zza barykady dobiegła gwałtowna kanonada, a potem 
krzyk:
— Jesteśmy otoczeni!
Odgłosy strzałów, krzyki i tupot wielu nóg zbliżały się i już policjanci, 
broniąc się 
rozpaczliwie, cofali się ku barykadzie. Dziwna rzecz: tkacze, technicy i 
kanceliści, którzy 
dopiero co gotowi byli uciekać na złamanie karku, teraz spychali policjantów na 
nierówną ścianę 
zbliżających się latarek.
Trzech policjantów wzięli do niewoli. Związali ich i posadzili pod ścianą, gdzie 
leżało ciało 
Lodiego. Twarz szewca była rozrąbana tasakiem, jedno oko było otwarte i patrzyło 
na 
otaczających go towarzyszy z niemym wyrzutem. Garbus wysunął się z tłumu, 
pochylił nad nim i 
zamknął powiekę.
Niemal wszyscy obrońcy barykady byli ranni. Kroni przejął dowodzenie. Posłał 
garbusa do 
Raziego, żeby dowiedzieć się, co tam u nich, a reszcie kazał sprawdzić i 
załadować broń.
Rozczochrana dziewuszka też przeżyła.
— Wujaszku — powiedziała do Kroniego, wczepiwszy mu się w rękaw. — Mogę zdjąć 
policjantowi buty?
— Przecież będą dla ciebie za duże! — powiedział Kroni, zerkając na jej maleńkie 
bose nóżki, 
które dotąd nie znały obuwia. — Zdejmuj, zdejmuj — mruknął. Trzewiki były dla 
niej 
symbolem. I chociaż wydawało mu się z początku, że ludzie będą się z dziewczynki 
śmiać, to 
jednak nikt nawet się nie uśmiechnął.
Po jakichś dziesięciu minutach wrócił zadyszany garbus. Na dźwięk jego kroków 
wszyscy 
zamarli. Czekali.
— Wszystko w porządku — powiedział garbus, mrużąc oczy w świetle kilku latarek. 
— Razi 
woła do siebie rurarza Kroniego. Jeśli ty, rzecz jasna, jesteś rurarzem…
Tym razem garbus szeroko się uśmiechnął, pokazując rzadkie, czarne zęby.
— Obejmiesz tu za mnie dowództwo — powiedział do niego Kroni. — Pamiętaj, żeby 
postawić pięciu ludzi przy barykadzie. I spróbuj ustawić reflektor. Czy są tu 
jacyś elektrycy?
— Ja jestem elektrykiem — odezwał się ktoś z ciemności.
— Niech reflektor oświetla tunel przed barykadą. Oni mogą znowu ruszyć.
Do Kroniego przyczepiła się dziewczynka, która głośno szurała trzewikami, żeby 
ich nie 
zgubić.
Razi czekał na Kroniego przed drzwiami swego sztabu.
— Jak sądzisz, zaatakują znów z twojej strony?
— Teraz chyba nie. Glizda może nawet nie wiedzieć, co się stało, bo z tamtego 
oddziału nikt 
poza jeńcami nie ocalał. Nie potrzebujecie broni? Mamy wiele zbędnej. 
Odebraliśmy 
policjantom.
— Nie, broni jest dość. Mamy tu solidne zawały, nie to co z tamtej strony.
— Aż góry? Z dołu?
— Próbowali. Była eksplozja. Ale między poziomami jest w tym miejscu około 
pięciu metrów 
skały. Na razie im się nie udało.
Myśliwy wyszedł ze ściany obok nich. Był tak mały i cichy, że Razi i Kroni nie 
od razu go 
spostrzegli.
— Zaprowadzimy was — powiedział. — Tam gdzie siedzi Glizda.
— Jak się tu znalazłeś?
— Drogi myśliwych są ich odwieczną tajemnicą — odparł krótko szczurołap. — 
Cieszę się, 
Kroni, że szczęśliwie dotarłeś na miejsce.
— Dziękuję za dobre słowo — odparł Kroni. — Ilu mam wziąć ludzi?
— Weź tych, którzy bronili barykady — powiedział Razi.
Kroni z Razim położyli sobie pożegnalnym gestem dłonie na ramionach.
— Jeśli się nie uda — powiedział Razi — wyprowadź ludzi na Górę.
Kroni wrócił pod swoją barykadę. Za nim szedł malutki myśliwy, a na końcu 
dreptała 
dziewczynka.
— Weźmiesz mnie ze sobą? — zapytała.
— Nie — odpowiedział Kroni. — Twoje trzewiki bardzo głośno stukają, a my musimy 
iść 
cicho.
Wybrał dziesięciu ludzi. Garbus zgłosił się sam. Stali teraz w promieniach 
reflektora, który 
oświetlał tunel na dobre sto kroków.
— Chcę wam powiedzieć — zaczął Kroni — że byłem na Górze. Tam jest wiele 
miejsca, 
dobre powietrze i dobra woda. Tam jest jasno…
Szczurołap poprowadził ich tajnym przejściem obok czarnych nisz, gdzie iskrzyły 
się zielone 
świetliki, przez biały stalaktytowy las. Po drodze przyczepiła się do nich 
zjawa, ale myśliwy ją 
odpędził. Potem znaleźli się w oświetlonym tunelu technicznym, gdzie znajdował 
się sztab 
policji.
* * *
Glizda nie dowiedział się, że jeden z jego oddziałów został całkowicie rozbity. 
Ale gdyby 
nawet dowiedział się o tym, zanim buntownicy dotarli do jego sztabu, też pewnie 
by w to nie 
uwierzył. Działanie każdego człowieka wypływa z jego życiowych doświadczeń i 
dlatego, choć 
Glizdę uwierała nieco świadomość, że buntownicy zdobyli broń, to nawet nie 
dopuszczał myśli o 
porażce. Na odwrót, wszystko zdawało się układać po jego myśli. Mekil od dawna 
uważał, że 
czas już najwyższy rozprawić się ze starymi grzybami w Radzie Dyrektorów. W tym 
celu 
należało ich najpierw nastraszyć, żeby sami błagali go o przejęcie władzy. 
Dyrektorzy są już 
wystraszeni. Teraz trzeba tylko dobić buntowników…
Glizda miał znakomite wyczucie niebezpieczeństwa, podobne do instynktu szczurów, 
które 
wiedziały zawczasu, że do tunelu wtargnie woda lub lawa. Dopiero co siedział 
spokojnie z 
zamkniętymi oczami i planował swoje kolejne posunięcia, a teraz zerwał się na 
równe nogi…
Niedobrze. Coś jest nie w porządku…
Nic nie zwiastowało niebezpieczeństwa. Z oddali dobiegały głuche uderzenia — 
strzałowi bili 
otwory pod ładunki wybuchowe, żeby skruszyć strop nad miastem Przodków — kapała 
woda ze 
szczeliny w suficie, w przedsionku Spel kłócił się o coś z oficerem dyżurnym.
Glizda szybko podszedł do drzwi i wyjrzał przez szparę. Cicho.
Nie miał ochoty uciekać, ale Glizda postanowił nie kusić losu. Otworzył drzwi i 
w odpowiedzi 
na pytające spojrzenia oficerów powiedział:
— Pójdę do saperów, bo coś grzebią się z robotą. W korytarzu stał jednooki Dżiń, 
któremu już 
udało się zdobyć kask ochronny z latarką.
— Dżiń — powiedział Glizda — zejdź na dół do oddziału pomocniczego. Jakoś długo 
nie 
mam od nich żadnych wiadomości.
Glizda nie czekał, aż technik skryje się w głębi korytarza, tylko od razu ruszył 
bocznym 
przejściem, na którego końcu pracowali saperzy.
Kroni ze swym oddziałem spóźnił się o jakieś pięć minut.
— Tutaj — powiedział szczurołap.
Kroni powstrzymał gestem pozostałych, otworzył drzwi i wszedł do sztabu szefa 
policji.
Siedzący w końcu i gadający coś do słuchawki policjant zerknął tylko na niego 
przelotnie i 
natychmiast się odwrócił. Spel i drugi oficer, pochyleni nad planami podziemia, 
nie zauważyli 
nawet, jak wszedł.
— Gdzie jest Glizda? — zapytał Kroni.
— Wyszedł — odparł Spel odruchowo, zanim zorientował się, że nikt nie śmie 
określać szefa 
policji jego obraźliwym przezwiskiem. Potem uniósł głowę i zdrętwiał: — Kroni?
Drugi oficer usiłował wyciągnąć pistolet z kabury.
— Nie rób tego — powiedział Kroni. — Nie jestem sam. Zabierzcie im broń.
Garbus podszedł do oficerów, którzy bez sprzeciwu oddali mu swe pistolety. Spel 
odwrócił się 
do Kroniego.
— Słuchaj, rurarzu… — powiedział.
— Z niego taki sam rurarz, jak i z ciebie, przystojniaczku.
— Panie Kroni — wykrztusił Spel, dławiąc się ze wstydu, że musi się tak poniżać. 
— Kroni, 
błagam cię, zaklinam cię w imię mojej siostry. Nie odbieraj mi pistoletu. To 
broń mojego 
dziadka. Nie mogę bez niego żyć!…
— A ja nie mogę ci go zostawić — powiedział Kroni i zmieszał się, bo w swoim 
głosie 
dosłyszał cień przepraszającego tonu. — Nie wolno mi. Jesteś policjantem.
— Lepiej mnie zabij.
— Nie wolno — uciął Kroni. Słuchali go wszyscy ludzie znajdujący się w pokoju i 
stojący na 
korytarzu. Garbus tymczasem zajrzał do tylnego pokoju.
— Uciekł — powiedział.
— Dokąd Glizda poszedł? — zapytał Kroni oficera.
— Powiedział, że idzie do saperów.
— Kto zaprowadzi tam naszych ludzi?
— Ja — powiedział policjant siedzący przy rurze słuchowej. Zapomnieli o nim, ale 
on też 
zapomniał, że może przez rurę ostrzec Mekila. — Ja zaprowadzę. To niedaleko.
— Zostaw mi ze dwóch ludzi — zwrócił się Kroni do garbusa — i leć z nim do 
saperów. 
Dużo ich tam jest?
— Nie — policjant cieszył się, że go nie zabiją. — Tam jest tylko trzech 
policjantów, a reszta 
to technicy z kopalni.
— Oficerów zamkniecie w tylnym pokoju. Nie ma tam zapasowego wyjścia?
— Nie — odparł myśliwy stojący za plecami Kroniego.
— Kroni, błagam cię! — powiedział Spel. — Tylko dwa słowa.
Drugi oficer bez sprzeciwu przeszedł do tylnego pokoju. Był zupełnie 
oszołomiony, bo takie 
rzeczy zupełnie nie mieściły mu się w głowie.
— Kroni, chcę porozmawiać z tobą sam na sam. Przecież wiesz, jak wiele z Gerą 
zrobiliśmy 
dla ciebie. Gdyby nie moja pomoc, już dawno byłbyś nieboszczykiem. Uwierz mi, że 
nie jestem 
twoim wrogiem.
Kroni nie uważał go za wroga, tylko za kogoś w rodzaju krewniaka, jeśli 
naturalnie rurarz 
może tak traktować dyrektorskiego syna. Spel był młodszym bratem, bratem 
nieudanym, głupim 
i wiarołomnym…
— Z przyjemnością zrobiłbym to dla ciebie — powiedział szczerze Kroni — ale 
broni nie 
mogę ci pozostawić, bo ci nie ufam. Jeśli nie zwyciężymy, z pewnością wrócisz do 
Glizdy. 
Zawsze będziesz czepiał się tego, kto jest silniejszy.
— Wyrzekasz się przyjaciela — powiedział Spel — i zwycięstwa. W ten sposób nas 
obu 
skazujesz na śmierć! — Odwrócił się gwałtownie i niemal defiladowym krokiem, 
wysoko 
unosząc kolana, ruszył do tylnego pokoju.
Smarkacz, pomyślał Kroni. Dzieciak bawiący się w wojnę… Nie domyśla się, że 
popełnia 
ciężki błąd, gdyż był przekonany o swojej słuszności. Ale ton Spela zaniepokoił 
Maksa Biełego.
— Co on mówił?
Kruminsz powtórzył mu groźbę młodego policjanta.
— Może to nie są czcze pogróżki? — zapytał Bieły.
Kruminsz wzruszył ramionami.
— Jeśli Kroni odda mu pistolet, to rzecz może się wydać podejrzana tym, którzy 
mu nie ufają. 
Przecież dla nich Kroni zjawił się nie wiadomo skąd! A jeszcze ta dziwna 
znajomość z 
dyrektorskim synkiem…
* **
Glizda zdążył uciec garbusowi i jego ludziom. Gnał go przed siebie strach, 
przeczucie 
nieszczęścia, nieznanego i niespodziewanego niebezpieczeństwa kryjącego się w 
ciemnych 
zakamarkach korytarzy.
Zatrzymał się przy saperach może na trzy minuty. Robota posuwała się wolniej, 
niżby sobie 
życzył, a starszy technik powiedział mu, że wybuch nastąpi za jakieś pół 
godziny. W przejściu 
było spokojnie i duszno, ale Glizda przykazał policjantom, aby nie pozwalali 
technikom 
odpoczywać.
Przeczucie gnało go dalej, więc nie wrócił z zaułka tunelu do sztabu, lecz 
zatrzymał się przez 
chwilę na skrzyżowaniu, zastanawiając się, czy pójść w prawo, w kierunku grupy 
szturmowej, 
która piętro niżej atakowała barykady Raziego, czy na lewo — na spotkanie 
jednookiego Dżinia.
Skręcił w lewo, bo losy drugiego oddziału nie dawały mu spokoju, prześliznął się 
wąskim 
przejściem między domami i w ten sposób rozminął się z oddziałem garbusa. 
Instynkt jeszcze raz 
go uratował.
— Dopiero co tu był — powiedział jeden z techników, kiedy ludzie garbusa 
rozbrajali 
policjantów. — Kazał mi się spieszyć.
— I nie powiedział, dokąd pójdzie?
— A ty byś takiego zapytał?
Garbus odesłał do Kroniego wziętych do niewoli policjantów i postanowił 
zaryzykować. 
Uzbroił techników i poprowadził ludzi w stronę barykady Raziego, żeby zaatakować 
policjantów 
od tyłu.
A Glizda przemykał się ciemnym tunelem, nie odważając się zapalić latarki i 
czując, że 
niebezpieczeństwo jest coraz bliżej. Zobaczył przed sobą dalekie światełko, 
przykucnął pod 
ścianą i wyciągnął rękę z pistoletem.
Światełko zbliżało się wolno, a promień latarki błądził po ścianach, jakby 
niosący ją człowiek 
był bardzo wystraszony.
— Kto idzie? — zapytał Glizda. — Jeśli nie odpowiesz, strzelam!
— Pan Mekil! — dobiegł go głos. — To pan, panie Mekil?
— Ja.
Glizda wyszedł na środek tunelu. To był Dżiń, któremu nie mógł okazać własnego 
strachu. 
Oni wszyscy człowieka się boją, są mu posłuszni, dopóki czują jego siłę.
— No i jak tam?
Glizda nie spodziewał się dobrych wiadomości.
— Nie ma ich.
— A gdzie są?
— Nie ma ich.
Dżiń jakoś skurczył się i zapadł w sobie.
— Już myślałem, że pana nie zobaczę — wyjąkał. — Bałem się, że pana też już nie 
ma.
— Nie gadaj głupstw! — krzyknął na niego Glizda. — Mów jak człowiek. Rozbili 
buntowników?
— Chyba nie.
— Co to znaczy „chyba nie?”
— Na barykadzie stoi reflektor i oświetla tunel. Nie da się podejść.
— To znaczy, że zdobyli barykadę.
— Nie, panie Mekil. Ja też z początku myślałem, że nasi są tam. Przecież tylko 
my mamy 
reflektory. Poszedłem tunelem, a oni zaczęli do mnie strzelać. Zacząłem 
krzyczeć, że jestem 
swój, że idę do pana. A oni zaczęli się śmiać i rzucili mi ten woreczek. I 
powiedzieli, żebym 
zaniósł go panu, panie Mekil. Obrażali mnie i pana, panie Mekil.
Dżiń zdawał się bredzić. W jego głosie kryła się błagalna prośba: „Panie Mekil, 
wszechmogący panie Mekil, niech pan powie, że to wszystko nieprawda, że to 
niemożliwe!”
— Daj mi to!
Dżiń wyjął z kieszeni mały woreczek i podał go Gliździe. Ręka mu drżała, bo 
woreczek był 
wypchany czymś ciężkim. Glizda rozwiązał go i na dłoń wysypała mu się garść 
znaczków 
identyfikacyjnych. Pięknych, pozłacanych znaczków policyjnych. Glizda zrozumiał 
i odrzucił 
znaczki, jakby go parzyły.
— Wszystko jasne — powiedział. — Zdrada! Nie był pewien, że śmierć policjantów 
była 
wynikiem zdrady, ale tak trzeba było powiedzieć…
— Odnajdziemy zdrajców i surowo ich ukarzemy! — dodał po chwili.
— Tak jest, panie Mekil! — wykrzyknął radośnie Dżiń, którego uspokoiły te słowa, 
a 
zwłaszcza ich ton.
Dżiń nie zastanawiał się, dlaczego szef policji skrada się w pojedynkę ciemnym 
korytarzem. 
Musiał mieć do tego jakiś powód, ważny, ale niepojęty dla zwykłego agenta.
Glizda odwrócił się i razem z Dżiniem ruszył z powrotem do sztabu.
— To są idioci — powiedział. — Dzięki zdradzie rozbili jeden z naszych 
oddziałów, ale 
zamiast dalej atakować, schowali się za barykadą.
Dżiń posłusznie przytaknął.
— Nie znają zasad prowadzenia wojny — ciągnął Glizda — bo nikt ich tego nie 
nauczył. 
Wystarczy działać szybko, a wtedy łatwo sobie z nimi poradzimy.
Glizda nie wierzył w to, co mówił, ale Dżiń wierzył, bo chciał wierzyć.
— Stój! — powiedział Glizda. — Słuchaj.
Tunelem prowadzącym do sztabu szedł bez pośpiechu tkacz, pędząc przed sobą 
wziętych do 
niewoli policjantów. Szli sobie i rozmawiali, a właściwie mówił konwojent, a 
jeńcy okrzykami 
wyrażali swe zdziwienie lub aprobatę tego, co im opowiadał.
— …I tam, na Górze, nasi ludzie już byli i wszystko sprawdzili. No więc tam, na 
Górze, jest 
tyle światła, że nie potrzeba żadnych lamp. Tam zawsze jest ciepło i stoją domy. 
Po jednym dla 
każdego chętnego. A w każdym jest łóżko i kocioł kaszy na początek. A jak 
człowiek chce…
Głos konwojenta, który fantazją uzupełniał i upiększał opowieść Kroniego, 
dobiegał tak 
wyraźnie, jakby mówiący stał obok. Glizda z Dżiniem słuchali go nie śmiejąc 
nawet odetchnąć.
Potem Dżiń zaczął unosić ręką z pistoletem, ale Glizda go powstrzymał.
— Narobisz hałasu — wyszeptał. — Niech lepiej przejdą. Nie powinni wiedzieć, że 
tu 
jesteśmy.
To była katastrofa. Zniknięcie jednego z oddziałów szturmowych mogło być 
wynikiem 
jakiegoś pechowego zbiegu okoliczności. Ale jeśli nie ma saperów i jeśli 
konwojent tak 
spokojnie idzie korytarzem obok sztabu, to już koniec. Został jeszcze oddział 
przed barykadami 
Raziego. Jeśli został. — Teraz jednak należało dotrzeć do ludzi z zasadzki, 
którzy nie brali 
udziału w walce i czekali, aż uciekający powstańcy wpadną w pułapkę. Od tego 
zależały dalsze 
plany. Jeśli Glizda zdoła wyprowadzić na górne poziomy tamtych policjantów, to 
jeszcze nie 
wszystko stracone. A tutaj… Tutaj walka już się skończyła. Glizda usiłował 
pogodzić się z tym, z 
czym nigdy godzić się nie chciał — z losem. Nie wierzył w możliwość klęski, ale 
kiedy ta 
przyszła, dumny był w duchu ze swojego nosa, który uratował mu życie, i zaczął 
wszystko 
planować od początku. Był człowiekiem czynu.
— Dżiń — powiedział półgłosem, kiedy głosy ucichły w oddali — Jeśli potrafisz 
zrobić to, o 
co cię poproszę, to obiecuję, że będziesz mieszkał na najwyższym poziomie. 
Będziesz miał 
własny dom i więcej bogactw niż Kalgar.
— Rozkaz, panie Mekil. Może pan na mnie liczyć.
— Weź ten klucz. To jest mój osobisty klucz. Przy dolnej windzie stoi oddany mi 
człowiek. 
Kiedy zobaczy ten klucz i usłyszy słowa: „Wysłaniec Boga Reda”, pomoże ci dostać 
się na 
Główny Poziom. Tam przy drzwiach windy czeka inżynier. On też wie o kluczu. 
Powiesz mu, że 
Mekil powiedział „już czas”. Zrozumiałeś?
— Tak jest, panie Mekil. Powiem strażnikowi „Wysłaniec Boga Reda”, a inżynierowi 
na 
Głównym Poziomie, że powiedział pan „już czas”.
— Leć. I pamiętaj, że zdrajców karzę śmiercią, a ludzi mi oddanych nagradzam 
tak, jak nie 
może nagrodzić nawet Rada Dyrektorów.
Dżiń odwrócił się i ruszył pędem przed siebie. Gnał go strach przed wszechmocnym 
Mekilem 
i marzenie o własnym domu.
Glizda myślał o młodszym Spelu. Spel wiedział o Planie. Był jednym z dwóch 
oficerów 
dopuszczonych do tajemnicy. Drugi zniknął. Spel żył i był niepewny. W dodatku 
był zamieszany 
w sprawę zbiegłego rurarza, Kroniego. Spela należało usunąć. Najprawdopodobniej 
dostał się w 
łapy buntowników i będzie chciał kupić sobie życie. A ma za co je kupić.
Rozmyślając w ten sposób, Glizda skradał się tunelem, żeby bocznym przejściem 
wyminąć 
sztab i dostać się do korytarzy miasta Przodków. Wyłączył latarkę, żeby nikt go 
z daleka nie 
zauważył, przekonał się, że w korytarzu nikogo nie ma i postanowił przeskoczyć 
biegiem 
niebezpieczne miejsce. Ruszył z kopyta i dosłownie wpadł na Kroniego, który 
wszedł akurat zza 
rogu. Za Kronim biegł łącznik garbusa. Glizda stracił na moment równowagę, 
został oślepiony i 
nie zdążył wyciągnąć pistoletu.
— To przecież sam pan główny policjant! — wykrzyknął uradowany tkacz, kiedy wraz 
z 
Kronim postawili niespodziewanego jeńca na nogi. — To przecież Glizda.
Tym razem instynkt zawiódł Glizdę. Trzykrotnie kusił los i w ten sposób 
wyczerpał limit 
szczęścia. Kroni nie posłuchał Kruminsza, który radził mu zamknąć Mekila 
oddzielnie. Nie miał 
czasu szukać jeszcze jednej celi. Kroni płynął na fali wydarzeń i inne sprawy, 
których znaczenie 
wyszło na jaw znacznie później, wydawały mu się teraz nieważne, bo od zwycięstwa 
dzielił go 
zaledwie krok.
Kiedy Kroni dobiegł do barykady, zobaczył, że policjanci zaatakowani z dwóch 
stron poddali 
się i zostali rozbrojeni, a na barykadzie podrygiwała jakaś rozczochrana stara 
kobieta ze strzelbą, 
wyśpiewując na cały głos nieprzyzwoitą piosenkę.
Policjanci byli zupełnie oszołomieni i bez oporu dali się zapędzić do obszernej 
niszy, gdzie 
ich zamknięto.
— Kroni! — wykrzyknął inżynier Razi. — Zwyciężyliśmy i to jest wspaniałe. Droga 
na Górę 
jest otwarta dla wszystkich!…
— Mam jeszcze lepszą wiadomość — powiedział Kroni. — Złapaliśmy Glizdę.
— Jak?
— Sam się złapał. Chciał uciec, ale wpadł na nas.
— Glizdę złapali — usłyszał ktoś i powtórzył na głos.
— Słyszycie, złapali samego Glizdę! Złapali waszego szefa — powiedział garbus do 
policjantów. — Teraz go rozgnieciemy jak glistę…
— Kroni, wracaj do sztabu — powiedział Kruminsz. — Jeśli Glizda ucieknie, 
możecie 
wszystko stracić.
— Nie ma dokąd uciekać — powiedział Kroni.
— Może uzbroić czystych i służbę. Czyżbyś myślał, że oni nie mają broni?…
— Idę już, idę, nie martw się — powiedział Kroni. — Staram się uspokoić samego 
siebie i 
dlatego się z tobą spieram. Wróciłbym i bez twojego przypomnienia.
— Jeśli tak się spieszysz — powiedział Razi, zaczekawszy aż Kroni zakończy 
niezrozumiałą 
rozmowę z pustką — to później cię dopędzimy.
— Dobrze.
— Idę z tobą, wujaszku — powiedziała rozczochrana dziewuszka, która jakimś cudem 
już tu 
dotarła.
— A buty? — Kroni spojrzał na jej nogi. Buty były na miejscu. Dzieciak na 
wszelki wypadek 
przywiązał je sobie drutem do nóg.
Garbus też poszedł.
— Mam okropną ochotę dołożyć Gliździe — powiedział. — Marzę wprost o tym. 
Dawniej 
wcale o tym nie marzyłem. Co mi tam Glizda, kiedy bezpośrednio na karku miałem 
majstra. 
Ciągle tylko zastanawiałem się, jak by tu się na niego gdzieś zaczaić i dołożyć…
Drzwi do sztabu były otwarte.
— Myśliwy! — zawołał Kroni.
Weszli do pierwszego pokoju. Był pusty.
Drzwi do wewnętrznego pokoju zastali otwarte, a w samym progu leżał martwy 
szczurołap. 
Złe przeczucia Kruminsza sprawdziły się…
Z głową wspartą na stole, z rękami wśród rozrzuconych planów i dokumentów leżał 
Spel.
Kroni podbiegł do niego. Spel dostał kulą w plecy. Z bliska, tak że mundur wokół 
otworu 
wlotowego był okopcony. Kroni dotknął głowy policjanta, bo wydawało mu się, że 
ten lekko się 
poruszył.
— Jednak uciekł ten sprytny szczur! — wykrzyknął zrozpaczony garbus. — Jak mu 
się udało 
zwabić myśliwego do środka? Myśliwi są tacy ostrożni…
— To moja wina — powiedział Kroni ponuro, zsuwając Spela na podłogę i siadając 
obok 
niego tak, aby położyć sobie jego głowę na kolanach. — Nie zrewidowałem go.
— Ech, rurarzu — powiedział garbus. — Ciągle musisz robić jakieś głupstwa.
Kroni lękał się, że tam, na Górze, będą się na niego gniewać. Ale oni milczeli.
Spel otworzył oczy. Otworzył je z trudem, niechętnie, jak człowiek obudzony w 
środku nocy. 
Zobaczył Kroniego, ale nie od razu go poznał. Potem zamknął oczy, znów je 
otworzył i 
powiedział:
— Przecież cię prosiłem…
Mówienie sprawiało mu ból, w gardle coś chrypiało i bulgotało. Garbus 
powiedział:
— Zaraz przyniosę wody. Oni mieli wodę w tamtym pokoju.
— Ja polecę — powiedziała rozczochrana dziewuszka. — Boję się. Oni tu wszyscy 
umarli.
— Kroni — powiedział Spel. — On strzelił mi w plecy. Nie odebrałeś mu pistoletu, 
a mnie 
odebrałeś… Kroni…
— Dlaczego do ciebie strzelił?
— Bo znam… znam…
Spel zamilkł.
Dziewuszka przyniosła wodę, ale policjant nie chciał jej pić.
— Boję się — powiedział. — Umrę. Nie porzucisz mnie tutaj? Nie rzucisz… Gery?
— Wyniesiemy cię na Górę — powiedział Kroni. — Tam są lekarze i lekarstwa. Nie 
zostawimy cię.
Spel starał się coś sobie przypomnieć. Zmarszczył czoło, ale nie z bólu, tylko 
dlatego, że 
umykała mu jakaś bardzo ważna myśl.
— Nie mogę umrzeć — powiedział. — Muszę zdążyć na Górę. Nie oszukasz mnie znowu?
— Nie — odparł Kroni.
— Zanieś mnie jak najszybciej na Górę… Glizda strzelał do mnie, bo znam Plan. On 
wysadzi 
ścianę na szóstym poziomie. Wysadzi…
Spel spuścił głowę i stracił przytomność. Leżał nieruchomo, tylko na szyi 
pulsowała mu 
niebieska żyłka. Kroni zrozumiał, że Spel to jeszcze zupełny smarkacz. Głupi 
smarkacz, który 
nigdy nie widział Słońca.
— Co się stało? Uciekł?
W drzwiach stał Razi.
— Spel powiedział, że Glizda ma jakiś plan, że chce wysadzić ścianę na szóstym 
poziomie. 
Co to znaczy?
— Jak mu się udało uciec? — dopytywał się Razi, nie wierząc jeszcze w 
nieszczęście.
— Co może znaczyć wybuch na szóstym poziomie?
— Na szóstym? Mówisz, na szóstym?
— Tam nie ma wyrobisk? — zapytał Kroni garbusa.
— Nie, tam nigdy nie kopali.
— Spel! — Kroni starał się go ocucić. — Spel, na czym polega plan Glizdy?
Spel usiłował odpowiedzieć. Słyszał Kroniego i starał się mu odpowiedzieć.
— Woda… — wykrztusił wreszcie. — Woda.
— Ależ ze mnie głupiec! — wykrzyknął Kroni. — Głupi rurarz, który nie pamięta, 
że na 
drugim poziomie jest stare ujęcie wody. Woda musiała skądś płynąć… Tam może być 
jezioro. 
Spel, tam jest jezioro?
Spel był martwy.
— Co robić? — zapytał bezradnie inżynier Razi.
— Co robić? — powtórzył Kroni w języku Ziemi i ostrożnie położył głowę Spela na 
podłodze. — Mam wrócić na Górę?
— Weź się w garść, Kroni — powiedział Kruminsz. — Możesz połączyć się ze 
starszym 
Spelem?
— Znam jego numer.
— Powiedz mu o eksplozji. Powiedz też, że Glizda został pokonany.
— A jeśli zapyta o syna?
— Nic mu nie mów. Od tego, jak zachowają się dyrektorzy, może zależeć życie 
tysięcy ludzi.
— Dobrze — powiedział Kroni i wyszedł do zewnętrznego pokoju, gdzie była rura 
słuchowa.
— 888 — powiedział do operatora. — Chcę mówić z Dyrektorem Spelem…
Czekał jeszcze na połączenie, kiedy inżynier Razi dotknął jego ramienia.
— Spróbuję dostać się na szósty poziom — powiedział.
* * *
Gliździe wciąż się wydawało, że jego ucieczka została wykryta i że pościg już za 
nim ruszył. 
Odgłos własnych kroków dudnił mu w głowie jak tętent pogoni. Biegł tak szybko, 
że był już za 
kolejnym zakrętem, kiedy echo kroków jeszcze nie ucichło w poprzednim korytarzu.
Spieszył się, bo musiał dotrzeć do zasadzki, zanim dotrą tam pogłoski o klęsce. 
Glizda 
doskonale wiedział, że nie bardzo może liczyć na wierność swoich podkomendnych. 
Zresztą on 
sam już nie był tym samym panem Mekilem, który jeszcze rano, kierując oddział 
policji na dół, 
myślał o tym, co powie, kiedy wróci z wyprawy i wejdzie na salę posiedzeń Rady 
Dyrektorów.
W pewnym momencie zatrzymał się. Zrobiło się gorąco. Dręczyło go pragnienie. 
Postarał się 
przypomnieć sobie plan tego poziomu. Niedaleko powinna być Zielona Sala miasta 
Przodków. 
Za tą salą stoją reflektory, które miały oślepić uciekających buntowników i 
zamienić ich w stado 
przerażonych szczurów.
Jeśli Dżiń dotarł do Głównego Poziomu, to za pół godziny zostanie wysadzony w 
powietrze 
kamienny masyw, oddzielający górne poziomy od gigantycznego podziemnego jeziora. 
Mekil 
przypadkowo odnalazł dokumenty na temat tego jeziora w bibliotece, nielegalnej 
bibliotece, 
którą jego ludzie wytropili w mieszkaniu pewnego starego inżyniera. Przed 
śmiercią inżynier 
zdążył jeszcze opowiedzieć o tym, jak dalece realne jest to zapomniane 
niebezpieczeństwo — 
masa wody zawisła nad miastem, która może zniszczyć wszystkie dobie poziomy, 
jeśli ktoś 
zdetonuje ładunki, umieszczone w skale przed setkami lat, kiedy generałowie 
urządzający 
podziemie przewidzieli wszystko: nawet własną śmierć.
Zza rogu wypłynęła błękitna zjawa. Z początku Glizda nie pojął, co to za 
światło, ale gdy 
migotliwy słup zatrzymał się, jakby w niezdecydowaniu, Glizda zrozumiał, że to 
zjawa.
Glizda wiedział — każdy dzieciak to wie — że zjawa zwiastuje śmierć. Nigdy nie 
przychodziło mu do głowy, żeby sprawdzić prawdziwość tego wierzenia, podobnie 
jak nie podaje 
się w wątpliwość istnienia samej śmierci.
Spośród wszystkich mieszkańców miasta jedynie myśliwi i Kroni wiedzieli, że 
zjawy są 
głodne i proszą ludzi o jadło… Glizda widział, że widmo śmierci zastępuje mu 
drogę, ale wierzył 
jeszcze w swoją szczęśliwą gwiazdę i nie zrezygnował. Uniósł pistolet i strzelił 
do zjawy. Strzelił 
z bliska, żeby na pewno trafić i dlatego zobaczył wyraźnie, jak błękitny słup 
światła drgnął 
przebity kulą. Zachwiał się, ale nie upadł, nie rozsypał się w proch. Zjawa 
mogła odczuwać ból, 
co wcale Glizdy nie zdziwiło, gdyż ból czują wszystkie stworzenia. Strzelił więc 
do zjawy, która 
cofała się dygocąc z bólu, a pociski przeszywały ją i rozpłaszczały się na 
ścianach tunelu.
Pistolet szczęknął głucho. Był pusty.
Mekil skoczył do przodu, wymijając drżącą zjawę i pobiegł dalej. Biegł wolno, bo 
był 
zmęczony niezwykłym dla siebie wysiłkiem i czuł z obrzydzeniem, jak kołysze mu 
się brzuch i 
trzęsą policzki. Nigdy przedtem nie złościł się na własne ciało. Ciało zostało 
mu dane od Boga i 
było wcale nie gorsze od innych, młodych i szczupłych, chociażby dlatego, że 
Glizda mógł w 
każdej chwili pozbawić właściciela takiego ciała jego wyższości nad szefem 
policji. Piękne ciała 
tak samo mogą zwijać się z bólu, jak i ciała brzydkie, stare i wstrętne.
Wydało mu się, że rozpoznaje tunel, który doprowadzi go do Zielonej Sali. Tunel 
był szerszy 
od pozostałych i gdzieniegdzie pod jego sufitem wisiały rozbite lub przepalone 
lampy. Ruszył 
przed siebie nieco szybszym truchtem i nagle zobaczył kilka zjaw. Może było ich 
pięć, może 
dziesięć… Trudno powiedzieć, bo zlewały się razem, tworząc migotliwe kule, po 
czym znów 
rozpadały się na pojedyncze słupy. Zjawy blokowały całą szerokość tunelu i 
sunęły ławą na 
Mekila. Najwyraźniej nie chciały go puścić dalej. Glizda nie wiedział, że 
rozstrzelana przez 
niego zjawa wkrótce upadła na ziemię, skurczyła się i zgasła, gdyż pociski 
rozerwały na strzępy 
delikatną tkankę jej ciała. Zjawy są niezwykle żywotne, ale Glizda władował w 
nią cały 
magazynek. Jęk umierającej zjawy, niesłyszalny dla człowieka, dotarł do reszty 
plemienia. Zjawy 
nigdy nie napadały na ludzi, gdyż spotykały się tylko z życzliwymi im myśliwymi, 
którzy nie 
robili krzywdy mieszkańcom ciemności. Ale Glizda był wyjątkiem.
Glizda zawrócił. Biegł tunelem, oglądając się co chwilę, żeby sprawdzić, jak 
daleko są zjawy. 
Ale one wcale się nie spieszyły. Kiedy znów się obejrzał, zobaczył coś tak 
dziwnego, że aż 
przystanął na moment.
Zjawy utworzyły pierścień, obejmujący całe światło tunelu, a w jego środku 
zostawiły czarny 
otwór, w którym nagle pojawiło się coś białego. Glizda wytężył wzrok. Białe 
stworzenie 
wyskoczyło z otworu i pobiegło za nim. Wyciągnął kindżał i zaraz westchnął z 
ulgą. To był tylko 
szczur.
— Odejdź! — krzyknął i szczur posłusznie się zatrzymał.
Dalej szli w takim porządku, w jakim idzie procesja prowadząca skazańca do 
Otchłani. Z 
przodu wlókł się skazaniec, który nie miał już siły biec. Za nim kat, a na końcu 
widzowie i sąd…
Nad głową zamajaczył czarny prostokątny otwór.
Glizda stanął. Gdyby mu udało się tam dostać, prześladowcy zostaliby w dole.
Zatrzymała się również procesja.
Minęła może minuta, a Glizda wciąż jeszcze próbował wyszukać jakiejś nierówności 
w 
ścianie, żeby wdrapać się po nich na górę. Zjawom znudziło się czekanie i znów 
ruszyły do 
przodu…
Szczur podbiegł bliżej, jakby strasząc. Wyszczerzył zęby. Glizda nigdy nie 
widział takiego 
bezczelnego szczura. Machnął w jego stronę kindżałem, ale nie sięgnął.
Zjawy były coraz bliżej…
Glizda podskoczył i uchwycił się zardzewiałego haka, który kiedyś służył do 
zaczepiania 
kabli. Hak wytrzymał. Glizda podkurczył nogi, żeby znaleźć dla nich oparcie i 
dosięgnął ręką 
drugiego haka, wystającego ze ściany bliżej stropu. Nie zauważył, jak szczur 
podskoczył, 
usiłując wczepić mu się zębami w nogę, ale nie sięgnął i spokojnie usiadł na 
posadzce, uniósł do 
góry ostry pysk i niemal rozumnie obserwował, jeśli tak można się wyrazić o 
stworzeniu 
pozbawionym oczu, jego rozpaczliwą wspinaczkę.
Przez chwilę Glizda wisiał zaczepiony rękami o krawędź włazu i z pewnością by 
spadł, gdyby 
mu niechcący nie pomogła jedna ze zjaw: wyciągnęła w górę cienki wyrostek i 
dotknęła jego 
nogi. Silne wyładowanie elektryczne podziałało jak bat. Glizda szarpnął się do 
góry, przeleciał 
przez krawędź włazu i znalazł się na następnym poziomie.
Leżał na posadzce i gorączkowo dyszał. Nie mógł jednak wylegiwać się tam bez 
końca. 
Jednooki jest już na Głównym Poziomie i każdej chwili może nastąpić eksplozja. 
Jeśli będzie 
zwlekał, to nie tylko że nie wyprowadzi policjantów, ale i sam nie dotrze do 
windy…
Nad krawędzi włazu ukazał się szczyt zjawy. Jakby głowa bez ust i oczu. Zjawa 
szukała 
Glizdy.
ROZDZIAŁ 6 
GINĄCE MIASTO
Sala posiedzeń Rady Dyrektorów była stara i od wielu lat nie remontowana. Nie 
odnawiano 
jej, żeby nie uszkodzić fresków na suficie. Freski wyblakły, pokryły się szarymi 
plamami, które 
przydały scenom batalistycznym dynamizmu i tajemniczości. Całe pokolenia 
Dyrektorów 
zasiadające pod plafonem przy stale tym samym, bardzo już zniszczonym masywnym 
stole, na 
twardych fotelach z wysokimi oparciami, często zwracały oczy ku górze, starając 
się odgadnąć 
znaczenie starych malowideł. Ale nazwiska tryumfujących bohaterów i powalonych 
wrogów 
dawno już zostały zapomniane i freski przypominały jedynie o wspaniałej 
przeszłości, która dziś 
nie przekazywała już żadnych treści — podobnie jak głowa kamiennego posągu, 
poniewierająca 
się od niepamiętnych czasów na tyłach Domu Dyrektorów. Kiedyś była na tyle ważna 
dla ludzi, 
że zdecydowali się przenieść ją z powierzchni do podziemia. Potomkowie ich 
strzegli głowy, 
podobnie jak wyblakłych fresków, gdyż tradycje należy szanować.
A niby dlaczego trzeba je szanować? — pomyślał Spel, wchodząc do sali i 
obrzucając 
wzrokiem zebranych w niej Dyrektorów.
Wybrani z wybranych, którzy rządzili podziemnym miastem, zgromadzili się dziś po 
raz 
trzeci, co stanowiło z ich strony niesłychane zaiste poświęcenie. Najpierw 
groził im Glizda, a 
potem Spel zawiadomił ich o istnieniu Miasta na Górze. Zignorowali tę wiadomość. 
Lęk przed 
Glizdą był znacznie realniejszy niż Tamten Świat. Przekonywali się nawzajem, że 
Glizda nie 
odważy się uczynić nic złego, że Glizda jest swój, że jego ojciec był Dyrektorem 
i siedział na 
tym miejscu… nie, na tym… nie, dokładnie pamiętam, dokładnie pamiętam, że 
właśnie na tym!
Miejsce Glizdy było puste, bo zresztą prawie nigdy nie było zajęte w trakcie 
posiedzeń. Glizda 
wie, że Dyrektorzy nie lubią go, że się go boją. Poza tym ceremonialność 
posiedzeń śmiertelnie 
go nudzi.
Spel senior zatrzymał się u szczytu stołu i powiedział głośno, żeby przełamać 
udawaną 
obojętność zebranych:
— Ośmieliłem się zakłócić wasz spokój, szanowni Dyrektorzy, tylko dlatego, że 
otrzymałem 
niezmiernie ważne informacje.
Twarze obecnych zwróciły się w jego stronę. Dyrektorzy odłożyli ołówki i 
osobiste 
dzwoneczki — oznaki władzy. Ich spojrzenia ześrodkowały się na czerstwej twarzy 
Spela.
— Szef policji Mekil poniósł porażkę — powiedział Spel, po czym zrobił umyślnie 
długą 
pauzę. — Doniesiono mi, że skrył się, uciekł w nieznanym kierunku. Władzę na 
dolnych 
poziomach przejęli buntownicy, którymi dowodzi inżynier Razi i znany mi Kroni, 
który 
przyszedł z Miasta na Górze.
Spel widział, jak informacja wolno przesącza się przez grube czaszki Dyrektorów, 
którzy 
zaczęli się zastanawiać, co jest gorsze: władza Glizdy czy życie bez niego.
— A my? — zapytał Dyrektor Kopalń. — Co będzie z nami?
— To jeszcze nie wszystko — powiedział Spel i oparł się brzuchem o krawędź 
stołu, żeby 
zbliżyć się do pytających, rozszerzonych ze strachu oczu Dyrektorów.
— To jeszcze nie wszystko. Otrzymałem też inne informacje. Glizda postanowił 
wysadzić w 
powietrze zaporę między szóstym poziomem a podziemnym jeziorem.
— Co? — poderwał się Kalgar. — Przecież zatopi w ten sposób dolny poziom miasta!
— Właśnie — powiedział Spel.
— Idiota! — nie wytrzymał Kalgar. — Zgubi tysiące ludzi! Chce utopić wszystkich, 
którzy są 
na dole. Wymorduje własny naród. A kto będzie kopał rudę i tkał materiały? Kto 
będzie sprzątał, 
karmił, poił i oświetlał miasto? Kto będzie kupował w sklepach i czyścił rury?… 
Nie, to 
szaleństwo.
— Glizda zawsze był szaleńcem — powiedział Dyrektor Kabli. — Zupełnie nie 
przypomina 
swojego ojca. Ale co my możemy zrobić?
— Rozmawiałem z przywódcami spisku — powiedział Spel. — Oni powinni tu zaraz 
być.
— Tutaj?
— Tutaj!
— Boicie się ich bardziej niż Glizdy — zauważył Spel. — A tymczasem oni są dla 
nas 
znacznie mniej groźni. Jeśli potrafimy się z nimi dogadać, to zachowamy życie, 
majątek, a może 
i władzę.
— Spel ma rację — powiedział Kalgar. — Ci ludzie potrafią zachować się 
rozsądnie, jeśli 
tylko wykażemy pewną elastyczność.
— No więc wodzowie buntowników, a jeden z nich szczególnie, mianowicie inżynier 
Razi…
— Inżynier?
— Przestańcie mi przerywać! Wodzowie buntu uważają, że powinniśmy skłonić 
ludność 
dolnych poziomów, żeby stopniowo przechodziła w górę…
— A jeśli Glizda niczego nie wysadzi? — zapytał Kalgar.
W tym momencie rozległa się eksplozja.
Nastąpiła ona o wiele bliżej sali posiedzeń Rady Dyrektorów niż poziom, na 
którym 
znajdował się w tym czasie Glizda. Wydawało się, że pod nogami Dyrektorów ziemia 
się zapada. 
Światło zamigotało, a dobiegający z dołu łoskot był tak silny, że na chwilę 
wszystkich ogłuszył.
— To jest wybuch? — zdziwił się któryś z obecnych.
— Spóźniliśmy się — powiedział Kalgar. — Do ostatniej chwili miałem nadzieję, że 
nie 
odważy się tego zrobić.
— Przecież on pochodzi z takiej dobrej rodziny! Jego ojciec był Dyrektorem — 
powiedział 
Dyrektor Kopalń.
— Radzę — powiedział Spel — natychmiast włączyć Głos Władzy. A potem ratować 
się. Nie 
wiemy, czy ściany są tu wystarczająco mocne, żeby wytrzymać napór wody.
— Nie mogę uciekać! — wykrzyknął Dyrektor Kopalń. — Wszystkie moje klejnoty i 
cały 
dobytek został na dole.
Kalgar parsknął pogardliwie, wstał wolno z fotela i ruszył w stronę tylnego 
pokoju, niosąc 
przed sobą klucz, jak nakazywał wypracowany przed laty rytuał włączania Głosu 
Władzy.
Spel wyjął drugi klucz i poszedł za Kalgarem.
Pozostali Dyrektorzy wstali z miejsc. Tylko Dyrektor Kopalń, ogarnięty 
przerażeniem na 
myśl, że nie zdąży zabrać swoich skarbów, skoczył do wyjścia.
— Dokąd? — zapytał go surowo Dyrektor Generalny.
— A co się stanie, kiedy woda dotrze na ten poziom? — zapytał nieśmiało Dyrektor 
Kopalń.
— Woda będzie spływała w dół — rzucił przez ramię Kalgar. — Mamy jeszcze czas. 
Najpierw utoną ci z dołu — z elektrowni i kopalń.
* * *
Mekil z trudem wstał i ruszył przed siebie.
Wlókł się wolno korytarzami, zaglądał do nisz i wciąż miał nadzieję, że kogoś 
spotka, że 
spotka bodaj buntownika, ale jednak człowieka, a prześladowcy znów szli za nim i 
nie usiłowali 
dopędzić. Mieli czas.
Wreszcie Glizda zauważył wąskie przejście, zamknięte uchylonymi do połowy 
drzwiami. 
Natychmiast wśliznął się do środka. Ryzykował, że za drzwiami znajduje się ślepy 
zaułek, ale 
ślepo mógł się przecież kończyć każdy chodnik. Pobiegł przed siebie i po chwili 
znalazł się w 
pokoju przegrodzonym murem z nierównych głazów.
Koniec drogi.
Rozejrzał się dokoła i poczuł, jak zadrżała ziemia, jak głęboko westchnęły 
otaczające go 
ściany.
Zrozumiał, co to znaczy.
Zjawom udało się otworzyć drzwi, które za sobą zamknął i teraz zagradzały 
przejście błękitną 
rozedrganą kurtyną. Był w pułapce.
Szarpnął za kołnierz i guziki rozprysnęły się po posadzce. To były piękne i 
bardzo drogie 
guziki z górskiego kryształu… Wyszarpnął zza pazuchy sygnalizator na łańcuszku. 
Żeby tylko 
zdążyć. Nacisnął czerwony guzik i odrzucił niepotrzebny już aparat — jedyny w 
mieście. 
Wiedział, że na górze, w sztabie, gdzie czeka czterech agentów, zapaliła się 
czerwona lampka.
— To już wszystko — powiedział Glizda na głos.
Zjawy tkwiły w miejscu.
Glizda rozejrzał się jeszcze raz, żeby zobaczyć, jak wygląda miejsce, w którym 
przyjdzie mu 
umrzeć.
W kącie ciemniała sterta szmat. Glizda postąpił krok w tamtą stronę i oświetlił 
szmaty 
promieniem latarki.
Pod szmatami leżał człowiek. Nie wiadomo, kiedy umarł, ale w suchym powietrzu 
podziemia 
jego ciało nie zaczęło się rozkładać, tylko skurczyło się i zeschło. Leżał 
spokojnie i wyglądał jak 
pomnik, schowany pod szmatami przez jakiegoś dowcipnisia. Glizda zaczął się 
gorączkowo 
zastanawiać, skąd zna tego mężczyznę. Bał się zostać przy zwłokach człowieka, 
którego życie i 
śmierć były chyba jakoś związane z jego własnym losem…
— Inżynier Lemeń — powiedział Glizda. — To ty, inżynierze?
* * *
— Trzeba koniecznie wystawić wartę przy naszej windzie — powiedział Dyrektor 
Kabli.
— Zatroszczę się o to — oznajmił Dyrektor Generalny.
Idiota, pomyślał Spel, podchodząc za Kalgarem do wewnętrznych drzwi i patrząc 
jak ten, 
starając się, żeby mu nie drżały palce, odryglowuje zamek.
Drzwi stanęły otworem.
Kalgar włączył aparaturę.
Pozostali Dyrektorzy stali za jego plecami i obserwowali, jak stopniowo 
nagrzewają się 
czerwone włoski lamp.
Kalgar odsunął się na bok, a Spel włożył swój klucz do otworu nad szeregiem 
przycisków. 
Odskoczyła mała klapka, za którą leżał mikrofon.
Wszystko było gotowe.
Dyrektor Kopalń wyśliznął się z pokoju i na palcach ruszył do wyjścia.
I zginął pierwszy.
Czterej agenci Glizdy, wykonując jego ostatni rozkaz położyli go jedną salwą.
Pozostałych Dyrektorów rozstrzeliwali z bliska w malutkim pokoiku nadajnika. 
Każda kula 
dosięgała celu, gdyż ofiary nie miały się gdzie ukryć.
I dlatego pierwszymi dźwiękami, które rozległy się w głośnikach zawieszonych na 
każdym 
skrzyżowaniu, były odgłosy strzałów, jęki i krzyki…
Guzik, który nacisnął Glizda, kiedy zrozumiał, że jego życie dobiega kresu, 
zapalił czerwoną 
lampkę w malutkiej izdebce za gabinetem szefa policji. Czwórka mężczyzn 
siedziała akurat przy 
stole i drzemała. Kiedy zapalił się sygnał, agenci sprawdzili pistolety, wstali 
i spokojnie wyszli 
na ulicę. Wiedzieli, kogo mają zabić, ale wcale się tym nie przejmowali. 
Wykonywali rozkaz 
pana Mekila, a pan Glizda nigdy nie zapomina o tych, którzy posłusznie wykonują 
rozkazy.
Przeszli pustą ulicą, wymienili porozumiewawcze spojrzenia, kiedy rozległa się 
eksplozja, ale 
nie zwolnili kroku. Jeden z nich bezszelestnie, ciosem w szyję, zlikwidował 
wartownika 
stojącego przed drzwiami sali posiedzeń Rady Dyrektorów. Weszli do środka i 
zabili wszystkich, 
których tam zastali. Najpierw tego, którego napotkali w drzwiach, a potem 
pozostałych, 
tłoczących się w malutkim pokoiku. Po wykonaniu rozkazu równie spokojnie 
odwrócili się i 
wyszli.
* * *
— Nie możesz stamtąd zleźć? — zapytał Kruminsz bez szczególnej nadziei w głosie.
— Muszę zostać. — Kroni wisiał pod sufitem hali maszyn elektrowni i wraz z dwoma 
robotnikami zaśrubowywał otwory wentylacyjne. Właściwie robotnicy mogli sobie z 
tym 
poradzić i bez niego, ale dodatkowa para fachowych rąk zawsze się przecież 
przyda.
— Bardzo jesteś potrzebny na powierzchni — powiedział Kruminsz.
— Razi miał wysłać ludzi, którzy będą obsługiwać windy.
— Stanczo schodzi do niego. Czy Razi się nie wystraszy?
— Nie.
— Stanczo podłączy do dźwigów zasilanie zewnętrzne w naszej elektrowni. Wody tam 
nie 
ma?
— Na razie jest sucho — odparł Kroni. — O Gliździe nic nie słychać?
— Nie.
— Mam nadzieję, że szlag go trafił — powiedział Kroni, schodząc na dół po 
sznurowej 
drabince. — Uszczelnili już wszystkie otwory i minie dość dużo czasu, zanim woda 
przedostanie 
się do hali maszyn.
— Wyłączamy światło na poziomach mieszkalnych — powiedział inżynier dyżurny. 
Powiedział to tonem oznajmiającym, ale było to pytanie, na które odpowiedzieć 
musiał Kroni. 
Na jego decyzję czekały dziesiątki ludzi, marzących tylko o tym, żeby pobiec do 
wind i wydostać 
się z tej pułapki — maszynowni tonącego okrętu. Ale dopóki Kroni nie powie, że 
można to 
zrobić, wszyscy pozostaną na swoich stanowiskach. Pracownicy elektrowni, 
bardziej niż inni 
mieszkańcy podziemia, przywykli do nieustannego niebezpieczeństwa, jakie niosło 
życie na 
wulkanie. Dlatego łączyło ich silne poczucie koleżeństwa, tak rzadkie w 
podzielonym na kasty 
mieście.
— Poproś go, żeby trochę poczekał — powiedział Kruminsz, który zrozumiał, o co 
chodzi 
inżynierowi. — Strach pomyśleć, co się stanie, jeśli ludzie zaczną opuszczać 
kwartały 
mieszkalne w ciemnościach.
— Zaraz — powiedział Kroni do inżyniera. — Nasi ludzie przenoszą reflektory pod 
drzwi 
wind. Potrzebują na ich zainstalowanie jeszcze z piętnaście minut. Wytrzymacie 
tyle?
W tym momencie nad Ich głowami zaszeleścił głośnik Głosu Władzy.
— To Spel — powiedział Kroni z ulgą. — Dyrektorzy zdecydowali się zawiadomić 
ludzi. 
Obawiamy się, że będą woleli zgubić miasto.
— Oni też chcą żyć — powiedział inżynier.
Kroni liczył sekundy i wyobrażał sobie, jak w tych rejonach miasta, gdzie nikt 
jeszcze nie wie 
o wydarzeniach ostatnich godzin, ludzie porzucają swe zajęcia i podchodzą 
pospiesznie do 
głośników.
Cichy szmer utonął nagle w głośnej kanonadzie… Krzyki, jęki konających i znów 
strzały, 
jakby stawiające serię kropek nad niepojętą i straszliwą sceną, która rozgrywała 
się przy 
nadajniku.
Przez parę chwil stał nieruchomo. Całe miasto zamarło w przeczuciu, że te 
strzały znamionują 
rozpad świata. Nawet ludzie, którzy nic dotąd nie wiedzieli, wiązali te strzały 
z odległym hukiem 
eksplozji, słyszanym wcześniej, gdy w domach, biurach i magazynach światło 
pociemniało, 
jakby miało za chwilę zgasnąć. Pamięć o trzęsieniu ziemi, które przed paroma 
laty zniszczyło 
dużą część miasta, wyzwoliła z podświadomości pierwotny strach i pragnienie 
wyrwania się na 
zewnątrz, ale słowo „na zewnątrz” oznaczało jedynie ulicę albo inny poziom.
— Co tam się stało? — zapytał Kroni Kruminsza, ale Kruminsz też niczego nie 
wiedział.
Jednak zaraz potem w głośnikach rozległ się cichy, przerywany głos Raziego.
— Współobywatele — powiedział — Rada Dyrektorów rozkazuje…
Ludzie zamarli i znieruchomieli, gdyż głośniki miały wyjaśnić, poinstruować i 
wskazać drogę 
ratunku, bo to był Głos Władzy.
— Współobywatele — powtórzył Razi, szukając w myśli odpowiednich słów.
Razi usłyszał strzały, kiedy biegł ulicą do Domu Dyrektorów i zrozumiał, że to 
robota Glizdy. 
Dlatego bał się usłyszeć jego głos, zawiadamiający o objęciu władzy.
Wbiegł na salę posiedzeń tuż za Gerą Spel. Gera przystanęła niepewnie w drzwiach 
do 
wewnętrznego pokoiku, nie wiedząc, co ma dalej począć. Ani Glizdy, ani 
policjantów nie było. 
Kto więc strzelał?
Razi odsunął Gerę z drogi i pobiegł do nadajnika. Wyrwał mikrofon z rąk leżącego 
na 
podłodze Spela i tylko raz zaczerpnąwszy powietrza, żeby uspokoić nieco oddech, 
powiedział:
— Współobywatele… Rada Dyrektorów rozkazuje…
Nie było czasu na tłumaczenie, co się stało. Rada Dyrektorów nadal jeszcze 
rządziła miastem i 
podobnie jak policjanci nadal wykonywali rozkazy martwego Glizdy, tak samo Razi 
w imieniu 
nieżyjących Dyrektorów zwracał się do ludzi.
— Wszyscy mieszkańcy opuszczają kwartały zostawiając swoje rzeczy na miejscu…
Razi przypomniał sobie lokalizację wind i schodów, i starał się zaplanować 
najkrótsze drogi 
ucieczki.
— Kwartały l, 2, 3 i 4 każdego poziomu mieszkalnego wydostają się na górę 
schodami i 
windami służbowymi lewej strony. Pozostałe sektory korzystają z wind głównych. W 
pierwszej 
kolejności wsiadają do wind mieszkańcy najniższych poziomów. Za spokój i 
porządek ewakuacji 
odpowiadają kwartałowi. Każdy, kto spróbuje uciekać odpychając innych, zostanie 
surowo 
ukarany. Kwartałowi opuszczają poziom dopiero wtedy, kiedy już nie będzie na nim 
ludzi. 
Kwartałowi, którzy spróbują uchylać się od wykonania tego rozkazu, zostaną 
surowo ukarani. 
Każdy bierze ze sobą zapaloną lampkę i stawia ją przed swoim domem. Komunikat 
zostanie 
powtórzony. Razi rzucił mikrofon i zawołał górnika, który towarzyszył mu od 
windy.
— Zapamiętałeś, co trzeba mówić?
— Tak.
— Na rozkaz pana Spela przyniosłem plany.
Razi odwrócił się, w drzwiach pokoiku stał niemłody już inżynier ze zwojem 
papierów w 
ręku.
— Proszę położyć je na stole.
Inżynier zaczął rozwijać arkusze na stole dyrektorskim, na którym leżały jeszcze 
ołówki i 
dzwoneczki Dyrektorów. A z sąsiedniego pokoju rozległ się niepewny głos górnika:
— Współobywatele, spokojnie…
Głos zamilkł i stary inżynier przesuwając palcem po planie burknął z 
niezadowoleniem:
— Taki głos nadaje się jedynie do straszenia ludzi.
Razi podbiegł do nadajnika. Górnik trzymał mikrofon w wyciągniętej ręce. Razi 
wyrwał mu 
go i szczęknął wyłącznikiem.
— Co zrobić! — powiedział. — Nie mogę tu zostać.
— Ja będę mówić — powiedziała blada dziewczyna.
Razi z ulgą oddał jej mikrofon. Nie poznał, kto to jest, więc przy pierwszych 
słowach 
wypowiedzianych przez nią do mikrofonu drgnął jak oparzony.
— Tu Gera Spel. Mówię z polecenia mego ojca. Rada Dyrektorów rozkazuje…
Razi postał przy niej przez parę sekund, potem wyszedł do inżyniera i zamknął za 
sobą drzwi.
* * *
Glizda zrozumiał, że nie może zostać przy zwłokach i skoczył ku ścianie 
wymurowanej z 
nierównych głazów. Widocznie zbudował ją sam Lemeń. Glizda zaczął się 
rozpaczliwie 
szamotać, usiłując obalić ścianę i nie wiedział, że niedawno tak samo szamotał 
się z nią, tyle że z 
drugiej strony, rurarz Kroni.
Wreszcie znalazł słabe miejsce w murze, ten sam kamień, który Kroni wypchnął, a 
potem 
wstawił na miejsce. Wyciągnął głaz, pchnął go brzuchem i potoczył w stronę 
zbliżających się 
zjaw, które rozstąpiły się i znów znieruchomiały.
Woda będzie wypełniała niezliczone korytarze bardzo długo. Dzień, a może nawet 
dwa… 
Zdąży więc wydostać się na górę i znowu wszystkich oszuka… Będzie żył, bo nie 
może umrzeć. 
Umierają słabi, tacy jak Lemeń i Spelowie!
W nagłym przypływie energii przecisnął się przez dziurę w murze i upadł na 
posadzkę 
sąsiedniego pomieszczenia. Rozbił sobie przy tym łokcie, ale latarkę uratował. 
Uniósł z ulgą 
głowę, bo poczuł ruch powietrza, co znaczyło, że jest już w mieście Przodków.
W promieniu latarki zobaczył szczurze pyski. Wiele, całe setki szczurzych pysków 
ustawionych w półkole, jak gdyby szczury zebrały się z całego podziemia, żeby 
powitać go po 
ukazaniu się zza kulis. I gdyby Kroni mógł zobaczyć tę scenę, ostatnią scenę w 
życiu Mekila–
Glizdy, dyrektora podziemnego miasta, bardzo by się zdziwił i pomyślałby, że 
przez tydzień 
szczury nie ruszyły się spod ściany, do której go odprowadziły. Pomyliłby się 
jednak. Szczury 
zjawiły się tu niedawno, bo wiedziały, że człowiek zakończy swój bieg tunelami 
właśnie tutaj…
* * *
Takasi dotarł do siedziby policji niemal równocześnie z mordercami. Widział ich 
plecy: 
mordercy wchodzili do środka leniwym krokiem ludzi, którzy odwalili właśnie 
kawał dobrej 
roboty i teraz mają prawo nieco sobie odpocząć.
Takasi wszedł za nimi, nie wiedząc naturalnie, kim ci ludzie są.
Akurat w momencie, kiedy Takasi przekroczył próg, głośnik ożył i odezwał się 
głos Raziego:
— Współobywatele…
Mordercy zatrzymali się pośrodku pokoju i popatrzyli w stronę głośnika. 
Rozumieli, że 
wiadomość jest w jakiś sposób związana z tym, co przed chwilą zrobili.
— Kroni — odezwał się półgłosem Takasi. — Słyszysz mnie?
— Słyszę — odpowiedział Kroni, który podchodził akurat do windy służbowej. 
Oświetlenie w 
mieście składało się już tylko z reflektorów, zasilanych przez elektrownię 
zainstalowaną przez 
archeologów na górnych poziomach, i z kaganków, które kazał zapalić Razi. Obok 
Kroniego 
stało tylko ośmiu ludzi, ostatnich pracowników elektrowni, którzy sprawdzali, 
czy wszystkie 
otwory w hali maszyn są dobrze uszczelnione.
— Włączam wzmacniacz — powiedział Takasi. — Zapytasz ich, gdzie jest Glizda. Mam 
nadzieję, że mój wygląd jest wystarczająco przekonujący. Mam na sobie pancerny 
skafander.
Głos Gery rozbrzmiewał w głośnikach. Gera zwracała się do współobywateli. Kroni 
milczał. 
Kroni słuchał jej głosu.
— No! — ponaglił go Takasi. — Ci ludzie powinni równocześnie zobaczyć mnie i 
usłyszeć 
twój głos.
Jednak mordercy odwrócili się wcześniej i zobaczyli w drzwiach przybysza ze 
świata duchów, 
straszliwą istotę z wielką błyszczącą głową.
Zaraz potem w pokoju rozległ się grzmiący głos:
— Gdzie jest Mekil?
Mordercy rzucili się do tylnych drzwi i zderzyli w wąskim przejściu. Żadnemu z 
nich nie 
przyszło do głowy, że można strzelić albo bronić się w jakiś inny sposób, gdyż 
wiedzieli, że 
zasłużyli sobie na to, aby los zesłał na nich odwet, straszliwy i nieubłagany.
— Kto widział Glizdę? — niósł się nad nimi głos, ale pytanie pozostało bez 
odpowiedzi, gdyż 
mordercy już przedarli się przez drzwi i tratując się nawzajem, wyjąc z 
przerażenia, przemknęli 
przez dyżurkę gabinetu Glizdy, gdzie jeszcze płonął czerwony sygnał Ostatniego 
Rozkazu, 
przebiegli przez izbę tortur i dalej, potajemnym przejściem, którym wynoszono 
zwłoki tych, 
którzy nie wytrzymali tortur, wydostali się na zewnątrz. Tunel biegł pochyło w 
dół, ku Otchłani. 
Mordercy zbiegli o parę poziomów niżej, a potem, samotni wobec śmierci, zapadali 
coraz dalej w 
ciemność, dopóki nie stali się cieniami bez twarzy i nazwisk.
Takasi obszedł wszystkie pomieszczenia komendy policji, zajrzał do gabinetu 
Glizdy, 
zobaczył izbę tortur, przejrzał archiwum z kartoteką wszystkich mieszkańców 
miasta i dotarł do 
sypialni Mekila, w której szef policji zazwyczaj nocował, bo nie lubił spać w 
domu. Glizdy 
nigdzie nie było i nic nie wskazywało na to, żeby ukrywał się gdzieś w pobliżu. 
Zameldował o 
tym Kruminszowi, który został na powierzchni.
— A myśmy tu wysadzili w powietrze wejście do podziemi — powiedział Kruminsz. — 
Teraz jest tu co najmniej dziesięciometrowa dziura w ziemi. Za parę minut 
będziemy gotowi ze 
wszystkim.
— Co poza tym? — zapytał Takasi, wychodząc na korytarz.
— Co się dzieje? — Takasi poznał głos Nataszy, która starała się mówić tonem 
wesołym i 
beztroskim, żeby ukryć lęk o Takasiego, ukrytego gdzieś tam, na dole, gdzie może 
się przydarzyć 
coś okropnego. — Anita jest na zboczu wzgórza, gdzie zakłada szpital polowy. Nie 
widzę jej 
stąd.
— A dlaczego nie jesteś razem z nią?
— Zostałyśmy z Kiroczką tutaj — powiedziała Natasza. — Będziemy odbierać 
uciekinierów i 
odprowadzać ich w bezpieczne miejsce.
— Rozumiem — odparł Takasi. On też nie mógł jej powiedzieć, że wolałby, aby 
odeszła 
dalej, gdyż Natasza na pewno poczułaby się dotknięta.
— Günther poszedł na dół — ciągnęła Natasza. — Stanczo też poszedł. Wiesz, 
wszyscy po 
prostu zapadają się pod ziemię, a ja się o was boję.
— Gdzie on teraz jest?
— Günther poszedł na szósty poziom. W samo piekło, wyobrażasz sobie?
— Ja też tam pójdę — powiedział Takasi.
— Oj, nie rób tego. W niczym mu nie pomożesz. Zapytaj Kruminsza.
— Kroni — przerwał jej głos Kruminsza. — Nie ma u was wody?
— Po ścianach szybu windy spływają strumyczki, ale to czasami się zdarza, kiedy 
pęknie 
jakaś rura — odpowiedział Kroni, który jechał akurat windą wraz z ostatnimi 
energetykami z 
elektrowni.
— Zatrzymaliśmy się — powiedział po chwili — bo zobaczyliśmy wiele kobiet i 
dzieci, 
których nie zdążają wywozić. Będziemy musieli iść pieszo.
— Kroni, daj spokój! — wykrzyknął Kruminsz. — Bardzo jesteś nam potrzebny tu, na 
górze.
Na ekranie miał scenę, zarejestrowaną przez nadajnik telewizyjny Kroniego: 
podest przed 
windą i kobiece ręce wczepione w kratę, aby zatrzymać kabinę — jedyny łącznik 
między życiem 
a nieubłaganą, zagadkową śmiercią. Krata odsunęła się i ukazała mieszaninę ciał 
i uniesionych do 
góry rąk. Wizerunek piekła oświetlonego jaskrawym promieniem reflektora. 
Reflektor kołysał się 
pod naporem tłumu i dwaj elektrycy zawzięcie odpychali ludzi, aby nie zniszczyli 
jedynego 
źródła światła. Potem obiektyw na piersi Kroniego zwrócił się do tyłu, na wolno 
pełznącą do 
góry, poprzecinaną pionowymi prętami kraty jasną plamę kabiny.
Na podeście zostało jeszcze wielu ludzi, a podchodzili nowi.
Kruminsz zrozumiał, że Kroni nie mógł uciec sam z tej pułapki — z dolnego, 
najbiedniejszego, najbardziej zatłoczonego i najniebezpieczniejszego poziomu 
podziemnego 
miasta.
Kroni posłał inżyniera i dwóch robotników, żeby sprawdzili, jak daleko można 
przedostać się 
schodami służbowymi. Chciał skierować na nie ludzi, bo nie był pewien, czy uda 
mu się jeszcze 
raz ściągnąć windę tak nisko, bo przecież po drodze były inne poziomy, a na 
każdym z nich 
tłumy przerażonych ludzi oczekujących na ratunek. Wiedział wprawdzie, że do 
szóstego poziomu 
jest daleko i że schody, z których bardzo rzadko korzystano, w wielu miejscach 
nie nadają się do 
użytku, ale wolał coś zrobić niż czekać bezczynnie. Dopóki jednak nie wrócą 
zwiadowcy, nie 
chciał wysyłać ludzi na schody, żeby nie spowodować paniki. Na ulicach pakowały 
ciemności, 
gdzieniegdzie rozpraszane jedynie przez kaganki. Przy windzie można było jeszcze 
na coś liczyć.
* * *
Kiedy jednooki Dżiń dotarł do Głównego Poziomu i oddał czekającemu na niego 
saperowi 
klucz, nie wiedział zupełnie, do jakiego celu ten klucz ma posłużyć. Myślał, że 
jego misja na 
oddaniu klucza się skończy. Ale saper, który też nie wiedział, co się stanie, 
kiedy naciśnie 
dźwignię w niszy szóstego poziomu, dostał rozkaz, żeby udać się na miejsce w 
towarzystwie 
człowieka z kluczem. O tym zaś, co się stanie, kiedy pierwszy posłaniec otworzy 
niszę na 
szóstym poziomie, a saper naciśnie dźwignię, wiedział tylko Mekil.
Dżiń wlókł się za saperem długim i szerokim jak ulica tunelem wzdłuż leżących 
bezładnie pod 
ścianami przerdzewiałych rur i myślał, że powinien wrócić i że nic go nie 
obchodzi, co zamierza 
zrobić jego towarzysz. Klęska Mekila, prawdziwa i ostateczna, doszła do jego 
świadomości i 
wraz z tym zrozumieniem pojął, że Glizda go okłamał, że z równym powodzeniem 
mógł mu 
obiecywać stanowisko Dyrektora Generalnego.
Kiedy pretendent na dyktatora ponosi klęskę, to nie od razu, nie w jednej chwili 
traci 
zwolenników i sługi. Zwłaszcza w tych wypadkach, kiedy uprzednio zdołał wbić im 
do głów 
przekonanie o własnej wszechmocy. Dlatego też, kiedy domek z kart się rozsypuje, 
to 
poszczególne walety i dziewiątki siłą bezwładu trzymają się asa atutowego i 
wykonują jego 
szalone rozkazy nawet wtedy, gdy zdają sobie sprawę z ich szaleństwa. Dżiń też 
pozostawał 
wierny, ale jego wierność nie podtrzymana stosowną nagrodą została wystawiona na 
próbę, kiedy 
pomyślał, że nie ma już pana. Jeszcze szedł, ściskając w spoconej dłoni klucz, 
ale już myślał 
tylko o tym, gdzie się ukryć, dokąd uciec.
— Daleko jeszcze? — zapytał Dżiń chrapliwie.
— Zaraz będziemy na miejscu — odpowiedział saper nie odwracając głowy.
— I co będzie? — zapytał Dżiń.
— Nie wiesz?
— Nie.
Pomyślał, że nie ma co udawać.
— Ja też nie wiem — powiedział saper. — Ty otworzysz niszę, a ja uruchomię 
maszynkę.
— Po co?
Tym razem saper się odwrócił.
— A skąd mam wiedzieć? — zapytał ze złością. — Bo to mi kto powie? Dlaczego 
Glizda 
przywiązywał do tego tak wielką wagę?
— Co to za maszynka?
— Wiadomo! — Saper wzruszył ramionami. — Zapalarka.
— Zapalarka?
Widocznie gdzieś tam jest sekretne archiwum Glizdy, które nie powinno wpaść w 
ręce jego 
wrogów. Albo specjalne więzienie. Mimo wszystko pomysł wybuchu zupełnie się 
Dżiniowi nie 
podobał. Nie dlatego, żeby żal mu było więźniów. Po prostu bał się, że sam może 
zginąć pod 
gruzami.
— Daleko jeszcze? — zapytał Dżiń ponownie.
— Już jesteśmy na miejscu.
Gdyby saper powiedział, że to jeszcze kawał drogi, Dżiń by dalej nie poszedł. 
Przygotował 
sobie nawet w myśli słowa: „Mam dosyć, wracam, a ty jak chcesz”.
— Otwieraj — powiedział saper, który nie zastanawiał się nad skutkami tego, co 
robi.
Dżiń posłuchał, obrócił klucz w zamku i otworzył niewielką skrytkę z szarą 
skrzynką w 
środku. Ze skrzynki sterczała długa dźwignia i wystawały kable niknące w 
ścianie.
Na skrzynce było jeszcze parę guzików.
Dżiń spojrzał w głąb tunelu. Był zupełnie pusty. Nie mógł dostrzec żadnego 
archiwum.
Saper sprawdził kable, podłączył aparacik z okrągłym cyferblatem i patrzył 
uważnie, jak drży 
umieszczona na nim strzałka.
— No jak, zaczynamy? — zapytał.
Dżiń nie odpowiedział. Przyglądał się jego kieszeniom i zastanawiał się, czy nie 
nosi w którejś 
z nich pistoletu.
Saper nacisnął jeden z guzików, a potem szarpnął dźwignię.
Rozległ się grzmot. Zakołysały się ściany tunelu, zamigotały, zgasły i znów się 
zapaliły 
wiszące pod stropem lampy… Posadzka zadrżała i jedynie to, że stali obaj we 
wnęce, uratowało 
ich przed siłą podmuchu. Grzmot nie ustawał, Dżiń przylepił się do ściany i 
czując całym ciałem 
jej dziwne dygotanie, chciał tylko jednego — żeby ten dygot nareszcie się 
skończył…
Huk nie cichł, ale ściany przestały się trząść. Niechybna śmierć, która zajrzała 
w jedyne oko 
Dżinia, teraz wycofała się w ciemność i stamtąd się z niego naśmiewała.
— Teraz — powiedział saper, wstając z podłogi jak gdyby nigdy nic — strzelimy 
jeszcze raz i 
będzie dosyć.
— Co? Jeszcze raz?
Dżiń był wściekły, bo nie miał wątpliwości, że następny wybuch będzie ostatni w 
jego życiu.
— Jasne — odpowiedział saper. — Zgodnie z instrukcją. I przesunął dźwignię do 
pozycji 
wyjściowej.
— Zwariowałeś? — krzyknął Dżiń, starając się przekrzyczeć narastający łoskot. — 
Zgubisz 
nas! Nie widzisz, co się dzieje?
Saper popatrzył na niego ze zdziwieniem.
— Mamy przecież rozkaz — powiedział i znowu wyjął aparacik, żeby sprawdzić, czy 
wszystko jest w porządku. Dżiń wiedział już, że nie dopuści do drugiego wybuchu. 
Wyciągnął 
rękę w stronę aparaciku, żeby zerwać przewody, ale saper zwinnym ruchem uderzył 
go w 
przegub. Dżiń nie poczuł bólu. Wczepił się w szyję sapera, szarpnął i zwalił na 
dygocącą 
posadzkę. Usiadł na nim okrakiem i tak długo bił jego ciemieniem o kamienie, 
dopóki saper nie 
znieruchomiał.
Potem wstał. Zataczając się podszedł do zapalarki i na wszelki wypadek wyrwał z 
niej kable. 
Zrzucił maszynkę na podłogę i pobiegł tunelem z powrotem, uciekając przed hukiem 
i dygotem 
ścian.
Pierwszy wybuch wytworzył w zaporze głęboką szczelinę. Druga eksplozja miała ją 
pogłębić i 
skruszyć do reszty. Wtedy woda z jeziora trysnęłaby w głąb miasta jak z 
otwartego przepustu. 
Ale drugiej detonacji nie było i dlatego woda początkowo tylko sączyła się przez 
szczelinę. Jej 
ciśnienie było jednak tak wielkie, że z każdą sekundą szczelina rozszerzała się 
i wydłużała, a 
potem rozgałęziała na boki.
Katastrofa nie nastąpiła od razu. Woda potrzebowała trochę czasu, żeby przerwać 
uszkodzoną 
wprawdzie, ale wciąż istniejącą zaporę.
* * *
Günther szedł tunelem szóstego poziomu i pchał przed sobą wózek ze zbiornikiem 
płynnego 
plastra i rozpylaczem. Plaster wiązał prawie natychmiast i wypełniał pianą 
dosłownie każdy 
otwór. Poza tym Günther cały był obwieszony ładunkami wybuchowymi. Eksplozja 
zastała go w 
pustym szybie i rzuciła na stojący tam zardzewiały wagonik. Dobrze jeszcze, że 
ładunki nie 
wybuchły. Günther wstał z trudem i usłyszał za sobą kroki. Dopędzał go Razi ze 
starym 
inżynierem. Obaj przybiegli tam z Domu Dyrektorów.
Inżynier na widok dziwnego stroju i ładunku, który pchał przed sobą tropiciel, 
stanął jak 
wryty, zdrętwiał z przerażenia, ale Razi domyślił się, kto to taki. A ponieważ 
znał tylko jedno 
słowo, które Günther mógł zrozumieć, więc powiedział:
— Kroni.
— Słusznie — odpowiedział Günther. — Kroni. Mój przyjaciel. Którędy iść dalej?
— Chwileczkę — powiedział Kruminsz, który nie nadążał z obserwowaniem 
wszystkich. — 
Kroni, jak zapytać, którędy iść dalej? Günther spotkał Raziego.
Kroni powiedział.
Günther starannie powtórzył niezrozumiałe dla siebie słowa.
Razi zwrócił się do inżyniera, a ten rozwinął plan. Plan był stary, pożółkły i 
wystrzępiony na 
brzegach. Skała drżała i w każdej chwili z zapory mogła trysnąć woda.
Razi i Günther pochylili się tak, że ich latarki świeciły na plan. Inżynier bez 
słowa pokazał 
punkt, w którym się znajdowali. Ten tunel dochodził do szerokiej sztolni, wzdłuż 
której ciągnęły 
się błękitne nitki dawnego wodociągu. Na jego końcu znajdowało się stare ujęcie 
wody, a 
krawędź rysunku zajmowała niebieska plama z rozmytymi brzegami — podziemne 
jezioro.
Od strony jeziora rozległ się tupot kroków. Biegł stamtąd jednooki mężczyzna. 
Wpadł jak 
zabłąkana mucha w jaskrawy krąg światła i podniósł ręce do góry.
— Uciekajcie — krzyknął. — Uciekajcie!!!
— A więc to twoja robota — powiedział cicho Razi. — To ty byłeś z Glizdą!
— Nie pozwoliłem mu strzelić drugi raz! — krzyknął jednooki, nie poznawszy głosu 
Raziego. 
— Nie pozwoliłem mu…
Kroni tłumaczył Güntherowi słowo po słowie. Kroni wciąż musiał się rozdwajać: 
znajdować 
się na swoim poziomie, jechać windą, wprowadzać do kabiny dzieci, wysyłać ludzi 
na 
poszukiwanie nie zniszczonych schodów i jednocześnie tłumaczyć rozmowy — dla 
Stancza, dla 
Günthera, dla Takasiego…
— Gdzie jest Glizda? — zapytał Razi, chociaż nie było czasu na takie dociekania. 
— Tam?
— Glizda został na dole. Nie ma Glizdy. Wysłał mnie z kluczem i saper nacisnął 
dźwignię. 
Ale ja mu nie pozwoliłem nacisnąć jeszcze raz…
— Pójdziesz z nami.
— Nie! Lepiej mnie zabijcie… Nie pójdę.
— Pójdziesz! — ryknął Günther po niemiecku. Nikt go oczywiście nie zrozumiał, 
ale głos 
potwora, ciągnącego wózek z okrągłym zbiornikiem, był tak straszliwy, że Dżiń 
zrezygnował z 
oporu.
Doszli do głównej sztolni i od razu zobaczyli, że wgłębieniem pośrodku posadzki 
biegnie 
rosnący w oczach strumień wody.
— Kroni — powiedział Günther do mikrofonu — powiedz im, żeby tu zostali. — Dalej 
pójdę 
sam, bo dla nich to zbyt niebezpieczne.
— Zostańcie tutaj — powtórzył jego słowa Kroni. — Dalej jest niebezpiecznie.
— Bardzo niebezpiecznie — zgodził się pospiesznie jednooki. Stary inżynier 
skwapliwie 
zrobił krok do tyłu. Zwinął plany i teraz trzymał je w ręku jak dzidę.
— On to sam pociągnie? — zapytał Razi, patrząc z niedowierzaniem na ciężki 
wózek.
— Tak — powiedział Kroni, który niczego nie widział, ale potrafił sobie tę scenę 
wyobrazić.
Lampy w tunelu już zgasły i w świetle latarek strumyk wyglądał jak czarna oliwa. 
Woda 
wystąpiła już z rowka i podchodziła pod nogi.
— Nie mam czasu — mruknął Günther i ruszył tunelem pod prąd. Zrozumiał już, że 
wybuch 
nie do końca zniszczył skalną zaporę, chociaż prawdopodobnie runie ona za parę 
minut. Wiedział 
też, że jest jedynym człowiekiem w mieście, który może przynajmniej odroczyć 
nieuniknioną 
katastrofę.
Pozostali patrzyli za nim. Wody jeszcze przybyło i Günther musiał coraz wyżej 
podnosić nogi, 
żeby nie pośliznąć się na zmoczonych kamieniach.
— Wracajcie — powiedział Razi. — Wracajcie!
Inżynier natychmiast odwrócił się, jak wypuszczony na wolność niewolnik, który 
lęka się, że 
jego pan może się rozmyślić, i pobiegł ciemnym korytarzem. Dżiń natomiast 
został.
— A ty tu czego? — zapytał Razi, patrząc w ślad za idącym wolno Güntherem. — 
Przecież 
zesłałeś zgubę na miasto.
— Ja nie wiedziałem — odpowiedział Dżiń. — Nie dałem mu zdetonować reszty 
ładunków. 
Gdybym wiedział, że tam jest woda…
Razi machnął ręką i niezgrabnie pobiegł po kolana w wodzie.
A Dżiń poszedł za nim. To było dziwne i zdumiewające. Najdziwniejsze dla samego 
Dżinia, 
który zachodził w głowę, co go tak pcha do przodu, ale nie mógł się zatrzymać. 
Dreptał za Razim 
i powtarzał, że to nie jego wina, że zrobił wszystko, żeby do katastrofy nie 
dopuścić, ale nie 
potrafił przekonać nawet siebie samego, a jego głos brzmiał żałośnie i 
błagalnie.
Nikt nie zamierzał karać Dżinia, który był tylko ślepym narzędziem w rękach 
Glizdy. 
Puściliby go wolno, bo nie był im do niczego potrzebny… On jednak szedł za nimi 
i nie mógł 
zawrócić.
Razi dopędził Günthera i zaczął popychać wózek. Günther obejrzał się i warknął:
— Kroni, on idzie za mną.
— Niech idzie — odpowiedział Kroni, nie tłumacząc słów Günthera Raziemu.
— To niebezpieczne — mruknął Günther.
— To jest nasze miasto — odparł Kroni. — Idziesz teraz w sam środek 
niebezpieczeństwa, 
żeby uratować nasze miasto. Gdybym tam był, też bym z tobą poszedł.
— Nie gadaj głupstw — odpowiedział Günther po niemiecku — nie gadaj głupstw, 
Kroni. Wy 
kiedyś też odpłacicie dobrem za dobro.
Tej rozmowy nikt nie słyszał, bo i nie miał kto słyszeć. Pierwsza winda utknęła 
pod górnymi 
poziomami, a Stanczo wisiał teraz nad nią na kablach ryzykując śmiertelne 
porażenie i usiłował 
przełączyć zasilanie na awaryjny agregat. W windzie płakały dzieci i robotnik, 
który sterował 
kabiną, klął Stancza na czym świat stoi, bo nie widział go i uważał za jednego 
ze znajomych 
elektryków. Maks Bieły pomagał automatom uprzątać kamienie, które zostały po 
wysadzeniu w 
powietrze górnego włazu i układał z nich pochylnię wyjściową. Kruminsz dyżurował 
przy 
ekranach, utrzymywał łączność z ludźmi na dole i przeklinał los, który nie 
pozwalał mu rzucić się 
do ciemnego zapadliska.
Wózek popychali w trójkę. Wszyscy milczeli, bo musieli pokonywać napór 
strumienia, 
sięgającego już niemal do piersi. Günther był wdzięczny tym ludziom, gdyż 
wiedział, że muszą 
bać się o wiele bardziej niż on. Był tropicielem i nieraz zdarzało mu się iść 
pod prąd lub 
pokonywać strumienie, z których nie można było wyjść cało, a jednak zawsze z 
nich cało 
wychodził. Nie widzieli tego, co tropiciel widział w ciągu dwudziestu lat pracy. 
Dlatego musieli 
się okropnie bać. Jednak Günther mylił się. Nie bali się, gdyż nie mieli na to 
czasu, z tak 
rozpaczliwym wysiłkiem popychali ten wózek i jednocześnie trzymali się go, żeby 
strumień 
wody ich nie porwał. Nie mieli czasu pomyśleć, jak niewiele szans mają na 
wydostanie się z 
tunelu.
Tunel rozszerzył się i przekształcił w salę starego ujęcia. Przednia ściana była 
pokryta 
szczelinami, z których woda tryskała z taką siłą, że jej strumienie dosięgały 
przeciwległej ściany 
i rozbijały się o nią, ściekały w dół i rozlewały się po podłodze, tworząc 
zawichrowania i wiry. 
Günther popatrzył ponurym wzrokiem na spękaną ścianę i powiedział:
— Niedobrze.
— Co? — odezwał się Kruminsz.
Ściana drżała i oddychała jak żywa. Dżiń patrzył na nią jak zaczarowany, 
wytrzeszczając swe 
jedyne oko. Całkiem zatracił poczucie rzeczywistości i nie uciekał tylko 
dlatego, że nie pomyślał, 
iż można to zrobić.
— Obawiam się, że nie zdołamy jej utrzymać – powiedział Günther.
Mówiąc to już unosił rozpylacz. Wózek zadrżał i omal się nie przewrócił, bo 
tylko Razi 
trzymał go z jednej strony.
— Uwaga! — krzyknął Razi, ale Dżiń go nie słyszał.
Günther chwycił za drugi bok wózka i z trudem go wyprostował. Razi odwrócił się 
i zaparł się 
w wózek plecami. Nogi ślizgały mu się, więc usiadł w wodzie, która sięgała mu 
prawie do ust i 
falami zalewała oczy. Woda była bardzo zimna.
Günther nic więcej nie powiedział. Włączył rozpylacz i skierował go na ścianę. 
Piana zderzyła 
się ze strugami wody, rozpadała się na strzępy i zastygała w locie.
Wreszcie zaczęła przyklejać się do ściany, osiadając na niej jasnymi plackami, 
wzdymającymi 
się i pluskającymi pod naporem wody.
* * *
Kroniego tak dalece pochłonęło to, co działo się na górze, że nie od razu 
zauważył 
wracającego zwiadowcę.
— Schody można odblokować — powiedział robotnik. — Nie wiem tylko na jakiej 
długości. 
Znaleźliśmy ochotników i zaczęliśmy już uprzątać gruz.
Kroni zapytał Kruminsza:
— Na windy można liczyć?
— Nie jestem pewien — powiedział Kruminsz. — Kabinę, która zjeżdżała waszym 
szybem, 
przechwycono w pół drogi. Zajmują ją ludzie oczekujący na wyższych poziomach. 
Trudno im się 
dziwić. Tam przecież też są dzieci…
* * *
Günther nie wypuszczał rozpylacza z rąk i piana stopniowo wypełniała salę. Nagle 
rozpylacz 
pisnął i szarpnął mu się w ręku. Koniec.
— Koniec — powiedział Günther.
Razi podniósł się z ziemi. Zrozumiał.
Wody trochę ubyło. Piana wypełniła całą przeciwległą część sali ujęcia i 
wypływające spod 
niej strumienie jakby nieco osłabły. Piana zapadła się i gęstniała tworząc 
szczelną błonę, drgającą 
od czasu do czasu, jakby ktoś z tamtej strony uderzał w nią miarowo ciężkim 
młotem.
— Zyskaliśmy trochę czasu, ale niewiele — mruknął Günther. — Trzeba będzie 
zawalić tunel.
— To będzie trzymało? — zapytał Razi.
Kroni usłyszał pytanie i przetłumaczył je.
Kroni wciąż jeszcze stał na podeście windy. Wysłał część mężczyzn do uprzątania 
schodów, a 
sam został na dole.
— Będzie trzymało, ale niedługo — powiedział Günther. — Może tylko dziesięć 
minut. To 
jest jak plaster w poszyciu tonącej fregaty.
Raziemu wydało się, że piana sunie w ich stronę.
— Co to? — zapytał.
Günther odpowiedział, biegnąc już w kierunku tunelu, a Kroni przetłumaczył:
— Poleciała zapora. Teraz trzyma już tylko plaster.
— Dżiń! — krzyknął Razi. — Uciekamy.
Dżiń go nie słuchał.
Günther chwycił go za łokieć i pociągnął za sobą. Dżiń wyrywał się jak oszalały. 
Oko miał 
puste i straszne. Źrenica nie reagowała na światło latarki.
Günther zaklął, bo tracili bezcenne sekundy. Zaklął po niemiecku, więc zrozumiał 
go tylko 
Kroni. Złapał Dżinia w pół i pociągnął za sobą.
— Kroni, powiedz mu, żeby zostawił jednookiego! — błagał Razi.
— Szkoda mówić — odpowiedział Kroni. — On i tak mnie nie posłucha.
Wody pod nogami prawie nie było, ale Günther i Razi wiedzieli doskonale, że 
plaster długo 
nie wytrzyma. Przebiegli jeszcze kilkanaście kroków i w tym miejscu, gdzie strop 
tunelu nieco 
opadł, jakby skała nad nim nie była monolitem, rzucił jednookiego na podłogę i 
zaczął 
wyjmować z kieszeni ładunki wybuchowe. Ułożył je rzędem na posadzce, a Razi stał 
nad nimi i 
liczył. Musiał coś robić, więc stał i liczył ładunki, chociaż nikomu nie było to 
potrzebne. Dżiń 
siedział na podłodze z brodą opartą na kolanach, jakby zastanawiał się nad czymś 
niezwykle 
ważnym.
— Uciekaj stąd! — wrzasnął nagle Günther, jakby dopiero teraz spostrzegł 
stojącego przy nim 
Raziego. — Zabieraj tego wariata i uciekaj.
Kroni posłusznie tłumaczył jego słowa, patrząc na coraz cieńszy strumyk wody 
spływający po 
ścianie szybu windy.
— Nie — powiedział Razi.
— On nie ucieknie — powiedział Kroni. — Już ci przecież mówiłem.
Günther zaczął metodycznie rozmieszczać ładunki w tunelu, jakby miał do 
dyspozycji całą 
wieczność.
Kruminsz błagał go w duchu, żeby się pospieszył, ale nie odezwał się nawet 
słowem, bo nie 
wolno było tropicielowi przeszkadzać. Pomyślał jeszcze: jakie to szczęście, że 
Maks Bieły 
wyrównuje łazikiem drogę do prowizorycznego szpitala i niczego nie słyszy. Jakie 
szczęście, że 
nie słyszy. Przecież przepracowali razem dwadzieścia lat…
Ledwie to pomyślał, rozległ się grzmot rwącego się na strzępy plastra.
— Uciekaj! — zdążył jeszcze raz krzyknąć Günther, ale Razi nawet nie drgnął. 
Wbił tylko 
paznokcie w dłoń, żeby nie uciec. Günther padł na ziemię przewracając Raziego i 
w tej samej 
chwili odpalił wszystkie ładunki.
Zdołał jeszcze w zupełnej ciemności dojrzeć ścianę wody, pędzącej przed sobą 
strzępki 
rozdartego plastra. Zobaczył jeszcze, jak wali się strop tunelu, jak schodzą się 
ściany, a kamień i 
woda zderzają się ze sobą z nieprawdopodobną siłą żywiołu… I pojął, że gdzieś w 
samym oku 
tego szalonego cyklonu znajduje się on sam, inżynier Razi i agent Dżiń…
* * *
Dźwięk urwał się. We wszystkich głośnikach. I nie można już było na nic liczyć. 
Nawet na 
cud. Kroni wciąż patrzył na strumyk płynący po ścianie szybu i czekał, aż 
przekształci się w 
strumień albo zniknie.
Ale nie nastąpiło ani jedno, ani drugie. Strumyk nadal ciurkał. Na chwilę 
całkiem zanikł, ale 
później, wolniej wprawdzie i spokojniej niż poprzednio — jednak popłynął. Kroni 
wyobraził 
sobie, jak cienkie strużki sączą się spod zawału, a potem łączą się w strumień 
biegnący 
nieubłaganie w dół. To była jeszcze jedna zwłoka, ale niestety tylko zwłoka.
To właśnie powiedział Kruminszowi, bo Kruminsz nie mógł wiedzieć, jakie skutki 
przyniosła 
eksplozja.
— Domyślam się — odpowiedział Kruminsz lakonicznie. Powiedział to i jeszcze raz 
pomodlił 
się w duchu, żeby Maks na razie nie wracał do niego, żeby jak najdłużej torował 
drogę do 
szpitala. Zobaczył, że Natasza i Kiroczka, które również nie słyszały, jak 
zakończyła się walka 
Günthera z wodą, zniknęły nagle pod ziemią, jakby zobaczyły tam coś ważnego. 
Domyślił się, co 
to mogło być.
— Wyszli pierwsi ludzie — powiedział Kruminsz do Kroniego, a następnie 
przełączył się na 
szpital i zapytał Anitę: — Jesteś gotowa na przyjęcie pacjentów? Wyszli pierwsi 
ludzie.
— Zwariowałeś? — wykrzyknęła doktor Sołomko. — Poczekaj trochę!
— Nie mogę zatrzymać ludzi pod ziemią tylko dlatego, że nie jesteś jeszcze 
gotowa.
— Źle mnie zrozumiałeś — powiedziała Anita. — Po prostu byłam zaskoczona. Co z 
innymi?
— W porządku — odparł sucho Kruminsz, bo Anita pytała przede wszystkim o 
Günthera, a 
on nie mógł jej powiedzieć.
Natasza stała w szerokim wykopie. Deszcz znów się, rozpadał i dziewczyna 
pomyślała, że to 
dobrze, bo słońce nie będzie oślepiało ludzi, którzy nigdy go nie widzieli. A 
wkrótce zacznie się 
ściemniać.
— Żeby tylko udało się ich wszystkich wyprowadzić przed zmrokiem — powiedziała 
Kiroczka zbiegając do niej.
Zatrzymały się, patrząc na pochylnię. Na samym jej dole widać było ludzkie 
twarze.
To był dziwny i przerażający widok.
Dziewczęta stały niemal u szczytu pochylni, która opadała na równy placyk, 
prowizoryczny 
podest windy, na który Stanczo wyprowadził pierwszą grupę uciekinierów, 
wyswobodziwszy ich 
uprzednio z unieruchomionej kabiny. I ci ludzie, głównie kobiety i dzieci, 
zatrzymali się, jak 
tylko zobaczyli nad swymi głowami jasną plamę. Stali tak, bo nie mogli, nie 
potrafili zrobić już 
nawet kroku.
Stali zbici w ciasne stadko i patrzyli tam, gdzie było nieznane, dziwnie zimne i 
zbyt białe 
światło. A dziewczętom wydawało się z góry, że ich twarze świecą, że są okrągłe 
i puste, nagie i 
zupełnie jednakowe.
Ten żywy obraz trwał długo. Nieskończenie długo. Minutę albo i więcej. Nikt się 
nie poruszył, 
a ludzie w dole patrzyli na dwie figurki w dopasowanych kombinezonach, które 
ciemnymi 
sylwetkami rysowały się na tle zbyt jasnej plamy.
Krople deszczu wpadały czasem do środka jamy, ale żaden z uciekinierów nie 
wycierał ich z 
twarzy. Mieszkańcy podziemia zdawali się uważać je za krople spadające z 
wysokiego stropu 
świata na Górze.
Żeby wreszcie zakłócić tę ciszę i odrętwienie, Kiroczka wyprzedziła Nataszę, 
zbiegła do 
pochylni w dół, podeszła do grupki ludzi i wyciągnęła rękę do najbliżej stojącej 
rozczochranej, 
straszliwie brudnej i przerażająco wychudzonej dziewczynki w ogromnych, 
topornych buciorach 
przymocowanych drutem do nóg i w strzępach szarej szmaty na biodrach zamiast 
spódniczki.
Kiroczka podała jej rękę. Dziewczynka patrzyła na nią uważnie i bez uśmiechu. 
Potem jej 
pajęcza łapka drgnęła i zaczęła długą wędrówkę na przestrzeni paru centymetrów, 
żeby przebić 
ścianę powietrza oddzielającą obie ręce.
Ręka Kiroczki była ciepła, więc dłoń dziewczynki od razu się w niej 
zagnieździła.
— Chodźmy — powiedziała Kiroczka i leciutko pociągnęła ją za rękę.
Dziewczynka obejrzała się. Wszyscy patrzyli na nią, jak gdyby od następnego 
kroku zależało 
całe ich życie.
Dziewczynka poszła za Kiroczka. Pozostali najpierw zrobili jeden krok — wszyscy 
razem, tak 
że cały tłum drgnął i zafalował — a potem jeszcze jeden. Zapłakało dziecko na 
ręku matki, matka 
syknęła na nie…
Szli obok Nataszy. Nie odważyli się wyprzedzić Kiroczki z dziewuszką i bali się 
zostać w 
tyle. Wspinali się po pochylni i z każdym krokiem robiło się widniej. Ludzie 
zaczęli się na siebie 
oglądać i dziwić się temu, co widzą, gdyż po raz pierwszy w życiu zobaczyli 
swoich sąsiadów 
przy świetle dziennym.
Natasza stała nie wiedząc, co ma robić, aż wreszcie, kiedy minęła ją ostatnia 
kobieta z 
brudnym tłumokiem na plecach ciągnąc za rękę małego chłopczyka, skoczyła ku 
niej, żeby 
pomóc. Kobieta jednak zaczęła się od niej opędzać, bojąc się wypuścić z rąk 
swoje skarby. 
Natasza zrezygnowała i znów przystanęła bezradnie. Zaraz jednak usłyszała za 
sobą znajomy 
głos:
— To ty, Nataszo? Nie uciekaj przede mną, nie porzucaj mnie o piękna, i udziel 
swej 
wspaniałomyślnej pomocy moim braciom krasnoludkom!
— Oj! — wykrzyknęła Natasza z ulgą. — Znowu zaczynasz się wygłupiać, Taks.
Takasi prowadził korytarzem następną grupę ludzi, którym pomógł usunąć zawał na 
schodach 
koło komendy policji. Ludzie szli trzymając się za ręce, niczym ślepcy drepczący 
gęsiego. 
Przewodnikiem tego stadka był Takasi, który zrzucił hełm, żeby nie straszyć nim 
uratowanych. 
Musieli przejść w ten sposób kilka górnych, pustych i ciemnych poziomów, gdzie 
tylko latarka 
archeologa dawała im jakąś orientację.
— Gdzie tu się przywraca wzrok i leczy rany? — zapytał Takasi. Zrzucił hełm, 
zanim Günther 
zniknął z eteru i dlatego nie wiedział, że tropiciel zginął, więc gdy tylko 
ludzie wyszli na 
pochylnię, zapytał Nataszę:
— Co słychać z Güntherem?
— A bo co? — zdziwiła się dziewczyna, która nie mogła oderwać wzroku od 
straszliwej 
procesji szkieletów. — Jak ci ludzie w ogóle żyli?
— Günther miał wysadzić w powietrze tunel…
— Oj! — przestraszyła się Natasza. — Wcale o tym nie wiedziałam.
Takasi dwoma susami wyprzedził grupę, wydostał się na górę i pobiegł do 
centralki, przy 
której pod brezentowym daszkiem siedział Kruminsz. Już dobiegając pomyślał, że 
Kruminsz od 
rana bardzo się postarzał.
— Co z Güntherem? — wykrzyknął.
Kruminsz jednym ruchem raki wyłączył wszystkie mikrofony.
— Przyszedłeś? — powiedział. — To dobrze.
— Wyprowadziłem około trzydziestu ludzi. To niewiele, ale musieliśmy przebijać 
się przez 
zawalone schody. Co z Güntherem?
— Günther zginął, ale zawał w tunelu na razie trzyma wodę. Nie wiem jak długo…
— Günther zginął?
— Tak, Takasi. Ale jego zawał jeszcze trzyma wodę.
— Günther…
Takasi nie mógł sobie wyobrazić, że Günther może umrzeć.
— Posłuchaj, Taks — powiedział Kruminsz. — Po pierwsze nie powiedziałem tego 
jeszcze 
ani Anicie, ani Maksowi. Po wtóre zostało nam niewiele czasu i będziesz musiał 
tam wrócić. 
Niech dziewczęta odprowadzą uratowanych do szpitala, a potem zostaną tam, żeby 
pomagać 
Anicie.
— Jasne! — burknął Takasi. — Ale zrzuciłem hełm i nie mam łączności.
— Weź przenośny nadajnik.
Kruminsz podał mu aparat. Takasi założył słuchawki, przymocował mikrofon koło 
ust i 
pobiegł z powrotem do ciemnej jamy. Ludzie z podziemia już stali na górze, 
mrużyli oczy i 
zasłaniali je rękami przed światłem, chociaż dzień był pochmurny i zbliżał się 
ku wieczorowi.
— Dziewczęta! — krzyknął w biegu Takasi. — Zastąpię was tutaj. Zaprowadźcie 
ludzi do 
Anity.
— A co z Güntherem? — zapytała Natasza.
— Prowadźcie ich — odparł Takasi. — Nie widzisz, że już wychodzą następni?
Dziewczęta posłusznie ruszyły drogą wyrąbaną w krzakach, jak kaczki prowadzące 
za sobą 
pisklęta.
— Hej! — krzyknął Stanczo, widząc że Takasi schodzi do jamy. — Idę do podziemia. 
Winda 
działa, ale nie ma jej kto obsługiwać. To niedaleko.
— Tak — powiedział Takasi. Stanczo też nie wiedział o śmierci Günthera i był 
pewien, że 
wszystko idzie jak należy.
Takasi uruchomił radiostację i natychmiast mnóstwo dźwięków odezwało mu się w 
uszach. 
Głos Gery:
— Szanowni współobywatele. Nie zapominajcie, że zapalona lampka wystawiona na 
ulicę 
pomoże wam i waszym sąsiadom szybciej odnaleźć drogę do windy i schodów…
Głos Kroniego:
— Tak, Wilis, wiem, że Stanczo zjeżdża na dół. Obawiam się jednak, że winda się 
do nas nie 
przebije. Nie masz pojęcia, co dzieje się ponad nami…
Głos Kruminsza:
— A jak z wodą?
Głos Kroniego:
— Znowu jej przybyło. Na samym dole z pewnością jest już całe jezioro. Dobrze, 
że 
uszczelniliśmy elektrownię, bo inaczej kotły mogłyby wybuchnąć.
Takasi uruchomił swój nadajnik:
— Kruminsz, idę na szósty poziom.
— Nie — odpowiedział Kruminsz. — To jest pół godziny marszu, a gdyby Günther 
żył, już 
dałby o sobie znać.
— A jeżeli jest ranny?
— Stracimy i ciebie.
— Tutaj zostanie Maks. Ja nie mogę zostać. Stanczo wyprowadził nową grupę ludzi.
— Co ja mogłem poradzić? — powiedział przepraszającym tonem. — Dojechałem tylko 
do 
połowy drogi. Na każdym podeście czekają ludzie.
Głos Kroniego:
— Postanowiliśmy nie czekać. Idziemy schodami w górą. Będę meldował, na który 
poziom 
dotarliśmy.
— Dobrze — odpowiedział Kruminsz.
— Jadę z tobą — zwrócił się Takasi do Stancza. — Chcesz dotrzeć do szóstego 
poziomu?
— Tak. Tych ludzi zabrałem z ósmego.
— Takasi! — krzyknął Kruminsz.
— Szybciej! — powiedział Takasi. — Tam na nas czekają.
Ostatniego człowieka trzeba było dosłownie wypchnąć z windy, żeby jak 
najszybciej pojechać 
w dół. Kruminsz westchnął beznadziejnie i zobaczył, że pod daszek wchodzi Maks.
— Z Güntherem naprawdę jest źle? — zapytał Bieły.
— Tak — odparł Kruminsz.
— Żadnej nadziei?
— Żadnej. Nie mogłem jednak powstrzymać Takasiego, który tam poleciał.
— A co z wodą?
Maks mówił bardzo spokojnym, martwym głosem.
— Najgorsze, że woda znowu się przebiła i nie wiadomo jak długo zawał wytrzyma.
— Szkoda, że nie zdążyłem — powiedział Maks. — Poszedłbym zamiast Takasiego. 
Miałbym 
więcej szans.
— Nikt nie powinien tam iść.
— Wiem — powiedział Maks. — Wiem, że nikt, ale ktoś przecież tam pójść musiał. 
Teraz 
będę musiał tu zostać.
— Tak — odparł Kruminsz. — Będziesz musiał tu zostać, bo nie ma komu wyprowadzać 
ludzi.
* * *
Takasi szedł tunelem, orientując się według strumienia wody, który już zajmował 
cały środek 
posadzki, i przeszkadzał w marszu. Kiedy dotarł do zawału, spod którego, jak 
spod krawędzi 
lodowca, tryskały strumienie wody, zrozumiał, że jego wyprawa była daremna. Ale 
ktoś musiał 
ją podjąć. Jeśliby on lub ktokolwiek inny nie przyszedł w to miejsce, na całe 
życie pozostałyby 
wyrzuty sumienia, że nie zrobili tego, co dla każdego z nich zrobiłby bez 
wahania tropiciel 
Günther.
Takasi obejrzał rumowisko. Cały strop tunelu runął w dół i było oczywiste, że 
Günther 
prawidłowo wybrał to jedno, jedyne miejsce, w którym należało dokonać wybuchu. 
Zawał 
jeszcze zatrzymuje wodę.
— Zawał trzyma — powiedział do mikrofonu.
— Günthera nie ma — powiedział twierdząco Kruminsz.
— Nie.
— Natychmiast wracaj — powiedział Kruminsz.
— Dużo ludzi wyjechało?
— Dużo, ale nikt nie wie, ilu jeszcze zostało.
— A co z Kronim?
— Udało mu się przejść tylko jeden poziom, gdzie znalazł pod dostatkiem 
miejscowych 
uciekinierów. Dalej schody są zawalone. Stanczo usiłuje się do nich przebić.
— Ale na jego windę chyba nie ma co liczyć?
— Nie. Jest wprawdzie jeszcze druga winda, ale to bardzo daleko od ciebie.
— Coś wymyślę — powiedział Takasi.
Jeszcze raz spojrzał na zawał. Wypływający spod niego potok wody rósł w oczach.
— Zostało już niewiele czasu — powiedział Takasi. Myślał, że powiedział to w 
duchu, ale 
Kruminsz go usłyszał.
— Uciekaj stamtąd! — krzyknął.
Takasi zawrócił. Strumień pomagał mu iść, popychając z tyłu, a jednocześnie był 
tak silny, że 
zwalał z nóg. Trzeba więc było biec, podrzucając wysoko kolana.
Potem Takasi odszukał schody prowadzące na wyższy poziom i dotarł do miasta. Ten 
poziom 
był prawie pusty. Na ulicach koło niewielkich domków wystających samymi tylko 
fasadami ze 
ściany skalnej stały lampki zostawione tam przez mieszkańców. Jakieś ciemne 
postacie na jego 
widok ukryły się pospiesznie w ciemności ciągnąc za sobą ciężkie worki. Okazało 
się, że nawet 
w takiej sytuacji znalazło się miejsce i czas dla złodziei. Na niewielkim 
placyku płonęła sterta 
śmieci.
Takasi przypomniał sobie plan ulic i wiedział, gdzie znajdują się schody, które 
niedawno 
odgruzowywał. Właśnie w ich kierunku szedł.
Szedł i słuchał głosu Gery:
— Szanowni współobywatele. Są jeszcze miejsca w służbowej windzie trzeciej 
sekcji. Ci, 
którzy znajdują się w pobliżu, mogą przejść do windy…
Głosu Kruminsza:
— Kroni, prowadź ludzi do dużej windy. Tam przebija się Stanczo.
Głosu Kroniego:
— Na ulicy, którą idziemy, pojawiła się woda spadająca z góry.
Głosu Maksa, który wziął od Kruminsza zapasowy nadajnik:
— Wilis, nadchodzi deszcz. Trzeba wysłać kogoś po brezenty.
Głosu Kruminsza:
— Jeśli oni zmokną, to nie stanie się nic złego. Tych ludzi trzeba przede 
wszystkim nakarmić.
Głosu Anity:
— Wilis, nie zdajesz sobie sprawy z tego, że połowa tych ludzi jest już 
przeziębiona, a jutro 
będzie zupełny koszmar. Oni nie są przyzwyczajeni do świeżego powietrza.
— Poślij którąś z dziewcząt.
— Gdybym tylko mogła je znaleźć w tym tłumie… Nieoczekiwanie tuż przed Takasim 
runęła 
ściana wody. Opadła jak kurtyna, przegradzająca cały korytarz. Za nią widać było 
rzadkie ogniki 
stojących na ziemi kaganków.
— Tutaj też jest woda — powiedział.
— Numer poziomu? — zapytał Kruminsz.
— Piąty.
— To znaczy, że puściła jeszcze jedna tama — powiedział Kruminsz.
— Tak. Woda płynie z góry, a więc przebiła się na czwartym poziomie.
— Ale Gera nadaje?
— Nie słyszysz?
Takasi pobiegł w stronę schodów. Tuż przed samą klatką dopędził grupę 
uciekinierów, która 
zmyliła drogę i pchała się w ślepy zaułek. Takasi pomyślał, że setki ludzi 
grupami i w pojedynkę 
snują się teraz tunelami i korytarzami.
Ziemia znów zatrzęsła się pod nogami. Puścił jednocześnie zawał Günthera i tama 
trzy 
poziomy wyżej.
Takasi zdążył doprowadzić grupę uciekinierów do schodów i szedł teraz za nią. W 
samą porę. 
Woda szybami windowymi i kanałami wentylacyjnymi runęła w dół, do elektrowni. 
Wypełniła 
poziom najniższy i zaczęła się podnosić. Wkrótce powinna dotrzeć do poziomu, na 
którym 
znajdował się tunel prowadzący do Otchłani.
Takasiemu wydawało się, że schody miedzy poziomami nie mają końca, tym bardziej 
że 
wciąż musiał się zatrzymywać, popychać i ciągnąć pozostających w tyle. Zbliżanie 
się kolejnego 
poziomu znamionował ochrypły dźwięk głośników. Chrapliwy, niemal męski głos 
Gery, 
przerywany atakami kaszlu, brzmiał jak puls umierającego ciała.
Innymi schodami o kilka poziomów niżej wspinał się Kroni. Otaczający go tłum był 
znacznie 
liczniejszy i poruszał się wolniej niż grupa Takasiego. Ci ludzie prawie nie 
mieli szans, chociaż 
rozumiał to tylko Kroni i archeolodzy. Nie można też im było pomóc, gdyż Stanczo 
musiał 
trzykrotnie zawracać. Zatrzymywał windę, bo na każdym podeście byli ludzie, 
którzy również 
potrzebowali ratunku. A Stanczo nie mógł nic więcej wycisnąć z windy, która 
miała ograniczoną 
przecież szybkość i pojemność.
Ludzie wychodzili spod ziemi nie kończącym się potokiem.
Takasi wyprowadził swoją grupę na najwyższy poziom, skąd wydeptany już, dobrze 
znajomy 
tunel prowadził na powierzchnię.
Znów były głosy, odrębne, ale splecione w dziwny kłębek współzależności.
Głos Anity:
— Wilis, muszę kłaść dzieci na ziemi.
Głos Maksa:
— Gdzie jest Stanczo? Łazik się rozkraczył. Gdzie jest Stanczo?!
Głos Kruminsza:
— Stanczo jest na dole. Od pięciu minut nie miałem od niego żadnej wiadomości.
Milczenie. Jakby wszyscy czekali, aż Stanczo się odezwie. Ale Stanczo nie ma 
nadajnika. 
Jeśli winda stanęła na dole, to znalazł się w nie lepszej sytuacji niż Kroni.
Głos Gery, ochrypły i prawie niezrozumiały:
— Mówi Gera Spel. Doniesiono mi z góry, że uratowani nie chcą odchodzić od 
wierzchniego 
otworu. Ci, którzy przy nim pozostaną, narażają się na niebezpieczeństwo. 
Prosimy 
niezwłocznie, powtarzam, niezwłocznie odchodzić dalej. — I innym już głosem, 
jakby niechcący 
wyrwało jej się: — Woda na podłodze…
Była niczym radiotelegrafista tonącego statku, nadający SOS, kiedy nad 
rozszalałymi falami 
widać jedynie szczyty masztów. Ale ten obraz, który przemknął przez głowę 
Takasiego, niewiele 
mógł znaczyć dla samej Gery.
Głos Kroniego:
— Woda nas dopędza. Jeśli Stanczo zamierza przebić się do nas, to nie 
puszczajcie go, bo 
szyb jest zalany. Powtarzam, woda nas dopędza! To chyba ostatnia wiadomość ode 
mnie.
Takasi szedł w dół i słuchał głosów miasta, a kiedy Kruminsz starając się 
kontrolować ruchy 
wszystkich, z którymi miał łączność, zapytał go, gdzie jest, odpowiedział 
krótko:
— U mnie wszystko w porządku.
Głos Gery:
— Nie ulegajcie panice…
Takasi pomyślał, jak ta dziewczyna musi się czuć sama w pokoju, gdzie leży ciało 
jej ojca. I 
jak się boi, że nikt po nią nie przyjdzie. Jak jeden po drugim milkną kolejno 
poziomy, a jej już się 
wydaje, że została sama pod ziemią.
Głos Kroniego:
— Takasi, jesteś tu? Takasi!
— Jestem, Kroni.
— Na którym poziomie?
— Na górnym.
— Odchodzisz?
— Nie, zostaję.
— Takasi, jeśli możesz, znajdź Gerę.
— Właśnie do niej idę.
— Zwariowałeś?! —: wrzasnął Kruminsz i zamilkł. Potem znów martwym i 
beznamiętnym 
głosem zaczął wydawać rozkazy łazikom i żądać, żeby szpital przyjmował więcej 
dzieci. 
Pochłonięty był innymi sprawami, bo na powierzchni zebrało się już kilkuset 
ludzi i nie mógł 
niczym już pomóc tym, którzy zostali w mieście.
— Idź do Gery — powtórzył Kroni…
— Co tam u ciebie? — zapytał Takasi już w biegu. Bał się, że głos Kroniego 
zamilknie. 
Chciał wierzyć w cud, ale cud był niemożliwy, bo dzieliło go od Kroniego kilka 
poziomów, a 
Kroni szedł jako ostatni w ogromnej procesji ludzi, której nie dane będzie dojść 
na Górę…
— Nie umiem pływać… — powiedział nagle Kroni zupełnie innym głosem. Potem zrobił 
długą pauzę i dodał, jak podsumowanie: — To tutaj nie ma żadnego znaczenia.
* * *
Takasi wbiegł na trzeci poziom, gdzie woda, nie nadążając spływać do zatopionych 
szybów i 
klatek schodowych, krążyła leniwie nad ich wlotami.
Na ulicach nikogo nie było. Tylko głos Gery, cichy, przerywany i nieskończenie 
samotny. 
Puls miasta zamierał.
Takasi w drodze kilka razy wołał Kroniego, ale nie doczekał się odpowiedzi.
Z przeciwka płynął szczur. Zwierzę płynęło szybko i nie spostrzegło Takasiego, 
który usunął 
mu się z drogi.
W Domu Dyrektorów paliło się światło. Widocznie działał agregat awaryjny. Takasi 
wszedł 
do środka. Podłoga była tam podwyższona i dlatego woda sięgała mu jedynie do 
kolan. 
Gigantyczny stół, przy którym obradowali Dyrektorzy, wydawał się bardzo niski, 
bo jego nogi do 
połowy skryły się pod gładką powierzchnię wody.
— Gero! — zawołał Takasi.
Z małego pokoiku dobiegł go kaszel.
Takasi poszedł tam. Gera ściskała w ręku mikrofon, kasłała i wycierała krew 
sączącą się z 
kącików ust.
— Kroni — powiedział Takasi i wskazał ręką do góry. — Kroni. Gera usiłowała coś 
powiedzieć, a zdumienie na jej twarzy ustąpiło miejsca bolesnemu grymasowi.
— Daj spokój — powiedział Takasi i wyjął jej mikrofon z ręki. Poczuł nagle, że 
musi coś 
powiedzieć umierającemu miastu.
— Uwaga — powiedział do mikrofonu, jakby spełniał jakiś rytuał. — Uwaga! Mówi 
Takasi 
Nakajama. Radiostacja kończy pracę po zakończeniu ewakuacji miasta. Wznowienie 
jej 
działalności nastąpi jutro na powierzchni ziemi w nowym mieście. Do usłyszenia.
Nieważne, że nikt go nie zrozumiał.
Gdy tylko nie musiała już mówić, Gera straciła przytomność. Zaczęła tak ciężko 
chrypieć, że 
omal się nie udusiła. Takasi wziął ją na ręce i pomyślał, że Kroni miał rację — 
dziewczyna jest 
bardzo podobna do Nataszy. Zupełnie inna, ale bardzo do Nataszy podobna.
— Zaprzyjaźnicie się — powiedział. — Z pewnością zostaniecie przyjaciółkami.
— Takasi — powiedział Kruminsz. — Słyszeliśmy twoją ostatnią audycję. Nie 
zdążysz dojść 
do schodów. Przebij się do szybu windy. Maks opuści ci tam linę. To jedyna 
możliwość. Nie 
zdążysz dojść do schodów. Ciśnienie pary w kawernie szybko wzrasta. Przenosimy 
stanowisko 
łączności na wzgórze i zabieramy stąd ludzi. Zostaje tylko Maks. On nie 
odejdzie.
Takasi biegł po pas w wodzie, jeśli to powolne kuśtykanie można było nazwać 
biegiem. 
Przerzucił lekkie ciało Gery przez ramię, i biegł, choć tracił oddech, a jego 
niezawodne dotąd 
mięśnie zupełnie zdrętwiały.
Kruminsz wyłączył się. Władował pulpit łączności do łazika, a sam pobiegł do 
jamy, gdzie 
Maks kręcił ręczny kołowrót, bo wiedział, że Bieły sam nie wyciągnie Takasiego i 
Gery.
Takasi zatrzymał się przy szybie windy i pomyślał z abstrakcyjnym zdziwieniem, 
że gdzieś 
niedaleko para wypełnia ogromną ognistą pieczarę i że ten kocioł w każdej chwili 
może wylecieć 
w powietrze.
Z góry zjeżdżała podrygująca lina. Po chwili wpadła z chlupotem do wody, która 
leniwie 
ściekała do szybu. Miasto było nią nasycone jak gąbka. Takasi, omal nie zwalając 
się w przepaść, 
złapał linę i zaczął nią obwiązywać Gerę…
* * *
Miasto wyleciało w powietrze dwadzieścia minut później…
Biegli drogą zoraną gąsienicami łazików, a daleko przed nimi, popędzając 
maruderów, 
kuśtykał pospiesznie garbus. Jego krępa postać ledwie zdążyła zniknąć za 
grzbietem wzgórza, 
gdy ziemia za nim zaczęła ze zgrzytem i głuchym łoskotem wypiętrzać się, jakby z 
głębi 
wyrywał się na wolność jakiś ogromny potwór. Takasi rzucił Gerę na ziemię i 
przykrył ją swoim 
ciałem.
Ziemia wystrzeliła do góry groźnym słupem skały, wody, pary. I jeszcze nie 
zdążyły dolecieć 
do niskich chmur drobne kamienie i bryzgi lawy, kiedy zaczęła zapadać się do 
środka, krusząc i 
niwecząc po drodze to, co jeszcze rano było nie tylko miastem, ale również 
pradawnym, 
uporządkowanym światem. Następnego ranka na tym miejscu powstało głębokie, 
prawie idealnie 
okrągłe jezioro. Ze skał na jego przeciwległym brzegu unosiły się smugi pary.
A kiedy minęła wieczność i z nieba przestały lecieć kamienie, kiedy ziemia 
ciężko westchnęła 
i przestała dygotać, wszyscy wstali. Najpierw Kruminsz i Maks. Potem Takasi. 
Takasi ostrożnie 
podniósł Gerę. Kruminsz przeciągnął dłonią po skroni i strząsnął trochę krwi — 
dostał 
odłamkiem kamienia.
— Idziemy? — zapytał Kruminsz, nie odwracając się.
Takasi szedł pierwszy. Maks stanął i długo patrzył do tyłu, starając się 
zapamiętać na zawsze 
miejsce, z którego nie wrócił Günther Jantz.
Takasi oddał Gerę Anicie, która czekała na nich przy wejściu do szpitalika. 
Nataszy nie zdołał 
odnaleźć w rozedrganym, krzykliwym i przerażonym ludzkim mrowisku.
Takasi był bardzo zmęczony i chciał pobyć sam. Żeby niczego nie słyszeć i o 
niczym nie 
myśleć. Zbiegł ze wzgórza i położył się w trawie. Gwar obozu docierał do niego 
jak odległe 
brzęczenie pszczół. Koczowały w nim setki ludzi, których trzeba było nakarmić, 
zakwaterować i 
uspokoić, ludzi, którzy nigdy nie widzieli Kroniego, który przebył tak długą 
drogę do Miasta na 
Górze, i nie widzieli Günthera, który o pół godziny opóźnił powódź. Ani 
inżyniera Raziego, 
który został z Güntherem, chociaż mógł uciec, ani Stancza, który osiem razy 
zjeżdżał na dół, a 
nie zdążył wrócić po raz dziewiąty…
Takasi leżał na trawie i patrzył w niebo, które nie może zwalić się na głowę. 
Tam właśnie 
znalazła go Natasza. Usiadła obok i położyła dłoń na jego pokaleczonym, gorącym 
czole.