Giovanni Maciocia Diagnoza z języka w medycynie chińskiej Przekład z angielskiego Elżbieta Nowik-Mroziewicz Biblioteka Jagielloński) 1000331589 Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1999 Dane oryginału Giovanni Maciocia Tongue Diagnosis in Chinese Medicine Wydanie poprawione © 1987, 1995 by Giovanni Maciocia Published by Eastląnd Press, Incorporated Konsultant medycyny chińskiej Krzysztof Romanowski Wykorzystano projekt okładki wydania angielskiego (za zgodą) ładki dakto Redaktor Kamilla Majchrzakowska Redaktor techniczny Ewa Czubenko Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo Naukowe PWN SA Warszawa 1999 ISBN 83-01-12953-0 Wydawnictwo Naukowe PWN Wydanie pierwsze Arkuszy druk. 12,5 + 0,75 ark. wkładka Skład i łamanie: Fuli Scan Kielce Druk ukończono w październiku 1999 r. Druk i oprawa: Opolskie Zakłady Graficzne SA B&l. Jagi-U. 1999 LO Spis treści Przedmowa do wydania polskiego ......................................................Xl Od tłumacza...........................................................................XIII Przedmowa do wydania rozszerzonego.................................................XV Przedmowa...........................................................................XVII IWziękowania........................................................................XIX ¦Maria chińskiej diagnozy z wyglądu języka..........................................1 res walczących królestw...........................................................1 Dynastia Han........................................................................2 Dynastie Sui i Tang..................................................................2 Dynastie Song i Jin ..................................................................3 Dynastia Yuan.......................................................................4 Dynastie Ming i Qing.................................................................4 Republika Chińska...................................................................6 Chińska Republika Ludowa...........................................................6 2. Badanie języka - przegląd............................................................10 Zachodnia anatomia języka .........................................................10 Diagnoza z języka - zalety i słabości.................................................12 Badanie języka.....................................................................13 Wpływ lekarstw na język..........................................................14 Wskaźniki do diagnozy języka.......................................................14 Żywość koloru lub duch języka ....................................................14 Kolor ciała języka...............................................................15 Kształt ciała języka..............................................................15 Nalot na języczku................................................................15 Wilgotność języka................................................................16 Normalny język.....................................................................16 3. Znaki na języku - obraz Narządów Wewnętrznych....................................18 4. Osiem Zasad w diagnozie języka .....................................................22 Stan Zewnętrzny....................................................................22 Wiatr i Zimno...................................................................23 Wiatr i Gorąco..................................................................23 Stan wewnętrzny...................................................................23 Stany póiwewnętrzne, pólzewnętrzne.................................................25 Zimno .............................................................................25 Zimno Niedoborowe..............................................................25 Zimno Nadmiarowe..............................................................26 Gorąco.............................................................................26 Niedobór...........................................................................26 Niedobór Qi ....................................................................26 Niedobór Yang..................................................................28 Niedobór Krwi..................................................................29 Niedobór Yin....................................................................30 Nadmiar ...........................................................................30 Stan Nadmiaru Zewnętrznego .....................................................30 Stan Nadmiaru Wewnętrznego.....................................................30 Podsumowanie......................................................................31 5. Duch języka i kolor ciała języka......................................................33 Duch języka........................................................................33 Kolor ciała języka ..................................................................34 Blady..........................................................................34 Czerwony......................................................................36 Ciemnoczerwony................................................................45 Purpurowy.....................................................................46 Sinawopurpurowy...............................................................48 Niebieski.......................................................................49 Białe pęcherzyki ................................................................50 Powierzchnia podjęzykowa ..........................................................50 Metoda badania.................................................................50 Znaczenie kliniczne..............................................................50 Podsumowanie......................................................................51 6. Kształt ciała języka..................................................................54 Cienki .............................................................................55 Obrzęknięty........................................................................55 Blady i mokry...................................................................55 Normalny kolor .................................................................56 Świeżo wyglądający czerwony.....................................................56 Purpurowy.....................................................................56 Ciemny sinawopurpurowy.........................................................56 Częściowo obrzęknięty..............................................................56 Obrzęknięte brzegi...............................................................57 Obrzęknięte boki................................................................57 Obrzęknięty koniuszek...........................................................57 Obrzęk pomiędzy koniuszkiem a powierzchnią środkową...............................58 Obrzęk wzdłuż szczeliny środkowej.................................................58 Obrzęk polowy języka............................................................58 Obrzęk po jednej stronie, wysoko umiejscowiony......................................59 Język obrzęknięty w połowie powierzchni............................................59 Język młotkowaty...............................................................60 Obrzęknięta przednia część języka..................................................60 Sztywny............................................................................60 Wiotki .............................................................................61 Długi ..............................................................................62 Krótki .............................................................................62 Blady i krótki...................................................................63 - W- Czerwony i krótki ...............................................................63 Głęboko czerwony, suchy i krótki...................................................63 Obrzęknięty i krótki .............................................................63 Popękany ..........................................................................63 Długie poprzeczne szczeliny.......................................................64 Krótkie poprzeczne szczeliny......................................................64 Szczeliny jak „kra lodowa"........................................................64 Szczeliny nieregularne...........................................................64 Poprzeczne szczeliny na bokach....................................................65 Podłużna szczelina w środku......................................................65 Długa podłużna szczelina w linii środkowe] ..........................................66 Podłużne szczeliny za koniuszkiem.................................................66 Głęboka środkowa szczelina z innymi małymi pęknięciami..............................67 Język obwisły......................................................................67 Język zbaczający...................................................................67 Język zdrętwiały....................................................................68 Język ruchomy .....................................................................68 Język drżący.......................................................................68 Język zrolowany....................................................................69 Język z zaznaczonymi odciskami zębów..............................................69 Język owrzodzony..................................................................69 Język pokryty ranami...............................................................69 Podsumowanie .....................................................................70 7. Nalot języka..........................................................................73 Fizjologia nalotu języka.............................................................73 Kliniczne znaczenie nalotu języka ...................................................74 Nalot języka w ostrych chorobach pochodzenia zewnętrznego..........................74 Wiatr i Zimno ..................................................................75 Wiatr i Gorąco..................................................................75 Gorąco ........................................................................ 76 Zimno.........................................................................76 Wilgoć.........................................................................76 Nalot języka a Osiem Zasad .........................................................76 Stan Zewnętrzny................................................................77 Stan Wewnętrzny................................................................77 Niedobór.......................................................................77 Nadmiar.......................................................................77 Gorąco ........................................................................ 78 Zimno.........................................................................78 Yang..........................................................................78 Yin ...........................................................................78 Cechy nalotu na języku..............................................................78 Nalot z korzeniem lub bez korzenia.................................................78 Obecność lub brak nalotu.........................................................79 Grubość nalotu .................................................................81 Rozmieszczenie nalotu...........................................................83 Wilgotność nalotu ...............................................................84 Grzybiaste i tłuste naloty.........................................................85 Kolor nalotu na języku ..............................................................86 Nalot biały.....................................................................87 Nalot żółty.....................................................................90 Nalot szary.....................................................................92 Nalot czarny....................................................................92 Wielobarwność nalotu............................................................93 94 Podsumowanie...................................................................... 8. Diagnoza z języka w klinice.......................................................... Zagadnienia kliniczne w diagnozie języka ....................................¦......." Kolor ciała języka zawsze pokazuje stan prawdziwy...................................." Język niekoniecznie pokazuje całość stanu..........................................10^ Kiedy język ma przewagę nad tętnem i objawami.....................................1^~ Kiedy nie kierować się jeżykiem................................................... Język może wykluczyć poważne problemy Narządów wewnętrznych.....................l(l Integracja diagnozy z języka i z tętna..............................................' ie^yk a rokowanie.................................................................. ¦Nasilenie czynnika patogennego................................................... Purpurowy kolor...............................................................106 Niedobór Yin...................................................................10^ Operacje chirurgiczne...........................................................^7 Złamania kości ................................................................*"' Diagnoza z języka a terapia ziołami.................................................108 Wzmacnianie Qi ciata a eliminacja czynników patogennych............................108 Różnicowanie Niedoborów Żołądek/Śledziona Qi/Yin..................................109 Różnicowanie Gorąca w warstwie Qi lub w warstwie Odżywczej i Krwi oraz pomiędzy Gorącem a Ogniem..............................................................^ Diagnoza z języka u dzieci..........................................................nl 9. Historia przypadków.................................................................114 ANEKS................................................................................147 I. Różnicowanie syndromów zgodnie z zasadą Sześciu Stadiów.........................148 Wstęp.............................................................................148 Większe yang .....................................................................149 Atak wiatru ...................................................................150 Atak Zimna ...................................................................150 Jasność yang......................................................................151 Stadium kanałów Jasność yang...................................................151 Stadium Narządów Jasność yang..................................................152 Mniejsze yang.....................................................................152 Większe yin.......................................................................153 Mniejsze yin.......................................................................153 Stadium Zimna Mniejszego yin ...................................................153 Stadium Gorąca Mniejszego yin...................................................154 Zamierające yin ...................................................................154 II. Różnicowanie syndromów zgodnie z zasadą Czterech Warstw.......................155 Wstęp.............................................................................155 Warstwa Ochronna ................................................................156 Warswta Qi .......................................................................156 Gorąco w klatce piersiowej i przeponie.............................................157 Gorąco w kanale Żołądka......................................................_ 157 Suchość i Gorąco w Jelitach......................................................157 Gorąco i Wilgoć Żołądka i Śledziony...............................................158 Gorąco w kanale Pęcherzyka Żółciowego ...........................................158 Warstwa Odżywcza................................................................158 Warstwa Krwi.....................................................................159 III. Różnicowanie syndromów zgodnie z Trzema Ogrzewaczami........................160 Wstęp ............................................................................160 Górny Ogrzewacz..................................................................161 Piuca........................................................................161 Osierdzie .....................................................................161 Środkowy Ogrzewacz ..............................................................162 Dolny Ogrzewacz ..................................................................162 Nerki.........................................................................162 Wątroba ......................................................................162 IV. Zarys oznak na języku w stanach Zimna lub Gorąca pochodzenia zewnętrzego......164 V. Języki oznaczające stany niebezpieczne............................................166 Słownik terminów chińskich........................................................168 Wybrana bibliografia................................................................170 Indeks .............................................................................172 Przedmowa do wydania polskiego Drodzy Koleżanki, Koledzy Lekarze Diagnoza z języka w medycynie chińskiej jest pierwszym w Polsce podręcznikiem diagnostyki tradycyjnej medycyny chińskiej. Dokładnie, podręcznikiem jednej z technik diagnostycznych, podstawowych dla owej medycyny. Do jej zalet należy szybkość uzyskania wyniku i tak wysoki stopień trafności, że w wypadku sprzeczności wyniku badania tętna i języka uznaje się wynik z języka za bardziej wiarygodny. Tradycyjna medycyna chińska jest systemem medycznym o zachowanej ciągłości przekazu wiedzy od II wieku p.n.e. Z tego okresu pochodzi dzieło liczące dziewięć tomów - NEIJING SU WEN (Księga Wewnętrzna Proste Pytania). Sformułowano w niej filozofię i etykę medycyny oraz uznano wyższość profilaktyki nad leczeniem. Księga Wewnętrzna opisuje anatomię, fizjologię, patologię, diagnostykę, strategie i taktyki leczenia oraz drogi podnoszenia stanu zdrowia narodu. Ten ostatni fragment dzieła odnosi się do zagadnień higieny osobistej i psychicznej, sposobu odżywiania, prawidłowego rozkładu dnia oraz warunków pracy. Dla Europejczyka uderzający jest nowoczesny charakter tak starożytnego traktatu, który stanowił podsumowanie zaawansowanej wiedzy medycznej, liczącej zapewne stulecia już w okresie powstawania ksiąg. Przedstawienie zagadnień medycyny w tym dziele wydaje się na wskroś nowoczesne, a poziom profilaktyki jest tak wysoki, że wdrożenie jej w dzisiejszych czasach przyniosłoby wielkie korzyści. Znajomość anatomii i fizjologii jest tu zdumiewająca - opisano dokładnie układ krążenia krwi, na co medycyna zachodnia musiała czekać aż do odkrycia go w 1862 roku przez Williama Ha-rveya. Diagnoza medycyny chińskiej obejmuje szczegółowy wywiad ustny, w tym relacje rodzinne i społeczne, badanie tętna, języka i tak zwaną diagnozę wizualną, która jest rozwinięta szczególnie na Wschodzie. Ocenia się też brzmienie głosu, sposób oddychania, zapach, sposób poruszania się. Diagnozowanie z tętna i języka ma szczególne znaczenie w tradycyjnej medycynie chińskiej. W Chinach uzyskanie specjalizacji w tych dziedzinach wymaga 5 lat stażu podyplomowego dla diagnostyki tętna, a 3 lat dla diagnostyki języka. Środki lecznicze to dieta (70% siły leczenia), korekta szkodliwych nawyków i stylu życia, ziołolecznictwo, akupunktura, moxa, masaż, chiropraktyka, Qigong (ćwiczenia integrujące specyficzną formę ruchową, sposób oddychania i ukierunkowanie myśli w ce- lach leczniczych). Odpowiedzialność za utrzymanie stanu zdrowia ponosi pacjent. Chodzi tu o przestrzeganie właściwego żywienia, trybu życia i wczesne zgłaszanie lekarzowi wszelkich niepokojących objawów. Jak wspomniano, system ten ma ciągłość przekazywania wiedzy. Jest on udoskonalany od około 2500 lat. Dziś tradycyjna medycyna chińska asymiluje współczesne odkrycia biologii, uwzględnia skutki zmian środowiska naturalnego oraz wszystkie osiągnięcia medycyny zachodniej. Medycyna chińska w swej długiej historii zgromadziła ogromną wiedzę o objawach i ich interpretacji. Zwraca uwagę wnikliwość obserwacji związków między skutkami biologicznymi a ich przyczynami, jak: wpływy klimatyczne, tryb życia, sposób żywienia, stany emocjonalne. Odchylenia od równowagi emocjonalnej uważa się za przyczynę licznych zaburzeń somatycznych. Równie głęboka jest wiedza o związkach czynnościowych między narządami. Chińczycy, na przykład, uznawali funkcję śledziony za nadrzędną w stosunku do trzustki, co było stanowiskiem bulwersującym dla lekarza z Zachodu, przynajmniej do czasu, gdy współczesna enteroendokrynologia odkryła regulujący wpływ aktywności ś\edziony na poziom glukozy w surowicy. Inny przykład - według medycyny chińskiej krew nabywa swych pełnych właściwości dopiero po przepłynięciu przez serce. Ta koncepcja stała się możliwa do przyjęcia przez medycynę Zachodu dopiero po odkryciu hormonalnych funkcji wsierdzia. Mamy więc patofizjologię, na którą jest przygotowana odpowiedź w postaci procedur dietetycznych, ziołolecznictwa rozwiniętego do poziomu współczesnej farmakologii oraz akupunktury. Ten system, niestety, używa specyficznej metaforyki, co dla człowieka kultury zachodniej może być progiem trudnym do przekroczenia. „Diagnostyka języka" jest podręcznikiem dla lekarzy Profesor Giovanni Maciocia jest wykładowcą i praktykującym lekarzem tradycyjnej medycyny chińskiej, znanym na całym świecie. Jego podręczniki są oceniane wysoko, również przez specjalistów chińskich. Zanim doszło do wydania tej pozycji w Polsce, długo rozważano jej przydatność dla środowiska lekarskiego; przeważyły w końcu następujące względy. Po pierwsze, książka ta jest potrzebna zarówno lekarzom już studiującym tradycyjną medycynę chińską, jak też znacznie liczniejszej grupie akupunkturzystów polskich. Warto w tym miejscu przypomnieć, że prawo do uprawiania akupunktury w Polsce mają tylko lekarze i to tylko ci, którzy zdobyli odpowiednie uprawnienia w Stołecznym Centrum Akupunktury. W szkoleniach prowadzonych przez ten znakomity ośrodek wzięło udział już około 1500 lekarzy. Po drugie, może być ona użyteczna dla każdego lekarza praktyka, niezależnie od specjalności, umożliwiając głębsze zrozumienie procesu choroby, postawienie szybkiej diagnozy, a w niektórych sytuacjach również rokowania. Po trzecie, kontakt z nowym zakresem pojęć medycznych, nowym sposobem myślenia i interpretacji objawów, wydaje się inspirujący dla każdego myślącego człowieka. Jest też prawdopodobne, że dla lekarzy stanie się on wyzwaniem do poszerzenia wiedzy i powodem do szacunku dla tego nieznanego jeszcze naszej kulturze, interesującego systemu wiedzy medycznej. Należy oczekiwać, że zainteresowanie medycyną Wschodu w Polsce będzie wzrastać, podobnie jak to dzieje się dziś na Zachodzie. Wydaje się, że poszukiwanie alternatywnych sposobów ochrony zdrowia wynika z rozczarowania medycyną i jest charakterystyczne dla krajów, gdzie obok wysokiego poziomu życia wystąpiły zjawiska niekorzystne, jak dehumanizacja medycyny lub jej rozdrobnienie na specjalizacje, co znacznie utrudnia całościowe podejście do człowieka oraz wysokie koszty leczenia i bezradność wobec chorób cywilizacyjnych. Krzysztof Romanów ski Od tłumacza Terminologia i zakres pojęć w medycynie chińskiej znacznie się różni od terminologii stosowanej w naukach Zachodu. Medycyna chińska opisuje głównie dynamikę procesów fizjologicznych i patologicznych, ich wzajemnych oddziaływań i związków. Dlatego terminy z zakresu medycyny chińskiej są pisane dużą literą (mimo, że autor w obecnym wydaniu już tego nie stosował), aby odróżnić je od pojęć medycyny zachodniej i słów używanych w życiu codziennym. Na przykład, Śluz w medycynie chińskiej oznacza szczególną jakość patologii, a nie śluz w znaczeniu zachodnim, Serce oznacza całość funkcji przypisywanej sercu, a nie serce w znaczeniu anatomicznym, podobnie Śledziona oznacza całość funkcji przyswajania i rozprowadzania składników odżywczych w całym organizmie, nie zaś śledzionę jako narząd anatomiczny. Słowa Zimno, Wiatr i Zimno, Wiatr i Gorąco oznaczają czynniki patogenne wywołujące określone objawy chorobowe, a nie są to same zjawiska pogodowe, jak wiatr, zimno i gorąco. Chciałabym tu gorąco podziękować Tomaszowi Skowrońskiemu za pomoc w tłumaczeniu niektórych tytułów dzieł chińskich i terminów medycznych z języka chińskiego oraz Krzysztofowi Romanowskiemu za wkład w tłumaczenie pojęć medycyny chińskiej. Elżbieta Nowik-Mroziewicz diuoz Przedmowa do wydania rozszerzonego Diagnoza z języka jest jedną z najcenniejszych metod diagnostycznych medycyny chińskiej. Jej podstaw można się nauczyć stosunkowo łatwo. Praktyka kliniczna stale ją wzbogaca, podobnie zresztą jak wiele innych dziedzin medycyny chińskiej. Nawet jeżeli lekarz praktykuje bardzo długo, zawsze może nauczyć się czegoś nowego. I rzeczywiście, kiedy wykładam diagnozę z jeżyka, zawsze któryś ze studentów opisuje język, jakiego dotychczas nie widziałem. Piękno diagnozy z języka leży w jej prostocie i łatwości bezpośredniego diagnozowania. Przy wystąpieniu pełnych sprzeczności złożonych zaburzeń badanie języka od razu wyjaśni, gdzie toczy się główny proces patologiczny. W ostatnich latach stwierdziłem również, że badanie języka pozwala na różnicowanie pierwotnych lub wtórnych poważnych zaburzeń emocjonalnych. Ułatwia to wybór właściwej terapii ziołowej. Poprawione wydanie „Diagnozy z języka w medycynie chińskiej" zawiera następujące nowe i rozszerzone tematy: zachodnia anatomia języka, diagnoza z języka u dzieci, diagnoza z języka a terapia ziołowa, kliniczne znaczenie diagnozy z języka w zaburzeniach złożonych, wpływ przyjmowanych leków na język, nowe historie przypadków z kolorowymi fotografiami języka. W wydaniu tym dodano nowy rozdział o klinicznym znaczeniu diagnozy z języka. Zawiera on szereg wskazówek: jak interpretować wygląd języka w zespołach złożonych, jak korzystać z diagnozy z języka w zaburzeniach emocjonalnych oraz jak łączyć diagnozę z języka z diagnozą z tętna. Niektórzy twierdzą, że diagnoza z języka jest bardziej przydatna dla praktyków leczących ziołami, niż dla akupunkturzystów, ja jednak uważam, że sytuacja lecznictwa na Zachodzie jest inna niż praktyka stosowana w Chinach, gdzie specjalności akupunktury i medycyny ziołowej są ostro rozdzielone. Spotkałem w Chinach niewielu lekarzy praktykujących zarówno akupunkturę, jak i medycynę ziołową; przychodzi mi na myśl tylko dwóch. Jednakże na Zachodzie pełnimy rolę „alternatywnych" lekarzy opieki podstawowej, podobnie jak lekarze ogólni. Przychodzący pacjent oczekuje nie tylko „pracy na kanałach", typowej dla akupunktury, ale chce również wiedzieć, dlaczego jest chory, jaki jest wpływ diety na jego stan, chce znać diagnozę (w chińskiej terminologii) i rokowanie. Diagnostyka z języka zapewnia bezcenne informacje we wszystkich tych dziedzinach praktyki klinicznej, niezależnie czy stosujemy akupunkturę, czy zioła. Jeszcze inną korzyścią diagnozy z języka jest możliwość samodiagnozy. Pacjent zaintrygowany diagnozą z języka, po kilku wizytach zaczyna sam codziennie oglądać język. Czasami pacjent uprzednio leczony zgłasza się do lekarza, ponieważ zauważył gruby nalot lub jakś obrzęk na języku. Ta częsta fascynacja diagnozą z języka prowadzi do większego udziału pacjenta we wczesnym wykrywaniu i leczeniu choroby. Na koniec kilka słów na temat tłumaczenia i pisania dużą literą chińskich terminów medycznych. Tak jak w wydaniu pierwszym, zasadą jest tłumaczenie wszystkich terminów chińskich, oprócz qi, yin i yang. W odróżnieniu od wydania pierwszego wierzę, że obecnie nie ma już dużej potrzeby, aby pisać terminy chińskie dużą literą w celu zaznaczenia ich tradycyjnego chińskiego znaczenia. Jedyny wyjątek to nazwy dwunastu narządów w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej, które nadal mogą być niewłaściwie rozumiane. Mam na myśli np. to, że zaburzenie Serca w tradycyjnej medycynie nie musi oznaczać choroby serca we współczesnym rozumieniu biomedycznym. Napisanie dużą literą rozwiewa wszelkie wątpliwości, w jakim znaczeniu użyto słowa serce. Czytelnik bardziej zaznajomiony z terminami chińskimi znajdzie na końcu książki krótki słownik transkrypcji pinyin oraz chińskie znaki, Przedmowa Począwszy od rozproszonych i nielicznych wzmianek dotyczących języka w Księdze wewnętrznej Żółtego Cesarza do pełniejszego wyodrębnienia diagnozy z języka w czasie dynastii Ming i Qing, stalą się ona nieodłączną częścią spisanej tradycji medycyny Chin. Współcześnie, w Chińskiej Republice Ludowej wydano wiele ważnych książek, w których zawarto i usystematyzowano wiedzę z wcześniejszych okresów. Książka ta jest pierwszą systematyczną prezentacją po angielsku chińskiej diagnozy z obserwacji języka. Ma ona ważny udział w przekazie wiedzy medycznej Wschodu na Zachód. Giovanni Maciocia, jeden z najbardziej cenionych europejskich nauczycieli i praktyków medycyny chińskiej, przedstawił pracę niezwykle wartościową dla nas wszystkich, którzy nauczają i praktykują tradycyjną medycynę Orientu na Zachodzie. Opierając się na kilku najważniejszych tekstach chińskich, z niezwykłym talentem przedstawił całkowicie nową pracę - jasny, precyzyjny i dokładny opis podstawowych zasad chińskiego badania lekarskiego. Książka ta zajmuje się głównie teorią, ale przedstawia również doświadczenia kliniczne wielu wybitnych mistrzów Giovanniego. Ukazuje ona niezwykłą wrażliwość kliniczną Giovanniego Macioci i odzwierciedla jego pracę kliniczną zarówno na Zachodzie, jak i w Chinach. Kolorowe ryciny i historie przypadków dopełniają tekst. Są ważnym wprowadzeniem do praktyki klinicznej. Cenne są nie tylko ze względu na swą precyzję, ale także dlatego, że przedstawiają przypadki pacjentów najczęściej spotykane przez praktyków zachodnich. Wielu badaczy zauważyło, że od zarania dziejów wiedza i umiejętności medyczne były przekazywane między kulturami1. Proces ten może zachodzić powoli, jak między Indiami a Chinami2, lub szybko, tak jak wprowadzenie medycyny zachodniej do największych miast chińskich w XIX wieku. W obu przypadkach pojawia się element chaosu i zamieszania, który może spowodować nieprzyjęcie się nowych idei. Spotkało to akupunkturę w Europie w XIX wieku3 i medycynę grecką w Chinach w okresie dynastii Tang4. Przejrzysta prezentacja chińskiej diagnozy z języka w książce Giovanniego Macioci niewątpliwie przyczyni się, by proces adaptowania chińskiej myśli medycznej do potrzeb Zachodu stał się łatwiejszy, uporządkowany i bardziej przystępny. Ted Kaptchuk Boston PRZYPISY 1. Paul U. Unschuld, „Western Medicine and Traditional Healing Systems: Competition, Cooperation or Inte-gration?" Ethics, Science and Medicine 3 nr 1 (Maj 1976): 1-20. 2. Paul U. Unschuld, „The Chinese Reception of Indian Medicine in the First Millennium A.D. JSulletin ofthe History of Medicine 53", nr 3 (Jesień 1979): 329-45. 3. John S. Haller, „Acupuncture in Nineteenth Century Western Medicine". New York State Journal of Medicine 73 (maj 1973): 1213-21. 4. Edward H. Schafer, The Golden Peaches of Samarkand: A Study of Tang Exotics. (Berkeley: University of California Press, 1963). Podziękowania Książka ta nie powstałaby bez wsparcia wielu moich nauczycieli, kolegów i przyjaciół. Dr Su Xin-Ming ze Szkoły Tradycyjnej Medycyny Chińskiej w Nankinie, podczas moich dwóch pobytów w Chinach, nauczył mnie sztuki chińskiej diagnozy. Jestem mu winien wdzięczność za nieskończoną cierpliwość i ojcowskie uczucie, z którym przekazywał mi swą wiedzę i umiejętności. Dr. J.H.F. Shenowi zawdzięczam bardzo wiele, szczególnie w dziedzinie diagnozy z języka. Podczas jego seminariów w Londynie i prywatnych spotkań w Bostonie wspaniałomyślnie nauczył mnie fundamentów diagnozy z języka, jak również kilku bardziej niekon-wencjonalnych sposobów badania języka, które wypływały z jego bogatego doświadczenia. Dzięki Tedowi Kaptchukowi po raz pierwszy zetknąłem się z medycyną chińską i z diagnozą z języka. Jego uwagi i wsparcie w czasie powstawania książki były dla mnie zachętą i źródłem inspiracji. Dr Chen Jing-Hua, wicedyrektor Szpitala Przyjaźni w Pekinie, nauczyła mnie diagnozy ze spodniej strony języka poprzez badanie żył. Jestem jej bardzo wdzięczny za podzielenie się ze mną tymi informacjami. Michaelowi Mclntyre chciałbym podziękować za korektę i doświadczone rady, a Hugh OConnor, John O'Connor i Danowi Bensky z Eastland Press za umożliwienie wydania książki. Linda Upton przygotowała ilustracje, za co jestem jej wdzięczny. Chciałbym także wyrazić uznanie dla pracy autorów współczesnych tekstów chińskich zawartych w bibliografii, a szczególnie tekstu Diagnoza z języka iv medycynie '¦liińskiej, z których czerpałem wiele inspiracji i wiedzy. Nade wszystko pragnę wyrazić głęboką wdzięczność mojej żonie Christine za jej stałe wsparcie i zachętę, bez czego książka ta nie powstałaby. G. Maciocia 4 1 Historia chińskiej diagnozy z wyglądu języka Od zarania medycyna chińska zwracała dużą uwagę na wygląd zewnętrzny i sposób zachowania się pacjenta. Uważano, że wygląd zewnętrzny odzwierciedla procesy wewnętrzne. Z inskrypcji pisanych na kościach wróżebnych dowiadujemy się, że diagnoza z oglądania języka była stosowana już w czasach dynastii Shang (XVI w. p.n.e. - 1066 r. p.n.e.)1. OKRES WALCZĄCYCH KRÓLESTW (403 r. p.n.e. - 221 r. p.n.e.) Mimo chaosu politycznego okres Walczących Królestw był czasem wielkiego rozwoju ekonomicznego i kulturowego. Rozwinęły się wówczas wielkie szkoły chińskiej myśli filozoficznej (taoizm, konfucjanizm i naturalizm2). Głęboki wpływ każdej z nich na politykę i społeczeństwo chińskie trwa do dziś. W tym okresie powstały podstawowe teorie medycyny chińskiej, szczególnie koncepcja yin-yang i koncepcja Pięciu Przemian. Księga wewnętrzna Żółtego Cesarza^, Księga trudności^ i Księga Materia Mediea Boskiego Rolnika to najważniejsze teksty medyczne tego okresu. Diagnoza z języka była integralną częścią praktyki medycznej. Oto kilka fragmentów z Księgi wewnętrznej Żółtego Cesarza poświęconych opisom specyficznego stanu języka i ich znaczeniu klinicznemu: Jeśli język jest obwisły, kapie z niego ślina, a pacjent jest podirytowany, wybierz Mniejsze yin nogi (kanał Nerki)5. Kiedy tętno Serca jest twarde i długie, to język podwija się w górę i pacjent nie może mówić °. Jeśli Qi Zamierającego yin nogi (Wątroba) jest wyczerpane [...] usta stają się niebieskie, a język zwija się7. Cytaty pokazują, że diagnoza pierwotnie opierała się na kształcie języka oraz że wygląd języka wiązano z diagnozą z tętna i z twarzy. W Księdze wewnętrznej Żółtego Cesarza przedstawiono kilka innych kształtów języka, jak: zrolowany, sztywny, zwiędnięty, krótki. Opisane typy języków są użyteczne również dziś. Chociaż rozważania ogniskują się głównie na kształtach języka, to istnieją wzmianki o kolorze nalotu na języku: 1 - „Gdy Gorąco zaatakowało Płuca [...] cieniutkie włoski stają, pacjent ma awersję do zimna, nalot na języku jest żółty, a ciało gorące8. Gdy yang Qi jest obfite, a yin Qi niewystarczające, to niedostatek yin Qi prowadzi do wewnętrznego Gorąca, a obfite yang Qi prowadzi do zewnętrznego Gorąca [...] Język będzie palący, usta i zwiędnięte, a skóra sucha jak suche mięso"9. * Cytowane fragmenty pokazują, że rozpoznawano związki między Gorącem a żółtym nalotem. Inne wzmianki w Księdze wewnętrznej Żółtego Cesarza wskazują, że obserwację języka stosowano do oceny rokowania stanu pacjenta. Na przykład: „Jeżeli porażenie połowicze dotyczy lewej strony u mężczyzn, a prawej u kobiet (i) jeśli pacjent może mówić i porusza językiem, on lub ona wyzdrowieje w ciągu miesiąca"10. Innymi słowy rokowanie jest dobre, jeśli język może się poruszać, a złe, gdy jest sztywny. Księga wewnętrzna Żółtego Cesarza zawiera pierwsze elementy diagnozy z języka -szczególnie analizę jego kształtu - ale nie ma syntetycznego opisu ciała języka, jego koloru i nalotu. DYNASTIA HAN (206 r. p.n.e. - 220 r.) W tym okresie dokonano syntezy wielu zróżnicowanych trendów w chińskiej teorii medycznej. Największy wkład do diagnozy z języka miał Zhang Zhong-Jing, autor Rozważań nad zaburzeniami wywoływanymi przez Zimno i Zasad Złotej Komnaty. Zhang powiązał zmiany ciała języka i kolor nalotu z obrazem patologii: „Żółty nalot na języku i uczucie pełności w jelitach wskazuje na Nadmiarowe Gorąco. Jeśli podamy środki przeczyszczające i oczyścimy z Gorąca, żółty nalot zniknie n. W zaburzeniach Jasności yang (przyt. tł. Yang Ming) z zaparciem, uczuciem pełności brzucha i wymiotami, język ma biały nalot12. Gdy nie ma oznak Gorąca [...] pacjent jest spokojny a język ma śliski nalot"13. Zhang analizował zmiany nie tyJko w kolorze nalotu, ale również w kolorze ciała języka Na przykład: „Jeśli pacjent ma uczucie pełności w klatce piersiowej, suche usta i sinawy kolor ciała języka [...] wskazuje to Zastój Krwi"14. Zhang również, jako pierwszy zaobserwował związki między grubością nalotu a silą czynnika patogennego, a takzi- zwi^-^ia ustego i-uv> >.ah:oS« koiom nolotu tlel j^zykuL ze stanem Zimna lub Gorąca. Analiza nalotu na języku stanowi według Zhanga podstawę do różnicowania syndromów chorobowych. Rozważania nad zaburzeniami wywołanymi przez Zimno stały się bezsprzecznie podstawą różnicowania i leczenia chorób spowodowanych przez zewnętrzne Zimno. Choroby te przeważały w czasach Zhanga, przeciwnie niż w późniejszych epo-kach, kiedy przeważały choroby z zewnętrznego Gorąca, jak ospa, Odra, płonica15. DYNASTIE SUII TANG (581-907) W czasie trwania dynastii Sui i Tang nastąpił bezprecedensowy rozwój ekonomicznv i kulturowy społeczeństwa chińskiego. W tym czasie wzrastała w Chinach popularność buddyzmu Istotny rozwój odbywał się również w dziedzinie medycyny. Założono pierw-SSw? yCZną- Szk°ła ta Wsparła Winiczne zastosowanie akupunktury Najważniejsze dokumenty dotyczące diagnozy z języka to Rozioażania nad pochodzeniem i objawami chorób™ napisane przez Chao Yuan-Fanga, wydrukowane na począt -2- \ I ku siódmego stulecia, oraz Receptury Tysiąca Dukatów" Sun Si-Miao (581-682) wydrukowane w 652 r. W pracach tych doskonalono dalej obserwacje kształtu języka, jego koloru i nalotu w różnicowaniu syndromów chorób. Chao opisuje wygląd języka w wielu fragmentach swojej książki. Oto kilka przykładów: „W Niedoborze yin Nerek usta są gorące, język suchy, a pacjent odczuwa pragnieniels. U pacjentów z chorobami z Gorąca w Płucach [...] przednia część języka będzie żółta, ciało gorące [...] ci z nich, których język "wypali się" do koloru czarnego, umrą19. Gdy nie ma nalotu na przedniej części języka, nie należy używać ostrych metod (leczenia)20. Sun Si-Miao jest z całą pewnością najsławniejszym lekarzem w okresie wczesnego Tang, a jego książka wywarła ogromny wpływ na późniejsze pokolenia praktyków. W swoich pismach poczynił on wiele obserwacji języka: „Jeśli język jest sztywny i pacjent nie jest w stanie mówić, choroba jest w Narządach21. W krańcowym Niedoborze ścięgien [...] język będzie zrolowany22. W syndromach Nadmiaru w Sercu język będzie popękany23. Gdy Narządy yin są Gorące, na języku będą owrzodzenia [...] jeśli Narządy yang są Zimne, język będzie skurczony24. Jeśli język jest zrolowany i skurczony patogenne Gorąco (pochodzenia zewnętrznego) uszkodziło Śledzionę25. Kiedy Żołądek jest zużyty [...] język będzie obrzęknięty26. Gdy występuje biegunka, jak w dezynterii, a język jest żółty i spieczony, ale pacjent nie odczuwa pragnienia, wskazuje to na Nadmiar w klatce piersiowej27. U pacjentów odczuwających pragnienie, gardło będzie „palące" i da to w rezultacie suchy język"28. Obaj autorzy - Chao i Sun - zwrócili szczególną uwagę na język kobiet ciężarnych. Obrazuje to przykład z książki Chao, „Kiedy płód jest niespokojny [...], a u matki obserwujemy czerwoną twarz i niebieski język, dziecko umrze, a matka będzie żyła; kiedy twarz matki jest niebieska, jej język czerwony i ona ślini się, matka umrze, a dziecko będzie żyło"29. DYNASTIE SONG I JIN (960-1234) W czasach dynastii Song filozofia konfucjańska była obecna w każdej dziedzinie życia społeczeństwa chińskiego. Wtedy to filozofowie neokonfucjańscy myśliciele eklektyczni, zintegrowali w jednolity system wiele teorii medycyny chińskiej. Filozofia ich zawierała taoizm, buddyzm, naturalizm, legalizm i moizm. Eklektyzm ten rozszerzył się również na medycynę. Wielu lekarzy zajmowało się diagnozą z języka. Stała się ona tematem studiów specjalistycznych. Kontynuowano zapisy obserwacji diagnostycznych: „Gdy występuje niepokój, uczucie ściskania w klatce piersiowej, suchy język, pragnienie i głębokie, ślizgające tętno, wskazuje to na syndrom Gorąca30. Suchość w ustach, suchy język i wolne, głębokie tętno zarówno w przedniej, jak i tylnej pozycji, wskazują na chorobę Mniejszego yin (Nerki)"31. Pod koniec dynastii Jin, Li Dong-Yuan napisał pracę Rozważania nad Śledzioną i Żołądkiem91, w której rozwinął teorię, że Śledziona i Żołądek to najważniejsze Narządy ciała i leczenie powinno być prawie zawsze skierowane na te Narządy. W odniesieniu do diagnozy z języka, szczególnie uwydatnił suchy język i powiązał go z różnymi czynnikami etiologicznymi. Zgodnie z nauką Li, suchy język z suchym gardłem są spowodowane przez nieregularne posiłki i przepracowanie; przyczyną suchego języka z bólem w piersiach i okolicy podżebrowej jest zastój Qi Wątroby z powodu czynników emocjonalnych, - 3 - a suchy język z gorzkim smakiem w ustach jest symptomatyczny dla Ognia Serca. To zestawienie jest interesującym przykładem metody diagnostycznej stosowanej w medycynie chińskiej, w której jeden symptom (w tym przypadku suchy język) jest rozważany wspólnie z innymi symptomami i oznakami, a jego różne znaczenie kliniczne wynika z różnych kombinacji tych symptomów. Li Dong-Yuan powiązał także suchy lub wilgotny język ze stanem Nadmiaru/Niedoboru lub stanem yang/yin (rozdz. 4). DYNASTIA YUAN (1279-1368) W czasach dynastii Yuan diagnoza z języka zaistniała jako oddzielna specjalność studiów medycznych. Pojawiło się wiele istotnych książek, które stały się podstawą przyszłej literatury na ten temat. Na początku dynastii Yuan praktyk Ao, znany tylko z imienia, napisał książkę Zapis Złotego Lustra 33. Jest to pierwsza książka poświęcona w całości diagnozie z wyglądu języka. Koncentruje się przede wszystkim na zastosowaniu diagnozy z wyglądu języka w zaburzeniach wywołanych przez Zimno, według opisu Zhang Zhong-Jinga w Rozważaniach nad zaburzeniami wywołanymi przez Zimno. Zawiera 12 ilustracji. Książka ta jednak nie rozeszła się szeroko. W późniejszym okresie Yuan lekarz Du Qing-Bi przeczytał ją i docenił jej wartość. Dodał 24 nowe ilustracje i poprawiona praca została opublikowana w 1341 r. pod tytułem Doktora Ao zapis Złotego Lustra w zaburzeniach wywołanych przez Zimno u. Omówiono blady, czerwony i niebieski kolor ciała języka. Włączono zmiany na powierzchni języka, jak czerwone kolce, czerwone „gwiazdki", szczeliny i inne. Opisano biały, żółty, szary i czarny nalot na języku. Rozróżniono następujące kształty języka: obrzmiały, wiotki, kolcowaty, zbaczający i inne. Do każdej ilustracji dodano opis tętna i zespołu chorobowego związanego z takim stanem języka. Każdy syndrom zanalizowano posługując się terminami Niedobór/Nadmiar oraz wpływy Gorąca i Zimna. Uwzględniono przyczyny chorób, patologię i leczenie ziołami. Dodatkowo, Du Qing-Bi omówił z klinicznego punktu widzenia ciężkość choroby i rokowanie. Książka ta jest więc kompletnym podręcznikiem klinicznym, w którym położono nacisk na diagnozę z wyglądu języka. DYNASTIE MING I QING (1368-1911) W czasie dynastii Ming wydano kilka książek o diagnozie z języka. Wszystkie opierały się na Doktora Ao zapisie Złotego Lustra iv zaburzeniach wy wołany ch przez Zimno. Najwybitniejsza z nich to Podstawowe metody obserwacji języka w zaburzeniach wywołanych przez Zimno Shen Dou-Yuana, w której opisał 135 typów języka. W okresie dynastii Ming, a zwłaszcza Qing, często występowały epidemie chorób z wysypką, jak ospa, płonica, ospa wietrzna, odrą. W medycynie chińskiej uważa się, że przyczyną takich chorób jest zewnętrzne Gorąco. Studia nad tymi chorobami doprowadziły do odejścia od tradycji wywodzącej się z Rozważań nad zaburzeniami wywołanymi przez Zimno z czasów dynastii Han. Praca ta stała się „ewangelią" w odniesieniu do różnicowania i leczenia chorób pochodzących z zewnątrz, zarówno z Zimna, jak i z Gorąca. Często stosowano wówczas maksymę „metoda nie powinna odstępować od Roziua-żań nad zaburzeniami wywoływanymi przez Zimno, a zalecenia powinny się kierować (Zhang) Zhong-Jingiem." cy in lv riy- Ju nor pie- ach urób że r.va- i do iGo- ra- rać I Pierwsze odstępstwa od tego dogmatu nastąpiły już w okresie dynastii Song, kiedy I He Jian stwierdził, że w pewnych chorobach pochodzących z zewnętrznego Gorąca nie I należy używać zaleceń z Rozważań nad zaburzeniami wywołanymi przez Zimno. Od-I stępstwo dr He stało się tak sławne, że powstało powiedzenie: „w chorobach wywołanych I przez zewnętrzne Zimno kieruj się zaleceniami (Zhang) Zhong-Jinga, w chorobach z zewnętrznego Gorąca kieruj się zaleceniami He Jiana"36. Niemniej, dopiero w dynastii Qing, z powodu występujących w tych czasach epidemii, rozwinęła się zrozumiała i usystematyzowana teoria różnicowania, diagnozy i leczenia chorób z zewnętrznego Gorąca. Bardzo szczegółowo badano i analizowano czerwone języki. Z historycznego punktu widzenia, różnicowanie różnych typów czerwonych języków było wynikiem różnicowania chorób z zewnętrznego Gorąca, tak powszechnych w czasach dynastii Qing. W okresie Qing napisano kilka wyczerpujących prac o diagnozie z języka. We wczesnych latach tej dynastii Zhang Dan-Xian napisał Lustro języka w zaburzeniach wywoła-nych przez Zimno37. Książka zawiera 120 ilustracji i oparta jest na Podstawowych metodach z dynastii Ming. Pod koniec dynastii Qing, Fu Song-Yuan napisał książkę Zbiór języków i nalotów38, w której odstąpił od tradycyjnej dyskusji o diagnozie z języka tylko w odniesieniu do zaburzeń wywołanych przez Zimno. Włączył do tej pracy omówienie chorób wywołanych przez Gorąco oraz różne inne zaburzenia. Fu odstąpił także, w istotny sposób, od wcześniejszych tekstów, które zazwyczaj klasyfikowały języki zgodnie z kolorem nalotu. Sklasyfikował on języki zgodnie z kolorem ciała języka. Uważał, że jest to czynnik bardziej znaczący niż kolor nalotu. Pogląd ten przeważa do dziś. Fu w swojej książce opisał osiem podstawowych kolorów ciała języka: biały, bladobialy, bladoczerwo-ny, prawdziwie czerwony, głęboko czerwony, purpurowy, niebieski i czarny. W 1906 r. Liang Te-Yan napisał pracę pt. Różnicowanie syndromów poprzez badanie języka39, w której opisał i zilustrował 148 typów języka. Sławny lekarz z okresu Ming, Zhang Jie-Bing, znany także jako Zhang Jing-Yue, napisał Kompletny traktat (Zhanga) Jing-Yue i0. Jeden z jego rozdziałów, zatytułowany ..Różnicowanie z koloru języka", zajmuje się znaczeniem koloru języka w różnicowaniu syndromów chorobowych. Chen Shi-Duo napisał Sekretne zapiski Kamiennej Komnaty41. Jeden z rozdziałów jest zatytułowany „Doświadczenie oglądania języka w różnicowaniu chorób pochodzenia zewnętrznego". W rozdziale tym Chen omawia, jak zmiany nalotu na języku odzwierciedlają patologiczne zmiany w chorobach wywołanych przez zewnętrzne Gorąco. Stwierdził, że zmiany nalotu na języku zawsze będą odzwierciedlać stan pacjenta, niezależnie czy stan jest lekki czy ciężki, czy jest to Niedobór czy Nadmiar, czy też Wilgoć czy wyczerpanie płynów ciała. Ye Tian-Shi, sławny XVIII-wieczny lekarz, był największym autorytetem w badaniach nad chorobami z Gorąca zewnętrznego. W 1746 r. napisał Rozważania nad chorobami gorączkowymi z Gorąca42. Ye zapoczątkował zasady różnicowania zgodnie z Czterema Warstwami choroby. Do dziś stanowią one podstawę różnicowania i leczenia chorób gorączkowych z Gorąca (Aneks, cz. II). Powiązaf „prawdziwy" lub „fałszywy" nalot (tzw nalot z „korzeniem" lub bez) ze stanem Niedoboru lub Nadmiaru. Zanalizował także bardzo szczegółowo zmiany nalotu na języku w chorobach gorączkowych z Gorąca. Ye, który przywiązywał ogromne znaczenie do diagnozy z języka, komentował - każdy przejaw kliniczny odzwierciedla się na języku43. Wu Ju-Tong w 1798 r. napisał Systematyczne różnicowanie chorób gorączkowych44. Jest to opracowanie dzieła Ye Tian-Shi oraz początek różnicowania chorób zgodnie z Trzema Ogrzewaczami, które uzupełniają koncepcję Czterech Warstw dr Ye (Aneks, cz. III). Wu rozszerzył również zastosowanie diagnozy z języka w chorobach gorączkowych z Gorąca. W późniejszym okresie Qing, dr Shi Shi-Nan w dziele Źródła medycyny4*1 zawarł rozdział „Różnicowanie syndromów według nalotu na języku w różnych chorobach". Shi opisał fizjologiczny proces formowania się nalotu na języku oraz patologiczne zmiany nalotu, występujące pod wpływem zewnętrznych czynników patogennych. REPUBLIKA CHIŃSKA (1911-1949) Za czasów Republiki tradycyjna medycyna chińska była w dużym stopniu zakazana przez nacjonalistyczny rząd. Współczesna biomedycyna została uznana jako oficjalna medycyna Chin, mimo że praktycznie nie istniała na prowincji. Wykształcone na Zachodzie klasy spoglądały z wyższością na medycynę tradycyjną. W konsekwencji, medycyna tradycyjna rozwinęła się w tym okresie w niewielkim stopniu. CHIŃSKA REPUBLIKA LUDOWA (1949) Od powstania ChRL znacznie poprawiła się opieka zdrowotna i zdrowie Chińczyków. Nastąpił renesans tradycyjnej medycyny chińskiej. Jest nauczana równolegle z medycyną zachodnią. W rezultacie, badania naukowe w medycynie chińskiej posuwają się do przodu ogromnymi krokami. Istnieje wiele szkół wyższych 5- lub 6-letnich tradycyjnej medycyny chińskiej oraz wiele wielkich szpitali leczących metodami tradycyjnymi. Prowadzono liczne badania nad użytecznością akupunktury i medycyny ziołowej. Od 1950 r. opublikowano wiele książek, zawierających zarówno współczesną, jak i tradycyjną linię medycyny chińskiej. W ostatnich łatach opublikowano wiele nowych książek na temat diagnozy z języka; najistotniejsza z nich to Diagnoza z języka w medycynie chińskiej. Praca ta jest systematycznym omówieniem wszystkich aspektów diagnozy z języka i uwzględnia wszystkie poprzedzające prace klasyków. Inny istotny tekst, to Chińska diagnoza medyczna, zawierająca obszerny rozdział na temat diagnozy z języka. W szczególności zawiera on omówienie znaczenia klinicznego nalotu z „korzeniem" lub bez „korzenia" oraz 12 kolorowych fotografii. Chińskie czasopisma medyczne regularnie publikują artykuły o diagnozie z języka, często porównują zachodnie i chińskie techniki diagnostyczne. Na przykład w jednym > z artykułów46 przedstawiono tezę, że jedno zaburzenie zgodne z diagnozą według trądy- , ^ cyjnej medycyny chińskiej może pojawić się w wielu jednostkach chorobowych zgodnych I Ą z diagnozą medycyny zachodniej. W badaniach tych przedstawiono 108 przypadków z si- 1 j nawo-purpurowym językiem; w każdym przypadku występował zastój Krwi w Wątrobie, p I niezależnie od diagnozy postawionej pacjentom przez współczesną biomedycynę. Inny artykuł47 omawia 39 przypadków przewlekłego zakaźnego zapalenia wątroby, charakteryzujących się żółtym, tłustym nalotem na języku, który odzwierciedla Gorącą Wilgoć w Wątrobie i Pęcherzyku Żółciowym. Pokazuje to, że może istnieć zgodność pomiędzy biomedycyną chińską i współczesną. ¦ W związku ze ścisłą integracją tradycyjnej chińskiej i współczesnej biomedycyny I w Chinach, wykonano tam wiele badań, które pokazują, jak wygląd języka istotnie korę- f luje z rozmaitymi syndromami chorób w rozumieniu biomedycznym. Tak więc, diagnoza z języka może być źródłem wskazówek zarówno w leczeniu za pomocą tradycyjnej medycyny chińskiej, jak i we współczesnej biomedycynie. Na przykład, artykuł w Journal of Chinese Medicine48 przedstawia wyniki obserwacji 524 pacjentów z rozpoznaniem prze- wlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu B. Wyniki badań wyglądu języka pokazują, że w 32% przypadków występowała Gorąca Wilgoć, w 22% ze stagnacją Qi i gromadzeniem Wilgoci, w 22% z Niedoborem Yin Wątroby, w 14% z zastojem Krwi, w 7% z Niedoborem Qi i gromadzeniem Wilgoci, a w 3% z Niedoborem Yang Śledziony i Nerek. W innym artykule49 przedstawiono zmiany ciała języka u pacjentów z cukrzycą w powiązaniu z lepkością krwi: ciemnoczerwony język wskazuje na wzrost lepkości krwi. Badania w Chinach pokazują też, że wygląd języka może być bardziej powiązany z chorobami w rozumieniu biomedycznym niż z chińskimi symptomami chorobowymi, tzn. bardziej z „atroficznym zapaleniem żołądka" niż z „bólem w nadbrzuszu". Artykuł w Journal of Chinese Medicinem) przedstawia, że w odniesieniu do oznak i objawów gas-trycznych, żółty, gruby nalot może wskazywać zapalenie żołądka, częściowo złuszczony nalot - przewlekłe atroficzne zapalenia żołądka, brązowe plamki mogą oznaczać atro-ficzne zapalenie żołądka, a zielony nalot z purpurowymi plamkami na ciele języka może wskazywać na raka żołądka. Diagnoza z języka jest oczywiście nauczana we wszystkich szkołach tradycyjnej medycyny chińskiej. Często używa się pomocy wizualnych, jak slajdy lub modele z wosku wszystkich typów języka. Trudno przewidzieć, jak diagnoza z języka będzie się rozwijać we współczesnych Chinach. Historia tego kraju była świadkiem wielu zwrotów politycznych. Każdy z nich miał swoje reperkusje w oficjalnym stosunku państwa do medycyny tradycyjnej i rozwoju opieki zdrowotnej. Na przykład, w czasie Rewolucji Kulturalnej (1966-1976) większość tradycyjnych teorii medycznych uważano za pozostałości „myślenia feudalnego" w najgorszym, a „prymitywny, naiwny materializm" - w najlepszym wypadku. Od tego czasu sytuacja zmieniła się dramatycznie i nadal zmienia się z roku na rok. Obecnie wznowiono poparcie dla studiów nad klasyką i tradycyjnymi teoriami medycznymi. Przykładem może być ogromne zainteresowanie Qi Gongiem starym taoistycznym systemem ćwiczeń oddechowych, stosowanym dla poprawy zdrowia. Potrzeba wyszkolenia ogromnej rzeszy lekarzy i pracowników medycznych prowadzi często do upraszczania tradycyjnej medycyny, czasami do pomijania bardziej subtelnych aspektów teoretycznych. W diagnozie z języka oznacza to, że standardy diagnostyczne obecnie kształconych lekarzy są tylko podstawowe, podczas gdy finezyjne aspekty diagnostyczne praktykują głównie starsi lekarze. Moim zdaniem instytucje nauczające medycynę chińską winny zharmonizować potrzebę symplifikacji i standaryzacji dla celów dydaktycznych z potrzebą badań nad bardziej subtelnymi i tradycyjnymi aspektami w tej dziedzinie. Jeśli osiągnie się taką równowagę, diagnoza z języka będzie rozwijana jako żywotny aspekt chińskiej praktyki i teorii medycznej. PRZYPISY Chen Ze-Lin, „Overview of the History of Tongtie Diagnosis", Chinese Journal ofMedical History (Zhong hua yi shi za zhi) 12 (1982): 1-3. „Naturalizmem" nazywam filozofię Szkoły Yin-Yang, która rozkwitała w okresie Walczących Królestw. Głównym przedstawicielem tej szkoły był Zou Yan (ok. 350 - 270 r. p.n.e.). Szkoła ta rozwinęła teorie yin-yang oraz teorię Pięciu Przemian, które stały się podstawą teoretyczną medycyny chińskiej. Wspaniałe omówienie teorii tej szkoły - patrz Joseph Needham Science and Cwilizatkm in China II (Cambridge: Cambridge University Press, 1956) str. 232-265. Yellow Emperor's Inner Olassie (Huang di nei jing) jest najwcześniejszym tekstem w medycynie chińskiej. Większa część tekstu została napisana w okresie Walczących Królestw. Jest tradycyjnie przypisywana mitycznemu Żółtemu Cesarzowi (który prawdopodobnie panował około 2700 r. p.n.e.), ale jest oczywiste, że została napisana przez kilku różnych autorów nie wcześniej niż 300 lat p.n.e. i następnie była wielokrotnie wydawana. Wydanie dostępne dziś napisał Wang Bing w 762 r. Księga ivcwnętrzna Żółtego Ce- sarza składa się z dwóch części: Proste Pytania (Su wen) i Oś Duchowa (Ling Shu). Każda z nich zawiera 81 rozdziałów. Proste Pytania zajmują się teorią medycyny chińskiej - fizjologią, patologią, przyczynami chorób, drogami kanałów i diagnozą. Oś Duchowa jest poświęcona akupunkturze i stosowaniu moksy. Opisuje osiem typów igieł, techniki nakłuwania, funkcje punktów i leczenie wielu chorób. 4. Classic of Difficulties (Nan, jing) została także napisana w okresie Walczących Królestw lub w czasie dynastii Han. Poprzednio uważano, że jest to praca sławnego lekarza Bian Que (VI w p.n.e.), ale obecnie wielu badaczy sądzi, że została napisana w III w. p.n.e. przez Qin Yue-Ren. Używał on pseudonimu Bian Que, by powiększyć wagę swojej pracy. To był częsty obyczaj w starożytnych Chinach. Aby uzyskać więcej informacji - patrz Joseph Needham i Lu Gwei-Djen - Celestial Lancets (Cambridge: Cambridge University Press 1980) str. 79-88 i str. 114-115. Księga Trudności zawiera 81 rozdziałów, wyjaśnia pewne tematy, które w Księdze Wewnętrznej Żółtego Cesarza były potraktowane szkicowo. Jest ona uważana za ważny tekst z kilku przyczyn. Uzasadnia praktykę badania tętna na tętnicy promieniowej, zajmuje się koncepcją Bramy Życia (przyt. tłum. Ming Men), daje początek zasadzie używania pięciu prowadzących lub transportujących punktów (shu xue) na każdym kanale. Zapoczątkowuje także koncepcję punktów wzmacniających i uspokajających, zgodnie z Odżywczym Cyklem Pięciu Przemian. 5. Classic of the Spiritual Axis (Ling shu jing) (Beijing: People's Medical Publishing House, 1963) rozdz. 21, str. 56. 6. Yellow Emperor's Inner Classic: Simple Questions (Huang di nei jing su wen) (Beijing: People's Medical Publishing House 1963) rozdz. 17, str. 98. 7. Classic ofthe Spiritual Axis, rozdz. 10, str. 30. 8. Yellow Emperor's Inner Classic: Simple Questions, rozdz. 32, str. 186. 9. Classic ofthe Spiritual Axis, rozdz. 75, str. 134. 10. Yellow Emperor's Inner Classic: Simple Questions rozdz. 48, str. 264. 11. He Ren, wyd. Essentials ofthe Golden Gabinet: A New Explanation (Jin gui yao lue xinjie) (Zhejiang Scientific Publishing House 1981) rozdz. 10, str. 65. 12. Cold-induced Diseases Research and Teaching Group of the Nanjing College of Traditional Chinese Medi-cine, wyd. Discussion of Cold-induced Disorders with Eiplanations (Skang han lun yi shi) (Shanghai: Shanghai Scientific Publishing House 1980) str. 948. 13. Discussion of Cold-induced Disorders, str. 703. 14. Essentials ofthe Golden Gabinet, rozdz. 16, str. 138. 15. Istnieją świadectwa, że w okresie dynastii Han nie występowały w Chinach choroby charakteryzujące się wysypką i gorączką. Pojawiły się później i osiągnęły swój szczyt w okresie dynastii Qing. Związane to było z wieloma czynnikami, jak np.: wzrost zagęszczenia populacji i urbanizacja (ważny czynnik w rozszerzaniu się epidemii), rozwój handlu wewnątrz Chin i z ludźmi spoza granic (kontakty z nowymi chorobami); przesunięcie centrum chińskiej cywilizacji z nad basenu zimnej Żółtej Rzeki na północy ku gorącej dolinie rzeki Yangzi na południu (zmiana klimatu) i inwazja Mongołów w XIII w (rozprzestrzenianie zarazy). Czynniki te doprowadziły do wzrostu chorób epidemicznych, wywołanych przez zewnętrzne Gorąco po okresie dynastii Han, szczególnie w czasie późnego Ming i wczesnego Qing (Aneks, cz. II). Ogromne znaczenie wpływu epidemii na społeczną i polityczną historię ludzkości znajdziemy w książce W.H. McNeil -Plagues andPeoples (New York: Penguin Books 1976). 16. Chao Yuan-Fang, Discussion ofthe Origins and Symptoms of Diseases (Zhu bing yuan hou lun). 17. Sun Si-Miao, Thousand Ducat Prescriptions (Qian jin yao fang). 18. Discussion ofthe Origins and Symptoms of Diseases, część 41. Cytowane w Beijing College of Traditional Chinese Medicine, Tongue Diagnosis in Chinese Medicine (Zhong yi she zhen) (Beijing: People's Medical Publishing House, 1976), str. 3. 19. Discussion ofthe Origins and Symptoms of Diseases, część 8. Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine, str. 2. 20. Discussion ofthe Origins and Symptoms of Diseases, część 7. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 21. Thousand Ducat Prescriptions, część 8. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 22. Thousand Ducat Prescriptions, część 11, rozdz. 4. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 23. Thousand... część 13, rodź. 1. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 24. Thmisand... część 14, rozdz. 3. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 25. Thousand... część 15, rozdz. 1. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 26. Thousand... część 16, rozdz. 1. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 27 Thousand... część 15. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 28. Thousand... część 26. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 29. Discussion ofthe Origins and Symptoms of Diseases, część 41. Cytowane w Tongue Diagnosis... str. 3. rr i- :•- » :v *A ?- 4U. 41. 42. 43. dujące się to było rozszerza-tłiorobami); •ej dolinie zarazy), (iorąco po Dmne zna-.-. McNeil - Podobny fragment z Tkousand... część 2, rozdz. 6 także cytowany na str. 3 tego samego źródła. Guo Yong, Discussion of Cold-induced Disorders with Lost Passages (Shang han bu wang lun) (data nieznana). Cytowane w Tongue Diagnosis... str. 4. Jak wyżej str. 4. Li Dong-Yuan, Discussion ofthe Spleen and Słomach (Pi wei lun) (1249). Ao, Record ofthe GoldenMirror' (Jinjing lu) (ok.1280). Du Qing-Bi, Ao's Record ofthe GoldenMirror of Cold-induced Disorders (Ao shi shang hanjinjing lu) (1341). Shen Dou-Yuan, Essential Methods of Obseryation of the Tongue in Cold-induced Disorders (Shang han guan xin fa) (data nieznana). Nanjing College of Traditional Chinese Medicine, Study ofFebrile Diseases (Wen bing xue) (Shanghai: Shanghai Scientific Publishing House, 1978), str. 12. Zhang Dan-Xian, Mirror of the Tongue in Cold-induced Disorders (Shang han she jian) (1668). Fu Song-Yuan(J4 Collection ofTongues and Coatings (She tai tong zhi) (1874). Liang Te-Yan, Differentiation of Syndromes by Ezamination of the Tongue (She jian bian zheng) (1906). Zhang Jie-Bing, The Complete Treatises of [Zhang] Jing-Yue (Jing-yue guan shu) (1634). Chen Shi-Duo, Secret Record of the Stone Room (She shi mi lu) (1687). Ye Tian-Shi, Discussion ofWarm-febrile Diseases (Wen re lun) (1746). Chen Zi-Lin, „Overview of the History of Tongue Diagnosis". Chinese Journal ofMedical History (Zhong hua yi shi za zhi) 12 (1982): 1-4. Wu Ju^FongSystematic Differentiation of Febrile Diseases (Wen bing tiao bian) (1798). Shi Shi-NanifedicaZ Sourses (Yi yuan) (1891). Hu Qing-Fu i Chen Ze-Lin „Analysis and Discussion of the Clinical Materials Relating to 108 Cases of Bluish Purple Tongues". Journal of Traditional Chinese Medicine (Zong yi za zhi) 24, nr 6 (1983): 67. Wang Chen-Bai, „Differentiation of Syndromes and Discussion of Treatment for Yellow, Greasy Tongue Coatings Accompanying Chronić Hepatitis". Journal of Traditional Chinese Medicine (Zhong yi za zhi) 25, nr 4 (1984): 26. Chen Han-Cheng, „Tongue Diagnosis and Identification Patterns in Chronić Hepatitis B". Journal of Traditional Chinese Medicine (Zhong yi za zhi) 29, nr 4 (1988): 53. Zhao Rong-Lai i in., „Computer Scanning and Classification of Tongue Body and Coating". Journal of Traditional Chinese Medicine (Zhong yi za zhi) 30, nr 2 (1989): 47. Dai Hao-Liang, „A Comparative Study between the Tongue Appearance and Fibreoptic Gastroscopy". Journal of Traditional Chinese Medicine (Zhong yi za zhi) 25, nr 10 (1984): 74. Badanie języka -przegląd ZACHODNIA ANATOMIA JĘZYKA1 Język jest zbudowany z mięśni szkieletowych pokrytych błoną śluzową. Język ma kilka mięśni, które rozpoczynają się na kościach czaszki. Wyniosłości na powierzchni języka nazywane są brodawkami. Powodują pofałdowanie zewnętrznej warstwy komórek języka (rys. 2-1). Wyróżnia się pięć typów brodawek: liściaste, nitkowate, grzybiaste, okolone oraz okalające. Koniuszek i powierzchnia grzbietowa języka są pokryte na ogół przez brodawki nitkowate przemieszane z grzybiastymi. Z tyłu, na korzeniu języka znajdują się wielkie brodawki okalające, ułożone w kształcie litery V, które pełnią funkcję ochronną. Zapobiegają przed połknięciem gorzkich trujących substancji. Te wielkie brodawki, widoczne tylko wtedy, gdy pacjent wysunie język do końca, są anatomiczną cechą normalnego języka i nie należy ich błędnie interpretować jako czerwone plamki. Jak zobaczmy później, medycyna chińska zajmuje się głównie dwoma typami brodawek: nitkowatymi, które tworzą „nalot" i grzybiastymi, które kształtują daną powierzchnię języka i w stanach patologicznych stają się czerwonymi punktami lub plamkami. Pomiędzy 16 a 96 rokiem życia grubość warstwy komórek nabłonka na powierzchni języka zmniejsza się o 30%, chociaż podstawna warstwa komórek nie zmienia się. Interesująca jest tu zbieżność zmniejszania się grubości nalotu wraz z wiekiem. Związane jest to ze znacznym wpływem Niedoboru yin, rozpoznawanego w medycynie chińskiej, narastającego wraz z wiekiem. Analizując rozwój języka we wczesnym stadium embrionalnym stwierdza się, że głowowa część embrionu zagina się, by osłonić pierwotne przednie prajełito pomiędzy jamą owodniową a pierwotnym osierdziem (rys. 2-2). Język rozwija się w polu wzrostu żuchwy pomiędzy pierwotną jamą ustną a klatką piersiową. Rozwijający się język oddziela pierwotny Otwór jamy ustnej od osierdzia i pierwotnego serca (rys. 2-3). Jest to bardzo interesujące, ponieważ pokazuje zgodność powiązania języka z Sercem/Osierdziem w medycynie chińskiej. Język podwaja swą długość, szerokość i grubość w czasie między urodzeniem a okresem dorastania. Wielkość języka w normalnych warunkach jest proporcjonalna do wielkości głowy. -10- ¦***" ......''"'¦Mllllllilillllllill,.' część gardłowa języka otwór ślepy języka bruzda graniczna nagłośnia pośrodkowy fałd językowo-nagtośniowy łuk podniebienno--gardtowy migdał podniebienny łuk podniebienno--językowy brodawki nitkowate brodawki liściaste brodawki okolone brodawki grzybiaste Rysunek 2-1 to ka pierwotne przednie prajelito pierwotne osierdzie Rysunek 2-2 ludzki łuk żuchwowy tworzący język prymitywne osierdzie Rysunek 2-3 DIAGNOZA Z JĘZYKA - ZALETY I SŁABOŚCI Diagnoza z języka ma szereg właściwości, które nadają jej niezwykle istotne znaczenie w diagnostyce chińskiej. Pod pewnymi względami jest rzetelniejsza niż diagnoza z tętna. W tym momencie warto przedstawić jej zalety i niedostatki. Po pierwsze, kolor ciała języka prawie zawsze odzwierciedla prawdziwy stan pacjenta, szczególnie przy różnicowaniu według kryteriów Ośmiu Zasad. Złożone objawy i oznaki występujące u pacjenta mogą często być przeciwstawne. Na przykład: u pacjenta występują objawy Wewnętrznego Zimna, takie jak: blade ciało języka, luźne stolce, dreszcze, ale także szybkie tętno, które jest oznaką Gorąca. W takiej sytuacji kolor ciała języka jest rzetelniejszym wskaźnikiem oceny prawdziwego stanu pacjenta, ponieważ zarówno kolor ciała języka, jak i kolor nalotu są stosunkowo nieczułe na bieżącą zmianę i krótkoterminowe zdarzenia. Na przykład, tuż przed konsultacją pacjent może mieć denerwujące przeżycie, co najprawdopodobniej spowoduje, że tętno będzie szybsze i lekko napięte, ale nie będzie zmian ani w kolorze ciała, ani nalotu języka (oczywiście, przewlekłe problemy emocjonalne zmienią wygląd języka, szczególnie jego kolor). Podobnie po wykonaniu znacznego wysiłku fizycznego pacjent będzie miał szybkie tętno, ale język będzie względnie nie zmieniony. - 12 - Po drugie, wygląd języka jest bardzo pomocny przy ocenie dynamiki poprawy lub pogarszania się stanu pacjenta. Kolor ciała języka jest bardziej przydatny w stanach przewlekłych, podczas gdy nalot jest generalnie bardziej użyteczny w stanach ostrych. Po trzecie- topografia języka - panuje praktycznie ogólna zgoda, że różne pola na języku odpowiadają różnym Narządom. Po czwarte, diagnoza z języka, w porównaniu z innymi technikami, jest stosunkowo obiektywna. Mogą być różnice w ocenie czy dane tętno jest „napięte", czy „strunowa-le". lecz gdy język jest ciemnoczerwony, to nie ma co do tego najmniejszych wątpliwości. Należy jednak pamiętać, że niektóre odcienie koloru ciała języka mogą być bardzo subtelne, np. ocena bladoniebieskiego koloru ciała języka wymaga pewnego doświadczenia. W końcu diagnoza z języka, w porównaniu z diagnozą z tętna, jest raczej łatwa do nauczenia się. Znajomość tej techniki może być doskonalona poprzez oglądanie języka w praktyce klinicznej, jak i przez korzystanie z pomocy wizualnych, jak kasety wideo i fotografia. Główne ograniczenie diagnozy z języka, w porównaniu z diagnozą z tętna, to jej relatywny brak precyzji. Doświadczony praktyk medycyny chińskiej interpretując tętno może wydobyć wiele szczegółowych informacji o stanie pacjenta i często zidentyfikuje źródło problemu zdrowotnego. Gruby lepki i żółty nalot na języku z czerwonymi plamkami na korzeniu wskazuje na zatrzymanie Gorąca i Wilgoci w Dolnym Ogrzewaczu, ale tylko z nalotu nie wiemy, czy problem umiejscowiony jest w Pęcherzu Moczowym, Jelitach, Nerkach, czy też w Macicy. Ocena ta możliwa jest dopiero, gdy weźmiemy pod uwagę tętno oraz inne oznaki i symptomy. Więcej szczegółowych wyjaśnień o znaczeniu i stosowaniu diagnozy z języka w praktyce klinicznej znajdziemy w rozdziale 8, gdzie omówiono zastosowanie diagnozy z języka w sytuacjach złożonych i przeciwstawnych. lor lecą że ze ie, Jo-uo, BADANIE JĘZYKA Badając język, by uniknąć fałszywej lub zniekształconej oceny, musimy pamiętać 11 kilku ważnych elementach. Rzetelne badanie wymaga prawidłowego oświetlenia. Naj-epsze możliwe światło, to światło słoneczne. Sztuczne światło nigdy nie będzie całkowicie odpowiednie. Z tego względu, należy badać język możliwie jak najbliżej okna. Jeśli badanie musi się odbyć przy sztucznym oświetleniu, to preferowane jest światło zwykłej żarówki, a nie światło fluorescencyjne. Światło mocne jest lepsze od słabego. Jeśli używamy światła fluorescencyjnego, to musi mieć ono pełne spektrum. Idealna jest także wolframowa lampa halogenowa. Należy poprosić pacjenta o wysunięcie języka tak daleko, jak to jest możliwe, ale bez używania siły. Jest to ważne, ponieważ użycie zbytniej siły przy wysuwaniu języka zmieni ego kształt i spowoduje zaczerwienienie się. Pacjent jest proszony o wysunięcie języka tylko na krótki czas - około 15 do 20 sekund. Przedłużone wysunięcie języka powoduje tendencję do jego zaczerwienienia się, najszybciej na koniuszku. Jeżeli konieczne jest dłuższe badanie, należy poprosić pacjenta o schowanie języka, zamknięcie ust, a następnie ponownie wysunięcie. Można to powtarzać kilkakrotnie bez obawy o zmianę koloru języka. Należy z wielką uwagą oceniać kolor ciała języka. Chociaż zwykle jest to proste, jednak niektórych przypadkach subtelny odcień koloru może sprawić trudności. Szczególnie dotyczy to odcieni purpury, jak bladopurpurowy sinawopurpurowy i czerwonawopurpu-rowy. Język niebieski najczęściej nie będzie miał wyglądu jasnoniebieskiego (chociaż, w niektórych przypadkach będzie), ale będzie to raczej subtelny sinawy odcień. - 13 - s Konsumpcja kolorowego pożywienia i słodyczy może zmienić kolor języka. Należy się upewnić, że pacjent nie spożył takich produktów tuż przed badaniem. Ostre pożywienie, jak pikle, pieprz turecki i curry mogą powodować zaczerwienienie języka w krótkim czasie po spożyciu. Palenie papierosów może zmienić nalot języka na żółty. Wpływ lekarstw na język Lekarstwa mają widoczny wpływ na wygląd języka. Ważne jest, by mieć tego świadomość, gdyż pozwoli to uniknąć błędnych wniosków w twojej diagnozie. Antybiotyki. Zmiany dotyczą języka bardzo szybko. Ogólnie powodują złuszczanie się nalotu w łaty, tzn. małe pola pozbawione są nalotu. W sposób jasny odzwierciedla to fakt, że antybiotyki mają tendencję do uszkadzania yin Żołądka. Nie wszystkie jednak antybiotyki wpływają na język w takim samym stopniu. Największy wpływ wywołują tetracykliny w mniejszym stopniu - chloramfenikol, gentamy-cyny i pokrewne aminoglikozydy Zmiany pojawiają się po 2-3 dniach przyjmowania leków i utrzymują się przez około dwa tygodnie po zaprzestaniu zażywania ich. Kortykosteroidy. Doustne steroidy powodują, że język staje się czerwony i obrzęknięty po około dwóch miesiącach zażywania leków. Wziewne steroidy wywołują ten sam efekt, lecz po znacznie dłuższym czasie codziennego stosowania leku. Leki rozszerzające oskrzela. Leki pobudzające receptory fi2 (salbutamol, terbuta-lina itd.), po dłuższym okresie stałego stosowania, mogą wywołać zaczerwienie się koniuszka języka. Inne leki z tej grupy, takie jak teofilina, mają nawet silniejszą tendencję do wywoływania tych zmian w krótszym czasie. Leki moczopędne. Diuretyki drastycznie usuwają płyny ciała. Mogą więc spowodować Niedobór yin. Jednak zdarza się to zazwyczaj dopiero po długotrwałym stosowaniu - przez lata. W efekcie, po dłuższym czasie język staje się obnażony z nalotu, co odzwierciedla Niedobór yin. Środki przeciwzapalne. Najbardziej wpływają na język dwa środki przeciwzapalne - fenylbutazon i oksyfenbutazon. Chociaż są to środki przeciwzapalne, paradoksalnie powodują pojawienie się czerwonych punktów na języku i zmniejszenie się grubości ciała języka. W wyniku przewlekłego zażywania - przez lata - język może stać się obnażony. Inne środki przeciwzapalne, które wywołują podobny efekt, lecz w mniejszym stopniu, obejmują szeroko stosowane niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak: ibuprofen, na-proxen, ketoprofen, fenoprofen, azapropazon i indometacyna. Większość środków cytostatycznych, stosowanych w leczeniu nowotworów złośliwych, przyczynia się do formowania bardzo grubego, a nawet czarnego i suchego nalotu. WSKAŹNIKI DO DIAGNOZY Z JĘZYKA Aby systematycznie zbadać język, należy dokładnie wiedzieć, czego szukać. Istnieje pięć podstawowych wskaźników do obserwacji. Wymienione są one niżej w kolejności badania. Każdy z nich zostanie omówiony szerzej w rozdziałach 5-7. Żywość koloru lub duch języka Żywotny wygląd wskazuje na zasadniczo dobre zdrowie. Jakość ta jest czasem opisywana jako „Duch" języka, aby zaznaczyć żywy wygląd, niezależnie od współwystępu- - U - Im |ta-ko- EO-liu jących jakichkolwiek oznak patologicznych. Jeśli język ma żywy kolor, rokowanie jest dobre, a jeśli ma kolor ciemny lub zwiędnięty wygląd, rokowanie jest złe. Język o żywym kolorze jest czasem opisywany jako „język życia", a język o ciemnym i zwiędniętym wyglądzie jako „język śmierci". Terminy życie i śmierć w tym kontekście nie są dosłowne; oznaczają one względną ciężkość choroby. Szczególnie ważna w analizie żywości koloru jest uważna ocena korzenia języka. Jeśli korzeń ma żywy, wibrujący kolor, rokowanie jest dobre niezależnie od choroby. Jeśli korzeń jest ciemny, suchy i zwiędnięty - rokowanie jest złe. Kolor ciała języka Kolor ciała dotyczy koloru samego języka, pod jakimkolwiek nalotem. Jeśli nalot jest ekstremalnie gruby i pokrywa całą powierzchnię języka, aby ocenić kolor ciała, należy badać spodnią stronę języka. Kolor ciała języka odzwierciedla stan Narządów yin, Krwi i Qi Odżywczej. Jest to pojedyncza najważniejsza cecha do obserwacji. Prawie zawsze wskazuje na prawdziwy stan organizmu. Nie zmienia się pod wpływem okresowych zmian stanu emocjonalnego lub fizycznego, jak ćwiczenia fizyczne. Na przykład, jeśli kolor ciała języka jest bardzo ciemnoczerwony, to możemy być pewni, że jest to stan intensywnego Gorąca, w jednym lub kilku Narządach, bez względu na towarzyszące inne symptomy i oznaki. Jeśli język jest bardzo blady lub prawie biały, bez wątpienia jest to stan poważnego Niedoboru yang lub Krwi. Bardzo często inne objawy i oznaki kliniczne są sprzeczne. W takich przypadkach kolor ciała języka jest ostatecznym wskaźnikiem diagnostycznym. W różnicowaniu według Ośmiu Zasad odzwierciedla on wpływy Gorąca i Zimna, Niedobory yin i yang, Qi lub Krwi oraz stagnację. Kształt ciała języka Badanie kształtu ciała języka obejmuje: sam kształt, cechy występujące na powierzchni języka, konsystencję ciała języka oraz wszelkie mimowolne ruchy języka. Badając kształt, obserwujemy, czy język jest cienki czy obrzęknięty, długi czy krótki, czy określone części języka są obrzęknięte. Badanie cech na powierzchni języka oznacza oglądanie zmian, takich jak szczeliny i owrzodzenia. Badanie konsystencji oznacza obserwowanie, czy ciało języka jest giętkie czy sztywne. Badanie ruchu języka dotyczy oglądania jakiegokolwiek ruchu wysuniętego języka. Mogą to być ruchy drżenia, trzęsienia, ruchy od jednej do drugiej strony, zawijanie się w jakimkolwiek kierunku oraz zbaczanie. Klinicznie kształt języka odzwierciedla stan Narządów, Qi i Krwi. Jest szczególnie użyteczny przy różnicowaniu stanu Nadmiaru i Niedoboru. t-je a- Nalot na języku Nalot należy systematycznie oglądać od koniuszka do korzenia określając cztery cechy. Kolor nalotu odzwierciedla wpływy Gorąca lub Zimna, bardziej niż jakikolwiek inny aspekt diagnozy z języka. Biały nalot odpowiada Zimnu, a żółty Gorącu. Grubość nalotu odzwierciedla nasilenie występującego w organizmie czynnika pato-gennego; im silniejszy ten czynnik, tym grubszy nalot. W różnicowaniu odzwierciedla to stan Nadmiaru lub Niedoboru. Rozmieszczenie nalotu odzwierciedla rozwój i lokalizację czynnika patogennego w chorobach pochodzenia zewnętrznego. W chorobach pochodzenia wewnętrznego od- zwierciedla lokalizację czynnika patogennego zgodnie z topografią języka przedstawioną w rozdziale 4. W różnicowaniu odzwierciedla Wewnętrzną lub Zewnętrzną lokalizację choroby. Nalot języka może mieć lub nie mieć „korzenia". Nalot z korzeniem (nazywany także prawdziwym nalotem) jest mocno związany z powierzchnią języka, rośnie tak, jak trawa z ziemi. Taki nalot nie daje się zdrapać. Nalot bez korzenia wygląda jakby był pokropiony na powierzchni języka, zamiast z niego wyrastać. Można go zdrapać. Ukorzenienie nalotu bezpośrednio odzwierciedla siłę Qi ciała. Z punktu widzenia różnicowania jest to pewny wskaźnik Nadmiaru lub Niedoboru Qi. Wilgotność języka Badanie wilgotności języka wskazuje na stan płynów ciała. Normalny język jest tylko lekko wilgotny. Suchy język wskazuje na niedobór płynów ciała, podczas gdy mokry wskazuje na ich gromadzenie. Wilgotność języka odzwierciedla względny stan yin/yang i Gorąco/Zimno. NORMALNY JĘZYK Normalny język charakteryzuje się: 1. Duch. Normalny język powinien mieć ducha oraz wibrujący, żywy kolor, szczególnie na korzeniu. 2. Kolor ciała. Kolor powinien być bladoczerwony, „świeżo wyglądający" jak kawałek świeżego mięsa. W medycynie chińskiej język wyrasta z Serca, co oznacza, że odzwierciedla się na nim stan Qi Serca i Krwi. Normalny, świeży, bladoczerwony kolor języka wskazuje, że język otrzymuje właściwą ilość Krwi Serca. Wśród Narządów yang, Żołądek ma największy wpływ na język. Żołądek jest odpowiedzialny za produkcję normalnego nalotu na języku, a także przesyła płyny do języka. Kolor języka bywa bledszy, gdy płyny te nie docierają do języka. Prawidłowy bladoczerwony kolor języka wynika z właściwej ilości Krwi Serca i płynów Żołądka, 3. Kształt ciała. Normalny język powinien być giętki (ani za wiotki, ani za sztywny). Nie może być popękany ani obrzęknięty lub cienki, wysunięty nie trzęsie się ani nie drży. Nie ma owrzodzeń. 4. Nalot. Prawidłowy nalot jest cienki i biały. Nalot języka jest związany z Qi Żołądka. Żołądek w procesie przemian i trawienia pożywienia wytwarza niewielką ilość nieczystych odpadków lub „mętną Wilgoć". Docierają one do języka i formują nalot. Obecność cienkiego nalotu wskazuje na prawidłową funkcję trawienną. Prawidłowy nalot jest nieco grubszy na korzeniu niż na pozostałej powierzchni języka. 5. Wilgotność. Normalny język powinien być lekko wilgotny, ani zbyt suchy, ani zbyt mokry. Związane jest to z prawidłową funkcją Żołądka, który jest źródłem płynów ciała. Kiedy Żołądek funkcjonuje prawidłowo, powstaje właściwa ilość płynów, z których część dociera do języka. PRZYPIS 1. Dodatkowe informacje na ten temat znajdują się w D.W Beaven and S.E. Brooks, A Color Atlas oftke Tongue in Clinical Diagnosis (London: Wołfe Medical Publications Ltd., 1988). Rysunki 2-1, 2-2, 2-3 opierają się na rycinach z tej książki. Zostały zaadaptowane i użyte tu za zgodą wydawcy i ilustratora. - 16 - WSKAŹNIKI DO DIAGNOZY Z JĘZYKA ry .1- WSKAŹNIK SPECYFICZNE CZYNNIKI ZNACZENIE KLINICZNE RÓŻNICOWANIE WEDŁUG OŚMIU ZASAD Duch języka Dobre lub zte rokowanie Ciato języka Kolor Ksztatt Narządy yin, Krew, Qi Odżywcze Narządy Yin, Krew, Qi Zimno/Gorąco yin/yang Niedobór/Nadmiar Nalot na języku Korzeń Kolor Grubość Rozmieszczenie Stan Zimna lub Gorąca Sita czynnika patogennego lub słabość Qi ciata Stan Zewnętrzny: wnikanie czynnika patogennego Stan Wewnętrzny: lokalizacja czynnika patogennego Sita Qi ciata, szczególnie Qi Żotądka i Nerek Zimno/Gorąco Niedobór/Nadmiar Stan Zewnętrzny / / Stan Wewnętrzny Niedobór/Nadmiar Wilgotność języka Stan ptynów ciata Zimno/Gorąco yin/yang Znaki na języku -obraz narządów wewnętrznych Różne części ciała mają swoje odpowiedniki w innych częściach ciała - jest to jedno z podstawowych założeń medycyny chińskiej. W diagnozie z tętna na tętnicy promieniowej można wyczuć trzy poziomy odpowiadające stanowi energetycznemu górnej, środkowej i dolnej części ciała. Uważa się, że diagnoza z twarzy odzwierciedla stan różnych Narządów. Ta sama zasada obowiązuje w diagnozie z języka. Określone części języka odzwierciedlają stan zdrowia innych części ciała lub określonych Narządów wewnętrznych. Ten system związków można ogólnie wytłumaczyć przebiegiem kanałów (meridia-nów). Kanał zaczyna się w Narządzie wewnętrznym i w swoim przebiegu osiąga język. Zdrowie danego Narządu odzwierciedla się w specyficznym polu języka, przez które przebiega dany kanał. Niektóre kanały (jak np. Płuc, Jelita Cienkiego, Jelita Grubego i Pęcherzyka Żółciowego) nie przebiegają bezpośrednio przez język, niemniej jednak związane z nimi Narządy mają swoje odzwierciedlenie na języku. Kanały te są powiązane z językiem pośrednio poprzez związane ze sobą kanały ręka - noga (np. odpowiednio kanał Śledziony, Pęcherza Moczowego, Żołądka i Potrójnego Ogrzewacza). Wszystkie pozostałe kanały płyną bezpośrednio do języka. Drogi kanałów są jednak jedynie częściowym wyjaśnieniem. W medycynie chińskiej jest wiele zjawisk, które można opisać jako swoisty rezonans jednej części ciała z drugą. Wracamy tu do idei odpowiedniości makrokosmosu i mikrokosmosu, która jest integralną częścią teorii Pięciu Przemian. Tak jak tętno, również twarz i język, ucho, oko, druga kość śródręcza i stopa odzwierciedlają i odpowiadają innym częściom ciała w taki sposób, że nie może to być wyjaśnione tylko przez sieć kanałów. Pomiędzy Narządami i językiem istnieją kompleksowe związki fizjologiczne. Wszystkie Narządy wewnętrzne powiązane są z językiem w inny sposób niż poprzez ich kanały. Fizjologicznie Żołądek jest Narządem najbliżej powiązanym z językiem: „Nalot na języku jest produktem zachodzącego w Żołądku procesu odparowywania; pięć Narządów yin otrzymuje Qi z Żołądka, dlatego z nalotu można diagnozować stan Zimna lub Gorąca i Niedobór lub Nadmiar w Narządach yin"1. Innymi słowy, nalot na języku może odzwierciedlać stan wszystkich Narządów w odniesieniu do Gorąca lub Zimna oraz Nadmiaru lub Niedoboru, ponieważ nalot jest produktem odpadowym („mętna Wilgoć") aktywności trawiennej Żołądka, który z kolei jest źródłem Qi i Krwi dla wszystkich Narządów. Jest to jedna z dróg fizjologicznych powiązań Narządów z językiem. Księga Wewnętrzna opisuje inny związek języka z Narządami: „Nerki kontrolują wodę, otrzymują i przechowują Esencję pięciu Narządów yin oraz sześciu Narządów yang"2. Oznacza to, że Nerki mają wpływ na inne Narządy wewnętrzne, zaopatrują je w Esencję3. Ponieważ Nerki są bezpośrednio powiązane z językiem (kanał Nerek płynie do korzenia języka) i dostarczają Esencję do wszystkich Narządów, stan zdrowia tych Narządów może się odzwierciedlać na języku. Można zatem powiedzieć, że wszystkie Narządy są fizjologicznie związane (trochę pośrednio) z językiem poprzez korzeń Przeduro-dzeniowej Qi (Nerki) oraz korzeń Nabytej Qi (Żołądek)4. Język odzwierciedla ogólny stan zdrowia, podczas gdy specyficzne pola topograficzne języka odzwierciedlają stan określonych Narządów. W diagnostyce istnieją dwie główne metody dostrzegania związków między polami topograficznymi języka a Narządami. Po pierwsze: język, jak i tętno, może być podzielony na trzy mniej więcej równe części. Przednia część odpowiada Górnemu Ogrzewaczowi, środkowa - Środkowemu i tylna część Dolnemu Ogrzewaczowi (rys. 3-1). Serce i Płuca są umiejscowione w Górnym Ogrzewaczu, Żołądek i Śledziona w Środkowym, a Pęcherz, Nerki, Jelito Cienkie i Jelito Grube są w dolnym Ogrzewaczu. (Szersze omówienie różnicowania Trzech Ogrzewaczy - patrz Aneks, cz. III). - Dolny Ogrzewacz - Środkowy Ogrzewacz ' Górny Ogrzewacz Rysunek 3-1 W medycynie chińskiej często związki funkcjonalne są ważniejsze od strukturalnych. Przypisanie Narządów wewnętrznych do trzech Ogrzewaczy odzwierciedla ich związki funkcjonalne z poszczególnymi Ogrzewaczami w większym stopniu, niż anatomiczne związki z daną partią ciała. Wyjaśnia to, dlaczego Wątroba jest czasem uważana za część Dolnego Ogrzewacza (wiele jej stanów patologicznych przejawia się w Dolnym Ogrzewaczu), a czasem za część Środkowego Ogrzewacza. Podobnie Pęcherzyk Żółciowy zwykle nie jest umieszczany w Środkowym Ogrzewaczu, ponieważ Ogrzewacz ten jest uogólnieniem, które obejmuje funkcję trawienną Żołądka i Śledziony. Istnieje wiele różnych systemów opisywania związków między określonymi polami na języku a poszczególnymi Narządami. Wystarczy przedstawić dwa przykłady (rys. 3-2 i 3-3). Koniuszek języka odpowiada Sercu (HE), środek - Żołądkowi (ST) i Śledzionie (SP), boki - Wątrobie (LIV) i Pęcherzykowi Żółciowemu (GB), a korzeń - Nerkom (KI)5. Korzeń języka odpowiada Nerkom, Bramie Życia (ming meri), Jelitu Grubemu (LI), Jelitu Cienkiemu (SI), Pęcherzowi moczowemu (BL), środek po lewej stronie Żołądkowi, I Rysunek 3-2 środek prawej strony Śledzionie, pole pomiędzy środkiem a koniuszkiem języka odpowiada Płucom (LU), koniuszek Sercu i Osierdziu (P), lewy bok Wątrobie, a prawy brzeg Pęcherzykowi Żółciowemu6. Drugi przykład jest prawdopodobnie najczęstszym schematem topografii języka z wyjątkiem dwóch szczegółów Odpowiedniość Żołądka z lewą, a Śledziony z prawą stroną środka języka nie jest szeroko uwzględniona. Mówi się natomiast, że środek języka odpowiada Żołądkowi, a pole wokół środka Śledzionie7. Autor uważa, że potwierdza się to w praktyce klinicznej. Dlatego w książce tej opisane są następujące pola: koniuszek języka odpowiadający Sercu, pole pomiędzy koniuszkiem a środkiem - Płucom, środek Żołądkowi i Śledzionie, korzeń -Nerkom, Jelitom, Pęcherzowi, u kobiet Macicy, lewy brzeg odpowiadający Wątrobie, a prawy brzeg - Pęcherzykowi Żółciowemu (rys. 3-4). Obserwacja brodawek na języku - to druga metoda badania związków między topografią języka a Narządami. Jak stwierdzono, według współczesnej biomedycyny, brodawki językowe są to małe wyniosłości błony śluzowej języka, pokrywające jego powierzchnię grzbietową. Wyróżnia się pięć typów brodawek: liściaste, nitkowate, grzybiaste, okolone i okalające. Starożytni chińscy autorzy rozpoznawali tylko 2 typy brodawek i, co charakterystyczne dla chińskiej medycyny, widzieli związki między nimi a pewnymi wewnętrznymi Narządami. Ten sposób myślenia ilustruje następujący tekst z Prostych nauk diagnozy z form ciała i koloru twarzy. Drobne czerwone ziarenka na koniuszku języka oznaczają, że Qi Serca chwyta płynący w górę Prawdziwy Ogień Bramy Życia8, jeśli na środku języka znajdu- Rysunek 3-3 ją się białe, miękkie kolce, tak delikatne jak włosy, wskazuje to, że Qi Płuc utrzymuje Prawdziwy Ogień Bramy Życia, wówczas gdy on zstępuje9. Z klasycznego, chińskiego punktu widzenia, kiedy fizjologiczny Ogień Bramy Życia łączy się z Sercem, to na koniuszku języka będą brodawki bladoczerwone, a kiedy łączy się z Płucami, w środku języka będą miękkie, białe brodawki. Zdrowy, bladoczerwony koniuszek języka i miękkie, białe centrum wskazuje więc na zdrowie w Sercu, Płucach i Nerkach (ponieważ Brama Życia jest związana z yang Nerek). \ Sl Kl / BL U / Im 1 la 1 ST SP X LU ^ Rysunek 3-4 -20- I '111 roniid- PRZYPISY Zhou Xue-Hai, Simple Study ofDiagnosis from Body Forms and Facial Color (Xing se wal zhen. jian Mo) (1894). Cytowane w Beijing College of Traditional Chinese Medicine, Tongue Diagnosis in Chinese Medicine {Zhong yi she zhen) (Beijing: People's Medical Publishing House, 1976), str. 8. Yellow Emperor's Inner Clasic: Simple Questions (Huang di nei jing su wen) Beijing: People's Medical Publishing House, 1963) str. 6. Esencja (jing) jest częściowo dziedziczona od rodziców, determinuje naszą konstytucję i potencja! biologicznego rozwoju. Esencja przechowywana jest w Nerkach. Przedurodzeniowa Qi, dosłownie „Przedniebiańska Qi" (xian tian zhi qi) oznacza podstawę konstytucji istoty ludzkiej. Jest to inny termin dla Esencji otrzymywanej od rodziców i przechowywanej w Nerkach. Nazywana jest przedurodzeniowa, ponieważ powstaje przed urodzeniem. Qi Nabyta, dosłownie „Ponie-biańska Qi" (hou tian zhi qi) odnosi się do Qi i Krwi, która powstaje w wyniku aktywności Żołądka i Śledziony po urodzeniu. Ponieważ Nerki przechowują Esencję, a Śledziona i Żołądek produkują Qi po urodzeniu, są nazywane odpowiednio Korzeniem Qi Przedurodzeniowej i Korzeniem Qi Nabytej. Jian Bi-Hua, Mirror of Medicine (Yi jing) (1641). Cytowane w Tongue diagnosis in Chinese Medicine, str. 8. Lian Te-Yan, Differentiation of Syndromes by Examination of the Tongue (She jian bian zheng) (1906). Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine, str. 8. Guangdong College of Traditional Medicine, Chinese Medical Diagnosis (Zhong yi zhen duan xue) (Shanghai: Shanghai Scientific Publishing House, wyd. 6, 1979), str. 14. Koncepcja Bramy Życia (ming men) zajmuje chińskich lekarzy od wieków. Główne źródła informacji dotyczące tej koncepcji to: Księga trudności, Receptury tysiąca dukatów i Skarb medycyny (Yi gui) napisana w 1687 r. przez Zhao Xian-He. Wiele dyskutowano na temat, czy Brama Życia odpowiada prawej Nerce (jak w rozdziale 36 Księgi Trudności), czy umieszczana jest między dwiema Nerkami (jak w rozdziale 66 Księgi trudności i w Skarbie medycyny). Zasadniczo Brama Życia odpowiada Ogniowi Nerek. Jest to Ogień fizjologiczny (dlatego nazywany jest Prawdziwym Ogniem Bramy Życia), którego funkcją jest ogrzanie Serca, aby dać schronienie Duchowi (tl. Shen), ogrzanie Żołądka i Śledziony, aby wesprzeć ich funkcję trawienną, ogrzanie Pęcherza i Dolnego Ogrzewacza, aby wesprzeć ich funkcję przetwarzania i wydalania płynów. Kiedy jest za mało Ognia Bramy Życia, cierpi Serce, a Żołądek i Śledziona nie mogą trawić pożywienia, Pęcherz i Dolny Ogrzewacz nie mogą przetwarzać płynów, Esencja w Nerkach staje się zimna, macica staje się słaba i zimna, co powoduje bezpłodność i przewlekłe upławy. W pewnych współczesnych tekstach uproszczono koncepcję Bramy Życia, traktując ją jako odmienne wyrażenie dla yang Nerek. Z rozumowania tego wynika, że ponieważ yin Nerek jest materialnym substratem yang Nerek, to nie mogą one być jednoznacznie rozróżnione. Tak więc, Brama Życia oznacza tu zewnętrzny przejaw yang Nerek i jej efekt jest wyraźnie widoczny w stanach patologicznych, takich jak zmniejszenie się fizjologicznego Ognia. Simple Study ofDiagnosis from Body Forms and Facial Color. Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine, str. 7. Kit ie tła Osiem Zasad w diagnozie z języka Diagnoza syndromów chorobowych według Ośmiu Zasad jest, być może, jedną z podstawowych metod w medycynie chińskiej. Służy analizowaniu patogenezy chorób i racjonalnej interpretacji typów dysharmonii. Badanie języka jest bardzo ważną częścią tej metody. Jak zauważono w rozdziale 3, kolor ciała języka jest jednym z filarów diagnozy i jest szczególnie ważny przy różnicowaniu syndromów według Ośmiu Zasad. Również istotny jest nalot na języku, szczególnie w rozróżnianiu Stanu Zewnętrznego od Wewnętrznego oraz syndromów Gorąca od syndromów Zimna. Aby powiązać diagnozę z języka z różnicowaniem syndromów według Ośmiu Zasad, będziemy koncentrować się na najczęściej występujących typach języka w każdej kategorii tego różnicowania, tzn. Stan Zewnętrzny/Stan Wewnętrzny, Gorąco/Zimno, Nadmiar/Niedobór, yin/yang. Podejście to w pewnym sensie jest sprzeczne z duchem chińskiej diagnozy, która łączy obserwacje wszystkich czterech metod diagnostycznych. Co więcej, tak jak muszą być zintegrowane cztery metody diagnozy, tak wszystkie kategorie różnicowania, zgodnie z Ośmioma Zasadami, muszą być postrzegane jako całość. Sprawia to, że uogólnienie jest trudne. Na przykład, jak będzie1 wyglądał język w syndromie Zewnętrznym zależy od tego, czy syndrom jest Nadmiarowy czy Niedoborowy, Zimna czy Gorąca. Jednak przedstawienie znaków na języku w każdej kategorii Ośmiu Zasad pozwala zrozumieć ich zasadnicze cechy. Należy przy tym pamiętać, że w praktyce klinicznej, obserwowane cechy będą bardziej złożone. STAN ZEWNĘTRZNY Stan Zewnętrzny jest to wtargnięcie zewnętrznego czynnika patogennego (Zimno, Wilgoć, Gorąco, Suchość lub Wiatr) do powierzchownych warstw ciała (skóra, mięśnie, kanały i ścięgna). Gdy nastąpi taka inwazja, można powiedzieć, że u pacjenta rozwijają się objawy i oznaki Stanu Zewnętrznego. Ogólnie mówiąc, w początkowym stadium ataku zewnętrznego nie wystąpią dostrzegalne zmiany na języku. Na przykład, mówi się, że w ataku zewnętrznego Wiatru i Zimna nalot na języku będzie cienki i biały. Cienki, biały Tialot tO nalot normalny, tak wi§c w wielu przypadkach łagodnego ataku Wiatru i Zimna nalot na języku znacząco się nie zmieni. t]0- De-est Czynnikom patogennym Gorąca i Zimna prawie zawsze towarzyszy Wiatr; w związku z tym w dalszej analizie będą one omawiane wspólnie. Wiatr jest najbardziej dynamicznym czynnikiem patogennym i występuje zwykle razem z innymi czynnikami. Można powiedzieć, że inne czynniki patogenne „jadą" na Wietrze, by przedostać się do wierzchnich warstw ciała. Wiatr i Zimno W początkowym stadium ataku Wiatru i Zimna nalot na języku będzie cienki, biały : Di-awdopodobnie w całości lekko wilgotny. Nalot jest biały, ponieważ jest Zimno, cienki, mieważ czynnik patogenny jest w stadium początkowym, a więc nie jest zbyt silny, na tłej powierzchni lekko wilgotny, ponieważ Zimno w zewnętrznych warstwach ciała za-okowaio prawidłowy ruch płynów ciała w skórze i mięśniach, co doprowadziło do nie-ielkiego gromadzenia się płynów. W stadiach początkowych, nalot powstający w wyni-i ataku Wiatru i Zimna często pojawia się tylko w przedniej części języka, pomiędzy kożuszkiem a środkiem. Nalot ten można zdrapać (ponieważ czynnik patogenny jest jesz-ze łagodny), ale będzie pojawiał się tak długo, jak długo będzie obecny czynnik patogenny. Jeżeli cały nalot jest biały i suchy, i nie można go zdrapać, oznacza to, że zewnętrzne Zimno penetruje głębiej i ma tendencję do przechodzenia w Ogień, który może wysuszać język. W tym przypadku nalot pokrywa cały język. Jeśli w początkowym stadium ataku Wiatru i Zimna nalot jest cienki, biały, z suchymi kolcami, wskazuje to, że Zimno właśnie zmienia się w Gorąco i że płyny Płuc są uszkodzone, co daje w rezultacie suche kolce. Cienki, biały i tłusty nalot wskazuje na obecność zewnętrznego Zimna i Wilgoci w początkowym stadium penetracji. Tłusty nalot jest oznaką występowania Wilgoci. ej, ni- :no, ie, -tją Ita-. że ały :na Wiatr i Gorąco W początkowym stadium inwazji przez Wiatr i Gorąco nalot będzie cienki, biały i suchy. Jest cienki, ponieważ czynnik patogenny właśnie wnika do ciała, biały, gdyż jest to stadium początkowe i nie wytworzyło się jeszcze w ciele zbyt wiele Gorąca, suchy, bo Wiatr i Gorąco wysuszają płyny ciała. Jeśli Gorąco zacznie wnikać, nalot będzie cienki i żółty. W poważnych przypadkach ataku Wiatru i Gorąca nalot może być szary lub czarny i mieć kolce wyrastające z jego powierzchni. Często przy ataku Wiatru i Gorąca zmiany nalotu dotyczą tylko przedniej części języka. Mogą się pojawić również zmiany ciała języka - zaczerwienienie przedniej części i brzegów języka. Nie należy oznak tych mylić z Ogniem Serca lub Ogniem Wątroby. Niezależnie do wielu odmiennych objawów i oznak klinicznych, atak Wiatru i Gorąca zwykle przyczynia się do zaczerwienienia całej przedniej części języka, podczas gdy w przypadku Ognia Serca czerwony jest tylko koniuszek. U dzieci zewnętrzna inwazja Wiatru i Gorąca często objawia się jako czerwone punkty w przedniej części i/lub na bokach języka (fot. 41). STAN WEWNĘTRZNY Stan Wewnętrzny charakteryzuje się obecnością czynnika patogennego wewnątrz ciała. Może to być wewnętrzna Wilgoć, Wiatr, Ogień, Suchość oraz Zimno lub tylko nie--i iwnowaga wewnętrzna yin i yang. Może, na przykład, występować Ogień Wątroby, konkretny czynnik patogenny, lub jedynie nierównowaga między yin Nerek a yang Wątroby. Rysunek 4-1 Kluczowa cecha, charakterystyczna dla choroby Wewnętrznej, to jej umiejscowienie w Narządzie, w przeciwieństwie do zewnętrznych części ciała (skóra, mięśnie, ścięgna i kanały). Praktycznie nie można opisać ogólnego wyglądu języka w stanie Wewnętrznym, ze względu na zbyt dużą liczbę możliwych sytuacji patologicznych. Zmiany topograficzne na języku mogą odzwierciedlać ewolucję choroby z Zewnątrz do Wewnątrz lub odwrotnie (patrz rozdz. 3). Należy zawęzić tu znaczenie słowa „ewolucja". Topografia języka nie powinna być interpretowana sztywno, jako stały system związkówr pomiędzy polem na języku a częścią ciała. To samo pole na języku może odzwierciedlać stan różnych części ciała, w zależności od różnych warunków. Podstawą jest łączenie diagnozy językowej z innymi metodami diagnostycznymi. Ponadto, odpowiedniość pól języka do części ciała pokazuje czasem w przebiegu choroby tylko lokalizację zmian czynnika patogennego. Mając to na względzie, możemy powiedzieć, iż generalną zasadą jest, że obrzeża języka odpowiadają zewnętrznym warstwom ciała, a pola środkowe - wewnętrznym (rys. 4-1). Ruch z zewnątrz do wewnątrz może przejawiać się na języku jako ruch od koniuszka do korzenia. Koniuszek odpowiada zewnętrznym, a korzeń wewnętrznym częściom ciała. Interpretacja ta jest zbieżna z podziałem języka na trzy części, od przedniej do tylnej, które odpowiadają trzem Ogrzewaczom: Górnemu, Środkowemu i Dolnemu. Przednia część języka ogólnie odpowiada zewnętrznym warstwom ciała, a tylna część - wewnętrznym (rys. 4-2). Łącząc te interpretacje można powiedzieć, że Górny Ogrzewacz jest bardziej „zewnętrzny" niż Środkowy i Dolny. Nie oznacza to, że wszystkie choroby Górnego Ogrzewacza są pochodzenia zewnętrznego. Znaczy to, że Płuca umiejscowione w Górnym Ogrzewaczu, kontrolujące skórę i Qi Ochronną, odpowiadają warstwom zewnętrznym, którym odpowiada również przednia część języka. Ogólnie można powiedzieć, że w stanach Wewnętrznych nalot na języku jest żółty. Jest to tylko częściowo słuszne. Żółty nalot wskazuje Gorąco, a stan Wewnętrzny może równie dobrze charakteryzować się Zimnem, a w takim przypadku nalot na języku będzie biały. Stan Wewnętrzny może się rozwijać ze stanu Zewnętrznego lub niezależnie, zwykle wolno przez długi okres. Można więc powiedzieć, że nalot zazwyczaj będzie żółty, ponieważ czynnik patogenny ma tendencję do przemiany w Gorąco, gdy znajduje się długi czas wewnątrz ciała. Można również ogólnie powiedzieć, że gdy nalot z białego przemieni się w żółty, choroba wniknęła do Wewnątrz. W niektórych przypadkach, nalot na języku może być częściowo biały, a częściowo żółty. Jeśli nalot jest biały wokół brzegów, żółty w środku powierzchni języka, to czynnik patogenny wniknął do wewnątrz i uległ przemianie w Gorąco. Wniosek ten wynika z tego, że części zewnętrzne języka odpowiadają zewnętrznym warstwom ciała, a środek - wewnętrznym. Podobnie, jeśli nalot jest żółty na brzegach, Rysunek 4-2 a biały w środku, wskazuje to, że czynnik patogenny traci swoją siłę i stan się poprawia. W" końcu, całkowity brak nalotu zawsze wskazuje na stan Wewnętrzny, najczęściej Niedobór yin Żołądka i Nerek. le- szom STANY PÓŁWEWNĘTRZNE, POŁZEWNĘTRZNE W stanach opisywanych w medycynie chińskiej jako półWewnętrzne, póiZewnętrzne czynnik patogenny zlokalizowany jest na poziomie między zewnętrznymi a wewnętrznymi warstwami ciała. Choroby półWewnętrzne i póiZewnętrzne, nazywane również chorobami Mniejszego yang (tł. Shao Yang), cechują się naprzemiennymi dreszczami i gorączką, gorzkim smakiem w ustach, bólem w okolicy podżebrowej, drażliwością, suchym gardłem i nudnościami. Nalot na języku w tych przypadkach jest typowo biały, lekko śliski i zlokalizowany tylko po prawej stronie (rys. 4-3a). W chorobach tych istnieją także inne typy i lokalizacje nalotu na języku: czerwone ciało języka z białym nalotem tylko na koniuszku, biały nalot na koniuszku, a czarny na korzeniu oraz biały nalot na koniuszku, a szary na korzeniu (rys. 4-3b). Rysunek 4-3a Rysunek 4-3b ZIMNO Zimno przejawia się zarówno jako zmiana ciała, jak i nalotu języka. Ciało języka będzie blade, a nalot biały i w całości mokry. Rozróżniamy Zimno Niedoborowe i Nadmiarowe. r.o-po- rh, Zimno Niedoborowe Stan Zimna Niedoborowego powstaje z niedoboru yang Qi. W tej sytuacji, ciało języka będzie blade, a nalot cienki, biały i w całości mokry. Ciało języka jest blade, bo niedoborowe yang Qi nie jest w stanie unieść Qi i Krwi do języka. Nalot jest cienki, ponieważ stan ten rozwija się z Niedoboru, a nie ma aktualnie w ciele czynnika patogenne-go, który ujawniłby się na języku. Jest biały, ponieważ jest to Zimno, i w całości wilgotny, gdyż niedoborowe yang Qi nie jest w stanie prawidłowo przetwarzać i transportować płynów w ciele, co powoduje ich gromadzenie się na języku. W mniej częstych przy- padkach poważnego i długo trwającego niedoboru yang język może być suchy, nie zaś wilgotny. Dzieje się tak, ponieważ yang Qi jest w takim Niedoborze, że w ogóle nie transportuje płynów. Zimno Nadmiarowe Stan ten narasta z nadmiaru yin lub Zimna. Nadmiar może być zewnętrzny lub wewnętrzny. Forma zewnętrzna to Wiatr i Zimno. Była ona już omawiana poprzednio. Wewnętrzny Nadmiar Zimna przejawia się na języku jako blade ciało i gruby, biały nalot, w całości wilgotny i najczęściej śliski. Ciało języka jest blade, ponieważ Nadmiarowe | Zimno blokuje cyrkulację yang Qi, która nie jest w stanie unieść Krwi do języka. Nalot jest gruby. Grubość nalotu jest jedną z kluczowych cech rozróżniających Zimno Nadmiarowe od Niedoborowego. Nalot jest także biały, w całości wilgotny lub śliski. Kiedy Nadmiarowe Zimno blokuje cyrkulację yang Qi, to yang nie przetwarza i nie transportuje prawidłowo płynów. Powoduje to ich gromadzenie się na języku. W obu przypadkach, zarówno Nadmiarowego, jak i Niedoborowego Zimna, język może także być niebieski. Zwykle zdarza się to w przewlekłym zatrzymaniu Zimna. Również purpurowoniebieskie ciało języka może wskazywać Zimno. Zdarza się to w przypadkach przewlekłego zatrzymania Zimna, kiedy cyrkulacja jest zablokowana i występuje zastój Krwi. GORĄCO W stanach Gorąca ciało języka jest czerwone lub ciemnoczerwone. W stanach Nadmiarowego Gorąca nalot będzie żółty, podczas gdy w stanach Niedoborowego Gorąca w ogóle nie będzie nalotu. W obu przypadkach język będzie suchy. Ogólnie można powiedzieć, że im ciemniejsze ciało języka oraz im ciemniejszy żółty nalot, tym większe jest Gorąco. Gorąco, w zależności od miejsca jego koncentracji w ciele, będzie się przejawiać w różny sposób. Na Gorąco Serca wskazuje czerwony koniuszek języka z czerwonymi punktami. Gorąco Wątroby przejawia się czerwonymi bokami i obustronnym żółtym nalotem. Na Gorąco Żołądka wskazuje gruby, żółty nalot, często z czerwonymi punktami dookoła środka języka. Gorąco Pluć często pojawia się jako cienki, żółty nalot w przedniej części języka. We wszystkich tych przypadkach język będzie suchy. Brązowy, szary i czarny nalot także może wskazywać Gorąco. Występuje on w stanach cięższych niż te z żółtym nalotem. Suchy, brązowy albo czarny nalot często widzimy w przypadkach ekstremalnego Gorąca w Żołądku i Jelitach, z zatrzymaniem wysuszonego stolca. NIEDOBÓR Stan Niedoboru cechuje niedostatek energii ciała. Każdy z Niedoborów Qi, yang, Krwi i yin charakteryzują określone cechy na języku. Niedobór Qi W stanach Niedoboru Qi ciało języka może być tylko lekko wiotkie, bez żadnych innych oznak. Jeśli Niedobór nie jest zbyt duży, ciało języka może wyglądać normalnie. Wygląd języka w Niedoborach Qi będzie różnił się w zależności od tego, który Narząd jest najbardziej dotknięty. - 26 - " v- Niedobór Qi płuc. Płuca kontrolują Qi i oddychanie. Jest to Narząd, który razem ze Śledzioną jest najczęściej dotknięty przez Niedobór Qi. Patologiczne oznaki to: krótki oddech, słaby głos, spontaniczne poty. Jeżeli Niedobór Qi Płuc nie jest zbyt duży, to może się nie ujawnić na języku. W długo trwającym Niedoborze ciało języka może być lekko obrzęknięte w przedniej części pomiędzy koniuszkiem a środkiem. Może to być jedyny znak Niedoboru Qi Płuc, ponieważ ciało języka będzie miało kolor normalny lub lekkoblady i nie będzie innych zmian. Czasem w polu Płuc (pomiędzy koniuszkiem a środkiem języka) widać cienki biały nalot, także lekko wilgotny. Wskazuje to na zatrzymanie Zimna w Płucach, które pozostało z nieprawidłowo leczonego wcześniejszego ataku Wiatru i Zimna. Niedobór Qi śledziony. Śledziona zarządza fizjologicznymi przemianami oraz transportem płynów i esencji z pożywienia. Jest to Narząd, który łatwo bywa dotknięty przez Niedobór Qi. Główne objawy wskazujące na Niedobór Qi Śledziony, to: ospałość, brak apetytu, rozpieranie w brzuchu. Na języku będą zaznaczone odciski zębów, będzie on lekko obrzęknięty, najczęściej blady, nawet jeżeli nie ma objawów Zimna. Jeżeli stan jest lekki, może nie być żadnych zmian na języku. Niedobór Qi żołądka. Żołądek przetwarza i oddziela pożywienie od płynów. Mała ilość „mętnej Wilgoci", pozostała po tym procesie, płynie do języka i tworzy nalot. Cienki biały nalot jest prawidłowy i wskazuje, że Żołądek funkcjonuje prawidłowo. W Niedoborze Qi Żołądka dochodzi do zaburzenia procesu trawiennego i w rezultacie mętna Wilgoć nie jest transportowana do języka. Na stan ten wskazuje zarówno cieńszy nalot w środku języka, jak i nalot bez korzenia. Niedobór Qi serca. Serce kontroluje Krew i naczynia Krwionośne. Niedobór Qi Serca objawia się nieregularnością krążenia, co powoduje palpitacje i krótki oddech podczas wysiłku fizycznego. Ciało języka będzie blade (nawet jeżeli nie ma objawów Zimna), ponieważ Niedoborowe Qi Serca nie jest w stanie unieść Krwi do języka. W poważniejszych przypadkach Niedoboru Qi Serca koniuszek języka będzie lekko obrzęknięty, a ciało blade. Stan ten często spowodowany jest przez traumatyczne przeżycie, które rozproszyło Qi Serca. Niedobór yang W Niedoborze yang ciało języka będzie blade, ponieważ Niedoborowe yang Qi nie jest w stanie unieść Krwi do języka. Będzie on także w całości wilgotny, gdyż Niedoborowe yang Qi nie może transformować i transportować płynów, co powoduje ich akumulację na języku. Nalot będzie cienki, ponieważ jest to stan Niedoboru i biały, bo powstało Zimno w wyniku niedostatku yang Qi. Wygląd języka różni się w zależności od tego, który Narząd jest najbardziej dotknięty. Niedobór yang Śledziony. W Śledzionie łatwo występuje Niedobór yang, często spowodowany nadmiernym spożywaniem zimnego, surowego pożywienia. Objawy kliniczne są podobne do objawów Niedoboru Qi Śledziony, opisanych wyżej. Dodatkowo występują dreszcze i bardzo luźny stolec. Język będzie zdecydowanie blady lub bardzo blady, może być nieco obrzęknięty, ponieważ Niedobór yang Śledziony może prowadzić do zatrzymywania Wilgoci. Język będzie także w całości mokry, a nalot - biały. Jeśli wystąpi Wilgoć, język będzie raczej obrzęknięty; w innych przypadkach cecha ta nie wystąpi. - 27 - Niedobór yang Nerek często towarzyszy Niedoborowi yang Śledziony i zawsze wskazuje na stan bardziej poważny. Występują tutaj kliniczne objawy Niedoboru yang Śledziony, ale dodatkowo bóle pleców, dreszcze, zawroty głowy, bardzo luźne stolce we wczesnych godzinach rannych i wielkie zmęczenie. Język będzie bardzo blady, obrzęknięty i w całości mokry. Nalot będzie biały. Wygląd języka w Niedoborze yang Śledziony i yang Nerek jest zasadniczo taki sam. Nie można ich łatwo rozróżnić, chociaż czasami w Niedoborze yang Nerek język będzie bardziej mokry i bledszy niż w Niedoborze yang Śledziony. Różnicować należy na podstawie innych oznak klinicznych. Niedobór yang Serca. Objawy kliniczne w Niedoborze yang Serca są takie same, jak w Niedoborze Qi Serca; dodatkowo występują dreszcze, zimne dłonie i jasnobiała cera twarzy. Język będzie blady, jego koniuszek może być bledszy, albo nieco bardziej wilgotny niż reszta języka. W poważnych i przewlekłych przypadkach Niedoboru yang Serca występuje zastój Krwi w klatce piersiowej, powodując ból i sinicę ust. W takiej sytuacji język będzie sinawo-purpurowy (blady język przemienił się w purpurowy). Na zastój Krwi w Sercu będą wskazywać purpurowe kropki na bokach, pomiędzy środkiem a koniuszkiem języka (rys. 4-4). Rysunek 4-4 Niedobór Krwi W Niedoborze Krwi ciało języka będzie blade i lekko suche. Krew i płyny mają to samo źródło. Dlatego Niedobór, który powoduje bladość języka z powodu braku Krwi, jest także przyczyną względnej suchości, ponieważ mniej płynów dociera do języka. I znowu wygląd języka w stanach Niedoboru Krwi będzie się różnił w zależności od Narządu najbardziej nim dotkniętego. Najczęściej występujące syndromy to Niedobór Krwi Śledziony i Niedobór Krwi Wątroby. Niedobór Krwi Śledziony. Śledziona jest źródłem Krwi. Krew wytwarzana jest z esencji, którą Śledziona ekstrahuje z pożywienia. Niedobór transformacji pożywienia przez Śledzionę często prowadzi do uogólnionego Niedoboru Krwi. Język będzie wtedy blady i suchy. Jeśli Niedoborowi Krwi Śledziony towarzyszy Niedobór Krwi Serca, to koniuszek języka będzie jeszcze bledszy. Niedobór Krwi Śledziony objawia się drętwieniem, zmęczeniem, bladością twarzy i zawrotami głowy. Jeśli towarzyszy mu Niedobór Krwi Serca, pojawi się bezsenność i palpitacje. Niedobór Krwi Wątroby. Każdy Niedobór Krwi może dotyczyć Wątroby, ponieważ Wątroba przechowuje Krew. Na Niedobór Krwi Wątroby wskazują bledsze boki niż pozostała część języka języka. W poważnych przewlekłych przypadkach, szczególnie gdy stan przechodzi w Niedobór yin, boki języka mogą mieć nawet odcień pomarańczowy. Objawy kliniczne to: zawroty głowy, drętwienia, blada twarz, kruche paznokcie, a u kobiet skąpe miesiączki. -28- I ze •ng ••ve mn »ng KlO- Qi nie ko- ny zy- rwi Ita- r\vi botka -a-¦st Ali laj- pny st ia tdy |ko-m, ¦\vi I.ZO- ¦:an Niedobór yłn Niedobór yin zakłada zmniejszenie się Esencji życiowej - substancji odżywczej cia-ta. Jest to więc najpoważniejszy z Niedoborów. Powstaje zwykle po długim okresie, w stanach chronicznych spowodowanych nieregularnym odżywianiem się, przepracowaniem i lub nadmierną aktywnością seksualną. Stan ten może się pojawić w ostrych przypadkach jako wynik wypalenia płynów ciała przez zewnętrzne Gorąco. Zdarza się to, na przykład, w przebiegu poliomyelitis, kiedy po wysokiej temperaturze następuje paraliż, związany ze zwiędnięciem mięśni i ścięgien, ponieważ Gorąco wyczerpało płyny Yin. W przewlekłych przypadkach Niedobór yin dotyczy głównie Żołądka, Płuc, Serca i Nerek. Ponieważ Niedobór prowadzi do wyczerpania płynów, które chłodzą ciało, Ogień może dominować i wyrwać się spod kontroli. Taki stan Niedoboru yin, w którym występuje Nadmiar Ognia, nazywany jest Ogniem albo Gorącem z Niedoboru lub „Pustym Ogniem" albo „Pustym Gorącem". Prawie zawsze powoduje to, że język staje się czerwony lub ciemnoczerwony. Ponieważ Żołądek jest źródłem płynów ciała, Niedobór yin Żołądka jest często pierwszym stadium uogólnionego Niedoboru yin. Język będzie złuszczo-ny, tzn. nie będzie w ogóle miał nalotu, albo będzie to nalot bez korzenia. Brak płynów yin, powstały w rezultacie Niedoboru yin, prowadzi do wysuszenia języka. Niedobór yin Żołądka jest często pierwszym stadium uogólnionego Niedoboru yin. Nie występuje tu Gorąco z Niedoboru, a język nie jest czerwony. Na języku może być nalot bez korzenia, ponieważ przy Niedoborze yin Żołądek nie produkuje nowego nalotu, a stary nalot traci korzeń. Po tym stadium występuje całkowity brak nalotu w środkowej części powierzchni języka. Oznaki kliniczne Niedoboru yin Żołądka mogą się różnić, ale najczęściej występuje: suchość w ustach i gardle, ból w okolicy nadbrzusza, pragnienie z towarzyszącą często niemożnością picia, albo pragnienie picia ciepłej wody lub picie małymi łyczkami, utrata apetytu i suchy stolec. Niedobór yin Nerek jest to często bardziej zaawansowane stadium Niedoboru yin Żołądka w przebiegu stanów przewlekłych. W wyniku Niedoboru yin Nerek często rozwija się patologiczny Ogień, ponieważ płyny yin nie kontrolują Ognia. Jest to Ogień, albo Gorąco z Niedoboru, który w poważnym stanie jest także nazywany „nieujarzmio-nym Ogniem". Gdy występuje Gorąco z Niedoboru yin, język będzie czerwony lub ciemnoczerwony, suchy i złuszczony (całkowicie bez nalotu). Na języku często pojawia się głęboka szczelina w linii środkowej, która sięga do jego koniuszka. Im głębsza szczelina, tym poważniejszy i bardziej zaawansowany jest stan Niedoboru yin Nerek. Inne objawy kliniczne mogą być zmienne, ale zwykle występuje: szum w uszach, zawroty głowy (zawirowania), głuchota, bóle pleców, popołudniowe i wieczorne gorączki, suchość w ustach w nocy, suchość krtani, zmazy nocne, poty nocne, bezsenność i zaburzenia pamięci. Niedobór yin Serca prawie zawsze rozwija się z Niedoboru yin Nerek. Język będzie czerwony, złuszczony i suchy. Dodatkowo, koniuszek języka będzie czerwieńszy i bardziej suchy niż reszta języka, co wskazuje na powstanie Niedoborowego Ognia Serca z powodu Niedoboru yin Serca. Objawy kliniczne będą podobne do objawów Niedoboru yin Nerek; dodatkowo występuje bezsenność, niepokój psychiczny i palpitacje. Niedobór yin Płuc może prowadzić lub być konsekwencją Niedoboru yin Nerek. Typowe objawy kliniczne, to: pocenie się w okolicy mostka, dłoni i stóp (nazywane „gorąco w pięciu centrach" lub „gorąco pięciu serc"), popołudniowe i wieczorne gorączki, suchość - 29 - gardła i słaby kaszel z niewielką ilością plwociny, która może być podbarwiona krwią. Język będzie czerwony, złuszczony i suchy i może mieć jedną lub dwie szczeliny w polu Płuc. NADMIAR W stanie Nadmiaru energie organizmu są jeszcze żywotne i reagują na czynniki patc genne niezależnie od tego, czy czynniki te są umiejscowione w zewnętrznych, czy we-j wnętrznych warstwach ciała. Objawy i oznaki stanu Nadmiaru cechuje więc walka mię-! dzy energiami ciaia a energiami patogennymi. Objawy występują nagle i oprócz \ravyct' oznak będą się cechowały niepokojem i ostrymi zmianami temperatury. Wyróżnienie cech ogólnych języka w stanach Nadmiaru jest trudne, ponieważ zależy od tego, czy jest to stan Zimna czy Gorąca, Zewnętrzny czy Wewnętrzny, yin czy yang. Niemniej, w stanach Nadmiaru istnieje kilka charakterystycznych cech języka. Przede wszystkim, kolor języka zazwyczaj nie jest blady. Bladość oznacza Niedobór Krwi lub yang. Wyjątek stanowi Zimno, które prowadzi także do bladego języka. Stan Nadmiaru może współistnieć z jakimś Niedoborem. Możliwe jest wystąpienie Niedoboru yang (na który wskazuje blady język) z Nadmiarem Wilgoci w ciele, czego efektem jest obrzęknięty i mokry język. Nalot pozwala na lepszą ocenę, czy jest to stan Nadmiaru czy Niedoboru. Gruby nalot zazwyczaj wskazuje na obecność czynnika patogennego, czyli na Nadmiar. Nalot cienki, bez korzenia albo całkowity jego brak wskazuje na osłabienie i wyczerpanie energii ciała, tzn. stan Niedoboru. Konsystencja języka jest również przydatna w rozróżnianiu Niedoboru od Nadmiaru. Sztywne ciało wskazuje na Nadmiar, podczas gdy wiotki język jest oznaką Niedoboru. Język obrzęknięty zwykle wskazuje na Nadmiar (zatrzymanie Wilgoci lub Śluzu), podczas gdy cienkie ciało języka oznacza stan Niedoboru (Niedobór Krwi lub Yin). Stan Nadmiaru Zewnętrznego Stany Nadmiaru Zewnętrznego, takie jak atak zewnętrznego Zimna lub Gorąca, omówiono już w tym rozdziale. ; f Stan Nadmiaru Wewnętrznego Mówimy tu o stanach Wewnętrznego Namiarowego Zimna, Wewnętrznego Nadmiarowego Gorąca oraz o zastoju Krwi i o Śluzie. Wewnętrzne Nadmiarowe Zimno. Stan Wewnętrznego Nadmiaru Zimna oznacza zatrzymanie Zimna w Narządach. Przykładem jest obecność Wilgoci w Śledzionie i zatrzymanie Zimna w Jelitach, Macicy lub klatce piersiowej. W takich stanach ciało języka jest blade z powodu Zimna. Nalot jest biały, zwykle gruby. Ciało języka może także być niebieskie lub sinawo-purpurowe, co wskazuje na poważne i przewlekłe zatrzymanie Zimna w ciele z wynikającym z tego zastojem. Wewnętrzne Nadmiarowe Gorąco. Stany Wewnętrznego Nadmiaru Gorąca charakteryzuje obecność Ognia w ciele: np. Ogień w Sercu, płonący Ogień Wątroby, Gorąco w Płucach i Ogień Żołądka. Ciało języka zawsze będzie czerwone lub ciemnoczerwone, -30- ¦-i'wią. oolu ftltO- | \ve- tzy ng. pde Ilub sru |caz\e on -wtedy Tioloru purpurowego z ciemnymi lub^Jfc Rysunek 4-5 Lokalizacja purpurowych plamek na języku wskazuje fizyczne miejsce zastoju. Plamki na bokach języka w polu między koniuszkiem a środkiem (rys. 4-5) oznaczają zastój Krwi w klatce piersiowej z towarzyszącym bólem podobnym do bólu w chorobie wieńcowej. Plamki wzdłuż całych boków języka oznaczają zastój Krwi w Wątrobie. Jeśli purpurowe plamki znajdują się na środkowej powierzchni języka, wskazują na zastój Krwi w Żołądku. Plamki na korzeniu są oznaką zastoju Krwi w Jelitach lub Pęcherzu. Zastój Krwi może się także uwidocznić na podjęzykowej powierzchni języka jako obrzęk i ciemny kolor dwóch żył, znajdujących się po obu stronach wędzidełka. Śluz jest zawsze stanem Nadmiaru, chociaż jego przyczyną jest zwykle stan Niedoboru. Kiedy yang Śledziony, yang Nerek oraz w pewnych przypadkach Qi Płuc są w Niedoborze, płyny nie mogą być ani przetwarzane ani transportowane. Po dłuższym czasie mogą się zagęścić, stać się bardziej yin i wytworzyć Śluz. Kliniczne objawy Śluzu różnią się zależnie od lokalizacji i natury Śluzu, czy jest bardziej substancjalny czy niesubstancjalny. Uogólniając, gruby, śliski i tłusty nalot na języku zawsze wskazuje na obecność Śluzu. mo- ma- cza I za-ika być nie ak-ico PODSUMOWANIE Uważna analiza koloru ciała języka, jego kształtu oraz koloru, grubości i rozmieszczenia nalotu na języku pozwala na wyciągnięcie wniosków o charakterze syndromów chorobowych z punktu widzenia różnicowania według Ośmiu Zasad. - W stanach Zewnętrznych - patrz na nalot. Jego rozmieszczenie w przedniej części i dookoła środka potwierdza stan Zewnętrzny. Grubość daje wskazówki o nasileniu czynnika patogennego (im grubszy nalot, tym silniejszy czynnik patogenny). - W stanach Wewnętrznych - patrz na ciało języka. Jego kolor i kształt wyraźnie odzwierciedlają każdą dysharmonię wewnętrzną. - W stanach Zimna - patrz na kolor ciała języka (blady) i nalotu (biały). - W stanach Gorąca - patrz na kolor ciała języka (czerwony) i nalot (żółty). - W stanach Nadmiaru - patrz na kształt ciała języka (obrzęknięty, sztywny) i grubość nalotu (gruby). - W stanach Niedoboru - patrz na kolor ciała języka (blady w Niedoborach yang i Krwi, czerwony w Niedoborach yin), kształt ciała języka (wiotki, cienki) i nalot (brak nalotu lub nalot bez korzenia). I RÓŻNICOWANIE WEDŁUG OŚMIU ZASAD STAN SPECYFICZNY CZYNNIK ZNAKI NA JĘZYKU Zewnętrzny Wiatr i Zimno: nalot biaty i cienki Wiatr i Gorąco: nalot cienki i biaty w stadium początkowym, potem żótty Wewnętrzny Zmienny kolor i ksztatt ciata języka W połowie stan Wewnętrzny, W potowie stan Zewnętrzny, Biaty nalot tylko po jednej stronie, lub biaty z przodu, szary lub czarny z tytu Zimno Biaty nalot Niedobór: blade ciato Gorąco Czerwone ciato, żótty nalot Niedobór: brak nalotu Niedobór Qi Yang Krew Yin Ptuca: Ciato lekko wiotkie, z przodu lekko obrzęknięte Śledziona: odciski zębów Żołądek: brak nalotu w środku Serce: blade ciato Biade ciato Śledziona: blade ciato, biaty nalot, wilgotny Nerki: blade i obrzęknięte ciato, biaty nalot Serce: blade ciato, sinawopurpurowe w poważnych przypadkach Śledziona: blade ciato, lekko suchy Serce: blade ciato, koniuszek bledszy Wątroba: blade ciato, bledsze brzegi Żotądek: brak nalotu w środku, suchy, szerokie szczeliny w środku Nerki: czerwone ciato, suchy, brak nalotu, szczeliny Serce: czerwone ciato, czubek czerwieńszy, brak nalotu w przedniej części Ptuca: czerwone ciato, brak nalotu, szczeliny w przedniej części Nadmiar Stan Zewnętrzny Stan Wewnętrzny Gruby nalot Zimno: blade ciato, gruby śliski i biaty nalot Gorąco: czerwone ciato, gruby i żótty nalot Zastój krwi: purpurowe ciato Śluz: gruby, śliski i ttusty nalot Duch języka i kolor ciała języka W czasie badania języka musimy rozważyć pięć kluczowych aspektów. Są to: duch języka, kolor ciała języka, kształt ciała języka (włączając konsystencję i ruchomość), nalot na języku i wilgotność języka. DUCH JĘZYKA Mimo takiej nazwy, ten aspekt języka nie ma znaczenia metafizycznego. „Duch", w tym znaczeniu oznacza niezdefiniowany wygląd, który jest związany ze zdrowiem i wi-talnością. Chińskie słowo shen, oznacza również „wygląd" lub „wyraz". Posiadanie lub nieposiadanie shen dotyczy również innych elementów diagnozy, jak oczy, cera i tętno. Mówi się o języku, że ma ducha, kiedy wygląda rozkwitająco, a nie ma ducha, gdy jest zwiędnięty. Rozkwitający, to znaczy mający witalność i blask. Nawet w chorobie, język z takimi atrybutami wskazuje, że stan ten będzie łatwy do leczenia (fot. 1 i 17). Język bez żywotności i blasku (tzn. bez ducha) wskazuje, że choroba będzie trudna do leczenia (rys. 13, 23 i 27). Przewodnik różnicowania z języka tak opisuje jakość ducha: Rozkwitający i wilgotny język wskazuje na prawidłową ilość płynów ciała. Suchy i zwiędnięty język wskazuje na wyczerpanie płynów ciała. Rozkwitający nazywany jest, że „posiada ducha" i ukazuje blask, czysty kolor, świeży i jasnoczerwony kolor. Wszystkie te atrybuty wskazują życie, a ich brak wskazuje śmierć. Pełen blasku, wilgotny, o kolorze krwi język wskazuje życie; ciemny, zwiędnięty język, w którym nie widzimy koloru krwi, wskazuje śmierć1. Można więc rozróżnić język „życia" od języka „śmierci". Język życia przejawia się żywym, czerwonym kolorem korzenia. Język śmierci przejawia się ciemnym kolorem korzenia i jest zwiędnięty. Korzeń języka odzwierciedla zdrowie Nerek, które przechowują Esencję. Zdrowa Esencja (objawia się żywym czerwonym kolorem korzenia) sprzyja zdrowemu życiu, podczas gdy niedostatek Esencji (objawia się ciemnym kolorem i zwiędniętym wyglądem korzenia) prowadzi do choroby i śmierci. Rozróżnienie to nie powinno >yć oczywiście rozumiane dosłownie (język śmierci nie oznacza rzeczywistego zagrożenia śmiercią w każdym przypadku), natomiast jest przydatne do rozróżniania cech stanów lżejszych od cięższych. Duch języka jest również użytecznym narzędziem w rokowaniu. Język mający ducha wskazuje na dobre rokowanie nawet wtedy, gdy występują istotne cechy patologiczne. Fo- I tografia 28 - język 93-letniej kobiety - jest przykładem tej zasady; chociaż występuje bardzo gruby, suchy, czarny nalot (wskazując Ogień w Jelitach), to ciało języka (bardziej widoczne na bokach) nadal ma ducha. KOLOR CIAŁA JĘZYKA Kolor ciała języka dotyczy koloru samego języka, a nie jego nalotu. Kolor ciała języka jest to pojedynczy, najważniejszy aspekt diagnozy z wyglądu języka. Prawie zawsze odzwierciedla prawdziwy stan organizmu i nie zmienia się pod wpływem drugorzędnych i krótkotrwałych czynników. Powtórzmy to, co powiedziano w rozdziale 2 - normalny kolor ciała języka jest blady i czerwony, normalny język jest wilgotny. Jest czerwony, ponieważ wystarczająca ilość Krwi Serca dociera do języka, a yang Qi porusza się swobodnie, unosząc Krew do języka. Jest blady, ponieważ do języka dociera wystarczająca ilość płynów z Żołądka, źródła płynów ciała. W jednym z tradycyjnych tekstów medycznych napisano: „Język wyrasta z Serca, dlatego jego kolor jest czerwony, jego ciało jest wilgotne, jego powierzchnia tak cienka jak włos bez kolców, jego nalot jest cienki i biały"2. Kolor ciała języka odzwierciedla zdrowie Narządów, Krwi i Qi Odżywczej - to jego znaczenie kliniczne. Z punktu widzenia różnicowania syndromów chorobowych odzwierciedla on wpływy Gorąca i Zimna, yin i yang, i zastój Qi albo Krwi. Przedstawimy następujące kolory ciała języka: blady czerwony, ciemnoczerwony, purpurowy i niebieski. Czerwony określa kolor czerwieńszy niż normalny bladoczerwony. Blady Blade ciało języka obejmuje odcienie od lekko bledszego niż normalny do blisko białego w przypadkach ekstremalnych. Im bledsze jest ciało języka, tym poważniejszy jest stan. Stopień bladości jest przydatny przy ocenie rokowania. W praktyce klinicznej z bladym językiem związane są dwie sytuacje: jest to Niedobór samej Krwi lub Niedobór yang Qi, który powoduje zmniejszenie ilości Krwi docierającej do języka. Jeśli stan powstał w wyniku Niedoboru yang, wystąpią także symptomy Zimna Wewnętrznego. Jeśli występuje Niedobór Krwi, język będzie miał tendencję do suchości. W Niedoborze yang pojawia się tendencja,, by był w całości mokry. U kobiet częstszą przyczyną bladego języka jest Niedobór Krwi, podczas gdy u mężczyzn - Niedobór yang. U mężczyzn blady język bardzo rzadko jest spowodowany Niedoborem Krwi. U kobiet blady język w wyniku Niedoboru yang występuje dość często, chociaż rzadziej niż w wyniku Niedoboru Krwi (fot. 9). Inne przejawy kliniczne Niedoboru Krwi to: drętwienie, zawroty głowy, zaburzenia pamięci, matowo blada twarz, bezsenność, skąpe miesiączki u kobiet i szorstkie tętno. Inne przejawy kliniczne Niedoboru yang obejmują: dreszcze, luźny stolec, jasnobiałą twarz i głębokie, miękkie tętno. Blady mokry. „Mokry" oznacza tu, że na powierzchni języka wyraźnie widoczny jest płyn. W ekstremalnych przypadkach język może być tak mokry, że kapie z niego ślina. Blady, mokry język wskazuje na Niedobór yang Śledziony, który powoduje ograniczenie przemian i transportu płynów, co przyczynia się do ich gromadzenia na języku. Niedobór yang powoduje także spadek „pchania" krwi do języka, tak że staje się on blady. Blady, mokry język może także wskazywać na Niedobór yang Nerek. W tym przypadku, język powinien być także obrzęknięty. Przewlekły Niedobór yang Śledziony łatwo doprowadza do Niedoboru yang Nerek, co oznacza pogorszenie stanu (fot. 9). Objawy kliniczne Niedoboru yang Śledziony z mokrym, bladym językiem to: brak apetytu, rozpieranie w brzuchu, zmęczenie, jasnobiałą cera, luźny stolec, ziębnięcie koń- - 34 - ipe-k"ń- c-zyn, dreszcze i głębokie, miękkie tętno. Stan ten szczególnie często występuje u młodych ludzi, a zwłaszcza u kobiet. Często jest związany z nadmiernym spożyciem zimne-i!(). surowego pożywienia i płynów z lodem. W jednym z typów bladego, mokrego języka występuje lepki nalot. Blade, bardzo obrzęknięte ciało języka z lepkim nalotem na całym języku może wskazywać na zablokowanie Ducha przez Śluz, co może się objawiać silnym lękiem lub zachowaniami hipoma-niakalnymi (fot. 45 i 46). Blady, suchy język zazwyczaj wskazuje na Niedobór Krwi. Krew i płyny są ze sobą M-iśle powiązane, tak że niedobór jednych często doprowadza do niedoboru drugich. . ew i płyny są częścią yin ciała. Kiedy Krew jest w Niedoborze, do języka dociera nie-. starczająca ilość Krwi lub płynów. Staje się on blady i suchy. Blady, suchy język może także wskazywać na zupełnie inny syndrom. Płyny powstają w Żołądku w wyniku przemian pokarmów i napojów przez yang Qi. Yang Qi rozprowadza także płyny w ciele. Jest to głównie funkcja Qi Płuc, yang Śledziony i yang Nerek. Je-sli Qi Płuc i yang Śledziony są w Niedoborze, w Żołądku nie mogą powstawać płyny, Śledziona nie może ich ani przetwarzać, ani transportować, a Qi Płuc nie może ich rozpraszać. Płyny nie docierają wówczas do języka i staje się on suchy. W tym przypadku, suchość języka nie jest spowodowana przez Niedobór Krwi, ale przez Niedobór yang. Tak więc, Niedobór yang Qi może się przejawiać jako mokry lub suchy język. Mokry /.yk występuje znacznie częściej. Należy tu więc uwzględnić inne oznaki kliniczne. V. pierwszym przypadku język jest mokry, ponieważ zgromadzone płyny nie ulegają prze-~ :anom i nie są transportowane przez yang Śledziony. W drugim - język jest suchy poważ płyny w ogóle nie powstają w Żołądku, nie są rozpraszane przez Qi Płuc i nie -:ągąją języka. Tylko na podstawie występowania bladego, suchego języka nie można ioskować, czy stan jest spowodowany przez Niedobór Krwi czy przez Niedobór Yang. . dobór Yang z suchym językiem jest stanem poważniejszym niż ten sam syndrom z mo-•ym językiem (patrz fot. 6). Objawy Niedoboru Krwi, to: blady, suchy język, blada cera, uczucie drętwienia, za--.'. roty głowy, zaburzenia pamięci, bezsenność, blade usta, skąpe miesiączki u kobiet oraz -zorstkie tętno. Stan ten bardzo często występuje u kobiet. W cięższych przypadkach mo-:.'¦ to prowadzić do bezpłodności, ponieważ dostateczna ilość Krwi jest podstawą zapłodnienia i ciąży. Inne objawy kliniczne Niedoboru yang zostały opisane wyżej jako Niedobór ¦mg Śledziony z bladym, mokrym językiem. W Niedoborze yang Śledziony przyczyną su-ego języka może być także Niedobór Qi Płuc i może wystąpić wówczas krótki oddech az osłabienie głosu. W poważnych przypadkach może dojść do gromadzenia płynów brzuchu, a suchość ust i języka jest rezultatem gromadzenia płynów w Dolnym Ogrze-1 aczu i zmniejszania się ich w Górnym Ogrzewaczu. Blady, jasny i błyszczący język jest pozbawiony całkowicie nalotu, a jego po-ierzchnia wygląda jak skóra świeżo oskubanego kurczaka (fot. 56). Wskazuje to na długotrwałe osłabienie Żołądka i Śledziony, jak również na długotrwały Niedobór Krwi i Qi. Z Uiszczanie się nalotu zwykle zaczyna się od środka języka (wynika to z Niedoboru Żo-;dka), a następnie rozszerza się na zewnątrz, aż zajmie całą powierzchnię. Długotrwa-.i osłabienie Żołądka i Śledziony może wywołać Niedobór Qi i Krwi, ponieważ Śledziona jest źródłem Krwi, a Żołądek jest źródłem Qi Nabytej3. Postępujący, poważny Niedobór Qi Żołądka i Śledziony oraz Niedobór Krwi prowadzi do osłabienia odżywiania języka, a nalot stopniowo zanika, podczas gdy nowy nie formuje się. W rezultacie mamy język blady (spowodowany Niedoborem Qi i Krwi), złuszczony błyszczący (w związku z przewlekłym osłabieniem Żołądka i Śledziony). Należy tutaj przypomnieć, że złuszczony czerwony język wskazuje na Niedobór yin ciała. Inne objawy kliniczne Niedoboru Śledziony i Żołądka obejmują: ekstremalne zmęczenie, utratę apetytu i ból w nadbrzuszu. W poważnych przypadkach dojdzie do wychudzenia i osłabienia kończyn. Przy długotrwałym osłabieniu Żołądka i Śledziony mięśnie pozbawione są odżywienia; może to prowadzić do ich atrofii i ekstremalnego osłabienia. Ten rodzaj objawów znajdujemy w zaburzeniach neurologicznych, jak stwardnienie rozsiane. Czerwony Kolor ciała języka, opisywany jako czerwony, zawsze wskazuje na stan patologii. Jak stwierdzono poprzednio, jest to kolor czerwieńszy niż normalny kolor bladoczerwony zdrowego języka. W przeszłości, badania nad czerwonymi językami rozwijały się wraz z rozwojem różnicowania syndromów według Czterech Warstw: choroba w warstwie Ochronnej, Qi, Odżywczej lub Krwi. Ten system różnicowania udoskonalono we wczesnej dynastii Qing (Aneks, cz. II). Różnicowanie według Czterech Warstw stanowi podstawę analizy objawów klinicznych, rokowania i leczenia chorób gorączkowych z Gorąca. Każda z Czterech Warstw przedstawia różny stopień głębokości, na jaką do ciała wniknęło Gorąco. Poziom Ochronny jest najbardziej powierzchowny, a poziom Krwi najgłębszy i najpoważniejszy. We wszystkich chorobach wywołanych przez zewnętrzne Gorąco kolor ciała języka będzie czerwony. Kolor ten zawsze wskazuje na Gorąco zarówno z Niedoboru, jak i z Nadmiaru. Badanie koloru ciała języka dostarcza rzetelnego wskaźnika do oceny oznak klinicznych w różnicowaniu zgodnie z Czterema Warstwami. Zmiany koloru, podobnie jak wygląd plamek, są użytecznym kryterium do oceny rozwoju choroby i rokowania. Rozmieszczenie czerwieni na powierzchni języka i jej zmiany dokładnie odzwierciedlają rozwój choroby. Na poziomie Ochronnym tylko koniuszek języka będzie czerwony wskazując, że patogenne Gorąco jest ulokowane w powierzchownych częściach ciała. W stadium Qi cały język jest czerwony. W stadium Odżywczym i Krwi kolor języka jest ciemnoczerwony z czerwonymi i lub purpurowymi plamkami. W przewlekłych stanach Wewnętrznych całkowicie czerwony język zawsze wskazuje, że Gorąco znajduje się w warstwie Odżywczej i w warstwie Krwi. Gorąco to niekoniecznie musi pochodzić z ataku Gorąca zewnętrznego. Objawy kliniczne, które towarzyszą czerwonemu językowi, różnią się w zależności od konkretnego stanu i od miejsca lokalizacji Gorąca. Ogólne oznaki Gorąca to: zaczerwienienie twarzy i oczu, gorączka, pragnienie, suche usta, zaparcie, ciemny mocz i szybkie tętno. Poniżej opisano objawy kliniczne dla różnych rodzajów czerwonych języków, gdy czerwone są tylko określone pola języka. Gorąco zatrzymane wewnątrz, na które wskazuje czerwony język, może być Nadmiarowe albo Niedoborowe, zależnie czy język ma nalot, czy też nie. Jest to pierwsza rzecz, na którą musimy położyć nacisk, gdy widzimy czerwony język. Nalot z korzeniem (jakikolwiek jest jego kolor) jest związany z Gorącem Nadmiarowym. Gdy nie ma nalotu (lub nalot jest bez korzenia) wskazuje to na Gorąco Niedoborowe. Niżej omówiono znaczenie kliniczne czerwonego języka z nalotem, chyba że zaznaczono inaczej. Specyficzne kliniczne znaczenie czerwonego języka, poza tym że wskazuje Gorąco, zależy od innych oznak i rozmieszczenia koloru na jego powierzchni. Powinno być interpretowane z uwzględnieniem topografii języka: koniuszek odpowiada Sercu, boki Wątrobie i Pęcherzykowi Żółciowemu, środek Żołądkowi i Śledzionie, pole między koniuszkiem a środkiem odpowiada Płucom, a korzeń Nerkom. I mja-ratę 4a-: me «ząj Jak my Uraz rwie snej awę Saż- Bęło >zy :vka jak ¦ny po- rrie->ny da. ;est ach się ata- zer-zyb-ków, nia-ecz, faki-Jub rnie ¦o-¦m Czerwony koniuszek występuje zazwyczaj w Ogniu Serca. Im jest on ciemniejszy tym stan poważniejszy. Jeżeli cały język jest czerwony lub ciemnoczerwony, a koniuszek jeszcze czerwieńszy, oznacza to obecność Gorąca w warstwie Qi lub w warstwie Krwi oraz Ogień Serca. Stan ten zwykle towarzyszy przewlekłym problemom emocjonalnym, jak depresja, stłumiona złość, żal. Emocje te, występujące przez długi czas, powodują stagnację Qi; staje się ona „zaciśnięta". Ściśnięta Qi doprowadza do wzrostu Gorąca, tak jak zwiększenie ciśnienia gazu (podobnego w naturze do Qi) prowadzi do wzrostu jego temperatury. Gorąco często tworzy się w klatce piersiowej, która jest siedliskiem Qi i gdzie mieści się Serce. Prowadzi to do Ognia Serca z objawami niepokoju psychicznego, drażliwości, bezsenności, uczucie ściskania w klatce piersiowej, depresją oraz czerwonym językiem z czerwieńszym koniuszkiem (fot. 18 i 47). W mniej poważnych przypadkach, kolor ciała języka będzie normalny, a tylko koniuszek czerwony. Tu również występuje Ogień Serca, ale w łagodniejszej formie, spowodowany przez mniej intensywne problemy emocjonalne. W niektórych przypadkach kolor ciała języka będzie normalny, a tylko koniuszek lekko czerwony. Często spowodowane jest to brakiem snu i niekoniecznie wskazuje na Ogień Serca. Chińskie badania pokazują, że istnieje istotna korelacja pomiędzy bezsennością a czerwonym koniuszkiem lub czerwonymi punktami na koniuszku4. W badaniach wykazano, że u 80,6% osób cierpiących na sen zaburzony przez sny występuje czerwony koniuszek lub czerwone punkty na koniuszku i te same oznaki występują u 78,7% osób z bezsennością. W przypadku współ-wą stepowania bezsenności i snu zaburzonego przez sny odsetek ten wzrasta do 85,2. Ciekawe, że badania wykazały, iż liczba punktów na koniuszku mniejsza niż 10 nie ma znaczenia klinicznego. Należy rozróżnić czerwony koniuszek spowodowany przez Ogień Serca od podobnego objawu, którego przyczyną jest Gorąco w Płucach. Jeżeli sam czubek jest czerwony, a skazuje to na Ogień Serca, ale jeśli większe pole na koniuszku jest czerwone i pokryte cienkim, żółtym nalotem, wskazuje to na Gorąco w Płucach. Czerwone boki. Boki języka czerwieńsze niż jego czerwone ciało, mogą być także lekko obrzęknięte i wskazują yang Wątroby lub Ogień Wątroby. Stan ten, podobnie jak Ogień Serca, powstaje zwykle w wyniku długo trwających problemów emocjonalnych, szczególnie długotrwałego przeżywania złości i żalu. Pacjent najprawdopodobniej będzie drażliwy, skłonny do złości, będzie miał bóle i zawroty głowy, gorzki smak w ustach, zaparcie, tętno strunowate oraz czerwony język z czerwonymi bokami (fot. 2 i 7). Nie należy mylić tego typu języka z innym, w którym boki są obrzęknięte na znacznej powierzchni, ale kolor ciała języka jest zazwyczaj normalny (fot. 8). Są to oznaki przewlekłego Niedoboru Qi i yang Śledziony. Jest to dobry przykład ukazujący, że to samo pole języka jest związane z dwoma różnymi Narządami i stanami, które można rozróżnić uwzględniając różną kombinację znaków na języku. Czerwony środek. Pole centralne języka odpowiada Żołądkowi i Śledzionie. Jeżeli środek języka jest czerwony, a pozostała część języka ma normalny kolor, zwykle wskazuje to na Ogień w Żołądku (fot. 20). U pacjenta stwierdzamy wówczas takie objawy, jak: :czucie pieczenia w nadbrzuszu, pragnienie, zaparcie, suche usta, obrzęk i ból dziąseł ¦raz szybkie tętno. Czerwonawopurpurowe centrum języka wskazuje na zastój Krwi w Żołądku z obja-1 ami znacznego kłującego bólu w nadbrzuszu, wymiotami ciemną krwią, krwawieniami dziąseł oraz „uwięzionym" tętnem (jest to głębokie i ukryte tętno, ale strunowate i dłu-_:ie, wyczuwalne na głębokim poziomie). - 37- Czerwony i złuszczony środek wskazuje np. Niedobór yin Żołądka prowadzący do Gorąca z następującymi objawami: suchość w ustach, uczucie pieczenia warg, pragnienie z potrzebą picia ciepłych płynów albo picia małymi łyczkami5, suchy stolec, suche gardło, ból w nadbrzuszu oraz szybkie, cienkie tętno (fot. 20). Stan Niedoboru yin Żołądka jest często spotykany w praktyce klinicznej. Powstaje w wyniku przewlekłego przepracowania z nawykami do nieregularnego jedzenia, jak np. jedzenie późno w nocy, nieregularne posiłki, jedzenie w pośpiechu lub martwienie się podczas posiłku. Żołądek jest źródłem płynów ciała, a więc Niedobór yin Żołądka prowadzi do stanu ich wyczerpania ze względnymi objawami suchości. Niedobór yin Żołądka często poprzedza Niedobór yin Nerek. W tym momencie czerwony i złuszczony staje się cały język, a nie tylko środek, jak w przypadku Niedoboru yin Żołądka. Czerwony korzeń. Nie zdarza się, by czerwony był wyłącznie korzeń, ponieważ wskazuje on tylko na Niedobór yin Nerek. Yin Nerek jest podstawą energii yin całego organizmu. Kiedy yin Nerek jest w Niedoborze, w Niedoborze jest całość yin ciała, a więc cały język staje się czerwony i złuszczony. Jednakże zdarzają się przypadki, kiedy tylko korzeń jest czerwony i złuszczony (fot. 43). Jeśli cały język jest czerwony, a korzeń czer-wieńszy i złuszczony, wskazuje to na Niedobór yin Nerek z przewagą patologicznego Niedoborowego Ognia Nerek. Występują wówczas następujące objawy: zaczerwienienie policzków (w okolicy jarzmowej), niepokój psychiczny, poty nocne, gorączka popołudniowa, bezsenność, skąpy ciemny mocz, suche gardło w nocy, suchy stolec, nadmierne pragnienia seksualne, zmazy nocne oraz szybki, cienki puls. Czerwony i mokry. Czerwony język wskazuje Gorąco i zwykle bywa także suchy, ponieważ Gorąco wysusza płyny ciała. Niemniej, nie tak rzadko, widujemy język czerwony, a także wilgotny (fot. 2). Ten typ języka zwykle pojawia się, kiedy występuje zarówno Gorąco na poziomie Odżywczym, jak i zatrzymanie Wilgoci. Sytuacja ta często występuje, kiedy współistnieje Wznoszące się yang Wątroby lub Ogień Wątroby, który powoduje zaczerwienienie języka, wraz z Niedoborem Qi Śledziony, prowadzącym do tworzenia Wilgoci. Faktycznie, Niedobór Qi Śledziony może być często wywołany przez Wznoszące się yang albo Ogień Wątroby. Czerwony, mokry język może także wskazywać na Niedobór yang Qi z fałszywym yang „unoszącym" się ku górze. Jest to raczej rzadki stan ekstremalnego Niedoboru yang Qi. Energie yang i yin oddzielają się od siebie. Niewielkie yang, które pozostało w ciele, unosi się ku górze i powoduje zaczerwienienie języka. W tym samym czasie, w wyniku Niedoboru yang Qi występuje osłabienie przemian i transportu płynów, co powoduje gromadzenie się ich na języku i język staje się mokry. Jest to stan Prawdziwego Zimna (przejawiający się jako mokry język) i stan Fałszywego Gorąca (odzwierciedlony przez czerwony język). Język będzie także miękki, słaby i wiotki, co jest oznaką Niedoboru (w tym przypadku Niedoboru yang). Na koniec, jeśli czerwony język jest tylko lekko wilgotny, to po prostu Gorąco nie przebywa w ciele wystarczająco długo, aby wysuszyć płyny. Jest to pomyślna wskazówka w przeciwieństwie do sytuacji, w której język jest zarówno czerwony, jak i suchy. Objawy kliniczne w przypadku czerwonego i mokrego języka będą zwykle takie, jak we Wznoszącym się yang Wątroby i Niedoborze Qi Śledziony z zatrzymaniem Wilgoci. Objawy obejmują: bóle i zawroty głowy, tendencję do szybkiego wpadania w gniew, zaczerwienienie twarzy, rozpieranie w brzuchu, złe trawienie, tendencję do pozostawania śluzu w nosie, albo w klatce piersiowej oraz ślizgające, strunowate tętno. do ^F Czerwony i suchy. Język czerwony, suchy z nalotem wskazuje Nadmiarowe Gorąco uenie I wewnętrznych warstwach ciała. Jeśli taki sam język nie ma nalotu, wskazuje to na Nie- gar- bór yin z wyczerpaniem płynów ciała i Niedoborowym Gorącem. Suchość w obu tych adka \ mach ma różną przyczynę. W przypadku wewnętrznego Nadmiarowego Gorąca, su- raco- I iść jest rezultatem wypalania płynów ciała przez Gorąco. Język ma żółty nalot Miar- 't. 18). W przypadku Niedoboru yin suchość jest spowodowana wyczerpaniem płynów źró- ila, które są częścią yin ciała. Język jest bez nalotu. Ten ostatni typ języka wskazuje lia ze długo trwający Niedobór yin Nerek; płyny ciała zostały wyczerpane, ponieważ zmniej- i Ne- lo się ich wytwarzanie przez Nerki (fot. 26). >:. jak ^_ Pozostałe kliniczne objawy Nadmiarowego Wewnętrznego Gorąca różnią się w zależ-I aości od stanu i miejsca, w którym Gorąco jest zlokalizowane. Ogólne oznaki Nadmiaro-Wewnętrznego Gorąca to: zaczerwienienie twarzy i oczu, zazwyczaj gorączka, za-f\vaż ¦ iicie, ciemny mocz, pragnienie i szybkie, pełne tętno. Objawy kliniczne Niedoboru yin ,)r- I »taiy opisane uprzednio. ięc fc !ko B Czerwony i błyszczący. Czerwony język, który ma wygląd jasny i błyszczący, jak lu-:er- ¦ :¦<>. zawsze wskazuje na stan Niedoboru yin i brak płynów ciała. Ten typ języka może ie- ¦ ¦ pojawić po obfitych potach w przebiegu ostrej choroby. Odzwierciedla pogorszenie nilu związane z wyczerpaniem płynów yin. W przewlekłych przypadkach może się pora, \ić w późnych stadiach długo trwającej choroby, która osłabiła płyny Żołądka i Nerek tiie- >t. 11). Jeśli, dodatkowo, czerwony i błyszczący język ma suchy korzeń, wskazuje to na i'dobór yin Nerek. Jeśli tylko centrum języka jest suche, wskazuje to na Niedobór yin ilądka. Ten typ języka może także się pojawić w wyniku nadmiernego używania osuszają-ny; ł di ziół chińskich. W medycynie zachodniej taki język może się pojawić w przebiegu te-;0- ^b raPu antybiotykami, które z punktu widzenia fizjologii chińskiej uszkadzają płyny yin Żo- ladka i Jelit. ta- B Objawy kliniczne w stanach przewlekłych, w których występuje ten typ języka, to ob-:\\y Niedoboru Żołądka i/lub Nerek. Objawy Niedoboru yin Żołądka to: suchość się ^ ustach, pragnienie, uczucie palenia ust z pragnieniem picia ciepłych płynów albo picia małymi łykami, suchość gardła, utrata apetytu, zaparcia z suchym stolcem oraz szybkie, >ym H c'en^e tętno. Niedobór yin Żołądka często przenosi się do Jelita Grubego i w tych przy-ang H padkach pojawia się zaparcie z małymi suchymi stolcami, które przesuwają się z trudem. ele, H "^an ten spotykamy często u ludzi starych lub u szczupłych i wychudzonych pacjentów, liku H Man ten widujemy dziś często w praktyce klinicznej; związany jest on ze złymi, nieregularnymi nawykami w jedzeniu, nadmiernym spożywaniem ostrego pożywienia, które -ze- H .-zkadza yin Żołądka oraz nadmiernym spożywaniem kwaśnego pożywienia, jak poma-:er- ^m rańcze, grejpfruty, ocet, jogurt i pikle. Jeśli jest to zarówno Niedobór yin Nerek, jak i Nie-vm Bfl dobór yin Żołądka, mogą wystąpić również następujące objawy kliniczne: szum v, uszach, głuchota, bóle okolicy krzyżowej, zawroty głowy, zaburzenia pamięci, poty noc-l nie ¦ -H1. suchość w ustach i krtani w nocy, pragnienie, gorąco Pięciu Serc (uczucie gorąca na »ka- ¦ mostku, wewnętrznych powierzchniach ręki i podeszwach stóp), zmazy nocne, zaparcie, Isu- I -iemny mocz oraz powierzchowne, puste i szybkie tętno. (kie, __ Czerwony i szkarłatny. Czerwony język z jasnym szkarłatnym odcieniem, wpadają-Inia H c>m w różowy, jest zwykle także błyszczący. Jeśli jest błyszczący, to wskazuje na Niedo-1 do H bór yin. Ten typ języka jest najczęściej związany z Niedoborem yin Płuc albo z Niedoborem yin Serca. W tych przypadkach może być szkarłatna tylko przednia część języka (dla Pluć) albo koniuszek (dla Serca) - fot. 26. f Ten typ języka widujemy częściej u ludzi starszych lub w średnim wieku. Niedobór yin Płuc i Niedobór yin Serca mają różne etiologie. Niedobór yin Płuc jest prawie zawsze konsekwencją długo trwającego Niedoboru Qi Płuc. Niedobór yin Płuc, cechujący się suchością w Płucach, często powstaje w rezultacie przewlekłego przepracowania, siedzącej pracy - jest to wysiłkowa pozycja dla Płuc, albo przebywania przez długi czas w bardzo gorącym i suchym środowisku (jak w wielu współczesnych biurach). Stan ten szczególnie często występuje u osób, które ze względów profesjonalnych muszą dużo mówić, np. nauczyciele. Niedobór yin Serca jest spowodowany najczęściej głębokimi problemami emocjonalnymi (jak stałe martwienie się, lęk, smutek, szczególnie z powodu trudnych relacji z innymi), połączonymi z przepracowaniem lub nadmiernym wysiłkiem fizycznym, co osłabia yin Nerek. Niedobór yin Nerek prowadzi do rozwoju Gorąca z Niedoboru w Sercu. W terminologii Pięciu Przemian jest to stan, o którym mówimy „Woda nie kontroluje Ognia". W takich sytuacjach sam koniuszek języka staje się szkarłatnoczerwony. Objawy Niedoboru yin Płuc obejmują: suchy kaszel lub kaszel z niewielką ilością śluzu, w którym można znaleźć ślady krwi, suchość w ustach i gardle, poty nocne, gorąco w „Pięciu Sercach" i cienkie, szybkie tętno. Objawy kliniczne Niedoboru yin Serca to: niepokój psychiczny, gorąco w Pięciu Sercach (chińskie pojęcie gorąca w „Pięciu Sercach" oznacza uczucie gorąca dłoni, stopy i w dole mostka - przyp. tłum.), poty nocne, bezsenność, suchość gardła, palpitacje, zaburzenia pamięci i cienkie, szybkie tętno. Czerwone punkty lub plamki rozróżniamy ze względu na ich wielkość. Punkty są mniejsze niż plamki, mają nieco odmienne znaczenie kliniczne, lecz zawsze oznaczają patologiczny stan brodawek języka. Według starożytnych koncepcji chińskich brodawki na języku formują się w wyniku ruchu z dołu w górę Ognia Bramy Życia, który wznosi się do powierzchni języka i przyczynia się do ich zaczerwienienia. Gdy jest to patologiczny Nadmiarowy Ogień (a nie fizjologiczny Ogień Bramy Życia), podnosi się on do języka i powoduje, że brodawki wyrastają powyżej powierzchni języka i tworzą to, co starożytni lekarze nazywali punktami (diari) albo plamkami (ban). Punkty i plamki są zwykle czerwone, ale mogą być także bladoczerwone, białe, szkarłatne lub nawet czarne. Zazwyczaj spotykamy je na czerwonych językach, lecz mogą też występować na języku bladym lub purpurowym. Znaczenie kliniczne punktów i plamek zależy od wielu czynników, jak np.: ich kolor, kolor ciała języka, na którym się znajdują oraz ich rozmieszczenie. Uogólniając, czerwone punkty wskazują na Gorąco we Krwi, jeżeli wyrosły powyżej powierzchni języka i są spiczaste. Czerwone plamki wskazują zarówno Gorąco, jak i Zastój Krwi; im większe plamki, tym poważniejszy zastój. Należy wyróżnić kilka typów języka, co umożliwi dalsze wyjaśnienie znaczenia klinicznego punktów i plamek. Czerwony język z czerwonymi punktami zawsze wskazuje Gorąco we Krwi. Rozmieszczenie punktów pokazuje lokalizację choroby. Na koniuszku - czerwone punkty na koniuszku języka wskazują Ogień Serca, zazwyczaj z powodu problemów emocjonalnych, jak np. głęboki lęk i długotrwały smutek (fot. 47). Pacjent z tym typem języka zwykle cierpi na bezsenność, lęk i ma tętno szybkie, pełne oraz szerokie (od tłumacza: tętno szerokie niektórzy nazywają wielkim). Oczywiście, objawy kliniczne nie muszą zawsze być bardzo poważne. Są różne „stopnie" ciężkości stanu pacjenta, które mają odzwierciedlenie w ilości i intensywności koloru punktów. Im głębszy kolor i im większa liczba punktów, tym stan jest cięższy. < oor »sze r SU- Kcej rdzo PS'Ó1- •. np. rsio- (1:0 we Wą- Izić .:icja jak . sta-i-ora- izie yczy aącz-stoju : ra-iwię- rrze-ta-na ąco. Ipod-Bksy- malnej pozycji na lewym nadgarstku. Jeśli zaburzone są Jelita, u pacjenta może wystąpić kłujący ból w podbrzuszu, ciemna krew w stolcu i zaparcia z bólem. Tętno będzie stru-nowate w pozycji proksymalnej na obu nadgarstkach. Jeżeli zaburzona jest Macica, pacjentka będzie miała bolesne miesiączki z silnym kłującym bólem. Ból może być większy przed miesiączką i nieco mniejszy w trakcie. Krew miesiączkowa będzie ciemna, ze skrzepami, a pacjentka będzie miała strunowate tętno. Czerwone punkty w chorobach pochodzenia zewnętrznego mają szczególne znaczenie w chorobach wywołanych przez atak Wiatru i Gorąca lub Wilgoci i Gorąca. Rozmieszczenie, intensywność koloru i liczba punktów dokładnie odzwierciedlają intensywność oraz lokalizację zewnętrznego czynnika patogennego. Jak już poprzednio wyjaśniono, zewnętrzna część języka odpowiada zewnętrznym I warstwom ciała, tzn. skórze, mięśniom i kanałom. Środkowa część powierzchni języka odpowiada wewnętrznym warstwom ciała, tzn. Narządom. W planie pionowym przednia część języka odpowiada górnej części ciała (Ogrzewacz Górny), środkowa część - środkowej części ciała (Środkowy Ogrzewacz) i korzeń - dolnej części ciała (Dolny Ogrzewacz). W odniesieniu do chorób pochodzenia zewnętrznego, przednia część języka, oprócz związku z Górnym Ogrzewaczem, odpowiada także zewnętrznej warstwie ciała. Na przykład, cienki, biały i mokry nalot w przedniej części języka może wskazywać, że Wiatr i Zimno atakują Górny Ogrzewacz; ale może także to, że zewnętrzny czynnik pato-eenny jest umiejscowiony w zewnętrznych warstwach ciała. Czerwone punkty często pojawiają się wtedy, gdy wystąpiło zewnętrzne Gorąco. Mo-eą pojawiać się na czerwonym, normalnym, a nawet bladym języku. Zależy to od stanu pacjenta sprzed ataku przez czynnik zewnętrzny. Jeżeli u pacjenta występował Niedobór Krwi lub yang przed atakiem zewnętrznego patogennego Gorąca, to czerwone punkty pojawią się na bladym języku. Jeśli patogenne Gorąco nie zostanie usunięte, lecz pozostanie w ciele, język będzie miał tendencję do zmiany koloru na czerwony. Z przodu - czerwone punkty z przodu języka (na polu większym niż sam koniuszek) wskazują na atak zewnętrznego patogennego Gorąca, w początkowym stadium, kiedy zaatakowany jest tylko Górny Ogrzewacz i zewnętrzne energetyczne warstwy ciała (fot. 36). W" przypadku chorób z zewnętrznego Wiatru i Gorąca, odpowiada to warstwie Ochronnej w systemie różnicowania według Czterech Warstw, a Stadium Górnego Ogrzewacza, gdy różnicujemy zgodnie z Trzema Ogrzewaczami (Aneks, cz. II i III). Z punktu widzenia biomedycyny stan ten często występuje w zapaleniach gardła, infekcjach górnych dróg oddechowych z gorączką i przy grypie. Możemy uważać, że wszystkie te stany są wywołane przez zewnętrzny Wiatr i Gorąco i przejawiają się czerwonymi punktami z przodu języka. Szczególnie często widujemy to u dzieci, u których na języku łatwo tworzą się czerwone punkty. Gdy koncentrujemy się na rokowaniu, to czerwone punkty z przodu języka wskazują, że Gorąco jest jeszcze w zewnętrznych częściach ciała, jest więc łatwe do usunięcia. Czerwone punkty przybliżające się do środka języka wskazują, że zewnętrzne Gorąco wniknęło do wewnątrz ciała. Stan ten jest bardziej niebezpieczny i trudniejszy do usunięcia. Na bokach - czerwone punkty na bokach wskazują także, że Gorąco pochodzenia zewnętrznego dotknęło tylko zewnętrzne energetyczne warstwy ciała (fot. 36). W przypadku ataku Wiatru i Gorąca punkty te odpowiadają warstwie Ochronnej Czterech Warstw ciała. Różni się to od czerwonych punktów z przodu języka tym, że ta ostatnia sytuacja wskazuje na lokalizację Wiatru i Gorąca w Górnym Ogrzewaczu, i dotyczy zewnętrznych energetycznych warstw ciała kontrolowanych przez Płuca. Czerwone punkty na bokach wskazują na obecność Wiatru i Gorąca w zewnętrznych energetycznych warstwach ciała, a niekoniecznie w Górnym Ogrzewaczu. Jeżeli czerwone punkty kierują się do wewnątrz i ku środkowi języka, oznacza to, że czynnik patogenny wniknął głębiej do środka i stał się objawem Wewnętrznym. Na lewo lub na prawo od centrum - czerwone punkty na lewym lub na prawym boku środkowej części języka (fot. 10) wskazują, że Wiatr i Gorąco pochodzenia zewnętrznego znajdują się w stadium pośrednim, który nazywamy „Półwewnętrzny, Półzewnętrz-ny". Określa to lokalizację choroby w stadium pomiędzy stanem Zewnętrznym a Wewnętrznym. Stan ten nazywany jest też syndromem Mniejszego yang (tł. Shao Yang), gdy różnicujemy syndromy według Sześciu Stadiów (aneks, cz. I). Syndrom Mniejszego yang jest typowy dla kanałów Potrójnego Ogrzewacza i Pęcherzyka Żółciowego, z towarzyszącymi objawami, jak: gorzki smak w ustach, suche gardło, zamazane widzenie, naprzemienne dreszcze i gorączka (kluczowy symptom), ból w okolicy podżebrowej oraz stru-nowate tętno. Na języku będą występować czerwone punkty albo po prawej, albo po lewej stronie (ale bardziej typowo po prawej) i pojawi się biały śliski nalot tylko po prawej stronie. Ten typ objawów obserwujemy zwłaszcza u dzieci, które często chorują na zapalenie ucha lub gardła. Syndrom ten może także rozwinąć się z syndromu Większego yang (tł. Tai Yang), a więc z ataku Wiatru i Zimna. Jest to dość typowa sytuacja u dzieci, gdy z poważnego przeziębienia z gorączką i kaszlem (syndrom Większego yang), rozwija się później ból ucha, naprzemienne dreszcze i gorączka oraz wymioty (syndrom Mniejszego yang - tł. Shao Yang). Czerwone punkty po obu lub po jednej stronie języka często widzimy w chorobach wieku dziecięcego z wysypką, jak: ospa wietrzna i odrą. Bladoezerwone lub białe punkty - na języku można znaleźć bladoczerwone lub białe punkty. Bladoczerwone punkty często widzimy dookoła środkowej powierzchni języka. Zwykle znajdujemy je na normalnym lub bladym języku i wskazują one na obecność bardzo lekkiego Gorąca w Żołądku, ale z Niedoborem Qi Żołądka i Śledziony. Białe wklęsłe punkty nie wskazują Gorąca, ale Zimno. Możemy je także znaleźć wokół środkowej powierzchni języka. Wskazują one na występowanie Zimna w Żołądku, (patrz fot. 14). Czerwony z kolcami. Mówimy, że język ma „kolce", gdy brodawki są większe niż normalnie i wyrosły jak rogi lub sztywne włosy szczotki. Najczęściej znajdujemy je na czerwonym języku (fot. 27). W Rozważaniach nad chorobom i gorączkowymi z Gorąca powiedziano: „Bez względu na kolor ciała języka, kolce wskazują Gorąco w Górnym Ogrzewaczu"6. Mówi się, że niektóre z brodawek powstają z Ognia Bramy Życia, który płynie z dołu do góry, aby dotrzeć do Płuc. Proces ten powoduje tworzenie się miękkich, białych jak włos brodawek w centrum języka. Kolce, o których tu mówimy, są to patologicznie zdege-nerowane normalne, miękkie, białe jak włosy brodawki. Kolce tworzą się w wyniku aktywności patologicznego Gorąca, zazwyczaj w Płucach, które kontrolują tworzenie się normalnych brodawek. W praktyce klinicznej kolce mogą także wskazywać Gorąco w Środkowym Ogrzewaczu, szczególnie w Żołądku. Kolce wskazują zatem na występowanie Gorąca w warstwie Odżywczej, zarówno w Górnym (Płuca), jak i w Środkowym Ogrzewaczu (Żołądek). Lokalizacja i objawy kliniczne towarzyszące kolcom różnią się zależnie od lokalizacji choroby. Gorąco w Górnym Ogrzewaczu odpowiada Gorącu w Płucach. Kolce będą zlokalizowane bardziej w polu pomiędzy koniuszkiem a środkiem języka. Możemy je także znaleźć wzdłuż środka języka lub tuż wokół środka, ponieważ pola te mogą także odpowiadać klatce piersiowej. Inne oznaki kliniczne to gorączka, szybki oddech, kaszel z żółtą plwociną, pragnienie, suchość gardła oraz szybkie, pełne tętno. Możemy także znaleźć kolce - 44 - \vo- klku. nor- zer- i:\vie- fc'\va- :do- ijak ege- ak- się urąco D\vno kli- ilizo- ileźć tdać .wo- ilce w przypadkach przewlekłych, jak przewlekle zapalenie oskrzeli z kaszlem, z żółtym śluzem, płytkim oddechem oraz z szybkim, ślizgającym tętnem. Gorąco w Środkowym Ogrzewaczu odpowiada Gorącu w Żołądku (fot. 27). Kolce znajdują się w centrum języka i najczęściej występuje szeroka szczelina w środku z żółtymi kolcami wewnątrz niego. Pacjent miewa ból w nadbrzuszu, wymioty, odczuwa głód, ma obrzęknięte i krwawiące dziąsła, zaparcie, pragnienie oraz szybkie, pełne tętno. Z punktu widzenia biomedycyny, u pacjenta z takimi objawami najprawdopodobniej występuje lub rozwija się wrzód żołądka. Czerwony język z purpurowymi plamkami w środku wskazuje Gorąco z zastojem Krwi w Żołądku. Stan taki jest spowodowany przez złe nawyki dietetyczne, takie jak: jedzenie w pośpiechu, zdenerwowanie podczas jedzenia lub podjęcie pracy bezpośrednio po zjedzeniu posiłku. Stanowi temu często towarzyszy wiele stresów i zmartwień. Objawy kliniczne to: ból i rozpieranie w nadbrzuszu, ból o stałym i świdrującym charakterze, wymioty ciemnobrązową krwią, zaostrzanie się bólu pod wpływem ucisku, kwaśne odbijania, zaparcie oraz pełne, napięte tętno. Czerwony i ziuszczony język nie ma w ogóle nalotu. Wygląda jak skóra świeżo oskubanego kurczaka. Kiedy osłabione jest Qi Żołądka, nalot nie tworzy się i z czasem znika całkowicie (fot. 3, 13, 48, i 59). Złuszczony w całości język wskazuje, że długo trwający Niedobór dotyczy yin Nerek, jak również, że występuje Gorąco z Niedoboru yin. Związek między yin Żołądka i yin Nerek jest jednym z istotniejszych. Żołądek jest źródłem wszystkich płynów ciała, natomiast Nerki kontrolują przemiany tych płynów. Płyny yin Żołądka i Nerek mają więc to samo źródło, a przewlekły Niedobór yin Żołądka może być przyczyną Niedoboru yin Nerek. Niedobór yin Nerek można traktować jako późniejsze i cięższe stadium Niedoboru yin Żołądka. Stan ten jest rezultatem złych nawyków dietetycznych (nieregularne jedzenie, jedzenie późno w nocy, nadmierne spożywanie kwaśnych pokarmów), przepracowania oraz życia pełnego stresu i lęku. Niedobór yin Żo-ladka objawia się brakiem nalotu, a Niedobór yin Nerek - czerwonym kolorem ciała języka. Inne objawy kliniczne zależą od tego, który stan przeważa. Ciemnoczerwony Znaczenie kliniczne języka ciemnoczerwonego (nazywanego także głębokoczerwo-nym) jest takie samo jak języka czerwonego. Ciemniejszy kolor wskazuje poważniejsze ; zaawansowane stadium Gorąca. Im czerwieńszy odcień czerwieni, tym więcej jest Gorąca. Tak więc to, co zostało powiedziane na temat różnych typów języka czerwonego, udnosi się również do języków ciemnoczerwonych. Chińskie badania 300 przypadków ciemnoczerwonego ciała języka wykazują wysoką korelację z chorobami przewodu pokarmowego u ludzi powyżej 40 roku życia. Badania i-ksperymantalne stwierdzają także, że mikrocyrkulacja w ciemnoczerwonych językach jest lepsza niż w purpurowych, ale gorsza niż w czerwonych7. Koreluje to dokładnie z tradycyjną chińską oceną ciężkości stanu, w której ciemnoczerwone ciało języka plasuje się pomiędzy czerwonym a czerwonawopurpurowym. Ciemnoczerwony język z suchą powierzchnią centralną i nalotem wskazuje Gorąco z Nadmiaru na poziomie Odżywczym lub Krwi. Stan ten jest specyficznie umiejscowiony w Żołądku, wówczas gdy występuje Ogień Żołądka. Suchość jest rezultatem Ognia walającego płyny ciała. Stan ten jest spowodowany nadmiernym spożywaniem pożywie- ia rozgrzewającego i pikantnego albo tłustego i smażonego. Może być też rezultatem admiernego spożywania alkoholu. Ciemnoczerwony język suchy w środku i bez nalotu wskazuje na Gorąco powstając z Niedoboru yin Nerek i Żołądka. Suchość jest związana z wyczerpaniem płynów ciała. | Należy zauważyć, że dwie różne przyczyny w dwóch różnych przypadkach dają w re zultacie suchość. Kiedy jest Gorąco z Nadmiaru, suchość jest spowodowana wypalanie! płynów ciała przez Gorąco. Kiedy jest Gorąco z Niedoboru, suchość powstaje w wyniŁ wyczerpania płynów yin z uogólnionego Niedoboru yin Żołądka i Nerek. Przyczyną cier, noczerwonego, suchego i złuszczonego języka jest prawie zawsze przepracowanie, tzn długie godziny pracy bez odpowiedniego wypoczynku oraz nawyki nieregularnego je dzenia. Objawy kliniczne przy występowaniu nalotu obejmują ból w nadbrzuszu, krwawieni^ z dziąseł, uczucie palenia w nadbrzuszu, niepokój, pragnienie, zaparcia oraz pełne, sze rokie i szybkie tętno. Objawy kliniczne stanu bez nalotu obejmują pragnienie i suchoś w ustach w nocy, bóle okolicy krzyżowej, szum w uszach, gorąco w pięciu sercach, nocnd poty, gorączki popołudniowe, wypieki w okolicy jarzmowej, a tętno jest szybkie i cienki^ lub powierzchowne i puste. Purpurowy Purpurowy język zawsze wskazuje na zastój Krwi. Język przekształca się w purpun wy dopiero po dłuższym czasie, kiedy proces patologiczny trwa już długo. Są dwa podsta wowe typy języka purpurowego: sinawopurpurowy i czerwonawopurpurowy. PierwszjJ powstaje z bladego języka, drugi z czerwonego lub ciemnoczerwonego (rys. 5-2). BLADY ZIMNO BLOKUJE RUCH KRWI SINAWOPURPUROWY CZERWONY/CIEMNOCZERWONY GORĄCO ZAGĘSZCZA KREW CZERWONAWOPURPUROWY Rysunek 5-2 Znaczenie kliniczne języka sinawopurpurowego i czerwonawopurpurowego jest ta-1 kie samo, jak języka bladego i czerwonego, lecz dodatkowo wskazuje na zastój Krwi. I Przyczyny zastoju Krwi są różne dla każdego z odcieni języka. W przypadku języka si-j nawopurpurowego zastój jest związany z zablokowaniem przez wewnętrzne Zimno.I W przypadku języka czerwonawopurpurowego zastój jest związany z Gorącem we Krwi.] które powoduje krzepnięcie i stagnację Krwi. Wśród tych dwóch podstawowych typów ję-| zyka purpurowego należy wyróżnić kilka odmian. Czerwonawopurpurowy język jest zazwyczaj suchy. Wskazuje na ekstremalne Gorąco] na poziomie Odżywczym i Krwi z zastojem Krwi i zużyciem płynów ciała (patrz fot. 2l.[ 27, 48 i 59). Jeśli cały język jest purpurowy, w Narządach jest ekstremalne Gorąco8. Jeśli język jest purpurowy, suchy i popękany, wskazuje to na ekstremalne Gorąco, które jest j trudne do leczenia9. Długo trwające zatrzymanie Gorąca w ciele uszkadza Qi i płyny ciała. W wyniku wyczerpania płynów Krew traci zdolności odżywiania i nawilżania. Podobnie Qi nie może w^p ?ęo i czerwonawopurpurow^p dodatkowo wskazuje : " >dcieni języka. W przyj ikowaniem przez wewnętr^Ł stój jest związany z Go-" -^ id tych dwóch podstaw cny. Wskazuje na ekstre zużyciem płynów ciała ( kstremalne Gorąco8. żuje to na ekstremalne Go zkadza Qi i płyny ciała. W a i nawilżania. Podobnie y :n>\\v. Ogólnie znaczenie kliniczne tego typu języka jest ta-awopurpurowego, z tym że ciemniejszy kolor wskazuje na jem Krwi (fot. 13). Ten typ języka ma dwa warianty - suchy znaki kliniczne są takie same, jak w przypadku języka czerwonawopurpurowego i zosta-¦ opisane wyżej. Zależą one od lokalizacji Gorąca i zastoju w Sercu lub w Wątrobie. Ciemny czerwonawopurpurowy i mokry ]ęzyk wskazuje na Gorąco na poziomie Odżyw- vm i zastój Krwi. Ten typ języka różni się od suchego głębokością, na której znajduje Gorąco. Gorąco na poziomie Odżywczym jest to bardziej powierzchowny poziom pe- t racji niż Gorąco we Krwi. Ponieważ Krew i płyny ciała mają to samo pochodzenie, to brąco na poziomie Krwi będzie miało tendencję do spalania płynów ciała, w rezultacie tego pojawi się suchość języka. Jeżeli Gorąco jest tylko w warstwie Odżywczej, płyny da nie muszą być jeszcze naruszone i stąd mokry język. Wystąpi jednak zastój Krwi, znieważ osłabiona OJ Odżywcza nie może poruszać Krwi. Z wyjątkiem tej różnicy obja-ry kliniczne w obu wypadkach będą podobne. Objawy te zostały opisane wyżej dla języ- i czerwonawopurpurowego. Czerwonawopurpurowy i rozdęty (rozszerzony - przyp. tłum.) język (patrz fot. 211 wskazuje zwykle na Gorąco i zastój Krwi, najczęściej w Wątrobie i/lub w Sercu, spowodowany nadmiernym spożywaniem alkoholu przez długi czas. Język jest zwykle czerwieńszy na bokach i na koniuszku oraz rozdęty z powodu ekstremalnego Gorąca j w Sercu. Ponieważ język „wyrasta" z Serca, ekstremalne Gorąco w tym narządzie mo-l że powodować obrzęk języka (taki język może również pojawić się z powodu całkowicie odmiennych przyczyn, patrz rozdział 6). Objawy kliniczne są takie same, jak po-J przednio opisano w przypadku Gorąca w Wątrobie i Sercu z zastojem Krwi. Będą takn że występować objawy intensywnego Gorąca (ponieważ alkohol jest bardzo gorący).! jak bardzo czerwona twarz (lub twarz czerwonawopurpurowa, wskazująca na zastój I Krwi dodatkowo do Gorąca), pragnienie, zaparcie, ciemny mocz oraz szybkie, szerokie tętno. Sinawopurpurowy Język sinawopurpurowy (patrz fot. 14 i 22) powstaje z języka bladego w bardzo długim czasie. Wskazuje na wewnętrzne Zimno z zastojem Krwi. Wewnętrzne Zimno jest siłą zaciskającą, uniemożliwiającą swobodny przepływ Krwi. Język sinawopurpurowy, tak jak blady, może być spowodowany nadmiernym spożyciem zimnego i surowego pożywienia oraz przewlekłą ekspozycją na zimne i wilgotne środowisko przy występującym w tle Niedoborze yang. Objawy kliniczne towarzyszące językowi sinawopurpurowemu są związane głównie z długo trwającym Niedoborem yang, z wewnętrznym Zimnem i zastojem Krwi. Objawy te obejmują: dreszcze, ziębnięcie kończyn, sinawy odcień ust, ból brzucha, luźny stolec, jasny obfity mocz, pocenie się, impotencję u mężczyzn, bolesne miesiączki u kobiet oraz głębokie, uwięzione, wolne albo szorstkie tętno. Inne objawy kliniczne zależą od miejsca lokalizacji Zimna. Sinawopurpurowy koniuszek języka wskazuje Zimno i zastój Krwi w Sercu, związane z długo trwającym Niedoborem yang Serca, Niedobór taki prowadzi do wewnętrznego Zimna w klatce piersiowej i w konsekwencji do zastoju Krwi, co wynika z osłabienia poruszania Krwi przez yang Serca. Objawy kliniczne to: dreszcze, zimne dłonie, sinawopur-1 purowy odcień ust, kłujący ból w klatce piersiowej, promieniujący do pleców albo wzdłuż przyśrodkowej powierzchni lewego ramienia do lewego małego palca, spontaniczne poty palpitacje oraz węzłowe, głębokie tętno. Sinawopurpurowa powierzchnia środkowa języka wskazuje na Zimno i zastój Krwi w Śledzionie związane z osłabieniem ruchu Krwi w wyniku przewlekłego Niedoboru yang Śledziony Oznaki kliniczne obejmują: dreszcze, sinawy odcień ust, ziębnięcie kończyn, ból brzucha, wodniste stolce, utratę apetytu oraz wolne, głębokie tętno. Sinawopurpurowe boki w polu środkowym wskazują na zastój Krwi w klatce piersiowej, który może dotyczyć Serca i/lub Płuc (rys. 5-3). Zazwyczaj pojawiają się na tle Niedoboru yang Serca. Objawy kliniczne obejmują: sinicę ust, kłujący ból w klatce piersiowej, depresję i lęk, uczucie ściskania w klatce piersiowej, dreszcze oraz szorstkie tętno. Rysunek 5-3 .21) •po- r-kle raca * nio- wi- po- ak- lero- dlu- ft si- tak r,\ie- tle wią- 1'jem Ucha, Lvzki za- dane ego ,po- :>ur- :: Iluż :)oty, Sinawopurpurowy korzeń wskazuje na Zimno i zastój Krwi w Dolnym Ogrzewaczu. Związany jest z długo trwającym Niedoborem yang Nerek, który często jest cięższym stanem rozwijającym się z Niedoboru yang Śledziony. Niedobór ten prowadzi do tworzenia -ię wewnętrznego Zimna, które blokuje ruch Krwi i prowadzi do jej zastoju. Objawy kliniczne obejmują: dreszcze, ziębnięcie kończyn, obrzęki, impotencję, wodniste stolce, jasny i obfity mocz, bóle brzucha, albo bóle pleców w okolicy lędźwiowej oraz głębokie, uwięzione, wolne tętno. Dodatkowe objawy u kobiet obejmują: bolesne miesiączki z silnym kłującym bólem (związanym z Zimnem w Dolnym Ogrzewaczu i zastojem Krwi), bezpłodność i opóźniające się miesiączki ze skrzepami we krwi miesiączkowej. Sinawopurpurowy i bardzo wilgotny język, w poważnych przypadkach prawie kapiący, wskazuje na wewnętrzne Zimno z Niedoboru Yang, prowadzące do zastoju Krwi. Specyficznie wskazuje wewnętrzne Zimno w Wątrobie i w Nerkach, które prowadzi do sztywności ścięgien i kości, kontrolowanych odpowiednio przez Wątrobę i Nerki. Objawy kliniczne odzwierciedlają patologię stanu wewnętrznego Zimna w Wątrobie i Nerkach, dotyczącą ścięgien, kości i ogólnie układu ruchowego. Oznaki obejmują: dreszcze, purpurowe zabarwienie języka, ból i uczucie zimna w kończynach, atrofię mięśni kończyn, trudności w poruszaniu się, a nawet niedowład oraz głębokie, uwięzione tętno. Stan ten w medycynie chińskiej odpowiada zaburzeniom o typie atrofii (wei) i charakteryzuje się atro-fią mięśni i trudnościami w poruszaniu się lub niedowładem. Niebieski Niebieski język wskazuje na zakrzepie wewnętrzne Zimno, wynikające z ekstremal-Inego Niedoboru yang z zastojem Krwi. Przyczyny takiego stanu są takie same, jak ' w przypadku języka bladego: nadmierne spożywanie zimnego, surowego pożywienia lub długi czas ekspozycji na zimno i wilgoć przy występującym w tle Niedoborze yang. Objawy kliniczne obejmują: dreszcze, ziębnięcie kończyn, wodniste stolce, jasny i obfity mocz, ból dolnej okolicy pleców. Dodatkowo u mężczyzn występuje impotencja, a u kobiet bolesne i opóźnione miesiączki ze skąpą, ze skrzepami, krwią miesiączkową. Niebieski język bez nalotu jest zawsze oznaką zagrożenia. Niebieski kolor ciała wskazuje zakrzepłe Zimno wewnątrz z zastojem Krwi, a brak nalotu wskazuje na całkowitą zapaść Qi i Krwi. Jest to jeden z tych rzadkich przypadków, w których brak nalotu związany jest z ekstremalnym Niedoborem yang, bardziej niż z Niedoborem yin. Objawy kliniczne bardzo się różnią i są trudne do uogólnienia. Często występujące oznaki i objawy obejmują: dreszcze, ból i ziębnięcie kończyn, oleiste poty, ból dolnej części pleców, ból brzucha, wodniste stolce, jasny i obfity mocz, trudności w poruszaniu kończynami lub nawet niedowład, ekstremalne znużenie oraz głębokie, wolne, cienkie lub rozproszone tęt-i no (tł. tętno SAN - powierzchowne, szerokie, ekstremelnie słabe - stan krytyczny). Inne ' oznaki u mężczyzn obejmują impotencję, a u kobiet - opóźniające się, bolesne, skąpe miesiączki ze skrzepami we krwi. Niebieska powierzchnia centralna, śliski i tłusty. Niebieski kolor tylko na powierzchni centralnej języka wskazuje na obecność Zimna wewnętrznego, specyficznie w Żołądku i w Śledzionie. Jest to rezultat ekstremalnego Niedoboru yang Żołądka i Śledziony. Niedobór yang Śledziony w tym przypadku przyczynia się do tworzenia Wilgoci i Śluzu gromadzących się w klatce piersiowej. Objawy kliniczne obejmują: uczucie ściśnięcia w piersiach, rozpieranie w brzuchu, kaszel z obfitą gęstą, białą plwociną, utratę apetytu, zmę- czenie, luźne stolce, ziębnięcie kończyn, nudności i wymioty, uczucie ciężkości w całym ciele oraz głębokie, cienkie i wolne tętno. Niebieski kolor języka u kobiet w ciąży może wskazywać na zagrażające poronienie. Opisał to w siódmym stuleciu Chao Yuan-Fang w Rozważaniach o pochodzeniu i objawach chorób10. Chao zaobserwował, że niebieski kolor języka i czerwona twarz u kobiety ciężarnej wskazują na zagrażającą śmierć płodu i przeżycie matki, podczas gdy czerwony kolor języka i niebieska twarz wskazuje na śmierć matki i przeżycie dziecka. Kiedy obserwujemy niebieski język u kobiety ciężarnej należy jej podać leki ziołowe lub zastosować akupunkturę, aby wzmocnić i ogrzać Qi i Krew, nawet jeżeli nie występują inne objawy. Białe Pęcherzyki Małe, białe pęcherzyki, zazwyczaj spotykane na przedniej i środkowej powierzchr języka, wskazują na występowanie Wilgoci. Wyglądają jak czerwone punkty i tak jak one wyrastają z powierzchni języka, ale mają biały kolor (fot. 54). POWIERZCHNIA PODJĘZYKOWA Badanie powierzchni podjęzykowej, a zwłaszcza dwóch żył po obu stronach wędzi-1 dełka, powinno być częścią rutyny diagnostycznej. Kliniczne znaczenie oznak na tej czę-| ści języka często pomnaża informacje uzyskane z badania powierzchni języka. Metoda badania Podobnie jak przy badaniu powierzchni języka, należy zadbać, aby język nie był unie-1 siony ze zbyt dużą siłą, gdyż może się to przyczynić do szybkiego poszerzenia obu żył. Podniesienie języka, aby pokazać jego spodnią stronę, nie jest łatwe i może powodować ' zmieszanie pacjenta. Najlepszą metodą jest poproszenie pacjenta, aby podwinął język do góry i delikatnie trzyma! czubek języka na podniebieniu. Często użyteczna jest demonstracja. W badaniu koncentrujemy się na dwóch żyłach po obu stronach wędzidełka. Należy zaobserwować ich kształt i kolor (fot. 40). Znaczenie kliniczne Żyły rozszerzone, ale nie ciemne, wskazują na stagnację Qi. Jeżeli są ciemne, wskazują na zastój Krwi i im ciemniejszy kolor, tym zastój poważniejszy. Chociaż stan ten może występować w każdej części ciała, te dwie żyły odzwierciedlają najczęściej zastój Krwi w Górnym Ogrzewaczu, tzn. w Sercu lub Płucach. Jeżeli tylko jedna żyła jest poszerzona, oznacza to, że zastój Krwi występuje zasadniczo po jednej stronie ciała (patrz fot. 39). Należy zaznaczyć, że żyły mogą być ciemne, wskazując zastój Krwi, nawet, gdy sam kolor ciała języka nie jest ani ciemny, ani purpurowy. Jeżeli żyły podjęzykowe są ciemne a pozostałe ciało języka nie jest ani ciemne, ani purpurowe oznacza to, że zastój Krwi trwa krótko, nie jest zbyt poważny i dotyczy głównie Górnego Ogrzewacza. Badanie żył podję- ^aburzeń Qi i Krwi, zanim zmiany wy-. żył; rozszerzone .erwonawopurpu- czenie, luźne stolce, ziębnięcie kończyn, nudności i wymioty, uczucie ciężkości w całym ciele oraz głębokie, cienkie i wolne tętno. Niebieski kolor języka u kobiet w ciąży może wskazywać na zagrażające poronienie. Opisał to w siódmym stuleciu Chao Yuan-Fang w Rozważaniach o pochodzeniu i objawach chorób10. Chao zaobserwował, że niebieski kolor języka i czerwona twarz u kobiety ciężarnej wskazują na zagrażającą śmierć płodu i przeżycie matki, podczas gdy czerwony kolor języka i niebieska twarz wskazuje na śmierć matki i przeżycie dziecka. Kiedy obserwujemy niebieski język u kobiety ciężarnej należy jej podać leki ziołowe lub zastosować akupunkturę, aby wzmocnić i ogrzać Qi i Krew, nawet jeżeli nie występują inne objawy. Białe Pęcherzyki Małe, białe pęcherzyki, zazwyczaj spotykane na przedniej i środkowej powierzchni języka, wskazują na występowanie Wilgoci. Wyglądają jak czerwone punkty i tak jak one wyrastają z powierzchni języka, ale mają biały kolor (fot. 54). POWIERZCHNIA PODJĘZYKOWA Badanie powierzchni podjęzykowej, a zwłaszcza dwóch żył po obu stronach wędzi-dełka, powinno być częścią rutyny diagnostycznej. Kliniczne znaczenie oznak na tej części języka często pomnaża informacje uzyskane z badania powierzchni języka. Metoda badania Podobnie jak przy badaniu powierzchni języka, należy zadbać, aby język nie był uniesiony ze zbyt dużą siłą, gdyż może się to przyczynić do szybkiego poszerzenia obu żył. Podniesienie języka, aby pokazać jego spodnią stronę, nie jest łatwe i może powodować zmieszanie pacjenta. Najlepszą metodą jest poproszenie pacjenta, aby podwinął język dci góry i delikatnie trzymał czubek języka na podniebieniu. Często użyteczna jest demonstracja. W badaniu koncentrujemy się na dwóch żyłach po obu stronach wędzidełka. Należy zaobserwować ich kształt i kolor (fot. 40). Znaczenie kliniczne Żyły rozszerzone, ale nie ciemne, wskazują na stagnację Qi. Jeżeli są ciemne, wskazują na zastój Krwi i im ciemniejszy kolor, tym zastój poważniejszy. Chociaż stan ten może występować w każdej części ciała, te dwie żyły odzwierciedlają najczęściej zastój Krwi w Górnym Ogrzewaczu, tzn. w Sercu lub Płucach. Jeżeli tylko jedna żyła jest poszerzona, oznacza to, że zastój Krwi występuje zasadniczo po jednej stronie ciała (patrz fot. 39). Należy zaznaczyć, że żyły mogą być ciemne, wskazując zastój Krwi, nawet, gdy sam kolor ciała języka nie jest ani ciemny, ani purpurowy. Jeżeli żyły podjęzykowe są ciemne a pozostałe ciało języka nie jest ani ciemne, ani purpurowe oznacza to, że zastój Krwi trwa krótko, nie jest zbyt poważny i dotyczy głównie Górnego Ogrzewacza. Badanie żył podję-zykowych pozwala więc na wczesne rozpoznanie zaburzeń Qi i Krwi, zanim zmiany wystąpią na samym ciele języka. Należy również zwrócić uwagę na kształt żył; rozszerzone żyły zazwyczaj wskazują stan Nadmiaru, a cienkie - stan Niedoboru. Czerwonawopurpu- -50- «fvm H rowe i błyszczące żyły wskazują Wilgoć i Gorąco na poziomie Odżywczym. Żółtawe żyły wskazują mętną Wilgoć parującą do góry (fot. 55). Białe i śliskie żyły wskazują na występowanie Zimna i Wilgoci, co często widujemy w zespołach Bolesnego Zablokowania. PODSUMOWANIE Podsumowując należy stwierdzić, że kolor ciała języka jest prawdopodobnie pojedynczym najważniejszym aspektem diagnozy z języka. Pozwala uzyskać bezpośredni i jasny obraz stanu patologicznego. W przypadku występowania jakichkolwiek wątpliwości diagnostycznych, związanych ze sprzecznymi obserwacjami, kolor ciała języka prawie zawsze pokazuje prawdziwy stan pacjenta. »- Jeżeli ciało jest blade, wskazuje to Niedobór yang lub Krwi w zależności czy jest także suche, czy lekko mokre. >- Jeżeli ciało jest czerwone, wskazuje to na obecność Gorąca. Będzie to Gorąco Nadmiarowe, gdy występuje nalot, lub Gorąco z Niedoboru yin, jeżeli nie ma nalotu. Czerwone punkty lub plamki wskazują Gorąco i zastój Krwi. >- Jeżeli ciało jest purpurowe, wskazuje to na zastój Krwi z wewnętrznego Zimna, '< gdy jest sinawopurpurowe lub z Gorąca, gdy jest czerwonawopurpurowe. >¦ Jeżeli ciało jest niebieskie, wskazuje to na zastój Krwi z wewnętrznego Zimna. ny wy- trzone arpu- PRZYPISY Cao Bing-Zhang, A guide to Tongue Differentiation (Bian she zhi nan) (1920). Przypis dostarczony przez Su Xin-Minga. Fu Song-Yuan,^4 Collection ofTongues and Coatings. Cytowane w Beijing College of Traditional Chinese Medicine, Tongue Diagnosis in Chinese Medicine (Zhong yi she zhenj (Beijing: People's Medical Publi-shingHouse, 1976), str. 17. Termin Krew w medycynie chińskiej odnosi się nie tylko, jak słowo krew po angielsku, do płynu eiala, ale ma znacznie szersze znaczenie. W medycynie chińskiej Krew tworzy się z esencji z pożywienia, która jest wyekstrahowana przez Śledzionę. Proces powstawania Krwi odbywa się dalej w klatce piersiowej w wyniku aktywności Płuc i Serca. Funkcją Krwi jest odżywianie i nawilżanie. Ruch Krwi zależy od popychającego działania Qi, a Qi, z kolei, zależy od odżywczego działania Krwi. Związek ten wyrażony jest w powiedzeniu: „Qi jest dowódcą Krwi, a Krew jest matką Qi". Jeżeli przez pewien okres występuje stagnacja Qi, rezultatem będzie zastój Krwi. Dodatkowo Krew uczestniczy we wzajemnej wymianie i przemianie płynów w ciele. Krew i płyny tworzą się z pożywienia oraz picia i należą do yin. Ponieważ Krew i płyny wzajemnie wymieniają się, jak również mają to samo pochodzenie, skrwawianie i wypacanie uważane są za wzajemnie wykluczające się metody lecznicze. W rozdziale 18. Osi Duchowej powiedziano „(aby uzyskać) więcej krwawienia, nie wywołuj potów, (aby uzyskać) więcej pocenia, nie skrwawiaj". Stan Niedoboru Krwi w chińskiej medycynie nie ma odpowiednika we współczesnej biomedycynie. Anemia będzie w większości przypadków opisywana jako Niedobór Krwi, ale może być Niedobór Krwi bez anemii. Niedobór Krwi występuje często u kobiet i może być związany z niewystarczającym spożywaniem „wzmacniającego Krew" pożywienia, przepracowaniem lub z dziedzicznym osłabieniem. Niedobór Krwi, szczególnie u kobiet, ma ogromne znaczenie, gdy dotyczy tego, co współczesna biomedycyna nazywa problemami hormonalnymi. Qi Ying-Jie, „Observation of the Tongue in Insommia". Journal of Traditional Chinese Medicine (Zhong yi za zhi), 28, numer 3 (1987):68. Su Xin-Ming, rozmowa osobista. 6. Ye Tian-Shi, Discussion of Wam-febrile Disease. Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine. \ str. 25. 7. Jia Yu-Hua, „Clinical and Eiperimental Research into Dark Red Tongue". Journal of Traditional CM- ' nese Medicine (Zhong yi za zhi) 33, numer 5 (1992): 46. 8. Liang Te-Yan. Differentiation of Syndrom.es by Examination of the Tongue. Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine str. 26. 9. A Colleetion of Tongues and Coatings. W Tongue Diagnosis in Chinese Medicine str. 26. 10. Patrz rozdział 1, przypis 29. i I KOLORY CIAŁA JĘZYKA KOLOR CIAŁA ZNACZENIE KLINICZNE 5 ady Niedobór Krwi (lekko suchy) Niedobór yang (mokry) = ady, jasny i błyszczący Niedobór Qi i Krwi, szczególnie Żołądka i Śledziony Czerwony Gorąco w warstwie Odżywczej lub w warstwie Krwi (z nalotem) Niedobór yin z Gorącem (bez nalotu) .".zerwony i mokry Gorąco z zatrzymaniem Wilgoci Czerwony i suchy Gorąco z Nadmiaru, wypalające ptyny ciata (z nalotem) Gorąco z Niedoboru yin i wyczerpanie ptynów ciata (bez nalotu) 1 Czerwony i błyszczący Niedobór yin Żołądka i/lub Nerek • Czerwony i szkarłatny Niedobór yin Ptuc lub Serca I Czerwony z czerwonymi piamkami 1 iub punktami Gorąco z zastojem Krwi 1 Czerwony z kolcami Gorąco w warstwie Odżywczej lub w Górnym lub Środkowym Ogrzewaczu 1 Czerwony z purpurową plamką 1 w środku Zastój Krwi i Gorąco w Żotądku [ Czerwony i ztuszczony Gorąco z Niedoboru yin Żołądka i Nerek 1 Z emnoczerwony z suchym centrum Płonący Ogień Żołądka lub Niedobór yin Żołądka z Gorącem 1 Czerwonawopurpurowy Gorąco i zastój Krwi 1 Czerwonawopurpurowy i rozszerzony Ekstremalne Gorąco z Zastojem Krwi i zatrucie alkoholowe uszkadzające Serce 5 -awopurpurowy Zastój Krwi z powodu Wewnętrznego Zimna 1 S"awopurpurowy i wilgotny Zastój Krwi z powodu Wewnętrznego Zimna usztywniającego ścięgna i kości 1 *. eoieski Poważne Zimno Wewnętrzne z zastojem Krwi 1 \ eoieski bez nalotu Poważne Zimno Wewnętrzne z zastojem i wyczerpaniem Krwi N ebieska powierzchnia centralna Niedobór yang Śledziony z zatrzymaniem Śluzu w klatce piersiowej \ eoieski u kobiet w ciąży Stan zagrażający poronieniem = ;zszerzone żyły podjęzykowe Niedobór i stagnacja Cii, Zastój Krwi (jeśli żyły są również ciemne) Kształt ciała języka Następną najważniejszą częścią diagnozy z języka, po badaniu koloru ciała języka, jest badanie kształtu ciała języka. Przez kształt rozumie się tu nie tylko fizyczne kontury języka, ale także jego konsystencję, utkanie i ruchomość. Normalny język nie jest ani zbyt cienki, ani zbyt obrzęknięty. Jest miękki i giętki, ale nie jest wiotki. Jego forma zwęża się w kierunku koniuszka. Jego powierzchnia nie jest popękana. Normalny język może być łatwo wysunięty, nie drży i nie trzęsie się oraz nie jest mimowolnie ani sztywny, ani nieruchomy. Z punktu widzenia Ośmiu Zasad identyfikacji syndromów, kształt języka odzwierciedla Niedobór lub Nadmiar w ciele. Dodatkowo, odzwierciedla stan Narządów, Qi, a szczególnie Krwi. Kształt ciała może także sugerować obecność pewnych czynników patogennych, jak Wilgoć, Śluz lub Wiatr. Jednakże znaczenie kliniczne większości kształtów języka zależy jeszcze od koloru ciała języka, który jest najważniejszy i ma fundamentalne znaczenie w diagnozie z języka. Interpretacja znaczenia określonego kształtu języka wymaga odniesienia do koloru jego ciała. Na przykład, cienkie ciało języka wskazuje na Niedobór Krwi, jeżeli język jest blady, lecz Niedobór yin, gdy język jest czerwony. Jeżeli zawsze należy odnieść się do koloru ciała języka, to po co obserwować kształt języka? Po pierwsze, umożliwia to zebranie więcej informacji niż tylko z samego koloru języka. Po drugie, ponieważ zmiana kształtu języka wskazuje na bardziej poważny stan, niż w przypadku, gdy kształt języka nie uległ zmianie. Na przykład, czerwony i złuszczo-ny język wskazuje na Niedobór yin, lecz jeżeli jest także cienki, to oznacza cięższy stan | i gorsze rokowanie. Dalej, kiedy kolor ciała języka będzie normalny, lecz jego kształt wybitnie nienormalny, to właśnie kształt ciała języka staje się ważniejszym wskaźnikiem prawidłowej diagnozy (fot. 8). W rozdziale tym będziemy omawiać następujące kształty języka: cienki, obrzęknięty, częściowo obrzęknięty, sztywny, wiotki, długi, krótki, popękany, obwisły, zbaczający, zdrętwiały, ruchomy, drżący, zrolowany, z zaznaczonymi odciskami zębów, owrzodzony oraz pokryty ranami. i 1 CIENKI Cienki język oznacza, że jest on cieńszy niż normalny i wygląda jak zmniejszony i patrz fot. 7 i 17). Konsystencja ciała języka wynika z normalnej ilości płynów ciała docierających do języka. Płyny tworzą ciało języka. Cienkie ciało języka zawsze sugeruje Niedobór yin lub Krwi i płynów. Czasami język może być tak cienki i tak, w momencie badania zmniejszony, że powstają długie bruzdy wzdłuż powierzchni języka. Znaczenie kliniczne cienkiego języka zależy od jego koloru. Jeśli język jest zarówno blady, jak i cienki wskazuje na Niedobór Krwi. Cienki i czerwony język wskazuje Niedobór yin. Ogólne objawy kliniczne Niedoboru Krwi i Niedoboru yin zostały opisane w rozdziale 5. Specyficzne objawy i oznaki będą zależały od określonego stanu i dotkniętych Narządów. untu-st ani izwę-mo-.vny, :ier- :-vów ¦ :ości i ma i.nego i!o ję- •; jest ?ztałt iloru NIEDOBÓR KRWI Rysunek 6-1 Rozpoznano kliniczne znaczenie pięciu następujących typów obrzękniętego języka: blady i mokry, kolor normalny, świeżo wyglądający czerwony, purpurowy i ciemnosina-wopurpurowy. Blady i mokry Blady kolor ciała oraz mokry i obrzęknięty język wskazuje na Niedobór yang (szczególnie yang Śledziony i Nerek), prowadzący do zatrzymywania Wilgoci (fot. 9). Jest to prawdopodobnie najczęstszy typ obrzękniętego języka. Kiedy yang Śledziony i/lub yang Nerek są w Niedoborze, płyny nie mogą być właściwie przekształcone oraz transportowane i gromadzą się w ciele. Jest to przyczyna obrzęku języka. Objawy kliniczne Nied<>-boru yang Śledziony i Nerek zostały opisane uprzednio. Szczególnym (i gorszym) typem obrzękniętego, bladego i mokrego języka, jest język obrzęknięty i blady, pokryty w całości lepkim nalotem. Wskazuje to na nagromadzenie sie Wilgoci lub Śluzu. W niektórych przypadkach, jeżeli język jest bardzo obrzęknięty i nieco wiotki, mogło nastąpić zablokowanie Ducha przez Śluz (fot. 44 i 45). Normalny kolor Przy normalnym kolorze ciała języka, obrzęknięty język wskazuje na zatrzymanie Gorąca i Wilgoci w Żołądku i w Śledzionie. Jest to także związane z Niedoborem Qi Śledziony, co powoduje ograniczenie przemian i transportu płynów, ale w tym przypadku występuje także Gorąco. Objawy kliniczne obejmują: uczucie pełności i rozpierania w brzuchu, utratę apetytu, uczucie ciężkości, suchość w ustach, pragnienie z niechęcią do picia zbyt wiele, nudności i wymioty, ból brzucha, luźne i nadzwyczaj cuchnące stolce, uczucie pieczenia odbytu, skąpy i żółty mocz, gorączkę, bóle głowy oraz szybkie, cienkie i ślizgające tętno oraz żółty, śliski nalot na języku. W tych przypadkach, nalot na języku jest żółty z powodu Gorąca i śliski z powodu Wilgoci. Świeżo wyglądający czerwony Jeśli ciało języka ma świeżo wyglądający czerwony kolor, to obrzęknięty język oznacza Gorąco w Żołądku i w Sercu. W tym przypadku, to Gorąco Żołądka jest przenoszone do Serca i powoduje obrzęk języka (uważa się, że język wyrasta z Serca). W ciężkich przypadkach dochodzi do utraty przytomności, spowodowanej atakiem Gorąca na Osierdzie z Ogniem Serca wznoszącym się do góry i zaćmiewającym świadomość. Stan taki występuje w przypadkach ostrych chorób gorączkowych, jak np. zapalenie opon mózgowych. W innych przypadkach, zwyczajnego Gorąca Żołądka i Serca, objawy kliniczne obejmują: pragnienie, chęć picia zimnych płynów, wymioty, palpitacje, bezsenność, zaczerwienienie twarzy, suche gardło oraz szybkie, szerokie tętno. Purpurowy Jeżeli ciało języka ma kolor purpurowy, to obrzęknięty język oznacza alkoholizm z zatrzymaniem Gorąca i Wilgoci. Nazywane to jest „trucizną alkoholową w środku" (fot. 27). Ciemnosinawopurpurowy Jeżeli ciało języka ma kolor ciemnosinawopurpurowy, to obrzęknięty język wskazuje I zatrucie, które powoduje zastój Krwi. " CZĘŚCIOWO OBRZĘKNIĘTY Jest wiele typów języka częściowo obrzękniętego. Języki takie spotyka się często w praktyce klinicznej. Zrozumienie każdego typu będzie ogromnie przydatne w diagnozie. Należy najpierw odróżnić stan Nadmiaru od stanu Niedoboru. Chociaż w obu stanach występuje obrzęk, mechanizm leżący u podstaw każdego z nich jest odrębny. W stanie I irto-ledo- k >się Niedoboru obrzęk spowodowany jest Niedoborem Qi, co z kolei przyczynia się do gromadzenia płynów. W stanach Nadmiarowych, obrzęk spowodowany jest Nadmiarem lub stagnacją Qi, która gromadzi się w języku. Główne kryterium, przy różnicowaniu obrzęku nie- ^H z Niedoboru z obrzękiem z Nadmiaru, jest kolor ciała języka. Jeśli ciało języka ma blady kolor, to obrzęk wynika ze stanu Niedoboru, ale jeśli kolor ciała jest czerwony lub purpurowy, to obrzęk pochodzi ze stanu Nadmiarowego. Istnieje kilka odmian częściowo obrzękniętego języka. Obrzęknięte brzegi Język obrzęknięty na brzegach, z wielkim i tłustym obrzękiem bardziej skoncentrowanym w jego -rodkowej części, ma na ogół blady lub normalny ko-".'ir (fot. 8 i rys. 6-2). Obrzęk wskazuje na Niedobór Qi .ab yang Śledziony. Jeśli jest to Niedobór yang Śledzio-:iy brzegi będą także mokre. Taki typ języka często widzimy w praktyce klinicznej. Objawy kliniczne Niedoboru Qi Śledziony zostały opisane wyżej. ame Sieli, wy-:'zu-¦icia rucie zga-żół- zna- zone tcich -ier- taki >zgo- cczne za- iz za-127). tizuje Rysunek 6-2 Obrzęknięte boki Język z obrzękniętymi bokami jest zwykle czerwony lub purpurowy. W tym typie obrzęku obserwujemy i-ienki pasek wzdłuż całej długości po obu stronach języka. Różni się od obrzękniętego na brzegach tym, że ibrzęk jest rozmieszczony bardziej równomiernie wzdłuż całej długości ciała języka i rozszerza się mniej głęboko ku powierzchni środkowej języka (fot. 2, 7. 12, 23 i rys. 6-3). Ten typ obrzęku wskazuje wzno--zące się yang Wątroby lub Ogień Wątroby. W tych przypadkach ciało języka będzie czysto czerwone, finnoczerwone lub purpurowe (jeżeli będzie również _lstój Krwi). Inne oznaki kliniczne, to: zawroty i bóle :owy zamazane widzenie, drażliwość, suchość i gorzki smak w ustach, zaparcie, ciemnożółty mocz i strunowate tętno. Rysunek 6-3 Obrzęknięty koniuszek Jeżeli ciało języka ma normalny kształt, a obrzęknięty jest sam koniuszek, wskazuje to na problem z Sercem. Dokładne znaczenie kliniczne zależy od innych cech języka, zęsto ł szczególnie od koloru ciała. Jeżeli kolor ciała jest czerwony lub ciemnoczerwony, to agno- Ł .orzęknięty koniuszek wskazuje na płonący Ogień Serca. W takim przypadku koniuszek lach ^B jest zwykle także czerwieńszy niż pozostała część języka. Jeżeli normalny jest kolor cia-tanie ^| ta. obrzęknięty koniuszek oznacza Niedobór Qi Serca (patrz fot. 18 i 21). - 57 - Objawy kliniczne płonącego Ognia Serca obejmują: pragnienie, gorzki smak w ustach, bezsenność, drażliwość, uczucie ciepła całego ciała, zaczerwienienie twarzy, owrzodzenia jamy ustnej lub warg oraz szerokie, szybkie tętno. Objawy kliniczne Niedoboru Qi Serca, to: palpitacje, krótki oddech po wysiłku fizycznym, blada cera oraz miękkie lub puste tętno. Obrzęk pomiędzy koniuszkiem a powierzchnią środkową Język obrzęknięty w polu pomiędzy koniuszkiem a powierzchnią centralną (odpowiada Płucom) będzie miał normalne ciało a obrzęk tylko w polu Płuc, albo ciało języka będzie obrzęknięte z większym obrzękiem w polu Płuc (fot. 7 i 12). Taki kształt ciała obserwujemy prawie zawsze na języku o kolorze bladym lub normalnym. Tego rodzaju obrzęk wskazuje na Niedobór Qi Płuc z zatrzymaniem Wilgoci Śluzu w Płucach. Obserwujemy to często w przewlekłych przypadkach Niedoboru Qi Płuc i Śledziony, prowadzącego do powstawania i gromadzenia Śluzu w Płucach. Kliniczne oznaki obejmują uczucie ściskania w klatce piersiowej (tzn. uczucie duszności lub trudne do opisania przez pacjenta uczucie dyskomfortu w klatce piersiowej). Może również wystąpić kaszel z białą obfitą plwociną, słaby apetyt, płytki oddech, nadmierna senność, tętno puste lub lekko ślizgające, albo cienkie i ślizgające. Obrzęk wzdiuż szczeliny środkowej W centrum ciała języka może występować szczelina biegnąca do koniuszka: po obu stronach szczeliny może pojawić się obrzęk, (fot. 8 i rys. 6-4). Ten typ obrzęku może wystąpić na języku o kolorze czerwo-, nym lub normalnym. Na czerwonym języku wskazuje on obecność Ognia Serca. Na normalnym języku wskazuje na Niedobór Qi Serca. W obu przypadkach pokazuje, że serce jest rozszerzone, zazwyczaj z powodu poważnego przepracowania i stałego przeciążenia. Objawy kliniczne będą takie, jak w przypadku Ognia Serca lub Niedoboru Qi Serca. Dodatkowo do opisanych objawów, pacjent będzie miał wyraźnie krótki oddech, uczucie ściskania w klatce piersiowej oraz szerokie (wielkie - przyp. tłum.) tętno Serca. Rysunek 6-4 Obrzęk potowy języka Gdy obrzęk obejmuje podłużnie połowę języka, a szczelina środkowa nie zmienia swojego środkowego miejsca na języku (fot. 16 i rys. 6-5), oznacza to zwykle Niedobór Qi i Krwi w kanałach po tej samej stronie ciała co obrzęk. Stan ten nie dotyczy Narządów, lecz tylko kanałów i mięśni. Osłabienie kanałów tylko po jednej stronie ciała związane jest z narastającym ich niedożywieniem z powodu Niedoboru Żołądka i Śledziony. Może ;ach roz- Obja- datko- s> kania amenia ór Qi ądów, ązane Może Rysunek 6-5 •o być również uszkodzenie kanałów po długo- wałej chorobie z go- aczką. W obu przypadkach jest to łagodna for- a syndromu atrofii, do- "cząca tylko kanałów. Pozostałe objawy uliczne tego stanu iejmują: uczucie osła- enia po jednej stronie aia; może to być nie- ielkie osłabienie jednej igi lub uchwytu jednej oni oraz uczucie mro- enia i drętwienia po tej stronie ciała. Po stronie obrzęku trudno jest uzyskać reakcję zy nakłuwaniu. Osłabione kanały możemy leczyć wzmacniając kanały Jasności yang :. Yang Ming) i Śledzionę, wzmacniając w ten sposób Qi i Krew w kanałach. Obrzęk po jednej stronie, wysoko umiejscowiony Jest to język, którego część jest obrzęknięta wr okreś-aym polu po jednej stronie. Nie należy mylić go uprzednio opisanym typem języka - z obrzękiem jed-j połowy ciała języka (fot. 6-6). Wysoko umiejscowiony obrzęk po jednej stronie ję- ka wskazuje na Niedobór lub stagnację Qi w tej części ¦tła, która odpowiada obrzękniętemu polu. Istotny jest :..jlor ciała języka. Jeśli jest on normalny, to obrzęk od- l zwierciedla Niedobór Qi, jeśli jest natomiast czerwony, !<> odzwierciedla stagnację Qi. Najczęściej taki obrzęk "ojawia się w przedniej trzeciej części języka, w polu powiadającemu klatce piersiowej. Często występuje języku o bladym lub normalnym kolorze. Wskazuje Niedobór Qi w klatce piersiowej z prawdopodobnym trzymywaniem Wilgoci. Jeśli język jest czerwony, częściowy obrzęk wskazu- na stagnację Qi i/lub Krwi w odpowiadającej części tta człowieka. Obrzęk umiejscowiony na jednej trze- j przedniej części po jednej strome języka wskazuje stagnację Qi w klatce piersiowej, najczęściej z powo- problemów emocjonalnych, takich jak stłumiony smutek lub depresja. Płytki oddech czucie ściskania w klatce piersiowej występują zarówno w Niedoborze, jak i w stagna-Qi. Dodatkowo w stagnacji Qi występują palpitacje, depresja i strunowate tętno. Język obrzęknięty w połowie powierzchni Język taki obrzęknięty jest wzdłuż połowy jego górnej powierzchni w taki sposób, że jedna połowa wybrzusza się do góry bardziej niż druga (fot. 32 i rys. 6-7). Wskazuje to na Niedobór Qi w Płucach po odpowiadającej stronie. Niedobór Qi Płuc może spowodować ten typ Rysunek 6-6 obrzęku, ponieważ Płuca są Narządem podwójnym i Niedobór po jednej stronie może być większy niż po drugiej. Objawy kliniczne Niedoboru Qi Płuc opisano poprzednio. Język miotkowaty Mocno zmieniony kształt języka o prawidłowej wielkości korzenia, ale bardzo obrzęknięty w trzeciej przedniej części jak młotek, zawsze wskazuje, że stan jest ciężki i często jest sygnałem choroby psychicznej (rys. 6-8). Obrzęk tego rodzaju powstaje dopiero po wielu latach trwania zmian patologicznych. Odzwierciedla przeważnie poważny Niedobór Qi Śledziony i Żołądka. Przyczyny takiego stanu, to: przepracowanie, nieregularne posiłki i jedzenie wkrótce po pracy oraz nadmierna aktywność seksualna przez wiele lat. Język taki, w każdym przypadku odzwierciedla znaczne uszkodzenie substancji odżywczej i energii organizmu. Stan ten jest trudny do leczenia. Obrzęknięta przednia część języka Obrzęk tego typu zajmuje całą przednią część języka, pokrywając blisko jedną trzecią ciała od koniuszka języka (fot. 50) i zawsze wskazuje na przewlekłe zatrzymanie Śluzu w Płucach. Jest często spotykany w późnych przypadkach astmy. Podstawowe objawy kliniczne obejmują: uczucie zaciskania i ciężkości w klatce piersiowej; może występować sapanie, niewielka duszność, kaszel z odkrztuszaniem oraz ślizgające tętno. Rysunek 6-7 Rysunek 6-8 SZTYWNY Język sztywny stracił swoją giętkość i ruchomość. Wygląda twardo i nie może się swobodnie poruszać. Taki typ języka można zaobserwować w różnych sytuacjach. W przebiegu ostrych chorób z oznakami intensywnego Gorąca, przejawiającego się wysoką gorączką i majaczeniem, sztywny język oznacza wniknięcie Gorąca do Osierdzia. Może pojawić się majaczenie i bełkotliwa mowa albo afazja, ponieważ „Serce jest siedliskiem Ducha" i kontroluje mięśnie języka. W takim przypadku ciało języka jest czerwone lub ciemnoczerwone. W przebiegu stanów chronicznych z suchym, czerwonym lub ciemnoczerwonym je-! zykiem sztywność ciała języka oznacza, że intensywne Gorąco uszkodziło płyny ciała i doprowadziło do niedożywienia ścięgien, mięśni i kanałów (fot. 27). W takiej sytuacj. mogą również występować zaburzenia ruchu i sztywność mięśni. Jeżeli język jest czerwony z czerwieńszym koniuszkiem i suchy, sztywne ciało języka wskazuje na płonący Ogień Serca, który przyczynia się do wysuszania płynów języka (fot. 11). Poradnik różnicowania z języka podaje: „Jeśli język jest czerwony i sztywny, w Narządach występuje ekstremalne Gorąco z Nadmiaru"1. Jeżeli sztywny język nie jest czerwony, lecz blady lub koloru normalnego, wskazuje M na obecność wewnętrznego Wiatru. Język taki często obserwujemy u pacjentów, którzy przebyli udar z Wiatru (diagnoza ta na ogół pokrywa się z rozpoznaniem incydentu naczyniowego mózgu we współczesnej biomedycynie) i, u których występuje porażenie połowicze z asymetrią twarzy, lub bez. Udar z Wiatru, według medycyny chińskiej, jest spowodowany przez wzbudzenie się Wiatru Wątroby w połączeniu z innymi czynnikami. Sztywny język może pojawić się również przed atakiem udaru z Wiatru. Jest wówczas, razem z drętwieniem pierwszych trzech palców jednej ręki, niezwykle użytecznym obja-j wem prodromalnym2. Ekstremalne wewnętrzne Gorąco może pobudzić Wątrobę i spowo-I dować wewnętrzny Wiatr. Już w Prostych Pytaniach znano znaczenie sztywnego języka: „Kiedy Wiatr wchodzi ¦ ciało... język jest sztywny"3. Podobnie Księga Środkowego Skarbu podaje: „Kiedy Ser-> i śledziona są zaatakowane przez Wiatr, język jest sztywny, a pacjent nie może mówić" , Z cytatów tych wynika, że sztywny język nigdy nie jest jedyną oznaką problemów z ka-ilami, ale zawsze odzwierciedla dysharmonię Narządów wewnętrznych. Rozwija się al-Iko z Gorąca (co pokazuje czerwony lub ciemnoczerwony kolor języka), albo z we-Fimętrznego Wiatru (na co wskazuje blady lub normalny kolor języka). Już Sun Si-Miao *~ Recepturach Tysiąca Dukatów stwierdził: „Jeżeli język jest sztywny i pacjent nie mo-\ie mówić, choroba jest w Narządach"5. Inne objawy kliniczne zależą od specyficznych stanów patologicznych. Oznaki Gorąca mikającego do Osierdzia obejmują: majaczenie, bełkotliwą mowę, afazję, wysoką gorącz-| ke. drgawki oraz szybkie, szerokie tętno. Jest to stan choroby ostrej. Objawy Gorąca uszka-izającego płyny ciała są inne w zależności od Narządu, w którym pierwotnie wystąpiła cho-- >ba. Będą jednakże występowały objawy i oznaki niedożywienia ścięgien, mięśni i kana-¦ >\\. jak: sztywność mięśni, skurcze, zaburzenia ruchu i trudności w chodzeniu. Oznaki płonącego Ognia Serca, to: bezsenność, pragnienie, gorzki smak w ustach, ćrażliwość, palpitacje, owrzodzenia w ustach, zaczerwienienie twarzy oraz szybkie, falowe (tętno Hong, przyp. tłum.) tętno. Objawy będące następstwem udaru z Wiatru obejmują porażenie połowicze, asymetrię twarzy, bełkotliwą mowę, sztywność mięśni i zbaczanie języka. WIOTKI Język taki jest zwiotczały i nie może łatwo się poruszać (fot. 7). W poważnych przy-e się ^¦padkach jest on pomarszczony, z wieloma liniami na powierzchni. Należy odróżnić język jach. ^Hiriotki od normalnego, który także jest miękki, ale nie zwiotczały. Normalny język jest ^rdziej gibki i ruchomy niż wiotki. dzia. ^H Wszystkie typy języka wiotkiego rozwijają się w wyniku nieprawidłowego odżywia-.edlis- ^H|ja oraz niedoboru płynów ciała. W Różnicowaniu syndromów poprzez badanie języka ¦wone ^Marwierdzono: „Kiedy mięśnie są miękkie, język jest wiotki"6. Blady i wiotki język wskazuje, że Qi Serca i Śledziony, a także Krew jest w Niedobo- ^^^ Jeżeli za mało płynów i Krwi dociera do języka staje się on wiotki. Stan ten spowo-ciała ^Hlowany jest pierwotnie przez Niedobór Qi Śledziony, która produkuje za mało Krwi i nie-uiacji ^Blostatecznie porusza płyny. Niedobór Krwi wpływa w rezultacie na Serce (Serce zawsze ezer- ^Bfest osłabione przez Niedobór Krwi) i dalej na język. Niedobór Qi Śledziony i Serca oraz >nący ^^Hnvi prowadzi do niedożywienia tkanki mięśniowej i kanałów, co w rezultacie powoduje róż- ^^Mslabienie kończyn, a w ciężkich przypadkach atrofię mięśni. Inne objawy kliniczne, to: -tępu- ^Łp^Pitacje, bezsenność, słabe kończyny, uczucie zmęczenia, utrata apetytu, luźne stolce, admierna senność i miękkie tętno. ˇ Język czerwony i wiotki oznacza, że Gorąco uszkodziło płyny ciała. Może to dotyczyć Gorąca z Niedoboru lub z Nadmiaru, w zależności od tego, czy występuje nalot na języku czy też nie (fot. 7). Oba przypadki wiotkiego i czerwonego języka wskazują, że Gorąco je^ raczej intensywne. Uszkodzenie płynów ciała przez Gorąco prowadzi do niedożywieni;, i ścięgien i kanałów, pozbawiając je płynów yin i Krwi. Może to także doprowadzić do osła- J bienia kończyn lub, w ciężkich przypadkach, do atrofii mięśni i zaburzeń chodzenia. Język czerwony z nalotem wskazuje na obecność Gorąca z Nadmiaru, które może byc I w Płucach, Sercu, Wątrobie lub w Żołądku. Objawy kliniczne Gorąca w tych Narządach zostały opisane poprzednio. Najczęstszy stan, w którym pojawia się język wiotki, czerwony i z nalotem, to Gorąco wnikające do Płuc. Kiedy zewnętrzne Gorąco wnika do Płuc i nie jest prawidłowo leczone przesuwa się do wewnątrz. Wypala ono płyny ciała i zaburza rozpraszającą płyny ciała funkcję Płuc. Efektem jest zmniejszenie się ilości płynów cia-| ła. Objawy kliniczne tego stanu, to: suchy kaszel, lub kaszel z niewielką ilością ropnej żółtej plwociny, krwawienia z nosa, ból gardła, suchość w ustach, gorączka, niepokój, zaczerwienienie nozdrzy oraz szybkie, pełne, szerokie tętno. Język głębokoczerwony, wiotki i bardzo suchy wskazuje na ekstremalny Niedobór yinl Nerek, prowadzący do znacznego wyczerpania płynów ciała przez Gorąco. Głębokoczer-I wony kolor rozwija się z Niedoborowego Ognia, a suchość i wiotkość - z niedostatku pły-l nów. Jest to stan bardzo ciężki. Inne oznaki kliniczne Niedoboru yin Nerek zostały opisa-[ ne już wcześniej. Każdy typ wiotkiego języka związany jest z niedoborem płynów i niedo-l żywieniem kanałów. Z punktu widzenia różnicowania według Ośmiu Zasad, wiotki języki zawsze oznacza stan Niedoboru, ale może także pojawić się w połączeniu ze stanem Nad-j miaru, takim jak Gorąco. DŁUGI Długi język jest raczej wąski przy normalnej szerokości. Wysunięty, wystaje dalej I z ust niż normalny, tak że wyraźnie widoczny jest korzeń. Uogólniając, długi język wska-1 żuje Gorąco, będzie więc również czerwony. Zazwyczaj kojarzony jest on z Ogniem w Ser-1 cu. Z punktu widzenia medycyny chińskiej (ale nie współczesnej biomedycyny) wskazuje I na konstytucjonalną tendencję do problemów z Sercem. Jeżeli język jest długi i czerwol ny a koniuszek obrzęknięty i czerwieńszy niż ciało języka, wskazuje to na występowank-1 Śluzu i Ognia w Sercu. Osoba w tym stanie będzie miała tendencję do częstego wysuwania i chowania koniuszka swojego języka, jakby na sposób węża. Inne objawy kliniczne [ obejmują: bezsenność, niepokój psychiczny, niekoherentną mowę, niekontrolowany śmiech, zaczerwienienie twarzy, suchość w ustach, pragnienie, owrzodzenia w jamie ust-| nej, ciemnożółty mocz oraz szybkie, pełne i szerokie tętno. KROTKI Krótkiego języka nie można w pełni wysunąć z ust. Wygląda jak skurczony. Istnieją i dwie podstawowe przyczyny takiego języka: jedna z Niedoboru, druga z Nadmiaru. Język może być krótki z powodu wewnętrznego Zimna, które usztywniło ścięgna i mięśnie tak. że mięśnie kontrolujące ruch języka nie są w stanie go wysunąć, lub z powodu nadmiaru | Gorąca, które wyczerpało płyny ciała tak, że język stracił swą giętkość i nie może być wysunięty z ust. Występują cztery typy krótkiego języka: blady, czerwony, głębokoczerworr suchy, obrzęknięty. - 62 - r.czyc rzyku, ro jest osła- > :e być -rwo-.< i nie surza cv cia- ćj, za- r yin k>czer-ku ply- ipisa- t niedo- i język i Nad- Blady i krótki Blady i krótki język wskazuje na Niedobór Qi i yang, co prowadzi do tworzenia się wewnętrznego Zimna, które usztywnia i zaciska ścięgna i mięśnie. Język jest blady z powodu Niedoboru yang, a krótki z powodu Zimna, które usztywnia mięśnie. Stan ten jest zwykle związany z Niedoborem yang Śledziony i Nerek. Objawy i oznaki tego stanu zostały już opisane. Czerwony i krótki Czerwony i krótki język pojawia się w wyniku ekstremalnego wewnętrznego Gorąca, które porusza Wątrobę i wywołuje wewnętrzny Wiatr. Wiatr zaciska i paraliżuje, dlatego język jest krótki i ściśnięty. Ten typ języka często występuje po ataku udaru z Wiatru, a także często pojawia się przed jego atakiem, jest więc ważnym znakiem prodromalnym. ~\-powe dla takiego krótkiego języka jest zbaczanie w jedną stronę, co jest kolejnym ••^kazaniem na wewnętrzny Wiatr. Więcej informacji na temat udaru z Wiatru znajduje się w rozdziale omawiającym języki zbaczające. Giębokoczerwony, suchy i krótki Głębokoczerwony suchy i krótki język wskazuje, że ekstremalne Gorąco uszkodziło płyny ciała i nie mogą one odżywiać języka, a więc nie można go wysunąć. Związane jest ! In z Gorącem w Wątrobie. Objawy kliniczne opisano powyżej. Jeśli język nie ma nalotu [i jest giębokoczerwony suchy i krótki wskazuje to, że ekstremalny Niedobór yin płynów lie pozwala na jego wysunięcie (fot. 3). ^ dalej t -.vska- v Ser- azuje erwo- vanie >uwa- :iiczne owany te ust- |I.zyka ;¦ ka to Ipniem ~vczej i ty, to i-zyka E.ją na askim *-cność -trony, -ć jego robię. •li na- ucho- iorąco ¦ iezbyt ne Gorąco Wątroby, powodujące wewnętrzny Wiatr. Drżący język, któremu towarzyszy afa-zja i dysfazja wskazuje na zapaść Qi Serca i Śledziony. Drżący, blady i wiotki język wskazuje na zapaść yang z powodu obfitego i przedłużonego pocenia się. W tej ostatniej sytuacji, ścięgna i kanały nie są odżywiane przez yang Qi, ani nawilżane przez płyny ciała. JĘZYK ZROLOWANY Koniuszek zrolowanego języka zawija się do góry, albo do dołu (rys. 6--18). Zawsze wskazuje to na Gorąco w Sercu. Kiedy język jest zrolowany do dołu, jest to Gorąco z Niedoboru. Kiedy koniuszek zawija się do góry, jest to i iorąco z Nadmiaru. zrolowany do dołu zrolowany do góry Rysunek 6-18 JĘZYK Z ZAZNACZONYMI ODCISKAMI ZĘBÓW Język z zaznaczonymi odciskami zębów (nazywany także „językiem karbowanym") ma wyraźne wgłębienia r oznaczają płonący Ogień Serca. Owrzodzenia z białymi brzegami mogą wskazywać na i raco Serca z Niedoboru yin Nerek. Owrzodzenia na spodniej powierzchni języka spowo-owane są przez ekstremalne Gorąco w Śledzionie i Nerkach, wyczerpujące płyny ciała. ¦ne, lecz rzny jest koloru I na Nie- i drżący are wy- ksycz- JĘZYK POKRYTY RANAMI Język taki ma rany jak ziarnka ryżu, rozrzucone w czterech kątach górnej i dolnej mwierzchni. Rany mogą być niebolesne lub bolesne. Zazwyczaj wskazują Gorąco w Gór- * nym Ogrzewaczu, a najczęściej przypisywane są Gorącej Toksyczności w kanale Serca. V. \ pukłe i bolesne rany spowodowane są przez wznoszącą się do góry Gorącą Toksycz-- '-ić w Sercu. Wklęsłe i niebolesne rany związane są z Niedoborem yin w Dolnym Ogrze- kwaczu z Gorącem z Niedoboru, unoszącym się do góry. PODSUMOWANIE Kształt ciała języka określamy po wykonaniu badania koloru ciała języka. Kliniczne znaczenie kształtu języka najbardziej dotyczy dwóch zagadnień: • oceny ciężkości stanu pacjenta, np. blady język może wskazywać Niedobór Krwi. ale jeżeli jest blady i cienki oznacza, że jest to poważny stan Niedoboru Krwi, • oceny czasu trwania choroby np. czerwony język bez nalotu wskazuje Niedobór yin, ale jeśli jest także cienki oznacza, że Niedobór yin trwa już długo. Obie cechy są ważne przy ocenie rokowania i długości leczenia. Z wyjątkiem rzadkich przypadków, znaczenie kliniczne kształtu języka zależy od koloru ciała języka. Na przykład, nie można mówić o znaczeniu cienkiego języka w oderwaniu od jego koloru. Biorąc pod uwagę różnicowanie zgodnie z Ośmioma Zasadami, kształt języka dostarcza wyraźnej informacji o stanie Nadmiaru lub Niedoboru. Język cienki, wiotki, popękany, z zaznaczonymi odciskami zębów wskazuje na stan Niedoboru. Język obrzęknięty, sztywny, długi i ruchomy wskazuje na stan Nadmiaru. Inne kształty języków, jak krótki, obwisły, zbaczający, zdrętwiały, drżący, owrzodzony i z ranami, mogą wskazywać Nadmiar lub Niedobór w zależności od koloru ciała. PRZYPISY 1. Cao Bing-Zhang, A Guide to Tmigue Differentiation. Cytowane w Beijing College of Traditional Chinest Medicine, Tongue Diagnosis in Chinese Medicine (Zhong yi slte zhen) (Beijing: People's Medical Publi-shingHouse, 1976) str. 32. 2. Su Xin-Ming, rozmowa osobista. 3. Yellow Emperor's Inner Classic: Simple Questions (Huang di net jing stt wen) (Beijing: People's Medical Publishing House, 1963) rozdz. 74, str. 512. 4. Przypisywane Hua Tuo, Classic of the Central Treasure (Zhong cang jing) (Dynastia Han). Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine, str. 33. 5. Sun Si-Miao, Thousand Ducat Prescriptions, rozdz. 22. Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine, str. 33. 6. Liang Te-Yan, Differentiation of Syndromes by Exam ination of t/te Tongue. Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine, str. 26. 7. Fu Song-Yuan,^4 Collection ofTongues and Coatings. Cytowane w Tongue diagnosis in Chinese Medicine, str. 26. 8. Cao Bing-Zhang, A Guide to Tongue Differentiation. Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine str. 33-34. 9. A Guide to Tongue Differentiation. Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine str. 34-35. 10. Hu Ming-Can, „Rong Chun-Nian's Tongue Diagnosis". Journal of Traditional Chinese Medicim (Zhong yi za zhi) 30, numer 12 (1989): 13. 11. Qian Xin-Ru, ,Analysis of Clinical Observation of Patients wit/t Tooth-marked Tongue". Journal o" Traditional Chinese Medicine 32, numer 1(1991): 33. I i. Chinese cal Publi- 4-35. Medicine •unial of KSZTAŁTY JĘZYKA KSZTAŁT CIAŁA ZNACZENIE KLINICZNE Cienki Niedobór Krwi (blady) Niedobór yin (czerwony) Obrzęknięty Niedobór yang Śledziony i/lub Nerek z Wilgocią Wilgoć i Gorąco w Żotądku i Śledzionie Gorąco Serca i Żotądka (czerwone ciato języka) Zatrucie alkoholowe (czerwone ciato języka) Toksyczność Obrzęknięte brzegi Niedobór Qi Śledziony Obrzęknięte boki Wznoszące się yang Wątroby lub Ogień Wątroby Obrzęknięty koniuszek Ptonący Ogień Serca (ciato czerwone) Niedobór Qi Serca (normalny kolor) Oorzęk pomiędzy koniuszkiem a środkiem Niedobór Qi Pluć z zatrzymaniem Śluzu Tcrzęk wzdtuż szczeliny środkowej Ptonący Ogień Serca (czerwone ciato) Niedobór Qi Serca (normalny kolor) .'. ootowie obrzęknięty Osłabienie kanatów Częściowo obrzęknięty na bokach Niedobór lub stagnacja Qi w klatce piersiowej Icrzęk potowy powierzchni Niedobór Qi Ptuc '.''otkowaty Niedobór Żotądka, Śledziony i Nerek Sztywny Zewnętrzne Gorąco wnikające do Osierdzia (ciato czerwone lub ciemnoczerwone) Gorąco uszkadzające ptyny ciata (ciato czerwone) Ptonący Ogień Serca Wiatr Wewnętrzny (kolor normalny) .'. otki Wyczerpane Qi i Krew (blade ciato) Ekstremalne Gorąco wyczerpujące ptyny (ciato czerwone) Niedobór yin Nerek z Gorącem (ciato gtęboko czerwone) "¦-gi Ptonący Ogień Serca Śluz i Ogień w Sercu <-ótki Niedobór yang Śledziony, Wewnętrzne Zimno (ciato blade) Gorąco wzbudzające Wiatr Wątroby (ciato czerwone) Niedostatek ptynów ciata związany z Nadmiarowym Gorącem (ciało czerwone z nalotem) Gorąco z Niedoboru (ciato czerwone bez nalotu) Niedobór yang Śledziony z Wilgocią i Śluzem (ciato blade ze śliskim nalotem) cd. tabeli z s. 71 KSZTAŁT CIAŁA ZNACZENIE KLINICZNE Popękany Poprzeczne pęknięcia: Niedobór yin Pęknięcia jak „kra lodowa": Niedobór yin związany z wiekiem Pęknięcia nieregularne: Niedobór yin Żołądka Poprzeczne pęknięcia na bokach: Niedobór Qi Śledziony Podłużna szczelina w środku: Niedobór yin Serca lub płonący Og;-Serca Poprzeczne szczeliny za koniuszkiem: Niedobór yin Płuc Bardzo głęboka szczelina centralna z innymi małymi pęknięciami Niedobór yin Nerek z Gorącem Obwisły Wewnętrzne Nadmiarowe Gorąco (ciato czerwone) Śluz i Ogień zaćmiewające Serce (ciato czerwone ze śliskim nalote' Niedobór Qi Serca (ciało blade) . Zbaczający Zewnętrzny Wiatr wnikający do kanatów (normalny kolor) Wewnętrzny Wiatr Wątroby (kolor ciata normalny lub czerwony) Niedobór Qi Serca (ciato blade) Zdrętwiały Niedobór Krwi Serca (ciato blade) ' Wiatr Wątroby (kolor ciata normalny lub czerwony) Wiatr i Śluz (śliski nalot) Ruchomy Ogień Serca i Wewnętrzny Wiatr (ciato czerwone) Gorąco w Śledzionie z wyczerpaniem ptynów ciata (ciało czerwone i suche) Drżący Niedobór Qi Śledziony (ciato blade) Ekstremalne Gorąco wywołujące wewnętrzny Wiatr (czerwone ciato Zapaść Qi Serca i Śledziony (ciato blade) Zapaść yang (ciato blade i cienkie) Zrolowany Gorąco z Nadmiaru (koniuszek zrolowany w górę) Gorąco z Niedoboru (koniuszek zrolowany w dół) Serca (ciato czerwone) yin Nerek (ciato czerwone i zluszczone) cd. tabeli z s. 71 KSZTAŁT CIAŁA ZNACZENIE KLINICZNE Popękany Poprzeczne pęknięcia: Niedobór yin 1 Pęknięcia jak „kra lodowa": Niedobór yin związany z wiekiem Pęknięcia nieregularne: Niedobór yin Żołądka Poprzeczne pęknięcia na bokach: Niedobór Qi Śledziony Podłużna szczelina w środku: Niedobór yin Serca lub ptonący Ogie^ Serca Poprzeczne szczeliny za koniuszkiem: Niedobór yin Ptuc Bardzo głęboka szczelina centralna z innymi małymi pęknięciami: Niedobór yin Nerek z Gorącem Obwisty Wewnętrzne Nadmiarowe Gorąco (ciato czerwone) Śluz i Ogień zaćmiewające Serce (ciato czerwone ze śliskim nalotem* Niedobór Qi Serca (ciało blade) Zbaczający Zewnętrzny Wiatr wnikający do kanałów (normalny kolor) Wewnętrzny Wiatr Wątroby (kolor ciała normalny lub czerwony) Niedobór Qi Serca (ciato blade) Zdrętwiały Niedobór Krwi Serca (ciato blade) Wiatr Wątroby (kolor ciata normalny lub czerwony) Wiatr i Śluz (śliski nalot) Ruchomy Ogień Serca i Wewnętrzny Wiatr (ciało czerwone) Gorąco w Śledzionie z wyczerpaniem ptynów ciata (ciato czerwone i suche) Drżący Niedobór Qi Śledziony (ciato blade) Ekstremalne Gorąco wywołujące wewnętrzny Wiatr (czerwone ciało Zapaść Qi Serca i Śledziony (ciato blade) Zapaść yang (ciato blade i cienkie) Zrolowany Gorąco z Nadmiaru (koniuszek zrolowany w górę) Gorąco z Niedoboru (koniuszek zrolowany w dót) Z zaznaczonymi odciskami zębów Niedobór Qi Śledziony Owrzodzony Ptonący Ogień Serca (ciato czerwone) Gorąco Serca z Niedoboru yin Nerek (ciato czerwone i ztuszczone) Gorąco Śledziony i Nerek (ciało czerwone) Pokryty ranami Gorąca Toksyczność w kanale Serca (ciato czerwone) Gorąco z Niedoboru (ciało czerwone i ztuszczone) jgien Nalot języka t :tem) Nalot języka (inaczej nazywany „kożuchem" albo „obłożonym językiem") składa się Fczubków brodawek językowych. Jest to nabłonek sterczący na grzbiecie języka. Istnieje pięć typów brodawek, ale nalot tworzą głównie brodawki nitkowate. Z punktu widzenia Kedycyny chińskiej nalot to fizjologiczny produkt uboczny trawienia pożywienia i płynów przez Żołądek. Badanie nalotu języka to bardzo istotna część diagnozy z języka w medy-L cynie chińskiej. Jest to tak ważny element badania lekarskiego w Chinach, że praktyk, iedy prosi pacjenta o pokazanie języka, często mówi „Pozwól obejrzeć twój nalot na ję-liyku" (Kan-kan she tai). FIZJOLOGIA NALOTU JĘZYKA Funkcja trawienna zależy od przemian i transportu pożywienia przez Śledzionę oraz i: afo) ^T ! fermentacji i dojrzewania w Żołądku. W medycynie chińskiej proces trawienia to bul-_ 'tanie, fermentowanie („gnicie i dojrzewanie") i gotowanie jak w kociołku. Procesowi temu varzyszy Wilgoć i to, co medycyna chińska nazywa „mętnym płynem". W procesie tra-enia niewielka jego ilość wstępuje do języka i tworzy nalot. Nalot jest więc rezultatem procesu fizjologicznego i jego obecność na języku wskazu-na prawidłowe funkcjonowanie Śledziony, a przede wszystkim Żołądka. Normalny ję-2yk musi mieć nalot. Teksty chińskie mówią, że nalot jest przejawem Qi Żołądka i że zdrowa osoba powinna mieć nalot cienki jak trawa rosnąca z gleby. Normalny nalot języka jest cienki, biały i lekko wilgotny. Jest cienki, ponieważ tylko ".lowielka ilość mętnej cieczy płynie z Żołądka do góry jako produkt uboczny trawienia. żeli nalot jest nadmiernie gruby, to wskazuje, że w Żołądku jest zbyt dużo mętnej cie-y lub proces trawienia jest nieprawidłowy. Jeżeli nalot jest zbyt cienki lub nie ma go ale, to trawienna funkcja Żołądka jest poważnie zaburzona. Nalot jest zbyt gruby, gdy pokrywa całą powierzchnię języka, tak że nie widać spod niego ciała języka. W Komentarzach do rozważań nad chorobami wywołanymi przez Zimno1 opisano, że normalna grubość nalotu jest tak mała, iż widać ciało języka tak jak można zobaczyć ziemię między świeżo wykiełkowaną trawą. Wykorzystując dalej tę analogię można powiedzieć, że nalot jest zbyt cienki, gdy przypomina nagie łaty na trawniku. Żołądek jest źródłem płynów. Lekko wilgotny nalot wskazuje na podstawowy normi ny stan płynów w Żołądku. Żołądek „boi się" suchości i gdy staje się suchy ma to wplyi na ilość płynów w całym ciele. Druga skrajność występuje wtedy, gdy Żołądek nie trai prawidłowo pożywienia; pożywienie i płyny zalegają, nalot na języku staje się zbyt wj gotny a nawet śliski. Klinicysta powinien zaobserwować rozmieszczenie nalotu. Normalnie istnieją wielkie różnice w jego grubości na różnych polach powierzchni języka. Powinien być i cieńszy na koniuszku i brzegach języka, nieco grubszy w środku, a jeszcze grubszy na I rżeniu. Ponieważ nalot odzwierciedla stan Żołądka, naturalne jest, że nieco grubszy i lot będzie znajdował się w środku języka, w polu odpowiadającym Żołądkowi. Korzeń j| zyka odpowiada Jelitom, które uczestniczą w procesie trawienia przez Żołądek. Por waż Jelita oczyszczają substancję, ta naturalna mętna ciecz odzwierciedli się jako grul szy nalot na korzeniu. KLINICZNE ZNACZENIE NALOTU JĘZYKA Chińska literatura medyczna, od najwcześniejszych czasów, a szczególnie od cza-ukazania się Rozważań nad chorobami wywołanymi przez Zimno w okresie dynastii H;; opisuje związki pomiędzy zmianami nalotu na języku a patologicznymi zmianami w oym nizmie człowieka. W jednym z tekstów medycznych stwierdzono „Nalot na języku pochoc z parowania Qi Żołądka. Ponieważ Pięć Narządów yin otrzymuje Qi z Żołądka, można z lotu poznać stan Nadmiaru lub Niedoboru i Gorąca lub Zimna (wszystkich Narządów)"2., nieważ nalot języka formuje się jako produkt uboczny w procesie trawienia, to jego gri bóść, konsystencja i kolor bezpośrednio i dokładnie wyrażają stan funkcjonalny Żołądk i Śledziony. Nalot odzwierciedla również stan innych Narządów, takich jak Nerki, Jelita, Wątroba, Pęcherzyk Żółciowy, Pęcherz i Płuca. W rozdziale tym omówimy szczegółowe związki pomiędzy określonym nalotem a patologicznymi stanami tych Narządów. Nerki również odgrywają istotną rolę w tworzeniu się nalotu. Jedną z funkcji Nert ¦ jest „odparowywanie" płynów ciała i przesyłanie ich do góry. Część produktu z tego procesu płynie do góry - do języka. Bierze tu udział, wspólnie z produktami Żołądka i Śledziony, w formowaniu się nalotu. Zatem, całkowity brak nalotu świadczy nie tylko o Nie-1 doborze Żołądka, ale również i Nerek. Nalot języka, poza odzwierciedleniem stanu Narządów, jest niezwykle ważny, ponieważ pokazuje nasilenie i głębokość różnych czynników patogennych (Wiatru i Zimna. Wiatru i Gorąca, Wilgoci itd.). Jest to najprawdopodobniej podstawowe znaczenie kliniczne nalotu. Jego obserwacja ma życiowe znaczenie w ostrych chorobach pochodzenia ze-, wnętrznego. Nalot języka może dostarczyć także informacji o różnych stanach wewnętrz-1 nych organizmu, jak zatrzymywanie pożywienia, Wilgoci, Śluzu, Gorąca i Zimna. W końcu, nalot języka może dać bezpośrednią informację o stanie płynów ciała. Biorąc pod uwagę różnicowanie według Ośmiu Zasad, badanie nalotu pozwala klinicyście rozróżnić pomiędzy stanem Niedoboru i Nadmiaru, Gorącem i Zimnem, stanem Wewnętrznym i Zewnętrznym oraz stanem yin i yang. NALOT JĘZYKA W OSTRYCH CHOROBACH POCHODZENIA ZEWNĘTRZNEGO Badanie nalotu języka jest szczególnie ważne w ostrych chorobach pochodzenia zewnętrznego. Grubość i rozmieszczenie nalotu może dostarczyć szybkiej i dokładnej - 74- fcczeń ję-fe Ponie- pk.' i grub- \erek . ) pro- iŚle- 0 Nie- wskazówki o nasileniu i głębokości czynnika patogennego. Obserwacja nalotu jest tez bardzo przydatna w rokowaniu. Im jest on grubszy, tym większa intensywność czynnika patogennego Zasada ta ma zastosowanie tylko w odniesieniu do chorób pochodzenia zewnętrznego - nie każdy gruby nalot oznacza występowanie zewnętrznego czynnika pato-trennego. Zasada ta oznacza, że w obecności tego czynnika, grubość nalotu jest proporcjonalna do jego intensywności. Zasadę tę ilustruje następujący przykład kliniczny. W zewnętrznym ataku Wiatru do zesraątTmychwstw cuda, mtó na języta! będzie cienki, bia- hy. kiedy czynnik patogenny (Zimno i Wiatr) dopiero wniknął do ciała. Nalot będzie bia-.. bo przyczyną jest, Wiatr i Zimno (w odróżnieniu od Wiatru i Gorąca) oraz lekko wilgot-ponieważ uszkodzona jest zdolność Płuc do rozpraszania płynów, co powoduje gromadnie się płynów na języku. Jeżeli stan ten nie będzie leczony prawidłowo, a Wiatr i Zimnie zostaną usunięte, to mogą wniknąć głębiej i stać się silniejsze. Odzwierciedli się to ; języku jako grubszy nalot. Jeżeli Wiatr i Zimno zmienią się w Gorąco (częste zjawi--m>), nalot zmieni się z białego w żółty. W chorobach pochodzenia zewnętrznego, rozmieszczenie nalotu, podobnie jak jego _~ubość, jest ściśle związana ze zmianami stanu patologicznego i z głębokościąpenetra- ' przez czynnik patogenny. Aby to zilustrować, możemy rozszerzyć poprzednio opisaną -¦¦ uację kliniczną. W przypadku ataku Wiatru i Zimna do zewnętrznych warstw ciała, nalot może być bardziej skoncentrowany w trzeciej przedniej części języka, albo na jego brzegach. Oba pola odpowiadają zewnętrznym warstwom ciała. Jeżeli czynnik patogen- wnika głębiej, nalot może przesunąć się z przodu i z brzegów ku środkowej powierz- ni języka. Stanie się też grubszy. Przesuwanie się i pogrubianie nalotu wskazuje, że :ynnik patogenny wnika do wewnątrz i staje się silniejszy. Nalot może także się zmienić z białego w żółty, co wskazuje, że stan Zewnętrzny, albo Wiatr i Zimno, przemienił się w Gorąco w wewnętrznych warstwach ciała. W tej części omówimy szczegółowo związki pomiędzy nalotem języka a zewnętrznymi czynnikami patogennymi. Zaczniemy od krótkiego opisu, jakiego nalotu na języku należy oczekiwać w przypadku ataku najczęściej występujących, zewnętrznych czynników patogennych. Wiatr i Zimno W początkowym stadium nalot na języku będzie cienki i biały, odzwierciedlając obec-Zimna. Może być także lekko wilgotny lub lekko śliski, co świadczy o zaburzeniu spraszającej płyny funkcji Płuc w wyniku zablokowania Wiatru i Zimna w zewnętrzach warstwach ciała (skóra i mięśnie). Nalot może być umiejscowiony w trzeciej przed-i j części języka lub na brzegach, ponieważ Wiatr i Zimno zlokalizowane są w zewnętrznych warstwach ciała. Inne objawy kliniczne obejmują: ból głowy, sztywność szyi, bóle ciała, występowanie lub brak potów i brak pragnienia, wyraźne dreszcze i lekką gorączkę, awersję do zimna oraz napięte, powierzchowne tętno. enia ze-BKtadnej Wiatr i Gorąco W początkowych stadiach nalot będzie cienki i żółty, odzwierciedlając obecność Gorąca. Może być także lekko suchy, ponieważ Gorąco wysusza płyny ciała. Podobnie jak w przypadku Wiatru i Zimna, nalot będzie skoncentrowany w jednej trzeciej przedniej f ezęści języka lub na brzegach. W niektórych przypadkach, szczególnie u dzieci, mogą I T w tych samych polach występować czerwone punkty. Odzwierciedlają one szczególną wirulencję czynnika patogennego (czerwone punkty w chorobach pochodzenia zewnętrznego byiy opisane w rozdziale 5). Inne objawy kliniczne obejmują: ból głowy, gardła, obrzęknięte migdałki, bóle ciała, pragnienie, lekkie poty, lekkie dreszcze i wyraźnie zaznaczona gorączkę oraz powierzchowne, szybkie tętno. Gorąco W medycynie chińskiej nazywa się je także „Letnie Gorąco", które w przeciwieństwie do innych czynników patogennych, występujących o każej porze roku, pojawia się tylko latem. W początkowych stadiach nalot języka będzie cienki i żółty, odzwierciedlając obecność Gorąca. Będzie także suchy, bo Gorąco uszkadza płyny ciała. Inne objawy obejmują: awersję do gorąca, obfite poty, ból głowy, suche wargi, pragnienie oraz szerokie, szybkie tętno. Zimno Zewnętrzne Zimno może bezpośrednio, bez uprzednich zmian w zewnętrznych warstwach ciała, zaatakować Żołądek, Macicę i Jelita. Nalot w tych przypadkach będzie gruby, odzwierciedlając intensywność czynnika patogennego, który jest już wewnątrz. Nalot będzie także biały z powodu Zimna i może być wilgotny, co wskazuje na zablokowanie przez Zimno normalnego ruchu płynów. Należy podkreślić, że chociaż Zimno jest pochodzenia zewnętrznego, to wnika bezpośrednio do wnętrza ciała i dlatego przejawia się jako Zimno wewnętrzne. Należy odróżnić zaburzenia tego typu od ataku Wiatru i Zimna, które wnikają do wewnątrz poprzez zewnętrzne warstwy ciała. Objawy kliniczne różnią się w zależności od umiejscowienia Zimna. Pierwszym z nich będzie ból w nadbrzuszu (z mdłościami i wymiotami) lub ból brzucha (z biegunką), zależnie do umiejscowienia Zimna w Żołądku lub w Jelitach, czy też w Macicy. We wszystkich trzech przypadkach tętno będzie wolne i napięte. U kobiet silny ból brzucha z biegunką może pojawiać się w czasie miesiączki; występują wówczas skrzepy w krwi miesiączkowej. Wilgoć Zewnętrzna Wilgoć może zaatakować Żołądek, Jelita albo mięśnie i kanały. Nalot języka będzie gruby z powodu Wilgoci, jak również tłusty i śliski, ponieważ Wilgoć uniemożliwiła przetwarzanie i transport płynów. Objawy kliniczne różnią się w zależności od umiejscowienia Wilgoci, ale zazwyczaj występuje uczucie ciężkości, rozpieranie w brzuchu, uczucie braku powietrza, luźny stolec oraz ślizgające, pełne tętno. NALOT JĘZYKA A OSIEM ZASAD Z punktu widzenia różnicowania zgodnie z Ośmioma Zasadami, nalot na języku może dostarczyć dokładnych informacji o naturze choroby. Jest to szczególnie istotne w przypadkach ostrych chorób pochodzenia zewnętrznego. ftrzne- 3rzęk- aczoną ^twie tylko obec--jmu- Stan Zewnętrzny Zewnętrzne warstwy ciała odzwierciedlają się na trzeciej przedniej części języka lub I aa brzegach. Nalot w stanach Zewnętrznych może być bardziej skoncentrowany na tych Idolach. f^v Stan Wewnętrzny Wewnętrzny stan ciała odzwierciedla się na środkowej powierzchni języka. W po-akowych stadiach inwazji przez zewnętrzny czynnik patogenny, nalot może być uloko-uiiy na brzegach języka (rys. 7-1). Jeżeli czynnik patogenny nie został usunięty, może liknąć głębiej do Narządów i wówczas nalot na powierzchni środkowej stanie się grub- (może także, chociaż niekoniecznie, stać się żółty). To przesunięcie wystąpi tylko przypadku wniknięcia czynnika patogennego do wewnątrz. Nalot na języku odzwiercie- także przewlekłe stany wewnętrzne. W takich przypadkach, gruby nalot w środku :>że wskazywać na zatrzymanie pożywienia lub Wilgoci w Żołądku. i warne gru-Nalot rwanie i pocho-i się ja-Jimna, *"szym linką), te\: We zucha ikrwi dot ję-unie-ei od brzu- yku mo-istotne Rysunek 7-1 Niedobór Stany Niedoboru odzwierciedlają się na języku jako całkowity brak lub niedostatek otu. Nalot niedostateczny lub nalot bez korzenia wskazuje na Niedobór Qi Żołądka. kowity brak nalotu, gdy kolor ciała języka jest czerwony wskazuje zarówno na Nie->ór yin Żołądka, jak i Nerek. Jeżeli nie ma nalotu, a ciało języka jest blade, wskazuje :ia Niedobór Krwi. Jeżeli nie ma nalotu, a ciało języka ma normalny kolor, rozpoznajmy wówczas Niedobór yin Żołądka. Nadmiar Gruby nalot na języku zawsze świadczy o stanach Nadmiaru (stan Nadmiaru może i oczywiście współistnieć z jakimś stanem Niedoboru). Gruby nalot wskazuje na obecność I rz>"nnika patogennego, walczącego z energiami ciała. Są one jeszcze wystarczająco sil-ae. by odeprzeć atak. Występowanie lub brak nalotu jest istotnym elementem różnicowa-aui między stanem Nadmiaru i Niedoboru. Na przykład, jeśli kolor ciała języka jest czerwony lub głębokoczerwony, obecność nalotu (zarówno grubego, jak i cienkiego) wykazuje Nadmiarowe Gorąco, podczas gdy brak nalotu wskazuje na Gorąco Niedoborowe. Gorąco W syndromach Gorąca nalot języka będzie żółty. Zimno W syndromach Zimna nalot języka będzie biały. Yang Nalot języka nie ma większego znaczenia diagnostycznego w Niedoborach yang. Niedobór yang wskazuje blady kolor ciała języka. Jeżeli Niedobór yang doprowadzi da nagromadzenia Wilgoci, nalot będzie gruby, biały i śliski. Yin Przy Niedoborze yin na języku brak nalotu. Normalny kolor ciała języka w tym przyJ padku oznacza Niedobór yin Żołądka, podczas gdy czerwone lub głębokoczerwone języka świadczy o Niedoborze yin Nerek. CECHY NALOTU NA JĘZYKU Pamiętając o ogólnych zasadach, możemy zastanowić się nad rozmaitymi typami na-j lotu języka. Przede wszystkim należy rozróżnić własności nalotu języka i jego koło: Przez właściwości nalotu języka rozumiemy jego strukturę, rozmieszczenie, grubość, wilgotność i lepkość. Będziemy omawiać następujące aspekty nalotu języka: nalot z korz> niem lub bez korzenia, obecność lub brak nalotu, grubość, rozmieszczenie, wilgot.no> nalot grzybiasty lub tłuste naloty. Nalot z korzeniem lub bez korzenia Normalny nalot języka ma korzeń, tzn. jest ściśle połączony z powierzchnią języka Rośnie jak trawa z ziemi. Twardo i mocno przylega do ciała języka. Jest także cienk: równomiernie rozmieszczony, nie daje się zeskrobać ani usunąć. Pytanie, czy nalot m,. korzeń, czy nie, jest w praktyce klinicznej niezwykle istotne. Drugim ważnym pytanien jest to, czy nalot jest cienki, czy gruby. Nalot z korzeniem może być zarówno gruby, jak i cienki, tak samo jak nalot bez korzenia. Nalot bez korzenia wygląda jak laty leżące na powierzchni, a nie z niej wyrastające Łatwo można go zetrzeć lub zdrapać (fot. 5, 13, 20, 31, 57, i 59). W poważnych przypadkach nalot bez korzenia wygląda jak proszek, śnieg lub sól (fot. 19 i 23). Nalot traci korzeń, kiedy zaburzone są funkcje Żołądka, Śledziony i Nerek, tzn. gdy Żołądek nie przetwarza i nie „fermentuje" pożywienia, Śledziona nie rozdziela esencji z pożywienia, a Nerki nie „odparowują" płynów do góry. Kiedy wszystkie te funkcje są zaburzone, do języka nie dociera odpowiednia ilość mętnego płynu i nalot się nie tworzy, jednak poprzednio wytworzony nalot pozostaje na języku. Stary nalot traci korzeń i „pływa" na języku. Może również zejść całkowicie i powierzchnia języka będzie złuszczona. ang. X ¦vadzi di • i ¦ym przy-l ¦ me ciałol ypami na-1 ego kolor. I Ibość, wil-j z korze-1 »-:o'otność.| ia języka. ie cienki. nalot ma | | pytaniem ruby, jak ^tające. l::-zypad- :zn. gdy esencji ¦¦ są za- ¦.worzy. fi i „pły- czona. Zawsze istnieje możliwość, że nalot bez korzenia zejdzie całkowicie, co oznacza pogorszenie stanu. Znaczenie kliniczne nalotu z korzeniem zależy od jego grubości. Cienki nalot z korzeniem wskazuje na prawidłowy stan Żołądka i Śledziony, jest więc normalny. Gruby nalot z korzeniem wskazuje na obecność czynnika patogennego. Im nalot grubszy, tym silniejszy czynnik patogenny. Gruby nalot z korzeniem oznacza także, że energie ciała są nietknięte i walczą z czynnikiem patogennym. Jest to syndrom Nadmiaru. Znacznie kliniczne nalotu bez korzenia jest niezależne od jego grubości. Zarówno [cenki, jak i gruby nalot zawsze wskazuje na osłabienie Żołądka, Śledziony i Nerek, f • więc osłabienie energii ciała. Jest to syndrom Niedoboru. Istnieje szczególny rodzaj nalotu bez korzenia, który jest na języku pacjenta po obu-iśzeniu, a znika po śniadaniu. Wskazuje to na lekkie osłabienie Qi Żołądka. Nalot bez ko-[izenia może też być spowodowany przedawkowaniem leków ziołowych, używanych w ce-i wzmocnienia yang i yin Nerek (również w przypadku nadmiaru ziół oziębiających, któ-uszkadzają yang Nerek, jak i ziół ogrzewających, które uszkadzają yin Nerek). Rów-lież antybiotyki mogą powodować utratę korzenia nalotu. Porównywanie relatywnych zmian nalotu z korzeniem lub bez pomaga ocenić rozwój loroby. W początkowych i środkowych stadiach choroby gruby nalot z korzeniem ma riększą wagę niż nalot bez korzenia. Stadia te cechuje obecność czynnika patogennego, alczącego z energiami ciała. Gruby nalot oznacza tu, że czynnik patogenny jest silny. Na-ży zaznaczyć, że analiza ta dotyczy tylko początkowych i środkowych stadiów choroby ¦chodzenia zewnętrznego, kiedy celem leczenia jest usunięcie czynnika patogennego. W późnych stadiach choroby gruby nalot bez korzenia ma większą wagę niż nalot korzeniem. Stadia te cechuje osłabienie energii ciała. Leczenie nastawione jest wtedy irdziej na wzmocnienie tej energii niż na usuwanie czynnika patogennego. Nalot bez ko-zenia wskazuje na duże osłabienie energii ciała, jest więc ważniejszym znakiem niż na-ot z korzeniem. Podsumowując, nalot bez korzenia zawsze wskazuje na stan Niedoboru i osłabienie nergii ciała, a zwłaszcza stan Niedoboru Qi i yin Żołądka lub możliwość Niedoboru yin ?rek. Z drugiej strony, gruby nalot z korzeniem zawsze wskazuje na stan Nadmiaru, ¦ którym oddziałuje jakiś czynnik patogenny, a energie ciała są stosunkowo nietknięte. Szczególny typ nalotu bez korzenia obserwujemy na języku „geograficznym" (fot. 44, i 59). Z punktu widzenia anatomii przyjętej na zachodzie, język geograficzny cechuje lik brodawek nitkowatych i przekrwienie. Z punktu widzenia medycyny chińskiej, ta-¦ języki są złuszczone w łaty o zupełnie dobrze zarysowanych konturach. Nalot na po-ch niezłuszczonych nie ma korzenia. Chociaż taki język może mieć podłoże konstytu-analne i niektórzy uważają, że nie ma znaczenia klinicznego, zdaniem autora zawsze skazuje na Niedobór yin Żołądka, niezależnie czy jest on konstytucjonalny, czy też nie. ? współczesnej biomedycynie ten typ języka często towarzyszy chorobom autoimmuno-jicznym, takim jak reumatoidalne zapalenie stawów i układowy toczeń rumieniowaty. Często także towarzyszy chorobom występującym w przeszłości lub w rodzinie, takim jak stma, egzema atopowa, alergiczne zapalenie zatok z podwyższonym poziomem IgE3. Obecność lub brak nalotu Zmiany nalotu w przebiegu choroby są ważnym składnikiem prawidłowej diagnozy 'kowania. Szczególnie ważne jest rozpoznanie tych przypadków, w których nalot znika '< kowicie i tych, w których pojawia się raczej nagle i odbudowuje. Jeżeli w przebiegu cho-v nalot nagle znika (nawet tylko częściowo), wskazuje to, że yin Żołądka zostało wy- czerpane, a stan nagle pogarsza się. Jest to prawda niezależnie od tego, czy nalot znika na-1 gle, czy wolno, ale zawsze bardziej poważny jest stan, w którym nalot znika nagle. W te ostatniej sytuacji należy szybko podjąć leczenie i wzmacniać silnie yin Żołądka i Nerek. N;-. I przykład nagłe, częściowe zniknięcie nalotu u pacjenta z nowotworem może wskazywać ru-. przerzut do innego narządu. Może to być skorelowane z polem języka, w którym nalot znik-1 nął, np. jeżeli nalot zniknął na jednym boku - może to być wątroba. Z drugiej strony, jeżeli w przebiegu choroby nie było nalotu i pojawia się on nagle, oznacza to, że wzrasta mętna I Wilgoć w Żołądku lub patogenne (wewnętrzne) Gorąco. Fotografie 52 i 53 wykonane w oo-J stępie trzydniowym wyraźnie pokazują nagłe pojawienie się grubego, żółtego nalotu w polu Płuc na języku uprzednio złuszczonym. Należy podkreślić, że zasada ta dotyczy tylko sytuacji, w których nalot pojawia się nagle, tzn. w ciągu kilku dni. Jeżeli język początkowol stracił nalot, ale pojawia się on wolno na nowo, wskazuje to odbudowę i polepszenie stanuj Qi Żołądka. Jest to bardzo dobry znak prognostyczny (fot. 57 i 58). W stanach przewlekłych z tendencją do Niedoboru yin nalot znika stopniowo; brak nalotu zawsze jest pewnym wskaźnikiem Niedoboru yin. Ponieważ nalot odzwierciedla i stan Żołądka, to postępujący Niedobór yin zawsze zaczyna się od Niedoboru yin Żołąd-j ka. Można więc powiedzieć, że Niedobór yin zawsze dotyczy Żołądka. Rysunki 7-2 pokazują możliwe stadia od języka z normalnym ukorzenionym nalotem do całkowicie złusz-1 czonego i czerwonego. Oczywiście przedstawiona ewolucja opisuje tylko stadia spotykane w praktyce najczęściej. Występuje wiele odchyleń od takiej sekwencji. Na rysunkach j przedstawiono kolejne stadia niedoboru yin: 1. Normalny język ma cienK biały nalot z korzeniem. 2. Nalot zaczyna tracić korze-w środku, wskazując Niedobc Qi Żotądka. Rysunek 7-2a Rysunek 7-2b V 1 J- \ V 3. Nalot zaczyna wszędzie tre-cić korzeń, wskazując cięższ. Niedobór Qi Żotądka. 4. Środek stracit nalot w catośc (tzn. stat się ztuszczony), poc-czas gdy reszta języka ma nalot bez korzenia, wskazując na Niedobór yin Żotądka. Rysunek 7-2c Rysunek 7-2d I tkana-- W tej r-k. Na » ać na m. znik-; jeżeli i mętna ¦¦ w od-»wpo-kosy-kowo > stanu brak ¦liedla i Żołądki poka-¦ ztusz-ityka-.:ikach cienki, totny zPo- ' rudny ..o-enny j i wew- ny jest Mlniej-¦•nnika e. któ-1 metod : zmie-liejszy obser-ib na-.niej --agru-•zego aięcie iszości rebieg nalot równo i złego lanie" . co mo- ennego acza po- [garszanie się stanu („fałszywie cieńszy"). Prawdziwie cieńszy nalot na języku zmienia I się z grubego na cienki, ze sztywnego na miękki, z gęstego na rzadki. Staje się cieńszy od I koniuszka do korzenia i nowy, cienki, biały nalot pojawia się pod spodem. Wszystkie te |oznaki świadczą o usunięciu czynnika patogennego z ciała i o odbudowaniu Qi Żołądka. Istnieją różne warianty pojawiania się fałszywie cieńszego nalotu, oprócz nagłej zmiany nalotu grubego na cienki. Wszystkie oznaczają pogorszenie stanu. Kiedy nalot lika, a nowy się nie tworzy, natomiast język jest złuszczony i przypomina lustro, wska-uje to na zapaść Qi Żołądka. Kiedy nalot złuszcza się, ale pozostają łaty, wyglądające ak tofu lub twarożek rozrzucony na języku, oznacza to zapaść Qi Żołądka i wyczerpanie płynów. Kiedy znika cały gruby nalot z języka, a język pozostaje tłusty lub ma czerwone plamki, jest to jeszcze jeden typ fałszywego, cieńszego nalotu. W ciągu jednego lub [ ^\iada-wencją liać kie- j ad, gru- Żołąd- | nalot na i żółty pole to I infekcję i ruch żuje, że Kiedobo-I powodu w\Tiiku stolce, fiowym óry teo- > jednak idczas :iy pod i'ego na T"tty odzwierciedla ogólnie przemianę stanu Zimna w stan Gorąca. Można także zaważyć rozwój choroby z Zewnątrz do Wewnątrz. Dalsze zmiany w kierunku od i-jitego przez szary do czarnego są wskazówką, że czynnik patogenny nadal oddziałuje ^. głębszych warstwach ciała. Zmiany nalotu w kierunku przeciwnym od czarnego przez -żary, żółty do białego wskazują na poprawę stanu i ustępowanie czynnika patogennego. Hozwój ten opisany jest w Poradniku różnicowania z języka: Kiedy czynnik patogenny atakuje ciało, Narządy tracą wewnętrzną harmonię, co odzwierciedla nalot języka. Jeżeli nalot języka jest biały - choroba jest Zewnętrzna; jeżeli nalot języka jest żółty choroba jest Wewnątrz. Jeżeli jest szaro-czarny, choroba jest w Nerkach. Jeśli nalot zmienia się z białego przez żółty, szary do czarnego choroba postępuje. Jeżeli nalot zmienia się w odwrotnym kierunku, wraca zdrowie7. Kolor nalotu języka nie tylko dokładnie odzwierciedla Gorącą lub Zimną naturę I choroby, ale także jej Wewnętrzny lub Zewnętrzny charakter oraz stopień penetracji I choroby. Sam kolor nalotu nigdy nie może być traktowany jako rozstrzygający. Język może nie mieć żółtego lub szaroczarnego nalotu w głębokiej chorobie Wewnętrznej. Część :ych stanów powoduje tworzenie się grubego, białego nalotu, co oznacza, że choroba jest Wewnątrz, ale ma naturę Zimna. Jeżeli w głębokiej chorobie Wewnętrznej nalot jest żółty aib szaroczarny, wskazuje to na jedną z chorób z Gorąca. Chociaż nalot zawsze odzwierciedla Zimną lub Gorącą naturę stanu, jest przydatny do oceny stopnia wtargnięcia czynnika patogennego tylko wówczas, gdy zmiany w przebiegu choroby są obserwowane regularnie. Omówimy cztery kolory nalotu języka: biały, żółty, szary i czarny. Ich znaczenie est w Chinach ogólnie znane. Nalot brązowy, często spotykamy w praktyce klinicznej, nie ¦edzie jednak omawiany oddzielnie, ponieważ ma takie samo znaczenie kliniczne, jak nalot żółty. Nalot biały Lekko wilgotny, cienki i biały nalot języka jest normalny. Kiedy analizujemy biały ;ilot, musimy najpierw zaobserwować jego grubość i wilgotność. Wskazuje on na stan aołogiczny gdy jest zbyt gruby, zbyt cienki, zbyt mokry lub zbyt suchy. W niektórych -aiiach nalot jest cienki, biały i tylko trochę zbyt mokry. Nie można go w tych przypad- rli odróżnić od normalnego. Na przykład, we wczesnych stadiach Wiatru i Zimna r ichodzenia zewnętrznego nalot jest cienki, ponieważ czynnik patogenny jest w warst- I wach zewnętrznych i właśnie zaczął działać; biały, ponieważ jest to Zimno i lekko wilgot- ponieważ Zimno blokuje ruch płynów. Ogólnie mówiąc, biały nalot ma trzy podsta- -•¦ Mwe znaczenia kliniczne. • Zimno. Przede wszystkich biały nalot wskazuje (z rzadkimi wyjątkami) syndrom ' Zimna. Niezależnie od stanu, jeżeli nalot jest biały, to ogólnie przyczyną jest Zimno. Może tn być Zimno Niedoborowe lub Nadmiarowe, może być Wewnętrzne lub Zewnętrzne, w :leżności od innych oznak. W rzadkich przypadkach biały nalot związany jest z Gorą-t ivm. W medycynie chińskiej nic nie jest absolutne. • Stan Zewnętrzny. W chorobach pochodzenia zewnętrznego biały nalot wskazuje laa występowanie stanu zewnętrznego. Kiedy choroba jest ostra, wskazuje on, że czyn-' 5ik patogenny jest jeszcze w warstwach zewnętrznych i nie wniknął do wewnątrz. Gdy •¦.niknie, pojawi się żółty nalot. Biały nalot może pojawić się w niektórych, nie i spowodowanych zewnętrznie, stanach Wewnętrznych. Interpretacja jest wówczas odmienna. • Choroby Pluć /Jelita Grubego. Biały nalot odzwierciedla także choroby Płuc . i Jelita Grubego. Biały nalot na sztywnym ciele języka oznacza stan Nadmiaru w Płucach i Jelicie Grubym. Na miękkim, wiotkim języku wskazuje on stan Niedoboru w tych Narządach. Jeżeli nalot jest biały i suchy, może to wskazywać na suchość w Jelicie Grubym z nadaktywnością Ognia lub Niedobór yin Płuc z Gorącem. Samo badanie białego nalotu nie wystarcza, aby postawić diagnozę. Należy również wziąć pod uwagę inne oznaki kliniczne. Nalot biały i cienki. Jednolicie cienki, biały i lekko wilgotny nalot jest normalny. W zewnętrznym ataku Wiatru i Zimna, Wiatru i Wilgoci oraz Zimna i Wilgoci nalot także może być cienki, biały i lekko wilgotny. Ten typ nalotu nie ma zatem szczególnego znaczenia klinicznego, poza wskazywaniem na obecność syndromu Zimna, jeżeli w ogóle istnieje jakieś zaburzenie. Pogląd ten został przedstawiony w Zestawieniu poglądów na zaburz/ -nia wywołane przez Zimno: „W zewnętrznym ataku Zimna nalot nie pokazuje zmian, jeżeli patogenne Gorąco wniknie do wnętrza, nalot zmieni się w żółty"8. Jeżeli bierzemy pod uwagę tylko choroby pochodzenia zewnętrznego, cienki, biały nalot wskazuje, że czynnik patogenny nie wniknął jeszcze głęboko. Nalot biały, cienki i śliski czasami opisuje się, że wygląda jak zupa ryżowa Spowodowany jest przez atak Zimna i Wilgoci. Śliski i oleisty nalot zdecydowani* wskazuje na przewagę Wilgoci w warstwie Ochronnej (różnicowanie według Czterecl Warstw). Jest ona związana z Żołądkiem i Płucami. Ponieważ Narządy te nie mog;; rozpraszać płynów, tworzy się śliski nalot. Jeden z chińskich tekstów medycznych wyjaśnia: „Gdy zewnętrzny czynnik patogenny atakuje warstwę Ochronną, Qi Ochronni idzie do Żołądka i Płuc; jeżeli nalot języka jest biały płyny Żołądka nie mogą ulegać przemianom i patogenne Zimno zmienia się w Wilgoć"9. Nalot biały, gruby, śliski zazwyczaj wskazuje na stan wewnętrznej Wilgoci lub Zimna z zatrzymaniem pożywienia w Żołądku. Biały kolor sugeruje nie tylko Zimno, ale także, iż stan ten nie trwa zbyt długo (gdyby trwał długo, nalot byłby żółty lub brudno szary). Może też być rezultatem ataku zewnętrznego Zimna, które uległo przemianie w wewnę-1 trzną Wilgoć. Nalot biały, cienki i suchy może powstać jako rezultat kilku różnych stanów Wewnętrznych lub Zewnętrznych. W stanach Wewnętrznych cienki, biały i suchy nalot może być spowodowany przez Niedobór Krwi i w takim przypadku ciało języka będzie blade. Może także powstać w wyniku Niedoboru yang, kiedy yang Qi jest w takim Niedoborze, że nie może poruszać płynów i wtedy nalot staje się suchy. Normalnie w Niedoborach Yang nalot będzie mokry. W stanach Zewnętrznych biały, cienki i suchy nalot wskazuje, że płyny Płuc zostały uszkodzone przez Wiatr i Zimno lub Wiatr i Gorąco oraz że czynnik patogenny jest jeszcze w warstwach zewnętrznych. W tym przypadku wystąpi gorączka i awersja do zimna. Jeżeli jest gorączka, a nie ma awersji do zimna, to zewnętrzny czynnik patogenny został usunięty, ale płyny Płuc są nadal uszkodzone. Ocena, czy suchy nalot jest spowodowany przez atak zewnętrznego czynnika patogennego, czy przez wewnętrzne Gorąco, jest prosta - w tym ostatnim przypadku wystąpi pragnienie. Gdy zadziała) zewnętrzny czynnik patogenny i wystąpił suchy nalot, nie należy prowokować potów (jest to normalne postępowanie w zewnętrznych atakach), ponieważ płyny Płuc są już zaburzone. Cienki, biały i suchy nalot wskazuje także na zewnętrzny atak Suchości. Jak można oczekiwać, stan ten pojawia się przede wszystkim w gorącym i suchym klimacie. w tych 1 w Jelicie te białego agę inne -:iy. W ze-ikże mo- ::iaczenia .-:niejeja- zaburze- > zmian, je- i bierzemy żuje, że t ryżowa, (j-iowanie | zterech mogą i*- ¦ cznych chronne ulegać > Zimna ¦j także, szary). wewnę- stanów iiy nalot będzie | w takim w Nie- ¦ zostały fnny jest ?rsja do lik pato-lalot jest mętrzne ddzialai potów są już ¦^chości. kli- Nalot biały, gruby i mokry spotykamy w atakach zewnętrznego Wiatru i Zimna, kiedy \ nnik patogenny jest silny, co odzwierciedla się grubością nalotu. Występuje to w syn- : omach Większego yang (tł. Tai Yang) lub Mniejszego yang (tł. Shao Yang). W stanach . wnętrznych biały gruby i mokry nalot wskazuje na zatrzymanie Zimna i Wilgoci we- :iątrz, zwykłe w Środkowym Ogrzewaczu. Nalot biały, gruby i suchy zwykle spotykamy w stanach Wewnętrznych i jest on zwią-;iiy z zatrzymaniem mętnych płynów i z Gorącem. Jest to jeden z nielicznych przypad-¦ '\v, kiedy biały nalot oznacza Gorąco. Nalot biały, gruby i tłusty (taki tłusty nalot nazywany często lepkim, autor jednak ..;:uva lepki nalot w innym znaczeniu - przyp. tłum.) spotykamy w chorobach Wewnę-znych i wskazuje on na Niedobór yang Żołądka i Śledziony, który prowadzi do zatrzy-\wania pożywienia i Wilgoci. Nalot jest zwykle grubszy w środku i ma korzeń. Nalot biały, gruby i tłusto-śliski, bardzo podobny do poprzedniego, lecz jest bardziej :ski, wygląda na bardziej gładki i oleisty Może występować też w chorobach ewnętrznych i wskazuje na Niedobór yang Śledziony z zatrzymaniem Zimna, Wilgoci --luzu. Czasem opisuje się go, że wygląda jak tofu albo, używając zachodniej analogii, \ jak owTsianka lub twaróg. Nalot biały, gruby i tłusto-suchy. Chociaż wydaje się to sprzeczne, że nalot jest - równo tłusty, jak i suchy, to jednak taki typ nalotu często występuje w praktyce kli-znej. Termin tłusty oznacza tu, że nalot ma szorstki, lepki wygląd. Taki nalot może być ikry i śliski (opisuje się go wówczas jako tłusto-śliski) lub suchy (opisuje się go jako >to-suchy). Tłusto-suchy nalot oznacza jeden z dwóch możliwych stanów. Po pierwsze, że to być Niedobór Środkowego Qi i płynów Żołądka. Niedobór ten prowadzi do jr.vorzenia się Wilgoci. W tym samym czasie płyny Żołądka są wyczerpane, co daje suchy I Balot. Druga możliwość, to wewnętrzne Gorąco ze Śluzem. Gorąco powoduje suchość I Balotu, a Śluz powoduje, że jest on tłusty. Nalot biały, szorstki i popękany występuje tylko w chorobach pochodzenia I zewnętrznego. Często spotykamy go w ataku Letniego Gorąca, które uszkadza Qi i daje wzrost Gorąca w warstwie Qi (różnicowanie według Czterech Warstw). Nalot jest ' popękany z powodu Gorąca, ale nie jest suchy, ponieważ Gorąco jest jeszcze w stadium I (ji. tzn. jest jeszcze raczej powierzchowne. Stan taki obserwujemy głównie w klimacie [giirącym. Nalot biały, lepki i tłusty, z przylegającym miejscami lepkim płynem związany jest ^ Wilgocią lub Śluzem z powodu Niedoboru Qi lub yang Śledziony. Występuje także, gdy j zewnętrzna Wilgoć zablokowała warstwę Qi w przebiegu chorób pochodzenia j zewnętrznego. Nalot biały i jak puder wygląda jakby na powierzchni języka był posypany pudrem it. 23). Występuje w ciężkich stanach, jak sezonowe epidemie Zewnętrznego Gorąca, iksyczność Wewnątrz, albo Gorąco pochodzenia zewnętrznego w Potrójnym uTzewaczu. Nalot biały i jak śnieg ma białe płatki, podobne do płatków śniegu, rozsypane na >\\ierzcłmi języka. Oznacza wyczerpanie yang Śledziony (stan poważniejszy niż Niedobór yang Śledziony) ze stagnacją Wilgoci i Zimna w Środkowym Ogrzewaczu Starsze chińskie teksty medyczne nazywają taki stan „zatkana Śledziona", aby podkreślić całkowite wyczerpanie yang Śledziony i jej niezdolność do przetwarzania Wilgoci. Nalot biały i grzybiasty ma szarobiały kolor i przywiera do niego lepki płyn. Rozrzucom kawałki nalotu wyglądają zgniło; podobne są nieco do zsiadłego mleka (fot. 5). Nalot ter. oznacza Niedobór yin Żołądka i Nerek, który prowadzi do Gorąca z Wilgotna Toksycznością ukrytą w środku. Ten typ nalotu spotykamy tylko w długo trwających stanach przewlekłych. Nalot ten powstaje wtedy, gdy Niedoborowe yin Nerek i Żołądka są niezdolne d-przetwarzania płynów, co prowadzi do tworzenia się Wilgoci. Niedobór yin Żołądka powoduje powstanie nalotu bez korzenia, stąd nalot wygląda jak rozrzucony. Niedoh yin prowadzi do Gorąca z Niedoboru. Długo trwające zatrzymanie Wilgoci ze wspólil niejącym „parowaniem" z Niedoborowego Gorąca przyczynia się do tworzenia szcż* gólnie szkodliwego rodzaju Wilgoci, nazywanej Wilgotną Toksycznością. Wyrażenie oznacza, że zgromadzona od dłuższego czasu Wilgoć sfermentowała i stała się zgni'i przy współwystępowaniu Niedoborowego Gorąca. Teksty medyczne określają czę-"< taki język „językiem śmierci", by pokazać istotę jego znaczenia. Chociaż taki język zawsze jest przejawem poważnego stanu, to niekoniecznie oznacza, że śmierć jest ni—| uchronna. Wykazuje raczej, że płyny ciała stały się „spleśniałe" i że rokowanie jt złe. Nalot w połowie biały i śliski jest przeważnie biały i cienki po jednej stronie, a biaj] i śliski po drugiej. Dwie niepodobne połowy nalotu są rozmieszczone podłużnie wzdlu linii środkowej języka. Jeżeli biały, śliski nalot jest tylko po prawej stronie, wskazuje na syndrom Mniejszego yang (tł. Shao Yang) - stan półZewnętrzny, półWewnętrzny. Jeże biały, śliski nalot jest tylko po lewej strome, wskazuje to na problemy w Narządach szczególnie w Wątrobie. Opiera się to na poglądzie, że prawa strona odzwierciedla sta Pęcherzyka Żółciowego (syndrom Mniejszego yang związany jest z patologią Pęcherzyka Żółciowego), podczas gdy lewa strona odzwierciedla stan Wątroby. Z innego punktu widzenia stwierdza się, że prawa strona odpowiada Qi, a lewa - Krwi. Z poglądu tego i może wynikać, że w syndromie Mniejszego yang czynnik patogenny dotyczy Qi, a kiedy choroba jest w Narządach, dotyczy on Krwi. Nalot żółty Żółty nalot ma następujące znaczenie w praktyce klinicznej: • Gorąco. Żółty nalot daje bezpośrednią i wyraźną wskazówkę, że choroba ma naturę Gorąca, niezależnie czy jest ono Wewnętrzne, czy Zewnętrzne, Niedoborowe, czy Nadmiarowe. • Stan Wewnętrzny. Przy różnicowaniu stanów Wewnętrznych i Zewnętrznych obecność żółtego nalotu jest na ogół interpretowana, że choroba jest wewnątrz. Kiedy czynnik patogenny na początku wnika do ciała, nalot będzie biały; jeśli przechodzi on do wewnątrz, nalot zmieni się z białego na żółty. Jednakże istnieją przypadki zewnętrznego ataku Wiatru i Gorąca, Letniego Gorąca lub suchości, kiedy czynnik patogenny jest jeszcze w zewnętrznych warstwach, ale nalot jest żółty. Dzieje się tak, ponieważ sam waczu. >y pod- arzania zucone :lot ten lgotną jących ¦lne do ilądka dobór -półist-szcze-¦nie to fe zgniła. * często yk za->t nie- '¦; ie jest a biały .vzdłiiż szuje to y. Jeżeli jadach. !a stan trerzyka i 'junktu u tego i kiedy ¦na, ma ¦we, czy etrznych i. Kiedy i\ on do trznego my jest aż sam czynnik patogenny ma Gorącą naturę. Poza takimi przypadkami, jeżeli w przebiegu choroby przewlekłej pacjent jest regularnie obserwowany i nie ma objawów Zewnętrznych, to można bezpiecznie stwierdzić, że żółty nalot wskazuje na chorobę Wewnątrz. • Choroby Żołądka/Śledziony. Nalot żółty wskazuje na chorobę Żołądka i Śledziony, jeśli jest żółty i gruby - wskazuje na stan Nadmiaru Żołądka i Śledziony. Bladożółty nalot języka jest biały i cienki na powierzchni środkowej i bladożółty na zewnętrznych częściach języka. Oznacza to, że choroba jest w trakcie przemiany z Zimnej w Gorącą i z Zewnętrznej w Wewnętrzną. „Jeśli nalot języka jest cienki, jasny : żółty wskazuje na Gorąco w Płucach, które jeszcze nie dotarło do Żołądka"10. Jasnożói-iv nalot często spotykamy w ataku Wiatru i Gorąca lub Wiatru i Zimna zmieniającego się do Gorąca. Jeżeli nalot jest jasnożółty ale gruby, wskazuje to na zatrzymanie Wilgoci : Gorąca w Środkowym Ogrzewaczu i stagnację Qi. Jest to często spotykana choroba Wewnętrzna. Żółty i śliski nalot widzimy często w praktyce klinicznej. Wskazuje na obecność Gorąca i Wilgoci. Może występować w przypadkach żółtaczki. Brudnożółty nalot też jest spowodowany przez Gorąco i Wilgoć zwykle w Żołądku i Jelitach. Brudny wygląd wskazuje na długotrwałe zatrzymanie Gorąca i Wilgoci. Żółty, lepki i tłusty nalot odzwierciedla obecność Gorąco i Śluzu. Jeżeli żółty kolor jest bardzo ciemny, a nalot bardzo gruby, oznacza to wielkie Gorąco, a z nim Wilgoć ¦raz to, że Gorąco jest pierwotne, a Wilgoć wtórna. Jeżeli żółty kolor jest jasny, a nalot v ienki, wskazuje to na wielką Wilgoć, a z nią Gorąco, przy czym Wilgoć jest pierwotna, .» Gorąco wtórne. Suchy i żółty nalot odzwierciedla obecność Gorąca, które uszkodziło płyny ciała. Może pojawić się z powodu Gorąca zewnętrznego lub wewnętrznego. W obu przypadkach, obecność samego nalotu wskazuje, że jest to Nadmiarowe Gorąco. Żółty korzeń z białym koniuszkiem. Nalot ten pojawia się jako biały i zaczyna się zmieniać w żółty, gdy czynnik patogenny wniknie głębiej, zmieniając się w Gorąco. Żółte obustronne pasma na białym nalocie pojawiają się na obu bokach języka, podczas gdy pozostały nalot jest biały. W przebiegu ostrych chorób wskazuje to, że czynnik patogenny wnika do wewnątrz. W przebiegu przewlekłych chorób wewnętrznych wskazuje na Gorąco w Żołądku i Jelitach. Grube, obustronne, żółte pasma i żółty nalot. Dwa grube, żółte pasma nalotu występują po obu bokach języka (fot. 4). Wskazują na Gorąco w Wątrobie i Pęcherzyku Żółciowym. ¦ irubsze, żółte pasma nalotu po bokach są także często ślisko-tłuste, co oznacza, że iprócz Gorąca występuje Wilgoć. Nalot półżółty, półbiały. Język podłużnie podzielony na nalot żółty i biały wskazuje na Gorąco w Wątrobie i w Pęcherzyku Żółciowym. Bardziej żółty nalot po prawej stronie ¦ >dpowiada większemu Gorącu w Pęcherzyku Żółciowym, natomiast taki nalot po lewej -tronie odpowiada większemu Gorącu w Wątrobie. Nalot szary Szary nalot zawsze określa stan Wewnętrzny. Spotykamy go zarówno w stanach Gorąca, jak i Zimna. Oznacza on, że choroba trwa długo, niezależnie od jego innych znaczeń. Innymi słowy, szary nalot rozwija się po dłuższym czasie z żółtego lub z białego nalotu. Są tylko dwa podstawowe typy szarego nalotu - szary i suchy związany z Gorącem oraz szary i mokry spowodowany przez Zimno. Szary, mokry i śliski nalot wskazuje Zimno i Wilgoć w Śledzionie. Zazwyczaj roz się z nalotu białego. Szary i suchy nalot wskazuje na długotrwałą obecność Gorąca, które uszkodzi] płyny ciała i ogólnie oznacza, że jest to Gorąco z Nadmiaru. Nalot czarny Ocena kliniczna czarnego nalotu jest podobna do szarego. Może reprezentować syiL1 drom zarówno Gorąca, jak i Zimna, ale zawsze oznacza, że choroba trwa długo. Czarny] nalot rozwija się z żółtego lub szarego. Czarny i suchy oznacza Gorąco, a czarny i moŁ - Zimno. Czarny, śliski i tłusty nalot pokrywa cały język i jest raczej gruby. Oznacza zatrzy- j manie Zimna oraz Wilgoci w Żołądku oraz Jelitach. Obustronne czarne pasma na białym języku. W tym przypadku nalot generalnie je-biały poza cienkimi, czarnymi pasmami na bokach języka. Może to oznaczać, że zewnętrzne Zimno wniknęło do Żołądka, który jest w Niedoborze. Nalot będzie także mokry. W pracy pt. Lustro języka w zaburzeniach wywołanych przez Zimno znajdujem taką interpretację: „Taki język pokazuje, że czynnik patogenny stadium Większego yany i Mniejszego yang dotarł do Żołądka. Zatem, Qi Ziemi jest krańcowo słabe i prowadzi do lodowato zimnych kończyn i zaciskającego bólu w klatce piersiowej"11. Taki typ nalotu może także odzwierciedlać obecność Gorąca, a nie Zimna - wówczas nalot będzie suchy. Biały nalot, ezarne punkty. Kiedy czarne punkty są porozrzucane na powierzchni białego nalotu, który pokrywa cały język, oznacza to zatrzymanie Gorąca wewnątrz po ataku zewnętrznego czynnika patogennego. Biały nalot odzwierciedla obecność czynnika patogennego, podczas gdy czarne punkty oznaczają, że zmienił się on w Gorąco i niedawno wniknął do wewnątrz. Z czasem cały nalot będzie czarny. Biały nalot, czarne kolce. Kolce są jak futro sterczące z nalotu. Jeżeli język nie jest suchy, a kolce można zdrapać, pacjent ma pragnienie, ale nie może pić i odczuwa gorąco ciała to taki język wskazuje na stan prawdziwego Zimna i fałszywego Gorąca. Z drugiej strony, jeśli nalot języka jest suchy, kolce są szorstkie i można poczuć ich kłucie ręką. a pacjent odczuwa gorąco - wskazuje to, że stan patogennego Zimna przemienił się w Gorąco. Czarny w centrum, biały i śliski na bokach i koniuszku wskazuje na Niedoborowe Zimno z Wilgocią spowodowane przez Niedobór yang Śledziony. - 92 - I di Go- 1 zna- »o na- 'rącem odziło u1 syn-zarny nokry atrzy- ;e jest że ze-^ mo-1 ujemy ¦¦vadzi ¦-¦p nabędzie f.ni bia-po ata-:ynnika "iedaw- ;est su-jorąco Jrugiej ¦-' ręką, -.¦ w Go- Dorowe Pólbiały i śliski, półżóity i czarny. W takim przypadku język jest podzielony podłużnie fi ma biały, śliski nalot po jednej stronie oraz żółty i czarny po drugiej. Jeżeli żółty i czar-' jest po lewej stronie, to oznacza Gorąco w Wątrobie, jeżeli po prawej stronie jest żół-ly i czarny, oznacza to Gorąco w Pęcherzyku Żółciowym. Żółte boki, czarny i tłusty środek. Taki nalot wskazuje na zatrzymanie Gorąca i Wilgoci wewnątrz. Jest często spotykany u alkoholików. Oznacza, że Gorąco pozostaje w Zo-lądku. Gorąco Żołądka odparowuje płyny, które kondensują się i wytwarzają Wilgoć w Śledzionie. Nalot czarny, suchy i popękany odzwierciedla poważne i niebezpieczne zwiędnięcie oraz wyczerpanie yin Nerek; płyny ciała zostały wypalone przez Gorąco. W rzadkich i ekstremalnych przypadkach taki nalot może powstać w wyniku prawdziwego Zimna z Niedoborem yang, mimo że język jest suchy. Zdarza się tak, gdy yang Qi nie może poruszyć i odparować płynów, co powoduje suchy nalot. Nie należy tego stanu pomylić z syndromem Gorąca - jest on w rzeczywistości spowodowany przez Zimno. Praktyk powinien zauważyć inne oznaki, takie jak: brak pragnienia i skąpy oraz jasny mocz. Wielobarwność nalotu W praktyce klinicznej często występują jednocześnie dwa lub więcej kolorów nalotu. Patologiczna ewolucja nalotu w przebiegu choroby może tylko częściowo zmienić kolor. Różne części języka mogą być pokryte starszym i bardziej aktualnym nalotem. Ma to często spore znaczenie w ocenie rozwoju choroby. Analiza kolorów nalotu na różnych częściach języka pozwala czasem praktykowi ocenić przeszłość i dalszy rozwój choroby. Poniżej przedstawimy przykłady kombinacji różnych kolorów, które mogą występować na I tym samym nalocie języka. Biały 1 żółty. Gdy analizujemy zaburzenia pochodzenia zewnętrznego stwierdzamy, że biały kolor odpowiada stanom Zewnętrznym, a żółty - Wewnętrznym. Biały także wskazuje Zimno, a żółty - Gorąco. Jeżeli więc nalot jest częściowo biały, a częściowo żółty, to w skazuje, że stan właśnie się zmienia z Zewnętrznego na Wewnętrzny lub vice versa. Jeżeli nalot jest głównie biały ze śladami żółtego, oznacza to, że choroba jest Zewnętrzna, ale niedługo zmieni się na Wewnętrzną. Jeśli nalot jest głównie żółty ze śladami białego, tu choroba właśnie zmieniła się ze stanu Zewnętrznego w Wewnętrzny albo właśnie zmienia się ze stanu Wewnętrznego, a Wewnętrzne Gorąco zanika. Nie można ocenić, w którym kierunku rozwija się choroba bez codziennego badania języka. Dalsze wnioski wyciągamy na podstawie umiejscowienia nalotu o różnym kolorze. Jeśli nalot jest biały w środku, a żółty dookoła, to czynnik patogenny właśnie wnika do wewnątrz i ulega przemianie w Gorąco. Wskaźnik ten powinien być poparty innymi oznakami. Jeżeli pacjent nadal ma awersję do zimna, to czynnik patogenny pozostaje I w warstwie zewnętrznej. Jeżeli nalot jest żółty w środku, a biały dookoła, to wskazuje, że [Wewnętrzne Gorąco zaczyna się oczyszczać. W przewlekłych chorobach wewnętrznych wielobarwny nalot pojawia się często i mo-1 być interpretowany zgodnie z rozmieszczeniem różnych kolorów. Na przykład, biały alot w przedniej części, a żółty nalot na korzeniu znaczy, że może współistnieć atak ze-fwnętrznego Wiatru i Zimna ze stanem Gorąca w Dolnym Ogrzewaczu. Jakakolwiek inna kombinacja białego z żółtym nalotem na różnych częściach języka może być analizowa- na w podobny sposób. Należy uwzględnić topografię języka i pamiętać, że biały znaczy | Zimno, a żółty znaczy Gorąco. Biaiy i szary. Jeżeli taki nalot jest wilgotny, to wskazuje zatrzymanie Zimna i Wilgo ci wewnątrz. Jeśli jest brudny, to wskazuje na długotrwałe zatrzymanie Wilgoci, Zimna \ Śluzu ze stagnacją wywodzącą się z yang Qi i do tego ze stagnacją yin Qi. Nalot półbiai) i półszary podzielony poziomo albo pionowo, oznacza zatrzymanie patogennego Zimna| w stanie półZewnętrznym i półWewnętrznym. Jest to stadium Mniejszego yang w różnicowaniu według Sześciu Stadiów. Biały i czarny. Biały nalot z czarnymi punktami albo biały, tłusty nalot z pasmair.. czerni wskazuje na Wilgoć w Śledzionie na poziomie Qi. Żółty i czarny. Nalot języka żółty w środku a śliski, tłusty i czarny dookoła oznacza, że w Śledzionie występuje Gorąco i Wilgoć. Jest to syndrom Wewnętrzny. Jeżeli nalot je>' żółty na bokach języka z czarnymi kolcami na powierzchni środkowej, wskazuje to na G< - J raco w stadium Jasności yang (tł. Yang Ming) z wysuszonym stolcem w jelitach. Jest u stadium Narządów Jasności yang według różnicowania Sześciu Stadiów. Biaiy, szary i czarny. Biały nalot na powierzchni środkowej języka z szaroczarnym.1 tłustym i śliskim nalotem dookoła oznacza zatrzymanie Wilgoci w Śledzionie. Żóity i szary. Suchy i żółty nalot w środku, a szary dookoła u pacjenta z zaparcie! wskazuje, że wewnętrzna Wilgoć przemieniła się w Gorąco, które uszkodziło płyny ciała PODSUMOWANIE Nalot powstaje w wyniku fizjologicznej aktywności trawiennej Żołądka. Cienki i bia: nalot jest normalny. Główne zasady, o których należy pamiętać, oceniając znaczenie k niczne nalotu na języku, możemy podsumować następująco: • Klinicznie, nalot języka odzwierciedla zdrowie Narządów yang, szczególnie] Żołądka. • Nalot języka, w przeciwieństwie do koloru ciała i kształtu, może ulegać szybkiir J zmianom w kolorze, grubości, i rozmieszczeniu w wyniku leczenia lub rozwoju proces patologicznego. • Nalot języka może dawać bezpośrednie i jasne wskazówki, określające] Nadmiarowy lub Niedoborowy charakter stanu; brak nalotu zawsze wskazuje Niedobór [ a gruby nalot zawsze - Nadmiar. • W chorobach pochodzenia zewnętrznego, a zwłaszcza w ich początkowych stadiach, nalot ma podstawowe znaczenie, natomiast w przewlekłych chorobac wewnętrznych nalot ma znaczenie drugorzędne, zależne od koloru ciała języka i je;. kształtu. • Wilgotność i konsystencja nalotu są ważnym elementem diagnozy występowania. Śluzu lub Wilgoci śliski lub lepki nalot zawsze wskazuje na obecność Śluzu lub Wilgoci • Ocena nalotu umożliwia określenie Zimnej lub Gorącej natury stanu: biah oznacza Zimno, a żółty - Gorąco (w nielicznych przypadkach wskazówki te mogą byi przeciwstawne do wskazówek płynących z koloru ciała języka, np. żółty nalot na bladym języku). f I :naczv Wilgoci mna i 1 biały 'imna różni- smami :iacza. ot jest na Go-Jest to | PRZYPISY Zhang Xu-Gu, Interpretation of the Discussion of Cold-induced Disorders (Shang han lun ben zhi) (1835). Cytowane w Beijing College of Traditional Chinese Medicine, Tongue Diagnosis in Chinese Medicine (Beijing: People's Medical Publishing House, 1976) str. 39. Zhou Xue-Hai, Siniple Study of Diagnosis from Body Forms and Facial Color. Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine str. 39. D.W Beaven and S.E. Brooks, A Colour Atlas of the Tongue in Clinical Diagnosis (London: Wolfe Medical Publications, 1988), str. 117. Cao Bing-Zhang, A Guide to Tongue Differentiation. Cytowane w Tongue Diagnosis... str. 40. A Guide to Tongue Differentiation. Cyt. Tongue Diagnosis... str. 43. Shi Shi-Nan, Medical Sources. Cyt. Tongue Diagnosis... str. 44 A Gnidę to Tongue Differentiation. Cyt. Tongue Diagnosis... str. 46. Zhang Lu, A Compilation Regarding the Discussion of Cold-induced Disorders (Shang han jie luń). Cyt. Tongue Diagnosis... str. 48. Interpretation of the Discussion of Cold-induced Disorders. Cyt. Tongue Diagnosis str. 49. Jak wyżej str. 57. Zhang Dan-Xian, Mirror of the Tongue in Cold-induced Disorders. Cyt. Tongue Diagnosis... str. 63. arnym,l Lirciem . ciała. •i i biał; •nie kli-1 t^egółnie -zybkim \ procesu eślające fiedobór. powania^ } Wilgoci. lu: bis nogą być na bla- r NALOTY NA JĘZYKU KOLOR NALOTU ZNACZENIE KLINICZNE Biaty lub biały i cienki Wiatr, Zimno lub Wilgoć z zewnątrz (lub normalny) Biaty, cienki i śliski Zewnętrzny atak Zimna i Wilgoci Biaty gruby i śliski Wilgoć w Środkowym Ogrzewaczu Zimno z zatrzymaniem pokarmów w Żołądku Biaty, cienki i suchy Niedobór Krwi (blade ciato) Niedobór Yang (blade ciato) Zewnętrzny atak Wiatru i Zimna lub Wiatru i Gorąca, uszkodzenie płynów Płuc (kolor ciała normalny) Zewnętrzny atak Suchości (kolor ciała normalny) Biaty, gruby i mokry Zewnętrzny atak Wiatru i Zimna (kolor ciała normalny) Wewnętrzne Zimno i Wilgoć w Środkowym Ogrzewaczu (kolor ciała blady lub normalny) Biaty, gruby i suchy Brudne płyny wewnątrz z Gorącem Biały, gruby i tłusty Niedobór yang z zatrzymaniem pokarmów lub Wilgoci Biały, gruby, tłusty i śliski Niedobór yang Śledziony z Zimną Wilgocią lub Śluzem Biaty, gruby, tłusty i suchy Wilgoć z wyczerpaniem płynów ciała lub z Gorącem Biaty, szorstki i popękany Atak Letniego Gorąca uszkadzającego Qi (warstwa Qi) Biaty, lepki i tłusty Wilgoć lub Śluz w Środkowym Ogrzewaczu Zewnętrzny atak Wilgoci do warstwy Qi Biaty jak puder Zewnętrzne Gorąco (ciało lekko czerwone na koniuszku lub bokach Wewnętrzna Toksyczność (ciato czerwone lub ciemno czerwone) Gorąco w Potrójnym Ogrzewaczu (ciało czerwone) Biały jak śnieg Wyczerpanie yang Śledziony z Zimnem i Wilgocią w Środkowym Ogrzewaczu Biały i grzybiasty Niedobór yin Nerek i Żołądka, Wilgotna Toksyczność wewnątrz W połowie biaty i śliski Prawa strona: czynnik patogenny pótZewnętrzny, półWewnętrzny Lewa strona: Gorąco w Wątrobie Żółty lub bladożótty Zewnętrzny atak Wiatru i Gorąca Wiatr i Zimno zmieniające się w Gorąco Gorąco i Wilgoć w klatce piersiowej i Środkowym Ogrzewaczu Zótty i śliski Gorąco i Wilgoć Brudnożółty Gorąco i Wilgoć w Żołądku i Jelitach Żółty, lepki i ttusty Gorąco i Śluz Suchy żótty Gorąco uszkodziło płyny Żółty korzeń, biały koniuszek Zewnętrzny czynnik patogenny właśnie zmienia się w Gorąco i wnika do wewnątrz Obustronne żółte pasma (reszta języka biała) Zewnętrzny czynnik patogenny wnika do wewnątrz Gorąco w Żołądku i Jelitach Obustronne żółte pasma (reszta języka żótta) Gorąco w Wątrobie i Pęcherzyku Żółciowym Pótżótty, pótbiaty (podłużnie) Gorąco w Wątrobie i Pęcherzyku Żółciowym - 96 - bokach ".vone) strz ' rirzny =:zu Szary lub szary, mokry i śliski Zimno i Wilgoć w Śledzionie Szary i suchy Gorąco z Nadmiaru [Czarny lub czarny, śliski i ttusty Zimno i Wilgoć w Zotądku i Jelitach |Ccustronnie czarny na biatym Niedoborowe Zimno w Środkowym Ogrzewaczu (mokry) Nadmiar Gorąca w Źotądku i Śledzionie (suchy) _ i'y nalot, czarne punkty Zewnętrzny czynnik patogenny wnikający do wewnątrz i przemieniający się w Gorąco L a:y nalot, czarne kolce Prawdziwe Zimno, fałszywe Gorąco Zimno zmienione w Gorąco [Czarny w centrum, biaty i śliski 1 oo bokach Niedobór yang Śledziony z Zimnem i Wilgocią wewnątrz [Prbiaty i śliski, pótźótty i czarny Gorąco Wątroby lub Pęcherzyka Żółciowego b:'te boki, czarny i ttusty w środku Gorąco i Wilgoć w Śledzionie i Żołądku iCzarny, suchy i popękany Wyczerpanie Nerek Niedobór Yang z Wewnętrznym Zimnem featy i żótty Biaty w środku, żótty dookota: czynnik patogenny wtaśnie wnika do wewnątrz i zmienia się w Gorąco Żótty w środku, biaty dookota: Wewnętrzne Gorąco wtaśnie zaczęto się oczyszczać lE a'y i szary Biaty, szary i wilgotny: Zimno i Wilgoć wewnątrz Biaty, szary i brudny: dtugo trwające Zimno i Wilgoć lub Śluz Pótbiaty, pótszary: Zimno pótWewnętrzne, pótZewnętrzne / i czarny Wilgoć w Śledzionie IZ: :y i czarny 1 * Żótty w środku, czarny śliski i ttusty dookota: Gorąco i Wilgoć w Śledzionie Żótty na bokach, czarne kolce w środku: Gorąco w stadium Jasności yang Żótty, suchy i czarny w środku do koniuszka: Gorąco w Żotądku i Jelitach [5 a'y. szary i czarny (biały w środku, szary i czarny dookoła) Wilgoć w Śledzionie \Z-".,' i szary (żótty w środku, I =zary dookota) Gorąco i Wilgoć z Gorącem uszkadzającym ptyny aco Na zakończenie omawiania koloru, kształtu, nalotu i wilgotności języka należałob* wyjaśnić kilka rodzajów najczęściej występujących zaburzeń harmonii, które mos pojawić się na różnych częściach języka. Podstawowy brak harmonii występuje między] koniuszkiem a korzeniem i między prawą a lewą stroną, języka. Ilustruje to przedstt wionę niżej zestawienie. BRAK HARMONII MIĘDZY KONIUSZKIEM A KORZENIEM I MIĘDZY LEWĄ A PRAWĄ STRONĄ KONIUSZEK - KORZEŃ LEWA - PRAWA KOLOR CIAŁA Koniuszek i korzeń różnego koloru stagnacja Qi lub krwi Różny kolor lewej i prawej strony: stagnacja Qi KSZTAŁT CIAŁA a) Caty język obrzęknięty, koniuszek bardziej; problem dtugotrwaty, brak równowagi między Sercem a Nerkami b) Obrzęknięty tylko koniuszek: przepracowanie Obrzęknięta tylko jedna strona, z czerwonymi punktami; niedożywienie kanatów po tej samej stronie NALOT Zótty nalot tylko z jednej strony a) gorąco Pęcńerzyka Żółciowego dotyka Żołądka b) Śluz w klatce piersiowej po tej samej stronie WILGOTNOŚĆ Koniuszek czerwony i suchy, korzeń brudny i obrzęknięty: uszkodzona przemiana ptynów ciata Bardziej morka jedna strona; ruch ptynów w klatce piersiowej; problem Qi Pluć eżałoby v mogą między rzedsta- Diagnoza z języka w klinice ZAGADNIENIA KLINICZNE W DIAGNOZIE Z JĘZYKA Jednym z najbardziej użytecznych aspektów diagnozy z języka jest kolor ciała języka, który prawie zawsze pokazuje prawdziwy charakter dysharmonii. Pomaga to •>zczególnie w diagnozowaniu stanów złożonych i przeciwstawnych. Poniżej opiszemy kilka przykładów takich stanów. • kolor ciała języka zawsze pokazuje stan prawdziwy, • język niekoniecznie pokazuje całość stanu, • kiedy język ma przewagę nad tętnem i objawami, • kiedy nie kierować się językiem, • język może wykluczyć poważne problemy Narządów wewnętrznych, • integracja diagnozy z języka i z tętna, • język w rokowaniu. Kolor ciała języka zawsze pokazuje stan prawdziwy Kolor ciała języka jest najważniejszym i najrzetelniejszym elementem diagnozy z ję-:vka, ponieważ zawsze pokazuje stan prawdziwy. Jest to szczególnie pomocne w sytu-jjach, w których występują powikłane przejawy Gorąca i Zimna oraz Niedoboru i Nadmiaru. Kilka przykładów wyjaśni znaczenie tego aspektu diagnozy z języka. Niedobór yin i yang Nerek. Gdy występuje zarówno Niedobór yin, jak i yang Nerek st to dość częste, szczególnie u kobiet), przejawy kliniczne mogą być przeciwstawne. wt przykład, kobieta może mieć: bóle pleców, często oddawać mocz, blady mocz, zimne moksę, siedem stożków na punkt CV-4 (guan yuan). Chociaż technika ta wydaje sit sprzeczna z uderzeniami gorąca pacjentki, rezultat był doskonały - uderzenia gorąca które pacjentka miała przez sześć tygodni, skończyły się już po jednym leczeniu. Problemy emocjonalne. W zaburzeniach emocjonalnych język jest bardzo rzetelnyr wskaźnikiem prawdziwego źródła problemu. Ogólnie mówiąc, długotrwałe zaburzeni;, emocjonalne powodują albo zaczerwienienie całego języka, lub tylko koniuszka. Każde napięcie emocjonalne (niezależnie od rodzaju emocji) zakłóca prawidłowy ruch wznoszenia się i ruch zstępujący Qi. Po pewnym czasie Qi ulegnie stagnacji. Z drugie strony, długotrwała stagnacja Qi prowadzi do wytwarzania Gorąca lub Ognia. Ponieważ Serce jest siedliskiem Ducha, który dotknięty jest przez każdy rodzaj emocji, rozwinie sk Gorąco lub ogień Serca, a ponieważ język wyrasta z Serca, a jego koniuszek specyficznie odpowiada Sercu, to albo cały język, albo tylko jego koniuszek stanie się czerwony Dlatego właśnie tak często znajdujemy czerwony koniuszek języka w długotrwałych zaburzeniach emocjonalnych (fot. 8, 18 i 47). Problemy emocjonalne są najczęstszą przyczyną czerwonego koniuszka języka, ak-nie jedyną. W nielicznych przypadkach koniuszek języka staje się czerwony z powodu przepracowania. Czerwony koniuszek języka jest więc bardzo rzetelnym wskaźnikiem, że u podstaw dysharmonii leżą problemy emocjonalne. Dlatego, gdy badamy pacjenta, należy zaobserwować, czy język (lub jego koniuszek) jest czerwony i jak rozprzestrzenia się czerwień na języku. Uważne badanie języka wraz z diagnozą z tętna pozwala uzyskać rzetelne informacje o źródłach dysharmonii. Na przykład, osoba może być bardzo depresyjna, poruszai się bardzo powoli i mówić zdecydowanie niskim głosem; wszystkie te objawy będą sugerować stan Niedoboru i występowanie takich emocji, jak smutek i żal. Lecz jeżeli język jest ciemnoczerwony z czerwieńszymi bokami i koniuszkiem, to raczej złość, a nie smutek jest przyczyną depresji. Z drugiej strony, gdy osoba z niepokojem i lękiem nie ma czerwonego języka lub ma tylko lekko czerwony koniuszek, to realną przyczyną dysharmoni: może być sitlulIoŁł lut» Żal. Przedstawmy odmienną sytuację. Osoba może czuć niepokój i znaczny lęk, ale jeżeli język jest blady to wskazuje, że Duch jest niespokojny z powodu uogólnionego Niedoboru Qi i Krwi. Niedobór oddziałuje na Ducha i przyczynia się do zaburzeń emocjonalnych a nie na odwrót. Szczelina Serca, opisana w rozdziale 6, jest innym rzetelnym wskaźnikiem problemów emocjonalnych. Jeżeli osoba jest pod wpływem znacznego emocjonalnego stresu z silnym lękiem i niepokojem psychicznym oraz ma czerwony język, to występowanie tej szczeliny wskazuje, że pacjent ma konstytucjonalną tendencję do zaburzeń Serca i choro- •nr ciała •-żeliko-, :ominu- •iuag Ne-ilają na lia poty ?żą do Z i byt arówno zasto-średnio daje się I gorąca. rtelnym ki rżenia Każde "¦" ruch .lrugiej ¦¦nieważ ¦:nie się ¦licznie ¦iwony. i~vałych :a, ale jowodu ¦'.jenta. :'zenia lorma- "iiszać suge- smu-czer-k-.rmonii jeżeli u doboru lnych, m prob- stresu z lanie tej i i choro- ba w związku z tym będzie trudniejsza do leczenia. Jeżeli jednak pojawiają się takie -ame objawy, ale bez szczeliny Serca, to stan ten nie ma tak głębokich korzeni i powinien być łatwiejszy do leczenia. Niedobór yin Śledziony i Żołądka. Czasami język może pokazywać bardzo wyraźnie określony stan, nawet gdy nie występują inne oznaki ani objawy. W takich przypadkach znaki na języku są tak oczywiste, że można na nich polegać i pacjent może rozpocząć leczenie profilaktyczne. Dwa takie przypadki to Niedobór yin Śledziony lub Niedobór yin Żołądka. W Niedoborze yin Śledziony na języku występują bardzo wyraźne małe poprzeczne pęknięcia na bokach (rys. 6-13 i fot. 29 i 34), język jest ogólnie suchy. Wskazuje to na długotrwały Niedobór yin Śledziony. Przejawy ogólnie obejmują objawy Niedoboru Qi Śledziony plus suchość w ustach, suche wargi i suche stolce. Jeżeli Niedobór yin Śledziony jest poważny, to mogą się także pojawić objawy Gorąca z Niedoboru, jak uczucie gorąca na twarzy. W Niedoborze yin Żołądka na języku również występują bardzo wyraźne i znaczne znaki albo szeroka szczelina w linii środkowej w środku języka (rys. 6-14 i fot. 25), albo małe porozrzucane pęknięcia (rys. 6-12 i fot. 25 i 29). Czasami na języku mogą się pojawić takie pęknięcia, chociaż nie ma objawów z Żołądka. Moje doświadczenie wykazuje, że takie szczeliny są zawsze charakterystyczne dla syndromu Żołądka i mogą być le-_czone profilaktycznie, przed ujawnieniem się objawów. Język niekoniecznie pokazuje całość stanu Chociaż kolor ciała języka pokazuje prawdziwy stan pacjenta, należy pamiętać, że niekoniecznie pokazuje cały stan. Informacje z języka należy zintegrować z innymi •znakami dysharmonii, głównie z tętnem, cerą i objawami. Dysharmonia u pacjenta jest złożona z różnych syndromów, każdy z nich przejawia się w szczególnym obszarze oznak klinicznych. Diagnozę z języka należy więc stosować dynamicznie, w połączeniu z innymi przejawami, a nie tylko dla potwierdzenia pełnej diagnozy. Wyjaśnijmy tę koncepcję na kilku przykładach. Kobieta może mieć Niedobór Krwi Wątroby, który prowadzi do wznoszenia się yang Wątroby, co powoduje bóle głowy. Język może być blady, odzwierciedlając Niedobór Krwi, a tętno strunowate, co odzwierciedla wznoszące się yang Wątroby. Jeżeli u pacjentki występują inne objawy wznoszącego się yang Wątroby, jak lekko czerwona cera oraz suche gardło i połączymy te objawy ze strunowatym tętnem, możemy być zaskoczeni bladym kolorem języka. Rzeczywiście, większość książek mówi, że we wznoszącym się yang Wątroby język (lub jego boki) będzie czerwony. Jednakże, jeżeli zrozumiemy zasadę, że język pokazuje tylko część konfiguracji syndromu, zobaczymy, że język odzwierciedla Niedobór Krwi Wątroby, a tętno i objawy odzwierciedlają wznoszące się yang Wątroby schemat 8-1) NIEDOBÓR KRWI WĄTROBY (BLADY JĘZYK) . WZNOSZĄCE SIĘ YANG WĄTROBY (STRUNOWATE TĘTNO, CZERWONA TWARZ itd.) Schemat 8-1 Przykład języka, gdy występuje zarówno Niedobór yin, jak i yang Nerek został już omówiony wcześniej. W tym przypadku język odzwierciedla tylko część konfiguracji syndromów, tzn. Niedobór dominujący (schemat 8-2). - 101 - NIEDOBÓR YANG NEREK_______i _ (BLADY JĘZYK, UCZUCIE ZIMNA) Schemat 8-2 NIEDOBÓR YIN NEREK (POTY NOCNE itd.) Inny ciekawy przykład, jak język może odzwierciedlać tylko część stanu, pojawia sit w chorobach skóry. W wielu przypadkach chronicznych chorób skóry występuje Wiatr i Gorąco, Gorąco i Wilgoć lub Gorąco we Krwi (albo ich kombinacje), które wywołują na uszkodzonej skórze zaczerwienienie, swędzenie i uczucie gorąca przy dotyku. Z takimi uderzającymi objawami Gorąca na skórze należałoby oczekiwać, że język będzie czerwony. Niemniej, ponieważ często podłożem przewlekłych chorób skóry jest Niedobór Krwi język może być blady. Jeżeli nie uwzględnilibyśmy zasady, że język pokazuje tylko część konfiguracji syndromów, to bylibyśmy znów zaskoczeni (schemat 8-3). NIEDOBÓR KRWI I SUCHOŚĆ (BLADY JĘZYK) ------> GORĄCO WE KRWI (CZERWONE,GORĄCE.SWĘDZĄCE USZKODZENIA SKÓRY) Schemat 8-3 Inny bardzo częsty przypadek, w którym język odzwierciedla tylko jeden aspeki zaburzeń, to Niedobór Qi Śledziony, prowadzący do Wilgoci lub Śluzu. U kobiet Niedobór Qi Śledziony prowadzi także często do Niedoboru Krwi i suchości. Należałoby oczekiwać że język będzie cienki i suchy, a w rzeczywistości prawie zawsze widujemy język blady obrzęknięty z lepkim nalotem. Język odzwierciedla Niedobór Qi Śledziony i Wilgoć/Śluz ale nie odzwierciedla Niedoboru Krwi (schemat 6-1). Jeszcze inny przypadek, kiedy język nie pokazuje całego stanu, występuje, gdy określony syndrom jest „wcielony" w inny. Na przykład, Niedobór Krwi Wątroby ewoluuje w ciągu lat w Niedobór yin Wątroby i/lub w Niedobór yin Nerek. Język początkowo byi blady a staje się czerwony i złuszczony w przypadku Niedoboru yin Wątroby. Niedobór yin Wątroby cechują oczywiście charakterystyczne znaki i objawy, ale część objawów, które towarzyszą Niedoborowi Krwi Wątroby może pozostać. W tym przypadku język nie może pokazać obu stanów, ponieważ nie może być jednocześnie blady (Niedobór Krwi Wątroby) i czerwony (Niedobór yin Wątroby). Możemy więc powiedzieć, że Niedobór Krwi został wcielony w Niedobór yin i zwracając uwagę na objawy, w leczeniu należy odżywiać zarówno yin, jak i Krew Wątroby. Kiedy język ma przewagę nad tętnem i objawami W wielu sytuacjach strategia leczenia powinna uwzględniać raczej wygląd języka niż objawy. Kilka przykładów wyjaśni tę koncepcję. U wielu pacjentów występują zlokalizowane objawy Gorąca, nawet jeżeli podłożem stanu jest Niedobór yang lub Zimno. I chociaż jest to imperatyw, że należy leczyć oznaki Gorąca, trzeba przede wszystkim koncentrować się na, leżącym u podstaw, stanie tak oczywistym z wyglądu języka. Rozważmy następującą historię przypadku: 35-letnia kobieta miała zapalenie i obrzęk lewego oka. Twardówka była czerwona, oko stale podrażnione. Wszystkie objawy wyraźnie wskazywały na Gorąco, które dotknęło oko. Lecz język tej pacjentki był bardzo blady i miała również inne oznaki i objawy Niedoboru yang Śledziony. We współczesnych Chinach istnieje tendencja, aby ignorować język i zajmować się objawami. I w tym przypadku pacjentka (praktyk akupunktury) była leczona chińskimi ziołami w czasie studiów w Chinach. Zioła te nie tylko nic nie pomogły na oko, ale pogorszyły jej - 102 - 3EK \ia się Wiatr tują na takimi •""i" Krwi. v-:o część #¦- aspekt • '¦iedobór •» -:ekiwać. r-k blady. ¦je, gdy ¦ ewolu- tKDwobyl Medobór 'bjawów. \ jeżyk nie >ór Krwi sór Krwi odżywiać ezyka niż zlokali-do. I cho-: koncen- :apalenie :kie obja-ti był bar-*'e wspól-¦ •bjawami. ziołami •>um w inny sposób, wywołując biegunkę i bóle brzucha. Zbadałem jedno opakowanie ::ol. które pacjentka przywiozła, i stwierdziłem, że zawierają same zimno-gorzkie zioła .-uwające Ogień z oczu. Leczyłem tę pacjentkę zgodnie z zasadą dającą przewagę wywiadowi języka. Przepisałem jej zioła wzmacniające Qi Śledziony z dodatkiem niewielkiej -i' iści ziół delikatnie oczyszczających Gorąco z oczu. Receptura ta nie tylko poprawiła jej ¦;?ólny stan, ale także pomogła na oczy. Przykład sprzeczności pomiędzy językiem a objawami, w którym objawy pokazują ti irąco we Krwi, a język pokazuje Niedobór Krwi i suchość, był już opisany. Chociaż w ta-•.ich przypadkach ważne jest zajęcie się stanem Gorąca we Krwi, to nie należy pominąć ¦dżywiania i nawilżania Krwi. U pacjentów z rakiem Płuc może wystąpić gorączka z obawami suchości, jak suche gardło. Bardzo często jednak język jest blady, z zaznaczonymi odciskami zębów i lepkim nalotem, co wskazuje na Niedobór Qi Śledziony i Wilgoć. '¦'¦' takim przypadku nie należy odżywiać yin (zgodnie z objawami), lecz wzmacniać Qi -ledziony i rozpuszczać Wilgoć (zgodnie z wyglądem języka). Kiedy nie kierować się językiem Są przypadki, w których strategię leczenia należy opierać bardziej na innych obja- ¦ ach niż na wyglądzie języka, zwłaszcza na początku. Gorąco i Zimno mogą współistnieć. Są przypadki, gdy objawy wskazują na Gorąco, ale język pokazuje Zimno. Wwięk- iości przypadków lepiej zająć się na początku Gorącem, a potem Zimnem. Szczególnie st to pożądane, gdy Gorąco i Zimno współistnieją w tym samym układzie, np. Pęcherz Nerki (patrz niżej). Bardzo częstym przykładem będzie pacjent z problemami układu moczowego z Golcem i Wilgocią w Pęcherzu, ale z leżącym u podłoża problemów Niedoborem yang Ne-:• k. Pierwszy syndrom będzie przyczyną oznak i objawów Gorąca, jak uczucie palenia ; :zy oddawaniu moczu i ciemny mocz, podczas gdy drugi syndrom przejawi się jako bó- ¦ pleców i uczucie zimna. Jest to sytuacja częsta u kobiet z objawami chorób układu molowego i u mężczyzn z problemami dotyczącymi gruczołu krokowego. W takich sytu- ujach konieczne jest początkowo zignorowanie języka i oczyszczenie Dolnego Ogrzewa-za z Gorąca i Wilgoci. Inny przykład obejmuje przypadki, kiedy wszystkie oznaki i objawy, oprócz języka, > ikazują określony stan. Może to być pacjent, który osiągnął taki okres w życiu, zwykle ¦ koło 45 lat, w którym język zmienia kolor. Na przykład, kobieta mająca 44 lata może czę- z tętna; ¦-Krwi. . nowodu >trwałe z ciem-est czer- że krót- adku wystać się ilnych, .iękkie zasie. . musi -y przy--.-zyk po-nt" i zo-. Do-języku Kiedy tętno jest szybkie, a język nie jest czerwony. Poza krótkotrwałymi stanami emocjonalnymi, tętno może stać się szybkie z powodu szoku, który wydarzył się przed wielu laty. Wygląd języka, który nie jest czerwony, pozwala potwierdzić, że tętno jest szybkie nie z powodu Gorąca, ale z powodu przebytego szoku. Dodatkowo, tętno w lewej dystalnej pozycji może być nieco szerokie. Inny przypadek szybkiego tętna, niezwiązanego z Gorącem, może pojawić się u osoby z osłabioną Qi Serca, która nadmiernie przepracowuje się przez długi czas. Przyczynia się to do Niedoboru Qi Serca, ale ponieważ osoba ta stałe się przeciąża, Qi próbuje to kompensować i odpowiednio tętno staje się szybkie. Ponieważ nie jest to spowodowane przez Gorąco, język nie będzie czerwony, ale może mieć szczelinę Serca otoczoną przez nieco obrzęknięte boki (fot. 8). Tętno może być nieco szerokie w lewej dystalnej pozycji. Stopień szczegółowości zmian. Tętno bardziej niż język, może być dokładnym instrumentem w poznawaniu źródła problemu. Na przykład, jeżeli korzeń języka ma lepki, żółty nalot z czerwonymi plamkami to wskazuje na zatrzymanie Wilgoci i Gorąca w Dolnym Ogrzewaczu, ale na podstawie samego języka nie można rozróżnić, czy jest to Pęcherz, Jelita czy Macica. Integrując obserwacje z języka i tętna możemy odpowiedzieć na to pytanie. Faktycznie, gdy tętno jest strunowate w lewej proksymalnej pozycji, problem dotyczy zazwyczaj Pęcherza; gdy jest strunowate w obu pozycjach - dotyczy zazwyczaj Jelit; jeżeli jest strunowate na tętnie odczuwanym przy kołysaniu palca w kierunku łokcia w lewej proksymalnej pozycji - problem dotyczy Macicy. Inny przykład szczegółowej informacji z tętna dotyczy syndromów związanych z Sercem. Jak widzieliśmy, szczelina Serca (w linii środkowej sięgająca do koniuszka) wskazuje na konstytucjonalną tendencję do syndromów Serca. Zasadniczą sprawą jest ustalenie z tętna, czy tendencja ta przejawia się tylko jako syndrom Serca, czy też jest to problem serca w znaczeniu biomedycznym. Jeżeli występuje szczelina Serca z czerwonym koniuszkiem języka, a tętno Serca jest albo miękkie, albo nieco szerokie, jest to jeden z syndromów Serca związanych z problemami emocjonalnymi. Jednak gdy tętno Serca jest wyraźnie ślizgające po brzegach (odczuwane przez kołysanie palca na boki w pozycji Serca), podczas gdy pozostałe tętna nie są ślizgające, sugeruje to możliwość aktualnego problemu serca w znaczeniu biomedycznym. Jeszcze inny przykład, gdy język jest ogólnie purpurowy, wskazując na zastój Krwi, na podstawie samego wyglądu języka nie wiemy, którego Narządu to dotyczy. Jednak tętno w pozycji odpowiadającej temu Narządowi będzie strunowate albo bardziej strunowate niż pozostałe tętna, jeżeli jest ono ogólnie strunowate. Pozwala to zidentyfikować Narząd, w którym występuje zastój. Są jednak przypadki, w których język może lepiej niż tętno wskazać źródło problemu. Na przykład, bardzo często tętno jest miękkie i głębokie w obu proksymalnych pozycjach. Jest to częsty przypadek u osób po ukończeniu 40 lat z Niedoborem w Nerkach. •Jednak, ponieważ zarówno w prawej, jak i w lewej dalszej pozycji tętno jest miękkie i głębokie, nie wiadomo, czy jest to Niedobór yang czy yin Nerek. Język wyjaśni to z łatwością: jeśli będzie blady - jest to Niedobór yang, jeśli będzie czerwony - jest to Niedobór yin Nerek. Problemy emocjonalne. Gdy występują problemy emocjonalne, które oddziałują na Serce i powodują, że tętno w lewej dystalnej pozycji jest szerokie, a częstość tętna normalna, to należy sprawdzić te informacje na języku. Jeżeli tylko koniuszek języka jest czerwony - jest to aktualny niezbyt głęboki problem emocjonalny. Jeżeli cały język jest czerwony, a koniuszek czerwieńszy - są to starsze i głębsze problemy emocjonalne. Je- - 105 - żeli cały język jest czerwony z czerwieńszym koniuszkiem i występuje szczelina typowa ! dla Serca (w linii środkowej sięgająca prawie do koniuszka), oznacza to, że problemy emocjonalne są starsze i głębsze, ale także osoba ta ma konstytucjonalną tendencję do I stresu emocjonalnego z powodu osłabienia Serca (ostatni przypadek będzie najtrudniejszy do leczenia). Tak więc, kolor języka może dostarczyć użytecznych wskazówek o ciężkości i głębokości problemów emocjonalnych. Z drugiej strony, gdy język ma środków;-, szczelinę Serca, należy tę obserwację sprawdzić z tętnem. Jeżeli język nie jest czerwom a tętno jest miękkie w pozycji zarówno Serca, jak i Nerek (lewa dystalna i proksymalna > wskazuje to na konstytucjonalne osłabienie Serca, a nie problemy emocjonalne. Zintegrowanie badania tętna z obserwacją oczu i języka pozwala ocenić czas trwa-1 nia problemów emocjonalnych. Oczy łatwo odzwierciedlają problemy emocjonalne. Stają się matowe i tracą swój blask. Gdy występują problemy emocjonalne najpierw zmienia się tętno, potem oczy, a na końcu język. Połączenie tych trzech aspektów diagnozy pozwoli. I być może, odpowiedzieć na pytanie, jak długo trwają i jak głębokie są problemy emocjo-1 nalne. Język a rokowanie Język jest wspaniałym narzędziem rokowania wykorzystywanym w medycyn* chińskiej. Rokowanie często dotyczy ilościowego wymiaru stanu. Chociaż medycyi chińska kładzie nacisk bardziej na jakościowy aspekt, to nie ignoruje stanu ilościoweg W procesie tym język może odgrywać ważną rolę. Rokowania opierają się na badaniu następujących aspektów: • nasilenie czynnika patogennego, • purpurowy kolor, • niedobór yin, • operacje chirurgiczne, • złamania kości. Nasilenie czynnika patogennego. Rozwój choroby możemy przewidywać, ponieważ grubość nalotu na języku ma bezpośredni związek z intensywnością czynnika patogennego, a więc jeśli np. dwie osoby złapią ostrą infekcję dróg oddechowych, rokowanie je-lepsze dla tej osoby, która ma cieńszy nalot. Nalot, który nagle pojawia się lub znika, m.. także wielkie znaczenie dla rokowania. Jeżeli na języku bez nalotu nagle rozwinie się gruby nalot lub taki nalot nagle znika, są to zle dla rokowania oznaki. Zagadnienie to zostało omówione szerzej w rozdziale 7. Purpurowy kolor. Kolor ciała języka odgrywa również bardzo ważną rolę w rokowaniu, zwłaszcza - purpurowy. Ogólnie mówiąc, aby język stał się purpurowy, musi upłynąć dużo czasu. Dlatego też kolor ten zazwyczaj wskazuje, że stan trwa już długo oraz | że rokowanie jest mniej obiecujące niż przy innym kolorze ciała języka. Purpurowy kolor boków języka w polu pomiędzy koniuszkiem a środkiem wskazuje ogólnie zastój Krwi w klatce piersiowej lub w piersiach u kobiet (rys. 5-4). Szczególnie u kobiet z rakiem piersi purpurowy kolor w tym polu (odzwierciedla schorzenie piersi po tej samej stronie) jest złym znakiem prognostycznym. Im kolor jest bardziej purpurowy, tym gorsze rokowanie. Purpurowy kolor wskazuje także na złe rokowanie u pacjentów z gastrycznymi objawami z Żołądka. Artykuł z Journal of Traditional Chinese Medicine omawia znaki na języku, które wskazują na złe rokowanie u pacjentów z objawami gastrycznymi - 106 - , typowa roblemy encję d< rudniej- ; o cięż- sdkową erwony. mina). as trwa-ne. Stają •^niasię lozwoli. '.'mocjo- clycynie dycyna ¦i owego. ..Diiieważ ¦ patogen-¦ anie jest :nika, ma winie się inienie to »" rokowa-lusi upły-łiugo oraz | ¦: rowy kodę zastój •)iet z ra-1 i ej samej tym gor- ^cznymi iria znaki rycznymi. Wśród nich jest przede wszystkim purpurowy kolor ciała języka, purpurowe plamki lub purpurowy kolor żył podjęzykowych1. Niedobór yin. Występowanie lub brak nalotu w przypadkach Niedoboru yin to także pomocny wskaźnik rokowania. Język w Niedoborze yin zwykle opisuje się jako czerwony i całkowicie bez nalotu (złuszczony), ale taki język przedstawia stan zaawansowanego Niedoboru yin. Na języku przejawiają się dość przewidywalne stadia zanim dojdzie do czerwonego i całkowicie złuszczonego. Analizując nalot (lub jego brak) możemy zidentyfikować stadium rozwoju i w związku z tym rokowanie. Badając język w Niedoborze yin należy zwrócić szczególną uwagę na: • Nalot: brak lub nalot bez korzenia wskazuje na Niedobór yin, • Kolor ciała: jeżeli nalot znika, a ciało języka jest czerwone, to znaczy, że Niedobór yin rozwinął się do Niedoborowego Gorąca. Należy zaznaczyć, że oba te aspekty są całkowicie niezależne, tzn. Niedobór yin nie musi automatycznie prowadzić do Niedoborowego Gorąca. Całkowicie możliwe jest występowanie Niedoboru yin bez Niedoborowego Gorąca. Stan ten będzie przejawiał się na | języku jako brak nalotu lub nalot bez korzenia, a ciało języka nie będzie czerwone (fot. 25). Ponieważ nalot formuje się dzięki trawiennej aktywności Żołądka, Niedobór yin zawsze rozpoczyna się od Niedoboru Qi Żołądka. Jak stwierdzono w rozdziale 7, możemy zrobić mapę rozwoju Niedoboru yin poprzez następujące po sobie stadia (rys. 7-2): 1) normalny kolor ciała języka i cienki, biały nalot z korzeniem - stan normalny, 2) normalny kolor ciała języka i nalot bez korzenia w środku - początek Niedoboru I Qi Żołądka, 3) normalny kolor ciała języka i nalot w całości bez korzenia - dalszy rozwój Niedoboru Qi Żołądka. 4) normalny kolor ciała języka, nalot w całości bez korzenia i złuszczony w środku -Niedobór yin Żołądka; jeżeli środek jest także czerwony, oznacza to, że Niedobór yin [ rozwinął się w Niedoborowy Ogień tylko w Żołądku (fot. 12 i 20). 5) normalny kolor ciała języka brak nalotu w ogóle (całkowicie złuszczony) - dalsze stadium Niedoboru yin Żołądka - w takich przypadkach typowe będzie występowanie szczeliny Żołądka (fot. 25). 6) czerwony kolor ciała i całkowicie złuszczony nalot - Niedobór yin Żołądka i Nerek z rozwiniętym Niedoborowym Gorącem - w takich przypadkach może występować szczelina centralna i inne porozrzucane pęknięcia, znak bardziej poważnego Niedoboru yin i w konsekwencji suchości (fot. 13 i 24). Oczywiście, jest to tylko teoretyczna progresja rozwoju Niedoboru yin. W praktyce I występują pewne różnice w tych stadiach. Operacje chirurgiczne. Po operacjach chirurgicznych, zwłaszcza układu pokar-' mowego, język zazwyczaj staje się blady lub jeśli był już blady - bledszy. Jeżeli po operacji język staje się czerwony (lub czerwieńszy), wskazuje to złe rokowanie i pojawienie -ię komplikacji. Złamania kości. Badania 122 pacjentów ze złamaniami kości pokazują, że w ciągu tygodnia od złamania język ogólnie staje się purpurowy lub rozwijają się purpurowe plamki-. Czas, w którym po zrośnięciu kości znika purpurowy kolor, różni się w zależności od wieku pacjenta; szybciej następuje to u łudzi młodych. U pacjentów poniżej 20 lat purpu-owy język nie występuje w ogóle. Jeżeli po złamaniu kości język staje się czerwony - 107 - i złuszczony wskazuje to na złe rokowanie. Pacjent może odczuwać ból w dotkniętej k< czynie i kość nie może dobrze się zrosnąć. W takich przypadkach język staje się puriw rowy i złuszczony z powodu zastoju Krwi, który przemienia się w Gorąco i uszkadza yi DIAGNOZA Z JĘZYKA A TERAPIA ZIOŁAMI Wygląd języka jest nie tylko rozstrzygającym przewodnikiem w diagnozie, ale zasad niczym wskaźnikiem dla terapii ziołowej. Omówimy tu trzy następujące problemy: • wzmacnianie Qi ciała a eliminacja czynnika patogennego, • różnicowanie Niedoborów Żołądek/Śledziona, Qi/yin, • różnicowanie Gorąca w warstwie Qi, lub w warstwie Odżywczej i Krwi on-. pomiędzy Gorącem a Ogniem. Wzmacnianie Qi ciała a eliminowanie czynników patogennych W strategiach leczenia najbardziej fundamentalny jest wybór pomiędzy wzmacnianiem energi ciała a eliminacją czynników patogennych. Wybór ten jest bardziej rozstrzygający w ziołolecznictwie niż w akupunkturze, ponieważ w medycynie ziołowej istniei znaczne różnice między lekami, które głównie wzmacniają Qi, np. Odwar Czteree Dżentelmenów (si jun zi tang) wzmacniający Qi, a lekami, które przede wszystkir eliminują czynniki patogenne, np. odwar Agastache, Magnolia, Pinellia i Porta (huo ].>¦¦ xia ling tang) rozpuszczający Wilgoć. Język odgrywa bardzo ważną rolę w wyborze między wzmacnianiem Qi ciała a elini nacją czynników patogennych. Jeżeli język wyraźnie pokazuje, że czynniki patogenne k. silne i dominujące, wtedy należałoby skupić uwagę na ich eliminacji. Oznaki na języku które pokazują przewagę czynników patogennych są następujące: • bardzo gruby nalot, który wskazuje na przewagę Wilgoci, Śluzu, zatrzymań: pożywienia lub inne zewnętrzne czynniki patogenne, • bardzo obrzęknięte ciało języka oznaczające Wilgoć lub Śluz, • bardzo ciemnoczerwony kolor ciała języka wskazujący na ekstremalne Gorąco lu Ogień, gdy jest nalot lub Niedoborowe Gorąco, gdy nalotu nie ma, • bardzo sztywny język wskazujący na występowanie wewnętrznego Wiatru. Oto przykłady dwóch języków: jeden z nich jest blady, z zaznaczonymi odciskami zębów i z cienkim, białym nalotem, drugi jest także blady, ale bardzo obrzęknięty i ma lepki nalot. Pierwszy wskazuje głównie na Niedobór Qi Śledziony i wymaga wzmacniania za pomocą receptury, takiej jak Odwar Czterech Dżentelmenów (si jun zi tang). Drugi także oznacza Niedobór Qi Śledziony ale obrzęk ciała języka i lepki nalot oznacza, żt-dominuje Wilgoć i Śluz; byłoby więc lepiej rozpocząć leczenie od receptury, która rozpuszcza Wilgoć, taką jak Odwar Agastache, Magnolia, Pinellia i Poria (huo po xia ling tang) w przypadku Zimna i Wilgoci lub Odwar Coptis i Magnolia (lian po yin) w przypadku Gorąca i Wilgoci. W innym przykładzie, związanym z kolorem języka, porównujemy dwa języki, z których jeden jest lekko czerwony i złuszczony, a drugi bardzo ciemnoczerwony z czerwień-szym koniuszkiem i złuszczony. W pierwszym przypadku, język oznacza Gorąco z Niedoboru yin, lecz ponieważ język jest tylko lekko czerwony, Niedobór yin dominuje. W leczeniu należy zwracać uwagę na odżywianie yin, bez konieczności oczyszczania z Gorąca W drugim przypadku przeciwnie - język wskazuje na dominację silnego Niedoborowego Gorąca płonącego w górę (ponieważ koniuszek jest jeszcze czerwieńszy). Strategia leczę- tej koń- purpu-Iza yin. ¦ zasad- ::ia powinna ogniskować się głównie na oczyszczeniu z Niedoborowego Gorąca (chociaż iczywiście należy również odżywiać yin). Różnicowanie Niedoborów Żoiądek/Śledziona, Qi/Yin Język może bardzo pomagać w odróżnianiu stanów Niedoboru Qi Śledziony od Niedoboru Qi Żołądka, Niedoboru yin Śledziony i Niedoboru yin Żołądka oraz może decydować o trafności terapii ziołowej. Zróżnicowanie tych stanów tylko na podstawie "bjawów i badania tętna może być trudne. Diagnoza staje się wyraźniejsza, jeżeli weźmiemy pod uwagę wygląd języka. L-\vi oraz NIEDOBÓR QI/YIN I RECEPTURY ZIOŁOWE lacnia-Irozstrzy-istnieją | Czterech szystkim (huo po i a elimi- enne są i języku. omanie ąco lub ciskami frty i ma cniania ). Drugi cza, że 6ra roz-ria ling fwprzy- 1 z któ-erwień-! Niedo-" lecze-iorąca. rowego i leczę- SYNDROM JĘZYK PREPARATY ZIOŁOWE -lobór Qi Śledziony Lekko obrzęknięty lub obrzęknięte boki, zaznaczone odciski zębów, lepki nalot Odwar Sześciu Dżentelmenów (liu jun zi tang) 1. edobór Qi Żołądka Nalot bez korzenia Ginseng, Poria i Atractylodes Makrocephala puder (shen ling bai zhu san) . edobór yin Żotądka Brak nalotu w środku, suchy, możliwość szczeliny Żotądka Odwar Glehnia i Ophipogonis [sha shen mai men dong tang) '. edobór yin Śledziony nalot bez korzenia, suchy, poprzeczne pęknięcie na bokach puder Ginseng, Poria i Atractylodes Makrocephala (shen ling bai zhu san) Różnicowanie Gorąca w warstwie Qi lub w warstwie Odżywczej i Krwi oraz pomiędzy Gorącem a Ogniem Inne ważne zastosowanie diagnozy z języka w terapii ziołami dotyczy zaburzeń z Gorąca. Zasadniczą sprawą jest tu określenie różnic zarówno między Gorącem z Nadmiaru a Gorącem z Niedoboru, a w ramach Gorąca z Nadmiaru, między Ogniem a Gorącem. Związki między czerwonymi językami a zaburzeniami z Gorąca są historycznie ściele związane ze szkołą zaburzeń z Gorąca, dlatego pożyteczne będzie omówienie tego zagadnienia z punktu widzenia identyfikacji syndromów według Czterech Warstw: Qi ()chronnej, Qi, Qi Odżywczej i Krwi (Aneks cz. II). Pierwszej warstwie przypisane są przejawy kliniczne spowodowane przez zewnętrzny Wiatr i Gorąco, a pozostałe trzy koncentrują się na oznakach i objawach Gorąca. Istotne różnice występują pomiędzy Gorącem na poziomie Qi a Gorącem na poziomie Qi Odżywczej i Krwi. Ponadto, na poziomie samego Qi występują zdecydowane różnice wśród różnych syndromów, niektóre z nich są syndromami Gorąca, a niektóre syndromami Ognia. Na poziomie Qi możemy zróżnicować syndromy Gorąca i syndromy Ognia. Jeśli Gorąco jest bezpostaciowe i zmierza w kierunku powierzchni, to głównymi przejawami będą: uczucie gorąca, ciało jest w dotyku gorące, pragnienie, poty oraz szerokie tętno. Jeśli Gorąco jest w Narządach, ale jeszcze nie na głębokim poziomie i ma tendencje do roz- i przestrzeniania się na zewnątrz, to wyrazem tego zjawiska jest szerokie tętno. Przy! darni takiego Gorąca są syndromy Gorąca Płuc i Gorąca Żołądka na poziomie Qi w nicowaniu syndromów według Czterech Warstw i syndrom kanału Jasności yang (tł. Ya Ming) w różnicowaniu według Sześciu Stadiów. Ogień na poziomie Qi jest bardziej substancjalny niż Gorąco. Jest on silniejszy Gorąco i głęboko zawęźlony w środku, gdzie wysusza i wpływa na Ducha bardziej Gorąco. Może także spowodować krwawienia. Ogień gromadzi się zwłaszcza w Jelitad gdzie wysusza stolec, wywołuje zaparcie i suche stolce. Płonąca Toksyczność to także: -: Ognia. Przykłady Ognia w różnicowaniu według Czterech Warstw to syndrom Sucho- • i Gorąca w Jelitach oraz syndrom Narządów Jasności yang w różnicowaniu zgodr. • z Sześcioma Stadiami. Na poziomie Qi Odżywczej i Krwi Gorąco uszkadza yin wysuszając płyny ciała. War mieć na uwadze różne typy Gorąca w ich związkach z warstwą Qi, warstwą Odżywc. ¦ i warstwą Krwi (schemat 8-4). GORĄCO Ql I ODŻYWCZA Ql r GORĄCO OGIEŃ —PŁONĄCA TOKSYCZNOŚĆ KREW I I GORĄCO KRWI NIEDOBOROWE GORĄCO NIEDOBOROWE GORĄCO Schemat 8-4 Na podstawie wyglądu języka można wyraźnie rozróżnić różne typy Gorąca. Gorąc na poziomie Qi przejawia się czerwonym ciałem i dość cienkim, żółtym nalotem; może byc nawet normalne ciało języka i tylko żółty kolor nalotu (fot. 1, 33 i 36). Ogień na poziomiej Qi ma zdecydowanie większy wpływ na nalot, powoduje, że nalot jest bardzo gruby, ciem-j nożółty lub brązowy (nawet czarny) i bardzo suchy. Ciało języka będzie czerwone lub| ciemnoczerwone (fot. 28 i 47). W warstwie Odżywczej i warstwie Krwi yin jest uszkodzone i język będzie zdecydowanie czerwony lub ciemnoczerwony, bez nalotu, tzn. będzi złuszczony (fot. 11, 13, 24, 26 i 48). Należy zaznaczyć, że opis ten dotyczy nie tylkoj ostrych chorób gorączkowych, ale także każdego przewlekłego zaburzenia wewnętrzne-" go. Wygląd języka daje czytelną i bezpośrednią wskazówkę, jaki jest typ Gorąca lub Ognia. Rozróżnienie to jest tym ważniejsze, że zupełnie odmienne są metody leczenia, Jeśli Gorąco jest w warstwie Qi, należy zastosować metodę oczyszczania z Gorąca za p<-mocą ostrych i zimnych ziół - zimnych, by oziębić Gorąco, a ostrych, by wypchnąć Gon co na zewnątrz w kierunku powierzchni ciała. Przykłady takich ziół to: Herba Lophath ri gracilis (dan zhu ye), Gypsum (shi gao), Rhizoma Phragmitis communis (la gen). > men Sojae praeparatum (dan dou chi), Radix Bupleuri (chai hu), Flos Lonicerae Jujr -nicae (jin yin hua) i Rhizoma Anamarrhenae asphodeloidis (zhi mu). Przykłady preparatów, które oczyszczają z Gorąca, to Odwar Białego Tygrysa (bai hu tang), Odwar Lo-phaterus i Gypsum {zhu ye shi gao tang) oraz Usuwający Ogień Biały Puder (xie ba^ sań). - 110 - 1 >. Przykła- Qi w róż- isr (tł. Yani: liejszy niż ardziej niż * Jelitach. to także typ Suchości iu zgodnie łła. Wartu | Odżywczą CHARAKTERYSTYKA JĘZYKA NA POZIOMIE Ql, ODŻYWCZYM I KRWI GORĄCO i. Gorąco nioże być i poziomie łby, ciem-*"one lub -zkodzo-a. będzie ae tylko lętrzne-rąca lub enia. Jeża po-¦ Gorą-hathe-n), Se-Japo-prepa-!. ar Lo-rie ba i TYP GORĄCA JĘZYK ZASADY LECZENIA .ARSTWAOI GORĄCO Kolor czerwony lub normalny żółty nalot Oczyścić Gorąco stosując ostre zimne ziota OGIEŃ Czerwony, gruby, suchy, ciemnożółty, brązowy lub czarny nalot Usunąć Ogień lub sprowadzić go w dót '. ARSTWA ODŻYWCZA 1 KRWI Ciemnoczerwony, bez nalotu, suchy Oczyścić Niedoborowe Gorąco i w drugiej kolejności odżywiać yin Przy Ogniu w warstwie Qi należy zastosować metodę usuwania (drenowania) Ognia ¦i pomocą gorzkich i zimnych ziół. Często są one łączone z ziołami, które usuwają Ogień iprzez ruch w dół, tzn. usuwają Ogień przez przeczyszczenie. Przykłady ziół usuwają- ych Ogień, toRadix Gentianae longdancao (long dan cao),Radix Scutellariae baicalen- '< {huang gin), Rhizoma Coptidis (huang lian), Cortex Phellodendri {huang bai), uetus Gardeniae jasminoidis {zhi zi) i Radix Sophorae flavescentis (ku sheri). Tzykładem leku, który usuwa Ogień Wątroby, może być Odwar Gentiana longdancao •mg dan xie gon tang). Zioła, które usuwają Ogień poprzez ruch w dół, obejmująRadix Rhizoma Rhei {da huang), Mirabilitum (mang xiao) i Herba, Aloes {lu hui). Przykłady ¦ceptur usuwających Ogień przez ruch w dół to trzy preparaty z grupy Odwarów porząd- ¦ ijących Qi {cheng qi tang) i Odwar usuwający Ogień Serca {xie xin tang). Gdy Gorąco występuje w warstwie Odżywczej należy stosować przede wszystkim -ictodę oczyszczania Gorąca, a odżywianie yin - w drugiej kolejności. Przykłady ziół, które oczyszczają Niedoborowe Gorąco na poziomie Odżywczym to, Rhizoma ¦nemarrhenae asphodeloidis {zhi mu), Herba Artemisiae annuae (ging hao), Herba -'llptaeprostratae {han lian cao),RhizomaAlismatis orientalis {zexie) i CortexLycii idicis {di gu pi). Przykłady receptur, które oczyszczają Niedoborowe Gorąco na uziomie Odżywczym, to: Odwar Artemisia annua z łuskami skorupy żółwia {qing hao '"' jia tang), Puder Artemisia annua ze złuskaną skorupą żółwia {qing hao biejia san), uder oziębiający kości {qing gu san) i Odwar oczyszczający Warstwę Odżywczą {ging .'mg tang). Gdy Gorąco występuje na poziomie Krwi należy w pierwszym rzędzie oczyścić Niedoborowe Gorąco i oziębić Krew, a w drugiej kolejności odżywiać yin. Jeżeli występuje krwawienie, należy je zatrzymać przez oziębianie Krwi. Przykłady ziół, które oczyszczają Niedoborowe Gorąco i oziębiają Krew, to: Cortex Moutan radicis (mu danpi), Radix Rehmanniae glutinosae (sheng di huang) i Radix Scrophulariae ningpoensis (xuan sheri). Przykłady receptur oczyszczających Gorąco i oziębiających Krew obejmują: Wyprowadzający Czerwony Puder {dao chi san), Odwar z rogu nosorożsa i Rehmannia uijiao di huang tang) oraz Puder oczyszczający Żołądek (ging wei san). DIAGNOZA Z JĘZYKA U DZIECI W diagnozie z języka u dzieci występują pewne różnice, w porównaniu z dorosłymi. Im młodsze dziecko, tym więcej będzie różnic. W wieku siedmiu lub ośmiu lat język dziecka niewiele już różni się od języka człowieka dorosłego. Należy pokreślić, że język dziecka jest naturalnie bledszy i bardziej wilgotny od języka człowieka dorosłego. Im młodsze dziecko, tym bledszy i bardziej mokry jest język. Badanie cech języka u 2721 chińskich dzieci pomiędzy 5 a 12 rokiem życia wykazało, że u 166 występował mokry lub lepki nalot5. Na języku dziecka nie przejawia się wiele zmian kształtu ciała języka, poza obrzękniętym lub cienkim. Na przykład, pęknięcia z Niedoboru yin są u dzieci dość rzadkie. Języki dzieci, w przeciwieństwie do dorosłych, nie są obciążone przez nagromadzenie się w ciągu lat różnych patologicznych stanów i zazwyczaj pokazują bardzo jasny i bezpośredni obraz aktualnej patologii. Ponieważ inwazja zewnętrznego Wiatru to przeważająca część patologii u dzieci, interesujące będzie przedstawienie kilku obserwacji dotyczących wyglądu języka w przebiegu chorób pochodzenia zewnętrznego. Przede wszystkim należy zauważyć, że zmiany koloru ciała języka w wyniku ataku zewnętrznego Wiatru pojawiają się częściej niż u dorosłych. Dzieci łatwiej ulegają inwazji Wiatru i Gorąca, niż Wiatru i Zimna, a kolor ciała języka bardzo szybko się zmienia i staje się lekko czerwony na bokach oraz w przedniej części. Oznacza to inwazję Wiatru i Gorąca do zewnętrznych warstw ciała (rys. 4-1 i 4-2). Również w takich inwazjach u dzieci rozwijają się łatwiej czerwone punkty niż u dorosłych. Obecność czerwonych punktów na bokach i/lub przedniej części wskazuje na większą intensywność czynnika patogennego. Tak więc, jeżeli u dziecka nagle pojawi się zaczerwienienie boków i/lub przedniej części języka, jak również czerwone punkty, jest to bardzo rzetelny wskaźnik zewnętrznej inwazji Wiatru i Gorąca. Jeżeli nie ma tych oznak, to być może dziecko po prostu nie chce iść do szkoły! Warto podkreślić, że zaczerwienienie i/lub czerwone punkty na bokach i/lub na przedniej części języka faktycznie pojawiają się przed wystąpieniem objawów i są oznaką absolutnie rzetelną. A więc, jeśli odkryjemy takie oznaki na języku dziecko może być leczone natychmiast przez usunięcie Wiatru i uwolnienie warstwy zewnętrznej. Podobnie, jeśli język nadal ma zmiany patologiczne, mimo widocznej poprawy stanu dziecka, to oznaki te są znowu absolutnie rzetelne. W takich przypadkach ważne jest dalsze kontynuowanie leczenia na podstawie oznak na języku, ponieważ u dzieci występuje duża skłonność do rozwoju rezydualnych (resztkowych) czynników patogennych, które pozostały po inwazji zewnętrznej. W istocie, występowanie rezydualnych czynników patogennych, zazwyczaj w formie Wewnętrznego Gorąca, Śluzu i Gorąca, Wilgoci lub Gorąca i Wilgoci, to przeważający rodzaj patologii u dzieci. Można tu podać dużą liczbę stanów, takich jak powtarzające się infekcje dróg oddechowych, sapanie, bezsenność, nawracające infekcje uszu, problemy trawienne, nawracające zapalenia migdałków. obrzęki węzłów chłonnych itd. Jest zatem bardzo ważne, aby zaufać językowi i kontynuować leczenie po inwazji zewnętrznej uwzględniając te oznaki na języku. W mojej praktyce, kiedykolwiek leczę dziecko z ostrą infekcją dróg oddechowych z powodu inwazK Wiatru i Gorąca, prawie zawsze stosuję leczenie po ustąpieniu objawów, używając receptury oczyszczającej rezydualne Gorąco, Wilgoć lub Śluz. Znaki pokazujące obecność rezydualnych czynników patogennych zależą od ich n dzaju. W przypadku Gorąca w Płucach, język będzie czerwony z czerwonymi punktam w przedniej części, ale rozprzestrzeniającymi się ku środkowi. W przypadku Śluzu i Gi -raca w Płucach cały język będzie czerwony z lepkim żółtym nalotem w przedniej część! rozciągającym się ku centrum. Jeżeli Wilgoć jest rezydualnym czynnikiem patogennyn język będzie miał lepki, mokry nalot i ewentualnie białe pęcherzyki. Dzieci są także skłonne do ukrytego, latentnego Gorąca, które wyraźnie odzwierciedla się na języku. Pojawia się ono wówczas, gdy Wiatr wniknie do ciała bez wywołania bezpośrednich objawów i do wewnątrz inkubując się przez kilka tygodni lub miesięcy. Po pewnym czasie ukryte Gorąco dąży w kierunku powierzchni, zazwyczaj w połączeniu z nową inwazją Wiatru. Podstawowa różnica z normalną inwazją Wiatru i Gorąca polega na wystąpieniu u dziecka od początku objawów Wewnętrznego Gorąca, tzn. drażliwości, - 112 - l^nińs ^pi nalot3. te obrzęk-ti'1kie. Ję-¦Lcenie się r i bezpo-yeważa-ji doty-".\'szyst-ii'o Wia-!it-u i Gorą--ię lekko { n.a do ze-'izwijają t bokach r-ego. Tak zęści ję-ej inwa--t- chce iść i. lub na ów i sa ko może rrnej. y stanu »jest dal-rystępuje i, które ynników , ilgoci lub żą liczbę senność, ^datków. Kontynu-¦ j ej prak-f>j inwazji 1 recep- ich ro-,anktami azu i Go- części. ifennym. * .wołania -*ięcy. Po 'aczeniu ta polega żliwości. bezsenności, uczucia gorąca, pragnienia, zmęczenia itd. Przede wszystkim język będzie I pokazywał oznaki Wewnętrznego, a nie Zewnętrznego Gorąca. Będzie cały czerwony, a nawet ciemnoczerwony i może także być częściowo zniszczony tzn. pokazuje oznaki . Wewnętrznego Gorąca w warstwie Odżywczej. W takich przypadkach uwaga powinna być skierowana raczej na oczyszczanie od początku Wewnętrznego Gorąca niż na usuwanie Wiatru i uwalnianie warstwy zewnętrznej. Inną cechą charakterystyczną dla języków dziecięcych w przebiegu ostrych inwazji zewnętrznego Wiatru jest ich wygląd, który może zmieniać się bardzo szybko, czasami nawet w ciągu paru godzin. Tak więc, dziecko może przejść z poziomu Qi jednego dnia, a do poziomu Odżywczego - następnego. W takich przypadkach język zmieni się z lekko-i-zerwonego z grubym, żółtym nalotem (poziom Qi) do czerwonego lub ciemnoczerwonego bez nalotu (poziom Odżywczy). Ten pierwszy przypadek pokazuje fot. 41 i drugi - 42. Dzieci w przebiegu ostrych chorób gorączkowych otrzymują antybiotyki, a objawy uboczne wyraźnie ukazują się na języku. Antybiotyki zazwyczaj powodują zejście nalotu lub staje się on cieńszy i w łaty, tak że język może być częściowo złuszczony. Wskazuje tu na uszkodzenie yin Żołądka. Jeżeli na języku pokazują się takie oznaki po, lub w trakcie zażywania antybiotyków, należy każdą stosowaną recepturę ziołową zmodyfikować i dodać ziół, które odżywiają yin Żołądka, jakRadixPseudostellariae heterophyllae (tai ' z> shen), Radix Dioscoreae oppositae (shan yao) lub Rhizorna Polygonati odorati (yu zim). Oprócz zmian na języku, które przynosi inwazja zewnętrznego Wiatru, na niektórych ęzykach u dzieci pokazują się ślady dziedziczne. Dość często występuje tak zwany język geograficzny. Jest to język złuszczony w łaty, mający dobrze odgraniczone brzegi (fot. 10 : 44). Wskazuje to na konstytucjonalny Niedobór yin Żołądka; taki język obserwujemy zęsto u dzieci z chorobami alergicznymi, jak astma alergiczna i egzema atopiczna. Badania 17 dzieci ze zniszczonymi językami pokazują, że 10 miało język geograficzny, a pięcioro z nich alergiczną konstytucję i cierpiało na astmę alergiczną oraz egzemę ato-pową4. Dziecięce języki mają także oznaki Gorąca z czerwonymi punktami częściej niż dorośli (fot. 41). Czerwone punkty odzwierciedlają wzbudzenie patologicznego Niedoborowego Ognia, który u dzieci jest naturalnie bardzo silny. Kliniczne znaczenie czerwonych punktów zależy od ich rozmieszczenia i jest takie samo jak u dorosłych, tzn. Ogień Wątroby - jeśli są na bokach, Ogień Żołądka - jeśli są na brzegach w części środkowej, • )gień Serca - jeśli są na koniuszku i Gorąco i Wilgoć w Pęcherzu lub Jelitach - jeśli są na korzeniu. Wiele dzieci ma często czerwone punkty na całym języku. W ostrych przypadkach jest to zazwyczaj związane z Gorącem w Płucach, natomiast w przewlekłych -ęłównie z Gorącem w Żołądku i Jelitach. PRZYPISY Fan De-Rong, „Analysis of Tongue Picture and Pathology of Patients with Stomach Caroinoma". Journal of Traditional Chinese Medieine (Zhong yi za zhi) 32, nr. 10 (1991): 34. Qian Zong-Que, „Tonge Examination in 122 Cases of Bonę Fraotures". Journal of Traditional Chinese Medieine (Zhong yi za zhi) 27, nr. 11 (1986): 41. Sun Yuan Quin, „Observation of Tongue Appearance in 2721 Healthy Children". Journal of Traditional Chinese Medieine (Zhong yi za zhi) 27, nr. 3 (1896): 57. Gansu College of Traditional Chinese Medieine, „Paterns and Treatment of Geographic Tongue in Children". Journal of Traditional Chinese Medieine (Zhong yi za zhi) 33, nr 4 (1992): 40. Historia przypadków FOT. 1. Kobieta, lat 34 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: normalny Kształt ciała: normalny, poza niewielkim obrzękiem na bokach Nalot: gruby, ciemnożółty HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka była względnie zdrowa. Główne dolegliwości to: bóle głowy w okolicy czołowej, sztywność szyi i złe trawienie. Tętno było miękkie, szczególnie w prawej, środkowej pozycji. DIAGNOZA Ciemnożółty, gruby nalot wskazuje na zatrzymanie pożywienia w Żołądku, cc spowodowało niewielkie Gorąco. Problem dotyczy tylko Żołądka, ponieważ pozostała część języka jest normalna, poza niewielkim obrzękiem boków, co oznacza niewielk: Niedobór Qi Śledziony. Język ten został przedstawiony w celu zilustrowania nalotu z korzeniem, w przeciwieństwie do fot. 20, która pokazuje nalot bez korzenia. Gdy ciało języka jest prawie normalne i nalot jest z korzeniem, to niezależnie jak ciemny lub gruby jest nalot - stan nit jest ciężki, rokowanie dobre i leczenie będzie łatwe (sprawdziło się to w tym przypadku i FOT. 2. Mężczyzna, lat 65 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: czerwony, czerwieńszy na bokach Kształt ciała: długi, lekko obrzęknięty, bardziej po stronie prawej Nalot: cienki, żółty i mokry w polu Płuc (za koniuszkiem) t HISTORIA PRZYPADKU Od dwóch lat pacjent cierpiał z powodu zapalenia obu stawów biodrowych i knadciśnienia. Tętno było pełne, strunowate, szybkie i głębokie. DIAGNOZA Czerwone ciało języka z czerwieńszymi bokami oznacza obecność Gorąca w Wątrobie, tzn. Ogień Wątroby. Długie ciało także oznacza Gorąco, a lekko obrzęknięty prawy bok również oznacza Ogień Wątroby. Rozpoznanie potwierdza szybkie i *trunowate tętno, które sugeruje Wewnętrzne Gorąco, związane z Wątrobą. Nadciśnienie, w tym przypadku, spowodowane jest przez wznoszący się Ogień Wątroby. Lekki obrzęk całego języka spowodowany jest przez zatrzymanie Wilgoci z powodu Niedoboru Qi Śledziony. Cienki, żółty nalot w polu Płuc odzwierciedla zatrzymanie od dłuższego czasu Wilgoci i Śluzu w Płucach. Zazwyczaj jest to związane z przebyciem w przeszłości przeziębienia lub grypy, która nie została prawidłowo wyleczona (albo była leczona antybiotykami), co doprowadziło do zatrzymania Wilgoci i Śluzu w Płucach. Pacjenci tacy mogą nie uświadamiać sobie, że istnieje problem w klatce piersiowej, ale później mają skłonność do łatwego ulegania atakom zewnętrznych czynników patogennych. FOT. 3. Kobieta, lat 76 f* okolicy *ej, środ- adku, co | pozostała l niewielki I w przeci- a\vie nor- stan nie ypadku). ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: głęboko czerwony, liczne wznoszące się czerwone plamki Kształt ciała: krótki (skurczony) Salot: całkowicie złuszczony (brak nalotu), suchy HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka od przeszło dziesięciu lat chorowała na chorobę Parkinsona. Była bardzo -zczupła. Miała suchą skórę. Tętno krańcowo cienkie, powierzchowne i puste. DIAGNOZA Jest to ekstremalny przypadek Niedoboru yin Nerek. Głęboko czerwone ciało języka, całkowity brak nalotu, wzniesione ponad powierzchnię języka czerwone plamki oraz -uchość - wszystko to razem odzwierciedla poważne wyczerpanie yin Nerek z płonącym Gorącem z Niedoboru. Niedobór yin potwierdza także szczupłość pacjentki i suchość jej skóry. Gdy występuje taki język, rokowanie jest złe, a stan należy uważać za nieuleczalny. FOT. 4. Mężczyzna, lat 25 ZNAKI NA JĘZYKU Ciało języka: czerwone, z czerwonymi punktami po lewej stronie Kształt ciała: normalny Nalot: gruby, żółty, tłusty i lepki - 115 - I HISTORIA PRZYPADKU Pacjent cierpiał z powodu bólu podżebrowego, zaparcia, zawrotów głowy, pragnienii gorzkiego smaku w ustach i drażliwości. Tętno było pełne i strunowate. DIAGNOZA Wszystkie objawy wskazują na Ogień Wątroby. Potwierdza to język, gdyż ciało języka jest czerwone, występują czerwone punkty po lewej stronie, odpowiadającej Wątrobie Ponieważ występuje nalot, jest to Gorąco Nadmiarowe. Dalej, ponieważ nalot jest gruby tłusty i lepki występuje także Wilgoć lub Śluz w Pęcherzyku Żółciowym. Możemy wyde-dukować, że choroba dotyczy również Pęcherzyka Żółciowego, ponieważ jest gruby nalot, który oznacza problem w Narządzie yang. Jest to nalot z korzeniem. FOT. 5. Kobieta, lat 80 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: czerwony Kształt ciała: obrzęknięty Nałot: bez korzenia, grzybiasty, częściowo złuszczony HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka miała reumatyzm nadgarstków i kolan. Poza tym była właściwie zdrowa. DIAGNOZA Język ten wyraźnie pokazuje Gorąco i Niedobór yin Żołądka. Obrzęk ciała jest w tym przypadku związany z Gorącem. Częściowo złuszczony nalot wskazuje na Niedobór yin Żołądka. „Grzybiasty" nalot (u tej pacjentki tylko lekko grzybiasty) sugeruje, że w Żołądku jest Gorąco (w tym przypadku z Niedoboru yin Żołądka), które powoduje odparowanie płynów Żołądka i przyczynia się do ich przesuwania się do języka. Grzybiasty nalot wygląda jak pokruszone tofu lub twaróg. Chociaż język pokazujt-zaawansowaną patologię Żołądka, pacjentka jest względnie zdrowa. Sprzeczność tę wyjaśnia wiek pacjentki. W zaawansowanym wieku yin zwykle staje się Niedoborowe (w tym przypadku najbardziej yin Żołądka) i język będzie pokazywał pewne zmiany, lecz pacjent nie będzie miał objawów chorobowych. FOT. 6. Kobieta, lat 65 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: blady Kształt ciała: obrzęknięty, z nielicznymi pęknięciami Nalot: cienki, biały i suchy HISTORIA PRZYPADKU Od przeszło trzydziestu lat, pacjentka cierpiała z powodu przewlekłej astmy ze szczególnymi trudnościami przy wdechu. Miała znaczną ilość wydzieliny w płucach, - 116 - ru mnenia. :•) języka wątrobie, st gruby. cv wyde-¦)v nalot. którą od czasu do czasu wykasływała. Wydzielina była biała i wodnista. Tętno było miękkie, szczególnie w pozycji proksymalnej. DIAGNOZA Blady i obrzęknięty język oznacza Niedobór yang Śledziony z zatrzymywaniem Wilgoci. Yang Nerek również jest w Niedoborze, co pokazuje osłabienie tętna w pozycji proksymalnej. O Niedoborze yang Nerek można także wnioskować na podstawie przewlekłości stanu i natury problemu. Każdy długo trwający Niedobór Śledziony może, z czasem, prowadzić do Niedoboru Nerek. W przypadku bardzo przewlekłej astmy, u • ¦soby w starszym wieku, prawie na pewno będą dotknięte Nerki. Potwierdza to także ;akt, że wdech jest trudniejszy niż wydech, co zostało spowodowane zaburzeniem funkcji utrzymywania Qi przez Nerki. Nalot języka u pacjentki jest suchy i ma nieliczne pęknięcia, odzwierciedla to długotrwały Niedobór yang. Kiedy yang przez dłuższy czas jest w dużym Niedoborze, nie może poruszać płynów i płyny nie docierają do języka, stąd suche i lekko popękane ciało jeżyka. Blady i suchy język może także wskazywać na Niedobór Krwi. Skąd możemy wiedzieć, że w tym przypadku jest to Niedobór yang? Ponieważ ciało języka jest obrzęknięte, co oznacza zatrzymanie płynów z powodu Niedoboru yang Śledziony. W przypadku Niedoboru Krwi ciało języka będzie raczej cienkie lub miało normalny kształt. | zdrowa, st w tym 3bór yin że w owoduje języka, ikazuje ność tę i)we (w lecz FOT. 7. Mężczyzna, lat 67 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: ciemnoczerwony, czerwieńszy na bokach Kształt ciała: cienki, boki lekko obrzęknięte, szczelina w środku sięgająca do koniuszka, lekko obrzęknięte pole Płuc (pomiędzy koniuszkiem a środkiem w poprzek języka), lekko wiotki. Xnlot: cienki, biały HISTORIA PRZYPADKU Pacjent miał przewlekłe bóle w okolicy krzyżowej pleców i szum w uszach. Tętno było 1 pełne, szybkie i strunowate. I astmy ze iucach, DIAGNOZA Ciemnoczerwone ciało języka wskazuje na Gorąco. Czerwieńsze i lekko obrzęknięte boki pokazują, że Gorąco jest w Wątrobie. Potwierdza to szybkie i strunowate tętno. Szczelina w środku sięgająca do koniuszka wskazuje, że Ogień Wątroby przeszedł do Serca i rozwinął się w Ogień Serca. Ciało jest cienkie, ponieważ Gorąco zaczęło uszkadzać i osuszać płyny ciała, ale nie doszło jeszcze do Niedoboru yin. Lekki obrzęk jomiędzy koniuszkiem a środkiem oznacza stagnację Qi w klatce piersiowej (przypuszczalnie z powodu problemów emocjonalnych, bo występuje również Ogień Serca). Obrzęk w tym polu powoduje zbaczanie szczeliny środkowej; pokazuje to, że stagnacja Qi v klatce piersiowej zaciska Serce. - 117 - FOT. 8. Mężczyzna, lat 62 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: normalny Kształt ciała: obrzęknięty na bokach, szczelina w środku sięgająca do koniuszka z obrzękiem po obu stronach Nalot: lepki i brudny z kolcami wewnątrz szczeliny środkowej HISTORIA PRZYPADKU Pacjent cierpiał z powodu bólu w nadbrzuszu, niestrawności i bólów reumatycznych nadgarstków i kolan. Tętno było głębokie i miękkie oprócz tętna Serca, które było szerokie, ale puste. DIAGNOZA W tym przypadku podstawowe znaczenie ma kształt ciała i nalot. Kolor ciała nie pokazuje zmian patologicznych. Obrzęk boków wskazuje na długo trwający Niedobór Q: Śledziony, która jest niezdolna do przetwarzania i transportowania płynów. Centrali);, szczelina sięgająca do koniuszka pokazuje konstytucjonalną słabość Serca, a obrzęk dookoła niej sugeruje, że Qi Serca zostało w przeszłości zniszczona przez traumatycznt przeżycia. Obrzęk po obu stronach szczeliny centralnej odzwierciedla powiększenia serca. To samo można wnosić z analizy wielkiego i szerokiego oraz pustego tętna Serca, które wskazuje, że Qi Serca jest słabe (ponieważ tętno jest puste) i że pacjent eksploatuje się nadmiernie oraz ma problemy emocjonalne (ponieważ tętno jest szerokie). Brudm nalot i kolce w środku szczeliny centralnej pokazują, że wskutek długotrwałego zatrzymywania pożywienia w Żołądku doszło obecnie do przemiany w Śluz i Ogiei. Żołądka. Śluz odzwierciedla się jako lepkość nalotu. Podsumowując należy stwierdzić, że zarówno Żołądek, jak i Śledziona przez dług", czas były w Niedoborze. Doprowadziło to do zgromadzenia Wilgoci oraz wytworzenia Śluzu i Ognia w Żołądku. Ostatecznie, Śluz i Ogień mogą „wyprodukować" objawy psy chiczne, „zamglenie" Ducha. Wskazuje na to występowanie kolców w środku szczeliny j centralnej, co związane jest z Sercem. FOT. 9. Kobieta, lat 51 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: blady Kształt ciała: obrzęknięty Nalot: mokry i HISTORIA PRZYPADKU Od dwóch lat u pacjentki występowało stałe trzęsienie się głowy. Miała także lekkie palpitacje, bezsenność, często oddawała mocz, również w nocy. Tętno było miękkie : głębokie. Diagnoza biomedyczna jej stanu, to choroba Parkinsona. :szka z atycznych bvło sze- ciała nie iobór Qi Centralna obrzęk aatyczne ększenie fta Serca, ksploatu-.Brudny trwałego i Ogień ez długi morzenia awy psy- i szczeliny DIAGNOZA Blade ciało języka wskazuje na Niedobór yang potwierdzony przez obrzęk ciała i mokry nalot. W tym przypadku Niedobór yang Qi doprowadził do zgromadzenia Wilgoci, co pokazuje obrzęknięte i mokre ciało języka. Sądząc z tętna i częstego oddawania moczu, Niedobór yang dotyczy Śledziony i Nerek. Niedobór yang Śledziony spowodował, że Śledziona była niezdolna do produkcji wystarczającej ilości Krwi. Jest więc Niedobór Krwi, który przejawia się jako palpitacje i bezsenność. Niedobór Krwi, prowadzi z kolei do powstawania Wiatru Wątroby, który powoduje trzęsienie głowy. Należy tu zauważyć, że jest t<> Wiatr Niedoborowy, ponieważ powstaje z Niedoboru Krwi. W tym przypadku, sądząc z tętna i języka, pierwszoplanowy jest stan Niedoboru i dlatego wymaga wzmocnienia Śledziony i Nerek. FOT. 10. Dziewczynka, lat 10 ZNAKI NA JĘZYKU :'j)lor ciała: normalny, z czerwonymi punktami po prawej stronie y.sztalt ciała: normalny \alot: cienki biały nalot po prawej stronie HISTORIA PRZYPADKU Dziecko miało ostrą infekcję górnych dróg oddechowych z zapaleniem gardła i bólem lego ucha. DIAGNOZA Język dziecka jest klarownym przykładem ataku zewnętrznego Wiatru i Gorąca •v stadium Mniejszego yang. Dla syndromu Mniejszego yang (Shao Yang - przyp. tłum.) ¦ypowy jest cienki, biały nalot tylko po prawej stronie, jak w naszym przypadku. Dodatkowo występują czerwone punkty po prawej stronie, co wskazuje, że Gorąco zaczyna ¦\Tiikać do wewnątrz. FOT. 11. Mężczyzna, lat 64 kże lekkie miękkie i I ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: czerwony, w przedniej części błyszczący Iształt ciała: lekko sztywny i zbaczający, głęboka szczelina w środku, sięgająca do koniuszka, prawa strona lekko obrzęknięta \nlot: cienki, lekko suchy i brudny, brak nalotu w środku i ISTORIA PRZYPADKU Pacjent cierpiał z powodu przewlekłego reumatoidalnego zapalenia stawów, tjbardziej stawów ramiennych, łokciowych i nadgarstkowych. Cztery lata wcześniej zebył perforację wrzodu żołądka. Tętno było głównie strunowate i szybkie, mniej szyb-t> na prawej ręce. Na prawej ręce było nieco miękkie i powierzchowne w środkowej >zycji. DIAGNOZA Czerwone ciało języka wskazuje na Gorąco, w tym przypadku na poziomie Krw: ponieważ język jest także lekko suchy. Lekka sztywność i zbaczanie języka oznacza obecność (lub początek) Wiatru Wątroby, wywołanego najprawdopodobniej przez Gorąco w ¦ Krwi. Brak nalotu w środku wskazuje na Niedobór yin Żołądka, a głęboka centralna szczelina sięgająca koniuszka, oznacza konstytucjonalną słabość Serca, pogłębioną v. ciągu życia przez występowanie Gorąca w ciele. Lekki obrzęk po prawej stronie wskazuje, że więcej Gorąca jest po tej stronie. Jest to przykład obrzęku typu nadmiarowego ponieważ ciało języka jest czerwone. W medycynie chińskiej ból ramion, łokci nadgarstków należy uważać za Bolesne Zablokowanie (bi), związane z wniknięciem cl> kanałów zewnętrznego Zimna i Wilgoci. W tym przypadku występuje jednak także wpłyv stanu wewnętrznego. Gorąco we Krwi i lekki Wiatr Wątroby sugerują, że Krew w nacz> -niach krwionośnych jest „poruszona". Predysponuje to naczynia i kanały do atak*. zewnętrznych czynników patogennych. Ponieważ Gorąco występuje we Krwi, zewnętrzu czynnik patogenny łatwo ulega przemianie w Gorąco. To właśnie zdarzyło się u tego pacjenta. Problemy z żołądkiem (owrzodzenie) wyraźnie odzwierciedlają się na języki. i w tętnie, jako Niedobór yin Żołądka. FOT. 12. Mężczyzna, lat 66 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: czerwony, z czerwonymi plamkami na korzeniu Kształt ciała: obrzęknięty, szczególnie tuż za koniuszkiem i na bokach, lekkie pęknięcia na bokach, wgłębienie w polu Płuc Nalot: brak w środku, lekko mokry na bokach, żółty nalot na korzeniu, bardzo mokryj wewnątrz wgłębienia w polu Płuc HISTORIA PRZYPADKU Od dziesięciu lat pacjent cierpiał z powodu rozedmy i astmy, miał płytki oddech i bók w klatce piersiowej. Wiele lat wcześniej przebył zapalenie opłucnej i owrzodzenie dwunastnicy. Tętno było szybkie i ślizgające, ale raczej miękkie po prawej stronie. DIAGNOZA Język jest odzwierciedleniem skomplikowanej patologii. Wyraźnie pokazuje kombinację stanu Nadmiaru i Niedoboru. Czerwone ciało wskazuje na Gorąco, co potwierdza szybkie tętno. Obrzęk, szczególnie w polu Płuc, oznacza zatrzymanie Wilgoci i Śluzu w Płucach. Potwierdza to ślizgające tętno, a także - wielkie wgłębienie w polu Płuc z nagr< >-madzeniem płynów w środku. Obrzęk i lekkie pęknięcia na bokach oznaczają sta; długotrwałego Niedoboru Qi Śledziony. Śledziona była niezdolna do przetwarzania płynów i zgromadziły się one w formie Wilgoci i Śluzu w Płucach. W medycynie chińskie mówi się, że „Śledziona produkuje Śluz, a Płuca go przechowują". Złuszczony nalot w środku aż do korzenia wyraźnie wskazuje Niedobór yin Żołądka, dotyczący również Jelit Potwierdzają to czerwone plamki na korzeniu. Znaki te odzwierciedlają także obecność Gorąca i stagnację w Jelitach, co było przyczyną owrzodzenia dwunastnicy w przeszłości. Gorąco w Dolnym Ogrzewaczu (Jelita) potwierdzone jest również przez żółty nalot i czerwone plamki na korzeniu. Podsumowując, język ten pokazuje kombinacje •k' Krwi. •za obec-frrąco we Centralna I nioną w trowego. łokci i i-iem do ' wpływ naczy- ataku nętrzny j ego pac- języku jęknięcia mokn etanów Nadmiaru i Niedoboru. Stany Niedoboru dotyczą Qi Śledziony i yin Żołądka. Stany Nadmiaru obejmują zatrzymanie Wilgoci i Śluzu w Płucach oraz Gorąco i stagnację w Jelitach. FOT. 13. Kobieta, lat 41 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: ciemnoczerwony, czerwone plamki między koniuszkiem a środkiem, boki koloru lekko pomarańczowego, szczególnie po prawej stronie . Kształt ciała: liczne pęknięcia typu „kra lodowa" I Salot: brak HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka cierpiała z powodu migrenowych bólów głowy w okolicy skroniowej, krańcowego zmęczenia, lęku i niestrawności. Od dwóch lat wypadały jej włosy i miała zaparcia. Tętno cienkie, nieco szybkie. DIAGNOZA Ciemnoczerwone ciało języka, bez nalotu, z licznymi pęknięciami wyraźnie oznacza Niedobór yin, w tym przypadku zarówno Żołądka, jak i Nerek. Lekko pomarańczowy kolor na bokach sugeruje długotrwały, poważny stan Niedoboru Krwi, który stał się Niedoborem yin. Czerwone plamki między koniuszkiem a środkiem wskazują na zastój Krwi w klatce piersiowej. Niedobór yin Nerek spowodował wznoszenie się yang Wątroby, przejawiające się jako migrenowe bóle głowy w okolicy skroniowej. Ekstremalne zmęczenie, lęk i wypadanie włosów odzwierciedlają Niedobór yin Nerek. Stan jest raczej ciężki czerwone ciało, bez nalotu, z pęknięciami), szczególnie że pacjentka jest młoda. uh i bóle icie dwii- FOT. 14. Kobieta, lat 52 kombi-:wierdza Śluzu ^ r 7. nagro-ają stan rarzania chińskiej nalot w lież Jelit. ¦ipcnośc > :nicy w rzeź żółty mbinacjc- ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: sinawopurpurowy z bladymi i wklęsłymi czerwonymi plamkami Kształt ciała: zaznaczone odciski zębów Salot: suchy, brudny HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka miała przewlekłe bóle głowy w okolicy czołowej, napięcia i sztywności mięsni szyi i nadciśnienie. Tętno było cienkie, wolne i miękkie. DIAGNOZA Sinawopurpurowy kolor ciała języka wskazuje na stagnację Zimna wewnątrz z powodu poważnego i długotrwałego Niedoboru yang. Taki język musi być blady na początku i w miarę jak stan Niedoboru yang pogarsza się, pojawia się zastój i sinawopurpurowy kolor języka. Suchość, w tym przypadku, pochodzi z Niedoboru yang Qi, który nie mo- że poruszać płynów. Wklęsłe, bladoczerwone plamki wskazują na Zimno Wewnętrzm Zaznaczone odciski zębów oznaczają Niedobór Qi Śledziony, a brudny nalot odzwiercit dla zatrzymanie pożywienia z powodu Niedoboru Qi Śledziony. Podsumowując, u pacjen: ki występuje poważny i długotrwały Niedobór Żołądka i Śledziony, prowadzący do zast< -ju Krwi i Wewnętrznego Zimna. Bóle głowy w okolicy czołowej spowodowane są prze Niedobór Żołądka. Interesujące w tym przypadku jest to, że nadciśnienie spowodowan-jest przez zastój Krwi z Wewnętrznego Zimna, a nie przez wznoszące się yang Wątrób; jak w większości przypadków. FOT. 15. Kobieta, lat 28 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: blady, poza czerwonym koniuszkiem, bladoczerwone wklęsłe plamki dooko ła centrum, wypukłe czerwone punkty w przedniej części języka Kształt ciała: obrzęknięty Nalot: żółty nalot w środku, biały na pozostałej powierzchni języka HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka cierpiała z powodu zmęczenia, luźnych stolców, depresji i uczucia ciężkości w głowie. W przeszłości przebyła w Indiach porażenie słoneczne z wysoką gorączki, i majaczeniem. Tętno było miękkie. DIAGNOZA Blade i obrzęknięte ciało języka jest objawem Niedoboru yang Śledziony z zatrzymaniem Wilgoci. Bladoczerwone plamki wokół środka oznaczają obecność Zimna w Żołąc-ku. Jest to przeciwstawne do cienkiego, żółtego nalotu, który oznacza Gorąco. Może t< być związane z przejściowym stanem lekkiego Gorąca, które mogło być spowodowani czynnikami dietetycznymi lub paleniem. Wypukłe czerwone punkty na przedniej części języka odpowiadają polu Górnego Ogrzewacza i są związane z przebytym wcześniej porażeniem słonecznym. Gorąco wniknęło do Górnego Ogrzewacza, a szczególnie do Osierdzia, powodując majaczenie. Nadal odzwierciedla się to na koniuszku języka. FOT. 16. Kobieta, lat 52 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: blady, z bladoczerwonymi punktami po lewej stronie Kształt ciała: lekko obrzęknięty po lewej stronie Nalot: cienki, żółty i brudny, mokry na bokach HISTORIA PRZYPADKU Od przeszło piętnastu lat pacjentka cierpiała z powodu przewlekłych bólów szyi i kręgosłupa w okolicy lędźwiowej. Badania biomedyczne ujawniły znacznego stopnia zapalenie stawów odcinka szyjnego kręgosłupa. Miała także duże zawroty głowy i uczucie Wewnętrzne odzwiercie-u pacjent- j iy do zasto-są przez odowane ¦ Wątroby. lxi dooko- t eiężkoś-.'orączką urzyma- Żotąd- Może to iowane ej części -niej po- :o Osier- : męczenia. W przeszłości wielokrotnie upadła i miała wypadki. Piętnaście lat temu mia--.1 usuniętą macicę (z powodu krwotocznych miesiączek). Dziesięć lat temu przebyła ostry atak bardzo wysokiej gorączki i silnego bólu głowy, który nie został zdiagnozowa-ny, ale wyglądał na zapalenie opon mózgowych. Po tym nastąpiło uczucie osłabienia i porażenie lewostronne lekkiego stopnia. Objawy cofnęły się samoistnie po kilku tygodniach. Tętno było miękkie, szczególnie w pozycji proksymalnej po obu stronach. DIAGNOZA Blady język z mokrymi bokami wskazuje na Niedobór yang Śledziony, która jest niezdolna do transportu i przetwarzania płynów. Występuje również Niedobór yang Nerek, co objawia się znacznymi zawrotami głowy i słabym tętnem w pozycji Nerek po obu stronach. Nerki kontrolują kości, a więc w tym przypadku Niedobór Nerek ma istotne znaczenie w rozwoju zapalenia stawów kręgosłupa szyjnego. Ból szyi jest formą syndromu Bo-esnego Zablokowania (bi) z Wilgoci i Zimna. Wypadki i upadki przyczyniły się także do >iagnacji Qi w mięśniach, co zwiększyło dolegliwości bólowe. Z mojego doświadczenia wynika, że usunięcie macicy często przyczynia się do wystąpienia silnych dolegliwości bólowych i sztywności okolicy kręgosłupa szyjnego. Język przedstawia sprzeczne cechy, ponieważ ciało jest blade (co oznacza Zimno), podczas gdy nalot jest żółty (co oznacza Gorąco). Takie przeciwstawne znaki można wyjaśnić w różny sposób, ale w tym przypadku oznacza, że chociaż stan ogólny to Zimno i Niedobór yang, występuje także niewielkie Gorąco w Żołądku, na co wskazuje żółty nalot. Taki stan może się pojawić, jeśli w wyniku przewlekłego Niedoboru Qi lub yang Śledziony dojdzie do długotrwałego zatrzymania pożywienia, co następnie może wytworzyć lekkie Gorąco w Żołądku. Najwyraźniej taki stan wystąpił u pacjentki. Obrzęk i bladoczerwone punkty po lewej stronie oznaczają osłabienie i niedożywienie kanałów po tej stronie. Jest to efekt wysokiej temperatury, która wypaliła płyny cia-li po lewej stronie i doprowadziła do przejściowego paraliżu. Chociaż pacjentka wyzdro-¦ iała, pozostało lekkie osłabienie lewej ręki i nogi. Na języku uwidoczniało się to w pos-.aci obrzęku i bladoczerwonych punktów po lewej stronie. Podczas nakłuwania „nadchodzące Qi" jest również wolniejsze po lewej stronie. Niedobór Śledziony (kontroluje mięknie) mógł mieć zatem wpływ na stan osłabienia mięśni po lewej stronie. FOT. 17. Kobieta, lat 38 Słów szyi topnia za- i uczucie ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: normalny Kształt ciała: normalny, poza bardzo lekko obrzękniętymi bokami i szczeliną w dół centrum \alot: cienki i żółty, bez korzenia, złuszczony w łaty HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka miała bóle podżebrowe, rozpieranie w brzuchu, niewielkie bóle w nadbrzuszu, lekkie pragnienie i suche stolce. Tętno cienkie oraz lekko miękie i powierzchowne I w prawej środkowej pozycji. - 123 - DIAGNOZA Język wskazuje wyraźnie na Niedobór yin Żołądka, ponieważ nalot jest bez korzeni;-, i miejscami złuszczony. Większość objawów odzwierciedla Niedobór yin Żołądka (pragnienie, suche stolce, ból w nadbrzuszu, lekko słabe i powierzchowne tętno Żołądka). FOT. 18. Mężczyzna, lat 23 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: czerwony, czerwieńszy koniuszek Kształt ciała: koniuszek zrolowany do góry i obrzęknięty Nałot: lepki, żółty i suchy HISTORIA PRZYPADKU Pacjent cierpiał na nawracające czyraki w okolicy łokcia, bardzo gorące, czerwoni i bolesne. Nie było innych dolegliwości, a tętno było szybkie i pełne. DIAGNOZA Jest to dobry przykład, jak wiele informacji o stanie i przyczynach choroby moż-ujawnić język nawet wówczas, gdy u pacjenta występuje bardzo mało objawów. W tyr przypadku wszystkie znaki na języku pokazują Gorąco - czerwone ciało i suchy, żółty nalot. Czerwieńszy koniuszek, obrzęknięty i zrolowany do góry pokazuje Ogień Serca. Je>' on prawdopodobnie spowodowany przez problemy emocjonalne, co jest częstym przypac-kiem. Żółty, lepki i suchy nalot oznacza Śluz i Ogień w Żołądku i Jelitach. Jest to oczywista przyczyna nawracających bolesnych czyraków, które pojawiają się u tego pacjent:: wzdłuż kanału Jelita Grubego. FOT. 19. Kobieta, lat 61 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: głębokoczerwony z tendencją do czerwonawopurpurowego, czerwieńszy ko niuszek, z czerwonymi punktami na bokach Kształt ciała: obrzęknięta część przednia (włączając koniuszek) Nałot: złuszczony, oprócz cienkiego białego nalotu na bokach HISTORIA PRZYPADKU Od trzydziestu lat pacjentka chorowała na ciężką astmę oskrzelową. Miała kaszt z gęstą, żółtą plwociną. Przy wdechu miała większe trudności niż przy wydechu, w pozycji leżącej oddychanie było trudniejsze. Nie sypiała dobrze, nie miała apetytu. Cierpiała również z powodu bólów w okolicy lędźwiowej i często wieczorem miała uczucie gorąca, j W czasie gdy wykonywano tę fotografię, była w trakcie leczenia ostrego zapalenia o4'veli. Tętno było ślizgające i szybkie. DIAGNOZA : korzenia ^H Pacjentka była leczona przez długi czas. W trakcie leczenia bywały okresy, kiedy bia- (prag- ^H fy cienki nalot na bokach nie występował. Nalot ten odzwierciedla ostry atak Wiatru ^H i Zimna lub Wiatru i Gorąca. Głęboko czerwony kolor ciała języka i brak nalotu (w pozostałych okresach) wskazuje na poważny Niedobór yin Nerek z Gorącem z Niedoboru. Obrzęk przedniej części języka i jasnoczerwony kolor koniuszka wskazuje na zatrzymanie Śluzu w Płucach i również obecność Gorąca z Niedoboru w Sercu. Na obecność Śluzu wskazuje także ślizgające tętno. Śluz tworzy się w wyniku zaburzenia funkcji przetwarzania płynów przez Śledzionę, stąd brak apetytu (z Niedoboru Qi Śledziony). Wszystkie pozostałe objawy mają swoją przyczynę w Niedoborze yin Nerek (bóle okolicy lędźwiowej, trudności z wdechem, uczucie gorąca wieczorami) i w obecności Gorąca z Niedoboru w Sercu (bezsenność). Czerwone punkty na bokach i lekko czerwonopurpurowy kolor ciała języka wskazują także na zastój Krwi w Wątrobie. zerwone FOT. 20. Kobieta, lat 37 oby może W tym t żółty na-rrca. Jest ¦» przypadki to oczy--'-wały tylko przejściowe bóle w klatce piersiowej i bardzo niewiele innych objawów. Pacjeni myślał o leczeniu akupunkturą raz lub dwa razy do roku, tylko wtedy, gdy był przeziębił «-ny, miał grypę lub zapalenie gardła. Jednakże jego język i tętno wyraźnie wskazywały, ż-stan jest niebezpieczny. Tętno było pełne, strunowate, szybkie i pędzące (przerywane w nieregularnych odstępach czasu). Pacjent po pewnym czasie zmarł na zawał serca. DIAGNOZA Czerwonawopurpurowy kolor z pewnością wskazuje na zastój Krwi z Gorącen Obrzęknięte boki i koniuszek, razem z czerwieńszym kolorem koniuszka pokazują, i>. występuje Gorąco i stagnacja w Wątrobie i w Sercu. Wskazuje na to również szybkit strunowate i pędzące tętno. Poruszające się ciało języka (fotografia jest nieco niewyrai na) oznacza, że Ogień Wątroby wzrósł do Wiatru Wątroby. Obrzęk przedniej części jęz> ¦ ka sugeruje, że występuje poważny zastój Krwi w klatce piersiowej. Wszystkie te czynn. ki (Gorąco, Zastój Krwi i Wiatr Wewnętrzny) przyczyniły się do wystąpienia zawal, serca. FOT. 22. Kobieta, lat 56 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: sinawopurpurowy Kształt ciała: niewyróżniający się Nałot: gruby, żółty HISTORIA PRZYPADKU Od dwudziestu pięciu lat pacjentka choruje na stwardnienie rozsiane. Pacjentka jeszcze chodziła bardzo wolno, pociągając jedną nogą. Jedna stopa opadała, obie były obrzęknięte. Rękami poruszała z trudem, nie mogła wykonywać precyzyjnych ruchów, jak nawlekanie igły. Miała skurcze i bóle nóg. Nogi były purpurowe i bardzo zimne. Cierpiała na drętwienie kończyn, zawroty głowy, uczucie „zamulenia" w głowie i zamazane widzenie. Tętno było wolne i szorstkie. - 126 - f .,;uprzeby- A DIAGNOZA - ezona an- ^| Sinawopurpurowy kolor spowodowany został przez stagnację Zimna wewnątrz. U tej pacjentki od długiego czasu występował niewątpliwie Niedobór yang i w rezultacie Wewnętrzne Zimno doprowadziło do stagnacji Krwi. Długotrwały Niedobór yang wpłynął na Nerki i Wątrobę, osłabił więc kości i ścięgna, co jest przyczyną stwardnienia rozsianego. Dodatkowym czynnikiem był Śluz, który odzwierciedla się jako gruby nalot. Śluz w stwardnieniu rozsianym jest czynnikiem patogennym często odpowiedzialnym za takie objawy, jak drętwienia, zawroty głowy i zamazane widzenie. Żółty nalot wydaje się sprzeczny z innymi oznakami, ponieważ wskazuje na Gorąco, podczas gdy wszystkie po-^^ zostałe oznaki wskazują na Zimno - sinawopurpurowy język, wolne tętno i uczucie zim- ¦-dnia część ^B na- Niedobór Qi Śledziony (który jest przyczyną Śluzu) prowadzi do nieprawidłowego trawienia i zatrzymywania pożywienia. Ponieważ stan taki trwa już długo, to zatrzymywanie pożywienia w Żołądku przemieniło się w Gorąco. nystępo-Pacjent ¦zeziębio-szywały, że zerywane ii serca. lorącem. izują, że ¦ż szybkie. niewyraź- ści języ-te czynni-zawału mtkajesz- >bie były ruchów. :ne. Cier- I zamazane FOT. 23. Mężczyzna, lat 59 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: głęboko czerwony, czerwieńsze boki Kształt ciała: obrzęknięta część przednia i boki Kalot: biały jak puder, suchy i bez korzenia HISTORIA PRZYPADKU Od trzeciego roku życia pacjent cierpiał z powodu przewlekłej astmy. Spłycenie oddechu było gorsze przy wydechu. Miał również bóle w okolicy podżebrowej i sen zaburzony wieloma snami. Dwa lata wcześniej miał płyn w brzuchu. W czasie wywiadu ujawnił, że miewa bóle głowy w okolicy skroni i czasami widzi „błyski przed oczami". Twarz miał bardzo czerwoną. Tętno szybkie, strunowate i ślizgające. DIAGNOZA Głęboko czerwony kolor pokazuje, że występuje znaczne Gorąco. Czerwieńsze i lekko obrzęknięte boki wskazują na Gorąco w Wątrobie (Ogień Wątroby). Potwierdza to tętno (strunowate i szybkie) i kilka innych objawów (skroniowe bóle głowy, ból w okolicy podżebrowej, zaczerwieniona twarz, błyski przed oczami, i zaburzony snami sen). Obrzęk przedniej części języka wskazuje na zatrzymanie Śluzu w Płucach. Przyczyną występowania śluzu jest Niedobór Qi Śledziony. Było to także przyczyną zatrzymania płynu w brzuchu dwa lata wcześniej. Potwierdza to ślizgające tętno. Szczególnie interesujący jest nalot; jest to jeden z tych rzadkich przypadków, kiedy biały nalot oznacza Gorąco. Faktycznie, biały jak puder nalot oznacza Gorąco w Potrójnym Ogrzewaczu. Dalej, nalot jest bez korzenia, tzn. jest jak puder posypany na wierzchu języka, a nie wyrasta z niego. Wskazuje to na Niedobór yin Żołądka, który trwa już od dłuższego czasu. Suchość nalotu jest spowodowana przez Gorąco wysuszające płyny ciała. Konkludując, astma u tego pacjenta spowodowana jest przez zatrzymanie Śluzu w Płucach, a także przez Ogień Wątroby, który wtargnął do Płuc i spowodował stagnację w klatce piersiowej (w odniesieniu do Pięciu Przemian „Drewno atakuje Metal"). Jest to stosunkowo rzadki przypadek astmy związany z kanałem Wątroby. 1 - 127 - FOT. 24. Mężczyzna, lat 36 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: głęboko czerwony Kształt ciała: głęboka środkowTa szczelina, sięgająca do koniuszka oraz wiele innych pęknięć, odchodzących od niej, obrzęk wokół szczeliny środkowej Nalot: złuszczony HISTORIA PRZYPADKU Główną dolegliwością pacjenta w czasie badania był kamień nerkowy umiejscowiony w lewym moczowodzie. Miał kłujące, napadowe bóle lewego jądra. Mocz był skąpy i bardzo ciemny. Miał także suchość w ustach i pocenie w nocy. W przeszłości sporadycznie -w wieku od 14 do 34 lat - miewał napady astmy. Tętno było strunowate, głównie po lewe; stronie, a w obu proksymalnych pozycjach - miękkie. DIAGNOZA Język wyraźnie pokazuje poważny Niedobór yin Nerek, ponieważ kolor jest głęboko czerwony, nie ma nalotu i jest bardzo głęboka szczelina środkowa z odchodzącymi od nie, licznymi pęknięciami. Z języka tego należy diagnozować raczej Niedobór yin Nerek, a nie tylko Niedobór yin Żołądka, ponieważ język ma głęboko czerwony kolor i występuje bardzo głęboka szczelina środkowa rozszerzająca się na całą długość języka. Dodatkowo. Niedobór yin Nerek wpłynął na Serce; yin Serca nie jest odżywiane przez yin Nerek, ci spowodowało Niedoborowe Gorąco w Sercu. Odzwierciedla się to jako obrzęk wokó: szczeliny środkowej. FOT. 25. Mężczyzna, lat 61 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: normalny Kształt dala: szeroka szczelina w środku, która nie sięga koniuszka, lekkie pęknięcia na bokach Nalot: brak HISTORIA PRZYPADKU Pacjent cierpiał z powodu przewlekłych bólów głowy w okolicy czołowej, miał trudności trawienne i hemoroidy. Tętno było miękkie. DIAGNOZA Język ten jest typowym przykładem Niedoboru yin Żołądka. Pokazuje to wyraźnie szeroka szczelina centralna, która nie osiąga koniuszka oraz brak nalotu. Jest to bardzo dobry przykład szczeliny środkowej związanej z Niedoborem yin Żołądka, ponieważ jest szeroka, płytka i nie dochodzi do koniuszka; gdyby była głęboka, wąska i osiągająca koniuszek, wskazywałaby na konstytucjonalną słabość Serca. Lekkie pęknięcia na bokach języka oznaczają przewlekły Niedobór Qi Śledziony. Tak więc, cały układ trawienny, zarówno Żołądek, jak i Śledziona, są od dłuższego czasu w Niedoborze. Bóle głowy w oko- licy czoła związane są z Niedoborem Żołądka. Hemoroidy związane są z Niedoborem Qi Śledziony. *iele innych cowiony ,py i bar-lycznie -po lewej -: głęboko - ni od niej ¦ek, a nie i)uje bar-datkowo. ^erek, co J!T 'jk WOkÓl mięcia na FOT. 26. Kobieta, lat 78 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: czerwony, koniuszek czerwieńszy Kształt ciała: szczelina w środku osiągająca koniuszek, różne małe pęknięcia Nalot: złuszczony suchy koniuszek, mokry korzeń HISTORIA PRZYPADKU Od wielu lat pacjentka cierpiała z powodu głuchoty i zaparć. W przeszłości przebyła gruźlicę płuc i mastektomię z powodu raka piersi. Skarżyła się także na suchość oczu. Tętno było powierzchowne, puste i nieco szybkie. DIAGNOZA Czerwony kolor i brak nalotu pokazują Niedobór yin Nerek, co odzwierciedlają również szczeliny. Objawy zarówno w przeszłości, jak i obecne wskazują na Niedobór yin Nerek (głuchota, gruźlica płuc, zaparcia). Powierzchowne, puste i szybkie tętno jest także charakterystyczne dla Niedoboru yin Nerek. Szczelina centralna osiągająca koniuszek wyraźnie wskazuje na osłabienie Serca. Ponieważ koniuszek jest czerwieńszy niż ciało języka i suchy, wskazuje to także na Niedobór yin Serca. Język ten pokazuje zaznaczoną patologię Nerek i Serca, którą potwierdza zaburzona równowaga płynów pomiędzy korzeniem a koniuszkiem. Korzeń jest mokry a koniuszek suchy, co pokazuje nierównowagę w ruchu płynów pomiędzy Nerkami a Sercem. Nerki i Serce nie komunikują się, ponieważ yin Nerek jest w Niedoborze prowadząc do Niedoboru yin Serca, co w rezultacie daje Gorąco Niedoborowe w Sercu. Tradycyjna nazwa dla tego, stanu to dysharmonia pomiędzy Nerkami a Sercem. Suche oczy są także objawem Niedoboru yin Nerek. FOT. 27. Kobieta, lat 63 liał trud- 'yraźnie > bardzo waż jest - jąca ko- bokach nny, za- v w oko- ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: czerwonawopurpurowy Kształt ciała: lekko obrzęknięty, szczelina w środku osiągająca koniuszek, lekko sztywny Nalot: żółty na korzeniu, cienki i bez korzenia na pozostałej powierzchni, żółte kolce w środku, szczeliny, ogólnie suchy HISTORIA PRZYPADKU Przez ostatnie osiemnaście lat pacjentka cierpiała z powodu przewlekłego reumatoidalnego zapalenia stawów i łuszczycy. Miała także owrzodzenie dwunastnicy, zdiagnozo-wane rok wcześniej. Tętno było szybkie, pełne, ślizgające. DIAGNOZA Czerwonawopurpurowy kolor i obrzęk wskazuje Gorąco z zastojem Krwi. Jest t< przyczyna łuszczycy. Czerwonawopurpurowy kolor i obrzęk języka często wskazuje n alkoholizm (to w tym przypadku nie występowało, chociaż pacjentka codziennie piła whisky i wino, co było dla niej szkodliwe). Głęboka szczelina w środku, sięgająca do koniuszka, wskazuje nie tylko na konstytucjonalną słabość Serca, ale także na obecność Ogni: Serca, ponieważ ciało języka jest czerwone. Żółte kolce w środku szczeliny odzwierciedlają obecność Śluzu i Ognia w Żołądku, a ponieważ znajdują się w szczelinie centralnej, mogą także wskazywać na skłonność do chorób psychicznych (tzw. „Ogień ze Śluzem powoduje zamglenie Ducha"). FOT. 28. Kobieta, lat 93 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: czerwony Kształt ciała: normalny Nalot: gruby, żółty, czarny i suchy, z porozrzucanym białym, grzybiastym nalotem po lewej stronie HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka miała bóle pleców w okolicy lędźwiowej, niewielką niestrawność z kwaśnym odbijaniem i zaparcia. DIAGNOZA Czerwony kolor języka oraz gruby, żółty, czarny i suchy nalot zdecydowanie wskazują na Gorąco w Żołądku i Jelitach z wysuszonym kałem w Jelitach. Porozrzucany, biały grzybiasty nalot po lewej stronie także odzwierciedla Gorąco w Żołądku, które odparowuje płyny. Ponieważ grzybiasty nalot jest po lewej stronie, może to sugerować także Gorąco w Wątrobie. Objawy niestrawności i zaparcia są związane z Gorącem w Żołądku i Jelitach. Chociaż język może mieć brzydki wygląd, to biorąc pod uwagę wiek pacjentki jest to zupełnie dobry język. Nie jest zbyt czerwony, ma ducha, a problem dotyczy głównie Żołądka i Jelit. Pani ta jest faktycznie pełną młodości i aktywności 93-latką. FOT. 29. Mężczyzna, lat 46 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: normalny Kształt ciała: szczelina środkowa, szczeliny na bokach oraz inne porozrzucane pęknięcia Nalot: brak HISTORIA PRZYPADKU Pacjent miał migrenowe bóle głowy w okolicy skroniowej i nad brwiami. Atakom towarzyszyło zamazane widzenie, nudności i zawroty głowy. Skarżył się także na bezsen- ____ność. Tętno było jak skóra bębna, tzn. naprężone i napięte na poziomie powierzchownym rvi. Jest to ^B i puste na poziomie głębokim. Takie tętno wskazuje na Niedobór yin lub Esencji Nerek, okazuje na ^^ li^piiawhi- ^B DIAGNOZA koniusz- ^H Brak nalotu i pęknięcia wyraźnie wskazują na Niedobór yin Żołądka. Pęknięcia na ść Ognia ^H bokach oznaczają przewlekły Niedobór Qi Śledziony. W tym przypadku jest niewielki Nie-Jzwiercie- ^H dobór yin Nerek, który nie dał jeszcze oznak na języku. Niedobór yin Nerek wywołuje ^centralnej. ^H wznoszenie się yang Wątroby, co przejawia się bólami głowy. Niedobór yin Nerek nie jest fśluzem po- ^B Jeszcze na tyle poważny, aby spowodować czerwony język. Bóle głowy faktycznie trwają dopiero od osiemnastu miesięcy. FOT. 30. Kobieta, lat 53 em po le- z kwa- 7 skazu-.y, biały, odparo-;kże Go-''.ołądku tcjentki y głów- ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: sinawopurpurowy Kształt ciała: lekko obrzęknięty, szczelina w środku \alot: cienki, biały HISTORIA. PRZYPADKU Pacjentka miała chroniczne bóle głowy z tępym bólem okolicy czołowej i szczytu głowy. Miała także luźne stolce i bóle brzucha. Tętno było głębokie, lekko ślizgające i miękkie, szczególnie w obu pozycjach proksymalnych. DIAGNOZA Sinawopurpurowe ciało języka zdecydowanie wskazuje na zastój Krwi, związany z wewnętrznym Zimnem. Szczelina centralna odpowiada Żołądkowi, odzwierciedla więc Niedobór Qi Żołądka. Obrzęk języka związany jest z zatrzymaniem Zimna i Wilgoci z powodu przewlekłego Niedoboru yang Śledziony i Nerek. Potwierdza to głębokie, miękkie tętno w obu proksymalnych pozycjach. Podsumowując, bóle głowy można przypisać Niedoborowi Qi Żołądka, a luźne stolce i bóle brzucha spowodowane są przez zatrzymanie Zimna i Wilgoci wewnątrz. FOT. 31. Mężczyzna, lat 65 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: czerwonawopurpurowy czerwony koniuszek zucane W Kształt ciała: obrzęknięty (szczególnie koniuszek) i sztywny Kalot: cienki, biały, bez korzenia, małe złuszczone łaty na korzeniu HISTORIA PRZYPADKU Pacjent przebył niewielki udar, przejściowy atak niedokrwienia, który nie pozostawił kom to- ^H niedowładu. Z punktu widzenia medycyny chińskiej, wskazywałoby to na atak wewnętrz-bezsen- ^| nego Wiatru, wnikającego tylko do kanałów (nie do Narządów). DIAGNOZA Czerwonawopurpurowe ciaio języka wskazuje na Gorąco z zastojem Krwi. Czenu ny koniuszek wskazuje na Ogień Serca. Obrzęknięte ciało jest w tym przypadku związa-] ne z Gorącem. Sztywne ciaio oznacza obecność wewnętrznego Wiatru w tym przypadku j wzbudzonego przez Wewnętrzne Gorąco. Można więc przypuszczać, że Gorąco jest w Wątrobie i powoduje Wiatr oraz że występuje stagnacja Krwi Wątroby. Ogień Serca zosta również prawdopodobnie wzbudzony przez Wiatr Wątroby. Nalot bez korzenia i złuszez' ne łaty na korzeniu języka odzwierciedlają Niedobór yin Żołądka przechodzącego na J> lita. Podsumowując, język ten odzwierciedla stan chroniczny i obecność trzech spośroc czterech stanów predysponujących do wystąpienia udaru z Wiatru: Wiatr wewnętrzny i Ogień, stagnacja i Śluz. FOT. 32. Kobieta, lat 29 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: normalny Kształt ciała: normalny, oprócz powierzchownego obrzęku prawej połowy Nalot: normalny HISTORIA PRZYPADKU Dwa lata wcześniej pacjentka przebyła zapaść płuc. DIAGNOZA Język ten został przedstawiony przede wszystkim po to, aby zilustrować obrzęk p< -łowy jego powierzchni po prawej stronie. Obrzęk ma naturę Niedoborową i związany je-z zapaścią prawego płuca. FOT. 33. Mężczyzna, lat 30 ZNAKI NA JĘZYKU Kołor ciała: normalny, z wyjątkiem lekko czerwonej lewej strony i koniuszka Kształt ciała: normalny, z wyjątkiem bardzo lekkiego obrzęku po lewej stronie Nałot: żółty i śliski po lewej stronie HISTORIA PRZYPADKU Dwa miesiące wcześniej pacjent miał wirusowe zapalenie wątroby. Skarżył się także na napięcie nerwowe i sen zaburzony snami. Tętno było pełne, szybkie i ślizgające. DIAGNOZA Wszystkie znaki na języku pojawiły się po lewej stronie (czerwone ciało, lekki obrzęk i żółty, śliski nalot). Wyraźnie wskazuje to na problem Wątroby. W tym przypadku, wykazuje zatrzymanie Gorąca i Wilgoci w Wątrobie i Pęcherzyku Żółciowym. "•¦i. Czerwo-t wme- stanów. d: w sta- I rozpusz- -tadium. Kształt dala: normalny -sił się na konsultację. Pacjent ten cierpiał z powodu bardzo poważnych lęków, przejawiających się palpitacjami, poceniem i drżeniem. Nie spał dobrze, stolce były zawsze rozluźnione, kilkakrotne w godzinach rannych. Szczególną cechą jego lęku było pogarszanie si stanu (czuł się „w kawałkach"), gdy siostra mieszkająca w tym samym mieście wyjeźdź; ła na wakacje. DIAGNOZA Bardzo obrzęknięte ciało języka i lepki nalot są wyraźną oznaką Śluzu. Bladość ci; ła i zaznaczone odciski zębów wskazują na Niedobór Qi Śledziony, co oczywiście jest poc stawą do wytworzenia Śluzu. Przyczyną poważnych lęków jest Śluz blokujący i wywołujący niepokój Ducha. FOT. 46. Kobieta, lat 53 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: blady Kształt ciała: obrzęknięty, bardziej w części przedniej, zaznaczone odciski zębów Nalot: w całości lepki, biały HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka miała zdiagnozowaną psychozę maniakalno-depresyjną. W przebiegu faz-depresyjnej czuła się bardzo smutna i zmęczona, podczas gdy w czasie fazy maniakalni przejawiała nadmierną i haotyczną aktywność, bez kończenia czegokolwiek. Ogólnie odczuwała zimno i zmęczenie, stolce były luźne. DIAGNOZA W tym przypadku Duch został zablokowany przez Śluz. Obrzęknięty język i lepki nalot wyraźnie oznaczają Śluz. Blady kolor języka i zaznaczone odciski zębów wskazują na Niedobór Qi Śledziony, co jest podstawą dla tworzenia się Śluzu. Zmęczenie, luźne stolce i uczucie zimna wskazują także na Niedobór Qi Śledziony. FOT. 47. Mężczyzna, lat 28 ZNAKI NA JĘZYKU Kołor ciała: czerwony, koniuszek czerwieńszy z czerwonymi punktami kowo-Ser- »rodki upo-raz większe i Po tym, żakach, i zgło-przejawia--ze rozluźnianie sie •vyjeżdża- !ość cia-estpod-w-ywołu- Kształt ciała: lekko sztywny \~alot: gruby, żółty, suchy Wilgotność: bardzo suchy HISTORIA PRZYPADKU Pacjent skarżył się na bezsenność, lęk i uczucie gorąca. Pytany ujawnił, że także ma zaparcia, pragnienie i palpitacje. Tętno było pełne i lekko szerokie w lewej pozycji dystal- nej. DIAGNOZA Język ten jest klasycznym przykładem Nadmiarowego Gorąca; czerwony, ma żółty nalot z korzeniem i jest bardzo suchy. Czerwieńszy koniuszek z czerwonymi punktami wyraźnie umiejscawiają Nadmiarowe Gorąco w Sercu. Gruby żółty i suchy nalot (razem z objawami zaparcia) oznaczają występowanie Gorąca w Żołądku i Jelitach, ponieważ nalot bardziej odzwierciedla stan Narządów yang niż Narządów yin. Lekka sztywność ciała języka wykazuje, że Gorąco zaczyna uszkadzać płyny ciała, co potwierdza suchość języka. Takie objawy, jak palpitacje, bezsenność i uczucie gorąca wyraźnie potwierdzają występowanie Ognia Serca. Język z jasnoczerwonym koniuszkiem i z czerwonymi punktami wskazuje niezbicie, że źródłem stanu jest stres emocjonalny, tak było faktycznie w tym przypadku. iegu fazy .liakalnej od- t i lepki na-*kazują na e stolce FOT. 48. Kobieta, lat 72 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: czerwony Kształt ciała: lekko cienki, chociaż brzegi są nieco obrzęknięte, porozrzucane pęknięcia Nalot: złuszczony, oprócz bardzo małego pola w kierunku korzenia HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka skarżyła się na objawy zespołu Meniera, trwające od dziesięciu lat; miała silne zawroty głowy, nudności i szum w uszach. Skarżyła się także na luźne stolce z bólami brzucha i rozpieraniem w brzuchu, bóle okolicy krzyżowej kręgosłupa oraz poty nocne. Tętno było ogólnie cienkie, bardziej miękkie po prawej stronie i lekko strunowate po lewej. DIAGNOZA Czerwony kolor ciała języka wraz z brakiem nalotu wyraźnie wskazują na Niedobór yin z Niedoborowym Gorącem. Bóle kręgosłupa, szum w uszach i poty nocne oznaczają Niedobór yin Nerek. Silne zawroty głowy i nudności spowodowane są przez wznoszące się yang Wątroby, a to wynika z Niedoboru yin Nerek. Jedyną pozytywną cechą tego języka jest to, że nie jest on suchy; jest to pożądany znak, ponieważ pokazuje, że Niedobór yin nie wpłynął jeszcze na płyny ciała. Cienkie ciało języka potwierdza Niedobór yin. Lekki obrzęk boków oznacza Niedobór Śledziony; jest to jedyna tego oznaka na języku. Luźne stolce potwierdzają Niedobór Qi Śledziony. Bóle i rozpierania brzucha związane są ze stagnacją Qi Wątroby, co oddziałuje na Śledzionę. Ten ostatni syndrom możemy wywnioskować tylko na podstawie objawów i tętna, a nie z języka. - 139 - FOT. 49. Kobieta, lat 54 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: czerwonawopurpurowy czerwone punkty w przedniej części Kształt ciała: obrzęknięty, szczelina Serca, zaznaczone odciski zębów Nalot: prawie biały, lepki, żółty wewnątrz szczeliny w kierunku korzenia (żółte kolct złuszczony w łaty, szczególnie na bokach w kierunku przedniej części (pole klait piersiowej) HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka cierpiała od kilku lat z powodu choroby wieńcowej. Główne oznaki i ob\ wy obejmowały: uczucie ściskania oraz kłujący ból w klatce piersiowej, kaszel z żó!' plwociną, bezsenność, poty nocne, uczucie gorąca wieczorem, zmęczenie, rozpierar. i uczucie pełności w nadbrzuszu. Tętno było w całości ślizgające, ale także puste na gt-bokim poziomie, szczególnie po lewej stronie. DIAGNOZA Jest to bardzo skomplikowany przypadek z bardzo zawiłą patologią. Język pokazu wszystkie aspekty tego stanu. Po pierwsze, czerwonawopurpurowe ciało wskazuje i Gorąco z zastojem Krwi. Zaczerwienienie i złuszczenie w przedniej części języka (po klatki piersiowej) wykazuje, że Gorąco i zastój Krwi są głównie w klatce piersiowi a więc występuje również Niedoborowe Gorąco w Płucach i zastój Krwi w klatce piersi wej. Czerwone punkty w tym polu wskazują, że jest to poważne Niedoborowe Gorą< Płuc. Złuszczone łaty wskazują na Niedobór yin Żołądka, podczas gdy lepkość nalo: i obrzęk ciała języka oznaczają obecność Śluzu. Żółte kolce wewnątrz szczeliny Sen wskazują, że Gorąco i Śluz dotknęły Serca. Odciski zębów wskazują na Niedobór Qi ŚU dziony, który jest podstawą formowania się Śluzu. Język ten pokazuje więc skomplikowii-ną kombinację Niedoboru i Nadmiaru; występuje Niedobór Qi Śledziony, Niedobór yin Żołądka i Płuc, a Nadmiar Gorąca ze Śluzem, Niedoborowego Gorąca i zastój Krwi. Na śluz wskazuje uczucie ściskania w klatce piersiowej, kaszel z żółtą plwociną, rozpierani-i pełność w nadbrzuszu. Ból w klatce piersiowej oznacza zastój Krwi. Bezsenność, pot nocne i uczucie gorąca wieczorem wskazują na Niedoborowe Gorąco, a uczucie zmęczę nia związane jest z Niedoborem Qi Śledziony. FOT. 50. Kobieta, lat 53 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: lekko blady, szczególnie na bokach Kształt ciała: w całości lekko obrzęknięty, znacznie bardziej w części przedniej; lekko zaznaczone odciski zębów Nalot: normalny, lekko lepki HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka miała późną postać astmy. Jest to choroba rozpoczynająca się w średnin wieku i nie towarzyszy jej egzema w przeciwieństwie do wczesnych postaci astmy, któn zazwyczaj rozpoczynają się we wczesnym dzieciństwie i zwykle towarzyszy im egzem;; atopiczna. Pacjentka ta często miała świszczący oddech i stosowała mniej więcej trzy ra- ttite kolce), ole klatki ń i obja- el z żółtą ozpieranie ste na głę- ; pokazuje skazuje na zyka (pole ersiowej. i piersio-re Gorąco nalotu f Serca : Qi Śle-oplikowa-ór yin Żo-ri. Na śluz »zpieranie lość, poty • zmęcze- zy dziennie niesteroidowy inhalator (Yentolin). Miała także uczucie ściskania w klatce piersiowej i w nadbrzuszu. Czuła się bardzo zmęczona. Miała uczucie ciężkości ciała, a klatka piersiowa była zablokowana przez śluz. Całe tętno było ślizgające, lecz miękkie po prawej stronie. DIAGNOZA Język bardzo wyraźnie pokazuje występowanie Śluzu (obrzęknięty z lekko lepkim nalotem). Obrzęk przedniej części pokazuje, że Śluz blokuje Płuca. Zaznaczone odciski zębów wskazują na Niedobór Qi Śledziony, co jest podstawy formowania się Śluzu. Pozostałe objawy również wyraźnie wskazują na występowanie Śluzu, uczucie ściskania i ciężkości, śluz w klatce piersiowej oraz świszczący oddech. Zmęczenie związane jest zarówno ze Śluzem, jak i z Niedoborem Qi Śledziony. FOT. 51. Mężczyzna, lat 45 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: normalny Kształt ciała: zbaczający, obrzęknięty, głęboka szczelina Serca \alot: lepki biały, poza szczeliną, gdzie jest żółty HISTORIA PRZYPADKU Sześć miesięcy temu pacjent przebył udar (zakrzep mózgu). Pozostało porażenie połowicze i drętwienie kończyn po dotkniętej stronie. Mowa była lekko zamazana. Czuł się bardzo zmęczony. Pozostałe objawy obejmowały: zamazane widzenie, skurcze w nogach w nocy. Tętno na głębokim poziomie było puste. DIAGNOZA Język pokazuje dwa elementy patogenne, które prowadzą do udaru z Wiatru. Wyraźne zbaczanie wskazuje na Wiatr Wątroby, podczas gdy obrzęk ciała języka i lepki nalot oznaczają Śluz. Wiatr i Śluz są głównymi czynnikami patogennymi, które prowadzą do udaru. Musi być oczywiście także trochę Niedoboru Qi Śledziony, który doprowadza do tworzenia się Śluzu i Niedobór Krwi lub yin Wątroby, prowadzący do Wiatru Wątroby. Te dwa Niedobory nie ujawniają się jednak na języku. Zamazane widzenie, skurcze nóg i tętno (puste na głębokim poziomie) wskazują na Niedobór yin Wątroby, podczas gdy zmęczenie wskazuje na Niedobór Qi Śledziony. : *>'. lekko za- FOT. 52. Mężczyzna, lat 37 >rednin :ny. którt . egzeniii ej trzy ra- ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: normalny Kształt ciała: głębokie, rozrzucone szczeliny, obrzęknięty, kilka poprzecznych pęknięć na brzegach Śledziony \alot: brak - 141 - HISTORIA PRZYPADKU Pacjent chorował na AIDS. Nie miał objawów przez trzy lata od czasu diagnozy jako HIV-pozytywny, jednakże w ostatnich miesiącach cierpiał z powodu nawracających stanów podgorączkowych i infekcji. Odczuwał gorąco, pocił się w nocy, miał suchy kaszei i suche gardło. Stołce były luźne, nie miał apetytu i czuł się bardzo zmęczony. Tętno ogólnie było powierzchowne i puste. DIAGNOZA Język bardzo wyraźnie pokazuje Niedobór yin Żołądka, ponieważ jest całkowicie złuszczony. Głębokie, porozrzucane szczeliny potwierdzają ciężkość Niedoboru yin Żołądka. Nieliczne poprzeczne szczeliny na brzegach wskazują także na Niedobór yin Śledziony. Obrzęk ciała języka wskazuje na Wilgoć lub Śluz, które pochodzą z Niedoboru Qi Śledziony. Objawy pokazują także Niedobór yin Płuc (suche gardło i kaszel). Pozostałe ogólne objawy Niedoboru yin obejmują: uczucie gorąca, poty nocne oraz powierzchown-i puste tętno. Luźne stolce, brak apetytu i zmęczenie wskazują na Niedobór Qi Śledzion} FOT. 53. Ten sam pacjent co na rycinie 52 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: czerwony, szczególnie w części przedniej Kształt ciała: obrzęknięty, głębokie szczeliny Nalot: gruby, lepki żółty, bez korzenia w przedniej części HISTORIA PRZYPADKU Zdjęcie zrobiono po trzech dniach od wykonania fot. 52, podczas ostrego epizodu palenia płuc. DIAGNOZA Kształt ciała jest taki sam; język jest jeszcze obrzęknięty i ma oczywiście te same | szczeliny. Kolor ciała stał się czerwony wskazując na występowanie Wewnętrznego Go rąca. Nagłe pojawienie się grubego żółtego nalotu wyraźnie wskazuje na pogorszenie się stanu i związane jest z rozwojem intensywnego, wewnętrznego Gorąca ze Śluzem w Płucach. Koncentracja nalotu w przedniej części jest wyraźnie związana z Płucami, jednakże nalot jest bez korzenia, ponieważ poprzednio był złuszczony. Fakt, że nalot pojawił si» nagle i jest gruby, żółty oraz bez korzenia, definitywnie wskazuje na pogorszenie się sta nu. Interpretacja pojawienia się tego nalotu na poprzednio zniszczonym języku, jako dc*-bry znak, byłaby wielkim błędem (patrz rozdz. 7). FOT. 54. Ten sam pacjent co na fot. 52 i 53 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: od normalnego do czerwonego, białe pęcherzyki w przedniej części Kształt ciała: obrzęknięty, głębokie szczeliny Nalot: bez nalotu, poza rozrzuconymi łatami nalotu bez korzenia - 142 loży jako :ych sta- iy kaszel ao ogól- Jkowicie yin Żo-¦ yin Śle-> iboru Qi s izostałe -zchowne Wiedziony. HISTORIA PRZYPADKU Zdjęcie to zrobiono cztery dni po wykonaniu fot. 53. W tym czasie pacjent odzyskiwał zdrowie po zapaleniu płuc, a gorączka spadła. DIAGNOZA Język powrócił do swego wcześniejszego stanu i nie jest dalej czerwony. Przybyło jednak kilka nowych znaków. Białe pęcherzyki w przedniej części wskazują na zatrzymanie Wilgoci w Płucach, co oczywiście pozostało po Gorącu ze Śluzem. Rozrzucony w łaty nalot bez korzenia także pozostał po poprzednim grubym, żółtym nalocie, który występował w ostrym stadium. Wskazuje to na zatrzymanie rezydualnego czynnika patogennego. Fot. 55. Mężczyzna, lat 75 1 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: czerwony, żółtawe żyły podjęzykowe z purpurowymi żyłkami Kształt ciała: cienki Nałot: brak zodu za- te same "¦rrnego Godzenie się -ni w Płu- . jednak- ¦jawił się -¦ się sta- jako do- HISTORIA PRZYPADKU Mężczyzna cierpiał na przewlekłą chorobę wieńcową. Oznaki i objawy obejmowały uczucie ściskania i bólu w klatce piersiowej, duszność po wysiłku, uczucie gorąca, pragnienie i strunowate tętno. DIAGNOZA Powierzchnia podjęzykowa pokazuje, że ciało jest czerwone. Same żyły wskazują na Wilgoć parującą w górę w Górnym Ogrzewaczu, a purpurowe żyłki wskazują na zastój Krwi. Stan tego mężczyzny w medycynie chińskiej nazywany jest Bolesne Zblokowanie klatki piersiowej i jest wyraźnie związany z zablokowaniem Qi klatki piersiowej przez Śluz i zastój Krwi. FOT. 56. Kobieta, lat 28 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: blady, mokry Kształt ciała: lekko obrzęknięty Nalot: brak HISTORIA PRZYPADKU Główną dolegliwością, na którą skarżyła się pacjentka, było wyczerpanie. Pytana ujawniła, że ma bardzo skąpe miesiączki, trwające tylko jeden dzień. Często miała zawroty głowy i czasem - zamazane widzenie. Nie miała apetytu, stolce zazwyczaj były luźne i stale odczuwała zimno. Tętno było miękkie po prawej stronie, a cienkie po lewej. DIAGNOZA Blady, złuszczony język (jak „oskubany kurczak") jest wyraźnym znakiem poważi go Niedoboru Krwi, co potwierdzają skąpe miesiączki, wyczerpanie, zawroty głowy, ; mazane widzenie i cienkie tętno. Mokry język jest w sprzeczności z tą diagnozą, pon waż powinien być suchy, gdy występuje Niedobór Krwi. Jednakże język jest mokry, gd u pacjentki występuje także Niedobór yang Śledziony, co potwierdza uczucie zimna, li. ne stolce, brak apetytu i miękkie tętno. FOT. 57. Kobieta, lat 38 ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: normalny, czerwony na korzeniu, lekko suchy Kształt ciała: lekko obrzęknięty, szczególnie w części przedniej, poprzeczne pęknięć: Śledziony na brzegach Nalot: złuszczony w łaty („geograficzny"), brak na korzeniu HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka miała migreny i zaburzenia układu pokarmowego. Migreny cechowały sit, tętniącym bólem w skroniach i towarzyszyły im zawroty głowy oraz nudności. Miała nie^--trawność. Cierpiała na zaparcia (normalna wielkość stolców), bóle i rozpieranie w brzuchu. DIAGNOZA Jest to skomplikowany stan, w którym oznaki na języku i przejawy kliniczne pokazują różne aspekty zaburzenia. Język pokazuje Niedobór yin Żołądka i Nerek; ziuszczony w łaty język wskazuje na Niedobór yin Żołądka, a złuszczony korzeń oznacza Niedobór yin Nerek. Poprzeczne pęknięcia na brzegach wskazują, że występuje także Niedobór yin Śledziony, a obrzęk języka oznacza Niedobór Qi Śledziony. Objawy wskazują na wznoszące się yang Wątroby (ból migrenowy o typie tętniącym w skroniach z zawrotami $ow i nudnościami) oraz niewielką stagnację Qi Wątroby (ból i rozpieranie brzucha). Zapar cia związane są z Niedoborem yin; mogą też być związane ze stagnacją Qi Wątroby, ak w tym przypadku to nie wystąpiło, ponieważ stolce nie były małe. FOT. 58. Ta sama pacjentka co na rycinie 57 A ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: normalny, lekko czerwony na korzeniu Kształt ciała: lekko obrzęknięty, poprzeczne szczeliny Śledziony na brzegach Nalot: złuszczony w łaty HISTORIA PRZYPADKU Patrz fot. 57. - 144 - I poważne-glowy, za-zą, ponie-tokry, gdyż zimna, luź- DIAGNOZA Fotografię wykonano trzy miesiące później. Pokazuje poprawę stanu pacjentki. Kolor korzenia jest mniej czerwony, język mniej suchy, szczeliny Śledziony mniej głębokie, a co najważniejsze, powrócił nalot na korzeniu. Wszystko to wskazuje, że Niedobór yin jest lżejszy. FOT. 59. Mężczyzna, lat 72 pęknięcia owały się I Viała nies-lio w brzu- 'pokazu-luszczony Niedobór iobór yin i wznoszą-mi głowy Zapar-oby, ale ZNAKI NA JĘZYKU Kolor ciała: czerwonawopurpurowy suchy Kształt ciała: obrzęknięty, długi, głębokie rozrzucone szczeliny Nalot: brak, poza kilkoma łatami grubego, żółtego nalotu bez korzenia HISTORIA PRZYPADKU Od kilku lat pacjent cierpiał na późny typ astmy i zapalenie oskrzeli. Często miał świszczący oddech oraz duszności, przewlekły kaszel z produkcją skąpej, spoistej, żółtej plwociny. Miał także bóle w okolicy krzyżowej kręgosłupa, zawroty głowy, szum w uszach, poty nocne i suche gardło w nocy. Tętno było szybkie, powierzchowne i puste. DIAGNOZA Język pokazuje bardzo poważny Niedobór yin Żołądka, Nerek i Płuc. Niedobór yin Żołądka i Nerek jest widoczny jako czerwone i złuszczone ciało języka, a wielkie, głębokie szczeliny, znajdujące się w przedniej części (w polu Płuc), oznaczają Niedobór yin Płuc. Obserwacje te potwierdza suche gardło w nocy i przewlekły kaszel. Ostatni objaw wskazuje zarówno na Niedobór yin, jak i Śluz; skąpa, spoista plwocina oznacza suchy Śluz. Jest to stary, przewlekły Śluz, który stał się suchy i spotykamy go tylko u ludzi starych z Niedoborem yin i Śluzem. Objawy, jak bóle pleców, zawroty głowy, szum w uszach, poty nocne i powierzchowne, puste tętno wyraźnie wskazują na Niedobór yin Nerek. Purpurowy kolor języka wskazuje na zastój Krwi. Jest on prawdopodobnie zlokalizowany w Płucach, z powodu przewlekłego zatrzymania Śluzu, blokującego cyrkulację Qi oraz Krwi w tym regionie. Gruby, żółty nalot wskazuje na Śluz i Gorąco, a brak ukorzenienia nalotu oznacza, że u podstaw leży Niedobór yin. Gruby nalot bez korzenia przedstawia „najgorsze z dwóch światów", ponieważ brak korzenia wskazuje na Niedobór yin, a grubość nalotu oznacza występowanie silnego czynnika patogennego - jest to więc jednocześnie Nadmiar i Niedobór. \^ I Różnicowanie syndromów zgodnie z zasadą Sześciu Stadiów WSTĘP Różnicowanie syndromów zgodnie z zasadą Sześciu Stadiów jest jednym z najwa:| niej szych założeń klinicznej chińskiej diagnozy i leczenia. Podstawy tej teorii sformu! -wał słynny lekarz Zhang Zhong-Jing w książce pt. Rozważania nad zaburzeniami w wołanymi przez Zimno (ok. 220). Chociaż można powiedzieć, że praca dotyczy głowi symptomatologii i leczenia chorób, których przyczyną jest jedynie zewnętrzne Zimno faktycznie stanowi kamień węgielny chińskiej myśli medycznej w klinicznej symptoma logii i leczeniu chorób, zarówno Zewnętrznych, jak i Wewnętrznych, z Zimna, jak i z (¦ raca. Zhang Zhong-Jing urodził się w okresie dynastii Han między 158 a 166 r. n.e. Je_ oryginalna praca na temat chorób powstających z Zimna została opublikowana w szt -nastu tomach, a następnie podzielona na dwie części: Rozważania nad zaburzenia u wywołanymi przez Zimno i Zasady Złotej komnaty. Część oryginalnej pracy, wydań • przez Wang Shu-He z dynastii Jin, słynnego specjalistę badania tętna, zaginęła. Obecr używane wydanie pochodzi z okresu dynastii Song (960-1279). Rozważania nad zaburzeniami wywołanymi przez Zimno zawierają założenia teoretyczne diagnozy i leczenia chorób spowodowanych przez zewnętrzne Zimno, ogólni przejawiających się gorączką. We wstępie do pracy Zhang powiada, że prawie 200 mieszkańców z jego wioski, a więcej niż dwie trzecie, zmarło w ciągu ostatnich 10 lat. Siedemdziesiąt procent z nich zmarło z powodu gorączek jelitowych. Wielka praca Zhanga pochodzi z czasów, gdy najczęstszymi zaburzeniami były epidemie różnych typów gorączek jelitowych, jednak symptomatologia z Rozważań nad zaburzeniami wywołanymi przez Zimno jest ciągle aktualna w dzisiejszych czasach i warunkach. Praca opisuje podstawowe cechy i syndromy różnych typów gorączek oraz chorób pochodzenia zewnętrznego. Kliniczne przejawy chorób spowodowanych przez Zimno zostały uporządkowane przez Zhanga zgodnie z Sześcioma Stadiami, które odpowiadają sześciu kanałom: Większe yang (Jelito Cienkie i Pęcherz - tł. Tai Yang), Jasność yang (Jelito Grube i Żołądek - tł.Yang Ming), Mniejsze yang (Potrójny Ogrzewacz i Pęcherzyk Żółciowy - tł. Shao Yang), Większe yin (Płuca i Śledziona - tł. Tai Yin), Mniejsze yin (Serce i Nerki -tł. Shao Yin) i Zamierające yin (Osierdzie i Wątroba - tł. Jue Yin). Tylko stadium Wiek- : najważ-Isformuło-inmi wy-glównie > Zimno, to iptomato-Ipik i z Go- n.e. Jego . w szes-neniam i wydanej Obecnie onia teo-ogólnie i miesz-Siedem-Itanga po-irorączek •>) i przez ¦dstawo-znego. 1 kowane anatom: ube i Żo-;nwy - tł. Nerki --.urn Więk- szego yang odzwierciedla Stan Zewnętrzny (Zimno). Wszystkie pozostałe stadia to stany Wewnętrzne. Podstawą do zrozumienia rozwoju choroby poprzez te stadia jest koncepcja walki pomiędzy zewnętrznym czynnikiem patogennym a Qi ciała. Większość objawów klinicznych jest wyrazem tej walki oraz stale zmieniającego się nasilenia tych dwóch sił względem siebie. Tak więc, względna siła lub słabość czynnika patogennego i Qi ciała decyduje o tym, czy syndrom będzie Nadmiarowy, czy Niedoborowy. Syndrom Nadmiarowy cechuje silny czynnik patogenny, ale również względnie mocna Qi ciała. Walka pomiędzy tymi dwiema siłami przyczynia się do wystąpienia dość gwałtownych objawów, typowych dla syndromu Nadmiarowego. Syndrom Niedoboru charakteryzuje natomiast stała obecność czynnika patogennego i osłabienie Qi ciała, która nie reaguje na czynnik patogenny. Objawy syndromu Niedoborowego mają naturę łagodniejszą niż objawy syndromu Nadmiaru. Innym ważnym pojęciem w tym systemie diagnostycznym jest głębokość choroby. Jednym z podstawowych celów tego systemu różnicowania jest pomoc w zrozumieniu, co może determinować głębokość choroby. W pierwszych trzech stadiach yang choroba jest bardziej powierzchowna i dotyczy kanałów yang lub Narządów yang. W trzech stadiach yin choroba jest głębiej i dotyczy Narządów yin. Tak jak objawy kliniczne różnią się w zależności od względnej siły lub słabości czynnika patogennego i Qi ciała, podobnie różnią się w zależności od głębokości choroby. W trzech stadiach yang dominuje czynnik patogenny; Qi ciała jest jeszcze względnie silna; występują Nadmiarowe oznaki Gorąca; leczenie skierowane jest na wyeliminowanie czynnika patogennego. W trzech stadiach yin czynnik patogenny jest nadal obecny, ale zmniejsza się; Qi ciała jest osłabiona; występują Niedoborowe oznaki Zimna; leczenie musi się koncentrować na wzmacnianiu Qi ciała. Ta zawiła i szczegółowa ocena zespołów oznak klinicznych jest jedną z największych zalet medycyny chińskiej. Pozwala na wyodrębnienie dominującego zespołu i zastosowanie właściwego leczenia w poszczególnych stanach i etapach ewolucji choroby. W dalszej dyskusji, wszędzie tam, gdzie będzie to możliwe, uwzględnimy stany patologiczne według rozpoznań biomedycznych. Należy pamiętać, że nie istnieje bezpośrednie przeniesienie diagnozy biomedycznej na syndromy chińskie. Na przykład, przypadek przeziębienia może odpowiadać stanowi Większego yang według różnicowania Sześciu Stadiów, lub warstwie Ochronnej Qi zgodnie z różnicowaniem według Czterech Warstw, lub stadium Górnego Ogrzewacza, gdy różnicujemy zgodnie z Trzema Ogrzewaczami. Podobnie, stadium Większego yang może odpowiadać licznym, różnym chorobom definiowanym biomedycznie. Odniesienia te zostały omówione tylko wówczas, gdy są przydatne w praktyce klinicznej. WIĘKSZE YANG (TAI YANG-przyp. tłum.) Stadium Większego yang odpowiada przypadkom chorób z ataku zewnętrznego Zimna. Z punktu widzenia Ośmiu Zasad jest to stadium Zewnętrznego Nadmiarowego Zimna. Kluczowe przejawy kliniczne to: awersja do zimna, dreszcze, gorączka, sztywność szyi, ból głowy i powierzchowne tętno. Kanały Większego yang (odpowiadające Jelitu Cienkiemu i Pęcherzowi) zarządzają warstwami zewnętrznymi ciała. Są to najbardziej powierzchowne kanały, bogate w Qi Ochronną, której funkcją jest ochrona przed inwazją patogennych czynników zewnętrznych. Kiedy Wiatr i Zimno wnika do ciała, dotknięte są najpierw kanały Większego yang. Inwazja zewnętrznego Wiatru i Zimna przeszkar. j w krążeniu Qi Ochronnej. W rezultacie występują bóle oraz sztywność głowy i s. j (w okolicy potylicy), tam gdzie przebiegają kanały Większego yang. J Walka pomiędzy Zewnętrznym Wiatrem i Zimnem a Qi Ochronną powoduje gorącJ kę. Obecność Wiatru i Zimna w mięśniach powoduje awersję do zimna. Kiedy ZewnętiM ny Wiatr i Zimno wniknie do warstwy Qi Ochronnej to zarówno Qi Ochronna, jak i Qi QB żywcza przesuwają się na zewnątrz, aby przeciwstawić się zewnętrznemu czynnikom patogennemu. Wszystkie energie ciała poruszają się ku powierzchni, stąd powierzchoł ne tętno. Kolor ciała języka nie zmienia się, ponieważ choroba dotyczy tylko warstwy nM wnętrznej. Może wystąpić cienki, biały nalot bardziej z przodu lub po bokach języka: od| zwierciedla on zewnętrzne umiejscowienie choroby. Biały kolor nalotu oznacza Zin naturę czynnika patogennego. , Jest to bardzo ogólny opis przejawów klinicznych zewnętrznego ataku Wiatru i Zi:: I na. W praktyce, istotne jest rozróżnienie ataku Zimna od ataku Wiatru, ponieważ lec; —I nie w każdym z tych przypadków różni się, mimo że w obu przypadkach występuje 2*J rączka i ból lub sztywność głowy i szyi. I Atak Wiatru i Kiedy Wiatr dominuje nad Zimnem, objawami klinicznymi będą: gorączka, poty, lt kie dreszcze, awersja do Wiatru, ból i sztywność głowy i szyi oraz powierzchowne, w ne tętno. Charakterystyczne dla tego syndromu jest względne osłabienie Qi Odżywcz w porównaniu z Qi Ochronną. Przyczyną potów jest osłabienie Qi Odżywczej, co powoc: je, że pory stają się wiotkie. Jednakże są to tylko lekkie, a nie obfite poty. Jeżeli uletr osłabieniu zdolność do ogrzewania skóry i mięśni przez Qi Ochronną, występuje awer> do Wiatru. Zarówno awersja do Wiatru, jak i awersja do Zimna mają zasadniczo tę sar naturę - różnią się tylko intensywnością. Awersja do Wiatru jest mniej intensywna r awersja do Zimna i dotyczy tylko sytuacji, gdy osoba wychodzi na powietrze. Awersja c Zimna jest silniejsza i może pojawić się nawet wtedy, gdy osoba przebywa w pomieszcz-niu. Tętno jest powierzchowne, ponieważ Qi ciała dążą na zewnątrz, aby spotkać pai -genny Wiatr. Tętno jest również wolne, ponieważ Qi ciała jest względnie słabsza. Z pun-tu widzenia biomedycyny, syndrom ten może występować w zwykłym przeziębień: i w innych infekcjach górnych dróg oddechowych. Atak Zimna Jeżeli Zimno dominuje nad Wiatrem, objawami klinicznymi będą: gorączka, brak p< -tów, awersja do Zimna, wyraźnie zaznaczone dreszcze, ból i sztywność głowy i sz> uogólnione bóle ciała, bóle w okolicy lędźwiowej, krótki oddech oraz powierzchowne, m piętę tętno. Uogólnione bóle ciała i ból okolicy lędźwiowej spowodowane są zablokowaniem przez zewnętrzne Zimno cyrkulacji Qi Ochronnej w skórze i mięśniach. Szczególnie bóle okolicy lędźwiowej spowodowane są przez stagnację w kanale Większego yariL' w dolnej części pleców. Zimno zaciska, a więc pory są zaciśnięte i nie ma potów. ZaciśnL cie przez Zimno uszkadza rozpraszającą i zstępującą funkcję Płuc oraz prowadzi ci skrócenia oddechu. Tętno jest powierzchowne, ponieważ Qi ciała dąży na zewnątrz, ab spotkać patogenne Zimno; jest napięte z powodu zaciskającej natury Zimna. Zimno w warstwach zewnętrznych, zamknięte pory i uszkodzoną rozpraszającą i zstępującą funkcję Płuc można leczyć poprzez uwolnienie warstw zewnętrznych i otwarcie porów, aby spowodować poty i wspomóc Płuca w ich rozpraszającej i zstępującej funkcji. Le- ¦g ncŁfy ngzora nnrapMBz i onjd niuajBdBz 'aidAoS av. . azoui uq\ uiojpuAs AuAoAparaoiq ^mazpiM nppmd z 'ou|5; (ap[O.iazs) apfjaiM i Ajod 'aiuaiujfejd (auzBMod) apflaiM '¦B5[zote,io$ (b5[osaa\) B5[piAv ijAzo '„ap A\ra:jzo" tes auimAzBu ojsazo uinip^is oSaj p[i3iizo "oofejog te.fezsBjdzoj Ąod zBA\aiuod 'au feiuui c>Aq feSora "eofejog p[euzo 'ais pod apijqo luajbBd Ap§ az 'oAzbauibz Az osouoaqo zaiiLwoj aji3 'oŚauuaSo^d b^iuiłCzo i T3ji3io if) 5{is -po oup; 9p[OJ9zg •yCpoM fauuiiz pso{i ijo^znp apid afruajaad aiuBMop^oapz luafo^d v. aMBfąo jsaf aiuaiuS^jd n^p^d^zjd niyC^ j\v oofejof) AvouA{d aiuazsnsAw fefe^papjapwzpo n^zaf bu jo^u iftpns i bu T3\mo AuĄd aotefezs^jdzoj oofejo{) auzj|5uMa/W zazjd fes auBAvopoAvods Ąoj "Bofejo{) tui fes fo5[odaiu i JLzjkmą aiuaiuai^uazo^z "Bł^p Jui^iSjaua b ULftiiraSo:p3d raap[TUUi?zo . fauuiiz ajijąo ijo^uibs aiu psousBf psous^f Avopfezj^N ranip^^s ąnj) inapa^dez z oote,io{) uinip-Bis qn|) oofejOQ auz 'auozoa{ oiupaiAvodpo i -poSz auBMopjdjaiui Oy?q feSoui auzoraip^ jCM^fąo !aiu za| Xzo 'ouraiz auzj^umaz zazad Au -¦BAvopoAvods no jsaf^zo 'eiuazo^uz "era oijsj i{uzj^auAva/w raojpu^s XfąAwz o^ ^saf zoa^ 'Moi -B^g npsazg SnjpaM buuitz n5[BłB z qojoqo niuBAVooiuzoj Xzjd j{ui3A\Xsido sm[KoĄ>VĄ jsaf ua| u^;g 'ooteao{) ay aiumuiazjd BSain ^uuaSo^d itrau^zo StreA" psous^f ranip^^s a\ 'o -oj •nj-Biuip^j^ raojpu^s o; ;saf ap^^nzaj ^V "bjbp aigjaua zajxiA\oj 5[b[ '^uuago| Cnd^isA^ xnA\ uimpB|s t\\ '(StreA* osous^f) oSaqtu{) zj^N t avojbub5[ op aiu^oSazozs 'zj;feuAvaAv op oSauuaSo^d o§azsfara]Al qn^ SweK oSazs5[&TAV uinip^^s az 5is z ąoAu^zteiAYz 'oSauza;5uAvaz Biuazpoąood qoBiu9zjnqBz (¦nm\} -d&jd 3S0NSVf ¦onjd nniajBdBz qn{ 'niuaiq5izazjd uiĄąKmz ay 3idfejsA*Av azoui ua| uiojpuAs feuzoApautoiq tezouS^ip z av bui ara qoA^ AvoAVBfqo i^j^p aioq auoiujoSon i mpappo aiuao ^B^B a\. ouraiz iu[B^ av aiiAvoqozjaiAvod i av aiiAvoi[OzjaxAvod i au{OA\ jsaf oup^ buuiiz rofejB av tefndajsAM ara 13 'ru^i^ njfB^B a\ az 'oAzbaviibz Az9{bu 'buuiiz 5fB^ I tu^i^w ^b^b AraafniLwojod Apar>j •Braazoaj Auijoj azsfaiupoSBj OBjaiqAM Azay^u nj^i^ nyuye Azjj (5anj Auiafnsois ApS 'aafefnjfnpaj r^iuąoai 'du) Biuazaaj ogau[]s ara^AYOsołs^z zazjd Ai -od cmAYopoAYods Burajz rm^ys av Aq 'jsaf auio^si fauzoiuipt aoA^^ad AV 'fazoAvAzpo ]Q Joqop -ai^[ AupajSzM afnd5jsAAv zBAvaraod 'njoqopai|\j raauiojpuAs f -paf 0^ 'tumrap^N iniBraojpuAs fes buuijz 5[Bf 'iu^bi^ ^bib oumojbz z^poip 'Aayojs i gaupajSzAY 1 Avoiod Biu'6Avod5isAAV npoA\od z azsfaiupoSBj oAq ou av aiuazoaq 'mysij^ xąv^e av ziu azsfaraooui jsaf buuiiz ti5[B|i3 av aiuazo Stadium Narządów Jasności yang Stadium Narządów Jasności yang dotyczy Żołądka i Jelita Grubego. Oznaki klin* ~ ne, to: gorączka narastająca po południu, zaparcie, uczucie pełności i bólu brzucha. I ry nasila się przy ucisku, niepokój i rozdrażnienie, czerwone ciało języka, żółty, i suchy nalot na języku albo brązowy lub czarny nalot z kolcami oraz głębokie, pełne t* no. W poważnych przypadkach może wystąpić majaczenie. Przyczyną gorączki, występ jącej w tym stadium, jest znów walka pomiędzy czynnikiem patogennym a Qi ciała, rączka jest większa po południu, ale występuje w ciągu całego dnia, przeciwnie niż r rączka w Niedoborze yin, gdzie ma ona tendencję do występowania tylko po poiu>. i wieczorem. Zaparcie oraz uczucie pełności i ból brzucha spowodowane są przez p genne Gorąco, które unosi i osusza płyny ciała. Wysuszony stolec w Jelitach blokuje ?. bodny przepływ Qi, co nasila ból. Przyczyną rozdrażnienia, niepokoju i majaczenia są ?.. burzenia Ducha, które wywołane są przez Wewnętrzne Gorąco. Suchy nalot języka zwierciedla zużycie płynów ciała przez Gorąco, a głębokie tętno wskazuje na zabloku nie Wnętrza przez wysuszony stolec. W tym stadium nalot na języku jest grubszy r.:: w stadium kanałów Jasności yang. Porównując stadia kanałów i Narządów Jasności yang widzimy, że dla obu charaku rystyczny jest Nadmiar Wewnętrznego Gorąca z gorączką, pragnieniem i żółtym, suehyi nalotem na języku. Różnicując oba stadia widzimy, że w stadium kanałów występują c* fite poty i wielkie tętno. W stadium Narządów występuje zaparcie, uczucie pełności i 1> lu brzucha oraz głębokie tętno. Stadium kanałów leczone jest przez oczyszczanie z tr raca, a stadium Narządów zarówno przez oczyszczanie z Gorąca, jak i usuwanie zapa-cia. Z punktu widzenia biomedycyny taki syndrom może wystąpić w grypie, zapaleń płuc i zapaleniu jelit. MNIEJSZE YANG (SHAO YANG - przyp. tłum.) Stadium Mniejszego yang zazwyczaj rozwija się ze stadium Większego yang. Związane jest z wniknięciem czynnika patogennego (zwykle Gorąca, które powstało z Zimn: do kanału Pęcherzyka Żółciowego. Większe yang odpowiada stanowi Zewnętrznemu, J sność yang - Wewnętrznemu, a Mniejsze yang jest to stan półZewnętrzny półWewnęti: ny. Stadium Mniejszego yang reprezentuje pośrednie umiejscowienie czynnika patoge: nego. Objawy kliniczne, to: naprzemienne dreszcze i gorączka, uczucie pełności w okoi cy żeber i okolicy podżebrowej, matowy wygląd twarzy, utrata apetytu, drażliwość, suci.-gardło, nudności, gorzki smak w ustach, zamazane widzenie, biały, śliski nalot języka ty ko po prawej stronie oraz strunowate tętno. Naprzemienne dreszcze i gorączka odzwierciedlają walkę pomiędzy czynnikiem patogennym a Qi ciała. Ważne jest, aby odróżnić to od gorączki z awersją do Zimna, która występuje w stadium Większego yang. W stadium tym gorączka i awersja do Zimna występują jednocześnie, podczas gdy w stadium Mniejszego yang gorączka i dreszcze występują po sobie. Uczucie pełności w okolicy żeber i podżebrowej wynika ze stagnacji Q~. w kanale Pęcherzyka Żółciowego, która spowodowana jest zablokowaniem przez czynnik patogenny. Matowy wygląd twarzy odzwierciedla zmniejszoną zdolność kanałów Mniejszego yang do wspierania cyrkulacji Qi. Utrata apetytu związana jest z nagromadzeniem się Wewnętrznego Gorąca w Mniejszym yang, co przyczynia się do zaburzeń Qi Żołądka, :i klinicz-icha, któ- graby *. pełne tęt-. występu-iała. Go-ie niż go-południu i przez pato-:>kuje swo- są za-! jeżyka od-liablokowa-pubszy niż l charakte-i. suchym tępują ob-aości i bó-anie z Gonie zapar-L zapaleniu Gorzki smak, suche gardło, zamazane widzenie są spowodowane przez płonące Gorąco Pęcherzyka Żółciowego. Biały, śliski nalot języka po prawej stronie odzwierciedla lokalizację czynnika patogennego pomiędzy warstwą zewnętrzną a wewnętrzną. Strunowate tętno wskazuje na obecność czynnika patogennego w kanale Pęcherzyka Żółciowego. Objawy kluczowe tego syndromu to: naprzemienne dreszcze i gorączka, uczucie pełności w okolicy podżebrowej, utrata apetytu i gorzki smak w ustach. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten może pojawić się w następujących chorobach: grypa, mononukleoza (gorączka węzłowa) i malaria. Występuje często w grypopodobnych infekcjach wirusowych, jak łagodne zapalenie mózgu i rdzenia z mialgią (zespół przewlekłego zmęczenia), które ciągną się tygodniami z dreszczami i gorączką. WIĘKSZE YIN (TAI YIN - przyp. tłum.) W stadium Większego yin czynnik patogenny wnika do głębszych warstw energetycznych ciała i oddziałuje na Narządy. Trzy stadia yang dotyczą tylko kanałów i Narządów yang. Trzy stadia yin można ogólnie, ale nie wyłącznie, scharakteryzować jako Niedobór i Zimno. W stadium Większego yin dochodzi do wniknięcia Zimna do Środkowego Ogrzewacza (Śledziony), jak również do Niedoboru yin w Śledzionie. Objawy kliniczne to: uczucie pełności brzucha, wymioty, utrata apetytu, biegunka, brak pragnienia, blade ciało języka i biały nalot oraz głębokie, wolne tętno. Stan ten spowodowany jest bezpośrednim atakiem Zimna wnikającego do Śledziony, wówczas gdy występuje Niedobór yang Śledziony. Niedobór ten zaburza funkcję przetwarzania i transportu Śledziony i prowadzi do uczucia pełności w brzuchu, wymiotów, biegunki oraz utraty apetytu. Dyskomfort w brzuchu zmniejsza się pod wpływem ucisku. Brak pragnienia odzwierciedla syndrom Zimna, na który również wskazuje blady język i wolne tętno. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten może pojawić się w takich chorobach, jak infekcje wirusowe dotyczące przewodu pokarmowego. :ig. Zwią-z Zimna i nernu, Ja- "ewnętrz- patogen- w okoli- >ć, sucht •-;zyka tyl- nikiem panna, która v.imna wy-pvszcze wy-gnacji Qi ¦vz czynnik -Iow Mniej-nadzeniem ,1 Żołądka. MNIEJSZE YIN (SHAO YIN -przyp. tłum.) Stadium Mniejszego yin to również syndrom Wewnętrzny dotyczący Narządów yin, a szczególnie Nerek i Serca. Występują dwa typy stadium Mniejszego yin: przemiana w Zimno (albo stadium Zimna Mniejszego yin) i przemiana w Gorąco (stadium Gorąca Mniejszego yin). Stadium Zimna Mniejszego Yin Objawy kliniczne Zimna Mniejszego yin to: dreszcze, awersja do zimna, apatia i senność, zimne kończyny, biegunka cechująca się obecnością niestrawionych resztek pokarmowych, brak pragnienia lub chęć picia ciepłych płynów, obfity, jasny mocz, blade ciało języka oraz głębokie, cienkie tętno. W stadium tym pacjent ma tendencję do leżenia w skulonej pozycji. Awersja do Zimna, zziębnięcie kończyn, apatia i skulona pozycja ciała w czasie leżenia są spowodowane przez Niedobór yang. Cały syndrom jest głównie związany z Niedoborem yang Nerek, który oddziałuje przykładowo na yang Śledziony - 153 - i powoduje biegunkę. Obfity, jasny mocz odzwierciedla wewnętrzne Zimno, a głębofc cienkie tętno oznacza stan Wewnętrznego Niedoboru. Stadium Gorąca Mniejszego Yin Objawy kliniczne Gorąca Mniejszego yin to: gorączka, drażliwość, bezsenność, chość w ustach i gardle, skąpy, żółty mocz, czerwony język bez nalotu i cienkie, szyb tętno. Jest to stadium Niedoboru yin Nerek. Gorączka, suchość w ustach i gardle, jak i nież drażliwość i bezsenność są spowodowane przez Niedobór yin Nerek. Drażliwo i bezsenność pojawiają się w wyniku Niedoboru yin Nerek, który przyczynia się do wstania Niedoborowego Gorąca w Sercu, co z kolei jest przyczyną zaburzeń Ducha. Ni doborowe Gorąco wypala płyny ciała i powoduje skąpy, żółty mocz, czerwony jęz i szybkie tętno. ZAMIERAJĄCE YIN (JUE YIN - przyp. tłum.) Chociaż stadium Zamierającego yin może odpowiadać problemom Osierdzia i Watr -by, może również obejmować inne stany patologiczne. Jest to syndrom mieszany - Gor..• ca i Zimna, który obejmuje także syndromy wywołane przez robaczyce. Objawy klinie: -ne to: stałe pragnienie, uczucie energii płynącej z dołu do klatki piersiowej, ból i doznania gorąca w klatce piersiowej, uczucie głodu z niechęcią do jedzenia, zimne kończyi" biegunka i wymioty (również wymioty zawierające obleńce). Stale pragnienie związane jest z Gorącem Wątroby, zużywającym płyny ciała. Ucz cie energii wstępującej od dołu do klatki piersiowej i doznania bólu i gorąca w klatce pit siowej spowodowane są przez wznoszące się Gorąco Wątroby. Głód z niechęcią do jedz nia, wymioty oraz biegunka wywołane są przez Gorąco Wątroby i zatrzymanie Zimna w Jelitach i Żołądku. Gorąco Wątroby wywołuje głód, ale Zimno w Jelitach i Żołądku powstrzymuje pacjenta przed jedzeniem. Wymioty obleócami związane są z Zimnem w Jelitach, do którego robaki nie mogą się zaadaptować. Występuje tu rozdzielenie energii yin od yang z yang wnoszącym się ku szczytowi ciała i uciekającym z kończyn, stąd ich oziębienie. Podsumowując należy stwierdzić, że syndrom ten cechuje równoczesne występowanie oznak Niedoborowego Zimna i Nadmiarowego Gorąca. Oznaki Niedoborowego Zimna to: brak chęci do jedzenia, wymioty, biegunka, oziębienie kończyn. Oznaki Nadmiarowego Gorąca to: stałe pragnienie, ból w klatce piersiowej, uczucie energii wstępującej od dołu do klatki piersiowej i głód. głębokie. ¦ność, su--. szybkie jak rów-^ażliwość mc do po--cha. Niemny język II Różnicowanie syndromów zgodnie z zasadą czterech warstw ¦ WSTĘP i i Watro- ^M By - Górą- ^M Różnicowanie syndromów według Czterech Warstw koncentruje się głównie na cho- y klinicz- ^M robach gorączkowych wywołanych przez zewnętrzne Gorąco. Rozwinęli je Wu You-Ke, i dozna- ^m Ye Tian-Shi i Wu Ju-Tong we wczesnej dynastii Qing, chociaż elementy takiego myślenia > kończyny. ^| o procesie chorobowym pojawiły się już w Księdze Wewnętrznej i w Rozważaniach nad ^^ zaburzeniami wywołanymi przez Zimno. iła. Uczu- ^H Ye Tian-Shi, główny przedstawiciel Szkoły Chorób z Gorąca (wen bing), urodził się Jatce pier- ^1 w 1667 r. w mieście Suzhou. Zmarł w 1746 r. W tym czasie w Chinach szerzyły się choro-I do jędze- ^H by infekcyjne, które z punktu widzenia medycyny chińskiej pochodziły z zewnętrznego lie Zimna ^m Gorąca. Ye Tian-Shi był najsławniejszym lekarzem w okresie wczesnej dynastii Qing. Jest rtądku po- ^m autorem licznych książek. Najważniejsze z nich, to: Rozważania nad chorobami gorącz-nem w Je- ^B kowymi z Gorąca1 i Poradnik kliniczny przypadków chorób2. Ye Tian-Shi był autoryte-nergii yin ^m tem w chorobach z zewnętrznego Gorąca, rozwijał różnicowanie syndromów według : ich ozię- ^H Czterech Warstw, a także był specjalistą w leczeniu odry i innych chorób dziecięcych. > występo- ^fl Jedna z jego książek to Podstawy pediatrii3. 3rowego ^M Różnicowanie syndromów według Czterech Warstw dotyczy wyłącznie chorób go- uaki Nad- H rączkowych z Gorąca, tzn. tych, których przyczyną jest zewnętrzne Gorąco. Ten typ cho-wstępu- ^| rób można opisać następująco: • zawsze spowodowane są przez zewnętrzne Gorąco lub Wiatr i Gorąco, • gorączka zawsze jest objawem głównym, • gorąco jest intensywne i ma silną tendencję do wypalania płynów ciała oraz uszkadzania yin, • są to choroby zakaźne, • czynnik patogenny wnika przez nos i usta. Występują również choroby gorączkowe spowodowane przez Zimno. Analiza tych chorób opiera się na różnicowaniu według Sześciu Stadiów opisanych w Aneksie, cz. I. Podstawą różnicowania według tej zasady jest koncepcja czterech warstw energetycznych w ciele. Każda z tych warstw lub stadiów ma szczególny rodzaj energii i nazywana jest: warstwa Ochronna (wei), Qi (qi), Odżywcza (ying) i Krwi (xue). Ze względu na głębokość warstwa Ochronna jest najbardziej powierzchowna, a warstwa Krwi - 155 - stanowi poziom najgłębszy. W tym systemie różnicowania, każdy poziom energetyczny cechuje szczególny zespół objawów. Gdy lekarz zidentyfikuje poziom energetyczny, na którym umiejscowiona jest choroba, może zastosować właściwe leczenie. Chociaż ten system różnicowania został opisany dla chorób pochodzenia zewnętrznego, może być także stosowany w przypadkach chorób wewnętrznych z Gorąca, ponieważ Gorąco staje się wewnętrzne, gdy przekroczy poziom Ochronny i poziom Qi. WARSTWA OCHRONNA Warstwa Qi Ochronnej obejmuje cztery możliwe syndromy: Wiatr i Gorąco, Gorąco Letnie, Gorąco i Wilgoć oraz Suchość i Gorąco. Mają one różne objawy kliniczne, ale w początkowym stadium we wszystkich występują oznaki i objawy inwazji z zewnątrz Wiatru i Gorąca. Dalszy opis przejawów klinicznych będzie się więc opierać głównie na oznakach i objawach inwazji przez Wiatr i Gorąco. Warstwa Qi Ochronnej jest to najbardziej powierzchowna warstwa atakowana przez zewnętrzne Gorąco. Jest to stadium, w którym objawy i oznaki dotyczą poziomu energii Qi Ochronnej. Odpowiada to stadium Większego yang w różnicowaniu zgodnie z Sześcioma Stadiami; jedyną różnicą jest czynnik patogenny o naturze Gorąca a nie Zimna. Poziom Ochronny charakteryzuje uszkodzenie energii Qi Ochronnej. Qi Ochronna ma cztery zasadnicze funkcje: ochrona przed zewnętrznymi czynnikami patogennymi, ogrzewanie oraz odżywianie skóry i mięśni; kontrola skóry, włosów, otwieranie i zamykanie porów; powiązanie z Qi Płuc. Na poziomie Ochronnym wszystkie te funkcje są zaburzone co prowadzi do wystąpienia specyficznych przejawów klinicznych. Oznaki i objawy na poziomie Ochronnym, to: gorączka, lekkie dreszcze, awersja do zimna lub wiatru, brak lub tylko lekkie poty, ból głowy, kaszel, bolesność gardła, pragnienie, lekko czerwone na koniuszku ciało języka iMub na brzegach, cienki, biały nalot na języku oraz powierzchowne, szybkie tętno. Gorączka występująca w tym stadium związana jest z walką patogennego zewnętrznego Gorąca z Qi Ochronną. Awersja do zimna lub wiatru spowodowana jest uszkodzeniem funkcji ogrzewania oraz odżywiania skóry i mięśni przez Qi Ochronną. Brak potów lub tylko lekkie poty związane są z osłabieniem funkcji Qi Ochronnej, która reguluje zamykanie i otwieranie porów. Ból głowy (głównie okolicy potylicznej) związany jest z zablokowaniem cyrkulacji Qi Ochronnej. Kaszel związany jest z zablokowaniem Qi Ochronnej, co zaburza zstępującą funkcję Płuc. Gorąco w kanale Płuc powoduje ból gardła. Pragnienie spowodowane jest przez Gorąco wysuszające płyny ciała. Lekko czerwony koniuszek i brzegi języka odzwierciedlają wniknięcie Gorąca do zewnętrznych warstw energetycznych. Powierzchowne tętno odzwierciedla walkę Qi Ochronnej z zewnętrznym czynnikiem patogennym, a szybkie tętno odzwierciedla obecność Gorąca. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten może występować w chorobach infekcyjnych górnych dróg oddechowych, w zapaleniu migdałków, w początkowych stadiach różyczki, ospy wietrznej i odry. WARSTWA QI Warstwa Qi stanowi drugi poziom inwazji zewnętrznego Gorąca. Objawy kliniczne na poziomie Ochronnym odzwierciedlają uszkodzenie Qi Ochronnej. Słowo Qi nie odnosi się do jakiegoś szczególnego rodzaju Qi, wskazuje raczej na dalsze wniknięcie Gorąca do warstwy, która nie jest jeszcze zbyt głęboka. Poziom Qi wskazuje po pierwsze, że odpor- - 156 - ergetyczny jr.yczny, na rhociaż ten może być ¦ąco staje o. Gorąco ?. alewpo--i:rz Wiatru na ozna- ina przez iu energii (z Sześcio-Jimna. Po-ma czte-, ogrzewalnie po-surzone. wersja do . pragnie-ilot naję-związa-> zimna lub ry i mięś-aem funk- okoli-I związany • w kana-jszające :e Gorą-.a walkę rciedla w cho-•zątko- liczne na Inosi się ąca do • odpor- ność ciała jest jeszcze dobra, po drugie, że czynnik patogenny uszkodził, chociaż niezbyt głęboko, normalne funkcje Narządów. W stadium Qi występuje pięć stanów: Gorąco w klatce piersiowej i przeponie, Gorąco w kanale Żołądka, Suchość i Gorąco w Jelitach, Gorąco i Wilgoć w Żołądku i Śledzionie oraz Gorąco w kanale Pęcherzyka Żółciowego. Gorąco w klatce piersiowej i przeponie Objawy kliniczne Gorąca w klatce piersiowej i przeponie obejmują: gorączkę, brak awersji do zimna, uczucie gorąca, duszność, kaszel z żółtą lub rdzawego koloru i ropną plwociną, wyczerpanie, uczucie palenia w nadbrzuszu, pragnienie, ślizgające, szybkie tętno i czerwony język z żółtym, grubym nalotem (fot. 41). Większość przejawów klinicznych odzwierciedla nagromadzenie się zewnętrznego Gorąca w klatce piersiowej i w przeponie, co powoduje zablokowanie Qi w tym rejonie. Gorączka nie jest wysoka. Żółty nalot odzwierciedla, że choroba wniknęła głębiej niż na poziom Ochronny. Nalot jest jednak tylko lekko żółty i może być częściowo biały. Pragnienie spowodowane jest przez Gorąco wysuszające płyny ciała. Kaszel z plwociną wynika z zaburzenia zstępującej funkcji Pluć przez Gorąco. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten może wystąpić w ostrym zapaleniu oskrzeli, zapaleniu płuc i w ropniu płuc. Gorąco w kanale Żołądka Objawy kliniczne Gorąca w kanale Żołądka obejmują: wysoką gorączkę, obfite poty, awersję do gorąca, brak awersji do zimna, pragnienie, czerwony język z suchym, żółtym nalotem oraz szybkie, szerokie tętno. W syndromie tym Gorąco jest poważne, ale Qi ciała jest także silna. Wysoka gorączka odzwierciedla walkę pomiędzy zewnętrznym Gorącem a Qi ciała. Poty są obfite i związane z Gorącem parującym Wewnątrz. Pragnienie i żółty, suchy nalot spowodowane są przez Gorąco zużywające płyny ciała. Pragnienie jest duże i pacjent ma ogromną chęć do picia zimnej wody. Szerokie, szybkie tętno odzwierciedla występowanie Gorąca Wewnątrz. Jest to syndrom identyczny jak stadium kanałów Jasności yang przy różnicowaniu według Sześciu Stadiów, które zostało opisane w Aneksie cz. I. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten może wystąpić w zapaleniu płuc, grypie i zapaleniu mózgu. Suchość i Gorąco w Jelitach Kliniczne objawy Suchości i Gorąca w Jelitach obejmują: wysoką gorączkę po południu, zaparcia, uczucie pieczenie odbytu, rozpieranie brzucha, uczucie pełności i ból brzucha nasilający się przy ucisku, drażliwość, uczucie omdlewania, czerwony język z grubym, bardzo suchym, żółtym, brązowym lub czarnym nalotem oraz głębokie, pełne, szybkie tętno. Syndrom ten jest praktycznie taki sam, jak stadium Narządów Jasności yang w różnicowaniu według Sześciu Stadiów. Charakteryzuje się ekstremalnym Gorącem w Jelitach, wysuszającym stolec i powodującym zaparcia oraz ból brzucha. Odpowiada to Ogniowi - w przeciwieństwie do Gorąca - i jest opisane w rozdziale8. Ogień wysusza płyny bardziej niż Gorąco, dlatego występuje zaparcie i bardzo suchy nalot na języku. Ogień także bardziej zaburza Ducha, dlatego występuje drażliwość lub nawet majaczenie. Głębokie, pełne tętno odzwierciedla głębsze zlokalizowanie Ognia, w porównaniu z Gorącem. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten możemy spotkać w gorączkowych infekcjach jelitowych. Gorąco i Wilgoć Żołądka i Śledziony Przejawy kliniczne tego syndromu obejmują: stałą gorączkę, która nie spada przy p ceniu się, uczucie ciężkości ciaia i głowy, uczucie ściskania w klatce piersiowej i brzuch mdłości, luźne stolce, lepki i żółty nalot na języku oraz ślizgające, szybkie tętno. Wszy*' kie te objawy odzwierciedlają zablowanie Środkowego i Dolnego Ogrzewacza przez W goć i Gorąco. Szczególnie śliski, tłusty lub lepki nalot jest typowy dla Wilgoci. Z punk:, widzenia biomedycyny syndrom ten możemy spotkać w gorączkowych infekcjach jelitc wych, zatruciu pokarmowym lub zapaleniach żołądka i jelit. Gorąco w kanale Pęcherzyka Żółciowego Objawy kliniczne Gorąca w kanale Pęcherzyka Żółciowego obejmują: naprzemienr uczucie gorąca i zimna (z dominującym uczuciem gorąca), gorzki smak w ustach, pra_ nienie, suchość gardła, ból w okolicy podżebrowej, uczucie pełności w nadbrzuszu, nu<. ności, żółty, lepki nalot na języku po prawej stronie oraz strunowate, szybkie tętno. Sy: drom ten jest podobny do stadium Mniejszego yang przy różnicowaniu zgodnie z Sześcii •-ma Stadiami, z wyjątkiem występującej tu Wilgoci i raczej Gorąca niż Zimna. Podobnie analiza przejawów klinicznych jest taka sama, jak w stadium Mniejszego yang, z wyjątkiem uczucia pełności w nadbrzuszu i lepkiego, żółtego nalotu - objawów odzwierciedlających Wilgoć w Środkowym Ogrzewaczu. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten może wystąpić w grypie, mononukleozie zakaźnej (gorączka węzłowa), łagodnym zapaleniu mózgu i rdzenia z mialgią (zespół przewlekłego zmęczenia), ostrym zapaleniu pęcherzyka żółciowego i w malarii. WARSTWA ODŻYWCZA Odżywcza Qi płynie przez kanały oraz naczynia Krwionośne i odżywia ciało. Na p< >-ziomie Odżywczym czynnik patogenny wniknął głębiej do warstwy Qi Odżywczej, oddziałuje więc na Narządy. Ponieważ Qi Odżywcza jest ściśle związana z Krwią i płynie wzdłuż, naczyń krwionośnych, oddziałuje na Serce i Osierdzie. Niektóre objawy i oznaki z tęgi poziomu odzwierciedlają uszkodzenie funkcji Serca i Osierdzia. Objawy kliniczne obejmują: stałą gorączkę nasilającą się w nocy, suchość w ustach, brak pragnienia, blade wykwity na skórze (plamki), rozdrażnienie, bezsenność, głębokoczerwone ciało języka z niewielką ilością lub bez nalotu (fot. 42) oraz cienkie, szybkie tętno. W poważnych przypadkach może wystąpić majaczenie. Większość objawów pojawia się z powodu wypalania się yin. Gorączka w nocy związana jest z Niedoborem yin Qi. Suchość w ustach powiązana jest ze zmniejszeniem się ilości płynów ciała z powodu Gorąca, ale nie ma pragnienia, ponieważ zmniejszenie się płynów ciała nie jest zbyt poważne. Wykwity skórne są spowodowane przez Gorąco w naczyniach Krwionośnych. Rozdrażnienie, bezsenność i możliwość majaczenia rozwijają się z Gorąca oddziałującego na Serce, a więc na Ducha. Czerwony język bez nalotu i cienkie, szybkie tętno wynikają z niedostatku yin. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten może wystąpić w zapaleniu mózgu, zapaleniu opon mózgowych i w płatowym zapaleniu płuc. i przy po-| i brzuchu. *>. Wszyst-i przez Wil- Z punktu ¦jach jelito- zemienne ach, prag-uszu, nud- 'tno. Syn-fczSześcio- Podobnie e. z wyjąt-aierciedla-ndrom ten nym zapa-aleniu pę- WARSTWA KRWI Warstwa Krwi jest ostatnią i najgłębszą warstwą, do której może wniknąć Gorąco. Na tym poziomie występują bardzo poważne objawy. Słowo „Krew" w tym kontekście oznacza jedynie głębszą warstwę energetyczną, mimo że Qi Odżywcza i Krew są ze sobą ściśle powiązane i oczywiście nierozdzielne. Objawy kliniczne obejmują: wysoką gorączkę, skórę gorącą w dotyku, wykwity skórne (plamki) koloru purpurowego lub czarnego, krwawienia z nosa, krwioplucie, krwiste stolce, pobudzenie w zachowaniu, głęboko czerwone ciało języka bez nalotu oraz cienkie, szybkie tętno. W poważnych przypadkach może wystąpić majaczenie. Większość objawów i oznak, takich jak wykwity skórne i różne rodzaje krwawień, związana jest z Gorącem we Krwi. Pobudzenie w zachowaniu i majaczenie są spowodowane przez Gorąco poruszające Krew, oddziałujące na Serce (Serce zarządza Krwią) i na Ducha. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten może wystąpić w zapaleniu mózgu, zapaleniu opon mózgowych i w ostrej leukemii. PRZYPISY Ye Tian-Shi, Discussion of Warm-Febrile Diseases (Wen re lun) (połowa XVIII w.). Ye Tian-Shi, Clinical Guide ofCase Histories (Ling zheng zhi nan yin an) (1766). Ye Tian-Shi, Essentials of Pediatrics (You ke yao lue) (połowa XVIII w.). ilo. Na po- >¦;. oddzia- e wzdłuż iki z tego zne obej- . blade wy- o języka ch przy- >cy zwią- i się iloś- ¦ się pły- co w na- rozwijają h>tu i cien- 'ą wystą- . Gorąco icowaniu czesnych :n co „Go- . Czterech po połud- . kończyn. lepki na- Lekka go- •.-m. Uczu- do głowy. qe i zabu- eplyw Qi w klatce ¦zewacza v Środko- erciedlają • w mono- Objawy kliniczne obejmują: stany podgorączkowe, oziębienie kończyn, suche, czarne zęby, wysychające i popękane usta, drgawki i drżenia, suche, czerwonawopurpurowe ciało języka oraz głębokie, cienkie i szybkie tętno. Stany podgorączkowe spowodowane są przez Gorąco uszkadzające yin. Zimne kończyny związane są ze zużyciem przez Gorąco yin Nerek i oddzielenie yin od yang, tak że yin i yang nie mogą się komunikować. Yin jest zużyte a yang nie krąży. Czarne, suche zęby, suche usta oraz cienkie, szybkie tętno spowodowane są przez Niedobór yin z Niedoborowym Gorącem. Drgawki i drżenia związane są z Wiatrem Wątroby, który powstaje z powodu zużycia przez Gorąco yin Nerek i Wątroby. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten może wystąpić w zapaleniu mózgu i zapaleniu opon mózgowych. z Niedo- L-ych dłoni --.z cienkie. ?tany pod- i wysusza- est zdolne ilają Go- I czu, to ze i igrzewa- l Może ono IV Zarys oznak na języku w stanach Zimna lub Gorąca pochodzenia zewnętrznego Należy przede wszystkim pamiętać, że w trzech stanach yang kolor ciała języka jes: zasadniczo niezmieniony, a podstawowe znaczenie mają zmiany nalotu; w trzech stanach yin podstawowe znaczenie mają zmiany ciała języka. RÓŻNICOWANIE ZGODNIE Z SZEŚCIOMA STADIAMI SYNDROM CIAŁO JĘZYKA NALOT JĘZYKA Większe yang Nie zmieniony Cienki i biaty, może wystąpić bardziej dookoła środka lub w przedniej trzeciej części Jasność yang Czerwony Żótty, gruby i suchy Mniejsze yang Nie zmieniony Biaty i śliski tylko po jednej stronie lub biaty i szary albo biaty i czarny Większe yin Blady Biaty Mniejsze yin Zimno Gorąco Blady Czerwony Biaty Bez nalotu Zamierające yin Blady Biaty i żótty (ponieważ występują oznaki zarówno Zimna, jak i Gorąca) szary RÓŻNICOWANIE ZGODNIE Z CZTEREMA WARSTWAMI POZIOM CIAŁO JĘZYKA NALOT JĘZYKA Qi Obronnej Lekko czerwony z przodu i/lub na brzegach Cienki, biały Qi Czerwony lub normalny Żótty Qi Odżywczej Glębokoczerwony Bez nalotu Krwi Glębokoczerwony lub czerwonawopurpurowy Bez nalotu RÓŻNICOWANIE ZGODNIE Z TRZEMA OGRZEWACZAMI yka jest t stanach SYNDROM CIAŁO JĘZYKA NALOT JĘZYKA Górny Ogrzewacz: Wiatr i Gorąco w Ptucach Gorąco w Ptucach Gorąco w Osierdziu Lekko czerwony z przodu i/lub na bokach Czerwony Gtębokoczerwony, czerwone punkty Żółty Żółty Bez nalotu Środkowy Ogrzewacz: Gorąco w Jasności Yang Gorąca Wilgoć w Śledzionie Czerwony Czerwony Żótty, suchy Lepki, żótty Dolny Ogrzewacz: Nerki Wątroba Gtębokoczerwony Gtębokoczerwony Bez nalotu Bez nalotu ls':wno V Języki oznaczające stany niebezpieczne Niektóre języki oznaczają szczególnie ciężkie stany. Uważa się, że jeżeli pojawią się nagle w przebiegu ostrych chorób, oznaczają stan zagrożenia życia. W innych okolicznościach mogą występować wiele lat przed śmiercią. „Niebezpieczne języki" zazwyczaj oznaczają zapaść yang lub yin. Zapaść pociąga za sobą stan ekstremalnego i ciężkiego Niedoboru, a nawet całkowite „rozdzielenie" yin od yang. Generalnie, każdy język bez duszy [ może być przejawem poważnego problemu. Szczególnie złe rokowanie jest wtedy, kiedy j korzeń ma ciemny, suchy i zwiędnięty wygląd. Są rozmaite stany towarzyszące zapaści yin. Jeżeli nie ma nalotu na języku, a język I wygląda jak świńska nerka lub jak lustro, świadczy to o Gorącu, które uszkodziło yin lub o zapaści Qi Żołądka. Język, który wygląda jak ułożona rybia łuska, ma kolce na powierzchni i jest suchy ze zwiędniętymi szczelinami, oznacza wyczerpanie płynów ciała. I Biały i grzybiasty nalot wskazuje na Niedobór yin Nerek i Żołądka prowadzący do Górą-1 ca, z Wilgotną Toksycznością czyhającą w środku. Ten typ nalotu spotykamy tylko w dłu- j gotrwałych stanach przewlekłych. Na koniec, kiedy ciało języka jest czerwone w środko | wej części, a czarne na bokach, wskazuje na zapaść yin Nerek. Zapaść yang można także rozpoznać badając język. Blade ciało języka z nalotem jaki płatki śniegu wskazuje na zapaść yang Śledziony. Niebezpieczną oznaką jest zawsze nie-i bieski język bez nalotu. Niebieski kolor ciała języka wskazuje na zakrzepnięte Zimno we-J wnątrz z zastojem Krwi, a brak nalotu oznacza całkowitą zapaść Qi i Krwi. Jest to jeden 1 z tych rzadkich przypadków, kiedy brak nalotu spowodowany jest ekstremalnym Niedo-] borem yang a nie yin. Czasami język może oznaczać ekstremalne problemy tak z yin, jak i z yang w zależ-! ności od pozostałych objawów. Czarny, suchy, popękany język zazwyczaj wskazuje na ciężkie i niebezpieczne zwiędnięcie i wyczerpanie yin Nerek, jakkolwiek w rzadkich i wyjątkowych przypadkach nalot taki może powstać w wyniku Prawdziwego Zimna Wewnątrz z Niedoboru yang, nawet jeżeli język jest suchy. Występuje to wtedy, kiedy yang Qi nie może poruszać i odparowywać płynów, co przyczynia się do powstania suchego nalotu. Aby nie pomylić tego stanu z syndromem Gorąca, niezwykle istotne jest zwrócenie uwagi na inne oznaki, jak brak pragnienia i skąpy, jasny mocz. Jest jeszcze kilka innych stanów języka, które także oznaczają groźną zapaść funkcji życiowych. Jeżeli koniuszek języka jest ściśnięty, a sam język całkowicie suchy i wy- gląda jak suszone mięso, oznacza to wyczerpanie Qi i Krwi. Przyczynia się ono również do pojawienia się suchego i czerwonego jak persimon lub pomidor języka. Krótkie jak nerka ciało języka wskazuje na zapaść Qi Wątroby. Gdy nalot nagle zmienia się z grubego na cienki, oznacza to naglą zapaść Qi Żołądka. Silny zastój, to bardzo groźny stan, który zazwyczaj możemy zaobserwować na języku. Czerwonawopurpurowy kolor z czerwieńszym koniuszkiem i obrzękiem przedniej części języka pokazuje zastój Krwi z Gorącem i groźny zastój Krwi w klatce piersiowej. Niebieski język u kobiety ciężarnej może wskazywać na poważne niebezpieczeństwo poronienia. r ojawią się iokolicznoś-j ozna-tcgo Niedo-i bez duszy edy, kiedy •6>i Wen) 4. Guangdong College of Traditional Chinese Medicine. Chinese Medical Diagnosis (Zhong Yi Zhen Duan Xue) tL##r4r. Shanghai Scientific Publishing House, 6th edi-tion, 1979. 5. Jia De-Dao. A Brief History Medicine in China (Zhong G-uo Yi Xue Shi Lue) tSfi1^*."* . Shanxi: Shanxi People's Publishing House, 1979. 6. Nanjing College of Traditional Chinese Medicine. Study of Febrile Diseases (Wen Bing Xue) 8USl#. Shanghai Scientific Publishing House, 1978. 7. Shandong College of Traditional Chinese Medicine. Fundamentals of Chinese Medicine (Zhong Yi Ji Chu Xue)f %.&*&'$ ¦ Shandong: Shandong Scientific Publishing House, 1978. CZASOPISMA 1. Academy of Traditional Chinese Medicine. Journal of Traditional Chinese Medicine (Zhong Yi Za Zhi) tL*&. 2. Chinese Medical Association. Chinese Journal of Medical History (Zhong Hua Yi Shi Za tfit** ŹRÓDŁA W JĘZYKU ANGIELSKIM 1. Lu Gwei-Djen and Needham Joseph. Celestial Lancets. Cambridge: Cambridge Univer-sity Press, 1980. 2. McNeilW.H. Plagues and Peoples. New York: Penguin Boks, 1976. 3. Shanghai College of Traditional Medicine. Acupuncture, A Comprehensive Text. Translated by O'Connor and Bensky. Chicago: Eastland Press, 1981. t Medici-Slishing i tiue (Shi 1980. Medi- f. 1976. Indeks Opracowała Elżbieta Nowik-Mroziewicz Alkoholizm, znaki na języku 56, 93, (fot. 27) Nadmierne spożywanie alkoholu 45 Antybiotyki, wpływ na język 14, 39, 79, 113 Astma 60, 79, 104, 116, 140 a kanał Wątroby 127 diagnoza z języka 104 Atrofia mięśni 36, 49, 59, 61, 62 B Badanie języka, techniki 13 Biomedycyna anatomia języka 10-11 rozwój embrionalny języka 10-11 w ChRL 6 Bezpłodność a niedobór Krwi 35 a zimno w Dolnym Ogrzewaczu 49 Bezsenność a czerwony koniuszek języka 37, 40 Bolesne Zablokowanie (bi) 51, 120 Ból brzucha 41 w podbrzuszu 42, 43 Bóle głowy 101 (fot. 1, 13, 14, 20, 25, 29, 39), 114, 121, 128, 130, 135 Bóle okolicy krzyżowej (fot. 7), 117 Brodawki języka 10-11 czerwone punkty lub plamki 40 fizjologiczne związki z Narządami 20 rodzaje 20 zanik brodawek nitkowatych 79 Chao Yuan-Fang 3 Chen Shi-Duo 5 Choroba Addisona (fot. 43), 137 Choroba wieńcowa 47 Choroby autoimmunologiczne 79 Choroby Mniejszego yang 25, 44 Choroby pochodzenia zewnętrznego 5, 74, 83, 155 u dzieci 112, (fot. 10, 36-38), 119, 133 różnicowanie 74, 83, 84, 89, 155, 156 Choroby psychiczne 60, 130 Choroby skóry 102 Choroby wewnętrzne 84 Choroby z wysypką 4 Cztery Warstwy patrz różnicowanie syndromów według Czterech Warstw D Diagnoza z języka w medycynie chińskiej 6 Diagnoza z tętna i twarzy 1 Diagnoza z twarzy 1, 18 Dzieci, diagnoza z języka 111 Doktora Ao zapis złotego lustra w zaburzeniach wywołanych przez Zimno 4 Dolny Ogrzewacz gorąco w 42, 162-163 niedobór Yin w 69 topografia języka 19, 20 zaburzenia u kobiet 42 zastój Krwi 42 zimno w 49 zimno i zastój Krwi 48, 49 Duch (shen) zablokowanie przez Śluz 35, 56, (fot. 45, 46), 138 Duch języka 14-15, 33 Du Qing-Bi 4 E Egzema atopowa 79 - 172 - Esencja, znaki na języku 33 F Fu Song-Yuan 5 G Gorąco 3, 36; patrz także specyficzne Narządy a leczenie ziołami 110, 111 a żółty nalot 90 fałszywe 38, 92 nadmiarowe 2,26,46, 77, 78,85, (fot. 47), 139,152,154 na poziomie odżywczym i krwi nadmiarowe wewnętrzne 26, 30, 39,152 niedoborowe 39, 46, 67, 77, 85 objawy 36 różnicowanie z Ogniem 109, 110 różnicowanie według Czterech Warstw 109, 110 w Pięciu Sercach 39, 40 wewnętrzne 36, 67, 109 zasady różnicowania t. 32 zewnętrzne 76, 78, 89 z zastojem krwi (fot. 21, 27, 31, 39) Górny Ogrzewacz gorąco w 44, 69, 162 topografia języka 19 Jelita gorąco w 34, 41, (fot. 28), 130 topografia na języku 20 suchość i gorąco 110, 157 śluz i Ogień (fot. 18), 124 wilgoć i gorąco 113 wilgoć i zimno 92 , zastój Krwi 43 Jelito cienkie, topografia 19, 20 Jelito grube nalot na języku 87, 88 w Dolnym Ogrzewaczu 19 Język geograficzny (fot. 44, 57), 79, 137, 144 Język, kolor 12, 34, t. 53 analiza Zhag Zhon-Jinga 2 białe pęcherzyki 50 blady 34-36, t. 53 cienki 55 czerwony na korzeniu (fot. 43), 137 drżący 68 jasny i błyszczący 35, (fot. 56) krótki 63 lekko suchy 35 mokry 34 obrzęknięty 55, (fot. 6, 8), 117, 119 suchy 35 wiotki 61 zbaczający 68 z białym grubym nalotem 26 z białym mokrym nalotem 26 z bladoczerwonymi punktami po lewej stronie (fot. 16), 123 z bladoczerwonymi wklęsłymi plamkami w centrum (fot. 15), 122 ciemnoczerwony45,108,26 bez nalotu (fot. 13), 121 czerwieńszy na bokach (fot. 7), 117 suchy i złuszczony 29 z czerwonymi plamkami pomiędzy koniuszek a centrum (fot. 13), 121 z suchą powierzchnią centralną 45 ciemny czerwonawopurpurowy 47 czerwonawopurpurowe boki 47 czerwonawopurpurowy 46, t. 53, (fot. 21, 27, 59), 126, 129-130, 145 w centrum 37 ezerwonawopurpiirowy koniuszek 47 czerwone boki 37 czerwone centrum 37-38 czerwony 36, 26, (foi. 2\ 48), 130, 139 bez nalotu, (fot. 2, 11, 26, 48) 36, 45, t. 53, 64, 80-81, 115, 120, 129, 139 cienki 55 czerwieńszy w przedniej części (fot. 42), 136 długi 62 i błyszczący 39 t. 53, (fot. 11) i błyszczący z suchym korzeniem 39 i szkarłatny 39 krótki 62 mokry 38 obrzęknięty 56, (fot. 5) wiotki 62, (fot. 7) suchy 39 suchy i drżący 68 suchy i obrzęknięty 56 suchy i sztywny 60 suchy i złuszczony 29 sztywny 60 ze szczeliną w linii środkowej 65 z białym nalotem na koniuszku 24 z czerwieńszym koniuszkiem 37, 66, 100, 60 z czerwieńszymi bokami (fot. 2, 7), 37, 100 z kolcami 44, t. 53 z plamkami 40, 42-43, 45, t. 53 z punktami 40-42, 43-44, t. 53 z wilgotnym ciałem 38 z żółtym nalotem 30, 39, (fot. 18), 110 czerwony koniuszek 37 czerwony korzeń 38 czerwony środek 37 głęboko czerwony 62, (fot. 24), 128, 104 suchy i wiotki 62 suchy i krótki 62 lekko czerwony (fot. 41) normalny 16, 56 - 173 - Indeks Opracowała Elżbieta Nowik-Mroziewicz Alkoholizm, znaki na języku 56, 93, (fot. 27) Nadmierne spożywanie alkoholu 45 Antybiotyki, wpiyw na język 14, 39, 79, 113 Astma 60, 79, 104, 116, 140 a kanał Wątroby 127 diagnoza z języka 104 Atrofia mięśni 36, 49, 59, 61, 62 B Badanie języka, techniki 13 Biomedycyna anatomia języka 10-11 rozwój embrionalny języka 10-11 w ChRL 6 Bezpłodność a niedobór Krwi 35 a zimno w Dolnym Ogrzewaczu 49 Bezsenność a czerwony koniuszek języka 37, 40 Bolesne Zablokowanie (bi) 51, 120 Ból brzucha 41 w podbrzuszu 42, 43 Bóle giowy 101 (fot. 1, 13, 14, 20, 25, 29, 39), 114, 121, 128, 130, 135 Bóle okolicy krzyżowej (fot. 7), 117 Brodawki języka 10-11 czerwone punkty lub plamki 40 fizjologiczne związki z Narządami 20 rodzaje 20 zanik brodawek nitkowatych 79 Chao Yuan-Fang 3 Chen Shi-Duo 5 Choroba Addisona (fot. 43), 137 Choroba wieńcowa 47 Choroby autoimmunologiczne 79 Choroby Mniejszego yang 25, 44 Choroby pochodzenia zewnętrznego 5, 74, 83, 155 u dzieci 112, (fot. 10, 36-38), 119, 133 różnicowanie 74, 83, 84, 89, 155, 156 Choroby psychiczne 60, 130 Choroby skóry 102 Choroby wewnętrzne 84 Choroby z wysypką 4 Cztery Warstwy patrz różnicowanie syndromów w.- dług Czterech Warstw D Diagnoza z języka w medycynie chińskiej 6 Diagnoza z tętna i twarzy 1 Diagnoza z twarzy 1, 18 Dzieci, diagnoza z języka 111 Doktora Ao zapis złotego lustra w zaburzenia* wywołanych przez Zimno 4 Dolny Ogrzewacz gorąco w 42, 162-163 niedobór Yin w 69 topografia języka 19, 20 zaburzenia u kobiet 42 zastój Krwi 42 zimno w 49 zimno i zastój Krwi 48, 49 Duch (shen) zablokowanie przez Śluz 35, 56, (fot. 45, 46), 138 Duch języka 14-15, 33 Du Qing-Bi 4 E Egzema atopowa 79 S3, 155 omów we- łurzeniach 46), 138 i Esencja, znaki na języku 33 Fu Song-Yuan 5 G Gorąco 3, 36; patrz także specyficzne Narządy a leczenie ziołami 110, 111 a żółty nalot 90 fałszywe 38, 92 nadmiarowe 2,26,46, 77,78,85, (fot. 47), 139,152,154 na poziomie odżywczym i krwi nadmiarowe wewnętrzne 26, 30, 39,152 niedoborowe 39, 46, 67, 77, 85 objawy 36 różnicowanie z Ogniem 109, 110 różnicowanie według Czterech Warstw 109,110 w Pięciu Sercach 39, 40 wewnętrzne 36, 67, 109 zasady różnicowania t. 32 zewnętrzne 76, 78, 89 z zastojem krwi (fot. 21, 27, 31, 39) Górny Ogrzewacz gorąco w 44, 69, 162 topografia języka 19 Jelita gorąco w 34, 41, (fot. 28), 130 topografia na języku 20 suchość i gorąco 110, 157 śluz i Ogień (fot. 18), 124 wilgoć i gorąco 113 wilgoć i zimno 92 t zastój Krwi 43 Jelito cienkie, topografia 19, 20 Jelito grube nalot na języku 87, 88 w Dolnym Ogrzewaczu 19 Język geograficzny (fot. 44, 57), 79, 137, 144 Język, kolor 12, 34, t. 53 analiza Zhag Zhon-Jinga 2 białe pęcherzyki 50 blady 34-36, t. 53 cienki 55 czerwony na korzeniu (fot. 43), 137 drżący 68 jasny i błyszczący 35, (fot. 56) krótki 63 lekko suchy 35 mokry 34 obrzęknięty 55, (fot. 6, 8), 117, 119 suchy 35 wiotki 61 zbaczający 68 z białym grubym nalotem 26 z białym mokrym nalotem 26 z bladoczerwonymi punktami po lewej stronie (fot. 16), 123 z bladoczerwonymi wklęsłymi plamkami w centrum (fot. 15), 122 ciemnoczerwony 45, 108, 26 bez nalotu (fot. 13), 121 czerwieńszy na bokach (fot. 7), 117 suchy i złuszczony 29 z czerwonymi plamkami pomiędzy koniuszek a centrum (fot. 13), 121 z suchą powierzchnią centralną 45 ciemny czerwonawopurpurowy 47 czerwonawopurpurowe boki 47 czerwonawopurpurowy 46, t. 53, (fot. 21, 27, 59), 126, 129-130, 145 w centrum 37 ezerwonawopuipiirowy koniuszek 47 czerwone boki 37 czerwone centrum 37-38 czerwony 36, 26, (lol. 2\ 48), 130, 139 bez nalotu, (fot. 2, 11, 26, 48) 36, 45, t. 53, 64, 80-81, 115, 120, 129, 139 cienki 55 czerwieńszy w przedniej części (fot. 42), 136 długi 62 i błyszczący 39 t. 53, (fot. 11) i błyszczący z suchym korzeniem 39 i szkarłatny 39 krótki 62 mokry 38 obrzęknięty 56, (fot. 5) wiotki 62, (fot. 7) suchy 39 suchy i drżący 68 suchy i obrzęknięty 56 suchy i sztywny 60 suchy i złuszczony 29 sztywny 60 ze szczeliną w linii środkowej 65 z białym nalotem na koniuszku 24 z czerwieńszym koniuszkiem 37, 66, 100, 60 z czerwieńszymi bokami (fot. 2, 7), 37, 100 z kolcami 44, t. 53 z plamkami 40, 42-43, 45, t. 53 z punktami 40-42, 43-44, t. 53 z wilgotnym ciałem 38 z żółtym nalotem 30, 39, (fot. 18), 110 czerwony koniuszek 37 czerwony korzeń 38 czerwony środek 37 głęboko czerwony 62, (fot. 24), 128, 104 suchy i wiotki 62 suchy i krótki 62 lekko czerwony (fot. 41) normalny 16, 56 - 173 - Język obrzęknięty 56 z obrzękniętym koniuszkiem 57 z obrzękniętymi brzegami 57 z pęknięciami 64-65 z żółtym nalotem (fot. 1, 33, 36), 56 niebieski 3, 30, 49, t. 53 bez nalotu 49, t. 53 śliski i tłusty 49 w ciąży 50 w przewlekłym zatrzymaniu Zimna 30 pomarańczowy 28 purpurowoczerwony i zbaczający 68 purpurowy 28, 46-49, 104, 106-107 na brzegach pomiędzy koniuszkiem a środkiem 106 obrzęknięty 56 sinawopurpurowy 6, 49, 26, 28, t. 53 szkarłatny 39, t. 53 na koniuszku (fot. 26), 39, 129 Język kolor, znaczenie kliniczne 15 Język, kształt 15, 16, 54 cienki 5, (fot. 7), 117 długi 62, t. 71 drżący 68, t. 71 krótki (fot. 3), 62-63, t. 71, 115 młotkowaty 60, t. 71 normalny 16, 54 u dzieci 111-112 obrzęknięty 55, t. 71, 108 częściowo obrzęknięty .">(>. t. 71 na koniuszku na bokach 57, (fot. 2, 7, 12, 23) na brzegach 57, (fot. 8) pomiędzy koniuszkiem a powierzchnią centralną 58, (fot. 7, 12) po jednej stronie 59 podłużnie połowa języka 58-59, (fot. 16) podłużnie połowa powierzchni języka 59-60, (fot. 32) w polu klatki piersiowej 59 w przedniej części 59, (fot. 56) blady i mokry 55 krótki 62 sztywny 60 z zaznaczonymi odciskami zębów (fot. 43, 45, 46,49) obwisły 67, t. 71 popękany 63-64 długie poprzeczne szczeliny 64 długa podłużna szczelina w linii środkowej 66 głęboka środkowa szczelina i innymi pęknięciami 67, (fot. 24) nieregularne pęknięcia 64 krótkie poprzeczne 64 na bokach (fot. 29) na bokach, głębokie pęknięcia (fot. 34) na bokach poprzeczne pęknięcia 65 podłużna szczelina w linii środkowej 65 podłużne szczeliny za koniuszkiem 66 szczeliny „jak kra lodowa" 64, (fot. 13) w linii środkowej sięgające do koniuszka (fot. 24. 26, 27) w polu Płuc 66 w polu Serca (fot. 49, 51) ruchomy 68, t. 71,108 sztywny 60, t. 71, 87 w przebiegu ostrych chorób z gorączką 60 w Ogniu Serca 61 z powodu Wewnętrznego Wiatru 61 wiotki 61, t. 71, 88 pomarszczony 61 w niedoborze Krwi i płynów 61 w niedoborze Yin Nerek 62 z ranami 69 zbaczający 67-68, t. 71, (fot. 51), 141 zrolowany 69 Język, znaczenie kliniczne 15, 54, 70 Język, powierzchnia podjęzykowa badanie 50, t. 53 normalna (fot. 40) rozszerzone żyły (fot. 39), 135 Język śmierci 15, 90 Język, związki z Narządami 18-20 Język życia 15 Języki niebezpieczne 33, 166 K Kanały (meridiany), związki z językiem 18, 149 Katar sienny 79 Klasyfikacja kolorów języka Fu Song-Yuana 5 Klatka piersiowa gorąco w (fot. 41), 157 wilgoć i śluz 49 zastój Qi 59 Kobiety w ciąży, język 3, 50, 167 Komentarze do rozważań nad chorobami wywołanymi przez Zimno 73 Kompletny traktat (Zhanga) Jing-Yue 5 Krew, fizjologia p. 52 Krew, niedobór 28, 35, 102 kolor ciała języka 15 blady, suchy 34 blady, cienki 55 objawy 34, 35 Krew, zastój 2, 40, 46, 47 z gorącem (fot. 21, 27, 31, 39), 126, 130, 132, 135 w klatce piersiowej 48 Krew, warstwa patrz Warstwa Krwi Księga Materia Medica Boskiego Rolnika 1 Księga środkowego skarbu 61 - 174 - Księga trudności 1, p. 9 Księga wewnętrzna Żółtego Cesarza 1, 2, p. 9, 19, 155 Latentne gorąco 76 Leczenie, strategie 108, 109 Leczenie ziołami 108, 109, 110-111 Leki, wpływ na język antybiotyki 14, 39, 79,113 kortykosteroidy 14 moczopędne 14 przeciwnowotworowe 14 przeciwzapalne 14 rozszerzające oskrzele 14 Letnie gorąco 76, 89, 90 Li Dong-Yuan 5 Liang Te-Yan 5 Lustro języka w zaburzeniach wywołanych przez Zimno 5, 92 M Macica, topografia języka 19, 20 zastój krwi 43 Medycyna chińska, brak odpowiedników diagnostycznych w biomedycynie 149 diagnoza z języka w historii 1-7 integracja z biomedycyną w ChRL 6, 7 związki funkcjonalne 19 Medycyna zachodnia patrz biomedycyna Mikrocyrkulacja w językach 45 N Nadciśnienie 122 Nadmiar 30, 77, 81 syndromy 150 zasady różnicowania 32 Nadmiar i niedobór ksztait języka, różnicowanie 16, 56, 57 nalot na języku, różnicowanie 16 współistnienie stanów (fot. 12, 49, 59), 120, 140 Niedobór nalot 79, 80 stany 26, 77 zasady różnicowania 32 Niedobór krwi 28 Niedobór Yang patrz Yang niedobór Niedobór Yin patrz Yin niedobór Nalot, na języku bez korzenia 16, 78, 80-81, 107 jak puder 89, (fot. 23, 24) jak śnieg 89 jak twaróg 83 w centrum 107 w stanach niedoborowych 107 brak nalotu 77, 79 tłusty język 83 w centrum (fot. 11), 120 fałszywie cieńszy 83 fizjologia 73-74 grzybiasty 85 Nalot, grubość 15, 81-83 cienki 81-83 bez korzenia 78 biały i mokry 25, 75 suchy i brudny (fot. 11), 119 gruby 77, 81-83,108 a leczenie 82 a nasilenie czynnika patogennego 82, 108 bez korzenia 79 jak zupa ryżowa 88 nagłe pojawienie się lub znikanie 79-81, 106 tłusty i śliski 76 w rokowaniu 106 z czarnymi kolcami 92 Nalot, kolor 12, 34, 86-87, t. 96-97 a ewolucja choroby 86-87 biały 78, 87-88, t. 97 cienki (fot. 7, 21, 38), 22, 88, t. 97 cienki i suchy 87-88, 23 i śliski 88 lekko mokry 88, 75 mokry 85, 25 z żółtymi pasmami na bokach 91, t. 97 gruby 30 mokry 89 na koniuszku z czarnym lub szarym na korzeniu 25 tłusto-śliski 99 tłusty 99 suchy 99 śliski 99, 78, 88 grzybiasty 90, 85 jak puder 89 jak śnieg 89 lepki i tłusty 89 szorstki i popękany 89 w połowie biały i śliski 90 brązowy 26, 87 brudny i cienki 82 brudny i gruby 82 ciemnożółty, z głęboko czerwonym ciałem 104 czarny 92, t. 96-97 biały nalot, czarne kolce 92 czarny i tłusty środek, żółte boki 93 obustronne czarne pasma na białym języku 92 półbiały i śliski, półżółty i czarny 93 suchy i popękany 93 śliski i tłusty 92 w centrum, biały i śliski na bokach i koniuszku 92 Nalot czarny gruby i suchy 34 wielobarwny 93 t. 97 biały i żółty 93 biaiy, szary 94 biaty i czarny 94 biaty, szary i czarny 94 żótty i czarny 94 żótty i szary 94 szary 92 mokry i śliski 92 suchy 92 szaroczarny 87 żótty 26, 75, 78, 90, t. 96-97 bladożóity 91 brudnożótty 91 cienki 75, 76 lekko mokry 75 lekko suchy 75 gruby 30 lepki i tłusty 91 na korzeniu, z biatym koniuszkiem 91 na bokach, czarne i ttuste centrum 93 obustronne, grube żóite pasma na żóttym nalocie 91 obustronne pasma na biatym nalocie 91 suchy 91 śliski 91 zmiany 83 Nalot oleisty 86 Nalot prawdziwie cieńszy 82 Nalot tłusty 86 Nalot tylko po jednej stronie 84 Nalot, rozmieszczenie 15, 83-84 zmiany w ostrych chorobach pochodzenia zewnętrznego 83 Nalot, w taty 79-81 w ostrych chorobach pochodzenia zewnętrznego 74-75, 112-113 Nalot, wilgotność mokry 85 suchy 85 w niedoborze Yang 85 Nalot, z korzeniem 16, 78 Nalot, znaczenie 15, 74 zgniły patrz nalot grzybiasty ztuszczony 80-81 jak lustro 83 suchy 84 tłusty 83 w centrum 80 w niedoborze Yin Nerek 26, (fot. 24, 59), 128, 145 Nalot, zmiany 86-87 Nerki choroby 3 gorąco w 162 niedobór Yang 28, 34, 49, 55-56, 99, (fot. 9, 16, 30), 119, 123, 131 leczenie moksą 99-100 1 objawy 99-100 przewlekły (fot. 30), 131 stan Zimna Mniejszego Yin 153 z niedoborem Yin Nerek 101-102 niedobór Yin 38, 39, 45, 62, 99 język bez nalotu 45, 81 z czerwonym ciałem 81, (fot. 13, 24, 59) 128, 145 kształt ciata języka 62, 67 nalot 79 niedoborowy Ogień objawy 29, 99-100 pęknięcia na języku 67 poważny niedobór (fot. 3, 59), 115,145 z niedoborem krwi (fot. 13), 121 z niedoborowym Gorącem (fot. 19), 125 stan gorąca Mniejszego Yin 154 z niedoborem Yin Serca (fot. 26), 129 z niedoborem Yin Żołądka (fot. 20, 29), 125, 131 z niedoborowym Gorącem (fot. 43), 137 Nerki, topografia 20, 33-34 w Dolnym Ogrzewaczu 19 wewnętrzne Zimno w 49 wpływ na Narządy 19 Yang Nerek 20, p. 21 Yin Nerek 23 związki z językiem 19 związki z Narządami O Odra 4 Ogień patrz Gorąco i specyficzne Narządy Ogień patrz Płonąca Toksyczność Ogień Bramy Życia 20-21, 40 Ogień „nieujarzmiony" 41 Osiem Zasad 22-32 Osierdzie gorąco w 61, 161 Ospa 4 Ospa wietrzna 4, (fot. 36-38) zmiany na języku 134 Patogenne czynniki chorobotwórcze a rokowanie 106 eliminacja za pomocą ziół 109-111 grubość nalotu 75, 79 rozmieszczenie nalotu 83-84 różnicowanie 22-25, 75-76, 149-151, 152 u dzieci, oznaki na języku 112-113 Pęcherz moczowy gorąco w 41 topografia języka 19, 20 Wilgoć i Gorąco u dzieci 113 zapalenie 41 zastój Krwi 42 - 176 - Pęcherzyk żółciowy gorąco w 41, 91, 93, 152,158 nalot tylko po prawej stronie 84 topografia 20 Wilgoć lub Śluz (fot. 4), 116 Wilgoć i Gorąco 84, (fot. 33), 132 Plamki, na języku purpurowe 31 a zastój krwi 31 rozmieszczenie a diagnoza 42, 43 Płonąca Toksyczność 110 Płonica 4 Płuca atak Wiatru i Gorąca (fot. 41, 42), 135,136,161 gorąco 2, 3, 26, 30, 36, 37, 44, 62, (fot. 49), 140, 161 czerwone punkty na języku 113 i śluz (fot. 41), 135 na poziomie Qi 110 z zastojem (fot. 49), 140 nalot na języku 87 niedobór Qi 27, 35, 40, 58, 59, (fot. 32) a suchy język 35 niedobór Yin 29-30, 39, 40, 66, (fot. 49), 140 czerwony i szkarłatny język 39 objawy 40 z niedoborem Qi Śledziony (fot. 44), 137 rezydualne czynniki patogenne 112 śluz w 58, (fot. 50), 141 uszkodzone płyny w 23 Zimno 84 Płyny ciała suchy język 35 gromadzenie w Dolnym Ogrzewaczu 35 niedobór 63 wyczerpanie 39 Podstawowe metody obserwacji języka w za-bu- rzeniach wywołanych przez Zimno 4 Podstawy pediatrii 155 Poliomyelitis 29 Poradnik kliniczny przypadków chorób 155 Poradnik różnicowania z języka 60, 63 Porażenie nerwu twarzowego 67 Proste nauki diagnozy z form ciała i koloru twarzy 20, 21 Proste pytania p. 8, 61 Przepona, gorąco w 157 Psychoza maniakalno-depresyjna 65,138 Punkty na języku 40 białe 44 czerwone 40-41 rozmieszczenie a diagnoza 40-41 u dzieci 112 w chorobach pochodzenia zewnętrznego 43-44,112 Qi patrz poszczególne Narządy niedobór 26-27, 60 stagnacja 50, 60 zasady różnicowania t. 32 znaczenie kliniczne kształtu języka 15 Qi nabyta 19, 35 przedurodzeniowa 19 Qi warstwy patrz różnicowanie według Czterech Warstw i Warstwy R Rak piersi, znaki na języku 106 Receptury tysiąca dukatów 3, 61 Reumatoidalne zapalenie stawów 79 Rokowanie 15,106-107 nasilenie czynnika patogennego 106 Rong Chun-Nian 68 Ropień płuc 85 Rozważania nad chorobami gorączkowymi z Gorąca 5, 44, 155 Rozważania nad pochodzeniem i objawami chorób 2, 50 Rozważania nad Śledzioną i Żołądkiem 3 Rozważania nad zaburzeniami wywołanymi przez Zimno 2, 4, 74,148,155 Różnicowanie syndromów przez badanie języka 5,61 Różnicowanie syndromów według Czterech Warstw, Aneks II 5, 36, 43, 109-110, 155-158 patrz warstwy Różnicowanie syndromów według Ośmiu Zasad t. 17, 22-31, t. 32, 148-165, t. 65 naloty na języku 76-78 Różnicowanie syndromów według Trzech Ogrzewaczy 43, 160-165, t. 165 Różnicowanie według Sześciu Stadiów 148,1.164 stadia choroby: Większe Yang 149 Jasność Yang 151 Mniejsze Yang 152, (fot. 10), 119 Większe Yin 153 Mniejsze Yin 153 Zamierające Yin 154 Serce, diagnoza z tętna 105 Gorąca Toksyczność w 69 Gorąco 26, 47, 56, 57, 66, 69, 100, 139 i zastój krwi 42,47 niedoborowe Gorąco 40, 66, (fot. 24), 128 niedobór krwi 28 niedobór, Qi 27, 28, 58, 67,105 szok emocjonalny (fot. 8), 118 niedobór Yang 28 niedobór Yin 29, 39, 40 Ogień 37, 40, 58, 61, 66, 69, 100, (fot. 7, 18, 27, 31, 47), 124, 130, 132, 139 i Śluz 62, 67 - 177 - Serce, Ogień, różnicowanie z Wiatrem i Gorącem 23 pęknięcia na języku 58, 66, 100, 106 obrzęk wzdiuż szczeliny centralnej 58 problemy biomedyczne, diagnoza 105 topografia języka 19, 20 Qi, wygląd normalnego języka 16 Śluz i Gorąco 67 zapaść Qi Serca 67 zastój Krwi 28, 42, 47 zimno z zastojem krwi 48 Sekretne zapiski Kamiennej Komnaty 5 Shen Dan-Yuan 4 Shi Shi-Nan 6 Stan patrz różnicowanie - Osiem Zasad Gorąca 26 nadmiaru wewnętrznego 30 nadmiaru zewnętrznego 30 niedoboru 26 pólwewnętrzny, pólzewnętrzny 25, 32, 44, 84, 90, 94 Wewnętrzny 23, 24, 77, 88 Wewnętrzny, nadmiar 30, 32 Zewnętrzny 22, 24, 77, 87, 88 zasady różnicowania t. 32 Zimna niedoborowego 25 Stwardnienie rozsiane 36, 126 Suchość i Gorąco 156 Sun Si-Miao 3, 61 Systematyczne różnicowanie chorób gorączkowych 5, 160 ś Śledziona gorąco, objawy 41, 68, 91 i wilgoć w 56, 94, 158 niedobór krwi 28 niedobór Qi 27, 35, 36, 37, 38, 57, 58, 65, 69, (fot. 14, 19, 49), 114, 122, 140 objawy 35 obraz języka 109 obrzęknięte boki języka 37 obrzęknięty język 55 poważny i przewlekły (fot. 29, 34), 131, 133 śluz (fot. 45, 46, 50), 102, 138, 141 wilgoć (fot. 20), 102, 115, 125 niedobór yang 27, 34, 35, 37, 48, 49, 55, 57, 89, 92, (fot. 9, 16), 119, 121, 122 atak Zimna 153-154 a suchy język drżący język 68 przewlekły 34, 35, (fot. 30), 131 wilgoć (fot. 6, 15), 117, 121 niedobór yin 65, 101 wygląd języka 109 poprzeczne pęknięcia na bokach (fot. 29, 34), 101 topografia języka 20 wilffoć w 30. 94 Wilgoć i Zimno 92 „zatkana" 90 Zimno z zastojem krwi 48 Środkowy Ogrzewacz gorąco w 44, 45, 162 topografia języka 19 Śluz (fot. 45, 46, 50, 51), 31, 35,108, 125, 138, 141. 1! patrz poszczególne Narządy Tętno a język, integracja diagnozy 104-106 diagnoza 18 w problemach emocjonalnych 105 w traumatycznych przeżyciach emocjonalny. ¦> 105 Toczeń rumieniowaty układowy 79 Topografia języka 19 Trzy Ogrzewacze 3, 5, 19, 24, 160-163, t. 165 U Udar z Wiatru 61, 67, (fot. 31), 132 objawy prodromalne 61, 63 zbaczający język 67, (fot. 51) W Wang Shu-He 148 Warstwa patrz różnicowanie według Czterec Warstw Krwi 159 Gorąco w 102, 109-110 Qi 156 atak zewnętrznego Gorąca 156-157 gorąco, terapia ziołami 110-111 różnicowanie Gorąco i Ogień 109-110 u dzieci (fot. 41) Qi Ochronnej 156 atak Zimna 150 atak Wiatru 150 i Gorąca 135, 136 atak zewnętrznego Gorąca 156 objawy 156 Qi Odżywczej 158 Gorąco 44 Gorąco, różnicowanie z Ogniem 109 Gorąco i zastój krwi 47 objawy 158 u dzieci (fot. 42), 113, 136 Wątroba brak harmonii z Yin Nerek 23 Gorąco w 26, 42, 91, (fot. 7), 117, 154, 162 Gorąco i zastój Krwi 42, 47, 48 niedobór Krwi 28, 101 Wątroba, Ogień 23, 30, 37, 41, 115, 116, 127, (fot. 2, 4 23) boki języka obrzęknięte 57 czerwone boki języka a 37 czerwone punkty na języku 41, 42 język czerwony i mokry 38 wywołujący Wiatr Wątroby (fot. 21), 126 różnicowanie z Gorącem i Wilgocią w 23 topografia, lewa strona języka. 20, 84 wewnętrzne Zimno 49 Wilgoć i Gorąco w 91, (fot. 33), 132 Yang 37 wznoszące się 38, 41, 57, 101 z niedoborem Yin Nerek (fot. 20, 48), 125, 139 Wątroba, zastój Krwi 42, 47, (fot. 39), 132 zastój Qi 42 Wiatr 67 atak 150 wewnętrzny 67, 68 zewnętrzny 67 Wiatr i Gorąco 23, 75, 155, 161 u dzieci 111-112 Wiatr i Zimno 23, 75, 150-151 Wiatr Wątroby 67, 68, 132, (fot. 31) ruchomy język 68 z Gorąca we krwi (fot. U), 120 z Ognia Wątroby (fot. 21), 126 zbaczający język 67, 68, (fot. 51), 141 Większe Yang 44, 156; patrz też różnicowanie według Sześciu Warstw Wilgoć 55, 86 patrz poszczególne Narządy a niedobór Yang, zatrzymanie w wewnątrz 27, 85 białe pęcherzyki 50, (fot. 54) na poziomie Ochronnym 88 nalot na języku 76 zewnętrzny atak 76 Wilgoć i Gorąco 85, 86, 91, 93, 156, (fot. 33), 132 patrz też poszczególne Narządy na poziomie Odżywczym, 51 (fot. 55) w Dolnym Ogrzewaczu 13 stagnacja 90 Wilgoć i Zimno 86, 92 w Środkowym Ogrzewaczu 91 zatrzymanie wewnątrz 86, 94, (fot. 30), 131 Wilgoć i Śluz 49, 55, 58, 63, 85; patrz też poszczególne Narządy Wilgotna Toksyczność 90 Wirusowe zapalenie wątroby 6, 7, 85 Wrzód żołądka 85 Wu Ju-Tong 155, 160 Wu You-Ke 155 Yang patrz poszczególne Narządy Yang - patrz Różnicowanie według Sześciu Stadiów Yang - niedobór (fot. 6, 9), 27, 34 a kolor ciała 34, 86, 49 objawy 35 a niebieski język bez nalotu 49 a kolor nalotu 85 suchy nalot a 85 u mężczyzn 34 zapaść 69 z zatrzymaniem Wilgoci 85 Yang Qi 2 niedobór 25, 34 zastój Zimno 25 Ye Tian-Shi 5, 155, 160 Yin Qi 2 Yin niedobór 37, 29, 107, 64 a kolor ciała języka 15 a kształtu ciała języka a nalot 84-85 brak nalotu 79-81 różnicowanie t. 32 związany z wiekiem 64 Zaburzenia emocjonalne 100, 103, 105 syndrom Serca 105-106 Zaburzenia Jasności Jang 2 Zaburzenia miesiączkowania 42, 43 Zaburzenia naczyniowo-mózgowe 61, 68 Zamierające Yin 154; patrz też różnicowanie Sześciu Stadiów Zapalenie żołądka 7 Zaparcie 94 Zasady złotej komnaty 2,148 Zatrucie pokarmowe 86 Zbiór języków i nalotów 6, 63 Zhang Dan-Xian 5 Zhang Iie-Bing patrz Zhang Jing-Yue Zhang Jing-Ye 5 Zhang Zhang-Jing 2, 4, 148 Zimno a nalot na języku 75, 76, 78, 87, 92 atak zewnętrznego Zimna 50, 149 awersja do 88, 150, 153, 162 fałszywe 38, 92, 93 nadmiarowe 26, 30, 149 niedoborowe 25, 154 objawy 25, 26 149 prawdziwe 38, 92 wewnętrzne 12, 46, 49, (fot. 14, 22), 121, 127 z zastojem krwi 46, 47, (fot. 30), 131 z niedoboru Yang 25, 34, 153 zewnętrzne 2, 75, 87 atak Wiatru i Zimna 75 Złamania kości 107 Żołądek, Gorąco w 26, 41, 45, 56, 85-86, 91, (fot. 27, 28), 130 Gorąco Żołądka i Serca 56 - 179 - Żołądek, Ogień 45, 113 objawy 37, 41 ze Śluzem (fot. 18, 27), 124, 130 Ogień w kanale Żołądka 157 Qi nalot, grubość 16, 78-79 niedobór 27, 35, 36, (fot. 30), 131 nalot bez korzenia 78-79, 80 objawy 36 podłużna szczelina języka 66 wygląd języka 109 Niedobór Yang 49 Niedobór Yin 29, 38, 39, 45, 64, 66, 78-81, (fot. 17, 20, 25, 49), 101, 124, 125, 128, 132 czerwony i błyszczący język 39 Gorąco (fot. 5), 116 język bez nalotu 78-81, (fot. 25), 128 niedoborowe Gorąco w (fot. 12, 20), 107. 125 progresja rozwoju niedoboru Yin 107 wygląd języka 109 ścisłe związki z językiem 19, 73 teoria Li Dong-Yuan 3 topografia języka 19, 20 uszkodzenie przez antybiotyki 14, 113 Wilgoć i Gorąco 56, 158 zastój Krwi 37, 45 zatrzymanie pożywienia (fot. 1), 114 Zimno i Wilgoć 92 .al.'