Alex Shearer

Prędkość Mroku

(The speed of the dark)
Przekład Jolanta Kozak
Dla Kate (oczywiście)
Obcy tu Obce napotyka rzeczy, obce widuje cuda.
Obce skarby ten piękny świat przed nim obnaża.
Obce i wszystkie dla mnie zgoła nowe.
Thomas Traherne
(1636-1674)
Rozdział pierwszy
CHRISTOPHER
Ci młodzi zdolni zwyczajnie się nie załapują. Widać ich z daleka, jak paradują 
ulicami, 
świeżo po dyplomie, wszystko jedno gdzie zdobytym: kieszenie pełne świadectw 
o kwalifikacjach, a miny takie, jakby znali lekarstwo na wszystko i odpowiedź na 
każde pytanie, 
nawet takie, jakie jeszcze nie padło. Ale ci nie trzymają się długo. To na ogół 
fajerwerki: 
rozświetlą niebo na parę sekund i zaraz spadają na ziemię.
Spokojnie i pomału – oto moja dewiza. Pan Żółw staje do biegu z panem Zającem i 
który 
z nich wygra, jak myślicie? Więcej wskórano jak dotąd żmudnym dociekaniem niż 
błyskotliwością. Dlatego właśnie ja wciąż tutaj jestem i pracuję, a tamci 
wrócili, skąd ich 
przywiało, albo odeszli w siną dal, na nowe pastwiska.
Widziałem, jak przychodzili, widziałem, jak odchodzili, widziałem, jak próbowali 
wracać, 
ale było już za późno. A ja tu jestem długodystansowcem i zamierzam utrzymać się 
do 
emerytury. Stąd się nikogo nie wyrzuca. W każdym razie nie takich zasiedziałych 
etatowców jak 
ja. Nie stać ich na pozbycie się takiego gościa. Zresztą, ja mam wyniki. Nic 
nadzwyczajnego – 
dość banalne przyczynki, na miarę, że tak powiem, chleba z masłem – ale za to 
regularne. A kto 
nie wypracuje sobie chleba z masłem, ten nie będzie miał kanapki. Bo sama 
konfitura nie zda się 
na nic.
Za to ci młodzi zdolni w dziewięciu wypadkach na dziesięć – poprawka: w 
dziewięciuset 
dziewięćdziesięciu dziewięciu na tysiąc – wypalają się błyskawicznie i już po 
nich.
Czasem pękają. Za dużo się od nich oczekuje i nie umieją temu sprostać. W swoich 
rodzimych bajorkach – w domu czy na uczelni – byli grubymi rybami. Ale 
przychodzą tutaj – 
i przekonują się, że są płotkami w oceanie. To przykre przebudzenie dla kogoś, 
komu całe życie 
wmawiano, że jest Rekinem Ludojadem, bo łykał szkolne podręczniki jak sardynki 
czy szprotki.
Niektórzy ludzie nie umieją się pogodzić z własną przeciętnością. Ja umiem – 
taki się już 
urodziłem, więc nigdy nie miałem niczego do stracenia. Każda odrobina ponad 
przeciętność to 
już była dla mnie wielka nagroda, niespodziewany czek przysłany pocztą. Budzę 
się nieraz i aż 
muszę się uszczypnąć, żeby uwierzyć, że to wszystko nie jest snem. Nie mam 
pojęcia, jak się tu 
dostałem. Widocznie miałem szczęście albo pomylono mnie z kimś innym. Optuję 
raczej za tą 
drugą możliwością. Tak czy owak, jestem tu i nie ruszę się aż do chwili, gdy 
wręczą mi pokaźny 
czek z odprawą za zwolnienie z powodu redukcji etatów – albo doczekam emerytury.
Mógłbym zabawiać was setkami dykteryjek o młodych zdolnych, którzy przewinęli 
się przez 
nasz instytut, o dziwakach i błaznach – tylko jaki to ma sens? Na pewno sami 
znacie lepsze 
anegdotki, a te moje i tak już prawdopodobnie słyszeliście. Krąży ich wszędzie 
na pęczki: jedną 
kupujesz, druga darmo. Może nawet znacie osoby, o których w nich mowa, może 
chodziliście 
z nimi do szkoły.
Dla mnie to też w większości odgrzewane kotlety – z wyjątkiem tej jednej 
historii. Jest ona 
niepowtarzalna, gdyż mówi o kimś, kto załamał się i zniknął jednocześnie – dwa w 
jednym, że 
się tak wyrażę.
To był zwyczajny, młody facet, Christopher Mallan. Pracował nad deceleratorem 
światła – 
mogliście słyszeć coś o tym, jeśli czytujecie prasę naukową, o to was jednak nie 
posądzam. 
Rzecz była od początku do końca jego pomysłem. Ja od razu wiedziałem, że nic z 
tego nie 
wyjdzie. Nie sposób ująć takiego problemu w równania, nawet za pomocą 
komputerów, które 
pracowałyby na okrągło dzień i noc, także w weekendy i święta, przez tysiąc lat. 
Na sukces 
liczyć mógł jedynie geniusz albo szczęściarz – a najlepiej genialny szczęściarz. 
Działający od 
początku z założeniem, że wyliczyć się tego nie da – o co gotów byłem się 
założyć, stawiając 
cały swój majątek. Projekt był nierealny od samego początku.
Mimo to nigdy bym nie podejrzewał, że Christopher Mallan może nagle zniknąć, a 
tym 
bardziej że jest poetą czy w ogóle pisarzem, którym w końcu się okazał.
Według mnie, absorbowała go wyłącznie fizyka i szalona idea deceleratora. 
Zajmował się 
jedną z tych dziedzin fizyki, na których zna się z dziesięć, być może, osób na 
świecie. A i z tej 
dziesiątki, która twierdzi, że wszystko rozumie, pięcioro najpewniej kłamie, 
przesadza albo 
naciąga argumenty dla ratowania własnej reputacji.
Chris cały swój czas poświęcał problemowi, którego nigdy nie rozwiązał. Może 
odrobinę 
pchnął kwestię do przodu, może o milimetr czy dwa przybliżył naukę do 
upragnionego celu, ale 
właściwie nic więcej nie osiągnął – co można by zapewne powiedzieć o większości 
pracowników 
naukowych: cała nasza działalność to mozolne popychanie tego monstrualnego 
pociągu po 
torach. Gdy przyłożymy się i pchniemy wszyscy pospołu, udaje się raz na sto lat 
przesunąć 
kolubrynę naprzód o jakieś dwa centymetry.
I nagle zjawia się ktoś taki jak Isaac Newton czy Albert Einstein, kto jednym 
palcem 
w minutkę popycha nasz pociąg o całą milę.
Dla większości z nas jednak działalność naukowa to mordęga i nuda, dreptanie w 
kółko 
i serie niepowodzeń, po których czasem następuje drobny sukces – ale często i to 
nie.
Chris był samotnikiem, a po trosze chyba i ofiarą samotności, do pracy zaś miał 
stosunek 
osobliwy. W działaniu naukowym widział nie tyle odkrywanie nowych rzeczy, ile 
odzyskiwanie 
przez nas dawnej, zagubionej wiedzy. Naukowców postrzegał z perspektywy 
„wielkiego upadku” 
– jakbyśmy wszyscy byli Adamami i Ewami, którzy próbują dostać się z powrotem do 
Raju, 
przypomnieć sobie rzeczy dawno zapomniane, odnowić wiedzę, z którą przyszliśmy 
na świat, 
odzyskać to, co utracone.
Łączyła nas raczej koleżeńska znajomość niż przyjaźń, chociaż mogłoby dojść do 
ocieplenia 
stosunków między nami, gdyby nie jego całkowite zapamiętanie w pracy, no i 
różnica wieku. 
Chris był młody. Ja przy nim jestem starcem. Ale Chris nie miał czasu na 
przyjaźnie z nikim, bez 
względu na wiek. Chris żył pracą. Może nawet się dla niej poświęcał.
Przypuszczam, że niektórzy ciężko znoszą porażki, a nawet samą myśl o porażce. 
Chris 
jednak był tak silnie owładnięty swoją obsesją, tak nawiedzony, że chyba nawet 
nie dopuszczał 
do siebie takich obaw. Zagłuszał je pracą.
Nawet Bóg po stworzeniu świata wziął wolne w niedzielę – a skoro Bóg skorzystał 
z dnia 
wypoczynku, to korzystam z niego i ja.
Ale Chris uznawał tylko pracę, pracę i jeszcze raz pracę.
Raz jeden udało mi się namówić go, żeby w weekend zrobił sobie parę godzin 
przerwy 
i wpadł do mnie na grilla. Był czerwiec, wyjątkowo upalny. Po naszym domu i 
ogrodzie 
przewalały się tłumy przyjaciół i ich rozbrykanych dzieci; zaprosiliśmy też 
sąsiadów, żeby nie 
mieli pretensji o hałasy, skoro sami się do nich przyczynią.
Moja żona zdybała Chrisa w jakimś kącie, z drinkiem i hamburgerem w dłoniach, i 
zaczęła 
go wypytywać o rzeczy, które na pewno nie powinny jej obchodzić – Chris był 
jednak zbyt 
uprzejmy, aby zwrócić jej na to uwagę.
Na początek spytała, czy nigdy nie miał ochoty się ustatkować, ożenić albo 
chociaż 
zamieszkać z kimś i założyć rodzinę – a może już istniała w jego życiu jakaś 
ważna osoba?
(Domyślałem się, co próbuje wysondować, ale czułem, że się myli – zresztą, to 
naprawdę nie 
była jej sprawa. Chris nie stronił od kobiet – po prostu nie miał na nie czasu).
Odpowiadał wymijająco, jak zwykle. Robił uniki, kluczył, meandrował, aż w końcu 
zmienił 
temat, dając jednak wcześniej do zrozumienia – co triumfalnie zakomunikowała mi 
żona jeszcze 
tej samej nocy – że ma już zobowiązania rodzinne, i to poważne, w związku z czym 
nie może się 
obarczać dodatkowymi. Co do natury owych zobowiązań nie puścił jednak pary z 
ust.
Przyznam, że mnie to zaskoczyło. Nie pamiętałem bowiem, aby Chris, odkąd go 
znałem, 
dzwonił do kogoś lub odbierał prywatne telefony. Ani na jego biurku, ani na 
parapecie jego okna 
w laboratorium nie widziałem nigdy kartki od wuja, ciotki czy kogokolwiek innego 
z życzeniami 
na urodziny, Boże Narodzenie lub inną okazję. O jego przeszłości wiedziałem 
tylko tyle, ile sam 
zechciał mi wyznać, a była to wiedza szczątkowa.
Parę faktów znałem z życiorysu, który złożył wraz z podaniem o pracę i dyplomem 
wzorowego studenta, oraz ze wstępnego wywiadu (który przeprowadziłem z nim 
osobiście). 
W dzieciństwie został porzucony przez rodziców. Jak, dlaczego i w jakich 
okolicznościach – tego 
nie zdradził mi nigdy, słyszałem jednak z innych źródeł, że najpierw z domu 
odeszła matka, 
a w parę lat po niej ojciec – po prostu wyszedł i więcej nie wrócił, zostawiając 
małego na łasce 
losu. Chłopcem zajęli się obcy ludzie, a konkretnie, zdaje się, jakiś przyjaciel 
rodziny. Ojciec 
zniknął bez śladu z życia Chrisa, odciął się od niego.
Chris nie był już wtedy nieświadomym pacholęciem, zbyt młodym, aby odczuć ból 
odtrącenia. Być może przyjąłby to łatwiej, gdyby był młodszy. Przykre 
doświadczenie zapadłoby 
w jego psychikę zbyt głęboko, by poczynić w niej większe szkody.
Lecz stało się inaczej, znacznie gorzej i boleśniej. Chris znał i kochał swojego 
tatę – tatę, 
który go wychowywał od najmłodszych lat, od przedwczesnej śmierci matki czy też 
– co na 
jedno wychodzi – jej odejścia z domu. Ojciec Chrisa był typem 
niekonwencjonalnym, lecz to nie 
znaczy, że nie był człowiekiem przyzwoitym i opiekuńczym. Szczerze mówiąc, mam 
zaufanie do 
oryginałów – doświadczenie nauczyło mnie, że uważać trzeba raczej na tych w 
garniturach.
To ojciec zmieniał Chrisowi pieluszki, wstawał do niego w nocy, martwił się, 
kiedy mały 
dostawał gorączki, dreszczy i napadów kaszlu. To ojciec odprowadzał go do 
przedszkola i na 
plac zabaw – czasem jako jedyny mężczyzna w tłumie matek.
Dlatego Chris tym boleśniej odczuł jego stratę. Tak mocno byli zżyci, przez tyle 
lat – i nagle 
ojciec po prostu sobie poszedł, bez słowa wyjaśnienia, bez słowa pożegnania. 
Zniknął bez śladu.
To się zdarza, rzecz jasna: ludzie znikają. Może dlatego i Chris zrobił w końcu 
to samo. 
Może znikanie to cecha dziedziczna, jak niektóre zdolności, zalety i wady – po 
prostu ma się to 
we krwi.
Archiwa świata pełne są akt osób zaginionych – osób, które przewinęły się przez 
życie 
innych ludzi, a potem nagle słuch o nich zaginął. Może niektóre z nich zaginęły 
naprawdę, może 
niektóre nie chcą zostać odnalezione. Część padła pewnie ofiarą morderców, a ich 
ciała spoczęły 
w betonowych trumnach albo na dnie morza. Ktoś rzucił się z wysokiego urwiska, 
ktoś 
przedawkował leki i położył się w wysokiej trawie, bo miał już wszystkiego dość, 
po czym 
więcej się nie obudził.
Być może ojciec Chrisa nie tyle sam zniknął, ile został zniknięty (przez osobę 
lub osoby 
nieznane, z przyczyn niewiadomych). Ocierał się, o ile mi wiadomo, o margines 
społeczny i kto 
wie, czy nie znał jakichś podejrzanych typków. Ale do dziecka to nie trafia, że 
kochana osoba 
odeszła nie z własnej woli. Dla dziecka tak czy owak jest to porzucenie: zostaje 
samo, 
opuszczone przez tego, kogo kocha. Nieważne, dokąd ten ktoś odszedł ani dlaczego 
– ważny jest 
sam fakt odejścia.
Czy da się o czymś takim myśleć inaczej? Czy da się po czymś takim żyć inaczej 
niż 
z bolesną świadomością odrzucenia, połączoną z nigdy niewygasłą do końca 
nadzieją na powrót 
utraconej osoby?
Myślę – a przynajmniej lubię sobie wyobrażać – że ludzie, którzy zajęli się 
Chrisem po 
odejściu ojca, byli dobrzy, poczciwi i pełni szlachetnych intencji. Ale przecież 
mogli być całkiem 
inni: surowi i brutalni. Nie mam pojęcia, jak było naprawdę. Wiem jedno: Chris 
niewiele o nich 
mówił i nie utrzymywał z nimi kontaktów. Jeżeli nawet miał przyrodnie 
rodzeństwo, to nigdy 
o nim nie wspominał. Sprawiał wrażenie człowieka, który nie zachowuje żadnych 
związków 
z własną przeszłością, żadnych pamiątek – z wyjątkiem jednej: małej szklanej 
kopułki.
Pospolity, wszystkim znany przedmiocik – Chris używał go jako przycisku do 
papierów. 
Kopułka stała na jego biurku w gabinecie, ilekroć tam zachodziłem. Przez pewien 
czas 
pracowaliśmy nad równoległymi projektami, więc często uzgadnialiśmy dane i 
wymienialiśmy 
obserwacje.
Nie wiem dokładnie, jakie miała dla niego znaczenie, ale z pewnością niemałe. 
Wyglądała na 
typową jarmarczną zabawkę, wypełnioną przejrzystą cieczą z zawiesiną z płatków 
śniegu. 
Najczęściej na spodzie w środku takiej kopułki tkwi bałwanek, a kiedy nią 
potrząsnąć, chmura 
śniegu wzbija się w górę i opada na niego. I nagle znów mamy zimę i przedsmak 
świąt Bożego 
Narodzenia – na każde zawołanie, na własnym biurku.
Tyle że z kopułki Chrisa cały płyn musiał z latami wyciec albo wyparować, gdyż 
najwyraźniej była pusta. Brakowało w niej pęcherzyka powietrza, uwięzionego 
między 
powierzchnią cieczy a czubkiem półkuli.
Nie wiedziałem o tym, rzecz jasna, gdy ją pierwszy raz zobaczyłem – widocznie 
nie 
przyjrzałem się dość uważnie – i rozmawiając z Chrisem, machinalnie sięgnąłem po 
kopułkę, aby 
wstrząsnąć nią lekko i popatrzeć, jak pada śnieg.
Ledwie jednak wyciągnąłem rękę, z Chrisem stało się coś dziwnego. Pobladł 
gwałtownie. 
Normalnie był człowiekiem spokojnym i bezkonfliktowym. Ale wtedy poczułem, że 
gdyby 
musiał mnie zabić, aby zapobiec dotknięciu przeze mnie kopułki – zrobiłby to bez 
skrupułów.
Błyskawicznie sięgnął przez biurko i złapał mnie za nadgarstek. Jego chwyt był 
jak ciasna 
stalowa pętla. Zląkłem się nie na żarty. Poczułem w nim przez moment nadludzką 
siłę, zdolną 
złamać mi rękę jak zapałkę. Miałem autentycznego pietra – jak każdy, kto odkryje 
nagle, że 
żyjący obok niego zwyczajny, normalny człowiek jest w gruncie rzeczy wariatem, a 
on to 
dopiero teraz zauważył.
– Nie waż się nigdy więcej tego robić! – ostrzegł mnie. – Nie waż się tego 
tknąć. Nigdy! 
Wystarczy poruszyć... wystarczy potrząsnąć i...
Usiłowałem zachować spokój. Jeśli zachowam spokój, on też się uspokoi – taką 
przynajmniej miałem nadzieję.
– Ale o co chodzi, Chris? – spytałem niewinnie. – Czy zrobiłem coś złego? Co się 
stało? 
Chciałem tylko popatrzeć, jak pada śnieg. Nic więcej. Przepraszam cię. Naprawdę 
nie miałem 
zamiaru popsuć ci kopułki. Więcej jej nie dotknę. Zapomnijmy o tym. Wszystko w 
porządku.
Jeszcze przez chwilę więził moją rękę, wreszcie gniew zgasł w jego oczach i 
zwolnił uścisk.
– Przepraszam – bąknął. – Ale to... jest dla mnie bardzo ważna rzecz. Bardzo już 
stara... dość 
stara, w każdym razie... i bardzo delikatna... dlatego...
Wtedy dopiero zauważyłem, że w kopułce nie ma płynu.
– Wszystko wyciekło – powiedziałem. – Śnieg tak czy owak nie miałby jak padać.
Chris spojrzał na mnie tępym wzrokiem jak przybysz z innego świata.
– Śnieg?
– No, śnieg, płatki śniegu...
Dopiero wtedy zrozumiał, o czym mówię, ale pokręcił głową.
– Nie. Tam nigdy nie było płatków śniegu. To co innego.
– Nie było śniegu?
– Nie – odparł. – Nie było śniegu.
Przyjrzałem się baczniej kopułce. Chris miał rację. Nie było w niej śniegu, nie 
było płynu – 
mało tego: nie było nawet bałwana. Wnętrze półkuli było najwyżej lekko 
zabrudzone, jakby 
dostało się tam kilka czarnych drobinek pyłu.
– Więc co to właściwie jest? – spytałem.
– To... pamiątka – odpowiedział.
Rozdział drugi
KOPUŁKA
Przyjrzałem się kopułce jeszcze raz. Ale niezbyt skrupulatnie. Nieszczególnie 
mnie wtedy 
interesowała. Miałem własną robotę, własne porachunki ze światem, własne schody 
do 
pokonania, własne kwity do zapłacenia. Tak to nieraz bywa we wspaniałym świecie 
nauki. Poza 
tym, coraz mocniej odczuwałem brak okularów do czytania, lecz z próżności 
odkładałem wizytę 
u okulisty. Nie widziałem więc kopułki zbyt wyraźnie, jednak wystarczająco, by 
zauważyć, że 
istotnie była to pamiątka.
Wewnątrz tkwiła miniaturowa replika jakiegoś miasteczka. Turyści chętnie kupują 
takie 
rzeczy. Mimo braku tabliczki z nazwą miałem wrażenie, że rozpoznaję miejscowość. 
Model 
przedstawiał uzdrowisko w zacisznym rejonie Anglii, wiekowe miasteczko o bogatej 
przeszłości 
historycznej – charakterystyczne wieże katedralne, plac przed opactwem, parki, 
tereny zielone, 
teatr i, oczywiście, gorące źródła mineralne. Było to bez wątpienia... gdzieś. 
Kto tam był, ten sam 
już się domyślił. Dla pozostałych wolę zachować nazwę miasteczka w sekrecie. Czy 
to w końcu 
takie ważne, gdzie to się stało? Wszystko gdzieś się musi zdarzyć – a mogłoby 
zdarzyć się 
wszędzie.
Model wyglądał na robotę pierwszej klasy i był, na moje marne oko, zaskakująco 
szczegółowy.
– Mieszkałeś tam kiedyś? – spytałem Chrisa.
Zanim mi odpowiedział, zapatrzył się w kopułkę, jakby zaglądał w głąb własnego 
dzieciństwa, w przeszłość pełną przykrości i cierpień, ale może też i 
szczęśliwych, miłych 
wspomnień.
– Tak – odparł wreszcie. – Kiedyś tam mieszkałem.
– I masz tam jeszcze krewnych?
Zmroził mnie wzrokiem. Znacie takie spojrzenie? Takie, które potrafi ściąć wodę 
w lód bez 
konieczności użycia zamrażarki?
– Owszem, mam tam jeszcze krewnych, w pewnym sensie. Ale właściwie co cię do 
mnie 
sprowadza?
– Twoje równania. Twoje prace nad deceleratorem. Bądźmy szczerzy, Chris: przykro 
mi 
znów to powtarzać, ale marnujesz czas. Jest tyle innych zagadnień...
Uśmiechnął się półgębkiem.
– Czyżby? Marnuję czas? Tak sądzisz?
– Naprawdę przykro mi to mówić – odparłem – ale zmierzasz w całkiem fałszywym 
kierunku. Cały ten projekt to jedna wielka strata czasu. Nie da się skonstruować 
deceleratora. 
Wątpię, czy takie urządzenie w ogóle ma rację bytu.
– Wątpisz?
– Wątpię.
Znów uraczył mnie enigmatycznym, z lekka pogardliwym uśmieszkiem.
– A gdybym ci powiedział, że takie urządzenie już istnieje?
– Trudno byłoby mi w to uwierzyć – odparłem. (Nie lubię owijać w bawełnę).
Zlekceważył mój sceptycyzm.
– Gdybym powiedział ci nie tylko, że takie urządzenie istnieje, ale że je 
widziałem na własne 
oczy?
– W to równie trudno byłoby mi uwierzyć.
On jednak szedł już na całego – łeb spuszczony, rogi wystawione, jak rozjuszony 
byk na 
widok czerwonej płachty.
– A gdybym ci jeszcze powiedział, że to nie jest żaden problem?
– Niby co? – zapytałem, z lekka już zaintrygowany.
– Spowolnić prędkość światła tak, że przestanie ono być światłem...
– Nie nadążam za tobą...
– Tak że światło przeistoczy się w... jak to najlepiej określić... przeistoczy 
się w... ciemność?
– Nie napiłbyś się kawy, Chris? – zasugerowałem ostrożnie. – Biała bez cukru, 
taką pijasz, 
prawda?
– I powiem ci coś jeszcze: trudność wcale nie polega na stworzeniu deceleratora. 
Polega na 
odwróceniu jego funkcji – ciągnął swoje Chris, ignorując propozycję kawy.
– Odwróceniu, tak? Okej.
Marzyłem już tylko o tym, żeby coś zakłóciło nam rozmowę – miałem cichą 
nadzieję, że ktoś 
wejdzie do pokoju, że zadzwoni telefon.
– Bo inaczej nikomu nie będzie można o nim powiedzieć.
– Czemu nie?
– Ponieważ dopóki działa jednokierunkowo, jest zbyt niebezpieczny. Przestaje być 
maszyną.
– A staje się czym?
– Bronią.
– Bronią?
– Narzędziem kary – zemsty. A czyż można dopuścić, żeby takie narzędzie wpadło w 
ręce 
niewłaściwych osób?
– Wybacz, Chris, ale...
Jeśli o mnie chodzi, zabrnęliśmy w zbyt głęboką wodę. Może Chrisowi sięgała 
tylko po 
szyję, ale mnie zdecydowanie przydałby się akwalung, a nie wziąłem go ze sobą. 
Poruszałem się 
po dnie z coraz większym trudem.
– Spójrz od tej strony – perorował dalej Chris. – Na świecie pełno jest 
wspaniałych maszyn. 
Co mają z sobą wspólnego? Można je wyłączyć. Ich działanie nie zawsze bywa 
nieodwracalne. 
Ale weź rewolwer. Z rewolweru wystrzelony zostaje pocisk. Pocisk zabija. Nie ma 
odwrotu, nie 
można cofnąć się do punktu wyjścia.
Drugie prawo termodynamiki – mruknąłem, po to jedynie by dać mu sygnał, że wciąż 
jestem 
na tej samej głębokości i uczestniczę w rozmowie. – Entropia systemu stale 
narasta – innymi 
słowy, powstaje coraz większy burdel. Upuszczasz kieliszek – rozbija się w 
drobny mak. 
Upuszczasz kawałki szkła, ale one spontanicznie nie łączą się w całość, w nowy 
kieliszek. 
Strzelasz do kogoś...
– I nie możesz już odstrzelić. O to właśnie chodzi. Nie da się odeksplodować 
eksplozji. I tego 
właśnie muszę się dowiedzieć...
Urwał w pół zdania i zapatrzył się w okno.
– Czego, Chris? Odwrócił się do mnie.
– Jak odstrzelić wystrzał. Muszę dowiedzieć się, jak odstrzelić wystrzał.
Nabierałem coraz większej pewności, że Chris dołączył do grona czubków. Znacie 
pewnie to 
powiedzonko: „wielkim umysłom blisko do szaleństwa” czy jakoś tak. Czyli, o ile 
dobrze 
rozumiem, im człowiek inteligentniejszy, tym bardziej skłonny do ześwirowania. 
Nie żebym znał 
się specjalnie na psychologii.
– Czyli rewolwer masz już w garści? – zapytałem. – Mówiąc metaforycznie: masz 
już ten 
rewolwer?
– Mam.
– Ale nikomu nie możesz o nim powiedzieć.
– Nikomu. Dopóki się nie dowiem, jak z niego odstrzeliwać.
– Kapuję.
Nie kapowałem. Ale powiedziałem tak dla świętego spokoju. Dodałem tylko, jakby 
mimochodem:
– A wiesz, Chris, chętnie bym rzucił okiem na to urządzenie. Jest jakaś szansa?
Znów odpowiedział nikłym, enigmatycznym uśmieszkiem, w którym czaiła się swoista 
wyższość. Jakby wiedział więcej niż wszyscy, jakby jemu jednemu były dostępne 
rzeczy ukryte, 
o których zrozumieniu my, zwykli śmiertelnicy, nie mamy nawet co marzyć.
– Może kiedyś – powiedział. – Może kiedyś. Przyznam się, że na mnie takie 
uśmieszki nie 
robią wrażenia. Widywałem je już na twarzach facetów, którzy obnoszą po ulicach 
hasła 
protestacyjne, i takich, co pisują pamflety albo snują niestworzone teorie, albo 
wydają własnym 
sumptem cienkie broszurki o zawiłej treści, albo wspięci na pudła po mydle 
wygłaszają 
płomienne mowy, albo wieszczą rychłą inwazję kosmitów, albo opowiadają, jak 
zostali porwani 
do latającego spodka, albo na każdym kroku wietrzą spisek, za którym stoi sam 
premier 
i skrzętnie go tuszuje.
Więc, powtarzam, takie nikłe, enigmatyczne uśmieszki nie robią na mnie wielkiego 
wrażenia. Budzą we mnie nie tyle świadomość własnych ograniczeń, ile raczej 
oczekiwanie na 
wycie karetki pogotowia z panami w białych kitlach.
– Więc mogę je kiedyś zobaczyć? – upewniłem się. – Niedługo?
Namyślał się chwilę nad odpowiedzią. Był mistrzem w namyślaniu się chwilę nad 
odpowiedzią. Może w pewnym sensie nie było to złe, ale potrafiło doprowadzić 
człowieka do 
szału.
– Może – odparł w końcu. Tyle czekania na jedno słowo!
– Więc kiedy?
– Kiedyś.
To ciągłe „kiedyś” zaczynało mnie już denerwować. Prawdę mówiąc, tak się 
wkurzyłem, że 
miałem chęć od razu, tam, na miejscu, cofnąć mu dotację naukową. Osobiście 
uczynić tego nie 
mogłem, ale cóż prostszego niż złożyć odpowiedni wniosek. Pohamowałem się 
jednak, 
przygryzłem tylko wargę, odwróciłem się i ruszyłem do drzwi.
– To niemożliwe, Chris – rzuciłem na odchodnym. – Mamy kłopot z rozpędzeniem 
najmniejszej drobiny materii do prędkości światła, a co tu mówić o procesie 
odwrotnym... 
niedorzeczna koncepcja. Tego się zwyczajnie nie da zrobić.
– Da się... – powiedział. A gdy domykałem drzwi, zdawało mi się, że dodał: – Już 
się dało.
Ale pewnie się przesłyszałem.
Przypuszczam, że prawdziwy naukowiec, innowator, pionier, nie może żyć samą 
tylko 
nauką: musi mieć w sobie także coś z artysty – coś, czego ja nigdy nie miałem. 
Szczerze mówiąc, 
miałem w sobie raczej coś z przeciętniaka. Z kolei prawdziwy artysta obdarzony 
jest intuicyjnym 
rozumieniem otaczającego go świata, co czyni go – nawet jeśli nie z 
wykształcenia, to z natury – 
naukowcem. Przynajmniej ja tak uważam. Nigdy nie opowiadałem się za 
rozdzieleniem nauki 
i sztuki. Dla mnie stanowią one dwie uzupełniające się części całości, dwie 
strony tego samego 
medalu. Niejeden wielki artysta był zarazem wielkim naukowcem, niejeden wielki 
naukowiec był 
również artystą, i to są fakty.
Nigdy jednak nie podejrzewałem Chrisa Mallana o talent pisarski. Nigdy. Ta jego 
zdolność 
ujawniła się zresztą bardzo późno.
Właściwie nie mam już nic istotnego do dodania na temat Christophera. Był 
odludkiem, 
dziwakiem, pasjonatem nękanym przez własne kompleksy i demony. Pracował do 
późnej nocy, 
wręcz obsesyjnie, i nigdy, o ile tylko mógł tego uniknąć, nie brał urlopu.
Działał z taką pasją, jakby chciał spłacić jakiś dług, jakby wypełniał daną 
komuś obietnicę, 
że nie zawiedzie go i nie ustanie w staraniach – jakby dla tego kogoś był jedyną 
nadzieją. Działał 
jak człowiek spieszący na ratunek – nie wiadomo komu ani w jakiej opresji.
A jednak przypomina mi się kolejne dziwne zdarzenie. Incydent ten przekonał mnie 
jeszcze 
dobitniej, że Christopher nie jest zwyczajnym ekscentrykiem, lecz kiedy zechce, 
umie popaść 
w autentyczny obłęd.
Mniej więcej tydzień po zajściu z przyciskiem do papierów musiałem znów zajrzeć 
do jego 
gabinetu, w sprawie jakichś kwestionariuszy, które powinien był dawno wypełnić, 
a nawet się do 
tego nie zabrał. (Deceleracja kwestionariuszy do wypełnienia wychodziła mu 
doskonale).
Przycisk do papierów tkwił na tym samym miejscu. Tyle że zaszła w związku z nim 
pewna 
zmiana.
Był przykręcony do biurka.
W drewnianą podstawę kopułki wkręcono trzy śrubki, kalecząc mahoniowy blat. (No, 
zgoda, 
mahoniowy był tylko fornir, ale biurko mimo wszystko miało swoją wartość i było 
własnością 
instytutu).
Chris zauważył, że spostrzegłem zmianę. Chyba nigdy nie przyszło mu do głowy, że 
do 
biurka będącego własnością instytutu nie należy niczego przykręcać. A może po 
prostu miał to 
w nosie.
– Bałem się – rzekł – że sprzątaczka ją przesunie.
– Ach tak – odparłem.
Na to Chris powiedział coś, co upewniło mnie, że przydałby mu się urlop:
– To byłoby jak trzęsienie ziemi.
– Ach tak? – wykrztusiłem.
– Ludzie mogliby stracić życie.
– Naturalnie – przyznałem skwapliwie.
– I dlatego niech lepiej stoi bezpiecznie przykręcona w jednym miejscu – 
podsumował Chris. 
– W ten sposób unikniemy wypadku i ofiar. Nie wolno przecież dopuścić, żeby ktoś 
zginął pod 
gruzami.
– Jasne, Chris. Nie wolno do tego dopuścić. Zmusiłem go, żeby jeszcze w tym 
samym roku 
wziął urlop. Pogadałem z Jeffersonem i wymogliśmy to na nim wspólnymi siłami. 
Zdaje się, że 
przez parę tygodni podróżował po Europie. Pod jego nieobecność zajrzałem do 
gabinetu.
W blacie biurka widniały trzy otwory po śrubkach, ale kopułki nie było: 
Christopher zabrał ją 
z sobą. Chciał, żeby też miała wakacje – pomyślałem. Może postanowił pokazać jej 
świat.
Po powrocie z urlopu przykręcił kopułkę z powrotem do biurka. Tkwiła tam aż do 
czasu jego 
zniknięcia. Sprostowanie: pozostała tam nawet po jego zniknięciu. Patrzę na nią 
w tej chwili.
Pewnego dnia Chris zniknął – tak po prostu. Ulotnił się ze swojego laboratorium. 
Ostatnią 
osobą, która go widziała, była pani Evershad z działu księgowości. Wychodząc z 
instytutu, 
minęła się z Christopherem, który wracał właśnie do swoich badań.
Wciąż pracował nad projektem deceleratora, mnożąc coraz bardziej zawiłe równania 
dotyczące polaryzacji światła, zróżnicowanej długości fal poszczególnych barw, 
rozszczepienia 
spektrum, izolowania pojedynczych kolorów i zderzania ich fal, którego efektem 
byłoby 
spowolnienie całego procesu, a następnie odwrócenie go. Jakieś postępy poczynił, 
ale – o ile mi 
wiadomo – nie rozgryzł problemu do końca. Co dziwniejsze, bezpośrednio przed 
zniknięciem 
zdemolował znaczną część kosztownego wyposażenia laboratorium. Wszędzie pełno 
było 
okruchów szkła i poprzepalanych obwodów. (Całe szczęście, że jesteśmy 
ubezpieczeni). Co do 
równań, Chris zostawił ich po sobie mnóstwo – tyle że prawie nie da się ich 
odcyfrować, nie 
mówiąc już o zrozumieniu. Może był to – lub miał być – jego wielki dzień, ale 
coś poszło nie tak 
i miarka się przebrała: Chris skapitulował, uznał, że ma dość, a nie potrafił 
przyznać się do 
porażki.
Naturalnie, wszystkie miłe obowiązki – tropienie poszlak, próby odnalezienia 
Chrisa, 
rozmowy z władzami i policją, papierki, tajniacy i tak dalej – spadły na niżej 
podpisanego. Na 
koniec musiałem posprzątać biurko Christophera i wtedy właśnie natknąłem się na 
maszynopis – 
ten, który poznacie niebawem.
Na biurku pozostała też szklana kopułka. Nie mogłem zrozumieć, czemu Chris nie 
zabrał jej 
ze sobą, skoro najwyraźniej przedstawiała dla niego tak wielką wartość. Była 
odkręcona 
i odstawiona na bok. Tuż przy niej stało na biurku osobliwe, lecz dość zręcznie 
skonstruowane 
urządzenie, złożone z licznych soczewek, lusterek i elektromagnesów. Domyśliłem 
się, że nad 
nim właśnie pracował Chris.
W dolnej szufladzie biurka znalazłem pudło z maszynopisem. Na pokrywie pudła 
leżał list 
następującej treści:
Drogi Chanie (Charlie to ja), przypuszczam, że to Ty będziesz po mnie sprzątał, 
więc 
chciałbym przekazać Ci to, co znajdziesz w środku, tytułem swoistego 
wyjaśnienia. Mam 
poczucie, że przynajmniej tyle jestem Ci winien. Zdziwi Cię może, dlaczego nie 
opisałem sprawy 
wprost, tylko nadałem jej formę literacką. Odpowiedź jest prosta: dlatego że i 
tak nikt mi nigdy 
nie uwierzy. Choćbym nie wiem jak się starał, każdy – może nawet i Ty – uzna tę 
historię za 
fikcję, więc lepiej z góry przedstawić ją w ten sposób. Przyznam też szczerze, 
że nie byłem 
w stanie pisać w pierwszej osobie. Próbowałem, nawet tak zacząłem, ale „ja „i 
wszelkie jego 
formy po prostu nie przechodziły mi przez pióro. Przywoływanie wspomnień okazało 
się zbyt 
bolesne. Musiałem się więc jakoś od nich zdystansować. I dlatego napisałem tę 
historię tak, jakby 
przydarzyła się komuś innemu. Starałem się też oddać sprawiedliwość wszystkim 
postaciom, tak 
pozytywnym, jak i negatywnym. Wydaje mi się bowiem, że na świecie tak naprawdę 
nie ma 
skończonych łotrów – są tylko ludzie dotknięci cierpieniem, których nieszczęście 
pcha do 
popełniania czynów niegodnych. I to już wszystko. Może zdołasz opublikować 
kiedyś tę historię 
w moim imieniu, może nie. Tak czy owak, mam nadzieję, że przyczyni się ona choć 
po części do 
wyjaśnienia sprawy. Dzięki za wszelką okazaną mi serdeczność, pozdrów też ode 
mnie żonę 
i dzieci, podziękuj im za ofiarne próby zaprzyjaźnienia się ze mną. Mam 
nadzieję, że nie 
zapamiętały mnie jako osobnika wyniosłego i opryskliwego. Ja po prostu nie 
miałem nigdy czasu 
na przyjaźń. Co być może niebawem zrozumiesz.
Twój Christopher Nie, nie był to w gruncie rzeczy zły gość. Wcale nie.
W każdym razie, otworzyłem pudło i odkryłem w nim ten manuskrypt, a także 
dyskietkę, 
zawierającą – jak się później okazało – jego wersję elektroniczną.
W pudle znajdowało się ponadto parę wierszy autorstwa Christophera – niektóre 
nawet 
niezłe, chociaż wszystkie na ten sam temat: miłości i straty. Przeczytałem je od 
deski do deski i, 
jakkolwiek nie do końca zrozumiałem, odniosłem wrażenie, że mają w sobie to, co 
powinna mieć 
poezja: budzą w czytelniku poczucie, że mógłby być kimś doskonalszym, niż jest, 
że świat jest 
lepszy, niż się zdaje, że istnieją sfery życia ledwo przez nas dotknięte i że 
choćby nie wiem jak 
podle świat nas traktował, zawsze pozostanie nieodgadniony, piękny i pełen 
cudów. A po 
lekturze pozostaje zadziwienie – dziecinne wręcz, jakby z czasów gdy wszystko 
było jeszcze 
nowe, straszne i nadzwyczajne, zanim uświadomiono nam, że sny się nie spełniają, 
i wierzyliśmy, że wszystko jest możliwe – z czasów gdy cuda się zdarzały.
No i jeszcze ten... ten rękopis. Nie wiem, co o nim powiedzieć. Nie znam się na 
literaturze 
i nie jestem nawet pewien, czy tekst Christophera zasługuje na to miano. Ale 
może ma swoją 
wartość. Tak jak ma swoją wartość kopułka – wartość pamiątki po kimś i 
wspomnienia.
W pewnym sensie rękopis Chrisa jest jego testamentem i pomnikiem – jedynym 
zapewne, 
jakiego się doczeka. Bardzo możliwe, że Chris sterczy teraz przed wejściem do 
jakiegoś sklepu 
albo kuca przy maszynie w salonie gier, żebrząc o drobne u szczęśliwców, których 
stać na 
zakupy i hazard.
Swoją książkę musiał pisywać wieczorami, podczas przerw w pracy nad projektem 
deceleratora. Tu stroniczka, tam stroniczka, i uzbierał się z tego w końcu 
niezły plik.
Mam swoją teorię na temat rękopisu Chrisa: był to jego sposób odreagowywania. 
Chris 
pozostał w głębi duszy porzuconym dzieckiem. Nigdy nie pogodził się do końca ze 
stratą 
rodziców, a fantazjowanie na kartach rękopisu łagodziło jego ból. Paradoksalnie, 
fantazjowanie 
było w jego przypadku racjonalizacją (przepraszam za pretensjonalny styl).
No i tyle właściwie. Cała historia jest autorstwa Christophera. Ja nadałem jej 
jedynie tytuł. 
Chris zostawił swoją opowieść bez tytułu. Długo zastanawiałem się, jak ją nazwać 
– szukałem 
frazy zarazem zręcznej i oddającej treść książki. Wymyśliłem i odrzuciłem chyba 
ze sto 
kombinacji. I nagle przypomniałem sobie sformułowanie, którego używał sam 
Christopher, 
przyjmując je w końcu jako roboczy tytuł projektu deceleratora. To samo 
sformułowanie pojawia 
się raz w jego artykułach naukowych i kilkakrotnie w rękopisie. Wydało mi się 
trafne 
i odpowiednie, gdyż łączyło w sobie sztukę z nauką, tajemnicę z paradoksem. 
Christopher byłby, 
sądzę, zadowolony. Może nawet sam wybrałby ten właśnie tytuł.
A oto on: Prędkość mroku. Nie namawiam Państwa do dalszej lektury. Jeśli jednak 
mają 
Państwo ochotę poznać historię Chrisa, opowiedzianą jego własnymi słowami, 
kropka w kropkę 
tak jak w maszynopisie – proszę uprzejmie.
Zaczyna się na sąsiedniej stronie.
Rozdział trzeci
POPPEA – TANCERKA
Jej zniknięciem z początku nikt specjalnie się nie przejął, bo było to w jej 
stylu. Stale znikała. 
Jak za sprawą magicznej sztuczki. Miała niby wyjechać gdzieś do pracy w balecie, 
ale gdy tam 
zadzwonili, powiedziano im, że wcale się nie zjawiła – widocznie zmieniła 
zdanie.
Pracowała dorywczo u pana Eckmanna, odkąd przyszła zima i zrobiło się za zimno i 
za 
mokro na odgrywanie posągu. Ale pan Eckmann twierdził, że wtedy jej nie widział. 
Po prostu 
przychodziła i odchodziła – zawsze przychodziła i odchodziła – właśnie tym 
budziła ciepłe 
uczucia, za to ją ludzie kochali. Przynajmniej Robert, a może i Christopher też. 
Bardzo łatwo 
było ją kochać.
Mógłby ktoś powiedzieć, że zawiodła pana Eckmanna, który spodziewał się, że 
popracuje 
u niego dłużej – ale nawet on nie miał do niej pretensji, a jeśli miał, to nigdy 
się do tego nie 
przyznał. Z pewnością sprawiła mu swoją nieobecnością pewien kłopot, bo musiał 
teraz całkiem 
sam nie tylko tworzyć eksponaty, ale i prowadzić galerię. Sam obsługiwał kasę i 
przyjmował 
pieniądze, sam też kierował zwiedzających na górę do zaciemnionego pokoju, 
doradzając im, aby 
najpierw postali chwilę i przyzwyczaili oczy do półmroku, zanim zaczną zaglądać 
w mikroskopy.
Ale to mu widać nie przeszkadzało. Mógł z łatwością znaleźć nową osobę do pomocy 
– stale 
ktoś rozglądał się za dorywczą, niezobowiązującą pracą, najchętniej pod dachem, 
z dala od 
chłodu i wilgoci, w przyzwoitych godzinach, na siedząco, z niewielkim zakresem 
obowiązków, 
ograniczających się do udzielania odpowiedzi na sporadyczne pytania, wydawania 
biletów 
i obsługiwania czytnika kart kredytowych.
Najwyraźniej mu nie zależało. Może wolał łudzić się nadzieją, że trzyma posadę 
dla niej – 
tej, która wróci równie niespodziewanie, jak odeszła. Lecz mijały tygodnie, a 
nie dawała znaku 
życia – ani słówka. On jednak wciąż trzymał wakat. Zimą ruch w galerii był 
zresztą niewielki, 
nie to, co wiosną i latem, gdy do miasteczka ściągały tłumy zwiedzających z 
całego świata, żeby 
oglądać stare budowle, historyczne łaźnie i w skwarnym słońcu podziwiać zabytki 
z odkrytej 
platformy autobusu turystycznego z przewodnikiem.
Turyści trafiali się, rzecz jasna, nawet w środku zimy. Ale bardzo nieliczni. 
Niezbyt 
przyjemnie było też o tej porze roku odgrywać posąg, z pomalowaną na srebrno 
twarzą, w stroju 
baleriny spryskanym srebrnym lakierem samochodowym – ani nawet w foliowym 
opakowaniu, 
w którym występował Blaszany Drwal z Czarnoksiężnika z krainy Oz – skoro wolno 
było 
poruszyć się tylko wtedy, gdy ktoś na niby nakręcił kluczyk i wrzucił do puszki 
pieniążek, 
uruchamiając muzykę.
Latem zarobki były przyzwoite, a Poppea należała do najlepszych posągów, jakie 
można 
spotkać. Potrafiła stać bez ruchu w nieskończoność.
Do pracy w galerii nie nosiła, oczywiście, kostiumu baleriny, a czesała się 
gładko do tyłu 
w ciasny koczek, jak to zwykle robią tancerki, żeby włosy im nie przeszkadzały. 
Chodziła 
w podkoszulku, spranych dżinsach, sandałach i bez makijażu. Ale i tak wyglądała 
pięknie – 
przynajmniej w oczach pana Eckmanna.
Wszyscy mówili o nim „pan Eckmann”. („Pewnie nawet jego matka” – zażartowała 
kiedyś 
Poppea). Ubierał się w dwu-albo trzyczęściowe garnitury, a więc całkiem 
niezgodnie 
z popularnym wyobrażeniem artysty. Mieszkał w jednym ze starych domów z epoki 
Regencji, 
przy okrężnej alei okalającej łukiem park. Ale nie spędzał tam wiele czasu. 
Zwykle przesiadywał 
w pracowni nad galerią, na wysokim strychu, sam na sam ze swymi narzędziami, 
mikroskopami, 
teleskopami i soczewkami.
Stamtąd mógł oglądać Księżyc i gwiazdy. A jeśli skierował lunetę w dół, miał 
widok na całe 
miasto. Dysponował niewielką kamerą obskurą, którą skonstruował sam. Był to 
specyficzny 
teleskop, rzucający kolisty obraz miasta na wklęsłą, pomalowaną na biało stalową 
tarczę średnicy 
około dwóch metrów.
Można było rozróżnić postacie na ulicach, pomniejszone do rozmiarów małych 
owadów 
pełzających po białym, wklęsłym ekranie. Kamera obskura pozwalała obserwować 
świat 
w miniaturze i chyba za to właśnie pan Eckmann tak ją lubił. Dawała mu 
złudzenie, że 
miniaturowe figurki są jego tworami, że ich los spoczywa w jego rękach, a on sam 
jest niczym 
istota boska, górująca nad nimi w wieży z kości słoniowej. Tu przestawał być 
niski, gruby 
i nieatrakcyjny, nie poruszał się kaczym chodem.
Bądźmy zresztą szczerzy: kto podoba się sobie taki, jaki jest i jak wygląda? Kto 
nie chciałby 
zmienić w sobie tego czy owego?
I tam właśnie wszystko się zaczęło.
W cieniu katedry, gdzie kręcili się turyści, widać ich było zawsze – latem, 
zimą, jesienią 
i wiosną.
Turystów zimą było niewielu, artystów też, ale nawet przy najsroższym mrozie 
i najdokuczliwszej pogodzie trafił się zawsze ktoś, kto chciał zarobić parę 
funtów, parę pensów, 
parę zagranicznych drobniaków – cokolwiek, co tam wpadnie do kapelusza.
Najczęściej tłumek gapiów zaczynał się rozpraszać, gdy tylko wyczuł, że pokaz 
zbliża się do 
końca. Właśnie w tym momencie, zanim jeszcze wszyscy uciekli, należało puścić w 
obieg 
kapelusz. Sporo ludzi nie zamierzało płacić za coś, co traktowali jako darmową 
rozrywkę – 
rejterowali więc, pozostawiając kwestię finansową innym. W końcu nikt nie prosił 
artystów, żeby 
występowali – tyle że i artysta musi z czegoś żyć. Wbrew pozorom.
Nie można jednak było puścić w obieg kapelusza, mając ręce jeszcze zajęte 
żonglerką, 
pedałując na unicyklu, spacerując po linie czy co tam kto wyczyniał. Dlatego 
warto było 
zatrudnić asystenta – wspólnika, przyjaciela, ewentualnie dziecko. Albo sprytnie 
– tak jak to 
robiła Poppea – pobierać opłatę z góry.
Żywiołowa wesołość artystów (bo kto chciałby oglądać ponurego klauna czy 
smętnego 
żonglera?) podszyta była jednak jakimś chłodem, jakimś cieniem – czymś na 
kształt lęku 
graniczącego nawet z rozpaczą. Mógł to być lęk artysty, który drży z obawy, że 
jego talent nie 
spotka się z uznaniem, że opuści go inwencja, że jego sztuczki przestaną bawić 
publiczność.
Artyści uliczni byli przeważnie młodzi. Po trzydziestce nagle jakby tracili 
talent. Może 
zimowe chłody na dobre właziły im w kości i nie umieli już pozbyć się 
zesztywnienia? Może 
odzywały się skutki poważnego upadku, nieostrożnego salta w tył, niefortunnego 
lądowania? 
Może tracili refleks i zaczynali gubić pałeczki żonglerskie, krztusić się 
ogniem, tłuc talerze 
wirujące na patyku, upuszczać diabolo? A może zwyczajnie opuszczała ich vis 
comica – po 
latach rutyny dawały o sobie znać wiek, smutek lub rozczarowanie i odechciewało 
im się żartów?
A co potem?
Owego sobotniego popołudnia nad katedrą zawisła posępna bura chmura, grożąca 
rychłym 
deszczem. Jednocześnie świeciło jednak słońce i było jeszcze dość ciepło. 
Typowa, jak na tę porę 
roku, angielska pogoda.
Turyści przeglądali pocztówki wystawione na stelażach przed sklepami 
pamiątkarskimi. 
Przejechał piętrowy autobus z otwartą górną platformą, reklamujący „ZWIEDZANIE 
MIASTA 
W PIĘCIU JĘZYKACH”, z których jeden brzmiał jak japoński. Silnik diesla ryczał 
wniebogłosy, 
ciągnąc autobus stromo pod górę w kierunku eleganckiej łukowatej ulicy, 
zabudowanej willami 
z jasnego wapienia pochodzącymi z okresu Regencji.
Po przeciwnej stronie łukowatej ulicy ciągnął się park, a potem znów wyjeżdżało 
się na 
brukowany plac przed katedrą, gdzie artyści dawali swoje popisy, walcząc o 
miejsce, czas 
i prawo do tytułu stałych wykonawców, z wszystkimi wypływającymi stąd 
przywilejami. 
Właściwie nie mieli prawa tam występować – dlatego usuwano ich od czasu do czasu 
albo 
karano grzywną.
Nieduża grupka gapiów zebrała się wokół młodej kobiety stojącej na skrzynce 
pośrodku 
placu. Skrzynka pomalowana była na srebrno, a dziewczyna miała na sobie strój 
baletnicy: 
różowy trykot z pierzastą spódniczką, różowe rajstopy, różowe baletki z różowymi 
klamerkami 
i różową wstążkę na ściągniętych do tyłu włosach. Od umalowanej na biało twarzy 
odcinały się 
ciemne usta, ciemne oczy i dwa kółka różu na policzkach. Z oczu kapały na 
rumieńce malowane 
łzy.
Łzy te świadczyły o sporym talencie char akt ery zator a: były drobne tuż przy 
kącikach 
oczu, a im niżej na policzkach, tym większe. Twarz dziewczyny pozostawała 
całkiem bez wyrazu 
– wszystko mówiła za nią charakteryzacja. Cała postać sprawiała wrażenie dużej 
mechanicznej 
lalki – powiększonej wersji typowej figurki baletnicy, wieńczącej lustrzaną 
przykrywkę szkatułki 
na biżuterię z pozytywką: wystarczy pokręcić kluczykiem, a zabrzmi muzyka i 
tancerka zacznie 
powoli kręcić piruety.
Tak też dokładnie było.
Z boku skrzynki, na której stała artystka, tkwił spory srebrny klucz. Przy 
kluczu widniał 
otwór na monety. Kto chciał zobaczyć, jak baletnica tańczy, podchodził do 
skrzynki, udawał, że 
nakręca ją kluczykiem (co uwieczniali na fotografii znajomi lub krewni), a potem 
wrzucał 
w otwór monetę.
Moneta, dzięki sprytnemu urządzeniu wewnątrz, uruchamiała ukryty magnetofon i ze 
skrzynki dobywała się muzyka. Zazwyczaj był to Taniec małych łabędzi z Jeziora 
łabędziego 
Czajkowskiego – rzadziej Walc kwiatów z Dziadka do orzechów.
Ledwie zabrzmiały pierwsze takty, baletnica zaczynała obracać się w kółko. Ruchy 
miała 
eleganckie i wdzięczne – najwyraźniej uczyła się kiedyś tańca z myślą o innej 
karierze niż 
kręcenie piruetów na skrzynce ku uciesze turystów.
Z powodu makijażu trudno było określić dokładnie jej wiek, lecz sądząc po 
figurze, musiała 
być jeszcze całkiem młoda – choć nie nastolatka – i piękna, chociaż w 
specyficzny sposób.
Nie odznaczała się bowiem urodą konwencjonalną: niektórzy wahaliby się, czy w 
ogóle 
można nazwać ją ładną. Lecz dla tych, którzy cenią sobie niezwykłość i 
oryginalność, był to typ 
urody rzadki jak pustynny kwiat.
Dopóki grała muzyka, baletnica tańczyła, obracając się w kółko na swojej małej 
scenie – 
trwało to równo minutę. Po sześćdziesięciu sekundach ukryty mechanizm wyłączał 
muzykę 
i tancerka zastygała w pozie, którą właśnie przybrała.
Kto wie, czy nie ta właśnie zdolność wytrzymywania dowolnie długo w każdej pozie 
stanowiła największą atrakcję jej występu. Potrafiła przez wiele minut – i to 
bez widocznego 
wysiłku – trwać na pointach, jak w środku piruetu. A jeśli koniec frazy 
muzycznej zaskoczył ją 
stojącą w pozycji wagi na jednej nodze, z rozpostartymi ramionami, również i tę 
pozycję umiała 
utrzymać, zdawało się, w nieskończoność – w rezultacie jednak do chwili, aż 
jakiś litościwy widz 
pokręcił kluczem, wrzucił monetę i pozwolił jej się wreszcie poruszyć.
Jej publikę, co nie dziwi, stanowili głównie turyści. Miejscowi znali przecież 
te sztuczki od 
dawna i nieraz jeszcze, chcąc nie chcąc, mieli je oglądać. Przechodzili mimo, 
jakby widok 
tańczących posągów był najpospolitszym zjawiskiem na świecie. Niektórzy znali 
dziewczynę, ale 
nie przyszłoby im do głowy zawołać ją po imieniu. Wykonywała, bądź co bądź, 
swoją pracę, 
a w pracy nie wypada nikomu przeszkadzać. Kostium baletnicy i charakteryzacja 
maskowały 
imperatyw ekonomiczny: nawet ktoś tak piękny jak tancerka ze łzą w oku musi 
płacić rachunki 
za czynsz, za jedzenie i zmagać się z codziennymi trudami rzeczywistości. Zycie 
nie zwalnia 
z kłopotów za sam wygląd – oferuje najwyżej drobne ulgi.
Lecz jeden z widzów nie był turystą i choć oglądał spektakl wielokrotnie, nie 
zobojętniał na 
jego uroki. Obserwował baletnicę niemal codziennie, z niezmienną fascynacją. 
Mimo 
oczarowania wstrzymywał się jednak przed przystąpieniem do skrzynki, odegraniem 
pantomimy 
nakręcania mechanizmu i wrzuceniem do otworu należnych drobniaków. Wolał 
zostawić tę 
przyjemność innym, a samemu trzymać się na uboczu.
Mógł mieć po temu istotny powód. Człowiek mniej samokrytyczny może by się tym 
nie 
przejmował, ale Ernst Eckmann był przewrażliwiony na punkcie swego osobliwego 
wyglądu 
i nie lubił, by przypominały mu o nim spojrzenia gapiów. Wystarczyło mu to, co 
przeżył 
w szkole. Nie lubił dzieci – może nie pojedynczych osobników, ale ogólnie, jako 
gatunku. Kiedy 
sam był dzieckiem, rówieśnicy zamienili jego życie w koszmar. Nawet teraz, w 
dorosłym życiu, 
bywał nieraz obiektem bezwstydnych ciekawskich spojrzeń i brutalnie szczerych 
docinków ze 
strony dzieciaków.
– Mamusiu, dlaczego ten pan jest taki śmieszny? Albo i gorzej. Dorośli zresztą 
też nie byli 
lepsi: nasłuchał się od nich nieraz, gdy wracając z galerii do domu, mijał w 
alejkach, na ulicach, 
pod arkadami albo w parku grupki wesołków, często rozochoconych alkoholem i 
przez to zwykle 
bardziej agresywnych.
– Hej, patrzcie! Krasnal idzie!
Wszystkie obelgi od dawna znał na pamięć. Zbiorowa wyobraźnia najwyraźniej nie 
zrodziła 
niczego oryginalnego od czasów jego dzieciństwa. Niski wzrost – w gruncie rzeczy 
nawet nie tak 
strasznie niski – nie był zresztą jego jedyną ułomnością. Sprawiał wrażenie 
karła przez swą 
posturę, dziwnie nieforemną, jakby niewykończoną: szyi właściwie nie miał i 
zdawało się, że 
jego przerośnięta głowa wyrastała prosto z torsu.
Bez sensu było powtarzać sobie, że to nie jego wina. Świadomość, że przyczyną 
jego 
nieszczęścia był zwykły wypadek przy porodzie, w niczym nie ułatwiała Eckmannowi 
życia. 
Znajomość przyczyn nie uśmierza bólu. Nie czerpał też wielkiej pociechy z tego, 
że ma jedyny 
w swoim rodzaju, nieprzeciętny talent. Może nawet pogarszało to jego 
samopoczucie.
Taki geniusz jak on zasługiwał na podziw i szacunek. Eckmann czuł jednak, że 
ludzie nie 
traktują jego dzieła poważnie, że z niego szydzą. Sam uważał się za 
odpychającego i z góry 
zakładał, że budzi obrzydzenie w innych, nawet jeśli tak nie było. Wiele osób 
traktowało go 
uprzejmie i chętnie obdarzyłoby przyjaźnią. Mimo to odruch szoku, zdumienia przy 
pierwszym 
spotkaniu był nieunikniony. A tego odruchu Eckmann nigdy nie był w stanie 
wybaczyć.
Ona jednak była inna. Ta dziewczyna na srebrnej skrzynce. Nigdy nie wzdrygnęła 
się ani nie 
odwróciła oczu, widząc go w tłumie gapiów. Mogło się nawet zdawać, że go nie 
dostrzega, ale 
on wiedział, że jest inaczej: był pewien, że go widzi, ilekroć znajdzie się 
wśród publiczności.
Większość mężczyzn wzięłaby brak reakcji ze strony tancerki na ich uporczywą 
obecność za 
znak odrzucenia, a przynajmniej obojętności. Eckmann jednak odbierał to jako 
zachętę, a brak 
odruchu obrzydzenia odczytywał jako sygnał pozytywny. Chwilami nawet jako znak 
autentycznej sympatii ze strony dziewczyny.
Łudził się nawet przyjemną myślą, że jest dla niej na swój sposób pociągający. 
A przynajmniej okazałby się taki, gdyby tylko miała okazję lepiej go poznać. 
Niedorzeczne 
byłoby, naturalnie, przypuszczenie, że mógłby zostać pokochany przez nią lub 
kogokolwiek 
innego za sam wygląd. Ale za talent, za unikatowy i niekwestionowany geniusz... 
owszem, to 
z pewnością było możliwe.
Czyż brakowało przykładów takich sytuacji? Przeciwnie, było ich wiele. Piękne 
kobiety 
w ramionach pospolitych, nawet szpetnych mężczyzn. Szpetnych mężczyzn ze 
znacznym 
majątkiem, szpetnych mężczyzn z nieprzeciętną osobowością, cieszących się wielką 
sławą albo 
niezaprzeczalnym talentem i osiągnięciami. I właśnie do tej ostatniej kategorii 
Eckmann, zresztą 
niebezpodstawnie, zaliczał siebie.
A poza tym, czyż nie łączyła ich pewna wspólna cecha? Czy nie byli oboje 
wyrzutkami 
społeczeństwa? Dwoje ludzi obdarzonych niekonwencjonalnym talentem i 
zdolnościami – artysta 
i tancerka. A czyż nie jest prawdą, że właściwie każdy, kto przekracza granice 
normy, zostaje 
wykluczony ze zbiorowości, skazany w pewnym sensie na pogardę, wyklęty? Nawet 
ktoś tak 
piękny jak ona.
Grom burzy rozpruł chmurę i lunął deszcz. Tłum rozpierzchł się w mgnieniu oka i 
krople 
deszczu spadały już tylko na osamotnioną baletnicę. Wszyscy w pośpiechu szukali 
schronienia, 
ale ona trwała na posterunku, nieruchoma, z powrotem zamieniona w posąg – 
czekała, aż ktoś 
pokręci kluczem i wrzuci monety do otworu skrzynki.
Eckmanna ogarnęła wielka litość, litość pomieszana z czułością. W pierwszej 
chwili nie 
mógł zrozumieć, czemu dziewczyna nie przerwie występu, nie zeskoczy ze skrzynki, 
nie ucieknie 
przed deszczem. Może znajdzie się gdzieś dla niej płaszcz nieprzemakalny – na 
pewno trzyma 
gdzieś pod skrzynką torbę z rzeczami.
Nagle jednak pojął prawdę: po prostu nie dość jeszcze zarobiła. Nie uzbierała 
dziennej 
normy. A niebawem nadejdzie inny uliczny artysta, upomni się o swój czas i 
miejsce 
i dziewczyna będzie musiała odejść. Aż do jutra.
Dlatego, deszcz nie deszcz, stała dalej, z wyraźnym postanowieniem wykorzystania 
czasu do 
końca, z nadzieją, że jednak ktoś podejdzie, przekręci klucz, zapłaci – i da jej 
zarobić na 
przeżycie tego dnia.
Deszcz nasilał się, plac coraz bardziej pustoszał. Z kafejek wychodzili kelnerzy 
z hakami na 
długich kijach i rozciągali markizy nad stolikami. Tu i ówdzie markiza okazywała 
się podarta 
i deszcz sączył się przez szparę, bębniąc dźwięcznie o blaszane blaty i puste 
popielniczki.
A baletnica wciąż stała, samotna i niewzruszona. Deszcz ściekał po jej twarzy, 
mieszając 
prawdziwe łzy z malowanymi. Pojedyncza kropla kapnęła z czubka jej nosa, ale 
dziewczyna 
nadal ani drgnęła.
Eckmann obserwował ją. Zostali całkiem sami. Był teraz jedynym widzem, 
jednoosobową 
publicznością. Miał wrażenie, że własne serce go przerasta, przepełnione 
litością aż po brzegi. 
Obezwładniało go uczucie tragizmu, patos tej sceny. To, że tak pięknej 
dziewczynie ścieka 
z czubka nosa kropla deszczu – to właśnie było źródłem owego tragizmu, patosu.
Poszperał w kieszeni. Wyciągnął portfel i sprawdził jego zawartość. Pieniędzy w 
każdym 
razie tam nie brakowało.
Wyciągnął dwa banknoty o wysokich nominałach, zwinął je w tutkę i pokonując 
wstyd, 
ruszył przez plac w kierunku baletnicy zastygłej na skrzynce.
To przejście, to świadome wystawienie się na widok publiczny było dla niego 
skrajną 
udręką, niepojętą torturą psychiczną. Klienci kafejek obserwowali go mimochodem 
– nareszcie 
działo się coś, co przerwało monotonię czekania na drinki.
Usiłował stąpać godnie, lecz serce mu waliło i czuł pot spływający po plecach. 
Zanim 
podszedł do tancerki, przełknął ślinę i spróbował powściągnąć drżenie rąk. 
Stanął przy wielkim 
nibykluczu w ściance srebrnej skrzynki. Motylkowaty uchwyt klucza był już w 
zasięgu jego ręki.
W poczuciu, że robi z siebie durnia, Eckmann obrócił klucz kilka razy. Po co 
wdał się w ten 
cyrk – sam nie wiedział. Nie było to konieczne. Mógł po prostu wrzucić pieniądze 
do skrzynki. 
A jednak przekręcenie klucza było zabiegiem istotnym. Nadawało sens całości 
zdarzenia. 
Oznaczało, że wszystko odbyło się zgodnie z zasadami, a tancerka została 
potraktowana 
należycie i z szacunkiem.
Puścił klucz. Spojrzał w górę. Kostium baletnicy był ciężki od deszczu. Ona sama 
spoglądała 
w przestrzeń, widząc go, a zarazem nie widząc, dzięki czemu pozbawiała znaczenia 
jego 
przysadzistą szpetotę.
Uniósł zwitek banknotów, żeby widziała, że to nie miedziaki, tylko coś więcej. 
Coś 
specjalnego.
– To dla pani – wyszeptał. – To dla pani.
I wrzucił pieniądze do skrzynki.
Czekał na muzykę.
Ale muzyka nie zagrała.
Jasne, jasne. Waga, waga. Mechanizm musi poczuć ciężar monety, żeby się 
uruchomić. 
Oczywiście. To jasne.
W panice przeszukał kieszenie płaszcza. I dacie wiarę? Nie znalazł nic. W 
marynarce też nie. 
Żadnych drobnych.
Portfel pełen kart kredytowych i banknotów, a ani jednej monety.
Poczuł, że twarz mu purpurowieje. Palił się ze wstydu i skruchy. Błąd. Popełnił 
błąd. Przez 
plac widział twarze ludzi obserwujących go spod kawiarnianych markiz. Śmiali 
się? Znów się 
z niego śmiali? Z kurdupelka sterczącego na deszczu?
Podniósł wzrok na tancerkę. Czy ona wiedziała? Czy zauważyła, że wrzucił 
pieniądze? Że to 
nie była jego wina? Może zawinił zbytnią hojnością... ale niczym więcej. Jeżeli 
nie zauważyła, to 
nie zatańczy dla niego... ale przecież i tak nie zatańczy, dopóki nie zagra 
muzyka – taka jest 
zasada.
Usiłował nawiązać z nią kontakt wzrokowy, ale oczy miała utkwione gdzieś w 
dalekiej 
przestrzeni.
– Przepraszam – szepnął. – Przepraszam.
Po czym, wciąż palony wstydem i poczuciem nieudacznictwa, spapranej sprawy, 
złamanej 
konwencji, odwrócił się i poczłapał z powrotem przez plac, przez olbrzymie, 
brukowane 
pustkowie, na oczach wszystkich gapiów.
Ledwie jednak dał pierwsze kroki, tancerka poruszyła się. Ożyła dla niego i 
zaczęła wirować 
na pozytywce w przecudnej arabesce. Tańczyła w ciszy i deszczu i był to 
najwspanialszy, 
najdoskonalszy, najpiękniejszy widok, jaki Eckmann kiedykolwiek oglądał. 
Najcudowniejszy 
moment jego życia.
Ludzie wciąż się na nich gapili, ale teraz jakby z oddali, zza szklanej ściany. 
Tak naprawdę 
na całym świecie było tylko ich dwoje – on i ona, marionetka na pozytywce, 
tańcząca w ciszy, 
w strugach deszczu. Słyszał piskliwe tarcie jej baletek o skrzynkę, czuł, jak 
deszcz spływa mu po 
twarzy. Aż wreszcie baletnica zamarła w bezruchu. Czekała na następny pieniążek.
– Dziękuję – powiedział. – To było piękne. Dziękuję pani bardzo.
I nie wiedząc właściwie czemu, niepewny, czy to ona jest jego dłużniczką, czy 
może na 
odwrót, skłonił jej się uprzejmie i ruszył przez plac w kierunku katedry i 
ukrytych za nią 
brukowanych uliczek, gdzie mieściła się jego pracownia i galeria.
Idąc, mamrotał coś do siebie, w kółko to samo, bez ustanku.
– Zatańczyła dla mnie. Zatańczyła dla mnie. Naprawdę dla mnie zatańczyła. Dla 
mnie.
Jakby całkiem zapomniał, że tańczyła dla każdego, kto wrzucił datek do skrzynki, 
a dla niego 
zatańczyła wyłącznie jak marionetka dla klienta, a nie jak kobieta dla 
mężczyzny.
– Dla mnie! Zatańczyła dla mnie!
Zacierał przy tym ręce ze sztubacką uciechą. Stanąwszy w drzwiach galerii, wyjął 
z kieszeni 
klucze, otworzył, wszedł do środka i przewiesił tabliczkę z napisem „ZAMKNIĘTE” 
na drugą 
stronę: „OTWARTE”.
Przekręcając tabliczkę, wyglądał jak mały chłopczyk, wykonujący z wysiłkiem 
zadanie, 
które powinno się właściwie powierzyć komuś starszemu i słuszniejszego wzrostu. 
A przecież 
nie był małym chłopcem. I to już od dawna. Był dorosłym mężczyzną, o umyśle 
dorosłego 
mężczyzny, o uczuciach, pasjach, myślach i pragnieniach dorosłego mężczyzny.
Zegar na placu katedralnym wybił kolejną godzinę. Przemoczona tancerka zeszła 
z pozytywki, bo już zbliżał się ku niej po kamiennych płytach młody mężczyzna w 
obcisłych 
getrach i podkoszulku – wszystko w gwiazdki.
Zanim tancerka, odwróciwszy skrzynkę, na której przed chwilą stała, przeliczyła 
zarobione 
pieniądze, zdążyli zamienić parę słów.
– Jak tam dzisiaj poszło, Poppeo?
– Nieźle.
– Miejmy nadzieję, że przestanie padać.
– Przestanie. Już przestaje.
– No to do zobaczenia jutro. – Pa.
Baletnica włożyła żakiet, zasłaniając kostium. Skrzynka – którą zmajstrowała 
własnoręcznie 
i była z tego bardzo dumna – miała, jak się okazało, przymocowane kółka, więc 
schowawszy 
pieniądze do kieszeni, Poppea pociągnęła rekwizyt za sobą.
Wyglądała dość dziwacznie ze skrzynką na sznurku, malowanymi łzami na policzkach 
i różową baletową spódniczką rozpychającą dół marynarki. Ale nikt nie zwracał na 
nią specjalnej 
uwagi. Zwyczajna ekscentryczka – i tyle.
Po drodze wstąpiła do piekarni kupić bułkę na lancz. W domu zjadła coś, 
przebrała się, 
zmyła makijaż i przyszykowała się do drugiej pracy: prowadzenia lekcji tańca dla 
młodocianych 
miłośniczek baletu w miejscowej akademii.
Przed wyjściem z domu jeszcze raz przeliczyła pieniądze. Ranek był wyjątkowo 
udany. Ktoś 
dał jej sporą sumę. Ale to się czasami zdarzało. Wcale nie tak znowu rzadko. 
Ach, a mechanizm 
pozytywki widocznie znów się zaciął: raz nie zadziałała. Trzeba będzie go 
sprawdzić wieczorem.
Pieniądze zabrała z sobą. Wieczorem, wracając do domu, zamierzała zrobić zakupy. 
Co do 
Eckmanna, zdążyła już o nim zapomnieć.
Na placu żongler uniósł w górę maczetę i zademonstrował jej ostrość, przecinając 
w powietrzu kartę papieru.
Ludzie okazali zainteresowanie.
– Zechcą się państwo cofnąć, pan też, i pani. Nie chciałbym nikogo skaleczyć.
Podniósł z ziemi jeszcze dwie identyczne maczety i wszystkimi trzema zaczął 
żonglować. 
Srebrzyste ostrza błyskały i migotały w słońcu. Chmury całkiem się już rozwiały 
i deszcz ustał.
Ludzie stali i gapili się na żonglera. Niektórzy czekali, czy przypadkiem nie 
złapie którejś 
maczety za ostrze, zamiast za trzonek. Mogłoby mu nawet obciąć rękę. Śledzili 
więc pilnie 
spektakl, a żongler żonglował i żonglował. Nie byli w stanie oderwać się od 
niego.
Jak i my wszyscy – żyli nadzieją.
Rozdział czwarty
ROBERT – ARTYSTA
Wieczorem, w ciepłym blasku zmierzchu plac katedralny zaczynał się zmieniać. 
Lato niosło 
długie popołudnia. Słońce nie chowało się tu nagle za horyzont jak na dalekim 
Południu, lecz 
z każdą wieczorną godziną coraz bardziej wydłużało cienie na dziedzińcu, kładąc 
na ziemi 
nienaturalnie wyciągnięte sylwetki wież, pinakli i rzygaczy.
Jesienią i zimą na dziedzińcach restauracji zapalano gazowe piecyki, a latem 
wieczorni 
goście przy kolacji oganiali się od owadów kartami dań.
Uliczni artyści znikali z placu, a ich miejsce zajmowali drobni handlarze z 
walizkami, które 
rozkładały się w stoliki pełne domowej roboty biżuterii. Wśród nich krążyli 
sprzedawcy zimnych 
napojów i piwa. Na krzesełkach siadywały kobiety z mnóstwem różnobarwnych nitek 
i za 
skromną opłatę oferowały zaplatanie warkoczyków. Ich klientela rekrutowała się 
na ogół spośród 
nastolatek i zagranicznych studentek, których towarzyszki lub towarzysze czekali 
cierpliwie 
z boku, obserwując z podziwem zręczne palce, wplatające kolorowe włókna we włosy 
ich 
koleżanek.
Mijali ich ludzie, którzy snuli się po placu bez celu, po prostu zażywając 
spaceru i chłonąc 
lokalną atmosferę. Ten czy ów przysiadł czasem w kawiarni, wypił kawę z 
ekspresu, zamówił 
piwo albo kieliszek wina.
Pojawiło się trzech mężczyzn z walizką. Otworzyli ją i ustawili na drewnianym 
paliku. 
Wnętrze obite było zielonym suknem. Jeden z mężczyzn rzucił na sukno trzy karty:
dwie dziesiątki i czerwoną damę. Odwrócił je na drugą stronę, wymieszał wprawnym 
ruchem 
i polecił drugiemu zgadnąć, która z kart jest damą. Trzeci mężczyzna stał na 
straży w pewnej 
odległości.
Nadszedł turysta. Wciągnęli go do gry i pozwoliwszy wygrać parę razy z rzędu, 
wyłudzili 
z niego całą zawartość portfela. Oskubali faceta do cna. Dopiero wtedy nabrał 
wątpliwości 
i zaczął dyskutować z nimi łamaną angielszczyzną. Może ci trzej panowie nie byli 
wcale tacy 
sympatyczni i uczciwi, jak się wydawało. Może pozostawali w zmowie. Może...
Trzeci mężczyzna gwizdnął krótko. Przez plac przechodzili na ukos dwaj 
policjanci. W parę 
sekund zielony stolik znów stał się walizką, podtrzymujący go palik – zwyczajną 
laską, turysta 
został z pustymi kieszeniami, a cała trójka ulotniła się bez śladu. To również 
należało do 
lokalnych nocnych rozrywek.
Część sklepów – jubiler, cukiernia, perfumeria i kiosk z pocztówkami – stała 
otworem nawet 
o tej porze. Pozostałe dawno już pozamykano: ich właściciele podsumowali dzienny 
utarg, 
zbilansowali księgi rachunkowe i poszli do domu.
Zamknięte były też drzwi galerii Eckmanna, co poświadczała wywieszona na nich 
tabliczka 
– jednak światło w pracowni nadal się paliło. Eckmann od czasu do czasu 
podchodził do okna 
i spoglądał na ulicę z wyżyny swojej samotni albo lustrował obraz całego miasta 
na ekranie 
kamery obskury.
Zaburczało mu w brzuchu. Był głodny, ale głód oznaczał konieczność wyjścia na 
świat. 
Eckmann musiałby znów stać się mały i nieznaczący, podczas gdy tutaj był kimś 
całkiem innym. 
Tu był akceptowany, szanowany, wręcz podziwiany. Tu, w ascetycznej i pozornie 
pustej 
pracowni, doceniano i wychwalano jego geniusz. Nikt do niego nie mówił. On sam 
odzywał się 
od czasu do czasu, ale robił to tylko dla siebie, aby zabić ciszę.
Co minutę lub dwie przystępował na chwilę do dalszej pracy. Mógł ją wykonywać 
tylko 
krótkimi zrywami, gdyż była to praca nader precyzyjna i delikatna. Należało 
trafić we właściwy 
moment – inaczej jeden nieostrożny ruch mógł zniszczyć dzieło całego tygodnia.
Nad placem katedralnym przefruwały z jednej strony na drugą nietoperze. Matki 
kazały 
dzieciom uważać albo iść szybciej, żeby nietoperz nie wkręcił im się we włosy. 
Co, naturalnie, 
nigdy się jeszcze nikomu nie zdarzyło ani też pewnie nie miało zdarzyć. 
Nietoperze były zanadto 
zwinne i czujne, miały bystry wzrok i wewnętrzne radary. Gołębie pracowicie 
dziobały okruchy 
i buszowały pod ławkami w poszukiwaniu resztek jedzenia.
W samej katedrze grała niewielka orkiestra i śpiewał chór. Wstęp był tylko za 
biletami, ale 
ktoś zostawił drzwi otwarte i muzyka płynęła z wnętrza na plac.
Robiło się już ciemno, gdy nadeszło kilku malarzy ze sztalugami, kredkami i 
szkicownikami. 
Każdy niósł składane krzesło z płóciennym oparciem i stołek dla modela 
pozującego do portretu. 
Ustawiali też dodatkowe krzesło dla osoby towarzyszącej modelowi, aby mogła 
pogadać 
z portretowanym przyjacielem czy przyjaciółką, wypalić papierosa albo poczekać 
na swoją kolej 
do pozowania.
Wystawiali próbki swoich prac, rysowanych węglem albo malowanych akwarelą, 
rzadziej 
akrylami lub olejem. Były to najczęściej portrety słynnych ludzi i ulubieńców 
masowej 
publiczności – gwiazd muzyki pop, aktorów hollywoodzkich, sportowców albo idoli 
sprzed 
trzydziestu, czterdziestu, pięćdziesięciu lat, takich jak Marilyn Monroe, James 
Dean, młody 
Marlon Brando, Che Guevara, Bob Marley czy Beatlesi. Portrety kopiowane z 
fotografii.
Spacerowicze krążyli między artystami. Bardzo nieliczni decydowali się pozować 
do 
portretu, chociaż w skrytości ducha wielu pewnie o tym marzyło. Najpierw długo 
dawali się 
namawiać przyjaciołom, narzeczonym albo samemu artyście.
Każdy malarz miał własne metody perswazji. Ekstrawertycy sypali żarcikami 
i pochlebstwami, i to tak dowcipnie, że klient ani się obejrzał, a już siedział 
na stołku. Potem 
zabawiali go dalej przez cały czas tworzenia portretu, aż w końcu model 
odchodził uśmiechnięty 
i szczęśliwy, nawet jeśli podobizna nie była szczególnie zachwycająca.
Innym los poskąpił daru elokwencji. Ci działali w milczeniu, odzywając się 
najwyżej 
półsłówkami, skupieni bez reszty na wykonywanej pracy. Malowali jednak wcale nie 
gorzej od 
tamtych, a poza tym nie każdy model lubił być zagadywany – niektórzy woleli 
pozować 
w milczeniu.
Wśród malarzy było też paru karykaturzystów. Natychmiast wychwytywali oni jedną 
lub 
dwie dominujące cechy fizjonomii modela – zadarty nos albo piegi – i 
wyolbrzymiali ich efekt 
powiększeniem lub zniekształceniem. A rezultaty, choć niekiedy groteskowe, 
spotykały się 
niemal zawsze z życzliwym przyjęciem. Przyjaciele i krewni portretowanego 
podglądali 
karykaturę w trakcie powstawania, parskając śmiechem i strojąc miny, a tymczasem 
sam model, 
płonąc z ciekawości, z trudem utrzymywał pozę. Gdy wreszcie ujrzał dzieło, 
reagował udanym 
oburzeniem lub salwą śmiechu, ale bardzo rzadko – o ile w ogóle – szczerym 
gniewem. 
Cokolwiek bowiem uczynił artysta z jego twarzą, była w tym zawsze szczypta 
pochlebstwa. 
Karykatura potwierdzała indywidualność osoby, czyniła z niej osobowość.
Kolejny malarz rozstawił swoje krzesła i sztalugi pośród reszty. Mężczyzna około 
trzydziestki. Wzrostu więcej niż średniego, ale nie wysoki. Barczysty, solidnej 
budowy. Oczy 
ciemne, cera śniada, włosy czarne, kręcone. Twarz ogólnie sympatyczna, nawet 
przystojna, 
w niezbyt zadbanym, niedogolonym stylu, ale naznaczona cieniem melancholii, może 
nawet 
nawracającego pesymizmu. Wyglądał na człowieka skłonnego do zmiennych nastrojów.
Skinął na powitanie paru przyjaciołom i znajomym, kolegom po fachu.
– O, Robert.
– Cześć, Robert.
– Przesunę się kawałek, zrobię ci miejsce.
Mimo iż artyści z oczywistych względów stanowili dla siebie wzajemną 
konkurencję, 
przynajmniej latem, to interes szedł tak dobrze, że dla wszystkich starczało 
roboty – mogli więc 
pozwolić sobie na przyjazne stosunki. Zimą nie było to już takie proste.
Robert wyróżniał się w tym gronie nie tyle aparycją, ile tym, że nie przychodził 
sam. 
Towarzyszyło mu dziecko, chłopczyk – sądząc po kręconych włosach i ciemnych 
oczach, 
najwyraźniej syn.
Mały pomagał ojcu nosić sprzęt, a gdy dotarli na swoje miejsce – zarezerwowane 
tu dla 
każdego artysty z osobna na mocy niepisanej umowy – razem z nim rozstawiał 
krzesła, sztalugi 
i kolekcję prac na pokaz.
Wydzielony skrawek miejsca o powierzchni paru stóp kwadratowych, na którym 
pracował 
artysta, mógł stać pusty przez dwa wieczory z rzędu. Jeżeli zajmujący go malarz 
nie pojawił się 
po raz trzeci, miejsce uznawano za wolne i mógł je zająć każdy, kto uważał, że 
zajmował 
dotychczas gorszą pozycję.
Gdyby pierwotny użytkownik wrócił jednak czwartego wieczoru, musiał zadowolić 
się 
miejscem na obrzeżach placu, z dala od głównego szlaku przepływu turystów, gdzie 
w dodatku 
było gorsze światło – i cierpliwie czekać okazji powrotu do centrum.
Jeśli usiłowałby zaraz czwartego wieczoru odzyskać dawne miejsce, sprzeciwiliby 
mu się 
wszyscy. Zdarzały się nawet bójki na tym tle, lecz ich sprawca zawsze w końcu 
rejterował 
w obliczu zbiorowej opozycji. Na tym polegała wszystkim tu znana zasada, że 
artysta ma prawo 
do życia, ale świat nic mu nie jest winien.
Co się tyczy wabienia klientów, to Robert Mallan był zbyt nieśmiały, by namawiać 
przechodniów do skorzystania z jego usług malarskich.
Nie w jego stylu były oklepane żarciki i wesołe zagadywanie, które sprawdziło 
się 
i przysłużyło w przeszłości tak wielu kolegom. Nie był komplemenciarzem, nie 
umiał czarować. 
Nosił w sobie głęboko zakorzeniony upór przodków. Pochodził z górzystego rejonu 
wrzosowisk, 
gdzie tradycyjnie bieda szła ręka w rękę z dumą, gdzie każdy człowiek miał swoją 
godność, 
a często też buntował się przeciwko bliżej niesprecyzowanej niesprawiedliwości 
świata. Robert 
miał bunt we krwi, a jego stosunek do potencjalnego klienta streszczał się w 
formule: chcesz – to 
bierz, nie – to nie. Jeśli ludzie nie zechcą skorzystać z jego usług, to ich 
strata.
Dumie Roberta Mallana towarzyszyła bowiem, a nawet ją podsycała, pogarda dla 
świata, 
który w swym zaślepieniu nie dostrzega jego talentu – a był w istocie artystą 
nieprzeciętnie 
uzdolnionym. Lecz jego siła stanowiła zarazem jego słabość: był zbyt wyjątkowy, 
zbyt 
indywidualny, skomplikowany i trudny do zaszufladkowania. Nigdy nie zadowoliłby 
właścicieli 
galerii, redaktorów popularnych czasopism, arbitrów smaku artystycznego. 
Wiedział o tym, co 
napawało go zarazem złością i dumą. Szczycił się swoją niezależnością i 
bezkompromisowością 
– bolał jednak nad tym, że jako artysta nie zostanie doceniony za życia, a po 
śmierci jego dzieło 
przepadnie i pójdzie w zapomnienie.
Tymczasem wiązał jakoś koniec z końcem. Sam sobie ustalał godziny pracy, sam na 
siebie 
zarabiał, nikogo nie nazywał swoim szefem. Nawet klienta, który mu pozował do 
portretu. Klient 
w oczach artysty nie jest wszak jego pracodawcą. Relacja między artystą a 
modelem ma 
w zasadzie charakter partnerski. A jeśli już ktoś w niej dominuje, to – w 
uznaniu artysty – raczej 
on.
Twarz mężczyzny zmieniała się jedynie, gdy patrzył na syna. Znikał z niej 
wówczas wszelki 
cień surowości, pozostawiając tylko nieskończoną cierpliwość. Trudno było 
odgadnąć, czy kocha 
chłopca dla niego samego, czy może ze względu na podobieństwo do matki – czy 
kocha w nim 
dwie osoby czy jedną. Na pytania o matkę dziecka, o to, dlaczego sam wychowuje 
syna i czy 
żona niedługo wróci, padała niezmienna odpowiedź: pilnuj własnego nosa. I lepiej 
było 
posłuchać tej rady.
Z głębokiego smutku, jaki malował się w oczach syna i ojca, można było 
wnioskować, że 
matka chłopca jest istotnie stracona dla nich na zawsze i trwają po niej w 
ciężkiej żałobie. Nikt 
nie wiedział jednak, czy umarła, czy poróżniła się z Robertem i odeszła z domu, 
czy zakochała 
się w kimś innym, czy chciała od życia czegoś więcej niż tylko męża i syna, czy 
też zdarzyło się 
jeszcze coś innego. W każdym razie nikt nie spodziewał się jej rychłego powrotu. 
Było, jak było 
– i tyle.
Po rozstawieniu na placu sztalug i krzeseł, po rozłożeniu farb, węgli, pędzli i 
próbek pracy 
powtarzała się za każdym razem ta sama sytuacja.
Chłopczyk, Christopher, siadał na jednym z płóciennych krzeseł i otwierał 
książkę. Był 
zapalonym czytelnikiem i co wieczór przynosił nową lekturę, czasem nawet dwie 
lub trzy. 
Biblioteka publiczna nie nadążała za jego tempem, więc ojciec kupował mu co 
pewien czas 
z dziesięć lub więcej zniszczonych egzemplarzy tanich wydań u antykwariuszy, 
którzy 
prowadzili sklepiki na skraju placu.
Nie zawsze były to książki odpowiednie dla dziecka w jego wieku, ale i tak 
czytał wszystko 
od deski do deski. Nie zawsze też była to beletrystyka. Trafiały się i książki 
naukowe – 
z dziedziny medycyny, biologii, astronomii i wielu innych.
Ojciec sprawdzał tylko na odwrocie okładki, czy lektura nie jest zbyt 
„drastyczna”. Jego 
definicja „drastyczności” była jednak, przyznać trzeba, dość liberalna.
Chłopiec, dodajmy, nie był zwykłym pożeraczem książek, ale czytelnikiem z 
prawdziwego 
zdarzenia – czytanie stanowiło jego pasję, a nie tylko życiową konieczność. 
Wielokrotnie 
powracał do tych samych dzieł – klasyków, ulubionych utworów współczesnych, 
opowieści 
science fiction czy dziecięcych książek przygodowych.
Raz czy dwa zdarzyło się, że jakiś wścibski przechodzień, z czystej życzliwości, 
złożył 
skargę na ojca za przetrzymywanie dziecka o tak późnej porze na ulicy. Dom 
Mallanów 
odwiedzały później pracownice opieki socjalnej i funkcjonariusze wydziału do 
spraw nieletnich.
Robert za każdym razem przyjmował te najścia nader uprzejmie, z demonstracyjną 
gotowością do współpracy. Duma dumą, porywczość porywczością, ale miał dość 
rozsądku, aby 
przewidzieć, że najmniejszy odruch irytacji z jego strony może tylko pogorszyć 
sprawę, a nawet 
skłonić machinę biurokratyczną (którą szczerze pogardzał) do odebrania mu 
dziecka. Władze 
miały przecież takie prawo – dlatego Robert uśmiechał się, potakiwał, zapraszał 
do środka, 
częstował herbatą i okazywał wszelkie formy współpracy.
Podsuwał funkcjonariuszom świadectwa szkolne syna, które przekonywały ich, że 
chłopiec 
uczy się dobrze, w czytaniu znacznie wyprzedza rówieśników, sprawia wrażenie 
szczęśliwego 
i zadbanego i nic nie wskazuje na to, aby był maltretowany czy cierpiał na brak 
opieki 
rodzicielskiej.
Zresztą – argumentował Robert Mallan – jakie on, ojciec, ma inne wyjście? Na 
opiekunkę go 
nie stać, samego chłopca w domu nie zostawi, a pracować przecież musi. Usiłował 
już zmienić 
godziny pracy na wcześniejsze, ale w dzień interes po prostu nie szedł, a 
przynajmniej nie tak 
dobrze, aby dało się zarobić na życie. Za dnia ludzie nie byli widocznie w 
odpowiednim nastroju 
do pozowania. Woleli zwiedzać zabytki i objeżdżać miasto piętrowym autobusem 
z przewodnikiem w pięciu językach. A zanim siedli do pozowania, musieli się 
najeść, odpocząć, 
zwolnić tempo i wejść w nastrój kontemplacyjny.
Na koniec składał parę obietnic, mamrotał słowa skruchy i życzliwy biurokrata 
odchodził 
uspokojony. Dopiero wtedy ojciec chłopca zaczynał walić garnkami w zlewie, 
przeklinać 
wszystkich życzliwych tego świata i mieszać z błotem wścibskich dobrodziejów, 
którzy ściągnęli 
na niego niepotrzebny kłopot. Chłopiec tymczasem siedział w kącie i czytał, z 
niewzruszoną 
pogodą ducha, którą musiał odziedziczyć po matce, gdyż w ojcu nie było jej ani 
krzty.
Wreszcie, spojrzawszy przez pokój na syna, jak zwykle zatopionego w lekturze, 
z kędzierzawą czupryną, której wygładzić nie dało się ani grzebieniem, ani 
szczotką (chociaż 
nieczęsto czyniono takie próby), z jakiejś całkiem zgoła nielogicznej i 
nieodgadnionej przyczyny 
ojciec chłopca wybuchał dzikim śmiechem. Po chwili obaj turlali się ze śmiechu 
po podłodze, 
mocując się, łaskocząc i pohukując jak dwaj smarkacze – jak bracia, a nie ojciec 
i syn.
Jak to się działo, że chłopiec – bez jednego słowa czy gestu – umiał doprowadzić 
go do 
śmiechu, wyciągnąć z ponurego nastroju i wprawić w nagłe poczucie szczęścia – 
tego mężczyzna 
nie wiedział. Chłopiec też nie odpowiedziałby wam na pytanie, jakim sposobem 
ojciec dawał mu 
poczucie, że jest kochany, Po prostu był kochany – obaj kochali się nawzajem. Ta 
prosta prawda 
obywała się bez słów.
Czasami jednak, po skończonej nocnej pracy, gdy chłopiec już spał, ojciec 
zaglądał 
ukradkiem do jego pokoju i zadawał sobie pytanie, co stałoby się z synem, gdyby 
jego samego 
kiedyś zabrakło. Kto zaopiekowałby się małym? Kto by go pokochał? Może Poppea. 
Czy 
wypadało ją o to poprosić? Czy nie oznaczałoby to przekroczenia granicy 
intymności, 
niestosownego nakazu? Co właściwie sugerowałaby taka prośba?
W takich chwilach ogarniał go niepokój i przygnębienie, a późna nocna godzina 
sprowadzała 
lęk o przyszłość i ponure myśli o śmierci, starości, ubóstwie i niedołęstwie. 
Potem jednak 
nastawał ranek, dziecko budziło się i znów wszystko było w porządku.
A teraz byli już na placu, sztalugi rozstawione, krzesła przygotowane, próbki 
prac 
wystawione do wglądu. Chłopiec otworzył książkę, a malarz sięgnął po szkicownik 
i kredkę, po 
czym zaczął rysować syna.
Robił to niezliczoną ilość razy, a mimo to każdy portret różnił się od 
poprzednich. Robert 
rysował, a przechodnie przystawali i zerkali mu przez ramię, obserwując, jak 
obraz nabiera 
kształtu. Styl Roberta nie był do końca realistyczny. Rysunek nie oddawał 
dokładnego 
wizerunku, lecz w jakiś sposób wychwytywał podobieństwo – istotę modela. Talent 
artysty 
zadziwiał, budził na twarzach gapiów pełne zachwytu uśmiechy. Gotowy portret, 
choć nie 
całkiem wierny, był w istocie trafniejszy, prawdziwszy i bardziej wymowny niż 
najlepsza 
fotografia.
– Tak, to jest to. Strzał w dziesiątkę. O to właśnie chodzi. Wykapane 
podobieństwo, co do 
joty!
Gapie kiwali głowami, trącali się łokciami i z uśmiechem popatrywali jeden na 
drugiego. 
Portret chłopca był w swoisty sposób całkowicie i skończenie udany.
– Przepraszam bardzo... kiedy pan skończy...
– Naturalnie, proszę siadać. Zaraz się panią zajmę. Trzymaj, Christopher.
Wręczał chłopcu ukończony portret. Christopher odbierał go z uśmiechem, składał 
i chował 
między kartki swojej książki.
– A teraz pani... pan też ma ochotę? Proszę łaskawie usiąść tam. Chris, ustąp 
panu miejsca.
– Nie, nie, postoję.
– Wykluczone. Chris...
– Jasne.
Chłopiec zabierał książkę i przenosił się nieopodal, na schody katedry. Spektakl 
światło 
i dźwięk był już w toku. Christopher czytał dalej w świetle reflektorów, podczas 
gdy jego ojciec 
zajmował się pracą. Wkrótce ukończył pierwszy portret i już zaczynał następny. 
Grupka klientów 
wokół niego stale rosła.
– A pani szanowna? Tak, oczywiście. Rysunek czy akwarela? Cennik jest tutaj. Ale 
trzeba 
będzie chwilę poczekać – odpowiada to pani? Proszę iść spokojnie na kawę i 
wrócić. 
Zapamiętam panią. Tak, około dwudziestu minut. Zarezerwuję dla pani kolejkę.
Chętni do pozowania otaczali go wkrótce karnym wianuszkiem jak samoloty 
oczekujące 
pozwolenia na lądowanie. Mógłby malować całą noc, aż do zamknięcia ostatniego 
baru. Ale 
przez cały czas miał oko na syna i nie przedłużał sesji poza wyznaczoną godzinę.
– Przykro mi, proszę pana, ale to już ostatni. Zapraszam jutro, o ile jeszcze 
pan tu będzie. 
Tak, w porządku. Proszę wybaczyć.
Christopher zamknął książkę. Widowisko światło i dźwięk dobiegło końca. 
Reflektory 
wygaszono, poza jednym czy dwoma, które świeciły całą noc. Bladożółty blask 
ulicznych latarni 
wyławiał z mroku rzygacze katedry. Chłopiec ziewnął i popatrzył dookoła. Wstał, 
przeciągnął 
się. Ze swojego miejsca widział okna strychu galerii pana Eckmanna. W pracowni 
paliło się 
światło, ale nagle zgasło. Potem zapaliło się światło na klatce schodowej 
budynku galerii. Ale 
i ono zgasło po chwili. Widocznie pan Eckmann skończył pracę i też szedł do 
domu.
Ostatni portret został ukończony, opłata zainkasowana. Robert zwinął obraz i 
wsunął go 
w kartonową tubę, wliczoną w cenę.
– W ten sposób się nie pogniecie. Proszę bardzo.
– Dziękuję.
– Dobrej nocy.
Turyści rozchodzili się. Zegar na katedrze wybił godzinę. Christopher pomógł 
ojcu spakować 
sprzęt, poskładać krzesła, sztalugi, pozakręcać tubki z farbą.
– Jak się masz, nieznajomy?
Christopher odwrócił się i uśmiechnął. Do jego ojca podeszła z tyłu młoda 
kobieta i objęła go 
za szyję.
– Poppea!
Christopher nie był pewien, czy to jest jej prawdziwe imię. Większość ulicznych 
artystów 
nosiła pseudonimy, jakby nie podobały im się własne imiona albo jakby chcieli 
się odciąć od 
przeszłości, w czym zmiana imienia miała im pomóc.
Robert okręcił się na pięcie, upewnił się, że stoi za nim osoba, której się 
spodziewał, przytulił 
ją i pocałował.
– Jak tam u ciebie? Dzwoniłem wcześniej, nie było cię – powiedział.
– Pracowałam. Cześć, Chris.
Christopher uśmiechnął się wstydliwie. Lubił Poppeę. Wiedział, że tata też ją 
lubi, i to 
potęgowało jego sympatię. Poppea była inna, nie taka jak ci bogaci turyści, 
którzy czasami 
fundowali im kolację na tarasie Grand Hotelu, a wtedy Chris musiał włożyć 
marynarkę 
i przestrzegać dobrych manier przy stole, głowiąc się, do czego służy taka masa 
widelców.
Poppea była inna. Poppea była miła. Nie taka jak tamci. Żyła na własną rękę. 
Tata 
namalował kiedyś jej portret. Christopher nie powinien był widzieć tego 
portretu, ale go widział. 
Poppea nie miała na nim żadnego ubrania. Ale nie wstydziła się. Pozwoliła nawet 
tacie umieścić 
portret na wystawie. Tata sprzedał wtedy trzy obrazy. Mógł sprzedać i ten z 
Poppeą bez ubrania, 
ale on nie był na sprzedaż. Kto nie znał Poppei, ten nie poznałby w ogóle, że to 
ona. Twarz miała 
w cieniu. Tata mógł spokojnie sprzedać ten obraz. Pan Eckmann chciał go kupić. 
Chciał go 
zabrać do domu – tak powiedział – a nie wywiesić w swojej galerii. Chciał go 
mieć dla siebie.
A oto właśnie nadchodził pan Eckmann we własnej osobie: kolebał się jak pingwin, 
przecinając plac w drodze do swojego stałego stolika w restauracji, gdzie jadał 
późną kolację 
przed pójściem do łóżka albo przed powrotem do zajęć w pracowni.
– Dobry wieczór, panie Eckmann.
Eckmann podniósł wzrok, zobaczył chłopca i uśmiechnął się.
– Christopher!
Lubili się nawzajem, chłopiec i mały pan. Byli mniej więcej równego wzrostu, 
Eckmann 
może nawet ciut wyższy – ale już niedługo, uwzględniając tempo, w jakim rósł 
Christopher. 
Eckmann lubił chłopca również za to, że nie wyczuwał w nim odruchu potępienia, 
awersji, 
obrzydzenia. Umysł chłopca, jak portrety jego ojca, wychwytywał samą istotę 
osoby – pomijając 
powierzchowne detale, docierał wprost do prawdy wewnętrznej.
– Jak tam rzeźby, panie Eckmann? Co słychać w galerii?
– Wszystko świetnie, Christopher, wszystko świetnie. Dużo roboty, dużo roboty, 
tak, tak.
– Coś nowego?
– Niedługo, niedługo.
– Mogę przyjść obejrzeć?
– Oczywiście.
– A kiedy?
– Kiedy skończę.
– Mógłbym kiedyś popatrzeć, jak pan je robi?
– Może, może... Do tego trzeba wielkiej koncentracji... Nie mogę się rozpraszać.
– Bardzo proszę.
– Może kiedyś. Zobaczymy.
Eckmann stanął jak wryty na widok Poppei. To była ona, rozmawiała z ojcem 
chłopca. 
Eckmann spurpurowiał ze wstydu aż po nasadę włosów. Ale kogo to obchodziło? Kto 
zaciekawiłby się albo chociaż zauważył jego zmieszanie w ciemności?
Opanował się. Czy ona go pamięta? Czy potwierdziłaby znajomość? Czy 
przypomniałaby 
sobie, że dostała od niego pieniądze, zwitek banknotów? Że wrzucił je do 
skrzynki, ale muzyka 
nie zagrała – a ona i tak zatańczyła dla niego w ciszy i strugach deszczu?
Tak przecież było: tańczyła specjalnie dla niego. A gdy tańczyła, wyobrażał ją 
sobie taką, 
jaka była na portrecie, który kiedyś chciał kupić. Na tym niezwykłym, osobliwie 
pięknym 
obrazie, który oddawał nie tylko urodę jej ciała, ale i urodę jej wnętrza. Tym, 
na którym była 
naga.
Tańczyła dla niego na publicznym placu, a mimo to on wiedział – i ona wiedziała, 
musieli 
wiedzieć to oboje – że intymność owej chwili przewyższała wszelkie...
– To ja już lepiej pójdę. Do zobaczenia jutro, Robercie.
– Dobrze, do jutra. Pa. Chciała odejść.
– Pa, Christopher. O, i do widzenia, panie...
Pomachała niezobowiązująco małemu człowieczkowi. Wiedziała, że powinna znać jego 
nazwisko, ale zapomniała. Potem pocałowała malarza, zmierzwiła czuprynę jego 
synkowi – i już 
jej nie było.
Patrzyli za nią wszyscy trzej. Eckmann ostatni odwrócił wzrok. Spojrzał na 
Roberta i przez 
moment poczuł do niego niemal morderczą nienawiść. Nie zazdrościł mu talentu – 
pod tym 
względem dorównywał malarzowi, a może nawet go przewyższał. Nienawidził go za 
wygląd: za 
ciemne włosy, marzycielskie oczy, barczyste ramiona – a najbardziej za to, że 
tancerka go 
pocałowała.
Robert uświadomił sobie nagle, że Eckmann na niego patrzy.
– Czołem, Ernst. Koniec na dzisiaj?
Fala gorzkiej, zazdrosnej nienawiści odpłynęła. Eckmann znów był sobą.
– Robert! Tak, przekąszę tylko jeszcze coś na kolację. A ty?
– Też skończyłem. Pora do domu.
– Nie dasz się zaprosić przedtem na drinka? Robert skinieniem głowy wskazał 
syna.
– Chętnie, ale muszę położyć małego do łóżka.
– Oczywiście, rozumiem. Może innym razem.
– Jasne.
– No to świetnie. Do zobaczenia.
– Do widzenia, panie Eckmann.
– Dobranoc, Christopher. Teraz prosto do łóżka.
– Nie zapomni pan.
– Nie zapomnę.
– Obiecał pan pokazać mi nowe rzeźby.
– Jak tylko skończę.
Trzymając się za ręce, ojciec z synem odeszli przez plac, ciągnąc za sobą sprzęt 
do pracy. 
Eckmann śledził ich wzrokiem. Mdląca fala zawiści zalała go na nowo. Trzymać za 
rękę własne 
dziecko, rodzonego syna, spacerować z nim po ulicy. Kochać. Wiedzieć, że jest 
się kochanym 
wzajemnie. Kochanym bezdyskusyjnie, bezwarunkowo. Jakie to niesprawiedliwe, 
jakie 
niesprawiedliwe. Co on takiego zrobił, że nie było mu to dane? Jakiej dopuścił 
się zbrodni, poza 
tą, że urodził się nieco inny od większości ludzi? Która kobieta by go 
zechciała? Która kobieta 
gotowa byłaby wydać na świat jego dziecko?
Odwrócił się od malarza i jego syna, myśląc z goryczą i rozżaleniem, że odwraca 
się w ten 
sposób od całego świata, tak jak świat nieraz odwracał się od niego.
Poszedł przez plac do restauracji, gdzie kelnerzy znali go i zazwyczaj trzymali 
dla niego 
zarezerwowany stolik. Lubił jadać późno – nie z uwagi na dietę, tylko dlatego że 
o późnej porze 
mniej było wokół ludzi i mniej ciekawskich oczu.
Tej nocy nie miał jednak szczęścia. Ledwie usiadł przy stoliku i zaczął 
studiować kartę dań, 
sącząc czerwone wino i zagryzając kruchym paluszkiem, obok przeszła familia 
turystów. Mała, 
wyraźnie zmęczona dziewczynka, która od dawna powinna była leżeć w łóżku, 
zwróciła uwagę 
na Eckmanna. Stanęła jak wryta i zaczęła gapić się na niego ze szczerą, niewinną 
ciekawością.
– Mamusiu! – zawołała donośnym, dźwięcznym głosikiem, który rozniósł się echem 
po 
całym placu. – Zobacz tego pana! Dlaczego on jest taki dziwny?
Matka ani nie zbeształa małej za grubiaństwo, ani nie przeprosiła Eckmanna. 
Powiedziała 
tylko:
– Chodź szybciej. Nie guzdraj się. Już późno. I pociągnęła dziecko za sobą.
– Czy mogę przyjąć od pana zamówienie?
Eckmann spoglądał ponad kartą dań na odholowywane przez plac dziecko. Sam się 
zdziwił, 
że można aż tak bardzo znienawidzić obcą osobę, a zwłaszcza dziecko – 
nieświadome, Bogu 
ducha winne dziecko. A jednak nienawidził tej małej. Zamordowałby ją z wielką 
przyjemnością.
Kelner odchrząknął.
– Pan coś zamawia? Eckmann złożył zamówienie.
– I jeszcze wina – dodał.
– Kieliszek?
– Nie, butelkę.
Kelner zawahał się, jakby chciał coś powiedzieć, udzielić klientowi nieproszonej 
rady. Ale 
nawet jeśli miał taką intencję, rozmyślił się.
– A więc butelkę – potwierdził. – Już przynoszę. I poszedł po wino.
– Niech będzie pół butelki! – zawołał za nim Eckmann. Kelner dyskretnie skinął z 
aprobatą.
Rozdział piąty
PAN ECKMANN
Największą atrakcję miasteczka stanowiły rzymskie łaźnie, w których bulgoczące 
gorące 
źródła tworzyły sadzawki od blisko dwóch tysięcy lat, a mimo to łaźnie pozostały 
miejscami nie 
mniej niż kiedyś – a może nawet bardziej – cywilizowanymi.
Miasto miało również muzea: muzeum zabawek oraz muzeum strojów, w którego 
dyskretnie 
oświetlonych szklanych gablotach przechowywano ubiory ludzi bogatych i biednych 
– relikty 
minionych, mniej egalitarnych epok.
Były tam też, jak wszędzie, godne obejrzenia kościoły i katedra z licznymi 
kaplicami. Ci, 
których nudziło zwiedzanie świątyń, mogli udać się do starej hali targowej, do 
sklepików 
z antykami, kafejek albo teatrów, w których podstarzałe, gasnące gwiazdy filmowe 
i telewizyjne 
odbywały próby spektakli z nadzieją wystawienia ich kiedyś na londyńskim West 
Endzie.
Były drogie i modne galerie sztuki, gdzie upozowane przy biureczkach kobiety o 
łabędzich 
szyjach eleganckim gestem dawały klientom do zrozumienia, że owszem, mogą 
obejrzeć sobie 
wszystko, co jest wystawione, ale szczerze mówiąc, drodzy państwo (jeśli wolno, 
naturalnie, 
sądzić po wyglądzie), bardzo wątpliwe, czy będzie państwa na cokolwiek stać.
Były i skromniejsze galerie, oferujące owoce talentów po bardziej przystępnych 
cenach. 
Wystawiano w nich ryciny piórkiem i tuszem, akwarele i malowane na jedwabiu 
widoki 
miasteczka i jego zabytków. Sztuka, rzec można, z prawdziwego zdarzenia – 
szlachetne pamiątki 
w postaci tradycyjnych sztychów i malowideł. Niektóre obrazy miały nawet swoje 
reprodukcje 
i pocztówki.
No i była galeria Eckmanna, całkiem inna od pozostałych – w istocie wyjątkowa – 
a wyróżniająca się spośród reszty trzema istotnymi cechami: Po pierwsze, nie 
można było w niej 
niczego kupić. Po drugie, bardzo niewiele można było obejrzeć. Po trzecie, 
wejście do galerii 
było płatne.
Galeria, w której nie ma nic do kupienia, bardzo mało jest do obejrzenia, a 
jeszcze trzeba 
płacić za wstęp – któż oprze się takiej atrakcji? Interes prosperował świetnie 
przez całe lato.
Wejście było na poziomie ulicy. Tuż za drzwiami stało biureczko z biletami, kasą 
i paroma 
pamiątkami na sprzedaż.
Ozdobą wnętrza był wiszący na ścianie obraz, czasem dwa – zazwyczaj prace 
lokalnych 
artystów, które Eckmann nabywał do własnej kolekcji. Strzałka i czerwony 
jedwabny sznur 
rozciągnięty między dwoma niewysokimi słupkami pozwalały zwiedzającemu trafić na 
kręcone 
żeliwne schody, wiodące do galerii właściwej.
Nie było zwyczajem tutejszych artystów prowadzić galerię w celu wystawiania 
własnych 
prac. Ktoś mógłby posądzić Eckmanna o próżność lub przeciwnie – desperację: 
biedak, musi 
reklamować własne prace, bo nikt inny nie chce ich wystawić. Prawda tymczasem 
była zgoła 
inna.
Eckmann nie zaliczał się do cyganerii artystycznej. Tradycyjną i legendarną 
niezaradność 
finansową artysty uważał za romantyczną bzdurę. Publika najwyraźniej lubiła 
widzieć artystów 
w nędzy. Lubiła widzieć ich pijanych, rozwiązłych i gnieżdżących się po 
strychach. Życzyła 
sobie, by artysta żył wedle jej fantazji. Domagała się artysty takiego, jakiego 
oglądała w filmach.
Ale to wszystko były konwencje, na które Eckmann nie miał czasu.
Jeszcze jako student zrozumiał, że uzależnienie artysty od marszanda i galerii 
jest przede 
wszystkim skutkiem braku wiary w siebie i pogoni za uznaniem.
Artyści często byli niepewni siebie. Jednego dnia wierzyli, że są geniuszami, a 
następnego 
odmawiali swoim pracom wszelkiej wartości, twierdząc, że wyróżniają się one 
najwyżej jako 
przykłady totalnej klapy. Stale miotali się między skrajną pychą a skrajnym 
zwątpieniem. 
A marszandzi żerowali właśnie na tym ich rozdarciu. Właściciele galerii 
oferowali artystom 
dostęp do publiczności, szanse na zdobycie reputacji. Pobierali horrendalny 
procent od 
sprzedaży, a czasem nawet w ogóle nie płacili artyście, przyjmując prace 
wyłącznie za darmo lub 
do zwrotu. Tym sposobem mieli wiele do zyskania, a prawie nic do stracenia, 
natomiast artysta 
otrzymywał co najwyżej skromny procent ceny katalogowej dzieła.
Początkowo Eckmann, jak każdy młody artysta, dreptał ze swoimi pracami od 
galerii do 
galerii. Wszędzie demonstrował portfolio, czasami przyjęto mu coś w komis, ale 
szybko 
zorientował się, że nie tędy droga. Uznał, że musi sam rozkręcić interes, bo na 
nikim nie można 
polegać.
Nazwisko Eckmanna wywodziło się z Danii, lecz on sam był na wskroś Anglikiem, co 
poświadczał nienagannym akcentem. Jego dziadek pochodził z Amsterdamu. Ojciec 
jednak 
osiadł w Anglii i ożenił się z Angielką, matką Eckmanna. Synowi nadał imię Ernst 
– po dziadku. 
Mały Ernst zawiódł go jednak od samego początku. Pod żadnym względem nie spełnił 
ojcowskich oczekiwań. Ale to było dawno. Teraz rodzice nie żyli już od lat i 
Ernst Eckmann 
został sam.
Jego praca była wyjątkowo żmudna, wymagała mnóstwa czasu i precyzji, a na 
dodatek 
często kończyła się fiaskiem. Wykonanie pojedynczego obiektu, który by go 
zadowolił, trwało 
tak długo, że sprzedaż dzieła i tak nie przyniosłaby Eckmannowi wystarczających 
zysków. 
Spłukałby się do cna, zanim zdążyłby ukończyć następną pracę.
Wpadł więc na pomysł, że zrezygnuje w ogóle ze sprzedaży dzieł. W zamian za to 
będzie 
pobierał opłatę za ich oglądanie.
Gdy po raz pierwszy zgłosił się do banku, by zaciągnąć kredyt na otwarcie 
prywatnej galerii, 
urzędniczka z działu drobnych kredytów potraktowała go nader podejrzliwie.
Siedział przed nią mały, otyły człowieczek, przycupnięty na skraju krzesła jak 
grzeczny, 
domyty uczniak, w szarym garniturze na specjalne okazje i niewymyślnym krawacie. 
Przyniósł 
z sobą biznesplan i srebrne pióro. Podawał się za artystę – a tych urzędniczka 
dość się już 
naoglądała. Przedstawiali zazwyczaj mgliste projekty fantastycznych zamków z 
piasku 
i zabiegali o pieniądze na budowę fundamentów.
Ten klient był jednak inny. Nie wyciągnął portfolia prac ani oprawionego w skórę 
foldera ze 
szkicami i obrazami. Mimo to nachylił się konfidencjonalnie i spytał 
urzędniczkę:
– Chciałaby pani obejrzeć próbkę mojej... mojej działalności? To rzecz bardzo 
specyficzna. 
Całkiem, że tak powiem nieskromnie, unikatowa.
Urzędniczka nie miała na to specjalnej ochoty, lecz przez zawodową uprzejmość 
skinęła 
głową i odparła chłodno:
– Oczywiście. Jeżeli sądzi pan, że to cokolwiek zmieni. Tonem dała Eckmannowi do 
zrozumienia, że nie ma na co liczyć, za to ona po obejrzeniu pracy będzie mogła 
spławić go 
z czystym sumieniem.
Eckmann sięgnął mimo to do kieszeni szarej marynarki i wyciągnął z niej... 
właściwie nic.
Przynajmniej nic, co robiłoby specjalne wrażenie. Była to szklana kopułka na 
plastikowej 
podstawce. Nie różniła się wielkością od typowych bibelotów, mieszczących 
wewnątrz scenkę 
bożonarodzeniową z płatkami sztucznego śniegu, zawieszonymi w przezroczystej 
cieczy – 
wystarczyło potrząsnąć kopułką, aby śnieg zaczął padać.
Gdy osiadł, potrząsało się kopułką na nowo, by upewnić się, że za pierwszym 
razem nie był 
to przypadek. Powtarzało się tę czynność jeszcze kilkakrotnie, po czym znudzony 
użytkownik 
odstawiał gadżecik gdzieś na półkę i całkiem o nim zapominał. Odkrywając go po 
wielu latach, 
stwierdzał, że płyn ze środka wyciekł albo wyparował. Wówczas brał kopułkę w 
rękę i dumał 
o przeszłości.
Eckmann pchnął kopułkę przez biurko, zachęcając urzędniczkę do przyjrzenia się 
jej 
z bliska. Uczyniła to. Kopułka wydawała się pusta w środku. Nie było w niej 
widać nic 
szczególnego, może poza ziarnkiem piasku.
Eckmann uśmiechnął się. Sięgnął do drugiej kieszeni i wyciągnął lupę jubilerską 
– grubą, 
ciężką soczewkę w oprawce, którą należy wcisnąć w oczodół. Położył ją na stole i 
wskazał 
urzędniczce zachęcającym gestem.
Z pewnym wahaniem wzięła lupę do ręki. Soczewka miała moc powiększającą 
niedużego 
mikroskopu. Urzędniczka przyłożyła ją do oka, podniosła kopułkę i zajrzała do 
środka przez 
szkło powiększające.
Przez sekundę nadal nie widziała nic. Nagle jednak wyrwał jej się cichy okrzyk – 
zachwytu, 
zaskoczenia, niedowierzania w obliczu rzeczy niemożliwej. A przecież możliwej. 
Miała ją oto 
przed sobą: rzecz zrazu niewidzialną, a potem nagle widoczną jak na dłoni – i 
wcale nie mniej 
przez to nieprawdopodobną.
Była to niewiarygodnie maleńka – a jednak odwzorowana z mistrzowską 
pieczołowitością – 
replika indyjskiego Tadż Mahal. Rozmiarów ziarnka piasku.
Urzędniczka spojrzała przez biurko na dziwnego człowieczka.
– Pan to sam zrobił? – spytała.
Eckmann kiwnął głową.
– Piękna rzecz – powiedziała urzędniczka. – Przepiękna.
Jeszcze raz obejrzała miniaturę przez lupę.
– Piękna to mało powiedziane. To jest cud, istny cud, całkiem dosłownie – nie do 
wiary, że 
człowiek może coś takiego stworzyć własnymi rękami.
Eckmann uśmiechnął się i skłonił głowę, przyjmując komplement z uprzejmą 
godnością. 
Urzędniczka zajrzała do kopułki po raz trzeci, po czym przywołała na oględziny 
miniatury swoją 
asystentkę.
– Jakie to... jakie piękne! – zachwyciła się asystentka. – Nigdy w życiu czegoś 
podobnego 
nie widziałam. Człowiek chętnie by zapłacił, żeby obejrzeć takie cudo, prawda? 
Zgadza się pani 
ze mną?
I w ten sposób Eckmann dostał swój kredyt, wynajął lokal i otworzył galerię. 
Nazwał ją 
Galerią Sztuki Niemożliwej. Co dość dobrze określało charakter jego prac.
Z upływem lata Eckmann nabrał zwyczaju zaglądania na plac w tych godzinach, gdy 
Poppea, 
ucharakteryzowana na marionetkę, w kostiumie baletnicy, z malowanymi łzami na 
twarzy, stała 
jak zaklęta na pozytywce, czekając, aż ktoś ją nakręci i wrzuci do skrzynki parę 
miedziaków.
Eckmann uważał, że jest piękna, zachwycająca i wielce utalentowana. To, że 
zarabiała na 
życie staniem na skrzynce, nie oznaczało dlań wcale, że talent Poppei zalicza 
się do drugiej czy 
nawet trzeciej kategorii. Repertuar miała, owszem, ograniczony, ale czy winien 
temu był brak 
talentu czy też tylko brak ambicji rozwijania go – któż to mógł wiedzieć?
W sztuce, czy to się komu podoba, czy nie, panują zasady konkurencji. Świat 
tańca nie jest tu 
wyjątkiem. Aby wspiąć się na szczyt, nie wystarczy sam talent: potrzeba też 
poświęcenia i siły 
przebicia. Szczerze mówiąc, nawet osiągnięcie średniego poziomu wymaga sporo 
talentu 
i poświęcenia.
Może życie tancerki było zbyt trudne i wymagające, może Poppei nie pociągała po 
prostu 
idea występów w zespole baletowym – fikanie nogami w tle sceny i nic poza tym, 
aż do czasu 
gdy nawet do fikania nogami w tle sceny potrzebny będzie ktoś młodszy. Może 
zdawała sobie 
sprawę, że nie ma zadatków na primabalerinę.
Lepiej już udawać posąg na publicznym placu.
Eckmann za każdym razem, gdy ją mijał, wrzucał parę monet do skrzynki. Czynił to 
pospiesznie, nie zatrzymując się, by pokręcić kluczem – wrzucał pieniądze i 
szedł dalej. Gdy 
kaczym krokiem oddalał się przez plac, ścigały go dźwięki Jeziora łabędziego 
albo Tańca 
Wieszczki Cukrowej.
Czasem obejrzał się, żeby sprawdzić, czy Poppea tańczy. Zawsze tańczyła. Tak 
długo, jak 
grała muzyka, marionetka na pozytywce kręciła piruety, bez względu na to, czy 
została wcześniej 
nakręcona, czy nie. Eckmann postanowił już nigdy więcej nie odstawiać komedii z 
kluczem na 
oczach turystów i przechodniów.
Wrzucenie paru monet do skrzynki było skromnym aktem dobroczynności, natomiast 
manipulacje pseudomechanizmem i mocowanie się z kluczem odbierał Eckmann jako 
upokarzające, uwłaczające wręcz jego godności – a już z całą pewnością komiczne.
Brakowało mu tej odrobiny zwyczajnego, ludzkiego zmysłu aktorstwa, niezbędnej do 
wykonania takiej operacji bez żenady. W miejscu publicznym każdy z nas jest 
przecież do 
pewnego stopnia aktorem. Niektórzy są w tym jednak lepsi i śmielsi od innych.
Eckmann coraz częściej myślał o Poppei – czy to siedząc za biurkiem biletera i 
gawędząc 
z asystentką, czy to kiedy zostawał sam w pracowni na górnym piętrze. Szukał jej 
imienia 
w księdze imion, ale znalazł tylko kilka zbliżonych do niego wersji.
Wiedział, że Poppea uczy popołudniami, a nawet widywał ją nieraz, bez kostiumu 
i makijażu, jak spieszyła do studia tanecznego uczyć podstaw kręcenia piruetów 
marzące o scenie 
dziesięciolatki.
– Co za marnotrawstwo – myślał sobie. – Co za marnotrawstwo.
Przeczuwał, słusznie lub nie, że Poppea przechodzi ciężki okres, że z trudem 
wiąże koniec 
z końcem, że stale tkwi w długach i zalega z czynszem – i że jej obecnej 
sytuacji winna jest jakaś 
wielka przykrość, jakaś tragedia z przeszłości.
Powiedzmy szczerze, że instynkt domorosłego psychologa zawiódł go w całej 
rozciągłości. 
Poppea była, w gruncie rzeczy, całkiem zadowolona ze swojego życia, nie miała 
większych 
ambicji. Pochodziła z porządnej, zamożnej rodziny, która w krytycznych chwilach 
zawsze mogła 
poratować ją finansowo. Lubiła teatr uliczny i z przyjemnością odgrywała rolę 
marionetki na 
pozytywce. Czasami trafiała jej się praca na scenie – zimą w pantomimie albo 
latem w musicalu. 
Eckmann jednak rzadko bywał w teatrach. Nienawidził tłumów i w dużej grupie 
ludzi zawsze bał 
się stratowania.
Co zaś do tragedii życiowej, to Poppea nigdy jej nie zaznała. Jeszcze nie.
Litując się nad wyimaginowaną niedolą Poppei, Eckmann począł niebawem widzieć 
się 
w roli jej zbawcy. Marzyła mu się rola anonimowego dobroczyńcy, którego hojność 
przypadkowo odsłoni prawdę o jego tożsamości – a wówczas spotka go stosowna 
nagroda. Był 
pewien, że poznawszy jego prawdziwy charakter – jego czułość, wielkoduszność i 
szlachetność – 
Poppea nie omieszka spłacić mu długu wdzięczności. A tam, gdzie jest 
wdzięczność, może 
zjawić się sympatia – gdzie zaś jest sympatia, tam, być może, pewnego dnia... 
zrodzi się miłość. 
Miłość, która, jak wiadomo, jest ślepa na ułomności ukochanej osoby.
Powiększył kwoty wrzucane do skrzynki.
Czynił to stopniowo. Zaczął skromnie, od banknotów pięciofuntowych. Codziennie 
wsuwał 
w otwór pozytywki ciasno zwinięty banknot o nominale pięciu funtów, po czym 
wrzucał monetę 
i odchodził, gdy muzyka zaczynała grać, a tancerka obracać się w kółko.
Zawsze zwijał banknoty w identyczny sposób, żeby dziewczyna miała pewność, że 
pochodzą 
od jednej osoby. Ale i inni widzowie miewali odruchy hojności. Któregoś dnia 
Eckmann widział 
na własne oczy, jak turysta wpycha do otworu skrzynki banknot dziesięciofuntowy. 
Rozeźliło go 
to na chwilę, jakby ktoś obcy próbował skraść mu osobistą własność, przewyższyć 
go i wepchnąć 
się bezpardonowo na jego terytorium.
Nazajutrz znów zwiększył kwotę. Wrzucił do skrzynki banknot dwudziestofuntowy. 
Dzień 
później i dwa dni później uczynił to samo. W piątek też wrzucił dwadzieścia 
funtów.
W tenże piątek, tuż przed zamknięciem, do galerii weszła ona.
– Pan Eckmann?
Spojrzał na nią, chwilowo niezdolny wykrztusić ani słowa.
– Ehem, tak, to ja. Dobry wieczór. Czym mogę służyć? Wyjęła z kieszeni żakietu 
cztery 
dwudziestofuntowe banknoty i położyła je na blacie przy kasie.
– Przepraszam... to bardzo uprzejmie z pana strony... ale ja nie mogę ich 
przyjąć.
– Ależ doprawdy, doprawdy...
– To za dużo.
– Nie, doprawdy...
– Za dużo. O wiele za dużo. Naprawdę nie mogę przyjąć. Jest pan bardzo uprzejmy, 
ale 
przykro mi, to po prostu nie w porządku.
Eckmann poczuł, że pali się ze wstydu. W konfrontacji z nią, na żywo, nie 
znajdował 
żadnego potwierdzenia dla swoich fantazji. Gdyby tylko... gdyby tylko... gdyby 
mógł w jakiś 
sposób poruszyć zasadniczą kwestię. Gdyby tylko...
– No więc bardzo panu dziękuję, ale raczej nie skorzystam z pańskiej hojności. 
To ładny gest 
z pana strony, ale mnie stawia w... w niezbyt miłym świetle.
Eckmann spochmurniał.
– Niezbyt miłym?
– Krótko mówiąc: dwuznacznym.
– Moje pieniądze stawiają panią w dwuznacznym świetle?
– Powiedzmy, że... budzą moje zażenowanie.
– Tylko te ode mnie czy od każdego?
– Turyści to inna sprawa. Dla nich jestem czymś nowym. Ale pan... my... widzimy 
się 
przecież codziennie. Jesteśmy... nie wiem, jak to powiedzieć... po tej samej 
stronie.
– Po tej samej stronie?
To zmieniało postać rzeczy. Skoro są po tej samej stronie...
– No tak. Chodzi mi o to, że oboje zarabiamy na turystach, a nie na sobie 
nawzajem. Czy 
rozumie mnie pan teraz?
– Naturalnie, ale to przecież nie przeszkadza, aby artysta artyście... 
powinniśmy wspierać się 
wzajemnie...
– Nie, to bardzo miło z pana strony, ale mnie nic nie trzeba. Radzę sobie. Lubię 
czuć, że 
sama na siebie zarobiłam, a to... jest dla mnie jak... jałmużna.
– Jałmużna?
W gruncie rzeczy nie było to przecież nic innego. A może jednak coś więcej? 
Rodzaj 
mecenatu? Darowizna, za którą kryło się nieme oczekiwanie pozyskania czegoś w 
zamian?
Eckmann zgarnął pieniądze z biurka.
– Oczywiście, skoro czuje pani... Schował banknoty do portfela.
– To było naprawdę bardzo uprzejme z pana strony. Ale ja sobie świetnie radzę. 
Teraz już 
lepiej pójdę. Do widzenia.
– Chwileczkę. Widziała pani moją wystawę?
Lecz drzwi galerii właśnie się domykały, a jej już nie było.
Dopiero po paru miesiącach, gdy zima zagościła już na dobre, pomyślał o 
zaproponowaniu 
jej pracy w galerii. Do tego czasu Poppea zapomniała chyba całkiem o historii z 
pieniędzmi. 
Zrobiło się za mokro i za zimno, aby wystawać w charakterze posągu na 
katedralnym placu, 
z lekcjami tańca też było krucho, więc Poppea z chęcią przystała na ofertę 
pracy. Zwłaszcza że 
zajęcie było niezbyt absorbujące, cztery czy pięć godzin dziennie, przez pięć 
dni w tygodniu. 
W sam raz, by przetrwać do kolejnego sezonu pantomimy i angaży scenicznych.
Poppea uważała, zdaje się, że oddaje przysługę Eckmannowi, który dzięki niej 
będzie miał 
więcej czasu na pracę nad swoimi rzeźbami. Przez myśl jej nawet nie przeszło, że 
gdyby o to 
tylko chodziło, Eckmann mógłby zatrudnić kogo bądź. Nie przyszło jej do głowy, 
by spytać, co 
się stało z poprzednią asystentką Eckmanna i dlaczego już u niego nie pracuje.
A prawda była taka, że Eckmann ją zwolnił. Wypłacił dziewczynie pełną gażę i 
kazał się 
zwijać, tłumacząc, że i tak z końcem sezonu turystycznego w galerii nie ma już 
ruchu, więc 
doskonale poradzi sobie sam.
Poppea nie przypuszczała ani przez moment, że Eckmann pozbył się jej 
poprzedniczki 
jedynie po to, by właśnie jej móc zaproponować pracę i ściągnąć ją pod swój 
dach.
Rozdział szósty
WYSTAWA
Wielbłąd, majestatycznie przechodząc przez ucho igielne, zastygł w pół kroku. 
Chłopiec 
przyglądał mu się z zapartym tchem i lekko rozdziawioną buzią. Jego mina 
dowodziła jednak nie 
braku inteligencji, lecz szczerego, niezmąconego zachwytu.
Zgodnie z przekazem biblijnym, to, co oglądał, było niemożliwością – a 
przynajmniej rzeczą 
wielce nieprawdopodobną.
„Łatwiej jest wielbłądowi przejść przez ucho igielne, niż bogatemu wejść do 
Królestwa 
Niebieskiego” – powiedział Jezus.
W takim razie miniatura stanowiła dobrą nowinę dla bogaczy. Pan Eckmann 
zwiększył ich 
szanse zbawienia.
– Podoba ci się, Christopher?
Eckmann nie miał co do tego wątpliwości. Chciał jednak ogrzać się w cieple 
chłopięcego 
podziwu. Dorośli nie umieli tak podziwiać.
Christopher wpatrywał się w miniaturę z jawnym zachwytem i niedowierzaniem. Nie 
było 
w nim ani cienia zawiści. Nie myślał nawet o Eckmannie jako twórcy tego 
olśniewającego 
zjawiska. Ono po prostu istniało niezależnie i podziwiali je razem.
– Jak pan to zrobił, panie Eckmann? Jak to się robi?
– Oho ho.
„Oho ho”. Typowa odpowiedź artysty. Sekrety zawodowe. Prawdę mówiąc jednak, 
Eckmann 
sam dobrze nie wiedział, jak robi to, co robi. Wiedział tylko, że potrafi to 
robić – i nic więcej.
Zaczął uprawiać swe rzemiosło jeszcze jako dziecko, niewyrośnięte, otyłe i 
samotne. 
Przesiadywał w samym końcu ogrodu i budował sprzęty dla mrówek: huśtawki, 
zjeżdżalnie, 
stoliki ogrodowe, krzesełka, na których mrówki nigdy nie siadały, narzędzia 
gospodarskie, 
których nigdy nie używały. Mrówki gramoliły się bezceremonialnie po jego 
dziełach, 
stanowiących dla nich tuzinkowe przeszkody na drodze. A potem przyszły deszcze. 
Maleńkie, 
misternie rzeźbione przedmiociki nasiąkały wilgocią i w końcu się rozpadały. Ale 
Eckmann nie 
zabierał ich z mrowiska. Zniszczenie, które wliczał w koszty ryzyka zawodowego, 
dawało mu 
pretekst do tworzenia nowych rzeźb.
Sam nie wiedział, skąd wziął się u niego talent do wykonywania tak kunsztownych 
miniatur. 
Dręczyło go poczucie, że umiejętność ta została mu podrzucona jak kukułcze jajo 
– że w istocie 
talent wcale nie należy do niego, że otrzymał go tylko na przechowanie, a 
prawowity właściciel 
pewnego dnia upomni się o swoje.
Ojciec Eckmanna działał w interesach, matka prowadziła sklepik z odzieżą dla 
kobiet 
w ciąży. Ojciec stanowił rozczarowanie dla matki z racji swej gruboskórności i 
ciągłych skoków 
w bok, matka stanowiła rozczarowanie dla ojca z innych zgoła powodów, Ernst 
natomiast 
stanowił rozczarowanie dla nich obojga. Za niski, za gruby, zbyt ślamazarny. W 
dodatku był 
jedynakiem, a Eckmannowie chcieli mieć więcej dzieci – no i woleli dziewczynkę. 
Co do 
uzdolnień artystycznych syna, to uważali je za dziwaczne, niepraktyczne i 
niemające nic 
wspólnego z prawdziwą sztuką – godne raczej jarmarcznego gabinetu osobliwości, 
podobnie jak 
sam twórca. Jak można było chwalić się czymś, co ledwo widać?
Mały Eckmann konstruował sprzęty dla mrówek ze skrawków drewna: stoliki miały 
blaty 
z wiórków, a nogi z ułamków rozszczepionych zapałek. Nie używał wówczas kleju, 
lecz wycinał 
i zespalał łącza. Było w tym równie wiele stolarki co rzeźby, tyleż rzemiosła co 
sztuki.
Jako narzędzi rzeźbiarskich używał szpilek i scyzoryków. Początkowo kontrolował 
pracę 
gołym okiem. Wzrok miał nadzwyczajny. Z czasem jednak, w miarę miniaturyzacji 
rzeźb, zaczął 
posługiwać się szkłami powiększającymi osadzonymi na stelażach – takimi, jakich 
używają 
wyplatacze makramy albo ilustratorzy manuskryptów. Potem przyszła kolej na lupy 
jubilerskie, 
a wreszcie na mikroskopy.
W pracowni stało ich pełno – dużych i małych, nowych i starych. Jeden podłączony 
był do 
monitora komputerowego. Niektóre musiały mieć po sto lat albo i więcej: ciężkie, 
solidne, 
wykonane z matowego, niepolerowanego mosiądzu.
Eckmann potrafił godzinami pracować bez mrugnięcia okiem. Potem musiał przemywać 
przekrwione białka i spojówki, by spłukać z nich kurz.
Im grubsze stosował soczewki, tym mniejszymi operował narzędziami. Obecnie za 
dłuto 
rzeźbiarskie służył mu trójkątny okruszek szkła przylepiony do główki szpilki. 
Rzeźbił w każdym 
materiale: w drewnie, metalu, szkle, wosku, nawet cukrze. Jednym z jego 
najświetniejszych 
eksponatów była egipska piramida wykonana z pojedynczego ziarnka piasku. Do 
przebojów 
zaliczał się także Empire State Building, wyrzeźbiony z końcówki ołówkowego 
grafitu, po 
którego ścianie wspinał się najmniejszy na świecie King Kong, trzymający w 
garści najmniejszą 
kobietę, jaka kiedykolwiek została porwana.
Eckmann pracował tylko w ciszy, pod osłoną nocy. Od czasu do czasu zamykał 
galerię, by 
zaszyć się na jakiś tydzień na znanej sobie odległej wysepce, gdzie nie było 
samochodów.
Najlżejsze wibracje – dygot budynku po przejeździe ciężarówki lub pociągu – 
potrafiły 
doszczętnie zrujnować dzieło. Najdrobniejszy błąd twórcy mógł udaremnić pracę 
całego 
miesiąca. Nacięć dłutem dokonywał Eckmann między jednym a drugim uderzeniem 
własnego 
serca. Tyle tylko miał czasu. W każdej innej chwili ręka lekko mu drżała i 
wszystko psuł.
Zdarzały mu się błędy. Na pracę dłutem miał dosłownie tylko ułamek sekundy. Gdy 
czasem 
źle przyłożył ostrze, obcinał ramię figurze, burzył symetrię już gotowej formy 
lub piękną twarz 
zamieniał w maszkarona.
Pracował na stojąco, oparty ramieniem o ścianę, przy wysokim stole zaopatrzonym 
w mikroskop i narzędzia rzeźbiarskie. Potrafił spędzić tak całą noc, jak w 
transie, nieświadom 
upływu czasu. Zdarzało się, że przez parę godzin pracy wykonał tylko dwa 
nacięcia. O ile jednak 
były to nacięcia właściwe, nie żałował czasu.
Wykonanie wielbłąda zajęło mu trzy miesiące. Po drodze stracił dwa wielbłądy. 
Jednemu 
nieopatrznie obciął garb, a drugi gdzieś się zawieruszył.
Eckmann zapomniał wstrzymać oddech, zanim pochylił się nad mikroskopem, by 
dokonać 
nacięcia. Podmuchem powietrza z nosa zwiał rzeźbę ze szkiełka i strącił na 
podłogę. Była tak 
lekka – wręcz nieważka – że uleciała pewnie w powietrze jak drobinka kurzu. Ale 
która drobinka 
kurzu? Mogła teraz unosić się gdziekolwiek w pracowni, jak pyłek kwiatowy nad 
łąką. Kto wie 
zresztą, czy zawinił oddech Eckmanna. Może to nagromadzony ładunek elektryczny 
katapultował wielbłąda ze szkiełka.
Z lupą w ręku wyruszył Eckmann na poszukiwanie rzeźby. Poświęcił jej tygodnie 
pracy. 
Zbadał każdy cal kwadratowy podłogi. Rozbawiła go nawet myśl o odpowiedzi, 
której udzieliłby 
przypadkowemu gościowi na pytanie, za czym tak szpera na kolanach ze szkłem 
powiększającym 
w garści.
„Szukam wielbłąda”.
Niestety, wielbłąd się nie znalazł. Ryzyko zawodowe. Eckmann przez tydzień nie 
wpuszczał 
do pracowni sprzątaczki. I tak jej zresztą nigdy nie wpuszczał, póki nie 
pozamykał wszystkich 
prac bezpiecznie pod szkłem. Teraz jednak przez kilka dni z rzędu nie miała tam 
wstępu, a kurz, 
na który biadoliła, stanowił obiekt obserwacji i badań Eckmanna. Eckmann 
obserwator gwiazd 
stał się obserwatorem kurzu.
Wielbłąd jednak nie znalazł się, i już.
Kto ukradł wielbłąda?
– Gdzie mój wielbłąd? – darł się Eckmann do mieszkańców krainy kurzu. – Kto 
ukradł mi 
wielbłąda? Kto jeździ sobie teraz na nim w najlepsze – niech no się pokaże!
I pękał ze śmiechu, słuchając własnych samotnych krzyków w środku nocy. Śmiał 
się nieraz 
do łez, gdy pomyślał o małych stworzonkach żyjących w dywanie, które jeżdżą na 
jego 
wielbłądzie. Wyobrażał sobie, jak sam zareagowałby, gdyby ni stąd, ni zowąd 
spadł mu z nieba 
wielbłąd i wylądował w przydomowym ogródku w jego świecie. Spojrzałby w niebo, 
podrapał 
się po głowie i pomyślał: pada deszcz wielbłądów. Ale dlaczego pada deszcz 
wielbłądów? Może 
tym właśnie były meteoryty: spadającymi z nieba wielbłądami gigantycznego 
rzeźbiarza, które 
spadły spod jego mikroskopu na nasz miniaturowy światek.
Przyjemnie byłoby mieć z kim dzielić swoje przeżycia. Eckmann opowiedziałby temu 
komuś, jak coś podobnego zdarzyło mu się po raz pierwszy. Wyrzeźbił 
miniaturowego konika, 
zgubił go i rozpłakał się. I nagle konik się znalazł: dryfował we wnętrzu jego 
łzy.
Konik zatopiony w kropli łzy – niesamowite, co? Trochę nawet śmieszne.
Poppei spodobałaby się taka komiczna historyjka. Poppea. Gdyby tylko wiedziała. 
Gdyby tak 
wszyscy wiedzieli. O to przecież właśnie chodzi. Gdyby ludzie wiedzieli, co 
kryje się pod 
powłoką bliźniego. Gdyby znali nie to, co widać gołym okiem, ale to, co jest 
wewnątrz, co 
stanowi osobę, jej sekrety, jej sny. Wszystkie rzeczy niewidzialne. Rzeczy, 
które ujrzeć można 
tylko z bliska. Tak samo jak jego rzeźby: trzeba się bardzo zbliżyć, aby docenić 
ich piękno. 
A nawet sama bliskość nie wystarczy. Potrzebne są soczewki lub szkło 
powiększające, które 
w szczególny sposób otwierają oczy. I potrzeba kogoś, kto trzyma patrzącego za 
rękę – jest jego 
przewodnikiem.
Gdyby ona zbliżyła się choć trochę, z pewnością wszystko stałoby się dla niej 
jasne. 
Wystarczy spojrzeć przez lupę, zogniskować mikroskop – i już nie widzi się 
małego, brzydkiego 
człowieczka, tylko kogoś zgoła innego: artystę, twórcę pięknych postaci, 
stworzyciela 
czarodziejskich światów.
I znów Eckmann wybuchał nagłym śmiechem, bo przyszedł mu do głowy kolejny żart. 
A jeśli Pan Bóg jest brzydkim, niskim grubasem? To dopiero byłby numer. Gdyby 
stwórca 
wszechświata i wszechrzeczy był tłuściutkim kurdupelkiem, w dodatku łysiejącym i 
czeszącym 
się „na pożyczkę”.
Ha ha! Co by na to powiedzieli jego wyznawcy? Czy wierzyliby w niego tak jak 
dawniej 
i wciąż chodzili w niedzielę do kościoła?
Wielbłąd nie odnalazł się nigdy, więc trzeba było zabrać się za następnego. 
Kolejne tygodnie 
żmudnej, cierpliwej dłubaniny, setki nacięć dłutkiem między uderzeniami serca.
Po każdej sesji w pracowni Eckmann był wycieńczony. Gdy wreszcie ukończył 
dzieło, 
potrafił przespać cały dzień albo i dłużej. Czuł się trochę jak po długiej 
podróży odrzutowcem, 
jak po męczącym powrocie z odległego kraju w obcej strefie czasowej.
Nie pracował codziennie, zdarzały mu się nawet przerwy dłuższe niż tydzień. 
Czasami 
zadowalało go siedzenie w galerii, odpowiadanie na pytania, rozdawanie folderów 
i inkasowanie 
opłat za bilety.
Na kantorku stała tabliczka z napisem: „Jeśli widz nie jest w pełni zachwycony – 
kasa 
zwraca za bilety”.
Nigdy jeszcze nie doszło do zwrotu pieniędzy. No, może jeden raz – ale to tylko 
dwoje 
nastolatków założyło się dla zasady. Eckmann widział, że w gruncie rzeczy są 
olśnieni wystawą 
tak jak wszyscy. Nie było innej możliwości. Wrażenie było pewne jak pociągnięcie 
smyczkiem 
po strunach skrzypiec: czy instrument mógł nie wydać dźwięku? Tu, w galerii, 
smyczkiem były 
mikroskopijne rzeźby Eckmanna, a instrumentem – ludzka zdolność do odczuwania 
zachwytu.
A jednak... Eckmanna stale gnębiło poczucie niedosytu. Rzeźbom brakowało jednej 
istotnej 
cechy. Cechy, której nie potrafił im nadać: ruchu. Gdyby tylko udało mu się to 
osiągnąć. Gdyby 
okazało się to możliwe...
Ponowne rzeźbienie wielbłąda trwało trzy i pół tygodnia. Ukończywszy figurkę, 
Eckmann 
stanął wobec arcytrudnego i delikatnego zadania umieszczenia jej w uchu 
igielnym.
Problemem nie była wielkość otworu. Wielbłąd był tak maleńki, że w uchu igielnym 
mogły 
zmieścić się dwa takie jak on, z lamą na dodatek, i jeszcze zostałoby miejsce na 
jaka.
Trudność polegała na umocowaniu wielbłąda w otworku, a przede wszystkim – na 
umieszczeniu go tam. Gdyby Eckmann posłużył się w tym celu drugą igłą, z 
kropelką kleju na 
czubku, która podtrzymywałaby wielbłąda w trakcie transportu – istniało 
niebezpieczeństwo, że 
wielbłąd przyklei się na dobre do narzędzia albo też ulegnie zniszczeniu podczas 
zdejmowania go 
z lepkiego czubka igły pomocniczej.
W końcu Eckmann zdecydował się na włos. W uchu igielnym umieścił miniaturową 
kropelkę 
kleju. Następnie wyrwał sobie pojedynczy włos znad karku, naelektryzował go 
lekko potarciem 
o rękaw i podsunął pod ustawionego na szkiełku mikroskopowym wielbłąda.
Z obawy, że ładunek elektryczny podziała na figurkę odpychająco, podstawił wolną 
dłoń, 
gotów w każdej chwili złapać spadającego wielbłąda.
Lecz ładunki naelektryzowanego włosa i figurki okazały się przeciwne. Wielbłąd 
przesunął 
się po szkiełku i przylgnął do czubka włosa jak opiłek metalu do magnesu.
Eckmann lewą ręką uniósł igłę pionowo za czubek. Wstrzymując oddech, bez 
mrugnięcia 
okiem, patrzył przez mikroskop i ostrożnie wprowadzał wielbłąda na włosku w ucho 
igielne.
Cholera jasna!
Włos wygiął się w otworze i wielbłąd zawisł grzbietem w dół. Nad maleńką 
kropelką kleju 
znajdowała się teraz jego głowa. Co to będzie za eksponat? Ekscentryczny 
wielbłąd, 
przechodzący przez ucho igielne do góry nogami?
Eckmann powolutku przekręcił włos, modląc się w duchu, aby figurka nie straciła 
przyczepności.
Udało się.
Wielbłąd stanął prosto. Eckmann umocował jego kopyta w mikroskopijnej kałuży 
kleju. 
Obserwował przez mikroskop, jak klej zaczyna zastygać. Odliczył do pięciu, 
bardzo powoli. 
Następnie szarpnął włos.
W pierwszej chwili wielbłąd też drgnął. Przechylił się na jeden bok. Już-już 
zdawało się, że 
klej go nie utrzyma. Ale włos nagle oderwał się od figurki. Wielbłąd zakolebał 
się i wrócił do 
pionu.
Eckmann, nie wiedzieć czemu, wetknął włos w okolice głowy, skąd go wyrwał. Jakby 
nie 
chciał go stracić. Jakby miał nadzieję, że przyrośnie z powrotem.
Dzieło było wreszcie gotowe: Ucho igielne. Nowy eksponat do galerii pana 
Eckmanna – 
Galerii Sztuki Niemożliwej. Jeśli widz nie jest w pełni zachwycony – kasa zwraca 
za bilety. (Ale 
każdy wychodził zachwycony. Bez wyjątku).
– Mogę obejrzeć jeszcze raz, panie Eckmann?
– Proszę bardzo, Christopher. Oczywiście, że możesz.
Eckmann odsunął się, by dopuścić chłopca do mikroskopu. Gdy mały przyglądał się 
rzeźbie, 
Eckmann przyglądał się jemu. Zazdrościł mu życia. Zazdrościł jego ojcu, że ma 
dziecko; 
zazdrościł jego ojcu związku z tancerką; wiedział, że Poppea spędza u nich co 
drugi wieczór i że 
pewnego dnia ona i ojciec chłopca pobiorą się – albo, jeśli uznają to za zbyt 
konwencjonalne, po 
prostu zamieszkają razem. A wtedy Christopherowi przybędzie braciszek albo 
siostrzyczka, albo 
jedno i drugie. Potem dzieci dorosną, a malarz i tancerka zestarzeją się, nie 
osiągając w życiu nic 
nadzwyczajnego – poza, być może, szczęściem.
Po prostu będą sobie żyli, jak wielu podobnych im ludzi. Uliczny malarz 
portretów i tancerka 
udająca posąg na katedralnym placu. Czas zrobi swoje, młodość ich opuści. 
Przyjdzie dzień, że 
jakiś turysta przyjrzy się żywej statuetce na pozytywce i mruknie do swego 
towarzysza czy 
towarzyszki: „Ciut za stara na to, no nie?”.
I co wtedy? Gdy makijaż służyć już będzie tylko tuszowaniu zmarszczek? A co z 
ojcem 
chłopca? Jeśli zacznie mu dokuczać reumatyzm, jeśli nie będzie już mógł 
godzinami wysiadywać 
na zimnie? Jeśli turyści zaczną go omijać, skłonni pozować do portretu raczej 
komuś innemu – 
młodszemu i mniej skwaszonemu? Co robi artysta, gdy jego sztuka pozostaje już 
tylko 
uciążliwym obowiązkiem?
– A mogę jeszcze zajrzeć do galerii, panie Eckmann?
– Nie ma tam nic nowego, Christopher. Nowe jest tylko to jedno.
– Ale ja i tak chciałbym obejrzeć.
Wystawa nigdy mu się nie nudziła. Więc Eckmann ruszył przodem. Opuścili 
pracownię 
i zeszli na dół, do galerii. Świeciła pustkami. Tabliczka na drzwiach odwrócona 
była do ulicy 
napisem „ZAMKNIĘTE”. Christopher przywykł wpadać do galerii po drodze ze szkoły. 
Omijał 
ją tylko latem, gdy w środku tłoczyli się turyści, i wiedział, że będzie 
zawadzał. Ale zimą – to 
było całkiem co innego.
Ściany galerii pomalowane były na czarno, podobnie jak sufit. Słabe jarzeniówki 
zapewniały 
wnętrzu nikłe oświetlenie. Wchodziło się tam jak na widownię kina: przez parę 
sekund trzeba 
było przyzwyczajać oczy do półmroku.
Galeria składała się z dwóch pomieszczeń, większego i mniejszego. Przez pierwsze 
się 
wchodziło, przez drugie wychodziło. Na ścianach wisiały tabliczki informacyjne. 
Grała dyskretna 
muzyka. Żadnych obrazów.
Wzdłuż ścian ustawione były szklane kopułki na postumentach sięgających klatki 
piersiowej 
osoby przeciętnego wzrostu. Do każdej kopułki przytwierdzono – zależnie od 
rozmiarów obiektu 
wewnątrz – szkło powiększające albo mikroskop laboratoryjny. Postumenty 
zaopatrzone były 
w schodki, aby i dzieci mogły podziwiać eksponaty, a dorośli nie musieli ich w 
tym celu 
podnosić do góry.
Mała plakietka dawała krótki opis umieszczonego pod kopułką obiektu. W pięciu 
językach: 
angielskim, hiszpańskim, francuskim, niemieckim i japońskim.
– Niech pan spojrzy, panie Eckmann! Niech pan spojrzy! Eckmann uśmiechnął się. 
Nie 
potrzebował zaglądać w mikroskop. Na co niby miał patrzeć? Na własne dzieła? 
Każdy ich 
najdrobniejszy szczegół znał przecież na pamięć. Ale spojrzał. Chłopiec odsunął 
się, 
dopuszczając go do okularu.
– Widzi pan, panie Eckmann? Widzi pan? Uśmiechnął się półgębkiem.
– Tak, widzę, Christopher, widzę.
Przycupnięty na skrawku liścia pasikonik grał na miniaturowej gitarce i 
wyśpiewywał do 
gwiazd w górze. Christopher już był przy następnym eksponacie.
– Niech pan spojrzy, panie Eckmann!
To rzeczywiście było cudo: góra lodowa, wyrzeźbiona z pojedynczego kryształka 
cukru, na 
niej leniwie wyciągnięty mors o kłach z kości słoniowej, a obok pingwin – 
maleńki czarno-biały 
kelner w wykwintnym wieczorowym stroju.
Ale wszystko to podziwiać można było jedynie przez mikroskop. Oglądana gołym 
okiem 
kopułka zdawała się pusta – jedno wielkie oszustwo: nic tam w środku nie ma, 
najwyżej jakiś 
bezkształtny, bezwartościowy, półprzezroczysty pyłek.
– Widział pan to, panie Eckmann? Czy on to widział? On to stworzył.
Pod następną kopułką stado hipopotamów pławiło się przy cembrowinie naparstka 
wody. Ale 
nie był to naparstek naturalnych rozmiarów, lecz naparstek Tomcia Palucha – 
najmniejszy 
naparstek świata.
Nie rozdzielajmy jednak włosa...
A skora już o tym mowa, to był i włos – rozdzielony dokładnie pośrodku, typowy 
włos 
z rozdwojoną końcówką, którego rozwidlone nitki rozciągał w dłoniach siłacz w 
lamparciej 
skórze, z bicepsami jak piłki futbolowe. Siłacz, jakiego świat nie widział. 
Gdyby jednak ów 
siłacz przysiadł ci na rękawie, nie strzepnąłbyś go nawet, ponieważ w ogóle byś 
go nie zauważył. 
Nie był większy od drobinki kurzu.
Okrążyli pierwszą salę i przeszli do następnej. Eksponatów było w sumie najwyżej 
czterdzieści. Chłopiec przeskakiwał od jednego do drugiego, a Eckmann dreptał za 
nim. Chłopiec 
delektował się miniaturami, a Eckmann delektował się jego zachwytem – 
uzupełniali się 
doskonale. Cudów i dziwów na wystawie nie brakowało: zamek z murami obronnymi i 
fosą, 
umieszczony na mikroskopijnym płatku kwiatu, Wielki Kanion rzeki Kolorado 
wyciosany 
w ołówkowym graficie, katedra z główki zapałki, kopie słynnych budowli i dzieł 
wielkich 
twórców, rzeźbione z wykałaczek lub mydlanych wiórków. Była to sztuka, a zarazem 
coś więcej. 
Niezwykłość prac Eckmanna polegała bowiem nie na ich jakości, ale na tym, że w 
ogóle zostały 
stworzone.
Oto skrawek ziarenka zielonego groszku, a na nim sowa z kotem, wyruszający w 
morską 
podróż pod okiem świnki z kolczykiem w nosie, która przygląda im się z czubka 
wbitej obok 
igły.
Niektóre eksponaty miały stałe oświetlenie. Inne, bardziej wrażliwe na wpływ 
światła, były 
wyposażone w przycisk czasomierza, który pozwalał je oświetlić na trzydzieści 
sekund.
Christopher przechodził od jednego do drugiego. Uruchamiał przyciski, czasami 
przytrzymywał je na dłużej.
– Christopher...
Zegar na katedrze wybił godzinę.
– Powinieneś już chyba iść do domu.
Za chwileczkę. Jeszcze tylko chwileczkę. Eckmann zmuszał się do cierpliwości. 
Nie chciał, 
aby ojciec chłopca zaczął nachodzić galerię, podejrzewając go o nie wiadomo co. 
Całkowicie 
zresztą niesłusznie. Całkiem niesłusznie.
– Gdzie jest Poppea? – spytał Christopher, odrywając wzrok od Krzywej Wieży w 
Pizie.
– Poppea?
– Nie pracuje u pana? Mój tata mówił, że tak.
– Tylko od czasu do czasu. Po pół dnia. Dziś zwolniłem ją wcześniej, bo nie było 
dużego 
ruchu – odparł Eckmann.
– Za zimno już chyba, żeby udawać pomnik na placu. Eckmann kiwnął głową.
Chłopiec oglądał już kolejny obiekt: korowód słoni, z których każdy trzymał 
poprzednika 
trąbą za ogon, podążający przez rozległą sawannę porośniętą srebrzystą trawą.
– Lubi pan Poppeę, panie Eckmann?
– Bardzo jest sympatyczna.
– Mój tata ją lubi.
– Ach tak.
– Poppea czasami u nas mieszka.
– Ach tak.
Christopher spojrzał na Eckmanna znad Wielkiego Muru Chińskiego, wijącego się na 
mile 
po przestrzeni nie większej od paznokcia.
– Ja też ją lubię.
– Nie wątpię, że wszyscy ją lubią.
– Poppea jest stuknięta.
– Tak uważasz?
– Udaje pomnik.
– No tak.
– Trzeba być stukniętym, żeby udawać pomnik.
– Zarabia na życie.
– Większość ludzi nie zarabia na życie udawaniem pomnika.
– No nie.
– Więc Poppea jest ekscentryczna. Nie stuknięta, ale ekscentryczna.
Christopher przyglądał się dłuższą chwilę wieży Eiffla, studiując ją w wielkim 
skupieniu. 
Każdy pręt ażurowej konstrukcji był na swoim miejscu.
– Panie Eckmann, dlaczego ja nie znam żadnych normalnych ludzi?
Eckmann roześmiał się.
– Normalnych?
– W szkole są normalni ludzie. Ale ja? Mój tata jest malarzem, a Poppea żywym 
posągiem. 
Ja nie znam nikogo normalnego.
– A co to znaczy normalny?
– Nie wiem.
Chłopiec umilkł na chwilę, zajęty podziwianiem Tadż Mahal, a następnie Mount 
Everestu, na 
którego szczyt wspinała się właśnie ekipa alpinistów w maskach do oddychania i z 
butlami 
tlenowymi na plecach.
– Panie Eckmann... czy pan myśli, że mój tata i Poppea wezmą ślub?
Eckmann poczuł bolesne ukłucie, nie tyle nawet zawiści, ile żalu.
– Nie wiem. A czemu pytasz?
Nie wiem. Tak się po prostu zastanawiam. Christopher wcisnął guzik, aby 
oświetlić Kaplicę 
Sykstyńską.
– Panie Eckmann?
– Słucham.
– Jak pan myśli, dlaczego moja mama odeszła? Nie kochała mnie?
Eckmann złapał się nagle na tym, że wstrzymuje oddech. Zupełnie jak podczas 
pracy, jakby 
właśnie miał dokonać nacięcia między jednym a drugim uderzeniem serca i obawiał 
się, że 
najmniejszy błąd z jego strony może spowodować nieodwracalne zniszczenie.
– Jestem pewien, że cię kochała, Christopher. Bardzo cię kochała.
– Więc dlaczego sobie poszła? Dlaczego ludzie odchodzą?
– Czasami... ludzie nie są z sobą szczęśliwi. To niczyja wina. Tak po prostu 
bywa.
– Ja byłem szczęśliwy.
– Wierzę.
– A moja mama, nawet jeżeli nie była szczęśliwa, czy nie mogła zostać ze względu 
na mnie?
Kaplica Sykstyńska była już oświetlona. Dzwony katedralne za oknem przestały 
bić.
– O to najlepiej spytaj ojca, Christopher.
– Pytałem. Wymigał się od odpowiedzi.
– Może kiedyś, za jakiś czas, ci to wyjaśni.
– Ludzie nie chcą człowiekowi za dużo tłumaczyć, dopóki jest mały. Mówią, że nie 
zrozumie. Ale to tylko taka wymówka. Tak naprawdę boją się, że człowiek właśnie 
zrozumie 
i będzie się martwił, a wolą tego uniknąć. Wolą zajmować się tylko sobą. 
Wymigują się, i tyle.
– Może i masz rację.
– Tak uważam.
– Mądry z ciebie chłopiec.
– Przynajmniej jestem normalny. Zgadza się pan? – Tak.
– A pan jest normalny, panie Eckmann?
– Nie – uśmiechnął się Eckmann. – Ja też jestem stukniętym artystą.
– I naukowcem.
– To tylko zainteresowania uboczne.
– Ja zamierzam w przyszłości zostać naukowcem. Ale nie zwariowanym. Normalnym.
– A nie artystą?
– Nie, bo trzeba pracować na zimnie i nigdy nie ma się pieniędzy. Pan, panie 
Eckmann, ma 
pieniądze, ale większość astystów nie. Mój tata nigdy nie ma pieniędzy. A jak 
ma, to mało. 
Mógłbym teraz obejrzeć teleskopy? I soczewki, i inne przyrządy w pracowni?
– Nie, nie dzisiaj. Lepiej pędź już do domu, Christopher. Tata będzie się o 
ciebie martwił.
– Gdzie ustawi pan wielbłąda, panie Eckmann?
– O, właśnie tutaj. Żeby oglądało się go na samym końcu.
– Myśli pan, że przeniesie się pan kiedyś do większej galerii?
Może tak, a może nie. Tu też mogę zmieniać ekspozycję: jedne rzeczy chować do 
magazynu, 
inne wystawiać. I zawsze będzie jakaś zmiana. Taka galeria mi wystarcza. Każda 
większa byłaby 
za duża. Nawet oglądanie cudów potrafi zmęczyć. Co za dużo, to niezdrowo.
Odprowadził Christophera do drzwi i przypomniał mu o zabraniu tornistra.
– A udało się już coś, panie Eckmann?
– Udało?
– No, z tą drugą sprawą? Z rzeźbą, która potrafi się poruszać?
– Pracuję nad nią. Metodą prób i błędów.
– Stale pan to powtarza.
– Prób i błędów, i dalszych prób.
– Aż w końcu się uda.
– Może. Proszę, to twoja kurtka. Nie zapomnij jej.
– Dzięki. Pan myśli, że się uda?
– To bardzo trudne.
– Tylko panu jednemu może się udać.
– Podzielam twój optymizm. Podzielam twoją nadzieję. Lecz co do twojej wiary w 
moje 
zdolności, mam pewne wątpliwości.
– No to bierzmy się do lekcji, panie Eckmann.
– Tak jest. Trzeba odrobić pracę domową.
– Metodą prób i błędów.
– W twoim przypadku – prób i sukcesów. Masz w szkole dobre stopnie.
– Do widzenia.
– Dobranoc. Mogę jeszcze kiedyś przyjść?
– Najpierw spytaj ojca, czy ci pozwala.
Drzwi otworzyły się i chłopiec zniknął w mroku. Zimowy podmuch wtargnął 
gwałtownie do 
wnętrza. Eckmann natychmiast zamknął drzwi z powrotem.
Pogasił światła w galerii i wdrapał się na górę do pracowni. Rzucił okiem na 
wielbłąda, 
wciąż karnie unieruchomionego w uchu igielnym.
Unieruchomionego. Właśnie. W tym tkwił problem. Ale i tak jutro wypisze mu się 
plakietkę 
i wstawi do galerii. Poppea pomoże. Poza tym niewiele będzie miała do roboty. 
Galerię 
odwiedzało teraz najwyżej z dziesięć osób dziennie – i tak miało pozostać aż do 
ferii zimowych, 
gdy wystawę znów obiegną tłumy.
Unieruchomionego. Jak to przezwyciężyć? Można było pomniejszać obiekty, 
przynajmniej 
do pewnej granicy. Ale postępująca miniaturyzacja to jedno, a ruch to całkiem 
inny problem. 
Gdyby tak wielbłąd, zamiast sterczeć w uchu igielnym, mógł rzeczywiście przez 
nie przejść, 
zstąpić na dół po igle, wspiąć się od drugiej strony i znów przejść przez ucho 
igielne, i tak dalej, 
bez końca.
Gdybyż udało się to osiągnąć. Wyrzeźbić ruch. Ale jak? Skonstruować 
mikroskopijny 
mechanizm zegarowy i wmontować go w wielbłąda? Czy możliwa jest taka 
konstrukcja? I na 
jakiej zasadzie miałyby się poruszać nogi wielbłąda? A nawet gdyby udało się 
wmontować 
figurce mechanizm, to co z jego napędem, z nakręcaniem – jak utrzymać go w 
ciągłym 
działaniu?
Wersja skomputeryzowana? Obwód scalony, miniaturowy czip? Może kiedyś, w 
przyszłości, 
ale jeszcze nie dziś. Zresztą, i ten wariant nie rozwiązywał kwestii zasilania, 
podłączenia do 
prądu, wmontowania w figurkę.
Pozostawała jeszcze, naturalnie, idea, nad którą Eckmann ustawicznie pracował, 
utrzymując 
ją w tajemnicy. Nic jednak nie wskazywało na to, że poświęcony tej koncepcji 
czas i wysiłek 
kiedykolwiek wyda owoce.
Eckmann zostawił wielbłąda i skupił swą uwagę na innej kopułce. Pod jej wypukłym 
szkłem 
nabierał kształtu jego najambitniejszy projekt. Miniaturowe miasto. Replika 
miasta widocznego 
za oknami – miasta, którego Eckmann sam był obywatelem.
Wyciągnął rękę i odwrócił tubę ustawionego na postumencie teleskopu, tak by 
rzuciła obraz 
miasta na białą misę kamery obskury.
Oto był jego model. Jego matryca.
Podregulował ostrość, ogniskując obiektyw na gmachu katedry. Ujrzał wyraźnie jej 
wieżyczki, iglice, występy i rzygacze.
Przeniósł swój model bliżej, zdjął szklaną kopułkę i sięgnął do skrzyneczki po 
narzędzia. 
Były wśród nich cieniutkie igły, szpileczki, szczypczyki, skrawki metalu i 
szkła. Był też i sprzęt 
medyczny: skalpele i narzędzia stosowane w delikatnej, precyzyjnej chirurgii 
oka. A także 
specyficzne, jeszcze subtelniejsze przyrządy, wykonane na zamówienie według jego 
oryginalnego projektu i wskazówek.
Eckmann uzbroił oko w lupę jubilerską. Wybrał dłutko, którym zamierzał 
kontynuować 
pracę nad fasadą katedry.
W tej samej jednak chwili na ekranie kamery obskury dostrzegł ruch. Przez plac 
przechodziły drobne ludzkie figurki.
Jedną z nich było dziecko. Rozpoznał Christophera. Chłopiec najpierw szedł, a 
potem ruszył 
biegiem po powierzchni kamery obskury. Biegł z rozpostartymi ramionami, prosto w 
objęcia 
dwóch postaci, zmierzających ręka w rękę przez plac katedralny. Postacie 
rozdzieliły się na jego 
widok, jedna z nich rozwarła ramiona i pochwyciła chłopca, przytulając go mocno 
i okręcając 
w kółko.
Eckmann patrzył na nich, aż przestali wirować, a odstawiony na ziemię chłopczyk 
wcisnął 
się między dwie większe postacie, ujął je za ręce i cała trójka, najwyraźniej 
szczęśliwa, oddaliła 
się dziarskim krokiem przez plac.
Lecz gdy tak sobie kroczyli beztrosko, dosięgnął ich palec z nieba. A dokładnie 
mówiąc – 
kciuk Eckmanna. Spoczął on na głowie jednej z widocznych na ekranie postaci i 
zdusił ją 
bezlitośnie jak owada.
Człowiek, którego wizerunek został przed chwilą tak brutalnie zmiażdżony, szedł 
jednak 
dalej przez plac, nieświadom niczego, w towarzystwie Poppei i swego syna. Nie 
wiedział, że 
wymazano go właśnie z ekranu kamery obskury, i spokojnie zajmował się swoimi 
sprawami.
Postacie opuściły plac. Eckmann z powrotem skupił oko obiektywu na katedrze. 
Ujął skalpel. 
Spojrzał na obraz kamery obskury, spojrzał na swój model – i zdecydował, gdzie i 
jak zrobić 
nacięcie. Dokonał go pewnym, szybkim, precyzyjnym ruchem skalpela, między jednym 
a drugim 
uderzeniem serca.
Rozdział siódmy
PROPOZYCJA
Po sezonie Robert przesiadywał głównie w mieszkaniu – szkicował i rozsyłał 
rysunki do 
wydawnictw z nadzieją, że otrzyma zamówienie na ilustrację książki. W tej 
dziedzinie panowała 
jednak ostra konkurencja, a on był nikomu nieznanym prowincjonalnym artystą. Po 
co zatrudniać 
obcego gościa, zamieszkałego w dodatku na odległość nudnej jazdy pociągiem, 
kiedy ma się pod 
ręką znanego i sprawdzonego ilustratora z bogatym dorobkiem, solidnego w 
dotrzymywaniu 
terminów i chętnego do wprowadzenia bez dyskusji każdej proponowanej zmiany?
Czasami – kiedy miał pieniądze na materiały – malował oleje na płótnie, 
abstrakcje albo 
fantazje z pamięci. Mógł malować popularne lokalne widoczki i sprzedawać je na 
ulicach. Ale 
nie czerpałby z takiej pracy żadnej satysfakcji – a poza tym inni już to robili. 
Nawet tu, 
w miasteczku, konkurencja była zajadła.
Czasem rano odprowadzał Christophera do szkoły. Nieraz chłopiec wolał iść sam i 
Robert 
mu na to pozwalał. Wyznawał wolność i dobrowolną akceptację związanego z nią 
ryzyka. Jakże 
bowiem, nie wystawiając się na ryzyko, można nauczyć się je rozpoznawać i 
omijać? Inaczej 
człowiek żyje jak w kokonie, jak w powijakach, a wypuszczony na wolność zbyt 
późno, nie 
zdąży dorosnąć. Wyłania się z bezpiecznej otoczki jak te stare Chinki, ofiary 
obyczaju 
krępowania stóp, które do końca życia drepczą drobnymi, niepewnymi kroczkami, 
niezdolne 
uciec przed zagrożeniem i na zawsze już zdane na opiekę innych.
Robert wolał, żeby Christopher sam nauczył się troszczyć o siebie. A poza tym, 
jego 
zdaniem, zagrożenia okresu dzieciństwa były mocno przesadzone.
Ich mieszkanie nie było ani duże, ani małe – w sam raz. Składało się z salonu 
połączonego 
z kuchnią i jadalnią, dwóch niewielkich sypialni i łazienki.
Robert przemieszczał się po nim ze sztalugami, rozstawiając je tam, gdzie akurat 
przyszła mu 
ochota. Czasem pracował w salonie, czasem w sypialni. Przy ładnej pogodzie 
wystawiał krzesło 
na balkonik i tam siadał ze szkicownikiem. Podobnie jak Eckmann, miał z domu 
dobry widok na 
całe miasto – tyle że z mniej wytwornej dzielnicy. Ze swojego balkonu widział 
katedrę, rzymskie 
łaźnie i długą kolejkę oczekujących na wejście do muzeum.
Co pewien czas brał pod pachę kilka obrazów i obchodził z nimi miejskie galerie, 
namawiając marszandów do wywieszenia u siebie paru jego prac – choćby, jeśli już 
nie można 
inaczej, na zasadzie przyjęcia ich w komis.
Ponure, gburowate usposobienie nie ułatwiało mu jednak pertraktacji. Nie 
cierpiał zresztą 
zawodowych marszandów za wygórowane ceny, którymi opatrywali obrazy, i pobierany 
przez 
nich procent. Miał szczęście, jeśli otrzymywał ze sprzedaży choćby połowę. 
Zresztą, jego prace 
nie sprzedawały się ani dobrze, ani często. Były dobre, ale nietypowe. Podobały 
się tylko 
nielicznym – tym, których sam Robert zaliczał do koneserów sztuki.
Christopher najczęściej wracał ze szkoły sam. O tej porze, zależnie od pory roku 
i pogody, 
Robert był już najczęściej w pracy, na placu katedralnym.
Jeśli ojciec pracował po południu, Christopher sam otwierał drzwi mieszkania, 
oglądał trochę 
telewizję, potem odrabiał lekcje, a niekiedy nawet coś sobie ugotował. Poppea 
miała własny 
klucz i Christopher zastawał ją nieraz w domu po powrocie. Czasami zostawała u 
nich na noc, 
czasami szła spać do siebie. Gdy zostawała, Christopher, leżąc już w łóżku z 
książką, słyszał 
z salonu niewyraźne odgłosy rozmowy. Nie do końca rozumiał relacje między Poppeą 
a ojcem: 
czy zamieszkają kiedyś wszyscy razem, czy będzie jeszcze inaczej. W gruncie 
rzeczy nie miało 
to większego znaczenia, bo obecny układ całkiem go zadowalał – dawał mu swoiste 
poczucie 
bezpieczeństwa.
Poppea od czasu do czasu wyjeżdżała na castingi. Była zdolną, profesjonalną 
tancerką, 
chociaż zdecydowanie za mało ćwiczyła. Jeśli otrzymywała role, to raczej w 
małych, 
prowincjonalnych spektaklach, kiepsko płatnych i niezbyt widowiskowych.
Christopher tylko raz oglądał ją na scenie, w teatrze Royal, gdzie tańczyła w 
partiach 
zespołowych baletowej opowieści O Jasiu i pędzie fasoli. Wyglądała olśniewająco 
w trykotach 
i kostiumie, więc Christopher oklaskiwał spektakl z całych sił, jakby nigdy w 
życiu niczego 
lepszego nie oglądał – miał chyba nadzieję, że Poppea usłyszy jego oklaski w 
burzy innych, 
pozna, że to właśnie on tak klaszcze, i jego tata, i zrozumie, jaka jest dla 
nich ważna.
Ku swemu zdumieniu, z amfiteatru, gdzie siedzieli z ojcem, dojrzał w pierwszych 
rzędach 
pana Eckmanna. Pan Eckmann zajmował świetne miejsce: ostatni fotel od strony 
środkowego 
przejścia, skąd nikt nie zasłaniał mu widoku. Christopherowi zrobiło się trochę 
smutno, że pan 
Eckmann przyszedł do teatru sam.
Pantomima baletowa to przecież raczej spektakl rodzinny. Dorośli nie chodzą sami 
na takie 
przedstawienia. Żeby mieć prawdziwą przyjemność, należało pójść z dzieckiem – 
takie 
przynajmniej było zdanie Christophera. Kto nie miał własnego dziecka, ten mógł 
je wypożyczyć 
od znajomych albo wziąć do teatru wnuczka.
Takich właśnie było na widowni najwięcej – babć i dziadków, którzy wypożyczyli 
wnuczęta 
od rodziców na jedno popołudnie lub wieczór, żeby je zabrać na przedstawienie i 
móc straszyć: 
„Uważaj! Stoi za tobą!”, albo, jeśli dziecko się bało: „Nie bój się, on tu nie 
przyjdzie!”, 
i posykiwać z emocji, gdy na scenie zjawiał się czarny charakter, i przez chwilę 
samemu znów 
poczuć się dzieckiem w ciemnej sali, gdzie wszyscy z zapałem liżą lody.
A pan Eckmann, biedaczek, siedział bez towarzystwa, sam trochę jak dziecko – 
mały, gruby, 
schludny, w wyjściowym ubraniu. Zawsze dziwnie było zobaczyć go poza galerią, z 
którą 
wydawał się zrośnięty. W każdym innym otoczeniu przypominał rybę bez wody, 
spazmatycznie 
łapiącą powietrze.
Christopherowi żal było pana Eckmanna, wolałby go widzieć w towarzystwie – na 
przykład 
z panią Eckmannową po jednej stronie i gromadką małych Eckmannków po drugiej. 
Pan 
Eckmann na pewno byłby wtedy szczęśliwy, szczęśliwy aż po kres swoich dni.
On tymczasem kochał się w Poppei, która go ledwie dostrzegała. Dla niej był 
tylko 
właścicielem galerii i facetem, który wrzucił do jej skrzynki za dużo pieniędzy, 
gdy pracowała 
jako żywy posąg przed katedrą. Nie on pierwszy tak postąpił i pewnie nie 
ostatni. Poppea 
wliczała to w ryzyko zawodowe. Osoba publiczna musi oswoić się z takimi 
incydentami, nawet 
jeśli jest tylko skromnym pomnikiem na miejskim placu.
Z czasem, i to dość szybko, zrozumiała, dlaczego Eckmann zaproponował jej pracę 
w galerii, 
lecz nie widziała w tym niczego złego, zwłaszcza że nie robiła mu najmniejszych 
złudzeń 
i stawiała sprawę jasno od samego początku. Łączy ich tylko biznes. Relacje 
czysto zawodowe. 
Eckmann potrzebował w końcu kogoś do pomocy w galerii, jeżeli chciał mieć więcej 
czasu na 
pracę i inne sprawy.
Robert nie przepadał za tym układem – ani za Eckmannem – ale może kierowała nim 
zazdrość. Cokolwiek bowiem powiedzieć o Eckmannie, czy nazwać jego działalność 
sztuką czy 
mikroinżynierią, faktem było, że nieźle sobie z tego żył – w przeciwieństwie do 
większości 
artystów. W całym kraju na palcach można było policzyć takich, którzy 
utrzymywali się tylko 
i wyłącznie z własnej sztuki. Większość zatrudniała się gdzieś dorywczo, w roli 
wykładowców 
na wyższych uczelniach albo kelnerów w restauracjach, szła na kompromisy albo 
zwyczajnie się 
poddawała i zmieniała zawód.
W galerii, gdy Poppea podjęła tam pracę, panował marazm – co jej, osobie 
towarzyskiej, 
z temperamentem, niezbyt odpowiadało. Większe ożywienie przyniosły dopiero ferie 
szkolne, 
lecz po nich znów przyszedł zastój.
Według pierwotnych ustaleń, Poppea miała obsługiwać kasę, a Eckmann dłubać na 
górze 
w pracowni przy swoich rzeźbach. W rzeczywistości jednak było inaczej.
Zamiast całymi godzinami, a nawet dniami, przesiadywać w pracowni – na co teraz 
mógł 
sobie pozwolić – Eckmann wynajdywał wciąż nowe powody i preteksty do 
zaniedbywania pracy. 
A to rzeźba się nie udawała, a to strzykało go w krzyżu, a to oczy go piekły, a 
to nie mógł się 
skupić, a to brakowało mu weny twórczej (w co sam nie wierzył, ale inni – tak). 
Proponował 
kawę, nawet sam ją parzył. Poppea była zadowolona, że przez chwilę ma z kim 
pogadać.
– Jak to się panu opłaca? – pytała. – Takie tu pustki.
– Tylko zimą. Latem trudno się opędzić od gości. Z odgrywaniem posągów na placu 
jest 
przecież tak samo.
– Pewnie tak.
– Pomału, ale do przodu.
– Dużo pan zarabia?
– Pomału, ale do przodu; pomału, ale do przodu... Jakby chcąc ją do końca 
przekonać, 
powtórzył jeszcze raz:
– Pomału, ale do przodu!
Sącząc kawę, przyglądała mu się z zaciekawieniem. Marzyła o papierosie, ale nie 
ośmieliła 
się zapalić. Po pierwsze, tancerki nie powinny palić, a po drugie, Eckmann 
nienawidził zapachu 
tytoniu w galerii, chociaż w domu zdarzało mu się od czasu do czasu wypalić 
cygaro.
– Panie Eckmann... – Ernst... – Ernst...
Nagle jednak wszedł klient, a zaraz po nim drugi – dwaj Amerykanie, obcy sobie, 
ale 
zachwyceni, że trafili na ziomka tak daleko od domu. Kupili bilety i razem 
weszli do galerii, 
głośno i bez skrępowania dziwując się miniaturowym rzeźbom.
– Pani chciała mnie o coś spytać?
Poppea zapomniała już, o co jej chodziło. Podtrzymywała przecież tylko luźną 
konwersację – 
może chciała zagadnąć Eckmanna o jego obco brzmiące nazwisko, niepasujące do tak 
typowo 
angielskiej postaci. Zanim jednak to sobie przypomniała, temat wydał jej się 
niewart rozwijania.
Wobec tego Eckmann zadał jej pytanie, lecz nie wprost, a z ogródkami, aluzyjnie, 
chytrze 
zmierzając do wytyczonego celu.
– Zastanawiam się od pewnego czasu nad nową rzeźbą – powiedział.
Poppea spróbowała okazać zainteresowanie, lecz myśl o papierosie nie dawała jej 
spokoju. 
Tym dokuczliwsza, że Poppea postanowiła rzucić palenie, bo poprzysięgła sobie, 
że nie wpadnie 
w nałóg. Z wysiłkiem skupiła uwagę na chwili bieżącej.
– Naprawdę nie dość tego, co już jest? – odparła niezbyt taktownie.
Eckmann spojrzał na nią ze zdumieniem. Tego pytania nigdy sam sobie nie zadał, 
ale 
odpowiedź na nie oczywiście brzmiała: dość. Nie potrzebował więcej eksponatów. 
Jeszcze długo 
nie. Przynajmniej do czasu, aż obecne zaczną zdradzać ślady zniszczenia i 
domagać się 
wymiany. Sprawa była jednak znacznie bardziej skomplikowana. Eckmann był 
artystą, 
a przynajmniej za takiego się uważał. Jeśli przestanie tworzyć, to kim 
pozostanie? Właścicielem 
galerii. Co to za artysta, który nie ćwiczy własnego kunsztu – jak go nazwać? I 
co zrobiłby 
Eckmann wówczas ze swoim czasem, swoim życiem? Kim by się stał, gdyby przestał 
być sobą?
– Trzeba stale pracować – powiedział. – Kto wie, może otworzę nową galerię, w 
innym 
mieście? Może zacznę pomału sprzedawać eksponaty?
– A nie pracuje pan teraz nad niczym? Mówił pan, zdaje się...
– Owszem, nad miniaturą miasta. Ale to wielki projekt...
Poppea omal nie parsknęła śmiechem. Słowa „wielki projekt” zabrzmiały w ustach 
Eckmanna absurdalnie, gdyż chodziło o rzecz nie większą od typowej 
bożonarodzeniowej scenki 
z padającym śniegiem, zamkniętej pod szklaną kopułką.
Któregoś popołudnia uparł się zademonstrować Poppei niegotową pracę. Zabrał ją 
do 
pracowni, drepcząc z tyłu po schodach jak mały piesek, rozradowany tym, że 
zyskał uwagę 
swojej pani. Z szarmancką cierpliwością objaśnił jej, jak regulować mikroskop, 
nie mając 
pojęcia, jak bardzo ją tym zirytuje. Czy ona, Poppea, nie umiała sobie ustawić 
głupiego 
mikroskopu, czy ktoś musiał jej to tłumaczyć?
Pod kopułką znajdowała się replika miasta. Poppea czuła oddech Eckmanna na 
policzku, gdy 
ten wyjaśniał jej trudności związane z konstrukcją poszczególnych obiektów. Jego 
bliskość 
wprawiła Poppeę w chwilowe zażenowanie. Ale Eckmann był dżentelmenem w każdym 
calu. 
Nie było wiele tych cali, lecz każdy z nich wypełniały szlachetne maniery.
– To taki wielki projekt...
Może dla niego. Poppea widziała tylko miniaturowe miasteczko pod szklaną kopułą. 
Bardzo 
ładne, bardzo wierne, bardzo zręcznie wykonane – ale co z tego? Co to miało 
wspólnego 
z życiem?
Zeszli z powrotem na dół.
– Za dużo rzeczy trzeba tam kończyć naraz – narzekał po drodze Eckmann. – 
Potrzebuję 
czegoś, co mógłbym robić w przerwach... Myślałem o...
– O czym?
– To tylko taki pomysł. Może tancerka?
– Tancerka?
– Taka jak pani.
– Ach tak?
– Miniaturowa tancerka na czubku igły.
– Na czubku? A nie na drugim końcu, tam gdzie jest uszko? Tym grubszym?
– Nie, nie. Na czubku.
– Na ostrym końcu?
– No właśnie.
– Taka malutka?
– Tak. Baletnica w tiulowej spódniczce, z bladym makijażem, zastygłą na policzku 
łzą 
i malowanym uśmiechem.
– Całkiem jak ja?
– Słucham?
– Całkiem jak ja. Żywy posąg.
– Ależ tak! Tak, rzeczywiście. Ma pani słuszność. Stąd się właśnie musiał wziąć 
cały 
pomysł. Zapamiętałem panią z placu.
Poppea uśmiechnęła się. Czy on myślał, że ją nabierze? A jednak... jakoś jej to 
pochlebiało.
– Nie przypuszczam...
Nie. To pytanie zawiesił w powietrzu. Pozostało niezadane i bez odpowiedzi.
Amerykańscy goście wyłonili się z galerii, mrugając gwałtownie w oświetlonym 
przedsionku.
– Cudowne! – Wspaniałe!
– Zachwycające!
W tym samym duchu wpisali się do księgi zwiedzających, po czym wyszli, szykując 
się na 
dalsze atrakcje – może muzeum strojów, może objazd zabytków na zimnym i 
wietrznym o tej 
porze roku górnym pokładzie turystycznego autobusu, a może herbatka w pijalni 
wód, przy 
dźwiękach tercetu smyczkowego, usiłującego w miarę swych możliwości odświeżać 
znane 
klasyczne kawałki.
– Na czym to myśmy stanęli? – podjął rozmowę Eckmann. Tak jakby zdążył 
zapomnieć. – 
Aa... już wiem. To mogłaby być całkiem atrakcyjna rzecz: tancerka, która nie 
tylko stoi na 
czubku igły, ale jeszcze się porusza.
Poppea spojrzała na niego zdziwiona.
– Porusza się?
– Tak, tańczy.
– Tańczy? Jak to: tańczy? Jakim cudem?
– No, kręci się w kółko.
– Kręci się w kółko?
– Właśnie tak. Można zamontować igłę na mechanizmie, który będzie ją powoli 
obracał i...
– Aha! A ja przez chwilę myślałam, że pan mówi o... prawdziwym tańcu.
– To byłoby trudne.
– Pewnie.
– Wspaniałe, ale bardzo trudne.
Eckmann rozłożył ręce skromnym, przepraszającym gestem, pokazując, jak bardzo 
jest mu 
przykro, że nie osiągnął jeszcze takiego mistrzostwa – tak jakby cuda, których 
już dokonał, nie 
były warte tego miana.
Tak, to był może największy cud: ta łatwość, z jaką ludzie przyzwyczajają się do 
cudów, 
zaczynają uważać je za rzecz oczywistą i rozglądać się za czymś nowym. Cóż w 
końcu bardziej 
banalnego niż księżyc, gwiazdy i słońce na niebie – cuda codzienne, brane za 
oczywistość 
i z rzadka zaszczycane baczniejszym spojrzeniem?
Poppea ujrzała nagle Eckmanna w całkiem nowym świetle. Dotychczas miała go za 
podstarzałe niewiniątko, teraz jednak straciła co do tego pewność. Dała się 
zwieść jego posturze: 
małej, krępej, dziecinnej figurce Piotrusia Pana, który nigdy nie dorósł – tylko 
rozrósł się wszerz. 
Jego splecione pulchne rączki, czyściutkie i delikatne, nie wiadomo czemu 
przywiodły Poppei na 
myśl kolonię ostryg albo gniazdo pełne mysich osesków.
Może on wcale nie jest takim niewiniątkiem – pomyślała sobie. To w końcu dorosły 
mężczyzna, a nie mały chłopczyk; kto wie, co porabia wieczorami, kiedy zje już 
kolację przy 
swoim stoliku w restauracji na katedralnym placu. Może wcale nie wraca prosto do 
domu albo do 
pracowni. Może po drodze odwiedza całkiem inne miejsce. Forsy mu przecież nie 
brakuje.
Postawiła na zwłokę, co leżało w jej naturze. Zawsze przedkładała odroczenie 
decyzji nad 
zobowiązanie, o czym doskonale wiedział Robert: tę cechę akurat mieli wspólną. 
Teraźniejszość 
zawsze była dla niej ważniejsza niż przyszłość; wolała cieszyć się chwilą, niż 
snuć dalsze plany.
– No, nie wiem...
Eckmann wytropił w jej tonie nutkę możliwości.
– To nie potrwałoby długo – zapewnił. Nie była przekonana.
– Tyle czasu stać bez ruchu...
– Przecież jest pani zawodowym posągiem.
– I o to mi właśnie chodzi: nie mam ochoty tak sterczeć, kiedy nie muszę.
Przez sekundę Eckmann chciał jej zaoferować zapłatę, ale słusznie uznał, że 
propozycja taka 
zabrzmiałaby nieprzystojnie i odstręczyła Poppeę na dobre.
– No, nie wiem... – powtórzyła Poppea i ziewnęła ukradkiem, zasłaniając usta.
Eckmann spojrzał na zegarek. Zrobił to dość ostentacyjnie, aby Poppea miała 
okazję docenić, 
jak cenny czasomierz jej pryncypał nosi na ręku.
– Więc proszę się namyślić – powiedział. – Wrócimy do tego później. Teraz mam 
spotkanie.
– Okej.
– Będę z powrotem po południu.
– Dobrze, panie Eckmann.
– Proszę: Ernst.
Nie nazwała go jednak Ernstem, przynajmniej nie wtedy. A Eckmann udał się na 
swoje 
spotkanie – o ile nie było zmyślone. Może tak tylko zełgał, a w istocie spędził 
popołudnie, snując 
się po ulicach i gapiąc na wystawy sklepów jubilerskich, a potem zaszedł nad 
rzekę, siadł na 
ławce i zjadł kanapkę, skórką chleba dokarmiając okoliczne ptactwo. Może dyndał 
przy tym 
nogami jak dziecko na huśtawce, a kiedy skończył jeść, zeskoczył z ławki na 
ziemię 
i pomaszerował dalej.
Chciał wrócić do galerii, zanim skończą się lekcje w szkołach. Nastolatki na 
ulicy 
dopuszczały się czasem nieprzystojnych żartów względem niego, rzucając głośne, 
ordynarne 
uwagi, kiedy mijał ich, zmierzających hurmą do kiosku po słodycze – niby już 
prawie dorośli, 
a tak naprawdę jeszcze dzieci: krawaty poprzekrzywiane, koszule powyciągane na 
wierzch, 
panienki w spódniczynach jak z młodszej siostry, czego ich rodzice widocznie w 
porę nie 
zauważyli. A może miały biednych rodziców.
Po powrocie do galerii wyczuł w pomieszczeniu woń peta. Z dezaprobatą pociągnął 
nosem. 
Poppea szybko wskazała salę galerii.
– Ktoś palił w środku. Kazałam natychmiast zgasić papierosa albo wyjść.
Eckmann kręcił głową bardzo niezadowolony.
– Przecież widzą tabliczki! – zrzędził. I miał rację. Tyle że każdy widzi tylko 
to, co chce 
zobaczyć.
Eckmann skierował się wprost do drzwi z napisem „PRYWATNE”, za którymi były 
schody 
na górę, do pomieszczeń magazynowych pełnych akt i rachunków, a jeszcze wyżej – 
do 
pracowni na strychu.
– A propos – rzucił niby to mimochodem, już z ręką na klamce. – Namyśliła się 
pani?
– Nad czym? Nad tym pomnikiem?
– No właśnie.
– Jak długo by to potrwało?
– Krótko. Na początek wykonałbym tylko parę szkiców i model rzeźby z gliny, na 
podstawie 
którego mógłbym potem pracować. Według niego tworzyłbym potem miniaturę.
– Aha. Więc nie rzeźbiłby jej pan od razu?
– To za trudne. Jeśli więc chodzi o panią, to tylko pozowanie do modelu, a potem 
najwyżej 
jedna sesja przy wykańczaniu.
– To ja się zastanowię – powiedziała Poppea.
– W porządku – odparł Eckmann.
Z uśmiechem zamknął drzwi za sobą i poszedł do pracowni.
Nie pracował tego popołudnia nad żadną rzeźbą, tylko obserwował życie miasta 
odbite na 
ekranie kamery obskury.
Zycie toczyło się na jego oczach: ludzie przychodzili i odchodzili bez żadnego 
widocznego 
celu. Przypominało to oglądanie programu telewizyjnego bez głosu – programu 
pozbawionego 
w dodatku jakiejkolwiek wyrazistej akcji i dramaturgii. Czyż to nie dziwne, że 
życie sprawia 
wrażenie tak niezorganizowanego, bezcelowego, beztreściowego, bezsensownego, 
przypadkowego? A mimo to pozostaje życiem.
Teatr wydaje się prawdziwszy od rzeczywistości.
Po jakimś czasie Eckmann usłyszał, że Poppea woła z dołu dobranoc, więc 
odpowiedział jej, 
po czym usłyszał trzask zamykanych drzwi galerii.
Mrok zapadł wcześnie tego dnia. Mrok ciężki, zimowy, ponury, pełen szarości, 
brązów 
i sztucznej żółci jarzeniówek, z domieszką mżawki.
Eckmann nagiął ku sobie teleskop kamery obskury, wymienił w nim obiektyw, 
założył parę 
filtrów i z powrotem ustawił tak, aby na wklęsły ekran padł obraz miasta. 
Następnie rozmieścił 
na powierzchni ekranu kilka szklanych pryzmatów. Widmo światła białego 
wystrzeliło 
tęczowymi pasmami we wszystkich kierunkach.
Czemu Patrzysz, Żabko Zielona, Na Grubą Fokę... Głupkowata formułka sprzed lat 
uczepiła 
się pamięci jak rzep psiego ogona. Ale pozwalała łatwo przypomnieć sobie barwy 
widma światła: 
Czerwień, Pomarańcz, Żółć, Zieleń, Niebieski, Granat, Fiolet.
A także wszystkie subtelne niuanse odcieni pomiędzy nimi. Na świecie nie ma 
przecież tylko 
siedmiu kolorów – prędzej już siedem tysięcy, a może nawet nieskończenie wiele. 
Może barwy 
są jak liczby – nieskończenie podzielne. Można je liczyć i liczyć, a i tak nigdy 
nie dojdzie się do 
końca. Bo końca nie ma.
Tęczowe kolory tryskały z pryzmatów pod dziwacznymi, ostrymi kątami. Promienie 
przypominały kończyny o zbyt wielu stawach.
Eckmann długo śledził geometrię barw. W końcu wyjął z szuflady notes, otworzył 
go na 
stronicy zapisanej wzorami i równaniami i zaczął pisać dalej, wprowadzając 
uzupełnienia 
i korekty. Pochrząkiwał przy tym z cicha, jakby mówił: „Tak, tak. Właśnie tak. 
Zgadza się. 
Zgadza się”.
Pochłonięty tym działaniem, zatracił rachubę czasu, całkiem jak podczas pracy 
nad rzeźbami. 
Dopiero pusty żołądek uświadomił mu, że zrobiło się późno. Eckmann był głodny, 
spragniony 
i zmęczony samotnością, zdjął więc z wieszaka płaszcz, a także kapelusz, który 
nosił czasami, 
zamknął galerię i skierował się do kawiarni na placu.
Piecyki gazowe buzowały i markizy były rozpostarte, a mimo to prawie nikt z 
gości nie 
odważył się usiąść na zewnątrz. Jedyna para, która to zrobiła, wybrała akurat 
ulubiony stolik 
Eckmanna. Kelner wskazał mu inny.
– Co pan szanowny dziś zamawia? To co zawsze? – spytał, strzepnąwszy 
nieistniejące 
okruchy z nieskazitelnie czystego obrusa.
Eckmann kiwnął głową. Miło być stałym klientem, miło widzieć, że ktoś zna nasze 
upodobania, miło mieć swoje „to co zawsze”. Eckmann, bądź co bądź, nie tylko 
bywał w tym 
lokalu regularnie, ale i płacił od ręki – stanowił zatem cenną podporę interesu. 
Dla restauratora 
był jak lokata w banku.
Kelner przyniósł mu, jak zwykle, pół butelki wina i napełnił kieliszek. Eckmann 
podziękował 
skinieniem głowy. Uśmiechnął się, sącząc wino. Spojrzał z dołu na okna strychu 
swojej galerii, 
gdzie zostawił zapalone światło.
Tak. Tym razem osiągnął prawdziwy przełom. Już prawie wiedział, jak to zrobić. 
Inni nie 
widzieli tego tak jak on, nie dostrzegali naturalnego związku nauki ze sztuką, 
ich wzajemnej 
komplementarności. Spójrzmy jednak na Leonarda da Vinci, na twórców katedr i 
piramid. 
Zwróćmy uwagę na pierwiastek nauki w sztuce, pierwiastek sztuki w nauce. Czym 
bowiem jest 
projekt bez wykonania? Idea bez praktyki? Marzenie bez wiedzy i zdolności do 
jego realizacji?
Nie mając z kim trącić się kieliszkiem, Eckmann, wiedziony nagłym impulsem, 
zwrócił się 
ku parze, która zajęła jego stolik.
– Państwa zdrowie! – oznajmił, wznosząc toast.
– Ehem... pańskie zdrowie... – odparli tamci z lekką konsternacją.
– Piękny wieczór, nieprawdaż? – zagadnął Eckmann, wbrew oczywistym faktom.
Adresaci tej uwagi mimo wszystko przyznali mu rację, tak jak to zwykle czynią 
ludzie, 
podejrzewając, że gadatliwy nieznajomy jest niezrównoważony albo pijany, a zatem 
lepiej 
przytakiwać mu dla świętego spokoju, w nadziei, że zaraz się zamknie albo 
oddali.
Nazajutrz Poppea oświadczyła Eckmannowi, że przemyślała sprawę i gotowa jest 
pozować 
do rzeźby tancerki.
– To mi nawet pochlebia – powiedziała. – Pozować do rzeźby... nawet takiej, 
którą widać 
tylko przez mikroskop.
Eckmann nie krył zadowolenia.
– Nie pożałuje pani – zapewnił.
– Chyba potrzebny mi będzie kostium.
Eckmann potwierdził. Poprosił o cały komplet: makijaż, baletki, trykot i 
spódniczkę. Cieszył 
się na tę pracę. Wprost nie mógł się jej doczekać.
Rozdział ósmy
TRIK ŚWIATŁA
Poppea postanowiła nie mówić o pozowaniu nikomu (czyli Robertowi), bo ludzie 
reagują 
nieraz dziwnie, bywa, że nieuzasadnioną zazdrością, nawet – a może zwłaszcza – 
wtedy gdy nie 
ma po temu żadnego powodu. Poza tym trzeba zachować pewien margines 
niezależności, 
odrębnego, własnego życia. Kto wie, czy to właśnie nie jest warunkiem udanego 
związku: 
wzajemna zgoda na wolność, prywatność, indywidualne życie drugiej osoby.
Jak mleko zapomniane w butelce pod drzwiami, tak i zaniedbana miłość po prostu 
kwaśnieje. 
Trzeba ją stale odświeżać i ożywiać.
Więc nie zdradzała się nikomu, przynajmniej na razie. Sami zobaczą, gdy praca 
będzie 
ukończona – czyli już niedługo. Czy takie doświadczenia wpisuje się do 
życiorysu? „Pozowałam 
do eksponatu Galerii Sztuki Niemożliwej. Maleńka tancerka – to ja”.
Nie, może lepiej nie.
Mimo wszystko było to lepsze niż wysiadywanie godzinami przy kasie w roli 
bileterki. 
Zresztą, i ta rola nie miała trwać długo. Wkrótce znowu rozpocznie się sezon na 
pantomimę – 
a więc, jeśli wszystko pójdzie pomyślnie, jeszcze sześć do ośmiu tygodni 
solidnej roboty, potem 
zasłużone dwa tygodnie wakacji gdzieś w ciepłym klimacie, a potem już wiosna i 
powrót na plac 
w charakterze żywego pomnika.
Poppea wyjmie z szafy kostium, wypierze go – a może zmieni image i uszyje sobie 
nowy. 
Może zmieni i makijaż.
Może w przyszłym roku już nie będzie baletnicą, tylko całkiem innym pomnikiem.
I minie wiosna, a po niej lato, może trafi się jakiś letni angaż do teatru, po 
sezonie nauka 
tańca albo jakaś inna dorywcza praca – może powrót do Eckmanna, może prowadzenie 
wieczorowych kursów tanecznych – a w końcu znów pantomima.
Sława wcale nie jest konieczna. Nie trzeba zaraz tańczyć Julii w Romeo i Julii, 
Odetty 
w Jeziorze łabędzim albo Klary w Dziadku do orzechów. Wystarczy robić swoje, być 
sobą 
i spokojnie przyjmować upływ czasu. Na tym chyba polega spełnienie, prawda? To 
się nazywa 
życie.
Aż w końcu przyjdzie taki dzień, że znów nastanie wiosna i pora pantomimy, a 
Poppea nie 
stanie, być może, jako pomnik na katedralnym placu. Może spojrzy do lustra, 
uświadomi sobie, 
że czas mija, i zapragnie mieć dziecko – własne dziecko. I zamieszkają razem, 
ona, Robert, 
Christopher i niemowlę, i będą szczęśliwi.
Tak rysowały się jej ogólne plany na przyszłość, o ile w ogóle snuła plany – co 
zdarzało się 
nieczęsto. Raczej instynktownie przeczuwała taki rozwój zdarzeń, jednak i to 
należy nazwać 
planem, cóż z tego, że niewypowiedzianym głośno. Niech życie toczy się samo, 
swoją drogą, aż 
do miejsca, w którym zechcemy je zatrzymać.
Do tego czasu miała Poppea Roberta i Christophera, pracę, przyjaciół, a od czasu 
do czasu 
także sekrety i niespodzianki – jak ta z panem Eckmannem. I to było całe jej 
życie: pozwalała mu 
mijać, dopóki jeszcze była młoda.
W najbliższy poniedziałek, idąc do pracy w galerii, zabrała więc kostium 
baletnicy. Po 
południu pan Eckmann oznajmił, że zamknie wcześniej, bo przy tak paskudnej 
pogodzie trudno 
spodziewać się wielu zwiedzających. Wywiesił na drzwiach tabliczkę „ZAMKNIĘTE”, 
przekręcił zasuwę i zaprosił Poppeę na górę.
– Nie możemy zostać tutaj?
– Chodzi o światło – wyjaśnił. – W pracowni jest o wiele lepsze... chodzi o 
jakość światła. 
A poza tym...
Urwał jednak i Poppea nigdy nie dowiedziała się, co poza tym.
Wspięła się za nim po wąskich schodkach, mijając piętro pełne akt i ksiąg 
rachunkowych, aż 
na strych, do pracowni.
A co zrobię, jeżeli on spróbuje się do mnie dobierać? – spytała się w duchu. 
Nie, to absurd. 
Zresztą, nawet gdyby, górowała nad nim wzrostem. Jeśli ktoś tu był zagrożony, to 
tylko pan 
Eckmann – zagrożony bolesną, i to dosłownie, odmową, gdyby próbował jakichś 
sztuczek.
Jej obawy okazały się bezpodstawne. Eckmann pozostał dżentelmenem w każdym calu. 
Gdy 
przebierała się w kostium, wyszedł dyskretnie za drzwi i wrócił dopiero na jej 
okrzyk:
– Już, jestem gotowa!
Wrócił dziwnie onieśmielony i zażenowany; nie od razu miał odwagę spojrzeć na 
Poppeę. 
Gdy to wreszcie uczynił, profesjonalizm wziął w nim górę. Poprosił o drobne 
korekty postawy 
i stroju. Nie tknął jednak modelki. Rzeźbił tylko powietrze rękami, 
demonstrując, o co dokładnie 
mu chodzi, lecz wykonanie zadania pozostawił Poppei, chociaż byłoby szybciej, 
gdyby sam 
dokonał poprawek.
Gdy układ stroju i figury nie budził już zastrzeżeń, Eckmann wykonał serię 
wstępnych 
szkiców, mających potem służyć mu za punkt odniesienia, a uzyskawszy 
zadowalający rezultat, 
sporządził mały model z gliny – wysokości najwyżej ośmiu do dziesięciu cali.
– Jeszcze tylko parę rysunków – powiedział, widząc, że Poppea jest zmęczona i z 
trudem 
utrzymuje pozę. – W pozycji swobodnej i... od...
Zawahał się, nie znajdując odpowiedniego słowa, więc pomogła mu:
– Od tyłu?
– Od strony pleców.
Umówili się na następną sesję w środę wieczorem, po pracy. Eckmann nie chciał 
zbyt często 
zamykać galerii przed czasem. Sporadycznie było to do przyjęcia, ale gdyby 
powtarzało się zbyt 
często, wyrobiłby sobie reputację niesolidnej firmy i ludzie w końcu przestaliby 
do niego 
zaglądać.
Zaproponował jej zapłatę za nadgodziny, ale odmówiła. To nie była przecież 
praca, tylko 
przywilej. Coś w rodzaju przepustki do nieśmiertelności.
Eckmann znów wyszedł z pracowni, gdy się przebierała. Spytała, czy może zostawić 
u niego 
kostium – nie zgłosił obiekcji. Znalazł wieszak i umieścił kostium w oknie, na 
karniszu od 
firanek, gdzie strój zawisł smętnie, wiotki i bez śladu życia, jak wielki martwy 
motyl 
wywieszony do suszenia.
– Może... – rzekł ostrożnie Eckmann – następnym razem... makijaż?
Poppea kiwnęła głową.
– Jasne, co za gapa ze mnie. Miałam przynieść wszystko z sobą, ale zapomniałam.
Obiecała, że następnym razem przyniesie przybory do makijażu i wymaluje sobie 
łzy, żeby 
Eckmann wiedział, jak ucharakteryzować Maleńką tancerkę, kiedy już będzie 
gotowa.
W środę wieczór, po drugiej sesji, Eckmann doszedł do wniosku, że konieczne 
będzie 
jeszcze trzecie posiedzenie, a może nawet i czwarte. Poppea zbuntowała się. 
Uznała, że ma dość; 
zaczynała czuć się głupio, stercząc przed Eckmannem w stroju baleriny, z 
makijażem 
i malowanymi łzami na twarzy.
Eckmann upierał się jednak, nalegał i przekonywał ją, że o wszystkim przesądza 
szczegół, 
a on musi mieć do końca jasne wyobrażenie całości, zanim przystąpi do 
miniaturyzacji rzeźby. 
Zgodziła się więc na jeszcze jedną sesję, w piątek wieczorem, zapowiadając z 
góry, że pod 
koniec następnego tygodnia wyjeżdża.
Eckmann był wyraźnie zaskoczony. Mało tego: był w szoku. Skulił się, jakby 
dostał w twarz.
– Wyjeżdża pani? Jak to?
– Zaproponowano mi pracę w balecie, sceny zbiorowe, oczywiście, na sezon zimowy.
– A galeria? – zaoponował Eckmann.
– Mały teraz ruch – odparła Poppea. – Obejdzie się pan beze mnie. Zresztą, to od 
początku 
była luźna umowa, prawda? Jeśli pan chce, mogę poszukać zastępstwa. Nie mogę 
przecież 
odrzucić propozycji tańca, to chyba jasne?
– Nie odpowiada pani praca tutaj?
– Odpowiada. Nie o to chodzi. Jestem tancerką. A co to za tancerka, która nie 
tańczy? To 
żadna tancerka.
Eckmann pokiwał głową, ale pobladł wyraźnie i ściągnął usta w linijkę, jakby z 
trudem 
hamował złość lub urazę.
Uporządkował do końca materiały, sprzątnął pracownię i poszedł zmyć glinę z rąk. 
Na ławie 
rzeźbiarskiej stały teraz dwie małe gliniane tancerki: Poppea w pozie tanecznej 
i w spoczynku.
Poppea przyjrzała im się. Były udane. Obie doskonale kopiowały modelkę. 
Powiedziała to 
Eckmannowi, który uśmiechnął się z zadowoleniem. Potem podeszła do kamery 
obskury 
i spojrzała na ekran, na którym widniał obraz miasta.
– Więc tym się pan zajmuje – powiedziała. – Podglądaniem ludzi.
Eckmann wziął żart poważnie. Oblał się rumieńcem i zaprotestował gwałtownie:
– Nie, nie, to wcale nie tak.
– Żartowałam przecież. Niech pan nie bierze wszystkiego tak serio. Można?
Sięgnęła do teleskopu. Eckmann kiwnął głową. Poppea przesunęła lunetę i na 
ekranie 
ukazała się inna część miasta:
dzielnica sklepów i rozjarzonych świateł. W witrynach widniały już pierwsze 
gwiazdkowe 
dekoracje, chociaż do Bożego Narodzenia zostało jeszcze parę tygodni.
– Wspaniałe – powiedziała. – To jakby mieć swój własny mały świat.
Eckmann skinął głową. Zebrał się na odwagę i zaproponował:
– Wybierałem się właśnie coś zjeść. Czy dałaby się pani zaprosić na kolację... 
chciałem 
powiedzieć... na małą przekąskę?
Poppea zerknęła na zegarek. Robert pracował jeszcze, a potem planował zabrać 
Christophera 
do kina. Miała więc wolne. Mogła zjeść kolację z Eckmannem, a do domu wrócić 
później.
– Okej.
Jej łatwa i niespodziewana zgoda zbiła Eckmanna z pantałyku. Nie spodziewał się, 
że pójdzie 
mu tak gładko. A więc tak wygląda ten świat, w którym mężczyźni chodzą na 
kolację 
z kobietami – jakby nigdy nic, tak po prostu, bez żadnych formalności, bez 
cienia heroizmu?
Ubrali się i wyszli do kawiarni na placu.
– Pan zawsze jada na zewnątrz?
– Nie. Tylko dopóki nie jest za zimno. Ale na razie...
Kolacja pod gołym niebem, przy ciepłym gazowym piecyku, owiana mgiełką oddechów, 
miała w sobie coś niecodziennego i romantycznego. Podszedł kelner, jak zwykle 
zawodowo 
beznamiętny.
– Dobry wieczór pani, dobry wieczór panu...
Tym razem podał dwie karty dań – zupełnie jakby Eckmann z reguły przyprowadzał 
na 
kolację atrakcyjne młode kobiety, jakby to było normalne, pospolite zdarzenie. 
Kelner nie 
skomentował go w każdym razie ani słowem.
Zamówili jedzenie, napili się wina, porozmawiali, pośmiali się nawet trochę. 
Lecz to, co dla 
Poppei było jednorazowym, zwyczajnym posiłkiem z przygodnym znajomym, dla 
Eckmanna 
oznaczało nieporównanie więcej. Dla niego był to przełom, rewolucja, moment 
zwrotny 
w historii. Coś podobnego nigdy mu się jeszcze nie zdarzyło. Czuł się, jakby 
miał co najmniej 
sześć stóp wzrostu.
Gdy kelner przyniósł rachunek i Poppea sięgnęła do torebki, chcąc zapłacić za 
siebie, 
Eckmann zaprotestował gwałtownie, a nawet, przez sekundę, wręcz agresywnie. Wino 
uderzyło 
mu do głowy – Poppea zauważyła to, więc dalej nie oponowała. Eckmann 
wielkopańskim gestem 
wyłożył na stół kartę kredytową, z którą kelner oddalił się do wnętrza lokalu.
– No a teraz? – spytał rozochocony Eckmann, bełtając w kieliszku resztkę 
koniaku, jakby 
dawał do zrozumienia, że wieczór ledwo się zaczął i należy do nich. – Co teraz?
– Ja naprawdę muszę już iść.
Kieliszek zastygł w palcach Eckmanna. Trzymająca go dłoń zesztywniała.
– Musi pani?
– Tak, czekają na mnie. – Ale...
– To była bardzo miła kolacja. Naprawdę miła.
Nie zabrzmiało to satysfakcjonująco. Przynajmniej dla Eckmanna. „Miła” to 
stanowczo za 
mało. „Naprawdę miła” nie ratowało sytuacji – przeciwnie: było jak obelga, jak 
cios w zęby. 
Znów, jak zawsze, ta sama zapłata. Człowiek się wysila, robi co może, a wszyscy 
odpłacają mu 
tym samym, wciąż tym samym. Każdy by tylko brał, nie dając nic w zamian. Ograna, 
stara 
śpiewka, którą znał od lat. Ty dajesz, oni biorą, a sami nie dają ci nic. I tak 
w koło Macieju. 
W życiu artystycznym to samo. Człowiek daje z siebie wszystko. A co otrzymuje w 
zamian? Nic. 
Ani krzty należytego uznania, tylko pogardę.
Nikt nie dostrzegał w jego sztuce prawdziwej sztuki. A przecież Eckmann tworzył 
rzeczy 
subtelniejsze i piękniejsze niż ktokolwiek dotąd. Mimo to jego galerię 
traktowano jak gabinet 
osobliwości. Wielbłąd w uchu igielnym, Empire State Building wyrzeźbiony z 
czubka 
ołówkowego grafitu, katedra z główki zapałki – bardzo to ciekawe, owszem. A 
teraz chodźmy 
gdzieś pooglądać prawdziwą sztukę.
Takie myśli kłębiły się Eckmannowi w głowie. Poppea tymczasem widziała w nim 
tylko 
małego, podpitego człowieczka, który uległ chwilowemu roztargnieniu.
– No tak, tak, naturalnie. Skoro musi pani jechać... skoro pani oczekują... To 
zrozumiałe. 
W każdym razie, spotkamy się jutro...
Poppea sięgnęła po torebkę i płaszcz.
– Oczywiście. I jeszcze raz dziękuję. Za kolację.
– Umówimy się na ostatnią sesję?
– Niech będzie.
– W przyszły piątek? Przed pani wyjazdem?
– W piątek. Umowa stoi.
Uśmiechnęła się i odeszła. Eckmann odprowadził ją wzrokiem przez plac. Sunęła 
jak 
tancerka: elegancko, precyzyjnie, z niewymuszonym wdziękiem.
– Pani już poszła, proszę pana? Kelner wrócił z jego kartą kredytową.
– Tak, pani musiała... już poszła.
Przyjrzał się badawczo minie kelnera, szukając w niej śladów współczucia lub 
pogardy, ale 
z beznamiętnej twarzy nic się nie dało wyczytać. Wszystkie myśli wypisane były 
na niej 
sympatycznym atramentem.
– Pańska karta.
– Dziękuję.
– Dziękuję panu. Życzę miłego wieczoru.
Eckmann pomaszerował przez plac swym charakterystycznym kaczym chodem, którego 
mimo usilnych starań nie umiał się pozbyć ani nawet lekko skorygować.
Uznał, że może właściwie wracać do pracowni. Nic lepszego nie miał do roboty.
Tam też skierował swe kroki. Wdrapał się na strych, zapalił światło – i ujrzał 
baletową 
sukienkę Poppei, zawieszoną na karniszu. Podszedł do niej, pomacał tkaninę, 
przycisnął ją do 
twarzy i długo wdychał zapach, zapach Poppei.
Pomyśleć tylko, pomyśleć...
Sięgnął do kieszeni marynarki i wydobył z niej małe czerwone puzderko 
jubilerskie. 
Otworzył je. Wewnątrz leżała bransoletka z diamentów szlifowanych w wielościany, 
błyszczących, migotliwych jak gwiazdy.
Przyczyną migotania diamentów była prędkość światła. Wbrew potocznemu mniemaniu, 
nie 
jest ona stała. W próżni – owszem. Ale nie w diamencie. Wewnątrz kamienia 
światło podąża ze 
zmienną szybkością, załamywane i odbijane, od ścianki do ścianki, od szlifu do 
szlifu. Na tym 
właśnie polega magia diamentu: na zmiennej prędkości światła w jego wnętrzu.
I pomyśleć tylko, tylko pomyśleć... miał właśnie wyznać jej, że ją kocha.
Zaśmiał się. A raczej zacharczał groteskowo, przy czym pociekło mu z nosa. W 
końcu 
zaniósł się wściekłym, gorzkim, żałobnym szlochem, waląc drobnymi piąstkami po 
całym ciele. 
Szarpał porastające go zwały tłuszczu, szczypał je, wykręcał, przeklinając 
samego siebie 
i wrzeszcząc:
– Nienawidzę cię, nienawidzę cię!
Zasmarkany, zalany łzami, opadł na krzesło przy ławie do pracy. Przez cały czas 
ściskał 
w dłoni diamentową bransoletkę, której błyski docierały do niego przez łzy, tak 
jakby same łzy 
były brylantami.
Wreszcie gniew i wzburzenie minęły. Eckmann urwał kawałek papierowego ręcznika, 
wysiąkał nos i otarł twarz.
I wtedy właśnie doznał olśnienia. W łamigłówce brakowało jednego elementu. 
Prędkość 
światła! Naturalnie! Teraz się uda. To przecież oczywiste, oczywiste jak na 
dłoni, zawsze takie 
było. Dzięki temu wprawi swe stworzenia w ruch, obdarzy je życiem i zdolnością 
motoryczną. 
To jest to.
Prędkość światła. Zróżnicowana prędkość światła. Możliwość spowolnienia go i 
wynikające 
stąd skutki.
Eckmann podszedł z bransoletką do okna. Rozstawił swoje pryzmaty i filtry, po 
czym 
skierował na nie światło teleskopu. Potem umieścił w odpowiednim miejscu 
bransoletkę 
i obserwował, jak światło wchodzi do wnętrza największego z diamentów i jak z 
niego wychodzi.
Tak. Tak.
Miał rację.
Oczywiście, sprawa wymagała jeszcze pewnych starań. Nie było to takie proste. 
Należało 
wytworzyć pole magnetyczne, używając potężnych elektromagnesów – no i zawsze 
istniało 
ryzyko, że wszystko spali się i rozpadnie, zanim...
Teoretycznie jednak – tak, teoretycznie powinno się udać. Nie było powodu myśleć 
inaczej. 
Eckmann pospieszył po swój notes i otworzył go na stronicy zapisanej wzorami.
A pomyśleć tylko – pomyśleć, że miał jej właśnie wyznać miłość.
Co za wstyd, co za kompromitacja! Jak Poppea opisałaby zajście po powrocie do 
domu, jak 
śmiałaby się z niego razem z tym swoim malarzem! Poppea i Robert. Śmialiby się z 
niego. 
A potem poszliby do łóżka.
Jego kosztem!
Miał więc czas do piątku. To niedużo, ale powinno wystarczyć.
A pomyśleć, że chciał się wystawić na takie pośmiewisko. Przed nią, przed nimi – 
drugorzędną tancerką i trzeciorzędnym malarzyną.
A pomyśleć – łudził się nawet, że może on... że może ona... taka kobieta...
Pomyśleć, że chciał wyznać jej miłość.
Zwariował chyba na moment. A może wciąż był szalony.
Bo przecież nawet teraz nie przestał jej kochać.
Rozdział dziewiąty
MALEŃKA TANCERKA
– Panie Eckmann?
Eckmann siedział za kasą galerii. Podniósł wzrok znad gazety i spojrzał przez 
biurko.
– Christopher?
– Coś nowego?
Chłopiec przyszedł w mundurku, prosto ze szkoły, ciągnąc po ziemi tornister za 
jeden pasek.
– Coś nowego? – powtórzył Eckmann. Poskładał gazetę i odłożył ją na bok.
– Akurat przechodziłem...
Christopher, nie wiedzieć czemu, unikał wizyt w galerii, kiedy była tam Poppea. 
Teraz 
jednak, po jej wyjeździe, poczuł się uprawniony do ich wznowienia. W przeddzień 
wyjazdu 
Poppea pokłóciła się z jego ojcem. Wyjechała więc bez pożegnania, co bardzo 
Christophera 
rozczarowało. Ale wiedział, że tata i Poppea znów się pogodzą, zawsze się 
godzili. Kłócili się 
o byle co, dąsali na siebie przez parę dni z rzędu, każde czekało, żeby to 
drugie zadzwoniło 
pierwsze, aż w końcu któreś mówiło przepraszam i cała sprawa natychmiast szła w 
zapomnienie 
– do następnego razu.
– Coś nowego? Nie można mieć codziennie czegoś nowego, sam chyba rozumiesz.
– Rozumiem, panie Eckmann.
– Wiesz, jak długo trwa wykonanie jednej rzeźby, tylko jednej...?
– Wiem. Dobrze wiem. Ale pan przecież stale nad czymś pracuje.
– To prawda. Stale. A dlaczego?
– Bo jest pan artystą.
– No właśnie. A co to za artysta, który nie pracuje?
– Żaden artysta.
– Skąd to wiesz?
– Mój tata mówi tak samo. – Aha.
Eckmann nachmurzył się.
– Mógłbym w takim razie obejrzeć w galerii stare rzeczy?
– Oczywiście... ale zaczekaj... chcesz coś zobaczyć?
– Coś nowego? Eckmann skinął głową. – Może...
– Gotowego? – Może...
– Gdzie?
– Nie wiem, czy powinienem ci to pokazać.
– Czemu nie?
– To pierwsza... to prototyp... no, ale zawsze... jakkolwiek jeszcze 
niedoskonały.
Christopher ożywił się, wprost pękał z ciekawości.
– Czy to jest coś innego? – spytał, wyraźnie przejęty. Eckmann z powagą pokiwał 
głową. 
Prawdę mówiąc, miał w sobie coś z showmana. Lubił potęgować napięcie i klimat 
oczekiwania, 
stwarzać iluzję, że oto już za chwilę oczom nieświadomego świata ukażą się cuda.
Gestem przywołał Christophera do siebie. Przechylił się przez biurko. Popatrzył 
czujnie po 
galerii – najpierw w prawo, potem w lewo, jak pieszy, który chce bezpiecznie 
przejść przez ulicę 
– upewniając się, że są sami i nikt ich nie podsłucha.
– To się porusza – powiedział.
Chłopiec, nie odrywając od niego wzroku, rozdziawił buzię z wrażenia.
– Porusza się? To znaczy, kręci się w kółko?
– Nie, nie. Porusza się... samo z siebie.
– Ale jak? – Aha!
Kolejny trik showmana: uchylić rąbka tajemnicy, ale resztę zataić, podsycając w 
ten sposób 
zaciekawienie.
– Mogę zobaczyć?
– Chodź ze mną. Jest w pracowni.
Eckmann wywiesił na drzwiach tabliczkę „ZAMKNIĘTE” i ruszył przodem na górę. 
Christopher za nim. Eckmann gramolił się po schodach kaczym krokiem, przystając 
na podeście 
dla złapania tchu. Pokonał w końcu drugi ciąg stopni i weszli do pracowni.
– Co to jest?
Zmiana rzucała się w oczy. Tam gdzie dawniej stał wycelowany w niebo teleskop, 
widniała 
teraz misterna konfiguracja soczewek i filtrów, pod nią zaś walcowata metalowa 
komora, 
otoczona plątaniną kabli i szklanych rurek, połączonych z urządzeniem 
przypominającym laser.
Eckmann spojrzał na aparaturę, jakby całkiem o niej zapomniał lub też zamierzał 
ją 
wcześniej ukryć, ale całkiem wyszło mu to z głowy.
– To tylko taki eksperyment – zbył pytanie. – Podejdź tutaj.
Poprowadził Christophera do ławy rzeźbiarskiej, na której stała szklana kopułka, 
podobna do 
wystawionych na dole, w galerii, eksponatów – może dziełu brakowało tylko paru 
ostatnich 
szczegółów, zanim dołączy do wystawy.
– Przypatrz się.
Tak, ta kopułka była inna – ciemna w środku, gdyż do połowy pokrywała ją czarna 
farba. 
Obok widniał przycisk z timerem, za pomocą którego oświetlało się rzeźbę 
wewnątrz. Iluminacja 
trwała dokładnie sześćdziesiąt sekund, po czym rzeźba znów pogrążała się w 
mroku.
– Co mam zrobić?
– Spójrz w mikroskop i wciśnij timer.
Christopher stanął przy ławie. Okular mikroskopu znajdował się dokładnie na 
wysokości 
jego oczu. Eckmann, widząc to, uśmiechnął się, chociaż wiedział, że chłopiec 
niebawem go 
przerośnie. Ciekawe, jak się czuje dziecko, gdy przerośnie dorosłego, który 
dotychczas patrzył na 
nie z góry? Czy można poważać osobę zarazem starszą i mniejszą od siebie? Czy 
też osoba taka 
automatycznie traci godność w oczach dziecka – o ile kiedykolwiek ją miała?
– Ten guzik?
– Tak jest.
– A jak ona się nazywa, ta rzeźba?
Eckmann zawahał się. Oblizał wargi i rzekł wreszcie: – Maleńka tancerka.
– Maleńka tancerka?
W tonie powtórzonej jak echo nazwy zabrzmiała nuta zachwytu.
– No, spróbuj – ponaglił Eckmann, równie ciekaw reakcji chłopca jak Christopher 
samej 
rzeźby. – Wciśnij guzik.
„Wciśnij guzik” zabrzmiało w jego ustach prawie jak „naciśnij spust”.
„Wciśnij guzik”, „naciśnij spust” – i stań się innym człowiekiem.
Christopher wykonał polecenie i spojrzał w mikroskop.
Światło.
Maciupeńka figurka stoi na czubku igły. Nie na grubszym końcu, nad uchem 
igielnym, tylko 
na samym ostrym czubku.
To tancerka, miniaturowa marionetka, w baletkach i tiulowej spódniczce, z 
włosami ciasno, 
bezwzględnie, rygorystycznie skrępowanymi wstążką.
– Fantastyczna, panie Eckmann, fantastyczna!
Eckmann uśmiechnął się. To prawda. Rzeźba była fantastyczna. Mimo wszystko 
przyjemnie 
było usłyszeć potwierdzenie tej oceny z ust osoby postronnej.
– Jak się to panu udało?
– Sztuczki zawodowe, sztuczki zawodowe. Christopher nie odrywał oka od 
mikroskopu. 
Eckmann zaś obserwował go uważnie, oczekując reakcji, która dopiero miała 
nastąpić.
Już! Chłopiec nagle zesztywniał. Przywarł okiem do mikroskopu. Zaczęło się.
– O raju, panie Eckmann! O raju!
Baletnica tańczyła. Kręciła piruety na czubku igły. Wykonywała powolne, 
wdzięczne ruchy, 
zupełnie jak Poppea na katedralnym placu, gdy ktoś wrzucił jej do skrzynki 
pieniążek 
i uruchomił muzykę.
– O kurczę, panie Eckmann! O kurczę!
Siedząc taniec miniaturowej figurki, Christopher podziwiał jej perfekcję w 
każdym 
szczególe. Jeszcze żadna z rzeźb pana Eckmanna nie była tak łudząco podobna do 
żywej postaci. 
Nawet oczy Maleńkiej tancerki zdawały się ruchome, pełne blasku i wewnętrznego 
ognia. 
A makijaż, którym pan Eckmann ozdobił jej twarz, imitował idealnie oblicze mima: 
beznamiętne, 
a zarazem dziwnie smutne. Pod oczami wymalowane miała dwie małe łezki, a niżej, 
na 
policzkach – coraz większe.
Baletnica tańczyła dalej, kręcąc powolne piruety. I nie był to bynajmniej 
sztywny, 
mechaniczny taniec marionetki zdobiącej cenne puzderko z pozytywką – taniec 
figurki 
o nieruchomych kończynach, która po prostu obraca się w kółko. Przeciwnie: 
Maleńka tancerka 
poruszała rękami i nogami z płynnością godną żywej istoty.
– O kurczę, panie Eckmann! Jak pan to zrobił? W tym momencie tancerkę pochłonęła 
ciemność.
– Mogę obejrzeć jeszcze raz?
Christopher już trzymał palec na przycisku timera, gotów oświetlić tancerkę na 
nowo 
i uruchomić mechanizm.
– Nie!
Eckmann gwałtownie pochwycił chłopca za przegub dłoni.
– Au! To boli!
Eckmann natychmiast zwolnił uchwyt.
– Przepraszam cię, Christopher. Nie gniewaj się. Moja wina. Powinienem był cię 
uprzedzić. 
Nie wolno dwa razy pod rząd naciskać guzika. Trzeba dać... dać odpocząć. 
Mechanizmowi, 
oczywiście. Mógłby się przegrzać. To dopiero początki. Tak, właśnie: dopiero 
początki. Trzeba 
bardzo uważać, żeby nie przesadzić.
– Nie wiedziałem. Przepraszam.
– Nie, nie. To moja wina. Zejdźmy teraz na dół. Obejrzysz sobie galerię.
– Dobrze. Ale niech mi pan powie, panie Eckmann, jak pan to zrobił. Jak wprawił 
ją pan 
w ruch?
– Ha! Sztuczki zawodowe, już ci mówiłem. Sztuczki zawodowe.
– Nie, ale poważnie: jak? Mikroczipy komputerowe?
– Może, może. Sekrety rzemiosła, mój drogi.
– Taka malutka... Taka malutka, a ma w sobie mechanizm, który ją porusza...
– Chodźmy już stąd, chodźmy. Która to godzina? Ojciec nie czeka na ciebie w 
domu?
– Jeszcze nie. Zresztą, mam swój klucz.
– No, jesteśmy z powrotem. Teraz możesz sobie obejrzeć galerię. Wszystko już 
znasz, 
oczywiście, ale jeśli masz chęć...
– Tak. Dziękuję. A co z Maleńką tancerką? Wystawi ją pan w galerii?
– Może, nie jestem pewien. Trochę się niepokoję, żeby...
– Zęby co?
– Żeby, no wiesz... nie przesadzić.
– To znaczy, żeby się za szybko nie zużyła?
– No właśnie. Proszę. Poczęstujesz się ciasteczkiem? Mam dobre ciasteczka. A 
może wolisz 
batonik? Lubisz czekoladę?
– Dziękuję. Więc martwi się pan, żeby się za szybko nie zużyła?
– No cóż... jak już mówiłem, wszystko co nowe... eksperymentalne...
– To byłaby niesamowita atrakcja, panie Eckmann.
– Tak sądzisz?
– Jasne! Każdy będzie chciał ją zobaczyć! Każdy! Wszystkie pana rzeźby są 
fantastyczne – 
ale coś tak malutkiego, co się porusza... Tu się będą ustawiać kolejki, zobaczy 
pan. Aż za róg 
ulicy. Ludzie będą włączać ten pstryczek od rana do wieczora.
Eckmanna opadło nagłe znużenie, przygnębienie i niepokój.
– Tak, z całą pewnością masz rację.
– A pan nie je ciasteczek, panie Eckmann?
– Zjadłem już wcześniej. Sam nie wiem... Może jednak lepiej będzie zatrzymać tę 
rzeźbę na 
górze.
– Tylko dla siebie? – Tak... dla siebie.
– I dla przyjaciół, i specjalnych gości.
– No, może. Może.
– Prywatne pokazy?
– Kto wie.
– Czy ja też będę mógł jeszcze kiedyś ją obejrzeć?
– Przypuszczam, że tak.
– Wie pan, co ona mi przypomina, panie Eckmann?
Eckmann zesztywniał. Jego głos zabrzmiał nagle niecierpliwie, wręcz grubiańsko, 
jakby 
chciał czym prędzej zakończyć rozmowę.
– Co takiego ci przypomina?
– Toy Story.
– Toy Story?
– Pan nigdy nie oglądał Toy Story?
– Nie, nigdy.
– To taki film, animacja komputerowa, w którym zabawki ożywają.
– Ach, rozumiem.
– Bardzo polecam. Jest też na wideo. Nawet dwie części, bo nakręcili już drugą 
część.
– Postaram się obejrzeć. Dzięki, w każdym razie, Christopher.
– To ja dziękuję, panie Eckmann. Mogę jeszcze kiedyś przyjść?
– Oczywiście.
– Nie będę przychodzić za często. Nie chcę sprawiać kłopotu. Gdybym 
przeszkadzał, to 
powie mi pan, prawda?
– Powiem na pewno. Nie martw się.
– Najlepiej zawsze mówić prawdę, no nie? Przecież nie trzeba się zaraz obrażać.
– Zgadzam się całkowicie. Nie ma powodu obrażać się o prawdę. No, napatrzyłeś 
się już? Bo 
chciałbym zamknąć.
– Tak, jasne. Dzięki. Wezmę tylko tornister.
– Właśnie, nie zapomnij tornistra. Tam leży, koło kasy.
– Dziękuję.
– Odprowadzę cię do drzwi.
– Jak tak patrzę na pana rzeźby, panie Eckmann, to wie pan, co sobie myślę?
– No, co takiego?
– Myślę sobie, jak ludzie patrzą na życie i co jest dla nich ważne.
– Ach tak?
– Im coś jest mniejsze, tym mniej ludzie to cenią. Zauważył pan?
– Owszem, zauważyłem. Masz rację.
– Wieloryba, na przykład, albo słonia wszyscy chcą ratować. Bo to są takie 
piękne, wielkie, 
wspaniałe zwierzęta. Jakby człowiek wziął strzelbę i zastrzelił słonia, to...
– Popełniłby straszne przestępstwo.
– No właśnie, każdy tak mówi. Ale weźmy mysz albo muchę, albo komara... można je 
bez 
namysłu zdusić jednym palcem.
– Święta racja.
– I ludzie tak robią. Bo dla nich to jest coś całkiem innego. Ktoś, kto za nic 
nie zabiłby 
słonia, z łatwością zabija komara albo bez wahania kupuje pułapkę na myszy. A 
wie pan, panie 
Eckmann, co ja o tym myślę?
– Nie wiem, Christopher. Co?
– Myślę, co by było, gdyby słoń miał rozmiary muchy. Albo człowiek rozmiary 
mrówki? Bo 
jakby pan, panie Eckmann, chciał się kogoś pozbyć...
– Christopher! Ja nikogo nie chcę się pozbyć! Cóż to za chora wyobraźnia!
– Nie miałem na myśli pana osobiście, panie Eckmann, ani w ogóle nikogo. Ja sam, 
na 
przykład, lubię większość ludzi, ale są tacy, z którymi się nie dogaduję, znam 
takich w szkole. 
Czasami to wydaje mi się, że mógłbym ich zabić. Nie naprawdę, oczywiście. Tak 
się przecież 
tylko mówi, prawda? Ale nigdy się tego nie robi, nigdy. Bo nie ma nic gorszego 
na świecie niż 
pozbawienie życia drugiego człowieka. Nie sądzi pan?
– Tak, tak. Oczywiście.
– Prawda, panie Eckmann, że nie ma nic gorszego niż odebranie życia człowiekowi?
Jesteś głęboko moralnym chłopcem, Christopher, głęboko moralnym. Masz wrażliwe 
sumienie. A niektórzy powiadają, że dzisiejsza młodzież... ja w to, naturalnie, 
wcale nie wierzę. 
Wierzę, że większość dzieci jest bardzo szlachetna. Wierzę w przyszłość. Świat 
przejdzie 
w dobre ręce.
– Ale mnie, panie Eckmann, ciekawi, co stałoby się z człowiekiem małym jak 
mrówka. 
Traktowano by go chyba całkiem inaczej. Ludzie uważaliby jego życie za mniej 
ważne, tylko 
dlatego że on sam jest taki mały. Pewnie nawet nie uznaliby zabicia kogoś 
takiego za 
morderstwo. Bo przecież zabicie owada to też rodzaj morderstwa, prawda? A jednak 
nikt się tym 
nie przejmuje.
– Niektórzy się przejmują. Istnieją takie religie. Członek sekty dżinistów, 
zdaje mi się, nie 
zabiłby nawet komara.
– Ale dla większości ludzi, panie Eckmann, to jest tylko sprawa rozmiarów. Jeśli 
istota jest 
malutka, jej zniszczenie im nie przeszkadza. Wobec małych jakby nie mieli 
sumienia, bo małe 
życie nie jest dla nich ważne.
Eckmann otworzył drzwi.
– Dałeś mi dzisiaj do myślenia, Christopher.
– Dziękuję jeszcze raz, panie Eckmann.
– Dobranoc.
– Do zobaczenia.
Po wyjściu Christophera Eckmann pogasił wszystkie światła w galerii. Udał się na 
górę do 
pracowni i podszedł do kopułki z Maleńką tancerką. Wcisnął guzik, aby ją 
oświetlić i wprawić 
w ruch.
Ona jednak ani drgnęła. Trwała nieruchomo na czubku igły.
Coś musiało się popsuć w mechanizmie.
Eckmann zaczął przemawiać do figurki: błagał ją, aby zatańczyła – jak żywą 
osobę, która 
słyszy jego głos.
Gdyby go jednak nawet usłyszała – jakiż sens wydobyłyby jej miniaturowe uszy i 
receptory 
nerwowe z basowego dudnienia, docierającego do nich w postaci nierozróżnialnych 
słów, 
przypominających odległy grzmot burzy na niebie?
Nie poruszyła się.
Eckmann zdjął szklaną kopułkę i pipetką spuścił na czubek igły drobniutką kroplę 
wody.
Prawie wszystko spłynęło w dół – napięcie powierzchniowe utrzymało na metalowym 
czubku tylko mikroskopijną mokrą plamkę.
Cóż tu jednak mogła pomóc kropla wody?
Jeśli coś szwankowało w mechanizmie?
Rozdział dziesiąty
UPADEK
Robert ani myślał do niej dzwonić. Niech sama pierwsza się odezwie. To w końcu 
ona 
odeszła – ona dała się porwać pracy nie wiadomo dokąd, chociaż wcale nie było to 
konieczne.
Może to zresztą tylko taka gra – stary, oklepany numer: udawanie obojętności, 
jakby na 
świecie nie istniała zazdrość ani zawiść, ani niepewność, ani potrzeba, ani 
miłość. Gra 
z podtekstem, że nic się nie liczy, nikt nic nikomu nie jest winien i nikt do 
nikogo nie ma 
żadnych praw. Że wspólne życie jest zbyt konwencjonalne, zbyt 
drobnomieszczańskie, zbyt 
schematyczne dla każdego z nich dwojga – przynajmniej w teorii.
Więc niech zadzwoni sama. Poprzednim razem to on podniósł słuchawkę i przerwał 
ciszę, 
więc teraz jej kolej. Udowodni jej, że potrafi być tak samo jak ona uparty. Albo 
i bardziej.
– Poppea się nie odezwała, tato?
– Jeszcze nie.
– Pewnie jest bardzo zajęta.
– Pewnie tak.
Tylko czy człowiek może być do tego stopnia zajęty, że nie ma ani sekundy na 
wykręcenie 
numeru telefonu, wysłanie esemesa albo e-maila? Bzdura!
W końcu pękł. Wysłał jej esemesa z komórki Christophera. Ale nie odpowiedziała. 
Potem 
zadzwonił. Włączyła się automatyczna sekretarka. Posłał więc jeszcze jednego 
esemesa i na tym 
poprzestał. Teraz jej ruch. Jeśli poznała kogoś nowego, kogoś z teatru, z 
zespołu – no to trudno. 
Nie była przecież jego własnością. Ale powinna mu to przynajmniej sama 
powiedzieć.
Było mu przykro głównie ze względu na Christophera, który lubił Poppeę i tęsknił 
za nią – 
nie powinna była wprowadzać go w błąd, dawać do zrozumienia, że wszystko to coś 
dla niej 
znaczy, gdy nie znaczyło nic. Między dorosłymi – okej, jest to kwestia 
świadomego ryzyka: 
człowiek wiąże się z kimś albo angażuje emocjonalnie, ale wie – a przynajmniej 
powinien 
wiedzieć – na co się naraża.
Ale z dziećmi sprawa wygląda całkiem inaczej. Dziecko tego nie wie. I dlatego 
nie wolno 
zaprzyjaźniać się z dzieckiem, przyzwyczajać je do siebie, a potem nagle znikać 
bez słowa. Tak 
się po prostu nie robi. Dzieci nie zdają sobie sprawy z tego, co wpisane jest 
drobnym drukiem 
w każdy układ międzyludzki. Nikt ich o tych podtekstach nie uprzedził; każdą 
relację traktują 
bezwarunkowo.
Gdy minął kolejny tydzień, Christopher zaczął się niepokoić na dobre. Poprzednie 
dziewczyny jego ojca przychodziły i odchodziły, ale tym razem zdawało się, że 
jest inaczej – że 
tak już będzie zawsze. Ojciec nic nie mówił, ale Christopher wiedział, że tęskni 
za Poppeą i czuje 
się dotknięty jej milczeniem.
Przyszło mu do głowy, że może pan Eckmann coś wie, postanowił więc zajrzeć do 
niego 
któregoś popołudnia w drodze ze szkoły i spytać – a przy okazji obejrzeć może 
raz jeszcze 
Maleńką tancerkę.
Wieczór zapadał teraz wcześnie, trotuary lśniły od deszczu. Ludzie chodzili z 
parasolami, 
niektórzy w paltach zalatujących wonią wilgotnej wełny. Trudno było przypomnieć 
sobie lato 
czy w ogóle ciepło. A przecież lato nadejdzie nieuchronnie i wtedy trudno będzie 
wyobrazić 
sobie zimę i mróz – chyba że włoży się rękę do zamrażarki. Co jest lepsze? W 
upale marzyć 
o chłodzie czy na mrozie tęsknić za ciepłem?
Christopher odłączył się od grupki kolegów, z którymi zwykle wracał ze szkoły, i 
skręcił 
w uliczkę wiodącą do galerii. Mijał rozjarzone witryny pełne gwiazdkowych 
towarów. 
Przeważały barwy czerwieni i złota – ciepłe kolory, w sam raz na mroźną porę 
roku. W jednym 
oknie wystawowym stała lektyka, nieprawdziwa, ale wiernie odtworzona: udrapowano 
na niej 
tkaniny na sprzedaż.
Przez szybki drzwi galerii widać było pana Eckmanna. Siedział na wysokim stołku 
przy 
kasie, pochylony nad rysunkiem, z ołówkiem w ręku i lupą jubilerską w oku – 
szkicował widać 
jakiś precyzyjny detal. Gdy Christopher wszedł, Eckmann podniósł głowę.
– Dzień dobry, panie Eckmann.
– Dzień dobry.
Eckmann był wyraźnie nie w sosie. Skwaszony i małomówny. Christopher wiedział, 
że to 
cecha natury artystycznej. Jego ojcu też zdarzały się takie humory. I 
nauczycielom w szkole. 
Właściwie wszystkim ludziom, których znał.
Natura artystyczna na tym widocznie polega, że nie trzeba być artystą, żeby ją 
mieć. Chyba 
że wszyscy ludzie są artystami.
– Można obejrzeć?
– Tak, jasne. Oczywiście. Eckmann wrócił do swojego szkicu.
– Ale czy mogę obejrzeć tancerkę?
Eckmann podniósł wzrok. Jedno oko miał wciąż uzbrojone w lupę jubilerską i 
wyglądał 
przez to jak jakiś pirat.
– Tak. Możesz.
– Stoi teraz w galerii?
– Nie. Jeszcze na górze, w pracowni.
– Mogę... mam poczekać?
Eckmann zerknął w głąb galerii. Kręciła się tam grupka klientów, którym 
najwyraźniej się 
nie spieszyło i zamierzali obejrzeć wszystko. Słychać było, jak przywołują się 
nawzajem do 
kolejnych eksponatów: „Ojejku!”, „Uau!”, „Zobacz, zobacz!”, „Niesamowite!”. 
Mogli tam 
zabawić jeszcze długo.
– Idź sam. Trafisz przecież. Ale obejrzyj tylko tancerkę.
– Niech się pan nie obawia, panie Eckmann, niczego innego nie będę dotykał. 
Jestem 
przecież rozsądny.
Na to Eckmann wreszcie się uśmiechnął.
– Nie wątpię, Christopher.
– Nad wiek rozsądny.
– Kto ci tak powiedział?
– Pan, panie Eckmann.
– Rzeczywiście. Zapomniałem.
– Więc mogę iść ją obejrzeć? – Idź.
Christopher ruszył, ale zatrzymał się przed schodami.
– Nie miał pan jakichś wiadomości od Poppei? Eckmann znów podniósł wzrok. Lupa 
jubilerska wyglądała jak ekscentryczna narośl pod jego zmarszczoną brwią.
– Nie. Nic a nic. A do twojego taty się nie odzywała?
– Chyba nie... ale nie wiem na pewno. Wydaje mi się, że nie.
– Pewnie jest bardzo zapracowana.
– Pewnie tak.
Christopher ruszył samotnie na górę.
Trochę niesamowicie, ale i ekscytująco było znaleźć się samemu na strychu, tuż 
pod dachem 
domu.
Po ekranie kamery obskury wędrowały nieme, miniaturowe figurki. Nadchodziły 
i odchodziły, nieświadome tego, że są obserwowane. Nieświadome obserwacji, były 
nawet 
rozmieszczone na ulicach policyjne kamery bezpieczeństwa.
Christopher postawił tornister na podłodze. Przesunął tubę teleskopu. Na 
wklęsłym ekranie 
ukazał się plac katedralny. A na placu – ojciec chłopca. Siedział przy 
sztalugach i malował 
portret młodej Japonki, której przyjaciele śledzili proces powstawania dzieła, 
śmiejąc się od 
czasu do czasu lub uśmiechając z aprobatą.
Robert miał na dłoniach rękawiczki z poobcinanymi palcami, żeby ręce nie 
zgrabiały mu 
z zimna. Sztalugi rozstawił w pobliżu jednego z gazowych piecyków kawiarni, 
zapewniając 
w ten sposób odrobinę ciepła i sobie, i swoim klientom.
Christopher zostawił kamerę obskurę i podszedł do dziwacznej konstrukcji pana 
Eckmanna, 
składającej się z soczewek, filtrów, pojemników, cylindrów, elektromagnesów i... 
reszty 
elementów nie potrafił nazwać. W sumie było to coś niezmiernie skomplikowanego. 
Ciekawe, 
czemu miało służyć.
Nagle wzrok chłopca padł na kopułkę z miniaturową kopią miasta. Rzeźba bardzo 
się 
zmieniła, odkąd Christopher ostatni raz ją widział. Pan Eckmann włożył w nią 
masę pracy. 
Pojawiły się gargulce na katedrze i szyldy nad sklepami.
Dalej, pod swoją własną kopułką, stała Maleńka tancerka, zaopatrzona już w 
tabliczkę 
z podpisem. Czekała w mroku, aż ktoś zapali światło.
Christopher przytknął oko do mikroskopu i wcisnął guzik. Wnętrze kopułki 
zajaśniało. 
Tancerka stała na swoim miejscu. Na czubku igły. Wydawała się zaskoczona nagłym 
błyskiem 
światła. Po chwili jednak już tańczyła, tak samo jak przedtem – mikroskopijna, 
nie większa od 
kropki na końcu zdania, maleńka, piękna i doskonała z marionetkowym makijażem, 
w baletowym kostiumie, z malowanymi łzami.
Christopher śledził zauroczony jej gesty i piruety. Aż do chwili gdy rozległ się 
głośny pstryk 
i światło zgasło – minuta minęła.
Chłopiec chciał popatrzeć jeszcze raz.
Znów wcisnął guzik. Znów zapaliło się światło. Baletnica znów zaczęła tańczyć, 
tak samo 
jak przedtem. A raczej prawie tak samo, bo jednak niezupełnie. To było 
fascynujące. Jak pan 
Eckmann zdołał coś takiego stworzyć? Nie tylko zaprogramować ruchy tak małej 
figurki, ale 
jeszcze je zróżnicować?
Minuta minęła. Światło zgasło.
Jeszcze raz, jeszcze raz.
Christopher wcisnął guzik po raz trzeci. Zapomniał, że nie wolno uruchamiać 
urządzenia 
kilkakrotnie bez przerwy. Baletnica ruszyła do tańca. Wydawała się już jednak 
zmęczona, 
z trudem kręciła piruety. Po dziesięciu czy piętnastu sekundach zaczęła dziwnie 
wiotczeć, 
więdnąć, jak kwiat zwijający płatki przed nadejściem nocy. Jej sylwetka wyrażała 
niemoc 
i skrajne wycieńczenie.
I nagle spadła z igły.
Spadała i spadała, i spadała. Z samego czubka aż do podstawy, osadzonej na 
malutkim 
postumencie w dnie kopułki. Spadała powolutku, jakby tak nieznacznej wagi nie 
dotyczyło 
prawo ciążenia. Dryfowała w przestrzeni – aż do gwałtownego zderzenia z 
drewnianą podstawą.
Leżała nieruchomo, bezwładna jak szmaciana lalka – jakby kości kończyn połamały 
jej się 
na tysiące drobnych kawałków.
Christopher patrzył na nią przez mikroskop.
Nagły, lodowaty chłód przeszył go aż do dna żołądka. A przecież on nie zrobił 
nic złego? 
Prawda, że nie?
– Ja nic nie zrobiłem. To nie ja!
Sam czuł, że zabrzmiało to fałszywie – a przecież było prawdą.
Nie, nie było. Ona nie żyła. On ją zabił.
Co za głupia myśl! Przecież to figurka, rzeźba, nie żywa osoba.
W takim razie on ją popsuł.
Lecz i to była nieprawda. Nic jej przecież nie zrobił. Sama spadła. On tylko 
zapalił światło... 
trzy razy pod rząd, bez przerwy.
No i co z tego? Co za różnica?
Oprócz zimna poczuł nagle coś jeszcze. Strach. Strach, że pan Eckmann rozzłości 
się i wcale 
mu nie uwierzy. Strach przed tym, co pan Eckmann powie. Pan Eckmann był malutki 
i na ogół 
bardzo miły, ale czuło się, że jakby go ktoś rozgniewał, jakby ktoś majstrował 
przy jego rzeźbie, 
to...
Ale przecież on, Christopher, wcale nie majstrował. Właściwie nie. On nic nie 
zrobił. On 
tylko nacisnął guzik.
Światełko zgasło, czas minął.
Chłopiec uruchomił przycisk po raz czwarty. Tancerka leżała jak przedtem. Leżała 
z rozpostartymi kończynami u podstawy igły. To tak jakby posąg Nelsona na 
Trafalgar Square 
spadł ze swojej kolumny.
Christopher zbiegł pędem do galerii.
– Panie Eckmann, panie Eckmann, panie Eckmann! Gnał po schodach z głośnym, 
głuchym 
dudnieniem, potykając się i obijając o ścianę.
– Panie Eckmann! Panie Eckmann!
Jeszcze jeden ciąg schodów, wreszcie ostatni. Pan Eckmann domykał właśnie drzwi 
galerii 
za ostatnimi gośćmi.
– Panie Eckmann...
– Christopher. Co się stało?
Chłopiec nie mógł złapać tchu. Niezdolny odpowiedzieć, wykrztusił tylko z trudem 
po raz 
kolejny:
– Panie Eckmann...
– No, słucham? Co się stało? Odsapnij chwilę. Christopher stanął w miejscu, 
przełknął ślinę. 
Wreszcie mógł mówić.
– Ona spadła.
– Spadła?
– Maleńka tancerka. Ja nic nie zrobiłem. Niczego nie ruszałem. A ona spadła. Na 
sam dół. 
I leży. Nie rusza się. Ja tylko patrzyłem. Przysięgam, ja nic nie zrobiłem!
Eckmann nie odezwał się ani słowem. Odwrócił się tylko na pięcie i pospieszył na 
górę. 
Christopher, nie wiedząc, co począć, podreptał za nim, powtarzając co chwila jak 
mantrę: „Ja nic 
nie zrobiłem”, z nadzieją, że usłyszy odpowiedź i otrzyma rozgrzeszenie, coraz 
bardziej 
rozczarowany, że pan Eckmann nie mówi: „To nic. Nie twoja wina”.
A pan Eckmann wciąż milczał.
Christophera obleciał strach. Może rzeczywiście zniszczył coś bezcennego – ale 
przecież 
niechcący, nic nie zrobił, żeby to popsuć, nikt go nie uprzedził, że rzecz jest 
tak strasznie 
delikatna.
Weszli do pracowni. Eckmann dopadł kopułki, wcisnął guzik timera, zapalił 
światło i zajrzał 
w mikroskop.
Jego sztywne, przygarbione plecy nagle się rozluźniły. Obejrzał się na 
Christophera.
– Wszystko w porządku – powiedział. – Nie ma wielkiej szkody. Nic strasznego się 
nie stało.
– Ona sama spadła – powtórzył raz jeszcze Christopher. – Ja nic nie zrobiłem.
– Da się naprawić – rzekł Eckmann. – Zajmę się tym później. A teraz...
Najwyraźniej życzył sobie, żeby Christopher już poszedł. Chłopiec wahał się 
jednak. 
Strasznie chciał raz jeszcze zajrzeć w mikroskop, zobaczyć figurynkę leżącą na 
dnie kopuły jak 
szmaciana lalka. Skąd pan Eckmann wiedział, że nic strasznego się nie stało, że 
da się naprawić, 
że nie ma wielkiej szkody?
– Bardzo przepraszam, panie Eckmann.
– Nie przejmuj się. Dobre z ciebie dziecko, Christopher. Dobre dziecko.
Eckmann, mówiąc to, szedł w jego stronę, wyraźnie kierując chłopca w stronę 
drzwi.
– Ja nie chciałem zrobić nic złego.
– Wiem.
Eckmann był już całkiem blisko i wypraszał go niedwuznaczną gestykulacją. 
Christopher 
odwrócił się i zaczął schodzić po schodach.
– Czy to znaczy, że nie mogę już nigdy do pana przyjść?
– Zobaczymy, zobaczymy. Na razie się tym nie przejmujmy. Wszystko się zobaczy.
Christopher schodził na dół, Eckmann tuż za nim. Chłopiec próbował się ociągać, 
lecz 
Eckmann narzucał tempo. Nie zachowywał się wrogo, lecz kategorycznie i 
nieubłaganie. Czas 
było się wynosić.
Dotarli na parter. Eckmann wręczył chłopcu tornister.
– Proszę. Nic się nie martw.
– Panie Eckmann...
Eckmann już zmierzał do drzwi wejściowych.
– Ja tylko...
– Tak?
– Wcisnąłem guzik.
– Ach tak?
– Trzy razy. Jeden po drugim.
– Rozumiem.
– Może to był błąd.
– Skąd miałeś wiedzieć? Widocznie zapomniałeś. Zdawało mi się, że ci mówiłem. 
No, 
nieważne.
– Może mechanizm się przegrzał albo coś. Trzy razy bez przerwy. Ja naprawdę nie 
chciałem. 
Zapomniałem.
– Zdarza się. Zapnij dobrze kurtkę. Zimno na dworze. Przez uchylone drzwi wpadł 
zimny 
przeciąg. Mimo to Christopher zawahał się w progu.
– Panie Eckmann...
Do widzenia, Christopher. Uważaj na ulicy. Dobranoc. Christopher stanął na 
mokrym 
chodniku, a drzwi galerii zamknęły się za jego plecami. Usłyszał zgrzyt 
przekręcanego klucza 
i szczęk zasuwy.
Dopiął kurtkę, wciągnął tornister na plecy i ruszył do domu.
Mijając wieczorny tłum, przeciął jezdnię przed sznurem samochodów czekających na 
zmianę 
świateł. W supermarketach stały długie kolejki do kas. Chłopiec nie zwracał 
jednak na nic uwagi, 
tylko szedł naprzód, ufając własnym stopom, które instynktownie wiodły go do 
domu.
Dręczyło go paskudne uczucie. Był w posiadaniu sekretu. Sekretu, którego nikomu 
nie 
można zdradzić. Bo któż by mu uwierzył? Sam przecież ledwo sobie wierzył. Może 
się pomylił? 
Może to było tylko złudzenie, figiel pamięci, trik światła? Iluzja, która kazała 
mu dostrzec coś, 
czego w istocie nie było?
A jednak widział. Widział. Był tego pewien. Tuż przed upadkiem tancerki. Kiedy 
wykonywała ostatni piruet, nagle zmęczona, ociężała, wyczerpana, słaba i krucha, 
jakby już 
nigdy więcej nie miała zatańczyć – coś pojawiło się nagle na jej policzkach, 
jakby dwie krople 
deszczu, spływające na malowane łzy.
Tancerka zapłakała.
Zapłakała żywymi łzami.
A potem spadła.
Christopher dreptał dalej po lśniących deszczem ulicach, w tłumie ludzi 
spieszących do 
domów lub do sklepów, robotników, rodzin i grupek przyjaciół. On sam jednak nie 
zdążał już do 
domu: kierował się na plac katedralny. Gargulce świątyni były już oświetlone 
blaskiem 
naziemnych lamp. Wieżę główną iluminował pojedynczy reflektor. Do katedry 
wchodzili 
pospiesznie muzycy z instrumentami, w zarzuconych na ramiona płaszczach 
przeciwdeszczowych: panie w czarnych sukniach, panowie w krawatach i frakach.
Ojca odnalazł w rogu placu, koło kawiarni: Robert pakował właśnie ostatnie 
przybory do 
sfatygowanej skórzanej torby.
– Tato!
– Cześć!
– Idziesz do domu?
– Właśnie się zbieram. Chodźmy. Kupimy po drodze coś do zjedzenia. Mam ugotować 
czy 
wolisz rybę z frytkami?
– Wszystko mi jedno. Ty zdecyduj.
Pomógł ojcu złożyć sztalugi i razem ruszyli do domu. Przez chwilę szli w 
milczeniu. 
Christopher popatrywał na ojca, zastanawiając się, jak mu powiedzieć, czy w 
ogóle powiedzieć 
i jaka jest szansa, że ojciec mu uwierzy.
Zatrzymali się przy sklepie z rybą i frytkami, kupili dwie porcje i butelkę 
keczupu, ponieważ 
w domu właśnie im się skończył.
Stamtąd mieli już do siebie najwyżej dwie minuty drogi. Rybę z frytkami zwykle 
niosło się 
do domu z lekkim zniecierpliwieniem, bo już chciało się ją jeść i człowiek 
wyobrażał ją sobie na 
talerzu (nie żeby Christopher i jego ojciec przejmowali się przy takim posiłku 
talerzami), 
i widział frytki unurzane w keczupie, z solą i octem, i czuł ich smak na 
podniebieniu.
Tylko że... tego wieczoru chłopiec jakoś nie miał apetytu.
Robert otworzył drzwi. Porzucając sprzęt do pracy w holu, poszedł prosto do 
kuchni. 
Postawił jedzenie na stole, nalał mleka do dwóch szklanek, umyli ręce i zasiedli 
do kolacji.
– No, co jest?
– Słucham?
– No, o co chodzi?
– O nic.
– Chris, widzę przecież, że coś się stało. Co?
– Nic, tato.
– W szkole ci nie poszło?
– Nie. Nic. Słowo daję.
– Przecież widzę. Znam cię. No, o co chodzi? – Tato...
– Tak?
Chwilę jedli w milczeniu.
– Byłem dzisiaj u pana Eckmanna – rzekł nagle Christopher.
– Ach tak.
Robert w zasadzie nie miał nic przeciwko tym wizytom. Ale i nie popierał ich. 
Szanował 
wolność cudzego wyboru. Wolność wyboru oznaczała odpowiedzialność, a tego każde 
dziecko 
powinno się nauczyć.
– No i...?
– No i...
– No i co?
– Chyba tam kogoś widziałem.
– Kogo?
– Poppeę.
Robert wepchnął do ust wielką garść frytek, schrupał je żarłocznie, prawie ze 
złością, i popił 
połową szklanki mleka.
– Jak to: widziałeś ją?
– U pana Eckmanna.
– Wróciła tam do pracy?
– Nie, nie to miałem na myśli.
– Więc co?
– Jaja... ja ją widziałem... tylko...
– Tylko jak?
– To trudno powiedzieć.
– Postaraj się.
Więc Christopher się postarał. Wiedział jednak od początku, że ojciec mu nie 
uwierzy – 
poznał to po jego oczach, po tym, że ojciec, słuchając, jadł dalej, zły i 
zniecierpliwiony, że 
rozglądał się po kuchni...
– Nie wiem, Chris, co cię czasem nachodzi – rzekł ojciec, gdy syn skończył 
relację. – 
Wygadujesz takie niestworzone historie. Skąd ci się to bierze?
Wyszedł z kuchni i zabrał się do pracy nad rozpoczętym obrazem.
Rozdział jedenasty
ODNALEZIONA
Christopher leżał w łóżku z rękami pod głową i przez okno dachowe wpatrywał się 
w Księżyc.
Załóżmy, myślał, że istnieje gdzieś planeta, taka jak nasza, tylko że 
zamieszkana przez 
samych gigantów – większych od nas nie dwa, trzy, cztery, ale tysiące razy. Jak 
moglibyśmy się 
z nimi dogadać, nawet gdybyśmy mówili tym samym językiem? Czy zrozumielibyśmy 
dudniące 
jak grzmot dźwięki, dobywające się z ich przepastnych gardeł? Czy potrafilibyśmy 
odczytać 
pismo złożone z liter o rozmiarach wielu mil? To przecież niemożliwe. Obejście 
jednej tylko 
litery „o” zajęłoby nam tydzień.
To zabawne, że w książkach istoty z innych planet tak bardzo różnią się od 
ludzi. Dlaczego 
nigdy nie są do nich podobne? A nawet takie same? Tylko większe? Albo mniejsze? 
Zamieszkujące światy wewnątrz światów? Nie tylko ludzie: wszelkie możliwe formy 
życia. 
I wcale nie odległe od nas o lata świetlne, bytujące gdzieś na granicy czasu i 
przestrzeni, tylko 
obecne tutaj – zawarte w nas samych.
A jeśli wszechświat jest zbiorowiskiem cząsteczek i atomów wielkości planet, 
które wirują 
i zderzają się ze sobą? Wystarczyłoby wówczas odpowiednio się oddalić, aby 
dostrzec, że układa 
się on w jakąś całość: kroplę wody, ziarnko piasku, mysz, koci wąs albo 
krawat...
I załóżmy, że światy zawarte w naszym świecie – atomy i cząsteczki, z których 
wszystko się 
składa – są wszechświatami same w sobie. Co by było, gdyby na którejś z planet 
takiego 
miniwszechświata istniało życie?
Można wysłać rakietę na Księżyc i satelitę na Marsa – ale czy można wysłać 
rakietę na 
wirujący atom ziarenka soli? A gdyby nawet się to udało, to co byśmy tam 
odkryli? Życie?
– Christopher!
– Tato? – Zgaś światło!
– Nie powiedziałeś mi dobranoc.
– No dobra, już idę.
Ojciec wszedł do pokoju. Trochę weselszy, chyba już się nie gniewał.
– Przepraszam, tato.
– Nie, to ja cię przepraszam. Niepotrzebnie tak na ciebie naskoczyłem. Byłem 
zmęczony.
– A mnie się tylko tak zdawało. Nic więcej.
– Nieważne już.
– Myślisz, że nic jej się nie stało?
– Na pewno nie. Jutro do niej zadzwonię. Jeżeli nie odbierze, zatelefonuję do 
firmy, która ją 
zatrudniła, i zostawię wiadomość.
– Okej. No to dobranoc.
– Branoc.
Robert ucałował syna lekko w sam kącik ust. Inaczej, niż całuje się na dobranoc 
córeczkę. 
Trochę bardziej zdawkowo, ale z taką samą czułością. Może nie należy – jak 
twierdzili niektórzy 
– podkreślać różnicy płci. A jednak te różnice istniały.
Christopher zamknął oczy i pozwolił ogarnąć się senności. Gdy dopuszczamy do 
siebie sen, 
rzeczywistość z wolna się zaciera. Wrażenia mieszają się, kurczą i roztapiają w 
nicość. Ale 
zdarza się też, że wszystko nagle zaczyna pasować. Jak w dziecinnej zabawce, 
gdzie do różnego 
kształtu otworów trzeba dobrać odpowiednio wycięte klocki.
Nieczęsto tak bywało, ale jednak. Nagle wszystko się zgadzało, wszystko było 
jasne. 
Dlaczego mama odeszła i zostawiła Christophera samego z tatą, co się z nią stało 
i czemu nigdy 
nie wróciła. Znalazła się i Poppea: siedzieli wszyscy razem przy kuchennym 
stole, wszystko było 
w porządku i tak już miało pozostać na zawsze: nikt nigdy więcej nie odejdzie i 
życie będzie 
toczyć się normalnie.
Christopher nie znosił, gdy ktoś odchodził.
Dlaczego ludzie stale muszą odchodzić?
Dlaczego nie mogą po prostu zostać z człowiekiem? Zadowolić się tym, co mają? 
Odchodząc, dają człowiekowi do zrozumienia, że on im nie wystarcza. Że muszą 
poszukać sobie 
czegoś więcej. Ale tata został. Christopherowi to wystarczało. Niczego więcej 
nie potrzebował. 
Dopóki tata z nim był. Nie zniósłby jednak, gdyby i taty zabrakło. Ale tata 
przecież będzie 
zawsze.
Prawda, że tak? Prawda, że tak? Jasne, że tata będzie zawsze.
Ale gdyby jednak którejś nocy nie wrócił do domu?
Christopher rzucał się przez sen, przewracał z boku na bok, skopał kołdrę. 
Ojciec, który 
znów zajrzał do niego trochę później, przykrył go delikatnie, żeby mały nie 
obudził się z zimna. 
Koszmar minął tymczasem, ustępując miejsca miłym snom, spokojnym jak nocna 
uliczka pod 
świeżo spadłym śniegiem.
Nazajutrz Robert zadzwonił do Poppei, ale znów odezwała się tylko automatyczna 
sekretarka 
jej telefonu komórkowego. Tym razem Robert nie nagrał wiadomości, tylko 
zadzwonił do 
znajomych Poppei i wziął od nich numer spółki teatralnej, dla której miała 
pracować Poppea. Po 
długich staraniach udało mu się znaleźć pod tym numerem osobę, która miała coś 
do 
powiedzenia. Stwierdziła, że Poppea nie stawiła się w pracy, nie odpowiada na 
wiadomości 
telefoniczne, więc uznali, że ich zlekceważyła, i zatrudnili na jej miejsce 
kogoś innego – 
wiadomo przecież, dodała rozmówczyni Roberta, co to za towarzystwo.
– Nie – warknął rozdrażniony Robert. – Nie wiem, co to za towarzystwo ani jakie 
towarzystwo ma pani na myśli.
– Artystów, drogi panie – odparł głos z drugiego końca linii. – To osoby 
kompletnie 
nieodpowiedzialne. Dostają lepszą propozycję i potrafią odejść bez słowa. W 
ogóle nie można na 
nich polegać.
Robertowi doświadczenie podpowiadało, że jest wprost przeciwnie: „artyści” to 
najbardziej 
spolegliwi ludzie na świecie, czy deszcz, czy śnieg, czy astma, czy grypa – 
zawsze można na 
nich polegać. Jeśli się umawiają, to zawsze dotrzymują słowa, nawet w razie 
choroby. Przecież to 
oni mają najwięcej do stracenia: pracę, pieniądze, reputację. Kto zatrudni 
„artystę”, za którym 
ciągnie się opinia spóźnialskiego i niesolidnego? Przedstawienie musi trwać – 
czy nie tak brzmi 
żelazna reguła?
– W każdym razie dziękuję pani – zakończył rozmowę Robert. I odłożył słuchawkę.
Eckmann miał przy wejściu do galerii brzęczyk, który uruchamiał się 
automatycznie z chwilą 
otwarcia drzwi. Dzięki temu wiedział, że ktoś wszedł, nawet jeśli był akurat w 
łazience albo robił 
sobie kawę na zapleczu. Brzęczyk słychać było także na górze w pracowni – na 
jego dźwięk 
Eckmann zbiegał po schodach, pokrzykując głośno: „Zaraz! Zaraz! Już otwieram! 
Chwileczkę!”.
Stać go było, oczywiście, na nową asystentkę, która siedziałaby przy kasie, ale 
chwilowo 
ruch w interesie był nieduży, a Eckmann od odejścia Poppei jakoś wolał robić 
wszystko sam.
Tym razem jednak nie zastał na dole klienta. Zastał Roberta Mallana, ojca 
chłopca, 
cokolwiek niechlujnego po spacerze w popołudniowym deszczu. Gość miał 
przewieszone przez 
ramię portfolio malarskie i – tak jak Eckmann słusznie podejrzewał – odbywał 
właśnie rundę po 
galeriach, usiłując zainteresować marszandów swoją twórczością.
– A, Robert.
Eckmann silił się na przyjazny ton, jednak nie zdołał całkiem stłumić nutki 
wrogości czy też 
raczej zawiści wobec rywala.
– Witam, Ernst.
– Co słychać? Wpadłeś towarzysko czy...
Tu Eckmann z lekkim niepokojem wskazał portfolio.
– Nie, nie obawiaj się. Nie chcę ci proponować żadnych obrazów.
– Ależ ja się wcale nie obawiam, skądże znowu, tyle tylko że, jak wiesz, nie 
wystawiam 
u siebie...
– Wiem. Żadnych prac oprócz własnych.
– Czy sprowadza cię zatem jakiś szczególny powód?
– Nie, nie, przechodziłem po prostu i pomyślałem sobie, że może masz jakieś 
wiadomości od 
Poppei.
Eckmann zrobił szczerze zdumioną minę. Pokręcił głową.
– Ani słowa. Wyjechała prawie... dwa tygodnie temu. A dlaczego pytasz?
– Bo nie odezwała się do mnie od wyjazdu, tylko dlatego.
– Ach tak... – Eckmann rozłożył ręce w geście męskiej solidarności. – Kobiety... 
Wiesz, jak 
to z nimi jest.
Robert wiedział, jak to jest z kobietami. Zaskoczyło go jednak, że Eckmann to 
wie. A jeśli 
rzeczywiście wie, to Robert ciekaw był, jak głęboko sięga jego wiedza.
– Przykro mi – westchnął Eckmann. – Jeśli się ze mną skontaktuje, natychmiast, 
oczywiście, 
dam ci znać. Poza tym jednak...
– Dziękuję.
Eckmann miał nadzieję, że Robert już sobie pójdzie, ten jednak spojrzał nagle w 
głąb galerii.
– A wiesz, że ja nigdy właściwie nie widziałem twoich prac?
– Właśnie miałem zamykać – powiedział Eckmann, chociaż nie wybiła jeszcze nawet 
trzecia.
– To może innym razem.
– Zapraszam.
Robert ruszył ku wyjściu, ale nagle znów się zawahał.
– Może ja jednak mam coś, co by cię zainteresowało.
– Czyżby?
– Pewien obrazek. Przedstawiający ją.
Teraz Eckmann się zawahał. Bezwiednie oblizał wargi. – Ją...? Poppeę?
– Tak. Chodzi o ten akt.
– Byłbyś gotów go sprzedać?
– Może.
– Dlaczego?
– Powiedzmy, że potrzebuję pieniędzy.
– Musiałbym najpierw obejrzeć.
– Naturalnie. Tylko światło tu nie za dobre.
– Chodźmy na górę. Do pracowni.
Przywołując Roberta gestem, otworzył drzwi na schody.
Gdy znaleźli się na górze, Robert rozwiązał teczkę i otwartą rozłożył na stole.
Eckmann z uprzejmym zainteresowaniem kartkował prace, ale nie mógł się doczekać, 
kiedy 
zobaczy tę jedną – aż ręce drżały mu z niecierpliwości.
– A co to takiego?
Eckmann podniósł wzrok. Robert odkrył jego kopułkę z modelem miasta.
– To, pod tym szkłem? To kopia, kopia miasta. Obejrzyj przez mikroskop.
Robert usłuchał.
– Wspaniała rzecz.
– Dziękuję. Więc mówisz, że masz tu gdzieś jej portret?
– Na pewno. Chyba że zapomniałem wziąć...
Eckmann dalej kartkował zawartość teczki.
– Nie widzę.
– Musiałeś przegapić. Przejrzyj jeszcze raz.
A tu druga kopułka. Z tabliczką informującą: Maleńka tancerka. Robert wyciągnął 
szyję, 
przystawił oko do mikroskopu i wcisnął guziczek oświetlenia.
Scena ukazała się w pełnym blasku.
Maleńka tancerka siedziała u podstawy igły, obejmując ramionami skulone kolana. 
Uniosła 
jedną dłoń i osłoniła nią oczy przed światłem: wyglądało to prawie tak, jakby 
sprawdzała, kto 
patrzy na nią z góry.
Skądś dobiegł dziwny odgłos – warkot, buczenie, wyraźny szum maszynerii. Robert 
jednak 
niczego nie słyszał, pochłonięty bez reszty tym, co zobaczył przez mikroskop.
– To się rusza... ona się rusza... – wymamrotał. – Ona jest... żywa.
Światełko zgasło. Robert ponownie wcisnął guzik. Maleńka tancerka wstała. 
Gestykulowała 
z ożywieniem, bardzo wymownie: „Czego chcesz? Co ja mam począć? Co ja zrobiłam? 
Dlaczego 
ja? Po co to wszystko? Czego ode mnie chcesz?”.
Światełko zgasło. Widocznie upłynęła kolejna minuta. Robert znów wcisnął guzik i 
tym 
razem go przytrzymał. Zapomniał o Eckmannie, o swoim portfolio, o obrazie, 
którego nie 
przyniósł i nigdy nie pokazałby go nawet – a co dopiero sprzedał – Eckmannowi, 
za żadną cenę. 
Zapomniał o swoim podstępie, o intrydze, o grubymi nićmi szytym pretekście, 
dzięki któremu 
postanowił dostać się do pracowni i przekonać na własne oczy.
Ostatnim wrażeniem, które zarejestrował kątem oka, była blada smuga – a potem 
nagły, 
oślepiający błysk i potworny, rozsadzający ból pod czaszką. I nic, nic więcej. 
Tylko cisza 
i pustka zapomnienia.
Rozdział dwunasty
I ZAGINIONY
Christopher po powrocie ze szkoły zastał mieszkanie puste. Nie było w tym nic 
niezwykłego, 
ojciec często wychodził popołudniami: do pracy, na obchód miejscowych galerii, 
do sklepu 
z przyborami artystycznymi. A nieraz wałęsał się, po prostu „szukając 
natchnienia” – trudno 
powiedzieć jakiego. Sam pewnie nie wiedział, ale miał nadzieję, że rozpozna je, 
gdy zobaczy.
Chociaż samo natchnienie nigdy do końca nie wystarczało. Nawet już znalezione, 
wymagało 
dalszej obróbki. Z natchnieniem było jak z bryłą gipsu albo gliny: należało je 
jakoś uformować. 
Raz bywało najgorszym wrogiem artysty – raz jego najlepszym przyjacielem. 
Potrafiło zwieść na 
manowce, w ślepą uliczkę, gdzie rozpoczęte dzieło za nic nie dawało się 
ukończyć.
Ojciec zazwyczaj uprzedzał Christophera, gdy miał wrócić do domu później. Ale 
chłopiec się 
nie zmartwił. Nalał sobie mleka, wziął garść ciasteczek (może trochę więcej niż 
zwykle, 
korzystając z tego, że jest sam) i zasiadł na chwilę przed telewizorem.
Zauważył, że sztalugi i składane krzesła – jedno dla artysty, drugie dla modela 
– stoją z boku 
pod ścianą. Ojciec nie poszedł więc na plac katedralny namawiać turystów, aby 
fundowali sobie 
portrety.
Christopher obiecał sobie solennie, że za pół godziny siądzie do odrabiania 
lekcji, ale 
tymczasem w telewizji zaczął się następny program, więc obejrzał i ten, a po nim 
jeszcze jeden. 
Minęło półtorej godziny, zanim wyłączył telewizor. Było już po szóstej. 
Christopher sprawdził 
czas na dużym zegarze i zaczął się troszeczkę niepokoić.
Wszedłszy do pokoju ojca, pełnego ukończonych i nieukończonych obrazów, 
natychmiast 
zauważył brak portfolio. Widocznie ojciec krąży po galeriach. A ponieważ 
wszystkie się właśnie 
pozamykały, z pewnością niebawem wróci do domu. Uspokojony Christopher nalał 
sobie jeszcze 
jedną szklankę mleka i odrobił część lekcji.
O siódmej poczuł głód. Uporał się już zresztą z całą pracą domową. Następnego 
dnia miał 
w planie tylko dwa przedmioty, zamiast, jak zwykle, trzech, a żadne z zadań nie 
sprawiło mu 
specjalnej trudności – ani wypracowanie z historii, ani kilka równań 
matematycznych.
Żałował, że ojciec nie ma telefonu komórkowego. Christopherowi kupił komórkę, na 
wszelki 
wypadek, żeby mógł w każdej chwili zadzwonić do domu – sam jednak nienawidził 
tego 
urządzenia i upierał się, że za nic nie będzie go nosił.
Christopher udał się do kuchni i otworzył lodówkę. Zajrzał do zamrażarki, 
sprawdzając 
zapasy. Może powinien zacząć coś przyrządzać, żeby było gotowe, gdy ojciec 
wróci. Wyciągnął 
paczkę frytek, parówki wegetariańskie i zielony groszek. Włączył mikrofalówkę.
Ojciec wciąż nie przychodził. Kolacja była gotowa. Christopher zjadł swoją 
porcję, a drugą 
nałożył na talerz ojca i wstawił do kuchenki, nastawiając na lekkie 
podgrzewanie, żeby jedzenie 
nie wyschło, zanim ojciec wróci.
Była już prawie ósma. Niepokój nie pozwalał się dłużej uśmierzać. Towarzyszył 
chłopcu 
przez cały czas, przyczajony, ale teraz ogarnął go na dobre.
Christopher postanowił dać ojcu jeszcze dziesięć minut – no, może piętnaście. 
Potem 
zadzwoni do kogoś albo sam pójdzie go szukać. Spojrzał na telefon, zastanawiając 
się, dlaczego 
ojciec nie zadzwonił.
Przeszedł do salonu. Spróbował coś poczytać, ale nie mógł się skupić, więc na 
nowo włączył 
telewizor. Nadawali akurat quiz, jeden z jego ulubionych, ale tym razem pytania 
wydały się 
Christopherowi głupie, a cały program bezsensowny i lipny. Po co ludzie w czymś 
takim 
występują? Żeby przechwalać się w telewizji swoją wiedzą albo ignorancją? Na co 
im to? Czego 
to dowodzi? Że się jest mądrym, że się jest głupim? Tak naprawdę nie dowodziło 
to niczego.
Wyciszył głos, ale pozostawił obraz. Siedział i obgryzał paznokcie. Myślał o 
Maleńkiej 
tancerce, o jej upadku, o prawdziwych łzach, które zdawało mu się, że widział. 
Ale to przecież 
niemożliwe, na pewno poniosła go fantazja.
Tylko w jaki sposób pan Eckmann sprawił, że tancerka się poruszała? I taka była 
podobna do 
Poppei. Na pewno rzeźbił ją według jej postaci – na pewno.
Christopher znów spojrzał na zegar i poszedł po notes adresowy ojca, który leżał 
na nocnym 
stoliku w jego pokoju.
Zatelefonował do paru osób.
– Halo? Mówi Christopher. Chciałbym tylko spytać, czy jest u was mój tata.
Nie miał szczęścia.
– Cześć, czy to Miff? Tu Christopher. Byłeś dzisiaj na placu? Nie widziałeś 
mojego taty? 
Nie. Okej. W każdym razie dzięki. Nie. Na pewno nic mu się nie stało. Po prostu 
spóźnia się 
trochę. Jasne, okej. Jak chcesz. Dzięki. Nie, radzę sobie. Ale dzięki za 
propozycję. Tak, 
zadzwonię później. Nie, nie musisz do mnie wpadać, naprawdę. Wszystko jest okej.
Przyszło mu na myśl, że może powinien zadzwonić na policję, ale po zastanowieniu 
doszedł 
do wniosku, że nie jest jeszcze dość późno. A jeśli tata miał wypadek i leży w 
szpitalu?
Nagle zrobiło mu się niedobrze: uświadomił sobie, jak bardzo jest sam. Inne 
dzieci miały 
braci i siostry, i matki, i ojców. Biły się z rodzeństwem, kłóciły z rodzicami i 
narzekały na swoje 
ciężkie życie. Ale przynajmniej miały się z kim bić i kłócić, a potem 
przepraszać. A z tylko jedną 
bliską osobą człowiek nie ma żadnego zabezpieczenia. Kiedy ją traci, nie zostaje 
mu już nikt. 
W takim układzie brak miejsca na margines błędu, na to, że coś może się popsuć.
Przy telefonie w kuchni znalazł notes, napisał wiadomość dla ojca, informując 
go, że rusza 
na poszukiwanie, i przyczepił kartkę na zewnątrz drzwi wejściowych, na wypadek 
gdyby ojciec 
wrócił pod jego nieobecność. Aha! – dopisał jeszcze, że kolacja czeka w 
mikrofalówce, tylko 
musiał wyłączyć podgrzewanie, żeby nie wyschła, więc jedzenie może być zimne. 
Sorry. Lepsze 
jednak to niż pożar. Pa, pa, całuski – Chris.
Może po prostu zaszło drobne nieporozumienie. Może tata poprosił kogoś o 
przekazanie 
Christopherowi wiadomości, a ten ktoś zapomniał to zrobić? A może tata znalazł 
wreszcie 
Poppeę? Tak, na pewno ją znalazł! I pewnie właśnie idą razem do domu z butelką 
wina i gorącą 
kolacją na wynos z indyjskiej restauracji.
Wyobraził sobie, jak wpadają z impetem przez drzwi, tata znów szczęśliwy, Poppea 
roześmiana, z torby bucha zapach czosnku i kolendry, tata odkorkowuje wino, 
Poppea wyciąga 
na talerze jedzenie i rwie rękami indyjski chleb, i częstuje nim Christophera, 
bo wie, że on bardzo 
taki chleb lubi.
Jak cicho, kiedy człowiek jest sam. Christopher – zgodnie z tym, co napisał na 
kartce – 
wyłączył kuchenkę, żeby jedzenie nie przypaliło się pod jego nieobecność. Całe 
mieszkanie 
mogłoby od tego stanąć w płomieniach. Takie rzeczy się zdarzają, gdy człowiek 
nie jest dość 
ostrożny. Trzeba być bardzo ostrożnym, gdy zostaje się samemu. Nie wolno być 
małym 
dzieckiem i liczyć na to, że ktoś inny będzie się o wszystko martwił. Samemu 
trzeba się martwić.
Włożył kurtkę, wziął swoje klucze i wyszedł w noc. Deszcz już ustał, pokazał się 
księżyc; 
poza paroma chmurami z szarym brzeżkiem niebo było czyste.
Christopher poszedł na plac katedralny, ale taty tam nie było. Zagadnął paru 
artystów, którzy 
znali Roberta, lecz każdy odmownie kręcił głową. Potem poszedł spytać 
Scotchy’ego, który 
szykował właśnie sprzęt do żonglowania z nadzieją przyciągnięcia dostatecznie 
dużej widowni, 
żeby występ mu się opłacił – ale i Scotchy nie widział jego ojca. Z ust 
Scotchy’ego pachniało 
parafiną. Kończył każdy występ połykaniem ognia i nieraz osmalił sobie przy tym 
brwi – 
właściwie nic mu już po nich nie zostało.
Christopher udał się następnie do kawiarni i zagadnął kelnera, który rozpalał 
właśnie gazowe 
piecyki. Ten jednak pokręcił głową. Udał, że w ogóle nie wie, o kogo Christopher 
pyta. Ale 
chłopiec mu nie uwierzył. Kelner po prostu nie chciał pomóc.
Coraz bardziej zdenerwowany i niespokojny Christopher zadzwonił do domu, żeby 
sprawdzić, czy ojciec przypadkiem nie wrócił. Nikt jednak nie odbierał. Telefon 
dzwonił 
i dzwonił, aż w końcu włączył się automat informujący, że abonent jest 
nieobecny.
– Hej, mały, dokąd idziesz?
Christopher przyspieszył kroku. Oprócz niego na ulicach nie było już żadnych 
dzieci. Sami 
dorośli, młodzi albo w średnim wieku, i trochę studentów, którzy też byli 
dorośli albo wydawało 
im się, że tacy są. Jedni przechodnie kierowali się do barów i kin, a inni – 
starsi i bardziej 
stateczni – do restauracji, teatrów i sal koncertowych. Naprawdę starych ludzi 
też nie było widać: 
może bali się spacerować po nocy i woleli siedzieć w domu.
Dokąd teraz? Chłopiec nie miał pojęcia. Wyczerpał już wszystkie pomysły. 
Niepokój 
przerodził się w lęk i znów straszliwa pustka zaciążyła mu jak kamień w żołądku. 
Wróciły 
mdłości i wszystkie dawne, nierozwiązane pytania bez odpowiedzi. Dlaczego ludzie 
odchodzą? 
Dlaczego ludzie zostawiają innych ludzi?
Nogi niosły go, gdzie chciały, a on był im posłuszny. Miał nadzieję, że jego 
nogi same 
wiedzą, dokąd idą.
– Synek, chodź no tu na chwileczkę...
Nawet się nie odwrócił. Sam ton tego głosu skłaniał do przyspieszenia kroku – co 
do takich 
głosów nie było wątpliwości.
Dokąd teraz? Gdzie go niosą własne nogi?
Z trudem opanował się, żeby nie zacząć krzyczeć jak zagubione dziecko w 
supermarkecie: 
„Tatusiu! Tatusiu!”.
I tatuś zaraz by przybiegł. „Myślałem, że mnie zostawiłeś. Myślałem, że sobie 
poszedłeś”.
Nie, takich rzeczy głośno się nie mówi. Już lepiej się zezłościć albo rozpłakać. 
A znaleziony 
tatuś powie wtedy: „No, co się stało? Już wszystko w porządku”.
A tak naprawdę człowiek zawsze myśli, że tatuś czy mamusia zostawili go na dobre 
i już 
nigdy więcej ich nie zobaczy.
Znajdzie ojca za najbliższym rogiem ulicy. Skręci za ten róg – a tam tata: 
niesie portfolio 
i ma trochę złą minę, bo chyba nie był to udany dzień: może w żadnej galerii nie 
chcieli jego 
obrazów albo chcieli, tylko za marne pieniądze. Ale na widok Christophera twarz 
taty się 
rozjaśni, a Christopher będzie świetnie wiedział, co mu powiedzieć, gdy będą 
razem wracali do 
domu. Powie mu to, czego ojciec sam go nauczył: „A pomyśl, tato, o van Goghu 
albo o Paulu 
Gauguinie: obaj stali się sławni dopiero po śmierci”.
Wtedy ojciec zacznie się śmiać. „Ja nie chcę – powie – być sławnym 
nieboszczykiem. Ja 
chcę tylko zarobić na życie”.
Ciekawe, że pośmiertna sława i uznanie przekreśla jakby to, że za życia było się 
lekceważonym i odtrącanym. Van Gogh umarł w nędzy. Teraz za jego obrazy płaci 
się miliony. 
Jednak sam van Gogh – uważał Christopher – nie zyska już na tym nic. Pośmiertna 
sława nie 
przywróci mu nawet ucha.
Tata zawsze śmiał się, gdy Christopher mu mówił: „Ucho ci na nowo nie wyrośnie, 
tato”.
Zaraz znów go zobaczy, za najbliższym rogiem.
Nie zobaczył.
Śmierć nie przywróci ci ucha. Ani śmierć, ani sława, ani pieniądze. Nic nie 
przywróci tego, 
co najważniejsze. Za pieniądze można kupić tylko rzeczy. Ale nie ludzi. Ale nie 
to, co się kocha.
Okej. Więc za następnym rogiem. Jeśli i tam nie spotka taty – podda się. Wróci 
do domu 
i zadzwoni na policję albo pójdzie prosto do szpitala. Jeszcze tylko jedna 
próba, jeszcze jeden 
róg.
Nie ma go.
A więc jeszcze jeden.
Christopher skręcił w następną ulicę. Ojca nie było. Trzeba więc...
Nagle zorientował się, gdzie doszedł. Stał przed wejściem do galerii pana 
Eckmanna. 
Wewnątrz paliło się światło. Tabliczka na drzwiach informowała chłopca, że 
trafił do Galerii 
Sztuki Niemożliwej, otwartej w godzinach od 10.00 do 17.30.
Sięgnął w górę i nacisnął dzwonek. Echo rozniosło dźwięk po całym budynku. I 
nic. Może 
pana Eckmanna nie ma w środku; może zostawił tylko światło dla bezpieczeństwa. 
Christopher 
zadzwonił jeszcze raz i spojrzał do góry w okno. Zdawało mu się, że dostrzegł na 
poddaszu 
ruchomy cień, tam gdzie mieściła się pracownia pana Eckmanna.
Wciąż cisza. Nacisnął dzwonek po raz trzeci, tym razem długo i mocno, dając tym 
do 
zrozumienia, że ma ważną sprawę, nie da się spławić i nie odejdzie od drzwi, 
dopóki ktoś mu nie 
otworzy.
Wewnątrz zabłysło nagle więcej świateł. Po chwili Christopher dostrzegł cień 
pana 
Eckmanna, schodzącego na dół po schodach.
– Kto tam? O co chodzi? Galeria zamknięta.
– Panie Eckmann, to ja!
Christopher przycisnął buzię do szybki w drzwiach, żeby Eckmann mógł go 
rozpoznać.
– Proszę odejść. Proszę przyjść jutro. Galeria zamknięta. Christopher załomotał 
pięściami 
w szybę.
– Panie Eckmann! To ja!
– Słyszałeś, co powiedziałem? Pijany jesteś czy co? Mam wezwać policję?
– Panie Eckmann! To ja! Christopher!
Oddzielała ich tylko szyba. Eckmann patrzył przez nią na zewnątrz, chłopiec do 
środka.
– Christopher, to ty?
– Panie Eckmann, mój tata się zgubił.
– Co takiego?
– Nie widział pan mojego taty? Nie wrócił do domu, zgubił się, nie wiem, co 
robić.
– Zaczekaj. Zaraz cię wpuszczę.
Zgrzytnął klucz, szczęknęła zasuwa, zabrzęczały łańcuchy zabezpieczające. Pan 
Eckmann 
był przezorny jak mało kto. Trzymał swoje rzeźby pod kluczem – i to niejednym – 
zabezpieczone 
dodatkowo paroma alarmami.
– Bardzo się martwię, panie Eckmann...
– Wejdź, wejdź. Chodźmy do pracowni.
– Nie mogę znaleźć taty.
– Chodź na górę, tam mi wszystko opowiesz. Kiedy ostatnio widziałeś ojca?
– Dzisiaj rano, wychodząc do szkoły. Eckmann prowadził chłopca schodami na górę.
– Siadaj tutaj.
– Nie wiem, co robić, panie Eckmann. Mój tata... Jeszcze nigdy nie zdarzyło mu 
się nie 
wrócić do domu. W każdym razie nie do tak późnej nocy. Martwię się. Pan go 
przypadkiem nie 
widział? Bo to naprawdę nie w jego stylu...
– Pomału, pomału. Siadaj. Odsapnij i rozważmy wszystko spokojnie, po kolei. Może 
nie ma 
powodu do obaw. Przede wszystkim nie wpadaj w panikę. To najgorsze wyjście. No 
więc – 
możemy zacząć od początku?
Christopher wiedział, że pan Eckmann ma rację. Przycupnął na skraju krzesła, 
wziął głęboki 
oddech i spróbował się uspokoić. Pan Eckmann mu pomoże. Widać było, że chce 
pomóc. Pan 
Eckmann to dobry człowiek. Może trochę nietypowy, dziwaczny i smutny, ale serce 
ma dobre. 
Pomoże Christopherowi. Nie ulegało wątpliwości, że bardzo chce pomóc. To miło z 
jego strony, 
że poświęcił mu czas, zszedł na dół, otworzył drzwi...
Tylko że... nagle uderzyła Christophera myśl, że pan Eckmann jakby się go 
spodziewał. 
Wcale nie był specjalnie zaskoczony, gdy go zobaczył. Udawał tylko zaskoczonego.
– Przepraszam cię na chwilkę, Christopher. Zdaje mi się, że zapomniałem zamknąć 
drzwi. 
Lepiej zejdę na dół i sprawdzę. Nie podejrzewam, żeby ktoś miał tam teraz wejść, 
ale nigdy nic 
nie wiadomo...
Pospieszył na dół. Christopher słyszał miarowy stukot jego obcasów na schodach: 
jakby 
miniaturowy kucyk truchtał przez drewniany mostek.
Klip-klap, klip-klap. Skąd jeszcze Christopher znał ten dźwięk? No jasne: tak 
tuptały trzy 
kózki z bajki dla dzieci. Ale to nie było „klip-klap”. Ten odgłos brzmiał 
inaczej. Trop-trup. Tak, 
właśnie tak. Trop-trup, trop-trup przez drewniany mostek.
Mostek, przy którym czyhał troll.
Troll – mały, krępy, muskularny, dość paskudny, prawie bez szyi. Głowa wyrastała 
mu 
prosto z ramion, ale był silny i przebiegły, może nawet zły.
„Ja jestem troll, fol-de-rol”. Trop-trup, trop-trup – dreptała przez drewniany 
mostek 
najmniejsza kózka. Nie miała szans pokonać trolla. „Fol-de-rola”.
Christopher popatrzył po pracowni i nagle poczuł się dziwnie nieswojo. Wstał i 
podszedł do 
kopułki z Maleńką tancerką. Wcisnął guzik i zajrzał w mikroskop. Światło 
rozbłysło, ale tancerki 
w środku nie było. Kopułka stała pusta: tkwiła w niej tylko igła na miniaturowym 
postumencie.
Trop-trup, trop-trup.
Chłopiec rozejrzał się i zatrzymał wzrok na teleskopie, układzie soczewek, 
ekranie kamery 
obskury, systemie szklanych rurek, elektromagnesów, kondensatorów i laserów. Na 
co ta cała 
aparatura? Czemu ona służy?
Przeszedł do drugiej ławy rzeźbiarskiej i przyjrzał się kopułce zawierającej 
maleńkie miasto 
– kopię miasta za oknem. Jej wnętrze było puste, jeśli nie liczyć paru czarnych 
drobinek kurzu. 
Ale dziwna rzecz: drobinki sprawiały wrażenie ruchomych.
Z dołu brzęknął łańcuch zakładany na drzwi. Po chwili drobne stopki pana 
Eckmanna 
potuptały z powrotem po schodach. Coraz wyraźniej słychać było jego sapanie.
Nagle Christopher dostrzegł coś ukrytego za stosem rysunków i projektów pana 
Eckmanna. 
Była to teczka rysunkowa jego ojca, zniszczone, stare portfolio, które służyło 
Robertowi od 
czasów studenckich. Christopher poznał je natychmiast. W rogu teczki widać było 
zresztą 
zmatowiałe złote inicjały – R.M.
Na wejście Eckmanna chłopiec błyskawicznie odwrócił wzrok.
– No już. Załatwione. Nie lubię zostawiać drzwi otwartych, kiedy nikt nie 
pilnuje na dole. 
Nigdy nic nie wiadomo.
Christopher siłą powstrzymywał się od zerkania na portfolio. Nie chciał, żeby 
pan Eckmann 
zorientował się, że je zauważył. Sam nie wiedział czemu. Po prostu nie chciał.
– No więc... co teraz zrobimy?
Christopher zastanawiał się przez chwilę, czy nie zaatakować Eckmanna pytaniem 
wprost. 
Albo wiać z galerii. Pan Eckmann nie był w końcu wyższy od niego – najwyżej 
cięższy. Ale 
wyglądał na silnego: nadgarstki miał masywne, porośnięte czarnymi włoskami, a 
palce grube 
i tępo zakończone. Musiał być silny – nawet bardzo. Za to Christopher był 
młodszy i szybszy.
Może najlepiej byłoby zwiać i nie czekać. Tylko co później? Nie, Christopher nie 
może stąd 
wyjść, póki się czegoś nie dowie.
– Pan... pan go dzisiaj nie widział, prawda, panie Eckmann?
– Twojego ojca? – Tak.
– Ja?... Nie. Po co miałby tutaj przychodzić?
– Nie wiem... Myślałem, że mógł go pan widzieć... gdzieś na ulicy.
– Nie wychodziłem dzisiaj, Christopher. – Aha.
Coś było nie tak, ale Eckmann nie chciał mu tego powiedzieć. Dlaczego nie? 
Dlaczego 
kłamał? Dlaczego?
– Panie Eckmann...
– Słucham.
Eckmann dalej stał w drzwiach. Nie było drogi ucieczki.
– Gdzie jest dzisiaj tancerka?
– Tancerka?
– No tak, Maleńka tancerka. Zajrzałem do kopułki. Nie ma jej tam.
– Rzeczywiście. Usunąłem ją na pewien czas. Jest w bezpiecznym miejscu.
– No to ja już chyba pójdę, panie Eckmann.
– A twój ojciec? Mieliśmy się wspólnie zastanowić, co robić.
– Może wrócił już do domu. Ja naprawdę muszę już iść. Eckmann ani drgnął. 
Tarasował 
drzwi, wpatrując się bacznie w twarz Christophera, jakby chciał z niej wyczytać 
jego myśli.
– Miasto jest fantastyczne – oznajmił nagle Christopher. – Ta miniatura miasta. 
Fantastyczna. 
Brakuje w niej tylko ludzi.
Eckmann przytaknął mu ruchem głowy.
– Właśnie, brakuje tylko ludzi. Dom bez ludzi to nie dom, miasto bez ludzi to 
pusta 
skorupa...
Odstąpił od drzwi, poszedł po szklaną kopułkę z repliką miasta i schował ją do 
szafki. 
Christopher miał teraz okazję uciec. Ale wiedział, że jeśli ucieknie, nie dowie 
się nigdy, gdzie oni 
zniknęli.
– Panie Eckmann...
– Wiesz, co ja myślę, Christopher? Myślę, że mądry z ciebie chłopiec. Czasami 
wiesz więcej, 
niż mówisz.
Christopher przełknął ślinę. Okropnie zaschło mu w ustach.
– Panie Eckmann, Maleńka tancerka była bardzo podobna do Poppei, prawda?
– Tak uważasz?
– Tak. Właściwie identyczna.
Eckmann podążył wzrokiem za spojrzeniem Christophera. Zorientował się, że nie 
dość 
starannie ukrył portfolio.
– To prawda, Christopher. Identyczna. Poppea była moją, można powiedzieć, 
modelką – 
w pewnym sensie kimś więcej niż modelką.
– Panie Eckmann...
– Słucham, Christopher?
– Czy to jest portfolio mojego taty?
– Portfolio?
Eckmann dość udatnie odegrał zdumienie.
– Należy do twojego taty?
Poszedł po teczkę i wyciągnął ją zza sterty papierów.
– No tak, rzeczywiście, rzeczywiście. W takim razie bądź łaskaw mu ją zwrócić.
Ceremonialnym gestem wręczył portfolio chłopcu. Przedmiot był zbyt duży i 
nieporęczny 
dla dziecka, chociaż sam Eckmann niewiele różnił się od dziecka posturą.
– I powiedz mu... – zawahał się. – Powiedz mu, że dziękuję... dziękuję, ale nie 
skorzystam. 
Podobają mi się te prace, doceniam ich wartość i jakość, autor ma niewątpliwy 
talent, tylko...
– Tylko co?
– Tylko to nie są prace, które pasowałyby do mojej galerii. Sądzę, że lepiej 
zaproponować je 
komuś innemu.
Postawił portfolio na podłodze, gestem sugerując Christopherowi, że ma je wziąć. 
To 
w końcu jego własność, tak czy nie? W każdym razie na pewno własność jego ojca, 
która pod 
nieobecność ojca przechodzi... na syna, zgadza się?
Christopher sięgnął po teczkę, ociągając się z zadaniem kolejnego pytania. 
Zawierało ono 
wręcz obraźliwą sugestię, że pan Eckmann nie mówi całej prawdy, że zwyczajnie 
kłamie, że pan 
Eckmann...
Trudno, trzeba było stawić czoła wyzwaniu: Christopher musiał odnaleźć ojca.
– Ehem... panie Eckmann?
– Tak, Christopher?
Eckmann zajmował się już czymś innym: porządkował papiery, sortując szkice w 
równiutkie 
pliki – był człowiekiem schludnym i metodycznym.
– No bo pan mówił, panie Eckmann, że go nie widział.
– Kogo?
– Mojego taty.
– Zgadza się.
– A on tu zostawił swoje portfolio...
– No tak... Ale to było... niech sobie przypomnę... ze dwa albo trzy dni temu. 
Powiedziałem 
mu, że może coś z tego wybiorę, ale po namyśle...
No tak, to wyjaśniało sprawę. Teczki nie było w mieszkaniu od paru dni, tylko 
widocznie 
Christopher wcześniej tego nie zauważył. Skoro jednak ojciec nie udał się na 
obchód galerii, to 
dokąd poszedł? I dlaczego nie dał Christopherowi znać, nie zostawił choćby 
karteczki 
z wiadomością? I co z Poppeą – jak to się stało, że i ona zniknęła? To też nie 
zostało przecież 
wyjaśnione.
– Panie Eckmann?
– Słucham cię, Christopher?
– Jak pan to zrobił, że Maleńka tancerka się poruszała?
– Chodzi ci o Maleńką tancerkę...
– Tak. Jak pan to zrobił?
– Tajemnica zawodowa, tajemnica zawodowa.
– Zawsze pan tak odpowiada, chociaż wie pan, że nie zdradziłbym nikomu prawdy. 
Umiem 
dotrzymywać sekretów.
– Takie to dla ciebie ważne... znać prawdę?
– Dosyć ważne. To znaczy, jeśli naprawdę nie chce mi pan powiedzieć...
– Sam nie wiem, Christopher... Tajemnice zawodowe, rozumiesz, to sprawy wielkiej 
wagi. 
Gdyby ktokolwiek z moich konkurentów...
– Przecież pan nie ma konkurencji. Pan jest wyjątkowy. Pan jeden potrafi to 
zrobić. I nikt 
więcej.
– Może, może, ale nigdy nic nie wiadomo...
– Nie wygadam. Słowo daję. Może mi pan ufać.
– Jesteś pewien? – Tak.
– Nikomu nie powiesz? Nawet ojcu, kiedy wróci do domu?
– A gdzie on teraz jest, jak pan myśli, panie Eckmann?
– Och, jestem pewien, że niedaleko stąd.
– I myśli pan, że wkrótce wróci?
– Jestem pewien, że tak.
– No więc jak pan to zrobił... z tancerką?
– Czip.
– Czip komputerowy?
– Właśnie. Bardzo, bardzo, bardzo malutki. Niestety, okablowanie i połączenie 
okazało się 
niemożliwie trudne do zainstalowania, a naprawienie go w ogóle nie wchodzi w 
rachubę. Krótko 
mówiąc: klapa. Podziałało jakiś czas, w końcu się przepaliło – i klapa.
– Ojej. Jaka szkoda.
– Owszem. Ale początki zawsze są trudne.
– Trzeba stale próbować, panie Eckmann.
– Trzeba stale próbować, Christopher.
– Wciąż od nowa.
Eckmann uśmiechnął się, podziwiając hart ducha chłopca.
– Tak jest, wciąż od nowa.
– I nigdy nie wolno się poddawać.
– Nigdy.
– Ja nigdy się nie poddam, panie Eckmann, nigdy. Jeżeli naprawdę będę chciał coś 
zrobić 
albo czegoś się dowiedzieć, to na pewno się nie poddam. Nigdy.
– Wierzę ci, to po tobie widać.
– Panie Eckmann?
Christopher sięgnął po portfolio i ułożył je sobie na kolanach, podtrzymując z 
wielkim 
pietyzmem. Należało przecież do ojca, stanowiło wręcz część jego osoby, nie 
mniej osobistą niż 
ubranie. Podniósłszy wzrok, napotkał baczne spojrzenie pana Eckmanna, pełne 
niepokoju 
i troski. Nieufność chłopca ulotniła się w jednej chwili. Jego podejrzliwość 
była całkiem 
nieuzasadniona. Pan Eckmann to dobry człowiek. Chciał mu pomóc. Christopher 
przeczuwał to 
przecież od samego początku.
– Panie Eckmann... co ja powinienem teraz zrobić? Łatwo, aż nazbyt łatwo, byłoby 
posłać 
chłopca tą samą drogą – drogą Roberta i Poppei, którzy przeniknęli przez punkt 
ciemności do 
innego, alternatywnego świata. Tam żyło teraz tych dwoje ludzi, których 
poszukiwał Christopher 
– bytowali w postaci maleńkich figurek, uwięzionych w maleńkim mieście, o parę 
stóp zaledwie 
od chłopca, za zamkniętymi na klucz drzwiczkami szafki.
Dla nich dwojga zapadła już noc, nieprzenikniona i czarna – noc pod szklaną 
kopułą 
stanowiącą ich niebo. Najwyżej odrobina światła mogła się sączyć przez ciasną 
szparę między 
drzwiczkami szafki a framugą.
Wydawało się to nie tylko łatwe, ale i sensowne – jako jedyne logiczne 
rozwiązanie 
skomplikowanego problemu Christopher nie miałby szans. Eckmann znacznie górował 
nad nim 
siłą. Był silny jak wół, jak stado wołów.
A jednak...
Eckmann powstrzymał rękę. Mężczyzna – owszem, kobieta – owszem: bo czyż nie 
spiskowali, by ograbić Eckmanna z jedynej rzeczy, której pragnął, potrzebował, a 
nie posiadał 
nigdy... miłości.
Ale chłopiec...
On był samą miłością.
– Może powinniśmy gdzieś zadzwonić, Christopher.
– Tak pan myśli?
– Raczej tak.
– Na policję? – Tak.
– Do szpitali?
– Może też. Ale najpierw na policję.
– Myśli pan, że mój tata miał wypadek? Mnie też przyszło to do głowy. Wypytałem 
już 
wszystkich malarzy i aktorów na placu.
– Nie, nie, nie. Jestem pewien, że nic złego go nie spotkało. Przynajmniej nic 
poważnego. 
Ale tak na wszelki wypadek... żeby się uspokoić...
– Zadzwoni pan, panie Eckmann? – Ja?
Osobliwe uczucie. Eckmann nie znał go dotąd: inna istota ludzka polega na nim, 
ufa mu, 
liczy na jego pomoc. – Ja?
– Bardzo pana proszę... Pana będą słuchać. Pan jest dorosły.
To prawda. Był dorosły. Z samego głosu nikt nie domyśli się niczego więcej.
– Bardzo pana proszę.
Eckmanna zalała fala ciepła. Nie potrafił znaleźć nazwy dla tego doznania, które 
przeniknęło 
go na wskroś – ale było to współczucie: chęć niesienia pomocy drugiej osobie i 
związane z nią 
krzepiące przeświadczenie o własnej wartości. Mimo iż sam był sprawcą dramatu 
Christophera – 
jego obaw, niepokoju i lęku – Eckmann zaznał odruchu współczucia.
Współczucia, jakim silny darzy słabego, a wiedzący – nieświadomego. Gdyby 
Eckmann 
mógł uczynić cokolwiek, aby położyć kres udręce chłopca, uśmierzyć jego jakże 
widoczny ból, 
lęk przed odrzuceniem, paniczny strach, że być może na zawsze utracił jedyną 
bliską osobę na 
świecie, jedyną osobę, co do której był pewien, że kocha go bezwarunkowo... 
gdyby mógł 
cokolwiek w tym celu uczynić, zrobiłby to natychmiast.
Choćby dla zachowania pozorów.
Zerknął ukradkiem w stronę szafki. Oczywiście, jedyna słuszna odpowiedź, 
rzeczywiste 
rozwiązanie...
To jednak nie było w jego mocy. Skurczyć, zminiaturyzować – owszem. Ale odwrócić 
proces – nie, tej sztuki jeszcze nie opanował i wcale nie był pewien, czy 
kiedykolwiek opanuje. 
Może w drugą stronę w ogóle było to niemożliwe.
A nawet gdyby było możliwe – czy zdecydowałby się na taki krok? Co by z tego 
wynikło – 
dla niego? W tej chwili miał ją dla siebie, nieosiągalną jak dawniej, ale dla 
siebie. Więc nawet 
gdyby mógł ją uwolnić i przywrócić normalnemu światu – czy zechciałby to 
uczynić?
– Panie Eckmann... proszę...
Chłopiec prosił go. Niemal błagał. Eckmann był ważny, był potrzebny, i to 
pilnie. W takim 
razie, oczywiście, pomoże, zrobi wszystko... wszystko poza tym, czego nie da się 
zrobić. 
Chłopiec potrzebuje przyjaciela, kogoś, kto przejąłby ster działań i 
odpowiedzialność – 
a pozostał mu tylko Eckmann i nikt inny.
Jeszcze raz pomyślał o maleńkim mieście ukrytym w mroku szafki. Pożałował nagle 
gorzko 
tego, co zrobił – nieodwracalności, nieuleczalności własnego czynu. Ale 
wyrzutowi sumienia 
towarzyszyło poczucie triumfu, sukcesu, władzy.
A potem znów zrobiło mu się żal bezbronnego dziecka. Czuł się jak konkwistador, 
który 
wyciąwszy w pień rodzinę niewinnego pacholęcia, lituje się nad ocalałym, 
przygarnia go pod 
swój dach i wychowuje jak rodzonego syna.
Wychowuje jak rodzonego syna.
Eckmann uprzytomnił sobie nagle, że Christopher wpatruje się w niego z pełną 
wyczekiwania nadzieją, podszytą lękiem zawodu. Taki wydawał się młody, taki 
bezbronny. 
Eckmann miał wrażenie, że widzi jego duszę na wskroś i nie znajduje w niej 
niczego poza tą 
bezbronną niewinnością i przemożnym, niszczycielskim strachem. Wyrok zależał 
teraz od 
Eckmanna – od jego kciuka, skierowanego w górę lub w dół. On, Eckmann, stał się 
oto panem 
życia – i śmierci.
– Oczywiście – powiedział. – Już dzwonię.
Podniósł słuchawkę i wykręcił numer służb alarmowych.
– Z policją proszę – odpowiedział na głos z drugiego końca linii. A po chwili: – 
Halo? 
Poszukuję zaginionej osoby, mężczyzny. Jest ze mną jego syn. Niepokoimy się, czy 
nie doszło 
do wypadku.
Posłał Christopherowi dyskretny, krzepiący uśmieszek. Przeistoczył się już 
niemal w postać, 
którą udawał: miłosiernego pomocnika, dobrego samarytanina, człowieka, który na 
widok 
nieszczęścia nie odwraca się obojętnie i nie przechodzi na drugą stronę ulicy.
– Nic się nie martw, Christopher – rzekł, zakrywając mikrofon słuchawki. – 
Znajdziemy go.
Szczerze uwierzył we własną dobroć i autentyzm współczucia. Jakby zupełnie 
zapomniał, że 
doskonale wie, gdzie podział się ojciec Christophera.
I kto go tam umieścił.
Chłopcu na pewno poprawi humor świadomość, że żadne środki nie zostały 
zaniedbane i że 
ma na świecie przynajmniej jednego przyjaciela, kogoś, na kim może polegać, komu 
może 
zaufać – przynajmniej z pozoru.
– Jestem pewien, że go znajdą – uśmiechnął się Eckmann. – Jestem pewien.
Christopher pokiwał głową, pogodniejszy już nieco i podniesiony na duchu. 
Siedział dalej 
z teczką rysunkową ojca w objęciach, a Eckmann kończył rozmowę z policją.
– Znajdą go, Christopher – powtórzył raz jeszcze. Wiedząc świetnie, że nie 
znajdą go nigdy.
Rozdział trzynasty
UCZEŃ
Osobliwy tworzyli widok. Osobliwą, chciałoby się rzec, stanowili parę. Chociaż w 
istocie 
nigdy nie zżyli się do tego stopnia, by można było mówić o nich łącznie. Nie, 
oni nie byli parą 
ludzi. Byli pojedynczymi osobnikami, których połączył przypadek.
Nawet w tych związkach, które się rozpadają, daje się wyczuć pewną oczywistą, 
niezaprzeczalną, choć zdegenerowaną więź.
W ich przypadku jednak taka więź po prostu nie istniała – a jeśli istniała, to 
nie w sposób 
oczywisty. Trudno byłoby określić charakter łączącej ich relacji. Może była to z 
jednej strony 
wdzięczność, a z drugiej – uczucie; z jednej – niemy szacunek i nieco sztywna 
grzeczność, 
z drugiej – pełne dumy i miłości wsłuchiwanie się i obserwowanie. Nie ulegało 
wątpliwości, że 
znają się dobrze, ale jak dobrze i w jakim dokładnie sensie – trudno powiedzieć.
Wyższy z tych dwóch był młodszy. Nosił blezer z emblematem i grafitowoszare 
spodnie 
ekskluzywnej szkoły niepublicznej – przykatedralnej Abbey School, placówki z 
tradycjami, 
a zarazem zaskakująco nowoczesnej, nieobawiającej się – a nawet wprost 
przeciwnie – 
postępować z duchem czasu. Szkoła już jakieś ćwierć wieku wcześniej otworzyła 
swe podwoje 
dla dziewcząt. W tamtych latach było to posunięcie nader śmiałe.
Szkoła mieściła się nieopodal katedry i dostarczała zastępów młodocianych 
chórzystów na 
uroczyste msze Bożego Narodzenia, Wielkanocy i innych świąt kościelnych. Zostać 
wybranym 
do chóru stanowiło (w oczach niektórych) nie lada wyróżnienie. Christopher 
dostąpił tego 
zaszczytu, ale nie był zachwycony ciągłymi próbami, które zabierały mu masę 
czasu.
Eckmann nie opuścił ani jednego występu chóru.
Pieniądze – sama świadomość ich dostępności, jeśli nawet nie posiadania – dawały 
Christopherowi pewność siebie. Szedł swobodnie, zamaszyście, a towarzyszący mu 
mały 
człowieczek, aby nie zostać w tyle, drobił po trzy kroczki za każde jego dwa.
Minęli grupkę ulicznych malarzy, zmierzających na śniadanie do popularnej, 
taniej kafejki. 
Dawniej artyści zawołaliby Christophera po imieniu, pytając, jak się miewa. 
Teraz jednak skinęli 
tylko na powitanie, na co Christopher odpowiedział enigmatycznym uśmiechem, a 
Eckmann 
skłonił się zdawkowo, jakby chciał ich zbyć czym prędzej i odpędzić niczym 
natrętne muchy od 
zdrowego pożywienia, na którym gotowe jeszcze zostawić zarazki.
Nienawidził bohemy artystycznej, a zwłaszcza malarzy. Uważał ich w większości za 
nicponi. 
Jakby sztuka stanowiła wymarzony azyl dla nierobów, pijaków i utracjuszy. 
Obwiniał literaturę 
i kino za specyficzny wizerunek tej profesji, wiedząc doskonale, że film o 
ciężko pracującym, 
szanującym się artyście, który regularnie płaci podatki i nie wdaje się w 
awantury, nie znalazłby 
wielkiego uznania wśród widowni. Publika wolała znajdować w artyście 
ucieleśnienie dekadencji 
i demoralizacji. Domagała się Moulin Rouge, a nie Royal Academy i 
trzyczęściowych 
garniturów.
Gdy tak szli, obaj elegancko i kosztownie wystrojeni, można było, przy odrobinie 
wyobraźni, 
wziąć ich za ojca i syna.
Po lewej kroczył prosperujący mistrz swojego fachu, dbały o to, by jego syn 
odebrał należyte 
wykształcenie i pewnego dnia przejął schedę lukratywnej i szacownej profesji. Po 
prawej zaś 
szedł syn, który przerósł ojca.
Wyglądali dość typowo.
Takich jak oni widywało się wszędzie: młoda generacja bardziej lub mniej 
smukłych 
gigantów z reguły górowała nad rodzicami – mając raptem kilkanaście lat, już 
patrzyli z góry na 
łysiejące głowy mężczyzn starszych od nich o dwadzieścia czy trzydzieści lat.
Świat rósł z pokolenia na pokolenie.
Nie żeby Eckmannowi specjalnie to przeszkadzało. Czerpał nawet swoistą 
satysfakcję z tej 
różnicy wzrostu. Zdawało mu się wręcz, że słyszy komentarze przechodniów: 
„Patrzcie na syna 
tego faceta. Ależ przerósł ojca”.
Nie znajdował w tym nic uwłaczającego. Był dumny, że ludzie kojarzą go z idącym 
obok 
młodzieńcem. Pysznił się, że uważają ich za ojca i syna. Bo w pewnym sensie 
mieli całkowitą 
słuszność. Chłopiec był jego synem. W każdym razie tak jakby był.
Christopher dostrzegł z daleka kolegę wchodzącego w bramę Abbey School w 
towarzystwie 
dwóch dziewcząt. Pomachał mu uniesioną wysoko ręką.
– Rees!
Wysoki, chudy blondyn odwrócił się, lecz na widok Christophera przybrał 
cierpiętniczą 
minę, za pomocą której ludzie okazują znajomym, że wątpliwa przyjemność 
spotkania ich to 
w istocie tylko przykrość i kłopot.
– No cześć, Mallan.
Zabolało to Eckmanna. Może i Abbey School szła z duchem czasu, ale nie pod 
każdym 
względem. Stara uczniowska tradycja zwracania się do siebie po nazwisku jednak 
przetrwała.
„Mallan”.
O ileż piękniej, o ileż bardziej stosownie zabrzmiałoby: „Eckmann”.
No bo kto w końcu płaci czesne?
– Idź już lepiej – powiedział Christopher. – Spotkamy się później.
– Dobrze, Chris. Masz wszystko?
– Tak, tak. Jasne, że mam. Nie odprowadzaj mnie już dalej.
Nawet irytacja w głosie chłopca sprawiała Eckmannowi przyjemność. Była to 
irytacja syna 
wobec nadopiekuńczego ojca.
„Tak, tak, tak, tak, tato. A teraz spadaj, dobra? – i daj mi spokój”.
Christopher, oczywiście, nigdy nie użył dokładnie tych słów. Nigdy nie nazwał 
Eckmanna 
tatą. Jego ojciec wciąż pozostawał nietykalny, święty – był jedyną osobą, której 
nikt nigdy nie 
zastąpi. Christopher wciąż o nim śnił i wierzył w możliwość jego powrotu.
– No, idziesz, Mallan, czy nie?
Rees czekał, nie kryjąc zniecierpliwienia. Dwie panienki obserwowały scenę z 
boku. Jedna 
powiedziała coś do drugiej, a tamta się uśmiechnęła. Może dotyczyło to 
Christophera – może 
podobał się którejś z nich. A może naśmiewały się z Eckmanna – co za śmieszny 
kurdupelek! 
Może tak, a może nie. Kto wie, czy nie mówiły o czymś zupełnie innym.
Tak czy owak, po Eckmannie spłynęło to jak woda po kaczce. Po tylu latach 
człowiek siłą 
rzeczy zatraca wrażliwość. Przynajmniej pozornie, bo w środku, w środku...
– No to lecę, Ernst.
Dźwięk własnego imienia wzruszył go i zasmucił zarazem. Eckmann nie mógł 
przywyknąć 
do słowa „Ernst” wymawianego tym jednym głosem. Działało na niego jednocześnie 
jak zimny 
prąd i rozgrzewający łyk koniaku. Przyprawiało niemal o dreszcze.
Przez bardzo długi czas był tylko „panem Eckmannem”. Przez bardzo długi czas 
uporczywie, 
ale bez histerii, nalegał:
– Zwracaj się do mnie jakoś inaczej, Christopher.
Miał nadzieję, że chłopiec sam odgadnie, o jakie słowo mu chodzi i zacznie tego 
słowa 
używać.
– Ale jak, panie Eckmann? Jak mam się do pana zwracać?
– No, wiesz... nie tak oficjalnie.
– Przecież nie mogę mówić do pana „opiekunie”, panie Eckmann.
– Nie, nie. Oczywiście, że nie. Obaj uśmiechnęli się na siłę.
– Ale może spróbujesz jakoś inaczej. W końcu, skoro mamy mieszkać pod jednym 
dachem...
– No to może...
– Tak?
Eckmann sam właściwie nie wiedział, dlaczego tak mu zależy na tym honorowym 
tytule. 
Może chodziło o swoiste poczucie zakotwiczenia – formalny pozór autentycznej 
łączności ze 
światem, poczucie ciągłości, przynależności do całej rodziny ludzkiej, pełni 
człowieczeństwa 
obejmującej zarówno przyszłość, jak i przeszłość?
Mężczyzna i jego syn.
– Więc może...?
Kusiło go, żeby powiedzieć tak:
„Chcesz mówić do mnie »ojcze«, Christopher? Proszę bardzo. Rozumiem cię 
doskonale. 
I wiem, naturalnie, że twój prawdziwy ojciec jest nie do zastąpienia. Ale życie, 
wiadomo, toczy 
się dalej. Na to jedno nie mamy wpływu: życie wciąż idzie naprzód i trzeba je 
jakoś przeżyć, bez 
względu na to, co zdarzyło się w przeszłości. No więc, Christopher, byłby to dla 
mnie zaszczyt 
i przywilej, gdybyś zechciał nazywać mnie...”.
– Więc może będę do pana mówił po imieniu, panie Eckmann? Ernst?
– Ernst?
Tego się Eckmann nie spodziewał. Szczerze mówiąc, był zaszokowany. Pamiętał, że 
sam 
kiedyś proponował tę formę pewnej osobie, ale w innych zgoła okolicznościach. Po 
krótkim 
namyśle doszedł jednak do wniosku, że chwilowo na nic więcej nie może chyba 
liczyć. Trzeba 
będzie przystać na kompromis i zadowolić się nim jako jedynym rozwiązaniem 
kłopotliwej 
sytuacji.
– Zgoda, Christopher. To mi odpowiada. I tak zostało.
Eckmann powiódł wzrokiem za spieszącym do kolegów Christopherem – wysoki 
chłopak, 
prosty jak świeca, rysy regularne, przystojny, można powiedzieć, czeka go 
świetna przyszłość... 
Oto syn, z którego można być dumnym.
Christopher miał w sobie to wszystko, czego Eckmann nie miał nigdy, a czego tak 
desperacko pragnął w jego wieku. Co za niesprawiedliwość – co za karykaturalna, 
krzycząca 
niesprawiedliwość. Jak głęboko życie potrafi okaleczyć człowieka już w 
najmłodszych latach. 
I jak przez to na zawsze zmienia barwy i kształty rzeczy. Takie blizny nigdy się 
nie goją, nigdy. 
A inni ludzie przechodzą przez życie bez skazy. Co za niesprawiedliwość.
Eckmann poczuł fizyczny ból rozżalenia w okolicy klatki piersiowej. Ciekaw był, 
czy 
Christopher odwróci się i pomacha mu, czy przypomni go sobie raz jeszcze, zanim 
wejdzie 
z kolegami do szkoły. Stał i patrzył, i czekał, z lekką zadyszką, z niepokojem, 
z nadzieją – 
dokładnie tak samo jak swego czasu wystawał na placu katedralnym, obserwując 
tancerkę: wtedy 
też patrzył i czekał, z tym samym niepokojem, z tą samą nadzieją, że zostanie 
zauważony.
– Czołem, Rees.
– Czołem, Mallan. Dzisiaj klasówka z matmy, pamiętasz?
– Żartujesz chyba. Nic nie powtórzyłem!
– Trudy, mamy dzisiaj klasówkę z matmy, no nie?
– Nie słuchaj go, on cię nabiera.
– Trudy? Czy ty się czasem w nim nie kochasz?
– Zamknij się, dobra?
Minęli bramę szkoły – rodzice, dom, świat zewnętrzny, wszystko poszło w 
zapomnienie. 
Eckmann znów poczuł ukłucie nostalgii – tym razem za dzieciństwem, jakiego 
został 
pozbawiony, za młodością, jakiej nigdy nie zaznał.
Ale widząc, jak dziarsko i wesoło Christopher maszeruje z kolegami przez 
dziedziniec ku 
głównej auli, słysząc z daleka ich śmiechy i żarty, punktowane kuksańcami i 
podskokami – 
uśmiechnął się z pobłażliwym rozczuleniem wyrozumiałego rodzica. Niech mu się 
szczęści. 
Niech im się wszystkim szczęści. Bo Eckmann był teraz pośrednio częścią tego 
świata – świata 
miłości, troski, opieki i odpowiedzialności.
On też miał rodzinę. On też miał łączność z teraźniejszością, przyszłością i 
przeszłością. 
Miał syna.
Ruszył przed siebie lekkim, niemal skocznym krokiem, kierując się w stronę 
galerii. Zanim 
tam jednak doszedł, nadłożył trochę drogi, aby zrobić zakupy w dziale spożywczym 
ekskluzywnego domu towarowego, niedaleko wejścia do kompleksu łaźni rzymskich.
Półki sklepowe uginały się pod przesadnie drogimi produktami: wśród puszkowanych 
zup 
dla smakoszy i słoików kawioru stały i pospolitsze artykuły. Świeże owoce i 
warzywa piętrzyły 
się wytwornie, opatrzone odpowiednio wygórowanymi cenami. Każde jabłko lśniło 
jak 
nawoskowane, pomidory szokowały agresywną czerwienią, bakłażany – intensywnym 
fioletem, 
papryka raziła jadowitą żółcią, zielenią lub purpurą. Istna paleta barw, 
popakowanych 
w wymyślne tuby. Zdawało się, że dość ścisnąć w garści bakłażana, by wypłynęła z 
niego gęsta 
fioletowa farba. Jedzenie jak z obrazka albo obrazki do jedzenia – jak kto woli.
Eckmann mógł zrobić zakupy dwa razy taniej w jakimkolwiek innym sklepie, ale nie 
miał 
czasu ani ochoty na szukanie okazji. Jak każdy bogacz, czerpał też perwersyjną 
przyjemność 
z przepłacania rachunków. Czemu nie, skoro go na to stać? Poza tym, towar był tu 
pierwszej 
jakości, a on zaopatrywał, bądź co bądź, wyjątkową osobę.
Oprócz konserw, świeżych owoców i warzyw kupił też spory zapas butelkowanej 
wody. 
Zapłacił, po czym przeszedł do działu kosmetycznego, by tam nabyć kilka 
podstawowych 
artykułów, w tym coś, z czego korzystają wyłącznie kobiety. Kasjerka uraczyła go 
życzliwym 
uśmieszkiem: oto mężczyzna wysłany po zakupy przez żonę, która jest widocznie 
zbyt zajęta lub 
niedysponowana, by samodzielnie zaopatrzyć się w niezbędne akcesoria.
Przypuszczenie kasjerki było i mylne, i słuszne zarazem. Wiadomy produkt 
rzeczywiście 
służyć miał kobiecie. Tyle że Eckmann nie był jej mężem. I nigdy nie miał nim 
zostać.
Torby ważyły sporo. Wypakowane były zapasami na dobrych parę dni, w każdym razie 
na 
pewno na weekend i połowę przyszłego tygodnia, kiedy znów trzeba będzie wykroić 
czas na 
porządne, większe zakupy. Tak, torby były ciężkie, ale Eckmann dźwigał je bez 
wysiłku. Korpus 
miał masywny i mocny, a ponieważ stale uważał, żeby się nie garbić i wyciągnąć 
ile się da 
z mikrego wzrostu, trzymał się nienagannie prosto, a głowę nosił wysoko. Tak 
kroczył do galerii. 
Zainwestował ostatnio w buty na koturnach, pragnąc zmniejszyć dysproporcję 
między sobą 
a „synem”.
Zegar katedry wybijał właśnie pełną godzinę, gdy Eckmann dotarł do drzwi 
galerii. 
Odstawiwszy torby na ziemię, wygrzebał z kieszeni klucze. Otworzył zamki, ale 
spiętrzona 
wewnątrz sterta świeżo dostarczonych listów i katalogów stawiała drzwiom opór. 
Eckmann 
wcisnął się przez uchylone wejście, usunął barykadę, po czym wrócił na ulicę po 
torby, wniósł je 
do środka i zatrzasnął drzwi za sobą.
Gdy mijał kasę, włączył się alarm antywłamaniowy. Eckmann znów odstawił torby, 
wstukał 
gdzie trzeba kod alarmu i zapadła cisza. Pozbieraną z ziemi pocztę zostawił na 
stoliku przy kasie 
– niech się nią zajmie nowa pomocnica, kolejna zatrudniona przez niego panienka 
ze studenckiej 
agencji pracy. Żadnej nie lubił trzymać zbyt długo. Kiedyś było inaczej – kiedyś 
cenił sobie 
osoby znane – teraz jednak wolał stale oglądać nowe twarze. Miało to swoje wady, 
bo każdej 
nowej pracownicy trzeba było tłumaczyć wszystko od początku i żadna nie osiągała 
należytego 
stopnia kompetencji. Z drugiej jednak strony, krótki czas gwarantował, że nie 
staną się wścibskie 
i nazbyt dociekliwe.
Eckmann spojrzał na zegar. Dziewczyna miała przyjść za pół godziny. Czasu było 
więc dość, 
i to z nawiązką. Podniósł torby i pospieszył z nimi na górę, do swojej pracowni 
na poddaszu. 
W połowie schodów przystanął dla zaczerpnięcia tchu. Zawsze dbał o zdrowie i 
gdzie tylko się 
dało, chodził pieszo, ale ostatnio zauważył, że traci kondycję. Może to tylko 
wiek robi swoje. 
Trzeba będzie trochę zwolnić tempo. Musi przecież uważać na siebie. Bo chodzi 
już nie tylko 
o niego samego, ale i o innych: miał teraz rodzinę, miał swoich podopiecznych, 
obowiązki, gęby 
do wykarmienia.
Uśmiechnął się mimo woli, a nawet zachichotał, ubawiony ironią tej myśli. Miał 
rodzinę, 
gęby do wykarmienia. Niektóre, przyznać trzeba, wyjątkowo małe.
Niemała to odpowiedzialność – utrzymywać zmarłych przy życiu.
Po siedmiu latach.
Przynajmniej w tym kraju.
Co kraj, to obyczaj, ale tutaj śmierć następuje dokładnie po siedmiu latach. O 
ile, naturalnie, 
nie znajdą ciała. Po siedmiu latach nieobecny uznany zostaje za zmarłego.
Każdy, oczywiście, ma prawo zniknąć znienacka. Przywilejem każdego obywatela 
jest 
ulotnić się bez śladu, bez uprzedzenia czy listu pożegnalnego z adresem 
korespondencyjnym, bez 
żadnych wyjaśnień. Jednak w szczególnych okolicznościach, po upływie siedmiu lat 
od 
zniknięcia danego osobnika jego rodzina, małżonka lub potomkowie mogą wystosować 
podanie 
o prawne uznanie go za zmarłego i objąć w posiadanie cały jego majątek tytułem 
spadku.
Nadal istniała więc możliwość, że bliscy Christophera żyją – przynajmniej w 
sensie 
prawnym. Upłynęły trzy lata od dnia, w którym Christopher zjawił się w pracowni 
Eckmanna, 
zrozpaczony, wystraszony, poszukujący ojca. Trzy lata minęły bez wyjaśnienia, 
bez słowa, bez 
śladu jakiejkolwiek wiadomości. Mimo to chłopiec wierzył w możliwość powrotu 
zaginionych.
A nawet jeśli, nawet wówczas gdy minie siedem lat, Christopher na pewno nie 
zechce 
uruchomić procesu prawnego o uznanie jego ojca i Poppei za zmarłych. W jego 
przekonaniu ci 
dwoje będą żyć, dopóki on sam żyje, a umrą, gdy on umrze – choć może nawet i 
wtedy nie.
Dręczyło go to w chwilach szczególnie dotkliwej samotności, której nie potrafiła 
uśmierzyć 
nawet dobroć pana Eckmanna. Najgorsza była ta tajemnica, ta niewiedza, te 
nagromadzone 
koszmary, które podsuwa wyobraźnia. Co się stało z nimi dwojgiem? Czy ich 
porwano, zabito, 
wtrącono do więzienia, wzięto jako zakładników, torturowano, upokarzano? Czy 
siedzą gdzieś 
zamknięci w ciemności, w ciągłym strachu, bólu i rozpaczy? Lepiej już, gdyby 
umarli, taka myśl 
była z wielu względów mniej bolesna. Łatwiej było z nią żyć.
Christopher miotał się w ponurym labiryncie domysłów. Każde przyjęte rozwiązanie 
okazywało się na końcu bolesne – dla niego lub dla nich. Jeśli zniknęli wbrew 
własnej woli i nie 
nawiązali z nim dotąd kontaktu, to albo nie żyją, albo są gdzieś uwięzieni, bez 
szans ucieczki 
i przekazania wieści.
Jeśli jednak było inaczej i odeszli z własnej woli, to jak pogodzić się z tym, 
że rodzony ojciec 
opuścił go bez słowa? Oznaczałoby to przecież, że nie tylko nie kochał go, ale 
wręcz nienawidził. 
Tylko skrajna nienawiść tłumaczyłaby tak nieludzki akt okrucieństwa jak 
porzucenie jedynego 
dziecka, pozostawienie go bez domu, bez opieki, bez miłości.
Christopher wiedział jednak, że to nie może być prawdą. Był pewien, że ojciec go 
kocha, tak 
samo jak on kochał ojca. Prędzej by umarł, niż uczynił coś takiego. Więc w takim 
razie...
Wracamy do rozwiązania numer jeden...
A może istnieje jakieś trzecie? Niemoc fizyczna, wypadek, udar mózgu, choroba, 
uraz 
głowy? Może ojca potrącił samochód, tak że upadł, uderzył się w głowę, doznał 
wstrząsu mózgu 
i stracił pamięć? Może nie wie teraz, kim jest i błąka się po świecie zagubiony?
Może jak dawniej maluje portrety, siedząc na placu jakiegoś odległego miasta, 
gdzie obce 
brzmienie obcych dzwonów budzi w nim niepokojące echo wspomnienia innych czasów, 
innych 
miejsc? Wspomnienia zawsze mglistego i nieuchwytnego?
Może ma nową rodzinę – żonę, syna, córkę, nowe nazwisko? To przecież całkiem 
możliwe. 
Takie wyjaśnienie niosło z sobą szansę wybaczenia, pojednania, powrotu. Brzmiało 
całkiem 
wiarygodnie, prawda? Była w nim nadzieja, że pewnego dnia Robertowi wróci 
pamięć, a wraz 
z pamięcią on sam powróci do syna.
Lecz to, co wiarygodne, traciło całą swoją wiarygodność po pomnożeniu przez dwa. 
Nawet 
gdyby Christopher przyjął, że ojciec miał wypadek i stracił pamięć – to co z 
Poppeą? Jakie jest 
prawdopodobieństwo, że identyczny wypadek, i to w tej samej okolicy, zdarzył się 
dwukrotnie? 
Jak, gdzie i dlaczego zniknęła również Poppea? Czemu nie odpowiedziała na żaden 
z publikowanych apeli o pomoc w poszukiwaniu ojca Christophera i jej samej?
Ktoś musiał ich widzieć – a przynajmniej jedno z nich. Ktoś musiał znać prawdę. 
Dlaczego 
nikt się nie przyznawał?
A może Poppea po prostu wyjechała za granicę? Odgrażała się przecież czasem, że 
kiedyś to 
zrobi. Może pokłócili się z ojcem i pogniewali na siebie o jeden raz za dużo? 
Może dostała pracę 
gdzieś daleko, wyjechała tam i postanowiła zostać? Może ma już własne dzieci? 
Może nic nie 
wie o zniknięciu Roberta? Może ojciec Christophera pozostał w jej pamięci tylko 
jako miłe 
wspomnienie romansu sprzed lat, z czasów, zanim odeszła w siną dal?
Może, może, może. Żadne wyjaśnienie nie brzmiało do końca zadowalająco, więc 
Christopher przerzucał się ustawicznie z jednego na drugie, krążąc w błędnym 
kole hipotez.
Dzięki Bogu za pana Eckmanna, który, koniec końców, okazał się równym gościem. 
Bo 
dawniej Christopher miewał czasem wrażenie, że pan Eckmann nie lubi jego ojca. 
Że zazdrości 
mu trochę Poppei, chociaż przecież sam był po swojemu człowiekiem sukcesu. 
Dzięki Bogu za 
pana Eckmanna, za jego cierpliwość, pomoc i niezaprzeczalną dobroć. Gdyby nie 
pan Eckmann, 
nie wiadomo, co by się stało z Christopherem. Gdyby nie pan Eckmann, doszłoby 
może nawet do 
jakiegoś strasznego nieszczęścia.
Nowa szkoła była całkiem inna od dawnej, ale z czasem Christopher przywykł do 
niej. 
Tchnęła nieuchwytną atmosferą staroświeckich zobowiązań i bliżej 
niesprecyzowanych 
przywilejów. Latem turyści przystawali tłumnie na ulicy, by popatrzeć, jak 
szkolny chór 
w archaicznych kryzach i opończach maszeruje ze szkoły do katedry. Gdy 
młodociana procesja 
wchodziła do środka, gapie pchali się za nią i zapełniali kościelne ławki, chcąc 
posłuchać muzyki 
i anielskiego śpiewu, przy czym zupełnie ignorowali wywieszone na ścianach 
tabliczki: „Zakaz 
fotografowania z lampą błyskową wewnątrz katedry”.
Podczas krótkich przemarszów chóru do katedry Christopher – który czuł się 
trochę głupio 
z powodu niedzisiejszego stroju, ale i krzepiąco bezpiecznie z racji 
przynależności do szacownej, 
wyjątkowej instytucji – rozglądał się po katedralnym placu i wspominał dawne 
czasy.
Gdy zdarzało się to rankiem, widywał Poppeę stojącą na skrzynce z ukrytym 
mechanizmem, 
który po wrzuceniu pieniążka w otwór grał fragment muzyki, wprawiając baletnicę 
w ruch. Tyle 
że, oczywiście, nie była to Poppea. Jakaś inna uliczna artystka, inna tancerka 
marionetka, 
wchłonęła błyskawicznie nieobecność Poppei, jak odkurzacz wchłania powietrze. 
Żaden wakat, 
żadna wolna okazja do zarobienia paru groszy nie utrzymywały się na placu zbyt 
długo.
Więc nie była to Poppea, ale ktoś tak podobny do niej z daleka, że Christophera 
ogarniała 
czasem nieopanowana wprost tęsknota. Tak silna, że obezwładniała go chwilami i 
przez 
nieuwagę nadeptywał na skraj dość komicznej alby lub opończy idącego przodem 
kolegi.
Wtedy głos Reesa gwałtownie wyrywał go z marzeń:
– Hej tam, Mallan, uważaj, przydeptałeś mi pelerynę!
Jeśli, co zdarzało się rzadziej, uczestniczyli w mszy wieczornej – jednej z 
tych, których 
Eckmann nigdy nie opuścił – Christopher przypominał sobie po drodze inne obrazy, 
inne 
wieczory.
Pamiętał pana Eckmanna siedzącego, jak zwykle samotnie, przy stoliku w 
restauracji na 
placu, z obowiązkową, pełną do połowy butelką wina. Pamiętał, jak pan Eckmann 
bawił się 
kieliszkiem, kręcąc go w palcach i obmywając ścianki czerwonym płynem, zanim 
upił pierwszy, 
niedostrzegalny prawie łyk – by zaraz potem podjąć całą procedurę na nowo.
Patrzył na malarzy rozstawiających swoje krzesła i sztalugi. A oto z głębi 
brukowanej uliczki 
nadchodziły duchy mężczyzny i chłopca. Ciemnowłosy mężczyzna mógł się zrazu 
wydać 
nieprzystępny i gburowaty, ale wystarczyło przełamać pierwsze lody, poznać go 
bliżej...
– Hej tam, Mallan, co z tobą, rusz się!
Chórzyści maszerowali gęsiego do katedry, z której otwartych drzwi biło złociste 
światło. 
Katedralne wykusze, kolumny i wieże pięły się aż pod usiany gwiazdami i spięty 
księżycem 
baldachim nieba. Gargulce gramoliły się w górę po ciosanych występach, jakby 
spieszno im było 
do raju. Ich upiorne, powykrzywiane gęby, zastygłe na zawsze w szyderczych 
grymasach, miały 
odpędzać od świątyni diabły.
Christopherowi ni stąd, ni zowąd przypomniała się scenka sprzed lat: pan Eckmann 
wstaje od 
stolika i kładzie na blacie pieniądze za rachunek. Chłopiec znów zobaczył minę 
pana Eckmanna, 
gdy ten spoglądał na pakującego manatki ojca Christophera i Poppeę, która 
właśnie po niego 
przyszła. W tym wspomnieniu twarz pana Eckmanna upodobniła się do wykrzywionych 
gargulców na szczytach katedry, a jego oczy błyszczały w blasku gazowej lampy 
jak rozżarzone, 
pomarańczowe węgle.
Ale może to tylko figiel pamięci?
– Mallan! Uważaj! Znów przydeptałeś mi pelerynę! Patrz, gdzie idziesz!
Gniewny głos przywrócił Christophera do teraźniejszości.
– Przepraszam, Rees. Przepraszam. Byłem myślami gdzie indziej.
A raczej: w innym czasie. W przeszłości, której fragmenty w tajemniczy, prawie 
niedostrzegalny i niepojęty sposób zaczynały nagle obrastać w podejrzenia 
znaczeń.
Czy to była prawda?
Ten wyraz oczu pana Eckmanna?
Czy pan Eckmann nie lubił ich – Roberta i Poppei?
Ale to przecież niemożliwe. Taki był dobry, szczodry, i to pod każdym względem.
Christopher odegnał niepokojącą myśl. Uwłaczała jego godności. Pan Eckmann był 
jego 
zbawcą. Więcej – przyjacielem. Gdzie znajdowałby się w tej chwili Christopher, 
gdyby nie on? 
Dokąd by poszedł? Z czego żył? Co by się z nim stało?
Chórzyści przekraczali po kolei próg katedry. Christopher obejrzał się po raz 
ostatni. Ujrzał 
ciemnowłosego mężczyznę, który rozstawiał właśnie sztalugi i stołek. Chłopiec 
omal nie upuścił 
śpiewnika i nie pognał do niego.
Ale to był ktoś obcy. Miał tylko ciemne włosy. Nie był jednak tym ciemnowłosym 
mężczyzną, którego szukał Christopher.
Chłopiec wkroczył więc z resztą chóru do katedry. Organy już grały, w powietrzu 
snuła się 
woń zapalonych świec. Drobny, przelotny błysk flesza zdradził kogoś, kto 
uwieczniał na kliszy 
fotograficznej wszystkie miejscowe atrakcje i osobliwości.
Rozdział czternasty
MIASTO
Eckmann zamknął za sobą na zasuwę drzwi poddasza. Podszedł do okna i podciągnął 
żaluzje. Chłodne, poranne światło napełniło pracownię, rozjaśniając miniaturowe 
miasto pod 
kopułą – arcydzieło, któremu twórca poświęcił wiele czasu i mozołu.
Eckmann podszedł do biurka po lupę jubilerską. Uzbrojonym w nią okiem zajrzał do 
miniaturowego miasta i uśmiechnął się. Byli tam; zajmowali się własnymi sprawami 
– sprawami 
na miarę swojego świata. Przypominało to czołówkę filmu, w której kamera wędruje 
ku centrum 
miejsca akcji i głównemu bohaterowi, ogarniając po drodze marginalne postacie, 
krzątające się 
wokół prozaicznych zajęć. Tyle tylko że tutaj oprócz dwóch postaci marginalnych 
nie było 
żadnych innych. Więc one dwie tworzyły, przynajmniej na razie, całą opowieść.
Kobieta wyszła z domu z miską prania, które zaczęła rozwieszać na sznurze do 
bielizny, 
przypinając klipsami. Mężczyzna wyszedł za nią i wziął się do pomocy. Podawał 
kobiecie klipsy 
– dłonie miał maleńkie, lecz idealnie ukształtowane.
– No i jak się dziś miewamy? – szepnął Eckmann.
Nie umiał powściągnąć uśmiechu. Widok tych dwojga za każdym razem go rozczulał, 
a nawet bawił. Chociaż czasami wściekał się na nich, widząc, jak nawet w swoim 
skrajnym 
ubezwłasnowolnieniu potrafią grać mu na nosie i drażnić tym, czego sam nadal nie 
miał. Mógł 
ich przecież zgładzić jednym pstryknięciem, zdusić w palcach jak robactwo. Jak 
wesz.
Ale nie dzisiaj. Dzisiaj wyraźnie się pokłócili.
Eckmanna ich kłótnie radowały niezmiernie, gdyż w przeciwieństwie do wszystkich 
innych 
ludzi, ci dwoje nie mieli wyjścia: nie mieli z kim pogadać, do kogo się zwrócić, 
nie mieli komu 
poskarżyć się na siebie nawzajem. Zabawnie było wyobrażać sobie, że kochankowie 
kochają się 
coraz mniej, a może nawet zaczynają się wzajemnie obwiniać i żałować, że są 
razem.
„Gdyby nie ty... Gdybym cię nigdy... Nie siedziałbym tu teraz, gdyby...”
Zabawnie było patrzeć, jak ci, którzy niczemu nie są winni, oskarżają się 
nawzajem, podczas 
gdy sprawca całej sytuacji przygląda się w milczeniu ich maleńkiemu światu 
niczym bóg. Na 
niebie regularnie pojawiało się oko – ich słońce, księżyc, światło, ciemność, 
ich dobroczyńca, ich 
kat. Czym zdołają go przebłagać, jeśli wpadnie w gniew? Co uczynią, jeśli 
pewnego dnia 
przestanie ich karmić i zaopatrywać w wodę? Jeśli zabraknie boskiej manny i ani 
kropla wody 
nie spadnie ze szklanej kopuły nieba? Jeśli on postawi warunek: religia za 
żywność? Jeśli każe 
bić sobie pokłony za każdą najmniejszą butelkę wody?
Wtedy... wtedy pewnie się zbuntują. A niezdolni zniszczyć jego, zniszczą, być 
może, samych 
siebie. Ta opcja zawsze stała dla nich otworem, a on żadnym sposobem nie mógł 
jej udaremnić. 
Potrafiliby to zrobić, choćby na złość jemu, gdyby uczynił ich życie zbyt 
nieznośnym.
Metoda kija i marchewki – oto jedyne wyjście. Bawić się nimi jak rybą na 
haczyku. Raz 
szarpnąć, raz poluzować. Raz mała kara, raz mała nagroda – parę wycinków z 
prasy, nawet cała 
gazeta, kilka książek, jakieś leki.
W pewnym sensie Eckmann miał do nich słabość. Bo w gruncie rzeczy nie był mściwy 
– był 
pasjonatem, owszem, pyszałkiem, raptusem, ale nie okrutnikiem. Mimo to 
świadomość ich 
całkowitej niemocy budziła w nim pokusę okrucieństwa. Tak im kiedyś zazdrościł, 
tak ich 
podziwiał – a kim są teraz? I kim jest teraz on, ze swoją wiedzą, swoją mocą? 
On, który posiada 
to, co dla nich w świecie najcenniejsze: chłopca?
Kończyli wieszać pranie. O tak, dzisiaj rano było widać, że się na siebie 
gniewają. Ciekawe, 
skąd to nagłe milczenie i dąsy? Może po prostu zaczynali działać sobie na nerwy? 
Może 
przydałoby się zminiaturyzować jakiś poradnik o relacjach damsko-męskich i 
posłać im na dół?
Pewnie byliby zadowoleni.
Eckmann uśmiechnął się pod nosem. Jak to mówią: władza korumpuje, a władza 
absolutna 
korumpuje absolutnie. Ale ta kwestia ma jeszcze jeden aspekt. Możliwość 
bezkarnego 
szafowania okrucieństwem budzi w człowieku żądzę pastwienia się nad innymi.
Jak kot bawiący się myszą dla czystej przyjemności. Jak chłopczyk w ogrodzie, 
który 
posypuje solą z solniczki wijącego się w mękach ślimaka. Niezmiernie łatwo 
byłoby ulec takiej 
pokusie.
Tylko że... istniał jeszcze Christopher. Gdyby Christopher kiedykolwiek odkrył 
prawdę, 
gdyby się dowiedział... Ci dwoje w jakimś sensie należeli przecież do chłopca, 
tak jak on do nich, 
więc raniąc ich, Eckmann zraniłby również Christophera, a raniąc Christophera – 
zraniłby 
samego siebie.
Bo on miał teraz syna. Miał rodzinę, miał obowiązki wszelkiego rodzaju.
Nie przestawał obserwować tych dwojga. Oni wiedzieli, że na nich patrzy. Musieli 
wiedzieć. 
Jego głowa, pochylona nad kopułą, przesłaniała światło dzienne, powodując na ich 
planecie 
częściowe zaćmienie realnego słońca. Zimą mieli słońce żarówkę i księżyc 
żarówkę. Kiedy 
Eckmann chciał ich ukarać, wyłączał księżyc wcześniej, a słońce zapalał z 
opóźnieniem.
Stwórca wszechświata był wszak do tego zdolny jako wszechmocny, wszechwiedzący 
i wszystkowidzący.
Tak – Eckmann znów uśmiechnął się do siebie – najwyraźniej się pokłócili.
Jej twarz, wciąż śliczna, straciła jednak na urodzie, ściągnięta gniewem i 
hamowaną irytacją.
To również, szczerze mówiąc, uradowało Eckmanna.
On i ona w milczeniu.
Ale właśnie gdy Eckmann miał odłożyć jubilerski okular, mężczyzna wyciągnął rękę 
i dotknął ramienia kobiety. Powiedział przy tym coś, co ją wyraźnie rozbroiło, 
irytacja minęła 
w jednej chwili i padli sobie w ramiona.
Tak jakby Eckmann wcale nie patrzył, jakby go tu nie było, jakby w ogóle nie 
istniał – 
a może właśnie na złość jemu, żeby mu dokuczyć, pokazać, że chociaż ma prawie 
wszystko, co 
mieć można, to jedno zawsze pozostanie dla niego niedostępne: Poppea i 
dobrowolny dar jej 
miłości.
Rozmyślnie kopnął biurko. Mebel zadrżał, co musiało ich nieźle przestraszyć. 
Wszak to istne 
trzęsienie ziemi w miniaturowym mieście pod szklaną kopułą – mieście fasad i 
pustych wnętrz, 
mieście pozorów i kopii, mieście drzwi, które się nie otwierają, schodów, które 
wiodą donikąd, 
mieście dwojga mieszkańców.
Przydałby im się pewnie ktoś do towarzystwa – tak, to jest myśl.
Eckmann znów się uśmiechnął. Wpuścić ich tam więcej? Ciekawy eksperyment. Jedno, 
dwoje, stopniowo, pomalutku... Po jednej osobie naraz – kto by zauważył? Ludzie 
przychodzą 
przecież i odchodzą, świat roi się od niespokojnych duchów. Kto to dostrzeże, 
kto się przejmie? 
Pojedynczo, po trochu, Eckmann mógłby zaludnić swój prywatny świat. Pan 
stworzenia, władca 
wszystkiego, co ogarnia okiem.
Sam jednak nie miał wstępu do tego świata. A raczej, mógł go odwiedzić, ale bez 
szansy 
powrotu. Może dlatego właśnie Bóg zstąpił na ziemię tylko raz: na przeszkodzie 
stał problem 
powrotu do domu.
Eckmann zmarszczył czoło. Jego niedosyt równy był satysfakcji. Drażniło go, że 
jak dotąd 
nie zdołał odwrócić procesu – oznaczało to bowiem niemożność sprowadzenia jej do 
dawnej 
postaci.
Z dołu dobiegło go wołanie. To pomocnica z agencji. Eckmann podszedł do drzwi, 
odryglował je, uchylił i krzyknął:
– Tak, może pani otwierać. I proszę przejrzeć pocztę. Ja tu kończę pracę.
Z powrotem zamknął drzwi i przekręcił zasuwę. Nie daj Boże, żeby ktoś wtargnął 
tu teraz 
znienacka. Trzeba było przecież nakarmić zwierzęta.
Na tę myśl znowu się uśmiechnął.
„Dbaj o swoje zwierzątka, Ernst, bo nowych nie dostaniesz”.
Głos matki zabrzmiał echem sprzed lat. Stała na końcu długiego korytarza, obok 
ojca, który 
zdawał się wiecznie rozczarowany synem.
„Dbaj o swoje zwierzątka!”
No więc przyszedł czas nakarmić zwierzątka – nakarmić i sprzątnąć po nich. 
Odpadki 
czekały co dzień rano w schludnie związanych miniaturowych czarnych plastikowych 
workach, 
dostarczanych pod kopułę zawczasu.
Eckmann znów sięgnął po lupę jubilerską. Ostatnia inspekcja. Pora gimnastyki i 
rekreacji – 
którą zwierzęta zawdzięczały, rzecz jasna, łaskawości i dobroci Eckmanna.
Mężczyzna siedział i malował. (Zminiaturyzowane farby, stołek, papier, pędzle i 
sztalugi 
uzyskał dzięki... komuż by innemu?) Kobieta gimnastykowała się, wykonując na 
rozgrzewkę 
serię skłonów i skrętów tułowiem. (Miniaturowy trykot i baletki otrzymała... no, 
od kogo?)
I tak upływały im dni. Dziwne, ale mężczyzna malował najczęściej otaczającą go 
scenerię 
miniaturowego miasta.
Tworzył więc sztukę ze sztuki – coś w rodzaju powieści o powieści, dramatu o 
dramacie: 
spiętrzenie nierzeczywistości.
Czasami też malował ją. Pozowała mu. Do portretów, rysunków i szkiców z natury. 
On uczył 
ją rysunku, ona jego – tańca. Mieli wszystko, co potrzebne – no, może nie 
potrzebne, ale 
niezbędne – do prowadzenia życia. Bo największej swojej potrzeby spełnić nie 
mogli – podobnie 
jak Eckmann. Oni nie mogli wrócić; on nie mógł mieć Poppei.
Jedyne, co mu po niej zostało, to obraz – akt namalowany przez Roberta. Eckmann 
trzymał 
go w domowym sejfie. Zabrał obraz z ich mieszkania. Gdy Christopher spał, 
wyjmował go 
czasem, kontemplował przez chwilę i chował z powrotem, zabezpieczając solidnym 
zamkiem 
z ciężkim kluczem.
Zdarzało się też, że Robert malował syna: tworzył portrety pamięciowe 
Christophera – ale 
dawnego, nie obecnego, który był starszy i wyższy, twarz miał bardziej pociągłą, 
wydatniejsze 
kości policzkowe, a kończyny chwilowo nieproporcjonalnie długie i niezdarne. 
Robert nie 
wiedział nawet, że maluje tylko wspomnienia – portrety kogoś, kto już nie 
istnieje.
Na początek ci dwoje uświadomili sobie obecność Eckmanna. Spoglądali w górę, 
osłaniając 
oczy, i machali rękami. Pierwsze zdjęcie kopuły napełniło ich zarazem nadzieją i 
lękiem: byli 
wolni, mogli odejść – ale dokąd? Przed nimi rozciągała się wielka drewniana 
pustynia biurka, 
a dalej był już koniec świata.
Eckmann posłał im list. Napisał go, a potem zminiaturyzował.
Z przykrością zawiadamiam...
Z przykrością zawiadamiał, że proces jest na tym etapie nieodwracalny. Nie 
wyrażał skruchy 
z żadnego innego powodu. Informował, że bada możliwości powiększania, zarówno 
jak 
miniaturyzacji, lecz w najbliższym czasie nie należy raczej liczyć na efekty. A 
nawet gdyby był 
w stanie przywrócić ich do poprzedniego stanu – jak wielkie było 
prawdopodobieństwo, że to 
zrobi?
Komunikacja była jednostronna, podobnie jak cały proces. Eckmann nie słyszał 
swoich 
więźniów – co może i lepiej. Musiał sam odgadywać ich potrzeby. A odpowiedzi 
udzielał na 
pytania, jakie, w jego mniemaniu, mogliby zadać. Posyłał im to, czego jego 
zdaniem 
potrzebowali, i informował o tym, co jego zdaniem powinni wiedzieć. Ani mniej, 
ani więcej. 
Nieraz się mylił, nieraz mylił się totalnie: posyłał im rzeczy w niewłaściwych 
rozmiarach albo 
w ogóle źle dobrane. Bywało, że czymś ich uraził. Martwił się, co będzie, gdy 
któreś z nich 
poważnie zachoruje – jedyne, co mógł zrobić, to przesyłać im środki 
przeciwbólowe, czyli nieść 
ulgę w powolnym umieraniu.
Przez pewien czas odmawiali jedzenia. Eckmann codziennie przynosił swoje dary 
ofiarne, 
zdejmował szklaną kopułkę, włączał decelerator, poddawał wszystkie artykuły 
procesowi 
i deponował zminiaturyzowane zapasy na stałym miejscu. Nazajutrz zastawał je 
nietknięte.
Z początku zląkł się, że oznacza to chorobę, której tak się obawiał. Ale nie. To 
był 
zwyczajny bunt – jakby strajk głodowy miał rangę kartki „Wychodzisz z więzienia” 
przy grze 
w Monopol. A przecież z tego więzienia nie było ucieczki.
Witajcie w klubie – pomyślał sobie wtedy Eckmann. Zobaczcie, jak się żyje w 
cudzej skórze 
– w skórze outsidera, odmieńca, obcego, innego, dziwoląga.
Wciąż zabierał nietknięte jedzenie i podrzucał nowe. Przyjmowali tylko wodę. 
Schudli oboje, 
osłabli, nabrali kanciastych ruchów. Większość czasu przesypiali albo leżeli 
bezczynnie na 
materacach, w podesłanej przez Eckmanna pościeli, wpatrzeni w pustkę, czekając, 
aż ich strajk 
głodowy cokolwiek zmieni. A strajk głodowy nie mógł zmienić nic. Zrozumieli to 
wreszcie 
i zaczęli z powrotem jeść. Zmobilizowała ich do tego dodatkowo myśl o 
Christopherze 
i obietnica Eckmanna, że będzie im dostarczał wiadomości o chłopcu.
Christopher ma się dobrze i podjął naukę w nowej szkole.
Ścinki, skrawki, okruchy informacji. Eckmann wydzielał je jak kostki cukru 
koniowi, 
nieregularnie, tytułem łaski i wielkiego przywileju. Udostępniał im gazety, bo 
wiadomości 
w gazetach były, z jego punktu widzenia, bezosobowe. Tu jakaś wojna, tam jakiś 
konflikt – cóż 
to miało za znaczenie dla osoby rozmiarów pyłka kurzu? Jaki wpływ miała taka 
osoba na życie – 
albo życie na nią?
A jednak wiedza to potęga i Eckmann nieraz walczył z szatańską pokusą kłamstwa.
Z przykrością zawiadamiam, że Christopher leży w szpitalu. Ostre zapalenie opon 
mózgowych.
Potrzymać ich w napięciu, a po paru dniach:
Christopher zapadł w śpiączkę. Spieszę do szpitala.
Znów parę dni przerwy, niech się martwią.
A co potem?
Może:
Szczęśliwie, Christopher wyzdrowiał zupełnie i od poniedziałku wraca do szkoły.
Albo bez happy endu:
Z żalem zawiadamiam, że Christopher zmarł dziś w nocy...
Nigdy nie dowiedzieliby się, czy to prawda.
Na szczęście dla nich, Eckmann nie był tego rodzaju człowiekiem. Na szczęście 
dla nich, 
miał skrupuły, miał zasady i swoistą moralność. O dziwo – tak.
Mówił im prawdę, choć niepełną.
Gorzko żałuję tego, co się stało... – zaczął kiedyś. Ale podarł tę notatkę. 
Przeprosiny i żale 
nie miały sensu. Co się stało, to się nie odstanie. Może pewnego dnia, gdy 
Eckmann odkryje 
metodę odwracania procesu, przyjdzie czas na skruchę. Tylko czy on skorzystałby 
z tej wiedzy 
i umiejętności, gdyby ją posiadł – czy zezwoliłby kiedykolwiek na powrót tych 
dwojga? Kto 
dobrowolnie wypuszcza lwy z klatki? Jak zatem Eckmann mógłby uwolnić ludzi, 
którzy mają 
wszelkie prawo go nienawidzić?
Utrzymywał wobec nich ton półoficjalny. Sytuacja nie sprzyjała poufałości. 
Podawał więc 
nowiny bez komentarza. Christopher czuje się dobrze. Jest smutny, ale zdrów. 
Albo:
Władze chcą go oddać pod opiekę państwa. Nie zgadzają się, aby zamieszkał na 
stałe ze mną, 
chociaż on sam wyraża taką chęć, zna mnie i uważa za przyjaciela. Ponieważ 
jednak jestem 
mężczyzną, i to samotnym, podejrzewają mnie o ukrytą motywację. Uważam to za 
niegodne 
i obraźliwe. Zasięgnę rady najlepszych adwokatów.
Tak jakby obchodziła ich jego reputacja, jakby i oni oburzali się na szarganie 
dobrego 
imienia Eckmanna, imputowanie mu podejrzanych motywów i sugerowanie, że jest 
ciemnym 
typem o perwersyjnych skłonnościach.
Ucieszy was zapewne wiadomość, że Christopher będzie jednak mógł zamieszkać u 
mnie. Po 
szczegółowym i chwilami uwłaczającym dochodzeniu na temat mego życia prywatnego 
władze 
zezwoliły Christopherowi wprowadzić się pod mój dach, pod warunkiem że zatrudnię 
osobę płci 
żeńskiej w charakterze gospodyni i guwernantki, co też uczyniłem. Nie cieszy 
mnie obecność 
w domu obcej osoby ani związane z tym koszty, ale dla dobra Christophera gotów 
jestem się 
z tym pogodzić. Omal nie dodał:
Przynajmniej tyle mogę uczynić w zaistniałych okolicznościach – ale po raz 
kolejny zdołał 
w porę powściągnąć odruch skruchy. Przecież to tak, jakby żądać od kulawego psa, 
żeby sam się 
kopnął. Z jakiej racji on, Eckmann, ma bić się w piersi i błagać ich o 
przebaczenie? Komu zależy 
na przebaczeniu takich mikroskopijnych ludzików? Jaką miarę, jaką wagę ma ich 
przebaczenie? 
Minimalne, bezwartościowe, ledwie widoczne – tak samo jak oni?
Jakkolwiek Christopher wydaje się zadowolony ze szkoły postanowiłem jako jego 
opiekun 
prawny przenieść go do Abbey School, gdzie, jak mniemam, odbierze lepsze 
wykształcenie. Klasy 
są tam mniej liczne, program nauki bogatszy a wyposażenie – zwłaszcza w 
dziedzinie 
przedmiotów ścisłych, szczególnie bliskich zainteresowaniom i zdolnościom 
Christophera – 
nieporównanie doskonalsze.
Czuł się, jakby wysyłał szkolne raporty do dziadków chłopca lub innych osób 
zainteresowanych.
Zakładam, że nie zgłaszacie obiekcji. Jeśli jest inaczej, dajcie temu wyraz 
natychmiast po 
przeczytaniu tego listu. Będę was obserwował i uważał na wszelkie znaki 
protestu.
To niesamowite, że Eckmann – uczyniwszy to, co uczynił – szukał poparcia tych 
dwojga dla 
swoich planowanych posunięć.
Nie zgłosili zastrzeżeń. Może po prostu uznali go za wariata – kompletnego i 
nieuleczalnego 
szaleńca.
Autentyczne szkolne raporty też przesyłał im w wersji zminiaturyzowanej.
Jak widać z załączonego raportu, Christopher uczy się bardzo dobrze w nowej 
szkole. 
Integruje się doskonale, a jego osiągnięcia przerosły wszelkie oczekiwania. 
Uzyskał już kilka 
dyplomów oraz nagrodę za wyniki w naukach ścisłych.
Potem przyszło pogorszenie. Chłopcu brakowało ręki ojca. W minionym semestrze 
Christopher nie spisał się najlepiej. Jest ostatnio bardzo trudny i zamknięty w 
sobie. Nadal tęskni 
za wami. Miewa długie okresy milczącego przygnębienia i apatii, jak zwierzę w 
czasie hibernacji. 
Zdarzają mu się chwile pozornego zapomnienia, ale potem wszystko wraca. Wciąż 
żyje nadzieją 
jakiejś wieści o was. Niewiedza dręczy go, ale jak mam powiedzieć mu prawdę? 
Czas płynie. 
Chwilami odnoszę wrażenie, że rany się zabliźniły, ale zaraz widzę jasno, że ból 
trwa. Martwię 
się o niego. Jaka czeka go przyszłość, skoro teraźniejszość ma wypełnioną 
tęsknotą za 
przeszłością? I znów w bardziej optymistycznym tonie: Kolejne celujące 
świadectwo 
Christophera! Raporty ujawniały nie tylko osiągnięcia chłopca, lecz przede 
wszystkim osobistą 
dumę Eckmanna z jego postępów. Zupełnie jakby pisał o rodzonym dziecku, z krwi i 
kości, 
własnym synu i dziedzicu. Którym Christopher pomału się stawał.
Piszę, aby powiadomić was, o ile jest to przedmiotem waszej troski, że 
zabezpieczyłem 
Christophera finansowo na wypadek swojej przedwczesnej śmierci. Nie zazna 
ubóstwa. Nie 
jestem bogaczem, lecz powodzi mi się stosunkowo nieźle. Christopherowi nie 
zabraknie niczego. 
Założyłem fundusz powierniczy na jego konto. Czy macie jakieś potrzeby? Pewnego 
razu Robert 
wziął pędzel i zaczął malować na chodniku miniaturowego miasta gigantyczne w 
tamtej skali 
litery. Eckmann obserwował przez lupę, jak litery, a potem słowa nabierają 
sensu. Przypominało 
to zabawę w zgadywanie słówek.
Najpierw „A”.
Robert skończył malować olbrzymią – a w istocie jakże maleńką – literę, po czym 
spojrzał 
w górę, jakby pytał: „No i jak? Odczytałeś?”.
Cóż jednak znaczyło samo „A”? Potem „N”.
„AN”.
„AN”? I co z tego?
Eckmann wyszedł do łazienki. Gdy wrócił, napis na chodniku głosił: „ANTY”.
Eckmann wciąż nie miał pewności. Domyślał się już, ale czekał na stuprocentowe 
potwierdzenie. Prześledził powstawanie dwóch kolejnych liter i dopiero wtedy 
opuścił 
pracownię.
„ANTYBI”.
Gdy powrócił z domu, niosąc tabletki w torebce, z zadowoleniem stwierdził, że 
nie mylił się 
co do rozwiązania.
„ANTYBIOTYK”.
Przechowywał pewien zapas antybiotyku w domowej apteczce: miały służyć 
pięciodniowej 
kuracji, z której w końcu nie skorzystał. Domyślił się, że to dla niej. 
Zachorowała widocznie, bo 
nie pojawiła się od rana. Leżała w łóżku, w jednym z częściowo wydrążonych 
domeczków; może 
miała wysoką gorączkę, może dopadł ją wrzód żołądka...
Nie daj Boże, żeby potrzebna im kiedyś była operacja albo pilna interwencja 
dentysty. Co 
począłby wtedy Eckmann? Zminiaturyzowałby chirurga i cały blok operacyjny? 
Skurczyłby 
dentystę z wiertłem?
Co robili ludzie sprzed epoki nowoczesnej chirurgii i stomatologii? Jakoś sobie 
przecież 
radzili. Jeden przeżył, drugi umarł i świat toczył się dalej.
Pokazała się z powrotem po trzech dniach, lekko utykając. Musiało więc chodzić o 
drzazgę 
albo skaleczenie, po którym nastąpiło zakażenie krwi.
Słowo „ANTYBIOTYK” pozostało na chodniku przez dłuższy czas. Jak graffiti, 
pospolity 
akt wandalizmu. Nie było deszczu, który mógłby je spłukać. W końcu chyba 
znudziło się 
Robertowi, bo je zamalował. A pewnego ranka, gdy Eckmann przyniósł dzienną rację 
pożywienia i napojów, na chodniku pod kopułą widniało gniewne hasło:
„GŁUPI KARZEŁ”.
Eckmann aż zachwiał się nad biurkiem, gubiąc jubilerską lupę, która potoczyła 
się na 
podłogę. Ból rozsadzał mu pierś, a serce biło nieregularnie. Trzepotanie to 
trwało jednak tylko 
parę chwil, po czym rytm serca wrócił do normy.
Eckmann siadł, osłabiony i przybity. Więc oni wciąż mogą go krzywdzić? Nawet 
teraz mają 
moc zadawania mu głębokich ran – te drobiny ludzkie, te nicości, te pyłki kurzu?
Wściekły, porwał ze skrzynki z narzędziami ciężki klucz francuski i uniósł go 
nad szklaną 
kopułą, gotów strzaskać w drobny mak wszystko i wszystkich w środku.
„GŁUPI KARZEŁ”.
Znów poczuł palpitacje serca. Usiadł ciężko i rozluźnił palce, wypuszczając z 
nich niedoszłe 
narzędzie zniszczenia. Nie, nie mógł zniszczyć czegoś tak wspaniałego, tak 
pięknego, czegoś, co 
kosztowało go tyle czasu, wysiłku, poświęceń i zdolności – to było przecież 
największe dzieło 
jego życia.
Co więcej – nie mógł skrzywdzić jej.
A może to ona wymalowała hasło na ulicy?
Nie. To na pewno on. Na pewno on.
Trzeba im było jednak dać nauczkę. Taki wybryk nie mógł im ujść na sucho.
Tego dnia nie dostali jedzenia ani wody. Spodziewali się widocznie tego rodzaju 
sankcji, bo 
porobili zapasy. Jak duże – trudno było ocenić: na parę dni, na tydzień, może na 
dwa? W każdym 
razie Eckmann mógł ich spokojnie przetrzymać.
Miał czas nieograniczony.
Zamiast prowiantów, posłał im karteczkę z rozkazem:
Zamalować natychmiast.
Brak reakcji.
Przeniósł więc kopułkę do szafki, gdzie przez całą dobę panowała ciemność. 
Wiedział, że nie 
dysponują żadnym innym światłem. On, Eckmann, był ich słońcem, ich księżycem, 
gwiazdami 
i niebem.
Długo to trwało. Eckmann codziennie otwierał szafkę i zerkał do środka. Wciąż 
bez zmian. 
Wreszcie, po dziesięciu dniach, pierwsza litera została zamazana.
„ŁUPI KARZEŁ”.
Potem następna.
„UPI KARZEŁ”.
I dwie kolejne.
„PI ARZEŁ”.
Co to za wygłupy? Jeszcze teraz żarty się ich trzymają? Nie dość im ciemnicy, 
głodu 
i pragnienia – ile potrafią wytrzymać?
„I ZEŁ”.
To ma być śmieszne?
W końcu napis zniknął.
Eckmann wystawił kopułkę z szafki i przywrócił im światło. Ale jedzenia jeszcze 
nie. Posłał 
następną kartkę z żądaniem:
Przeprosić.
Nazajutrz rano na ulicy widniało trzyliterowe słowo:
„NIE”.
Więc posłał kolejną wiadomość.
Ja mam czas.
Przez całą dobę nic się nie działo. Potem powoli na chodniku zaczął wyrastać 
napis:
„PRZE”.
I na tym się skończyło, dzień minął. Może już kiepsko z nimi. Zaczęli się 
chować, gdy 
nadchodził, wyczuwając z daleka wielki cień jego obecności. Może są tak 
wycieńczeni głodem 
i pragnieniem, że nie mają siły dokończyć napisu. Może wyczerpała im się 
energia, a może farba.
Najpewniej jednak wyczerpał się ich gniew. Bo następnego ranka napis na chodniku 
głosił:
„PRZEPRASZAMY”.
No, to już lepiej.
Eckmann dostarczył im trochę jedzenia i parę butelek wody. Nie za dużo, ale w 
miarę. 
Obciął racje żywnościowe. Postanowił odebrać im możliwość gromadzenia zapasów na 
czas 
oblężenia.
„PRZEPRASZAMY”. Tak, to zdecydowanie lepiej. To Eckmannowi wystarczyło – 
przeprosiny. Nie chciał ich przecież krzywdzić, głodzić ani pozbawiać niczego. 
Ale czasem 
trzeba tupnąć, nie ma rady. Trzeba pokazać, kto tu rządzi.
Nie miał wrażenia, że postąpił mściwie – przeciwnie, raczej czuł, że zachował 
się z umiarem. 
Mógł przecież zażądać jeszcze słowa „PROSIMY”, nawet „PROSIMY BARDZO”.
To komiczne, jak umieli mu dokuczyć. Tacy maleńcy, a potrafili zaleźć za skórę. 
Zdawało 
mu się, że ma to już za sobą, wszystkie docinki z dzieciństwa, z dawnych lat. A 
jednak kij czy 
kamień zawsze złamie kość; ostre słowo wciąż rani, nawet gdy usta, które je 
wyrzekły, dawno 
zamilkły. Ludzie świetnie o tym wiedzą.
Wolał utrzymywać z nimi porozumienie jednostronne.
Eckmann podszedł do okna, by uruchomić decelerator.
Procedura, mimo skomplikowanej konstrukcji, była w istocie prosta. Sprowadzała 
się do 
zwyczajnego odwrócenia. Jak wie każdy uczeń i uczennica (o ile uważali na 
lekcjach fizyki), 
w myśl teorii względności Einsteina każdy obiekt osiągający prędkość zbliżoną do 
prędkości 
światła zwiększa swą masę do nieskończoności. Na czym więc polega odwrotność 
zjawiska – 
druga strona tego teoretycznego medalu? Co stanie się w sytuacji maksymalnego 
spowolnienia, 
działania w kierunku przeciwnym? Gdy nadamy obiektowi... prędkość ciemności?
Naturalnie, pojawia się tu zaraz zastrzeżenie logiczne: ciemność nie ma 
prędkości. Ciemność 
nie jest bowiem swoją własną obecnością, lecz przeciwnie: nieobecnością światła. 
Definiujemy ją 
negatywnie: nie przez to, czym jest, ale przez to, czym nie jest.
Czy jednak słusznie? Czy przyjemność, na przykład, jest li tylko nieobecnością 
cierpienia? 
Czy więc, przez analogię, ciemność jest tylko nieobecnością światła, czy też 
może istnieniem 
samym w sobie, o suwerennych cechach? Istnieje materia... i antymateria. 
Istnieje światło i... 
Eckmannowi na chwilę zabrakło słowa... antyświatło? Które nie jest prostą 
nieobecnością 
światła, lecz czymś odrębnym, nieco – a raczej dalece – bardziej skomplikowanym. 
Co z tego 
wynika? Wróćmy do zagadnienia wstępnego. Jeśli obiekt poruszać się będzie z 
prędkością 
światła, osiągnie masę nieskończoną. Jeśli zaś odwrócimy sytuację i obiekt 
poruszać się będzie 
z prędkością antyświatła – z prędkością ciemności – to co się z nim stanie?
Jego masa ulegnie... nieskończonemu pomniejszeniu? Będzie więc malała stopniowo, 
w miarę zbliżania się tempa ruchu obiektu do prędkości ciemności. Po 
przekroczeniu granicy 
cienia, gdy obiekt znajdzie się po drugiej stronie, jego masa może utrzymywać 
się na stałym 
poziomie, aż do ponownego wprawienia w ruch.
Tyle że tego ostatniego etapu Eckmann nie zdołał jeszcze opanować. Nie wiedział, 
jak 
odwrócić kierunek prędkości. Może kiedyś, może kiedyś.
Pokiwał głową i mrucząc pod nosem, zaczął nastawiać maszynerię.
– Tak, nieskończenie małe. Dokładnie. Bardzo dobrze.
Podregulował soczewki, teleskop i lustra. Szarpnął włącznik i uruchomił cud. 
Obserwował 
proces jak zahipnotyzowany, bo widok ten, bez względu na to, ile razy oglądany, 
nigdy go nie 
nudził. Żałował tylko, że nie ma świadka, kogoś, kto podzieliłby z nim niezwykłe 
doświadczenie 
i docenił jego geniusz – to jednak, z oczywistych względów, było niemożliwe. W 
grę wchodził 
tylko Christopher, a gdyby on się dowiedział...
Warczenie ustało.
Teleskop celował teraz prosto w blade poranne słońce. Światło wpadało przez dużą 
górną 
soczewkę i wychodziło dolną, zogniskowane w intensywny punkcik średnicy czubka 
szpilki. 
Eckmann precyzyjnym ruchem zmienił kąt ustawienia teleskopu i światło 
rozproszyło się po 
imponującej aranżacji rozmieszczonych w całej pracowni pryzmatów i luster. 
Wynalazca 
z satysfakcją obserwował proces rozszczepiania się światła w barwy tęczy, które 
po załamaniu 
znów przechodziły w pojedynczy promień światła białego, przeskakujący z lustra 
na lustro – 
a były to lustra o osobliwych kształtach, ustawione pod różnymi kątami. 
Następnie światło 
podróżowało dalej, przez soczewki polaryzujące i grube szklane piramidy, które 
na nowo 
rozszczepiały je w spektrum, kierując z wielkim impetem w cylindryczny system 
spiral i pętli.
Stłumione buczenie oznajmiło, że ożył elektromagnes: wirował z narastającą 
szybkością, aż 
jego zamazany kształt przestał być widoczny. Jakby przekroczył stan dynamiki – 
przybrał na 
nowo pozór ciała stałego, nieruchomego; tak wielka była jego prędkość 
elektrostatyczna.
– Teraz... – mruknął do siebie Eckmann. – Teraz...
Ostatnia soczewka rzucała na ścianę w głębi pracowni czarny krąg o średnicy 
około 
dwunastu cali. Staranna obserwacja zdradzała jednak, że czarny krąg nie jest w 
istocie projekcją. 
Nie był on ani cieniem na ścianie, ani nieobecnością światła: był fizycznie 
obecną ciemnością. 
Zawisł w powietrzu niczym czarna kula, miniatura czarnej dziury kosmicznej, 
alternatywny 
wymiar, drobne rozdarcie materii czasu – luka w świecie, wiodąca do...
Na obrzeżu czarnego dysku pojawiła się nikła, sina iskierka. Zaskwierczała, 
trzasnęła – 
i znikła.
Eckmann podregulował soczewkę. Czarna dziura skurczyła się prawie do rozmiarów 
czubka 
szpilki. Wisiała teraz w powietrzu nie większa od kropki w tekście, prawie 
niewidoczna, lecz 
obdarzona tak niesamowitą siłą, że wprost czuło się, jak zagarnia, wciąga, wsysa 
w siebie.
Eckmann zdjął szklaną kopułkę z miniaturowego miasta. Przesunął czarną dziurę 
tak, by 
zawisła nad maleńką ulicą. Rozejrzał się po pracowni za przyniesionymi rano 
zakupami. Na 
początek przeniósł na biurko jedną torbę.
– Teraz...
Uniósł torbę i pomalutku wprowadził ją w punkcik ciemności.
Zniknęła.
Eckmann wciąż trzymał uchwyt, ale reszty torby już nie było: pomniejszoną prawie 
do 
niewidzialności, wessała ją ciemność, jak wentylator wsysa dym.
Puścił uchwyt. Torba spadła, niewidoczna już gołym okiem, na uliczkę 
miniaturowego 
miasta.
Eckmann poszedł po następną. Powtórzył proces. Wreszcie wrzucił w mikroskopijną 
czeluść 
ciemności również trzecią torbę, z artykułami higienicznymi.
Miał wrażenie, że pakunek zagłębia się w czarnym dysku ruchem wirowym, niczym 
woda 
spływająca w otwór zlewu. Im bliżej czarnej dziury, tym przyciąganie było 
silniejsze, 
przechodziło w gwałtowne ssanie. Eckmann czuł wyraźnie tę przemożną siłę, która 
wciągała 
w czarny punkcik torbę, a razem z torbą – jego rękę.
Raptownie puścił uchwyt.
Gdyby wciągnęło mu dłoń, gdyby on sam wpadł w czarną dziurę – to co wtedy? Kto 
utrzymywałby ich przy życiu?
– Panie Eckmann? Jest pan tam?
Eckmann aż podskoczył. Głos dochodził z bliska, tuż zza drzwi. Rozległo się 
gwałtowne 
pukanie.
– Panie Eckmann! Panie Eckmann! Telefon do pana!
To ta dziewczyna. Dzięki Bogu, że pamiętał o zamknięciu drzwi. Nie usłyszał 
nawet 
telefonu, chociaż miał w pracowni drugi aparat, podłączony do głównego. Może sam 
ściszył 
sygnał, chociaż nie pamiętał, żeby to robił.
– Niech zostawi wiadomość! Proszę powiedzieć, że oddzwonię.
– Ten ktoś mówi, że to ważne, panie Eckmann.
– Oddzwonię.
Kroki za drzwiami oddaliły się na dół.
Ważne! – żachnął się w duchu Eckmann. Ludzie nie mają pojęcia, co znaczy: ważne.
Podszedł do deceleratora i wyłączył mechanizm. Warkot słabł, aż zapadła cisza. 
Czarny 
punkcik jeszcze przez chwilę wisiał w powietrzu, jak kropka pod znakiem 
zapytania, blaknąc 
powoli jak wyszczerzony uśmiech Kota z Cheshire z Przygód Alicji w krainie 
czarów – aż znikł 
bez śladu.
Eckmann z powrotem nakrył miniaturowe miasto szklaną kopułką. Zajrzał do środka 
przez 
lupę jubilerską.
Tak, tak.
Z wielkoduszną satysfakcją, z ojcowską wręcz aprobatą kiwał głową, patrząc, jak 
dwie 
maleńkie figurki zbierają z ulicy torby z żywnością i innymi zakupami. Wszystko 
chyba dotarło 
dzisiaj w porządku, żadna butelka się nie stłukła, żadne opakowanie się nie 
rozsypało. Akcja 
humanitarna – zrzut darów miłosierdzia – przebiegła bez szwanku.
Dobrze, dobrze. Wszystko gra.
Eckmann już chciał odłożyć lupę jubilerską – ale coś go powstrzymało. Jeszcze 
raz 
przypatrzył się z bliska miniaturowym postaciom uwijającym się wokół zapasów, 
którymi tak 
hojnie (i jak zwykle za darmo) uraczył ich władca świata. Istna, rzec można, 
manna z nieba.
I przeszył go dreszcz. Cała krew odpłynęła mu z twarzy. Zdjął z oka szkło 
jubilerskie, 
przetarł je, wypolerował starannie, otarł twarz, założył lupę z powrotem i 
zajrzał w kopułkę po 
raz trzeci.
Nie, skądże, skądże. To przecież niemożliwe. To na pewno złudzenie. Złudzenie? 
Czy 
jednak...
Obserwował, jak przenoszą zakupy do niszy, która im służyła za spiżarkę. Płytka 
nisza 
zaopatrzona była w drzwi – resztę domu stanowiła fasada. Eckmann nie budował 
przecież miasta 
z myślą o tym, że ktoś w nim zamieszka. A jednak tym dwojgu nie brakowało do 
życia niczego. 
Eckmann skrupulatnie o to dbał. Pewne rzeczy trudno było przekazać, to jasne, 
ale robił co mógł. 
Dostarczał im miniaturowe butle z gazem i piecyki. Filiżanki, spodeczki, 
talerze, sztućce, garnki 
i patelnie. Wszystko maleńkie, ale dla nich w sam raz. Żyli w Krainie Liliputów. 
W świecie 
minimalnym.
Na pewno się pomylił. To tylko sweter, który włożyła na trykot, tak dziwnie się 
wybrzuszył, 
kiedy schyliła się po parę butelek wody.
Tak, nic innego. Zwyczajny trik światła, iluzja ruchu. Pomylił się. Poczuł 
niebywałą ulgę. 
Odłożył szkło jubilerskie z uczuciem, że o włos uniknął niebezpieczeństwa. 
Wyobraźnia potrafi 
jednak płatać straszne figle, podsyłać najczarniejsze scenariusze. Najważniejsze 
jednak, że 
wszystko jest w porządku. Nie ma się czym martwić.
Schował lupę w małym, skórzanym, wyłożonym aksamitem etui. Domknął pokrywkę, 
rozejrzał się raz jeszcze po pracowni i zostawił ich samym sobie – z 
rozpakowywaniem zakupów, 
śniadaniem, malowaniem, gimnastyką i wszelkimi innymi zajęciami, jakie sobie 
zaplanowali na 
ten dzień.
Odbezpieczył zasuwę, a potem starannie zamknął drzwi od zewnątrz i schował klucz 
do 
kieszeni. Schodząc po schodach, wołał na dół do dziewczyny:
– Już idę! Kto tam dzwonił? Czego chciał? Rzeczywiście coś ważnego? Powiedziała 
pani, że 
oddzwonię?
Po czym, jak zwykle, zajął się sprawami galerii. Był to w końcu dzień jak co 
dzień. Kolejny 
zwyczajny dzień.
Rozdział piętnasty
NIESPODZIANKA
– O, w ten sposób. Widzisz, Christopher? Spróbuj na zapałce.
Rezerwy cierpliwości Eckmanna były na wyczerpaniu. Nagromadził ich więcej niż 
przeciętny osobnik, ale jednak dzieci to tylko dzieci. Potrafią raz-dwa 
wyczerpać całą cierpliwość 
człowieka, choćby jej miał nie wiadomo ile. Wychłepcze taki smarkacz do dna 
ocean 
cierpliwości i jeszcze się skarży, że było słone.
Christopher wziął w ręce zapałkę i skalpel, gotów do kolejnej próby. To nie było 
trudne 
nacięcie, właściwie elementarnie proste, ale chłopiec jakoś nie mógł sobie z nim 
poradzić.
– Spójrz jeszcze raz. Przypatrz się, jak ja to robię.
Eckmann sięgnął do pudełka po zapałkę dla siebie, wybrał cienki skalpel i paroma 
zręcznymi 
nacięciami przekształcił główkę zapałki w Myszkę Miki.
– Widziałeś? Teraz ty.
Christopher spróbował. Tym razem ściął główkę zapałki, kalecząc się przy okazji 
w palec. 
Krew kapała do pudełka z zapałkami, znacząc na nich rozbryzgane kleksy.
– No i widzisz, co zrobiłeś!
Rozdzielił ich nagle mur złości. Christopher był zły na Eckmanna, że zmusza go 
do takich 
zadań – ale i na siebie, że okazał się w nich kompletnym beztalenciem. Ponosił 
porażkę za 
porażką, chociaż tak się starał – a zarazem wściekało go, że oczekuje się od 
niego sukcesów 
w dziedzinie, w której nie przejawia najmniejszych uzdolnień.
– Przepraszam, Ernst.
– Przepraszam! On mi mówi przepraszam! Całe zapałki zakrwawione!
Gdyby nie autentyczna złość obu stron, cała scena mogła wydać się komiczna. 
Poszło 
w końcu o pudełko zapałek warte parę pensów, czyli tyle co nic dla człowieka tak 
zamożnego jak 
Eckmann.
– Ja nie chcę tego robić! Nie nadaję się!
– Bo się nie starasz!
– Nie znoszę tego! Właśnie że się starałem!
– Za mało! Nie poświęcasz dość czasu na próby. A to nie przychodzi z dnia na 
dzień. Trzeba 
ciężko harować, żeby zostać artystą!
– Ja wcale nie chcę być artystą! Nie jestem artystą! Nigdy nie byłem. Ty jesteś 
artystą. Mój 
tata był artystą. A ja nie. Ja jestem kimś innym. Kimś innym. Jestem sobą!
– I co zamierzasz z sobą zrobić?
– Jeszcze nie wiem.
– W czym jesteś dobry? – Jeszcze nie wiem!
– A wiesz, ile kosztuje czesne w twojej szkole?
– Nie pchałem się do niej. Sam mnie przeniosłeś!
– Dla twojego dobra. Tylko i wyłącznie dla twojego dobra!
– Mnie tam było dobrze w starej szkole.
Kłócili się – co Eckmann nagle sobie uświadomił – jak ojciec z synem. Podrostek, 
wkraczający w samodzielne, niezależne życie, i zrzędliwy rodzic, który czuje, 
jak osuwa się 
w przeszłość, tracąc znaczenie w świecie i wpływ na własne dziecko, a zyskując 
świadomość 
bliskiej starości i tego, że nie jest niezastąpiony – przeczucie schyłku.
– Chciałem ci pomóc, przygarnąłem cię, dałem dach nad głową. I tak mi się 
odpłacasz?!
– Jeżeli sprawiam kłopot, to się wyprowadzę. Pójdę stąd. Nie mam zamiaru pchać 
się, gdzie 
mnie nie chcą. Dam sobie radę. Nie zginę. Znajdę sobie miejsce. Mam znajomych.
– Włóczykijów i nierobów! Ulicznych malarzy, mimów, żonglerów, akrobatów, 
połykaczy 
ognia! To są twoi znajomi!
– Mój tata był ulicznym malarzem! Nie masz prawa tak o nim mówić. Nie obijał 
się! Był 
prawdziwy – autentyczny! Nie sprzedawał się tak jak ty! I Poppea też była 
prawdziwa. Nigdy nie 
zrobiła nic złego! Im zależało nie tylko na pieniądzach!
Eckmannowi serce waliło jak młot, a ręce rwały się do bicia – ledwo je 
powstrzymał.
– Ja się sprzedaję? Ja? O co ci chodzi? Mnie też zależy nie tylko na 
pieniądzach! To 
niesprawiedliwe! Moja sztuka zasługuje na taki sam szacunek jak każda inna! 
Uważasz, że jak 
człowiekowi dobrze się powodzi, to nie dlatego że sobie na to zasłużył, tylko 
dlatego że się 
sprzedaje? Klęska to tytuł do chwały, tak uważasz? Dobry artysta to nieudacznik?
– Mój tata nie był nieudacznikiem! Po prostu nie dbał o pieniądze, i tyle. 
Wiedział, że są 
ważniejsze rzeczy. Czy wszystko mierzy się pieniędzmi?
– Czy wszystko mierzy się ich brakiem? – odparował Eckmann. – Co ty tam wiesz, w 
twoim 
wieku! Ja zawsze byłem wierny swojej sztuce – zawsze. Masz ty pojęcie, jakie to 
było trudne dla 
mnie?!
Cisza. Atmosfera stała się gęsta, klaustrofobiczna. Obaj milczeli. Eckmann 
podszedł do 
komody, otworzył szufladę, wyjął plaster i chusteczkę odkażającą w 
zapieczętowanej saszetce.
– Masz, zrób sobie opatrunek.
Rzucił akcesoria na stół. Christopher przemył skaleczenie i zakleił palec 
plastrem. Spojrzał 
na Eckmanna z miną nadąsaną i zaciętą. Nikt mu nie będzie rozkazywał. Ma swój 
rozum. 
I potrafi się uprzeć, jak trzeba. Jest synem swojego ojca. „A nie twoim – 
pomyślał ze złością. – 
Jestem synem swojego ojca. Prawdziwego ojca. Mam go we krwi i w genach. I 
potrafię być jak 
on uparty. Wiem, że mnie nie porzucił, że nigdy by tego nie zrobił. Coś mu się 
stało, coś złego. 
Spotkało go coś złego, a ja kiedyś odkryję prawdę. Nie jestem artystą, nie umiem 
malować ani 
rysować, ale i tak jestem synem swojego ojca. Nie twoim. Jego”.
Mały człowieczek stał przy oknie i wyglądał na ulicę. Christopher obserwował go.
„Zobacz. Zobacz, jaki jesteś mały. A ja nie. Już jestem wyższy od ciebie. Jestem 
synem 
swojego taty”.
Złość pomału opuszczała Eckmanna, a na jej miejsce wkradała się melancholia. Być 
znienawidzonym przez osobę, którą się kocha... Dlaczego to się zawsze tak 
kończyło, dlaczego? 
On przecież chciał dla chłopca jak najlepiej, niczego więcej nie pragnął. A może 
zbytnio się 
przejmuje? Może Christopher na tym etapie swojego rozwoju odnosiłby się 
identycznie do 
rodzonego ojca, chociaż uważa i deklaruje, że byłoby inaczej? Tak, na pewno 
zachowywałby się 
podobnie. Z własnym ojcem też by się kłócił. To naturalna kolej rzeczy, takie 
jest życie. 
Eckmann zanadto się przejmuje. Niepotrzebnie robi z igły widły.
Odwrócił się. Spojrzeli sobie w oczy.
Christopher uśmiechnął się nagle od ucha do ucha, z niewymuszoną, spontaniczną, 
szczerą 
serdecznością.
– Przepraszam, Ernst. Nie chciałem tego powiedzieć. Taki uśmiech potrafił stopić 
lody nawet 
w sercu Eckmanna.
– To ja przepraszam, Christopher. Moja wina. – Wiesz, Ernst...
– Co takiego, Christopher?
– Ty, widzisz, jesteś taki świetny w swojej pracy, przychodzi ci ona z taką, 
mimo wszystko, 
łatwością, że... że pewnie nie umiesz sobie wyobrazić, jakie to trudne dla 
kogoś, kto w ogóle nie 
ma do tego zdolności.
Eckmann aż usiadł, wzruszony komplementem i zdjęty skruchą.
– Umówmy się zatem, że nigdy nie zostaniesz mistrzem miniatury, zgoda?
– Zgoda. Umowa stoi. – I koniec kłótni.
– Koniec kłótni. Eckmann wstał z powrotem.
– Idę teraz do pracowni... mam coś do zrobienia. Nie będzie ci smutno samemu?
– Nie. Zresztą Lucy jest w domu.
Gospodyni zajmowała oddzielne mieszkanko w suterenie. Ten wieczór spędzała 
akurat przed 
telewizorem.
– Ernst?
– Christopher?
– Jeszcze raz przepraszam cię za to, co powiedziałem. Ja... jestem ci wdzięczny. 
Zawsze 
byłeś dla mnie dobry. Naprawdę.
– Kiedy... dla mnie to przyjemność, Christopher. Chłopiec szedł już do drzwi, 
ale znów się 
odwrócił. – Ernst...
– Tak, Christopher?
– Nie było żadnych wiadomości, prawda? Eckmann zesztywniał w czujnym napięciu.
– Nie, niestety. Nagroda wciąż czeka, oczywiście, ale na razie... nic.
– Nic...
– Przykro mi. – A nie myślisz...
– O czym, Christopher?
– Nie. Już nic.
– Powiedz, o co chciałeś spytać.
– Tak mi tylko przyszło do głowy, że gdybyśmy podnieśli nagrodę, to może... może 
ktoś by 
się zgłosił z jakąś... jakąś informacją... albo w ogóle...
– Ależ oczywiście, że można spróbować. Z całą pewnością, jasne, nawet trzeba.
– Głupio mi o to prosić, tyle już zrobiłeś...
– Nie, nie. Nie ma o czym mówić. Załatwię to. Podniesiemy nagrodę. Pamiętaj 
jednak, że 
mieliśmy już fałszywe doniesienia – fałszywe tropy, złudne nadzieje, alarmy...
– Tak, pamiętam. I wiem, że minęło dużo czasu, ale nigdy nic nie wiadomo... 
jeśli miał 
amnezję, został pobity i błąka się gdzieś, nie wiedząc sam, kim jest? Ktoś mógł 
go widzieć. 
A może drugi raz dostanie w głowę i pamięć mu wróci, tak jak to bywa w książkach 
albo w tym 
filmie, który razem oglądaliśmy? W każdej chwili coś może się zdarzyć...
Eckmann przeczekał spokojnie potok słów. Znał je na pamięć i znosił już wiele 
razy.
– Nigdy nic nie wiadomo, prawda, Ernst? Nigdy nic nie wiadomo.
Eckmann z powagą pokiwał głową.
– Masz rację, Christopher. Nigdy nic nie wiadomo. Obiecuję ci, że nagroda 
zostanie 
podwyższona.
– O ile, twoim zdaniem, byłoby...?
– Podwoimy ją!
– Podwoimy? Jesteś pewien, że to nie za dużo? Możemy sobie na to pozwolić?
Eckmann nie przegapił liczby mnogiej w ostatnim pytaniu.
Czy możemy sobie na to pozwolić. My. A więc znów stanowili my – ciało zbiorowe 
zjednoczone we wspólnym przedsięwzięciu, związane wzajemnym uczuciem. My. Ty i 
ja. 
Zaimek wspólnoty. Pierwsza osoba liczby mnogiej.
Eckmann kiwnął głową.
– Możemy sobie pozwolić. Zajmę się tym jutro.
– Dziękuję, Ernst. Jesteś bardzo dobry.
Eckmann odchrząknął, skłonił się i skierował do drzwi.
Bywał hojny w różnych okolicznościach, to prawda. Lecz akurat w tym konkretnym 
przypadku okazanie hojności przyszło mu wyjątkowo łatwo, gdyż nic nie kosztowało 
podwojenie 
wartości nagrody, która z całą pewnością – z racji nieodwracalnych faktów – 
nigdy nie miała 
zostać odebrana.
– Aha, Christopher...
– Słucham?
– Skoro sztuka cię nie pociąga, to może... nauka?
– Tak. Lubię nauki ścisłe.
– Więc może zostaniesz naukowcem.
– Może, czemu nie.
– Podobałoby ci się to?
– Chyba tak.
– Więc popracujemy w tym kierunku.
– Okej, w porządku.
– To będzie nasz cel.
– Dobrze.
– I koniec z rzeźbieniem w zapałkach. Chłopiec uniósł oklejony palec i 
uśmiechnął się.
– Dobranoc, Christopher.
– Dobranoc, Ernst.
– Tylko nie kładź się za późno.
– Nie. Nie za późno.
Eckmann wyszedł z pokoju. Christopher rósł jak na drożdżach, z każdym dniem 
szybciej. 
Rysy mu się zmieniały: był coraz bardziej podobny do Roberta. Nawet w ruchach i 
zachowaniu 
odziedziczył po nim pewne manieryzmy. Nie ulegało wątpliwości, że jest synem 
swojego ojca. 
To się rzucało w oczy.
Eckmann wymknął się na ulicę i tradycyjną trasą podążył do galerii. Noc była 
piękna. Parę 
mew, które zapędziły się w głąb lądu, walczyło z gołębiami na katedralnym placu 
o okruchy 
rzucane przez turystów. Wokół placu pełno było tabliczek z prośbą, aby nie 
karmić ptaków.
„Gołębie zanieczyszczają miasto i roznoszą zarazki” – ostrzegała nielitościwie 
jedna z tablic. 
Ale ludzie, jak to ludzie, nie zwracali uwagi na takie apele. W pobliżu stała 
nawet budka, 
w której można było nabyć porcjowane ziarno dla ptaków. Eckmann obrzucił jej 
właściciela 
pogardliwym spojrzeniem – oto jeden z miejscowych nicponi, cwaniaków, ludzi 
ulicy, handlarzy 
od siedmiu boleści, którzy żyją z dnia na dzień.
Zatrzymał się w kawiarni na lampkę wina. Kolację jadł z Christopherem i nie był 
już głodny. 
Zasiedział się przy pierwszym kieliszku i poprosił o następny, ale gdy kelner 
podszedł do niego 
po raz trzeci – odmówił. Dwa kieliszki to całkiem dość, skoro czeka go nocna 
praca. Rozluźniają 
odpowiednio ciało i umysł. Za to już po trzecim można by coś popsuć albo stłuc.
Uiścił rachunek i oddalił się kaczym krokiem.
Turysta, który siedział z dziećmi przy sąsiednim stoliku, zwrócił na niego 
uwagę, a gdy 
Eckmann znalazł się poza zasięgiem jego głosu, zaproponował pociechom, aby 
rzuciły garść 
okruszków także temu panu, który człapie jak kaczka.
Dziatwa roześmiała się karnie na żart tatusia.
Eckmann usłyszał ten śmiech.
Ale spłynął on po nim jak woda po kaczce.
Za twardą miał już skórę na takie strzały. Czuł się opancerzony. Szydercze 
śmiechy nie 
robiły już na nim wrażenia.
Wszedłszy do galerii, udał się prosto na górę, do pracowni. Zostawił tam 
zapaloną lampę ze 
słabą żarówką. Jakiś czas temu uznał, że niepotrzebnym okrucieństwem z jego 
strony jest 
skazywać ich na długie godziny ciemności – dlatego zaczął zostawiać światło.
Podszedł do biurka i naszykował sprzęt do pracy. Maleńkie miasto w jakiś dziwny 
sposób 
dotrzymywało mu towarzystwa – lubił mieć tych dwoje blisko siebie.
Jak domowe zwierzątka? – przemknęło mu znów przez myśl.
Owszem, może trochę jak domowe zwierzątka.
Wziął się do pracy. Ostatnio nie szła mu zbyt gładko. Eksponatów miał dość na 
dłuższy czas, 
w galerii i w rezerwie. Czuł, że pewną dziedzinę swojej sztuki wyeksploatował – 
i co dalej? Co 
jest dostatecznie nowe i oryginalne, by zasługiwało na wystawienie? Chyba 
tylko...
Spojrzał na kopułkę. Co oni tam dzisiaj porabiają? Jak im upływa czas? Szybko? 
Wolno? 
Czy ciąży nad nimi jak bagienne opary, jak mgła?
Zabrał się za ostatnie rozpoczęte dzieło. Pod okularem mikroskopu rzeźbił kopię 
słynnego 
Pocałunku Rodina – z ziarnka ryżu.
Naciął skalpelem.
Ziarnko pękło.
Strząsnął następne na szkło mikroskopu i zaczął od nowa.
To był ryż basmati, indyjski, dobrej jakości; Eckmann wolał go od innych 
gatunków. 
Niektóre odmiany ryżu miały ziarna zaokrąglone i pękate, a ta – dłuższe, 
smuklejsze.
Najważniejsza była cierpliwość, niewyczerpane pokłady cierpliwości. Cierpliwość, 
oddanie 
i jeszcze raz cierpliwość. Cierpliwość niemal anielska.
Eckmann poczuł niemiły ucisk w dolnej lewej części klatki piersiowej, tuż nad 
przeponą. 
Zmienił pozycję i ból zelżał. Pewnie jakaś niestrawność albo zgaga, może po 
winie – mogło być 
odrobinę za kwaśne. Skupił się na pracy, odwzorowując w ziarnku kontur rzeźby 
według 
ustawionej naprzeciwko fotografii.
Przez pewien czas praca posuwała się dobrze. Przyszedł czas na przerwę. Eckmann 
nalał 
wody do ekspresu i czekając, aż się zagotuje, postanowił zajrzeć pod kopułę, 
ciekaw, jak się 
wiedzie jej mieszkańcom. Czy też mają przerwę na kawę? Zdaje się, że posłał im 
paczkę kawy. 
Takiej, jaką sam pijał – z pozdrowieniami. Czasem, w przypływie dobrego humoru, 
posyłał im 
nawet wino. I zawsze starał się pamiętać o urodzinach. Takie drobiazgi znaczą 
bardzo wiele, gdy 
jest się... gdy samemu jest się drobiazgiem.
Podarował im radio. Wątpił, czy będzie grało, ale chciał zaeksperymentować. 
Nigdy potem 
nie zauważył, żeby słuchali czegokolwiek, więc chyba radio faktycznie nie 
przetrwało 
miniaturyzacji – tak jak Eckmann się spodziewał.
Odstawił na bok ryżową rzeźbę i przesunął mikroskop nad kopułkę. Bez porównania 
lepiej. 
Lupa jubilerska nie była zła, ale mikroskop dawał ostrzejszy, bardziej 
szczegółowy obraz. 
Pozwalał nawet dostrzec pierwsze oznaki starości – pogłębiające się bruzdy na 
policzkach i czole 
Roberta, wyżłobione gniewem i nieustępliwym uporem.
Ach, tam są. Siedzą i czytają. Zgromadzili już całkiem sporą bibliotekę. Może 
pewnego dnia 
okaże się, że któreś potrzebuje okularów. To byłby problem; każda dolegliwość 
fizyczna 
stanowiła problem. A jeśli Eckmannowi coś się stanie – co będzie z nimi? Czy – 
jak faraon i jego 
słudzy zamurowani w grobowcu piramidy albo indyjski dostojnik i żony 
towarzyszące mu na stos 
– umrą wszyscy razem?
Podregulował ostrość obrazu. Tak jest. Siedzieli obydwoje na stopniach 
miniaturowej 
katedry, czytając i gadając, aż przyszła pora spać. Ona wydawała się dziś 
wieczorem bardzo 
rozluźniona, weselsza niż ostatnimi czasy. Wyglądała kwitnąco – miniaturowe 
życie, mimo 
wszystko, najwyraźniej jej służyło. Przybrała nawet nieco na wadze, też z 
korzyścią dla siebie, bo 
zawsze była bardzo szczupła, wręcz chuda.
Obserwował ją: odłożyła książkę, wstała i przeciągnęła się całym ciałem, prężąc 
ramiona 
w górę i stając na pointach – po czym wróciła do normalnej pozycji. Jej luźna 
sukienka 
towarzyszyła ruchom, uwydatniając kontury ciała.
W pierwszej chwili Eckmann nie przyjął do wiadomości tego, co zobaczył.
– Oj, Poppea, Poppea – mruknął. – Roztyłaś się.
To na pewno wina trybu życia: za mało ruchu, za mało zajęć, nuda, nadmiar 
jedzenia dla 
zabicia monotonii.
Poppea opuściła ręce. Za chwilę znów wspięła się na palce i zakręciła parę 
piruetów. 
Wirująca sukienka, tak jak poprzednio, przylgnęła do jej ciała.
– Brzuszek ci rośnie, moja droga.
Poppea podeszła do zaczytanego Roberta. Siadła przy nim, wyjęła mu książkę z 
rąk, odłożyła 
na schody, a dłoń Roberta położyła płasko na swoim żołądku, przyciskając obiema 
rękami, żeby 
jej się nie wymknęła.
Nie.
Nie na żołądku.
Na łonie.
Eckmann wstrzymał oddech, jak przy ostatnim dotknięciu skalpelem prawie gotowej 
już 
rzeźby – jak szlifierz diamentów przed decydującym cięciem bezcennego kamienia. 
Mijała 
sekunda za sekundą. Poczuł zimno na skórze, potem lepkość. Na jego czoło 
wystąpiły krople 
potu.
Ona jest w ciąży.
Spodziewają się dziecka.
Jak śmieli! Bez jego pozwolenia! Bez pozwolenia boga!
Odwrócił się, targany burzą emocji – zły, skrzywdzony, zaniepokojony, 
zatroskany, 
oburzony, przerażony, znieważony, upokorzony... właśnie: upokorzony. Upokorzyli 
go. Czuł się 
jak... jakby wrócił do domu i zastał żonę z kochankiem w małżeńskim łóżku, w 
swoim łóżku. 
Ktoś inny spał z jego żoną! To niemoralne, to oburzające, to zniewaga – 
oburzająca zniewaga 
wobec niego, akt niewiarygodnej bezczelności! Po tym wszystkim, co dla nich 
zrobił. Po tym 
wszystkim, co zrobił!
Woda w ekspresie z sykiem spłynęła do filtra i zaczęła kapać do imbryka. 
Bulgotanie 
i parskanie trwało przez całe pięć minut, aż ostatnie krople przesiąkły przez 
filtr. Eckmann wstał, 
ledwo panując nad sobą. Mało brakowało, a zgruchotałby miniaturowe miasto, z 
jego szklanym 
niebem, mieszkańcami i przyszłymi mieszkańcami. Wystarczył jeden ruch – a jednak 
wybuch 
gniewu jakoś nie nastąpił. Wściekłość tętniła tylko w całym ciele Eckmanna jak 
przyspieszony 
puls. W końcu zidentyfikował ostatni składnik emocjonalnej zupy, która w nim 
wrzała: zawiść. 
Gorzka, zjadliwie zielona zawiść. Eckmann im zazdrościł.
Nawet teraz, nawet w tej sytuacji, nie umiał z nimi wygrać.
Ona spodziewa się dziecka – dziecka tamtego mężczyzny. Nie dziecka Eckmanna. 
Jego 
dziecka. Ale kto ich zamknął razem? Kto to umożliwił? Kto, gdy się lepiej 
zastanowić, sprawił, 
że nie mogło stać się inaczej? On, Eckmann. Sam był sobie winien. Dziwić się 
można najwyżej, 
że nie doszło do tego wcześniej.
Przyrodni braciszek albo siostrzyczka dla Christophera. I znów jego dziecko.
Trzeba ich za to ukarać. Tylko umiejętnie. Zemsta musi być stosowna do zbrodni. 
Odpłata 
w równej walucie.
Co może przewyższyć radość oczekiwania narodzin dziecka? Jedynie żałoba po 
śmierci 
dziecka. Oko za oko, ząb za ząb, dziecko za dziecko.
Powiadomi ich, że Christopher nie żyje.
Niech ta radosna wieść spadnie na nich jak tona miniaturowych cegieł.
Rozdział szesnasty
GNIEW
Nadzieja odtrącona Gniewem Serce psuje.
A jednak Christopher nie tracił nadziei. W tych okolicznościach zakrawała ona 
raczej na 
nierealistyczny, nieuzasadniony optymizm, graniczący wręcz z łagodną formą 
szaleństwa. Mimo 
to fakt, że jego nadzieje i marzenia pozostawały niespełnione, nie oznaczał dla 
chłopca ich końca. 
Christopher wciąż wierzył, że ojciec pewnego dnia powróci.
Tymczasem zadowolić się musiał panem Eckmannem. Żywił wobec niego ambiwalentne 
uczucia: wdzięczność – owszem, szacunek – owszem, sympatię – tak, nawet do tego 
by się 
przyznał. Ale z miłością było już gorzej. Pan Eckmann nie należał do osób łatwo 
budzących 
w innych uczucie miłości i nie miało to – przynajmniej w wypadku Christophera – 
nic wspólnego 
z jego wyglądem fizycznym. Ten bowiem już od dawna nie liczył się dla chłopca – 
o ile w ogóle 
kiedykolwiek miał dla niego znaczenie. Pan Eckmann był po prostu... panem 
Eckmannem. Był, 
jaki był: jego oczywista brzydota, pokraczna figura, szuranie nogami, kaczy 
chód, tembr głosu, 
nieproporcjonalnie rozrośnięte bary, mocne, grube palce, niezdolne z pozoru do 
jakiejkolwiek 
precyzyjnej czy subtelnej operacji – wszystko to rzeczywiście stanowiło pana 
Eckmanna, 
a zarazem go nie stanowiło.
Christopher widział w nim kogoś innego: człowieka wielkiej hojności i dobroci, 
niezwykle 
uczuciowego i troskliwego, lecz zarazem – co chłopiec przeczuwał, choć nie 
umiałby ująć tego 
w słowa – człowieka o nieodwracalnie zrujnowanej duszy.
Jakby w którymś momencie życia alienacja od reszty świata zadała mu śmiertelną 
ranę. Coś 
w nim pękło, nie zabliźniło się do końca i tak już miało pozostać na zawsze.
Był w nim gniew, straszny, przerażający gniew. Wściekłość gracza, któremu 
dostała się 
w rozdaniu kiepska karta. Fakt, że innym przypadły w udziale karty jeszcze 
gorsze, nie sprawiał 
mu żadnej pociechy.
W pierwszym odruchu Eckmann chciał wymierzyć swoim więźniom jakąś 
natychmiastową, 
doraźną karę. Pozbawić ich czegoś – może zamknąć w szafce, skazać na ciemności.
Już sięgał po miniaturowe miasto, gdy uprzytomnił sobie haniebną małostkowość 
tego 
pomysłu – poniżyłby się jedynie, gdyby tak postąpił.
Nie ruszył miasta.
Wziął za to kartkę papieru i pospiesznie coś na niej napisał. Wcześniej była to 
tylko 
gimnastyka umysłu, fantazje na temat władzy, ale teraz zamierzał wcielić ideę w 
czyn.
Z żalem zawiadamiam, że Christopher nie żyje. Zginął w wypadku na ulicy. 
Eckmann.
Nie uwierzą. To zbyt nagłe, zbyt czytelne w tych okolicznościach, zbyt 
naciągane. Domyśla 
się, że to zemsta – gwałtowny, natychmiastowy rewanż za ich przewinienie. 
Poznają się na 
kłamstwie. Nie są głupi. Przeczytał wiadomość jeszcze raz. Do niczego. Farsa. 
Infantylna 
w dodatku. Pobrzmiewało w niej echo złośliwej piosenki: „Tralala, hop siup – 
jesteś w ciąży, 
a on trup”.
Nie, nie. Wykluczone.
Zmiął kartkę i cisnął do kosza. Natychmiast jednak, przestraszony, że ktoś 
mógłby ją 
wyciągnąć i przeczytać, wyciągnął papierową kulkę i podarł ją na drobne kawałki.
Nie, o wiele lepiej będzie działać pomału, dozować niepokojące informacje. Na 
początek 
krótka notatka:
Christopher niezbyt dobrze się dzisiaj czuje, nie poszedł do szkoły. Po paru 
dniach następna:
Christopher, niestety, wciąż pozostaje w domu. Idę z nim do lekarza.
Kilka dni przerwy i trzecia wiadomość: Christopher wrócił do szkoły, ale nadał 
skarży się na 
złe samopoczucie – silne bóle głowy. Lekarz zalecił badania specjalistyczne.
Dłuższa przerwa, niech się pomartwią. Wreszcie: Byłem dziś z Christopherem w 
szpitalu. 
Skierowano go na konsultacje. Niepokojący wynik tomografii. Bóle głowy b. silne. 
Znów nie 
chodzi do szkoły. Gdy już dobrze najedzą się strachu i zaczną snuć domysły, 
kolejny liścik:
Wolałbym tego nie pisać, ale muszę. Christopher jest poważnie chory: 
nieoperacyjny guz 
mózgu. Nowotwór rośnie bardzo gwałtownie. Pozostaje tylko się modlić.
I niech się męczą.
Zobaczymy, ile radości będą wtedy mieli z dziecka w jej łonie.
To ich nauczy.
Po kilku dniach przyjdzie pora na kolejną wiadomość, na wpół czytelną, 
nagryzmoloną na 
kolanie koślawą kaligrafią, zdradzającą pośpiech i zmęczenie:
Wracam właśnie od łóżka Christophera. Spędzam teraz przy nim prawie całe dnie. 
Wyskoczyłem tylko na chwilę, by przekazać wam ten list. Christopher na przemian 
traci 
i odzyskuje świadomość. Cierpi niewyobrażalnie... (Tak, to dobre. Ten mały 
dodatek 
o niewyobrażalnym cierpieniu przekręci nóż wbity w serce ojca)... ale, dzięki 
Bogu, morfina 
zaczyna chyba w końcu działać. (Czy aby nie przesadził trochę z tym w końcu?) 
Muszę już lecieć 
z powrotem. Robimy co w naszej mocy. Potem zrobi się następną przerwę... jak 
długo tym razem? 
Dwa dni? Dwa długie dni, ciągnące się jak wieczność? Nie.
Lepiej trzy.
Niech tam, idźmy na całość. Cztery. Albo pięć. Nie.
Najlepiej sześć. Idealnie. A po sześciu dniach ostatni komunikat (ewentualnie 
pokropiony tu 
i ówdzie wodą, która rozmyje atrament, udając łzy – bo przecież nie obejdzie się 
bez łez).
Z największym żalem zawiadamiam, że Christopher odszedł od nas dziś nad ranem. 
Byłem 
przy nim aż do końca. Tuż przed ostateczną utratą świadomości myślał i mówił o 
was, wyrażając 
nadzieję, że kiedyś znów będziecie wszyscy razem. Przyjmijcie, proszę, moje 
najszczersze wyrazy 
współczucia i żałoby. Dopilnuję, aby Christopher został godnie pochowany. Brak 
mi słów na 
wyrażenie żalu z powodu wszystkiego, co się stało. Szczerze chciałbym móc 
odwrócić proces. 
Może kiedyś się to uda, może już wkrótce. Raz jeszcze przesyłam najszczersze 
wyrazy 
współczucia. Eckmann. To załatwi sprawę. W zupełności. Zatruje im radość na 
zawsze.
Tak, kto ma wiedzę, ten ma władzę. Więcej nawet niż władzę: ten ma broń. Przykre 
to 
doprawdy, że wiedza daje władzę, skoro władza korumpuje absolutnie.
Może parę dni później Eckmann prześle im kopię lekcjonarza mszy żałobnej, z 
tekstami 
psalmów, pieśni i czytań. Może dołączy nawet mały pukiel włosów Christophera. 
Tak, to byłby 
miły gest: mała pamiątka, pukiel włosów zmarłego. Drobny akcent artystyczny.
Uspokojony, podniesiony na duchu, z odpowiednim planem zemsty w głowie, Eckmann 
poczuł większą skłonność do miłosierdzia. Odsłonił nawet żaluzje, żeby 
mieszkańcy kopułki 
mogli radować oczy blaskiem księżyca, gdy on sam opuści już pracownię na 
poddaszu, jak 
zwykle zamykając za sobą drzwi na klucz.
Udał się do domu. Na ulicach było pusto. Minęła już godzina pierwsza. Przeszedł 
obok 
bramy łaźni rzymskich, zamkniętej i zabezpieczonej, wolnej od turystów. Pomyślał 
o czasach 
sprzed dwóch tysięcy lat, czasach rzymskiej okupacji tych terenów. Czy był 
wówczas ktoś taki 
jak on, kto wędrował nocą przez opustoszałe miasto, słuchając szczekania dzikich 
psów i szumu 
wiatru między kolumnami i pilastrami?
Skoro, jak mówią, buntownik narodził się wcześniej niż państwo, to od jak dawna 
istniał 
wyrzutek, odmieniec, postać zmierzająca samotnie do domu? Pewnie od początku 
świata, od 
początku cywilizacji, od epoki jaskiniowej.
Eckmann wszedł do mieszkania. Zdjął buty, włożył kapcie i po cichu wspiął się po 
schodach. 
W pokoju Christophera nadal paliło się światło. Drzwi były lekko uchylone.
– Christopher...
Wyszeptał imię chłopca i powoli otworzył drzwi. Christopher leżał w łóżku, z 
głową na 
poduszce, oczy miał zamknięte, ale w ręku wciąż trzymał książkę. Zasnął przy 
lekturze. 
Eckmann podszedł bliżej, wyjął mu książkę z dłoni, zaznaczył otwartą stronicę, 
zaginając jej róg, 
i odłożył lekturę na nocny stolik. Zaciekawiony, zerknął na okładkę. Buszujący w 
zbożu. 
Eckmann też kiedyś to czytał, dawno temu. Pamiętał, że książka jest wspaniała, 
ale nie byłby 
zdolny do niej wrócić. Zbyt boleśnie raniła serce.
Spojrzał na Christophera: śpiący chłopiec był wzruszająco bezbronny. Eckmannowi 
przemknęło przez myśl, że mógłby właśnie teraz skoczyć po nożyczki i uciąć 
Christopherowi 
pukiel włosów – będzie jak znalazł, gdy przyjdzie odpowiednia pora.
Christopher oddychał płytko i powoli. Gałki oczne poruszały się pod powiekami, 
śledząc 
jakieś senne majaki. Eckmann studiował twarz chłopca, o regularnych rysach i 
konwencjonalnej 
urodzie – jakże inną od jego własnej, napiętnowanej stygmatem inności, szpetoty.
Nigdy nie będzie miał syna. Ani córki. Nikogo. Nigdy nie będzie miał żony i 
dziecka, 
rodziny. Nigdy. To była jego rodzina. Adoptowana, pożyczona, przywłaszczona 
podstępem i siłą.
Czy zatem o to właśnie chodziło od początku? – spytał sam siebie Eckmann. Czy 
przedmiotem jego żarliwych pragnień była nie sama Poppea, lecz wizja owoców ich 
związku?
Dziecko?
Czy tego w istocie pożądał? Ciągłości? Nitki, która połączyłaby go zarówno z 
przyszłością, 
jak z przeszłością?
Jego usta bezwiednie formowały słowa.
– Mój syn – szepnął Eckmann. – Mój syn. Wyciągnął rękę i odgarnął włosy z czoła 
chłopca.
W gruncie rzeczy, to przecież prawda. Christopher jest jego synem – on go kocha, 
on za 
niego odpowiada. On. I nikt inny. To jego syn, jego dziedzic, ktoś, kto 
przeniesie pamięć o nim 
poza granice śmierci, kto będzie go wspominał – z sympatią, z wdzięcznością, 
może nawet 
z miłością.
– Dobranoc – powiedział cicho, gasząc nocną lampkę. Wyszedł z pokoju i udał się 
do swojej 
sypialni.
Siadł na łóżku. Zapalił cygaro. Rzadko to robił, ale dzisiaj czuł przemożną 
potrzebę 
zaciągnięcia się dymem, który przyprawiał go o lekki zawrót głowy i poczucie 
oderwania od 
rzeczywistości.
Już zrozumiał, że nie zdobędzie się na to. Na ukaranie ich. Jakże by mógł? To 
przecież dwie 
ukochane osoby Christophera. A on, Eckmann, kocha Christophera. Jakże więc 
mógłby 
skrzywdzić istoty, które tak wiele dla chłopca znaczą? Pośrednio skrzywdziłby 
wówczas i jego – 
Christopher, co prawda, nie byłby tego świadom, ale jednak... popsułoby to 
wszystko między 
nimi. Prędzej czy później dałoby znać o sobie, jak nieczyste sumienie, jak zła 
krew.
Zazdrość i zawiść uchodziły z Eckmanna wraz z dymem cygara i rozwiewały się 
w powietrzu. Trzeba będzie poczynić plany, podjąć praktyczne kroki, pomyśleć o 
rzeczach, które 
mogą być im teraz potrzebne – książkach, ubraniach, preparatach mineralnych, 
szczególnie dla 
niej. Następna sprawa: sam poród. Jest tylko jeden człowiek, który może przy nim 
asystować – 
a czy ma on najbledsze choćby pojęcie o roli akuszera? Było o czym myśleć, było 
co planować. 
Na szczęście, zostało jeszcze sporo czasu. Nie ma pośpiechu – a to już coś.
Eckmann położył się na plecach i wydmuchnął słup dymu prosto w sufit. Po chwili, 
odłożywszy cygaro na popielniczkę stojącą na szafce, sięgnął po pilota 
telewizora. Późno już 
bardzo, ale może uda się gdzieś złapać wiadomości.
I wtedy go dopadło.
Zaczęło się dokładnie pośrodku klatki piersiowej. Zrazu nie tyle jako ból, ile 
wrażenie 
ucisku. Po chwili zaczęło się rozszerzać. Promieniowało na zewnątrz i do góry – 
pod lewą 
łopatkę, a stamtąd w dół przez całą lewą rękę.
Poczuł strach. Odruch paniki. A jednocześnie jakby działo się to poza nim, jakby 
obserwował kogoś innego. Skórę znów pokrył lepki pot. Na całym ciele, ale 
szczególnie od pasa 
w górę. Zimno, dreszcze. Wrażenie ucisku przeradzało się w ból. Nie ostry, nie 
ponad ludzką 
wytrzymałość, ale uporczywy, rytmiczny.
Eckmann wiedział, co to znaczy, i bał się.
Postanowił, że najlepiej będzie się nie ruszać. Poleżeć spokojnie – może samo 
przejdzie. 
A może czeka go śmierć. Tu, na łóżku, dziś w nocy. Nie bał się przecież śmierci. 
Rosnącego bólu 
– owszem; ale śmierci – nic a nic. Był na nią obojętny. Jak chce, niech 
przyjdzie, jemu wszystko 
jedno.
Szczerze mówiąc, ucieszyłby się nawet, że już po wszystkim. Zrobił w życiu, co 
chciał, 
osiągnął, ile mógł. A teraz pozostało mu już tylko zabijanie czasu.
Nagle jednak przypomniał sobie Christophera i swoje obowiązki wobec niego; 
pomyślał 
o dwóch – nie: trzech – całkowicie uzależnionych od siebie istotach bytujących w 
maleńkim 
mieście pod kopułą. On jeden wiedział o ich istnieniu, on jeden umiał korzystać 
z deceleratora, 
aby utrzymać ich przy życiu.
Bóg nie ma łatwej roli.
Z tym, że Bóg jest, rzecz jasna, nieśmiertelny.
Bogu nigdy nie wysiądzie serce.
Eckmann wciąż leżał nieruchomo na łóżku. Jego klatkę piersiową uciskała teraz z 
narastającą 
siłą ciężka dłoń. Dłoń mocarza. Jeśli naciśnie choćby odrobinę bardziej – zląkł 
się Eckmann – 
to... wydusi z niego życie.
Obserwował wznoszący się spiralnie dym z cygara. Obserwował, jak cygaro 
popieleje, 
dopalając się samo, tak jak wszystkie porządne, drogie cygara, niezaprawione 
saletrą.
Obserwował. Czekał.
Ucisk na piersi wzmógł się. Jeszcze chwila, a mostek trzaśnie i klatka piersiowa 
Eckmanna 
stanie otworem – wtedy niewidzialna ręka sięgnie w głąb jamy i zdusi serce w 
garści.
Nadal jednak nie czuł lęku przed śmiercią – przeciwnie: myślał o niej z 
życzliwą, wręcz 
radosną akceptacją, zmąconą jedynie lekkim żalem, że niedostatecznie zadbał o 
swą spuściznę. 
Pieniądze nie stanowiły problemu: wszystkie dostanie Christopher. Martwiła go 
tylko kopułka. 
Musi powiedzieć o niej Christopherowi, musi mu wytłumaczyć, musi uzyskać jego... 
rozgrzeszenie?
– Christopher!
Zawołał go po imieniu, ale głosem tak słabym, że chłopiec nie mógł usłyszeć. 
Spróbował 
krzyknąć głośniej, lecz ból mu na to nie pozwolił.
No to nie będzie spowiedzi na łożu śmierci. Nie będzie ostatnich słów. Nie 
będzie nic.
A trzeba było zostawić list, zapieczętowany, z zastrzeżeniem: „Na wypadek mojej 
śmierci”. 
Nie. Za mało dobitnie. „Na niechybną okoliczność mojej śmierci”. Zbyt 
histerycznie? W takim 
razie: „Otworzyć po mojej śmierci”. To wystarczy. Konwencjonalna formuła. List 
adresowany 
do Christophera, z dopiskiem na wierzchu zaklejonej koperty: „Otworzyć tylko i 
wyłącznie po 
mojej śmierci”. List schować w sejfie tutaj albo w galerii, a jeszcze lepiej 
powierzyć adwokatowi, 
u którego spisany został testament. Czy jednak nie ma ryzyka, że ktoś w biurze 
adwokackim 
zajrzy do środka – z czystej, ludzkiej ciekawości? Nie, nie. To profesjonaliści 
wysokiej klasy, 
z solidną reputacją. Zresztą, kto uwierzyłby w taką historię?
Kto, z wyjątkiem Christophera?
Teraz jednak za późno na listy i szokujące wyznania.
Eckmann nie miał pojęcia, ile czasu tak przeleżał. Gdy ból zaczął wreszcie z 
wolna 
ustępować – stracił świadomość. Obudził się parę godzin później, zdumiony, że 
wciąż oddycha. 
Cerę miał szarą jak świt za oknem, był wycieńczony, kompletnie bez energii, a 
ból zostawił po 
sobie tępe ćmienie.
W pierwszej chwili chciał wezwać pogotowie. Ale rozmyślił się. Postanowił 
poczekać do 
rana i pójść do lekarza. Rozebrał się i ułożył w chłodnej pościeli. Włączył koc 
elektryczny 
i zapadł w sen. Obudził się spocony, wyłączył koc – i znów zasnął. Było mu 
dziwnie błogo 
i szczęśliwie. To wielka ulga wiedzieć, że lada dzień można umrzeć.
Rano Eckmann czuł się doskonale. Gdy zszedł na dół do kuchni, Christopher 
siedział już 
przy śniadaniu z gosposią. Eckmann przywitał ich i pozwolił nalać sobie kawy.
– Wyjdę dzisiaj razem z tobą – powiedział do chłopca. – Muszę wstąpić do 
lekarza.
Christopher spojrzał na niego przez stół, stroskany i zaniepokojony. Stracił już 
w życiu tyle 
bliskich osób, że najodleglejsza nawet możliwość utraty następnej wprawiała go w 
panikę.
– Nic poważnego, mam nadzieję? – powiedziała gosposia, tonem, który z góry 
wykluczał 
jakąkolwiek poważniejszą dolegliwość.
– Nie, nic poważnego – potwierdził Eckmann. – Zwykła... kontrola okresowa.
Po kilku dniach, na podstawie przeprowadzonych badań, lekarz oznajmił Eckmannowi 
to, co 
ten sam już wiedział.
– Przeszedł pan zawał. Umówię pana na konsultację z kardiologiem. On dokładniej 
odczyta 
zapis EKG.
Kolejnych parę dni zwłoki, kolejne badania, w trakcie których Eckmann leżał 
plackiem na 
stole, podłączony do aparatury kilkunastoma kablami.
– Widać bliznę pozawałową – oznajmił kardiolog. – Część tkanki mięśnia sercowego 
jest 
martwa. Świadczyć to może o wcześniejszych zawałach, których pan nie zauważył.
– Czy to możliwe? – Tak.
– A w przyszłości?
– No cóż... – zawahał się konsultant, nie wiedząc, z jakim typem pacjenta ma do 
czynienia, 
jak wiele Eckmann już wie i ile powinien – a właściwie chce – się dowiedzieć.
– Słyszałem, że po pierwszym zawale u większości osób zdarzają się następne.
Kardiolog po chwili wahania skinął głową.
– Owszem. To prawda.
– Więc i mnie prawdopodobnie to czeka? – Tak.
Znów chwila milczenia.
– Czy następny zawał może mnie zabić? Konsultant przyzwyczajony był do owijania 
rzeczy 
w bawełnę.
– Obawiam się – rzekł – że ma pan wrodzoną wadę serca. Dziwi mnie, że wcześniej 
jej nie 
wykryto. Z dużym prawdopodobieństwem wada ta wiąże się z pana...
Jak to delikatnie ująć?
– ...posturą. Ach tak.
Eckmann siedział jak głaz. Bez słowa. Lekarz podał mu koszulę. Eckmann wciągnął 
ją na 
krótkie, muskularne ręce. Pozapinał guziki na potężnej, beczkowatej, porośniętej 
czarniawym 
zarostem klatce piersiowej. Wyglądał na siłacza zdolnego dźwignąć małą górę.
A więc zdrada – pomyślał sobie ze złośliwą satysfakcją. Bomba zegarowa. 
Uśmiechnął się. 
Spisek – oto, co człowieka wykańcza: spisek własnego organizmu. Każdy zabija to, 
co kocha. 
A ponieważ każdy najbardziej kocha samego siebie – od siebie też zaczyna.
Wstał, upchał skraj koszuli pod pasek spodni i podniósł wzrok na konsultanta.
– Operacja nie wchodzi w rachubę? Mina kardiologa wyrażała powątpiewanie.
– Wymiana zastawki? Rozrusznik?
– Nie w tym problem.
– A więc dieta? Więcej ruchu? Mniej ruchu? Używki? Co mi pan radzi? A może nic 
już nie 
da się dla mnie zrobić?
– Zapiszę lek na rozrzedzenie krwi. I nitroglicerynę w spreju: w razie 
wystąpienia bólu 
proszę rozpylać ją pod język. Kiedy się skończy, lekarz prowadzący da panu 
następną receptę. 
Będziemy pana regularnie wzywać na badania i trzymać rękę na pulsie.
– Więc jak długo?
– Jak długo co?
– Jak długo jeszcze będę żył?
Kardiolog nie był zwolennikiem aż tak bezpośrednich pytań. Cenił szczerość, ale 
w pewnych 
sprawach wolał używać określeń mniej precyzyjnych.
– Wiele lat – uśmiechnął się z zawodowym optymizmem, pozbawionym ciepła.
– To znaczy ile?
– Trudno powiedzieć.
– Potrzebuję czterech.
– Czterech?
– Mam kogoś pod opieką. Syna. Czternastoletniego. Potrzebuję czterech lat. Za 
cztery lata on 
dorośnie i pójdzie na uniwersytet. Cztery lata.
– Panie Eckmann, pan może żyć jeszcze i trzydzieści lat.
– „Może trzydzieści” mnie nie urządza. Potrzebuję czterech z gwarancją pewności.
Konsultant ściągnął z dłoni gumowe rękawiczki, wrzucił je do kosza i podszedł do 
zlewu, 
żeby umyć ręce – które przecież musiały być czyste.
– Przykro mi, panie Eckmann. Chciałbym móc wystawiać pacjentom gwarancje – 
wszystkim 
pacjentom.
– Więc wróży mi pan nawet trzydzieści, a czterech nie jest mi pan w stanie 
zagwarantować?
Konsultant dalej mył ręce.
– Nawet sobie nie mogę zagwarantować czterech, panie Eckmann.
Znów uśmiechnął się zdawkowo.
– No tak – pokiwał głową Eckmann. – To chyba niemożliwe. Takie jest życie.
– Takie jest życie – potwierdził kardiolog. – A teraz, nie chcę pana ponaglać, 
ale...
Ale za drzwiami czekał już następny pacjent.
Eckmann wstąpił do sklepu z artykułami chemicznymi, po czym udał się do swojej 
galerii. 
Pomocnica siedziała przy kasie, a po sali wystawowej kręciło się trochę 
turystów.
– Duży ruch od rana, pani Eleno?
– Dosyć duży.
– Będę w pracowni.
– Dobrze, panie Eckmann.
Odprowadziła go wzrokiem, myśląc sobie to, co myślały w podobnej sytuacji 
wszystkie jej 
poprzedniczki: „Śmieszny kurdupelek”.
Tak też o nim mówiły w domu po pracy:
– Posłali mnie dzisiaj do nowej roboty.
– No i gdzie pracujesz?
– U takiego jednego śmiesznego kurdupelka.
Tego ranka najśmieszniejsze było jednak to, co Eckmann niósł w torbie: wystawała 
z niej 
mata do przewijania niemowląt i czerwona plastikowa grzechotka.
Gdy wspinał się po schodach, grzechotka zsunęła się widocznie na dno torby, bo 
akompaniowała zamaszystym krokom Eckmanna jak marakasy.
Rozdział siedemnasty
ŁOTR
Czas mijał. Wyjaśnienia sprzed lat przestawały wystarczać Christopherowi, który 
coraz 
częściej kwestionował to, co niegdyś przyjmował bez zastrzeżeń. W miarę jak 
dorastał, 
dojrzewały w nim wątpliwości. Coś się nie zgadzało w przedstawionej mu wersji 
zdarzeń; tkwił 
w niej jakiś błąd.
Chłopiec uporczywie wracał myślą do widoku maleńkiej tancerki, kręcącej piruety 
na czubku 
szpilki; pamiętał jej mimikę, jej prawdziwe łzy, pamiętał, jak spadła na dół i 
leżała bezwładnie, 
niczym szmaciana lalka rzucona na podłogę.
Było to tak dawno temu, że Christopher chwilami tracił pewność, czy jej sobie 
nie wymyślił. 
Ale tylko chwilami. Bo widział ją przecież naprawdę. Widział, jak tańczyła – nie 
z mechaniczną 
precyzją laleczki na pozytywce, tylko ze smutną rezygnacją – jakby nie miała 
wyboru.
Wkrótce potem zniknęła. A pan Eckmann, na pytanie, jakim sposobem zdołał 
wreszcie 
wprawić rzeźbę w ruch, odpowiedział wymijająco: „Czip, zwyczajny czip 
komputerowy – ale 
trudne początki, nie całkiem się udało”. Nigdy więcej nie podjął tematu ani – o 
ile Christopher 
się orientował – prób usunięcia mankamentów i udoskonalenia procesu.
Ale przecież to bez sensu. Pan Eckmann powinien był podjąć dalsze próby. 
Eksperyment, 
mimo ostatecznego niepowodzenia, był wszak zdumiewającym, graniczącym z cudem 
sukcesem. 
Tak płynna, naturalna animacja zadziwiałaby niezwykłością bez względu na 
wielkość figury. 
Jednak w odniesieniu do obiektu tak mikroskopijnych rozmiarów wydawała się 
niemal... cudem.
Czemu więc pan Eckmann nie kontynuował prób? Dlaczego je zarzucił? To wbrew 
logice. 
Pan Eckmann nie należał do tych, którzy łatwo się poddają. Liczne dowody jego 
uporczywości 
stały w szklanych gablotach galerii: każdy mógł obejrzeć je przez mikroskop.
Jednak nie dało się z nim o tym rozmawiać. Natychmiast jeżył się, irytował i 
zmieniał temat, 
mrucząc gniewnie, że stracił zainteresowanie, że to była pomyłka, ślepy zaułek, 
fałszywy trop. 
Twierdził, że ma ciekawsze, ważniejsze rzeczy do roboty. I na nich się teraz 
skupia, nad nimi 
pracuje – absorbuje go nowy projekt. Nowy proces, prowadzący do całkiem innego 
celu. Ale co 
to za cel – nie chciał wyjawić.
Christopher znalazł na to tylko jedno wyjaśnienie: Poppea. Po jej zniknięciu 
Eckmann upadł 
na duchu. Stracił zainteresowanie i chęć do dalszych działań.
Z perspektywy już nie dziecka, a nastolatka, doświadczającego uczuć i pragnień 
dotąd mu 
nieznanych, Christopher stworzył nowy scenariusz o przeszłości. Eckmann kochał 
się w Poppei, 
miał obsesję na jej punkcie. To wyjaśniało masę rzeczy: jego niechęć do Roberta, 
psią 
służalczość wobec Poppei, gotowość zaspokojenia każdej jej potrzeby i 
zachcianki, a także 
hamowaną, lecz niekiedy widoczną irytację Poppei na takie zachowanie.
Eckmann oferował jej miłość, a ona jej zwyczajnie nie chciała. Godziła się 
najwyżej na 
przyjaźń, lecz przyjaźń przedłużała tylko udrękę Eckmanna, dając mu nadzieję na 
coś więcej, na 
co przecież ze strony Poppei nigdy nie mógł liczyć.
Zacznijmy od zatrudnienia w galerii. Wyglądało to tak, jakby Eckmann chciał 
Poppeę kupić. 
Ale Poppea nie była do kupienia. Może pan Eckmann w końcu to sobie uświadomił. 
Może 
właśnie dlatego Poppea w końcu odeszła. Jakaś sprzeczka, jakieś żądanie, jakaś 
sytuacja dla niej 
nie do przyjęcia...
Tak, co do tego nie było wątpliwości: pan Eckmann to człowiek dziwny i 
skomplikowany. 
W miarę dorastania Christopher czuł coraz wyraźniej, że po prostu go nie 
rozumie. Czasami 
zastanawiał się, czy pan Eckmann rozumie sam siebie.
Myślał też często o swojej matce, o przyczynach rozpadu związku rodziców, o tym, 
czemu 
matka zostawiła ich obu, dokąd odeszła, czy go czasem wspomina, czy tęskni za 
nim, czy 
chciałaby go odzyskać.
Bywało, że kłócił się z Eckmannem. Raz omal go nie uderzył. Poszło o szkolne 
zadanie. 
Eckmann znalazł je, na wpół ukończone, na podłodze w pokoju Christophera. Pełen 
najgorszych 
przeczuć, podniósł zeszyt i poszedł szukać Christophera. Zastał go przed 
telewizorem: chłopiec 
oglądał program, tak jak to sobie wcześniej zaplanował.
Eckmann wparował jak burza, mały i wściekły, z pianą na ustach. Cisnął zeszyt i 
zażądał 
wyjaśnienia, dlaczego praca domowa jest niedokończona. Nie czekając na odpowiedź 
Christophera, wygłosił kolejną tyradę o swoim poświęceniu i czarnej 
niewdzięczności chłopca.
– Czy ty wiesz, ile mnie kosztujesz? Ile wynosi czesne w twojej szkole? Masz 
pojęcie – masz 
chociaż cień pojęcia? Posłałem cię tam, żeby dać ci, co najlepsze, a ty mi się 
tak odpłacasz! Nie 
odrabiasz nawet pracy domowej! Siedzisz przed telewizorem!
Odpowiedź na to była prosta, ale Christopher nie zamierzał jej wygłosić. Samo 
najście 
i zachowanie Eckmanna, fakt, że Eckmann stał oto między Christopherem a ekranem, 
uniemożliwiając chłopcu śledzenie programu – plus bezczelne wtargnięcie do jego 
pokoju...
Tym razem posunął się za daleko.
– A co ty sobie myślisz? Jakim prawem włazisz do mojego pokoju, grzebiesz w 
moich 
zeszytach, zbierasz moje rzeczy z podłogi? Czy ja wchodzę do twojego pokoju? 
Wtrącam się do 
twojej pracy? No, odpowiedz!
– To co innego! – Co innego?
– Ja płacę za twoją szkołę. Ty za mnie nie płacisz!
– To pójdę do innej szkoły. Do takiej, za którą nie będziesz musiał płacić! 
Urządza cię to? 
Wystarczy? No to teraz złaź mi z drogi. Chcę obejrzeć telewizję.
– Nie masz prawa oglądać telewizji, dopóki nie odrobisz pracy domowej.
– Ta praca jest zadana na przyszły tydzień. Dlatego jej nie skończyłem. Bo mam 
jeszcze 
czas. Okej?
Ale Eckmann nie mógł się już wycofać.
– To mnie nie obchodzi. Masz ją skończyć teraz. To jest mój dom. Moja praca, 
moje 
pieniądze – ja za wszystko płacę. A ty uważasz to za oczywiste. Nie okazujesz mi 
za grosz 
szacunku. Dokończysz tę pracę, i to zaraz! Rób, co każę!
– Dlaczego?
– Bo jestem twoim ojcem!
Christopher wstał. Trząsł się ze złości. Eckmann podniósł na niego wzrok, 
czujnie, z lękiem.
– Ty nie jesteś...
Słowa dławiły chłopca. Głos łamał mu się z emocji. Przełknął ślinę i wziął 
głęboki oddech, 
starając się opanować.
– Ty nie jesteś... ty nie jesteś... moim... ojcem. I nigdy nie będziesz.
Odwrócił się i wyszedł z pokoju.
Eckmann przysiadł na sofie. Krew tętniła mu w całym ciele, serce szalało. 
Siedział 
w trwożnym oczekiwaniu drugiego zawału – bał się, że tym razem serce nie 
wytrzyma. Wyjął 
z kieszeni sprej nitroglicerynowy i dwukrotnie strzyknął nim sobie pod język. 
Już lepiej, lepiej. 
Oparł się i odliczył powoli do dwudziestu, koncentrując uwagę na kolejnych 
liczbach. Tak, on 
miał rację – Christopher miał rację. Nie należało wchodzić do jego pokoju. 
Eckmann wiedział 
przecież, że Christopher jest pilnym uczniem i nie potrzebuje pomocy ani nadzoru 
przy 
odrabianiu lekcji.
Więc czemu to zrobił? Co pchnęło go do prowokacji, do walki o władzę? Sam nie 
wiedział. 
Może to, że Christopher dorastał, nie był już dzieckiem, które łatwo ugłaskać, 
przekupić. Może 
to, że chłopiec odejdzie niedługo z domu, a on, Eckmann, znów zostanie sam, 
całkiem sam, tak 
jak dawniej.
Eckmann poszedł przeprosić. Zapukał do drzwi pokoju Christophera.
– Christopher... – Idź stąd!
– Twój program jeszcze się nie skończył.
– Nie mam ochoty go oglądać.
– Christopher...
– Czego chcesz? Idź sobie. Dosyć złego już zrobiłeś!
– Christopher... Przepraszam.
Przepraszał szczerze. Także za wszystko, czego nie mógł chłopcu powiedzieć, 
chociaż 
bardzo chciał. Już miał odejść, gdy drzwi się otworzyły. – Ernst...
– Słucham?
– Ja też przepraszam.
Christopher niezdarnie wyciągnął rękę. Eckmann ujął ją skwapliwie. Christopher 
nieporadnie, z zażenowaniem, objął Eckmanna za ramiona i uścisnął przelotnie. 
Eckmann chciał 
odpowiedzieć tym samym, ale chłopiec już się odsunął.
Dopiero późnym wieczorem Eckmann uświadomił sobie, że był to ich pierwszy uścisk 
w życiu. Od lat nikt nie okazał mu uczucia w ten sposób. Zasypiał ze smutkiem, 
jakiego dawno 
już nie zaznał.
Dziecko urodziło się letnią nocą. Eckmann nie był świadkiem narodzin, chociaż 
ciekawość 
nieraz gnała go o świcie do pracowni, bo wiedział, że termin jest bliski, więc a 
nuż uda się 
zobaczyć...
Najwidoczniej obyło się bez powikłań, bo w przeciwnym razie Robert zapewne nie 
poradziłby sobie z sytuacją i dziecko – a może nawet i matka – nie miałoby szans 
przeżycia. 
Okazało się, że narodziny, podobnie jak śmierć, to wciąż operacja dość 
prymitywna.
Eckmann spojrzał w mikroskop. Nie starał się świadomie kontrolować ani 
kanalizować 
emocji. Gdy uczucie przyszło spontanicznie, rozpoznał je jako trwożny zachwyt – 
nie tylko 
z powodu pojawienia się nowego życia, ale przede wszystkim z racji pojawienia 
się go właśnie 
tutaj, w tym miejscu, w tym... wymiarze.
Zycie było jak kwiat, który wyrośnie wszędzie. I na pustyni, i na ugorze, i w 
tundrze, 
i w dżungli. Było zarazem niestrudzenie silne i nieskończenie delikatne. Tak 
uparte, że czepia się 
ostatniej niteczki, gotowe jak najdłużej znosić nieznośne cierpienie, byle tylko 
nie ulec śmierci. 
A zarazem tak kruche, że byle podmuch potrafi je zniszczyć – przyjdzie wicher, 
ulewa i kwiat 
życia zmarnieje, zwiędnie, jakby go nigdy nie było.
Eckmann poczuł dumę. Wyobraził sobie swoje miniaturowe miasto pełne zabieganych 
obywateli, troszczących się o własne miniaturowe sprawy, a nie tylko o to, jak 
dostać się 
z powrotem tam, skąd przybyli.
Zycie to życie, jak widać, gdziekolwiek się toczy. Duże czy małe, gigantyczne 
czy 
mikroskopijne, zawsze wygląda tak samo.
Wielkość, jak to się mówi, nie ma nic do rzeczy.
Może nazwą swoje miasto Eckmannville.
Okazało się, że to dziewczynka. Eckmann nie mniej ucieszyłby się z chłopczyka. 
Ale 
chłopczyka już miał, dobrze więc, że trafiła się mu dziewczynka do pary. 
Oczywiście, nie 
rozumiał tego dosłownie – żadne z dzieci nie było jego własnym i wcale nie 
udawał, że jest 
inaczej. Traktował to raczej jak swoistą zabawę: zabawę w posiadanie. A swoją 
drogą, w sensie 
opieki i odpowiedzialności faktycznie należeli do niego.
Stał się przykładnym ojcem. Może nawet trochę przeholował. Mniej uważał na to, 
kiedy robi 
zakupy i gdzie je zostawia. Raz zostawił w kuchni paczkę pieluch z różową 
etykietką. 
Christophera, gdy wrócił do domu, niecodzienny obiekt najpierw rozbawił, a potem 
zdumiał.
– Co to jest? – zagadnął gosposię.
Spojrzała na pieluchy z takim samym jak on niedowierzaniem.
– Widocznie Ernst je kupił.
Eckmann zastał ich deliberujących nad znaleziskiem.
– A, tutaj są – powiedział. – Obiecałem, że kupię je... dla tej dziewczyny... 
która mi pomaga 
w galerii. Poprosiła, żebym... kupił je po drodze.
Nie zabrzmiało to zbyt wiarygodnie. Eckmann robi sprawunki dla swojej 
pracownicy? I od 
kiedy to dziewczyna ma dziecko?
– Jej siostra... – bąknął Eckmann i, nie kończąc zdania, bo poczerwieniał jak 
burak, chwycił 
paczkę pieluch i wyszedł.
Nigdy więcej się to nie powtórzyło.
– Miejmy nadzieję, że nie poprzestawiało mu się w głowie – podsumowała gosposia.
Christopher skarcił ją surowym spojrzeniem, dając do zrozumienia, że nie wypada 
tak się 
wyrażać o pracodawcy.
A jednak dziwny to był zakup, bez dwóch zdań.
Eckmann dbał sumiennie o swoich podopiecznych. Odpowiednie jedzenie, niezbędne 
lekarstwa, stosowne akcesoria, zabawki, książeczki z obrazkami – wszystko po 
pomniejszeniu 
dostarczane było do miasta. Także dodatkowy zapas worków na śmieci, których było 
teraz 
więcej. Pełne worki, wystawione na ulicę, usuwał za pomocą tępej pesety, 
wypatrując ich przez 
lupę jubilerską. Nie chciał dopuścić do rozprzestrzenienia się w mieście 
zarazków. Pełnił więc 
teraz wszelkie funkcje, od troskliwej niańki po śmieciarza.
Posłał im szampana. I dwa szerokie kieliszki. Obserwował, jak piją trunek, z 
ukrytą nadzieją, 
że skierują kieliszki w górę, wznosząc toast na jego cześć, na cześć bóstwa – 
kimkolwiek ono 
było. Ale nic z tego.
Zastanawiał się czasem, jak bardzo go nienawidzą. Zapewne bezgranicznie.
W odruchu łaskawości, a może skruchy, posłał im zdjęcia Christophera i kopie 
jego 
najnowszych raportów szkolnych, aby Robert przekonał się na własne oczy, jakie 
jego syn robi 
postępy, jak bardzo się zmienił i jak Eckmann wywiązuje się z obowiązków 
opiekuna.
Christopher zastał go w swoim pokoju, poszukującego szkolnych raportów. Eckmann 
natychmiast przeprosił za wtargnięcie.
– Wybacz, Christopher, ciekaw byłem tylko, czy masz gdzieś ostatnie raporty. 
Chciałbym 
z nich zrobić kserokopie na wypadek, gdyby miały się zawieruszyć.
Christopherowi dało to do myślenia.
Przyszło mu do głowy, że może Eckmann ma kochankę.
Nie wydawało się to niemożliwe. Eckmann był mały, pokraczny i brzydki – ale 
jednak był 
mężczyzną. W dodatku dość zamożnym. A za pieniądze można czasem kupić to, czego 
z racji 
wieku czy wyglądu nie otrzymałoby się za darmo. Może dlatego tak często znika z 
domu po 
nocy. Może wcale nie pracuje. Może zrobił jej dziecko. To by wiele wyjaśniało. 
Pan Eckmann 
mógł wieść sekretne, drugie życie, o którym nikt nie miał pojęcia.
Tak samo było przecież z Christopherem. Miał swoją dziewczynę – Trudy, koleżankę 
ze 
szkoły. Nie zwierzał się panu Eckmannowi z prywatnego życia ani pan Eckmann nie 
zwierzał się 
jemu. Żaden nie zadawał drugiemu pytań i żaden nie był okłamywany. 
Christopherowi taki układ 
całkiem odpowiadał.
Był jeszcze list.
Eckmann przechowywał jego oryginał w komputerze, zabezpieczony specjalnym 
hasłem, 
a wydrukowaną kopię zamknął w sejfie, razem z testamentem.
Do Christophera. Otworzyć po mojej śmierci.
Dokument wielokrotnie zmieniał formę. Eckmann bezustannie przeformułowywał jego 
treść. 
Co pewien czas drukował nową wersję i chował ją do sejfu na miejsce poprzedniej, 
którą 
niszczył.
Kochany Christopherze, wiem, że trudno Ci będzie w to uwierzyć, a jeszcze 
trudniej 
wybaczyć mi, ale...
Albo:
Najdroższy Christopherze, błagam Cię, byś zdobył się na przebaczenie i nie 
znienawidził 
mnie za to, co uczyniłem, ale...
Zawsze to „ale”. Nie umiał go ominąć.
Może więc w całkiem innym tonie:
Christopherze, wiem, że trudno Ci będzie pogodzić się z tym, ale...
Nie, nie. Znów „ale”. Jak się go pozbyć?
Nie było sposobu.
W końcu Eckmann zaniechał dalszych prób. I nagle, pewnego sierpniowego dnia, w 
roku, 
w którym Christopher ukończył szkołę, dopadło to Eckmanna, gdy szedł na górę po 
schodach. 
Przyszło i stało się – tak po prostu. Bez ostrzeżenia, bezceremonialnie. Niósł 
właśnie do 
pracowni tort urodzinowy, zamówiony specjalnie w pobliskiej cukierni.
Aż tu nagle...
Tort przeznaczony był dla dziecka. Eckmann wybrał dekorację z cyfrą „4” wypisaną 
różowym lukrem, pod którą, na jego życzenie, dopisano tymże lukrem: „Dla 
Kochanej Marii”. 
Do tego cztery świeczki osadzone w cukrowych różyczkach, które miały ozdobić 
cztery rogi 
kwadratowego tortu. I kartki urodzinowe. Jedna już zaadresowana do Marii, z 
podpisem: „Wujek 
Ernst”, a pozostałe czyste, jakby kupione na zamówienie kogoś, kto w swoim 
czasie zapełni je 
tekstem.
Oprócz tortu i kartek Eckmann niósł masę prezentów.
Może dlatego stracił równowagę.
Upominków było tyle, że ledwo je dźwigał: książeczki, zabawki, kredki, ubranka, 
mydełka, 
układanki, gumki do włosów, paczka kolorowych baloników, gry planszowe, 
koraliki, pudło 
czekoladek... Część prezentów była już pięknie pozawijana i opatrzona bilecikami 
z identycznym 
jak na kartce napisem: Kochanej Marii, z najlepszymi życzeniami w dniu urodzin, 
Wujek Ernst. 
Reszta upominków czekała na zapakowanie: w tym celu Eckmann taszczył na górę 
rolki 
ozdobnego papieru, bileciki okolicznościowe i taśmę klejącą.
Z pośpiechu ominął nogą ostatni stopień przed podestem. Gdyby nie był tak 
obładowany, 
zdołałby może utrzymać równowagę, lecz w tej sytuacji musiałby rzucić wszystko, 
by ratować 
siebie, a za nic w świecie nie chciał upuścić tortu.
Mała czeka na tort. Wie już o nim, obiecali jej. Wie też o Wujku Ernście i o 
tym, jak działa 
jej świat. Może gdy podrośnie, powiedzą jej prawdę. Na razie jednak Wujek Ernst 
odgrywał rolę 
Świętego Mikołaja: postaci, w którą wierzy się w dzieciństwie. Wujek Ernst 
przychodził z nieba, 
kiedy Maria spała albo udawała, że śpi, i przynosił jej prezenty.
Byle tylko nie upuścić tortu. To byłoby straszne: pudło rozwaliłoby się, gubiąc 
różową 
wstążkę, a ciasto wylądowałoby na schodach, z połamanymi świeczkami i 
pokruszonym 
lukrem...
Pani Zycie, piękna pani.
Śmierć łotr czyha, gdzie popadnie.
Gdy upadał, te słowa przemknęły mu przez głowę, nie wiadomo skąd, z dalekiej 
przeszłości, 
z lat szkolnych – wiersz, którego autora nawet nie pamiętał. Sam nie wiedział, 
że je zna.
Runął na plecy, nie wypuszczając z rąk prezentów. Przestraszył się, że skręci 
kark – ale nie. 
Wylądował ciężko na niższym stopniu, lecz nie zatrzymał się tam, tylko turlał 
dalej w dół.
Łotr w sypialni się zaczai.
Zależało mu tylko na utrzymaniu prezentów. Otrzepie je potem, poukłada. Byle jej 
nie 
zawieść. Byle utrzymać tort i upominki. Powiedzieli jej już, że dostanie tort na 
urodziny. 
Urodziny bez kinderbalu, bez tłumu dzieci, bez klauna i magicznych sztuczek. Ale 
z prezentami 
i tortem. I ze specjalnym upominkiem od Wujka Ernsta.
Spadał dalej.
Łotr na schodach cię dopadnie.
Uratował tort. W stanie nietkniętym. Uratował tort.
Dla swojej małej dziecinki.
Takiej małej, malutkiej, maciupeńkiej...
Dziecinki.
W tej samej chwili łotr dopadł go i ścisnął za serce.
Już kolanem pierś twą dusi.
To kara, to pewnie kara za wszystkie jego postępki.
Już ma palce na twej krtani.
Ale tym razem Eckmann nie zareagował spokojem i rezygnacją. Tym razem chciał 
walczyć, 
siłą woli zmusić łotra do ustąpienia. Chciał żyć, musiał żyć. Musiał dostać się 
do pracowni, na 
poddasze. Tam ktoś obchodził urodziny, ktoś wyjątkowy, bardzo dla niego ważny, 
ktoś, kogo 
Eckmann... kochał.
Ona czeka na prezenty od Wujka Ernsta. Jego dziecinka. Jego pupilka. Nie 
widziałaś go 
nigdy, prawda, malutka? Nigdy nie widziałaś Wujka Ernsta. Najwyżej jako chmurę, 
jako wielką, 
bezkształtną chmurę na niebie. Ale kiedyś, może kiedyś...
Odstawił ostrożnie prezenty i sięgnął ręką do kieszeni po sprej.
Łotr chwycił go za ramię i wykręcił je boleśnie. Eckmann nie mógł wyprostować 
ręki, nie 
mógł dosięgnąć kieszeni. Łotr przygwoździł go do schodów.
Koniec z nami Pod schodami.
To też z tego wiersza? Nie. To z jakiejś piosenki.
Łotr trzymał w garści jego serce. Eckmann był silny, silny jak byk, barczysty 
jak wół – ale to 
było silniejsze. A może wcale nie zmagał się z łotrem, tylko z własną siłą. 
Heroicznym 
wysiłkiem jeszcze raz sięgnął po sprej, ale nie natrafił na niego ręką. Ból 
wykrzywił jego palce 
w zesztywniałe szpony.
Nagle ból ustąpił. I zapadła ciemność. Łotr zdobył, co chciał, więc ruszył 
dalej. Zszedł na 
palcach po schodach i opuścił galerię, niewidzialny dla nikogo. Przeniknął przez 
drzwi bez 
otwierania. Na ulicy wmieszał się w tłum. I zaczął tropić kolejną ofiarę.
Pani Zycie, piękna pani.
Przebrzmiała piękność, Niegdysiejsza. Zwiędła i nic z niej nie zostało.
Eckmann leżał wśród prezentów, bilecików z życzeniami, rulonów papieru do 
pakownia, 
toreb, kredek.
Tort wciąż trzymał w objęciach. Nietknięty. Uratował tort. Dla swojej idealnej 
dziecinki. 
Tylko że teraz nie miał jej kto przekazać tortu.
Rozdział osiemnasty
LIST
Znalazł go Christopher. Przybiegł do domu z ważną wieścią. Znał już wyniki 
swoich 
egzaminów. Miały przyjść dopiero nazajutrz, ale zajrzał do szkoły na wypadek, 
gdyby pojawiły 
się wcześniej – i były. Wpadł do domu z rozradowaną miną, krzycząc głośno od 
progu:
– Ernst! Ernst! Mam wyniki! Same celujące. Od góry do dołu.
– Ernst! Ernst! Jesteś tam?
Ale Eckmanna nie było. Widocznie siedzi jeszcze w galerii. Christopher mógł tam 
zadzwonić, ale chciał osobiście zakomunikować Eckmannowi radosną nowinę, więc 
złapał 
klucze i wybiegł, zatrzaskując za sobą drzwi. Pół sprintem, pół truchtem 
zmierzał do galerii, 
ściskając świadectwo w dłoni. Nie mógł powstrzymać uśmiechu. Eckmann się 
ucieszy. Chociaż 
na pewno nie tak jak on, Christopher. Teraz mógł przebierać w najlepszych 
uczelniach. Same 
celujące. Układał sobie w myślach, co powie w galerii Eckmannowi – na początek 
trochę się 
z nim podroczy, pożartuje.
– Pamiętasz, Ernst, jak mi kiedyś palnąłeś kazanie o odrabianiu lekcji? Jak mi 
wypominałeś, 
że płacisz wysokie czesne, a ja marnuję twoje pieniądze? No więc, nie żebym 
chciał koniecznie 
mieć ostatnie słowo, ale rzuć, proszę, okiem na to świadectwo...
Pan Eckmann w pierwszej chwili zachowa rezerwę. Z lekkim niepokojem, ostrożnie 
sięgnie 
po dokument. Wreszcie przeczyta i rozpromieni się z dumy. Postanowi, że trzeba 
to jakoś uczcić. 
Kolacją w lokalu. W kawiarni na placu. A może Christopherowi uda się go namówić, 
żeby 
chociaż raz w życiu zmienił restaurację? Może zaproszą Trudy? Właśnie, trzeba do 
niej 
zadzwonić, ciekawe, jak jej poszło. I do Reesa.
Może dziś wieczorem Christopher zachowa się jak dojrzały mężczyzna i wyjawi panu 
Eckmannowi swoje podejrzenia co do jego kochanki. Wtedy i ją mogą zaprosić na 
kolację. Pan 
Eckmann i jego tajemnicza kobieta, Christopher i Trudy, celujące świadectwo – 
będzie co 
świętować. A od października uniwersytet, który Christopher sam wybierze – i 
który wybierze 
Christophera. Ernst będzie z niego dumny.
Tata też będzie z niego dumny... Byłby dumny.
Nie psujmy jednak tak pięknego dnia.
To dobry dzień.
Dziś wieczorem będą pili wino. Christopher dorósł już do tego. Będzie bełtał 
trunek 
w kieliszku tak samo jak Eckmann, gdy obserwował go z daleka jeszcze jako mały 
chłopiec, 
pozując ojcu do portretu dla zwabienia turystów.
Galeria była zamknięta. Nacisnął dzwonek, ale bez rezultatu. Zastukał więc 
zardzewiałą 
kołatką – rat-a-tat-tat – aby powiadomić Eckmanna, że za drzwiami czeka wesoły 
żartowniś. 
Cisza. W takim razie Eckmann siedzi w pracowni i albo nie słyszy, albo uznał, że 
to jakiś 
niepożądany gość, któremu nie warto otwierać.
Christopher wyjął pęk kluczy i wyłuskał z niego klucz do galerii. Otworzył drzwi 
i wbiegł do 
środka.
– Ernst! Ernst!
Ta cisza była jakaś dziwna. Christopher skierował się ku schodom. Coś jednak 
kazało mu po 
drodze zajrzeć do sali wystawowej. Panował tam niemy mrok. Na chłopca spoglądały 
niewidoczne mikroskopijne rzeźby. Niedźwiedź polarny, nie większy od ziarnka 
soli, patrzył 
z tępą obojętnością. Figury pod piramidami ani drgnęły: sfinks trwał 
niewzruszony 
i nieodgadniony, jak to sfinks. Wielbłąd wciąż przechodził przez ucho igielne, 
torując drogę do 
królestwa niebieskiego wszystkim bogaczom.
– Ernst! To ja!
Wszedł na schody, przeskakując długimi nogami po dwa, trzy, cztery stopnie. Był 
już wysoki 
– mierzył ponad sześć stóp – i silnie zbudowany, na progu męskości. A przy tym 
inteligentny, 
zdolny, życzliwy, dobry, dowcipny, lojalny, szlachetny...
Żywy tytuł do chwały dla rodziców, nauczycieli i wychowawców.
– Ernst! Gdzie jesteś?
W końcu zajrzał pod schody. Eckmann leżał tam jak dziecko, które zasnęło w 
otoczeniu 
prezentów urodzinowych po długim, wspaniałym dniu.
– Ernst... Ernst...
Christopher ukląkł obok ciała. Potrzymał chwilę dłoń nad twarzą leżącego, 
sprawdzając, czy 
Eckmann oddycha. Nie oddychał. Christopher ujął go za nadgarstek i zbadał puls. 
Żadnego 
sygnału. Dotknął czoła Eckmanna. Skóra była już zimna.
– Ernst... Ernst... obudź się, Ernst... Przyniosłem świadectwo... mam wyniki...
Podniósł ciało i utulił je w ramionach. Z żałosnym uporem spróbował pokazać 
Eckmannowi 
dokument, unosząc jego głowę i odrzucając tym samym świadectwo zmysłów – fakt, 
że 
Eckmann jest już zimny, martwy. Podsunął mu papier pod nos jak sole trzeźwiące, 
zdolne go 
jeszcze ożywić.
– Ernst... zobacz, Ernst... spójrz... to przyszło dzisiaj... dostałem ze szkoły. 
Wstąpiłem tam 
przypadkiem, po drodze do domu. Przedtem byłem na rowerze. Przez cały dzień. Z 
kolegami. 
Przejechaliśmy się nad rzeką, ładnych parę mil. Widzisz... widzisz ten wydruk... 
to moje wyniki.
Podetknął mu świadectwo jeszcze bliżej, tuż przed oczy.
– No widzisz? Dobrze mi poszło, Ernst. Uczyłem się. Wiem, że tobie się czasem 
zdawało 
inaczej, ale ja się uczyłem. Mam nadzieję, że jesteś ze mnie dumny. Chciałem ci 
się odpłacić. 
I udało się. Patrz, Ernst: same celujące. Widzisz? Cieszysz się, prawda?
Głowa nieboszczyka zachwiała się i opadła na piersi. Ale Christopher nie 
zamierzał się na to 
zgodzić. Nie zamierzał pozwolić mu umrzeć. Zbyt wielu bliskich stracił w swoim 
życiu, by tak 
łatwo zrezygnować z następnego.
– Wiedziałem, że się ucieszysz. Zawsze chciałem ci pokazać, jak jest naprawdę, 
Ernst. Tylko 
że nie wiedziałem... nie rozumiałem do końca własnych uczuć. Teraz wyjadę na 
uniwersytet. 
Będziesz mógł mnie odwiedzać. A ja będę przyjeżdżał do domu, na każde wakacje. 
Przywiozę 
kolegów. Pokażemy im galerię. Twoje rzeźby... Ernst, proszę cię, nie umieraj... 
proszę cię... 
jesteś moją rodziną... nikogo więcej nie mam... nie umieraj, proszę... ja... cię 
kocham.
Te słowa, na które Eckmann czekał przez całe życie, trafiły teraz w głuche, 
martwe uszy. 
Tylko to tak naprawdę zawsze chciał usłyszeć. Że ktoś go kocha.
I ktoś go kochał. Jego syn.
Celujące świadectwo sfrunęło na podłogę i legło między prezentami. Christopher 
usiadł 
obok, wciąż tuląc w objęciach martwe, pokraczne ciało. Kołysał je delikatnie, 
jak ojciec kołysze 
dziecko, które upadło i potłukło się.
W końcu zaczął płakać. Nie tylko nad zmarłym. Nad wszystkim. Opłakiwał swoje 
straty, 
minione czasy, matkę, której nie pamiętał, Roberta, Poppeę, własne dzieciństwo, 
przeszłość, 
Maleńką tancerkę, która spadła z igły i leżała nieruchomo na ziemi jak szmaciana 
lalka...
Opłakiwał wspomnienie milionów zdarzeń i uczuć, których już nigdy nie 
doświadczy. 
Chwile kiedy siedział na placu, ojciec rysował jego portret, a turyści tłoczyli 
się i podziwiali. 
Dłoń ojca trzymająca jego dłoń, drapiący zarost na podbródku ojca, gdy całował 
go na dobranoc, 
zapach perfum Poppei, zapach jej włosów, gdy też całowała go na dobranoc. 
Odgłosy ich 
miłosnych nocy, gdy myśleli, że on już śpi.
Płakał nad swoim życiem i nad utratą wszystkich, których kochał. A więc i nad 
tym małym 
człowieczkiem, którego zimne, martwe ciało trzymał oto w ramionach.
W końcu wypłakał się. Łzy przestały płynąć. Oczy obeschły. Co teraz? Coś trzeba 
zrobić.
Dopiero wówczas dostrzegł prezenty, ozdobny papier do pakowania, bileciki, 
kartki 
z życzeniami.
– Ernst? Tort.
Delikatnie odłożył ciało, dbając o to, by wyglądało godnie. Podniósł pudełko i 
rozwiązał 
wstążkę. Zdjął pokrywkę. Zajrzał do środka.
„Dla Kochanej Marii”. I cyfra „4”. I cztery małe świeczki w lichtarzykach z 
cukrowych 
różyczek, po jednej w każdym rogu tortu.
– Ernst... kto to jest Maria?
Tort był przeznaczony najwyraźniej dla małej dziewczynki.
Christopher przejrzał prezenty. Wyjął kartkę z niezaklejonej koperty: Kochanej 
Marii 
najlepsze życzenia z okazji czwartych urodzin składa Wujek Ernst.
To nie miało sensu. Za grosz. Dlaczego tutaj? Czemu on to wszystko taszczył na 
górę?
Christopher wstał i z podestu spojrzał w górę na drzwi pracowni. Ogarnęło go 
przenikliwe 
zimno. Ale zmusił się do wejścia na poddasze, schodek po schodku. Stanął pod 
drzwiami 
i dopiero po chwili przekręcił gałkę klamki. Zamknięte.
Wrócił na dół do nieboszczyka i wyjął mu klucze z kieszeni. Rozpoznał klucz do 
pracowni. 
Otworzył zamek, ponownie przekręcił gałkę i wszedł do środka.
Było tam jeszcze jasno. Latem noc zapadała dopiero po dziesiątej. Rozejrzał się 
czujnie, 
oczekując czegoś przerażającego i nieznanego. Nic takiego jednak nie dostrzegł. 
Tylko 
wieczorne światło ślizgało się po ekranie kamery obskury, z dołu dobiegał szum 
ulicy, a na 
biurku...
No tak.
Miniaturowe miasto. Wierna kopia. Najwspanialsze dzieło Eckmanna, jego 
majstersztyk. 
Ciekawe, że Eckmann od dłuższego czasu nic o nim nie mówił. A Christopher – co 
dopiero w tej 
chwili sobie uświadomił – nie oglądał miasteczka pod kopułą od bardzo dawna. Od 
lat.
Podszedł bliżej. Tak, miasteczko wciąż tkwiło pod szklanym kloszem. Pamiętał, że 
zrobiło 
na nim swego czasu oszałamiające wrażenie szczegółowością, precyzją, 
podobieństwem do 
pierwowzoru – absolutnym perfekcjonizmem.
Znów odszedł w głąb pracowni, wypatrując jakichkolwiek znaków, które 
tłumaczyłyby, 
czemu Eckmann szedł tutaj z prezentami dla dziecka. Rozglądał się pilnie, ale 
nie znalazł nic. 
Spostrzegł jednak mikroskop ustawiony w pobliżu maleńkiego miasta, wyraźnie tak 
żeby zawsze 
był pod ręką. Przesunął go więc nad kopułkę i wyregulował ostrość stosownie do 
własnych 
potrzeb. A potem zajrzał do miniaturowego miasta.
Zobaczył znajome budowle i ulice. Oto ich dom. Oto łaźnie rzymskie. Oto łukowata 
uliczka 
willi z okresu Regencji, z drobiazgowo odtworzonymi fasadami. Wszystko bez 
zarzutu. Bulwar 
nad rzeką i sama rzeka, którą udaje cienki pasek lusterka. Boisko do rugby. 
Szkoła Christophera. 
Galeria Eckmanna. Katedra i plac katedralny, na którym jego ojciec niegdyś 
malował portrety, 
a Poppea udawała żywy posąg, który tańczył po wrzuceniu pieniążka do skrzynki, 
gdy zagrała 
muzyka. A oto...
Oto ona.
Poppea.
Idzie przez plac.
I jego ojciec.
Idą razem przez plac.
A z nimi Christopher.
Idzie z nimi przez plac.
Trzyma ich za ręce.
Odrywają go co parę kroków od ziemi i huśtają między sobą, a on zaśmiewa się, 
piszczy 
z radości i ciągle chce jeszcze raz.
Tylko że to nie jest on. To dziewczynka. Mała dziewczynka, może czteroletnia.
Idą przez plac.
Christopher poczuł przypływ czegoś, co dało się nazwać tylko szaleństwem, 
kompletnym 
szaleństwem – utratą funkcji poznawczych i władzy nad umysłem. Nagle wszystko w 
jego polu 
widzenia przybrało barwę krwi. Ale myśli z wolna się przejaśniały i Christopher 
pojął nareszcie, 
co się wydarzyło. Zrozumiał to ze straszliwą, okrutną oczywistością.
Rozdział dziewiętnasty
POZOSTAŁOŚCI
Wszędzie kurz. I ciemniejsze plamy na spłowiałym tle, jak ślady po kieliszkach i 
filiżankach 
na kawiarnianym czy barowym stoliku. Przy wejściu, na zewnątrz, łopotał 
naderwany plakat. 
Deszcz siekł ulicę, a grupka turystów z rozczarowaniem gapiła się w oszklone 
drzwi z tabliczką 
„ZAMKNIĘTE”.
Ktoś ciekawski osłonił oczy i zajrzał do środka. Podłogę zaścielały nieotwarte 
listy i, 
zapewne, nieopłacone rachunki. Znając Christophera, można jednak było mieć 
pewność, że 
wszystko zostanie z czasem uporządkowane i uregulowane. Christopher nigdy nie 
uchylał się od 
płacenia rachunków, tak jak i od żadnej innej powinności czy odpowiedzialności.
Podjechał samochód. Duży i elegancki, pewnie wynajęty. Samochód stanowiący 
wizytówkę 
sukcesu. Agent nieruchomości, który nim przyjechał, zaparkował na podwójnej 
żółtej linii 
i ruszył dziarsko na spotkanie mężczyzny czekającego przy drzwiach.
– Już jestem – oznajmił. – Mam nadzieję, że nie kazałem panu czekać?
Wyciągnął rękę na powitanie.
– Dopiero co przyszedłem – odparł mężczyzna.
– To świetnie. Mam tu klucze... żebym tylko jeszcze znalazł właściwy...
Spróbował kilku po kolei. Za piątym razem się udało.
– Taki interes wymaga mnóstwa kluczy. Ale już możemy wejść. Proszę bardzo.
Mężczyzna nie wchodził jednak, bo zainteresował się czymś nad drzwiami.
– Galeria czego?– spytał z niedowierzaniem. Agent zerknął w górę na szyld.
– Ach, to. Galeria Sztuki Niemożliwej.
– A cóż to takiego?
– Takie tam... miniaturowe rzeźby, zdaje mi się, czy coś w tym rodzaju.
– I co się z nimi stało?
– Przyznam, że nie wiem.
– Nie brak było zwiedzających, mam nadzieję?
– O nie, nie. Przeciwnie. To lokalizacja pierwsza klasa. Rewelacyjne miejsce. Na 
najbardziej 
uczęszczanym szlaku turystycznym. Wejdźmy jednak do środka. Lokal jest idealnie 
rozwiązany. 
Proszę zresztą samemu zobaczyć.
Weszli. Chociaż drzwi stawiły pewien opór. Blokował je stos dostarczanych przez 
pocztę 
ulotek reklamowych. Część z nich adresowana była do Galerii Sztuki Niemożliwej 
(nazwę 
niekiedy zniekształcano), część zaś osobiście do P. E. Eckmanna lub Szanownego 
Pana E. 
Eckmanna.
Wewnątrz unosił się lekki odór stęchlizny, panowała atmosfera pustki i początków 
rozkładu.
– Przydałoby się wywietrzyć ten dom.
– Od dawna stoi pusty?
– Niespecjalnie. Od paru miesięcy. Wiadomo: sporządzanie inwentarza, te 
rzeczy...
– Pewnie zagrzybiony, co?
– Skąd, wystarczy włączyć ogrzewanie i pootwierać okna. To fakt, że stęchlizna 
atakuje 
szybko, ale łatwo się jej pozbyć. A pan w jakiej branży właściwie działa?
– Świece, mydła, perfumy, luksusowe kosmetyki i tym podobne.
– Idealna lokalizacja na taki biznes.
– Owszem. Mamy już jeden sklep, w innym mieście, ale chcemy rozwinąć firmę.
Wkroczyli do sali wystawowej. Postumenty ekspozycji wciąż stały, ale po 
wieńczących je 
niegdyś szklanych kopułkach, osłaniających najlepsze i najbardziej misterne 
dzieła Eckmanna, 
nie pozostało ani śladu.
– Radzę uważać pod nogi. Sporo tu rozbitego szkła.
– A co się stało?
– Widocznie potłukli coś przy wynoszeniu. Ci tak zwani fachowcy od 
przeprowadzek. 
Zdarzają się wśród nich istni kowboje.
– Pan mi to mówi?
– No więc, jak sam pan widzi, lokal jest dość przestronny.
– Na górze też coś się mieści?
– Tak, tak. Tu jest parę poziomów. Spore zaplecze: magazyn, biuro i dawna 
pracownia.
– Wejdziemy tam?
W jednym oknie szyba była stłuczona. Deszcz napadał do środka, zostawiając plamę 
wilgoci 
na gołej podłodze.
– A więc to była pracownia.
– Tak mi się zdaje. Ziąb, wilgoć, martwota.
– Po remoncie można z tego zrobić cudo.
– Owszem... owszem...
Potencjalny nabywca rozglądał się uważnie po wnętrzu. Na podłodze zostały ślady 
po 
stojących tam niegdyś biurkach i stołach. Ale w jednym kącie zachowało się coś 
dziwnego.
– Co to za talerz?
– To podstawa urządzenia zwanego, jeśli się nie mylę, kamera obskura.
– Czyżby? Jest tu gdzieś jej reszta?
– Przypuszczalnie kiedyś była.
– Ale zabrali?
– Wszystko zabrali, obawiam się. Tak.
– Szkoda.
– To prawda. Ale na pewno coś się da zrobić, jeżeli zechce pan ją uruchomić na 
nowo. 
W każdym razie ciekawy obiekt, nawet w tej postaci.
– Hmmm – mruknął klient z powątpiewaniem.
Pilnował się, żeby niczym nie zdradzić, że lokal przypadł mu do gustu. Zamierzał 
targować 
się o cenę znacznie niższą od proponowanej. Nigdy nic nie wiadomo: może 
właścicielowi, który 
odziedziczył dom, pilno jest go spieniężyć. Może chce się stąd wynieść jak 
najprędzej?
Nazajutrz po pogrzebie Christopher wrócił do pracowni i potłukł wszystkie prace, 
metodycznie, jedną po drugiej, bez cienia gniewu i mściwości. Unicestwił po 
prostu dzieło życia 
Eckmanna. Nie czuł przy tym wcale, że to, co robi, jest słuszne czy choćby 
usprawiedliwione. 
Rzeźby istniały przecież jako obiekty niezwykłe i piękne same w sobie. W pewnym 
sensie już 
dawno straciły związek ze swoim twórcą, a nawet jeśli jakiś cień tego związku w 
nich pozostał, 
to cóż winna jest sztuka niedoskonałości artysty? Czy winy ojca obciążają syna?
Widocznie tak.
Christopher zdejmował kopułkę po kopułce z postumentu i ciskał na ziemię. Jeśli 
nie 
roztrzaskała się od razu, podnosił ją i rzucał z impetem jeszcze raz, aż do 
skutku.
Na koniec rozdeptał szczątki.
Chciał wymazać wszelki ślad po Eckmannie. Niech będzie tak, jakby Eckmann nigdy 
nie 
istniał.
Sięgnął po kopułkę z wielbłądem przechodzącym przez ucho igielne. Przypomniało 
mu się, 
jak zobaczył tę rzeźbę pierwszy raz – jeszcze w dzieciństwie. Przybiegał wtedy 
do galerii prosto 
ze szkoły, a Eckmann wpuszczał go na wystawę za darmo. Pamiętał, z jakim 
radosnym 
zadziwieniem wpatrywał się w miniaturowe cudeńka, poddając się ich magii i 
oczarowaniu, które 
za każdym razem trwało małą wieczność.
Może chociaż jedno powinien zachować, na pamiątkę.
Zawahał się na chwilę z kopułką w dłoni, ale zaraz upuścił ją na podłogę. 
Rozprysła się 
w drobny mak. Christopher dodatkowo zmiażdżył okruchy obcasem. Działał dalej, 
cierpliwie 
i metodycznie, aż zniszczył wszystkie obiekty – z wyjątkiem jednego.
Tego jednego, naturalnie, zniszczyć nie mógł – chyba że wraz z nim zniszczyłby 
również 
siebie.
W nocy po znalezieniu ciała Eckmanna Christopher spędził wiele godzin na 
obserwacji 
maleńkiego miasta. Śledził jego mieszkańców w czasie zajęć i kiedy spali. 
Widział, jak budzą się 
rano. Dostrzegł bruzdy na twarzy ojca, który wyraźnie się postarzał, a włosy 
miał przyprószone 
siwizną. Poppea też się postarzała – wciąż była śliczna, nawet piękna, ale jak 
wszystko, co żywe, 
zdążała nieuchronnie ku schyłkowi życia i ostatecznej śmierci.
No i była jeszcze dziewczynka.
Ta dziewczynka.
Ta, do której nie dotarły prezenty urodzinowe. Która nie dostała tortu. Której 
wiedza 
i pojęcie o świecie było... jakie właściwie? Że światem jest miniaturowe miasto, 
a niebem 
szklana kopuła, wyznaczające granice poznawalnego uniwersum?
W jej świecie żyły jeszcze tylko dwie osoby, ojciec i matka, nikt więcej – poza 
Dawcą. 
Wielkim i dobrym Dawcą, który odwiedzał ich czasem, a nawet często – miłościwym, 
prawdziwym, mądrym, szczodrym bogiem.
Czasami ręka boska unosiła kopułę nieba i zaczynały dziać się cuda – bóg zsyłał 
dary wody 
i dobrego jedzenia.
Ale nie zsyłał dzieci. Nikt nigdy do nich nie przyszedł, nawet w odwiedziny. 
Inni ludzie żyli 
tylko w książkach, które opowiadały o innym świecie, istniejącym nie wiadomo 
gdzie.
Gdzieś tam podobno był inny świat, pełen ludzi takich samych jak ona – tak 
przynajmniej 
mówiły książki. Ale dziewczynka nie wierzyła książkom. To przecież niemożliwe – 
wszystko 
zmyślone. Pytała mamę, która obiecywała jej, że pewnego dnia, gdy dziewczynka 
podrośnie, 
rodzice wszystko jej powiedzą. Wtedy kiedy będzie dość duża, aby zrozumieć.
Christopher obserwował ją z fascynacją. Usłyszał cichy szept:
– Moja siostra... moja siostra...
Uświadomił sobie, że to jego głos. I nagle właściciel głosu przypomniał sobie 
imię – imię 
wypisane różowym lukrem na torcie.
– Maria...
Patrzył, jak Maria wychodzi na ulicę ze skakanką. Poskakała chwilę, ale znudziło 
jej się, 
więc usiadła i zaczęła wiązać supły na skakance, a potem je rozplątywać.
– Wszystkiego najlepszego w dniu urodzin, Mario – szepnął Christopher. – 
Wszystkiego 
najlepszego.
Nie mógł opędzić się od myśli o tym, jak rozczarowana musi być mała Maria, że 
urodziny 
prawie już minęły, a nie dostała prezentów. Ten drobny incydent ożywił w 
Christopherze całą 
złość, rozżalenie i ból jego własnego dzieciństwa – chłopiec rozpłakał się, 
roniąc łzy na szklaną 
kopułkę.
Mała podniosła główkę. Pobiegła po rodziców. Wyciągnęła ich na ulicę, wskazując 
niebo. 
Robert i Poppea spojrzeli w górę i też zobaczyli deszcz. Krople padały na 
szklany nieboskłon 
i spływały po jego bokach, kreśląc mokre strugi.
– Tato... Poppeo... to ja... Christopher... to ja. Znalazłem was. Znalazłem. Po 
tylu latach.
Patrzyli w górę wszyscy troje – dziewczynka uradowana, dorośli skonsternowani – 
a deszcz 
padał i padał, jakby nigdy nie miał przestać. Wydawało się, że rozbije szkło, 
zaleje całe miasto 
i porwie ich falą powodzi. Dziewczynkę znudził w końcu ten widok i wróciła do 
zabawy 
skakanką. Ale mężczyzna i kobieta stali dalej, zapatrzeni w niebo i deszcz. 
Który padał i padał.
Po dłuższym czasie Christopher wrócił na schody. Ciało Eckmanna leżało jak 
przedtem, 
tylko skóra przybrała już odcień sinawy. Christopher pochylił się i zamknął 
niewidzące oczy 
zimnymi powiekami. Nie umiał nazwać własnych uczuć, tak bardzo były sprzeczne, 
targały nim 
jak gwałtowne nurty i przypływy.
– Jak to działa, Ernst?
Christopher trącił lekko ciało czubkiem buta.
– Jak mam to uruchomić?
Przykucnął obok ciała. Omal nie rozdeptał przy tym jednego z prezentów, ale w 
porę cofnął 
stopę. Przeszukał kieszenie Eckmanna, wyciągając z nich całą zawartość. 
Sprawdził w portfelu, 
ale nie znalazł tam nic, co mogłoby mu pomóc. Porównał klucze Eckmanna z 
własnymi: było ich 
o kilka więcej. Na jednym widniała nazwa producenta domowego sejfu.
– Zaraz wracam.
Jego głos, a potem kroki, rozniosły się echem po galerii. Wyszedł na ulicę. Był 
już dzień, 
przed chwilą wzeszło słońce. Christopher popędził do domu. Tam udał się wprost 
do gabinetu 
Eckmanna, przejrzał wszystkie jego szuflady i prywatne papiery. Nie znalazłszy 
nic, zdjął obraz 
ze ściany i za pomocą klucza otworzył sejf. Pośród innych rzeczy dostrzegł w nim 
kasetę 
z pieniędzmi. I akt Poppei namalowany przez ojca, który dawno już uznał za 
zaginiony.
Jeden z kluczy Eckmanna pasował do zamka pancernej kasetki. Christopher otworzył 
ją. 
I znalazł list adresowany do siebie: Do Christophera. Otworzyć po mojej śmierci. 
A obok 
dokument z nagłówkiem: E. Eckmann. Testament.
Rozpieczętował list i usiadł z nim przy biurku Eckmanna. Przeczytał parę razy. 
List liczył 
kilka stron. Christopher każdą z nich studiował wolno i uważnie, odkładając na 
biurko, zanim 
zabrał się do następnej. List miał sens, a zarazem nie miał sensu. Powtarzała 
się w nim do 
znudzenia jedna fraza: Jeśli jesteś w stanie mi wybaczyć...
Nie był w stanie.
Zostawił list na biurku, wstał, wrócił do sejfu i, zgodnie z instrukcją zawartą 
w liście, wyjął 
z niego kartonową teczkę. Teczka była opasła, pełna odręcznych notatek i 
poprawek, 
poczynionych charakterystycznym pismem Eckmanna. Na grzbiecie miała nalepkę z 
jednym 
słowem: „DECELERATOR”. Christopher wrócił z nią do biurka i przystąpił do 
lektury. Na 
początek potrzebował pilnie podstawowych informacji: jak uruchomić urządzenie, 
jak utrzymać 
ich przy życiu. Od jutra może zacząć prace nad odwróceniem procesu. Nie 
zniechęciła go 
adnotacja na ostatniej stronie.
Mimo wszelkich moich wysiłków – napisał Eckmann – proces wydaje się 
nieodwracalny.
Christopher wsadził list do kieszeni kurtki. Z kartonową teczką pod pachą 
wyszedł z domu 
i wrócił do galerii. Pod jego nieobecność przyszła poczta. A pod drzwiami 
kręcili się turyści 
i zaglądali przez szybę w drzwiach.
– Otwiera pan?
– Przykro mi, ale dzisiaj nieczynne – odparł Christopher.
– Przecież napisane, że otwarte.
– Dzisiaj nie. Przepraszam.
– A jutro?
Christopher zawahał się. Dotąd nie był jeszcze pewien, ale nagle podjął decyzję.
– Też nie – powiedział. – Nie będzie otwarte. Już nigdy. Likwidujemy galerię. 
Nic tam już 
nie ma do oglądania. Przykro mi.
– Ale myśmy przyjechali ze Stanów...
– Przepraszam. Nic na to nie poradzę. Państwo wybaczą.
Zamknął za sobą drzwi.
Minął ciało, nie patrząc na twarz Eckmanna. Kątem oka zauważył jednak tort. 
Zebrał parę 
prezentów, kartki z życzeniami i zaniósł to wszystko na górę. Wszedł do 
pracowni. Usiadł 
i napisał list. Następnie zdjął z miasteczka szklaną kopułkę, podszedł do 
deceleratora i włączył 
moc.
Prosta operacja. Dokładnie taka jak w opisie. Zogniskował czarny punkt tuż nad 
ulicą miasta. 
Przesłał im prezenty i kartki. Na koniec wrzucił w czarną dziurę także swój 
list. Kartka znikła mu 
z oczu.
Przez mikroskop obserwował, jak czytają jego list. Jak zadzierają głowy, 
wyglądając w górze 
autora. Jak padają sobie w ramiona i płaczą – może z żalu, a może z radości. 
Dziewczynka 
rozpakowywała tymczasem prezenty, pochłonięta bez reszty spóźnionymi urodzinami. 
Kupi jej 
później świeży tort i pośle razem z prezentem od siebie.
Zostawił ich i poszedł do telefonu. Wykręcił numer pogotowia ratunkowego.
– Halo? Znalazłem przed chwilą pewną osobę... leżącą na schodach... poszkodowany 
nie 
wrócił na noc do domu, więc przyszedłem szukać go tutaj... nie... nie... Mam 
wrażenie, że już nie 
żyje... chyba... od dłuższego czasu. Tak. Pewnie zawał. Tak, dziękuję. Czekam.
Po pewnym czasie dom został sprzedany. Łącznie z galerią przyniósł niemały 
dochód. 
Posesja stanowiła wyłączną własność Eckmanna, nie była wynajęta ani obciążona 
hipotecznie. 
Eckmann zostawił też po sobie spory pakiet akcji oraz inwestycje w obligacjach, 
gotówce 
i nieruchomościach. Jego rzeźby, bez wątpienia, także dałyby się spieniężyć ze 
znacznym 
zyskiem, ale już nie istniały – zostały zniszczone.
Wyłączając skromny spadek dla gospodyni, Eckmann cały majątek zapisał synowi... 
adoptowanemu synowi imieniem Christopher, który z dnia na dzień stał się 
niesamowicie 
zamożnym młodzieńcem. Jeśli jednak ktoś spodziewał się, że Christopher roztrwoni 
fortunę na 
drogie samochody, podróże i inne przyjemności, to bardzo się pomylił.
Christopher przyjął oferowane mu miejsce na jednym z najlepszych uniwersytetów 
i wyjechał studiować fizykę. Okazał się studentem pilnym i ambitnym, chociaż 
skłonnym do 
samotności i niezbyt towarzyskim. Niektórzy uważali go wręcz za ekscentryka, 
głównie z racji 
przywiązania do pewnej pamiątki z rodzinnych stron – miniaturowej repliki 
miasta, w którym się 
wychował, zamkniętej w szklanej kopułce. Podobnych zabawek widywało się pełno na 
straganach w okresie Bożego Narodzenia. Można było się spodziewać, że i pod tym 
małym 
szklanym kloszem po potrząśnięciu zacznie padać sztuczny śnieg. Ale tam nie było 
śniegu ani 
cieczy, w której unosiłaby się zawiesina płatków. Widocznie dawno już wyciekła, 
wyschła albo 
ulotniła się w jakiś inny sposób.
Rozdział dwudziesty
OSTATNIE SŁOWO
Na tym kończy się manuskrypt. Nie wiem, czy zgodnie z zamysłem autora. Może 
opowieść 
miała mieć dalszy ciąg, ale nawet jeśli tak, to nigdy nie został napisany – jest 
tylko to, co jest.
Oto cała historia Christophera Mallana, spisana przezeń własnoręcznie – 
wszystko, co po 
nim zostało. Nie wiem, czy to dobra opowieść czy kiepska, ale przytoczyłem ją 
słowo w słowo. 
Niczego nie zmieniając.
Jak na mój gust, trochę za dużo w niej gotyckiego horroru i irracjonalizmu, 
chociaż 
przyznam, że do bohaterów nabrałem nieco sympatii. Domyślam się, że to jakaś 
rozbudowana 
metafora – przypowieść, być może. Christopher chciał pewnie za pomocą tej 
opowiastki dotknąć 
istoty spraw głębszych, większej wagi – ale jakich, tego nie potrafię odgadnąć, 
bo nigdy nie 
miałem zamiłowania do poważnej literatury: wolę dobry dreszczowiec albo 
kryminał.
Prawdopodobnie pisał to, aby dojść do ładu z własną przeszłością, z poczuciem 
straty, 
opuszczenia i innych nagromadzonych od dawna emocji – opowieść byłaby więc jego 
odpowiedzią na niepokoje, formą autoterapii, próbą odnalezienia sensu.
Tacy to oni są, ci młodzi zdolni. Za mądrzy, na własne nieszczęście – zawsze to 
powtarzam. 
Wystrzeli jeden z drugim jak rakieta, a potem spada jak kamień. Płoną jasno, 
dopóki starcza żaru, 
ale szybko się wypalają. Fajerwerki, spadające gwiazdy – przemkną po niebie i 
giną z sykiem 
w oceanie, jak rozżarzone węgle wrzucone do beczki z deszczówką.
Kiedy coś im nie wychodzi, zaraz zaczynają pękać. A stąd prosta droga do domu 
bez klamek. 
Niestety, niestety.
Jak już mówiłem, naoglądałem się takich sporo: przychodzili i odchodzili. 
Christopher był 
nawet sympatycznym chłopakiem, ale i on nie dał rady, nie wytrzymał tempa. 
Wszystkie te jego 
wielkie plany i projekty musiały skończyć się fiaskiem: mrzonki o deceleratorze 
od początku 
były patykiem na wodzie pisane. Ale on tego nie widział – a ja mu nie mówiłem, 
chociaż 
mogłem. Przyszedł jednak dzień, gdy sam w końcu zrozumiał nierealność swoich 
fantazji – i nie 
wytrzymał, rzucił wszystko i zniknął.
Przyznać trzeba, że historię wymyślił odlotową. Musiał być o krok od załamania, 
jak ją pisał. 
Ale przynajmniej wyrzucił wszystko z siebie. Lepiej niż gdyby... A może wcale 
nie lepiej?
Co tu jeszcze powiedzieć? Christopher odszedł, nie zostawiając adresu. Trzeba 
sprzątnąć do 
końca jego biurko i czekać, aż je zajmie nowy młody zdolny. Jak długo ten 
wytrzyma? (Chociaż 
zdaje się, że tym razem to ma być dziewczyna. Nie żeby sprawiało to jakąkolwiek 
różnicę. 
Młodzi zdolni olśniewają i gasną bez względu na płeć).
Ale ja, Pan Stateczny, mam inny styl. Spoko, pomalutku. Nie wyskakiwać przed 
orkiestrę, 
tylko krok za krokiem, za to solidnie, posuwać się do przodu – bez fajerwerków, 
ale użytecznie. 
Weźmy Żółwia i Zająca: każdy wie, który z nich ostatecznie wygrał wyścig.
No właśnie.
Czyli koniec pieśni.
Tak mi się przynajmniej zdawało.
Do czasu, aż znalazłem drugi list adresowany do mnie, pod plikiem papierów w 
pudle 
segregatora.
Drogi Chanie, przeczytałeś już pewnie, co się stało, więc domyślasz się, o co 
chcę prosić. 
Wiem, że nie każdego byłoby stać na tak wielką przysługę, ale Ty zawsze 
wydawałeś mi się dobry, 
uczynny i spolegliwy. Potrafisz burknąć bezceremonialnie, ale serce masz na 
swoim miejscu. (O 
kurczę).
Jeśli przeczytałeś manuskrypt, to sam już wiesz, o co zamierzam prosić: proszę 
Cię, abyś się 
nami zajął. Decelerator to całkiem proste urządzenie. Instrukcję obsługi 
znajdziesz w tym pudle, 
a dodatkowy sprzęt w laboratorium, zamknięty w szafce z nalepką z napisem 
„CHRIS”. 
Mechanizm jest tak prosty, że nie uwierzysz – to znaczy uwierzysz, bo nie 
będziesz miał wyjścia. 
Sam mógłbyś sobie taki zbudować w domowym warsztacie. Koszt nie przekroczyłby 
ceny 
porządnego radioodtwarzacza. Ja sam, Chanie, nie mogłem już dłużej czekać. Nie 
mogłem 
w nieskończoność podejmować prób wstrzelenia pocisku z powrotem do lufy. Oni się 
starzeją, 
a któż z nas wie, kiedy przyjdzie na niego koniec. Tata wygląda ostatnio blado i 
mizernie, boję 
się, że może umrzeć. Musiałem zaryzykować, Chanie – musiałem. Odkładałem tę 
decyzję z dnia 
na dzień, wciąż miałem nadzieję, że coś wymyślę, ale nie udało się. Czas działa 
przeciwko mnie. 
Przeciwko nam wszystkim. Każdy ma przed sobą określoną liczbę dni. Pozostaje nam 
tylko 
wybór, jak je przeżyć.
Wszystko jest tutaj, w aktach: opis procesu i rejestr moich wieloletnich prób 
jego 
odwrócenia. Przez pewien czas poradzimy sobie sami. Od dawna gromadziłem 
wszelkiego 
rodzaju zapasy, które zapewnią nam samowystarczalność: nasiona, sadzonki, 
urządzenia do 
pozyskiwania wody z powietrza – tak że przez dłuższy czas niczego nam nie 
zabraknie. Ale zawsze 
wyniknąć mogą nieprzewidziane potrzeby, więc niezbędny jest ktoś, kto 
dostarczałby przesyłki – 
a może nawet podjął dalsze prace nad moim nieukończonym dziełem. Czy podejmiesz 
się tego, 
Chanie? Może uda ci się osiągnąć sukces tam, gdzie ja poniosłem klęskę? Jesteś o 
wiele 
mądrzejszy, niż to okazujesz. Może pewnego dnia przeniesiesz nas z powrotem? 
Pamiętasz, 
Charlie, jak zaprosiłeś mnie kiedyś do domu, przedstawiłeś żonie i dzieciom? 
Chciałbym Ci się 
kiedyś zrewanżować. Chciałbym, żebyś poznał mojego tatę, Poppeę i moją 
przyrodnią siostrę. 
Bardzo bym tego chciał, Charlie. Żebyś i Ty poznał moją rodzinę. Bo, jak 
widzisz, ja mam 
rodzinę, naprawdę.
Dziękuję Ci za wszystko. Mam nadzieję, że nie narzucam Ci odpowiedzialności, 
która jest Ci 
niemiła. Jeśli tak, to nie przejmuj się nami – jakoś sobie poradzimy. Nikt nie 
żyje wiecznie.
Zegnaj. Pozdrawiam serdecznie Christopher Cóż mogę powiedzieć?
Pamiętam, jak umarł mój stary... nie żebyśmy mieli specjalnie dobre układy, 
różnie bywało... 
ale wciąż pamiętam ze szczegółami tamten dzień i wszystkie późniejsze momenty, w 
których 
myślałem sobie, że najchętniej pogadałbym z ojcem, posiedział z nim, poszedł na 
spacer...
Czy ja wariuję? Słowo daję, że o mało mu nie uwierzyłem. Kto by pomyślał, że 
taki z niego 
kawalarz! Nabrał mnie, jak chciał. Już chciałem wyciągać mikroskop, żeby zajrzeć 
pod kopułkę 
– to się nazywa siła sugestii! Co minutę rodzi się naiwniak i ja widocznie 
zaliczam się do tego 
grona.
Mam pomysł, miłe panie: jeśli którejś z was ten facet przypadł do gustu, to 
niech się do mnie 
zgłosi, a poślę ją tam na dół. Niech się przyczyni do kolonizacji Planety pod 
Kloszem. Jak się to 
paniom podoba? Zapoczątkować nową rasę krasnoludków? Przejść na stronę Obcych? 
Szkopuł 
tylko w tym, że to jest bilet w jedną stronę: wrócić się nie da.
Omal nie połknąłem haczyka. Już sięgałem po mikroskop...
Szczerze mówiąc: połknąłem haczyk.
Spojrzałem przez mikroskop.
I co wam powiem?
Poczułem się... strasznie mały. Właśnie tak. Mały w tym naszym wielkim świecie, 
w tym 
uniwersum. Czułem się mały, patrząc na nich, na tych ludzi, do których 
Christopher tak bardzo 
tęsknił. Czułem się mały... nieistotny... pokorny... zażenowany. Chciałem 
uklęknąć i zmówić 
modlitwę – chociaż nie wyznaję żadnej religii.
Już wiem. Na tym właśnie polega nasz wybór. Zastanawiałem się, jak to ująć, i 
lepiej nie 
umiem. Podrzucamy monetę i patrzymy, na którą spadnie stronę – orzeł czy reszka? 
Spędzić 
życie na tym świecie, w którym jest wszystko oprócz ukochanych osób – czy 
przenieść się 
w inny świat, do swoich bliskich, móc ich dotykać, gadać, płakać z nimi i śmiać 
się, a nawet 
kłócić? Być z nimi, ale nigdy nie móc wrócić?
Co ty wybierasz?
Nie odpowiadaj pochopnie. Namyśl się. Nie ma żadnej gwarancji, nie ma nic 
pewnego – 
poza tym, że nigdy nie wrócisz.
Twardy orzech do zgryzienia, co? Jest o czym myśleć. Wrócę za jakiś czas, 
dowiedzieć się, 
co postanowiłeś. Mam jeszcze parę spraw do załatwienia. Takich tam, wiesz, 
codziennych 
drobiazgów, rutynowych obowiązków. Trzeba zająć się tym i owym, nakarmić parę 
osób. No 
i rozgryzam pewien problem naukowy, który bardzo mnie absorbuje. Potem muszę 
wyskoczyć 
po prezenty. Dla małej. Niedługo obchodzi dziewiąte urodziny. Przecież jak ja 
jej czegoś nie 
kupię, to nie dostanie nic. Nie, to nie moja córka. Krewna kolegi. On sam 
chętnie kupiłby dla niej 
jakiś prezent, ale nie może wyjść do sklepu.
Moneta już w powietrzu. Widzisz, jak wiruje? Zbliżasz się do podjęcia decyzji? 
Nie jest 
łatwa, przyznaję, ale życia ubywa z każdą chwilą. Więc co wybierasz? Orzeł czy 
reszka? Chociaż 
to wcale nie tak, to co innego: rozum czy serce? Oj, ciężko wybrać, ciężko. 
Zawsze tak było. 
A tylko to chwilami nam zostaje: tykanie zegara, moneta podrzucona w powietrze i 
świadomość, 
że trzeba podjąć decyzję. Jak Christopher. Mieć odwagę zajrzeć we własne serce. 
Gdy to 
zrobimy, dylemat rozwiąże się sam.
Przypuszczam, że już postanowiłeś.
Jestem teraz człowiekiem bardzo zajętym. Mam misję do spełnienia. Mam obowiązki, 
podopiecznych. Znam spust tej broni i muszę dowiedzieć się, jak pociągnąć go w 
odwrotną 
stronę. Wszyscy oni polegają na mnie, jestem ich jedyną ostoją – jedyną osobą, 
która o nich wie. 
I tak właśnie brzmi moje wymarzone epitafium. Tak chciałbym zostać zapamiętany: 
jako 
człowiek, który wstrzelił pocisk z powrotem do lufy. Człowiek, który cofnął 
wybuch bomby. 
Człowiek, który rozbił szklankę w drobny mak, a potem sprawił, że odłamki szkła 
znów 
połączyły się w całość.
Sami widzicie: dołączyłem do świrusów. Tak, nie da się ukryć. Prawda, Chris? To 
niewielki 
wysiłek. Całkiem prosta sprawa. Dołączyliśmy obaj do grona świrusów, którzy 
wierzą 
w niewiarygodne.
Moneta spada, kręci się na ziemi – już leży. On miał rację, powiem wam. 
Christopher miał 
rację. Czas działa przeciwko nam wszystkim. Każdy ma przed sobą określoną liczbę 
dni. 
Pozostaje nam tylko wybór, jak je przeżyć. Faktycznie, to jedyne, co naprawdę 
mamy. Zgadzam 
się z Christopherem. Decyzja, jak przeżyjemy swoje dni. I ukochane osoby. Reszta 
właściwie się 
nie liczy. Musimy iść tam, gdzie nas ciągnie konieczność, iść za sercem, 
gdziekolwiek nas 
poprowadzi. Może będzie to pełna lęku podróż w nieznanej ciemności – a jednak w 
końcu okaże 
się, że zmierzaliśmy do światła.
Tak, myślę, że tak.
Mam nadzieję, że tak.
Zmierzamy do światła.