Wiktor Jerofiejew

Życie z idiotą

przełożyła Małgorzata Buchalik
czytelnik 2005
Życie z idiotą
Przyjaciele gratulowali mi idioty. To NIC TAKIEGO, mówili. Obejmowali, 
obściskiwali, całowali 
w policzki. Rzucałem niepewne uśmiechy, kręciło mi się w głowie, wirowały 
dłonie, roześmiane 
twarze; całowałem przyjaciół w policzki, obejmowałem ich i obściskiwałem. 
Buchały opary 
przyjaźni. W słodkawych oparach moja głowa była balonikiem, a tułów i nogi nitką 
przyczepioną 
do guzika marynarki. Podskakiwałem i mocno mną szarpało. Wiecie, dziwne uczucie. 
Obrzydliwy stan niestabilności. Takim zapamiętałem siebie w dniu ogłoszenia 
wyroku.
Przyjaciele przyznali, że bali się najgorszego, że mieli wszelkie podstawy, żeby 
się bać 
najgorszego, a tu tymczasem, proszę - życie z idiotą; kara lekka, mało 
krępująca, właściwie 
żadna kara; oczywiście podejście zależy od podejścia, na przykład takie 
podejście z 
nowoczesnego punktu widzenia prowadzi wprost do wniosku, że może to jednak dowód 
jakiegoś 
zaufania (masz jeszcze szansę, jeszcze cię nie skreślamy!), nowa forma aktywnego 
uczestnic-
twa, więc raczej zadanie niż kara. Misja. Tym bardziej, dodali przyjaciele, że 
przecież masz 
wybór. Oni właściwie zrobili ci łaskę... Nie brzmiało to dobrze: czy przyjaciele 
również robią mi 
łaskę? No niezła misja, mówię, też coś: życie z idiotą! Nie chcę niczyjej łaski!
Widzicie, co chciałem powiedzieć. Oddajcie mi moją karę. To moja prywatna kara. 
I tylko 
mnie ją oceniać, a wy obejmujcie mnie i obściskujcie, i ja również obejmę was i 
obściskam.
Tej zimy byłem nieufny, nieufny i niespokojny, a świat utknął w mojej nieufności 
i rozmywały 
się granice między przedmiotami; wszystko w słodkawym oparze. Przyjaciele znowu 
mnie 
całowali, ja całowałem przyjaciół, i tak żeśmy się całowali.
Całując, mówili: stary, to przecież szczęście w nieszczęściu. Bo co tu gadać, 
współczucie 
zawsze ci jakoś marnie wychodziło - przyjaźnie kpili przyjaciele - zawsze miałeś 
z tym jakieś 
kłopoty. I moja nieszczęsna żona przytaknęła: zawsze. No, łaska boska - złapałem 
się za serce -
łaska boska: wreszcie wiem, za co mnie skazali! Za to, że nie współczułem.
Ryknęli śmiechem. Mam refleks, rozbawił nas ten mój żart. Wznieśliśmy toast. 
Jedliśmy dużo 
i smacznie. Raz trafiły się nawet jarząbki w śmietanie. I też zjedliśmy, a co. A 
czemu nie 
mielibyśmy zjeść sobie jarząbków w śmietanie? Jarząbki w śmietanie wyglądały jak 
żywe.
Nie dyskutowałem z przyjaciółmi. Nie widziałem w tym sensu. Pracowałem nad swoim 
ideałem idioty. Nie chciałem brać byle jakiego, pierwszego z brzegu debila: tępa 
nalana twarz, 
zapluta broda, powykręcane dygocące ręce, mokre spodnie. Zwykła strata 
przestrzeni życiowej, 
nic więcej. Marzyła mi się całkiem inna patologia: patologia szlachetna i 
święta, narodowa w 
formie oraz treści. Na przykład stateczny a zmyślny starzec z bystrymi oczkami 
koloru 
spłowiałego nieba. Pije herbatę, zagryza cukrem, oblicze spokojnej czyste, i 
tylko w ataku 
szaleństwa wychodzi z niego sam diabeł. Ambiwalentny staruszek, jak się patrzy. 
Niekłopotliwy, 
długo nie pożyje. A z debilem za dużo zachodu. Opluje się toto, oślini...
No dobrze, może ten mój ideał nie był taki znowu całkiem mój - bez zapożyczeń 
przecież się 
nie obyło: stały mi przed oczami dziady proszalne z podmoskiewskich cerkwi, a i 
literaturę 
wszyscy ssiemy z mlekiem matki... Tylko że ja nie chciałem bić z tego mleka 
piany! Chciałem 
wybrać staruszka (skoro już miałem wybór) nie do eksperymentu i nie do jakichś 
abstrakcyjnych 
badań, ani do analizy chemicznej wyż. wym. mleka matki - tamtej pamiętnej zimy 
wywietrzał mi 
już z głowy polemiczny zapał. Chciałem świętego szaleńca, i to nie dla rozrywki 
(patrz: Pascal), 
a z wewnętrznej potrzeby, na rachunek sumienia. Dzisiaj takie czasy, że strach 
żyć! No i proszę, 
więc w końcu wykrztusiłem to z siebie. Państwo łaskawie wybaczą.
Miałem wtedy całkiem nowiutką i całkiem znośną żonę. A stara zmarła. Na 
szkarlatynę. Źle ją 
zdiagnozowali i źle leczyli. I zmarła. Jestem wdowcem. A nowa też zmarła. Biedna 
kobieta! Tak 
lubiła Prousta! Czytałaby sobie Prousta do szczęśliwej starości i dusiła mi 
rydze w śmietanie! A 
tymczasem bestialsko ją zamordowano... Czasami mylą mi się zmarłe żony. Czasami 
łapię się 
za głowę: poczekaj, a ta pierwsza nie lubiła Prousta? Ogarnia mnie przerażenie: 
chyba obie 
lubiły...
Wowa wbiegł do pokoju, dzierżąc w dłoni ogromne nożyce: sekator, którym ona - a 
przywiozła sekator z NRD- porcjowała dziczyznę. To był jej ukochany sekator. 
Wowa używał go 
do obcinania paznokci u nóg. Jaka pani domu zgodzi się na coś takiego? Więc 
wyobraźcie 
sobie, Wowa wpada do pokoju, szczęka sekatorem, a ja siedzę, wychudzony i goły, 
i piję, jak 
dziecko, sok pomidorowy... Wowa złapał żonę za włosy, rzucił na brudny dywan i 
zaczął urzynać 
jej głowę. Minę miał przy tym nieco przemądrzałą. Byłem tak podniecony, tak 
podniecony, tak 
podskakiwałem w fotelu, że cały oblałem się sokiem pomidorowym. Biłem się w 
pierś i wołałem, 
żeby Wowa obciął mi rozpalone organy. Wowa, tnij, już nie mogę! Wowa był zajęty 
i nawet się 
nie odwrócił.
- Ech - krzyknął w końcu i z przemądrzałą miną pokazał mi trofeum: jej głowę.
Siedziałem oblany sokiem i spermą. Znowu zostałem wdowcem.
Ech, Wowa, Wowa! Gdzieżeś ty teraz, Wowa? Gdzie?
Moje zmęczone serce podpowiada, że wciąż jeszcze żyjesz. Wszystkich przeżyjesz, 
kochany 
mój wariacie. Diabli cię nie wezmą. U kogo teraz robisz za idiotę? Jak cię 
traktują? Nie biją? Bo 
mnie, i owszem, biją. Takie, wiesz, Wowa, bydlę. Przedstawia się Craig Benson, 
ale coś mi 
wygląda, że to jakiś Cygan, ma złoty ząb, a trafiłem do niego, Wowa, w 
charakterze doli z 
jakiegoś przekrętu. To wariat, Wowa. Wiem to. Chociaż jaki tam wariat, 
nieopierzony amator, nie 
to, co my, dumny klan profesjonalistów! Żegnaj, Wowa. To ja, ja - twój syn.
A zatem, miły czytelniku, pozwól łaskawie, że wrócę do opisu opisywanych 
wydarzeń. Bo 
jestem literatem i w końcu mam swój honor, i nie dam tak łatwo skrzywdzić mojego 
czytelnika. 
Opowiem wam teraz, jakie piękne jest życie.
Śnieg, słońce, niebieskie cienie osik. Minus trzydzieści pięć stopni. Ciałka 
zamarzniętych 
dzieciaków. Cisza. Tylko czasami, jakby całkiem przypadkiem, z mocarnej łapy 
królewskiego 
świerka, świadka mongolskich najazdów na Ruś, świerka praojca i męczennika, 
świerka obrońcy 
i opiekuna, korzeniami na wieki wrośniętego w ojczystą ziemię, spadnie szyszka, 
z wyglądu 
nader podobna, jak zauważy bystry miłośnik przyrody, do brązowej kiełbaski 
psiego gówna, 
spadnie świerkowa szyszka na śnieg, uniosą się miriady ledwie dostrzegalnych 
gołym okiem 
śnieżynek, jakby bajkowy gość sypnął wam w oczy brylantowym pyłem, sypnął i 
rozwiał się w 
mroźnym powietrzu, a wy ciągle stoicie cali zachwyceni, zaczarowani tym cudownym 
zjawiskiem, stoicie i ani drgniecie, i czekacie, co się wydarzy dalej, a stadko 
niewielkich 
śpiewających ptaszków z rodziny wróblowatych też oczywiście zaraz się melduje, i 
już 
szczebioce, dogaduje, rozmawia w swoim śmiesznym, niezrozumiałym dla człowieka 
narzeczu, 
jakby tu przyleciało na ważną naradę w jakiejś pilnej sprawie. Szczebiocą 
stateczne, czerwone 
na brzuszkach samce, wpadają sobie w szczebiot, o proszę, tamte dwa chyba wzięły 
się za 
czuby, machają na siebie skrzydłami, a inne chyba z nich kpią i temperują 
kłótników - tak na 
naradzie w gabinecie dyrektora kombinatu metalurgicznego rzucają się nagle na 
siebie, jak 
koguty, dwaj młodzi majstrzy, w gorącej wodzie kąpani, i jeden krzyczy: 
„Zawalasz mi plan!”, a 
drugi: „Przez ciebie wyrzucą mnie z partii!” - ale dyrektor, który słyszał 
niejedną już pyskówkę, 
postuka ołówkiem w biurko, a przedstawicielka komitetu rejonowego, ta pod oknem, 
w skromnej 
garsonce, wybuchnie dźwięcznym basowym rechotem - i proszę: dawnym kolegom ze 
studiów, 
ulubieńcom i durnie zakładu, też już robi się głupio i popychani przez kolegów 
podchodzą do 
siebie, zmieszani, zawstydzeni, z wypiekami na twarzach, rzucają się sobie w 
ramiona, a 
dyrektor nie potrafi już ukryć wzruszenia i mówi: „Ech wy, smyki!”, i dzwoni do 
Moskwy; i, jeśli 
jesteś bystrym fenologiem, a nie zwykłym zagubionym i zmarzniętym na kość 
narciarzem, który, 
jak onanista o piździe, marzy tylko o jednym: byle szybciej wyjść na jakąś 
ścieżkę, wiodącą na 
przystanek autobusowy, i znaleźć się już w mieście, z dala od łona przyrody, z 
pewnością 
zauważysz, że również gile mają swojego dyrektora, który cieszy się 
niepodważalnym au-
torytetem pośród wróblowatych, i wystarczy, że machnie skrzydełkiem, i zaraz 
cichną wszelkie 
spory, a wówczas on wygłasza swoją opinię na temat, tak to ujmijmy, 
ornitoprocesu lotu: jest tak 
a tak, koledzy, proszę, lecimy dalej- i gile zerwą się do lotu, i wzlecą, i z 
ciekawskimi, z wio-
sennymi nieomal twarzami zapikują i wydziobią ci zachwycone oczy bystrego 
fenologa. 
Tak też i mój Marej Mareicz musiał w końcu kiedyś za wszystko zapłacić. Koniec 
strugania 
idioty! Męczyła mnie i prześladowała wizja balonika na nitce, przyczepionej do 
guzika marynarki 
w kratę. Czy szukałem innego punktu zaczepienia? 
Nie, to nie takie proste. Owszem, zamierzałem utłuc mojego świętego starca w 
moździerzu, 
jak złoty korzeń, uwarzyć z niego życiodajny odwar, ale to przecież nie znaczy, 
że chciałem 
odlecieć czy raczej zeskoczyć wprost na rynek Nowej Jerozolimy, gdzie, jak pisze 
radziecki 
poeta półcerkiewny:
	Rosyjska dusza całuje Boga w usta...
Paskudne słowa, między nami mówiąc. O nie, nie kusiły mnie świętokradcze akty. 
Estetyka, 
jak to mówią, stanęła okoniem. Estetyka zapędziła mnie w ucho igielne. Nie 
mieściłem się w nim 
za żadne skarby świata. Przyszedłem w gości do poety. A ty, mówię, jakim cudem 
przelazłeś? 
No powiedz coś, mówię, podziel się z kolegą, odpowiedz, mówię, jak cię pytam. A 
ten tylko 
głupio chichoce: pożycz, mówi, pięć rubli, lepiej się napijemy. Rozpiliśmy 
flaszkę, zakąsili 
sałatką jarzynową. Wiesz, mówię, żona zmarła mi na szkarlatynę. Myślisz, że 
spotkam się z 
żoną moją Maszą? Spotkasz się - chichoce głupio - na pewno się spotkasz, nie 
chrzań... I wtedy 
się zaczęło! Żołądek usiłował dojść do ładu z sałatką. Sałatka usiłowała dojść 
do ładu z 
żołądkiem. Stanęło na brudnym kompromisie.
Poza tym bardzo a bardzo chciałem już zwariować, można powiedzieć, że wręcz 
gorąco 
pragnąłem zwariować, i miałem w tym względzie plany względem starca, bardzo 
liczyłem na 
Mareja Mareicza. Chciałem otóż dostać manii, kota albo hyzia - a potem się 
zobaczy.
I w sumie wszystko poszło jak należy. Dostałem i z miejsca całkiem mnie 
rozwaliło. I to jak! 
Do dzisiaj nie mogę się pozbierać. Ha ha ha! Ale kochany Craig nade mną czuwa. 
Pracuje nade 
mną. Stale. Dzięki niemu znowu chwytam za pióro. Zbliżyłem się do prawdy. I 
wcale nie żałuję, 
że mnie rozwaliło; rozwaliło - i dobrze, i świetnie! NICZEGO NIE ŻAŁUJĘ. No 
dobrze, jasne, żal 
mi wybitych zębów i bestialsko zabitej, jak jej tam, nie pamiętam. Dziury w 
pamięci. Szybko 
zbliżam się do prawdy, stąd dziury. Ale pamiętam, to akurat pamiętam, jak Wowa 
urżnął jej 
sekatorem głowę. Dla mojej rozbitej pamięci to jak latarnia w mroku. Stoimy z 
Wową w świetle 
tej latarni. Goli, podnieceni, zakochani w sobie mężczyźni. Żywy pomnik.
Moja nowiutka żona sama jest sobie winna, że wybrałem Wowę. Później mówiła, że 
gdyby 
pojechała ze mną, wybrałaby kogokolwiek, byle tylko nie Wowę, że na Wowę nigdy 
by się nie 
zgodziła, groziłaby histerią, ale nie pojechała, bo jej się nie chciało z racji 
silnego mrozu oraz 
wiatru, wiatru od Oceanu Lodowatego mianowicie, więc wsiadłem do taksówki i na 
wybory 
wybrałem się całkiem sam.
Stróż przywitał mnie wrednie, kaskadą kacowych przekleństw.
- Trzeba było przyjść wcześniej. Teraz już zamknięte.
Spojrzałem na zegarek. Wpół do dziesiątej rano. Byłem zaskoczony.
- A ja myślałem, że wręcz odwrotnie, jeszcze pan nie otworzył - powiedziałem, 
krzywiąc się 
uprzejmie.
- Myślałem! - fuknął. - Już ty lepiej nie myśl. Rób, co trzeba, i nie myśl!
I poszedł sobie, skrzypiąc po śniegu ogromniastymi czarnymi walonkami. Młodszy 
stopniem. 
Facet z awansu społecznego. Tacy z awansu nie wiedzieć czemu zawsze mieli do 
mnie 
mnóstwo jakichś „ale”, mój wygląd czemuś ich drażnił, na mój widok dostawali 
drgawek i 
mdłości, jak po szklance boryga albo spotkaniu oko w oko z ewidentnym Żydem. 
Przywykłem i 
już mnie to nawet nie ruszało, nie podlizywałem się więcej, jak kiedyś: a niby 
jak, chłopaki? Ja 
niby nie jestem swój? Jestem swój czystej krwi, żadnej tam, kurwa, błękitnej... 
Wzruszyłem 
ramionami i poszedłem za stróżem, wołając, że dam mu na flaszkę. Przystanął 
niezdecydowany, rozważał, co go bardziej pociąga: władza nade mną czy wódka. 
Szybko 
dorzuciłem kolejne pół litra. Aż mu oczy rozbłysły. I wtedy chwycił mnie atak - 
ale nie 
zrozumienia czy współczucia, o nie, nic w tym rodzaju - chwycił mnie atak 
ostrej, nierosyjskiej 
złości... „To coś nowego - pomyślałem i zrobiło mi się nieswojo. - Czyżbym się 
spóźnił z 
Marejem Mareiczem?”
- Idziemy! - mruknął ponuro stróż.
- Idziemy! - mruknął ponuro wyrodek.
I poszliśmy.
To była wielka sala w piwnicy, zalana przytłumionym czerwonym światłem. Na 
ławkach pod 
ścianami siedziało mnóstwo idiotów. Inni snuli się po pomieszczeniu, 
rozgarniając czołem gęste 
gorące powietrze. Każdy był zajęty swoimi sprawami, swoimi myślami, i nikt nie 
zwrócił na nas 
najmniejszej uwagi. Razem do kupy było ich koło setki.
- Dobra, którego bierzesz? - zapytał zniecierpliwiony.
- Poczekaj - powiedziałem i wolno, walcząc z gorącem, przewędrowałem wzdłuż 
ławek. 
Nazbierało się tutaj najróżniejszych: starzy i młodzi, wychudzone zdechlaki i 
krzepkie oprychy, 
markotne mięczaki, choleryczne raptusy i otępiałe kloce. Jedni mamrotali, inni 
wyli, jeszcze inni 
śpiewali, spali, wyżerali z misek jakąś breję, a także:
uśmiechali się, gapili wprost przed siebie, kwękali, kaprysili, prychali, łapali 
pchły, walili konia i 
ślinili się, a co poniektórzy leżeli związani w kącie, za karę. Pośrodku sali 
dwaj młodzi, krępi 
majstrzy - moi przyjaciele z homeryckiego porównania - bezszelestnie wirowali w 
walcu, wpa-
trując się sobie w oczy z ociężałym poczuciem nieziemskiej rozkoszy. Halucynacja 
wbiła mnie w 
posadzkę; czułem się nieswojo. Byle szybciej stąd uciec!
- Może weźmiesz tego? - zapytał stróż, wyrastając koło mnie. Trzymał za rękę 
rozkojarzonego draba o całkiem luźnych mięśniach twarzy. Po twarzy nieustannie 
przebiegały 
mu, jedna po drugiej, miny wyrażające zachwyt własną osobą (czysty duce!), 
rozpacz, strach, 
pokorę, rozczulenie i Bóg jeden wie, co jeszcze. Stróż zarechotał ochryple. 
Widać tylko żartował.
- A nie masz tu świętych szaleńców? - zapytałem, odpowiadając na żart domyślnym 
uśmiechem.
- Wszyscy tutaj są święci i wszyscy szaleni - powiedział zdumiony stróż.
- Widzisz, chciałbym takiego naprawdę świętego...
- Gdzie szczasz, chamie jeden! - ryknął stróż i skoczył powstrzymać delikwenta. 
Ruszyłem na 
poszukiwanie swojego świętego, ale rozpraszało mnie czy to paskudne czerwone 
oświetlenie, 
wyostrzające potworność tych twarzy, czy może fizyczna różnorodność idiotyzmu, 
albo zwyczaj-
nie zgłupiałem w tym zaduchu - nigdzie nie było Mareja Mareicza... Zatrzymałem 
spojrzenie na 
wysokim, trzynastoletnim chłopcu. Siedział na ławce, oplatał się rękami i 
śpiewał szyderczym 
falsetem:
	Stała sobie w polu brzoza, Stała brzoza sobie w polu, Lu li, Lu li, brzoza 
stała..
Czerwone włosy opadały mu na oczy. Nie wiedzieć czemu pomyślałem, że jest ślepy, 
ale 
pochwycił moje spojrzenie i uśmiechnął się.
	Lu li, Lu li, brzoza stała...
Miał wysokie, całkiem ludzkie czoło, i tylko odstające uszy nie pasowały do 
portretu, który 
zdążyłem już narysować sobie w głowie.
- Tego nie bierz! - krzyknął z daleka stróż.
- Dlaczego? - byłem zły i zdecydowany wyzwolić chłopaka.
- Bo gryzie - powiedział stróż.
- Nie szkodzi - uciąłem lodowato. Stróż awansował na mego osobistego wroga.
- A! A! A! -wrzeszczę. Chłopak jaszczurczym ruchem śmignął z ławki i ukąsił mnie 
w łydkę.
- A! A! A! - wrzeszczę. Z oczu płyną mi łzy. Padam w objęcia stróża, ten 
podtrzymuje mnie i 
pacyfikuje chłopaka z rozmachu kopiąc go walonkiem w żołądek. Wariaci gromadzą 
się dookoła 
nas i przyglądają mi się z ogromnym współczuciem - wyraźnie dostają w kość, bo 
są wariatami i 
nie znają umiaru.
- Na miejsca! - krzyknął stróż i wszyscy się rozeszli.
Chłopak leżał na podłodze, trzymał się oburącz za brzuch i śpiewał o brzozie.
- Mówiłem, że gryzie - warczał stróż, odciągając mnie dalej w głąb sali.
-	Ciężką masz pracę - powiedziałem, mocno utykając na pokąsaną nogę, i 
pomyślałem: 
„Jestem skazany i będę żył z idiotą, a ten żyje z całą setką... za jakie 
grzechy? I za jakie 
pieniądze?”
-	Boją się mnie - wyszczerzył zęby stróż w dumnym uśmiechu młodszego 
stopniem nadzorcy.
Wowa spacerował po sali, cały nastroszony. Ręce założył za plecy: pięć kroków 
naprzód - 
ostry zwrot na pięcie, pięć kroków w tył - i znów ostry zwrot. Był w 
rozdeptanych kapciach, więc 
szurał nogami, za to pod krawatem, i do tego zegarek, schludnie przystrzyżona 
bródka plus 
wąsiki - typ prowincjonalnego wykładowcy akademickiego, który dopiero co 
rozmienił 
pięćdziesiąt kopiejek. Są tacy belfrzy, zakładnicy własnych fantazji, gotowi dla 
sprawy choćby 
się udławić. Wymierający gatunek, który wkrótce zastąpią bezideowcy i 
nieudacznicy, wyprą 
męczenników fantazji; nieudacznicy tryumfują, PO PÓŁ I ŁUPIEŻ, oto ich dewiza, a 
Wowę 
zagnali do lochu, pod skrzydła młodszego stopniem. Patrzyłem na niego z 
ciekawością. Nie 
reagował. Był pochłonięty dyskusją z niewidzialnym oponentem, a ten irytował go 
arcygłupim 
ciągiem ohydy, arcyohydnym stekiem głupot, i wypukłe czoło polemisty otaczała 
rozpłomieniona 
fantazja.
-	Kogoś ty wybrał? Chyba zwariowałeś! - wpadła w przerażenie moja nowiutka 
żona. - Ma 
czaszkę degenerata.
-	Tę czaszkę spłaszczyła siła fantazji - powiedziałem.
- Zresztą wygląda całkiem jak Sokrates.
-	I skąd on jest, z Baszkirii? - zapytała żona z czysto kobiecym wstrętem. - 
Bo w każdym razie 
nie z Rosji -dodała zniesmaczona.
-	Zaraz usłyszy i jeszcze się obrazi - powiedziałem, zerkając w stronę 
kuchni; za 
przeszklonymi drzwiami Wowa wsuwał kanapkę z szynką.
- Nienawidzę go - powiedziała żona. - Jedź, wymień na innego... Błagam cię, jedź 
i wymień...
Chyba już przeczuwała, że Wowa koniec końców urżnie jej głowę sekatorem. 
Wzruszyłem 
ramionami.
-	Otwórz usta! - polecił stróż.
Wowa zatrzymał się i skwapliwie otworzył usta.
- Usłuchany - pochwalił mój wybór stróż. - Usłuchany i bystry.
-	Skąd wiesz? - zapytałem i również zajrzałem w usta marzyciela.
-Jak skąd wiem? Żadna sztuka. Widzisz: otworzył usta.
-	Jak pan się nazywa? - zapytałem marzyciela.
-	Ech! - westchnął marzyciel, jakby skarżąc się na ciężkie życie w 
bladoczerwonym świetle. 
Miał uroczą łysinę.
- No nic, zapomniało mu się - wziął go w obronę stróż.
- Potem sobie przypomni. Każdemu się może zdarzyć... Wziął człowiek i 
zapomniał...
- Ech! - westchnął znowu marzyciel.
- Jakiś niezbyt rozmowny - rzuciłem.
-	Jeszcze się rozgada - obiecał stróż. - Już ja go znam. Czasem jak zacznie 
nawijać. O 
wysokich materiach. Aż się nie mogę nadziwić...
Cwany lis z tego stróża! Wiedział, na co mnie kupić! Cwany... Ruszyłem do 
wyjścia 
marynarskim krokiem, szeroko stawiając nogi, żeby czasem nie upaść, tak 
koszmarnie kręciło 
mi się w głowie. Wyszliśmy na świeże powietrze. Tu czekała nas jeszcze miła 
niespodzianka:
resztki włosów, bródka i wąsiki marzyciela okazały się rude. Rudzielec! Co za 
szczęście! 
Staliśmy na progu nowego życia. Złożyłem podpis w wyświechtanym szkolnym 
zeszycie i hojnie 
wynagrodziłem stróża.
-	Czym go karmić? - spytałem zatroskany, jak chłopiec, który właśnie kupił 
rybkę w sklepie 
zoologicznym.
-	Gównem! - zarechotał stróż.
Rozstaliśmy się w przyjaźni. Gdybym wiedział... Ale milczę! Nic już nie mówię! 
Ludzie, 
kochałem was. Była taka historia. Wowa, szczęście moje, gdzie jesteś? Wszystko 
rozkradli, 
Wowa, rozkradli i sprzedali.
Tak wziąłem Wowę.
A teraz, miły czytelniku, opowiem, jak Wowa wziął mnie.
	Stało się to nie od razu, nie zaraz, a po długim, pięknym oblężeniu. Z 
początku Wowa był 
bardzo spokojny: szurał kapciami i jadł. Lubił wypić do śniadania butelkę 
kefiru, podjeść 
twarożku, siedzi sobie grzecznie w naszej małej kuchni i przeżuwa, a potem szura 
kapciami po 
pokoju: pięć kroków naprzód, pięć w tył, i z powrotem do kuchni: tu skubnie 
kiełbaski, tam 
plasterek szynki. Kiedy jadł, spojrzenie robiło mu się jakieś kocie, niedobre, 
ale sam bez pytania 
nic nie brał, po lodówce nie szperał. Stróż zrobił mnie w balona. Wowa nadal nie 
mówił. Pozostał 
wielkim milczkiem i nie używał żadnych słów poza swoim „ech”. Niejednokrotnie 
próbowałem do 
niego zagadać, pytałem, kim jest, skąd pochodzi, gdzie i co wykładał - zżyłem 
się zmyślą, że jest 
profesorem - nawet rozpościerałem przed nim mapę ZSRR, żeby pokazał mi swoje 
okolice, ale 
Wowa bezmyślnie wodził palcem po mapie, cicho wzdychał i równie cicho buczał. Z 
bólem serca 
dałem sobie spokój, nie męczyłem go więcej, a on zamknął się w sobie. Jednak coś 
w nim, 
widać, dojrzewało, jakieś myśli, jakieś marzenia zatruwały mu życie: jęczał po 
nocach, często 
budził się i godzinami siedział w ciemnościach na tapczanie, mrużąc i bez tego 
już wiecznie 
zmrużone oczy i podpierając pięścią swoją rudą brodę.
- Czemu nie śpisz? - zaglądałem do niego z sąsiedniego pokoju.
- Ech! - odpowiadał marzycielsko Wowa. - Ech!
Marzyłem, że odgadnę jego marzenia. Wieczorami, żeby zwalczyć bezsenność, 
spacerowaliśmy po zaśnieżonych ulicach. Wowa bystro spoglądał na przechodniów. 
Ci nie 
wiedzieć czemu bali się go, odwracali wzrok, a potem patrzyli za siebie. 
Niespokojne, rzekłbym 
nawet: ogarnięte paniką twarze. Dlaczego? Dlaczego Wowa tak działał na 
beztroskich 
wieczornych przechodniów? Gubiłem się w domysłach. Mijały tygodnie. Wszystko 
było jak 
dawniej: nowiutka niezadowolona żona, potulny Wowa i ja - w sumie świetny 
facet...
Pewnego razu po powrocie do domu zastałem taką scenę: Wowa siedzi na podłodze w 
kuchni w wielkiej kałuży mleka, pośród stert wyciągniętych z lodówki wiktuałów; 
siedzi i żre jak 
leci: ugryzie kawał sera, wsadzi łapę do słoja z sałatką, chrupnie wafelek, 
sięgnie po kiełbasę, a 
pęto kiełbasy, widzę, grubo posmarował dżemem jagodowym. Siedzi radosny, 
zadowolony z 
życia. Nawrzeszczałem na niego - zmarszczył brwi, poszedł położyć się na tapczan 
i bez 
najmniejszych oznak skruchy szybko zasnął. Żona wpadła w histerię.
- Wiedziałam - mówiła przez łzy z jakąś wredną satysfakcją. - Od razu 
wiedziałam!
Zadzwoniłem do przyjaciół. Zmartwili się. Zbulwersowali. Całowali mnie przez 
telefon, mówili: 
„Trzymaj się!” Zapraszali na pizzę. „Pizza-zza pi-pie-ca!” - podśpiewywał 
przyjaciel. Okropnie się 
śmiałem. Kilka dni później Wowa porwał książki. Porwał, lekką ręką licząc, 
połowę mojej 
kompletowanej latami biblioteki; strzępy ukochanych lektur wylądowały w łazience 
i klozecie. Co 
tam klozet! Całe mieszkanie tonęło w bluźnierczym confetti.
- I po co to zrobiłeś? - wrzasnąłem zrozpaczony.
- Ech! - westchnął smętnie Wowa. Ale widziałem, że jest szczęśliwy, po jego 
oczach 
widziałem, po rudych bezczelnych oczach.
- Idiota! - zawyłem.
Ze zrozumieniem pokiwał czaszką degenerata.
- Skoro rozumiesz, jaki z ciebie idiota - powiedziałem wściekły - to żaden z 
ciebie idiota, 
jesteś po prostu pospolity łajdak.
- Chodź go zwiążemy - zaproponowała żona, również niepocieszona: Wowa porwał 
Prousta. 
- Zwiążmy tego łajdaka!
Wowa zaskowyczał.
- Lepiej od razu zabić - powiedziałem grobowo poważnym tonem.
Wowa znów zaskowyczał. Żonę też przeraziła moja propozycja. Wszyscy troje 
byliśmy 
przerażeni i nikt z nas nie wiedział, co robić.
Ogłosiłem stan wyjątkowy. Objąłem Wowę surowym nadzorem. Trochę spuścił z tonu, 
ale nie 
na długo; zmienił tylko taktykę. Z domu niepostrzeżenie znikały różne 
przedmioty: koszule, buty, 
szczoteczki do zębów i sztućce. Aż nagle, któregoś pięknego dnia, zrobił na 
środku pokoju 
wielką kupę, a potem już poszedł na całość: rozmazywał kał po ścianach, zrywał 
tapety, sikał do 
lodówki, niszczył nożem parkiet i meble. Pierdział i warcholił. Obnażył się, 
chodził nagi: pięć 
kroków naprzód, pięć w tył, świecił rudym włosiem i wychodziło coś kompletnie 
nieprawdopodobnego: potężna bordowo żylasta dżdżownica ryjąca w jesiennym 
trawniku... 
Wowa był silny i gwizdał na mój stan wyjątkowy. W końcu sam wypowiedział nam 
wojnę: mi - 
najspokojniejszemu pod słońcem człowiekowi, zdeklarowanemu pacyfiście, który 
ostatni raz bił 
się w siódmej klasie, albo i nawet w piątej, i mojej nowiutkiej żonie, 
miłośniczce Prousta i 
niewinnych domowych rozkoszy, na tle których bordowo żylasta zjawa urastała do 
rozmiarów 
kryzysu sodomskiego.
Wowa rozbił telefon. Urwała się łączność ze światem. Zabarykadowaliśmy się w 
swoim 
pokoju i zapadła cisza-	cisza, ale nie zgoda. Kłóciliśmy się z żoną. Wspólne 
nieszczęście 
zamiast scalić nasz związek, szybko go rozbiło. Żona była zupełnie nie do 
wytrzymania. Ja 
również podupadłem na duchu. Gubiłem się w domysłach. Dlaczego Wowa zrobił się 
taki 
nieznośny? Dlaczego wybuchł, jak bomba z opóźnionym zapłonem? A może tam, w 
piwnicy, 
przerabiają idiotów na katów? Albo to tylko mój pech, moje głupie szczęście - że 
akurat trafiłem 
na taki unikat?! Czyżby czysty przypadek?
- Jak mogłeś go wybrać? - powtarzała żona.
Za ścianą szalał Wowa. Ale dlaczego przechodnie wiedzieli więcej ode mnie, 
dlaczego 
odwracali wzrok na widok Wowy, jakby znali skądś jego mordę, jakby przywodziła 
im na myśl 
jakieś koszmarne wspomnienia? Nic już nie rozumiałem.
Rozległ się huk. Brzęk szkła. To żyrandol.
- Boże, za co ja tak cierpię? - wyszeptała żona.
- Czyli co, też uważasz, że to moja wina?! - zawołałem.
- Zmarnowałeś mi życie - zjeżyła się żona. - Nie chcę! Nie życzę sobie! Nie! Ty 
potworze!
- Ja jestem potwór? Ty suko! Jak cito przeszło przez gardło!
A czasami mówiła:
- No, zrób coś wreszcie! No, proszę...
No i w końcu zrobiłem. W nocy Wowa dobijał się do drzwi naszego pokoju i wył jak 
potępiony. 
Spod drzwi zalatywało kałem i spermą (ostatnimi czasy Wowa masturbował się 
zażarcie, jak 
małolat). Zachrypiał. Wyskoczyłem z łóżka i ruszyłem do drzwi. Stał przede mną, 
rozmazując 
rękami nasienie po rudej piersi.
-	Zabiję cię, sukinsynu! - wrzasnąłem w nieogolony pysk, wykrzywiony 
obrzydliwym 
spazmem.
Poczułem na ramieniu potężną lepką łapę. Wowa odrzucił mnie na bok, jak pudla 
miniaturkę. 
Uderzyłem głową o ścianę i upadłem. Sprawnie złapał mnie za nogi i wywlókł z 
sypialni. 
Chciałem... - szczęknął zamek.
Waliłem pięściami w drzwi. W odpowiedzi na krzyki żony waliłem pięściami w 
drzwi. Imienia 
nie pamiętam. Jak mogłem zapomnieć imię? Dziury... Pobiegłem do kuchni po nóż do 
krojenia 
chleba, dźgałem nim drzwi i słyszałem rozdzierające krzyki, coraz głośniejsze, 
krzyczeli oboje: 
żona i Wowa, krzyczeli rozdzierająco, tak jakbym dźgał nożem nie drzwi, ale ich 
ciała, i nagle 
wszystko ucichło, wszystko się uspokoiło - była głęboka, pusta noc- więc 
odrzuciłem nóż i 
poszedłem do łazienki, żeby wziąć zimny prysznic.
Rano żona weszła do kuchni. Długi, pomarańczowy szlafrok frotte z kapturem. 
Spojrzałem na 
jej bladą, rozkojarzoną twarz.
- Nieprawdopodobne - powiedziała, siadając na taborecie. Sięgnęła po papierosa. 
Biedna, 
trzęsły się jej ręce.
Skinąłem głową, a potem nie wytrzymałem i wybuchnąłem śmiechem.
Wowa zdecydowanie bardziej zaczął dbać o higienę i prawie już nie srał na 
podłogę. Przestał 
chodzić goły, nie czuł teraz takiej potrzeby, a rano, pogwizdując, golił 
muskularne policzki. Żona 
kupiła mu różową koszulę i podarowała swój beżowy fular. Na spacery z żoną Wowa 
wychodził 
w filcowym kapeluszu. Życie potoczyło się zwykłą koleją. Spałem na tapczanie; 
zatykałem uszy 
watą. Rano budził mnie zapach kawy. Żona robiła śniadanie. Szlafrok z kapturem. 
Kawę piliśmy 
we troje. Któregoś dnia Wowa przyniósł mi bukiecik fiołków. Pachniało wiosną. 
Ulice błyszczały 
w słońcu. Cienie były czarne, nie niebieskie, jak w styczniu. Bukiecik fiołków z 
targu.
- To miło z twojej strony - powiedziałem, ujęty uroczym gestem.
- Ech! - krzyknął radośnie Wowa.
Na wiosnę kupiłem mu lekki węgierski płaszcz - niech sobie poszpanuje! A w 
antykwariacie 
nabyłem mnóstwo Prousta. Wdzięczna żona zatapiała się czasami w lekturze.
Potem Wowa przyniósł mi tulipany.
- Wzruszający jest, prawda? - zapytała żona.
Potem jakieś dziwne kwiaty, podobne do ptasich głów. Potem znów tulipany, 
tulipany, 
tulipany. Różowe, czerwone, żółte.
- Dlaczego on daje kwiaty to b je?
- A co, jesteś zazdrosna?
Wowa pomógł mi zawiesić nowy żyrandol. Okazał się całkiem sensownym pomocnikiem.
- Powiedz no, Wowa - zapytałem - jak to w końcu jest z tobą, byłeś kiedyś 
profesorem?
- Nie obrażaj go - powiedziała żona. - Bo się nabawi traumy.
Wowa podszedł do żony i przyłożył jej w ucho. I był zadowolony. Tak zawiązała 
się nasza 
męska przyjaźń. Ale nocami należeli tylko do siebie, więc dalej zatykałem uszy 
watą.
- Znowu tulipany! - wołała żona.
-	Sympatyczny chłopak - powiedziałem.
-	Uważaj, żeby cię czasem nie przerżnął - kpiła obrażona.
-	Uważaj, żeby cię czasem nie przestał rżnąć - kpiłem w odpowiedzi.
Za oknami był maj. Wowa rozmawiał ze mną językiem kwiatów.
- Jestem w ciąży - powiedziała żona. Stała w pomarańczowym szlafroku frotte z 
kapturem, i 
pomyślałem: są takie kwiatki, jak im tam, aksamitki? I znowu papieros drżał jej 
w palcach.
Wowa spał, rozciągnięty na łóżku w błogim zapomnieniu.
- To dziwne, że zaszłam w ciążę - zwierzała się żona. -Wiesz, Wowa ma ciekawe 
preferencje. 
Szanowałam je i, nie ukrywam, w pełni się dostosowałam, ale przecież ciąża była 
wykluczona!...
- Życie z idiotą jest pełne niespodzianek - rzuciłem dobrodusznie.
- On nie jest idiotą! - wybuchnęła żona. - To ty jesteś idiotą - ty! ty! Idiota, 
z tą swoją ironią, z 
tymi swoimi przyjaciółmi, z tą swoją nieczułością i pogardą dla wszystkich... A 
on jest czysty! 
Niewinny! Taki uduchowiony! Z nim czuję się kobietą, z nim poczuję się matką! 
Kocham go. 
Urodzę mu dziecko. I żebyś mi się więcej nie ważył przyjmować od niego kwiatów!
Wybuchnęła płaczem.
- Bełkot - powiedziałem. - Bezsensowny, histeryczny bełkot. Bełkot bezradnej, 
zagubionej 
baby. Posłuchaj tylko, co mówisz!... Dziecko! Pewnie, urodzisz mu dziecko, czy 
ja mam coś 
przeciwko?! - wrzeszczałem. - Śmiało, niech ci idzie na zdrowie!...
Wieczorem widziałem, jak Wowa czule głaszcze jej brzuch. Gruchali sobie i 
planowali 
przyszłość. A potem długo się rżnęli, całą noc aż do rana.
- Ech! - dziarsko krzyczał Wowa.
- Ech! - dziarsko wtórowała mu żona. Byłem zaintrygowany. Do jakich to 
preferencji Wowy 
dostosowuje się moja własna żona? No i jak znakomicie umie już krzyczeć
- pomyślałem a propos preferencji, ale że byłem mało domyślny i niewinny, jak to 
inteligent, 
zasnąłem, pozostawiając tę kwestię otwartą.
Potem żona zrobiła skrobankę i wróciła do domu, wstrząśnięta bezwstydem i 
zwyrodnieniem 
kobiet, które wraz z nią poddawały się tej jakże szybko wchodzącej do 
literackiego obiegu 
procedurze - „nawet sobie nie wyobrażasz!” - na co odpowiedziałem: „nic mnie 
tonie obchodzi”, 
a do Wowy nie od razu dotarło, że zrobiła skrobankę, ciągle uparcie głaskał ją 
po brzuchu, po 
pustym, wyskrobanym brzuchu, który przypominał golony łeb rekruta, to było 
strasznie zabawne, 
aż się turlałem ze śmiechu. A potem Wowa zrozumiał, co się stało z jego młodym, 
dlaczego nie 
daje więcej znaków życia, w końcu dotarło do durnia, że brzuch jest już pusty, i 
wtedy Wowa 
bardzo się zdenerwował i w nocy pobił żonę. Obudziłem się mimo waty w uszach. 
Leżałem i 
słuchałem, jak ją bije. Bił ją mocno, solidnie, pięściami, a ona tylko skamlała, 
jak oddana suka, 
która rozumie, że skoro biją, jest za co. Było mi jej żal.
Rano Wowa przyniósł mi wiązankę goździków. Siedziałem w wannie z namydloną głowa 
i 
rozmyślałem o sensie życia. Nie chciałem umierać. Wrzucił goździki do wody. 
Wielkie, przejrzałe 
główki kwiatów nasadzone na cieniutkie łodyżki z przegubami pływały sobie 
dookoła mnie. 
Zrobiło mi się wstyd i zasłoniłem się ręką. Wowa ojcowskim gestem pogłaskał mnie 
po 
namydlonej głowie, a potem schylił się i pocałował w ramię. Broda była kłująca. 
Łaskotało. Nie 
wiedziałem, jak się zachować. Ogarnął mnie wstydliwy niepokój i powiedziałem: 
- No, idź już.
Nawet nie drgnął. Goździki pływały i kaleczyły mi serce. Spłukałem szampon i 
zacząłem 
wyławiać je z wody.
- Ech - powiedział Wowa dziwnym głosem i nagle, poprzez kwiaty, zobaczyłem 
konkretne 
bordowo żylaste kształty. Były obrzydliwe, kształty oczywiście, były tak 
obrzydliwe, bezczelnej 
materialne, że wyglądały całkiem pociągająco, dziko i zbójecko, i było w nich 
to, czego tak 
starannie szukamy w ofiarnym kobiecym niedostatku:
poczucie godności. Chciało się je oswoić. Obrzydzenie domagało się jakiejś 
równowagi. Ileż 
materialne, cielesne było obrzydzenie, tyleż kruche, chwilowe i nierealne zdało 
mi się piękno, ale 
piękno rosło - jak rośnie płomień na kupie śmieci i jego delikatne jęzory liżą 
sparciałe, cuchnące 
szmaty, karmią się padliną, kołyszą na wietrze; płomień jest piękny i silny, i 
zwycięża ohydę, i 
nie należy do niej, i płomień pożera śmietnisko, purpurowa pochodnia na 
wieczornym niebie, 
zbiegają się dzieciaki - ale zabawa! Pożar! Pożar! I uuu i uuuu! Szczęśliwa 
bajka dzieciństwa, w 
której piękne dziewczyny to tylko głupie baby z cyckami i czerwonymi po wyjściu 
z łaźni pyskami 
- utracone, ślepe już spojrzenie - ale mężczyźni zawsze wywołują zawiść.
- No, idź już.
A on dalej stał i nie odchodził, i nie spieszyło mu się, i nie odchodził, nie 
odchodził i stał.
Wowa! Mój kat! Narzędzie mojej kary!
O, otchłań w moim własnym zadzie! Ten BÓL, zaćmienie Europy...
A teraz, mój chujowy czytelniku, kimkolwiek jesteś: gównem czy człowiekiem, 
estetą, 
snobem, czarnogrodzianinem czy krasnogrodzianinem dla odmiany, i jakikolwiek 
żywot dzisiaj 
pędzisz, i jakakolwiek śmierć cię kiedyś czeka, pamiętaj: sąd twój mało mnie 
obchodzi, obżarty 
jestem szczęściem aż po gardło, obżarłem się kawiorem astrachańskim, nie bądź 
bezpieczny, 
poeta pamięta.
	Żyliśmy z Wową w zgodzie i przyjaźni, czuli i pieszczotliwi, i uważni; i 
dawaliśmy sobie 
podarunki: cukierki, baloniki, pomarańcze, cukrową watę, słodkie pocałunki - jak 
syn i ojciec, co 
są poetami, na chwałę Bożą. Byliśmy szczęśliwi.
W pokoju obok została natomiast żona z metrażem jadalni, kanapą, Proustem, 
braterską 
opieką i czystą, równie braterską gorącą miłością. Czyż nie padliśmy przed nią 
na kolana, 
prosząc pokornie, by się zlitowała, by wybaczyła nam ten bezmiar szczęścia? 
Czyśmy nie 
okazali jej szacunku, który się matce od dzieci należy? Skoczylibyśmy bez 
wahania w ogień, 
byleby jej dogodzić.
Ale ona powiedziała: nie!
Nie! Nie i koniec!
Powiedziała: jesteście parą bydlaków, parą degeneratów, parą sukinsynów, 
niszczycie siebie 
nawzajem i łamiecie prawo.
Obrażała nas, ale nie powiedzieliśmy jej choćby złego słowa, po prostu wyszliśmy 
gęsiego: 
on pierwszy, a ja za nim, zamknęliśmy drzwi sypialni i leżąc na łóżku, dalej 
katowaliśmy się 
wzajemnie.
- A ty, Wowa, jesteś wyjątkowy sukinsyn - zawołała zza drzwi.
- Ech - rozłożył ręce skatowany Wowa.
- Ech - zawtórowałem.
Mijały dni, a ona niszczyła i rwała wszystko na kawałki: porwała zasłony, 
Prousta, listy, które 
kiedyś do niej napisałem - wzruszyliśmy ramionami; nasrała na dywan, jak kaleka 
- udawaliśmy, 
że nie zauważamy. Byliśmy ponad i smród nas nie obchodził. Ale nawet bogowie 
tracą w końcu 
cierpliwość. Więc pobiliśmy ją, nie żeby zaraz mocno, ściągnęliśmy dla zabawy 
sukienkę i 
stłukliśmy, zaśmiewając się z jej głupich cycków, które figlarnie podskakiwały, 
kiedy ją biliśmy, 
ale jednak mimo wszystko straciła przytomność, i wtedy cycki zrobiły się całkiem 
już głupie, i aż 
się popłakaliśmy nad ich niereformowalną głupotą.
Zaczęła nas morzyć głodem. Odcięła od jedzenia. Wychudliśmy z głodu i z miłości. 
Głód nas 
podniecał. Byliśmy atlasami podpierającymi rozpalony zwieracz. Byliśmy chudymi 
wesołymi 
mężczyznami o rozciągniętych zadach. Ale nawet bogowie tracą w końcu 
cierpliwość.
- Ciebie nienawidzę najbardziej - mówiła żona do Wowy, wybałuszając oczy. Znowu 
ją 
pobiliśmy. Suka! Wywłoka! Morda niedomyta! ... Żadnego rezultatu. Ale było 
rozkosznie. 
Spojrzeliśmy na siebie. Objęliśmy się i było nam rozkosznie. Stukaliśmy się 
nawzajem w brzu-
chy.
- Albo on, albo ja - oświadczyła nagle żona Wowie.
- Stawiasz sprawę po faszystowsku - zauważyłem ponuro.
- I na co on ci jest potrzebny? - pytała żona Wowę. -Zabawiłeś się i 
wystarczy!... Przecież 
dziecka z nim miał nie będziesz. Jaki z niego pożytek? A ja ci urodzę syna.
- Raz już urodziłaś - powiedziałem.
- Będziesz miał syna, Wowa - deklarowała żona. - I będziesz z niego dumny.
- Ja jestem twoim synem, Wowa - powiedziałem nieśmiało.
Żona wybuchnęła pogardliwym śmiechem. Na ułamek sekundy straciłem wiarę w 
siebie, w to, 
że się z Wową kochamy... To była sekunda niewybaczalnej słabości. Wowa połapał 
się i stracił 
humor. Żona tryumfowała. Pachniało od niej kobietą. Wowa w zamyśleniu skubał 
rudą bródkę: 
pięć kroków naprzód, pięć w tył. Albo albo. Nie zastanawiał się długo.
Wbiegł do pokoju. Szczęknął sekatorem. Siedziałem w fotelu ze szklanką soku 
pomidorowego. Piłem chciwie. Żona śmiało ruszyła na Wowę. Jej ciało nagle wydało 
mi się 
pociągające, więc zawołałam radośnie:
- Poczekaj! Ja jej pragnę!
Wowa uśmiechnął się, słysząc mój okrzyk. Nie był zazdrośnikiem, doceniał szczerą 
namiętność. Ale zaraz pokazał mi straszny znak: POTEM. Ogarnęło mnie 
przerażenie. Nie! Ale 
żona śmiało szła wprost na sekator. Wowa zaś szedł na żonę, rudy, mądry, 
kochany, jak czołg.
- Kocham cię - powiedziała żona do Wowy w najwyższej ekstazie. - Kocham! Kocham 
cię, 
Wowa.
Wowa chwycił ją za włosy - miała jasne włosy do łopatek - omotał je wokół dłoni 
i rzucił żonę 
na zapaskudzony dywan. Przycisnął ją kolanem do podłogi. Wszyscy byliśmy nadzy, 
jak dzieci.
- Kocham... - rzęziła żona, zachwycona Wową. Wowa zaczął sprawnie urzynać jej 
głowę 
sekatorem.
- Ech! - krzyknął na koniec Wowa i podniósł trofeum za włosy.
Siedziałem oblany krwią, sokiem pomidorowym i spermą. Wstrząsająca impresja 
seksualna. 
Wiem już, kim jestem. Jestem Renoirem.
Tak to, mój miły czytelniku, zostałem po raz drugi wdowcem. Stukają koła. Idę 
wąskimi 
korytarzami wagonów, szarpię roztelepane rączki tysiąckilowych drzwi, pode mną 
srebrzyste 
wstęgi szyn, w nozdrzach zapach kolei żelaznej, idę do wagonu restauracyjnego 
zjeść kolejowy 
kotlet i popić go piwem. Już zaraz południowy Charków; jestem wolny i smutny; 
pochowałem 
żonę, która zmarła na dziecięca chorobę.
Wowa wziął ciało za nogi i próbował je rozerwać. Był silny, mój Wowa, ale jednak 
nie 
rozerwał. Wówczas nabił ciało na siebie. Zawył. Zamknąłem oczy. Byłem bardzo 
zmęczony. A 
POTEM poprosiłem:
- Zabierz ją stąd.
Powoli - on też był już zmęczony! - chwycił ją za stopę i powlókł na klatkę 
schodowa, do 
zsypu na śmieci. Wlecze ją do zsypu na śmieci, jak wielką zagraniczną lalkę. 
Widzę jego 
szerokie, piegowate plecy. Wowa!... Nie zobaczyłem go już nigdy więcej.
Dziury! Dziury!... Przeszedłem przez przytłumione czerwone światło. Stróż 
powitał mnie jak 
starego przyjaciela. Kąsałem i śpiewałem szyderczym falsetem:
	Stała sobie w polu brzoza,
	Stała brzoza sobie w polu...
Kąsałem jak żmija. Straciłem mnóstwo zębów. Tak, to ja byłem tym wysokim 
chłopcem z 
odstającymi uszami i całkiem ludzką twarzą. To mnie wybrał Craig Benson, 
fałszywy 
obcokrajowiec. Zamiast immunitetu dyplomatycznego zaproponował mi knut i 
porządek. Jestem 
mu wdzięczny! Dzięki niemu dziś znowu chwytam za pióro. Piszę o tobie, Wowa! 
Wowa! Mój 
kacie! Narzędzie mojej kary! Oddajcie mi moją karę! A jeśli umarł - nie, Wowa, 
ty nigdy nie 
umrzesz - a jeśli umarł, powiedzcie, gdzie jest jego grób. Przyniosę mu wiązankę 
wiosennych 
tulipanów. Jesteśmy pomnikiem, Wowa - pomnikiem rozbitym przez złe wichry. 
Słyszę łabędzi 
śpiew mojej rewolucji.
Biały wykastrowany kot o oczach pięknej dziewczyny
Rozchybotany nerwowo, nie bardzo rozróżniałem pagony i kokardy sędziów, ale 
rzecz działa 
się chyba za cara, czy może za granicą, co zresztą nie zmieniało istoty wyroku, 
który mi właśnie 
odczytano.
Zerwałem się i krzyczałem pod adresem wojskowo sądowej masy, że mylicie się, że 
to 
niesprawiedliwe, że stawiacie mnie i samych siebie w dramatycznej sytuacji. Po 
pierwsze, 
wrzeszczałem, nie mam nic wspólnego ani z wojskiem, ani tym bardziej z żadnym 
trybunałem. 
Po drugie, jestem przeciwnikiem kary śmierci, więc perfidnie się nade mną 
znęcacie, co za 
piekielna ironia. Po trzecie, kocham żonę, która nie zniesie mojej śmierci, 
powiesi się albo otruje, 
albo rzuci się z okna, albo utopi, i syn zostanie kompletną sierotą i nigdy wam 
tego nie zapomni. 
Po czwarte, wszystko to nieskończenie wiele razy opisano już i przerobiono, 
został banał, i z 
więźnia sumienia, którym zresztą nie jestem, robicie mnie więźniem plagiatu, 
czego jako pisarz 
kategorycznie sobie nie życzę. Po piąte, bierzecie na siebie zbyt wielką 
odpowiedzialność, pcha-
jąc się w transcendencję i uzurpując sobie kompetencje opatrzności, a jeśli 
nigdy nie lubiłem 
milicjantów, nie potrafiłem się zmusić, żeby ich polubić, chociaż wiedziałem, że 
są względnie 
pożyteczni, to co, kiedy ukradli mi koło od samochodu, poszedłem na milicję, 
spisali protokół, a 
koła do dziś nie znaleźli.
Ocknąłem się w celi. Ocucił mnie zapach amoniaku. Przede mną siedział w kucki 
pułkownik 
Diamant, szef Studium Wojskowego na Uniwersytecie Moskiewskim, który ukończyłem 
przed 
siedemnastu laty. Od razu poznałem go po blond lokach i do przesady słowiańskiej 
fizjonomii. W 
swoim czasie nieźle mi nabruździł.
- No, chłopie, rozklejasz się - powiedział Diamant z wyrzutem, choć nie bez 
ojcowskiej nutki, i 
też dla zabawy powąchał amoniak, zanim zakorkował butlę. - Co, nie chce ci się 
umierać?
- Jestem niewinny, towarzyszu pułkowniku - wyjaśniłem słabym głosem.
- Jesteś winny - powiedział twardo pułkownik.
Pułkownik był grubym, energicznym mężczyzną o błękitnych oczach i wąskich 
wargach. 
Czułem, że jego energetyka bije moją na głowę, energetyka pięćdziesięcioletniego 
mężczyzny, 
który zakosztował władzy. W bezpośredniej konfrontacji nigdy nie potrafiłem 
sobie z takimi 
poradzić, usuwałem się w cień, przytakiwałem i nienawidziłem.
- Jutro rano zrobią ci pif paf- z rozbrajającą szczerością oświadczył Diamant.
- Jak, już jutro? - nie wytrzymałem.
- O siódmej zero zero - doprecyzował pułkownik, patrząc na zegarek. - Czasu masz 
pod 
dostatkiem. Będziesz pisał?
- Apelację? - podskoczyłem.
-	Nie, po co? - zdziwił się. - Literaturę. Może jakieś przesłanie.
Przemyślałem tę kwestię.
-	Nie - powiedziałem. - Nie mam absolutnie nic do przesyłania. Jeśli można, 
napiszę raczej do 
żony.
- Głupstwa - powiedział pułkownik.
-	Myli się pan - powiedziałem. - Najbardziej na świecie kochałem swoją żonę. 
- Opuściłem 
głowę, kiedy dotarło do mnie, że mówię o sobie już w czasie przeszłym.
-	Chrzanisz - pułkownik nie uwierzył.
- Kiedyś, wiele lat temu, jeszcze przed ślubem, rozstawaliśmy się na całe lato. 
Trzy godziny 
płakałem wtedy w progu. W życiu można naprawdę kochać tylko raz.
- I o tym właśnie napisz - zaproponował pułkownik.
- O tym pisać nie wolno - powiedziałem poważnie i smutno.
- A miałeś jakieś Murzynki?
- Nie miałem żadnych Murzynek i nie zdradzałem Ojczyzny - westchnąłem.
- Zdradzałeś - powiedział twardo Diamant. - Wiesz, za co cię lubię? - na chwilę 
zawiesił głos. 
- Za to, że nie nosisz obrączki. Prawdziwy mężczyzna nie nosi obrączki.
Zamyśliliśmy się, każdy na swój temat.
- Chcesz, zdradzę ci swoją tajemnicę? - zapytałem, zbliżając do niego twarz.
- No? - spiął się cały i poczerwieniał. . .
- Z natury jestem romantykiem... Posłuchaj, jak tu cicho. Jak na wsi... Tylko 
psy nie 
szczekają. Pułkowniku, jestem zakamuflowanym romantykiem.
-	Spierdalaj! - wściekł się pułkownik i ze złości splunął na podłogę.
-	Nie wstyd ci tak pluć gdzie popadnie w celi skazańca? - pouczyłem go.
-	Przepraszam, nie chciałem - wymamrotał pułkownik i roztarł ślinę butem.
-	Twoja żona to pewnie jakaś stara wiedźma.
Diamant ponuro skinął głową.
-	A moja - biały anioł z białymi skrzydłami!
-	Co, lekkoatletka? - zapytał Diamant.
-	Właściwie nie... - powiedziałem i zacząłem spacerować tam i z powrotem po 
celi, z rękami w 
kieszeniach, jak wahadło, wspominając żonę. - Może jednak mnie nie rozstrzelają? 
Może tylko 
postraszą, jak Dostojewskiego, i ześlą. Będę palił w piecu i pisał powieści. Kim 
byłby Dosto-
jewski, gdyby nie przeżył własnej egzekucji?
-	Cholera wie! - powiedział zaintrygowany Diamant.
-	Byłby Czernyszewskim, rozumiesz? Chociaż, z drugiej strony, Czernyszewski 
tyle lat 
przekiblował na Syberii i nic: został Czernyszewskim.
-	Wiedział, co robi - pochwalił Diamant.
- Za dużo gadam - stwierdziłem. - Najbardziej cierpiałem w życiu przez to, że 
życie nie 
dorastało do moich ideałów. Miałem w szkole nauczycielkę historii, Cylę 
Samojłownę Palczik. 
Takie nazwisko - Palczik! - pokazałem Diamantowi palec wskazujący. Ryknęliśmy 
zgodnym 
śmiechem.
- A niech cię! - zamachał łapami Diamant, ocierając łzy rozbawienia.
-	Palczik! Palczik! - wrzeszczałem, rechocąc.
-	Przestań! Nie mogę - turlał się ze śmiechu Diamant.
- To Chlebnikow pisał o śmiechaczach. O nas...
śmiechacze, rozśmiejcie się! O, śmiechacze, zaśmiejcie się!” Lubisz Chlebnikowa?
-	A kto nie lubi? - zdziwił się Diamant.
-	Masz coś do żarcia?
-	Mam czekoladę. Mleczną. Chcesz?
- Dawaj. Pardon, że tak mówię per „ty”. Jak dla mnie, żaden z ciebie pułkownik, 
skoro jutro 
wszystko się skończy.
-	Gdzieś już czytałem tę myśl - zamyślił się Diamant.
- A właśnie. - Zajrzał do teczki i wyciągnął duży album.
- Widzisz, przyniosłem album. Kolekcjonuję myśli. No,
tych, co ich tutaj pif paf. Weźże coś napisz. Zachowam to
sobie i będę czasem czytał.
- A co piszą inni? Mogę rzucić okiem?
-	Poczekaj. Najpierw sam napisz, bo nic z tego nie będzie.
-	Dobra, dawaj - przystałem.
-	Świetnie! - rozpromienił się pułkownik i otworzył album na czystej 
stronicy. - Masz długopis. 
A ja sobie posiedzę, zapalę.
Założyłem nogę na nogę i pogrążyłem się w zamyśleniu. Długo myślałem, co by tu 
napisać.
-	Tylko bardzo cię proszę, czytelnie - szepnął błagalnie Diamant.
Wypalił papierosa, potem drugiego i trzeciego. W końcu zebrałem jakoś myśli, 
dłonie zrobiły 
mi się wilgotne i zimne. Nie poznając własnego pisma, naskrobałem kilka słów.
Diamant zabrał mi album, włożył złote okulary i przeczytał głośno i dobitnie:
CZŁOWIEK JEST STWORZONY DO SZCZĘŚCIA, JAK PTAK JEST STWORZONY DO 
LOTU.
-	No i jak? - zapytałem.
Z wrażenia zaparło mu dech i długo nie mógł wymówić ani słowa. Patrzył to na 
mnie, to na 
album.
-	Sam to wymyśliłeś? - zapytał w końcu.
-	Sam - odpowiedziałem skromnie, nie kryjąc jednak dumnego uśmiechu.
-	Po prostu hymn! - uniósł się Diamant, pobłyskując okularami. - Genialne.
Nawet mnie objął.
-	Dziękuję ci, mój drogi, dziękuję!
-	Bez przesady... - odezwały się we mnie resztki przyzwoitości.
-	I wiesz, co ci powiem - szeptał w natchnieniu Diamant prosto w moje ucho. 
- Za takie 
słowa... Za takie słowa... Pójdę i zamelduję przełożonym. Za takie słowa mogą 
cię ułaskawić!
-	Co!? - skoczyłem na równe nogi.
-	Która jest teraz? Wpół do piątej? Dobra, idę, może jeszcze zdążę.
-	Zostaw mi trochę czekolady! - poprosiłem.
-	Masz, bierz całą tabliczkę - pospiesznie wyciągnął czekoladę z teczki, 
złapał album, mrugnął 
do mnie i zniknął.
Wyobraziłem sobie, jak szybko, byle jak naciąga płaszcz i czapkę, wybiega z 
bramy, łapie 
taksówkę, auto zatrzymuje się, nocny taryfiarz włącza licznik, jak jadą przez 
miasto, zostawiając 
na świeżym śniegu wyraźne odciski opon, w aucie jest ciepło i przytulnie, 
taryfiarz milczy, 
pułkownik zerka na zegarek, auto wypada na nabrzeże i nabiera prędkości, świecą 
żółte 
reflektory, jem czekoladę i widzę, jak na czarną rzekę Moskwę pada śnieg, auto 
hamuje przy 
wysokim budynku przypominającym tort weselny, czuję, że kocham ten tort, i widzę 
pułkownika, 
jak dobija się do bogato zdobionych drzwi, do głównego wejścia, i zaspaną 
portierkę w chustce, 
portierka długo szarpie się z drągiem, drzwi są zamknięte na drąg, i przestronny 
hol przed 
windami, i ogromną windę z wielkim lustrem, w którym odbija się pułkownik, który 
strząsa z 
siebie śnieg, i, w końcu, te właściwe drzwi: krótki dzwonek - cisza; drugi i 
trzeci dzwonek, i 
wreszcie gdzieś z głębi mieszkania słychać kroki, nie pani domu, służącej, 
słychać już całkiem 
blisko moskiewskie brzęknięcie łańcucha i zgrzyt zamka, drzwi uchylają się: 
Dobry wieczór, 
Dusiu! - Dobry wieczór - trochę zdziwiona: - Siemion Jakowlewicz!
- A Paweł Pietrowicz? Śpi? - Chyba się jeszcze nie położył. Pracuje. Pan da 
płaszcz, 
powieszę. - Korytarz. Szczelina światła. Głos pana domu. Z drzwi gabinetu, 
prężąc długi grzbiet, 
wychodzi biały wykastrowany kot o oczach pięknej dziewczyny.
- I co? - zawołałem.
Pułkownik Diamant, wymięty i zatroskany, stanął pośrodku celi.
-	Przykro mi, mały - powiedział nieprzyjaźnie, ale z cierpieniem w głosie, 
po rosyjsku nie 
patrząc mi w oczy, i zaczął rozpinać kaburę rewolweru.
Gównowóz
Piękna, koszmarnie piękna jest wiosna pod Moskwą! Wszystko szemrze, wykluwa się 
i drży. I 
jesień też jest niewysłowienie piękna. Las ogarnięty żółtym pożarem. Jaka cisza! 
Aż uszy 
zatyka. Słychać tylko stukanie młotków i pisk pił, pachnące wióry tryskają spod 
brzeszczotów i 
cichutko śpiewa rzadki jesienny ptak. Za lasem, na wyciągnięcie ręki, płynie 
rzeka Moskwa. 
Tutaj jest jeszcze wąska, nieokiełznana, prawie jak górski strumień. W lipcowe 
popołudnia wabi 
facetów z chudymi szyjami i bladymi cieniami podkoszulek na ramionach, nęci 
nerwowe baby o 
oczach głęboko zakopanych w oczodołach, źle wychowanych uczniów i pionierów. 
Część z nich 
pokrętny nurt zmienia w topielców, apotem wlecze bezwolne ciała pod Zwienigród, 
gdzie jak 
łodzie podwodne wypływają naprzeciw zapuszczonego klasztoru, na postrach 
grzesznikom. 
Niegdyś mieszkał w tej okolicy młody Hercen. Cienka woalka pajęczyny oblepiała 
delikatne 
policzki bękarta. Teraz nieopodal rozłożyło się lotnisko. Jedno za drugim 
strzelają w niebo 
srebrzyste wrzeciona myśliwców z czerwonymi gwiazdami. Cichnie stukanie młotków. 
Robotnicy 
sezonowi unoszą głowy w kolorowych letnich czapkach. Ciężko dyszą. Nasi! To 
nasze my-
śliwce! Takie same jak te, co zestrzeliły Koreańca! W wiadrze bulgoce zupa 
grzybowa. Oczy 
robotników nalewają się jasną krwią: po cholerę lazł, gdzie go nie szukali! 
Amerykański 
skurwysyn! Zaraz obiad. Najmłodszego już posłali do sklepu. Idzie leśną drogą, 
żabie usta od 
ucha do ucha. Wielkie robociarskie dłonie. Nagle zdecydowanym krokiem skręca w 
las. Pod 
niewysokim świerkiem kuca, stęka, grzebie w zbutwiałych liściach. Wygrzebuje 
dużego, 
zdrowego prawdziwka. Obraca go w rękach, kwacze z zadowolenia, ostrożnie chowa 
za 
pazuchę.
Po południu zaczęło padać. Robotnicy siedzą w domku, pod dachem, im to wisi, 
niech pada! 
Piją wódkę, jedzą zupę, zagryzają. Wiktor jest najbardziej z nich wszystkich 
wykształcony. Cały 
rok uczył się w lotniczej. Potem go wyrzucili, służył w NRD, w 1968 wymiatał z 
Pragi chuliganów, 
na pamiątkę po swoich pancerniakach nosi hełmofon czołgisty. Dalej największy 
fachowiec, 
oczywiście Eugeniusz Iwanowicz, to on tu wszystkim rządzi, chociaż formalnie za 
brygadzistę 
robi Paweł, ale Paweł to osobna historia, co wieczór lata do sąsiedniego ośrodka 
wypoczynkowego, tyle, że jest leniwy, liczy na łatwe łupy, od czterdziestek 
piątek po 
pięćdziesiątki i starsze; czasami któraś taka wedrze się na plac budowy, 
wzbronione:
wyperfumowana, wymalowana, rzadkowłosa łakomczuszka, popatrzeć, jak on wbija 
gwoździe, zabić czas, zaprosić w gości, a Eugeniusz Iwanycz warczy, nie lubi 
tych starych 
pudeł, swoje już odbalował, teraz bardziej interesuje go praca, bo i domek 
trafił się nietuzinkowy, 
fantastyczna chatka, tak podobno budują w Szwajcarii, w górach, z jednej strony 
krokwie aż do 
ziemi, z drugiej okno na niebo, ciekawe, Wiktor mówił, że widział takie w 
Niemczech, a z 
Niemkami to w ogóle bez problemów, wyjaśniał Pawłowi, poczekaj, po kolei, złości 
się 
Eugeniusz Iwanowicz, skończ najpierw, co z tym domem, ale oczy ma już szklane, 
źle coś 
ostatnio pije, starość nie radość, i inwestor idiota, na cholerę buduje diabli 
wiedzą jak, całe 
schody na piętro kazał robić od nowa, też dobre sobie, podest mu się nie 
spodobał, i żeby to 
jeszcze Żyd, ale nie, wygląda na swojego, czyli że po co mu to szwajcarskie 
gówno, ech, nic, 
tylko wziąć i podpalić! Eugeniusz Iwanycz zirytował się i zapadł w drzemkę. 
Pozostali dopijali 
drugą flaszkę i wesoło patrzyli na deszcz: nie chciało im się wstawać, łazić, 
pracować. Żenia 
powiedział, że w taką ulewę więcej już nie pójdzie, a lało coraz mocniej, gęste 
krople zacinały, 
jakby myśliwce naprawdę rozpruły niebo, więc postanowili namówić też jeszcze 
młodego 
Borysa, Borys miał motocykl. Był z nich wszystkich najbardziej nowoczesny, 
ubierał się modnie, 
pracę miał czystą, chociaż już mniej na czasie: grał na harmonii w domu kultury 
gdzieś pod 
Moskwą, daleko, a teraz na dniach się ożenił, ale jakoś nie było tego po nim 
widać. Wiktor 
również na trzy dni wyjechał w pilnych sprawach rodzinnych, i też nikt by nie 
powiedział, że 
dopiero co umarł mu ojciec: nasi chłopcy potrafią ukrywać głęboko w sercu 
najróżniejsze 
uczucia! Właściciel działki co niedzielę przyjeżdżał nadzorować przebieg prac. 
Przygotowywali 
się na to spotkanie, chociaż bez entuzjazmu. W pokoju na piętrze, w przyszłym 
gabinecie, Żenia 
zeskrobywał z podłogi trzydniowe zaschnięte rzygowiny, Eugeniusz Iwanycz, w 
okularach, klnąc 
na czym świat stoi, wodził palcem po projekcie i przekładał schody, Borys 
pojechał w deszczu 
po trzecią flaszkę. Spali na podłodze, nie rozbierali się, Wiktor w hełmofonie, 
w nocy wstawali, 
pili wodę, sikali przez okno, nad ranem wrócił Paweł, cały przemoknięty i 
wystraszony, poderwał 
wszystkich na nogi. Zaspani zleźli po schodach, wysypali się przed dom i 
osłupieli.
W nocy potoki mętnej wody zatopiły piwnicę domu. Robotnicy zapalili. Dla 
wszystkich było 
oczywiste, że woda może rozmyć piaszczysty grunt, a wtedy zbrojone, betonowe 
fundamenty 
nie wytrzymają i całe to szwajcarskie gówno zawali się w cholerę. Równie jasne 
też było, że 
sami są sobie winni: wykopali dół i nie pomyśleli, że do środka może nacieknąć 
deszczówki. 
Dom groźnie pobłyskiwał nowym blaszanym dachem i cichutko pogwizdywał na 
wietrze.
Właściciel działki jeszcze wylegiwał się w ciepłym łóżku, kiedy namolny dzwonek 
telefonu 
roztrzaskał spokój niedzielnego poranka na ulicy Gorkiego. Półtorej godziny 
później prywatna 
wiśniowa wołga wjechała na letnisko.
Paweł nieskładnie nałgał coś o grobli: taka jej mać, rozmyło. Niezdrowa, 
zmęczona 
gabinetowym kieratem twarz inwestora była żółta i nieprzyjazna. „No i co tak 
stoicie -skrzywił się 
- bierzcie wiadra i do roboty”. „Wiadrami będziemy czerpać ze trzy dni - 
oświadczył Paweł. - 
Trzeba sprowadzić gównowóz”. „Co takiego?” - warknął inwestor, niemile 
zaskoczony słowem z 
obcego, prymitywnego świata. Wyjaśnili mu. „I skąd się to bierze?”. Trzeba 
zapytać pana Kolę, 
tego stróża, powiedzieli. ,,Jedziemy” - rzucił sucho inwestor. Wziął ze sobą 
Pawła. Kiedy 
brygada skończyła robić dach, urządził im wiechę, wszystko jak należy. Zbili 
przy domu stół i 
ławki dookoła. Wypytywali o koreański samolot. „A to prawda, że miał na 
pokładzie bombę 
atomową?” - drążył Żenia. - „Nie miał żadnej bomby, sto razy ci mówiłem!” - 
krzyczał Wiktor, 
który świetnie znał się na samolotach, ale Żenia nadal nie był przekonany. 
Inwestorowi podobali 
się ci chłopcy. Kochali swój kraj, szczerze martwiły ich jego przejściowe 
problemy, tyle tylko, że 
pili, ale to jak wszyscy. „Wiecie - powiedział cicho Wiktor
- muszę wam o czymś powiedzieć.” Pokręcił głową w hełmofonie. „Paweł opyla na 
lewo 
deski. Dlatego ciągle brakuje”. Ściemniło się już. Rozpalili ognisko. Żenia 
opowiadał, jak to 
stanął kiedyś przed sądem w Mytiszczach. Podczas rozprawy zaczął strugać 
wariata: rozebrał 
się do majtek. Milicjanci rzucili się na niego. Rozprawę odroczono. Eugeniusz 
Iwanycz bez 
ceremonii zapytał inwestora, po cholerę mu taki nierosyjski dom.
Inwestor odpowiedział, ale Eugeniusz Iwanycz nazajutrz nie mógł już sobie 
przypomnieć, co 
konkretnie. Wiktor zakablował, że o żadnej grobli nikt w okolicy nie słyszał. 
Mimo to z 
inwestorem pojechał Paweł.
Pan Kola strzelił już sobie parę głębszych do śniadania. Na powitanie huknął 
pięściami w stół 
i radośnie zawył jakąś rosyjską pieśń. Kola lubił się chwalić, że w młodości był 
inżynierem, ale 
potem, tuż przed wojną, niesłusznie go represjonowano. Inwestor nie wiedzieć 
czemu 
podejrzewał, że były inżynier podkrada mu materiały budowlane. Może do spółki z 
tym Pawłem, 
myślał. Ale skąd wziąć innych ludzi? W łagrze na Kołymie panu Koli przetrącili 
nogę i teraz 
kuśtykał. Stąd przezwisko: Kuternoga. W kolejkach przed sklepami Kuternoga 
podawał się za 
kombatanta.
- Gównowóz... gównowóz... - zamyślił się głęboko inwalida. - Jedziemy! - ryknął 
w końcu 
tryumfalnie.
Po drodze wyjaśnił: jadą do wsi, ma tam znajomego zduna, w sumie prawie 
krewnego. 
Kuternoga siedział na przednim siedzeniu, Paweł z tyłu. Wyglądał jak pilny 
uczeń: ręce złożone 
na kolanach, niebieskie oczy, jasne włosy, sympatyczna łysinka. Gdyby Cziczikow 
puścił się z 
dworską dziewka, pewnie wyszedłby z tego wypisz, wymaluj Paweł. Po kilku 
kilometrach wgłębi 
jesiennego lasu zamajaczył zielony płot.
-	Rządowe sanatorium - cmoknął z respektem pan Kola. - Mundurowi ich tu 
pilnują.
Inwestor udawał, że nie słyszy.
-	W każdym pokoju arabski kredens z kryształami i lodówka - mówił pan Kola 
na wpół 
obrócony do Pawła.
- A do lodówki dzień w dzień wstawiają bezpłatnie butelkę wódki, butelkę koniaku 
i jeszcze 
jedną xeresu.
Po wymiętej twarzy inwestora przemknął krzywy uśmieszek.
-	Kawior trzy razy dziennie, jaki tylko chcesz, nawet prasowany - ciągnął 
pan Kola.
-	Strasznie słony, nie da się tak jeść w kółko - parsknął Paweł.
-	Im tam dają specjalny, niesolony - oświadczył surowo pan Kola.
-	Oo, nieźle! - ożywił się Paweł.
Inwestor nadal milczał.
-	I jeszcze - pan Kola oblizał wargi - straż ma karabiny maszynowe i nawet 
działo. Jak 
palną!...
-	Daj pan spokój - powiedział spokojnie inwestor.
-	Sam na własne oczy widziałem! - krzyknął pan Kola.
- W krzakach przy bramie.
I wtedy zza zakrętu wyjechał wprost na nich ogromny czerwony kombajn.
-	Stój! Trzeba go zatrzymać! - ryknął pan Kola. Inwestor mrugnął światłami. 
Kombajn 
zatrzymał się. Pan Kola wytaszczył nogę z auta i zakosami pomknął w stronę 
maszyny.
-	Słuchaj, przyjacielu - powiedział pan Kola do młodego kombajnisty. - 
Powiedz no mi coś. 
Skąd tu wziąć gównowóz? Może strażacy pożyczą?
-	Nie pożyczą - powiedział kombajnista.
-	Sam wiem, że nie pożyczą - zgodził się pan Kola. -To skąd wziąć, co, 
Michaił?
-	Nie wiem - powiedział Michaił. - Zapytaj pan Wowkę.
-	Jakiego znowu Wowkę?
-	Wowkę Stachanowca.
Zdemobilizowany przed czterema laty komsomolec Władimir Sorokin powrócił do 
rodzinnej 
wioski i rzucił się w wir gównianej roboty na fermie. Teraz świecił przykładem 
na całą okolicę.
-	A gdzie jest ten Wowka?
-	A gdzie ma być? - zdumiał się Michaił. - Przy świniach, jak zwykle.
-	To do widzenia, Michaił - powiedział uroczyście pan Kola i uścisnął dłoń 
kombajnisty.
-	Coś dawno się pan u nas nie pojawiał, panie Wania -powiedział kombajnista.
-	Mam dużo pracy - wyjaśnił pan Kola. - I nie jestem pan Wania. Jestem pan 
Kola.
-	A, faktycznie! - chłopak uśmiechnął się szeroko, odsłaniając białe jak 
śnieg zęby. - Ja też 
nie jestem Michaił. Jestem Bodunow, Aleksander Bodunow.
-	Bodunow? - pan Kola przyjrzał mu się uważnie. -Patrzcie no... Masz rację. 
Ty jesteś 
Bodunow.
Porozmawiali jeszcze jakieś półtorej minuty o innych ważkich kwestiach, apotem 
rozjechali 
się każdy w swoją stronę.
-	Na fermę! Do Stachanowca! - rzucił pan Kola. -Wszystko już wiem, ma 
nowiutki gównowóz. 
Błyszczy jak lustro!
Pełen nadziei, choć dalej nieco ponury inwestor dodał gazu.
- Panie Kola - poprosił grzecznie Paweł. - Niech pan jeszcze opowie O tym 
sanatorium.
- O sanatorium? - zamyślił się pan Kola. - No dobrze, opowiem - powiedział w 
końcu. - Tam 
jest tak: na każdego pacjenta wypada średnio dwu lekarzy specjalistów, jedna 
dyplomowana 
pielęgniarka i parę takich zwykłych. A lekarstwa same amerykańskie.
- Pewnie ładne te pielęgniarki, co? - przerwał mu Paweł.
- Jeszcze się pytasz - potwierdził pan Kola.
- A ciekawe, gdzie one mieszkają? - zapytał przymilnie Paweł.
- Hola, hola! - osadził go pan Kola. - To jest zamknięty teren, za drutem 
kolczastym.
- Jak w klasztorze... - rozmarzył się Paweł.
- Dobra, co tam pielęgniarki! - machnął ręką pan Kola.
Najważniejsze, że mają tam taki specjalny oddział.
- Jaki? - stropił się Paweł. - A taki - powiedział przeciągając słowa pan Kola - 
że w piwnicach 
leżą sobie nieboszczyki w kryształowych, kuloodpornych trumnach.
Inwestor z przerażeniem spojrzał na pana Kolę.
- A tak, tak - wytrzymał jego spojrzenie pan Kola. - A jak żeście myśleli, że 
niby jak taka 
szycha umiera, zwyczajnie ją zakopują? O nie... Zakopują kukły. A tych 
prawdziwych zamrażają 
jak należy i przywożą tu do nas. Zbierają wszystkich do kupy: i marszałków z 
Żukowem na 
czele, i ojca socrealizmu, towarzysza Żdanowa, i Wszechzwiązkowego Starostę 
Kalinina, i 
Malenkowa, i Mołotowa, i Michaiła Andriejewicza Susłowa. A w drzwiach Głównego 
Gabinetu 
sterczy jak słup lodu, zawsze gotowy do boju, płomienny, towarzysz Kum 
Woroszyłow... Jak 
będzie trzeba, rozmrożą ich wszystkich, i towarzysze znowu staną u steru - 
zakończył 
patetycznie Kuternoga.
- Rozumiem!... - Paweł aż zasłonił usta dłonią. - To na wypadek wojny!
- W ogóle na wszelki wypadek - dorzucił tonem pouczenia pan Kola. - Po to 
trzymają tam 
karabiny i działo.
- Słuchajcie - zirytował się nagle inwestor - bardzo proszę, żebyście przestali 
w moim 
samochodzie wygadywać te... te parszywe idiotyzmy!
- Dlaczego idiotyzmy? - obraził się pan Kola. - Przecież leżą tam, i to w 
mundurach, z 
orderami... Nawet Bena. Jak go sądzili, powiedział: „Nie musicie mnie 
rozstrzeliwać. Jestem 
świetnym organizatorem. Jeszcze wam się przydam”. Nikita pomyślał, pokombinował 
i w końcu 
oszczędził biedaczka.
- Zaraz! - wtrącił Paweł. - A czy oni będą umieli walczyć, skoro technika tak 
szybko się rozwi 
ja?
- Może ich tam dokształcają?
- Jak można dokształcać trupy?! - wściekł się inwestor.
- A skąd ja mam wiedzieć? - wzruszył ramionami pan Kola i zapalił papierosa. - 
Co pan myśli, 
że mi się niby opłaca gadać tutaj byle co? - warknął. - Jak rozmrożą Stalina, 
pierwszy pójdę 
siedzieć.
- Dlaczego? - zdziwił się głupio Paweł.
- Bo wtedy posadzą wszystkich, co za Stalina siedzieli.
- A jak oni tam zapleśnieją? - zaniepokoił się nagle robotnik.
- Nie powinni - pokręcił głową pan Kola. - Przy każdej trumnie stoi lekarz 
wojskowy w stopniu 
pułkownika. A czasem ich szybko rozmrażają i przewracają na drugi bok, żeby nie 
dostali 
odleżyn.
Odleżyny ostatecznie wyprowadziły inwestora z równowagi.
- Dość tego! - ryknął na pana Kolę. - Proszę już wreszcie dać spokój! Tam nic 
nie ma! 
Żadnych karabinów i żadnych trumien w piwnicy! Wypoczywałem w tym sanatorium w 
zeszłym 
roku, latem! Jasne?
Pan Kola zamyślił się, wbił wzrok w szosę i palił papierosa. Las płonął żółtym 
pożarem.
- I co - zmrużył oczy inwalida - prawda to, co mówią, że w każdym pokoju stoi 
arabski 
kredens z kryształami?
Jak zarżnęliśmy Francuza
Wcale go nie zarżnęliśmy. Chcieliśmy tylko zobaczyć, co ma w środku. Szyriajew 
zlitował się 
nad niepozbieraną duszą i przygarnął. Jeść nie krzyczy, a we dwójkę zawsze jakoś 
weselej. 
Uważaj tylko, nie rozrabiaj, bisurmańskie nasienie!
Francuz okazał się cichy i pokornego serca, czasami tylko po nocach dość mocno 
wibrował, 
tak, że aż żyrandol zaczynał się kołysać i dzwoniły naczynia na stole. Szyriajew 
spał czujnie i 
zaraz budził się od tych hałasów. Wyrzucę cię przez lufcik, groził ochrypłym 
głosem. Francuz 
dalej swoje. Teraz do rana przez ciebie nie zasnę, strofował Francuza Szyriajew. 
Leżał i 
nasłuchiwał, a Francuz tłukł się po pokoju, boleśnie uderzał w ściany. 
Świszczypała, mamrotał 
Szyniajew.
Rano zza ściany dobiegała wściekła muzyka. Młode małżeństwo zbierało się do 
pracy. 
Trzaskali drzwiami, łomotali w kuchni. Potem wszystko nagle się urywało. 
Szyriajew nie miał już 
nikogo: żona, krewni, znajomi, wszyscy poumierali. Kiedyś wstawał wcześnie, 
jechał trolejbusem 
do córki i odprowadzał wnuka do przedszkola. Raz przyjeżdża, a tu ani żony, ani 
wnuka. W 
mieszkaniu obcy ludzie.
Młode małżeństwo wracało późno, ciut dziabnięte, jeśli się dobrze przywąchać, 
łapczywie 
wyżerało z gara kawałki tłustego mięsiwa. Od początku nie najlepiej im się 
układało z sąsiadem. 
Szyriajew rozszyfrował ich plany i przeniósł swoją maleńką lodówkę do pokoju.
- Jeszcze mi czegoś dosypią - wyjaśnił Francuzowi.
Specjalnie wychodził na korytarz i spacerował tam sobie, żeby wiedzieli, że póki 
co nie umarł.
Szyriajew przez okrągły rok nosił ciepłą bieliznę, ponieważ był starym, steranym 
życiem 
człowiekiem i z doświadczenia wiedział, że z zimą lepiej nie żartować. Młode 
dziewczyny, 
pracownice pralni, do której powolutku dreptał oddawać bieliznę, nienawidziły 
go. Pokazywał 
całej kolejce legitymację zawiniętą w celofan i przeciskał się do okienka. 
Legitymację nosił w 
kieszeni wojskowej koszuli. Szyriajew ubierał się po wojskowemu, tylko bez 
pagonów.
- Wstydziłby się pan, taką bieliznę przynosić - mówiły dziewczyny, chociaż 
niejedne gacie już 
w życiu widziały.
Szyriajewa ręce swędziały, ale panował nad sobą i tylko ponuro milczał.
Dziewczyny zaczynały szukać metek; od smrodu robiło im się słabo.
- Niech pan to zabiera z powrotem - jazgotały.
- Pokażcie mi przepis - odpowiadał Szyriajew. - Znam swoje prawa.
Francuz radośnie chichotał, słuchając relacji z pralni. Dziewczyny nie mogły 
znaleźć żadnego 
przepisu o smrodzie. Francuz przyjechał na stypendium naukowe, szybko 
zaaklimatyzował się i 
wszedł w różne kręgi. Przyjmowano go z otwartymi ramionami, bo był Francuzem, 1 
Rosjanie 
niezależnie od wszystkiego coraz bardziej mu się podobali. U siebie we Francji 
był samotny, 
jego mama mieszkała w Tuluzie, widywał się z nią raz do roku, poza tym zawsze 
bolały go zęby, 
a tutaj nagle przestały, więc zaczął biegać po moskiewskich teatrach i nawet 
okazyjnie palić 
papierosy. Palił niewprawnie i kaszlał, co bardzo imponowało moskiewskim 
kobietom, które 
zaczęły go uczyć, jak się trzeba zaciągać. Pojechał do Zagorska, wrócił pod 
wrażeniem, z 
nowym błyskiem w oku, podobało mu się, jak trzaskają świeczki w rosyjskich 
cerkwiach, mimo 
że był ateistą i nie wierzył w Boga. Szyriajew również nie wierzył w Boga i 
nigdy nie był w 
Zagorsku. Potem, którejś niedzieli, Francuza zawieźli na grób Pasternaka i 
wyjaśnili, jaką role 
odgrywa poezja w życiu Rosjanina. Na grobie stały kwiaty w słoikach, coraz to 
nowi ludzie 
przychodzili złożyć hołd poecie, ktoś recytował z pamięci nieśmiertelne wersy, 
pozostali milczeli, 
Francuz był wstrząśnięty, zdobył gdzieś Doktora Żywago po francusku, chodził z 
postawionym 
kołnierzem, przerzucał przez ramię długi wyleniały szalik, mrużył oczy jak 
krótkowidz, to również 
imponowało moskiewskim kobietom. Szyriajew słuchał Francuza i nie przerywał mu, 
siedział 
zgarbiony na krześle, ściskał dłonie między kolanami. Kiedyś mój wnuk - 
powiedział Szyriajew - 
wiesz, uderzył chłopca w przedszkolu. Takiego paskudnego szczeniaka, co to 
zadzierał nosa, 
przynosił zagraniczne zabawki, no i dostał za swoje... Patrz, znowu włączyli 
muzykę! - zeźlił się 
Szyriajew. - Z pralni mnie pogonili, w domu ani chwili spokoju, na złość dudnią, 
dobrze wiedzą, 
że mnie tu krew zalewa. Nikt nie wypytywał Francuza o Paryż. Może czasami. 
Pytają: widział 
pan ten film? Tak tak, słyszałem o nim - kiwał głową w skupieniu. W Paryżu w 
ogóle rzadko 
chodził do kina, właściwie wcale. Szyriajew wrzeszczał, aż w końcu przyszła 
kierowniczka pralni, 
bielizny nawet nie ruszyła, tylko zaraz: niech pan to zabiera! Szyriajew 
zrozumiał, że jeżeli 
przegra tę bitwę, jeśli przegra - to koniec! Reszta klientów też była nastawiona 
wrogo. Wszędzie 
pełno wrogów. Młode małżeństwo ryknęło dzikim śmiechem. Widzisz - powiedział 
Szyriajew - 
zrobiłem rozeznanie. Wyjechała do Mongolii. Po co? Dlaczego do Mongolii? Nic nie 
powiedziała, 
wyjechała i tyle. I wnuka zabrała. Przychodzę, obcy ludzie. Pytam: gdzie Luda? A 
ci - trach! - 
zamknęli mi drzwi przed nosem. Rozpytuję dalej. Nikt nic nie wie. Potem mi 
mówią: wyjechała 
do Mongolii. Pytam: jak wyjechała? Ani listu, ani nic. Wyjechała do Mongolii. Co 
to w ogóle 
znaczy. O tak, Mongolia - westchnął ze zrozumieniem Francuz. - Kolej 
transsyberyjska. A wnuka 
mam udanego - powiedział Szyriajew. Oblizał wargi. - Nic nie rozumiem. Co za 
Mongolia. Po co 
go tam zabrała? Wrócą - uspokajał go Francuz. -Wrócą, co mają tam siedzieć. - 
Wrócą - pokiwał 
głową Szyriajew. - Wrócą i będą mnie szukać. A ja już kwiatki będę wąchał od 
spodu. Sąsiedzi 
otruli. Mam matkę w Tuluzie - rzucił Francuz. - Też była taka samotna, 
cierpiała, ale nigdy się 
nie skarżyła. A ja niby co, niby się na coś skarżę? - prychnął Szyriajew. - 
Chciałem pójść do 
pracy, do LOK u, a oni najpierw, że w porządku, a potem: „nic z tego, śmierdzi 
pan”. Kiedyś im 
nie śmierdziałem, a teraz niby śmierdzę. Pewnie nowe nosy sobie wyhodowali, 
wszędzie tylko 
smród czują. A jak! - zgodził się Francuz. Pytam kierowniczkę: co z pani za 
kierowniczka, jak się 
pani boi nawet dotknąć tych gaci? Mam więcej medali i orderów, niż wy złotych 
zębów! Jak nie 
przyjmiecie mojej bielizny, napiszę do Komitetu Centralnego! Tak, kochaneczku - 
zwrócił się 
Szyriajew do Francuza - skończyła się władza radziecka. Pokazuję jej 
legitymację, a ona o tak, 
ręką odsuwa. Nie potrzebuję, mówi, żadnych legitymacji, niech pan lepiej patrzy, 
w jakim stanie 
jest ta bielizna. Czyli co, mówię, jak to jest, teraz niby wypada nosić do 
pralni czystą bieliznę? To 
już, przepraszam, formalny sabotaż. Ciebie zarżnęli, mnie chcą otruć, i na 
wszystko im mamy 
pozwalać, tak? No - zgodził się Francuz. -Teraz nawet nikt do mojej mamy nie 
napisze. A ty byś 
się nie szlajał po tych wszystkich Zagorskach - naskoczył na niego Szyriajew. - 
Siedziałbyś 
cicho na uczelni, co, roboty miałeś za mało? A skąd miałem wiedzieć, że tak 
wyjdzie - tłumaczył 
się Francuz. - Przecież nic takiego nie robiłem. Chodziłem do teatru, pojechałem 
na grób Paster-
naka. Potem malarze zaczęli mnie zapraszać do pracowni. Surrealiści, 
awangardziści, 
konceptualiści. Szyriajew charknął. Przepraszam - powiedział - mów dalej. A, już 
nic - powiedział 
Francuz. Poszedłem dzisiaj do wygódki- powiedział Szyriajew, zaniepokojony 
kwaśną plwociną.
- I wiesz, wstaję, oglądam się - też się oglądasz, jak wstajesz? - nasz politruk 
zawsze 
powtarzał: nie ma, kurna, na świecie ani jednego człowieka, ani proletariusza, 
ani kapitalisty, ani 
Chińczyka, ani czarnucha, który by się, kurna, nie obejrzał: taka już jest, 
powtarzał, ludzka 
natura, którą my, towarzysze, musimy zreformować. Mówi o tym pewna starożytna 
bajka - 
skromnie wtrącił Francuz. Sam jesteś bajka - przypomniał mu Szyriajew. - I jak 
ci się zdaje, co 
widzę? Wszystko czerwone. Pływa we krwi. No, myślę, już po mnie, umieram, kiszki 
popękały. 
Ale najpierw, myślę, trzeba jeszcze sprawdzić. Sprawdzić nigdy nie zaszkodzi. 
Lepiej na zimne 
dmuchać, niż na gorącym się sparzyć. Palec nie górnik, nos nie kopalnia. 
Mniejsza o to. Biorę 
szmatę, wsadzam i kręcę - Szyriajew znowu charknął. - Coś się tak czuję, jakby 
mi jutro nogi 
miało odjąć. Ciekawe, co wtedy zrobimy, hę? No i co dalej z tą szmatą? - zapytał 
Francuz, 
pewnie żeby odciągnąć Szyriajewa od czarnych myśli. A nic, tak se, rozumiesz, 
kręcę. To 
znaczy, rozumiesz, w wodzie kręcę, apotem ostrożnie podnoszę. I jak myślisz? 
Podnoszę i 
widzę, że to nie żadna krew, tylko te, no, jak one, na „es”, selery, tfu, 
cholera! No, nie seleny, 
zapomniałem... - Buraki! - podsunął radośnie Francuz. Buraki! - wrzasnął 
Szyriajew. -Skąd 
wiedziałeś? - skrzywił się podejrzliwie. - Wczoraj jadł pan buraki na kolację. - 
Patrz go, wszystko 
widzi -prychnął Szyriajew. - No jadłem. A co, buraków już sobie zjeść nie wolno? 
Młode 
małżeństwo znowu włączyło muzykę. Urżnięci w trzy dupy, psie ścierwa - 
powiedział Szyriajew. 
- Zaraz zaczną skrzypieć łóżkiem - Szyriajew zamyślił się. - Mam wnuka - 
powiedział. - I 
wyobraź sobie, kiedyś w przedszkolu specjalnie popchnął jakiegoś szczeniaka, a 
ten zarył 
zębami w murek piaskownicy. Przychodzę wieczorem jakby nigdy nic, a tam sądny 
dzień. 
Pielęgniarki latają, opiekunki drą mordy. Pański wnuk, mówią, wybił chłopcu 
przednie zęby. - 
Szyriajew wstał, podrapał się po brzuchu i szurając nogami podszedł do okna. 
Przeciąg jakiś, 
nie? - Dłuższą chwilę mocował się z lufcikiem, nie mógł zamknąć. - Nie zamyka 
się -powiedział 
w końcu zły i rozpaczliwie machnął ręką: -Wszystko przesrali! - Oparł się czołem 
o szybę i 
patrzył, jak na podwórzu ledwie ledwie palą się dwie latarnie. -Patrz, a mówili: 
elektryfikacja, 
elektryfikacja, i co z tego wyszło? Latarnie świecą, a porządku za grosz. Mówię 
tej kierowniczce: 
już ja znajdę na was haka. Pralnia drze prześcieradła, a wy się byle gówna 
czepiacie. A wtedy 
ona do ludzi, i jeszcze wymachuje moimi kalesonami: towarzysze, mówi, patrzcie 
tylko, jakie 
brudy nam tu przyniósł! A ja jej na to: dosyć tej demagogii. Zaraz wezwę 
milicję! I, rozumiesz, 
wszyscy przeciwko mnie. I te baby z wymalowanymi mordami, i faceci w 
kapeluszach: zabieraj 
pan swoją bieliznę! A nie, mówię, źle trafiliście. Ja jestem stary syberyjski 
wilk... No proszę, już 
skrzypią - Szyriajew machnął na ścianę. - Rozpusta! Teraz jest nowa moda: liżą 
się do góry 
nogami, jak te psy. A potem rodzą małych debili. To chyba raczej od wódki - 
wysunął 
kontrhipotezę Francuz. Aha, nie podoba ci się nasza rosyjska wódka? - warknął 
Szyriajew. A 
skąd miałem wiedzieć - westchnął Francuz - że z Rosjanami trzeba ostrożnie. 
Łaziłem jak kop-
nięty po jakichś imprezach i nawet nie przypuszczałem. Stereotypy zaczęły mi 
nawalać. 
Myślałem, że z was stado baranów, niewybrednych jak robaki, a tu masz: 
kulturalni ludzie, 
wiersze z pamięci recytują. Siedź cicho! - szepnął Szyriajew. Obaj nasłuchiwali. 
- Co za baba! - 
skrzywił się Szyriajew. - Wyje na pół Moskwy. Bydlaki - dorzucił. - Jutro mi 
nogi odejmie, do 
telefonu już się nie doczołgam. Umrę z głodu. Myślisz, że zadzwonią po karetkę? 
Akurat im 
jestem potrzebny. Jak umrę, zaraz się tu wprowadzą, mój pokój jest większy niż 
ich. Powiedzieli 
mi - przeżywał Francuz - u was tam oczywiście wszystko jest lepsze, ale za to my 
jesteśmy 
lepsi. Kto powiedział?
- zapytał Szyriajew. - Niedługo spotkam się z mamą -trajkotał coraz bardziej 
podekscytowany 
Francuz. - Uspokoję się trochę i odlecę, wezmę, jak Napoleon, kurs na Miński 
Trakt. Ja cię nie 
wyganiam - wyjaśnił Szyriajew.
- Ta do Mongolii, ten do Tuluzy... A co wy macie w tej Tuluzie? Zimę macie? - 
Mamy - 
powiedział rozmarzony Francuz. - Lekką i łagodną, miękką jak marmolada. I 
wnuczka zabrała - 
chlipnął Szyriajew. - A wiesz, jaki był ten mój wnuczek? Jak urośnie, wszystko 
zrobi po swoje-
mu. Skóra ze mnie zdarta. Już on zrobi porządek, nic się nie bój, tu u nas nie 
Tuluza. A oni 
pytają: znasz francuskie piosenki? No, znam. To dawaj, chłopie, zaśpiewaj. 
Dobra. Pomyślałem 
i zaśpiewałem Marsyliankę. A oni mówią, że nie o to chodzi. Tylko o coś od 
serca. Pijesz, 
chłopie, pijesz, a człowiek jakoś z ciebie nie wyłazi. I dlaczego, mówią, 
człowiek się z ciebie nie 
wyrywa?! Kto mówi? - nastroszył się Szyriajew. No, tamci - powiedział Francuz. 
Dosyć tego, 
przestań się wydurniać - powiedział Szyrajew. - Potłuczesz talerze! - Szyriajew 
ciężko usiadł na 
łóżku. Młodzi małżonkowie po kolei skoczyli do łazienki, po czym znowu zaczęli 
skrzypieć 
łóżkiem. Kiedy siedziałem w obozie - powiedział Szyriajew, rozbierając się
- zabili tam u nas jednego Francuza, zapomniałem nazwisko, no, wszystko jedno, w 
każdym 
razie Francuza, czy może Szweda, nie pamiętam, to już było dawno. Nic mi pan o 
tym nie 
opowiadał - powiedział Francuz. A co miałem opowiadać? - powiedział Szyriajew. - 
Wtedy 
siedziało sporo uczciwych ludzi. Przy granicy z Mongolią, znowu ta Mongolia. Po 
cholerę ona 
tam pojechała? Może się w kimś zakochała? Połapałem się, że sprawy źle stoją - 
skarżył się 
Francuz - i zaśpiewałem jakąś piosenkę z dzieciństwa: Marjolaine, tu es si 
jolie... Ty głupi! - 
powiedział Szyriajew zasypiając. - Będzie mi cię brakowało.
Dziewczyna i śmierć
To było najmodniejsze morderstwo sezonu. Wszyscy długo chodzili pod wrażeniem, 
póki nie 
przestali. Wspominam je ze wzruszeniem. A wszystko przez blondyneczkę. Rzadko 
pastuję 
buty. Wtedy wypastowałem. Żona zapytała ponuro, niby żartem: - Na randkę się 
wybierasz?
- Ze śmiechem odpowiedziałem: - Jak by ci tu, jak by ci tu, jak by ci tu.
-	Przecież prawie jej nie znałeś.
-	No to co?
Patrzyła nieufnie, z wyrzutem.
-	Będziesz wracał, kup majonez.
-	Kupię! - zapewniłem radośnie.
Zdenerwowany, przepełniony słodkimi nadziejami, wybiegłem z domu.
Jesień!
Liście kasztanów i klonów szeleszczą pod kołami białej limuzyny. Jak by ci tu, 
jak by ci tu, jak 
by ci tu. Spróbuj, kochany, nie iść! Czuję, że stworzyłem całe to misterium. Pod 
wysokim 
wrześniowym niebem, pod kopułą mojego teatru! Energicznie zacieram ręce ze 
szczęścia. 
Spełniają się moje marzenia.
Pierwotny plan zamajaczył rok temu, równie słoneczną jesienią, na podwórku 
Instytutu 
Sklifowskiego, pod drzwiami niepozornej kostnicy. Czekam na wyprowadzenie zwłok 
pewnej 
staruszki. Drzwi otwarte, niosą: mężczyźni, kobiety, dzieci, w chuj ludzi! 
Bukiety kwiatów, 
zamieszanie, katafalki. Prawie wszystko, nagle i naraz: otrucia, napady, zbiegi 
okoliczności, 
krwawe mięsiwo, apoteoza, zawodzenia, hymn na cześć fatum, smutek, badawcze 
spojrzenia i 
mordy kierowców. I dziwnie dużo młodzieży, nie to, co na cmentarzach. Aż mi się 
oczy roz-
jechały, zapomniałem już o staruszce, stoję, wstrząsany potężnym wichrem 
ludzkich emocji.
Zacząłem odwiedzać to podwórko rano, kiedy wydawali rodzinom ciała, ciągnęło 
mnie tam - 
stoję z gołą głową, resztki niegdyś bujnej czupryny chlaszcze wrześniowy, 
październikowy, 
listopadowy wiatr; spadł śnieg, podniosłem kołnierz, ubyło kwiatów, zmieniały 
się dekoracje po-
gody, ludzie spadali z oblodzonych schodków, kobiety w czerni wpijały się w usta 
martwych 
mężczyzn, niekiedy gdzieś boczkiem płynęła struga wstydliwego smrodu, sporo też 
było 
najprawdziwszego, oryginalnego formalizmu - ukradkiem, nikomu nie ufając, 
biegałem tam jak 
na próby, coraz częściej, i coraz bardziej bałem się, że mnie zdemaskują, i 
coraz bardziej mnie 
to wszystko upajało.
Obcy dla wszystkich, stałem tu całkiem swój, swój do tego stopnia, że mogłem już 
odczytywać z twarzy nieboszczyków wszystkie detale ich wyrafinowanych cierpień -
i ta lektura 
stała się moją pasją. Wiedziałem, że wkraczam w zakazane rewiry, rewiry jakichś 
nieludzkich 
skrzywień, że rodzę się w nich na nowo, i że to śmiertelnie niebezpieczne, ale 
nie potrafiłem nad 
tym zapanować.
Na skutki nie musiałem długo czekać. Świat rozszczepił się i liście opadły z 
drzew. Słowa 
rozpadały się na oddzielne literki, literki zamieniały w bezsensowne znaczki i 
ustawione w 
amerykańskie czwórki maszerowały dokądś, maszerowały wymarłą aleją, apotem 
skręcały za 
róg. Żona miała pretensje i krzyczała: dlaczego przestaliśmy chodzić do kina? - 
Co jej miałem 
powiedzieć? Kupiłem bilety. Dawali coś ciężkiego, gęstego, o wojnie. W środku 
seansu 
niechcący wybuchnąłem śmiechem. Ktoś z tyłu przyłożył mi pięścią w plecy. 
Pospiesznie 
opuściliśmy duszną salę. Rozkojarzony zatrzymałem się przed afiszem.
- Co się z tobą dzieje?
Wzruszyłem ramionami:
- Przemęczenie.
Z teatrem wyszło jeszcze gorzej. Na jakiejś idiotycznej adaptacji Dostojewskiego 
dla 
dzieciaków zwyczajnie zacząłem rzygać. Teatr był mały, studyjny, aktorzy 
niedoświadczeni. 
Siedzieliśmy w drugim rzędzie. Zza kulis wychynęła głupawa głowa reżysera. 
Wymiociny były 
buraczkowe z białymi wstążkami makaronu. Mamrotałem coś, kłaniałem się i 
przepraszałem.
Żona naturalnie doszła do wniosku, że ją zdradzam -przestałem z nią sypiać. I 
jak one 
wszystkie w takich wypadkach zapytała:
- Masz kogoś?
Odpowiedziałem jej dziwnie, pytaniem na pytanie:
- Myślisz, że miłość może zwyciężyć śmierć?
Nie odezwała się ani słowem i zaczęła płakać. Pewnie pomyślała, że sobie z niej 
kpię. I 
rzeczywiście: strzeliłem głupstwo. Dość tego! Nie chodziłem tam przez cały 
tydzień. Byłem 
twardy, byłem niezłomny, apotem znów się zaczęło, wszystko po staremu. Znowu 
ciągnęło mnie 
na ciche podwórko. I po co te piękne stalinowskie słowa: miłość zwycięża śmierć? 
Należałem do 
pokolenia, które do dzisiaj nie potrafi obojętnie myśleć o Gruzinie. Ale im 
częściej chodziłem na 
podwórko, tym lepiej rozumiałem, że jednak nie mamy racji. Nie chodzi o Stalina, 
ale o nasze 
życie. Co dała mi ta kostnica? Tylko idiota powie, że czerpałem z niej 
cmentarne, przygnę-
biające wizje. Opanowała mnie namiętność, nie smutek. Pojmowałem wszechobecny, 
organizacyjny dar śmierci, za podniesionym kołnierzem uczyłem się doceniać 
szlachetną 
czystość gatunku. Tam, na podwórku, doceniłem wreszcie niedościgniony wzór 
stalinowskiego 
poczucia humoru. Ale do diabła z drobiazgami. Chociaż to właśnie one 
naprowadziły mnie na 
pewną myśl. I ta myśl zaczynała już kopać mnie w brzuchu, na razie jeszcze 
nieokreślona i 
tajemnicza.
Wiedziałem tylko, że są trzy stopnie. Pierwszy, gówniany: rzekome zdrowie ducha 
(czad, 
baby i inne drgawki), drugi: piękna choroba (i byłem pięknie, śmiertelnie 
chory). I trzeci. Jak 
wzlecieć na ten trzeci? Zaprowadził mnie tam nie Hegel, ale właśnie podwórko: 
jak zmienić 
ślepy traf w zwycięstwo woli i czynu? Jak?
A ona myślała - i zadręczała się tym - że nie pieprzę jej dlatego, że zdradzam, 
a przecież nie 
zdradzałem; raczej zdradzałem sam siebie, zmieniałem się, może nawet 
przemieniałem. A ta 
durna dalej się dręczyła.
Zrozumienie przyszło później, wiosną, kiedy dwa zawirowania nałożyły się na 
siebie i kiedy 
nic już nie było w stanie ich odkręcić.
Wiosną Wężymord postanowił się ożenić. Taką miał ksywę, Wężymord, i był moim 
jedynym 
przyjacielem. A ksywę miał taką nie dlatego, żeby był jakimś znów szczególnym 
sukinsynem, po 
prostu na studiach, sto lat temu, zastrzelił wszystkich najdziwniejszą nazwą 
warzywa. I od tej 
pory mówiliśmy na niego Wężymord. Nawet to fajnie brzmi, taki Wężymord, mnie tam 
na 
przykład w szkole przezywali Małpa, za kształt czaszki, i okropnie się 
obrażałem, a potem jakoś 
samo przeszło. A poza tym zawsze miałem powodzenie u kobiet! Zawsze!
W każdym razie Wężymord zaprosił mnie na dziewiętnastego kwietnia na wesele.
Wesele skromne, w wąskim pokoju, ale jeść dali dobrze i sporo alkoholu. Pośród 
gości ona, 
ta czarna, z krągłą dupcią i kruchą szyją, ta, którą dzisiaj odprowadzamy w 
ostatnią drogę. 
Posadzili nas obok siebie. Czarna ciągle skrzeczała i pieniła się, wsadzała 
wszystkim szpile, 
szły od niej jakieś złe fluidy. Nie od razu połapałem się, o co chodzi, 
pamiętałem ją jeszcze z 
czasów, kiedy dużo piła i prawie się nie upijała, pamiętałem, jak uroczo 
chichotała, z kieliszkiem 
białego wina, roztrzepana, z czerwonymi ustami, na kolanach Wężymorda, tego 
jednego 
wieczoru: była jeszcze prawie studentką, przyszła z przyjaciółką, siedziała na 
tej samej kanapie, 
co teraz - i nagle wszystkie te obrazy wypłynęły z pamięci jak kiszki z 
rozprutego brzucha...
Zapomniana, wykreślona z życia blond przyjaciółka znienacka przypomniała o 
sobie. Jak 
mogłem o niej zapomnieć? Jak mogłem oszczędzić ją tamtego wieczoru?... Poczułem, 
że 
muszę zaraz, natychmiast zobaczyć ją, wyrwać, wydłubać z dziury w pamięci.
Zamknęli się w łazience i siedzieli tam aż do rana. A my z blondynką zostaliśmy 
na kanapie. 
Słyszeliśmy ich radosne piski. Rozmawialiśmy o literaturze. Potem mimochodem 
zaczęliśmy się 
całować. Odsunęła się i powiedziała: jaką masz dobrą wodę po goleniu. 
Powiedziałem:
angielską. I nagle ona, śmiejąc się, mówi mi, że się boi. A ja byłem już cały 
napalony. Miała 
takie jaśniutkie włosy. Aż ręce zatarłem z zadowolenia. Taki mam zwyczaj. Też mi 
coś, 
wszystkie się boją! Ale jednak wściekłem się i cały interes padł. Nie zdradziłem 
się z tym 
upadkiem, wyszło, jakbym naprawdę ją oszczędził. I pozostałem w jej oczach 
porządnym, 
szlachetnym człowiekiem, pytanie tylko: czy była mi za to wdzięczna. Z tym nigdy 
nic nie 
wiadomo.
- A gdzie, mówię, blondyneczka?
- Jaka znów blondyneczka?
- No ta, mówię, twoja przyjaciółka. Pamiętasz?
Cisza.
- Daj mi - mówię - jej telefon.
Cisza.
- Słuchaj - mówię - bardzo cię proszę: daj mi jej telefon. Mam do niej sprawę. 
No daj!
Popatrzyła na mnie i skrzywiła się:
- Jezus Maria - powiedziała - weź no się odpierdol.
- Uważaj - powiedziałem, patrząc na nią spode łba. -Bo pożałujesz!
- Ale mnie nastraszyłeś!
- Dobra, jak chcesz...
Nie dała mi telefonu...
A pod koniec urżnęła się jak świnia. Wężymord zapro55
wadził ją do łazienki. Nie wiem, co tam robili, w końcu stara tradycja. Żona 
Wężymorda trochę 
się zdenerwowała. Byłem zły i nic już nie mówiłem.
Wyszliśmy nad ranem. Ja, żona, czarna i jeszcze jakiś młody dramatoskrob z 
podłym 
wyrazem pyska. Żona powiedziała mi na pożegnanie:
-	Mógłbyś ją odprowadzić. Ledwo trzyma się na nogach.
-	Nic jej nie będzie - powiedział z przekonaniem dramatoskrob. Czarna poszła 
w stronę alei. 
Więcej się nie widzieliśmy. Dramatoskrob zapeszył.
-	Widzisz, stary - powiedziałem do Wężymorda -chciała za ciebie wyjść, a ty 
znalazłeś sobie 
jakąś porządną żonę, czysta ziemia święcona.
Wężymord nie odpowiedział. Był zrozpaczony. Wyglądał strasznie i pięknie.
Komsomolsko młodzieżowe nabożeństwo odbyło się w cerkwi w Wiszniakach. Pośrodku 
stała 
trumna z jej ciałem. Inne trumny, ze staruszkami, odsunięto gdzieś w kąt. Młody, 
tryskający 
zdrowiem pop mówił o związku nauki i religii. Mówił, że dobrze jest wierzyć w 
Boga, szczególnie 
w takich chwilach, jak teraz. Musiałem przyznać mu rację. Irytowało mnie tylko, 
że kompletnie 
nie zwraca uwagi na staruszki, prawie nie macha kadzidłem w ich stronę, że nie 
ma 
sprawiedliwości i że to nie po chrześcijańsku. Obcy ludzie zapominali o zmarłych 
krewniakach i 
dyskutowali o morderstwie. Szeptali: mąż ją zarżnął. Wszyscy byli zbulwersowani. 
Wysiadłem z 
samochodu. Bingo! Tyle ślicznych dziewczyn! Sympatyczne, niezależność w ruchach 
i 
spojrzeniu, z małymi, ale apetycznymi piersiami. Zimą noszą sweterki na gołe 
ciało i różne wy-
myślne dżinsy, pod dżinsami też nic, tylko wąziutkie majteczki, codziennie je 
zmieniają, i prawie 
codziennie myją włosy, i uroczo pachną wodą toaletową, nienawidzą rajstop i 
nawet w mróz 
biegają w wełnianych skarpetkach, jadą na przekleństwach i Nabokowie, cenią 
sobie nie-
normowany czas pracy, niezbyt lubią tańczyć, za to dobrze zjeść - to i owszem, i 
jeszcze lubią 
powiedzieć, wskazując na mężczyznę: „Przeleciałam go”. Taką to mamy młodzież, 
niezależną, i 
proszę: stoją tu teraz, sam je sprowadziłem, zbiły się w gromadkę, czarująco 
zapłakane, z 
kwiatami, w czerni, jedna nawet w woalce, w końcu taka okazja, drepcą sobie - 
słodkie! słodkie! 
- bledziutkie, nieumalowane, wystraszone, zasmarkane, i każda, ale to każda ma 
pod bluzeczką 
ciepłą pierś z piwnym sutkiem, a tam niżej - delikatne, wilgotne, włochate 
myszki liszki. Jedna 
szara, inna ruda, a gdzieś też powinna być moja, blondyneczka.
Szeptały o morderstwie. Wsłuchałem się w te szepty. Napadli ją i zabili przy 
domku 
letniskowym, wieczorem, kiedy szła do sklepu. Zaciągnęli w krzaki i bestialsko 
zamordowali: 
kilka ciosów w szyję, w plecy i w brzuch. We wrześniu na letnisku jest już 
pusto, wszyscy 
odwieźli dzieci do szkoły. Mąż (na złość Wężymordowi zdążyła tymczasem wyjść za 
mąż) 
czekał i czekał, wypatrywał, kiedy wróci, w końcu poszedł i zobaczył na ścieżce 
pantofelek. 
Widzi: w krzakach leży coś białego, podbiegł, to ona. Wysmarował się krwią, 
przyniósł pannę do 
domku; coś w niej jeszcze bulgotało; była żywotna jak kot. Pobulgotało i koniec. 
Uraz tętnicy 
szyjnej. Chwycił siekierę i cały we krwi pobiegł na stację. A tam złapała go 
milicja, z tą siekierą. I 
zamknęła. I oskarżyła o morderstwo. A ten jej mąż to kto? A jakiś zdaje się 
architekt czy coś, 
zakompleksiony psychopata, znali się od dziecka. Jasne.
W cerkwi schowałem się za kolumną: nie bardzo było widać, zauważyłem tylko, że 
przylepili 
jej na czole karteczkę, wszystko jak trzeba. Bałem się podejść. A jak do mnie 
mrugnie. 
Przemogłem się, podszedłem. Twarz miała zmasakrowaną, aż mnie odrzuciło: oko 
chyba 
wypłynęło, brew rozcięta, sina skóra, zadrapania, krwiaki. Broniła się, dziwka! 
Szybko 
wyszedłem na podwórze i zapaliłem.
Podszedł do mnie Wężymord. - Co tak wyglądasz, jakbyś całą noc kradł kury? - 
Nawet nie 
wiedziałem, że tak wyglądam. Powinienem się jednak opanować. Nagle do bólu 
zapragnąłem 
blondyneczki. Nawet z żoną próbowałem spać jak z blondyneczką, ale to nie to, 
zupełnie nie to. 
Pragnąłem blondyneczki - całkiem jakbym chciał się przespać z własną pamięcią. 
Nieźle! 
Mamrocę Wężymordowi jakieś bzdury: - O co ci chodzi z tymi kurami? -czyli w 
sumie zaczynam 
się tłumaczyć. A on na to, że filmują nas ukrytą kamerą, że śledztwo niczego nie 
wykazało, że z 
męża jest, oczywiście, kawał kanalii, ale to jednak nie on, że jeździł 
(Wężymord) do milicyjnej 
kostnicy pod Moskwą i widział ją rozebraną - niesamowite! Potem pomagaliśmy 
nieść trumnę do 
autobusu i Wężymord pokazał mi matkę denatki, Ksenię Pietrownę, kompletnie 
zdruzgotaną 
staruszkę.
- Dlaczego ją kremują? - zapytałem.
- Ksenia Pietrowna zawiezie jej prochy do I4omla i tam pochowa. Wiesz, ona jest 
z Homla.
Nawet nie wiedziałem. A gdzie ojciec? Ojciec nie przyjechał. Ojciec pije. Robili 
już rewizję. U 
dramatoskroba też. Okazało się, że jest monarchistą. Co mogła ukrywać ta 
dziewczyna? No i tu 
wszystko wylazło: miała kontakty z jakąś sektą, kombinowali z walutą, a ona do 
tego była 
narkomanką, dziwką i elementem antyradzieckim. O Boże!
- powiedziałem. Ktoś groził jej przez telefon. Nie wiadomo, kto. Całkiem ją 
zaszczuli. Byłem 
wstrząśnięty. Nie groziłem jej przez telefon. Jechaliśmy za katafalkiem do 
krematorium. Ksenia 
Pietrowna niepotrzebnie łudziła się, że pochowa córkę w Homlu: wkrótce męża 
wypuszczą z 
braku dowodów, a dalej mąż wyłudzi prochy i będzie nosił w woreczku na szyi. 
Ale, ale, kto mógł 
jej grozić przez telefon? Prokuratura bada sprawę. Palanty! Niech sobie dalej 
badają.
- Nie rozumiem - powiedział Wężymord - dlaczego ją tak skatowali?
- Wiesz - mruknąłem - tak to jest z maniakami.
- Nie - powiedział. - To nie maniak. Maniak by ją zgwałcił.
- Maniacy też są różni - zaoponowałem.
-Wygląda, że uderzył ją czymś ciężkim w podbrzusze. Pewnie kopnął. Aż się, 
biedna, 
zesrała.
-Ulubiona metoda południowoamerykańskiej policji przy pacyfikacji dysydentów - 
zauważyłem. - Z pięknej i dumnej dziewczyny w mgnieniu oka robi się wystraszona 
gówniara.
Zamknąłem oczy. Zesrała się i myślała, że przyjechałem po telefon blondyneczki. 
Tylko się 
uśmiechnąłem. W przydrożnym zagajniku czekał biały samochód.
- Może właśnie dlatego jej nie zgwałcił, że się zesrała?
-rzuciłem po dłuższym namyśle ryzykowną hipotezę.
Wężymord milczał. A potem nagle powiedział, że wczoraj w nocy wywołał jej ducha. 
Wiesz, 
spirytyzm. I duch przyszedł, konkretnie przyszedł do kuchni. Wężymord dodał, że 
przez tę noc 
schudł dwa kilo, że duchy wysysają z żywych ludzi energię. Patrzyłem na niego 
wstrząśnięty. 
Podejrzewałem, że ma jakieś mistyczne skłonności, ale żeby zaraz spirytyzm?
-Po co ją wywoływałeś? - zapytałem roztrzęsiony.
- Żeby się dowiedzieć, kto jest mordercą.
Wpadłem w panikę, ale starałem się to ukryć. Obaj długo milczeliśmy.
-No i co? - zapytałem w końcu. - Wiesz już? - i spojrzałem na niego spode łba.
- Jestem pewien, że to była ona - powiedział Wężymord drewnianym głosem. - Od 
razu 
poznałem ten ton. Jęczała i chlipała. Poza tym była jakaś zawstydzona i 
rozkojarzona. Wszystko 
stało się tak nagle. Powiedziała z pretensją: jestem głupia krowa, że tak się 
dałam zabić!
Długo czekałem, aż wreszcie przestanie płakać. Potem zapytałem wprost: Kto cię 
zabił? - 
Taki jeden - odpowiedziała. - Znałaś go? - zapytałem. - Tak - odpowiedziała.
Samochód gwałtownie skręcił; z trudem opanowałem zawrót głowy. Wężymord mówił 
dalej: - 
Wtedy zapytałem: A ja go znam? - Tak - powiedziała. - Kto to jest? -zapytałem. - 
Nie powiem... - 
powiedziała. Widzisz, wyjaśniła mi, że to dla mnie bardzo niebezpieczne, że 
jeśli mi to powie, 
mnie też mogą zabić... I jeszcze powiedziała, że zawsze bardzo mnie kochała.
Już na podjeździe do krematorium za miastem powiedziałem: Pamiętasz, tamtej 
nocy... Była 
z taką przyjaciółką.
Wężymord nie mógł sobie przypomnieć. Pamiętał, że z kimś była, z jakąś 
przyjaciółką, ale z 
jaką?
- A co? - zapytał.
- Nie, nic - powiedziałem. - Chciałbym się z nią spotkać.
- Szkoda dziewczyny - podsumował Wężymord.
- Pewnie, że szkoda! - przytaknąłem.
Pomyślałem, że kiedy umrę i ktoś będzie wywoływał mojego ducha, nie pójdę. A 
potem 
pomyślałem jeszcze:
„Jak na potańcówce. Jednych w kółko proszą, a oni się wymawiają, a inni 
podpierają ściany. 
Duchy też pewnie podpierają ściany, kiedy ich nikt nie wywołuje. W sumie może i 
pójdę”.
W krematorium było uroczyście i nie tak tłoczno, jak w cerkwi. Zająłem punkt 
obserwacyjny 
obok mistrzyni ceremonii w niebieskim kostiumie. Widziałem cała gromadkę 
sympatycznych 
dziewczynek. Przecież była towarzyska, imprezowa. Przy trumnie stała Ksenia 
Pietrowna z 
opuszczoną głową. A ona leżała w trumnie, z naklejką na czole. Wszyscy łkali i 
nie odzywali się 
ani słowem. Widziałem, jak muzycy podchodzili na palcach do balustrady. Też 
czuli, że to jakaś 
szczególna sytuacja. Potem wzruszająco zagrali. Przedstawienie nabierało 
rozmachu. Było tam 
sporo blondynek, i z przerażeniem uświadomiłem sobie, że nie pamiętam jej 
twarzy. Pragnąłem 
jej, ale nie pamiętałem jej twarzy. Pragnąłem ofiary mojej szlachetności. 
Mistrzyni ceremonii 
drżącym głosem powiedziała, że teraz można się pożegnać. Pomyślałem, że gdyby 
tak 
wszystkie te myszki liszki zlepić w jeden kłębek, wyszedłby wielki szczur! 
Jesteście myszki liszki, 
a ja kotek młotek. Kici, kici, drogie myszki... Zebrani podchodzili po kolei. 
Jedni całowali ją w 
czoło, inni po prostu przystawali na chwilę i szli dalej. Ja też podszedłem, 
postałem, 
popatrzyłem. Żegnaj! Do widzenia! Rozległy się głośne, ostatnie już łkania 
dziewczyn, 
zawtórowali im młodzi mężczyźni, zamaskowani oficerowie śledczy, muzycy i nawet 
mistrzyni, 
podobna z twarzy do lwicy. Cały świat płakał, cały świat zbiegł się na mój 
spektakl. Strach szyb-
ko się ulatniał. Mistrzyni ceremonii wbiła symboliczny gwóźdź i ogłosiła, że 
zmarła obywatelka 
Związku Radzieckiego. Trumna z łoskotem zjechała do podziemi. Trzasnęły 
drzwiczki. Bracia i 
siostry! Nie ślepy traf, ale ludzka świadomość przyprowadziła nas dziś tutaj, do 
przybytku 
rozpaczy. Czy nie dowodzi to bezgranicznych możliwości naszego rozumu, rozumu, 
który potrafi 
podporządkować sobie nawet najbardziej bezlitosną i niszczącą siłę?
Pokłoniłem im się do ziemi. Poleciały na mnie kwiaty, wybuchły oklaski. 
Machinalnie zbieram 
wiązanki, macham, wsuwam kwiaty pod pachę i entuzjastycznie klaszczę w 
odpowiedzi. Ale 
przy drzwiach już protestują: proszę kończyć, następni czekają w kolejce. Do 
zobaczenia, 
kochani!
Z naręczem róż wychodzę na zewnątrz, między wrześniowe katafalki.
Świetlisty cień nieśmiało odrywa się od autobusu.
- Witaj - sepleni leciutko, jest uroczo zdenerwowana.
- Gratuluję debiutu.
-Jak ty wyładniałaś! - wyrywa mi się niechcący. Śmieje się, zadowolona.
- No widzisz - mrużę oczy. - Zrobiłem wszystko, jak trzeba. - I daję jej kwiaty, 
i prowadzę ją za 
rękę do białego samochodu. - No to co, powstańmy wreszcie z martwych!
Całujemy się na oczach wszystkich. Chrzanić to. Jedziemy za miasto! Będziemy 
spacerowali 
po jesiennym lesie, przystaniemy na brzegu rzeki Moskwy, zrzucimy ubrania i jak 
szczeniaki 
będziemy pluskać się w lodowatej wodzie, odpłyniemy daleko, rozpalimy ognisko, 
będziemy pili 
wódkę... i wreszcie zostanę twoja. Tak - mówię. - Po co ją tak zmasakrowałeś? - 
Nie wiem - 
mówię.
-	Tak mnie jakoś wzięło. - Kiwa głową, wszystko rozumie. - A co z 
podwórkiem? - pyta, 
wąchając mój policzek.
-	Angielska? - Mhm... Z podwórkiem już skończyłem -mówię. - Na chuj mi teraz 
podwórko. 
Dawne dzieje. -Będziesz jeszcze mordował? - A skąd mam wiedzieć? -śmieję się. - 
Pożyjemy, 
zobaczymy.
Jedziemy obwodnicą. Szumi las. Wszystko jest dobrze. Stalin miał rację. Gorki 
miał rację. 
Wszyscy mamy rację. Człowiek - to brzmi dumnie. Miłość zwycięża śmierć.
Ciało Anny
albo
Koniec rosyjskiej awangardy
Anna! Anna! Anna! - skakało serce.
Anna Joanna! Anna Joanna! - szumiało w uszach.
Anna Joannna... - jak lokomotywa prychnął z oddali żołądek i strzelił w nos 
kwaśnym oparem.
Strzał zbudził Annę. Jak wielka ryba, jak wieloryb, wyrzucony na brzeg 
rozszalałego oceanu, 
Anna leżała w łóżku pośród nocy. Zamyślona possała grube spękane wargi i 
sięgnęła po 
papierosa. Coś zleciało z nocnego stolika na podłogę. Pewnie książka. Pewnie 
Borges. Anna 
nadal macała w ciemnościach blat. Spadła popielniczka, ale się nie stłukła. 
Tylko wszystko z niej 
już pewnie leży na podłodze. Anna głośno dyszała i macała.
Anna! Anna! Anna! - skakało serce.
Anna uniosła się na łokciu i pomacała z drugiej strony. Zapaliła lampkę.
Pośród kremów, lekarstw, spodków i wieczornych gazet z napoczętymi krzyżówkami 
znalazła 
pogniecioną paczkę. Roztrzęsionymi, wilgotnymi dłońmi zapaliła i usiadła na 
łóżku.
Ciało Anny ostatnio czemuś zwariowało. Ciało Anny robiło się coraz grubsze, 
apotem nagle 
coraz i coraz chudsze, coraz grubsze i coraz chudsze, i znów chudsze i grubsze. 
Poza tym 
Annie kapało z uszu. Kap, kap. Mokre uszka. Kapie tuszka. Na róg po flaszkę. 
Anna cieszyła 
się, że tak potrafi rozmawiać z kelnerami: „A jak panu, tak dla kolegów, na 
imię?” Kelnerzy 
zawsze odpowiadali szczerze: Wołodia, Tola, Sława. Kap, kap, kapało z uszu, i 
uszy swędziały 
Anna rozpaczliwie zatykała uszy palcami.
Czasami czuła, że musi je oberwać. Dziś w nocy ciało Anny było dosyć grube, nie 
osiągnęło 
jeszcze pełni, ale już pysznie lśniło, jak cielisty łosoś, i Anna mogła omieść 
spojrzeniem owale 
krągłych policzków, rozpalone alergią pośladki twarzy, spomiędzy których 
sterczał dymiący 
papieros. W rogu pokoju choinka rudymi łapami bez igieł trzymała tu i ówdzie, na 
samych 
koniuszkach obwisłych gałązek, świąteczne bombki. Stłuczone kolorowe kule 
błyszczały na 
podłodze. Kończył się luty. W październiku obchodziła czterdziestkę. Kap, kap, 
kapało z uszu. 
Blada studentka Lenka podrywała dojrzałych mężczyzn.
Straciła kontrolę również nad prawym okiem. Zamknie lewe, ma francuskie 
malarstwo, liliowe 
Rouen, nenufary, pointylizm. Zamknie prawe, ma rosyjski realizm. Prawe wyrabiało 
w 
najlepszym razie 15 procent normy. Lewe widziało wszystko, cały świat jak jest.
Czasami Anna czuła się Anną Kareniną, czasami Anną Achmatową, a czasami św. Anną 
II 
klasy, za odwagę. Zależnie od tego zmieniała też znajomych i obiekty westchnień, 
emigrowała 
do Paryża, całowała na mrozie, aż w końcu zakochała się raz i na zawsze. Łazili 
jacyś Żydzi, 
przynosili setki i tysiące wytartych rubli, mąż za granicą wydawał 
antypatriotyczne broszury, 
pytał, kiedy przyjedzie, a niby po co? Niekiedy zaglądał dzielnicowy, zerkał na 
rozpite butelki, 
pozerkał, pozerkał i szedł sobie.
Anna sięgnęła po butelkę koniaku, nalała, trochę rozlała, spojrzała na choinkę. 
„Przed Dniem 
Kobiet wyrzucę” pomyślała i wypiła koniak.
Już cieplej. Zaciągnęła się papierosem i opadła na poduszkę. Potem wypiła 
jeszcze jeden 
kieliszek, poczerwieniała, w jej nogi wstąpiło życie. Prawa noga Anny zgięła się 
w kolanie i 
odjechała daleko w prawo, tak, że wszystkie pięć palców z dawno nieobcinanymi 
paznokciami 
wychynęło spod prześcieradła. Lewa noga Anny również zgięła się w kolanie, 
prześliznęła w 
lewo i natknęła na coś żywego. 
Ciało Anny zadrżało, skuliło się i zastygło.
Po lewej leżał człowiek. Leżał plecami do Anny, odwrócony do okna. Anna poznała 
go po 
kształcie głowy i omal nie krzyknęła. To był człowiek, którego kochała, kochała 
najbardziej na 
świecie, najbardziej we wszechświecie, człowiek, który rzucił ją przed dwoma 
miesiącami, kiedy 
wrócili z zimowego kurortu na Kaukazie. Odwiózł ją z lotniska do domu, opalony, 
szaroooki, 
powiedział, że jutro rano zadzwoni i że wpadnie, pocałował w skroń z sobie tylko 
właściwą 
leciutką nonszalancją, i tyle, nie zadzwonił, nie wpadł, nic.
Spała, kiedy szusował po urwiskach.
Spała, kiedy radosny, smukły pluskał się w basenie.
Spała, kiedy przychodził rozrumieniony i skruszony, prosto z sauny,
Budził jej grube ciało i mówił: moskiewskie dziewczyny kąpią się w łaźniach 
gołe, a 
leningradzkie - wszystkie, ale to wszystkie! - w kostiumach kąpielowych! Zaspana 
od powiadała: 
co mnie to obchodzi!
Wieczorem pił z dziewczynami z Leningradu, z cinkciarzami i Czerkiesami; wówczas 
wstawała i też piła.
Codziennie, kiedy nierosyjskie słońce stawało w zenicie, budziła się i planowała 
wziąć od 
miejscowej lekarki skierowanie na basen. Wreszcie w przeddzień wyjazdu stanęła 
przed 
pogardliwie skrzywioną paskudą. Anna stała jak zderzenie dwu światów, jak 
fatalny pojedynek 
Picassa i Botticellego, szczodrze nawisała nad lekarką słowiańskimi piersiami. 
Ogłuszona 
nawałem, piękna poganka chcąc nie chcąc wypisała potrzebne skierowanie.
Jak się tu dostałeś, mój chłopczyku, bez kluczy? bez ubrania? Jak tu wszedłeś, 
do mojej 
ciepłej, ciemnej norki?
Ukochany człowiek - najpiękniejszy na świecie i bardzo, bardzo utalentowany: na 
sam jego 
widok niekiedy wstrząsał nią miłosny spazm, co nigdy dotąd jej się nie zdarzało-
spał zwinięty w 
kłębek, we wzruszającej koszulce koloru błota i bez majtek. Anna wyciągnęła do 
niego 
roztrzęsioną rękę, ale szybko zabrała z powrotem. Usiadła, wzięła ze stołu 
grzebień i szybkimi 
ruchami rozczesała swoje jasne włosy. Potem zerknęła w lustro i niespiesznie już 
nałożyła na 
powieki makijaż, zielone cienie...
A teraz, teraz... ale najpierw z tych nerwów wypije jeszcze troszkę. Anna wypiła 
i 
uśmiechnęła się. Wiedziała już, co zrobi. Nie będzie go budziła. Niech sobie 
śpi, niech sobie śpi 
do rana! Na pewno jest zmęczony, niech sobie śpi, a ja całą długą noc aż do rana 
będę go 
pieścić i głaskać. Spij sobie, śpij, a ja przyjdę do ciebie, wejdę w twój sen i 
zjem cię, mój malutki! 
Śpij sobie, a ja cię am-am!
Anna roześmiała się i zakryła usta dłonią. Anna owijała się w eufemizmy jak w 
drogie ruskie 
futra.
Anna, Anna, Anna! - trąbiło serce.
-	Wiedziałam, że przyjdziesz! - szeptała Anna. - Wiedziałam! Wiedziałam! 
Wiedziałam!
-	Jakiś ty głupi, moje szczęście - śmiała się Anna. - I po co rozmieniasz 
się na drobne? Po co 
ci wszystkie te kurwy, skoro masz mnie? Wciąż tylko piszesz i piszesz, i 
piszesz, i ciągle nie tak 
i nie to! Takie świństwa wstyd dziecku pokazać, wstyd dać porządnym ludziom. 
Nieładnie się 
bawisz - pogroziła mu paluszkiem - lepiej napisz o nas, o tym, jak do mnie 
wróciłeś, jak się 
kochamy, o śniegu, jak miękkimi płatami pada na zmęczone miasto, o gałązkach bzu 
w 
ogrodzie, o tym, co zostaje w każdym z nas, nawet w tych najbardziej 
zagubionych... Napisz o 
tym, jak usychałam bez ciebie, bez twoich pieszczot i oczu, jak pali pustka w 
piersi... Śpij sobie, 
a ja zmienię mojego chłopczyka wiesz w kogo? - Aaa, nie powiem! - Anna znowu 
roześmiała 
się. - Lepiej pisz o tym, jak pod twoim zimnym pancerzem buzuje purpurowa krew, 
lepiej lituj się 
nad kalekami i wskrzeszaj umarłych, idź i wskrzeszaj!
-	Śpisz tu sobie - paplała Anna, głaszcząc senny męski brzuch - i nawet nie 
wiesz, jak 
wzniosłeś się ponad światem, jak rośniesz we mnie, jak wieża Eiffla, jak krzywa 
wieża w Pizie, 
jak skrzydlaty posąg... A Bóg, Bóg jest przecież w każdym z nas, w każdym domu i 
w każdym 
mieszkaniu, iw tej choince, i w tym koniaku, i nawet moja mama, która całe życie 
wykładała 
materializm... i nawet w materializmie!
Anna zacisnęła zębami poluzowane węzełki bandaży na nadgarstkach.
- Białe mankieciki... - chlipnęła. - Głupia... jaka ja byłam głupia, wybacz mi, 
proszę! Ale teraz 
znów jesteś mój, przyszedłeś i cały jesteś mój!
Anna! Anna! Anna! - rwało się na strzępy kochające serce.
Anna zgasiła lampkę, ułożyła się wygodniej, oblizała wargi suchym językiem i, 
jak w starej 
bajce, zjadła ukochanego. Tak zakończyła się owej nocy historia rosyjskiej 
awangardy.
Papuga
Na zapytanie wasze, wielce szanowny Spirydonie Jermołajewiczu, jaki też los 
spotkał 
waszego syna Jermołaja Spirydonowicza Spyrkina, który wbrew naturze nakłonił był 
martwego 
ptaka do lotu, odpowiem nie tak znów od razu. A dlaczego? Ano dlatego, mój ty 
najszanowniejszy, żem nieco skonfundowany. Bo zaś serce mi się rozrywa na 
kawałki, kiedy tak 
sobie czytam waszą uniżoną prośbę, nasmarowaną krwią ojcowskiej troski.
Och, zaniepokoiliście mnie, Spirydonie Jermołajewiczu, och, zburzyliście mój 
spokój! I w 
takim smutku żeście mnie pogrążyli, że język ludzki nie wypowie i tylko wyć 
cięgiem się chce. 
Ale pretensji nijakiej przecież do was nie żywię. Rozumie serce moje ojcowskie 
pragnienie, żeby 
uchronić syna waszego, Jermołaja Spirydonowicza, przed sprawiedliwą karą, kiedy 
tak prawicie, 
że syn wasz, jak to mówią, od małego miał pociąg do wszelakiego stworzenia, co 
to potrafi latać. 
I słusznie prawicie. Powiem nawet więcej. Bo każde dziecko ma słabość do ptaka 
iłowi go w 
gajach i w lesie, i w polu, i w ogrodzie, łowi w sidła albo kupuje za miedziaka 
na ptasim rynku, a 
to po to, żeby zamknąć ptaka w klatce, specjalnie, jeśli ptak jest śpiewający. 
Prawo nie 
dopatruje się w tym niczego zdrożnego i pobłaża onym w ich niewinnych 
igraszkach. Tak to już 
jest, ale igraszki igraszkami, a światowa kultura wedle mego skromnego 
rozumienia operuje, 
najszanowniejszy ty mój Spirydonie Jermołajewiczu, symbolami, albo też znakami, 
które 
objaśnić potrafią jeno uczeni mężowie. Z dawien dawna, na ten przykład, jest u 
nas moda na 
wróżbę z wnętrzności podniebnych ptaków. A z drugiej strony, jeżeli żywy ptaszek 
wleci do 
waszej komnaty, choćby byle szczygieł, czy aby na pewno będziecie, Spirydonie 
Jermołajewiczu, kontenci? O nie, nie będziecie kontenci! A dlaczego? Ano 
dlatego, 
odpowiadam, że dopatrzycie się w tym złego znaku. Mogę tu długo mnożyć przykłady 
ludzkiej 
ciemnoty, ale do czego zmierzam - ano, do wniosku, który się jakoś tyczy synka 
waszego, 
Jermołaja Spirydonowicza: ptak jest to stworzenie, co trwoży naszą duszę, ptak 
jest to stwór 
tajemniczy, co nigdy człowiekowi nie ulegnie, a zatem z ptakiem, zapamiętajcie 
sobie, lepiej nie 
żartować. Tymczasem co czyni wasz synek? Kpiny sobie urządza! Jermołaj 
Spirydonowicz kpi 
jawnie ze zdechłej papugi, ptaka nader już podejrzanego. Papuga to czysty 
symbol, i diabeł 
skręci kark, zanim dojdzie, o co też w nim chodzi, bo zaś cała światowa kultura 
od zarania 
dziejów cięgiem gada o papudze, papugę czci i poważa. Nadto papuga jest to ptak 
zamorski. 
Wy zaś, Spirydonie Jermołajewiczu, tak lekkomyślnie, że aż to do was niepodobne, 
gryzmolicie 
nam pismo, że niby zabawa synka nosiła charakter całkiem już niewinny. Że niby o 
co ten raban! 
Wziął, piszecie, syn mój, Jermołaj Spirydonowicz, zmarłą na amen papugę, zwaną 
mianowicie 
Siemionem, wlazł na dach domu, prywatnej waszej własności, na ulicy Lebiażej, i 
nuże w górę 
podrzucać, jak ten głupi Iwan, w nadziei, że martwe stworzenie, powrócone w swój 
powietrzny 
żywioł, złapie drugi oddech, zaskrzeczy i skrzydłem zamacha, czyli jakoby z 
martwych się 
obudzi. Jak wnoszę z waszych nieopatrznych słów, winić tu można Jermołaja 
Spirydonowicza 
prędzej za brak rozumu, niźli za zły zamiar, prędzej za zbytek chorej fantazji, 
słabe nerwy oraz 
drgawki ciała, niźli za chytry plan albo i intrygę. Was też naturalnie oburza 
rzeczony postępek, 
przysięgacie nam zatem solidnie oćwiczyć synka batogiem. Wiadomo: miłość 
ojcowska! 
Powtórzę dla jasności: żadnego żalu o syna żywić do was, Spirydonie 
Jermołajewiczu, nie my-
ślimy. Jesteście człowiekiem szacownym i takim też w naszych oczach pozostajecie 
na dzień 
dzisiejszy. Jednak bądźcie łaskawi zrozumieć i nasz punkt widzenia, nas -
wieloletnich 
pokornych sług ojczyzny, i postawcie się no na moim, na ten przykład, miejscu. 
Bo co, jeśli takie 
próby zaczną się u nas mnożyć? A gdyby to zamorskie gówno naprawdę poleciało? 
Wasz syn 
zapewniał nas, że i tak parę razy machnęło parszywym skrzydełkiem, czyli że 
przedsiębrało 
próbę zmartwychwstania! A gdyby tak, ku naszej pełnej detonacji, wzięło i 
całkiem sobie 
zmartwychwstało? Jakimiż to terminami objaśnilibyśmy podobną perfidię naszym 
ufnym i 
prostolinijnym rodakom? -Strach pomyśleć...
ŁADNIE BYŚMY WYGLĄDALI!
Ha! I zresztą co tu gadać! Kondycji synek wasz, Jermołaju Spirydonowiczu, okazał 
się wątłej, 
rzekłbym nawet: mizernej. Co nas zaciekawiło. W kogo też on się wdał? Nno, 
kochaneczku, 
zagadnąłem Jermolaja Spirydonowicza, kiedym go już obejrzał, teraz mi odpowiedz: 
po coś 
wykopał ptaka z miejsca jego pochówku, inaczej rzecz ujmując, z dołu na 
śmietniku? Po jaką 
cholerę, pytam, żeś go ekshumował? Odpowiadał pokrętnie, acz spiesznie i 
skrupulatnie, i 
rączką wypielęgnowaną machał wte i wewte, żeby sytuację nakreślić jak należy. 
Oj, nie 
spodobały nam się podobne maniery. Patrzę: ha, mało, że kondycja, ale i 
wychowanie coś jakby 
nie nasze, całkiem już niestosowny zbytek uprzejmości. Musi, zżydłaczył ci się 
synek, drogi mój 
Spirydonie Jermołajewiczu. Klarował i klarował, rączką wymachiwał, po prostu 
sama słodycz. 
Ale nie z nami ta gadka, nam tu cyrku nie trzeba! A ja tylko siedzę i sobie 
konotuję: coś nam się 
chłopak wyrodził! Gada i gada, a sensu żadnego... Opowiedz no, mówię, 
wszyściutko od 
początku, i nie machaj no mi rączką przed nosem, bo tego nie lubię! A ten dawaj 
przepraszać, 
jakby mi to przepraszanie było na coś potrzebne, jakby mi tylko tego do 
szczęścia brakowało! 
Ale nic, siedzę cicho. I tylko pytam: czyli, Jermołaju Spirydonowiczu, 
chcieliście wskrzesić ptaka, 
a nam tu z pewnego źródła doniesiono, że ptak był już zdrowo stoczony robactwem, 
umknęło to 
waszej uwadze? Białe robaki, glisty, jak wasze paluszki? Oblepiły ptaka i ucztę 
urządziły z 
mrówkami pospołu... I jak taki ptak śmiałby jeszcze zmartwychwstać? Nie 
brzydziliście się 
czasem brać takie ścierwo w te śliczniutkie rączki? A ten głowę opuścił i mówi: 
a ptak Feniks? 
Widzę, kochany mój Spirydonie Jermołajewiczu, że rozumu już się twój synek 
nabawił, jak stary. 
Patrzcie go tylko, ptak Feniks! Co za ptak Feniks, pytam, skąd wzięliście te 
dane? A to był taki, 
mówi, czerwonopióry orzeł, co latał z Arabii do starodawnego Egiptu, i tam 
żywcem spalał się w 
ogniu, jak tylko skończył pięćset lat, apotem znowu odradzał się z popiołów 
młody i całkiem 
zdrowy, czyli robactwo nie jest tu przeszkodą... Słyszę, że bystry chłopak, 
sprytnie się wywija. I 
jaki morał mamy wyciągnąć z bajki o czerwonym orle? Do jakiego stanu, to ciąg 
dalszy naszego 
pytania, żeś się doprowadził, że wierzysz w takie bisurmańskie brednie? I znów 
odpowiada 
chytrze: że niby w każdej bajce kryje się ziarno prawdy. Dość, mówię, nie kręć 
mi tutaj, nie 
wypieraj się, nie łżyj, bo ci zaraz, mówię, urządzę lepszą bajkę! Wszystko mi po 
kolei wyśpie-
wasz, łajdaku! A ten w krzyk: przecież prawdę mówię, czystą prawdę! - i znowu 
rączką, i rączką! 
Dobrze, powiadam, spokojnie, po co komu te wrzaski, mów dalej, posłuchamy. A 
wiesz ty, na 
kogo wrzeszczysz? Na kogo głos podnosisz?! Ojcem twoim mógłbym być, Jermołaju, a 
tyś na 
mnie pysk rozdarł! A ten nic. Ani piśnie. Stoi cały czerwony. Mógłbym być twoim 
ojcem, pytam, 
czybym nie mógł? Czemu nie, odpowiada. Przecież ja do was z ufnością, jak do 
ojca 
rodzonego... Patrzcie go, myślę sobie, już mu zacząłem robić za ojca rodzonego, 
już się łasi jak 
baba... Musi chytra sztuka. I pytam: a ta twoja turkusowa papużka, Siemion 
znaczy, co 
symbolizuje? Bo w światowej kulturze każde byłe co, mój ty kochany Spirydonie 
Jermołajewiczu, 
coś symbolizuje, symbol na symbolu i symbolem pogania, a papużka to już jak amen 
w pacie-
rzu. A synek wasz w odpowiedzi zaczyna o jakiejś łzie dziecka, opowiada skądinąd 
znaną nam 
już historię, jak to zdechła papuga zwana Siemionem w domu bojarskiego medyka 
Agafona 
Jelistratowicza, waszego sąsiada z Lebiaźej, i jak to na pocieszenie tenże kupił 
nowego 
zamorskiego ptaka dwójce swoich dziatek: pięcioletniej Tatianie Agafonownie i 
trzyletniemu 
brzdącowi Ezdrze Agafonowiczowi, kupił jak należy, na ptasim rynku, od 
holenderskiego kupca 
Van Zaama, po naszemu Timofieja Ignatiewicza. Kupiec, Timofiej Ignatiewicz, jest 
człowiekiem 
spokojnym i niczym się nie wyróżnia, poza blizną na swoim holenderskim nosie, 
której to blizny 
dorobił się już na naszych włościach, w wyniku mianowicie drobnej sprzeczki z 
małżonką. 
Wtajemniczam was, Spirydonie Jermołajewiczu, w te wszystkie detale, żebyście nie 
myśleli, że 
darmo jem wasz chleb: tylko detale mogą rozjaśnić nam całą sytuację, 
niezwyczajnie zresztą 
pokręconą. A zatem zakupił wasz sąsiad, Agafon Jelistratowicz, ptaka zamorskiego 
niewielkiej 
wielkości, musi ze skąpstwa, i nazwał go Siemionem. Zamknął, jak trzeba, w 
klatce. Karmił, 
podług zeznań Tatiany Agafonowny, jagłami. Ale papuga owa, znaczy niedoszły - 
chwała Bogu - 
zmartwychwstaniec, żreć jaglanej krupy nie chciała, ani zresztą niczego innego, 
widać ujęła się 
zamorskim honorem i mimo troskliwej opieki dzieci wybrała śmierć przez 
dobrowolne 
zagłodzenie. Trzeciego dnia Siemion zdechł, doprowadzając do płaczu Tatianę 
Agafonownę i 
Ezdrę Agafonowicza, trzyletniego smarka, który jeszcze gadać nie potrafi, albo 
tylko udaje. 
Agonia trwała trzy i pół godziny i późnym popołudniem zakończyła się naturalnym 
zgonem 
zamorskiego ptaka.
Takimi słowy przedstawił nam przebieg wydarzeń wasz synek, Jermołaj 
Spirydonowicz, po 
czym sam wkroczył na scenę dramatu. Ale nie tak od razu. Po śmierci ptaka 
domownicy 
zorganizowali mu pochówek w dole na śmietniku, żeby nie roznosić po mieście 
zarazy. Pogrzeb 
ściągnął kupę luda w liczbie dwudziestu sześciu pysków, zwabionych żałobnym 
wyciem 
małoletnich latorośli medyka. Jak zeznał sam Jermołaj Spirydonowicz, obecny w 
onym 
kondukcie w charakterze widza, w nocy przed pogrzebem dręczyły go głosy, mimo że 
bojarski 
medyk przyrzekł dziatkom w miejsce zdechlaka Siemiona nabyć coś jeszcze 
ciekawszego, na 
ten przykład kozę. Rankiem Jermołaj Spirydonowicz wyszedł z domu z silnym 
postanowieniem 
uwolnienia ptaka z zimnej i mokrej mogiły, a na ulicy mżył deszcz i przybywało 
błota, zaś Mlle 
Szełgunowa z okna domu swoich rodziców, podczas przerwy w lekcji gry na harfie, 
wyraźnie 
widziała, jak synek wasz, Jermołaj Spirydonowicz, pazurami wydłubywał ptaka ze 
śmietnika, w 
trakcie czego wyglądał jak parszywy kot, którego naszła nagła ochota na kęs 
padliny. Dalszy 
przebieg ohydnej historii znacie już nieco, kochany Spirydonie Jermołajewiczu, 
jak wnoszę z 
waszej nieprzemyślanej skargi, zadziwiającej w ustach człowieka waszego stanu. 
Jakim to 
cudem wychowaliście na własnej piersi szaleńca, a w smutnej konsekwencji 
nędznego 
wichrzyciela?! Jak? Milczycie, bo też stać was jedynie na skargi i płacze, a ja 
chciałbym 
wiedzieć mimo wszystko, innym takim mądrym ku przestrodze. Chociaż od razu 
dostrzegło moje 
oko, że synek jakby nie z naszych, że kręci i udaje, i mówię mu, jak już 
skończył: a teraz, synku, 
mów prawdę i tylko prawdę. Przecież, krzyczy, już całą prawdę powiedziałem! A 
założymy się, 
mówię, że jeszcze niecałą? A w drzwiach stoją moje zuchy, w czerwonych czapach, 
z u-
śmiechem od ucha do ucha. Ej tam, mówię, kpiarze, i czego tak kły szczerzycie, a 
nuż synek 
pójdzie jeszcze po rozum do głowy i wygra ode mnie sto rubli plus honorowe 
zwolnienie na 
wolność na dokładkę. Oj, nie-e, kręcą głowami zuchy, nie wygra, ni jak nie 
wygra, za bardzo coś 
kombinuje, gdzie on się taki uchował. Sza! - mówię -niech sam wybiera! - i do 
synka waszego, 
miłego pacholęcia, przysuwam się bliżej: no jak tam, zakład stoi, Jermołaszka? A 
Jermołaj 
znowu rączką, i rączką, i mówi: nie mam wam już nic więcej do opowiedzenia. To 
wszystko. 
Wierzcie mi, nie zrobiłem nic złego... Czyli jak, Jermołaszka, wykopałeś ptaka 
zwyczajnie z 
dziecięcego kaprysu, tak czy nie tak? Wykopałeś i zaraz hyc na dach! I szepcesz 
czule: leć, 
Siemionie, leć! Leć, moja ptaszyno! A zżarty przez robactwo Siemion, papuga, 
zatrzepotał tur-
kusowym skrzydełkiem w złudnej nadziei, ze jeszcze wróci do życia... O to to - 
mówię dalej, 
nieźle już rozeźlony - o to to, Jermołaszka, i w tym właśnie jest SYMBOL! - Nie 
ma symbolu! - 
wrzasnął wasz synek, lisek farbowany, Jermołaj Spirydonowicz - Nie ma! - Ooo, 
nie ze mną taka 
rozmowa... - I czemu wam się - odpowiada mi synek - wszędzie zwidują symbole? 
Zamilkłem, 
przyjrzałem się dokładniej waszemu, Spirydonie Jermołajewiczu, chłopakowi, 
otarłem serwetą 
łysinę: ano dlatego, śliczny ty mój Jermołaju Spirydonowiczu, że światowa 
kultura, niech mi Bóg 
wybaczy, od samego zarania, zdaniem uczonych mężów, utkana jest symbolami, i 
nikt z nas nie 
wyrwie się ot tak z tej klatki, prędzej zęby połamie! -I walnąłem go, synka 
twojego czarnookiego, 
prosto w zęby, od serca, bo smutek mię taki czarny naszedł, więc w ramach 
profilaktyki... A 
pięść mam, sam wiesz, Jermołajewiczu... Bryznęły białe ząbki na cztery strony 
świata, jak 
perełki z zerwanego naszyjnika, turkocą po posadzce... I cisza... Aż wrócił do 
przytomności 
Jermołaj Spirydonowicz i patrzy na mnie, szczerzy szczerbatą szczękę, jakby 
wielce zdziwiony. 
Czemu mi robią krzywdę? To nic takiego, mówię, nie płacz, ząbki odrosną. A moi 
chłopcy przy 
drzwiach, w czerwonych czapach, boki ze śmiechu zrywają. Posmutniał mi wasz 
synek, 
Jermołaj Spirydonowicz, liczy ubytki, widać: nie zna się na żartach. Uśmiechnij 
się, chłopcze, 
mówię, kiedy starszy żartuje, a mógłby być twoim ojcem. A sam tak ślicznie z 
papużką 
żartowałeś!
Męczyliśmy i torturowali synka waszego, Spirydonie Jermołajewiczu, z pełnym 
zaangażowaniem, inaczej nie umiemy, tak nas już wychowali. Wielkiej subtelności 
był chłopiec! 
Delikates! A metody mamy ciekawe, aż się serce weseli. Spuszczaliśmy na przykład 
do 
gnojówki, z głową, żeby się popluskał; wbijaliśmy na pal, z zawiązanymi oczami, 
taka 
niespodzianka, bo w miejscu pala stał męski instrument naszego mocarza Fiedki, 
co to go 
wołają Zasłużony, pamiętacie Fiedkę, Spirydonie Jermołajewiczu? On was świetnie 
pamięta, 
mówi, żeście w dzieciństwie grywali razem w palanta, i jeszcze z Saszką 
Szerbakowem, co to 
się zeszłej zimy utopił w przerębli. Napuściliśmy mu też mrówek do knebla; 
nadmuchaliśmy 
przez dupę, jak żabę, porządnym angielskim miechem; szarpaliśmy zgrabnymi 
szczypcami 
nosek i paznokcie; wołali dziewki rozpustne i prosili Jermołaszkę, żeby wylizał 
ich zaropiałe 
wrzody, a nuż się zagoją? Wylizywał. Co by wam tu jeszcze opowiedzieć? 
Oberwaliśmy mu na 
koniec klejnoty, dłużej niepotrzebne, i rzuciliśmy psom, chociaż te się nażarły. 
Bo i na co mu 
one? Czy to my pragniemy, kochany Spirydonie Jermołajewiczu, doczekać się 
potomstwa od 
takiego wisusa? Tak też sobie myślę, że chyba nie pragniemy. Uszczerbek ten 
zresztą przeżył 
synek nad miarę boleśnie, gryzł się i zaczął kląć, ledwie przyszedł do siebie. 
Że niby co z nas za 
ludzie, co za chrześcijanie, w sumie aż nas obraził. Wrzeszczeć na mękach nikt 
nie zakazuje, 
wiadomo, na mękach każdy wrzaśnie, ale przecież po co to ludzi obrażać? Mamy 
swoją misję, 
swoje zadania i swoje obowiązki, a ten się zaraz przezywa, że co z nas za 
chrześcijanie. O nie, 
przyjacielu, prędzej już z ciebie wyszedł kawał bezbożnika, bo tyś naruszył 
zwykły porządek rze-
czy, nie my, a że na mękach delikwent gada wszyściutko co myśli - zjawisko 
obserwowane 
również wśród pijanych- więc zaraz pomyślałem: oho, dobrego miałem nosa, nie 
nasz cito 
człowiek, nie nasz, mój ty kochany Spirydonie Jermołajewiczu. I potem z każdą 
godziną coraz 
wyraźniej szydło z worka wychodziło. Bogu dziękować znam swój fach, darmo chleba 
nie jem, i 
dobrze odróżniam, jak wrzeszczy na mękach nasz człowiek, a jak bluzga nie nasz. 
Nasz nigdy 
nie zapyta, co ze mnie za chrześcijanin, bo nawet tak nie pomyśli, i tu się wasz 
synek wyłożył. 
Nadto z przykrością informuję, że zachowywał się jakby tchórzliwie. Zaraz po 
gnojówce, kiedy 
tylko narzygał się do syta, błagał o litość i jak dzieciak obiecywał, że już 
więcej nie będzie, że ma 
szczerą chęć w przyszłości nie wychodzić przed szereg, siedzieć cicho i z całego 
serca służyć 
naszej ojczyźnie. Miło z jego strony, ale komu potrzebne takie obiecanki? 
Chociaż przecież 
prosiłem: rozprosz no nasze wątpliwości na okoliczność wskrzeszenia papugi 
zwanej 
Siemionem. Może z sąsiadem, z Agafonem Jelistratowiczem, miałeś jakiś zatarg? 
Zeznał, że z 
Agafonem Jelistratowiczem nie miał niby ni jakiego zatargu, ale że straszny jest 
z niego pijanica, 
i potem kraje ludzi dygocącą ręka. A tak się składa, że znamy Agafona 
Jelistratowicza z jak 
najlepszej strony, i bardzo a bardzo nam ten donos na niego nie przypadł do 
gustu. Ale też czym 
wyjaśnić, że nie minęły i trzy doby od chwili zakupu ptaka, kiedy ten w 
strasznych konwulsjach 
znienacka wyzionął ducha, a i wcześniej chorował, nie dawał głosu i odmawiał 
paszy? Czekaj 
no, czekaj, myślę, daj się zastanowić. Otarłem naszą czerwoną łysinę serwetą i 
pytam następnie 
Jermołaja Spirydonowicza, synka waszego, ciut przytrzasnąwszy mu uprzednio jaja 
(które 
natenczas wciąż jeszcze były w jego posiadaniu) w imadle, na wszelki wypadek, 
czyli jakby łgał. 
Czekaj no, czekaj, a możeś to ty, pytam, sam otruł ptaka zamorskiego, z podłej 
chęci, ażeby 
zaszkodzić sąsiadowi, żeby mu na złość zrobić, bojarskiemu medykowi Agafonowi 
Jelistratowiczowi, a takoż jego nieszczęsnym dziatkom, Tatianie Agafonownie i 
Ezdraszowi 
Agafonowiczowi? Nie, odpowiada i gały z bólu wybałusza synek wasz, Jermołaj 
Spirydonowicz, 
nie! nie-e-e!!! - a oczka cosik nam zbielały, usteczka przygryzamy, oj boli 
boli! -nie-e!... Ta-aaa-
ak!!!
Przykręcamy solidniej z zamiarem wyjaśnienia: jakże to, tak czy nie tak? Tak! 
tak! To ja! - 
krzyczy Jermołaj Spirydonowicz, jakby nas wziął za głuchego. - Ja! Ja, na złość 
mu chciałem 
zrobić! - No i znakomicie. A po co na złość? Oj boli boli, krzyczy, oj, 
przestańcie! i tak się szar-
pie, biedaczek. Przestańcie! Boli, myśleć nie mogę! I dobrze, mówię, nie myśl, 
synku, nie myśl, 
tylko odpowiadaj... - ale ciut popuszczamy, bo a nuż chłopak jęzor sobie 
odgryzie, i jak z nim 
wtedy rozmawiać? - Chciałem mu zrobić na złość, krzyczy, bo go nie lubię... - 
Dlaczego? - i 
dokręcamy leciutko... - A dlatego, że uczciwie służy naszej ojczyźnie! - No 
proszę! - mówię. - 
Było tak od razu! W porządku, chłopcze, odpoczywaj sobie... A jak odpoczął, 
mówię: a nie 
chciałeś ty czasem razem z ptakiem otruć Agafona Jelistratowicza? Myśli, nic nie 
gada. Już 
chciałem przykręcić, a ten zaraz: tak! Sam widzisz, mój szanowny Spirydonie 
Jermołajewiczu, 
co za historia zaczęła nam wychodzić, ale wszystko spokojnie, bez pośpiechu: 
podejrzliwy z nas 
człowiek, wybaczcie brzydkie słowo. Następnego dnia daliśmy go na koło, bo jakiś 
wam wyrósł 
zgarbiony, Spirydonie Jermołajewiczu, nie od rzeczy takiego chłopaka ciut 
rozkręcić, wyjdzie mu 
na zdrowie. Przezabawna robota, możecie mi wierzyć, specjalnie, jeśli trafi się 
baba, ale z synka 
waszego, z przyjemnością donoszę, taki delikates, że całkiem jak baba, albo 
nawet lepiej... Ale 
nie śmiem już dłużej nudzić was szczegółami, pozwólcie na drobną dygresję natury 
czysto 
fizjologicznej. Marni byliby z nas, Spirydonie, filozofowie, i w dodatku łgarze, 
gdybyśmy nie 
zauważyli, jak bardzo człowieka ciągnie do męczeństwa. Dlaczego państwo z mocy 
prawa 
chroni swoich poddanych przed wszelkim upadkiem i przed głupotami? Ano dlatego, 
że inaczej 
powybijaliby się ludzie w naszym państwie, a wcześniej jeszcze nawzajem 
zamęczyli i zżarli... 
Mi tam już, na ten przykład, na baby nie staje, wszystkie czegoś jedna w jedną 
nieciekawe, za to 
jak się trafi jakiś kandydat na ołtarze, a jeszcze jak tak poczuję 
odpowiedzialność za naród - ko-
niec: sterczy do nieba, i czasem tak się napalę, że portki można wyżymać, i moja 
baba myśli, że 
na dziwki chodziłem, a tu nic podobnego: po prostu wracam z pracy...
Namiętność ta bardzo a bardzo jest dla nas tajemnicza, i milczą filozofowie, 
wciskają głowy w 
ramiona, jako te strusie; i tajemnica ta większa jest, niźli szperanie paluchem 
w jakiejś omszałej 
dziurze, bo tu się całe wnętrze, Spirydonie, aż wywraca na nice, a zrozumieć nic 
z tego jak nie 
szło, tak nie idzie. Ale też lubię, swoją drogą, pokornych męczenników, co to na 
kole tylko 
pierdzą i pochrząkują, takiego człowieka nie oddam choćby za stu Anglików, bo 
miłe są Bogu 
męczeństwo i pokora, a taki Anglik co? - gówno, szkoda nawet gadać! Albo też 
weźmy, znowu 
na ten przykład, proroka Elizeusza, którego dzieci kiedyś przezywały łysym. 
Patrz, idzie łysy, 
idzie łysy!... Obraza niewielka: każdy dostojny mąż ma prawo do łysiny. I nie 
obraził się 
Elizeusz, złego słowa dzieciom nie powiedział, a tylko nasłał na nie dwa 
niedźwiedzie, i roz-
szarpały niedźwiedzie czterdzieści i dwoje dziatek... Oto nasz pokarm duchowy, 
bracie 
Spirydonie, oto jest dla nas wzór i pouczenie! - a ty nic, tylko skargi 
skrobiesz i papier 
marnujesz. Nie bój się, człowiek sprzeda wszystko i wszystkich, tylko trzeba do 
niego powolutku, 
z wyczuciem, dać czas i nie spłoszyć! Nie dają czasu, gonią, przyciskają, 
krzyczą. Stąd i w 
naszym zawodzie zdarzają się potknięcia, drogi Spirydonie, i idzie od tego 
wielki nieporządek...
A teraz osądźcie sami, Spirydonie Jermołajewiczu, co by się stało, gdyby tak 
nasza papużka, 
robakiem stoczona, pofrunęła w niebo? ŁADNIE BYŚMY WYGLĄDALI! I tak, jak wynika 
z 
zeznań wichrzyciela, machnęła parę razy skrzydełkiem, chociaż później na kole 
synek odwołał 
te niewczesne słowa. Zaplątał się wreszcie, ścierwo, w swoich własnych 
łgarstwach! To niby 
sam otruł ptaka zamorskiego, to z Agafonem Jelistratowiczem do spółki, żeby 
truciznę jakąś 
wypróbować, potem znów jeszcze - tak mu się wyrwało, mówię wam w tajemnicy - 
doniósł, że 
jego rodzony ojciec, Spirydon Jermołajewicz, namawiał go jakoby do ekshumacji 
papugi, ale tu 
już przesadził: zaraz (chociaż może i wcześniej?) oberwaliśmy mu jaja, żeby na 
ojca rodzonego 
więcej się szczekać nie ważył, oberwali i rzucili psom - niech choć te się 
nażrą... I na wszystko 
się zgadza, wszystko gotów podpisać, potwierdzić co nie bądź, na każde pytanie 
grzecznie 
krzyczy: tak jest! Sami powiedzcie, co to za zabawa? Widzimy, że chce zbić nas z 
tropu, 
wpuścić w maliny, skryć całą haniebną prawdę. Ale doszliśmy wreszcie opłotkami, 
i odkryliśmy 
otóż, Spirydonie Jermołajewiczu, że pragnął synek wasz mianowicie wskrzesić 
papugę po to, 
żeby wykazać wyższość zamorskiego ptaka nad naszymi wróblami i tym samym 
podkopać 
naszą słuszną dumę, i przedstawić nas światu w świetle głupim a niewłaściwym. I 
kiedyśmy 
wreszcie doszli z Jermołajem Spirydonowiczem do ładu, padliśmy sobie w objęcia: 
koniec, 
powiadam, widzisz, już po bólu, nieście nam, zuchy, wino i mięsiwo, pora się 
weselić! I niosą 
nam zuchy jesiotra, prosiaki i jagnięta, i suflety, i wino, które lud dla żartu 
nazywa mlekiem Matki 
Boskiej. Przekąszamy i miło sobie gawędzimy...
Jednak coś mi się zdaje, Spirydonie, że natchniony ojcowską miłością, o którą 
zresztą nie 
żywimy do ciebie pretensji, nadal miałbyś chęć poznać dalsze losy synka, twego 
niezapomnianego, drogiego zresztą również memu sercu Jermołaja Spirydonowicza. 
Co się z 
nim stało? Ano nic się nie stało. Wszystko, dzięki Bogu, dobrze się skończyło. 
Wczesnym 
rankiem, gdzieś tak koło piątej, kiedy jasne słoneczko wyzłociło cebule naszych 
świętych cerkwi, 
weszliśmy ramię w ramię na dzwonnicę. Co za widok! W dole, we mgle, słodko spał 
gród 
stołeczny, piały koguty i szumiały ogrody. Spichlerze, aleje, gwizdy parowozów, 
uniwersytet, 
wszystko na swoim miejscu. Poprzez miasto płynęła srebrna żmijka rzeki, a na 
urwistym brzegu 
naprzeciw czerniał bór - cudo, istne cudo! A jak pachniały zioła, mój ty 
Spirydonie. Specjalnie 
koniczyna, taką gęstą wonią! Jak pięknie! - zawołałem w zapatrzeniu. Jak 
pięknie! - powtórzył 
Jermołaj Spirydonowicz. Spojrzałem na niego przez ramię, i tylko jedno powiem: 
co za udany 
chłopak! Trochę wprawdzie blady po przepiciu, ale z tą zielenią delikatną było 
mu do twarzy. Nie 
na próżno zwiedziony przez perfidne biesy, doczekał się przecież godziny 
wybawienia, i 
wdzięcznie biło dla mnie jego serce na progu nowego żywota. No, z Bogiem! - 
powiedziałem i 
wziąłem go za rękę, i podprowadziłem do gzymsu dzwonnicy. Leć, Jermołaszka! Leć, 
moja ty 
ptaszyno! - Skoczył w pustkę i rozkrzyżował ramiona. Przez chwilę dręczyła mnie 
nachalna 
myśl: czy aby nie wzleci jak turkusowa papużka, biesom na radość i uciechę? Ciut 
zatrwożony 
wychyliłem się przez poręcz i spojrzałem w dół. Chwała Bogu! Na śmierć! Zdrowo 
łupnął, mózg 
jak dojrzała dynia opryskał bruk przed cerkwią. A moje zuchy w czerwonych 
czapach już biegły 
przykryć Jermołaja Spirydonowicza suknem, na koszt państwa. Uczyniłem znak 
krzyża.
Nie smuć się, Spirydonie Jermołajewiczu! Nie smuć się, dajże spokój! Po kim 
płaczesz, po 
tym nędznym łajdaku? Ciebie przecież też zdradził, ale schowałem dokument, 
ukręciłem łeb 
sprawie. Kiedy już nieco ostygnie twoja ojcowska miłość, wpadaj do mnie z 
wizytą: skoczymy 
sobie do łaźni, dobrze się wyparzymy, popijemy piwa. Moja gospodyni warzy 
wspaniałe piwo, 
mocne, zbija z nóg! Przychodź śmiało, bez żadnych ceremonii. A dziatek jeszcze 
napłodzisz, 
chłop z ciebie krzepki, chociaż już niemłody. A jeśli nie napłodzisz, też w 
końcu nic wielkiego, 
najwyżej twój ród wyginie. Żadna strata! A synek twój, Jermołaju Spirydonowiczu, 
poszedł 
prościutko do raju, daję ci na to słowo: męczennik zawsze trafia wprost do raju, 
nawet jeżeli 
cierpiał w niezbyt słusznej sprawie. I czule spogląda na nas stamtąd, z góry, i 
igra ze swoją tur-
kusową papużką, głaszcze piórka i śle nam szczere wyrazy wdzięczności. Jak sobie 
tylko 
pomyślę, jak sobie to wszystko dobrze wyobrażę, aż zawiść bierze, Spirydonie, no 
po prostu 
zawiść. Ale co tam, chuj z nim, niech się chłopak cieszy!
Kwitł bez
W przezroczystej sztormówce główną aleją letniska wesoło maszerowała Bella 
Izaakowna 
Koch o twarzy czerwonej jak wołowina.
Żydówki bardzo a bardzo różnią się od Rosjanek. I właściwie mało kto o tym wie. 
Ale nawet 
jak na Żydówkę, Bella Izaakowna jest całkiem wyjątkowa. To taka nasza z Bellą 
tajemnica. 
Przysięgaliśmy, że jej dotrzymamy, ale to już silniejsze ode mnie. Mówię o 
metafizyce. Może 
właśnie dlatego Pan Bóg wybrał Żydów. Dzięki takim Zydówkom, jak Bella 
Izaakowna. Młoda 
kobieta, raptem raz rodziła. Dwadzieścia sześć lat. Kręcone włosy.
Żując źdźbło trawy, stanąłem na jej drodze.
Inteligenci obu narodowości pragnęliby zniwelować różnice, albo i nawet przeczą 
ich 
istnieniu. Nic z tego. Będę rzucał półsłowa i aluzje, żeby nikt się nie wściekał 
ani nie obrażał.
Są rozmaite dowody na istnienie Boga. Większość z nich dawno obalono.
Nikt nigdy nie przedstawił mnie Belli Izaakownie, nigdy nie kłaniałem się jej na 
ulicy, ale coś 
tam żeśmy osobie nawzajem słyszeli.
Słyszałem o Belli Izaakownie, że to fleja i że w domu ma chlew, że marnie gotuje 
i że jest 
histeryczką, że mąż Belu Izaakowny, z wykształcenia fizyk i też Żyd, lubi jej 
przyłożyć. 
Słyszałem też, że Bella Izaakowna jest w nieciekawych stosunkach z matką. 
Podobno w wieku 
dziewiętnastu lat Bella Izaakowna zachorowała na jakąś chorobę, której matka już 
siedem lat nie 
może jej wybaczyć. Ponadto wiedziałem, że wtedy, kiedy stałem, żując sobie 
źdźbło trawy, Bella 
Izaakowna wracała z fińskiej łaźni. Nie była specjalnie ładna, ale miała taką 
delikatną skórę, i 
nacierała tę skórę poziomkami, i takiej skóry nie może mieć żadna Rosjanka.
Ale nie mówię o różnicy skóry. Chodzi o inną różnicę. Znają ją tylko wybrani. 
Zaraz o niej 
opowiem.
Bella Izaakowna też sporo o mnie słyszała i była przekonana, że jestem pół- 
albo, w 
najgorszym razie, ćwierć krwi Żydem.
- Dlaczego pani tak sądzi? - zapytałem.
- Sam pan dobrze wie - odpowiedziała Bella Izaakowna. - A niby co, nie? 
Nieprawda?
-	Mój pradziadek był Rumunem - zeznałem. Wyglądała na rozczarowaną. 
Panicznie bała się, 
że zaraz wróci mąż i nas zabije. Aż się cała trzęsła. Mnie również mało 
pociągała perspektywa 
zbiorowego mordu. Bella paplała:
-	Pracuje w służbach. Nie wolno mu zejść z posterunku.
Ale jakoś jej to nie uspokajało. Nie potrafiła znaleźć sobie miejsca. Rzucała 
się na mnie i 
błagała, żebym całował ją w dolną wargę. Całowałem i nasłuchiwałem kroków. Wiła 
się od stóp 
do głów. Nigdy nie myślałem, że można się tak wić od pocałunku w dolną wargę. 
Prosiła, żebym 
powiedział jej coś miłego. Co miałem robić. Za mało ją znałem. Dopiero się 
poznaliśmy. 
Powiedziałem:
- Podobasz mi się.
Prychnęła rozczarowana. Spróbowałem jeszcze o skórze. To ją jakoś nagle 
ośmieliło.
- Mówisz, że jesteś Rumunem? - zapytała i, nie słuchając już moich wyjaśnień, 
krzyknęła: - 
Wrócił! Już po nas!
Skoczyłem zbierać ubranie. Nikt nie wrócił.
- Powiedz mi w końcu coś miłego - prosiła Bella Izaakowna. - I chodź no tu 
wreszcie, 
chłopaczku.
Uraziło mnie to, ale poszedłem. Teraz starannie dobiorę słowa i powiem po kolei 
wszystko, 
co chcę powiedzieć. Więc tak: Zydówki pod pewnym względem dość poważnie różnią 
się od 
takich, no, powiedzmy, Rosjanek. Mają mówiące waginy. To znaczy, nie żeby zaraz 
same z 
siebie mówiły, ale można je do tego zmusić, jak kota, wkładając mu palce do 
pyska. Ot co. 
Potrafią nawet śpiewać, naturalnie jakieś proste rzeczy, parę taktów z 
Podmoskownych 
wieczerow. Tak czy inaczej, niesamowite. Rosyjskie dziewczyny są znacznie 
bardziej 
pragmatyczne i milczące. Ani pisną. Komunikują się tylko ustami. A tu całkiem 
szczególna 
umiejętność. Mało kto o niej wie, i wszystko z braku wyczucia. Delikatności. 
Ciekawości. Nie 
wiem. Nie jestem uczonym, nie doszukiwałem się przyczyn. Zwyczajnie konstatuję. 
Ale Bella 
Izaakowna stanowiła całkiem już rzadki okaz. Na co dzień była merkantylna i 
pewnie nawet 
tępa. Znała wszystkie marki i modele rosyjskich samochodów i lubiła układać 
rankingi kurortów: 
na przykład Nikoliną Górę ceniła sobie znacznie wyżej niż taką Krasną Pachrę. 
Czytała po 
angielsku iw łóżku prosiła, żeby wszystko nazywać po imieniu. Tak też robiliśmy. 
Ani razu w 
życiu nie jechała pociągiem podmiejskim. Ale jej wagina była cudem. Nie tylko 
mówiła. 
Odpowiadała również na pytania. Najpierw nie zrozumiałem, kiedy powiedziała:
- Jak chcesz, możesz o coś zapytać. Ona ci odpowie.
Nie zrozumiałem, musiała powtórzyć.
Bella Izaakowna roześmiała się i powiedziała:
- Dziś pytanie, dziś odpowiedź.
Na początek dałem coś łatwego.
- Co teraz mamy: zimę czy lato?
Odpowiedziała prawidłowo. Było mokre, robaczywe lato.
Zapytałem:
- Jak się nazywasz?
To wszystko trochę przypominało spirytyzm. Odpowiedziała wyzywająco bezwstydnie. 
Z 
oddali dobiegł mnie chichot Belli Izaakowny.
Wówczas zebrałem się na odwagę i zadałem pytanie, które dawno już chciałem 
zadać. Od 
wielu lat. Zapytałem:
- Czy jest Bóg?
Odpowiedziała:
- Jest.
- To prawda? - zapytałem łamiącym się głosem i przylgnąłem do niej policzkiem.
- Prawda - odpowiedziała beznamiętnie.
Mniejsza już o to, że Kant poniósł sromotną klęskę. Mniejsza o wszystko. 
Słyszałem głos 
natury i wiecznej kobiecości. Głos najzupełniej autonomiczny. Płakałem i nie 
wstydziłem się 
tego. Bella Izaakowna oparła się na łokciu i patrzyła na mnie zaskoczona.
- Też masz problemy! - prychnęła. - Też coś!
Wyglądała na rozczarowaną. Żując źdźbło trawy, stanąłem na jej drodze. Kwitł 
bez.
Bierdiajew
W wąwozie szczekały psy. Czuły wolność. Sfora zataczała kręgi. Zbici w kupę 
psiarze mięli w 
rękach smycze, palili, zabijali dłonie w rękawicach. Bałem się tych puszczonych 
luzem, 
rozochoconych psów, więc skręciłem w lewo, minąłem wąwóz i wkroczyłem w mrok. 
Kiedy dep-
tałem śnieg w gęstwinie zmrożonego zagajnika, dopadły mnie wątpliwości, 
napłynęły ponure 
fantazje, dwa tygodnie stałem pośrodku mieszkania w rozchełstanym szlafroku, 
wyciągałem 
ręce do góry, a moja gruba żona Dorothea wyła, i słodkie blond dzieci zerkały 
zafrasowane, sta-
łem jak Turek, rozbrojony do panicznego strachu i nagości, i wyrzucałem sobie 
małoduszną 
słabość do sezonowego geniusza Kruglickiego, w którego głosie pobrzmiewały tak 
przyjazne 
przecież obertony, że nie wytrzymałem i z miejsca się zgodziłem, mimo, że pod 
koniec 
dwuletniej choroby, w przeddzień (jak sądziłem) wyzdrowienia, powinienem był 
raczej zachować 
ostrożność: siedziałem jak mysz pod miotłą, po uszy zatopiony w życiu osobistym, 
i wreszcie 
stałem się skończonym odludkiem.
Kruglicki oddał słuchawkę jakiejś nieznanej mi kobiecie, organizatorce bankietu, 
i ta zaczęła 
tak szczegółowo i prozaicznie wyjaśniać drogę do domu, oddalonego od mojego o 
krótką 
poranną przebieżkę, że z miejsca sklasyfikowałem ją jako kretynkę topograficzną, 
przy czym -
niestety - słusznie. Od początku coś mi w niej nie pasowało, w tej Natalii, i 
później również nie 
zmieniłem o niej zdania, kiedy już poznaliśmy się i zobaczyłem jej wyzywające, 
wywinięte na pół 
twarzy usta, istną wojskową trąbkę, jej chuderlawą dupę, w którą wpijał się 
welwet, jej 
upodobanie do solowych tańców przed własnym odbiciem w ciemnym oknie, i kiedy 
usłyszałem, 
jak z nieubłaganą regularnością i kobiecym wdziękiem wypluwa wulgarne słowa, 
które nauczyła 
się wypowiadać tak czarująco, że wyglądały jak oskubana dziczyzna. Pozbawione 
puchu i piór 
sprawiały wrażenie ściśle gastronomiczne, a w każdym razie nie śmierdziały 
kurnikiem, jednak 
w ich oskubaniu kryła się jakaś subtelna nieprzyzwoitość, właściwa formie 
upieczonego w 
całości kurczęcia. Dodam, że zamiast trwogi w obliczu jej rodzinnych koneksji 
czułem 
nieokreśloną irytację, ponieważ działalność jej dawno zapomnianego, wciąż jednak 
żyjącego, 
jak się okazało, ojca, postrzegałem nie jako troskę o losy ojczyzny, a raczej 
urażoną dumę 
wzgardzonego faworyta. Pamiętam, jak w dzieciństwie obserwowałem go kiedyś w 
moim 
rodzinnym domu, przy świątecznym stole, po prawej ręce mojej mamy, młodej i 
wydekoltowanej, 
na jej imieninach; pamiętam, jak chciwie jadł rękami smakowite kawałki indyka i 
co chwila 
chwytał za kieliszek, zostawiając na nim wytłoki swojej daktyloskopii i ślady 
warg, 
odziedziczonych później przez Natalię, jak odciągając małym palcem kącik ust, 
namiętnie dłubał 
wykałaczką w zębach, jakby zaprowadzał porządek w dalekich guberniach, apotem, 
znużony, 
zdrzemnął się nad deserem. Mama tłumaczyła go przed oniemiałymi gośćmi, 
składając jego 
chrapanie na konto spraw wagi państwowej, i pamiętam również, jak pół roku 
później, kiedy 
zewsząd go już wypieprzyli, mama przy każdej okazji narzekała na jego obżarstwo 
i chrapanie...
Wspomnienie to miałem wciąż na końcu języka, kiedy Natalia zapewniała mnie i 
Kruglickiego, 
że jej ojciec WSZYSTKO ROZUMIE i że koniec jego kariery stał się jednocześnie 
początkiem 
naszych wspólnych zmartwień, przy czym Kruglicki z poważną miną potakiwał, a ja 
milczałem, 
co więcej: też skinąłem głową, jakbym współczuł upadłemu wielmoży, który 
zasłynął z 
niewczesnych zapędów reformatorskich. Bóg z nią, z Natalią, co mi szkodziło 
skinąć, w końcu 
moje skalane gniazdo nie było lepsze niż jej, a poza tym całkiem przecież 
możliwe, że nie miała 
bezpośredniego wpływu na to, CO WYDARZYŁO SIĘ PÓŹNIEJ... chociaż jako pani tego 
domu... nie wiem... skąd mam wiedzieć?
Moja podejrzliwość zawsze miała pewne granice, może mało konkretne, ale przecież 
jednak. 
Kpiłem z nieszczęsnych durni, którzy w każdym pijanym filistrze, proszącym na 
ulicy o ogień, 
widzieli zaraz groźbę i przeznaczenie. Kpiłem; ograniczałem sferę waszych gróźb 
tylko do spraw 
niezwłocznych; historii o waszych posłańcach, powitaniach, zatrutych 
papierosach, uszatych 
ścianach i reszty tej abrakadabry słuchałem z niedowierzaniem, żeby nie 
powiedzieć: 
rozdrażnieniem, jako że, Wasza Wielmożność, moja pamięć nigdy wam nie sprzyjała, 
dokładnie 
tak, jak nigdy nie sprzyjała reformatorowi. Nie mogłem stworzyć mitu waszej 
osoby już choćby z 
racji własnej domowej kroniki. Muszę tu zauważyć, że matka moja, w której oczach 
w tym 
jednym wyjątkowym przypadku kobiece uczucie z niezmienną gorliwością wygrywało z 
tabelą 
rang, nader często wyrażała się pogardliwie o waszym niedoszłym małżeństwie, o 
waszej 
pruderyjnej rozpuście, o pompatycznych liścikach miłosnych, pełnych błędów 
ortograficznych i 
śmiesznych galicyzmów, o waszej miłosnej kolekcji, w której (w każdym razie do 
niedawna) 
figurowały jej spinki do włosów i pedantycznie wyprasowane papierki po 
zjedzonych przez nią 
cukierkach, które ukradkiem zbieraliście na balach. Byliście, naturalnie, dobrą 
i korzystną partią, 
ale babcia stwierdziła, że jesteście zbyt młodzi i że brak wam finesse.
Później, kiedy spotykaliście się z ojcem i serdecznie klepaliście mnie po 
głowie, bywając u 
nas jako przyjaciel domu, nieraz słyszałem (i to już nie dodawało mitowi uroku), 
jak nie znosicie 
swoich aniołów stróży, jak z żartobliwą odrazą klniecie na tych leniów i 
darmozjadów, jak 
nerwowo chichoce ojciec, słuchając waszej konfidencjonalnej paplaniny...
Ale od czasu, kiedy uniesieni gniewem utraciliście cielesną postać, wiele się 
zmieniło. Dwa 
lata natarczywych dialogów nie przeszły bez echa. Dwa lata prowadziliśmy, 
hrabio, tę 
bezustanną dyskusję, dwa lata; bo wystarczało, że zamykałem oczy, kładłem się na 
kanapie, 
podchodziłem do okna, i zaraz urzędowy Jowisz spadał na mnie suchym deszczem 
słów, więc 
zastygałem z łyżką kapuśniaku w garści, z namydloną głową albo na stoku, na 
nartach, i 
natychmiast siadałem przed wami i zaczynaliśmy naszą rozmowę, która im dalej, 
tym bardziej 
przypominała rywalizację o to, który z nas dalej i lepiej odejdzie od własnej 
racji. Byliśmy 
wirtuozami, biliśmy rekordy, odbiegaliśmy het i zmienialiśmy się w alegoryczne 
porcelanowe 
figurki zwierząt z bajek starego Kryłowa, którego skłonność do obżarstwa, jak 
zapewne wiecie, 
również dyskutowano przy stole podczas tego bankietu, na który trafiłem, 
zmyliwszy drogę w 
zagajniku, niespodziewanie spóźniony. Dotarłem więc spóźniony, kiedy Kruglicki 
zaczął się już 
martwić; jadł bliny z łososiem i zapijał wódką. Inni też jedli i pili na całego. 
Serdecznie przywitali-
śmy się z Kruglickim i trzykrotnie ucałowali, jak starzy przyjaciele. Nieliczne 
towarzystwo 
obserwowało nasze pocałunki z szacunkiem; potem przez pewien czas chroniły mnie 
jak list 
żelazny. Natalia, szparka pani domu, natychmiast nałożyła mi wielki stos blinów. 
Kruglicki 
chlusnął od serca karną szklankę wódki, po czym stuknąwszy się - za spotkanie! - 
jednocześnie 
odchyliliśmy głowy, i Natalia na wydechu krzyknęła: O kurwa!
Nasze rozmowy toczyły się rozmaicie: czasem byliście mili i szczerze szarmanccy, 
kiedyś 
podaliście mi nawet płonącą zapałkę, kiedy wyjąłem papierosa, i długo wam 
dziękowałem; 
innym znów razem sprawa zaczynała już „pachnieć Syberią”, kiedy schodziło nam na 
Rozanowa, którego Julia, co mnie wcale nie dziwi, PO PROSTU NIE ZNOSIŁA (ach ty, 
moja 
słodka!); zmieniał się wiatr i wasza twarz ciemniała, nabierała suchego, 
ascetycznego wyrazu; 
denerwowałem się, łgałem, kręciłem - ale burza jakimś cudem przechodziła bokiem, 
i znów, 
niemal po przyjacielsku, wracaliśmy do globalnych kwestii urządzenia świata. 
Wówczas, mrużąc 
oczy w słodkiej nadziei, chwaląc gromko waszą dobroć i miłosierdzie, miękkim 
głosem 
przyjaciela porządku zapewniałem was, że kosmetyczne, tak, tak, kosmetyczne 
poprawki 
potrzebne są nie po to, żeby rozbijać status quo, którego, wierzcie mi, sam 
jestem przecież 
elementem, ale z racji, znów wierzcie mi, czysto patriotycznych, i zdawało mi 
się, że na waszej 
twarzy widziałem przez mgnienie oka coś na kształt wahania albo i nawet 
współczucia. 
Natchniony tym znakiem, puszczałem śmiało wodze elokwencji, przez co zdarzało mi 
się, 
przyznam, zagalopować... A wy patrzyliście wygasłym spojrzeniem, osaczaliście 
mnie i jak 
szczeniaka łajali za niewłaściwe znajomości, za jakichś podejrzanych Polaczków, 
Żydów i 
Węgrów, których przywiało do mnie w ubiegłym miesiącu.
Włożyłem tyle duchowych sił w nasz dialog, że czasem zaczynałem już kląć sam na 
siebie, a 
potem jeszcze na wszystkich i WSZYSTKO: Boże, mówiłem, CZEMU ja tu poświęcam 
najlepsze 
lata życia?! - i chciałem na złamanie karku uciec z tego domu, gdzie Dorotheę 
dobiło w końcu 
moje chroniczne milczenie, i z dowolnego powodu albo i bez powodu syczała: 
Chchcholera! ... 
Uciekałem od swoich blond bliźniaków, uciekałem przez miasto do rezydencji 
rodziców, do 
gęstniejącej atmosfery strachu i uwiądu, ażeby wpaść do sypialni i od progu 
krzyknąć do mojej 
postarzałej, schorowanej matki: Mamo! Mamo, i po co ty mnie urodziłaś, mamo... - 
No, i tak 
dalej... cały ten łzawy plagiat, którego naturalnie nie omieszkaliście z niejaką 
złośliwością 
wytknąć mi zaraz przy następnej rozmowie, z uwagą, że to tylko zwykły brak 
skromności, i 
musiałem się zgodzić: bo porównanie było do niczego, ale przecież co robić, 
skoro Opatrzność 
nakręca nas wszystkich, tych z góry i tych z dołu („no no, mówcie za siebie!”), 
w porządku, więc 
mnie puszcza, nakręca i puszcza, jak ciuchcię z dziecięcej kolejki, w kółko i w 
kółko, i w kółko, 
iw kółko!...
Ale jak krzyczeć, jak błagać - w progu sypialni rodziców, pośród gęstniejącego 
strachu i 
uwiądu - kiedy mama, ledwie dostrzeże mnie przez okulary, służące do lektury 
francuskich 
powieści, pospiesznie odłoży książkę i zaraz wyczuje moje zdenerwowanie i 
pospiesznie spyta: 
co, ZNOWU coś się stało? - Mais rien - odpowiem możliwie beztrosko. - Mais rien 
du tout!... 
Mamo, niedługo karnawał!... A mama powie: i po co ty się zadajesz, synku, z tymi 
łachmytami? 
Co ci po tych kruglickich? A wy, hrabio, powtórzycie zza kulis: Święta racja, po 
co? - Jasna 
sprawa, Kruglicki z wami zadarł. Wszyscy dobrze pamiętają ten genialny wiersz, 
który krążył w 
niezliczonych odpisach:
WASZA WIELMOŻNOŚĆ!
A WIELA MOŻECIE?
WASZA UPADŁOŚĆ!
TOĆ NAM UPADNIECIE!
Oficjalny parodysta, jakaś gnida w rodzaju Nestora Kukolnika, próbował 
zamortyzować 
apokaliptyczny upadek i obrócić całą sprawę w żart, pisząc dowcipną przeróbkę:
WASZA DOSADNOŚĆ!
TOĆ NAS DOSIĄDZIECIE!
Ale ludzie nie dali sobie zamydlić oczu. Odpisy krążyły i wkrótce wszyscy już 
powtarzali:
WASZA WIELMOŻNOŚĆ!
A WIELA MOŻECIE?
Kruglicki miał nieprzyjemności. Grozili mu: Nie pozwolimy wam tu robić za 
niedocenionego 
geniusza! - To mnie doceńcie! - ripostował Kruglicki. Czekałem na niego na 
ulicy. Wszystko to 
wymyślił już później, ale tak czy inaczej dowcipnie.
- A Fiłonow wtedy na mnie czekał - wskazywał na mnie Kruglicki. Panny 
zazdrościły 
Przepłynęła przede mną biała, mokra twarz Kruglickiego, kompletny koszmar, więc 
powiedziałem: No, to wypijmy! Wypiliśmy i wszyscy zaczęli prosić Kruglickiego, 
żeby poczytał 
wiersze.
-Kruglicki, prosimy!... - prosiły panny.
Był nieugięty, powiedział, że przeczyta JEDEN, bo więcej nie chce, a ten jeden 
jest o 
karnawale. Panny krzyczały: Oj no nie! No nie! - i Julia, wybiegając przed 
szereg, wyrecytowała:
	ZGROMADZILIŚMY CIERPLIWOŚCI ZAPAS...
-	No i dobrze, mów sama - powiedział Kruglicki. Wszyscy zaprotestowali, a 
Julia pierwsza, 
przygryzając język. Była w pięknej jedwabnej sukni, wystarczająco długiej i 
szerokiej, żeby 
siedzieć z beztrosko rozstawionymi kolanami, jak to teraz lubią zblazowane 
paryżanki. Jednak w 
odróżnieniu od paryżanek, Julia nie była zblazowana, na odwrót, ciągle się 
wierciła, nie wiedzia-
ła, co zrobić z rękami i nogami, i jej suknia wciąż jakoś szczególnie 
szeleściła, a na policzkach 
płonęły czerwone rumieńce.
Rasowe apostolskie oblicze Kruglickiego ogarnęła błogość: zaczął czytać... Nie 
powtórzę z 
pamięci, numer mieszkania też już zapomniałem, ale sam sens skwapliwie wam 
donoszę, nie 
roniąc ani kropli i z didaskaliami, oczarowany jego zabójczym urokiem.
Zgromadziliśmy cierpliwości zapas (z cierpliwością wiadomo, ale poza tym wyraźna 
aluzja do 
reglamentacji). Nawet bursztynowego łososia nie masz już, ach, nie masz (kolejna 
aluzja do 
braków w zaopatrzeniu)! Ukresu zimy, kiedy ramiona zgarbiły się już pod ciężarem 
futer, otula-
jących w mrozy nasze nędzne ciepło (podczas dyskusji nad tekstem pan domu, z 
modną 
bródką, niejaki Łosza, osobnik pod wszelkimi względami wielce dla mnie 
tajemniczy, wyraził 
zdumienie, że niby dlaczego zaraz nędzne ciepło? Panny próbowały mu tłumaczyć, 
dlaczego, 
ale on, wielce przejęty, wciąż powtarzał, że nasze ciepło NIE jest wcale nędzne, 
że to właściwie 
prawie policzek dla NASZEGO RUCHU, i że tak przecież nie można, towarzysze. 
Kruglicki 
zamiast komentarza zjadł z apetytem blin i zażądał, żeby gospodarz puścił 
ulubioną płytę jego 
młodości „Pada śnieg”, i na tym cała dyskusja się skończyła), więc kiedy ramiona 
zgarbiły się już 
pod ciężarem futer, otulających w mrozy nasze nędzne ciepło, chroniących nas 
przed atakami 
influency, i kiedy szyja raz ostatni płonie w objęciach miękkiej sierści, i 
kiedy swetry świecą już 
na łokciach, a zasmarkane i pomięte chustki grasują po kieszeniach (ten 
charakterystyczny 
antyestetyczny element często odnajdujemy w twórczości Kruglickiego, niekiedy 
wyrażony 
znacznie mocniej, zbyt nachalnie, ale tu akurat uważam, że jest na swoim 
miejscu), tak więc 
kiedy... wtedy... wówczas jedzmy na zdrowie bliny, przyjaciele! Bo ich koronka 
(czy koronki, nie 
pamiętam dokładnie) bywa grzechu warta!
Potem treść wiersza robi się coraz bardziej aluzyjna i w rezultacie sprowadza do 
tego, że 
mimo coraz dłuższej zwłoki i mimo marnej szansy na wygraną, mimo podłego 
hipodromu pod 
tym niskim niebem, które jak czapa spada nam na oczy, i mimo gonitw z góry już 
przegranych 
(tak, tak, słyszę, powoli wpadam w rytm), bo każdy koń się potknie i na równej 
drodze - więc 
mimo wszystko, na przekór wszystkiemu, nadchodzi marzec, niosąc odwilż i 
przemiany.
Wiersz wyraża przekonanie poety, że przemiany ogarną wszystko, poza uczuciem 
ukochanej, i zamyka go błyskotliwy obraz liryczny: stoją sobie razem i patrzą, 
jak płyną 
wiosenne wody i rozwijają się pączki na drzewach.
- O kurwa! - wyszeptała wstrząśnięta pani domu, Natalia.
- „Bo każdy koń się potknie i na równej drodze” - zacytowałem. - Niesamowity 
wers!
- Jakby tylko ten jeden był niesamowity! - warknęła Julia.
Zazwyczaj gotów jestem poświęcić prawdę dla zachowania w towarzystwie pozorów 
przyzwoitości, ale świadomy, że przyzwoitość w tym towarzystwie polega na jej 
obrażaniu, 
porzuciłem kurtuazyjne komplementy i lekkomyślnie wyraziłem następujący sąd: 
powiedziałem, 
że aluzyjna partia wiersza wydaje mi się spalona, i że przez coraz dłuższą 
zwłokę, kiedy już 
wreszcie nadejdzie odwilż, popłyną wiosenne wody i rozwiną się pączki na 
drzewach, wszystkie 
te cuda oglądać będą nie młody poeta i jego gorąca przyjaciółka, ale kompletnie 
sfiksowani 
starzec i starucha, z kosturami, rzadkimi włosami i wątrobianymi plamami na 
twarzach i 
dłoniach, żeby nie powiedzieć: dwa szkielety, dwie relikwie, a zatem, 
podsumowałem, cała 
uroda meteorologicznej aluzji sprowadza się do zera, rozbita przez coraz dłuższa 
zwłokę.
Kruglicki wydał nieokreślony okrzyk. Wszystkie trzy panny patrzyły na mnie 
zasępione. 
Wówczas pan domu, ten z bródką, niejaki Łosza, zauważył, że ciepło futer nie 
jest wcale nędzne 
i że jak niby rozumieć obraz samychfuter, na co Kruglicki powiedział, że ma 
ochotę posłuchać 
płyty gramofonowej, tej z „Pada śnieg”... Poprosił swoją damę, milczącą pannę z 
BARDZO 
WIELKIM CZOŁEM - nigdy wcześniej nie widziałem panny z takim czołem - do tańca, 
a 
gospodyni popatrzyła za nimi i rzuciła:
-O kurwa!
A Julia powiedziała:
- Uwielbiam, jak Kruglicki wpada w sentymentalizm. To do niego pasuje.
A ja nic nie powiedziałem. Ugryzłem suchy blin i nic nie powiedziałem. Myślałem 
nawet, żeby 
może iść już sobie do domu, ale wtedy Kruglicki skończył tańczyć i dosiadł się 
do mnie, i 
zaczęliśmy separatystyczną pogawędkę o naszych starych znajomych i 
przyjaciółkach, i 
cieszyliśmy się, że tyle mamy ze sobą wspólnego, i rechotaliśmy do 
nieprzyzwoitości, kiedy 
któryś z nas rzucił jakiś ostry żart. Zauważyłem na przykład, że z Fiodorem 
przez jego pijaństwo 
zaczęły się już całe korbowody, i Kruglicki ryknął tak donośnym śmiechem, że 
nasza młoda 
gospodyni, tańcząca solo przed swoim odbiciem w ciemnym oknie, uznała, że to z 
niej się 
nabijamy, i przestała pląsać. Julia wbiła czerwony policzek w pięść, paliła i 
udawała, że 
wszystko to jej nie dotyczy, ale w końcu też nie wytrzymała i zapytała, kto nas 
tak rozbawił.
- Fiodor - zwierzył się natychmiast podpity Kruglicki.
- A co w nim takiego śmiesznego? - surowym tonem zapytała Julia.
- On mówi - powiedział Kruglicki, robiąc gest w moją stronę - że mamy z nim 
korbowody.
-	Co to są „korbowody”? - zapytała Julia, wciąż zwracając się tylko do 
Kruglickiego.
-	Niech ci sam wyjaśni - powiedział Kruglicki, który, jak sądzę, też niezbyt 
rozumiał, co to 
właściwie znaczy.
- To znaczy - powiedziałem, zwracając się do Julii - to znaczy, miła pani, jakby 
to 
powiedzieć? Czy zna pani schemat budowy silnika spalinowego?
- Nie rozumiem - powiedziała zirytowana Julia - co ma Fiodor do jakiegoś silnika 
spalinowego! Mówicie o nim, jakby nie był żywym człowiekiem!
-	Proszę się nie unosić! - zawołałem. - Zapewniam panią, że myślę o Fiodorze 
równie 
życzliwie, jak pani.
Wówczas Kruglicki nachylił się do mnie i z trudem powstrzymując śmiech, zaczął 
gorączkowo 
mamrotać mi na ucho, że, cholera, raczej jednak nie równie życzliwie, bo w końcu 
Julia przez 
rok była kochanką Fiodora, i Julia, oczywiście, zaraz się połapała, o czym tak 
szepcemy i zrobiła 
się całkiem już czerwona. Żeby zmienić temat, zapytałem Kruglickiego, co się 
dzieje z 
Michelem, jego starym druhem. - Jak to, to ty nic nie wiesz?! - Nie! - 
krzyknąłem przerażony... 
Kruglicki przekazał mi smutna wiadomość. - ... jego mać!... - wyrwało mi się 
niechcący. - Kiedy?! 
- No co ty? - wytrzeszczył oczy Kruglicki. - Na jakim ty świecie żyjesz? Wszyscy 
już dawno 
wiedzą! - To zemsta Marii Nikołajewny! - krzyknęła Julia. - To ona!
-	E tam - powątpiewał Kruglicki. - Skąd wiesz? - Właśnie że wiem! - 
trajkotała Julia. - 
Chciała mu się oddać, a on ze strachu posłał ją w cholerę... Zaraz. Jaka znów 
Maria 
Nikołajewna? - zapytałem. No, ta! - powiedział Kruglicki i wskazał na sufit. A, 
ta... - załapałem. A 
ja bym-łypnął ślepiami Kruglicki - na miejscu Michela przeleciał ją raz czy 
drugi, a potem, co za 
różnica, Syberia też jest dla ludzi! - Czy tchórz może być dobrym poetą - 
zapytała retorycznie 
Julia. - Może! - zapewniłem z przekonaniem. - A sądzi pan, że Michel był dobrym 
poetą? - Jak 
by to ująć - zerknąłem spode łba na Kruglickiego, ale ten, świnia, ani drgnął. - 
Moim zdaniem był 
stosunkowo dobrym poetą. - W stosunku do kogo? - zapytała Julia. - Do Byrona? - 
zarechotał 
Kruglicki. - A najlepszy swój wers i tak ściągnął z Bestużewa! - prychnęła 
Julia. Nigdy nie pozbył 
się tej szkockiej piany - pluł Kruglicki - tego szkockiego chuchu po najtańszej 
whisky. - 
Posmutniał i dorzucił: - Żal człowieka.
Julia tryskała iskrami jak trakcja tramwajowa. Rozmowa jak zwykle zeszła na 
Custine’a. 
Pozwoliłem sobie na kilka krytycznych uwag. Julia wyśmiała mnie i nazwała 
skwaszonym 
słowianofilem. Julia wsiadła na Rozanowa, że niby nic nie rozumiał z Chrystusa. 
Pokłóciliśmy 
się, ale nie o to, że Rozanow nic nie rozumiał z Chrystusa, tylko o kwestię 
równości. Julia 
krzyczała, że wszyscy ludzie są równi, a zatem należy wprowadzić konstytucję i 
republikę. 
Powiedziałem, że konstytucję pewnie faktycznie należy, ale do republiki nasz lud 
chyba jeszcze 
nie dorósł. Jak to? Nie wierzy pan w lud? - syczała Julia. - Lud to nie ikona - 
parowałem. - Nie 
należy się do niego modlić.
- No tu już przesadziłeś! - oponował Kruglicki. - Bo widzisz, ja właśnie modlę 
się do ludu! - 
Brawo, brawo! - pokrzykiwała Julia. Pani domu również włączyła się do dyskusji i 
w wielkim 
podnieceniu ciągle powtarzała: Biedny lud! Biedny! Biedny! - Puść jeszcze raz 
„Pada śnieg” -
poprosił Loszę Kruglicki i znów poszedł tańczyć z tą z czołem. Kiedy wreszcie 
przeprowadzą 
reformę ortografii? - syczała dalej Julia, tym razem do pani domu. Jak mi już 
zdążyły obrzydnąć 
te wszystkie „jacie” i „j ery”! - Albo takie „iżyce”! - podchwyciła Natalia. A 
ja lubię „iżyce”!- czknął 
w tańcu Kruglicki. - Prawda, że fajna litera? -Ja tam w ogóle lubię wszystkie 
litery - powiedziałem 
kpiarsko. Oportunista! - wrzasnęła na mnie Julia. A pani - rzuciłem w odpowiedzi 
- naczytała się 
groszowych broszur europejskiego komunizmu i myśli, że poznała prawdę objawioną! 
- A! - 
rzekła Julia z naciskiem - proszę sobie wyobrazić, że jestem komunistką! - 
Prawdziwe 
komunistki- wybuchnąłem - nie piją szampana i nie faszerują się czekoladkami! - 
Co pan tam 
wie! - krzyknęła Julia. - Program erfurcki tego nie zabrania! - i 
demonstracyjnie wychyliła 
kieliszek szampana, po czym powiedziała pogardliwie: Donosiciel! - Tylko bez 
nazwisk! - 
spłoszył się pan domu, niejaki Losza. - Bardzo was proszę, towarzysze... bez 
nazwisk! - On nie 
jest dla mnie żadnym towarzyszem!
- ryknęła Julia. - Przestań! - ujął się za mną Kruglicki. -On też miał spore 
nieprzyjemności. - 
Milcz! - zawołałem.
- Mało go nie zesłali do Wołogdy!! - dorzucił Kruglicki. Ale jakoś w końcu nie 
zesłali! - 
zarechotała Julia, całkiem już czerwona... - Pamiętasz, Kruglicki, jak byliśmy w 
Wołogdzie? - 
Fiodor robił zdjęcia - powiedział Kruglicki - z tego pikniku. Na jednym widać ci 
majtki. - Roze-
śmiał się i nalał sobie rumu. Niedopałek spadł mu na inkrustowany stolik i 
wypalił dziurę w 
inkrustacji. Natalia zbladła, ale nic nie powiedziała. Też coś! - parsknęła 
Julia. - Nie ma się 
czego wstydzić. Mam bardzo ładne nogi.
- A majtki jeszcze ładniejsze! - nie odpuszczał Kruglicki. Amerykańskie! - 
zachichotała Julia. 
Słyszeliście? -zapytał Kruglicki. - Bierdiajewa też zesłali do Wołogdy. Kupa 
gówna! - ucięła 
panna Z BARDZO WIELKIM CZOLEM. On też jest przeciw równości - tryumfowała Julia. 
Może i 
też - powiedziałem - ale jakoś nie lubię Bierdiajewa! - Nie lubi pan? - 
błyskawicznie zapytała 
Julia i popatrzyła na mnie z nieoczekiwaną sympatią, jakby mi z miejsca wszystko 
wybaczyła. 
Tak w ogóle to on jest całkiem niegłupi chłopak - zapewnił ją Kruglicki 
plączącym się językiem. A 
pościł przed komunią będzie pan pewnie w poście? - spytała, wesoło zerkając na 
mnie Julia. 
Stchórzyłem i nie wiedziałem, co powiedzieć. W końcu to wykrztusiłem: Nie 
wiem... Julia 
piszczała ze śmiechu. Lepiej byś ją poprosił do tańca, ona chce zatańczyć - 
brylował Kruglicki. 
Bzdura! - krzyknęła Julia. - Niech pan nawet nie próbuje! Odmówię. Jak to pan 
nie wie? - wróciła 
do tematu. Nie jestem praktykujący - zadeklarowałem. - Chociaż uwielbiam babę 
wielkanocną i 
gęś na Boże Narodzenie... Ale kiedy religia godzi w potrzeby mojego żołądka... - 
Co za okropne 
teorie! Proszę natychmiast przestać! - i wszyscy popatrzyli na mnie z 
dezaprobatą.
Dotarło do mnie, że przesoliłem, że nie wpisałem się w religijny kontekst i 
postanowiłem czym 
prędzej wracać już do domu. Kruglicki również chciał jechać. - Przecież spiszu 
nas! - wołała 
urażona córka reformatora. - Nie nie, jadę! - próbował wstać. - Dokąd to? - 
zapytała słodko 
przyjaciółka z wielkim czołem. - Jadę, tak już całkiem! -oświadczył Kruglicki. 
Wszyscy zamilkli, 
zbici z nóg nowiną. - Nie spiesz się! - poradziłem delikatnie. - Chcę na świeże 
powietrze! - ryknął 
Kruglicki. - Przeżarłem się blinami! - zaczął naciągać barani kożuch. Wyglądasz 
jak Pugaczow - 
powiedziałem. - Kochany! Tylko ty mnie rozumiesz! - wzruszony Kruglicki objął 
mnie i zapytał: 
No, a co tam u ciebie? - Moja niełaska chyba wraca do łask- szepnąłem mu na 
ucho.
Jak na rewolucjonistów, wszyscy byliśmy ubrani elegancko.
Na ulicy Kruglicki całkiem oszalał od świeżego powietrza: zaczął się nim dławić, 
kaszlać i 
pluć. Ta z czołem, niewiele myśląc, złapała go pod ramię i zawlokła z powrotem 
do bramy. 
Pewnie niedługo umrze - powiedziała Julia ze łzami w oczach. - To się skończy 
wylewem. Moim 
zdaniem - pokiwałem współczująco głową - zwyczajnie chce mu się rzygać. Niedługo 
umrze - 
powtórzyła z uporem Julia, chyba mnie nie słuchając. Wszyscy niedługo umrzemy - 
powiedziałem. Nie! - zawołała rozeźlona Julia. - Pana diabli nie wezmą, pan 
jeszcze długo 
będzie nam tu smród rozsiewał!
Mimo obrazy i różnic światopoglądowych weszliśmy w zagajnik. Pod nogami 
chrzęściła 
świeża warstwa śniegu, który napadał za dnia. Julia szła przodem, wąską ścieżką, 
wydeptaną 
przez tę długą zimę. Powietrze było jakieś szczególne: niby zimne i kłujące, ale 
otulająca twarz 
wilgoć (zdawało się, że po przejściu zagajnika trafimy nie do miasta, a nad 
morze, nad szare 
bałtyckie fale) zmiękczała je i wieszczyła rychłą wiosnę. - Za co pani mnie nie 
lubi, Julio? - Nie 
odpowiedziała, szła dalej, ale po kilku krokach zatrzymała się tak gwałtownie, 
że omal na nią nie 
wpadłem: - A co pan myślał, że wszystkim muszę się podobać? - I nie czekając, co 
odpowiem, 
szybko poszła dalej. To ty myślisz, moja droga, że się wszystkim podobasz-
	mamrotałem, 
spiesząc za nią. - Piękne nogi! Nogi jak nogi. Widywałem ładniejsze. A może 
myślisz, że dobrze 
ci w tej grzywce? Gówno, nie grzywka! Wyglądasz w tej grzywce głupio, jak jakiś 
mops albo 
pekińczyk! A że byłaś kochanką Fiodora, który spił się i zszedł na dziady, też 
się nie ma czym 
chwalić. Może jeszcze sama mu stawiałaś! Ech ty, Marusiu...
Pusta szeroka ulica. Jak zwykle hula po niej wiatr. Nie lubię tych nowych 
dzielnic - 
zmarszczyła nos. - A pani gdzie mieszka? - W Kuncewie. - Też mi stara dzielnica!
- Pewnie, że stara! - No, nie wiem - wzruszyłem ramionami - nie podoba mi się to 
całe 
Kuncewo. I nikt tam pani nie zabierze. Zobaczymy! - powiedziała wyzywająco. 
Zaczęliśmy łapać 
i zobaczać. Samochody przystawały rzadko, ale nikt nie chciał jechać do Kuncewa. 
Dalej piekiel-
nie wiało, ale rozgrzewała mnie złośliwa satysfakcja. No i co pan tak stoi? - 
powiedziała, 
zatrzaskując drzwi kolejnego auta. - Niech pan już idzie! Zegnam! - Bez obaw-
mruknąłem, 
owijając się szalikiem. Ale szalik ma pan bardzo ładny! - powiedziała. Zrobiłem 
gest, który 
natychmiast niezbyt trafnie zinterpretowała: Co pan robi? Jeszcze tylko tego 
brakowało! Nie! O 
nie! Dobrze znam takich jak pan! Z nudów postanowili zabawić się w rewolucję, w 
szlachetne 
porywy, ale sparzyli sobie łapę i teraz ją liżą... - Niechże pani da spokój! 
Jaki ze mnie 
rewolucjonista! Brzydzi mnie widok zbuntowanego chłopa, a materializm śmierdzi 
mi kiełbasą z 
czosnkiem... - Rozgryzłam pana - zmrużyła oczy Julia. - Po rewolucji powiesimy 
pana na tej, o, 
latarni. Tylko nóżkami będzie pan przebierał. - Podniosła głowę i obejrzała 
latarnię. - Litości! - 
Ale już nie słyszała, biegła do samochodu, słodko uśmiechnięta, rozszczebiotana, 
targowała się 
z kierowcą i w końcu rozczarowana zatrzasnęła drzwi. Nie pojedzie, też coś... - 
powiedziała, 
krzywiąc usta. - Skąd w pani ta żądza krwi? - Żadna żądza krwi. Ale pana 
powiesiłabym z wielką 
przyjemnością. I to tak powiesiła, żeby się pan jeszcze pomęczył przed śmiercią! 
- Nie 
wytrzymałem i wybuchnąłem śmiechem. No dobrze - zaproponowałem ubawiony - zanim 
mnie 
pani powiesi, może zdążę jeszcze odwieźć panią do Kuncewa!
Nie będę opisywał, jak natrząsała się mojej propozycji, jak jeszcze energiczniej 
machała na 
kierowców, wybiegała przed każde nadjeżdżające auto. Ciekaw jestem, hrabio, co 
by było, 
gdyby ktoś jednak zgodził się podrzucić ją do domu. Niemożliwe? Czyżby i ten 
punkt planu 
został zawczasu ustalony i przećwiczony? Ale cóż to za operacja na światową 
skalę! A może 
pan mnie podrywa? - zapytała oschle. - W tej kwestii może pani być całkiem 
spokojna.
Do domu miałem pięć minut piechotą. Szliśmy szybko i w milczeniu, jak obcy sobie 
ludzie, aż 
w końcu powiedziała: Już wiem, dlaczego nie lubi pan Bierdiajewa. Kopia czy 
odpis nigdy nie 
lubi swojego oryginału. Mógłbym obalić pani teorię - powiedziałem - ale pomyśli 
pani, że 
przemawia przeze mnie urażona duma. Zresztą niech pani myśli, co chce! 
Bierdiajew na kancie 
swojej filozofii stawia pojęcie wolności. Wolność stawia nad Bogiem! A wolność, 
zgodzi się pani, 
jest przywilejem silnej osobowości. Ja natomiast ponad wszystko cenię słabość - 
jestem 
wyznawcą FILOZOFII SŁABOŚCI, chociaż ani myślę ją popularyzować. I łaska boska! 
- 
powiedziała Julia. - Inaczej znów wyszłaby z tego jakaś obrzydliwa reakcyjna 
teoria.
Doszliśmy do domu. Mój wyzywająco czerwony, ochlapany błotem samochód stał pod 
gołym 
niebem. Ach! Ach!- pokrzykiwałem przeszukując kieszenie. Wyjaśniłem, że kluczyki 
pewnie 
zostały w domu. Poczekam tutaj - powiedziała Julia. - O nie! Pani i tak już 
przemarzła na wie-
trze... - Nie mam w zwyczaju o trzeciej nad ranem zakłócać nocnego spoczynku 
całkiem obcej 
rodziny - powiedziała dumnie Julia. Sytuacja była delikatna. Moja żona Dorothea 
wraz z blond 
dziewczynkami spała tej nocy u teściowej. Powiedzieć, że ONE są w domu, czy nie 
mówić-
	tak źle i tak niedobrze. Po drodze, od latarni do Bierdiajewa, ciągle o 
tym myślałem, ale 
uwaga Julii zupełnie mnie zaskoczyła. Zresztą... - urwała, ale potem spokojnie 
dokończyła: - Czy 
mogłabym skorzystać z toalety? -Co za pytanie! - zawołałem, tryumfując w duchu i 
błogosławiąc 
nihilizm, który pozwolił jej tak bezpośrednio poinformować o swojej potrzebie. - 
Naturalnie, 
proszę, proszę bardzo!
Wyłożona lustrami winda miękko wwiozła nas na piętro.
Zapaliłem światło w przedpokoju, położyłem palec na ustach i szepnąłem: Szszsz!, 
że niby 
rodzina. Julia rzuciła mi futro, spojrzała z pewnym zdziwieniem (jakby świetnie 
wiedziała, że 
jesteśmy w domu sami!) i na paluszkach, starając się nie zaczepić obcasem o 
parkiet, pomknęła 
do toalety, którą w rewolucyjnym zapale nazywała klozetem. Widzicie, hrabio, w 
tamtej chwili 
była całkiem niebrzydka, no tak, niebrzydka, chociaż nie sądźcie od razu, że 
byłem nią jakoś 
specjalnie urzeczony. Przyznaję, że kiedy skradała się przez korytarz, nie 
wiedziałem nawet, co 
z nią robić dalej. Pewnie zapytacie, dlaczego zmusiłem ją do takiego skradania 
się na palcach. 
Już wyjaśniam. Zależało mi na tym, żeby się czuła bezpiecznie, żeby nie wpadła w 
popłoch od 
samego progu i żeby siedząc w toalecie, nie układała gorączkowo planu ucieczki. 
Jeszcze by 
się, nie daj Boże, zabarykadowała! Jestem jednak pod pewnymi względami 
humanistą, hrabio, 
tak, pod pewnymi względami!...
Kiedy tylko zamknęły się za nią drzwi, zniknąłem, a w moje miejsce wyrosło w 
przedpokoju 
wielkie i drżące jak liść palmy bananowej UCHO, wyłapujące wszystkie co do 
jednego dźwięki 
dochodzące stamtąd. Słyszałem, jak szeleści jej suknia, unoszona w górę 
nieświadomym jak 
mrugnięcie oka, zniewalającym gestem; słyszałem, jak obcas pisnął o kafelek, 
szukając punktu 
równowagi nachylonego ku przodowi ciała, i wreszcie poczułem - do mrówek na 
plecach - chłód 
miski, do której leciutko przylgnęło ciasto ciała, i zobaczyłem, jak oparłszy 
policzki na dłoniach 
przyciska palce do skroni (błysnął taniutki szafir), i jej spojrzenie, które 
zamiast wedle 
niepisanego schematu błądzić pomiędzy cętkami kafelków, wyszukując i tworząc 
nieistniejące 
wzory, otóż zamiast tego wzlatuje poprzez grzywkę ku żarówce na ścianie - 
żarówce 
zachlapanej wapnem podczas ostatniego remontu - wciąż nie mam jakoś czasu, żeby 
ją w 
końcu wytrzeć, tak już pewnie zostanie, póki się nie przepali... - i wreszcie 
silny, niecierpliwy 
strumień uderzył w nikczemną porcelanę i długo bił w jeden punkt dopóki nie 
zaczął padać... aż 
opadł - podniósł się na chwilę - i wreszcie całkiem padł, jak umierający łabędź; 
ostatnie krople 
plusnęły bezwolnymi bryzgami w wodę, i temu rozpłynięciu towarzyszył fascynujący 
a nieśmiały 
dźwięk, który z miejsca doprowadził mnie do zawrotu głowy!...
Ale dosyć już! Dość! Bo też i jakże wam, hrabio, człowiekowi, który stoi na 
straży porządku i 
spokoju w państwie, wyjaśnić te romantyczne niuanse szkoły naturalnej? O, w 
najlepszym 
wypadku skrzywicie się ze wstrętem! ... I może tylko jakiś zmyślny Niemiec, na 
nowym 
szczęśliwym zakręcie, przebiegając mętnym okiem papiery w powierzonej mu 
kancelarii, natknie 
się na moje tajemne zachwyty i równie tajemnie pozwoli się im porwać, po czym, 
skruszony, 
kiwając głową nad waszymi uwagami na marginesach: „Maniak! Psychopata! 
Perwersja!” -
zaduma się nad duchowym ubóstwem epoki starego reżimu.
W każdym razie wpadłem w prawdziwy zachwyt, obserwując, jak znów przygarbiona 
skrada 
się przez korytarz, wciąż na paluszkach, z powrotem, a za nią huczy kaskada i 
gulgocą rury, jak 
dręczą ją te odgłosy, to naruszenie świętej ciszy nocnej (tak jakby nie 
wiedziała, że jesteśmy 
sami!); w każdym razie czekałem na nią cały roztrzęsiony, i wciąż jeszcze 
kręciło mi się w 
głowie, i krew szumiała mi w skroniach, a ona skradała się korytarzem w moją 
stronę, a ja wciąż 
trzymałem w rękach jej futro, a potem z uroczym uśmiechem powiedziała: już. Ten 
strumień! To 
on wybawił mnie od niepotrzebnej zwłoki, picia herbaty i rozmów o poezji. On dał 
mi pewność 
siebie. Co już? - spytałem podstępnie.
Jedwab zbił się w wielki kłąb. Julia próbowała zerwać się z podłogi, ale 
przydepnąłem jej 
palce ciężkim butem. Stałem nad nią w płaszczu i w czapce, a szalik zwisał mi do 
kolan. Jak pan 
śmie? - zasyczała. Śmierdząca larwa! Nagrzana suka! - mówiłem. Nienawidzę pana! 
Pójdę na 
policję! - Trzeba cię sprać jak brudną wiejską kozę! -mówiłem. Pan przecież nie 
znosi 
przemocy... Na jej twarzy coraz mocniej czerwieniał ślad rozcapierzonej dłoni. 
Jak pęk parówek. 
Pochyliłem się nad nią i wpiłem w purpurowe usta. I jak? Co myślicie, generale? 
Ugryzła? Za-
cisnęła zęby? Złapał ją atak padaczki? - Cała rozpalona objęła mnie rękami za 
szyję.
Mogłem zatem spokojnie odtrąbić zwycięstwo. Ciąg dalszy rysował się już 
standardowo.
Uspokoiła się nieco, zdjęła buty i resztę. Przyniosłem jej wodę i zaczęliśmy 
rozmawiać. Miała 
wszystko w komplecie: i balzakowski wiek, i, oczywiście, męża beztalencie, który 
w dodatku nie 
podzielał jej poglądów i nie lubił muzyki, rewolucji ani nawet poezji. Wyobraź 
sobie, on nawet nie 
wie, kto to jest Kruglicki! - właśnie wpadała w agonię, która miała się ciągnąć 
kolejnych 
dwadzieścia lat, znacząc ją rumieńcem na policzkach, histerią, roztrzęsieniem, 
wyciągając z 
nieszczęsnej baby smutki garstką luminalu, wyciskając z niej kropla po kropli 
wszystkie siły i 
nędzne kobiece słabostki, aż wreszcie, w końcu Julia zwiędnie i już nie odżyje, 
i odda Bogu 
całego kobiecego ducha - i poczerniała zasuszona staruszka lekkim krokiem 
wejdzie do 
świątyni, żeby się kajać za grzechy nadmuchanej lali z mechanicznym zaśpiewem: 
jak można 
tak żyć? jak? No jak? - tak! tak! - mówiłem - nie wiem...- ten burżuazyjny 
świat! ta sytość! ta 
tępota! tchórzostwo!
- tak! tak! - mówiłem - więc jak mam żyć? - to zdziczenie! pijaństwo! chamstwo! 
brud! - tak! 
tak! - mówiłem -ohydny chlew... - a córka? co ją czeka? - ja mam dwie! (sięgnęła 
do torebki po 
zdjęcie; ja też pokazałem bliźniaki) - ach, co JE czeka? Po co je urodziłam? 
Mężydło! Urzędas! 
Nędzny gryzipiórek! jak myślisz, rozwieść się? cha cha! - gorzki śmiech - i z 
czego żyć? iść na 
ulicę? prostytucja? władza pieniądza, pauperyzacja proletariatu... Skruszony 
cmokałem 
językiem. Julia uważnie, ze zbolałą miną, wbiła we mnie wzrok: MASZ TAKIE MĄDRE 
OCZY! - 
Było mi strasznie głupio, więc zrobiłem okropnego zeza. Nawet się nie 
uśmiechnęła. - Wiem, 
wszystko wiem, kochany: tobie też jest ciężko... - Ramta tamtam, hopsa sa! - 
krzyknąłem, 
uderzając się w łydki, i zaproponowałem: Julcia, chodź no, lepiej cię przelecę! 
Julia pomyślała 
widać, że musi mi być bardzo ciężko, jeżeli chowam się za te wstrętne, 
bluźniercze słowa, i 
szepnęła czule: nie mów tak... Przeprosiłem. To nie twoja wina... - pokiwała 
głową. - Tak? A niby 
czyja? - SYSTEMU. - No racja! - zawołałem. - Przecież jesteś rewolucjonistką! - 
Ale ty też jesteś 
rewolucjonistą! - Nie jestem żadnym rewolucjonistą! - powiedziałem ponuro. -
Jesteś! Jesteś! 
Jesteś jeszcze większym rewolucjonistą, niż ci wszyscy... Rzuciłeś wyzwanie 
swojej własnej 
klasie! -Pogłaskała mnie po policzku: Wyobrażam sobie jak ONI cię nienawidzą! - 
wzruszyłem 
gołymi ramionami i bez entuzjazmu wycedziłem: Wzajemnie.
Jak radośnie klasnęła w dłonie! Jak szczery był jej zachwyt! Zerwała 
prześcieradło i rzuciła 
się mnie całować.
- Wzajemnie! - krzyczała, całując mnie, Julia. - Wzajemnie! Wzajemnie! 
Wzajemnie!
Julia krzyczała coraz głośniej i głośniej. Zapytałem: słuchaj, nie piszesz 
przypadkiem 
wierszy? Tak, tak! -krzyknęła. - Ucieszyłem się, że jestem taki domyślny, i 
również krzyknąłem. 
Krzyczałaś i ja krzyczałem. Krzyczeliśmy długo i głośno. Nijak nie mogłem 
przestać krzyczeć, 
chociaż Julia bardzo się starała. Starała się bardzo a bardzo, ale im bardziej 
się starała, tym 
bardziej uwidaczniała się jej nieudolność. Krzyczałem i zdumiony myślałem o 
Fiodorze. 
Sądziłem, że jest koneserem, a tu takie buty! Pomyślałem: „No proszę, oto cały 
Fiodor. A 
jeszcze się przechwalał, alkoholik!” Ale wtedy Julia tak krzyknęła, że z miejsca 
zapomniałem o 
Fiodorze i potem o niczym już nie mogłem myśleć, oprócz tego, jak wreszcie 
przerwać ten 
koszmarny krzyk. Ochrypliśmy już zresztą, więc nie był to nawet krzyk, a jakieś 
ochrypłe 
szczekanie, ale mimo to dalej krzyczeliśmy z całych sił, przekrzykując się 
wzajem i pokrzykując 
na siebie. Krzyczałem o tym, że mam już dosyć krzyku, ale że nijak nie mogę się 
powstrzymać, 
jak nakręcana ciuchcia dla dzieci, a ona krzyczała o tym, że mógłbym już 
przestał krzyczeć i 
rzucić wszystko w cholerę, odrzucić wszelką marność i wyjść na spotkanie 
planetom mego 
horoskopu, i ze zrozumieniem odkrzyknąłem jej: dobrze!, i tak dokrzyczeliśmy się 
do tego, że 
będziemy sobie wierni do grobowej deski i nawet dalej, w godzinie rozpadu i 
dalej, w obliczu 
Sądu Ostatecznego i jeszcze dalej, jeśli nam pozwolą, to znaczy dalej będziemy 
nierozłączni. 
Od dzikiego poczucia wieczności wszystko poszło mi fontanną i wykrzyczałem 
ostatni krzyk, 
padając i zlewając się w nierozdzielnego androgyna, i właśnie wtedy, kiedy 
padłem i zlałem się z 
Julią w nierozdzielnego, niepoznawalnego filozoficznie, ale osiągalnego 
mistycznie androgyna, 
poczułem twardą szczecinę na policzku, jakbym stał się Julią, a ona stała się 
mną, Fiłonowem, 
noszącym to samo nazwisko, co pewien sławny malarz, oddanym kawalerem wiecznego 
tańca 
miłości, i ona stała się mną, a ja stałem się Julią: kochaną dziewczynką mojej 
sentymentalnej 
buchalterii, naczyniem namiętności i pokory - i poczułem twardą szczecinę na 
policzku - i 
otrząsnąłem się. O tak, doskonale wiedziałem, że Julia nie należy do ohydnego 
gatunku 
brodatych kobiet, które za pieniądze pokazuje się w jarmarcznych budach! Miała 
skórę tak 
zawsze przeze mnie lubianą: brzoskwiniową - dojrzałą i delikatną. Miała też 
brzoskwiniowe plecy 
i brzoskwiniowe ramiona, i cudowne brzoskwiniowe policzki, które zobaczyć można 
chyba tylko 
w kinie, i przez które mówiłem:
- Kochana moja, pozwól, że cię zjem! - i Julia odpowiadała: Jedz! Jedz mnie, 
Fiłonowie! - i nie 
pozostawało mi nic więcej, jak zjadać ją i niespiesznie sycić się tą ucztą. 
Boże! Jeszcze nikt na 
świecie nie kochał tak namiętnie drugiego człowieka, jak ja kochałem Julię! 
Kochałem w niej 
wszystko, po prostu wszystko: rozum, brzoskwiniowe policzki i duszę - czyli 
wszystko! 
Kochałem, kiedy podkulając nogi na kanapie czytała mi swoje niezgrabne, ale 
raczej urocze, 
tak, bardzo urocze wiersze, kochałem jej irytację, kiedy studiowała kolejne 
odmowy kolejnych re-
dakcji: „Droga Pani - pisał Korolenko - w Pani utworach zdarzają się całkiem 
udane i w pełni 
poprawne politycznie wersy, na przykład taki: «Bo każdy koń się potknie i na 
równej drodze!!» - 
ale też, droga Pani, pod względem artystycznym daleko Pani jeszcze do hrabiny 
Roztopczy-
nej...” Ma rację - mówiła przygnębiona Julia. - Do Roztopczynej naprawdę mi 
daleko... 
Pocieszałem ją jak umiałem, kląłem na liberalnych redaktorów i politykę 
czasopism literackich, 
całowałem ją w kruchą, bezbronną szyję i mówiłem, że Roztopczyna w porównaniu z 
nią to 
zwykła chała, i że dla mnie jej wiersze są najlepsze na świecie! Ze łzami 
szczęścia i 
wdzięczności w oczach obejmowała mnie i moje serce na chwilę przestawało bić, 
kiedy 
wdychałem subtelny zapach jej włosów; kochałem jej stroje, jej ruchy, jej miękki 
i łagodny głos, 
kochałem, kochałem, kochałem - nie miała nawet damskich wąsików, tych 
niezmywalnych 
wąsików, z którymi kobiety tak uparcie walczą wodą utlenioną - wszystko w niej 
było piękne! - aż 
tu proszę, nagle, kiedy po raz pewnie stutysięczny zlaliśmy się z nią w 
nierozdzielnego 
androgyna, poczułem nie tylko twardą szczecinę na policzku, a gorzej! znacznie 
gorzej! 
Otwarłem ciężkie, nieposłuszne powieki: zgadza się - wąsy! Zamknąłem oczy i 
znowu otwarłem: 
wąsy! znów wąsy! - koszmar nie chciał zniknąć. Zdecydowanie uniosłem się na 
łokciach.
Nie uwierzycie mi, hrabio, byłem skonfundowany: na poduszce zamiast mojej 
kochanej Julii 
zobaczyłem was, hrabio, w zupełnym negliżu! Rozchełstany kitel, wymięta 
batystowa koszula, 
siwiejąca kępa kłaków na piersi i pantalony zwisające z czubka buta jak 
zhańbiona chorągiew... i 
ja, ja - Fiłonow, pogrążony, wkopany w diabli wiedzą jaki pasztet!!!
- Puść mnie, Fiłonow... - powiedzieliście słabym głosem. Hrabio, litości... - 
wymamrotałem, 
wisząc nad wami. Proszę wstać! - pisnęliście. Niezdarnie sturlałem się z łóżka. 
No, nieźle! - 
powiedzieliście, spluwając i również zwlekając się z łóżka. Nieźle... Ładnieś 
mnie, Fiłonow, 
uprzedmiotowił, że się tak wyrażę... Od serca!
- Wzięliście urwany złocony guzik i zacisnęliście w dłoni, jak dziecko. - 
Nieźle, no nieźle, khe-
khe, co tu gadać... Gdzie masz łazienkę? - oniemiały ze zgrozy wskazałem gestem 
drzwi. 
Wlekliście po parkiecie swoje pantalony. Z łazienki dobiegł szum wody, ale spoza 
niego 
dobiegały również spazmy płaczu. Owinąłem się szlafrokiem i z tępym zdumieniem 
odkryłem, że 
do pachwiny przylepiło mi się kilka nitek makaronu. Zacząłem je pracowicie 
wydłubywać. Byłem 
kompletnie ogłuszony i zobojętniały.
Woda szumiała. Nagle pomyślałem, że na pewno powiesiliście się na ręczniku. 
Cichutko 
zaskrobałem w drzwi. -Hrabio! - zawołałem. - Hrabio!... Proszę odejść od drzwi- 
rozległa się 
oschła odpowiedź.
…Aż podskoczyłem: wyszliście z łazienki. Co do munduru, nadal był nieco wymięty 
i 
brakowało mu kilku guzików, ale twarz jednak udało się wam zachować. 
Zachowaliście surowy 
wyraz twarzy, rzekłbym nawet: okrutny, z czerwonymi, zapuchniętymi powiekami. 
Wyraźnie 
wściekli minęliście mnie marszowym krokiem, a potem z korytarza dobiegło: No, 
Fiłonow! Już ty 
się nie pozbierasz! -i drżącymi rękami otworzywszy zamek, oddaliliście się 
dostojnym krokiem. 
Trzasnęły żelazne drzwi windy.
Ojcze i wodzu! Miej litość nade mną...
Na co czekacie? Jestem wykończony. Dwa tygodnie stałem z podniesionymi rękami. 
Ale ręce 
w końcu mi zdrętwiały i wtedy zrozumiałem: posiadłem wielką tajemnicę imperium. 
Niechcący, 
wzruszony namiętnością do Julii, sami mi ją zdradziliście...
Hrabio, to oczywiste, jesteśmy ofiarami! Ofiarami tej strasznej, skandalicznej 
historii! 
Spokojnie, hrabio, dochowam tajemnicy. Nikomu ani słowa, szszsz! ... Dorothea 
wciąż płacze, a 
ja twardo milczę. Zamknąłem się i nikomu nie otwieram. Nie jem. Hrabio, 
powiedzcie, a wy? 
Jadacie obiady? Tylko proszę, ani słowa o jedzeniu!... Hrabio, spieszę zapewnić: 
w ogóle nie o 
to mi chodzi!!!
Zawsze i wszędzie dostawałem mdłości na widok publicznych łaźni i klubów 
oficerskich, i tych 
ich całych stołów bilardowych. Nie wiem, gdzie kończy się Julia, a gdzie 
zaczynacie się wy, 
gdzie demarkacja, staram się was nie zmieszać, i czynię znak krzyża w powietrzu 
przed sobą: a 
kysz!!!
O, gdybym was wtedy przeżegnał!
Poranek. Szukałem Julii na gzymsie. Strzeżcie się, hrabio! Porzucam was. Sprawa 
niechybnie zakończy się waszą dymisją! Nasze oświecone społeczeństwo złapie się 
za brzuchy. 
Cha-Cha! Pantalony, zwisające z buta!!! No ładnie, powiedzą, Fiłonow 
wyprocedurzył hrabiego. 
Cha-cha!
Gdzie jest Julia? Gdzie brzoskwiniowe policzki? Gdzie moja jedyna miłość?
Postępowcy nic nie zrozumieją, postępowcy nigdy nie uwierzą...
Siedzę w domu bez klamek, zamknięty na cztery spusty. Na razie nie, ale wkrótce.
Tylko wy, hrabio, znacie całą prawdę! Tylko wy nosicie w waszym mężnym sercu 
całą gorycz 
naszego qui pro quo! A więc wybaczmy sobie - dajcie dłoń na zgodę!
Entre nous: różnie w życiu bywa. I zresztą Julia, szczerze, nie jest mi 
potrzebna. Kimże jest 
dla mnie Julia? Dmuchaną lalką! Nikim. I nawet mniej niż nikim!
Dorotheo! Dziewczynki! Kocham tylko was!
Nie moja wina, że Julia tak wyzywająco dzwoniła w nikczemną porcelanę. Niechcący 
podsłuchałem boski dźwięk bębenka. Proszę, taki Kruglicki, pisze sobie wiersze, 
jakieś wiosny i 
pączki, weźcie go za mordę! Dlaczego na mnie padło?
Noli me tangere, hrabio! - zaklinam was. - Noli me tangere!
Bo jak nie, będę krzyczał! (Krzycz!... Krzycz!...) Usłyszą mnie. Bierdiajew, 
którego do 
Wołogdy, chociaż nie lubię. Słyszysz mnie, Bierdiajew?
BIERDIAJEW:	Słyszę! Słyszę!
O to to! Proszę, zaraz się odezwał! Bierdiajew walczy z równością i 
materializmem. To on 
mnie nauczył, że materializm śmierdzi tanią kiełbasą z czosnkiem. Złapiemy go i 
powiesimy na 
pierwszej latarni! Hrabio! Precz ze wszystkimi, niech żyje porządek!
Nie stukajcie do drzwi! To Bierdiajew się tłucze. Jęzor ma niewyparzony, jest 
niebezpieczny, 
hrabio! Za całą resztę winę ponosi Kruglicki. To on podsunął mi Julię. To on mi 
szepnął: weź ją. 
Wziąłem. Przeprowadziłem ją nocą przez ciemny zagajnik. Kruglicki to zwykły król 
pcheł. I mnie 
także zdradził.
Zwracam się do was, Wasza Wielmożność, z następującymi pytaniami:
1.	Kiedy staliście się Julią?
2.	O której godzinie?
3.	Kiedy Julia stała się wami?
4.	Kto był kochanką Fiodora: ona czy może wy?!
Jako kobieta Julia mi nie odpowiada: krzyczy. Po drugie, nie podoba mi się jej 
intymna 
anatomia. Za to jaka muzyka! Ech, co za... ale szszsz! Dałem słowo. Hrabio, 
jestem do usług! 
Aj, mamo, diabli go nadali!...
Baczność, Fiłonow!
Niech żyje Julia!
Ku chwale Waszej Wielmożności!
Koniec świata
Skaftymow był rannym ptaszkiem. Od świtu tryskał energią i optymizmem. Nie 
przeszkadzały 
mu nawet brednie wypisywane w gazetach.
- Wierka! - wrzasnął wesoło Skaftymow z kuchni. Bez rezultatu.
- Wiercia! - powtórzył Skaftymow. - Chodź, nalewam już kawę!
Skaftymow nadstawił ucha. Blinowa w łazience milczała. Ponieważ małżonkowie 
zaczęli 
publikować jeszcze przed ślubem i nawet zdążyli zrobić się nie żeby zaraz znani, 
chociaż 
właściwie czemu nie powiedzieć: znani, więc znani, po ślubie zostali przy swoich 
nazwiskach. 
Wprawdzie zakochany Skaftymow zaproponował, że zostanie Blinowem, ale Blinowa 
nie 
zgodziła się: uznała, że to mało męskie. Skaftymow był ciut pospolitszy niż 
Blinowa, mniej 
konceptualny.
Nałożył placuszki serowe na talerze i trzy razy zapukał w drzwi łazienki.
- Wiero Wasiliewno, podano do stołu!
- Idę - powiedziała cicho Blinowa.
- Jasne słoneczko późno dziś wstało - powiedział Skaftymow, a cała szczęka aż mu 
chodziła 
z radości - zagrać na trąbie czasu nie miało... Wiercia, hej, Wiercia, 
osiemnaście i pół stopnia w 
cieniu. Koniec zimy, mamy lato... Niewiarygodne.
Blinowa wyszła z łazienki. Wysoka, potężna kobieta w jasnoróżowym szlafroku do 
kostek. 
Wyglądała niespecjalnie. Była dziwnie przybita...
-	Wiercia - zaniepokoił się Skaftymow - jakaś coś jesteś blada. Nie możesz 
tyle pracować. 
Siedzisz po nocach i potem nie możesz zasnąć...
-	Co, spać ci nie daję? - łypnęła na niego Blinowa.
- A siedź sobie na zdrowie! - odmachnął się Skaftymow.
Przy śniadaniu powiedział:
-	Jak myślisz, w którym roku weszło do języka rosyjskiego słowo drandulet?
-	Co? - Blinowa zatrzymała na mężu puste spojrzenie.
- Jaki znowu drandulet?
-	Wyobraź sobie, w roku tysiąc dziewięćset czterdziestym dziewiątym. W samym 
apogeum... 
walki z kosmopolityzmem. Niewiarygodne.
Blinowa wzruszyła ramionami.
-	A grejpfrut? - zapytał Skaftymow.
-	Co grejpfrut?
-	Kiedy wszedł grejpfrut?
-	Wiesz co, Jura...
-	Co? - zapytał Skaftymow.
Blinowa zawiesiła głos.
-	A już nic.
-	Wiercia! - powiedział Skaftymow. - Coś ty dziś nie masz humoru. Świetnie 
cię rozumiem. Do 
tysiąc dziewięćset trzydziestego dziewiątego roku, też ciekawa data, zauważ, w 
rosyjskim nie 
było słowa „grejpfrut”.
-	Daj mi spokój ze swoim grejpfrutem! - warknęła Blinowa.
- Ale czemu? - stracił głowę Skaftymow.
-	Te wszystkie twoje zapożyczenia - warczała dalej Blinowa - tylko 
zaśmieciły Rosjanom 
głowy, jak orzechy zaśmiecają żołądek.
-	Wiercia! - zdębiał Skaftymow. - Zrobiłaś się konserwatywna. Z Ameryki 
napłynęła fala 
konserwatyzmu i całkiem cię zagarnęła.
Blinowa kochała Amerykę. Kochała gwiazdki i paski na fladze tego kraju, dumne 
słowo 
prezydent i całą resztę, ale tym razem nic nie powiedziała. Uśmiechnęła się 
tylko żałośnie, 
zmrużyła oczy i nic nie powiedziała.
W pracy Skaftymow ponuro gapił się w okno. Nagle dotarło do niego: Blinowa jest 
w ciąży. I 
przecież nie ma już trzydziestu lat, więc naturalnie się boi - myślał Skaftymow 
- boi się urodzić, 
chociaż zawsze chciałem mieć drugie dziecko, i teraz ona nie wie, co robić, bo z 
jednej strony 
chce, a z drugiej znowu się boi. Nacierpiała się z Lizą, biedna, a teraz w tej 
łazience, do łazienki 
weszła z dumnie podniesioną, jak zwykle, głową, a wyszła całkiem zgaszona, tyle, 
że... - 
pomyślał Skaftymow - tyle, ze... jak tak policzyć.., na dobrą sprawę... rzecz w 
tym, że w tym 
miesiącu... jakoś nie było okazji... ciągle siedziała po nocach nad recenzją, 
apotem też jakoś... 
krótko mówiąc...
Skaftymow usiadł sztywno. Zachorowała na nieuleczalną chorobę. W łazience 
wymacała 
zgrubienie... guzek na piersi... Ale to się przecież operuje. Będzie żyła. Pies 
drapał, z piersią czy 
bez. Nawet bez rąk bym ją kochał... Swoją drogą, ciekawe, jak trzymała ręce 
Wenus z Milo - 
Skaftymow wpadł znienacka w głębokie zamyślenie. - A jak to nie pierś?... Całą 
skórę ma 
przecież w pieprzykach...
Skaftymow nie mógł się pozbierać. Dzwonił do Blinowej do pracy, w pracy 
powiedzieli, że 
pojechała do biblioteki, apotem, że się zwolniła, że dzisiaj już jej nie 
będzie... Cała w 
pieprzykach - gryzł się Skaftymow. - I że też w tym miesiącu ani razu... 
Wiera... - uszy 
Skaftymowa płonęły. - Gdzie ja znajdę drugą taką jak ty.
W domu powitała go Blinowa z lupą w dłoni.
- Chodź no tutaj - powiedziała. - Chodź, chodź, Jura. Chcę ci coś pokazać.
- Rak... - Skaftymowowi ziemia usunęła się spod nóg.
- Lupa! Udaje, że wszystko pod kontrolą!
A przecież jeszcze wczoraj! Jeszcze wczoraj, po kolacji, wzięła lupę, tę lupę, 
żeby zanim 
usiądzie nad recenzją, przeczytać na głos kilka stron drobniutkiego, ulubionego 
tekstu. Ksero 
książki Kazania i traktaty Mistrza Eckharta w rosyjskim przekładzie ze 
średniowysokoniemiec-
kiego. Mistrz Eckhart, przed którym Bóg nie miał tajemnic. „Czy naprawdę 
chciałbym coś przyjąć 
od Boga lub też coś od Niego pragnąć; chciałbym się dobrze nad tym zastanowić, 
ponieważ w 
tym względzie, w jakim otrzymałbym coś od Boga, byłbym Jego podwładnym czy 
niższym od 
Niego, tak jak sługa czy pachołek, On zaś w swym dążeniu byłby jak Pan Bóg... 
nie, zaraz, 
przepraszam, strasznie niewyraźnie - w swym dawaniu byłby jak pan, a tak nie 
powinno być 
między nami w życiu wiecznym”.
- Nieprawdopodobne - zachwycił się Skaftymow.
- Wiesz, Jura - powiedziała Blinowa, a oczy jej pięknie błyszczały - Wiesz? Wolę 
być w piekle 
z Bogiem, niż w Królestwie Niebieskim bez Niego.
- A ja? - obruszył się jak dziecko Skaftymow. - Co ze mną?
- Zawsze przed snem modlę się za ciebie - powiedziała Blinowa.
Skaftymow nie wiedział, czy wypada dziękować, zajrzał tylko do książki i 
powiedział:
- Wiesz, Wiercia, tylko raz czytaliśmy taki drobny druk...
- Nie przypominam sobie - szepnęła Blinowa.
- Jak to - uśmiechnął się Skaftymow. - Potem aż się na oczy pochorowałem. 
Pamiętniki 
Chruszczowa!
Blinowa spojrzała na niego i wybuchnęła śmiechem.
- Dobry Boże! A niech cię! Też porównanie znalazłeś...
I Skaftymow zawtórował jej radosnym śmiechem. Blinowa i Skaftymow przeczytali 
mnóstwo 
różnych książek i pism, ale kiedyś czytali rzeczy mniej wzniosłe, głównie jakieś 
głupoty. Dopiero 
w ostatnich latach wyraźnie zbliżyli się do Boga.
- Ściągaj ubranie! - warknęła Blinowa, kręcąc lupą.
- Co?! - pisnął Skaftymow.
- Wiem, co mówię - powiedziała Blinowa. - Zaraz sam się przekonasz.
Może też mam raka? - przemknęło przez myśl Skaftymowowi. Zmrożony jak 
najgorszymi 
przeczuciami posłusznie zrzucił z siebie ubranie. Blinowa zapaliła wszystkie 
lampy w sypialni. 
Podeszła do Skaftymowa, kucnęła i skierowała lupę na jego pachwinę. Trzy minuty 
nie odrywała 
wzroku od soczewki. Potem przeniosła go na Skaftymowa. Źrenice miała zwężone ze 
strachu.
- Sam zobacz - powiedziała.
Skaftymow ujął lupę w omdlewającą dłoń, usiadł na łóżku, schylił się i osłupiał.
Jego oczom ukazał się nowy, nieznany świat. W gąszczu długich czarnych włosów 
kłębiło się 
życie. Malutkie bezskrzydłe stworzenia, podobne nieco do kosmicznych pojazdów 
rodem z 
literatury s.f., ze sterczącymi na wszystkie strony antenkami, energicznie 
biegały po porowatej 
okolicy. Jedne, na wpół zakopane w gruncie, zasysały w siebie ciemną ciecz, 
drugie, syte już, 
słodko drzemały, trzecie splatały się w morderczych czy może miłosnych 
uściskach, czwarte, 
piąte i szóste wysiadywały w dołkach jaja, leniwie strzygąc wąsami, a pozostałe, 
młode, zwinne, 
igrały na pniach, przeskakiwały z włosa na włos, turlały się i zajadle bawiły w 
ganianego. 
Wszystko to razem kipiało. Organ płciowy Skaftymowa, przytłaczająco 
wyolbrzymiony przez 
lupę, wraz ze wszystkimi żyłkami, naczynkami i wypukłościami również 
skolonizowano już i 
zasiedlono.
- Niewiarygodne! - powiedział wstrząśnięty Skaftymow. - Po prostu niewiarygodne.
-	A ja cały czas myślałam, co ty się tak drapiesz po nocach - powiedziała 
Blinowa.
- Wiesz, tak... Jakby swędziało... Myślałem, że to z nerwów. Teraz są takie 
czasy...
- Dziś rano - przerwała Blinowa - znalazłam te bydlaki na sobie. Dziękuję.
- Myślałam, że to z nerwów... - mamrotał Skaftymow.
- Prosto z pracy pojechałam do przyjaciółki. Dopiero ona otworzyła mi oczy - od 
Blinowej 
lekko zalatywało portwajnem. - Nie wiedziałam - zachichotała - że prowadzasz się 
z 
nierządnicami.
Blady, nieopalony Skaftymow padł przed nią na kolana.
-	Wiercia... Wiercia... - mamrotał.
Blinowa z obrzydzeniem odsunęła go stopą w kapciu w kolorze morskiej wody, z 
pomponem.
-	Nie wiedziałam, że pieprzysz dworcowe dziwki!
Skaftymow przestał już nawet czołgać się po parkiecie. Przed oczami wirowały mu 
toaletka, 
kapcie z pomponami, lustro, ukrzyżowany Zbawiciel na ścianie i jeszcze nóżki 
łóżka.
- Co ty... Jak ty... - Skaftymow nie mógł złapać tchu.
-	Nie dotykaj mnie, ty parszywy capie! - szczeknęła Blinowa.
Skaftymowa żywcem obdzierali ze skóry. Wijąc się z bólu, podniósł dwa palce:
- Przysięgam... - wybełkotał, a dwa palce okrutnie zadrżały. - Przysięgam na 
wszystko, co mi 
najdroższe... przysięgam na zdrowie Lizy.
- Nie wierzę! - wrzasnęła mu Blinowa prosto w twarz.
Do dziesiątej wieczorem Blinowa płakała w łazience. O dziesiątej rozległ się 
dzwonek 
telefonu. Dzwoniła przerażona matka Blinowej z letniska Poranek. Krzyczała, bo 
nic nie było 
słychać, że ich córkę, dwunastoletnią Lizę, dopadła właśnie koszmarna biegunka. 
Coś przerwało 
połączenie. Blinowa przycisnęła słuchawkę do piersi. Potem obróciła się do 
Skaftymowa:
- Masz... słyszysz, co jej... kanalio...
Chciała coś jeszcze powiedzieć, może zrobić, ale nagle w jej głowie wybuchł 
granat. Rysy 
twarzy rozbiegły się i pogubiły, szczęka obwisła i Blinowa cicho padła na 
podłogę.
Zanim Skaftymow zaciągnął Blinową na łóżko, nie było już właściwie kogo ciągnąć.
Po stygnącym ciele Blinowej biegały spanikowane pasożyty. Teraz czekała je 
niechybna, 
okrutna śmierć głodowa. Słońce zgasło. Zatrzymana w żyłach krew mętniała i 
krzepła.
Skaftymow zlitował się nad koczowniczym plemieniem krwiopijców. Są jak Cyganie, 
myślał, i 
chyba tylko Hitler mógłby ich teraz skrzywdzić.
Zaczął delikatnie zdejmować owady z Blinowej, z samych koniuszków włosów, dokąd 
tłumnie 
uciekły przed chłodem sztywniejącego już kobiecego ciała. Niektóre zakwaterował 
sobie pod 
pachami, inne położył na języku i miękko przełknął: - Tam, w środku, będzie im 
ciepło i 
przytulnie.
W nocy poczuł, jak pasożyty fachowo wgryzają się w ścianki żołądka, i ogarnęła 
go radość:
- Już się zadomowiły!
Chciał zatrzymać owady na pamiątkę po Blinowej.
Ale nie na długo darował życie bezskrzydłym koczownikom. Nad ranem zabił go 
straszny ból 
serca; przed śmiercią zdążył jeszcze wychrypieć zapożyczone słowo drandulet i 
przy okazji 
energicznie podrapać się w pachwinę.
Córka Liza wstąpiła do Nachimowskiej Akademii Wojskowej. Kiedy dorośnie, 
zostanie 
kapitanem okrętu. I pomści swoich rodziców.
Jesień w Bołdino
Sisin siedział w prawie pustym pociągu podmiejskim i wyglądał przez okno. Za 
oknem 
przepływały zamglone, jesienne podmoskiewskie pejzaże. Dzień był szarawy, ale 
nie padało. 
„Jeżeli nie ma Boga, wszystko jest dozwolone”, pomyślał nagle Sisin i jego 
dobroduszne oblicze 
zapadło się w sobie i skamieniało. „Wolno wszystko! Wszystko! - myślał wściekle 
Sisin. - A 
kimże ja jestem. Kim? Człowiekiem, któremu przypadkiem udało się przeżyć. 
Przypadkiem 
dożyć trzydziestki. Każdego dnia wstaję i idę przez pole minowe. Żołnierz 
nieznanej armii, 
właściwie żołnierz bez armii, właściwie...”
Środkiem wagonu szło dwu cuchnących, pijanych, na wpół gołych milicjantów.
„Bydlaki! - odprowadził ich wzrokiem Sisin. - Świńskie ryje! Degeneraci! No, na 
co czekacie? 
No, chodźcie tu, chodźcie! No, skopcie mnie! No, dalej, rozbierzcie i 
przerżnijcie mi dupę!...”
Milicjanci minęli go. Sisin uśmiechnął się blado i wyciągnął z wiklinowego 
koszyka gazetę. 
Otworzył, ale zanim jeszcze rzucił okiem na tytuły, ręce zaczęły mu się trząść, 
a przed oczami 
popłynęły ogniste kule. Zrozumiał, że dziś nie poradzi sobie z lekturą i 
niezgrabnie wepchnął 
gazetę z powrotem do koszyka. Pięć minut później, kiedy z grubsza doszedł już do 
siebie, 
mechaniczny głos jak zza grobu wychrypiał nazwę stacji.
Sisin zeskoczył na peron i głęboko wciągnął w płuca czyste leśne powietrze. 
„Boże, jak 
dobrze, jak pięknie!” Szybko zagłębiał się w świetnie znany jeszcze z 
dzieciństwa las; to tutaj 
oddawał się swemu ukochanemu zajęciu.
Znał tu każdą ścieżkę i każdą przesiekę, każdy listek i każdą trawkę. O, proszę, 
tam leży kłąb 
zardzewiałego drutu kolczastego, w zeszłym roku znalazł tuż obok sześć 
prawdziwków naraz i 
zrobił sobie z nimi zdjęcie; dalej leszczyna o zadziwiająco prostych witkach, 
która co roku 
zaopatruje go w niezbędny każdemu grzybiarzowi giętki pręt. Sisin wyciągnął nóż 
i rozejrzał się 
wkoło. Kochana Rosja! Cudowne grzybne polany! Żadne tam Kaukazy, żadne Karpaty 
czy inne 
Gwadelupy - Rosjo! - wszystko to gówno w porównaniu z twoją niewyjaśnioną i 
niepojętą 
melancholią.
„Wszystko to gówno...”. Sisin zadumał się i zacisnął dłoń na rękojeści 
scyzoryka. Mózg 
gorączkowo pracował. Sisin szczęknął sprężynującym ostrzem, rozejrzał się, gdzie 
by tu 
przysiąść, i wreszcie z braku pieńka usadowił się na koszyku. Z szerokiego, 
starego 
grzybiarskiego płaszcza wyciągnął gruby notes i tani, za rubla, japoński 
długopis. Notes był 
czysty, nietknięty. Od wczesnej wiosny Sisin trzymał się z dala od papieru. 
Biała stronica znów 
najwyraźniej chciała go zahipnotyzować, ale zdeptał żmiję i już po półgodzinie 
zamaszystym a 
eleganckim charakterem pisma uwiecznił pierwszą myśl:
Rodzina to gówno.
Jakiś kwadrans później pod pierwszą notatką zjawiła się kolejna:
Baby to gówno.
Teraz zamyślił się bardzo już poważnie i myślał aż do chwili, kiedy wiatr 
zaszumiał w 
żółtoczerwonych liściach osik. Sisin podniósł wzrok, oblizał wargi i napisał:
Rodzice to gówno.
Po czterdziestu minutach dodał, niemal jednym ciągiem, cztery następujące 
konstatacje:
Ojczyzna to gówno.
Lenin to gówno.
	Głupia Maszka srał-ją-pies to gówno.
	Życie to gówno.
Potem, mniej więcej po półgodzinie:
	Kultura to gówno.
Jeszcze potem, po godzinie, ścisnął długopis i zaczął kaligrafować, ale ręka 
żyła już własnym 
życiem i nie chciała słuchać. Wyszedł bazgroł, zwichrowany wewnętrzną
walką:	Święty Augustyn to gówno.
Następnie zjadł kanapkę z kiełbasą i wypił kawę z termosu. Zza chmur wychynęło 
słońce iw 
tejże samej chwili zaczął padać drobny deszcz. Twarz Sisina była blada i 
rozświetlona. Wylał w 
trawę resztki kawy i wesoło powiedział:
	Kawa to gówno.
I znów zastygł na jakieś pół godziny. Widać było, że nijak nie potrafi 
zdecydować się na 
kolejną notatkę, że sformułował już myśl, ale jednak nie może. Wreszcie w 
gęstniejącym 
półmroku drżącą dłonią naskrobał:
Bóg to gówno
i natychmiast zdjęty trwogą przekreślił, ale po krótkim namyśle z naciskiem 
napisał pod 
przekreślonym wersem:
Bóg to jedno wielkie gówno!
i bezradnie rozejrzał się wokół.
Zmierzchało.
List do matki
Kochana mamo, hura! Niech żyje demokracja! I oto niespodzianie dożyliśmy 
wspaniałego 
dnia Zmartwychwstania. Pomódlmy się cicho i radośnie przy naszych sprofanowanych 
ołtarzach 
o zdrowie Wybawiciela. Niechaj go Bóg prowadzi! Amen! Bo nie ma już odwrotu!
Tak chce mi się teraz pisać, że aż ręce dygocą. Po to przecież przyjechałem 
tutaj, do tego 
ślicznego zakątka, który zaraz przypomniał mi - ach, dzieciństwo, i nasze 
podróże żółto 
niebieskim ekspresem, i amatorkę włoskich orzechów Mile Gresiilon! - Szwajcarię, 
której łopo-
cąca na każdej stacyjce flaga pachnie apteką, miętą i kokluszem. Góry, 
przełęcze, świerki, śnieg 
- cisza! Cisza! -i w lesie malutki cud przyrody: niezamarzające źródełko, 
bezgłośny koncert 
pulsujących strumieni. Nie bez powodu ludzie nazwali to miejsce Sercem Królewny 
Snieżki. 
Rano wstaję, wyspany, i patrzę przez mroźną koronkę, jak niespiesznie wschodzi 
nad 
północnym pejzażem jutrzenka naszej swobody. Jest pysznie, tylko bardzo, bardzo 
zimno, o 
nartach nie ma nawet co marzyć, boję się zamarznąć. Nędza zapomnianych przez 
Boga i ludzi 
wiosek, w których baby rąbią na drwa ściany sąsiedzkich chat o pustych 
oczodołach, ciągle 
kaleczy moją delikatną psychikę, ale jednak postęp robi swoje, i naszych chłopów 
już byś, 
mamo, nie poznała: golą tu brody i słuchają Radia Luksemburg.
Podróż pociągiem upłynęła - dzięki Twoim modlitwom- bez specjalnych przygód, 
jeśli nie 
liczyć tego, że kiedy dojeżdżaliśmy już do Kineszmy, eszelon ostrzelała 
artyleria białych, 
ostatnim trzem wagonom nieźle się oberwało, zostały same wióry. I ci wandale 
mają czelność 
uczyć nas kultury!
Nie, jak Boga kocham, nie wytrzymam, muszę to napisać! Tutaj, w małej ojczyźnie 
naszego 
rodzimego rosyjskiego Eurypidesa, napiszę bez owijania w bawełnę, bez nudnych 
ozdobników 
całą prawdę o marności naszego istnienia! Naród pokocha moją książkę, mamo. Przy 
prze-
prawie przez Wołgę rozmawiałem z dowódcą oddziału zaporowego. Miał kolo 
trzydziestu pięciu 
lat, był wychudzony, szczęki chodziły mu nerwowo, kłujące spojrzenie, ale poza 
tym oczy dobre, 
chyba nawet łagodne. Mówił, że jedna trzecia ludzi trzyma z nami, jedna trzecia 
jest przeciwko, 
a za resztę nie dałby złamanego grosza. Przypłynął prom. Uściskaliśmy się i 
rozstali. Prom 
lawiruje wąską, krętą ścieżką parującej na mrozie wody. To najnowszy model, 
komfortowy, 
wprowadzony do produkcji ledwie w zeszłym roku. Niestety, miejscowym słoma z 
butów wyłazi i 
kradną, daj tu chłopu zegarek. Moskiewska panna, kiedy się już rozgrzała w 
ładowni rzecznego 
giganta, puściła do mnie oko. „Niezła”, pomyślałem sobie mimochodem.
Zotow też trzyma z nami, ale prohibicja ostro dała mu w kość. Mówi, że jeśli 
wkrótce z tym nie 
skończą, przejdzie na stronę tamtych. Opowiadał, że w koszarach pod 
Włodzimierzem pewien 
major, jego daleki krewny, na własne oczy widział w kantynie tabliczkę:
„WODĘ BRZOZOWĄ W CENIE PONIŻEJ TRZECH RUBLI SPRZEDAJEMY OD GODZINY 
14.00”
Nie wierzę w tego majora.
Krąży tu mnóstwo plotek. W stołówce nerwowo wymieniamy informacje. Karmią 
znośnie, 
prawie nie mam biegunki, i nawet raz, tuż przed Nowym Rokiem, z rozkazu 
politruka dostaliśmy 
mięso. Chodzą słuchy, że mają
ogłosić amnestię, nowy kalendarz i wprowadzić łaciński alfabet, i że niedługo 
znowu będzie 
wolno nosić okrągłe kapelusze ze wstążkami. Mamo, jak tylko pozwolą, zaraz mi 
wyślij, proszę. I 
jeszcze wyślij pieniądze, co najmniej osiem tysięcy rubli, skrzynkę hawańskich 
cygar (tu w ogóle 
marnie z tytoniem, papierosów - jak w tej powieści Orwella, pamiętasz? - nie da 
się palić 
poziomo, zaraz się rozsypują!) i trochę prasowanego kawioru. Za te pieniądze 
chcę kupić 
samochód w jakimś modnym kolorze, postanowiłem już, że zostanę w tej głuszy do 
maja, czyli 
aż do czasu, kiedy skończę książkę. Do Paryża pewnie w tym roku nie pojadę, 
jednak chciałbym 
mieć własny wkład w nasz renesans. Dużo myślałem o roli literatury w epoce 
transformacji. 
Muszę się teraz ostro zmobilizować. Czy Dostojewski miał rację, odpowiadając na 
zryw 
społeczny zwątpieniem w piękno człowieka? Czy mieli rację nasi nieszczęśni 
chłopcy w 
almanachu „Wiechy”? Z drugiej strony, sztuka, od kiedy zrozumiała, że jest tylko 
sztuką gry i 
chwytów, ugrzęzła w ślepej uliczce, i tam, jak uczniak w kącie, czeka nadejścia 
trzeciego 
tysiąclecia. Mniej biadolenia, nil desperandum, panowie! Precz z rosyjską 
inteligencją, mamo! 
Jak Twoje fiołki alpejskie w kuchni? Kwitną? A jak drzewo chlebowe? Nie uschło? 
Uważaj na 
siebie. Przeczytałem ciekawą książkę, zakazaną. Polecam. Fabuła może wydać Ci 
się głupia, 
ale cały urok w dygresjach. Kułak jeździ po wsiach i proponuje właścicielom 
ziemskim nielegalną 
transakcję. Z ekonomicznego punktu widzenia to akurat czysty absurd, ale jak już 
przebrniesz 
przez cały ten galimatias, chcąc nie chcąc docenisz autora: świetnie uchwycił 
mechanizm 
powstania kapitalizmu w Rosji. Mocna książka, mądra, współczesna, chociaż bardzo 
nierówna.
Właśnie przybiegł Zotow, aż się zachłystywał z radości: Hercen! Hercen! - 
krzyczy - Hercen 
wraca! Od jutra „Kołokoł” będzie w każdym kiosku!!! Basta, Zotow, daj spokój. 
Nie wierzę, nie 
wierzę, nie wierzę!
Mamo, miałem rację: Hercen nie wraca.
Za to pozwolili bez żadnych problemów przywozić zza granicy nuty. Jakie tylko 
chcesz!!! 
Nawet Wagnera! Coś niesamowitego...
-	Idziemy - powiedział Zotow - do wsi Pokrowskoje, zwiedzimy cerkiew i 
kupimy wino.
Kawał drogi. Przemarzliśmy jak psy. Potem patrzymy:
na wysokim trawiastym wzgórzu stoi wysoka, biała dzwonnica. Aż nas zatkało. 
Wchodzimy 
do cerkwi: śpiewa chór, płoną świece, pełno sztandarów, złota, odświętnie 
ubranych ludzi. 
Przepychamy się do ołtarza. Oczywiście z fresków mało co zostało. Wiatr. 
Pokruszone cegły. 
Gawrony. Ślub. Podchodzimy bliżej. Pan młody, dosyć niski, ma na sobie galowy 
mundur oficera 
lotnictwa.
-	Spadamy stąd - stchórzył Zotow.
Blizna nad brwią. Dziecięcy uśmiech. Zła wróżba. „Wolności siewca, sam na 
pole...” 
mamroce Zotow, oglądając portret kosmonauty w pakamerze szkolnego palacza. W 
drodze 
powrotnej, zmachani, zauważyliśmy światło w oknie. Funkcja palacza, myślę sobie, 
jest w 
morfologii rosyjskiego mitu reprezentowana znacznie silniej, niż funkcja, 
powiedzmy, seksu 
grupowego. W każdym razie: albo albo. Albo bezczasowość, albo, w rezultacie, 
krwawa łaźnia. 
Wiesz, dajmy sobie spokój - mówi Zotow... Do tego są ferie zimowe.
-	Jak tam, ojczulku, nie masz czasem samogonu? - nie wytrzymał Zotow.
-	Wstyd chlać w takich czasach! - zbeształ go palacz.
Mrugnęliśmy do siebie. Twarz starego wydawała nam się dziwnie inteligentna jak 
na tutejsze 
warunki.
-	A skąd, ojczulku, jesteście? - zapytałem, wchodząc w rolę zbratanego z 
ludem inteligenta.
-	A z miasta Aleksandrowa - odpowiedział z ociąganiem palacz.
-	Ech, sąsiedzie... - zamachał rękami Zotow. - A możeś ty czasem... - i 
urwał, nie znajdując 
potrzebnego słowa.
- Zgadłeś - palacz podał nam kubek więziennego czaju i gorzko uśmiechnął się na 
to urwane 
pytanie. - Znaleźli u mnie Koran.
-	Jak to Koran? - zawołałem. - Jesteś muzułmaninem?
-	Sam jesteś muzułmanin! - zirytował się stary.
-	Już dobrze, ojczulku - uspokoił go Zotow, siorbiąc czaj. - Niedługo 
zamiast gospodarki 
nakazowo rozdzielczej wprowadzimy VAT, zniesiemy własność prywatną, oddamy 
czarne wołgi 
lekarzom rejonowym... i wszystko będzie pięknie!
-	Ale czy chłop weźmie teraz ziemię? - zatroskał się palacz. - Odzwyczaił 
się już, zapomniał... 
Oj, czemuś nie wierzę w te wasze komisarskie reformy - i pokręcił głową.
-	A czegoś ty od niego oczekiwał? Sam widzisz, jedno wielkie gówno! - 
pogardliwie wzruszył 
ramionami Zotow, kiedy wyszliśmy z gościnnej gawry renegata.
A jednocześnie spotykam tu najprawdziwszych bohaterów. Zaraz dam Ci, mamo, 
prosty 
przykład. Przewodnik Walentin, mądry chłopak o pełnych wargach, wzorem Saszy 
Matrosowa 
własną piersią obronił przed rozwścieczonym tłumem archiwum wielkiego 
dramaturga. Wdzięcz-
ny komisarz, z wyglądu archetyp antysemity-epikurejczyka, natychmiast przysłał 
na miejsce 
zdarzenia telegram z gratulacjami, oddział pacyfikacyjny i trzy podwody, którymi 
archiwum miało 
powędrować do Moskwy. Zawstydzeni wandale, wychłostani przy stajni, wynosili z 
dworu worki z 
papierami i z perfidnym zapałem wrzucali na podwody pod czujnym okiem 
konwojentów. W 
południe zaprzęgli konie i tabor w światłocieniach lipcowego dnia ruszył w 
podróż na daleki 
południowy zachód. Ostatni raz widziano go pod Iwanowem... Walentin postarzał 
się i 
zdziadział. Ale nawet teraz, po przeszło sześćdziesięciu latach, śni mu się - 
zasłużonemu 
pracownikowi branży kulturalnej, złożonemu paraliżem - że słyszy po nocach 
skrzypienie kół i 
wesołe pieśni wzmocnionego konwoju. Powiedział mi i Zotowowi, że jest jeszcze 
nadzieja, i że w 
roku dwutysięcznym tabor dotrze do Moskwy.
- I za to wypijmy - powiedział cicho Zotow, ale sparaliżowany fanatyk zawiódł 
nas i w tej 
kwestii. Zaplątani w paradoksach okresu transformacji ruszyliśmy do Kineszmy. W 
trzydziestostopniowy mróz, okutani szalikami, z zamarzającymi rzęsami 
przeszliśmy po lodzie 
bezkresną Wołgę, znaleźliśmy restaurację i zrzuciwszy kożuchy zamówili szampana. 
Wprawdzie 
okazało się, że szampana zabrakło, ale po długich pertraktacjach sympatyczna 
kelnerka o 
twarzy wszechstronnie doświadczonej prowincjuszki przyniosła nam mołdawski 
koniak w 
porcelanowych filiżankach z podstawkami. Udawaliśmy amatorów herbaty. Wieczór 
minął 
niepostrzeżenie. Potem z ulicy napłynęły dźwięki marsza. Obaj z Zotowem, 
uśmiechnięci, 
wybiegliśmy popatrzeć. W ciemności karnie maszerowały równe kolumny robotników. 
Zdaje się, 
że chowali towarzysza Baumana, czy może raczej świętowali 1 Maja?
- Proletariat... - rozczulił się Zotow. - Wiesz, Wiktor, proletariat to jest to!
Sylwestra postanowiłem spędzić na grobie dramaturga. Droga na cmentarz wiodła 
przez las. 
Prawdę mówiąc, trochę bałem się wilków, tym bardziej, że miejscowy przewodnik 
Walentin 
niedawno widział kilka przy swoim śmietniku. I rzeczywiście, ledwie wszedłem na 
drewniany 
most przerzucony nad zarośniętym sosenkami jarem, kiedy dwa drapieżniki stanęły 
pośrodku 
ścieżki i wbiły we mnie spojrzenia nabiegłych krwią i łzami ślepi. „Jakie to 
głupie i 
niesprawiedliwe zostać zeżartym przez wilki w chwili, kiedy wszystko zmierza ku 
lepszemu!” 
przemknęło mi przez myśl. Ale bestie jakoś się nie spieszyły. Ledwie stały na 
drżących łapach; 
w ich spojrzeniach było więcej błagania, niż determinacji. Z niejaką ulgą 
rzuciłem im kawałek 
ciasta. Łapczywie pochłonęły jedzenie, a potem długo jeszcze lazły za mną, 
machając ogonami.
Na miejscu czekała nowa niespodzianka. Za murami starego wiejskiego cmentarza, 
oświetlonego krzyżującymi się snopami światła teatralnych reflektorów, 
odchodziła kuriozalna 
impreza turystyczno mistyczna. Zdjęło mnie obrzydzenie. Niebo nabrzmiało 
milionami gwiazd... 
Z cienia nagrobka klasyka wychynął cień mężczyzny i ruszył wprost na mnie, 
raźnie 
wymachując czapką w zaciśniętej dłoni. Łysy, z rozwianymi na wietrze połami 
czarnego 
kożuszka, skołtunioną gęstą brodą i chorą twarzą mutanta... „Jerofiejew! - 
zawołał mutant 
złowrogo.
-	Tyś to czy nie ty?!” - „No, ja” - krzyknąłem bez specjalnego entuzjazmu. 
Nie powiedział 
już nic, za to padł mi w objęcia. Okazało się, że to ni mniej, ni więcej, tylko 
rzeźbiarz Zotow, mój 
moskiewski znajomy i autor projektu pomnika Iwana Susanina, tego, który 
postawiono na grobie 
męczennika. Zotow miał koszmarną depresję. Przez ten cały proces odprężenia i 
odwilż stracił 
już wiarę w cokolwiek. Zgniły resztki fundamentów moralnych, i teraz stał 
pośrodku cmentarza 
zupełnie nie wiedząc, co ze sobą począć.
-	Stary! - ryknął Zotow. - Zaczęło się! Zombifikacja kraju! Nadciąga wielka 
czystka grobów 
nomenklatury!
-	Ciszej! - powiedziałem, z przyzwyczajenia rozglądając się wokół. - Co ty 
sobie myślisz, że 
teraz już wszystko wolno?
-	Niestety, aż za dużo - westchnął Zotow. - Całe życie deptali mnie i 
kopali, tłamsili i gnoili. W 
końcu przywykłem i nawet byłem trochę dumny. A teraz zaczęli wychwalać pod 
niebiosa i 
pokazywać w telewizji jak ostatnią małpę.
-	To już nie potrwa długo - powiedziałem. - Jeszcze ci naplują w ten twój 
parszywy pysk.
-	Dziękuję, jesteś prawdziwym przyjacielem - mruknął wzruszony Zotow. - 
Stary! - zatroskał 
się na powrót
-	doszedłem do wniosku, że w ogóle nie było żadnego Susanina.
-	No to kto zwabił Polaków na bagna?
-	Może żadnych Polaków też nie było - chytrze zmrużył oczy Zotow. - Może 
nikogo nie było. 
Nikogo! - ryknął, otworzył zaciśniętą pięść i pokazał mi całkiem pustą dłoń.
- I co, Suworowa też niby nie było?! - ryknąłem w odpowiedzi, czując, jak 
zagarnia mnie i 
unosi ciepła fala patriotyzmu. Wiesz, mamo, wtedy Zotow się zamyślił. W 
milczeniu wziął mnie 
pod rękę i poszliśmy witać Nowy Rok. Po drodze opowiadał mi, jak w rewolucyjnej 
Moskwie 
dojrzewa pomysł budowy wspólnego pomnika wszystkich ofiar naszej rosyjskiej 
historii. 
Niedługo rozpiszą konkurs.
- No wreszcie! - tryumfowałem.
W środku lasu ucałowaliśmy się jak z dubeltówki. Telewizor w holu rzęził muzyką 
rockową. 
Nie nadążam już za tymi fantastycznymi wynalazkami naszej epoki. Pognałem 
tańczyć ze 
wszystkimi dziewczynami po kolei. Było jak na synchronicznym turnieju szachowym. 
Wielkie 
krople potu ściekały mi po bladej, pięknej twarzy. Ciemności prowokowały nagłe 
zbliżenia i 
niespodziewane rozłąki. Jakiś chłopak o aparycji anioła troskliwie pilnował, 
żeby mnie któraś z 
panien nie sprywatyzowała. Zdaje się, wszystkie były teatrolożkami. O ile dobrze 
pamiętam, z 
socjologicznym zacięciem pytałem każdą z nich, czy używa spirali. Jakoś nad 
ranem 
uświadomiłem sobie, że zaraz dostanę po ryju. Tymczasem paru coraz bardziej 
anielskich 
chłopaków przyniosło mocny bimber, rozsiadło się wokół mnie i zaczęło ożywioną 
dyskusję o 
wszystkim i o niczym, z całym wachlarzem soczystych przekleństw w charakterze 
przecinków. 
Pamiętam, że coś im długo i zażarcie tłumaczyłem. Następnego dnia ocknąłem się o 
drugiej po 
południu w czyimś pokoju, jedynce, na spartańskim tapczanie, ze śpiącą jak suseł 
kobietą w 
objęciach. Spojrzałem na nieznajomą: wypisz, wymaluj Amazonka, ale zaraz z 
przerażeniem 
stwierdziłem, że ta Amazonka mogłaby być moją matką. Odsunąłem się od niej i 
popatrzyłem 
dokładniej. Spała w tandetnej frotowej pidżamie i delikatnie pachniała potem, 
nikotyną i 
perfumami. Ja też byłem z grubsza ubrany, miałem nawet zielone podkolanówki. 
Szybko 
obmacałem się - chyba wszystko w porządku. Podjąłem nieśmiałą próbę ucieczki, 
ale łóżko 
wściekle zaskrzypiało. Kobieta bez pośpiechu odwróciła się do mnie i wyciągnęła 
rękę. 
Znieruchomiałem. Ręka minęła mnie i chwyciła paczkę papierosów „Jawa”.
-	Szczęśliwego Nowego Roku! - powiedziała kobieta niskim głosem, wydmuchując 
wielką 
chmurę dymu.
-	Nawzajem! - odpowiedziałam niepewnie.
-	Bez obaw - uśmiechnęła się domyślnie. - Nie zamierzam pana dłużej męczyć.
-	Ależ skąd, głupstwo... - wzruszyłem ramionami i mimo kaca zaczerwieniłem 
się z 
zawstydzenia.
-	Jasne, dla pana to głupstwa... - spoważniała nagle i zaraz zrobiła się 
jeszcze starsza.
Zapaliłem papierosa.
-	Kiedy sobie wypiję... - zacząłem tonem wyjaśnienia.
- Ja też nie byłam specjalnie trzeźwa - przerwała. -Inaczej nie opowiadałabym o 
swoim życiu. 
Zresztą, sam pan jest sobie winien. Zadawał pan wyjątkowo sensowne pytania.
-	Naprawdę? - wyrwało mi się.
-	Wiktor! - zawołała zdumiona. - Opowiadałam panu nawet o Zorżu. Jeszcze 
nikomu w życiu 
nie opowiadałam i więcej nie opowiem tej koszmarnej historii... I po co, po co 
ja panu zaufałam?! 
Teraz już nigdy sobie nie wybaczę. Od tej historii zależy przyszłość moich 
dzieci i w ogóle 
przyszłość całego gatunku ludzkiego...
- Proszę się uspokoić... - wymamrotałem.
-	Zje pan pomarańczę? Zaraz obiorę - oskubała skórę długimi paznokciami, 
potem sama 
spróbowała jedną cząstkę. - Dlaczego one wszystkie mają posmak mydła? Dlaczego - 
nagle jej 
głos zadźwięczał metalicznie - Ministerstwo Handlu z premedytacją kupuje taki 
szajs?!
-	Co pani powiedziała? - straszne przeczucie chwyciło mnie za gardło. - 
Pani... Pani... Kim 
pani właściwie jest?!
-	Ciszej, bałwanie! - zasyczała. - Przyjechałam tutaj całkiem incognito.
Zotow spał w moim pokoju ubrany, na dywaniku przy pustym łóżku.
- Zotow! - zawołałem cicho. - Zotow, kochany, ratuj! Zotow, mocno wymięty po 
wczorajszym, 
z ponurą miną wysłuchał całej historii.
- No to się doigrałeś - ze złości aż opluł sobie policzek.
- Masz za swoje, idioto! Zaproponuj jej przyjaźń albo co... Jako człowiek w 
miarę uczciwy 
chciałem nawet zastosować się do jego rady, ale następnego dnia przyjechał jej 
mąż, świeżo a 
niespodziewanie wyrzucony na śmietnik historii, odrażający typ, ona też zresztą 
nie lepsza, 
niech ich cholera weźmie! Cholera! Niech! A my? A my ruszymy z posad bryłę 
świata, dziś 
niczym, jutro wszystkim -my!
Trzy spotkania
Urodziła się w roku przestępnym, kiedy naturę ogarnął ferment przemian, kiedy 
trzęsienia 
ziemi zawróciły wody w brzegach Missisipi i rzeka popłynęła ku swoim źródłom, 
łamiąc lasy, z 
szybkością galopującego konia, kiedy kometa o dwu warkoczach wdarła się na nocne 
senne 
niebo, i wiewiórki, setki tysięcy rudych prostodusznych wiewiórek, ruszyły na 
południe i 
wszystkie się potopiły, nie miały już siły płynąć. Od tego czasu minęło blisko 
dwadzieścia lat, i 
Stalina uznano za wroga ludu, a jego uśmiechniętego zausznika Kalinina 
przemianowano na 
wszechzwiązkowe bydlę.
Wówczas napisał do niej list:
Kochana Olimpio,
Wybacz, że piszę. Rosyjskie słowo poddało się, jest zmęczone. Jest zmęczone do 
tego 
stopnia, że nie mam sumienia dłużej go wykorzystywać. Jest jak koń, który padł 
na kolana. 
Bat! Tutaj trzeba bata! Jedynym batem jest śmiech. Śmiejcie się, skurwysyny, z 
mąk 
upadłego słowa. Więcej szczegółów, kiedy się spotkamy. Całuję piórka. Przechodzę 
na 
angielski,
Twój Majakowski
PS. Łapiesz, króliczku, czemu Majakowski? O to to. Raz jeszcze good bye,
całkiem Twój Majakowski
Nie, nie jestem Majakowskim! Nie wierz! Nie ufaj obcym! Boże, co się dzieje? 
Boże, zdycha 
rosyjskie słowo!!!
Olimpia E wychowywała się bez ojca, w patologicznej rodzinie. Na oczach córki 
matka Olimpii 
jadła z mężczyznami kompoty ananasowej piła słodko gorzkie litewskie likiery. 
Dziewczynka 
wcześnie wdrożyła się w tryb życia bohemy i w pozostałe zboczenia. Jej koleżanki 
ze szkoły 
opowiadają, że od siódmego roku życia bacznie obserwowała w lustrze swoje 
przyszłe piersi.
Olimpia potrząsnęła czarną grzywą i omdlewającym głosem powiedziała:
- Co prawda, to prawda.
Chciałem ją trochę rozruszać. Może dlatego zabrałem ją ze sobą, zaprosiłem i 
zabrałem. Nie 
namyślała się długo. Zgodziła się natychmiast.
- Co myślisz o socjalizmie?
Pomyślała chwilę.
- Nie wiem, co to takiego.
Zabrzmiało to tak naturalnie, pucołowate prowincjonalne rozmarzenie. Rzuciłem 
jej się na 
szyję. Odsunęła się trochę i spojrzała na mnie zdumiona. Czekała na wyjaśnienia. 
Moja historia 
była mdła, wałkowana setki razy i wreszcie źle odgrzana.
- Mam czterdzieści lat... - powiedziałem.
W pokoju zaległa cisza.
- Czterdzieści lat - i basta! - dorzuciłem po chwili milczenia i wyraźnie 
poczułem cały ciężar 
swojej starej, pomarszczonej, żółwiej twarzy, za którą ponosiłem odtąd pełną 
odpowiedzialność, 
bez prawa korespondencji. Brnąłem przez swoją opowieść, jak w wodzie po kolana, 
suchy język 
ledwie się poruszał:
- Kiedy byłem studentem...
Mało się nie popłakałem ze wzruszenia i dobrych dziesięć minut nie byłem w 
stanie 
powiedzieć nic więcej. Wyciągnąłem chusteczkę do nosa, wysmarkałem się, otarłem 
zroszone 
zimnym potem czoło. Olimpia nieruchomo siedziała naprzeciw mnie.
- W tamtych latach zdarzyło mi się pojechać do Paryża... Oczywiście - przerwałem 
sam sobie 
- Paryż od tego czasu musiał się bardzo zmienić.
Nadal siedziała nieruchomo.
- Obudź się, dupo jedna! - ryknąłem. - Weź się za aerobik albo innego kraula!
- Jak uważasz - powiedziała potulnie Olimpia. Zobaczyłem jej potężne ciało, 
ramiona 
wypełzające z wód basenu i na powrót pogrążające się w rozbryzganych falach. Na 
twarzy 
paskudne okularki pływackie. Rozmach monstrualnych rąk. Wizja ogłuszyła mnie, 
nie potrafiłem 
już wymówić ani słowa. To było nasze trzecie spotkanie.
Za pierwszym razem poczęstowałem ją jesiotrem po moskiewsku. Jadła z takim 
apetytem, że 
patrząc na nią myślałem, walcząc z rozczuleniem i mdłościami: „Zgłodniała”. Sam 
za to wypiłem 
mnóstwo zbyt słodkiego szampana, zalazł mi za skórę ten syberyjski Rastignac w 
śliskich, 
czarnych wężowych spodniach.
- W moim mieście była ostatnio moda na debilizm -powiedziała Olimpia, kiedy już 
zjadła 
jesiotra.
- To ciekawe - powiedziałem.
- Słuchaj, takie nocne pytanie: wierzysz w siłę nieczystą?
- A ty?
Jej oczy zwilgotniały i zaczerwieniły się.
- Jeden malarz z Anapy powiedział, że powinni mnie zawieźć na Plac Czerwony i 
ściąć. Jak 
myślisz, o co mu chodziło?
Odpowiedziałem lekkim gestem. Zadrżała, zakołysała się całym ciałem, i dopiero 
po dłuższej 
obserwacji zrozumiałem, że to śmiech.
- Mam małe pęknięcie w czaszce - powiedziałem i zrobiłem tajemniczą minę. - 
Przez tę 
szczelinę uchodzi ze świstem energia. Posłuchaj!
Słuchała.
- Faktycznie, coś świszczy - powiedziała bez większego przekonania.
- Taka szczelina otwiera się w czterdziestym roku życia - wyjaśniłem. - Teraz 
już nie można 
jej zalizać, zalać ani zakleić. Szczelina - rozkręcałem się - dowodzi, że 
istnieje nie tylko ciało, ale 
coś jeszcze poza nim. Widzisz, jeżeli zwycięstwo to zaprzepaszczona klęska...
Zauważyłem, że teraz ona wysiadła.
Szczelina w mojej czaszce jest przedsionkiem wiary, jest, by tak rzec, 
wiarygodna, ponieważ, 
gdyż, bo, albowiem
-	nie wiem, czy na Syberii są bawoły, ale Olimpia z całą pewnością jest 
bawołem, 
syberyjskim bawołem, a jak włożysz jej łapę w rajtki, łapiesz cały kosmodrom, 
cały Bajkonur z 
pełną infrastrukturą, czyli w ogóle o jakiej my tu Olimpii mówimy?
Czterdziestoletniemu mężczyźnie z metafizyczną szczeliną portfel w kieszeni 
ciąży jak 
parabellum.
I już. Słowo jest zmęczone i jaja smętnie zwisły. Ciało jako ciało staje się 
jeśli nawet nie 
marniejsze, to w każdym razie nie całkiem odpowiada już sobie, i z trudem 
dociera do ciebie 
wartość czyjejś nogi jako nogi, a kobiety zdają się rzadsze, płynniejsze, czyli 
pora się rozstać, 
good bye. Oglądasz swoje dłonie - niedługo zgniją. Szkoda ich. Szkoda siebie.
Nie szkoda tylko tej syberyjskiej kompostowej nasturcji.
Gra jest prosta. Raz - do knajpy. To raz.
Liczymy do trzech.
Walczysz z rozczuleniem i mdłościami: „Zgłodniała”.
A ona zadusiłaby własną matkę, byle tylko nie wracać do swojej Czyty, 
Czelabińska czy 
czego tam jeszcze - Czeboksarów.
Dziewczyna, tundra, syberyjski ogień, kefir, jabłka, kwitnąca anoreksja.
Szczelina jest dowodem, dowodem na to, że czwarty wymiar - wymiar śmierci - 
oznacza 
zbawienie, ponieważ, gdyż, bo, albowiem.
Płacę i płaczę, płaczę i płacę. Płacę przedwcześnie zwiędłą skórą, zmarszczkami 
w kącikach 
ust, zepsutymi zębami, oczami, które wszystko rozumieją, niesprawną ręką, 
podejrzewaną o 
modną, nieuleczalną chorobę.
Olimpia podnosi na mnie oczy i trwożliwie oblizuje wargi.
Mój samochód zmienia się w punkt na przecięciu czterech wymiarów, i Olimpia 
zgadza się z 
taką radością, że aż robi mi się nieswojo.
- Pomyśl jeszcze, przecież tłum rozerwie nas na strzępy!
- A niech rozrywa.
No i rozerwał. Ale słuchaj dalej. Płacę żylakami na nogach, włosami rosnącymi z 
uszu i nosa, 
rodziną, nieświeżą bielizną, wspomnianym już Paryżem.
- W Paryżu poszedłem do Muzeum Sztuki Współczesnej. Wtedy nie było jeszcze 
Beaubourg. 
Beaubourg widziałem tylko na fotografiach...
- Obudź się, dupo jedna! - szepcę niemal pieszczotliwie.
Co chwila zapadamy w śpiączkę. Po nocach śni się jej, że gliniarze eskortują ją 
na Dworzec 
Kazański i po kolei wyciągają zza pazuchy ślubne obrączki.
- No i tak - ciągnę moją skromną historię. - W muzeum, pośród mnóstwa różnych 
obrazów, w 
pustej sali -marnie tam sto ją z kulturą! - widzę, jak nad pianinem unosi się 
kilku Leninów. Do 
tego mrówki, oczekiwanie i reszta metafizyki. Czyli Dali. A koło mnie zatrzymuje 
się para 
Amerykanów. Też studentów. Obejmują się i patrzą na Dalego... - Podejrzliwie: - 
Słyszałaś o 
Dalim?
Nie wie, co powiedzieć. Jesienią gdzieś tam w coś tam wpadła. Nie wie, co 
powiedzieć. Na 
twarzy ciężka walka chytrych myśli: jak tu się wywinąć.
- Po prostu wstyd! - jestem oburzony. - Co za głupia baba!
- Lubię Wrubla - odpowiada dumnie Olimpia. - Wrubel to geniusz niewyrażalnego.
Gra jest prosta. Człowiek jest prosty. Taksówka. Dycha w łapę. Spierdalaj, 
mała...
Za drugim razem porywają mnie, wiozą windą na ostatnie piętro hotelu „Belgrad” i 
tam 
zamykają w pustym, czystym pokoju. Za oknem moskiewskie lato. Za chwilę 
porozmawia z 
panem nasz generał. Pół godziny. Godzina. Szarpię klamkę. Zamknięte! Zaraz 
odkręcą gaz, 
podrzucą dolary, wypchną przez okno wprost w Jaro.
- Piękne słowo: marzenia - wtrąca Olimpia.
Pocałunek z języczkiem, pełne usta plasteliny. Niedobrze. A generał jednak nie 
przyjechał. 
Moskiewski wujek wystawił ją za drzwi.
- Moskwa - powiedziała tajemniczo Olimpia - jest Stolicą wszystkiego, tylko nie 
ZSRR.
- Od kiedy się onanizujesz?
- Od kiedy skończyłem czterdzieści lat.
Zastygam z głupawym uśmieszkiem. Nie chciałbym się powtarzać, ale w tym wieku 
ciała 
stają się rzadsze, i tyle -deja vu, deja vu ... Zastygam z głupawym uśmieszkiem.
- Mnie matka nakryła, kiedy miałam trzynaście lat. Powiedziała: skończ z tym, bo 
jak nie, 
wyrośnie ci trzecia noga. Przestraszyłam się, jasna sprawa, apotem wszystko OK, 
nie wyrosła. 
Wczoraj byłam w mauzoleum.
-No i jak?
- Lepiej by go pochowali.
- Krupska też tak sądziła.
- No ja myślę! - los wdowy po przywódcy światowego proletariatu rozczulił 
Olimpię do łez. - 
Wyobraź sobie, jak się musiała czuć, kiedy tam wpadała, żeby go zobaczyć!
- To wszystko wina Stalina - mruknąłem.
Okazało się, że Olimpia nosi pospolite syberyjskie nazwisko: Fiodorowa.
- No i co, tundro jedna, jak mi się odwdzięczysz? -zapytałem Fiodorową, nieźle 
już pijany.
- Zostanę twoją Muzą - zaproponowała skromnie.
- I tak już nazywasz się Olimpia - powiedziałem.
Czas obiektywizacji. Podają ci ciebie samego: od stóp do głów - i kładą na stół, 
jak na ladę. 
Można pomacać, uszczypnąć, tyle, że nie ma wyboru i reklamacji już nie 
przyjmujemy. Jesteś 
równy samemu sobie: ni mniej, ni więcej. Tożsamy. I proszę: płacę szczeliną w 
czaszce, naj-
droższym, co mam, i wcale mi nie szkoda.
Jest taki termin: inteligencja pisząca. Wymyślili go męczennicy: więźniowie z 
syberyjskich 
katorg.
- Nie, nie jesteś kobietą - mówię. - Jesteś bawołem.
Olimpia patrzy na mnie, zdemaskowana, wystraszona, przyłapana na gorącym 
uczynku.
- Wracaj - mówię.
- Wracaj do mamy - mówię. - Tu nie masz żadnych szans.
- Pomóż mi - prosi Olimpia i przylepia się do mnie szyją żywcem wyciętą z 
Ingresa.
I proszę, znowu ona. Stoi na stacji metra, przygnębiona, w szarym kaszmirowym 
płaszczu 
uszytym za pieniądze sponsora, który dawał jej właściwie tylko tyle, że dawał.
I tu pozwolę sobie nie zgodzić się z Josifem Brodskim. Czterdziestoletni 
mężczyzna wcale nie 
dziękuje! Magia liczby „czterdzieści” ontologicznie nie pozwala dziękować. 
Brodski tego nie 
rozumiał, co cieszy mnie i niepokoi, ponieważ, gdyż, bo, albowiem, jako że 
wsiada do roz-
padającego się samochodu, który na wiosnę z całą pewnością nie przejdzie już 
kolejnego 
przeglądu technicznego, trzeba będzie znów zbierać pieniądze, zapożyczać się, 
kombinować, 
chodzić, prosić - lekko przekręca kluczyk w stacyjce, wkłada czeskie rękawiczki 
samochodowe, 
ten gest obarczony jest niepotrzebnymi znaczeniami, konotacjami sprzed 
dwudziestu lat, obok 
przepływa moskiewski Łuk Tryumfalny, w którym nie ma za grosz tryumfu- droga 
prowadzi do 
centrum życia. Zatrzymuję się koło sklepu naprzeciwko domu, w którym zgodnie 
mieszkali 
Andropow i Breżniew. Tym razem jest w białej sportowej kurtce, oczy płoną, i bez 
czapki, 
chociaż pada śnieg, ale zza chmur prześwituje zachodzące słońce, słońce naszej 
zaprzepaszczonej klęski.
- Kupiłam od brudasów na rynku winogrona. Chcesz?
Jemy winogrona, wypluwamy pestki przez okno. Nadeszła godzina deklaracji.
- Będę cię kochała jak mamę - deklaruje Olimpia.
- Świetnie - wypluwam pestkę.
-A ty?
- Ja ciebie też, jak mamę. Zapalisz?
-Zapalę.
Palimy i patrzymy, jak wesoło pada sobie niedzielny śnieg.
- No to co, jedziemy? - rozgniatam niedopałek w popielniczce. Jedziemy. Tunelem, 
przez 
most. Całkiem blisko. Koło restauracji „Arbat” hamuję i ostro cofam na chodnik. 
To moja 
kręgielnia: stąd do ekranu, na którym przyjaźnie macha łapami nasza radziecka 
Myszka Miki. 
Naprzód!
Najpierw nie zrozumieli. W ogóle nic nie zrozumieli.
Tak było lepiej dla nich i dla nas. Włączyłem drugi program i pomknęliśmy z 
rykiem silnika. 
Najpierw trafił pod koła niedzielno spacerowy, solidny mężczyzna w okularach i 
karakułach, 
bardzo dostojny typ, potem namierzyliśmy zakochaną parę, rozbiliśmy ją na pół, 
żeby po chwili 
połączyła się już na zawsze, potem towarzystwo spanikowało, rozbiegło się po 
kątach, ale kątów 
nie było, więc kosiliśmy ich bez kłopotu: babcie i dziadków, panie i panów.
Tulili się do witryn, więc gnietliśmy ich hurtem przy witrynach, uciekali za 
drzewa, ale i tam 
umieliśmy ich dogonić, przewracali się i zaplątywali w połach ciemnych, 
paskudnych jesionek. 
Najciekawiej szło nam z młodzieżą, i nagle poczułem, że sam odmłodniałem.
- Trzynaście - liczyła Olimpia. - Czternaście! Piętnaście!
Odmłodniałem. Dotarło do mnie, że wreszcie mam jakieś zajęcie. Pracę. To moja 
praca. 
Nigdy wcześniej nie pracowałem tak dobrze.
- Dwadzieścia! - zawołała Olimpia. Samochód przetaczał się i przeskakiwał przez 
ciała. Jakby 
były z gumy.
- Skoś tego chuja! - pokrzykiwała ubawiona Olimpia.
- Hura! I tamtą pizdę!
- Przemówiła ludzkim głosem! - ucieszyłem się. - Proszę, proszę!
- Dwadzieścia sześć!
- Rewolucyjna liczba - zauważyłem. - Sorry, dziecino
- rzuciłem grubej pannie. Rozjechaliśmy ją i pomknęliśmy dalej. Widzę, że jakiś 
gliniarz 
ściąga walonki i przebiega nam przed maską w rozwianych onucach. Chodź, chodź! 
Skręcam, 
zbijam go z nóg, leci w witrynę z manekinami, tonie w odłamkach szkła. Nie ma 
czasu! Dalej!
- Trzydzieści! - tryumfuje Olimpia.
Biegną jak pod ogniem karabinu maszynowego. Przypominam sobie ukochany w 
dzieciństwie obrazek: lato, Piotrogród, pacyfikacja demonstracji w lipcu 1917. 
Na dachu szczeka 
karabin. Myszka Miki wiecznie żywa! O, jeszcze jakiś chłopaczek, pewnie z 
zawodówki, fan 
rocka, chodź no tu, mały, zaśpiewaj nam i zatańcz!
Maskę oblepiły zęby, korale i nawet całe szczęki. I strzępy ubrań. Bonus w 
postaci baby, 
która przepływa przed szybą, jak w akwarium, z wytrzeszczonymi oczami i 
trzewiami. Jesteśmy 
gdzieś na wysokości sklepu „Jupiter”.
Olimpia włączyła magnetofon. Niespodzianka! „Fale Amuru”. Atu, proszę, jaka 
ładna 
dziewczyna. Patrz, Olimpio, patrz i ucz się: tak się żyje w stolicy!
- Trzydzieści osiem.
- Czterdzieści.
- Plan wykonany. Teraz już leci nadprodukcja! Wyhaczam lewym reflektorem 
rezolutnego 
dziadka z siatką z zakupami. Chlusta na nas mleko. Woda życia.
- Świetnie prowadzisz!
- Nie zapeszaj! - odpukuję w jej kolano.
- OK, nic nie mówiłam. Czterdzieści sześć! Patrz, jeszcze tamtego.
Rozpłaszczamy cherlawego żołnierzyka. Bierzemy kurs na spożywczy.
Znowu tłum ludzi. Myśleli: telewizja, show na żywo, wywiady. Z tymi myślami 
maszerują do 
wieczności. Milicjantów - poza tamtym - ani widu, ani słychu. Gdzie oni się 
podziali?
Zbiegowisko. Cyrk przyjechał! Na kółkach. Stos ciał.
-	Pięćdziesiąt cztery.
- Będzie sporo rannych - mówię.
- Jeszcze tę pizdę. No, proooszę.
Woli dziewczyny, ja facetów. Coś dla psychoanalityka.
No nie, ja też nie mam nic przeciwko dziewczynom. Byle ładnym, wysokim, 
eleganckim - 
chodźcie do mnie wszystkie, chodźcie, cip cip cip!
- Chyba oberwałam.
Ma rozerwany rękaw. Cała ręka we krwi. Wykrzywione usta. Ale ładnie jej z tym. 
Wygląda jak 
uczennica.
- Wytrzymaj. Już niedługo.
- Sześćdziesiąt trzy - szepce.
Samochód oblepiły bułki, owoce, gazety, ubrania, bielizna. Oj! Dopadam matkę z 
wózkiem. 
Dzieciak leci w powietrze! Halooo! Łapcie dzieciaka!
Utknęliśmy w tłumie. Silnik rzęzi. Rozstąpcie się, rozejdźcie, obywatele! Koła 
buksują na 
czymś lepkim. Olimpia wpada na mnie. Teraz jest już cała zakrwawiona. Samochód 
wyrywa się 
na ścianę baru „Bałdaj”, dobrze go znam, dawno już tam nie byłem. Silnik gaśnie. 
Odpal, 
kochany, odpalaj! Świetna reklama rodzimego przemysłu motoryzacyjnego.
- Ile?
-	Straciłam rachubę - mruczy Olimpia.
Głaszczę ją po policzku. Na jałtańskim nabrzeżu - w bryzgach szkła i morza - gra 
orkiestra 
dęta.
- Nieważne - mruży oczy. - Dobrze mi było z tobą.
Dziesiątki rąk sięgają do samochodu. Wczepiają się w nas, wywlekają na asfalt. 
Olimpia 
wyje. Tłum rozerwał nas na strzępy, nie dopuścił milicji. Na strzępy nas 
rozerwali.
Watka
Żeby tak chociaż daun!
Daun! Pójść z komendantem obozu do cafe. Przez c czytane jak k. Zatopić się we 
wspomnieniach. Ciągle gadają: wychowanie, wykształcenie! Łżą! Łżą z tchórzostwa. 
Usiadła, 
wytarła zasmarkany nos. Rozkaszlała się nikotynowo, jak chłop. Złotogłowa, jako 
ta dzwonnica. 
Poluzowała chustkę. Przesolone jaja. Tamci, na Wieży, też łgali. O dauna już by 
zadbała. Na 
przekór wszystkim, w proteście, dumna, samotna, żeby tak nawet płuca miała z tą 
krwią wypluć. 
Łżą, jaka niby resocjalizacja. Uśmiechnęła się do portierki: przepraszam, nic 
nie prenumeruję. 
Ani jednej gazety.
Wózkowe w wysoko podciągniętych wełnianych raj tuzach pchały swoje wózki. W 
moskiewskim zoo, tuż przed rozwodem, ni stąd, ni zowąd zeszło im na marksizm. 
Żeby tak 
chociaż nie miało to rozumu. Starsze dzieci bawiły się w piaskownicy
Serafima Miaukina wyszła od ginekologa. Komendant obozu nie odrywał od niej 
wzroku. 
Ciekło spod pach. Dowlokła się jakoś do sklepu MIĘSO, żeby kupić kurę. Odebrała 
paragon i 
zemdlała.
Nigdy. Nigdy Serafima Miaukina nie będzie nikogo miała. Ani dzieci, ani wnuków, 
ani 
prawnuków. Nigdy nikogo, zawsze tylko kurę. Zawsze tylko kurę z jastrzębim 
rozmachem 
skrzydeł. Zawsze tylko długi, bezpłodny lot naszej kury nad równinami, stepami, 
rzekami Oj-
czyzny, bo nie masz, ach, nie masz, Serafimo, wielkanocnej baby - przesolone 
jaja w 
malowanych skorupach, marksizm, Mikołaj, zwierzyniec i smród - sąsiadka słuchała 
chciwie i z 
niedowierzaniem - zmęczona skóra, zmęczony smród - nie masz baby wielkanocnej - 
płynny 
zamach jastrzębich skrzydeł - nie masz karpia na Boże Narodzenie - rybki! rybki! 
- pierwsi 
chrześcijanie- nie masz, ach, nie masz, Serafimo, życia bez lepkiego zarodka, 
jabłuszka bez 
robaczka, nie masz, Serafimo, oślizłej topielicy bez wiosennych wód, ani 
Chrystusa bez łona 
Marii Panny, nie masz, ach, nie masz, Serafimo!
W mieście z dnia na dzień zrobiło się ciepło. Matki jak na komendę porozpinały 
płaszcze, 
dziergają na drutach, sielanka. Z boku wyglądają na przypadkowe dziewczynki 
naturszczyce z 
przypadkowymi bękartami. Nienaprawialne ex definitione; i jak ten mechanizm 
działa? Weźmy 
takiego Chagalla. Witebsk. Handel rybą. Zakłady fryzjerskie. W porządku, trudno 
sądzić po 
Żydach. To w ogóle jakieś wilkołaki. Ale coś tam można jednak podliczyć, 
wyciągnąć jakiś 
pierwiastek. Dziewczynom macierzyństwo nie weszło jeszcze w krew. Powolutku 
dojrzewały na 
mizernym gruncie. Między nimi miotała się Serafima Miaukina ze swoim bladopyskim 
zasrań-
cem.
Będzie chodził tabunem. Będzie - wściekły, skrzywiony i nieufny - oglądał się za 
siebie i 
zaciskał pięści. Roztrwonili cały genotyp, wyskrobali do dna.
Serafima Miaukina, złotowłosa, z zerową akceptacją życia. Hiroszima to 
Hiroszima, terroryści 
to terroryści.
Mamo!
- Czego chcesz?
- Znowu narobiłem.
Dziecko to dziecko. Bez nazwiska, bez rodowodu, bez różnicy. Żeby tak 
wyzdychali. Tylko 
mama, tata i brat niech zostaną, szkoda ich jakoś.
Uspokój no się wreszcie!
- Mamo, znowu narobiłem.
Serafima Miaukina rozgarnęła dłońmi wilgotne wodorośla rajstopek i cichutko 
zawyła w 
maleńkiej kuchni.
Za to dużo spała. Sny śniły jej się bezgrzeszne i bezbarwne. Bóg mnie pokarał. 
Dlaczego 
jestem taka obojętna? Dlaczego nic mi się nie chce? Dlaczego nie potrafię nikogo 
pokochać?
Komendant obozu wezwał Serafimę Miaukiną. Komendant obozu wezwał ją na 
poniżające 
przesłuchanie. Wyszła, chwiejąc się ze szczęścia.
Sąsiadka nie mogła dopytać, co z tym zapachem. Jak niby, gdzie się zbiera? 
Opowiadał mi 
Mikołaj w zoo. Tak mu się wyrwało. Przed rozwodem. Można wywęszyć zdradę. Wie 
pani, 
Serafina Miaukina zniżyła głos do szeptu, kiedy kobieta pierwszy raz się 
prześpi. W jakim sensie 
pierwszy? Sąsiadka nie łapała. Serafima Miaukina pomyślała, że faktycznie mówi 
niejasno.
- Właściwie odkrył to mój pierwszy mąż.
Sąsiadka zapytała:
- A ludzkość, tak z ciekawości pytam, wie już o tym odkryciu? Mąż, zdaje się, 
był chemikiem?
Zdradę można wywęszyć. Mikołaj miał wtedy dwadzieścia jeden lat - dziecko 
jeszcze - 
westchnęła sąsiadka - ożenił się z Serafimą Miaukiną z wielkiej miłości i sam 
nie zauważył, jak 
szybko stał się ostatnim sukinsynem, żulem, płaksą, pantoflarzem, zwyczajnie 
nikim. Mikołaj nie 
wiedział, że babie trzeba ukręcić łeb, jeśli chce się z nią żyć, trzeba bić po 
pysku najmniej tyle, 
ile dopieszczać i rżnąć, że baba ma nadskakiwać i pełzać u stóp, a nie wiedzieć 
lepiej i prawić 
kazania. Mikołaj, pyzaty chłopiec z uniwersyteckim znaczkiem w klapie marynarki, 
nie wiedział, 
że inaczej baba to gnijący, rozpadający się na kawałki trup pełen trupiego jadu. 
Serafima 
Miaukina uśmiechnęła się bystrymi, dzielnymi oczami. Potem - powiedziała - jad 
przelał się na 
dywan i sąsiedzi musieli spalić dywan na śmietniku.
Babę trzeba przymrozić. Sąsiadka w zamyśleniu piła kawę. A jeszcze lepiej 
spalić, żeby się 
nie męczyć. Pewnego razu urodziła modrookiego, kędzierzawego, 
pięciokilogramowego 
wspaniałego chłopczyka.
Pewnego razu Serafima Miaukina pojechała na misję do ościennego, bratniego 
kraju, 
wydusiła własnymi rękami całe bydło i swołocz, zatopiła moczem dymiące zarzewia 
buntu i 
wróciła, rozczochrana, cała i zdrowa. Zbudowali jej pomnik na wielkim placu, 
naznosili kwiatów i 
marcepanów, a Minina i Pożarskiego wyrzucili w krzaki, gdzieś w Marinej Roszczi.
Pewnego razu Serafima Miaukina zjadła na śniadanie kotlet; chociaż świetnie 
gotowała i 
nawet słynęła z pysznych ekierek, zrobiło jej się niedobrze, tak że zaczęła 
rzygać. Mikołaj 
zwolnił się z pracy, przyjechał, a pod wieczór lekarz fałszywym tonem stwierdził 
ciążę. Z godziny 
na godzinę ciąży przybywało. W piątym miesiącu Serafima Miaukina ocknęła się i 
zrozumiała, że 
albo ciąża, albo rozumna jednostka, wybór należy do niej.
Pewnego razu Serafima Miaukina upaliła się trawą i zrobiło jej się ciut lepiej, 
a potem jeszcze 
lepiej, i jeszcze, i jeszcze, jak w bajce.
Pewnego razu Serafima Miaukina przeczytała Drogowskazy, almanach legalnych 
marksistów, i całą noc aż do rana pląsała w nocnej koszuli potłuczonym szkle. 
Koszula była 
krótka i półprzezroczysta.
Pewnego razu spotkali się w hotelu Inturistu, całkiem przypadkowo. Komendant 
obozu 
posiwiał, wyprzystojniał. - Nie czuję się winny - powiedział. Serafima Miaukina 
aż zwilgotniała na 
to wyznanie, najpierw się przestraszyła, a potem zwilgotniała, i jeszcze 
zwilgotniała, i rozbolały 
ją piersi. Do kibla! Do kibla! Rzucili się na siebie. Co jednak znaczy mundur.
Pewnego razu w tajemnicy przed Serafimą Miaukiną Mikołaj napisał doktorat i 
obronił go, 
żeby jej zrobić prezent, i Serafima myślała, patrząc na wszystkie te mordy: - 
Skąd się bierze tyle 
nienawistnych, skrzywionych, podłych mord wśród naszej inteligencji technicznej? 
Wszyscy 
jacyś syfiaści i niepozbierani. A taka inteligencja twórcza? - Też bydlak na 
bydlaku, stado 
narcyzów. A robotnicy, że już o chłopach nie wspomnę? - Za kogo mam niby wyjść 
za mąż?
Serafima Miaukina zaprosiła trzy przyjaciółki na swoje urodziny. Przyjaciółki 
przyszły, całe 
odstrzelone. Mikołaj latał jak podmieciony, siekał sałatki, zmieniał talerzyki, 
dowcipkował, pili 
herbatę, chwalono ekierki, chwalono serwis do kawy, Serafima pokraśniała, wpadła 
w nastrój i 
głośno krzyczała. Mikołaj odstawiał puste butelki, przygadując: „Truposza pod 
stół”.
- Widzisz, Mikołaju - Serafima Miaukina zawiesiła głos. - W dzieciństwie miałam 
nianię. - Aha 
- powiedział Mikołaj. Zawsze mówił „aha”, kiedy uważnie słuchał. -Nawiasem 
mówiąc, nazywała 
się Puszkin. W ich wsi wszyscy nazywali się Puszkin, słowo daję! - Aha - 
powiedział Mikołaj. - 
No to nieźle!
W Wieży Wiaczesława Iwanowa w każdą środę spotykali się najznakomitsi i 
najgenialniejsi 
ludzie swojej epoki, poeci, filozofowie, uczeni, malarze, aktorzy i czasem nawet 
politycy. 
Prowadzili wyrafinowane dysputy na tematy literackie, filozoficzne, mistyczne, 
okultystyczne, 
religijne i społeczne.
- Do słoni nie idziemy.
- Jak chcesz.
- Chcę na lody.
- Na lody chyba starczy.
- Lubiłam jajka, szczególnie na miękko. Teraz też lubię. Niania karmiła mnie 
łyżeczką i co 
chwila zanurzała ją w solniczce. Sól oblepiała mokrą łyżeczkę... - To dlatego 
jesz jajka bez soli! - 
Muszę przyznać, że jesteś spostrzegawczy - roześmiała się Serafima Miaukina.
I rzeczywiście. Mikołaj czasem zaskakiwał znajomych tą spostrzegawczością. - Czy 
któryś z 
was zauważył na przykład - pytał Mikołaj, łagodnie spoglądając na kolegów, jeśli 
tylko w pobliżu 
nie było żadnych dziewczyn -że jak się rżniesz z nową babą, to rano, jak srasz, 
zawsze srasz jej 
zapachem? - Co? Co ty gadasz? - w oczach kolegów pojawiały się nikłe błyski 
zrozumienia. - 
Ale - dorzucał Nikołaj - to tylko jak z nową. Potem możesz rżnąć do upadłego, i 
nic, żadnego 
zapachu. - Faktycznie! -wołali rozentuzjazmowani koledzy - Czysta mistyka -
wzruszał ramionami 
Mikołaj. - Czysta mistyka.
Ale to tylko w ściśle męskim gronie. Nie wtajemniczył nawet Serafimy Miaukinej.
Była procesja, Serafima śpiewała i szła po kałużach, obok Mikołaj o twarzy 
króliczka, zawsze 
w chwilach rozrzewnienia twarz robiła mu się króliczkowata, ckliwa i mdła. 
Serafina jeszcze 
mocniej przytuliła się do męża: -Kocham cię.
Pewnego razu Mikołaj II ożenił się z Serafimą, i ani się obejrzał, jak 
przytłoczyły go jej 
intelekt, sarkazm i pogarda. Serafima Miaukina miała z Mikołajem II mnóstwo 
dzieci: Kirowa, 
Rudzutaka, Rykowa, Jagodę, Wiernadskiego, Mandelsztama, Cwietajewą, Michaiła 
Kolcowa, 
Ordżonikidze. Długo by wymieniać. Wiele z nich zmarło na pomieszanie rozumu i 
rozstrój 
nerwowy
Pewnego razu Serafima Miaukina rozwiodła się z Mikołajem. Myślała: będzie o nią 
walczył, 
nie podda się bez walki, a on zwyczajnie wziął i pogrążył się w sobie, w swojej 
cichej rozpaczy 
Tak! I jeszcze powiedział: matka prosiła ci przekazać, Serafimo - zaciął się na 
chwilę, ale 
dokończył: - żebyś jej oddała pierścionek zaręczynowy. Serafima spokojnie: - 
Oczywiście. - 
Zdarła z palca. Pierścionek poleciał pod szafę. Mikołaj rzucił się na kolana.
- Przepraszam, nie chciałam - szczebiotała Serafima Miaukina. I w duchu: - Ach 
ty, tłusta 
dupo! Na kolana! Czołgaj się! Filisterskie nasienie!
Spokojny kraj. Handel rybą. Wózkowe pchały swoje wózki. Truposza pod stół.
- Mamo, znowu narobiłem!
Złapała, pupą w górę, zaniosła do łazienki.
Dość.
Przyszła sąsiadka. Ni to sąsiadka, ni to - mamy jakiś deficyt symboli - ni to.
Miaukina: - Mikołaj mi mówił. Słyszałaś o czymś takim?
Sąsiadka zszokowana.
- Już się zdecydowałam. Tym razem przesadził. Do sąsiadki: - Nie to mnie martwi. 
Nie 
potrzebuję wunderkinda.
Sąsiadka: - A mały Nikitinów Iliadę to kilometrami z pamięci.
Miaukina skrzywiła się: jaka tam sąsiadka, czysta Maryja Panna. A ją ciągnęło. 
Od małego. 
Nie przyznawała się sama przed sobą, dusiła, ale ciągnęło.
Plugastwo.
Usta zawsze półotwarte, oko maślane, jest w nim coś miaukińskiego, jak parodia. 
Jak z 
koszmaru wypływała twarz Mikołaja.
Nie wiem, może trzeba brać wszystko, jak jest.
Nie mogę.
Wzięła i zaczęła tańczyć. W krótkiej nocnej koszuli.
Chodź, zatańczymy razem? Sąsiadka patrzyła spode łba. Coś tam do niej dotarło. 
Rumowisko kobiecej intuicji.
Serafima Miaukina gwałtownie zatrzymała się, przykucnęła, rozstawiła kolana. 
Złotogłowa, 
jak kremlowskie dzwonnice.
- Iliada!
Zarechotała. Miał trzy i pół roku, kiedy zaczął coś tam paplać, przeplatając 
słowa smarkami.
- Smiało, dalej, jeszcze mocniej, rybko! Oczko mętne. Czółko mokre.
Nie bez powodu znienawidziła genetykę, trucicielkę nadziei. Miaukina dorzuciła: 
- Trucicielkę 
przyszłości.
- To nic nie wiedziałaś?
-A skąd!
Pewnie, nawet się nie domyślała. Wszyscy byli zaintrygowani. Popatrzyła na 
kolana. Późno 
już, idę. Miaukina kucała i rozmyślała o komendancie obozu i krwawiących 
stopach. Synek 
zerwał woreczek z haczyka. Jak pierścionek. Miaukina uśmiechnęła się.
- Głupolu! To nie zabawka!
To watki. Głupolu! Watka to istota kobiety. Kolorowe watki. Jestem watką. Jestem 
watką, 
głupolu. Nie baw się watką! Watka nie jest do zabawy.
Jedną ręką ścisnął woreczek, a drugą go okłada. Geny wzeszły, jak ziarna. 
Przezpotwarz 
Mikołaja uśmiechała się zza grobu twarz świekry. Miaukina gwałtownie wstała. Nie 
ruszaj, 
durniu!
Ruszaj! Ruszaj!
Zerwał z haczyka. Ciągnie do siebie. Ciągnij, ciągnij. Śmiało. Za granicą 
specjalnie 
uprzedzają. Napisy ostrzegawcze. Postaraj się jeszcze trochę! Patrzył oczami 
świekry. Mściwe 
spojrzenie. Oddawaj pierścionek.
Widzę wszystko, co się dopiero wydarzy. W tabunie, tabunem, równaj.
Geny, geny.
Świszczą jak kule. Długa seria genów.
No, jak już tak chcesz, masz, baw się.
To był mezalians. A teraz krzyż na całe życie.
Milicja?
Nie dojdą.
Masz, masz.
Dziwne. Tylko za pierwszym razem.
Synek przełknął ślinę. Niepewnie wstał.
- Kpisz sobie ze mnie?
Synek potulnie usiadł, rzucając mściwe spojrzenie, spojrzenie świekry. Znów 
wstał. Czapka 
błazna. Skafander kosmonauty. Lot na księżyc. Cały zadowolony zaczął naciągać.
Myślała: po pierwsze, kiedy miała osiemnaście lat, w jakiejś enerdowskiej 
książce czytała 
ostrzeżenie: jeżeli spojrzy na ciebie nienawistnymi oczami nienawistnego 
krewnego, zachowaj 
spokój, to nie jego wina. Logiczne. Niemcy zawsze są logiczni, ale my to nie 
Niemcy. I 
uśmiechnęła się. Po drugie, co po drugie? Zapomniała, co po drugie. Ach tak, to 
częsty 
przypadek. To się zdarza. Zaczęła krzątać się po kuchni. To się zdarza. Nie 
dojdą. Nawet te 
całe Hindusy piszą na woreczkach: niebezpieczne!
Sina niedziecięca twarz. I kłujące oczy. Żeby tak Hitler! Nauczycielka wezwała: 
czego pani 
chce. Jedziemy na trójczynach. Dziwka. Nawet się nie krępuje. Jak w Ameryce:
ma pani raka. Noż kurwa.
Kuku. Skafander kosmonauty. Nawet jakby się uśmiechnął: rozumie. A potem zaczęło 
lepić 
się do twarzy.
A on rączkami.
A ona siedzi w kucki i patrzy.
A on rączkami, rączkami!
Geny jak sztangi. Stufuntowe.
Podparła dłońmi policzki i patrzy.
Nocnik tańczy. Nocnik zgrzyta o terakotę. Przebiera nóżkami. Oblepiło.
Miaukina poderwała się. Wypadła z łazienki. Padła na łóżko. Zakryła rękami 
zgrzyt nocnika. 
Będę liczyła do stu. Powoli. Zaczęła liczyć.
Tam w łazience - lotna księżyc - skafander kosmonauty - rączki - watki - nalana 
krwią twarz - 
rybki! rybki! -nocnik się przewrócił - usłyszała przez ręce.
Miaukina leżała i liczyła. Zerwała się i do łazienki. I z łazienki na łóżko. I z 
łóżka do łazienki.
Dzwonek do drzwi.
Miaukina do drzwi. Stoi, nasłuchuje. Milicja. Leży w sypialni, w poprzek łóżka, 
i przypomniało 
jej się, jak w poprzek łóżka, po zjedzeniu kotleta, złapał ją ostry atak 
macierzyństwa.
Komendant obozu: - No, czego?
Synek z nimbem nocnika na pomarszczonej pupie. Na pomarszczonej pupie Mikołaja, 
na 
rozłożystej pupie.
Miaukina:	- Śmiało! Śmiało!
Sąsiadka weszła tryumfalnie, cała w błękitach. Deficyt symboli.
Miaukina zaskrzeczała na nią: - Takie z nas watki. Ty jesteś watką. Ja jestem 
watką.
Potem pomyślała i dorzuciła: - Watką w majteczkach.
Leży na łóżku w krótkiej nocnej koszuli i skrzeczy.
Rozgarnęła dłońmi wodorośla dziecięcych rajstopek i skrzeczy. Podciera synkowi 
pupę i 
mruczy: - Jestem watką. Cicho leży w poprzek łóżka. Truposza na stół.
Kurwa nędza
O drzwi wsparty...
Borys Pasternak
- Proszę, tutaj może się pan przebrać - organizatorka pstryknęła wyłącznikiem i 
w mętnej 
zieloności trójskrzydłowego tremo oboje wielokrotnie odbili się, zderzyli i 
rozbiegli: wystudiowana 
kokieteryjna fryzurka, dżinsowy komplecik wytarty na łokciach i kolanach, na 
ramieniu 
półdamska torebka z cielęcej skóry, a do tego biały wykładany kołnierzyk, 
sztywne 
nalakierowane loczki, piskliwy ton perfum, zdumione brwi. Pewnie kombinowała, 
jak też 
mieszczą się w torbie wyprasowany czarny garnitur, koszula, krawat, jakim cudem? 
Może za-
pomniał zabrać walizkę z hotelu... Rozejrzała się, nie przestępując progu. 
Pokój, w którym zaraz 
zacznie rozbierać się do majtek i pachnieć potem obcy mężczyzna. Poszukała 
wzrokiem walizki. 
Deklamator przechwycił jej spojrzenie.
- Zostanę tak - powiedział pojednawczo, i jego głos przepłynął przez pokój 
kółkiem słodkiego 
dymu, jakie niespiesznie wypuszcza fajczarz, wygodnie rozparty w fotelu. 
Organizatorka chciała 
coś powiedzieć i nie powiedziała. Poruszyła tylko wargami i nieufnie zerknęła.
- Nino Lwowno - powiedział deklamator, który z zasady zapamiętywał, jak nazywają 
się 
wszelkiej maści organizatorzy, co upraszczało dalsze kontakty - a gdzie tu jest 
toaleta?
Pytanie, zakorzenione w tradycjach bezpretensjonalnej epoki Dierżawina, prawa 
pańszczyźnianego i męskiej galanterii, zabrzmiało niestosownie. Mimo wyraźnej 
mobilizacji 
dobrej woli Nina Lwowna nie potrafiła się przemóc i nadęła policzki.
- Przedostatnie drzwi na końcu korytarza - prychnęła urażona, całą postawą 
podkreślając, że 
nie jest tu portierką czy inną sprzątaczką, tylko przedstawicielem miejscowej 
inteligencji, 
ekspozyturą muz, nauczycielką śpiewu, społeczniczką, cieszącym się autorytetem i 
szacunkiem 
członkiem komitetu miejskiego - „tfu, cholera, święta krowa!” - i, wybaczy pan, 
drogi panie, nie 
rozumiem, jak można wyjeżdżać kobiecie z takim pytaniem.., kobiecie!!! Też mi 
stołeczne 
maniery...
Mężczyźni sikają na stojąco - co za koszmar!
Odwróciła się.
Zrobiła jednak błąd. I przyszło go naprawić:
- A nie, męska - ostatnie drzwi na końcu - zatrajkotała z niepewnym już 
obrzydzeniem.
- Może pani powtórzyć? - deklamator nachylił mleczną małżowinę ucha.
„Kpi sobie ze mnie!” stropiła się na taką bezczelność.
- Nie ma żadnych oznaczeń, ale ostatnie drzwi...
- A! - pojął wreszcie deklamator. - Zresztą wszystko jedno.
Nina Lwowna nie mogła znaleźć słów.
Zaszumiała woda. Wycierając ręce chusteczką do nosa, deklamator zatrzymał się 
przed 
drzwiami toalety. Była to rzadka sztuka, swego rodzaju perła, parada 
nieskrępowanej 
kolektywnej męskiej refleksji. Na wszystkie strony tryskały napisy wykonane 
różnokolorowymi 
długopisami, pastą, ołówkiem chemicznym, wyskrobane scyzorykiem i Bóg jeden wie 
jakimi 
jeszcze ostrymi narzędziami. Kosmate życie namiętności tatuowało przestrzeń. 
Gatunki deptały 
po sobie. Wiersze sąsiadowały z połyskującymi aforystyką pasażami prozatorskimi. 
Muczące 
wołacze porośnięte piórami wykrzykników buszowały od futryny po futrynę. Drzwi 
kwitły. Było tu 
wszystko: dobre rady, racjonalizatorskie idee, pochrząkiwania, łkanie zdębiałej 
płci, elegijne 
złośliwostki, ostrzeżenia i groźby, krwista a zawiesista inwektywa pod adresem 
niejakiej 
Lenoczki Salnikowej (nie wkurzaj się, Lena!), cytaty, toasty, autografy z datami 
i miastami, 
przygrube aluzje, rozdzierające wezwania i najsmakowitsze kuriozum:
Urodziłam się całkiem goła
Mama dała mi na imię Ola.
Chłopów lubię bardziej jak maliny
Spiję się we własne imieniny.
Ostatni wers sprowokował serię pełnych zachwytu chrząknięć deklamatora. 
Obietnica spicia 
się we własne imieniny sugerowała jakąś dławiącą tatarską niespodziankę. Co za 
ponury kretyn 
ułożył tę Olę? Chórzysta z amatorskiego chóru? Wędrowny artysta? Podstarzały 
pionier? Skąd 
to wziął, takie ostre i ckliwe, całkiem jakby nie z głębin trzewi? Nagle 
deklamator również 
zapragnął coś napisać: coś ciężkiego i sprośnego, coś chuligańskiego. Wyciągnął 
z kieszeni 
długopis, wygodnie oparł dłoń o drzwi i popadł w zamyślenie. Nic sensownego (ani 
non-
sensownego) nie przychodziło mu do głowy. Solidnie już skoncentrowany złapał się 
na myśli, że 
musi koniecznie napisać bardzo oryginalnie i tak, żeby jeszcze ckliwiej. I 
porównanie z innymi 
autorami, którzy tworzyli swobodnie, z nadmiaru: wynurzali się na drzwiach i 
szli, uwolnieni, 
dalej - to porównanie nie przemawiało na jego korzyść. Nie śmiał naskrobać 
choćby prostego 
przekleństwa. Prostota cuchnęłaby snobizmem, bon motem, albo, z drugiej strony, 
pretensjonalną poufałością, sztucznym chamstwem... Wszystko to nie leżało w jego 
naturze, w 
jego kulturze, a pisać i tak się chciało. Dumając, co konkretnie, nadal 
machinalnie oglądał drzwi.
Naturalnie prócz tekstów zdobiły je rysunki. Jeden wyróżniał się spośród 
pozostałych 
gabarytami i starożytnością. Pierwotnie zajmował całe drzwi, z czasem zatarł się 
i częściowo 
zniknął pod późniejszymi warstwami, wciąż jednak zachował kontur kobiety 
odlatującej na bok, 
w cholerę, do kurwy nędzy, z twarzą z profilu: bez chustki, wąskie oczy, niskie 
czoło gwałcicielki 
i morderczyni, niechlujnie obwisła szczęka. Podejrzanie wykręcona pozycja 
tułowia z bojowymi 
szpulami cycków chcąc nie chcąc budziła skojarzenie z rozpłaszczonym do smażenia 
kurczakiem. Jedna noga zwisała na wpół zeżarta czy może niedorysowana - 
przeszkodzili, 
spłoszyli, nie dali.
„Bestia, nie baba! też narysował - myślał deklamator nieomal z zawiścią. - Taka 
tylko gwiżdże 
na te wszystkie smętne, nadęte rogaliki (rogalików było wokół zatrzęsienie), 
wycelowane ze 
splątanych chaszczy. Leci sobie i śpiewa..”
Bo to jest kurwa nędza! - pojął w końcu deklamator.
A co on ma napisać? Co oświadczyć światu? Odrzucał kolejne pomysły: to nie, i 
tamto nie. 
Boże, czemu wolno mu mniej niż innym! Gdzie sprawiedliwość? Poskrobał długopisem 
po 
drzwiach. - Nic nie urodzę.
Drzwi kwitły.
Jeszcze raz przejrzał napisy. Jak dziwnie, jak różnie ludzie słyszą świat! W 
ortografii 
szlachetnych rosyjskich przekleństw szalał pierwotny chaos. I duch unosił się 
nad wodami. Może 
ściągnąć coś z Biblii, tylko przekręcić? Dlaczego z Biblii? Co ma do tego 
Biblia? Albo wyznać 
jakiś ciężki grzech? Ze śmiechem: niby jaki? Znowu popadał w ckliwość. Albo 
uwiecznić 
kłamstwo? Spiżowe słowo: uwiecznić. A potem, po powrocie do Moskwy, w liliowe 
rzygowiny 
stosunków rodzinnych, powiedzieć jej:
Wiesz. Przypadkiem się wygadałem. Na klozetowym bukiecie drzwi, w znamienitym 
mieście... - tu stracił wątek.
- Chwila, jak się to miasto nazywa... Cholera, zapomniałem. Zdaje się, jakoś na 
K... Co dzisiaj 
mamy, wtorek? Gdzie miałem być we wtorek? Nie, na K to Kostroma.
Kostroma już była. Kostroma była wielka. Mokra, i coś przez nią płynęło 
(nieszczęsny 
dupek!), chyba Wołga... Uwiecznić kłamstwo? - Pieszczotliwie głaskał drzwi. -
Osioł ze mnie! Czy 
ja jestem jej cokolwiek jeszcze winien? Wyznawać grzechy... kiedy już obrzydło! 
Kiedy wszystko 
sprowadza się do jednego jedynego słowa NIE. Napiszę NIE. Głupio. NIE napiszę... 
Jak się w 
końcu nazywa to miasto?
Deklamator był rozbawiony własnym zapominalstwem. Nie ma pojęcia, gdzie jest. 
Świetne! 
Znakomite!... Będzie zły, jeśli teraz pamięć podsunie mu nazwę miasta. Sprytnie, 
cichaczem 
ustawiał przed pamięcią zasieki. Mówił: bo tak - rano przyjechałem, do obiadu 
spałem w hotelu, 
zjadłem w restauracji mięsną solankę i rzadki gulasz, po obiedzie znowu spałem w 
swoim po-
koju: okno na ogród, wiatr, słońce, wrzesień... wsiadłem do samochodu, po/przy 
drodze skakały 
domki. Europejska ulica, sklep „Kultura dla ludu”, łuk, cerkiew, i wszystko to 
Bóg wie gdzie. 
Deklamator płynął nad bezimiennym miastem.
Nic nie uwiecznił, udało mu się zapomnieć, gdzie jest, cały zadowolony wyszedł z 
toalety. 
Tak, myślał, takie drzwi trzeba zdejmować z zawiasów, zabezpieczać lakierem i 
gromadzić w 
magazynach państwowych muzeów; i niech tam leżą, aż nadejdzie ich czas. Czas 
bezcennych 
dokumentów epoki - kurwa nędza leci i śpiewa! - czas artefaktów sztuki ludowej.
Przeszedł kilka kroków korytarzem, łobuzersko rozejrzał się wokół i uchylił 
drzwi sąsiedniej 
ubikacji. Upewniwszy się, że nie ma w niej żywej duszy, wśliznął się do środka. 
Ciekawiło go, 
czy kobiety stać na godną odpowiedź. Z doświadczenia, nabytego na gościnnych 
występach, 
wiedział, że raczej ich w tę stronę nie ciągnie, czasem tylko zawyje gdzieś w 
głuchej pustce 
samotna myśl i dusza zamiera od jej słodkiego bezwstydu, i człowiek aż się 
skręca, tak chciałby 
zajrzeć w oczy tej, która to napisała, i zresztą czeka go niechybne 
rozczarowanie - prawa 
twórczości są okrutne - samotny napis zawyje i zginie na pustkowiu.
Drzwi były dziewicze. Żadnych wierszyków. Żadnej grafiki. Nic. Tylko ślady 
paluchów i mazgi 
szmaty. Kobiety doprowadzały do porządku kąciki ust i sznurowały za nimi 
zagadkowe, jałowe 
milczenie. Skrzyp! - już idą między ludzi, ale twarze ich długo jeszcze noszą 
ślady szlachetnego 
toaletowego zatroskania. Każdemu według potrzeb: jedni karmelki „Raczki”, inni 
czystą duszę, a 
ja zabiorę ze sobą na Sąd Ostateczny drzwi z męskiej toalety...
Drzwi odjechały na bok.
Nina Lwowna patrzyła na deklamatora ołowianym spojrzeniem rządowego ochroniarza.
- Zdaje się, coś pomyliłem... - wymamrotał zmrożony deklamator. Z oddali 
napłynęły głosy 
dzwonków, dzwoneczków.
-	Źle się pan poczuł? - współczująco zapytała Nina Lwowna i padła na 
podłogę. Deklamator 
wstąpił na jej brzuch i uprzejmie wytarł nogi.
- Dlaczego ma pani taki miękki brzuch? - zagadnął.
-	Ach, głupstwo!
- Ależ nie, proszę... Chciałbym wiedzieć.
- Wprawia mnie pan w zakłopotanie - polały się łzy. Nina Lwowna odwróciła twarz.
- Nie, nie, nalegam.
-	Od lewatywy... - rozpłakała się na całego. - Pan jest wstrętny.
Deklamator pomyślał i zszedł z brzucha.
-	Biegnijmy na scenę! - zaproponowała Nina Lwowna, wypłakana do syta.
- Biegnijmy - przystał bez entuzjazmu deklamator.
Pobiegli. Długo i głośno biegli korytarzami. Spłoszyli stadko pionierów, 
rozlokowane na 
odpoczynek pod starą, wyblakłą na różowo topolą (parszywym, oblazłym 
rekwizytem). Potem 
wpadali na żołnierzy, na pola kartoflane, na grzybki na skraju lasu i na babę z 
gitarą. Po drodze 
bawili się w chowanego. Ku ku! Deklamator czasem przyciągał ją do siebie i 
szeptał coś 
niezrozumiale.
- Puszczaj! - wyrywała się Nina Lwowna i mknęła dalej, ile sił w nogach, 
krzycząc w biegu: - 
Wiesz, rzuciłam szkołę, muzykę, fortepian... Wszystko rzuciłam. Czterdzieści lat 
czekałam na 
ciebie. I poczekałabym jeszcze czterdzieści. Mój chłopczyk! Mój jasny książę! 
Wyobraź sobie, 
dopiero niedawno dowiedziałam się, że mężczyźni sikają na stojąco! Wszyscy! Nie 
wierzę! Nie 
wierzę. Kochany mój, ty też?
- Ja też - ponuro przytakiwał deklamator, ledwie nadążając za Niną Lwowną. - 
Głupie 
przyzwyczajenie. Nic na to nie poradzę. Wybacz...
Zachrypiał dzwonek. Nina Lwowna schowała deklamatora za burą kulisą. Otarł pot z 
czoła, 
próbował wyrównać oddech. Kiedy ostatni raz miał tremę przed występem? Ilu ich 
tam siedzi, 
dziesięciu? Tysiące? Może nikt? Wyciągnął grzebień i przyczesał włosy.
- Jak miał na imię twój ojciec? - szeptała czule Nina Lwowna.
- Nieważne - krzywił się. - Nie musisz im o tym wspominać.
Złapał wreszcie oddech. Znowu, znowu gipsowy wzrok spod przymrużonych powiek 
będzie 
cały wieczór przewiercał mu kark. Deklamator wyraźnie widział samego siebie: 
podchodzi, 
chwyta się za gardło, mówi „boli!”, wybucha śmiechem, pokrzykuje, macha ręką. I 
słodki zapach 
fajkowego dymu rozmarza, usypia salę. Deklamatora mdli. Solidnie kłania się, 
słysząc oklaski. 
Dwaj bliźniacy z Workuty, artyści zapoznanej specjalności, pewnie pederaści, 
dają mu znaki zza 
kulis: kończ już, puść nas na scenę, o dziesiątej mamy pociąg, nie gniewaj się, 
chłopie, każdy 
chce jakoś żyć... Deklamator hamuje. Tak doświadczony kierowca prowadzi auto: 
zapomina, że 
je prowadzi. I zatrzymuje się, myśląc o białym wykładanym kołnierzyku, o tym, 
jak w nocy skłoni, 
zmusi Ninę Lwownę, żeby lizała i wąchała zakazany owoc, i zatrzymuje się na 
czerwonym 
świetle przy samym pasie. Miękko. Wyższa szkoła jazdy! Wyższa szkoła życia.
Nina Lwowna wdzięcznie wyskoczyła na scenę i zaraz nastroszyła się jak wróblica. 
Zapowiedziała: LIRYKA MIŁOSNA POETÓW ROSYJSKICH. Wyraźnie drżały jej kolana. Na 
prawej pończosze ziała potężna dziura. Deklamator słuchał kątem ucha. Zareagował 
tylko na 
słowo ACHMATOWA z akcentem na pierwszym A. Wyszła prawie jakaś Pachmutowa. 
Pomyślał: 
ach, dama pikowa! co za traf!, co za traf! Pomyślał: nie pozwolę jej zdjąć 
białej bluzki z białym 
wykładanym kołnierzykiem... Nina Lwowna całowała go po oczach, wiła się i 
dygotała, dygotała, 
dygotała.
- Połamania nóg!
Próbowała go przeżegnać.
- Mój maleńki! Mój kochany!
Wyprawiała jak na wojnę.
Deklamator z całego serca posłał ją do diabła.
Matka
Jak większość jej rówieśniczek, zwykłych ruskich bab, matka podobna była z 
twarzy i ciała, i 
z ciała astralnego, i nawet z zakolczykowanych uszu do tego gatunku inwentarza, 
który niegdyś 
we wsiach pod Wiatką, na jarmarkach, a czasem i w granicach miast nazywano, w 
duchu 
panteistycznego braterstwa całej ludzkości (któremu Tołstoj poświęcił swoje 
najlepsze lata) nie 
inaczej, jak tylko córciami, podczas kiedy kostromski chłop uparcie wołał: siki! 
siki! - nie 
domyślając się nawet ugrofińskich korzeni tego mocnego skądinąd słowa.
Barbarzyńcy!
Po nocach matka śniła straszne sny.
W innych rejonach, gdzie czarnoziem mniej uderza ludziom do głowy, wołali na nią 
nie tak już 
sympatycznie, co po raz kolejny dowodzi historycznego prymitywizmu kolektywnego 
chama, z 
chłopa chama, i zresztą dlatego kolektywizacja była niewątpliwie dziełem 
Opatrzności, a nie byle 
jaką, tanią bolszewicką diaboliadą.
W każdym razie tak właśnie sądziła matka, upatrując
w bolszewizmie niebieskich zastępów naszego rodzimego
i rodzonego Boga, który jesienią roku pamiętnego popełnił samobójstwo wobec 
perspektywy 
unicestwienia narodu w drodze powszechnego ludożerstwa.
Możliwe, że ta subtelna mistyczna autopowtórka pozostała najbardziej intymną 
stronicą 
Wielkiej Socjalistycznej Pasji Październikowej i rosyjskiej historii w ogóle, 
ponieważ kostromski 
chłop uparcie wołał: siki! siki!, a egzekucję aktu Zmartwychwstania przesunięto 
na za ruski rok, 
zaraz po legalizacji opcji i innych frakcji.
W każdym razie tak właśnie i całkiem na pewno tak sądziła matka, która śniła po 
nocach 
krwawe prorocze sny i skądinąd nie bez podstaw wierzyła, że komuniści na 
początku lat 
pięćdziesiątych byli już bardzo blisko ostatecznego celu, ponieważ boska 
inkarnacja odbyłaby 
się przez zlanie, poprzez zrastanie, w wyniku czego nie tylko wódz osiągnąłby 
nieśmiertelność, 
ale i wszystkie jego nieuniknione ofiary, włącznie z załogą Lenina, znów 
powróciłyby do świata 
żywych i pokajały się teraz już dogłębnie, a przede wszystkim szczerze, i 
apostołowie byliby 
naonczas wysławiali prewencyjny terror, ach, hosanna.
I miało to swój wszechzwiązkowy i nawet kosmiczny wymiar.
O tak, matka po nocach przewracała się z boku na bok jak wszyscy ci 
nieprzezorni, którzy 
oddali królestwo niebieskie za brudne kraje bałtyckie i resztę nędznego 
popcornu! Jak oblepiły 
ich członki te parszywe nogawki! I wewnątrz nas! W środku! Kocham dzielnych, 
młodych 
robotników, którzy potrafią zabijać, zabijać po prostu dlatego, że tak im każe 
serce pełne 
nienawiści.
Nic nie boli, ale wszystko jęczy - mówiła sobie o sobie w godziny nocnych 
koszmarów.
W młodości była piękna. Jak długo? I była też tak wstydliwa, że wstydliwie, przy 
pierwszej 
krwawej panice, przebiła się ołówkiem chemicznym owiniętym strzępem żółtej waty. 
Całe życie 
kochała wojskowych, za dziarską postawę, za refleks, za błyszczące buty i równie 
błyszczące 
oczy, ale ani razu nie udało jej się przymierzyć wojskowej czapki. Jakoś nie 
było okazji.
Jej mistyczne iluminacje, wydestylowane z biedy i wstydliwości, pewnie 
wyniosłyby ją na 
ołtarze, gdyby nie to, że w Związku Radzieckim świętość praktykował potajemnie a 
rutynowo 
każdy prawdziwy partyjniak, wyposażony tym samym w jeszcze jeden, oprócz 
legitymacji par-
tyjnej, dokument, poświadczający bogoojczyźnianą postawę i głęboko schowany w 
zakamarkach organizmu na wypadek niespodziewanego Zmartwychwstania.
Żyje!
Ale gnije!
W zakładach mięsnych inteligenci wstrzyknęli w parówki strychninę. Cichutko 
przygrywał im 
Haydn.
- Czyja to muzyka?
Udawała głuchoniemą.
- Charakter pisma masz jakiś za czytelny, mało kulturalny - powiedzieli 
inteligenci.
- To kobiecy charakter - odparła chytrze matka.
- Brawo! - Paweł pogłaskał ją po głowie. Wszystko w niej roztajało i pociekło. I 
mocno 
trzepnęło nią, jak na wozie.
- W fabryce tkackiej - opowiadał Paweł - wykłuli dziewczynom oczy, a potem 
ponastawiali 
komputerów.
- Zamiast oczu? - nasrożył się stary robotnik Pietrow i, skrępowany wrodzoną 
tępotą, wbił 
łagodne spojrzenie w towarzysza.
- Nie oczu, tylko kobiet, ty kretynie! - nieco przesadnie naskoczył na niego 
syn. Tak naprawdę 
uważał Pietrowa za gieroja, ale nic nie dawał po sobie poznać i kpił. Matce 
bardzo się to 
spodobało, też zaczęła pohukiwać na Pietrowa, a Pietrow cały zadowolony, tylko 
się uśmiechał. 
Dobry był z niego człowiek.
- A po kołchozach niektóre agronomy wbijają na pal wszystkich, co nie skończyli 
siódmej 
klasy podstawówki- powiedział Pietrow.
- Skąd wziąłeś te dane? - zapytał Paweł.
Pietrow uśmiechnął się przebiegle, ale nie odpowiedział. Pod okiem miał 
niewielką brodawkę. 
Pewnie powinna go szpecić, ale nie szpeciła.
Matka zaczęła udawać świnię, nieźle jej to wychodziło, i truchcikiem pognała do 
zakładów 
mięsnych. Rzeźnicy w brudnych białych fartuchach dzielnie stali na straży 
kiełbasianej fortecy. 
Matka podniosła z ziemi sztandar i poszła przejść przez przejście.
- Co tam masz za sztandar? - zapytał stróż, zdjęty współczuciem dla wszelkiego 
stworzenia.
-	Przechodni - powiedziała matka.
- To przechodź - powiedział stróż w randze majora rezerwy.
Bezwąse bydło bezczelnie odbezpieczało bomby na ulicach, paliło to, co po 
francusku 
nazywa się poubelle, i biło Bogu ducha winnych robotników. Matka poszła wyparzyć 
się w łaźni.
-	Idź na grób.
-	Amen. Niech ojcu ziemia lekką będzie.
Ziemniaki. I matka hyc, do kuchni po ziemniaki.
- Trzeba by oznaczyć zaminowane parówki krzyżykami - kombinował Paweł.
- Ołówkiem chemicznym, żeby się nie starło - radził Pietrow. Matka wspomniała 
młodość i 
wpadła w melancholię.
Mironow, kapitan miejscowej milicji, też był jednak tajniakiem, tajniakiem 
inteligentów.
Niedojrzałe robotnice z fabryki tkackiej, o wzgórkach łonowych gęsto 
zarośniętych po kolana, 
sączyły krzywe uśmiechy, kiedy matka skromnie dochodziła.
- One na nas patrzą! - szeptała zawstydzona matka.
Wtedy Jegor vel Paweł zaczął siec wszystkich jak leci rozparzoną brzozową 
miotełką; matka 
skoczyła zasłaniać i pośliznęła się, a Jegor jak sęp, a matka zdumiona, że jej 
tak nie wstyd, i 
nawet na odwrót, dobrze i wesoło, że patrzą, i w końcu pojęła, że żyła 
niewłaściwie.
-	Pytanie na rozgrzewkę. Kto winien: Stalin czy Lenin?
- Komunizm mówi matka.
-	Przechodzisz - ucieszył się inteligent.
Matce znudziło się stawiać krzyżyki na parówkach, teraz je cięgiem jadła, żeby 
się tylko 
ludzie nie potruli. Ciut czasem dławiły, ale cierpliwie jadła. I nawet nie 
wiedziała, że jest już 
męczennicą i że odtąd zasiada w ruskim panteonie.
-	Ciężko być teraz Rosjaninem, oj, ciężko - westchnęła opchana parówkami 
matka.
Na ścianie ta sama, co na cmentarzu, tylko powiększona.
Matka czekała na sen, ale sen już się nie powtórzył, i zresztą tamten był 
buddystą, a potem 
zwinęli go do woja. I wzięło ją, wzięło wątpiami, cyckami i brzuchem, i nogami, 
i wreszcie dupą 
ją wzięło.
A Jegor mknął wiosenną drogą, machając skrzydłami:
- Patrz, matko! Zycie jest piękne! Matko, matko, puść mnie!
Puściła.
-	I to jest myśl - pochwalił Jegor.
-	Kto tam? - warknęła.
Nikt nie odpowiedział.
-	Otwieraj, stara - dobiegł znajomy głos.
Inteligenci wstrzykiwali do parówek strychninę, a ludzie jedli, bo żołądki mieli 
mocniejsze niż 
strychnina.
Sen już się nie powtórzył. Matka zwabiła syna na Zaduszki.
- Całkiem się zapuściłeś.
-	Jak to w konspiracji - surowo zażartował syn.
- Ninka nie przyjdzie. Ona cię nienawidzi - powiedział złym głosem.
Nad ranem matka miała widzenie: w murach zakładów mięsnych inteligenci opryskali 
parówki 
strychniną, żeby wymordować wszystkich prawdziwych Rosjan. Matka zmieniła się w 
świnię i 
truchtem na policję! W zakładach mięsnych tam i siam walało się mięso, niektóre 
kawałki 
ewidentnie ludzkie.
W sztabie Ignatiewa wszyscy lecieli na pysk. Ubierali noworoczną choinkę. Kiedy 
Jegor się 
upił, matka zarzuciła go sobie na ramię, odniosła do sypialni i niecierpliwie, 
choć bez 
specjalnego pośpiechu, rozebrała. Pijany Pietrow zasnął na krześle. Matka też 
zdjęła ubranie i 
wspomniała ojca: jakże mu tam, pod ziemią, pewnie też nielekko? Trzeba by 
wyszorować, 
mlasnęła, nagrobek. Matka zaczęła ssać pierś syna. Chuj podniósł się powoli. 
Wówczas zaczęła 
ssać chuja. Chuj rozrósł się na cały Kosmos. Wówczas matka wlazła na syna i 
ostrożnie wywró-
ciła cała pizdę na nice. Z kącika ust syna ciekła słodka ślina. Syn mruczał 
jakąś starą postępową 
pieśń. Matka drapieżnie podtarła się skrajem prześcieradła i rozwaliła, 
rozrzuciła zadowolone 
nogi. Wkrótce syn się obudził, kompletnie pijany, zobaczył matkę i zaraz 
wszystko zrozumiał, i 
zaczął robić jej wyrzuty.
Pawła interesowały szczegóły. Matka szczerze odpowiedziała na wszystkie jego 
pytania. 
Przyznała, że żyła niewłaściwie, przez ojca. Nieboszczyk ojciec, westchnęła, 
nazbyt już szastał 
jajami. Syn zaproponował, żeby zmienili temat, porozmawiali o sytuacji w 
przemyśle spożyw-
czym. Matka z pizdą na wierzchu żywo podjęła kwestię.
- Na wsi półanalfabetów wbijają teraz na pal - poskarżyła się matka.
- Wiem - rzucił złowrogo Piotr.
- Pomścij ich, synku, proszę - poprosiła matka.
Pomyślała, że przecież po tylu latach wreszcie może spokojnie zabić syna pod 
pozorem 
szalejącej wkoło wojny. Trochę się bała zabijać. Krępowała się widać, jak to 
wstydliwa 
dziewczyna.
Owinęła ołówek chemiczny watą, no i proszę. Nigdy nikomu nie opowiadała i 
wreszcie nie 
wytrzymała, no i proszę.
- Jak watą? - osłupiał Jegor.
Potem do niego dotarło. Pomyślał i ryknął śmiechem. Ciekawe, ciekawe. Jutro 
razem 
pójdziemy na grób. Wyszorujemy płytę wodą z mydłem - powiedziała matka. -
Koniecznie - 
powiedział syn. - A opowiedz, jak żeście z Ninką.
Syn był bardzo niezadowolony, kiedy się dowiedział, co robiła z nim matka tamtej 
nocy, w 
rocznicę ojca. Zdecydowała się wreszcie. Zaprasza syna w gości na Zaduszki. 
Siedzą, 
wspominają, piją do fotografii, tej na ścianie, takiej, jak na grobie, mocno 
wyretuszowanej, do 
niepoznania, tylko powiększonej.
Kławdia Wasiliewna teoretycznie wyjaśniła teorię terroryzmu. Syn gubił się już w 
słowach. A 
Pietrow pogubił się dawno. Matka kładzie syna na łóżku, krzepko łapie go za 
chuja.
A syn rzęzi:
- Matka! Co ty robisz?
A matka:
- Nic nic... Ja tylko trochę...
- Co trochę? - pyta syn.
Ikona matki zadziera sukienkę, wyciąga cyc:
- Masz, ssij, jak ssałeś jak byłeś mały.
I syn ssie w smętnej zadumie. A pizdę ma Kławdia Wasiliewna wyłysiałą, 
doświadczoną 
życiem. Przewróciła się na plecy.
Jebana matka pierdzi głośno a radośnie, ale oboje są tak zachwyceni, że nawet 
tego nie 
słyszą.
Po niecałych dwu i pól minutach razem dochodzą. Matka ściska ręcznik między 
nogami i 
błogo zastyga. Chce zachować w sobie to wszystko. Jak najgłębiej. Na zawsze. I 
gdzieś z tej 
najgłębszej głębi wypływa myśl: niewłaściwie przeżyła życie, zmarnowała.
Leżą i rozmawiają. Kławdia Wasiliewna skarży się na ojca, ojciec, biedak, nigdy 
nie był 
normalny, z chujem jakimś niedorozwiniętym i bez jaj.
- Jakże to, matko, bez jaj? - zdumiewa się syn.
- A cholera go wie! - warczy Kławdia Wasiliewna. -Jakoś nigdy się nie połapałam, 
a pytać 
było przecież wstyd. Nawet specjalnie chodziłam do muzeum popatrzeć, żeby sobie 
porównać. 
Jak Hemingway z tym jego, jak mu tam, Fitzgeraldem.
- To jak wyście mnie spłodzili, bez jaj? - dziwi się syn.
- A jakoś tak...
- Może ja nie jestem jego...?
- A czyj, jak nie jego?
- A co, z nikim innym nie spałaś?
- Może raz kiedyś, ale to żadna robota. Tylko grzech.
- Opowiedz, jak się z nim rżnęłaś?
- Innym razem... - pogłaskała go po główce.
I potem matka i syn jeszcze raz, i potem syn zasypia, a matka leży i ni jak nie 
może się 
uspokoić. Najpierw nachodzą ją czarne myśli: bo myśli o tym, ile straciła, jakie 
to rozkosze. Myśli 
nawet, że zbyt wiele z życia poświęciła partii. A potem marzy, że syn będzie do 
niej przychodził, 
dwa razy w tygodniu, i wszystko zostanie w rodzinie, i najważniejsze: nikt się 
nie przyczepi.
A jeszcze potem zaczyna rozumieć, że przecież syn się obudzi, świeżym okiem 
ogarnie 
sytuację o poranku, i wtedy, co będzie wtedy?
Wtedy prawie doszło do mordobicia. Ale potem ją zgwałcił. Za karę. I dobrze. 
Zresztą matka 
zrozumiała to inaczej. I prawie się już pogodzili, tylko syn ciągle jeszcze 
robił jej wyrzuty, ciągle 
wyzywał od głupich. Jednak z ciekawości wypytał, jak jej było z ojcem. Matka nie 
śmiała 
ukrywać najdrobniejszych szczegółów. Rozpłakała się i opowiedziała mu o swoim 
śnie. Było mi 
wstyd. Nie te ideały, i że tak się boi o siebie. Syn przysiągł, że ją rozumie, 
ale tak być nie może. 
Syn chciał władzy radzieckiej, ale bez inteligentów. Opowiadał, jak to w 
kołchozach 
agronomowie wbijają na pal wszystkich bez skończonej podstawówki. Lud przetrawił 
całą 
truciznę, ruski brzuch nie uległ prowokacji. Matka kajała się, ale tylko w 
duchu, naturalnie.
Kiedy syn zasnął, dręczona wyrzutami sumienia zabiła go siekierą, a potem zabiła 
jeszcze 
starego Pietrowa i zaniosła inteligentom swoje trofea, dwa trupy.
- Jesteście lepsi - powiedziała ze łzami w oczach. -Lepsi, kulturalniejsi i 
jednak bardziej 
ludzcy.
Wyszło głupio.
Matka przypomniała sobie, jak to syn kiedyś chciał być muzułmaninem, ale zamiast 
tego 
skonfundowany Pietrow wyciągnął wiązankę goździków zza pazuchy.
- To tego - powiedział. - Gratuluję, że tak powiem. Do przedpokoju wszedł 
Jegoruszka, 
przywódca miejscowej konspiry. Matka zaczęła ściągać z niego spodnie i coś aż 
jej jęknęło w 
wątpiach, kiedy odsłonił się przed nią w całej swojej krasie młody, krzepki 
chuj. Jego biografia 
była pospolita. Pełna obaw matka zapytała:
-	Po co cito?
Wzięła go w rękę i z matczyną czułością pieściła, podśpiewując.
„Sama to wszystko kiedyś urodziłam”, pomyślała dumnie.
Napłynęły wspomnienia.
-	Opowiedz, jak się rżniesz z Ninką - szeptała mu gorąco do ucha. - 
Opowiedz, jaką ma cipkę.
- Pizda jak pizda - krzywił się Jegor, ale widać było, że cieszy go ta 
niewymuszona 
konwersacja.
-	Biegnij no migiem do zakładów mięsnych i postaw krzyżyki na zatrutych 
parówkach!
Inteligenci stali na bramie, palili słodkie zagraniczne papierosy. Matka 
chwyciła w dłonie 
czerwony sztandar i ruszyła. Ołówkiem chemicznym. Inteligenci powitali ją 
wzgardliwymi 
spojrzeniami.
-	 I gdzie leziesz? - pytali. - Obciągara, nawet nie siądzie i nie ściągnie 
gaci!
- I skąd wy to wszystko wiecie? - zdumiała się matka i popatrzyła na nich z 
niejakim 
szacunkiem.
-	Ściągaj gacie, ty szmato!
-	Panowie, z czego ten cytat?
Matka nosiła zwykłą tanią bieliznę i jej łono zrobiło się całkiem błękitne. Na 
milicji kapitan 
Mironow z uwagą wysłuchał obywatelskiej skargi, ale nie palił się do 
interwencji.
- I czego tak milczycie? - zdumiała się matka.
Kapitan Mironow milczał i patrzył w zakratowane okno.
Sprawa nie nosiła znamion prawdopodobieństwa. Jak większość ruskich bab swego 
rocznika, 
Kławdia Wasiliewna przypominała świnię.
- Byli przeciwko nam - powiedziała inteligentom, zrzucając na ziemię stygnące 
trupy, a potem 
poszła do zakładów mięsnych i wyznała, że nie znajduje z synem wspólnego języka, 
bo syn jest 
świetlaną przyszłością, a przyszłość nie kroi się świetlana.
Inteligenci przyjęli ją do swoich szeregów w charakterze towarzysza i 
dekadentki. Z trupa 
syna konspiratora mordercy w fartuchach zrobili parówki pierwszego sortu, 
którymi wytruli lud.
Trup Pietrowa poszedł na mortadelę.
Przyjaciółki
Słuchajcie, opowiem wam pewną historię, pewnie wam się nie spodoba, mi też się w 
sumie 
nie podoba, ale co tam, opowiem. Trudno dojść, o co w niej chodzi, może 
dojdziemy razem. 
Generalnie myślę, że obie nie miały racji, i nasza, i ta, jak to mówią, ichnia, 
tylko oczywiście obie 
były mało typowe, właściwie wręcz odwrotnie, wyjątkowe, do niczego niepodobne, i 
przez to, w 
sumie, interesujące, ale tak to już jest, że skrajna indywidualizacja prowadzi w 
rezultacie do 
jakiejś jednak typowości, tylko proszę nie mylić ze średnią arytmetyczną. Nie; 
to, że koniec 
końców życie rozstawiłoby je po różnych kątach, to same świetnie rozumiały, i 
nawet nie chciały 
o tym myśleć: jedna skończy w Ameryce, bo przecież tutaj nie da się tak żyć do 
końca życia, 
druga wygodnie osiądzie na naszej rodzimej mieliźnie i będzie jej całkiem 
całkiem. Ale żeby tak 
mieszkać w tym samym mieście i wcale się nie spotykać, a jeśli przypadkiem się 
spotkać, nie 
wiem, na wernisażu albo na skrzyżowaniu, i stać maska przy masce - nawet 
samochody mają 
tej samej marki, o ile Suzie nie wzięła samochodu męża, tego dłuższego - w 
każdym razie stać 
tak na czerwonym świetle i nawet do siebie nie pomachać- niemożliwe! I jeśli 
porównać je w 
takiej chwili, kiedy siedzą za kierownicą i bębnią palcami, w luźnych, 
trzepocących na wietrze 
bluzkach, w apaszkach, są tak bardzo do siebie podobne, przebojowe, rzucające 
się w oczy 
kobiety, ta ichnia: brunetka z lekko kręcącymi się włosami, z czystą, jak rosą 
umytą twarzą i 
wyskubanymi brwiami (przez co zdaje się krucha, niemal porcelanowa), i nasza: co 
tu dużo 
gadać, blondynka, ale bez warkocza, obie wesołe, obie śmieszki, obie silne i, 
powiedziałbym 
nawet, rasowe, chociaż nasza jednak nieco grubszej kości, bardziej posągowa. 
Widziałem ją 
kiedyś w nocnej koszuli, na letnisku, zeszła zgasić światło, a ja siedziałem pod 
lampą, czytałem 
amerykański magazyn, aktualny, od Suzie oczywiście, więc zobaczyłem ją i od razu 
pomyśla-
łem: gdyby tak ubrać posąg w koszulę nocną, wszystko by się zgadzało: posąg w 
koszuli 
nocnej. Spiżowa pierś rozrywa cienką bawełnę, spiżowe biodro faluje, a ona 
schodzi po 
schodach i patrzy na mnie pytająco, zaczytałem się, już dawno posłała mi w 
gabinecie świętej 
pamięci męża, pośród jego fotografii, przyjaźnimy się bez żadnych niedomówień, 
ale noc to 
mało bezpieczna pora, nie jestem ślepy, widzę przecież, jak duszno, jak ciasno 
jej w tej koszuli, 
chce się jej pić, zaschło jej w ustach, męczył ją koszmar, znowu stypa w 
restauracji, smakowity 
zapach kurczaków i befsztyków, trumna na stole, za którym się z nim poznałem, 
ale tym razem 
chyba - sama nie wie, jak to wyjaśnić - jest jakaś nadzieja, a dookoła wcinają 
jakby nigdy nic, 
więc ona również wypija duszkiem kieliszek białego wina, oblizuje wargi, patrzy 
na mnie, tej 
nocy jestem jej jedynym obrońcą, wszystko jedno, co będzie jutro, goście wznoszą 
toasty za 
wieczny odpoczynek, a w kącie siedzi przy stoliku grupka poważnych, barczystych 
facetów, 
wzięli flaszkę wódki na pięciu, chyba faktycznie są w grobowym nastroju, jednemu 
z nich ciut 
wystaje z kieszeni antenka, piją, ale nie stukają się szkłem, Suzie robi się 
niedobrze, 
Amerykanka uważa, że taka stypa jest nieprzyzwoita, pierwszy raz w życiu 
przychodzi jej do 
głowy, że pogrzeb bez Boga to w sumie żaden pogrzeb, mówi właśnie coś w tym 
rodzaju 
mężowi, wysokiemu, eleganckiemu, niegdysiejszemu literaturoznawcy, który pod 
presją wolnego 
rynku zmienił fach z literatury na handel futrami, mąż przytakuje Suzie, ale 
widać, że ciekawość 
zagłusza w nim metafizyczny niepokój, więc uważnie rozgląda się po sali, na 
twarzy ma 
wypisany szacunek dla miejscowych obyczajów, skoro jedzą, pewnie tak należy, eks 
literaturoznawca ma w sobie coś z Mikłucho Makłaja, zatrzymuje pełne sympatii 
spojrzenie na 
tych pięciu, flaszkę rozpili już i schowali za nogę stołu, antenkę też schowali, 
zaraz się zacznie. 
Teraz ona: skubie łańcuszek, wyciąga zza dekoltu złoty krzyżyk, wiem, że jest 
gorący, patrzymy 
na siebie, jakbyśmy widzieli się po raz pierwszy, jakbyśmy się do siebie 
przymierzali, ale w 
chwili, kiedy przymiarka powinna dać wreszcie jakiś efekt, tchórzliwie spuszczam 
wzrok.
Po stypie Suzie zostaje u Lizy na noc. Zdejmuje Lizie z nóg czarne żałobne 
pantofelki, widzi 
opuchnięte stopy, widzi pęcherze na piętach. Obtarły... Suzie lekko kręci się w 
głowie od 
zapachu nóg Lizy. Liza płacze. Zycie się skończyło. Nikomu już nie jest 
potrzebna. Stypa to 
ostatnie przyjęcie, na które przyszli do jej domu ci wszyscy ciekawi ludzie. 
Liza płacze. Żal jej 
siebie i żal zmarłego męża. Ale Suzie wie, jak ją pocieszyć. Suzie nauczyła się 
tego w koledżu, 
miała wtedy szesnaście lat. Amerykanki często się w ten sposób pocieszają. Suzie 
podnosi 
stopę Lizy, bierze do ust jej wielki palec i zaczyna go ssać.
Mnę w dłoniach amerykański magazyn. Bezgranicznie i absolutnie szanuję męża 
Lizy. Liza 
ma wszelkie powody, żeby mną pogardzać. Nasze stosunki nie rozluźnią się, ale 
już nigdy nie 
będą tak serdeczne. Nigdy więcej nie poklepie mnie już po głowie, tak sobie, po 
przyjacielsku. 
Nigdy już nie podzieli się ze mną snami; ma przecież Suzie. Królewskim ruchem 
obraca się i 
wchodzi po wąskich schodach: patrzę z dołu, jak materiał znów się napina, 
chciałbym porównać 
jej pośladki dłuta Maillola do nieubłaganie pracujących szczęk obżartucha, i 
widzę jej antyczną 
główkę i robotniczo chłopskie stopy, żywcem z pomnika Muchinej - trzy wielkie 
epoki rzeźby, 
splecione w jedną, powoli odchodzą po schodach, na górę, na zawsze.
Suzie była slawistką. Poza tym pisała wiersze i drukowała je w pismach w rodzaju 
„Paris 
Revue”, „Poetry Now” czy „Newport Revue”. W odstępie ośmiu lat wydała dwa 
cieniutkie tomiki o 
trudno przetłumaczalnych tytułach w mikroskopijnym wydawnictwie, nazwanym wersem 
z 
wiersza jakiegoś angielskiego poety, Suzie nie bardzo pamięta już, jakiego. 
Piękny papier verge, 
uroczy zapach świeżych kartek. Suzie pragnęła połączyć poezję ze slawistyką. Na 
przykład 
jeden wiersz, od razu się domyśliłem, był o arbuzie, konsumowanym przez Gurowa 
po - cytuję 
poetkę - konsumpcji pani z pieskiem. Niestety, pozostałe teksty, okraszone 
wyrafinowanym 
humorem wpadającym raczej w halucynacje, traktowały o całkiem nierosyjskich 
tematach w 
rodzaju kobiecego buntu i nienawiści do męża. Był tam również zabawny poemat 
prozą o oku-
tanych w pledy staruszkach, zerkających z szezlongów na młodziutkie zakonnice, 
które w 
podkasanych habitach biegają sobie po plaży nad oceanem; dalej wierszo Bachtinie 
- okazuje 
się, że Bachtin podczas drugiej wojny światowej puścił z dymem, tj. zużył na 
opał kompletny 
rękopis swojej książki o niemieckiej powieści XVIII wieku. Więc znowu rosyjski 
temat. Między 
wiersze trafiła również poezja „znaleziona” - pieczołowicie przepisane w całości 
teksty reklam 
jakichś proszków do prania i kremów do golenia nóg. Naturalnie Suzie goliła 
nogi. Wzorem 
Suzie jej rosyjska przyjaciółka Liza też kiedyś wzięła i ogoliła nogi, ale potem 
znowu przestała 
golić, sam już nie wiem, szczerze mówiąc, dlaczego. Pośród „znalezionych” 
wierszy z radością 
odnalazłem angielski przekład nadruku z paczek gruzińskiej herbaty: „Herbata 
jest zdrowa” itd. 
Podobała mi się poezja Suzie. Zrozumiałem, że jej wiersze wypływają wprost z 
życia, kiedy 
okazało się, że nienawiść do męża, lejtmotyw cyklu „Ekstaza i bunt świętej 
Teresy” miała 
realnego adresata, a mianowicie pierwszego męża Suzie, według jej zwierzeń 
prostaka i pe-
danta, który również był literaturoznawcą i specjalistą od literatury 
niemieckiej. Sam nie wiem, 
czemu tak bawi mnie myśl o tym, że napisał i wydał dzieło o niemieckiej powieści 
XVIII wieku, 
to, które Bachtin zużył na rozpałkę; Suzie nawet nie skomentowała mojej 
hipotezy. Pokłóciła się 
z germanistą, wyjechała na stypendium do Moskwy, na bity rok akademicki, i 
szybko pocieszyła 
się przedstawicielem handlowym amerykańskiej kompanii skupującej grube rosyjskie 
futra. 
Zarówno ona, jaki on, on szczególnie, w swoich norkach i gronostajach, stanowili 
najcenniejsze 
matrymonialne kadry radzieckiej stolicy, ale oboje, wstrętni egoiści, nie 
uszczęśliwili nikogo poza 
sobą nawzajem.
Pamiętam ich jeszcze w subtelnej roli zakochanych: zarekomendowani przez Lizę 
zjawili się 
u mnie równo o północy. Przestałem już na nich czekać. Urażeni, jadowicie klnąc 
pod nosem, 
zjedliśmy z żoną pół szarlotki, specjalnie upieczonej na okoliczność tak miłej 
znajomości. 
Siedziałem w wannie, kiedy rozległ się dzwonek. Przynieśli trzy butelki 
francuskiego szampana i 
jakieś świeże owoce z Ameryki Łacińskiej, które zalały cały pokój zapachem 
leśnych poziomek. 
Podczas rozmowy trzymali się za ręce i splatali palce.
Po śmierci męża Liza wróciła do przekładów. Przetłumaczyła kałmucki kryminał. 
Pewien 
Kałmuk ukradł kołchozowe arbuzy, poszedł na rynek i zaczął je sprzedawać jako 
własne. Niby 
głupstwo, a w rezultacie trzy trupy: główny księgowy kołchozu, weterynarz i 
jeszcze jakiś 
dwunastoletni pionier na dokładkę.
Od pogrzebu minęło półtora roku. Męża Lizy żegnano w restauracji Związku 
Literatów. Tyle, 
że nie w dużej auli: za uczciwie obstawał przy swoich poglądach; a w małej jakoś 
im było głupio. 
Więc w restauracji. Zestawili stoły i krzesła, przewietrzyli, wygłosili mowy. 
Potem wynieśli 
trumnę. I naprawdę pachniało kurczakami i befsztykami, i naprawdę trumna stała 
na tym samym 
stole, przy którym się poznaliśmy. Śmiejąc się powiedział, że w oczach takiego 
młodego 
człowieka jak ja pewnie jest mastodontem. Powiedziałem, że marzę, żeby napisać o 
nim 
obszerny artykuł. We śnie Lizy stoły nie były zestawione, ludzie jedli i pili, a 
trumna z ciałem jej 
męża, na osobnym stole, wyglądała jak wykwintna potrawa, przybrana mnóstwem 
zieleniny.
Stojąc przed trumną, Steve przypomniał sobie, jak całkiem niedawno poszli w 
czwórkę do 
kina w Sokolnikach na gruzińską komedię liryczną. W kinie był tłum, mężczyźni i 
kobiety siedzieli 
w ciężkich płaszczach na niewygodnych skrzypiących krzesłach, trzymali czapki na 
kolanach. 
Steve kochał Rosjan, chociaż bynajmniej nie ślepo. Wymyślił im nową nazwę: naród 
nieszczotkowanych zębów i butów, ale jakoś nie mógł powiedzieć o tym Suzie. 
Okazało się, że 
połowa z naszych czterech miejsc w siódmym rzędzie była zajęta. Siedział tam 
sobie radziecki 
major w towarzystwie jędzowatej małżonki. Steve nieźle mówi po rosyjsku. Prosi 
majora, żeby 
ten pokazał bilety. Ani mi się śni, odpowiada mało uprzejmie major. Mąż Lizy, 
teraz taki blady, w 
kostnicy wydali Lizie trumnę z rumianym mężem, miał przypudrowane policzki, Liza 
rozpaczliwie 
pisnęła: - Boże, jak go wysmarowali! -wszystkim zrobiło się nieswojo - trumnę 
dokądś wynie-
siono - męża oddali bladego - a wtedy, w kinie, twarz nabiegła mu krwią, i 
ryknął: - To nasze 
miejsca! - Major powiedział: - Taa, powrzeszcz pan sobie... - Mąż Lizy poszedł 
po bileterkę. 
Tymczasem Steve tłumaczył majorowi: - Niepotrzebnie się pan denerwuje. Major 
powiedział: - A 
kim pan niby jest, żeby mnie pouczać? Steve powiedział: - Jestem amerykańskim 
handlowcem. 
Major zarechotał. A jego żona w trakcie tej sceny nawet nie odwróciła głowy w 
stronę Steve’a. 
Steve stracił rezon. Wówczas Suzie powiedziała: -O, proszę - i pokazała swój 
niebieski 
amerykański paszport. I major z miejsca przestał rechotać.
Suzie lubiła włoską kuchnię i świetnie gotowała. Kiedyś poczęstowała mnie i Lizę 
lasagnią i 
piemonckim winem. Steve puścił na wideo film fabularny o akademiku, jak mu tam 
było, 
Sacharowie. Sacharow przez cały film wpadał na jakieś biało czerwone szlabany, 
za które naj-
pierw go przepuszczali, a potem przestali, i machał własnoręcznie malowanymi 
transparentami, 
które zaraz wyrywali muz rąk milicjanci w jaskrawoniebieskich, skąd oni wzięli 
taki kolor, 
płaszczach. Obśmialiśmy się jak norki. Na deser Suzie serwuje nam domowej roboty 
lody. Suzie 
czule spogląda na Lizę. Steve pali cygaro.
Przed domem milicjant ochraniający zagranicznych gości patrzy na nas wilkiem, 
zaraz rzuci 
się i rozerwie na kawałki. Steve odgania go i odprowadza nas do taksówki. Boję 
się ich, mówi 
Liza, teraz jestem tylko wdową, czyli nikim.
Liza stuka na maszynie swój przekład kałmuckiego kryminału, ale myślami jest 
daleko od 
kłopotów dzielnego oficera śledczego. Myśli o śnie, który śniła. Sprzed domu 
dolatuje warkot 
samochodu. To Suzie! Liza energicznie odsuwa maszynę i jak mała dziewczynka 
biegnie 
otworzyć przyjaciółce bramę. Jest jeszcze jesień, ale Suzie ubrała się już 
zimowo, różowe 
policzki, całuje Lizę w kącik ust.
Sprężystym krokiem, z rękami w kieszeniach kożuszków, przyjaciółki wdrapują się 
na wysoką 
nadrzeczną skarpę. Tam wita je wiatr i rosyjski pejzaż. Liza opowiada 
przyjaciółce swój sen. Stoi 
przed trumną i nie wiedzieć czemu oczekuje jakiejś szczęśliwej odmiany losu. 
Inaczej mówiąc 
podejrzewa, że wszystko to tylko maskarada. -Czekaj! - przerywa jej Suzie. - Co 
się stało? - pyta 
zdumiona Liza. - Chyba ktoś nas śledzi. - Kto? Gdzie? - Liza jest przerażona. 
Niepewnie 
rozgląda się wokół.
Jakieś trzydzieści metrów za nimi skrada się niski mężczyzna w starej czapce 
uszance i 
długim płaszczu nieokreślonej barwy. W ustach błyszczy mu żelazny ząb. -Chodźmy 
szybciej! - 
mówi Liza. Prawie biegną. Po jakimś czasie obraca się Suzie. Prześladowca nadal 
jest tuż za 
nimi. Lizę łapie zadyszka. - Śledzi nas od samego domu - mówi Suzie. - To czemu 
nic mi 
wcześniej nie powiedziałaś? -dziwi się Liza. - Chciałam się upewnić - odpowiada 
Suzie. Lizie 
imponuje zimna krew amerykańskiej kobiety.
Sama aż trzęsie się w środku. Marzy o valium. Przyjaciółki zbiegają ze skarpy. 
Teraz 
maszerują po mokrym nadbrzeżnym piasku. Latem jest tu plaża ośrodka 
wypoczynkowego 
związków branży spożywczej. Kawałek dalej przystań. Na brzegu leży przewrócona 
na grzbiet 
stara łódka ratownicza. Facet wciąż idzie za nimi. Cały czas poprawia spadającą 
na oczy 
uszankę. - Już nie mogę! - szepce Liza. Nie dba o formę jak Suzie. W końcu jest 
pomnikiem. -
Wiesz co - postanawia Suzie - odwracamy się i idziemy wprost na niego. - A jak 
strzeli? - mówi 
przerażona Liza.
- Wszystko jedno, i tak zapędził nas w kozi róg - odpowiada Suzie. Faktycznie, 
przed nimi są 
już tylko gęste krzaki. Kobiety dzielnie odwracają się. Na ich twarzach widać 
mieszaninę 
nienawiści, strachu i błagania. W lekkich kożuszkach, mocno trzymając się za 
ręce, idą wprost 
na wroga. Wróg zatrzymuje się, ręce w kieszeniach płaszcza. Stoi, głowa lekko 
przechylona na 
bok, czeka. Nagle energicznie rozchyla poły płaszcza. Wypina brzuch i strzela w 
oszołomione 
przyjaciółki białymi glutami.
Suzie i Liza, wciąż trzymając się za ręce, wybuchają mu śmiechem prosto w twarz 
i zaraz 
czują ogromną ulgę. Rosyjski facet jest wyraźnie urażony taką reakcją. Grozi 
pięścią, szczerzy 
zęby, pospiesznie zapina płaszcz i ucieka z pola walki.
W drodze powrotnej Suzie opowiada, że w Stanach jest taki c h całe mnóstwo. 
Chodzą i 
proszą: no, popatrz na mnie. No, bardzo cię proszę. Nic więcej od ciebie nie 
chcę. Czasami 
patrzę, z czysto humanitarnych względów. Liza śmieje się, ale Suzie, poważnie 
zaangażowana 
w obronę praw człowieka, tylko wzdycha. Nie rozumie, jak Rosjanie mogą śmiać się 
z kalek, 
Czukczów, Chińczyków i debilów. Niekiedy wydaje jej się, że Rosjanie są jednak 
trochę 
nieludzcy, ale nie zwierza się z tego mężowi. W domu przyjaciółki włażą do 
małżeńskiego łoża, 
żeby ogrzać zlodowaciałe stopy, i do samego wieczora piją kawę z koniakiem i 
jedzą czekoladki. 
Pod wieczór całe pyszczki mają wymazane czekoladą.
W nocy Liza obudziła się, jak od uderzenia. Przypomniała sobie, gdzie widziała 
tego faceta. 
Że też dopiero teraz! Budzi Suzie. Ta mruczy coś słodko przez sen. -Suzie! Obudź 
się! - 
potrząsa nią przyjaciółka. - Ten facet, słuchaj, już wiem! Suzie, obudź się! To 
najniższy z tych 
pięciu, którzy tam siedzieli, w kącie, to właśnie jemu sterczała z kieszeni 
antenka.
Suzie budzi się w końcu, Liza nadal nią potrząsa, sama też cała się trzęsie.- 
Suzie! On nas 
śledził! Już po nas! To wcale nie było śmieszne! - Suzie nie chce się wierzyć. 
Suzie krzyczy na 
Lizę. - Nie! - krzyczy. - Nie, nie wierzę! -Liza wpada w histerię. Suzie 
policzkuje przyjaciółkę: 
rraz! rraz!
Liza, zamiast się uspokoić, wpada w szał. Zaczyna dusić Suzie. Liza ma silne 
dłonie. Suzie 
walczy. Dwa wielkie kobiece ciała, rosyjskie i amerykańskie, splatają się, 
kotłują i ociekają 
potem. Suzie spędziła lato na plaży w Puerto Rico, Liza wypoczywała w Picundzie. 
Dwa opalone 
ciała z cieniutkimi paskami na biodrach. Pot bryzga z ciemnych twarzy. W końcu 
Suzie 
wyślizguje się i ucieka. Spogląda w wielkie lustro. Liza płacze w porwanej 
pościeli. Suzie ma 
ślady na szyi. Takie same, jak po pocałunkach Steve’a, kiedy byli jeszcze 
zakochaną parą, kiedy 
o północy przyjechali do mnie z szampanem i owocami, pachnącymi poziomką. Suzie 
poprawia 
włosy i nie bardzo już wie, co dalej. Na czole Lizy krwawią trzy szramy po 
paznokciach Suzie. 
Liza pochlipuje i mówi: -Wiem... Wszystko wiem... Ty też dla nich pracujesz!
Trzeba znać Suzie. Wychowana w liberalnych tradycjach, ukształtowana przez lata 
sześćdziesiąte, uwielbiała długowłosych dezerterów z Wietnamu. Tak jak Steve, 
nienawidzi 
amerykańskiego establishmentu. Steve może spokojnie rozmawiać o wszystkim, z 
wyjątkiem 
polityki USA. Przy polityce robi się nerwowy, mówi twardo i ostro. Z jakim 
obrzydzeniem Suzie 
przestępowała próg amerykańskiej ambasady przy ulicy Czajkowskiego! Wkraczała w 
atmosferę 
fałszu, pseudodemokracji, obłudnych uśmiechów. Suzie jest wolnym ptakiem. Nie 
zniesie takie-
go poniżenia.
Suzie wkłada dżinsy wprost na gołe ciało, chwyta z wieszaka kożuszek i wybiega 
na dwór. 
Słychać, jak odpala silnik samochodu.
Wycieraczki suną po szybie. Suzie wbija wzrok w pustą, mokrą szosę. 
Podmoskiewski pejzaż 
spowijają ciemności i mgła. Suzie ma twarz wymazaną czekoladą, łzami 1 krwią.
Liza siedzi w restauracji, w sali, gdzie kiedyś urządzali stypę po jej mężu. 
Przysięgała, że 
więcej tu nie przyjdzie, ale potem jakoś zapomniała. Mijam jej stolik. Wita mnie 
z uśmiechem, 
tylko trochę oschle. Najwyraźniej nie chce, żebym do niej podchodził. Nie jest 
sama. Obok niej 
siedzi artysta Tatarinow, nieostatni, jak mówią, dupek w Mosfilmie. Liza 
opowiada mu swój stary 
sen, związany z tą restauracją. - I nagle, wyobraź sobie, on siada w tej 
trumnie. Wtedy 
zrozumiałam, że nigdy tak do końca nie wierzyłam, że umarł. - To bardzo 
symboliczne - mówi 
Tatarinow. Wstaje, otrzepuje się z goździków, podchodzi do mnie, podaje rękę. 
Powiem ci coś w 
zaufaniu, jakoś boję się jej dotknąć, mam wrażenie, że jest zimna, zimna jak 
żaba. Ale nie, dłoń 
ma jednak ciepłą, żywą! - A co na to tych pięciu w kącie? - Diabli wiedzą - 
mówi. - Nie zwróciłam 
uwagi. Pamiętam tylko, że wszyscy wokół biją brawo... - Tamci pewnie klaskali 
najgłośniej - 
śmieje się artysta Tatarinow. - Dlaczego? - pyta Liza. - No dlatego...- 
odpowiada tajemniczo 
Tatarinow. - Nie poczekaj, dlaczego? - Właśnie dlatego... - znów śmieje się 
tępawymi oczami 
Tatarinow. Liza przygryza wargi. Zaraz da mu w pysk. Mówi: - Dlaczego stypa była 
wtedy tutaj, a 
nie w dużej auli? - Ba, konspiracja - odpowiada z miejsca Tatarinow. - A, 
przestań - Liza 
wyciąga łańcuszek z krzyżykiem, obraca go w palcach. - Przecież nic takiego nie 
powiedziałem - 
tłumaczy się Tatarinow. - Tylko jak wyjeżdżał za granicę... Okazjonalny 
informator, tak ich 
nazywali... - Patrz, patrz, gorące kołacze! - woła Liza. Środkiem sali idzie 
kelner Edik z 
półmiskiem gorących kołaczy.
W swoim przestronnym mieszkaniu na Prospekcie Kutuzowa Suzie pakuje ubrania do 
otwartych waliz. Najpierw swoje, potem, z wyraźnym obrzydzeniem, swetry i 
koszule Steve’a. 
Steve przed tygodniem wyjechał na aukcję futer do Helsinek. Tam oficjalnie 
poinformowano go, 
że władza radziecka nie chce go więcej widzieć w naszym kraju. Steve natychmiast 
zadzwonił 
do Moskwy, do Suzje. Powiedział, że nic takiego nie zrobił, że wysłał już 
protest do agencji 
United Press. Steve był zdenerwowany. Suzie wysłuchała go w milczeniu. Przed 
odlotem z 
Moskwy zadzwoniła do mnie. Spotkaliśmy się na Patriarszych Prudach. Ludzie 
oglądali się za 
nią. Była bardzo piękna. - Nie - powiedziała - nie do Nowego Jorku. Spróbuję 
zaczepić się na 
jakiejś spokojnej uczelni. Nie wiem, co z tego wyjdzie. Slawiści nie mają w 
Ameryce lekko.
Na pożegnanie podarowała mi kosztowny kaszmirowy szalik. Kpiarsko zaglądam w jej 
smutne szare oczy: - Nie chce ci się wyjeżdżać? - Uśmiecha się. Mam ochotę 
krzyknąć: - Suzie, 
nie wyjeżdżaj! - Wszyscy na nas patrzą. Kochałem Suzie.
Kieszonkowa apokalipsa
Lubię pracować w nocy, jak Stalin. W ostatnich podrygach młodości siedzę i 
piszę. Mdli mnie. 
Szczękam zębami. Zawijam się w koc i cały nastroszony, walcząc z zawrotami 
głowy, skrobię 
piórem.
Moim rówieśniczkom obwisły już piersi.
Nad ranem odpuszczam sobie mycie zębów. W łazience jeszcze paskudniej kręci mi 
się w 
głowie. Kolorowe ręczniki rozlatują się na wszystkie strony. Pasta do zębów 
wywołuje reakcję 
wymiotną. Ale najgorzej znoszę mosty i tunele.
Boję się zemdleć, stracić świadomość, ale to tylko pół problemu, wstyd tak przy 
ludziach, na 
ulicy. Drążę ten strach i odkrywam coś jeszcze: trumna w cerkwi na 
Nowokuźnieckiej, i w niej 
niepodobny do siebie, spuchnięty, jak wtłoczony za grubą szybę akwarium, znajomy 
trup. Ofiara 
miejskiej spiekoty i obosiecznie niebezpiecznych namiętności.
Nie jestem przygotowany na taki transport. Ta autopsychoanalityczna konstatacja 
nie 
przynosi mi ulgi, ale wywołuje smętne rozczulenie samym procesem życia. 
Sceptycyzm, szepcę, 
to przecież patologiczna forma czujności. I znowu: ani uśmiechu, ani ulgi. Słowa 
straciły moc.
Proszę o rozpatrzenie mojej skargi.
W ostatnich podrygach młodości dociera do mnie, że Rosja wcale nie jest w tak 
znów fatalnej 
formie i parszywym stanie, i marzę, i żywię nadzieję, że kiedyś, w przyszłości, 
że 
niewykorzystany dotąd potencjał, że w ogóle.
Mój Biriukow myśli podobnie. Tyle, że kiedyś był znacznie bardziej radykalny ode 
mnie, 
zanim to wszystko się stało, czyli bardziej czaadajewowski niż Czaadajew. 
Niepokoi mnie tak 
ostre stawianie kwestii imperializmu. Boję się tego, że - nawet kiedy odwiedzam 
polskie miasto 
Danzig, w przeciągu wiadomego korytarza - nie chcę za nie zabijać. Jeszcze 
gorzej jest ze mną 
tutejszym. Myślę o Puszkinie i o tym, co by napisał, gdyby car nie cenzurował 
jego dzieł, i 
dochodzę do wniosku, że pewnie nic dobrego.
Po paru wierszach, niezbyt zresztą błyskotliwych intelektualnie, pewnie 
zakleszczyłby się w 
formie, którą przewidziała dla niego epoka.
Ale teraz wszystko jest inne.
Wchodzą dziewczyny. Ogolone głowy. Nie, po prostu noszą krótkie włosy. 
Uśmiechają się, 
spoglądając na martwego Biriukowa.
Finał:	w gazetach notki o samobójstwie.
Fotografia zapłakanej żony Marty. Może lepiej nazwijmy ją Krystyną. Zapłakana 
Krystyna. 
Uczciwy dziennikarz robi wywiad.
Uczciwy dziennikarz mówi, że nie wierzy w samobójstwo, otwarcie sugeruje, 
chociaż nie 
podważa oryginalności podpisu.
Został porwany!
Ale kto go porwał?
Przepowiedział rozpad. Zapłacił za to życiem.
Wymięty Josif opowiada, jak siedzieli na werandzie. Krystyna wyjdzie za mąż za 
uczciwego 
dziennikarza.
- Dajcie mi się zorientować w sytuacji!
- Myślałby kto, że tam się nie zorientowałeś!
- Przysięgam, nie...
Oczywiście nie wierzą. A on nie kłamie. I tak będzie już zawsze.
- Jak się pan czuje? Proszę wybaczyć, byliśmy nieco brutalni.
Każdy ma swoją Moskwę, Moskwy roją się jak wiosny i jak gwiazdy, i nagle 
Biriukow wkracza 
w normalne życie, i wszystko jest w porządku, i nie może znaleźć sobie miejsca, 
bo przecież tak 
kompletnie bez sensu zaprzepaścił lata, dziesięciolecia, i wszystko się 
zawaliło:
wprost na jego głowę. Trafia do swojej Moskwy, i łzy! rzewne łzy! - nigdy nie 
przypuszczał, że 
można tak płakać, ale kiedy spaceruje po tym mieście, czyta tabliczki z nazwami 
ulic, spotyka 
przyjaciela, który dawno dokądś wyjechał, i nagle przestrzega go przed 
niebezpieczeństwem - i 
sam wie, że istnieje jakaś niewidzialna granica, i przekracza tę granicę: jeśli 
ją przekroczysz, 
zginiesz
- i przekracza tę granicę i wie, że jest już skazany, i zaczynają go śledzić; 
łapie taksówkę i 
widzi: śledzą, widzi mordy z tamtego życia i przestaje rozumieć, co się dzieje, 
czy nowa stolica 
nagle tak wyblakła, czy może znowu trafił do tamtej, starej.
-	Najpierw jadę do Petersburga.
-	Czyli z powrotem?
-	Raczej byle dalej... I potem morzem. Tak wyjdzie taniej. A ciebie zabiją.
- Ale za co?!
Nie, niemożliwe, przecież zawsze apelowałem o wyrozumiałość. Ale przecież oni 
stracili już 
wszystko... Co wszystko? Owszem, zyskali - wszystko!
- No widzisz - powiedział Josif. - Dotarłeś do źródeł.
Biriukow tylko machnął ręką i zapytał kierowcę:
- Naprawdę było lepiej?
- Był burdel, a teraz jest inflacja - powiedział ponuro kierowca.
Wtedy przypomniał sobie, że nie ma pieniędzy, tylko stary czerwoniec.
Zachód znów się przeliczył. Nie nakarmią nas byle pepsi colą. Jesteśmy ponad to. 
Poskrobcie Rosjanina, zaraz wylezie Tatar. Nie poskrobali.
-	Spoczywa na panu wielka odpowiedzialność, i to osobista. Znęcaliście się 
nad Rosją. Nasi 
chłopcy was nie lubią. Gotowi są zdusić was jak muchę. Ledwie ich powstrzymuję.
Trzeba odpokutować.
-	Proszę wybaczyć, gdzie się pan tak długo podziewał?
-	Chorowałem - mówię. - Pewnego dnia... Mniejsza o to, miałem 
nieprzyjemności.
- Wtedy wszyscy mieli nieprzyjemności - powiedział taksówkarz - ale za to...
Skrzywił się i spode łba rzucił okiem na kapelusz. Biriukow siedział w 
kapeluszu, jak ostatni 
idiota.
-	Ataki duszności - tłumaczył Biriusow. - Nie mogłem złapać tchu... Rano 
mnie mdliło, cały 
dygotałem... Zawroty głowy...
Szedł w stronę otwartej bramy szpitala. Żwir chrzęścił pod stopami. Była jesień. 
Kobiety w 
niebieskich szlafrokach snuły się po parku.
Zona szła obok i wesoło o czymś opowiadała, ciągle opowiadała, przeżywała koniec 
swojej 
odysei, przeżywała burzliwie, entuzjastycznie i radośnie. Przypomniał sobie jej 
niegdysiejsza 
nerwowość i blask w oczach, i zrobiło mu się smutno.
- Mam inne plany. Nigdy nie zajmowałem się polityką.
- E tam... Wszystko zależy od tego, co pan chce przez to rozumieć, inaczej 
mówiąc...
- Kochany, tu się wyrywa na świat zdrowe, narodowe odbicie religijne. 
Dostojewski. Pan, jak 
rozumiem, nic nie ma przeciwko Dostojewskiemu?
Rosja. Oj! Im więcej o niej myślisz, tym mniej czujesz życie.
-	Mamy wszystko! Wszystko! Tylko jakie ceny! Tankował pan? Wie pan, ile 
kosztuje litr 
benzyny?
-	Pańska żona, Aleksandrze Nikolajewiczu, sypia z tym dziennikarzem, z tym 
Żydem, co to 
napisało panu książkę. Czytał pan? Zabawna i szkodliwa, czysto koszerna robota.
Aleksander Nikołajewicz zmarszczył brwi.
-	Ach, pan wybaczy, mierzi pana mój prymitywny anty, że tak powiem, 
semityzm! Przecież 
pana zawsze popierali Żydzi.
-	Nie zawsze - sprostował Biriukow.
- Zaraz. A co z krajami bałtyckimi?
Josif gwizdnął.
- Fiu fiu!
-	A z Ukrainą? - zaniepokoił się Biriukow.
- Z Ukrainą to samo: fiu fiu...
Wychodził ze szpitala. Była jesień. Żona poradziła, żeby włożył kapelusz. 
Zaskoczyła go. - 
Widzisz, teraz jest moda na brytyjską elegancję, koniec hipisowania - włóż 
kapelusz, Sasza! - 
Ale ja nigdy nie nosiłem kapelusza.
Wsiada do samochodu. - Skąd ty wzięłaś taki samochód? - Napisałam o tobie 
książkę. - O 
mnie? Ty?
Nigdy w nią nie wierzył. Przy nim czuła się jak ostatnie beztalencie.
-	No wiesz, pomógł mi jeden dziennikarz.
-	Jaki znowu dziennikarz?
-	Bardzo sympatyczny.
-Tak?
-A co?
-	Nie, nic.
- Zawsze wiedziałam, że ci wszystko jedno... Ten wieczór spędzimy tylko we 
dwoje. - A syn? 
Gdzie nasz syn?
- Na obozie. - Na jakim znowu obozie? - Tutaj, pod Moskwą. Bardzo fajny obóz, 
sportowy. 
Mały świetnie gra w piłkę nożną.
- W piłkę nożną?
-	To teraz modne.
-	W piłkę nożną?!
Po drodze wstępują do francuskiego sklepu po butelkę białego wina.
-	A na kolację twoje ulubione danie...
-	Pielmienie?
- Nie - wyjaśnia żona. - Langusty.
- Ach tak, langusty! - mówi posłusznie Biriukow.
Ona wchodzi do sklepu, on widzi ją przez szybę, widzi regały z winami, widzi, 
jak ona biega 
między regałami, więc wyłazi z taksówki i na paluszkach ucieka byle dalej.
Znacznie ciekawiej jest podglądać niż patrzeć. Podglądanie jest istotą 
prawdziwego 
pisarstwa; patrzenie - pisarstwa dozwolonego. Zresztą nie, niezupełnie.
Ona czeka, pisze o nim książkę, na spotkanie z nim pięknie się ubiera, w ogóle 
chodzący 
ideał, tyle, że już nie pierwszej młodości, i nogi ciut za grube, a on tylko się 
krzywi. Kręci mordą. 
Sukinsyn. Poświęciła mu całe życie, żeby mógł spokojnie pracować, poświęciła mu 
życie, a on 
co? No co? Zwykły sukinsyn.
W kiosku Biriukow przewertował podejrzaną gazetkę z rosyjskimi literami. Pewien 
mój 
znajomy Polak nazywał ruskie litery krzesełkami. Na tych krzesełkach siedzą 
apostołowie 
rosyjskiej literatury. Niektóre krzesełka okazały się elektryczne.
Idzie dalej, na plac, gdzie zamiast konnego pomnika stoi już konstruktywistyczna 
bryła 
niebryła, jakby znajoma ze starych fotografii. A tam na rogu jest księgarnia.
W księgarni pustki. Książki na półkach. Patrzy na książki i gorzko płacze.
- Widzi pan - powiedział Biriukow - nigdy nie byłem aż takim okcydentalistą, 
żebym zaraz 
chciał zmienić kołchoźnika w holenderskiego młynarza. Myślałem o europeizacji 
kraju jedynie na 
poziomie przedmiotów, nie pojęć.
Jak szybko przywykamy do normalności! Jak szybko przestajemy się dziwić! 
Zaledwie dwie 
minuty temu podejrzana gazetka w kiosku na Pałaszowskiej, kilka książek... Teraz 
nawet się nie 
obejrzał. Nie, niezupełnie. Szybko i pewnie przywykał, ale jeszcze przez jakiś 
czas czuł posmak 
nowości i nawet zachwyt, i zdziwienie: za co myśmy tak koszmarnie cierpieli? 
Miasto wyległo na 
ulice. Jakby wcześniej poupychane po mieszkaniach, zabarykadowane, dopiero teraz 
rozkwitło, 
wybuchło, jak pod słońcem Południa, i zaśpiewało wesołe, skoczne piosenki.
Rosja ze swoimi problemami wszystkim już na amen obrzydła. Kiedyś przyjdzie taka 
chwila, 
że rozpłynie się w powietrzu. I wtedy będzie nam żal.
Nie, niezupełnie.
Ostatecznie cierpieliśmy więcej niż ktokolwiek, czyli- mamy rację. Co więcej, 
mamy monopol 
na prawdę. Poza tym cierpienie daje pogodę ducha. Ale cierpieć powinni wyłącznie 
artyści, a 
cierpienie jako fundament życia społecznego sprawia, że nasze życie staje się 
malownicze.
Tak więc Moskwa jest już całkiem cywilizowaną stolicą. Tylko ludzie narzekają. I 
zaraz 
okazuje się, że żadni z nich Europejczycy. Więc kto? Niemożliwe, żeby byli tacy 
całkiem znikąd. 
A właściwie dlaczego niby niemożliwe?
Od jakiegoś czasu ciągnie mnie do katolicyzmu. Bronię się przed jego urokami, 
Krystyno, ale 
w duchu poszedłem już na szereg ustępstw. Zaczęło się od drobiazgów. Ten kościół 
w 
podwórzu wielkiego urzędu tak przypomina Notre Dame, jak, nie wiem - dajcie 
dowolne porów-
nanie, nie chce mi się porównywać - a ja się zastanawiałem, dlaczego Czaadajew 
jest taki 
piekielnie oschły? Pisze do Puszkina niby przyjazne listy, a płonie suchym 
płomieniem. Potem 
okazało się, że Czaadajew od urodzenia cierpiał na atrofię popędu seksualnego. 
Jakże ożywiłby 
się Freud na widok szarookiego pacjenta o szyderczo przygryzionych wargach! 
Listy Puszkina 
do Czaadajewa nie są już tak wyrafinowane intelektualnie. Puszkin chwilami 
pozwala sobie 
nawet na prymitywne, łopatologiczne tłumaczenie świata. Duchowieństwo jest durne 
i basta, bo 
musi nosić brody i nikt nie toleruje go w dobrym towarzystwie. Brzmi dosyć 
głupio, prawda? Ale 
na tym właśnie polega siła Puszkina: mógł pozwalać sobie na głupstwa i picie 
wódki z nianią, 
która trafiła do szkolnych podręczników ramię w ramię z Pawłem Korczaginem. Ale 
w Boże 
Narodzenie poszliśmy do cerkwi, nie, to było na Wielkanoc, święcić chleb i 
jajka. Zaintrygowały 
mnie jakieś detale: kobiety bez chustek na głowach i dziewczyny w wysokich (był 
początek 
kwietnia i kałuże) butach i w welwetowych spodniach, wpuszczonych w buty, 
cipolindy z 
gęstymi, wijącymi się od zdrowia włosami. Pomyślałem: to przystań chorych i 
nieszczęśliwych, 
tutaj nie lubią zdrowia, i tylko ciągle pytają, ale zaraz potem nie pamiętają 
już, o co pytali, bo i 
tak lepiej wiedzą, co trzeba odpowiadać. I jeszcze spodobało mi się, że siedzą w 
ławkach i 
czytają ewangelie, całkiem jak w lektorium. A każda staruszka siedzi osobno, nie 
w stadzie, i 
każda staruszka była swego czasu cipolindą z gęstymi lokami i z grzywką, i z 
przytupem, i nie 
ma tłumu, nie ma stada, chociaż i tak śmierdzi, ale inaczej, nie od nich, 
zresztą wcześniej czysto 
turystycznie też lubiłem akurat te cerkwie, które Napoleon odgrażał się zamknąć 
w dłoni i za-
brać, a na tamte tylko wytrzeszczał oczy, a jeszcze na przykład inny, mniejszego 
formatu 
Francuz napisał wyjątkowe świństwa o świętym Bazylim, ale mimo wszystko nie 
mogłem się 
zdecydować, nie powiesiłem łacińskiego krzyża bez greckiej bordiury, nie 
popadłem w 
katolicyzm, Krystyno. I w ogóle tam, w kościele, była pełna kultura, żadnego 
napięcia, żadnego 
progu, jak w rosyjskiej cerkwi. I wreszcie prawosławie to przecież jednak Azja, 
i Moskwa to też 
Azja, i my sami też. Więc niby dlaczego ja - moskiewski Azjata - miałbym 
zostawać katolikiem? - 
i tak mi przyszło do głowy - nie żeby zaraz jakaś zdrada przodków - nie, nie 
wiem, co właściwie - 
ale więcej już tam nie poszedłem.
Ale widzę tu pole do uścisków i serdecznych okrzyków z okazji.
Ale nie lubię.
Nie, katolicyzm jest mi jednak bliższy.
A potem uświadamia sobie, że nie nadaje się do działalności społecznej. Musiałby 
ciągle 
dbać o dobro narodu.
Pomiędzy mną a Czaadajewem jest pewna różnica. Po pierwsze, nie cierpię na 
zaparcia, w 
każdym razie jak dotąd, a on cierpiał i wysiedział swój list. Po drugie, mimo 
wszystko nie jestem 
aż tak egzaltowanym neurotykiem. Po trzecie, ledwie dostrzegam i z oporami 
uznaję imma-
nentną rolę Boga w losach historii rosyjskiej i nierosyjskiej. Wreszcie zaś nie 
dotknęła mnie 
atrofia popędu seksualnego. Ale zawroty głowy zdarzały się nam obu. Mania 
prześladowcza 
spadała na mnie jak fala. Paru różnych lekarzy miałoby ze mnie pociechę.
W sumie można mi tylko pozazdrościć. Nikomu się nie spodobam. Ani tym, ani 
tamtym. 
Trochę jak Czaadajew, ale też przecież dlatego Puszkin nie został Czaadajewem, 
że jednak był 
Puszkinem, a nie zwyczajnie mądrym i próżnym człowiekiem bez popędu seksualnego, 
pacjentem Freuda, którego najlepiej złapać w siatkę i obserwować, dopóki się nie 
znudzi i nie 
wywoła nudności.
Wszystko to Biriukow bierze na siebie i jak pluskwa pęcznieje krwią. Zbyt późno 
dociera do 
niego, że niepotrzebnie pchał się w nie swoje sprawy. I że go zabiją.
A zabiją go jak należy, w łaźni. Ugotują we wrzątku.
Rosyjskie życie było tak specyficzne, że całe sprowadzało się do tego wymiaru, 
gdzie nie ma 
już życia, żadnego życia, tylko fikcja, i nie cieszyła mnie cała ta zmiana, i 
powolutku popadałem 
w przerażenie.
Chachły pluną nam Krymem w czoło, jak pestką wiśni, i znów będziemy mieli 
kwitnącą 
rosyjską sakurę.
W każdym razie Biriukowa, jeżeli ktoś nie załapał, zwijają.
Wadliwość człowieka jako takiego podzielona przez wady Rosjanina jako człowieka 
i 
pomnożona przez nieśmiertelność duszy - o to to, to właśnie nasza ojczyzna, 
Krystyno!
Rozanow dręczył umierającego Strachowa seriami kretyńskich pytań. Strachow 
głównie 
milczał, bo umierał na raka dziąseł i nie za bardzo ufał Rozanowowi, ale Rozanow 
nalegał, więc 
Strachow całkiem odwrócił się do ściany, ale Rozanow brutalnie szarpnął 
umierającego 
Strachowa za ramię i zapytał, jakie ten winszuje sobie epitafium. Strachow bał 
się, że Rozanow 
znowu boleśnie go szarpnie, a i bez tego miał już dosyć bólu, więc pomyślał i 
mówi: 
- Chciałem być trzeźwy pośród pijanych.
Wspaniałe słowa.
Rozanow, słysząc je, zapłakał, a Strachow umarł.
- Czyli jakie widzi pan wyjście, szanowny Aleksandrze Nikołajewiczu?
- Żadnego - odpowiedział drżącym głosem Biriukow.
Ugotowali go we wrzątku.
Dlaczego go ugotowali? Czytelnik pomyśli, że może dlatego, że rył pod którąś z 
partii, ale on 
rył pod obiema, i obie postanowiły wspólnie go ugotować, żeby już przestał i 
żeby mogły się 
kurwić w spokoju. Nie, niezupełnie.
- Czyli południowa granica pod Kurskiem?
- A co, mamy południową granicę pod Kurskiem?
- A pan co, niby nie wie?
A Biriukow siedział w klinice psychiatrycznej i faktycznie nie wiedział. Nie 
dlatego siedział w 
klinice psychiatrycznej, że był wariatem, ale dlatego, że miał kłopoty 
neurologiczne, i kiedy 
ogłoszono, że umarł Breżniew, znowu na kilka lat się rozchorował. Cały układ 
nerwowy wylazł 
mu na wierzch i wyglądał jak kiszki albo drzewo życia, w którym jest wszystko. I 
to wszystko 
wylazło na wierzch. Nerwy miał tak wyostrzone, że przypomniał sobie siebie z 
najwcześniejszego dzieciństwa, i zrozumiał, że żył skokami i myślał strzępami. 
Przypomniał 
sobie, jak rodzice go płodzili, w tamtą środę, rano, bo ojciec wieczorami 
pracował i rano często 
spał długo, i kiedy się obudził, spłodzili go, i matka była zaróżowiona o 
poranku, pamiętał ten jej 
różowy rumieniec, pamiętał wszystko, i odwieźli go do kliniki psychiatrycznej, 
ponieważ musiał 
się leczyć, i najpierw klinika była jak to klinika, nie klinika a gówno, leżał w 
siedmioosobowej sali, 
w zaduchu, i pielęgniarki nosiły postrzępione fartuchy, i spod fartuchów 
zalatywało rybą, i 
spłodzili go w tamtą środę, wszystko pamiętał i bardzo się rozchorował.
- A co pan proponuje? - zapytał Biriukow.
Nie wiem, co ze mną zrobią. Czaadajew się bał. Kiedy to wszystko się stało, 
zakablował 
Nadieżdina, wszystkich.
Puszkin napisał do niego list. Wiaziemski też zachował się nieprzyzwoicie.
- Odbudować Rosję w historycznych granicach -brzmiała odpowiedź.
Ale pewnego dnia w klinice wszystko się zmieniło:
pielęgniarki zdjęły wystrzępione fartuchy i przestały cuchnąć. Zwolniono je. Na 
ich miejsce 
przyszły młodziutkie dziewczyny w błękitnych fartuszkach i wielkich 
przyciemnianych okularach. 
Przypominały sowy.
Biriukowowi było wtedy wszystko jedno. Chciał tylko wiedzieć, co go czeka po 
śmierci. Pytał 
kogo popadło i nikt nie potrafił mu sensownie odpowiedzieć. Ale pewnego razu do 
jego sali 
przyszedł nowy dyrektor kliniki, Duńczyk Karl Stif - przez f - i powiedział, że 
wie, co się stanie z 
Biriukowem po śmierci, a potem mrugnął i zaproponował Biriukowowi sprężystą 
gumową 
zabawkę. Biriukow był wściekły i odmówił.
Na jakiej bazie odbudować Rosję? Na przekonaniu, że nie da się bez niej żyć?
-	Nie - powiedział Biriukow - nie chcę lalki. Dajcie mi coś prawdziwego!
- Niech pan da spokój! Finlandia świetnie sobie bez nas radzi!
-	Tylko my jakoś nie chcemy sobie radzić bez niej. A zresztą, pies z 
Finlandią, będzie dobrze!
-	Gdyby tak zostać drugo- czy trzecioligowym państwem w rodzaju Francji...
- Ciekawe, kto nam uwierzy? Zwabimy w swoje objęcia i zeżremy.
Pod wieczór dali mu coś prawdziwego. Mianowicie sympatyczną dziewczynę, i 
Biriukow 
zaraz doszedł do wniosku, że na pewno się w nim zakochała. Ale nie była 
zakochana, od razu 
mu się zwierzyła, po prostu zarabiała na studia i przydzielili ją Biriukowowi na 
koszt kliniki, którą 
tymczasem wykupił Stif, wykupywanie weszło teraz w modę; miasto oblepiły 
reklamy, wszyscy w 
końcu wbili się w kożuszki i dżinsy, i ceny podskoczyły, jak temperatura przy 
zapaleniu płuc, i 
ludzie zaczęli szemrać. Generalnie ludziom wszystko to wcale a wcale się nie 
podobało. Wtedy 
ruszyli po mieszkaniach pryszczaci młodzieńcy z pytaniem: To czego właściwie 
chcecie? - i 
przeprowadzono referendum - i dalej nikt nie wiedział, czego właściwie chcą.
- Sama idea była dobra i bardzo narodowa.
- Tak, bardzo narodowa, ma pan świętą rację - potwierdził Biriukow.
-	Tylko nieefektywna gospodarczo, i o to się sprawa rozbija.
- A dlaczego?
- A kto ją tam wie... Nieefektywna i tyle.
- A dużo krwi się polało? - delikatnie zagadnął Biriukow.
Pomilczeli. Zakaszlali.
- I co z tego, że państwo będzie drugoligowe! - powiedział Biriukow. - W 
pierwszoligowym już 
żeśmy sobie pożyli, a teraz... Wszystko jest dla ludzi!
Płacze w pustej księgarni, przez łzy widzi, że ktoś do niego podszedł i nagle 
poznaje: - Ośka!
Ośka jest stary. Brodaty i dość zaniedbany z wyglądu. Idą do knajpy, do ogródka. 
Tak, zjem 
coś, może jakiś befsztyk.
- Coś do picia?
- A co macie?
- Wszystko! - szczerzy zęby kelner.
Biriukow przygląda mu się uważnie:
- Proszę podać nam piwo.
- Dwa piwa! - krzyknął Josif. - Aperitif na mój koszt, a obiad fifty fifty, OK?
- Nie jestem głodny - powiedział Biriukow.
- Nie miałem pojęcia, że cię spotkam. Wiedziałem, że masz wychodzić, ale nie 
miałem 
pojęcia...
- Dawno wróciłeś?
- Już wracam z powrotem.
- Z powrotem?
- A co tu mam do roboty?
- No popatrz - zdziwił się niezobowiązująco Biriukow.
Nabrzmiewa rewolucja. Zachodnie demokracje machnęły już ręką. Rosja znów stanie 
się 
potęgą. Opowiem wam, dlaczego będzie potężna. Zanurzacie się w kotle z lodowatą 
wodą. 
Woda powolutku się nagrzewa. Najpierw przeszywa was piekielne zimno, potem jest 
coraz 
lepiej, jak w wannie albo w basenie, ale temperatura niepostrzeżenie wciąż się 
podnosi. Na 
powierzchni wody widzicie pierwsze bąbelki. W końcu gotujecie się we wrzątku. 
Wygotowują 
was. Wasze mięso odchodzi od kości. Jedna z wielu metod uśmiercania. Może być?
Biriukow zapragnął natychmiast wrócić do kliniki, pod skrzydła Karla Stifa. Żona 
miotała się 
gdzieś po mieście, dzwoniła na milicję. Biriukow pragnął pojechać do kliniki, 
żeby potem znów 
kiedyś z niej wyjechać, ale wyjechać nie tutaj, nie w ten przejściowy wymiar, 
nie w tę 
transformację - w jakąś mniej już okrutną płaszczyznę istnienia, a jeszcze 
lepiej do domu, do 
domu, do ciepłego kręgu starych, dobrych ludzi.
Zakończenie to już czysta chałtura. Oczywiście Biriukow przestraszył się, 
schował ogon pod 
siebie i skapitulował na wejściu. Czyli postanowił przechytrzyć golone łby i z 
czasem po cichutku 
drapnąć do Afryki, konkretnie: Południowej, tam, gdzie jeszcze trzyma się 
apartheid.
- Dobrze - powiedział pojednawczo. - Niech no chwilę pomyślę! Kto mi da 
gwarancję?
Dali gwarancję i delikatnie usunęli się w cień.
Biriukow myśli. Kiedy wracają, mówi: Zgoda.
Pisze, chyba nawet z własnej, nieprzymuszonej woli:
JESTEM WSTRZĄŚNIĘTY NIE O TYM MARZYŁEM.
ODSZCZEKUJĘ. NIECH ŻYJE IMPERIUM ROSYJSKIE!
NIECH ŻYJE DOBROWOLNY ZWIĄZEK NASZYCH KRAJÓW!
- No i znakomicie! - uśmiechał się, uśmiechał szeroko, w najwyższym zachwycie 
uśmiechał 
się i miękko dorzucił: proszę jeszcze tylko tutaj podpisać, Aleksandrze 
Nikołajewiczu.
Aleksander Nikołajewicz podpisuje i wyciera nos chusteczką. Strzał. Wchodzą 
ludzie.
-	Wszyscy widzimy, to było samobójstwo. List pożegnalny włóżcie mu do 
kieszeni marynarki. 
Ślady palców zostają na pistolecie. Proszę zrobić wszystko jak zwykle.
Trąca Biriukowa czubkiem buta.
- W końcu zamknął mordę, chuj jeden.
-	Szkoda, że tak od razu. Ale zostałyby ślady.
Biriukow leżał na podłodze, taki kochany, z otwartymi ustami.