James Herriot

To nie powinno się zdarzyć

(It Shouldn‘t Happen to a Vet)
Przełożyli
Irena Doleżal-Nowicka,
Zbigniew A. Królicki
Donaldowi i Brianowi Sinclairom – moim wiernym przyjaciołom
Rozdział pierwszy
Widziałem, że Handshaw ani na jotę mi nie wierzy. Spojrzał na swoją krowę, a 
usta 
zacisnęły mu się w wąską linię.
– Złamana miednica? Pan doktor chce we mnie wmówić, że ona nigdy nie stanie na 
nogi? 
Niech pan spojrzy, doktorze, jak znakomicie przeżuwa! Powiem panu jedno, młody 
człowieku, 
mój tatuś, gdyby jeszcze żył, tak łatwo by z niej nie zrezygnował.
Od roku pracowałem jako weterynarz i nauczyłem się paru rzeczy, a przede 
wszystkim tego, 
że farmerzy niełatwo dają się przekonać – zwłaszcza mieszkańcy Yorkshire z 
okolic Dale.
I to napomknięcie o ojcu. Handshaw liczył jakieś pięćdziesiąt parę lat i było 
coś 
wzruszającego w jego wierze w umiejętności i zdrowy rozsądek zmarłego. Ale ja 
doskonale 
potrafiłem sobie poradzić i bez tego.
Był to czynnik dodatkowo irytujący w przypadku, który – jak to przeczuwałem – i 
tak krył 
w sobie sporo niespodzianek. Mało jest bowiem zjawisk bardziej niepokojących 
weterynarza niż 
krowa, która nie chce wstać. Laikowi może się wydać dziwne, że zwierzę wyleczone 
ze swojej 
zasadniczej choroby nie chce podnieść się z ziemi, a jednak to się zdarza. A 
trzeba przy tym 
pamiętać, że mleczna krowa, która nie wstaje, nie ma przed sobą żadnych 
perspektyw.
Cała sprawa zaczęła się od tego, że mój szef, Siegfried Farnon, prowadzący 
praktykę 
w małym targowym miasteczku Darrowby w górach Dale, wysłał mnie do przypadku 
gorączki 
mlecznej. Kiedy pierwszy raz zobaczyłem krowę Handshawa, leżała bez ruchu na 
jednym boku 
i musiałem uważnie się jej przyjrzeć, żeby nabrać pewności, że nie jest martwa.
Miałem jednak ze sobą niezbędny w takich wypadkach wapń, byłem też bardzo pewny 
siebie, ponieważ dyplom zrobiłem akurat w czasie, kiedy weterynaria znalazła 
lekarstwo na tę 
dotychczas źle rokującą chorobę. Przełom w leczeniu nastąpił wiele lat 
wcześniej, kiedy zaczęto 
stosować nadmuchiwanie wymienia, i nawet ja woziłem jeszcze ze sobą mały zestaw 
do 
nadmuchiwania strzyków (farmerzy używali zamiast tego pompek rowerowych), ale 
wraz 
z pojawieniem się kuracji wapniowej z łatwością można było chodzić w glorii, 
ratując w ciągu 
paru minut zwierzę od pewnej śmierci.
Kiedy wstrzyknąłem dwie buteleczki – jedną dożylnie, drugą podskórnie – i 
Handshaw 
pomógł mi ułożyć krowę w innej pozycji, polepszenie było wyraźnie widoczne: moja 
pacjentka 
rozejrzała się wokoło, potrząsając głową, jakby chciała sobie przypomnieć, gdzie 
się znajdowała 
w ciągu minionych paru godzin. Byłem pewien, że gdybym miał trochę czasu, by tu 
zostać, 
zobaczyłbym, jak wstaje na nogi. Ale czekały mnie inne wizyty.
– Niech pan do mnie zadzwoni, gdyby nie wstała do obiadu – powiedziałem, ale 
była to 
czysta formalność. Byłem całkiem pewien, że nigdy więcej jej nie zobaczę.
Kiedy farmer zatelefonował w południe, że krowa nadal leży, zaskoczyło mnie to. 
W niektórych przypadkach należało dać zwiększoną dawkę, żeby wszystko było 
dobrze. 
Pojechałem więc i zrobiłem jeszcze jeden zastrzyk.
Nie martwiłem się specjalnie, kiedy otrzymałem wiadomość, że i następnego dnia 
nie wstała, 
ale Handshaw, zgarbiony, z rękami głęboko w kieszeniach, stał nad krową i był 
poważnie 
rozczarowany brakiem powodzenia mojej kuracji.
– Najwyższy czas, żeby ta klępa wstała. Nic dobrego z tego leżenia nie wyjdzie. 
Na pewno 
może pan coś na to poradzić. Wlałem jej trochę zimnej wody do ucha. Mój tatuś 
zawsze tak robił, 
kiedy chciał podnieść krowę, a to był mądry, doświadczony człowiek, ten mój 
tatuś.
– Nie wątpię, że był bardzo mądry – powiedziałem sucho. – Ale z pewnością 
bardziej 
pomoże jej jeszcze jeden zastrzyk.
Farmer z ponurą miną przyglądał się, kiedy wstrzykiwałem jeszcze jedną butelkę 
wapnia pod 
skórę. Zabieg ten stracił dla niego całą magiczną moc.
Kiedy pakowałem swoje narzędzia, starałem się, jak mogłem, okazywać zadowolenie.
– Nie ma się czym martwić. Wiele krów leży dzień, dwa. Rano najprawdopodobniej 
przekona się pan, że już chodzi.
Telefon zadzwonił tuż przed śniadaniem i żołądek mi się skurczył, kiedy 
usłyszałem głos 
Handshawa.
– Nie widać żadnego polepszenia. Leży, głowę ma podniesioną, ale wcale nie ma 
ochoty 
wstać. Co pan teraz zrobi, panie doktorze?
„Rzeczywiście, co mam zrobić?” – rozmyślałem, jadąc do niego na farmę. Krowa 
leżała już 
czterdzieści osiem godzin – i wcale mi się to nie podobało.
Farmer natychmiast przystąpił do ataku.
– Mój tatuś zawsze powiadał, że krowa, która tak leży i nie chce wstać, ma 
robaki w ogonie. 
Powiadał, że wystarczy obciąć jej koniec ogona, a zaraz się poderwie.
Na to dictum mój nastrój się pogorszył. Już i przedtem miałem sporo kłopotów z 
tym 
przesądem. Fatalnym zbiegiem okoliczności ludzie, którzy stosowali ten 
barbarzyński zabieg, 
często mogli się pochwalić dobrym rezultatem, gdyż po obcięciu ogona ból kikuta 
dotykającego 
ziemi mógł zmusić chorą krowę do wstania.
– Nie ma takiej choroby, jak robaki w ogonie, panie Handshaw – powiedziałem. – I 
nie 
uważa pan, że to wielkie okrucieństwo obcinać krowie ogon? Słyszałem, że 
Towarzystwo do 
Walki z Okrucieństwem Wobec Zwierząt w zeszłym tygodniu wytoczyło proces pewnemu 
człowiekowi właśnie z powodu takiego zabiegu.
Farmer zmrużył oczy. Z pewnością myślał, że bujam.
– Jeśli pan nie chce tego zrobić, doktorze, to jaką kurację zamierza pan 
zastosować? Musimy 
jakoś podnieść ją z ziemi.
Wciągnąłem głęboko powietrze.
– Jestem pewien, że gorączka poporodowa minęła, ponieważ krowa normalnie je i 
wygląda 
całkiem dobrze. Zapewne unieruchomił ją późniejszy atak paraliżu. Nie ma sensu 
podawać 
więcej wapnia, spróbuję zastrzyku pobudzającego. 
Napełniłem strzykawkę pewien, że poniosę klęskę. Nie miałem cienia zaufania do 
zastrzyku 
pobudzającego, ale nic więcej nie mogłem zrobić. Zacząłem więc dezynfekować 
skórę na boku.
Kiedy już miałem odejść, Handshaw zawołał za mną:
– Hej, panie doktorze, przypomniałem sobie coś, o czym mi mówił tatuś. Trzeba 
krzyknąć 
krowie w ucho. Wiele postawił na nogi w ten sposób. Nie mam specjalnie mocnego 
głosu, ale 
może pan by spróbował?
Za późno już było na ratowanie własnej godności. Podszedłem do zwierzęcia i 
schwyciłem je 
za ucho. Nabierając w płuca tyle powietrza, ile się dało, pochyliłem się i 
krzyknąłem z całych sił 
w owłosiony otwór. Krowa przez chwilę przestała ruszać szczękami i spojrzała na 
mnie pytająco, 
potem przymknęła oczy i wróciła do swego przeżuwania.
– Poczekajmy jeszcze jeden dzień – powiedziałem znużony. – A jeśli i jutro nie 
wstanie, 
trzeba będzie ją dźwignąć.
Czy może pan poprosić kilku sąsiadów, żeby nam pomogli?
Jeżdżąc do innych przypadków tego dnia, stale czułem wewnętrzne napięcie. 
Cholerna 
sprawa! Cóż, u diabła, nie pozwala tej krowie wstać? Czy mógłbym coś jeszcze 
zrobić? Był rok 
1938 i moje możliwości były ograniczone. W trzydzieści lat później też się 
zdarza, że krowy 
chorujące na gorączkę poporodową nie mogą wstać, ale weterynarze mają o wiele 
bogatszy 
arsenał lekarstw, jeśli wapń nie pomaga. Choćby znakomity dźwig Bagshawa, który 
chwytem za 
miednicę łagodnie podnosi zwierzę, zastrzyki z fosforu, czy nawet elektryczny 
pręt, który 
przyłożony do zadu powoduje gwałtowny wstrząs i sprawia, że rozłożona wygodnie 
krowa zrywa 
się na nogi, rycząc obrażona.
Jak się tego spodziewałem, następny dzień nie przyniósł zmiany i kiedy 
wysiadałem 
z samochodu na podwórzu Handshawa, otoczyła mnie grupka jego sąsiadów. Byli 
w znakomitych humorach, uśmiechnięci, zadowoleni z siebie, skorzy do udzielania 
rad, jak to 
farmerzy, gdy chodzi o cudze zwierzęta.
Wiele było śmiechu i żartów, kiedy podsuwaliśmy worki pod krowę, wiele 
dziwacznych 
propozycji, których starałem się nie słuchać. Kiedy wreszcie wspólnym wysiłkiem 
dźwignęliśmy 
ją, rezultat był zgodny z moim przewidywaniem: krowa najspokojniej w świecie 
wisiała 
z bezwładnymi nogami, a jej właściciel oparty o ścianę przyglądał się nam z 
coraz bardziej 
ponurą miną.
Znowu mnóstwo sapania i chrząkania, żeby opuścić na ziemię bezwładne ciało, po 
czym 
wszyscy spojrzeli na mnie, ciekawi, co teraz polecę im zrobić. Rozpaczliwie 
szukałem w myśli 
jakiegoś wyjścia, kiedy znowu odezwał się Handshaw:
– Mój tatuś powiadał, że obcy pies zawsze poderwie krowę na nogi.
Rozległ się pomruk aprobaty zebranych farmerów i natychmiastowe propozycje 
przyprowadzenia psów. Starałem się wtrącić, że jeden wystarczy, ale mój 
autorytet przestał się 
liczyć, a poza tym każdy chciał się popisać uzdolnieniami swego psa. Wszyscy 
wyszli nagle 
podnieceni i nawet Smedley, miejscowy właściciel sklepiku, popedałował szybko, 
żeby 
sprowadzić swego airedaleteriera. Nie upłynęło kilka minut, a w oborze rozległo 
się szczekanie 
i warczenie przeróżnych kundli, ale krowa wszystko to zignorowała i najwyżej 
ostrzegawczo 
nastawiała rogi w stronę najbardziej agresywnych napastników.
Wybuch nastąpił, kiedy z pastwiska wrócił pies Handshawa, który skończył 
zaganiać owce. 
Był to chudy, wytrzymały, niewielki mieszaniec o niezwykle szybkim refleksie i 
wybuchowym 
temperamencie. Najeżony, na sztywnych nogach wszedł do obory, zdumiony obejrzał 
sforę 
obcych psów na swoim terytorium i z milczącą wściekłością przystąpił do akcji.
W przeciągu paru minut rozpętała się taka psia bójka, jakiej w życiu nie 
widziałem. Stanąłem 
więc na uboczu i patrzyłem na tę scenę, świadom, że jestem tu zupełnie 
zbyteczny. Nad 
wściekłym warczeniem i skowytem górowały krzyki farmerów. Któryś z 
najodważniejszych 
rzucił się w kotłowaninę i po chwili wyszedł z małym psiakiem wczepionym w 
gumowy but. 
Reynolds z Clover Hill ściskał ogon krowy pomiędzy dwoma krótkimi kijami i 
krzyczał: „A 
kysz, a kysz!”, a kiedy przyglądałem się temu bezsilnie, jakiś nieznajomy 
pociągnął mnie za 
rękaw i szepnął:
– Czy nie próbował jej pan doktor dawać co dwie godziny łyżeczki płynu Jeyesa w 
kwarcie 
starego piwa?
Wprost czułem, jak zalewają mnie wszystkie siły czarnej magii, a moje skromne 
zasoby 
wiedzy weterynaryjnej nie mają żadnych szans, by się temu przeciwstawić. Nie 
wiem, jakim 
cudem w tym okropnym hałasie – może dlatego, że pochyliłem się właśnie w 
kierunku 
Reynoldsa, próbując go przekonać, żeby dał spokój ściskaniu ogona – usłyszałem 
suchy trzask. 
Właśnie w tym momencie krowa zmieniała pozycję, a ja nie miałem wątpliwości: 
suchy trzask 
dobiegł od miednicy.
Minęło nieco czasu, nim udało mi się zwrócić na siebie uwagę, gdyż chyba wszyscy 
zapomnieli o mojej obecności; wreszcie jednak psy zostały rozdzielone, każdego 
przywiązano 
oddzielnie, a farmerzy przestali krzyczeć. Reynolds został odciągnięty od ogona 
i wreszcie ja 
mogłem zabrać głos.
Zwróciłem się do Handshawa:
– Poproszę o kubeł gorącej wody, mydło i ręcznik.
Wyszedł, mrucząc pod nosem, jakby niewiele się spodziewał po tej nowej próbie. 
Moje akcje 
spadły bardzo nisko.
Zdjąłem wiatrówkę, namydliłem ramię i wsunąłem rękę w odbytnicę krowy tak 
daleko, aż 
natrafiłem na twardą kość łonową. Trzymając ją przez ściankę prostnicy, 
spojrzałem na swoje 
audytorium.
– Może dwóch z was chwyci ją za kości biodrowe i poruszy nimi ostrożnie z boku 
na bok.
Tak, znowu usłyszałem ten trzask, nie było żadnych wątpliwości. Słyszałem to 
i wyczuwałem – obluzowanie i słaby trzask, jakby tarcie.
Wstałem i umyłem ręce.
– Teraz już wiem, dlaczego pańska krowa nie może wstać: ma złamaną miednicę. 
Zapewne 
stało się to tej pierwszej nocy, kiedy rzucała się z powodu gorączki. Sądzę, że 
nerwy są również 
uszkodzone. Sprawa chyba jest beznadziejna.
– Chociaż byłem wyrazicielem złej nowiny, czułem ulgę, że nareszcie mam do 
czynienia 
z czymś realnym.
Handshaw spojrzał na mnie.
– Sprawa beznadziejna? Jak to?
– Przykro mi – powtórzyłem – ale tak jest. Jedyną rzeczą, jaką pan może zrobić, 
to zawieźć 
ją do rzeźnika. Nie ma władzy w tylnych nogach. Nigdy już nie wstanie.
Wtedy to Handshaw stracił panowanie nad sobą i zaczął bardzo długą przemowę. Nie 
był 
właściwie agresywny i o nic mnie nie oskarżał, ale bez ogródek wyliczał moje 
niepowodzenia 
i znowu wyraził żal, że nie ma tu jego tatusia, który by na wszystko od razu 
znalazł radę. 
Pozostali farmerzy, stojąc szerokim kręgiem, chłonęli każde jego słowo.
Kiedy tyrada wreszcie się skończyła, opuściłem farmę. Nie mogłem nic więcej 
zrobić; 
Handshaw wkrótce przekona się, że się mylił. Czas dowiedzie mojej racji.
Ledwie się obudziłem następnego ranka, od razu pomyślałem o krowie Handshawa. 
Nie było 
to miłe zdarzenie, ale wreszcie uspokoiłem się przekonany, że nie ma już żadnych 
wątpliwości. 
Znałem przyczynę choroby, wiedziałem też, że nie ma żadnej nadziei. Nie było 
więc po co dalej 
zaprzątać sobie tym głowy.
Zdumiałem się, słysząc znowu głos Handshawa w słuchawce. Sądziłem, że miną dwa, 
trzy 
dni, nim zrozumie swoją pomyłkę.
– Czy doktor Herriot? Dzień dobry panu. Właśnie dzwonię do pana, żeby 
powiedzieć, że 
moja krowa wstała i czuje się bardzo dobrze.
Chwyciłem kurczowo słuchawkę obiema rękami.
– Co takiego? Co pan mówi?
– Powiedziałem, że moja krowa wstała. Kiedy dziś rano zajrzałem do obory, 
chodziła 
zdrowiuteńka jak ryba. Można by pomyśleć, że nigdy nie chorowała. – Przez chwilę 
milczał, 
a potem odezwał się z namaszczeniem jak karcący nauczyciel. – A pan doktor tak 
stał nad nią, 
patrzył na mnie i mówił, że nigdy nie wstanie.
– Ale przecież...
– Ciekaw pan jest, jak to zrobiłem? No cóż, przypomniałem sobie jeszcze jeden 
stary sposób 
mego tatusia. Poszedłem do rzeźnika, kupiłem świeżą skórę owczą i położyłem jej 
na plecach. 
W mig ją to postawiło na nogi... Powinien pan wpaść do mnie i sam zobaczyć. Mój 
tatuś był 
wspaniałym człowiekiem.
Zupełnie oszołomiony poszedłem do jadalni. Musiałem się poradzić mego szefa. 
Siegfried 
o trzeciej nad ranem wezwany został do cielenia i wyglądał teraz o wiele starzej 
niż na swoje 
trzydzieści parę lat. Wysłuchał mnie w milczeniu, kończąc śniadanie, potem 
odsunął talerz i nalał 
sobie jeszcze jedną filiżankę kawy.
– Miałeś pecha, James. Skóra owcza, powiadasz? Śmieszna rzecz, jesteś w tej 
okolicy 
przeszło rok, a nigdy się z tym nie spotkałeś. Może ostatnio wyszło z mody, ale 
jest w tym 
szczypta rozsądku, jak zresztą w wielu dawnych lekach. Oczywiście, pod taką 
owczą skórą 
gromadzi się sporo ciepła, które działa drażniąco jak gorący kataplazm na plecy, 
i po pewnym 
czasie, jeśli krowa leży tylko z powodu swoich fanaberii, wstaje, żeby się jej 
po prostu pozbyć.
– Ale, do licha, co ze złamaną miednicą?! Powiadam ci, że kości trzeszczały i 
były 
przemieszczone!
– Wiesz co, James, nie jesteś pierwszym, który dał się na to nabrać. Po 
wycieleniu u krowy 
następuje rozluźnienie wiązadeł miednicy i z reguły trwa to kilka dni. Tyś 
właśnie z tym się 
spotkał.
– O Boże – jęknąłem, wpatrując się w obrus. – Ileż cholernego zamieszania 
narobiłem!
– Wcale nie. – Siegfried zapalił papierosa i rozsiadł się wygodnie. – Ta krowa 
pewno miała 
właśnie zamiar zrobić mały spacerek, kiedy stary Handshaw przykrył ją owczą 
skórą. Równie 
dobrze mogła była wstać po jednym z twoich zastrzyków i wtedy ty zebrałbyś 
wszystkie laury. 
Czy pamiętasz, co ci powiedziałem, jak tu przyjechałeś? Bardzo cieniutka granica 
dzieli 
naprawdę dobrego weterynarza od piramidalnego głupca. Takie przypadki zdarzają 
się nam 
wszystkim, James, więc zapomnij o tym.
Trudno jednak było zapomnieć. Ta krowa stała się słynna w całej okolicy. 
Handshaw 
pokazywał ją z dumą każdemu: listonoszowi, policjantowi, handlarzom zboża, 
kierowcom 
ciężarówek, sprzedawcom nawozów sztucznych, urzędnikom z Ministerstwa Rolnictwa 
i żaden 
z nich nie omieszkał napomknąć mi o tym z uśmiechem zadowolenia. Przemowa, którą 
Handshaw wygłaszał z nutą triumfu w głosie, jak mi powtarzano, była zawsze taka 
sama:
– Oto krowa, która zdaniem doktora Herriota miała nigdy nie wstać.
Jestem pewien, że nie było cienia złośliwości w postępowaniu farmera. Dał 
prztyczka w nos 
młodemu, zbyt pewnemu siebie weterynarzowi i nikt nie mógł go winić, że się tym 
przechwalał. 
A ja w jakiś sposób przysłużyłem się tej krowie, gdyż znacznie przedłużyłem jej 
życie; 
Handshaw trzymał ją bowiem u siebie dłużej niż normalnie, traktując jako okaz do 
pokazywania. 
Z biegiem lat zaczęła dawać coraz mniej mleka, aż doszła do dwóch galonów 
dziennie, a mimo 
to pasła się zadowolona na przydrożnej łące.
Miała jeden wykręcony do tyłu róg i łatwo ją było po tym poznać. Często 
zatrzymywałem 
samochód i przez murek graniczny spoglądałem w zamyśleniu na krowę, która nigdy 
nie miała 
wstać.
Rozdział drugi
Siegfried wrócił od telefonu. Twarz miał pozbawioną wyrazu.
– To była pani Pumphrey. Chce, żebyś obejrzał jej prosiaka.
– Masz na myśli pekińczyka.
– Nie, prosiaka. Ma sześciotygodniowe prosię i chce, żebyś zbadał stan jego 
zdrowia.
Uśmiechnąłem się łagodnie. Moje stosunki z pekińczykiem wdowy Pumphrey to 
drażliwy 
temat.
– Już dobrze, dobrze, nie zaczynaj znowu. Czego ona naprawdę chce? Czy Tricki 
Woo znów 
ma bolipupkę?
– James – rzekł poważnie Siegfried. – To niepodobne do ciebie, żebyś tak wątpił 
w moje 
słowa. Powtórzę ci wiadomość od pani Pumphrey i spodziewam się, że zareagujesz 
natychmiast 
i bez dalszych pytań. Ta dama poinformowała mnie, że została właścicielką 
sześciotygodniowego 
warchlaka i chce zapewnić mu troskliwą opiekę weterynaryjną. Wiesz, co myślę o 
takich 
badaniach, i nie chcę, abyś zbył ją byle czym. Szczególną uwagę zwróciłbym na 
oddech 
zwierzęcia; przegoń je dobrze po zagrodzie, zanim sięgniesz po stetoskop, i – na 
miłość boską – 
nie przeocz czegoś oczywistego, jak na przykład opuchlizna czy naroślą na 
pęcinach. Sądzę, że 
powinieneś je zmierzyć, skoro już tam będziesz; miarkę znajdziesz w...
Jego słowa cichły, kiedy pospiesznie oddalałem się korytarzem. To było nieco 
kłopotliwe; 
często musiałem znosić takie dowcipy, od czasu, gdy zostałem przyszywanym 
wujkiem 
pekińczyka Trickiego i zacząłem regularnie otrzymywać od niego prezenty oraz 
zdjęcia 
z autografem, jednak Siegfried zazwyczaj nie posuwał się aż tak daleko w swoich 
żartach. 
Wiadomość, że pani Pumphrey stała się właścicielką prosiaka, była nie do 
przyjęcia; jej 
eleganckie apartamenty to nie miejsce dla żywego inwentarza. Och, na pewno źle 
ją zrozumiał.
Jednak nie. Pani Pumphrey powitała mnie radosnym okrzykiem.
– Och, panie Herriot, czyż to nie cudowne! Mam prześliczną małą świnkę. Byłam z 
wizytą 
u kuzynów, którzy są farmerami, i wybrałam sobie jednego prosiaczka. Będzie 
wspaniałym 
towarzyszem dla Trickiego – wie pan, jak martwi mnie to, że jest taki samotny.
Z niedowierzaniem potrząsałem głową, idąc przez wyłożony dębową boazerią 
przedpokój. 
Moje wizyty tutaj zawsze miały w sobie coś ze snu, ale to już nie mieściło mi 
się w głowie.
– Chce pani powiedzieć, że naprawdę ma pani w domu prosiaka?
– Ależ oczywiście. – Pani Pumphrey wyglądała na zdumioną. – Jest w kuchni. 
Proszę pójść 
i zobaczyć.
Kilkakrotnie byłem w tej kuchni i podziwiałem jej sterylną czystość; 
nieskazitelny blask 
wykafelkowanych ścian i podłóg, lśniące powierzchnie zlewu, kuchenki i 
zamrażarki. Teraz 
jeden róg zajmowało kartonowe pudełko, a w nim ujrzałem małą świnkę; stojąc na 
tylnych 
nogach, a przednimi opierając się o brzeg pudła, z zadowoleniem spoglądała na 
nowe otoczenie.
Kucharka stała plecami do nas i nie obejrzała się, kiedy weszliśmy; siekała 
marchewkę 
i ciskała ją na patelnię z – jak uznałem – nadmierną energią.
– Czy on nie jest śliczny?! – Pani Pumphrey pochyliła się i podrapała łepek 
zwierzęcia. – To 
takie ekscytujące mieć swoją własną świnkę! Panie Herriot, postanowiłam nazwać 
prosiaczka 
Nugent.
Przełknąłem ślinę.
-Nugent?
Szerokie plecy kucharki znieruchomiały.
– Tak, na cześć mojego starego wuja Nugenta. Był małym różowym człowieczkiem 
o sprytnych oczkach i spłaszczonym nosie. Uderzające podobieństwo.
– Rozumiem – stwierdziłem, a kucharka znów zaczęła siekać marchew.
Przez chwilę nie wiedziałem, co powiedzieć; moja etyka zawodowa nie pozwalała mi 
zgodzić się na absurdalny pomysł badania tego, najwyraźniej zupełnie zdrowego, 
zwierzęcia. Już 
miałem powiedzieć, że moim zdaniem prosię wygląda doskonale, kiedy przeszkodziła 
mi pani 
Pumphrey.
– No chodź, Nugent – powiedziała. – Musisz być grzecznym chłopcem i dać się 
zbadać 
wujkowi Herriotowi.
To przełamało moje opory. Zapominając o etyce, złapałem Nugenta za cienki ogonek 
i trzymając go łbem w dół, zmierzyłem mu temperaturę. Potem starannie osłuchałem 
mu płuca 
oraz serce, zajrzałem w ślepia i obmacałem kończyny, zginając je w stawach.
Kucharka nie odwróciła się do nas ani razu, wyrażając w ten sposób swoją 
dezaprobatę, ale 
wytrwale kontynuowałem badanie. Zdążyłem już się przekonać, że posiadanie psiego 
siostrzeńca 
przynosi nieocenione korzyści; nie chodziło jedynie o częste prezenty – choć 
wciąż czułem smak 
tych wspaniałych wędzonych śledzi, jakie Tricki przysłał mi z Whitby – lecz o tę 
odrobinę 
luksusu w moim spartańskim życiu: kieliszek sherry przed lunchem, ciepło i 
komfort kominka 
pani Pumphrey. Doszedłem do wniosku, że jeśli przeznaczenie zsyła mi równie 
wielkodusznego 
świńskiego pociotka, to wujek Herriot będzie ostatnim człowiekiem, który 
sprzeciwiałby się 
niezbadanym wyrokom losu.
Zakończywszy badanie, zwróciłem się do pani Pumphrey, która niespokojnie czekała 
na 
werdykt.
– Całkowicie zdrowy – orzekłem żwawo. – W rzeczy samej, ma tu pani bardzo zdrową 
świnkę. Jednak muszę pani coś powiedzieć: ona nie może mieszkać tu, w domu.
Kucharka po raz pierwszy spojrzała na mnie i w jej oczach ujrzałem nieme 
błaganie. 
Doskonale ją rozumiałem, ponieważ świńskie wydalmy są niezwykle lotne i nawet 
taki maleńki 
okaz jak Nugent już zdążył nasycić swoją wonią powietrze w kuchni.
Początkowo pani Pumphrey sprzeciwiała się temu, jednak kiedy zapewniłem ją, że 
prosię 
przebywając na zewnątrz, nie dostanie zapalenia płuc, a nawet będzie zdrowsze i 
szczęśliwsze, 
ustąpiła.
Zatrudniono miejscowego stolarza, który w rogu ogrodu postawił okazały chlewik z 
ciepłą 
sypialnią i wybiegiem z desek. Byłem przy tym, jak przeprowadzono tam Nugenta, 
który 
z zadowoleniem zwinął się na legowisku z czystej słomy. Koryto napełniano dwa 
razy dziennie 
najlepszą karmą i nigdy nie zabrakło mu takich smakołyków jak soczysta marchew 
czy liście 
kapusty. Codziennie wypuszczano go, żeby przez godzinę bawił się i hasał po 
ogrodzie 
z Trickim.
Krótko mówiąc, Nugentowi powiodło się, ale też był on wyjątkowo miłym 
świniakiem; bo 
chociaż większość jego krewniaków objawia nieoczekiwanie przyjacielskie uczucia, 
u Nugenta ta 
cecha charakteru rozwinęła się w nadzwyczajnym stopniu. Po prostu lubił ludzi i 
w ciągu 
następnych miesięcy rozkwitł w wyniku stałych kontaktów z człowiekiem.
Często widywałem go przechadzającego się po ogrodzie z panią Pumphrey, a w 
swojej 
zagrodzie przez większość czasu stał na tylnych nogach, oparty raciczkami o 
siatkę ogrodzenia, 
niecierpliwie oczekując kolejnego gościa. Świnie szybko rosną, więc wkrótce 
przestał być 
różowym prosięciem, jednak nie stracił uroku. Najbardziej lubił drapanie po 
grzbiecie; chrząkał 
wtedy donośnie, przewracając ślepiami z rozkoszy, przy czym stopniowo uginał 
nogi, aż 
w końcu walił się na bok.
Słoneczną egzystencję Nugenta mącił tylko jeden cień; stary Hodgkin, ogrodnik, 
którego 
stosunek do zwierząt domowych został nieodwracalnie wypaczony przez konieczność 
codziennego rzucania gumowych kółek Trickiemu, teraz został wyznaczony na 
osobistego lokaja 
Nugenta. Do jego obowiązków należało karmienie i czyszczenie Nugenta, a także 
pilnowanie go 
podczas zabaw. Pomysł, aby zadawać sobie tyle trudu dla świni, która nigdy nie 
zostanie 
przerobiona na wieprzowinę, musiał być niemal nie do zniesienia dla starego 
wieśniaka; głębokie 
bruzdy na jego twarzy jeszcze pogłębiały się, ilekroć chwytał wiadro z karmą.
Podczas mojej pierwszej wizyty u jego podopiecznego powitał mnie ponurym: 
„Przyszłeś 
pan obaczyć Nudystę?” Znałem Hodgkina dostatecznie dobrze, aby wiedzieć, że nie 
jest zdolny 
do jakichkolwiek gier słownych; rzetelnie starał się powtórzyć imię mojego 
pociotka, który przez 
całe swoje długie życie pozostał dla staruszka „Nudystą”.
Szczególnie cenię sobie jedno wspomnienie związane z Nugentem. Pewnego dnia 
zaraz po 
lunchu zadzwonił telefon; dzwoniła pani Pumphrey i słysząc jej przejęty głos 
zrozumiałem, że 
stało się coś strasznego; takim samym tonem opisywała unikatowe symptomy 
bolipupki 
i wariulkania.
– Och, dzięki Bogu, panie Herriot, że jest pan w domu. Chodzi o Nugenta! Obawiam 
się, że 
jest okropnie chory.
– Naprawdę? Przykro mi to słyszeć. Co się stało?
Na drugim końcu zapadła cisza przerywana tylko spazmatycznym szlochem, zanim 
pani 
Pumphrey odezwała się ponownie.
– No, on nie może... nie może zrobić... swojej małej potrzeby.
Jej słownictwo z zakresu małych i dużych potrzeb było mi dobrze znane.
– Chce pani powiedzieć, że nie może oddać moczu?
– No... no... – dukała wyraźnie zmieszana. – Niezupełnie.
– To dziwne – stwierdziłem. – Czy je normalnie?
– Myślę, że tak, ale... – zaczęła, a potem nagle wybuchnęła: – Och, panie 
Herriot, jestem tak 
strasznie zaniepokojona! Słyszałam o mężczyznach ciężko chorych... właśnie w 
taki sposób. To 
gruczoł krokowy, prawda?
– Och, o to proszę się nie martwić. Świnie nie mają takich kłopotów, a poza tym 
myślę, że 
cztery miesiące to trochę za młody wiek na przerost prostaty.
– Och, tak się cieszę, ale coś... coś mu przeszkadza. Przyjdzie pan, prawda?
– Już idę.
Dość długo stałem przed zagrodą Nugenta. Wyrósł na dorodnego wieprzka i 
pochrząkiwał 
przyjaźnie, spoglądając na mnie przez siatkę. Wyraźnie oczekiwał jakiejś zabawy 
i niecierpliwiąc 
się, niezdarnie galopował tam i z powrotem po wybiegu. Już dochodziłem do 
wniosku, że moja 
wizyta okazała się bezowocna, kiedy pani Pumphrey, która kręciła się tu i tam, 
załamując ręce, 
stanęła jak wryta i wskazała drżącym palcem na świnię.
– O Boże! – jęknęła. – Teraz! Teraz! Widzi pan?
– Krew odpłynęła jej z twarzy, która zbielała jak płótno.
– Och, to okropne! Nie mogę tego znieść.
Odwróciła się z jękiem, kryjąc twarz w dłoniach.
Uważnie przyjrzałem się Nugentowi. Przystanął w pełnym galopie i z zadowoleniem 
ulżył 
sobie kilkoma obfitymi strugami, jak normalna zdrowa świnia.
Odwróciłem się do pani Pumphrey.
– Naprawdę nie widzę tutaj nic złego.
– Przecież on... on... – Nadal nie śmiała nań spojrzeć.
– On robi to... z przerwami!
Miałem już dużą wprawę w zachowywaniu kamiennego wyrazu twarzy przed panią 
Pumphrey, co w tym momencie bardzo mi się przydało.
– Przecież one wszystkie robią to w taki sposób, pani Pumphrey.
Lekko obróciła głowę i z drżeniem zerknęła kątem oka na Nugenta.
– Chce pan powiedzieć... że każda świnka-chłopiec...?
– Każda świnka-chłopiec, jaką znałem, robiła to właśnie tak.
Och... Och... Jakie to dziwne, bardzo dziwne. – Nieszczęsna dama wachlowała się 
chusteczką. Rumieńce gwałtownie wracały na jej policzki.
Aby oszczędzić jej zmieszania, stałem się bardzo rzeczowy.
– Tak, tak, istotnie. Wiele osób popełnia ten sam błąd, zapewniam panią. No cóż, 
chyba już 
lepiej pójdę. Miło było zobaczyć tego malca zdrowego i zadowolonego.
Nugent żył długo i szczęśliwie, przechodząc wszelkie moje oczekiwania. Okazał 
się równie 
szczodry jak Tricki i tak samo jak w przypadku małego pekińczyka świadomość 
tego, że 
naprawdę go lubiłem, pozwoliła mi uspokoić wyrzuty sumienia. Jak zwykle, 
ironiczny stosunek 
Siegfrieda trochę mącił mój spokój ducha.
Już kiedyś znosiłem wiele przykrości, gdy dostałem zdjęcia z autografem od 
małego pieska, 
dlatego nigdy nie odważyłem się pokazać mu tego, które otrzymałem od świni.
Rozdział trzeci
Angus Grier, doktor weterynarii, zawsze wyglądał antypatycznie, ale widok jego 
pokrytej 
plamami twarzy, kiedy podparty poduszkami i przykryty różową kołdrą siedział z 
kwaśną miną 
w łóżku, mógł przyprawić o dreszcz najodważniejszego. Zwłaszcza o ósmej rano, 
kiedy miałem 
z nim pierwsze spotkanie danego dnia.
– Znowu się pan spóźnił! – warknął. – Nie może pan trochę wcześniej wstawać? 
Mówiłem 
już panu, aż do znudzenia, że o ósmej musi pan być w drodze.
Kiedy bąkałem jakieś usprawiedliwienie, podciągnął gniewnie kołdrę i z widomym 
niesmakiem zlustrował mnie od stóp do głów.
– I jeszcze jedno, cóż za straszne spodnie pan nosi. Jeśli już zdecydował się 
pan na ten fason, 
to proszę, na miłość boską, pójść i zamówić je sobie u jakiegoś przyzwoitego 
krawca. Te w ogóle 
nie mają żadnego kroju i nie wypada, żeby je nosił lekarz weterynarii.
Trafił celnie. Byłem bardzo przywiązany do tych spodni. Zapłaciłem za nie 
trzydzieści 
szylingów w domu towarowym „Anny and Navy” i sądziłem, że wyglądam w nich 
elegancko. 
Atak zaś Griera tym bardziej mnie bolał, że – o ile mi było wiadomo – człowiek 
ten korzystał 
z moich usług za darmo; Siegfried – tego byłem pewien – odmówił przyjęcia 
jakiejkolwiek 
zapłaty.
Przyjeżdżałem tu od tygodnia, a wydawało mi się, że trwa to wieki całe. Gdzieś 
dawno temu 
wiodłem weselsze, milsze życie, ale wspomnienie tego z każdym dniem bladło. 
Owego ranka 
w Darrowby Siegfried naprawdę był zażenowany.
– James, właśnie dostałem list od doktora Griera z Brawton. Kastrował źrebaka, 
który się na 
niego przewrócił i złamał mu dwa żebra. A jego asystent zostawił go na lodzie, 
tak że nie ma 
nikogo, kto by prowadził jego praktykę. Prosił mnie, żebym cię przysłał do niego 
na tydzień, 
dwa.
– O nie! To jakaś pomyłka. Przecież on mnie nie lubi.
– On nikogo nie lubi. Jednak nie ma mowy o pomyłce, wyraźnie w liście napisał, 
że o ciebie 
chodzi. No i sam powiedz, co mam zrobić?
– Kiedy się spotkaliśmy ten jeden jedyny raz, zmusił mnie do włożenia okropnego 
gumowego kombinezonu i zrobił ze mnie wariata.
Siegfried uśmiechnął się niewesoło.
– Pamiętam, James, pamiętam. Stary jest złośliwy i bardzo mi przykro, że muszę 
cię narazić, 
ale nie mogę mu przecież sprawić zawodu.
Wtedy nie mogłem wprost w to uwierzyć. Cały pomysł był fantastyczny. Ale teraz, 
kiedy 
stałem u stóp łóżka Griera i słuchałem jego napuszonej gadaniny, było to jak 
najbardziej 
rzeczywiste. Znowu mógł mi dokuczać.
– I jeszcze jedno, moja żona powiada, że nie zjadł pan owsianki. Nie smakowała 
panu?
Szurnąłem nogami.
– Ależ tak, była bardzo smaczna. Ale dzisiaj rano nie byłem jakoś głodny. – 
W rzeczywistości pogrzebałem łyżką w gęstej niesmacznej mazi, starając się ją 
zjeść, ale 
w końcu dałem spokój.
– Coś chyba szwankuje w człowieku, który nie może jeść smacznych rzeczy. – Grier 
obrzucił 
mnie podejrzliwym spojrzeniem, a potem wyciągnął w moim kierunku kartkę papieru. 
– Oto spis 
pańskich dzisiejszych wizyt. Mało ich, więc nie straci pan wiele czasu na jazdę. 
Najpoważniejsza 
u Adamsona z Grenton: wypadnięcie macicy u krowy. Jak pan myśli, co trzeba w tym 
wypadku 
zrobić?
Włożyłem rękę do kieszeni i już miałem wyjąć fajkę, kiedy przypomniałem sobie, 
że Grier 
nie lubi palenia, dałem więc spokój.
– Zrobię znieczulenie nadoponowe, włożę z powrotem macicę i zabezpieczę ją 
poprzez 
zszycie warg sromowych.
– Głupstwa, człowieku, pleciesz głupstwa! – warknął Grier. – Po co tyle zachodu? 
Wcale to 
wszystko niepotrzebne. Wypadnięcie spowodowała obstrukcja. Włóż macicę na 
miejsce, ustaw 
zad krowy wyżej, podstawiając jej pod tylne nogi kilka desek, i przez kilka dni 
trzymaj ją na 
siemieniu lnianym.
– Przecież jeśli nie zszyję, macica znowu wypadnie – powiedziałem zdziwiony.
– Nie, nie, wcale nie! – Krzyknął gniewnie Grier. – Niech pan zrobi tak, jak 
mówiłem. Lepiej 
się na tym znam niż pan.
Zapewne, w każdym razie powinien był się lepiej znać. Pracował samodzielnie jako 
dyplomowany lekarz weterynarii trzydzieści lat, a ja zaczynałem właśnie swój 
drugi rok. 
Spojrzałem uważnie: rozparty na poduszce patrzył na mnie spode łba. „Jak dziwnie 
układają się 
nasze niezbyt fortunne stosunki” – pomyślałem. Każdy mieszkaniec Yorkshire, 
przysłuchując się 
naszym dwom odmiennym akcentom – ostremu aberdeeńskiemu Griera i mojemu 
gardłowemu 
znad rzeki Clyde – mógłby oczekiwać, że obaj jesteśmy Szkotami i to nas łączy. 
Ale nas nic nie 
łączyło.
– Zrobię jak pan doktor powiedział. – Wyszedłem z pokoju i zbiegłem w dół, żeby 
zebrać 
potrzebne mi rzeczy.
Kiedy ruszyłem w objazd, jak codziennie rano doznałem ulgi, że wyszedłem z tego 
domu. 
Mimo iż przez cały już tydzień harowałem za darmo, miałem satysfakcję z pracy. 
Farmerzy 
prawie zawsze okazywali wyrozumiałość niedoświadczonemu weterynarzowi i również 
klienci 
Griera traktowali mnie uprzejmie; niestety, musiałem wracać na posiłki do tego 
pozbawionego 
radości domu, a to stawało się coraz trudniejsze do zniesienia.
Pani Grier dawała mi się we znaki tak samo jak jej mąż. Była to niezwykle chuda 
kobieta 
o zaciśniętych ustach, prowadząca spartańską kuchnię, w której gęsta, kleista 
owsianka 
zajmowała naczelne miejsce. Owsiankę podawała na śniadanie i na kolację, a w 
przerwie 
zjawiały się wodniste potrawki, anemiczna siekanina i bliżej nieokreślone zupy. 
Wszystko, co 
gotowała, pozbawione było smaku. Angus Grier, tak jak ja Szkot bez grosza przy 
duszy, przybył 
do Yorkshire trzydzieści lat temu i zdobył lukratywną praktykę w sposób 
klasycznie skuteczny, 
mianowicie ożenił się z córką zwierzchnika. Dzięki temu dostał wszystko gotowe, 
ale wraz z tym 
wszystkim również żonę.
Odniosłem wrażenie, że ona nadal uważa się tu za jedyną odpowiedzialną osobę – 
może 
dlatego, że zawsze mieszkała w tym domu, gdzie żyła pamięć jej ojca, wziętego w 
okolicy 
lekarza weterynarii. Wszystkich innych uważała za intruzów i mogłem zrozumieć, 
co czuła; poza 
tym była bezdzietna, niewiele miała z życia, a jako dozgonnego towarzysza los 
dał jej Augusta 
Griera. Naprawdę żałowałem jej szczerze.
Niewiele mi to jednak pomogło, gdyż zalewała mi sadła za skórę, pilnowała 
każdego mojego 
kroku. Kiedy wracałem z objazdu, zasypywała mnie pytaniami: „Gdzie pan marudził 
tyle czasu?” 
albo: „Tak długo pan nie wracał, myślałam już, że pan zabłądził”, albo: „Czeka 
pilny przypadek. 
Dlaczego pan zawsze jest taki powolny?” Może wyobrażała sobie, że wpadam na 
godzinkę czy 
dwie do kina. Codziennie wieczorem przyjmowałem sporo małych zwierząt w 
przychodni, a ona 
miała brzydki zwyczaj czajenia się pod drzwiami, gdyż chciała słyszeć, co mówię 
do klientów. 
Do laboratorium wchodziła całkiem bez żenady i obserwowała mnie podejrzliwie, 
krytykując 
moje recepty, stale napominając, że przesadzam z lekarstwami.
– Stanowczo za dużo pan dodaje chlorodyny, nie wie pan, ile kosztuje?
Żywiłem prawdziwe współczucie dla tego asystenta, który uciekł bez uprzedzenia; 
w naszym 
fachu nadal było trudno o pracę i młody lekarz weterynarii po dyplomie zniósłby 
bardzo wiele, 
byle tylko zarabiać, ale zrozumiałem, że ten nieznany mi towarzysz niedoli nie 
miał wyboru.
Niewielka farma Adamsona leżała na granicy miasta i może dlatego, że tak 
niedawno 
patrzyłem na Griera, przyjazna, pobrużdżona twarz farmera wydała mi się na 
zasadzie kontrastu 
niezwykle sympatyczna. Wysoki, szczupły, nosił zniszczony kitel w kolorze khaki. 
Na powitanie 
serdecznie potrząsnął moją ręką.
– A więc mamy dzisiaj nowego weterynarza? – Przyglądał mi się przez chwilę. – 
Tak prawdę 
powiedziawszy, to wygląda pan na niezbyt doświadczonego w swoim zawodzie.
– To racja – przyznałem. „– Ale szybko się uczę.
Adamson uśmiechnął się.
– Nie przejmuj się tym, chłopcze. Wierzę w dopływ świeżej krwi i nowych 
pomysłów, tego 
nam właśnie w gospodarstwie na roli potrzeba. Zbyt długo nie robiliśmy żadnych 
postępów w tej 
dziedzinie. Chodźmy teraz do obory, pokażę panu krowę.
W pomieszczeniu stało kilkanaście krów, ale nie szorthornów, jakie zwykle tu 
hodowano, 
lecz rasy Ayrshire – na pierwszy rzut oka dobrze utrzymanych i zdrowych. Od razu 
zauważyłem 
swoją pacjentkę, gdyż z tyłu wystawała jej gula wielkości piłki futbolowej z 
widocznymi 
brodawkami. Farmer, czekając na lekarza, nie marnował czasu: masa była czysta 
i nieuszkodzona.
Obserwował mnie uważnie, kiedy przemywałem gulę środkiem antyseptycznym i 
wkładałem 
na miejsce, a potem pomógł mi zbudować podwyższenie z ziemi i desek pod tylne 
nogi krowy. 
Kiedy skończyliśmy, stała jakby na pagórku, z ogonem wyżej niż głowa.
– I powiada pan, doktorze, że mam jej dawać przez kilka dni olej lniany, żeby 
macica 
z powrotem nie wyleciała?
– Tak, właśnie tak – powiedziałem. – Niech pan pilnuje, ażeby stała w tej 
pozycji.
– Będę pilnował, młody człowieku, i bardzo dziękuję. Jestem pewien, że zrobił 
pan dobrą 
robotę i z przyjemnością znów kiedyś pana zobaczę.
Kiedy zająłem miejsce za kierownicą, jęknąłem w duchu. Dobra robota! O Boże! Jak 
ta 
macica się utrzyma na miejscu bez kilku szwów zabezpieczających? Musiałem jednak 
zrobić tak, 
jak polecił mi Grier, który, choć antypatyczny, nie był przecież głupcem. Może 
miał rację. 
Przestałem o tym myśleć i zająłem się innymi wizytami.
W niecały tydzień później, kiedy siedziałem przy stole i dziobałem tradycyjną 
owsiankę, 
Grier, który już odważył się zejść na dół, naskoczył na mnie:
– Mam tutaj kartę od Adamsona. Powiada, że nie jest zadowolony z pańskich 
poczynań. 
Zaraz tam pojedziemy i zobaczymy, o co chodzi. Nie lubię takich skarg. – Jego 
normalny wyraz 
ustawicznej obrazy pogłębił się, a wielkie jasne oczy tak zwilgotniały, że 
myślałem, iż zaraz do 
owsianki zaczną mu kapać łzy.
Na farmie Adamson zaprowadził nas do obory.
– No i co pan o tym myśli, młody człowieku? – spytał.
Spojrzałem i żołądek mi się skurczył. Macica znów była na zewnątrz, a niewinnie 
wyglądająca przedtem gula stała się teraz wielka, purpurowa i nabrzmiała. 
Pokryta była brudem, 
a z jednej strony przecinało ją brzydkie pęknięcie.
– Niedługo się utrzymała wewnątrz, prawda? – stwierdził spokojnie farmer.
Zbyt byłem zawstydzony, żeby się odezwać. To okropne zrobić taką krzywdę dobrej 
krowie. 
Poczułem, że się czerwienię, ale na szczęście był ze mną mój pracodawca, on 
wyjaśni wszystko. 
Odwróciłem się do Griera, który coś tam mruczał, sapał i mrugał szybko oczami, 
ale nic nie 
powiedział.
– Widzi pan, sama narobiła sobie szkody – ciągnął farmer. – Musiała o coś 
zawadzić. Mówię 
panu, że mi się to wszystko nie podoba. – Gwałtowność nie leżała w naturze tego 
dobrego 
człowieka, ale tym razem był wyraźnie wyprowadzony z równowagi. – Może będzie 
lepiej, jak 
dziś zajmie się tym doktor Grier – zaproponował na koniec.
Grier, który do tej pory nie wymówił jednego słowa, natychmiast zabrał się 
energicznie do 
roboty. Wyciął włosy u nasady ogona, dał znieczulenie nadoponowe, umył i 
zdezynfekował 
macicę, po czym z trudem wepchnął ją na miejsce. Potem specjalnym aparatem 
założył kilka 
mocnych szwów z gumowymi podkładkami, żeby się nie wrzynały w ciało. Wykonał swą 
pracę 
czysto i zręcznie.
Farmer wziął mnie delikatnie za ramię.
– No, teraz wygląda znacznie lepiej. Nie ma obawy, żeby macica wypadła, prawda? 
Dlaczego pan tak nie zrobił od razu?
Znowu spojrzałem na Griera, ale dla odmiany schwycił go atak silnego kaszlu. 
Patrzyłem na 
niego uparcie, kiedy jednak ciągle milczał, zawróciłem na pięcie i wyszedłem z 
obory.
– Mam nadzieję, że nie ma pan do mnie żalu, młody człowieku! – zawołał za mną 
Adamson. 
– Wszyscy musimy się uczyć i nic nie zastąpi doświadczenia. Prawda, doktorze 
Grier?
– Tak, oczywiście, ma pan rację. To nie ulega wątpliwości – mamrotał Grier. 
Wsiedliśmy do 
samochodu.
Usiadłem i czekałem na jakieś wyjaśnienie z jego strony. I ciekaw byłem, co też 
powie. Ale 
niebiesko żyłkowany nos wbity był w przestrzeń, a wypukłe oczy wpatrzone w drogę 
przed nami.
Do przychodni wracaliśmy w całkowitym milczeniu.
Rozdział czwarty
Nie minęło dużo czasu i Grier znów musiał wrócić do łóżka; zaczął mocno 
pojękiwać, łapać 
się za potłuczone żebra, a niebawem leżał już na górze oparty o stertę poduszek, 
w kusym 
różowym kubraku zapiętym pod szyję. Whisky była jedynym lekarstwem, które 
przynosiło mu 
ulgę w cierpieniu, więc jej poziom w butelce stojącej na nocnym stoliku opadał z 
podziwu godną 
szybkością.
Życie potoczyło się swym nużącym trybem. Pani Grier zwykle kręciła się koło 
męża. Kiedy 
przychodziłem wezwany do chorego, za zamkniętymi drzwiami słyszałem głośne 
szepty, które 
milkły, jak tylko wszedłem do pokoju. Wysłuchiwałem instrukcji, a pani Grier 
uwijała się wokół 
łóżka, poprawiając pościel, ocierając zwiniętą chusteczką czoło małżonka i przez 
cały czas 
rzucając mi niechętne spojrzenia. Gdy tylko zamknąłem za sobą drzwi, szepty 
rozbrzmiewały na 
nowo.
Pewnego wieczora, dość późno – około dziesiątej – odebraliśmy telefon od pani 
Mallard. Jej 
psu kość utkwiła w gardle; niech pan Grier niezwłocznie przyjdzie. Chciałem 
powiedzieć, że jest 
chory i ja go zastępuję, ale było za późno: usłyszałem trzask odkładanej 
słuchawki.
Po wysłuchaniu tej wiadomości Grier zapadł w rodzaj transu: oparł brodę na 
piersi i prawie 
minutę siedział bez ruchu, starannie rozważając sprawę. Potem nagle wyprostował 
się 
i wyciągnął w moim kierunku chudy paluch.
– Tu wcale nie chodzi o kość w gardle. To kaszel wywołany zapaleniem gardła.
Byłem zdumiony jego pewnością siebie.
– Nie uważa pan, że powinienem na wszelki wypadek wziąć jakieś dłuższe szczypce?
– Ni, ni, już przecie mówiłem. To wcale nie kość, więc niech pan weźmie trochę 
syropu 
z cebuli morskiej z ipekakuaną. Nic więcej nie będzie panu potrzebne. I jeszcze 
jedno – jeśli nie 
stwierdzi pan niczego, niech pan nic nie mówi. Proszę powiedzieć tej damie, że 
to zapalenie 
gardła i jak należy je leczyć – musisz pan jakoś usprawiedliwić swoją wizytę.
Z lekkim niedowierzaniem napełniłem w laboratorium czterouncjową butelkę, ale 
zabrałem 
ze sobą również kilka par kleszczy. Trochę straciłem wiarę w prorocze diagnozy 
Griera.
Byłem zdumiony, kiedy pani Mallard otworzyła mi drzwi swego ładnego domku 
w zabudowie szeregowej. Z jakiegoś powodu spodziewałem się zobaczyć starszą 
panią, 
a ujrzałem olśniewającą blondynkę około czterdziestki, z włosami upiętymi wysoko 
zgodnie 
z nakazami ówczesnej mody. Zaskoczyła mnie też długa, ciemnozielona suknia 
wieczorowa, 
wielkie kolczyki i mocno umalowana twarz.
Pani Mallard również wyglądała na zdziwioną. Patrzyła na mnie pustym wzrokiem, 
kiedy 
wyjaśniałem cel swego przybycia.
– Przyszedłem zobaczyć pani psa. Jestem asystentem pana Griera. Obawiam się, że 
pan Grier 
zachorował.
Najwyraźniej potrzebowała czasu, żeby przyswoić sobie tę wiadomość, ponieważ 
stała 
w progu, jakby nie wiedziała, o czym mówię; potem wróciła do życia i szeroko 
otworzyła drzwi.
– Och tak, oczywiście, przepraszam, proszę wejść.
Minąłem ją, przechodząc przez niemal namacalną ścianę perfum do pokoju po lewej 
stronie 
holu. Tutaj woń perfum była jeszcze silniejsza, lecz pasowała do światła 
samotnej, różowej 
lampy, która rzucała słaby czerwony blask na szeroką otomanę przysuniętą do 
migoczącego na 
kominku ognia. Gdzieś w cieniu sączyły się ciche dźwięki melodii Body and Soui. 
Nigdzie nie 
widziałem mojego pacjenta, a pani Mallard patrzyła na mnie z niezdecydowaniem, 
dotykając 
jednego kolczyka.
– Chce pani, żebym obejrzał go tutaj? – zapytałem.
– Och tak, oczywiście.
Żwawo podeszła do drzwi na końcu pokoju i otworzyła je. Mały owczarek szkocki 
przeleciał 
po dywanie i skoczył na mnie z radosnym szczekaniem. Wykonał serię podskoków, 
usilnie 
starając się wylizać mi twarz, co mogłoby potrwać dłuższy czas, gdybym nie 
złapał go 
w powietrzu.
– Wygląda na to, że już jest mu lepiej – powiedziała pani Mallard, uśmiechając 
się nerwowo.
Przyklęknąłem na podłodze, nie wypuszczając z rąk psa, i rozwarłem mu szczęki. 
Nawet 
w tym słabym świetle nie ulegało wątpliwości, że w jego gardle niczego nie 
znajdę. Delikatnie 
przesunąłem mu palcem wskazującym po nasadzie języka i terier nie zaprotestował, 
kiedy 
badałem mu gardziel. Potem położyłem go na podłodze i zmierzyłem temperaturę – 
normalna.
– No cóż, pani Mallard – orzekłem. – Na pewno nie ma żadnej kości w gardle i nie 
ma 
gorączki.
Już miałem dodać, że pies wydaje mi się zupełnie zdrowy, kiedy przypomniałem 
sobie 
pożegnalną radę Griera – o usprawiedliwieniu mojej wizyty.
Odchrząknąłem.
– Jednak możliwe, że ma lekkie zapalenie gardła, które powoduje kaszel lub 
wymioty. – 
Ponownie otworzyłem pysk teriera. – Jak pani widzi, gardło ma zaczerwienione. 
Może to 
łagodna infekcja, a może połknął jakiś środek drażniący.
W samochodzie mam lekarstwo, które szybko postawi go na nogi.
Zdając sobie sprawę z tego, że zaczynam mówić głupstwa, umilkłem.
Pani Mallard chłonęła każde moje słowo, niespokojnie zaglądając pieskowi do 
pyska 
i energicznie kiwając głową.
– Och, tak, widzę to – stwierdziła. – Bardzo dziękuję. Jak to dobrze, że pana 
wezwałam!
Następnego wieczora załatwiłem już połowę zatłoczonej poczekalni, kiedy do 
gabinetu 
wszedł gruby facet w bardzo jaskrawej tweedowej marynarce i położył na stole 
smutnookiego 
basseta.
– Lekko potrząsa łbem – zagrzmiał. – Myślę, że ma mały wrzód w uchu.
Wyjąłem z szuflady na narzędzia otoskop i zacząłem oglądać ucho, kiedy grubas 
znów 
zaczął.
– Widziałem, że był pan koło mnie zeszłej nocy. Mieszkam obok pani Mallard.
– Ach tak – powiedziałem, zerkając przez oświetloną metalową rurkę. – Zgadza 
się, byłem.
Mężczyzna przez moment bębnił palcami po stole.
– Taa... Ten pies musi mieć mnóstwo chorób. Samochód weterynarza wciąż stoi 
przed 
domem.
– Naprawdę, nie zauważyłem, żeby był chory. Wydał mi się całkiem zdrowym 
zwierzęciem.
Skończyłem oglądać jedno ucho i zabrałem się do drugiego.
– No, ja też tak myślę – rzekł mężczyzna. – To biedne stworzenie wciąż ma 
kłopoty 
i zabawne, jak często zdarza się to w nocy.
Szybko podniosłem głowę. Było coś dziwnego w sposobie, w jaki to powiedział. 
Przez 
chwilę spoglądał na mnie niewinnym spojrzeniem, a potem jego twarz wykrzywił 
szyderczy 
uśmiech.
Wytrzeszczyłem oczy.
– Chyba nie chce pan powiedzieć...
– Nie z tym paskudnym, starym diabłem, co? Trudno to pojąć, no nie?
Oczy w nalanej, czerwonej twarzy zamrugały z uciechy. Ze szczękiem upuściłem 
otoskop na 
stół i zdrętwiałem z przerażenia.
– Nie patrz tak na mnie, stary! – zawołał grubas, żartobliwie trącając mnie w 
pierś. – Taki już 
jest ten świat, prawda?
Jednak to nie myśl o starym Grierze przejęła mnie taką zgrozą, lecz wspomnienie 
tego, jak 
w tej haremowej atmosferze, przy wtórze Body and Soul wygłaszam wykład o 
zapaleniu gardła 
kobiecie doskonale zorientowanej, że plotę bzdury.
Po dwóch następnych dniach Angus Grier wstał z łóżka i najwidoczniej ozdrowiał; 
ponadto 
zatrudnił asystenta, który miał natychmiast podjąć praktykę. Mogłem wyjechać.
Oznajmiwszy, że wyruszam o świcie, wyszedłem o szóstej trzydzieści, żeby zdążyć 
na 
śniadanie do Darrowby. Nie miałem ochoty na kolejny talerz owsianki.
Jadąc na zachód przez równinę York, zacząłem dostrzegać za żywopłotami i 
drzewami długi 
łańcuch Penninów wznoszących się ku porannemu niebu; z tej odległości były 
bladofioletowe 
i wciąż zamglone we wczesnym słońcu, lecz mimo to kuszące. A później, kiedy 
samochodzik 
zaczął piąć się na kolejne wzniesienia, drzewa rosły rzadziej, a żywopłoty 
ustąpiły miejsca 
czystym murkom z piaskowca, jak zwykle miałem wrażenie, że świat otwiera się 
przede mną, 
a kajdany spadają z nóg. I tam, nareszcie, było Darrowby, śpiące pod znajomym 
masywem Herne 
Fell, a za nim wielkie zielone fale gór Dale.
Nie wywołałem większego zamieszania, gdy z hałasem przejechałem po wybrukowanym 
ryneczku i cichą uliczką ku Skeldale House z jego winoroślą oplatającą gęsto 
stare cegły oraz 
przekrzywioną mosiężną tabliczką z napisem „Siegfried Farnon MRCVS”.[ Member of 
the Royal College of 
Veterinary Surgeons (ang.) – Członek Królewskiego Kolegium Chirurgów (Lekarzy) 
Weterynarii.]
Pewnie pognałbym jak wicher korytarzem za szklanymi drzwiami, lecz musiałem 
przedrzeć 
się przez kłębowisko psów, które obskoczyły mnie w piątkę, podskakując i warcząc 
z radości.
Niemal wpadłem na budzącą respekt postać pani Hall, która wynosiła z jadalni 
dzbanek po 
kawie.
– A więc wrócił pan – powiedziała i widziałem, że naprawdę była zadowolona, gdyż 
prawie 
uśmiechnęła się.
– No cóż, niech pan wejdzie i usiądzie. Mam dla pana w piecyku trochę domowej 
pieczeni.
Położyłem dłoń na klamce, gdy usłyszałem za drzwiami głosy braci. Tristan 
mamrotał coś, 
a Siegfried wrzeszczał ile sił w płucach.
– I gdzie, do diabła, byłeś zeszłej nocy? Słyszałem, jak tłukłeś się o trzeciej 
rano, a w twoim 
pokoju śmierdzi jak w browarze. Boże, gdybyś tylko mógł się zobaczyć – oczka jak 
dziurki 
wysiusiane w śniegu!
Uśmiechając się do siebie, pchnąłem drzwi, podszedłem do Tristana, który 
spojrzał na mnie 
ze zdumieniem, gdy wyciągnąłem do niego rękę i uścisnąłem mu dłoń. Jak zawsze, 
wyglądał 
chłopięco niewinnie, oprócz oczu, które – chociaż lekko podkrążone – wciąż 
lśniły dawnym 
blaskiem. Potem podszedłem do Siegfrieda siedzącego na końcu stołu. Najwyraźniej 
zaskoczony 
moim nagłym wejściem, lekko zadławił się jedzeniem; poczerwieniał, łzy pociekły 
mu po 
policzkach, a cienki blond wąsik zadrżał. Pomimo to wstał z krzesła, skłonił 
głowę i wyciągnął 
rękę z gracją markiza.
– Witaj, James – wykrztusił, lekko opluwając mnie okruchami tostu. – Witaj w 
domu.
Rozdział piąty
Wyjechałem zaledwie na dwa tygodnie, ale to wystarczyło, żebym po powrocie 
nabrał 
przekonania, iż praca w górach ma w sobie coś niepowtarzalnego. Pierwsza wizyta 
zawiodła 
mnie na jedną z wąskich dróg bez ogrodzenia, które łączą Sildale i Cosdale, i 
kiedy wreszcie, 
pokonując niezliczone zakręty, wjechałem na szczyt wzniesienia na najniższym 
biegu, zrobiłem 
to, co często mi się zdarzało – zatrzymałem samochód na przydrożnej murawie i 
wysiadłem.
Twierdzenie, że współcześni ludzie stale się spieszą i nie mają nigdy czasu, 
żeby się 
zatrzymać i rozejrzeć, nie odnosi się do mnie. Dużą część życia – może nawet 
zbyt dużą – 
spędziłem na zatrzymywaniu się i rozglądaniu. Z tego miejsca mogłem zobaczyć 
Równinę Yorku 
aż do wzgórz Hambleton, czterdzieści mil na wschód; za mną niknął w dali 
zwichrzony bezmiar 
wrzosowisk, które wspinały się na rozległy płaskowyż. W ciągu mego rocznego 
pobytu 
w Darrowby stałem tu bardzo często, a widok równiny zawsze był inny; czasem zimą 
nizina była 
ciemnym korytem pomiędzy ośnieżonymi Penninami a lśniącymi w dali wzgórzami 
Hambleton, 
w kwietniu zaś fale deszczu przesuwały swe ciężkie zasłony nad wielką zielono-
brązową 
płaszczyzną. Był też taki dzień, kiedy stałem tu skąpany w promieniach słońca, 
patrząc na morze 
gęstej mgły u stóp, przypominającej pofałdowaną drobno warstwę waty, którą tu i 
ówdzie 
przebijały ciemne czubki drzew i szczyty wzgórz.
Dzisiaj jednak niekończąca się mozaika pól drzemała w słońcu, a powietrze nawet 
tu, 
w górze, odurzało woniami lata. Gdzieś w dole z pewnością pracowali na polach 
ludzie, ale ja nie 
mogłem dostrzec żywej duszy, a cisza i pustka wrzosowisk napełniały mnie 
spokojem bez reszty.
W takich chwilach wydawało mi się, że stoję obok siebie i spokojnie dokonuję 
oceny 
własnych poczynań. Spoglądałem na minione lata i bez trudu mogłem wyłowić ten 
zwrotny 
moment, kiedy postanowiłem zostać lekarzem weterynarii. Doskonale pamiętam tę 
chwilę. 
Miałem akurat trzynaście lat i w piśmie młodzieżowym „Meccano Magazine” 
przeczytałem 
artykuł na temat możliwości wyboru różnych zawodów dla chłopców; w miarę lektury 
czułem, 
jak ogarnia mnie przemożna pewność, że chcę zostać weterynarzem. A na czym to 
się opierało? 
Tylko na tym, że lubiłem psy i koty i nie chciałem pędzić urzędniczego żywota; 
dosyć to kruchy 
fundament, żeby na nim zbudować przyszłą karierę życiową. Nic się nie znałem na 
rolnictwie ani 
na zwierzętach hodowlanych, a choć w czasie studiów zdobyłem potrzebną wiedzę, 
widziałem 
tylko jedną drogę przed sobą: będę leczyć małe zwierzęta. Żyłem w tym 
przekonaniu aż do 
dyplomu; miałem piękną wizję leczenia ulubionych zwierząt moich klientów we 
własnej 
przychodni, już nawet nie nowoczesnej w swej postępowości, lecz wręcz 
rewolucyjnej. Będę 
mieć znakomicie wyposażoną salę operacyjną, laboratorium i gabinet rentgenowski; 
ten 
niezmącony niczym obraz tkwił w mej wyobraźni aż do uzyskania dyplomu i stopnia 
naukowego.
Jakim więc cudem znalazłem się tutaj, na wysoko położonym wrzosowisku w 
Yorkshire, 
tylko w koszuli, gumowych butach, zalatując krowiakiem?
Zmiana w moich poglądach nastąpiła szybko – w istocie prawie natychmiast po 
przybyciu do 
Darrowby. Ta praca była darem niebios w okresie powszechnego bezrobocia, ale – 
jak myślałem 
– tylko pierwszym etapem do zrealizowania moich ambitnych planów. Wszystko 
jednak zmieniło 
się nagle, wręcz błyskawicznie.
Może sprawiła to słodycz powietrza nie do opisania, zdumiewająca mnie, ilekroć 
co rano 
przechodziłem przez stary zdziczały ogród otaczający Skeldale House, a może 
przyjemność 
mieszkania w starym, uroczym domu z moim uzdolnionym, niezwykle ruchliwym szefem 
Siegfriedem i jego bratem Tristanem, wiecznym studentem? A może sprawił to fakt, 
że 
nieoczekiwanie uświadomiłem sobie, iż leczenie krów, świń, owiec i koni daje 
dużo zadowolenia 
i że ja dzięki temu jestem maleńkim kółeczkiem w wielkiej machinie brytyjskiego 
rolnictwa, co 
sprawiało mi rzetelną satysfakcję.
Przy tym nie śniło mi się nawet, że istnieje coś takiego jak góry Dale. Nie 
sądziłem nigdy, że 
całe dnie spędzać będę w wysoko położonej krainie, gdzie zawsze pachniały trawy 
i drzewa 
i gdzie nawet w porywach zimowego siekącego deszczu powietrze było aromatyczne i 
pełne 
świeżej woni tego, co rośnie w ukryciu.
W każdym razie wszystkie moje plany uległy zmianie, a moja praca polegała teraz 
na 
jeżdżeniu od farmy do farmy po „dachu Anglii”, a ja coraz bardziej utwierdzałem 
się 
w przekonaniu, że jestem człowiekiem uprzywilejowanym.
Wsiadłem do wozu i spojrzałem na spis wizyt; jak miło wracać do domu po 
pracowitym 
dniu, który tak szybko zleciał. Była już siódma wieczorem i pomyślałem, że praca 
moja 
skończona, kiedy otrzymałem telefon od Terry Watsona, młodego robotnika rolnego, 
który miał 
dwie własne krowy. Powiedział mi, że jedna z nich ma letnie zapalenie wymienia. 
Jak na środek 
lipca było na to trochę za wcześnie, ale pod koniec lata mieliśmy dosłownie 
setki przypadków tej 
dolegliwości, którą farmerzy nazywali „sierpniową zarazą”. Choroba ta była wtedy 
prawie 
nieuleczalna i zazwyczaj powodowała utratę chorej „ćwiartki” (tak się nazywa 
część wymienia, 
która dostarcza każdemu strzykowi mleko), a nawet śmierć krowy.
Krowa Watsona wyglądała kiepsko. W porze dojenia przykuśtykała z łąki, szeroko 
odstawiając tylną prawą kończynę, żeby nie urazić bolesnego wymienia, teraz 
drżąca 
i przerażona stała w swej przegrodzie. Pociągnąłem delikatnie chory strzyk, ale 
do metalowego 
kubka, jaki podstawiłem, zamiast mleka pociekł ciemny cuchnący płyn.
– Nie ma żadnej wątpliwości, Terry – powiedziałem. – Wystarczy powąchać. 
Klasyczne 
letnie zapalenie wymienia. – Zacząłem obmacywać gorącą, spuchniętą ćwiartkę i 
krowa 
natychmiast podniosła nogę, kiedy dotknąłem bolesnej tkanki. – Bardzo twarde 
wymię. Obawiam 
się, że to kiepsko wygląda.
Terry ze smutkiem gładził krowę po grzbiecie. Miał dwadzieścia parę lat, żonę i 
małe 
dziecko i należał do tych ludzi, którzy cały dzień pracują u innych, a dopiero 
wieczorem u siebie. 
Dla kogoś, kto zarabia trzydzieści szylingów tygodniowo, dwie krowy, kilka świń 
i kury to 
majątek.
– Nie mogę tego zrozumieć – powiedział cicho. – Zwykle chorują na to krowy 
zasuszone, 
a ta daje mi ciągłe dwa galony dziennie. Posmarowałbym ją smołą, gdyby była bez 
mleka. – 
(Farmerzy zasuszonym krowom zwykle smarują strzyki sztokholmską smołą, żeby 
odstraszać 
muchy, które uważają za roznosicielki tej infekcji).
– Niestety tak nie jest, wszystkie krowy na to chorują, zwłaszcza te, które 
zaczynają tracić 
mleko. – Wyjąłem termometr z odbytnicy: 160 stopni Fahrenheita.
– I co teraz będzie? Czy pan doktor może jej jakoś pomóc?
– Zrobię wszystko, co będę mógł, Terry. Dam jej zastrzyk, a ty musisz ściągać 
płyn z chorej 
ćwiartki, jak tylko się da najczęściej, ale obaj dobrze wiemy, że perspektywy są 
marne.
– Tak, tak, wiem dobrze. – Patrzył ponuro, jak w szyję krowy robię zastrzyk z 
sulfonamidu. 
(Nawet teraz robimy to w przypadku letniego zapalenia wymienia, gdyż jest smutną 
prawdą, iż 
żaden ze współczesnych antybiotyków nie działa na nie skutecznie). – Straci tę 
ćwiartkę i nawet 
może paść.
Starałem się udawać optymizm.
– No, nie myślę, że padnie, a choćby nawet jedna ćwiartka była zablokowana, będą 
pracowały trzy pozostałe. Poczułem się rozpaczliwie bezradny; zawsze tak się 
dzieje, ilekroć 
patrzę na kogoś, kto ma tyle do stracenia. Wiedziałem, jakim ciosem byłoby to 
dla Terry’ego; 
krowa, u której pracują tylko trzy strzyki, traci bardzo wiele na wartości 
rynkowej, a i tak byłoby 
to najpomyślniejszym wyjściem z sytuacji. Wprost nie chciałem myśleć, co będzie, 
jeśli ona 
padnie.
– Panie doktorze, a czy jest coś, co mógłbym ja sam zrobić? Chyba nie jest aż 
tak źle? – 
Chude policzki Watsona były blade i kiedy spojrzałem na jego wątłą, przygarbioną 
postać, 
pomyślałem – zresztą nie pierwszy raz – że nie wygląda na człowieka na tyle 
silnego, by mógł 
sprostać swojej ciężkiej pracy.
– Trudno coś gwarantować – powiedziałem. – Ale najlepsze rezultaty są wtedy, 
kiedy się 
krowę często doi. Rób to więc co pół godziny dziś wieczorem, jeśli możesz. Ta 
wydzielina 
w chorej ćwiartce nie wyrządzi szkody, jeśli będzie się ją systematycznie 
odciągać. Dobrze też 
byłoby umyć wymię w ciepłej wodzie i masować.
– A co wcierać?
– Och, nie ma znaczenia, czego będziesz używać. Najważniejsza rzecz, to poruszać 
tkankę 
nad strzykiem, żeby wydobyć jak najwięcej tego cuchnącego płynu. Wazelina 
całkiem 
wystarczy.
– Mam faskę smalcu gęsiego.
– Doskonale, może być smalec gęsi. – Pomyślałem sobie, że faska smalcu gęsiego 
jest pewno 
na każdej farmie; był to uniwersalny smar i jednocześnie maść, stosowana tak u 
ludzi, jak 
i u zwierząt.
Terry najwyraźniej poczuł ulgę, że może coś zrobić. Wziął stare wiadro między 
nogi, stołek 
dojarski i przykucnął koło krowy. Potem spojrzał na mnie jakby z wyzwaniem.
– No tak – powiedział – zaczynam od razu.
Tak się złożyło, że wczesnym rankiem następnego dnia zostałem wezwany do 
przypadku 
gorączki poporodowej i wracając do domu, postanowiłem wstąpić do Watsonów. Była 
jakaś 
ósma, kiedy zajrzałem do małej szopki, zbudowanej dla dwóch krów. Po wejściu do 
środka 
spostrzegłem, że Terry siedzi w tej samej pozycji, co poprzedniego wieczoru, 
kiedy się z nim 
pożegnałem. Z oczami zamkniętymi, policzkiem opierając się o bok krowy, ciągnął 
miarowo 
chory strzyk. Kiedy się odezwałem, drgnął jak obudzony ze snu.
– Dzień dobry, jak widzę, stale próbujesz.
Krowa również na mnie spojrzała, kiedy usłyszała mój głos, i natychmiast 
zobaczyłem 
z dreszczem radości, że stan jej niezwykle się poprawił. Nie patrzyła już tępo 
przed siebie, 
spoglądała na mnie ze zwykłym zainteresowaniem zdrowych krów i co najciekawsze, 
szczęki jej 
poruszały się wolno, miarowo, w tym płaskim rytmie, który tak lubią oglądać 
weterynarze.
– Dobry Boże, Terry, ona wygląda znacznie lepiej. To nie ta sama krowa, co 
wczoraj!
Terry z wyraźnym trudem otwierał oczy, ale uśmiechnął się.
– O tak, proszę, niech pan doktor podejdzie z tej strony i zobaczy sam. – Wstał 
ociężale ze 
stołka, powoli się wyprostował i oparł łokciem o zad krowy.
Pochyliłem się nad wymieniem, ostrożnie szukając palcami bolesnego opuchnięcia 
z poprzedniego wieczoru, ale moja dłoń natrafiała tylko na gładką, elastyczną 
skórę. Nagniotłem 
palcami tkankę. Zwierzę nie okazało żadnych oznak bólu. Zdumiony pociągnąłem 
strzyk, biorąc 
go między kciuk i palec wskazujący; ćwiartka była prawie próżna, ale udało mi 
się wydusić na 
dłoń nieco białego, czystego mleka.
– Co się tu dzieje, Terry? Musiałeś zamienić mi krowy. Żartujesz ze mnie?
– Nie, panie doktorze – powiedział Terry ze swoim charakterystycznym łagodnym 
uśmieszkiem. – To ta sama krowa, ale po prostu czuje się lepiej, i to wszystko.
– Ależ to niemożliwe! Co za diabelskie sztuczki z nią wyczyniałeś?
– Tylko to, co mi pan kazał robić. Masowałem i doiłem.
Podrapałem się w głowę.
– Ależ ona jest całkiem zdrowa. W życiu nie widziałem czegoś podobnego.
– O tak, panie doktorze, z pewnością pan nie widział – usłyszałem kobiecy głos. 
Kiedy się 
odwróciłem, zobaczyłem” żonę Terry’ego stojącą w progu szopki z dzieckiem na 
ręku. – Nigdy 
w życiu nie widział pan człowieka, który by masował i doił krowę przez cały 
czas.
– Przez cały czas? – spytałem, nie wierząc własnym uszom.
Spojrzała na swego męża z troską, ale zarazem i podziwem.
– Tak, siedział na tym stołku bez przerwy, odkąd pan od nas wyjechał wczoraj 
wieczorem. 
Nie wstał z niego, żeby się położyć spać, nie wstał, żeby coś zjeść. Przynosiłam 
mu tu kanapki 
i herbatę. Kompletny wariat, przecież mógł się wykończyć.
Spojrzałem na Terry’ego, a potem przeniosłem wzrok z tej wybladłej twarzy i 
szczupłej, 
chwiejącej się postaci na prawie pustą faskę gęsiego smalcu.
– Chryste Panie, człowieku – powiedziałem – dokonałeś rzeczy niemożliwej i pewno 
ledwie 
żyjesz. W każdym razie krowa jest jak nowo narodzona, nie musisz już nic przy 
niej robić, idź 
więc i wypocznij trochę.
– O nie, nie mogę. – Potrząsnął głową i wyprostował plecy. – Muszę iść do 
roboty, i tak 
jestem już spóźniony.
Rozdział szósty
Nic dziwnego, że byłem zadowolony, kiedy z naciętego żołądka psa wydobyłem 
jasnoczerwoną gumową piłkę. W Darrowby mieliśmy sporo pracy przy małych 
zwierzętach, co 
było miłym wytchnieniem od naszych normalnych zajęć w okolicznych farmach, 
jednak nie aż 
tyle, byśmy byli zblazowani. Weterynarz praktykujący w mieście operację żołądka 
z pewnością 
uważa za zwykły zabieg i się nim nie entuzjazmuje, kiedy jednak patrzyłem, jak 
mała, czerwona 
piłka toczy się po stole i skacze po podłodze naszego ambulatorium, poczułem 
wielką radość.
Duży, miękki szczeniak, rudy seter, został przyniesiony rano; jego pani 
powiedziała, że od 
dwóch dni, czyli od tego popołudnia, kiedy piłka jej córeczki zginęła w 
tajemniczy sposób, pies 
ma silne dreszcze, jest bardzo nieszczęśliwy i często wymiotuje. W tym przypadku 
diagnoza nie 
była trudna.
Schwyciłem brzegi rozciętego żołądka i zacząłem je łączyć szwem ciągłym. Byłem 
w świetnym nastroju, czego nie można powiedzieć o Tristanie, który nie mógł 
nawet zapalić 
papierosa, ponieważ mając za plecami butelkę z bulgocącym eterem, trzymał nad 
pyskiem psa 
maskę usypiającą. Spoglądał ponuro na pacjenta i palcami wolnej ręki wygrywał 
jakiś werbel na 
stole. Wkrótce ja też straciłem humor, gdyż drzwi gabinetu gwałtownie się 
otworzyły i wszedł 
Siegfried. Nie wiem, dlaczego tak się działo, lecz ilekroć obserwował mnie mój 
szef, cokolwiek 
bym robił, zaczynałem się denerwować: zdawały się od niego promieniować fale 
niecierpliwości, 
niepokoju, krytycyzmu, irytacji. Teraz też czułem, jak te fale zalewają mnie, 
chociaż twarz 
Siegfrieda była całkiem bez wyrazu; stał spokojnie przy końcu stołu, ale już po 
chwili miałem 
wrażenie, że jest jak wulkan grożący wybuchem. Wybuch nastąpił, kiedy zacząłem 
zakładać 
szwy na mięśniu brzusznym. Wyciągnąłem sporo katgutu ze słoika i natychmiast 
usłyszałem 
głębokie westchnienie.
– Boże, zmiłuj się, James, co robisz?! – krzyknął Siegfried. – Przestań ciągnąć 
ten cholerny 
katgut! Czy wiesz, ile kosztuje jedna stopa? Dobrze, że nie wiesz, bo padłbyś 
trupem na miejscu. 
I ta droga zasypka, którą siejesz tak szczodrze wokoło... pewno z pół funta 
wsypałeś temu psu do 
brzucha. – Urwał i przez kilka chwil oddychał ciężko. – I jeszcze jedno, jeśli 
chcesz coś 
przetrzeć, wystarczy trochę waty, nie musisz zaraz zużywać całej garści, jak to 
masz w zwyczaju. 
Daj mi tę igłę, pokażę ci sam.
Szybko umył ręce i zabrał się do roboty. Najpierw wziął mikroskopijną ilość 
jodoformu 
w proszku i nasypał go trochę do środka rany, przypominając starą damę karmiącą 
złote rybki, 
następnie uciął mały kawałek katgutu i zszył mięsień szwem ciągłym. Z trudem 
próbował 
zawiązać koniec katgutu, aż wreszcie udało mu się to po kilku sekundach 
wielkiego skupienia.
Historia powtórzyła się z dziesięć razy: Siegfried zamykał ranę skóry 
przerywanymi 
jedwabnymi szwami i pracowicie zawiązywał szczypcami króciutkie końce, nosem 
dotykając 
prawie pacjenta. A gdy wreszcie skończył, miał lekko wytrzeszczone oczy.
– W porządku, zakręć eter, Tristan! – polecił bratu, wziął odrobinę waty i 
przetarł nią ranę.
Potem odwrócił się do mnie i uśmiechnął łagodnie.
– James, proszę, nie zrozum mnie źle. Zrobiłeś znakomitą operację, ale musisz 
pamiętać 
o oszczędności. Wiem dobrze, że teraz cię to nic nie obchodzi, ale pewnego dnia, 
bez wątpienia, 
będziesz miał własną praktykę i wtedy zrozumiesz trudności, jakie dźwigam na 
swoich barkach. 
– Poklepał mnie po ramieniu, a ja zesztywniałem, kiedy przekrzywił głowę i 
uśmiechnął się 
do mnie łobuzersko. 
– Ostatecznie, James, zgodzisz się ze mną, iż jest rzeczą pożądaną mieć w końcu 
jakiś zysk.
W tydzień później klęczałem na środku łąki przy szyi uśpionego źrebaka; słońce 
paliło mnie 
w kark, a ja patrzyłem na spokojnie zamknięte oczy, na wąski pysk, skryty prawie 
w masce 
chloroformowej. Na gąbkę nalałem jeszcze kilka kropli środka usypiającego i 
zatkałem butelkę 
korkiem. Pacjent na razie miał dosyć.
Niezliczoną liczbę razy odgrywaliśmy z Siegfriedem tę scenę: oto koń leżący na 
posłaniu 
z trawy, mój szef tnie z jednej strony, a ja tymczasem pilnuję głowy. Siegfried 
był niezwykłym 
połączeniem urodzonego koniarza i zręcznego chirurga; ja z nim nie mogłem 
konkurować, więc 
siłą rzeczy do mnie należało dawanie narkozy. Lubiliśmy tę operację w otwartej 
przestrzeni: było 
tu czyściej niż w stajni, a w przypadku bardzo narowistego konia istniało 
mniejsze 
prawdopodobieństwo, że zwierzę zrobi sobie krzywdę. Po prostu liczyliśmy na 
ładną pogodę, 
a dzisiaj dopisało nam szczęście. W porannej mgle patrzyłem na jaskry, którymi 
łąka była usłana: 
wprost miałem uczucie, że siedzę wśród szumiącego żółtego oceanu. Pyłek kwiatów 
upudrował 
moje buty i szyję leżącego konia.
Wszystko szło mniej więcej tak jak zwykle. Wszedłem do boksu źrebaka, zapiąłem 
uździenicę, a potem wyprowadziłem go spokojnie na miękkie, równe miejsce na 
łące. 
Zostawiłem przy głowie człowieka trzymającego długi koniec linki i nalałem na 
gąbkę pierwsze 
pół uncji chloroformu, obserwując, jak źrebak niucha i potrząsa głową, czując 
dziwny zapach. 
Kiedy parobek oprowadzał go powoli wokoło, dodałem trochę więcej chloroformu, aż 
źrebak 
zaczął się potykać i chwiać; ten etap trwał zwykle kilka minut, a ja czekałem 
spokojnie na małe 
przemówienie Siegfrieda, które zawsze wygłaszał właśnie w tym momencie. I nie 
rozczarowałem 
się.
– On się nie przewraca, James. Jak myślisz, a może by mu podwiązać przednią 
nogę?
Zastosowałem swoją zwykłą politykę: udałem, że nie słyszę, i kilka sekund 
później źrebak 
zachwiał się po raz ostatni i przewrócił na bok. Siegfried uwolniony od swej 
przymusowej 
bezczynności wziął się do roboty.
– Siadaj mu na głowie! Zawiąż sznur na tylnej górnej nodze i pociągnij! Przynieś 
mi tu 
wiadro wody! Chodź, ruszaj się!
Był to gwałtowny przeskok. Zaledwie kilka chwil temu spokój, cisza, a teraz 
ludzie, 
poganiani krzykami Siegfrieda, biegali na wszystkie strony, zderzając się ze 
sobą.
Trzydzieści lat później nadal asystuję Siegfriedowi przy obalaniu koni i on 
nadal mi 
powtarza: „On się nie przewraca, James”.
Obecnie używam dożylnych zastrzyków thiopentonu, który powala konia w dziesięć 
sekund. 
Niewiele czasu zostaje Siegfriedowi na wypowiedzenie tej kwestii, ale zwykle 
udaje mu się to 
zrobić między siódmą a ósmą sekundą.
Tego ranka mieliśmy do czynienia z urazami powstałymi na skutek wypadku. Był on 
dość 
dramatyczny i podczas zabiegu należało zastosować znieczulenie ogólne. Źrebak, 
po znakomitej 
klaczy-hunterze, galopował po padoku, kiedy nagle postanowił zwiedzić szeroki 
świat. Wybrał 
jedyny ostry słup w ogrodzeniu i próbował go przeskoczyć; niestety, spiczaste 
zakończenie wbiło 
mu się między przednie nogi, a jego wysiłki, żeby wyzwolić się z potrzasku, 
spowodowały takie 
uszkodzenia w okolicy klatki piersiowej, że z poszarpaną skórą i dużymi 
mostkowymi mięśniami 
zwisającymi na zewnątrz wyglądał, jakby pocięty tasakiem uciekł od rzeźnika.
– Przewróćcie go na bok – polecił Siegfried. – O, tak jest lepiej. – Z tacy, 
która leżała tuż 
obok na trawie, wziął zgłębnik i ostrożnie zaczął badać ranę. – Na szczęście 
kość nieuszkodzona 
– mruknął, ciągle zaglądając w głąb rany.
Następnie szczypcami wyjął wszystkie kawałki, jakie mógł znaleźć, i wtedy 
zwrócił się do 
mnie: – Będzie wiele szycia. Jeśli masz chęć, zrób to ty.
Kiedy zamienialiśmy się miejscami, pomyślałem: „Z pewnością jest rozczarowany, 
że to nic 
ciekawszego”. Nie wyobrażałem sobie, żeby zamienił się ze mną przy dużej 
operacji, na przykład 
na wyciągu. Kiedy wziąłem do ręki igłę, nagle przypomniała mi się operacja 
żołądka tamtego 
szczeniaka. Może w ten sposób Siegfried chce wystawić na próbę moją rozrzutność? 
Tym razem 
będę się miał na baczności.
Nawlokłem igłę krótkim katgutem, wbiłem w porwany mięsień, wyciągnąłem i z 
wysiłkiem 
zawiązałem supeł. Było to zajęcie bardzo pracochłonne, gdyż wiązanie krótkich 
zakończeń 
zajmowało mi trzy razy tyle czasu, ile powinno. Jednak pracowałem tak dalej. 
Zostałem 
ostrzeżony i nie chciałem wysłuchać jeszcze jednej lekcji...
Założyłem w ten sposób kilkanaście szwów, kiedy zaczęły docierać do mnie fale 
niezadowolenia mego szefa. Klęczał tuż przy mnie, przy szyi konia i grzywacze 
krytyki uderzyły 
mnie z bardzo bliska. Założyłem dwa następne szwy; nagle Siegfried wybuchnął 
gwałtownym 
szeptem:
– Co ty, u licha, wyprawiasz, James?
– Po prostu szyję. O co ci chodzi?
– Dlaczego pieprzysz się z tymi kawałeczkami katgutu? Będziemy tu siedzieć cały 
cholerny 
dzień!
Zrobiłem jeszcze jeden węzeł na mięśniu. – Dla oszczędności – szepnąłem z całym 
spokojem. Siegfried odskoczył od szyi konia, jak gdyby ten go ugryzł.
– Nie mogę dłużej tego znieść! Odsuń się, sam to zrobię.
Podszedł do tacy, wybrał igłę i wziął koniec katgutu sterczący ze słoika; potem 
jednym 
chwytem wyciągnął olbrzymi zwój nici, wprawiając szpulkę wewnątrz w taki taniec, 
że kręciła 
się wściekle jak kołowrotek na łososie, kiedy się złapie wielka ryba. Wrócił do 
konia, 
potknąwszy się nieco, gdyż katgut owinął mu się wokół kostek, i zaczął szyć. Nie 
było to łatwe, 
bo nawet wyprostowawszy całe ramię, nie był w stanie naciągnąć mocno szwu, a 
potem wbić 
igły i wyciągnąć nici. Kiedy wreszcie umieścił mięśnie na właściwym miejscu, 
dyszał głośno, 
a ja mogłem dostrzec krople potu na jego czole.
– Nie wiem, skąd przesącza się krew – mruknął i znowu podszedł do tacy, skąd 
wziął 
gwałtownym ruchem wielki kłąb waty. Ciągnąc nieporządnie białe pasma przez 
jaskry, wrócił 
i przetarł ranę.
Jeszcze jedna wyprawa do tacy.
– Trochę zasypki, zanim zszyję skórę – powiedział wesoło i chwycił dwufuntowy 
karton. 
Wahał się chwilę, po czym zaczął gwałtownie zasypywać ranę. Sporo zasypki 
trafiło tam, gdzie 
trzeba, ale znacznie więcej posypało się na konia, na mnie, na jaskry, a jakiś 
niezręczny gest 
sprawił, że duża porcja przypudrowała spoconą twarz parobka przy sznurze 
wiążącym nogi. 
Kiedy wreszcie przestał kaszleć, wyglądał zupełnie jak klown Koko.
Szycie skóry Siegfried zakończył, zużywając mnóstwo jedwabiu, a potem cofnął się 
i przyglądał znakomitemu rezultatowi. Widziałem, że jest w świetnym humorze.
– No tak, teraz dobrze. U takiego młodego konia bardzo szybko się zagoi. Wcale 
bym się nie 
zdziwił, gdyby nie został nawet najmniejszy znak.
Właśnie myłem instrumenty w kuble, kiedy podszedł do mnie i powiedział:
– Bardzo cię przepraszam, James, że cię tak odepchnąłem, ale nie wiem, co cię 
napadło, 
zachowywałeś się jak stara kwoka. Widzisz, to niedobrze pracować z taką małą 
ilością materiału. 
Trzeba operować z pewną... no, powiedzmy, z pewną rozrzutnością, a nie można 
tego robić, jeśli 
się skąpi.
Skończyłem myć instrumenty i ułożyłem je na emaliowanej tacy. Potem wziąłem 
wszystko 
i ruszyłem w kierunku bramy na końcu łąki. Siegfried, idąc obok mnie, położył mi 
dłoń na 
ramieniu.
– Nie myśl, mój drogi, że robię ci wymówki. Może to wypływa z twego szkockiego 
wychowania. I nie zrozum mnie źle, to samo wychowanie wszczepiło w ciebie wiele 
zalet, które 
podziwiam: uczciwość, pracowitość, lojalność. Ale pewien jestem, i ty sam musisz 
to przyznać – 
stanął i pogroził mi palcem – że wy, Szkoci, czasem przesadzacie z tym 
oszczędzaniem. – 
Roześmiał się wesoło. – Zapamiętaj więc, James, nie bądź zbyt... no, zbyt 
małostkowy, kiedy 
operujesz.
Zmierzyłem go wzrokiem. Odczułem przemożną chęć rzucenia tacy na ziemię.
– Ale ja wiem – ciągnął dalej – że nie muszę ci tego powtarzać, James. Ty zawsze 
zwracasz 
pilną uwagę na to, co mówię, prawda?
Wziąłem tacę pod pachę i ruszyłem przed siebie.
– Tak – odparłem – zawsze zwracam uwagę, za każdym razem.
Rozdział siódmy
– Widzę, że lubi pan świnie – powiedział Worley, kiedy szedłem do chlewu.
– Skąd pan wie?
– O, zawsze to wiem. Jak tylko pan tu wszedł, taki miły, spokojny, i podrapał 
Królewnę po 
grzbiecie, i przemówił do niej, od razu pomyślałem sobie: „Ten młody człowiek 
lubi świnie”.
– Oczywiście, ma pan całkowicie rację. Lubię świnie. – Bogiem a prawdą 
przemknąłem 
ostrożnie koło Królewny, niepewny, jak zareaguje. Była wielka, a przy tym 
maciory 
z przychówkiem potrafią być bardzo agresywne wobec obcych. Ledwie wszedłem do 
chlewu, 
podniosła się z miejsca, na którym karmiła prosiaki, i spojrzała na mnie z 
niezbyt przyjaznym 
chrząkaniem. Przypomniało mi to liczne sytuacje, kiedy opuszczałem chlew 
znacznie szybciej, 
niż wszedłem. Wielka, pochrząkująca maciora z otwartym ryjem zawsze skłaniała 
mnie do 
szybkiego poruszania się.
Teraz, kiedy znalazłem się w wąskiej zagrodzie, Królewna sprawiała wrażenie, 
jakby mnie 
zaakceptowała. Znowu chrząknęła, ale przyjaźnie, a potem opadła ostrożnie na 
słomę 
i nadstawiła sutki nienasyconym pyszczkom. W takiej pozycji mogłem z łatwością 
zbadać jej 
kończynę.
– O, to ta właśnie – powiedział z przejęciem Worley.
– Ledwie mogła chodzić tego ranka.
Nie dostrzegłem nic groźnego, brzeg jednej racicy nadmiernie wyrósł i podeszwa 
była 
narażona na ucisk, ale zwykle nie byliśmy wzywani do tak drobnych dolegliwości. 
Obciąłem tę 
zbyteczną część i opatrzyłem bolące miejsce naszą uniwersalną maścią dziegciową, 
a przez cały 
ten czas Worley klęczał przy głowie Królewny, gładził ją i coś czule szeptał do 
ucha. Nie 
mogłem rozróżnić słów – musiał to być jednak świński język, gdyż maciora 
najwyraźniej 
odpowiadała mu, cicho pochrząkując. W każdym razie pomogło lepiej niż 
jakiekolwiek 
znieczulenie i wszyscy byli zadowoleni – łącznie z długim szeregiem prosiaczków 
ssących 
pracowicie przy podwójnym rzędzie sutków.
– W porządku, panie Worley – powiedziałem, prostując się i podając mu słoik. – 
Proszę 
wcierać trochę tej maści dwa razy dziennie i wkrótce wszystko będzie dobrze.
– Dziękuję, panie doktorze, bardzo dziękuję. – Potrząsnął moją ręką z taką 
wylewnością, 
jakbym uratował życie jego Królewnie. – Jestem bardzo rad, że pana poznałem, 
panie Herriot. 
Oczywiście, znam od jakichś dwóch lat doktora Farnona i wysoko go cenię. Ten 
człowiek kocha 
świnie, naprawdę je kocha. Był tu też kilka razy jego młodszy brat i, jak się 
zorientowałem, on 
też lubi świnie.
– Jest im bardzo oddany, panie Worley.
– Tak, tak mi się zdawało. Ja od razu potrafię to wyczuć. – Patrzył na mnie 
dłuższą chwilę 
wilgotnymi oczami, potem uśmiechnął się zadowolony.
Wyszliśmy na podwórze gospody. Worley nie był, prawdę powiedziawszy, farmerem – 
był 
właścicielem zajazdu „Pod Wodospadem”, a jego cenna trzoda chlewna została 
wciśnięta 
w dawne stajnie i wozownię należące do zajazdu. Wszystkie sztuki były rasy 
Tamworth 
i którekolwiek drzwi się otworzyło, człowiek widział rudowłose świnie; było 
kilka wieprzy 
hodowanych na mięso i jeden tucznik hodowany na bekony, ale pan Worley przede 
wszystkim 
szczycił się swoimi maciorami. Miał ich sześć: Królewnę, Księżniczkę, Perłę, 
Kwiatuszek, Dalilę 
i Różę.
Od wielu lat doświadczeni farmerzy pouczali Worleya, że nie opłaci mu się 
hodować macior. 
„Jeżeli się ktoś chce zabrać do hodowli – musi mieć odpowiedni teren, nie ma 
sensu upychanie 
świń w takie przerobione zabudowania”. Tymczasem przez wiele lat maciory Worleya 
dawały 
mioty niezwykle dorodne i wychowywały prosięta z wielką czułością. Wszystkie 
były dobrymi, 
łagodnymi matkami, nigdy nie przygniotły żadnego prosięcia i w rezultacie Worley 
co osiem 
tygodni wiózł na targ dwanaście zdrowych, odchowanych prosiąt.
Musiało to psuć humor sąsiadom – żaden nie mógł dorównać Worleyowi, a pigułka 
była tym 
bardziej gorzka do przełknięcia, że właściciel gospody pochodził z miasta 
Halifax 
w przemysłowym okręgu West Riding; ten delikatny, niski, krótkowzroczny człowiek 
był 
dawniej – jak mi się zdaje – sprzedawcą gazet bez doświadczenia rolniczego. I 
wedle wszelkich 
ogólnie przyjętych zasad, nie powinien mieć żadnych szans.
Kiedy wyszliśmy z dziedzińca, znaleźliśmy się na łagodnym zakręcie drogi, gdzie 
zaparkowałem samochód. Zaraz za tym zakrętem droga spadała ostro w dół i 
schodziła 
w obsadzony drzewami wąwóz, gdzie Darrow pokonywała wielki upłaz skalny, żeby 
sobie 
utorować drogę do dolnego biegu rzeki Dale. Ze wzniesienia, na którym stałem, 
trudno mi było 
spojrzeć w dół, ale słyszałem stłumiony huk wody i mogłem sobie wyobrazić czarną 
skałę, 
wynurzającą się z wodnej kipieli, a pod nią łagodne, trawiaste zbocze, ulubiony 
punkt 
obserwacyjny ludzi z miasta, którzy stamtąd podziwiali ten cud przyrody.
Nawet teraz parę osób miało zamiar obejrzeć ten widok. Właśnie podjechała wielka 
lśniąca 
limuzyna i wysiadali z niej pasażerowie. Kierowca, tęgi, imponujący, gładko 
uczesany 
mężczyzna, szedł w naszym kierunku i wołał:
– Chcielibyśmy się napić herbaty!
Worley odwrócił się do niego. – Oczywiście, bardzo proszę, ale jak skończę. Mam 
do 
załatwienia ważne sprawy z tym dżentelmenem. – Odwrócił się plecami do 
nieznajomego 
i zaczął mnie wypytywać o dalsze zalecenia co do nogi Królewny.
Mężczyzna był wyraźnie oburzony takim traktowaniem i trudno mu się było dziwić. 
Moim 
zdaniem, Worley powinien był okazać nieco więcej taktu – ostatecznie żył z 
podawania jedzenia 
i napitków – ale w miarę jak go lepiej poznawałem, przekonałem się, że świnie 
zajmowały 
u niego najważniejszą pozycję, a wszystko inne było denerwującą przeszkodą.
Zażyłość z Worleyem miała swoje dobre strony. Największą ochotę na piwo odczuwam 
zazwyczaj nie wieczorem, kiedy puby są otwarte, ale gdzieś około wpół do piątej 
po południu 
w gorący dzień – po zapasach z młodym stadem krów w jakiejś dusznej oborze. Z 
jakąż 
przyjemnością spocony i zmordowany siadałem w cienistym sanktuarium kuchennym 
Worleya 
i sączyłem tam gorzkie piwo, chłodne, pieniste, przyniesione wprost z piwnicy.
Ten system mógł funkcjonować dzięki miejscowemu policjantowi, P.C. Dallowayowi, 
którego łagodne usposobienie i elastyczna interpretacja praw licencyjnych, 
dotyczących 
wyszynku alkoholu, sprawiły, że szanowano go w całej okolicy. Czasami i on 
przyłączał się do 
nas i, aby nie pić w mundurze, zdejmował kurtkę, po czym w koszuli i spodniach 
na szelkach 
wychylał kwartę piwa z godnością, która była jego cechą dominującą.
Zwykle jednak Worley i ja byliśmy sami, a kiedy gospodarz przyniósł już wysoki 
dzban 
z piwnicy, siadał często przy mnie i mówił: „A teraz utnijmy sobie świńską 
rozmówkę!” Tak 
dziwnie sformułowane zdanie zastanawiało mnie zawsze i ciekaw byłem, czy nie 
jest wyrazem 
poczucia humoru Worleya, gdy chodzi o jego obsesję. Może i tak było; w każdym 
razie 
wszystkie nasze nacechowane powagą rozmowy sprawiały mu widomą przyjemność.
Rozmawialiśmy więc o różycy i o gorączce świńskiej, o zatruciu solą i o 
paratyfusie, 
o zaletach i wadach suchej i mokrej karmy, podczas gdy jego wspaniałe maciory 
odznaczone 
rozetami na różnych pokazach patrzyły na nas z fotografii wiszących na ścianach.
Któregoś dnia, w trakcie zasadniczej wymiany zdań na temat wentylacji porodówki 
dla świń, 
Worley nagle urwał i mrugając szybko powiekami, wybuchnął:
– Czy nie wie pan, panie doktorze, że kiedy tu siedzę i rozmawiam z panem, 
jestem tak 
szczęśliwy jak król Anglii?
Z racji tej pasji bywałem często wzywany do bardzo drobnych niedomagań i nieraz 
kląłem 
pod nosem, ile wlezie, jak na przykład tej nocy, kiedy o godzinie pierwszej 
usłyszałem 
w telefonie jego głos.
– Perła oprosiła się dziś po południu, panie Herriot, i wydaje mi się, że ma 
zbyt mało mleka. 
Prosięta są, moim zdaniem, głodne. Czy mógłby pan przyjechać?
Z jękiem wstałem z łóżka, zszedłem na dół i zataczając się, ruszyłem na podwórze 
przez 
długi ogród. W momencie gdy wyciągnąłem samochód na uliczkę, zacząłem się 
budzić, a kiedy 
podjechałem do gospody, byłem w stanie dość serdecznie powitać Worleya.
Ale niski człowiek nie zareagował na to, w świetle naftowej lampy twarz jego 
była 
pobrużdżona zmartwieniem.
– Mam nadzieję, że pan szybko coś zrobi. Naprawdę jestem o nią niespokojny! Leży 
tylko 
i ani drgnie, a to taki piękny miot. Czternaścioro!
Mogłem zrozumieć jego niepokój, kiedy zajrzałem do zagrody. Nieruchoma Perła 
leżała 
wyciągnięta na boku, podczas gdy wokół niej uwijały się malutkie prosiątka, 
biegając od sutka 
do sutka, piszcząc i obijając się o siebie w rozpaczliwej pogoni, żeby zdobyć 
pożywienie. 
Wpadnięte brzuszki w małych ciałkach wyraźnie świadczyły o tym, że miały puste 
żołądki. To 
straszne patrzeć na śmierć miotu z powodu zagłodzenia, a jakże łatwo mogło się 
to zdarzyć. 
Szybko nadchodziła chwila, kiedy już nie próbowały ssać i po prostu kładły się. 
Wtedy sytuacja 
była beznadziejna.
Przyklęknąwszy przy Perle, włożyłem jej termometr w odbyt i uważnie 
przypatrywałem się 
bokowi porośniętemu rudym włosem, który błyszczał czerwonawo w świetle lampy.
– Czy jadła coś dziś wieczór?
– Tak, jadła jak zwykle.
Temperatura była normalna. Zacząłem badać wymię, pociągając kolejno sutki. 
Wygłodniałe 
prosiaczki chwytały mnie za palce ostrymi ząbkami, kiedy odsuwałem je na bok, 
ale moje 
wysiłki nie dały nawet kropli mleka. Wymię było pełne, nawet za pełne, a ja nie 
mogłem nic 
wycisnąć.
– Co to może być? – wyszeptał przerażony Worley.
Wyprostowałem się i powiedziałem:
– Po prostu bezmleczność, na szczęście nie zapalenie wymienia i Perła nie jest 
naprawdę 
chora, ale coś przeszkadza w uruchomieniu mechanizmu mlecznego. Pokarmu ma dużo 
i zaraz 
zrobię zastrzyk, który powinien mu dać ujście.
Starałem się ukryć triumfujący wyraz twarzy, kiedy to mówiłem, gdyż był to jeden 
z moich 
ulubionych trików. W takich razach zastrzyk hipophizyny sprawiał cuda: lek 
działał po minucie 
i rezultat był od razu widoczny bez specjalnych starań.
Perła nie skarżyła się, kiedy wbijałem jej igłę i zaaplikowałem trzy centymetry 
sześcienne 
w mięsień uda. Zbyt była zajęta rozmową ze swoim właścicielem, z którym nos w 
nos 
wymieniali cicho świńskie pomruki.
Kiedy odłożyłem strzykawkę, nasłuchiwałem przez chwilę ich gruchania, a potem, 
gdy 
wiedziałem, że lekarstwo już podziałało, pochyliłem się nad wymieniem. Worley 
spojrzał na 
mnie zdumiony.
– Co pan teraz będzie robić?
– Muszę się przekonać, czy mleko już schodzi.
– Do licha, to przecież niemożliwe! Pan przed chwilą zrobił zastrzyk i ona jest 
sucha jak 
pieprz!
Och, to był piękny moment; właściwie powinien się rozlec dźwięk fanfar. Palcem 
wskazującym i kciukiem chwyciłem jeden z sutków na spuchniętej części wymienia. 
Myślę, że 
jakaś ukryta we mnie skłonność do popisywania się sprawia, że zawsze w takich 
wypadkach 
strzykam mlekiem na przeciwległą ścianę; tym razem pomyślałem, że większe 
wrażenie zrobi, 
jeśli strzyknę koło lewego ucha właściciela gospody, ale źle obliczyłem parabolę 
i zamiast tego 
trafiłem w okulary.
Zdjął je i zaczął powoli wycierać, jakby nie mógł uwierzyć własnym oczom. Potem 
pochylił 
się i powtórzył moją czynność.
– To cud! – krzyknął, kiedy mleko siknęło mu mocno przez palce. – W życiu czegoś 
takiego 
nie widziałem!
Prosiaki w lot pojęły, co się święci, natychmiast przestały bić się i piszczeć i 
przywarły do 
wymion długim milczącym rzędem. Ich skupienie wyraźnie mówiło, że zamierzają 
nadrobić 
stracony czas.
Poszedłem do kuchni, żeby umyć ręce, i kiedy wziąłem ręcznik z drzwi, usłyszałem 
coś 
niezwykłego – z sali dobiegał przyciszony gwar. Było to zastanawiające o 
godzinie drugiej 
w nocy w pubie, zajrzałem więc przez szparę. W sali barowej było pełno. W 
świetle jednej słabej 
żarówki dostrzegłem rząd mężczyzn, pijących przy ladzie, podczas gdy inni 
siedzieli nad 
pienistymi kuflami na drewnianych ławach ustawionych wzdłuż ścian.
Worley uśmiechnął się, kiedy spojrzałem na niego zdumiony.
– Nie spodziewał się pan ich zobaczyć, co? Wie pan, ci, co naprawdę lubią wypić, 
przychodzą dopiero po zamknięciu lokalu. To taka zbieranina, co wieczór, jak 
zamknę frontowe 
drzwi, oni wchodzą od tyłu.
Wetknąłem głowę do środka, żeby jeszcze raz spojrzeć: miałem przed sobą jakby 
galerię 
łobuzów z Darrowby. Wszystkie podejrzane typy z całego miasta zebrały się tutaj, 
ludzie, 
których nazwiska urozmaicały kolumny naszej cotygodniowej gazety. „Pijak i 
awanturnik”, „nie 
płacił podatków...”, „maltretował żonę...”, „wywołał bójkę...”, „napadł...” – 
kiedy tak 
przenosiłem wzrok z jednej twarzy na drugą, niemal widziałem nagłówki.
Dostrzeżono jednak moją obecność. Rozległy się powitalne okrzyki i nagle 
uświadomiłem 
sobie, że w zadymionej sali wszystkie oczy utkwione są we mnie. Nad ogólny gwar 
wybił się 
jeden głos: „Czy pan doktor napije się z nami?” Marzyłem o tym, żeby jak 
najszybciej wrócić do 
łóżka, ale zrobiłoby to fatalne wrażenie, gdybym tak od razu zamknął drzwi i 
odjechał. 
Podszedłem więc do baru. Okazało się nagle, że mam tu mnóstwo przyjaciół, i w 
przeciągu paru 
chwil, z kuflem piwa w dłoni, znalazłem się w samym środku wesołej grupy.
Moim najbliższym sąsiadem był dobrze znany w Darrowby rozrabiaka, zwany Gobber 
Newhouse, niezwykle tęgi mężczyzna, który jakimś dziwnym sposobem szedł przez 
życie, nie 
hańbiąc się pracą. Czas spędzał na piciu, awanturach i grze w karty. W tej 
chwili był w łagodnym 
nastroju, a jego wielką, spoconą twarz znajdującą się bardzo blisko mojej 
wykrzywiał 
przyjacielski uśmieszek.
– Co słychać, Herriot? Jak idzie pański pieski interes? – spytał uprzejmie.
Jeszcze nikt nigdy nie określił tak mego zawodu i zastanawiałem się właśnie, jak 
mu 
odpowiedzieć, kiedy zauważyłem, że całe towarzystwo przygląda mi się 
wyczekująco. 
Siostrzenica Worleya, która stała za barem, również patrzyła na mnie 
wyczekująco.
– Sześć kwart najlepszego piwa, sześć szylingów – powiedziała stanowczo, 
wyjaśniając
sytuację.
Wyszukałem pieniądze w kieszeni. Najwyraźniej pierwsze wrażenie, że ktoś mnie tu 
zaprosił 
na piwo, było mylne. Patrząc po twarzach, nie mogłem się zorientować, kto 
wystąpił z tą 
propozycją, a kiedy piwo zniknęło, również grupa przy barze zniknęła jak za 
dotknięciem 
magicznej różdżki. Wszyscy nagle rozproszyli się niby to przypadkiem i znalazłem 
się sam. Nie 
byłem już obiektem zainteresowania i kiedy po wypiciu piwa wyszedłem, nikt nie 
zwrócił na 
mnie uwagi.
Światło z chlewu rozjaśniało ciemność podwórka i kiedy przechodziłem obok, szmer 
głosów 
– świńskiego i ludzkiego – powiedział mi, że Worley nadal rozmawia ze swoją 
Perłą. Wyjrzał, 
kiedy przechodziłem; w nikłym świetle zauważyłem ekstatyczny wyraz jego twarzy.
– Panie doktorze, czyż to nie jest cudowny widok?
Wskazał na prosiaczki leżące nieruchomo jeden za drugim z oczami zamkniętymi 
i brzuszkami wzdętymi świetnym pokarmem swej rodzicielki.
– Rzeczywiście cudowny – powiedziałem, dotykając śpiącej masy palcem, ale nie 
wywołało 
to żadnej reakcji; otworzyło się tylko leniwie jedno oko.
– Długą drogę pan przeszedł, nim pan to osiągnął.
Ja też brałem udział w jego radości, była to jedna z dających wielkie 
zadowolenie kuracji. Do 
samochodu wsiadłem z głębokim przekonaniem, że warto było odbyć tę nocną wizytę, 
chociaż 
tak bezszmerowo zostałem wystawiony do wiatru, stawiając kolejkę bez nadziei na 
rewanż. Nie 
dlatego, żebym chciał się jeszcze napić – mój żołądek nie przywykł do piwa o 
godzinie drugiej 
w nocy i już dawał o sobie znać – zgniewał mnie jednak trochę ten 
bezceremonialny sposób, 
w jaki ta zbieranina w barze fachowo mnie nabrała.
Jadąc do domu pustymi, tonącymi w poświacie księżycowej drogami, nie wiedziałem, 
że 
ręka sprawiedliwości wisi nad tą beztroską bandą. Była to fatalna w skutkach 
noc, gdyż 
w dziesięć minut później w pubie Worleya była obława. Może użyłem zbyt 
dramatycznego 
słowa, ale zdarzyło się, że nasz policjant był na swoim dorocznym urlopie, a 
jego zastępca, 
młody człowiek, który nie podzielał liberalnych poglądów Dallowaya, przyjechał 
na rowerze 
i wszystkich przydybał.
Sprawozdanie z rozprawy sądowej w „Darrowby and Houlton Timesie” było niezwykle 
ciekawe. Gobber Newhouse i jego kompani zostali skazani na grzywnę po dwa funty 
na głowę 
i ostrzeżeni, że w przyszłości mają bardzo uważać na swoje zachowanie. Sędzia, 
człowiek 
najwidoczniej bez serca, pozostał niewzruszony na protesty Gobbera, który 
twierdził, że piwo 
w szklankach zostało kupione przed zamknięciem pubu i że on i jego przyjaciele 
pochłonięci 
rozmową siedzieli nad nim przez następne cztery godziny.
Worley zapłacił karę piętnastu funtów, ale chyba się tym wcale nie przejął. 
Perła czuła się 
dobrze, jej dzieci również.
Rozdział ósmy
To była ostatnia brama. Wysiadłem otworzyć ją, ponieważ Tristan prowadził, po 
czym 
obejrzałem się na leżącą teraz daleko w dole farmę oraz ślady pozostawione przez 
opony naszego 
samochodu na stromych, trawiastych stokach. Niektóre z tych farm w górach Dale 
to dziwne 
miejsca: do tej nie wiodła żadna droga – ani nawet ścieżka. Jechałeś z niej 
polami od bramy do 
bramy, aż dotarłeś do głównej drogi nad doliną. A ta furtka była ostatnia; 
jeszcze dziesięć minut 
jazdy i będziemy w domu.
Tristan pełnił funkcję mojego szofera, ponieważ pomagając cielącej się krowie, 
złapałem 
paskudną infekcję i miałem lewą rękę na temblaku. Tristan nie przejechał przez 
bramę, lecz 
wysiadł z samochodu, oparł się plecami o słupek i zapalił woodbine’a.
Najwidoczniej nie spieszył się do domu. Wyczuwałem, że czuł się nadzwyczaj 
dobrze, 
grzejąc w słońcu plecy, z żołądkiem wypełnionym zawartością dwóch butelek piwa 
„Whitebread”. Prawdę mówiąc, poszło mu całkiem nieźle. Wyciął kilka brodawek z 
wymienia 
jałówki i farmer orzekł, że spisał się nieźle jak na takiego młodego człowieka 
(„Taa, naprawdę 
jesteś stworzony do tej roboty, chłopcze”), po czym zaprosił nas na butelkę 
piwa, gdyż skwar był 
nie do zniesienia. Pod wrażeniem zachwytu i szybkości, z jaką Tristan opróżnił 
swoją butelkę, 
dał mu jeszcze jedną.
Tak, było całkiem nieźle i widziałem, że Tristan też tak uważa. Z błogim 
uśmiechem 
zadowolenia wciągnął głęboko w płuca czyste górskie powietrze zmieszane z dymem 
woodbine’a i zamknął oczy.
Szybko otworzył je, gdy nasz samochód wydał przeciągły zgrzyt.
– Chryste! On jedzie, Jim! – wrzasnął Tristan.
Mały austin powoli zjeżdżał po zboczu – widocznie zeskoczył z biegu, a hamulców 
prawie 
nie miał. Obaj ruszyliśmy jednocześnie. Tristan stał bliżej i prawie zdołał 
musnąć palcem przedni 
zderzak; wóz jednak miał już zbyt dużą szybkość. Zrezygnowaliśmy i gapiliśmy się 
z rozdziawionymi ustami.
Zbocze było strome i samochód gwałtownie nabierał szybkości, szaleńczo 
podskakując na 
nierównym terenie. Zerknąłem na Tristana; jego umysł zawsze działał sprawnie w 
kryzysowych 
sytuacjach i doskonale wiedziałem, o czym teraz myśli. Minęły ledwie dwa 
tygodnie, od kiedy 
dachował hillmanem, odwożąc dziewczynę po potańcówce. Wóz trzeba było spisać na 
straty, 
więc ludzie z firmy ubezpieczeniowej byli dość nieprzyjemni; oczywiście, 
Siegfried wpadł w szał 
i wygnał go z domu raz na zawsze – nigdy więcej nie chciał go tu widzieć.
Tristan był tak wyrzucany bardzo często; wiedział, że musi tylko przez jakiś 
czas schodzić 
z oczu bratu, a ten o wszystkim zapomni. Ponadto tym razem miał szczęście, 
ponieważ Siegfried 
zdołał namówić swój bank do sfinansowania zakupu pięknego nowego rovera, który 
całkowicie 
zaprzątnął jego myśli.
Bardzo niefortunny zbieg okoliczności sprawił, że ten wypadek się zdarzył, kiedy 
Tristan, 
jako kierowca, teoretycznie kierował austinem. Teraz samochód z prędkością około 
siedemdziesięciu mil na godzinę zjeżdżał w dół długim, zielonym zboczem. 
Drzwiczki otwierały 
się, jedne po drugich, aż wszystkie cztery kołysały się bezładnie i wóz sunął w 
dół, wyglądając 
jak ogromny, niezgrabny ptak.
Przez otwarte drzwi wypadały buteleczki, instrumenty, bandaże i paczki waty, 
pozostawiając 
długi, nierówny ślad na murawie. Od czasu do czasu opakowanie środków wymiotnych 
lub sody 
wylatywało i eksplodowało jak bomba, pokrywając żywą zieleń białym całunem.
Tristan załamał ręce.
– Patrz! To cholerstwo jedzie prosto na tę chatę!
Mocniej zaciągnął się woodbine’em.
Rzeczywiście, na pustym zboczu wznosiła się tylko jedna przeszkoda – mały 
budyneczek 
u stóp wzgórza – i austin, jak przyciągany magnesem, pędził prosto ku niemu.
Nie mogłem na to patrzeć. Tuż przed zderzeniem odwróciłem się i skupiłem uwagę 
na końcu 
Tristanowego papierosa, który rozjarzył się gwałtownie w momencie uderzenia. 
Kiedy znów 
spojrzałem na zbocze, budyneczku już nie było. Został kompletnie zrównany z 
ziemią, tak że 
natychmiast przypomniałem sobie wszystko, co kiedykolwiek słyszałem na temat 
domków z kart. 
Mały samochód leżał spokojnie na boku, na stercie połamanego drewna, a jego koła 
nadal 
obracały się leniwie.
Gdy zbiegaliśmy po zboczu, łatwo było odgadnąć myśli Tristana. Wcale nie palił 
się do tego, 
żeby oznajmić Siegfriedowi, że rozwalił austina; prawdę mówiąc, jego umysł 
niemal nie 
przyjmował tego faktu do wiadomości. Jednak w miarę jak zbliżaliśmy się do 
miejsca katastrofy, 
mijając po drodze strzykawki, skalpele oraz ampułki ze szczepionkami, trudno 
było wyobrazić 
sobie inną możliwość.
Dotarłszy do samochodu, dokonaliśmy pospiesznych oględzin. Ofiara była tak 
obtłuczona 
i powyginana, że niełatwo przyszło nam znaleźć nowe ślady zderzenia. Oczywiście, 
tył był 
mocno wgięty, jednak to zbytnio nie rzucało się w oczy. Jedynym widocznym 
uszkodzeniem był 
rozbity prawy tylny migacz. Czując przypływ nadziei, ruszyliśmy po pomoc na 
farmę.
Farmer powitał nas przyjaźnie.
– Hej, chłopcy, wróciliście na piwo?
– Przydałaby się kapka – odparł Tristan. – Mieliśmy mały wypadek.
Wróciliśmy do domu i gościnny gospodarz otworzył kilka kolejnych butelek. Wcale 
nie 
poruszyła go wiadomość o zniszczeniu chaty.
– Ni, to nie moja. Należy do klubu golfowego – to ich kwatera.
Tristan uniósł brwi.
– Och, nie! Niech pan nie mówi, że roznieśliśmy główną kwaterę Klubu Golfowego 
Darrowby!
– No cóż, chłopcze, chyba tak. To jedyny drewniany budynek w tej okolicy. 
Wynajmuję 
część swojej ziemi klubowi golfowemu, a oni urządzili tu sobie miły tor na 
dziewięć dołków. Nie 
martw się, prawie nikt tu nie gra – najczęściej dyrektor banku, a ja nie lubię 
tego gościa.
Pan Prescott wyprowadził konia ze stajni, po czym wróciliśmy do samochodu i 
postawiliśmy 
go z powrotem na kołach. Drżąc lekko, Tristan siadł za kółkiem i nacisnął 
starter. Solidny mały 
silnik natychmiast odpowiedział grzmiącym rykiem i Tristan ostrożnie przejechał 
po obalonych 
ścianach na trawę.
– Serdeczne dzięki, panie Prescott! – krzyknął. – Chyba nam się uda.
– Ten wóz jest nie do zdarcia, chłopcze. Wygląda jak nowy. – Potem farmer 
mrugnął 
i przyłożył palec do ust. – Jak wy nic o tym nie powiecie, to i ja nic nie 
powiem. Dobra?
– Dobra! Dalej, Jim, wsiadaj!
Tristan nacisnął gaz i z ulgą ponownie ruszyliśmy w górę. Wyglądał na 
zamyślonego i nie 
odezwał się, dopóki nie wyjechaliśmy na drogę. Wtedy obrócił się do mnie.
– Wiesz co, Jim, wszystko dobrze się skończyło, ale i tak będę musiał 
wyspowiadać się 
Siegfriedowi z tego tylnego światła. I oczywiście, znów mi się oberwie. Czy nie 
uważasz, że to 
niesprawiedliwe, że on wini mnie za wszystko, co przydarza się jego samochodom? 
Widziałeś to 
wiele razy – daje mi same stare wraki, a kiedy rozlatują się na kawałki, to 
zawsze jest moja wina. 
Te cholerne opony są zdarte do samych dętek, ale kiedy złapię gumę, zaraz jest 
piekielna 
awantura. To nie w porządku.
– No cóż, wiesz, że Siegfried nie potrafi cierpieć w milczeniu – powiedziałem. – 
Musi się 
wyżyć, a ty jesteś pod ręką.
Tristan milczał chwilę, po czym głęboko zaciągnął się woodbine’em, wydął 
policzki 
i przybrał poważny wyraz twarzy.
– Rozumiesz, wcale nie mówię, że jestem całkowicie bez winy w sprawie tamtego 
hillmana. 
Brałem ten ostry zakręt w Dringley sześćdziesiątką, a obejmowałem wtedy miłą 
pielęgniareczkę, 
jednak głównie zawinił zwyczajny pech. Naprawdę, Jim, jestem bezsilną ofiarą 
ludzkich 
uprzedzeń.
Kiedy spotkaliśmy się w gabinecie, Siegfried wracał z sortowni. Dopadło go 
letnie 
przeziębienie – miał katar i był rozdrażniony, a mimo to, słysząc wieści, poczuł 
gwałtowny 
przypływ energii.
– Cholerny młody idioto! Tym razem to tylne światło, tak? Boże dopomóż, 
pomyśleć, że 
haruję tylko po to, żeby pokrywać twoje rachunki za naprawy. Zrujnujesz mnie, 
zanim cię 
wyrzucę. No już, wynoś się stąd! Mam cię dość!
Tristan wycofał się z godnością i zastosował swoją zwykłą taktykę 
przeczekiwania. Nie 
widział się z bratem aż do następnego ranka. Stan zdrowia Siegfrieda pogorszył 
się; miał zajęte 
gardło, które zawsze było jego słabym punktem, i obłożone migdałki. Szyję owinął 
namoczonym 
w occie bandażem i kiedy wraz z Tristanem weszliśmy do sypialni, omdlewającymi 
palcami 
przewracał kartki „Darrowby and Houlton Timesa”.
– Widzieliście to? – przemówił udręczonym szeptem.
– Piszą, że budynek klubu golfowego został wczoraj doszczętnie zburzony i nikt 
nie ma 
pojęcia, jak do tego doszło.
Cholernie zabawne. To na ziemi Prescotta, prawda?
Nagle poderwał się z poduszki i przeszył brata groźnym spojrzeniem.
– Ty byłeś tam wczoraj! – wyrzęził, po czym osunął się z powrotem, mrucząc: – 
Och nie, 
nie, przepraszam, to śmieszne, nie powinienem obwiniać cię o wszystko.
Tristan wytrzeszczył oczy. Jeszcze nigdy nie słyszał czegoś takiego od 
Siegfrieda. Ja również 
poczułem ukłucie niepokoju; czyżby mój szef majaczył?
Siegfried z trudem przełknął ślinę.
– Właśnie odebrałem pilne wezwanie od Armitage’a z Sorton. Ma tam krowę z 
gorączką 
mleczną i chcę, żebyś zaraz zawiózł tam Jamesa. No już, natychmiast – rusz się!
– Obawiam się, że nie mogę – wzruszył ramionami Tristan. – Samochód Jima jest 
w warsztacie Hammonda. Naprawiają to światło, zajmie im to około godziny.
– O Boże, tak? A powiedzieli, że nie pożyczą nam zapasowego wozu. No cóż, 
Armitage jest 
bliski paniki: ta krowa za godzinę może być martwa. Co, do licha, robić?
– Jest jeszcze rover – powiedział spokojnie Tristan.
Siegfried zesztywniał nagle pod kołdrą, a w jego oczach pojawiło się 
przerażenie. Przez 
dłuższą chwilę kręcił głową po poduszce, a jego długie, kościste palce nerwowo 
skubały poszwę; 
potem z trudem przewrócił się na bok i spojrzał bratu w oczy. Wolno wymawiał 
słowa, które 
z sykiem wydobywały się z jego udręczonego gardła, przydając powagi groźbie.
– Dobrze, a więc musisz wziąć rovera. Nigdy nie sądziłem, że dożyję dnia, kiedy 
pozwolę 
prowadzić go takiemu małemu wandalowi jak ty, ale powiem ci jedno. Jeśli go choć 
zadrapiesz, 
zabiję cię. Zabiję cię własnymi rękami.
Znów zaobserwowałem dobrze mi znane zjawisko. Oczy Siegfrieda zaczęły wychodzić 
z orbit, a na jego policzkach wykwitł ciemny rumieniec, podczas gdy twarz 
Tristana stała się 
blada i pozbawiona wyrazu.
Zebrawszy resztki sił, Siegfried uniósł się jeszcze trochę.
– Naprawdę uważasz, że potrafisz przejechać tym wozem pięć mil do Sorton i z 
powrotem, 
nie rozbijając go?
Zatem dobrze, ruszaj i pamiętaj, co ci powiedziałem.
Urażony Tristan wycofał się w milczeniu i podążając za nim, jeszcze raz 
zerknąłem na 
spoczywającą w łóżku postać. Siegfried leżał na plecach, wbijając 
rozgorączkowane spojrzenie 
w sufit. Lekko poruszał wargami, jakby w modlitwie.
Wyszedłszy z pokoju, Tristan zatarł ręce.
– Ależ okazja, Jim! To życiowa szansa! Wiesz, że nie spodziewałem się zasiąść za 
kierownicą tego rovera nawet za sto lat! – Zniżył głos do szeptu. – Co dowodzi, 
że odważnym 
szczęście sprzyja.
Pięć minut później ostrożnie wycofywał samochód z podwórka na podjazd. Kiedy 
jednak 
znaleźliśmy się na drodze do Sorton, stwierdziłem, że zaczął bawić się jazdą. 
Przez następne 
dwie mile droga biegła prosto jak strzelił i była pusta, jeśli nie liczyć 
nadjeżdżającej z daleka 
cysterny z mlekiem; idealne miejsce, żeby wypróbować możliwości rovera. Tristan 
rozparł się 
w obitym skórą fotelu i mocno nadepnął pedał gazu.
Bez trudu wyciągnęliśmy osiemdziesiątkę, kiedy ujrzałem samochód wyprzedzający 
cysternę: staromodny, wysoki wehikuł o prostokątnej kabinie podobny do 
herbatnika, który nie 
miał prawa wyprzedzać czegokolwiek. Oczekiwałem, że zahamuje, ale jechał dalej. 
A cysterna, 
być może prowadzona przez natchnionego sportowym duchem kierowcę, najwyraźniej 
miała 
zamiar podjąć wyścig.
Z rosnącym przerażeniem patrzyłem na nadjeżdżające pojazdy, znajdujące się 
zaledwie 
kilkaset jardów od nas i niezostawiające nam ani stopy wolnej jezdni. 
Oczywiście, ten stary grat 
schowa się za cysternę – musi, przecież nie ma innego wyjścia – jednak robił to 
okropnie wolno. 
Tristan nadepnął hamulec. Gdyby kierowca cysterny postąpił tak samo, tamten 
samochód mógłby 
uniknąć zderzenia. Jednak po kilku sekundach pojąłem, że tego nie zrobi, i 
widząc, jak pędzą na 
nas, z niemym przerażeniem czekałem na czołowe zderzenie.
Na moment przed tym, zanim zamknąłem oczy, mignęła mi szeroka, wystraszona twarz 
za 
kierownicą starego samochodu, a potem coś z okropnym łoskotem rąbnęło w lewy bok 
rovera.
Kiedy otworzyłem oczy, samochód stał w miejscu. Tristan i ja patrzyliśmy przed 
siebie, na 
pustą i spokojną szosę, biegnącą dalej, w sielską zieleń wzgórz.
Siedziałem nieruchomo, słuchając łomotu swego serca, a potem obejrzałem się 
przez ramię 
i zobaczyłem cysternę znikającą szybko za odległym zakrętem; przelotnie, z 
zainteresowaniem 
zerknąłem na twarz Tristana – jeszcze nigdy nie widziałem, żeby ktoś tak 
zzieleniał.
Po dłuższej chwili, czując lekki powiew z lewej, ostrożnie spojrzałem w tym 
kierunku. Po 
lewej stronie nie było drzwi – jedne leżały na poboczu kilka jardów za nami, a 
drugie zwisały na 
jednym pękniętym zawiasie; na moich oczach one również upadły na żwir ze 
szczękiem 
przypominającym odgłos wbijanego gwoździa. Powoli, jak we śnie, wysiadłem i 
obejrzałem 
zniszczenia; lewy bok rovera, w miejscu, gdzie zawadził o niego stary automobil, 
w ostatnim 
ułamku sekundy unikając czołowego zderzenia, był kupą pogiętego metalu.
Tristan osunął się na murawę; twarz miał pozbawioną wyrazu. Paskudna rysa na 
karoserii 
wprawiłaby go w panikę, lecz takie totalne zniszczenie najwidoczniej zupełnie go 
oszołomiło. 
Jednak ten stan nie trwał długo; zamrugał oczami, potem zmrużył je i zaczął 
szukać swoich 
woodbine’ów. Jego bystry umysł znów podjął pracę i nie było trudno odczytać jego 
myśli. Co 
robić?
Po krótkim namyśle doszedłem do wniosku, że ma trzy możliwe wyjścia z sytuacji. 
Pierwsze 
i najbardziej atrakcyjne, to wynieść się na zawsze z Darrowby – w razie potrzeby 
nawet 
wyemigrować. Drugie, udać się prosto na stację i wsiąść do pociągu do Brawton, 
gdzie mógłby 
żyć pod opieką matki, aż wszystko ucichnie. Trzecie, o którym nawet nie chciałem 
myśleć, to 
wrócić do Skeldale House i powiedzieć Siegfriedowi, że rozbił jego nowego 
rovera.
Rozważając te możliwości, zauważyłem tamten stary samochód, który w nas uderzył; 
leżał 
na dachu w rowie około pięćdziesiąt jardów za nami. Spiesząc do niego, 
usłyszałem głośne 
gdakanie dobiegające z wnętrza i przypomniałem sobie, że mamy dzień targowy, 
więc wielu 
farmerów wozi klatki z kurami oraz dwadzieścia czy trzydzieści tuzinów jajek na 
sprzedaż. 
Zajrzeliśmy przez okno i Tristan rozdziawił usta. Jakiś grubas, najwyraźniej 
zdrowy i cały, leżał 
w wielkiej kałuży rozbitych jaj. Na ustach miał szeroki, krzepiący uśmiech – 
prawdę mówiąc, 
całe jego oblicze wyrażało głęboką wdzięczność, przynajmniej o ile można to było 
stwierdzić 
przez jajeczną maseczkę pokrywającą jego twarz. Pozostałą część kabiny 
wypełniały oszalałe ze 
strachu kury, które przy zderzeniu wydostały się z klatek i teraz gorączkowo 
szukały drogi 
ucieczki.
Grubas, śmiejąc się radośnie ze swego jajecznego legowiska, krzyczał coś, jednak 
trudno 
było go usłyszeć przez chóralne gdakanie. Zdołałem wychwycić kilka urwanych 
zdań: „Bardzo 
mi przykro – wyłącznie moja wina – zapłacę za szkody”. Słowa płynęły z jego ust, 
kury biegały 
mu po twarzy, a żółtka leniwie sunęły po ubraniu.
Tristan z trudem zdołał otworzyć drzwi i natychmiast zatoczył się w tył, 
odepchnięty przez 
stado wylatujących kur. Kilka rozbiegło się w różne strony świata i zniknęło nam 
z oczu, podczas 
gdy ich mniej lubiące przygody towarzyszki zaczęły z filozoficznym spokojem 
dziobać trawę 
pobocza.
– Nic się panu nie stało? – krzyknął Tristan.
Tak, tak, młody człowieku. Nie jestem ranny. Proszę się o mnie nie martwić. – 
Grubas 
daremnie usiłował podnieść się z mazistej masy. – Eee, przepraszam za to, ale za 
wszystko 
zapłacę, możecie być pewni.
Wyciągnął ociekającą dłoń i pomogliśmy mu wyjść na drogę. Mimo przemoczonego 
ubrania 
i skorup przyklejonych do włosów oraz wąsów, nie stracił kontenansu. Prawdę 
mówiąc, 
emanował pewnością siebie, tą samą pewnością siebie, pomyślałem, która kazała mu 
wierzyć, że 
jego stary grat wyprzedzi pędzącą cysternę.
Położył rękę na ramieniu Tristana.
– Wie pan, można to bardzo prosto wyjaśnić. Słońce mnie oślepiło.
Była dwunasta w południe, a grubas jechał na północ, jednak nie było sensu 
spierać się o to.
Podnieśliśmy rozbite drzwi z drogi, włożyliśmy je do rovera, pojechaliśmy do 
Sorton, 
zajęliśmy się krową z gorączką mleczną i wróciliśmy do Darrowby. Tristan rzucił 
mi szybkie, 
zrozpaczone spojrzenie, a potem wyprostował się i pomaszerował prosto do pokoju 
brata. 
Poszedłem za nim.
Siegfried czuł się gorzej. Twarz miał czerwoną od gorączki, a oczy głęboko 
zapadnięte. Nie 
poruszył się, gdy Tristan stanął w nogach jego łóżka.
– No i jak wam poszło? – spytał ledwie słyszalnym szeptem.
– Och, świetnie, postawiliśmy krowę na nogi. Jednak jest jeszcze coś – miałem 
lekką 
stłuczkę.
Siegfried głośno dyszał i gapił się w sufit, ale w tym momencie sapanie ustało, 
jakby ktoś 
przekręcił kontakt. Zapadła głucha cisza, a potem kompletnie nieruchoma postać 
wypowiedziała 
trzy słowa:
– Co się stało?
– To nie była moja wina. Facet próbował wyprzedzić cysternę i nie dał rady. 
Zahaczył o bok 
rovera.
Znów cisza, a potem szept.
– Znaczne zniszczenia?
– Obawiam się, że przedni i tylny błotnik mocno pogięte – a ponadto wyrwane 
jedne i drugie 
drzwi po lewej.
Jakby pod działaniem silnej sprężyny Siegfried usiadł na łóżku. Zdumiewająco 
przypominał 
ożywającego trupa, a efekt ten wzmacniały zwoje bandaża, który rozwiązał się i 
spływał mu 
wielkimi girlandami na pierś. Usta rozchyliły się w bezgłośnym wrzasku.
– Ty cholerny durniu! Jesteś wylany!
Opadł raptownie na poduszkę, jakby mechanizm zadziałał nagle w przeciwną stronę, 
i leżał 
nieruchomo. Przez dłuższą chwilę obserwowaliśmy go z lekkim niepokojem, ale 
słysząc znów 
chrapliwy oddech, na palcach wyszliśmy z pokoju.
Przy końcu schodów Tristan wydął policzki i wyjął z paczki woodbine’a.
– To dość delikatna sytuacja, Jim, ale wiesz, co zawsze powtarzam. – Zapalił 
zapałkę i z ulgą 
zaciągnął się dymem.
– Zwykle wszystko kończy się lepiej, niż oczekiwałeś.
Rozdział dziewiąty
Większość farm w okolicy nie miała nazw i bardzo ułatwił mi poszukiwania fakt, 
że nazwę 
tej właśnie, „Heston Grange”, wypisano dużymi literami nad bramą.
Wysiadłem z samochodu i otworzyłem zasuwkę. Furtka również była solidna i 
chodziła 
gładko na zawiasach, tak że nie musiałem atakować jej ramieniem, jak mi się to 
często zdarzało. 
I miałem przed sobą, nieco w dole, solidny dom mieszkalny z szarego kamienia, w 
okresie 
wiktoriańskim upiększony przez jakiegoś zamożnego farmera dwoma wykuszowymi 
oknami.
Stał na płaskim zielonym terenie, znajdującym się w zakolu rzeki, gdzie zieleń 
trawy 
i spokojna żyzność okolicznych pól kontrastowały mocno z nagimi wzgórzami w tle. 
Wysokie 
dęby i buki opiekuńczo chroniły dom, a gęsty las sosnowy porastał niższe partie 
wzniesienia.
Obszedłem wokoło zabudowania, głośno nawołując, jak to zawsze robiłem, ponieważ 
niektórzy farmerzy uważali za pewnego rodzaju obrazę, gdy się weszło wprost do 
domu 
i spytało, czy jest gospodarz. Dobrzy gospodarze siedzieli w domu tylko podczas 
posiłków. Ale 
na moje nawoływania nie otrzymałem żadnej odpowiedzi, podszedłem więc do drzwi, 
mocno 
osadzonych w kamiennym obramowaniu, i zapukałem.
Jakiś głos odpowiedział: „Proszę wejść”, i oto znalazłem się w wielkiej, 
wykładanej 
kamiennymi płytami kuchni, gdzie z powały zwisały na hakach szynki i połcie 
bekonu. 
Ciemnowłosa dziewczyna w kraciastej bluzce i zielonych lnianych spodniach 
zagniatała ciasto 
w dzieży. Spojrzała na mnie i uśmiechnęła się.
– Przepraszam, że nie wprowadziłam pana, ale jestem zajęta. – I podniosła ręce 
umączone aż 
po łokcie.
– Nic nie szkodzi. Nazywam się Herriot, jestem weterynarzem, przyjechałem 
obejrzeć cielę. 
Podobno kuleje.
– Tak, obawiamy się, że złamało nogę, pewnie biegając, wpadło w jakąś dziurę. 
Jeśli pan 
mógłby poczekać chwilę, pójdę z panem. Ojciec i nasi ludzie są w polu. A tak 
przy okazji, 
nazywam się Helen Alderson.
Umyła i wytarła ręce, po czym naciągnęła gumowe buty.
– Zajmij się tym chlebem, Meg – powiedziała do starej kobiety, która właśnie 
weszła do 
kuchni ze spiżarni.
– Pójdę z panem doktorem pokazać mu cielę.
Na dworze spojrzała na mnie z uśmiechem:
– Niestety, musimy zrobić mały spacerek. Cielę jest dość daleko. Proszę 
spojrzeć, o tam! – 
Wskazała mi niską, kamienną stodołę na zboczu wzgórza.
Dobrze znałem te wysoko położone zabudowania, było ich sporo w okolicy i nieraz 
miałem 
znakomitą gimnastykę, żeby się do nich dostać! Przechowywano w nich siano i 
różne narzędzia, 
wykorzystywano jako pomieszczenia dla bydła pasącego się na górskich 
pastwiskach.
Patrzyłem na dziewczynę przez chwilę.
– Och, wszystko w porządku, wcale mnie to nie przeraża.
Z łąki weszliśmy na mostek przerzucony ponad strumieniem. Idąc za moją 
przewodniczką, 
pomyślałem nagle, że ta nowa moda noszenia spodni przez kobiety jest może dość 
rewolucyjna, 
ale wiele za nią przemawia. Ścieżka prowadziła pod górę przez las sosnowy, 
promienie słoneczne 
przenikające przez ciemne konary tworzyły wysepki światła, szum strumienia 
ucichł i szliśmy 
bezgłośnie po grubym dywanie igieł sosnowych. Chłodną ciszę lasu mącił tylko 
czasem głos 
ptaka.
Po dziesięciu minutach ostrego marszu znaleźliśmy się na rozległym wrzosowisku, 
znowu 
w zasięgu mocno grzejącego słońca, a ścieżka ciągle pięła się w górę, klucząc 
wśród licznych tu 
skalnych rumowisk. Zacząłem sapać, ale dziewczyna nadal utrzymywała szybkie 
tempo, idąc 
lekko, elastycznie. Byłem rad, kiedy wreszcie znaleźliśmy się na płaskim 
grzbiecie i znowu 
zobaczyłem stodołę.
Kiedy uchyliłem górną połowę wrót, w ciemnym wnętrzu, upojnie pachnącym sianem, 
które 
sięgało aż po dach, nie mogłem zrazu dostrzec mego pacjenta. Cielak był mały i 
wyglądał 
okropnie smutno z bezwładną nogą. Podczas próby chodzenia ciągnął ją nieporadnie 
za sobą.
– Czy może pani potrzymać mu głowę, kiedy będę go badać? – spytałem.
Dziewczyna fachowo chwyciła cielaka, jedną ręką pod brodę, drugą trzymając go za 
ucho. 
Kiedy macałem ostrożnie nogę, biedne stworzenie trzęsło się, istny obraz 
rozpaczy.
– Diagnoza państwa była słuszna. Proste złamanie kości łokciowej i promieniowej, 
z niewielkim przemieszczeniem, tak że wystarczy opatrunek gipsowy. – Otworzyłem 
swoją 
torbę, wyjąłem gipsowe bandaże i napełniłem kubełek wodą z pobliskiego potoku. 
Jeden 
z bandaży namoczyłem i przyłożyłem do nogi, potem drugi i wreszcie trzeci, aż 
kończyna była 
otoczona szybko twardniejącym pancerzem od stawu łokciowego w dół.
Musimy zaczekać kilka minut, aż stwardnieje. Potem niech sobie bryka. – 
Uklepywałem 
gips, aż wreszcie przekonałem się, że jest twardy jak kamień. – W porządku – 
oświadczyłem. – 
Może biegać.
Dziewczyna puściła cielaka, odszedł powoli.
– Niech pan zobaczy! – zawołała. – Opiera się na niej całym ciężarem! I czyż nie 
wygląda 
teraz znacznie weselej?
Uśmiechnąłem się. Miałem uczucie, że naprawdę czegoś dokonałem. Teraz, kiedy oba 
złamane końce były unieruchomione, cielak nie czuł bólu, a strach, który zawsze 
paraliżuje 
okaleczone zwierzę, zniknął.
– Tak – powiedziałem. – Rzeczywiście szybko przyszedł do siebie. – Ale moje 
słowa prawie 
zagłuszone zostały przeraźliwym ryczeniem i błękitną plamę nieba w górnej 
połowie wrót 
zasłonił nagle wielki włochaty łeb. Dwoje dużych rzewnych oczu spojrzało na 
cielątko, które 
odpowiedziało cichutkim muczeniem. Duet ten był wprost ogłuszający.
– To jego matka. – Dziewczynie udało się przekrzyczeć okropny hałas. – 
Biedactwo, cały 
dzień stąd nie odchodzi, niespokojna, cośmy zrobili z jej dzieckiem. Nie może 
znieść tej rozłąki.
Wyprostowałem się i otworzyłem zasuwę.
– Teraz możemy już tu wejść.
Potężna krowa, kiedy wpadła do stodoły, omal mnie nie obaliła na ziemię. Potem 
nastąpiła 
inspekcja cielęcia: dokładne obniuchanie, a następnie obracanie pyskiem przy 
wtórze gardłowych 
pomruków.
Malec z radością poddawał się tym zabiegom, a kiedy wreszcie się skończyły, gdyż 
matka 
uznała, że wszystko jest w porządku, obszedł ją dookoła, dorwał się do wymienia 
i zaczął 
chciwie ssać.
– Szybko wrócił mu apetyt – powiedziałem i oboje się roześmialiśmy.
Puste pudełka po bandażach wrzuciłem do mojej torby i zamknąłem ją.
– Będzie musiał chodzić w tym opatrunku przez miesiąc, proszę potem zadzwonić do 
mnie, 
a znów przyjadę i zdejmę gips. Proszę mieć na niego oko i uważać, żeby nie 
obtarł sobie nogi 
powyżej bandaża.
Kiedy wyszliśmy ze stodoły, nagrzane słońcem, słodko pachnące powietrze owiało 
nas ciepłą 
falą. Odwróciłem się i spojrzałem ponad doliną na wznoszące się wysoko zielone 
zbocza, 
gładkie, bezkresne, zamglone w południowym upale. U moich stóp trawiaste stoki 
zbiegały 
stromo do rzeki połyskującej wśród drzew.
– Jak tu cudownie – powiedziałem. – Proszę spojrzeć na ten wąwóz w dole. I na to 
wielkie 
wzgórze, chyba można je nazwać górą. – I wskazałem na olbrzyma, który wznosił 
swoje 
porośnięte wrzosowiskami ramiona wysoko ponad inne wzniesienia.
– To Heskit Fell, blisko dwa i pół tysiąca stóp wysokości. A tam w tyle 
Eddleton, po drugiej 
stronie Wedder Fell, Colver i Sennor. – Z łatwością wyliczała te nazwy o dzikim, 
nordyckim 
brzmieniu, mówiła o tych szczytach z przejęciem, jak o starych przyjaciołach.
Usiedliśmy na ciepłej trawie zbocza, a łagodny powiew poruszał kwiatami 
rosnącymi na 
wrzosowisku; od czasu do czasu zakrzyczał kulik. Darrowby, Skeldale House i moja 
weterynaryjna praktyka wydawały mi się odległe o tysiące mil.
– Jakże jest pani szczęśliwa, że może tu mieszkać – przerwałem po chwili ciszę. 
– Zresztą, 
nie muszę chyba tego mówić.
– O nie, nie musi pan, kochane strony. Nigdzie nie jest tak jak tu. – Urwała i 
rozejrzała się 
powoli wokoło. – Jestem rada, że i panu tu się podoba, wiele osób jest zdania, 
że zbyt tu cicho 
i pusto. Ten krajobraz je przeraża. Roześmiałem się.
– Tak, wiem o tym, ale jeśli o mnie idzie, nie mogę współczuć tysiącom 
weterynarzy, którzy 
nie pracują w górach Dale.
Zacząłem opowiadać jej o mojej pracy i potem prawie bezwiednie cofnąłem się do 
dobrych 
studenckich czasów, mówiłem o przyjaźniach, jakie nawiązałem, o naszych 
nadziejach 
i aspiracjach.
Moja własna rozmowność zdziwiła mnie – na ogół nie jestem gadatliwy – i chyba 
musiałem 
być nudnym towarzyszem. Ale ona siedziała w milczeniu, spoglądając na dolinę, 
rękami 
objąwszy kolana, czasami przytakując głową, jak chciała podkreślić, że mnie 
dobrze rozumie. 
I przy tym śmiała się w odpowiednich momentach.
Zdumiała mnie nagle niemądra myśl, że chciałbym zapomnieć o wszystkich 
obowiązkach 
tego dnia i zostać na tym słonecznym zboczu. Pomyślałem też, że sporo czasu 
minęło, odkąd 
siedziałem razem z dziewczyną w moim wieku i rozmawiałem z nią. Prawie 
zapomniałem, jak to 
wygląda.
Nie spieszyłem się, wracając ścieżką w dół przez pachnący żywicznie sosnowy las, 
i wydawało mi się, że w mgnieniu oka znaleźliśmy się na drewnianym mostku i na 
łące wiodącej 
do farmy.
Otworzyłem drzwi samochodu.
– Zobaczymy się za miesiąc – powiedziałem. Boże, jakże to okropnie długi czas!
Dziewczyna uśmiechnęła się.
– Dzięki za to, co pan zrobił.
Kiedy zapuściłem motor, pomachała mi na pożegnanie i weszła do domu.
– Helen Alderson? – powiedział Siegfried podczas lunchu. – Tak, oczywiście znam 
ją. To 
bardzo miła dziewczyna.
Tristan siedzący po drugiej stronie stołu nie zrobił żadnego komentarza, tylko 
odłożył nóż 
i widelec, podniósł nabożne oczy i wydał długi gwizd. Potem znów zaczął jeść.
– O tak – ciągnął Siegfried – znam ją bardzo dobrze. I podziwiam. Matka jej 
zmarła kilka lat 
temu i Helen sama prowadzi gospodarstwo domowe. Gotuje, dba o ojca i młodsze 
rodzeństwo: 
brata i siostrę. – Nałożył sobie tłuczonych kartofli na talerz. – Czy ma 
starających się? Och, 
połowa wszystkich młodych ludzi w okolicy zaleca się do niej, ale jak dotąd z 
nikim się nie 
związała. Wybredna, moim zdaniem.
Rozdział dziesiąty
Kiedy po raz dziewiąty wlokłem się w górę polem pana Kaya, powoli doszedłem do 
wniosku, że to nie będzie mój najlepszy dzień. Już od pewnego czasu byłem 
szczęśliwym 
posiadaczem małego dyplomu, informującego każdego zainteresowanego, że James 
Herriot 
MRCVS jest Terenowym Inspektorem Weterynarii Ministerstwa Rolnictwa i 
Rybołówstwa. 
Oznaczało to, że miałem mnóstwo rutynowej roboty, takiej jak badania kliniczne i 
próby 
tuberkulinowe. Ponadto ten fakt uświadomił mi coś, co od niedawna zacząłem 
podejrzewać – że 
farmerzy z gór Dale mieli zupełnie inne poczucie czasu niż ja.
Wszystko w porządku, jeśli dzwoniłem do nich, że zjawię się, by obejrzeć chore 
zwierzę; 
zazwyczaj czekali na mnie, a pacjent był zamknięty w zabudowaniach, kiedy 
przyjeżdżałem. 
Jednak było zupełnie inaczej, jeśli wysyłałem im zawiadomienie, że przyjadę na 
inspekcję ich 
mlecznych krów lub jałówek. Na zawiadomieniu wyraźnie informowałem, że zwierzęta 
mają być 
zamknięte w oborze, ponieważ mój czas jest ograniczony, a rozkład dnia ściśle 
zaplanowany: 
około piętnastu minut na badania kliniczne i do kilku godzin na inspekcję stada, 
zależnie od jego 
wielkości. Jeśli będę musiał czekać dziesięć minut na każdą sprowadzaną z 
pastwiska krowę, to 
po sześciu wizytach będę o godzinę spóźniony.
Tak więc, gdy zajechałem na farmę pana Kaya, żeby przeprowadzić test 
tuberkulinowy 
i znalazłem jego krowy uwiązane przy żłobach, odetchnąłem z ulgą. Zbadaliśmy je 
błyskawicznie i już pomyślałem, że cudownie zacząłem dzień, kiedy farmer 
powiedział, że 
jeszcze tylko pół tuzina młodych jałówek i będzie po robocie. Gdy wyszedłem z 
budynku 
i ujrzałem stadko włochatych krasul pasących się z zadowoleniem na odległym 
końcu wielkiego 
pastwiska, zacząłem mieć złe przeczucia.
– Myślałem, że będą w oborze, panie Kay – napomniałem go łagodnie.
Pan Kay opróżnił fajkę na dłoń, zmieszał niedopalony tytoń z odrobiną 
podejrzanie 
wyglądającej mieszanki i wepchnął to wszystko do cybucha.
– Nie, nie – odparł, pykając ze smakiem. – Nie lubię zamykać ich w taki 
wspaniały dzień jak 
ten. Zagnamy je do tej małej szopy. – Wskazał walącą się stodołę z szarego 
kamienia na końcu 
długiego, stromego pastwiska i wydmuchnął chmurę duszącego dymu. – To zajmie 
kilka minut.
To ostatnie zdanie spowodowało, że zimny dreszcz przebiegł mi po plecach. Już 
tyle razy 
słyszałem te straszne słowa. Jednak może tym razem wszystko będzie w porządku. 
Dotarliśmy na 
koniec pastwiska i do jałówek.
– Hej, hej! – zawołał pan Kay.
– Hej, hej! – dodałem zachęcająco, uderzając dłonią o udo.
Krowy przestały skubać trawę i spojrzały na nas z umiarkowanym zainteresowaniem, 
leniwie 
poruszając żuchwami, a po kolejnych okrzykach zaczęły niechętnie iść po linii 
meandrowej 
w górę. Zdołaliśmy zagnać je do drzwi stodoły, lecz tam stanęły jak wryte. 
Pierwsza na chwilę 
wepchnęła łeb w drzwi, po czym nagle odwróciła się i pognała w dół zbocza. 
Pozostałe 
natychmiast poszły w jej ślady i chociaż biegaliśmy, wymachując rękami, minęły 
nas, jakby 
wcale nas tam nie było. W zadumie popatrzyłem na młode zwierzęta, pędzące z 
wysoko 
uniesionymi ogonami po stoku, przebierające nogami jak mustangi; cieszyły się tą 
nową zabawą.
Ponownie w dół i znów powolne zaganianie stadka w górę, do drzwi, po czym znowu 
nagła 
ucieczka. Tym razem jedna krowa postanowiła pójść własną drogą i kiedy daremnie 
miotałem się 
tam i z powrotem, usiłując ją zatrzymać, pozostałe radośnie przegalopowały przez 
powstałą lukę 
i w dół stoku.
To było długie, strome zbocze i kiedy biegłem nim truchtem po raz trzeci w 
słońcu, 
grzejącym mi plecy, zacząłem żałować, że ubrałem się tak starannie; w instrukcji 
dla nowych 
weterynarzy ministerstwo z naciskiem informowało, że oczekuje od nas właściwego 
podejścia do 
obowiązków. Wziąłem to sobie do serca i włożyłem wymagany strój, lecz teraz 
uświadomiłem 
sobie, że długi płaszcz przeciwdeszczowy i gumiaki nie są odpowiednim 
wyposażeniem do 
takich zajęć jak to. Pot zalewał mi oczy, a koszula zaczęła lepić się do ciała.
Kiedy po raz trzeci ujrzałem stado, radośnie umykające w dół zbocza, uznałem, że 
czas coś 
z tym zrobić.
– Jedną chwileczkę – zawołałem do farmera. – Robi mi się trochę ciepło.
Zdjąłem płaszcz, zwinąłem go i położyłem na trawie, dość daleko od stodoły. 
Robiąc równy 
stosik z moich strzykawek, pudełka ze szczepionką przeciwgruźliczą, wzierników, 
nożyczek, 
notesu i ołówka, miałem nieodparte wrażenie, że w jakiś sposób zostałem 
oszukany. W końcu 
praca dla ministerstwa jest łatwa – powie wam to każdy praktykujący weterynarz. 
Nie trzeba 
wstawać w środku nocy, ma się wyznaczone godziny pracy i nie jest to męczące. 
Rzeczywiście, 
pieniądze za frajer – przyjemny relaks po prawdziwej pracy. Wytarłem spocone 
czoło i przez 
chwilę stałem, lekko dysząc – to po prostu nieprzyzwoite.
Zaczęliśmy jeszcze raz i przy czwartym podejściu do stodoły już myślałem, że 
wygraliśmy, 
ponieważ wszystkie jałówki oprócz jednej weszły do środka. Jednak ta ostatnia – 
nie. 
Ponaglaliśmy, pokrzykując, machaliśmy rękami, a nawet podeszliśmy tak blisko, że 
zdołaliśmy 
szturchnąć ją w zad, ale jałówka pozostała na progu, podejrzliwie zaglądając do 
środka. Potem 
łby jej towarzyszek zaczęły kolejno pojawiać się w drzwiach i zrozumiałem, że 
znów 
przegraliśmy; mimo moich gwałtownych ruchów i wrzasków, jedna po drugiej 
powychodziły na 
zewnątrz, po czym wesoło pognały na dół. Tym razem popadłem w głęboką frustrację 
i pogalopowałem za nimi.
Przeprowadziliśmy kilka kolejnych prób, podczas których jałówki wprowadzały 
drobne 
urozmaicenia, czasem rozbiegając się w połowie drogi na szczyt lub chowając się 
za stodołę 
i wesoło zerkając na nas zza węgła, zanim znów zbiegły na dół.
Po ósmym podejściu spojrzałem ponaglająco na pana Kaya, który spokojnie zapalał 
fajkę, 
nie okazując nawet cienia zdenerwowania. Mój plan dnia legł w gruzach, ale nie 
sądzę, aby 
farmer zauważył, że robimy to już od czterdziestu minut.
– Niech pan posłucha, to nic nie da – powiedziałem.
– Mam masę roboty na innych farmach. Czy możemy jeszcze coś zrobić?
Gospodarz ubił kciukiem tytoń, z przyjemnością kilkakrotnie pyknął fajeczkę, po 
czym 
spojrzał na mnie z lekkim zdziwieniem.
– No cóż, pomyślmy. Moglibyśmy przyprowadzić psa, ale nie wiem, czy będzie z 
niego jakiś 
pożytek. Jest jeszcze młody.
Pomaszerował z powrotem do farmy i otworzył drzwi. Wyskoczył z nich kudłaty 
kundel, 
szczekając z zadowolenia, a pan Kay przyprowadził go na pastwisko.
– Zagoń je! – zawołał, wskazując na bydło, które wróciło do skubania trawy. Pies 
skoczył do 
krów. Zbudziła się we mnie nadzieja, kiedy powoli szliśmy na szczyt wzgórza, a 
kudłaty piesek 
śmigał tu i tam, szczypiąc maruderki po pęcinach, ale stodoła znów wywołała 
odruch buntu. 
Zobaczyłem, że jałówki dostrzegły brak doświadczenia psa i jedna z nich zdołała 
mocno kopnąć 
go w szczękę, gdy podszedł za blisko.
Mały kundelek pisnął i podkulił ogon. Stanął niepewnie, patrząc na zwierzęta, 
które ruszyły 
na niego, groźnie potrząsając rogami, a potem podjął rozsądną decyzję i rzucił 
się do ucieczki. 
Młode jałówki ruszyły za nim z rosnącą szybkością i po chwili oglądałem 
niezwykły widok 
umykającego psa, ściganego po wzgórzu przez stadko krów. U stóp wzgórza zniknął 
pod bramą 
i więcej go nie ujrzeliśmy.
Poczułem, jakby coś we mnie pękło.
– O Boże! – wrzasnąłem. – Chyba nigdy nie zbadamy tych przeklętych krów! Będę je 
musiał 
zostawić. Nie wiem, co na to powie ministerstwo, ale ja mam dość!
Farmer spojrzał na mnie w zadumie. Zdawał się pojmować, że byłem bliski 
załamania.
– No tak, to na nic – stwierdził, wystukując fajkę na dłoni. – Musimy ściągnąć 
Sama.
– Sama?
– Taak. Sama Broadbenta. Pracuje u sąsiada. On je zagoni.
– A jak to zrobi?
– Och, on potrafi udawać muchę. Przez chwilę czułem pustkę w głowie.
– Powiedział pan „udawać muchę”?
– Zgadza się. No, wie pan, gza. On jest trochę powolny, ale jak Boga kocham – 
potrafi 
udawać gza. Pójdę i przyprowadzę go, to tylko dwa pastwiska dalej.
Z niedowierzaniem popatrzyłem za oddalającym się farmerem, a potem rzuciłem się 
na 
ziemię. Innym razem cieszyłbym się, mogąc leżeć na stoku, na chłodnej trawie pod 
spoconymi 
plecami i w blasku słońca; powietrze było nieruchome i przesycone zapachem 
goździków, 
a kiedy otworzyłem oczy, miałem cudowny widok na łagodne wygięcie dna doliny. 
Jednak 
czułem zamęt w głowie. Czekał mnie dzień pracy na rzecz ministerstwa, a już 
byłem spóźniony 
o godzinę. Oczami duszy widziałem długi szereg oczekujących i przeklinających 
mnie farmerów. 
W końcu nie mogłem już znieść napięcia; zerwałem się na równe nogi i podbiegłem 
do bramy. 
Stamtąd widziałem drogę i z ulgą stwierdziłem, że pan Kay już wraca.
Tuż za nim, na bardzo małym rowerku jechał ogromny, gruby facet, pedałując tak, 
że kolana 
sterczały mu na boki. Kępki tłustych czarnych włosów wystawały mu spod mycki 
wyglądającej 
na stary melonik z oberwanym rondem.
– Sam przyjechał nam pomóc – rzekł pan Kay z cichym triumfem.
– Dzień dobry – powiedziałem, a wielkolud wolno obrócił się i kiwnął głową. Oczy 
w owalnej, nieogolonej twarzy patrzyły nieobecnym i obojętnym spojrzeniem, więc 
uznałem, że 
Sam istotnie wygląda na nieco powolnego. Trudno mi było uwierzyć, że może nam 
się na coś 
przydać.
Jałówki, stojące opodal, patrzyły z żywym zainteresowaniem, jak przechodzimy 
przez 
bramę. Wyraźnie cieszyły się każdą chwilą tej porannej zabawy i były gotowe na 
więcej; jednak 
decyzję pozostawiały w naszych rękach – one niczym się nie przejmowały.
Sam oparł swój rower o mur i poczłapał naprzód. Złączył kciuk z palcem 
wskazującym, 
tworząc kółko, i przytknął je do ust. Poruszył policzkami, jakby coś przeżuwał, 
po czym zrobił 
głęboki wdech. I nagle rozległ się donośny dźwięk, złowrogie bzyczenie, które 
sprawiło, że 
rozejrzałem się wokół, szukając rozdrażnionego owada, szykującego się do 
ukąszenia.
Ten dźwięk dał natychmiastowy efekt. Jałówki zapomniały o swej wyniosłej 
postawie, którą 
zastąpił wyraźny niepokój; potem, gdy dźwięk narastał, odwróciły się i pognały w 
górę stoku. 
Jednak tym razem nie był to taki beztroski galop jak poprzednio – żadnego 
podrzucania łbami, 
machania ogonami czy wierzgania: tym razem biegły wystraszone, jedna przy 
drugiej.
Pan Kay i ja, biegnąc truchtem po bokach, jeszcze raz skierowaliśmy je do 
budynku, przed 
którym stanęły, nerwowo rozglądając się wokół.
Musieliśmy zaczekać chwilę na nadejście Sama. Najwidoczniej zawsze chodził w tym 
samym tempie, bo bez pośpiechu piął się zboczem. Na szczycie przystanął, aby 
złapać oddech, 
zmierzył stado beznamiętnym spojrzeniem i starannie przyłożył palce do ust. 
Chwila napiętej 
ciszy, po czym znów rozległo się bzyczenie, tym razem jeszcze bardziej 
natarczywe i głośne.
Jałówki wiedziały, kiedy się nie ociągać. Z chóralnym rykiem zawróciły i wbiegły 
do 
budynku, a ja zamknąłem za nimi dolną połowę drzwi. Stałem, opierając się o nie, 
i nie mogłem 
uwierzyć, że to koniec moich kłopotów. Sam dołączył do mnie i zajrzał do 
ciemnego wnętrza. 
Jakby przypieczętowując swoje zwycięstwo, wydał nagły, przenikliwy bzyk, tym 
razem bez 
pomocy palców, a jego ofiary przywarły jeszcze mocniej do przeciwległej ściany.
Kilka minut później, kiedy Sam opuścił nas, uszczęśliwiony robiłem zastrzyki 
kolejnym 
krowom. Spojrzałem na farmera.
– Wie pan co, nie mogę uwierzyć w to, co tu widziałem.
To jak czary. Ten facet ma cudowny dar.
Pan Kay spojrzał przez drzwi, a ja powiodłem oczami za jego spojrzeniem po 
trawiastym 
stoku, aż do drogi. Sam odjeżdżał i to jego dziwne nakrycie głowy było ledwie 
widoczne, raz po 
raz wyłaniając się zza szczytu muru.
– Taak, on naprawdę potrafi naśladować gza. Biedny chłopak, tylko to umie dobrze 
robić.
Rozdział jedenasty
Jadąc spiesznie od Kaya, żeby zrobić następną próbę tuberkulinową, pomyślałem, 
że jeśli 
mam być spóźniony przeszło godzinę na kolejną wizytę, to dobrze, że będzie ona u 
Hugillów. 
Czterej bracia wraz z rodzinami hodowali stado krów, jałówek i cieląt, liczące 
prawie dwieście 
sztuk, a ja musiałem przeprowadzić próbę u większości z nich; wiedziałem jednak, 
że to 
spóźnienie nie wywoła żadnych złośliwych uwag pod moim adresem, ponieważ 
Hugillowie 
pielęgnowali miejscową tradycję uprzejmości w niezwykłym stopniu. Obcy przybysz 
na ich 
ziemi traktowany był jak książę.
Kiedy wjechałem na podwórze, zobaczyłem, że wszyscy rzucili swoje zajęcia i 
zbliżyli się do 
mnie z rozjaśnionymi twarzami. Na czele szli bracia i zatrzymali się przy 
samochodzie, kiedy 
z niego wysiadałem. I znowu, jak za każdym razem, uderzyło mnie, że nigdy 
jeszcze nie 
spotkałem tak zdrowo wyglądających ludzi. Najstarszy, Walter, miał prawie 
sześćdziesiąt lat, 
potem szedł Thomas i Fenwick, najmłodszy William miał prawie pięćdziesiątkę na 
karku, 
i muszę powiedzieć, że każdy z nich ważył chyba ponad dwieście funtów. Jednakże 
nie byli 
tłuści – po prostu rośli, mocno zbudowani mężczyźni o czerwonych twarzach i 
jasnych oczach.
William wystąpił naprzód i wiedziałem, co mnie teraz czeka, gdyż to on mnie 
witał zawsze. 
Pochylił się w przód, nagle spoważniał i spojrzał mi prosto w oczy.
– Jak się pan dziś czuje, panie doktorze? – spytał.
– Bardzo dobrze, dziękuję panu, panie Hugill – odparłem.
– To świetnie! – rzekł z radością William, a pozostali bracia powtórzyli z 
głębokim 
zadowoleniem: – Świetnie, świetnie!
William nabrał powietrza w płuca.
– A jak się czuje doktor Farnon?
– Och, jest w dobrej formie, dziękuję.
– To świetnie! – I potem znów szybka kanonada odpowiedzi zza jego pleców: – 
Świetnie, 
świetnie!
Lecz William na tym nie skończył. Chrząknął i spytał:
– A jak młody pan Farnon?
– Nigdy lepiej się nie czuł.
– Świetnie! – Ale tym razem William pozwolił sobie na łagodny uśmiech, a zza 
jego pleców 
dobiegło ciche i powściągliwe: „Ho-ho!” Walter zamknął oczy, jego wielkie 
ramiona trzęsły się 
nieznacznie. Wszyscy dobrze znali Tristana.
Po wykonaniu swego zadania William cofnął się do rodzinnego szeregu i wspólnie 
udaliśmy 
się do obory. Sprężyłem się wewnętrznie, patrząc na długi rząd zadów krowich i 
ogonów 
oganiających się od much. Czekała mnie ciężka praca.
– Bardzo mi przykro, że się spóźniłem – powiedziałem, nabierając tuberkuliny do 
strzykawki. – Zatrzymano mnie dłużej w poprzednim miejscu. Trudno przewidzieć, 
ile czasu 
zajmą te badania.
Wszyscy czterej bracia przytaknęli żywo:
– Tak, tak, panie doktorze, bardzo trudno przewidzieć.
Ma pan rację. – I tak powtarzali to, aż wymłócili ostatnią sylabę tego 
stwierdzenia.
Napełniłem strzykawkę, wyjąłem nożyczki i zacząłem się przepychać między 
pierwszą parą 
krów. Było bardzo ciasno, z trudem oddychałem w ciężkim powietrzu.
– Dość tutaj gorąco – powiedziałem.
Znowu zgodny chór:
– Święta racja, panie doktorze. Bardzo tu gorąco. Ma pan rację. Bardzo gorąco. O 
tak, święta 
racja. – Zostało to wypowiedziane z wielkim przekonaniem i potwierdzone 
energicznym 
potakiwaniem, jak gdybym dokonał niezwykłego odkrycia, a gdy spojrzałem na te 
poważne, 
skupione twarze, wyrażające ciągle jeszcze podziw dla mojej błyskotliwej uwagi, 
poczułem, że 
opuszcza mnie napięcie. Miałem szczęście, że mogłem tutaj pracować. Gdzież 
indziej poza 
wyżynami Yorku mógłbym spotkać takich ludzi?
Przepchnąłem się do krowy i chwyciłem ją za ucho, ale Walter powstrzymał mnie 
lekkim 
kaszlnięciem.
– Nie, panie doktorze, nie musi pan zaglądać do uszu. Mam zapisane wszystkie 
numery.
– O, to świetnie, w ten sposób zaoszczędzimy mnóstwo czasu. – Zawsze uważałem 
skrobanie 
woszczyny, żeby znaleźć tatuaż, za kiepską rozrywkę. Jak to dobrze, że 
Hugillowie pilnują strony 
formalnej; w okólniku ministerstwa był następujący passus: „Czy księgi stada są 
w porządku?” Ja 
zawsze pisałem: „Tak”, trzymając palce skrzyżowane, kiedy przypominałem sobie 
kulfoniaste 
cyfry skrobane na odwrocie starych rachunków, zestawień z dostarczonego mleka, 
słowem, na 
czym się dało.
– Tak – rzekł Walter. – Wszystkie mamy zapisane w specjalnej książce.
– Wspaniale! Czy może mi pan ją przynieść?
– Nie ma potrzeby, panie doktorze, mam ją tutaj. -
Walter był głową klanu, nie ulegało wątpliwości. Wszyscy oni żyli w zgodzie i 
harmonii, ale 
kiedy trzeba było decydować, automatycznie Walter brał na siebie 
odpowiedzialność. On był 
organizatorem, uznanym mózgiem całej rodziny. Zniszczony kapelusz filcowy, który 
odróżniał 
go od pozostałych braci, noszących czapki, dodawał mu jeszcze autorytetu.
Wszyscy patrzyli z szacunkiem, jak powoli, z namysłem sięga do wewnętrznej 
kieszeni po 
futerał z okularami. Otworzył go i wyjął stare, druciane okulary, zdmuchując z 
nich drobiny siana 
i pyłu zbożowego, którym przypudrowane było wnętrze futerału. Z pełną spokoju i 
godności 
powagą niespiesznie założył długie wąsy za uszy i stał, marszcząc się przez 
chwilę, żeby okulary 
znalazły się na swoim miejscu. Potem z kieszeni kamizelki wyjął jakiś przedmiot, 
trudny do 
zidentyfikowania, gdyż zasłaniał go wielki kciuk. Wreszcie zobaczyłem, że był to 
czarno 
oprawny miniaturowy notesik, taki drobiazg, jaki można dostać w prezencie 
gwiazdkowym.
– Czy to jest właśnie księga stada? – spytałem.
– Tak. Wszystko tutaj mam zapisane. – Walter powoli przekartkował strony swoim 
zrogowaciałym palcem i spojrzał zza okularów. – Ta pierwsza krowa to jest... to 
jest numer 
osiemdziesiąt cztery.
– Doskonale – powiedziałem. – Zaraz sprawdzę i potem pójdziemy wedle pańskich 
zapisów. 
– Zajrzałem w ucho. – Dziwną rzecz, tutaj widzę numer dwadzieścia sześć.
Bracia wymienili spojrzenia.
– Ma pan rację, panie doktorze, przepraszam. To jest dwadzieścia sześć.
– Jak to, czyż to nie jest jałówka po Bluebell? Walter zacisnął usta.
– Nie – odparł Fenwick – ona jest po starej Buttercup.
– Niemożliwe – mruknął Thomas. – Stara Buttercup została sprzedana Timowi 
Jeffersonowi, 
zanim ta jałówka się urodziła. Ona jest po Brendzie.
William potrząsnął głową.
– Jestem pewien, żeśmy ją kupili jako cielę na wyprzedaży u Boba Ashby’ego.
– W porządku – powiedziałem, podnosząc rękę – wpiszemy dwadzieścia sześć. – 
Musiałem 
mu przerwać. Nie była to, co prawda, sprzeczka, lecz powolna dyskusja, zanosiło 
się jednak na 
to, że potrwa długo. Zapisałem numer w swoim notatniku i zrobiłem zastrzyk 
krowie. – A co 
z następną?
– Ach, ta, wiem, co to za jedna – powiedział Walter z przekonaniem, palcem 
stukając 
w notes. – Teraz nie ma mowy o pomyłce, to piątka.
Zajrzałem do ucha.
– Tutaj widzę numer sto trzydzieści siedem. I wszystko zaczęło się od nowa.
– Powiadam wam, przecież ona była kupiona!
– Nie, nie, ona jest po starej Dribbler...
– Wcale nie, Dribbler miała tylko byczki... Znowu podniosłem rękę w górę.
– Wiecie, wydaje mi się, że znacznie szybciej pójdzie, jak zajrzę wszystkim w 
uszy. Czas 
szybko ucieka.
– O tak, panie doktorze, ma pan rację, naprawdę ucieka.
Walter z filozoficznym spokojem schował spis stada do kieszonki kamizelki i 
zaczęliśmy 
żmudną pracę wystrzygania sierści na szyi, mierzenia grubości skóry i 
wstrzykiwania śródskórnie 
tuberkuliny każdemu zwierzęciu, a oprócz tego za każdym razem trzeba było 
przetrzeć wnętrze 
ucha kawałkiem szmatki umaczanej w alkoholu, żeby odczytać numery, które często 
stały się 
niewyraźnymi kropkami. Z rzadka tylko Walter zaglądał do swego malutkiego 
notesiku.
– Tak, racja, to dziewięćdziesiąt dwa. Tak też myślałem.
Wszystko tu mam zapisane.
Borykanie się z luźno puszczonymi zwierzętami w boksach znajdujących się wokół 
podwórza przypominało seans w tureckiej łaźni, i to gdy ma się na sobie ceratowe 
ubranie. 
Bracia chwytali największe okazy bez specjalnego wysiłku i nawet najmocniejsze 
wólce, 
próbujące walczyć z tymi silnymi ramionami, szybko traciły rezon. Zauważyłem 
jednak pewne 
dziwne zjawisko: palce moich pomocników były tak grube i wielkie, że często 
ześlizgiwały się 
z nozdrzy zwierząt.
Szczepienie trwało bardzo długo, ale wreszcie skończyliśmy. Ostatni mały cielak, 
z wystrzyżonym miejscem na kudłatej cienkiej szyi, zamruczał rozpaczliwie, kiedy 
poczuł 
ukłucie igły. Wreszcie znalazłem się na świeżym powietrzu. Wrzuciłem fartuch do 
bagażnika 
i spojrzałem na zegarek – trzecia. Byłem już opóźniony dwie godziny wedle mego 
rozkładu 
zajęć, zgrzany, zmęczony, miałem przy tym skórę zdartą z palców prawej stopy, po 
tym jak jedna 
z krów nadepnęła mi na nogę, i rozbitą drugą stopę, gdy w trakcie jakiegoś 
zamieszania zostałem 
kopnięty wielkim podkutym butem Fenwicka. Kiedy zatrzasnąłem bagażnik i 
pokuśtykałem do 
drzwiczek samochodu, pomyślałem z goryczą, że ta praca, wykonywana na zlecenie 
ministerstwa, jest podobno bardzo łatwa.
Nagle pojawił się Walter i skłonił się uprzejmie.
– Prosimy do domu, odpocznie pan doktor chwilę i wypije filiżankę herbaty.
– Bardzo to miłe z pańskiej strony i chętnie skorzystałbym z zaproszenia, panie 
Hugill, ale 
czeka mnie jeszcze kilka wizyt kontrolnych i sam nie wiem, kiedy się z nimi 
uporam. 
Wyznaczyłem ich zbyt wiele i przeliczyłem się z czasem, jaki jest potrzebny na 
przeprowadzenie 
prób. Kompletny ze mnie głupiec.
A bracia przytaknęli z przekonaniem.
– O tak, panie doktorze, święta racja, o tak.
Na szczęście tego dnia nie miałem więcej prób tuberkulinowych, za to dziesięć 
kontroli, 
a pierwszą powinienem był zrobić dwie godziny temu. Ruszyłem w drogę, czując, 
jak mała 
piłeczka w moim żołądku twardnieje, co zawsze się działo, kiedy walczyłem z 
zegarem. 
Przytrzymując jedną ręką kierownicę, drugą szukałem torebki ze śniadaniem; w 
końcu udało mi 
się natrafić na przygotowaną przez panią Hall paczkę z pierogiem z szynką i 
jajkami i zacząłem 
jeść, nie przerywając jazdy.
Przejechałem w ten sposób zaledwie niewielki odcinek, gdy rozum doszedł wreszcie 
do 
głosu. To nie miało sensu. Powinienem w pełni delektować się tym znakomitym 
pierogiem. 
Zjechałem na trawiaste pobocze, tam gdzie nie było żywopłotu, zgasiłem motor i 
otworzyłem 
szeroko okna. Farma, jaką za sobą zostawiłem, przypominała wyspę aktywności w 
spokojnym 
krajobrazie, a teraz, kiedy oddaliłem się od hałasu i duchoty zabudowań, cisza i 
pustka była dla 
mnie kojącym balsamem. Oparłem głowę o oparcie fotela i spojrzałem na 
szachownicę małych 
poletek, o różnych odcieniach zieleni, leżących na wielkich zboczach gór; pnąc 
się wysoko 
w obramowaniu kamiennych murków, pola musiały wreszcie ustąpić miejsca urwistym 
skałom 
i brunatnym wrzosowiskom, które opanowały bez reszty nieuprawne partie 
szczytowe.
Kiedy znowu ruszyłem w drogę, czułem się znacznie lepiej i nie przejąłem się 
specjalnie 
krzywą miną pierwszego farmera, u którego miałem przeprowadzić kontrolne 
badanie.
– To nie jest druga godzina, panie doktorze! – warknął. – Moje krowy stały w 
oborze od 
południa i niech pan spojrzy, jakiego cholernego nieporządku narobiły! Nigdy 
chyba tej obory 
nie doczyścimy!
Musiałem zgodzić się z nim, kiedy zobaczyłem sterty łajna piętrzące się za 
krowami; była to 
jedna z konsekwencji przetrzymywania krów w zamknięciu w okresie wypasu na 
łąkach. A twarz 
farmera jeszcze się wydłużyła, kiedy większość z nich, jakby na powitanie, 
podniosła ogony 
i dołożyła nową porcję łajna do piętrzących się stosów.
– Nie zatrzymam pana długo – powiedziałem żywo i zacząłem pracę, idąc wzdłuż 
długiego 
rzędu. W owym czasie tuberkulinowe testy nie były jeszcze powszechnie stosowane 
i badania 
bezpośrednie nadal stanowiły dobry sposób, żeby wykryć chore na gruźlicę krowy; 
przechodziłem od zwierzęcia do zwierzęcia, badając węzły nadwymieniowe, żeby 
sprawdzić, czy 
nie ma jakiegoś podejrzanego zgrubienia. Badania te, nazwane żartobliwie 
„waleniem w worek” 
albo „boksowaniem się z krową”, były bardzo nudne.
Jedynym sposobem, żeby nie zwariować z nudów, było przypomnieć sobie, po co się 
tu jest. 
I dlatego kiedy podszedłem do dużej czerwonej krowy z wielkim obwisłym 
wymieniem, 
wyprostowałem się i powiedziałem do farmera:
– Od tej wezmę próbkę mleka. Lewa tylna ćwiartka jest jakby twarda.
Farmer parsknął:
– Proszę bardzo. Nic jej nie dolega, ale ktoś czasem musi mieć coś do roboty.
Ściągając mleko do małej buteleczki, pomyślałem o przyjacielu Siegfrieda, 
również 
weterynarzu, który zawsze jako próbkę brał kwartę mleka z najzdrowszego 
wymienia, jakie 
zobaczył podczas kontroli, i miał potem czym popić kanapki na drugie śniadanie.
Nalepiłem kartkę na butelce i zaniosłem ją do samochodu. W Skeldale House 
mieliśmy małą 
centryfugę, więc pomyślałem, że wieczorem odwiruję mleko i zbadam osad na 
szkiełku, dodając 
przedtem odczynnik Ziehl-Neelsena. Być może nic nie znajdę, ale nieraz już 
przeżywałem 
dziwne podniecenie, widząc pod mikroskopem kolonie jasnoczerwonych, mieniących 
się bakterii 
TB. W takim przypadku krowa była natychmiast zabijana, a ja sobie wtedy 
myślałem, że może 
w ten sposób anulowałem wyrok śmierci na jakieś dziecko – uchroniłem je od 
zapalenia opon 
mózgowych, gruźlicy płuc czy kręgosłupa tak powszechnych w owych czasach.
Kontrolę skończyłem, oglądając uważnie ścianę przed każdą krową. Farmer patrzył 
na mnie 
spode łba.
– A co teraz znowuż pan robi?
– Po prostu, jeśli krowa kaszle, można często znaleźć ślady plwociny na ścianie. 
– Prawdę 
mówiąc, w ten sposób wykryłem więcej krów chorych na gruźlicę niż w jakikolwiek 
inny – 
zdrapywałem ślinę, nakładałem na szkiełko i zabarwiałem je tak samo jak w 
przypadku mleka.
Dzisiaj młodzi weterynarze, dzięki Bogu, prawie nie widują krów chorych na 
gruźlicę, ale 
trzydzieści lat temu była to choroba bardzo powszechna. Wysoko w Penninach 
rzadko 
występowała, natomiast częste przypadki spotykało się na nizinach; krowy „marnie 
się czuły”, 
jak mawiali o nich ich właściciele, pokasływały i miały nieco przyspieszony 
oddech. Często 
wysokomleczne i obdarzone dobrym apetytem, niosły potajemnie śmierć, a ja się 
uczyłem, jak ją 
wykrywać. Były również inne: dorodne, tłuste, o gładkiej skórze okazy – też 
nosicielki zarazków. 
Zabijały w sposób jeszcze bardziej podstępny i zwykłe oględziny nie wystarczały. 
Trzeba było na 
to prób tuberkulinowych.
Następni czterej farmerzy tak się zmęczyli czekaniem na mnie, że wypędzili krowy 
na 
pastwisko. Trzeba je było stamtąd przygnać; wracały powoli, z ociąganiem; nie 
było to, co 
prawda, takie rodeo, jakie miałem u Kaya z jego jałówkami, ale straciłem 
znacznie więcej czasu. 
Zwierzęta próbowały zawracać na łąkę, a ja zaganiałem je z boków jak zwariowany 
pies 
pasterski, i kiedy tak biegałem, każdy farmer powtarzał mi to samo: krowy 
chętnie wracają tylko 
na czas dojenia.
Czas dojenia wreszcie nadszedł i udało mi się wtedy skontrolować trzy stada. 
Było po 
szóstej, kiedy zmordowany i głodny dotarłem do przedostatniej farmy, na której 
miałem 
przeprowadzić inspekcję. Wśród zabudowań panowała cisza i mimo poszukiwań nikogo 
nie 
znalazłem; poszedłem więc do domu.
– Czy zastałem męża, pani Bell? – spytałem.
– Nie, musiał pojechać do miasta, żeby podkuć konia, ale wkrótce wróci. Zostawił 
dla pana 
krowy w oborze – odparła żona farmera.
– No, to świetnie, szybko się z tym uwinę. – Prawie wbiegłem do obory i zacząłem 
zwykłą 
pracę, mając już całkiem dość zapachu i widoku krów, dość obmacywania ich 
wymion. 
Wszystkie czynności wykonywałem prawie automatycznie, aż wreszcie podszedłem do 
chudej, 
wysokiej krowy o wąskim czerwono-białym łbie, zapewne krzyżówki rasy Shorthorn z 
Ayrshire. 
Ledwie dotknąłem jej wymienia, kiedy odwróciła się do mnie błyskawicznie i 
kopnęła nad 
rzepką.
Zacząłem skakać po oborze na jednej nodze, jęcząc i klnąc z bólu. Minęło nieco 
czasu, nim 
znowu podszedłem do krowy, tym razem podrapałem ją po grzbiecie i przemówiłem 
uspokajająco, a potem ostrożnie wsunąłem rękę między jej tylne kończyny. 
Historia się 
powtórzyła, tylko tym razem ostro zakończone racice trafiły mnie nieco wyżej.
Poleciałem na ścianę i zgięty we dwoje prawie płakałem z bólu i wściekłości. Po 
dłuższej 
chwili powziąłem decyzję. Do diabła z tą krową, jeśli nie chce, żebym ją zbadał, 
niech jej będzie. 
I tak miałem dość jak na jeden dzień – nie byłem w nastroju do bohaterskich 
wyczynów.
Przeszedłem więc wzdłuż obory i zbadałem wszystkie pozostałe krowy. Wracając, 
jednak 
musiałem minąć i tamtą. I nie wiem, czy pod wpływem uporu, czy też wyobraziłem 
sobie, że ta 
krowa śmieje się ze mnie, postanowiłem spróbować jeszcze raz. Może nie podobało 
jej się, że 
podszedłem do niej od tyłu? Może gdybym spróbował z boku, nie rozgniewałaby się?
Ostrożnie jąłem się wciskać między nią a jej sąsiadkę, ciężko dysząc. Muszę mieć 
trochę 
więcej miejsca, żebym mógł zrobić, co do mnie należy. I tu popełniłem wielki 
błąd. Bo ledwie 
się przesunąłem w przód, krowa zabrała się do mnie na dobre. Obróciwszy się 
nieco, żeby zadem 
odciąć mi odwrót, zaczęła mnie systematycznie kopać; kiedy oparłem się o ścianę, 
sięgała mi 
nieraz aż do piersi.
Niejednokrotnie byłem kopany przez różne krowy w różnego rodzaju sytuacjach, ale 
nigdy 
przez tak doświadczoną jak ta. Rzadko się zdarzają naprawdę złośliwe sztuki, a 
jeśli któraś z nich 
zaczyna używać racic, jest to zwykle instynktowna reakcja na ból albo strach, i 
zwierzę kopie 
wtedy na oślep. Ale ta krowa dokładnie wymierzała każdy swój cios, jej ocena 
odległości była 
bezbłędna. W dodatku przesuwając mnie kopnięciami do przodu, mogła przy okazji 
dźgać 
rogami moje plecy. Jestem przekonany, że nie znosiła rasy ludzkiej.
Znalazłem się w rozpaczliwej sytuacji, w pułapce bez wyjścia, i wcale mi nie 
pomogło, kiedy 
zdecydowanie łagodna krowa obok włączyła się do akcji, bodąc mnie rogami.
Nie wiem, co sprawiło, że podniosłem wzrok, lecz nagle w grubej ścianie obory 
zobaczyłem 
dziurę o powierzchni dwóch stóp kwadratowych, z której wykruszyło się parę 
kamieni. 
Podciągnąłem się do niej ze zręcznością, która mnie samego zdumiała, i kiedy się 
w nią 
wcisnąłem, uderzył mnie cudownie świeży zapach. Miałem przed sobą stodołę i 
widząc w dole 
posłanie z koniczyny, skoczyłem przed siebie, wykonałem wspaniałe salto, po czym 
wylądowałem cało i zdrowo na plecach.
Leżąc bez tchu na koniczynie, poturbowany, z fartuchem ostemplowanym na przodzie 
racicami, wyzbyłem się ostatecznie iluzji, że praca dla ministerstwa jest łatwa.
Obolały wstawałem właśnie powoli, kiedy do stodoły wszedł Bell.
– Przepraszam, że musiałem wyjechać – powiedział, przyglądając mi się z 
zaciekawieniem. – 
Ale myślałem, że pan doktor już nas nie odwiedzi. Porządnie się pan spóźnił.
Otrzepałem się i wyczesałem palcami źdźbła siana z włosów.
– Tak, bardzo przepraszam. Ale jakoś udało mi się zrobić, co do mnie należało.
– Czy... nie miał pan jakichś kłopotów?
– Właściwie nie, tylko jedna z pańskich krów dokuczyła mi trochę. – Nie było 
sensu udawać, 
że nic się nie stało, więc opowiedziałem mu całą historię.
Nawet najbardziej życzliwy farmer znajduje sporo przyjemności w niepowodzeniach 
weterynarza i Bell słuchał mnie coraz bardziej rozbawiony. Kiedy skończyłem, 
zgiął się prawie 
w pół i ze śmiechem uderzył dłońmi po udach.
– Wyobrażam to sobie świetnie! To ta skrzyżowana z Ayrshire! Prawdziwa z niej 
diablica. 
Kupiłem ją tanio ubiegłej wiosny na targu i myślałem, że zrobiłem dobry interes, 
ale zaraz się 
przekonałem, że nie. Dwa tygodnie się męczyliśmy, żeby to wstrętne bydlę 
uwiązać.
– Szkoda, że o tym nie wiedziałem – powiedziałem chłodno.
Farmer spojrzał na dziurę w ścianie.
– I pan się przez to przecisnął... – Znowu dostał ataku śmiechu, który trwał 
dość długo, 
a potem zdjął czapkę i podszewką przetarł oczy.
– O Boże, Boże – wymruczał cicho – szkoda, że tego nie widziałem.
Moja ostatnia wizyta była pod Darrowby i słyszałem, jak zegar na kościele wybija 
kwadrans 
po siódmej, kiedy na sztywnych nogach wysiadłem z samochodu. Po łatwym dniu 
pracy 
w służbie państwowej czułem się załamany na ciele i duchu, musiałem stłumić jęk 
rozpaczy, 
kiedy znowu zobaczyłem oczekujący mnie jeszcze jeden długi rząd krowich zadów. 
Słońce stało 
już nisko i ciemne, burzowe chmury, piętrzące się na zachodzie, rzucały 
przedziwny cień; 
w staroświeckiej oborze z wąskimi okienkami bezkształtne zwierzęta majaczyły 
niewyraźnie.
No cóż, nie wolno mi tu marudzić, muszę załatwić sprawę szybko i jazda do domu, 
gdzie 
czeka na mnie jedzenie i wygodny fotel. O niczym więcej nie marzyłem. A więc 
lewa ręka 
u nasady ogona, prawa między tylne kończyny, szybkie badanie i następna krowa. Z 
oczami 
półprzymkniętymi, otępiały, przechodziłem od jednej krowy do drugiej jak robot, 
a odległy 
koniec obory wydawał mi się ziemią obiecaną.
I wreszcie ta ostatnia, tuż przy ścianie. Lewa ręka u nasady ogona, prawa 
pomiędzy tylne 
kończyny... Z początku mój zmęczony mózg nie zanotował faktu, że znajdowało się 
tam coś 
innego, coś zupełnie... innego. Dużo miejsca i zamiast wymienia...
Nagle oprzytomniałem i spojrzałem z boku na zwierzę. Wielki, kudłaty łeb 
odwrócił się 
w moją stronę i dwoje szeroko rozstawionych oczu spojrzało na mnie pytająco. W 
półmroku 
ledwie mogłem dostrzec mosiężne kółko w nosie.
Farmer, który dotąd towarzyszył mi w milczeniu, teraz odezwał się:
– Traci pan czas, młody człowieku, jemu naprawdę nic nie dolega.
Rozdział dwunasty
Na kartonie wiszącym nad łóżkiem starej kobiety widniał napis: „Bóg jest 
blisko”, ale 
w niczym nie przypominał na ogół spotykanych pobożnych tekstów. Nie miał ramy 
ani 
ozdobnego zazwyczaj liternictwa. Po prostu kawałek tektury długości może ośmiu 
cali 
z najzwyklejszym napisem, który równie dobrze mógłby zalecać: „Nie palić” albo 
informować: 
„Wyjście”. Zawieszony był niedbale na starym gazowym kinkiecie, tak że panna 
Stubbs mogła 
go widzieć ze swego posłania i z łatwością odczytać słowa: „Bóg jest blisko”.
Poza tym panna Stubbs niewiele więcej mogła widzieć, zapewne kilka stóp 
ligustrowego 
żywopłotu poprzez podarte zasłony, ale od wielu lat jej całym światem był przede 
wszystkim ten 
mały, zapchany sprzętami pokoik.
Znajdował się od frontu na parterze małego domku i kiedy przechodziłem przez 
gąszcz, 
który ongiś był ogrodem, widziałem psy, które, wskoczywszy na łóżko starej 
kobiety, 
przyglądały mi się uważnie. Ledwie zapukałem do drzwi, dom wprost trząsł się od 
ich 
szczekania. Zawsze tak było. Odwiedzałem pannę Stubbs od przeszło roku, 
regularnie co pewien 
czas, i obraz nigdy się nie zmieniał: najpierw wściekłe szczekanie, potem pani 
Broadwith, która 
opiekowała się panną Stubbs, wypychała psy do kuchni i otwierała mi drzwi, a ja 
wchodziłem 
i od razu widziałem pannę Stubbs, leżącą w kącie pokoju, i tę kartkę nad jej 
łóżkiem.
Znajdowała się w takim stanie od bardzo dawna i już nie miała wstać. Jednak 
nawet słowem 
nie wspomniała nigdy o swojej chorobie czy cierpieniach, lecz całą uwagę 
poświęcała swoim 
trzem psom i dwom kotom.
Dziś stary Prince niedomagał, a ja byłem poważnie zaniepokojony stanem jego 
serca – 
cierpiał bowiem na klasyczną niedomykalność zastawek. Czekał na mnie, a potem 
witał radośnie, 
łagodnie machając długim, strzępiastym ogonem.
Patrząc na ten ogon, można było pomyśleć, że Prince ma w sobie sporo z 
irlandzkiego setera, 
ale wystarczyło spojrzeć na jego duży biało-czarny korpus, na włochaty łeb i 
sterczące jak 
u alzatczyka uszy, żeby zmienić zdanie. Panna Stubbs często nazywała go „Pan 
Heinz” i choć 
może nie miał w sobie aż pięćdziesięciu siedmiu odmian, jakie produkował browar 
Heinza, jego 
mieszana krew sprawiała, że całkiem dobrze się trzymał. Ze swoim sercem dawno 
powinien był 
nie żyć.
– Uważałam, że trzeba zatelefonować do pana, panie doktorze – powiedziała pani 
Broadwith. 
Była miłą starszą wdową o okrągłej rumianej twarzy, kontrastującej z ostrymi 
rysami chorej, 
która leżała wsparta wysoko na poduszkach.
– Cały ostatni tydzień mocno kaszlał i dziś rano ledwie łaził. Nadal jednak ma 
apetyt.
– Spodziewam się tego. – Przesunąłem ręką po fałdach tłuszczu na żebrach. – 
Doprawdy 
tylko jakiś kataklizm mógłby oderwać Prince’a od miski.
Panna Stubbs roześmiała się, a stary pies, z półotwartym pyskiem, spoglądał to 
na nią, to na 
mnie i wydawał się brać udział w ogólnej wesołości. Przyłożyłem mu do serca 
stetoskop 
i słuchałem, dobrze wiedząc, co usłyszę. Mówi się, że serce pracuje: łup-łup, 
łup-łup, ale 
u Prince’a wyglądało to inaczej: pysz-pusz, pysz-pusz. Chyba tyle samo krwi 
cofało się, co było 
pompowane do naczyń krwionośnych. I jeszcze jedno, tym razem pysz-pusz było 
znacznie 
szybsze niż poprzednio; widać digitalis, który dostawał doustnie, nie 
wystarczał.
Ze smutkiem przesunąłem stetoskop dalej. Jak wszystkie stare psy z chroniczną 
niewydolnością serca miał stale bronchit, a ja przysłuchiwałem się bez 
entuzjazmu całej symfonii 
gwizdów, skrzypień i bulgotań, jakimi dawały o sobie znać płuca Prince’a. Stał 
nieruchomo, 
tylko ogon poruszał się powoli. Uważał zawsze za wielki zaszczyt, że go badam, i 
nie wątpiłem, 
że nawet teraz cieszył się z tego. Na szczęście, miał dolegliwość niezbyt 
bolesną.
Wyprostowałem się i pogłaskałem go po łbie, a w odpowiedzi on natychmiast chciał 
mi się 
oprzeć łapami o pierś. Nie bardzo mu się to udało i nawet ten mały wysiłek 
spowodował, że jego 
żebra zaczęły się mocno podnosić; wywiesił też język. Zrobiłem mu domięśniowo 
jeden zastrzyk 
z digitaliny, drugi z morfiny, co przyjął z wyraźną przyjemnością, traktując 
jako część zabawy.
– Mam nadzieję, panno Stubbs, że to wyrówna pracę serca i oddech. Przez resztę 
dnia będzie 
trochę oszołomiony, ale to mu dobrze zrobi. Niech dalej bierze te tabletki, a ja 
zostawię dla niego 
lekarstwo na bronchit. – I podałem jej mego wiernego sprzymierzeńca: buteleczkę 
ipekakuany 
z octanem amonu.
Następna faza wizyty zaczęła się w momencie, kiedy pani Broadwith przyniosła mi 
filiżankę 
herbaty i wypuściła pozostałe zwierzęta z kuchni: Bena, walijskiego teriera, i 
Sally, cocker-
spanielkę. Wtedy rozległo się ogłuszające szczekanie przy wtórze Prince’a. Za 
psami wyszły 
zaraz wytwornie kroczące koty: Artur i Susie, i natychmiast zaczęły się ocierać 
o moje spodnie.
Było to tradycyjne tło licznych filiżanek herbaty, jakie wypiłem z panną Stubbs 
pod małym 
kartonikiem wiszącym nad jej łóżkiem.
– Jak się dziś pani czuje? – spytałem.
– Och, znacznie lepiej – odpowiedziała natychmiast i jak zawsze zmieniła temat.
Najbardziej lubiła rozmawiać o swoich ulubieńcach i o tych zwierzętach, które 
znała od 
dzieciństwa w ciągu swego długiego życia. Opowiadała też dużo o czasach, kiedy 
żyła jej 
rodzina. Lubiła opisywać eskapady swoich trzech braci i tego dnia pokazała mi 
fotografię, którą 
pani Broadwith znalazła na dnie szuflady.
Wziąłem ją od niej: ze starego pożółkłego zdjęcia uśmiechnęło się do mnie trzech 
młodych 
ludzi w pumpach i małych okrągłych czapkach z lat dziewięćdziesiątych. Wszyscy 
trzej trzymali 
długie gliniane fajki, a przekorny łobuzerski wyraz ich twarzy przetrwał 
niezmącony aż do dziś.
– Wyglądają na bardzo wesołych chłopców, panno Stubbs – powiedziałem.
– Och, to były urwisy! – zawołała i odrzuciwszy głowę do tyłu, roześmiała się, a 
pod 
wpływem miłych wspomnień się rozpromieniła. Przypomniałem sobie różne pogłoski, 
jakie 
słyszałem we wsi: o zamożnym ojcu i jego rodzinie, która mieszkała w wielkim 
domu wiele lat 
temu, o katastrofie spowodowanej jakimiś zagranicznymi inwestycjami i nagłej 
zmianie 
warunków życia.
„Kiedy ten stary umarł, był goły jak święty turecki. Niewiele co mu zostało”.
Musiało jednak zostać tyle, że panna Stubbs mogła za to utrzymać siebie i swoje 
zwierzęta 
i opłacić panią Broadwith. Ale nie tyle, żeby pielęgnować ogród, pomalować dom 
czy pozwolić 
sobie na jakieś drobne luksusy.
Popijając powoli herbatę, patrzyłem na psy siedzące rzędem przy łóżku i na koty, 
które 
umościły się wygodnie na posłaniu, i byłem – jak zresztą często przedtem – 
przerażony 
odpowiedzialnością, jaka na mnie spadła. Jedyną radością w życiu starej, 
dzielnej kobiety było 
przywiązanie jej kudłatej czeredy i te wierne oczy, które zawsze miała blisko 
siebie. Cały 
szkopuł w tym, że psy były stare. Dawniej były cztery, ale jeden, naprawdę 
bardzo wiekowy 
złocisty labrador, zakończył życie kilka miesięcy temu. Teraz ja musiałem dbać o 
pozostałe, 
a żaden z nich nie miał mniej niż dziesięć lat.
Były bardzo dziarskie, ale każdemu dokuczała już starość: Prince miał chore 
serce, Sally 
zaczęła pić dużo wody, co mogło być objawem stanu ropnego macicy, Ben chudł z 
powodu 
zapalenia nerek. Nie mogłem mu dać nowych nerek i nie bardzo wierzyłem w 
hexaminę, którą 
mu przepisałem. Ben miał jeszcze jedną dolegliwość, mianowicie bardzo szybko 
rosły mu pazury 
i musiałem je często przycinać.
Koty były w lepszej formie, chociaż Susie schudła ostatnio, i ja, w obawie, czy 
to 
przypadkiem nie nowotwór, często nagniatałem jej brzuch. Z całego towarzystwa w 
najlepszym 
stanie był Artur, właściwie nic mu nie dolegało z wyjątkiem skłonności do 
kamienia nazębnego.
Panna Stubbs też była tym zaniepokojona i kiedy skończyłem pić herbatę, 
poprosiła mnie, 
żebym go obejrzał. Wziąłem Artura z łóżka i otworzyłem mu pyszczek.
– Stara bieda, znowu trochę narosło. Skoro tu jestem, od razu zrobię z tym 
porządek.
Artur, wielki wykastrowany kocur, był żywym zaprzeczeniem różnych teorii, że 
koty są 
zimne, egoistyczne i tak dalej. Jego piękne oczy, znajdujące się w największym 
kocim pysku, 
jaki kiedykolwiek widziałem, patrzyły na świat z ogromną życzliwością i 
tolerancją, a każdy ruch 
Artura cechowała wielka godność.
Kiedy zacząłem oskrobywać mu zęby, pierś jego wezbrała potężnym mruczeniem, 
przypominającym stłumioną pracę silnika przyczepnego łodzi. Nikt nie musiał go 
trzymać, 
siedział spokojnie i drgnął tylko raz, kiedy szczypcami, chcąc usunąć spory 
kawałek kamienia 
nazębnego z trzonowców, przypadkiem uderzyłem go w dziąsło. Podniósł wtedy 
powoli wielką 
łapę, jakby chciał powiedzieć: „Uważaj, chłopie”, ale pazury miał schowane.
Następna wizyta odbyła się w miesiąc później. O szóstej po południu 
zatelefonowała do mnie 
pani Broadwith, prosząc o natychmiastowy przyjazd, ponieważ Ben stracił 
przytomność. 
Wskoczyłem do samochodu i w dziesięć minut później torowałem sobie drogę przez 
zarośnięty 
ogród, a zwierzęta obserwowały mnie przez okno. Kiedy zapukałem, rozległo się 
zwykłe 
szczekanie, ale Benowego nie usłyszałem. Wszedłem do małego pokoju i zobaczyłem 
starego psa 
leżącego bardzo spokojnie na boku przy łóżku panny Stubbs.
W księdze wizyt piszemy w takim wypadku: „Post mortis. – Przybycie po śmierci”. 
Kilka 
słów, lecz iluż dotyczyły sytuacji – mogła to być śmierć chorych na gorączkę 
poporodową krów, 
wzdęte wólce, cielęta, które zginęły z powodu colibacteriosy. A dziś ten wpis 
oznaczał, że nie 
będę więcej przycinał pazurów Benowi.
Nieczęsto w przypadkach zakażenia nerek sprawa idzie tak błyskawicznie, ale u 
Bena 
poziom białka w moczu niebezpiecznie się ostatnio podniósł.
– Tak, szybko to poszło, panno Stubbs. Jestem pewien, że poczciwe psisko wcale 
nie 
cierpiało. – Słowa moje zabrzmiały kulawo i niezbyt przekonująco.
Stara pani panowała nad sobą. Żadnych łez, tylko pełen skupienia spokój, kiedy 
patrzyła 
z łóżka na swego tyloletniego przyjaciela. Uważałem, że należy go zabrać stąd 
jak najszybciej, 
wsunąłem pod niego koc i podniosłem. Miałem już wyjść, kiedy panna Stubbs 
powiedziała:
– Niech pan zaczeka chwilę. – Z trudem obróciła się na bok i spojrzała na Bena. 
Potem ciągle 
z tym samym wyrazem twarzy wyciągnęła rękę i pogłaskała psa po łbie. Gdy 
wychodziłem 
spiesznie z pokoju, leżała spokojnie na poduszkach.
W kuchni odbyłem szeptem naradę z panią Broadwith.
– Zaraz pobiegnę na wieś i sprowadzę Freda Mannersa, to zakopie Bena – 
powiedziała. – 
A jeśli pan doktor ma czas, to niech pan trochę posiedzi ze starszą panią, 
dopóki nie wrócę, 
i porozmawia z nią. Dobrze jej to zrobi.
Wróciłem do pokoju i usiadłem przy łóżku. Panna Stubbs chwilę wyglądała przez 
okno, 
potem odezwała się:
– Wie pan, panie doktorze, teraz na mnie kolej.
– Co pani chce przez to powiedzieć?
– Dzisiaj odszedł Ben, a ja będę następna. Wiem o tym.
– Och, nonsens! Po prostu jest pani trochę przygnębiona. Każdy z nas przeżywa to 
na swój 
sposób. – Byłem jednak zaniepokojony. Nigdy przedtem nawet słowem nie napomknęła 
o śmierci.
I wcale się nie boję. Wiem, że tam czeka na mnie coś lepszego. Nigdy w to nie 
wątpiłam. – 
Zapanowało milczenie, kiedy tak leżała spokojnie, wpatrzona w karton wiszący na 
starym 
kinkiecie. Wreszcie głowa na poduszce odwróciła się znowu do mnie. – O jedno 
tylko się 
martwię. – Wyraz jej twarzy zmienił się tak nagle, jakby spadła z niej maska. Ta 
dzielna kobieta 
była prawie nie do poznania. Przerażenie malowało się w jej oczach, kiedy 
chwyciła mnie za 
rękę. – O moje psy i koty, panie Herriot. Obawiam się, że tam, gdzie pójdę, może 
nigdy ich nie 
zobaczę. I to mnie martwi najwięcej. Wiem, że połączę się znowu z rodzicami i 
braćmi, ale... 
ale...
– Ale dlaczego nie ze swoimi zwierzętami?
– Właśnie o to mi idzie. – Poruszyła głową i po raz pierwszy ujrzałem łzy na jej 
policzkach. 
– Mówi się, że zwierzęta nie mają duszy.
– Kto mówi?
– Och, czytałam to i wiem, że wielu ludzi wierzących tak sądzi.
– Ja tak nie myślę. – Pogłaskałem rękę, która ciągle ściskała moją dłoń. – Jeśli 
posiadanie 
duszy oznacza zdolność odczuwania miłości i lojalności, i wdzięczności, to 
zwierzęta są znacznie 
lepsze od wielu ludzi. Nie ma pani żadnych powodów, żeby tym się martwić.
– Chciałabym, żeby pan miał rację. Leżę tak nocami i myślę o tym.
– Wiem, że mam rację, panno Stubbs, i niech pani ze mną nie dyskutuje. Nas, 
weterynarzy, 
uczą o duszy zwierząt.
Napięcie zniknęło z jej twarzy i roześmiała się z dawną dzielnością.
– Bardzo przepraszam, że pana tym nudzę, nie będę więcej poruszać tego tematu. 
Ale zanim 
pan odejdzie, chcę, żeby pan był ze mną całkowicie szczery. Nie chcę z pańskiej 
strony 
uspokojenia, lecz prawdy. Wiem, że jest pan bardzo młody, ale proszę, niech mi 
pan powie, jakie 
jest pańskie zdanie? Czy moje zwierzęta pójdą za mną?
Pytająco patrzyła mi prosto w oczy. Zmieniłem pozycję w fotelu i kilka razy 
przełknąłem 
ślinę.
– Obawiam się, panno Stubbs, że mam dosyć mętne pojęcie o tym wszystkim, ale 
jednego 
jestem całkowicie pewien. Gdziekolwiek pani pójdzie, one pójdą tam również.
Ciągle patrzyła na mnie, ale jej twarz znowu była spokojna.
– Dziękuję panu, doktorze, wiem, że był pan ze mną szczery. Pan w to istotnie 
wierzy, 
prawda?
– Wierzę – odparłem – całym sercem w to wierzę.
Chyba dopiero w miesiąc później i to całkiem przypadkowo dowiedziałem się, że 
wtedy 
widziałem pannę Stubbs po raz ostatni. Kiedy umiera samotna, uboga kobieta, 
ludzie nie 
podbiegają do człowieka na ulicy, żeby mu o tym powiedzieć. Byłem w swoim 
zwykłym 
objeździe, kiedy pewien farmer wspomniał, że jej dom w Corby jest na sprzedaż.
– Ale co z panną Stubbs? – spytałem.
– Och, zmarła nagle jakieś trzy tygodnie temu. Powiadają, że dom jest w marnym 
stanie, 
nieodnawiany od wielu lat.
– To pani Broadwith tam nie została?
– Nie, podobno mieszka w drugim końcu wsi.
– Ale nie wie pan, co się stało z kotami i psami?
– Jakimi psami i kotami?
Skróciłem swoją wizytę. I nie pojechałem do Skeldale House, choć była to pora 
lunchu. 
Zamiast tego wydusiłem z mojego protestującego samochodziku największą szybkość 
i pognałem do Corby; tutaj pierwszą spotkaną osobę spytałem, gdzie mieszka pani 
Broadwith. 
Dom jej był mały, skromny, ale przyjemny dla oka; sama otworzyła drzwi na moje 
pukanie.
– Och, proszę wejść, panie doktorze. To miło, że pan do mnie wpadł. – Weszliśmy 
do środka 
i usiedliśmy naprzeciw siebie przy czysto wyszorowanym stole.
– Jakie to smutne, że starsza pani umarła – powiedziała.
– O tak, właśnie dowiedziałem się o tym.
– W każdym razie koniec miała spokojny. Po prostu zasnęła.
– Rad jestem to słyszeć.
Pani Broadwith rozejrzała się po pokoju.
– Jestem szczęśliwa, że udało mi się kupić ten domek, zawsze chciałam mieć coś 
takiego.
Nie mogłem dłużej zapanować nad sobą.
– A co się stało ze zwierzętami?! – wybuchnąłem.
Och, są w ogrodzie – odparła spokojnie. – Z tyłu mam sporą działkę. – Wstała, 
otworzyła 
drzwi, a ja z uczuciem ulgi powitałem wejście moich starych przyjaciół. W 
mgnieniu oka Artur 
wskoczył mi na kolana i wygięty w łuk ocierał się ekstatycznie o moje ramię, a 
tymczasem 
przyczepny motorek pracował tak głośno, że słychać go było mimo szczekania psów. 
Prince, 
sapiący jak zawsze, machał ogonem i pomiędzy szczęknięciami śmiał się do mnie 
uszczęśliwiony.
– Świetnie wyglądają, pani Broadwith. Jak długo tu pozostaną?
– Pozostaną tu na zawsze. Tak samo jestem do nich przywiązana jak panna Stubbs i 
nie 
mogłabym się z nimi rozstać. Będą u mnie miały dobrą opiekę do końca swego 
życia.
Spojrzałem na typową yorkshirską twarz, na ciężkie policzki przecięte ponurymi 
bruzdami, 
którym kłam zadawały dobre, przyjazne oczy.
– To wspaniale – powiedziałem – ale czy to nie będzie... no, czy to nie będzie 
dla pani zbyt 
kosztowne żywić je?
– O nie, o to nie musi się pan martwić. Mam trochę oszczędności.
– To świetnie, a ja będę tu od czasu do czasu zaglądał, żeby zobaczyć, jak się 
czują. 
Przejeżdżam przez tę wieś co kilka dni. – Wstałem, zamierzając wyjść.
Pani Broadwith wyciągnęła rękę.
– Jeszcze o jedno chciałabym pana poprosić, żeby pan, zanim zacznie się 
wyprzedaż rzeczy 
w domu panny Stubbs, poszedł tam i zabrał swoje lekarstwa, te, które pan 
przepisywał. Są we 
frontowym pokoju.
Wziąłem klucz i pojechałem na drugi koniec wsi. Kiedy otworzyłem kulawą furtkę 
i ruszyłem przez wybujałą trawę, front domu wydał mi się dziwnie martwy bez psów 
w oknie, 
a kiedy ze skrzypieniem otworzyły się drzwi i wszedłem do środka, ogarnęła mnie 
cisza 
przygniatająca jak całun.
Nic nie zostało ruszone. Łóżko z pogniecioną kołdrą nadal stało w rogu. Zacząłem 
zbierać na 
pół opróżnione buteleczki, słoik z maścią, tekturowe pudełko z tabletkami, które 
staremu Benowi 
przynosiły ulgę.
Kiedy zabrałem już wszystko, popatrzyłem na pokój. Nie wrócę tu już nigdy, przy 
drzwiach 
zatrzymałem się i przeczytałem po raz ostatni napis wiszący nad pustym łóżkiem.
Rozdział trzynasty
I ten wieczór wtorkowy spędzałem jak wszystkie inne – wpatrzony w tył głowy 
Helen 
Alderson w Towarzystwie Muzycznym naszego miasta. Okrężna to była droga, żeby ją 
lepiej 
poznać, ale nie umiałem wpaść na lepszy pomysł.
Od tego ranka, kiedy na wysoko położonym wrzosowisku złożyłem nogę cielakowi, 
regularnie sprawdzałem księgę wezwań w nadziei, że znowu pojadę do Helen na 
farmę. Lecz 
Aldersonowie zdawali się mieć rozpaczliwie zdrowe bydło. Musiałem się zadowolić 
myślą, że za 
miesiąc konieczna będzie wizyta, żeby zdjąć gips. Prawdziwym ciosem dla mnie był 
telefon ojca 
Helen, który powiedział, że sam zdjął gips, ponieważ cielę całkiem wydobrzało. Z 
zadowoleniem 
stwierdził, że złamanie świetnie się zrosło i cielak nie kuleje.
Podziwiałem dotąd inicjatywę mieszkańców gór Dale i ich wiarę we własne siły, 
ale teraz te 
cechy przeklinałem – no i wstąpiłem do Towarzystwa Muzycznego. Kiedyś zobaczyłem 
Helen 
wchodzącą do gmachu szkolnego, gdzie odbywały się spotkania i koncerty, i z 
desperacką 
odwagą poszedłem za nią.
To było wiele tygodni temu i – jak stwierdziłem ze smutkiem – nie poczyniłem 
żadnych 
postępów. Nie mogłem sobie przypomnieć, ile tenorów, sopranów i męskich chórów 
przewinęło 
się przez tę niewielką klasę, a nawet pewnego dnia wystąpiła w niej miejscowa 
orkiestra dęta, 
omal przyprawiając mnie o pęknięcie bębenków, lecz ja nie posunąłem się o krok.
Natomiast tego wieczoru, choć kwartet smyczkowy piłował struny wytrwale, ja 
prawie go 
nie słyszałem. Moje oczy jak zwykle wbite były w Helen, siedzącą kilka rzędów 
przede mną 
między dwiema starszymi paniami, z którymi zawsze przychodziła. Oto przyczyna 
mego 
niepowodzenia: obecność tych dwóch leciwych dam, która wykluczała wszelkie 
szanse 
prywatnej rozmowy, nawet w przerwie na herbatę. Do tego panowała niesprzyjająca 
atmosfera, 
członkami Towarzystwa byli bowiem przeważnie ludzie starsi; a na domiar złego 
ten okropny 
zapach klasy szkolnej: atramentu, zeszytów, kredy i ołówków. Było to miejsce, 
gdzie nie można 
było powiedzieć od niechcenia: „A co pani robi w sobotni wieczór?”
Piłowanie się skończyło i wszyscy zaczęli klaskać. Siedzący w pierwszym rzędzie 
pastor 
wstał i promieniejąc, spojrzał na zebranych:
– A teraz, panie i panowie, myślę, że zrobimy małą, piętnastominutową przerwę, 
gdyż, jak 
widzę, nasi chętni pomocnicy przygotowali już herbatę. Kosztuje jak zwykle trzy 
pensy. – 
W odpowiedzi rozległ się śmiech i nastąpiło ogóle odsuwanie krzeseł.
Wraz z innymi poszedłem do hallu, położyłem trzypensówkę na tacy i wziąłem 
filiżankę 
herbaty z biskwitem. Zawsze wtedy starałem się być blisko Helen – w cichej 
nadziei, że może 
coś się wreszcie zacznie dziać. Zresztą, nie było to wcale takie łatwe, gdyż 
często osaczał mnie 
dyrektor szkoły wraz z innymi osobami, które patrzyły na weterynarza melomana 
jak na 
curiosum, ale dzisiaj udało mi się przypadkiem znaleźć tuż przy Helen i jej 
towarzyszkach.
Spojrzała na mnie znad brzegu filiżanki.
– Dobry wieczór, panie doktorze, jak się panu podoba koncert?
O Boże, zawsze to mówiła. I do tego ten „pan doktor”! Cóż jednak mogłem zrobić? 
„Mów 
do mnie Jim” – brzmiałoby cudownie. Również jak zawsze odpowiedziałem:
– Dobry wieczór, panno Alderson. O tak, koncert jest bardzo udany. – Znowu 
wszystko na 
nic.
Gryzłem mego biskwita, a starsze panie rozmawiały o Mozarcie. Zapowiadało się, 
że będzie 
tak jak w inne wtorki. Czułem się pokonany. Właściwie już chciałem poniechać 
całej sprawy, 
kiedy do naszej grupki podszedł nadal promieniejący pastor.
– Obawiam się, że będę musiał poprosić kogoś o pomoc w zmywaniu. Może dziś wezmą 
się 
do tego we dwójkę nasi młodzi państwo? – Spojrzał filuternie najpierw na Helen, 
potem na mnie.
Nigdy mnie specjalnie nie pociągało zmywanie filiżanek, lecz nagle doznałem 
uczucia, że 
ujrzałem ziemię obiecaną.
– Ależ tak, z wielką chęcią, jeśli tylko pannie Alderson to odpowiada.
– Oczywiście, że odpowiada – uśmiechnęła się Helen.
– I na nas musiała wreszcie przyjść kolej. Zawiozłem na wózku filiżanki i spodki 
do 
zmywalni. Było to wąskie pomieszczenie ze zlewem i kilkoma półkami akurat tyle 
miejsca, 
żebyśmy się we dwoje zmieścili.
– Chce pan wycierać czy zmywać? – spytała Helen.
– Wolę zmywać – odparłem i puściłem gorącą wodę do zlewu. – „Nie będzie teraz 
trudno 
poprowadzić rozmowę w takim kierunku, w jakim pragnę – pomyślałem. – Nigdy 
więcej nie trafi 
mi się lepsza okazja niż tu, w tym malutkim pokoiku, gdzie jest tak bardzo 
ciasno”.
Czas nam upływał dziwnie szybko. Przez pięć minut rozmawialiśmy tylko o muzyce. 
Z narastającym przerażeniem zauważyłem, że stos naczyń prawie się kończy, a ja 
nic nie 
osiągnąłem. Uczucie to przeszło w panikę, kiedy z mydlanej wody wyjąłem ostatnią 
filiżankę.
Muszę to zrobić teraz. Wyciągnąłem filiżankę w kierunku Helen, a ona chciała ją 
wziąć ode 
mnie, ale ja trzymałem mocno za uszko, czekając na natchnienie. Pociągnęła 
delikatnie, lecz ja 
nie puszczałem. Nastąpiła niby zabawa w przeciąganie liny. I wtem usłyszałem 
jakieś ochrypłe 
skrzeczenie, w którym z trudem rozpoznałem własny głos.
– Czy mógłbym się z panią spotkać?
Przez chwilę nie odpowiadała, a ja chciałem coś wyczytać z jej twarzy. Czy była 
zdziwiona, 
znudzona, a może nawet oburzona?
– Jeśli ma pan ochotę – odparła zarumieniona. I znowu usłyszałem to okropne 
skrzeczenie:
– W sobotę wieczorem?
Skinęła potakująco głową, wytarła filiżankę i wyszła.
Wróciłem na swoje miejsce, a serce waliło mi jak młotem. Nie zwracałem wcale 
uwagi na 
jakiś utwór Haydna grany przez kwartet. Wreszcie postawiłem na swoim. Ale czy 
ona naprawdę 
chce się ze mną zobaczyć? Czy też została zmuszona? Na samą myśl o tym z 
zawstydzenia 
kurczyły mi się palce u nóg; jedyną pociechą była świadomość, że dobrze czy źle, 
ale pierwszy 
krok został zrobiony. Tak, wreszcie go zrobiłem.
Rozdział czternasty
Siedziałem przy śniadaniu i patrzyłem, jak jesienna mgła roztapia się we 
wczesnym słońcu. 
Zapowiadał się jeszcze jeden pogodny dzień, ale w starym domu panował tego ranka 
chłód, jak 
gdyby wyciągnięta zimna ręka przypominała nam, iż lato minęło i czekają nas 
trudne miesiące.
– Piszą tutaj – odezwał się Siegfried, opierając ostrożnie egzemplarz „Darrowby 
and Houlton 
Timesa” o dzbanek z kawą – że farmerzy nie mają żadnych uczuć dla swoich 
zwierząt.
Podniosłem wzrok znad tostu, który właśnie smarowałem.
– Chcesz powiedzieć, że są okrutni?
– No, niezupełnie, ale ten facet twierdzi, że farmer traktuje swoje bydło czysto 
komercjalnie, 
że w jego stosunku do zwierząt nie ma cienia sentymentu, żadnych uczuć.
– Trudno sobie wyobrazić, żeby wszyscy byli tacy jak biedny Kit Bilton, nie 
uważasz? 
Zwariowaliby.
Kit był kierowcą ciężarówki, który – jak wielu mieszkańców Darrowby – w szopie 
na końcu 
ogrodu hodował świnię na potrzeby rodziny. Tragedia nastąpiła, kiedy trzeba ją 
było zabić; Kit 
płakał przez trzy dni. Akurat odwiedziłem ich wtedy: żona i córka bardzo 
zaaferowane 
przygotowywały mięso na przetwory i marynaty, a tymczasem Kit siedział skulony 
przy 
palenisku kuchennym z oczami pełnymi łez. Ten wielki mężczyzna, który jednym 
ruchem 
potężnych ramion potrafił rzucić dwustufuntowy worek mąki na swój wóz, teraz 
chwycił mnie za 
rękę i łkając, wyszeptał: „Nie mogę tego znieść, panie doktorze. Ta świnia była 
jak człowiek, 
daję słowo, jak człowiek”.
– No tak, owszem. – Siegfried pochylił się i ukrajał kawałek domowego chleba, 
pieczonego 
przez panią Hall. -
Ale Kit nie jest prawdziwym farmerem. Ten artykuł mówi o ludziach, którzy hodują 
zwierzęta na dużą skalę. Pytanie, czy potrafią oni zaangażować się w to 
uczuciowo. Czy 
właściciel farmy mlecznej dojąc, powiedzmy, pięćdziesiąt krów, naprawdę potrafi 
którąś z nich 
polubić, czy też są one dla niego wyłącznie producentkami mleka.
– Tak, to ciekawe zagadnienie – powiedziałem. – I wydaje mi się, że poruszyłeś 
bardzo 
istotny problem. Jak ci wiadomo, sporo naszych farmerów gospodarujących wysoko w 
górach 
ma niewielkie stada. I zawsze dają imiona swoim krowom:
Daisy, Mabel, wczoraj na przykład widziałem krowę o dziwacznym imieniu 
Kipperlugs. 
Sądzę, że ci mali farmerzy darzą uczuciem swoje zwierzęta, ale nie sądzę, żeby 
to było możliwe 
w przypadku hodowli na wielką skalę.
Siegfried wstał od stołu i przeciągnął się z zadowoleniem.
– Pewno masz rację. W każdym razie posyłam cię dziś rano do naprawdę wielkiego 
farmera 
– Johna Skiptona z Dennaby Close. Dwa stare konie są w kiepskim stanie, trzeba 
im zdjąć 
kamień nazębny. Weź lepiej komplet instrumentów, wszystkiego tam się można 
spodziewać.
Przeszedłem przez korytarz do małego pokoiku i spojrzałem uważnie na 
instrumenty. 
Czułem się wręcz jak średniowieczny medyk, kiedy musiałem się zajmować 
stomatologią dużych 
zwierząt, a w czasach, gdy na farmach było sporo koni pociągowych, stale 
mieliśmy w tej 
dziedzinie dużo roboty. Najczęstszym zabiegiem było u młodych koni usuwanie 
kłów, zwanych 
potocznie „wilczymi zębami”. Nie wiem, skąd się wzięła ta nazwa, ale taki mały 
wilczy ząb, 
rosnący przed trzonowymi, uważany był za przyczynę wszelkich dolegliwości u 
młodego 
zwierzęcia.
Mogli sobie weterynarze twierdzić, że taki mały szczątkowy ząb nie ma wpływu na 
zdrowie 
konia i że jego dolegliwości spowodowane są zapewne przez robaki, ale farmerzy 
byli nieugięci 
– żądali, żeby go usunąć, koniec, kropka.
Robiliśmy to w ten sposób, że koniowi, którego wprowadzano w ciasny kąt, 
przykładaliśmy 
rozszczepiony koniec metalowego dłuta do tego wilczego zęba i uderzaliśmy mocno 
w drugi 
koniec niezwykle dużym drewnianym młotem. Ponieważ taki ząb nie jest zbyt 
ukorzeniony, 
zabieg nie bywa specjalnie bolesny, ale mimo to konie go nie lubią. I zwykle, 
gdy my paraliśmy 
się z zębem, przednie kopyta znajdowały się na wysokości naszych uszu.
A najgorsze, że po wyrwaniu zęba i pouczeniu farmera, że zrobiliśmy to tylko na 
jego 
żądanie, ponieważ to zwykły zabobon, koniowi natychmiast się polepszało i 
zaczynał się 
znakomicie rozwijać. Farmerzy – zwykle powściągliwi, jeśli idzie o nasze 
uwieńczone skutkiem 
poczynania, gdyż obawiali się, że możemy podwyższyć rachunek – w takich razach 
rezygnowali 
z wszelkiej ostrożności. Potrafili wołać do nas przez całe targowisko:
– Czy pamięta pan, doktorze, tego konia, któremu wyrwał pan wilczy ząb? Świetnie 
się ma, 
pomogło mu.
Znowu spojrzałem z obrzydzeniem na instrumenty dentystyczne: szczypce o długim 
ramieniu, ostre nożyce, kleszcze, rozwieracz szczęk, młotki i dłuta, tarniki i 
skrobaczki – 
przypominały te z bardziej niewinnych narzędzi hiszpańskiej inkwizycji. Do 
noszenia całego 
ekwipunku mieliśmy długą, drewnianą skrzynkę z uchwytem, którą z trudem 
zataszczyłem do 
samochodu.
Właściwie Dennaby Close nie było farmą, lecz pomnikiem ludzkiego uporu i 
zdolności. 
Piękny stary dom, rozległe zabudowania, ogromny trawnik o soczystej zieleni, 
leżący w dolnej 
partii zbocza górskiego, świadczyły o tym, że stary John Skipton, który zaczął 
jako zwykły 
parobek, a teraz był bogatym właścicielem ziemskim, dokonał tego, co niemożliwe.
Cud ten nie zdarzył się nagle; stary John miał za sobą długie lata ciężkiej 
harówki, która 
zabiłaby większość innych ludzi. Wiódł życie, w którym nie było miejsca dla żony 
i które 
wykluczało założenie rodziny czy jakiekolwiek wygody, ale za to dawało co 
innego: znakomitą 
orientację w sprawach rolniczych; dzięki temu stary człowiek na wiele mil wokoło 
stał się żywą 
legendą. „Kiedy cały świat idzie jedną drogą, ja pójdę inną” – było jednym z 
jego przytaczanych 
powiedzeń i trzeba przyznać, że majątki Skiptona przynosiły zyski w czasach, gdy 
inne 
bankrutowały. Dennaby było zaledwie jedną z farm Johna, w dolnym biegu Dale miał 
bowiem 
jeszcze dwie, po czterysta akrów każda, nastawione na uprawę zbóż.
Zwyciężył, ale byli tacy, którzy uważali, że sam został w trakcie walki 
zwyciężony. Przez 
tyle lat zmagał się z przeciwnościami i tak bez reszty się temu oddał, że nie 
potrafił już obrać 
innej drogi. Teraz, kiedy wreszcie mógłby się cieszyć zbytkiem, nie miał na to 
czasu; powiadano, 
że jego najubożsi pracownicy żyli lepiej od niego.
Kiedy wysiadłem z samochodu, stałem przez chwilę, oglądając dom, jak gdybym 
nigdy 
przedtem go nie widział, i znowu zachwyciło mnie jego wytworne piękno, które 
przez ponad 
trzysta lat opierało się zwycięsko działaniu ostrego klimatu. Z daleka 
przyjeżdżali ludzie, żeby 
obejrzeć Dennaby Close i sfotografować tę piękną siedzibę: szybki oprawne w 
ołów, potężne 
kominy górujące nad starymi, porosłymi mchem dachówkami, albo też żeby się 
przespacerować 
po zaniedbanym ogrodzie i wejść po schodach prowadzących do nabijanych 
metalowymi 
ćwiekami drzwi, które wieńczył kamienny łuk.
Piękna dama w kapeluszu z piórem powinna była spoglądać ze stylowego okna na 
przechadzającego się w dole wytwornego kawalera w koronkach i obcisłych 
spodniach. Ale był 
tylko stary John – w zniszczonej kurtce bez guzików, przepasany podwójnym 
sznurkiem – który 
wyraźnie zniecierpliwiony szedł, kuśtykając na moje spotkanie.
– Niech pan wejdzie na chwilę, młody człowieku! – zawołał. – Muszę panu zapłacić 
mały 
rachunek. – Poprowadził mnie na tył domu, a ja szedłem za nim potulnie, 
zastanawiając się nad 
dziwnym zjawiskiem, że w Yorkshire każdy rachunek był „mały”. Przez kuchnię o 
kamiennej 
podłodze weszliśmy do rozległego pięknego pokoju, w którym znajdował się tylko 
stół, kilka 
drewnianych krzeseł i kulawa sofa.
Stary podszedł spiesznie do gzymsu nad kominkiem i zza zegara wyciągnął zwitek 
papierów. 
Przekartkował je, położył jakąś kopertę na stole, potem wyciągnął książeczkę 
czekową i rzucił ją 
przede mną. Zrobiłem to, co zawsze – wyjąłem rachunek, sumę wypisałem na czeku 
i podsunąłem mu go do podpisu. Stawiał litery powoli, ze skupieniem, a jego 
zniszczona twarz 
o drobnych rysach była tak nisko pochylona, że daszkiem starej czapki sukiennej 
prawie dotykał 
pióra. Gdy tak siedział, spodnie mu się podciągnęły i mogłem zobaczyć gołe, 
chude łydki i gołe 
kostki. Do swoich ciężkich butów nie nosił skarpetek.
Ledwie schowałem czek do kieszeni, John zerwał się z krzesła.
– Musimy iść nad rzekę, do koni. – Wybiegł z domu prawie kłusem.
Wyjąłem skrzynkę z instrumentami z bagażnika. Śmieszna rzecz, ilekroć musiałem 
nieść ze 
sobą ciężki ekwipunek, moi pacjenci zawsze znajdowali się daleko. Skrzynka 
zdawała się być 
wyładowana ołowiem, a podczas marszu przez ogrodzone murkami pastwiska nie 
stawała się 
wcale lżejsza.
Stary człowiek chwycił widły, wbił je w belę siana i bez wysiłku zarzucił sobie 
na ramię. 
I zaraz ruszył tym samym szybkim krokiem. Szliśmy od jednej bramy do drugiej, 
często 
skracając sobie drogę na ukos. John nie zwalniał, a ja ledwo za nim nadążyłem, 
potykając się, 
sapiąc i starając się nie myśleć o tym, że jest ode mnie starszy co najmniej o 
pięćdziesiąt lat.
Mniej więcej w połowie drogi napotkaliśmy grupkę mężczyzn w podeszłym wieku 
reperujących dziurę w jednym z owych kamiennych murków, które tak ciekawe wzory 
kreślą na 
wszystkich zielonych zboczach gór Dale. Jeden z nich podniósł wzrok i powiedział 
wesoło:
– Piękny mamy ranek, panie Skipton.
– Bierz się do roboty, stary leniu – mruknął w odpowiedzi John, a tamten 
uśmiechnął się 
z zadowoleniem, jakby go spotkał komplement.
Byłem rad, kiedy wreszcie dotarliśmy do równego terenu nad rzeką. Miałem 
uczucie, że 
ramiona wydłużyły mi się o parę cali, pot spływający z czoła osiadł mi na 
brwiach. John zdawał 
się być zupełnie niezmęczony, zdjął widły z ramienia i bela siana z głuchym 
łomotem spadła na 
ziemię.
Na ten odgłos dwa konie odwróciły się w naszą stronę. Stały blisko siebie po 
pęciny 
w żwirowanej płyciźnie małej zatoczki, wciętej w zieloną murawę łąki i ocierały 
się wzajemnie 
głowami o kłęby, nieświadome naszego zbliżania się. Wysoka skała zwisająca nad 
drugim 
brzegiem chroniła znakomicie to miejsce przed wiatrem, a po obu stronach lśniły 
barwami 
w jesiennym słońcu kępy dębów i buków.
– Pięknie tu, panie Skipton – powiedziałem.
– O tak, chłodno im podczas upału, a zimą mają schronienie w stodole. – John 
wskazał na 
niski budynek o grubych ścianach. – Mogą sobie wchodzić i wychodzić, kiedy 
zechcą.
Na dźwięk jego głosu konie sztywnym truchtem wybiegły z rzeki, a gdy się 
zbliżyły, widać 
było, że są bardzo stare. Klacz była kasztanowata, a wałach jasnogniady, ale 
sierść tak im 
posiwiała, że oba wyglądały na srokacze. Zresztą, wyraźnie się to malowało na 
pyskach: 
posiwiałych, o zapadniętych oczach i głębokich dołach nad łukami oczodołów, co 
sprawiało, że 
konie miały bardzo szacowny wygląd.
Mimo to kręciły się wokół Johna, udając płochliwość, tupiąc i podrzucając łbami, 
nasuwając 
mu pyskami czapkę na oczy.
– Odejdźcie stąd, dajcie mi spokój! – wołał. – Wstrętne stare żebraki. – Ale od 
niechcenia 
pociągnął klacz za grzywę i szybkim ruchem pogładził wałacha po szyi.
– Kiedy one pracowały ostatni raz? – spytałem.
– Och, wydaje mi się, że dwanaście lat temu. Spojrzałem na Johna.
– Dwanaście lat! I odtąd były tu przez cały czas?
– One lubią tu przebywać, są na emeryturze. Zasłużyły sobie na to. – Przez kilka 
chwil stał 
w milczeniu, ze spuszczonymi ramionami, z rękami głęboko w kieszeniach kurtki, a 
potem 
odezwał się cicho, jakby sam do siebie: – Oboje byli niewolnikami, kiedy i ja 
nim byłem. – 
Odwrócił się, spojrzał na mnie i przez ułamek sekundy dojrzałem w jego 
jasnoniebieskich oczach 
coś z cierpień i walk, jakie dzielił z tymi zwierzętami.
– Doprawdy, całe dwanaście lat? Ile one mają?
Jeden kącik ust Johna opadł.
– To pan jest weterynarzem, niech pan mi powie.
Śmiało zrobiłem parę kroków naprzód, a w głowie szumiały mi wiadomości z tabeli 
Galvayne’a na temat długości zębów, kształtu powierzchni siecznej i tym 
podobnych 
szczegółów; chwyciłem za górną wargę nieprotestującej klaczy i spojrzałem na jej 
zęby.
– O Boże! – jęknąłem. – Nigdy w życiu czegoś takiego nie widziałem. – Siekacze 
były 
nienormalnie długie i wystawały do przodu pod kątem około czterdziestu pięciu 
stopni. Nie było 
żadnych wgłębień, od dawna zniknęły. Roześmiałem się, mówiąc: – To nie ma sensu, 
mogę się 
tylko domyślać. Proszę, niech pan mi powie.
– Ona ma około trzydziestu lat, a wałach jest młodszy o jakiś rok, dwa. Urodziła 
piętnaście 
wspaniałych źrebaków i nigdy nie chorowała, trochę miała kłopotów z zębami. 
Oboje gubią 
zżuty częściowo pokarm. Wałach jest w gorszym stanie i dobrze musi się 
napracować, żeby zjeść 
tyle, ile potrzebuje.
Włożyłem rękę w pysk klaczy, chwyciłem jej język i odciągnąłem na bok. Szybkie 
badanie 
zębów trzonowych drugą ręką odkryło to, czego się spodziewałem: zewnętrzne 
krawędzie 
górnych zębów były wystające, ostre i drażniły policzki, a takie same wewnętrzne 
krawędzie 
dolnych trzonowców kaleczyły język.
– Po spiłowaniu tych ostrych brzegów zaraz poczuje się lepiej, panie Skipton, 
odczuje ulgę, 
będzie jak nowo narodzona. – Wyjąłem tarnik z mojej obszernej skrzynki, jedną 
ręką 
przytrzymałem język klaczy i ścierając nierówną powierzchnię wzdłuż zęba, od 
czasu do czasu 
sprawdzałem palcami, czy sterczące miejsca zostały należycie spiłowane.
– Teraz jest prawie dobrze – powiedziałem po kilku minutach.
– Nie chcę, żeby były zbyt gładkie, bo nie będzie w stanie zgryźć pożywienia.
John chrząknął.
– No dobrze, a teraz niech pan obejrzy wałacha. Z nim jest znacznie gorzej.
Z kolei zbadałem zęby u gniadego.
– Ta sama historia. Zaraz zrobię z tym porządek.
Ale szorując tarnikiem, miałem nieprzyjemne uczucie, że coś jest nie w porządku. 
Nie 
mogłem wsunąć narzędzia do końca jamy ustnej, bo natrafiało na jakąś przeszkodę. 
Dałem 
spokój piłowaniu i znowu zacząłem badać, sięgając palcami tak daleko, jak się 
dało. I nagle 
wyczułem coś bardzo dziwnego, coś, czego nie powinno tu być. Przypominało jakby 
spory 
odłamek kości wystającej z podniebienia.
Musiałem to sobie dobrze obejrzeć. Wyjąłem kieszonkową latarkę i oświetliłem 
tylną część 
języka. Teraz widziałem wyraźnie: ostatni górny ząb trzonowy zachodził na dolny, 
co 
powodowało nadmierny wzrost tylnej krawędzi, która tworzyła jakby grot długości 
trzech cali, 
wbijający się w miękką tkankę dziąsła.
Trzeba to było od razu usunąć. Moja pewność siebie zniknęła, z trudem opanowałem 
dreszcz 
lęku; wszystko wskazywało na to, że będę musiał użyć tych okropnych kleszczy o 
długich 
ramionach połączonych śrubą, którą się kręciło za pomocą dźwigni. Narzędzie to 
napawało mnie 
strachem, bo należę do ludzi, którzy nie mogą patrzeć, jak ktoś nadmuchuje 
balon, a to było coś 
w tym stylu, tylko znacznie gorsze. Trzeba było chwycić kleszczami wystający ząb 
i powoli, 
bardzo powoli obracać dźwignię. Wkrótce, pod wpływem wielkiego nacisku, ząb 
zaczynał 
trzeszczeć i wiadomo było, że lada chwila zostanie ukruszony; kiedy zaś to 
następowało, miało 
się uczucie, jakby ktoś strzelił człowiekowi w ucho. Wtedy przeważnie 
następowało piekło, ale 
tym razem na szczęście koń był stary, spokojny i nie musiałem się lękać, że 
zacznie mi tańczyć 
na tylnych nogach. Wiedziałem, że nie będzie go bolało, ponieważ nadmiernie 
wyrośnięta część 
nie miała połączeń nerwowych i zwykle tylko hałas powodował zamieszanie.
Jeszcze jedna wędrówka do skrzynki; teraz wziąłem ten okropny instrument, a wraz 
z nim 
rozwieracz szczęk Haussmana, który założyłem na siekacze i otworzyłem jego 
zapadkę. Po 
chwili miałem szeroko otwarte szczęki konia i widziałem wszystko wyraźnie: 
wielki ząb w końcu 
jamy ustnej.
Stary koń stał spokojnie, z oczami półprzymkniętymi, jakby już wszystko widział 
w swoim 
życiu i nic na świecie nie mogło wzbudzić w nim niepokoju. Wziąłem się do 
roboty, skuliwszy 
palce u nóg, a kiedy rozległ się głośny trzask, biało obwiedzione oczy otworzyły 
się szeroko, ale 
tylko w łagodnym zdumieniu – koń nawet nie drgnął; z szeroko otwartym pyskiem 
Wyglądał, 
jakby ziewał znudzony.
Kiedy zbierałem z powrotem narzędzia, John podniósł z ziemi ostre jak szpikulce 
części zęba 
i obejrzał je z zainteresowaniem.
– Biedaczysko. Zrobił pan kawał dobrej roboty, młody człowieku. Jestem pewien, 
że konisko 
będzie się teraz czuło znacznie lepiej.
Uwolniony od swego ciężaru, John w drodze powrotnej mógł iść dwa razy szybciej i 
sadził 
pod górę w morderczym tempie, podpierając się widłami jak laską. Ja sapałem z 
tyłu, co parę 
minut przerzucając skrzynkę z ręki do ręki.
W połowie drogi wymknęła mi się z dłoni i wreszcie miałem okazję, żeby złapać 
trochę tchu. 
Kiedy stary mruczał coś niezadowolony, ja obejrzałem się i zobaczyłem, że oba 
konie wróciły na 
płyciznę; goniły się niezgrabnie, kopytami rozpryskując wodę. Skała tworzyła 
ciemne tło dla 
tego obrazka – lśniącej srebrzyście rzeki, złocisto-brązowych drzew i łagodnej 
zieleni trawy.
Na podwórzu farmy John zatrzymał się i zmieszany skinął mi głową, mówiąc:
– Dziękuję, młodzieńcze. – I szybko odszedł.
Zamyślony chowałem skrzynkę do bagażnika, kiedy zobaczyłem człowieka, który 
odezwał 
się do nas podczas naszej wyprawy nad rzekę. Siedział pogodny jak przedtem, 
w nasłonecznionym kącie, oparty o stos worków, z wojskowego chlebaka wyciągał 
właśnie 
swoje drugie śniadanie.
– Był pan u emerytów, co? Stary John dobrze zna do nich drogę.
– Często je odwiedza?
– Często? W każdy boży dzień można zobaczyć, jak wędruje na dół. Deszcz nie 
deszcz, 
śnieg nie śnieg, nigdy nie daruje. A zawsze coś ze sobą taszczy: to worek owsa, 
to słomę na 
podściółkę.
– I robi to od dwunastu lat?
Stary człowiek odkręcił termos i nalał sobie kubek mocnej herbaty.
– Te konie przez ten calutki czas ani jednego dnia nie pracowały, a stary mógłby 
dostać za 
nie ładne pieniądze od handlarzy końskim mięsem. Całkiem stuknięty, nie uważa 
pan?
– O tak – przyznałem mu rację – całkiem stuknięty.
Jadąc do Darrowby, rozmyślałem o tym, jak bardzo był stuknięty. Wróciłem myślą 
do naszej 
porannej rozmowy z Siegfriedem, kiedy to doszliśmy do wniosku, że farmer 
hodujący zwierzęta 
na dużą skalę nie może mieć sentymentu do poszczególnych stworzeń. A John 
Skipton musiał ich 
hodować setki w swoich zabudowaniach.
Co jednak skłaniało go do tego, żeby codziennie, niezależnie od pogody, schodzić 
po tej 
stromiźnie? Dlaczego zapewnił im na te ostatnie lata wypoczynek i luksus, to, 
czego odmówił 
sobie?
Przyczyną mogła być tylko miłość.
Rozdział piętnasty
Im dłużej pracowałem w Darrowby, tym bardziej urzekał mnie urok gór Dale. I z 
każdym 
dniem coraz lepiej uświadamiałem sobie jedną z zalet tej okolicy – tutejsi 
farmerzy byli 
hodowcami. Naprawdę umieli obchodzić się ze zwierzętami, co dla weterynarza, 
którego 
pacjenci nieustannie usiłują wywrócić lub zranić, jest szczególnym 
błogosławieństwem.
Tak więc tego ranka spoglądałem z satysfakcją na dwóch mężczyzn trzymających 
krowę. 
Zabieg nie był trudny – dożylny zastrzyk mleczanu magnezu – a mimo to dobrze 
było mieć 
takich dwóch krzepkich pomocników. Maurice Bennison, średniego wzrostu, ale 
krzepki jak 
jeden z jego własnych byczków, trzymał ją prawdą ręką za róg, a palcami lewej 
ściskał za nos; 
byłem pewien, że krowa nie odskoczy daleko, kiedy wbiję w nią igłę. Jego brat, 
George, którego 
zadaniem było uwidocznienie żyły, swobodnie trzymał grubą linę w swych wielkich 
dłoniach. 
Uśmiechnął się do mnie przyjaźnie z wysokości swoich sześciu stóp i czterech 
cali.
– Dobra, George – powiedziałem. – Zaciśnij tę linę i oprzyj się o krowę, żeby 
nie 
odskoczyła.
Przecisnąłem się między krową a jej sąsiadką, obok zwalistego George’a i 
pochyliłem się 
nad tętnicą szyjną zwierzęcia. Była dobrze widoczna. Wycelowałem igłę czując, 
jak zaglądający 
mi przez ramię mężczyzna dotyka mnie łokciem, po czym szybko wkłułem się w żyłę.
– Cudownie! – zawołałem, gdy trysnęła ciemna fontanna krwi, rozpryskując się na 
słomianej 
ściółce. – Poluzuj sznur, George. – Pogmerałem w kieszeni, szukając dozownika. – 
I na miłość 
boską, zejdź ze mnie!
Rozpaczliwie usiłując połączyć pojemnik z igłą czułem, że uginają się pode mną 
kolana, 
ponieważ George najwidoczniej postanowił przycisnąć swoim stukilogramowym 
ciężarem nie 
krowę, lecz mnie. Krzyknąłem jeszcze raz, zdesperowany, ale pozostał bezwładny, 
opierając 
brodę o moje ramię i oddychając mi prosto w ucho.
To mogło skończyć się tylko w jeden sposób. Padłem na twarz i leżałem, szamocząc 
się pod 
nieruchomym cielskiem. Moje okrzyki pozostały bez odpowiedzi; George był 
nieprzytomny.
Pan Bennison, zaciekawiony tym zamieszaniem, zjawił się w samą porę, aby 
zobaczyć, jak 
wypełzam spod jego najstarszego syna.
– Zabierzcie go, szybko! – wysapałem. – Zanim stratują go krowy!
Bez słowa, Maurice z ojcem chwycili George’a za nogi i odciągnęli na bok. George 
wynurzył się spod krowich kopyt, jego głowa kilkakrotnie podskoczyła na kocich 
łbach, 
przecięła odpływ gnojówki i ponownie spoczęła na podłodze obory.
Pan Bennison wrócił do krowy i czekał, aż podejmę zabieg, ale stwierdziłem, że 
obecność 
leżącego opodal ciała dziwnie mnie rozprasza.
– Słuchajcie, może posadzimy go pod ścianą i pochylimy mu głowę? – 
zaproponowałem 
nieśmiało. Tamci popatrzyli po sobie, a potem, jakby chcąc mnie uspokoić, 
złapali George’a za 
ręce i zanieśli pod ścianę z wprawą ludzi nawykłych do taszczenia worków z 
nawozem 
i ziemniakami.
Jednak nawet oparty o kamienną ścianę, z opuszczoną głową i bezwładnie 
rozrzuconymi 
rękami, biedaczysko nie wyglądał najlepiej.
– Może dalibyśmy mu pić? – Mimo woli czułem się odpowiedzialny za jego stan.
Jednak pan Bennison miał dość tych ceregieli.
– Nie, nie, nic mu nie będzie – mruknął niecierpliwie.
– Bierzmy się do roboty.
Najwidoczniej uważał, że już za bardzo pieścił się z George’em.
Ten wypadek sprawił, że zacząłem zastanawiać się nad kwestią ludzkich reakcji na 
krew 
i inne niepokojące widoki. Chociaż był to dopiero drugi rok pracy, już zdążyłem 
sformułować 
pewne reguły i jedna z nich głosiła, iż zawsze mdleje największy facet. (Po 
pewnym czasie 
wysunąłem kilka innych, raczej nie popartych naukowymi dowodami teorii, na 
przykład taką, że 
wielkie psy są trzymane przez właścicieli małych domków i vice versa. Klienci 
mówiący 
„pieniądze nie grają roli”, nigdy nie płacą rachunków. Kiedy w górach Dale 
pytałem o drogę 
i słyszałem, że „nie można tego nie zauważyć”, wiedziałem, że niebawem 
beznadziejnie 
pobłądzę.)
Zacząłem się zastanawiać, czy mieszkańcy wsi, mimo bliższego kontaktu z naturą, 
nie są 
przypadkiem bardziej wrażliwi od mieszkańców miast. Szczególnie od czasu, gdy 
pewnego 
wieczoru Sid Blenkhom niepewnym krokiem wszedł do Skeldale House. Twarz miał 
upiornie 
bladą – najwidoczniej spotkało go coś okropnego.
– Masz pod ręką kapkę whisky, Jim? – rzekł drżącym głosem i kiedy posadziłem go 
w fotelu, 
a Siegfried wsunął mu do ręki szklaneczkę, wyznał nam, że uczestniczył w kursie 
pierwszej 
pomocy, prowadzonym przez dr Allinsona, kilka domów dalej.
– Mówił o żyłach, arteriach i takich rzeczach – jęknął Sid, ocierając dłonią 
czoło. – Boże, to 
było straszne!
Podobno handlarza rybami, Freda Ellisona, wyniesiono nieprzytomnego już po 
dziesięciu 
minutach wykładu, a sam Sid ledwie zdążył do drzwi. Co za okropność.
Bardzo mnie to zainteresowało, ponieważ takie sytuacje, jak się przekonałem, 
zawsze 
zdarzały się nieoczekiwanie. Podejrzewam, że mamy takie kłopoty częściej niż 
lekarze, ponieważ 
ci nasi koledzy, stając przed koniecznością cięcia czy krojenia, posyłają 
pacjentów do szpitala, 
podczas gdy weterynarze muszą zakasać rękawy i operować na miejscu. W wyniku 
tego 
właściciele lub opiekunowie zwierząt stają się ich pomocnikami i muszą oglądać 
różne 
niezwykłe widoki.
I tak, nawet po krótkim okresie pracy, stałem się niezłym autorytetem w kwestii 
różnych 
objawów stanu określanego słowami „czuję się jakoś dziwnie”. Zapewne było za 
wcześnie na 
układanie statystyk, ale nigdy nie widziałem mdlejącej kobiety ani małego 
mężczyzny, choć ich 
twarze mogły przybierać całą gamę odcieni zieleni. Duży mężczyzna to zawsze 
pewniak, 
szczególnie hałaśliwy, pewny siebie facet.
Doskonale pamiętam letni wieczór, gdy musiałem wykonać nacięcie żwacza u krowy. 
Z zasady nie spieszyłem się, kiedy podejrzewałem obecność obcego ciała – było 
tyle innych 
przypadków o podobnych objawach, że wolałem poczekać, zanim wytnę zwierzęciu 
dziurę 
w boku. Jednak tym razem diagnoza była łatwa; nagły spadek mleczności, utrata 
wagi, pomruki 
oraz sztywne ruchy i nieruchome spojrzenie. A w dodatku farmer powiedział mi, że 
reperował 
kurnik na pastwisku – przybijał luźne deski. Wiedziałem, gdzie podział się jeden 
gwóźdź.
Farma, tuż przy głównej uliczce wsi, była ulubionym miejscem spotkań tutejszych 
młodzieńców. Gdy rozkładałem swoje narzędzia na czystym ręczniku, ułożonym na 
beli siana, 
rząd uśmiechniętych twarzy obserwował mnie znad dolnej połówki drzwi; nie tylko 
patrzyli, ale 
zachęcali mnie wesołymi okrzykami. Kiedy już miałem zacząć, przyszło mi do 
głowy, że 
przydałaby mi się para rąk do pomocy, więc zwróciłem się do nich.
– Może któryś z was zechce być moim asystentem?
Przez minutę czy dwie słychać było jeszcze głośniejsze krzyki, potem drzwi 
otworzyły się 
i do środka wszedł rosły rudowłosy młodzieniec; wspaniały okaz o szerokich 
ramionach 
i potężnym, opalonym karku, sterczącym z kołnierza rozpiętej koszuli. Jeszcze 
tylko 
jasnoniebieskie oczy oraz rumiana twarz o wystających kościach policzkowych i 
przypomniałem 
sobie, że Skandynawowie byli w górach Dale już tysiąc lat temu. To był istny 
wiking.
Kazałem mu zakasać rękawy i umyć ręce w wiadrze z ciepłą wodą oraz środkiem 
antyseptycznym, podczas gdy ja znieczulałem miejscowo bok krowie. Kiedy podałem 
mu nożyce 
i zaciski, żartował sobie, wymachując nimi i rycząc ze śmiechu.
– Może chcesz sam to zrobić? – spytałem. Wiking wyprężył szerokie ramiona.
– Pewnie, mogę spróbować – odparł, co widzowie za drzwiami skwitowali radosnym 
wyciem.
Kiedy w końcu przyłożyłem mój skalpel Bard Parker z nowym, ostrym jak brzytwa 
ostrzem, 
powietrze było gęste od żarcików. Postanowiłem tym razem wykonać śmiałe cięcie 
zalecane 
przez podręczniki chirurgii; najwyższy czas, żebym przekroczył fazę nerwowego 
dziabania 
pacjenta. „Rzetelne cięcie” – jak określił je pewien uczony autor. No cóż, takie 
właśnie będzie.
Dotknąłem ostrzem wygolone pole operacyjne i szybkim ruchem dłoni wykonałem 
dziesięciocalowe cięcie. Odczekałem kilka sekund, podziwiając czyste brzegi 
skóry i zaledwie 
kilka naczyniek sączących w błyszczące, kurczące się mięśnie brzucha. 
Jednocześnie 
zauważyłem, że śmiech i krzyki ucichły, zastąpione upiorną ciszą, w której 
usłyszałem potężny, 
głuchy łomot za plecami.
– Zaciski proszę – powiedziałem, wyciągając za siebie rękę. Nic się nie stało. 
Obejrzałem 
się; w drzwiach było pusto – ani jednej głowy. Na środku klepiska leżał wiking, 
z szeroko 
rozrzuconymi rękami i nogami, z oczami w słup.
Ten widok był tak komiczny, że pomyślałem, iż nadal się wygłupia, ale bliższe 
oględziny 
rozwiały wszelkie wątpliwości: wiking zemdlał. Musiał paść na wznak jak ścięty 
dąb.
Farmer, zgarbiony niski mężczyzna, ważący niewiele ponad sześćdziesiąt 
kilogramów, 
trzymał krowę za łeb. Spojrzał na mnie z błyskiem rozbawienia w oczach.
– Wygląda na to, że zostaliśmy sami, szefie.
Przywiązał kantar do kółka w ścianie, starannie umył ręce i zajął miejsce u 
mojego boku. 
Przez cały czas operacji podawał mi instrumenty, ocierał spływającą krew i 
zaciskał naczyńka, 
z lekkim znudzeniem pogwizdując przez zęby; jedyny ślad emocji okazał wtedy, 
kiedy 
pokazałem mu gwóźdź wyjęty ze ściany żołądka. Lekko uniósł brwi, powiedział „no, 
no” i znów 
zaczął gwizdać.
Byliśmy zbyt zajęci, żeby zrobić coś dla wikinga. Już prawie kończyliśmy, gdy 
usiadł, 
otrząsnął się kilkakrotnie, po czym wstał i z wystudiowaną nonszalancją 
wymaszerował z obory. 
Biedak zdawał się mieć nadzieję, że może nie zauważyliśmy niczego niezwykłego.
Nie sądzę, żebyśmy wcześniej zdołali go ocucić. Dopiero później odkryłem sposób 
natychmiastowego przywracania do przytomności, a i to zupełnie przypadkowo.
Wpadłem na to wtedy, kiedy Henry Dickson poprosił mnie, żebym pokazał mu jak 
wykastrować świnię z przepukliną, żeby nie zostawić opuchlizny. Henry poważnie 
traktował 
hodowlę świń i ambitnie zamierzał posiąść całą wiedzę weterynaryjną w tym 
zakresie.
Kiedy pokazał mi młodą świnię z ogromną opuchlizną jąder, zgłosiłem sprzeciw.
– Naprawdę uważam, że to robota dla weterynarza, Henry. Kastruj zdrowe świnie, 
jeśli 
chcesz, ale nie wydaje mi się, żebyś mógł sobie poradzić z takim przypadkiem.
– A to dlaczego?
– No, trzeba podać środek znieczulający miejscowo, jest ryzyko zakażenia – i 
naprawdę 
trzeba znać anatomię, żeby dobrze to zrobić.
Z oczu Henry’ego wyzierał sfrustrowany chirurg.
– Rany, naprawdę chciałbym wiedzieć, jak się to robi.
Powiem ci coś – oznajmiłem mu. – Może zademonstruję ci to na tej świni, a wtedy 
zdecydujesz. Zrobię ogólne znieczulenie, żebyś nie musiał jej trzymać.
– Racja, to dobry pomysł. – Henry zastanawiał się chwilę. – Ile mi za nią 
policzysz?
– Siedem szylingów sześć pensów.
– No cóż, ty też musisz coś jeść. Zaczynaj.
Wstrzyknąłem śwince dootrzewnowo kilka centymetrów sześciennych nembutalu; 
zrobiła 
kilka niepewnych kroków, upadła na ściółkę i znieruchomiała. Henry wyniósł na 
podwórze stół, 
na którym położyliśmy uśpione zwierzę. Już miałem zacząć, gdy Henry podał mi 
dziesięcioszylingowy banknot.
– Lepiej zapłacę, dopóki pamiętam.
– Dobrze, ale mam już umyte ręce – wepchnij mi go do kieszeni, a resztę wydam 
ci, kiedy 
skończę.
Uważam się za dobrego nauczyciela i szybko zapaliłem się do mojej misji. 
Starannie 
naciąłem skórę wokół kanału pachwinowego i wyjąłem jądro, nietknięte w jego 
otoczce.
– Widzisz, Henry, jelita wyszły kanałem i leżą razem z jądrem. – Wskazałem na 
pętle jelit, 
bladoróżowych i półprzezroczystych. – Teraz, kiedy zrobię tak, mogę wepchnąć je 
z powrotem 
do brzucha, a jeśli nacisnę tu, wyjdą znowu.
Widzisz, jak to się robi? O, już zniknęły; a teraz są znowu.
Znów każę im zniknąć i hop! – mamy je z powrotem! Aby na stałe pozostały w 
brzuchu, 
biorę nasieniowód i skręcam go mocno aż...
Jednak nie miałem już audytorium. Henry osunął się na wywróconą do góry dnem 
beczkę po 
ropie i leżał bezwładnie na stole, kryjąc twarz w ramionach. Byłem głęboko 
rozczarowany. 
W smutnym nastroju dokończyłem operację i założyłem szwy, podczas gdy mój 
student leżał 
nieprzytomny na stole.
Zaniosłem świnkę z powrotem do chlewa i pozbierałem narzędzia; nagle 
przypomniałem 
sobie, że nie wydałem Henry’emu reszty. Nie wiem, dlaczego to zrobiłem, ale 
zamiast 
półkoronówki rzuciłem na stół przed jego nosem szylinga i sześć pensów. Słysząc 
brzęk, 
otworzył oczy i przez kilka sekund spoglądał tępym wzrokiem na monety, po czym z 
niemal 
zatrważającą szybkością poderwał się, blady jak ściana, ale trzeźwy i rozeźlony.
– Hej! – wrzasnął. – Należy mi się jeszcze jeden szyling!
Rozdział szesnasty
Lekarze weterynarii to zupełnie niepotrzebni ludzie, pasożyty w rolniczej 
społeczności, 
kosztowne darmozjady, nic niewiedzący o zwierzętach czy ich chorobach. Równie 
dobrze można 
by wezwać Jeffa Mallocka, właściciela rzeźni sanitarnej, zamiast weterynarza.
Przynajmniej taką opinię często wyrażała rodzina Sidlowów. Prawdę powiedziawszy, 
w promieniu wielu mil jedyną osobą, która świetnie znała się na tym, jak leczyć 
chore zwierzęta, 
był sam Sidlow. Jeśli zachorowała któraś jego krowa albo koń, to Sidlow 
przystępował do 
działania wraz z baterią niezwykle skutecznych lekarstw. Cieszył się wielką 
estymą u swojej 
żony i licznego potomstwa, które bezapelacyjnie wierzyło, że ojciec jest w tych 
sprawach 
nieomylny, a jedynym człowiekiem, który mu dorównywał w tych umiejętnościach, 
był dawno 
zmarły dziadek Sidlow, źródło wszelkiej wiedzy na temat kuracji zwierząt 
domowych.
Trzeba przyznać, że Sidlow był sprawiedliwym i ludzkim człowiekiem. Po pięciu, 
sześciu 
dniach pełnej poświęcenia pielęgnacji, w czasie której potrafił na przykład trzy 
razy dziennie 
wpychać krowie do gardła pół funta tłuszczu z rodzynkami lub energicznie 
smarować jej wymię 
terpentyną, albo też uciąć kawałek ogona, żeby wypuścić chorobę, w końcu zawsze 
wzywał 
weterynarza. Nie dlatego, by miało to pomóc zwierzęciu, ale po to, by mu dać 
szansę. Kiedy 
lekarz przyjeżdżał, nieodmiennie zastawał konające zwierzę o głęboko 
zapadniętych oczach, tak 
że desperacka kuracja, jaką zapisywał, przypominała coś w rodzaju ostatniego 
namaszczenia. 
Zwierzę zawsze padało i rodzina Sidlowów utwierdzała się w swoim przekonaniu – 
weterynarze 
są nic niewarci.
Farma znajdowała się poza zasięgiem naszej normalnej praktyki i byliśmy trzecią 
firmą, do 
jakiej zwrócił się Sidlow. Najpierw był klientem Griera z Brawton, ale uważał, 
że kiepski z niego 
fachowiec, więc przeniósł się do Wallace’a aż w Mansley; ponieważ do Wallace’a 
też się 
rozczarował, postanowił wypróbować Darrowby. Był naszym klientem od przeszło 
roku, ale 
stosunki układały się niezbyt dobrze, ponieważ Siegfried obraził go poważnie już 
w czasie 
pierwszej wizyty. Mój szef został wezwany do zdychającego konia i Sidlow, 
opisując dokładnie 
kurację, jaką stosował, oświadczył, że wpychał koniowi w odbytnicę surową 
cebulę, i nie 
rozumie, dlaczego zwierzę chwieje się na nogach; Siegfried na to powiedział, że 
gdyby on panu 
Sidlowowi wsadzał cebulę w odbytnicę, pan Sidlow też zapewne nie mógłby się 
utrzymać na 
nogach.
Kiepski to był początek, ponieważ jednak Sidlow nie miał już innych weterynarzy 
do 
wyboru, został przy nas.
Miałem niezwykłe szczęście, że przebywając ponad rok w Darrowby, ani razu nie 
odwiedziłem jego farmy. Sidlow rzadko nas wzywał w czasie normalnych godzin 
przyjęć, gdyż 
po walce z własnym sumieniem, trwającej z reguły kilka dni, zawsze przegrywał ją 
około 
jedenastej wieczorem (wyjątek robił czasami na rzecz niedzielnych popołudni), co 
zwykło 
przypadać na nocny dyżur Siegfrieda. To on zbierał się w drogę, przeklinając 
cicho, i wracał 
półprzytomny nad ranem.
Tak więc, kiedy wreszcie przyszła moja kolej, nie wyruszyłem z wielkim 
entuzjazmem, choć 
tym razem chodziło o zadławionego wolca, a więc przypadek niespecjalnie trudny. 
(Dzieje się 
tak, kiedy zwierzęciu staje w przełyku kawałek rzepy lub ziemniaka, 
uniemożliwiając odbijanie 
się gazów do jamy ustnej, co powoduje wzdęcie, które może być fatalne w 
skutkach. Zwykle 
albo usuwamy wzdęcie, robiąc punkcję żwacza, albo ostrożnie przepychamy 
przeszkodę do 
żołądka za pomocą długiej, giętkiej skórzanej rury, zwanej sondą.) W każdym 
razie Sidlow 
zrozumiał, że tym razem nie można dłużej czekać, i na odmianę zatelefonował o 
czwartej po 
południu.
Gospodarstwo jego znajdowało się bliżej Brawton niż Darrowby i leżało na 
Równinie Yorku. 
Już na pierwszy rzut oka nie podobała mi się ta farma: było coś przygnębiającego 
w zniszczonych ceglanych zabudowaniach wzniesionych na tle ponurych pól 
uprawnych, gdzie 
od czasu do czasu widać było pryzmę ziemniaków.
Kiedy pierwszy raz ujrzałem Sidlowa, przypomniałem sobie, że on i cała jego 
rodzina należą 
do małej fanatycznej sekty. Dawno temu takie ponure, ciemno zarośnięte twarze o 
rozjarzonych 
oczach patrzyły na mnie z kart podręczników historii. Miałem wrażenie, że Sidlow 
bez żadnych 
skrupułów spaliłby mnie na stosie.
Woleć znajdował się w ciemnej zagrodzie na podwórzu. Towarzyszył nam niewielki 
orszak: 
dwóch młodych, dwudziestoparoletnich synów i trzy kilkunastoletnie córki, 
wszyscy przystojni, 
lecz ciemni, podobni do Cyganów, tak samo ponurzy i pozbawieni uśmiechu, jak ich 
ojciec. 
Kiedy podczas badania obchodziłem zwierzę, stwierdziłem jeszcze jedną dziwną 
rzecz – wszyscy 
oni patrzyli na mnie, na mego pacjenta, na siebie nawzajem tak jakoś bokiem, nie 
ruszając głową. 
Nikt też nie odzywał się ani słowem.
Miałem ochotę przerwać tę okropną ciszę, ale nie mogłem wymyślić nic stosownego. 
Woleć 
nie wyglądał na zadławionego w zwykły sposób. Kartofel wyraźnie mogłem wyczuć z 
zewnątrz, 
w połowie przełyku, ale wokoło był obrzęk, zwłaszcza z lewej strony szyi, a przy 
tym z pyska 
kapała krwista piana. Coś mi się tu nie podobało.
Uderzyła mnie pewna myśl.
– Czy starał się pan przepchnąć czymś kartofel?
Za plecami mogłem wprost wyczuć błyskawiczną wymianę spojrzeń, a mięśnie wokół 
zaciśniętych szczęk Sidlowa wyraźnie zesztywniały. Przełknął powoli.
– O tak, próbowaliśmy trochę.
– Czegoście używali?
Znowu drgnięcie mięśni pod ciemną skórą.
– Kija od szczotki i węża gumowego. Tak jak zawsze.
To mi wystarczyło, czekała mnie porażka. Jakże byłbym rad, gdyby udało mi się 
zrobić tu 
dobre wrażenie, ale tak nie będzie.
– Obawiam się, że przebiliście przełyk – zwróciłem się do farmera. – To bardzo 
delikatny 
przewód i wystarczy mocniejsze pchnięcie, żeby go uszkodzić. Widać wyraźny 
obrzęk. – Wokół 
mnie zapanowała nieprzyjemna cisza.
Ciągnąłem więc dalej: – Widywałem już przedtem takie wypadki. Kiepsko się to 
zapowiada.
– No więc, co pan zamierza zrobić? – wybąkał Sidlow.
Tak, w tym sęk. Co zamierzam z tym zrobić? Może teraz, w trzydzieści lat 
później, 
spróbowałbym zszyć przełyk, wpakować do rany antybiotyk w proszku i zastosować 
serię 
zastrzyków z penicyliny. Ale tam, w tym ponurym otoczeniu, patrząc na cierpliwe 
zwierzę 
przełykające z trudem, kaszlące krwią, wiedziałem, że jestem w sytuacji bez 
wyjścia. Przebity 
przełyk był sprawą całkiem beznadziejną. Gorączkowo szukałem odpowiednich słów.
– Bardzo mi przykro, panie Sidlow, ale nic nie mogę tu poradzić. – Znów ta 
błyskawiczna 
wymiana spojrzeń; farmer głośno wciągnął powietrze przez nos.
Wiedziałem doskonale – co sobie myśleli: „Jeszcze jeden nic niewart konował”. 
Odetchnąłem głęboko. – Nawet gdybym usunął ziemniak, rana uległaby zakażeniu 
podczas prób 
jedzenia.
Wkrótce wytworzyłaby się gangrena, a to oznacza śmierć w wielkich cierpieniach. 
Ten 
woleć jest jeszcze w dobrym stanie i na pańskim miejscu natychmiast kazałbym go 
zarżnąć.
Jedyną odpowiedzią była znowu gra mięśni szczękowych. Spróbowałem więc inaczej.
– Dam panu zaświadczenie. Z pewnością wystarczy, żeby sprzedać mięso rzeźnikowi.
Uwaga ta nie spotkała się z okrzykiem radości. A co więcej, wyraz twarzy Sidlowa 
stał się 
jeszcze bardziej ponury.
– Za wcześnie na zabicie tego wolca – rzekł cicho.
– Oczywiście, ale i tak wkrótce by go pan dał na rzeź, może w przyszłym 
miesiącu. Jestem 
pewien, że strata pańska będzie niewielka. A teraz – rozpaczliwie starałem się 
mówić spokojnie – 
chciałbym wejść do domu i napisać to zaświadczenie. Naprawdę nie można tu nic 
więcej zrobić.
Nie czekając na zaproszenie, ruszyłem przez podwórze do budynku mieszkalnego i 
do 
kuchni. Sidlow wraz z rodzinnym orszakiem szedł bez słowa za mną. Szybko 
napisałem 
zaświadczenie, czując, jak dosięga mnie fala potępienia. Kiedy złożyłem kartkę, 
nagle 
zrozumiałem, że Sidlow wcale nie zamierza posłuchać mojej rady. Zaczeka dzień, 
dwa, żeby się 
przekonać, jaki obrót przyjmą sprawy. Wyobraziłem sobie to wielkie, nic 
nierozumiejące 
zwierzę, jak próbuje na próżno przełykać, jak narasta jego głód, pragnienie i 
ból – i tego było dla 
mnie za wiele. Podszedłem do telefonu stojącego na parapecie okiennym.
– Zadzwonię zaraz do rzeźni, do Harry’ego Normana.
Wiem, że natychmiast przyjedzie, jeśli go o to poproszę. -
Zrobiłem, jak powiedziałem, i wychodząc, zwróciłem się do profilu Sidlowa: – 
Wszystko 
umówione. Harry będzie tu w przeciągu pół godziny. Najlepiej zrobić to szybko.
Idąc przez podwórze, musiałem zapanować nad przemożną chęcią, żeby puścić się 
pędem. 
Już w samochodzie przypomniałem sobie radę Siegfrieda: „W trudnych sytuacjach 
najlepiej od 
razu zawrócić i ustawić przodem samochód jeszcze przed badaniem. Nie gasić nawet 
silnika, 
najważniejszy jest szybki odwrót”. Miał rację; sporo czasu zajęło mi zawrócenie 
i manewrowanie 
pod ostrzałem niewidocznych oczu. Niełatwo się czerwienię, ale kiedy wreszcie 
wyjeżdżałem, 
twarz mi płonęła.
Taka była moja pierwsza wizyta na farmie Sidlowa i modliłem się w duchu, żeby 
była 
ostatnia. Niestety, szczęście mnie opuściło. Od tej pory, ilekroć posyłali po 
nas, zawsze wypadała 
moja kolej. Nie będę opisywał przypadków, jakie tam leczyłem, powiem tylko, że 
zawsze 
kończyły się fatalnie. Już samo nazwisko Sidlow było zapeszone. Żebym nie wiem 
jak się starał, 
nic mi się nie udawało na tej farmie, tak że wkrótce rodzina Sidlowów uważała 
mnie za 
największy postrach hodowanych przez siebie zwierząt. Nie byli wysokiego 
mniemania 
o weterynarzach – choć przedtem mieli do czynienia z dobrymi specjalistami – ale 
ja byłem jak 
dotąd najgorszy. I mojej pozycji kompletnego głupca nikt mi nie mógł odebrać.
Doszło do tego, że jeśli tylko zobaczyłem w mieście kogoś z tej rodziny, 
nurkowałem 
w najbliższą ulicę, byle uniknąć spotkania, ale pewnego dnia na rynku miałem 
wysoce 
denerwujące przeżycie: ujrzałem całą rodzinę upakowaną w wielki, stary samochód, 
przejeżdżający tuż obok mnie. Wszyscy patrzyli sztywno wprost przed siebie, ale 
oczy ich 
zerkały na mnie wrogo z ukosa. Na szczęście, akurat znajdowałem się przed pubem 
„Drovers’ 
Arms”, tak że natychmiast dałem nura do środka i mogłem uspokoić wzburzone nerwy 
pół 
kwartą „specjalnie wzmocnionego” piwa Youngera.
Jednak tego sobotniego ranka, kiedy Siegfried poprosił mnie, żebym dyżurował 
podczas 
wyścigów w Brawton, ani mi w głowie byli Sidlow i jego rodzina.
– Zaproponowano to mnie, ponieważ Grier jest na urlopie – powiedział mój szef. – 
„Jednak 
ja już obiecałem pojechać do Casborough, żeby asystować Henleyowi podczas 
operacji na 
wyciągu. Nie mogę mu sprawić zawodu. Nie ma tam właściwie nic do roboty, gdyż 
podczas 
gonitw i tak dyżuruje etatowy weterynarz toru, więc wesprze cię w razie 
potrzeby.
Ledwie odjechał, kiedy zatelefonowano. Jeden z koni upadł podczas wyładunku i 
uszkodził 
sobie kolano. Czy mógłbym natychmiast przyjechać.
Nawet teraz nie znam się specjalnie na koniach wyścigowych – są one oddzielną 
gałęzią 
naszej praktyki, mającą własne problemy i własne tajemnice. Podczas mego 
krótkiego pobytu 
w Darrowby niewiele miałem z nimi do czynienia. Wynikało to stąd, że Siegfried, 
zafascynowany wszystkim, co dotyczyło końskiej nacji, zwykle brał wszelkie 
związane z nią 
przypadki. Tak że moja praktyka w tej dziedzinie była skromna.
Widok pacjenta nie dodał mi wcale otuchy – jego staw nadgarstkowy był w 
opłakanym 
stanie. Potknął się na rampie i całym ciężarem upadł na kamienie. Skóra zwisała 
krwawymi 
strzępami, ukazując zarysy stawu na długości sześciu cali, a w poszarpanych 
tkankach widać 
było ścięgna prostowników. Piękny trzylatek trzymał kończynę zgiętą, czubkiem 
kopyta ledwie 
dotykając ziemi, i drżał cały; okaleczony staw stanowił okropny kontrast z 
błyszczącą, pięknie 
utrzymaną sierścią.
Badałem ranę i delikatnie dotykając stawu, byłem wdzięczny losowi za jedno – że 
było to 
spokojne stworzenie. Niektóre rasowe konie są tak wrażliwe, że pod wpływem 
najlżejszego 
dotknięcia skaczą wysoko w górę, ale ten prawie się nie ruszył, kiedy – niby 
łamigłówkę – 
starałem się złożyć jakąś całość z kawałków skóry. Jeszcze jeden szczęśliwy traf 
– nic nie 
brakowało.
Odwróciłem się do głównego masztalerza, niskiego wzrostu człowieka z rękami 
w kieszeniach, który w milczeniu obserwował moje poczynania.
– Oczyszczę ranę i zszyję, ale koń musi mieć fachową opiekę, kiedy go 
zabierzecie do domu. 
Czy mogę wiedzieć, kto będzie go leczyć?
– Tak, proszę pana, będzie się nim opiekować doktor Brayley-Reynolds.
Tak jak klęczałem, wyprostowałem się natychmiast. Nazwisko to niby trąbka 
zabrzmiało mi 
w pamięci, pamiętałem je ze studenckich czasów. Kiedy mówiło się o koniach, 
wcześniej czy 
później zawsze padało nazwisko Brayley-Reynoldsa. Mogłem sobie wyobrazić 
znakomitego 
specjalistę, jak ogląda moją robotę. „Kto, powiadacie, nim się zajął? 
Herriot...? Jaki znowu 
Herriot?”
Znowu przyklęknąłem i zabrałem się do dzieła. Chwała Bogu, torebka stawowa i 
pochewki 
ścięgien nie były uszkodzone i nie nastąpił wyciek mazi stawowej. Posługując się 
roztworem 
chinozolu, przetarłem kilkakrotnie watą całą ranę, tak że po chwili ziemia wokół 
mnie usłana 
była białymi płatami, a potem nasypałem jodoformu w proszku i zszyłem luźne 
strzępy powięzi. 
Teraz wiele uwagi należało poświęcić skórze, żeby – o ile to możliwe – uniknąć 
zniekształcenia. 
Wybrałem bardzo małą igłę do szycia i nawlókłszy ją cienkim jedwabiem, znowu 
przykucnąłem. 
Trwałem w takiej pozycji blisko godzinę, starannie dopasowując płaty skóry i 
zakładając 
niezliczoną liczbę małych szwów. Jest coś porywającego w reperowaniu szarpanej 
rany i zwykle 
zadawałem sobie w takim wypadku wiele trudu, choćbym nawet nie czuł za plecami 
wyimaginowanej obecności doktora Brayley-Reynoldsa. Kiedy się wreszcie mogłem 
wyprostować, zrobiłem to powoli jak stary, zreumatyzowany człowiek. Kolana 
trzęsły się pode 
mną, gdy spojrzałem na masztalerza, ledwie go poznając. Uśmiechał się do mnie.
– Piękna robota, panie doktorze – powiedział. – Kolano wygląda prawie jak nowe. 
Chciałbym panu podziękować, sir, to mój ulubieniec. Nie dlatego, że to bardzo 
dobry koń, ale 
dlatego, że łagodny. – Poklepał trzylatka po boku.
– Miejmy nadzieję, że wszystko będzie dobrze. – Wyjąłem paczkę gazy i bandaż. – 
Zrobię 
opatrunek ustalający, a wy potem założycie mu na kolano ochronną opaskę. Jeszcze 
tylko 
zastrzyk z surowicy przeciwtężcowej i to byłoby wszystko.
Pakowałem właśnie moje rzeczy do samochodu, kiedy stajenny znowu się pojawił.
– Czy pan obstawia konie?
– Prawie nigdy, niewiele się na tym znam. – Roześmiałem się.
To nie ma znaczenia. – Mały człowieczek obejrzał się wokoło i zniżył głos: – 
Powiem panu, 
którego konia należy dziś obstawiać. Kemala w pierwszej gonitwie. To jeden z 
naszych koni 
i z pewnością zwycięży. Dostanie pan za niego ładną wypłatę.
– Dziękuję bardzo, będę miał przynajmniej zajęcie. Postawię na niego pół korony.
Twarz stajennego wykrzywiła się z pogardą.
– Ależ nie, niech pan postawi na niego piątaka. To pewna wiadomość, powiadam 
panu. 
Niech pan to zatrzyma przy sobie i postawi piątaka. – Odszedł szybko.
Nie wiem, dlaczego uległem, ale jak tylko przyjechałem do Darrowby, postanowiłem 
skorzystać z tej rady. Było coś rozkazującego w ostatnim chrypliwym szepcie i 
całkowite 
przekonanie w czarnych jak węgiel oczach. Ten mały człowieczek z kolei mnie 
chciał 
wyświadczyć przysługę. Zauważyłem, jak się przyglądał mojej starej wiatrówce i 
wygniecionym 
spodniom, tak różnym od eleganckiego stroju typowego weterynarza, zajmującego 
się końmi; 
może pomyślał sobie, że brak mi pieniędzy?
Poszedłem do Middland Bank i podjąłem pięć funtów, co w tym czasie stanowiło 
prawie 
połowę mego kapitału. Załatwiłem szybko pozostałe wizyty, zjadłem lunch i 
przebrałem się 
w najlepszy garnitur. Miałem jeszcze mnóstwo czasu do rozpoczęcia wyścigów i 
spotkania 
z kierownictwem, wiedziałem więc, że zdążę postawić moje pięć funtów na Kemala 
przed 
rozpoczęciem gonitw o wpół do trzeciej.
Telefon zadzwonił właśnie wtedy, kiedy już miałem wyjeżdżać. Dzwonił Sidlow. 
Chora 
krowa wymagała natychmiastowej pomocy. Akurat w momencie takiego napięcia – 
pomyślałem 
z goryczą – mój pech wyciągnął znowu swoją zimną rękę i pochwycił mnie”. A do 
tego było 
sobotnie popołudnie i to również się zgadzało. „Przecież – pocieszyłem się w 
duchu – farma 
Sidlowa jest w pobliżu Brawton i ta krowa z biegunką nie zajmie mi dużo czasu, z 
łatwością 
zdążę”.
Ledwie przyjechałem, mój nieskazitelny wygląd wywołał lawinę krzywych spojrzeń 
całej 
rodziny, a mocno zaciśnięte usta gospodarza i jego wyprostowane plecy 
świadczyły, że był 
przygotowany znieść z odwagą jeszcze jedną moją wizytę.
Milczałem uparcie, kiedy szliśmy do obory, a Sidlow opisywał mi dokładnie, jak 
walczył 
z powtarzającymi się od kilku miesięcy atakami krwawej biegunki u tej krowy, jak 
zaczął 
zwyczajnie, od potłuczonych skorupek jaj kurzych, wymieszanych z kleikiem, by 
wreszcie dojść 
do najmocniejszego swego lekarstwa, niebieskiego witriolu z naparem goździków. 
Nic to jednak 
nie pomogło. Prawie go nie słuchałem, ponieważ było widoczne na pierwszy rzut 
oka, że krowa 
cierpi na chorobę Johne’a.
Oczywiście nigdy nie można być pewnym, ale niezwykłe wychudzenie zwierzęcia, 
zwłaszcza w partii tylnej, i strumień pienistej wydzieliny, jaką oddało, kiedy 
wchodziłem do 
obory, wyraźnie o tym świadczyły. Odruchowo uniosłem krowie ogon i włożyłem 
termometr 
w odbytnicę: nie interesowała mnie specjalnie jej ciepłota, ale dawało mi to 
kilka minut do 
namysłu.
W tym przypadku jednak zyskałem najwyżej może pięć sekund, bo nagle, bez żadnego 
ostrzeżenia, termometr zniknął. Nagły skurcz wessał go do wnętrza. Włożyłem dłoń 
w odbytnicę 
– bez skutku, wsunąłem rękę głębiej, znowu bez rezultatu. Z uczuciem rosnącej 
paniki 
podwinąłem rękaw i zacząłem bezcelowe poszukiwania.
Nie pozostało mi nic innego, jak tylko poprosić o kubeł gorącej wody, mydło i 
ręcznik, 
a potem rozebrałem się do pasa, jakbym zabierał się do poważnego zabiegu. W 
czasie trzydziestu 
paru lat mojej praktyki mogę przypomnieć sobie wiele okazji, gdy wyglądałem jak 
kompletny 
idiota, ale bolesne jest zwłaszcza to wspomnienie, kiedy półnagi, otoczony 
kręgiem wrogich 
obserwatorów, grzebię rozpaczliwie wewnątrz krowy. O jednym wtedy tylko 
myślałem, że 
jestem u Sidlowa, a u niego wszystko może się zdarzyć. W okropnym zdenerwowaniu 
zapomniałem o całej mojej wiedzy z dziedziny patologii i anatomii i wyobraziłem 
sobie, jak mała 
szklana rurka wędruje szybko przez wnętrzności pacjentki i wreszcie przebija 
jakiś ważny organ. 
Drugi obraz był równie okropny: oto przeprowadzam poważną operację, pełną 
laparotomię, czyli 
otwarcie jamy brzusznej, żeby odzyskać termometr.
Wprost trudno mi opisać olbrzymią radość, kiedy poczułem termometr pod palcami. 
Wyciągnąłem go; był brudny, ociekający odrażającą wydzieliną, a ja wpatrywałem 
się głupio 
w skalę.
Sidlow przełknął głośno.
– No i co? Ma temperaturę?
Odwróciłem się i spojrzałem na niego przeciągle. Czy to możliwe, żeby ten 
człowiek stroił 
sobie ze mnie żarty? Ale ciemna, zamknięta twarz była pozbawiona wyrazu.
– Nie – wybąkałem – nie ma temperatury.
Reszta tej wizyty zatarła się miłosiernie w mej pamięci.
Wiem, że się umyłem, ubrałem i powiedziałem Sidlowowi, że jego krowa ma chorobę 
Johne’a, która jest nieuleczalna, ale wezmę próbkę kału, żeby się upewnić.
Opuściłem farmę, przytłoczony świadomością niełaski, ciążącą mi bardziej niż 
zwykle, 
i pełnym gazem jechałem do Brawton. Wpadłem na specjalny parking przy torze 
wyścigowym, 
przegalopowałem przez wejście: „Tylko dla właścicieli koni i trenerów” i 
chwyciłem za ramię 
odźwiernego.
– Czy pierwszy bieg się odbył? – wysapałem.
– Właśnie przed chwilą – odparł wesoło. – Wygrał Kemal, wypłata dziesięć do 
jednego.
Odwróciłem się i poszedłem powoli na paddock. Pięćdziesiąt funtów! Okrutnym 
zrządzeniem losu wymknęła mi się z rąk fortuna. A nad tą całą tragedią unosił 
się ponury duch 
Sidlowa. Wszystko mogłem mu wybaczyć: i to, że mnie wyciągał z domu o różnych 
barbarzyńskich porach, i to, że wzywał do tak wielu beznadziejnych przypadków, 
które obniżyły 
moje morale do zera, i to, że uważał mnie za największego idiotę w całym 
Yorkshire, co głosił 
wszem i wobec. Ale nigdy mu nie wybaczę, że przez niego straciłem pięćdziesiąt 
funtów.
Rozdział siedemnasty
– ”Reniston”, powiadasz? – Kręciłem się niespokojnie.
– Chyba trochę zbyt wspaniały.
Tristan raczej leżał niż siedział w swoim ulubionym fotelu i przyglądał mi się 
przez chmurę 
dymu z papierosa.
– Oczywiście, że wspaniały. To najbardziej luksusowy lokal w okolicy, ale dla 
twego celu 
jedyny. Przecież to dzisiaj twoja wielka szansa, prawda? Chcesz zrobić wrażenie 
na dziewczynie. 
Zadzwoń do niej i powiedz, że chcesz zabrać ją do „Reniston”. Jedzenie tam 
znakomite i w każdą 
sobotę wieczorem dansing, a dzisiaj sobota. – Usiadł nagle i oczy mu się 
rozszerzyły. – Wyobraź 
sobie tylko, Jim: Benny Thornton cichutko gra na puzonie, a ty, mając jeszcze w 
ustach smak 
sałatki z homara, płyniesz po parkiecie z przytuloną do siebie Helen. Szkopuł w 
tym, że będzie 
cię to kosztowało kupę pieniędzy, ale jeśli jesteś przygotowany, żeby wydać 
dwutygodniowy 
zarobek, przeżyjesz niezapomniany wieczór.
Prawie nie słyszałem ostatniej partii jego wynurzeń, gdyż olśniła mnie wizja 
tulącej się do 
mnie Helen. Obraz ten przyćmił całkiem sprawy tak przyziemne jak pieniądze, 
stałem z ustami 
na wpół otwartymi, nasłuchując puzonu, słyszałem go wyraźnie.
Tristan przerwał moje zamyślenie.
– Jedno tylko, czy masz smoking? Bez tego ani rusz.
– Moja garderoba wizytowa – niezbyt dobrze się przedstawia. Kiedy wybierałem się 
na 
przyjęcie do pani Pumphrey, wypożyczyłem sobie ubranie wizytowe w Brawton, ale 
dziś nie 
mam na to czasu. – Urwałem i chwilę się zastanawiałem. – Mam tu swój pierwszy i 
jedyny 
smoking, ale dostałem go, kiedy miałem siedemnaście lat, i nie wiem, czy uda mi 
się w niego 
wbić.
Na Tristanie nie zrobiło to wrażenia. Zaciągnął się swoim woodbine’em aż do 
samego dna 
płuc i wypuścił dym długą serią małych smużek i kółeczek, po czym oświadczył:
– To nie ma znaczenia, Jim. Jeżeli jesteś odpowiednio ubrany, to cię wpuszczą, a 
taki 
przystojny chłopak jak ty nie musi martwić się o krój ubrania.
Poszedłem na górę i z głębin kufra wyciągnąłem smoking. Budziłem w nim sensację 
na 
potańcówkach w college’u i chociaż stał się pod koniec studiów mocno ciasny, 
nadal był 
prawdziwym strojem wieczorowym i jako taki zasługiwał na pewien respekt.
Ale dziś wyglądał raczej smętnie. Moda się zmieniła, noszono teraz wygodne 
luźniejsze 
marynarki i miękkie, niekrochmalone koszule. Mój niemodny smoking miał 
idiotyczną 
kamizelkę z klapami, a koszula była ze sztywnym, lśniącym gorsem i wysokim 
kołnierzykiem.
Kłopoty się zaczęły, kiedy byłem już ubrany. Ciężka praca, górskie powietrze i 
dobre 
odżywianie pani Hall sprawiły, że utyłem, i marynarka nie dopinała mi się na 
brzuchu. Chyba też 
urosłem, ponieważ była spora przerwa między końcem kamizelki a górą spodni, 
opiętych wyżej, 
ale o komicznie workowatych nogawkach.
Entuzjazm Tristana rozwiał się, kiedy przed nim przedefilowałem. Postanowił 
wezwać panią 
Hall, żeby zasięgnąć jej rady. Była to kobieta zrównoważona i znosiła wariackie 
życie 
w Skeldale House ze stoickim spokojem, ale kiedy weszła do pokoju i spojrzała na 
mnie, mięśnie 
jej twarzy wykrzywił spazm śmiechu. Wreszcie jednak pokonała słabość i jak 
zawsze była 
bardzo rzeczowa.
– Mały klin z tyłu spodni sprawi cuda, panie Herriot, i myślę, że trzeba wszyć 
trochę 
jedwabnej tasiemki z przodu marynarki, będzie się wtedy dobrze trzymać. 
Oczywiście zostanie 
ciasna, ale nie będzie to panu przeszkadzać. A w ogóle całe ubranie wyprasuję – 
od razu będzie 
inny efekt.
Nigdy nie poświęcałem specjalnie wiele czasu swemu wyglądowi, ale tego wieczoru 
energicznie zabrałem się do siebie, szorując się, namaszczając i próbując zrobić 
przedziałek 
w różnych miejscach, aż wreszcie znalazłem to właściwe.
Tristan objął rolę garderobianego i z wielką pieczołowitością przyniósł na górę 
smoking, 
jeszcze ciepły od żelazka pani Hall. Potem, jak zawodowy kamerdyner, asystował 
przy każdym 
etapie mego ubierania się. Wysoki, sztywny kołnierzyk sprawił mu najwięcej 
kłopotu, gdyż 
zapinając go, uszczypnął mnie spinką w szyję. Skwitował to zduszonym 
przekleństwem.
Kiedy się wreszcie ubrałem, Tristan obszedł mnie kilka razy wokoło, obciągając 
i wygładzając marynarkę, robiąc tu i ówdzie drobne poprawki. Wreszcie przestał 
krążyć 
i przyjrzał mi się uważnie. Jeszcze nigdy nie widziałem go tak poważnym.
– Dobrze, Jim, dobrze, świetnie wyglądasz. Powiedziałbym: dystyngowanie. Nie 
każdy może 
nosić smoking, niejeden mężczyzna wygląda w nim jak sztukmistrz, ale nie ty. 
Poczekaj, zaraz 
przyniosę ci płaszcz.
Umówiłem się, że podjadę po Helen o siódmej, i kiedy wysiadłem z samochodu w 
ciemności 
panującej przed jej domem, ogarnęło mnie dziwne zmieszanie. Dziś było całkiem 
inaczej. 
Przedtem bywałem tu jako weterynarz – ktoś, kto znał się na swoim fachu, kto był 
wzywany, kto 
przyjeżdżał, żeby pomóc choremu zwierzęciu. Nigdy mi nie przyszło do głowy, jak 
ogromny 
wpływ miało to na moją pozycję. Teraz było całkiem inaczej. Przyjechałem po 
córkę właściciela 
farmy. Po prostu mógł on sobie tego nie życzyć.
Stojąc przed domem, wciągnąłem głęboko powietrze. Wieczór był bardzo ciemny i 
spokojny. 
Żaden szelest nie dolatywał od wielkich drzew rosnących w pobliżu i tylko daleki 
szum Darrow 
mącił ciszę. Ostatnie ulewne deszcze przemieniły leniwie wijącą się strugę w 
potężną rzekę, 
która miejscami wystąpiła z brzegów i zalała pobliskie pastwiska.
Do obszernej kuchni wprowadził mnie młodszy brat Helen, który pięścią zasłaniał 
sobie usta, 
żeby nie wybuchnąć śmiechem. Najwidoczniej uważał sytuację za bardzo komiczną. 
Jego mała 
siostrzyczka, która siedziała przy stole i odrabiała lekcje, udawała, że jest 
zajęta wyłącznie 
pisaniem, ale ona również była rozbawiona, choć uporczywie wpatrywała się w swój 
zeszyt.
Pan Alderson, w nie zasznurowanych z boku roboczych spodniach i z nogami w 
skarpetkach 
wyciągniętymi w stronę płonącego stosu polan, czytał „Farmera i Hodowcę”. 
Spojrzał na mnie 
zza okularów.
– Wejdź, młody człowieku, i usiądź przy ogniu – powiedział z roztargnieniem. 
Miałem 
nieprzyjemne uczucie, że po jego najstarszą córkę często przyjeżdżali młodzi 
ludzie, co uważał 
najwyraźniej za dopust boży.
Usiadłem z drugiej strony kominka, a pan Alderson wrócił do przerwanej lektury 
„Farmera 
i Hodowcy”. Powolne tykanie dużego zegara, wiszącego na ścianie, głośno 
rozlegało się w ciszy. 
Wpatrywałem się w szkarłatne otchłanie ognia, aż rozbolały mnie oczy, i wtedy 
spojrzałem na 
duży olejny obraz w złoconej ramie wiszący nad kominkiem. Przedstawiał stado 
włochatych 
krów stojących po kolana w jeziorze o niezwykle jasnobłękitnej wodzie, a za nimi 
piętrzyły się 
groźne, nierealne góry z poszarpanymi szczytami, które otulała żółta jak siarka 
mgła.
Potem, kolejno, obejrzałem uważnie bekony i szynki wiszące na hakach u sufitu. 
Pan 
Alderson przewrócił stronę pisma. Zegar tykał. Od strony stołu dolatywały 
chichoty dzieci.
Minęła cała wieczność, nim usłyszałem kroki na schodach i wreszcie weszła Helen 
w błękitnej sukience – czymś takim bez ramiączek, co trzymało się chyba dzięki 
jakiejś 
czarodziejskiej sztuczce. Jej ciemne włosy lśniły w blasku ciśnieniowej lampy, 
która oświetlając 
kuchnię, rzucała miękkie cienie na kark i ramiona Helen. Przez rękę miała 
przerzucony płaszcz 
z wielbłądziej sierści.
Oniemiałem z wrażenia. Była jak cenny klejnot w prymitywnej oprawie kamiennych 
płyt 
i bielonych ścian. Uśmiechnęła się do mnie łagodnie, po swojemu.
– Witam, mam nadzieję, że nie czekał pan na mnie zbyt długo?
Wybąkałem coś w odpowiedzi i pomogłem jej włożyć płaszcz. Podeszła i pocałowała 
ojca, 
który nawet na nią nie spojrzał, tylko machnął ręką. Od stołu doleciała następna 
porcja 
chichotów. Wyszliśmy.
W samochodzie czułem się bardzo skrępowany i przez pierwsze dwie, trzy mile 
robiłem 
uwagi na temat pogody, żeby tylko podtrzymać rozmowę. Zacząłem czuć się 
swobodniej, gdy 
z małego garbatego mostku zjechaliśmy ostro w dół. Ale wtedy nieoczekiwanie 
samochód stanął. 
Motor zakrztusił się i oto unieruchomieni siedzieliśmy w ciszy. I jeszcze coś – 
poczułem, że 
marzną mi nogi!
– O Boże! – zawołałem. – Wjechaliśmy na zalany odcinek drogi. Woda przedostała 
się do 
środka. – Spojrzałem na Helen. – Strasznie mi przykro, pani z pewnością 
przemoczyła nogi.
Lecz Helen śmiała się. Stopy miała na fotelu, a kolana wysoko pod brodą.
– Tak, jestem trochę mokra, ale nie ma sensu tak bezczynnie siedzieć. Trzeba 
chyba 
wypchnąć wóz.
Perspektywa brodzenia w czarnej, lodowatej wodzie napełniła mnie odrazą, ale nie 
widziałem innej możliwości. Na szczęście był to niewielki Morris i wkrótce 
wspólnymi siłami 
udało nam się wypchnąć go poza rozlewisko. Potem w świetle latarki elektrycznej 
osuszyłem 
świece i motor znowu zapalił.
Helen drżała.
– Muszę wrócić do domu, zmienić pończochy i pantofle. Panu też się to przyda. 
Jest jeszcze 
inna droga przez Fensley, niech pan skręci w pierwszą w lewo.
Na farmie pan Alderson nadal czytał „Farmera i Hodowcę” i trzymając palec na 
tabeli 
podającej ceny świń, rzucił nam spoza okularów roztargnione spojrzenie. Na 
wieść, że musi mi 
pożyczyć swoje buty i skarpetki, przyjrzał nam się z desperacją, cisnął gazetę 
na ziemię 
i jęknąwszy, wstał z fotela. Człapiąc, wyszedł z kuchni i słyszałem, jak coś 
mruczy pod nosem.
Helen poszła za ojcem, a ja zostałem z dwojgiem jej rodzeństwa. Obejrzeli moje 
przemoczone spodnie z niekłamaną uciechą. Wodę jakoś wyżąłem, ale ostateczny 
wynik był 
opłakany. Ostre jak nóż kanty pani Hall sięgały tylko do kolan, poniżej – 
wygnieciony materiał 
stracił wszelki kształt, a kiedy stałem przy ogniu, żeby podsuszyć nogawki, 
unosił się wokół 
mnie białawy opar. Dzieci wpatrywały się we mnie zachwycone, co za wieczór!
Wreszcie pan Alderson wrócił i wręczył mi jakieś buty i skarpetki. Szybko 
wciągnąłem 
skarpetki, ale zawahałem się, kiedy spojrzałem uważniej na buty. Były to 
czółenka do tańca, 
noszone na początku naszego stulecia; popękany lakier nosków zdobiły szerokie, 
czarne, 
jedwabne kokardy.
Otworzyłem usta, żeby zaprotestować, ale pan Alderson rozsiadł się wygodnie w 
fotelu 
i znowu pogrążył się w studiowaniu cen na świnie. Odniosłem wrażenie, że gdybym 
poprosił 
o parę innych butów, pan Alderson rzuciłby się na mnie z pogrzebaczem. Wobec 
tego włożyłem 
lakierki.
Żeby ominąć powódź, musieliśmy jechać okrężną drogą, ale że dobrze przyciskałem 
pedał 
gazu, w ciągu pół godziny zostawiliśmy za sobą strome zbocza i zjeżdżaliśmy w 
kierunku 
równiny. Zacząłem nabierać otuchy. Mieliśmy całkiem przyzwoite tempo i nasz 
samochodzik, 
podskakując i klekocząc, spisywał się na piątkę. Właśnie pomyślałem, że nie 
spóźnimy się 
znowu tak bardzo, kiedy kierownica zaczęła wyraźnie ściągać w jedną stronę.
Często łapałem gumy i od razu rozpoznałem objawy. Byłem znakomitym specem od 
zmieniania kół i przeprosiwszy Helen, wyskoczyłem jak błyskawica. W ciągu trzech 
minut 
operowania zardzewiałym podnośnikiem i kluczem nasadowym, koło zostało zdjęte. 
Powierzchnia uszkodzonej opony była gładka, z wyjątkiem jaśniejszych, 
przetartych miejsc, 
gdzie przezierało płótno. Pracując jak szatan, nałożyłem zapasowe koło i z 
drżeniem serca 
przekonałem się, że jest w takim samym stanie, jak tamto. Postanowiłem nie 
myśleć, co zrobię, 
jeśli i ta opona zawiedzie.
Za dnia „Reniston” – hotel i restauracja – dominował nad miastem Brawton, jak 
wielka 
średniowieczna forteca, a barwne flagi trzepotały wyzywająco z jego czterech 
wieżyczek. Dzisiaj 
jednak przypominał skałę z rozjarzoną pieczarą wejścia, przed którą z wytwornych 
Bentleyów 
wysiadali równie wytworni pasażerowie. Nie zatrzymałem się przed głównym 
wejściem, lecz 
stanąłem skromnie na tyłach parkingu. Imponujący portier otworzył nam drzwi i 
bezgłośnie 
stąpając po grubym chodniku, weszliśmy do holu.
Tutaj się rozstaliśmy, żeby zdjąć płaszcze; w umywalni dla panów rozpaczliwie 
zacząłem 
szorować poplamione smarem ręce. Niewiele to pomogło, gdyż podczas zmiany koła 
wbiła mi 
się pod paznokcie czarna obwódka, która stawiała stanowczy opór mydłu i wodzie. 
Ale przecież 
Helen czekała na mnie.
Spojrzałem w lustro i ujrzałem ubranego w białą kurtkę służącego, który stał za 
mną 
z ręcznikiem. Najwidoczniej zafascynowany strojem wpatrywał się w moje, jak u 
pierrota, 
pantofle z kokardami i pogniecione u dołu spodnie. Kiedy mi podał ręcznik, 
uśmiechnął się 
szeroko, jakby w podzięce, że mu nieco ubarwiłem jego szarą egzystencję.
W holu spotkałem się z Helen i podeszliśmy do kontuaru.
– O której zaczyna się dansing? – spytałem.
– Bardzo mi przykro, proszę pana, ale dziś nie ma dansingu – odparł 
recepcjonista. – 
Odbywa się co drugą sobotę.
Zaskoczony spojrzałem na Helen, która jednak wcale nie wyglądała na 
rozczarowaną.
– Nic nie szkodzi. Nie zależy mi na dansingu – powiedziała z uśmiechem, żeby mi 
dodać 
otuchy.
– W każdym razie możemy zjeść kolację – stwierdziłem. Starałem się udawać 
wesołość, ale 
czułem, jak mała czarna chmura formuje się nad moją głową. Czy dzisiaj wieczorem 
coś 
wreszcie ułoży się pomyślnie? Przygnębiony ruszyłem po puszystym dywanie i nawet 
widok sali 
restauracyjnej nie poprawił mego nastroju.
Była wielka jak boisko futbolowe, a zdobiony sztukaterią sufit podtrzymywały 
wysokie, 
marmurowe kolumny. „Reniston” został zbudowany w późnym okresie wiktoriańskim i 
całe 
nadmierne bogactwo oraz ornamentykę owej epoki zachowano tu bez zmian. Większość 
stolików 
była zajęta przez stałych gości, a więc okoliczną arystokrację i przemysłowców z 
West Riding. 
W życiu nie widziałem pod jednym dachem tylu pięknych kobiet i dumnie 
wyglądających 
mężczyzn i z przerażeniem stwierdziłem, że chociaż mężczyźni ubrani byli bardzo 
różnie, 
począwszy od ciemnych garniturów, a na kosmatych tweedach skończywszy, nie 
zauważyłem ani 
jednego smokingu.
Przed nami pojawił się majestatyczny osobnik w białej muszce i fraku. Z grzywą 
białych 
włosów spadających na wyniosłe czoło, z imponującą klatką piersiową, orlim nosem 
i władczym 
wzrokiem, przypominał rzymskiego cesarza. Omiótł mnie fachowym spojrzeniem i 
spytał 
obojętnie:
– Pan życzy stolik, sir?
– Tak, bardzo proszę – wymamrotałem, w ostatniej chwili powstrzymując się, żeby 
z kolei 
też nie powiedzieć „sir”. – Stolik na dwie osoby.
– Czy pan tu pozostaje, sir?
Pytanie zdumiało mnie. Jak mogłem zjeść tu kolację, nie „pozostając”?
– Tak, pozostaję.
Cesarz zanotował coś na bloczku.
– Tędy proszę, sir.
Z wielką godnością ruszył pomiędzy stolikami, a ja wraz z Helen pokornie za nim. 
Długa to 
była droga; starałem się nie widzieć głów, które się obracały, żeby mnie raz 
jeszcze obejrzeć. 
O Boże, to ten klin pani Hall, z pewnością wszyscy go widzą. Wprost palił mnie 
poniżej pleców, 
kiedy tak szliśmy.
Stolik był dobrze usytuowany i zaraz rzuciła się na nas chmara kelnerów, 
wysuwając krzesła, 
sadowiąc nas na nich, strzepując serwetki i układając je nam troskliwie na 
kolanach. Kiedy 
zniknęli, cesarz znowu objął władanie. Stuknął piórem w bloczek.
– Czy mogę prosić o numer pańskiego pokoju, sir?
Z trudem przełknąłem ślinę i sponad niebezpiecznie sterczącego gorsu koszuli 
spojrzałem na 
niego z determinacją.
– Numer pokoju? Przecież ja nie mieszkam w hotelu.
– Ach, a więc pan tu nie pozostaje. – Mierzył mnie przez chwilę lodowatym 
spojrzeniem, 
zanim przekreślił coś na bloczku z nadmierną gwałtownością. Szepnął kilka słów 
do jednego 
z kelnerów i odszedł majestatycznie.
Dopiero wtedy uświadomiłem sobie ogrom klęski. Czarna chmura nad moją głową 
rozpostarła się i zstąpiła, otulając mnie gęstą mgłą rozpaczy i upokorzenia. 
Cały ten wieczór był 
fatalny i zapowiadało się, że przybierze jeszcze gorszy obrót. Chyba 
zwariowałem, decydując się 
wybrać do tego zbytkownego lokalu, ubrany jak marny komediant. A na domiar złego 
było mi 
piekielnie gorąco w tym strasznym smokingu i spinka boleśnie wpijała mi się w 
kark.
Wziąłem od kelnera kartę i starałem się trzymać palce schowane do środka, żeby 
ukryć 
brudne paznokcie. Wszystkie nazwy były francuskie i w stanie odrętwienia, w 
jakim się 
znajdowałem, słowa zatraciły właściwie wszelkie znaczenie, ale jakoś udało mi 
się coś zamówić 
i kiedy jedliśmy, rozpaczliwie starałem się podtrzymywać rozmowę. Niestety, 
zaczęły się 
rozciągać między nami długie pustynie milczenia; zdawać się mogło, że tylko ja i 
Helen nic nie 
mówimy wśród otaczającego nas śmiechu i gwaru.
A najgorszy był ten cichy głos, który mi uporczywie szeptał, że Helen nie miała 
zamiaru 
wybrać się ze mną. Zrobiła to powodowana grzecznością i starała się przebrnąć 
przez ten, nudny 
wieczór najlepiej, jak umiała.
Podróż powrotna stanowiła uwieńczenie całości. Jechaliśmy wpatrzeni w światło 
reflektorów, ukazujące krętą drogę pnącą się stale w górę. Wymienialiśmy od 
czasu do czasu 
kulawe uwagi, a potem znowu zapadała pełna napięcia cisza. Kiedy wreszcie 
dojechaliśmy do 
farmy, okropnie rozbolała mnie głowa.
Uścisnęliśmy sobie dłonie i Helen podziękowała mi za miły wieczór. Głos jej 
drżał 
i w świetle księżyca spostrzegłem, że jest roztargniona, jakby nieobecna duchem. 
Powiedziałem 
jeszcze raz dobranoc, wsiadłem do samochodu i odjechałem.
Rozdział osiemnasty
Gdyby mój samochód miał hamulce, na pewno cieszyłbym się, spoglądając z wyżyny 
na 
wioskę Worton. Stare kamienne domy, stojące wzdłuż pobliskiego brzegu rzeki, 
stanowiły 
przyjemne dla oka plamy szarości na zielonym dnie doliny, a ogródki z 
przystrzyżonymi 
trawnikami nadawały miękkość nagim, stromym zboczom po drugiej stronie Dale.
Jednak urok tego widoku przyćmiewała myśl, że muszę zjechać tą drogą o 
nachyleniu 14 
stopni, pokonując dwa zakręty śmierci. Szosa przypominała rozwścieczonego węża 
wijącego się 
z miejsca, gdzie siedziałem, na sam dół doliny. A mój wóz – jak już powiedziałem 
– nie miał 
hamulców.
Oczywiście, ten wehikuł pierwotnie został zaopatrzony w układ, pozwalający mu 
stanąć 
i przez większą część roku, od kiedy go miałem, gwałtowne przydeptywanie pedału 
hamulca 
wywierało pożądany skutek, aczkolwiek powodowało, że pojazd zaczynał tańczyć na 
drodze. 
Jednak z czasem zaczął reagować coraz słabiej, aż wreszcie przestał.
Ten temat raz po raz powracał w moich rozmowach z Siegfriedem, który składał mi 
wyrazy 
współczucia i troski.
– Tak być nie może, James. Wspomnę o tym Hammondowi. Zostaw to mnie.
A kilka dni później, kiedy ponownie o tym wspomniałem:
– O Boże, tak. Chciałem to załatwić z Hammondem.
Nie martw się, James, zajmę się tym.
W końcu musiałem mu powiedzieć, że kiedy naciskam pedał hamulca, nie ma żadnej 
reakcji 
i jedynym sposobem zatrzymania wozu jest wrzucenie pierwszego biegu.
– Och, co za pech, James. To musi być bardzo kłopotliwe. Nie przejmuj się, zajmę 
się 
wszystkim.
Jakiś czas później spytałem pana Hammonda, czy Siegfried rozmawiał z nim, ale 
powiedział, 
że nie. Jednak właściciel warsztatu wskoczył do mojego samochodu i powoli 
pojechał nim ulicą. 
Pokonując jakieś pięćdziesiąt jardów, wóz zatrzymał się po kilku gwałtownych 
szarpnięciach. 
Mechanik nie próbował zawracać, ale w zadumie ruszył pieszo w moim kierunku. 
Przeważnie 
niezwykle spokojny, teraz był dziwnie blady i patrzył na mnie z podziwem.
– Chcesz mi powiedzieć, chłopcze, że jeździsz tym samochodem na wizyty?
– No... tak.
– Powinni ci dać order. Nie przejechałbym tym cholernym gruchotem nawet na drugą 
stronę 
targowiska.
Niewiele mogłem zrobić. Samochód należał do Siegfrieda i byłem zdany na łaskę 
właściciela. Rzecz jasna, od czasu przybycia do Darrowby zdobyłem już pewne 
doświadczenie 
w tego rodzaju sprawach, jak na przykład ruchomy fotel pasażera w jego własnym 
wozie. 
Siegfried zdawał się wcale nie zauważać, że leciałem w tył za każdym razem, 
kiedy siadałem 
obok niego, i przypuszczam, że nigdy nie zrobiłby nic w tej sprawie, gdyby w 
pewien targowy 
dzień nie zauważył idącej przez Darrowby staruszki z wielkim koszem warzyw. 
Grzecznie 
zaproponował, że ją podwiezie.
– Biedaczka nakryła się nogami i po prostu zniknęła mi z oczu – opowiadał 
później. – 
Piekielnie trudno było mi ją stamtąd wyciągnąć: już myślałem, że będzie 
potrzebny trójnóg 
i wielokrążek. Wszędzie turlały się główki kapusty i kalafiory.
Ponownie spojrzałem na spadzistą drogę. Najrozsądniej, oczywiście, byłoby wrócić 
do 
Darrowby i pojechać inną drogą do Worton. Nie ryzykując. Jednak to oznaczało 
ponad 
dziesięciomilową podróż, podczas gdy stąd już widziałem małe gospodarstwo, które 
zamierzałem 
odwiedzić. Cielę ze zwichniętym stawem było w tej oborze z zielonymi drzwiami – 
widziałem 
też starą panią Robinson, która właśnie wyszła z domu i wlokła się z wiadrem 
przez podwórze. 
Mogłem niemal dotknąć ją ręką.
Pomyślałem, nie pierwszy już raz, że góry Dale w Yorkshire to ostatnie miejsce, 
w jakim 
chciałby znaleźć się człowiek jadący samochodem bez hamulców. Nawet na równym 
terenie 
jazda sprawiała kłopoty, ale po tygodniu czy dwóch przyzwyczaiłem się do tego i 
często całkiem 
o tym zapominałem. Tak jak pewnego dnia, kiedy zająłem się krową, a farmer 
usiadł za 
kierownicą, żeby przestawić mój wóz i zrobić przejazd dla traktora, prowadzonego 
przez jednego 
z robotników. Nie powiedziałem ani słowa, gdy niczego niepodejrzewający 
nieszczęśnik szybko 
i pewnie cofnął mój wóz, z okropnym łoskotem wpadając na ścianę stodoły. 
Używając typowego 
dla mieszkańców Yorkshire niedopowiedzenia, rzekł:
– Hamulce w pańskim wozie nie są zbyt ostre.
W każdym razie, musiałem podjąć decyzję. Wracać do Darrowby, czy też zjechać na 
dół? 
Taka sytuacja powtarzała się coraz częściej, tak że niemal codziennie zdarzało 
mi się siedzieć 
i z bijącym sercem walczyć ze sobą na szczycie wzgórza. Przeżyłem dziesiątki 
takich samotnych 
pojedynków w ciszy zielonych pól. W końcu zapuściłem silnik i zrobiłem to, co 
zawsze – 
wybrałem szybszą drogę w dół.
Jednak to wzgórze było naprawdę wysokie, a schodząca zeń droga bardzo stroma, 
nawet jak 
na tę okolicę, więc kiedy ostrożnie ruszyłem nią w dół, cały świat zdawał się 
ulatywać w chmury. 
Jadąc na najniższym biegu i mocno ściskając dźwignię, czując suchość w ustach, 
zjeżdżałem 
szutrową szosą, która teraz wydawała mi się prawie pionowa.
To zdumiewające, jaką prędkość można rozwinąć na pierwszym biegu, jeśli wóz nie 
ma 
hamulców; kiedy pierwszy zakręt zbliżał się ku mnie z zawrotną szybkością, mały 
silnik 
zaprotestował zgrzytem. Wchodząc w zakręt, rozpaczliwie obróciłem kierownicę w 
prawo, spod 
opon trysnęły kamienie i ziemia pobocza, lecz w następnej chwili znów byliśmy na 
jezdni. 
Następny odcinek był dłuższy i jeszcze bardziej stromy. Poczułem się jak w 
kolejce górskiej – 
ten sam brak kontroli nad własnym losem. Wchodząc z taką prędkością w zakręt, 
trudno nawet 
marzyć o pokonaniu go, jednak nie było innego wyjścia, jak spróbować lub wypaść 
z drogi. 
W przerażeniu zaniknąłem oczy i obróciłem kierownicę w lewo. Tym razem prawy bok 
pojazdu 
uniósł się w powietrze i byłem pewny, że zaczniemy koziołkować, ale pokonawszy 
kilkadziesiąt 
jardów na dwóch kołach, wreszcie postanowił pojechać dalej.
Znowu stromy odcinek. Jednak kiedy samochód z wyciem silnika runął w dół, 
poczułem 
dziwne odrętwienie. Widocznie wyczerpałem wszelkie zasoby strachu i ledwie 
zauważyłem, jak 
pokonaliśmy trzeci zakręt. Jeszcze jeden i w końcu wyjechałem na równiejszy 
teren; prędkość 
gwałtownie spadła i ostatni zakręt minąłem, jadąc zaledwie dwadzieścia mil na 
godzinę.
Dopiero kiedy znalazłem się na ostatniej prostej, zauważyłem te owce. Były ich 
setki; 
tarasowały całą drogę. Rzeka wełnistych grzbietów, tocząca się od muru do muru. 
Dzieliły mnie 
od nich ledwie jardy, a wciąż zjeżdżałem w dół. Bez wahania skręciłem i 
uderzyłem w mur, 
biegnący wzdłuż drogi.
Nie spowodowałem większych szkód. Kilka kamieni osypało się na ziemię, gdy 
silnik 
pojazdu zakrztusił się i zgasł.
Powoli osunąłem się na fotel, rozluźniając zaciśnięte szczęki i palec po palcu 
puszczając 
kurczowo ściskaną dźwignię biegów. Owce wciąż mnie mijały, więc zerknąłem kątem 
oka na 
pilnującego ich owczarza. Nie znałem tego mężczyzny i modliłem się, żeby i on 
mnie nie znał, 
ponieważ w tym momencie najbardziej odpowiadała mi rola anonimowego szaleńca. 
Lepiej nic 
nie mówić; wypadanie zza pobliskiego zakrętu i celowe wjeżdżanie samochodem w 
mur to nie 
najlepszy sposób nawiązywania znajomości.
Owce wciąż przechodziły obok i słyszałem, jak mężczyzna nawołuje psy.
– Ruszaj, Jess! Dalej, Neli!
Ja jednak wpatrywałem się nieruchomym spojrzeniem w kamienny mur nawet wtedy, 
gdy 
mijał mnie w odległości kilku stóp.
Podejrzewam, że niektórzy ludzie zapytaliby mnie, w co, do cholery, się bawię, 
ale nie ten 
pasterz z gór Dale. Szybko poszedł dalej, nie naruszając mojej prywatności, ale 
kiedy chwilę 
później spojrzałem we wsteczne lusterko, ujrzałem go, stojącego na środku drogi. 
Gapił się na 
mnie, na chwilę zapominając o owcach.
Ten okres jazdy samochodem bez hamulców zawsze będę wspominał. Te chwile na 
długie 
lata utkwiły mi w pamięci. Zdaje się, iż trwało to tylko kilka tygodni, ale 
mogło ciągnąć się 
w nieskończoność, gdyby nie dotknęło samego Siegfrieda.
Doszło do tego, kiedy razem pojechaliśmy na wizytę. Z jakiegoś powodu postanowił 
wziąć 
mój samochód i siadł za kierownicą. Przewidująco skuliłem się na siedzeniu 
pasażera, kiedy 
Siegfried, swoim zwyczajem, szybko ruszył spod domu.
Farma Hinchcliffa znajduje się jakąś milę od nas, przy głównej ulicy Darrowby. 
Okazała 
posiadłość z szerokim podjazdem, wiodącym prosto do domu. Nie jechaliśmy tam, 
ale gdy 
Siegfried rozwinął pełną szybkość, zobaczyłem pana Hinchcliffa w jego wielkim 
buicku, 
jadącego ku nam środkiem drogi. Gdy Siegfried zamierzał go wyminąć, farmer nagle 
wystawił 
rękę i zaczął skręcać w prawo, na swoją farmę, zajeżdżając nam drogę. Siegfried 
mocno nadepnął 
na pedał hamulca i podniósł brwi, gdy nie wywołało to żadnego skutku. 
Zmierzaliśmy prosto 
w bok starego buicka i nie mogliśmy go ominąć z lewej.
Siegfried nie wpadł w panikę. W ostatniej chwili skręcił w prawo wraz z buickiem 
i oba 
samochody z rykiem pomknęły obok siebie podjazdem, przy czym tuż obok widziałem 
wytrzeszczone oczy pana Hinchcliffa. Farmer zatrzymał się na podwórzu, ale my 
pojechaliśmy 
dalej, ponieważ nie mieliśmy innego wyjścia.
Na szczęście podjazd biegł dookoła domu, więc z hałasem przejechaliśmy tylny 
dziedziniec 
i wróciliśmy na podjazd za plecami pana Hinchcliffa, który wysiadł i zaglądał za 
róg budynku, 
szukając nas. Farmer odwrócił się i rozdziawił usta ze zdumienia, ale Siegfried, 
do końca 
trzymając fason, lekko skinął głową i pomachał mu ręką, zanim z powrotem 
wypadliśmy na 
podjazd.
Nim wyjechaliśmy na drogę, obejrzałem się i spojrzałem na pana Hinchcliffa. 
Nadal patrzył 
za nami, a jego nieruchoma postać w jakiś dziwny sposób przypominała mi tamtego 
owczarza.
Znalazłszy się na drodze, Siegfried ostrożnie zatrzymał samochód w pierwszej 
zatoce. Przez 
dłuższą chwilę wbijał wzrok w przestrzeń, nie odzywając się słowem, i widziałem, 
że z pewnym 
trudem zdołał przybrać swój zwykły, cierpliwy wyraz twarzy; jednak gdy w końcu 
obrócił się do 
mnie, jego rysy tchnęły niemal boskim spokojem.
Wbiłem paznokcie w dłonie, kiedy uprzejmie uśmiechnął się do mnie.
– Naprawdę, James – rzekł. – Nie rozumiem, dlaczego jesteś taki skryty. Bóg wie, 
jak długo 
twój samochód jest w takim stanie, a ty nic nie mówisz. – Podniósł palec 
wskazujący i powaga na 
jego twarzy zmieniła się w lekki niesmak. – Czy nie zdajesz sobie sprawy z tego, 
że obaj 
mogliśmy się zabić? Naprawdę powinieneś mi o tym powiedzieć.
Rozdział dziewiętnasty
Nie miało chyba wielkiego sensu, żeby milioner wypełniał kupony piłkarskiego 
totalizatora, 
ale była to jedna ze sprężyn życia starego Harolda Denhama. Poza tym ta sprawa 
łączyła nas obu, 
bo trzeba tu powiedzieć, że pomimo swej pasji dla totalizatora sportowego, 
Harold w ogóle nie 
znał się na piłce nożnej, nigdy nie był na meczu i nie potrafił wymienić ani 
jednego piłkarza 
ligowego, więc kiedy przekonał się, że mogę fachowo rozmawiać nie tylko o 
drużynie Everton 
i Preston North End, ale nawet o Arbroath i Cowdenbeath, uznanie, z jakim mnie 
zawsze 
traktował, zmieniło się w wielki szacunek.
Oczywiście, po raz pierwszy spotkaliśmy się z powodu zwierząt. Miał całą gromadę 
psów, 
kotów, królików, papużek i złotych rybek, wskutek czego byłem częstym gościem w 
jego 
zakurzonej rezydencji, której wiktoriańskie wieżyczki, górujące nad otaczającym 
lasem, 
widoczne były na wiele mil od Darrowby. Najpierw odwiedzałem go z powodów 
całkiem 
oczywistych – to jego foksterier rozciął sobie łapę, to znów stara pręgowana 
kocica miała 
zapalenie zatok – ale potem zacząłem się dziwić. Tak często wzywał mnie w środy 
i to pod tak 
błahymi pretekstami, że zacząłem poważnie podejrzewać, iż zwierzętom nic nie 
dolega, tylko 
Harold ma kłopoty z ustaleniem dziewięciu, a czasem nawet sześciu wyników.
Śmieszne, ale zawsze witał mnie tymi samymi słowami.
– Panie doktorze, jak tam pańskie zakłady? – Ostatnie słowo wymawiał przeciągle, 
wręcz 
pieszczotliwie. Pytanie to powtarzało się niezmiennie od czasu, gdy wygrałem 
szesnaście 
szylingów za trzy trafne wyniki. Nigdy nie zapomnę nabożnego zdumienia, z jakim 
dotykał małej 
karteczki od Littlewoodsa, patrząc niedowierzająco to na nią, to na przekaz 
pocztowy. Był to 
jedyny raz, kiedy wygrałem, ale to nie miało znaczenia – od tej pory stałem się 
nieomylną 
wyrocznią, Harold bowiem nigdy nic nie wygrał.
Denhamowie byli rodziną znaną w północnym Yorkshire. Przemysłowcy wzbogaceni pod 
koniec ubiegłego stulecia, teraz stali się znakomitymi rolnikami. Byli to 
„farmerzy-dżentelmeni”, 
którzy dzięki swoim pieniądzom zakładali rodowodowe stada mlecznych krów lub 
hodowali 
rasowe świnie, a po zaoraniu i użyźnieniu wysoko położonych kamienistych 
wrzosowisk, 
uzyskiwali dobre plony; osuszali kwaśne bagna, gdzie następnie sadzili kartofle 
i rzepę, byli 
prezesami różnych komitetów, prowadzili polowania na lisy, byli prominentami 
najlepszego 
towarzystwa w naszym hrabstwie.
Jednak Harold zrezygnował z tego wszystkiego już za młodu. Był zaprzeczeniem 
starego 
powiedzenia, iż nie można być szczęśliwym, nic nie robiąc; codziennie kręcił się 
po domu, po 
zaniedbanym ogrodzie, nie interesując się światem, nie bardzo zdając sobie 
sprawę z tego, co 
dzieje się w jego bezpośrednim sąsiedztwie, ale był z tym szczęśliwy. Nie sądzę, 
by 
kiedykolwiek zastanawiał się nad opiniami innych ludzi dotyczącymi jego osoby, 
co wychodziło 
mu na dobre, gdyż na ogół sądy te były mu nieprzychylne; jego własny brat, 
słynny Basil 
Denham, mówił zawsze o nim: „ten cholerny głupiec”, a ludzie na wsi określali go 
dosadnie: 
„niezguła”.
Osobiście uważałem, że ten przyjacielski, uprzejmy, obdarzony poczuciem humoru 
człowiek 
ma w sobie coś sympatycznego, i lubiłem go odwiedzać. Wraz z żoną jadali zawsze 
w kuchni 
i z reguły większą część czasu tam właśnie spędzali; dlatego zwykle od razu 
szedłem na tyły 
domu.
Tego dnia Harold prosił, żebym zbadał jego wielką sukę dożycę, która 
oszczeniwszy się, 
miała jakieś dolegliwości; ponieważ zaś nie była to środa, doszedłem do wniosku, 
że naprawdę 
musi z nią być coś nie w porządku, i pospieszyłem na wezwanie. Harold przywitał 
mnie po 
swojemu, serdecznie; tembr głosu miał bardzo piękny: łagodny, dźwięczny, jak u 
biskupa, i po 
raz setny chyba pomyślałem, jakie to dziwne, że ten głos brzmiący jak organy 
mówi o tak 
poślednich drużynach jak Mansfield Town czy Bradford City.
– Czy mógłby mi pan udzielić rady, panie doktorze? – spytał, ledwie wyszliśmy z 
kuchni 
i znaleźliśmy się w długim, ciemnym korytarzu. – Potrzebny mi zwycięzca na 
wyjeździe, co pan 
myśli o Sunderland, czy wygra z Aston Villa?
Zatrzymałem się i pogrążyłem w zadumie, a Harold spoglądał na mnie wyczekująco.
– Nie jestem pewien, panie Denham – odparłem. – Sunderland to dobra drużyna, ale 
właśnie 
dowiedziałem się, że zachorowała ciotka Raicha Cartera, co może wpłynąć na jego 
grę 
w najbliższą sobotę.
Harold był najwyraźniej zaskoczony i kilka razy skinął poważnie głową, ale potem 
spojrzał 
na mnie badawczo i wybuchnął śmiechem:
– Ach, panie Herriot, znowu pan ze mnie żartuje! – Chwycił mnie za ramię, 
ścisnął 
i poczłapał przez korytarz, śmiejąc się ciągle serdecznie.
Minęliśmy labirynt ponurych, zasnutych pajęczyną korytarzy i znaleźliśmy się w 
małym 
pokoiku, w którym dawniej przechowywano broń. Moja pacjentka leżała na 
specjalnym, dość 
wysokim drewnianym posłaniu i przypomniałem sobie, że widziałem ją kręcącą się 
podczas 
poprzednich wizyt. Nigdy dotąd jej nie leczyłem, ale kiedy po raz pierwszy ją 
zobaczyłem, 
pomyślałem, że jest zaprzeczeniem jednej z mych świeżo ukutych teorii: że trudno 
spotkać 
obecnie duże psy w dużych domach. Ileż to razy patrzyłem ze zdumieniem, jak 
mastiffy, 
owczarki alzackie, wielkie psy pasterskie wypadały z małych uliczek Darrowby, 
gdzie stały 
skromne, niewielkie domy, i na końcu smyczy ciągnęły za sobą bezradnych 
właścicieli, podczas 
gdy w rozległych pokojach i parkach zamożnych posiadłości nie widziałem innych 
psów, prócz 
szkockich terierów i jamników. Ale Harold zawsze musiał być inny.
Poklepał sukę po łbie.
– Wczoraj się oszczeniła. Niestety, pokazała się jakaś brzydka wydzielina. 
Apetyt ma dobry, 
ale chciałbym, żeby pan doktor ją zbadał.
Dogi, jak większość dużych psów, są na ogół łagodne, i suka nie drgnęła nawet, 
kiedy 
mierzyłem jej temperaturę. Leżała na boku, nasłuchując z zadowoleniem 
popiskiwania swoich 
dzieci, które, ślepe, nieporadnie wspinały się jedno przez drugie, żeby dotrzeć 
do jej 
nabrzmiałych sutków.
– Tak, ciepłota jest lekko podwyższona i ma pan rację co do wydzieliny. – 
Delikatnie 
pogłaskałem ją po zapadniętym boku. – Nie sądzę, żeby został jeszcze jakiś 
szczeniak, ale dla 
pewności muszę ją zbadać. Czy może mi pan przynieść miskę ciepłej wody, mydło i 
ręcznik?
Kiedy Harold wyszedł, rozejrzałem się po pokoju. Nie był większy niż przeciętny 
pokój 
kredensowy, ponieważ zaś Harolda również zabijanie napawało wstrętem, nie było 
tu żadnej 
broni. W oszklonych szafach znajdowały się tylko zakurzone tomy „Blackwood’s 
Magazine” 
i „Country Life”. Stałem może z dziesięć minut, zastanawiając się, dlaczego 
starszy pan tak 
długo nie nadchodzi, i odwróciłem się, żeby obejrzeć stary sztych wiszący na 
ścianie; była to 
tradycyjna scena myśliwska i wpatrywałem się właśnie w brudne szkło, 
rozmyślając, czemu 
zawsze konie, przeskakujące przez strumień, mają na rysunkach tak 
nieprawdopodobnie długie 
nogi, kiedy za plecami usłyszałem jakiś odgłos.
Był to cichy pomruk, cichy, ale groźny. Odwróciłem się i zobaczyłem, że suka 
bardzo powoli 
wstaje ze swego posłania. Nie wstała od razu, tak jak zwykle robią to psy, ale 
jakby podnosiły ją 
w górę jakieś niewidzialne sznury; nogi prostowały się wolno, ciało miała 
wyprężone, sierść 
najeżoną. Przez cały czas wpatrywała się we mnie, nie mrugnąwszy okiem, i po raz 
pierwszy 
w życiu zrozumiałem, co znaczy zwrot „płonące oczy”. Tylko raz widziałem coś 
takiego i to na 
okładce starego egzemplarza Psa Baskemille‘ów. Wtedy pomyślałem sobie, że ten, 
co to 
narysował, mocno przesadził,. ale oto miałem przed sobą oczy uparcie wbite we 
mnie i płonące 
takim samym żółtym ogniem.
Oczywiście była przekonana, że czyham na jej dzieci. Jej pan przecież odszedł i 
został tylko 
ten nieruchomy intruz w rogu pokoju, najwidoczniej coś knujący. Jednego byłem 
pewien, lada 
chwila mnie zaatakuje, i w duchu podziękowałem losowi, że stoję tuż przy 
drzwiach. Ostrożnie 
wyciągnąłem lewą rękę w kierunku klamki, a suka ciągle podnosiła się z 
przerażającą 
powolnością, bez przerwy głucho warcząc.
Prawie już dosięgałem klamki, ale wtedy popełniłem zasadniczy błąd – zbyt szybko 
chciałem 
ją uchwycić. Już jej dotykałem, kiedy suka jak rakieta skoczyła z posłania i 
zatopiła mi zęby 
w przegubie lewej ręki.
Uderzyłem ją w głowę prawą; puściła mnie i chwyciła wysoko za wewnętrzną stronę 
lewego 
uda. Wtedy krzyknąłem i nie wiem, co by mnie spotkało, gdybym cofając się, nie 
wpadł na 
jedyne w pokoju krzesło; choć stare i rozklekotane, ale uratowało mnie. Kiedy 
suka, 
najwidoczniej mając dość gryzienia mojej nogi, nagle skoczyła mi do twarzy, ja 
chwyciłem 
krzesło i odepchnąłem atakujące zwierzę.
Scena, która rozegrała się następnie w pokoiku na broń, była parodią 
poskramiania lwa 
i z pewnością wywołałaby rozbawienie postronnego obserwatora. Później nawet 
żałowałem 
często, że nie można było sfilmować tego epizodu; ale w owej chwili, z krążącym 
wokół mnie na 
tej ciasnej przestrzeni wielkim zwierzęciem, kiedy krew kapała mi z nogi, a 
kulawe krzesło 
stanowiło moją jedyną broń, wcale mi do śmiechu nie było. Suka czyhała na mnie z 
jakimś 
okropnym zapamiętaniem, ani na chwilę nie spuszczając ze mnie rozwścieczonych 
oczu.
Szczeniaki, rozdrażnione, że tak bezceremonialnie pozbawiono je wspaniałego 
źródła ciepła 
i pożywienia, pełzały na oślep i piszczały, jak mogły najgłośniej. Dźwięk ten 
działał na dożycę 
niby ostroga i im był donioślejszy, tym bardziej ona stawała się agresywna. Co 
chwila 
doskakiwała do mnie, a ja dziabałem ją krzesłem w najlepszym cyrkowym stylu. Za 
którymś 
razem przyparła mnie do muru razem z krzesłem; kiedy stała na tylnych łapach, 
była mego 
wzrostu, tak że jej otwarty, warczący pysk znalazł się nieprzyjemnie blisko 
mojej twarzy.
Najbardziej byłem przerażony tym, że krzesło wyraźnie się wykańczało; suka 
zdążyła już 
odgryźć dwie poprzeczki i starałem się nie myśleć o tym, co będzie, gdy moja 
broń wreszcie się 
rozpadnie. Ale cały czas cofałem się powoli, żeby znów dotrzeć do drzwi, i kiedy 
poczułem 
z tyłu klamkę, wiedziałem, że nadszedł moment decydujący. Krzyknąłem, ile sił w 
płucach, żeby 
ją przestraszyć, i wyskoczyłem na korytarz. Kiedy zatrzasnąłem za sobą drzwi i 
oparłem się 
o nie, czułem, jak drżą pod naporem wielkiego zwierzęcia.
Usiadłem na podłodze, oparty o ścianę korytarza, ze spodniami spuszczonymi, żeby 
obejrzeć 
rany, kiedy w drugim końcu korytarza pojawił się Harold, idący powolutku z miską 
parującej 
wody i ręcznikiem przewieszonym przez ramię. Mogłem teraz zrozumieć, dlaczego 
tak długo był 
nieobecny – on zawsze chodził w takim tempie. Poza tym bardzo możliwe, że zgubił 
się we 
własnym domu. A może rozmyślał nad następnymi zakładami.
W Skeldale House musiałem wysłuchać szyderczych uwag na temat, jak zabawnie 
chodzę, 
ale później, kiedy Siegfried obejrzał moją nogę, jego uśmiech zniknął.
– Ale cię urządziła. – Gwizdnął cicho. – Pamiętasz, James, jak sobie często 
żartowaliśmy, co 
może nam zrobić któregoś dnia bardzo zły pies? Daję słowo, żeś ty dziś był tego 
bliski.
Rozdział dwudziesty
Była to moja druga zima w Darrowby, tak więc nie zaskoczyła mnie listopadowa 
wstrętna 
pogoda. Gdy na równinie rozpada się uporczywa mżawka, wysoko w górach po kilku 
godzinach 
pokrywa wszystko biały całun wyrównujący wyboje na drogach, otulający dobrze 
znane punkty 
orientacyjne, przemieniający nasze otoczenie w świat nieznany i nowy. To było 
właśnie to, co 
w radiu określano słowami: „Na wyżynach śnieg”.
Kiedy zaczynał padać na dobre, jakby dusił całą okolicę; ruch kołowy odbywał się 
powoli 
w tunelach wyżłobionych przez pługi. Henre Fell piętrzył się nad Darrowby jak 
wielki lśniący 
wieloryb, a ludzie w mieście przekopywali głębokie ścieżki do furtek w ogródkach 
i usuwali 
zaspy śnieżne sprzed drzwi frontowych. Pracowali cicho, spokojnie, przywykli do 
tego od 
dawna, wiedząc, że być może jutro będą to robić od nowa.
Każda jesień stwarzała nowe problemy dla weterynarzy. Na ogół docieraliśmy do 
większości 
naszych pacjentów, ale kosztem dużego wysiłku. Czasem mieliśmy szczęście i 
udawało nam się 
jechać zaraz za pługiem drogowym, ale najczęściej docieraliśmy najdalej, jak się 
dało, a potem 
szliśmy pieszo.
Tego ranka, kiedy zatelefonował Clayton z Pikę House, całą noc bez przerwy padał 
śnieg.
– Cielak mi się zaziębił – powiedział. – Przyjedzie pan doktor?
Żeby się do niego dostać, trzeba było wspiąć się aż do Pikę Edge, a następnie 
zjechać do 
małej doliny.
Latem była to urocza droga, nie wiadomo jednak, jak wyglądała teraz.
– Co tam z drogą, panie Clayton? – spytałem.
– Jak to z drogą? – Reakcja Claytona była typowa. Mieszkańcy trudno dostępnych 
farm takie 
pytania uważali za nieistotne. – Droga całkiem niezła. Trzeba trochę się 
pilnować, ale dotrze pan 
do nas bez kłopotu.
Siegfried nie był takim optymistą.
– Z pewnością będziesz musiał dojść pieszo do szczytu i bardzo też wątpliwe, czy 
pługi 
przetarły dolną partię drogi. Decyzja zależy od ciebie.
– Och, spróbuję. Dziś rano niewiele jest do roboty, zresztą ostatnio nie miałem 
okazji do 
wysiłku fizycznego.
Na podwórzu przekonałem się, że stary dozorca, na swój flegmatyczny sposób, 
wykonał 
wielką pracę: odkopał podwójne wrota garażu i oczyścił drogę dla naszych 
samochodów. Do 
małego plecaka włożyłem to, co uważałem za niezbędne: jakąś mieszankę 
wykrztuśną, tubę 
maści, zwanej powidełkami, strzykawkę i kilka ampułek surowicy przeciw zapaleniu 
płuc. Potem 
wrzuciłem na tył wozu moje najważniejsze narzędzie zimowe, czyli łopatę o 
szerokim ostrzu 
i wyjechałem.
Ważniejsze drogi zostały już oczyszczone przez ciężkie pługi, które przejechały 
z hałasem 
koło Skeldale House jeszcze przed świtem. Pozostało jednak mnóstwo powybijanych 
dziur, więc 
jechałem bardzo wolno. Do farmy Claytona miałem ponad dziesięć mil i był to 
jeden z tych 
mroźnych dni, kiedy szron szybko osiada na szybie, w przeciągu paru minut 
ograniczając 
widoczność. Ale tego ranka byłem w triumfalnym nastroju. Właśnie kupiłem 
wspaniały nowy 
wynalazek – dwa metalowe pręty umieszczone na kawałku bakelitu, przymocowanego 
do 
przedniej szyby za pomocą gumowych przyssawek. Urządzenie to czerpało energię 
z akumulatora samochodowego i czyściło szybę, tworząc niewielkie pole widzenia.
Nie musiałem już wysiadać co pół mili i skrobać lodu z szyby. Przez przejrzyste, 
niewielkie 
półkole oglądałem z zadowoleniem krajobraz roztaczający się przede mną jak na 
filmie: szare, 
kamienne wioski, ciche i odcięte od życia śnieżną szatą, i nisko zwisające, 
obciążone bielą 
gałęzie przydrożnych drzew.
Tak się upajałem tym widokiem, że prawie nie zwróciłem uwagi na ból w palcach u 
nóg. 
Marznięcie stóp było w nieogrzewanych wówczas samochodach zjawiskiem 
powszechnym, 
zwłaszcza kiedy widać było jak droga miga przez dziury w deskach podłogi. Pod 
koniec 
dłuższych wypraw zwykle odczuwałem dotkliwy ból. Podobnie było i dzisiaj, kiedy 
wysiadłem 
z wozu u stóp Pikę Edge; dłonie też boleśnie mi pulsowały, zacząłem więc tupać 
mocno 
i „zabijać” rękami.
Pługi nawet nie próbowały oczyścić małej bocznej drogi, która pięła się w górę i 
potem 
schodziła ostro w dolinę. Patrząc na grubą pokrywę śnieżną, pomyślałem, że ta 
kremowa biel, 
wypełniająca po brzegi ograniczoną murkami rynnę drogi, nie chce mnie przepuścić 
– nieraz już 
miałem takie uczucie. Ale mimo ogarniających mnie wątpliwości patrzyłem z 
zachwytem na 
oryginalne kształty, jakie wiatr wyrzeźbił nocą; na fałdy o niezwykłej 
gładkości, sięgające 
wszędzie, tworzące się nawet w najmniejszych zakamarkach, na głębokie zapadliny 
o ostrych jak 
nóż krawędziach, na wysoko wznoszące się skały, których białe nawisy były wprost 
przejrzyste.
Zarzucając plecak na ramię, byłem w podniosłym nastroju. W skórzanej golfowej 
kurtce 
zapiętej pod szyję, w dwóch parach wełnianych skarpet w gumowych butach czułem 
się gotów 
na wszystko. W głębi serca uważałem, że widok młodego weterynarza, który z 
pełnym 
poświęceniem dźwiga na plecach swe cudowne leki i wbrew przeszkodom spieszy na 
ratunek 
choremu zwierzęciu, jest nad wyraz budujący.
Przez chwilę patrzyłem na wyniosły szczyt, którego ostra sylwetka rysowała się 
wyraźnie na 
tle lodowatego, ponurego nieba. Kiedy ruszyłem w drogę, pełna oczekiwania cisza 
leżała na 
polach, zamarzniętej rzece i milczących drzewach.
Ruszyłem szybko, najpierw przez most, przerzucony nad białą martwą rzeką, a 
potem ciągle 
pod górę, szukając najlepszego przejścia między zaspami, i wkrótce droga zaczęła 
się 
niespostrzeżenie wić pod nawisłymi skałami. Kiedy wreszcie dotarłem na grzbiet 
wzniesienia, 
pomimo mrozu czułem pot spływający mi po plecach.
Rozejrzałem się wokoło. Byłem tu kilkakrotnie w czerwcu i lipcu, i zapamiętałem 
tylko 
słońce, zapach ciepłej trawy, kwiatów i sosen, który dolatywał z leżącej u mych 
stóp doliny. Ale 
z tym smutnym pustkowiem trudno było skojarzyć uśmiechnięty krajobraz minionego 
lata.
Płaskie wrzosowisko na szczycie wzniesienia było nieskończoną bielą sięgającą 
horyzontu, 
którą przyciskało niebo jak ciemny koc. W zagłębieniu, w dole, widziałem farmę, 
ale i ona była 
dziś zgoła inna; mała, zagubiona, niby szkic węglem na tle wzgórz. Iglasty las 
tworzył ciemną 
plamę na zboczu, ale cała ta scena została pozbawiona bez mała wszystkich 
znanych mi cech 
charakterystycznych.
Widziałem tylko niektóre odcinki drogi – śnieg zasypał prawie wszystkie murki 
graniczne, 
ale przez cały czas widziałem farmę. Zrobiłem w jej kierunku jakieś pół mili, 
kiedy nagły 
podmuch wiatru poderwał pokrywę śnieżną, tworząc gęstą chmurę drobniutkich 
płatków. Przez 
kilka sekund byłem zupełnie odcięty od świata. Farma, wrzosowisko – wszystko 
wokół zniknęło, 
a ja, nim się ta zasłona rozwiała, miałem uczucie kompletnej izolacji.
Ciężko było iść w głębokim śniegu, a w zaspach zapadałem się po kolana. Z 
pochyloną 
głową parłem naprzód w stronę farmy, aż znalazłem się o paręset jardów od jej 
kamiennych 
zabudowań. Już myślałem, że poszło mi całkiem gładko, kiedy podniosłem głowę i 
zobaczyłem, 
że zbliża się ruchoma fala miliona czarnych punkcików. Przyspieszyłem kroku i 
nim zamieć 
mnie dopadła, zapamiętałem położenie farmy. Ale po dziesięciu minutach potykania 
się 
i ślizgania zrozumiałem, że nie wiem, gdzie się znajduję. Zmierzałem w kierunku 
kształtu, który 
nie istniał, był tylko wytworem mojej fantazji.
Przez kilka chwil stałem bez ruchu, raz jeszcze czując się okropnie samotny. 
Doszedłem do 
wniosku, że poszedłem za bardzo w lewo i po kilku głębokich wdechach ruszyłem w 
prawo. 
Wkrótce jednak przekonałem się, że znowu poszedłem w złym kierunku. Zacząłem 
zapadać się 
w głębokie dziury aż po pachy, co mi przypomniało, że na tych wysoko położonych 
wrzosowiskach teren jest nierówny i usiany niezliczoną liczbą torfowych wysepek.
Kiedy tak walczyłem o każdy krok, pomyślałem, jakie to wszystko śmieszne. Nie 
jestem 
przecież daleko od ciepłego, kominków Pikę House i nie znajduję się na biegunie 
północnym. 
Ale zaraz przypomniałem sobie nieskończoną, białą pustkę za farmą i ogarnęła 
mnie panika.
Paraliżujące zimno zdawało się zacierać wszelkie poczucie czasu. Wkrótce nie 
miałem 
pojęcia, od jak dawna zapadam się w te straszne dziury i wypełzam na 
powierzchnię. Czułem 
przy tym, że za każdym razem coraz trudniej mi się z nich wydostać. Coraz 
bardziej też kusiło, 
żeby usiąść, odpocząć, może nawet zasnąć, a wielkie, bezszelestne płatki, 
muskające mi twarz 
i spadające na zamknięte powieki, miały w sobie coś hipnotycznego.
Starałem się odpędzić przekonanie, że jeśli jeszcze kilka razy się przewrócę, to 
wreszcie nie 
wstanę, i nagle ujrzałem przed sobą jakiś wielki majaczący kształt, a moje 
wyciągnięte ręce 
dotknęły czegoś twardego, chropowatego. Z niedowierzaniem zacząłem macać 
kamienne 
kwadratowe bloki, aż dotarłem do narożnika i ujrzałem kwadrat światła – kuchenne 
okno domu 
Claytona.
Waląc do drzwi, oparłem się o gładkie deski, otwartymi ustami łapiąc powietrze, 
a klatka 
piersiowa boleśnie podnosiła mi się i opadała. Uczucie niezwykłej ulgi 
graniczyło z histerią, gdyż 
zdawało mi się, że ledwie drzwi się otworzą, wpadnę do izby głową naprzód. Już 
widziałem, jak 
cała rodzina farmera zbiera się nade mną, leżącym nieruchomo, jak poi mnie 
alkoholem.
Kiedy jednak drzwi się uchyliły, zdołałem utrzymać się na nogach. Clayton stał 
chwilę 
w progu, najwidoczniej zdumiony widokiem stojącego przed nim bałwana śnieżnego.
– Ach, to pan, doktorze Herriot. Nie mógł pan przyjść w lepszym momencie, 
właśnie 
skończyłem obiad. Niech pan zaczeka chwilę, już idziemy. Krowy są w oborze po 
drugiej strome 
podwórka.
Sięgnął za drzwi, na głowę wcisnął zniszczony kapelusz, wsunął ręce w kieszenie 
i gwiżdżąc, zaczął przeskakiwać z kamienia na kamień. Potem uniósł zasuwkę 
cielętnika, a ja 
wszedłem do środka z uczuciem wielkiej ulgi; nareszcie znalazłem się poza 
zasięgiem okrutnego 
zimna, oślepiającego śniegu, wśród zwierzęcego ciepła i zapachu siana.
Kiedy zdjąłem plecak, cztery długowłose małe byczki, poruszające rytmicznie 
szczękami, 
spojrzały na mnie spokojnie znad żłobu. Zwierzęta wydawały się równie 
niewzruszone moim 
widokiem jak ich właściciel. Okazywały niewielkie zainteresowanie. Za ich 
owłosionymi łbami 
dostrzegłem owinięte workiem, piąte, małe stworzenie, któremu z nosa wypływała 
ropna 
wydzielina.
To mi przypomniało, dlaczego tu jestem. Kiedy zdrętwiałymi palcami szukałem w 
kieszeni 
termometru, silny podmuch wiatru uderzył o wrota, aż zaklekotała zasuwka i biały 
tuman wpadł 
do wnętrza.
Clayton obrócił się i rękawem przetarł szybkę jedynego małego okienka. Dłubiąc 
paznokciem kciuka w zębach, spojrzał na szalejącą zawieję.
– Aj – powiedział i odbiło mu się głośno – marna dziś pogoda.
Rozdział dwudziesty pierwszy
Czekając, aż Siegfried wręczy mi poranną listę wizyt, podciągnąłem szalik tak, 
że prawie 
zasłaniał mi uszy, postawiłem kołnierz płaszcza i zapiąłem go po samą szyję. 
Potem włożyłem 
wełniane rękawiczki.
Porywisty wiatr smagał okna śniegiem, który sypał niemal równolegle do ziemi, 
przesłaniając ulicę i wszystko wielkimi, wirującymi płatkami.
Siegfried pochylił się nad książką wizyt.
– Zobaczmy, co my tu mamy. Barnett, Gili, Sunter, Dent, Cartwright... – Zaczął 
bazgrać 
w notatniku. – Och, lepiej będzie, jeśli obejrzę też to cielę Scrutona; wiem, że 
ty się nim 
zajmowałeś, ale będę tamtędy przejeżdżał. Możesz – mi coś o nim powiedzieć?
– Tak, miało trochę za szybki oddech i temperaturę około 103 stopni – nie 
podejrzewam 
zapalenia płuc. Prawdę mówiąc, raczej spodziewam się błonicy – ma lekko 
opuchniętą szczękę 
i obrzmiałe węzły chłonne.
Kiedy to mówiłem, Siegfried przez cały czas skrobał w swoim notesie i przerwał 
tylko po to, 
żeby szepnąć coś do pani Harbottle. Potem spojrzał na mnie bystro.
– Zapalenie płuc, tak? Co podawałeś?
– Nie, wcale nie mówiłem, że to zapalenie płuc. Wstrzyknąłem prontosil i 
zostawiłem trochę 
maści, żeby wcierali mu w szyję.
Jednak Siegfried znów zajął się pisaniem. Nic nie powiedział, aż sporządził dwie 
listy. 
Wyrwał jedną z notesu i podał mi ją.
– Dobrze, kazałeś smarować pierś. Może to coś pomoże. A jaką maścią?
– Z salicylanem metylu, ale smarują nią szyję, a nie pierś cielęcia.
Tymczasem Siegfried odwrócił się, polecając pannie Harbottle powiadomić farmerów 
o jego 
wizycie, więc mówiłem to do jego pleców.
W końcu wyprostował się i wyszedł zza biurka.
– No, świetnie. Masz swoją listę. Ruszajmy. – Jednak w połowie drogi do drzwi 
przystanął 
i spojrzał na mnie. – Dlaczego, do diabła, kazałeś nacierać temu cielakowi 
szyję?
– No cóż, myślałem, że to trochę złagodzi stan zapalny.
– James, czemu miałby wystąpić tam jakiś stan zapalny? Czy nie uważasz, że maść 
podziałałaby lepiej, gdyby była wcierana w klatkę piersiową?
– Nie, nie sądzę. Nie w przypadku błonicy u cielaka.
Siegfried lekko przechylił głowę i na jego ustach pojawił się anielski uśmiech. 
Położył mi 
rękę na ramieniu.
– Mój drogi stary Jamesie, może byłoby lepiej, gdybyś zaczął od początku. Nie 
tak prędko, 
nie ma pośpiechu. Mów wolno i spokojnie, a wtedy nic ci się nie poplącze. 
Powiedziałeś mi, że 
leczyłeś cielaka z zapaleniem płuc. Zacznijmy od tego.
Wepchnąłem ręce głęboko do kieszeni i zacząłem grzebać w termometrach, 
nożyczkach oraz 
buteleczkach, których zawsze było tam pełno.
– Słuchaj, od początku mówiłem ci, że nie podejrzewam zapalenia płuc, ale 
wczesne stadium 
błonicy. Ponadto cielę miało lekką gorączkę – 103 stopnie.
Siegfried patrzył w okno za moimi plecami.
– Boże, spójrz tylko na ten śnieg. Będziemy mieli dziś niezłą zabawę na drogach. 
– Przesunął 
spojrzenie na moją twarz. – Nie uważasz, że przy temperaturze 103 stopnie 
powinieneś 
wstrzyknąć trochę prontosilu? – Lekko uniósł ramiona i opuścił je bezradnie. – 
To tylko 
przyjacielska sugestia, James – za żadne skarby nie chciałbym się wtrącać, ale 
naprawdę 
uważam, że ten przypadek wymagał podania prontosilu.
– Przecież podałem go, do cholery! – wrzasnąłem. – Mówiłem ci od początku, ale 
nie 
słuchałeś. Robiłem, co mogłem, żeby to do ciebie dotarło, ale jak mogę...
– Spokojnie, drogi chłopcze, spokojnie. Nie trzeba tak się podniecać.
Twarz Siegfrieda opromienił wewnętrzny blask. Roztaczał duszący opar słodyczy, 
wielkoduszności, przebaczenia, tolerancji i sympatii. Zwalczyłem chęć 
wymierzenia mu 
mocnego kopniaka w kostkę.
– James, James – mówił zatroskanym głosem. – Nie mam najmniejszych wątpliwości, 
że na 
swój sposób usiłowałeś opisać mi ten przypadek, jednak nie wszyscy mamy dar 
przekazywania 
informacji. Jesteś naprawdę wspaniałym facetem, ale musisz nad tym popracować. 
To po prostu 
kwestia uporządkowania faktów i podania ich we właściwej kolejności. Wtedy nic 
ci się nie 
pomiesza, tak jak dziś rano.
Jestem pewny, że to tylko sprawa praktyki.
Pocieszył mnie krzepiącym gestem i wyszedł.
Szybko wszedłem do magazynu i widząc wielki, pusty karton na podłodze, 
wymierzyłem mu 
potężnego kopniaka. Włożyłem w to tyle złości, że przebiłem stopą karton i 
właśnie próbowałem 
uwolnić nogę, kiedy nadszedł Tristan. Podkładał do ognia i był świadkiem mojej 
rozmowy 
z Siegfriedem.
W milczeniu patrzył, jak skaczę po pokoju, klnąc i usiłując strząsnąć pudło.
– O co chodzi, Jim? Mój wielki brat zalazł ci za skórę?
Wreszcie pozbyłem się kartonu i usiadłem na jednej z dolnych półek.
– Sam nie wiem. Dlaczego akurat teraz miałby mi zaleźć za skórę? Znam go od 
dawna 
i zawsze był taki. Nigdy nie zachowywał się inaczej, ale dotychczas to mi nie 
przeszkadzało – 
przynajmniej nie aż tak. Innym razem po prostu uśmiałbym się z tego. Do diabła, 
co się ze mną 
dzieje?
Tristan postawił węglarkę i w zadumie spojrzał na mnie.
– Nic ci nie jest, Jim, ale powiem ci jedno – jesteś trochę drażliwy, od kiedy 
zacząłeś kręcić 
z tą dziewczyną Aldersonów.
– O Boże! – jęknąłem. – Nie przypominaj mi. A zresztą, od jakiegoś czasu nie 
widziałem się 
z nią, więc to już chyba koniec i wcale nie mogę mieć jej tego za złe.
Tristan wyciągnął woodbine’a i przykucnął obok węglarki.
– Tak, wszystko w porządku, ale spójrz na siebie. Cierpisz, w dodatku bez 
powodu. No 
dobrze, spędziliście koszmarny wieczór i potraktowała cię ozięble. No i co z 
tego? Czy wiesz, ile 
razy ja zostałem odtrącony?
– Odtrącony? Ja nawet nie zacząłem.
– I bardzo dobrze, lecz mimo to miotasz się jak wykastrowany byk z kolką. 
Zapomnij 
o wszystkim, chłopie, i ruszaj w szeroki świat. Czeka cię życie usłane różami. 
Obserwowałem cię 
– tyrasz przez cały dzień, a kiedy nie pracujesz, czytasz opisy przypadków w 
podręcznikach. 
Mówię ci, że poświęcenie weterynarza powinno mieć jakieś granice. Przecież 
musisz trochę użyć 
świata. Pomyśl o tych wszystkich ślicznych panienkach w Darrowby – ledwie je 
można zliczyć. 
I każda czeka, aż taki wielki, przystojny facet jak ty przygalopuje na białym 
koniu. Nie spraw im 
zawodu.
Pochylił się i klepnął mnie w kolano.
– Powiem ci coś. Czemu nie pozwolisz, żebym ja się tym zajął? Miła randka we 
czwórkę – 
właśnie tego ci trzeba.
– Ach, nie wiem. Nie jestem w nastroju.
– Nonsens! – rzekł Tristan. – Sam nie wiem, dlaczego nie pomyślałem o tym 
wcześniej. Ten 
mnisi żywot ci nie służy. Zdaj się na mnie.
Postanowiłem wcześnie pójść spać i około jedenastej zbudził mnie jakiś ciężar, 
walący się na 
moje łóżko. W pokoju było ciemno, ale wyraźnie czułem odór piwa i papierosowego 
dymu. 
Zakaszlałem i usiadłem.
– To ty, Triss?
– Istotnie – odparła czarna postać na końcu łóżka. – I przynoszę ci dobrą 
nowinę. Pamiętasz 
Brendę?
– Tę małą pielęgniareczkę, którą widziałem z tobą?
– Tę samą. No więc, ona ma koleżankę, Connie, która jest jeszcze ładniejsza. We 
wtorek 
wieczorem jedziemy w czwórkę na zabawę do Poulton.
Bił od niego zapach piwa, a w jego głosie słychać było triumf.
– Chcesz powiedzieć, że ja też?
– Na Boga, tak! I spędzisz najprzyjemniejszy wieczór w twoim życiu. Dopilnuję 
tego.
Jeszcze raz dmuchnął mi duszącym dymem w twarz i wyszedł, chichocząc.
Rozdział dwudziesty drugi
– To będzie gorąca proszona kolacja.
Sam się zdumiałem swoją reakcją na te słowa, które wzbudziły we mnie niezwykle 
miłe 
uczucie: zadowolenia, radosnego oczekiwania i nieledwie triumfu.
Wiem teraz dobrze, że nie istnieje najmniejsza szansa, by ktokolwiek 
zaproponował mi 
objęcie stanowiska prezesa Królewskiego Towarzystwa Weterynaryjnego, ale gdyby 
nawet, 
wątpię, bym bardziej się ucieszył niż tym zaproszeniem na „gorącą kolację”.
Chyba dlatego, że słowa te odzwierciedlały postawę typowego farmera z gór Dale 
w stosunku do mojej osoby. A było to tak ważne dlatego, że – choć po upływie 
przeszło roku – 
zostałem uznany jako weterynarz, zawsze byłem świadom przepaści dzielącej ludzi 
z gór 
i takiego mieszczucha jak ja. Mimo że ich podziwiałem, w pełni zdawałem sobie 
sprawę z naszej 
odmienności; było to nieuniknione – wiedziałem o tym – ale bolesne, dlatego też 
każdy dowód 
przyjaźni budził mój głęboki odzew.
Zwłaszcza jeśli pochodził od kogoś takiego jak Dick Rudd. Poznałem Dicka zeszłej 
zimy na 
progu Skeldale House o szóstej rano, kiedy panuje ciemność i kiedy weterynarze 
praktykujący na 
wsi zastanawiają się, czy słusznie wybrali ten zawód. Drżąc z zimna – gdyż, jak 
zawsze, na 
naszym korytarzu panował okropny ziąb i kąsał mnie po nogach, przyodzianych 
tylko w spodnie 
od piżamy – zapaliłem światło i otworzyłem drzwi. Ujrzałem niewielkiego 
człowieczka 
owiniętego w stary płaszcz wojskowy, w kapeluszu nasuniętym na oczy, 
opierającego się 
o rower. Światło za nim rozjaśniało niewielki fragment mokrego chodnika, 
chłostanego 
bezlitosnym deszczem.
– Bardzo mi przykro, panie doktorze, że budzę pana o tej godzinie – powiedział 
nieznajomy. 
– Jestem Rudd z farmy Birch Tree w Coulston. Jałówka mi się cieli i nie bardzo 
daje sobie radę. 
Czy pan przyjedzie?
Spojrzałem z bliska na szczupłą twarz mężczyzny, na wodę spływającą mu po twarzy 
i skapującą z koniuszka nosa.
– Oczywiście, zaraz się ubiorę i jadę. Ale niech pan zostawi u nas rower i 
pojedzie ze mną 
samochodem. Do Coulston są stąd najmniej cztery mile, a pan z pewnością przemókł 
do suchej 
nitki.
– Nie, nie, wszystko w porządku. – Twarz Rudda rozjaśnił serdeczny uśmiech, a 
spod 
przemokniętego ronda kapelusza spojrzały na mnie żywe niebieskie oczy. – 
Musiałbym wtedy 
specjalnie tu po niego wracać. Pojadę od razu, a pan nie będzie na mnie długo 
czekać.
Szybko wskoczył na rower i popedałował energicznie. Ludzie, którzy są zdania, że 
prowadzenie farmy jest łatwe i przyjemne, powinni byli zobaczyć tę przygarbioną 
postać niknącą 
w ciemności i zacinającym deszczu. Ten człowiek nie miał ani samochodu, ani 
telefonu, całą noc 
spędził przy rodzącej jałówce, potem pokonał osiem mil jazdy na rowerze w 
deszczu, 
a w perspektywie miał dzień ciężkiej pracy. Ilekroć zastanawiałem się nad 
egzystencją drobnych 
farmerów, moje własne, sporadyczne wybuchy aktywności, wydawały mi się bardzo 
mizerne.
Tego pierwszego ranka naszej znajomości z Dickiem udało mi się odebrać ładną 
cieliczkę. 
Pijąc gorącą herbatę w kuchni, byłem zdumiony liczną gromadką młodych Ruddów, 
kręcących 
się wokół mnie; było ich siedmioro i to nad podziw wyrośniętych, w wieku od 
dwudziestu paru 
lat do dziesięciu, a ja, patrząc na Dicka w niewyraźnym oświetleniu przed 
Skeldale House 
i później w oborze, gdzie pełgał nikły płomyk lampy naftowej, nie 
przypuszczałem, że jest 
w średnim wieku; jego energiczne ruchy i żywy sposób bycia przemawiały raczej za 
trzydziestką. 
Ale kiedy teraz przyjrzałem mu się dokładnie, zauważyłem, że jego krótkie, 
wijące się włosy 
przyprószone są siwizną, a wokół oczu rozpościera się siateczka zmarszczek.
Na początku swego małżeństwa Ruddowie, jak wszyscy zresztą farmerzy, z 
niepokojem 
witali narodziny kolejnych córek, aż dorobili się pięciu. „Już postanowiliśmy 
dać spokój” – 
zwierzył mi się kiedyś Dick, ale na szczęście stało się inaczej, a ich 
wytrwałość została wreszcie 
nagrodzona przyjściem na świat dwóch dorodnych chłopców. Każdy farmer 
gospodaruje z myślą 
o zapewnieniu przyszłości synom i Dick miał nareszcie dla kogo pracować.
Im bliżej poznawałem tę rodzinę, tym większy budziła we mnie podziw. Wszystkie 
dziewczyny były wysokie, mocno zbudowane, urodziwe, a po dwóch krzepkich 
chłopcach można 
się było spodziewać, że wyrosną na silnych mężczyzn. Nieraz przenosiłem z nich 
wzrok na 
drobnych, niskich rodziców, a wtedy pani Rudd ze zdumieniem zwykła mawiać: „W 
nas się nie 
wrodziły”.
Dziwiło mnie, jakim cudem pani Rudd, mającej do dyspozycji tylko mleko od kilku 
kiepskich krów Dicka, udawało się wyżywić tak liczną rodzinę, a przy tym 
doprowadzić ją do 
kwitnącego stanu fizycznego. Na pierwszy trop wpadłem pewnego dnia, kiedy 
przyjechałem na 
oględziny cieląt, a potem zostałem zaproszony na „skromny obiad” rodzinny. Na 
stołach 
farmerów z gór świeże mięso było wtedy rzadkością, a ja przywykłem do tego, że 
puste żołądki 
zapełniało się przed głównym daniem kawałkami ciastkowego puddingu 
jorkshirskiego albo 
porządną porcją klusek z łojem. Jednak pani Rudd miała swoje własne metody – ona 
jako 
„przystawkę” podawała wielką michę ryżowego puddingu z dużą ilością mleka. 
Pierwszy raz 
spotkałem się z czymś takim i widziałem, jak rodzina, w miarę przekopywania się 
przez górę 
ryżu, zwalnia tempo. Do stołu usiadłem głodny jak wilk, ale po ryżu na dalszy 
ciąg jedzenia 
patrzyłem z roztargnieniem.
Dick uważał, iż porady weterynaryjnej zasięgnąć należy w każdym przypadku, tak 
więc 
byłem częstym gościem na farmie Birch Tree. Po każdej wizycie następował zawsze 
ten sam 
rytuał: zapraszano mnie do domu na filiżankę herbaty, a wtedy cała rodzina 
przestawała 
pracować i siadała, obserwując, jak piję. W dni powszednie najstarsza córka była 
w pracy, 
a chłopcy w szkole, lecz w niedzielę ceremonia odbywała się z całym splendorem. 
Podczas gdy 
ja sączyłem herbatę, dziewięcioro Ruddów siedziało wokoło mnie, tworząc – śmiało 
mogę tak to 
określić – krąg pełen admiracji. Każda moja uwaga witana była życzliwie, z 
uśmiechem 
i aprobatą. Bez wątpienia schlebiało mi, że cała rodzina oczekuje na każde moje 
słowo, ale 
równocześnie czułem się wtedy dziwnie pokorny. Zapewne z powodu charakteru 
Dicka. Nie był 
wcale jakiś wyjątkowy – było tysiące podobnych do niego drobnych farmerów – ale 
on zdawał 
się uosabiać najlepsze cechy ludzi z gór Dale: wytrwałość, swoistą filozofię, 
szczodrobliwość 
i gościnność. A przy tym miał wiele własnych zalet: rzetelność, którą można było 
wyczytać 
z jego jasnych oczu i poczucie humoru, które nigdy go nie opuszczało. Dick nie 
był 
dowcipnisiem pierwszej wody, ale zawsze starał się powiedzieć zwykłe rzeczy w 
sposób 
zabawny. Jeśli poprosiłem go, żeby podczas badania trzymał krowę za nos, mówił z 
całą powagą: 
„Nie omieszkam tego uczynić”, albo kiedy starałem się dźwignąć kawał dykty, 
którą był 
zastawiony cielak w rogu obory, powiedział: „Zaraz podniosę ten most zwodzony”. 
A gdy się 
uśmiechał, promienna jasność rozlewała się na jego szczupłej twarzy.
Podczas moich posiedzeń w kuchni, w asyście całej rodziny, tak podobnej do Dicka 
w ochoczej gotowości do śmiechu, dziwiłem się za każdym razem ich radości. Każde 
z nich żyło 
w trudzie i znoju, ale wcale się tym nie przejmowali, a mnie traktowali jak 
przyjaciela, z czego 
byłem bardzo dumny.
Ilekroć wyjeżdżałem z farmy, zawsze znajdowałem coś na tylnym siedzeniu wozu: to 
dwie 
domowe bułki, to trzy jajka. Nie wiem, jak udawało się pani Rudd je 
wygospodarować, ale nigdy 
nie zapomniała o drobnym prezencie.
Dick pielęgnował w sercu jedną wielką ambicję – chciał tak poprawić rasę swoich 
krów, 
żeby mieć wysoko-mleczne stado, które odpowiadałoby ideałom. Nie mając 
odpowiednich 
funduszy, zdawał sobie sprawę, że będzie to trudne i długotrwałe 
przedsięwzięcie, ale zawziął 
się. Wiedział, że być może nie nastąpi to za jego życia, ale w dalszej 
przyszłości; a wtedy, gdy 
dorosną jego synowie, ludzie będą przyjeżdżać do Birch Tree, żeby podziwiać 
tutejsze rasowe 
krowy.
Byłem świadkiem początku jego przedsięwzięcia. Kiedy pewnego ranka Dick 
zatrzymał 
mnie na drodze i poprosił, żebym do niego przyjechał, widząc jego skrywane 
podniecenie, 
zrozumiałem, że dzieje się coś niezwykłego. Do obory wprowadził mnie w 
milczeniu; nie musiał 
zresztą nic mówić, gdy ja, nie dowierzając własnym oczom, patrzyłem na krowią 
arystokrację.
Stado Dicka, liczące sporo lat, było przypadkową zbieraniną. Wielu starych krów 
wyzbyli się 
zamożniejsi farmerzy z powodu obwisłego wymienia, czy dlatego, że były 
„trzystrzykowe”. A te 
szorstkowłose, wyhodowane przez Dicka, nie wyglądały najlepiej. Ale w środku 
obory, odbijając 
całkiem od swych sąsiadek, stała doskonała mleczna krowa rasy Shorthorn.
W owych czasach, kiedy rasa fryzyjska zalała Anglię czarno-białą falą i dotarła 
nawet do gór 
Dale, ojczyzny szorthornów, krowa, na jaką patrzyłem owego dnia u Rudda, była 
rzadkością 
a przy tym reprezentowała całą dumę i sławę swojej rasy. Szeroka miednica, 
świetne lędźwie, 
delikatna głowa, zgrabne wymię ukryte między tylnymi nogami i cudowna 
ciemnobrunatna 
sierść z jaśniejszymi włoskami. Nazywano to „dobrym umaszczeniem”, a ilekroć 
odbierałem 
takiego cielaka, farmer powiadał: „Dobrze umaszczony”, co było dodatkową zaletą. 
Genetycy 
mają bez wątpienia rację: ciemnobrunatne krowy nie dają więcej mleka niż 
czerwone czy siwe, 
ale wolimy je, bo są piękne.
– Skąd ona się u ciebie wzięła, Dick? – spytałem, nie odrywając wzroku od krowy.
– Och, pojechałem do Cranby, do Weldona, i wybrałem ją sobie. – Głos Dicka był 
sztucznie 
swobodny. – Podoba się panu?
– Okaz jak na wystawę, świetna sztuka. Nie widziałem lepszej. – W północnej 
części gór 
Dale Weldonowie byli największymi hodowcami rodowodowych krów, a ja nie 
spytałem, czy 
Dick oczarował dyrektora swego banku, czy też od wielu lat ciułał pieniądze na 
ten cel.
– Daje siedem galonów, kiedy jest w laktacji, a przy tym bardzo dużo znakomitego 
tłuszczu, 
takiego na masło. Wie pan, że wydajna jest jak moje dwie krowy, a cielak od niej 
też będzie wart 
swoje pieniądze. – Podszedł do krowy i przeciągnął dłonią po doskonale gładkich, 
równych 
lędźwiach. – W rodowodzie ma jakieś bardzo wyszukane imię, ale moja stara 
nazwała ją 
Poziomka.
Kiedy tak stałem w tej prymitywnej, wykładanej polnymi kamieniami oborze o 
drewnianych 
przegrodach i chropowatych kamiennych ścianach, wiedziałem, że nie patrzę po 
prostu na krowę, 
ale na założycielkę nowego stada, wielką nadzieję na przyszłość Dicka Rudda.
W jakiś miesiąc później Dick zadzwonił do mnie.
– Chciałbym, żeby pan do nas wpadł i obejrzał Poziomkę – powiedział. – Jak dotąd 
wszystko 
idzie znakomicie, daje normalnie mleko, ale dziś rano była jakaś nieswoja.
Krowa właściwie nie wyglądała na chorą i kiedy ją badałem, jadła nawet, ale 
zauważyłem, że 
przełyka z pewnym trudem. Ciepłotę miała normalną, płuca czyste, kiedy jednak 
stanąłem przy 
głowie, usłyszałem jakby ciche chrapanie.
– To gardło, Dick – powiedziałem. – Może po prostu zapalenie, należy jednak 
liczyć się 
z tym, że zaczyna się formować mały ropień – mówiłem to lekko, ale byłem 
zaniepokojony. 
Ropień w tylnej części gardła był rzeczą nieprzyjemną i nawet ja, mimo swej 
niezbyt jeszcze 
bogatej w doświadczenia praktyki, wiedziałem o tym. Tworzył się zwykle w trudno 
dostępnym 
miejscu i jeśli był rozległy, mógł fatalnie utrudniać oddychanie. Miałem 
szczęście, jeśli idzie o te 
kilka przypadków, które widziałem; ropnie były albo bardzo małe i cofnęły się, 
albo pękły same.
Zrobiłem krowie zastrzyk z prontosilu i powiedziałem do Dicka:
– Trzeba robić gorące okłady tutaj, za szczęką, a potem wcierać tę maść. Może 
uda ci się 
rozpędzić go w ten sposób.
Trzeba to powtarzać co najmniej trzy razy dziennie.
Odwiedzałem krowę regularnie przez następne dziesięć dni, a tymczasem wrzód 
stopniowo 
się powiększał. Krowa nadal nie była poważnie chora, ale jadła znaczniej mniej, 
schudła i powoli 
przestawała dawać mleko. Czułem się przez cały czas zupełnie bezradny, gdyż 
wiedziałem, że 
tylko pęknięcie ropnia może przynieść jej ulgę, a liczne zastrzyki były, jak 
zwykle w takich 
przypadkach, nieskuteczne. Ale ten piekielny ropień potrzebował bardzo wiele 
czasu, żeby 
pęknąć.
Zdarzyło się to właśnie wtedy, gdy Siegfried pojechał na „końską” konferencję, 
która miała 
trwać tydzień; przez kilka dni byłem zapracowany po uszy i nie miałem nawet 
czasu, żeby 
myśleć o krowie Dicka, aż wreszcie któregoś dnia Rudd przyjechał do mnie na 
rowerze. 
Serdeczny jak zwykle, był jednak wyraźnie zaniepokojony.
– Czy mógłby pan przyjechać i obejrzeć Poziomkę?
W ciągu ostatnich trzech dni jakoś zmarniała. Nie podoba mi się.
Od razu ruszyłem do Birch Tree i byłem w oborze, nim Dick przepedałował pół 
drogi do 
domu. Na widok Poziomki stanąłem jak wryty i czując okropną suchość w ustach, 
patrzyłem na 
to, co było kiedyś okazałą sztuką. Krowa schudła wprost nie do wiary i wyglądała 
jak szkielet 
obciągnięty skórą. Jej świszczący oddech słychać było w całej oborze, oddychała, 
wydymając 
dziwacznie policzki, czego, jak żyję, nie widziałem. Wzrok miała wbity w ścianę. 
Od czasu do 
czasu cicho, boleśnie kasłała, w trakcie czego z pyska kapała jej ślina.
Musiałem długo tak stać, gdyż nagle uświadomiłem sobie, że Dick jest już obok 
mnie.
– Teraz to najgorsza krowa w całej oborze – stwierdził ponuro.
Zadrżałem.
– Ach, to ty, Dick, nie miałem pojęcia, że jest w takim stanie. Wprost trudno 
uwierzyć.
– To się stało nagle. Nigdy nie widziałem, żeby krowa tak szybko się zmieniła.
– Ropień musiał dojrzeć – powiedziałem – i bardzo utrudnia oddychanie. – Kiedy 
to 
mówiłem, krowa zaczęła drżeć i przez chwilę myślałem, że się przewróci. 
Wybiegłem do 
samochodu i przyniosłem puszkę kataplazmu koalinowego. – Chodź, trzeba jej 
zrobić okład na 
gardło. Może wtedy wrzód szybciej pęknie.
Kiedy skończyliśmy przykładać kataplazm, spojrzałem na Dicka.
– Myślę, że dziś wieczorem to świństwo powinno pęknąć.
– A jeśli nie pęknie, to do jutra się udusi – mruknął.
Musiałem mieć okropnie nieszczęśliwą minę, bo nagle jego twarz rozjaśnił 
przelotny, jak 
zawsze dzielny uśmiech. – Nie martw się, chłopcze, zrobiłeś wszystko, co w 
ludzkiej mocy.
Jednak, kiedy wychodziłem z obory, wcale tego nie byłem pewien. Przy samochodzie 
spotkałem panią Rudd. Był to dzień pieczenia chleba na farmie, a więc wsunęła mi 
do ręki mały 
bocheneczek. Poczułem się jeszcze parszywiej.
Rozdział dwudziesty trzeci
Tego wieczora siedziałem samotnie w dużej bawialni Skeldale House i rozmyślałem. 
Siegfrieda ciągle jeszcze nie było, nie miałem do kogo zwrócić się o radę, a 
bardzo chciałem 
wiedzieć, co mam nazajutrz rano zrobić z krową Dicka. Kładąc się do łóżka, 
zdecydowałem 
wreszcie, że jeśli nic się przedtem nie wydarzy, muszę dostać się za szczękę 
skalpelem.
Wiedziałem dobrze, gdzie ulokował się ropień, ale znajdował się w odległej 
części gardła, 
gdzie były takie ważne naczynia, jak tętnica i żyły jarzmowe. Starałem się o 
nich nie myśleć, ale 
dręczyły mnie we śnie – wielkie, pulsujące, o cienkich ściankach, lada chwila 
grożące 
pęknięciem i krwotokiem. Obudziłem się o szóstej rano i po godzinie bolesnego 
wpatrywania się 
w sufit, nie mogłem dłużej wytrzymać. Wstałem i nie myjąc się, nie goląc, 
pojechałem od razu na 
farmę.
Z lękiem wszedłem do obory i z bolesnym zdumieniem przekonałem się, że miejsce 
Poziomki jest puste. A więc stało się. Nie żyje. Ostatecznie już wczoraj się na 
to zanosiło. 
Właśnie miałem wyjść, kiedy Dick zawołał od progu:
– Umieściłem ją w oddzielnej zagrodzie po drugiej stronie podwórza. Pomyślałem, 
że tam 
będzie jej wygodniej.
Prawie biegłem po kocich łbach, a kiedy zbliżyliśmy się do wrót zagrody, 
usłyszałem to 
okropne oddychanie. Poziomka już nie stała – ostatkiem sił przeszła na nowe 
miejsce i teraz 
leżała na mostku z głową wyciągniętą w przód, z rozszerzonymi nozdrzami i 
martwym 
wzrokiem, a przy każdej rozpaczliwej próbie łapania oddechu wydymały jej się 
policzki.
Mimo to żyła i fala ulgi, jaką odczułem, skłoniła mnie do natychmiastowego 
działania, 
ostatecznie rozwiała moje wahanie.
– Dick – powiedziałem – muszę operować twoją krowę.
– Ten ropień nie pęknie sam, a więc teraz albo nigdy. Jedno chcę, żebyś 
wiedział: jedyny 
sposób, żeby to wykonać, to dostać się do niego za szczęką. Nigdy tego jeszcze 
nie robiłem, 
nigdy nie asystowałem przy takim zabiegu. Jeśli uszkodzę któreś z dużych naczyń 
krwionośnych, 
zabije ją to w ciągu minuty.
– I tak długo już nie pociągnie – odparł smętnie Dick.
– Nie mamy nic do stracenia, a więc zaczynajmy.
W większości operacji na dorosłym bydle najpierw wiążemy zwierzę i obalamy na 
ziemię, 
a dopiero potem stosujemy ogólną narkozę, ale w przypadku Poziomki nie było to 
konieczne. 
Zbyt była osłabiona. Wystarczyło lekkie pchnięcie – przewróciła się na bok i 
leżała bardzo 
spokojnie.
Szybko zrobiłem kilka zastrzyków znieczulających między uchem i końcem szczęki, 
następnie rozłożyłem swoje instrumenty.
– Podnieś jej łeb, Dick, i skręć nieco do tyłu – poleciłem. Klęcząc na słomie, 
naciąłem skórę, 
a potem ostrożnie przytrzymałem hakami cienką warstwę mięśnia 
ramieniowogłowowego oraz 
rozdzieliłem jego włókna. Gdzieś w głębi znajdował się cel moich poczynań, a ja 
gorączkowo 
starałem się dokładnie wyobrazić sobie anatomię tej okolicy. Gdzieś tam był 
ropień, a w pobliżu 
zbiegały się żyły jarzmowe, tworząc wielki węzeł naczyniowy, a jeszcze głębiej i 
bardziej 
niebezpiecznie odchodziła z odgałęzieniami tętnica szyjna.
Wystarczy wbić nóż wprost tam, za gruczołem ślinowym żuchwy – powinienem trafić 
we 
właściwe miejsce. Ale kiedy trzymałem ostry jak brzytwa skalpel, ręka zaczęła mi 
drżeć. 
Próbowałem opanować to przeklęte drżenie, ale byłem jak człowiek, który dostał 
ataku malarii. 
Musiałem spojrzeć prawdzie w oczy; byłem zbyt przerażony, żeby ciąć dalej. 
Odłożyłem skalpel, 
wziąłem parę długich szczypiec naczyniowych i wepchnąłem mocno przez mięsień w 
głąb. 
Wydawało mi się, że trwa to nieskończenie długo, kiedy nagle z niedowierzaniem 
zobaczyłem 
strużkę ropy na błyszczącej powierzchni metalu. Dostałem się do ropnia.
Ostrożnie rozwarłem szczypce, jak mogłem najszerzej, żeby powiększyć otwór 
drenowy, 
a kiedy to zrobiłem, cienka strużka stała się beżową rzeką, która chlusnęła mi 
na rękę, spłynęła 
po szyi Poziomki i na słomę. Czekałem spokojnie, dopóki wyciek nie ustał, a 
wtedy wyciągnąłem 
szczypce.
Dick patrzył na mnie ponad łbem krowy.
– A teraz co dalej, panie doktorze? – spytał cicho.
– Otworzyłem ropień, Dick, i wedle wszelkich reguł powinno się jej znacznie 
polepszyć. 
Chodź, musimy ją znowu położyć na mostku.
Kiedy ułożyliśmy krowę wygodnie, podsuwając jej pod bok bal prasowanej słomy, 
spojrzałem na nią prawie błagalnie. Przecież powinny wystąpić jakieś objawy 
polepszenia. Po 
wypuszczeniu takiej ilości ropy musi czuć ulgę. Ale Poziomka wyglądała tak samo 
jak 
poprzednio. A oddech jakby się nawet pogorszył.
Wrzuciłem brudne instrumenty do wiadra z gorącą wodą i środkiem antyseptycznym 
i zacząłem je myć.
– Wiem, o co chodzi. Ścianki ropnia otrąbiły się, stwardniały, ponieważ trwało 
to tak długo. 
Musimy czekać, żeby się wessały.
Następnego dnia, kiedy biegłem przez podwórze Dicka, czułem się radośnie pewny 
siebie. 
Właśnie wychodził z wolno stojącej zagrody.
– Jak się czuje? – zawołałem do niego.
Zawahał się, a mnie opuścił dobry nastrój. Wiedziałem, co to znaczy: starał się 
znaleźć jakieś 
słowa pociechy.
– Wydaje mi się, że jest tak samo, jak było.
– Przecież, do cholery – krzyknąłem – powinna czuć się znacznie lepiej! Muszę ją 
obejrzeć.
Krowa nie była w takim samym stanie jak wczoraj, lecz w znacznie gorszym. A 
oprócz 
poprzednich objawów miała okropnie zapadnięte oczy, co u bydła przeważnie znaczy 
zbliżający 
się koniec.
Staliśmy obaj, patrząc na smutny szkielet kiedyś będący tak piękną krową, gdy w 
pewnej 
chwili Dick przerwał milczenie:
– Jak pan myśli, doktorze? Należy chyba wezwać do niej Mallocka? – spytał cicho.
Nazwisko właściciela rzeźni sanitarnej dopełniło kielicha goryczy. No cóż, 
Poziomka 
wyglądała tak samo jak zwierzęta, po które przyjeżdżał Mallock.
Niepewnie szurnąłem nogami.
– Nie wiem, co powiedzieć, Dick. Ja nic tu więcej nie mogę zrobić. – Jeszcze raz 
spojrzałem 
na oddychającą z trudem krowę, na pianę, jaka się gromadziła wokół jej warg i 
nozdrzy.
– Ani ty nie chcesz, żeby dłużej cierpiała, ani ja. Ale nie sprowadzaj jeszcze 
Mallocka. Jest 
w opłakanym stanie, ale w tej chwili przynajmniej nie cierpi, chciałbym dać jej 
jeszcze jeden 
dzień. Jeśli jutro będzie bez zmian, wtedy poślij po niego. – Kiedy wypowiadałem 
te słowa, 
miałem uczucie całkowitej przegranej, instynkt mówił mi, że wszystko jest 
stracone. Zgarbiony, 
w poczuciu klęski dotąd mi nieznanej, odwróciłem się, żeby odejść. Kiedy 
wychodziłem 
z podwórza, Dick zawołał do mnie:
– Nie martw się, chłopcze, takie rzeczy się zdarzają. Dziękuję ci za wszystko, 
coś zrobił.
Słowa te były jak uderzenie batem przez plecy. Gdyby mi nawymyślał, czułbym się 
znacznie 
lepiej. Za co mi dziękował? Za zdychającą krowę, jedyną naprawdę dobrą, jaką 
kiedykolwiek 
miał? Jej koniec był bliski, a on mi mówił, żebym się nie martwił.
Kiedy otworzyłem drzwiczki samochodu, zobaczyłem leżącą na tylnym siedzeniu 
główkę 
kapusty. Pani Rudd również przyjęła spokojnie całą sprawę. Oparłem się łokciem o 
dach wozu 
i zacząłem nagle głośno mówić, jak gdyby dowód pamięci tej dobrej kobiety dał 
upust memu 
załamaniu; swój monolog, w którym wyliczyłem wszystkie popełnione błędy, 
skierowałem do 
milczącej główki kapusty. Podkreśliłem niesprawiedliwość sytuacji, w której 
ludzie tacy jak 
Ruddowie, potrzebujący pomocy zręcznego weterynarza, wzywają niejakiego 
Herriota, który 
zawodzi na całej linii. Zwróciłem też uwagę na fakt, że ci dobrzy ludzie zamiast 
mnie wyszczuć 
z farmy psami, na co w pełni zasłużyłem, podziękowali mi serdecznie i jeszcze 
obdarowali.
Trwało to dłuższą chwilę, a kiedy skończyłem, poczułem się nieco lepiej. Ale nie 
za bardzo, 
jadąc bowiem do domu, nie widziałem cienia nadziei. Jeśliby ścianki ropnia miały 
się wessać, 
powinno to już było nastąpić. Jednak należało wysłać ją do Mallocka – i tak rano 
zakończy życie.
Tak byłem tego pewien, że następnego dnia nie spieszno mi było do Birch Tree. 
Dopiero 
w południe, w trakcie mego objazdu, przejechałem przez bramę farmy. Wiedziałem, 
co zastanę – 
dobrze znane, ponure oznaki klęski weterynarza: otwartą na oścież zagrodę, a na 
podwórzu ślady 
pozostawione przez Mallocka, gdy kołowrotem ciągnął padlinę do swojej 
ciężarówki. Ale 
wszystko było jak zawsze, i podchodząc do cichej zagrody, zebrałem się w sobie. 
Mallock 
najwidoczniej jeszcze nie przyjechał, ale byłem całkowicie pewien, że moja 
pacjentka leży tam 
martwa. Wykluczone, by mogła wyżyć aż do tej pory. Dotknąłem niepewnie zasuwki, 
jakby coś 
mi nie pozwalało zajrzeć do środka, ale wreszcie zdecydowałem się i otworzyłem 
wrota.
Poziomka stała, jedząc siano znad drabinki, właściwie nie jedząc, ale wyciągając 
je wręcz 
wesoło spomiędzy żerdzi, jak to mają we zwyczaju krowy zadowolone z życia. Nie 
robiła tego 
może specjalnie szybko, ale chropowatym językiem chwytała duże, wonne źdźbła. 
Kiedy tak się 
jej przypatrywałem, usłyszałem, jak gdzieś w mózgu zaczynają mi grać organy, nie 
jakieś tam 
małe, ale wielkie organy o błyszczących piszczałkach, wznoszących się wysoko, aż 
po cieniste 
sklepienie katedralne. Wszedłem do zagrody, zamknąłem za sobą wrota i usiadłem w 
kącie na 
słomie. Długo czekałem na tę chwilę, bardzo długo, i musiałem się nią teraz 
nacieszyć.
Krowa była właściwie chodzącym szkieletem, a jej piękna brązowa skóra wisiała na 
sterczących kościach. Tak wspaniałe ongiś wymię teraz przypominało skurczony, 
bezużyteczny 
mieszek. Drżała jeszcze z osłabienia, ale oczy jej były świetliste, a pełne 
skupienia przejęcie, 
z jakim jadła, upewniło mnie, że wkrótce wywalczy sobie powrót do dawnej 
świetności.
Byliśmy tylko we dwoje w zagrodzie. Poziomka od czasu do czasu odwracała łeb w 
moją 
stronę i spoglądała na mnie z uwagą, poruszając rytmicznie szczękami. Wydawało 
mi się, że 
patrzy przyjaźnie i wcale bym się nie zdziwił, gdyby do mnie mrugnęła.
Nie wiem, jak długo tak siedziałem, ale rozkoszowałem się każdą minutą. Musiało 
upłynąć 
trochę czasu, żebym mógł się upewnić, iż to, na co patrzę, jest rzeczywistością: 
krowa przełykała 
bez wysiłku, nie śliniąc się, oddychała normalnie, cicho. Kiedy wreszcie 
wyszedłem i zamknąłem 
za sobą wrota, organy katedralne wprost huczały na cały regulator, a pełne 
uniesienia akordy 
odbijały się o wysokie sklepienie.
Poziomka robiła zdumiewające postępy. Rekonwalescencja przebiegała w niezwykłym 
tempie. Zobaczyłem ją w trzy tygodnie później: kości w jakiś magiczny sposób 
obrosły ciałem, 
skóra błyszczała, a co najważniejsze, wspaniałe wymię było pełne, małe, jędrne 
strzyki sterczały 
zaś dumnie z czterech stron.
Byłem dumny z siebie, ale krytyczne rozważenie tego przypadku wykazałoby jedno – 
że od 
początku do końca nic prawie nie zrobiłem, jak należy. Wkroczyć z nożem trzeba 
było na samym 
początku, ale wtedy nie wiedziałem, jak się do tego zabrać. W późniejszych 
latach przeciąłem 
wiele dziesiątków ropni, używając specjalnego rozwieracza szczęk i posługując 
się 
przywiązanym do palców skalpelem. Zawsze było to heroiczne przedsięwzięcie, gdyż 
żadna 
krowa ani woleć nie lubią zabiegu, który wymaga obalenia zwierzęcia na ziemię i 
włożenia ręki 
do gardła prawie po bark, co zresztą grozi jej złamaniem.
Kiedy dziś opowiadam o tym zabiegu młodym weterynarzom, patrzą na mnie pustym 
wzrokiem, gdyż większość takich ropni bez wątpienia ma pochodzenie gruźlicze, a 
od czasu 
wprowadzenia prób tuberkulinowych rzadko się zdarzają. Ale może wywołać uśmiech 
zrozumienia na twarzach moich rówieśników, gdyż cieszy ich to wspomnienie sprzed 
lat.
Tego rodzaju operacje mają tę zaletę, że polepszenie jest szybsze i bardziej 
widoczne, a ja 
mam własny udział w tych małych zwycięstwach. Ale żadne nie dało mi tyle 
satysfakcji, co ten 
przeprowadzony w niewłaściwy sposób zabieg.
Było to kilka tygodni po wydarzeniach z Poziomką, a ja zajmowałem swoje 
tradycyjne 
miejsce w kuchni Ruddów, otoczony jak zwykle przez całą rodzinę. Tym razem nie 
mogłem 
dzielić się skarbami mojej mądrości, gdyż właśnie zmagałem się z wielką porcją 
szarlotki pani 
Rudd. Wypiekała ona znakomite szarlotki, ale ta była specjalną „nagrodą” dla jej 
męża i dzieci, 
kiedy pracowali w polu. Żułem tak wielki kęs ciasta, że aż miałem wypchane 
policzki. Gdzieś 
w środku musiał być kawał jabłka, ale jakoś nie udawało mi się go znaleźć. Nie 
odważyłem się 
przemówić w obawie, że z ust posypią mi się okruchy, i w ciszy, jaka zapanowała, 
czekałem, aż 
ktoś mnie poratuje. Wreszcie odezwała się pani Rudd.
– Panie doktorze – zaczęła swoim rzeczowym, spokojnym tonem. – Dick chciałby 
panu coś 
powiedzieć.
Jej mąż przełknął głośno i wyprostował się w krześle. Pełen oczekiwania 
odwróciłem się do 
niego, z policzkami ciągle wypchanymi kleistą masą. Minę miał tak poważną, że aż 
się zląkłem.
– Chciałbym powiedzieć, co następuje – zaczął. – Wkrótce nasze srebrne wesele i 
będzie 
taka sobie uroczystość, na którą pana doktora zapraszamy.
Omal się nie udusiłem.
– Dick, pani Rudd, to niezwykle miło z waszej strony.
Strasznie się cieszę, to wielki dla mnie zaszczyt.
Dick powoli skinął głową. Nadal wyglądał bardzo poważnie, jakby jeszcze miało 
nastąpić 
coś niezwykłego.
– Mam nadzieję, że będzie się pan dobrze bawił, bo to będzie uroczystość jak się 
patrzy. 
Wynajęliśmy nawet salę „Pod Głową Króla” w Carsley.
– Ależ to wspaniale!
– Oj, moja żona i ja zapracowaliśmy na to ciężko. – Wyprostował swe chude plecy 
i dumnie 
uniósł brodę. – To będzie gorąca proszona kolacja.
Rozdział dwudziesty czwarty
W miarę jak mijał czas i mozolnie powlekałem doświadczeniem szkielet mojej 
wiedzy 
teoretycznej, zacząłem pojmować, że zawód weterynarza ma drugą stronę medalu, o 
jakiej nie 
wspominają podręczniki. Chodziło o pieniądze. Pieniądze zawsze tworzyły mur 
między 
farmerem a weterynarzem. Sądzę, iż dzieje się tak, ponieważ w umysłach wielu 
farmerów tkwi 
głęboko zakorzenione przekonanie, że wiedzą więcej o swoim żywym inwentarzu niż 
jakiś obcy 
facet, a konieczność uiszczenia rachunku za leczenie jest potwierdzeniem klęski.
Ten mur był dość wysoki już wtedy, gdy musieli płacić przeróżnym konowałom za 
ich 
lekarstwa i kiedy nie było darmowego doradztwa rolniczego. Jednak jeszcze wyższy 
jest teraz, 
kiedy lekarz weterynarii został bezlitośnie osamotniony jako jedyny, który żąda 
pieniędzy za 
swoje usługi.
Większość farmerów, oczywiście, przełyka tę gorzką pigułkę i wyjmuje książeczki 
czekowe, 
jednak niektórzy – jakieś dziesięć procent – starają się ze wszystkich sił 
wykręcić od płacenia.
Mieliśmy własne dziesięć procent takich w Darrowby, co było drobnym, lecz 
nieustannym 
powodem naszej irytacji. Jako asystent nie interesowałem się finansami, a 
Siegfried zazwyczaj 
wcale się tym nie przejmował, chyba że przy kwartalnym wysyłaniu rachunków. 
Dopiero wtedy 
uświadamiał sobie takie sprawy.
Panna Harbottle wypisywała zestawienia na maszynie, po czym podsuwała mu je 
ułożone 
w równy stosik – i wtedy zaczynało się. Siegfried przeglądał jeden rachunek po 
drugim i strach 
było patrzeć, jak podskakuje mu ciśnienie.
Pewnej nocy zastałem go pochylonego nad biurkiem. Dochodziła jedenasta i 
Siegfried miał 
ciężki dzień. Jego odporność wyraźnie osłabła. Oglądał każdy rachunek, zanim 
odłożył go na 
stosik po lewej. Ten po prawej był znacznie mniejszy i za każdym razem, gdy 
dokładał tam 
kolejny rachunek, towarzyszyły temu gniewne pomruki, a czasem wybuch 
wściekłości.
– Czy możesz uwierzyć? – mruknął, kiedy wszedłem.
– Henry Bransom, od ponad dwóch lat nie dostaliśmy od niego ani grosza, a żyje 
jak sułtan. 
Nigdy nie ominie żadnego jarmarku w promieniu wielu mil, pije jak smok kilka 
razy w tygodniu, 
a w ubiegłym miesiącu widziałem, jak postawił dziesięć funtów na jakiegoś konia.
Z trzaskiem odłożył papier i ponownie podjął pracę, ciężko sapiąc. Nagle zastygł 
nad 
następnym rachunkiem.
– A spójrz na to! Stary Summers z Low Ness. Założę się, że ma tysiące funtów 
schowane 
pod łóżkiem, ale – na Boga! – nie zamierza rozstać się z tymi, które jest mi 
winien.
Milczał chwilę, dokładając karteczki na większą kupkę, po czym z dzikim 
okrzykiem 
spojrzał na mnie, wymachując papierkiem.
– O nie! Chryste, James, tego już za wiele! Bert Mason jest mi winien 
dwadzieścia siedem 
szylingów i osiem pensów. Na pewno więcej wydałem, wysyłając do niego rachunki 
w minionych latach, a nie wiem, czy wiesz, ale widziałem, jak wczoraj 
przejeżdżał tą ulicą 
w nowiuteńkim aucie. Przeklęty skąpiec!
Cisnął rachunek na stosik i znów zaczął sprawdzać kwity. Zauważyłem, że używał 
tylko 
jednej ręki, podczas gdy drugą nerwowo skubał przy fotelu. Modliłem się, żeby 
natrafił na szereg 
rzetelnych dłużników, gdyż nie sądziłem, aby układ nerwowy Siegfrieda był w 
stanie znieść 
wiele więcej. I wyglądało na to, że moje nadzieje ziściły się, ponieważ minęło 
kilka minut, 
przerywanych jedynie cichym szelestem podnoszonych i układanych kartek. Nagle 
Siegfried 
zesztywniał na fotelu i siedział nieruchomo, wpatrując się w papier na biurku. 
Podniósł rachunek 
i trzymał go przez kilka chwil na poziomie oczu. To musiało być coś 
szczególnego.
Jednak ku memu zdumieniu Siegfried najpierw zaczął cicho chichotać, a potem 
odrzucił 
głowę do tyłu i ryknął głośnym śmiechem. Śmiał się, aż zupełnie opadł z sił – 
wtedy zwrócił się 
do mnie.
– To nasz major, James – oznajmił słabym głosem.
– Drogi, stary, elegancki major. Wiesz co, podziwiam tego faceta. Był i nadal 
jest sporo 
winien mojemu poprzednikowi, od którego kupiłem praktykę. A ja nigdy nie 
dostałem od niego 
złamanego grosza za robotę. To prawdziwy artysta – pozostali w porównaniu z nim 
to
kiepscy amatorzy.
Wstał, sięgnął do przeszklonej szafki nad kominkiem i wyjął butelkę whisky oraz 
dwie 
szklaneczki. Nie odmierzając, nalał do obu szczodrą porcję trunku, wręczył mi 
moją, a potem 
wyciągnął się w fotelu, nadal szczerząc zęby w uśmiechu. Major w magiczny sposób 
przywrócił 
mu dobry humor.
Sącząc drinka, myślałem sobie, że major Bullivant to bez wątpienia niezwykła i 
urzekająca 
osobowość. Światu prezentował swoją elegancką fasadę patrycjusza; miły głos 
szekspirowskiego 
aktora, nienaganne maniery i charyzmatyczny sposób bycia. Czułem się 
zaszczycony, jeśli raczył 
zniżyć się do tego, żeby rzucić mi dobre słowo, chociaż wiedziałem, że pracuję 
dla niego za 
darmo.
Miał małą, ładną farmę, odzianą w tweedy żonę i kilka córek, jeżdżących na 
kucykach 
i aktywnie działających w miejscowym kółku jeździeckim. Wszystko w jego 
otoczeniu było 
właściwe i dopasowane. Jednak nigdy nikomu nie płacił.
Mieszkał tutaj prawie trzy lata i kiedy tu przybył, miejscowi kupcy, olśnieni 
jego fasadą, bili 
się o takiego klienta. Przecież zdawał się dokładnie w ich guście, ponieważ w 
Darrowby ceniono 
odziedziczone bogactwo. W przeciwieństwie do tego, z czym zawsze stykałem się w 
Szkocji, 
tutaj podejrzliwie traktowano ludzi, którzy wszystko zawdzięczali sami sobie. U 
mieszkańców 
miasteczka wyrazem najwyższego potępienia było ponure stwierdzenie: „Nie miał 
nic, kiedy tu 
przyjechał”.
Oczywiście, kiedy łuski spadły im z oczu, zaczęli walczyć o swoje, ale 
bezskutecznie. 
Miejscowy mechanik samochodowy zatrzymał starego rolls-royce’a majora i przez 
jakiś czas nie 
chciał go oddać, ale w końcu właściciel zdołał wyłudzić go z powrotem. Nie udało 
mu się tylko 
z telefonem, który zawsze wyłączano, kiedy nie płacił; najwidoczniej poczmistrz 
był jedną 
z niewielu osób odpornych na jego czar.
Jednak czas działa na niekorzyść nawet najlepszych specjalistów. Pewnego dnia 
jechałem 
przez Hollerton, pobliskie miasteczko targowe odległe o jakieś dziesięć mil, gdy 
zauważyłem 
dziewczyny Bullivanta, spacerujące z dużymi koszykami wśród kramów. Wyglądało na 
to, że 
major musiał zarzucać sieci trochę dalej i widząc to zastanawiałem się, czy 
czasem nie szykuje 
się do przeprowadzki. Rzeczywiście, kilka tygodni później zniknął z naszego 
okręgu, 
pozostawiając wielu rozgoryczonych wierzycieli. Nie wiem czy komukolwiek 
zapłacił przed 
wyjazdem, ale Siegfried nie zobaczył grosza.
Nawet po jego wyjeździe Siegfried wcale nie był rozgoryczony, chcąc raczej 
uważać majora 
za unikatowy okaz, mistrza wybranej profesji.
– W końcu, James – rzekł mi kiedyś – pomijając kwestie etyczne, musisz przyznać, 
że 
człowiek, którego rachunek za golenie i strzyżenie w salonie fryzjerskim w 
Darrowby osiągnął 
kwotę pięćdziesięciu funtów, zasługuje na pewien rodzaj szacunku.
Siegfried miał ambiwalentny stosunek do swoich dłużników. Czasami wpadał w furię 
na 
wspomnienie ich nazwisk, a czasem traktował ich z kpiącą życzliwością. Często 
mówił, że gdyby 
kiedyś wydał przyjęcie dla klientów, przede wszystkim zaprosiłby niepłacących, 
ponieważ to 
tacy mili ludzie.
Mimo to toczył z dłużnikami nieustanną wojnę za pomocą serii listów o 
stopniowanej sile 
perswazji, które nazywał swoim systemem UPA (Uprzejmie, Paskudnie, Adwokaci) i w 
których 
skuteczność głęboko wierzył. Jednak smutna rzeczywistość wyglądała tak, że ten 
system rzadko 
okazywał się skuteczny w naprawdę trudnych przypadkach. Myślę o ludziach, którzy 
przywykli 
do otrzymywania z poranną pocztą listów z pogróżkami. Ci ziewali nad uprzejmymi 
oraz 
paskudnymi pismami i nie przejmowali się adwokatami, wiedząc z doświadczenia, że 
Siegfried 
nigdy nie wnosił swoich skarg do sądu.
Kiedy zawodził system UPA, czasem Siegfriedowi przychodziły do głowy jakieś 
nieortodoksyjne pomysły odzyskania ciężko zarobionych pieniędzy. Takie jak plan 
opracowany 
przeciw Dennisowi Prattowi. Dennis był brzuchatym, chełpliwym człowieczkiem, a 
jego wysokie 
mniemanie o sobie zdradzał sposób, w jaki zawsze dumnie prężył swoje mizerne 
pięć stóp i trzy 
cale. Wydawał się nieustannie wspinać w górę, gdy tak kroczył z piersią 
wysuniętą naprzód, 
ciągnąc za sobą wydatny, sterczący tyłek.
Dennis był nam winien sporą sumę i osiemnaście miesięcy wcześniej zastosowano 
wobec 
niego wszystkie trzy stopnie systemu UPA. To skłoniło go do rozstania się z 
pięcioma funtami 
„zaliczki”, ale od tego czasu nie zapłacił ani grosza. Siegfried był w rozterce, 
ponieważ nie chciał 
naciskać takiego miłego, przyjaźnie nastawionego człowieka.
Dennis zawsze śmiał się, albo uśmiechał. Pamiętam, jak raz musieliśmy dać 
narkozę krowie 
na jego farmie, aby usunąć jej narośl ze szczeliny kopyta. Pojechałem razem z 
Siegfriedem i po 
drodze rozmawialiśmy o czymś, co nas rozbawiło. Wysiadając z samochodu, obaj 
śmialiśmy się 
serdecznie, gdy drzwi domu otworzyły się i wyszedł z nich Dennis.
Byliśmy na drugim końcu podwórza, co najmniej trzydzieści jardów od niego. Z 
pewnością 
nie mógł słyszeć naszej rozmowy, ale kiedy zobaczył, że śmiejemy się, 
natychmiast ryknął 
gromkim śmiechem. Idąc przez podwórze trząsł się tak, że pomyślałem, iż może 
upaść. Kiedy do 
nas dotarł, ocierał łzy z oczu.
Po pracy zawsze zapraszał nas, żebyśmy skosztowali wypieków pani Pratt. W 
chłodne dni 
nawet trzymał przygotowany dla nas termos z gorącą kawą i miał miły zwyczaj 
mieszania tego 
napoju z rumem.
– Takiego człowieka nie można pozwać do sądu – rzekł Siegfried. – Jednak musimy 
znaleźć 
jakiś sposób, żeby uwolnić go od naszej forsy.
Przez dłuższą chwilę gapił się w sufit, po czym uderzył pięścią w otwartą dłoń.
– Chyba mam pomysł, James! Wiesz, że jest całkiem możliwe, iż Dennisowi nigdy 
nie 
przyszło do głowy, że należy zapłacić rachunek. Dlatego zamierzam zwabić go w 
miejsce, gdzie 
uświadomi sobie tę powinność. Rachunki właśnie zostały wysłane, więc umówię się 
z nim tutaj 
o drugiej, w najbliższy dzień targowy. Powiem, że chcę z nim omówić przypadki 
zapalenia 
wymion na jego farmie. Znajdzie się wśród wszystkich innych płacących farmerów, 
a ja celowo 
każę mu czekać przez jakieś pół godziny. Jestem pewien, że to da mu do myślenia.
Nie mogłem pozbyć się wątpliwości. Znałem Siegfrieda dostatecznie długo, aby 
wiedzieć, że 
niektóre jego pomysły są wspaniałe, lecz inne zupełnie niefortunne; a miał ich 
tak wiele i tak 
często, że zwykle miałem trudności z rozróżnieniem jednych od drugich. 
Najwyraźniej w tym 
przypadku zamierzał postąpić tak jak lekarz, który mocno odkręca kran, chcąc 
skłonić pacjenta, 
aby oddał mocz do butelki.
Jego plan miał pewne zalety – może szmer książeczek czekowych, brzęk monet, 
szelest 
banknotów otworzy, od dawna zatkany, kurek zobowiązań finansowych Dennisa 
sprawiając, że 
pieniądze popłyną z niego szerokim strumieniem; osobiście wątpiłem w to.
Moja twarz chyba zdradzała te wątpliwości, ponieważ Siegfried roześmiał się i 
klepnął mnie 
w ramię.
– Nie rób takiej zmartwionej miny – warto spróbować. Na pewno się uda. 
Zobaczysz.
W następny dzień targowy, po lunchu, wyglądając przez okno, ujrzałem idącego do 
nas 
Dennisa. Na ulicy panował ożywiony ruch, ale jego łatwo było dostrzec. Z dumnie 
zadartą brodą, 
rozpromieniony, przy każdym kroku unosząc się na palcach, wyróżniał się w 
tłumie. Wpuściłem 
go frontowymi drzwiami i przemaszerował obok mnie korytarzem, przy czym tył jego 
marynarki 
tworzył obfitą fałdę na wypiętych pośladkach.
Siegfried ulokował go w strategicznym miejscu, obok panny Harbottle, skąd Dennis 
miał 
dobry widok na biurko. Potem przeprosił i wyszedł, mówiąc, że musi zająć się 
jakimś psem 
w gabinecie zabiegowym. Zostałem, żeby wyjaśniać wątpliwości klientów i 
obserwować bieg 
wydarzeń. Nie musiałem długo czekać; zaczęli przychodzić farmerzy, jeden po 
drugim, ściskając 
w rękach książeczki czekowe. Niektórzy stali cierpliwie przy biurku, inni 
siadali na krzesłach 
pod ścianami, czekając na swoją kolej.
To był typowy dzień odbierania należności, ze zwykłą porcją narzekań. 
Najczęściej 
twierdzono, że pan Farnon „trochę przesadził” i wielu z nich chciało „małą 
zniżkę”. Panna 
Harbottle wnikliwie rozpatrywała takie sprawy i jeśli zwierzę padło albo 
rachunek wydawał się 
trochę zawyżony, obniżała go.
Jednemu klientowi nie udało się. Zawzięcie żądał „upustu” i panna Harbottle 
zmierzyła go 
zimnym spojrzeniem.
– Panie Brewiss – powiedziała. – Zalega pan z tym rachunkiem od roku. Powinien 
nam pan 
zapłacić odsetki.
Mogę udzielać zniżki, jeśli rachunek jest uiszczany w terminie. Szkoda, że tak 
długo zwlekał 
pan z zapłatą.
Dennis, siedząc prosto jak struna, z rękami na kolanach, najwyraźniej zgadzał 
się z każdym 
jej słowem. Z dezaprobatą wydął wargi, patrząc na farmera, po czym zrobił do 
mnie minę 
wyrażającą najwyższe potępienie.
Wśród narzekających czasami trafiał się rodzynek. Zgarbiony staruszek, który 
otrzymał 
jedno z uprzejmych napomnień, gorąco przepraszał.
– Przepraszam, że przez kilka miesięcy zalegałem z płatnością. Weterynarze 
przyjechali 
natychmiast na wezwanie, więc to raczej nieładnie z mojej strony, że kazałem im 
czekać na 
pieniądze.
Widziałem, że Dennis całkowicie zgadzał się z tym stwierdzeniem. Energicznie 
pokiwał 
głową i życzliwie uśmiechnął się do staruszka.
Inny farmer, wyglądający na twardego faceta, wychodził bez pokwitowania, kiedy 
zawołała 
go panna Harbottle.
– Lepiej niech pan to weźmie, inaczej moglibyśmy pana obciążyć ponownie – 
powiedziała, 
siląc się na żart.
Mężczyzna przystanął z ręką na klamce.
– Powiem pani coś, paniusiu: mieliście cholerne szczęście, że w ogóle zapłaciłem 
– na 
pewno nie zapłaciłbym po raz drugi.
Dennis był w centrum tych wydarzeń. Uważnie obserwował, jak farmerzy rzucali 
książeczki 
czekowe na biurko panny Harbottle, żeby wypisała kwotę (nigdy sami nie 
wypełniali czeków), 
a potem powoli i mozolnie podpisywali je. Z nieukrywaną fascynacją patrzył, jak 
równe kupki 
banknotów znikają w szufladzie biurka, a ja nieustannie rzucałem prowokacyjne 
uwagi 
w rodzaju: „Miło widzieć, że wpływają pieniądze. Bez nich nie moglibyśmy 
działać, no nie?”
Kolejka zaczęła maleć i chwilami zostawaliśmy sami w pokoju. W takich chwilach 
rozmawialiśmy o różnych sprawach – o pogodzie, zwierzętach Dennisa i polityce. W 
końcu 
przyszedł Siegfried i wyszedłem na obchód.
Kiedy wróciłem, Siegfried jadł kolację. Chciałem jak najprędzej usłyszeć, czy 
jego plan 
poskutkował, lecz Siegfried był dziwnie milczący. W końcu nie mogłem już dłużej 
wytrzymać.
– No i jak poszło? – spytałem.
Siegfried nabił na widelec kawałek steku i posmarował go musztardą.
– Co jak poszło?
– No... z Dennisem. Jak ci z nim poszło?
– Och, świetnie. Bardzo starannie rozważyliśmy przypadki zapalenia wymion u jego 
krów. 
Pojadę tam we wtorek rano i wstrzyknę każdemu choremu zwierzęciu roztwór 
akryflawiny. To 
nowy środek – mówią, że jest bardzo dobry.
– Wiesz, że nie o to mi chodzi. Czy okazał chęć uiszczenia rachunku?
Siegfried przez dłuższą chwilę poruszał szczękami, wreszcie przełknął.
– Nie, najmniejszej. – Odłożył nóż i widelec, po czym spojrzał na mnie błędnym 
wzrokiem. 
– Nie udało się, prawda?
– No, nic nie szkodzi. Jak powiedziałeś, warto było spróbować. – Zawahałem się. 
– Jest 
jeszcze coś, Siegfriedzie. Obawiam się, że będziesz na mnie zły. Wiem, że 
mówiłeś mi, żeby 
nigdy nie wydawać lekarstw ludziom, którzy nie płacą, a tymczasem zagadał mnie i 
dałem mu 
dwie buteleczki płynu przeciwgorączkowego. Nie wiem, co we mnie wstąpiło.
– Ach tak? – Siegfried przez moment wpatrywał się w przestrzeń, po czym obdarzył 
mnie 
chłodnym uśmiechem.
– No, możesz o tym zapomnieć. Ode mnie dostał sześć puszek proszku regulującego 
trawienie.
Rozdział dwudziesty piąty
Był jeden klient, który nie zostałby zaproszony na przyjęcie dla niepłacących. 
To pan Horace 
Dumbleby, rzeźnik z Aldgrove. Jako niepoprawny dłużnik spełniał główny warunek 
uczestnictwa, ale zdecydowanie brakowało mu uroku osobistego.
Jego sklep przy głównej ulicy malowniczej wioski Aldgrove prosperował doskonale, 
jednak 
właściciel prowadził większość interesów w pobliskich wioseczkach i rozrzuconych 
po okolicy 
farmach. Zazwyczaj jego żona lub zamężna córka pilnowały sklepu, podczas gdy sam 
pan 
Dumbleby ruszał na obchód. Często widywałem jego niebieską furgonetkę, stojącą z 
otwartymi 
tylnymi drzwiami, i żonę farmera patrzącą, jak wielki, tłusty rzeźnik pochylony 
nad pieńkiem 
dzieli mięso. Czasami unosił głowę i przez moment widziałem twarz podobną do 
ogara 
i melancholijne oczy.
Pan Dumbleby był również drobnym farmerem. Sprzedawał mleko od sześciu krów, 
które 
trzymał w czystej obórce za domem, a ponadto tuczył kilka wołów oraz wieprzków, 
które później 
pojawiały się w witrynie sklepu w postaci kiełbas, pasztetów, rosołowego czy 
schabu. Panu 
Dumbleby’emu najwidoczniej powodziło się doskonale i powiadano, że posiada 
liczne 
nieruchomości. Jednak Siegfried nieczęsto widywał jego pieniądze.
Wszyscy oporni dłużnicy mieli jedną wspólną cechę – nie tolerowali ospałości 
u weterynarzy. Kiedy mieli kłopoty, domagali się natychmiastowej reakcji. 
„Przyjedzie pan 
zaraz?”, „Ile to panu zajmie?”, „Nie każe mi pan czekać?”, „Chcę, żeby zaraz pan 
tu przyjechał”. 
Często z obawą patrzyłem, jak Siegfriedowi żyły występują na czole i bieleją 
palce zaciśnięte na 
słuchawce telefonu.
Po jednej takiej sesji z panem Dumblebym o dziesiątej wieczorem w niedzielę, 
wpadł w furię 
i zastosował wobec opornego wszystkie stopnie systemu UPA. To nie otworzyło 
mocno 
zaciśniętej sakiewki rzeźnika, lecz głęboko zraniło jego uczucia. Najwidoczniej 
poczuł się 
skrzywdzony. Od tego czasu, ilekroć napotykałem w terenie jego furgonetkę, 
powoli odwracał 
się i odprowadzał mnie pustym spojrzeniem, aż zniknąłem mu z oczu. Co dziwne, 
wydawało się, 
że spotykam go coraz częściej – zaczęło mnie to denerwować.
I było coś jeszcze gorszego. Często bywaliśmy z Tristanem w małym pubie w 
Aldgrove, 
gdzie bar był przyjemnie urządzony, a piwo spełniało jego surowe wymagania. 
Nigdy przedtem 
nie zwracałem uwagi na pana Dumbleby’ego, chociaż zawsze siedział w tym samym 
kącie, ale 
teraz, ilekroć nań spojrzałem, te wielkie, smutne oczy spoglądały na mnie z 
dezaprobatą. 
Próbowałem zapomnieć o nim i słuchać zabawnych historyjek Tristana, ale przez 
cały czas 
czułem na sobie to spojrzenie. Śmiech zamierał mi w gardle i raz po raz 
oglądałem się za siebie. 
Wspaniały porter przestawał mi smakować.
Podjąłem próbę ucieczki i porzuciłem bar na rzecz restauracji, a Tristan, 
wykazując 
prawdziwie szlachetne uczucia, towarzyszył mi w tym obcym dla niego środowisku: 
z dywanem 
na podłodze oraz ludźmi siedzącymi przy lśniących stoliczkach i sączącymi dżin 
zamiast piwa. 
Jednak to poświęcenie okazało się daremne, gdyż pan Dumbleby przesiadł się w 
inne miejsce, 
tak że mógł widzieć część restauracyjną przez drzwi łączące oba pomieszczenia. 
Nieliczne 
godziny, jakie tam spędzałem, stały się makabrycznie nużące. Byłem jak człowiek 
rozpaczliwie 
usiłujący o czymś zapomnieć. Jednak pijąc piwo, śmiejąc się, rozmawiając, a 
nawet śpiewając, 
jednocześnie ze zgrozą oczekiwałem chwili, kiedy będę musiał się odwrócić. A 
kiedy do tego 
doszło, ta wielka, ponura twarz wyglądała jeszcze gorzej na tle drewnianego 
wystroju baru. 
Obwisłe policzki, wydatny podbródek, wielkie, ponure oczy – wszystko okropnie 
powiększone 
przez ciasny kąt baru.
To smutne, ale musiałem przestać odwiedzać ten lokal. Szkoda, ponieważ Tristan 
wpadał 
w liryczny nastrój nad pewnym gatunkiem tamtejszego piwa o unikatowym, 
delikatnym 
posmaku. Jednak przestało mi smakować; po prostu nie mogłem już dłużej znieść 
pana 
Dumbleby’ego.
Usilnie starałem się zapomnieć o tym dżentelmenie, ale gwałtownie przypomniałem 
sobie 
o nim, słysząc jego głos w słuchawce o trzeciej nad ranem. Kiedy telefon przy 
łóżku dzwoni o tej 
porze, niemal zawsze chodzi o to samo – cieli się krowa.
Telefon od pana Dumbleby’ego nie był wyjątkiem, ale wzywał mnie bardziej 
stanowczo, niż 
można by oczekiwać. W przeciwieństwie do większości farmerów, ani słowem nie 
przeprosił, że 
dzwoni o takiej porze. Powiedziałem, że przyjadę natychmiast, ale to mu nie 
wystarczyło – chciał 
dokładnie wiedzieć, za ile minut będę. W sennym przypływie sarkazmu zacząłem 
wyliczać, ile 
minut zajmie mi wyjście z łóżka, ubranie się, zejście po schodach, uruchomienie 
samochodu, itd., 
ale obawiam się, że nic do niego nie dotarło.
Kiedy jechałem przez uśpioną wioskę, widziałem zapalone światło w sklepie 
rzeźnika. Pan 
Dumbleby przechadzał się tam i z powrotem po chodniku, mamrocząc pod nosem, gdy 
wyciągałem z bagażnika moje sznury i instrumenty. Bardzo niecierpliwy, 
pomyślałem, jak na 
człowieka, który od roku zalega z zapłatą rachunku od weterynarza.
Musieliśmy przejść przez sklep, żeby dostać się do obórki na tyłach. Pacjentką 
była wielka, 
tłusta krowa, która wyglądała na niezbyt przejętą sytuacją. Parła od czasu do 
czasu, wypychając 
parę sterczących z pochwy nóg o następne kilka cali. Uważnie przyjrzałem się tym 
nogom – to 
pierwszy znak tego, jak trudne będzie zadanie. Dwa wielkie kopyta sterczące z 
małej jałówki 
zawsze powodowały, że uśmiech znikał mi z twarzy. Te kopyta były spore, ale nie 
za wielkie, 
a prawdę mówiąc, matka wyglądała na dostatecznie szeroką. Zastanawiałem się, co 
zatrzymało 
poród.
– Włożyłem w nią rękę – powiedział pan Dumbleby. – Tam jest głowa, ale nie mogę 
jej 
obrócić. Pół godziny ciągnąłem za tę nogi.
Rozbierając się do pasa (nadal uważano wkładanie fartucha przy cielącej się 
krowie za lekkie 
dziwactwo), pomyślałem, że mogło być znacznie gorzej. Musiałem ściągać koszulę w 
tylu 
prymitywnych i zimnych budynkach, tymczasem to była nowoczesna obora wyposażona 
w najlepsze, centralne ogrzewanie. A zamiast okopconej lampy naftowej miała 
elektryczne 
oświetlenie.
Namydliłem i zdezynfekowałem ręce, po czym przystąpiłem do badania. Nie było 
trudno 
odkryć przyczynę kłopotów.
Owszem, namacałem głowę i parę nóg, ale należały do dwóch różnych cieląt.
– Mamy tu bliźnięta – powiedziałem. – Ciągnął pan za tylne nogi, to położenie 
pośladkowe.
– Mówi pan, że idzie tyłkiem naprzód?
– Jeśli tak pan to ujmuje. A cielak, który jest ułożony prawidłowo, ma obie nogi 
wyciągnięte 
wzdłuż jego boków. Będę musiał odsunąć go i wyciągnąć najpierw tego drugiego.
Czekało mnie naprawdę trudne zadanie. Zwykle lubię bliźniacze porody, ponieważ 
cielęta są 
wtedy małe, ale te wyglądały na całkiem spore. Wymacałem mały pyszczek, 
wetknąłem weń 
palec i w nagrodę poczułem ruch oraz liźnięcie językiem; przynajmniej 
przekonałem się, że cielę 
żyje.
Zacząłem powoli wpychać je z powrotem do macicy, jednocześnie zastanawiając się, 
co to 
małe stworzenie o tym sądzi. Niemal wyszło na świat – jego nozdrza znalazły się 
kilka cali od 
świeżego powietrza – a teraz wracało do punktu wyjścia.
Krowie również nie spodobał się ten pomysł, gdyż zaczęła miarowo przeć, chcąc 
temu 
zapobiec. Szło jej bardzo dobrze, gdyż krowa jest o wiele silniejsza od 
człowieka, ale 
przytrzymywałem cielę wyprostowanym ramieniem i pchałem, aż dopchałem je aż do 
samego 
biodra.
Obróciłem się do pana Dumbleby’ego i wydyszałem:
– Odsunąłem tamtego. Niech pan chwyci za te nogi i wyciągnie cielaka.
Rzeźnik majestatycznie ruszył naprzód i chwycił nogi cielaka wielkimi, grubymi 
łapami. 
Potem zamknął oczy, po czym straszliwie krzywiąc się i wydając dźwięki 
świadczące 
o potwornym wysiłku, zaczął ciągnąć. Cielę nie przesunęło się nawet o cal i 
straciłem animusz. 
Pan Dumbleby był sapaczem. (To określenie zrodziło się wtedy, kiedy Siegfhed 
ciągnął za jedną, 
a pewien farmer za drugą nogę cielęcia, przy czym farmer wydawał żałosne 
dźwięki, wcale nie 
przykładając się do roboty. Siegfhed obrócił się do niego i rzekł: „Słuchaj pan, 
może umówmy 
się tak: pan będzie ciągnął, a ja będę sapał”.)
Nie ulegało wątpliwości, że nie mogę liczyć na pomoc wielkiego rzeźnika, więc 
postanowiłem spróbować sam. Może dopisze mi szczęście. Puściłem pysk i 
próbowałem szybko 
chwycić za tylne nogi, ale krowa okazała się trochę szybsza. Ledwie zdążyłem 
dotknąć śliskich 
nóg, gdy mocnym skurczem wepchnęła cielę numer dwa z powrotem do pochwy. Znów 
znalazłem się w punkcie wyjścia.
Jeszcze raz wymacałem wilgotny pyszczek i zacząłem powoli odpychać cielę. Walka 
z prącą 
krową przypomniała mi, że jest czwarta rano, kiedy nikt nie czuje się zbyt 
silny. Zanim 
wprowadziłem łeb cielaka z powrotem w okolicę biodra, już czułem to wolno 
postępujące 
odrętwienie i miałem wrażenie, że ktoś usunął mi większość kości ramienia.
Tym razem przez kilka sekund zbierałem siły, zanim spróbowałem chwycić za nogi, 
jednak 
bezskutecznie. Krowa pokonała mnie bez trudu jednym, precyzyjnie wyliczonym w 
czasie, 
skurczem. Zawadzająca głowa znów ciasno utkwiła w wąskim przejściu.
Miałem dosyć. I przyszło mi do głowy, że to małe stworzenie w środku pewnie też 
ma dość 
tego popychania tam i z powrotem. Trzęsąc się, poszedłem przez zimny, pusty 
sklep na ulicę 
i wziąłem z samochodu środek miejscowo znieczulający. Osiem centymetrów 
sześciennych 
w obszar nadtwardówkowy i krowa, kompletnie zapomniawszy o swojej macicy, 
straciła 
zainteresowanie biegiem wydarzeń. Skubnęła trochę siana ze żłobu i zaczęła je 
obojętnie 
przeżuwać.
Teraz pracowałem jak w pocztowym worku na listy; popchnięty obiekt przesuwał 
się, 
zamiast napierać na mnie. Jedynym minusem było to, że kiedy uzyskam odpowiednie 
ułożenie, 
nie pomogą mi skurcze macicy. Musiałem ciągnąć. Ściskając jedną tylną nogę, przy 
czym pan 
Dumbleby stękał z wysiłkiem nad drugą, szybko wydobyliśmy pośladkowo ułożone 
cielę. 
Wciągnęło sporą ilość wód płodowych, ale przytrzymałem je łbem w dół, aż 
wykrztusiło 
wszystko. Kiedy położyłem je na podłodze obory, energicznie potrząsnęło głową i 
spróbowało 
wstać.
Teraz musiałem zająć się swoim starym znajomym. Leżał sobie głęboko, wyraźnie 
obrażony. 
Kiedy w końcu wydostałem go na zewnątrz, prychającego i wierzgającego, nie 
miałbym mu za 
złe, gdyby powiedział: „Zdecyduj się w końcu; tam czy z powrotem!”
Wycierając się, poczułem zwykłe przy takich okazjach zadowolenie, patrząc jak 
pan 
Dumbleby ociera wiechciem słomy dwa mokre stworzenia niepewnie stąpające po 
podłodze.
– Duże jak na bliźniaki – mruknął rzeźnik.
Nawet ta oszczędna pochwała zadziwiła mnie i pomyślałem, że równie dobrze mogę 
trochę 
popchnąć nasze sprawy do przodu.
– Tak, to dwa wspaniałe cielaki. Bliźnięta często rodzą się martwe, kiedy są 
poplątane tak ja 
te. Dobrze, że udało się wyciągnąć je żywe. – Urwałem na chwilę. – Wie pan co, 
te dwa muszą 
być sporo warte.
Pan Dumbleby nie odpowiedział i nie miałem pojęcia, czy strzała trafiła w cel.
Ubrałem się, pozbierałem mój sprzęt, po czym poszedłem za rzeźnikiem przez oborę 
i cichy 
sklep, między połciami wołowiny zwisającymi z haków, tacami rąbanki, stertami 
świeżo 
zrobionych kiełbas. Tuż przed drzwiami rzeźnik przystanął i przez moment stał 
niezdecydowany. 
Zdawał się głęboko nad czymś zastanawiać. Nagle odwrócił się do mnie.
– Chciałby pan trochę kiełbasy?
Niemal padłem ze zdumienia.
– Tak, dziękuję, oczywiście.
To wprost niewiarygodne, ale najwidoczniej dotknąłem jakiejś czułej struny w 
jego sercu.
Podszedł do lady, uciął funtowe pęto, szybko zawinął je w pergamin i podał mi 
paczkę.
Spojrzałem na kiełbasę, czując w ręku jej zimny ciężar. Nadal nie mogłem w to 
uwierzyć. 
Nagle w mojej duszy zrodziła się niegodna myśl. Wiedziałem, że to nieładnie – 
ten biedny facet 
rzadko cieszył się luksusem jakiegoś hojnego gestu – ale jakiś diabeł podkusił 
mnie, żeby 
wystawić go na próbę. Włożyłem rękę do kieszeni spodni, zadzwoniłem drobnymi i 
spojrzałem 
mu w oczy.
– No, ile jestem winien? – zapytałem.
Wielkie cielsko pana Dumbleby’ego nagle zastygło; przez kilka sekund stał bez 
ruchu. Jego 
twarz była niemal zupełnie pozbawiona wyrazu, lecz nerwowy skurcz mięśni 
policzka i niepokój 
w oczach zdradzały burzę szalejących w jego duszy emocji. Kiedy wreszcie odezwał 
się, mówił 
ochrypłym szeptem, jakby słowa wydobywały się zeń wbrew jego woli.
– To – powiedział – będzie dwa szylingi i sześć pensów.
Rozdział dwudziesty szósty
Wystawanie przed szpitalem w oczekiwaniu, aż pielęgniarki zakończą pracę, było 
dla mnie 
nowym przeżyciem, ale chlebem powszednim dla Tristana, który robił to kilka razy 
w tygodniu. 
Jego doświadczenie uwidoczniało się różnie, ale głównie w sposobie, w jaki 
zajmował 
strategiczną pozycję w ciemnym kącie przedsionka biura handlu opałem, tuż za 
kręgiem światła 
rzucanego przez uliczną latarnię. Stamtąd mógł dobrze widzieć prostokątną bramę 
szpitala po 
drugiej stronie ulicy oraz długi biały korytarz, wiodący do pokoju pielęgniarek. 
Dodatkową 
zaletą tego miejsca było to, że gdyby przypadkiem przejeżdżał tędy Siegfried, 
Tristan pozostałby 
niewidoczny i bezpieczny.
O wpół do ósmej szturchnął mnie łokciem. Dwie dziewczyny wyszły ze szpitala, 
zeszły po 
schodkach i wyczekująco rozejrzały się po ulicy. Tristan czujnie rozejrzał się 
na boki, zanim 
wziął mnie pod rękę.
– Chodź, Jim, to one. Ta po lewej to Connie, ta ciemna blondynka, mała 
ślicznotka.
Podeszliśmy i Tristan przedstawił mnie z typowym dla niego wdziękiem. Muszę 
przyznać, że 
jeśli ten wieczór został zaaranżowany w celach terapeutycznych, to już czułem 
się lepiej. Było 
coś kojącego w sposobie, w jaki obie dziewczyny spojrzały na mnie z rozchylonymi 
ustami 
i błyszczącymi oczami, jakbym był odpowiedzią na ich ciche modlitwy.
Były bardzo do siebie podobne, z wyjątkiem włosów. Brenda była ciemną brunetką, 
podczas 
gdy włosy Connie lśniły jasnym, ognistym blaskiem w świetle latarni. Obie 
wyglądały jak okazy 
zdrowia – świeża cera, białe zęby, żywe oczy i coś jeszcze, co szczególnie 
dawało się wyczuć: 
ochota do zabawy.
Tristan szarmanckim gestem otworzył tylne drzwi samochodu.
– Uważaj z nim, Connie; wygląda na spokojnego, ale to istny diabeł z kobietami. 
Powszechnie uważa się go za wspaniałego kochanka.
Dziewczyny zachichotały i spojrzały na mnie z większym zainteresowaniem. Tristan 
wskoczył za kierownicę i ruszyliśmy na złamanie karku.
Gdy przemykaliśmy przez pogrążoną w mroku okolicę, wygodnie rozsiadłem się na 
siedzeniu i słuchałem tokującego Tristana; może usiłował mnie rozbawić, a może 
poczuł nagły 
przypływ gadulstwa, ale usta mu się nie zamykały.
Dziewczyny były idealnym audytorium, ponieważ śmiały się ze wszystkiego, co 
mówił. 
Czułem, jak Connie trzęsie się ze śmiechu. Siedziała bardzo blisko, 
pozostawiając dużo wolnego 
miejsca po drugiej stronie. Mały samochodzik zarzucił na zakręcie, przewracając 
ją na mnie 
i pozostała w tej pozycji – z głową na moim ramieniu. Poczułem jej włosy na moim 
policzku. Nie 
używała perfum, pachniała czystością, mydłem i środkiem antyseptycznym. Myślami 
wróciłem 
do Helen – ostatnio rzadko ją wspominałem. To tylko kwestia ćwiczeń; odsunąć 
każdą myśl, gdy 
tylko przyjdzie ci do głowy. Nabrałem w tym sporej wprawy. A zresztą, już po 
wszystkim – 
skończyło się, zanim się zaczęło.
Objąłem ramieniem Connie, która lekko uniosła głowę. A co tam, powiedziałem do 
siebie 
i pocałowałem ją. Tristan na przednim siedzeniu nucił piosenkę, Brenda 
chichotała, a stary wóz 
ze stukotem pędził drogą.
W końcu dojechaliśmy do Poulton, wioski przy drodze donikąd. Jej jedyna ulica 
pięła się 
zygzakami na wzgórze, gdzie kończyła się ślepo przy owalnym klombie z kamiennym 
krzyżem 
i stromym pagórku, na którym znajdowała się świetlica.
Tam odbywała się potańcówka, lecz Tristan miał przedtem inne plany.
– Mają tu miły, mały pub. Wypijemy po jednym, żeby nabrać sił.
Wysiedliśmy z samochodu i Tristan zaprowadził nas do niskiego, kamiennego 
budyneczku.
Gospoda” wyglądała zupełnie zwyczajnie; duża, prostokątna, wyszorowana do 
białości izba, 
z ogniem wesoło płonącym pod okopconym paleniskiem oraz stojącą opodal ławą z 
wysokim 
oparciem. Długa, ogromna belka nad kuchnią była wyschnięta i poczerniała od 
dymu.
Pospiesznie zasiedliśmy na ławie, ciesząc się ciepłem po zimnie panującym na 
zewnątrz. 
Mieliśmy całą gospodę dla siebie.
Nadszedł gospodarz. Był ubrany zwyczajnie – bez marynarki, w koszuli bez 
kołnierzyka 
i w spodniach na szelkach, dodatkowo przytrzymywanych przez szeroki, skórzany 
pas otaczający 
jego brzuch. Miła, owalna twarz pojaśniała na widok Tristana.
– O, pan Farnon, jak się pan ma?
– Dobrze jak nigdy, panie Peacock, a pan?
– Doskonale, sir, naprawdę. Nie mogę narzekać. Poznaję tego drugiego 
dżentelmena. Był pan 
już u mnie, prawda?
Przypomniałem sobie. Po całodniowych badaniach w okręgu Poulton wpadłem tu na 
posiłek, 
przemarznięty i wygłodzony wielogodzinnymi zmaganiami z młodymi zwierzętami na 
wysokich 
połoninach. Właściciel przyjął mnie ze stoickim spokojem i natychmiast postawił 
patelnię na 
kuchni, podczas gdy ja gapiłem się na jego koszulę, szelki i pas z lakierowanej 
skóry. Dania 
zajęły cały dębowy stół przy kuchni: talerz grubych płatów delikatnej domowej 
szynki, pod nimi 
dwa świeże jajka, niedawno upieczony chleb z wbitym weń nożem, osełka wiejskiego 
masła, 
trochę dżemu, wielki dzbanek herbaty i cały ser Wensleydale – okrągły, 
śnieżnobiały, wysoki na 
jakieś osiemnaście cali.
Pamiętam, że jadłem niewiarygodnie długo, kończąc posiłek wieloma plasterkami 
wilgotnego, cudownie aromatycznego sera. Cały posiłek kosztował mnie pół korony.
– Tak, panie Peacock, byłem tu już i gdybym kiedykolwiek głodował na bezludnej 
wyspie, to 
będę wspominał posiłek, jaki mi pan podał.
Gospodarz wzruszył ramionami.
– Och, to nic takiego, sir. Po prostu to, co zwykle.
Jednak wyglądał na zadowolonego.
– To świetnie – rzekł niecierpliwie Tristan. – Jednak nie przyszliśmy tu jeść, 
ale napić się, 
a pan Peacock ma tu jedno z najlepszych piw „Magnet” w Yorkshire. Ciekaw jestem 
twojego 
zdania, Jim. Może byłby pan tak miły i przyniósł nam dwa duże oraz dwa małe, 
panie Peacock.
Zauważyłem, że nie zapytał dziewczyn, czego się napiją, ale one najwidoczniej 
nie miały nic 
przeciwko temu. Gospodarz wrócił z piwnicy, lekko sapiąc. Niósł wysoki, 
emaliowany dzban, 
z którego nalewał cienkim, brązowym strumieniem, wprawnie podstawiając kufle, aż 
w każdym 
powstała biała czapa piany.
Tristan podniósł swoją szklanicę i spojrzał na nią z nabożnym szacunkiem. 
Ostrożnie 
powąchał, a potem pociągnął łyk i przez parę sekund przetrzymał go w ustach, 
lekko poruszając 
przy tym dolną szczęką. Przełknął, po czym kilkakrotnie wolno oblizał wargi, 
zamknął oczy 
i pociągnął tęgi łyk. Kiedy po dłuższej chwili otworzył oczy, były zamglone, 
jakby właśnie ujrzał 
jakiś piękny widok.
– Wizyta tutaj to prawdziwe przeżycie – szepnął. – Przechowywanie piwa w 
drewnianej 
beczce to sztuka, ale pan, panie Peacock, jest prawdziwym artystą.
Gospodarz skromnie pochylił głowę, a Tristan, uniósłszy kufel w toaście, osuszył 
go jednym 
wprawnym ruchem.
Dziewczyny wydały ciche okrzyki podziwu, ale zobaczyłem, że i one nie miały 
kłopotu 
z opróżnieniem swoich szklanek. Z trudem wypiłem swój kufel i emaliowany dzbanek 
znowu 
poszedł w ruch.
Zawsze z wysiłkiem dotrzymywałem kroku takiemu wirtuozowi jak Tristan, ale w 
miarę jak 
płynął czas, a gospodarz składał kolejne wizyty w piwnicy, szło mi coraz lepiej. 
Prawdę mówiąc, 
po dłuższej chwili, z zadowoleniem sącząc ósmy kufel, dziwiłem się, że 
kiedykolwiek miałem 
kłopoty z wchłonięciem większej ilości tego płynu. Wchodził gładko i smakował 
wspaniale. 
Tristan miał rację – tego było mi trzeba.
Zdumiało mnie, że aż do tej pory nie zdawałem sobie sprawy z tego, że Connie to 
jedna 
z najpiękniejszych istot, jakie widziałem w życiu. Tam, na ulicy przed 
szpitalem, wyglądała 
atrakcyjnie, ale widocznie przy słabym świetle nie zauważyłem idealnej cery, 
tajemniczych głębi 
zielonych oczu oraz cudownych włosów, lśniących złotymi i czerwonobrązowymi 
błyskami 
w migoczących płomieniach kominka. Roześmiane usta, błyszczące równe zęby i 
różowy 
języczek – przestawała się śmiać chyba tylko po to, żeby popić piwa. Wszystko, 
co mówiłem, 
było zabawne, a nawet niezwykle śmieszne i przez cały czas spoglądała na mnie z 
nieskrywanym 
zachwytem znad brzegu szklanki. To było naprawdę krzepiące.
W miarę jak płynął strumień piwa, czas zwalniał, aż w końcu zatrzymał się i nie 
było 
przeszłości ani przyszłości, tylko twarz Connie i jej ciepła, miła obecność.
Byłem zdziwiony, gdy Tristan pociągnął mnie za rękę. Zupełnie zapomniałem, że tu 
jest 
i kiedy skupiłem na nim wzrok, wyglądał tak samo jak Connie – bezcielesna twarz 
unosząca się 
w pustej izbie. Tyle, że jego twarz była bardzo czerwona, nalana i szklistooka.
– Chcesz, żebym odstawił szalonego dyrygenta?
Byłem głęboko wzruszony. Oto kolejny dowód jego troski o mnie. Z całego 
repertuaru 
Tristana numer z szalonym dyrygentem był najlepszy. Wymagał znacznego 
zaangażowania, 
a ponieważ Tristan nie przywykł do większych wysiłków fizycznych, był dla niego 
naprawdę 
wyczerpujący. A jednak był gotowy poświęcić się dla mnie. Ze szczerym 
wzruszeniem przez 
chwilę zastanawiałem się, czy nie powinienem zalać się łzami; zamiast tego 
poprzestałem na 
uściśnięciu jego ręki.
– Niczego nie pragnę bardziej, mój drogi – powiedziałem ochrypłym głosem. – 
Szczerze 
doceniam twoją uprzejmość.
Pozwolę sobie skorzystać z okazji i wyznać ci, że w całym Yorkshire nie ma 
doskonalszego 
dżentelmena niż Tristan Farnon.
Na wielkim, czerwonym obliczu pojawił się wyraz powagi.
– Pochlebiasz mi tymi słowami, przyjacielu.
– W żadnym razie – wymamrotałem. – Moje nieskładne słowa nie są w stanie oddać 
tego, jak 
bardzo cię cenię.
– Jesteś zbyt uprzejmy – rzekł, czkając, Tristan.
– W żadnym razie. Znajomość z tobą to zaszczyt, prawdziwy zaszczyt.
– Dziękuję, bardzo dziękuję. – Tristan poważnie pokiwał głową w odległości 
jakichś sześciu 
cali. Z głębokim skupieniem patrzyliśmy sobie w oczy i ta rozmowa mogłaby trwać 
w nieskończoność, gdyby nie wtrąciła się Brenda.
– Hej, jak już skończycie te pieszczoty, to chciałabym jeszcze się napić.
Tristan zmierzył ją chłodnym spojrzeniem.
– Będziesz musiała chwilę poczekać. Muszę coś zrobić.
Wstał, otrząsnął się i z godnością wyszedł na środek izby.
Kiedy odwrócił się twarzą do widzów, wyglądał jak natchniony. Czułem, że to 
będzie 
wspaniałe przedstawienie.
Tristan uniósł ramiona i spojrzał wyniośle na swoją wyimaginowaną orkiestrę, 
jednym 
przeciągłym spojrzeniem obejmując gęste rzędy instrumentów smyczkowych i dętych, 
bębny 
i czynele. Potem gwałtownym gestem rozpoczął uwerturę. Tym razem Rossini albo 
Wagner, 
pomyślałem, widząc jak podrzuca głową, wprowadzając skrzypków machnięciem pięści 
lub 
zachęcając trąbki groźnym spojrzeniem i gestem drżącej dłoni.
Mniej więcej w połowie tego kawałka zawsze wpadał w szał i jak urzeczony 
patrzyłem na 
grymas wykrzywiający mu twarz i odsłaniający wyszczerzone zęby. Ruchy ramion 
stały się coraz 
bardziej konwulsyjne, aż całe jego ciało dygotało w trudnych do powstrzymania 
spazmach. Nie 
ulegało wątpliwości, że koniec jest bliski – Tristan z rozwianym włosem wywracał 
oczami 
i stracił kontrolę nad muzyką, która grzmiała i huczała wokół. Nagle 
zesztywniał, ręce opadły mu 
bezwładnie i runął z łoskotem na podłogę.
Przyłączyłem się do braw i śmiechu, lecz nagle zauważyłem, że Tristan nie rusza 
się. 
Nachyliłem się nad nim i stwierdziłem, że jest prawie nieprzytomny od uderzenia 
głową o grubą 
nogę dębowej ławy. Pielęgniarki szybko zabrały się do dzieła. Brenda wprawnie 
podtrzymała mu 
głowę, podczas gdy Connie pobiegła po miskę z wodą i ręcznik.
Kiedy otworzył oczy, przykładały mu zimny okład do guza nad uchem. Pan Peacock 
niespokojnie kręcił się opodal.
– Nic mu nie jest? Mogę w czymś pomóc?
Tristan usiadł i z wysiłkiem popił piwa. Był bardzo blady.
– Za minutkę będę na nogach i może pan coś dla mnie zrobić. Może pan przynieść 
nam po 
jednym na drogę, zanim ruszymy na tańce.
Gospodarz skoczył do piwniczki i wrócił z napełnionym po brzegi emaliowanym 
dzbankiem. 
Ostatni kufel w cudowny sposób wskrzesił Tristana, który szybko stanął na nogi. 
Potem 
z uczuciem uścisnęliśmy dłoń pana Peacocka i opuściliśmy gospodę. Po jej jasnym 
wnętrzu 
ciemność nocy otuliła nas jak koc, więc po omacku pięliśmy się stromą uliczką, 
aż ujrzeliśmy 
świetlicę, stojącą na trawiastym pagórku. Przez szpary w zasłonach okien sączyły 
się promyki 
światła i słyszeliśmy już muzykę oraz rytmiczne dudnienie.
Miły, młody farmer przy wejściu przyjął od nas pieniądze, a kiedy weszliśmy do 
sali, 
wchłonął nas gęsty tłum tańczących. Izba pękała w szwach od młodych ludzi w 
odświętnych, 
czarnych garniturach oraz dziewcząt w jaskrawych sukienkach, a wszyscy z 
radością pocili się, 
wirując i skacząc w rytm muzyki.
Na podium pod przeciwległą ścianą czteroosobowa orkiestra wygrywała melodyjki – 
pianino, akordeon, skrzypce i perkusja. Na drugim końcu kilka uśmiechniętych pań 
w średnim 
wieku stało za długim stołem na kozłach, pilnując stosów kanapek z szynką i 
marynowaną 
wieprzowiną, domowego ciasta, dzbanów mleka i obficie polanych śmietaną bakalii.
Pod ścianami wystawali młodzieńcy, wypatrując wolnych dziewcząt. Rozpoznałem 
jednego 
z moich klientów.
– Jak się nazywa ten taniec? – zawołałem, przekrzykując zgiełk.
– Ewa Trzy Kroczki – padła odpowiedź.
Nigdy nie słyszałem o czymś takim, ale bez wahania ruszyłem w tany z Connie. 
Taniec 
wymagał wirowania i przytupywania, a kiedy mężczyźni walili ciężkimi buciorami w 
podłogę, 
hałas był wprost ogłuszający. Uwielbiałem to – wraz z Connie swobodnie 
wirowaliśmy 
i unosiliśmy się w tłumie. Ledwie zdawałem sobie sprawę z tego, że roztrącam 
ludzi ramionami 
i mimo usilnych starań, nie czułem pod nogami podłogi. To było cudowne uczucie. 
Doszedłem 
do wniosku, że nigdy w życiu nie byłem taki szczęśliwy.
Po pół tuzinie tańców poczułem głód i razem z Connie podążyłem w kierunku stołu. 
Oboje 
pochłonęliśmy stertę kanapek z szynką i biszkopt, który był tak dobry, że 
wzięliśmy dokładkę. 
Potem zjedliśmy trochę bakalii i znów ruszyliśmy w tany. Mniej więcej w połowie 
walca 
świętego Bernarda poczułem, że moje stopy znów dotykają podłogi – a nawet 
zaczynają mi 
ciążyć. Connie również zrobiła się ciężka. Opierała się mocno na moich 
ramionach.
Spojrzała na mnie. Twarz miała bardzo bladą.
– Czuję się trochę dziwnie... przepraszam.
Puściła mnie i niepewnym krokiem ruszyła w kierunku damskiej toalety. Po kilku 
minutach 
wróciła i jej twarz już nie była biała. Teraz była zielona. Connie zatoczyła się 
ku mnie.
– Przydałoby mi się trochę świeżego powietrza. Wyprowadź mnie na zewnątrz.
Wyszliśmy przed budynek i wydawało mi się, że stanąłem na pokładzie statku; 
ziemia 
kołysała się i unosiła pod moimi nogami, tak że musiałem je szeroko rozstawić, 
żeby nie upaść. 
Trzymając Connie za rękę, pospiesznie wycofałem się pod ścianę budynku i oparłem 
się plecami 
o mur. To niewiele pomogło, gdyż on też się kołysał. Poczułem mdłości. 
Pomyślałem o szynce 
oraz cieście i głośno jęknąłem.
Łapiąc zimne powietrze szeroko otwartymi ustami, spojrzałem w czyste, obojętne 
niebo 
i kłębiaste obłoki przesuwające się na tle księżyca.
– O Boże – jęknąłem do nieczułych gwiazd. – Po co piłem tyle tego cholernego 
piwa?
Jednak musiałem zająć się Connie. Objąłem ją ramieniem.
– Chodź, musimy się ruszać.
Zaczęliśmy krążyć wokół budynku, przystając co dwa lub trzy okrążenia, przy czym 
głęboko 
oddychałem i gwałtownie potrząsałem głową, żeby rozjaśnić myśli.
Jednak niezbyt pewnie trzymaliśmy się na nogach, a ponadto zapomniałem, że 
świetlica stoi 
na stromym pagórku. W pewnej chwili nasze stopy napotkały pustkę i zsunęliśmy 
się po 
błotnistej skarpie. Zatrzymaliśmy się dopiero na biegnącej dołem drodze.
Leżałem zupełnie nieruchomo, aż usłyszałem obok żałosne pochlipywanie. Connie! 
Zapewne 
co najmniej skomplikowane złamanie; jednak kiedy pomogłem jej wstać, 
stwierdziłem, że 
zarówno jej, jak i mnie nic się nie stało. Po spożyciu tej ogromnej ilości 
alkoholu najwidoczniej 
upadliśmy miękko jak szmaciane lalki.
Wróciliśmy do świetlicy i stanęliśmy tuż przy drzwiach. Connie była nie do 
poznania; piękne 
włosy zwisały jej w strąkach, a z nieprzytomnych oczu ciekły łzy, pozostawiając 
ślady na 
umazanych błotem policzkach. Marynarkę miałem oblepioną gliną, która powoli 
zasychała mi 
także na twarzy. Staliśmy tuż przy wyjściu, podpierając się nawzajem. Tańczących 
spowijała 
mgła. Żołądek podchodził mi do gardła i opadał.
Nagle usłyszałem, jak ktoś mówi:
– Dobry wieczór.
To był kobiecy głos, w dodatku całkiem blisko. Jakieś dwie postacie spoglądały 
na nas 
z zainteresowaniem. Najwidoczniej właśnie weszły do świetlicy.
Skupiłem na nich wzrok i na kilka sekund zdołałem dojrzeć ich twarze. To była 
Helen i jakiś 
mężczyzna. Jego różowa, wyglądająca na wyszorowaną do czysta twarz i jasne włosy 
przylegające do czaszki znakomicie pasowały do nienagannie odprasowanego 
angielskiego 
płaszcza. Patrzył na mnie z niesmakiem. Potem oboje zniknęli we mgle, z której 
dobiegł mnie 
tylko głos Helen.
– Pomyśleliśmy, że wpadniemy na chwilę zobaczyć, jak jest na tańcach. Dobrze się 
bawisz?
Nagle, niespodziewanie, znów zobaczyłem jej twarz. Uśmiechała się tym miłym 
uśmiechem, 
lecz w oczach, którymi wodziła po mnie i mojej towarzyszce, dostrzegłem 
niepokój. Nie mogłem 
wydusić z siebie słowa, tylko spoglądałem na nią tępym wzrokiem, widząc w tym 
zgiełku 
i zamieszaniu jedynie jej chłodną piękność. Przez chwilę chęć, by wziąć ją w 
ramiona, wydała mi 
się czymś zupełnie naturalnym, ale opanowałem ten impuls i zamiast tego 
głupkowato skinąłem 
głową.
– No cóż, musimy iść – powiedziała i znów się uśmiechnęła. – Dobranoc.
Jasnowłosy mężczyzna chłodno mi się ukłonił i wyszli.
Rozdział dwudziesty siódmy
Wyglądało na to, że jednak uda mi się wrócić do drogi. I dziękowałem za to 
losowi, bowiem 
siódma rano i zimowa jutrzenka zaledwie pojawiająca się nad wrzosowiskami to nie 
najlepszy 
czas na wykopywanie samochodu ze śniegu.
Ta wąska, nieogrodzona droga przemykała przez wysoki płaskowyż i dochodziła do 
kilku 
samotnych gospodarstw na końcu jeszcze węższych gościńców. Kiedy jechałem do 
tego 
wczesnego wezwania – krwotoku macicznego u krowy – jeszcze nie zaczął padać 
śnieg, ale wiatr 
wzmagał się i spowijał wszystko białym całunem, który od tygodni leżał na 
szczytach wzgórz. 
W światłach widziałem tworzące się zaspy; śliczne, długie palce pełznące cal po 
calu po 
szutrowej nawierzchni.
Od tego zawsze zaczyna się zasypywanie drogi, a kiedy na farmie wstrzykiwałem 
pituitrynę 
i wpychałem czysty tampon w szyjkę macicy, słyszałem łomotanie wichru o drzwi 
obory 
i zastanawiałem się, czy wygram wyścig do domu.
W powrotnej drodze pasma śniegu przestały być ładne i leżały na drodze jak białe 
wałki; 
jednak mój samochodzik jakoś przedzierał się przez nie, chwilami zarzucając na 
boki 
w poślizgach, aż wreszcie, kilkaset jardów przed sobą, ujrzałem główną drogę, 
krzepiąco czarną 
w słabym świetle poranka.
Tuż obok niej, na środku pola, stał Cote House. Leczyłem tam byczka – który 
zjadł kilka 
zamrożonych buraków – i nazajutrz powinienem przyjechać na kontrolę. Nie miałem 
ochoty 
przyjeżdżać tu ponownie jeśli mogłem tego uniknąć, a w oknie kuchni paliło się 
światło. 
Gospodarze i tak już nie spali. Skręciłem i wjechałem na podwórze.
Drzwi do domu znajdowały się pod małym daszkiem i wiatr nawiał tam śniegu, 
tworząc 
przed progiem gładką, dwustopową pryzmę. Kiedy nachyliłem się, żeby zapukać, 
sterta 
poruszyła się i zaczęła rosnąć. Tam coś było, coś dużego. To było niesamowite 
uczucie, tak stać 
tam i patrzeć, jak spod śniegu wyłania się jakieś włochate cielsko. Widocznie 
jakieś dzikie 
zwierzę schowało się pod śniegiem, szukając odrobiny ciepła – coś, co było 
większe od lisa 
i jakiegokolwiek innego stworzenia, które przychodziło mi na myśl.
W tym momencie drzwi otworzyły się, wypuszczając jasny blask padający z kuchni. 
Peter 
Trenholm zaprosił mnie gestem do środka, a jego żona powitała mnie uśmiechem. 
Byli miłym, 
młodym małżeństwem.
– Cóż to takiego? – zapytałem, wskazując na zwierzę, które energicznie otrząsało 
się ze 
śniegu.
– To? – roześmiał się Peter. – To nasz Tip.
– Tip? Wasz pies? A co on robi pod stertą śniegu?
– Musiało go zasypać. Wie pan, on zawsze tu śpi, tuż przed drzwiami.
Wytrzeszczyłem oczy na farmera.
– Chce pan powiedzieć, że śpi na zewnątrz przez cały rok?
Tak, zawsze. Lato czy zima. Niech pan tak na mnie nie patrzy, panie Herriot. Sam 
tego chce. 
Inne psy mają ciepłe legowiska w oborze, ale Tip nie chce. Ma już piętnaście 
lat, ale śpi tutaj od 
szczeniaka. Pamiętam, że kiedy ojciec żył, próbował na różne sposoby nakłonić go 
do spania 
w pomieszczeniu, ale na próżno.
Ze zdumieniem spojrzałem na psa. Teraz widziałem go wyraźniej; nie był to typowy 
owczarek – miał grubsze kości, dłuższą sierść i tryskał energią zadziwiającą jak 
na 
piętnastoletniego psa. Trudno uwierzyć, że jakieś żyjące w tych górach zwierzę 
dobrowolnie 
zechce spać na zewnątrz – i przeżyje. Musiałem przyjrzeć mu się bliżej, żeby 
znaleźć oznaki 
podeszłego wieku. Trochę sztywne ruchy, zbyt luźna skóra na głowie i pysku oraz, 
oczywiście, 
wiele mówiące zmętnienie dna oka. Jednak ogólnie rzecz biorąc, sprawiał wrażenie 
niezwykle 
żywotnego psa.
Strząsnął z futra resztki śniegu, pomerdał ogonem farmerowi i wydał parę suchych 
szczęknięć. Peter Trenholm roześmiał się.
– Widzi pan, chce już iść. Nasz Tip uwielbia swoją robotę.
Ruszył w kierunku zabudowań, a ja za nim, potykając się o zamarznięte koleiny, 
sterczące 
jak żelazne sztaby pod śniegiem, i chowając twarz przed tnącym jak nóż wichrem. 
Z ulgą 
przeszedłem przez próg obory, umykając w jej słodkie, cieple wnętrze.
W długim budynku przebywały różne zwierzęta. Najwięcej miejsca zajmowały dojne 
krowy, 
potem było kilka jałówek, młodych byczków, a w końcu, w pustej przegrodzie 
wymoszczonej 
słomą, pozostałe psy. Koty też tu spały, a zatem musiało tu być ciepło. Żadne 
zwierzę nie potrafi 
docenić komfortu lepiej od kota, a te wyglądały jak wielkie kłębki futra na 
słomie. Zajęły 
najlepsze miejsca, pod drewnianą przegrodą, nagrzaną od ciepła wielkich 
zwierząt.
Tip swobodnie poruszał się wśród swoich towarzyszy – młodego psa i suki z trzema 
szczeniakami. Było widać, że on tu jest szefem.
Jeden z byczków był moim pacjentem i stwierdziłem, że ma się znacznie lepiej. 
Kiedy 
oglądałem go dzień wcześniej, jego żwacz (pierwszy żołądek) był zupełnie wiotki 
i nieruchomy 
po łakomym skonsumowaniu zamarzniętych buraków. Byk był też lekko wzdęty i 
stękał z bólu. 
Jednak dziś, przykładając ucho do lewego boku, zamiast wczorajszej śmiertelnie 
groźnej ciszy, 
słyszałem burczenie i bulgot zdrowego organu. Wykonane przeze mnie płukanie 
żołądka 
niewątpliwie poskutkowało i doszedłem do wniosku, że po następnym całkiem 
wyzdrowieje. 
Niemal czule wyjąłem składniki jednego z moich ulubionych leków, od dawna 
zapomnianego 
w powodzi postępu: uncję formaliny, pół funta soli kuchennej, puszkę czarnej 
melasy z beczki, 
jaką można było znaleźć w niemal każdej oborze, po czym wszystko to zmieszałem w 
wiadrze 
z dwoma galonami gorącej wody.
Wepchnąłem bykowi drewniany rozwieracz i przywiązawszy go do rogów zwierzęcia, 
dałem 
je przytrzymać Peterowi, po czym wepchnąłem rurę do żwacza i wpompowałem 
mieszaninę. 
Kiedy skończyłem, byczek szeroko otworzył oczy ze zdziwienia i zaczął grzebać 
tylną nogą. 
Ponownie przykładając ucho do jego boku, słyszałem uspokajający bulgot treści 
żołądkowej. 
Uśmiechnąłem się z satysfakcją. Podziałało – tak jak zawsze.
Wycierając rurę, słyszałem psyk-psyk – to brat Petera wziął się do porannego 
udoju i kiedy 
szykowałem się do odjazdu, wyszedł z obory, niosąc pełne wiadro mleka do 
chłodni. 
Przechodząc obok zagrody z psami, nalał kilka kwaterek do psich misek i Tip 
spokojnie zajął się 
śniadaniem. Kiedy pił, młody pies próbował wetknąć pysk do jego miski, lecz Tip 
bezgłośnie 
kłapnął zębami tuż przed jego nosem i natręt odsunął się. Zauważyłem jednak, że 
stary pies nie 
protestował, gdy przyłączyła się do niego suka ze szczeniakami. Koty – czarno-
biały, biały 
i szarobury – porzuciły swoje legowiska i czekały, przeciągając się leniwie. Ich 
kolej dopiero 
miała nadejść.
Pani Trenholm zawołała mnie na filiżankę herbaty i kiedy skończyłem, był już 
jasny dzień. 
Niebo nadal pozostało ołowiane, a samotne drzewa w pobliżu domu kołysały 
gałęziami na 
wietrze, smagającym przeciągłymi, lodowatymi podmuchami mile białego pustkowia 
wrzosowisk. Ludzie z Yorkshire nazywali go „rzadkim wiatrem” albo „leniwym 
wiatrem” – 
ponieważ nie chciało mu się owiewać człowieka, przeszywał go na wskroś. Budził 
we mnie 
przeświadczenie, że najmilsze miejsce na ziemi jest przy jasnym ogniu w kuchni 
tej farmy.
Większość ludzi zgodziłaby się z tym, ale nie Tip. Kręcił się wkoło, gdy Peter 
ładował na 
wóz bele siana dla bydła w dalej położonych oborach; a kiedy gospodarz chwycił 
lejce i wóz 
ruszył na pola, zwierzę wskoczyło na siano i pojechało z nim.
Chowając mój ekwipunek do bagażnika, obejrzałem się za starym psem, który na 
szeroko 
rozstawionych łapach, machając ogonem, szczekał wyzywająco na cały zimny świat. 
Uniosłem 
ze sobą wspomnienie Tipa, gardzącego wygodami i śpiącego w miejscu, które uznał 
za honorowe 
– pod drzwiami pana.
Takie drobne wydarzenia zawsze poprawiały mi humor i – na szczęście – w mojej 
pracy 
zdarzały się dość często. A czasem nie było to nawet zdarzenie – tylko jedno 
cudowne zdanie.
Tak jak pewnego dnia, kiedy badałem krowę, której sąsiadkę właśnie dojono. 
Dojarz był 
stary i miał kłopoty. Siedział tuż przy krowie, przyciskając nakrytą wełnianą 
czapeczką głowę do 
jej boku, mocno trzymał nogami wiadro, ale jego stołek kołysał się, gdy krowa 
kręciła się 
i cofała. Dwukrotnie wywróciła kopnięciem wiadro, a ponadto znała tę rozkoszną 
sztuczkę, 
polegającą na zanurzaniu końca ogona w szczególnie płynnych odchodach, zanim 
smagnie się 
nim człowieka po twarzy.
W końcu stary nie mógł już tego znieść. Skoczywszy na równe nogi, wymierzył 
słaby cios 
w kościsty krowi grzbiet i wrzasnął z rozpaczą:
– Stój spokojnie, ty zakichana wywłoko!
Albo tego dnia, kiedy musiałem odwiedzić Luke’a Bensona w jego gospodarstwie, w 
wiosce 
Hillom. Luke był potężnym mężczyzną około sześćdziesiątki i miał zwyczaj cedzić 
słowa przez 
zęby. Mówił, poruszając samymi wargami, pokazując rzędy wielkich, końskich 
zębisk, 
tkwiących jeden przy drugim. To nadawało przedziwnej wagi najprostszym jego 
stwierdzeniom; 
a wygłaszał je, groźnie błyskając oczami.
Jego wypowiedzi przeważnie składały się ze złośliwych uwag pod adresem innych 
mieszkańców Hillom. Prawdę mówiąc, zdawał się żywić głęboką niechęć do całej 
ludzkiej rasy. 
Dziwne, że mimo to okazał się całkiem rozsądnym człowiekiem; bez zastrzeżeń 
przyjął moją 
diagnozę i najwyraźniej starał się zachowywać przyjaźnie, raz po raz zwracając 
się do mnie per, 
Jems”, gdyż ten dźwięk był najbardziej zbliżony do mojego imienia, wymawianego 
przez 
zaciśnięte zęby.
Najgłębszą nienawiścią darzył swojego sąsiada i współgospodarza, kulawego 
człowieczka 
zwanego Gili, o którym Luke niezmiennie i nieuprzejmie mówił: „ten podrygujący 
smarkacz”. 
Byli zwaśnieni od wielu lat i tylko dwukrotnie widziałem uśmiech na twarzy 
Luke’a – raz, kiedy 
maciora pana Gilla straciła miot, a drugi, kiedy spłonął mu stóg siana.
Ucieczka żony pana Gilla z facetem, sprzedającym po farmach szczotki, wywołała 
sporą 
sensację. Nic takiego jeszcze nigdy nie wydarzyło się w Hillom i ta wieść 
wzbudziła zgrozę 
wśród mieszkańców wioski. To, pomyślałem sobie, będzie wspaniała chwila w życiu 
pana 
Bensona, więc wezwany do jego jałówki spodziewałem się, że zastanę go 
rozpromienionego. 
Tymczasem Luke był w posępnym nastroju.
Milczał, kiedy badałem i leczyłem jego krowę, a odezwał się dopiero wtedy, gdy 
poszedłem 
do kuchni, aby umyć ręce. Czujnie zerknął na swoją żonę, chudą, ponurą kobietę, 
ucierającą 
chrzan na tarce.
– Słyszałżeś, że tymu podrygującemu smarkaczowi uciekła żona? – zapytał.
– Tak – odparłem. – Słyszałem.
Myślałem, że Luke będzie triumfował, tymczasem był dziwnie przygnębiony. Wiercił 
się, aż 
skończyłem myć ręce, a potem przeszył mnie spojrzeniem i odsłonił mocne zęby.
– I powiem ci coś, Jems – wydusił. – Chciałbym, żeby ktuś wziun MOJE diablice!
Albo ten list od Bramleyów – naprawdę poprawił mi nastrój. Teraz nie spotyka się 
już takich 
jak Bramleyowie; radio, telewizja i samochód przybliżają najodleglejsze miejsca, 
tak że ludzie, 
których niegdyś spotykało się tylko na samotnych farmach, szybko stają się 
zupełnie zwyczajni. 
Oczywiście, zostało jeszcze kilku – starych, uparcie żyjących tak, jak ich 
ojcowie – i kiedy ich 
spotykam, lubię pod jakimś pretekstem usiąść, aby porozmawiać z nimi i posłuchać 
dawnych 
wyrażeń i określeń, które niemal zanikły w górach Yorkshire.
Jednak nawet w latach trzydziestych, kiedy istniało wiele miejsc nietkniętych 
jeszcze przez 
postęp, Bramleyowie byli pod pewnymi względami unikatowi. Było ich czworo; 
trzech braci, 
kawalerów w średnim wieku, oraz starsza siostra, także niezamężna, a ich farma 
leżała 
w rozległej, płytkiej kotlinie wśród wzgórz. Jeśli stanąłeś przed pubem w 
Drewburn, przez 
najwyższe gałęzie okolicznych drzew mogłeś dostrzec stare dachówki Scar House, a 
latem 
można było dojechać przez pola na farmę. Robiłem to kilkakrotnie, przy czym 
buteleczki 
lekarstw w bagażniku tłukły się i pękały, gdy samochód podskakiwał na bruzdach i 
wertepach. 
Inna droga na farmę wiodła z drugiej strony, przez skład pana Brooma, a potem 
dróżką, 
w koleinach tak głębokich, że mógł ją pokonać tylko traktor.
Prawdę mówiąc, na farmę nie prowadził żaden trakt, ale to nie przeszkadzało 
Bramleyom, 
ponieważ świat zewnętrzny wcale ich nie interesował. Panna Bramley sporadycznie 
wyprawiała 
się do Darrowby na zakupy w dni targowe, a Herbert, średni z braci, odwiedził 
miasteczko na 
wiosnę 1929 roku, żeby dać sobie wyrwać ząb, ale nie licząc tego, z zadowoleniem 
pozostawali 
w domu.
Wezwanie do Scar House zawsze budziło emocje, ponieważ oznaczało stratę co 
najmniej 
dwóch godzin dnia pracy. Oprócz okresów najgorszej suszy, najbezpieczniej było 
zostawić 
samochód u pana Brooma i odbyć resztę podróży pieszo. Pewnej lutowej nocy, około 
ósmej rano, 
brodziłem drogą, czując jak błoto wsysa moje kalosze; szedłem obejrzeć konia z 
kolką i kieszenie 
miałem wypchane różnymi rzeczami, jakie mogły okazać się potrzebne – arekolina, 
fiolkami 
morfiny, butelką Paraphyroxii. Przymykałem oczy, idąc w zacinającej mżawce, ale 
niecałe pół 
mili dalej widziałem już migoczące wśród drzew światła domostwa.
Po dwudziestu minutach ślizgania się w niewidocznych kałużach, otwarłszy kilka 
połamanych, związanych drutem bram, dotarłem na dziedziniec farmy i podszedłem 
do tylnych 
drzwi. Już miałem zastukać, gdy zamarłem w pół gestu. Stwierdziłem, zaglądając 
przez okno, że 
w środku, ledwie oświetleni lampą naftową, siedzieli rzędem Bramleyowie.
Nie zgromadzili się przy ogniu, lecz zasiedli na długiej, drewnianej ławie z 
wysokim 
oparciem, która stała pod odległą ścianą. Najdziwniejsze było ich niezwykłe 
podobieństwo; 
wszyscy czworo mieli ręce założone na piersiach, nisko zwieszone głowy i 
wyciągnięte daleko 
przed siebie nogi. Mężczyźni zdjęli ciężkie buty i siedzieli w samych 
skarpetkach, ale panna 
Bramley włożyła parę starych kapci.
Patrzyłem, zafascynowany tą dziwnie nieruchomą grupą. Nie spali, nie rozmawiali 
i nie 
słuchali radia – nawet go nie mieli – po prostu siedzieli.
Jeszcze nigdy nie widziałem, żeby ludzie tak po prostu siedzieli sobie, więc 
stałem przez 
kilka minut, czekając na najmniejsze poruszenie, ale nie doczekałem się. 
Przyszło mi do głowy, 
że był to zapewne ich typowy wieczór; ciężko pracowali przez cały dzień, zjedli 
kolację, a potem 
siedzieli sobie przez chwilę przed snem.
Miesiąc czy dwa później poznałem inne, nieoczekiwane oblicze Bramleyów, kiedy 
zaczęli 
mieć kłopoty z kotami. Wiedziałem, że lubią koty; poznałem to po liczbie tych 
zwierząt, 
kręcących się po farmie i ufnie zasiadających w chłodne dni na masce mojego 
samochodu, 
z nieomylnym instynktem odnajdując najcieplejsze miejsce. Jednak nie byłem 
przygotowany na 
tak bezbrzeżną rozpacz Bramleyów, gdy ich koty zaczęły zdychać. Panna Bramley 
niemal 
codziennie przekraczała próg Skeldale House, niosąc w koszyku kolejnego 
nieszczęsnego 
pacjenta – kota, a czasem kilka kociaków – skulonego żałośnie w środku.
Nawet dzisiaj, kiedy dysponujemy całą gamą nowoczesnych antybiotyków, leczenie 
zapalenia jelit u kotów rzadko daje dobre wyniki, tak więc, z moimi salicylanami 
i zastrzykami 
wzmacniającymi, odnosiłem niewielkie sukcesy. Robiłem, co mogłem. Nawet 
przyjąłem parę 
kotów i trzymałem w przychodni, żeby doglądać je kilka razy dziennie, jednak 
śmiertelność 
nadal była wysoka.
Bramleyowie byli przygnębieni gwałtownym zmniejszaniem się liczby ich kotów. 
Byłem 
zdziwiony ich żalem, gdyż większość farmerów uważa koty jedynie za tępicieli 
szkodników i nic 
więcej. Kiedy jednak panna Bramley przyszła pewnego dnia z nowymi 
poszkodowanymi, była 
w opłakanym stanie. Spojrzała na mnie z drugiej strony stołu zabiegowego, jej 
spracowane dłonie 
bezwiednie zaciskały rączkę kosza na jajka.
– Czy one wszystkie padną? – wyjąkała.
– No cóż, ta choroba jest bardzo zaraźliwa i wygląda na to, że większość młodych 
zachoruje, 
mimo naszych wysiłków.
Przez chwilę panna Bramley zdawała się walczyć ze sobą, potem broda zaczęła się 
jej trząść, 
a twarz wykrzywił grymas rozpaczy. Nie załamała się, lecz jej oczy błyszczały 
podejrzanie 
i kilka łez spłynęło po pomarszczonych policzkach. Patrzyłem bezradnie jak stała 
tak 
z kosmykami siwych włosów, wymykającymi się spod bezkształtnego czarnego beretu, 
który 
nosiła mocno naciągnięty na uszy.
– Martwię się o kociaki Topsy – wykrztusiła wreszcie.
– Jest ich pięć i są najlepsze, jakie mamy.
Potarłem brodę. Wiele słyszałem o Topsy, należącej do rodu niezrównanych 
pogromców 
szczurów i myszy. Jej ostatnie potomstwo miało zaledwie dziesięć tygodni i byłby 
to 
druzgoczący cios dla Bramleyów, gdyby coś im się stało. Tylko co, do diabła, 
mogłem zrobić? 
Jak dotąd nie było skutecznej szczepionki przeciw tej chorobie... zaraz, 
chwileczkę, a może? 
Przypomniałem sobie pogłoskę, że firma Burroughs Wellcome próbowała opracować 
taką 
szczepionkę. Przystawiłem krzesło klientce.
– Proszę usiąść na chwilę, panno Bramley. Muszę zadzwonić.
Szybko połączyłem się z Wellcome Laboratory, spodziewając się sarkastycznej 
odpowiedzi. 
Jednak okazali się mili i chętni do współpracy. Mieli obiecujące wyniki z tą 
nową szczepionką 
i chętnie użyczą mi pięć dawek, o ile obiecam powiadomić ich o rezultatach.
Pospiesznie wróciłem do panny Bramley.
– Zamówiłem coś dla tych kociąt. Niczego nie obiecuję, ale nic innego nie mogę 
zrobić. 
Proszę przynieść je we wtorek rano.
Szczepionka przybyła na czas i kiedy wstrzykiwałem ją kociętom, panna Bramley 
wychwalała zalety kotów z rodu Topsy.
– Niech pan spojrzy na ich uszy! Czy widział pan większe u jakichkolwiek kociąt?
Musiałem przyznać, że nie. Ich uszy były ogromne jak żagle i sprawiały, że małe 
pyszczki 
zdawały się jeszcze mniejsze.
Panna Bramley kiwnęła głową i uśmiechnęła się z satysfakcją.
– Tak, od razu widać, co są warte. Po takich uszach można zawsze poznać łownego 
kota.
Powtórzyłem szczepienie tydzień później. Kociaki nadal wyglądały dobrze.
– No, to wszystko – powiedziałem. – Teraz musimy czekać. Jednak proszę pamiętać, 
że 
muszę znać rezultaty szczepienia, więc proszę nie zapomnieć mnie powiadomić.
Przez kilka miesięcy nie miałem wiadomości od Bramleyów i prawie zapomniałem o 
tym 
małym eksperymencie, kiedy pewnego dnia znalazłem grubą kopertę wepchniętą pod 
drzwi 
gabinetu. To był obiecany raport, stanowiący – na swój sposób – modelowy 
przykład zwięzłości. 
Przekazywał mi wszystkie potrzebne informacje bez zbędnych ozdobników i 
pustosłowia.
Lekko drżące, starannie wykaligrafowane słowa głosiły: „Szanowny Panie! Z tych 
kociaków 
są już duże koty. Szacunek – R. Bramley”.
Rozdział dwudziesty ósmy
Zatrzymałem samochód przy grupie Cyganów, przekonany, że patrzę na scenę, którą 
należałoby sfilmować. Łąka w zakolu drogi była rozległa, a wokół ognia siedziało 
ich pięcioro: 
ojciec, matka i trzy małe dziewczynki. Siedzieli bardzo spokojnie, spoglądając 
na mnie bez 
wyrazu poprzez smugi dymu, podczas gdy nieliczne, duże płatki śniegu opadały 
powoli, leniwie 
osiadając na kręcących się włosach dzieci. Ten wyzbyty realności obraz sprawiał, 
że siedziałem 
nieruchomo w swoim fotelu, patrząc przez szybę, i zapomniałem zupełnie, co tu w 
ogóle robię. 
Wreszcie, po odkręceniu okna, spytałem mężczyzny:
– Czy wy nazywacie się Myatt? Podobno macie chorego kuca? – Skinął głową.
– Tak, jest tutaj. – Mówił z dziwnym akcentem, zupełnie nie znanym w Yorkshire. 
Wstał od 
ognia – szczupły, ciemnoskóry, ale ogolony, i podszedł do samochodu, trzymając 
coś w ręku. Był 
to banknot dziesięcioszylingowy, z czego się bardzo ucieszyłem.
Cyganów, którzy docierali do Darrowby, traktowano podejrzliwie. W 
przeciwieństwie do 
Myattów pojawiali się latem, obozowali nad rzeką, sprzedawali konie i kilka razy 
wystawili nas 
do wiatru. Wielu z nich nazywało się Smith i nieraz tak się zdarzało, że kiedy 
przychodziliśmy 
do nich następnego dnia na wizytę kontrolną, okazywało się, że i pacjent, i jego 
właściciel 
zniknęli. Dlatego też Siegfried tego ranka, kiedy wyjeżdżałem z domu, zawołał za 
mną:
– Weź forsę, jeśli ci się uda. – Ale tym razem nie musiałem się o to kłopotać. 
Myatt 
zachował się jak należy.
Wysiadłem z samochodu i przez trawę poszedłem za nimi, mijając ozdobny wóz z 
kundlem 
u koła; z tyłu uwiązano również kilka koni i kuców. Mojego pacjenta łatwo mogłem 
odróżnić: 
był to ładny, dość wysoki srokacz, o czystych, dobrych nogach i rasowym 
wyglądzie. Znajdował 
się jednak w godnym pożałowania stanie. Podczas gdy jego towarzysze poruszali 
się swobodnie, 
obserwując nas z zainteresowaniem, srokacz stał jak posąg.
Już z daleka wiedziałem, co mu dolega: tylko ostre zapalenie tworzywa kopytowego 
mogło 
wywołać tego rodzaju przykulenie. Kiedy podszedłem bliżej, przekonałem się, że 
zaatakowane 
zostały chyba wszystkie cztery kopyta, ponieważ kuc stał na podkurczonych 
tylnych kończynach, 
rozpaczliwie próbując przerzucić ciężar ciała na piętki.
Włożyłem mu termometr w odbyt.
– Czy dostawał, panie Myatt, jakieś ekstra jedzenie?
– Wczoraj wieczorem dobrał się do owsa. – Cygan pokazał mi prawie pusty worek w 
tyle 
wozu. Z trudem rozumiałem, co mówi, ale powiedział, że kuc urwał się i nażarł 
owsa. A on sam 
dał mu porcję oleju rycynowego.
Termometr wskazywał 104 stopnie Fahrenheita, tętno było szybkie i skaczące. 
Przesunąłem 
dłonią po gładkich, drżących kopytach, czując niezwykłe gorąco, a potem 
spojrzałem na 
przerażony pysk zwierzęcia, rozszerzone chrapy, błędne oczy. Każdy, kto miał 
stan ropny pod 
paznokciem, potrafi zrozumieć mękę, jaką przeżywa koń, kiedy wrażliwa miazga 
podeszwy, 
będąc w stanie zapalnym, jest silnie przekrwiona i pulsuje o twarde ścianki 
kopyta.
– Czy może go pan przeprowadzić? – spytałem.
Cygan chwycił za uździennicę i pociągnął, ale kuc ani drgnął.
Chwyciłem z drugiej strony.
– Spróbujmy razem. W takim stanie musi chodzić.
Pociągnęliśmy razem, a żona Myatta uderzyła kuca po zadzie. Zrobił kilka kroków, 
potykając się – zupełnie jakby ziemia była rozpalona do czerwoności – i jęcząc 
przy każdym 
kroku. I zaraz znowu skulił się, podkurczając nogi.
– Nie może chodzić. – Odwróciłem się i poszedłem do samochodu. Przede wszystkim 
należało mu przynieść ulgę, a więc po pierwsze, sprawić, żeby pozbył się z 
brzucha jak 
największej ilości owsa. Po chwili szukania wyjąłem ampułkę aecoliny i zrobiłem 
mu zastrzyk 
domięśniowy w szyję, a następnie pokazałem Myattowi, jak należy robić okłady z 
zimnej wody 
na kopyta.
Potem cofnąłem się i znowu spojrzałem uważnie na srokacza. Po arecolinie ślinił 
się obficie, 
a po chwili podniósł ogon i wypróżnił się. Ból nie zmniejszył się jednak i 
wiedziałem, że nie 
minie, dopóki to okropne zapalenie nie cofnie się, jeśli w ogóle to nastąpi. 
Widziałem przypadki, 
kiedy wysięk pojawiał się nad koronką, co zwykle zapowiadało zrzucenie kopyt, 
nawet śmierć.
Kiedy tak snułem te ponure rozmyślania, trzy dziewczynki podeszły do chorego 
zwierzęcia. 
Najstarsza zarzuciła mu ręce na szyję i przytuliła się do niego policzkiem, a 
dwie pozostałe 
gładziły go po drżącym boku. Żadnych łez ani oznak rozpaczy, ale łatwo było 
zrozumieć, czym 
ten kuc dla nich jest.
Przed odjazdem dałem Myattowi butelkę tinctura aconitis.
– Proszę mu dawać porcję tej nalewki co cztery godziny i stale dbać o to, żeby 
okłady na 
kopytach były zimne. Jutro rano znowu do niego zajrzę.
Zatrzasnąłem drzwiczki samochodu i patrzyłem przez okno na wolno snujący się 
dym, na 
opadające powoli płatki śniegu i trzy rozczochrane dziewczynki w podartych 
sukienkach, które 
ciągle jeszcze głaskały kuca.
– Wspaniale, James, że dostałeś forsę – powiedział Siegfried podczas lunchu, 
niedbale 
wsuwając banknot dziesięcioszylingowy do wypchanej kieszeni. – Co tam było?
– Najcięższy przypadek ochwatu, jaki kiedykolwiek widziałem. Nie mogliśmy ruszyć 
tego 
kuca, a przeżywa piekielne męki. Dałem zwykłe środki, ale jestem pewien, że to 
za mało.
– Niezbyt dobre rokowanie, co?
Fatalne. Nawet jeśli wyjdzie z tego ostrego stanu, nie ulega kwestii, że będzie 
miał 
zdeformowane kopyta, wybrzuszone podeszwy. A to piękny srokaty kuc. Naprawdę 
bardzo – 
chciałbym mu pomóc.
Siegfried uciął dwa grube kawałki zimnej baraniny i położył mi na talerzu, przez 
chwilę 
patrząc na mnie w zamyśleniu.
– Wydajesz się bardzo przejęty. Tak czasem bywa w naszym zawodzie, że mamy 
ciężkie 
przypadki, ale nie ma sensu; się tym martwić.
– Ach, za dużo powiedziane, że się martwię, ale nie mogę o tym zapomnieć. Może 
dlatego, 
że to Cyganie. Są dla mnie czymś zupełnie egzotycznym, spoza naszego świata.
A do tego mają trzy małe córeczki, które strasznie tego kuca kochają i bardzo 
się martwią 
jego chorobą.
Kiedy Siegfried przeżuwał baraninę, ujrzałem dobrze mi znany błysk w jego oczach 
– 
pojawiał się, ilekroć chodziło o konie. Wiedziałem, że nic nie da po sobie 
poznać i tylko czeka, 
aż ja zrobię pierwszy krok. I zrobiłem go.
– Bardzo bym chciał, żebyś ze mną pojechał i obejrzał go. Może byś podsunął 
jakąś kurację. 
Czy twoim zdaniem dałoby się coś wymyślić?
Siegfried odłożył sztućce i przez chwilę wpatrywał się przed siebie. Wreszcie 
powiedział:
– Wiesz, James, chyba tak. O ile się zorientowałem, stan jego jest ciężki i 
zwykłe lekarstwa 
tu nie pomogą. Jest jedna rzecz do zrobienia. – Uśmiechnął się do mnie 
przebiegle. – Ale może ci 
się to nie spodobać.
Mną się nie przejmuj – powiedziałem. – Ty jesteś znawcą koni. Rób co chcesz, 
byle tylko 
przynieść ulgę temu biedakowi.
– Świetnie, jedz szybko i zaraz zabieramy się raźno do dzieła. – Po skończonym 
posiłku 
poszliśmy do pokoju z instrumentami. Zdziwiłem się, kiedy otworzył szafę, w 
której 
przechowywał muzealne już instrumenty doktora Granta.
Kiedy Siegfried kupił praktykę od starego, pracującego do osiemdziesiątki 
weterynarza, 
nabył również i te instrumenty, które, pieczołowicie przechowywane, nigdy nie 
znajdowały 
zastosowania. Logika nakazywała je wyrzucić, ale Sigfried miał do nich taki sam 
stosunek jak ja. 
Wypolerowane drewniane skrzynki z lśniącymi staroświeckimi skalpelami, sparciałe 
gumowe 
lewatywy i prysznice o mosiężnych zakończeniach, dziwaczne igły, prastare 
żegadła – były 
milczącym testamentem sześćdziesięciu lat walki. Często otwierałem tę szafę i 
starałem się 
wyobrazić sobie owego wiekowego człowieka borykającego się z tymi samymi 
problemami, co 
ja, jeżdżącego tymi samymi wąskimi drogami. Praktykę prowadził zupełnie sam i to 
przez 
sześćdziesiąt lat. Ja dopiero zaczynałem, ale wiedziałem już coś niecoś o 
blaskach i cieniach tego 
zawodu, o zdumieniu i trosce, o nadziei i rozczarowaniu, a nade wszystko o 
ciężkiej pracy. 
Doktor Grant odszedł już z tego świata, zabierając ze sobą umiejętności i 
wiedzę, które ja z takim 
uporem staram się zdobyć.
Siegfried sięgnął w głąb szafy i wyciągnął płaskie pudełko. Zdmuchnął kurz ze 
skórzanego 
wieczka i zręcznie otworzył zatrzask. W środku, na zniszczonej wyściółce z 
aksamitu, leżał 
lancet i okrągły przyrząd do puszczania krwi.
Zaskoczony spojrzałem na mego szefa.
– Zamierzasz puścić mu krew?
– Tak, chłopcze, zamierzam zabrać cię na wycieczkę w średniowiecze. – Widząc 
moje 
zdumienie, położył mi rękę na ramieniu. – Tylko nie zacznij zasypywać mnie 
naukowymi 
argumentami przeciw puszczaniu krwi. Nie mam wyrobionego poglądu na tę sprawę.
– Ale czy kiedykolwiek puszczałeś krew? Nigdy jeszcze nie widziałem, żebyś 
korzystał 
z tego zestawu.
– Już to robiłem. I rezultaty były zaskakujące. – Siegfried odwrócił się do 
mnie, jakby nie 
chciał prowadzić dalszej dyskusji. Starannie wytarł lancet i włożył do 
sterylizatora, a potem 
z całkowitą obojętnością nasłuchiwał bulgotania wody.
Kiedy przyjechaliśmy, Cyganie znowu siedzieli skuleni nad ogniem, a Myatt 
widząc, że 
nadeszły posiłki, wstał i poczłapał w naszą stronę, trzymając w dłoni następny 
dziesięcioszylingowy banknot.
Siegfried odsunął pieniądze.
– Najpierw zobaczymy, co nam się uda zrobić, panie Myatt – mruknął. I poszedł 
przez łąkę 
do drżącego, skurczonego kuca. Nie było żadnych oznak poprawy, a w jego 
spojrzeniu malowało 
się chyba jeszcze większe cierpienie i słyszałem ciche jęki, kiedy srokacz 
przestępował z nogi na 
nogę.
– Biedaczysko – mruknął Siegfried, nie patrząc na mnie.
– Nic nie przesadziłeś, James. Przynieś, proszę, tę drewnianą kasetkę z wozu.
Kiedy wróciłem, już wiązał opaskę uciskową u nasady szyi kuca.
– Zaciągnij mocno – powiedział. Kiedy żyła jarzmowa wyraźnie nabrzmiała, szybko 
wyciął 
sierść, zdezynfekował niewielką powierzchnię i zrobił miejscowe znieczulenie.
A potem otworzył staroświeckie, oblepione skórą pudło i wyjął lancet owinięty w 
sterylną 
gazę.
Dopiero wtedy zaczęło się coś naprawdę dziać. Siegfried przyłożył niewielkie 
ostrze skalpela 
do nabrzmiałej żyły i szybko nacisnął dźwigienkę. W tym momencie krew chlusnęła 
mocnym 
strumieniem, tworząc ciemną kałużę na trawie. Myatt głośno westchnął, a bardzo 
przejęte 
dziewczynki zaczęły coś tam między sobą szeptać. Doskonale mogłem zrozumieć ich 
uczucia. 
Sam byłem ciekaw, jak długo kuc utrzyma się na nogach przy tak silnym upływie 
krwi.
Ale Siergfriedowi to nie wystarczyło: wyjął z kieszeni patyk i włożył go kucowi 
między 
szczęki, poruszając nim energicznie. Kiedy zwierzę zaczęło gryźć, krew popłynęła 
silniejszym 
strumieniem. Siegfried był zadowolony, gdy wypłynął jej co najmniej galon.
– Zwolnij opaskę, James! – zawołał i szybko zamknął ranę na szyi szwem 
szpilkowym. 
Potem zbliżył się do bramy w przydrożnym ogrodzeniu. – Tak też myślałem! – Po 
drugiej stronie 
tamtej łąki jest strumień. Musimy go tam zaprowadzić. Niech wszyscy mi pomogą!
Najwyraźniej był z siebie zadowolony i jak zawsze poderwał wszystkich do 
działania. 
Myattowie zaczęli biegać nerwowo wokoło, wpadając przy tym na siebie. Ja 
poczułem dziwne 
napięcie i nawet kuc po raz pierwszy zdawał się okazywać zainteresowanie 
otoczeniem.
Pięcioro Cyganów ciągnęło kantar, Siegfried i ja spletliśmy ręce na zadzie kuca 
i zaczęliśmy 
go pchać. Wszyscy przy tym wydawali głośne okrzyki zachęty i wreszcie kuc 
ruszył. Szedł 
bardzo powoli, ale szedł – minął bramę, sąsiednią łąkę i wreszcie dotarł do 
płytkiego strumienia, 
który wił się wśród sitowia. Na szczęście brzegi były płaskie i z łatwością 
udało nam się 
wepchnąć kuca w sam środek. Kiedy tak stał, a lodowata woda omywała mu rozpalone 
kopyta, 
zdawało mi się, że odczuwa wyraźną ulgę.
– Musi tak stać w wodzie przez godzinę – powiedział Siegfried – a potem trzeba 
go 
oprowadzić po łące. Potem znowu godzina moczenia kopyt w strumieniu. Jak mu się 
polepszy, 
może dłużej pochodzić, ale koniecznie musi wracać do strumienia. Będzie tu wiele 
roboty. Kto 
tego dopilnuje?
Trzy małe dziewczynki podeszły nieśmiało i spojrzały na niego. Siegfried 
roześmiał się.
– A więc wy się zgłaszacie? Doskonale, zaraz wam powiem, jak to macie robić.
Z kieszeni, w której nosił zawsze mnóstwo zaskakujących rzeczy, wyjął torbę 
dropsów 
miętowych – o tym nigdy nie zapomniał, a ja wiedziałem, że teraz dosyć długo 
będę bezczynny. 
Widywałem go często z dziećmi na różnych farmach i kiedy pojawiała się owa 
torebka 
cukierków, w pracy następowała dłuższa przerwa. Tylko w tym wypadku Siegfried 
nigdy się nie 
spieszył.
Każda z dziewczynek z namaszczeniem wzięła po cukierku, a wtedy Siegfried 
przykucnął na 
piętach i zaczął do nich przemawiać jak nauczyciel w klasie. Dziewczynki wkrótce 
roztajały i też 
od czasu do czasu zabierały głos. Najmniejsza wygłosiła nawet dłuższą i niezbyt 
zrozumiałą 
opowieść o niezwykłych wyczynach kuca, kiedy był źrebakiem, a Siegfried słuchał 
uważnie, 
kiwając przy tym głową. Miał przecież mnóstwo czasu.
Jego słowa najwidoczniej zapadły dziewczynkom w serce, ponieważ ilekroć w ciągu 
najbliższych kilku dni przejeżdżałem koło cygańskiego obozu, widziałem, jak trzy 
małe figurki 
albo stoją nad strumyczkiem, w którym moczył kopyta kuc, albo prowadzą go na 
długiej lince 
przywiązanej do kantara. Nie musiałem się nawet zatrzymywać – wiedziałem, że 
stan mego 
pacjenta się polepsza.
W jakiś tydzień później byłem świadkiem wyjazdu Myattów z Darrowby, czerwony wóz 
przejeżdżał właśnie przez rynek: powoził ojciec rodziny w czarnej aksamitnej 
czapce, a obok 
niego siedziała żona. Przywiązane do wozu konie szły z tyłu, a na samym końcu 
srokacz: może 
stąpał nieco sztywno, ale całkiem dobrze. Był zdrów.
Małe dziewczynki wyglądały przez uchylone tylne drzwi i kiedy mnie dojrzały, 
pomachałem 
im ręką. Spojrzały na mnie bez uśmiechu, a gdy wóz skręcał już prawie w 
Hallgate, jedna z nich 
nieśmiało podniosła rękę. Siostrzyczki poszły za jej przykładem i nim zniknęły 
mi z oczu, 
wszystkie trzy machały bardzo energicznie.
Wszedłem do pubu i zamyślony usiadłem w kącie nad kwartą piwa.
Siegfriedowi udało się dokonać rzeczy zdumiewającej, ale ja ciekaw byłem, jak to 
zaklasyfikować, gdyż w praktyce weterynaryjnej trudno jest wyciągnąć ostateczne 
wnioski, 
nawet jeśli się osiągnie nieoczekiwanie dobre wyniki. Czy może tylko wyobraziłem 
sobie, że ten 
kuc poczuł ulgę prawie natychmiast po puszczeniu krwi? Czy bez tego udałoby się 
nam skłonić 
go do chodzenia? Czy w tego rodzaju przypadkach należało robić otwór w żyle 
szyjnej 
i wypuszczać prawie kubełek drogocennej krwi? Do dziś nie znalazłem na to 
odpowiedzi, 
ponieważ sam nigdy się nie odważyłem na taki zabieg.
Rozdział dwudziesty dziewiąty
– Czy doktor Herriot mógłby obejrzeć mego psa?
Jakże dobrze znałem tego rodzaju słowa dobiegające z poczekalni, ale tym razem 
na dźwięk 
głosu zatrzymałem się jak wryty przed drzwiami.
Nie, niemożliwe, ale to chyba głos Helen. Podszedłem na palcach i przysunąłem 
oko do 
szparki w drzwiach. Zobaczyłem Tristana, patrzącego na kogoś poza zasięgiem mego 
wzroku. 
Dostrzec mogłem tylko rękę spoczywającą na łbie spokojnego owczarka, rąbek 
samodziałowej 
spódnicy i nogi w jedwabnych pończochach.
Muszę przyznać, że były to bardzo ładne nogi, nie za chude, w sam raz, i mogły 
należeć do 
tak wysokiej dziewczyny jak Helen. Przestałem snuć te rozważania, kiedy głowa 
pochyliła się 
nad psem, a ja miałem przed sobą wyraźny, ładny profil Helen, jej mały nosek i 
ciemne włosy 
zasłaniające kawałek niezwykle gładkiego policzka.
Zdumiony wpatrywałem się w ten widok, kiedy Tristan wypadł z pokoju i zderzył 
się ze 
mną. Stłumiwszy przekleństwo, chwycił mnie za ramię, wciągnął do laboratorium, 
zamknął 
drzwi i powiedział szeptem:
– To ona, córka Aldersona! I koniecznie chce się widzieć z tobą! Nie z 
Siegfriedem, nie ze 
mną, ale z samym doktorem Herriotem!
Patrzył na mnie chwilę szeroko otwartymi oczami, a kiedy ja stałem niepewny, 
otworzył 
drzwi i starał się wypchnąć mnie na korytarz.
– Na cóż, u diaska, czekasz? – wysyczał.
– To przecież trochę głupio po tym fiasku z dansingiem. Kiedy mnie ostatnio 
widziała, 
wyszedłem na cholernego durnia, który nawet rozmawiać nie potrafi.
Tristan uderzył się dłonią w czoło.
– Boże, zlituj się, martwisz się o takie głupstwo. Przecież powiedziała, że chce 
widzieć 
ciebie, czego chcesz więcej? No, idźże do niej, idź natychmiast!
Niezdecydowany, szurnąłem nogami, a wtedy on podniósł rękę.
– Chwileczkę. Zostań tu! – Wybiegł i po paru sekundach wrócił, niosąc biały 
laboratoryjny 
fartuch.
– Prosto z pralni – powiedział i zaczął mi pomagać wciągnąć wykrochmalone 
rękawy. – 
Będziesz w tym wyglądać znakomicie, Jim, nieskazitelny młody lekarz.
Nie protestując, stałem nieruchomo, kiedy mi zapinał guziki na plecach, ale 
odepchnąłem 
jego rękę, gdy wziął się do poprawiania krawata. Na koniec uniósł dłoń w 
dodającym otuchy 
geście, a potem wycofał się na tylne schody.
Wreszcie przestałem się wahać i pomaszerowałem prosto do poczekalni. Helen 
spojrzała na 
mnie i uśmiechnęła się. Był to ten sam spokojny, miły uśmiech, co przy pierwszym 
spotkaniu. 
Nie kryła się za nim żadna uraza.
Przez chwilę patrzyliśmy na siebie w milczeniu, a kiedy ja się nie odzywałem, 
ona spojrzała 
na psa.
– Tym razem mamy kłopot z Danem – powiedziała.
– To nasz pies pasterski, ale bardziej go lubimy i właściwie należy do rodziny.
Na dźwięk swego imienia pies zaczął energicznie machać ogonem, ale zaskowyczał, 
kiedy 
do mnie podszedł. Pochyliłem się i pogłaskałem go po łbie.
– Widzę, że nie może stać na tylnej łapie?
– Tak, skoczył dziś rano przez mur i od tej pory tak dziwnie chodzi. Myślę, że 
sobie coś 
zrobił.
– Proszę, niech go pani zaprowadzi do pokoju zabiegowego, ale proszę iść przede 
mną, chcę 
zobaczyć, jak chodzi.
Otworzyłem przed nią drzwi.
Przez kilka pierwszych kroków chód Helen tak zaprzątnął moją uwagę, że 
zapomniałem 
o wszystkim, ale na szczęście korytarz był długi i przy drugim zakręcie udało mi 
się 
skoncentrować na pacjencie.
No cóż, sprawa była jasna jak słońce – zwichnięcie stawu biodrowego. Świadczyło 
o tym 
utykanie na nogę i sposób, w jaki Dan ją trzymał, pazurami ledwie dotykając 
ziemi.
Uczucia moje były mieszane, uszkodzenie nie wyglądało na poważne, ale z drugiej 
strony 
szybko mogłem je naprawić i zyskać sobie dobrą opinię, gdyż, jak się przekonałem 
w czasie 
mojej krótkiej praktyki, nastawienie stawu biodrowego jest zabiegiem bardzo 
spektakularnym. 
Może miałem dotąd szczęście, ale w tych kilku przypadkach udało mi się 
przywrócić pełną 
sprawność bardzo kulawym zwierzętom.
W sali zabiegowej wziąłem Dana na stół. Stał bez ruchu, kiedy badałem mu nogę. 
Nie było 
żadnej wątpliwości – główka kości udowej była przemieszczona, wyraźnie 
wyczuwalna 
kciukiem.
Pies tylko raz się obejrzał – kiedy łagodnie próbowałem zgiąć mu łapę – ale 
trwało to chwilę 
i znowu stał nieruchomo jak posąg, z pyskiem uchylonym, gdyż oddychał nerwowo, 
ale jak 
większość łagodnych zwierząt, które mieliśmy na naszym stole zabiegowym, wydawał 
się 
z rezygnacją poddawać swemu losowi. Byłem przekonany, że gdybym nawet przystąpił 
do 
obcinania mu głowy, nie sprzeciwiłby się temu.
– Dobry, łagodny pies – pochwaliłem mego pacjenta.
Helen pogłaskała piękny łeb z dużą białą łatą na połowie pyska; ogon wachlował 
powoli 
z jednej strony na drugą.
– Tak – powiedziała – nie tylko pracuje, ale jest ulubieńcem całej rodziny. Mam 
nadzieję, że 
nie zrobił sobie zbyt wielkiej krzywdy?
– Ma zwichnięty staw biodrowy. Paskudna sprawa, ale przy odrobinie szczęścia uda 
mi się to 
nastawić.
– A co by się stało, gdyby się nie udało?
– Powyżej wytworzyłby się fałszywy staw. Przez kilka tygodni bardzo by kulał, 
a w przyszłości miałby krótszą mogę.
– O Boże, to byłoby okropne! – westchnęła Helen. – Jak pan myśli, czy wszystko 
dobrze 
pójdzie?
Spojrzałem na cierpliwe zwierzę, patrzące ciągle przed siebie.
– Myślę, że tak, bo nie zwlekała pani z przywiezieniem go do nas. Im wcześniej 
się takie 
zwichnięcie nastawi, tym lepiej.
– O, to dobrze. Kiedy pan się do niego weźmie?
– Od razu. – Podszedłem do drzwi. – Tylko zawołam Tristana. To praca dla dwóch 
osób.
– A czy ja mogę się na coś przydać? – zapytała Helen. – Z przyjemnością pomogę, 
jeśli pan 
się na to zgodzi.
Spojrzałem na nią z powątpiewaniem.
– Sam nie wiem. Może nie spodoba się pani taka zabawa „w przeciąganie” z Danem 
w środku. Oczywiście uśpię go, ale trzeba będzie mocno ciągnąć.
Helen roześmiała się.
– Och, jestem silna i wcale nieprzewrażliwiona. Przywykłam do zwierząt i lubię 
przy nich 
pracować.
– Wobec tego zgoda – powiedziałem. – Niech pani włoży ten zapasowy fartuch i 
zaczynamy.
Pies nawet nie drgnął, kiedy wbiłem mu igłę do żyły; gdy zacząłem wprowadzać 
nembutal, 
głowa jego opadła na ramię Helen, a łapy zaczęły ślizgać się na metalowym blacie 
stołu. Po 
chwili leżał nieruchomo.
Trzymałem igłę w żyle, patrząc na głęboko uśpione zwierzę.
– Dam mu chyba trochę więcej, żeby mięśnie zwiotczały.
Jeszcze kilka milimetrów sześciennych i Dan był bezwładny jak szmaciana lalka. 
Chwyciłem 
zwichniętą nogę i powiedziałem do Helen:
– Proszę, niech pani splecie ręce pod jego udem i stara się trzymać mocno, kiedy 
będę 
ciągnąć. Dobrze? A więc zaczynamy.
Trzeba mieć wyjątkowo dużo siły, żeby główkę kości udowej przeciągnąć ponad 
krawędzią 
panewki. Ciągnąłem mocno prawą ręką, równocześnie mocno naciskając główkę lewą. 
Helen 
wywiązywała się ze swojej misji znakomicie, w skupieniu zaciskając usta.
Sądzę, że musi być jakiś niezawodny sposób wykonywania tego zabiegu, tak żeby 
udało się 
za pierwszym razem, ale nigdy nie zdołałem na niego wpaść. Sukces osiągałem 
zawsze po 
długim czasie prób i błędów, i tak samo było dzisiaj. Próbowałem skrętów i 
obrotów pod 
różnymi kątami, poruszając zwiotczałą kończyną, przy czym starałem się nie 
myśleć, co będzie, 
jeśli właśnie tym razem nie uda mi się umieścić kości na właściwym miejscu. 
Ciekaw byłem, 
o czym myśli Helen, dzielnie wypełniając swoje zadanie, gdy nagle usłyszałem 
stłumiony trzask, 
ten jakże miły, wyczekiwany przeze mnie dźwięk.
Kilka razy zgiąłem łapę. Żadnego oporu. Główka kości udowej wróciła na swoje 
miejsce.
– No i po wszystkim – stwierdziłem z ulgą. – Miejmy nadzieję, że się udało, 
musimy trzymać 
kciuki. Czasem się zdarza, że główka ponownie wyskakuje ze stawu, ale jestem 
przekonany, że 
tym razem wszystko będzie dobrze.
Helen przesunęła dłonią po jedwabistych uszach i szyi uśpionego psa.
– Biedny, stary Dan. Nie skakałby przez ten mur dziś rano, gdyby wiedział, co go 
czeka. 
Kiedy wróci do zdrowia?
– Och, będzie nieprzytomny do końca dnia. Pod wieczór zacznie się budzić i 
chciałbym, żeby 
wtedy była pani przy tym i zajęła się Danem na wypadek, gdyby się przewrócił i 
znowu nastąpiło 
przemieszczenie kości. Może pani zadzwoni do mnie? Chciałbym wiedzieć, jak się 
czuje.
Wziąłem psa na ręce i właśnie niosłem go przez korytarz, trochę się potykając, 
gdyż był 
ciężki, kiedy spotkałem panią Hall. Na tacy niosła dwie filiżanki.
– Akurat miałam świeżą esencję, panie doktorze – powiedziała – i pomyślałam 
sobie, że 
młoda pani pewno miałaby ochotę napić się herbaty.
Spojrzałem na nią spod oka. Było to coś niezwykłego. Czyżby i ona przyłączyła 
się do 
Tristana, żeby odgrywać rolę Kupidyna? Ale szeroka, smagła twarz była jak zawsze 
opanowana 
i nieodgadniona.
– Bardzo dziękuję, pani Hall. Najpierw tylko wyniosę psa do samochodu. – 
Umieściłem 
Dana na tylnym siedzeniu. – Owinięty kocem po nos sprawiał wrażenie całkowicie 
pogodzonego 
ze światem.
Helen już siedziała, trzymając filiżankę na kolanach, a ja przypomniałem sobie 
mój pierwszy 
dzień w Skeldale House, kiedy piłem herbatę z ową nieznaną dziewczyną, jedną z 
wielbicielek 
Siegfrieda, zresztą chyba najwytrwalszą.
Dziewczyna, na którą teraz patrzyłem, była całkiem inna. W sali zabiegowej 
mogłem 
obserwować Helen z bliska i zauważyłem, że kąciki jej ust były podniesione, 
jakby się miała 
uśmiechnąć albo właśnie się uśmiechała, a jej ciemnoniebieskie oczy pod łukiem 
ładnych brwi 
znakomicie harmonizowały z kasztanowatymi włosami.
Tym razem rozmowa nie kulała. Może dlatego, że byłem na własnym terenie, a może 
dlatego, że dopiero wtedy byłem swobodny, kiedy chodziło o jakieś chore zwierzę 
– w każdym 
razie gadałem bez wysiłku, tak jak wtedy, kiedy siedzieliśmy na wzgórzu podczas 
naszego 
pierwszego spotkania.
Wreszcie czajnik pani Hall był pusty i ostatnie herbatniki zniknęły, a ja 
odprowadziłem 
Helen do wozu i ruszyłem w objazd. To samo miłe uczucie pewności siebie ogarnęło 
mnie 
wieczorem, kiedy usłyszałem jej głos przez telefon:
– Dan się obudził i chodzi. Trochę jeszcze niepewnie, ale noga jest całkiem w 
porządku.
– Och, to świetnie, a więc pierwszy etap ma za sobą. Sadzę, że wkrótce będzie 
dobrze.
Po drugiej stronie linii nastąpiła cisza i po chwili Helen powiedziała:
– Dziękuję panu za to, co pan zrobił. Tak martwiliśmy się Danem, zwłaszcza moje 
młodsze 
rodzeństwo. Bardzo dziękuję.
– Ależ drobiazg, ja również się cieszę, to znakomity pies.
– Urwałem, teraz muszę to powiedzieć. – Czy pamięta pani, że mówiliśmy dziś o 
Szkocji? 
Przejeżdżając po południu koło kina Plaża, zobaczyłem, że wyświetlają film o 
Hybrydach.
Pomyślałem sobie, że może miałaby pani ochotę wybrać się ze mną i obejrzeć go.
Znowu pauza, słyszałem, jak serce wali mi łup-łup-łup.
– Ależ tak, z największą przyjemnością – odparła Helen.
– Kiedy? Może w piątek wieczorem? Tak, dziękuję, a więc do zobaczenia.
Odłożyłem słuchawkę drżącą ręką. Dlaczego z takim trudem mi to przyszło? Ale 
teraz już 
nieważne – najistotniejsze, że się z nią umówiłem.
Rozdział trzydziesty
Reumatyzm u psa jest rzeczą okropną, ostry atak bowiem może sprawić, że całkiem 
dotąd 
sprawne stworzenie staje się przerażone, jęczy, nie może się poruszać. Mocno 
umięśnione 
zwierzęta cierpią najbardziej. Teraz właśnie badałem ostrożnie palcami mięśnie: 
trójgłowy 
i pośladkowy, małego bulteriera. Odważny zwykle psiak, niczego się niebojący, 
przyjacielski, 
skaczący wysoko, żeby polizać po twarzy, dzisiaj sztywny, drżący, patrzył przed 
siebie 
z przerażeniem. Nawet lekki skręt głowy powodował przeraźliwy jęk bólu.
Całe szczęście, że można było mu pomóc i to szybko. Z miejsca zrobiłem zastrzyk 
z novalginy. Psiak, pochłonięty ostrymi jak noże bólami reumatycznymi, nawet nie 
zareagował 
na ukucie igły. Odliczyłem do pudełeczka odpowiednią liczbę pastylek salicylinu, 
na wieczku 
napisałem, jak je dawać, i wręczyłem pudełko właścicielowi.
– Pierwszą porcję proszę dać, kiedy zacznie działać zastrzyk. Następnie co 
cztery godziny. 
Jestem pewien, że wkrótce nastąpi znaczna poprawa.
Ledwie pan Tavener zaczął czytać moje zalecenia, jego żona wyrwała mu pudełko z 
ręki.
– Muszę sama zobaczyć – powiedziała ostro. – Wiadomo, kto to będzie robić.
Było tak za każdym razem, począwszy od mojej pierwszej wizyty w tym pięknym 
domu, 
otoczonym schodzącym tarasowo do rzeki ogrodem. Na moją prośbę pan Tavener 
trzymał psa. 
Żona stała tuż koło niego, a kiedy pies jęknął, krzyknęła:
– Doprawdy, Henry, nie przyciskaj tak tego biedaka, sprawiasz mu ból! – Bez 
przerwy 
strofowała go z byle powodu, a gdy wyszedł z pokoju, powiedziała: – To wszystko 
wina mego 
męża. Pozwala psu pływać w rzece, wiedziałam, że tak się to skończy.
W trakcie tego weszła jej córka, Julia, i od razu było wiadomo, po czyjej jest 
stronie. Wołała 
co chwila: „Jak możesz, ojcze!” albo: „Na miłość boską, ojcze!” – i zwykle 
zastępowała matkę, 
gdy ta akurat nie podnosiła głosu.
Tavenerowie mieli po pięćdziesiąt parę lat. On był wysokim, bardzo przystojnym 
mężczyzną, który zarobił miliony na stoczniach w dolnym brzegu rzeki Tyne, a 
potem wycofał 
się z interesu do swej uroczej posiadłości. Z miejsca go polubiłem; oczekiwałem 
wyniosłego 
bogacza, a poznałem uroczego, przyjaznego, odznaczającego się dużą wrażliwością 
człowieka, 
najwidoczniej zmartwionego chorobą psa.
Co do pani Tavener, miałem zastrzeżenia, pomimo jej uderzającej piękności. Miała 
sztuczny 
uśmiech, a niebieskie oczy były lodowate. Niezbyt przejmowała się psem; 
najważniejszą sprawą 
było dokuczenie mężowi.
Julia, pomniejszona replika matki, bezcelowo snuła się po pokoju ze znudzoną 
miną 
rozgrymaszonego dziecka; patrzyła bez wyrazu to na mnie, to na psa, bez 
zainteresowania 
spoglądając przez okno na gładko strzyżone trawniki, na kort tenisowy i ciemną 
wstęgę rzeki 
wśród drzew.
Pogładziłem po raz ostatni teriera po głowie i wstałem z kolan. Kiedy 
rozkładałem 
strzykawkę, Tavener wziął mnie za ramię.
– Znakomicie, panie doktorze. Bardzo panu dziękujemy. Nie musimy się już martwić 
o tego 
biedaka. Muszę przyznać, że kiedy zaczął wyć, pomyślałem sobie, że z nim już 
koniec. A może 
teraz napije się pan czegoś przed wyjazdem.
Kiedy to mówił, czułem, jak jego ręka drży. Tak samo było, gdy trzymał łeb psa; 
pomyślałem wtedy, że powodem mogła być choroba Parkinsona, zdenerwowanie albo 
nadmierne 
picie. Nalał sobie porządną porcję whisky do szklaneczki, ale w trakcie 
podnoszenia butelki ręka 
zaczęła mu drżeć jeszcze mocniej i wylał trochę alkoholu na wypolerowaną taflę 
małego 
kredensiku.
– Dobry Boże! – wybuchnęła gwałtownie jego żona, a w głosie jej brzmiało 
oburzenie, że 
znowu zrobił coś złego. Julia zaś uderzyła się dłonią w czoło i uniosła w górę 
oczy. Tavener 
rzucił przerażone spojrzenie na obydwie, potem uśmiechnął się i podał mi 
szklankę.
– Proszę, niech pan siada, panie doktorze – powiedział. – Jestem pewien, że 
przyda się panu 
chwila wypoczynku.
Przysunęliśmy się do kominka, a Tavener mówił ciekawie o psach, okolicy, 
obrazach 
wiszących w pokoju, Obrazy te – główny przedmiot zainteresowania Tavenera – 
znano w całym 
hrabstwie; wiele z nich było oryginałami znanych malarzy. Jego drugą pasją były 
zegary. Kiedy 
rozejrzałem się wokoło i ujrzałem rzadkie i piękne okazy stojące na stylowych 
meblach, 
pomyślałem, że prawdą są pogłoski, jakie krążyły o bogactwie tego domu.
Kobiety nie towarzyszyły nam, zniknęły, ledwie pojawiła się whisky, ale kiedy 
wypiłem 
swoją porcję, drzwi się otworzyły i obie stanęły w progu – niezwykle do siebie 
podobne, prawie 
identyczne w drogich tweedowych płaszczach i przybranych futrem kapeluszach. 
Wciągając 
samochodowe rękawiczki, pani Tavener popatrzyła z odrazą na męża.
– Jedziemy do Brawton – powiedziała. – Nie wiem, o której wrócimy.
Tavener nic nie odrzekł, siedział nieruchomo, podczas gdy ja nasłuchiwałem 
warkotu motoru 
i zgrzytania żwiru za oknem. Potem tępo spojrzał na chmurę dymu spalinowego na 
podjeździe.
Coś w wyrazie jego twarzy zmroziło mnie. Odstawiłem szklankę i wstałem.
– Niestety, muszę już jechać, bardzo dziękuję za drinka.
Nagle, jakby uświadamiając sobie moją obecność, uśmiechnął się przyjaźnie.
– Nie ma za co, to ja dziękuję bardzo, że zajął się pan moją psiną. Już teraz 
wygląda znacznie 
lepiej.
Widoczna w lusterku nad kierownicą postać stojąca na szczycie schodów była jakaś 
mała 
i samotna; wkrótce przesłoniły mi ją wysokie krzaki.
Następne wezwanie było do chorej świni z farmy położonej wysoko na Marstang 
Fell. Szosa 
prowadziła najpierw wzdłuż żyznej doliny, wijącej się wśród nadrzecznych drzew, 
dostatnich 
farm i bogatych pastwisk, ale kiedy zjechałem z szosy i polną drogą zacząłem 
piąć się stromo 
pod górę, krajobraz zmienił się całkowicie. Przeskok był gwałtowny; drzewa i 
krzewy prawie 
znikły, ukazało się za to nagie, skaliste zbocze i ciągnące się milami wapienne 
murki.
A choć dolina zieleniła się młodym, bujnym listowiem, tu, wysoko, pączki jeszcze 
nie pękły 
i nagie gałęzie, sterczące na tle nieba, wyglądały nadal zimowo.
Farma Tima Altona leżała u kresu drogi i kiedy stanąłem przed bramą, pomyślałem, 
że 
trudno chyba zdobyć środki do życia na tych kilku akrach kiepskiej ziemi, gdzie 
nawet trawa jest 
żółta i spłaszczona przez stale wiejące wiatry. W każdym razie wiele pokoleń 
dokonywało cudu – 
żyło tu, walczyło i umierało w owym domu, otoczonym budynkami kulącymi się pod 
osłoną 
przygiętych wiatrem drzew; co prawda, po trzech wiekach zmagań z
ostrym klimatem, ich masywne mury zaczynały kruszeć.
Dlaczego przychodzi ludziom do głowy pomysł osiedlania się w takim miejscu? Nim 
otworzyłem bramę, odwróciłem się i spojrzałem na obramowaną murkami, schodzącą w 
dół 
drogę, która wreszcie nikła z oczu przy białych kamieniach nad rzeką, lśniącą w 
wiosennym 
słońcu. Może stał tu ongiś budowniczy i zapatrzony w bezbrzeżną zieleń, 
wdychając zimne, 
balsamiczne powietrze, uznał, że to wystarczy.
Zobaczyłem Tima Altona, idącego przez podwórze; nie trzeba tu było układać 
kamiennych 
płyt czy wylewać betonu, wystarczyło usunąć cienką warstwę ziemi, gdyż pomiędzy 
zabudowaniami gospodarczymi a domem rozciągała się nieco pochyła, spękana 
warstwa skały. 
To było coś więcej niż trwała nawierzchnia – to była wieczna nawierzchnia!
– A więc tym razem, Tim, świnia ci choruje? – spytałem, a farmer skinął 
potakująco głową.
– O taaak, choruje od wczoraj, a dziś już leży jak martwa. Nawet nie spojrzała, 
kiedy 
napełniałem jej koryto, a jak już świnia nie chce żreć, to bardzo z nią źle. – 
Tim wsunął dłonie za 
szeroki pas, który podtrzymywał jego zbyt duże spodnie i zawsze zdawał się 
dzielić jego 
szczupłą postać na dwie części, po czym zaprowadził mnie z ponurą miną do 
chlewu. Pomimo 
wielkiej biedy, jaka mu doskwierała, przeciwności losu znosił pogodnie. Nigdy 
dotąd nie 
widziałem go tak zmartwionego, ale przyczynę znałem dobrze: do jedynej świni 
rodzina farmera 
ma stosunek uczuciowy.
Drobni rolnicy, tacy jak Tim Alton, z trudem zarabiali na życie, hodując kilka 
krów, 
sprzedając mleko wielkim mleczarniom albo wyrabiając masło. Co roku zabijali 
jedną lub dwie 
świnie hodowane dla własnych potrzeb. W biedniejszych domach miałem wrażenie, że 
poza tym 
prawie nic innego nie jedzą; ilekroć przyjechałem w porze posiłku, zapach 
przygotowywanego 
jedzenia był zawsze ten sam – smażony tłusty bekon.
Wydawało się, że ci ludzie za punkt honoru uważali wyhodowanie jak 
najtłuściejszej świni. 
W tych smaganych wichrami farmach, gdzie wszystko i wszyscy byli chudzi – 
ludzie, krowy 
i psy – świnia była jedyną grubą istotą.
Już przedtem widziałem świnię Altona. Dwa tygodnie temu zszywałem jego krowie 
zraniony 
strzyk. Po zabiegu Alton klepnął mnie po ramieniu i szepnął:
– Niech pan ze mną pójdzie, panie doktorze, coś panu pokażę.
W chlewie zobaczyłem chyba ze trzystufuntowego potwora, bez wysiłku 
opróżniającego 
wielkie koryto, pełne karmy. Dobrze pamiętałem wyraz dumy w oczach farmera, 
który 
nasłuchiwał siorbania i mlaskania, jakby to była najpiękniejsza muzyka.
Dziś było całkiem inaczej. Świnia, nie wiadomo czemu, wyglądała na jeszcze 
większą; leżąc 
na boku z zamkniętymi oczami, wypełniała cały chlew, jak wyrzucony na brzeg 
wieloryb. Tim 
poruszył kijem nietknięte żarcie w korycie, żeby ją w ten sposób zachęcić do 
jedzenia, ale świnia 
ani drgnęła. Farmer spojrzał na mnie z rozpaczą w oczach:
– Źle z nią, panie doktorze. Nie wiem, co jest, ale źle z nią.
Zmierzyłem gorączkę i aż gwizdnąłem.
– Sto siedem stopni, no, gorączka nielicha!
Tim zbladł.
– Do diaska! Sto siedem! Beznadziejna sprawa. Koniec z nią.
Zacząłem ugniatać bok świni i uśmiechnąłem się, żeby mu dodać otuchy.
– Nie martw się, Tim, Myślę, że wyzdrowieje. To różyca. Dotknij tu palcami, o 
tu, z boku. 
Wyczujesz dużo płaskich zgrubień. Za kilka godzin będzie miała wysypkę, ale w 
tej chwili 
można to tylko wyczuć dotykiem.
– Czy może pan jej pomóc?
– Prawie na pewno tak. Zrobię jej zastrzyk surowicy przeciw różycowej i mogę się 
założyć, 
że za dwa dni będzie znowu trzymała ryj w korycie. Większość świń szybko 
zdrowieje.
– O, to dobra nowina – powiedział Tim, a jego twarz rozjaśnił uśmiech. – Ale 
mnie pan 
przeraził tymi swoimi stu siedmioma stopniami, do diaska!
Roześmiałem się.
– Przepraszam, Tim, nie chciałem cię przestraszyć. Czasem lepsza wysoka 
temperatura niż 
niska. Ale dziwna pora na różycę. Zwykle pojawia się z końcem lata.
– No, cóż, moja świnia miała pecha. Może pan doktor chce umyć teraz ręce?
W kuchni schyliłem głowę, ale nie udało mi się uniknąć zderzenia z wielkim 
boczkiem, 
wiszącym u belkowanego sufitu: chwiał się łagodnie na haku, miejscami miał osiem 
cali 
grubości, wszystko sam tłuszcz. Tylko po uważnych oględzinach można było 
dostrzec cienki pas 
mięsa.
Pani Alton podała mi filiżankę herbaty. Ja piłem, a Tim siedział na krześle z 
opuszczonymi 
bezwładnie rękami. Kiedy na chwilę zamknął oczy, na jego twarzy odmalowało się 
okropne 
zmęczenie. Po raz setny pomyślałem o tym niekończącym się trudzie, który był 
udziałem 
wszystkich drobnych farmerów. Alton skończył dopiero czterdziestkę, ale był 
zgarbiony 
i wyniszczony nadmierną pracą; jego dzieje można było wyczytać w powroźlastych 
ramionach, 
w zgrubiałych, napuchniętych palcach. Powiedział mi kiedyś, że tylko raz opuścił 
porę dojenia: 
dwanaście lat temu, z powodu pogrzebu ojca.
Już miałem odjechać, kiedy zobaczyłem Jennie, najstarszą córkę Altonów. 
Pompowała 
energicznie swój rower oparty o ścianę koło drzwi kuchennych.
– Wybierasz się gdzieś? – spytałem, a dziewczyna wyprostowała się gwałtownie, 
odsuwając 
z czoła pasma ciemnych włosów. Miała jakieś osiemnaście lat, delikatne rysy i 
duże, wyraziste 
oczy. Wystarczyło spojrzeć na jej surową urodę, by pomyśleć o szybowaniu 
kulików, o wietrze 
i słońcu, i nieskończonej pustce wrzosowisk.
– Jadę do wsi. – Rzuciła ukradkiem spojrzenie w stronę kuchni. – Kupić tatusiowi 
butelkę 
Guinnessa.
– Do wsi! Taki szmat drogi po to tylko, żeby kupić butelkę piwa? Ze dwie mile, 
a z powrotem trzeba pchać rower pod górę. I taką wyprawę robisz tylko po tę 
jedną butelkę?
– Tak, po jedną butelkę – szepnęła zaabsorbowana, licząc na dłoni miedziaki. – 
Tatuś całą 
noc nie spał, bo czekał, żeby się krowa ocieliła i jest zmęczony. Uwinę się raz, 
dwa, a on będzie 
miał do kolacji swojego Guinnessa, którego tak lubi. – Rzuciła mi konspiracyjne 
spojrzenie. – 
Ale będzie niespodzianka!
Ledwie skończyła mówić, jej ojciec – ciągle rozparty na krześle – odwrócił 
głowę, spojrzał 
na nią przez okno i natychmiast pobrużdżoną twarz rozjaśnił uśmiech wzruszenia.
Jennie popatrzyła na niego filuternie spod swoich niskich brwi, a potem 
odwróciła się 
szybko, wsiadła na rower i zaczęła z wielką szybkością zjeżdżać w dół.
Pojechałem za nią znacznie wolniej, na drugim biegu, a samochód chwiał się i 
podskakiwał 
na kamieniach. W zadumie patrzyłem przed siebie. Nie mogłem oderwać myśli od 
tych dwóch 
domów, które dziś odwiedziłem: pięknego pałacyku nad rzeczką i rozpadającego się 
domu 
wiejskiego, który właśnie opuściłem; od Henry’ego Tavenera, wytwornie ubranego, 
o wypielęgnowanych dłoniach, posiadacza wspaniałej biblioteki, obrazów i 
zegarów, i od Tima 
Altona – w zniszczonych, zbyt dużych spodniach, które podtrzymywane wielkim 
pasem sięgały 
mu niemal po pachy – dnie, miesiące i lata walczącego o byt na szczycie tej 
wrogiej góry.
A potem pomyślałem o ich córkach: o pogardzie w oczach Julii Tavener, kiedy 
patrzyła na 
ojca, i o pełnej rozrzewnienia czułości w spojrzeniu Jennie Alton.
Wbrew pozorom niełatwo było – a właściwie bardzo trudno – zdecydować, kto wziął 
lepszą 
cząstkę w tych dwóch tak odmiennych egzystencjach. Ale kiedy zjeżdżałem już z 
polnej drogi na 
gładką nawierzchnię szosy, konkluzja nasunęła mi się z nieoczekiwaną jasnością. 
Biorąc 
wszystko pod uwagę, gdybym ja miał dokonać wyboru, wybrałbym piwo Guinness.
Rozdział trzydziesty pierwszy
Tristan rozpakował lekarstwa. Butelki zawierały czerwony płyn, naszą ostatnią 
broń w walce 
z chorobami bydła. Pełną nazwę: „Uniwersalne lekarstwo dla bydła”, wypisano 
wielkimi literami 
na każdej nalepce, a pod spodem podano, że jest niezwykle skuteczne w przypadku 
kaszlu, 
przeziębienia, biegunki, zapalenia wymienia, gorączki poporodowej, zapalenia 
płuc, zanokcicy 
i wzdęcia. Listę kończyło zapewnienie: „Zawsze pomaga”, które czytaliśmy tak 
często, że omal 
w nie uwierzyliśmy.
Szkoda, że tak naprawdę wcale nie pomagało, gdyż było coś urzekającego w jego 
pięknym, 
rubinowym kolorze – kiedy się trzymało butelkę pod światło – i w mocnym 
kamforowo-
amoniakowym zapachu, co sprawiało, że farmerzy, mrugając oczami i potrząsając 
głową, mówili 
z głębokim szacunkiem: „O rany, ależ to mocny środek”. Nie mieliśmy wiele 
lekarstw do 
dyspozycji, łatwo też było o pomyłkę, dlatego często, w razie wątpliwości, 
wręczaliśmy 
klientowi butelkę tego właśnie medykamentu. Ilekroć w księdze wizyt pojawiał się 
zapis mój 
albo Siegfrieda: „Wyjazd do chorej krowy, zalecenia: 1 butelka U.L.D.B.” – było 
jasne, że nie 
wiemy, co zwierzęciu dolega.
Smukłe butelki o ładnym kształcie przesyłano nam w białych, eleganckich 
kartonowych 
pudełkach, o wiele bardziej estetycznych niż te zwyczajne opakowania, jakich się 
dzisiaj używa 
do antybiotyków i sterydów. Tristan wyjmował je ze skrzyni i ustawiał rzędami na 
półkach. 
Kiedy mnie zobaczył, przerwał swoje zajęcie, usiadł na skrzyni i wyciągnął 
paczkę 
Woodbine’ów. Zapalił jednego, wydmuchał duży kłąb dymu i spojrzał na mnie spod 
oka.
– A więc idziesz z nią na film?
Czując się jakoś niewyraźnie pod jego spojrzeniem, wyrzuciłem z kieszeni różne 
niepotrzebne rzeczy do kosza na śmieci.
– Owszem, tak, za godzinę.
– Aha. – Zmrużył oczy, żeby uniknąć snującego się powoli dymu. – Tak, rozumiem.
– Dlaczego tak mi się przyglądasz? – powiedziałem niepewnie. – Czy jest coś 
złego 
w oglądaniu filmów?
– Nie, wcale nie. Absolutnie, Jim. Bardzo godziwa rozrywka.
– Uważasz, że nie powinienem iść z Helen do kina?
– Nigdy tego nie powiedziałem. Jestem pewien, że spędzisz bardzo miło czas. Po 
prostu... – 
Podrapał się w głowę. – Myślałem tylko, że może wpadniesz na pomysł bardziej... 
no, bardziej 
oryginalny.
Roześmiałem się gorzko.
– Próbowałem być bardziej oryginalny w „Reniston”. Och, nie obwiniam cię o nic, 
Triss, 
chciałeś jak najlepiej, ale jak wiesz, zakończyło się to kompletnym fiaskiem. 
Dziś nie chcę 
ryzykować. Chcę mieć pewność.
– No tak, nie mogę z tobą dyskutować na ten temat, nie ma pewniejszego miejsca 
niż Plaża 
w Darrowby.
Później, drżąc z zimna w wannie, w ogromnej, pełnej przeciągów łazience, nie 
mogłem nie 
przyznać Tristanowi racji. Zabranie Helen do miejscowego kina było czymś w 
rodzaju 
tchórzostwa, ucieczką od rzeczywistości w coś, co, jak miałem nadzieję, będzie 
spokojną, ciemną 
przystanią. Ale kiedy wycierałem się ręcznikiem, licząc, że mnie to rozgrzeje, i 
patrzyłem na 
koronkę wistarii w ciemniejącym ogrodzie, z ulgą pomyślałem, że choć na małą 
skalę, znowu coś 
się zaczyna.
A gdy zamknąłem za sobą drzwi Skeldale House i spojrzałem na ulicę, gdzie 
pierwsze 
światła sklepowe rozbłyskiwały w zmierzchu, poczułem dziwną lekkość w sercu, 
jakby musnął 
mnie powiew od bliskich gór, cudowny zapach mówiący, że zima odeszła. Nadal było 
zimno – 
w Darrowby aż do maja panował chłód – ale czuło się zapowiedź słońca, ciepłej 
trawy i pięknych 
dni.
Żeby dostrzec Plażę, wciśniętą pomiędzy sklep żelazny Pickersgilla i drogerię 
Howartha, 
trzeba było uważnie się przyglądać, w przeciwnym razie można ją było przeoczyć. 
Nie wysilono 
się też, jeśli idzie o wygląd zewnętrzny: wejście było zaledwie nieco szersze 
niż w przeciętnym 
sklepie. Ale co mnie zdumiało najbardziej, kiedy się tam zbliżyłem, to fakt, że 
kino było 
pogrążone w ciemności. Przyszedłem na czas i seans miał się zacząć za dziesięć 
minut, ale nie 
widziałem żadnych oznak życia.
Nie śmiałem powiedzieć Tristanowi, że swoją ostrożność posunąłem tak daleko, iż 
umówiłem się z Helen na miejscu. Z takim samochodem jak mój zawsze istniało 
niebezpieczeństwo, że nie zdążę na czas albo w ogóle nie dojadę; uważałem więc, 
że lepiej 
będzie wyeliminować wszelkie ryzyko związane z transportem.
„Spotkamy się przez kinem” – nie było to zbyt pomysłowe i przypomniało mi dawne 
czasy, 
kiedy pierwszy raz umówiłem się na randkę z dziewczyną. Miałem wtedy czternaście 
lat i jadąc 
tramwajem na spotkanie, wręczyłem cholernemu konduktorowi jedyną półkoronówkę, 
jaką 
posiadałem, prosząc o bilet za pensa. Swoją złość do świata wyładował na mnie, 
opróżniając 
torbę i wydając mi resztę półpensówkami. Tak więc, kiedy dotarłem do kasy, 
musiałem stać 
dłuższą chwilę z moją towarzyszką, żeby zapłacić za nasze bilety po szylingu 
garścią 
miedziaków, co widziała – o wstydzie! – cała kolejka. Hańba ta pozostawiła 
trwały ślad – 
upłynęły cztery lata, zanim umówiłem się znowu.
Ale czarne myśli pierzchły, kiedy ujrzałem Helen, idącą przez brukowany rynek. 
Uśmiechała 
się do mnie wesoło i pomachała ręką, jakby zaproszenie do kina Plaża było 
największym 
marzeniem każdej dziewczyny, a kiedy znalazła się przy mnie, zauważyłem, że ma 
zaróżowione 
policzki i promienne oczy.
Wszystko nagle stało się oczywiste. Czułem rosnące przekonanie, że dzisiejszy 
wieczór uda 
się nam, że nic go nie zepsuje. Po przywitaniu powiedziała mi, że Dan biega jak 
szczeniak 
i wcale nie utyka. Wiadomość ta jeszcze bardziej podsyciła moją euforię.
Jedyna rzecz, jaka mnie niepokoiła, to ziejące pustką wejście do kina.
– Dziwne, że nikogo nie ma – zauważyłem. – Seans powinien się wkrótce zacząć. 
Kino 
chyba jest czynne?
– Musi być czynne – powiedziała Helen. Zamknięte jest tylko w niedzielę. Zresztą 
na pewno 
inni też czekają.
Rozejrzałem się wokoło. Nie było właściwie kolejki, ale tu i tam stały małe 
grupki: kilka par, 
na ogół w średnim wieku, gromadka chłopców, którzy bili się, tarzając po 
chodniku. 
Najwyraźniej nikt się nie przejmował opóźnieniem.
I rzeczywiście nie było powodu. Dokładnie na dwie minuty przed rozpoczęciem 
seansu zza 
rogu wypadła dziwna postać w płaszczu nieprzemakalnym, z opuszczoną głową, 
wściekle 
pedałująca na pochylonym niebezpiecznie rowerze. Cyklista z piskiem opon 
zatrzymał się przed 
wejściem, włożył klucz do zamka i otworzył drzwi na oścież. Sięgając ręką do 
wnętrza, 
przekręcił kontakt, a samotny neon zaczął rozżarzać się drżąco nad naszymi 
głowami, po czym 
zgasł. Powtarzało się to kilka razy i wydawało się, że jest na dobre zepsuty, 
kiedy przybyły 
wspiął się na palce i zmusił neon do posłuszeństwa mistrzowskim uderzeniem 
pięści. Po czym 
zrzucił płaszcz, spod którego ukazał się nieskazitelny wieczorowy garnitur. Był 
to kierownik. 
Tymczasem bardzo gruba kobieta objawiła się nie wiadomo skąd i wcisnęła do kasy. 
Przedstawienie mogło się zaczynać.
Z szuraniem, powoli, wszyscy wchodziliśmy do środka. Chłopcy sprzed kina podali 
po 
dziesięć pensów i popychając się, przeszli przez zasłonę do foteli na parterze, 
podczas gdy my, 
dorośli podążaliśmy godnie po schodach na balkon, na miejsca po szylingu i sześć 
pensów.
Kierownik, w białej koszuli ze sztywnym gorsem, uśmiechał się znad błyszczących 
klap 
i kłaniał niezwykle uprzejmie, kiedy go mijaliśmy.
Zatrzymaliśmy się przy rzędzie kołków, gdzie niektórzy widzowie powiesili swoje 
palta. 
Zdziwiłem się widząc, że Maggie Robinson, córka kowala, jest tutaj bileterką. 
Ona również 
najwyraźniej była zdumiona widokiem nas obojga. Wdzięczyła się i chichotała, 
rzucała 
porozumiewawcze spojrzenia do Helen i omalże nie dała mi sójki w bok. Wreszcie 
uchyliła 
zasłony i weszliśmy do środka.
Kierownictwo było najwidoczniej zdania, że widzowie nie powinni odczuwać zimna, 
bo 
gdyby nie intensywny zapach starej kanapy, można by pomyśleć, że znajdujemy się 
w tropikalnej 
dżungli. Maggie poprowadziła nas w dusznym upale do naszych miejsc i kiedy 
usiadłem, 
zobaczyłem, że nie ma poręczy między naszymi dwoma fotelami.
– To miejsce dla zakochanych – parsknęła śmiechem i uciekła, trzymając dłoń przy 
ustach.
Światła jeszcze się paliły i rozejrzałem się po niewielkim, brzydko pomalowanym 
balkonie. 
Było kilkanaście osób, rozrzuconych tu i tam, siedzących cierpliwie, w 
milczeniu. Wskazówki 
wiszącego z boku ekranu zegara bezwstydnie pokazywały dwadzieścia po czwartej.
Ale dobrze było tak siedzieć razem z Helen, byłoby nawet bardzo dobrze, gdyby 
nie to, że 
w okropnej duchocie miałem chęć łapać powietrze jak złota rybka. Rozsiadłem się 
wygodnie, 
kiedy niski człowieczek, siedzący przed nami z żoną, odwrócił się powoli. Miał 
ponurą twarz, 
usta mocno zaciśnięte i wyzywająco popatrzył mi w oczy. Przez kilka sekund 
patrzyliśmy na 
siebie w milczeniu, aż wreszcie się odezwał.
– Ona nie żyje – stwierdził. Przeszedł mnie dreszcz strachu.
– Nie żyje?
– Tak, nie żyje. – Rozwlekał słowa z żałobną satysfakcją, cały czas nie 
spuszczając ze mnie 
wzroku.
Kilka razy przełknąłem ślinę.
– Bardzo mi przykro to słyszeć, naprawdę przykro.
Skinął ponuro głową i dalej wpatrywał się we mnie intensywnie, jakby się 
spodziewał, że 
powiem coś więcej. Potem z widomą niechęcią odwrócił się i usiadł w swoim 
fotelu.
Patrzyłem bezradnie na wyprostowane, wąskie plecy w grubej jesionce. Kto to 
jest, na miłość 
boską? I o czym mówi? Skądś znałem tę twarz – ten człowiek musi być naszym 
klientem. Ale co 
nie żyje? Krowa? Owca? Maciora? Błyskawicznie zrobiłem w myśli przegląd wizyt z 
zeszłego 
tygodnia, ale jego twarzy nigdzie nie mogłem dopasować.
Helen spojrzała na mnie pytająco, a ja zmusiłem się do nikłego uśmiechu. Cóż, 
kiedy urok 
naszego spotkania został zakłócony. Zacząłem do niej mówić, ale w tym momencie 
człowieczek 
znowu się odwrócił z groźną powolnością. Znowu wbił we mnie gniewny wzrok.
– Wcale nie uważam, że chorowała na żołądek – oświadczył.
– Nie uważa pan?
– Nie, młody człowieku, nie uważam. – Powoli oderwał wzrok od mojej twarzy i 
odwrócił 
się do ekranu.
Efekt tego drugiego ataku wzmocniło nagle zgaszenie światła i nieoczekiwana 
eksplozja 
hałasu, która zaatakowała moje uszy. Zaczęła się kronika filmowa Gaumont. 
Aparatura 
dźwiękowa, tak samo jak system ogrzewania, najwidoczniej była przeznaczona dla 
sali co 
najmniej tak monumentalnej jak Albert Hall i przez chwilę aż się skuliłem pod 
lawiną dźwięków. 
Podczas gdy głos komentatora wykrzykiwał szczegóły wydarzeń z ostatnich dwóch 
tygodni, 
zamknąłem oczy i próbowałem znowu umiejscowić gdzieś tego człowieka siedzącego 
przede 
mną.
Często miałem kłopot z identyfikowaniem ludzi poza ich zwykłym otoczeniem i 
nawet 
rozmawiałem o tym z Siegfriedem.
Udzielił mi wówczas rady.
– Jest na to bardzo łatwy sposób, James. Po prostu spytaj takiego jegomościa, 
jak się pisze 
jego nazwisko. I wtedy po kłopocie.
Wypróbowałem kiedyś tę metodę, farmer spojrzał na mnie ze zdziwieniem i odparł: 
S-M-I-
T-H, po czym szybko odszedł. Nie pozostało mi więc teraz nic innego, jak ze 
wzrokiem wbitym 
w potępiające plecy przeszukiwać zakamarki pamięci. Kiedy kronikę zakończył 
potężny akord 
muzyki, sięgałem już do trzech tygodni wstecz – bez rezultatu.
Nastąpiło kilka sekund błogosławionej ciszy i wściekły hałas wybuchł znowu. 
Zaczynał się 
główny film – ten o Szkocji miał iść później – opisany w gablocie na zewnątrz 
jako „tkliwa 
historia miłosna”. Nie mogę sobie przypomnieć tytułu, ale para bohaterów bardzo 
często się 
całowała i nie byłoby w tym nic złego, gdyby nie fakt, że każdy pocałunek 
odbywał się przy 
akompaniamencie długich cmokań małych chłopców na parterze. Mniej romantyczni 
prychali.
Na domiar złego robiło się coraz goręcej. Rozpiąłem marynarkę i koszulę pod 
szyją, ale 
czułem, że kręci mi się w głowie. Małemu, ciepło ubranemu człowiekowi przede mną 
najwidoczniej to nie przeszkadzało. Dwa razy projektor psuł się i przez kilka 
minut oglądaliśmy 
pusty ekran, podczas gdy z parteru dobiegała burza gwizdów i tupań.
Maggie Robinson, stojąc w przyćmionym świetle koło zasłony, nadal była 
zafascynowana 
widokiem Helen i mnie. Ilekroć podnosiłem wzrok, stale widziałem wbite w nas 
oczy 
i porozumiewawczy uśmieszek. W połowie filmu jednak jej kontemplacja została 
zakłócona 
jakąś szamotaniną po drugiej stronie zasłony, którą nagle odsunęła na bok jakaś 
wysoka postać.
Z niedowierzaniem rozpoznałem w nowo przybyłym Gobbera Newhouse’a. Opisałem już 
swoje z nim spotkanie, kiedy to naruszył prawa dotyczące wyszynku, było jasne, 
że uczynił to 
również teraz. Większość popołudni spędzał w miejscowych pubach i najwidoczniej 
pojawił się 
w kinie, żeby zażyć wypoczynku po jakimś męczącym spotkaniu.
Zataczając się, szedł wzdłuż przejścia i ku memu zaskoczeniu skręcił w nasz 
rząd; przysiadł 
na kolanach Helen, nastąpił mi na duży palec i wreszcie umieścił swoje wielkie 
cielsko na fotelu 
po mojej lewej stronie. Na szczęście to również był fotel bez poręczy, dla 
zakochanych, ale mimo 
to Gobber miał sporo trudności, nim wreszcie usadowił się wygodnie. Wiercił się, 
sapał 
i pochrząkiwał w ciemności, wydając odgłosy, które równie dobrze mogłyby 
dobiegać z zagrody 
dla świń. Ale nareszcie znalazł sobie odpowiednią pozycję i beknąwszy donośnie 
po raz ostatni, 
ułożył się do drzemki.
Tkliwa historia miłosna i tak nie miała wiele szans na powodzenie, ale Gobber 
obwieścił jej 
klęskę. W takt jego donośnego chrapania, tuż przy moim uchu, i do tego w 
strasznej duchocie, 
nie byłem w stanie docenić subtelnych niuansów obrazu.
Z ulgą przyjąłem koniec filmu i zapalenie światła. Niepokoiłem się tylko o 
Helen. 
Zauważyłem, że w miarę upływu wieczoru usta jej od czasu do czasu jakoś dziwnie 
się 
wykrzywiały, a poza tym ściągała brwi. Ciekaw byłem, czy to z oburzenia. Po 
filmie objawiła się 
opatrznościowo Maggie z tacą i ciągle się uśmiechając, stanęła nad nami, a ja 
kupiłem dwie 
porcje lodów czekoladowych.
Zaledwie zdążyłem się do nich zabrać, kiedy spostrzegłem, że jesionka przede mną 
zmieniła 
pozycję. Mały człowieczek najwidoczniej miał zamiar przystąpić do ponownego 
ataku. Jego oczy 
były tak samo lodowate jak poprzednio.
– Wiedziałem – powiedział – od początku wiedziałem, że pan jest na złym tropie.
– Ach, tak.
– Tak. Od pięćdziesięciu lat mam do czynienia ze zwierzętami i nigdy się tak nie 
zachowują, 
kiedy są chore na żołądek.
– Doprawdy? Może ma pan rację.
Mały człowieczek uniósł się w fotelu tak, że przez chwilę myślałem, że się na 
mnie rzuci. 
Podniósł palec wskazujący.
– Przede wszystkim zwierzę chore na żołądek oddaje zawsze twardy stolec.
– Ach, tak.
– A jeśli pan się zastanowi, to pan sobie przypomni, że ona miała miękki, bardzo 
miękki.
– Tak, może tak – odparłem, spiesznie spoglądając z ukosa na Helen. Oto, czego 
mi było 
trzeba, żeby ukoronować romantyczną atmosferę.
Sapnął, odwrócił się i powtórnie, jakby to był zamierzony efekt sceniczny, 
pogrążyliśmy się 
w ciemności. Zaraz potem rozległ się przeraźliwy hałas. Drżąc, wsunąłem się 
głębiej w fotel, 
kiedy nagle pomyślałem, że coś jest nie w porządku. Co ma znaczyć ta przeraźliwa 
kowbojska 
muzyka? W tym momencie pojawił się na ekranie tytuł filmu: Strzelcy Arizony.
Przerażony odwróciłem się do Helen.
– Co się dzieje? Przecież miał być film o Szkocji? Po to tutaj przyszliśmy.
– Pewno miał być – Helen urwała i spojrzała na mnie z uśmiechem. – Ale obawiam 
się, że go 
nie będzie. Filmy dodatkowe często są zmieniane bez ostrzeżenia. I nikomu to 
nigdy nie 
przeszkadza.
Opadłem bezwładnie na fotel. Znowu to samo. W „Reniston” brak dansingu, a 
dzisiaj 
zmieniony film. Byłem genialny na swój sposób.
– Bardzo mi przykro – powiedziałem. – Mam nadzieję, że nie jest pani zbyt 
rozczarowana.
Potrząsnęła głową.
– Wcale a wcale. Zresztą poczekajmy, może ten film nie będzie znowu taki zły.
Ale kiedy zaczął się rozwijać dobrze znany wątek filmu kowbojskiego, straciłem 
wszelką 
nadzieję. Znowu niepowodzenie. Patrzyłem apatycznie, jak szeryf galopuje ze swym 
oddziałem 
po raz czwarty koło tej samej skały, i byłem zupełnie nie przygotowany na 
ogłuszającą kanonadę 
strzałów, która nagle wybuchła. Podskoczyłem i nawet Gobber obudził się ze swego 
snu.
– Hola, dalej, naprzód! – zaczął wrzeszczeć, prostując się i machając rękami. 
Jakiś backhand 
koło mojej głowy rzucił mnie na ramię Helen, a kiedy zacząłem ją przepraszać, 
spostrzegłem 
znowu to samo co poprzednio: skrzywienie ust i zmarszczenie brwi. Ale tym razem 
nie udało jej 
się zapanować nad twarzą i zaczęła się cicho, niepohamowanie śmiać.
Nigdy jeszcze nie widziałem, żeby dziewczyna tak się śmiała. Jakby o tym marzyła 
przez 
dłuższy czas. Całkowicie się temu poddała, z głową odrzuconą do tyłu, z 
wyprostowanymi 
nogami i z rękami bezwładnie zwisającymi po bokach. Trwało to dość długo, aż 
wreszcie, kiedy 
naśmiała się do syta, spojrzała na mnie.
– Wie pan co – powiedziała, kładąc mi rękę na ramieniu – a może następnym razem 
poszlibyśmy na spacer?
Usiadłem. Gobber znowu zasnął, a jego chrapanie, głośniejsze niż przedtem, 
konkurowało 
z krzykami i wrzawą dolatującą z ekranu. Nadal jednak nie miałem pojęcia, kim 
może być 
człowieczek przede mną, i czułem, że jeszcze ze mną nie skończył. Zegar nadal 
wskazywał 
czwartą dwadzieścia. Maggie nadal wpatrywała się w nas, a mnie po krzyżu 
spływała strużka 
potu.
Otoczenie nie było takie, o jakim marzyłem, ale co tam. Najważniejsze, że będzie 
następny 
raz.
Rozdział trzydziesty drugi
Siegfried miał zwyczaj skubać płatek ucha i spoglądać pustym wzrokiem w 
przestrzeń, kiedy 
był zajęty. Robił to teraz, drugą ręką krusząc kromkę chleba nad talerzem.
Zwykle nie przeszkadzałem szefowi w jego medytacjach, a ponadto chciałem wyjść 
na 
poranny obchód, lecz złowrogi wyraz jego twarzy skłonił mnie do nawiązania 
rozmowy.
– Masz jakiś problem? Coś cię trapi?
Siegfried powoli odwrócił głowę i przez chwilę spoglądał na mnie bezmyślnie, 
zanim mnie 
poznał. Przestał tarmosić ucho, wstał, podszedł do okna i spojrzał na pustą 
ulicę.
– Istotnie, James, istotnie. Prawdę mówiąc, właśnie chciałem zasięgnąć twojej 
rady. Chodzi 
o list, który otrzymałem dziś rano.
Niecierpliwie zaczął grzebać w kieszeniach, wyciągając chusteczki, termometry, 
zmięte 
banknoty, listy wizyt, aż wreszcie znalazł długą niebieską kopertę.
– Masz, czytaj.
Otworzyłem kopertę i szybko przejrzałem tekst. Ze zdziwieniem spojrzałem na 
Siegfrieda.
– Przepraszam, ale nie rozumiem. Piszą tutaj tylko, że H. W. St. J. Ransom, 
generał major, 
z przyjemnością spotka się z tobą w sobotę na wyścigach w Brawton. To przecież 
żaden kłopot, 
prawda? Lubisz wyścigi.
– Ach, to nie jest takie proste – rzekł Siegfried, znów łapiąc swoje ucho. – To 
rodzaj 
rozmowy kwalifikacyjnej. Generał Ransom to jedna z grubych ryb w Północno-
Zachodnim 
Okręgu Jeździeckim i przyprowadzi w sobotę jednego ze swoich kolegów, żeby mnie 
wypróbować. Chcą sprawdzić moje umiejętności.
Widocznie wyglądałem na wystraszonego, ponieważ roześmiał się.
– Słuchaj, lepiej zacznę od początku. I będę się streszczał. Zarząd Północno-
Zachodniego 
Okręgu Jeździeckiego szuka lekarza weterynarii, który nadzorowałby wszystkie 
spotkania. 
Wiesz, że miejscowy lekarz jest obecny podczas wyścigów w jego mieście, a 
ponadto przyjeżdża 
na wezwanie, jeśli jakiś koń zostanie ranny, ale to co innego. Nadzorujący 
weterynarz będzie 
rozpatrywał przypadki podejrzeń o doping i tym podobne sprawy – prawdę mówiąc, 
musi być 
wybitnym specjalistą. Podobno uważają, że ja mógłbym być odpowiednim kandydatem 
na to 
stanowisko – stąd to sobotnie spotkanie. Znam starego Ransoma, ale nigdy nie 
spotkałem jego 
kolegi. Chodzi o to, żeby spędził ze mną dzień na wyścigach i mógł ocenić moje 
umiejętności.
– Jeśli dostaniesz tę pracę, to będziesz musiał zrezygnować z praktyki? – 
spytałem. Na samą 
myśl o takiej ewentualności zimny dreszcz przebiegł mi po plecach.
– Nie, nie, ale musiałbym jakieś trzy dni w tygodniu spędzać na wyścigach i 
zastanawiam 
się, czy to nie byłoby zbyt absorbujące.
– No, nie wiem. – Dopiłem kawę i odsunąłem krzesło. – Nie mogę ci niczego 
radzić. Nie 
mam wiele doświadczenia z końmi i nie interesują mnie wyścigi. Musisz sam podjąć 
decyzję. 
Jednak często mówiłeś, że chciałbyś specjalizować się w leczeniu koni, a ponadto 
lubisz wyścigi.
– Masz całkowitą rację, James, lubię. I nie ma wątpliwości, że bardzo przydałyby 
się nam 
dodatkowe pieniądze. Właśnie o czymś takim marzy każdy weterynarz: stały 
kontrakt, regularne 
dochody, uniezależniające go od rachunków płaconych przez farmerów. – Odwrócił 
się od okna. 
– No nic, w sobotę pojadę z nimi na wyścigi do Brawton i zobaczymy, co z tego 
wyniknie. Ty też 
musisz pojechać.
– Ja! Dlaczego?
– No cóż, w liście jest napisane: „i osoba towarzysząca”.
– Chyba mieli na myśli kobietę. Na pewno zabiorą swoje żony.
– Nieważne, co mieli na myśli, James, jedziesz ze mną. Dzień odpoczynku oraz 
trochę 
darmowego żarcia i gorzałki dobrze ci zrobi. Tristan utrzyma fort przez te kilka 
godzin.
W sobotę, około południa, usłyszałem dzwonek do drzwi. Idąc korytarzem, bez 
trudu 
rozpoznałem gości za przeszklonymi drzwiami.
Generał Ransom był niski i przysadzisty, z zadziwiająco czarnymi wąsami 
sterczącymi 
agresywnie nad górną wargą. Pułkownik Tremayne był wysoki, orlonosy i 
przygarbiony, ale 
emanował takim samym, niemal namacalnym autorytetem, typowym dla człowieka 
nawykłego 
do wydawania rozkazów. Za nimi, na dolnym stopniu, stały dwie ubrane w tweedy 
kobiety.
Otworzyłem drzwi, odruchowo prostując się i trzaskając obcasami pod presją ich 
przenikliwych, pozbawionych uśmiechu spojrzeń.
– Pan Farnon! – warknął generał. – Sądzę, że nas oczekuje.
Cofnąłem się o krok i otworzyłem drzwi.
– Och tak, z pewnością, bardzo proszę wejść.
Obie kobiety weszły pierwsze, pani Ransom równie przysadzista, pulchna i 
wyglądająca 
jeszcze groźniej od męża, a za nią pani Tremayne, o wiele młodsza i atrakcyjna, 
o chłodnej 
urodzie. Wszyscy kompletnie mnie zignorowali, oprócz pułkownika, który szedł na 
końcu 
i zmierzył mnie rybim spojrzeniem.
Powiedziano mi, żebym poczęstował ich sherry, więc kiedy znaleźliśmy się w 
pokoju 
stołowym, zacząłem nalewać trunek z karafki. Napełniłem do połowy drugi 
kieliszek, kiedy 
wszedł Siegfried. Rozlałem trochę sherry. Mój szef naprawdę wystroił się na tę 
wizytę. Włożył 
nienagannie dopasowany garnitur, podobny do uniformu kawalerzysty, jego 
pociągła, 
grubokoścista twarz była starannie wygolona, a mały, jasny wąsik równo 
przystrzyżony. 
Wchodząc, uchylił nowiutki melonik, a ja odstawiłem karafkę i spojrzałem z dumą 
na Siegfrieda. 
Może w jego rodzinie nie było książąt czy choćby hrabiów, lecz przy nim obaj 
oficerowie 
wyglądali zupełnie pospolicie i trochę niechlujnie.
W sposobie, w jaki generał zwrócił się do Siegfrieda, było coś niemal 
przypochlebnego.
– Farnon, mój drogi przyjacielu, jak się masz? Miło cię widzieć. Pozwól, że cię 
przedstawię: 
moja żona, pani Tremayne, pułkownik Tremayne.
Ku memu zdumieniu pułkownik, zdołał skrzywić się w uśmiechu, ale najbardziej 
interesowała mnie reakcja pań. Pani Ransom spojrzawszy na pochylającego głowę w 
ukłonie 
Siegfrieda, po prostu rozpłynęła się ze szczęścia. To niewiarygodne, że ta 
niezdobyta forteca 
mogła rozsypać się przy pierwszym strzale, ale tak było: surowe linie zniknęły z 
jej twarzy, 
pozostawiając szeroki, oniemiały uśmiech, z którym wyglądała jak miła babunia.
Reakcja pani Tremayne była inna, lecz nie mniej dramatyczna. Zdawała się kurczyć 
pod 
spojrzeniem jego szarych oczu, a jej twarz wykrzywił bolesny grymas. Opanowała 
się ogromnym 
wysiłkiem woli, lecz kiedy Siegfried znów obrócił się do oficerów, patrzyła na 
niego pożądliwym 
okiem.
Zacząłem energicznie rozlewać sherry do kieliszków. Do licha, znów to samo. Bez 
żadnych 
starań z jego strony. Tylko na nie popatrzył. Do diabła, to nie w porządku.
Wypiwszy sherry, wyszliśmy i usadowiliśmy się w roverze Siegfrieda, nad którym 
mocno 
popracowano od czasu nieszczęsnej kolizji minionego lata. Rezultat robił 
wrażenie. Samochód, 
przy którym Tristan spędził cały ranek ciężkich robót ze szmatą i wiadrem, lśnił 
jak lustro. 
Siedzący za kierownicą Siegfried, odjeżdżając, pozdrowił brata uniesioną ręką. 
Nie mogłem 
pozbyć się myśli, że jedyną niepasującą tu osobą byłem ja, ściśnięty niewygodnie 
na 
dodatkowym foteliku, twarzą do obu wojskowych siedzących sztywno na tylnym 
siedzeniu 
i trzymających w rękach meloniki. Ulokowana między nimi pani Tremayne z 
uwielbieniem 
wpatrywała się w tył głowy Siegfrieda.
Zjedliśmy lunch na miejscu, przy czym Siegfried z apetytem konsumował wędzonego 
łososia, kurczaka na zimno i szampana. Nie ulegało wątpliwości, że posiłek był 
jego wielkim 
sukcesem towarzyskim: ze znawstwem dyskutował z mężczyznami o wyścigach, a przed 
ich 
żonami roztaczał cały swój wdzięk. Twarda pani Ransom wprost tajała. Nie ulegało 
wątpliwości, 
że gdyby nowa praca zależała od jego zachowania, głosowanie mogłoby dać tylko 
jeden wynik.
Po lunchu poszliśmy do padoku, gdzie obejrzałem sobie konie prezentowane przed 
pierwszym wyścigiem. Widziałem, jak Siegfried rozkwita na widok tej sceny; 
gęstych tłumów, 
pokrzykujących bukmacherów, paradujących rumaków, małych i krzepkich, ubranych w 
barwne 
stroje dżokejów, rozmawiających z trenerami. Wypity podczas lunchu szampan 
wprawił go 
w znakomity nastrój, tak że stanowił idealny wizerunek człowieka przekonanego o 
tym, że ten 
dzień przyniesie mu wielki sukces.
Merryweather, miejscowy weterynarz, dołączył do nas przed pierwszym wyścigiem. 
Siegfried słabo go znał i właśnie rozmawiali po zakończeniu biegu, kiedy na 
maszcie pojawił się 
znak: „potrzebny weterynarz”. Jakiś człowiek podbiegł do Merryweathera.
– Ten koń, który poślizgnął się na ostatnim zakręcie, upadł i nie wygląda na to, 
żeby mógł 
wstać.
Weterynarz ruszył do samochodu, stojącego w pogotowiu niedaleko toru.
– Chcecie pojechać ze mną? – zapytał nas.
Siegfried spojrzał pytająco na resztę towarzystwa i otrzymał przyzwalające 
skinienia. 
Pospieszyliśmy za naszym kolegą po fachu.
Po kilku sekundach pędziliśmy już po torze do ostatniego zakrętu. Merryweather, 
kurczowo 
ściskając kierownicę podskakującego pojazdu, mruczał jakby do siebie:
– Do diabła, mam nadzieję, że to nie złamanie – jeśli jest coś, czego naprawdę 
nienawidzę, to 
dobijania koni.
Kiedy dotarliśmy na miejsce, sprawa nie wyglądała dobrze. Smukły wierzchowiec 
leżał 
nieruchomo na boku, tylko jego klatka piersiowa poruszała się w ciężkim oddechu. 
Dżokej, 
brocząc krwią z rozciętego czoła, klęczał przy nim.
– Jak pan myśli, sir? Czy złamał sobie nogę?
– Muszę go obejrzeć.
Merryweather zaczął obmacywać wyciągnięte kończyny, wodząc silnymi palcami po 
jednej 
kości za drugą, ostrożnie badając stawy pęciny, kolana i barku.
– To nic takiego. Na pewno nie ma złamania. – Nagle wskazał na łeb zwierzęcia. – 
Spójrzcie 
na jego oczy.
„Popatrzyliśmy; były zamglone i dostrzegliśmy słaby lecz wyraźny oczopląs.
– Wstrząs mózgu? – mruknął Siegfried.
– Właśnie, po prostu uderzył się w łeb. – Merryweather wstał z klęczek; od razu 
poweselał. – 
Chodźcie, popchniemy go trochę. Myślę, że przy odrobinie pomocy powinien stanąć 
na nogach.
W tłumie znalazło się wielu chętnych do pomocy i konia bez trudu przetoczono 
tak, że 
siedział na zadzie z wyciągniętymi przed siebie przednimi nogami. Spędziwszy 
kilka minut w tej 
pozycji, zdołał podnieść się i stał, chwiejąc się lekko. Stajenny odprowadził go 
do stajni. 
Merryweather roześmiał się.
– No, nie było tak źle. To dobry koń. Myślę, że jak odpocznie, odzyska formę.
Siegfried chciał coś odpowiedzieć, kiedy zza ogrodzenia usłyszeliśmy jakieś 
ciche 
nawoływanie. Spojrzeliśmy w tym kierunku i ujrzeliśmy jakiegoś krępego 
mężczyznę, 
z czerwoną twarzą, wzywającego nas gestem dłoni.
– Hej, wy! – wołał ten człowiek. – Chodźcie tu na chwilę!
Podeszliśmy. W obliczu nieznajomego było coś, co wyraźnie zaintrygowało 
Siegfrieda. 
Spojrzał uważnie na uśmiechniętą, nalaną twarz, na tłuste, czarne loki opadające 
na czoło i wydał 
okrzyk radości.
– Boże dopomóż! Stewie Brannon! Hej, James; chodź tu i poznaj jeszcze jednego 
kolegę – 
chodziliśmy razem do college’u!
Siegfried wiele mi opowiadał o Stewiem Brannonie. Prawdę mówiąc tyle, iż 
wydawało mi 
się, że ściskam rękę staremu, dobremu znajomemu. Czasem, kiedy mieliśmy na to 
ochotę, 
siedzieliśmy z Siegfriedem przy kieliszku prawie do samego świtu, wspominając 
dawne czasy 
i barwne postacie, jakie napotkaliśmy w życiu. Pamiętałem, jak opowiadał mi, że 
wyprzedził 
Stewiego mniej więcej w połowie studiów i ukończył je, kiedy tamten był jeszcze 
na trzecim 
roku. Siegfhed opisał go jako kompletnie pozbawionego ambicji, leniwego, 
wiecznie 
niedogolonego i nie domytego faceta; idealny obraz człowieka skazanego na 
życiową klęskę. 
Jednak miał w sobie coś ujmującego; dziecięcą niewinność, ogromną i niekłamaną 
życzliwość 
dla innych ludzi, niezmiennie dobry humor.
Siegfried zawołał do Merryweathera:
– Może zechce pan przeprosić w naszym imieniu towarzystwo? Tu jest ktoś, z kim 
muszę 
porozmawiać. Wrócę za kilka minut.
Merryweather pomachał nam ręką, wsiadł do samochodu i odjechał, a my przeszliśmy 
za 
ogrodzenie toru. Siegfried chwycił tłuściocha za ramię. – No, Stewie, gdzie tu 
można wypić 
kielicha?
Rozdział trzydziesty trzeci
Weszliśmy do długiego, niskiego baru pod trybunami, gdzie doznałem lekkiego 
szoku. 
Wystrój był więcej niż skromny i niewiele różnił się od zagrody dla koni. 
Jedzono i pito 
przeważnie na stojąco, a jadłospis zdawał się składać głównie z ciastek i 
hamburgerów.
Siegfried przedarł się do kontuaru i wziął trzy szklaneczki whisky. Usiedliśmy 
przy jednym 
z nielicznych wolnych stolików – chybotliwym meblu z metalowym blatem. Przy 
sąsiednim stole 
jakiś facet o twarzy niebudzącej zaufania studiował „Pink ‘Un”, tęgo pociągając 
piwo i wściekle 
żując wieprzowinę na zimno.
– Powiedz, stary – zaczął Siegfried. – Co robiłeś przez ostatnie sześć lat?
– No więc – odparł Stewie, machinalnie opróżniając jednym haustem swoją 
szklankę. – 
Przystąpiłem do egzaminów wkrótce po twoim wyjeździe i wcale nie poszło mi tak 
źle, 
naprawdę. Zaliczyłem obydwa za pierwszym podejściem, a potem miałem trochę 
kłopotów ze 
stażem, ale cztery lata temu wypuszczono mnie na te biedne, niczego 
niepodejrzewające 
zwierzęta. Od tego czasu kręciłem się po świecie. Północ, południe, a nawet 
sześć miesięcy 
w Irlandii. Usiłowałem znaleźć jakieś miejsce, gdzie można zarobić na życie. 
Trzy czy cztery 
funty tygodniowo to niezbyt wiele, kiedy masz rodzinę na utrzymaniu.
– Rodzinę? A więc jesteś żonaty?
– I to jak. Pamiętasz małą Meg Hamilton, przychodziłem z nią na potańcówki w 
college’u. 
Pobraliśmy się, kiedy byłem na ostatnim roku. Teraz mamy pięcioro dzieci i 
szóste w drodze.
Siegfried zakrztusił się whisky.
– Pięcioro! Rany boskie, Stewie!
– Ach, to naprawdę cudowne, Siegfriedzie. Pewnie zastanawiasz się, jak 
zdołaliśmy wyżyć. 
No, nie mogę ci powiedzieć. Sam nie wiem. Jednak jakoś utrzymywaliśmy się na 
powierzchni 
i byliśmy szczęśliwi. Myślę, że teraz już będzie dobrze. Kilka miesięcy temu 
zaczepiłem się 
w Hensfield i nieźle sobie radzę. Wiążemy koniec z końcem, a to najważniejsze.
– Hensfield, tak? – mruknął Siegfried. Wyobraziłem sobie ponure, robotnicze 
miasteczko. 
Sterta osypujących się cegieł, najeżona kominami fabryk. To było inne oblicze 
Yorkshire. – 
Pewnie leczysz głównie małe zwierzęta?
– Och, tak. Zarabiam na chleb, niemal wyłącznie uwalniając lokalne kocury od 
męskości. 
Dzięki mnie miejscowe kocie damy mogą spokojnie spacerować po ulicach.
Siegfried roześmiał się i lekko złapał za ramię przebiegającą obok nas kelnerkę. 
Odwróciła 
się, groźnie marszcząc brwi i szykując ciętą uwagę, ale zobaczywszy go, 
uśmiechnęła się.
– Tak, sir?
Siegfried przez chwilę zaglądał jej poważnie w oczy, wciąż trzymając ją za 
ramię. Potem 
powiedział spokojnie:
– Czy byłaby pani tak uprzejma i przyniosła nam trzy duże whisky, a potem 
powtarzała to 
zamówienie, gdy tylko będziemy mieli puste szklaneczki? Może pani to zrobić?
– Oczywiście, sir.
Kelnerka była po czterdziestce, ale czerwieniła się jak młoda dziewczyna.
Stewie zatrząsł się od tłumionego śmiechu.
– Farnon, ty stary łobuzie. Miło widzieć, że wcale się nie zmieniłeś.
– Naprawdę? To chyba dobrze, no nie?
– A najśmieszniejsze jest to, że chyba wcale nie próbowałeś.
– Czego? Czego nie próbowałem?
– Ach, niczego. Zapomnij o tym. Oto nasza whisky.
Mówili bez końca przy kolejnych drinkach. Nie wtrącałem się – siedziałem w 
milczeniu, 
chłonąc ich zabawną euforię i raz po raz cichcem podsuwając mój kieliszek 
Stewiemu, który 
opróżniał go jednym sprawnym ruchem ręki.
Gdy Siegfried opisywał swoją karierę, uderzył mnie całkowity brak zawiści u jego 
kolegi. 
Z przyjemnością słuchał o powiększającej się praktyce, miłym domu, asystencie. 
Siegfried 
opisywał przyjaciela jako pulchnego, ale mimo wielu ciężkich lat za sobą, Stewie 
był teraz po 
prostu gruby. Słyszałem też o jego płaszczu; to był tak zwany „marynarski 
kubrak”, będący jego 
jedynym okryciem przez okres college’u. Już wtedy nie wyglądał najlepiej, ale 
teraz, popękany 
w szwach od nadmiaru ciała właściciela, był w opłakanym stanie.
– Słuchaj, Stewie. – Siegfried machinalnie bawił się swoją szklaneczką. – Jestem 
pewien, że 
nieźle ci się wiedzie w Hensfield, ale gdyby przypadkiem coś poszło nie tak, mam 
nadzieję, że 
zwrócisz się do mnie bez wahania. Wiesz, że do Darrowby nie jest tak daleko. No 
tak. – Przerwał 
i przełknął łyk whisky. – U ciebie wszystko w porządku? Jeśli potrzeba ci forsy, 
to mam przy 
sobie parę groszy.
Stewie osuszył chyba dziesiątą szklaneczkę whisky i z udawaną złością spojrzał 
na starego 
przyjaciela.
– Miły z ciebie facet, Siegfriedzie, ale dziękuję. Jak powiedziałem jakoś 
wiążemy koniec 
z końcem i wszystko gra, jednak doceniam twój gest – zawsze byłeś miły. Dziwny, 
ale miły.
– Dziwny? – zainteresował się Siegfried.
– Nie, nie dziwny. To złe określenie. Inny. Właśnie, byłeś piekielnie inny.
– Inny? – dociekał Siegfried, przełykając whisky, jakby już dawno przestała mu 
smakować. – 
Jestem pewny, że się mylisz, Stewie.
– Nie przejmuj się tym – rzekł Stewie i wyciągnął rękę nad stołem, chcąc klepnąć 
przyjaciela 
w ramię. Jednak źle ocenił odległość i zamiast tego strącił Siegfriedowi melonik 
z głowy. 
Nakrycie potoczyło się pod nogi mężczyzny przy sąsiednim stoliku.
Podczas naszej rozmowy byłem świadkiem, jak ów dżentelmen wypadł z baru, po czym 
powoli wrócił do lektury „Pink ‘Un” i wściekłych ataków na jedzenie i picie. 
Teraz spojrzał na 
kapelusz. Jego twarz odzwierciedlała frustrację zrodzoną z nadmiaru piwa, 
przytwardej pieczeni 
i źle zainwestowanych pieniędzy. Konwulsyjnie kopnął nogą melonik i natychmiast 
poczuł się 
lepiej.
Mocno wgięty kapelusz przyfrunął do Siegfrieda, który złapał go i z 
niewzruszonym 
spokojem umieścił z powrotem na głowie. Wcale nie wyglądał na rozzłoszczonego; 
najwidoczniej uznał reakcję faceta za zupełnie normalną.
Wszyscy wstaliśmy i trochę zdziwiło mnie lekkie kołysanie i falowanie otoczenia. 
Kiedy 
ustało, przeżyłem kolejny szok; wielki bar był prawie pusty. Dystrybutory piwa 
były nakryte 
białymi pokrowcami. Barmanki zbierały puste szkło.
– Stewie – rzekł Siegfried. – Koniec spotkania. Zdajesz sobie sprawę z tego, że 
siedzieliśmy 
tu przez ponad dwie godziny?
– Było bardzo miło. Lepsze to niż oddawać ciężko zarobiony grosz bukmacherom.
Stewie wstał, chwycił się stołu i przez kilka sekund stał, mrugając oczami.
– Jest jeszcze coś – powiedział Siegfried. – Moi znajomi. Przyjechałem tu z nimi 
i pewnie 
zastanawiają się, gdzie mnie wcięło. Powiem ci coś; chodź ich poznać. Wybaczą 
mi, kiedy 
dowiedzą się, że nie widzieliśmy się przez kilka lat.
Dotarliśmy do padoku. Ani śladu generała i reszty towarzystwa. W końcu 
znaleźliśmy ich na 
parkingu, stojących z poważnymi minami wokół rovera. Większość wozów zniknęła. 
Siegfried 
bez wahania ruszył w kierunku samochodu; jego zdeformowany melonik był mocno 
przekrzywiony.
– Przepraszam, że państwa opuściłem, ale stało się coś cudownego. Chciałbym 
przedstawić 
państwu pana Stewarta Brannona, mojego kolegę po fachu i bardzo dobrego 
przyjaciela.
Cztery pary oczu zmierzyły Stewiego pustym spojrzeniem. Jego szeroka, nalana 
twarz była 
jeszcze bardziej czerwona, pokryta kroplami potu i rozciągnięta w uśmiechu. 
Zauważyłem, że 
kiepsko mu poszło z zapinaniem grubego płaszcza: u góry pozostała jedna wolna 
dziurka, 
a u dołu jeden nie zapięty guzik. To nadawało wytartemu i wyświechtanemu okryciu 
jeszcze 
bardziej groteskowy wygląd.
Generał skinął głową, pułkownik jakby zgrzytnął zębami, a panie wyraźnie 
zesztywniały 
i odwróciły wzrok.
– Tak, tak – mruknął generał. – Jednak czekamy tu już od jakiegoś czasu i 
chcielibyśmy 
wrócić do domu.
Wysunął dolną szczękę i nastroszył wąs. Siegfried machnął ręką.
– Oczywiście, oczywiście, to się rozumie. Już jedziemy.
Obrócił się do Stewiego.
– No cóż, żegnaj, stary przyjacielu. Wkrótce znów się zobaczymy. Zadzwonię do 
ciebie.
Zaczął grzebać w kieszeniach marynarki, szukając kluczyka. Z początku robił to 
bardzo 
wolno, ale stopniowo przyspieszał. Przetrząsnąwszy kieszenie piąty raz, 
znieruchomiał, zamknął 
oczy i najwidoczniej popadł w głęboką zadumę. Potem, jakby postanawiając robić 
wszystko 
systematycznie, zaczął kolejno opróżniać kieszenie, wykorzystując maskę 
samochodu jako stół, 
a moje przeczucie nadchodzącego nieszczęścia rosło wraz ze stertą drobiazgów.
Martwiłem się nie tylko brakiem kluczyka. Siegfried wypił za dużo whisky, która 
teraz 
zaczynała działać z typowym dla tego trunku opóźnieniem. Chwiał się lekko na 
nogach, 
zdeformowany melonik przekrzywił mu się na głowie, a wyciągane z kieszeni i 
obrzucane 
mętnym wzrokiem przedmioty raz po raz wypadały mu z rąk.
Złapał za ramię przechodzącego obok faceta z wózkiem i miotłą.
– Słuchaj pan, chcę żeby pan coś dla mnie zrobił. Oto pięć szylingów.
– Dobrze, proszę pana – odparł tamten, chowając pieniądze do kieszeni. – Co mam 
dla pana 
zrobić?
– Znaleźć mój kluczyk do samochodu. Mężczyzna spojrzał pod nogi.
– Zrobię, co będę mógł. Upuścił je pan gdzieś tutaj?
– Nie, nie. Nie mam pojęcia, gdzie je zgubiłem – machnął ręką Siegfried. – 
Pewnie gdzieś na 
torze.
Mężczyzna przez chwilę patrzył tępym wzrokiem, a potem spojrzał na akry 
zaśmieconej 
trawy, pokrytej dywanem wyrzuconych kuponów i podartych biletów. Odwrócił się do 
Siegfrieda 
i nagle zachichotał, po czym odszedł, nie przestając się śmiać.
Zerknąłem na resztę towarzystwa. W ponurym milczeniu obserwowali poszukiwania i 
wcale 
nie wyglądali na rozbawionych. Generał eksplodował pierwszy.
– Wielkie nieba, Farnon, masz ten przeklęty kluczyk, czy nie? Jeśli go zgubiłeś, 
to lepiej 
postarajmy się o inny środek transportu. Nie możemy kazać paniom stać tu w 
nieskończoność.
Z boku rozległo się uprzejme chrząknięcie. Stewie wciąż tu był. Podszedł do 
przyjaciela 
i szepnął mu coś do ucha. Siegfried z wdzięcznością uścisnął mu dłoń.
– Na Boga, Stewie, jak to miło z twojej strony! Uratowałeś sytuację. – Odwrócił 
się do 
pozostałych. – Nie ma powodu do niepokoju – pan Brannon uprzejmie zaproponował 
nam swój 
środek transportu. Musi tylko wziąć samochód z innego parkingu.
Triumfalnie pokazał na opięty marynarski płaszcz, zmierzający niepewnym krokiem 
do 
wyjścia.
Siegfried starał się prowadzić miłą konwersację, ale rozmowa się rwała. Nikt nie 
reagował na 
jego błyskotliwe uwagi i nagle Siegfried umilkł w pół słowa, widząc na twarzy 
generała 
wściekłość pomieszaną z niedowierzaniem. Wrócił Stewie.
Przyjechał maleńkim austinem siedem, jeszcze pomniejszonym przez masywną postać 
kierowcy. Po plamach rdzy wyłażących spod farby i popękanych oknach poznałem, iż 
musiał to 
być jeden z pierwszych modeli, „sportowy wóz”, którego maska już dawno rozpadła 
się i została 
zastąpiona prowizoryczną płócienną plandeką, przywiązaną niezliczonymi sznurkami 
do 
metalowych zaczepów.
Stewie wygramolił się, z trudem otworzył tylne drzwiczki i z cichą dumą skłonił 
głowę. 
Wskazał gestem stertę worków leżących w miejscu, gdzie powinno być siedzenie 
pasażera; z tyłu 
również nie było foteli, tylko parę drewnianych skrzynek z różnokolorowymi 
etykietami 
zachwalającymi „Najlepsze amerykańskie jabłka”. Ze skrzyń wysypywał się stos 
buteleczek 
z lekarstwami, stetoskopów, pudrów i strzykawek.
– Pomyślałem, że jeśli nakryjemy skrzynki workami...
– zaczął Stewie.
Generał nie pozwolił mu skończyć.
– Do diaska, czy to ma być żart? – Twarz miał czerwoną, a żyły na karku 
niebezpiecznie 
nabrzmiałe. – Chcesz obrazić mojego przyjaciela i te panie? Za to popołudnie 
należałoby cię 
wychłostać, Farnon. Właśnie tak – wychłostać!
Przerwał mu nagły ryk silnika rovera. Pułkownik, zaradny jak przystało oficerowi 
w jego 
randze, zwarł przewody w stacyjce. Na szczęście drzwi nie były zamknięte.
Damy usiadły z tyłu razem z pułkownikiem, a ja przycupnąłem na moim foteliku. 
Generał 
odzyskał panowanie nad sobą.
– Wsiadaj! Ja poprowadzę! – warknął na Siegfrieda, jakby miał przed sobą tępego 
kaprala.
Jednak Siegfried powstrzymał go uniesioną dłonią.
– Jeszcze chwilę – wymamrotał. – Szyba jest bardzo brudna. Przetrę ją trochę.
Panie obserwowały go w milczeniu, gdy chwiejnym krokiem poszedł do tyłu i zaczął 
grzebać 
w bagażniku. Z ich oczu zniknął błysk uwielbienia. Nie wiem, dlaczego Siegfried 
wpadł na ten 
pomysł; może jego zamroczony oparami whisky umysł uznał, że powinien odzyskać 
pozycję 
kompetentnego i przydatnego członka wyprawy.
Jednak ta próba spełzła na niczym; rezultat był opłakany. Wytarł szybę zdechłą 
kurą.
Kilka tygodni później znów siedzieliśmy przy śniadaniu, gdy Siegfried, czytając 
gazetę nad 
trzecią filiżanką kawy, powiedział do mnie:
– Ach, widzę, że Herbert Jarvis MRCVS, były kapitan RAVC, został inspektorem 
weterynarii w Północno-Zachodnim Okręgu Jeździeckim. Znam Jarvisa. Miły facet. 
Właściwy 
człowiek do takiej roboty.
Spojrzałem na szefa, szukając śladu żalu lub rozczarowania. Nie znalazłem.
Siegfried odstawił filiżankę, otarł usta serwetką i odetchnął z zadowoleniem.
– Wiesz co, James, wszystko jest jak należy. Starego Stewiego zesłała nam sama 
Opatrzność, 
niebiosa czy cokolwiek chcesz. Nie było mi pisane otrzymać tę pracę i byłbym 
cholernie 
nieszczęśliwy, gdybym ją podjął. Chodź, stary, jedziemy na wzgórza.