"; %> Pierwsza metoda oznaczania bloków PHP jest dostępna jedynie wtedy, gdy uaktywnione są krótkie znaczniki. Aby to zrobić należy użyć funkcji short_tags(), włączyć w pliku konfiguracyjnym opcję short_tag_open lub skompilować PHP z opcją -enable-short-tags. Znaczniki w stylu ASP są dostępne jedynie wtedy, gdy uaktywniona jest opcja konfiguracji asp_tags. Więcej informacji na temat kompilowania i konfiguracji PHP znajduje się w rozdziałach "Kompilacja i instalowanie PHP" oraz dodatku D - "Opcje konfiguracji". PHP jest syntaktycznie bardzo podobny do C. Na przykład, instrukcje są oddzielone średnikiem. Znacznik ?> jest niejawnym końcem instrukcji, więc poniższe przykłady są poprawne składniowo: Wydruk 2.2. Koniec instrukcji "; ?> " ?> Komentarze w PHP można oznaczać symbolami komentarzy pochodzącymi z C, C++ lub stosowanych w skryptach Uniksa. Komentarze jednoliniowe komentują tekst do końca linii lub do końca bieżącego bloku PHP w zależności od tego, co będzie pierwsze. Nie można zagłębiać wielowierszowych komentarzy w stylu C. Wydruk 2.3. Komentarze "; // To jest jednowierszowy komentarz w stylu C++ /* To jest wielowierszowy blok komentarza */ echo "Witamy ponownie.
"; # To jest komentarz w stylu skryptów Uniksa ?> To wyświetli nic.
Typy PHP posiada następujące typy: liczby zmiennoprzecinkowe, liczby całkowite, ciągi, tablice i obiekty. Typ zmiennej jest ustalany w oparciu o kontekst w jakim jest użyta zmienna i nie jest on jawnie ustalany przez programistę. Jest to ważna cecha o której należy pamiętać podczas programowania aplikacji PHP, ponieważ niejawna konwersja typów może spowodować trudne do odnalezienia błędy. Na przykład poniższa instrukcja jest prawidłowa i spowoduje wyświetlenie liczby 9: print( 3* "3 małe świnki"); Aby można było zapanować nad typami, PHP posiada funkcje gettype() i settype() oraz kilka funkcji przeznaczonych dla określonych typów, na przykład is_integer() lub is_array(). W skorowidzu funkcji na końcu książki znajduje się pełne omówienie tych funkcji. Teraz zostanie opisany każdy z typów zmiennych (oprócz obiektów). Obiekty PHP zostaną opisane w dalszej części rozdziału. Liczby - całkowite i zmiennoprzecinkowe Liczby całkowite można podawać używając notacji dziesiętnej, ósemkowej i szesnastkowej. Liczby zmiennoprzecinkowe można podawać używając notacji zwykłej lub zapisu naukowego. Na poniższym wydruku pokazana jest składnia PHP dla wszystkich tych notacji. Wydruk 2.4. Reprezentacja liczb " ); ?> Ciągi Ciągi w PHP są ograniczane apostrofami (') lub cudzysłowami ("). Zapisy te różnią się sposobem interpretacji ciągu. Jeżeli ciąg jest otoczony cudzysłowami, zmienne zapisane w ciągu zostają zamienione na ich wartości. Aby zapisać znaki specjalne w ciągach otoczonych cudzysłowami, należy użyć znaku lewego ukośnika (\), tak jak zostało to pokazane w tabeli 2.1. Tabela 2.1. Znaki specjalne w ciągach otoczonych cudzysłowami Sekwencja znaków Znaczenie \n nowa linia \r powrót karetki (CR) \t tabulacja \\ lewy ukośnik \" cudzysłów \$ znak dolara W ciągach otoczonych apostrofami zmienne nie są zastępowane. Jedynymi dopuszczalnymi sekwencjami sterującymi są te oznaczające lewy ukośnik (\\) i apostrof (\'). Sekwencje te pozwalają na wpisanie do ciągu znaku apostrofu i lewego ukośnika. Ciągi mogą być łączone przy użyciu operatora kropki (.). Dokładniej jest to opisane w części rozdziału na temat operatorów. Podobnie jak w języku C, mamy dostęp do poszczególnych znaków ciągu, traktując go jak tablicę znaków. Wydruk 2.5. Przykład operacji na ciągach " ); $aStr2 = "Thatcher"; print( "$aStr2
" ); $aStr3 = "Nazywam się $aStr2"; // $aStr3 = "Nazywam się Thatcher" print( "$aStr3
" ); $aStr4 = "Nazywam się \$aStr2"; // $aStr4 = "Nazywam się $aStr2" print( "$aStr4
" ); $aStr5 = 'Nie rozwijaj \'$aStr2\''; // $aStr5 = "Nie rozwijaj '$aStr2'" print( "$aStr5
" ); // wypisuje "Nazywam się Thatcher i Nazywam się $aStr2" print( "$aStr3" . " i " . "$aStr4" ); ?> Z powodu ulotnej natury typów w PHP, zmienne mogą zmieniać swój typ w zależności od kontekstu w jakim występują. Liczby mogą być konwertowane niejawnie na ciągi, jeżeli zostaną użyte jako argument operatora operującego na ciągach. Ciągi mogą również zostać skonwertowane na liczby, jeżeli będą użyte w wyrażeniach matematycznych. Jeżeli PHP próbuje skonwertować ciąg na liczbę, korzysta z następujących zasad: * Jeżeli ciąg zaczyna się od danych numerycznych, zostaną one skonwertowane na liczbę. * Jeżeli ciąg nie zaczyna się prawidłowymi danymi liczbowymi, wartością ciągu będzie zero (0). * Jeżeli dane numeryczne zawierają jeden ze znaków .,e lub E, wartość będzie liczbą zmiennoprzecinkową a w przeciwnym przypadku liczbą całkowitą. Prawidłowymi danymi numerycznymi są: opcjonalny znak po którym następuje jedna lub więcej cyfr, opcjonalna kropka dziesiętna oraz opcjonalny znak wykładnika. Znakiem wykładnika jest "e" lub "E", po którym następuje jedna lub więcej liczb. Wydruk 2.6. Niejawna konwersja pomiędzy ciągiem i liczbą " ); $aVar2 = $aVar . " niejawnie skonwertowane do ciągu"; print( "\$aVar2 = $aVar2, typ = " . gettype( $aVar2 ) . "
" ); $aVar3 = $aVar2 + 1; // niejawna konwersja na liczbę całkowitą print( "\$aVar3 = $aVar3, typ = " . gettype( $aVar3 ) . "
" ); $aVar3 = $aVar2 * 1.1; // niejawna konwersja na liczbę zmiennoprzecinkową print( "\$aVar3 = $aVar3, typ = " . gettype( $aVar3 ) . "
" ); $aNotNumber = "abc"; $aVar4 = $aNotNumber * 1; // próba konwersji na liczbę, zwracane jest 0 print( "\$aVar4 = $aVar4, typ = " . gettype( $aVar4 ) . "
" ); $aIsNumber = "3 małe świnki"; $aVar5 = $aIsNumber + 1; // konwersja $aIsNumber na liczbę 3 print( "\$aVar5 = $aVar5, typ = " . gettype( $aVar5 ) . "
" ); ?> Tablice Tablice w PHP zachowują się zarówno tak jak tablice indeksowane (wektory) oraz jak tablice mieszające (asocjacyjne). PHP pozwala również na tworzenie tablic wielowymiarowych. Z powodu unikalnej konstrukcji tablic w PHP, można indeksować jeden wymiar tablicy wielowymiarowej liczbami a inny w sposób asocjacyjny. Tablice mogą być tworzone przy użyciu funkcji list() lub array() albo poprzez jawne podanie każdej z wartości. W skorowidzu funkcji na końcu książki zostały opisane wszystkie funkcje do manipulacji tablicami. Jednowymiarowe tablice mogą zamieniane w ciągach przez mechanizm zastępowania zmiennych na wartości w sposób identyczny jak wszystkie inne zmienne. W przypadku tablic wielowymiarowych należy użyć nawiasów klamrowych do zaznaczenia indeksów. Poniższy wydruk pokazuje przykłady użycia różnych typów tablic. Wydruk 2.7. Inicjowanie i użycie tablic " ); // Tworzenie tablicy asocjacyjnej $color["niebieski"] = "#0000FF"; $color["zielony"] = "#00FF00"; $color["czerwony"] = "#FF0000"; print( "Wartość szesnastkowa koloru czerwonego wynosi {$color['czerwony']}
" ); // Tworzenie tej samej co poprzedniej tablicy asocjacyjnej // tylko nieco prościej $color = array( "niebieski" => "#0000FF", "zielony" => "#00FF00", "czerwony" => "#FF0000" ); print( "Wartość szesnastkowa koloru zielonego wynosi {$color['zielony']}
" ); // Ręczne tworzenie tablicy wielowymiarowej $m[0][0] = "Zero Zero"; $m[0][1] = "Zero Jeden"; print( "Wartością \$m[0][1] jest {$m[0][1]}
" ); // Ręczne tworzenie asocjacyjnej tablicy wielowymiarowej $counties["Idaho"][0] = "Ada"; $counties["Idaho"][1] = "Adams"; $counties["Idaho"][2] = "Bannock"; $counties["Arizona"][0] = "Apache"; $counties["Arizona"][1] = "Cochise"; $counties["Arizona"][2] = "Coconino"; print( "\$counties['Idaho'][0] = {$counties['Idaho'][0]}
" ); ?> Zmienne i stałe Zmienne PHP są oznaczane znakiem dolara ($), po którym następuje nazwa zmiennej. Wielkość liter w nazwach zmiennych jest rozróżniana. Prawidłowe nazwy zmiennych muszą zaczynać się literą lub znakiem podkreślenia, po których może nastąpić litera, liczba lub znak podkreślenia. Prawidłowymi literami w zmiennych są a-z, A-Z lub dowolne znaki ASCII z zakresu 127-255 (0x7f-0xff). Wydruk 2.8. Nazwy zmiennych " ); // wypisuje "Ryan, Scott" $1variable = 123; // nieprawidłowa nazwa zmiennej $_test = "test"; // prawidłowo, rozpoczyna się podkreśleniem $_ąęć = "test2"; // prawidłowo ?> Wartości mogą być przypisywane do zmiennych przez wartość lub przez referencję. Gdy przypisanie jest realizowane przez wartość, obliczona wartość wyrażenia jest przepisywana do docelowej zmiennej. Po przypisaniu zmienne są niezależne i zmiana wartości w jednej nie wpływa na wartość drugiej zmiennej. Gdy wartości są przypisywane przez referencję, nowa zmienna staje się odwołaniem do oryginalnej zmiennej. Zmiana wprowadzona do dowolnej zmiennej powoduje zmianę drugiej. Aby wykonać przypisanie przez referencję, należy poprzedzić nazwę znakiem &. Wydruk 2.9. Przypisywanie zmiennych " ); // wypisuje "Ryan, Ryan" $variable2 = "Scott"; print( "$variable1, $variable2
" ); // wypisuje "Ryan, Scott" $variable3 = &$variable1; // przypisanie przez referencję print( "$variable1, $variable3
" ); // wypisuje "Ryan, Ryan" $variable3 = "Katie"; print( "$variable1, $variable3
" ); // wypisuje "Katie, Katie" ?> Zmienne predefiniowane Oprócz zmiennych definiowanych przez użytkownika, w PHP istnieją zmienne tworzone przez system. Lista tych zmiennych zależy od kontekstu wykonania skryptu (na przykład, czy jest uruchamiany samodzielnie, czy poprzez serwer WWW), wersji PHP i typu serwera WWW. Ponieważ lista zmiennych jest zależna od wielu czynników, niektóre z nich mogą nie być nigdy dostępne. PHP generuje również zmienne dla cookie i danych formularzy przesyłanych za pomocą metod GET i POST. Szczegółowe omówienie tych zmiennych zawarte jest w rozdziale 3 "Formularze i cookie". Część ta zawiera podzbiór dostępnych zmiennych dostępnych w czasie pracy PHP4 wraz z serwerem Apache 1.3.11. Aby zobaczyć wszystkie zmienne dostępne w środowisku można użyć funkcji phpinfo(). Kompletniejsza lista predefiniowanych zmiennych znajduje się w skorowidzu na końcu książki. Tabela 2.2. zawiera podzbiór zmiennych środowiska Apache, tabela 2.3., podzbiór zmiennych środowiska systemu a tabela 2.4. zawiera zmienne generowane przez PHP. W tabeli 2.5. zebrane są operatory arytmetyczne, natomiast operatory bitowe w tabeli 2.6. Tabela 2.7. zawiera operatory porównania, tabela 2.8 operatory zwiększania i zmniejszania a tabela 2.9. zawiera operatory logiczne. Ostatnia tabela, 2.10. zawiera operatory przypisania. Tabela 2.2. Zmienne środowiska serwera Apache Zmienna Definicja HTTP_HOST Zawartość nagłówka Host: o ile został wysłany przez przeglądarkę. HTTP_USER_AGENT Zawartość nagłówka User Agent: wysłanego przez przeglądarkę. Nagłówek ten opisuje przeglądarkę żądającą strony, na przykład: "Mozilla/4/0 (compatible; MSIE 5.01; Windows NT)". Więcej na temat wykorzystania tej zmiennej znajduje się w rozdziale 9 "Niezależność od przeglądarki". REMOTE_ADDR Adres IP użytkownika oglądającego stronę. SERVER_PROTOCOL Nazwa i wersja protokołu za pomocą którego zostało wysłane żądanie strony, na przykład HTTP/1.1. GATEWAY_INTERFACE Wersja specyfikacji CGI używanej przez serwer, na przykład CGI/1.1. Tabela 2.3. Zmienne środowiska systemu Zmienna Definicja HOSTNAME Nazwa komputera serwera. HOSTTYPE Typ komputera, na przykład i386. PATH Systemowa ścieżka serwera. OSTYPE System operacyjny działający na serwerze, na przykład Linux. Tabela 2.4. Zmienne generowane przez PHP Zmienna Definicja PHP_SELF Nazwa pliku z wykonywanym skryptem. HTTP_COOKIE_VARS Tablica asocjacyjna zmiennych przekazanych do skryptu poprzez cookie HTTP. HTTP_GET_VARS Tablica asocjacyjna zmiennych przekazanych do skryptu za pomocą metody GET. HTTP_POST_VARS Tablica asocjacyjna zmiennych przekazanych do skryptu za pomocą metody POST. Tabela 2.5. Operatory arytmetyczne Operator Nazwa Przykład Wynik + Dodawanie $a + $b Suma $a i $b - Odejmowanie $a - $b Różnica $a i $b * Mnożenie $a * $b Iloczyn $a i $b / Dzielenie $a / $b Iloraz $a i $b % Reszta z dzielenia $a % $b Reszta z dzielenie $a przez $b Tabela 2.6. Operatory bitowe Operator Nazwa Przykład Wynik & Iloczyn bitowy $a & $b Bity ustawione w $a i $b są ustawione | Suma bitowa $a | $b Bity ustawione w $a lub $b są ustawione ^ Różnica symetryczna $a ^ $b Bity ustawione w $a lub $b, ale nie w obu na raz są ustawione ~ Negacja ~$a Bity ustawione nie są teraz ustawione i odwrotnie << Przesunięcie w lewo $a << $b Przesunięcie bitów w $a w lewo o $b kroków >> Przesunięcie w prawo $a >> $b Przesunięcie bitów w $a w prawo o $b kroków Tabela 2.7. Operatory porównania Operator Nazwa Przykład Wynik == Równy $a == $b True, jeżeli $a jest równe $b === Identyczny $a === $b True, jeżeli $a jest równe $b i są one tych samych typów != Różny $a != $b True, jeżeli $a jest różne od $b < Mniejszy $a < $b True, jeżeli $a jest mniejsze od $b > Większy $a > $b True, jeżeli $a jest większe od $b <= Mniejszy lub równy $a <= $b True, jeżeli $a jest mniejsze lub równe $b >= Większy lub równy $a >= $b True, jeżeli $a jest większe lub równe $b Tabela 2.8. Operatory zwiększania i zmniejszania Operator, przykład Nazwa Wynik $a++ Postinkrementacja Zwraca $a, a następnie zwiększa $a o jeden ++$a Preinkrementacja Zwiększa $a o jeden i zwraca $a $a-- Postdekrementacja Zwraca $a, a następnie zmniejsza $a o jeden --$a Predekrementacja Zmniejsza $a o jeden i zwraca $a Tabela 2.9. Operatory logiczne Operator Nazwa Przykład Wynik and Iloczyn logiczny $a and $b True, jeżeli $a i $b mają wartość True or Suma logiczna $a or $b True, jeżeli $a lub $b mają wartość True xor Różnica symetryczna $a xor $b True, jeżeli $a lub $b mają wartość True, ale nie razem ! Negacja !$a True, jeżeli $a nie jest True && Iloczyn logiczny $a && $b True, jeżeli $a i $b mają wartość True || Suma logiczna $a || $b True, jeżeli $a lub $b mają wartość True Tabela 2.10. Operatory przypisania Operator Przykład Wynik = $a = $b Przypisuje wartość $b do $a. += $a += $b Przypisuje wartość ($a+$b) do $a. Jest to identyczne z $a=$a+$b. -= $a -= $b Przypisuje wartość ($a-$b) do $a. Jest to identyczne z $a=$a-$b. *= $a *= $b Przypisuje wartość ($a*$b) do $a. Jest to identyczne z $a=$a*$b. /= $a /= $b Przypisuje wartość ($a/$b) do $a. Jest to identyczne z $a=$a/$b. .= $a .= $b Przypisuje wartość ($a.$b) do $a. Jest to identyczne z $a=$a.$b. %= $a %= $b Przypisuje wartość ($a%$b) do $a. Jest to identyczne z $a=$a%$b. |= $a |= $b Przypisuje wartość ($a|$b) do $a. Jest to identyczne z $a=$a|$b. &= $a &= $b Przypisuje wartość ($a&$b) do $a. Jest to identyczne z $a=$a&$b. ^= $a ^= $b Przypisuje wartość ($a^$b) do $a. Jest to identyczne z $a=$a^$b. <<= $a <<= $b Przypisuje wartość ($a<<$b) do $a. Jest to identyczne z $a=$a<<$b. >>= $a >>= $b Przypisuje wartość ($a>>$b) do $a. Jest to identyczne z $a=$a>>$b. Zasięg zmiennych Ogólnie rzecz ujmując, zmienne globalne PHP mają taki sam zasięg. Rozciąga się on również na pliki dołączane. Wewnątrz funkcji definiowanych przez użytkownika zmienne mają zasięg lokalny. Zmienne globalne muszą być deklarowane jako globalne, aby mogły być wykorzystywane wewnątrz funkcji. PHP posiada również zmienne statyczne, które deklarowane wewnątrz funkcji zapewniają utrzymywanie swojej wartości pomiędzy kolejnymi wywołaniami funkcji. Wydruk 2.10. Zasięg zmiennych ponieważ zmienna $aGlobal1 wewnątrz funkcji jest poza zasięgiem. */ print( "$aGlobal1
" ); } DoPrint(); function DoPrint2( ) { global $aGlobal1; /* Poniższa instrukcja wypisze wartość zmiennej ponieważ została zadeklarowana jako globalna. */ print( "$aGlobal1
" ); } DoPrint2(); function StaticFunc( ) { static $aVal = 0; print( "$aVal
" ); $aVal++; } // Poniższe wywołania spowodują wypisanie 0, a następnie 1 StaticFunc(); StaticFunc(); ?> --- Zawartość pliku example10_inc.php3 --- " ); ?> Stałe PHP posiada kilka predefiniowanych stałych oraz pozwala na definiowanie własnych. Pełna lista stałych znajduje się w skorowidzu na końcu książki. Aby zdefiniować nową stałą używa się funkcji define(). Zauważ, że stałe PHP nie są makrami w stylu C i dlatego muszą być wartościami skalarnymi. Wydruk 2.11. Stałe " ); print( "Jej wartością jest '" . aString . "'
" ); ?> Operatory i kolejność operatorów PHP posiada zestaw operatorów znanych programistom C i C++. W tabelach od 2.5. do 2.10. zamieszczone zostało zestawienie dostępnych operatorów. Oprócz operatorów umieszczonych w tabelach istnieje jeszcze kilka operatorów, ale są one trudniejsze do klasyfikacji. Operator trójskładnikowy, zapisywany jako ?: jest dostępny zarówno w PHP jak i w C. Wyrażenie $wart = (wyrażenie1) ? (wyrażenie2) : (wyrażenie3); przypisuje do zmiennej $wart wartość wyrażenie2, jeżeli wyrażenie1 będzie miało wartość True, natomiast w przeciwnym przypadku $wart będzie miało wartość wyrażenie3. Operator wykonania oznaczany przez znak ` (na jednym klawiszu ze znakiem ~) jest podobny do operatora dostępnego we wielu językach programowania powłoki. Wyrażenie otoczone znakami ` jest wykonywane na serwerze a zwracana wartość przekazywana do zmiennej. PHP posiada również operator kontroli błędów @. Gdy operator ten jest umieszczony przed wyrażeniem, nie są generowane komunikaty błędów powodowanych przez to wyrażenie. Użycie tego operatora pozwala na stworzenie lepszej obsługi błędów, o ile uaktywniona jest opcja track_errors. Gdy opcja ta jest aktywna, komunikaty błędów zatrzymane przez operator @ są zapamiętywane w zmiennej globalnej $php_errormsg. Zmienna ta jest nadpisywana przez kolejne błędy, więc aby kontrola błędów działała poprawnie, zmienna ta powinna być sprawdzana możliwie szybko. Wydruk 2.12. Niektóre działania z operatorami " ); // drukuje "Wartości są różne" $aVal = ( 1 == "1" ) ? "Wartości są równe" : "Wartości są różne"; print( "$aVal
" ); // drukuje "Wartości są równe" $aVal = ( 1 === "1" ) ? "Wartości są identyczne" : "Wartości nie są identyczne"; print( "$aVal
" ); // prints "Wartości nie są identyczne" /* Poniższy fragment powoduje przypisanie do $aListing zawartości bieżącego katalogu serwera, a następnie konwersję znaków nowej linii na znaczniki
I wypisanie wyników */ $aListing = `ls -l`; $aFmtList = nl2br( $aListing ); print( "
Zawartość katalogu:
$aFmtList
" ); ?> Programowanie przepływu sterowania PHP posiada standardowe instrukcje programowania przepływu sterowania takie jak if oraz pętle while i for. Programiści C nie będą mieli kłopotu ze składnią tych instrukcji. Dodatkowo PHP posiada dwie funkcje dołączania plików z kodem źródłowym: include() i require(). if, else, elseif Jest to oczywiście najważniejszy element języka. Instrukcja if organizuje przepływ sterowania poprzez tworzenie rozgałęzień na podstawie wyrażeń logicznych. Wydruk 2.13. Przykład użycia if, else i elseif " ); else print( "To nie zostanie wydrukowane.
" ); $aValue = 2; if ( $aValue == 1 ) { // Używamy nawiasów klamrowych do otaczania bloków instrukcji print( "\$aValue == 1
" ); } elseif ( $aValue == 2 ) { print( "\$aValue == 2
" ); } elseif ( $aValue == 3 ) { print( "\$aValue == 3
" ); } else { print( "\$aValue nie jest 1, 2 ani 3
" ); } ?> while Jest to najprostszy typ pętli w PHP, która zachowuje się identycznie jak w C i innych językach wysokiego poziomu. do .. while Mimo, że jest to pętla podobna do while, to w pętli do..while warunek pętli jest sprawdzany po pierwszym przebiegu pętli. Gwarantuje to, że ciało pętli zostanie wykonane co najmniej raz. Wydruk 2.14. Przykład użycia while i do..while while.
" ); $nIndex = 0; // wypisuje liczby od 0 do 9 while ( $nIndex < 10 ) { print( "$nIndex
" ); $nIndex++; } print( "Liczenie w dół przy użyciu do..while.
" ); // wypisuje liczby od 10 do 1 do { print( "$nIndex
" ); $nIndex--; } while ( $nIndex > 0 ); ?> for Pętla for jest najbardziej złożoną instrukcją pętli w PHP, ale jest ona składniowo identyczna z instrukcją for w języku C. Jej składnia jest następująca: for (wyr1; wyr2; wyr3) instrukcja Wartość pierwszego wyrażenia (wyr1) jest obliczana raz, na początku pętli. Wartość drugiego (wyr2) jest obliczana na początku każdego przebiegu pętli. Jeżeli będzie ono miało wartość True, pętla będzie się nadal wykonywała i zostaną wykonane instrukcje ciała pętli. Jeżeli drugie wyrażenie jest puste, przyjmowane jest, że ma ono wartość True. Na końcu każdego przebiegu pętli wykonywane jest trzecie wyrażenie (wyr3). Każde z tych trzech wyrażeń może być puste. Wydruk 2.15. Przykład użycia for " ); } /* $nIndex ma wartość 10. Pokażemy teraz, że każde z trzech wyrażeń może zostać opuszczone. Nie jest to zalecane ze względu na czytelność kodu. Pętla powoduje wypisanie liczb od 10 do 1 */ for ( ; $nIndex > 0; $nIndex-- ) { print( "$nIndex
" ); } ?> foreach Wyrażenie foreach jest wygodnym sposobem na przeglądanie tablic. Podobne konstrukcje znajdują się w VBScript, Perl i innych językach. PHP posiada dwa warianty składni: foreach ( tablica as zmienna_wartosc) instrukcja foreach ( tablica as zmienna_klucz => zmienna_wartosc) instrukcja Pierwsza postać pętli przebiega po podanej tablicy i w każdym przebiegu wartość bieżącego elementu tablicy jest przypisywana do zmiennej (zmienna_wartosc) a wskaźnik bieżącego elementu tablicy jest przesuwany. Druga postać realizuje to samo, ale dodatkowo do zmiennej (zmienna_klucz) jest przypisywany klucz bieżącej pozycji. Wydruk 2.16. Przykład użycia foreach " ); } $aColorArray = array( "Czerwony" => "#FF0000", "Zielony" => "#00FF00", "Niebieski" => "#0000FF" ); foreach( $aColorArray as $aKey => $aValue ) { print( "Wartość szesnastkowa $aKey to $aValue
" ); } ?> switch Instrukcja switch upraszcza tworzenie wielokrotnych warunków. Jest ona często używana zamiast skomplikowanych konstrukcji if...elseif...else zawierających wiele wystąpień elseif. Składnia i implementacja tej instrukcji jest identyczna jak w C. Korzystnym ulepszeniem w PHP jest możliwość używania ciągów jako wyrażeń instrukcji switch. Programiści Delphi i Pascala mają zwykle kłopoty z zapamiętaniem, że w konstrukcji switch w C występują instrukcje break. Czasami opuszczenie tej instrukcji jest wygodne. Poniższy przykład ilustruje częste zastosowania instrukcji switch. Wydruk 2.17. Przykłady użycia switch " ); break; case 1: print( "jeden
" ); break; case 2: print( "dwa
" ); break; } // Użycie frazy 'default' $nIndex = 17; switch ( $nIndex ) { case 0: print( "zero
" ); break; case 1: print( "jeden
" ); break; case 2: print( "dwa
" ); break; default: print( "Nie jest to zero, jeden ani dwa
" ); break; } // Switch z użyciem ciągu $aColor = "niebieski"; switch( $aColor ) { case "czerwony": print( "#FF0000
" ); break; case "zielony": print( "#00FF00
" ); break; case "niebieski": print( "#0000FF
" ); break; default: print( "inny
" ); break; } /* Opuszczenie instrukcji break spowoduje wykonanie wszystkich wyrażeń po pasującej pozycji. Jeżeli $nIndex jest 0, zostaną wykonane wszystkie trzy instrukcje print. Jeżeli $nIndex jest 1, wykonane zostaną ostatnie dwie instrukcje print. */ $nIndex = 0; switch ( $nIndex ) { case 0: print( "zero
" ); case 1: print( "jeden
" ); case 2: print( "dwa
" ); } /* opuszczenie instrukcji break może być czasami przydatne */ $aColor = "Czerwony"; switch( $aColor ) { case "czerwony": case "Czerwony": // Poniższa instrukcja zostanie wykonana, jeżeli $aColor // będzie miał wartość "Czerwony" lub "czerwony" print( "#FF0000
" ); break; case "zielony": case "Zielony": print( "#00FF00
" ); break; case "niebieski": case "Niebieski": print( "#0000FF
" ); break; default: print( "inny
" ); break; } ?> break i continue PHP posiada również znane z C instrukcje break i continue, które pozwalają na dodatkowe sterowanie pętlami. Obie te instrukcje pozwalają na podanie im parametru numerycznego, który określa ilość zagłębionych pętli, które należy przerwać lub rozpocząć od początku. Wyrażenie break kończy wykonanie bieżącej konstrukcji sterującej (pętli lub wyrażenia switch). Wyrażenie continue jest używane jedynie w pętlach. Powoduje ono opuszczenie pozostałych instrukcji ciała pętli i rozpoczęcie nowej iteracji. Najczęściej instrukcje break i continue są stosowane w zagnieżdżonych pętlach. W przypadku pętli prostych, wyrażenia warunkowe są wystarczające do realizacji tych zadań. Wydruk 2.18. Przykłady użycia break i continue $aCurMax ) { $aCurMax = $aValue; break; // możemy napisać 'break 1;' } } // wypisuje "Bieżącym maksimum jest 20" print( " Bieżącym maksimum jest $aCurMax
" ); // wypisuje liczby nieparzyste od 0 do 20 $nIndex = 0; for ( $nIndex = 0; $nIndex < 20; $nIndex++ ) { if ( ( $nIndex % 2 ) == 0 ) continue; // opcjonalnie 'continue 1;' print( "$nIndex
" ); } ?> PHP osiada alternatywną składnię dla konstrukcji sterujących if, while, for i switch. W każdej z tych konstrukcji otwierająca klamra jest zamieniona na dwukropek (:) a zamykająca klamra na odpowiednio endif, endwhile, endfor i endswitch. Gdy tworzysz duże skrypty wbudowane w HTML, składnia alternatywna może być użyteczna, ponieważ zapewnia wyraźną identyfikację końca struktur sterujących. Wydruk 2.19. Przykład użycia alternatywnej składni PHP na stronie HTML
" ); } } print( "ReturnSum( 3, 5 ): " . ReturnSum( 3, 5 ) . "
" ); $aString = "Marysia miała "; StringAppend( $aString, "małą owieczkę" ); print( "$aString
" ); // wypisuje "Marysia miała małą owieczkę" PrintAnchorTag( "example10.phtml", "Zobaczmy jeszcze raz przykład 10" ); print( "
" ); PrintAnchorTag( "example10.phtml", "Zobaczmy jeszcze raz przykład 10 w nowym oknie", "_blank" ); print( "
" ); print( "Wywołanie PrintEverything( 1, 2, 3, 4, 5 ):
" ); PrintEverything( 1, 2, 3, 4, 5 ); ?> Klasy i programowanie obiektowe PHP posiada zdolność tworzenia klas za pomocą składni podobnej jak w C++. PHP posiada również bardzo prostą implementację programowania obiektowego, która jest jednak wystarczająca dla większości aplikacji WWW. Dostępne jest dziedziczenie jednobazowe, nie ma dziedziczenia wielobazowego. Istnieją konstruktory klas, ale nie ma destruktorów. PHP posiada (i wymaga używania) wskaźnik $this, który jest stosowany do odwoływania się do metod i zmiennych obiektu. Poniższy przykład pokazuje tworzenie prostej klasy. Więcej przykładów na ten temat znajdzie się w późniejszych rozdziałach książki. Wydruk 2.21. Przykłady użycia klas w PHP fCurValue = $aInitialValue; } // Dodanie określonej ilości przedmiotów function AddItem( $aName, $aValue, $aQuantity = 1 ) { $this->fItems[$aName]["Quantity"] += $aQuantity; $this->fItems[$aName]["Value"] = $aValue; $this->fCurValue += $aValue * $aQuantity; return True; } function RemoveItem( $aName, $aQuantity = 1 ) { // Usuwamy określoną ilość przedmiotów // jedynie, gdy była dostępna wystarczająca ich ilość if ( $this->fItems[$aName]["Quantity"] > $aQuantity ) { $this->fItems[$aName]["Quantity"] -= $aQuantity; $this->fCurValue -= $this->fItems[$aName]["Value"] * $aQuantity; } else { return False; } } function PrintBasket( ) { if ( count( $this->fItems ) > 0 ) { print( "Zawartość koszyka:
" ); foreach( $this->fItems as $aKey => $aValue ) { print( "{$aValue['Quantity']} $aKey" ); print( "
" ); } print( "Wartość całkowita: $" . number_format( $this->fCurValue, 2 ) ); print( "
" ); } else { print( "Koszyk jest pusty
" ); } } } /* Tworzenie nowego obiektu ShoppingBasket. Dodanie kilku przedmiotów usunięcie kilku przedmiotów i wypisanie zawartości koszyka */ $aBasket = new ShoppingBasket( 3.50 ); $aBasket->PrintBasket(); $aBasket->AddItem( "gizmo", 1.50 ); // dodanie 1 gizmo $aBasket->PrintBasket(); $aBasket->AddItem( "foobar", 2.10, 6 ); // dodanie 6 foobarów $aBasket->PrintBasket(); $aBasket->RemoveItem( "foobar", 15 ); $aBasket->PrintBasket(); $aBasket->RemoveItem( "foobar", 3 ); $aBasket->PrintBasket(); ?> Porównywanie wzorców PHP posiada dwa typy funkcji do porównywania wzorców (lub wyrażeń regularnych). Pierwszy typ jest zgodny ze specyfikacją POSIX i są to funkcje ereg(), eregi(), ereg_replace(), eregi_replace() oraz split(). Każda z tych funkcji jako pierwszego argumentu wymaga wyrażenia regularnego. PHP korzysta z rozszerzonych wyrażeń regularnych zdefiniowanych przez POSIX 1003.2. PHP zawiera w katalogu regex strony podręcznika, które w pełni opisują wyrażenia regularne POSIX. Drugi typ funkcji porównywania wzorców jest zgodny z wyrażeniami regularnymi Perl. Nazwy tych funkcji są poprzedzone ciągiem preg_. Pełna lista tych funkcji znajduje się w skorowidzu na końcu książki. Składnia tych wyrażeń jest taka sama jak w Perl 5 z kilkoma różnicami. Bieżąca implementacja tych funkcji odpowiada Perl 5.005. Różnica pomiędzy implementacją w Perl 5.005 i w PHP jest dokładnie opisana w dokumentacji PHP dostępnej z witryny http://www.php.net. Podsumowanie Rozdział ten jest zwięzłym opisem języka PHP i nie zawiera szczegółowo opisanych podstaw programowania. Dlatego nie zawiera on dyskusji na temat tego kiedy lub dlaczego należy używać określonych konstrukcji. Zamieszczone zostały za to przykłady ilustrujące składnię i dostępne funkcje. PHP zawiera wszystkie własności potrzebne do tworzenia złożonych i łatwych do zarządzania aplikacji WWW. Język jest wystarczająco sprawny do realizacji większości zadań, ale jest przygotowany do tworzenia aplikacji dla WWW, co zostanie pokazane w kolejnych rozdziałach. Rozdział 3. Formularze i cookie Wstęp W czasie tworzenia dowolnego typu aplikacji utworzenie dobrego mechanizmu interakcji z użytkownikiem jest jednym z najważniejszych zadań programisty. HTML posiada elementy formularzy, które są używane do zbierania danych od użytkownika, natomiast PHP zapewnia prosty mechanizm przetwarzania tych formularzy. Ponieważ PHP został zaprojektowany jako język programowania dla WWW, obsługuje on automatycznie wiele szczegółów przetwarzania formularzy. Rozdział ten zawiera informacje nie tylko na temat sposobu użycia formularzy HTML w PHP, ale również na temat kontroli poprawności i przetwarzania danych formularza. Dla programistów, którzy przechodzą od pisania zwykłych aplikacji do tworzenia aplikacji WWW przeznaczona jest część zatytułowana "Ważne zagadnienia programowania dla WWW", która sygnalizuje niektóre problemy jakie powstają gdy jako urządzenie wyjściowe używana jest przeglądarka WWW. W rozdziale tym znajduje się również omówienie mechanizmu cookie, ponieważ jest ono składniowo podobne do obsługi elementów formularzy. Cookie mogą również pomóc w zrealizowaniu mechanizmu utrzymywania stanu, który jest zwykle potrzebny w czasie dialogu z użytkownikiem. Konwencje nazw plików We wszystkich przykładach oraz w mojej aktualnej pracy do oznaczania skryptów PHP które generują strony HTML używam rozszerzenia .phtml oraz rozszerzeń .php lub .php3 do plików dołączanych. Nie używam najczęściej używanych rozszerzeń .php i .php3 do stron wyświetlających dane jedynie dlatego, że uważam że rozszerzenie .phtml lepiej wygląda. Jest to jedyny powód. Do plików dołączanych używam innego rozszerzenia i chcemy zaznaczyć, że jest to kod PHP. Nie używam typowego rozszerzenia inc. Możesz używać dowolnego rozszerzenia dla skryptów PHP. Wszystkie rozszerzenia jakich używasz do skryptów PHP i plików dołączanych powinny zostać dołączone do konfiguracji serwera WWW. Rozszerzenia te konfiguruje się używając opcji konfiguracji, które zostały opisane w rozdziale 1, "Kompilacja i instalowanie PHP". Na przykład, jeżeli używasz rozszerzeń php i inc do oznaczania skryptów PHP i plików dołączanych, powinieneś się upewnić, że serwer WWW został tak skonfigurowany, że będzie traktował oba te rozszerzenia jako pliki PHP i przetwarzał je przed wysłaniem do przeglądarki użytkownika. Jeżeli nie zrobisz tego, użytkownik może zapisać twoje skrypty. Rozważmy następujący przykład:
" ); ?> Skalarne i wielowartościowe elementy formularza Elementy formularzy HTML zawierają zwykle wartości skalarne. Zamieszczony na wydruku 1 przykład zawiera formularz z dwoma wartościami skalarnymi - nazwą użytkownika i hasłem. Można również tworzyć elementy formularza zawierające wiele wartości, na przykład listę wielokrotnego wyboru. Aby użyć nieskalarnych elementów formularza w PHP, należy dodać do nazwy nawiasy kwadratowe oznaczające zmienną tablicową. Formularz na wydruku 2 pokazuje takie wielowartościowe elementy formularza. Wydruk 3.2. Formularz HTML z elementami wielowartościowymi Po przesłaniu danych formularza z wydruku 2 do skryptu PHP, każda z tablic $Colors[] i $adress[] będzie zawierać zero lub więcej wartości. Alternatywne metody odczytywania wartości z formularza PHP posiada alternatywną metodę dostępu do danych przesłanych do skryptu. Predefiniowane zmienne tablicowe HTTP_GET_VARS i HTTP_POST_VARS zawierają tablice asocjacyjne elementów przesłanych do skryptu przy pomocy metod odpowiednio GET i POST. Skrypt wyświetlający dane z wydruku 1 może zostać przepisany w następujący sposób:
" ); ?> W niektórych przypadkach preferowane jest użycie zmiennych HTTP_GET_VARS lub HTTP_POST_VARS zamiast korzystania ze zmiennych globalnych. Na przykład możesz chcieć wyświetlić w czasie uruchamiania skryptu wartości wszystkich danych wysłanych z formularza. Jeżeli bardzo przejmujesz się wydajnością serwera WWW, można tu nieco zyskać, ponieważ PHP nie będzie musiał tworzyć zmiennych globalnych dla każdego z elementów formularza. Można więc tak skonfigurować PHP, aby nie udostępniał tych zmiennych globalnych i tak pisać skrypty, aby korzystały z wartości zawartych w tablicach HTTP_GET_VARS i HTTP_POST_VARS. Więcej na temat tej dyrektywy konfiguracji napisane zostało na końcu książki przy opisie opcji konfiguracji register_globals. Poniższa funkcja demonstruje użycie tablic HTTP_GET_VARS i HTTP_POST_VARS do wyświetlenia wszystkich danych przekazanych z formularza do skryptu: function DisplayGetVars() { global $HTTP_GET_VARS; DisplayArray( $HTTP_GET_VARS ); } function DisplayPostVars() { global $HTTP_POST_VARS; DisplayArray( $HTTP_POST_VARS ); } Obie z tych funkcji opierają się o funkcję DisplayArray przedstawioną na wydruku 3.3. Jest to prosta funkcja wyświetlająca wszystkie elementy tablicy w tablicy HTML. Obsługuje ona rekurencyjnie elementy tablicy, które same są tablicami. Wydruk 3.3. Funkcja DisplayArray function DisplayArray( $aArray ) { // Upewniamy się, czy $aArray jest na pewno tablicą if ( is_array ($aArray ) && (count( $aArray ) > 0 )) { // Rozpoczęcie tabeli print ("
| Klucz | Wartość | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| $aKey | pusty | "); } else { print( "$aKey | $aValue | "); } } else { print( "$aKey(array) | "); DisplayArray( $aValue ); print (" | " ); } print ("
Cała zawartość HTTP_GET_VARS
Cała zawartość HTTP_POST_VARS
Cała zawartość HTTP_COOKIE_VARS
Na rysunkach 3.1. i 3.2. korzystając z formularza z wydruku 2. przedstawiono formularz wprowadzania danych i wyniki wysłania danych do skryptu displayall.phtml. Zauważmy, że na rysunku 3.2, tablica HTTP_POST_VARS zawiera trzy elementy: Colors, Address i Submit. Wartości dwóch pierwszych elementów są, jak się tego można było spodziewać, tablicami. Wartością elementu Submit jest napis umieszczony na przycisku. Pisząc skrypt obsługujący te wartości należy pamiętać, że element Submit jest zawsze umieszczany w tablicy HTTP_POST_VARS. Rysunek 3.1. Przykład wielowartościowych elementów formularza Rysunek 3.2. Wynik przesłania formularza wielowartościowego do displayall.phtml Użycie formularzy do przesyłania plików Większość nowoczesnych przeglądarek posiada zdolność przesyłania plików z dysku komputera użytkownika na serwer WWW. PHP posiada obsługę przesyłania plików wbudowaną bezpośrednio w język. Jest ona dokładniej opisana w rozdziale 5 "Wysyłanie plików przez formularz". Użycie rysunku jako przycisku wysłania danych Jeżeli projekt aplikacji WWW tak przewiduje, możesz użyć rysunku w miejsce przycisku HTML wysyłającego dane formularza do serwera. Dla PHP nie ma znaczenia, czy jest to przycisk czy rysunek, ale jeżeli używasz rysunku oprócz danych do serwera zostaną wysłane dodatkowo współrzędne x i y (względem lewego górnego rogu rysunku) punktu gdzie został kliknięty rysunek. Nazwy zmiennych przechowujących współrzędne są tworzone poprzez dodanie _x i _y do nazwy elementu reprezentującego rysunek. Na przykład na wydruku 5 nazwą elementu rysunku jest SubmitImg. Zmienne reprezentujące współrzędne będą się nazywały SubmitImg_x i SubmitImg_y. Mechanizm ten jest wygodny do tworzenia map obrazów po stronie serwera. Wydruk 3.5. Przykład użycia rysunku w formularzu
" ); if ( ereg( $aCodeFormat, $aCode2 ) == True ) print( "'$aCode2' jest poprawnym kodem pocztowym
" ); else print( "'$aCode2' nie jest poprawnym kodem pocztowym
" ); if ( ereg( $aCodeFormat, $aCode3 ) == True ) print( "'$aCode3' jest poprawnym kodem pocztowym
" ); else print( "'$aCode3' nie jest poprawnym kodem pocztowym
" ); if ( ereg( $aCodeFormat, $aCode4 ) == True ) print( "'$aCode4' jest poprawnym kodem pocztowym
" ); else print( "'$aCode4' nie jest poprawnym kodem pocztowym
" ); $aDate1 = "2000-06-29"; $aDate2 = "2000-7-4"; $aDate3 = "June 29, 2000"; $aDate4 = "0000-99-99"; $aDateFormat = "[0-9]{4}-[0-9]{1,2}-[0-9]{1,2}"; if ( ereg( $aDateFormat, $aDate1 ) == True ) print( "'$aDate1' jest poprawnym formatem daty ISO
" ); else print( "'$aDate1' nie jest poprawnym formatem daty ISO
" ); if ( ereg( $aDateFormat, $aDate2 ) == True ) print( "'$aDate2' jest poprawnym formatem daty ISO
" ); else print( "'$aDate2' nie jest poprawnym formatem daty ISO
" ); if ( ereg( $aDateFormat, $aDate3 ) == True ) print( "'$aDate3' jest poprawnym formatem daty ISO
" ); else print( "'$aDate3' nie jest poprawnym formatem daty ISO
" ); if ( ereg( $aDateFormat, $aDate4 ) == True ) print( "'$aDate4' jest poprawnym formatem daty ISO
" ); else print( "'$aDate4' nie jest poprawnym formatem daty ISO
" ); ?> Wyniki działania skryptu z wydruku 6 są następujące: '83440' jest poprawnym kodem pocztowym '83440-1607' jest poprawnym kodem pocztowym '834' nie jest poprawnym kodem pocztowym 'M6K 3E3' nie jest poprawnym kodem pocztowym '2000-06-29' jest poprawnym formatem daty ISO '2000-7-4' jest poprawnym formatem daty ISO 'June 29, 2000' nie jest poprawnym formatem daty ISO '0000-99-99' jest poprawnym formatem daty ISO Programiści programujący wcześniej w języku Perl i ci, którzy używali już wyrażeń regularnych uważają taką kontrolę poprawności za łatwą i wydajną. Ci zaś, którzy nie znają wyrażeń regularnych mogą wybrać inne metody kontroli poprawności, opisane w następnych dwóch częściach. Kontrola poprawności za pomocą sprawdzania typów W niektórych przypadkach wystarczy sprawdzić typ wprowadzonej danej i nie przejmować się wprowadzoną wartością. Metoda ta jest odpowiednia do kontrolo prostych typów, takich jak liczby i ciągi, ale również pozwala na nieco więcej. Jeżeli zostanie użyta w połączeniu z dodatkowym kodem kontroli poprawności, będzie wystarczająca dla wielu aplikacji. Poniższy przykład sprawdza typy zmiennych, aby upewnić się, że zostały wprowadzone tylko liczby.
" ); if ( is_numeric( $aValue2 ) == True ) print( "'$aValue2' jest liczbą
" ); else print( "'$aValue2' nie jest liczbą
" ); if ( is_numeric( $aValue3 ) == True ) print( "'$aValue3' jest liczbą
" ); else print( "'$aValue3' nie jest liczbą
" ); if ( is_numeric( $aValue4 ) == True ) print( "'$aValue4' jest liczbą
" ); else print( "'$aValue4' nie jest liczbą
" ); ?> Skrypt przedstawiony na wydruku 7 interpretuje pierwsze trzy wartości jako liczby natomiast ostatnią nie. Więcej na temat funkcji kontroli typów znajduje się przy opisie funkcji is_xxx() w części "Funkcje zmiennych" w skorowidzu funkcji na końcu książki. Klasa Validator Jedną z najpiękniejszych cech oprogramowania typu open-source jest dostępność świetnych narzędzi uzupełniających podstawowy produkt. Dodatkowe oprogramowanie dla PHP można pozyskać z wielu źródeł. Witryna Webmasters Net (http://www.thewebmasters.net) zawiera nieco świetnych klas i modułów z kodem źródłowym. Do kontroli poprawności przeznaczona jest klasa Validator zawierająca wiele funkcji upraszczających wiele zadań i oszczędzających czas. Przykładowymi funkcjami kontroli poprawności są is_email(), is_url() i is_phone() przeznaczone do sprawdzania adresów e-mail, URL i numerów telefonów. Więcej informacji na temat tej klasy i innych dostarczanych przez Webmasters Net znajduje się w części "PHP Tools and Extras" - ich witryny. Wydruk 3.8. Kontrola poprawności danych przy użyciu klasy Validator is_phone( $aPhoneNum1 ) == True ) print( "'$aPhoneNum1' jest prawidłowym numerem telefonu
" ); else print( "'$aPhoneNum1' nie jest prawidłowym numerem telefonu
" ); if ( $aValidator->is_phone( $aPhoneNum2 ) == True ) print( "'$aPhoneNum2' jest prawidłowym numerem telefonu
" ); else print( "'$aPhoneNum2' nie jest prawidłowym numerem telefonu
" ); if ( $aValidator->is_phone( $aPhoneNum3 ) == True ) print( "'$aPhoneNum3' jest prawidłowym numerem telefonu
" ); else print( "'$aPhoneNum3' nie jest prawidłowym numerem telefonu
" ); /* Funkcja is_email kontroluje nie tylko poprawność formatu adresu email ale również sprawdza, czy istnieje w Internecie podany host Oczywiście wymaga to podłączenia z Internetem. W chwili pisania tego przykładu host 'invalidhost.com' nie był zarejestrowany. */ $aEmail1 = "blake@intechra.net"; $aEmail2 = "john"; $aEmail3 = "nobody@invalidhost.com"; if ( $aValidator->is_email( $aEmail1 ) == True ) print( "'$aEmail1' jest prawidłowym adresem email
" ); else print( "'$aEmail1' nie jest prawidłowym adresem email
" ); if ( $aValidator->is_email( $aEmail2 ) == True ) print( "'$aEmail2' jest prawidłowym adresem email
" ); else print( "'$aEmail2' nie jest prawidłowym adresem email
" ); if ( $aValidator->is_email( $aEmail3 ) == True ) print( "'$aEmail3' jest prawidłowym adresem email
" ); else print( "'$aEmail3' nie jest prawidłowym adresem email
" ); ?> Klasa Validator jest potężnym zestawem funkcji przyspieszających tworzenie oprogramowania, ale tak jak w przypadku wszystkich narzędzi zewnętrznych należy sprawdzić, czy spełnia twoje wymagania. Cookie Z powodu trwającej debaty na temat użycia cookie, większość programistów WWW i użytkowników jest zaznajomiona z koncepcją cookie. Cookie są plikami tekstowymi zapisanymi na komputerze klienta i są one ze swojej natury niewinne. Jednak wielu użytkowników nie przyjmuje cookie wysłanych do przeglądarek z powodu plotek na temat ich wykorzystania. Jeżeli twoja aplikacja opiera swoje działanie na cookie, niektórzy użytkownicy nie będą mogli jej używać. Jednak jeżeli korzystasz z cookie, ale nie wymagasz ich do prawidłowej pracy, twoja aplikacja będzie działała z większością przeglądarek. PHP posiada tylko jedna funkcję przeznaczoną do tworzenia cookie, setcookie(). Ponieważ cookie są wysyłane jako część nagłówka HTTP, funkcja setcookie() musi być wywołana przed wysłaniem jakichkolwiek danych do przeglądarki lub należy zastosować buforowanie wyjścia w celu opóźnienia wysyłania danych do przeglądarki do chwili zdefiniowania wszystkich cookie. To samo ograniczenie obowiązuje również dla funkcji header(). Dowolne cookie odesłane do aplikacji przez przeglądarkę jest automatycznie konwertowane na zmienną PHP tak samo, jak dzieje się to w przypadku metod GET i POST. Cookie mogą przenosić wartości skalarne jak również tablice wartości. Funkcja setcookie() jest zdefiniowana w sposób następujący: int setcookie( string nazwa, string wartość, int czas, string ścieżka, string domena, int bezpieczny ) Wszystkie argumenty funkcji poza nazwą są opcjonalne. Jeżeli funkcja jest wywołana tylko z nazwą, cookie o podanej nazwie jest usuwane. Dowolny z ciągów może zostać opuszczony podając pusty ciąg (""). Dowolna wartość numeryczna może zostać opuszczona podając wartość zero. Argument czas jest standardowym czasem z systemu Unix w postaci liczby, którą można uzyskać jako wynik funkcji mktime() lub time(). Parametr bezpieczny wskazuje, że cookie może być przesyłane jedynie przez połączenie bezpieczne (HTTPS). Należy pamiętać o następujących pułapkach i częstych błędach użycia cookie: * Ustawione cookie nie będą widoczne w skrypcie do czasu jego powtórnego załadowania. * Przeglądarki różnie obsługują cookie. Sprawdź aplikację na możliwie dużej ilości przeglądarek. * Każda przeglądarka przechowuje cookie niezależnie. Oznacza to, że jeżeli użytkownik obejrzy witrynę przy użyciu jednej przeglądarki i zostanie ustawione cookie, to cookie nie będzie dostępne, jeżeli użytkownik ponownie obejrzy witrynę za pomocą innej przeglądarki. Więcej ogólnych informacji na temat cookie można znaleźć w specyfikacji cookie firmy Netscape, która jest dostępna pod adresem http://www.netscape.com/newsref/std/cookie_spec.html. Poniższe dwa przykłady pokazują użycie funkcji setcookie(). Wydruk 3.9 pokazuje jak ustawiać i wyświetlać cookie. Na wydruku 3.10 pokazane jest jak używać buforowania wyjścia w połączeniu z funkcją setcookie(). Wydruk 3.9. Użycie cookie
" . $aValMessage ); ?> Wydruk 3.10. Użycie setcookie() razem z buforowaniem wyjścia
We wprowadzonych danych wystąpiły błędy. Sprawdź dane oznaczone kolorem czerwonym. W skrypcie na wydruku 11, gdy strona jest otwierana bezpośrednio, zmienna $Submit jest pusta, więc formularz jest wyświetlany z pustymi polami. Gdy użytkownik kliknie przycisk Wyślij, strona jest ładowana po raz drugi, ale tym razem zmienna $Submit nie jest pusta, więc sprawdzana jest poprawność danych. Jeżeli oba pola mają poprawne dane, wywoływana jest funkcje header(), która powoduje przekierowanie przeglądarki do nowej strony zawierającej podziękowanie. Jeżeli któreś pole zawiera nieprawidłową wartość, formularz wywoływany jest ponownie, ale tym razem pola mają wartości wprowadzone poprzednio przez użytkownika. Dodatkowo, aby zaznaczyć wystąpienie błędu, nieprawidłowe dane są wyświetlane kolorem czerwonym. Metoda ta pozwala na szybką identyfikację przez użytkownika danych, które wymagają poprawienia i nie wymaga ponownego wprowadzenia całej zawartości formularza. Jeżeli tworzysz aplikację WWW, która wymaga od użytkownika wprowadzania danych należy rozważyć użycie podobnej metody do obsługi błędnych danych. Jeżeli twoja aplikacja będzie niewygodna lub wymagać będzie ponownego wprowadzania danych, na pewno nie będzie lubiana. Przedstawione metody nie są jedynymi stosowanymi do obsługi błędnych danych, ale ilustrują one podstawy tworzenia aplikacji WWW. Wybór metody obsługi błędów może być kluczową decyzją przy projektowaniu aplikacji. Obsługa i formatowanie wyświetlanych danych W zwykłej aplikacji wyświetlanie danych wprowadzonych przez użytkownika nie wymaga zwykle formatowania lub przetwarzania. Czasami formatowane są liczby, aby wyświetlać wartości walutowe lub dodać separatory tysięcy, ale zwykle nie ma zbyt dużo kłopotu przy wyświetlaniu danych wprowadzonych przez użytkownika. W przypadku programowania dla WWW wyświetlanie danych wprowadzonych do formularza w postaci strony WWW jest sprawą krytyczną. Dzieje się tak, ponieważ przeglądarka interpretuje cały tekst otrzymany z serwera WWW. Jeżeli dostarczysz użytkownikom formularz a następnie będziesz wyświetlał wpisane dane, niektórzy użytkownicy będą dodawać znaczniki HTML, aby sprawdzić co się stanie. Pamiętając o tym pomyśl o formularzu, w którym użytkownicy będą mogli wpisywać swoje uwagi. Załóżmy, że stworzysz formularz w którym zapisywane będą: nazwa użytkownika, adres e-mail oraz treść uwagi. Po wprowadzeniu tekstu wyświetlasz komunikat w celu weryfikacji a następnie przetwarzasz ten komunikat. Pomysłowi lub złośliwi użytkownicy mogą próbować przetestować twój serwer WWW dodając znaczniki HTML lub kod JavaScript w treści komunikatu. Zwykle nie jest to niebezpieczne, ale na pewno skutkuje różnymi efektami ubocznymi. Aby uniknąć tego problemu zawsze należy przetwarzać dane wprowadzone do formularza przed ich wyświetleniem. PHP posiada kilka funkcji pomagających w tym zadaniu. Są to funkcje strip_tags() i htmlentities(). Funkcja strip_tags() usuwa wszystkie znaczniki z ciągu oprócz tych, które zostały podane w dodatkowym opcjonalnym parametrze. Funkcja htmlentities() konwertuje specjalne znaki HTML na odpowiadające im symbole HTML. Na przykład znaki < i > są zastępowane przez < i >. Formularz i skrypt na wydruku 3.12 pokazuje obróbkę danych do ponownego wyświetlenia. Wydruk 3.12. Obróbka danych do wyświetlenia.
. Na wydruku 13 znajduje się ten sam formularz i skrypt co na wydruku 12, ale z dodatkowymi opcjami które powodują wywołanie funkcji strip_slashes() i nl2br(). Wydruk 3.13. Ulepszona obróbka danych do wyświetlenia
"; } print( "
" ); } ?> Klasa File W poprzednim rozdziale wspominaliśmy, że do PHP dostępne są świetne narzędzia dodatkowe pochodzące z różnych źródeł. Klasa File dostępna z WebMasters Net (http://www.theWebMasters.net) jest przydatnym narzędziem, szczególne wtedy, gdy twoja aplikacja intensywnie wykorzystuje pliki. Klasa ta zawiera wiele często używanych funkcji PHP operujących na plikach i hermetyzuje kontrolę błędów, dzięki czemu możesz więcej czasu poświęcić logice aplikacji zamiast zajmować się pisaniem podstawowych konstrukcji kontroli błędów. Na wydruku 4.5 pokazany jest skrypt wyświetlający nazwy wszystkich plików w bieżącym katalogu w postaci łączy. Gdy użytkownik kliknie łącze, skrypt zamieszczony na wydruku 4.6 wyświetla jego zawartość używając celu klasy File do odczytania jego zawartości. Wydruk 4.5. Użycie klasy File do wyświetlenia zawartości bieżącego katalogu
Kliknij nazwę pliku aby zobaczyć ich zawartość.
get_files( "." ); for ( $nIndex = 0; $nIndex < count( $aDirContents ); $nIndex++ ) { $aCurFile = $aDirContents[$nIndex]; print( "" ); print( "$aCurFile
" ); } ?> Wydruk 4.6. Wyświetlenie zawartości pliku za pomocą klasy File
" ); $aFileClass = new File(); $aFileCont = $aFileClass->read_file( $fn ); print( "
" );
print( nl2br( htmlentities( $aFileCont ) ) );
print( "" );
?>
Podsumowanie
Zdecydowanie się na użycie plików w aplikacji opartej na WWW jest jedną z krytycznych decyzji w fazie projektowania aplikacji. Noe wszystkie aplikacje używają plików, ale aby efektywnie korzystać z różnych typów strumieni danych, na przykład gniazd i potoków, należy poznać sposoby korzystania z uchwytów plików i funkcji operujących na plikach. Rozdział ten zawiera nie tylko opis podstawowych operacji na plikach i systemie plików, ale również przedstawia dodatkową klasę ułatwiającą operacje na plikach. Opis operacji na plikach zawarty w tym rozdziale oraz opis formularzy zamieszczony w rozdziale poprzednim stanowią odpowiednią podstawę do następnego rozdziału, "Wysyłanie plików przez formularz".
Rozdział 5. Wysyłanie plików przez formularz
Wstęp
Poprzednie dwa rozdziały omawiały niezbędne podstawy dla tego rozdziału, ponieważ wysyłanie plików wymaga poznania zarówno formularzy HTML, jak i funkcji systemu plików. Obsługa przesyłania plików w PHP jest bardzo łatwa. PHP posiada wbudowany mechanizm pozwalający na odebranie pliku wysłanego z przeglądarki zgodnej z RFC 1867. Większość nowoczesnych przeglądarek jest zgodnych z tym dokumentem, ponieważ został on włączony do standardu HTML 3.2.
Jeżeli pozwolisz użytkownikom na wysyłanie plików za pomocą formularza, musisz rozważyć dopuszczalne typy plików oraz ich wielkości. Mechanizm wbudowany w PHP działa świetnie dla małych plików, ale jeżeli masz zamiar przesyłać duże pliki należy się zastanowić nad zastosowaniem innego mechanizmu, a przykład anonimowego FTP. Możesz również pomyśleć o stworzeniu dodatkowego mechanizmu przesyłania plików, jeżeli są one niezbędne do działania aplikacji.
Wysyłanie pojedynczego pliku
Formularz przy pomocy którego można przesyłać pliki różni się kilkoma szczegółami od zwykłego formularza HTML. Znacznik
Po wysłaniu danych formularza z wydruku 5.1, PHP tworzy automatycznie cztery zmienne globalne, które opisują przesłany plik:
* $thefile - Zmienna zawiera nazwę pliku tymczasowego w którym znajduje się plik przesłany na serwer.
* $thefile_name - Zmienna ta zawiera nazwę pliku na komputerze z którego został wysłany.
* $thefile_size - Zmienna zawiera wielkość przesłanego pliku w bajtach.
* $thefile_type - Zmienna ta zawiera typ MIME przesyłanego pliku (o ile przeglądarka udostępnia taką informację).
Nazwy tych zmiennych są tworzone w oparciu o nazwę znacznika w formularzu, tak jak jest to pokazane na Wydruku 5.1. Pisząc skrypt obsługujący przesyłanie pliku należy pamiętać, że PHP automatycznie usuwa plik tymczasowy po zakończeniu skryptu, więc jeżeli nie skopujesz go, plik zostanie stracony.
Skrypt na wydruku 5.2 zawiera kod obsługi przesyłania pliku poprzez formularz z Wydruku 1 i jeżeli plik jest rysunkiem (w formacie GIF lub JPEG) mniejszym od 100 kB, jest on wyświetlany. Jeżeli przesłany plik nie ma właściwego typu lub jest większy, wyświetlany jest komunikat błędu.
Wydruk 5.2. Obsługa przesyłania pliku
" ); } else { print( "Przesłany plik:
" ); print( "
" ); foreach( $aNewNames as $aNewName ) { print("
"); } ?> Bezpieczeństwo Jeżeli dopuszcza się dostarczanie jakichkolwiek danych do aplikacji, należy brać pod uwagę każdą ewentualność. Jeżeli pozwalasz na przesyłanie plików musisz się upewnić, że pliki te zostaną właściwie obsłużone na serwerze. Na przykład, jeżeli tworzysz witrynę do której programiści mogą przesyłać własne skrypty nie należy pozwalać na wykonywanie tych skryptów na serwerze. Można je jedynie odebrać i wyświetlić w postaci czystego tekstu i nie można zakładać, że można je bezpiecznie uruchomić. Nawet pozwolenie na wyświetlenie przesłanych plików niesie ze sobą potencjalne zagrożenie. Na wydruku 5.6. pokazany jest prosty przykład w jaki sposób mechanizm wyświetlania plików może spowodować dziurę w systemie bezpieczeństwa. Wydruk 5.6. Naruszenie bezpieczeństwa podczas obsługi przesłanych plików
" ); $aFileClass = new File(); $aFileCont = $aFileClass->read_file( $thefile ); print( "
" );
print( nl2br( htmlentities( $aFileCont ) ) );
print( "" );
?>
Jest to oczywiście wymyślony przykład. W przykładzie tym przesłany plik jest kopiowany do nowego katalogu, ale wyświetlając plik odczytywany i wysyłany do przeglądarki jest plik tymczasowy. W rzeczywistości prawdopodobnie odczytasz i wyświetlisz plik znajdujący się na ścieżce zapamiętanej w $aNewName. Dla potrzeb tej prezentacji poprzedni plik pokazuje w jaki sposób źle napisany skrypt narusza system bezpieczeństwa.
Aby wykorzystać niedoskonałość skryptu ktoś może wpisać do przeglądarki nazwę skryptu i podać nazwę dowolnego pliku na serwerze. Na przykład wprowadzenie takiego adresu URL spowoduje wyświetlenie zawartości pliku /etc/passwd (zakładając, że będzie on wykonywany na systemie Uniksowym):
http://serwer.com/sciezka/upload_flaw.phtml?thefile=/etc/passwd
Można przetestować to na komputerze z Uniksem, że niebezpieczeństwo jest rzeczywiste. Nawet mimo tego, że serwer WWW pracuje jako użytkownik nobody, plik /etc/passwd musi być możliwy do odczytania przez wszystkich użytkowników.
W rozdziale o formularzach kładłem nacisk na to, że nie wolno zakładać, że wszyscy użytkownicy aplikacji będą używali jej zgodnie z twoimi zamiarami. Tak samo jest i teraz. Niektórzy użytkownicy będą chcieli rozmyślnie wykorzystać słabości aplikacji a inni nieświadomie spowodują jej awarię. Należy dokładnie przemyśleć wszystkie możliwe skutki uboczne pozwolenia na przesyłanie plików na serwer WWW.
Podsumowanie
W rozdziale tym pokazane zostały sposoby odczytywania i wykorzystania plików przesłanych przez przeglądarki zgodne z dokumentem RFC 1867. Zostały przytoczone przykłady obsługi jednego pliku jak również tablicy plików. Na końcu rozdziału znajduje się mała część ilustrująca w jaki sposób źle napisany skrypt może stworzyć dziurę w systemie bezpieczeństwa serwera.
Dopuszczenie do przesyłania plików do aplikacji może być w wielu przypadkach użyteczne, ale należy pamiętać, że niektórzy użytkownicy mogą nie posiadać dostatecznie szybkiego łącza aby efektywnie korzystać z tego mechanizmu, więc dobrym pomysłem jest zapewnienie jeszcze jednego sposobu na dostarczanie plików do aplikacji.
Rozdział 6. Współpraca z bazami danych
Wstęp
Jedną z najważniejszych cech nowoczesnych języków programowania lub narzędzi programistycznych jest zdolność współpracy z bazą danych. Jest to spowodowane tym, że systemy zarządzania relacyjnymi bazami danych (SZRBD) posiadają wiele bardzo wydajnych i niezwykle użytecznych mechanizmów zarządzania danymi, jak na przykład indeksowanie, relacje pomiędzy danymi, obsługa transakcji, kaskadowe operacje wykonywane na danych i wiele innych. PHP pozwala na dostęp do danych przy użyciu bogatego zestawu funkcji związanych z bazami danych.
Wprowadzenie
Jak można wywnioskować na podstawie dokumentacji, autorzy PHP uważają obsługę baz danych za jedną z najważniejszych i najsilniejszych cech PHP. Obsługiwane są między innymi takie bazy danych:
Adabas D
InterBase
Solid
dBase
mSQL
Sybase
Empress
MySQL
Velocis
FilePro
Oracle
Unix dbm
Informix
PostgreSQL
Mictosoft SQL Server
ODBC
Obsługując ODBC, PHP może zostać użyty do prawdopodobnie dowolnej istniejącej bazy danych. Z powodu ogromnej ilości obsługiwanych baz danych jest niemożliwe szczegółowe omówienie obsługi każdej z nich w tej książce. Dodatkowo, język SQL jest sam w sobie niezwykle bogatym i wydajnym narzędziem, które również nie zostanie odpowiednio dokładnie opisane w tej książce. Najlepiej posiłkować się dokumentacją odmiany SQL zaimplementowanej w używanej przez ciebie bazie danych. Zakładamy w tym rozdziale, że czytelnicy znają podstawy SQL w stopniu wystarczającym do zrozumienia przykładów zamieszczonych na wydrukach.
W rozdziale tym skupimy się na przykładach użycia MySQL i ODBC. Wybrałem MySQL ponieważ jest to wydajna baza danych dostępna na zasadach licencji GNU General Public License (GPL) i jest powszechnie używana do współpracy z PHP. ODBC wybrałem, ponieważ do większości baz danych dostępne są sterowniki tego standardu. Przykłady ilustrują zastosowanie języka PHP i nie zawsze pokazują najlepsze zastosowania SQL oraz działania na bazach danych.
Funkcje baz danych
Każda z obsługiwanych baz danych posiada własny zestaw funkcji PHP. Nazwy funkcji związanych z MySQL rozpoczynają się od mysql_ i podobna zasada obowiązuje w przypadku innych baz (W skorowidzu funkcji na końcu książki znajduje się kompletna lista funkcji związanych z bazami danych). Mimo, że każda z baz danych ma własny zestaw funkcji, istnieje wspólny model dostępu do każdego z typów baz danych. Pseudokod opisujący pobieranie danych z dowolnego systemu bazy danych przedstawiony jest na wydruku 6.1.
Wydruk 6.1. Pseudokod opisujący pobieranie danych z bazy
Następne dwie części zawierają szczegóły konfiguracji i użycia MySQL i ODBC.
MySQL
MySQL jest świetną bazą danych dla większości projektów. Oficjalną witryną MySQL jest http://www.mysql.com. Na tej witrynie znajduje się najnowsza wersja systemu oraz dokumentacja opisująca instalację i konfigurację MySQL w różnych środowiskach.
Rozpoczynamy pracę z MySQL
W zależności od twoich potrzeb i typu serwera, możesz albo ściągnąć źródła MySQL, dystrybucję binarną albo RPM. Najszybszą metodą zainstalowania MySQL na systemie Linux działającym na platformie Intel jest ściągnięcie pliku RPM i zainstalowanie go. Przy użyciu tej metody instalowane są wszystkie elementy serwera, więc możesz od razu zaczynać pracę. Jeżeli używasz systemu działającego w oparciu o Win32, najszybszą metodą pozyskania serwera jest ściągnięcie skompresowanej instalacji binarnej.
PHP4 posiada wbudowaną obsługę MySQL, więc nie musisz ponownie kompilować PHP aby używać funkcji mysql_. Jednak jeżeli korzystasz z wbudowanej obsługi MySQL, nie można używać innych modułów odwołujących się do MySQL, na przykład mod_auth_mysql i mod_perl. Jeżeli potrzebujesz modułów używających MySQL, musisz przekompilować PHP podając opcję konfiguracji --with_mysql=/ścieżka/do/mysql.
Użycie MySQL
Po zainstalowaniu i uruchomieniu MySQL można rozpocząć pisanie skryptów PHP, które korzystają z danych umieszczonych w bazie danych. Skrypt zamieszczony na wydruku 6.2 pokazuje jak proste jest użycie MySQL do pobrania danych z bazy. Tabela której będę używał w dwóch kolejnych przykładach została utworzona za pomocą następującego kodu SQL:
CREATE TABLE employees
(
id tinyint(4) DEFAULT '0' NOT NULL auto_increment,
first varchar(20),
last varchar(20),
adress varchar(255),
position varchar(50),
PRIMARY KEY (id),
UNIQUE id (id)
)
Wydruk 6.2. Pobieranie danych z bazy danych MySQL
" ); } } else { print( "Błąd wyboru bazy danych
" ); } } else { print( "Błąd przy podłączaniu do bazy danych
" ); } ?> Po uruchomieniu skryptu z wydruku 6.2, próbuje się on podłączyć do serwera bazy danych MySQL działającego na komputerze db.serer.com podając nazwę użytkownika i hasło. Symbol @ umieszczony przed funkcją mysql_connect() powoduje zablokowanie wypisywania błędów i ostrzeżeń. Podczas testowania możesz opuścić ten symbol, ale w normalnej pracy należy go używać i stosować własne procedury obsługi błędów. Następną czynnością wykonywaną przez skrypt jest wybranie odpowiedniej bazy danych, w naszym przypadku mydb. Jeżeli się to powiodło, przy pomocy funkcji mysql_query() zadawane jest zapytanie do bazy danych. W naszym przykładzie jest to zapytanie SELECT, które powoduje pobranie rekordów z bazy danych. Może być to dowolne zapytanie, na przykład: INSERT, UPDATE, ADD TABLE lub dowolne inne zapytanie SQL. Wynik funkcji jest różny od zero w przypadku powodzenia i zero w przypadku błędu. Dodatkowo, jeżeli zapytanie jest typu SELECT, wynik funkcji jest identyfikatorem wyniku przekazywanym do funkcji mysql_result(), mysql_fetch_array(), mysql_fetch_lengths(), mysql_fetch_object(), i mysql_fetch_row(), które są używane do odczytania wynikowych danych. W naszym przykładzie używamy funkcji mysql_fetch_array() do odczytania wiersza z wynikowych danych a następnie wyświetlane są dane z odpowiednich pól. Funkcje mysql_fetch_array() i mysql_fetch_row() są podobne do siebie i zwracają jeden wiersz wyniku w postaci tablicy. Funkcja mysql_fetch_array() zwraca wynik w postaci tablicy asocjacyjnej indeksowanej nazwami kolumn. Wywołanie funkcji mysql_fetch_row() zwraca tablicę indeksowaną liczbami. Wywołanie jednej z tych funkcji zwraca kolejny wiersz danych zwracanych przez zapytanie i przesuwa wewnętrzny wskaźnik do następnego wiersza. Jeżeli nie ma więcej danych, funkcja zwraca False. Wywołanie funkcji mysql_fetch_array() nie jest zauważalnie wolniejsze niż wywołanie mysql_fetch_row(), a dostarcza o wiele więcej danych. Używając skryptu z wydruku 6.2 jako podstawy, można napisać wszystkie możliwe aplikacje oparte na bazie danych. Funkcje MySQL posiadają dodatkowo kilka cech, które nie są dostępne dla wszystkich baz obsługiwanych przez PHP. Dostarczone są specjalizowane funkcje do tworzenia i usuwania baz danych oraz funkcje umożliwiające odczytanie struktury bazy danych. Na przykład za pomocą funkcji mysql_list_tables() można uzyskać listę wszystkich tabel w bazie danych. Jedną z moich ulubionych funkcji dla MySQL jest mysql_insert_id(). Używając pól o atrybucie auto_increment można po prostu zapisać dane do tabeli a następnie odczytać unikalny identyfikator rekordu za pomocą funkcji mysql_insert_id(). Na wydruku 6.3 mamy formularz, który pozwala na wprowadzenie danych nowego pracownika do bazy używanej na wydruku 6.2. Skrypt korzysta z funkcji mysql_insert_id() w celu zrealizowania potwierdzenia operacji wstawienia danych. Wydruk 6.3. Wstawianie rekordu do bazy danych MySQL " ); $aResult = -1; } } else { // print( "Błąd wyboru bazy danych
" ); $aResult = -2; } } else { // print( "Błąd przy podłączaniu do bazy danych
" ); $aResult = -3; } return $aResult; } ?>
" ); } else { print( "Błąd funkcji InsertRecord. Kod błędu = $aResult
" ); } print( "
" ); } ?> Proszę wpisać dane nowego pracownika:
W skrypcie z wydruku 6.3, funkcja IndertRecord() zawiera całą logikę wstawienia nowego rekordu do bazy danych. Zwraca on identyfikator nowego rekordu (wartość przypisywana przez MySQL do kolumny id) lub wartość ujemną oznaczającą jedną z trzech obsługiwanych sytuacji błędnych. Realistycznie patrząc, Ten typ aplikacji powinien zawierać o wiele więcej kodu odpowiedzialnego za obsługę błędów, na przykład sprawdzanie pustych pól, ale dla naszych potrzeb kod ten nie został rozmyślnie wprowadzony. Ponieważ pole id w tabeli employees jest polem typu auto_increment, MySQL automatycznie generuje jednoznaczne wartości tego pola przy każdym wstawieniu rekordu. W naszym przykładzie wartość ta jest odczytywana za pomocą funkcji mysql_insert_id(). Przykład ten miał na celu pokazanie prostoty korzystania z baz danych w PHP. Więcej przykładów użycia baz danych w aplikacjach WWW można znaleźć w rozdziale 15 "Witryny oparte o bazę danych". Znajdują się tam bardziej złożone przykłady zawierające obsługę błędów i skomplikowane zapytania. MySQL jest wydajną bazą danych posiadającą funkcje wystarczające do tworzenia większości typów aplikacji WWW. Jest ona szybka, solidna i zawiera większość funkcji dostępnych w komercyjnych bazach danych. Jednak w czasie pisania tej książki MySQL nie zawierał mechanizmu transakcji. Niedostępne są również niektóre elementy SQL, na przykład podzapytania. Jeżeli jeszcze nie wybrałeś swojego systemu bazy danych, spisz swoje wymagania i porównaj ze specyfikacją dostępnych systemów. W przypadku tworzenia aplikacji o wysokiej jakości koszt bazy nie jest jedynym czynnikiem jaki należy brać pod uwagę. Jeżeli twoja firma posiada system bazy danych inny niż MySQL, następna część zawiera informacje na temat ODBC, które pomogą podłączyć się do twoich istniejących danych. ODBC Open Database Connectivity (ODBC) to powszechnie stosowany interfejs API (application programming interface) służący do łączenia się z bazami danych. Jest on oparty na specyfikacji Call Level Interface pochodzącym z X/Open oraz ISO/IEC i jako języka dostępu do danych używa SQL. Istnieje kilka implementacji ODBC API dla systemów Uniksowych. W systemie Windows ODBC jest zwykle instalowany razem z systemem. Podstawy ODBC PHP może obsługiwać praktycznie każdą implementację ODBC, ale musi być w tym celu odpowiednio skonfigurowany, ponieważ ODBC nie jest w chwili obecnej domyślną opcją. W PHP istnieją cztery opcje konfiguracji związane z ODBC: --with-unixODBC, --with-custom-ODBC, --with-iodbc oraz --with-openlink. Opcje te są lepiej opisane w skorowidzu na końcu książki. W rozdziale tym przykłady korzystają z implementacji ODBC unixODBC (http://www.unixodbc.org/). Jest on dostępny na zasadach licencji GPL lub LGPL i jest bardzo łatwy do instalacji i konfigurowania. ODBC tym różni się od MySQL i innych API baz danych tym, że wszystkie odwołania do bazy danych wykonuje za pośrednictwem sterownika bazy danych. Oznacza to, że najpierw musisz zainstalować program zarządzający sterownikami, na przykład unixODBC, a następnie sterownik do twojego systemu bazy danych. Na rysunku 6.1. pokazane są powiązania pomiędzy komponentami aplikacji PHP opartej o ODBC. Aplikacja wywołując funkcję, na przykład odbc_connect(), kontaktuje się z zarządcą sterowników. Zarządca ten jest odpowiedzialny za załadowanie odpowiedniego sterownika bazy danych i przekazanie do niego żądania. Sterownik bazy danych wywołuje odpowiednią funkcję bazy danych, która realizuje nasze żądanie. Rysunek 6.1. Komponenty aplikacji PHP korzystającej z PHP PHP Application - aplikacja PHP Driver Manager - zarządca sterowników Database Driver - sterownik do bazy danych DBMS - SZRBD Ponieważ ODBC wymaga zastosowania zarządcy sterowników oraz sterownika odpowiedniej bazy danych, instalacja i konfiguracja ODBC jest nieco bardziej skomplikowana niż konfiguracja MySQL. Również każdy z używanych sterowników baz danych musi zostać zainstalowany i skonfigurowany. W książce tej zostanie opisana instalacja i konfiguracja zarządcy sterowników unixODBC oraz sterownika ODBC-ODBC Bridge (OOB), który można uzyskać z Easysoft Limited, http://www.easysoft.com/. Sterownik OOB powoduje wzrost komplikacji struktury, ale posiada tak dużo zalet, że jest wart zainteresowania. Sterownik ten pozwala na dostęp do baz danych zainstalowanych na różnych platformach za pomocą własnego modelu klient-serwer. NA rysunku 6.2. zilustrowano sposób użycia sterownika OOB. Rysunek 6.2. Dodajemy sterownik OOB PHP Application - aplikacja PHP Driver Manager - zarządca sterowników The OOB driver - sterownik OOB OOB Client - klient OOB Network - sieć OOB Server - serwer OOB Driver Manager - zarządca sterowników Database Driver - sterownik do bazy danych DBMS - SZRBD Zaletą stosowania sterownika OOB jest to, że możesz dzięki niemu używać ODBC w aplikacjach działających na serwerze WWW i korzystać z danych z bazy danych działającej na innym komputerze (który może działać na innym systemie operacyjnym). Dla przykładu w moim testowym systemie zainstalowałem Oracle 8i na serwerze Windows NT i utworzyłem prostą bazę danych. Następnie w moim linuksowym serwerze WWW dodałem sterownik OOB. Sterownika tego można używać do podłączania się do dowolnej bazy zgodnej z ODBC, działającej na dowolnej platformie. Dodatkowym utrudnieniem jest to, że używając OOB należy kolejno zainstalować klienta i serwer OOB na oddzielnych komputerach. Na szczęście na witrynie Easysoft bardzo łatwo jest odszukać i załadować odpowiednie programy. Kolejne trzy części omawiają instalowanie zarządcy sterowników unixODBC, kompilację PHP z obsługą unixODBC oraz instalowanie sterownika OOB. Części te są przeznaczone dla użytkowników Linuksa i zakładamy, że potrafisz kompilować programy dla tego systemu oraz, że masz zainstalowane wszystkie niezbędne kompilatory i narzędzia. Instalowanie i kompilowanie unixODBC Po ściągnięciu i rozpakowaniu plików unixODBC, musisz skompilować zarządcę sterowników. W instalacji unixODBC znajduje się standardowy skrypt służący do konfigurowania środowiska kompilacji. W celu skompilowania mojej konfiguracji PHP użyłem następujących opcji: ./configure --disable--drivers --disable-threads --prefix=/usr/local/unixODBC --disable-gui Ponieważ miałem już potrzebny sterownik, nie potrzebowałem aby unixODBC dodał swoje sterowniki wewnętrzne. Powodem wyłączenia wątków jest to, że moja instalacja PHP jest w postaci dynamicznie ładowanego modułu (--with-apxs) a Apache nie obsługuje domyślnie wątków. Skompilowanie tego modułu z obsługa wątków spowodowałoby awarię Apache w trakcie ładowania modułu. Wyłączyłem również obsługę graficznego interfejsu użytkownika, ponieważ nie mam na moim serwerze zainstalowanego środowiska XWindows. Kompilowanie PHP z obsługą unixODBC Po skompilowaniu i zainstalowaniu zarządcy sterowników unixODBC należy przekompilować PHP z włączoną obsługą unixODBC. Odpowiednią opcją konfiguracji jest --with-unixODBC=/sciezka/do/unixODBC. Użyta ścieżka musi być taka sama jak ścieżka użyta w opcji --prefix podczas kompilowania unixODBC. W moim przypadku jest to /usr/local/unixODBC. Jeżeli statycznie łączysz PHP z Apache, musisz również przekompilować Apache. Jeżeli korzystasz z dynamicznego łączenia, wystarczy wyłączyć Apache, zainstalować nowy moduł PHP i powtórnie uruchomić Apache. Instalowanie sterownika OOB W moim przypadku musiałem zainstalować serwer OOB na komputerze z Windows NT i skonfigurować go tak, aby przyjmował żądania. Wykonałem to uruchamiając program instalacyjny i wykonując wszystkie kroki w programie instalacyjnym. Wszystko zadziałało bez problemów. Następnie ściągnąłem i zainstalowałem oprogramowanie klienta na serwerze z systemem Linux. Proces ten był niespodziewanie łatwy, ponieważ dostępny był program instalacyjny prowadzący użytkownika przez kolejne kroki procedury instalacyjnej. Można również skorzystać z witryny Easysoft, gdzie na podstawie konkretnej konfiguracji otrzymamy szczegółowy opis tego jak ściągnąć i zainstalować serwer i klienta OOB. Konfigurowanie OOB Po zainstalowaniu całego oprogramowania należy utworzyć nazwy źródeł danych (DSN) zarówno na kliencie jak i na serwerze. Źródła danych są mechanizmem specyficznym dla ODBC służącym do opisywania sposobu współpracy z systemem bazy danych. W Windows tworzy się DSN poprzez program Źródła danych ODBC dostępny w Panelu sterowania. OOB wymaga utworzenia systemowego DSN a nie DSN użytkownika. Program ten zawiera plik pomocy opisujący sposób tworzenia systemowych DSN. Aby utworzyć DSN na Linuksie należy zmienić przy pomocy graficznego narzędzia unixODBC lub edytora tekstowego pliki odbcinst.ini i odbc.ini. Plik odbcinst.ini jest używany do opisu nazw sterowników i łączy nazwy z plikami sterowników. Mój plik wygląda następująco: [OOB] Driver = /usr/local/easysoft/oob/client/libesoobclient.so Setup = /usr/local/easysoft/oob/client/libesoobsetup.so FileUsage = 1 Plik odbc.ini zawiera opis źródeł danych. Swoje źródło skonfigurowałem następująco (serwer i hasło jest oczywiście zmyślone): [localdsn] Server=satabase.server.com Driver=OOB Port=8888 Transport=tcpip LogonUser=prodplaner LogonAuth=password TargetDSN=LocalOracle TargetUser=prodplaner TargetAuth=password Korzystanie z ODBC Po zainstalowaniu i skonfigurowaniu wszystkich komponentów korzystanie z ODBC w PHP jest bardzo podobne do korzystania z MySQL. Na wydruku 6.4 znajduje się skrypt, który jest odpowiednikiem ODBC skryptu umieszczonego na wydruku 6.2. Tabela używana w tym przykładzie jest odpowiednikiem używanej w poprzednim przykładzie. Wydruk 6.4. Odczytywanie danych z bazy ODBC
" ); } } else { print( "Błąd podłączenia do bazy danych
" ); } ?> Wydruk 6.4 jest właściwie taki sam jak wydruk 6.2. Mimo, że nazwy funkcji są inne, koncepcja jest nieomal identyczna. Jedyną zauważalną różnicą jest wywołanie putenv() na początku skryptu. Wywołanie to umieszcza w środowisku programu ścieżkę do pliku inicjalizującego ODBC. Nie jest to potrzebne, jeżeli w ten sam sposób ustawiłeś środowisko serwera WWW. Dodatkowo, na wydruku 6.4 do pól tabeli odwołujemy się dla uproszczenia za pomocą numer a nie nazwy. Dostępne są funkcje ODBC zapewniające obsługę transakcji, kursorów i wiele innych. W skorowidzu funkcji na końcu książki znajdują wszystkie funkcje do obsługi ODBC. Uwaga na temat połączenia do baz danych W poprzednim przykładzie połączenie do baz danych było realizowane za pomocą podstawowych funkcji xxx_connect(). PHP posiada również zdolność tworzenia trwałych połączeń za pomocą funkcji pxxx_connect(). Użycie połączenia trwałego poprawia wydajność aplikacji, ponieważ sam PHP utrzymuje połączenie z bazą danych, więc może być ono wielokrotnie używane. Po utworzeniu połączenia za pomocą odpowiedniej kombinacji host-użytkownik-hasło, PHP ciągle dostarcza tego samego połączenia do kolejnych wywołań połączenia. W bazach danych utworzenie połączenia trwa zwykle długo (na przykład w Oracle), więc użycie trwałych połączeń może mieć ogromny wpływ na ogólną wydajność aplikacji. PHPLIB Jak wspomniałem w poprzednich rozdziałach, dostępne są świetne biblioteki do wykorzystania przez programistów PHP. Jedna z najczęściej używanych bibliotek, PHP Base Library (PHPLIB) jest dostępna pod adresem http://phplib.netuse.de. Zawiera ona klasy dostęu do baz danych, obsługi sesji, narzędzi autoryzacji i wiele, wiele innych. Klasy dostępu do bazy danych w PHPLIB tworzą warstwę abstrakcji dla kilku baz danych obsługiwanych przez PHP. Warstwa ta zapewnia wspólny interfejs dla bazowych funkcji baz danych, więc programiści mogą łatwo zmieniać typ bazy danych bez konieczności nauki nowego zestawu funkcji lub wielu zmian w kodzie. W czasie pisania książki PHPLIB obsługiwał MySQL, PostgreSQL, mSQL, Oracle 7, Oracle 8, Sybase, Microsoft SQL Sever i bazy ODBC. Poniższy wydruk ilustruje siłę modułu obsługującego bazy danych z pakietu PHPLIB. W skrypcie umieszczonym na wydruku 6.5. pokazany został sposób uproszczenia skryptu z wydruku 6.2. Wydruk 6.5. Użycie PHPLIB do powtórzenia wyników z wydruku 6.2 query( "select * from employees" ); while( $aDB->next_record() ) { $aFName = $aDB->f( "first" ); $aPos = $aDB->f( "position" ); print( "$aFName, $aPos
" ); } ?> Dostarczona przez PHPLIB klasa DB_Sql ukrywa w sobie szczegóły procesu łączenia i wyboru bazy danych oraz zawiera kod obsługi błędów. Pozwala to osiągnąć w wyniku kod, który jest łatwiejszy do czytania, utrzymania i uruchamiania. Klasa DB_Sql nie jest przeznaczona do bezpośredniego używania. Zamiast tego powinna być tworzona klasa dziedzicząca po niej, w której ustawiane są zmienne specyficzne dla twojego środowiska pracy. Jeżeli PHP będzie obsługiwał klasy abstrakcyjne, jest to idealny kandydat do takiej właśnie implementacji. Na wydruku 6.5 definiowana jest klasa pochodna MySQLDBTest, w której zawarte są dane opisujące połączenie z MySQL. Następnie tworzony jest obiekt tej klasy, na którym wykonywane są operacje. Największa zaleta korzystania z klas PHPLIB ujawnia się, gdy zachodzi potrzeba wymiany bazy danych. Poniższy wydruk pokazuje jak łatwo można zamienić skrypt z wydruku 6.5, aby zamiast z MySQL korzystał z Oracle poprzez sterownik ODBC. Wydruk 6.6. Skrypt z wydruku 6.5 korzystający z Oracle i ODBC query( "select * from employees" ); while( $aDB->next_record() ) { $aFName = $aDB->f( "first" ); $aPos = $aDB->f( "position" ); print( "$aFName, $aPos
" ); } ?> Jedyną widoczną zmianą pomiędzy wydrukami 5 i 6 jest funkcja include(), ale znaczenie tej zmiany jest olbrzymie. Skrypt z wydruku 6.5 korzystał z danych z bazy MySQL działającej na tym samym komputerze co serwer WWW. Skrypt z wydruku 6.6 pobiera dane z bazy Oracle zainstalowanej na serwerze z Windows NT. Z powodu prostoty projektu i implementacji PHPLIB może być on użyteczny dla programistów pracujących w złożonych, heterogenicznych środowiskach, jak również w prostych instalacjach składających się z jednego serwera. Biblioteka ta zapewnia jednakowy interfejs dostępu do różnych baz danych, co powoduje bardzo łatwe ponowne użycie istniejącego kodu. Więcej informacji na temat klas zawartych w PHPLIB można odnaleźć na witrynie http://phplib.netuse.de/. Przechowywanie danych z formularzy Omówienie formularzy HTML jest potrzebne w rozdziale dotyczących baz danych, ponieważ formularze są najczęściej używanym mechanizmem używanym do wprowadzania danych w aplikacjach WWW. Tak jak opisano w rozdziale 3, "Formularze i cookie", PHP dostarcza wielu funkcji potrzebnych przy używaniu formularzy i baz danych. W przy domyślnych ustawieniach PHP automatycznie oznacza we wszystkich zmiennych GET, POST i COOKIE apostrofy, cudzysłowy, ukośniki i znaki NUL. Powoduje to, że wartość przekazana z formularza jest od razu gotowa do użycia w zapytaniu SQL. Jeżeli zablokowałeś tą opcję, musisz użyć funkcji addslashes() zanim skorzystasz w zapytaniu SQL z ciągu przekazanego z formularza. Dodatkowo, wszystkie wartości, które będą wyświetlane muszą zostać przed wyświetleniem przetworzone za pomocą funkcji stripslashes(). Tak jak we wszystkich aplikacjach, dane wpisane do formularza HTML muszą być sprawdzone przed ich zapisaniem do bazy danych. Mechanizmy kontroli poprawności danych były opisane w rozdziale 3. Wynikiem braku kontroli danych może być niezadowolenie użytkowników z aplikacji a nawet załamanie systemu bezpieczeństwa serwera. Na przykład, niektóre komunikaty błędów generowane przez bazę danych mogą zawierać takie informacje na temat używanej bazy danych, których na pewno nie chciałbyś pokazywać użytkownikom. Należy być przygotowanym na sytuacje, że niektórzy użytkownicy mogą próbować wyszukać słabe punkty w aplikacji. Aby zabezpieczyć się przed niektórymi typami ataków należy zawsze używać atrybutu maxlength w polach tekstowych oraz kontrolować typ i postać danych. Jak wspomniano w rozdziale 3, tam gdzie jest to możliwe należy zastępować procedury kontroli danych przez takie mechanizmy, które ze swojej natury ograniczają pomyłki. Pola wyboru, przyciski opcji i inne tego typ elementy pozwalają na dużą elastyczność i ograniczają możliwość błędu przy wprowadzaniu danych. Tworząc alternatywne mechanizmy wprowadzania danych należy pamiętać o możliwości korzystania z bazy danych przy tworzeniu początkowego zestawu danych. Umieszczenie takiego zestawu opcji w bazie danych skutkuje w dłuższym okresie stworzeniem aplikacji łatwiejszej do zarządzania. Na przykład na wydruku 6.7 pokazane zostało tworzenie listy wyboru zawierającej kraje oraz stany USA. Oczywiście można wybrać stan w USA a następnie Afrykę południową. Przykład ten pokazuje jedynie koncepcję. W skrypcie tym używane są tabele us_states oraz world_countries. Każda z tabel zawiera identyfikator oraz nazwę. Identyfikator jest przekazywany jako wartość formularza. Wydruk 6.7. Użycie tabel słownikowych do generacji listy opcji query( $aSQL ); while( $aDB->next_record() ) { $aName = $aDB->f( "Name" ); $aID = $aDB->f( "ID" ); if ( $aID == $aCurSel ) { $aResult .= ""; } else { $aResult .= ""; } } return $aResult; } ?>
"); } } ?> Skrypt ten zawiera formularz przesyłania pliku, za pomocą którego użytkownik może przesłać plik RTF. Po przesłaniu danych formularza sprawdzany jest typ pliku i jeżeli jest prawidłowy tworzony jest obiekt Scrooge. Przesłany plik jest odczytywany do tablicy za pomocą funkcji file(), a następnie używając funkcji implode(), tablica jest konwertowana na ciąg, który jest przekazywany do obiektu Scrooge. Zwracaną wartością jest ciąg zawierający kod HTML utworzony na podstawie przesłanego pliku. Wynikowy kod HTML jest wysyłany do przeglądarki. Na rysunku 11.3. przedstawiony jest wynik uzyskany z przykładowego pliku RTF. Rysunek 11.3. Wynik przetworzenia przykładowego pliku RTF na kod HTML nie potrafię uruchomić tego przykładu Java jest tylko jednym z języków umożliwiających tworzenie komponentów, które można wykorzystać w środowisku PHP. Następna część opisuje użycie obiektów COM w PHP. COM COM jest z natury oparty o Windows, więc dyskusja ta odnosić się będzie do PHP działającego na serwerze pracującym pod kontrolą systemu Windows. Standardowa instalacja PHP dla Windows posiada obsługę COM, więc nie jest potrzebna dodatkowa konfiguracja. Implementacja COM w PHP ewoluowała z opartego o funkcje API w wersji 3, do implementacji obiektowej w PHP 4. Powoduje to, że użycie COM w PHP jest bardzo naturalne. W części tej omówimy serwer konwersji walut Cloanto Currency Server, dostępny z witryny http://cloanto.com. Obiekt ten pozwala na przeliczanie walut pomiędzy sobą i posiada wewnętrzną bazę danych kursów. Baza ta jest automatycznie uaktualniana, więc można użyć tego modułu w międzynarodowej aplikacji handlu elektronicznego w celu umożliwienia wyświetlania cen w lokalnej walucie. Obiekt ten posiada bogaty zestaw metod, ale bardzo łatwo można użyć podstawowych funkcji w środowisku testowym. Na wydruku 11.9. zamieszczony jest przykład wykorzystania tego obiektu. Rysunki 11.4. i 11.5. pokazują formularz z cenami w dwóch różnych walutach. Wydruk 11.9. Użycie serwera konwersji walut Cloanto
Wolna pamięć KB.
Użyte KB.
" ); } } ?> Rysunek 11.4. Przykład użycia serwera Cloanto, wyświetlana waluta: dolary amerykańskie Rysunek 11.5. Przykład użycia serwera Cloanto, wyświetlana waluta: forinty węgierskie W skrypcie umieszczonym na wydruku 11.9. utworzona jest prosta tabela cen dla trzech różnych towarów. Dodatkowo dostępny jest formularz do wyboru lokalnej waluty. Po przesłaniu danych formularza skrypt wykorzystuje serwer Cloanto do przeliczenia cen na wybraną walutę. Obiekt ten jest używany do uzyskania listy krajów, współczynników wymiany oraz wykonuje przeliczanie na bieżąco. Jeżeli tworzona jest aplikacja handlu elektronicznego, przy pomocy tego obiektu można dodać niezwykle przydatną dla użytkowników funkcję, która eliminuje frustrujące pomyłki w liczeniu cen. Wykorzystując serwer Cloanto wraz z wykrywaniem typu przeglądarki można przeliczać ceny na lokalną walutę bez potrzeby pytania użytkownika o jej nazwę. Z powodu dużej ilości programistów Windows oraz dojrzałości modelu COM, dostępne jest wiele komponentów dla wszystkich typów projektów. Używając obsługi COM w PHP można z łatwością wykorzystać istniejący kod we własnych projektach. Inne metody Prawdopodobnie posiadasz istniejący kod, którego nie da się wykorzystać przy użyciu żadnej z przedstawionych metod. Jeżeli tak się stanie, nadal można go wykorzystać w PHP. Jeżeli kod ten jest skryptem (na przykład skryptem Perla) lub można go skompilować do postaci wykonywalnej, da się go zastosować w skrypcie. PHP posiada kilka funkcji służących do uruchamiania programów i skryptów na serwerze. Ponieważ tematem tego rozdziału jest integracja, najlepszą metodą wykorzystania programów na serwerze będzie skorzystanie z funkcji popen() do uruchamiania programów i skryptów oraz przechwytywania ich wyników. Technika ta była przedstawiona w rozdziale 4 "Operacje na plikach", na przykładzie programu whois, dostępnego na większości systemów *nix. Na wydruku 11.10. pokazany został przykład odczytywania bieżącej ilości użytej pamięci w systemach *nix. Wydruk 11.10. Użycie potoków do integracji PHP z istniejącymi skryptami lub programami wykonywalnymi
Wolna pamięć KB.
Użyte KB.
" ); } } ?> Skrypt ten otwiera potok do standardowego programu free. Program zwraca dane na temat ilości dostępnej pamięci w komputerze. Skrypt otwiera potok, który powoduje uruchomienie programu. Skrypt odczytuje z potoku kolejne wiersze wyniku i wyświetla je w przeglądarce. W zależności od zwracanych danych może być niezbędna bardziej zaawansowana analiza, ale podstawowa idea jest ta sama. Technika ta może być użyta dla każdego programu, który zwraca wyniki na standardowe wyjście. W przypadku systemów Unix oznacza to, że można w ten sposób użyć nieomal każdej komendy bezpośrednio z PHP. Pozwala to łatwo zrealizować odczytanie statusu systemu, zwracanie danych lub inne operacje. Jeżeli trzeba przenieść istniejący kod do PHP, pozwala to na szybkie prototypowanie, przed zastosowaniem wcześniej opisanych metod. Pozwala to na szybsze rozpoczęcie testowania funkcji aplikacji minimalizując ilość koniecznych prac programistycznych. Należy jednak zaznaczyć, że uruchamianie programów wymaga znacznej ilości zasobów serwera, co może powodować, że aplikacja będzie powolna i trudna do skalowania. Podsumowanie W PHP nie brakuje możliwości ponownego użycia kodu. Planując tworzenie biblioteki kodu w PHP przeznaczonej do wielokrotnego użytku lub przenosząc istniejący kod do aplikacji WWW, można znaleźć odpowiednie rozwiązanie. Z powodu olbrzymiej ilości istniejących komponentów (zarówno COM jak i Javy) może się okazać, że większość projektowanej aplikacji jest już napisana. Używając tych komponentów można znacznie zmniejszyć czas potrzebny na napisanie programu. Używając ich mądrze, można otrzymać aplikację łatwiejsza w konserwacji i skalowaniu. Bibliografia Steve McConnell, Rapid Development. Seattle: Microsoft Press. 1996. Rozdział 12. Oddzielanie kodu HTML od PHP Wstęp Przy projektowaniu zwykłych aplikacji zwykle nie bierze się pod uwagę oddzielania tworzenia interfejsu użytkownika od tworzenia części wykonawczej programu. Jest to spowodowane tym, że standardowe aplikacje wykorzystują standardowe narzędzia tworzenia interfejsu użytkownika, dostępne dla większości programistów. Jedynymi fragmentami tworzonymi przez inne osoby są emblematy, rysunki przycisków i podobne elementy wpływające na graficzny wygląd produktu. Programowanie dla WWW, pozwala na zastosowanie o wiele bogatszego interfejsu użytkownika i przez to bardzo często wymaga zatrudnienia projektantów specjalizujących się w tworzeniu strony graficznej aplikacji. Gdy tworzenie interfejsu i kodu jest rozdzielone pomiędzy zespołami lub osobami, oddzielenie kodu i HTML staje się naturalne a integracja wyników pracy ważna. Nawet w małych jednoosobowych projektach oddzielenie HTML od logiki aplikacji powoduje, że konserwacja aplikacji jest prostsza i bardziej efektywna. Wprowadzenie Programowanie dla WWW jest często nazywane tworzeniem aplikacji wielowarstwowej, ponieważ stosowane są tutaj oddzielne logiczne warstwy. Często używanymi nazwami warstw są: warstwa prezentacji, warstwa aplikacji (biznesowa) oraz warstwa bazy danych. Każda z tych warstw może być fizycznie oddzielona od drugiej. Najważniejszym zadaniem przy projektowaniu wielowarstwowym jest logiczne oddzielenie warstw a nie ich fizyczna implementacja. Głównymi zaletami podejścia wielowarstwowego przy tworzeniu aplikacji WWW są: * Możliwość przydzielenia zadań osobom najlepiej przygotowanym do ich realizacji. Na przykład: graficy i projektanci przygotowują stronę graficzną aplikacji, programiści tworzą logikę aplikacji a projektanci baz danych projektują i uruchamiają infrastrukturę bazy danych. * Możliwość zmian w warstwie bez potrzeby modyfikacji innych. W praktyce nadal jest to trudne, ale wiele małych zmian ogranicza się do pojedynczej warstwy. * Możliwość przeniesienia bądź replikacji określonych warstw na inny sprzęt w celu zapewnienia skalowania bądź nadmiarowości. Tak jak w przypadku wszystkich aplikacji, podczas trwania projektu aplikacji dla WWW mogą pojawić się żądania wprowadzenia zmian. Jeżeli zmiany te są ograniczone do jednej warstwy, możliwe jest, że nie będzie konieczne ponowne kodowanie. Celem tego rozdziału jest pokazanie sposobów tworzenia aplikacji odpornych na zmiany w późnych stadiach rozwoju. Dodatkowo oddzielenie interfejsu użytkownika od logiki aplikacji jest jedną z technik programowania modularnego, które pozwala na łatwiejsze użycie istniejących modułów. W programowaniu tradycyjnym projekt modularny jest zwykle postrzegany jako tworzenie modułów kodu, które mogą być używane w dowolnych aplikacjach. W przypadku projektowania dla WWW, moduły mogą zawierać dane będące częścią interfejsu, np. prawa autorskie lub mogą być modułami kodu. Modularność więcej wnosi do łatwości utrzymania aplikacji niż strukturalność i jest najważniejszym czynnikiem zapobiegania konieczności tworzenia poprawek do aplikacji mających za zadanie usuwanie błędów. Według badań 89% użytkowników kodu zgłaszało poprawienie możliwości utrzymania aplikacji modularnej, a w rozległych testach programiści osiągali o 15% lepsze wyniki pracując nad programem modularnym niż nad niemodularnym (McConnell, 1993). Jak wspomniano w poprzednim rozdziale, tworzenie aplikacji modularnej wymaga dodatkowych prac projektowych i podjęcia odpowiednich decyzji, ale w efekcie można otrzymać aplikację łatwiejszą do zrozumienia i konserwacji. W książce A Methodology for Client/Server and Web Application Development Roger Fournier sugeruje, że wspólne fragmenty lub moduły aplikacji zawsze powinny być najpierw projektowane, tworzone i testowane a następnie udostępniane dla całej korporacji. Komponenty te powinny zawierać nie tylko moduły kodu, ale również procedury przechowywane w bazie danych, wyzwalacze i zdalne procedury (Fournier, 1998). W kolejnych częściach zostanie opisane kilka metod implementacji tych metod. Dodatkowo w tym rozdziale jak również w rozdziale 14 "Witryny oparte o szablony", dołączone są kompletne przykłady zastosowania tych technik. Niektóre przykłady w kolejnych częściach pokazują techniki jakich należy unikać. Oddzielenie i integracja przy użyciu wbudowanych funkcji PHP Ponieważ PHP zawiera bogaty zestaw funkcji i narzędzi, oddzielenie modułów kodu od modułów interfejsu może być zrealizowane bezpośrednio przy pomocy narzędzi języka. Część ta opisuje kilka sposobów zrealizowania tego zadania. Motywacja Pierwszą motywacją dla oddzielenia elementów HTML od kodu jest umożliwienie ponownego wykorzystania kodu oraz jego łatwiejszej konserwacji. W wszystkich przykładach umieszczonych do tej pory w książce, HTML i PHP były wymieszane w celu otrzymania krótkich i prostych przykładów. W przypadku tworzenia kodu prawdziwego kodu technika ta jest niewygodna i powoduje powstanie trudnych do analizy skryptów. Dla przykładu, skrypt z wydruku 12.1 zawiera fragment strony WWW ze zintegrowanym kodem PHP i HTML. Wydruk 12.1. PHP i HTML w jednym skrypcie