Tomasz Kilian

Płaszcz

– Co zamierzasz zrobić? – zapytała. Leżeliśmy obok siebie i wsłuchiwaliśmy się w 
odgłosy 
nocy. Żadne z nas nie mogło zasnąć. Zastanawialiśmy się nad nadchodzącym dniem 
piętnastego 
listopada.
– Nie wiem jeszcze – odpowiedziałem. Było to zgodne z prawdą. Nie wiedziałem.
– Musisz to przerwać – powiedziała. Dla niej było to takie proste.
– Pewnie masz rację. Ale czy to aż takie złe?
Przecież przynajmniej nie włóczy się z jakimiś podejrzanymi typami.
Moje argumenty oczywiście jej nie przekonały.
Trudno się dziwić. Nie przekonały mnie samego.
– To obsesja. Nawet nie. To mania. Tak powinieneś na to patrzeć.
– Tak, oczywiście, to mania – potwierdziłem. – Ale nie taka najgorsza. On po 
prostu czyta za 
dużo książek.
Popatrzyła na mnie oburzona.
– Książek! – wrzasnęła. – Przecież nie chodzi o książki! A te wszystkie 
przedmioty! Granaty, 
pociski! To już nie jest kolekcjonerstwo! On zajmuje się wyłącznie tym!
– Dobrze – stwierdziłem. – Masz rację. Powiedziałem to dla świętego spokoju, ale 
oczywiście dobrze wiedziałem, że faktycznie ma rację. Mój syn miał obsesję na 
punkcie swojego 
dziwnego hobby i ukrywanie tego faktu było najzwyklejszym mydleniem oczu. Nie 
było uczciwe 
ani wobec niej, ani wobec niego. Może przede wszystkim wobec niego. To była 
prawie choroba, 
z której nie potrafił się wyleczyć.
Interesował się nie znaczkami i nie monetami, ale pierwszą wojną światową. 
Kupował 
książki, kasety wideo, programy multimedialne, a od pewnego czasu przeszedł na 
kolekcjonerstwo. Byliśmy wspólnikami tej „zbrodni”, a teraz zastanawialiśmy się, 
jak z tego 
wybrnąć. Nie było to łatwe zadanie. Hobby pochłonęło naszego syna bez reszty. „I 
nie chodzi 
wcale o to, że był pasjonatem kolekcjonerem. On był jakimś, chociaż to słowo tak 
źle się kojarzy, 
zboczeńcem. Nie miał przyjaciół, nigdzie nie wychodził. Czasami wręcz chciałbym, 
żeby 
przyszedł do domu pijany. Żeby miał normalne, przyziemne zainteresowania, lubił 
być na rauszu, 
podniecał się na widok krótkiej spódniczki lub kibicował jakiemuś zespołowi. To 
byłoby na 
pewno o wiele łatwiejsze i dla niego, i dla nas. Dostawałby bury, jak wszyscy 
młodzi ludzie, że 
wraca za późno, albo że przesadził z alkoholem. Ale przynajmniej byłby 
najnormalniejszym 
w świecie nastolatkiem.
I może wówczas wszystko by grało.
Nie grało jednak nic. Trochę z mojej winy, trochę z winy mojej żony, a przede 
wszystkim 
z winy serbskiego studenta Gawrilo Principa, który ośmielił się zastrzelić 
arcyksięcia 
Ferdynanda. Mój syn, odludek i dziwak, dostał się we władanie sił, którym nie 
potrafił stawić 
czoła. Nie, nie mówię o magii. Były to siły zbytniego entuzjazmu.
Kiedy jeszcze studiowałem, dorabiałem sprzątaniem u jednego faceta, który był 
obłąkanym 
kolekcjonerem monet. Zbierał wszystko co się dało. Nie miał żony ani dzieci, ale 
za to kupę 
przyjaciół w wielu krajach, równie obłąkanych jak on kolekcjonerów, z którymi 
wymieniał się 
przy każdej możliwej okazji. Miał nawet wykrywacz metali którym przeczesywał 
plaże i laski.
Kilka razy znalazł coś cennego, w większości jednak odkrywał kapsle od butelek 
po piwie 
i metalowe zakrętki. To jednak go nie zniechęcało. Dla lichej saskiej monety z 
wczesnego 
średniowiecza gotów byłby przeczesać puszczę Białowieską, gdyby tylko ktoś dał 
mu taką 
okazję.
Przypominałem sobie o tym facecie za każdym razem, kiedy odwiedzałem pokój 
mojego 
syna. Magda miała rację. Tak, Magda miała rację, to hobby stawało się 
chorobliwe. Nie chodziło 
mi wcale o pieniądze, mimo że eksponaty Bartka warte były zapewne ładne kilka 
tysięcy. Rzecz 
dotyczyła hołdu, jaki im składał.
Nazwałem to hołdem i nie bez powodu. Na swój sposób to był hołd. Kiedy kończył 
lekcje 
i wracał do domu, zamykał się w swoim pokoju i nie zajmował niczym innym, aż do 
wieczora. 
Doprawdy nie mam pojęcia, jak udawało mu się przechodzić z klasy do klasy, i to 
na wcale nie 
najgorszych stopniach, skoro nie uczył się prawie wcale. Był inteligentny, może 
nawet bardzo, 
lecz przecież nawet geniusz nie przyswaja wiedzy z powietrza. A geniuszem Bartek 
na pewno nie 
był. Całe dnie poświęcał czytaniu książek o pierwszej wojnie światowej, pisaniu 
listów do kilku 
innych kolekcjonerów, z którymi nawiązał znajomości albo oglądaniu po raz 
tysięczny składu 
przedmiotów zwanych kolekcją. I tak dzień w dzień, bez przerwy, adorując sprawy, 
które już dla 
nikogo nie miały znaczenia.
Może nie rozumieliśmy prawdziwych pasjonatów.
Nadchodziły jego osiemnaste urodziny. Pięć lat wcześniej, kiedy kończył 
trzynaście lat, 
popełniłem błąd, przez który obsesja Bartka zaczęła rosnąć w tempie lawinowym. 
Był to zły 
okres. Mojej dopiero co powstałej firmie groziła plajta, a na dodatek wspólnik, 
z którym 
zakładałem interes, wycofał się, zabierając swoje pieniądze. To nie był jakiś 
tam lichy kapitał, 
lecz trzydzieści procent wartości firmy. Wszystko wskazywało, na to, że zostanę 
bankrutem, na 
dodatek bankrutem z długami w kilku bankach, i przerażało mnie to. Przez kilka 
miesięcy 
siedziałem w firmie od rana do nocy, kalkulując, obliczając, przeprowadzając 
transakcje 
i wyciągając kawałek po kawałku sam siebie z bagna, w którym się topiłem. Nie 
miałem czasu 
dla rodziny. Oczywiście rozumieli to bardzo dobrze, a ja starałem sięgnie 
zapominać 
przynajmniej o ważnych datach. Kiedy Bartek kończył trzynaście lat, ja walczyłem 
o utrzymanie 
firmy i utrzymanie poziomu życia mojej rodziny. Ponieważ moja żona nie miała 
specjalnie 
ochoty na kupowanie prezentu, zaproponowaliśmy Bartkowi, że zamiast prezentu 
dostanie od nas 
pieniądze. Zgodził się bez urazy.
Więcej, wyglądało na to, że ten pomysł mu się podoba.
Zaniepokoiło mnie to. Do głowy by mi nie przyszło, że zamierza zostać 
kolekcjonerem, 
chociaż czytał już wówczas kupę tych swoich książek.
Prezent, który sam sobie kupił wprawił nas w osłupienie. W pudełku, obwiązany 
wstążeczką, 
leżał niemiecki granat ręczny z czasów pierwszej wojny.
Wypatrzył go dwa tygodnie przed urodzinami i przekonał sprzedawcę, żeby 
zatrzymał go dla 
niego.
Nie pytaliśmy, ile kosztowało to dzieło sztuki – ale osobą, która była 
najbardziej z tego 
zakupu niezadowolona była moja żona.
– Myślisz, że to bezpieczne? – zapytała, kiedy leżeliśmy wieczorem w łóżku. – 
Przecież to 
może wybuchnąć.
– Daj spokój – chciałem ją uspokoić. Tak naprawdę wcale nie byłem spokojny, ale 
zacząłem 
już zgrywać rolę twardziela. – Przecież granat jest pusty. Wszystko, co miało 
prawo wybuchnąć, 
już dawno zostało z niego wyciągnięte. Poza tym to pasja jak każda inna.
Wolałabyś, żeby zbierał bezużyteczne nalepki po gumach?
– Nie, nie to, ale... – zamilkła, jakby zastanawiając się, co dalej powiedzieć. 
– Ale nie 
sądzisz, że to już przesada? Ta jego pasja? Ciągle tylko wojna, wojna.
Staje się coraz bardziej oderwany od rzeczywistości.
– No to co? – broniłem Bartka. Dlaczego to robiłem, skoro sam czułem podobne 
obawy? – 
Ma dopiero trzynaście lat. Jeszcze przyjdzie czas, żeby spoważniał.
Zobaczysz, jeszcze będziesz żałowała, że nie siedzi w domu i nie czyta książek. 
Niech tylko 
zacznie interesować się dziewczynami. Sądzę, że wtedy zarzuci tę swoją pasję 
albo przynajmniej 
sprowadzi ją do roli konika. Jeszcze w zeszłym tygodniu mówiłaś, żebym się nie 
martwił, bo to 
inteligentny chłopiec. Teraz mówisz, że przesadza. Kochanie, czy mogłabyś się 
zdecydować?
Obrzuciła mnie spojrzeniem zamrażającym słońce i nie rozmawialiśmy już więcej. 
Moja 
żona miewa czasem humory. Nie odzywała się przez następny dzień, uważając, że ma 
stuprocentową rację, a ja jestem ignorantem, który nie chce słuchać głosu 
rozsądku.
Oczywiście to był głos jej rozsądku i tylko ona mogła sobie pozwolić na 
lekceważenie 
cudzych, czyli moich, opinii. Ja nie miałem do tego prawa. W końcu codzienne 
troski 
i obowiązki spowodowały, że przeszliśmy nad sprawą do porządku dziennego. Ale od 
tej pory 
Bartek prosił, żebyśmy dawali mu pieniądze. I my, lekkomyślnie godziliśmy się, 
żeby kupował 
różnego rodzaju graty-eksponaty, nie dostrzegając, albo nie chcąc dostrzec, że 
to zaczyna się 
niebezpiecznie pogłębiać.
Tak działo się przez pięć lat. Ale teraz należało z tym skończyć.
Myliłem się, co do intensywności tego hobby.
Bartek przestał być dzieckiem, ale wojenna pasja wcale nie osłabła, stała się 
tylko bardziej 
rozważna i przemyślana. Ciągle myślał, marzył i mówił o pierwszej wojnie 
światowej, bez 
przerwy pisał listy do innych kolekcjonerów i wciąż był przeraźliwie samotnym 
człowiekiem. 
Widać jednak niespecjalnie mu to przeszkadzało dopóki miał swoje eksponaty. Za 
zaoszczędzone 
pieniądze kupował akcesoria wojenne – niektóre prawdziwe, inne wzorowane, 
wszystkie 
związane z pierwszą wojną. Nabył kilkanaście wojennych marek wybitych w 1915 
roku oraz 
karabinowe kule używane przez Niemców. Zamierzał kupić pocisk, ale kategorycznie 
nie 
zgodziliśmy się.
Jakimś cudownym trafem zdobył pruski hełm z charakterystycznym szpikulcem – ile 
za 
niego zapłacił nie chciał się przyznać. Miał oszczędności ulokowane w banku, do 
których nie 
miał dostępu, ale posiadał też pieniądze z kieszonkowego, które, jak sądziliśmy, 
regularnie 
wydaje. Tutaj widać myliliśmy się oboje.
Przecież skoro nie miał przyjaciół... nie było kina i lodów. Żadnych zwyczajnych 
rozrywek. 
Miał z czego oszczędzać. Nie lubił słodyczy, nie interesował się komputerami. 
Właściwie nie 
interesował się niczym innym poza pierwszą wojną. Stawało się to coraz bardziej 
urojone i coraz 
bardziej, chociaż baliśmy się to przyznać, niebezpieczne. Bartek popadał w manię 
prześladowczą.
Teraz widziałem jedyną szansę, żeby to przerwać.
Miałem zamiar kupić mu coś drogiego i, jak to się mówi, zupełnie z innej beczki. 
Przecież po 
to są osiemnaste urodziny, nieprawdaż? Aby dostać drogie prezenty, o których 
pamięta się potem 
przez całe życie.
Nie żebym był snobem. Mimo bogactwa nie zmieniłem się tak bardzo. Ale dość 
miałem jego 
dziwacznych eksponatów. Chciałem, żeby zajął się czymś innym. Na przykład 
prowadzeniem 
samochodu.
To nie był taki zły pomysł z samochodem, jednak Bartek nie miał prawa jazdy. 
Stać mnie 
było na zakup auta, byłem jednak pewien, że mój syn nie będzie go używał. Nie 
interesował się 
motoryzacją, ani nie cieszyła go jazda samochodem. Nawet gdybym zdołał namówić 
go do 
zrobienia prawa jazdy, niczego by to nie zmieniło. Samochód odpadał. Po co ma 
zajmować 
miejsce na podjeździe?
Ale innych pomysłów nie miałem. Mimo to nie zamierzałem dać się pokonać.
Musiałem mu jeszcze obwieścić to, że nie dostanie pieniędzy. Bałem się złości, 
którą 
zobaczę na jego twarzy, a jeszcze bardziej bałem się rozżalenia. Ale nie było 
drogi powrotnej. 
Jeśli chciałem jeszcze naprostować swojego syna na właściwą drogę, to był to 
ostatni dzwonek. 
Sądził pewnie, że tak będzie zawsze – będzie miał, co chce, lecz miałem zamiar 
wyprowadzić go 
z błędu. Wiedziałem, że będzie niezadowolony, może nawet zły (Na pewno miał już 
upatrzoną 
jakąś wojenną pierdołę. Co tym razem to mogło być? Pocisk artyleryjski? Bomba 
lotnicza? 
Karabin maszynowy?).
Ale nie było mowy, żebym ustąpił. Nigdy nie umiałem być twardy w stosunku do 
dzieci 
(jeśli już coś przeskrobały, wolałem zrzucić odpowiedzialność wychowawczą na 
żonę), ale 
zacząłem się poważnie martwić o mojego syna. Pasja pasją, ale obsesja to już 
zupełnie inna 
bajka. Z obsesją taką jak ta postanowiłem wreszcie walczyć.
Zaszedłem do niego wieczorem, kiedy zbierał się już do snu. Kiedy wszedłem, 
czytał jakąś 
książkę (Dziwne.
Nie historyczną), ale odłożył ją, gdy powiedziałem mu, że chcę z nim porozmawiać 
na temat 
prezentu. Jak co roku, pojawił się w jego oczach ten sam błysk.
– Posłuchaj, synku – powiedziałem najspokojniej jak potrafiłem. Nie byłem dobrym 
dyplomatą, a chciałem, żeby mój syn zrozumiał, że robię to dla jego dobra. – 
Chodzi mi o twoje 
urodziny.
– Nie musicie kłopotać się z prezentami – odparował tak szybko, że aż się 
zdziwiłem. – 
Wystarczy, że jak co roku dacie mi trochę pieniędzy...
– W tym rzecz. Znowu kupisz za nie jakiś eksponat.
– Czy... czy to źle?
– Nie, jasne, że nie. Ale co roku za pieniądze, które ci dajemy, kupujesz 
kolejne eksponaty 
do swojej kolekcji. Nie powiem, cieszy mnie, że masz jakąś pasję, ale to już 
chyba przesada. 
Powinieneś interesować się także czymś innym niż tylko historią. Nie zrozum mnie 
źle, to...
– Tak, bo ty chcesz, żebym prowadził tę twoją firmę – przerwał mi. Zdziwiło mnie 
jego 
niecodzienne zachowanie. – Żebym poszedł na ekonomię albo coś innego co mnie 
zupełnie nie 
interesuje, ale jest praktyczne. Nie chcecie z mamą dopuścić myśli, że mógłbym 
studiować 
historię.
– Ależ nie, chodzi tylko o prezent...
– No tak, ale bylibyście szczęśliwi, gdybym interesował się na przykład 
pieniążkami.
„Ależ się nimi interesujesz – pomyślałem.– Tylko tego nie dostrzegasz. A za co 
niby 
kupujesz te śmieci?”.
Niczego jednak nie powiedziałem. Powinienem go skrzyczeć, powiedzieć, żeby nie 
pyskował, ale nie potrafiłem. Stanowczości brakowało mi najbardziej.
– Jeśli chcesz studiować historię, to proszę bardzo.
Dla mnie nie jest to żadną przeszkodą. Ale co innego studiowanie historii, a co 
innego 
obsesja na jej punkcie.
Nie odpowiedział na mój zarzut, ale widziałem, że myśli nad czymś. Może nad 
ripostą. 
Chyba jednak wiedział, że to ja mam w ręku wszystkie argumenty.
– Więc nie dacie mi pieniędzy? – zapytał. Znał odpowiedź.
– Nie, synku. Nie w tym roku. Ale już niedługo będziesz pełnoletni. Jeżeli 
bardzo chcesz 
mieć pieniądze na swoje hobby, to znajdę ci na wakacje jakieś zajęcie. Jak w 
Ameryce. Nauczysz 
się pracować i zarabiać.
– Tak. Ale tego może już nie być.
Nie wiedziałem, co ma na myśli. Wyszedłem, uznając że dalsza rozmowa nie ma 
sensu. On 
wiedział swoje, ja swoje. On chciał jedno, ja drugie. Nie istniała między nami 
zgoda. Bo żaden 
z nas nie zamierzał ustąpić. I nie było szans na kompromis.
– W takim razie nie musicie mi nic kupować – powiedział, gdy już wychodziłem. – 
Nie 
potrzebuję żadnych prezentów Zarzut. Czym sobie na niego zasłużyłem?
– Spodoba ci się – odpowiedziałem i nie czekając na kontrę wyszedłem z pokoju.
Ale nie wiedziałem, czy naprawdę mu się spodoba.
Nie wiedziałem, bo nie miałem pojęcia, co mu kupię.
Moja wyobraźnia okazała się bardziej ograniczona niż myślałem, a inwencja po 
prostu nie 
istniała. Czułem się stary i ociężały umysłowo. Zbyt stary. Pomyślałem o żonie, 
uznałem jednak, 
że kupiony przez nią prezent już z całą pewnością go nie ucieszy. Może to męski 
szowinizm, 
jednak znając Magdę tak długo, znałem też jej przyzwyczajenia i to, że 
kompletnie nie ma gustu.
Moja żona jest przyzwoitą, dobrą, opiekuńczą i kochającą osobą, ale osobą 
kompletnie 
pozbawioną dobrego smaku. Szczególnie, jeśli chodzi o kupowanie prezentów 
mężczyznom 
swojego życia. Pewnie sprawiłaby mu jakiś drogi, ale niemodny lub paskudnie 
brzydki ciuch 
albo – co gorsza – zestaw kosmetyków zupełnie do niego niepasujących.
W poszukiwaniu twórczej inspiracji postanowiłem odwiedzić jego pokój. Był 
piątek, Bartek 
poszedł do szkoły, ja zaś jechałem do firmy trochę później. Nie miałem klucza, 
ale nie zamknął 
pokoju (w zasadzie wiedziałem, że tego nie robi). Pokój był schludny i na 
pierwszy rzut oka 
wyglądało, że należy do wyjątkowego pedanta. Cóż, może w istocie tak było...
Lecz w naszej rodzinie nie było to nic wyjątkowego.
Dwoje ludzi o takich samych przyzwyczajeniach wyniesionych z rodzinnego domu 
połączyło 
się węzłem małżeńskim i założyło rodzinę. Było oczywiste, że przekażą dzieciom 
swoje nawyki 
(mieliśmy jeszcze córkę, studentkę drugiego roku prawa), a nawet jeśliby tego 
nie zrobili, dzieci 
przywykną do poszanowania zasad, które obserwowały u rodziców. Akcja – reakcja.
Patologia tworzy patologię, porządek tworzy porządek.
Proste i nieskomplikowane prawo dziedziczenia.
Idealnie zaścielone łóżko i nieskazitelny ład.
Odkurzony dywan, biurko uprzątnięte, książki poukładane na półkach. Wszystko 
w należytym porządku. Poza jednym. Na stoliku leżał granat.
Wydało mi się to co najmniej podejrzane. Co tam robił?
Jasne, leżał. Widok ten jednak wydał mi się mocno niepokojący. Psuł ideał. Nie 
pasował do 
reszty. Bartek wyciągnął go z gabloty stojącej tuż przy oknie. Ale po co?
Nie sądziłem, że znajdę odpowiedź. Zamiast tego zacząłem rozglądać się po pokoju 
w poszukiwaniu czegoś, co mogłoby mi zasugerować rozwiązanie.
Może mój syn interesował się także czymś poza pierwszą wojną światową, lecz 
wstydził się 
do tego przyznać. Myśl głupia, ale przecież nie bezzasadna.
Wstydliwe hobby, które ukrywał przed wzrokiem wścibskich. Niestety, niczego 
takiego tam 
nie było. W pokoju znajdowały się tylko książki, i to takie, których najchętniej 
bym tam nie 
oglądał. Pełno książek. Stojąc w równych rzędach na półkach, przypominały 
żołnierzy 
ustawionych w szeregu. Jeszcze raz spojrzałem na granat. Leżał na stoliku niczym 
jakiś śmieszny 
bibelot albo abstrakcyjna rzeźba, a ja nie potrafiłem oprzeć się wrażeniu, że 
jest niebezpieczny. 
Dlaczego kiedyś pozwoliłem na jego zakup? Dlaczego nie kazałem mojemu synowi 
zwrócić go, 
kiedy przyniósł go do domu? Czy ten granat na pewno był pusty? Czy już nigdy nie 
wybuchnie?
Kiedy podszedłem do stojącego po drugiej stronie pokoju fotela, zauważyłem 
kolejny 
element układanki.
Pruski hełm. Bartek trzymał wszystkie swoje cenne zdobycze w gablocie, lecz 
musiał je 
wyciągnąć dziś rano przed pójściem do szkoły. Po co? Żeby udawać niemieckiego 
żołnierza, 
dzierżąc w ręku granat i wyobrażając sobie, że znajduje się w okopach? Czy może 
podziwiał ich 
piękno, którego ja nie dostrzegałem? Były to pytania, na które nie znałem 
odpowiedzi i na które 
chyba odpowiedzi znać nie chciałem.
Wróciłem do półki z książkami. Pokój Bartka jest dosyć przestronny, ale nie ma 
tam za wiele 
rzeczy. Są półka, stolik i gablotka, jest łóżko, wieża i mały telewizor. 
Aranżacja pokoju 
gustowna, nieprzesycona klamotami ani nadmiarem ozdób. Bartek sam ją 
skomponował. Widząc, 
że ma w tym kierunku dryg, zaczęliśmy z żoną namawiać go na studiowanie 
architektury, ale on 
nie brał pod uwagę niczego innego niż historia. Liczyło się tylko to jedno. 
Mogłem też założyć 
się o cały majątek, jakiego się dorobiłem, że jego praca magisterska będzie 
dotyczyć pierwszej 
wojny światowej. Nie, majątek to za mało. Mogłem się założyć o cały świat.
Z półki z książkami wyciągnąłem opasły tom – Działania na froncie zachodnim w 
czasie 
pierwszej wojny światowej. Tytuł nie sugerował literatury popularnej. Była to 
raczej jakaś uczona 
rozprawa.
Przekartkowałem książkę parę razy, ale nie zaciekawiła mnie specjalnie. 
Odłożyłem ją więc 
na półkę i wziąłem następną. Tym razem była cieniutka i szybko przekonałem się 
dlaczego. To 
były fotografie.
Oglądałem je z uwagą, chcąc wiedzieć, co takiego fascynuje mojego syna w tej 
przeklętej 
wojnie. Na pierwszej stronie uśmiechnięte twarze żołnierzy idących na front. 
Ludzie wiwatują. 
Wszyscy, zarówno po jednej, jak i drugiej stronie sądzą, że wojna skończy się 
szybko. Wszyscy 
są patriotami. Podpis pod fotografią – „Wymarsz żołnierzy francuskich – sierpień 
1914”. Na 
kolejnych stronach obrazy stawały się bardziej ponure. Oto zniszczone ostrzałem 
artyleryjskim 
miasto w Belgii – „Październik 1914”.
Oto zmęczone twarze żołnierzy zmuszonych do siedzenia w okopach i czekania na 
odległy 
koniec. Oto ziemia niczyja – prawdziwe poletko śmierci, pełne porozrywanych ciał 
i porzuconej 
broni, a także zasieków i lejów po bombach. Oto wreszcie koniec – żołnierze 
niemieccy wracają 
do ojczyzny po czteroletnich zmaganiach. Wracają, żeby odpocząć.
Na jednej fotografii pruski żołnierz stoi w okopie, paląc papierosa. Pada deszcz 
– żołnierz ma 
na sobie nieprzemakalny płaszcz z kapturem, który zarzucił sobie na głowę. 
Sprawia ponure 
wrażenie. Patrząc na tą fotografię, myślałem o śmierci. Była bardziej 
sugestywna, straszniejsza 
niż oczywiste obrazy martwych ciał. W tej fotografii, tej okropnej fotografii 
człowieka ukrytego 
pod płaszczem, śmierć była wręcz namacalna. Nie chciałem na to patrzeć. 
Zamknąłem album, 
odłożyłem go na miejsce, po czym wyszedłem z pokoju syna po cichu, jak człowiek 
obawiający 
się ukrytych kamer. Nie chciałem, żeby mój syn zorientował się, że ktoś był w 
pokoju pod jego 
nieobecność i grzebał mu w rzeczach. Byłbym zresztą jedynym podejrzanym. Miałem 
nadzieję, 
że nie ma fotograficznej pamięci i że odłożyłem wszystko tam, gdzie stało. Jeśli 
nie, cóż... albo 
mi o tym powie i przyznam się do winy, albo nie i pozostanie między nami 
niewidzialna zapora. 
W żadnym razie nie chciałem, żeby tak się stało. Zależało mi na jego zaufaniu. 
Syn i ojciec – cóż 
może być ważniejszego niż zaufanie? Już to, że nie chciałem dać mu pieniędzy 
było 
wystarczającym symptomem popsucia się naszych wzajemnych stosunków. Jeśli 
dowiedziałby 
się, że byłem w jego pokoju... w najlepszym razie uznałby mnie za nadmiernie 
wścibskiego. Nie 
znalazłem tego, czego szukałem, bo nie do końca wiedziałem, czego szukam. 
Zamierzałem 
jednak porozmawiać z Bartkiem.
Poważnie porozmawiać. Postanowiłem wyjść i pospacerować po mieście. Chciałem 
pomyśleć.
Chciałem to sobie poukładać. Granaty, hełmy i karabiny. Nie rozumiałem tego. 
Liczyłem, że 
potrafię go skłonić do zainteresowania się czymś innym.
Czymś... zwyczajniejszym. Nie miałem pojęcia, co takiego mogłoby odciągnąć go od 
książek, choć wiedziałem, że będę musiał się mocno wysilić, żeby wymyślić coś 
obiecującego. 
Pokój nie dał mi żadnych wskazówek..
Była dziesiąta, a do prący musiałem wyjść o trzynastej. Właściwie rzadko 
spaceruję. Nie 
wiem więc, co podkusiło mnie, żeby przejść się po mieście. Do dziś się nad tym 
zastanawiam. 
Pogoda za oknem była brzydka, czarne chmury zbierały się na niebie, 
obwieszczając wszem 
i wobec, że zaraz zacnie padać.
Wszystko zachęcało do siedzenia w domu. A jednak postanowiłem wyjść. Nie 
wyjechać, ale 
wyjść. Na spacer. Przejdę się po. rynku – pomyślałem, choć nie rozumiałem po co. 
Włożyłem 
tylko sweter i cienką kurtkę, głupio licząc na to, że się wypogodzi i ruszyłem 
na wrocławski 
rynek. Mogłem sobie wybrać lepszą porę, w inny dzień, ale nagląca potrzeba 
zmusiła mnie, 
żebym zrobił to właśnie tego poranka. Kiedy teraz o tym myślę, mając świadomość 
wydarzeń, 
które potem nastąpiły, wiem, że decyzja o spacerze nie była do końca moja. Nie 
wiem czyja i nie 
pytajcie mnie o to, ale nie moja. Może zaledwie w pewnym ograniczonym zakresie, 
ale tak 
ograniczonym, że nie mogłem jej zmienić. Musiałem pójść na spacer, musiałem 
kupić prezent 
i musiał to być ten właśnie płaszcz. Żeby, jak to mówią, przeznaczenie mogło się 
dopełnić.
Sklep znajdował się na uboczu. Od rynku dzieliło mój dom jakieś pół godziny 
piechotą, ale 
zdawało mi się, że sunę jak wyścigówka. Trwało to dziesięć minut?
Mniej? W każdym razie pierwszą rzeczą, która rzuciła mi się w oczy był ten 
sklep. Nigdy 
wcześniej go tu nie widziałem. Wrocławski rynek i jego okolice to dość rozległy 
obszar, 
a w bocznych uliczkach kryje się wiele sklepów i budynków o których mało kto 
słyszał. Ale 
miejsce, w którym się znalazłem było mi dobrze znane.
Tego sklepu nie było tu wcześniej. Spojrzałem na szyld.
„Tarcza i miecz” – tak po prostu. Zbliżyłem się, żeby obejrzeć wystawę. Ale na 
wystawie nie 
było żadnych tarczy, mieczy ani innych rycerskich akcesoriów. Był za to płaszcz. 
Kiedy go 
dostrzegłem, przeszły mnie ciarki. Wyglądał dokładnie tak samo jak płaszcz na 
fotografii, którą 
oglądałem rano w pokoju Bartka. Czy to była kopia żołnierskiego płaszcza z 
pierwszej wojny 
światowej? Ciekawość nie pozwoliła mi pójść dalej. A może to nie była ciekawość, 
lecz to co 
mną kierowało.
Nacisnąłem klamkę i umieszczony nad drzwiami dzwoneczek zadzwonił. Sklepów 
z dzwoneczkami już się nie spotykało. To było takie anachroniczne, lecz na swój 
sposób urocze. 
Pchnąłem drzwi.
Znalazłem się w chłodzie i mroku.
***
Kiedy przekroczyłem próg sklepu, znalazłem się pośród tysiąca dziwnych rzeczy. 
Przede 
wszystkim była to broń – od szabel i zbroi, po współczesne mundury i atrapy 
karabinów. Był to 
bowiem antykwariat, nie sklep z bronią, z której mógłbyś potem zastrzelić na 
ulicy staruszkę. 
Zszedłem po schodkach do przyciemnianego wnętrza w poszukiwaniu właściciela. Po 
chwili 
wyłonił się zza lady jak duch, od razu posyłając mi kupiecki uśmiech.
– Czym mogę służyć? – odezwał się do mnie, w sklepie nie było bowiem innych 
klientów. – 
Czy coś pana interesuje? Już miałem powiedzieć, że nie, że zaszedłem tu 
przypadkiem i zaraz 
wychodzę, kiedy z mojej krtani wyrwał się krótki, ale wiele znaczący dźwięk.
– Płaszcz – zasyczałem, blokując sobie drogę odwrotu. – Chciałbym zobaczyć ten 
płaszcz.
– Tamten? – wskazał we właściwym kierunku.– Ależ proszę bardzo. Jeśli chce pan 
wiedzieć, 
to jest to replika płaszczy używanych przez armię pruską w czasie pierwszej 
wojny światowej. 
Kupiłem go niedawno od pewnego człowieka, który upierał się, że płaszcz jest 
oryginalny. Ale to 
przecież niemożliwe, prawda? – był już przy płaszczu i gładził go powolnymi 
ruchami. – Jest 
w za dobrym stanie jak na osiemdziesięciolatka.
Facet upierał się, że odziedziczył płaszcz po pradziadku, który walczył na 
froncie zachodnim. 
Nie miał jednak na to żadnych dowodów. Kupiłem więc płaszcz jako replikę, bo 
gość pilnie 
potrzebował pieniędzy. Ale – zaśmiał się jak z dobrego żartu – niech pan będzie 
świadom że 
mógł nie kłamać!
– Mógł nie kłamać – powtórzyłem za nim, jednak już całkiem poważnie. Wydawało mi 
się, 
że widzę mężczyznę ze zdjęcia w albumie, który oglądałem. Za nim kroczyła 
śmierć. Chciałem 
odwrócić wzrok od płaszcza, chciałem wyjść ze sklepu, ale nie mogłem.
Nie byłem w stanie – Proszę – zdjął płaszcz z wieszaka i podał mi go. – Niech 
pan zobaczy. 
To cholernie, przepraszam za słowo, dobra kopia. Oglądałem go wiele razy i 
jestem pewien, że 
ten, kto go uszył, kropka w kropkę wzorował się na jakiejś książce. Chciałbym 
znać tego gościa, 
może przekonałbym go, żeby uszył mi jeszcze parę rzeczy. Na przykład mundury – 
rozmarzył 
się. – Mógłby dla mnie szyć mundury. Jestem pewien, że obydwaj byśmy na tym 
zarobili.
– Dlaczego sądzi pan, że to taka dobra kopia?
– Niech pan spojrzy na szycia – przysunął mi płaszcz prawie pod nos. – Są 
dokładnie takie 
jak w oryginałach.
Mam w domu książkę dotyczącą mundurów z dwóch ostatnich wojen i są tam dość 
szczegółowe rysunki.
Porównywałem wszystko, co tylko się dało. Nie znalazłem różnic. Niemcy zawsze 
porządnie 
szyli ubrania dla wojska. Proszę spojrzeć – wskazał palcem gruby szew na 
ramieniu – jak to jest 
solidnie zrobione.
Jeśli facet jest fałszerzem, to cholernie dobrym. Ktoś taki mógłby zbić fortunę, 
ale widocznie 
nie jest zbyt rozgarnięty. Chyba że... – zadumał się. – Chyba że to naprawdę 
oryginał.
Przez chwilę rozmyślał nad tym, co powiedział, po czym roześmiał się jeszcze 
głośniej niż 
poprzednio.
Jego śmiech był tubalny, zbyt głośny i zbyt wesoły jak na sprzedawcę staroci. 
Sklep nadal 
był pusty.
Widocznie nie odwiedzało go więcej niż dziesięć osób dziennie. Sprzedawca 
podszedł do 
wystawy, odwiesił płaszcz na miejsce i wrócił za ladę. Obserwowałem go z 
podejrzliwością.
– Chce pan go kupić? – zapytał. Wiedziałem, co chcę odpowiedzieć i wiedziałem, 
co 
odpowiem.
– Tak.
– Wiedziałem. Od kiedy pan tu wszedł, wiedziałem, że kupi pan ten płaszcz. 
Trochę szkoda 
mi się z nim rozstawać, ale przecież jestem sprzedawcą. Z każdą z tych rzeczy 
jestem związany 
emocjonalnie. A mimo to sprzedaję je.
Uzgodniliśmy cenę, po czym zapakował mi płaszcz do nieprzemakalnej torby i 
zainkasował 
pieniądze.
Pogadaliśmy jeszcze chwilę o biznesie, który tu prowadził, a kiedy wyszedłem ze 
sklepu, 
z nieba lały się już strugi wody. Włożę płaszcz – pomyślałem, lecz od razu 
zrobiło mi się 
nieswojo. Obraz niemieckiego żołnierza w płaszczu, stojącego w okopach i 
palącego papierosa, 
jakoś nie chciał opuścić mojej głowy. Złe myśli zbierały się jak sępy nad 
padliną. Ruszyłem 
szybszym krokiem do domu, nakrywając głowę swetrem. Mijałem puste ulice, ludzie 
bowiem 
pochowali się przed deszczem, przeskakiwałem kałuże i unikałem rozchlapujących 
wodę 
samochodów. W domu byłem po piętnastu minutach. Rozłożyłem się w fotelu i 
zacząłem myśleć. 
Dlaczego kupiłem ten płaszcz? Co mnie do tego podkusiło? Zacząłem zastanawiać 
się czy dam 
go synowi. Przyszło mi do głowy, żeby oddać płaszcz biedakom, ale szybko 
porzuciłem ten 
pomysł. A jeśli faktycznie ten płaszcz należał kiedyś do pruskiego żołnierza? To 
nie było, wbrew 
opinii sklepikarza niemożliwe. Osiemdziesiąt lat – przecież starsze i mniej 
solidne rzeczy można 
znaleźć w muzeum. Pradziadek tego człowieka mógł być żołnierzem, mógł używać 
tego 
płaszcza. Dlaczego by nie? Bo płaszcz był w idealnym stanie? Widocznie o niego 
dbał. 
Widocznie chciał mieć chociaż jedną pamiątkę z czasu wojny.
Może wcale go nie używał. Może przez całą wojnę miał kilka płaszczy. Może 
walczył 
bardzo krótko. Powodów mogło być tysiące. Wszystkie oczywiście były argumentami 
za tym, 
żeby nie dawać tego płaszcza mojemu synowi. Wszystkie, ale... żaden nie 
przeważył.
Żaden.
Dałem płaszcz mojemu synowi, dwa tygodnie później. A potem zaczęły dziać się 
dziwne 
rzeczy.
***
Trzy tygodnie po urodzinach Bartek zachorował.
Okazało się, że ma grypę. Doktor Mieszczyk, nasz lekarz rodzinny, zbadał go i 
zapisał mu 
antybiotyki.
Bartek dostał też dwudziestodniowe zwolnienie.
Byliśmy zmartwieni, ponieważ miał wysoką gorączkę i majaki. Często spał – za 
często, 
nawet jak na chorobę, i zbyt wolno odzyskiwał siły. Trzy tygodnie minęły jak z 
bicza trzasnął, 
a Bartek ani trochę nie był zdrowszy.
Nabraliśmy najgorszych podejrzeń. Moja żona cały czas płakała, sądząc, że ma 
raka 
(dlaczego akurat raka, tego nie rozumiałem), ale ja także obawiałem się 
najgorszego. Wspólnie 
podjęliśmy decyzję, że zabierzemy Bartka na specjalne badania do warszawskiej 
kliniki 
neurologicznej. Pracował tam mój znajomy z czasów studiów. Zadzwoniłem do niego 
tego 
samego dnia, kiedy doktor Mieszczyk powiedział nam, że nie ma pojęcia, dlaczego 
ta grypa trwa 
tak długo.
– To grypa – powtarzał nam, ale jego oczy nie potwierdzały tego przekonania. – 
Ale nie 
mam pojęcia, dlaczego tak przewlekła. Oczywiście to jeszcze o niczym nie 
świadczy, zdarzają 
się jeszcze dłuższe okresy rekonwalescencji...
– Rekonwalescencji?! – żona prawie wrzeszczała. – Ależ jego stan, doktorze, 
wcale się nie 
poprawia!
– Proszę... proszę pani, to nie moja wina...
– Wiem. Przepraszam. Ale niech pan zrozumie, że mój syn od trzech tygodni ma 
gorączkę. 
Więc niech pan nie mówi, doktorze, że to normalne.
Zapłakała cicho i wytarła nos w chusteczkę. Doktor Mieszczyk na co dzień 
opanowany 
i spokojny człowiek, teraz nie za bardzo wiedział, co zrobić.
– Mogę państwu załatwić specjalistyczne badania – powiedział tylko, jakby chcąc 
usprawiedliwić swoją niemoc – Ale myślę, że powinniśmy zaczekać jeszcze parę 
dni. Stan 
chłopca się nie poprawia, ale i nie pogarsza...
– Nie, doktorze – odparłem stanowczo. – Nie będziemy czekać. A o specjalistów 
proszę się 
nie martwić. Znam paru.
Odprowadziłem go do drzwi i przeprosiłem za zachowanie żony. Odparł, że nie ma 
za co, że 
rozumie nasze zdenerwowanie i że dla niego ta sytuacja także jest niepokojąca. 
Powiedział, że 
jeżeli będziemy potrzebowali jego pomocy, to wystarczy tylko zadzwonić, a on 
załatwi nam paru 
specjalistów z różnych dziedzin. Podziękowałem i obiecałem, że jeśli zajdzie 
taka potrzeba, 
skorzystam z jego pomocy. Moje podejrzenia były niejasne. Nie mogłem więc mieć 
pewności, 
jakich lekarzy będzie potrzebował mój syn.
Najpierw zdecydowałem się na neurologa. Choroba Bartka mogła mieć coś wspólnego 
z systemem nerwowym, a tutaj miałem dobre znajomości.
Człowiek, z którym prawie całe studia mieszkałem w jednym pokoju w akademiku 
(chociaż 
studiowaliśmy na różnych uczelniach) był znanym neurologiem.
Zadzwoniłem do niego w nadziei, że postawi jakąś diagnozę. Ale on posłuchał 
tylko, podał 
mi kilka numerów telefonów i polecił, żebym zadzwonił i przedstawił się jako 
jego przyjaciel. 
Uznał, że mój syn wcale nie potrzebuje neurologa. Zrezygnowany przyznałem mu 
rację. 
Wykonałem kilka telefonów do lekarzy których mi polecił i ustaliłem dwa terminy 
wizyt. Jeden 
na oddziale immunologicznym szpitala wojewódzkiego, drugi na oddziale chorób 
zakaźnych.
Następnego dnia mnie i Bartka czekała wyprawa do Warszawy. Ale nigdy jej nie 
odbyliśmy. 
Nie było już potrzeby.
***
Tej nocy nie mogłem zasnąć. Myślałem o tym wszystkim co się stało, o prezencie, 
który mu 
kupiłem i jego nagłej, niewyjaśnionej chorobie. Czy mogła być to sprawka 
płaszcza? Czy czaiły 
się w nim jakieś niezwykłe, złowrogie siły, które zagrażały zdrowiu i życiu 
mojego syna? Nigdy 
nie podejrzewałbym siebie o takie myśli – byłem raczej realistą, niewierzącym w 
tajemnicze siły 
i upiorne klątwy. Ale działo się coś niewyjaśnionego, coś, czego nie potrafiłem 
sobie 
wytłumaczyć. Mój syn chorował już czwarty tydzień.
W majakach, jakie czasem go dopadały, mówił niezrozumiałe, bełkotliwe słowa, 
lecz pośród 
nich wyławiałem także dźwięki, które przypominały niemieckie słowa. Skąd? Mój 
syn nigdy nie 
uczył się niemieckiego. Może to mój przeciążony umysł coś sobie dopowiadał, ale 
w takim razie 
przeciążony umysł mojej żony musiał dopowiadać sobie to samo. Kiedyś, w drugim 
tygodniu 
jego choroby, słuchaliśmy razem, jak bełkocze, zanim moja żona zdążyła go 
dobudzić.
Pamiętam co wtedy powiedziała, pamiętam wraz jej twarzy, tę trupią bladość, tak 
dla niej 
nienaturalną.
Powiedziała: „przecież on mówi po niemiecku”. Nie odpowiedziałem. Nie byłem w 
stanie. 
Gdybym potwierdził, przyznałbym, że dzieje się coś dziwnego, gdybym zaprzeczył, 
byłoby to 
ohydne kłamstwo, na którym od razu by się poznała. Dlatego milczałem.
Zaraz potem zdołała go dobudzić i nie wspominaliśmy więcej o tym. Ale czułem że 
coś, co 
wyłazi z mojego syna nie jest normalne. Nie wiedziałem, dlaczego i nie 
wiedziałem, skąd 
pochodzi, ale wiedziałem, że nie jest normalne. I wiedziałem, że nie zniknie tak 
po prostu.
„I nie myliłem się.
Usłyszałem krzyk. Początkowo myślałem, że to tylko mój umysł generuje jakieś 
majaki na 
krawędzi jawy i snu. Zacząłem nasłuchiwać. Krzyk nie powtórzył się i kiedy 
uznałem, że było to 
senne widziadło (raczej słyszadło) ponownie usiłowałem usnąć. Przecież 
następnego dnia czekała 
mnie długa i wyczerpująca podróż. Mój syn miał przejść badania, które wykażą, 
czy nie jest 
chory na jakąś poważną chorobę.
Potrzebowałem snu. Spojrzałem na stojący obok łóżka budzik i stwierdziłem, że 
zostało mi 
około czterech godzin. Tylko cztery godziny. Co będzie, jeśli zasnę za 
kierownicą? Nigdy mi się 
to nie zdarzyło, ale też nigdy nie byłem w większym stresie. Ponoć wtedy 
człowiek jest 
pobudzony, ale mogło być na odwrót – mój mózg uzna nagle, że potrzebuje 
odprężenia. Czy 
będę potrafił z tym walczyć? Nie wiedziałem. Bezpieczniej było wykorzystać te 
ostatnie godziny.
Ale krzyk się powtórzył. Teraz nie miałem wątpliwości, że jest prawdziwy. 
Dochodził 
z pokoju mojego syna. Przez moment miałem nadzieję, że to jednak omam, ale tylko 
przez 
moment. Krzyk był zbyt głośny i zbyt rzeczywisty, żeby nie był prawdziwy. Mój 
dziadek zawsze 
powtarzał – „To zbyt straszne, żeby nie było prawdziwe”. Tak było teraz. Mój syn 
krzyczał.
Krzyczał, a ja jak głupek zastanawiałem się, czy to nie złudzenie.
Odrzuciłem kołdrę i zapaliłem nocną lampkę.
Siedziałem przez moment na krawędzi łóżka, niepewny co zrobić dalej. Prawda czy 
kłamstwo? Sen czy jawa?
Prawie na pewno to drugie, ale byłem jak sparaliżowany i nie potrafiłem podjąć 
żadnej 
decyzji.
Krzyk powtórzył się po raz trzeci. Brzmiał dziwnie, nie jak krzyk, który dobywa 
się z ust 
człowieka mającego koszmar, ale przez to był jeszcze bardziej przerażający.
Ogarnął mnie lęk. Co mogło się stać? Co złego?
Najgorsze rzeczy zawsze zdarzają się wtedy, kiedy przychodzi ocalenie, ale 
sądziłem, że ta 
reguła to tylko wiejski przesąd. Jutro mieliśmy jechać do Warszawy.
Jutro, właściwie już dzisiaj, mój syn miał zostać przebadany. Ale ranek nie 
nadszedł. Nie 
zdążył. Mój syn krzyczał i nie mogłem tego zatrzymać. Nie mogłem zatrzymać tego 
dźwięku... 
albo w ogóle nie pozwolić, żeby kiedykolwiek wydostał się z jego gardła. Mogłem 
jedynie liczyć 
na szczęście. Mogłem się modlić. I mogłem natychmiast pobiec na górę.
Tak też zrobiłem. Kiedy wybiegałem z pokoju moja żona obudziła się i spoglądała 
na mnie 
przerażona.
– Co się dzieje? – zapytała. Chyba także zastanawiała się, czy dochodzący z góry 
dźwięk był 
prawdziwy. – Czy to Bartek?
– Tak – odparłem tylko tyle. – Zadzwoń na pogotowie. Pomknąłem z pokoju na górę 
tak 
szybko jak potrafiłem.
Przez moment zdawało mi się, że słyszę wycie wiatru, tak jakby gdzieś było 
niedomknięte 
okno, ale po chwili wrażenie ustało. Wbiegłem na schody i przystanąłem przy 
drzwiach. 
Pociągnąłem za klamkę.
Zamknięte. Przekląłem niecodzienne rozwiązanie (Drzwi w pokoju Bartka otwierają 
się od 
środka. Jeśli więc Bartek je zamknie, nie ma żadnej sposobności, aby dostać się 
do pokoju. Drzwi 
są solidne, dębowe, a ciągnąc za klamkę, można co najwyżej ją wyrwać.), ale nie 
wymyśliłem 
alternatywnego sposobu („On potrzebuje twojej pomocy!” – wrzeszczał jakiś głos w 
mojej 
głowie. Nie potrafiłem go przekonać, że wszystko jest w porządku). Wiedziałem, 
że żona pędzi 
już po schodach. Wiedziałem też, że jej histeria skutecznie zablokuje moje szare 
komórki. 
Odwróciłem się, chcąc ją powstrzymać od płaczu, ale nie zdołałem.
Wystarczyło na nią spojrzeć.
Wystarczył jeden rzut oka.
– Wezwałaś karetkę? – spytałem tylko. Czułem się, jakbym mówił do głazu.
– On... on – zacinała się jak popsuta płyta. – Czy on...
– Nie wiem. Nic nie wiem. Nie mogę się dostać do środka.
– Ale... on... on może...
– Daj spokój – odzyskałem trochę pewności siebie. – Twoja panika nic tu nie da. 
Masz 
klucze do pokoju?
– Przecież... przecież zginęły pół roku temu! – wrzasnęła i zaczęła płakać. 
Burza nadeszła. – 
Czy nie pamiętasz, że nie dorobiliśmy nowych?!
Faktycznie, zbagatelizowałem sprawę. Ale nie był to dobry czas na roztrząsanie 
dawnych 
pomyłek.
Pomyślałem o straży pożarnej. Mogłem ją po to odesłać.
– Idź zadzwoń do straży. Wejdą przez okno.
Zeszła bez słowa. Poruszała się jak duch, a jej długa nocna koszula upodabniała 
ją do zjawy. 
Poczułem obrzydzenie. Po raz pierwszy w życiu poczułem obrzydzenie do żony. Nie 
było czasu, 
aby to odczucie się skrystalizowało, ale sama świadomość faktu wydała mi się 
straszna („Tak 
będzie wyglądać starość pomyślałem. – Nasz wspólna, piękna starość”). – Jakbym 
za jednym 
zamachem tracił żonę i syna. Tracił rodzinę.
Pociągnąłem za klamkę (chociaż wiedziałem, że to nic nie da), a potem 
spróbowałem 
zawołać syna, żeby otworzył. Chyba nie słyszał, co mówiłem, mimo że nie 
krzyczał. Wydarłem 
się jeszcze raz, tonem rozkazującym, ale bezskutecznie. Nie chciałem też mocniej 
ciągnąć za 
klamkę, żeby jej nie wyrwać.
Pozostawało czekać na przyjazd pogotowia.
I wtedy uświadomiłem sobie, że za drzwiami ktoś mówi po niemiecku.
Padały pojedyncze słowa. Brzmiały jak komendy wydawane szeregowcom – głos był 
podniesiony, ostry i stanowczy. Nie rozumiałem, co mówi. Modulacja i barwa głosu 
nie należały 
do mojego syna. Głos, który wydobywał się zza drzwi z całą pewnością był głosem 
dorosłego 
mężczyzny. Dorosłego mężczyzny. Ale kogo?
– Czy jest tam kto? – zapytałem, lecz nie uzyskałem odpowiedzi. Po sekundzie 
pytanie 
wydało mi się absurdalne. Skąd, do cholery, miałby się tam pojawić jakiś 
Niemiec? Jedyni moi 
niemieccy znajomi mieszkali w Hamburgu i nie ruszali się dalej niż do Berlina. 
Ale może mój 
syn znał kogoś? Czy ten ktoś, tajemniczy obywatel Republiki Niemieckiej, był 
teraz z moim 
synem w pokoju? Czy coś mu robił? Coś, co spowodowało krzyk?
Ta myśl była rozsądniej sza niż pomysł, że Bartek zmienił się nagle w 
posługującego się 
nienaganną niemczyzną faceta, ale wcale mnie nie uspokoiła.
Wręcz przeciwnie. Jeśli ktoś tam był, jeśli ktoś robił krzywdę mojemu synowi, a 
ja nie byłem 
w stanie temu zaradzić... Jeśli ktoś go torturował, a może nawet...
To była najważniejsza próba w moim życiu. Jedyna próba. Zrozumiałem że to jest 
cel, 
którego wprawdzie nigdy nie szukałem, ale o którym mówią, że istnieje.
Wiedziałem, w jakiś magiczny sposób wiedziałem, że nie mogę czekać na przyjazd 
straży 
czy pogotowia. Bo wtedy będzie już za późno. Musiałem ratować mojego syna. 
Ratować 
natychmiast. Urodziłem się nie po to, żeby zostać bogatym biznesmenem, nawet nie 
po to, żeby 
założyć rodzinę, ale właśnie dla tej chwili.
Urodziłem się, żeby uratować Bartka. Należało działać.
Zbiegłem po schodach (wydały mi się koszmarnie długie-jakby nie było to kilka 
stopni, ale 
nieskończona estakada do piekła) i wypadłem na wyłożoną linoleum posadzkę. O 
mało się nie 
przewróciłem, zdołałem jednak chwycić poręcz schodów i wyhamować. Moja żona, 
ciągle 
w koszuli i ciągle blada jak prześcieradło, spoglądała na mnie bez entuzjazmu. 
Obrzydzenie 
odezwało się ponownie, ze zdwojoną siłą, ale nie miałem teraz czasu się na tym 
koncentrować.
Właściwie to nie miałem czasu koncentrować się na niczym innym poza tym, że 
muszę 
pędzić do garażu.
– Zadzwoniłaś po straż? – zapytałem tylko.
Włożyłem buty (biegało się w nich zdecydowanie szybciej niż w kapciach) i 
otworzyłem 
drzwi. Wiał mroźny wiatr, ale ja chyba nawet tego nie czułem.
Byłem jak w transie. Kątem oka spojrzałem na żonę i zobaczyłem, że potakująco 
kiwa 
głową. Robiła to powoli, jak narkoman na haju albo źle naoliwiony robot.
Wybiegłem w noc.
Garaż znajdował się tuż obok domu, ale zanim uświadomiłem sobie, gdzie są 
klucze, minęło 
parę minut. Klucze były w salonie. Obróciłem się na pięcie i pomknąłem z 
powrotem. 
Zauważyłem, że zostawiłem otwarte drzwi. Wiatr zdążył wwiać parę liści, ale moja 
żona jakby 
tego nie zauważyła. Nie było jej. Wydawało mi się, że ją słyszę, gdzieś u góry, 
lecz może był to 
jedynie omam. Tłukła pięściami w drzwi i krzyczała – Bartek otwórz!
Ale potem nastała cisza.
Przypomniałem sobie, że mogę dostać się do garażu przez piwnicę. Jak łatwo 
proste fakty 
potrafią umykać w takich chwilach! Ruszyłem po schodach w dół (To już nie była 
estakada. To 
były żarzące się węgle) i po paru sekundach znalazłem się w garażu. Z rezygnacją 
rozejrzałem 
się po pomieszczeniu. Bałagan! Panował tam niesamowity bałagan! Widać mój 
pedantyzm nie 
obejmował tego miejsca. Skoro zdarza się, pomyślałem, że rzeczy potrzebne 
zawieruszają się 
nawet w absolutnym ładzie, to tutaj było to pewne. Nigdy nie znajdę łomu. Nigdy 
nie uda mi się 
wyważyć drzwi i dostać do środka, aby powstrzymać szaleńca. Nie uratuję syna, a 
wszystko 
przez to, że nie umiałem utrzymać porządku w garażu. Wydało się to tak banalne, 
tak pospolite, 
że ryknąłem dzikim śmiechem.
Gdzie jest ta straż! Gdzie jest odsiecz! Przyjeżdżajcie, przyjeżdżajcie, do 
kurwy nędzy, boja 
nie mogę nic zrobić! Jestem bałaganiarzem! Jestem pierdolonym bałaganiarzem! I 
nie mam 
łomu!
Spojrzałem w kąt. Łom leżał w pudełku, lśniąc złowrogo, jakby chciał mi 
powiedzieć – 
chodź i weź mnie i tak nic nie wskórasz! Podszedłem, nie za bardzo jeszcze 
wierząc, że to, czego 
poszukuję mogę dostać tak łatwo. Wyciągnąłem niepewnie ręce, jakby łom chciał 
mnie ugryźć 
i chwyciłem oburącz. Pociągnąłem.
Wyszedł gładko z pudełka, jakby był wsadzony w masło, a nie masę innych 
żelaznych 
klamotów (Już miałem przed oczami tę wizję. Łom zablokowany pośród rupieci jak 
słynny 
Excalibur w skale: Ale ja nie byłem Arturem). Osiągnąłem cel swojej podróży.
Miałem narzędzie pracy. Należało wracać.
Pobiegłem czym prędzej na górę. Z piętra nie dobiegały mnie żadne dźwięki, ale 
to tylko 
wzmogło obawy. Co się stało? Czy już coś ostatecznego?
Nieodwołalnego?
Wolałem się nie zastanawiać. Pokonałem schody w iście sprinterskim tempie i już 
byłem pod 
drzwiami.
Żona siedziała na podłodze, tuż pod drzwiami, ale nie płakała. Słuchała tego, co 
się dzieje. 
Czy coś się działo?
Przecież ja nic nie słyszałem. Chciałem odsunąć ją od drzwi, ale nie mogłem. Nie 
potrafiłem 
zmusić się, żeby ją dotknąć.
– Odsuń się – nakazałem jej. Podniosła głowę i kiedy zobaczyła, co trzymam w 
ręce jej 
przerażenie osiągnęło apogeum. Mój Boże, czy ona myślała, że chcę ją 
skrzywdzić?! Że chcę 
skrzywdzić Bartka?! Jej oczy, zawsze pełne blasku, teraz były puste i bezbarwne.
Chyba tak myślała. Chyba naprawdę tak myślała.
– Odsuń się – powtórzyłem. – Muszę wyważyć drzwi.
Spełniła moją prośbę. Wsadziłem łom w szparę między drzwiami i pociągnąłem. Nic. 
Szpara 
była zbyt wąska, aby łom miał o co zahaczyć. Pieprzona, porządna robota. 
Zaparłem się z całej 
siły i pociągnąłem jeszcze raz, ale łom ześlizgnął się po powierzchni drewna i 
uderzył mnie 
w kolano. Zawyłem z bólu.
– Dlaczego on się zamknął? – zapytała nagle żona.
Sądziłem, że ma na myśli panującą ciszę, ale jej chodziło o drzwi. Nie rozumiała 
tego. 
Podobnie jak ja.
– Dlaczego on się zamknął, Andrzeju? – jej głos nabrał prawie normalnego tonu. 
Wychodziła 
z oszołomienia czy działo się z nią coś podejrzanego? – Dlaczego?! Przecież 
nigdy tego nie robił!
Nigdy nie mów nigdy – pomyślałem. Zza drzwi nie dochodziły żadne odgłosy.
***
– Jest tam kto? – znów zadałem to absurdalne pytanie. Oczywiście, że był tam 
ktoś. W tym 
tkwił cały problem. Był tam Bartek. Może nieprzytomny, może z gorączką... a może 
pobity przez 
jakiegoś szaleńca.
Pobity... przez nieznajomego. Gorszej możliwości na razie do siebie nie 
dopuszczałem.
– Dlaczego tam jest tak cicho? Tak cholernie cicho?
Było tak cicho. Tak cicho. Podniosłem łom (kolano pulsowało nieznośnym bólem, 
ale nawet 
tego nie czułem) i ponowiłem próbę. Drewno było grube i twarde, ale spróbowałem 
wyszczerbić 
drzwi, żeby mieć o co zaprzeć łom. Szło to strasznie topornie, jednak udało mi 
się oderwać kilka 
drzazg, które spadły na podłogę jak śnieg. Włożyłem łom w powstałą szparę i 
pociągnąłem. Nic. 
Zamek też był solidny.
Zamontowałem go przed dwoma laty, kiedy uznałem, że mój syn nie jest już 
dzieckiem 
i zasługuje na odrobinę intymności. Moja żona nie mogła tego zrozumieć. Dla niej 
Bartek ciągle 
był małym chłopczykiem, którego tuliła do snu, kiedy płakał i nie mogła pojąć, 
że chłopczyk stał 
się mężczyzną. Może nie wyglądał na mężczyznę, może nie miał jeszcze psychiki 
mężczyzny, 
ale bez wątpienia był bardziej mężczyzną niż dzieckiem. I myliła się co do 
zamykania.
Bartek zamykał się. Zamykał się i to o wiele częściej, niż skłonna byłaby 
przypuszczać.
Jeszcze raz z całej siły pociągnąłem za łom. Wydało mi się, że słyszę chrzęst, 
ale kiedy 
zaatakowałem ponownie wcale nie było lżej. Nie potrafiłem ocenić czasu, który 
upłynął od 
chwili, kiedy obudził mnie krzyk. Godzina? Półtorej? A może zaledwie parę minut?
Gdzieś tam odsiecz już jechała. Gdzieś tam, ale wciąż jeszcze nie tu.
Za daleko.
Wytarłem ręce w pidżamę i najmocniej jak potrafiłem chwyciłem za łom. Byłem 
spocony. 
Serce łomotało mi nieznośnie. Spowodował to nie tylko wysiłek, ale i strach, 
którego nie 
wypuszczałem na powierzchnię. Gdybym to zrobił, nie mógłbym pomóc Bartkowi. 
Gdybym dał 
się opanować panice, jak moja żona, nie byłbym zdolny do żadnego działania.
Nadawałbym się na śmietnik. Nie mogłem dać mu wygrać. Starałem się opanować, ale 
co 
chwila strach wyłaził ze mnie jak palce z dziurawej skarpety i podpowiadał, że 
moje wysiłki są 
daremne. To na nic, stary – zdawał się mówić – wiesz dobrze tak jak i ja, że to 
nie ma sensu. Nie 
dyskutowałem z nim. Chciałem, żeby zniknął. Chciałem działać racjonalnie. Tak 
bardzo jak to 
tylko możliwe.
– Dobra, teraz albo nigdy – powiedziałem do siebie i zaparłem się. Pociągnąłem 
za łom 
i teraz naprawdę coś chrzęstnęło. Zamek poluzował. Szpara w drzwiach powiększyła 
się 
i zobaczyłem światło. Paliła się lampka przy łóżku syna, ale nie widziałem 
nikogo. Moja żona 
podniosła głowę i spojrzała z nadzieją na moje wysiłki.
Udało się – chciałem wykrzyknąć. – Udało się, do cholery!
Nie wiedziałem tylko co.
Spojrzałem na żonę. Wstała, oczekując co dalej. Co dalej? Szpara w drzwiach była 
na tyle 
duża, że mogłem tam wsadzić palce. Łom nie był już tak pożytecznym narzędziem, 
przestrzeń 
między drzwiami, a framugą była zbyt luźna. Liczyłem na siłę własnych mięśni. 
Nie jestem może 
jakimś supermanem, ale też nie ostatnim cherlakiem. Jeszcze raz (powtarzałem 
sobie, że to już 
ostatni wysiłek) zaparłem się jak tylko umiałem i pociągnąłem. Pociągnąłem. I 
wtedy usłyszałem 
huk granatu.
***
Żona wydała głuche, ciche stęknięcie, ale wyjaśniało ono wszystko. Granat 
wybuchł. Do 
cholery, jak to możliwe! Jak mogło się to zdarzyć! Przecież leżał tam tyle-lat, 
przecież tysiące 
razy mój syn obracał go w dłoniach i nie było powodów, żadnych powodów, żeby 
mieć chociaż 
cień podejrzeń.
A teraz granat wybuchł! Granat wybuchł i rozerwał mojego syna! Rozerwał Bartka!
Lecz nagle uświadomiłem sobie, że nie poczułem wybuchu.
Nic. Żadnej fali uderzeniowej, żadnego podmuchu.
Tylko huk. Tak jakby granat był tylko zabawką, która wydaje dźwięk, kiedy 
naciśnie się 
guzik. Może się przesłyszałem. Może przesłyszała się moja żona. Ale było coś 
jeszcze coś, co 
sugerowało, że to wcale nie był omam. Coś co sprawiło, że po plecach przeszły mi 
ciarki.
Widziałem błysk światła. Błysk wybuchu.
– Bartek! – krzyknąłem, kiedy odzyskałem głos. – Synu! Zaczęła się kawalkada. 
Wybuchy 
powtarzały się, ludzie krzyczeli w bojowym amoku. Padały strzały. Gdzieś z 
daleka słychać było 
miarowe terkotanie. Nie miałem pojęcia, co się dzieje. Drzwi, jakby nagle ktoś 
je zamurował, 
były nie do ruszenia. Spozierałem przez szparę i nie mogłem uwierzyć. To nie był 
już pokój 
mojego syna. To było pole walki. Nie powinno tam być nikogo, ale wyraźnie 
słyszałem odgłosy 
ludzi i karabinów. Ten sam stanowczy męski głos, który słyszałem wcześniej, 
powtarzał w kółko 
to samo:
Schnella! Schnella!!
Trwał atak.
Odgłosy zlały się w jeden, specyficzny odgłos wojny. Tamtej wojny. Widzieliście 
kiedyś 
zdjęcia z pierwszej wojny światowej? Grupa ludzi biegnie przez ziemię niczyją. 
Do przodu, byle 
do przodu. Co chwila ktoś pada, ale to nie zatrzymuje ataku. Oficer zagrzewa ich 
do walki, każdy 
krzyczy, żeby wyrzucić z siebie złość i strach, żeby powstrzymać drżenie nóg (W 
tej poetyckiej 
wizji dużo sobie dopowiedziałem. Filmy z pierwszej wojny są nieme. Nie ma 
żadnych 
odgłosów).
I tak dopóki nie dopadną wrogiego okopu. To właśnie działo się w pokoju. Ktoś 
(Mój Boże 
kto? Kto?!) pędził w kierunku wrogiego okopu. Ktoś... walczył.
Ale... kto?!
Żona podeszła i zacisnęła mi rękę na ramieniu. Jej uścisk był bardzo silny, 
uścisk człowieka, 
którego ogarnęło skrajne przerażenie. Wolałem nie odwracać głowy, żeby spojrzeć 
na jej twarz. 
Wtedy też straciłbym resztki zdrowego rozsądku.
– Co... – wydukała. Powiedziała to jakoś gardłowo i zabrzmiało jak „dzo” – Co 
tam...
– Nie wiem. Nie wiem, do cholery!
– Gdzie oni są?! Przecież powinni już przyjechać!
– Gdzie dzwoniłaś?
– Jak to gdzie?! Tam, gdzie mi kazałeś! Na straż! Na 911!
Opuściła mnie resztka nadziei. Pomyliła numery.
Jak mogła zapomnieć numeru straży pożarnej! Jak mogła zapomnieć pierdolone 998!
– Zadzwoniłaś na informację – odrzekłem bezbarwnym głosem. – Nie na straż.
– Co tam się dzieje! Co dzieje się z moim synem!!
Nie słuchała mnie albo nie chciała słuchać. Nie było sensu kontynuować rozmowy. 
Jeszcze 
raz chwyciłem za krawędź drzwi i pociągnąłem bez przekonania. Ani drgnęły. Nie 
było szansy, 
żeby coś zdziałać. Za drzwiami było piekło. Dochodziły do nas błyski światła i 
odgłosy 
wybuchów, strzały karabinów i okrzyki bojowe. Pojawiły się też wrzaski rannych.
Rozpoznałem miarowe terkotanie dochodzące z oddali (Już nie takiej jak na 
początku. Atak 
przybliżał się, a wraz z nim ten dźwięk). To był CKM. Obrońcy kosili napastników 
jak kosi się 
trawę, strzelając z tego upiora.
Ale nawet CKM nie był w stanie powstrzymać ataku.
Chyba już nic nie było w stanie go powstrzymać.
Pomyślałem o straży, o tym, żeby do nich zadzwonić, ale coś mnie powstrzymało. 
Jakaś 
część mnie nie chciała tego. Jakaś część, która wiedziała, że to, co dzieje się 
w pokoju Bartka ma 
uzasadnienie. Nie wiedziałem oczywiście jakie, ale czułem, że to prawda.
Nic nie dzieje się bez sensu – kiedyś nie wierzyłem w tę sentencję. Uważałem, że 
tak mówią 
nieudacznicy życiowi, którzy jakoś próbują sobie wytłumaczyć swoje 
niepowodzenia, Ale teraz 
zrozumiałem. Nic nie działo się bez sensu. Także to.
– Oczywiście na pogotowie też nie zadzwoniłaś – bardziej stwierdziłem fakt niż 
zapytałem. – 
Pomyliłaś numer.
– Za... Zadzwoniłam – instynktownie próbowała się obronić, ale chyba nawet nie 
rozumiała, 
o co ją oskarżałem. – Zadzwoniłam!
– Więc gdzie oni są?
Wcale nie oczekiwałem odpowiedzi. Staliśmy, żona za mną (Jej dłoń nadal wpijała 
się 
w moje ramię z tą samą siłą. Nie obchodziło mnie to), spoglądając przez szparę w 
drzwiach na 
zakazany, złowrogi świat, który pojawił się znikąd. Świat, który nie miał prawa 
istnieć.
Nie próbowałem już niczego, ani o niczym nie myślałem. Czekałem.
– Co... co tam się dzieje... – żona była jak nakręcona katarynka. Chciałem, żeby 
się 
zamknęła. – To... co to jest...
Spośród dźwięków dobiegających z pokoju syna wyłowiłem głos niemieckiego 
oficera. 
Ciągle coś krzyczał (Przykro mi. Bardzo słabo znam niemiecki) – zagrzewał do 
boju albo 
poganiał tchórzy. Teraz już nie podejrzewałem, że oprócz mojego syna był tam 
ktoś jeszcze 
(poza całą armią??). W jakiś niesamowity, magiczny sposób to mój syn był tym 
oficerem. To 
mój syn prowadził atak. I to on wydawał te ostro brzmiące rozkazy.
Co dokładnie widziałem przez szparę w drzwiach?
Trudno to opisać. Szpara nie była przecież duża (Udało mi się podważyć drzwi, 
ale szczelina, 
która powstała, miała zaledwie pół centymetra, może mniej. Tylko dlatego że 
przyłożyłem oko 
do samych drzwi mogłem coś dostrzec. Żona nie widziała chyba niczego. Stała za 
mną sztywna 
jak kij. Jedynie jej palce, coraz mocniej wbijające się w moje ramię, dawały 
znać że ciągle tam 
jest). Czasami był tam pokój mojego syna, biurko przy którym się uczył i lampka 
(wcale się nie 
paliła jak przypuszczałem). Czasami jednak... coś innego, płynnego i rozmazanego 
jak mgła. Coś 
przywodzącego na myśl spalone pociskami pola Francji. Przypominało to raczej 
oglądanie filmu 
niż rzeczywistości, ale filmu bądź co bądź trójwymiarowego. Obraz pojawiał się i 
znikał, jakby 
projektor, który go nadawał był popsuty.
Nie było tam ludzi ani żadnych ruchomych obiektów.
W pewnym momencie wydało mi się jednak, że zobaczyłem mojego syna. Stał w 
płaszczu 
i hełmie odwrócony plecami. Był za wysoki i zbyt barczysty jak na mojego syna. 
Po postu był 
dorosły. A jednak wiedziałem, że to mój syn. Wiedziałem, że to Bartek.
Po chwili miraż zniknął. Czy naprawdę to widziałem?
Pytanie zdawało się bezzasadne. Przecież całe to przedstawienie nie miało prawa 
istnieć. 
A jednak... Bóg grał w jakąś grę. Nie było sensu zastanawiać się, czy coś ma 
prawo, czy nie ma 
prawa istnieć i czy jest zgodne z jakimiś regułami. Istniało. To była jedyna 
odpowiedź na 
pytanie, jedyna odpowiedź, która nie kłóciła się z tym, co widzieliśmy. Może 
potem próbowaliby 
nam wmówić że byliśmy ofiarami halucynacji, lub że mamy coś nie po kolei w 
głowach i może 
nawet byłbym skłonny w to uwierzyć. Kto wie...
Ale wtedy, obserwując, co dzieje się w pokoju Bartka, nie było argumentu, który 
mógłby 
mnie przekonać.
Patrzyłem (Boże! Nie miałem pojęcia na co patrzyłem!)
na cuda. A czy cuda się nie zdarzają? Czy czasami ta cała precyzyjna machina, 
którą fizycy, 
chemicy, biolodzy i inni naukowcy pomierzyli, podzielili i poupychali do ciasno 
upakowanych 
szufladek nie wymyka się na moment ze swojego pudełka i nie płata figli, żeby 
pokazać jak 
bardzo mało rozumiemy? Czy nie zachodzą zjawiska, których nawet najbystrzejszy 
umysł nie 
potrafi wytłumaczyć? Czy nie po to właśnie naukowcy nauczyli się zaprzeczać 
niewygodnym 
faktom, żeby móc wybrnąć z takiego ślepego zaułka?
Ale sceptyk we mnie umarł. Kierowałem się zmysłami, a nie logiką. Wierzyłem w 
to, co 
widziałem.
A widziałem, że pokój Bartka zamienił się w pole walki. Słyszałem, że tak było. 
I czułem.
Po kilkunastu minutach doleciał nas zapach prochu.
Nie, niezupełnie prochu – była to raczej mieszanina zapachu prochu, ziemi i 
spalenizny.
***
Instynktownie skojarzyłem zapach spalenizny z pożarem. Woń stawała się coraz 
intensywniejsza, coraz realniejsza, jakby faktycznie coś się paliło.
Przestraszyłem się. Było to absurdalne (Przecież cała ta sytuacja była 
przerażająca – a jednak 
patrząc na to, co się dzieje, zapomniałem o strachu. Tam był mój syn, do 
cholery, może martwy. 
Tam działy się rzeczy, od których włos się jeży na głowie. Nic nie było w 
porządku, nic nie było 
normalne. A mimo to zapomniałem o strachu), bo nagle powróciły obawy o Bartka. 
Jeżeli coś mu 
się stało? Jeśli rozniecił ogień i nie będzie miał dokąd uciekać? Co robić? 
Zadzwonić po straż? 
Wreszcie zadzwonić po straż?!
Och, jasne. Świat stanął na głowie. Skoro mógł tam być pożar, to może i mogły 
być pola 
Francji? Dlaczego nie? Może wcale nie obserwowałem obrazu, jak sądziłem, nie 
martwej, 
kinowej projekcji (gdziekolwiek znajdowało się to kino), ale rzeczywistość? 
Inną, upiorną, która 
nieznanym sposobem przebiła się i ulokowała w pokoju mojego syna? Może te 
wszystkie 
opowieści o ludziach zagubionych w innych czasach i w innych miejscach wcale nie 
są 
przesadzone? Może tak właśnie działo się w moim własnym domu?
Ależ do cholery. Dość już miałem pytań.
Woń prochu stała się tak silna, że nie było już czuć niczego innego. Pojawił się 
też nowy 
zapach, mdły, lecz równocześnie ostry. Uderzał w nozdrza.
Obezwładniał. Zapach znany każdemu, kto kiedykolwiek przechodził obok rzeźni. 
Zapach 
krwi.
Krew? Czyja krew? Bartka? Poległych, niewidzialnych żołnierzy? Skąd, do kurwy 
nędzy, 
krew?!
– Jak to... – żona przemówiła do mnie zza pleców.
Jak zamurowani staliśmy przed drzwiami tak długo, że nie wiedziałem nawet, czy 
stoi tuż za 
mną, czy też odeszła parę metrów dalej (albo w ogóle gdzieś się podziała). Nie 
potrafiłbym 
stwierdzić, czy dalej opiera się o mnie, czy też nie, nawet gdyby wbiła palce w 
moje ramię 
i rozorała mi mięśnie. Byłem zahipnotyzowany. Sparaliżowany. Bez czucia jak 
posąg.
– Jak to... – powtórzyła bezbarwnym głosem. – Jak to...
– Tak, tak to... – przytaknąłem, nie mając pojęcia, o co jej chodzi. Nie 
chciałem rozmawiać. 
Chciałem patrzeć. Patrzeć i słuchać. Wąchać.
– Krew – wydusiła z siebie. – To krew.
– Krew – potwierdziłem. – Masz rację.
I wtedy nadjechał samochód. Nie wiem jak, ale pojąłem, że wszystko niedługo się 
skończy. 
Po sekundzie, może dwóch od chwili, kiedy podjechał pod dom, ktoś zadzwonił do 
bramy. Przez 
okno zobaczyłem migoczące niebieskie światła.
– Jednak ich wezwałaś – powiedziałem. Chciałem się ruszyć, chciałem im otworzyć, 
ale nie 
potrafiłem oderwać się od widowiska. Mogłem jedynie zawołać.
– Brama jest otwarta! – krzyknąłem najgłośniej jak potrafiłem. Przypomniałem 
sobie, że 
wychodząc do garażu, nie zamknąłem drzwi. – Drzwi też. Proszę wejść!
Jak idiotycznie to zabrzmiało! Proszę wejść! Jakbym zapraszał gości na 
przyjęcie, a nie 
wpuszczał ludzi, którzy mają uratować mojego syna. Ale nie miałem siły na 
wymyślanie, jak 
powinienem się zwrócić.
Powiedziałem tyle, że powinni zrozumieć, czego od nich oczekuję. Pomocy! 
Oczekuję 
waszej pierdolonej pomocy!
Nie miałem pewności, że mój krzyk dotarł do nich.
Po chwili jednak usłyszałem, jak ktoś otwiera bramę (brama charakterystycznie 
zgrzyta). 
Usłyszeli, zrozumieli i przychodzili z odsieczą. Miałem nadzieję, że sforsują 
przeszkody i będą 
mieli narzędzia, żeby otworzyć drzwi do pokoju. Mój łom okazał się bezużyteczny.
– Tutaj, na górze!
Ktoś wszedł do domu. Sądząc po krokach dwoje ludzi. Mieli twarde podeszwy.
– Jest tu ktoś? – zawołał jakiś niski, męski głos. – Dostaliśmy wezwanie.
– Na górze! Proszę tu przyjść szybko! Odepchnąłem się od drzwi. To był jedyny 
sposób, 
żeby otrząsnąć się z tego dziwnego transu. Poleciałem do tyłu, popychając żonę. 
Przeraziłem się, 
że spadnie ze schodów, ale mimo że jej świadomość była wyłączona (lub mocno 
ograniczona) 
zdołała się wyratować.
Odwróciłem się do niej, żeby ją przeprosić i spojrzałem jej w oczy. Całe 
przerażenie, cały 
strach, który chowałem do tej pory eksplodował. Wystarczyło jedne spojrzenie w 
twarz kobiety, 
która nie istnieje.
Odsunąłem ją i zacząłem zbiegać po schodach.
– Pomocy! – wołałem, ile sił w gardle. – Pomocy!
Tutaj, na górze!
Kiedy usłyszeli krzyki, zaczęli ruszać się żwawiej.
Spotkałem się z nimi w połowie schodów. Byli to dwaj sanitariusze, jeden bardzo 
młody, 
chyba tuż po szkole.
Wyglądało na to, że na razie przyucza się pod okiem starych wyg. Spoglądał na 
wszystko 
niespokojnie i choć nie było czasu, żebym mógł się mu lepiej przyjrzeć, to 
wystarczyła mi ta 
chwila, aby ocenić, że jest przestraszony. Bał się, sytuacji, ludzi, może 
miejsca. Bał się, a ja się 
bałem, że sobie nie poradzi.
Przecież w końcu nie był tu dla zabawy. Bo nie dla zabawy moja żona wzywała ich 
w środku 
nocy. Chyba to rozumiał i to tylko potęgowało jego strach.
Chciałem, żeby się rozluźnił, ale nie stać mnie było na opowiadanie dowcipnych 
historyjek. 
Właściwie to nie wiedziałem nawet, czy stać mnie, żeby powiedzieć cokolwiek. 
Czekali, żebym 
im wyjaśnił sytuację.
– Tam, na górze, mój syn. On... – czułem jakby w gardle stanęła mi betonowa gula 
i jakoś 
nie chciała się ruszyć. – On jest chory, ma grypę i chyba majaczył.
Zamknął się w pokoju i nie chce otworzyć, a w nocy krzyczał. Dlatego moja żona 
zadzwoniła. Jeśliby panowie mogli mi pomóc... próbowałem wyważyć drzwi, ale 
zablokowały 
się i... i...
I nie potrafiłem powiedzieć nic więcej. Co miałem wyjaśniać? Co miałem mówić? 
„Panowie, 
w pokoju mojego syna trwa wojna” albo „Tylko jak będziecie otwierać te cholerne 
drzwi, 
uważajcie na nadlatujące granaty”. Czy można komuś wytłumaczyć coś takiego i 
liczyć na to, że 
nie odeślą cię do czubków? Sami zobaczą. Byli przecież tylko parę metrów od 
drzwi.
Tylko parę metrów od wojny i to wojny, która skończyła się dawno temu. 
Wystarczy, że 
spojrzą przez szparę, poczują zapach prochu i usłyszą krzyki umierających. To 
wystarczy. 
Przynajmniej miałem taką nadzieję.
Nie wiedziałem tylko, czy zrozumieją.
Szedłem przed nimi, prowadząc ich ku irracjonalności. Mijałem schody (Estakada 
do piekła 
– pomyślałem. Schody chyba znowu stały się tylko schodami), a po sekundzie 
zobaczyłem 
czubek głowy mojej żony. Siedziała na podłodze. Nie płakała. Nie wiem nawet, czy 
oddychała, 
bo wyglądała dokładnie tak jak zjawy w amerykańskich horrorach klasy B. Z tego 
też chciałem 
się im wytłumaczyć, ale zanim to zrobiłem zobaczyli to co ja. Nie musiałem ich 
na ten widok 
przygotowywać.
– Moja żona nie czuje się ostatnio najlepiej – powiedziałem, bo nic mądrzejszego 
nie 
przyszło mi do głowy. „Ostatnio” sugerowało że znajduje się w tym stanie co 
najmniej od kilku 
dni, a nie godzin (Godzin?!
Ile tak naprawdę minęło czasu?!). Pewnie pomyśleli, że jest wariatką.
– Tam jest tak strasznie cicho – powiedziała, nie wiadomo czy do nas, czy do 
siebie. – Tak 
strasznie cicho. To ustało. Walki ustały.
Wsłuchałem się w dochodzące z pokoju odgłosy.
Faktycznie, miała rację. Przez te parę sekund, kiedy wprowadzałem sanitariuszy, 
coś, co 
nawiedziło pokój mojego syna (albo nawiedziło jego) ustało. Nie czułem też 
zapachu prochu, 
a kiedy spojrzałem przez szparę, pokój znowu był pokojem. Zaczęło się 
przejaśniać.
Dostrzegłem kontury biurka, lampka była zgaszona.
Przez jedną absurdalną chwilę pomyślałem sobie, że to wszystko było tylko 
urojeniem. 
Zwariowałem!
Panowie, to nie mojego syna powinniście zabrać! To ja, ja i moja żona jesteśmy 
chorzy! 
Jesteśmy szaleni!
Kaftan, powinienem mieć kaftan! Powinienem mieszkać w pokoju bez klamek! I moja 
żona 
też! Maja żona, kurwa jego mać, też!
Ale szybko uświadomiłem sobie, że to, co widziałem, zdarzyło się naprawdę.
Dotknąłem drzwi. Sanitariusze stali tuż za mną i spoglądali niespokojnie. Teraz 
nawet ten 
starszy, który wyglądał na człowieka z dużym doświadczeniem wydawał się być 
zbity z tropu. 
Nie dziwiłem się. W środku nocy dostali wezwanie od rozhisteryzowanej kobiety, 
po czym, 
kiedy przyjechali, nikt nie chciał im otworzyć. Jakiś facet krzyczał przez okno, 
żeby weszli, bo 
jest otwarte, a kiedy to zrobili, okazało się, że w domu nikogo nie ma. Po paru 
sekundach ktoś 
ponownie krzyknął. Wzywał pomocy. Pobiegli czym prędzej na górę i kogo zastali? 
Parę 
wariatów włamujących się do pokoju własnego syna. Wariatka siedziała na podłodze 
i wspominała coś o walkach. Walki się skończyły. Co to, kurwa, miało znaczyć?
Nie, wcale mu się nie dziwiłem. Jednak wojna czy nie, Bartek nadal potrzebował 
pomocy. 
Cokolwiek sobie myśleli o jego rodzicach, nie zwalniało ich to od obowiązku, 
który na nich 
spoczywał.
Chwyciłem za drzwi i pociągnąłem. Zamek odpowiedział kling! I pękł. Pokój, do 
którego 
usilnie próbowałem się dostać, stał otworem. Popchnąłem drzwi lekko, jak saper, 
który 
spodziewa się bomby zamontowanej na cienkim sznureczku 1 podczepionej do klamki. 
No bo 
przecież nie miałem pojęcia, czego mogę się spodziewać. Może widmo powróci? Może 
wejdę 
tam, wprost do innego świata, tak złowrogiego, jak tylko można sobie wyobrazić? 
Wprost na 
pole walki? W piżamie?
Tak, chyba tak myślałem. Nadleci granat albo stanę twarzą w twarz z pruskim 
żołnierzem 
i jego karabinem.
Naładowanym karabinem. I, do cholery, on będzie mnie widział! Nie będzie 
wiedział, kim 
jestem, ale będzie mnie widział! A wtedy... po prostu strzeli.
Kiedy drzwi straciły pęd, który im nadałem, i zatrzymały się, ujrzałem pokój w 
całej 
okazałości.
Słyszałem, jak sanitariusze za mną coś mówią, chyba żebym się odsunął, ale nie 
słuchałem. 
Próbowałem odnaleźć wzrokiem mojego syna. Stał obok łóżka, odwrócony plecami w 
stronę 
okna. Miał na sobie płaszcz i hełm.
Zawołałem go.
– Bartek? Synku, czy nic ci nie jest?
Odwrócił się. To nie był mój syn. Patrzyłem na twarz nieznanego mi mężczyzny. 
Był 
nieogolony i zaniedbany, ale nie ulegało wątpliwości, że jest dorosły.
Miał szerokie bary i ponad metr osiemdziesiąt pięć centymetrów wzrostu. Wyglądał 
właśnie 
tak jak moje wyobrażenie żołnierza.
Zastanawiałem się, czy sanitariusze za mną też to widzą. Jeśli widzieli... mogli 
faktycznie 
zadzwonić po pogotowie psychiatryczne.
***
– To się skończyło – przemówił. – Musiałem odpłacić za to, co zrobiłem.
– Co zrobiłeś?
– Mój płaszcz – pogładził materiał. – To mój płaszcz.
– Czy to... to miało coś wspólnego z twoją chorobą?
– nie za bardzo wiedziałem, do kogo mówię.
Podejrzewałem(może dlatego, że mówił po polsku) że w jakiś niesamowity sposób 
ten 
człowiek to mój syn Bartek.
– Oni, ja byłem wściekły, bo zabili Hansa i kazałem wszystkich zabić. Wszystkich 
bez 
wyjątku...
Ponownie odwrócił się w stronę okna. Dla mnie tak też było lepiej.
– ...Ale nie byli winni – ciągnął. – Właściwie nikt nie był winien tego 
szaleństwa. Bo to było 
szaleństwo.
Czyste szaleństwo.
Brałeś udział w wojnie? – pytanie cisnęło mi się na usta. Nie zadałem go jednak. 
Wolałem 
milczeć i słuchać.
– Nikt nie był winien. A ja byłem wściekły. I byłem oficerem. Nie wzięliśmy 
jeńców, nie 
pozwoliłem na to...
Nie wzięli jeńców. A on był oficerem. Nie wiedziałem, dlaczego, ale po plecach 
przeszedł mi 
zimny dreszcz.
– ...kiedy przykrywałem ciało Francuza, on powiedział, że się jeszcze spotkamy. 
Że jestem 
mu coś winien...
Ktoś stał za moimi plecami. Sanitariusze.
– ...I byłem, byłem, do cholery. On umiera, teraz umiera. I dlatego przeszłość 
powróciła. 
Musiałem zmienić swoje decyzje, żeby go uratować. Swoje decyzje z przeszłości.
Przecież nigdy nie podejmował żadnych poważnych decyzji. Miał dopiero 
osiemnaście lat...
– Rozumiesz, człowieku? Nie wiem, kim jesteś, ale wszystko się zmieniło. 
Przeszłość się 
zmieniła i teraźniejszość też. Może nawet przyszłość – zrobił pauzę. – Nawet 
ona.
...ale nie poznawał mnie, był osiemnastoletnim chłopcem, a równocześnie dorosłym 
mężczyzną.
– Proszę pana, z kim pan rozmawia? – zza pleców dobiegł mnie zdziwiony głos. 
Odsunąłem 
się, żeby mogli zobaczyć to, co ja i żeby wreszcie pojęli, iż zaszło coś 
nadnaturalnego.
– Proszę pana – poczułem szturchnięcie. Pewnie sądzili, że jestem w jakimś 
transie. Ale czy 
nie widzieli, naprawdę nie widzieli?!
– Z kim? – odwróciłem się w ich kierunku. Chyba byłem skłonny ich wyśmiać. – Jak 
to 
z kim? Z...
Nie było nikogo. Chciałem wskazać ręką na mojego rozmówcę, chciałem uświadomić 
im, ze 
są ślepi. Ale popatrzyłem w to miejsce i nie było nikogo. Mój rozmówca jakby się 
rozpłynął.
– Pana syn... on chyba śpi.
Dopiero kiedy mi to powiedzieli, uświadomiłem sobie, że mój syn leży w łóżku. 
Wyglądał, 
jakby nigdy na nic nie chorował. Sanitariusze popatrzyli po sobie, wymieniając 
znaczące 
spojrzenia. Byli w domu wariatów. Dowodów było aż nadto.
– Myślę... myślę, że miał koszmar – odparłem. To dziwne, ale chciałem, żeby już 
sobie 
poszli. Nie potrzebowaliśmy ich pomocy. Skąd to wiedziałem?
Pytanie. Nie znam odpowiedzi. Po prostu wiedziałem, że mój syn jest już zdrowy. 
To było 
intuicyjne, ale mówią, że zawsze trzeba ufać intuicji. Nie miałem tylko pomysłu, 
jak się ich 
pozbyć.
– Pana syn wygląda na zdrowego, ale nigdy nic nie wiadomo. Zaraz go zbadamy.
– Nie – powiedziałem. – Nie trzeba.
– Ale...
– Wygląda na to, że musiało mi się przesłyszeć.
Może on wcale nie krzyczał?
Wiedziałem, że nie odpuszczą. Nie mogli. Zostali wezwani i do ich obowiązku, 
należało 
sprawdzić dlaczego. Skoro zadali sobie tyle trudu, żeby sforsować wejście i 
dziwactwa wariata, 
to zrobią co do nich należy. Zrobią, bo jak nie, to odpowiedzialność spadnie na 
nich. Nie na 
mnie, nie na moją żonę, ale właśnie na nich. A wszyscy ludzie boją się 
odpowiedzialności.
Wiedziałem więc, że nic nie wskóram.
– Co... co się stało?
Wszyscy spojrzeli w stronę łóżka. Bartek się obudził. Spoglądał na wszystkich 
zdziwiony, 
jakby nie był świadom tego, co działo się tu przez noc. Może faktycznie tak 
było. Może to działo 
się poza jego świadomością, może nie miał z tym nic wspólnego.
Mogłem się mylić, podejrzewając go. Zrobiło mi się głupio.
– Tato... o co chodzi?
– O nic synku. Chyba o nic. Krzyczałeś w nocy.
Czy słyszałem, jak moja żona płacze? Powinna się zamknąć. W przeciwnym razie 
gotowi 
pomyśleć, że faktycznie coś się stało. A coraz bardziej czułem, że nie powinni 
tu być.
– Widzicie panowie, już wszystko w porządku. Mój syn miał tylko koszmar. 
Niepotrzebnie 
panów wzywaliśmy...
Czekałem, czy łyknęli moja bujdę. Kłamałem przekonująco, ale czy wystarczająco? 
Znowu 
popatrzyli na siebie. W tym duecie decyzje podejmował starszy pielęgniarz. 
Właśnie do niego 
kierowałem kłamstwo.
***
– Dobrze się czujesz, chłopcze? – zapytał Bartka.
Wyczułem podejrzliwość, a może znowu coś mi się tylko zdawało. Bartek popatrzył 
na mnie, 
potem na matkę. Odpowiedział chłodno i pewnie.
– Tak, chyba coś mi się śniło. Ale czuję się dobrze.
– Na pewno?
– Tak. Na pewno – odparł stanowczo. Przestraszyłem się pewności z jaką to mówił. 
Nigdy 
taki nie był. Stanowił raczej typ skrytego samotnika, człowieka niepewnego, 
pogrążonego bez 
reszty w świecie, który sobie stworzył. Ale przekonanie z jakim mówił... to że w 
ogóle 
rozmawiał z tymi ludźmi. Nie było w tym nieśmiałości. Nie było w tym nic z 
mojego syna.
– Dobrze... – starszy sanitariusz odwrócił się w moją stronę. – Wie pan, że 
nieuzasadnione 
wezwanie...
– Nie było nieuzasadnione – odpowiedziałem.
Zaczęła narastać we mnie złość. Chciałem, żeby wreszcie sobie poszli. Wezwałem 
ich, tak, 
jeszcze parę minut temu byli dla mnie najważniejszymi ludźmi.
Teraz stali się intruzami. Powinni już wyjść, a nie wymądrzać się. Powinni 
opuścić mój dom. 
– Nie wiedziałem, że to tylko koszmar. Mój syn krzyczał, a przecież miał grypę. 
Jak panowie 
zachowaliby się w mojej sytuacji?
– Nieuzasadnione użycie – powtórzył. – Jeszcze przed chwilą mówił pan, że może 
pana syn 
wcale nie krzyczał, że może się panu przesłyszało. Teraz nie chce pan ponieść 
konsekwe...
– Dobra, dobra – odparłem, prawie z wściekłością. – Poniosę koszty. Oczywiście. 
Dziękuję 
panom za przybycie.
Nie dopowiedział. Zebrali się i wyszli. Poszedłem z nimi (chyba po to, żeby 
sprawdzić, czy 
rzeczywiście opuścili mój dom) i zamknąłem drzwi. Wracając, natknąłem się na 
Magdę.
– Chciałam go przykryć – jej głos był roztrzęsiony. – Chciałam go tylko przykryć 
i pocałować, ale on poprosił, żebym już poszła.
– Kazał ci wyjść?
– Nie, poprosił, żebym wyszła. Mówił, że jest zmęczony. I że chce spać.
– Więc może tak jest. Ty też powinnaś zasnąć.
– Ale dlaczego? On się nigdy tak nie zachowywał...
Chwyciłem ją za ramiona.
– Madziu, nigdy nic takiego się nie zdarzyło. Nie sądzisz chyba, że będzie się 
zachowywał 
normalnie, skoro przez jego pokój przeszła wojna?! Może i nie był tego świadom, 
może spał, ale 
czy ty byś spała, gdyby działo się coś takiego?
– Co... co to było?
– Nie mam cholernego pojęcia. A nawet gdybym wiedział, to niczego by to nie 
zmieniło. 
Tam stało się coś niewytłumaczalnego, coś, czego chyba nigdy nie zrozumiem. 1 
wiesz... nie 
wiem, czy chcę.
– Czy to się zdarzyło naprawdę?
– Jesteś przemęczona. Powinnaś się położyć.
Nie pytała więcej. Zresztą, czy liczyła, że jej odpowiem? Nie potrafiłem. Sądzę, 
że nikt by 
nie potrafił. Zdarzyło się i tyle. Coś. Jakiekolwiek teoretyzowanie nie miało 
sensu. Po co? Wiem, 
że to widziałem, wiem, że się zdarzyło. Czy moim udziałem stało się niezwykle 
rzadkie 
zjawisko, czy cud... Co za różnica? Świat znowu należał do nas. Świat znowu był 
normalny.
Poczłapała do pokoju. Ja nie. Powiedziałem jej, że idę do ubikacji, ale 
skłamałem. Poszedłem 
do pokoju Bartka. Poszedłem tam, bo jedna rzecz nie dawała mi spokoju. Jego 
zachowanie. Nie, 
mój syn, który nie miał prawie żadnych przyjaciół, którego nieśmiałość wydawała 
się wręcz 
chorobliwa... mój syn nie zachowywałby się swobodnie, kiedy nad jego łóżkiem 
stałoby dwóch 
pielęgniarzy wezwanych przez jego rodziców. Należało raczej oczekiwać z jego 
strony ledwo 
słyszalnych półsłówek, lub tylko samych kiwnięć głową. Prześladował mnie obraz 
Bartka 
mówiącego „Tak. Na pewno”. Nie same słowa, ale to jak je wypowiadał. Jakby 
chciał coś ukryć, 
jakby bał się, że kiedy zaczną go badać, coś odkryją. Co? Po to właśnie szedłem 
na górę.
Pokonałem schody (Jak na tą dziwną noc w iście sprinterskim tempie) i po 
sekundzie byłem 
już pod drzwiami. Nie zamkniętymi drzwiami. Wyłamałem przecież zamek i jedyne co 
dało się 
zrobić, to je przymknąć. Nie przylegały idealnie. Jutro będę musiał wymienić 
zamek – 
pomyślałem.– Właściwie to już dzisiaj. Tym razem dorobię dwa zapasowe klucze, 
albo trzy. 
Chyba że nie zamontuję zamka...
Ale przecież należało go zamontować. Bartek był dorosły i miał prawo do 
prywatności, 
nawet jeśli miałaby wybuchnąć u niego następna wojna. To nie podlegało dyskusji. 
Wiedziałem, 
że Magda będzie protestować, jak zawsze, kiedy podejmowałem decyzje, których nie 
rozumiała, 
ale musiałem pozostać nieugięty wobec wywieranej przez nią presji. Przywrócić 
status quo. 
Jakby nigdy nic się nie stało. Może nawet kupię identyczny zamek. I nie wstawię 
nowych drzwi, 
tylko naprawię stare. Wymagały naprawy, bo wyszczerbiłem je łomem, ale nie były 
w złym 
stanie. Oczywiście stać mnie było na nowe, ale nie miałem zamiaru ich kupować. 
Nie miałem 
zamiaru, bo nie należało niczego zmieniać. Pokój był, jest i będzie. Taki sam. 
Jak wcześniej tak 
i później.
Wszedłem. Nie wiem, chyba podświadomie spodziewałem się jakichś nowych atrakcji. 
Atrakcji to złe słowo. Nowych cudów. Ale tym razem cudów nie było. Pokój 
wyglądał tak jak na 
co dzień – nie było dziur po pociskach ani porozrywanych ciał. Nie było żadnych 
pozostałości po 
wojnie – poza tymi, które stały w gablotce. Bartek spał.
Podszedłem najciszej jak umiałem do jego łóżka.
Nie wiedziałem, czego szukam. Działałem zbyt intuicyjnie, żeby wiedzieć. Pokój 
oświetlała 
nocna lampka stojąca na stoliku obok, którą często zapalał w nocy. Kiedyś 
zapytałem go, 
dlaczego tak robi.
– Nie wiem, tato.
Czy dręczyły go koszmary, czy coś innego? Może od lat nie spał spokojnie? Zawsze 
uważałem, że jako ojciec odkryję, jeśli z moim synem będzie się działo coś 
dziwnego. Ale 
myślałem o narkotykach, alkoholu. Nie o koszmarach. Nie wiem zresztą, czy 
jakikolwiek ojciec 
mógłby na to wpaść. Tym bardziej że Bartek nie zdradzał żadnych objawów. 
Zachowywał się 
normalnie, jadł normalnie i rósł zdrowo. Nie było też takich nocy, w które 
budziłby nas jego 
krzyk. Ale może koszmar, jaki dręczył mojego syna nie był koszmarem sennym, 
tylko czymś 
z czego zwyczajni ludzie nie zdają sobie sprawy. Jakimś fatum? (Bałem się tego 
słowa).
Przekleństwem niewiadomego pochodzenia? Klątwą?
Jeśli jednak tak było, to ktoś musiał się do tego przyczynić. Nie wierzyłem w 
wiedźmy 
i rzucane przez nie uroki, ani w to, że niektórzy ludzie potrafią używać 
mrocznej magii. To było 
zbyt irracjonalne, zbyt odległe od moich codziennych obowiązków i zmartwień 
oscylujących 
pomiędzy problemami finansowymi firmy a zapatrywaniami na przyszłość. Nie miałem 
czasu 
zastanawiać się nad tym, czy świat, który postrzegam ma głębsze dno, czy nie. 
Łatwo było mi 
zostać racjonalistą, lub może raczej sceptykiem, bo wtedy nie miałem 
niepewności. Czy istnieje 
coś więcej?
Co spowodowało te wydarzenia? Co dręczyło mojego syna? Kiedy Bóg uznał, żeby dać 
mi 
kopa w dupę? I dlaczego, skoro na świecie byli jeszcze bardziej zatwardziali 
sceptycy?
Przez moment patrzyłem na mojego syna. Spał spokojnie. Lampka rzucała słabe 
światło, ale 
wystarczająco mocne, żeby dostrzec zarysy sprzętów i nie narobić hałasu. 
Pomyślałem, żeby go 
obudzić i porozmawiać na temat tego, co się zdarzyło. Ale czy mnie zrozumie? Czy 
wie o tym? 
Pewnie nie ma pojęcia.
Kiedy wpadli sanitariusze, spał mocno i dopiero nasze podniesione głosy obudziły 
go. Gdyby 
nikt nie zakłócił mu spokoju, spałby do rana. Albo dłużej.
Chyba że udawał.
Nagle pomyślałem o widmie. Kim było widmo, które widziałem i dlaczego nie 
dostrzegli go 
sanitariusze? Czy to, co widziałem było przeznaczone tylko dla mnie? Myśl 
absurdalna, ale po tej 
nocy absurdalne myśli nabrały dla mnie zupełnie nowego kolorytu. Widmo zupełnie 
obcej 
osoby... a jednak w jakiś sposób znajomej. Oczy, które na mnie spoglądały, oczy, 
które znałem... 
bardzo dobrze znałem, ale skąd?
Skąd??
Oczy mojego syna. To były jego oczy, jego spojrzenie i bardzo dobrze o tym 
wiedziałem. 
Chyba od początku. Sylwetka, wygląd, strój – wszystko mogło być inne, ale oczy 
zdradzały 
prawdę. Nie myliłem się.
Mój syn był tym żołnierzem. Bartek nim był.
Podszedłem najciszej jak potrafiłem (dopiero teraz uświadomiłem sobie, że nadal 
mam na 
nogach buty.
Pewnie gdybym tu nie przyszedł, położyłbym się w nich do łóżka) i odkryłem 
kołdrę. Bartek 
odwrócony był na drugi bok, a w pokoju, mimo mrozu na zewnątrz, było ciepło. Nie 
powinien 
więc się obudzić. Światło lampki było słabe, ale nie na tyle, żebym tego nie 
dostrzegł. Całe łóżko 
było uwalane ziemią. Na prześcieradle leżały duże kawałki wyrwanej ziemi, 
niektóre porośnięte 
trawą. Wyrwane albo rozerwane...
pociskiem.
Przeszył mnie chłód. Ziemia. Pociski. Co to znaczyło? Czy był to dowód? Czy to, 
o czym 
myślałem jak o filmie nie było nim? I co by się stało gdyby wcześniej udało mi 
się otworzyć 
drzwi?
Prześcieradło, podobne bardziej do błotnistej kałuży niż do kawałka materiału, 
było pomięte 
i zwinięte na środku. Spojrzałem na syna. Jego piżama była brudna, jakby tarzał 
się w błocie 
przez cały dzień, a potem zapomniał się umyć. Było to obrzydliwe, lecz w pewien 
szczególny 
sposób fascynujące. Nie rozumiałem, dlaczego. Poddałem się temu odczuciu, tak 
jak wcześniej 
poddałem się hipnotycznej fascynacji niesamowitym zjawiskiem. Bartek wyglądał 
jak żołnierz, 
żołnierz – żartowniś, który zapomniał włożyć mundur. Było to na tyle zabawne 
skojarzenie, że 
w całej tej nienormalnej sytuacji pozwoliłem sobie na uśmiech. Coś się stało. 
Coś się zdarzyło. 
Bóg wylał nam na głowę wiadro wody pełnej drągów. Może i powinienem płakać, ale 
nie 
potrafiłem. Nie wyglądało zresztą na to, żeby mojego syna jakoś to obeszło. Spał 
smacznie. Jego 
twarz przez wiele dni na przemian blada i rozpalona teraz wyglądała normalnie. 
Czyżby choroba 
minęła? Wcale nie uznałbym tego za coś dziwnego. Ten żołnierz mówił coś o 
pokucie. Może 
Bartek spełnił swoją pokutę albo ją przyjął. W nagrodę tajemnicza grypa minęła. 
Głupie? Wcale 
nie. Zacząłem się nawet zastanawiać, czy to faktycznie była jakakolwiek znana 
choroba. Może 
dopadło go coś, z czym lekarze medycyny konwencjonalnej nie poradziliby sobie 
nawet gdyby 
użyli najnowocześniejszego sprzętu. Choroba spoza znanej rzeczywistości... 
choroba duszy.
Szturchnąłem go w ramię. Musiałem go obudzić, żeby zmienić to upiorne 
prześcieradło. On 
też powinien się przebrać. „W tej ziemi może być pełno mikrobów” – pomyślałem, a 
błahość tej 
myśli o mało nie spowodowała, żebym wybuchnął śmiechem. Mikroby z innego czasu, 
które 
przybyły tu, aby mój syn złapał jakieś choróbsko. No, tak, nie ma co. Prawdziwe 
dopełnienie 
losu.
Ale zanim go dotknąłem, obrócił się w moją stronę.
Jego spojrzenie, tak trzeźwe i chłodne, sprawiło, że przeszły mnie ciarki. 
Patrzył na mnie, ten 
sam co zawsze, a jednak inny, jakby ta jego część, która tej nocy się ujawniła 
jeszcze nie opuściła 
go całkowicie.
Nie potrafiłem nic powiedzieć. Ale on tak.
***
– To był mój płaszcz, tato. Nie mam pojęcia, jakim cudem się tu znalazł, ale 
należał do mnie.
Słuchałem przejęty i nie mogłem wydusić ani słowa.
Słowa, wyrazy, zdania stanowiły dla mnie barierę, były palącym kwasem, który 
utknął mi 
w gardle i wypalał je doszczętnie. Czy rozmawiałem już z moim synem, czy jeszcze 
nie? Jeszcze 
nie? Mimo że wyglądał jak Bartek?
– Rozumiesz, tato? – potakująco pokiwałem głową.
Nie wiem, dlaczego to zrobiłem. – Mój płaszcz i mój obowiązek. Nie pytaj mnie, 
co się stało 
bo nie wiem.
Nigdy nie będę wiedział. Ale rozumiem, że to musiało się stać. Miałem dług wobec 
pewnego 
człowieka. I chyba go spłaciłem.
– O czym ty mówisz, synku? – przemogłem się, żeby to powiedzieć. Jak ciężko było 
wydawać jakieś dźwięki!
– Nie pytaj – wstał z łóżka. – Jak niby mam ci to wytłumaczyć? Takich rzeczy nie 
da się 
wyjaśnić!
W jego głosie słychać było irytację. Denerwował się, chociaż nigdy tego nie 
robił. Był 
spokojnym dzieciakiem, wręcz milczkiem, z którym czasem ciężko było porozmawiać. 
Teraz 
zachowywał się jak doświadczony przez życie stary wyga. Zupełnie jakby nie 
rozmawiał 
z ojcem, tylko z przygodnie poznanym człowiekiem. Coś we mnie poczuło się 
urażone.
– Nie wiem – zaczął chodzić po pokoju, zupełnie nie zważając na to, że ma brudną 
piżamę. 
Brudną to za mało powiedziane. Jego piżama była czarna od błota. – Może to coś 
we mnie, 
a może to pochodziło z zewnątrz.
Kiedy przyniosłeś ten płaszcz, od razu wiedziałem, że mam z nim coś wspólnego. 
Ale nie 
wiedziałem, co. Aż do czasu, kiedy go włożyłem. Poczułem, jak kręci mi się w 
głowie, jak świat 
wiruje wokoło i kiedy to ustało, nie byłem już w swoim pokoju. Byłem na polu 
walki, patrzyłem 
na maszerujących przede mną żołnierzy, słyszałem rżenie koni gdzieś w oddali.
Przemieszczaliśmy się gdzieś z kolumną wojska, może maszerowaliśmy na front. Nie 
rozumiałem, jak to się stało, że się tam znalazłem ani dlaczego, ale 
akceptowałem tę zmianę. 
Uczucie minęło po paru sekundach, było to jednak tak niesamowite, że 
zapragnąłem, aby trwało. 
Wydaje ci się to niezrozumiałe? Może w istocie takie jest. Ale całe życie coś we 
mnie siedziało, 
coś takiego, co miało związek z tamtymi czasami. Zresztą wiesz to lepiej niż ja. 
To, co ty z mamą 
nazywaliście obsesją... ale to była raczej wewnętrzna potrzeba. Dziwna potrzeba 
tato... – zrobił 
pauzę. W tej chwili niepewności dostrzegłem ślad dawnego Bartka. – Widzisz tę 
ziemię?
– Tak.
– I co?
Co? Co miałem powiedzieć? Że rzeczywistość zrobiła sobie urlop?
– Nie rozumiem.
– Widzisz ją. To wcale nie omam. Ona istnieje naprawdę. Co o tym myślisz?
– A co mogłem sobie pomyśleć? Nie myślałem o...
myśleniu.
– Wiesz, że płaszcz zniknął?
– Jak to zniknął?
– Nie wiem. Nie ma go w szafie. Może ktoś go zabrał... I chyba się z tego 
cieszę. Po tym 
pierwszym dniu, kiedy go włożyłem zachorowałem. Sądziłem, że coś jest nie w 
porządku z moją 
głową, bo takie rzeczy nie zdarzają się normalnym ludziom. Choroba mnie w tym 
utwierdziła. 
Jestem chory, myślałem, umysłowo chory. Czułem się źle, nie tylko fizycznie, ale 
i psychicznie. 
Myśleliście, że mam grypę, ale ja od początku wiedziałem, że to nie grypa. Kiedy 
wychodziłeś 
do pracy, a mama szła na zakupy, wstawałem z łóżka i wkładałem płaszcz. Ale nic 
się nie działo. 
Chciałem, żeby choć na chwilę wróciło to samo odczucie, co wtedy, kiedy włożyłem 
go po raz 
pierwszy. Ale płaszcz był niczym więcej niż kawałkiem materiału. Zacząłem 
wątpić, że 
kiedykolwiek był inny.
Mówiłem już, że byłem przekonany, że jestem chory psychicznie. Po naszej 
rozmowie na 
temat prezentu przemyślałem sobie wszystko, co powiedziałeś.
Zrozumiałem, że chyba faktycznie mam obsesję.
Postanowiłem to zmienić, postanowiłem zapomnieć o tej chorej pasji. Ale nie 
potrafiłem. 
Uwierz mi tato, starałem się z całych sił, ale nie byłem w stanie. To mnie 
przyciągało – przestał 
chodzić po pokoju i siad na krześle przy biurku. Dalej zdawał się nie zauważać 
jak jest 
umorusany. – Wiem, brzmi to śmiesznie. Można mieć obsesję na punkcie seksu i nie 
móc się 
opanować, można mieć obsesję na punkcie jedzenia albo alkoholu.
Ale obsesję na punkcie książek? Gdybym to komukolwiek powiedział, najpierw 
uznałby, że 
żartuję, a potem pomyślałby, że jestem czubkiem. Ale to prawda, tato. To nie 
tak, że ja sobie coś 
wydumałem.
To było silniejsze ode mnie, silniejsze od mojej wolnej woli. I całkowicie nie 
do zwalczenia. 
Nie chciałem nic mówić. Słuchałem. Bartek wyglądał o wiele poważniej niż zawsze 
– jego młoda 
twarz nabrała ostrych rysów, męskich rysów i kiedy tak siedział, częściowo 
okryty cieniem, 
mógłbym przysiąc, że na jego policzkach dostrzegłem ślady zarostu. Głos miał 
niski i poważny, 
swoją czystością wpadający w ucho. Mówił bez zawstydzenia czy niepewności – po 
prostu 
przekazywał informacje, jakby był jedynie megafonem używanym przez kogoś innego. 
Kogo? 
Pomyślałem o widmowym Niemcu.
***
– To, co mnie trawiło, nie było grypą. Nie było też chorobą psychiczną. Gdybym 
był chory 
psychicznie, to za każdym razem, kiedy wkładałem płaszcz, powinienem doświadczać 
tych 
urojeń. Ale tak się nie działo. Mimo że pragnąłem tego całym sobą, nie działo 
się nic. Płaszcz 
pozostał płaszczem. Oczywiście wy o niczym nie wiedzieliście i martwiło was 
jedynie to, że 
moja choroba nie mija. Dla mnie to nie miało znaczenia. Liczyło się tylko to, 
żeby powrócić do 
tego zaczarowanego świata” z którym tak bardzo byłem związany. Nie martwiła mnie 
gorączka – 
nie poświęcałem jej uwagi. Wiem, że miałem prawie czterdzieści stopni i że 
powinienem 
w boleściach przewracać się W łóżku. Ale jeśli naprawdę mój organizm miał taką 
temperaturę, to 
mój umysł o tym nie wiedział. Nie odczuwał. Przez jakiś czas sądziłem, że to 
źle, ale kiedy 
choroba nie mijała, a wy zaczęliście się zamartwiać, uznałem, iż ktoś po prostu 
nie chce, żebym 
koncentrował się na bólu.
– Kto? – zapytałem machinalnie – A skąd ja mam to wiedzieć? Niezależnie czy 
nazwiesz go 
Bogiem czy losem on rozumiał co jest dla mnie przeznaczone. Prowadził mnie tam.
– A twoje majaczenia? – nagle to pytanie wydało mi się istotne. Jego opowieść 
nie do końca 
trzymała się kupy. Przecież wyraźnie widziałem jak wyglądał przez te trzy 
tygodnie. Czy chciał 
mi wmówić, że tak doskonale symulował chorobę? Że tak naprawdę niczego nie 
odczuwał?
– Tak, przyszły później. Po paru dniach od wizji z płaszczem zaczęły się sny. Na 
początku 
były niewyraźne i typowo nierzeczywiste. Wiedziałem tylko, że przedzieram się 
przez jakieś 
błota, razem z innymi ludźmi, i że cel, którego nie widziałem, jest gdzieś 
przede mną. Powietrze 
było ciężkie i kleiste, przez co moje ruchy były ograniczone. Jakbym znajdował 
się w wodzie. 
Kiedy się obudziłem czułem dziwną konsternację. To był sen, właściwie tylko sen, 
ale 
jednocześnie coś więcej... Nie wiem, tato, nie potrafię ci przekazać, jak się 
czułem. W trakcie 
dnia zapomniałem jednak o wszystkim. Znowu wziąłem „się za przymierzanie 
płaszcza. Potem 
poczytałem trochę, przyszła mama, żeby zapytać jak się czuję. Zanim się 
spostrzegłem dzień 
minął. A wtedy przypomniałem sobie o śnie. I wiesz co... on powrócił. Nie mam 
pojęcia, czy 
wywołało go to, że o nim myślałem, czy też pojawił się niezależnie od tego. 
Myślę, że to drugie.
Ale teraz nie był już tylko mglistym widziadłem, lecz twardą rzeczywistością. 
Znajdowałem 
się na polu walki. Obok mnie mężczyźni w identycznych mundurach czekali, aż dam 
im jakiś 
sygnał. Nie wiedziałem, czego ode mnie chcą. Staliśmy w okopie, napięcie, jakie 
unosiło się 
w powietrzu, było aż nadto wyczuwalne. Wszyscy mieli smutne miny. Nie miałem 
pojęcia, 
dlaczego, podobnie jak nie wiedziałem, jak się nazywam i kim jestem. Ale miałem 
na sobie 
mundur pruskiego oficera. Nawet w takiej chwili mój przeciążony książkowymi 
informacjami 
umysł zdołał to wyłapać. Czekaliśmy. Oni czekali na mnie, ja czekałem, aż dowiem 
się, 
dlaczego. Jeden z nich odezwał się do mnie, a potem rozmawialiśmy. Miał na imię 
Hans i był 
podoficerem. Był też, z tego co zdołałem wywnioskować, moim najlepszym 
przyjacielem. Potem 
sen zniknął, równie nagle jak się pojawił. Możesz się domyślić, jak bardzo 
urosła moja 
konsternacja. Czekałem na następną noc. Ale nie musiałem czekać. Zasnąłem po 
obiedzie. Sen 
powrócił.
Tylko że tym razem nie byłem już na polu walki.
Byłem w jakimś obozie szkoleniowym. Obok mnie siedział Hans. Słuchaliśmy w 
skupieniu, 
jak, jakiś grubas przekonywał nas, że śmierć dla ojczyzny jest godna najwyższej 
chwały. Co 
chwila stukał pięścią w stół, jakby dla podkreślenia wagi wypowiadanych słów, po 
czym 
odzywał się ponownie, jeszcze donośniej.
Sprawiał wrażenie chorego z nienawiści do wrogów ojczyzny. „Wrogowie są wszędzie 
– 
powtarzał.– Na zewnątrz i od środka. A jedynym celem wrogów jest zniszczenie 
naszego 
świętego cesarstwa i naszego ukochanego cesarza. Czym jest wasze życie, jeżeli 
ojczyzna 
znajduje się w potrzebie? Czy ojczyzna nie ma prawa wzywać was do obrony jej 
granic?”. 
Z całego tego przemówienia przebijał wielki patos. Było to zresztą celowe. 
Nadmuchiwali nam 
serca miłością do ojczyzny i obowiązkiem, bo wiedzieli, że niedługo tylko to 
będzie nas trzymać 
w ryzach. Miłość do ojczyzny... patriotyzm. Ta część mnie, która uświadamiała 
sobie, że tylko 
śnię, chciała się zaśmiać i wykpić te bzdury. Ale w większej mierze byłem tym 
młodym 
Niemcem, który już za jakiś czas miał zostać oficerem. On zaś wierzył, że to 
wszystko prawda.
Kiedy grubas skończył przemawiać, wyszliśmy na podwórze. Kilku dowódców ćwiczyło 
bezlitośnie rekrutów, którzy przybyli parę dni wcześniej. Każdy z nich był 
spocony i umorusany 
błotem od czołgania się po ziemi. Kiedy wyszliśmy, właśnie przebijali bagnetem 
jakieś kukły 
przypominające tułów człowieka, a mały, wredny kapral krzyczał co sił w płucach, 
wyzywając 
ich od mazgai i sukinsynów. Gdy na to patrzyłem, nagle uświadomiłem sobie, że 
śnię.
Hans podszedł do mnie i powiedział – „Musisz sobie przypomnieć”. Co miałem sobie 
przypomnieć? Nie wiedziałem. W chwili, gdy uświadomiłem sobie, że to tylko sen, 
wszystko 
zaczęło się rozpływać, tak że po paru sekundach była już tylko ciemność. 
Obudziłem się. 
Otworzyłem oczy i zobaczyłem, że nade mną stoicie. Mieliście takie przejęte 
miny, a ty albo 
mama powiedzieliście, że majaczyłem. Nie miałem siły, żeby wyprowadzać was z 
błędu. Sen 
powtarzał się jeszcze kilkakrotnie i za każdym razem był przesunięty trochę 
dalej w przyszłość. 
I świadomość snu już nie powróciła.
Wszystko było rzeczywistością. Wiesz, tato, tak jakbym brał udział w jakimś 
biograficznym 
filmie. Tylko że byłem głównym aktorem i nie wiedziałem, że to tylko bujda. Dla 
mnie 
rzeczywistość była równie prawdziwa jak ta na co dzień. Każdej nocy, choć te sny 
przychodziły 
też po południu, w czasie drzemek, brałem udział w innym wydarzeniu. Było więc 
szkolenie 
przez tego upierdliwego kaprala. Był wymarsz wśród wiwatujących tłumów. Był 
pierwszy dzień 
na froncie. Za każdym razem towarzyszył mi Hans. Rozmawialiśmy bardzo dużo i 
dowiedziałem 
się, jak się nazywam. Paweł Blumer. Porucznik Paweł Blumer, lat dwadzieścia 
pięć. Hans, który 
był w tym samym oddziale co ja, stał się moim najbliższym przyjacielem. Kiedy 
sen się kończył, 
niezależnie od tego, co się działo i gdzie się znajdowałem, podchodził do mnie i 
mówił tylko to 
jedno: „Musisz sobie przypomnieć”. Oczywiście, niczego sobie nie przypomniałem. 
Aż do 
dzisiejszej nocy. Sen powrócił z całą swoją wyrazistością. Ale nie było to nowe 
marzenie senne. 
Głupie wyrażenie, marzenie senne.
Głupie w odniesieniu do czegoś tak realnego. Mniejsza o definicje. Był to ten 
sam sen, który 
miałem na początku. Staliśmy w okopach, oczekując w zdenerwowaniu na rozpoczęcie 
ataku. 
Miałem gwizdek.
Moja grupka liczyła niewielu żołnierzy, i nie byłem w pełni samodzielnym 
dowódcą. 
Wszystko było zgrane.
Żołnierze czekali na mój sygnał, a ja czekałem na rozkazy od pozostałych 
dowódców. Hans 
podszedł do mnie i szepnął mi do ucha: „Musisz sobie przypomnieć”. Co? – 
zapytałem – bo tym 
razem sen się nie rozpłynął. „Musisz sobie przypomnieć” – powtórzył tylko i 
odszedł na swoje 
stanowisko. Zbliżała się chwila ataku. Spojrzałem w prawo, gdzie na drugim 
odcinku okopu stał 
dowódca innego oddziału. W jego oczach odbijało się chyba to samo, co w moich. 
Strach. Był 
młodym człowiekiem, może nawet młodszym ode mnie. I tak samo niedoświadczonym. 
Był to 
już ten okres, kiedy na wojnę posyłano coraz młodsze roczniki, bo brakowało 
rekrutów. ‘W 
moim oddziale też było kilku małolatów. Żałowałem ich, ale tak naprawdę 
żałowałem nas 
wszystkich. To tak jak w tych książkach Remarqua, młodzi ludzie wysłani na 
bezsensowną 
wojnę, których jedynym celem staje się przetrwanie.
Jak w grze komputerowej. Tylko że bez dodatkowych „żyć”.
***
Wstał z krzesła. Mówił tak długo, że chyba się zmęczył. Podszedł do małego 
stolika który 
stał po drugiej stronie łóżka i otworzył butelkę wody mineralnej. Pociągnął 
spory łyk i otarł usta 
dłonią. Ja dalej siedziałem na skraju łóżka jak skamieniały. Nie chciałem i nie 
mogłem się 
ruszyć.
– Chcesz? – zapytał i wyciągnął rękę z butelką w moim kierunku. Podziękowałem 
odmownie.
– Błoto...
– Słucham?
– Błoto. Mam całą piżamę w błocie.
Dopiero teraz to zauważył! Jak bardzo jego umysł musiał być skoncentrowany na 
tej 
opowieści!
– Musiałbym się przebrać. Ale...
– Tak, przebierz się. Zaraz wrócę.
Wyszedłem. W głowie czułem nieznośne łomotanie, a jakiś upierdliwy głos wciąż 
powtarzał 
mi, że mój syn kłamie. „Wymyślił to sobie – głos skrzeczał jak stara jędza – 
Wszystko to sobie 
wymyślił”. Ale ja wiedziałem, że głos chce mnie oszukać. Bartek nie kłamał. Nie 
kłamał, bo sam 
to widziałem. Jeszcze nie rozumiałem czym to było, ale przynajmniej Bartek 
rozumiał. Musiałem 
mieć do niego zaufanie.
Po czole spływał mi pot i dopiero teraz poczułem, że jestem zmęczony. Zmęczyłem 
się 
patrzeniem i słuchaniem. Usiadłem pod drzwiami pokoju i oparłem głowę o ścianę. 
Oddychałem 
chyba za głośno, bo zza drzwi dobiegł mnie głos Bartka.
– Wszystko w porządku?
– Tak – odparłem. – Chyba tak. Po chwili znowu się odezwał.
– Już – powiedział. – Przepraszam, że musiałeś wyjść.
– Nie ma sprawy. Jesteś już dorosły. Masz prawo do intymności.
W duchu cieszyłem się. Mój syn był wstydliwy.
Gdyby zaczął się przebierać przy mnie, zmartwiłbym się. To by znaczyło, że coś 
ostatecznie 
się w nim zmieniło. Coś albo... ktoś.
Miał na sobie koszulkę i spodnie. Widać nie zamierzał już wracać do łóżka i 
chociaż całą noc 
nie spałem, uznałem, że również nie mam takiego zamiaru.
Z dołu, jakby na potwierdzenie mojej decyzji dobiegło mnie chrapanie Magdy. 
Czasami 
dawała niezły koncert, szczególnie gdy coś ją zdenerwowało. Dzisiaj miała 
wystarczająco dużo 
powodów, żeby chrapać jak smok wawelski i czyniła to. Ale miałem chociaż 
pewność, że śpi i że 
nie przeszkodzi w naszej rozmowie. Chciałem dowiedzieć się wszystkiego. I 
delikatnie mówiąc, 
czyjakolwiek obecność była niepożądana.
– Chcesz słuchać dalej? – zapytał chociaż bardzo dobrze znał odpowiedź. Kiedy 
tylko 
potwierdziłem znowu usiadł przy biurku, w swojej tradycyjnie przygarbionej 
pozie. Wielokrotnie 
starałem się nauczyć go siedzieć prosto, ale jakiekolwiek wysiłki, moje czy 
Magdy, spełzały na 
niczym. Teraz zaś powitałem to jego kolejne przyzwyczajenie z wielką ulgą.
– Tego dnia, właściwie tej nocy, wszystko się rozegrało. Sen, który przyszedł 
był najbardziej 
wyrazisty ze wszystkich, jakie do tej pory miałem i wiedziałem, że jest 
kluczowy. Dlaczego? To 
była tajemnica. Może to właśnie miałem sobie przypomnieć, jak kazał mi Hans. 
Kiedy nadeszła 
wyczekiwana godzina, zadmuchałem w gwizdek. Dźwięk był ostry, głośny i 
nieprzyjemny. 
Nieprzyjemny, bo każdy z nas rozumiał, co oznacza. To było coś jak wezwanie 
śmierci. 
Wyskoczyliśmy z okopów i pomknęliśmy przed siebie, w stronę wroga, chociaż 
oczywiście od 
wroga dzieliło nas dobre kilkaset metrów ziemi niczyjej. Pozostałe oddziały 
także ruszyły.
Poruszaliśmy się szybko, mogę powiedzieć, że nawet bardzo szybko, ale i tak co 
chwila ktoś 
padał na ziemię’.
Strzelali do nas z CKM-u, kiedy pojawiliśmy się na widoku, użyli też karabinów. 
My 
mogliśmy co najwyżej odpowiadać granatami, choć było to nieporęczne, bo trzeba 
było 
przystanąć, wyciągnąć zawleczkę, zamierzyć się i rzucić. A wtedy o wiele łatwiej 
mogłeś zarobić 
kulkę w łeb. Dlatego, chociaż każdy z nas miał po dwa granaty, niewielu z moich 
ludzi robiło 
z nich użytek.
Kiedy tak się biegnie... Och, wiesz tato, trudno to opisać. Wydaje ci się, że 
skoro oglądałeś 
filmy, to wiesz, jak wygląda taki atak. Ale to ani w jednym procencie nie jest 
tak jak sobie 
myślimy. Kiedy biegłem czas trwał wieczność. Nie, każda sekunda była osobną 
wiecznością. 
A okopy wroga nie przybliżały się ani o milimetr. Mogłem tylko żywić nadzieję że 
ta idiotyczna 
rozwlekłość dobiegnie końca zanim trafi mnie jakaś zabłąkana kula. Byłem daleko 
od gniazda 
z CKM-em, zresztą cały mój oddział znajdował się gdzieś na peryferiach, poza 
zasięgiem jego 
kul. Widać na tym odcinku Angole mieli zaledwie jeden karabin, co z ich 
perspektywy było 
smutnym niedociągnięciem, ale dla nas było zbawieniem. Jeden taki pierdolony 
sukinsyn – 
opamiętał się, że przeklął i popatrzył na mnie przepraszająco – potrafił 
zdziesiątkować nawet 
całkiem pokaźny oddział. Widziałem to, kiedy Angole atakowali nasze pozycje. 
Dwóch 
chłopaków wykosiło około dwustu żołnierzy zanim Brytyjczycy zrezygnowali. 
Mógłbyś to 
nazwać jatką, gdyby nie to, że jeśli atak by się powiódł, jatka mogła być 
jeszcze większa. 
Myślenie relatywne. Wojna to teatr myślenia relatywnego. Kalkulacje ludzkich 
istnień. Musisz 
decydować, co zrobić, aby oddział poniósł jak najmniejsze straty. I nie ma znaku 
równości 
między naszym żołnierzem a ich żołnierzem. Jeżeli trzeba zabić trzystu Angoli, 
żeby uratować 
chociaż jednego swojego chłopaka, to tak się robi. Nie ma zmiłuj się. To nie 
zabawa.
Zamilkł i zastanowił się nad tym, co powiedział.
Uśmiechnął się jakoś dziwnie i wypił łyk wody z butelki. Także zachciało mi się 
pić.
– Wiem, powinienem coś wytłumaczyć. Może wydawać ci się dziwne, że moja wiedza 
na ten 
temat jest tak rozległa. Nie wiedza książkowa, to oczywiste, że tą posiadam. Ale 
chodzi mi raczej 
o wiedzę jako doświadczenie. To, że wiem, jak wygląda życie w okopach. Lub 
raczej, że wiem, 
jak wyglądało.
Odpowiedź jest prosta i krótka. Sny. Ich koloryt, intensywność. Posiadały 
ogromne bogactwo 
treści.
Każdy sen nie był tylko kolejnym snem, ale jeszcze czymś więcej. To było jak 
przebywanie 
w innym...
czasie, rzeczywistości? Jak to określić? Trudno mi znaleźć określenie, które 
byłoby 
adekwatne. Kiedy tam wracałem, kiedy wcielałem się kolejne razy w Pawła 
Blumera... 
przypominałem sobie wiele faktów. Tylko że wydarzenia, które pamiętałem, nigdy 
nie pojawiały 
się w snach. Rozumiesz? Nigdy o nich nie śniłem. One były w mojej głowie, tak 
jak są tam 
wspomnienia z dzieciństwa. Właściwie to w głowie Pawła Blumera.
Ale co to za różnica. Paweł Blumer był jedynie snem, ja byłem Pawłem Blumerem, 
a wspomnienia, jak chociażby wspomnienie o ataku Brytyjczyków należały do niego. 
Czyli do 
mnie.
Wstał z krzesła i podszedł do okna. Na zewnątrz była jeszcze szarówka, ale nie 
minie 
dziesięć minut jak całkiem się przejaśni. Obserwowałem go ze skupieniem i 
ostrożnością. Nie 
lubiłem siebie za te odczucia, ale nie potrafiłem ich opanować. Były silniejsze 
niż wolna wola. 
Nie wierzyć własnemu synowi. Nie ufać mu.
Gorzej? Nie, po prostu nie wiedziałem, ile w moim synu jest mojego syna.
– Co się wydarzyło? – przerwałem mu. Może jednak tak mi się tylko zdawało, bo 
patrzył 
przez okno i nie odzywał się. – Dlaczego ten ostatni sen był taki szczególny?
Odwrócił się. Spojrzał na mnie z jakimś dziwnym pobłażaniem. Nie zrozumiałem, co 
chce 
przez to przekazać.
– Trwał atak. Na tym skończyłem prawda? Jakoś dziwnie zaczynam się rozkojarzać. 
Tak 
jakby wraz z odejściem nocy, odchodziło to wszystko, co ona przyniosła.
Znowu usiadł przy biurku. Musiał strasznie lubić ten mebel skoro tak często do 
niego 
powracał. Przecież obok stał o wiele wygodniejszy, przestronny, skórzany fotel. 
Kupiliśmy go 
Bartkowi, kiedy miał piętnaście lat.
Trzeba przyznać, że ciemne obicie fotela doskonale komponowało się z wystrojem 
wnętrza. 
Kiedy go kupowaliśmy, mieliśmy obawy, czy nie popsuje kompozycji pokoju. 
Najgorzej 
wygląda bowiem nie pokój ubogi, ale pokój przesycony. Ale Bartek tylko rzucił 
okiem na stojący 
na wystawie mebel i już wiedział, że wszystko będzie grało. Jak się okazało miał 
rację w stu 
procentach. Mebel pasował jak pantofelek Kopciuszkowi.
– Po przebiegnięciu około stu metrów dostrzegłem żołnierzy pochowanych w 
przeciwległych 
okopach. Był to zaledwie ułamek drogi, która mi pozostała, ale przynajmniej 
wiedziałem już do 
czego biegnę. Ta niepewność, kiedy nie widzisz celu jest najgorsza.
Myliłem się, bo to nie byli Brytyjczycy, ale Francuzi.
Strzelali w naszym kierunku i widziałem lufy ich karabinów wystające zza okopu. 
To było 
zrozumiałe, że robią to z wielką zażartością. Tak jak i my, oni też mieli jasno 
określony cel – 
powstrzymać atak. Biegliśmy, ile sił. Płuca miałem ciężkie, chociaż nie byłem 
chuchrem.
Właściwie to przypominałem bardziej szeregowca niż oficera. Oficerowie byli 
zawsze tacy 
ładni, schludni i pachnący, izolowali się od żołnierzy, uważając ich prawie za 
podrzędny gatunek. 
Ja nie różniłem się niczym poza mundurem od żołnierzy, którymi dowodziłem. 
Spałem tam, 
gdzie oni, jadłem to, co oni.
Kiedy głodowali, ja też głodowałem. Jak Marek Aureliusz albo Julian Apostata.
Głośno przełknął flegmę, co zabrzmiało jak mruczenie niedźwiedzia. Jego spodnie 
były 
strasznie wyblakłe i wraz z napływaniem słonecznego światła coraz bardziej 
przypominały 
żagiel. On sam zbladł jak trup. Twarz pozbawiona ukrwienia nie wyglądała dobrze.
Był zmęczony albo zbyt przejęty. A może decydowały jakieś inne czynniki, których 
nie 
potrafiłem rozpoznać. Albo nie chciałem.
***
– Francuzi nieźle kosili mój oddział. Chociaż gniazdo karabinów znajdowało się z 
boku nie 
było to na tyle daleko, żeby wcale nas nie dosięgało. Poza tym mieli cholernie 
dobrych strzelców. 
To nie mnie się tak wydaje, lecz stwierdził to Paweł Blumer w trakcie ataku. 
„Mają cholernie 
dobrych strzelców”, dokładnie przekazuję jego myśli. Prawda, że to śmieszne?
Traktowanie sennej mary jak żywego człowieka i jeszcze rozpowiadanie o tym. Za 
coś 
takiego na pewno można się dostać do domu wariatów. Paweł Blumer – jaki Paweł 
Blumer?! Czy 
kiedykolwiek ktoś taki istniał?
– Myślę, że tak.
Powiedziałem to, chociaż nie wymagał ode mnie odpowiedzi. Jak to mówią, 
wymsknęło mi 
się. Nie jestem pewien, czy właśnie to chciałem powiedzieć, bo odnajdywanie słów 
szło mi 
z trudem. Chciałem go jednak przekonać (choć przecież uświadamiałem sobie, że 
tego nie 
potrzebuje, bo zdaje sobie sprawę, co się wydarzyło) że jest najnormalniejszy 
pod słońcem, a to, 
co go spotkało należy do wąskiej kategorii zdarzeń, o których nie śniło się 
filozofom. Mimo to 
moje stwierdzenie wywołało u niego zdziwienie i sprawiło, że poczułem się 
nieswojo. 
Pomyślałem, że opacznie zrozumiał moje słowa. Może pomyślał, iż potwierdzam, że 
za taką 
opowieść ma gwarantowany bilet do królestwa wszelkiej maści szaleńców. Ale 
przecież wcale 
nie o to mi chodziło. Czy miałem się tłumaczyć?
Czy miałem mu powiedzieć, iż wierzę, że jakiś Paweł Blumer kiedyś istniał i na 
dodatek miał 
z nim coś wspólnego? Jego stary, wierzący jedynie w twardą rzeczywistość ojciec? 
Nagłe 
przewartościowanie jakie nastąpiło u mnie w ciągu tej jednej nocy nie było godne 
zaufania. 
Chyba sam jeszcze mu nie ufałem.
On zaś nawet nie powinien.
– Tak, ja też tak sądzę – odpowiedział tylko, jakby to, co przed chwilą 
powiedziałem nie było 
żadną rewolucją – I wiesz co, tato? On był mną. Albo raczej ja byłem nim.
Niesamowite! Co to było, rodzinna telepatia!
– Dziwne. Wcale nie wydaje mi się to nienormalne.
Owszem, boję się reakcji ludzi, dlatego nigdy nie będę opowiadał o tym, co się 
stało. Ale 
wcale nie sądzę, że nie mogło mi się to przytrafić. Więcej – ja wiem że to mi 
się przytrafiło. 
Wiem też, że to nie był żaden zasrany sen.
Potwierdzał to do czego sam doszedłem. Znów zaczął chodzić nerwowo po pokoju, 
ale teraz 
w jego zdenerwowaniu było coś więcej. Wypromieniowywał je na zewnątrz. Udzieliło 
mi się 
i zacząłem strzelać palcami. Nawyk, którego moja żona nie cierpiała i od którego 
prawie się 
odzwyczaiłem powrócił.
Chyba zapomniał o czym mówił, bo przystanął i zaczął pocierać dłonią czoło. Jego 
rozkojarzenie było także czymś nowym, bowiem na co dzień był poukładany jak stos 
gazet 
oddawanych do skupu makulatury. Trwało to tylko chwilę, ale ta chwila 
wystarczyła, abym 
ponownie nabrał wątpliwości, czy na pewno wszystko z nim w porządku. Choć 
przecież po tym, 
co się stało nie mogło być w porządku. Chyba niepotrzebnie zawracałem sobie 
głowę.
– Kiedy biegliśmy w stronę francuskich okopów, prawie wcale nie myślałem o 
śmierci. 
Wiesz, wydaje się, że jeśli możesz umrzeć to właśnie śmierć jest tym o czym 
myślisz. Ale to 
nieprawda. Przynajmniej nie była to prawda, gdy biegłem przed siebie do okopów 
wroga.
Myślałem o tym, że mam rodzinę, ale nie potrafiłem sobie przypomnieć, jak 
wyglądają. 
Starałem się, w pewnym momencie o mało nie stanąłem, bo chciałem uchwycić obraz, 
który 
pojawił się w mojej głowie, a przecież nie powinienem tego robić, bo byłem 
oficerem 
dowodzącym. Ta myśl, że mam rodzinę, była pocieszająca, ale za to myśl, że mogę 
zginąć 
i nigdy nie dowiem się, jak wyglądają, była koszmarniejsza niż sama myśl o 
śmierci. Chociaż we 
śnie czułem, że moje serce bije mocniej. To był chyba rodzaj żalu, a może coś 
innego, ale 
niezależnie, czym było to uczucie, było bardzo intensywne. A przecież miałem 
jedynie biec 
przed siebie, a nie zastanawiać się nad konsekwencjami! Jako dowódca nie mogłem 
sobie 
pozwolić na mazgajstwo. Miałem biec, biec aż padnę albo aż padną wszyscy moi 
żołnierze, bo 
taka była posrana logika rzeczy. Cóż, sny świadome można kreować, ale ten sen do 
takich nie 
należał i mogłem jedynie poddać się fali wydarzeń. Zastanawiam się tylko, co by 
się stało, 
gdybym tam zginął. Czy istniało jakieś powiązanie pomiędzy snem a jawą? Czy 
nigdy bym się 
nie obudził?
Zaśmiał się zbyt upiornie, żebym mógł to potraktować za objaw zdrowego humoru. 
Jego 
zachowanie zaczęło mnie przerażać. Gorzej – zacząłem się go bać.
– Może faktycznie, gdyby się to później nie stało...
może faktycznie zginąłbym i nigdy się nie obudził.
Chyba, że ten sen to była jedna, wielka reżyserka.
Ciekawe, kto reżyserował...
Śnieg za oknem zaczął padać bardzo intensywnie.
Wyglądało na to, że będzie to pierwszy śnieżny dzień tej zimy.
– A więc tak. Muszę to powiedzieć. Przecież to sedno całej tej historii. Ale jak 
zacząć? Co 
najpierw, a co potem?
– Najlepiej prosto z mostu.
– Jasne, nie będę upiększał. W trakcie tego straceńczego ataku straciłem Hansa z 
oczu. Nie 
zastanawiałem się nad tym, gdzie się znajduje, bo nie było na to czasu. W pewnej 
chwili jednak 
coś mnie tknęło. Odwróciłem głowę w prawo i zobaczyłem że leży na ziemi. 
Pierwsza myśl była 
taka, że się przewrócił. Przy szybkim biegu z ekwipunkiem zdarzało się to wcale 
nierzadko. Sam 
o mało nie upadłem kiedy potknąłem się o powybuchowy lej.
Ale Hans się nie podnosił. Patrzyłem na niego – nie wiem, jak długo to trwało, 
ale sam chyba 
dostrzegasz absurdalność sytuacji. Oto dowódca legionu stoi na środku ziemi 
niczyjej 1 spogląda 
za siebie. Nie mam pojęcia, czy moi żołnierze zwracali na mnie uwagę, ale jeśli 
tak, to nie mógł 
być to budujący obrazek. Musiałem wyglądać, jakbym chciał uciekać. Nie 
zastanawiałem się, co 
robię.
Po prostu cofnąłem się parę metrów, do miejsca, gdzie leżał Hans. Miał paskudną 
ranę na 
piersi. Przykładał do niej dłonie, ale niewiele to pomagało. Krwawił jak 
zarzynany zwierzak. 
Wyciągnąłem bandaż, żeby go opatrzyć, ale oczywiście nie miało to już większego 
sensu. 
Wiedziałem, że umiera. Poprosił, żebym się nachylił, a ja sądziłem że chce mnie 
prosić o pomoc.
Ale to nie było to. Powiedział to co zawsze: „musisz sobie przypomnieć”. Znowu 
to samo 
gówno! Co miałem sobie przypomnieć! Czego ode mnie chciał!
Nic nie rozumiałem. Ale czułem wściekłość. Jak ośmielili się go zabić! 
Skurwysyny. Zabili 
mojego najlepszego przyjaciela! Faktycznie to jeszcze nie był martwy, ale 
niewiele mu 
brakowało. Chciałem wezwać pomoc, rozkazać komuś, żeby się nim zajął, ale 
wściekłość, która 
mną targała nie pozwalała mi logicznie myśleć. Zresztą zanim zdążyłem podjąć 
jakieś kroki Hans 
już umarł. Patrzyłem, jak przestaje oddychać, po czym zamknąłem mu oczy i z 
furią ruszyłem 
dalej. Czułem się jak tytan. Wkurwiony tytan.
Nikt nie mógł mnie powalić. Wiedziałem, że dobiegnę do tych pierdolonych okopów 
i pozabijam wszystkich wszawych Francuzów jakich spotkam. Nie będzie jeńców. Nie 
będzie 
żadnych pierdolonych jeńców! Moi żołnierze zrobią to samo, bo wydam im taki 
rozkaz.
Zabili mojego przyjaciela, mojego jedynego, wojennego przyjaciela. Potrzebowałem 
zemsty. 
Nie obchodziło mnie to, że są równie niewinni jak i my i że to politycy którzy 
rozpętali tą wojnę 
godni są mojej zemsty. Widziałem jedynie okop wroga, z którego nadleciała kula, 
zabijając mi 
przyjaciela. Byli szmaciarzami i tak zamierzałem ich potraktować. Nie było 
zasieków, a tempo 
zbliżania się do okopu wydało mi się zabójcze. Wcześniej czas dążył ku 
nieskończoności. Teraz 
czas nie istniał. Ledwo powstałem od ciała Hansa, a już byłem przy francuskich 
okopach. Wbijać 
bagnet! Jak bardzo chciałem wbijać bagnet w ich ciała! Przez tę krótką chwilę, 
którą zajęło mi 
przebiegnięcie ostatniego kawałka ziemi niczyjej wciąż w myślach powtarzałem, że 
muszę sobie 
przypomnieć. Ale co? Co było tak ważne, że ciągłe mi to powtarzał? Starałem się, 
ale nie 
mogłem spełnić jego ostatniej prośby. A może się nie starałem, może kłamię... 
tobie, sam sobie. 
Przecież ta prośba wywoływała we mnie wątpliwości. A nie miałem czasu na 
wątpliwości. 
Chciałem zabijać.
Przerwał, znowu nalał sobie wody do szklanki i wypił jednym haustem.
– Kiedy dopadłem okopów, nie wiedziałem, co zrobić. Przede mną znikąd wyrósł 
jakiś 
Francuz.
Zaatakował mnie, próbując wbić mi bagnet w brzuch, ale odparłem atak, odskakując 
w prawo. Nie zdołał wyhamować impetu i poleciał do przodu.
Wykorzystałem ten moment i uderzyłem go kolbą w twarz. Usłyszałem trzask i 
Francuz 
upadł na ziemię.
Siła z jaką uderzyłem pewnie nie tylko złamała mu kość policzkową, ale i 
czaszkę. Leżał 
twarzą w błocie, a ja patrzyłem, jak zalewa się krwią. Chciałem czuć 
satysfakcję, chciałem 
cieszyć się z zemsty, ale nie potrafiłem. Czułem jedynie przykrość. Nie smutek i 
na pewno nie 
wyrzuty sumienia, ale przykrość, zbyt dziwną, abym mógł ci ją opisać. To było 
coś pomiędzy 
żalem, że tu jestem i bezsilną złością, że muszę robić to co robię. Wkurwiającą 
złością. Ludzie 
dookoła krzyczeli, prawie słyszałem, jak bagnety przebijają ciała. Z mojego 
oddziału do okopów 
dobiegła może połowa. Czyli jakichś stu żołnierzy. Francuzów na tym odcinku 
frontu było mniej 
i wiedziałem że zwycięstwo mamy w kieszeni. Zeskoczyłem do okopu, trafiając na 
dwóch 
młodych żołnierzy. Widać było, że na froncie są od zaledwie paru tygodni. Nie 
wiedzieli co 
zrobić i choć ich było dwóch, a ja jeden, wiedziałem, że nie sprawią mi 
problemu. No i rzecz 
jasna nie myliłem się.
Pierwszy nieśmiało odpowiedział na mój atak, a w tym czasie drugi stał i patrzył 
z przerażeniem, jak zabijam jego kolegę. To wydaje się okrutne, prawda? Ale po 
pierwsze to był 
sen, a po drugie to była wojna. A może na odwrót. Może po pierwsze to była 
wojna, a snu tak 
naprawdę nie było. Skąd mam to wiedzieć?
No, skąd miał to wiedzieć. Czyżby nie wiedział o wydarzeniach w pokoju?
– Nieważne. Bez znaczenia. Sen czy jawa, było to tak samo przerażające. Zabiłem 
jeszcze ze 
trzech Francuzów, do chwili, kiedy reszta, jakichś trzydziestu przestraszonych 
dzieciaków, nie 
poddała się. Rzucili karabiny i podnieśli ręce, bo widzieli, że z każdą sekundą 
nasza przewaga 
rośnie i że wybijemy ich wszystkich, jeśli tego nie zrobią. Mówię ci, to była 
kupa dzieciaków, 
autentycznych dzieciaków, na dodatek wojennych żółtodziobów, nie mających 
pojęcia o walce. 
Jasne, znalazło się paru weteranów i podejrzewam, że to właśnie oni przetrzebili 
mój oddział, ale 
weterani mieli jedną wadę. W ich głowach zakodowano, żeby nie ufać Niemcom i pod 
żadnym 
pozorem nie wierzyć w Niemiecką litość. Dlatego zginęli. Ta marna garstka, która 
się nam 
poddała to były dzieciaki, przestraszeni gówniarze, którzy nie wyrośli jeszcze 
chyba z zabawy 
w chowanego. Dziwnie to brzmi – dzieciaki. Ja też jestem dzieciakiem. Ale tam 
nim nie byłem. 
Byłem dorosłym mężczyzną. Właściwie to wojna uczyniła mnie dorosłym. Ich jeszcze 
nie 
zdążyła. Chociaż moja nienawiść i chęć zemsty zdążyły osłabnąć, to jednak nie na 
tyle, żebym 
zaczął myśleć rozsądnie. Nie brać jeńców – powtarzałem sobie. – Żadnych. 
pierdolonych jeńców. 
Trzeba było ich zabić.
Wyglądało na to, że tym razem francuska nieufność będzie miała swoje podstawy, 
ale to nie 
była rzecz, którą bym się przejmował. Bardziej obawiałem się reakcji moich 
ludzi. Czy potrafili 
zabijać z zimną krwią? Strzelać do ludzi, którzy stoją z rękoma podniesionymi do 
góry? To 
mogło być wątpliwe.
Byłem dowódcą do jasnej cholery, ale nie władcą dusz.
Mogli się sprzeciwić. Widziałem że są zmęczeni i że mają dość wszystkiego w tym 
zabijania. 
Bo większość z nich kogoś zabiła. Wystarczyło spojrzeć na trupy dookoła i na ich 
spryskane 
krwią i wnętrznościami mundury.
Wyglądali obrzydliwie. Wojna pokazywana w kronikach to jedno, wielkie kłamstwo. 
Albo 
może raczej niedopowiedzenie. W kronikach walczą dżentelmeni w białych 
rękawiczkach. 
W rzeczywistości wojna to krew i wnętrzności wypływające z podziurawionych ciał, 
leje po 
bombach, błoto, w którym musisz się taplać, szczury wielkości kota, a czasami 
większe, 
karaluchy i inne obrzydliwe paskudztwo, wszy we włosach. No i rzecz jasna trupy.
Setki trupów. Śmierdzą, a kiedy szczury zaczynają objadać je do kości, wcale nie 
czujesz 
z tego powodu smutku, tylko ulgę. Wojna to poszukiwanie kolejnych takich ulg. Bo 
tylko one 
pozwalają ci przetrwać. Małe rzeczy, jak to, że udało ci się utłuc kilka 
insektów albo że dostałeś 
dodatkowy przydział fasoli z wołowiną.
Ulga, kiedy z młodego rekruta, który zginął tuż po przybyciu na front, ściągasz 
buty. Zawsze 
ta sama kalkulacja. Liczysz, że trochę ich zginie w czasie następnego ataku i że 
będziesz 
wystarczająco szybki, żeby wyprzedzić w tej grabieży innych. Taa... wojna.
Takie to waśnie gówno.
Siadł na krześle przy biurku i przeciągnął się.
Pomyślałem, że znudził się opowiadaniem.
– Jestem zmęczony – powiedział. – Sen też potrafi zmęczyć.
– Sen? Czy to był sen?
– Czyja wiem, co to było? Przyszedłeś do mojego pokoju z tymi ludźmi i już wtedy 
wiedziałem, że coś jest nie tak. Potem zobaczyłem, że całe łóżko pełne jest 
ziemi i najpierw 
pomyślałem, że to ci ludzie mi jej nasypali. Ale w jakim celu? No właśnie. 
Zajrzałem do szafy 
i zobaczyłem, że nie ma płaszcza. Zaraz potem przyszła mama i poprosiłem ją, 
żeby sobie poszła.
Pewnie się obraziła, ale to nieważne. Nie miałem ochoty z nią rozmawiać. Kiedy 
jednak 
znów się położyłem, pojawiła się świadomość snu. Wszystko tak wyraźne i ta 
ziemia... jakbym 
biegał w wojskowych butach po błocie, a potem przebiegł się w nich po 
prześcieradle. I to za 
mało. Pojąłem, że ta ziemia w jakiś niesamowity sposób wydostała się z mojego 
snu 
i zmaterializowała się. Jakbym był Chrystusem albo kimś takim... Ale ja jestem 
tylko zwykłym 
chłopakiem o dziwnych zainteresowaniach. Dlatego nie rozumiem tego, choć 
przyjmuję do 
wiadomości. Ty oczywiście też tego nie rozumiesz. Ale widzisz tę ziemię, więc to 
jest prawda. 
Czy to nie jest jakiś dowód?
– Czy... czy naprawdę sądzisz, że to pochodzi z twojego snu?
– Nie wiem, tato, nic już nie wiem. Może, bo jak inaczej to wytłumaczyć? Czy 
istnieje 
jakiekolwiek wytłumaczenie?
Że byłeś w transie, pomyślałem, ale nie powiedziałem. Nie wiedziałem, ile 
pamięta i nie 
chciałem wywoływać u niego szoku. Zresztą to, co obserwowałem... tego faktycznie 
nijak nie 
dało się wytłumaczyć. Może miał rację? Może jego sen faktycznie się ucieleśnił? 
Jego marzenia 
przyoblekły się w ciało? Miałem otwarty umysł na to, co mówił.
– Cóż... mniejsza o ziemię. Trudno opisać to, co działo się potem. To było jak 
sen we śnie. 
Kiedy Francuzi poddali się, wydałem rozkaz. Żadnych jeńców. Część z moich ludzi 
popatrzyła 
na mnie dziwnie, ale u większości z nich zauważyłem oznaki zadowolenia. Nie, 
może to nie było 
zadowolenie. Może jedynie obojętność. To nieważne. Widziałem, że wykonają rozkaz 
i że mało 
który z nich będzie miał potem wyrzuty sumienia. Stracili na tej wojnie 
przyjaciół, tak jak ja. 
Jakakolwiek litość się skończyła.
Potrzebowali krwi i zemsty, a ponieważ nie byli w stanie nic zrobić prawdziwym 
sprawcom 
wojny: politykom, generałom i innym głupcom, którym zachciało się krwawej 
zabawy, to 
postanowili wyładować swoją złość na wrogach. Jasne, że to było chore, 
nienormalne, ale 
instynkty ciężko jest powstrzymać. Zresztą to ja decydowałem. Gdybym nie wydał 
rozkazu, nic 
by się nie stało. Ale ja wydałem ten przeklęty rozkaz. Wydałem nie dlatego że 
musiałem, ale 
dlatego że chciałem. Chciałem, żeby zginęli, żeby ponieśli karę za to, co 
zrobili. Przecież 
w końcu byli naszymi wrogami, no nie? A wróg to wróg, niezależnie od tego, czy 
walczy z tobą 
z własnej woli, czy został zmuszony. To była tak prosta logika, że aż w pewien 
upiorny sposób 
wydawała się piękna. Zabiję tych kilkunastu przestraszonych Francuzów, właściwie 
to jeszcze 
dzieciaków, bo wtedy moja żądza i żądza moich żołnierzy zostanie nasycona. 
Przecież jakie to 
miało znaczenie te dzieciaki i tak wcześniej czy później zostałyby poszatkowane 
przez nasze 
karabiny, a kilkunastu żołnierzy w ogromie zabitych każdego dnia to było jak 
kropla w morzu. 
Jasne, że to już było morderstwo. Ale nikt by się o tym nie dowiedział. Inne 
oddziały były 
oddalone od naszych pozycji o kilkaset metrów, a poza tym toczyli własne walki. 
Przecież to 
miał być moment. Moi żołnierze otworzą ogień i wszystko skończy się w ciągu paru 
sekund. 
Gdyby to była druga wojna światowa to nie musiałbym się nawet zastanawiać nad 
konsekwencjami. Ale na polach Francji obowiązywał jeszcze kodeks rycerski. Był 
lekceważony, 
ale ciągle trzeba się było liczyć z tym, że ktoś pociągnie cię do 
odpowiedzialności jeśli zabijesz 
jeńców. Oczywiście traktat Genewski, prawo międzynarodowe...No i naturalnie 
przyrodzona 
szlachetność Wehrmachtu, w którą nikt już chyba nie wierzył. Jak w ogóle można 
mówić 
o rycerskości i honorze, jeśli codziennie rozrywa się granatami tysiące ludzi? 
To puste słowo. 
I nie chodziło wcale o Wehrmacht. Angole i żabojady robili to samo.
Wszyscy, którzy brali udział w tej krwawej jatce nie mieli nic wspólnego z 
rycerskim 
kodeksem. Ale mity lubią żyć własnym życiem.
***
Przestał mówić i wciągnął powietrze nosem tak głęboko, jakby za chwilę miał 
nurkować na 
głębinach.
Odetchnął dwukrotnie, chyba po to, żeby się uspokoić.
Patrzyłem jak to robi i zastanawiałem się, co odczuwa.
Strach? Rezygnację? Zniechęcenie? A może próbował tylko przywołać minione 
chwile, 
odległe zaledwie o parę godzin, a równocześnie o dziesiątki lat. Spotkało go coś 
i nas coś 
spotkało. Jego sen, czy jakkolwiek by to nazwać, wydostał się na zewnątrz i 
przywlókł ze sobą 
czasy, których dotyczył. Brzmi to jak bajka, a nawet gorzej, bo bajka z 
założenia jest 
nieprawdziwa, ale zdarzyło się i chcąc nie chcąc wzięliśmy w tej bajce udział. 
Opowiadał ją mój 
syn. Zastanawiało mnie jednak, dlaczego dopiero teraz sen ucieleśnił się, 
dlaczego wcześniej nie 
pojawił się ani jeden ślad, który świadczyłby że dzieje się coś niezwykłego. Ani 
jedna gruda 
ziemi, ani jeden niecodzienny odgłos, ani jeden obcy krzyk. Były wprawdzie słowa 
po 
niemiecku, których nie powinien nigdy wymówić, bo nie znał niemieckiego, ale nie 
była to 
przecież anomalia, której nie można by wytłumaczyć. Wiadomo, iż mózg rejestruje 
wszystko, 
nawet jeśli o tym nie pamięta, a w stanach hipnozy albo snu, kiedy nie istnieje 
blokada 
świadomości, posiada pełny dostęp do zasobów pamięci. Bartek mógł widzieć jakieś 
słowa 
w książce, być może przeglądał niemieckojęzyczną literaturę dotyczącą pierwszej 
wojny 
światowej, i jego mózg zakodował słowa, których nie rozumiał. Pewnie tak właśnie 
było. 
Zobaczył słowa i zakodował, spojrzał na książkę i mózg utrwalił te kilka wyrazów 
widzianych 
przez sekundę. Ale tak myślałem, dopóki nie doszło do mojej nocnej eskapady na 
pole walki. 
Wtedy uległem przewartościowaniu. Ja? Moje poglądy? Nieważne co, liczy się że 
zacząłem 
myśleć bardzo egzotycznie. Teraz, słuchając go i zastanawiając się, co chce mi 
przekazać, moje 
objawienie zaczęło się dopełniać. Myślałem nad puentą, do której niechybnie się 
zbliżał. Czyżby 
miało to związek z poprzednimi wcieleniami? Absurdalne, bo nigdy nie wierzyłem 
w reinkarnację. Zostałem wychowany jako katolik, ale nie za gorliwy, potem 
stałem się typem 
wierzącego, ale niezbyt często praktykującego biznesmena, który nie ma czasu dla 
własnej 
rodziny, a co dopiero dla podtrzymywania płomienia religii. Więc co tu mówić o 
innych 
wierzeniach? Hinduizm, Buddyzm, reinkarnacja? O czym my tu w ogóle mówimy? Nie 
miałem 
o tym pojęcia, nie chciałem mieć o tym pojęcia i nie wierzyłem w to. Realizm i 
sceptycyzm to 
najlepsza ochrona dla kogoś zapracowanego, kogo interesują głównie słupki w 
statystykach 
i liczby. Reinkarnacja była nie do przyjęcia. Może w ogóle nie do przyjęcia była 
religia...Wydarzenia jednak mnie zmieniały. Tak szybko że nie miałem nawet czasu 
się nad tym 
zastanowić.
Boży cud? Nie sądzę. Coś w tym jednak było, że pomyślałem o reinkarnacji. 
Pomyślałem nie 
jako o niedorzecznej idei, ale jako o możliwości...
Wytłumaczeniu. Chyba jedynym, jakie mi się nasuwało.
– Wtedy wystąpił ten Francuz – znowu podjął swoją opowieść, ale coś mi mówiło, 
że nie 
będzie już filozoficznych dywagacji. Chciał, skończyć to jak najszybciej. – Nie 
był młodzikiem. 
Widać schował się za ich plecami, bo nie zauważyłem go wcześniej. Miał z całą 
pewnością 
więcej niż trzydzieści lat albo może to wojna go tak postarzała. Ja przecież też 
wyglądałem z pięć 
lat starzej. Początkowo sądziłem, że to dowódca, ale spojrzałem na naramienniki 
i okazało się ze 
to jedynie kapral. Nie podnosił rąk. Nie wyglądał na wystraszonego i przyszło mi 
na myśl, że to 
pasterz, hmm... pasterz wśród stada wystraszonych owiec.
Odezwał się i okazało się, że doskonale zna niemiecki.
„Nie możecie tego zrobić – powiedział. – Nie wolno wam zastrzelić jeńców”.
„Doskonale mówicie po niemiecku, kapralu – odparłem i zbliżyłem się do niego. 
Pachniał 
ziemią i okopami i nie wiem dlaczego ten dziwny zapach przywodził mi na myśl 
świętą. Mikołaj 
– pomyślałem – Ten facet to taki wojenny Mikołaj”.
Ale Mikołaj czy nie, nie zamierzałem zrezygnować z wykonania rozkazu. Jestem 
dowódcą 
czy nie?
Dowódcy powinni być twardzi. Na razie jednak postanowiłem dać mu szansę 
wypowiedzieć 
się. Tak czystym i płynnym niemieckim nie posługiwało się wielu moich żołnierzy.
„Miałem do czynienia z wieloma Niemcami. Ale żaden z nich nigdy nie mordował 
niewinnych”.
Uśmiechnąłem się tylko pod nosem. Zdenerwowało mnie to, co powiedział. Przecież 
jeszcze 
parę minut temu on i jego kompani strzelali do moich ludzi jakby to były kaczki. 
Czy to nie było 
mordowanie niewinnych? Pewnie, że tak. Żaden z tych chłopaków nigdy nie zrobił 
niczego 
złego, poza tym jednym, że został zmuszony do wzięcia udziału w tej okropnej 
wojnie. A teraz 
ten francuski fircyk stawiał mi jakieś zarzuty. Nie dałem jednak po sobie 
poznać, że wyprowadził 
mnie z równowagi.
„Kontynuuj – powiedziałem tylko. – Widzę, że chcesz mi coś powiedzieć, kapralu”.
„Przecież walczyliśmy, bo to jest wojna. Wy atakowaliście, myśmy się bronili. 
Nic więcej. 
A pan, poruczniku, wydaje rozkaz, żeby nas zabić, bo jest pan żądny zemsty. Na 
nas? Za co? Że 
musimy, tak jak wy, brać udział w wojnie, której nie chcemy”.
„Skąd możesz wiedzieć, kapralu, dlaczego wydaję taki rozkaz? I skąd możesz 
wiedzieć, co 
czuję w stosunku do wojny, co czują moi żołnierze?”.
Denerwowało mnie że wypowiadał swoje sądy nie jak opinie, ale jak twierdzenia. 
Co on 
mógł tak naprawdę wiedzieć? Udawał cwaniaka, choć to przecież ja miałem go na 
celowniku. 
Chciałem, żeby zaczął się bać, ale oczywiście nie mogłem go do tego zmusić.
Czekałem więc dalej na to, co powie.
„Jest pan młody, poruczniku, i jeszcze może przyjść chwila, kiedy pożałuje pan 
swojej 
decyzji. Teraz działa pan pod wpływem emocji. Ale przecież poddaliśmy się, nie 
jesteśmy już 
wrogami. Jesteśmy jeńcami. Zgodnie z konwencją Genewską...”.
„Zgodnie z konwencją Genewską – powtórzyłem z ironią. – Nie pierdolcie mi tu, 
kapralu. 
Trwa wojna, a na wojnie nie ma żadnych konwencji. Jest jedynie śmierć, a ja 
zamierzam uwolnić 
was od cierpienia dalszej walki.
Co wam po życiu skoro i tak prędzej czy później rozerwą was granaty?”.
„To morderstwo – odrzekł. – I on ci to powiedział”.
Nie zrozumiałem, kogo ma na myśli. Jednak po plecach przeszły mi jakieś dziwne 
dreszcze, 
wiesz, takie jak wtedy, kiedy czujesz, że dzieje się coś dziwnego, czego nie 
rozumiesz. 
Pomyślałem o Hansie i jego dziwnych słowach „Musisz sobie przypomnieć”.
Teraz ten Francuz mówił równie enigmatycznie. Bałem się, że zaraz zacznę tracić 
zdrowy 
rozsądek i zimną krew, bo właśnie tak się czułem. Jakbym zbliżał się do jakiejś 
krawędzi i nie 
wiedział, co znajduje się poza nią.
Na pewno była to jakaś tajemnica, ale przecież w takiej chwili tym, co najmniej 
było mi 
potrzebne, były tajemnice. I co gorsza, kiedy przyglądnąłem się moim żołnierzom, 
zauważyłem, 
że ich początkowa ochota do spełnienia moich rozkazów malała w miarę jak 
ciągnąłem rozmowę 
z Francuzem. Więc postanowiłem że skończę tę rozmowę. Ale korciło mnie, 
strasznie mnie 
korciło i postanowiłem zadać mu jeszcze jedno, ostatnie, pytanie. Chciałem 
wiedzieć, kogo miał 
na myśli, mówiąc, że on mi to powiedział. No i rzecz jasna ten Francuz 
spowodował, że wpadłem 
w panikę.
„Twój przyjaciel – powiedział. – Kiedy zginął parę chwil temu, powiedział ci, że 
musisz 
sobie przypomnieć. Przypomniałeś już sobie?”.
Opuścił mnie zdrowy rozsądek i zapomniałem, że jestem dowódcą. Chwyciłem 
Francuza za 
klapy i przyciągnąłem do siebie, chociaż nie za bardzo wiedziałem po co.
„Co ty bredzisz, kapralu?! – wrzasnąłem i chyba przestraszyłem swoich żołnierzy, 
a także 
oczywiście sam siebie. – Co ty, kurwa, bredzisz?”
„Powiedział to, prawda?”.
„Co ty bredzisz?! Co mam sobie przypomnieć?!”
Wyciągnąłem nóż i przyłożyłem mu go do szyi.
Chyba pierwszy raz zobaczyłem w jego oczach strach, ale sam byłem już strasznie 
spanikowanym człowiekiem, który nie rozumiał, co się dzieje i jego strach mało 
mnie obchodził. 
Obchodziło mnie tylko, żeby powiedział, o co chodzi. Żeby wytłumaczył co to za 
brednie z tym 
przypominaniem. Ale przede wszystkim, żeby mi powiedział, skąd dowiedział się o 
Hansie i jego 
ostatnich słowach. No i naturalnie spełnił moją prośbę. Powiedział.
„Co mam sobie przypomnieć?! Co mam sobie kurwa przypomnieć?!”.
„To”.
Wskazał na leżący w okopach strzęp płaszcza. Nie był to mój płaszcz ani płaszcz 
żadnego 
z moich żołnierzy. Należał do jakiegoś Francuza zabitego podczas ataku. Ale 
wskazówka była 
dobra.
Rzeczywiście sobie przypomniałem. Zrozumiałem, że to już kiedyś było.
– Było?
– Tak, tato. Historia się powtórzyła. Już kiedyś przeprowadzałem ten atak, już 
kiedyś byłem 
Pawłem Blumerem i wydałem rozkaz zabicia francuskich jeńców. Nie chodzi mi o to, 
że miałem 
już kiedyś taki sen. Ja naprawdę brałem udział w wojnie. Nie wiem, jak to 
wytłumaczyć 
i rozumiem, że nie ma na to żadnych dowodów, ale tej nocy zrozumiałem, że 
historia powtarza 
się po to, żebym podjął właściwą decyzję. Nie uświadamiałem sobie, że śnię. To 
byłoby zbyt 
proste. Ja cały czas sądziłem, że to twarda rzeczywistość. Senna mara zwana 
Pawłem Blumerem 
rozumiała, że historia się powtarza, ale nie rozumiała że to tylko sen. Wszystko 
zależało ód tego, 
czy dam znak ręką i każę strzelać moim żołnierzom, czy też cofnę rozkaz. Na to 
drugie liczył 
oczywiście ten Francuz. Za pierwszym razem, w... jakby to nazwać... prawdziwej 
historii, także 
był Hans i także był ten Francuz. Ale nie było żadnych ostrzeżeń w stylu „Musisz 
sobie 
przypomnieć” ani rozmowy z tajemniczym Francuzem.
Było tylko zło, które wyrządziłem i które wróciło do mnie tutaj, dziesiątki lat 
później, we 
śnie. Pogmatwane to prawda?
Kiwnąłem głową.
– Ja też tak sądzę i sam nie za bardzo jeszcze się w tym wszystkim łapię. W tej, 
jakby to 
nazwać, karmie.
Nie znam się na reinkarnacji, ale to chyba tak się nazywa. Karma czy prawo 
Karmy. Zło 
które wyrządziłeś wraca do ciebie, nawet po wielu wiekach.
A przecież od czasu pierwszej wojny minęło zaledwie osiemdziesiąt lat. To 
mało... jeśli brać 
Bożą miarę. Poza tym miałem spłacić ten dług, bo dzięki temu ten człowiek 
wyzdrowieje. 
Kimkolwiek teraz jest wyzdrowieje i, jak sądzę, inni, których zabiłem też na tym 
zyskają.
Też na tym zyskają.
Smakowałem jego słowa o reinkarnacji i nie miałem już żadnych wątpliwości że 
wierzę, iż 
tak było.
Reinkarnacja. Jakie to dziwne. Dowód na to, że istnieje, jako przerażające 
wybuchy i krzyki 
ludzi. Wojna dowodem na istnienie życia po śmierci. Jaki paradoks!
Jaka niesamowita przewrotność! Zabawy Boga i sposoby jakimi chce nas uświadomić 
są 
niepojęte.
Drogi Pana po których kroczyła moja rodzina.
Opowieść mojego syna dobitnie świadcząca o tym, że Bóg wybrał mnie na kolejnego 
proroka. Tylko po co?
„To już było” – powiedziałem bardziej do siebie niż do Francuza. Cofnąłem nóż z 
jego 
gardła. „To już było”
– powtórzyłem, a Francuz pokiwał głową.
„Zgadza się” – powiedział. – „Przypominasz sobie, co zrobiłeś?”.
Przypomniałem sobie płaszcz. Po zabiciu jeńców przykryliśmy ich płaszczami, ale 
dla 
jednego nie starczyło. Nie miał płaszcza, a żaden z moich żołnierzy nie chciał 
pozbyć się 
swojego. Wiesz kto to był?
Oczywiście on. Mówiący płynnie po niemiecku Francuz – Mikołaj – Zbawiciel. 
Zdecydowałem oddać mu swój. Pamiętaj – nie rozmawialiśmy wtedy. Ta rozmowa 
istniała tylko 
we śnie, który miałem tej nocy.
Nigdy do niej nie doszło podczas wojny. Wtedy po prostu wydałem rozkaz i moi 
żołnierze 
go wykonali.
Nic więcej. Ale podczas prawdziwej wojny, kiedy schyliłem się ku Francuzowi, 
żeby go 
nakryć ten chwycił mnie za rękaw. Myślałem, że nie żyje, ale się myliłem. Był w 
agonii, ale 
zdołał jeszcze cos powiedzieć.
– Powiedział, że jesteś mu coś winien. I że jeszcze się spotkacie.
Bartek zrobił niesamowicie zdziwioną minę. Jego oczy o mało nie wyszły z orbit, 
a ciało 
wygięło się prawie w łuk.
– Skąd wiesz?! Przecież nikomu o tym nie mówiłem!
– Bo... bo to się działo...
– Co? Chodzi ci o sen?
– Nie, nie o sen. O to, co się działo tu, w twoim pokoju. Jego oczy stały się 
jeszcze większe, 
prawie jak talerze, na których jakiś żartowniś namalował źrenice. Był 
przerażony. 
Przypomniałem sobie żonę, kiedy stała pod tym pokojem przysłuchując się 
dochodzącym 
z wnętrza odgłosom. Miała to samo puste spojrzenie człowieka przerażonego, 
doprowadzonego 
do skrajności. A teraz Bartek nieświadomie ją naśladował. Zapomniałem o teorii 
transu. To 
musiało być coś bardziej niesamowitego.
– Co się działo?! Tato! Co się tutaj działo?!
– Jak to? Nie wiesz?!
Zadałem to pytanie czysto formalnie. Już wiedziałem, że nie ma pojęcia o 
wydarzeniach 
z prawdziwego świata, które rozgrywały się, kiedy spał.
Twarz nagle rozciągnęła mu się jak elastyczna, Halloweenowa maska, którą 
amerykańskie 
dzieciaki straszą staruszki. Przypominał trolla.
– O co chodzi, tato? O co ci chodzi?
– To, co tutaj się działo... krzyczałeś, więc pobiegliśmy z mamą na górę. Ale 
nie mogłem 
otworzyć drzwi, zaklinowały się i za nic nie potrafiłem ich ruszyć. A potem 
pojawił się błysk, 
jakby wybuchł granat. I tak pomyśleliśmy... ale nie było fali uderzeniowej, 
tylko sam błysk... i te 
głosy, krzyki i strzały karabinów, a potem... potem...
Wstał tak gwałtownie, że się przestraszyłem. Widać było jak mięśnie na jego 
twarzy drgają, 
jakby była wykonana z plastycznej gumy. Maska na Halloween.
Chyba nie rozumiał, co mówiłem. Chyba nie pojmował.
– O czym ty mówisz? W moim pokoju coś się działo?
– Myślałem, że wiesz.
– Nie, skąd. Przecież spałem. Widziałem ziemię i to było bardzo dziwne, ale 
wybuchy 
granatów, strzały i krzyki... To niesamowite!
– Naprawdę tego nie widziałeś? Nie brałeś w tym udziału?
– Nie! Ziemia ze snu wydała mi się nieprawdopodobna. Ale to... To niemożliwe!
– Widzieliśmy to. Ja i twoja mama.
– Mówisz że to tutaj było? Mój sen?
– Nie wiem, czy twój sen. Właściwie nie było żadnych obrazów, tylko dźwięki. I 
zapach. 
Prochu...
oraz krwi.
– Krew. To naprawdę, naprawdę... – nie potrafił znaleźć odpowiedniego słowa. – 
To się 
urzeczywistniło!
Ale dlaczego?!
– Znasz odpowiedź?
– Czy znam odpowiedź?! Ja nawet nie rozumiem pytania!
– Ja też.
Przez chwilę siedzieliśmy w milczeniu, spoglądając na siebie jak dwoje obcych 
ludzi. Chyba 
nikt nie wiedział, co dalej z tym zrobić. Opowiedział mi niesamowitą historię, w 
którą nie 
uwierzyłby nikt, kto nie widział tego, co ja. Ja wysłuchałem go i dodałem od 
siebie to, czego on 
nie wiedział. Nie wspomniałem mu tylko o widmie. Bałem się, że zareaguje 
histerią. A przecież 
teraz najbardziej potrzebny był nam spokój.
Bardziej nawet niż odpowiedzi na pytania dotyczące tego, co się zdarzyło. 
Pytania były 
dręczące, spokój był konieczny. Bartek wyglądał na całkiem zdrowego, nie 
chciałem jednak, 
żeby z choroby ciała popadł w chorobę umysłu.
– Ona minęła, prawda? – zapytałem. – Twoja dziwna choroba?
– Tak. Chyba tak. Zniknęła... wraz z płaszczem.
Za oknem rządził już dzień, kiedy nasza nocna rozmowa dobiegła końca. Spojrzałem 
na 
zegarek – dochodziła dziewiąta, siedemnastego dnia grudnia.
Ponownie rozpadał się śnieg, gęsty, o wielkich płatkach, białych jak mleko. 
Podeszliśmy do 
okna.
Położyłem dłoń na jego ramieniu i wyczułem że drży.
Śnieg za oknem stawał się coraz gęstszy.
– Piękny widok – powiedziałem. – Jak jeszcze trochę popada, to zasypie wszystkie 
samochody. Nie będę mógł wyjechać.
– Piękny – powtórzył i spojrzał na mnie. To była chwila, zaledwie ułamek 
sekundy, ale 
zaistniało pomiędzy nami święte porozumienie. Znaliśmy nasze myśli i 
wiedzieliśmy o sobie 
wszystko. Mistyczna łączność pomiędzy ojcem i synem, coś, czego doświadcza się 
tylko raz 
w życiu, a co może być ważniejsze od wszystkich zwykłych chwil razem wziętych. 
Byliśmy 
z krwi i kości tą samą osobą, tą samą duszą. I choć trwało to tak krótko, 
zrozumiałem, co przeżył, 
a on zrozumiał, co się tu zdarzyło. Nie trzeba było nic wyjaśniać.
– Płaszcz... czy on naprawdę...
– Zniknął? Tak. Sprawdź zresztą.
– Nie, nie muszę. Wolę patrzeć na ten śnieg.
I patrzyliśmy, jak świat znika pod biała kołdrą, a ja odniosłem dziwne wrażenie, 
że poza 
śniegiem nie ma niczego. Że cały świat jest biały. Bo czyż czasem tak się 
właśnie nie dzieje, że 
odnosimy takie wrażenie?
Spoglądałem na śnieg i na syna, a biały puch opadał i opadał.
– Odkupiłem się – powiedział, kiedy wreszcie opuszczałem jego pokój. – Ten 
Francuz... 
Myślę, że on to zainicjował. Pozwolił mi jeszcze raz podjąć decyzję.
Tym razem we śnie.
– Co zrobiłeś?
– A jak myślisz? Nie zabiłem ich. Cofnąłem rozkaz, kiedy tylko przypomniałem 
sobie że to 
deja vu.
Uratowałem swoją przeklętą duszę.
– Prawo karmy?
– Tak sądzę.
Zamknąłem drzwi, życząc mu spokojnego snu. Sam też potrzebowałem się zdrzemnąć. 
Praca 
mogła poczekać. Na pewno nie była na pierwszym miejscu.
Już nie. Kiedy schodziłem na dół, myślałem o karmie.
Magda jeszcze spała. Jej donośne chrapanie zamieniło się w trochę zbyt głośne 
oddechy. 
Spojrzałem na nią i poczułem miłość. Nie było już obrzydzenia.
– I nigdy go nie będzie – przyrzekłem ścianom i położyłem się obok.
Sen spadł na mnie jak jastrząb.