Minigry sportowe dla najmłodszych Przewodnik metodyczny Andrzej Jopkiewicz Piotr Wróblewski Minigry sportowe dla najmłodszych Przewodnik metodyczny Kielce 1996 Wydział Pedagogiczny Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego ul. Krakowska 11, 25-029 Kielce Instytut Technologii Eksploatacji ul. Pułaskiego 6, 26-600 Radom Spis treści Wstęp Andrzej Jopkiewicz, Piotr Wróblewski Minigry sportowe dla najmłodszych Przewodnik metodyczny Recenzent: prof. zw. dr Tadeusz Ulatowski Copyright by Instytut Technologii Eksploatacji Radom, Wydział Pedagogiczny WSP w Kielcach 1996 ISBN 83-86148-28-4 Opracowanie wydawnicze: Joanna Iwanowska, Agnieszka Cholewa, Andrzej Kirsz Wydawnictwo i Zakład Poligrafii Instytutu Technologii Eksploatacji 26-600 Radom. ul. Pułaskiego 6, tel. centr. 442-41 1. Wybrane zagadnienia z zakresu teorii i praktyki sportowych gier zespołowych .............................................................................................. 9 1.1. Ogólna charakterystyka sportowych gier zespołowych ...................... 9 1.2. Nauczanie sportowych gier zespołowych w szkole ........................... 10 1.3. Zabawy i gry ruchowe w procesie wychowania fizycznego i treningu sportowego dzieci i młodzieży .......................................................... 12 1.4. Metody, formy i zasady nauczania stosowane w sportowych grach zespołowych ...................................................................................... 14 1.5. Organizacja zawodów i systemy rozgrywek ...................................... 19 1.6. Zasady fair play .................................................................................. 27 2. Podstawowe wiadomości dotyczące rozwoju motorycznego dzieci i młodzieży ................................................................................................. 29 2.1. Ogólna charakterystyka rozwoju motorycznego człowieka w procesie ontogenezy ......................................................................................... 29 2.2. Rozwój motoryczny w okresie przedszkolnym i młodszym szkolnym ............................................................................................ 32 3. Uwagi praktyczne w zakresie realizacji minigier sportowych w szkole ..................................................................................................... 35 3.1- Podstawowe pojęcia używane w zabawach i minigrach sportowych ............................................................................................... 35 3-2. Planowanie pracy w zakresie kultury fizycznej w szkole .................. 38 j.3. Program kultury fizycznej w klasach I-V w zakresie minigier sportowych ............................................................................................... 47 • Dwa ognie usportowione .......................................................................... 53 Zabawy i gry przygotowujące do dwu ogni usportowionych ............ 55 • "rzepisy gry w dwa ognie usportowione ............................................ 62 •3- Przykłady osnowy i konspektu lekcji ................................................. 62 5. Minipiłka ręczna ...................................................................................... 67 5.1. Zabawy i gry przygotowujące do piłki ręcznej .................................. 69 5.2. Przepisy gry w minipiłkę ręczną ........................................................ 79 5.3. Przykłady osnowy i konspektu lekcji ................................................. 79 6. Minikoszykówka ....................................................................................... 85 6.1. Zabawy i gry przygotowujące do koszykówki ................................... 87 6.2. Przepisy gry w minikoszykówkę ........................................................ 96 6.3. Przepisy gry w „Pasarelle" ................................................................. 96 6.4. Przykłady osnowy i konspektu lekcji ................................................. 97 7. Minipiłka siatkowa ................................................................................... 103 7.1. Zabawy i gry przygotowujące do piłki siatkowej .............................. 105 7.2. Przepisy gry w minipiłkę siatkową .................................................... 113 7.3. Przykłady osnowy i konspektu lekcji ................................................. 114 8. Minipiłka nożna ........................................................................................ l 19 8.1. Zabawy i gry przygotowujące do piłki nożnej ................................... 121 8.2. Przepisy gry w minipiłkę nożną ......................................................... 133 8.3. Przepisy gry w Street Soccer .............................................................. 133 8.4. Przykłady osnowy i konspektu lekcji ................................................. 134 9. Bibliografia ............................................................................................... 139 Wstęp Przewodnik metodyczny pt. „Minigry sportowe dla najmłodszych" jest przeznaczony dla studentów studiów dziennych i zaocznych studiujących pedagogikę ze specjalnością edukacja wczesnoszkolna. W planach studiów na tym kierunku prowadzony jest przedmiot kultura fizyczna z metodyką. Przedmiot ten realizowany jest jednak w niewielkiej liczbie godzin, a na nauczycielu nauczania początkowego i wychowania przedszkolnego spoczywa ciężar samodzielnego planowania i prowadzenia zajęć wychowania fizycznego. Ponadto książka ta adresowana jest do pedagogów pracujących w różnych placówkach opiekuńczo-wychowawczych, nauczycieli wychowania fizycznego oraz instruktorów prowadzących zajęcia sportowe z dziećmi. Prowadzenie zajęć wychowania fizycznego i ich metodyka różnią się bardzo wyraźnie od innych przedmiotów nauczania. Wynika to z faktu, że nauczyciel oddziałuje bezpośrednio na rozwój fizyczny dziecka i wpływa na kształtowanie zarówno jego cech motorycznych, jak i psychicznych. W zależności od tego, jaki poziom rozwoju fizycznego i psychicznego zostanie przez dziecko osiągnięty, od nabytej wiedzy, sprawności, umiejętności, świadomości, aktywności zależeć będą jego sukcesy w następnych latach nauki, a także w życiu osobistym i zawodowym. Wśród dzieci i młodzieży sportowe gry zespołowe cieszą się największym zainteresowaniem. Niezliczone rzesze chłopców i dziewcząt marzą o sportowej karierze na wzór idoli uprawiających koszykówkę, siatkówkę, piłkę ręczną czy piłkę nożną. Minigry sportowe są próbą dostosowania „dorosłych" dyscyplin do możliwości dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Dzięki zmniejszeniu wymiarów boisk, ciężaru i wielkości piłek oraz uproszczeniu przepisów są łatwiejsze w nauczaniu oraz bardziej zrozumiałe i dostępne dla wszystkich zafascynowanych tą formą ruchu. Pomimo takiej popularności sportowych gier zespołowych ciągle jeszcze niedocenianą formą ćwiczeń przygotowawczych są zabawy i gry ruchowe. Każda zabawa, a szczególnie gra ruchowa jest przecież w większym lub mniejszym stopniu ćwiczeniem kompleksowym, przyczyniającym się do większej efektywności nauczania. Opracowanie składa się z ośmiu części. Pierwsza zawiera niektóre zagadnienia z teorii i praktyki sportowych gier zespołowych. Szerzej omówiono w niej metody i formy ćwiczeń przygotowawczych stosowane w sportowych grach zespołowych, jak również systemy rozgrywek. \i v tag'1 « H ! , rJ\ drugiej zamieszczono podstawowe informacje dotyczące rozwoju V(!'Z^S go dzieci i młodzieży, ze szczególnym uwzględnieniem okresu \ t,vtcVzne/iegO i wczesnoszkolnego. Natomiast w części trzeciej wyjaśniono ,tc' yei'^0'1 e p°J?c'a używane w zabawach i minigrach sportowych oraz elemen-I&A kjs'iiv°v>' nią pracy w zakresie kultury fizycznej w klasach I-V i niektóre u-,i v p||\oW0' czlie dotyczące realizacji zabaw i gier ruchowych w szkole. " ,.; irakt7,zxvarta i następne zawierają obszerny opis ponad 130 zabaw i gier •teść Oft najłatwiejszych do bardziej skomplikowanych, przygotowują-cii^y0 inigier sportowych. Ponadto podano podstawowe przepisy dwu ogni ic^u/cl'*0 ltfpnych, minipiłki ręcznej, minikoszykówki, minisiatkówki i minipiłki y< ^^'^^'/iz przykłady osnów i konspektów lekcji. Całość kończy bibliografia is c>ż''!J °r//a pozycje literatury bezpośrednio wykorzystane w pracy. ic* .s-^vllraJą7 nadzieję, że szczegółowo opisane zabawy i gry ruchowe, a także ^ femy os(iów i konspektów lekcji nie tylko pomogą w prowadzeniu lekcji ^Iłady ja fizycznego w szkole czy różnego typu zajęć pozalekcyjnych P /^'y^ plnych^ a'e zachęcą do poszukiwania własnych, ciekawych rozwiązań. "^^ tta*J7.k Autorzy 1. Wybrane zagadnienia z zakresu teorii i praktyki sportowych gier zespołowych 1.1. Ogólna charakterystyka sportowych gier zespołowych Do sportowych gier zespołowych uprawianych w Polsce zaliczamy: piłkę koszykową, piłkę siatkową, piłkę ręczną, piłkę nożną, hokej na lodzie, hokej na trawie i palant. Sportowe gry zespołowe należą do najbardziej wszechstronnych w sensie wymogów motorycznych dyscyplin sportowych. Różnorodne i zmienne sytuacje techniczne i taktyczne podczas każdego meczu wymagają wyjątkowo wysokiej i wszechstronnej wydolności i sprawności motorycznej oraz umiejętności współdziałania z całym zespołem. Wymagania te stawiają sportowe gry zespołowe w rzędzie najbardziej wartościowych form aktywności ruchowej, służących realizacji celów stawianych przez wychowanie fizyczne i sport. Efektywny udział w sportowych grach zespołowych zależy, najogólniej mówiąc, od struktury psychofizycznej - określającej indywidualne uzdolnienia i tzw. „warunki fizyczne" - oraz wysokiej wydolności fizycznej, ponieważ od nich w dużym stopniu zależy maksymalny czas efektywnego udziału w intensywnych wysiłkach (Fidelus i inni 1978). Sportowe gry zespołowe składają się głównie z ruchów niestandardowych, acyklicznych, kształtują wszystkie cechy motoryczne, a szczególnie szybkość, zręczność i wytrzymałość. Są to dyscypliny sportu, w których przeważają ruchy o charakterze dynamicznym, a przepisy gry pozwalają regulować w nich wysiłek fizyczny ćwiczącego według istotnych potrzeb. Stąd też spełniają one postulaty wszechstronności i zdrowotności, a więc powinny być zaliczane do grupy sportów masowo uprawianych i szeroko popularyzowanych, szczególnie wśród młodzieży szkolnej. Sportowe gry zespołowe charakteryzują się ruchami przemieszczającymi ciało w przestrzeni, z użyciem sprzętu, pokonywaniem działań przeciwnika, wymagającym zespołowości działania, dużą liczbą złożonych nawyków ruchowych, zmieniającymi się warunkami oraz długim i intensywnym wysiłkiem psychicznym. Dlatego też stanowią one grupę dyscyplin, które wpływają na wszechstronny rozwój fizyczny i psychiczny ćwiczących i w związku z tym zasługują na lansowanie ich jako sportów masowych w różnych formach uczestnictwa w kulturze fizycznej. Ważnym postulatem dla praktyki jest wskazanie na konieczność zachowania właściwych proporcji w pracy nad ogólnym rozwojem ucznia i jego rozwojem w dziedzinie specjalizacji. 1.2. rzezanie sportowych gier zespołowych w szkole na Sp3rtc1we 8ry zespołowe mają na celu wyposażenie ucznia w wiadomości, urniejtaii°w' podstawę do zrozumienia treści i sensu ćwiczeń oraz prawidłowego *h opanowania. Świadomie i wielokrotnie powtarzane umiejętności ruchowe pr^^^^o automatyzacji ruchu czyli przekształcenia się umiejętności \v nawyki OsiiisP (1991) podkreśla, że immanentną cechą procesu nauczania motory cznąP i est występowanie relacji „nauczający - uczący się" oraz dążenie do •wywozi1 u LICza.ceg° si| pożądanych trwałych zmian w zakresie umiejętności władaiia '^em i rozwiązywania konkretnych zadań ruchowych. Według Osiń-skiegcuc;(eme s'^ motoryczne coraz bardziej nabiera dzisiaj cech uczenia aso-cjacyjiegi' (skojarzeniowego), a więc takiego, w którym pierwszoplanową rolę poczyiają odgrjwać: intelekt, świadomość i procesy antycypacji. A więc pa-sywnyi re'atyw"y sposób oddziaływania zastępuje się systemem aktywnym. Kształowar|ie się czynności ruchowych o charakterze nawyku zachodzi \v oktfślo^yc'1 etapach czy fazach. Etapy te bywają w piśmiennictwie różnie określine. " teologii mówi się najczęściej o fazach tworzenia nawyku ruchowego kdeJno PO sobie następujących procesach: 1) generalizacji, 2) koncen-tracji.3) łutomatyzacji. ZvykP w Pierwszej fazie tworzenia się nawyku ruchowego ćwiczący opanowuj: pr"estrzeń, w drugiej - próbuje opanować i przyswoić sobie najbardziej skutec;]iątecnnikę wykonania poszczególnych elementów technicznych (od zadani, c' ma wykonać do zadania, jak ma wykonać); w trzeciej fazie ćwiczący stara s nie je sję słuszne stwierdzenie, że zabawy i gry ruchowe są inte- portowych gier zespołowych. Gra jest bowiem odmianą zabawy " J . .,. . , i sra na - . , .,. , . , , legającą na respektowaniu ścisłe ustalonych reguł. Stosowane w grach i zabawach uproszczone przepisy (nie ograniczając , jałań ruchowych ćwiczących) przyczyniają się w znaczym stopniu do wzrostu tensywności i objętości zajęć prowadzonych w tej formie. Zajęcia w formie ' baw i gier ruchowych można realizować w każdych warunkach (sala gimna- styczna, boisko szkolne) i na każdym typie nawierzchni (parkiet, asfalt, trawa Przygotowując w terenie boisko do minigier należy dokładnie sprawdzić nawierzchnię i usunąć znajdujące się tam przedmioty, które mogłyby stwarzać zagrożenie dla ćwiczących. Dotyczy to przede wszystkim nawierzchni ziemnej i trawiastej. Wyznaczając linie boiska można wykorzystać wapno lub białe taśmy z grubego płótna o odpowiedniej długości. Szczególną zaletą zabaw i gier ruchowych, a także w wielu przypadkach minigier sportowych jest to, że nie wymagają stosowania drogiego i skomplikowanego sprzętu sportowego. Dostarczają natomiast wielu radości ćwiczącym, wzbogacając równocześnie warsztat pracy nauczyciela. Zabawy i gry ruchowe spełniają rolę (Bondarowicz 1986): - ożywiającą, - urozmaicającą formę ścisłą, - wypoczynkową, - uzupełniającą. Dla niezaawansowanych lub słabo zaawansowanych technicznie zabawy i gry ruchowe są pierwszym etapem zapoznania się z daną dyscypliną sportu. Natomiast dla zaawansowanych zabawy i gry spełniają bardzo ważną rolę w utrwalaniu nawyków ruchowych nabytych w formie ścisłej. Zabawy i gry ruchowe spełniają również ważne funkcje wychowawcze (Madejski 1994): uczą poszanowania przyjętych norm i zasad, - uczą współdziałania w grupie, sprzyjają rozwijaniu osobowości, uczą wygrywan i a i przegrywania. Podkreślając znaczenie gier ruchowych w aspekcie wychowawczym, nie należy zapominać o umiejętnym podziale grupy (szczególnie pod względem umiejętności i sprawności) na zespoły. Każda lekcja wychowania fizycznego i jednostka treningowa opiera się na oku lekcyjnym złożonym z trzech części: wstępnej, głównej i końcowej. 12 W części wstępnej zabawy ' gry ruchowe można wykorzystać w ćw.cj niach ożywiających (powinny być masowe, znane, lubiane) oraz w ćwiczenu koordynacyjno-sprawnościowych- W tej część, można stosować różne zabav gry, które przygotowująorganizrf do realizacji zadań w części głównej. W części głównej (lekcji wychowania fizycznego , jednostki treningowy dobór zabaw i gier ruchowych ^leży od celu, jak, nauczyciel, instruktor |< trener stawia zajęciom. Przeważnie dobieramy takie rodzaje zabaw , gier chowych, które mogą się przyczaić *° doskonalenia elementów techn.cznj danej dyscypliny. Stąd też ćwicz*1'* prowadzone w formie śc.słej należy pr plątać zabawami i grami ruchów/™- W takim przypadku grom , zabawom chowym stawiamy następujące z3dania (Bondarowicz 1986): - „rozgrzanie" potrzebnych parł'' m'?śni w celu ich przygotowania do wyk nywania kolejnego ćwiczenia, - wzmożenie koordynacji rucho^eJ' - stworzenie najdogodniejszych warunków do wypoczynku czynnego, - doskonalenie umiejętności tec)inicznych ćwiczących, - rozwijanie sprawności ruchoWeJ' - aktywizacja ćwiczących. Bondarowicz (1986) podkreś'a> ze w niektórych przypadkach, przewz ..., gdy u ćwiczących wystąpi tzw. przesyt przyboru" (np. w grach sportowyclj należy w tej części toku zastosoW^ zabawy lub gry bezpośrednio me związ z daną dyscypliną (np. koszykówką) w celu ożywienia grupy i wzmożenia tywności ćwiczących. W części końcowej lekcji, zalW i gry powinny być wprowadzone w mw, sce ćwiczeń uspokajających, co i'łatwia doprowadzenie organizmu ćwiczącyd do względnej równowagi oraz wywołuje uczucie zadowolenia , dobrego sam<| poczucia. Zabawy i gry ruchowe zaleca'16 są również w czasie wycieczek szkolnyc w których często brak jest elemer*ów ruchu o charakterze ogólnorozwojowy^ Zabawy i gry stanowią w takid1 przypadkach formę czynnego odpoczynl i odprężenia. 1.4. Metody, formy i zasady ^auczania stosowane w sportowych grach zespołowych Podstawowymi elementami niezbędnymi do kierowania procesem wychc wania fizycznego, a zwłaszcza procesem treningowym są: znajomość metc form i zasad nauczania i trenował1'*- Poznanie i wykorzystanie metod pozwał) nauczycielowi wychowania fizyc/nego instruktorowi czy trenerów, na szybszJ i dokładniejsze nauczanie nowyc^ elementów, spostrzegam e , el.mmowanij błędów oraz dostosowanie środków nauczania do wieku, płc. i poz.omu awansowania sportowego ćwicząc^0'1- Przez metodę rozumieć należy powtarzalny zespół celowych czynności - ' dków prowadzących do wykonania określonych zadań. Metody wskazują ' t m Jak 'ia'eży uczyć, aby osiągnąć jak najlepsze rezultaty pracy z ćwiczą-• ']y{etody wychowania fizycznego - zdaniem Strzyżewskiego (1986) - „to soby stawiania uczniów w sytuacjach zadaniowych, w których uczniowie d kierunkiem nauczyciela dokonują zmian w strukturze własnego ciała i jego f nkcii zdobywają wiadomości, umiejętności i nawyki w zakresie kultury fizycznej oraz kształtują pozytywną postawę o niej". W ostatnich latach spopularyzowane zostały różne systemy metod wychowania fizycznego, których nazwy określają drogi postępowania oraz funkcje, jakie mają spełniać. W przewodniku podajemy systematykę opracowaną dla dzieci i młodzieży szkół podstawowych i średnich przez Gniewkowskiego i Wlaźnik (1991). Systematyka ta przewiduje: 1) Metody odtwórcze - zabawy naśladowcze - metoda zabawowo-naśladowcza - metoda bezpośredniej celowości ruchu (R. Czyżewskiego) - metoda ścisła - metoda programowego nauczania oraz małych obwodów 2) Metody twórcze - metoda opowieści ruchowej - gimnastyka twórcza R. Labana - praca szkolna (Schulwerk) K. Orffa -gimnastyka rytmiczna A. i M. Kniessów - metoda problemowa 3) Metody i formy intensyfikujące zajęcia ruchowe Metody -metoda stacyjna - metoda zadań dodatkowych - tor przeszkód i ścieżka zdrowia - metody łączenia ruchu z muzyką Formy - praca w małych grupach -współzawodnictwojako doping do intensywnego wysiłku 4) Metody nauczania ruchu -metoda analityczna - rnetoda syntetyczna ~ rnetoda kombinowana (złożona) 5) Metody wychowawcze - metody oparte na osobistym wpływie nauczyciela __ metody wpływu sytuacyjnego metody wpływu społecznego 14 15 jśród wytmni^nionych metcpd zostaną omówione jedynie metody nauczania Sp^tóre majsE^ największe zastosowanie w dydaktyce wychowania fizyczne- ;hu, ;njngu spoo:,rtOwego (Talagga 1989). Jest to: metoda analityczna, syntetycz- ' tf a anality«c?^na polega na nauczaniu danego ruchu przy podziale jego ca-a określorine części składcPwe' które nauczane są osobno. Po opanowaniu •ści ° ćwiczących wszystkich c?Z<5ści (elementów) składowych danego ruchu, -zez ,adza się jae§ braki, gd,»y^. a\ nauczani*6 Jest dość mechaniczne, b) naucza się izolowa->ewfl^iementóvw •> :est mało ci,ekawe dla ćwiczących. n a syntet#vC2na p0iega n&. nauczaniu danego ruchu lub ćwiczenia od razu ^et°osci, czyli bez naruszenia- JeB° zasadniczej struktury. Metoda syntetyczna najest daQ) bardziej naturalnych i szybkich sposobów nauczania, jest bar-'alio. interesująca. dla ćwiczących- Metodę tę można stosować zarówno w szko-Iziej początkuj. ^?ycn ;ak j za^wansowanych, zwłaszcza w nauczaniu ćwiczeń en>L1|ym i śrecd|njm stopniu tr*"dności- Do podstawowych braków tej metody 0 ^y zaliczyć :; a\ cjuze trudn-°śc' w zastosowaniu do ćwiczeń skomplikowani6 ( b) zbyt dmlz;a ilość elemer^t°w rucni1' utrudniająca kierowanie ćwiczeniem, nycl)cieranie si.ę eiementów trudniejszych w całości ruchu, co wpływa nega- c) zi.ie na dokła-^d ność jego wykionania- J to u's pda kombi mywana skład* sie- z elementów obu omówionych metod i sta-j ich tbrma^g pojączenie z ewentualnym zaakcentowaniem jednej z nich. "praktyce natężania chodzi tutaJ ° występowanie pewnej kolejności podsta-^ vych czynn«Q,? • w kształto\**'an'u nawyku ruchowego, mianowicie: ćwiczenia w°Nonywane s E^ w ca|o<;ci z ^°^cl ćwiczenia wychwytywane są błędy, które orekca«e przez doskon^1'611'6 poprawionych elementów ruchu. W konse-'^n«ji powirinia nastąpić liKw'dacJa błędów i doskonalenie precyzji całej •-'\tnry ćwica.;e,lia str ^ nauczan,ju metocią kon^binowaną nie tyle wymaga się od ćwiczących ficwania jsUkWoś poiedyr»cze§° elementu technicznego, co zastosowania °P^\ wielorucchowej we fragif>encie walki sportowej (sytuacji w grze). Stąd też fol,oJę kombiillc:iwaną naiezy stosować w okresie osiągnięcia odpowiedniego 11ie,ia-nu przygoo^-owania specj,jlistycznego, a zatem raczej na wyższym poziomie P%insowani są sportowegO. Orny -,,« V procesie^ ^auczania stos°wane sa- wszystkie dostępne sposoby dydaktycz-które pozw>a laia na uzyska11'6 w krótszym czasie lepszych wyników sporto- ch bez naruszenia etapów szkolenia. Do takich sposobów zalicza się odpowiednie wykorzystanie form nauczania. Wyróżnia się następujące formy ćwiczeń przygotowawczych stosowanych nauczaniu sportowych gier zespołowych (Ulatowski 1968, Talaga 1989): a) zabawową, b) ścisłą, C) fragmentów gry, d) gry uproszczonej, e) gry szkolnej, f) gry właściwej. Forma zabawowa. Przez tę formę nauczania należy rozumieć stosowanie takiego charakteru ćwiczeń, w których występuje współzawodnictwo indywidualne albo zespołowe. Bezpośrednim celem jest oswojenie ćwiczących z przedmiotem ćwiczenia, np. z piłką, a także z przeciwnikiem lub partnerem. Nauczanie w tej formie określonych elementów ruchu odbywa się w sposób naturalny, swobodny, spontaniczny. Forma zabawowa uczy wyboru sposobów postępowania, wyrabia widzenie peryferyczne, rozbudza zaangażowanie emocjonalne. W procesie nauczania można ją stosować na wszystkich szczeblach szkolenia, jednak przede wszystkim wskazana jest na zajęciach z dziećmi. Podkreślić należy ważną, a często bagatelizowaną przez nauczycieli, instruktorów i trenerów, kwestię określenia reguł zabawy, a szczególnie ich przestrzegania w czasie współzawodnictwa i ogłaszania rezultatu zabawy. Lekceważenie reguł zabawy i przepisów gry, tolerowanie drobnych nawet uchybień lub zła organizacja ćwiczeń powodują, że zamiast zabawy i miłego nastroju powstają niepotrzebne rozdrażnienia. Forma ścisła. Charakterystyczną cechą formy ścisłej jest nauczanie ruchu przy zastosowaniu ćwiczeń bez udziału przeciwnika. Nauczyciel sam decyduje o wyborze postępowania, określa sposób wykonania ruchu, zarządza, gdzie ma być ustawienie ćwiczących, określa częstotliwość zetknięcia się z piłką, kierunek podań, zmianę miejsc ćwiczących itp. Forma ścisła stosowana jest przede wszystkim w nauczaniu techniki gry. Forma fragmentów gry. Przez nauczanie formą fragmentów gry rozumie się stosowanie ćwiczeń, w których występuje przeciwnik, a jego obecność stwarza sytuacje zbliżone do walki sportowej podczas zawodów. Ćwiczenia wykonywane podczas walki z przeciwnikiem stanowią ważną część procesu nauczania, gdyż pozwalają na uczenie i doskonalenie elementów tzw. techniki i taktyki użytkowej. O ile ćwiczenia w formie ścisłej są sterowane przez nauczyciela czy trenera, o tyle w stosowaniu fragmentów gry wybór postępowania zależy również w dużej mierze od samego ćwiczącego, bowiem działalność przeciwnika trudno jest z góry przewidzieć. 17 gęściej się t e, z< (sto , lelcci •( OSzc' \ wanm fizycznego i zajęć treningowych ł^^dany element techniczny czy ćwiczenie .•• że ...„„^ w forrnie ścisłej bez udziału prze- ^ ^st dość 'pv niepff P ^r/owaaze'^^ ~ waj|ki Sfel1?j_ (^ ^rakterystyczną tej formy nauczania jest przepij dziecji, gd ^ny«c:ujj c|1 zeń mających na celu ułatwienie ćwiczą-cisami' ^I)CJ' a*40s^'a i bronienia w warunkach zbliżonych do 'if-n gry (uPro'>; owe G^^roszczona stosowana jest najczęściej w ^ nikiem^ °ra ? ^nie io^ llV)sować od razu walki obwarowanej licz- f~* t*\ aw\ ' l \^" ł' IMt-lll \ f\t celem ,' -n um ,- a ' 1 'ć duzyrr ^ i^ , „ ,, slconalenie techniki w warunkach walki! ^ slconalenie taktyki atakowania i bronienia! ^ica, mepif-r ^jczew [' ^isów gry, np. zmniejszeniu wymiarów bo-1 ^0'iska itp." gry szk^^i1 brze]isó)z6^,odwójnym kozłowaniu lub linii środkowej| O F polega na wykonywaniu zadań szkolenie n^jw.w.~ bez/Jsra^visamiUi"l3j:czalna jest tutaj pośrednia ingerencja na-| ^ajęcia rt^iany ć^icz^/i(y po!ęp>u%ie ćwiczących. Oznacza to, że prowadzący! trwania g7rednj,-nct|l,<|^ W4ąwi^ otT10Cą wskazówek podawanych w czasie! tech/1'1^' >jp:zen!z^a ^ sędziego. Dopuszcza się dowolną liczbę i] podallla t^ych. ^ l trenlMlim %< s, /iej jest doskonalenie wcześniej wyuczonycK| ctzące gr^^r^-iiej -y jjcaktyi, ^ol^oclaje się ćwiczącym pewne zalecenia doty- nie wolno kozłować itp. Obol a, który wspólnie z nii J godnie z Prz^ /tDrma g'f,a czy trPer* . zgoj- kjiero\rai i(|ko . powinien fiia wczesi nauczyć! Ma uzgadni^ gry tForma jakie s.-, , . ^ 7vtrenerrJ sportów^ , ,e • i „terać forrr % cielą czp' .zec;A . • tzonym pi ^' ,,, ,, ,, ^. PrZy jwolnej w^miaifv1pow?ni1>ię^/r2niczona przepisami gry. Gra właściwa mo2 zaprósz, - i^ ^ ^ oFfZySlciej (meczu, spotkania towarzyskiego) przy pewnych uzgodnieniach szkoleniowych! luzby zawodników itp. właściwej odpowiadać powinna wymogom! ,xjn uczestniczącym w oficjalnych zawodacH Muisą^P'3' v7Stępować sędziowie, a ingerencja nauczy^ l nP- doV y nauczania (dydakW k! »ie g°glkl n'ego, są ^^ Hteątu, , ^kresu teorii wychowania fizycznego, peda- Zna^0%zegółowego Vlli!gól'ni)ia pni treningu sportowego, a także powszechna flZyCZ'adaświadDITlo^,ti!)ucz:aia! t0',0wiych w dydaktyce i metodyce wychowani^ adapoglą^^iiarcziątto^pjTOdem do przypomnienia tylko tych zasad^ a) zaś/ ^ e i, i K b) zaś y 18 1OSC1 o fi drużynach jest 5 rund: i, 3, 5 - nieparzyste; 2, 4 - parzy-pary h^'an[e tabeli rozpoczyna się od rund nieparzystych. Układamy najpierw Srwszyrzut: V l-(6) 2-5 3-4 ... riei rundzie zostawia się nr 6 na tym samym miejscu, zamieniając miej-oźostałych numerów w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. rzut: Trzeci rzut: Piąty rzut: 3-4 4-5 5-1 Układanie rund parzystych odbywa się w odwrotnej kolejności, tzn. rozpoczyna się ustawienie drużyn od ostatniej. Stąd też największą liczbę parzystą (6) ustawiamy na pierwszym miejscu w pierwszej parze, wpisując pozostałe liczby w kolejności takiej samej, jak przy I rzucie: (6)-5 1-4 2-3 Przy układaniu II rzutu przesuwamy wszystkie cyfry dookoła cyfry 6 o jedno miejsce w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, np: Czwarty rzut: Drugi rzut: (6)-5 (6)-4 1-4 5-3 2-2 1-2 Wpisując kolejno wszystkie rundy otrzymujemy tabelę spotkań: l runda: I rzut II rzut III rzut IV rzut V rzut 1-6 2-5 3-4 6-4 5-3 1 -2 2-6 3-1 4-5 6-5 1 -4 2-3 3-6 4-2 5- 1 Drogą losowania cyfry zastępujemy nazwami drużyn, natomiast miejsce spotkań ustala się w ten sposób, że gospodarzami są drużyny, które w tabeli znajdują się w lewej kolumnie każdego rzutu, np. w podanej wyżej tabeli gospodarzami w pierwszej rundzie będą l, 2 i 3, w drugiej 6, 5 i 4. Jeżeli w rozgrywkach obowiązują dwa spotkania każdej drużyny z każdą (rnecz i rewanż), wykorzystujemy tę samą tabelę, przestawiając liczby we Wszystkich rundach z pierwszego miejsca na drugie i otrzymujemy w ten sposób a°elę spotkań rewanżowych. 20 II runda (spotkania rewanżowe) I rzut II rzut III rzut IV rzut V rzu 6- 1 5-2 4-3 4-6 3-5 2-1 6-2 1 -3 5-4 5-6 4- 1 3-2 6-3 2-4 1-5 Wyznaczenie miejsc spotkań w systemie jednokierunkowym dokom jest w ten sposób, że gra się zawsze na boisku drużyny, która była do tego -j kania wylosowana jako pierwsza. Przy systemie dwurundowym pierwsze kanie gra się na tej samej zasadzie. Drugi sposób jest korzystny w przyj kiedy wszystkie mecze gra się na jednym boisku. Przykład zestawienia drużyn: I rzut II rzut III rzut IV rzut Vrzu1 1 -2 1 -3 1 -4 1 -5 1-6 6-3 2-4 3-5 4-6 5-2 5-4 6-5 2-6 3-2 4 - 3 W tym ustawieniu rozgrywek drużyna z cyfrą l jest ustawiona we kich kolejkach i gra kolejno z cyfrą 2, 3, 4 itd. Dalsze cyfry wpisuje się kc w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. W wypadku niep ilości drużyn ustawia się kolejność w ten sam sposób, tylko w miejsce pa cyfry następującej po ostatniej ustawionej drużynie wpisuje się zawsze drużyna wtedy pauzuje. System pucharowy System pucharowy stosowany jest przy dużej liczbie drużyn i krótkim i trwania rozgrywek. Polega na tym, że zwycięskie drużyny poszczególnychj kań awansują do dalszych rozgrywek, natomiast drużyny przegrywające i ją. W ten sposób liczba uczestników, a więc i spotkań, zmniejsza się szybko. Mankamentem systemu pucharowego jest to, że jest mało sprawie gdyż eliminuje drużyny i nie pozwala m.in. na dłuższą obserwację poszczególnych zawodników. Może się również zdarzyć, że po losowanii żyn w pierwszym rzucie muszą się spotkać z sobą najsilniejsze zespoły i j« nich musi odpaść z następnej kolejki spotkań. W tym celu można zastoS wariant polegający na rozstawieniu silnych drużyn, np. cztery najsilniejs społy ustawione zostają tak, aby spotkały się z sobą dopiero w półfinale. Sl ten wyłania bezpośrednio pierwsze i drugie miejsce, a o trzecie i czwartej prowadza się dodatkowe spotkanie. W systemie pucharowym całkowitą liczbę spotkań otrzymujemy po sowaniu wzoru: n = n — l czyli np. przy 16 drużynach mamy 15 spotkań. r-sr' i iność spotkań ustala się w następujący sposób: łkowita ilość startujących drużyn stanowi wielokrotność dwóch, to JeŻ6li !tieli się kolejno przez 2 dając wynik końcowy l, np. 32, 16, 8, 4, 2, l. znaczy oz^ podąjemy tabelę dla 32 drużyn podzielonych na dwie grupy po 16 -D- drużyn l Tabela systemu pucharowego dla 16 drużyn l " 2 3 3 9 3 2 —— 8 3 6 4 9 i 8 6 9 1 " 9 9 11 10 16 11 14 12 - 13 - 16 14 - L S 16 - ' Jeżeli liczba zgłoszonych drużyn nie dzieli się przez dwa do końca, stosuje się wstępną rundę posługując się wzorem: x = (n - 2") 2 gdzie: n-liczba drużyn - najbliższa niższa cyfra dzieląca się przez 2 do końca, ^;Przy 11 drużynach n = 11, 2 = 8, zatem będzie (l l - 8) 2 = 6, czyli 6 spot-stanie rozegranych w eliminacji. Należy dodać, że nie grają tutaj drużyny jg ^ane w górze i w dole tabeli. Na podstawie tab. 2 zaobserwować można, jjj-2 lminacJach grają drużyny od 3 do 8 miejsca, a zwycięzcą zostaje drużyna ",na dru§im miejscu drużyna nr 9. 22 Tab. 2. dla 11 drużyn 10 ||eżeli liczba ^^njest nieparzysta, pauzuje dodatkowo jedna drużyna z dalszej| $ci tabeli. Zwykle Pr2ye się, ze "wstępne spotkania urn leszcza się w środkowej'] wanja. Dziecko samo podejmuje różnorodne prób i osiągnięte rezultaty sązvz*b poniżej możliwości. 2. Naśladownictwo. Obsezs*ow^nie i naśladowanie innych, najczęściej jakiego modelu (np. rodziców, rO'OO?iist\va czy kolegów) jest zwykle bardziej efektywn^ aniżeli uczenie się metod.ihdprób i błędów. Model może jednak nie stanowić dc* brego wzorca, a wręcz od'Wytnie - zły. 3. Nauczanie czynności i »cho\vej (uczenie kierowane - trening). Ten rodź uczenia się ma szczególnnnznac^enje, gdyż uczący się jest tutaj bezpośrednie instruowany. Często konsaisuuje sj? w ^m ce|L1 specjalnie opracowane program! metodyczne, np. nauczan Oprogramowane. Obok problemów uczenia się nawykowego, ważnym zadaniem szkolnego chowania fizycznego jest kształtowanie różnego rodzaju zdolności moto- znych (kondycyjnych i koordynacyjnych). Okazuje się, że w rozwoju osobni- 7vm człowieka występuj ą okresy szczególnej podatności na działanie bodźców wnętrznych, gdyż efekty wzmożonej aktywności fizycznej nie w każdym wie- . s„ jednakowe. Stymulacja ruchowa jest najbardziej skuteczna w okresach rzvspieszone§° rozw°Ju poszczególnych zdolności motorycznych, tj. w okre- ach sensytywnych i w ich fazach końcowych, nazywanych okresami krytycz- nymi (Raczek 1987, 1988, Drabik i Harsanyi 1990). Podatność na działanie bodź- ców zewnętrznych jest bowiem tym większa, im szybszy jest rozwój w danym okre- sie ontogenezy (Wolański i Parizkowa 1976). Tab. 5- Model sensytywnych faz w rozwoju zdolności motorycznych (wg Raczek 1987) WIEK" 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Zdolność dostosowania motorycznego_____ Równowaga Zdolność różnicowania ruchów Zdolność reakcji na bodźce akustyczne i optyczne______ Zdolność orientacji przestrzennej___ Zdolność rytmicznego wykonywania ruchów Zdolność skoordyno-wania ruchów w czasie Wytrzymałość tlenowa Wytrzymałość Siła szybka maksymalna Szybkość ruchu Lkjicznych ruchów cy- Gibkość l l l l 30 Model sensytywnych faz w rozwoju wybranych zdolności motorycz opracowaniu Raczka (1987) ukazano w tab. 5. Zagadnienie to jest jednaki złożone, a wyznaczanie tych okresów nie jest łatwe, tym bardziej, że styn danej zdolności motorycznej jest efektywniejsza, gdy wyprzedza pełnię, ju, ponieważ przebudza szereg funkcji i właściwości dopiero dojrzewa (Wolański i Pafizkowa 1976). Ponieważ w tym przewodniku przedstawiamy minigry sportowe młodszych, przeto ograniczamy się tylko do charakterystyki rozwoju mc nego dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym. 2.2. Rozwój motoryczny w okresie przedszkolnym i mloc szkolnym Okres przedszkolny (wczesne dzieciństwo), a szczególnie 3-4 rok żj chuje się wyjątkową ruchliwością- ruch dla dziecka posiada cel sam Ten ogromny pęd do ruchu i działania ma niewątpliwy związek ze zjav autostymulacji. W 4 roku życia psychomotoryka dziecka jest na tyle dojr może ono wykonywać niemal wszystkie ruchy. Ruchy jednak nacechov synkinezjami (przyruchami). W tym okresie prowadzimy głównie a eliminujemy formy gimnastyczne (ścisłe). Dziecko cechuje egocenti aktywność dziecka 4-5-letniego maleje i występują popędy towarzyskie. Wiek około 5 roku życia bywa nazywany „złotym okresem motoryc lub inaczej „pierwszym apogeum motoryczny m". Proporcje morfolc oraz znaczna dojrzałość ośrodkowego układu nerwowego i charakterys równowaga pod względem rozwoju psychicznego sprawiają, że ruchy w tym okresie są celowe, swobodne, płynne i w ogóle przyjemne (Demel i Skład 1970). Dzieci z dużą łatwością uczą się nowych nawyków ruchowych, jeździć na łyżwach i na nartach, łatwo uczą się pływać, dobrze poczynajj radzić z ćwiczeniami gimnastycznymi, wymagającymi nieraz dość koordynacji i poczucia rytmu. Trudności pojawiają się jedynie przy waniu czynności wymagających znaczniejszej precyzji ruchów rąk. Prc w pełni zakończonej inerwacji sprawia, że niezbyt jeszcze efektywne chowanie się dziecka przy wykonywaniu głównie niektórych czynności nych z samoobsługą (Osiński 1993). Różnice między chłopcami i dziewczętami są jeszcze dość słabo zazna Dobrze zaawansowana jest w tym okresie motoryczność o charakterze zabav -sportowym. Większość dzieci potrafi harmonijnie podrzucać i łapać piłkę, nać kopnięcie piłki z biegu, a niektóre potrafiąjuż oddać skok z rozbiegu. (1993) podkreśla, że o ile w okresie niemowlęcym występował najszybszy ontogenezie człowieka rozwój fizyczny, to w okresie wczesnego dziecińst stępuje wyjątkowy przyrost w zakresie koordynacji ruchów. . vrn z ważnych problemów, przed jakim stają rodzice i pedagodzy, jest * o?? dziecka. Szacuje się, że osoby praworęczne stanowią ok. 90-95%, rwói kultury i tradycji powodują, że praworęczność jest dla dziecka ko- °r. • a Dziecko leworęczne musi natomiast ponieść konsekwencje przy-~''S ° anja się psychicznego i społecznego. St°SR dzo istotnym momentem jest przekroczenie przez dziecko progu szkoły. strząs związany z nagłą zmianą warunków życia, a szczególnie ograni-^efi • jakie narzuca instytucja szkolna w zakresie ruchliwości dziecka, nie CZC taia bez wpływu dla rozwoju motoryczności. Pomimo to dziecko chętnie P°Z stnjc/y we współzawodnictwie, a radość sprawia mu wykonywanie każdego U° eeo zadania ruchowego. To zaangażowanie emocjonalne trzeba umieć wykorzystać w pracy pedagogicznej. W rozwoju człowieka, zwłaszcza we wczesnych jego fazach, bardzo silne 't zjawisko integralności przebiegu różnych właściwości i funkcji ustroju. Stad też w badaniach dowodzi się występowania bezpośredniego związku między poziomem dojrzałości motorycznej a postępami szkolnymi. Zwykle dzieci o niskiej sprawności motorycznej gorzej się adaptują do wymagań stawianych przez szkołę i wykazują trudności w dostosowaniu się do swoich rówieśników. Okres wczesny szkolny sprzyja dynamicznemu rozwojowi niemal wszystkich zdolności motorycznych. Wyraźnie zaznacza się już dymorfizm płciowy w motoryce, ale nie jest on jeszcze tak silny jak w późniejszych okresach życia. Chłopcy wykazują zwykle przewagę w szybkości biegu, rzutach i skokach, a dziewczęta w gibkości oraz zręczności manualnej (Denisiuk i Milicerowa 1969). Pod koniec tego okresu, tj. w przypadku dziewcząt ok. 10-11 roku życia, a u chłopców ok. 12-13 roku życia następuje faza wyjątkowej łatwości przyswajania sobie ruchów nowych, dotąd nie ćwiczonych i o dość skomplikowanej strukturze. Zjawisko to określane jest jako „drugie apogeum w rozwoju motoryczności", czy też „okresem dziecka doskonałego". Dzieci charakteryzują się w tym okresie harmonią proporcji ciała, dużą umiejętnością koncentracji oraz możliwością systematycznej pracy nad sobą. Ten optymalny okres nauczania ruchów w okresie młodszym szkolnym zwykle kończy się wraz z szybkim wchodzeniem w okres dojrzewania. Trzeba podkreślić, że te pozytywne przemiany zachodzące w motoryczności odnoszą się głównie do zdolności koordynacyjnych. Natomiast zdolności kondycyjne (siła, szybkość i wytrzymałość) mogą osiągać swój rekordowy poziom dopiero w okresach późniejszych (Osiński 1993). Na podstawie wielu badań ustalono, że prawidłowy rozwój motoryczności uzależniony przede wszystkim od siły. Siła wpływa bowiem na Y KOŚĆ ruchu, odgrywa znaczącą rolę w pracy wymagającej wytrzymałości Koordynacji. luh ^° cec'ia motoryczna to zdolność do pokonywania oporu zewnętrznego , Przeciwdziałania mu kosztem wysiłku mięśniowego. Przy jej pomocy można onać siłę bezwładności przemieszczając sprzęt sportowy lub własne ciało na resloną odległość. Ogólnie wyróżnia się: 32 a) silę maksymalną - największa siła, z jaką mięśnie mogą się skracać, b) silę eksplozywną- siła pokonująca opór przez szybkie skracanie mięśni, c) siłę wytrzymałościową - wytrzymałość organizmu na zmęczenie przy dłis trwałych obciążeniach fizycznych. Wzrost siły postępuje proporcjonalnie do wzrostu masy mięśniowej. Lic włókien mięśniowych zwiększa się tylko o 10%, natomiast ich średij (grubość) aż o 800%. W wieku od 4 do 7 lat rozwój siły człowieka wynosi ło 75% względem siły wyjściowej w 4 roku życia. W wieku od 7 do 1; średni przyrost wynosi 260% względem wielkości wyjściowej. Dziewczęta wykazują słabszy rozrost mięśni i mniejszą siłę mięśniową chłopcy. Różnica ta pogłębia się stopniowo a wybitnie zaznacza się w okr pokwitania. Przy rozwijaniu siły stosuje się ćwiczenia z różnorodnym obciążeniem^ piłki lekarskie, kamienie, hantle oraz pokonywanie ciężaru własnego ciałaj ciężaru współćwiczącego. Systematyczne uprawianie ćwiczeń przyczynia si| powiększania włókien mięśniowych oraz doskonalenia się przewodnictwa temu nerwowego. W mięśniach stopniowo, coraz efektywniej energia cher na przekształcana jest w mechaniczną. W trakcie prowadzenia zajęć w szkole podstawowej, rozwijanie siłyl podstawowym elementem przygotowania i sprawdzenia możliwości uca Dopiero przejście przez ćwiczenia wpływające na rozwój poszczególnych motorycznych (siły, szybkości i wytrzymałości) może być podstawą do wania ćwiczeń ukierunkowanych i specjalistycznych. i Pra^tyczne w zakresie realizacji minigier sportowych w szkole . podstawowe pojęcia używane w zabawach i minigrach sportowych Zabawa jest formą działalności, która towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów, a także od najwcześniejszego okresu jego rozwoju ontogenetycznego k Jak nauka i praca. Zabawa, nauka i praca są czynnościami człowieka nie-zerwalnie ze sobą związanymi, posiadającymi wiele cech wspólnych. Zabawa 'est dla dziecka przygotowaniem do pracy, która je czeka, gdy będzie dorosłe, zaś dla dorosłego człowieka jest potrzebą tak samo istotną jak czynności natury fizjologicznej. W okresie przedszkolnym różnego rodzaju zabawy, np. naśladowcze, manipulacyjne czy konstrukcyjne, a także zabawy i gry ruchowe wypełniają w całości czas wolny dziecka i stanowią podstawową formę jego działalności. W okresie młodszym szkolnym zabawa ustępuje pierwszeństwa nauce przesuwając się stopniowo na drugą pozycję w życiu dziecka. Okoń (1995) podkreśla, że zabawy i gry to działania: - wykonywane dla przyjemności, - umożliwiające realizację tych tendencji jednostki, których nie może ona realizować w zwykłej rzeczywistości, - czerpiące swą treść z życia społecznego, - o charakterze twórczym, - uporządkowane przez właściwe dla nich reguły. Dlatego też w teorii i metodyce nauczania zabaw i gier ruchowych wyróżnić można zabawy i gry samorzutne (spontaniczne) - organizowane przez uczestników bez nadzoru pedagogicznego i kierowane - które inspiruje prowadzący, mając pewien cel w ich przeprowadzeniu (Bondarowicz 1995). Spośród różnorodnych zabaw - zabawy i gry ruchowe są najbardziej uniwersalnym środkiem wychowawczym, w których zawsze występuje pewien wysiłek fizyczny i umysłowy. Poszczególne rodzaje zabaw, minigier i sportowych gier zespołowych oddziałują w różny sposób na organizm człowieka w Poszczególnych okresach jego rozwoju. Dlatego też zadaniem nauczyciela, a w czegolności nauczyciela wychowania fizycznego jest dokonywanie wyboru 'ch form ruchu i zasad nauczania, które są najbardziej przydatne w realizacji zamierzeń wychowawczych, ^daniem Bondarowicza (1986) zabawy i gry ruchowe są działaniem wy-owania fizycznego, które może pełnić różne role: Podstawową, kiedy jest zasadniczym środkiem wychowania fizycznego, Pomocniczą, kiedy uzupełnia inne działy wychowania fizycznego, ownorzędną, gdy wraz z innymi działami uczestniczy w procesie wychodnia fizycznego. W pedagogice wyróżnia się zabawy: manipulacyjne, naśladowcze, konsti cyjne, gry dydaktyczne oraz zabawy i gry ruchowe. Przedmiotem naszych teresowań są zabawy i gry ruchowe, spośród których dają się wyodrębnić podstawowe grupy: — zabawy proste, - gry ruchowe. Z tych dwóch grup wywodzą się sportowe gry zespołowe, które stanę najwyższą formę zabawy ruchowej. Sportowe gry zespołowe wyodrębnił jednak w bardzo obszerny i bogaty dział wychowania fizycznego i sportu, darowicz (1986) podkreśla, że przeprowadzenie szczegółowej klasyfikacji! baw ruchowych nastręcza duże trudności polegające na tym, że w niektć zabawach lub grach występuje kilka elementów i trudno jest określić, nich dominuje. W konkretnej sytuacji decyduje o tym nauczyciel wychov fizycznego, instruktor czy trener, eksponując jakiś element nadający ząb lub grze pewien charakter. Zabawy proste W zabawie prostej występują podstawowe ruchy naturalne związane z i ryką człowieka (chód, bieg, skok, rzut itp.). Zabawy proste oparte są na met naśladowczej czy metodzie opowieści ruchowej lub bezpośredniej celo\ ruchu. Zasady i przepisy są proste i nieskomplikowane. W zabawie prostej może występować element współzawodnictwa i zacji. Jest to jednak tylko współzawodnictwo indywidualne, między pos2 gólnymi uczestnikami zabawy. Gry ruchowe Podstawowym czynnikiem pozwalającym odróżnić grę ruchową od ząb jest element współzawodnictwa między zespołami, grupami czy drużyną W grze zawsze występuj ą drużyny (zespoły), które rywalizują ze sobą. Ws2 uczestnicy gier ruchowych wykonują to samo zadanie, ale czasami w roi czasie (np. po kolei ustawieni w rzędach czy szeregach). Pomimo braku spe lizacji na pozycjach w grach ruchowych występuje drużynowy czy kapitan, ry kieruje zespołem, a także ustala wspólnie z uczestnikami proste załóż taktyczne. Gry ruchowe dzielą się na następujące podgrupy: gry proste, złóż przejściowe, specjalistyczne i drużynowe (Bondarowicz 1994). Gry proste to takie, w których występują proste elementy ruchowe zwią z ruchami naturalnymi i motorycznymi. O stopniu trudności poszczególnj rodzajów gier prostych decyduje czynnik rywalizacji zespołowej. Przepisy tej podgrupy są proste, łatwe do zapamiętania. Do każdej drużyny powinien przydzielony sędzia, którego zadaniem jest liczenie błędów. Rywalizujący j sobą oraz sędziowie powinni dokładnie wiedzieć, co jest uznawane za w wykonaniu zadania, gdyż o kolejności miejsc i o zwycięstwie decyduje sz> kość i dokładność. ł żonę wymagają od uczestników większych umiejętności i lepszej 4ci Najczęściej spotykaną formą organizacyjną gry złożonej jest wy-spra^ . sztafeta z wykonywaniem zadań technicznych związanych z daną dys-^ -U sportową (np. sztafety wielozadaniowe lub tory przeszkód). Każdą dru-cyplin* ^ pOWinien oceniać osobny sędzia. Sposób punktacji jest podobny 5k w grze prostej. rzejściowe charakteryzują się wyższą formą organizacyjną oraz wymaga-Gry,Puczestników większych umiejętności niż gry złożone. W grze przejściowej ~'ą°boisku znajdują się jednocześnie tylko dwie drużyny o równej liczbie "a stników, którzy walczą o zwycięstwo. Gra prowadzona jest na czas przez U°^ go sędziego (przeważnie nauczyciela czy trenera). O zwycięstwie decyduje •jezba Z(jobytych punktów. Przepisy gry przejściowej powinny być dokładnie podane i jednakowo interpretowane. Gry specjalistyczne mają za zadanie doskonalenie elementów technicznych . ^tycznych minigier i sportowych gier zespołowych. Na zmniejszonym i ograniczonym boisku do sportowej gry zespołowej (np. siatkówki czy koszykówki) walczą ze sobą jednocześnie dwie drużyny o zmniejszonej liczbie zawodników. W grze specjalistycznej może występować tylko jeden uczestnik (zawodnik) lub mogą występować drużyny o nierównej liczbie zawodników. Przepisy gry specjalistycznej odpowiadają w zasadzie przepisom sportowych gier zespołowych. Gra odbywa się na czas lub do uzyskania przez jedną z drużyn ustalonej liczby punktów, bramek czy koszy. Gry drużynowe stanowią najwyższą formę organizacyjną gier ruchowych i wymagają od uczestników odpowiednio większych umiejętności technicznych. Na wyznaczonym do gry boisku o zwycięstwo walczą jednocześnie tylko dwie drużyny o równej liczbie zawodników. Zasady gier drużynowych są stałe, przepisy natomiast mogą być zmieniane przez nauczyciela czy trenera w zależności od liczebności drużyn, zaawansowania uczestników, założeń techniczno- -taktycznych itp. O zwycięstwie decyduje liczba zdobytych punktów, bramek czy koszy. Według Bondarowicza (1994) gry drużynowe różnią od sportowych gier zespołowych trzy podstawowe elementy: przepisy gry, które dla sportowych gier zespołowych ustalają międzynarodowe federacje i są one obowiązujące, specjalizacja w zależności od pozycji gry w sportowych grach zespołowych jest określona (np. bramkarze w piłce nożnej i ręcznej), natomiast w grach drużynowych wszyscy zawodnicy wykonują takie same zadania, ale niekoniecznie w tym samym czasie, aktyka gry w sportowych grach zespołowych jest ściśle określona przez nauczyciela czy trenera i zawodnik musi się jej podporządkować, natomiast w grach drużynowych taktyka jest podejmowana przez kapitana i samych za-wodników. 36 37 3.2. Planowanie pracy w zakresie kultury fizycznej w szkole Na właściwe zaprogramowanie procesu kultury fizycznej w szkole składij się: - roczny plan szkoły w zakresie kultury fizycznej, - roczny plan wychowania fizycznego dla klasy (rozkład materiału), - osnowa - plan realizacji cyklu tematycznego, - konspekt lekcji wychowania fizycznego. Roczny plan szkoły w zakresie kultury fizycznej stanowi wycinek ogólnes planu dydaktyczno-wychowawczego szkoły. Zagadnienia dotyczące kultuc fizycznej opracowują specjalności tego przedmiotu, w tym także nauczyciele klą I—III. Określa się w nim zadania, terminy i środki realizacji oraz osoby odp wiedzialne za wykonanie. Roczny plan wychowania fizycznego dla klasy jest opracowywany przez n uczyciela wychowania fizycznego lub nauczyciela nauczania początkowe^ Podstawę do opracowania planu pracy stanowi budżet godzin, czyli rozplam! wanie liczby godzin wychowania fizycznego przewidzianej planem nauczani! dla danej klasy na dyscypliny sportowe (cykle tematyczne) w poszczególny^ porach roku (jesień, zima i wiosna). Obecnie planowanie oparte jest na cyklach tematycznych, na realizacje k rych przewiduje się określoną liczbę godzin. W obrębie cyklu wyznacza zadania, które w ciągu określonej liczby godzin zamierza się zrealizować, osiągnąć planowane efekty w zakresie umiejętności, sprawności i wiadomość Wszystkie zadania w cyklu są ze sobą powiązane tematem, który można określ| nazwą dyscypliny sportu czy np. minigier sportowych (Strzyżewski 1986). Opracowanie rocznego planu pracy (rozkładu materiału) jest sprawą ind widualną każdego nauczyciela. Może więc być wiele różniących się, lecz prawnie opracowanych planów. Stąd przedstawiamy tylko propozycję szczeg łowego planu pracy dla klasy I w zakresie minigier sportowych, na które pr znaczą się 23 lekcje wychowania fizycznego. Osnowa - plan realizacji cyklu tematycznego stanowi bardzo istotne ogniv w planowaniu pracy nauczyciela w zakresie wychowania fizycznego. Nowi kowska (1994) podkreśla, że dokładne opracowanie osnowy gwarantuje syst matyczność i ciągłość pracy, ułatwia racjonalne wykorzystanie czasu lekcj| zmniejsza niebezpieczeństwo popełniania błędów, zapewnia ład i bezpieczel stwo ćwiczących, stanowi podstawę do kontrolowania i oceny pracy nauczycie!) i uczniów. W osnowie ujmuje się zwykle materiał w takiej kolejności, w jakiej żarnie rza się go realizować na lekcji. Pomocą w jego uszeregowaniu mogą być tob lekcyjne, opracowane dla różnych typów lekcji. Dla przykładu podajemy kill toków 45-minutowej lekcji wychowania fizycznego z minigier sportowych. 3 "^ es o =3 | es ? Q, o 3 ?• 0. f Z ca f -s- 3 f> ca 1 5 o N N > -2 N -o "o C > ^ o -f % ^ •& Q. N -? o 0 ° S 3 0 ca •II ^ o. U l— C* ^' "o N § CU Współdziała odpowiedzią zespołu Wspólzawoc zespołami - 1 0 c ca N ^ o .Si OH OJ) a. p -&1 1 OJ § J li Bezpieczne i 3 S o. Ń •— , N -^ -o1 B. 1 o c .— N .S i> f oJ c 2 .-. a Q, OJ 0 o N S 'a. O 0 D- -p ^ -^ N y ? CL 53 o •n 1 •o ca u ._, ,™ u 3 -o S la ca Q_ C *?, .^ *a N ^ 5 .0 'S .-=; ^* •— l) •o u N p .2, ófl 'S 00 rt C -N O a. o - — 2 ? •% « C js a- N 5 r; 'W S N 13 'Ul 3'fl. JD C O CL c/D K 3 O "OJ '? 0 CU T3 Cc 'g- 'S ca c N 1 5 ^ ._' (U N ^ "ć-? ca o. ^ 1 c c c^ y O 25 1 o ;;? c O o OD T> .^ 'S. v5 "o c Ł! Q. o 5 O ? c 2 a. cOJ O ^ DC Ł P .^ R Ća ^ o, S t(/i g-l d g N CL d -g N CD a. o G | N J (J " "u ^ b :i S ? >' N o -^ 2 o -« W ^ CtJ fis •O CL -b O ^ 5* II 1 Psychomotoryczność m Kształtowanie skoczności przez odpowiedni dobór zabaw i gier Kształtowanie szybkości przez odpowiedni dobór zabaw Rozwijanie sprawności psycho-motorycznej przydatnej w mini-grach przez odpowiedni dobór zabaw i gier Szybka reakcja wobec przedmiotów będących w ruchu, np: rzuty do przedmiotów w ruchu, rzuty w górę oburącz i jedno-rącz, rzuty o ścianę i podłoże Zwinność-zręczność, np. rzuty i chwyty piłki (w górę) z klaskaniem, manipulowanie piłką w sytuacj i uczeń-przybór-uczeń O OJ CL '1 O D. IZ >i -^ N rs CO Q. Zwinność-zręczność, np. odbijanie piłki od ściany, toczenie piłki nogą wokół siebie w prawo i w lewo, odbijanie stopą, udem *! CN - (N r*", - ,„ -O r- ca ca o c •is ra ^" ON 'w ii — Z a. "^ "* 0 uj X ^ Q ca >-. S "S i > ć/3 v- •- ?? N °^ w x ? N g ;§ o .' _; ^ §) N Q. ? 39 1 2 3 4 5 6 8 Kształcenie orientacji w czasie i przestrzeni oraz manipulowanie minipitką ręczną i nożną w grach i zabawach MG. Rozsypanka. Podanie piłki w dwóch rzędach w biegu i w miejscu Zasady bezpieczeństwa i przepisy poznanych gier i zabaw Współzawodnictwo między zespołami - punktacja 9 Manipulowanie pitką w sytuacji uczeń-przybór oraz uczeń--przybór-uczeń MG. Zastosowanie i utrwalenie nabytych umiejętności w zabawach i grach, np. W cztery strony jw. Próby sędziowania przez uczniów współzawodnictwa w zabawach i grach II. ZIMOWY XII I II III ok. 28 godzin z czego np. 8 przeznacza się na minigry 10 Szybka reakcja wobec przedmiotów będących w ruchu (zręczność), np. manipulowanie piłkami, przekładanie piłki z ręki do ręki, przetaczanie pod własnym ciałem, przeskoki przez piłkę w miejscu i w ruchu M. Kosz. Ćwiczenia oswajające z minikoszykówką i koszykówką Odróżnianie piłki do minikoszy-kówki i koszykówki Bezkolizyjne poruszanie się ucznia w grupie ćwiczących 11 * Zręczność i siła np. podania i chwyty oburącz na wysokości klatki piersiowej w miejscu i w ruchu M. Kosz. Podanie oburącz sprzed klatki piersiowej Poruszanie się z piłką po boisku Pojęcie: podanie i chwyt oburącz Samoocena - próba swojego sposobu poruszania się z piłką po boisku 12 jw. M. Kosz. Zastosowanie podania i chwytu oburącz sprzed klatki piersiowej w zabawach Poruszanie się z piłką i bez piłki po boisku Próba samooceny i prawidłowości podania i chwytu piłki 13 Wyczucie siły rzutu i przestrzeni, np: rzut oburącz znad głowy do celu - obręczy, rzuty do celu z różnej odległości i na różnej wysokości M. Kosz. Rzuty piłkami do celu i do kosza Zasady zdobywania punktów za trafienie do celu lub obręczy Próba samokontroli zdobytych w czasie lekcji punktów 14 Zwinność, zręczność, orientacja przestrzenna, np. odbicia oburącz i jednorącz piłki M. Siat. Odbijanie lekkiej piłki (plażowej lub dętki) indywidualnie i do współćwiczącego Przydatność poznanego ruchu w rekreacji Organizowanie zabawy z odbijaniem piłki wg inwencji uczniów 15 Zwinność, zręczność, orientacja przestrzenna M. Siat. Odbicia lekkiej piłki sposobem oburącz górnym w Pojecie: odbicie sposobem górnym Samokontrola prawidłowego ułożenia rąk 2 3 4 5 6 ^ p 16 Reakcja wobec przedmiotów będących w ruchu M. Siat. Podrzucanie piłki do minisiatkówki i chwyty sposobem górnym Poznajemy nową grę sportową w 1 17 Odczucie radości i zadowolenia z wykonywania zadań ruchowych. Poczucie odpowiedzialności za współćwiczących Przydatność poznanego ruchu w rekreacji Przydatność poznanego ruchu w rekreacji Współdziałanie w grupach 1 rówieśniczych w celu 1 osiągnięcia jak najlepszych wyników 1 m. WIOSENNO- -LETNI IV V VI 18 Coordynacja ruchowa, reakcja na sygnały, np. zabawy rzutne, bieżne MG. Kozłowanie piłki w miejscu i w ruchu prawą i lewą ręką Pojęcie: kozłowanie, prawidłowy ruch ręki Bezpieczne poruszanie się z piłką ok. 24 godzin, 19 JW. MG. Kozłowanie piłki ze zmianą kierunku ruchu Konserwacja piłki Kulturalne kibicowanie drużynie, zespołowi z czego np. 6 przeznacza się na minigry 20 Zwinność, zręczność, koordynacja, szybkie zmiany pozycji MG. Kozłowanie piłki w różnych pozycjach lewą i prawą ręką Gry zespołowe jako dyscypliny olimpijskie 21 Zwinność i orientacja w przestrzeni MG. Poruszanie się po boisku bez piłki Pojęcie: gry zespołowe Poczucie odpowiedzialności za wynik zespołu 22 Wyczucie odległości, koordynacja ruchowa MG. Podania i chwyty piłki w dwójkach i trójkach w miejscu i ruchu Rodzaje podań i chwytów Współpraca z partnerem 23 Przeżycia emocjonalne w trakcie gier i zabaw MG. Zabawy i gry z elementami chwytu, rzutu, kozłowania Przepisy poznanych zabaw i gier Respektowanie przepisów gier i zabaw * Opracowano na podstawie: S.c.egóhwy plan pracy dla klasy l, Adamkowski S., Ludwig T., Nowakowska M.. Skwierczyńska H. i utowtj lekcji wychowania fizycznego z gier sportowych .45-n> -,:OkU $**&• ^'* Ol •;)WA Rodzaje ćwiczeń i kolejność uszeregowania zbiórka, raport, powitanie, podanie zadań lekcji lub teoretyczne wprowadzenie ____________ gralub zabawa ożywiająca ćwiczenia ramion, nóg i tułowia (zawierające elementy techniki poruszania się po boisku, np. bieg ze zmianą tempa lub kierunku prąci rąk, nóg w postawie charakterystycznej dla danej gry. wysloki itp. > zabiwa zawierająca ww. elementy elementy techniki gry w formie ścisłej, zabawowej i fragmentów gry elenenty taktyki gry w formie ścisłej i fragmentów gry graw formie uproszczonej, dla bardziej zaawansowanych - gra lub właściwa ind/widualne ćwiczenia elementów techniki nie wymagające dtiggo wysiłku fizycznego (np. w koszykówce - rzuty wolne lub pjłdystansu) grauproszczona lub właściwa (dla zaawansowanych) 1 ćwiczenia uspokajające 1 ćwczenia korektywne 1 Podsumowanie lekcji (omówienie osiągnięć, błędów w zakresie techniki i taktyki, interpretacja wybranych punktów przepisów, UMłgi wychowawcze) Czas rwania! 2 min Tok 45-minutowej lekcji wychowania fizycznego oparty na zabawach i grach ruchowych (tok klasyczny) (wg M. Bondarowicza 1982) _^— — — • ip. Nazwa poszczególnych punktów toku Czas trwania 1 Ćwiczenia porządkowo-wychowawcze (zbiórka, raport, przywitanie, sprawdzenie obecności, podanie zadań) 3 min 2 Zabawa lub gra o charakterze ożywiającym psychicznie i rozgrzewającym fizycznie (masowa, znana, lubiana) 3 min 3 Zabawa lub gra orientacyjno-porządkowa 3 min 4 Zabawa lub gra na czworakach 3 min 5 Zabawa lub gra z umocowaniem lub dźwiganiem 4 min 6 Zabawa lub gra masowa bieżna lub skoczna 5 min 7 Zabawa lub gra rzutna lub z podbijaniem albo kopna 10 min 8 Zabawa lub gra skoczna albo bieżna o mniejszym natężeniu (np. w formie sztafetowej) 6 min 9 Ćwiczenia korektywne - głównie wyprostne w górnej części tułowia oraz przeciw płaskostopiu (jeżeli nie zastosowano ich uprzednio między zabawami) 2 min 10 Zabawa (rzadziej gra) o charakterze uspokajającym pracę serca i płuc 2 min 11 Ćwiczenia porządkowo-wychowawcze: uporządkowanie miejsca zajęć, sprzętu, zbiórka, omówienie dydaktyczno-wychowawcze. pożegnanie, wymarsz z miejsca zajęć 3-4 min 43 Tok 45-minutowej lekcji z minigrą sportową lub grą drużynową jako głównym zadaniem dydaktycznym (wg M. Bondarowicza 1982) Tok lekcji z minigier sportowych (wg M. i I. Kołodziejów 1994) Lp. Nazwa poszczególnych punktów toku CzIP trwania * 1 Ćwiczenia porządkowo-wychowawcze (zbiórka, raport, powitanie, sprawdzenie obecności, podanie zadań) 3 mii 'i 2 Zabawa lub gra o charakterze ożywiającym (masowa, znana, lubiana) 3 mg S miii l^m| 15-17 S3 3 Ćwiczenia gimnastyczne kształtujące wolne, ramion, nóg, tułowia - we wszystkich płaszczyznach, ćwiczenia równoważne wolne, podpory, ćwiczenia mięśni brzucha, podskoki 4 Zabawy i gry, ewentualnie ćwiczenia doskonalące elementy ruchowe tej gry (minigry), która jest głównym zadaniem dydaktycznym tego typu lekcji 5 Gra drużynowa (minigrą) - początkowo w uproszczonej formie w następnych lekcjach - stopniowo gra szkolna, właściwa: wreszcie w formie zawodów, gdy wszyscy gracze dobrze zapoznali się z wszystkimi przepisami oraz zadowalająco opanowali techniczne umiejętności gry 6 Ćwiczenia korektywne (głównie wyprostne w górnej części tułowia oraz przeciw płaskostopiu) 2 ml 7 Zabawa o charakterze uspokajającym 2m| 8 Ćwiczenia porządkowo-wychowawcze (uporządkowanie miejsca zajęć, sprzętu, zbiórka, omówienie dydaktyczno-wychowawcze, pożegnanie, wymarsz z miejsca zajęć) "1 i Lp. Tok lekcji Dozowanie .-—— —— Część I - wstępno-przygotowawcza 20 min ._- — — Czynności organizacyjne: zbiórka, powitanie, sprawdzenie gotowości do zajęć. 3 min 2 podanie zadań lekcji Zabawa ożywiająca (gra) 2 min 3 Kolumna ćwiczebna 4 Zabawa orientacyjno-porządkowa (zabawa) 2 min 5 Gra bieżna (zabawa) 3 min 6 Gra rzutna (zabawa) 4 min 7 Gra skoczna (zabawa) 2 min 8 Dowolna zabawa z piłką 4 min albo: 4 Ćwiczenia ramion 10 razy 5 Ćwiczenia nóg 1 0 razy 6 Ćwiczenia tułowia w płaszczyźnie strzałkowej lub czołowej 12 razy 7 Ćwiczenia ramion i nóg łącznie 8 razy 8 Ćwiczenia grzbietu lub brzucha 8 razy 9 Ćwiczenia skocznościowe 10 razy 10 Ćwiczenia z piłką 3 min Część II - główna (minigrą sportowa) ok. 20 min 1 Gra (zabawa) związana z minikoszykówką, minisiatkówką, minipiłką ręczną. minipiłką nożną 2 Ćwiczenia techniczne z piłką, około 3—5 ćwiczeń: 5 min minikoszykówką minisiatkówką minipiłką ręczna minipiłką nożna podania przyjęcia podania uderzenia chwyty podania chwyty przyjęcia rzuty zagrywki rzuty prowadzenia kozłowania zbicia kozłowania strzały zwody zastawienia zwody zwody 3 Ćwiczenia taktyczne (klasa III-IV) 5 min 4 Gra szkolna, fragmenty gry, gra właściwa (klasa IV) 10 min Część 111 -końcowa ok. 5 min 1 Ćwiczenia rozluźniające - ramion, nóg (łącznie) 2 min 2 Ćwiczenia korektywne: oddechy, marsz, skłony 1 min 3 ~~ _ Zakończenie lekcji: zbiórka, omówienie zadań, pożegnanie 2 min 44 45 planowania oparty na cyklach tematycznych ma tę zaletę, że ng .jkoncentruje się okresowo (zgodnie z cyklami) na wytyczonych zadq niacHi kiirun^owycn z zakresu sprawności, umiejętności i wiadomości or przygpot(lVUJe niezbędne warunki realizacji: przybory, sprzęt, urządzeni ' 1994). u m lekcji wychowania fizycznego jest szczegółowym planem lekcj Poimo ocamoze być ogólny ramowy schemat lekcji zwany tokiem lekcyjn W plllaii(livanm lekcji wychowania fizycznego posługujemy się tokiem mającj trzy :zas^n'cze cze_ści: przygotowawczą, główną i końcową. Ctzeić przygotowawcza służy do zorganizowania i przygotowania grupy, ćwiic^er wytworzenia właściwej atmosfery i wprowadzenia w zasadnicz głó*wvną:Z?ść lekcji. Ćwiczenia stosowane w tej części powinny wpływać rzy:stttiiie'ia ogólny rozwój dziecka, kształtować prawidłową postawę i ro^aytfć ogólną sprawność motoryczną, przygotować organizm dziecka , \vysiiykvJktory go czeka w części głównej. Czas trwania tej części lekcji wyr okoł-to l!"15 minut- OCzc^ gł°wna trwa około 25-30 minut. W części tej realizuje się głó\ ekcji' stanowiące największe obciążenia fizyczne i psychiczne. Cet ruchowych stosowanych w tej części jest wyrobienie okreśionj i nawyków ruchowych, kształtowanie podstawowych cech c|loIT|TOllirycznych, wzbogacanie wiadomości ucznia o kulturze fizycznej. Wy łęk Ifizyzny dziecka musi być dostosowany do możliwości jego organizmi krz:yviva)at?zen'a wysiłku powinna osiągnąć swoje maksimum w połowie -s litej i. 0(;zo en'e e'ement°w techniki indywidualnej w postępowaniu zespołowym (1x1, '*?•)• Gra uproszczona według zasad minikoszykówki. 49 Piłka ręczna Poruszanie się w zmiennym tempie bez piłki w różnych kierunkach. Podania piłki sposobem półgórnym z miejsca i w ruchu. Wykonanie rzutów dowolnym spQsobem w ruchu, do współpartnera i do bramki. Gra uproszczona według zasad hiinipiłki ręcznej. , Piłka siatkowa Poruszanie si^ pO boisku oraz przyjmowanie prawidłowej postawy na sygnał.j Kierowanie pijki sposobem górnym na boisko przeciwnika w przód, w tył i na' boki. Stosowanie opanowanych elementów w grze uproszczonej według zasad minipiłki siatk;OWej. Piłka nożna Żonglerka równymi piłkami stopą i udem. Uderzenie piłki zewnętrznym i we wnętrznym podbiciem. Przyjęcie piłki wewnętrzną częścią stopy i zewnętrznyr podbiciem. Powadzenie piłki zewnętrznym i wewnętrznym podbiciem. Zwodjj bez piłki. Gra uproszczona według zasad minipiłki nożnej. Po realizacji programu klasy V w zakresie gier sportowych uczeń winien umieć samodzielnie, poprawnie wykonać następujące lub inne, określor przez nauczyciela, o podobnym stopniu trudności, czynności ruchowe: Koszykówka: - zatrzymywanie się w biegu doskokiem obunóż; - zmiany kier-unku biegu bez piłki; - podanie i cllwyt piłki oburącz w ruchu; - podanie pił^j jednorącz ręką prawą i lewą w miejscu i w ruchu; - rzut piłki d^ kosza oburącz i jednorącz z miejsca. Piłka siatko\ya: - przyjmowanie postawy siatkarskiej na sygnał; -odbicia piłk;i sposobem dolnym indywidualnie; - odbicia piłlxi sposobem górnym w dwójkach; - zagrywka choina ręką prawą i lewą z odległości 4-5 m. Piłka reczną: - poruszanie się po boisku w zmiennym tempie, w różnych kierunkach; - prowadzeń je piłki w dwójkach; - kozłowani^ piłki w rytmie 3 kroki - kozioł - 3 kroki - podanie; - kozłowani^ piłki ze zmianą kierunku i ręki; - rzul piłką qo bramki z biegu. Piłka nożna: - prowadzenie piłki w dwójkach nogą prawą i mogą lewą; - żonglerka •piłki stopą i udem; -uderzenie j przyjęcie piłki wewnętrzną i zewnętrzną częścią stopy: nogąpr i nogą lew^; 50 __ strzał piłką do bramki, wewnętrznym podbiciem z miejsca, nogą prawą i nogą lewą. Nauczanie podstawowych elementów technicznych minigier sportowych należy rozpoczynać od zabaw i gier bieżnych, rzutnych, skocznych, kopnych, z podbijaniem poprzez wyeksponowanie odpowiednich elementów techniki podstawowej. Zawsze dopiero po nauczeniu w formie ścisłej odpowiednich elementów techniki podstawowej należy wprowadzać zabawy i gry trudniejsze. Minigry sportowe są bowiem grami opartymi na właściwych „dorosłych" grach zespołowych, ale poprzez zmniejszenie wymiarów boiska, obniżenie wysokości siatki i kosza, zmniejszenie ilości zawodników oraz uproszczenie przepisów są przystosowane do możliwości psychofizycznych dzieci. Dlatego też spośród wielu elementów lekcji wychowania fizycznego czy zajęć treningowych na uwagę zasługują: pokaz, objaśnienie i poprawa błędów (Talagal989). Pokaz każdego elementu czy całego ćwiczenia powinien być zademonstrowany prawidłowo, przedstawiony ćwiczącym w przystępny sposób i w miarę potrzeby powtórzony. Objaśnienie pokazu powinno być krótkie, zwięzłe i uwzględniające najważniejsze momenty lub fazy danego elementu czy całego ćwiczenia. Poprawianie błędów nie może ograniczać się do stwierdzenia samego faktu, ale powinno być połączone z pokazem i objaśnieniem, jak ma wyglądać poprawnie wykonywany element czy całe ćwiczenie. Metodyka prowadzenia zabawy lub gry ruchowej składa się z czterech podstawowych etapów: przygotowania, organizacji, przeprowadzenia i zakończenia zabawy lub gry (Bondarowicz 1995). Przygotowanie do prowadzenia zabawy lub gry ruchowej dotyczy prowadzącego, a także uczestników. Prowadzący powienien bardzo szczegółowo zaplanować całą organizację zabawy lub gry, przewidzieć sytuacje, jakie w czasie trwania mogą wystąpić oraz jaki mogą przybrać charakter. Powinien także przygotować do niej uczestników poprzez podział na zespoły lub drużyny, a także wybór pomocników (sędziów). rganizacja zabawy lub gry ruchowej obejmuje właściwe ustawienie dzieci na pozycjach wyjściowych oraz odpowiednie objaśnienie. Objaśnienie powinno być kie, jasne i zajmować jak najmniej czasu przeznaczonego na zabawę lub grę. p prowadzenie zabawy lub gry ruchowej z odpowiednim dozowaniem i KU wymaga od prowadzącego dużej aktywności. Powinien on poruszać się . °'SKU i ustawiać w takim miejscu, aby dobrze obserwować dzieci, czuwać stv e,S^e'ctowan'em przepisów, wychwytywać błędy i odpowiednio wykorzy- Wać elementy wychowawcze. 51 odby\va się na określony sygnał pro uczestnicy osiągnęli z nie się na mmuia ui y 'u" •»&•" — — , - j należy ogłosić wynik rywalizacji i dokonać podsumowania. Każda zabawa lub gra powinna przebiegać w charakterystycznej dla siebi| atmosferze. Jest to tym ważniejsze, im młodsze są dzieci. 'fc Sfc • dwa ognie usportowione WYKAZ ZA.BAW i GIER l . Kto szybszy ie piłki 3. Rwchoimy cel 4. "Wyboroowy strzelec w kole 5. \Vybor>'owy strzelec w szeregach 6- ^.fcijak. z wywoływaniem 7. "T raf ptiłką w środkowego 8. "\tyybijjanka w kwadracie '• Rzuć »celnie i uciekaj 10- Z,bijaTk na materacach 11* Odrz;uć piłkę 1^ . Odmuć piłkę z podaniami l*. Zbijsak l ł. Cztesry ognie 4.1. Zabawy i gry przygotowujące do cm u «fe„. __m Należy podkreślić, że doskonałym lecz niedocenianym środkiem wprowadzającym dzieci w świat sportowych gier zespołowych jest gra „dwa ognie'" oraz jej odmiana „usportowiona". Zawiera ona wiele form ruchowych charakterystycznych dla większości gier zespołowych. Wyrabia ponadto takie dyspożycie osobowościowe, jak zdolność koncentracji, refleks, zmysł taktyczny itp. 1. Kto szybszy Ćwiczący ustawieni w dwu szeregach na linii środkowej boiska. Każdy sze-re" przodem do swojej linii końcowej. "Na sygnał wszyscy biegną poza tę linię (rys. 1). Ostatni ćwiczący odpada z dalszej zabawy. Powtarzamy ją eliminując /a każdym razem jednego ćwiczącego z każdego szeregu, który ostatni przekroczył linię końcową boiska. Wygrywa ćwiczący, który zostanie sam na boisku. W zabawie można zastosować różne pozycje startowe: leżenie tyłem, leżenie przodem, siad skrzyżny, klęk podparty itp. O O O O O O Rys. 1. Kto szybszy 2- Przepędzanie piłki Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny, ustawione w szeregach na liniach końcowych boiska. Każdy zawodnik z piłką do siatkówki. Na linii środkowej zy piłka do koszykówki. "Na sygnał zawodnicy obu drużyn starają się trafić pl kę koszykową i „przepędzić" ją na boisko przeciwnika (rys. 2). Rzucać moż- Zza linii końcowej. Można j ą przekroczyć tylko w celu zabrania piłek siatko- y^1 z własnego boiska. Wygrywa drużyna, która „przepędzi" piłkę koszykową 1VA1? końcową boiska przeciwnika. 54 o. o. q d « Rys. 2. Przepędzanie piłki 3. Ruchomy cel Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Drużyna A ustawiona w dwu sz gach naprzeciw siebie na liniach bocznych boiska do piłki siatkowej. Ka zawodnik z piłką. Zawodnicy drużyny B ustawieni dowolnie za jedną liniał cową. Na sygnał przebiegają na przeciwną linię końcową (rys. 3). Zawodu drużyny A starają się trafić przebiegających przeciwników swoimi piłka zdobywając punkt za każdego zbitego. Po kilku próbach następuje zamiana] dań drużyn. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznacz ilości prób. 00 Rys. 3. Ruchomy cel 56 ' strzelec w kole ustawieni na obwodzie koła, każdy z piłką siatkową. Uczestnicy aia się trafić swymi piłkami w piłkę koszykową podrzuconą przez instrukto-5 w górę,- W pi^ę można rzucać, gdy osiągnie najwyższy punkt. Punkt zdoby-ćwiczący, który trafi bezpośrednio w piłkę koszykową. e, strzelec w szeregach Ćwiczący ustawieni w dwu szeregach naprzeciw siebie, na liniach bocznych boiska do piłki siatkowej. Każdy ćwiczący z piłką (rys. 4). Uczestnicy starają się trafić w piłkę koszykową toczącą się pośrodku boiska. Za trafienie swoją piłką w piłkę koszykową ćwiczący zdobywa punkt. O Rys. 4. Wyborowy strzelec w szeregach 6. Zbijak z wywoływaniem Ćwiczący podzieleni na drużyny oznaczone szarfami, np. czerwonymi 'zielonymi. Drużyny ustawione w dwu szeregach. Każdy szereg w odległości jednego metra od linii środkowej. Zawodnik jednej drużyny tworzy parę z zawodnikiem drużyny przeciwnej. Na linii środkowej między zawodnikami każdej *y 'eży piłka (rys. 5). Na sygnał „czerwoni!" zawodnicy oznaczeni tym kolo-chwytają piłki i starają się trafić nią przeciwnika. Zawodnicy oznaczeni orem zielonym uciekają przed trafieniem za linię końcową boiska. Za każde lenie uciekającego zawodnika drużyna rzucająca piłki zdobywa punkt. Wy-a drużyna, która zdobyła więcej punktów w wyznaczonej ilości prób. 57 Rys. 5. Zbijak z wywoływaniem nich wewnątrz koła. Ucz piłkę i usiłują trafić chwytać piłkę. Ćwicz środkowego zamienia 7. Traf piłką w środkowego Ćwiczący ustawieni na o' nicy stojący na zewnątrz koła w kwiczącego w kole. Może o, którego rzut był niecelny lub z nim miejscami. 8. Wybijanka w kwadracie Ćwiczący podzieleni na iska. Drużyna B, posiada— sygnał (włączenie stopera, drużyny A, zdobywając punkt za wyznaczonego czasu prze,-vwam> zamieniają się zadaniami. podanie, przeciwnicy trą' czonym czasem. Wygry% czonej ilości prób. 9. Rzuć Minie i uciekaj .vnv Dnlży„a A ustawiona dowoj™ ćwteW podleni „a ^f^dzie «a, «- f."*, „„*« kota. D™*- B '^cTe wodnicy dmiyny B-ie^J* ustawiona wewnątrz l .ewnątrz boiska (rys. y B starająsię trafić P^ * przeciwn>ka. F o kt drużyny B. Dru nąrz boiska przechwyć, rzu zą zdobywanie punktów ^ przed "któraW* więcej punktów O 00 o o o o o Rys. 6. Wybijanka w kwadracie 10. Zbijak na materacach Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Każda drużyna ustawiona na polu obrony boiska do piłki siatkowej: pierwsi zawodnicy każdej z drużyn stoją na materacach gimnastycznych leżących na liniach ataku, pozostali rozstawieni są dowolnie za swoimi materacami (rys. 7). Drużyna A (po wylosowaniu piłki) rozpoczyna grę rzutem zawodnika z materaca, który usiłuje trafić piłką zawodnika drużyny B stojącego na swoim materacu po przeciwnej stronie boiska. Jeżeli rzut jest celny, zdobywa punkt, a piłkę otrzymuje drużyna B. Trafiony zawodnik schodzi z materaca, a na jego miejsce wchodzi kolejny zawodnik z drużyn. Jeśli rzut jest niecelny i piłkę przechwyci drużyna B, ich zawodnik na materacu ma prawo do zbijania swego przeciwnika. Jeżeli po niecelnym rzucie drużyny A piłka przekroczy linię końcową boiska drużyny B, piłka wraca do zawodnika na materacu drużyny A itd. Prawo do zbijania mają tylko zawodnicy na materacach. Zawodnicy grający w polu nie mogą zbijać i być zbijanymi. Mogą jedynie bronić przed wyjściem piłki poza linię końcową i podawać ją zawodnikowi na materacu. Wygrywa drużyna, która wygra więcej pojedynków i ^obędzie więcej punktów. 59 58 Rys. 7. Zbijak na materacach t. Odrzuć pHkę iada jedną pi' CwlcZący podzieleni na dwie d^ ^a^ "piłki siatkowej (rys. towiona jest dowolme na .P0^^"^przeciwników, którzy starają! ^itów w wyznaczonym czasie. Rys. 8. Odrzuć ^3. łJ*"j- Ćwiczący ustawieni dowolnie wewnątrz OOIS>K». L^W^J .._,_.... ustawieni na przeciwległych liniach końcowych, jeden z piłką (rys. 9). Zadaniem ich jest trafić piłką jak największą liczbę uczestników znajdujących się wewnątrz pola. Trafiony piłką zajmuje miejsce przy tym, który go „zbił" i pomaga mu podając piłkę i wykonując rzuty. Wygrywa ćwiczący, który zostanie trafiony piłką ostatni. Rys. 9. Zbijak 14. Cztery ognie Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione na swoich boiskach oraz poza liniami bocznymi i końcowymi boiska przeciwnika (rys. 10). Przepisy gry jak w dwu ogniach usportowionych. Zawodnicy stojący poza boiskiem mogą podawać piłkę i zbijać zawodników drużyny przeciwnej. o o 12. Odrzuć piłkę z podaniami przed odrzuceniem piłki na boisko przeciwni! o o musi Rys. 10. Cztery ognie 61 60 4.3. Przykłady osnowy i konspektu lekcji boiska, piłkę należy przekazać drużynie przeciwnej. 3. ^ gr |= if! 3 o fi-o ST D- TO o \ P3 1 •<" 0 "S er ° d- ci- O -i N N _ O rO" ™ cr o- H zać drużynie przeciwnej. Podania w drużynie - przed wykonaniem rzutu zawodni podania w obrębie swojej drużyny. Czoy gry - dwie połowy po 1 0 minut z przerwą 2-minutoi Zmiana boisk -po pierwszej połowie gry. Rozpoczęcie gry - grę rozpoczyna kapitan po wylosowa zawodnika z własnej drużyny. Zdobycie punktu - ma miejsce, gdy piłka rzucona z linii trafi bezpośrednio (bez dotknięcia podłoża) zawodnika drużyny przeciwnej i po trafieniu upadnie na podłoże. W piłka jest złapana przez gracza tej samej drużyny, punkt trafieniu („zbiciu") zawodnika grę rozpoczyna drużyna, k Liczenie punktów - za każdego trafionego piłką („zbitegc zdobywa 1 punkt. Gra piłką - za pomocą rąk można piłkę podawać i rzucai kopnięcie piłki, uderzenie oraz bieganie z piłką. Bieganie z piłką - zawodnik trzymający piłkę (za wyj* linii końcowej) może wykonać dwa kroki. Przed wykoi musi oddać piłkę lub wykonać rzut. Przekroczenie Unii środkowej lub jej dotknięcie przez wykonywania rzutu lub bezpośrednio po nim jest błęder 1 n. d N- v: 3 v; przerywania gry. Trener - prowadzi zespół, udziela rad, zmienia zawodiu towana w czasie meczu, przegrywa mecz 10:0. Zmiana zawodników - przy linii środkowej, kiedy piłka j Piłka - mecze rozgrywa się piłką siatkową. Drużyna - 10-12 zawodników, 8 graczy na boisku: 6 gi („matki") na linii końcowej, oraz 2-4 rezerwowych. Dru; nego składu (minimum 8 zawodników) przed meczem k Z,/«?'e - boczne, końcowe oraz linia środkowa. Cel gry — trafienie piłką przeciwnika („zbicie") oraz pr przeciwnej w zdobyciu punktu lub piłki z respektowanien Boisko — długość 12 m, szerokość 9 m. 4.2. Przepisy gry w dwa ognie usportowione o 3 M j5 >ł *'* *-„ rt- e — -— 3 ;« •% a 5-^' S J N sl- v; o- 3 ° •g % O- = 7T -o 0 •2.1 1-2 2 ^3 li li | ^ 7? S, 3 ^ IŁ <; Ct T3 ^ -' ° ^ -o "O o C/) N N rt TT -o o ^ P^" — •a aa i. l1 i 1 f. 1 1^ 1 N f: -n' o 3 (T O 5* 5" §: 3. 0--0 O p o 8 N 1 1 E- N ^ o TT Ol OO O — • 3 J p r-~ O N- ' 0'°- rt- M^Ł^^^O" Cl. 'P c/T g. B. F OQ 0 TT N 0 "< ^ ^ 3. c ~* g 0' Q- Q T3 § 3 ?T 05 ^ K) v! o- §, N o' < S 1 3 P CK rt> .. -S "o ^sr 5 Ę"?TW ci. o — • "•.O -x- O* 3 r5 r+ — 'OD— ^ 8 B 3 * ^- «5' ' ^ §= ^^ 3 ?T (fl ^i. M« ?T .^. ^5 Hrł ,^. O-- .^3 *~* fiB •— «.. ,„.*,ffiI.,S- . :.;,-„^-«ab; -.-tófe^^. .-^..--Z&fłS^M^ŁiJifa^^L^affSE^ ,. , ., , "O Ó' 3 J ... o 3 uo 3 P ^ ^ ?13 "E. "S o ł Osnowa lekcji dla klasy II Dwa ognie usportowione CELE GŁÓWNE Umiejętności: rzut piłki jednorącz w miejscu, chwyt piłki oburącz Psychomotoryczność: kształtowanie sprawności koordynacyjnej i wytrzymałości Wiadomości: poznanie przepisów dwu ogni usportowionych Wychowawcze: umiejętności współdziałania w zespole l 1. Zbiórka, raport, powitanie 2. „Pitkaparzy". Ćwiczący rozstawieni dowolnie na linii końcowej boiska. Nauczyciel toczy piłki po podłożu. Ćwiczący mają za zadanie dobiec do linii, na której stoi rzucający nie dotykając pitki. 3. Ćwiczenia kształtujące z pitką: • podrzut pitki z tyłu i chwyt z przodu • podrzut piłki z przodu i chwyt z tyłu • podrzut pitki w górę, odbicie głową i dowolny chwyt • podrzut piłki w górę, obrót o 360° i dowolny chwyt • podrzut piłki w górę, klaśnięcie i dowolny chwyt 2. „Kto szybciej na drugą stronę". Ćwiczący ustawieni w szeregu na linii końcowej. Na sygnał wszyscy przebiegają na drugą linię końcową. Za pierwsze miejsce - 3 punkty, za drugie - 2 punkty, za trzecie • l punkt. 3. Ćwiczenia kształtujące w dwójkach. • Siad prosty naprzeciw siebie, stopy stykają się podeszwami, ramiona w przód, ręce splecione. Naprzemienne skłony i wyprosty tułowia. • Postawa zwieszona przodem naprzeciw siebie, ramiona wyprostowane, ręce splecione, stopy stykają się palcami. Przysiady naprzemienne. • Postawa tyłem do siebie, plecy stykają się, ramiona w bok, ręce splecione. Jednoczesne skręty tułowia. • Postawa przodem do siebie, w odległości l metra. Ramiona w dół, ręce splecione. Jednoczesny obrót do postawy tyłem do siebie, jednoczesny obrót do pozycji wyjściowej. 2. Swobodny bieg dookoła boiska: kozłowanie pitki, podrzuty, chwyty, zabawa piłką. 3. Ćwiczenia kształtujące z piłką: • Postawa. Podskoki obunóż nad piłką w przód i w tył. • Postawa w rozkroku. Toczenie piłki ósemką między stopami. • Leżenie tyłem. Podrzut piłki stopami, chwyt rękami. • Leżenie tyłem. Przenoszenie piłki stopami, chwyt rękami. • Leżenie przodem, ramiona w bok. Przetaczanie piłki z lewej do prawej ręki. OS t> -fc. 4. „Trą: „Traf środkowego". Ćwiczący ustawieni na obwodzie koła. W ŚredkU k9!§ j?4en ćwiczący. Uczestnicy na zewnątrz koła podają między sobą piłkę i usiłują trafić nią w środkowego w kole. Ćwiczący, którego rzut byl niecelny lub przechwycony przez środkowego, zamienia się z nim miejscami. 5. „Traf i uciekaj". Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Drużyna A ustawiona dowolnie wewnątrz kota. Drużyna B rozstawiona na obwodzie koła stara się zdobyć punkt trafiając zawodników wewnątrz koła. Zawodnicy drużyny B chwytają piłkę i starają się trafić uciekających zdobywając za trafienie punkt. 6. „Zbijak". Ćwiczący ustawieni dowolnie wewnątrz boiska do dwu ogni usportowionych. Dwaj wybrani ćwiczący ustawieni na przeciwnych liniach końcowych. Zadaniem ich jest trafić piłką jak najwięcej uczestników znajdujących się wewnątrz pola. Trafiony piłką zajmuje miejsce przy tym, który go trafił i pomaga mu podając piłkę i wykonując rzuty. „Odrzuć piłkę". Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Każda drużyna posiada jedną piłkę i rozstawiona jest dowolnie na polu obrony boiska do piłki siatkowej. Na sygnał drużyny rzucają swoje piłki na pole przeciwników, którzy starają się jak najszybciej odrzucić je z powrotem 8. Ćwiczenia uspokajające. Ćwiczenia korekcyjne mięśni pośladkowych, ćwiczenia oddechowe. Uporządkowanie i odniesienie przyborów. Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie ćz&Ss&iai^&^Siji^^^f^^^,:^,. ' ' ' -•'-'• - - --..-.=-. •-•:•: L^_______________ _ ___________________ __________ 4. „Przepędzanie piik?7 ĆwicTącT $8$ffiM SS ÓW drużyny ustawione w szeregach na liniach koń- cowych boiska. Każdy z piiką do siatkówki. Na linii środkowej Isży pifta do koszykówki. Na sygnał zawodnicy obu drużyn rzutami swoich piłek starają się trafić piłkę koszykową i przepędzić ją na boisko przeciwnika. 5. „Wyborowy strzelec w kole". Ćwiczący ustawieni na obwodzie koła, każdy z piłką siatkową. Uczestnicy starają się trafić swymi piłkami w piłkę koszykową podrzuconą przez nauczyciela w górę. 6. „Ruchomy cel". Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Drużyna A ustawiona w dwu szeregach naprzeciw siebie na liniach bocznych boiska do piłki siatkowej. Każdy zawodnik z piłką. Zawodnicy drużyny B ustawieni dowolnie za jedną linią końcową. Przebiegają na sygnał na drugą linię końcową. Zawodnicy drużyny A starają się trafić przebiegających swoimi piłkami 7. „Odrzuć piłkę z podaniami". Przed odrzucenim piłk na boisko przeciwnika drużyna musi wykonać trzj podania między swoimi zawodnikami. 8. Ćwiczenia uspokajające. Ćwiczenia korekcyjne przeciw płaskostopiu. Uporządkowanie i odniesienie przyborów. Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie. DJHci iednorącz z miejsca z rozbiegu, bezpośrednio oraz z odbiciem o podłoże do ćwiczącego Stojącego naprzeciwko. Chwyty piłki oburącz. „źbijak z wywoianieffl". Ćwiczący podzieleni na drużyny oznaczone szarfami. Drużyny ustawione w dwu szeregach, w odległości l metra od linii środkowej. Zawodnik jednej drużyny tworzy parę z zawodnikiem drużyny przeciwnej. Na linii środkowej między zawodnikami każdej pary leży piłka. Na sygnał „czerwoni" zawodnicy oznaczeni tym kolorem chwytają piłki i starają się trafić nią przeciwnika. . Zawodnicy oznaczeni kolorem zielonym uciekają przed trafieniem za linię końcową boiska. . „Zbijak". Ćwiczący ustawieni dowolnie wewnątrz boiska do dwu ogni usportowionych. Dwaj wybrani ćwiczący ustawieni na przeciwnych liniach końcowych. Zadaniem ich jest trafić piłką jak najwięcej uczestników znajdujących się wewnątrz pola. Trafiony piłką zajmuje miejsce przy tym, który go trafił i pomaga mu podając piłkę i wykonując rzuty. /. Dwa ognie usportowione, gra szkolna, gra właściwa. ?. Ćwiczenia uspokajające. Ćwiczenia korekcyjne, oddechowe, mięśni grzbietu i mięśni brzucha. Uporządkowanie i odniesienie przyborów. Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie. Konspekt lekcji dla klasy III Dwa ognie usportowione CELE GŁÓWNE: Umiejętności: rzut piłki w miejscu Psychomotoryczność: kształtowanie koordynacji ruchowej, szybkości Wiadomości: poznanie przepisów dwu ogni usportowionych Wychowawcze: umiejętność współdziałania w drużynie Miejsce zajęć: sala sportowa Liczba ćwiczących: 16 Pomoce: 16 piłek do siatkówki, różnokolorowe szarfy, kreda Bibliografia: Bondarowicz M. 1994, Trześniowski R. 1989. Tok lekcyjny Rodzaj ćwiczeń Nazwa i opis ćwiczenia Czas dozowania Ilość powtórzeń Uwagi organizacyjne i metodyczne I. Część wprowadzająca: • Zbiórka, raport, powitanie, sprawdzenie gotowości do ćwiczeń, przypomnienie ostatniej lekcji, podanie celu lekcji. 2 min Ustawienie w dwuszeregu • Swobodny bieg dookoła boiska, kozłowanie piłki w biegu, podrzuty i chwyty piłki, dowolna zabawa piłką w biegu. 3 min Ćwiczenia kształtujące z piłką • Postawa. Piłka na podłożu przed stopami. Podskoki obunóż nad piłką w przód i w tył. • Postawa w rozkroku. Piłka na podłożu. Skion tułowia i toczenie piłki ósemką między stopami. • Leżenie tyłem. Piłka między stopami. Energiczny wznos nóg, podrzut piłki i chwyt piłki rękami. • Leżenie tyłem. Ramiona w górę. Piłka między stopami. Wznos nóg do leżenia przewrotnego i przechwyt piłki rękami. Opad nóg, skłon tułowia w przód. Przechwyt piłki stopami. • Leżenie przodem. Ramiona w bok. Piłka na podłożu pod ręką. Wznos tułowia i przetoczenie piłki z lewej do prawej ręki. 1 min Ćwiczący ustawieni w rozsypce II. Cześć główna • Rzuty piłki jednorącz z miejsca, z rozbiegu, bezpośrednio, oraz z odbiciem kozłem o podłoże do ćwiczącego stojącego naprzeciwko. • Chwyty piłki oburącz. 3 min Ćwiczący ustawieni w dwu rzędach parami naprzeciwko siebie. Zwrócenie uwag/ na poprawne wykonanie rzutu i chwytu piłki. • „Zbijak z wywoływaniem". Ćwiczący podzieleni na drużyny oznaczone szarfami. Drużyny ustawione w dwu szeregach. Każdy szereg w odległości jednego metra od linii środkowej. Zawodnik jednej dryżyny tworzy parę z zawodnikiem drużyny przeciwnej. Na linii środkowej między zawodnikami każdej pary leży piłka. Na sygnał „czerwoni!" zawodnicy oznaczeni tym kolorem chwytają piłki i starają się trafić nią przeciwnika. Zawodnicy oznaczeni kolorem zielonym uciekają przed trafieniem za linię końcową boiska. 5 min Za każde trafienie uciekającego zawodnika drużyna rzucająca piłki zdobywa punkt. • „Zbijak". Ćwiczący ustawieni dowolnie wewnątrz boiska do dwu ogni usportowionych. Dwaj wybrani ćwiczący ustawieni na przeciwległych liniach końcowych, jeden z piłką. Zadaniem ich jest trafić piłką jak największą liczbę ćwiczących znajdujących się wewnątrz boiska. Trafiony piłką zajmuje miejsce przy tym, który go zbił i pomaga mu podając piłkę i wykonując rzuty. 5 min Wygrywa ćwiczący, który został zbity jako ostatni. • Dwa ognie usportowione - gra szkolna, właściwa 10 min Zabawa uspokajająca Ćwiczenia korekcyjne III. Część końcowa • „Minutka". Leżenie tyłem. Po sygnale (włączenie stopera) ćwiczący starają się określić kiedy upłynęła jedna minuta, wykonując skłon tułowia do siadu prostego. 8 min Ćwiczący w leżeniu tyłem dowolnie na całym boisku. • Leżenie tyłem, kolana ugięte, stopy na podłożu. Uginanie nóg z dotknięciem kolanami do klatki piersiowej. • Klęk podparty. Uwypuklenie pleców („Koci grzbiet"). • Siad prosty. Kolana ugięte, stopy na podłożu. Opady i wznosy tułowia. • Leżenie przodem, ramiona w górę. Naprzemienne unoszenie ramion i nóg (nożyce pionowe). • Uporządkowanie i odniesienie przyborów. • Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie. Wymarsz do szatni. | 2 min WYKAZ ZABAW I GIER 1. Berek w trójkach 2. Berek z przebieganiem 3. Uciekinier 4. Natarcie 5. Pogoń z wywoływaniem 6. Uciekaj na pole bramkowe 7. Powódź 8. Sztafeta z kozłowaniem i rzutem piłki z wyskoku 9. Sztafeta z rzutem do bramki 10. Przechwyć podanie 11. Szybko podawaj 12. Rozsypka z koła 13. Przechwyć podanie do środkowego 14. Wyprzedź piłkę 15. Berek zaczarowany z piłką 16. Dotknij przeciwnika piłką 17. Wyjdź do podania 18. Traf pitką w ogon węża 19. Piłki pod siatką 20. Traf w piłkę 21. Piłka graniczna 22. Piłka bramkowa 23. Przepędzanie piłki do bramki 24. Piłka siatkowo-ręczna 25. Bramkarze i atakujący 26. Piłka ręczna - rugby 27. Piłką w materac 28. Piłka ręczna w kole 5.1. Zabawy i gry przygotowujące do minipiłki ręcznej 1. Berek w trójkach Ćwiczący podzieleni na trójki: berek, uciekający i pomocnik uciekającego. Trójki mogą poruszać się po całym boisku. Berek usiłuje dotknąć uciekającego, któremu może pomagać trzeci ćwiczący poprzez ustawianie się pomiędzy berkiem a uciekającym. Wszyscy poruszają się krokiem dostawnym. Gdy berek dotknie uciekającego, ćwiczący zamieniają się zadaniami. 2. Berek z przebieganiem Zabawa jw., tylko pomocnik przebiega między berkiem i uciekającym i wówczas on staje się uciekającym. 3. Uciekinier Ćwiczący rozstawieni na obwodzie koła tak, aby odległość między nimi nie była większa niż 2 metry. Wewnątrz koła znajduje się jeden ćwiczący, który usiłuje wydostać się na zewnątrz stosując zwody, zmiany tempa biegu itp. Ćwiczący na obwodzie koła poruszają się krokiem dostawnym i zgodnie z przepisami gry w piłkę ręczną nie pozwalają mu na opuszczenie koła. Gdy uciekinier wydostanie się z koła, do środka wchodzi kolejny ćwiczący. Wygrywa ten, który będzie najkrócej przebywał wewnątrz koła. 4. Natarcie Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione w szeregach, na liniach końcowych boiska. Każdy ćwiczący z piłką. Na sygnał zawodnicy obu drużyn biegną kozłując piłkę na miejsce przeciwnej drużyny. Wygrywa zespół, którego zawodnicy szybciej zajmą miejsca na przeciwnej linii końcowej. 5. Pogoń z wywoływaniem Ćwiczący podzieleni na drużyny oznaczone szarfami, np. czerwonymi i zielonymi. Drużyny ustawione w szeregach w odległości 2 metrów od linii kowej boiska. Zawodnik jednej drużyny tworzy parę z zawodnikiem druży- y przeciwnej. Przed każdym ćwiczącym piłka. Na sygnał „czerwoni!" zawod- zaw ^Zna<;zem tym kolorem kładą swoje piłki na podłożu, odwracają się i gonią lini ,,0 w drużyny przeciwnej, którzy kozłując piłki starają się uciec poza Punkt J1COW^ boiska. Za dotknięcie uciekającego drużyna goniąca zdobywa c' Próh ^r^wa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonej iloś- 69 68 p p p p p p o Rys. 11. Pogoń z wywoływaniem 6. Uciekaj na pole bramkowe Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Zawodnicy drużyny A kozłują sw 1 Q. Li. Zmiany zawodników Boisko: 4,5x7 m Wiek zawodników: \ Drużyna: 8 zawodni H 1 o 3" Wysokość siatki: dzi rozgrywanym w pr dwójka wyznaczona Boisko: 3x5 metrów Zmiany zawodników wowy. W drugim se Dwójki Wiek zawodników: \ Drużyna: 6 zawodni Według przepisów piłce siatkowej plażi s 0 N- ja %ą <Ę §- o" o o N ^2- P' TT N TT — O^ \ o" T5 O co o S N ^ oo T-J N p O' o. o • . N "2. TT OJ C" _ 5" ^3 . r-f- u -n $ o ?. g- ' 3 ^ ^ 0 p' 3 Eó" r-f-P ?" c 0 ^ 3. O *-• ^j r-f- K> K) p" Ni , _ . 3- ^ o" D" ?T" OŚ 2" — • O 3 O ^O ć: 3 N I N — P C O -! O fC 3" C/l 00 O" N F -o Q. 3 g •^ -i C 0 0 ^ 00 ^ CL 3 o. CC V- 3 G' f. 1 7>~ N- o' CTQ " •" O N •-i cc cc Q. O" 0 O. "-< Osnowa lekcji dla klasy V Minipiłka siatkowa CELE GŁÓWNE Umiejętności: odbicie piłki sposobem oburącz górnym Psychomotoryczność: kształtowanie sprawności koordynacyjnej Wiadomości: zasady sędziowania wybranych gier i zabaw Wychowawcze: przestrzeganie obowiązujących przepisów, pełnienie roli organizatora i sędziego l 1. Zbiórka, raport, powitanie 2. Gra ożywiająca „Berek ranny". 3. Ćwiczenia kształtujące w dwójkach • „Piłowanie drzewa". Siad prosty naprzeciw siebie, stopy stykają się podeszwami, ramiona w przód, ręce splecione. Naprzemienne skłony i wyprosty tułowia. • „Pompowanie wody". Postawa zwieszona przodem w dwójkach naprzeciw siebie, ramiona wyprostowane, ręce splecione, stopy stykają się palcami. Przysiady naprzemienne. • „Wiatrak". Postawa tyłem do siebie, plecy stykają się, ramiona w bok, ręce splecione. Jednoczesne skręty tułowia. • „Winda". Postawa tyłem do siebie, plecy stykają się, ramiona splecione. Jednoczesne przysiady. • „Kolo młyńskie". Postawa przodem do siebie w odległości jednego metra. Ramiona w dół w skos, ręce splecione. Jednoczesny obrót do pozycji wyjściowej. 1... 2. Zabawa ożywiająca „Natarcie". 3. „Dodawanie skoków". Uczestnicy ustawieni w szeregu na linii bocznej boiska. Każdy kolejno wykonuje skoki obunóż. Wygrywa ćwiczący, który wykona najmniej skoków i znajdzie się na przeciwległej linii bocznej. 4. „Przejdź pod piłką". Ćwiczący, każdy z piłką, ustawieni w rozsypce na boisku. Podrzut piłki w górę. Wygrywa ćwiczący, który przeszedł najwięcej razy pod własną piłką po każdym odbiciu się jej od podłoża. 5. „Lawina". Uczestnicy poruszają się dowolnie po boisku. Oznaczony szarfą berek ma za zadanie dotknąć jak najwięcej ćwiczących. Dotknięty uczestnik zakłada szarfę i chwyta pozostałych. 2. „Walka kogutów". Ćwiczący podzieleni na dwójki. Każda dwójka w przysiadzie naprzeciw siebie, ramiona ugięte. Obaj ćwiczący starają się wytrącić przeciwnika z równowagi, przepychając go dłońmi. 3. Ćwiczenia kształtujące z piłką. • Postawa. Podskoki obunóż nad piłką. • Postawa. Toczenie piłki po podłożu rękami. • Leżenie tyłem. Podrzut piłki nogami, chwyt rękami. • Leżenie przodem. Przetoczenia piłki z ręki do ręki pod wzniesionym tułowiem. __________l______________ 4. Odbicia piłki sposobem oburącz górnym w postawie wysokiej. • Odbicia piłki naprzemiennie z chwytem piłki i samokontrolą ułożenia palców na piłce. • Odbicia piłki z akcentowaniem pracy nóg. • Odbicia piłki, po każdym odbiciu klaśnięcie dłońmi. 5. „Szybko podawaj". Ćwiczący podzieleni na dwójki. Zawodnicy każdej dwójki na sygnał podająjak najszybciej między sobą piłkę. Wygrywa dwójka, która w ciągu l minuty wykona najwięcej podań. 6. „Rzucanka". Gra uproszczona. Zawodnik może chwycić piłkę, lecz musi ją podać do partnera lub przerzucić do przeciwnika w ciągu trzech sekund. 6. Odbicia piłki siatkowej i rzuty piłki lekarskiej w dwójkach • Toczenie piłki lekarskiej po podłożu w leżeniu przodem • Odbicia piłki siatkowej w siadzie skrzyżnym w dwójkach naprzeciw siebie. • Odbicia piłki do siatkówki naprzemiennie z rzutami piłki lekarskiej w dwójkach naprzeciw siebie. • Odbicia piłki do siatkówki w dwójkach naprzeciw siebie. 7. „Król odbicia górnego". Ćwiczący ustawieni na boisku, każdy z piłką. Odbicia piłki sposobem górnym nad głową. Wygrywa ćwiczący, który najdłużej odbijał piłkę. 8. Rzucanka. Gra uproszczona. Piłkę można chwytać lub odbijać, ale gdy któryś z zawodników chwyci piłkę, musi ją przerzucić na drugą stronę siatki. 4. • Odbicia piłki sposobem górnym po odbiciu piłki od podłoża. • Odbicia piłki sposobem górnym, po odbiciu przysiad. • Odbicia piłki sposobem górnym, odbicie piłki głową. • Dowolne odbicia piłki sposobem oburącz górnym. 5. Zabawa „Złap piłkę" w trudniejszej formie: ćwiczący powinni odbić piłkę. 6. „Zagrywka do kapitana". Ćwiczący ustawieni w rzędzie wykonują kolejno zagrywkę. Zadaniem jednego z ćwiczących stojącego po przeciwnej stronie siatki jest chwyt piłki swojej drużyny. 7. Turniej gier 2x2 lub 3x3. 7. pĆwiczenia uspokajające i korekcyjne przeciw płaskostopiu. Uporządkowanie i odniesienie przyborów. Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie. 9. Zabawa uspokajająca „Minutka". Ćwiczenia korekcyjne. Uporządkowanie i odniesienie przyborów. Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie. . Ćwiczenia uspokajające i korekcyjne. Uporządkowanie i odniesienie przyborów. Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie. Konspekt lekcji dla klasy V Minipiłka siatkowa CELE GŁÓWNE: Umiejętności: odbicie piłki sposobem oburącz górnym Psychomotoryczność: kształtowanie sprawności koordynacyjnej Wiadomości: zasady sędziowania wybranych gier i zabaw Wychowawcze: przestrzeganie obowiązujących przepisów, pełnienie roli organizatora i sędziego Miejsce zajęć: sala sportowa Liczba ćwiczących: 15 Pomoce: 15 piłek do siatkówki, kreda Bibliografia: Trześniowski R. 1989, Kowalski L. 1987, Woluch I. i wsp. Tok lekcyjny Rodzaj ćwiczeń Nazwa i opis ćwiczenia Czas dozowania Ilość powtórzeń Uwagi organizacyjne i metodyczne I. Cześć wprowadzająca: • Raport, powitanie, sprawdzenie gotowości do ćwiczeń, przypomnienie ostatniej lekcji, podanie celu lekcji 2 min Ustawienie w dwuszeregu Zabawa ożywiająca Ćwiczenia kształtujące z piłką 1 „Walka kogutów". Ćwiczący podzieleni na dwójki. Każda dwójka w przysiadzie naprzeciw siebie: ramiona ugięte. Obaj starają się wytrącić przeciwnika z równowagi przepychając go dłońmi 2 min Ustawienie w dwójkach, rozsypka na całym boisku • Postawa. Piłka na podłożu przed stopami. Podskoki obunóż nad piłką w przód i w tył. • Postawa w rozkroku. Piłka na podłożu. Skłon tułowia i toczenie piłki ósemką między stopami. 1 Leżenie tyłem. Piłka między stopami. Energiczny wznos nóg, podrzut piłki i chwyt piłki rękami. 1 Leżenie tyłem. Ramiona w górę. Piłka między stopami. Wznos nóg do leżenia przewrotnego i przechwyt piłki rękami. Opad nóg. skłon tułowia w przód. Przechwyt piłki stopami. ' Leżenie przodem. Ramiona w bok. Piłka na podłożu pod dłonią. Wznos tułowia i przetoczenie piłki z lewej do prawej dłoni. II. Część główna • Podrzut pitki w górę, odbicie sposobem oburącz górnym, odbicie piłki od podłoża (kozioł), odbicie sposobem oburącz górnym nad głową. • Odbicia piłki sposobem oburącz górnym nad głową. Po każdym odbiciu przysiad i dotknięcie dłońmi podłoża. • Podrzut piłki w górę, odbicie sposobem oburącz górnym, odbicie piłki głową, ponowne odbicie sposobem oburącz górnym. • Odbicia piłki sposobem oburącz górnym przez siatkę. 5 min Ustawienie: rozsypka. Ustawienie ćwiczących dwójkami po przeciwnych stronach siatki w odległości 3 metrów od siatki • „Złap piłkę". Ćwiczący starają się odbić piłkę na przeciwną stronę siatki. Piłkę zagrywa lub rzuca wybrany ćwiczący z przeciwnego boiska. Jeśli piłka upadnie na boisko, rzucający powtarza rzut. Jeśli zostanie odbita prawidłowo ćwiczący zmienia się z rzucającym. 3 min Ćwiczący ustawieni dowolnie na jednej połowie boiska. • „Zagrywka do kapitana". Ćwiczący ustawieni w rzędzie wykonują kolejno zagrywkę. Zadaniem jednego z ćwiczących stojącego po przeciwnej stronie siatki jest chwyt piłki swojej drużyny. 3 min Utrudnienie - ćwiczący po przeciwnej stronie siatki ma za zadanie odbić piłkę sposobem oburącz górnym i tak aby piłka spadła na jego połowie boiska • Turniej gier trzech na trzech na dwu boiskach o wymiarach 3x6 metrów. Czas trwania jednego meczu 4 minuty. 20 min Ćwiczenia uspokajające i korekcyjne III. Cześć końcowa • Leżenie przodem. Ręce pod brodą. Wdech i uniesienie głowy i barków w górę. Wydech, powrót do pozycji wyjściowej. • Klęk podparty. Wdech i wznos prawej ręki i wydech, powrót do pozycji wyjściowej. Jw. tylko wznos lewej ręki i prawej nogi. • Leżenie przodem. Ramiona wzdłuż tułowia, nożyce pionowe tuż nad podłożem. • Pozycja j. w. tylko napinanie pośladków i unoszenie prostych nóg w górę. 5 min • Uporządkowanie i odniesienie przyborów. • Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie. Wymarsz do szatni. 2 min Ustawienie w dwuszeregu 3 O N* K: WYKAZ ZABAW I GIER ———— 1. Uciekaj do bramki 2. Wypchnij przeciwnika z koła 3. Szybciej na linię 4. Sztafeta par z podaniem piłki 5. Wyścig par z podaniem piłki 6. Berek z piłką 7. Żonglerka w dwójkach 8. Sztafeta z podaniem piłki 9. Dokładnie podawaj 10. Szybciej strzelaj 11. Wyścig z odbiciem piłki o ścianę 12. Traf piłką w środkowego 13. Strzelnica 14. Traf w piłkę lekarską 15. Traf piłką do skrzyni 16. Wybij piłkę z koła 17. Sąuash piłkarski 18. Sztafeta ze strzałem do bramki 19. Traf piłką w strefę 20. Siatko-noga 21. Jeden przeciw jednemu na jedną bramkę 22. Wybij piłkę poza boisko 23. Piłka nożna z polem neutralnym 24. Piłka nożna graniczna 25. Piłka nożna strefowa 26. Piłka do pomocnika 27. Nie daj piłki berkowi 28. Gra do kilku bramek 29. Gra do jednej bramki 30. Gra do czterech bramek 31. Żywa bramka 120 8.1. Zabawy i gry przygotowujące do piłki nożnej 1. Uciekaj do bramki Ćwiczący podzieleni na drużyny ustawione w szeregach, tyłem do siebie. Szeregi w odległości l metra od linii środkowej boiska. Drużyny oznaczone szarfami np. czerwonymi i zielonymi (rys. 44). Na sygnał: „czerwoni!" zawodnicy oznaczeni tym kolorem odwracają się i gonią zawodników drużyny przeciwnej, którzy starają się uciec do bramki. Za dotknięcie uciekającego drużyna przeciwna zdobywa punkt. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonej ilości prób. O O O o o o o Rys. 44. Uciekaj do bramki 2. Wypchnij przeciwnika z koła Ćwiczący podzieleni na dwójki. Każda dwójka ustawiona w kole o średnicy 2 metrów. Ćwiczący przepychają się nawzajem, poruszając się podskokami na jednej nodze z rękami splecionymi na plecach. Punkt przyznawany jest za wypchnięcie przeciwnika poza koło lub wytrącenie go z równowagi. Wygrywa ćwiczący, który zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie. 3. Szybciej na linię Ćwiczący poruszają się po całym boisku, każdy prowadzi swoją piłkę. Na sygnał wszyscy starają się ustawić piłkę na dowolnej linii boiska do piłki nożnej. Wygrywa ćwiczący, który zrobi to najszybciej. 4. Sztafeta par z podaniem piłki Ćwiczący podzieleni na drużyny ustawione parami w dwu rzędach na linii startu (rys. 45). Pierwsze pary z piłką. Na sygnał pierwsze dwójki biegną poda- 121 jąć między sobą piłki, okrążają półmetek, wracają w ten sam sposób, przekazując piłki następnym dwójkom i ustawiają się na końcu swoich rzędów. Wówczas sztafetę rozpoczyna następna para. Wygrywa drużyna, która pierwsza ukończy sztafetę. .'r •J .'? oooo oooo Rys. 45. Sztafeta par z podaniem piłki 5. Wyścig par z podaniem piłki Ćwiczący podzieleni na dwójki ustawione na linii końcowej boiska. Każda dwójka z piłką, zawodnicy trzymają się za ręce. Na sygnał ćwiczący w parach prowadzą swoje piłki nogą. Wygrywa dwójka, która pierwsza doprowadzi swoją piłkę na przeciwną linię końcową. 6. Berek z piłką Ćwiczący ustawieni na zewnątrz koła w odległości 3 metrów jeden od drugiego. Podają między sobą piłkę, ale tylko do najbliżej stojącego partnera (rys. 46). Jeden z ćwiczących (berek) stara się biegając poza kołem przechwycić lub dotknąć piłki. Berkiem zostaje ćwiczący, który ostatni był w posiadaniu piłki. 7. Żonglerka w dwójkach Ćwiczący podzieleni na dwójki rozstawione dowolnie na boisku. Każda dwójka z piłką. Na sygnał pierwszy zawodnik podbija piłkę aż do momentu, gdy piłka dotknie podłoża. Wówczas może rozpocząć żonglerkę drugi z pary, a pierwszy jest gotowy do przejęcia piłki po błędzie poprzednika. Piłka może odbić się tylko raz od podłoża przed przejęciem piłki przez kolejnego zawodnika. Wygrywa dwójka, która będzie najdłużej odbijała piłkę. 122 Q O O Rys. 46. Berek z piłką 8. Sztafeta z podaniem piłki Ćwiczący podzieleni na drużyny. Każda drużyna ustawiona w dwu rzędach. Między rzędami bramka utworzona z dwu piłek lekarskich rozstawionych na szerokość l metra (rys. 47). Na sygnał pierwsi zawodnicy z drużyn podają piłkę przez bramkę do pierwszego zawodnika przeciwnego rzędu. Kolejni ćwiczący podają piłkę w ten sam sposób. Wygrywa drużyna, która pierwsza ukończy sztafetę. OOOOO tfoooó* Rys. 47. Sztafeta z podaniem piłki 9. Dokładnie podawaj Ćwiczący podzieleni na dwójki, każda posiada jedną piłkę. Zawodnik A na linii końcowej boiska, zawodnik B naprzeciw niego w odległości 3 metrów (rys. 48). Zawodnik A podaje piłkę do zawodnika B, który oddaje ją do zawodnika A i po celnym podaniu wykonuje krok do tyłu. Porusza się w ten sposób po wykonaniu każdego celnego podania. Wygrywa dwójka, której zawodnik pierwszy dojdzie do linii środkowej boiska. 123 Rys. 48. Dokładnie podawaj 10. Szybciej strzelaj Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Drużyna A rozstawiona dowolnie na całym boisku. Drużyna B ustawiona na liniach końcowych boiska, każdy zawodnik z piłką (rys. 49). Na sygnał zawodnicy drużyny B wykopują swoje piłki na boisko. Zawodnicy drużyny A po opanowaniu piłek strzelają spoza linii pola karnego do bramek. Jeśli strzał jest niecelny zawodnicy drużyny B mogą ponownie wybić piłkę spoza linii końcowej. Gdy wszystkie piłki znajdą się w bramkach, drużyny zamieniają się zadaniami. Wygrywa drużyna, która szybciej umieści wszystkie piłki w bramce. O. O. O. o. o. o. *0 •o •o •o •o •o Rys. 49. Szybciej strzelaj 124 11. Wyścig z odbiciem piłki o ścianę Ćwiczący podzieleni na drużyny ustawione w rzędach na wyznaczonej linii przed ścianą, na której zawieszono siatkę na wysokości l m (rys. 50). Na sygnał pierwsi zawodnicy z drużyn uderzają piłkę o ścianę, ponad siatką i biegną na koniec swojego rzędu. Następni zawodnicy uderzają kolejno piłkę. Wygrywa drużyna, która pierwsza ukończy wyścig. "óooob Rys. 50. Wyścig z odbiciem piłki o ścianę 12. Traf piłką w środkowego Ćwiczący ustawieni na zewnątrz koła o średnicy 4 metrów, wewnątrz koła jeden ćwiczący. Na sygnał ćwiczący podają między sobą piłkę starając się trafić nią w środkowego. Środkowy zmienia się z tym ćwiczącym z obwodu koła, który trafił go piłką. Wygrywa ćwiczący, który będzie najdłużej przebywał w środku koła. Środkowego wolno trafić tylko poniżej bioder. 13. Strzelnica Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione przed ścianą na wyznaczonej linii. Każdy zawodnik z piłką. W odległości 2 metrów od ściany przed każdą drużyną leży piłka lekarska (rys. 51). Na sygnał zawodnicy obu drużyn uderzają swoje piłki starając się trafić nimi w piłkę lekarską. Wygrywa drużyna, której piłka lekarska pierwsza dotknie ściany. 14. Traf w piłkę lekarską Ćwiczący ustawieni na zewnątrz koła o średnicy 9 metrów. W środku koła leży piłka lekarska. Ćwiczący podają między sobą piłkę nożną i starają się trafić nią w piłkę lekarską. Piłki tej broni jeden z ćwiczących znajdujący się wewnątrz 125 ooooooo Rys. 51. Strzelnica koła (rys. 52). Jeżeli któryś z ćwiczących trafi w piłkę lekarską, zamienia się z obrońcą. Wygrywa ćwiczący, który będzie najdłużej przebywał wewnątrz koła. Rys. 52. Traf w piłkę lekarską 15. Traf piłką do skrzyni Ćwiczący podzieleni na drużyny, każda drużyna podzielona na dwa zastępy. Zawodnicy pierwszego z nich ustawieni jeden za drugim naprzeciw swojej skrzyni gimnastycznej (bez górnego segmentu). Każdy zawodnik z piłką. Drugi zastęp, bez piłek, w rozsypce wokół skrzyni (rys. 53). Zawodnicy pierwszego zastępu uderzeniem z własnego podrzutu kolejno starają się trafić piłką do środka skrzyni. Za trafienie piłką do skrzyni drużyna zdobywa punkt. Zawodnicy drugiego zastępu mogą wykonywać dobitki głową lub nogą, również po odbiciu 126 piłki od podłoża. Każdy może wykonać jedno uderzenie. Po wykonaniu wszystkich strzałów następuje zmiana zadań między zastępami. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów. 'OO.OOjCL \. o Rys. 53. Traf piłką do skrzyni 16. Wybij piłkę z koła Ćwiczący ustawieni na obwodzie koła o średnicy ok. 6 metrów w odległości ok. l metra jeden od drugiego. Wewnątrz koła jeden ćwiczący z piłką stara się wybić ją poza koło. Gdy piłka przekroczy linię koła, powyżej kolan broniących, do środka wchodzi następny ćwiczący. Wygrywa ten, który w najkrótszym czasie wybije piłkę poza koło. Piłka może opuścić koło tylko poniżej kolan ćwiczących. 17. Squash piłkarski Ćwiczący podzieleni na dwójki i ustawieni przed ścianą, na której wyznaczono strefę odbić (np. o wymiarach 2x5 m). Ćwiczący kolejno odbijają piłkę o ścianę. Punkt zdobywa ten ćwiczący, którego przeciwnik nie zdoła trafić w wyznaczoną strefę. Następnie grę rozpoczyna drugi zawodnik. Wygrywa zawodnik, który pierwszy zdobędzie wyznaczoną ilość punktów. 18. Sztafeta ze strzałem do bramki Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione w rzędach na liniach startu (rys. 54). Na sygnał pierwsi zawodnicy prowadząc piłkę mijają chorągiewki i sprzed pola karnego strzelają do bramki. Punkt otrzymuje drużyna, której zawodnik pierwszy umieści piłkę w bramce. Następna para na sygnał rozpoczyna sztafetę. Wygrywa drużyna, która zdobędzie najwięcej punktów. 127 ooooo.- — ^^ o ^ r/ i r \ Rys. 54. Sztafeta ze strzałem do bramki 19. Traf piłką w strefę Ćwiczący podzieleni na drużyny, każda ustawiona przed swoją strefą wyznaczonych na podłożu pól. Każde pole oznaczone jest, w zależności od trudności trafienia, odpowiednią ilością punktów (rys. 55). Na sygnał pierwsi zawodnicy z drużyn wykonują uderzenie piłki z własnego podrzutu, starając się trafić w pole z największą ilością punktów. Po wykonaniu kopnięcia biegną w kierunku piłki i podają ją do następnego zawodnika. Kolejny zawodnik może wykonać kopnięcie, gdy jego poprzednik minie linię startu. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów. OOOOO N Rys. 55. Traf piłką w strefę 128 20. Siatko-noga Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione na przeciwnych połowach boiska do piłki siatkowej. Siatka zawieszona na wysokości jednego metra. Zawodnicy mogą odbijać piłkę zgodnie z przepisami piłki nożnej (głową, tułowiem, nogami). Zagrywkę wykonuje zawodnik uderzeniem nogą piłki leżącej na linii końcowej boiska. Każda akcja zakończona jest zdobyciem punktu przez jedną z drużyn. Wygrywa drużyna, która pierwsza zdobędzie wyznaczoną ilość punktów. W trakcie jednej akcji drużyna może odbić piłkę trzy razy. Każdy zawodnik może odbić piłkę tylko raz. Piłka może dotknąć podłoża między odbiciami piłki przez zawodników. 21. Jeden przeciw jednemu na jedną bramkę Ćwiczący podzieleni na dwójki. Każda dwójka gra jedną piłką do swojej bramki. Bramki są utworzone przez dwie chorągiewki rozstawione na całym boisku. Gdy jeden z zawodników zdobędzie bramkę, piłka po przejściu między chorągiewkami pozostaje w grze. Piłka może być rozgrywana na całym boisku. 22. Wybij piłkę poza boisko Jest to gra uproszczona, w której obowiązują przepisy piłki nożnej z tą różnicą, że drużyna A zdobywa punkt za wybicie piłki poza boisko. Zadaniem drużyny B jest utrzymanie piłki w obrębie boiska. Grę na sygnał rozpoczyna drużyna B ze środka boiska. Gdy drużynie A uda się wybić piłkę, zdobywa punkt i wznawia grę. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie. 23. Piłka nożna z polem neutralnym Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny rozstawione dowolnie wokół koła o średnicy 4 metrów, tworzącego pole neutralne. Wewnątrz koła znajdują się chorągiewki lub piłki lekarskie ustawione w trójkącie w odległości l metra od siebie (rys. 56). Tworzą one bramkę, do której można strzelać z każdej strony. Po zdobyciu bramki przez którąś z drużyn, piłka pozostaje nadal w grze i może być rozgrywana z drugiej strony. Zawodnicy mogą poruszać się tylko poza polem neutralnym. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie. 24. Piłka nożna graniczna Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione na swoich połowach boiska. Linie końcowe oznaczone są chorągiewkami stojącymi w narożnikach boiska. Punkt zdobywa drużyna za uderzenie piłki z własnego boiska tak, aby piłka przekroczyła linię końcową boiska przeciwników poniżej poziomu chorągiewek (rys. 57). W jednej akcji drużyna może odbić piłkę trzy razy. Jeden zawodnik nie może odbić piłki kolejno dwa razy. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie. 129 o Rys. 56. Piłka nożna z polem neutralnym o o o o o Rys. 57. Piłka nożna graniczna 25. Piłka nożna strefowa Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione w sześciu strefach (rys. 58). Drużyna zdobywa punkt za podanie piłki z pierwszej strefy do drugiej, w obrębie swojej drużyny. Przeciwnicy starają się przechwycić piłkę i podać do swojej drugiej strefy. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie. • o • o • o • o • o o • o o • • • o Rys. 58. Piłka nożna strefowa 26. Piłka do pomocnika Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny rozstawione dowolnie na boisku. Równolegle do linii końcowych wyznaczone są dwie strefy o szerokości 2 metrów. W każdej strefie jeden zawodnik z drużyny. Drużyna zdobywa punkt za podanie piłki do zawodnika w strefie. Piłka może być podana do niego tylko przez jednego zawodnika - „pomocnika" wyznaczonego w każdej drużynie (rys. 59). Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie. o 0 0 o Rys. 59. Piłka do pomocnika 27. Nie daj piłki berkowi Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny, każda na swojej połowie boiska Drużyny typują po dwu berków, którzy przechodzą na pole przeciwnika (rys. 60). Na sygnał, zawodnicy każdej drużyny podają między sobą swój ą piłkę. Zadaniem berków jest przechwycenie piłki przeciwnika, za co jego drużyna otrzymuje punkt. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie. O O O O O O -O Rys. 60. Nie daj piłki berkowi 28. Gra do kilku bramek Ćwiczący podzieleni na dwójki. Każda dwójka gra jedną (swoją) piłką do dowolnej bramki. Bramki rozstawione są na liniach bocznych i środkowych i są bronione przez bramkarzy neutralnych. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie. 29. Gra do jednej bramki Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Jeden ćwiczący pełni rolę neutralnego bramkarza. Grę rozpoczyna bramkarz, wybijając piłkę na pole gry, po zdobyciu bramki i wybiciu piłki poza linię końcową przez zawodnika jednej z drużyn. Po przechwyceniu piłki, która była w posiadaniu drużyny przeciwnej, zawodnicy muszą wycofać piłkę poza linię środkową boiska, aby rozpocząć akcję ofensywną. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie. 30. Gra do czterech bramek Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Każda broni dwu swoich bramek i strzela do dwu bramek przeciwnika. Bramki mogą być ustawione w narożnikach boiska lub na środku linii bocznych i końcowych. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie. 31. Żywa bramka Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny, oznaczone szarfami. Dwaj zawodnicy z każdej drużyny pełnią rolę żywej bramki trzymając między sobą szarfę, 132 laskę gimnastyczną itp. Nie wolno im zasłaniać jakąkolwiek częścią ciała światła bramki. Żywa bramka może się poruszać tylko po boisku swojej drużyny. Strzelać do bramki można z dowolnej strony. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie. 8.2. Przepisy gry w minipiłkę nożną Zawody w ramach Igrzysk Młodzieży Szkolnej rozgrywane są zgodnie z obowiązującymi przepisami PZPN i modyfikacjami, jak poniżej: Wiek uczestników: 13 lat i młodsi. Drużyna: 8-9 zawodników, 4-5 zawodników w polu i bramkarz. Czas gry: 2x20 minut, 5-minutowa przerwa. Boisko: 40><20 metrów. Bramki: 3x2 metry. Piłka: piłka nożna nr 4. Pole bramkowe: półłuk o promieniu 6 m. Zmiany zawodników: zmiany zawodników bez zatrzymywania gry. Za przepisową zmianę zawodnika z pola gry drużyna ukarana zostaje stratą piłki. Za nieprzepisową zmianę bramkarza drużyna zostaje ukarana rzutem karnym. Rzut karny: wykonywany jest z odległości 7 metrów od linii bramkowej. Nie obowiązuje przepis o „spalonym". W momencie wykonywania rzutu z autu, rzutu wolnego, rzutu rożnego zawodnicy drużyny przeciwnej nie mogą stać bliżej niż 5 metrów od miejsca wykonywania rzutu. 8.3. Przepisy gry w Street Soccer Zawody w ramach turnieju firmy „PUMA" rozgrywane są według przepisów PZPN i modyfikacjami, jak poniżej: Wiek uczestników: I grupa wiekowa - 10-13 lat, II grupa wiekowa - 14-16 lat. Drużyna: 6 zawodników, bramkarz, 3 zawodników w polu, 2 rezerwowych. Czas gry: 2x5 minut efektywnej gry. Boisko: 20x)4 metrów, otoczone bandą o wysokości l metra. Bramka: l ,3 X4 metry. Zmiany zawodników: bez zatrzymywania gry, ilość zmian bez ograniczeń. Pole bramkowe: łuk o promieniu 2 metrów. Może w nim przebywać tylko bramkarz. Gdy gracz drużyny atakującej znajdzie się na polu karnym przeciwnika, sędzia dyktuje rzut wolny dla drużyny broniącej. Gdy gracz drużyny broniącej znajdzie się celowo na własnym polu karnym, sędzia dyktuje rzut karny dla przeciwnej drużyny. Bramkarz: może chwytać piłkę tylko w obrębie pola bramkowego. Bramkarz nie może opuszczać pola bramkowego. 8.4. Przykłady osnowy i koi punktu pola bramkowego. z której piłka opuściła pole gry. Rzut bramkowy: gdy piłka zostani drużyny atakującej. Wprowadzeń: żyny broniącej. Wprowadzenie pi nej z dowolnego punktu linii wyż So-g >x Is s ii* l|u V* O S 3 3 o a