LESŁAW FURMAGA
MIĘDZY STRUGAMI
DESZCZU
3
Tower Press 2000
Copyright by Tower Press, Gdańsk 2000
4
Uwięziony lew patrzy na Łukasza i Dominikę, ma smutny pysk. Łukasz też patrzy na
lwa... Ktoś przechodzi obok, kłania się, przystaje zdziwiony, że widzi Ewę z Łukaszem i
dzieckiem. To znajomy z dawnych lat. Łukasz i Dominika oglądają strusia, który stoi po 
drugiej
stronie metalowej siatki i patrzy na ludzi, jakby to on przyszedł do zoo. Przejeżdża 
samochód
z czerwonym mięsem, robotnicy trzymają w rękach długie szpikulce, wiozą pokrajanego
konia w stronę, gdzie zostały lwy. Kurz wierci się za samochodem, osiada na 
wyprasowanej
starannie przez matkę Łukasza niebieskiej sukience Dominiki. Ewa spogląda na zebrę, 
myśli
o projekcie, nad którym ostatnio pracuje... – Może rozrzucone, nieregularne pasy? – 
Czuje
spojrzenie Łukasza. Czuje to spojrzenie na twarzy, czuje, jak przesuwa się ono po niej, 
po
biodrach ciągle wąskich, biuście, nogach... Łukasz jest już nieco łysy, figurę ma ciężką, 
twarz
inną niż dawniej, tylko oczy zostały jego. Struś pobiegł wielkimi krokami gonionego 
człowieka
w głąb zielonej polany. Ewa myśli, że tło musi być jasne, a motyw? Odwraca się, patrzy
jeszcze raz na zebrę. Dominika wkłada w jej dłoń małą rączkę...
– Mamo, zrób mi zdjęcie – kręci naciągiem w aparacie fotograficznym ojca. – Mamo!
Ewa patrzy na twarz Łukasza, myśli, że Łukasz poza figurą nie zmienił się wiele. Foki 
pluskają
w stawku, mają pocieszne pyski, prychają niczym dzieci kąpane w mydlanych bańkach.
Dominika śmieje się jak milion złotych dzwonków. Ewa słucha jej śmiechu. Nie 
zauważyła,
że stoją przed klatką z pożerającymi mięso panterami – błyskają zęby, połyskują oczy, 
chrzęści.
Łukasz przysuwa się do niej, pokazuje coś Dominice, dotyka ramieniem biustu Ewy. 
Ewa
odsuwa się i spostrzega na twarzy Łukasza grymas... Pantery jedzą bryły czerwonego 
mięsa.
Łukasz ma zaciśnięte usta. Idą dalej, on nie rozmawia z Dominiką, dziecko biega 
między nimi
jak wahadło zegara, zaczepione gdzieś w jednym punkcie.
– Lamy – mówi Ewa, przystaje przed obelkowanym wybiegiem.
– Lamy – powtarza Łukasz, grymas spełzł mu z twarzy, ale pozostał w kącikach ust. 
Znowu
rozmawia z Dominiką, od Ewy trzyma się z daleka, dopiero przy klatce z żółwiem 
przybliża
się.
Słońce wisi w środku nieba i przypieka dolinę, zwierzęta mają suche nosy, a Ewa nie 
może
się oderwać od pozostawionej w pracowni karty brystolu, na której powstaje rysunek. 
Łukasz
kupuje w kiosku lody dla Dominiki i dla niej – Ewy. Przystają obok pawia, ptak rozrzuca
deszcz niebieskich oczu na zielonej palecie, pióra szumią, paw ogromnieje, króluje 
między
ażurowymi ścianami drucianej klatki, puszy się uwięziony paw... – Może stylizowane 
pawie
pióra? – Dziecko napatrzyło się na dostojnego pawia, pyta o coś Ewę. Po klatce biega 
ruda
wiewiórka, weszła tu na chwilę, jest wolna i zaraz wróci na swoje wysokie drzewo, gdzie 
ma
wiewiórczą dziuplę. Ewa widzi przed sobą wachlarz piór, myśli, że to jest pomysł... 
Stylizowane
pawie pióra jako główny motyw rysunku. Łukasz kręci się koło niej i chciałby ją znowu
dotknąć, to musi być silniejsze od niego. A ją coś ściska za gardło, czuje, że to jest 
chyba
zwyczajnie, po ludzku okrutne. – Łukasz dotykał jej, gdy tylko chciał, miał ją, Ewę, która
teraz jest wolna, jak ruda wiewiórka w klatce pawi z siatki o zbyt wielkich oczkach, by ją
zatrzymać, gdy będzie chciała, wróci na swoje drzewo. Ewa patrzy na Łukasza, 
wspomina
Fryderyka, z którym zatrzymała się jedną noc w miasteczku nad rzeką. Jechali razem, 
Fryderyk
milczał, coś tkwiło za tym jego milczeniem. Już w Krakowie, gdy go poznała, wiedziała,
że on musi być jej. Milczący chłopiec, młody prozaik z Krakowa o nerwowym spojrzeniu,
rozdrażniony, że nie umie pisać, jak czuje. – Nie potrafię tego napisać! – krzyczał 
prawie, gdy
świt przesiąkał przez płaszczyznę szyb do pokoju w podłym hoteliku jakiegoś 
miasteczka po
drodze z Krakowa. Był jak potok na rozlanych kamieniach. – Nie umiem tego napisać! 
Tego,
co we mnie, w tobie, obok... Nie umiem! Słuchaj – pytał – czy twoja sztuka może wyrazić
kształt zupełnie pełny? A słowem można, milczeniem... czymś takim... jakby ci 
powiedzieć?
Można wszystko... rozumiesz? Tylko nie umiem, nikt nie umie jeszcze tak, jak można, 
na
pewno! – Fryderyk? Jej miłość? Fryderyk przyjeżdżał potem i ona uciekała od Łukasza i 
Do-
5
miniki... Jej nagość była wówczas światem realnym i nierealnym, tym, którego szukała 
pośród
swojej wyobraźni. Znowu znaleźli się nad stawem z fokami. Czarne zwierzę podpłynęło
blisko, baraszkuje tuż przed nimi.
– Delfin, delfin! – krzyczy Dominika. – Mamo, to delfin taki czarny, prawda?!
– Nie delfin, foka – mówi Ewa i zapada w zadumę. Z opowieścią o delfinach wiąże się jej
dzieciństwo, Dominika trąciła tę strunę, przywołała obraz ojca nauczyciela zoologii 
zakochanego
w historyjkach o delfinach. Opowiadał jej już wtedy, gdy była taka jak teraz Dominika,
o Delfinie Jacku, który w Nowej Zelandii sto lat temu przeprowadzał statki przesmykiem
wściekłej zatoki... Albo o delfinach, które otoczyły kręgiem rozbitków na oceanie, by nie 
dopuścić
rekinów i barrakud. Pokazywał jej ojciec w książkach pomniki wystawione zwierzętom
przez ludzi. Delfin Jack przez czterdzieści lat pilotował statki w burzliwej Zatoce 
Tasmana,
aż zmogła go starość i odszedł w delfinie zaświaty.
– Foki, mamusiu? A delfiny tutaj są? – dopytuje się Dominika. Ale delfinów nie ma w 
zoo,
więc dziecko biegnie dalej. – A to co? – pyta po chwili – co to jest? – Odsuwa się od 
klatki, w
której stoją dwa cętkowane, zaparte na przednich dłuższych łapach upiorki. Mruczą, 
ukazują
zęby w wydłużonych paszczach, złe, jadłyby ludzi, może czują krew płynącą w żyłach 
małej
Dominiki.
– Hieny – czyta Ewa, przymyka oczy... Wybrukowana półokrągłymi kamieniami droga,
zakręt, wieś, czerwony kościół z wieżą kwadratową, wokół kilka drzew, dalej trzy 
chałupy, w
środku pobielane. Nie widziała nigdy hien, widzi je po dwudziestu kilku latach od 
tamtych
zdarzeń po raz pierwszy.
– Hieny... – raz ojciec, jeszcze w Łodzi, nie wrócił, potem przyszli... przewrócili wnętrze,
rozbili fortepian, rozdarli obrazy. Skończyło się miasto. Ktoś zawiózł ją na wieś, tam 
zobaczyła
ojca w szarej kurtce, wysokich butach. Przychodził z lasu do niej, małej, trochę większej
niż teraz Dominika. Chodzili do pobielanej chałupy. Była tam dziewczyna, śmiała się na
widok ojca, Ewę podnosiła wysoko, przyciskała do siebie. Ewa czuła wówczas ciepło jej 
dużych
piersi. Ojciec mówił do dziewczyny „Jaga”, brał paczki i szedł do lasu. Tamtego ranka
wpadł do chaty, gdzie mieszkała Ewa, popędził z nią w stronę świerków, tworzących za 
wsią
szumiący mur. Gospodarz, u którego mieszkała, był z nimi, on i inni, prawie cała wieś. 
Uciekali.
Spali w ziemnym kopcu. Wrócili do wsi, bo ktoś przyszedł i powiedział, że można już
wracać. Ojciec pobiegł do pobielanej chaty na zakręcie. Szedł przez pola, dyszał, biegła 
przed
nim, potykała się o bryły ziemi, wyprzedził ją, wpadł do chaty, zobaczyła, jak stał w 
kuchni.
Pod ścianą leżała Jaga... krwawa, w poprzeczne pręgi, obok żelazny pogrzebacz i bryły 
spalonego
węgla. Poczuła sól w ustach, zaczęła głośno płakać, ojciec wolno, jakby czytał daleki,
wielki napis, powiedział:
– H i e n y... H i e n y... – powtórzył głosem, jakiego przedtem nie słyszała.
– Złapali ją – mówili ludzie we wsi – wychodziła z lasu, znaleźli coś, przyprowadzili
skrwawioną do domu... – Będziesz gadać! – wrzeszczeli. Wsadzili pogrzebacz pod płytę 
do
czerwonych węgli...
Ewa jeszcze teraz czuje sól w ustach, patrzy na cętkowane zwierzęta za drucianą siatką
dziwnie małe, nie te, które rwą piersi pyskami w zadartych, zarozumiałych czapach.
Łukasz i Dominika odeszli daleko, ona tkwi ciągle przed klatką pełną hien, wreszcie 
rusza
dalej. Łukasz i Dominika stoją oparci o drewnianą poręcz, patrzą na łabędzie, białe z 
czarnymi
dziobami. Ewa opiera się o balustradę obok Dominiki. Łukasz mówił kiedyś, gdy patrzyli
tak jak teraz na łabędzie, że one... Dominika przygląda się wielkim ptakom, pewnie nie 
wie,
że łabędzie nie rozstają się nigdy...
6
W głównej tkalni nowego zakładu jest cicho. Olbrzymie skrzynie piętrzą się, przy 
ścianach
i pośrodku, na płaszczyźnie podłogi. Ewa myśli, że kiedy ożyją uśpione w podłużnych 
pudłach
krosna, będzie tu inaczej... Koło głównego wejścia mistrz Starczewski użera się ze
zgrają obcych ludzi, że to niedopuszczalne, że on nie pozwoli na taki montaż...
– Muszą być podnóżki, inaczej to nie robota! – krzyczy mistrz.
Tamci coś mierzą, zapisują, jakby niewiele robili sobie z protestów. Wszystko wydaje jej
się dziwne. Nie zna takich, którzy by sobie nic nie robili ze Starczewskiego. Ewa 
przechodzi
szerokim korytarzem, przez otwarte drzwi uderza łoskot dobywający się z wnętrza tkalni,
która jeszcze miesiąc temu była cicha jak ta, gdzie drzemią w skrzyniach maszyny. Idzie
przez halę, łoskot przemienia się w donośny szum czółenek biegających w tę i z 
powrotem,
zapamiętale, zajadle, w tę i z powrotem, w tę i z powrotem... Stalowe błyszczące 
pszczoły, są
szybsze od żywych. Bywa, że Ewa patrzy długo na ich mechaniczne zapamiętanie, jest 
zaniepokojona
tą agresywnością, ale uśmiecha się, bo to tylko stworzony przez człowieka mechanizm.
Mechanizm? Dla niej coś jest w tej zgodności ruchu rozbieganych czółenek. Powiedziała
to Teodorowi. Teodor ją wyśmiał.
– Głuptas jesteś, nie masz problemów?
Miała problemy, ale w nocy śniły jej się zbyt często biegające ze swoimi nitkami w tę i z
powrotem, w tę i z powrotem agresywne, błyszczące czółenka.
Pracownia Ewy w nowym zakładzie jest jasna i przestronna. Na stole leży karta brystolu,
na podłodze kilka podobnych kart, pomazanych, z próbami wzoru, przekreślonych, 
przedartych.
Ewa pochyla się nad białą płaszczyzną. Rysunek ma być umiarkowanie wesoły, 
pogodny...
zasłony do okien w zespole hoteli nad morzem. Pochylona nad biurkiem cyzeluje 
nieregularne
pasy, przerywa pracę, przypatruje się rysunkowi, powoli drze w poprzek karton. Mijają
godziny skupionej pracy... Pawie pióra na nowym rysunku są zbytnio czerwone... to nie
pióra, a rozwarte pyski... pyski hien, oczy hien. Opiera czoło na dłoni, przymyka oczy, 
stara
się patrzyć na rysunek chłodno, pragnie pozbyć się przywidzeń, zmusza myśl do tego. 
W nocy
znowu przychodziły do niej, rozdziawiały pyski, jakby chciały poszarpać Dominikę, a ona
nie mogła wyciągnąć ręki, by ją obronić, bo Dominika mieszka z matką Łukasza daleko 
w
drugim końcu miasta... Ewa patrzy na rysunek, pawie pióra są niereguralne, jakby 
wyrwane,
rozrzucone, zmięte, a jednak żywe, kolorowe... Nieprawda, że to pyski hien, oczy hien. 
Nieprawda.
Ręka mająca przedrzeć karton zatrzymuje się w połowie ruchu.
Za oknem ciemno, Ewa parzy herbatę, czuje dotkliwy głód. Dzień zleciał, uciekł, 
przychodzi
wieczór. Teodor dzwonił, żeby przyszła tam, gdzie ostatnio, na pewno coś będzie miał 
na
kolację. Patrzy do lustra, makijaż ma zaniedbany, włosy rozrzucone, nie wygląda jak 
młoda
kobieta wybierająca się na wieczorne spotkanie aż do rana... Kilka ruchów kredką i 
twarz
ożywia się, nie tylko rysunkiem, ale uśmiechem. Pakuje drobiazgi, przebiega korytarz. 
Hala,
kilka godzin temu rozbrzmiewająca pracą czółenek, pogrążona jest w ciszy, 
mechaniczne
robotnice drzemią. Ewa idzie, później biegnie długą drogą, której nie widać końca. Nowe
zakłady leżą daleko od miasta, autobus o tej porze jeździ rzadko. Zasiedziała się w 
pracy,
zapomniała o czasie. Teodor pewnie czeka, denerwuje się od dawna. Z bocznej drogi 
wyjeżdża
taksówka, biegnie za nią, ale taksówkarz nie zauważa jej w mroku i znowu zostaje sama
na ciemnej szerokiej drodze. Przed nią dwa światła, słyszy pomruk dużego silnika. To 
autobus,
który musi dojechać do zakładu, potem będzie wracał, a ona jest między dwoma 
przystankami
i może nie zdążyć do żadnego. Nie wie, czy wrócić, czy iść dalej, nie może sobie
uprzytomnić, do którego przystanku ma bliżej. Idzie więc przed siebie coraz szybciej i 
szybciej,
aż spostrzega żółtą tarczę z literą A na czerwonym słupku. Z daleka nadjeżdża 
powracający
od strony zakładu autobus.
Wstaje nowy dzień, Ewa mija nocnego stróża, stróż kiwa jej głową. Z jej twarzy ginie 
pogrubiający
rysy cień znużenia, budzi się na mgnienie uroda kobiety, będącej jeszcze w pierwszej
połowie swej drogi.
7
– Dzień dobry, Józefie!
– Dobry... dobry, Ewa.
Ewa wchodzi, za drzwiami do góry pną się schody, Józef patrzy w czeluść korytarza, aż
dziewczyna znika na zakręcie kondygnacji. Dzień wstaje pogodny, więc on siedzi daleko 
od
szyby. Gdy pada deszcz, kryje się w szparze między gablotą wystawy a murem 
narożnego
sklepu. Siada na rozkładanym stołku i widzi przed sobą pękate krople wody, kiedy płyną 
w
dół po szerokim szkle, za którym błyszczą niklowe orzełki. Naprzeciw neonowy napis 
magazynu
z galanterią odbija się w powleczonym wodą asfalcie.
W noce bezchmurne nad domami wschodzi księżyc, wędruje w górę i wraz ze świtem, 
gdy
giną gwiazdy, także ginie daleko za ciężką bryłą hotelu na drugim końcu ulicznego 
ciągu.
Szekla poprawia baranicę na grzbiecie, przekłada kij z ręki do ręki, tupie butami. Na 
trawniku
między dwoma szosami tej samej ulicy błyszczą krople porannej rosy. Niedługo Szekla
rzuci tę robotę, taki ziąb i w letnią noc nie na jego kości – połamane, bolą na 
zgrubieniach.
O świcie, kiedy czas uparcie zatrzymuje się w miejscu, Józef wtula się w kosmaty 
kożuch,
przymyka oczy i tkwi na rozkładanym stołku podobny do sowy uczepionej suchej gałęzi.
Dzielnica śródmiejska spokojna, ten z przeciwka rzuci czasem okiem na jego stronę, 
bywa, że
przyniesie na dnie butelki parę łyków wódki. Szekla lubi kuternogę z przeciwległego 
ciągu,
lubi też jego wódkę, nie lubi, gdy tamten po opróżnieniu butelki zaczyna mruczeć:
– Dziś do ciebie przyjść nie mogę, czeka na mnie leśna brać.
– Co on wie – myśli Szekla.
Tamten, jakby zgadywał myśli kolegi, bełkocze:
– Od takiego, rozumiesz, od takiego małego – pokazuje ręką – całe pieskie życie 
wierzyłem
tylko w to – wyciąga zza pazuchy ćwiartkę, przytyka do ust, ssie, łypie okiem, rzuca
próżną butelkę przez jezdnię na posrebrzony rosą trawnik. Szekla myśli, że całe pieskie 
życie
wierzył w co innego. Oblizuje zeschłe wargi, poprawia baranicę. Niewiele wiedział o 
świecie,
chociaż miał już wąsy, gdy przyszedł do tego miasta. Na tej ulicy chłop orał ziemię. 
Jemu,
młodemu Szekli, bardziej było do pługa niż do innej roboty, ale trafił do budującego się 
portu,
potem do szwalni, gdzie naprawiano kolejarskie mundury. Kiedy zadymiło miasto, razem 
z
innymi szarżował niemieckie karabiny. Zaraz pierwszego dnia dostał kulą w brzuch. 
Szczęście
dopisało, ktoś swój znalazł, schował do łóżka, z którego wyszedł dopiero, gdy na 
murach
miasta pierwsze listy rozstrzelanych pokryły się trzecimi. Chodził, roboty szukał, wrócił 
do
szwalni. Mocny chłop był wówczas. Raz, gdy siedział na balocie niemieckich mundurów,
majster wyciągnął z teczki dwie butelki piwa.
– Napijesz się, Szekla? – zapytał.
– Jak pan brygadzista da, dlaczego nie.
Gdy wypili po pół butelki, majster powiedział:
– Tobie, Szekla, dobrze z oczu patrzy, umiesz cicho siedzieć?
– Umiem.
– No to słuchaj, co ci stary majster powie. Niemiec pluje nam w gębę, a my nic. Co ty na
to?
– A co by pan brygadzista chciał?
Majster trzymał w ręku butelkę piwa i milczał, dopiero po chwili kopnął w balot 
niemieckich
mundurów.
– Ot, to bym chciał... – mruknął.
Szekla wzruszył ramionami.
– Nie rozumiesz? – zapytał tamten.
– Nie rozumiem.
– Słuchaj, Szekla, ja ci powiem od razu, tylko że jak powiem i wypaplesz, to cię 
zakatrupimy,
konspiracja – rozumiesz?
8
– Niech brygadzista gada, nikomu nie powtórzę. No i brygadzista powiedział, że on, 
Szekla,
jest najsilniejszy chłop w brygadzie i na własnych barkach w skrzyni takiej jak inne ma
wnieść do wagonu człowieka. Potem pociąg przywiózł sukno na niemieckie mundury i 
maszyny
do szycia w pudłach, majster znowu zagaił:
– Idź, Szekla, do trzeciego wagonu, tam są skrzynki, tylko ciężkie, musisz wziąć lekko,
żeby nie podpadło i nie stękaj, kiedy będziesz niósł. Rozumiesz, Szekla?
Przysiadł się kiedyś jeszcze raz do niego brygadzista i powiedział:
– Miej ty tobołek w pogotowiu, jakby się kiedy co wydało, uciekać będziesz do Łodzi, 
tam
o nas wiedzą. Adresu nie dostaniesz. Jak będziesz na miejscu, wieczorem chodzić 
będziesz
koło budki z oranżadą na ulicy Zielonej. W ręku będziesz miał gazetę sprzed trzech dni. 
Rozumiesz?
Zaczepią cię, zapytają, czy wiesz, gdzie numer 43, odpowiesz, że chyba za rogiem,
a oni zapytają o numer 101, wtedy wytrzesz nos chustką i powiesz, że daleko, a oni, że 
masz
brudną chustkę – wówczas masz ich słuchać. – Milczał chwilę i dodał: – Za tę robotę 
dostaniesz
order, po wojnie nagrodę, jesteś żołnierzem, Szekla, rozumiesz?
Szekla rozumiał, był żołnierzem. Przez jego rampę pod niemieckimi mundurami szła 
linia
partyzanckiej kontrabandy. Kiedyś, gdy taszczył z wagonu na grzbiecie skrzynię, potrącił
esesmana, aż Niemcowi spadła w błoto czapka. Niemiec wyrżnął go w gębę. Szekla 
zatoczył
się, omal nie upadł ze skrzynią na ramieniu.
– Verfluchter! – wrzasnął esesman. – Podnieś czapkę, polski chamie! – Broń do skrzyni
wrzucona była luzem i grzechotała przy większym ruchu. Szekla powoli opuścił ciężar i 
postawił
w błocie, podniósł czapkę, otrzepał o kolano, wytarł rękawem, ukłonił się, podał jako
tako czystą Niemcowi.
Esesman kopnął z pasją skrzynię, ani drgnęła.
– Was ist das?!
– Urządzenia do kuchni dla niemieckiego kasyna – odpowiedział Szekla, uniósł ładunek,
odszedł w kierunku magazynu. Przez dwa lata roboty w szwalni niejeden raz był w 
takich
opałach.
Kiedyś niespodziewanie w nocy ktoś załomotał do drzwi izby.
– Otwieraj, Szekla! – Szekla wylazł z łóżka.
– Kto idzie?
– Od brygadzisty – brzmiała odpowiedź. Zgrzytnął kluczem. Do izby wszedł nieznajomy,
rozejrzał się, zrobił krok dalej, zamknął za sobą drzwi.
– Brygadzistę zastrzelili Niemcy – powiedział. – Zmykaj, Szekla. Za angielskie sukno
wsypa. Rozumiesz?
Szekla wziął tobołek, wyciągnął zza belki lewe papiery, chyłkiem, trochę pieszo, trochę
końmi i koleją pojechał do Łodzi. Kiedy już tam był, nie mógł dostać gazety sprzed 
trzech
dni, kupił więc ostatnią i poszedł przed kiosk z oranżadą na ulicy odnalezionej z 
niemałym
trudem. Zaczepił go jakiś chłopak.
– Panie, nie wiesz pan, gdzie jest numer 43?
– Chyba za rogiem – odpowiedział Szekla.
– A gazetę to masz pan dzisiejszą?
– Dzisiejszą, starszych już nie ma w kiosku – powiedział Szekla.
Chłopak uśmiechnął się.
– A numer 101 gdzie jest?
Szekla wyciągnął z kieszeni niebieską chustkę, którą kiedyś przygotował, wyprasowana
była i czysta, nigdy jej nie używał.
– Brudną masz pan chustkę – zauważył nieznajomy.
– Dobra, rozumiem – mruknął Szekla.
– Niewiele was żyje – powiedział tamten – z magazynu i rampy połowę zabrali na 
gestapo
i tam mordują. Chodź, dostaniesz kolację i kwaterę, jutro zrobimy ci dowód.
9
Nie popasał długo w Łodzi, skierowali go do Warszawy. No i w tej Warszawie do Szekli
uśmiechnęło się życie. W barze, gdzie jadał zupę, chodziła z tacą kobieta i od samego 
początku
patrzyła na Józefa jak dotąd żadna. Zupę dostawał najlepszą, z kawałkiem autentycznej
wołowiny. – Panie Józefie, pan taki poważny, nigdy się nie uśmieje... – Szekla, kiedy nie 
miał
roboty przychodził do baru i patrzył jak ona chodziła między stolikami, a nigdy nie 
przeszła
obok, żeby nie pokazała białych zębów. Odprowadził ją raz do domu, w zimie to było, 
zaprosiła
na górę, zrobiła kolację. Wybiła policyjna godzina. Kobieta nieśmiało kręciła się koło
własnego łóżka.
– Do domu to pan chyba nie pójdzie, bo Niemcy.
Nie poszedł do domu. Miał ponad trzydziestkę, a nie wiedział, że coś takiego jest na 
świecie.
Te, które były w szwalni po wypłacie to zupełnie co innego... W owym czasie znowu
pracował przy niemieckich mundurach, kiedy raz rozpylili zbyt dużo kwasu i dziury w 
materiale
pokazały się za szybko, wycofali Szeklę z roboty do podziemia. W tej konspiracji, kiedy
ciągnął na wózku pod stosem szmat i butelek partyzancką drukarnię, mało nie śpiewał z 
radości,
tak go coś w serce grzało. Przyjdzie do domu, będzie tam Helka... Rok tak było. Wtedy
już nie tylko przenosił z miejsca na miejsce wędrowną drukarnię. Był w brygadzie 
kolejowej,
rozwalał nasypy pod szynami. Raz przyszedł do Helki z takiej roboty zziajany, jak 
pędzony
psami dzik. Godzina zakazana tuż, a trzeba było jeszcze odnieść szpargały napisane po 
niemiecku
na drugi koniec miasta. Nie wiedział, co to było. Papier dostali z pociągu, ludzie przy
tym zginęli.
– Masz, Helka, zanieść to tam, gdzie w niedzielę, i szybko wracaj. – Helka zrobiła 
herbaty,
osłodziła prawdziwym cukrem i poszła. Nie wróciła nigdy, słuch po niej zaginął. Węszył,
szukał, długo śladu nie znalazł. Później dowiedział się, że na gestapo kijami zatłukli 
kobietę.
Złapali, zauważyli, że coś połknęła, dalej jej wyciągać z gardła, zaczęli tłuc... Nie przyszli
Niemcy do domu, zmilczała adres. Zgarbił się Szekla, oczy mu zapadły, spać nie mógł, 
słyszał,
jak krzyczała Helka, kiedy ją tłukli...
Kiedyś dawno, gdy przyjechał w poszukiwaniu roboty do budującego się miasta i po 
wypłacie
w barze pił piwo, nawinęły się Cyganki.
– Powróżyć, panoczku, powróżyć?
– Powróżcie, stare ropuchy – powiedział jeden. Powróżyły wszystkim. Jemu nagadały o
czerwiennym królu i pieniądzach w rządowym liście, których nigdy nie dostał.
– A gwiazda to u niego jaka? – zapytał ten, który kazał wróżyć.
Cyganka przerwała wyuczone gadanie.
– Nie przeszkadzaj, panoczku, nie przeszkadzaj.
– Gwiazda, pytam, u niego jaka?! – krzyczał podchmielony piwem tamten.
– Gwiazda u niego robaczywa – powiedziała Cyganka jakby ze złością.
Jeszcze dziś, gdy noc jest jasna i Józef Szekla z kijem w ręce siedzi na rozkładanym 
stołku,
wspomina krzyk Helki, którego nigdy nie słyszał, a nie może go zapomnieć. Patrzy w 
granatowe
niebo, szuka swojej robaczywej gwiazdy...
Wtedy zmienił się. Swoi musieli go pilnować, żeby nie popsuł roboty, bo czekał na 
strzelaninę.
Po skoku na pociąg dostał się w kocioł, wywalił magazynek, schował broń do dziupli w
drzewie i między wagonami przez stos roztłuczonej cegły skoczył w kierunku miasta. 
Myślał,
że udało się, ale niespodziewanie dostał lufą w plecy. – Nic przy sobie nie mam, nie 
poznają –
myślał.
Jeden z esesmanów wskazał na buty ubrudzone ceglastym pyłem z rampy, gdzie była 
potyczka.
– Polnische Bandit! –hitlerowiec machnął łapą, Józefowi zakręciło się w głowie, drugi
Niemiec zdzielił go kolbą w twarz, świat wybuchł czerwienią. Najgorsze działo się 
później w
pokoju, gdzie ściany były podrapane paznokciami... Mieli kije, grabaczki grube na trzy 
palce,
10
gięły się i trzeszczały, kiedy spadały na kości. Gdy zlatywał z krzesła, widział wokół 
siebie
czarne buty, odrywały się od podłogi i leciały na jego brzuch, kiedy trafiły w głowę, 
znikało
wszystko i było lepiej. Wył, pytali po polsku i po niemiecku, gdzie reszta bandytów. 
Milczał,
nie powiedział jednego zrozumiałego słowa. Myślał o Helce, że ona pewnie tak samo... 
Zwątpili
w nikły ślad potłuczonej cegły na butach, puścili zmaltretowanego kalekę. Gdy nad Wisłą
grzmiały działa, pluł jeszcze krwią i zrastały mu się kości. Przed powstaniem swoi 
wywieźli
go z miasta. Leżał i myślał. Przypomniały mu się czasy, kiedy pracował w szwalni i 
postanowił,
że gdy złe się skończy, wróci tam.
Przewaliła się wojna nad Wisłą, poszła do Berlina. Zameldował się, gdzie trzeba. 
Brakowało
ludzi, przyjęli zmaltretowanego półkalekę. Stępił się najgorszy ból i zginęła robaczywa
gwiazda. – Zabili mu Helkę, połamali gnaty, wojna była... przeszła, pracował, dostawał 
dwa
razy w miesiącu garść brunatnych papierków. Wynajął mieszkanie, zaczął kupować 
graty...
Na drugim piętrze stuk okiennych zamków, to Ewa po nocnej nieobecności wietrzy 
mieszkanie.
Józef spogląda do góry. Poprzedniego roku w mroźny świt, kiedy przestał tupać 
filcowymi
butami o lód na chodniku i byłby zasnął na zimnie, ona wracała do domu podobnie jak
dziś. Zabrała go, dolała do herbaty spirytusu grubo na dwa palce. Wypił. – Podobna do 
Helki
– pomyślał, chociaż Helka była niska i włosy miała jasne, a ta wysoka, oczy czarne i 
czarne
włosy, piersi mniejsze, a usta duże, zupełnie nie takie jak tamta... Została dla niego 
podobna
do Helki... Nie lubił opowiadać swojej historii, a jej opowiedział. Nie wtedy, gdy 
przemarzłego
wzięła do pokoju kątem przy rodzinie. Wtedy milczał. Nieufny był, ponury. Potem kupiła
regał do odnowionego pokoju, trzeba było wnieść ten regał, poprosiła go, pomógł, 
pieniędzy
nie wziął. Pamiętał, że ona podobna do Helki. Coś chciała jeszcze i jeszcze... pomógł, 
potem
zachorował, leżał na swoim poddaszu... Zapytała o niego kuternogę z przeciwległego 
ciągu,
przyszła z tym kuternogą, bo był sam... Potem pomalował jej pokój, przy tym malowaniu
zgadało się, że on zna barkarza, który ma córkę i ta córka może wynająć komuś pokój 
we
Wrocławiu, pojechała do barkarza aż w Kostrzyniu, bo we Wrocławiu szykowała jej się 
lepsza
praca. Z wyjazdu i tej pracy nic nie wyszło, być może przez Dominikę, od której nie
chciała być tak daleko, ale zaprzyjaźniła się już nie tylko z Józefem, lecz i z barkarzem, 
który
został dla niej stryjkiem lub wujkiem, bo myliły jej się skomplikowane rodzinne terminy.
Przeżywała wówczas kolejny dramat, a że lubiła w czasie tych dramatów uciekać od 
ludzi,
skorzystała z zaproszenia starego i spędziła kawał urlopu na barce robiąc rejs w dół i 
górę
Odry. – Dziwna dziewczyna myślał Szekla – patrzył do góry, długo gapił się w okno. 
Kiedy
tu pilnuje wieczorem swojego ciągu, myśli, że ją zobaczy, gdy będzie wracała na noc do 
domu
z nowej fabryki, którą budują w dolinie między zoo i działkowymi ogrodami.
Teodor obraca gałką radia, piosenka urywa się w pół słowa, chropowate wyrazy 
jakiegoś
komunikatu i znowu ta sama piosenka... „Nie ciebie, nie siebie mi żal...” Teodor patrzy 
uważnie
na szosę, obraca kierownicą, samochód wchodzi w zakręt łagodnym łukiem. „Nie ciebie,
nie siebie mi żal...” powraca w głośniku uparty refren piosenki. Ewa też patrzy na szosę. 
W
panoramie szyby wioska ucieka do tyłu, zakręt i most nad rzeką, potem prosta linia drogi
między lasami. Teodor znowu rozpoczyna poszukiwania na skali radioodbiornika.
– Zapal mi papierosa – mówi do Ewy. Ona błyska płomykiem zapalniczki, Teodor jedną
ręką prowadzi samochód, drugą nadal kręci gałką radia. Odnalazł strzęp dziennika, 
słucha
uważnie, zwolnił jazdę. Mruczy coś pod nosem, jest zły. – Nie nadadzą komunikatu o 
zobowiązaniu,
jasna cholera... – wybucha wreszcie z pasją.
Ewa milczy.
– Psiakrew – ciska się Teodor – zależy mi, żeby to się rozeszło, bardzo mi zależy...
11
Mijają tablicę z napisem: „Zajazd 1200 metrów, zapraszamy na śniadania, obiady, 
kolacje,
noclegi”. Teodor rozpogadza się wreszcie.
Pokój jest stylowy, wystrój zharmonizowany. Drzwi i meble z palonego drewna. Teodor
wyjmuje z torby butelkę i kieliszki.
– Po jednym – uśmiecha się do Ewy.
W głębi nocy ona zapala papierosa, Teodor także nie śpi, gładzi jej ramiona, szyję, 
piersi,
odkrywa ją, przygląda się nagiej. Ewa spokojnie pali papierosa.
– Nie daje mi spokoju ta cisza, komuś zależy, aby nie nadać komunikatu, aby nie 
nabrało
rozgłosu moje zobowiązanie, dziwne... dawniej trąbiłyby o tym wszystkie gazety – 
marudzi
Teodor.
– Naprawdę tak ci zależy?
– A co myślisz, taktyka... Dość już szarpania z zakładem, cholernym planem, bhp, 
kooperacją,
dostawami, zbytem... Mam na oku coś lepszego, tylko muszę wygrać ten bieg, jest 
konkurencja.
Będziesz do mnie przyjeżdżać.
– Przyjeżdżać?
– Na razie, póki wszystkiego nie załatwimy, później konspiracja nie będzie potrzebna, no
zostaw już to – wyjmuje jej papierosa z ręki, przygarnia do siebie. Później, kiedy zasnął, 
Ewa
zapala następnego papierosa, patrzy w okno, za którym budzi się wiosenny, prawie letni 
poranek.
Czerwone refleksy przebijają przez zasłonę, pełzną po boazerii wyżej i wyżej, 
rozbłyskując
w kieliszkach z nie dopitym koniakiem. Butelka rzuca smukły cień, który urywa się na
brzegu stylowego stołu w palone słoje z dwoma sękami niedaleko krawędzi. Cienie 
kieliszków
na tej płaskiej grafice są też dziwne... Tapczanik jest wąski, Teodor zajmuje większą
jego część, Ewa leży na brzegu, odrobinę w powietrzu. Łóżko naprzeciw jest wolne, 
bielizna
świeża, nie dotknięta, Ewa patrzy na tę bieliznę, jakby miała ochotę przejść na drugie 
niepotrzebne
łóżko w dwuosobowym pokoju. Dzisiaj jest mały jubileusz, rok temu poznała Teodora.
Właściwie poznała Teodora wcześniej, kilka dni po rozpoczęciu pracy w budującym się
zakładzie. Rok temu spędziła z nim pierwszą noc, nawet nie noc, kilka godzin w 
samochodzie
na rozkładanym fotelu w leśnym dukcie, niedaleko głównej drogi, po której z dwóch 
stron
pędziły samochody oświetlając poprzez drzewa przesuwającym się blaskiem ich 
splątane
ciała. Potem samochód ugrzązł w dukcie i Teodor wygrzebywał go do świtu... Pomagała 
mu i
zaprzyjaźnili się nie podczas chwil na rozkładanym samochodowym fotelu, ale zmagań z 
zarytym
w błocie cielskiem samochodu. Teodor miał umazaną twarz, wpadł w koleinę 
wyrzeźbioną
kołem, zamiast butów i mankietów spodni – niekształtne bryły gliniastej mazi. Jej 
makijaż,
który starannie poprawiła, gdy mieli odjeżdżać, pokryty był piaskiem, czarną ziemią i
wodą z leśnego bajora. We włosach i na piersiach za stanikiem miała pełno wilgotnej 
ziemi.
Pchała boksujący w leśnym bajorze samochód i wyglądała odpowiednio do takiej 
sytuacji...
Bawił ją i cieszył wyniosły, odrobinę nadęty szef, który nagle stał się dla niej bardzo 
bliskim
człowiekiem.
Potem przyszła gorąca wiosna, lato, ciepła jesień, mroźna zima... Każdego dnia patrzyła 
na
telefon jak na magiczny przedmiot, który powinien się odezwać znajomym, nieco 
przyciszonym
głosem. Reszta godzin takiego dnia biegła szybciej i wolniej zarazem. Liczyło się 
spotkanie...
spotkanie... w samochodzie za miastem... mieszkaniu jakiegoś kolegi Teodora, rzadziej
na całą noc w hotelu niedalekiego miasteczka. Strzegł tajemnicy, romans z plastyczką
nie byłby mile widziany przez... no właśnie przez kogo? Ostatecznie mogła zmienić 
zakład,
ale nie o to chodziło. Teodor przeprowadzał rozwód i musiał mieć nieposzlakowaną 
opinię.
Chodziło o podział majątku, głównie domku, była żona miałaby szansę wyłączenia go ze
wspólnoty małżonków, łatwiej przeprowadziłaby tę sprawę, więc on nie chciał być w 
niczym
winny rozkładowi pożycia... Ewa znała żonę Teodora z widzenia. Teresa starsza była od 
niej
o dobrych kilka lat. Posiadała oryginalną urodę i jeszcze coś, czego Ewa nie umiała 
nazwać...
12
Teresa jakby fascynowała Ewę, a Teodor przez cały rok nie powiedział o niej jednego 
słowa,
jakby nie istniała, a istniały jedynie sprawy związane z ich rozwodem i podziałem 
majątku.
Teraz słońce świeciło prosto w okno, cienie butelek i kieliszków przesunęły się w lewo,
wydłużone i dziwne.
Teodor obudził się, spojrzał na zegarek, potem uśmiechnął się i wyciągnął do niej 
ramiona.
Stacyjka. Niewielki peron prawie pusty. Starsza pani i para młodych ludzi, chyba 
marynarz
i jego dziewczyna, która wstała tak rano, by mu na peronie pomachać ręką przed 
dalekim rejsem.
Grupka chłopców, pewnie studentów, nieco hałasuje, młodzi ludzie w teksasach i 
swetrach,
dziwnych nakryciach głowy. Ewa myśli, że kiedyś nosiło się studenckie czapki, w których
chłopcy skracali i wyginali daszki, co było tematem dyskusji o postawie studenta na 
zebraniu
młodzieżowej organizacji. Teodor stoi obok Ewy, trzyma ją za rękę, studenci przyglądają
się zakochanemu wapniakowi, Ewie wydaje się, że są pewni, iż ona nie jest żoną, a już
nie młodziutką cizią tuż po hotelowej randce... Parka marynarska zajęta jest sobą, 
dziewczyna
trzyma chłopca za ręce, oddycha jego oddechem, milczą. Obok leży marynarski worek. 
Widać
dworcowy zegar, a jeszcze dalej, jakby w ramach tego samego obrazu, zwężając się w
perspektywie linie stalowych szyn... Pożegnanie. Na peron wtacza się pociąg, Ewa 
czuje na
twarzy pocałunki, uśmiecha się, odpowiada, że będzie czekać, myśleć, tęsknić... 
oczywiście
tak... Zajmuje miejsce przy oknie w pierwszej klasie. Pociąg rusza. Ewa wygląda przez 
okno,
na peronie pozostaje jedynie Teodor i dziewczyna marynarza, stoją niedaleko siebie, 
machają
rękami...
Przedział pusty. Ewa chwilę nie myśli o niczym, łapie się na tym, gdy wagon przelatuje
przez tunel i ściemnia się w przedziale, potem przychodzi jej do głowy, że od kilku dni 
nie
widziała o świcie nocnego stróża koło wojskowego sklepu, czyżby Józef był znowu 
chory?
Niepokoi ją ta myśl. Musi pójść do samotnika. Prosiła wczoraj Teodora, aby podwiózł ją 
na
przedmieście, ale jakoś nic z tego nie wyszło, denerwowałby się w samochodzie, gdyby 
jej
przyszło pobyć odrobinę dłużej na górze. Teodor ostatnio jest nerwowy, potrzebuje 
dłuższego
wypoczynku. Tyle lat bez urlopu, nerwowe napięcie o plan, nieszczęsne małżeństwo, 
kłopoty
z córką... A jej własna córka? Dominika pozostała u matki porzuconego męża... Ewa 
czuje
wypieki na twarzy... dawno nie widziała Dominiki...
Kiedy ostatnio przyniosła jej chodzącego na czworakach misia z pozytywką, Dominika
obejrzała zabawkę i powiedziała: – Ja nie chcę niedźwiadka, ja chcę mamę. – Byli 
Łukasz i
babcia Natalia. Łukasz nic nie powiedział, a babcia jak babcia...
– Jakże to przecież masz mamusię... zobacz, jaki piękny niedźwiadek, aj... aj... jak łazi 
na
czterech łapach... – i wparła dziecku misia... zamiast mamy. Ewa widzi tę pooraną 
bruzdami
twarz prostej kobiety. Kiedy tylko jest głodna, czuje smak pasztetów pieczonych przez 
matkę
byłego męża, która teraz wychowuje jej dziecko i ona jest o to dziecko spokojna. Natalia
miała szesnaście lat, kiedy wyszła za mąż. W jej rodzinie niemodne było chodzenie do 
szkoły,
więc i ona niewiele tej szkoły liznęła. Urodziła za to troje zdrowych dzieci i z pomocą 
męża,
dobrego murarza, wszystkie wykształciła i wychowała, jak się to mówi, na ludzi. Dobre 
dwadzieścia
lat temu, kiedy Ewa nie znała jeszcze Łukasza, Feliks zginął podczas wypadku na
budowie. Natalia została sama i nie licząc Łukasza, Dominiki oraz w jakiś sposób chyba 
jej,
Ewy, jest sama do dzisiaj.
Pociąg przeleciał przez stacyjkę, zachybotał na zwrotnicach, teraz sunie gładko przez 
równinę
między ścianami drzew wielkiego lasu. Teodor pojechał do Warszawy na konferencję w
sprawie maszyn do nowego zakładu, nie chciał, by jechała z nim, jest ostrożny. Szkoda, 
ona
ma wolny dzień, a jutro niedziela. Jedna wspólna noc co jakiś czas, potem długie dni 
konspiracji.
Tak minął rok i nic nie zapowiada zmiany... przez ten podział majątku... Dlaczego?
Kiedyś, gdy w jej życiu zmienił się porządek, wrzuciła do torby osobiste rzeczy i wyszła z
domu. O podziale majątku nawet nie myślała, chociaż saczek miała pusty, a w PKO na 
obu
13
książeczkach tysiąc pięćset złotych. Odeszła, chociaż w urządzonym mieszkaniu 
została jej
wielka część... Dominika i kilka lat wspólnego z Łukaszem dorobku... Tamta miłość? 
Ewa
myśli, że śmierć miłości jest podobna do śmierci człowieka... powolna, bolesna, 
zatrzymująca
się jeszcze w nadziei, że nagle jest lepiej... lub nagła, zupełnie nagła – 
niespodziewana... kiedy
uświadamiamy sobie, że kogoś, kto był wczoraj, już nie ma... Gdzie odszedł? A są 
ludzie,
którzy przeżywają wspólnie uniesienia młodych kochanków, później pogodne dni lata, a 
jeszcze
później nieuchwytny sentyment dwojga staruszków na spacerze, jesienią... Są ludzie, w
których mimo starości żyje miłość. W jej, Ewy, sprawy zaplątał się Fryderyk. Zaplątał 
się?
Chyba tak. Siły w tym romansie starczyło na zburzenie podwalin małżeństwa z 
Łukaszem.
Małżeństwa skaleczonego od początku, od zdarzenia w domu akademickim... Dziwne, 
ale
tamto zdarzenie w Łukaszu nie żyło i nie rosło tak jak w niej. Dlaczego? Gdyby się nie 
dowiedziała
o tym nigdy, czy tak potoczyłyby się losy jej i Łukasza?
Dwóch młodych ludzi wsiadło do przedziału, przyglądają się Ewie robiąc głupie miny. Na
szczęście przed nią, przy oknie siedzi starsza pani, patrzy na przesuwającą się za 
oknem
płaszczyznę, ma na palcu dwie obrączki, Ewa dałaby głowę, że ta pani też wspomina, 
tylko
jest na końcu swojej drogi, a ona dopiero na zakręcie. Pociąg zagwizdał przewlekle, 
jeden z
młodych ludzi zapytał drugiego, czy chciałby poznać taką ładną bruneteczkę. Drugi 
powiedział,
że bardzo, tylko nie wie, jak jej na imię i boi się, bo do niektórych imion ma pecha.
Pierwszy zaproponował zakład, który z nich odgadnie jej imię – wygra, zapytał Ewę, czy 
nie
chciałaby być sędzią w tej grze. Ewa uśmiecha się do cwaniaków, wyjęła z torby książkę 
o
wzornictwie tkanin, przeprosiła, że jedzie na egzamin, jeszcze się uczy, odwróciła się z 
książką
do okna, cwaniacy chwilę próbowali „nawijać”, po czym umilkli. A jej po raz pierwszy
tamto zdarzenie z akademika wydało się jakby mniejsze... Czy ona wszystkiego nie 
przesadziła,
nie urosło to w niej zbyt wielkie? Przypomniała sobie chwile spędzone z Łukaszem, ich
wspólne noce... Łukasz nigdy nie zrobił najmniejszej aluzji... jakby tamto przepadło, nie 
istniało
lub jakby zupełnie o tamtym zapomniał, a ona zapomnieć nie mogła. Ilekroć przygarniał
ją i ona też powinna była uczynić jakiś gest... nie mogła... Odległe lata, bardzo odległe... 
Dlaczego
wraca do niej stara, zwietrzała, pokreślona liniami czasu, zygzakami nowych 
namiętności
sprawa?... Była studentką zaledwie drugiego roku akademii, kiedy na swoich ścieżkach
zaczęła spotykać Łukasza. Kończył wówczas politechnikę, mieszkał w akademiku obok. 
Odkrywała
go przed sobą lub za sobą w kolejce po akademicki obiad, na pomoście tramwaju. W
sklepie, gdzie robiła zakupy, spostrzegała jego prawie rozpłaszczoną na szybie twarz. 
Trzymał
się z daleka, tylko raz podszedł do niej. Było to na placu budowy, podczas studenckiego
społecznego czynu. Podszedł, spurpurowiał, chciał coś powiedzieć, jedynie zabełkotał, 
zauważyła,
że drży, odwrócił się i odszedł. Koleżanki wybuchnęły śmiechem. Od tej pory Łukasz
znikł z jej ścieżek. Znikł lub też ona przestała go spostrzegać, chyba jedno i drugie, bo
wtedy pojawił się Grzegorz, z którym często jakaś dziewczyna przestawała chodzić i 
pobekiwała
w kącie pokoju, inna zaś zakwitała uśmiechami u jego boku tuż przed zniknięciem na
„do rana” ze studenckiej potańcówki. Grzegorz podszedł do Ewy na przystanku przed 
akademią
i powiedział coś zupełnie bez sensu. Potem wciągnął ją na pomost tramwaju. Ludzie 
zabijali
się przed kinem, kolejka wiła się wężem jakieś pięćdziesiąt metrów od kasy, przy której
aż się kotłowało. Z afiszy pysznił się biust Cyganki... Ludzie walczyli pod tym biustem o 
bilety
na pięści. „Cygańska miłość”, szlagier tamtych lat wchodził na ekrany. Grzegorz dał nura
do bramy i za chwilę zjawił się z biletami na miejsca w loży.
– Dla ciebie nie tylko krokodyla, ale tuzin hipopotamów, dinozaura ci wygrzebię, chodź,
obejrzymy tę Cygankę.
Niedługo potem znalazła się w jego pokoju. Mieszkał na poddaszu, w nieco dziwnym 
lokalu,
adoptowanym ze strychu, pełnym różnych zakamarków. Wyczarował to miejsce od 
kierownika
domu, bo chciał mieszkać sam. Miał koniak, który już wtedy lubiła. Po kilku kieliszkach
poczuła pocałunki.
14
– Nie bój się, nikt tu nie przyjdzie. – Bez pośpiechu, powoli rozpinał guziki jej bluzki, 
potem
zapinkę stanika. Ten spokój udzielił się jej, pomagała rozpiąć spódnicę na biodrze, zdjąć
ją. Całował po nagich piersiach, gdy odpinała pas, zdejmowała coraz szybciej 
pończochy,
odsłoniła biodra, płaski brzuch. Nie wykonała jednego gestu, by się bronić chociażby tak 
na
niby jak to robią dziewczyny. Kiedy poczuła obok siebie jego ciało, uniosła biodra, 
ogarnęła
go ramionami, oddychała głęboko, głośno, coraz żarliwiej wymawiając nie znane sobie 
dotychczas
słowa. Miała przygodę na wakacjach, przygoda została bez echa, ale tamto było 
zupełnie
czymś innym... niczym tamto było, przy tym, co wtedy z Grzegorzem... Coś w jej
wnętrzu między biodrami, w piersiach w mózgu wibrowało boleśniej i boleśniej... Straciła
świadomość, zgniatała chłopca udami, ramionami, wciskała weń swoje twardniejące 
piersi...
krzyczała... Potem, gdy leżeli obok siebie, gładziła jego nagie ciało, jakby obudzona ze 
snu,
jakby po upalnym dniu nurzała się w przejrzystej wodzie kojącej długo nie spełnione 
pragnienie.
Za kilka dni przyjechała milicja i zabrała Grzegorza na rozprawę. Sypał swoje 
dziewczyny,
że pomagały dopisywać sumy i fałszować stemple w książeczkach PKO, zdobywały 
dowody
osobiste w kolejkach do kina i po zakupy. Kilka ofiar pociągnął za kratki, chociaż z
przewodu wynikało, że z pobieranej forsy nie dostały nic.
Potem znowu na drodze Ewy pojawił się Łukasz, był inny, jakby starszy, zrównoważony.
Taki podobał jej się bardziej. Nie od razu się odnalazł. Po przygodzie z Grzegorzem nie 
widziała
go długo. Przeżywała tę przygodę. Z dramatu pomógł otrząsnąć się jej Wojtek. Mogła
nawet opuścić akademik, który przypominał jej tę jedną noc i wzbudzał niepotrzebne 
tęsknoty
za brutalnie przerwaną miłością. Miłością? Chyba mimo wszystko nie, Wojtek był 
podobny...
Szybko przestał mówić o małżeństwie, potem poprosił, żeby się na jakiś czas 
wyprowadziła,
bo do niego przyjeżdża matka... tylko na lato. Oczywiście kocha ją nadal. Ewa 
wyprowadziła
się, a z Wojtkiem zamieszkała... nie matka tylko Maryla... I właśnie wtedy pojawił się 
znowu
Łukasz. Skończył studia, został na uczelni jako asystent, zdolny, z perspektywami, 
otrzymał
służbowe mieszkanie. Znalazł do niej drogę przez koleżankę. Kiedy koleżanka zostawiła 
ich
ze sobą, położył rękę na jej dłoni i powiedział, że chciałby z nią zostać na zawsze. 
Przemyślał
wszystko... Dopiero później zrozumiała jego słowa... Przemyślał dokładnie i pragnie 
tylko jej,
kocha ją od kilku lat, ona jest jego jedyną miłością. Była zaskoczona. Nie spodziewała 
się
takiego tempa, nie był to ten Łukasz, z którego śmiały się koleżanki. Gdy spostrzegł jej 
wahanie,
powiedział, że ma dwa skierowania na studenckie wczasy do Bułgarii. Były to chyba
najpiękniejsze w jej życiu dwa tygodnie. Tak myśli dzisiaj. Wówczas czuła beztroskę, 
przyprawioną
odrobiną tęsknoty za kimś innym... Kim? Nie wiedziała. Łukasz zainteresował ją.
Po słonecznych dniach przychodziły gorące noce. Czekała na nie. Jej młode ciało 
przesączone
promieniami słońca i solą ze słonego morza pragnęło miłości bardziej niż kiedykolwiek. 
Spijał
ten miód Łukasz, ona była szczęśliwa tym szczęściem, jakie daje spełnianie pragnień 
kochanka...
Później pojawił się raz jeszcze Grzegorz... wyszedł z więzienia, odnalazł Ewę. Pamiętał 
ją
z tamtej nocy, był pewny, że ona też pamięta. Pomylił się. Nie odpowiadała na listy, nie 
przyszła
na żadne z narzuconych spotkań. Zorganizował spisek, ktoś wciągnął ją do kawiarni,
kiedy zjawił się Grzegorz, znikł, a on zaczął rozdrapywać na cząstki tamtą noc... po kilku
minutach wstała. Przytrzymał ją za rękę.
– Siadaj.
– Puść!
– Siadaj, powiem ci coś bardzo ciekawego – posadził ją prawie siłą. Chciała uniknąć
awantury w kawiarni. – Ale sobie wybrałaś męża, już lepiej nie mogłaś – kpił.
– Jest zdolny, nie musi kraść. Kocha mnie, czego chcesz, mów szybko!
– A ty go kochasz?
– Kocham.
15
– Ha! ha! ha! – zaniósł się śmiechem – słuchaj, opowiem ci pewną historyjkę. Jeden 
mydłek
skomlał, żeby nauczyć go rozmawiać z dziewczynami. – Przyjdź – powiedziałem – dziś
wieczorem, zamelinujesz się w schowku na dmuchanym materacu, bo będzie u mnie 
jedna
lala. Przyszedł, lala też przyszła i okazała się baletnicą, dała koncert... a on patrzył. 
Patrzył,
patrzył... W odbiciu szyby wszystko widział... Tyle zobaczył, że zemdlał... mydłek, skąd 
mogłem
wiedzieć, że to była jego królewna. Kiedy rano baletnica poszła, ledwo go ocuciłem,
chorował miesiąc czy dwa. Wiesz kto ta lala i kto mydłek?
Grzegorz przekrzywił głowę, zajrzał jej w oczy, uśmiechnął się, a raczej wykrzywił gębę 
w
wielkim zadowoleniu. Kawiarnia zamazała się, poczęła drgać jak podczas trzęsienia 
ziemi.
Ewa poczuła zawrót. Roześmiana gęba dziwnie ogromniała... ogromniała...
– Zaniemówiłaś? Przecież on cię i tak kocha... tylko kiedyś ci to wypowie... albo nawet
nie, mydłek.
Ewa podniosła się z miejsca, filiżanka przed nią podskoczyła na spodku, toczyła się 
powoli
po blacie stolika, jakby pływała w rozlanej kawie, a potem leciała i leciała na dół, Ewa 
spostrzegła
dookoła zwrócone na nich twarze. Jej ręka, jakby prowadzona przez kogoś, uniosła
się, zatoczyła łuk i z trzaskiem spadła na ten wielki pysk przed nią. Huk jak wystrzał, 
Grzegorz
zatoczył się, podskoczył, chwycił ją za bluzkę na piersiach, potrząsnął... Byłby ją rzucił
na ziemię, być może uderzył, ale kilku mężczyzn podbiegło do stolika. Grzegorz puścił 
ją,
chwyciła torebkę, biegła do wyjścia przez długą kawiarnianą salę...
W domu przyszła noc i wtedy pojęła, że coś się stało. Nie mogła, nie mogła... nic. 
Odsuwała
się, uciekała. Po kilku dniach przemogła się, ale w jej gardle rosła kula, rosła, pęczniała.
Wyjechała na jakiś kurs, po dwóch tygodniach wróciła, kiedy zbliżała się noc, kula w 
gardle
rosła nadal. Ilekroć ją dotykał Łukasz i miała zrobić jakiś gest, wydawało jej się, że on 
ten
gest już widział...
Ludzie w przedziale zmienili się, nawet starsza pani z przeciwka wysiadła, teraz była 
tam
mama ze śpiącym dzieckiem, dwaj dowcipnisie też wysiedli, książka o wzornictwie 
tkanin
upadła na podłogę, a ona tego nie zauważyła.
Powiedziała Łukaszowi, że wie o tamtej nocy.
– Źle, że wiesz... to było dawno, tak dawno, że nie pamiętam – odpowiedział, ale jego
twarz poszarzała, stała się jakby popielata. Próbowała jeszcze, były to próby 
beznadziejne.
Poznała Fryderyka i wówczas okazało się, że klęska jej małżeństwa jest nieuchronna, 
Fryderyk
był tylko elementem tego procesu. Odeszła od Fryderyka. Od Fryderyka i od Łukasza
jednocześnie. Odnalazła się w pracy. W tym okresie powstały jej najpiękniejsze wzory. 
Los
nie oszczędził jej rozczarowań... ale czyja to wina? Grzegorza? Wojtka? Łukasza? 
Mężczyźni,
których była zdolna kochać, okazywali się nieporozumieniem. A Łukasz? Łukasz to 
smutna
sprawa, jego i Dominiki, jej chyba też, smutna sprawa. Więc może teraz Teodor? Jakiś
daleki jest w tej chwili Teodor. Czy więc znowu nieporozumienie? Ewa wzdryga się na 
myśl,
że Teodor to jeszcze jeden nieudany epizod jej poszukiwań. Poszukiwań? Majka to 
inaczej
nazwała. Majka nie była ani ładna, ani miła, przez całe studia na chłopaków mogła tylko 
patrzeć...
Za mąż wyszła wcale nieźle. Poznała tuż po studiach rozwiedzionego lekarza. 
Pielęgnowała
go jak chore dziecko, zmieniła się, zaczęła nosić modne kiecki, uczesaną główkę.
Ale okazało się, że jej mąż żyje z ładniutką pielęgniarką i że sprawa nie jest taka sobie 
zupełnie
błaha. Ewa usiłując pocieszyć przyjaciółkę, tłumaczyła jej, że to nic strasznego, radziła,
żeby nie robiła awantur, bo dziś przygoda nie jest skandalem, tragedią... ot zdarzyło 
się...
– Zdarzyło się! Zależy komu! – krzyczała zrozpaczona Majka. – Rozumiesz?... Dla kogo
nie jest skandalem, tragedią? Ja się nigdy nie puszczałam na lewo, na prawo!!! Nie 
miałam
nikogo poza nim, ty tego nie zrozumiesz... nie jesteś w stanie zrozumieć!
Myliła się Majka, ona rozumiała. Rozumiała ją, Majkę, rozumiała jej męża, który urywał
się do tamtej pięknej pielęgniareczki z zadartym noskiem i kształtnym biustem... 
rozumiała
Łukasza, rozumiała siebie... Być może dlatego niezależnie od namiętności była bardziej 
sa-
16
motna od Majki w akademiku, kaleczona dramatami, które mimo iż zrozumiałe, 
przemyślane,
nieuchronne – bolały. Ewa myśli, że jednego życia mało, by przeżyć je uczciwie... 
szczęśliwie...
Pociąg hamuje, ona spogląda na zegarek. Jest zdziwiona, podróż minęła tak szybko.
Ewa miota się w pracowni. Pasy, paski, kwiaty większe, mniejsze – wszystko już było,
było niejeden raz. Przegląda zagraniczne żurnale, coś tu i tam zwraca jej uwagę, ale 
później
rozpływa się w przestrzeni. Wstaje od biurka, podchodzi do okna. Czuje beznadziejną 
tępotę.
Patrzy na plac budowy, z dnia na dzień zmieniający się krajobraz... Wykończone 
budynki,
surowe hale, wykopy pod fundamenty... ruch. Spychacz wierci się w olbrzymim dole, 
pcha
ziemię przed sobą, podnosi dziób, cofa, znowu uparcie atakuje... Warkot potężnieje, a 
gdy
maszyna podnosi lemiesze, drżą szyby w oknach budynku. Ona patrzy na budowę i 
mechaniczne
monstrum, patrzy długo, jest zafascynowana, ale nic z tego krajobrazu nie pasuje do
motywu na jedwabne bluzki. Pracownia zarzucona jest pomazanymi kartonami, Ewa 
odwraca
twarz od okna, wydaje jej się, że patrzy na kobiety w sklepach, które biegają między 
półkami,
oglądają tkaniny. Dokoła nich szarzyzna, nieefektowne pomysły... Gdy tylko pokaże się 
coś
ciekawego, nie leży w sklepie, znika natychmiast. Ma kilka takich wzorów za sobą. Jak 
przychodziły
pomysły? Miota się po pracowni, zapaliłaby papierosa, napiła się wódki, poszła z
Dominiką i Łukaszem do zoo. Nic tu nie wymyśli. Zaparza sobie herbaty, chce uciec od 
pracy,
przestać myśleć o wzorze, fabryce, kobietach, które nie chcą kupić szarawego materiału
na bluzki...
Wczoraj zobaczyła po przeciwnej stronie drogi coś ciekawego. Koszulę w jakiś wzór, 
którego
z dużej odległości nie mogła rozróżnić. Z torbą i siatką pełną zakupów puściła się 
poprzez
szosę za człowiekiem w tej koszuli. Szedł szybko. Droga była szeroka i zatłoczona.
Wpatrzona w jego plecy prawie biegła. Gdy go już dogoniła, wyprzedziła ją dziewczyna, 
dopadła
obiekt pościgu, zatrzymała się, obróciła do Ewy.
– Co to za Niunia?! Goni za tobą przez pół miasta?! – Spojrzenia jej i dziewczyny 
spotkały
się, chłopiec patrzył na obydwie kobiety zdziwiony, uśmiechnął się, nie robił wrażenia 
przerażonego
tym wybuchem zazdrości. Ewa czym prędzej poszła dalej, zapamiętała twarz
dziewczyny, uśmiech chłopca i że koszula była z materiału zadrukowanego 
reklamowymi
medalami. Bzdura, ale tkanina efektowna. Zagraniczna szmatka, dobrze zrobione 
kolory, stąd
efekt... Zapala następnego papierosa. Niech diabli wezmą, miała nie myśleć o pracy. 
Wczoraj
przyjechała koleżanka z małego miasteczka, też plastyczka. Prowadzi koło 
zainteresowań w
Domu Kultury i dekoruje sklepy. Jest ładna i wszystko co włoży, jest na niej ładne. 
Przyjechała
wyżalić się, bo ostatnio miała romans, który jej nie wyszedł, a właściwie dwa romanse.
Co gorsza, jeden z nich był chyba miłością. Narzeczony wyjechał na wycieczkę do 
Egiptu i
nie wracał. Długo nie chciała nikogo, aż poznała poetę, który bawił w jej Domu Kultury 
na
autorskim wieczorze. Kiedy miał odjeżdżać, zapytała, czyby jej nie podwiózł do 
miasteczka,
chociaż nie miała tam po co jechać. W samochodzie roztoczyła uroki. Były więc i później
spotkania, jedno, drugie... trzecie. Poeta nie ukrywał, że jest żonaty, a ona, że jeszcze 
tkwi w
swoim miłosnym dramacie.
Ewa słuchała tej historyjki jednym uchem, a potem poszły do teatru. W teatrze była 
tęgawa
blondynka w bluzce drukowanej w autentyczne banknoty. Materiał był niebrzydki... może
więc banknoty? Nonsens, tamte były w jednym kolorze, dlatego to jakoś wyszło, nasze 
są
różnego koloru... A Alinie rzeczywiście się nie powiodło.
Ewa schyla się, grzebie w szafce, ogląda butelki, otwiera jedną z etykietą żytniej extra, 
na
dnie jest trochę płynu. Wącha ten płyn, krzywi się. – Ta Kryśka kiedyś wszystkich 
potruje, w
butelce po wódce trzyma rozpuszczalnik! – Bierze mazak, rysuje na etykiecie trupią 
główkę i
17
dwa piszczele, cyzeluje ten rysunek bardzo starannie, gdy jest gotowy, uśmiecha się, bo 
trupi
łepek wyszedł filuternie. Odstawia butelkę na półkę i dalej prowadzi poszukiwania w 
szafce.
Znajduje inną butelkę, tym razem z etykietą Bizon-Vodka, płyn jest żółty, jak przystało 
na
żubrówkę. Znowu wącha szyjkę, znowu krzywi się z niesmakiem i rysuje mazakiem trupi
łepek na etykiecie, bluźni na Kryśkę, dalej prowadzi poszukiwania. Tym razem wyjmuje 
z
rogu szafki butelkę z etykietą czystej wyborowej. Wącha płyn, twarz jej rozjaśnia się, 
nalewa
kilka kropli na dłoń dotyka językiem. Wyraz jej twarzy świadczy, że to co znalazła, jest
wreszcie dobre. Nalewa sobie do szklanki grubo na trzy palce i znowu pochyla się nad 
kartonem
brystolu. Miała pecha ta Alina, narzeczony wrócił z zagranicy, przywiózł pełen samochód
tobołów już na wspólne gospodarstwo. Wrócił w nocy, od razu do niej i zastał w łóżku
nie tylko Alinę, ale także żonatego poetę z Warszawy. Diabli wzięli ślub, autentyczną 
miłość i
przyszłe szczęście małżeńskie, które dla trzydziestoletniej dziewczyny bardziej się liczy 
niż
romans chociażby nawet z autentycznym poetą...
Ewa krzywi się, bo wódka jest mocna, popija ciepłą herbatą, sięga jeszcze raz po 
butelkę,
ale butelka jest już pusta...
Od rana uparcie leje deszcz, ona wykańcza dotknięciami piórka nowy wzór. Ktoś puka,
nagle, mocno. To aktorka z filmu, która ma grać racjonalizatorkę w produkcyjniaku.
– Bardzo przepraszam, ale można dostać obłędu! – krzyczy od drzwi.
Ewa podnosi twarz znad rysunku. A tę co ugryzło?
– Pani koleżanka nie chce nic mówić. Boi się dyrektora.
Ewa myśli, że to do Krystyny podobne, załatwiła swoje i... nie ma sprawy.
Aktorka siada na krześle, woda z jej płaszcza cieknie strugami na podłogę, ona 
wykonuje
jakieś ruchy, jakby otrzepywała płaszcz, duże krople pryskają dookoła. Ewa zasłania 
rysunek
i udaje, że się uśmiecha. – Co za narwana wariatka – klnie w duchu.
– Niech pani zdejmie płaszcz, tam jest wieszak. Co się stało?
– Co się stało?! Mur jest, którego nie widać, a mimo to nic dalej zobaczyć nie można, 
pani
koleżanka odsyła mnie do dyrektora, na co mi dyrektor?! Kogo mam grać – dyrektora 
czy
taką jak ona? – Już bez mokrego płaszcza przybliża się do stołu.
– Co to jest? – patrzy na rysunek jak sroka na posrebrzaną szpilkę. – Sukienki? Bluzki? 
–
spogląda na Ewę.
– Bluzki, może sukienki, ale myślę, że głównie bluzki.
– Na eksport oczywiście?!
– Nie wiem – uśmiecha się Ewa – zamówienie krajowe, zależy jak wyjdzie w tkaninie. 
Są
też zamówienia zagraniczne...
– Rozumiem, jak źle to na kraj, jak dobrze – na zagranicę. – Ewa spogląda na czupurną
dziewczynę, chce coś powiedzieć, ale nie wie co. Podaje herbatę, podsuwa gościowi 
cukier.
Tamta ciągle przygląda się rysunkowi. – Zamawiam u pani półtora metra – rozpogadza 
się
wreszcie.
– To dopiero pomysł... będzie przechodził przez komisję, musi uzyskać akceptację 
technologów,
chociaż to mam chyba za sobą, bo wzór jest prosty, bez cudów, trzy kolorki, średnio...
– Trzy? – ja widzę jeden.
– Trzy odcienie w krawędziach monet, w literach, każdy odcień to robota dla grafików, 
inny
wałek drukarski, odpowiednio wycyzelowany, barwiarze będą musieli złapać te cienkie
różnice...
– Co ja teraz zrobię, zawiodłam się na tej Krystynie – wraca do sedna aktorka.
– Dziwi jej się pani?
– Dziwię, wywalczyła swoje i już jest po przeciwnej stronie...
– Ona ma czworo dzieci.
18
– Moja matka miała sześcioro, zginęła w ostatnich dniach powstania... – Aktorka 
pociąga
łyk herbaty, patrzy w okno, przestrzeń tam i deszcz. Ewa myśli o Krystynie, milczenie 
przedłuża
się. – Krystyna wygłówkowała rozluźnioną tkaninę. No i spece od zaopatrzenia podnieśli
nosy, przędzy bawełnianej szło na produkcję znacznie mniej, a wyroby były miękkie, 
cieńsze,
bardziej przyjemne. Posypały się zamówienia. Krystyna poszła ze sprawą do 
racjonalizatorów.
– Skąd znowu – odpowiedział kierownik komórki – pani nic nie zmieniła w maszynie, taki
splot gdzie indziej dawno pewnie jest znany, to się jako wniosek nie kwalifikuje.
Krystyna dalej projektowała swoje żakardowe wzory. Zakład tymczasem przestawiał 
inne
rodzaje tkanin na jej splot. Pojechała Krystyna jesienią do Poznania na branżową giełdę, 
spotkała
koleżanki z uczelni, które teraz pracowały w różnych stronach Polski, a przede 
wszystkim
w Łodzi. No i te koleżanki słyszały już o karierze tkaniny z poluźnionym splotem. –
Wiemy, że cię wyślizgali, głupia ty, Kryśka, głupia... dałaś się tak? Kryśka wróciła do 
zakładu
i zaczęła od początku. Ewa pobiegła nawet ze sprawą do Teodora, ale Teodor jak 
Teodor.
– Zgłupiała baba – powiada – niech się zajmie pracą, poradź jej, żeby się uspokoiła.
A Ewie nie tyle chodziło o Krystynę, ile o Teodora, jaki on w końcu jest. Pobiegła do 
kierownika
samodzielnej komórki racjonalizatorskiej, no i kierownik powtórzył to samo. Poszła
do zakładowego klubu racjonalizacji i techniki, gdzie znowu usłyszała:
– Niech ona, ta Krystyna, lepiej się uspokoi, odradzali jej, żeby składała wniosek, bo po
co, nie usłuchała, złożyła, jej prawo, ten wniosek nie uzyskał pozytywnej opinii 
specjalistów...
Tymczasem po zakładzie rozpełzła się gadka, że ich szef zgłosił usprawnienie 
kolektywu,
którym kierował... usprawnienie było wynikiem aktywnej postawy jego załogi, a przede
wszystkim kierownika oddziału B-3, kierownika komórki racjonalizatorskiej, paru 
wydziałowych
notabli, no i w pewnym stopniu pracownic komórki wzorującej to jest Krystyny i jej –
Ewy. Ci z góry dostali nagrody, Krystynie i jej też coś zaproponowano. Odmówiła 
przyjęcia
pieniędzy, chciała być od tego daleka. Krystyna też odmówiła.
Teodor wezwał Ewę i zaczął przekonywać, żeby nagrodę wzięła.
– Nie licz na mnie w tej sprawie – powiedziała mu w nos.
Był to pierwszy ich konflikt.
– No zobaczymy, żebyś nie żałowała! – nie dawał za wygraną.
– Czego, że nie chcę wziąć forsy za sprawę, z którą nie mam nic wspólnego?
– Nie, ale tego, że podburzasz innych, występujesz przeciwko kolektywowi...
– Komu?! Przeciwko komu?! Teodor, nie wygłupiaj się – powiedziała, wstała, wyszła, 
zamykając
zbyt mocno drzwi na co podniesieniem rzęs zwróciła uwagę sekretarka, która coś
kapowała w sprawie jej i Teodora oraz rozluźnionej tkaniny i jednolitego kolektywu 
zakładowych
mózgów.
Krystyna dowiedziała się, że jeśli sprawę wygra, szykuje jej się forsa i nie ustępowała. 
Tę
forsę wyliczył jej, na logarytmicznym suwaku, ekonomista mąż, który w całą rzecz 
włączył
się z pasją. No i Krystyna przekazała sprawę do komisji przy zjednoczeniu. Odbyła się 
rozprawa
przy udziale Krystyny. Z nowego splotu korzyści były bezsporne i chociaż przykładając
do sprawy literę zagmatwanego prawa wynalazczego można było tam coś podważyć, w
zjednoczeniu sprawę Krystyna wygrała jednogłośnie. A że ktoś gdzieś akurat skierował 
do
produkcji scenariusz filmu o miotaniu się między obiektywnymi trudnościami dziewczyny
racjonalizatorki, sprawa nie skończyła się jeszcze... Rolę dziewczyny w tym filmie 
powierzono
aktorce mającej ambicje, że jeżeli jej film ma być produkcyjniakiem, to niech będzie 
przynajmniej
autentyczny. Zaczęła jeździć i węszyć, znalazła w zjednoczeniu sprawę Krystyny i
trafiła do zakładu.
Teraz piła z Ewą herbatę, patrzyła w okno, milczała.
19
– Krystyna i tak dokonała dużo – wróciła do rozmowy Ewa przypominając sobie miotanie
się tamtej, strach, że sprawę przegra i zgodnie z aluzjami Teodora kiepsko wyjdzie na 
tym
nowym splocie.
Aktorka popija herbatę, minę ma zawiedzioną.
– W zakładzie pani koleżanka nie chciała rozmawiać, rozglądała się jak zając pod 
miedzą
podczas polowania. Patrzyła, skąd strzelają, zaproponowałam jej spotkanie po pracy. 
Zgodziła
się, ale na to spotkanie przyleciała zadyszana. – To nieporozumienie, nic pani nie 
powiem
– oznajmiła. – Dlaczego? – pytam. – To są sprawy wewnętrzne zakładu. Niech pani
idzie do dyrektora i proszę nie przyznawać się do rozmowy ze mną. – Zaczęłam od 
nowa. –
Proszę pani – mówię – zakład w filmie jest fikcyjny, nikt o naszym spotkaniu nie wie, 
jeżeli
film wejdzie na ekrany to za dwa lata, do tego nic nie ma dyrektor. Chodzi o kilka 
szczegółów.
– Nie! Przyszłam prosić, żeby pani nie przychodziła do zakładu, na jutro i pojutrze
wzięłam wolne, mąż powiedział...
Ewa parsknęła śmiechem, aktorka przerwała monolog.
– Dlaczego się pani śmieje?
– Bo doszłyśmy do sedna sprawy.
– Co?
– Mąż.
– Co mąż?
– Główna postać. Co pani myśli o takiej postaci jak mąż w podobnej sytuacji?
– Co myślę? A o co chodzi?
Ewa jest nieco rozbawiona.
– Już widzę ich rozmowę – oparła dłonie na udach, pochyliła się w kierunku aktorki: –
Czyś ty zwariowała? Po co ci to? Aktorka pojedzie do Warszawy, ty zostaniesz. 
Załatwiłaś?
Załatwiłaś. Więcej nie dostaniesz. Po co się wygłupiasz, siedź cicho... – to pewnie było 
tak –
śmieje się Ewa.
Aktorka nie śmieje się, jest nadal czupurna.
– Ten mąż podobno bardzo jej pomagał obliczać dochody z pomysłu, a potem ma pani 
rację:
nie bądź głupia, tobie nikt nie pomógł, kiedy walczyłaś, nie było aktorki... teraz się 
znalazła...
i to racja. Tyle że mąż to chyba kiepski filar ambicji żony, które nie liczą się w domu i
już nie dadzą zamienić na zarobek... Jeszcze okazałoby się, że to są ambicje 
zawodowe, może
większe niż jego. – Aktorka patrzy w okno, za którym ukośnymi strugami leje deszcz. – 
Czas
na mnie. Wstaje, zagląda Ewie przez ramię na rysunek. – Efektowne to co pani zrobiła... 
ciekawą
ma pani pracę...
Ewa czuje, że polubiła tę dziewczynę, uśmiecha się do niej.
– Tak pani sądzi?
– Mhm... Chyba rozumiem, jak to jest... pustka, pomysł, rysunek, kłopoty, sporo czasu i
spotyka się ludzi, którzy wybrali, włożyli na siebie ten wzór... Wtedy pewnie znowu 
refleksje,
krytyczne spostrzeżenia, nowe pomysły... tak?
– Mniej więcej – śmieje się Ewa. – Opowiem pani pewną historyjkę, moja przyjaciółka 
zaraz
po studiach zaprojektowała takie duże kwiaty. Cieszyła się, bo w produkcji wyszły 
piękne.
Później na zabawie jej chłopakowi spodobała się dziewczyna w sukience z tego 
materiału.
Chłopak był tym wybranym mojej przyjaciółki... była w nim zakochana... Patrzyła na 
dziewczynę
obleczoną w jej kwiatki, doznawała mieszanych uczuć. Chłopak zostawił ją i ona potem
myślała o tamtej zabawie i tych kwiatkach przez kilka lat. Powiedziała mi raz, że 
nienawidzi
wzorów w kwiaty i gdy je projektuje, ma ochotę coś zniekształcić, zepsuć... W sumie
wygrała kilka konkursów...
Aktorka śmieje się szczerze, podoba jej się historyjka z koleżanką, która przegrała 
miłość i
dojrzała przez ten dramat. Być może i wobec kwiatków na kretonie lepiej nie być 
obojętną,
mieć z nimi coś do spółki, może chłopca, który odszedł...
20
Aktorka mówi, że dobrze, iż poznała ją – Ewę, Krystynę zresztą też, bo sprawa z 
poluźnioną
tkaniną, chłopcem, dziewczyną i sukienką w kwiaty to już coś.
Szósty autobus tłukł się po dziurawym rondzie, a przybyły z morza marynarz wciąż kręcił
się po porośniętym trawą trakcie, patrzył za drucianą siatkę i nie wracał do miasta, 
chociaż
deszcz padał coraz większy.
Na pustkowiu wiatr grał w polu i między poprzewracanymi budami. Środkiem 
opustoszałych
ogrodów biegł rów z kopcami piachu po obydwu stronach i piętrzyły stosy granitowej
kostki. Po stronie przystanku ogródki nie były jak dalej poznaczone śladami spychaczy. 
Marynarz
patrzył na ten krajobraz, jakby zastanawiał się, czy dobrze trafił. Diabeł tu mówił 
dobranoc
i żywego ducha trudno było uświadczyć, on snuł się po zlikwidowanych ogrodach,
patrzył na szarzyznę już ani oranej, ani sianej ziemi i nie mogło być inaczej, tylko albo 
czegoś
szukał, albo coś wspominał...
Wówczas, tam na działkach rosły kwiaty i pomidory, nie ma ich, nie ma też 
słoneczników,
które w taki dzień rozjaśniają szarugę. Przy ścieżce były inspekty z niezliczonymi 
szybkami
w maleńkich oknach... Śladu po nich nie zostało. Marynarz patrzył na ogrodowy domek 
koło
brzozy za parkanem, wielkie krople deszczu biegały zygzakami po drucianych oczkach 
siatki,
wiatr poprzyklejał zerwane z drzew liście do ażurowej płaszczyzny parkanu. W zimie, 
gdy
sypał śnieg, autobus grzązł w białych usypiskach. Czekali w paltach, aż elektryczne 
maszynki
ogrzeją ogrodowy domek. Nastawiał herbatę i nalewał czegoś mocnego do kieliszków. 
We
wnętrzu stawało się cieplej.
Kiedy minęła zima, do domku trzeba było chodzić przez bajora i „stawy”, po dachu 
dudniły
krople ciężkiego deszczu... Mówiła, że to jej ulubiony Polonez As-dur.
– Słuchaj, mówiła – te krople uderzają o płaszczyznę, a potem odbijają się od niej i 
spadają
znowu, rozbite, ciche, wraz z innymi jeszcze pełnymi, mocnymi... o tak, słyszysz...
Popłynął w rejs.
Teraz na budującą się drogę przyjechały wywrotki i wysypały stosy kamieni. Spychacz
ostrym ryjem rozcinał ziemię, drążąc koryto, w którym poruszali się ludzie. Deszcz 
zacinał
coraz mocniej.
Gdy wówczas odpłynął, została w kawiarence, gdzie grała wieczorami na pianinie 
ostatnie
przeboje, a czasem swojego Poloneza.
Minęło... dwadzieścia lat. Ogródek uprawiał rencista i nic nie zmienił w budzie. Rencista
nie zmienił nic, ale czas zmienił wiele. Patrzy Andrzej dokoła na ściany, na sufit z 
konturami
lądów, oceanów malowanych przez lata deszczem. Tylko raz tu był, przybiegł, gdy 
wrócił z
morza i zabrakło Magdy. Wszystko było jeszcze jak dawniej. A dzisiaj... Po co przyszedł 
dzisiaj...
nie wiedział. Usiadł na zdemolowanym, złożonym pod ścianą żelaznym łóżku, bez 
pośpiechu,
jak na zwolnionym filmie, jakby chciał zahamować bieg czasu, wyjął z kieszeni 
papierosy,
potem zapałki, zapalił. Znowu wrócił z rejsu i był sam. Minęło dwadzieścia lat, a
jeszcze, gdy czuje samotność, myślami wraca do budy, tęskni za Magdą. Może więc 
dlatego
przyszedł? Może dlatego? Zaciągnął się papierosem. Wielka kropla deszczu 
przesączyła się
przez dach, spadła na palce, ogarek papierosa syknął, skurczył się, poczerniał. Coś 
przypędziło
marynarza, który opłynął świat w tę i tamtą stronę, coś przygnało go do rozpadającej się
ogrodowej budy, w której był kiedyś najszczęśliwszy w życiu. Nie ma Magdy od lat 
dwudziestu,
a Iwona? Andrzejowi wydaje się, że słyszy stuk jej obcasów na metalowym trapie, 
głośny
na podeście i najwyższych stopniach, potem bardziej cichy, niżej i niżej... wreszcie tępy, 
głuchy
stuk po betonie nabrzeża. Na podłodze ogrodowej budy błyszczy skorupa rozbitego 
lustra,
być może tego, w którym przeglądała się Magda... Podnosi Andrzej szkiełko, wyciera
rękawem, między ostrymi krawędziami widzi swoją twarz jakby rozbitą. W ostatnim 
rejsie
stracił wszystko. Potem pił wódkę, spał z dziewczyną za pieniądze, znowu pił wódkę, 
dziś
przyszedł do Magdy...
21
To był cholerny rejs. W Darwin załadowali statek wełną i partią bawełny, dwa dni po 
wyjściu
z portu podskoczyła w ładowni temperatura. Było już tak kiedyś, niewielki znów alarm.
Zbadał system gaszenia, coś było nie tak. Zaczął sprawdzać wszystko dokładnie. 
Pamiętał, że
nie zbadał urządzenia, kiedy przyjmował system po zamontowaniu. W tym rejsie trzy 
kolejne
próby nie dały rezultatu. Mimo odkręcenia zaworu, dwutlenek węgla do ładowni nie 
dochodził.
Dlaczego? Przed poprzednim rejsem przyjął urządzenie, zapisał w dzienniku 
okrętowym,
że jest sprawne, że to sprawdził. Biegał więc od głównego zaworu do ładowni, węszył, 
badał.
Nic, tylko coś jakby dym z bawełny. Ciśnienie w butlach było prawidłowe, zawór główny,
zawory do gałązek na kolektorze grały jak trzeba, a gaz przepadał po drodze. 
Dlaczego?
Sprawdził drożność przewodu z pierwszej butli do kolektora. Kolektor był ślepy... nie 
miał
połączenia z przewodami butli. I wtedy ścierpła mu skóra na grzbiecie. Teraz patrzy 
dokoła
siebie na ruinę we wnętrzu ogrodowej budy, myślami wrócił do awarii. Gniazda 
przyspawane
były do rury bez otworów! Majster, który montował urządzenia, złamał nogę na trapie, 
robotę
skończył inny. On przyjął urządzenie, podpisał, że system jest sprawny... bez próby. No i 
w
tym cholernym rejsie trzeba było podjąć decyzję. Nieraz podnosiła się temperatura 
bawełny.
Czy musiało się coś wydarzyć, musiały wybuchnąć płomienie? – kalkulował... – Jeżeli 
zgłosi...
dwa dni drogi od portu, dwa dni z powrotem. Dzień lub dwa na naprawę, wymontowanie
głównego kolektora, wmontowanie drugiego lub starego po wykonaniu otworów. Takie
opóźnienie, milionowa strata, a przecież podpisał, że praca została wykonana 
prawidłowo,
próby przeprowadził on, starszy mechanik Andrzej Niedziurko. Wyleci na pysk z 
przedsiębiorstwa,
nie może być inaczej! A dochrapał się właśnie starszego mechanika, na następny
rejs miał zabrać Iwonę. Kiedy spółdzielnia instalowała urządzenie, przyszła na statek, 
minęła
noc, wyschła butelka koniaku. Gdy miał przystąpić do przeglądu urządzenia, 
powiedziała, że
pojadą do jej przyjaciółki na oblewanie mieszkania. Odmówił. Poszedł prowadzić próby.
Spółdzielnia schodziła z burty, trzeba było przyjąć robotę. Iwona dopadła go przy 
kolektorze.
– Nigdy na ciebie nie można liczyć, nigdy! Albo jesteś w morzu, albo nie masz czasu, bo
cylinder, pompa, kolektor... Jadę sama, dość mam tego, dość! Rozumiesz?!
Rozumiał, wziął dwóch ludzi, zaczął się spieszyć z przeglądem. No i wszystko było cacy,
zrobione dokładnie. Kto mógł przewidzieć, że w kolektorze nie zrobiono otworów, że 
przyspawano
gniazda gałązek do ślepej rury? Wówczas w porcie przed rejsem sprawdził zawory,
sprawdził przewody, podłączenia butli, wyloty przewodów w ładowniach – czysta robota; 
ani
śladu fuchy. A więc? W porcie zawiadomi wykonawcę, spółdzielnia poprawi błąd, by 
uniknąć
skandalu. A... a jeżeli wybuchnie płomień? Morze Arafura, Banda, Jawajskie, Cieśnina 
Malakka,
Morze Andamańskie... kawał Zatoki Bengalskiej, Morze Arabskie, Zatoka Adeńska...
cholera jasna, Morze Czerwone, Suez, Śródziemne, Gibraltar, kawał Atlantyku, Biskaj, 
La
Manche, Morze Północne... Bałtyk... Jeżeli buchnie płomień?! Przebiegł myślami drogę 
od
czasów na studiach poprzez pracę na kutrze, później na rybackiej przetwórni, wreszcie 
na
ekspresowcach... Długa i kręta była to droga. Kręta? Chyba tak, przynajmniej między 
myślami,
pewnikami i tym co niepewne. Przyszedł na świat w bydgoskiej suterenie czynszowej
kamienicy, której czarne jak smoła klepisko pamięta jeszcze dziś. Pamięta wzniesienia i 
zapadłości
zawsze, nawet w lipcowe upały, chłodnej ziemi. Kiedy już brał się za składanie liter,
do izby przychodził pan Żelek, spał z matką w dzień i on tego nie rozumiał. Bo po co 
spać w
dzień i dlaczego z matką? Nie rozumiał, bo w niedzielę zobaczył pana Żelka z żoną i 
trojgiem
dzieci, kiedy bardzo odświętnie ubrani wychodzili z kościoła, a matka w świątecznej 
sukni,
nie takiej pięknej jak suknia żony pana Żelka, kryła się między ludźmi koło zakrystii... 
Kiedy
dorósł do uczestniczenia w życiu zagubionego między oficynami podwórka, 
dziewczynka
śliczna jak lalka z wystawy na głównej ulicy, wydęła buzię i po raz pierwszy usłyszał 
towarzyszące
mu potem bardzo długo słowa: bękart z sutereny... – Zapytał matkę, co to znaczy.
Nie odpowiedziała. Potem dowiedział się, że tak mówią złe dzieci i żeby ich unikał, ale 
do
niego mówiły tak wszystkie dzieci, a on chciał bawić się z nimi w czarnego luda i 
futbolowe
22
drużyny. Matka rano wychodziła do szwalni, wracała późno, mówiła, że boli ją głowa od 
stuku
przeklętych maszyn. Kiedy w tej suterenie na łóżku leżał we krwi żołnierz, a w korytarzu
drugi, słychać było huk armat, paliły się domy, rozumiał już dużo. Gdy to się zaczynało, 
słyszał,
jak cieszyli się starsze chłopaki: – Ale draka, wojna będzie, nie będzie szkoły... Dużo
ciekawego będzie, zupełnie jak w książkach.
Zapalił Andrzej nowego papierosa, uśmiecha się gorzko. Mylili się starsze chłopaki, 
mylili
bardzo. Najpierw wybuchła strzelanina wewnątrz miasta. Posypały się kule z okien na 
żołnierzy,
policjantów, harcerzy, wróciło do miasta polskie wojsko i strzelanina ustała. Wtedy 
zobaczył
pierwszą krew i zabitych. Później przyszli Niemcy. Z ich domu wywlekli aptekarza i
księdza z parafii. Zaprowadzili na rynek, zabili.
– Dlaczego? – pytał starszych chłopaków, pytał matki... Nie było odpowiedzi, myślał 
więc
sam... Dlaczego? – Inaczej było od początku, niż marzyło się chłopakom o wojennej 
drace...
– Mamo, co to znaczy zakładnicy? – pytał, ale mama nie wiedziała. Własnymi oczami 
zobaczył,
jak obcy w szarych mundurach wlekli z domów znajomych i później nie pozwalali
sprzątać ich trupów. A mimo to... w piwnicy matczynej „Idustrii,, było między belami 
materiału
radio i każdej nocy ktoś miał przy nim dyżur. Potem w dzień padały cichcem nie znane
przedtem słowa: Stalingrad. Alianci. Normandia. Nie wiedział, co to znaczy. Starsze 
chłopaki
mówili, że Ameryka ruszyła. Padały coraz częściej zaczarowane nazwy. Ludzie patrzyli 
za
Brdę, jakby daleko na wschód. Mówili: Moskwa. Stalingrad. Gdy wybuchło powstanie w
Warszawie, rozumiał, co najważniejsze. Wiedział, że Niemcy przegrają wojnę, połowa 
Polski
jest wyzwolona, że mordercy Wojtka, Krzyśka, Teresy zginą. Myślał, że nie tak daleko 
za
Brdą są w czołgach i samolotach ludzie stamtąd, gdzie chłopakom, którzy nie mają 
ojców, nie
mówi się – ty bękarcie! I jeżeli przyjdą, zmienią porządek, a on stanie się równy Tadkowi 
z
drugiego piętra, który, mimo że Niemcy zamordowali mu ojca oficera, nie chce się z nim 
bawić.
Styczniowego ranka zobaczył, jak pospiesznie pakują się hitlerowcy. Matka nie doszła
do pracy, wróciła z drogi, przez Brdę nie było przejścia, w nocy zawaliły się mosty. 
Widział,
jak pakowała się policja. Los! Los! Los! – krzyczał gestapowiec na żołnierzy, którzy nosili
kufry. No i zaraz później z dwóch stron przyjechały czołgi z białymi orłami na 
wieżyczkach.
Ludzie wylegli na ulice jak zwierzęta z nor, kiedy milkną huki polowania, ale huki było 
jeszcze
słychać, narastały i wzmagały się nad miastem. Kobiety poucinały prymulki w 
doniczkach
i rzucały wątłe kwiatki na stalowe kopuły, na biały śnieg pod czołgowe gąsienice. Wylegli
na śnieg żołnierze ze stalowych chrząszczy, podnosili cieniutkie kwiatki, łamali suchary,
dzielili je na połowę z kobietami, z dziećmi, nabierali łyżkami buraczaną marmoladę. 
Pokazał
się między żołnierzami kawał solonej słoniny, gdzieś dalej zaszczekał karabin 
maszynowy,
ludzie skoczyli pod mury. Wtedy jakichś dwóch przywlekło Winifredę Henzel, która przed
wojną służyła u doktora na pierwszym piętrze, a we wrześniu, jak wkroczyli Niemcy, 
doktora,
jego żonę i dwie córki ustawiła hitlerowskiemu plutonowi pod ścianą. Kiedy zobaczyła, 
jak
padli po salwie, zasmakowała władzy, poszła na plac, gdzie byli ci po łapance, i wybrała 
jeszcze
dziesięciu, potem dostała sklep po Stefaniku, który wraz z rodziną pojechał pierwszym
transportem do obozu w Sztutthofie. Handlowała w tym sklepie galanterią i zabawkami 
na
choinkę do ostatniej godziny prawie. W nocy zaczęła pakować sklep, ale wolniej 
pakowała,
niż jechały czołgi. Miotała się na tej ulicy między czołgami jak wilczyca w wilczym dole,
kiedy pochylą się nad nią ludzie.
– Nie zabijajcie! Nie zabijajcie! Oddam sklep, mam złoto! – krzyczała po polsku 
Winifreda
Henzel, dopóki ci dwaj z opaskami nie zamknęli jej w piwnicy, bo powiedzieli, że wiele
takich nie zdążyło uciec i sąd będzie. Przyjechało więcej czołgów i samochody pełne 
żołnierzy
w długich nie obrębionych na dole płaszczach. Wojsko pojechało dalej, a w mieście 
podniósł
się alarm, że idzie niemiecka zabłąkana dywizja, że wejdzie do miasta, wymorduje
wszystkich. Całą noc grzmiały działa za wzgórzem i pancerna dywizja do miasta nie 
weszła.
23
Przyjechało nowe wojsko i w mieście obok biało-czerwonych pojawiły się chorągwie 
czerwone.
Ruszyły też krawieckie zakłady, w których szyto mundury już teraz dla polskiego wojska.
Znaleźli się przedwojenni właściciele szwalni, matka wróciła do pracy. On rozpatrywał,
czy teraz będzie mógł zostać lotnikiem albo marynarzem. Wziął się do książek i uczył. 
Przyjechali
z zakładu matki ludzie, obejrzeli piwniczną izbę z czarnym klepiskiem, pomogli 
załadować
wyrko, szafę i stół na rosyjską ciężarówkę z śmieszną kwadratową skrzynią. Przewieźli
dobytek do baraku, w którym była kuchnia i pokój osobno, a w okno patrzyło się przed
siebie, prosto, bez zadzierania do góry głowy. Upewnił się, że już nie liczyło się to, że on 
nie
ma ojca i jest bękartem, że mieszkał w suterenie, a jego matka była niczym w fabryce. 
Uczył
się w szkole jak inni, na przerwie dostawał mleko i białą bułkę... zupełnie taką jak Tadek, 
syn
zamordowanego oficera. Jego matka, najstarsza w szwalni pracownica, wybrana została 
do
rady zakładowej i stała się osobą ważną. Wróciła raz do domu, przyniosła sukienny 
garnitur,
do którego mógł nosić krawat.
– Teraz nasze czasy nastały, Jędrek! – powiedziała. – Zabrali właścicielom fabrykę,
wszystkie pozabierali, połączyli w jedną...
Siedzi Andrzej Niedziurko, porzucony rozbitek na ramie zardzewiałego łóżka we wraku
porzuconej ogrodowej budy. Jego myśli pobiegły daleko w głąb między stare pożółkłe 
obrazki...
Raz komuś opowiadał, króciutką jeszcze wtedy, historię swojego życia. Tu ją 
opowiadał...
Magdzie... Nad Brdą, gdy nastała nowa władza i on przychodził do szwalni, widział, że
ludzie zwracali się do matki z interesami, prosili, żeby im załatwiła, pomogła. Nie chciał 
już
czasów, kiedy słyszał, jak właściciel krzyczał, że trzyma ją z litości, żeby mogła wyżywić
bękarta, a ona jest niewdzięczna i sieje zamęty z innymi, a matka prosiła, żeby jej nie 
wyrzucał,
żeby zostawił... Nie chciał tych czasów, kiedy, aby zobaczyć dzień w domu, musiał 
zadzierać
głowę i patrzyć do góry na żelazne pręty, przez które do jego izby chłopcy wrzucali
ogryzki. Chodził do szkoły do czasu, gdy zachorowała matka. Zmożona starymi czasami 
niedługo
cieszyła się nowymi. Była w szpitalu, potem leżała w domu, a on poszedł do roboty za
gońca. Pracował, był pewny, że wszystko co nowe to najlepsze, jakie tylko może być na
świecie. Kierownik powiedział raz, że organizują dla takich jak on szkołę, w której dają 
jeść,
dają pokój do nauki i spania i jest się od razu studentem... studentem na lekarza albo 
inżyniera.
– Na marynarza też? – zapytał.
– Chyba też – powiedział kierownik.
Tak zaczęła się jego, Andrzeja Niedziurko, bękarta z sutereny droga, którą dotarł aż do
salonu oficerskiego na ekspresowcu... A były na tej drodze wyboje, były porohy, koleiny. 
Już
na studium mur materiału do nauki prawie nie do przebicia. Albo sprawa Teodora i wice
przewodniczącej Duwe... sprawa o... No tak, właściwie o co była ta sprawa? Zatarły się 
już w
pamięci ostre kiedyś problemy; zdarzenia niegdyś olbrzymie skarłowaciały... Historyjkę z
Teodorem i wiceprzewodniczącą Duwe przeżywał po raz drugi z Magdą tutaj 
dwadzieścia lat
temu. Mniejsza zresztą o Teodora. Znowu kropla wody spadła na ogarek Andrzej owego 
papierosa.
Czarna plama wykwita na bibułce. Ogarek syczy w palcach. Zmaga się ta odrobina
ognia z odrobiną wody. Andrzej przygląda się temu zmaganiu, jakby gasnący ogarek 
miał
znaczenie dla tych wspominków, dla tych refleksji...
Wczoraj, gdy wrócił na statek, w kabinie czekała Iwona. Po jej postawie spostrzegł od 
razu,
że nie przyszła z awanturą.
– Ty tutaj?
– Ja – promieniała w uśmiechu Iwona.
– Siadaj, co cię sprowadza? – mruknął.
– Chciałam ciebie zobaczyć, nie wystarczy?
Była starannie uczesana, miała na sobie bluzkę z miękkiej tkaniny. Biust pięknie ułożony
stanikiem, wyraźnie rysował się pod tą bluzką. Nad biodrami szeroki pas. Jasna letnia 
spódni-
24
ca, zgrabne pantofelki. Twarz świeża, wypoczęta, oczy błyszczące, ramiona opalone. 
Wstała z
koi, uniosła śniade ramiona.
Ominął Iwonę.
Stała chwilę, mrugała oczami, po czym usiadła, jakby z namysłem, w foteliku. Teraz tu w
ogrodowej budzie pośród tych najstarszych i zupełnie niedawnych wspominków Andrzej
znów widzi jej zdziwioną twarz.
– Tak witasz mój powrót?
– Powrót?!
– Wyjechałam i wracam... nie chcę cię opuścić, gdy ci się nie powiodło... – tak 
powiedziała,
tak właśnie... Gdy ci się nie powiodło...
Spojrzał na nią, zapragnął przygarnąć ją, rozpiąć bluzkę, wyswobodzić piersi z obcisłego
stanika, zbliżyć się do ciała tej, która tyle razy dawała mu ukojenie. Ale milczał, krzątał 
się po
kabinie, woda w czajniku zaczęła parować. Nasypał do szklanek kopiaste łyżeczki kawy. 
Sytuacja
była nieznośna, zorientował się, że ona spostrzegła, jak już nieraz, że najlepiej jest jej z
nim, wróciła więc... wróciła pewna, że on... Pomyliła się tym razem... Jeszcze w szwalni 
w
Bydgoszczy, po wojnie, kiedy prasował mundury, stary mistrz mówił, że krawcowi 
potrzebna
jest żona, która nie wścieka się, gdy przeciąg rozniesie nitki po mieszkaniu, a szewcowi 
taka,
co lubi cudze buty w domu. A marynarzowi? Marynarzowi chyba taka kobieta jest 
potrzebna,
która umie szanować rozłąkę... która umie kochać nawet, gdy jego przy niej nie ma. 
Iwona
siedziała jeszcze wczoraj przed nim. Pod miękką suknią rysował się kształt kobiecego 
ciała.
On tak bardzo chciał przekręcić klucz w zamku, podejść do niej, dotknąć szyi, ramion, 
piersi.
Ale tu do budy nie przyszedł wspominać Iwonę tylko Magdę... Magdę, chociaż od ich 
rozstania
minęło lat dwadzieścia, a Iwonę pożegnał wczoraj.
Rejs dwadzieścia lat temu trwał długo. Magda czekała, nie wiedziała co robić ze sprawą,
jaka wynikła z ogrodowych spotkań. Zdecydowała za późno, ktoś podał jej adres, poszła
tam... Nie wiedział nic, listy na łowisko przychodziły z trzymiesięcznym opóźnieniem, te 
do
niego, niezdecydowane, a później rozpaczliwe, leżały zagubione pewnie kilka lat u 
portowych
agentów w Dakarze, Lagos,.. Las Palmas. Popłynął w następny rejs i następny, minęło 
dwadzieścia
lat, nie przychodził do ogrodowej budy, gdzie, mimo mogiły w jej rodzinnym miasteczku,
żyła jeszcze Magda... Łowiska Labradoru, Aden, przylądek Horn, Panama... po Oceanie
Indyjskim i Pacyfiku, woził w pamięci zamazującą się coraz bardziej twarz dziewczyny i
obraz budy za rondem. Mijał czas, mijały sprawy, kobiety... Gdy wrócił z tego rejsu, 
dowiedział
się, że spychacz zrównuje ogrody, bo będzie nowa droga... Przyszedł więc. Zbliżył się
do budy koło bramy, pchnął jej skrzypiące drzwi... Przesiedział dwie lub trzy godziny 
pośród
szarzyzny, gdzie czas napisał swoje imię... Deszcz dudnił Poloneza Chopina z 
Magdzinej
wyobraźni, z porywami wiatru dolatywał warkot spychacza ryjącego nową drogę. Wstał,
uśmiechnął się do Magdy, wrócił na przystanek. Szaro było dookoła, pusto. W dali pod 
lasem
gdzie, gdy tu przyjeżdżał z Magdą, leżała polana, bielały świeżym kamieniem 
zabudowania
nowej fabryki. Pod drzewem tuż przy rondzie stała kobieta. Czarne włosy oplatały twarz 
mokrymi
splotami. Musiała stać długo bez parasola niczym nie broniąc się przed deszczem.
Nadjechał autobus, zakołował na rondzie, dwoje nieznajomych znikło w jego 
ociekającym
wodą pudle.
Andrzej patrzył na odbicie twarzy nieznajomej w autobusowej szybie, spotkał głębokie
oczy gdzieś za szkłem w deszczu... Ale piękna nieznajoma wysiadła z autokaru i 
marynarz
gapił się w szare obrazy za autobusową szybą, błąkały się w nim ciągle jeszcze 
historyjki z
własnego życia ożywione nagle wspomnieniem jedynej miłości.
– Cześć, stary koniu – wyrwał go z zadumy ciężar wielkiej łapy na ramieniu. To 
technolog
z „Krucisa” przysiadł się na wolne miejsce. – Co u ciebie?
– A u ciebie?
– W porządku.
25
– U mnie też w porządku.
Tak by się rozstali, tylko tunel zalała woda, autokar stanął i siedzieli w nim długo. 
Przypomnieli
więc sobie, że kiedyś rozmawiali inaczej. Podczas chwil odpoczynku w rybackiej
robocie puścił parę z gęby jeden drugiemu o tym, co miał na ziemi drogiego. Andrzej 
zapytał
więc o Małgośkę, tamten popatrzył na niego jakoś źle, chwilę milczał, potem powiedział, 
że
Małgośki nie ma, bo sobie poszła.
– Jak to sobie poszła?
– Poszła sobie... Wróciłem, czekała w domu, żeby mi powiedzieć, rozumiesz, 
wyprowadziła
się wcześniej... uczciwie, czekała na mnie w domu, nie uciekła... odeszła...
Andrzej gapił się w okno autokaru, wszędzie pełno było wody, potoki płynęły ulicami.
Technolog też był zupełnie mokry.
– Pada – powiedział Andrzej, bo nic odpowiedniejszego nie wymyślił. – Co u ciebie? – w
porządku. – A u ciebie? – w porządku. Ani słowa nie było w tym prawdy, tak widocznie 
rozmawiają
przyjaciele, kiedy po latach spotykają się na bardzo krótko.
– Wiesz, stary, ja mam podobne kłopoty, tylko ich więcej, nie tylko ten, co ty.
– Też cię zostawiła?
– Mhm, ale oprócz tego szukam pracy.
Autobus ruszył, oni milczeli. Technolog patrzył w deszcz.
– Nie uważasz – powiedział – że ta pogoda jest jakaś taka więcej jarzębiakowa? Chodź 
do
mnie na pozamałżeńskie zgliszcza, jest tam coś w butelce.
No i Andrzej zobaczył, jak wygląda dom, z którego nie zabierając niczego odeszła 
chciana
jeszcze kobieta. Nie zabierając niczego? W takich przypadkach ten kto odchodzi, coś 
zabiera
z dorobku... Fotele, stolik, telewizor, o który toczą się spory do końca... Dywan w 
tureckie
wzory... Mieszkanie pustoszeje jak po małym kataklizmie. Małgośka nic nie zabrała, 
przynajmniej
z tych rzeczy.
– Stary, ona zabrała wszystko... rozumiesz – powiedział przy trzeciej półlitrówce 
technolog.
– Wiesz, tu bez niej nie ma nic.
Poszedł wcześnie rano na swoją przetwórnię. Andrzej kończył skrobanie brody 
przytępawą
żyletką. Między jego myślami było wspomnienie twarzy oklejonej mokrymi włosami. 
Kobieca
sylwetka w przemoczonym płaszczu ściągniętym paskiem, duże ciemne oczy za szybą
gdzieś w deszczu patrzące jakby ukradkiem. Skończył toaletę, spogląda na zegarek, 
spieszy
się na statek, ma tam wiele do załatwienia, zanim przekaże stanowisko. Pospiesznie 
pije herbatę.
Chowa klucz do mieszkania kumpla w szparze za futryną. Przed domem szczęśliwie
łapie taksówkę. Gdzie go tu wczoraj przyniosło na antypody prawie... Zapomniał, że 
technolog
mieszka tak daleko od portu. Taksówkarz jest rozmowny, zabawia pasażera. Andrzej 
słucha.
Taksówkarz ma hobby...
– Panie, trzydzieści lat na tej trasie. Wiem, która do którego jedzie. Różne widuje się 
rzeczy,
jakby był odpowiedni rozum, książkę by można napisać... Słowo daję. Jeden redaktor do
mnie przychodzi. – Co nowego, panie Tadku? – pyta. Wieczorem ja stawiam wóz, a on 
koniak
i wtedy mówię, a on zapisuje.
Andrzeja nudzi ta paplanina. Stara Warszawa tłucze kardanem. Klekocze zaworami, 
taksówkarz
rozgadał się na dobre.
– Lubię wozić kobiety pod burty, kiedy wracają statki. Mowa krótka. – Do portu... albo do
rybackiego. Zerkam! Wiem żona, nieżona. – Taksówkarz mruży oczy oprawione w 
siatkę
drobniutkich zmarszczek. – He! he! dziwny ludek, za nic nie zostawiłbym kobiety w 
młodości
na tak długo. Powiedziałem to jednemu, którego wiozłem z Gdańska do Świnoujścia, bo
uciekł mu pociąg, kiedy odrabiał zaległości z taką okrągło toczoną. – Ot życie – mówię 
mu –
panie, co pan z tego wszystkiego masz, forsy trochę, nic więcej. Na ile pan zostawiasz 
kobietę?
– A będzie na jakieś siedem miesięcy, ale jedź pan, jedź – pogania mnie, patrzy na 
zegarek,
boi się, że ta krowa nie zeżre czterech setek kilometrów w sześć godzin i on spóźni się 
na
26
statek. Cisnę stówkę, miejscami mniej, zdążyć zdążę, ale dłuży się droga, bo facet 
mruk. Dopiero
za Koszalinem zapalił i powiada. – Panie, jedno rozstanie i jedno powitanie takie jak
moje warte więcej niż rok nudzącej się miłości... – Taksówkarz spojrzał na Andrzeja. – 
Rozumiesz
pan, kiedy one odwożą ich, milczą albo mówią słowa puste jak mydlane bańki. – Nie
zapomnij, pisz... uważaj na siebie... – Co można mądrego wtedy powiedzieć. Są i 
taksówkowe
draki, a jakże, raz wiozłem do portu całą trójkę, one dwie, on jeden. Dokąd nie wysiadł,
wszystko było grzecznie, ale gdy tylko znikł za portową bramą, zaraz się wzięły za 
ufryzowane
łby. – Ty, Krycha, odczep się od Maćka... Albo przywiozłem w nocy faceta z portu, 
poszedł
do mieszkania, kazał poczekać. Po chwili wypadł jak z procy, kazał jechać w drugi 
koniec
miasta, stamtąd pod „Vikinga”, potem pod „Grand Hotel” i jeszcze gdzieś. Biega, szuka,
sapie. – Panie, nie ma jej – powiada. – Złapię, zabiję, dziecko zostawiła u sąsiadki, 
poszła na
całą noc... – Do rana z nim jeździłem, nie znalazł... – Taksówkarz zrobił pauzę, 
westchnął,
spojrzał na Andrzeja. – Panie, on ją naprawdę zabił, rano przeczytałem w gazecie, 
pisało wyraźnie...
Marynarz zabił niewierną żonę... To był ten mój, na pewno on. – Zapalił papierosa i
mówił dalej: – Rozeszło się po mieście, że zginął kuter, potem odnaleźli z niego ludzi, 
wiozłem
któregoś z kobietą... – Nie będziesz już pływał, przejdziesz do stoczni – powiada ona –
potrzebują mechaników. – On uśmiechnął się, widziałem w lusterku. Milczy. – Nie 
będziesz
pływał – powtarza ona. – Powiedziałem ci, więcej było hałasu niż strachu – mruczy 
facet. Ta
lipy nie wstawiała na mój nos, była w porządku. Trafiają się też numerantki... Zobacz 
pan,
tam leży gazeta, jest ogłoszenie: „Panna pociągającej powierzchowności z mieszkaniem 
pozna
pana odpowiedniej prezencji do lat czterdziestu, najchętniej pływającego”... Ani chybi to
truteń...
– Co znaczy truteń? – pyta Andrzej odrobinę zaciekawiony znajomością rzeczy tamtego.
Taksówkarz wzrusza ramionami.
– Cwaniaczki, szukają jelenia, rozumiesz pan. Chłopak spragniony dziewczyny aż 
piszczy,
wraca z morza trafia na takie ogłoszenie. Oczy mu się robią okrągłe. Na drugi rejs jedzie
spłukany, lala wiezie go do portu, na przykład moją gablotą, w różowiutkim sweterku, ma
złoty pierścionek na palcu. Odstawia wyssanego przed bramą – tiu, tiu, tiu, bu, bu – 
słodziutka
jak cukierek. On idzie na statek, ona wraca, z taryfy ogląda się po tych, którzy zeszli z
burty, idą do miasta... Zabieram, na przykład tego tam, wysokiego w dżinsach, lala nie 
oponuje
sypie oczami iskry, różowa na buzi jak jej sweterek – tiu tiu tiu, bu, bu, bu – pan z 
jakiego
statku, bo ja odwiozłam kuzyna na „Katowice”...
Przed portem Andrzej pożegnał gawędziarza, nie wziął reszty z pięćdziesiątki, nie 
wypadało.
Słońce zeszło z nieba i dolnym brzegiem zanurzyło się w zatoce. Holownik taszczył w
róg basenu wielkiego greka, dalej „Herkules” odciągał od kei niewielki statek z japońską
banderą. Obok stała grupka kobiet, machały chusteczkami. Zobaczą swoich na wiosnę, 
a teraz
lato.
– Nie lubię, gdy mnie ktoś odprowadza – powiedział chłopak obok do kolegi – taki łzawy
cyrk – Przechodząca koło nich kobieta z dziewczynką uczepioną jej spódnicy, odwróciła
twarz w drugą stronę, wycierała chusteczką oczy. Mężczyźni z butelkami piwa w rękach 
patrzyli
za nią uparcie. Ten koło Andrzeja przymrużył oko i spojrzał fachowo na płyn w butelce.
– Dobre piwo – powiedział – nareszcie chłodzą.
Gigantofon na magazynie drobnicy skończył zapowiadać już trzeci raz ten sam 
komunikat
dla drugiej zmiany robotników portowych. Była chwila ciszy, w którą zaraz wpadły takty
muzyki i głos piosenkarki: U nas wiele i niewiele, bo w sam raz, u nas czerwień, u nas 
zieleń
ale zawsze kolorowo jest wśród nas...
Andrzej wspina się po klekoczącym trapie, przechodzi wąski korytarz wzdłuż statku.
Otwiera drzwi kabiny, pusto. Magda to jednak tylko wspomnienie, ostatnią jego kobietą 
była
Iwona. Wydaje mu się, że tu i tam jeszcze unosi się dym z jej papierosa. Dlaczego tak 
się
stało? Dlaczego musiała odejść. Ludzie kochają się, przeżywają nieporozumienia, 
zdradzają,
27
wracają do siebie. Dlaczego on ma być inny? Kiedy wrócił z tego rejsu i powiedział jej o
cholernej bawełnie, pożarze i konsekwencjach dla siebie krzyczała:
– Dureń jesteś większy niż przypuszczałam, dureń! Zapamiętaj sobie. Powinieneś 
milczeć,
partacze, którzy spaprali tę przeklętą maszynę, naprawiliby ją z pocałowaniem ręki, 
jeszcze
na tym mogłeś zarobić, jakbyś był mądry... ty! A co z moim rejsem, co z naszym 
rejsem?!
Pomyślałeś o tym? Uszyłam sobie cztery suknie... rozumiesz, coś narobił? Co ty w 
ogóle rozumiesz?
Poza swoim idiotycznym silnikiem, kolektorami... ja mam tego dość, poszukaj sobie
innej idiotki, ja chcę żyć, mieć takiego, dla którego najważniejsza jest żona, własny dom,
jego własne sprawy...
Odeszła. Wyjechała na wczasy zabierając swoje nowe cztery suknie i, jak się 
dowiedział,
kogoś jeszcze zamiast niego... Stracił pracę, stracił kochankę, do której wrócił z 
drugiego
końca świata, na którą liczył. Stracił ją nie tylko dlatego, że odeszła, lecz dlatego, że 
stała się
tym razem już na pewno obcą osobą, pustką, powiększającą obszar jego zagubienia. 
Szczerzyły
się przed nim knajpy i monopolowe sklepy, powiększając świat, w którym można 
poruszać
się samotnie pomiędzy tłumem ludzi i własnymi myślami.
Skorzystał z knajp i pieszczot portowych dziewczyn, jedna okazała się nawet zagubioną 
w
zakrętach życiowej drogi intelektualistką. Tego mu było jeszcze potrzeba... Czy to jego 
sprawa,
czym była dobrze utrzymana, poprawnie wyrażająca się po polsku, trzydziestoletnia 
kurwa,
zanim zaczęła uprawiać swój proceder? Początkowo zły był na wyciągniętą z knajpy
dziewczynę. Dość miał filozofii, a ta uparła się, że co komu przeznaczone, to go spotka, 
powoływała
się na chrześcijańską opatrzność...
Lżej jej było być widać kurwą z wyroków losu niż z własnej nieprzymuszonej inicjatywy.
– Ona ma rację – pomyślał wtedy i skoczył po jeszcze jedną półlitrówkę. Spostrzegł, że 
jemu
też lżej było być zdegradowanym oficerem w oparciu o jakąś filozofię i to najlepiej 
fatalistyczną.
Kiedy oboje wytrzeźwieli i jego przygodna intelektualistka wróciła do domu, a właściwie
do knajpy, stwierdził, że kilka wypróżnionych butelek niczego w jego sytuacji nie
zmieniło. Ubrał się, wyszedł na ulicę. Łaził, oglądał wystawy, trafił pod sklep z niklowymi
orzełkami, przypomniał mu się nocny stróż Józef Szekla. Dawno nie był u starego, lubił 
od
czasu do czasu wypić na jego poddaszu szklaneczkę czystej pod marynowane śledzie, 
które
tamten robił z prawdziwym talentem.
Usiadł Andrzej na kanapce pod okrągłym bulajem, wdzięczny był Magdzie, technologowi
z „Krucisa”, kurwie intelektualistce i Józefowi Szekli, wdzięczny był każdemu, kto 
odwrócił
choć na moment jego myśli od Iwony. Czuł tę wdzięczność szczególnie teraz w pustej 
kabinie,
gdzie pełno jeszcze było jej śladu... Wczoraj rozstrzygnęły się losy tej miłości. Miłości?
Mimo wszystko kto wie. Andrzej znów nie jest pewny, czy postąpił słusznie. Gdy wczoraj
siedziała przed nim, walczył z sobą wszystkimi siłami. Patrzyła na niego, czuł przez 
niewielką
przestrzeń kabiny i przez smugi białego dymu ciepło jej kobiecego ciała, wyniosłości 
piersi,
obłą gładkość bioder. Wyciągnął ręce, smugi dymu rozstąpiły się... Iwona powoli 
odpinała
guziczki bluzki, potem zapinkę stanika, odpinała pas z miedzianą klamrą, obciągała po 
przysłoniętych
zaledwie maleńkim bikini biodrach kolorową spódnicę. I było jak kiedyś... zapamiętanie
i zapomnienie... nic więcej dokoła... Nic więcej tylko Iwona. Przyszło przebudzenie.
Leżała obok zupełnie naga, oddychała głęboko, śmiała się oczami, kącikami ust, cała 
była
radością i ciepłem. Gdy patrzył na to jej nie ukrywane szczęście, ogarnęło go uczucie 
błogiego
spokoju i cichej radości, ale na dnie paliło ziarenko goryczy. I to ziarenko pęczniało, 
kiełkowało,
rosło. Więc tak można; można od niego odchodzić i do niego wracać. Wyjeżdżać z
innym, a gdy się to nie ułoży, można przyjść do niego i jest jak gdyby nigdy nic... Patrzył 
na
nagą Iwonę i widział ją taką obok innego w górach, zanim wróciła nad morze. Ziarenko 
goryczy
stało się cierniem i ten cierń rósł z każdą sekundą tego nowego z nią szczęścia. Czuł 
pogardę
dla siebie, uśmiechnął się z politowaniem. Iwona ogarnęła go ramieniem, całowała 
pomna
doznań i pieszczot, jakimi nasycił ją przed chwilą...
28
– Uśmiechasz się, kochany? Do kogo tak się uśmiechasz? Do kogo?
– Z kogo zapytaj, Iwona... z durnia się śmieję, największego, jakiego znałem, z takiego 
zupełnie
nic się śmieję... z takiego, którego można... ehh... – przygryzł usta aż do bólu. Wstał.
Podał jej bieliznę. Patrzyła na niego wielkimi okrągłymi oczami, zobaczył w nich łzy i po 
raz
pierwszy coś jakby szacunek. Czy to było po męsku? Okazał słabość, a potem brutalnie 
pokazał
drzwi kobiecie. Płakała. Nie żałował tego, co zrobił, inaczej nie potrafił wyzwolić się od
niej, bo historia końca tej miłości nie zaczęła się po tym rejsie, lecz wcześniej, znacznie
wcześniej...
Andrzej pali papierosa w swojej do niedawna kabinie na ekspresowcu, patrzy na 
zegarek,
powinien zejść do maszynowni, po to przyszedł dziś tu. O Iwonie zapomni, na pewno 
zapomni...
tylko ten stuk obcasów na metalowym trapie dudni w jego czaszce, dudni w mózgu...
Została po Iwonie nie dopita kawa. Dym zabrał wentylator. Spodziewał się tego 
spotkania,
był pewny, że skapituluje, że znowu przegra, nie chciał przegrać, teraz bolało go 
zwycięstwo
bardziej niż mógł przypuszczać. Nie może pojąć, że to wszystko było wczoraj, wydaje 
mu się,
że przed wiekiem chyba. Wstał z fotela. Roześmiał się, jak umiał najbardziej naturalnie, 
bo
mimo wszystko zrzucił z siebie jakiś ciężar i coś w nim zaczęło się radować jakby na 
pokaz
przed samym sobą.
Na biurku zadzwonił telefon, proszono go do maszynowni.
Pochylona nad biurkiem Ewa cyzeluje złote monety. Przerywa pracę, podchodzi do 
lustra.
Pantofelki, ciężka długa spódnica z czarnego... lub może miedzianozielonkawego 
weluru,
bluzka z jej złotych monet... Poprawia nie istniejącą spódnicę, staje na palcach. 
Przygląda się
wyimaginowanemu strojowi. Coś jej się nie podoba. Pantofelki... spódnica w porządku...
Bluzka? Tkanina z wyraźnymi rewersami i awersami monet, wyraźnym liternictwem 
wydaje
jej się mało dyskretna, przez jakby przesadzoną oryginalność.
Patrzy na karton, raport jest prawie gotowy, można sobie wyobrazić jego 
zwielokrotnioną
płaszczyznę. Wraca do biurka, tonuje ostrość szczegółów drobnymi uderzeniami piórka. 
Widzi
tkaninę przesuwającą się przez walce drukarni, monety zamazują się w ruchu, 
pozostawiając
za sobą jakby cienie wystających krawędzi. Ewa przymyka oczy, czuje się zmęczona,
przypomina jej się okres pracy w brakarni, był to jeden z etapów drogi tutaj do pulpitu 
artysty
projektanta. Najtrudniejszy etap... tamta praca męczyła ją. Wówczas upewniła się, że 
jest
wrażliwa na barwy... Wróciła na studia, przerwane po burzliwych przeżyciach i ślubie z 
Łukaszem.
W brakarni, jak inne awansowane tkaczki, patrzyła na przesuwający się przed nią
materiał. Siedziała w fotelu i patrzyła na biegnącą przed jej oczami z góry na dół 
płaszczyznę,
patrzyła uważnie, by nie przepuścić skazy. Żółty perkal w zielonkawobrązowy wzór 
przestawał
być perkalem, a stawał się zielonkaworudym monstrum, które widziała w mieszkaniu
zamiast tapet, w książce między rzędami liter, w nocy na twarzach śnionych postaci. 
Kiedy na
hali drukowano tkaninę czerwoną, była rozdrażniona, zanim jeszcze tkanina dotarła do 
brakarni.
Potem widziała wszystko dookoła czerwone. Czerwone ściany, czerwone łąki, noc pod
powiekami czerwoną... Koleżanki śmiały się, niektóre przeszły już to dawno.
– Znamy to – mówiły – przyzwyczaisz się, a tego, na co się cały dzień napatrzysz, nie 
zostawisz
za bramą po zakończeniu roboty, pójdzie z tobą do domu, na randkę... wszędzie.
Ale ona przyzwyczaić się nie mogła. Teraz przerywa pracę, przygląda się dziełu, 
zadowolona
jest z barwy monet, stare złoto ma głęboki niebanalny kolor, jakby nieco miedziany, 
nieco
łososiowy. Miała kłopot z wzorem tej tkaniny. Zdarzają się takie pustki, długo żadnego
pomysłu... Kończy powoli pracę, zabiera się do wyjścia.
Za bramą wściekła pogoda. Deszcz leje grubymi strugami. Przeklęta droga z pustkowia,
kiedy między zmianami odjadą do miasta zakładowe autokary. Pusto na przystanku, 
dziwnie
29
jakoś. Ewa wraca myślami do Krystyny, która dzisiaj odebrała swoje racjonalizatorskie 
pieniądze.
Udało jej się z tym splotem, przez tyle lat nie wymyśliła chodliwego wzoru, a tu taki
sukces. Krystyna ma dzieci, czworo dzieci... musi o nie dbać do spółki z mężem 
konformistą
większym niż ona. Odwaga społeczna? Odwaga cywilna... Być może dla nich znaczy to
przede wszystkim zdobyć w miarę uczciwie środki dla siebie i dzieci, na tyle im 
wystarcza
siły, wystarcza moralności. A ona, Ewa? Gdzie jej odwaga społeczna? Odwaga cywilna? 
Moralność?
Gdzie jej dziecko? Kiedy je widziała po raz ostatni, tydzień lub więcej temu... Nie
miała odwagi na takie życie, aby rano biec do przedszkola, po pracy znowu do 
przedszkola, a
potem spędzać resztę dnia bez możliwości wyjścia gdziekolwiek, do kina, na spotkanie z
Teodorem. Z Teodorem? A kim on dla niej jest? No kim? Kochankiem, jak z kiepskiego 
filmu,
szefem i kochankiem w jednej osobie. Człowiekiem, na którego nie może liczyć, bo
sprawa rozwodowa w toku i mogłaby ucierpieć jego część majątku przy podziale... 
domek
pod lasem. Napluć na część majątku, napluć na domek... Teodor? Dlaczego on uparł 
się, żeby
nie uznać wniosku Krystyny, chodziło o premię? O pochwałę w zjednoczeniu? On mówi, 
że
reprezentuje interesy państwa i resortu. Od interesów ludzi jest rada zakładowa, którą 
gdyby
tylko mógł zlikwidować... chociaż... skąd znowu... – „nasze związki zawodowe mają 
wielkie
uprawnienia, są to uprawnienia przekazane przez Partię”... A Rogowską, 
przewodniczącą
rady w starym zakładzie, gdzie był dyrektorem, zwolnił dwa miesiące po wyborach, bo 
już w
radzie nie była, z ochrony nie korzystała i można było rozliczyć się z nią za kilka spraw,
przede wszystkim za to, że była nieustępliwa. Teodor lubił zwalniać kobiety bez 
wypowiedzenia,
o ile coś przeskrobały. No i Rogowska przeszkadzała mu w tym, kiedy uważała, że się
zagalopował. Później, gdy brakowało jej dwu lat do okresu ochronnego przed emeryturą, 
do
rady nie weszła. Tu też działała podobno jakaś machina... Potem dostała 
wypowiedzenie z
zakładu. No i podniósł się huczek, Rogowska przyszła z tym wypowiedzeniem, odsunęła 
zagradzającą
jej drogę sekretarkę, nie zważając na pisk tamtej. Weszła do gabinetu.
– Przepraszam, że przeszkadzam w konferencji – powiedziała – ale dostałam 
wypowiedzenie
i chciałam się zapytać, czy pan dyrektor wie o tym, bo tu podpisany jest zastępca?
Teodor poderwał się z fotela.
– Towarzyszko, teraz jestem zajęty, proszę przyjść potem, w czwartek, w ramach 
skarg...
przyjmuję w odpowiednich godzinach...
Ci ze zjednoczenia zaczęli dopytywać się, co to za jedna. Ktoś poznał, że 
przewodnicząca
byłej rady zakładowej. Podniósł się szum. Teodora jeszcze tego dnia w trybie pilnym 
wezwano
gdzie trzeba i powiedziano mu co trzeba. Wypowiedzenie wycofał. Tłumaczenia, że 
stanowisko,
na którym pracowała Rogowska przed jej pierwszą kadencją w radzie, zostało 
zmodernizowane,
że takie krosna są jeszcze w innych zakładach i tam by ją przyjęto, na niewiele
się zdały. Rogowska wróciła nie na stare stanowisko produkcyjne, ale do rady 
zakładowej. No
i Teodor Rogowskiej kłaniał się z daleka. Potem przeszedł tu do nowych zakładów w 
budowie.
Deszcz jakby ustał, tylko kłębiące się chmury nie wróżyły rychłego rozpogodzenia. Ewa
patrzy na to ciemne niebo. Ludzie nieżyczliwi Teodorowi powtarzają historyjkę z 
wypowiedzeniem
i Rogowską, aby nie uległa zapomnieniu. Taki już jest jej Teodor, jedni go lubią,
inni nie. Jej Teodor? Jej?! Ewa wyciera rękawem krople deszczu z twarzy, bo przestało 
padać.
Między byłymi ogródkami spychacz spiczastym ryjem rozszczepia mokrą ziemię, z 
porywami
wiatru biegnie w dolinę smocze rechotanie wysilonej maszyny. Kolorowe altanki 
poprzewracane
jak po tajfunie. Od strony wzgórza idzie nowe, rosną zakłady, poszerza się fabryka.
Ogródki powoli ustępują z placu, przez ich środek będzie przebiegać droga, bo na starą
wchodzi zakład. A Teodor? Teodor wczoraj na oficjalnym przyjęciu z okazji 
zainstalowania
importowanych maszyn był z żoną, z którą jest w trakcie rozwodu... Jak on namówił na 
to
dostojną Teresę? W górze, za jej nowym zakładem jakby się przejaśniło. Patrzy w 
stronę,
gdzie przebił się skrawek czystego nieba, myśli, że jest zbytnio rozgoryczona, że 
krzywdzi
30
Teodora, zbyt surowo ocenia, być może przez kobiecą zazdrość, przez żal, że nie może 
go
mieć dla siebie chociażby w chwilach, kiedy on ma odrobinę czasu. Ale czy to prawda? 
Czy
ona teraz czeka na jego telefon jak dawniej? Po raz pierwszy zadała sobie 
bezpośrednio, prosto
owo pytanie i jest nim jakby zaskoczona... Od strony poprzewracanych spychaczem 
ogrodowych
domków, w tym deszczu wyłania się postać mężczyzny, wyłania się i zmierza do
przystanku, przez deszcz, jakby przez jego środek, bez parasola, bez nakrycia głowy, 
zbliża
się do niej na tym pustkowiu. Woda cieknie strugami po jego twarzy, szyi, spływa za 
kołnierz
kurtki, a on jakby tego nie czuł, głowę ma podniesioną. Idzie powoli, chociaż od strony 
miasta
nadjeżdża autobus.
Od rana w nowym zakładzie wybuchła panika. Podtrzymano decyzję o wstrzymaniu 
montażu
importowanych krosien. Teodor zaniemówił, kiedy otrzymał to pismo. Zakup krosien
bez podnóżek był jego pomysłem. W takiej postaci można było ich zmieścić o dziesiątą 
część
więcej... Wykazał, że znacznie zwiększy program produkcji, rocznie z każdej hali będzie
mógł dostarczyć dodatkowo miliony metrów tkaniny. A jakże, uzasadnił, że wobec 
konieczności
zaspokojenia rynku krajowego, wobec oczywistych zamówień eksportowych, apelów i
odpowiednich uchwał i tak dalej, i tak dalej...
Na przeszkody natrafił u mistrza Starczewskiego, który zaczął wykrzykiwać, że on się 
nie
zgadza. On się nie zgadza? Starczewski? A Teodor tego nie przepuści, tym bardziej nie 
przepuści,
że Starczewski nie ograniczał się do pyskowania, ale przeszkadzał w montażu. Uważał,
że te maszyny mogą być instalowane jedynie z pełnym wyposażeniem, z podnóżkami. 
Nie
zwracano by może uwagi na Starczewskiego i szum, który podniósł, ale ci, którzy go 
znali,
wiedzieli, że z jego zdaniem liczą się na zewnątrz. Wiele razy powoływano go do 
branżowych
komisji. W poprzednich kadencjach był członkiem Plenum Komitetu Wojewódzkiego
Partii, a obecnie członkiem Plenum Zarządu Głównego Związku Zawodowego. Więc 
Teodor
starał się go ugłaskać, przekonać względami ekonomicznymi, jak przekonał władze 
branżowe.
Zaprosił do gabinetu, pokazał dokumenty, jasno z nich wynikało, że wyposażenie tkalni
przebiega po linii... w oparciu... zgodnie z decyzją... i tak dalej i tak dalej... Ale na 
Starczewskim
linie i bazy nie robiły wrażenia, uparł się, że przy wyposażeniu hal w taką ilość krosien
zwężeniu ulegną drogi transportowe.
– Nie o to zresztą chodzi, szefie – nie ustępował. – Przez czterdzieści lat tej roboty 
nauczyłem
się odrobinę i kiedy zobaczę maszynę, wiem, jak będzie się na niej pracowało. Te
krosna dobre, ale z podnóżkami, jak je wymyślili Francuzi, inaczej utrudnione zostanie 
likwidowanie
zrywów, rozumie pan? Po to są te podnóżki. Jak się kobieta dostanie do osnowy bez
nich, będzie wisieć piersiami na maszynie i wiązać? A ile tych zrywów jest, to ja wiem, 
szefie.
Nie dogadali się. Szybciutko potem przyjechał do zakładu inspektor pracy. Nic innego 
tylko
napuścił go Starczewski. Tak utrzymywał Teodor, a Starczewski nie zaprzeczał. 
Inspektor
obejrzał co trzeba, pomierzył odległości między maszynami, kazał wytyczyć 
prowizorycznie
drogi transportowe wewnątrz hal, kazał tkaczce zlikwidować zryw na maszynie bez 
podnóżka,
potem na maszynie z podnóżkiem. Napisał w protokole, że zaprojektowane przejścia i
drogi transportowe wewnątrz hali nie są zgodne z przepisami, że nie przewidziano 
wolnych
przestrzeni na wózki z wątkiem, wózki do przewożenia osnów, wózki do zdejmowania 
tkanin,
nie zabezpieczono miejsca na pojemniki z cewkami. Jeszcze dodał, że obiekt jest nowy i 
winien
uwzględnić przepisy. A tu co, przez zwiększenie ilości maszyn, prawidłową technologię
zastąpiono improwizacją na zasadzie jakoś tam będzie. Taka partyzantka sprawi nie 
tylko
uciążliwość, ale nie pozwoli na pełne wykorzystanie urządzeń. Obsługa będzie 
przeszkadzać
transportowi, a transport obsłudze, cóż więc to za pomysł? Cóż za usprawnienie?! 
Bomba
wybuchła z tym inspektorem, dyrektorzy odwołali się od nakazu. No i właśnie przyszła 
decyzja
Zarządu Głównego Związku. Utrzymać nakaz w mocy. Co teraz będzie? Roboty 
zaawan-
31
sowane, koszty poniesione... W tej decyzji napisano, że zakład będzie eksploatowany 
po roku
dwutysięcznym i powinien gwarantować wygodę pracy i bezpieczeństwo ewakuacji... – 
Nie
udało się więc Teodorowi, nie ma on szczęścia – myśli Ewa pochylona nad rysunkiem 
nowego
wzoru, jest rozkojarzona tymi myślami. Nie przychodzi jej do głowy żaden pomysł, nic
stosownego, nic ciekawego. Rzuca pracę, stara się myśleć o czym innym. Starczewski 
zaszkodził
Teodorowi, to nie ulega wątpliwości. Dzisiaj Teodor poprosił ją do siebie, nawet nie
dbał o dyskrecję, żeby ktoś nie spostrzegł, że jest u niego zbyt długo... Prosił o 
spotkanie, a
ona ze zdziwieniem zauważyła, iż bardzo byłaby rada wykręcić się jakoś. Co się stało z 
jej
ostatnią miłością? Miłością? Nigdy tego nie była pewna, może jedynie tamtej wiosny, 
kiedy
wydał jej się kimś, o kim myślała jeszcze go nie znając. Powiedziała, że dziś ani jutro nie
może, bo ma się widzieć z Dominiką. Skłamała i zaraz stwierdziła, że to chyba prawda, 
że
rzeczywiście bardzo już chciała zobaczyć Dominikę. Koniecznie by chciała, zadzwoni do
Natalii, zapowie, że przyjdzie.
Teodor narzekał, że nigdy na nią nie może liczyć, kiedy mu jest potrzebna... A 
Starczewski?
Starczewski kłaniał jej się z daleka, uśmiechał do niej jakby nigdy nic, chociaż po 
zakładzie
krążyły już ploteczki, że ona jest kochanką szefa.
W zeszłym tygodniu była przy wydarzeniu w tkalni B-3, kiedy przyjechali inżynierowie z
Moskwy instalować zakupione u nich krosna. Te, zamiast huczeć jak stare, zaledwie 
odrobinę
szumią i tkaczki, które nad krosnami spędziły życie, obsługując je krzyczą do siebie 
głośno,
bo myślą, że zupełnie ogłuchły, a to cicho pracują maszyny.
O wydarzeniu ze Starczewskim i Rosjanami wiele się później mówiło, zorganizowano
bankiet w zakładzie. Na drugi dzień musiała pogadać z nim o fakturze tkaniny jeszcze 
nie
produkowanej, a dla której miała opracować wzór i były spore niejasności. Przy okazji 
naciągnęła
Starczewskiego na tę historyjkę... Patrzył na maszyny, tkające jakby we śnie, materiał
wypełzał z nich niczym na niemym filmie.
– W podlubelskiej wsi to było – mruknął – sześć chałup, dwie studnie, kilka stogów siana
nad rzeką Stróżą... Nasi w lasku znaleźli zbiegłych jeńców, wrócili do wsi, wzięli wóz z 
plandeką,
trochę słomy, pojechali przez bukowy las na piaskowe rogi, paręnaście kilometrów
przez dwie rzeki. W chacie koło stawu mieszkał chłop Franciszek Kudła, miał żonę 
Wiktę i
córkę Małgośkę, ze swoimi doprowadzili do zdrowia jeńców, ci wydobrzeli, poszli do 
naszej
partyzantki. Małgośka uwidziała sobie Lowkę, przychodziła do obozu i dokuczała 
wielkiemu
jak topola dryblasowi, dokuczała jak brzęczący komar, a to jej się nie podobało, a 
tamto...
Szła dziesięć kilometrów lasem, poranioną miała od gałęzi twarz, a jak przyszła, 
awanturowała
się, że gdy ona przychodzi, on myśli o czym innym, że się jeszcze nie nauczył dobrze po
polsku... że bluzę nosi po lesie nie taką, jaka jej się podoba. Jesienią oddział zmienił 
biwak,
błądziła po lesie i biwak znalazła. Lowka dostał naganę, a ona do ziemianki 
przychodziła.
Niemcy zrobili kocioł, śmierć szła do środka okręgu... Leżymy nad bagiennym brzegiem 
rzeki
Stróża, Lowka z lewej strony, ja z prawej, w środku ckm. Czekamy na Niemców, jest
chwila po odpartym ataku, przed nami pali się samochód, zwisa z niego żołnierz w 
szarozielonym
hełmie, samochód pali się powoli, jak powoli płynie rzeka Stróża, za lasem dudni, 
samoloty
bombardują biwak. Lowka, wielki, brązowy od słońca, patrzy w dalekie niebo, wysoko
kołują ptaki. Jest cisza, nic się nie dzieje. Czekamy. Lowka wyciągnął z kieszeni 
blaszany
rewolwer z jarmarcznego straganu, tekturowe pudełeczko kapiszonów, nabił blaszany,,
bębenkowiec”, strzelił, prasło jak trepem o ziemię. Patrzę, dziw bierze, zaraz Niemcy 
ruszą
do ataku, dookoła rwą się granaty, pali się rozkraczony samochód, palą się ludzkie 
trupy,
czuć ich swąd, Lowka, który przeszedł Don i Dniepr, przeżył niewolę i ucieczkę, ma w 
ręce
dziecinny pistolet z jarmarcznego straganu... Między nami podłużne cielsko ckm-u, na 
taśmie
kołyszą się połyskujące w słońcu naboje jak szczeble drabiny do nieba. Lowka waży w 
ręce
tandetnie sklecony z wysztancowanych kawałków blachy rewolwer, pomalowany czarną 
farbą,
żeby był podobniejszy do prawdziwego. Śmieje się.
32
– My szli lasem na wschód, w jednej wsi między lasami malczyk powiedział, że 
przyniesie
jeść, kazał czekać, wrócił z drugim malczykiem, przynieśli chleb i woreczek pszenicy, 
kazali
uchodzić, bo we wsi Germańcy. Zaczem my uszli, on dał mi to – trzymał na otwartej 
dłoni
blaszaka. – Masz, partyzant – powiedział chłopak – daję ci swoją broń.
Starczewski przerwał opowiadanie, zapalił papierosa, poprawił coś przy krosnach.
– Leżeliśmy wtedy obok ckm-u, w górze świergotały ptaki.
– Wiesz, o czym myślę? – zapytał mnie Lowka. – O Małgośce myślę, ona mnie nie lubi, 
a
ja za nią dałbym się ubić Germańcom. – O Małgośce myślę – powtórzył. Obok 
gruchnęło,
buchnął dym, posypała się ziemia, płonący samochód podskoczył, żołnierz spadł na 
trawę,
leżał na osmalonym automacie. Za wzgórzem ukazała się tyraliera Niemców. Lowka 
schował
do kieszeni blaszany rewolwer i wziął w dłonie kolby ckm-u.
Nowy biwak rozbiliśmy sto kilometrów dalej. Po miesiącu znalazła nas Małgośka, 
przespała
noc i rano znowu zaczęła pyskować. Komendant wypędził ją i zabronił przychodzić do
obozu, po tygodniu wróciła. Wartownicy przegonili ją. Wieczorem przybiegł łącznik z 
miasteczka,
przyniósł nowinę – Małgośkę złapali Niemcy, znaleźli przy niej dopiero uszytą rosyjską
bluzę. Trzy dni i trzy noce uciekaliśmy w głąb lasu z rannymi i obozowym dobytkiem.
Wróciliśmy tam po miesiącu, wilki spały w ziemiankach. Zmilczała, Niemcy do obozu nie
trafili. Staruch ze wsi nad rzeką Stróżą powiedział, że Małgośkę oddali w czerwonej 
sukience...
w czerwone kwiaty... Umarła drugiego dnia w areszcie.
Z frontem przyjechały czołgi. Lowka wdrapał się na pancerkę, pojechał do Berlina. 
Zobaczyłem
go tu, jak przywieźli maszyny – powiedział Starczewski i wypił łyk kawy z termosu,
w hali było cicho, krosna jakby we śnie wysypywały z siebie szerokie pasma tkaniny.
Ewa wróciła do pracowni, usiadła przed kartą brystolu. Zgubiła rachubę czasu. Jak 
długo
tkwiła tak patrząc na białą płaszczyznę? Krystyna postarała się prywatnie o japońskie 
żurnale,
leżały obok na biurku, Krystyny nie było, w pracowni panowała cisza. Ewa nie sięgnęła 
po
żurnale, nie myślała o wzorze, o pracy... Opowieść Starczewskiego przypomniała jej 
ojca w
wysokich butach i szerokim pasie na partyzanckiej bluzie, wieś z kościółkiem o 
kwadratowej
wieży... Dominika ma inne dzieciństwo, mimo wszystko inne, lepsze. Ewa myśli, że 
weźmie
urlop, zabierze Dominikę, pojedzie do starego Grzegorza na barkę lub załatwi sobie 
wczasy
nad jeziorem. A Teodor? Właśnie, Teodor nie lubi Dominiki. Dlaczego? Ilekroć ona mówi
coś o córce, on szybko zmienia temat, przerywa jej z nutą złości w głosie. Ewa myśli, że 
Teodor
wolałby, aby ona wyparła się Dominiki. Gdyby zupełnie zostawiła dziecko, on mógłby
dla niej mieć szacunek? Mógłby ją kochać, jak kocha się kobietę, przyjaciela. Mógłby?! 
Ona
nie takiej miłości szukała. Teodor nie lubi Dominiki... Nie lubi. Kiedyś w niedzielę zabrała 
ją
z nimi na wycieczkę do leśniczówki. Dominika była w radosnym nastroju, szczebiotała, 
próbowała
rozmawiać z Teodorem, zapytała o jakiś szczegół w samochodzie. Odburknął jej. 
Odburknął
demonstrując wrogość do dziecka. Dominika spuściła głowę, zamilkła, Ewa też spuściła
głowę, też umilkła. I chyba wtedy w niej coś pękło. – To zły człowiek – pomyślała. W
leśniczówce Dominika wyskakała się nad jeziorem, potem spała w samochodzie na 
tylnym
siedzeniu. Ewa odeszła od ognia, w którym Teodor piekł ryby na patykach. Stanęła obok 
samochodu,
patrzyła na śpiącą Dominikę, Teodor podszedł, zobaczył, że ona długo patrzy na
dziecko. Zajrzał Ewie w oczy i uśmiechnął się, właściwie wykrzywił twarz, zupełnie tak 
się
wykrzywił, jak Grzegorz, kiedy opowiadał w kawiarni historyjkę... z Łukaszem w szparze 
na
dmuchanym materacu... Odeszła od samochodu, odeszła od dziecka, usiadła przy 
ognisku.
Szczapy strzelały, gdy kapał rybi tłuszcz, buchały iskry, siedziała, patrzyła w żar, 
wspominała,
że gdy mieszkały razem, lubiła wejść do pokoju maleńkiej Dominiki i patrzeć na uśpioną
buzię, rysunek ust, przymknięte oczy, rozchylone głębokim oddechem chrapki noska. 
Dominika
spała na dużym łóżku, była w tym śnie dziwnie swobodna, z rozrzuconymi na boki 
rączkami
o śmiesznie małych, zaciśniętych piąstkach. Ewa mogła patrzyć na ten obrazek długo.
Był to widok kojący, spostrzegała, że patrząc na śpiącą Dominikę odpoczywa, 
rozpogadza
33
się, staje się spokojna... Potem tak bardzo brakowało jej tego widoku... Po przeciwnej 
stronie
ogniska siedział człowiek jej bliski, który nie lubił Dominiki, nie lubił. To właśnie wtedy,
obok tego ogniska wypaliła się w niej radość, że jutro znowu spotka Teodora...
Ewa podnosi twarz znad białej płaszczyzny kartonu, na którym ma powstać następny 
pogodny
rysunek. Sięga po żurnal, przewraca strony pisma, zwraca uwagę na jakieś koła, myśli,
że coś z tego można dyskretnie zmałpować.
Za szybą autobusu uciekają do tyłu ulice, coraz rzadsze domy, sklepy... Zakręt, droga 
pod
górę, małe rondo. Ewa wysiada wraz z niewielką grupką ludzi. Czeka chwilę, aż inni 
rozejdą
się w swoje strony, rozgląda się jakby w obawie, że jest obserwowana. Rusza wreszcie 
przed
siebie w stronę lasu, jeszcze dalej od miasta. Idzie sporą chwilę, dopędzają ją i 
przelatują
obok samochody. Słyszy za sobą szum silnika i chrzęst kół na asfalcie. Cichy pisk 
hamulców,
samochód przystaje, wygląda zeń roześmiany Teodor. Otwiera drzwiczki, Ewa siada 
obok
niego, uśmiechają się jak za najlepszych czasów, kiedy tu spotykali się w ten sposób. 
Dziś
mają jeszcze połowę dnia i całą noc. Przemyślała wszystko, dała namówić się na tę 
randkę.
Doszła do wniosku, że zaniedbała Teodora, a przecież jest mu potrzebna. Nie jej 
sprawa mieszać
się w kierowanie zakładem. Wydała się sobie śmieszna z ową zachłannością... władzy.
Zachłannością władzy? Przecież jej zupełnie nie o władzę chodziło, nie o władzę, do 
diabła,
jak to nazwał Teodor. Nie o rządy w fabryce, nie o wpływy... chciała dobrze. Ale czy to 
jej
sprawa, są przecież dyrektorzy, jest organizacja partyjna, rada zakładowa i ona Ewa 
pcha się
jeszcze do poprawiania?! Mniejsza z tym, ważne że była u Dominiki, a teraz jedzie z 
Teodorem
do przytulnego hoteliku na pół dnia i całą noc.
Na tylnym siedzeniu w skórzanej torbie podzwania przyzwoita buteleczka, bardzo cienko
pobrzękują szklanki i kieliszki. Ewie robi się ciepło, poprawia się na siedzeniu. Myśli, że 
potrzebne
są takie noce, po nich czuje się bardziej żywa, potrzebna Teodorowi i światu, sobie,
wszystkim.
Była z Dominiką na długim spacerze, ten zerwany pomost wyraźnie się łączy. Niełatwa
sprawa związać takie dwa wątki. Córka zaczyna powoli, jakby przez mgłę, rozumieć, ma 
już
kilka lat, zaczyna zadawać pytania.
– Mamusiu a dlaczego? Dlaczego nie jesteśmy razem... dlaczego?
Dziecko to przecież nie kobieta, więc jak jej wytłumaczyć?
– Kto to jest pan Teodor? A ty się z nim ożenisz, mamusiu?
– Kobieta nie żeni się z mężczyzną, kobieta wychodzi za mężczyznę.
– Mamo, nie chodzi o nazwę, chodzi o sprawę... nie rozumiesz? – Dominika patrzy 
okrągłymi
oczami prosto w twarz matki. – Bo widzisz, mamusiu, u nas w szkole są dwie 
dziewczynki,
nie mają tatusiów, bo sobie poszli, a ze mnie się śmieją, że ja mam tatusia, a nie mam
mamusi, bo sobie poszła. Powiedz, jak to jest, ty sobie poszłaś?
Ewa nawet teraz tu w samochodzie obok Teodora przygryza usta, zapada w zadumę, 
Teodor
mówi coś do niej, pyta, ona nie odpowiada, jest daleko, z Dominiką. Droga ucieka do
tyłu, zakręt, mały lasek, bajorko, wieś, mostek. Teodor coś mówi, wreszcie szarpie ją.
– Gdzie ty, Ewa, jesteś? Co z tobą, obudź się!
Ewa uśmiecha się, patrzy na Teodora.
– Nic, tak sobie myślę.
Samochód zbyt szybko wpada w zakręt, gumy piszczą, silnik zmienia ton, ale po chwili
znowu szumi spokojnie jak rzeka w niewielkim wodospadzie. Droga ucieka do tyłu, 
zakręt,
jakaś wioska, bruk... Podzwania butelka na tylnym siedzeniu, znacznie ciszej, innym 
tonem,
podzwaniają szklaneczki przygotowane na toast przed pocałunkiem, który przeniesie ją 
do ich
z Teodorem wspólnego świata... Dominika będzie stawiała coraz bardziej kłopotliwe 
pytania,
34
jeżeli ona nie wytłumaczy jej od razu wszystkiego tak, żeby zrozumiała, ją... Ewę. 
Dominika
ma zrozumieć? Kiedy niezupełnie rozumie wszystko ona sama. Wczoraj zaprowadziła ją 
na
lody. Kupiła jej dużą porcję, patrzyła, jak dziecko je. Czuła smak tych lodów jakby ustami
Dominiki. Potem poszły do parku, patrzyły na wiewiórki biegające po drzewach, trzymały 
się
za ręce. Dominika śmiała się, a Ewa kilkakrotnie dusiła kułakiem łzę w oku, głupie 
sentymenty.
Może mężczyźni są na tyle silni, by dla nowej miłości zostawić dziecko, ale matka...
Patrzyła na Dominikę, czuła odległość, skrępowanie dziecka, chociażby w sposobie 
trzymania
ręki było coś nie uchwytnego. Patrzyła na park, jak wiele zmieniło się od czasu, gdy 
przychodziła
tu z malutką Dominiką. Była wtedy jej zwyczajną matką. Wtedy nabierała rozpędu 
historyjka
z Fryderykiem. Gdy przyjeżdżał, przychodził do parku, ściskał potajemnie jej rękę na
ławce i dziewczyny do dzieci wzięły ją za taką jak one. Było ich kilka, w zorganizowanej
paczce, podrzucały sobie dzieci do opieki, biegały na randki, do sklepów, za dużymi i 
małymi
sprawami. Wzięły ją za swoją.
– Przystojny twój facecik, przystojny! Żonaty? Kawaler? Jak masz chatę blisko, 
popilnujemy
ci dzieciaka, ty nam popilnujesz, taki tu układ. Na Hankę możesz liczyć i na mnie, na
Baśkę rudą nie, nie radzimy, zwariowała za jednym. Potrafi dzieci zostawić i iść w 
krzaki. Tu
ją raz milicja złapała, heca wyszła. Złapała ją milicja gołą na dół. Dzieci się drą. Gliny 
pytają,
czyje to dzieci. Ona płacze. Wzięli za frak, zaprowadzili na komisariat, dzieci też wzięli. 
Wydało
się, żeśmy prysnęły i ją zostawiły na zbiorówce...
– A ty, frajerka, musisz się cenić – mówiła jej niby skompromitowana ruda Baśka – ta od
Adasia. – Musisz się cenić. Będą za tobą latać jak niejedni to drudzy, zawsze znajdziesz 
chętnych,
żeby bawić im bachora za półtora patyka. Do mnie mój przychodzi, kiedy starzy tego
okrucha są w robocie. Cała chata nasza, cała... cztery łóżka do wyboru. Raz to nawet 
prywata
była, Hanka wzięła swojego studenta. Na dzieciaki mamy sposób, żeby spały... łyżkę 
maku w
chusteczkę, trochę cukru i niech ssie jak smoka, possie, possie, uśnie. Albo lekko 
odkręcić
gaz, nachylić łepek, wdechnie maluch trzy razy, pobeczy i śpi dwie godziny, a przez 
dwie
godziny to akurat... można się wykochać a wykochać, no nie?
Później nie miała spokoju. Nie miała spokoju, kiedy dowiedziała się, że Natalia choruje i
Dominiką opiekuje się obca dziewczyna. Ale wówczas nie pokazywała się jeszcze u 
Łukasza.
Wówczas była autentyczną parszywą matką, która uciekła. Niedługo to trwało, ale 
przecież
tak było. Dzisiaj wystarczy, że zadzwoni, a Natalia przygotuje jej dziecko, ubierze w 
najlepszą
sukienkę, włoży najładniejsze buciki i da do zabawy jak lalkę.
– Mamusiu, a ty wrócisz do nas, wrócisz prawda? – Ewa wie, że nie wróci, nie wróci, 
niezależnie
od Fryderyka, Teodora... nie wróci. Wczoraj czytała Dominice w parku bajkę, karmiły
wiewiórkę mimo napisu, żeby nie karmić wiewiórek, bo gryzą, śmiały się, trzymały za
ręce. Kątem oka obserwowała inne matki, były mniej czułe, mniej aktywne w tej opiece... 
po
prostu zwyczajne matki. Wieczorem przyszedł moment, który zawsze przychodzi, gdy 
ona
widzi się z Dominiką. Odprowadziła ją pod dom i trzeba było powiedzieć:
– Do widzenia! – Od pewnego czasu Dominika pierwsza mówi: – Do widzenia, mamo!
Kiedy przyjdziesz? Albo: – Mamo, kiedy się zobaczymy? – Ona mówi wtedy gorączkowo 
o
pracy, że ma jej tyle, że wyjeżdża służbowo, że zadzwoni, że wpadnie na pewno w 
przyszłym
tygodniu. Dominika uśmiecha się jakoś dorośle, jakby rozumiała kłopoty matki, nie tylko 
te
związane z pracą. Ewa patrzy ponad maską samochodu na uciekającą do tyłu szarą 
szosę.
Czuje na udzie rękę Teodora, która wraz z cieniutkim materiałem sukienki wędruje do 
góry.
Teodor odwraca spojrzenie od szosy, patrzy na nią.
– Tak dawno cię nie miałem, dlaczego jesteś ostatnio niedobra?
Ewa kładzie swoją dłoń na jego ręce, przytrzymuje ją mocniej w uścisku, czuje 
napływające
do ciała ciepło, także czuje, że dawno nie należała do Teodora.
– Mam dla ciebie niespodziankę – mówi Teodor – lubisz towarzystwo, tym razem nie 
będziemy
sami.
35
Dziwne jej się to wydaje, czyżby Teodor zrezygnował z konspiracji?
– Jak to nie sami?
– Zamówione są dwa pokoiki, będzie Krzysztof z dziewczyną.
– Krzysztof? Ten szczeniak?
– Dlaczego szczeniak? Ma dwadzieścia kilka lat, poza tym bardzo fajny chłopak.
Robiła wymówki Teodorowi za tę konspirację, prosiła o towarzystwo, chciała żyć z 
ludźmi,
a nie tylko kraść miłość z nim. Nowy przyjaciel Teodora nie podobał jej się jednak. 
Czuła,
że ta przyjaźń wynika z koligacji tamtego, którego ojciec jest kimś w Warszawie. Ale
niech tam, może lepiej, niech będzie... – Ewa uśmiecha się.
Teodor mocno zaciska palce na jej udzie.
– Zostaw, zrobisz znaki – Ewa mruży oczy, uśmiecha się znowu.
Zatrzymują się na rynku niewielkiego miasteczka, wychodzą, Teodor trzyma ją mocno 
pod
rękę, przed wystawami obejmuje ramieniem. Spoglądają sobie w oczy, jakby nastąpił 
renesans
tej miłości. Kupują jakieś puszeczki, buteleczki, Teodor zatrzymuje się przed kioskiem,
kupuje dla niej jeden goździk, bez przybrania.
Pokój w hotelu przytulny, na stole w wazonie stoją kwiaty, na tapczanie leży złożona 
czyściutka
pościel, pod oknem kręci się mały wentylator. Teodor obraca się do Ewy, chwyta ją w
ramiona, całuje. Ewa czuje jego dłoń na biuście, biodrach, udach... Też całuje go 
mocno.
Rozlega się pukanie, odskakują od siebie, Ewa poprawia włosy, Teodor otwiera drzwi. 
Jest
Krzysztof. Kłania się, całuje w obie ręce Ewę, przygląda jej się, jakby oceniał, na ile ona 
jeszcze
mogłaby się przydać jemu w sytuacji jak z Teodorem.
– Zapraszam do nas na drinka, moja pani czeka... – Mizdrzy się do Ewy Krzysztof.
Ich pokój jest podobny. Ładna dziewczyna w dżinsowej spódnicy i bluzce, bez stanika,
kręci się po pokoju, dolewa whisky do szklanek, bzyka syfonem, żongluje bryłkami lodu. 
Ma
długie rozpuszczone włosy, wydatny i kształtny nawet w takim stroju biust, długie uda. 
Ewa
obserwuje ją, myśli, że ta dziewczyna warta jest innego mężczyzny niż ten szczeniak, 
chociaż
taki przystojny. Butelka szkockiej podlewana wodą sodową wysycha szybko i 
towarzystwo
przenosi się na dół, gdzie gra orkiestra. Ewa po pewnym czasie spostrzega, że będzie 
to nieudany
wieczór. Teodor nadskakuje więcej Krzysztof owi i jego dziewczynie niż jej. Tamten
zachowuje się, jakby to było normalne, prosi do tańca nieco wyniośle Ewę. Przyciska ją 
do
siebie zbyt mocno. Ona czuje jego oddech na szyi, zbyt często czuje jego udo między 
swoimi
udami. Odsuwa się kilkakrotnie, hamując te zapędy, szuka wzrokiem Haliny, dziewczyny
Krzysztofa, która tańczy z Teodorem i patrzy gdzieś w przestrzeń, w każdym razie nie 
na
nich. Kelner zmienia butelkę na stoliku, Teodor staje się sentymentalny, Krzysztof 
arogancki,
jego blondynka w dżinsowej spódnicy ziewa i wyraźnie ma już ochotę na łóżko. Teodor 
kupuje
w barze butelkę koniaku i przenoszą się dla odmiany do ich pokoju.
Ewa jest zła, że dała skusić się na ten wyjazd. Dziewczyna Krzysztofa przynosi grzałkę i
gotuje wodę na kawę. Rozlewa wrzątek po stole, syczy parząc sobie palce, wiesza się
Krzysztofowi na szyi, sepleni, rozlewa koniak do kieliszków i po stole, wreszcie zaczyna 
naśmiewać
się z Krzysztofa, że znowu noc będzie pita a nie kochana, bo z niego taki mężczyzna,
że pożal się Boże. Krzysztof niewiele sobie z tego robi, dyskutuje zawzięcie, bełkocze
bardziej niż mówi. Teodor też robi wrażenie zalanego. – Ale zabawa – myśli z goryczą 
Ewa.
Patrzy na zegarek, godzina wpół do pierwszej. Dziewczyna Krzysztofa przybliża się do 
niego,
głaszcze po twarzy, mówi:
– Wiesz, kochasiu, idę spać, jak wrócisz, możesz mnie nie budzić, bo niby po co... – 
wydyma
pogardliwie usta, znika za drzwiami.
Dobrze, że przynajmniej ta poszła – myśli Ewa z ulgą, nalewa sporo koniaku do 
szklanki,
wypija duszkiem i czuje, że jest jej bardzo smutno. Teodor opowiada namiętnie 
Krzysztofowi,
jak to wykończył jednego cwaniaka, który zaczął zadawać głupie pytania. Krzysztof 
siedzi
rozwalony w fotelu, pali papierosa, drapie się trzymając rękę w kieszeni. Ewa patrzy na 
nich,
36
na siebie w lustrze, jest jej przeraźliwie gorzko. Krzysztof w dziwny sposób przypomina 
jej
Grzegorza. Odwraca się od nich, zdejmuje pantofle, kładzie się na tapczanie, bez słowa 
okręca
kocem i usiłuje usnąć. Tamci nadal zawzięcie dyskutują.
...Dominika ma pochyloną główkę, głęboko wdycha gaz, odwraca się, patrzy na nią 
szeroko
otwartymi oczami, w tych oczach jest prośba o ratunek. – Mamusiu pomóż! – Ewa 
szarpie
pęta trzymające ją w bezruchu, chce dosięgnąć Dominiki, ale nie może. Uświadamia 
sobie, że
jest zbyt daleko i teraz nie może pomóc dziecku... Dominika krztusi się gazem, po jej 
policzkach
płyną łzy. – Mamusiu, czy ty ożenisz się z panem Teodorem? – Ewa jest spocona z 
wysiłku,
szarpie niewidzialne więzy, bo nad Dominiką pochylony jest Grzegorz, krzywi gębę w
uśmiechu, bierze w ramiona Dominikę i pochyla mocniej jej główkę nad kuchenką. Ewa 
ciska
się w jakimś schowku, w jakiejś szczelinie, w dziurze... na dmuchanym materacu, patrzy 
na
córkę, której oczy są coraz bardziej okrągłe. – Mamo! Mamo! – krzyczy Dominika i 
wtedy
twarz Grzegorza jest nagle twarzą Teodora, który stawia dziecko na podłodze obok 
kuchenki.
Dominika patrzy dookoła bezradnie. Stoi na jakiejś ogromnej płaszczyźnie, jakby na 
pustyni,
wiatr rozwiewa jej długie rozpuszczone włosy zupełnie takie blond, jak dziewczyny 
Krzysztofa,
która powiedziała, że gdy Krzysztof przyjdzie, żeby jej nie budził, bo niby po co. 
Grzegorz
nurza twarz w tych włosach. Na buzi Dominiki pojawia się uśmiech tamtej, taki 
wymowny...
bo niby po co... mamusiu. Dominika zwija się w ramionach Grzegorza, a ona, Ewa,
patrzy na to ze swojego schowka na dmuchanym materacu, patrzy, i nic zrobić nie 
może, nie
może nawet krzyczeć... Małe ciało w rękach Grzegorza sztywnieje. Z ramion i nóg Ewy 
spadają
więzy, siada na posłaniu. W pokoju półmrok, duszno, dym. Światło nocnej lampy ledwo
przebija przez białe smugi. Ewa chwyta się za głowę, chce krzyczeć, ale oni tego nie 
widzą.
Krzysztof chodzi po pokoju, Teodor siedzi tyłem do niej, słucha monologu.
– To wiesz, jak było? Wpadli wszyscy, starzy stracili fuchy, apokalipsa, powiadam ci,
przez jedną szczeniarę! Taki półkurwiszon nic więcej, mówię ci półkurwiszon; ani uroda, 
ani
inteligencja, zrobiła na szaro całe miasteczko...
– I nie było na nią sposobu? – pyta Teodor.
Ewa siedzi, patrzy na zegarek, niedługo świt, a oni ciągle dyskutują.
– Nie było, zabezpieczyła się, sprawdzali, czy miała jakiegoś doradcę adwokata, speca.
Gówno! Nikogo nie miała, sama wygłówkowała, powiadam ci, w ten sposób, że nie szło 
jej
ugryźć. Zniszczyła miasteczko. Zniszczyła notabli, sekretarzy, naczelników, 
kierowników,
bracie, stracili synekury i stary mi mówi, wystrzegaj się dziwek!
– Ha! – Teodor ożywia się – mówisz? A jak było z tą Jadwigą?
– Z Jadwigą, ty pytasz? To ja ciebie powinienem spytać, jak było z Jadwigą. Ale za 
Jadwigę
ja ci jestem winny dużą wódkę, nie – cysternę wódki.
– He! he! he! – rechocze Teodor – dobrze zagrałem, co?!
Krzysztof przystaje przed nim, kładzie mu rękę na ramieniu, potrząsa nim.
– Dobrze zagrałeś, stary, po aktorsku, profesjonalnie. Jadwiga odczepiła się ode mnie 
bez
kosztów. To, coś ty dla mnie zrobił, to jest przysługa, męska przysługa, zawsze to będę 
powtarzać.
– Głupstwo, stary – promienieje Teodor.
– Głupstwo, ale takie głupstwo trzeba chcieć zrobić, w tym rzecz, stary.
– No widzisz, ja chciałem, choć mi jej było żal, trzymała się, nie była łatwa, że niby ty, że
nie, bo nie byłaby lojalna, ale jak wszedłeś i zobaczyłeś nas, no to ci próbowałem 
wytłumaczyć,
a potem uciekłem, bo niby jak jej nie wierzysz, to przecież mnie też nie uwierzysz. Ale
nie była to sprawa fair, nie była, pies jej zresztą mordę lizał.
Krzysztof znowu przystaje przed Teodorem.
– A powiedz ty, co znaczy sprawa fair? I co znaczy sprawa nie fair? Na przykład, w tym
miasteczku co było fair, a co nie fair?
– No, no właśnie! Powiedz, jak było, wreszcie powiedz, stary, jak było w tym miasteczku.
37
– Jak było? Synkowie różnych pierwszych... rozumiesz... dobrze, że wyjechałem do 
Warszawy,
bo byłbym między nimi.
– No i co?
– Było takich kilka ciź, ładnych, świętych, to oni dopadli jedną w parku i ją załatwili, 
złapali
drugą i też ją załatwili. Szum się podniósł, ale starzy cór zadziałali, żeby siedziały cicho,
bo wstyd, a jak któraś za bardzo skakała, tamci mieli sposób. Jedną ludzie znaleźli w 
basenie
pożarowym... Ten półkurwiszon żył z nauczycielem już w dziewiątej klasie, Danusia... 
nawinęła
im się chyba specjalnie. Załatwili ją, przy okazji dali po gębie, bo była harda. Kapujesz,
ona nawinęła im się drugi raz, no i znowu ją załatwili, we czterech. Za parę dni przyszła 
do
tego najważniejszego taty, daje mu list do ręki. Ten chciał ją wyrzucić, ale ona 
obcesowo: –
Proszę przeczytać, a potem może mnie pan aresztować za szantaż. – Tamten otwiera 
list, na
początku z dziesięć adresów, różnych biur notarialnych, ze dwa adresy za granicą i 
napisane,
że takie listy zostały złożone pod tymi adresami. Gdyby nagle znikła, będą wysłane do 
prokuratora
generalnego, do Komitetu Centralnego Partii, do kilku gazet... Ten stary czyta, dalej,
uważasz opisy sytuacji, opis synka i zadrapań na jego plecach, bo kiedy ją ten tego, to 
go zahaczyła
szpilką do włosów głęboko, że mu zostało na parę miesięcy. Takie różne, najróżniejsze
szczegóły, wszystkie dziewczyny wymienione... Wtedy stary zmienił ton: – Co ty, 
dziecko,
chcesz? – szczerzy zęby do panny, a dziewczyna z uśmieszkiem: – Pół miliona, tatusiu. 
–
No i sejmik w miasteczku, zwołali się faterki od innych synków. Zaprosili dziewczynę, 
trochę
straszą, trochę głaszczą, mówią, żeby się nie wygłupiała, nie pół miliona, a sto tysięcy. 
Ona
na to, że pomyśli. No i pomyślała. Ten stary dostał tasiemkę... Miała, małpa, torebkę na 
rozmowie,
kiedy szedł ten układ, w torebce kaseciaka. Bracie, pełna dokumentacja sprawy. No i
wtedy starzy wzięli pasy, synkom po dupie. Wyszło, który gwałcił, który patrzył, który 
przytrzymywał.
Starzy zaczęli się żryć. Nie wiadomo o co temu kurwiszonowi chodziło, o forsę
czy o drakę, chyba o drakę, bo posłała cały majdan do Warszawy. Przyjechali spece no i
skończyło się. Mówię ci, że gdybym nie wyjechał, toby mnie to spotkało. Stary wie, że 
nam
się wtedy udało...
Ewa wdycha głęboko powietrze, jeszcze jej z rzęs nie opadł widok Dominiki w 
ramionach
Grzegorza, a obudziła się na taki monolog.
Teodor zaciąga się papierosem.
– Głupia sprawa, no i co z tą dziewczyną?
– Nic, machnęli ręką, nie moja i nie twoja sprawa.
A co u ciebie?
– U mnie? Same kłopoty, duże kłopoty, ale celuję na co innego.
– Wiem, tylko nie wiadomo, czy ci się uda. Gadałem o tobie ze starym, ale on się teraz
martwi mną, mówi, żebym zabrał się do nauki, bo tak niedługo będę mógł 
improwizować.
Patrzę na swojego starego, dziwak, ci powiadam, takie jak on ma chody, stosunki! 
Idealista...
Buduje socjalizm, wierzy w ten socjalizm, mieszka w czynszowej kamienicy. Uczciwiak,
rozpacza, że główną jego przegraną to to, że ja jestem taki – śmieje się Krzysztof – że ja 
chcę
mieć coś z tego bałaganu dla siebie... Uważasz, to jego przegrana, bo on ideowiec, 
gołodupiec
od przedwojny jeszcze. – A ty to nie wiadomo, jaki jesteś i o co ci chodzi, Teodor?
Teodor bierze butelkę ze stołu, zagląda do niej, jak w okular mikroskopu, potrząsa, bełta
resztę płynu.
– Widzisz, twoja sytuacja jest inna, masz starego wysoko, może cię poprzeć, ja muszę 
sam,
własną główką, własnymi rękami. Odpowiedzialność, punktualność, decyzje. Wybieram 
się
wyżej, ale to niełatwe, takich jest wielu, tylko oni nie mają programu, to im się nie 
podoba, a
tamto im się nie podoba. Jak widzą, że coś pęka, krzyczą, a co pęka – ktoś zarządził. Ja 
mam
taktykę z budy jeszcze. U nas potrzebni są ludzie na tak. Zauważyłeś? Ludzie na tak! 
Tacy są
potrzebni! Wybudowali fabrykę, fabryka się wali, chociażby się waliła dlatego, że 
zawieźli
cement na własne domki – ja powtarzam za gazetą: dobra fabryka. Robią hale, obliczają 
przy-
38
szłą produkcję, ja mówię, że da się zrobić półtora tego... – Teodor pochyla się nad 
stołem,
przybliża twarz do twarzy Krzysztofa. – Mam pewien etap za sobą, dobry jestem. Ale 
powiadam
ci odpowiedzialność, punktualność, trudne decyzje. Można małych dostać bez samicy.
Małych bez samicy... Kooperacja, materiał, surowiec, bhp. Początkowo celowałem na 
naczelnego,
ale tam trzeba tyrać, bardzo tyrać, teraz upatrzyłem coś innego, dlatego muszę być 
lepszy.
Mam credo... Jeżeli żądają sto, ja zgłaszam sto dwadzieścia. Nikt nie sprawdza, czy to
realne, zgłaszam większe moce, większe efekty. Nikt mnie nie pyta, jak to zrobię. W hali 
wyrzuciłem
podnóżki od krosien, w magazynie palety, zmniejszyłem odległości od ściany, hala i
magazyn rozciągnęły się, jakby były z gutaperki, zgłosiłem efekty...
Krzysztof przygląda się Teodorowi, wstaje, przechodzi po pokoju w tę i z powrotem, w tę 
i
z powrotem, staje przed nim.
– Mądry jesteś, rzutki z ciebie facet; tylko, między nami, taka improwizacja zacznie ci się
walić i wtedy leżysz.
Teodor rozsiadł się w fotelu, zapalił papierosa.
– Hmmm... komu się zacznie walić, mnie? A komu ja tę fabrykę buduję, sobie? Przecież
cały czas ci w łeb kładę, że wybieram się wyżej. Jestem uczciwy, cudzego nie ruszę. 
Nawet
delegacji nie zaokrąglę. Premie?! Nagrody?! Inne profity? Patrzę na to, jak pies na jeża, 
musi
być jasne, że mi dają, dopiero wezmę. I nie podskakuję, nigdy nie mówię: nie da rady. 
Powiadasz,
że zacznie się walić. Ja tańszym kosztem oddam do eksploatacji fabrykę o 
zwiększonych
mocach, lepszych jak były założone, odejdę w dużej gali, a planu, stary, w tej fabryce
nie wykona już kto inny.
Krzysztof milczy, gapi się na szklankę z koniakiem jak sroka w gnat.
Ewa całkiem wytrzeźwiała, patrzy na białe warstwy dymu, na tych dwóch, którzy pewni
są, że ona śpi. Zapomnieli o swoich kobietach, roznamiętnili się dyskusją, mają credo, 
mają
program. Milczą teraz, patrzą przez dym każdy w inny kąt pokoju.
Krzysztof spogląda na Teodora.
– Jasno stawiasz, stary, jasno mówisz, masz odwagę, nie tylko tyś taki cwaniak, więcej 
takich,
tylko nawet przed sobą kłamią, żadnemu na myśl nie przyjdzie, żeby tak rzecz nazwać,
chociażby we własnych myślach. A ty jasno stawiasz, stary...
Teodor wstaje z fotela.
– Może trochę przesadziłem, chyba przesadziłem, niezupełnie tak jest, ale odrobinę 
trzeba
myśleć i o sobie. No nie?
– Trzeba, koniecznie trzeba, jak coś będę miał – sztama. No, idę do swojej lali, bo za co 
jej
płacę, nie forsą, ale profity ma duże. Ona i bez tego by poszła, twoja ślicznotka śpi?
– Śpi... cholera, czy aby czego nie słyszała, bo to też taka... naiwniaczka.
Ewa przymyka oczy, czuje suchość w ustach, nie od wypitego koniaku, a tej usłyszanej
rozmowy.
– Cześć, stary – mówi Krzysztof.
– Cześć, do jutra! Pośpimy, musimy się wywiązać wobec dam, no nie...
– Cześć!
Krzysztof poszedł.
Teodor krząta się, zbiera pety, wynosi popiół, wsypuje do muszli, spuszcza wodę, 
rozbiera
się, za chwilę położy obok Ewy. Mają przed sobą jeszcze resztę nocy, świt i całą 
przyszłość
tej miłości.
Siedzi Andrzej w kabinie ekspresowca, który ma niebawem opuścić. Statek wyrasta 
burtami
nad wodę, wyżej i wyżej w miarę jak dźwig szerokim gestem przenosi kosmate hify 
australijskiej
wełny z ładowni na keję. Portowcy spieszą z wyładunkiem, bo lato jakieś przeklę-
39
te, ciągle leje deszcz, woda gorsza dla wełny od ognia. Właśnie pokazało się słońce, 
uwijają
się ludzie wśród balotów, kręcą sztaplarki między burtą a pryzmą.
Siedzi Andrzej w kabinie, patrzy na portowy krajobraz za bulajem, ma złudzenie, że 
błąka
się jeszcze koło niego dym z papierosa Iwony.
Teraz wyjeżdża nieszczęsna bawełna. Sztauowanie nie jego sprawa, od tego są spece 
nawigatorzy,
co innego gdy ropa z tanków zaleje ładunek... Każdy marynarz po pewnym czasie,
chociażby nikt go nie uczył, zaczyna kapować się w złośliwościach, dla lądowego 
szczura
sympatycznych, towarów. Głupie jabłka – kiedy ich jest dużo – potrafią cichcem, jakby 
zupełnie
zza węgła, zabić człowieka. Taka śmierć zdarzyła się bajkokowi na chłodniowcu tuż
przed odpłynięciem Andrzeja na owo Jezioro Gorzkie, gdzie na uwięzionym statku 
trzeba
było pilnować kilku tysięcy ton wełny. Fakt, że bajkok nie miał fachowego 
przygotowania, a
intendent zawalił sprawę i nie pouczył chłopaka, że co jest w ładowni, to nie to samo co 
zna
na lądzie... nie to samo... Wełna, bawełna, jabłka, banany, stalowe maszyny, makuchy –
wszystko poczciwy martwy towar, a jednak kalifornijskie jabłka załatwiły Piotrka bajkoka, 
że
ani zipnął. Owoce były okazałe. Takim właśnie jabłkiem musiała kusić Ewa Adama, 
jeżeli
prawda, że kusiła go jabłkiem a nie czymś, na pokusę czego ten jedynie oblicze Pańskie 
oglądający
samotnik był znacznie mniej odporny. Na jabłka natomiast bezspornie dał się złapać
Piotrek bajkok. Wieczorem wziął koszyk i poszedł po owoce. Był dopiero na drugim 
rejsie.
Mówili, że z zawodu zegarmistrz, ale chciał zobaczyć świat i przez jakąś protegę 
wylądował
na chłodniowcu. W papierach miał na wyrost coś o przygotowaniu fachowym do tej 
nowej
pracy, bo niby przesada z kwalifikacjami, co taki bajkok musi umieć? Kartofle 
poobierane
przez maszynę wyoczkować, zmywanko załatwić? Po co zaraz wielkie instruktaże. No i 
bajkok
nie wiedział, że głupie jabłka, chociażby takie piękne jak te kalifornijskie w ładowni,
stają się agresywne i nie można do nich wchodzić. Bajkok Piotruś wszedł i od razu 
zrobiło
mu się dziwnie. Fakt, że ładownia nie była odpowiednio zabezpieczona, Piotr skorzystał 
z
okazji, że luk pomocniczy nie był zamknięty, wszedł po drabince na skrzynki, gdzie 
jedna
była uszkodzona, można było z niej koszyk owocem napełnić. Ponieważ od razu się 
spocił i
poczuł niewyraźnie, przysiadł, żeby odpocząć, zaraz też zmiarkował, że dzieje się coś 
złego,
bo rzucił się na powrót do drabinki, musiał wejść na jej krawędź, bo kiedy go znaleźli, 
leżał
na skrzynkach lekko potłuczony... życia już w nim nie było. Nie wiedział bajkok Piotr, że
nawet najpiękniejsze owoce wydzielają dwutlenek węgla, a jak jest ich kilkaset ton w 
szczelnej
ładowni, nie ma już miejsca na tlen do oddychania.
Andrzej patrzy na bom żurawia, bom wraca nad luk po nowy unos, za chwilę wytaszczy
następne bele bawełny, patrzy na kosmaty ładunek, który też ma swoje fanaberie, 
przestał
myśleć o dymku z papierosa Iwony, przypomina mu się historyjka z mięsem wiezionym 
z
Australii wokół Afryki. Było to w czasie, kiedy potopione wraki zakorkowały Kanał 
Sueski.
Kilka tysięcy ton mięsa, a na statku szwankuje chłodzenie ładowni, woda pod kadłubem 
prawie
gorąca, dookoła żar, słońce przypieka wypełniony wołowiną stalowy kadłub. Niechby to
zaczęło gnić... Ani chybi lepsza już tląca bawełna. Andrzej patrzy przez okrągły bulaj, hif 
za
hifem wypełza z luku, wędrują bele jak kosmate szczeniaki przenoszone za skórę na 
grzbiecie.
O, teraz wyjeżdżają porudziałe na bokach. Najpierw wynurza się hak, potem łańcuchy, 
aż
wreszcie pożółkłe od przeklętego swądu bele. Jak tam mógł zapruszyć się ogień... 
węszą specjaliści,
węszy prokurator... nic wywęszyć nie mogą. Nie ma winnych, tylko on, Andrzej, zapłacił
swoją dolę. Nie ma szczęścia do tego ładunku. Kiedyś bawełnę zalała ropa z tanków,
podczas sztormu w Zatoce Biskajskiej powstał przeciek, złapała bawełna paliwo jak 
sucha
bibuła atrament. Szło rude do góry po białym, a oni biegli od zaworu do zaworu, od 
tanku do
tanku, żeby zahamować zniszczenie. Statek był stary, tank przekorodowany. Nie jego 
była
wina, ale niewidzialna krecha została. A teraz po nabrzeżu biegają spece, rzeczoznawcy 
od
bawełny, dotykają, patrzą przez szkła, wąchają. Że też on nie może odczepić się od 
tego cholerstwa,
bo jak na tej linii odczepić się od bawełny? On ten ładunek zna jeszcze z Gorzkiego
40
Jeziora, kiedy statek stał zablokowany z pełnymi ładowniami wełny. Tysiące ton 
kosmatych
bel sprasowanej owczej sierści i kilkaset ton bawełny. Załogi zmieniały się co pół roku 
na
przyszpilkowanym kotwicą do dna statku.
Odpękał tam wówczas swoje pół kalendarza. Jak dzień wstawał, tak mijał, słońce 
wyłaziło
z wody i do niej właziło, maszyny zastopowane, nic się nie działo na statku. W 
ładowniach
drzemały bele. Jak zarazy wystrzegali się ognia i przecieków wody. Więcej wody niż 
ognia;
ze względu na wełnę, która pali się nie od ognia, lecz od wilgoci, taka jej ładunkowa 
fanaberia.
Za bulajem dźwig przenosi z burty statku na brzeg sześcienne bele. Andrzej patrzy na 
ten
obraz, do którego przyzwyczaił się przez tyle lat na tej linii. Dziś zszedł ze swej ostatniej 
tutaj
wachty.
Znowu znalazł się w osadzie, gdzie kiedyś zakosztował rybackiego życia. Idzie ulicą od
dworca, w kierunku portu. Za rzędami niewielkich domów żółty piasek, sieci na tyczkach
rozpięte do słońca, łodzie rozsypane po brzegu, widać je między rybackimi obejściami, 
leżą
nieruchome niczym ryby olbrzymy wyrzucone na brzeg falą. W górze krzyczą mewy, 
zapuszczają
się w głąb osady, można by je wziąć za gołębie kołujące nad miniaturowym rynkiem.
Andrzej rusza dalej, port już blisko, w basenie widać jego przyszły statek. „Aloza” wznosi
się burtami nad nabrzeżem. Rudy od rdzy, zmęczony długim pobytem na łowisku. 
kadłub
tkwi na cumach i szpringach, czeka na nową załogę, która ożywi jego mechanizmy i 
sprowadzi
do macierzystego portu ,,Aloza” przybyła tu z ładunkiem ryby do chłodni składowej, 
wyładunek
trwa długo, załoga rozpełzła się po kraju. Starszy mechanik poszedł na emeryturę,
Andrzej będzie tu szefem maszyn. Kiedyś był mechanikiem na przetwórni, ale przeszedł 
do
floty handlowej, poszczęściło mu się. I co z tego... przez ten cholerny ładunek bawełny 
znowu
wraca na „rybaki”. Czeka właśnie na niego brązowy od rdzy, cuchnący makrelą statek. 
On
patrzy na rybacki port jeszcze zza bramy... – Może by wrócić? – myśli. Dziwili się w 
kadrach
jego decyzji.
– Odchodzi pan z marynarki handlowej? Do rybołówstwa?! Niech pan nie robi głupstw,
okres kary szybko minie, potrzebujemy takich mechaników jak pan... – Ale on tu 
zaczynał z
„rybaka”. Z kutra poznał morze, z niskiej burty. Morze poznał i ludzi... innych niż później 
na
„salonowcach” w PMH. Tu poznał szypra Morszczuka i Wiktora, ludzi wyciosanych z 
twardego
materiału, dziwnych, można by powiedzieć romantycznych.
Był w rejsie, kiedy ci dwaj spotkali się po latach. Kuk kilkakrotnie donosił im półlitrówki,
a gdy w nocy przyszli do sterówki, byli trzeźwi, jakby nie powąchali korka.
Andrzej nie cofnął się, przeszedł bramę rybackiego portu, idzie nabrzeżem w kierunku,,
Alozy”, przy kei stoją rzędem kutry, ostatnie niedobitki, takie jak te Wiktora i szypra
Morszczuka. Rok temu obaj poszli na emeryturę, w mieście żyją, być może spotykają 
się w
klubie morskim albo w mieszkaniach, wspominają stare czasy.
Andrzej wspinał się po klekoczącym trapie. Przy tablicy stoi rybak na wachcie, Andrzej
pokazuje mu książeczkę, przechodzi dalej. Zgłasza się u kapitana. Kapitan patrzy spode 
łba,
milczy, pysk ma skrzywiony. Podobno miał swojego mechanika, prosił w kadrach, żeby 
zamustrowano
tamtego, ale stało się inaczej i na tę cholerną, przerdzewiałą od stępki do noku
najwyższego masztu krypę przysłano Andrzeja.
– Pan pracował w PMH i zrezygnował pan? – pyta nowy „stary” i rozdziawia gębę, jakby
nie wiedział, jakby nie znał sprawy.
– Pracowałem i zrezygnowałem – ucina Andrzej.
Rozmowa jest formalna, nijaka. – Kreatura – myśli o kapitanie Andrzej i spostrzega 
zaraz,
że niewiele go to martwi. Niech sobie „stary” będzie, jaki chce, ważniejsze żeby 
maszyna
była jeszcze do użytku w tym rejsie przed remontem. O czternastej ma być na burcie 
emeryt
mechanik, żeby pokazać urządzenia. Andrzej ogląda kabinę, jest nienajgorsza, ale 
mogłaby
41
być przedpokojem do salonu, jaki miał na ekspresowcu. Wychodzi na korytarz, idzie 
klekoczącym
trapem na dół, na keję, potem wzdłuż nabrzeża, innego od tego w porcie handlowym.
Przy pachołach na cumach i szpringach stoją pordzewiałe trawlery, koło chłodni walają 
się
rozgniecione ryby, w powietrzu ciężki zapach dla każdego, kto nie był rybakiem. Andrzej
idzie do końca kei, na falochron. Z morza wracają kutry, patrzy na nie, jak przybliżają 
się,
rosną, stają większe, wyraźniejsze, aż są już zupełnie blisko. Dudnią diesle na wolnych 
obrotach,
głęboki ton odbija się od betonowych falochronów, niesie po porcie tak bardzo 
znajomym
echem. Więc on po kilku latach powraca, skąd wyszedł... Mimo wszystko wtedy inny
był tu świat. Znowu przychodzi wspomnienie szypra Morszczuka i Wiktora, ich starej 
sprawy...
Nie chodziło im o dziewczynę, chodziło o zdradę, życie lub śmierć, sprawę wielką 
kiedyś,
dziś już zwietrzałą. Było coś między nimi dwoma, że gdyby wiedzieli o tym w kadrach,
nie przysłaliby Wiktora tam, gdzie szyprem był Morszczuk.
Może to dziwne, ale historyjka szypra Morszczuka i Wiktora z tamtego żółtego kutra 
kojarzyła
mu się zawsze z jego własną o wiele mniej romantyczną i o wiele bardziej szczenięcą
historyjką ze studium przygotowawczego z Teodorem i wiceprzewodniczącą Duwe, ze 
zmaganiami
na kursie selekcyjnym, z pozostałymi w pamięci resztkami łódzkiej sutereny, 
wspomnieniem
baraku i studenckim startem. Tamci dwaj walczyli o nową rzeczywistość, on też
walczył, siedząc po nocach wczepiony w książkę. Po pierwszym semestrze odpadła 
prawie
połowa kolegów. On, kiedy opanował matematykę, potykał się na chemii, kiedy 
likwidował
dwóję z chemii, wpadał na historii. Inni podkpiwali z niego: mól, kujon, na rozum bierz 
więcej,
bracie, na rozum. Ale na myślenie trzeba było więcej czasu, łatwiej wziąć książkę i 
nauczyć
się, wkuć jak leci, niechby nawet reguły matematyczne. Byli tam mądrale prymusi,
którzy poukrywali matury, żeby tą drogą dostać się na studia. Tacy jak on musieli uczyć 
się w
dzień i w nocy, aby nadążyć, aby wytrzymać. Nawet na pracę w organizacji nie miał 
czasu.
Dawali mu zresztą spokój. Pilniak, niech się uczy. Do organizacji pchali się inni, jeden 
przez
drugiego, na wyścigi. Uczył się, na wszystko inne patrzył z daleka, tylko pewne rzeczy 
zaczęły
go dziwić, do ich grupy należał Teodor Barcz przewodniczący ZMP na roku. Nie uczył
się. Kiedy zbliżało się zebranie sprawozdawczo-wyborcze, można było usłyszeć między
chłopakami, że lepszym będzie Romanowski, który mówi, co myśli, a nie tylko recytuje 
wytyczne
i uchwały. No i przewodniczący Teodor Barcz zaraz na początku zebrania zabrał głos.
Krzyczał, że kolega Romanowski oszukał organizację i on ma dowody, że jego rodzice 
mieli
przed wojną sklep. Był u nich w domu i widział portret przedwojennego prezydenta. 
Rozmawiał
z rodzicami Romanowskiego i nie zauważył, aby odnosili się z należytym szacunkiem do
nowej rzeczywistości. Romanowski siedział blady, a Barcz wykrzykiwał, że takiego 
należy
usunąć z organizacji i uczelni, bo obcoklasowy, pewnie zwyczajny wróg... A przecież 
Romanowski
uczył się rzetelnie, organizował grupy pracy społecznej, pomagał takim z sutereny, a
słyszał kto, żeby komu pomógł Teodor Barcz? Romanowski tylko przez interwencję 
profesorów
został na studium. Przewodniczącym ponownie obrano Teodora. No i Andrzej 
przerywając
wkuwanie wzorów zadawał sobie pytanie, czy tak powinno być, przecież nie tylko on
wiedział, że Barcz nic nie umie, nie uczy się, wymyśla akcje, sztuczne 
niebezpieczeństwa,
żeby być bardzo potrzebnym. Dlaczego mu się to udawało, skoro wszyscy wiedzieli, że 
tak
nie powinno być? Dlaczego? Komu będzie potrzebny taki Barcz, który przejdzie na 
politechnikę
niedouczony? Tam też uczepi się przewodzenia w organizacji, będzie się czepiał tego
przewodzenia, za cenę racji, prawdy, nawet za cenę tej organizacji... Nie wiedział wtedy, 
że
stanie oko w oko z tym przewodniczącym. Oko w oko na płaszczyźnie organizacji, polu 
dla
niego jeszcze egzotycznym. Pośród nowego, które wówczas przychodziło, poznał 
pierwszą
dziewczynę. Była starsza, chciała iść na uniwersytet, być dziennikarką. Jej koleżanka z 
pokoju
poszła do szpitala i ona mieszkała sama. Andrzej przychodził do jej pokoju, dziewczyna
pomagała mu wytrwale, a że żyła widocznie nie tylko nauką jak on, raz zgasiła światło i 
pocałowała
go w usta. Jemu nabiegła krew do głowy, spurpurowiał. Bardzo by chciał tego co
42
ona... Jak błyskawice przelatywały mu po głowie myśli... A jeżeli kto się dowie? No i 
pierwszy
raz tak zwyczajnie?
– Słuchaj, Halina... ja... ja... – jąkał się.
Halina całowała go jeszcze chwilę, po czym zaczęła słać łóżko. Wtedy rozległo się 
pukanie
do drzwi, głośne, groźne, a potem jeszcze głośniejsze i jeszcze groźniejsze. Zamarli.
– Proszę otworzyć! – rozległ się głos wiceprzewodniczącej Hermenegildy Duwe, 
trzydziestoletniej
panny, niskiej, przygrubawej, tępiącej zajadle u dziewczyn przejawy kobiecości,
kolorowe spódnice, spotkania z chłopcami.
– Koleżanko Fabisiak, proszę w imieniu organizacji otworzyć! Jest u was w 
ciemnościach
kolega Niedziurko.
Łomot pięściami, szum na korytarzu, głośne pytania co się stało, ostrożne drwiny z 
przewodniczącej,
trzaskanie drzwi wzdłuż całego korytarza i znowu łomot pięściami w białą
dyktę.
– Cicho, sza... – szepcze Halina. – Ciii – odpowiada z palcem na ustach Andrzej. Taka 
była
jego pierwsza noc sam na sam z dziewczyną. Zdrzemnęli się nad ranem siedząc, ona 
na łóżku,
on na fotelu. Kiedy obudził ich słoneczny blask wpadający przez okno, szmer za 
drzwiami
zdradzał stojącą tam wartę. Halina zasłała rozgrzebane do połowy łóżko, ogarnęli się 
jakoś po
koszmarnej nocy, otworzyli drzwi, w które jak granat wpadła Hermenegilda Duwe.
– A więc to tak?! Nie wyprzesz się! – krzyczała czerwona z emocji. – Wy, koleżanko...
wasza moralność!
On najchętniej zapadłby się pod ziemię. Halina wzięła się pod boki.
– Czego koleżanka krzyczy, koleżanka ma trzydzieści lat i zawsze spała sama? Może 
nikt
z koleżanką spać nie chciał?
Tamta wybałuszyła oczy i stanęła jak słup soli.
– Co?! Co?! Coś ty powiedziała? Do przewodniczącego... do rektora! Na błyskawicę z 
nią!
Na błyskawicę!
Halina złapała za ramiona Hermenegildę, z impetem wyrzuciła za drzwi, aż tamta odbiła
się od ściany i stała jak żona Lota pośrodku korytarza, blada z szeroko otwartymi 
ustami.
Dziewczyny pootwierały drzwi wzdłuż korytarza, śledziły scenę uśmiechając się bez 
komentarzy.
Na długiej przerwie coś kotłowało się w pokoju organizacyjnym, na następnym 
wykładzie
nie było Teodora, potem otworzyły się drzwi i poproszono Andrzeja. W pokoju siedzieli: 
wiceprzewodniczący
ZMP całego studium, przewodniczący roku Teodor Barcz i wiceprzewodnicząca
Hermenegilda Duwe. Wskazano mu postawione w przyzwoitej odległości krzesło.
Kazano potępić publicznie Halinę. Jąkał się, kręcił, lawirował, w końcu odmówił. 
Odmówił
kategorycznie.
– Chcieliśmy was ratować, ale nie chcecie to nie, możecie wracać na wykład – 
zagrzmiał
Teodor, wstał z miejsca na znak zakończenia rozmowy. On poczuł, że grunt usuwa mu 
się
spod nóg, zerwał się, zbliżył do Teodora, przecież znali się półtora roku, mówili sobie na 
ty.
– Czego ty chcesz, Teodor, odezwij się jak człowiek, jak kolega, mówię ci, że 
nieporozumienie,
myśmy się uczyli, a jak się zaczął ten łomot w drzwi...
Teodor podniósł głowę do góry.
– Kolego Niedziurko, proszę nie zapominać, z kim rozmawiacie! Proszę opuścić 
zebranie
prezydium organizacji – grzmiał na całą salkę.
Andrzej wrócił na wykład, siadł w ławce, spotkał spojrzenie Haliny. Po obiedzie 
zarządzono
masówkę drugiego roku. Zagaił Teodor. Prawie krzyczał:
– W okresie, kiedy po ostatnim plenum wszyscy mobilizują się do pracy, u koleżanki 
Fabisiak
nocował kolega Niedziurko. Rano oboje podnieśli rękę na koleżankę 
wiceprzewodniczącą,
musimy potępić tę zgniliznę...
Mówił tak godzinę. – Niech złożą samokrytykę.
43
– Niech się wytłumaczą – podniosły się głosy. Halina wstała, popatrzyła na zebranych,
oblała się rumieńcem, szukała na twarzach kolegów ratunku, nie znalazła go i zgubiła 
pewność
siebie.
– Czego chcecie, czego ode mnie chcecie?! – powiedziała i usiadła, skryła twarz w 
dłoniach,
ciałem jej wstrząsnął szloch.
Teodor poderwał się z miejsca, wyciągnął przed siebie rękę, skierował ją jak broń na 
płaczącą
dziewczynę.
– Należy urwać łeb hydrze, która waży się targnąć na naszą, drogą nam wszystkim 
rzeczywistość!
Andrzej zerknął ukradkiem na łkającą, skulił się, zacisnął usta, zmarszczył brwi... – Jak 
on
to powiedział: ,,...targnąć na naszą, drogą nam wszystkim rzeczywistość” jego 
rzeczywistość?!...
Jego, skurwysyna, obiboka, nieuka! Jego!!! To być nie może. Wstał, popatrzył po
sali, zatrzymał wzrok na Teodorze, zmagali się chwilę spojrzeniami i tamten podniósł 
rękę,
jakby jeszcze chciał mówić, ale już mówił Andrzej, mówił coraz głośniej, potem prawie 
krzyczał:
– Koledzy, to nie jego rzeczywistość! To konformista, karierowicz! Byłem z sutereny, a
kiedy przyszła ta rzeczywistość , stałem się synem działaczki związku, która doczekała 
swoich
czasów... Barcz swoje nieuctwo kryje...
Teodor podskoczył za prezydialnym stołem, machał rękami.
– Odbieram głos! Nie na temat! – krzyczał.
– Na temat nie mam nic do powiedzenia, byłem u Fabisiak, żeby się uczyć, potem 
kiedy...
zresztą – machnął ręką. – Pójdę do partii, pójdą ze mną ludzie z zakładu matki, z 
zakładu,
który mnie tu przysłał. Ta sprawa jest po to, żeby Barcz ,,musiał” czuwać, żeby mógł 
udawać
potrzebnego, żeby mógł się nie uczyć! Po to była sprawa Romanowskiego... – popatrzył 
po
sali. – Ja nie jestem mocny w nauce, ale proszę nas obu pytać z fizyki albo marksizmu, 
czy on
odpowie na połowę tego co ja... Nie odpowie! Po co nam taki w naszej rzeczywistości...
Przerwał mu ten wybuch wiceprzewodniczący zarządu wydziału.
– Uspokójcie się, kolego, nie ubliżajcie, nie będziemy organizować egzaminów, od tego 
są
profesorowie, my takim jak wy życzymy dobrych postępów w nauce i nie damy was 
skrzywdzić...
Tak mniej więcej zaczęła się jego polityczna kariera. Za miesiąc został wybrany 
przewodniczącym
na miejsce Teodora Barcza, którego przycisnęli profesorowie po tym zebraniu.
Teodor odszedł ze studium z uwagi na „zły stan zdrowia”.
On po dwóch miesiącach zrzekł się funkcji, nie mógł pogodzić jej z nauką. Tylko przez tę
sprawę wiedział na pewno, że ta jego rzeczywistość sama się nie zbuduje, że potrzeba 
takich,
którzy widzą zło, nawet tam gdzie w miejsce starego jest już nowe, dobre życie. I 
dlaczego ta
jego historyjka z Teodorem Barczem, wiceprzewodniczącą Duwe, Haliną i jego cywilną 
odwagą
ma mieć coś wspólnego ze sprawą szypra Morszczuka, Wiktora i czerwonych korali?
Tego nie wiedział. Być może dlatego, że jedna i druga sprawa zapadła gdzieś w jego 
świadomości
głęboko, na zawsze... Wówczas, gdy wyszli w morze, szyper zapytał Wiktora, czy się
napije.
– Napiję – odpowiedział Wiktor. Szyper rozlał raz i drugi, a potem trzeci. Milczeli długo i
szyper chrząknął, gdy mu to milczenie dopiekło. Wiktor patrzył na niego uważnie. – 
Czego
chcesz? – zapytał wprost.
– Wypić z tobą... za spotkanie...
– Głupie spotkanie.
– Może i głupie – szyper patrzył ponad głową Wiktora w bulaj, na morze. – Będziemy 
razem
– dodał po chwili.
– A no będziemy – odpowiedział Wiktor i zamilkł, cisza przedłużała się. Zabłąkana na
statku mucha, zielona, wielka latała dokoła i bucząc niepokojącym altem pogłębiała 
ciszę
44
tego milczenia. Szyper patrzył na Wiktora. Jego twarz nie straciła nic z posępności i 
nadal nie
pasował do niej żaden uśmiech. Patrzył w bok, daleki, obcy.
Gdy wkroczyli Niemcy, Wiktor był poszukiwany. Uciekł z Gdyni do Warszawy, pracował
na rzece. Jego barka głębsza była niż określał atest. W wygospodarowanej w ten 
sposób szparze
urządził magazyn; przechowywał bekony, broń i ludzi rannych od niemieckich kul. 
Powiadał,
że szkopów można kiwać. – Głupi naród ci Niemcy... – nabijał się. Strzelać nie lubił,
wolał pracować w zapleczu. Miał w podwarszawskiej wsi dziewczynę, ale wieś żyła z 
lasem,
przyjechali hitlerowcy, zrobili porządek. Zgonili ludzi na plac, postawili szubienicę, kto był
młody – powiesili. Potem podłożyli pod domy ogień i. wrócili do miasta. Wiktor zostawił
wówczas swoją barkę, poszedł do lasu. Ugrupował oddział. Wieczorami siedział pod 
drzewem
albo w ziemiance, przebierał w palcach korale. Kupił je na targu swojej dziewczynie,
miała je na szyi, gdy do wsi przyjechali Niemcy. Duże, ozdobne, na krótkiej nitce... 
Ledwo
opasywały szyję. Leżały rozsypane pod szubienicą, Wiktor pozbierał je, nanizał na nitkę, 
były
takie jak przedtem, tylko on był inny, wolał strzelać niż mówić.
Szyper Morszczuk też był w partyzantce. Po jakiejś potyczce zgubił swoich, błąkał się, 
aż
trafił do oddziału Wiktora. Potem rozstali się w okolicznościach, których Morszczuk 
długo
nie rozumiał.
Wiktor podniósł głowę.
– No i co – zapytał – dorobiłeś się szypra?
– Dorobiłem... ty dawno na wodzie?
– Ja? Od przedwojny, ale miałem przerwę.
Szyper rozlał, wypili i znowu umilkli, tylko Wiktor spoglądał z boku, jakby na coś czekał.
Morszczuk zrozumiał te spojrzenia i powiedział:
– Uważasz... że niby będziemy tu razem, muszę ci powiedzieć, że ja do ciebie za tamto 
nic
nie cierpię i możemy żyć, jakby tego sądu, uważasz, nie było, bo... – Szyper podniósł 
głowę,
chwilę myślał w skupieniu, a potem zapytał nieco innym tonem:
– Kazałeś mnie rozwalić, pamiętasz?
Wiktor spojrzał na niego i oczy ich spotkały się.
– Pamiętam, kazałem, ale żyjesz.
– Żyję, bo uciekłem.
– Głupiś, jak uciekłeś, moi prowadzili cię aż do mostu.
– To po co był sąd?
– Po co? Zamiast siedzieć w obozie, latałeś na wieś do dziewczyny, której brat był u nas 
na
liście za współpracę z gestapo. Nie wiedziałem coś za jeden, pozwoliłem ci zwiać, czy 
będziesz
żyć, decydowało, gdzie pójdziesz: do wsi czy do swojego starego oddziału.
Wiktor urwał i bębnił palcami po stole, a szyper jakby jeszcze go słuchał, bo celebrował
nie zapalonego papierosa, skrzywił się.
– Więc to było taaak. Tylko wtedy nie wiedziałem o tym braciszku i tam miałem iść...
– Dobrze, że nie poszedłeś, nawet łąki byś nie przekroczył. – Wiktor zamilkł. – Wojna
była – dodał po chwili.
– Wojna – przytaknął Morszczuk – i umilkli znowu, statek unoszony martwą falą podnosił
się opadał w bruzdy wody, kiwał śpiąco, jak kołyska popychana ręką niewidzialnej 
niańki.
Ciszę przerwał brzęk szkła – to stojące blisko siebie szklanki dzwoniły przy większych 
przechyłach.
Każdy z nich patrzył gdzie indziej.
– Kiedy wróciłeś na wodę? – zapytał szyper.
– Parę lat temu, bo przedtem... odpoczywałem.
– Wiem.
– Wiem, że wiesz.
45
– Ile?
– Ile? Sześć niedziel.
– Niedziel?
– Tak, palmowych.
– Hm... dłużej niż wojna.
– Dłużej.
– A za co?
– Wtedy nie mówili, za co.
– Gadasz. Chyba był wyrok, to wiesz za co.
– Powiedzieli, że to pod Warszawą była banda. Potem się wyjaśniło, że nie banda, ale 
dopiero
po sześciu latach. Stara sprawa.
– Gdzie mieszkasz? – zapytał Morszczuk.
– W hotelu albo na statku.
– Sam, baby nie masz?
– Miałem dwie, jedną powiesili Niemcy, druga nie wytrzymała rozłąki, podczas sześciu
kalendarzy.
Wielka zielona mucha znalazła się znowu, latała i buczała a oni wodzili za nią oczami.
Wreszcie usiadła na szocie i zrobiło się zupełnie cicho. Szyper rozlał resztę wódki, 
odstawił
butelkę, Wiktor spojrzał na puste szkło.
– Przy takich wspominkach wódka nie bierze – powiedział Morszczuk.
Wiktor wypił, wstał i podszedł do bulaja, patrzył na morze. Fale straciły sztormowe 
pióropusze,
stały się śpiące.
– Zasrany los całego pokolenia – powiedział jakby do siebie Wiktor. – Dwie wojny, 
szubienice,
bratobójcze strzały, sądowe pomyłki. Snuło się po więzieniu tuzin takich Bartków
Zwycięzców, którym nie wiedzieli, co dać – medal czy kulę w łeb...
Szyper podał Wiktorowi ogień do papierosa.
– Wtedy mówiłeś, że musimy wygrać, że proch w nabojach prawdziwy, były kule i 
rykoszety.
– Dostałem jednym i drugim – przerwał mu Wiktor.
– Dostałeś – skrzywił się Morszczuk. – Ja bym też dostał. Sam wiesz. Też wydawałeś 
wyroki.
Stali przy bulaju i patrzyli na morze, a jego zamazany krajobraz nie pasował do leśnych
wspomnień. Wiktor wskazał na fale i powiedział:
– Dobry wiatr idzie, jutro będziemy na łowisku. Twarz wykrzywił mu zabawny grymas.
Taki był pewnie jego uśmiech. Kilka lat później kiedy został szyprem, łowił dobrze, ale 
ludzie
niechętnie z nim pracowali, podobnie było na przetwórni, ciągle żuł sobie zwietrzałą 
sprawę.
Oparty o falochron Andrzej patrzył na morze. W oczekiwaniu na mechanika raz jeszcze
przegląda swoje pożółkłe obrazki. Przez całe życie dążył naprzód, nie oglądał się za 
siebie.
Można by sądzić, że zapomniał o ważnych zdarzeniach i dobrych przyjacielach. Los 
potrząsnął
nim na morzu w ostatnim rejsie, potrząsnął też na ziemi po powrocie z morza. 
Rozleciało
się życie na dziś, pozostały niemal zapomniane sprawy...
Andrzej spogląda na zegarek, dochodzi czternasta. Idzie z powrotem wzdłuż kei, obok 
kutrów
na przetwórnię, nauczony gorzkim doświadczeniem ma zamiar dobrze obejrzeć 
mechanizmy
obejmowanego statku.
Znowu pada deszcz, cieknie z dachów, tworzy bajora. Andrzej ucieka pod jakiś portal
przed ulewą. Dokoła ludzie poruszają się jak na przyspieszonym filmie. Dziewczyna w 
teksasowym
komplecie zasłania torebką rozpuszczone włosy. Młody człowiek z rudą brodą i 
baczkami,
pod damskim, śmiesznie kolorowym parasolem idzie szybko do przystanku taksówek,
gdzie zamiast rzędu samochodów stoi rząd mokrych postaci, matka osłania parasolką 
trzylet-
46
niego malucha, który drepcze w ociekającym wodą skafanderku. Andrzej staje w kolejce 
po
taksówkę. Teraz już wie, że pośród wielu samotności najbardziej głęboka jest 
samotność marynarza
w macierzystym porcie, gdy powraca z długiego rejsu do kogoś niepotrzebnie. Zły
jest na sentymenty, na myśli o Iwonie... Patrzy na krople deszczu rozbijające się o 
asfalt. W
kałużach i bajorach rozchodzą się ruchem falowym kręgi od uderzeń deszczu, są 
nieregularne,
większe, mniejsze, nakładają się, popychają, wzajemnie łamią. Lubi obserwować te 
kręgi.
Teraz poszarzało nad miastem, chmura zda się zaczepiła o dachy, stanęła w miejscu. 
Polały
się z niej potoki. Kolejka do taksówek rozpierzchła się, pozostało zaledwie kilka osób, 
między
nimi Andrzej. Chyba już tydzień temu zabrał receptę od Szekli, załatwił lekarstwa w 
aptece
no, i jakoś zleciało. Stary czeka, a diabli nadali deszcz... Leżał kiedyś z Szeklą w 
szpitalnej
salce łóżko obok łóżka. Po wtorkowych wypisach byli tylko we dwóch przez całą noc.
Przez poprzednie dwa tygodnie dogadali się, że jeden i drugi zaczynali zawodowe życie 
w
szwalni. Koledzy jak koledzy przynieśli Andrzejowi do szpitala butelkę wódki i on z tym
Szeklą niezależnie od szpitalnego regulaminu wypił owej nocy te pół litra. Później 
słuchał
niewesołej historyjki, jak to Szekla oberwał od Niemców. Zatłukli mu kijami kobietę, 
poszedł
do partyzantki, złapali, trafił na przesłuchanie w gestapo, połamali Niemcy Szekli gnaty.
A po wojnie? Po wojnie zaczął pracować, dostawał dwa razy w miesiącu garść 
brunatnych
papierków, miał mieszkanie, zaczął kupować graty... Raz, gdy przyszedł do roboty, 
powiedzieli
mu, że ma iść do kierownictwa.
– A wy, Szekla, podczas wojny gdzieście byli?
– Tu byłem, nad morzem, w Łodzi, w Warszawie.
– A coście robili w Warszawie?
– Jak to co? – odpowiada Szekla, podwija nogawkę i pokazuje zmaltretowany piszczel. 
–
Biłem Niemców, a oni mnie.
– A gdzieście bili tych Niemców, w jakiej organizacji?
– Jak to w jakiej, w partyzanckiej, konspiracyjnej.
– Jak nie pamiętacie, Szekla, w jakiej, to idźcie do domu i przypomnijcie sobie.
Poszedł Szekla. Po drodze widział jedynie płyty w chodniku. Później przyjechali do 
niego
dwaj ludzie, zabrali do samochodu. Młody człowiek pytał o różne rzeczy, o których 
Szekla
nigdy nie słyszał.
– Nie wiem nic – odpowiedział.
– Nie wiesz, ty taki owaki! – No i wtedy Szekla nie wytrzymał, złapał młodego, podniósł
do góry i rzucił za biurko w kąt pokoju. Potem znowu zobaczył odrywające się od ziemi 
buty
i przybyło mu zgrubień na sękatych gnatach. Kiedy na niego patrzył Andrzej w szpitalu,
twarz starego człowieka oświetlał jedynie ogarek papierosa. Patrzył na tę twarz i słuchał. 
Stary
mówił beznamiętnie, jakby z nudów.
– Przez okienko z żelaznym koszem nic nie było widać tylko niebo usiane drobnymi
światełkami jak cmentarz w Zaduszki. Patrzył Szekla na te światełka, szukał między nimi
swojej robaczywej gwiazdy, o której powiedziała mu kiedyś wróżbitka Cyganka.
Któregoś dnia zamiast miski dali mu jego ubranie. Zaprowadzili do biura, powiedzieli, że
jest wolny. Potem dali pieniądze. Szekla wziął. Łaził po urzędach, podpisywał papierki, 
starszy
pan w cywilu powiedział, że to było nieporozumienie. Nieporozumienie? Kiedyś 
brygadzista
siedział na balocie niemieckich mundurów, kopał w nie nogą, była wojna. Szekla
strzelał do tych, którzy przyszli z daleka, zabijali ludzi, zabili brygadzistę. Co zresztą 
gadać,
chyba świat zły albo robaczywa gwiazda... Kolega stróż z przeciwległego ciągu 
przychodzi,
dynda ćwiartkową butelką z resztą gorzałki na dnie.
– He! he! – rechocze – życie już za nami, Szekla, ale cośmy wypili, tego nikt nam nie 
zabierze,
nikt nie zabierze, rozumiesz, Szekla? – Pociąga łyk, wyciera czerwony nos rękawem
baranicy. – He! he! he! – rechocze zadowolony, odwraca się i mruczy; – „Dzisiaj czeka 
na
mnie leśna brać...”
47
Co on wie – myśli Szekla i wyciąga rękę po butelczynę. – Co ty wiesz? – pyta kumpla z
przeciwległego ciągu.
– A ty co wiesz? – odpowiada tamten.
Zimno, więc obaj tupią filcowymi butami, krople wody odrywają się od zadeszczonej 
szyby,
za którą błyszczą miniaturki niklowanych orzełków. Po tamtej nocy takie obrazki stają
Andrzejowi przed oczami zawsze, kiedy wspomina nocnego stróża.
Teraz stoi w kolejce po taksówkę, jedzie z lekarstwami na podagrę do starego 
szpitalnego
kumpla.
Ewa kończy krótką wizytę u Krystyny, wychodzi z bramy na ulicę, patrzy w niebo, 
otwiera
parasolkę, kryje się przed ulewą, która lunęła po niewielkiej przerwie. Na przystanku 
kolejka,
ludzie pod parasolami czekają. Ona biegnie w kierunku bramy, podtrzymuje wysoko 
siatkę,
podzwaniają w niej garnuszki. Zła jest na siebie, że tak głęboko wdepnęła w tę opiekę 
nad
Szeklą. Deszcz skapitulował na chwilę. Ewa biegnie z kryjówki do kolejki na przystanku, 
ale
deszcz ożywił się znowu, lunął strugami na ziemię. Kolejka rozpierzchła, zostało 
zaledwie
kilka osób.
Andrzej wierci się w tej kolejce, rozgląda, spostrzega kobietę w deszczowym płaszczu.
Pamięta tę kobietę, myślał o niej... Ciemne jej oczy patrzą na wodę w bajorach, gdzie 
ruchem
falowym tworzy się kręg za kręgiem. Zapatrzona jest w ten ruch kół na wodzie. 
Przemoczone
długie włosy pasmami oklejają twarz nieznajomej. Nieznajomej? On już widział ten 
obrazek,
taki portret kobiety w deszczu. Myśli intensywnie, gdzie to mogło być? Ludzi w kolejce
przybywa, bo deszcz ustał. Ci którzy uciekli, wyłażą z bram, stają przed nim, za nim, 
ktoś
stanął między nim i tą kobietą. Skąd ją zna? Gdzie widział, przecież widział na pewno... 
Taksówki
jak na złość podjeżdżają teraz szybko, chlapią na ludzi w kolejce wodą z bajor i piszcząc
gumami odjeżdżają dalej. Wreszcie Andrzej jest pierwszy, za nim pan w mundurze 
leśnika
i ona, zupełnie nie wiadomo, znajoma czy nieznajoma. Chciałby ją zapytać, w jakim
jedzie kierunku, zły jest na siebie za ten pomysł i nieumiejętność jego zrealizowania, a 
do
tego między nimi cholerny leśnik. W końcu nie mówi nic, wsiada do rozklekotanej 
warszawy,
odjeżdża. Później powoli idzie po schodach, niesie lekarstwa dla Józefa, nie może 
zapomnieć
o kobiecie z przystanku, dręczy go jej obraz, skąd ją zna, przecież taką mokrą już 
widział i
później o niej myślał. Przypomina mu się technolog z,,Krucisa”, nocne pijaństwo w 
opuszczonym
domu, opuszczonym, mimo że żona Małgośka odchodząc nie zabrała ani dywanów,
ani telewizora, o który w takich przypadkach dyskusje są uparte do końca. Ale co ma z 
tym
wspólnego nieznajoma z pasmami przemoczonych włosów na twarzy? No właśnie... 
Andrzej
puka do drzwi, otwiera mu Szekla. Nie ogolony, w pomiętej piżamie, chory. Andrzej dziś 
nie
czuje przyjacielsko opiekuńczych instynktów, oddaje lekarstwa, rozliczają pieniądze. 
Spostrzega,
że w pokoju samotnika panuje porządek.
Na stole serwisik, na piecyku imbryczek.
– Nie żenisz ty się aby, Józef – pyta Andrzej pół żartem, pół serio.
– Ja nie, a ty się wreszcie ożeniłeś?
– Ja? Iwonę przepędziłem.
– Żartujesz.
– Może żartuję, ona nie żartowała, wylali mnie z pracy, ona pojechała z innym do 
Zakopanego.
Tobie przyniosłem połówkę, o widzisz?
– Jak to wylali cię z pracy, co ty mówisz? – rozdziawił gębę Józef.
– Dużo gadania, przykra sprawa, nie całkiem mnie wylali, ale wystarczy, odchodzę. Kto 
ci
znosi takie frykasy, widać tu rękę wielkiej damy.
– Ewa... córka...
48
– Jaka Ewa?
– Mieszka nad sklepem, który pilnuję. Nie zginę, dokąd będą tacy jak ona, jak ty.
Andrzej przyjrzał się uważnie Józefowi.
– Dzisiaj ludzie nie mają czasu na przyjaźń – mruknął. – A co ty w ogóle jesz, kto ci 
gotuje?
– Mówiłem ci, córka – odpowiada stary Szekla.
– Jaka córka? Przecież nie masz córki.
– Nie mam? Mam, bracie! Mam! Nikt nie ma takiej córki jak ona, chociaż obca. Jakbym
miał córkę, chciałbym, żeby była taka, wtedy bym myślał, że życie udało się Szekli.
Andrzej kręci się po pokoju, patrzy na zegarek, pyta Józefa, czy nie trzeba sprowadzić 
lekarza
albo załatwić skierowania do szpitala.
– Do szpitala, nie. Ale jakbyś miał czas... – patrzy spode łba, jakby nieśmiało na 
Andrzeja.
– Co chcesz, Józef, gadaj.
– Mam interes. Daleko, w Kostrzyniu, listownie nie da rady, pojedziesz?
– Kiedy?
– Mała sprawa, ale jechać trzeba zaraz.
– Nie wyrobię, Józef, muszę być na statku, jest nawalanka z klasą, być może zatrzymają
krypę, nie puszczą w morze, muszę być na przeglądzie.
Szekla milczy, ma zmartwioną minę.
– Jak załatwię sprawy, pojadę, a co tam jest w Kostrzyniu? – dopytuje się Andrzej.
– Jak pojedziesz, to ci powiem, nic wielkiego.
– Tajemnica? – uśmiecha się niedoszły posłaniec niezbyt poważnie traktując 
zmartwienie
starego stróża.
– Może i tajemnica, choć już stara, zwietrzała... niewiele warta tajemnica.
– Jak chcesz, Józef, za kilka dni wpadnę do ciebie i wtedy pojadę. Zgoda?
– Zgoda – odpowiada bez przekonania Józef. Rozmawiają jeszcze chwilę o tym, że 
ciągle
leje. Andrzej zbiera się do domu.
Józef z mokrą gazetą usiadł w fotelu, usiłował czytać, gdy znowu rozległ się dzwonek.
Otworzył drzwi, twarz rozjaśniła mu się, zobaczył Ewę z Dominiką. Ewa jak zwykle 
zaczęła
stukać garnuszkami, Dominika usiadła w kącie, przyglądała się staremu człowiekowi. 
Józef
udawał, że uważnie słucha Ewy, która zapewniała go, że już dobrze wygląda i pewnie 
niedługo
będzie całkiem zdrowy.
– Pojechałabyś do Kostrzynia, Ewa? – strzelił w nią niespodziewanym pytaniem.
– Do wujka Grzegorza?
– Do wujka Grzegorza.
– A kiedy?
– Nic ważnego, ale jechać trzeba by zaraz. Od pewnego czasu pojechałaby wszędzie, 
byle
wyrwać się z kręgu, jaki ją otoczył. Pojechałaby, ale gdzie? Z kochankiem do hotelu? 
Kłuje
się aż do bólu tą myślą. Z kochankiem do hotelu nie pojedzie, przynajmniej z tym 
ostatnim, a
innego nie ma... Nie ma i nie chce, nie chce mieć! Kilka dni u starego Grzegorza na 
barce
podziałałyby na nią w sposób kojący. Przydałaby jej się taka, kuracja, przydałaby się 
niezmiernie.
– Pojedziesz? – dopytuje się Józef.
– Pojadę – odpowiedziała Ewa, nie pytając po co, nie zastanawiając się jak urwie się z 
pracy.
– No to słuchaj, Ewa – Józef pochyla się nad nią – to stara sprawa, zabierzesz list, 
przywieziesz
od Grzegorza paczkę.
No i Ewa wzięła trzy wolne dni, pojechała do Kostrzynia. Barkarz był już na emeryturze,
ucieszył się, gdy ją zobaczył, jakby mu ubyło ze dwadzieścia lat.
– Witaj, córcia! Że cię widzę.
49
Stawiał przed nią wieczorem półmiski na stole, zrobił posłanie w swoim wielkim pokoju,
sam poszedł na drewniany stryszek, który jej się tak podobał, ale nie chciała robić mu 
przykrości
i korzystała z gościny w wielkim pokoju. List przeczytał, nic nie powiedział, tylko to,
że jej tak szybko nie puści, a jutro o świcie zabierze łódką na Odrę.
– Łapałaś ryby na spining?
– Ryby na spining?! Broń Boże!
– A zobaczysz, zobaczysz, córcia. – Przyglądał jej się z blaskiem oczu, jaki uroda 
młodej
kobiety budzi w wyblakłych źrenicach starego człowieka, który ma ciągle żywe własne
wspomnienia...
– Tylko włóż, córcia, coś pod te kowbojskie portki, bo zmarzniesz na wodzie.
Na drugi dzień o świcie byli na rzece. Rozlewała się szeroko zakolem, błyszczała 
metalicznie
w sinym jeszcze dniu bez słońca, które dopiero później zaczęło wypełzać daleko za
polskim brzegiem. Stary siedział na desce, tyłem do dziobu, wiosłował. Dulki piszczały, 
woda
chlupała pod piórami wioseł, łódź pchała się na środek rzeki, gdzie złapał ją nurt, obrócił,
zaczął nieść ze sobą. Stary wiosłował jednym wiosłem, drugie ledwo maczał w wodzie, 
pociągał
nim w przeciwną niż tamtym stronę tak, że łódź oparła się prądowi i poszła w bok, w
szerokie, płaskie rozlewisko.
Gdy Ewa po jednym ze swoich dramatów płynęła z nim na barce w górę Odry, 
dowiedziała
się wiele o rzece, a i rybach łapanych na spining pogadał Grzegorz sporo. Tylko on pił
tradycyjną „tatę z mamą”, która dla niej była oczywistą trucizną, w tym jednym nie 
zgadzali
się zupełnie.
Teraz wyrzucił z dziobu małą kotwiczkę, popuścił jej kilka metrów linki, włożył wiosła do
łodzi, wyciągnął siatkę na ryby, wędkę, błyszcze. Dla siebie stare, dla niej nowe, lepsze 
komplety.
Zaczęli rzucać. Ewie szło to opornie. Patrzyła na starego człowieka przed sobą, płaską
wodę dokoła, pełznący po niej szpic błyszcza. Radośnie jej było, rozterki i dramaty 
zmalały.
W tafli drzemiącej tu Odry zobaczyła odbicie dziewczyny z wędką. Rumiana na chłodzie,
wesoła twarz. – Ładna jestem – pomyślała i chętnie pocałowałaby starego człowieka 
naprzeciw.
Grzegorz wyjął z teczki półlitrówkę, ku jej radości nie skażonej czerwonym sokiem, 
obwiązał
główkę juzingiem, wrzucił do wody.
– Niech się chłodzi – powiedział. Dookoła kłębiła się woda Odry z wodą Warty, bo stali
niedaleko miejsca, gdzie obie rzeki łączyły się i płynęły jako jedna – Odra. Miasto za 
brzegiem
znaczyło się jeszcze tu i tam obrośniętym trawą kikutem.
– Kiedyś nic tu nie było tylko gruz – powiedział Grzegorz. – W czterdziestym piątym roku
ulice przechodziły sześć razy z rąk do rąk, front wracał jak wahadło zegara.
Daleko za zakrętem, rzeki pokazały się barki, taszczył je przed sobą przysadzisty 
pchacz,
były pełne, ledwo wystawały z wody. Pociąg zbliżał się na ich trawers. Grzegorz 
popatrzył na
zestaw i powiedział:
– Ignac wiezie do Szczecina węgiel, psia jego jucha, widzisz, córcia, jakiego to się 
diabła
doczekał. – Obracał powoli kołowrotek spiningu, gapił się za barkami. – Dwadzieścia 
pięć lat
tędy pływałem. Tyle co życie po wojnie. Dobra rzeka, jak gościniec, nie trzeba kluczyć 
od
brzegu do brzegu barkami jak po matce Wiśle, prosto się płynie, jak ten tam – wskazał 
brodą
za barkami. – Woda jednakowo głęboka, a i nurt leniwy, dni żeglownych wiele. Dobra 
rzeka.
A ten ciągnie za rufą dziurawego bąka, wody ma w nim z dziesięć kubłów, bąk się topi, a 
on
nic, ot ciągnie. Ech, uszu Ignacowi nakręcić. Syn starego Skorzepki, jeszcze z Wisły go 
pamiętam,
jak w króciutkich majtkach biegał po barce. Od matczynego cycka na rzece się chował,
widzicie go kapitan na pchaczu... A dla Grzegorza skończyła się rzeka – mamrotał i
zmieniał przy haczyku błyszcze, bo na te wielkie ryba nie szła. – Skończyła się rzeka, 
wnuki
poszły w świat – westchnął – Jadwisia ślub niedługo będzie brała, skończyła szkołę i 
teraz
50
sama dzieci we Wrocławiu uczy. Pani nauczycielka, psia jej jucha, przyjechała na 
wakacje,
zrobiła sok z malin... sobie na całą zimę.
Nareszcie złapał rybę, skakała, szarpała wędkę. Ściągał ją kołowrotkiem.
– Wypierdek – mruknął zdejmując z haczyka małego okonka. – Jadwisia urodziła się na
rzece. Ciągnąłem barki pod prąd ze Szczecina i zabrałem po drodze córkę do 
Wrocławia. W
dziewiątym miesiącu była, no i na wodzie ją złapało. Na barce byłem ja i dwóch innych 
chłopów,
a ta się zwija na koi... To było za Słubicami, więc dalejże z maszyn flaki wypruwać,
żeby zdążyć do Krosna. Przyjechała karetka, ale mała już się darła, oczami; 
przewracała, było
widać, że będzie z niej rzeczna panna. Wypływała swoje za dziecka, teraz ładna 
szelma–
cmoknął stary – tylko patrzyć jak jej się coś urodzi. A wnuk był na uniwersytecie we 
Wrocławiu,
wyrzucili go, bo miał pysk do gadania za duży. To było chyba w tysiącdziewięćset
pięćdziesiątym trzecim roku. Przyjechali potem chłopaki, dałem im słodkiej wódki i 
wygadali
prawdę. Wnuk też lubił pogadać i jeszcze przed tym wszystkim powiada:
– Dziadek, a za dziadkowych czasów, jak dziadek był prezesem między barkarzami w
Warszawie i jak dziadek organizował strajki na Wiśle, to mówiło się między swoimi tylko
prawdę? – A to niby czemu miało się mówić nieprawdę? – pytam smarkacza. – Na to 
on, że
jest u nich, znaczy się studentów, mężem zaufania, a na ich grupie szykują się na 
dziewczynę,
bo ukryła, że jest córką organisty... A ona nie organisty córka tylko podobno samego 
proboszcza...
ukryła to, uczy się dobrze, na zebrania przychodzi, gada mądrze, to chyba nie można
jej wyrzucić – mówi wnuk – chociaż córka organisty albo nawet księdza... Myślą tak i 
inni,
ale boją się mówić. – A oni, ci inni, też są mężami zaufania? – pytam wnuka. – Nie, oni 
nie
są, ja jestem – odpowiada chłopak. – A widzisz, psia twoja jucha – mówię – jakżeś mąż 
zaufania
to bądź mąż, a nie szelma. Nie wiem, co dziewczyna winna, ale kiedy sąd, każdy na
sądzie ma mówić tylko to, co wie, inaczej to nie sąd. Potem we Wrocławiu wnuk 
okonkiem
stanął. – Każdy z młodych, kto chce nową Polskę budować – powiada – ma do tego 
prawo, po
to była rewolucja! – Nakrzyczał więc, jego wyrzucili. Potem poszedł do wojska i już w 
wojsku
został. Skończył szkołę oficerską i jest w marynarce wojennej, czasy się zmieniły.
Stary rzucił błyszcz, metalowa rybka leciała połyskując w bladym słońcu, kołowrotek 
furczał.
Kopułę czerwonego słońca było widać całą, oderwała się od ziemi, wędrowała w górę
nieba, chłód topniał razem z cienką mgiełką na wodzie. Ryba nie szła.
– Nafta nie woda płynie – powiedział Grzegorz. – Ryba wytruta, żelazną kolebę łatwiej
złapać niż szczupaka, a jak się chwyci starą sztukę, to śmierdzi siarką, złe czasy na 
stworzenie
w rzece. Więcej fabryk niż drzew na brzegu. Kiedy się z Gliwic ruszy, nad kanałem 
kominy,
sadza w górze, dołem płynie czarna woda, potem Opole, Brzeg, Oława, Wrocław, 
Malczyce –
wszędzie kominy i bród po bokach rzeki, nie dla ryby krajobraz.
– Wujek na Odrze od wyzwolenia?
– Ma się wiedzieć, że od początku. Przedtem tu było inaczej, zatopione wraki, 
pozrywane
mosty... taki był obraz rzeki – patrzył za nowym zestawem lśniących w słońcu barek i 
przyssanym
do nich pchaczem. – Nie od razu się ruszyło – powiedział. – Dziesięć lat rzeka odłogiem
stała, aż wydobyto wraki, odbudowano stocznie, porty, tabor. Zamiast holowników i
zwykłych barek zaczęła się budowa barek motorowych, a ostatnio pokazały się pchacze, 
o
takie jak ten, tam! Skorzepkowy syn na nim kapitanuje.
Ewy błyszcz ryby omijały, Grzegorz znowu coś złapał, a ona ciągle nic. Stary włożył 
niewielką
rybę do siatki i mówił:
– Teraz rzeka w przebudowie. Żegluga całodobowa, tego jeszcze nie było na Odrze. 
Barki
dzień i noc płyną po Odrze, a stary Grzegorz siedzi w domu. – Spojrzał na Ewę i 
powiedział:
– No wyciągnij buteleczkę, córcia, i daj po łyczku, bo ryba nie idzie, psia jej jucha. Nie 
widzisz?
Otworzył butelkę, nalał Ewie i sobie, wypili i skrzywili się solidarnie.
Ale heca – myślała z dziwną radością Ewa – ciekawe czyby Kryśka albo Jadwiga 
znalazła
w całym swoim życiu czas na jeden taki świt niby bez sensu.
51
Grzegorz przerwał wspomnienia, przyglądał się Ewie, chciał coś powiedzieć na inny 
temat,
tak jak ona w myślach, pochwalić tę chwilę, ale wrócił do wspomnień.
– Dobra rzeka, płynie się jak po gościńcu. Przez ćwierć wieku tylko raz miałem awarię,
między Malczycami i Nową Solą, bo tam trzeba co nieco jeszcze kluczyć, mała to była 
sprawa,
bez kosztów prawie. Teraz żegluga przez całą dobę to nie taka prosta sprawa, nie 
wychodzi
to łatwo, nie wychodzi. Jak kto nie wie, co to rzeka, nie zrozumie, ile potrzeba jeszcze
zrobić, aby tędy mogły pływać statki bez przerwy. Nocą na wodzie ciemno, mgła 
czasami,
łatwo w groch komu wjechać. Matka Wisła będzie zazdrościła tej rzece świateł na 
brzegach i
odblaskowych znaków – powiedział kręcąc korbką spiningu. – Radiotelefony na 
holownikach,
kto słyszał o takich rzeczach, gdy się Jadwisia na rzece rodziła? Niedługo polecą tędy
białe statki wodoloty – mówił zapominając o wyrzuconym daleko błyszczu, który utonął 
w
mętnej odrzańskiej wodzie i pewnie razem z haczykiem stał się przynętą nie dla ryby, a 
rdzawego
kawałka metalu z dna tej rzeki.
Ewa patrzyła na Grzegorza uważnie. Wydawało jej się, że przywiązanie do holownika,
znajomość rzeki, brzegów i nurtu zostały u niego wypisane siecią drobniutkich 
zmarszczek
wokół wesołych, przymrużonych oczu.
Grzegorz umilkł, siedział trzymając wędkę. Śledził zbliżający się spiczasty ślad błyszcza
na wodzie, zastanawiał się, co złapał – rybę czy nie rybę. Patrzył na wodę i kręcił 
kołowrotkiem
spiningu, wyciągnął plastykowy śmieć, uporał się z nim i mruknął:
– Rano niebo było gładkie, a teraz wiatr przygnał chmury, znów będzie deszcz. Józefowi
paczkę z piwnicy wygrzebałem, ale posiedź, córcia, z dzień, dwa, odpocznij, pożaru nie 
ma,
pośpiech psu na buty.
– Co stryj... Józefowi się spieszy, mnie też do pracy pilno.
– Mówisz, że mu się spieszy, toż te szpargałki dwadzieścia lat u mnie leżą, 
zapomniałem o
nich, myślałem, że Józef też zapomniał. – Stary zamyślił się. – Kozak był z Józefa, 
córcia –
podjął po chwili – kozak. Tak naprawdę to on się po wojnie zmarnował.
Ewa owinęła się szczelnie płaszczem, bo mgła była coraz bardziej przenikliwa, ziąb aż
szczypał w twarz i w ręce.
– Co to w końcu za paczka, niech stryj powie?
– Paczka? Trochę papieru, znaków, cyfr, parę nazwisk na tym papierze i to jeszcze 
poprzekręcanych,
że całkiem nie wiadomo czyje.
– Ee... obaj miny macie tajemnicze, powie stryj co to za zabawa?
– Zabawa, córcia? Teraz to może zabawa, ale wtedy za taką zabawę nikt z rodziny z 
życiem
nie wychodził. Józef pracował w okupację w szwalni, potem na rampie. Ja go poznałem
w Warszawie, barkę tam miałem z takim jednym znad morza. „Koralik” go nazywali. Miał
sznurek korali z drewna, polakierowanych na czerwono, przebierał te korale w palcach 
jak
baba różaniec. Jak się to zaczęło, miał we wsi dziewczynę, ale Niemcy... – wykonał ruch
kciukiem wokół szyi... – A w tej barce była szpara pod pokładem, różne rzeczy tam się 
chowało,
a raz przez cały tydzień dziesięciu ludzi... jak śledzie w beczce jeden obok drugiego, bo
ich szukali z psami. Józef też mieszkał u mnie na tej barce, potem go złapali, 
myśleliśmy, że
kaput z Józefem, a on odnalazł się po wojnie... Tyle że mu się nie powiodło, miał jakąś 
przykrość.
Odnalazł mnie tu, już nie na Wiśle tylko na tej rzece, kiedy się zagospodarowałem, a
on musiał zaczynać od początku. Jakieś nieporozumienie było i dostał się... wiesz, 
córcia,
gdzie? Aż żal o tym mówić. Znalazł mnie, przywiózł te szpargałki. W okupację do ich 
szwalni
przysłali wagon obcej wełny, takiej na mundury. No to oni razem z Józefem i majstrem, 
co
go hitlerowcy zatłukli, dalej główkować, co będzie z tego materiału. Nietrudno było 
zmiarkować,
bo szkopy puścili materiał na produkcję. Spośród szwaczek wybrali zaufane, przepierzyli
szwalnię, obstawili żandarmami, kazali szyć angielskie mundury, wojskowe, rozumiesz,
córcia?! He! he! duża sprawa – myślą w tej szwalni. Skrzyknęło się paru cichcem, żeby 
zawiadomić
kogo trzeba. Sama miarkujesz, co była warta taka wiadomość przekazana gdzie
52
trzeba. Ludzie tam byli różni, jak u nas na barkach w owe czasy. Swoi, ale i szpicel mógł 
się
trafić. Niemcy myśleli, że przepierzenie i obstawa żandarmów pomoże. Nie pomogło ani 
jedno,
ani drugie.
Stary odłożył spining, łapał na wędkę, Ewa patrzyła. na spławik drgający na 
płaszczyźnie
wody polakierowanej cienką warstwą oleju, pozłoconej rudym blaskiem. rozwodnionych
smarów w tym zakolu. Przyleciał mały wiatr, pogiął płaszczyznę, ruda powłoka błysnęła 
kolorami
tęczy... Ewa patrzyła uważnie na te barwy, kolory, blaski. Spławik drgnął raz i drugi,
zagłębił się. Grzegorz przytrzymał wędkę, szarpnął ją, wyciągnął. Na haczyku miotała 
się
rachityczna rybka.
– No to oni w tej szwalni – mówił dalej Grzegorz – zaczęli szukać, uważasz, córcia, 
kontaktu,
żeby przekazać do Londynu wiadomość o szkopach, co organizują angielskie wojsko...
Znaleźli strąconych lotników, tyle że nie było wiadomo, czy ci lotnicy zdążą dojechać do 
Anglii
wcześniej od szkopów w angielskich mundurach. Szukali więc dalej. Trafili na 
organizację
w Warszawie i wiadomość poszła przez tajną radiostację. Ale i trafili na faceta, który ich
zakapował. No i wtedy hitlerowcy wymordowali pół szwalni. Józef uciekł do Łodzi, potem 
do
Warszawy na moją barkę. W końcu złapali go szkopy. Po wojnie tu do mnie przyjechał,
przywiózł te szpargałki. Najpierw chciał spalić, ale rozmyślił się. – Takiej prawdy – 
powiada
– niszczyć nie można. Jak wróciłem do szwalni, odszukałem naszą skrytkę, nikt jej nie 
wydał.
W tej skrytce był opis, ile Niemcy mundurów uszyli i jakie te mundury były, gdzie były 
poznaczone.
Uważasz, córcia... Nasi coś tam zeszyli inną nitką i tak naznaczyli to fałszowane
wojsko. Kiedy się taki fałszywy Anglik. znalazł na Wyspie, prawdziwi Anglicy mogli go
wymacać po tej nitce. Były też nazwiska tych, co tę robotę robili. Ale Józef miał swoje 
doświadczenia
i przestraszył się, że mogą tamtych spotkać takie rzeczy jak jego. Schował szpargały
u mnie. Teraz przeczytał w gazecie, że związek włókniarzy wydaje książkę o ludziach
jak ci od mundurów. Bać przestał się dawno, no i ciebie tu przysłał. On pisze, żeby 
szybko,
bo może nie zdążyć... Z nim naprawdę kiepsko, córcia?
Ewa zadumała się, oto dalsza część historyjki człowieka, któremu nikt nie kazał.
– A dlaczego... dlaczego on, stryju, nie znalazł sobie dobrej pracy... chociażby po tej 
pomyłce,
chyba daliby mu coś za to wszystko.
– Nie chciał, córcia. Dawali mu pracę, on prosty, ale niegłupi. Chcieli mu dać robotę w
związkach zawodowych albo w przemyśle, chcieli, żeby się uczył, ale on nie chciał, 
powiedział
że już nie wierzy. – Stary popatrzył do góry: – Rano niebo było gładkie, a teraz wiatr
przygnał chmury, znów będzie deszcz, trzeba do brzegu, bo nas zmoczy. – Poskładał 
wędki.
Ewa usiłowała poskładać swoje, połów był skończony, Grzegorz usiadł tyłem do dziobu,
zaparł się wiosłami. Płynęli w poprzek rzeki. Wzdłuż pod prąd pełzły do Wrocławia dwa 
nowe
zestawy.
Ewa siedzi w pracowni, biały karton przed nią, na nim ani jednej kreski, ani jednego 
znaku.
Już kilka dni leży na stole ten czysty karton, ona stara się skupić, przywołać jakieś 
obrazy.
Po godzinie takiej pracy ogarnia ją sen, potem rozpacz. Coś załamało się w niej, jest 
rozbita,
otępiała, nie potrafi wyobrazić sobie żadnego wzoru. W takich sytuacjach ratuje się 
zagranicznymi
żurnalami, znajduje coś, trochę przerabia. Tym razem nawet łatwizna idzie opornie.
Wczoraj przysłuchiwała się wypowiedziom zaproszonych fachowców. Chodziło o hałas 
w
tkalniach. Przysłuchiwała się dyskusji pamiętając przypadek Haliny, która chciała mieć
dziecko i nie mogła. Leczyła się Halina, aż wreszcie urodziła za wcześnie. Być może 
zbyt
późno przeniesiono ją z tkalni. Nie chciała przejść gdzie indziej, w tkalni pracowało jej 
się
najlepiej, znała robotę, lubiła. Przyczyną nieszczęścia były wibracje. Nie wiadomo, czy 
Halina
będzie mogła mieć teraz dzieci. Uderzyło w nią to, stała się wrażliwa, zła... coś się mówi 
u
nich o rozwodzie. Ewa patrzy na karton, widzi wpisane w siebie powiększające się i 
rozchodzące
ruchem falowym kręgi. Karton leży przed nią jak płaszczyzna stawu, w którym kąpała
53
się, gdy była dzieckiem, na wsi, gdzie żyła dziewczyna Jaga. Kiedy padał deszcz, a ona 
Ewa
była w wodzie, nie wychodziła ze stawu. Patrzyła jak płaska powierzchnia pod 
pierwszymi
kroplami deszczu pokrywała się małymi, potem większymi i większymi kręgami. Koła 
narastały
na wodzie, te mniejsze rodziły większe, później, gdy deszcz się rozpadał, nie było już
kół tylko ogólny chaos rozbieganych fal... i ona wieczorem, gdy kładła się spać, widziała
znowu koła pokrywające wodę. Pytała ojca, skąd się biorą, a ojciec powiedział, że na 
świecie
jest dużo tajemnic, nie tylko dla dzieci. Czółenka w krosnach biegają w tę i z powrotem, 
w tę
i z powrotem... zajadle, zapamiętale, jakby niezależne od woli człowieka, który je 
stworzył.
Każde uderzenie wytwarza mały krąg, krąg rośnie, staje się większy i większy, opasuje 
krosno,
potem krosno z tkaczką... Dużo jest czółenek w hali, coraz więcej kół. Jest ich tyle, ile na
powierzchni stawu, kiedy zaczyna padać deszcz. Ich brzegi uderzają w oczy, uszy, 
czoło. Kobieta
chwyta się za głowę. Uciec, uciec gdzieś.daleko, gdzie nie ma hałasu...
Na konferencji była mowa, że w tkalniach nie przewidziano osłon dźwiękowych na 
krosna,
zrezygnowano z sufitów dźwiękochłonnych i wibratorów. A takie rozwiązania są możliwe
tylko w nowym zakładzie. Teodor tak często powołuje się na uchwały, a o tych, które 
dotyczą
ograniczenia hałasu zapomniał? Ewie napływa krew do twarzy, przypomina sobie 
rozmowę w
hotelowym pokoju. Teodora rozpartego w fotelu... –Duperele skreślam, zgłaszam 
większe
moce, a planu w tym zakładzie nie wykona już kto inny... – Powinna coś zrobić, powinna
działać... A co ona może? Gdzie pójdzie? Co powie? Siedziała skulona w kącie na 
zebraniu,
słuchała opinii biegłych. Przedstawiciel centralnego laboratorium i inspektor pracy byli 
jednego
zdania, w nowym zakładzie techniczna ochrona pracy prezentuje niski poziom, prawie
dzisiaj nie spotykany. Inne były założenia... inne. Ludzie mówili, że gdyby nie zawał 
naczelnego,
nie byłoby tych kłopotów, on nie dopuściłby do takich zmian, takich skreśleń.
Te cholerne kręgi atakują nie tylko słuch, potrącają system nerwowy, powodują 
głuchotę,
miażdżycę, powikłania ciążowe, przenikają wszędzie niewidzialnymi odłamkami. Mało 
jest
urządzeń, które powodują taki jazgot jak te zajadle biegające w tę i z powrotem 
czółenka. Z
pewnością zbierają się chmury nad Teodorową głową. Ale czy on w tym hotelu nie 
przesadził?
Nie tylko w jego zakładach jest hałas, są wypadki. Może więc tylko się zgrywał? Ale
żeby w nowych zakładach klimatyzowanych, wyposażonych w komputery, jazgot był 
większy
niż w starych fabrykach z przestarzałymi maszynami? Ewa patrzy na swój biały karton,
myśli, że technika stwarza nowe, wciąż nowe zagrożenia... czy to wina Teodora?
Siedzi pochylona, usiłuje coś wymyślić. Motyw z kołami do tego projektu nie nadaje się
zupełnie. Zamówienie jest konkretne, wytycznych aż zbyt wiele. Zasłony do okien w 
przedsiębiorstwach
gospodarki rybnej. Ryby, kotwice, sieci, stylizowane statki – pomysłów do diabła.
Tylko jak je spiąć, nadać artystyczną formę? Odleciały twórcze dni, pustka. Zamiast 
lotności
myśli, ołowiane refleksje na tematy osobiste, wspomnienia ostatnich dni, ostatnich
spotkań z Teodorem. Do tego jakieś dziwne zachowanie się Dominiki, nawet Natalii. Od 
powrotu
z nieszczęsnej wycieczki Ewa nie może pozbierać się, jest rozbita, przypomina jej się
Kmicic oszukany przez Radziwiłła, rozmowa z Bogusławem i czerwone płótno, które 
trzeba
szarpać na sztuki, każdy dla siebie, aby więcej. A ona? Ona chwilami jest pewna, że 
zgłupiała.
Co ją znowu bierze? Młodzieńcze zapały? Patriotyczne uniesienia? Teraz? Śmieszna 
dziecinada...
Nie rozmawiała jeszcze z Teodorem, wydaje jej się, że coś tu nie tak, że to 
nieporozumienie;
niemożliwe, aby był takim, jak chciał się przedstawić temu szczeniakowi z Warszawy.
Ale cóż to za okropna historyjka z dziewczynami w jakimś miasteczku albo prowokacja
owej Jadwigi, która potem odczepiła się bez kosztów? Cóż to za sprawy, w których 
maczał
ręce Teodor?
Otwierają się drzwi, do pracowni wpada Krystyna.
– Wypadek! Wypadek na hali!
Ewa podnosi twarz znad rysunku.
– Co się stało?
54
– Wózek potrącił kobiety! Ten zwariowany Zygmunt wiózł wały osnowowe, wiesz, jaki to
ciężar, nie zmieścił się w wąskim przejściu, przygniótł kobiety do krosna. Zabrali je do 
ambulatorium,
majster chciał wezwać pogotowie, ale szef nie pozwolił.
– Który szef? – podskakuje na krześle Ewa.
– Barcz! Zadysponował, żeby zabrać kobiety do ambulatorium, tam je opatrzyć, dalej on
będzie decydował, co robić.
Ewa przygryza usta, czyżby Teodor znowu pchał się w kabałę? Pochyla się nad 
brystolem.
Nieszczęsny Teodor potrzebny mu jeszcze ten wypadek. Ewa myśli, że trzeba do niego 
pójść,
rozmówić się, powiedzieć, że słyszała wszystko w hotelu, potrząsnąć nim, może się 
obudzi...
Krystyna krząta się po pracowni, segreguje wzory, próbki, przygotowuje eksponaty na 
Krajowe
Targi w Poznaniu. Od czasu gdy wygrała sprawę o pomysł i zainkasowała część sporej
sumki, jest ożywiona, starannie ubrana, energiczna... Nie lubi tylko, gdy Ewa wspomina 
aktorkę
z filmu. Nie lubi i już... Ewa stara się oddalić myśl o wypadku, koncentruje uwagę na
projekcie dla Rybexu i przychodzą jej na myśl delfiny z opowieści ojca, które zjawiały się 
w
jej dziecinnych snach. Może więc baraszkujące nad falami delfiny? Może taki wzór? 
Chce się
otrząsnąć z wiadomości, którą przyniosła Krystyna, ale myślami uparcie wraca do 
wypadku w
tkalni. Coś ją pędzi do Teodora, aby go ostrzec, żeby nie pakował się w kabałę, żeby nie 
robił
nowych sztuczek. Myśli jednocześnie o rysunku, o sprawie przyjaciela, o 
poszkodowanych
kobietach – jak to często u niej. – O hienach, delfinach o czymś jeszcze i jeszcze... 
Zauważyła,
że w ciężkich chwilach, gdy ma podjąć decyzję, przychodzą do niej właśnie delfiny z 
ojcowych
opowieści. Delfin Jack, delfin Oppo i ten, który uratował dziewczynę z wiru pod Florydą,
i te, które ratowały marynarzy z rozbitego statku, te które przeprowadzały żaglowce
przez cieśniny... Wspomnienia autentycznych delfinich historii i historyjek budziły w niej
niewytłumaczony optymizm, bo dlaczego delfin ratuje człowieka? Sprawa delfina z 
rybackiej
wioski nad Morzem Tasmana nie była bajką... przypłynął z wielkiego oceanu na szelf, 
nikt go
nie tresował, a kiedy woził na grzbiecie dzieci, nigdy nie nurkował. Sprawił, że wioska 
została
wczasowym kurortem. Z całej Australii ściągali ciekawi turyści i mogli zobaczyć dziw
na własne oczy – delfina, który grał w piłkę, nie dopuszczał rekinów do plaży, wrósł w 
krajobraz
miasteczka. Ewa na brystolu rysuje mazakiem zgiętego w pałąk, przeskakującego falę
delfina. Jednego, drugiego, trzeciego. Delfiny w ruchu, delfiny w skoku... Chyba coś 
właśnie
takiego, całe stado delfinów.
Minął tydzień, może miesiąc. Ewa straciła rachubę ostatnich dni, tygodni. Dominika gra 
w
piłkę z dziewczynkami, coś krzyczy do Ewy. Ewa siedzi na ławce pogrążona w 
rozmyślaniach.
Przewaliła się nad nią jeszcze jedna burza. Widziała kiedyś powódź, potem woda 
opadła,
minęło zagrożenie, ale rytm życia w miasteczku był rozbity. Ewa myśli, że gdy człowiek
przeżyje coś takiego jak ona, przychodzi później chwila niczym po powodzi w owym 
miasteczku,
chwila, w której widać spustoszenia – przewrócone zagrody, zniszczone drogi, zerwane
mosty. Musiało dojść do takich rozstrzygnięć. Musiało? Wyrywają ją z rozmyślań
krzyki. Dzieci złapały kreta, dziewczynka wzięła go w ręce, kret zadrapał ją ostrymi 
pazurami,
krew leje się dziecku z palca. Ewa biegnie w tamtą stronę, dzieci krzyczą... Od strony
innych ławek biegną inne mamy. Kret rzucony na ziemię pospiesznie zakopuje się pod 
jej
powierzchnię. Mamy oglądają rękę dziewczynki, krew broczy mocno. Dziewczynka 
płacze,
dzieci są blade. Dominika mówi, że kret ugryzł Jolę, ale łapą, łapą ją ugryzł nie 
pyszczkiem.
– Po co bierzecie dzikie zwierzęta do rąk! – strofują mamy dzieci.
Dzieci mówią, że on miał piękne czarne futerko, takie czarne jak foka – mówi Dominika,
która kiedyś oglądała fokę z matką i Łukaszem w zoo. Mama zabiera skaleczoną 
dziewczynkę,
dzieci wracają do piasku, a Ewa siada na ławce i wraca do swoich spraw.
Teodor postanowił zbagatelizować wypadek kobiet w hali B-3, chociaż następstwa,
zwłaszcza dla jednej, były groźne. Te kobiety nie były w pracy. Przyszły po wypłatę i po 
ode-
55
braniu pieniędzy poszły na halę do koleżanek z innej zmiany. Któraś dziewczyna z 
fabryki
wychodziła za mąż, one miały konszachty towarzyskie. Organizowały prezent ślubny, 
same
bez inicjatywy rady zakładowej. Teodor zdecydował, że to nie wypadek przy pracy i nie
podjął żadnych kroków. Udzielono kobietom pomocy w ambulatorium, poszkodowaną 
przewieziono
do szpitala, odnotowano zwolnienie lekarskie w kartotekach i sprawa dla zakładu
miała się ku końcowi. Alarm podniósł Starczewski. Doszło do nowej awantury między 
nim a
Teodorem. Pobiegła do Teodora, nie przyjął jej. Wróciła do pracowni pełna złych 
zamiarów.
Ubiegł ją, tuż przed zakończeniem pracy zjawił się u niej w pracowni. Przyszedł ni to 
prywatnie,
ni to służbowo, zaczął od gróźb, że jeżeli ona nie przestanie rozrabiać, będzie musiał 
wyciągnąć
konsekwencje. Potem zmienił ton, był coraz cichszy i cichszy, aż przeszedł na 
sentymenty.
Pochylił się nad nią, chciał ją objąć, odsunęła go.
– Ewa, ty nie rozumiesz?! – krzyczał prawie. – To jest zakład w budowie, powstają 
eksperymenty,
niepotrzebne są rozróby, jeżeli zajmą się wypadkiem zbiorowym, to wiesz, co będzie?
Zwalą się inspektorzy pracy, prokurator, zaczną mierzyć drogi, korytarze, przejścia. Ja
chciałem najlepiej, postaram się, daję ci słowo, że te baby więcej zyskają na takim 
załatwieniu
sprawy niż na formalnym. Wypadek nie jest zresztą jasny. Po co przyłaziły na nie swoją
zmianę. Przyszły prywatnie, a ja mam odpowiadać za ich wypadek przy pracy?!
Ewa wstaje, idzie w kierunku Teodora, który cofa się, widząc w jej oczach coś 
niedobrego.
Ewa podchodzi do niego blisko. Mówi szybko, głos jej jest nieprzyjemny, chropowaty.
– Słuchaj, Teodor, nikt cię tak nie poznał jak ja, twoich zamiarów... Wiem, do czego 
dążysz!
Teodor odsuwa się w głąb pokoju.
– Groźby? – syczy.
– Groźby! Chociażby groźby! – mówi Ewa.
Teodor siada w fotelu, zapala papierosa, patrzy na nią zaciąga się dymem, usiłuje być 
spokojny.
– Wiesz co, Ewa, źle tu jest, to zwolnij się z tego zakładu...
Ewa staje na środku pokoju, patrzy na przyjaciela uważnie.
– Zostanę nie tylko w pracowni, ale na posterunku, jaki sobie wyznaczyłam.
– Pni – Teodor próbuje się śmiać – społeczniczka, siłaczka od siedmiu boleści. Cacy, 
cacy,
ale przeszkadzać w pracy mi nie będziesz.
Ewa spogląda na zegarek, jest po czwartej, godziny służbowe skończyły się, pracownia
pusta, są tu tylko we dwoje. Ewa sięga po płaszcz, bez słowa kieruje się do drzwi. 
Teodor
staje na jej drodze.
– Zostań...
– Puść!
– Zostań!
– Puść mnie!
Teodor chwyta ją za ręce.
– Uspokój się, uniosłem się, usiądź, porozmawiajmy jak ludzie, wiesz, co dla mnie 
znaczysz.
Ona patrzy w ziemię, Teodor dyszy, odwraca się zaczyna chodzić po pracowni.
– Słuchaj, od pewnego czasu mi się nie wiedzie. Nie wiedzie mi się, rozumiesz?! 
Postanowiłem
wyjechać, już wszystko załatwiłem, mam przyjaciół, mam przygotowaną pracę. Dobrą
pracę... za granicą, na handlowej placówce, rozumiesz? Pojedziemy razem, daję ci 
słowo honoru...
razem! Skończy się konspiracja, rozumiesz?! Ale daj spokój, nie rozrabiaj. Przecież ja
mogę się tu z wszystkimi dogadać oprócz Starczewskiego i ciebie.
Ewa podnosi głowę, patrzy na Teodora.
– Ze wszystkimi?! Możesz? Bo się ciebie boją, chodzą legendy o twoich powiązaniach, 
o
tym, co możesz, a ja się nie boję, rozumiesz, Teodor.
56
– Nie? Bo wiesz, że ja cię kocham, że tobie wolno wszystko, dlatego się nie boisz.
Ewa przygląda się kochankowi, obserwuje go, jego ruchy, rozbiegane oczy. Kiedyś 
bardzo
chciała tego człowieka rozumieć, chciała mu pomagać w trudnościach, żyć jego 
problemami.
Patrzy teraz na niego, waży w sobie resztę uczuć. Teodor chwilę milczy, po czym jakby
upewnił się, że trafił dobrze, że przekonał Ewę, ciągnie swój monolog:
– Słuchaj, zastanów się nad przyszłością, jesteśmy na koniu, przed nami perspektywa, 
placówka,
rozumiesz? Gdzie się tak dorobisz jak na placówce?! Wezmę ciebie, będziesz pracować
ze mną. Ale musisz się zmienić, nie możesz przeszkadzać, robić awantur o byle 
drobiazg,
który ci się nie podoba, bo niczego nie rozumiesz. Podchodzi do niej, chwyta ją za ręce. 
–
Ewa! Przyszłość przed nami, zrozum, zmądrzej, dziewczyno, nie masz dwudziestu lat i 
ja też
nie jestem chłopcem. Pora pomyśleć o sobie.
Ewa oswobadza ręce z uścisku, wstaje, podchodzi do okna. patrzy na fabryczny plac, 
który
jest ciągle placem budowy. Kilka spychaczy ryje ziemię pod pawilon socjalny. Koło tkalni 
B-
3 robotnicy wyładowują skrzynie z maszynami. Dalej brygada układa kable i przewody 
pod
ziemią. Na prawo od bramy widać zaawansowane mury drugiej wykańczalni. Jeszcze 
dalej
między drzewami, jakby w zagajniku, dekarze pokrywają niewielki budynek 
zakładowego
żłobka. Ewa myśli, że ten wspaniały nowy zakład jest chory. Od środka toczy go rak 
czyjejś
prywatnej kariery. Myśli tak, ale nie jest zupełnie pewna, bo może się myli? Za oknem 
znów
zaczyna padać deszcz, cholerny deszcz. Całe lato leje, Ewa odwraca się od okna, 
spogląda na
kochanka, gryzie usta, chwilę myśli i zaczyna mówić z namysłem, bez specjalnych 
emocji:
– Odejdziesz na placówkę. Ale jeszcze tu jesteś i wiele od ciebie zależy, a tobie tu nie 
zależy
na niczym, na niczym. Dopilnujesz, by zakład był oddany szybciej, dopilnujesz, żeby był
tańszy, a planu w tym zakładzie nie wyrobi już kto inny, prawda?!
Teodor wykonuje nieokreślony ruch ręką, wyjmuje papierosa z ust.
– Słyszałaś? Słyszałaś w hotelu?
– Słyszałam! Ale to nieważne, ważne, co ty robisz, a ja widzę.
Zapada milczenie. Ewa patrzy za okno.
– Pijany byłem, bzdury opowiadałem temu chłopakowi – mówi Teodor – jemu można
zaimponować złem, zależy mi na jego wpływach, rozumiesz?
Ewa podchodzi do Teodora.
– Słuchaj, jutro lub pojutrze zakładowa komisja rozpatrzy sprawę wypadku tych kobiet.
Kobiety muszą otrzymać, co im się należy.
Teodor podnosi się z fotela.
– Wiesz co, Ewa, myślę, że przeholowałaś, zakładem rządzić nie będziesz! Ani mną, ani
zakładem! Zapamiętaj sobie.
Sięga po płaszcz, kieruje się ku wyjściu. Ewa odprowadza go spojrzeniem. Teodor 
odwraca
się już od drzwi, patrzy na nią, zmienia ton, mówi miękko:
– Pomyśl nad tym, co ci proponowałem, nie psuj przyszłości sobie i mnie.
– Nie! Na mnie nie licz – mówi twardo Ewa. – Ja jestem już po przeciwnej stronie!
Teodor robi krok w głąb pokoju.
– Więc nadal straszysz, moralistko! A kim ty jesteś? Masz prawo moralizowania? 
Zastanowiłaś
się, wiesz, kim jesteś? Nie wiesz?! Dziwką jesteś! Dziwką, która opuściła dziecko,
opuściła męża, bo utył. Uciekła od córki, bo jej przeszkadzała... powiedzmy w 
swobodnym
życiu! A jaka wrażliwa, romantyczne są dla niej czółenka w krosnach, siłaczka od 
siedmiu
boleści.
Teodor mówi coś jeszcze i jeszcze, ale do niej echem powracają tylko słowa – opuściła
dziecko... opuściła dziecko, opuściła dziecko...
Chwyta krawędź stołu, patrzy rozbieganym wzrokiem po kątach pracowni. Wzrok jej 
pada
na przegięte w skoku delfiny, narysowane kiedyś na białym kartonie... A dlaczego delfin 
ra-
57
tuje człowieka? Delfin Jimi, delfin Oppo? Nie fantazja, autentyczne zdarzenia, prawda! 
Ewa
wybucha śmiechem, śmieje się prawie histerycznie.
Teodor przerwał monolog, patrzy na nią.
– Moralistko – dociera do niej ż daleka głos Teodora – łatwo krytykować, łatwo z kogoś
robić drania. Powiem ci, każdy jest draniem w jakimś zakresie, ty też. Myślałaś, że 
jesteś
święta, prawda?
Ewa czuje, że czaszkę rozsadza jej jakaś siła od wewnątrz, serce w piersi tłucze bardzo
wolno i bardzo mocno. Deszcz za oknem przestał padać, delfiny na rysunku stały się 
ostrzejsze,
wyraźne, niewiele mają już wspólnego z tymi jakby autentycznymi, które widziała przed
chwilą. Czuje, że uspokaja się, zmobilizował ją ten cios w serce. Bierze do ręki mazak, 
widzi,
że mazak nie drży. Podnosi głowę, patrzy na Teodora.
– Do widzenia, Teodor, do widzenia! – mówi i stara skupić się nad rysunkiem.
...Ktoś ją szarpie za rękę, za ramię.
– Mamo, mamo, mamo! – krzyczy Dominika.
– Ach tak, to ty?!
– Mamo, co ci jest, mówię do ciebie, krzyczę i nic nie słyszysz.
Ewa przygarnia Dominikę, całuje ją, przyciska. Dominika wyswobadza się z tych objęć.
– Mamo, co tobie? Płaczesz? Dlaczego?
– Nie, nie płaczę, skąd znowu!
Dominika przygląda się matce.
– Przecież płaczesz, dlaczego mówisz, że nie płaczesz, kiedy płaczesz? Mamusiu...
– Masz rację – uśmiecha się Ewa. Uśmiecha się serdecznie, szczęśliwa. Rączki dziecka
głaszczą ją po twarzy, rozmazują łzy toczące się po policzkach.
– Mamo, ja jeszcze nie widziałam, jak ty płaczesz, dopiero pierwszy raz... Chciałam 
złotówkę
na wodę sodową, idziemy z dziewczynkami napić się tam do satura...
– Saturatora – mówi do przesady wyraźnie Ewa, wyjmuje z portmonetki kilka drobnych
monet, daje dziecku. Dominika odbiega do dzieci, które obok czekają.
Po tamtej rozmowie z Teodorem przeżyła ciężką noc. Zrobiła bilans życia, podjęła 
decyzję
na dni najbliższe. Rano głowę miała pełną ołowiu, oczy piasku, ale serce lżejsze. 
Wiedziała,
co należy zrobić, chociaż podjęcie decyzji nie przyszło łatwo. Chwilami łapała się na 
tym, że
niezupełnie rozumie sama swoje postępowanie. Dlaczego właśnie ona zawzięła się, aby 
było
tak, jak być powinno, przynajmniej w jej mniemaniu. Przecież ona jest ostatnią osobą, 
która
powinna oskarżyć Teodora.
Gdy pracowała jeszcze w Łodzi, wstrząsnęła nią sprawa jej kierownika. Gajewski i jego
Helena przez całą okupację pracowali w konspiracji, on długie lata spędził w lesie. 
Helena
była łączniczką, znała miejsce biwaku i złapali ją Niemcy. Nie znaleziono przy niej nic, 
ale
była podejrzana, miejsce w którym ją zwinęli, mogło być dowodem w tych czasach. 
Kiedy
puchła jej twarz pod uderzeniami gestapowskich łap i przybywało pręg na plecach, 
milczała...
Tylko ona wie, co wtedy przeżyła, jak wiele zdolna była wytrzymać. Kiedy wybuchła 
sprawa
Gajewskich, przyjaciele z tamtych lat dziwili się spustoszeniom, jakie w ludziach może 
dokonać
czas. Helena wtedy trafiła do obozu, Gajewski przeżył powstanie w Warszawie, a po
wojnie przez półtora roku szukał swojej dziewczyny, szukał i znalazł. Dwadzieścia lat 
później
Helena zgłosiła się do kierownictwa fabryki z listą drobnych świństewek męża. Gajewski
rozliczył delegację, na której nie był, wyniósł z zakładu trochę owczej sierści, posłużył 
się
świadectwem lekarskim i wyjechał na ryby... Ale czy o to chodziło? Gajewski 
zaangażował
się w romans z prządką o dwadzieścia lat młodszą, której imponował samochód i domek 
letniskowy
za miastem. Po jakimś czasie okazało się, że nie tylko o imponowanie chodziło.
Dziewczyna przykleiła się na serio do kierownika. Zerwała dla niego narzeczeństwo, a 
gdy
wybuchł huczek, oświadczyła, że Gajewskiego kocha. Wówczas Helena z owym spisem
sprawek męża znalazła się w zakładzie. Zasępili się przyjaciele Gajewskich. Jakże to? 
Można
58
było ryzykować życie, cierpieć, szukać się między trupami, odnaleźć między żywymi, a 
potem
spopielić wszystko... Gajewski był cenionym kierownikiem, ofiarnym kiedyś w odbudowie
zakładu, ofiarnym później, tyle że lubił coś skombinować, coś zakosić niewielkiego, 
wiedział
o tym dyrektor, przymykał oko na duperele... Kiedy jednak sprawa stała się oficjalna,
Gajewskiego zdjęto ze stanowiska, wkrótce po tym tych dwoje zasiadło w sądzie na 
rozwodowej
sprawie. I gdy na siebie patrzyli, oskarżali się wzajemnie, na pewno przychodziły im
na myśl, cisnęły się wspomnienia tamtych czasów, chwil, wartości. Czy więc Teodora 
musi
oskarżać ona? A cóż ostatecznie jej do tego? Są władze – społeczne, polityczne, czy jej 
udział
jest tu potrzebny? Ale ona wie, że dzieje się coś złego. Wie, ale czy to jej rzecz? A co 
właściwie
jest jej sprawą? Kwiatki na kretonie... motywy na perkalu... Dominika, Łukasz... Teodor?
Właśnie Teodor... Pobiegło jej życie krzywymi torami, inaczej pobiegło niż życie matki,
która pewnie miała tylko jej ojca i nikogo więcej. Matka odeszła z tego świata w 
pierwszym
roku mrocznej okupacji. Z jej wspomnieniem łączy się dla Ewy wspomnienie wczesnego
dzieciństwa, ulicznych pochodów, czerwonych sztandarów, strzelaniny na łódzkich 
ulicach,
chociaż jeszcze nie było wojny. Pamięta dyskusje rodziców, spory, których wówczas nie 
rozumiała.
Raz ojciec podniósł rękę na matkę i to pamięta dobrze. Ojciec krzyczał, żeby matka
nie kumała się z czerwonymi, bo to nie jej sprawa... Faktycznie wielki strajk u Haeblera 
nie
był sprawą matki. Matka była nauczycielką, u Haeblera nie pracowała, tyle że uczyła nie 
tylko
dzieci, ale i dorosłych, a ona Ewa dziwiła się wtedy, że dorośli też się jeszcze uczą. 
Matka
z tymi dorosłymi organizowała przedstawienia, działała w Towarzystwie Uniwersytetów 
Robotniczych
i Wszechnicy Polskiej... tak to się wtedy chyba nazywało... Ojciec patrzył krzywo
na ,,wybryki”, które nie były matki ani jego sprawą. Nie lubił dziadka i dziadek – ojciec 
matki
rzadko przychodził do ich łódzkiego mieszkania. Ojciec krzyczał, że dziadek jest 
czerwony
jak bydlęca krew... że nie chce go widzieć w swoim domu... A potem w czasie okupacji, 
kiedy
matka już nie żyła, zanim wpadli do ich domu hitlerowcy w zadartych, zarozumiałych
czapkach, zniszczyli fortepian i obrazy, ojciec z dziadkiem w największym pokoju pili 
całą
noc samogon i ona przez drzwi słyszała, jak mówili, że wróg jest wspólny i widziała tej 
nocy,
jak dziadek z ojcem całowali się po policzkach i ściskali sobie ręce.
Matka położyła się do łóżka na pół roku przed wojną. Miała duże ciemne oczy. Leżała i
godzinami patrzyła nieruchomo w sufit. Raz zawołała ją, przygarnęła i z tych dużych 
czarnych
oczu na dół stoczyły się łzy, spadły na poduszkę, utworzyły szare plamy, a ona wtedy
rozpłakała się, bo poczuła, że z mamą chyba dzieje się coś niedobrego. Mama miała 
jakiś guz,
który nie chciał się rozejść i ona słyszała, jak doktor, który przyszedł wieczorem z 
okrągłą
teczką, powiedział do ojca, że ten guz jest złośliwy... Przyszli Niemcy, matka ciągle 
leżała,
gryzła suchary w tym łóżku, popijała herbatą z kostek osłodzoną sacharyną. Raz 
wieczór powiedziała,
że zjadłaby karpia w galarecie. Ojciec wtedy wyjął z szuflady złoty pierścionek,
zaraz rano zamówił konie u znajomego furmana i pojechał gdzieś bardzo daleko. Wrócił,
przywiózł dużą rybę. Rano ugotował tę rybę, pomagała mu pani Teresa z przeciwka, 
matka
skubnęła swojego karpia w galarecie, ledwo dotknęła go widelcem. Potem leżała 
jeszcze dwa
dni, patrzyła w sufit i umarła... A ojciec? Klęczał ojciec koło łóżka, na którym leżała 
matka ze
swoimi otwartymi dużymi czarnymi oczami, klęczał długo, nic nie mówił i nie płakał.
Minęło kilka dni i do domu wprowadziła się ciotka Mirosława po to, by opiekować się nią
– Ewą, ojciec znikł z miasta, zobaczyła go dopiero na wsi, po tym wydarzeniu jak 
przyszli
Niemcy do ich domu i rozbili fortepian. Zabrali Niemcy ciotkę Mirosławę, a ją znajomy 
furman
zawiózł tam, gdzie żyła dziewczyna Jaga. Kiedy przewalił się front nad łódzkimi murami,
Ewa rozumiała już znaczenie słów powtarzanych uparcie dokoła... Warszawa powstała,
Warszawa walczy, Warszawa zwycięża, Warszawa płonie. Ich łódzkie mieszkanie, 
zlikwidowane
przez Niemców jeszcze na początku wojny, przestało istnieć. Ojciec i ona byli 
wojennymi
rozbitkami. Ojciec miał przyjaciela w Warszawie, pojechali tam zaraz, gdy Warszawa
była wolna. Pamięta ten obraz do dziś. Miasto wymarłe, poczerniałe zgliszczami. Z Pragi
59
przeprawili się mostem pontonowym. Patrzyła szeroko rozwartymi oczami na tragiczną 
panoramę,
tu i tam czuć było jeszcze swąd, tliło się, dym gryzł w oczy, leżały nie sprzątane trupy...
– Nie ma Warszawy... – powiedział ojciec – przynajmniej jej murów nie ma...
Ale w ruinach błąkali się warszawiacy. Między kikutami kominów, wśród gruzów, po
śniegu poruszał się dziwny orszak, ludzie i pies kundel, ludzie mieli zapadłe oczy, pies 
podciągnięty
brzuch, przetrzymali dopust Boży. W gruzach kręcili się pogorzelcy... Pochyleni
nad ruinami grzebali w rumowiskach.
– Czego oni szukają, tatusiu? – pytała.
– Miasta szukają...
Nie pytała więcej, choć niezupełnie rozumiała, jak można szukać miasta kijem w 
rumowisku.
Ojciec powiedział jeszcze, że znajdą miasto, widać z ich twarzy, że znajdą, bo to nie
Warszawę zniszczyli Niemcy, a tylko warszawskie mury... Nie odnaleźli domu ojcowego
przyjaciela. Warszawa, jak wypalone oko żywego człowieka, została za nimi. Pojechali 
na
zachód, ojciec zgłosił się do wojska i dotarł do Berlina... Ona tułała się po osadach i 
ludziach,
wyrosła i trafiła na akademię. Zaczęła własne życie. Ojciec osiadł po wojnie w 
odzyskanym
miasteczku nad wielkimi jeziorami, gdzie został dyrektorem gimnazjum i cieszył się 
dobrym
zdrowiem. Pracował do wieku emerytalnego, a potem jeszcze przez lat dziesięć, do dnia 
kiedy
dostał medal, pamiątkowy zegarek i emeryckie papiery. Równo tydzień po tym 
przyjechała
do tego miasteczka, bo był ojca pogrzeb... Szkoła, hieny, matka, która chciała karpia w 
galarecie...
dziewczyna Jaga, czerwoni, las... Tyle spraw na świecie było sprawami tego człowieka
z siwą głową, rękami o długich palcach, wąskimi kreskami ust, niezapomnianym nigdy
spojrzeniu... który kochał swoje delfiny... A co jest jej sprawą?
Człowiek w średnim wieku wyciągnął arkusz papieru, pstryknął długopisem, czeka, co 
ona
powie. Ona mówi krótko, że w jej zakładzie był zbiorowy wypadek, a zakład nie podjął 
kroków
celem rozpatrzenia zdarzenia jako wypadku przy pracy... Tyle mam do powiedzenia –
kończy – oto mój dowód osobisty.
– Oczywiście prosi pani o dyskrecję? – zwraca się do niej człowiek za biurkiem.
– Nie proszę o dyskrecję, to, co powiedziałam, należy traktować jako oficjalną 
informację.
– Rzadki przypadek – uśmiecha się inspektor patrząc na Ewę jakby z sympatią. – Nie 
obawia
się pani... powiedzmy drobnych kłopotów.
Ewa uśmiecha się.
– Czy się obawiam! Raczej po prostu liczę się z drobnymi kłopotami.
Następnego dnia wrócił niespodziewanie ze szpitala naczelny dyrektor przedsiębiorstwa 
w
budowie. Ewa doszła do wniosku, że trzeba uprzedzić go o wizycie w Inspekcji Pracy. 
Dyrektor
po długim pobycie w szpitalu i na rehabilitacji był miernie zorientowany w sytuacji.
Relacja Ewy nie wydała mu się jednak rewelacją. Popatrzył na nią uważnie, nie było to 
spojrzenie
pełne sympatii.
– Przepraszam – zapytał jakby z przekąsem – czy między panią a Teodorem zaszły 
jakieś
większe nieporozumienia?
Ewa czuje, że staje się purpurowa, twarz piecze ją, serce znowu zaczyna łomotać.
– Tak, ale czy człowiek, który działa, bo uważa, że tak trzeba, musi być podejrzany, że
działa pod wpływem spraw osobistych?
Dyrektor nadal przyglądał jej się uważnie.
– Widzi pani, bo my coś wiemy o waszym stosunku.
– Może ma pan rację. Dookoła pytają, co mi do tego, jest przecież dyrektor, jest 
organizacja
partyjna, rada zakładowa, pytają, czego ja szukam w tej sprawie...
Dyrektor ma skupioną twarz.
– Proszę pani, a któż to jest organizacja partyjna? Któż to jest rada zakładowa? Jak nie
my... Sumienie żadnej organizacji nie zastąpi sumienia człowieka. Nic bardziej 
fałszywego
jak pogląd, że skoro jest organizacja i jest dyrektor to po co osobiste działanie, na 
przykład
60
pani czy Starczewskiego. Być może osiągnięciem organizacji jest to, że pani do tego 
inspektora
poszła... i muszę pani powiedzieć, że sprawą Teodora zajęły się instytucje, które pani
wymieniła. – Dyrektor uśmiecha się teraz zupełnie przyjaźnie. – Jeżeliby miała pani 
wyrzuty
lub może, nie wiem, satysfakcję, to zdarzenia, które nastąpią, nie będą spowodowane 
przez
panią.
Jeszcze tego samego dnia zostali przesłuchani świadkowie wypadku. Krystyna 
przyleciała
do niej, z pretensjami.
– Po co ty narozrabiałaś, teraz mnie wołają, a ja tylko przechodziłam... nic nie 
widziałam...
nic nie powiem...
Rzeczywiście nic nie powiedziała. Powiedzieli inni, a przede wszystkim Starczewski. 
Zaczęło
się mierzenie dróg między urządzeniami i maszynami, kontrola sposobu układania 
materiałów
w magazynach, szerokości dróg ewakuacyjnych. Wyłaziły nieprawidłowości pęczkami.
Po zakładzie ruszyła plotka, że jest nagonka... Ewie wydawało się, że wszyscy patrzą
na nią jak na kogoś, kto sprowadził burzę na własny dom. A co o niej pomyśli Teodor? 
Kiedy
szła do Inspekcji Pracy, nie liczyła się z tym, było to jej obojętne, a teraz widzi, że jest 
inaczej.
Widzi, że zależy jej, aby on wiedział, żeby był przekonany, dlaczego tak postąpiła. 
Siedzi
Ewa w pracowni, maluje delfiny, przeżywa historyjkę tamtego romansu, nawiedzają ją
porównania, zjawił się Grzegorz, Fryderyk, Łukasz. Delfiny są dziwnie obojętne, 
papierowe.
– Śmieszna jestem ze swoimi czółenkami, delfinami, być może zabieganiem nie o swoje
sprawy – myśli z goryczą Ewa. Otworzyły się drzwi i do pracowni weszła Krystyna, 
zdjęła
płaszcz zajrzała jej przez ramię na rysunek.
– Wiesz, co mówią w zakładzie? – zagadała. – Może zrobić ci herbaty?
Ewa spogląda na Krystynę uważnie.
– Masz złą wiadomość, żeś taka dobra?
– Bo ja wiem czy złą, mówią, że byłaś u prokuratora i w komitecie, odgryzłaś się za
Aśkę...
– Gdzie byłam?! Odgryzłam się? Za jaką Aśkę?
– Nie udawaj, że nie wiesz, Ewa... A bo to zresztą moja sprawa?
Ewa pochyla się nad rysunkiem, przygląda się delfinom, wykańcza pociągnięciami 
mazaka
tego największego w środku, marszczy czoło, myśli, milczy. Krystyna też milczy, cisza 
jest
długa, Krystyna parzy herbatę i zaczyna mówić:
– Pół zakładu gada, że Teodor wyjeżdża z Aśką, tą ładną z centrali telefonicznej, do 
hoteli,
że ona zajęła twoje miejsce... no to go wgrzebałaś...
Ewa najchętniej udusiłaby Krystynę, Teodora, ową Aśkę i każdego na świecie. Delfiny 
na
rysunku stają się jakieś bardziej bliskie. Ewa usiłuje się uśmiechnąć. Pod powiekami pali 
ją
złość. Zaciska pięści, wali rękami w rysunek, herbata podskakuje w szklance, 
wychlapuje się
na brystol.
– Co za zasrana! zasrana! zasrana sprawa!
– Uspokój się, Ewa, co cię napadło, zwariowałaś?! – mityguje ją Krystyna.
– Zwariowałam? Dookoła zwały gnoju, gnoju, gnoju!
A ja w samym jego środku...
– Nie wiedziałaś o Aśce?! – udaje zdziwioną Krystyna... Poszła do domu taka zdziwiona,
pełna serdecznych uśmiechów.
Ewa nie pamięta, jak długo siedziała w pracowni. Kiedy była już w płaszczu, przyjrzała 
się
rysunkowi, delifny wydały jej się płaskie, nieefektowne, cały pomysł był idiotyczny. 
Przekreśliła
mazakiem raport, nawet delfiny ją zawiodły. Wyszła z pracowni, idzie chodnikiem 
między
świeżymi bryłami budynków. Jest co najmniej godzinę po zmianie. Biurowce puste.
Przed gmachem dyrekcji stoi samochód Teodora. Ewa zatrzymuje się, kieruje w tamtą 
stronę.
Idzie po schodach, staje przed drzwiami sekretariatu, wchodzi do środka i natychmiast 
żałuje,
że tu przyszła. Na fotelu dla interesantów siedzi Teresa. Ewa robi krok do tyłu, tamta 
spostrzega ją.
61
– Proszę, mąż powinien niedługo przyjść, poczekamy – mówi Teresa uśmiechając się 
zupełnie
przyjaźnie. – Pani Ewa o ile się nie mylę, prawda?
– Tak, Ewa.
– Nie znałyśmy się dotychczas osobiście.
– Mhm – mruczy Ewa i myśli, że coś uwzięło się na nią.
– Teodor bardzo pracowicie ukrywał stosunek z panią, ale czego ludzie nie doniosą. To 
nie
ma większego znaczenia, tylko on przecenił możliwości tajemnicy, dostawałam anonimy 
z
adresami noclegów, oczywiście nie sprawdzałam niczego...
– Proszę pani – przerywa Ewa – między mną a Teodorem nie istnieją już żadne uczucia.
– To niedobrze – zasępia się Teresa – myślałam, że mój rozwód rozwiąże pani 
trudności
życiowe.
Ewa zaciska pięści, mobilizuje się, chce być spokojna, zaoszczędzić sobie nowych 
przykrości,
uśmiecha się do Teresy.
– Sprawa rozwodu Teodora jest mi obojętna. Jeżeli zaszkodziłam pani małżeństwu, 
mogę
tylko wyrazić żal, tym większy, że ta szkoda nie przydała się nikomu... najmniej mnie...
– Rozczarowała się pani tą miłością? – żona Teodora przygląda jej się ciągle jak 
czemuś
bardzo małemu. Jest niemal wytwornie uczesana, na pięknej jeszcze twarzy staranny 
makijaż.
Figura jej, cała postać robi wrażenie na pewno interesującej kobiety.
– Rzeczywiście przykre – ciągnie dalej Teresa, a Ewa czuje, że to spotkanie jest jeszcze
jedną porcją goryczy.
– Nie chciałam pani dotknąć – kończy Teresa.
Ewa usiłuje zademonstrować pogodny uśmiech, precyzyjnie buduje ten uśmiech na 
swojej
twarzy.
– To już tak mało ważne, więc państwo się jednak rozwodzą?
– Rozwodzimy się od kilku lat, ale Teodor żąda zbyt wiele. Wyrażenie zgody na rozwód
uzależnia od spraw majątkowych.
– To Teodor ma wyrazić zgodę? – pyta zdziwiona Ewa.
– Oczywiście, wniosek złożyłam ja... – mówi beznamiętnie Teresa. Patrzy w okno. – 
Znowu
zbiera się na deszcz, ależ w tym roku mamy lato – dodaje po chwili.
Ewa czuje się oszukana, zagubiona... Teresa ciągle patrzy w okno. Po jej twarzy błąka 
się
jakiś grymas, uśmiecha się nieznacznie. Przez plac idzie Teodor z blondynką w 
dżinsach i
opiętej bluzce, zmierzają w kierunku biurowca. Dziewczyna coś mu tłumaczy, 
gestykuluje, on
patrzy na nią, idą szybko w kierunku wejścia gmachu.
Telefonistka Aśka – myśli Ewa, ta, o której rzeczywiście nie wiedziała.
– Nowa miłość? – pyta Teresa.
– Nie wiem, proszę pani...
– Och przepraszam... jeżeli znowu panią uraziłam. – Teresa siada z powrotem w swoim
fotelu. Milczenie znów trwa długo. Otwierają się drzwi. Najpierw wchodzi dziewczyna, za
nią Teodor. Wchodzi i staje jak wryty. Ewa patrzy na wszystkich dookoła i wydaje jej się, 
że
jest na autentycznej operetce.
– Ty tu, tu? – Teodor zwraca się do Teresy wyraźnie zbity z tropu. – Ty też tu? – patrzy 
na
Ewę. – Razem obydwie?
– Nie, obydwie osobno – uśmiecha się Teresa.
Blondynka, chyba ta Aśka, robi krok do tyłu w kierunku drzwi. Teodor kiwa jej głową i
dziewczyna znika.
– Czego chcesz? Pracę skończyłem o pierwszej – zwraca się do Ewy.
– Nieładnie zachowujesz się w stosunku do... znajomej – mówi wyniośle Teresa.
– Znajomej? Ty wiesz, co ona zrobiła...
– Wiem, więcej niż myślisz.
62
Ewa widzi, jak przez plac w kierunku bramy biegnie Aśka z rozpuszczonymi włosami.
Czuje, że musi wyjść i jest jej głupio. Wściekła jest na siebie, że tu przyszła. Będzie 
wyglądać
tak jak tamta, która ucieka w kierunku bramy, wystraszona, że wydało się, co miało być 
tajemnicą.
Ewa stara się nie wybuchnąć, wstaje, kiwa głową Teresie, wychodzi z sekretariatu
świadoma, aż do bólu, swej sytuacji. Idzie powoli schodami w dół. Klęski posypały się na 
nią
z rogu obfitości.
Po południu decyduje się jechać po przeklęte żurnale. Podróż autobusem trwała bardzo
długo. Gdy odnalazła domek, było już prawie szaro. Przekręca klucz w zamku, wchodzi 
do
środka. Wnętrze nosi ślady niedawnej libacji, ledwo opłukane szklanki i talerzyki leżą w 
misce,
popiół rozsypany po podłodze i na stoliku przy tapczanie. Otwiera szafkę, na szczęście
zaraz spostrzega swoje pisma przywiązane kolorowym sznurkiem. Zabiera je 
pospiesznie,
wychodzi z domku, przekręca klucz w zamku, zastanawia się chwilę, co z nim zrobić i 
kładzie
go na belce w umówione z Teodorem miejsce. Rusza w kierunku przystanku. Niedaleko
uszła, gdy na drodze zobaczyła samochód. Chciała ukryć się za drzewem, ale on 
spostrzegł ją
i zatrzymał wóz, był sam. Wysiadł, podszedł blisko.
– Ty tutaj?
– Tak zabrałam pisma.
– O czym rozmawiałaś z Teresą w sekretariacie?
– O pogodzie rozmawiałam, Teresa mówiła, że znowu pada deszcz.
– Ewa, nie wygłupiaj się! Przestań się wygłupiać.
– Słowo honoru, że tak mówiła.
– Siadaj – mówi Teodor wskazując jej miejsce koło siebie.
– Po co?
– Porozmawiamy.
– Niepotrzebne są nam już rozmowy.
– Siadaj!
– Nie!
– To poczekaj, zabiorę z domku teczkę i wrócimy razem do miasta.
Ewa idzie w kierunku przystanku, po chwili znowu słyszy szum silnika i samochód 
zatrzymuje
się przy niej. Siada obok Teodora na fotelu. Jadą aż do drogi przez las w milczeniu.
Przed wyjazdem na szosę Teodor zatrzymuje samochód, patrzy uważnie w lewo i 
prawo, rusza
powoli. Ewa myśli, że on zawsze szanował przepisy drogowe, nie lubił niepotrzebnej
brawury. Teodor prowadzi wóz prostą szosą z średnią szybkością. Odwraca się do niej.
– Ty doniosłaś o wypadku; prawda?
– Zgłosiłam wypadek.
– Sprzedałaś mnie, nabrali cię na tę Aśkę, co?
Ewa milczy, zrezygnowała już z wyjaśnień... Z chęcią chwyciłaby się za skronie, nie 
chce
jednak przy nim robić dramatycznych gestów. Patrzy na szosę, która ucieka do tyłu jak 
kiedyś
szary ciąg perkalu w, brakarni. Jadą przez niewielką wioskę, milczą. Z zagrody 
wypadają dwa
duże psy tuż przed maską samochodu. Teodor gwałtownie hamuje, psy uciekają w bok. 
Wioska
kończy się, potem jest prosta droga i zakręt. Duża góra, Teodor zmienia bieg, silnik
zwiększa obroty.
– Głupio kończy się nasz romans, sama przyznasz...
– Głupio.
– Z Aśką to była, czy nawet jeszcze jest, powierzchowna przygoda, nigdy nie będzie to 
co
z tobą, myśląc o wyjeździe myślałem o tobie... od początku, ale nie wyszło.
Teodor ostro hamuje przed zakrętem, patrzy na Ewę.
– Dzisiaj dowiedziałem się czegoś... odchodzę stąd... Ale ci powiem, Ewa, że to moje 
credo
ma uzasadnienie. Podczas okupacji mój ojciec całe cztery lata przesiedział w lesie, a 
jego
brat, mój stryj, prowadził masarnię. Widywałem starego od czasu do czasu. A stryjowi 
wiodło
63
się... wybudował dom, wymurował, nawet żonę zmienił, bo mu stara umarła, wziął 
młodą.
Capnęli za bimber – wykupił się. Matka poszła do niego po mięso dla takich jak ojciec w 
lesie.
Nie załatwił, bał się, wskazał chłopa w wiosce, były z tym chłopem trudności. Niewiele
wyszło z tej pomocy. W zimie matka dowiedziała się, że ojciec jest ranny, leży w 
ziemiance.
Przeleżał do wiosny, potem jeszcze w lecie leżał. Chociaż to ukrywali, wiedziałem, że 
ojciec
był oficerem. Główkowałem, dlaczego to tak? Dlaczego jeden śpi w domu, drugi leży w 
lesie
i nikt mu nie może pomóc, dlaczego to tak? Kto kazał staremu? Mógł żyć jak stryj. Nie 
mogłem
zrozumieć. Matka powiedziała, że po wojnie ojciec dostanie nagrodę, krzyż, zostanie
bohaterem. Przyszła wolność, na murach zobaczyłem plakat z obleśnym krasnalem, 
krasnal
miał czerwony nos, śmieszne okulary na oczach, trzymał niemiecki automat, jaki 
widziałem u
ojca. Na tym plakacie pisało: „AK zapluty karzeł reakcji”. Poleciałem do matki, pytam, 
czy
tatuś też jest zaplutym karłem, bo miał dostać nagrodę, ale matka beczała... nie chciała 
ze mną
gadać... Jeździła na spotkania z ojcem, chodziła do stryja, bo stryj miał opaskę na ręku i 
stał
się szychą w miasteczku, został kierownikiem rzeźni, był we władzach w mieście. Ojciec
wrócił do domu, rozmawiali z matką o amnestii... rehabilitacji. Chodził w łaski do stryja.
Stryj był wyniosły ojciec czegoś dowodził, wykrzykiwał, że walczył... Potem ucichł, 
znalazł
pracę na budowie, tylko kasłał coraz bardziej... Miałem już ze trzynaście lat, pytam raz, 
jak
było z Niemcami, wojną, partyzantką no i tym karłem. Stary spuścił głowę i powiada – 
szczęśliwy
kraj, któremu niepotrzebni zasrani bohaterowie... Niedługo potem umarł. Zostaliśmy z
matką. Cień zmarłego ojca bohatera był jednak z nami ciągle, matka znalazła dobrą 
robotę,
ale dali jej ankietę i napisała, że ojciec podczas okupacji walczył i gdzie walczył, no i z 
roboty
wyszło gówno. Ja, zdając na studia, zataiłem w ankietach walczącego ojca i cały czas 
byłem
podszyty strachem... Na lewo, na prawo zacząłem chwalić, podobało mi się wszystko...
oprócz tych, którym się coś nie podobało. Stryj pomógł mi kilka razy. Kiedy byłem już na
uczelni, pytam go o to, o co raz ojca pytałem, jak było z okupacją, partyzantką, zaplutym
karłem... A stryj, że najlepiej będzie, jeżeli będę się uczył, jak się uczę, mówił, jak mówię 
i
nie pchał nosa, gdzie nie trzeba. – Wiesz co, Ewa – ciągnie Teodor, zwalniając bieg 
samochodu
na nowym zakręcie – ten stryj ustawił mnie na resztę życia. Poklepał po ramieniu, nalał
do kieliszka wódki, poczęstował amerykanem z UNRY i powiedział:
– Zapamiętaj chłopie, teraz nie czas na filozofię, czas na odbudowę. Zwyciężyliśmy, a 
po
drodze były pomyłki, dramaty, przeszło, minęło. Jak chcesz kimś być, musisz wiedzieć, 
że
potrzebni są ludzie pozytywni, bądź pozytywny, ja ci to mówię. Patrz na kolegów wyżej i 
rób
jak oni... daleko zajdziesz. Buntowałem się, gdy widziałem, że coś nie tak, ale 
zaciskałem
zęby, liczyłem do dziesięciu i mi przechodziło. Miałem oczy otwarte na rzeczy wielkie, 
dokoła
budowało się, budowało się naprawdę, tak jak się buduje do dzisiaj. Uwierzyłem, że tak
trzeba. – Teodor umilkł, jechał wyjątkowo szybko po prostej, jak strzelił, drodze. Ewa 
zapadła
w zadumę, myślała o swoim ojcu, który też był w partyzantce, potem doszedł do Berlina,
o Józefie Szekli, mistrzu Starczewskim, oni przeżyli zły okres bardziej niż Teodor, bo na 
własnej
skórze, a jednak... a jednak i ojciec, i Szekla, i Starczewski chcieli czegoś, choć przyszło
im płacić bez ekwiwalentu... – Zamyśliła się Ewa, oddaliła. Ojciec Teodora i Teodor... 
daleko
w tym zgiełku odleciało jabłko od jabłoni... daleko. Zadumała się Ewa wtedy w 
samochodzie,
duma jeszcze teraz w parku na ogrodowej ławce... Niedaleko wsi, w której żyła 
dziewczyna
Jaga było miasteczko. W tym miasteczku w słoneczny lipcowy dzień pośród 
jarmarcznych
straganów widziała leżącego na wybrukowanym rynku człowieka w mundurze i 
porzucony
pistolet. Pamięta, jak w radosny gwar wdarł się wystrzał i jarmarczny zgiełk ucichł, 
potem
wybuchł znowu, ale już inny niż przed wystrzałem. Potrącona przez ludzi, kiedy patrzyła 
na
cieknącą między kamieniami strugę krwi, płakała, a ktoś obok pytał: – Gdzie matka tego
dziecka? – Ktoś krzyczał: – Zabrać to dziecko! Matki już nie miała, odnalazł ją zaraz 
ojciec,
któremu zgubiła się na chwilę na powojennym jarmarku. W miarę jak rosła, dowiadywała 
się
więcej o wydarzeniu w miasteczku. Obraz człowieka leżącego we krwi na brukowanym 
rynku
64
obok straganu z jarmarcznymi zabawkami nabierał w jej świadomości innych wymiarów. 
–
Ktoś przedtem pracował we dworze obok miasteczka. Kiedy zbliżał się front, zaczął 
głośno
mówić o parcelacji. Przyszli do jego domu w nocy uzbrojeni ludzie. Posadzili żonę i 
dwoje
dzieci na łóżku, a jemu dali sznur i kazali powiesić się na lampie. Żona krzyczała, więc 
wybili
jej zęby. Jemu też wybili kolbą zęby, powiedzieli, że jeżeli policzą do stu i on się nie 
powiesi,
zabiją żonę i dzieci, a jego i tak powieszą. Zaczęli liczyć, wziął sznur i przywiązał do 
haka.
Wtedy wybuchł pożar. Ktoś chciał ich ratować, podpalili stóg żniwnej słomy obok 
chałupy.
Uzbrojeni wyjrzeli na ogień, chłop skoczył i zaraz usłyszał krzyk dzieci i serię z 
automatu.
Stóg stanął jak świeca w ogniu. Ci dwaj byli znajomymi, tylko wtedy nie wiadomo było, 
kto
kim chociaż znajomy. Chłop wylizał się z ran, od kul, które go trafiły. Żona i dzieci, 
zastrzelone,
spaliły się z chatką i dobytkiem. Chłop został milicjantem w miasteczku. Na jarmarku w
lipcowe popołudnie dziewczyna ze straganu pełnego zabawek rajcowała z dwoma 
obcymi...
nie obcymi, bo chłop poznał ich, choć byli obróceni do niego tyłem. Nie podnieśli rąk do 
góry.
Śmieli się... – Spokojnie, panie władzo, schowaj tę rurę, wojna skończona, my po 
amnestii...
tu jest papier... osadnicy my na ziemiach odzyskanych... spokojni ludzie na jarmarku,
stare zapomniane, ruszać nas nie wolno. – Zjawił się komendant z innym milicjantem.
Sprawdzili papiery tamtych, były w porządku, objęła ich powojenna amnestia. 
Chłopmilicjant
siedział na kamieniu obok straganu, potem poszedł do szynku wypił dwie setki,
wrócił pod stragan, gdzie spotkał tamtych, wyjął rewolwer, zajrzał w czarny okrągły 
otworek.
Buchnął ostatni w tym miasteczku strzał, milicjant padł na brukowany rynek obok 
straganu...
Jej ojciec, Teodora ojciec... Szekla... milicjant z miasteczka... Małgośka... dziewczyna 
Jaga...
zasrani bohaterowie! Błędy? Być może. Wówczas w samochodzie patrzyła z boku na 
kochanka...
człowieka, który nie popełnił błędu, był całkowicie pozytywny... Poznała go, pokochała,
kiedy po kolana w błocie wypychał z leśnego duktu samochód, by dostać się na lepszą 
drogę.
W przemoczonym garniturze, zniszczonej koszuli miotał się mężczyzna z przeciwnością 
i
zwyciężał, a ona mu pomagała. Myślała, że taka jest jego natura. Człowiek pozytywny... 
a cóż
to takiego? I przypomina jej się Krystyna, która chwali najgorsze jej rysunki, czy to jest
szczera przyjaciółka? Ewa chcąc znać wartość swojej pracy nie pyta o zdanie Krystyny, 
zależy
jej na prawdzie, po co miałaby utwierdzać się w błędzie. Jadą aleją w szpalerze 
rzęsiście
oświetlonych wystaw. Ewa myśli, że jest jakaś siła, skoro miasto, kraj rozwinęły się 
wspaniale
mimo takich zupełnie pozytywnych ludzi...
Siedzi w parku na ławce, kłębią się w niej wspomnienia ostatnich dni. Dominika ma 
wielką
frajdę, bo mama puściła ją samopas i ona zażywa wolności, co widać po wybrudzonej 
sukience
i wypapranych po łokcie rękach. A Łukasz? Łukasz to sprawa oddzielna. Powiedzieć
można – druga sprawa. Czy ostatnie wydarzenie związane z Łukaszem ma dla niej 
większe
znaczenie? Chyba nie. Przeżyła tę wiadomość niby odczucie bardzo dalekiego 
wstrząsu. Łukasz
się żeni... z młodą zaledwie dwudziestoparoletnią asystentką. Więc przemija wszystko?
Nawet najbardziej uparta miłość bez wzajemności przemija? Dominika powiedziała, że 
lubi
panią Basię, bo pani Basia jest kumpela... Tatuś kupił pani Basi złoty łańcuszek, 
pokazywał
go babci Natalii. Więc Łukasz będzie miał Dominikę, młodą żonę, babcię Natalię, a ona 
będzie
żyć sama kątem u obcych ludzi w pokoju nad sklepem wojskowym. Może jeszcze kilka
przygód, romansów i nic więcej... Poprosi Łukasza, żeby oddał jej Dominikę, może 
zgodzi
się, bo pani Basia będzie chciała mieć swoje dzieci... Ewa wyjmuje z torebki lusterko, 
przygląda
się sobie. Twarz ciągle młoda, kobiety zaledwie trzydziestoletniej, a przecież lat ma już
więcej. Rozczarowanie, jakie przyniósł jej romans z Teodorem, zabrało wiarę w miłość, 
którą
tak bardzo chciała przeżyć i której mimo wszystko nie przeżyła. Wstaje z ławki, idzie do
dziecka. Dominika wraz z dziewczynkami maluje kolorową kredą zamki na płytach 
chodnika
w parku.
– Mamo, patrz, pałac! Mój będzie największy!
65
Rzeczywiście jej pałac jest wielki, bardzo kolorowy, ma strzeliste wieże, dużą bramę. 
Ewa
mówi, że pora wracać, więc dziecko zostawia pałac, wraca do swojego domu bez matki.
Andrzej znajduje w skrzynce urzędowe pismo. Zawiadomienie o terminie odebrania 
kluczy.
Kiedyś bardzo starał się o to mieszkanie. Spogląda na pismo, na wnętrze poddasza, 
przyzwyczaił
się tutaj. Jakby zbiegiem okoliczności jego nowy statek nie pójdzie szybko w rejs,
wysłużone pudło rzęziło maszyną, trzeszczało w spojeniach. Otarcie o mieliznę w 
poprzednim
rejsie, choć nieznaczne, nie przysłużyło się kadłubowi. Będzie czas na załatwienie 
spraw
mieszkaniowych. Chciałby się cieszyć... chciałby. Z rękami w kieszeniach spaceruje po 
pokoju
pod skośnym dachem, przystaje przed lustrem, patrzy na odbicie swojej twarzy, myślami
wraca do Iwony, która pewnie czeka na jego znak... Skąd u niego zawziętość na 
kobietę, którą
kocha i która do niego gotowa wrócić. Kocha? No właśnie... Andrzej chodzi z rękami w 
kieszeniach
po niewielkim pokoju. Kocha?! Nie lubi tego słowa. Można by powiedzieć... starszy
pan z siwiejącymi skroniami... Czterdzieści latek stuknęło... Nie powiedział serio żadnej 
tego
jednego słowa. Oszczędzał dla jakiejś, której w końcu nie spotkał. Nie spotkał, choć 
pewnie
gdzieś była, może jeszcze jest, szuka jak on. Tyle że on już przestał szukać, jest w 
stanie zadowolić
się wyciągniętą z knajpy kurwą – intelektualistką taką jak ostatnio. A Iwona? Iwona
przestała istnieć bardziej niż Magda. Nie ma Magdy, nie ma już pewnie ogrodowego 
domku,
nie ma pewnie nawet działkowych ogrodów, jest rów wyryty spychaczem, gdzie będzie 
nowa
droga... On, Andrzej Niedziurko z klepiska w piwnicznej izbie nad Brdą wspinał się wyżej 
i
wyżej po szczeblach społecznej drabiny, uczył się pilnie, pilnie pracował, myślał o 
miłości,
która jeszcze przed nim. Dużo kobiet, mało wspomnień, chyba jedynie Magda i jej 
Polonez
Chopina wystukiwany deszczowymi kroplami o dach ogrodowej budy... To w nim zostało
najbardziej, chociaż jeszcze długie lata po opuszczeniu tamtej izby marzyła mu się dla 
kontrastu
miłość najlepiej z jasnych pokoi. Nic nie miał, nawet matki na wzór swojej przyszłej 
miłości.
Nie chciał się zatrzeć w jego pamięci obraz pana Żelka, który w sztuczkowym garniturze
stawiał na stole w piwnicznej izbie butelkę wódki, a jemu dawał torbę cukierków pod 
warunkiem,
że te cukierki będzie jadł powoli na dworze. Matka wycierała kieliszki, pan Źelek
wyjmował z teczki kiełbasę, a on brał swoje cukierki i wychodził na ten dwór, gdzie 
nieraz
padał deszcz. To wspomnienie matki później jakby ustąpiło innemu, lepszemu, kiedy 
matka
była ważną osobą w szwalni i nawet kierownik zwracał się do niej z pytaniem, czy 
towarzyszka
się zgadza... Ale jak wygląda kobieta, jakiej pragnął on, nie wiedział. A Iga?! Iga?
Którą chciał kochać w specjalnie wynajętym, specjalnie ogrzanym pokoju z wazonem 
kwiatów
na stole, a jej wystarczył popchnięty do tyłu fotel w fordzie-zodiaku żęchu? Nie. Iga na
pewno nie! Może więc bezimienna blondynka z rozpuszczonymi włosami, która nie 
przyjęła
mauretańskiego pierścionka kupionego dla nieznanej narzeczonej równo dwadzieści 
dwa lata
temu, bo za kochanie wzięła forsę i rachunek był załatwiony? Też nie. O ile on Andrzej 
Niedziurko
byłby biedniejszy, o ile mniej wart, gdyby nie Magda, ogrodowy domek, który w
niczym nie przypominał jasnego salonu. I nieprawda, że żywy karaluch wart więcej niż 
martwy
faraon... Nieprawda. Martwa dziewczyna nie zawsze umiera tak szybko, zostaje, żyje,
choć jej nie ma... Żyje, jak w nim Magda. A Iwona? Siedzi Andrzej w fotelu, patrzy w 
szary
kąt starego mieszkania, patrzy w okno, za którym, rzadki tego lata gość, pokazało się 
słońce.
Szarość pojaśniała, lustro błysnęło, pokazując ubytki szkła i poszarzałą żółtość barwy. 
Iwona?
Zapytajcie czterdziestoletniego mężczyzny, który nigdy nie miał żony, co w jego życiu 
znaczyły
kobiety... Albo nic, albo, no właśnie... albo... Budował Andrzej swoje wykształcenie
mozolnie, mozolnie stąpał wyżej i wyżej, czy tylko dla siebie? Iwona chyba była ostatnim
nieporozumieniem na tej drodze. On już, jeżeliby jeszcze coś, nie będzie taki 
wymagający...
Iwona niech jednak zostanie za tym morzem, którego przepłynąć niepodobna. Dziwił się
swojej zawziętości, zostawiła dla niego narzeczonego na jeden miesiąc przed ślubem. 
Dla
66
niego? Jej narzeczony, młodszy od Andrzeja prawie o dziesięć lat, nie otrzymał 
świadectwa
zdrowia z powodu gruźlicy. Musiał zejść ze statku. Nawigator bez prawa pływania to ci 
przyszłość.
Zdolny chłopak, nie więcej niż trzy lata brakowało mu do dębowych kapitańskich liści...
Iwona poznała Andrzeja na korytarzu szpitala, gdy do tego narzeczonego przychodziła, 
a
Andrzej leżał tam z Józefem Szeklą. Wyszedł z tego szpitala szybko, narzeczony 
pojechał do
sanatorium... I tak się zaczęło... Po połowie roku okazało się, że z gruźlicą 
narzeczonego była
przesada. Wrócił z sanatorium, dostał świadectwo zdrowia. Iwona zostawiła wówczas 
Andrzeja,
wróciła do narzeczonego. Tylko kiedy tamten popłynął w rejs, odwiedzała go w jego
pokoju ze skośnym dachem. Lubił te odwiedziny, bo było prawie tak jak przedtem. 
Prawie.
Narzeczony zszedł na wolne dni i urlop. Podczas tego urlopu ożenił się z pielęgniarką, 
którą
poznał w sanatorium, a Iwona zupełnie wróciła do Andrzeja. Zupełnie? Gdyby nie syn 
ogrodnika,
który miał nowego forda capri i pół wilii na ojcowskiej posesji, może by naprawdę wróciła
zupełnie. Przestała wówczas pracować, a pieniędzy miała sporo. Kiedy Andrzej wrócił z
półrocznego rejsu, powiedziała, że zaangażowano ją; do fabularnego filmu. Jeździła do 
Warszawy
i Łodzi, woził ją syn badylarza fordem capri. Kupiła sobie futro z lisim kołnierzem, z
jej urodą na tle tego forda capri wyglądała na prawdziwą gwiazdę fabularnego filmu, 
chociaż
minął rok i pół drugiego, a nikt jej na żadnym filmie nie zobaczył.
– Kiedy ty wreszcie zmądrzejesz – mówiła do Andrzeja po każdym jego powrocie z 
rejsu.
– Co ty przywozisz? Ciuchy?! Minęły czasy, kiedy w kraju nie było ciuchów, teraz 
możesz
koszule kupować u nas i wozić za granicę, jak robią inni... Całe garnitury kupują i 
wywożą...
Zarabiają na tym dolary, za te dolary kupują złoto albo... najlepiej proszek, miałabym 
metę na
proszek, pomyśl o tym.
Ale on nie chciał myśleć o żadnym złocie, a tym bardziej o proszku, za który nie brali się
nawet bardziej przedsiębiorczy koledzy. Uśmiechnął się do swego odbicia w pożółkłym 
lustrze,
przypomniał mu się, ponoć autentyczny, dowcip z przemytnikiem Hipo, który nie lubił
szajsu i zajmował się tylko grubszym przemytem. Było to w czasach, gdy jeszcze za 
ortalionowy
płaszczyk kupiony w Kanale Kilońskim lub byle bluzkę brało się równo półtora patyka,
a żeby dostać jako tako skrojony płaszczyk polski potrzeba było narzeczonej za ladą 
sklepu,
który takie płaszczyki sprzedawał po ścisłej znajomości. Andrzej pamięta nawet grubą 
aferę
w przedsiębiorstwie armatorskim związaną z kupnem takiego płaszczyka. Był w 
zakładzie
wówczas niejaki Henio, pracował w zaopatrzeniu. Przyszedł ten Henio do pracy jesienią 
w
pięknie stebnowanym płaszczu z grubej popeliny. Henio przystojny był, w nowym 
okryciu
prezentował się wręcz świetnie. Postawa, wyniosłe spojrzenie... Płaszcz wyglądał co 
najmniej
na amerykański.
– Panie Heniu, gdzie pan kupił taki mantel?! – pytali wszyscy bez wyjątku. Henryk 
zbywał
co mniejszych milczeniem, aż dopadł go księgowy. Henryk zrobił wówczas tajemniczą 
minę,
spuścił głowę, niemal szepcząc zapytał:
– To pan nie wie, panie kierowniku?
– Co mam wiedzieć?
– Dziwne... – dozował cios elegant.
– Co dziwne, gadaj pan, do cholery!
– Cii... jestem zobowiązany do dyskrecji.
– Do dyskrecji, dlaczego?
– Bo widzi pan, panie kierowniku, ten płaszcz kupiłem na przydział za czterysta 
pięćdziesiąt
złotych.
– Za ile??!! To za darmo? Taki płaszcz w komisie kosztuje dwa patyki!
– Bez talonu dwa patyki, panie kierowniku, bez przydziału za osiągnięcia zawodowe.
– Za co?
67
– No, za wyróżnienie, za tego... rozumie pan... Henryk był mistrzem do robienia min i 
zrobił
taką, że księgowy był pewny, iż owszem dowie się wszystkiego, ale na osobności, 
świadkowie
tej rozmowy byli zaś pewni, że Henio robi z księgowego balona.
Nieco później w radzie zakładowej wybuchła awantura na cztery fajerki. Księgowy dodał
przewodniczącego w sekretariacie. Przybiegły także kierowniczka magazynu opakowań 
i
sekretarka dyrektora.
– Towarzyszu przewodniczący!! – krzyczała sekretarka – ja właśnie otrzymałam 
odznaczenie,
jakim prawem pominięto mnie przy rozdziale talonów.
– Jak to?! Towarzyszka nie otrzymała talonu?! – zdziwił się przewodniczący.
– Nie otrzymałam, nie otrzymałam! W ogóle nie wiedziałam o tych przydziałach, ja nie
chcę tego nazwać po imieniu, ale to jest... to jest... – miotała się sekretarka dyrektora po 
sekretariacie
przewodniczącego rady zakładowej.
– Towarzyszu Kurant – syczał księgowy – ja, ja... ja nie przepuszczę, mnie też 
pominięto,
nie zawiadomiono nawet, nie chodzi o mnie, ale o wydział... kobiety... dzieci...
Przewodniczący patrzył na nich chwilę osłupiały, potem wrzasnął:
– Czy wyście powariowali?! Jakie dzieci? Jaki wydział?! Sam widziałem, jak towarzysz
odbierał śledzie, a towarzyszka cebulę...
Księgowy, sekretarka dyrektora i kierowniczka magazynu opakowań zatrzymali się w 
połowie
gestu, jak na ekranie, gdy nagle zatrzymać film. Powoli też ruszyli do dalszej akcji 
podobnie
jak na filmie, który puści się gdzieś od środka. Księgowy ruszył do przodu, obydwie
towarzyszki za nim.
– O płaszcze, nie o śledzie i cebulę chodzi! O płaszcze... – syczeli wszyscy troje.
– Jakie płaszcze?!
– ?
– ?!
Spojrzeniom towarzyszyło milczenie. W sekretariacie przewodniczącego sprawa 
skończyła
się na podniesionych głosach, które nagle umilkły. Później, w zaopatrzeniu padły 
grubsze
wyrazy. Sekretarka dyrektora była osobą krewką, księgowy zaś człowiekiem cierpliwym, 
ale
– jak się okazało – wobec cyfr jedynie. Przeżył Henryk tę awanturę mimo epitetów, jakie 
padały.
Płaszczyk kupił faktycznie dzięki osiągnięciom, ale nie zawodowym. Czarował jeszcze
nieraz w zakładzie sweterkiem krajowym o pięknym splocie lub kurteczką zupełnie made 
in
Italy... Tajemnica tych cudów była nieco przytęgawa i starsza od Henia. Za ladą sklepu 
fabrycznego
prezentowała się dostojnie, buzię miała faktycznie ładną, głównie ze względu na
duże ciemne oczy i zawsze misternie upiętą fryzurkę. W owym okresie, gdy rodzimy 
przemysł
włókienniczy miał skulone skrzydełka, w sąsiednim przedsiębiorstwie armatorskim
działał przemytnik Hipo, który jakby przewidując, że skończy się era niedostatku 
płaszczyków
spod lady, przeszedł już wtedy na etap wyższy... złoto i proszek... Dla niepoznaki brał
zawsze do kraju kilka niemieckich płaszczy ortalionowych, kilka włoskich bluzek, pół 
tuzina
duńskich rajstop, paczuszkę nie wpisanych do deklaracji pończoch, wpadał na tym, 
płacił
karę, a później przemyt główny wynosił bez uszczerbku. No i raz celnicy grzebiąc w jego
kabinie natknęli się przypadkiem na solniczkę, w której nie było soli tylko podejrzany 
proszek.
Hipo po raz pierwszy zbladł, ugięły się pod nim nogi, stracił zwykły rezon.
– Panie, panie ja... ja...
– Co to jest? – zapytał urzędnik.
– Panie... ko... ko... kokaina, ale... ja, ja to przypadkiem...
– Kokaina? Nie zawracaj pan głowy duperelami, bluzki gdzie pan ma?
Hipo pokazał, gdzie ma bluzki i „wpadł” znowu. Kokaina poszła do meliny. Gdyby Hipo
na tym proszku nie wpadł w Marsylii, byłby milionerem... A era przemycanych do kraju
płaszczyków i męskich koszul rzeczywiście skończyła się i to nie za sprawą celników...
68
Uśmiecha się Andrzej w żółtym lustrze, dobrze czasem mieć takie duperele, żeby je 
wspominać,
gdy dożera samotność...
A Iwona? Iwona miała swoje ścieżki. Po maturze rozpoczęła studia na wydziale 
ekonomicznym,
pasował jej ten kierunek, bo główkę miała nie od parady. W studiach przeszkodziła
jej uroda. Od pierwszego semestru lepili się do niej asystenci i nie tylko asystenci, no i 
ona
zbyt szybko wyciągnęła z tego wniosek, że nie musi się uczyć. Realizowała chyba ten 
wniosek
za sumiennie, bo mimo wysoko postawionych wielbicieli do drugiego semestru nie 
dotarła.
Potem rozpoczęła pracę jako pomoc w sekretariacie jakiegoś dyrektora w centrali 
handlu
zagranicznego, awansowała szybko na sekretarkę kierownika, z którym wyjechała 
służbowo
za granicę... Nie lubiła wspominać tej podróży. Z centrali zwolniła się szybko. Pracowała
w jakimś wydawnictwie, aż pojechała do Turcji z koleżanką po kożuszki. Po powrocie z
tej podróży wróciła do handlu zagranicznego, tylko nie w centrali, lecz osobiście. Stała 
się
„turystką” dużego formatu. Zarabiała wówczas podobno naprawdę dużo forsy... 
Jugosławia,
Turcja, Bułgaria... złoto, lisy, futrzane kołnierze... Przesoliła jednak i wpadła. Kosztowało 
ją
to sporo, chciała odrobić straty i znowu wpadła. Pożegnała się z paszportem. A on nie 
miał
smykałki do takich interesów. Nie rozumiała tego.
– Kiedy ty zmądrzejesz? – pytała. W końcu dała za wygraną. Po tym rejsie mieli wziąć
ślub i miał ją zabrać w daleki rejs. U armatora sprawa była już załatwiona. Uszyła sobie 
cztery
suknie i przygotowała kilka walizek z różnymi rzeczami. Bał się trochę tej miodowej 
podróży.
Uroki takiej dziewczyny jak ona przezwyciężają jednak nie tylko strach, ale i rozsądek...
Cieszył się, że będzie ją miał przy sobie na statku... Stało się inaczej przez cholerny
kolektor... Uśmiecha się Andrzej w pożółkłym lustrze. Urządzi nowe mieszkanie i 
popłynie w
następny rejs, z którego nie będzie miał do kogo wracać... – Bo się rozpłaczesz nad 
losem –
mityguje się w myślach, odchodzi od lustra, zapala papierosa. Goli się starannie, pitrasi 
coś w
rodzaju obiadu, wychodzi z domu mimo wszystko podniecony nowym mieszkaniem. Gdy
dociera do biura w osiedlu, dostaje jakieś papiery. Z otrzymaniem kluczy sprawa nie 
taka
prosta, aby je dostać, trzeba być zameldowanym, aby być zameldowanym, trzeba być 
wymeldowanym...
Wymeldowania w jego dzielnicy załatwia się we wtorki i czwartki, zameldowania
w nowej dzielnicy w poniedziałki i środy, klucze od mieszkań wydawane są we wtorki i
piątki. Przekalkulował w skupieniu kilka najprostszych połączeń między otwartymi i 
zamkniętymi
okienkami, był piątek i sprawa nie była łatwa.
– Dobrze pomyślane – wydziwia jakiś brodacz przed tablicą ogłoszeń – widocznie 
chodzi
o to, aby ktoś nie umarł z radości od nagłego szczęścia.
Kiedy formalności były załatwione, Andrzej kupił w sportowym sklepie składane łóżko i
wędkarski płócienny stołeczek, poszedł do nowego mieszkania od razu z meblami. 
Otworzył
drzwi, rozejrzał się po przedpokoju, przebiegł po pokojach, zajrzał do kuchni i łazienki. 
Rozłożył
wędkarski stołeczek na środku największego pokoju, usiadł, wyciągnął nogi, rozejrzał
się dookoła, przypomniała mu się postać matki na czarnym klepisku piwnicznej izby. 
Matka,
kiedy była już działaczką rady zakładowej w szwalni, mówiła:
– Andrzej, ucz się, nowe czasy przyszły dla takich jak ty, mieszkać będziesz nie w 
norze, a
w domu ze szkła.
Niejeden raz wspominał matkę w salonie mieszkalnym na ekspresowcu, pragnął, żeby 
go
widziała. Było dużo przesady z tymi szklanymi domami posianymi przez Żeromskiego w
ludzkich umysłach, kiedy inne czasy nastaną.
Ruch był przed nowym budynkiem. Podjeżdżały i odjeżdżały ciężarówki, samochody 
osobowe,
kręcili się ludzie. Ułożone z szarych pustaków budynki wyglądały na tle zielonego lasu
jak wyciosane z kamienia. Rysowały się regularnymi liniami prostokątów, błyskały 
szkłem w
oknach, bieliły świeżością futryn. Z dołu dolatywał gwar ludzkich głosów, powarkiwanie
ciężarówek wypełnionych segmentami w kartonach, kanapami i fotelami z mikrogumy... 
Andrzej
stał w oknie, patrzył na ludzi taszczących dobytek, do góry po schodach, jak mrówki
69
źdźbła słomy i jodłowe igły na szczyt mrówczych miast. Patrzył na tych rozbieganych 
ludzi,
na swoje składane łóżko, wędkarski taborecik... Udzielił mu się zapał tamtych, nie może 
być
inaczej, on też urządzi mieszkanie, chociażby tylko dla siebie. Zakasał rękawy, zaczął 
od
zmywania wapna, które dużą warstwą leżało wszędzie. Przy tej robocie zastali go spece 
od
wstrzeliwania w beton stalowych gwoździ. Uwinęli się z szyną do firan w największym 
pokoju
obiecując skończyć robotę w dniu jutrzejszym.
Nazajutrz Andrzej biegał za meblami i resztą wyposażenia. Kupił firany i nie mógł 
zdecydować
się na odpowiednie zasłony. Kwadraty, prostokąty, pasy podłużne, poprzeczne, większe
i mniejsze kwiaty... Wszystko wydawało mu się nieodpowiednie. A tam w rogu na półce
bardzo kolorowe, stylizowane pawie pióra... Mruży oczy, przygląda się kompozycji, 
odchodzi
nieco dalej, nie ma wątpliwości, zasłony są interesujące...
Ewa dobija się do drzwi Józefa Szekli, nikt jej nie otwiera. Wreszcie z mieszkania 
naprzeciw
wygląda starsza pani w piżamie, przypatruje się Ewie, mówi, że sąsiada nie ma, bo 
zabrało
go pogotowie, wzywał pomocy, zasłabł.
– Och co myśmy miały, proszę pani...
Ewa przekłada z ręki do ręki siatkę z garnuszkami. Starsza pani przygląda jej się ciągle.
– A pani córka, prawda?
– Nie, nie córka.
– Nie córka, a kto? Przecież pani często przychodzi z jedzeniem? A ten pan, co też 
przychodzi,
to syn pana Józefa? – nie daje za wygraną Józefowa sąsiadka.
– Nie, pan Józef nie ma syna.
– Nie?! – wydziwia starsza pani – nie córka, nie syn, kto by zrozumiał...
Ewa idzie przez biały korytarz, znajduje dyżurkę siostry oddziałowej, przedstawia się, 
pyta
o Józefa.
– A pani kto dla niego – siostra zagląda do zeszytu – Ewa Dąbrowska... podał to 
nazwisko...
pani i pana... Andrzeja Niedziurko, czy tak?
– Tak – Ewa kiwa niepewnie głową.
– Pani sama czy z tym panem.
– Sama.
– A ten pan?
– Nie wiem, ja go nie znam.
Siostra podchodzi do Ewy bliżej – potrzebna jest rodzina lub ktoś z opieki... Podejrzenie 
o
zawał, do tego komplikacje, trzeba się liczyć z najgorszym... może być potrzebna pani i 
ten
pan. Proszę kontaktować się ze szpitalem.
Ewa wróciła do domu, zostawiła siatkę z garnuszkami, złapała taksówkę, poszukała 
numeru
na wąskiej ulicy, znalazła dom. Wspina się po schodach, kołacze do drzwi i spostrzega
kartkę przypiętą szpilką do futryny. Na kartce informacja: Jestem na nowym mieszkaniu i
namazany niewyraźnie adres. Odszyfrowuje ten adres. Potem znów łapie taksówkę, 
grzęźnie
po kostki w błocie na nowym osiedlu, wspina się na szóste piętro, bo winda jeszcze 
nieczynna.
Puka do drzwi raz i drugi, nikt jej nie otwiera, chociaż z wnętrza dochodzą stukania.
Uchyla te drzwi, zagląda do środka. Jacyś ludzie montują szyny do zasłon nad oknami, 
mówią,
że tego pana nie ma i nie wiadomo, czy dzisiaj będzie, bo kazał klucze zostawić u 
administratora.
Zziajana ma ochotę usiąść na wędkarskim stołeczku, bo niczego innego tu nie widzi,
ale spostrzega, że zabłociła wypolerowaną podłogę, wraca do przedpokoju, wyrywa z
kalendarzyka kartkę, pisze na niej mazakiem kilka telegraficznych słów, że Józef w 
szpitalu,
wypisuje adres gdzie, podaje swój adres, imię i nazwisko. Znowu brodzi w błocie przed 
osiedlem
odpędzając od siebie myśli, że ma dość tej całej sprawy... Znajduje się ponownie przed
szpitalem, tym razem rozmawia z lekarzem, który nie ukrywa najgorszych możliwości. 
Jeżeli
stanie się to najgorsze, kto jej pomoże? Jeszcze raz odczuwa swoją samotność i myśli, 
że w
70
tej chwili nie może być sama, nie może. Wsiada do autobusu, jedzie do starego 
mieszkania
nieznajomego mężczyzny. Niestety, na drzwiach wisi ciągle przypięta szpilką kartka. 
Bezradna
idzie w poprzek parku. Przed nią w niewielkiej odległości od siebie idą dwaj chłopcy.
Większy dopędza mniejszego i ona widzi, jak podstawia mu nogę. Chłopak przewraca 
się,
uradowany napastnik bierze się za boki. Malec gramoli się na mokrej ziemi, podnosi, 
ukazuje
wykrzywioną płaczem twarz. O wiele starszy pogromca rechocze, wykonuje ruch, jakby
znów chciał chłopca wepchnąć w błoto. Ewa widzi, że to nie żarty, lecz przemoc, która 
między
dziećmi nie szuka pozorów... Zza krzaków wypada dwóch innych chłopców, rzucają się
na stojącego nad kałużą dryblasa. Są młodsi, mniejsi, zaskoczony dryblas obrywa 
jednak po
zębach i nosie, ale zaraz rozkłada jednego solidnym ciosem na ziemię i zabiera się do 
drugiego.
Drugi skacze koło niego jak kogucik, po chwili jednak i jemu z rozkwaszonego nosa 
cieknie
sporą strugą krew. Ewa stoi w miejscu, nie wie co robić. Na szczęście jakiś mężczyzna
obładowany paczkami podbiega do chłopców. Ci dwaj podnoszą się z ziemi, uciekają, 
dyla
daje także dryblas. Na placu pozostaje chłopak z rozkwaszonym nosem. Wyciera nos 
rękawem,
ciska na lewo, prawo niespokojne spojrzenia. Mężczyzna bierze go za ucho, zagląda w
oczy.
– A cóż to za wojna, dwóch na jednego?
Ewa podchodzi bliżej jako świadek zajścia, czuje, że powinna coś tu wyjaśnić.
– Oni to zrobili w obronie tego małego – mówi do nieznajomego mężczyzny.
Nieznajomy spogląda na Ewę, a jej się wydaje, że gdzieś widziała tego człowieka, tak 
widziała
na pewno. On też przygląda jej się uważnie, mruczy coś w rodzaju „dzień dobry”, jest
zakłopotany, wreszcie uśmiecha się.
– Ja znam to wojsko, często przechodzę tędy, widzę ten duch bojowy.
Chłopak pociąga nosem, spluwa krwią do kałuży.
– Jemu już to się skończyło.
– Komu się skończyło? – pyta Ewa.
– Walkowi, temu dużemu. On nas bije po jednemu, odkąd pamiętamy, ale mu się 
skończyło...
takie chodzenie między deszczem... myśmy się zmówili, temu dosunął na osobności,
temu dosunął, nas lał, a sam był suchy... skończyło mu się... – Chłopak ogląda się 
niepewnie
na boki, też ma ochotę prysnąć.
Nieznajomy poprawia pakunki pod pachami, duża paczka wysuwa mu się spod 
ramienia,
spada na ziemię, pęka na niej papier i Ewa widzi sztukę kretonu na zasłony w 
stylizowane
pawie pióra. Pochyla się nad tą paczką, usiłuje pomóc nieznajomemu. On też się 
pochyla, ich
twarze są blisko siebie. Ewa podnosi kreton z ziemi, otrzepuje z błota, robi jej się 
dziwnie
ciepło... – Pobrudził pan materiał. – Stoi przed nieznajomym w parku. Trzyma w ręku 
kreton,
wraca na moment do zoo, Dominiki, Łukasza, pawia uwięzionego w klatce, wiewiórki, 
której
klatka nie zatrzyma... Uśmiecha się, oddaje kupon zabrudzonego materiału, chciałaby, 
aby ten
nieznajomy w jakiś sposób ją zatrzymał, a on bierze kreton, uśmiecha się 
niezdecydowanie,
głupio, dziękuje za pomoc, ona mówi, że nie ma za co i odchodzi wolno, potem szybciej 
i
spostrzega, że pomyliła strony. Nie idzie przez park w kierunku miasta, lecz w stronę, z 
której
przyszła... Słyszy, że nieznajomy idzie za nią i jest coraz bliżej. Ona nie wiadomo 
dlaczego,
chociaż tego nie chce, skręca w boczną alejkę, idzie tą alejką, jakby uciekała, ogląda 
się, nieznajomego
nie ma na tej ścieżce, widocznie poszedł inną... Spogląda na zegarek, spieszy jej
się do pracowni, dopędza tramwaj, potem autobus...
Krystyna wita ją wymówkami, że gdzie ona łazi, miała przygotować kolekcję tkanin na
Krajowe Targi. Ewa nie wdaje się w dyskusję, jutro będzie musiała jechać do Poznania, 
a tu
nieszczęsna historia Józefa. Wróciła do domu i czekała na znajomego Józefa, czekała 
do nocy,
na próżno.
71
Andrzej znowu spędził noc u technologa z „Pelamidy”. Zostawił paczki w starym 
mieszkaniu.
Kupił dwie butelki i pojechał do kumpla. Zamówił meble, do odebrania były za kilka
dni. Potrzebował ludzi do wniesienia na szóste piętro, bo winda jeszcze nie chodziła. 
Podstawową
nadzieję pokładał w technologu z „Pelamidy”, gdyż statek był w porcie. Nie zawiódł
się, umowa stanęła. Tyle, że rano wyjechał od technologa z kacem gigantem. Nie byli 
wyjątkiem,
zrobili to, co najczęściej robią samotni mężczyźni, gdy chcą zlekceważyć tę samotność.
Pili wódkę całą noc. Gdy Andrzej znalazł kartkę na swoich drzwiach od Ewy, pojechał do
szpitala, a potem do niej. Nie zastał jednak dziewczyny, dowiedział się, że wyjechała na 
targi
do Poznania, zostawił więc u gospodyni list. Jadąc kolejką nagle uczuł jakby suchość w 
gardle.
Przed nim na ławce po przeciwnej stronie siedziała kobieta. Lat mogła mieć około 
czterdziestu.
Przyglądał jej się łapczywie. Patrzył na każdy szczegół ładnej jeszcze twarzy, patrzył
na ręce, potem znowu na twarz, oczy kobiety, wykrój ust. Ona patrzyła w okno. 
Najmniejszym
drgnieniem powiek nie zdradziła, że...
Ów siedmiomiesięczny rejs pełzł ospale. Ludzie milczeli przy robocie, ocierali się w 
wąskich
korytarzach, potrącali nie klnąc, jedynie bodząc spojrzeniami kolczastymi jak jeże...
Mróz, mgła, chrobot lodu o stępkę i płaszczyzny burt... Prawie stu mężczyzn odzianych 
w
moleskiny, kufajki i filcowe buty, w stalowym pudle koło Saint John's uciekało myślami z
trawlera do domów i kobiet, których ciepło zastępowały tu przyklejone do szotów 
wylakierowane
płaskie lale. W jego kabinie nie było takiej rewii. Miejsce nad koją zdobiły dwa 
czarnobiałe
portrety tej samej dziewczyny. Była to „jego Anna”. Pierwszy oficer i chłodnik znali się
na fotografice, odkryli więc, że owe obrazki były tylko reprodukcjami. On na statku radził
sobie dobrze, pracował z zapałem, w wolnych chwilach czytał książki, grał w szachy... 
Dopiero
w owym rejsie powiesił owe zdjęcia i zaczął do nich gadać...
Po pięciu miesiącach lodu koło Saint John's, na statku wybuchła sensacja. Kapitan 
dostał
polecenie przejścia na szelf Afryki Zachodniej po ładunek sardyneli...
Dziwny to był rejs, odrapana w lodach, zmaltretowana krą „Raja” otrzymała następne 
polecenie.
Statek miał wejść na Morze Śródziemne a potem do Barcelony, gdzie stał po kolizji
trawler tego samego armatora. Należało zabrać rybę z jego ładowni i przewieźć do 
kraju. Wyrwana
z lodu „Raja” w słonecznej Barcelonie stała kilka dni. W gąszczu portowych uliczek,
kiedy wieczorem wyszli z urokliwej bodegi i szumiało im w głowach tamtejsze dobre 
wino,
pomarszczony Marokańczyk o wyglądzie zaklinacza wężów z Marakeszu lub targu w 
Casablance
błysnął im przed oczami niewielkim sygnetem. Elektryk, który przez kilka lat terminował
u jubilera, zainteresował się cackiem... Obejrzał klejnot.
– Panowie, to jest złoto i jeszcze jakie, a robota... patrzcie na herb z diamencikami...
On uczepił się pierścionka. Handlarz wymienił sumę niemal zawrotną. Zaczął się targ.
Elektryk uważał, że on kupił tę błyskotkę za pół darmo. Był to niewielki stary sygnecik, 
najprawdopodobniej
mauretański. – Komu samotnik Andrzej kupił takie coś? Chyba nie modelce
z reprodukcji... „Papierowej Annie” hi! hi!... – dowcipkowali ludzie na statku. Poznał ją na
ślubnym przyjęciu u mistrza z „Rai” zaraz po tym rejsie. Miała rozpuszczone włosy, a 
powaga
rysów, mimo młodości, nadawała jej urodę Madonny. Taka dziewczyna w mrozie szelfu
kanadyjskiego, kiedy wydawało się, że świat zamienił się w ocean i bryłę lodu, taka 
właśnie
dziewczyna rosła w jego pragnieniach, stawała się obiektem chorobliwego pożądania...
Kiedyś, w półrocznej przerwie między rejsami, kupił na giełdzie forda-zodiaka. Był to 
zaawansowany
rzęch. Od roku stał w szopie już prawie martwy. On wtedy zmienił się w mechanika
szaleńca, dokonywał cudów, aby uruchomić tę kupę żelastwa, bo zaprosił ową
dziewczynę na samochodową wycieczkę... Przyszła na spotkanie, usiadła w fotelu 
samochodu.
Patrzył na jej profil, usta, oczy. Zadumana była. Myślał, że właśnie jej... jej... należy się
stary pierścionek... Salka kawiarni, gdzie się zatrzymali, była wewnątrz drewniana, 
urokliwa,
tylko w rogu siedziało trzech pijanych osiłków bluźniąc z samego dna, co niszczyło 
nastrój tej
72
kawiarenki. Pojechali dalej. Przystanął na poboczu pod ciemną ścianą lasu. W 
cholernych
lodach, w czasie wielu lat okrętowej samotności, stracił pewność siebie w takich 
chwilach.
Rozumiała to, pocałowała go pierwsza.
Wynajął pokój w nieczynnym przed sezonem pensjonacie. Pensjonat był stary, pokój z
wielkim kaflowym piecem, starymi meblami. Dopilnował napalenia w tym piecu, aby było
ciepło, pobiegł do miasta, kupił to i owo, przygotował uroczystość... Wydawało mu się, 
że
lody koło Saint John's stopniały...
Pojechał, aby umówić się na jutro... Jakby też się ucieszyła. Za rogatkami miasta 
całowała
go podobnie jak dnia poprzedniego. Kiedy dotknął jej bioder, uniosła je. Nie wiadomo 
kiedy
skala samochodowego radia oświetliła płaski brzuch i długie pełne uda dziewczyny. 
Chwilę
później było to, co w lodach koło Saint John's wydawało mu się już nigdy nie spełnionym
pragnieniem. Zapadła noc.
– Iga, przykro mi, że to się stało tak...
– Co się stało?
– No... jak to co?
– Bredzisz, źle ci było?
– Dobrze, tylko ja chciałem inaczej... pierwszy raz z tobą zupełnie inaczej... Spojrzała na
zegarek.
– Mnie się już spieszy – powiedziała – ubieramy się, co?
– Ja jeszcze tam w lodach... potem w Barcelonie... – jąkał się, pocałował ją w rękę. 
Parsknęła
śmiechem.
– Nie rozumiem, co wy z tego robicie za wielkie „halo”... prawie tragedię – rzuciła ze
śmiechem. – Zrób trochę głośniej radio, lubię ten fortepian.
– Ty, ty tak... jakby to nic, wielu tak z tobą, – jąkał się.
– Nie liczyłam – parsknęła – sam wiesz, jak to teraz, często zupełnie szybko...
Stary ford-zodiac ruszył z miejsca, wpadł kołem w leśny wybój, zaboksował, zarzuciło z
impetem jego ciężki tył, ugiął się w resorach i nie rozleciał. W czasie powrotu milczeli, 
patrzył
na szosę, ona słuchała fortepianowego koncertu. Kiedy zatrzymali się w mieście, 
sięgnęła
na półkę pod panoramę samochodowej szyby, zabrała papierosy, zapalniczkę.
– Wiesz co, jutro nie pojedziemy do tego pensjonatu... –powiedziała powoli zbierając się
do wyjścia.
– Jak to, Iga, dlaczego?
– Po co, przecież już było dzisiaj.
– Co ty mówisz, Iga?
– Nie pojedziemy, stale gdzieś coś takiego jest... już mi się nie chce... zadzwoń kiedyś,
cześć! – uśmiechnęła się, usta jej przybrały wyraz Madonny.
Stary ford-zodiak stał przy krawężniku, może godzinę, może dwie, kiedy ruszył, pełno w
nim było papierosowego dymu. W domu gospodyni, u której mieszkał, podała mu 
depeszę z
przedsiębiorstwa. Wyjście „Rai” w morze przewidziane było jutro. Późnym wieczorem 
jeszcze
tego dnia pił wódkę w najdroższej knajpie, jaką pyszniło się miasto. Dwa stoliki dalej
siedziały blondyny z rozpuszczonymi włosami. Nie wybierając poprosił jedną do tańca. 
Tego
dnia nie było w porcie zagranicznym statków, dziewczyny były wolne. Siedziały przy 
stolikach,
snuły się na parkiecie, patrzyły na drzwi. Tańczył ze swoją w milczeniu. Kiedy orkiestra
miała umilknąć, zapytał:
– Pójdziesz do mnie?
– Gdzie? Na statek?
– Nie, do pensjonatu... Przyjrzała mu się uważnie.
– Dobrze, pójdę... ale...
– Ale co?
– Mnie potrzebne są dolary...
73
– Kupisz sobie dolary, dam ci polskie złote, garść, dwie garście... trzy garście, zgoda?
– Zgoda.
Zaskoczona była przyjęciem. Nie piła dużo. Sięgnął do kieszeni, położył na stoliku dwa
banknoty po pięćset złotych, spojrzał na nią, dołożył jeszcze jeden. Wstała, zaczęła się 
rozbierać.
– Zostaniesz na całą noc? – zapytał.
– Taak... bardzo fajnie to urządziłeś.
Nad ranem bardziej stwierdziła, niż zapytała:
– Tęsknisz na morzu, co?
– Gówno, ani mi się śni – warknął.
Przylgnęła do niego blisko, pocałowała inaczej niż dotychczas.
– Głupi, nie zgrywaj się... to się czuje, od razu się czuje...
Wstał, wyjął z kieszeni mauretański pierścionek, włożył jej na palec... Rano dziewczyny
nie było w pokoju, na stole leżała kartka z kalendarzyka z wygryzmolonym szminką 
zdaniem:
– Ty głupi, nie wiesz, co masz, ten pierścionek jest prawdziwy, daj go narzeczonej!
Wziął sygnet ze stołu, wrzucił do kieszeni. Spojrzał na zegarek, późno było, zabrał 
manatki,
poszedł na statek i popłynął z odzianymi w moleskiny, kufajki i filcowe buty 
mężczyznami
na Labrador w lody koło Saint John's... Patrzył na kobietę przed sobą, na jej wykrój ust,
oczy, ręce. Na palcach miała dwa pierścionki bez obrączki. Nie miał żadnej wątpliwości, 
to
była Iga. Iga po dwudziestu latach. Długo o niej myślał w następnym i następnym rejsie. 
Pierścionek
z Barcelony leży do dziś w szufladzie razem z guzikami, kostkami do żyrandoli, starymi
wiecznymi piórami. Przemijały lata, przemijały kobiety. Teraz siedzi przed nim Iga i nie
poznaje go zupełnie... Nie liczyłam... wiesz, jak to teraz... Jak potoczyły się losy tej 
kobiety?
Pokochała kogoś? Ma dzieci? Są sami, naprzeciw siebie, chciałby ją zapytać, zaprosić 
na kawę,
usłyszeć o losach bliskiej kiedyś dziewczyny. Więc ma jej się przedstawić, powiedzieć
swoje imię i nazwisko, przypomnieć forda-zodiaca rzęcha? Nic jej to nie wyjaśni. Ona 
pewnie
nie pamięta... Gdyby naprzeciw siedziała dziewczyna z lokalu, przypomniałby 
pierścionek z
Barcelony... Uśmiechnęłaby się pewnie. Czterdziestoletnia Iga patrzy w okno, potem 
przed
siebie, trochę na niego, trochę na ścianę tuż za nim. Twarz ma bardziej pełną niż wtedy, 
figurę
przytęgawą, może usta i włosy zostały tamte. Andrzej wstał, poszedł ku drzwiom 
wagonu.
Nie najadł się pieszczot na chłodnym klepisku rodzinnej izby. Matka miała inne kłopoty,
inne sprawy. Rosła w jego marzeniach dziewczyna. Kiedy był mężczyzną, kupił tej 
dziewczynie
pierścionek w Barcelonie. Nic z tego nie wyszło... Wyszedł Andrzej z przedziału kolejki
elektrycznej na peron, znajoma nieznajoma została w przedziale, pojechała dalej. 
Dookoła
padał deszcz...
Pociąg rusza, toczy się wzdłuż rzęsiście oświetlonego peronu, rząd lamp urywa się 
nagle,
wagon wsiąka w czerń za stacją. Zmęczona Ewa zdecydowała się na bilet pierwszej 
klasy.
Dopłaci kilkadziesiąt złotych z własnej kieszeni, trudno. W przedziale pusto, wtulona w 
róg
kanapy stara się nie myśleć o niczym. Pociąg leci pospiesznie w głąb nocy. Koła walą w 
spojenia
szyn, ona lubi ten stuk, jest w nim jakiś rytm pędu człowieka w wielkim mechanizmie.
Ilekroć przyjeżdża na giełdę przed jej otwarciem, jest nieodmiennie pod wrażeniem 
przemian,
jakie z godziny na godzinę następują w wielkiej hali. W pasmach kolorowych tkanin, w
miękkich liniach kobiecych sukien i płaszczy, w smugach rzęsistego światła, kolorowych 
blaskach
lamp surowość olbrzymiej przestrzeni z kratownicami pod dachem kurczy się, zaokrągla,
nabiera miękkości. Podesty, stalugi, okaleczone deski, metalowe pręty, kable... 
wszystko
traci nieskoordynowaną brzydotę, obleka w atłasy, tiule, tafty, nabiera jednolitego sensu. 
Ona
lubi, kiedy obskurna hala zamienia się w salon. Tu czy tam przesadzą dekoratorzy, 
dodadzą
74
zbyt wiele koronek, zbyt dużo złota i wtedy w hali ona czuje zgrzyt, spostrzega, coś nie z 
salonu,
lecz z jarmarku. Gdy przyjechała tu tym razem jak zwykle, wszystko było jeszcze w
rozsypce. Stos drewnianych podestów przed halą, sterta rurek na konstrukcje w 
przejściu,
robotnicy potykają się o te rurki, słychać przekleństwa, poszukiwania.
– Nie ma damskich rąk!
– Jak to nie ma, kto tu zwariował?
– Nie ma, są dziecinne.
Dużymi grupami na środku hali, po bokach w zaimprowizowanych boksach stoją 
spętane
lalki. Hala przedstawia jeszcze krajobraz jakby z innej planety. Chaos porozrzucanych 
do
upięcia tkanin na podestach, luźno rzucone brokaty, tiule, atłasy, niebieskie, błękitne, 
seledynowe,
tu i tam purpurowe. Tak rzucone z daleka, od bramy wyglądają niczym olbrzymie 
szlachetne
kamienie. Nad nimi nie dokończone ażurowe konstrukcje boksów i parawanów. W
środku grupki nagich spętanych taśmą kobiecych postaci. Postacie są smukłe, każda 
chce wyrazić
jakiś gest, nie mają dłoni, mają zupełnie łyse głowy... Stoją w grupkach po dziesięć,
dwanaście, dwadzieścia, związane w poprzek i na krzyż taśmą. Stoją takie zastygłe, 
jakby na
coś czekały.
– Daj pan, do cholery, te damskie ręce, muszę je przymierzyć, potem mogą nie 
pasować.
– Pojechali po damskie ręce, ubierajcie na razie dzieci. W rogu pod reflektorem stoi 
grupka
nagich spętanych sznurkiem dzieci. Sznurek poprzewijany jest wokół ich szyi, bioder, 
ramion.
Ewa zna ten krajobraz, a za każdym razem przygląda mu się z zainteresowaniem. Kto 
tu jest
po raz pierwszy i zobaczy z daleka te nagie spętane postacie, musi przystanąć w 
miejscu.
– Czemu te lalki są tak powiązane?! Jezus, jak to okropnie wygląda! – krzyczy do kogoś
dziennikarka z aparatem na ramieniu, która na wystawę przyszła o kilkanaście godzin za
wcześnie.
– Czemu spętane? Bo je kradną, kradną! – odpowiada pan Władek zakładając 
dodatkowe
sznurki na swoją grupę kobiecych postaci – dokąd się lalki nie ubierze, nie postawi w 
swoim
miejscu, trzeba pilnować, bo ucieknie, Jak pani potem pozna, w kostiumie, peruce, 
każda inna
– śmieje się pan Władek do dziennikarki z aparatem na ramieniu.
Rzeczywiście lalki zmieniają się, jak zmienia się hala. Obleczone w najmodniejsze 
suknie,
płaszcze, garnitury są jeszcze bez wyrazu, później kręcą się między nimi 
charakteryzatorzy.
Plastykowe buzie ożywają pod warstwą różu. Tuż przed otwarciem salonu łyse główki 
pięknieją
jak zaczarowane ufryzowanymi peruczkami. Rozbłyskują lampy, krajobraz z innej 
planety
staje się krajobrazem wymarzonym dla ziemskiej dziewczyny. Tylko dziewczyn tu nie
ma. Najpierw podesty ocenia pół tuzina komisji, komisarze mają gusty, bywa, że w 
ostatniej
chwili trzeba zmienić to czy tamto w ekspozycji. I otwiera się podwoje, przez salon rusza 
fala
handlowców... Nawet kobiety w tej grupie gubią emocje. Na suknie, płaszczyki, kurteczki
patrzą chłodno, bez blasku w oczach, wydziwiając, krytykując, a jej przypomina się targ 
w
miasteczku niedaleko wsi, gdzie żyła dziewczyna Jaga. Widziała na tym targu, jak 
sprzedawano
i kupowano konie... Handlowcy przebiegają halę, zamówienia zrobili, zanim przyjechali
tutaj... Wielki salon pustoszeje, zapełniają się zaimprowizowane biurowe boksy.
– Panie Władku, gdzie kieliszki... syfon? – Pobrzękuje szkło, syczy woda na kawę, 
atmosfera
staje się ciepła. Na podestach stoją wytapirowane postacie, zastygły w zachwalającym
geście, wymalowanym uśmiechu... Ona też zrobiła swoje, zbiera się do wyjścia. W rogu 
hali
wyeksponowano tkaniny. Z boku tuż przy wejściu leży materiał na bluzki... Rozsypane 
na
miękkiej fakturze monety ze starego złota...
Pociąg leci w ciemność. W przedziale pusto, za oknami welurowa czerń, biegnie po tej
czerni plama światła z okna wagonu, podskakuje na nierównościach kolejowego 
nasypu, skacze
po słupkach, przeskakuje niewielki mostek, koła szumią po stalowych szynach, nie 
stukają
w spojeniach, tor tu nowy, gładki, widocznie bez łączeń. Ewa przymyka oczy, myśli o
Łukaszu i jego młodej żonie, nie spodziewała się tego. Nie chciał podobno ślubu, mówił, 
że
75
nie może przyjąć od młodziutkiej dziewczyny takiego gestu, ale młoda dziewczyna 
zakochała
się w Łukaszu... Właśnie teraz to się stało, kiedy ją w poszukiwaniu prawdziwej miłości 
spotkało
jeszcze raz niepowodzenie.
Ślub był cichy, posłała mu kartkę, zadzwonił do niej i ona podczas tej rozmowy miała
wrażenie, jakby jeszcze czekał na jakiś od niej znak. Ewa ma przymknięte oczy, wtulona 
w
róg miękkiego fotela pędzi przed siebie w niejasność przepastną jak przyszłe dni, 
miesiące,
lata. – I co dalej? – Zadaje sobie pytanie, stara się nie odpowiadać, nie myśleć. Ale o 
czymkolwiek
myśli, łapie się na tym, że gdzieś głęboko, w którejś warstwie tych myśli, jest człowiek
spotykany dziwnym zrządzeniem losu. Pociąg pędzi bez przystanku, syczą koła na 
równiutkich
szynach. Ewa zgasiła światło, jest zupełnie sama, tak myśli przez chwilę, chociaż...
chłopcy obejmują dziewczyny w sukienkach w kwiaty z jej łąki... jej wyobraźni. Kobiety 
dostają
malowany jedwab od mężów, kochanków, ojców... uśmiechają się, jakie to ładne!
Ewa przymyka oczy, niech pociąg pędzi w ciemność, na nią czekają nowe nie odkryte
kwiaty... być może coś jeszcze i jeszcze. A naprawdę... gdzie jest to szczęście 
człowieka?
W domu zastaje kartkę od marynarza, Józefowego przyjaciela, do którego biegała trzy 
razy.
Był u niej. W kartce podany jest numer telefonu sąsiada na starym mieszkaniu, do 
którego
ona może zadzwonić o każdej porze. Czyta uważnie tę kartkę, rozpogadza się, Józefowi 
jest
lepiej, przetrwał najgorsze... Za oknami świt, ona zastanawia się, co robić, po czym 
wychodzi
do przedpokoju, wykręca numer. Chwilę czeka, w słuchawce odzywa się męski głos. 
Ewa
przeprasza za telefon, za nieodpowiednią porę. Mężczyzna po tamtej stronie linii mówi, 
że
Andrzej prosił, gdyby jej odpowiadało, niech przyjdzie o dwunastej do szpitala, spotkają 
się
w dyżurce u siostry...
Kiedy Ewa wychodzi na to spotkanie, musi poczekać w bramie. Znowu pada deszcz. 
Leje,
że nie sposób wyjść z ukrycia, więc ona kręci się, czeka, spogląda na zegarek. Patrzy w 
głąb
ulewy, potem niżej na krzewy obok domu, na płytę chodnika, kałużę, w której rozkwitają
magiczne kręgi... Ma wrażenie, że odpoczywa, nie myśli o niczym, a jednak... Łabędzie 
nie
opuszczają siebie nigdy... Wiewiórka weszła do klatki o zbyt dużych oczkach, by ją 
zatrzymać,
gdy będzie chciała, wróci na swoje najlepsze drzewo... Hieny... spętane lalki... Gdzieś
wokół ziemi krąży kopuła z dwoma martwymi psami wewnątrz. Dziewczynka z 
tornistrem
przechodzi ulicę, hamują samochody. Po oceanie dryfuje opuszczony statek, kret 
pospiesznie
zakopuje się w ziemię, ludzie wrócili z księżyca... a dlaczego delfin ratuje człowieka? 
Ona
być może wychodzi naprzeciw przygodzie, nowej miłości, która gdy przeminie, gdzie 
zniknie?
Czy zupełnie przepadnie? Krople deszczu rozbijają się o płyty chodnika. Obok z czarnej
ziemi wypełzł różowy robak – glista. Pełznie po twardym, szuka czegoś wyłącznie dla 
siebie,
nie ma innych celów. Skręca się pod uderzeniami deszczu, nie wie, że boli, musi być 
mało
wrażliwy. Ewa wychodzi z bramy. Robak dotknął brzegu kałuży, skurczył się, cofnął. 
Można
by go zgnieść obcasem. Ona zasłania się parasolką, między strugami deszczu 
przejdzie, także
do idealnej – urojonej miłości. Deszcz uderza o napięte płótno, dudni. Ewa pod 
ociekającym
wodą parasolem, płaszczem, pod bluzką, czuje swoją nagość. Nagość jak istnienie. 
Pragnie aż
do bólu nie być z tą nagością sama. Na zielonym liściu przysiadł motyl. Barwne jego 
skrzydła
łamią się pod strugami... Nie umiał ustawić się między deszczem, gdy wyschnie, czy 
poleci?
Ewa nie może się skupić... Dominika, Łukasz... delfiny... spętane lalki... Pod malowanym
perkalem nagość... nagość wszystkich ludzi...