Marshall Harrison

Eskadra Cadillac

(Cadillac Flight)
Przekład Jerzy Morka
Książkę tę dedykuję pilotom samolotów szturmowych Sił Powietrznych i Marynarki, 
którzy wlatywali do gniazda szerszeni, jakim była północnowietnamska obrona 
przeciwlotnicza.
Przede wszystkim zaś pilotom F-105 Thunderchief, którzy jako jedni z pierwszych pełnili 
tam służbę w szeregach Sił Powietrznych. Wielu z nich nigdy nie powróciło.
Parafrazując stary toast pilotów myśliwców, który wznosi się za zaginionych, 
poświęcam ją:
Naszym towarzyszom gdzieś tam, na Północy! i Mary Ann - jak zawsze.
Spokojnie więc szklanicę wznieś,
Ten świat jest światem kłamstw.
Pijemy za martwego już,
A temu, który zginie dziś
Trzykrotne hip hura!
Pieśń biesiadna pilotów
z I wojny światowej
Podziękowania
Specjalne podziękowania winien jestem pułkownikowi Kenowi Hite’owi i innym 
pilotom myśliwców F-105 Thunderchief, którzy brali udział w walkach nad Wietnamem 
Północnym. Wszyscy oni, nie szczędząc czasu, służyli mi radą w kwestiach dotyczących 
taktyki i techniki lotniczej. Wszelkie błędy są wyłączną winą autora.
Szczególnie gorąco dziękuję Joan Griffin, redaktorce w Presidio Press. Jej 
obiektywizm i umiejętność mądrego pokierowania zmaganiami pisarza, dążącego do 
uzyskania spójności tekstu, zasługują na najwyższe uznanie.
Prolog
Hanoi, rok 1986
- Życzy pan sobie jeszcze filiżankę kawy, generale? Zaraz będziemy podchodzić 
do lądowania.
Szczupły oficer w średnim wieku odwrócił się od okna transportowca C-141 Sił 
Powietrznych, uśmiechnął się do sierżanta, pokręcił głową i wrócił spojrzeniem do 
przesuwającego się w dole krajobrazu. Sierżant pomyślał, że generał sprawia wrażenie 
kogoś, kto myślami jest tysiąc kilometrów stąd.
Generał rzeczywiście odbiegł myślami daleko, nie aż tak jednak, jak sądził 
podoficer. Koncentrowały się one około 10.000 metrów niżej, nieco na północ od trasy 
lotu, na grupie stromych wapiennych wzgórz, położonych pięćdziesiąt kilka 
kilometrów na północny zachód od Hanoi, w Demokratycznej Republice Wietnamu. 
Źródłem fascynacji generała nie była geologia, lecz bardzo osobiste wspomnienia z 
odległej przeszłości, z czasów kiedy dotarcie do tego azylu mogło stanowić o życiu lub 
śmierci.
Ciemnoniebieskie oczy uważnie przyglądały się porośniętym drzewami zboczom 
w poszukiwaniu znajomych wąwozów i wzniesień. Z niejakim rozbawieniem zdał sobie 
sprawę, że nigdy nie poznał właściwej nazwy tej formacji skał krasowych. Nigdy nie 
słyszał, by określano ją inaczej niż kryptonimem wymyślonym przez amerykańskich 
pilotów, którzy wiele lat temu, kiedy lecieli nad cele w okolicach Hanoi, 
wykorzystywali te wzgórza jako osłonę. Chodziło o to, aby wróg jak najpóźniej 
zorientował się, że nadciągają. Nazwali je wówczas Wzgórzami Thudów.
Porównał pejzaż z wyrytym w pamięci obrazem - mimo że upłynęło dwadzieścia 
lat, absolutnie nic się tu nie zmieniło. Powiódł spojrzeniem na południowy wschód, od 
krańca wzgórz do rozszerzającego się rozlewiska Rzeki Czerwonej. Dawne stanowiska 
dział przeciwlotniczych pozbawiono maskowania, łatwo je było dostrzec wśród zieleni 
ryżowych pól. Kiedy ujrzał znajomy zarys stanowiska baterii rakiet ziemia-powietrze, 
wstrzymał oddech. Wyrzutnie też były opuszczone, nie dostrzegł tam nikogo, z 
wyjątkiem niewielkiego stada wodnych bawołów. Podczas tej wyprawy nie musi więc 
obawiać się śmiertelnego zagrożenia ze strony rakiet. Mimo to, podobnie jak wiele lat 
temu, kiedy samolot nadlatywał nad miasto, poczuł przyśpieszone bicie serca. Jestem 
jak pies Pawłowa, pomyślał, dzwoni dzwonek, a mnie cieknie ślina.
- Proszę się zbierać, panie generale. Za kilka minut będziemy na ziemi.
Generał odwrócił się od okna i ujrzał plecy odchodzącego właśnie młodego 
urzędnika Departamentu Stanu. Nie odezwał się, starając się zapanować nad 
rozdrażnieniem, które wywołała w nim obcesowość szefa amerykańskiej delegacji. Przy 
odrobinie szczęścia, jeśli Wietnamczycy przygotowali już zwłoki do transportu, zespół 
przewożący zatrzyma się w Hanoi bardzo krótko, by jak najszybciej odlecieć z 
makabrycznym ładunkiem do Centrum Medycznego Sił Powietrznych w Honolulu. 
Cieszył się, że czas pobytu w tym mieście zostanie ograniczony do minimum, ponieważ 
od samego początku nie miał ochoty na tę podróż. A teraz musiał spierać się z tym 
nadgorliwym dupkiem z Departamentu Stanu, który najwyraźniej uparł się, żeby 
sprowokować go do powiedzenia czegoś, czego by w końcu pożałował. Mogliby dać 
mu spokój i nie mieszać go w to fraternizowanie się z Wietnamczykami. Sporą część 
życia spędził próbując zabić tych kurdupli i nie dopuścić, żeby oni to samo zrobili z 
nim; prędzej szlag go trafi, niż będzie z nimi popijał herbatkę i prowadził 
grzecznościowe pogawędki.
Samolot przechylił się lekko na lewe skrzydło; dopiero teraz generał miał okazję 
zobaczyć panoramę miasta, najwyraźniej niezmienioną od czasu, kiedy dwadzieścia lat 
temu widział ją po raz ostatni. Ujrzał Rzekę Czerwoną, wijącą się poprzez szeroką 
dolinę w stronę morza, dalej na wschodzie dostrzegł most Paula Doumera i przyglądał 
się, jak niknie we mgle. Teraz oczywiście nazywał się Long Bien - zwycięzcy wyrzucili 
imię budowniczego na śmietnik historii. Konstrukcja, niezależnie od nazwy, zachowała 
swój styl; miała równie solidny wygląd jak wówczas, gdy była jednym z celów ataków 
jego skrzydła.
Jeszcze dalej na wschodzie rozpoznał kontury pasa startowego lotniska Gia Lam, 
na które zmierzali, ale jego myśli nadal zaprzątał most. W czasie długotrwałej wojny 
stanowił główny cel amerykańskich myśliwców bombardujących i dla obu stron stał się 
symbolem nieustępliwej walki. Każdy ruch przeciwników spotykał się z 
kontrposunięciem: zburzone przęsła Wietnamczycy szybko odbudowywali; 
zestrzeliwali samoloty, a Amerykanie rozbijali stanowiska artylerii przeciwlotniczej. 
Bardziej niż prawdopodobne, że część szczątków, które mieli odebrać, była ciałami 
poległych w nalotach na ten właśnie most. Lecz nie na lotniska. Nigdy ich nie atakowali, 
dopiero pod sam koniec, gdy było już za późno. Stacjonowały na nich śmiertelnie 
niebezpieczne niewielkie myśliwce MiG-21, atakujący widzieli je jak na dłoni. Mimo to 
MiGom nic nie groziło, bo taki był rozkaz rządu. Wówczas, ale i teraz także, wydawało 
się to czystym szaleństwem. Ilu pilotów musiało zginąć z powodu idiotycznego doboru 
celów? Teraz nie miało to już znaczenia. Śmierć pozostaje śmiercią, a próby naprawienia 
win nie przywrócą życia poległym.
Generał wychylił się w stronę przejścia i spojrzał przed siebie, gdzie szef zespołu 
zakładał marynarkę od letniego garnituru. Doskonale potrafił sobie wyobrazić tego 
gnojka, jak podejmuje idiotyczne decyzje, które wpędzają ludzi w niepotrzebne 
tarapaty.
Kiedy przypomniał sobie ostatnią odprawę zespołu, gniew znowu ścisnął mu 
żołądek. Wszyscy zachowywali się tak, jakby uczestniczyli w jakiejś pokerowej 
rozgrywce, a sztonami w tej licytacji były szczątki zaginionych amerykańskich pilotów. 
Wietnamczycy ukrywali, że znajdują się one w ich posiadaniu, ale amerykańskim 
graczom udało się w jakiś sposób podbić stawkę. Wtedy nagle okazało się, że 
Wietnamczycy mają chyba jednak ciała kilku poległych amerykańskich pilotów. 
Amerykanie wcale nie byli lepsi. Postępowali tak, jakby szczątki rodaków, którzy 
zginęli walcząc na rozkaz rządu w tym odległym kraju, były czymś w rodzaju 
wojennego łupu wydartego Wietnamczykom, a nie przedmiotami czci, które z 
honorami należy odwieźć do domu. Jedni i drudzy przyprawiali go o mdłości.
Wiedział jednak, że nie ma znaczenia jak obrzydliwa jest ta gra, o ile tylko ciała 
pilotów spoczną wreszcie w ojczystej ziemi. W końcu to żółtki wygrały wojnę i mogły 
dowolnie przebijać stawkę tymi kilkoma sztonami, które im pozostały. Ku swemu 
przerażeniu Wietnamczycy przekonali się, że świat przestał interesować się zarówno 
nimi, jak i ich zwycięstwem. Pozostawił ich samym sobie - mieli zrujnowaną 
gospodarkę; opuściła ich większość niedawnych sojuszników. Faktycznie byli nieomal 
w stanie wojny z olbrzymim krajem, z którym graniczą od północy - piętnaście lat temu 
po jego liniach kolejowych i drogach szło zaopatrzenie, które pozwoliło im wówczas 
przetrwać wojnę. Teraz zrozumieli, że stać ich już tylko na targowanie się o kości, 
odnalezione w tym zniszczonym przez wojnę kraju. Zdesperowani próbowali nawet od 
czasu do czasu dokładać do nich szczątki poległych Wietnamczyków i podnieść tym 
samym wartość jedynego towaru eksportowego, jaki im jeszcze pozostał.
Podwozie wysunęło się z łoskotem. Kiedy pilot naprowadzał olbrzymi samolot 
na ścieżkę schodzenia, zawyły siłowniki klap. Klapy wychyliły się do oporu i srebrny 
transportowiec dotknął miękko betonu. Odwracacze ciągu uruchomiono tak sprawnie, 
że generał prawie nie poczuł na piersi ucisku pasa bezpieczeństwa.
C-141 wtoczył się na główną płytę postojową i generał dostrzegł wietnamską 
delegację. Składała się głównie z cywilów, ale było także kilka osób w mundurach - stali 
ustawieni w szeregu i czekali, aby powitać Amerykanów. Kiedy samolot łagodnie 
wyhamował i zatrzymał się, generał wstał i założył marynarkę munduru. Patrząc na 
dwie gwiazdki na swoich naramiennikach, wciąż zdawało mu się, że jest oszustem. 
Nadal nie czuł się generałem. Nie był nawet pewien, czy tego chce. Wolałby uważać się 
za pilota myśliwca, którym niegdyś był. Stał, czekając cierpliwie, aż uformuje się kolejka 
do wyjścia. Silniki zawyły i umilkły, a sierżant natychmiast otworzył drzwi 
transportowca. Kabinę wypełniły zapachy Azji Południowo-Wschodniej - połączenie 
woni wilgotnej ziemi, obornika, dymu węgla drzewnego, i Bóg wie, czego jeszcze, 
zmieszanych i gęstych do tego stopnia, że zdawać się mogło, iż można ich dotknąć. Kto 
raz się z nimi zetknął, nosił je w nozdrzach na zawsze, i przypominał je sobie 
natychmiast.
Kiedy Amerykanie wychodzili z samolotu, w porządku przewidzianym 
protokołem Departamentu Stanu, generał znalazł się za trzema młodszymi od siebie 
mężczyznami. Śmieszyło go to odrobinę i jednocześnie złościło. Wcześniej 
proponowano nawet - by nie urazić gospodarzy - żeby wszyscy członkowie zespołu byli 
w cywilnych ubraniach. Stanowczy i jednomyślny sprzeciw Kolegium Szefów Sztabów 
przekonał w końcu Departament Stanu, że takie posunięcie byłoby nie tylko 
nieroztropne, ale uwłaczające szczątkom poległych, które mieli przewieźć do ojczyzny. 
Przecież te drewniane skrzynie nie kryły kości cywilów. Gdyby to ode mnie zależało, 
pomyślał, odprowadzałaby ich kompania honorowa z orkiestrą i pieprzyć to, co sobie 
pomyślą Wietnamczycy.
Delegacja wietnamska ustawiła się przy schodkach samolotu i każdy 
wychodzący z niego Amerykanin musiał stawić czoło morzu uśmiechniętych twarzy, 
zatrzymać się na chwilę, uścisnąć czyjąś dłoń i podejść do kolejnego oficjela. Generała 
kolejny raz uderzył młodzieńczy wygląd jego dawniejszych przeciwników; większości 
twarzy nie imały się zmarszczki, pozostały gładkie, chociaż włosy wielu z nich 
posiwiały. Wiedział, że prawie wszyscy są w jego wieku lub starsi. Obie grupy nosiły 
plakietki z nazwiskami, przypięte nad lewą piersią. Generał poczuł pod niebieską 
kurtką munduru strużkę potu spływającą po plecach i zapragnął, żeby szef zespołu 
poprowadził ich w cień. Z jakiegoś błahego i nieistotnego powodu, nie pozwolono 
Amerykanom założyć letnich mundurów z krótkimi rękawami. Niektórzy 
Wietnamczycy nosili garnitury, ale znakomita większość miała na sobie koszule z 
długim rękawem. Palący upał wydawał się nie wywierać na nich najmniejszego 
wrażenia.
Generał, nadal stojąc na schodkach, rozglądał się po lotnisku, a szef zespołu 
wymieniał uprzejmości z Wietnamczykami. Daleko od terminalu, zza worków z 
piaskiem, wystawały charakterystyczne usterzenia MiGów-21. Omiótł je wzrokiem i 
starannie policzył, by umieścić później w raporcie dla wywiadu, który, jak wiedział, 
wszyscy będą musieli złożyć po powrocie do Waszyngtonu. Stare ptaszki mają już 
swoje lata, pomyślał z przekąsem, prawie tyle samo, co niektóre z naszych. O ile mógł 
dostrzec, wyglądały na dobrze utrzymane. Na stanowiskach obsługi technicznej 
panował porządek. Nagle ponownie poczuł skurcz w żołądku - ster kierunku jednego z 
MiGów, który wystawał ponad stertą worków, pomalowany został na rzucający się w 
oczy czerwony kolor. W tej samej chwili wypchnięto go naprzeciw ustawionych w 
szeregu, uśmiechniętych wietnamskich delegatów i samolot zniknął mu z oczu.
Prawie nie patrząc im w twarze, zniósł jakoś następujące po sobie typowe dla 
Wietnamczyków wiotkie uściski dłoni. Miał wielką ochotę na piwo z lodu i chwilę 
samotności, by spokojnie pomyśleć o myśliwcu z czerwonym ogonem. Kiedy dochodził 
do końca szeregu, uświadomił sobie, że uporczywie przygląda mu się jakiś niski krępy 
mężczyzna w mundurze. On jeden się nie uśmiechał. Jak na Wietnamczyka był raczej 
otyły, generał doszedł do wniosku, że trochę głupio wygląda w mundurze. Na piersi 
ponad trzema rzędami baretek nosił odznakę wietnamskich pilotów. Plakietka z 
nazwiskiem głosiła, że nazywa się Nguyen Thi Minh. Wietnamczyk uważnie przyjrzał 
się pięciu rzędom generalskich baretek i odznace dowódcy skrzydła. Potem spojrzeli 
sobie w oczy.
- Być może już kiedyś się spotkaliśmy, generale? W innym czasie? - odezwał się 
ciężko akcentowaną, ale znośną angielszczyzną. W kącikach ust błąkał się lekki 
uśmiech.
- Sądzę, że to całkowicie możliwe, pułkowniku.
Mierzyli się wzrokiem, aż rozdzielił ich napór czekających w kolejce ludzi.
Kapitan James Evelyn Broussard
Nie ma mowy, żeby udało mi się to jeszcze dziewięćdziesiąt osiem razy, 
pomyślał Jim Broussard. Brudnoszare obłoczki wybuchających pocisków artylerii 
przeciwlotniczej wymacywały pułap ich lotu. Setka zaliczonych misji wydawała mu się 
w tej chwili całkowicie niedorzecznym pomysłem; zaliczenie dwóch misji też graniczyło 
z niemożliwością, bo eskadra weszła właśnie w najlepiej chyba broniony obszar 
powietrzny na świecie.
Broussard nie miał pojęcia, kto odpowiadał za wydanie rozkazu, że po stu lotach 
bojowych ma następować wymiana pilotów myśliwców i bombowców. Kimkolwiek 
jednak był, z pewnością nigdy nie zagnało go nad Szósty Obszar, który obejmował 
Hanoi i Hajfong. Fala uderzeniowa dwóch kolejnych wybuchów targnęła samolotem, a 
Broussardowi serce skoczyło do gardła.
Wczorajsza wyprawa nad Pierwszy Obszar, wysuniętą najdalej na południe część 
Wietnamu Północnego, była ekscytująca, wiedzieli bowiem, że wrogie oczy i działa 
śledzą każdy ruch eskadry. Powiedziano mu, że kiedy będzie leciał nad tym obszarem, 
wietnamscy artylerzyści dadzą mu spokój, musi tylko odwdzięczyć się im podobną 
uprzejmością. I tak się stało. Ich lot nie spotkał się z żadną wrogą reakcją, nawet kiedy 
zrzucili bomby na niewidoczny cel - kamuflaż był tak doskonały, że nawet 
doświadczeni piloci nie potrafili powiedzieć, czy udało im się rozwalić ten parking 
ciężarówek, czy nie.
To jednak była najbardziej przerażająca rzecz, jakiej doświadczył. Strach był jak 
małe zwierzątko, które wgryzało się w brzuch. Zdał sobie sprawę, że pierwszy raz w 
życiu jest o włos od prawdziwej paniki. Nigdy nie wyobrażał sobie nawet, że może być 
aż tak źle.
Jeden byle jaki lot, pomyślał, i zaraz potem coś naprawdę wielkiego: 
przedmieścia Hanoi! Istne Dodge City! Mimo uciskających go pasów i uprzęży 
spadochronu, Broussard poruszył ramionami, starając się rozluźnić mięśnie i znów stać 
się spokojnym, godnym zaufania pilotem myśliwca, za jakiego go uważano. Nie udało 
się. Zorientował się, że nie zajmuje już pozycji lewego skrzydłowego i powoli zostaje w 
tyle. Starając się dogonić dowódcę eskadry, spróbował pchnąć do przodu dźwignię 
ciągu. Dźwignia jednak była przesunięta do oporu i wiedział, że jeśli nie przestawi jej na 
dopalacz, ma nikłe szanse powrócić na właściwą pozycję. O ile jednak go włączy, 
najprawdopodobniej wyprzedzi z prawej prowadzącego i wbrew własnej woli zajmie 
miejsce dowódcy eskadry - on, który nie ma pojęcia, gdzie jest! Niezbyt uspokajająca 
myśl jak na drugą misję, w dodatku pierwszy raz czuł, że ktoś naprawdę próbuje go 
zabić. Nie, będzie musiał po prostu zaakceptować, że jego samolot jest nieco wolniejszy 
niż maszyna dowódcy i mieć nadzieję, że Osioł zorientuje się, jaki ma kłopot.
Jim śledził oddalający się samolot dowódcy i starał się podjąć najwłaściwszą w tej 
sytuacji decyzję. Mógł wywołać dowódcę, ale Osioł był teraz zajęty, próbując wypatrzyć 
cel we mgle, która stale zalegała ponad Wietnamem Północnym i na pewno nie 
życzyłby sobie, żeby go ktoś teraz dekoncentrował. Jim brał również pod uwagę 
sprawdzenie pozycji dwóch myśliwców drugiej pary, ale ani na chwilę nie śmiał spuścić 
oka z prowadzącego. Ostatnia rzecz, jakiej pragnął, to zgubić się i pozostać na tym 
obszarze w pojedynkę. Wzdrygnął się na widok niewielkich pomarańczowych kul ognia 
artylerii przeciwlotniczej, które podążały śladem eskadry i rozwiewały się, kiedy 
maszyny je wyprzedzały.
Rozważył możliwe rozwiązania. Mógł włączyć dopalacz, ale zużycie paliwa 
byłoby tak duże, że w drodze powrotnej prawdopodobnie nie doleciałby do tankowca - 
nie miał przy tym pewności, że tak długo pożyje. Nie pragnął także stać się 
samozwańczym dowódcą eskadry Cadillac. Do diabła z tym. Mógł poprosić przez 
radio, żeby zwolnili, ale nie miał pewności, czy porozumie się z Osłem na przeciążonej 
częstotliwości bojowej zagłuszanej przez dziesiątki rozmów i pisk detektora 
opromieniowania radarowego, który skrzeczał w słuchawkach, niczym potępieniec, bo 
wykrył wrogie radary. Jim postanowił lecieć dalej najlepiej jak potrafił w nadziei, że nie 
straci z oczu prowadzącego.
Nagle maszyna dowódcy odbiła od IP* i popędziła w stronę celu, którym tym 
razem była rafineria ropy. Atak miał się rozpocząć od zwrotu przez lewe skrzydło i 
przejścia do bombardowania w locie nurkowym. Kiedy nadlatywali nad cel, 
intensywny wibrujący dźwięk stawał się coraz głośniejszy i wyższy. Dłonie Jima 
śmigały po kabinie, przerzucając włączniki uzbrajające bomby. W końcu przestawił 
główną dźwignię zrzutu na pozycję bojową. Gdy podniósł wzrok, okazało się, że coraz 
bardziej zostaje w tyle.
Od IP do zwrotu przez skrzydło wszelkie zbędne ruchy ograniczą się do 
minimum: elektroniczne urządzenia zagłuszające i modlitwa będą ich jedyną obroną do 
chwili, gdy skończy się nurkowanie nad cel i zrzucą bomby. Dopiero wtedy włączą 
dopalacze i na niskim pułapie pomkną ku zbawczym wzgórzom na północny zachód od 
miasta. Po drodze myśliwce ponownie będą musiały stawić czoło zmasowanemu 
ostrzałowi artylerii przeciwlotniczej i rakietom ziemia-powietrze. Jim nie zapominał 
także, że eskadra jest w zasięgu małych i zwinnych, naprowadzanych radarem MiGów-
17 i 21. Tak, różnice między Szóstym Obszarem i Pierwszym były naprawdę 
ekscytujące.
Na częstotliwości bojowej słyszał podniesione głosy załóg samolotów 
zwalczających artylerię przeciwlotniczą, które już skupiły na sobie uwagę obrony. 
Myśliwcem ponownie rzuciło; obłok wybuchu pojawił się prawie przed samym nosem 
maszyny - środek brudnoszarej masy promieniujący czerwienią. Zdawało mu się, że 
słyszy odłamki metalu uderzające w kadłub, choć z racji ciasno dopasowanego hełmu i 
przeraźliwego pisku detektora promieniowania radarowego było to mało 
prawdopodobne. Nim zdążył ściągnąć drążek, obłok już zniknął za jego plecami. Roje 
eksplodujących pomarańczowych pocisków z działek kalibru 37 i 57 mm cięły 
powietrze między nim a maszyną dowódcy. Tym razem odruchowo wykonał unik i 
wymknął się zabójczemu strumieniowi pocisków.
Starał się zignorować pomarańczowe koraliki goniące eskadrę, ale widział je 
kątem oka i mimowolnie śledził uważnie. Zdawały się zmierzać prosto ku niemu i w 
ostatniej chwili gwałtownie zmieniały kierunek. Większość brudnoszarych obłoczków 
wybuchała na godzinie pierwszej, na tyle blisko, że zawarte w nich kule ognia miały 
czerwoną obwódkę. Gdy zdołał w końcu oderwać wzrok od salw artylerii, 
prędkościomierz wskazywał prawie 900 kilometrów na godzinę. Prowadzący nadal 
powoli zwiększał dystans. Eskadra Cadillac leciała niemal z maksymalną prędkością, 
jaką mogły osiągnąć maszyny, obciążone podwieszonymi pod brzuchem bombami.
Jim skorygował kurs i znowu spuścił wzrok, by zerknąć szybko na wskazania 
przyrządów. W tej samej chwili dowódca postanowił rzucić samolot do lotu nurkowego 
i prawie udało mu się zgubić Jima. Myśliwiec zrobił półbeczkę i wisiał tak kilka sekund 
zawieszony w powietrzu, a w tym samym czasie Osioł wypatrywał celu skrytego we 
mgle. Potem runął w kierunku ziemi, a za nim w dzikiej pogoni popędził Cadillac Dwa - 
Jim Broussard.
Rzut oka na wysokościomierz powiedział mu, że są już na trzech tysiącach 
metrów i, chociaż pozycja Jima względem prowadzącego nieco się poprawiła, wciąż 
znajdował się daleko od miejsca, w którym powinien być. Nagle ogarnęło go 
przerażenie: 3.000 metrów! Jezu! Na odprawie kazali im zrzucić bomby na dwóch 
tysiącach, a on nawet nie odszukał celu! Rozgorączkowany oderwał wzrok od dowódcy, 
spojrzał w dół i jeszcze raz na maszynę prowadzącego, w samą porę, by dostrzec, jak 
wszystkie sześć 750-funtowych bomb odrywa się od kadłuba samolotu Osła. Nic nie 
wskazywało położenia wyznaczonego celu, więc szybko wcisnął przycisk na drążku 
sterowniczym i, w momencie gdy bomby poszły w dół, odczuł zmianę masy myśliwca.
Kiedy wyprowadzał maszynę z lotu nurkowego, starając się podążyć śladem 
Osła, w oczach pociemniało mu od przeciążenia. W rezultacie dopiero po chwili 
zauważył, że myśliwiec prowadzącego włączył dopalacz i oddala się bardzo szybko. 
Pchnął do oporu dźwignię ciągu i dodatkowa moc wtłoczyła go w fotel. Oba samoloty 
leciały na wysokości dwustu metrów. Broussard starał się naśladować szaleńcze 
manewry Osła, ale to także nie bardzo mu się udawało. Kiedy zakładał, że prowadzący 
skręci w danym kierunku, ten zwykle wybierał przeciwny.
Odrzutowce leciały teraz na tyle nisko, że wieśniacy mogli skierować na nie 
swoje nowiutkie i błyszczące rosyjskie karabiny. Chłopi ostrzeliwali obszar powietrzny 
wyznaczony im przez Północnowietnamskie Dowództwo Obrony. Mieli nadzieję, że 
jankescy piraci nadzieją się na jeden z ich pocisków kalibru 7,62 mm, które, jeśli tylko 
trafiły we właściwe miejsce, były równie zabójcze jak artyleria.
Na niskim pułapie nieustannie ścigały ich białe wybuchy pocisków z 23- i 37-
milimetrowych działek. Były zupełnie inne niż czarne obłoczki eksplodujących 
pocisków z dział kalibru 85 i 105 mm, które widział na dużej wysokości. Jim siedział jak 
sparaliżowany, zupełnie jakby ktoś inny pilotował maszynę, a on tylko beznamiętnie 
obserwował lot. Dłonie i stopy reagowały bez żadnego udziału z jego strony. Do 
rzeczywistości przywrócił go głos Osła. Odezwał się do niego pierwszy raz, odkąd 
dotarli do IP. Dowódca nie był zachwycony swoim najnowszym nabytkiem.
- Cadillac Dwa - zabrzmiał głos Osła z prowadzącego myśliwca - jeśli będę 
musiał wyłączyć dopalacz, żebyś mógł do mnie dojść, to kiedy wrócimy, wkopię ci 
dupę w hełm.
Jezu - powiedział do siebie Jim, śledząc rozpaloną dyszę jego samolotu - robimy 
ponad 1 macha, dwieście metrów nad drzewami, wszyscy co do jednego próbują nas 
zabić, a on ma jeszcze czas na obserwowanie i krytykę. Myśliwiec podskoczył kolejny 
raz, więc zanim Jim odpowiedział, uporał się z wyprowadzeniem go na pułap eskadry.
- Zrozumiałem. Próbuję dołączyć. - Nie miał nic więcej do powiedzenia.
Przedmieścia zostały z tyłu. Maszyny rozsypały się i z dużą szybkością zaczęły 
stopniowo wznosić się ponad strome i zalesione wapienne wzgórza, które na odprawie 
nazywano Wzgórzami Thudów. Wyglądało na to, że nikt nie ma pojęcia, skąd wzięła się 
taka nazwa, wiedziano tylko, że obszar ten stał się azylem dla samolotów 
powracających z ataków na okolice Hanoi. Teren był zbyt górzysty, aby można na nim 
ustawić wyrzutnie rakiet przeciwlotniczych, drzewa ograniczały czas celowania 
wszelkich rozmieszczonych tam rodzajów artylerii przeciwlotniczej, a wzniesienia 
zakłócały działanie wietnamskich radarów. Wieść niosła, że jeśli zdołasz dotrzeć do 
wzgórz, masz dużą szansę przeżyć kolejną misję. Chyba że tego dnia znajdą się tam 
MiGi, albo zdarzy ci się zapuścić za daleko na północ w kierunku Yen Bai, gdzie 
artylerzyści i obsługa rakiet byli podobno wyjątkowo zawzięci.
Przez następne kilka minut dowódca leciał nisko, kierując eskadrę to w lewo, to 
w prawo, unikając serii z broni maszynowej, która się w nich wstrzeliwała, następnie 
rozpoczął powolne wznoszenie się na ustaloną na odprawie wysokość sześciu tysięcy 
metrów. Jim Broussard leciał po prawej stronie Osła, kiedy ten wyłączył dopalacz. Nie 
mogą wciąż robić ze mnie głupka, pomyślał Jim, i zerknął szybko na prawo, jak leci 
druga para. Obie pozostałe maszyny eskadry znajdowały się dokładnie tam, gdzie 
powinny.
- Cadillac, mówi dowódca - nadał przez radio Osioł, którego głos ledwie przebijał 
się przez gąszcz rozmów pilotów kolejnych eskadr przystępujących do ataku. - 
Przejdźmy na częstotliwość eskadry i zróbmy sobie przerwę na drinka. - Częstotliwość 
eskadry, używana wyłącznie przez ich czwórkę, pozwalała wyeliminować gadaninę 
setek pilotów znajdujących się w powietrzu.
- Cadillac Dwa, podejdziesz i rzucisz na mnie okiem? Chyba dostałem, 
wychodząc znad celu. Zdaje się, że w tylną część kadłuba.
W czasie, kiedy eskadra przechodziła na nową częstotliwość, Jim pośpiesznie 
pociągnął łyk wody z rurki przymocowanej do umieszczonej w kabinie butelki, i zaczął 
zbliżać się do prowadzącego. W radiu odezwał się czyjś głos:
- Skipper, tu Cadillac Trzy. Osioł, chcesz żebym cię obejrzał? - To był kapitan 
Andrew Pritchard, dowódca drugiej pary.
Najwyraźniej uważa, że nie jestem wystarczająco dobry, by lecieć w ciasnym 
szyku, pomyślał Jim.
- Odmawiam, Trójka. Leć przodem i korzystaj z przerwy na drinka. Nawet 
nowicjusz powinien umieć powiedzieć, czy dziura w kadłubie powstała w fabryce.
Broussard pośpiesznie zapiął maskę tlenową i wcisnął przycisk mikrofonu na 
dźwigni ciągu: - Prowadzący, Dwójka podchodzi.
Delikatnie przesunął drążek w prawo, a stopą nacisnął prawy pedał orczyka. F-
105 natychmiast zareagował i rozpoczął łagodny ślizg w kierunku maszyny Osła. 
Skontrował, żeby zapobiec dalszemu skrętowi w prawo i ustawił się dokładnie pod 
ogonem samolotu prowadzącego. Lecąc tak, Jim mógł zerknąć do góry i ujrzeć piekło 
szalejące w dyszy ogromnego silnika odrzutowego. Gazy wylotowe, uderzające w 
poszycie ogona jego myśliwca, sprawiały, że stery dygotały. W kadłubie samolotu 
dowódcy bez trudu dostrzegł kilka niewielkich wystrzępionych otworów. Ponownie 
przesunął drążek i po kilku sekundach wrócił na pozycję na lewym skrzydle 
prowadzącego.
- Cadillac Jeden, tu Dwójka. Wygląda na to, że masz na spodzie kadłuba dziesięć 
do dwunastu małych dziur po odłamkach. Nie zauważyłem żadnych innych uszkodzeń 
ani wycieków.
- OK, dzięki, Dwójka. Wszystkie odczyty mam w normie, więc chyba ten wielki 
skurczybyk dowiezie mnie do domu.
Kiedy eskadra przelatywała nad względnie bezpiecznymi górami zachodniej 
części Wietnamu Północnego, Broussard oddał się swobodnym rozmyślaniom. 
Zastanawiał się, czy przydział do dywizjonu F-105 oznaczał, że jest szczęściarzem, czy 
może wręcz przeciwnie? Thud, bo pod taką nazwą samolot znany był w Siłach 
Powietrznych, w niczym nie przypominał zwinnych małych i szybkich odrzutowców 
treningowych T-38, na których latał przez cztery ubiegłe lata jako instruktor pilotażu w 
Dowództwie Szkolenia. To jakby porównywać araba pełnej krwi z perszeronem. Każda 
z maszyn miała inne przeznaczenie. Talon zachowywał się w powietrzu tak, jakby 
potrafił przewidzieć, co zrobi pilot; miało się wrażenie, że każdy manewr sprawia mu 
radość. Stery miał lekkie i czułe, i wybaczał błędy niezdarnym uczniom, którzy dopiero 
zaczynali odnajdywać własną ścieżkę na powietrznych pustkowiach.
Thuda z kolei zaprojektowano i wyprodukowano w czasach, gdy jedyną 
przewidywaną formą walki powietrznej był atak nuklearny. Thunderchiefa, bo tak się 
oficjalnie nazywał, stworzono, by osiągał ogromną szybkość w locie poziomym i miał 
równie wielki udźwig, bo to, czy przetrwa, niosąc jedną olbrzymią bombę, zależało od 
przewagi prędkości w locie poziomym. Potrafił także, aczkolwiek nieco opornie, 
wykonywać wszelkie typowe dla myśliwca manewry, ale jego rzeczywistą siłę stanowił 
lot poziomy. Wciąż pozostawał najszybszym samolotem bojowym na świecie. Zabierał 
sześć ton bomb, pod tym względem nie dorównywał mu żaden inny samolot 
szturmowy. Jednak ogrom tego myśliwca-potwora stawał się znaczącą wadą podczas 
ucieczki przed rakietami oraz w pojedynkach z mniejszymi i zwrotniejszymi MiGami.
Thud - wieść niosła, że przydomek ten wziął się od dźwięku, jaki wydaje 
rozbijający się o ziemię samolot - pod kilkoma względami przewyższał inne 
amerykańskie konstrukcje. Przede wszystkim ci, którym udało się przeżyć sto 
wymaganych misji bojowych, byli gorącymi zwolennikami jego niezwykłej odporności. 
Thud potrafił dolecieć do bazy z takimi uszkodzeniami, które inny samolot zmieniłyby 
w kupę złomu. Ogromną jego zaletą było także i to, że w czasach, kiedy pełnił rolę 
najważniejszego samolotu TAC* przenoszącego broń nuklearną, Siły Powietrzne 
wyposażyły go w niezliczone nowinki techniczne. Uzasadniało to decyzję o 
wykorzystaniu go jako podstawowego środka ataku, jeśli planowało się wkroczenie do 
najlepiej bronionego regionu świata i rozwścieczenie jego mieszkańców zrzucanymi na 
nich bombami.
Broussard chciał wrócić do domu, więc jeśli był to samolot zdolny przetrwać 
wraz z nim sto lotów bojowych, Jim cieszył się, że siedzi za jego sterami. Z drugiej 
strony, jeśli musiałby wykonać sto takich lotów jak dzisiejszy, tylko dlatego, że pilotuje 
ten konkretny samolot, wolałby raczej siedzieć w kabinie transportowego C-123 
latającego po bazach Wietnamu Południowego. To zajęcie nie było z pewnością 
odskocznią do awansu. Od Sił Powietrznych oczekiwał tylko, by pozwolono mu być 
sobą: żeby mógł pojechać do domu, zdjąć mundur i podjąć poważne rozmowy z 
dużymi liniami lotniczymi. W głębi serca czuł, że nie jest przygotowany na ryzyko 
związane z wykonywaniem zawodu pilota myśliwskiego, ale cywilem, któremu przez 
ostatnie parę lat zdarzyło się nosić mundur i latać odrzutowcami dla Sił Powietrznych 
Stanów Zjednoczonych. Spojrzał w dół i porównał Czarną Rzekę do linii na rozpostartej 
na kolanach mapie. Mapa rozpoczynała misję w postaci porządnie złożonego pakiecika, 
ale teraz przypominała niedzielną gazetę, którą ktoś bawił się z psem. Złożył ją, nadając 
jej jako tako możliwy do przyjęcia kształt, i bardzo był z siebie zadowolony, gdy dzięki 
niej udało mu się prawidłowo przewidzieć, że Osioł skręci na południe, aby uniknąć 
zaporowego ognia baterii przeciwlotniczych rozlokowanych w dolinie Dien Bien Phu. 
Za kilka minut wejdą w przestrzeń powietrzną Laosu, gdzie tak długo, jak zachowają 
wysoki pułap, z ziemi nie zagrozi im żadne poważniejsze niebezpieczeństwo.
- Eskadra Cadillac, tu dowódca. Sprawdzić paliwo.
Broussard szybko odczytał wskazania przyrządów i złożył meldunek 
prowadzącemu. Uważnie przysłuchiwał się, jak samoloty drugiej pary kolejno składają 
raporty.
Wiedział, że ma znacznie mniej paliwa niż pozostali piloci eskadry i wstydził się 
ogłaszać całemu światu, a przynajmniej każdemu, kto mógł ich usłyszeć, że nadużywał 
ciągu, bo nie potrafił inaczej utrzymać pozycji w szyku. Wnikliwy obserwator 
wyciągnąłby z tego wniosek, że jest nowicjuszem albo zwyczajnym niedołęgą. A być 
może jednym i drugim.
- OK, Dwójka - nadał Osioł. - Jesteś pierwszy do cysterny; po tobie Czwórka, 
Trójka, potem prowadzący. Przechodzimy na częstotliwość tankowców.
Samolot z małym zapasem paliwa zwykle próbował podchodzić pierwszy, na 
wypadek, gdyby z jakiegoś powodu tankowanie okazało się niemożliwe. Dzięki temu 
miał szansę dotrzeć na zapasowe lotnisko przed wyczerpaniem paliwa. Było normą, że 
maszynę taką pilotował jeden ze skrzydłowych, ponieważ musieli oni utrzymywać stałą 
pozycję względem prowadzącego.
Gdy Osioł opuścił nos samolotu, schodząc w dół na przewidziany pułap 
tankowania, Jim dostosował swoją pozycję do jego myśliwca. Cysterna powinna krążyć 
tuż nad granicą z Tajlandią bądź po trasach wyznaczonych do uzupełniania paliwa. 
Osioł bardzo spokojnie prowadził eskadrę, dzięki czemu Jim bez trudu utrzymywał 
pozycję w szyku. Próbując się zrelaksować, dotykał samymi tylko koniuszkami palców 
dźwigni ciągu i usianego rozmaitymi przyciskami drążka sterowego. W normalnych 
warunkach nie miał większych kłopotów z utrzymaniem szyku, był przecież 
instruktorem, który wielu kadetów nauczył latania w bezpośredniej bliskości innej 
maszyny. Zrozumiał, że trudności jakie napotkał w trakcie nalotu wzięły się stąd, że 
pilotował wolniejszy samolot, a w walce nie potrafił dokładnie przewidzieć, co zrobi 
jego prowadzący. Teraz czynniki te nie odgrywałyby większej roli, ponieważ zwolnili 
do prędkości przelotowej.
Dobra technika latania w szyku - to całkowicie wystarczało, aby pobrać paliwo z 
ogromnej latającej cysterny K-135. Tyle że przyzwoite latanie w szyku nad równinami 
zachodniego Teksasu i robienie tego pod aluminiowym sklepieniem brzucha tankowca 
we wschodniej Tajlandii to dwie całkowicie odmienne sprawy. Tutaj musiał utrzymać 
pozycję albo wracać do bazy na piechotę.
W grę wchodził teraz jeszcze jeden czynnik. Kiedy pozostali piloci eskadry, 
czekając na swoją kolej, ulokują się już w pobliżu cysterny, będą mogli z bliska i bez 
żadnych przeszkód ocenić jego umiejętności latania. Nie była to wymarzona sytuacja 
dla kogoś, kogo denerwują występy przed większą publicznością, a w publicznych 
łaźniach czuje się wyjątkowo nieswojo.
- Czerwona Kotwica Dwa Jeden, mówi dowódca Cadillac.
Osioł wywoływał cysternę krążącą wokół zaplanowanego wcześniej punktu 
spotkania. Odpowiedź z powietrznej cysterny nadeszła natychmiast:
- Prowadzący Cadillac, tu Czerwona Kotwica Dwa Jeden. Słyszymy cię głośno i 
wyraźnie. Krążymy na lewo od was. Nadaj coś, żebyśmy się zgrali.
- Zrozumiałem. Tu prowadzący Cadillac. Odliczam: jeden, dwa, trzy, cztery, pięć, 
cztery, trzy, dwa, jeden, prowadzący Cadillac.
- OK, Cadillac. Pięć stopni w lewo. Mamy potwierdzenie identyfikacji waszego 
nadajnika. Ustawiajcie się.
- Zrozumiałem. Pierwszy podchodzi Cadillac Dwa, za nim Czwórka, potem 
Trójka, na końcu prowadzący. Chcemy pod korek, ale mamy dość paliwa, żeby każdy z 
nas podszedł tylko raz, jeśli to możliwe, wolelibyśmy uniknąć kilkakrotnego 
podchodzenia.
- Nie ma sprawy, mamy dzisiaj zatrzęsienie paliwa.
Eskadra F-105 weszła na pułap tankowania. Jim nie zaprzątał sobie głowy 
poszukiwaniem cysterny, lecz skoncentrował się na utrzymaniu właściwej pozycji 
samolotu w szyku. Osioł przechylił się ostro na prawe skrzydło, nakazując utworzenie 
szyku „schody”. Dobrze. Jim lekko zredukował ciąg i użył kombinacji orczyka i lotek, 
by prześlizgnąć się pod samolotem dowódcy i wskoczyć w lukę, którą stworzyła dla 
niego druga para. Po lewej stronie od nosa samolotu każdy z nich miał teraz przed sobą 
inną maszynę, lecącą względem niego pod kątem 45 stopni.
- Czerwona Kotwica Dwa Jeden, tu prowadzący Cadillac. Mam was dokładnie na 
dwunastej. Wyłączymy radio.
- Zrozumiałem, wyłączam naprowadzanie. Rozumiem, że podczas tankowania 
oczekujesz ciszy radiowej.
Nie było żadnej szczególnej potrzeby, aby w trakcie pobierania paliwa 
obowiązywała cisza radiowa, pomyślał Broussard, chyba że „Osioł” Sheehan chciał 
sprawdzić umiejętności nowego skrzydłowego. Poza tym, gdyby żółtki chciały 
wiedzieć, ile Thudów ich dzisiaj bombardowało, wystarczyłoby, żeby wyszli na dwór i 
policzyli przelatujące nad nimi maszyny.
Eskadra szybko znalazła się na pozycji obserwacyjnej, jakieś trzydzieści metrów z 
tyłu i około dziesięciu poniżej cysterny. Wyrównali i Jim zaczął powoli podprowadzać 
swoją maszynę pod brzuch większego samolotu. Starał się nie myśleć o tym, że 
pozostali piloci uważnie śledzą i oceniają jego poczynania. Rzucił spojrzeniem na tablicę 
przyrządów, aby upewnić się, że wszystkie przełączniki są we właściwym położeniu. W 
ostatniej chwili spostrzegł, że nie otworzył drzwiczek instalacji do odbioru paliwa, i 
pośpiesznie naprawił niedopatrzenie. Jezu! Co powiedziałby Osioł, gdyby z powodu 
tego przeoczenia obsługa tankowca odprawiła go z kwitkiem!
Ostrożnie pchnął dźwignię ciągu i gdy tylko myśliwiec zareagował, natychmiast 
cofnął ją do poprzedniego położenia. Ze wszystkich sił starał się ograniczyć do 
minimum ruchy samolotu i dostosować wysokość do cysterny. Na spodzie kadłuba 
tankowca zamontowano światła, aby ułatwić pilotowi utrzymanie właściwej pozycji w 
trakcie pobierania paliwa. Przednie światełko mrugało teraz do niego, pomagając mu 
wprowadzić myśliwiec w pole tankowania. Zignorował je, koncentrując się po prostu 
na tym, by lecieć w dobrym, ciasnym szyku z transportowcem. Z treningu w RTU* 
zapamiętał, że światła bardziej go rozpraszały, niż mu pomagały. Prawdopodobnie dla 
większego samolotu, takiego jak B-52, byłyby bardziej użyteczne.
Operator przewodu paliwowego, który leżał twarzą w dół na dostosowanej do 
kształtu ciała leżance, umieszczonej w przezroczystej bańce pod ogonem cysterny, 
zwolnił umocowany w tym miejscu kadłuba metalowy wysięgnik w kształcie dyszla. 
Posługując się sterownicą podobną do drążka sterowego, sprawił, że sonda wysięgnika 
przesunęła się w kierunku gniazda wlewu paliwa myśliwca.
Jim zajął docelową pozycję pod ogonem KC-135, spoglądając na wysięgnik, który 
zatrzymał się nad nosem myśliwca, potem błyskawicznie wydłużył się i ze zgrzytliwym 
szczęknięciem wsunął się do gniazda wlewu paliwa. Było w tym coś nieprzyzwoicie 
seksualnego; przypominali dwa wielkie ptaki kopulujące w locie.
Mimo ustawienia regulatora dopływu tlenu na pełną moc, nadal czuł zapach 
oparów wpływającego do zbiorników lotniczego paliwa JP-4. Po kilku minutach, w 
miarę jak otrzymywał coraz więcej życiodajnej nafty lotniczej, która była pożywieniem 
myśliwca, dłonią w rękawiczce wyczuł, że stery robią się twarde i zaczynają reagować z 
opóźnieniem.
Zważywszy, że litr paliwa dla odrzutowców waży prawie dwa kilogramy, nic 
dziwnego, że samolot zrobił się ciężki, pomyślał. Ładunek paliwa przewyższał często 
tonaż bomb, które mógł zabrać Thud. Jim stale zwiększał moc silnika, aby 
zrekompensować przyrost masy; w końcu sonda z hukiem wyskoczyła z gniazda, 
śmignęła gdzieś w bok, znikając mu z oczu.
Zmniejszył ciąg, powoli wycofując się spod cysterny, aż wrócił na swoje miejsce 
w szyku eskadry. Cadillac Cztery, Bob Packard, wyrwał do przodu tak szybko, jakby 
miał wokół mnóstwo miejsca. Nieco uspokojony tym, że ma dość paliwa, by dotrzeć do 
prawie każdej bazy w Azji Południowo-Wschodniej, Jim przyglądał się, jak pozostałe 
myśliwce podchodzą do tankowca i odlatują z pełnymi zbiornikami. Gdy wszystkie 
samoloty wróciły do szyku, Osioł przerwał ciszę radiową.
- Czerwona Kotwica Dwa Jeden, tu prowadzący Cadillac. Dobra robota, chłopaki. 
Jeszcze kiedyś się zobaczymy. Adios.
- Adios, Cadillac. Cieszymy się, że dzisiaj wszyscy wyszliście cało. Do zobaczenia.
Czterdzieści minut później w zielonym krajobrazie pojawił się betonowy pas 
bazy Królewskich Sił Powietrznych Tajlandii w Takhli, która była domem 318. Skrzydła 
Myśliwców Taktycznych, w skład którego wchodziła eskadra Cadillac. Osioł ponownie 
ustawił eskadrę w prawym szyku schodowym, by mogli się rozejść na boki i wykonać 
beczkę - ulubioną figurę pilotów myśliwców przed lądowaniem. Zbili się ciasno jeden 
obok drugiego i przelecieli w pierwszym podejściu nad pasem startowym, z pełną 
świadmością, że nie ma w bazie pilota, który słysząc samoloty, nie spojrzy odruchowo 
w górę.
Major Delbert „Osioł” Sheehan
Osioł syknął z bólu, schodząc po przystawionej do kabiny drabince. Ból w 
plecach odezwał się ze zdwojoną siłą. Kuśtykał po płycie, zataczając niewielkie półkole i 
starał się przywrócić czucie w odrętwiałych kończynach. Czuł ciężar swoich 
czterdziestu dwóch lat. Stopy w bojowych butach miał opuchnięte - dolegliwość ta 
trapiła go od roku, szczególnie po długich lotach. Jeszcze dwadzieścia osiem cholernych 
lotów i nie będę już musiał się tym przejmować, pomyślał ponuro, stawiając w duchu 
kolejny kredowy znak na wyimaginowanej tablicy lotów.
Osioł spojrzał na drugą stronę drogi kołowania, gdzie Jim Broussard pakował 
swój ekwipunek. Najnowszy członek eskadry Cadillac był blady i wyglądał na 
kompletnie wyczerpanego. Kiedy wraz z mechanikiem obchodzili wokół myśliwiec, 
wyraźnie powłóczył nogami.
Chłopcze - pomyślał Osioł, nie masz pojęcia, czym jest prawdziwe zmęczenie! - 
Tupnął nogą, żeby przywrócić krążenie.
Wciąż kuśtykając, dowlókł się do końca ściany z worków z piaskiem. Jezu! W 
miejsce odrętwienia pojawił się ból. Stopy piekły go niczym odmrożone - mało 
prawdopodobne w temperaturze dochodzącej do 23 stopni Celsjusza i niemal 
stuprocentowej wilgotności względnej powietrza. Tylko patrzeć, jak nadejdą monsuny. 
Podszedł do worków z piaskiem, rozsunął suwak kombinezonu i stał tak, sikając na 
ścianę, szczerząc zęby do patrzącego na niego spode łba mechanika. Wiedział, że młody 
sierżant jest zły, że nie skorzystał z przenośnej latryny ustawionej zaledwie 50 metrów 
dalej. Żołnierz nie wiedział jednak, że Osioł właśnie dlatego odprawia ów mały rytuał. 
Lekki prztyczek, jaki w każdym zakątku świata mężczyźni w średnim wieku 
wymierzają młodym.
Zaciągnął zamek i jeszcze raz tupnął nogą. Krążenie chyba powracało i ból w 
plecach jakby nieco zelżał. Rozpoczął niespieszny spacer wokół samolotu. Obok szedł z 
kwaśną miną mechanik, który za każdym razem, kiedy spoglądał na wielką mokrą 
plamę na workach z piaskiem, kręcił z niesmakiem głową. Osioł uśmiechnął się 
dobrotliwie i pochylił, aby dokładnie sprawdzić niewielkie uszkodzenia pod dyszą 
silnika. Wytarł pot z czoła, które wyraźnie przegrywało walkę z cofającą się linią 
włosów, i przyjrzał się z bliska małym postrzępionym otworom w kadłubie. Kiedy 
zobaczył je sierżant, twarz wydłużyła mu się jeszcze bardziej. Jak wszyscy mechanicy na 
świecie, pilotów traktował jak zło konieczne. Byłby szczęśliwy, gdyby mógł sprawić, 
żeby latali wyłącznie w najbliższej okolicy, i do tego pod jego nadzorem.
Po kilku chwilach starannych oględzin Osioł wyprostował się z dłońmi 
splecionymi na karku, stęknął i poklepał ogromny kadłub myśliwca, niczym jeździec 
dobrze sprawującego się konia. I tak rzeczywiście było. W czasie jego służby w Takhli 
tym właśnie samolotem lub innym tego samego typu, poleciał na siedemdziesiąt dwie 
misje. Ta maszyna zabierała go nad jeden z najlepiej bronionych obszarów świata i 
zawsze przynosiła z powrotem do domu. Dziecinko, jeszcze tylko dwadzieścia osiem 
razy i jeśli o mnie chodzi, mogą cię posłać na emeryturę, bo ja będę w domu, wolny jak 
ptak! Żadnej kolejnej wojny. Zwolnienie z podatków! Leżenie do góry brzuchem! Na 
razie mam wszelkie dane, żeby zostać na kolejną turę, zadumał się Osioł. Odsłużę swoje 
dwadzieścia lat i przejdę na emeryturę z połową żołdu, a żeby dorobić na piwo, znajdę 
może jakąś dochodową posadkę pilota odrzutowca dyspozycyjnego.
Osioł ponownie wyszczerzył zęby, mrugnął do naburmuszonego mechanika i 
ruszył na przód samolotu, żeby zabrać mapnik i hełm. Potem podszedł do samolotu, 
obok którego stał Jim Broussard, który właśnie rozpinał kombinezon 
przeciwprzeciążeniowy. Przystojny dzieciak, pomyślał Osioł, ale kto, do cholery, w 
wieku dwudziestu pięciu lat wyglądałby inaczej. Jego stopy po długim locie nie 
przypominają dwóch kałuż ropy. Jak na nowicjusza, dzieciak całkiem dobrze się spisał 
w roli skrzydłowego; oczywiście, jeśli pominąć, że został z tyłu, kiedy nadlatywali nad 
cel.
Powinien dać mi znać, że nie może nadążyć. Czasami nic na to nie można 
poradzić. Niektóre samoloty są po prostu wolniejsze od innych i nikt nie potrafi 
powiedzieć, dlaczego. Mogą nie być dokładnie wytrymowane, a może to tylko coś tak 
błahego jak brud i kurz, które przedostały się i odłożyły we wnętrzu kadłuba, i dodały 
mu nieco masy. Może to być też osłabienie mocy silnika albo zużycie płatowca, który 
zbliża się do kresu swego pracowitego życia.
Nowy skrzydłowy prawdopodobnie tego nie zauważył, ale Osioł kilkakrotnie dał 
mu okazję powrotu na pozycję. Lecąc wolniejszym samolotem, chłopak musiałby się 
tylko nauczyć przewidywać manewry dowódcy, a potem wyszlifować technikę lotu, bo 
inaczej stale będzie ciągnął się na ogonie eskadry. Nauczy się, pomyślał Sheehan, był o 
tym przeświadczony. Latał na niemal wszystkich myśliwcach, które przez ostatnie 
dwadzieścia lat znalazły się na wyposażeniu Sił Powietrznych. Zetknął się z bardzo 
wieloma pilotami i wiedział, że jeżeli Broussard trochę się otrzaska, będzie dobry. Może 
nawet bardzo dobry. Osioł nie był skłonny do takich pochwał, bo pilotowanie 
myśliwców było jego zawodem od niemal dwudziestu lat; przez całe dorosłe życie nie 
robił niczego innego. Byle co nie wywierało już na nim wrażenia.
Z całą pewnością dzieciak był lepszy niż większość nowych, którzy przychodzili 
do skrzydła. Niektórzy z nich mieli za sobą zaledwie siedemdziesiąt godzin wylatanych 
na myśliwcach w ośrodku treningu operacyjnego. Wielu, podobnie jak Broussard, nigdy 
nie siedziało za sterami myśliwca, dopóki nie skierowano ich na kurs pilotażu F-105, ale 
za to latali wcześniej na rozmaitych typach nowoczesnych odrzutowców. Jeszcze inni 
przychodzili z Dowództwa Szkolenia Powietrznego albo z Dowództwa Obrony 
Powietrznej. Nie było większych problemów z tymi, od których w poprzedniej pracy 
wymagano myślenia w kategoriach trójwymiarowego świata pilotów myśliwców. 
Zwykle nadawali się do wykonania wyznaczonego zadania, czyli dostarczenia i zrzutu 
bomb na cele w Wietnamie Północnym, ale nawet ich trudno było uznać za rasowych 
myśliwców.
Niestety, w ramach uzupełnień na front trafiało coraz więcej pilotów z 
doświadczeniem nabytym w pilotowaniu wielosilnikowych samolotów; po zaledwie 
kilku godzinach szkolenia na F-105. Z niektórych wyrastali dobrzy piloci, ale pozostali 
nie byli w stanie zaliczyć szkolenia w RTU, więc kierowano ich do służb pomocniczych. 
Dostawali przydziały w Dowództwie Transportu, które od dawna cierpiało na przerost 
etatów. Osioł osobiście nie miał nic przeciwko kierowcom latających ciężarówek, pod 
tym wszakże warunkiem, że nie musiał się z nimi zadawać, a oni wiedzieli, gdzie ich 
miejsce.
- Jimbo! - wrzasnął, przekrzykując ryk silników odrzutowych, dobiegający z 
pobliskiego stanowiska remontowego. - No i co powiesz na to, żeby latać jak 
prawdziwy pilot i wieść beztroskie życie myśliwca, zamiast czekać, aż wykończy cię 
jakiś niedorobiony uczeń?
Broussard posłał mu lekki uśmiech i zmęczony pokręcił głową. Pot spływał mu 
strumieniami spod ciemnych, krótko przystrzyżonych włosów. Był szczupły i jak na 
pilota myśliwskiego wysoki; miał co najmniej metr osiemdziesiąt pięć centymetrów.
- Jako mój nowy skrzydłowy i najświeższy nabytek eskadry, po odprawie możesz 
mieć zaszczyt postawić mi piwo i - ciągnął Osioł - nie przejmuj się byle gównem. Dzisiaj 
dostałeś za swoje. Teraz już będzie z górki.
Z górki, akurat! - dodał w myślach Osioł, który rzadko kiedy potrafił się zmusić 
do kłamstwa. W rzeczywistości dzisiejszy lot był bułką z masłem w porównaniu z 
innymi nad Szósty Obszar. Ten biedny, ogłupiały dzieciak nie zauważył nawet 
większości niebezpieczeństw, które zagrażały pilotom, bo zbyt był zajęty 
utrzymywaniem pozycji w szyku. Może to i dobrze, że nowi za pierwszym razem nie 
zdają sobie z tego sprawy. Cholera, przecież równie dobrze mogli już nigdy nie wrócić. 
Poczekajmy, aż Jim pobędzie tutaj wystarczająco długo; w końcu dostrzeże te wszystkie 
baterie rakiet przeciwlotniczych, artylerię naprowadzaną radarem, MiGi i każdego 
pieprzonego wieśniaka, który wali do nich z Kałasznikowa, gdy tylko usłyszy samoloty. 
Tak, jest źle, a może być jeszcze gorzej. Ale będzie musiał to przyjąć do wiadomości i to 
dla własnego dobra, o ile chce trochę pożyć. Teraz nie ma go po co martwić - na to 
zawsze jest mnóstwo czasu.
Osioł zauważył, że personel naziemny zebrał się za samolotem Broussarda. 
Zostawił młodego pilota i poszedł przyjrzeć się uszkodzeniom. Nabierał coraz lepszego 
zdania o nowym skrzydłowym. Nikomu przecież ani jednym cholernym słowem nie 
wspomniał o odłamkach w pokryciu samolotu.
- Chyba nasze maleństwo straciło dziewictwo - odezwał się za nim czyjś glos. 
Podniósł wzrok i spojrzał na przystojną twarz kapitana Andrew Pritcharda, 
prowadzącego drugiej pary eskadry. Dołączył do nich jeszcze porucznik Packard, 
skrzydłowy Pritcharda, który w powietrzu miał kod Cadillac Cztery. Pot lał mu się spod 
pozlepianych włosów i spływał kropelkami wzdłuż głębokich bruzd, które odcisnęła 
maska.
Jednoczęściowe kombinezony lotnicze z lekkiej zielonej bawełny, na których 
nosili jeszcze spadochron, kamizelkę ratunkową i kombinezony przeciwprzeciążeniowe, 
były prawie czarne od potu.
- Tak - odparł Osioł, nie spuszczając wzroku z Pritcharda. - Właśnie się o tym 
dowiedziałem od szefa mechaników. - Miał satysfakcję, że znaczenie tych słów dotarło 
do pozostałych pilotów. Pritchard i Broussard poznali się tydzień temu i od pierwszego 
spotkania warczeli na siebie niczym dwa psy. Osioł czuł, że agresywniejszym z tej 
dwójki jest Pritchard, a major nie lubił kłótni w eskadrze.
Obserwował, jak Andy Pritchard pochyla się i ogląda dokładnie dziury po 
odłamkach. Jeszcze jeden przystojny goguś, pomyślał. Do Stanów pewnie trzeba ich 
będzie wyganiać kijem. Mimo rozczochranych włosów i potu spływającego po twarzy, 
nadal wyglądał niczym zdjęty z plakatu rekrutacyjnego albo jak rozgrywający futbolu 
amerykańskiego, który schodzi z boiska po siedemdziesięciometrowym rzucie i 
przyłożeniu. Spokojny, pewny siebie i nawet lekko potargany, żebyś przypadkiem nie 
zapomniał, że gra była zacięta. Reszta z nas wygląda przy nim jak banda umorusanych 
monterów, których trzeci raz w ciągu dnia wywalono z pracy. Andy jednak jest właśnie 
taki, na jakiego wygląda. Spokojny i pewny siebie, a do tego to cholernie dobry pilot. 
Bóg jeden wie, dlaczego zadziera nosa przed Broussardem, bo wyżywanie się na kimś z 
pewnością nie jest w jego stylu. Mam to gdzieś, dopóki dobrze wykonują robotę. Nie 
jestem ich niańką, pomyślał Osioł.
- Jest samochód - powiedział. - Odfajkujmy odprawę i chodźmy napić się czegoś 
zimnego. Nie wiem, jak wy, chłopaki, ale moja kontrolka rezerwy piwa właśnie zaczęła 
mrugać.
- Dowódca jeszcze nigdy nie spotkał piwa, które by mu nie smakowało - 
zakomunikował Packardowi Pritchard.
- Prawda - odparł Osioł. - Ale wciąż nie znam wszystkich gatunków, chociaż 
robię co mogę, aby to zmienić.
Wciąż w pełnym ekwipunku, wspięli się na tył ciężarówki, żeby pojechać do 
szatni i do budynku dowództwa. Młodsi piloci wystawiali twarze na wiatr, próbując 
uciec przed popołudniowym upałem, ale Osioł był na to zbyt zmęczony. Przyglądał się, 
jak Pritchard i Packard dowcipkują, i śmieją się głupkowato, bo kolejny szczęśliwy 
powrót znad Wietnamu Północnego wyzwolił w nich przypływ koleżeńskich uczuć. 
Prawie udało im się wciągnąć do tego Broussarda.
Boże! Miał piętnaście lat więcej od najstarszego z nich, a czuł wyraźnie każdy 
rok, który dzielił go od tych chłopców. Zacisnął powieki. Oczy paliły od trzygodzinnego 
wpatrywania się w słońce i odległy widnokrąg w poszukiwaniu wrogich rakiet oraz 
samolotów. Ostatnio zaczął ukradkiem nosić przy sobie tanie okulary korekcyjne, które 
kupił w Bangkoku, i na kwaterze w tajemnicy przed wszystkimi używał ich do czytania. 
Na szczęście, coroczne badania lekarskie zostały odroczone na czas pobytu pilotów w 
strefie walk. Nie miał pewności, czy zniesie dowcipy o staruszkach, a niechybnie padnie 
ich ofiarą, gdy tylko pierwszy raz publicznie pojawi się w przepisanych przez okulistę 
szkłach. Może trzeba było wziąć jedną parę ze szpitala, kiedy był na urlopie, zanim 
jeszcze złożył podanie o przydział służbowy w Stanach. Wtedy pewnie nikt by tego nie 
komentował.
Osioł pochylił się, wsunął dłonie pod uprząż spadochronu i zaczął masować 
sobie plecy. Chryste, pomyślał, jeszcze trochę i dojdzie do tego, że po dłuższym locie nie 
dam rady wygramolić się z kabiny. Spójrz na tych młodych dupków, chichoczących 
niczym paczka nastolatek. Pozbyli się już zdrętwienia mięśni i znów mają ikrę. Cholera! 
W wieku czterdziestu dwóch lat ludzie dopiero zaczynają być dobrzy w zawodzie, a ja 
już jestem zużyty i tylko patrzeć, jak mnie wrzucą do kibla i spuszczą wodę.
Piloci zeskoczyli z paki ciężarówki. Osioł poszedł za nimi znacznie wolniejszym 
krokiem, a wyglądał przy tym jak stary żółw. Hełmy, mapniki, spadochrony, 
kombinezony przeciwprzeciążeniowe i kamizelki ratunkowe powędrowały do 
przydzielonych im szafek i na wieszaki. Pistolety i chusty zwane blood chips* zwrócili 
pełniącemu służbę sierżantowi. Osioł z niesmakiem przyglądał się Bobowi Packardowi, 
który stał na wyprostowanych nogach i aby rozluźnić mięśnie, robił skłony, dotykając 
dłońmi podłogi. Byli spragnieni, więc po kolei podchodzili do fontanny z wodą do 
picia. W porównaniu ze spiekotą panującą na zewnątrz, klimatyzowany budynek wydał 
im się lodowato zimny.
- Załatwmy resztę tych bzdur - powiedział Osioł i poprowadził ich na odprawę 
do budynku dowództwa. Tam, gdzie klimatyzatory bezskutecznie próbowały usunąć 
wodę z zawilgoconego powietrza, na ścianach widać było mokre plamy.
Przybywali piloci z innych eskadr biorących udział w nalocie. Z papierosami 
wiszącymi w kącikach ust wychodzili powoli z sekcji magazynowej. Z ich rozmów i 
gestykulacji przebijało ogromne wyczerpanie, a w niektórych przypadkach zwykłe 
niedowierzanie, że udało im się przeżyć kolejny nalot na Hanoi. Weszli do sali odpraw i 
w miarę ustępowania napięcia oraz stresu, jakie przeżyli dziś po południu, zgiełk 
wyraźnie zaczął przybierać na sile. W większości byli to młodzi mężczyźni, z natury 
zdrowi i optymistyczni, inaczej nie robiliby tego, co robili. Tylko śmierć lub kalectwo 
któregoś z kolegów mogły przytłumić ich wrodzoną żywotność.
Porucznik wywiadu skończył właśnie rozmowę z innymi pilotami i skinął na 
eskadrę Cadillac, żeby podeszli do jego stołu. Mężczyźni opadli na krzesła, a porucznik 
przedstawił im listę standardowych pytań, na podstawie których mógł wyrobić sobie 
jak najdokładniejszy obraz całej akcji. Po odprawie z załogami, on i inni oficerowie 
wywiadu połączą poszczególne meldunki w spójną całość i prześlą je do Siódmej Armii 
Powietrznej w Sajgonie oraz do PACAF* na Hawajach. W międzyczasie będą już 
napływały rozkazy o jutrzejszych nalotach, a oni zaczną pracować nad tym, by je 
wykonać. Ludzie z S-2 znani byli z notorycznego niewyspania.
Na większość pytań odpowiadał Osioł. Broussard milczał, a pozostali piloci 
odzywali się tylko wtedy, gdy mieli jakieś spostrzeżenia, które uzupełniały relację 
dowódcy.
- Lecieliśmy tą samą trasą. Wiązka radaru przeszukującego Spoonrest tym razem 
namierzyła nas pięć minut wcześniej. Albo zwiększyli zasięg, albo mają dodatkowe 
stanowiska, które wysunęli dalej na zachód. Fansongi zaczęły nas namierzać mniej 
więcej tutaj - powiedział, wskazując na rozpostartą na stole mapę. - Jednak nie 
zauważyłem na tym obszarze żadnych wyrzutni.
W nomenklaturze NATO kryptonim Fansong oznaczał radziecki radar 
naprowadzający dla rakiet ziemia-powietrze SA-2. Osioł spojrzał na swoich pilotów i 
zauważył, że tylko Broussard nie skinął potakująco głową.
- Sądząc z koloru wybuchów pocisków przeciwlotniczych, wygląda na to, że 
gnojki podciągnęli pod Wzgórza Thudów stumilimetrówki. Zaczęli do nas walić, jak 
tylko nad nim przelecieliśmy, i cholernie szybko się wstrzelali. Mniej więcej w tym 
samym czasie Korona zaczęła wrzeszczeć, że z Phuc Yen wystartowały MiGi, zanim 
ludzie z Korony i z MiGCAP* ustalili, co robić, na dobre pięć minut zablokowali 
częstotliwość bojową. Nie zobaczyłem żadnego MiGa, ale wystrzelili dwa pociski plot; 
gdzieś stąd. - Wskazał kolejne miejsce na mapie. - Prawdopodobnie z tego nowego 
stanowiska, które pojawiło się tam podczas naszej ostatniej wycieczki; w każdym razie 
celowali w inną eskadrę, więc, kiedy się upewniłem, że nie chodzi im o nas, nie 
zwracałem już na nie większej uwagi. W drodze powrotnej, tuż zanim weszliśmy nad 
wzgórza, chyba w tym miejscu, zauważyłem odpalenie jednej rakiety, ale ona też nie 
leciała w naszą stronę.
Spojrzał wyczekująco na pozostałych pilotów;
- Czy któryś z was jeszcze coś zauważył?
Porucznik Bob Packard, skrzydłowy, który latał w parze z Pritchardem jako 
numer czwarty, wskazał na rejon położony na północ od Wzgórz Thudów.
- Gdzieś tutaj widziałem dwie wystrzelone rakiety plot. Odpalili je chyba z tego 
stanowiska, trochę na południe od Yen Bai, gdzie operowały Łasice.
Łasice były eskadrami F-105, ich zadanie polegało na zwalczaniu baterii rakiet 
ziemia-powietrze. Formację czterech F-105D prowadził zazwyczaj dwumiejscowy F-
105F. Drugi członek załogi F-105F nie był pilotem, lecz operatorem ECM* nazywanym 
czule „niedźwiadkiem”. Posługując się swoimi czarnymi skrzynkami, miał zlokalizować 
odpaloną rakietę i zakłócać sygnał naprowadzającego ją radaru do czasu, aż któryś z 
jednomiejscowych F-105 eskadry zniszczy stanowisko baterii lub do momentu, gdy siły 
uderzeniowe oddalą się z zagrożonego obszaru. Ponieważ rakiety ziemia-powietrze 
miały znacznie większy efektywny zasięg niż przeciwradiolokacyjne pociski 
atakujących Łasic, przewaga była po stronie artylerzystów na ziemi. Szanse 
wyrównywała jednak niezwykła zaciętość Łasic. Tak czy inaczej, pojedynki z rakietami 
nie są zajęciem ani dla nerwusów, ani dla tchórzy.
- Tak, widziałem je - wtrącił się Pritchard. - Tyle że chyba były trzy. Wyglądało to 
prawie jak salwa.
- Co pan na to, kapitanie? Doda pan coś? - Oficer wywiadu spojrzał na 
Broussarda.
Osioł patrzył jak Jim, który ani na chwilę nie oderwał wzroku od podłogi, powoli 
kręci głową. Rany, on niczego nie widział, uświadomił sobie. To jego druga misja i 
pierwszy lot nad Hanoi. Nie potrafiłby mi nawet powiedzieć nad jakim krajem leciał. 
Cholera! Jak mogło do tego dojść, że nie pozwalamy nowym otrzaskać się trochę w 
mniej niebezpiecznych miejscach, tylko od razu wysyłamy ich nad Szósty Obszar? Boże! 
Kiedyś, zanim kazali takiemu lecieć nad Hanoi, zaliczał najpierw co najmniej dziesięć 
lotów nad Laos i Pierwszy Obszar. Kiedy tu przyjechałem, w każdej czterosamolotowej 
eskadrze było przynajmniej sześciu, siedmiu doświadczonych chłopaków; i tak 
powinno być. A teraz, na litość boską, kiedy połowa dupków w skrzydle nie lata, nie 
możemy nawet poderwać wszystkich samolotów. Gdzie, do cholery, podziewają się ci 
piloci?
- To wszystko, panowie. Dziękuję, że znaleźliście dla mnie czas. Cieszę się, że 
wróciliście w komplecie.
Kiedy podnieśli się z miejsc, oficer kiwał już dłonią na następną eskadrę.
- Chodźmy się napić - powiedział Osioł i szybkim krokiem poprowadził lotników 
w stronę kasyna oficerskiego. Ból pleców i stóp zniknął w otchłaniach niepamięci, 
ustępując miejsca wizji wyciąganych z lodówki zmrożonych puszek piwa, które 
otwierały się z sykiem, a na wieczkach wciąż jeszcze miały okruchy lodu.
Bar szybko napełniał się mężczyznami, którzy postanowili wypić drinka przed 
kolacją. Niektórzy stali stłoczeni w rozgadane i hałaśliwe gromadki, inni rozsiedli się na 
krzesłach porozstawianych wokół stołów. Pozostali, w dwu- lub trzyosobowych 
grupkach pili i rozmawiali przy barze. Tu i ówdzie siedzieli samotni osobnicy, którzy 
patrząc przed siebie niewidzącymi oczami, zawzięcie opróżniali szklanki. Ci 
ustawicznie zapatrzeni w siebie ponuracy, którzy przed każdą akcją na setki możliwych 
sposobów wyobrażali sobie własną śmierć, nie budzili w Ośle najmniejszego 
współczucia.
Odseparowana od innych, choć nie z racji fizycznego oddalenia, lecz 
okoliczności, była też grupa pilotów ubranych w kombinezony bojowe. Siedzieli 
bezczynnie, przerzucali stare gazety, popijali bezalkoholowe napoje albo kawę, nie 
uczestnicząc w rozmowach i śpiewach. Należeli do klanu, ale w tej akurat chwili nie w 
głowie były im rozrywki. Musieli jeszcze dzisiaj zapracować na chleb. Byli nocnymi 
myśliwcami i wkrótce mieli wystartować na kolejne akcje bojowe wzdłuż szlaku Ho Szi 
Mina nad Laos i Wietnam Północny. Piwa będą mogli się napić dopiero o świcie i wtedy 
też przyjdzie czas na pozbycie się stresu, jaki niesie ze sobą powietrzna walka.
Osioł poprowadził eskadrę w kierunku grupy dwunastu lotników, którzy 
rozsiedli się przy jednym z dużych stołów. Na blacie piętrzył się stos puszek piwa. 
Powietrze było niebieskie od dymu z cygar i papierosów. Krążąc, rozpływał się w górę i 
na boki, rozpraszany przez wolno obracające się śmigła starego, zawieszonego pod 
sufitem wentylatora. Nie było czym oddychać. Większość pilotów rozsunęła suwaki 
kombinezonów aż do samego pępka, próbując w ten sposób ochłodzić ciało, bo z nieba 
lał się popołudniowy żar. Zdawało się, że wszyscy mówią jednocześnie; dla kogoś z 
zewnątrz ich słownictwo było całkowicie niezrozumiałe. Wymachiwali rękami i 
tłumaczyli coś sobie, naśladując manewrujące i atakujące samoloty, ale ich audytorium 
wolało raczej mówić, niż słuchać.
Holując za sobą członków swojej eskadry, Osioł przedzierał się do nich przez 
tłum. Kiedy się zbliżył, powitały go krzyki i obelgi. Wielu lotników znało się od dawna, 
jeszcze z czasów służby w rozproszonych po świecie bazach TAC. Niemało z nich 
zaliczało drugą turę lotów w Azji Południowo-Wschodniej. Ci byli zawodowcami - 
stanowili elitę TAC. Najczęściej mieli trzydzieści, trzydzieści kilka lat, i latali już na 
wszystkich myśliwcach bombardujących, jakie były na wyposażeniu sił zbrojnych USA. 
Mimo swojego wieku nie odróżniali się od innych lotników przy stole, choć tamci 
przyszli do bazy później, w ramach swoistego handlu pilotami myśliwców. Wszyscy 
mieli na sobie zielone bawełniane kombinezony nazywane „torbą”. Na większości z 
nich, w miejscach, gdzie nosi się spadochron i kamizelkę ratunkową, nadal widniały 
plamy potu. Osioł służył z ponad połową zgromadzonych przy stole lotników.
Odpowiedział na zaczepki dobrodusznymi obelgami, a potem z niemym 
pytaniem w oczach spojrzał na stłoczonych za nim członków jego eskadry. Skinęli 
głowami, a Osioł wystawił do góry cztery palce i, przekrzykując panujący wokoło 
zgiełk, przywołał zmęczoną tajską kelnerkę. Potem zwrócił się do Broussarda:
- No i co, Jimbo, jak ci się podoba jazda na szybszym pasie? Nie to co lekcje 
pilotażu nad zachodnim Teksasem, co?
Kolejni piloci weszli do klubu i wypełnili go do ostatniego miejsca; hałas stawał 
się nie do zniesienia.
- Mówiąc szczerze, Osioł - odparł z wymuszonym uśmiechem Broussard - to 
naprawdę nie wiem, czy się do tego nadaję. Nie zobaczyłem ani jednej z tych rakiet, o 
których opowiadaliście, a jeśli już o tym mowa, nie dostrzegłem też tego cholernego 
celu. Jak można przeoczyć coś tak wielkiego? W końcu zwolniłem bomby, jak tylko 
zobaczyłem, że ty je zrzuciłeś. Nie słyszałem rakiety ani namierzających radarów. Nie 
usłyszałem nawet meldunku Korony o MiGach w powietrzu. Ani przez chwilę nie 
potrafiłem utrzymać pozycji. Wszystko zwaliło się na mnie równocześnie; gdybym nie 
leciał za tobą, prawdopodobnie nie umiałbym też znaleźć cysterny.
Jim ściszył głos, bo zorientował się, że Pritchard, chociaż udaje obojętność, od 
czasu do czasu przysłuchuje się ich rozmowie.
- Podsumowując, muszę przyznać, że dzisiejszy dzień podziałał na mnie jak 
zimny prysznic, i mam cholerną pewność, że nie chciałbym latać z takim tępakiem jak 
ja.
Przyniesiono i rozdano piwo. Bobby Packard i Andy Pritchard pogrążyli się w 
rozmowie z jakimś zwalistym majorem.
- W życiu się tak nie bałem - ciągnął Broussard. - Myślę, że od chwili, kiedy w 
drodze powrotnej odlecieliśmy od cysterny, kompletnie się wyłączyłem. - Kiedy o tym 
mówił, opadły mu ramiona. - Po prostu nie wiem, czy się do tego nadaję.
Osioł, zanim się odezwał, spojrzał na niego z namysłem:
- No cóż, przymusu nie ma, wiesz o tym - powiedział obojętnym tonem. - Musisz 
tylko iść do dowódcy dywizjonu i powiedzieć mu, że masz dosyć, a oni znajdą ci jakieś 
inne zajęcie. Nie będziesz pierwszy.
Wzrok Broussarda nabrał nagle takiej intensywności, że Osioł poczuł się 
nieswojo. Był świadkiem zaskakującej przemiany spokojnego, przygnębionego 
mężczyzny w kogoś, kto był o krok od wyprucia mu flaków.
- Spoko, dam sobie radę.
Osioł widział, jak pulsują mu mięśnie szczęki. Zrozumiał, że młody pilot jest o 
włos od wyładowania na nim swojej frustracji. Uśmiechnął się szeroko i podniósł dłoń:
- Odpuść sobie, chłopcze. Jak na pierwszą wycieczkę do Miasta, spisałeś się 
świetnie. A ten mały rajd, który zafundowaliśmy ci wczoraj nad Pierwszy Obszar, to 
małe miki w porównaniu z tym, gdy pierwszy raz widzisz Hanoi. Chodzi mi o to, że w 
rzeczywistości ta część kraju nie różni się aż tak bardzo od Wietnamu Południowego. A 
tam w dole, na ziemi, o ile nie zrobisz czegoś naprawdę głupiego i nie będziesz miał 
pecha, możesz uniknąć najgorszego. Cholera, mamy tam helikoptery i C-123, które latają 
nad całym tym obszarem. Wyobrażasz sobie, jak długo utrzymaliby się w powietrzu 
tam, gdzie ty byłeś dzisiaj? Nie, kiedy jesteś zielony i nie zauważasz nawet połowy tego, 
co się wokół ciebie dzieje, lot nad Szóstym Obszarem to naprawdę coś. O ile już wiesz 
co jest grane, to, do cholery, nie ma w tym nic takiego nadzwyczajnego. Osioł zauważył 
z ulgą, że wzrok młodego pilota stracił na wojowniczości, a on sam, słuchając dowódcy, 
wyraźnie złagodniał.
- Jezu! - ciągnął dalej, pokazując jednocześnie kelnerce, żeby przyniosła kolejne 
piwa. - Mówi, że nie wie, co się wokół niego dzieje! W czasie mojego pierwszego lotu w 
Korei, nad Jalu, wyskoczyły na nas MiGi i o mało co nie wystrzeliłem własnej dupy w 
powietrze, bo byłem tak roztrzęsiony, że kiedy dowódca kazał odrzucić zapasowe 
zbiorniki, nacisnąłem niewłaściwy guzik na drążku. Przez prawie całe cholerne pół 
godziny miałem na szóstej MiGa, a przynajmniej tak mi się wydawało, więc szalałem po 
niebie, wrzeszcząc, żeby ktoś wreszcie przyleciał i zestrzelił mi go z ogona. Ale 
dowódca eskadry widząc, co wyprawiam, i słysząc, jak się wydzieram, dostał takiego 
ataku śmiechu, że nie mógł utrzymać MiGa w celowniku. Wszyscy, z wyjątkiem mnie, 
uważali, że to cholernie śmieszne.
Osioł spostrzegł, że Broussard szczerzy do niego zęby.
- Byłeś OK. Musisz się tylko nauczyć przewidywać, co za chwilę zrobię, i to 
zanim ja o tym pomyślę. Wydaje ci się to cholernie trudne, zgadza się? Cóż, tak, cholera, 
jest! Nie ma na świecie cięższej roboty, niż dobrze latać jako skrzydłowy. Jest dokładnie 
tak, jak z uczniami, których kiedyś szkoliłeś. Nauczyłeś się przewidywać ich błędy, 
zanim je jeszcze popełnili. Tu jest tak samo. Nie osiągniesz tego w jeden dzień, ale 
gwarantuję ci, Jimbo, że jeśli będziesz chciał, uda ci się. I coś mi się zdaje, że w twoim 
przypadku nie potrwa to długo. Wszystko się unormuje, kiedy będziesz już miał za 
sobą kilka misji. Poza tym dzisiaj nic się nie działo jak zwykle. Normalnie nowy pilot 
wykonuje około dziesięciu lotów nad mniej niebezpiecznymi obszarami, żeby się trochę 
otrzaskał, zanim go zabierzemy nad Miasto. Teraz jednak brakuje pilotów, a do 
dywizjonu przysłali nam czterech żółtodziobów. Tyle w tym wszystkim dobrego, że 
możesz szybko wylatać normę. O ile Siódma Armia Powietrzna nie postanowi, że 
zamiast stu lotów nad Wietnamem Północnym, powinieneś odsłużyć cały rok.
Jim spojrzał na niego z niepokojem. Osioł czytał mu w myślach. Już sto misji 
wydawało się rzeczą zbyt przerażającą, by o niej myśleć. Wylatywanie nad Wietnam 
przez cały rok wydawało się niepodobieństwem.
- Myślisz, że to zrobią?
- Kto może wiedzieć, co wymyślą te dupki z dowództwa? Nie ma miesiąca, żeby 
nie pojawiała się taka plotka, ale jak dotąd brak potwierdzenia.
Broussard w skupieniu rozważał tę informację, a potem spytał:
- Myślisz, że jutro znów polecimy?
- A czy woda jest mokra? - uśmiechnął się Osioł. - Tak, prawdopodobnie nas 
wyślą, bo teraz jest nas w eskadrze tylko czterech, a to oznacza, że ty też lecisz. Możesz 
się dowiedzieć, jeśli chce ci się czekać do późna, aż rozszyfrują rozkazy ze sztabu. Ja na 
twoim miejscu dałbym sobie spokój, odpuścił i trochę się zabawił. Jeżeli nas wyślą, to 
zawiadomią o tym z dużym wyprzedzeniem. Nie ma sensu się tym przejmować, bo tak 
czy inaczej nie mamy na to żadnego cholernego wpływu. Moja rada: wyluzuj się i ciesz 
się wojną. Do cholery, przecież jeżeli cię zabiją i tak tego nie zauważysz... Jeszcze piwa?
Podporucznik Nguyen Thi Minh
W tym samym czasie, kiedy piloci eskadry Cadillac popijali piwo, prawie tysiąc 
kilometrów dalej na północny wschód, podporucznik Nguyen Thi Minh leżał 
rozciągnięty jak długi na podłodze z dłońmi splecionymi na karku. Kolejna fala 
eksplozji, wyraźnie bliższa od pozostałych, uniosła go nad podłogę zamaskowanej 
ruchomej stacji radarowej. Gdy siła grawitacji przezwyciężyła energię wybuchów, Minh 
poleciał w dół i wylądował z hukiem. Opierając się na samych tylko koniuszkami 
palców, z brzuchem wciąż przyciśniętym do trzcinowego chodnika, próbował wcisnąć 
się pod jeden z opuszczonych przez operatorów pulpitów.
Zyskał tam tymczasowe schronienie i zwinął się w kłębek, gdy następna 
eksplozja gwałtownie targnęła przyczepą. Pojazd podskoczył na czterech kołach, ze 
zgrzytem, od którego zabolały go kurczowo zaciśnięte zęby. Czuł zapach dymu i do 
listy swych trosk dopisał śmierć w pułapce płonącej przyczepy. Czekał z napięciem, aż 
w oknach i drzwiach pojawi się płomień, ale nic takiego nie nastąpiło, skoncentrował się 
więc na rzeczywistym zagrożeniu, które niosły spadające wokoło bomby.
- Co my tutaj robimy? - dobiegł go spod sąsiedniego biurka głos najbliższego 
przyjaciela, podporucznika Tracha. Kiedy zaczęły lecieć pierwsze bomby, Trach 
zareagował z godną podziwu szybkością i wepchnął Minha pod lepiej nadające się do 
tego celu, bo dwa razy dłuższe, biurko. Pod blatem była tam większa wnęka na kolana, 
a oprócz tego otaczały je jakieś elektroniczne urządzenia. Z drugiej jednak strony nie 
można było wykluczyć, że któreś z nich porazi Minha prądem. Może jednak Trach 
działał w zbytnim pośpiechu.
Wybuchła kolejna seria bomb i ogłuszyła ludzi w przyczepie tak, że niemal 
stracili przytomność. Wytrzeszczając ze strachu oczy, Minh rozejrzał się po przyczepie 
w poszukiwaniu ewentualnej drogi ucieczki.
Trach nie przestawał mamrotać, całkowicie ukryty w ciemnościach wnęki pod 
biurkiem operatora radaru. Trzej stali członkowie załogi wtulili się w siebie jak kocięta, 
chroniąc się pod materacami, które ułożyli w stertę na ramie łóżka. Leżeli w absolutnym 
bezruchu. Minh zwrócił uwagę na chmurę mikroskopijnych drobinek kurzu, unoszącą 
się w kolumnie światła, wpadającego przez kolejną dziurę, wyrwaną w dachu 
przyczepy. Doskonale czuł teraz zapach pyłu, który od lat zalegał na podłodze. Całkiem 
możliwe, że pochodził jeszcze z Syberii, jako że radar przez wiele lat pełnił służbę w 
Związku Radzieckim, a dopiero później przekazano go Ludowej Armii Wietnamu. 
Zakręciło go w nosie i kichnął. Ten najzwyklejszy w świecie odruch, który gwałtownie 
wyparł mu z płuc powietrze, pomógł Minhowi spojrzeć trzeźwo na sytuację. Zaczął 
nawet dostrzegać w ich położeniu akcenty humorystyczne i w tej właśnie chwili 
bombardowanie nagle się skończyło.
Oto jeszcze przed chwilą sześciu nowych pilotów 17. Pułku Obrony Powietrznej 
kryło się w każdym możliwym miejscu przed atakami amerykańskich myśliwców. Czy 
przyjdzie nam zginąć w powietrznej walce, broniąc ojczyzny przed jankeskimi 
piratami? Nie, najprawdopodobniej zanim dostaniemy samoloty, zabiją nas tutaj, w tym 
cholernym radarze. A wszystko z powodu idiotycznego regulaminu szkolenia. Według 
niego wszyscy nowi piloci myśliwców przechwytujących, którzy wracają z 
zagranicznego szkolenia, zanim dostaną licencję, muszą wysłuchać suchego i nudnego 
wykładu prowadzonego przez szefa naziemnych stacji radarowych, kapitana Nguyen 
Lin Bo.
Minh, który uważał kapitana Bo za nadgorliwego dupka, pomyślał, że cała ta 
sytuacja, gdyby nie była tak cholernie przerażająca, byłaby wyjątkowo śmieszna. W 
samym środku wykładu o technikach naprowadzania naziemnymi środkami 
radiolokacji, amerykański szturmowiec odpalił rakietę przeciwradarową, która walnęła 
w sprzęt kapitana i tak rozwaliła antenę, że ta poleciała w kawałkach aż do Zatoki 
Tonkińskiej. Kolejne samoloty wroga zaatakowały bombami główny obszar bazy. 
Zdaniem Minha, atakujący nie dostrzegli większości instalacji radarowych, ciężarówek i 
kwater obsługi, ponieważ były one doskonale zamaskowane.
Od kilku minut nie spadła ani jedna bomba i Minh ostrożnie wysunął głowę spod 
konsoli. Znalazł się nos w nos z Trachem, który wyglądał jak żółw wystawiający głowę 
ze skorupy. Porównanie do żółwia było trafne, bo Trach miał wyjątkowo długą i 
pomarszczoną szyję. Teraz wlepił w kolegę wytrzeszczone oczy.
- Przyjacielu - szepnął - tak między nami, myślę, że wdepnęliśmy w gówno. Ja 
naprawdę chcę pożyć wystarczająco długo, żeby bić się w powietrzu, a nie zginąć tu 
pod tym cholernym żelastwem. - Wskazał na buczący i popiskujący elektroniczny złom. 
Z kilku urządzeń wydobywało się podejrzane skwierczenie; jeden z ekranów ściemniał i 
zgasł.
Minh zmusił się do uśmiechu, mimo że nadal odczuwał strach. Zaczął 
nadsłuchiwać, chcąc zorientować się, czy nalot zostanie powtórzony. Z zewnątrz 
dobiegały krzyki i wydawane komendy. Ktoś jęczał tuż przy samych drzwiach. Nie było 
wątpliwości, że coś się pali - słyszał huczące płomienie i czuł swąd spalenizny. Wysunął 
się nieco dalej niż Trach. Kapitan i dwaj jego podwładni w dalszym ciągu leżeli w 
zaimprowizowanym schronie. Jeden z nich zaczął ostrożnie się poruszać, sprawdzając, 
czy wyszedł z nalotu bez szwanku.
Kapitan Nguyen Lin Bo wytoczył się w końcu spod łóżka, podszedł od razu do 
konsoli radaru i przyglądał się jej przez dłuższą chwilę. Klął w żywy kamień. Minh i 
Trach odczytali to jako sygnał, że czas wypełznąć z ukrycia. Bo zignorował ich i nadal 
przeklinał uszkodzoną aparaturę. Z aparatury unosiła się cienka smużka dymu.
- Wyjdźmy stąd i rozejrzyjmy się, czy możemy w czymś pomóc - szepnął Trach, a 
Minh na znak zgody skinął potakująco głową.
Drzwi trzeba było wyważyć. Ustąpiły pod silnym pchnięciem Tracha. Karoseria 
pojazdu była powykrzywiana od wstrząsów wywołanych wybuchającymi bombami.
Chociaż samochód, na którym była umieszczona antena radaru uległ 
częściowemu spaleniu, reszta sprzętu uniknęła poważniejszych zniszczeń. To właśnie 
ona musiała przyciągnąć rakietę; większość bomb zrzucanych przez atakujące F-105 
spadła na atrapy sprzętu, które ustawiono nieco na południe od rzeczywistego 
stanowiska radaru. Minh i Trach pobiegli przez otwartą przestrzeń w kierunku kabiny 
pojazdu, żeby zaoferować swoją pomoc przy tłumieniu ognia. Trzem nowym pilotom z 
ich grupy udało się już zlokalizować pożar, starali się go stłumić, żeby zlikwidować 
dym, który mógł ściągnąć kolejne amerykańskie myśliwce.
Od płonącego samochodu dzieliło ich ledwie dwadzieścia metrów, gdy nagle 
pracujący tam ludzie wylecieli w powietrze, zmieniając się bezładną masę kurzu i 
fruwających we wszystkie strony kawałków ciał, jak gdyby rozdarła ich niewidzialna 
siła. Chwilę później zwalił się na nich przeszywający dźwięk, zbliżony do tego, jaki 
wydaje rozdzierany materiał. F-105 przeleciał 200 metrów nad krwawym 
pobojowiskiem. Ciągnął za sobą smugę dymu z sześciolufowego działka. Miał cel jak na 
dłoni, więc prawie wszystkie pociski trafiły.
Minh i Trach znowu leżeli obok siebie na brzuchach. Minh nie pamiętał nawet, 
kiedy upadł, po prostu znalazł się tam nagle z głową schowaną między ramionami. 
Słysząc, że ryk dopalacza atakującego myśliwca przechodzi w głośny, ale oddalający się 
grzmot, odważył się zerknąć w górę. Samolot wspinał się w niebo z maksymalną 
szybkością. Minh z zawodową biegłością ocenił, że pilot musiał mieć już niewiele 
paliwa, jeżeli zdecydował się na taki manewr. Myśliwiec, wciąż wznosząc się, przeleciał 
przez środek podstawy stratusa i zniknął. Minh spojrzał na to, co pozostało z ludzi, 
którzy gasili ogień.
Ciała leżały tam, gdzie cisnęły je pociski. Lotnicy spoczywali obok swych 
towarzyszy broni z obsługi naziemnej - jedni i drudzy w groteskowych pozach, które 
nadała im nagła i niespodziewana śmierć. Jeśli przedtem w pojeździe znajdował się 
jeszcze jakiś sprzęt warty uratowania, to teraz na pewno już go tam nie było.
Minh stał osłupiały w obliczu zniszczeń dokonanych przez jedną serię z działka 
amerykańskiej maszyny. Niemal od niechcenia pozbawiła życia dziesięciu, może 
dwunastu ludzi - zniweczyła ich doświadczenia i uczucia. Przyszłość co najmniej 
dziesięciu rodzin została nieodwracalnie zmieniona jednym ruchem amerykańskiego 
pilota, który dostrzegł sposobność do ataku. Oczywiście, taka jest właśnie natura wojny 
i Minh o tym wiedział.
Razem z Trachem powoli dźwignęli się z ziemi i ruszyli ku leżącym w upiornie 
karykaturalnych pozycjach ciałom.
Przystanęli, by pomóc obsłudze radaru zbierać makabryczne szczątki; delikatnie i 
szybko wkładali je do jutowych worków. To właśnie zawsze stanowiło dla Minha 
problem: w wojnie na lądzie za każdym razem jesteś o wiele za blisko ofiar, żeby mieć 
jako tako dobre samopoczucie.
W powietrzu pilot nie miał żadnej styczności z jakimkolwiek zniszczeniem, które 
mógł spowodować.
- Jeśli i to nie powstrzyma tych przeklętych kretynów z dowództwa od wysyłania 
nas na idiotyczne wycieczki, to nic już tego nie sprawi - powiedział Trach, wkładając do 
worka oderwane ramię jednego z kolegów. - Jeśli mam zginąć, to nie w taki sposób.
- Pewnie do tego dojdzie, jeżeli nie nauczysz się latać bliżej prowadzącego - 
odparł z nikłym uśmiechem Minh, starając się rozładować napięcie.
Trach też miał ochotę na zmianę nastroju.
- Moje skromne doświadczenie mówi mi, że trudności z utrzymaniem pozycji 
często biorą się stąd, że prowadzący nie potrafi latać na tyle dobrze, by jego skrzydłowy 
miał szansę zająć właściwą pozycję w szyku.
Od czasu, gdy pewnego razu ogłoszono pogotowie bojowe, i z nich dwóch to 
właśnie Minha wyznaczono na dowódcę pary, wielokrotnie już przekomarzali się w taki 
sposób. Oczywiście, nigdy jeszcze nie wystartowali do prawdziwej walki. Dotąd zawsze 
pozostawali w rezerwie, podczas gdy doświadczonych pilotów podrywano w 
powietrze, bo tak stanowił niezrozumiały dla nikogo rozkład lotów, który układało 
dowództwo. Ludzie byli już coraz bardziej zmęczeni, bezskutecznie próbując 
przewidzieć, jaki będzie cel lotu, na który ich wyślą, i w czasie którego dane im będzie 
ujrzeć F-105 przelatujące nad Hanoi.
Cywilny autobus, który zabrał ich na lotnisko pomalowano żywymi jaskrawymi 
barwami, i to właśnie było głównym powodem, dla którego młodzi piloci do niego 
wsiedli. Każdy samochód, który choć trochę przypominał pojazd wojskowy, miał 
wszelkie szanse na unicestwienie przez myśliwce Sił Powietrznych i szturmowce 
Marynarki. Mimo że dach autobusu był czerwono-zielony, piloci nie czuli się 
bezpiecznie, dopóki nie dotarli do pierwszych zabudowań otaczających stolicę. Jak 
dotąd Amerykanie powstrzymywali się przed bombardowaniem miasta, mimo to 
mieszkańców wciąż ostrzegano przed nalotami. Wczesnym rankiem, gdy zapowiadano 
nalot, ludzie zamykali się w schronach i powracali do nich kilkakrotnie w ciągu dnia, 
kiedy kolejne formacje wrogich samolotów atakowały cele na przedmieściach. 
Większość ofiar w mieście powodowały spadające na ziemię pociski artylerii 
przeciwlotniczej. Brzęk i łoskot metalowych odłamków uderzających w budynki i 
nawierzchnię ulic słyszało się jeszcze kilka minut po odlocie ostatnich bombowców.
Autobus wtoczył się przez strzeżoną bramę i wysadził pilotów przed kwaterą 
dowództwa. Weszli do środka. Minh, Trach i ich koledzy stanęli w szeregu i 
przysłuchiwali się starszemu ich grupy, który relacjonował dowódcy okoliczności 
śmierci trzech spośród nich. Dowódca pokręcił głową, kopnął ze złością biurko i 
odwrócił się tyłem do wyprężonych na baczność żołnierzy. Przeciągnął dłońmi po 
twarzy. Kiedy ponownie zwrócił się do uszczuplonego oddziałku pilotów, miał 
zaczerwienione oczy i policzki. Minh nie potrafiłby powiedzieć, czy dowódca jest 
smutny, czy zły. Również jego głos nie zdradzał żadnych emocji. Był jak zwykle cichy i 
wyraźny, i nie zmieniał się nawet wtedy, gdy, rozładowując frustrację, kopał biurko 
albo pustą puszkę, która akurat weszła mu w drogę.
- Na dzisiaj to wszystko. Przed wyjściem sprawdźcie się na jutrzejszym 
rozkładzie lotów. - To było wszystko, co usłyszeli od dowódcy, zanim ten obrócił się na 
pięcie i wyszedł z sali. Zatrzymał się jeszcze na chwilę i uśmiechnął się do nich przez 
ramię: - I postarajcie się nie upić. Kto wie? Któregoś dnia naprawdę mogą was 
poderwać w powietrze!
Okazało się, jak zwykle zresztą, że Minh ma jutro pogotowie bojowe, a jego 
skrzydłowym jest Trach. Rozkład mówił, że przed nimi wystartuje sześć samolotów. To 
znacznie poprawiło mu humor. Przed nimi będą tylko trzy loty, jeśli oczywiście wyślą 
ich w parach.
- „Nie upijcie się”, też coś! - zrzędził Trach, kiedy szli w stronę niewielkiej 
restauracji na zewnątrz bazy. Dzięki zarządzeniu kierownictwa, piloci mogli tam 
kupować litrowe butelki piwa po niższej niż gdzie indziej cenie.
- Nawet gdybym chciał, i tak nie mógłbym za dużo wypić. Ile masz forsy?
W mdłym świetle zapadającego zmierzchu przeliczyli swoje nader skromne 
zasoby i wyszło im, że mają do wyboru: albo kupić dwie litrowe butelki i obiad w 
restauracji, albo cztery butelki i podłe żarcie w kantynie. Trzeba to było 
przedyskutować. Wybrali piwo.
Światła w sali były przyciemnione, a przy stolikach tłoczył się personel lotniska. 
Łatwo było rozpoznać pilotów wyznaczonych do pogotowia bojowego: zachowywali 
się cicho i palili papierosy. Każdy z nich wyglądał na spiętego i zdawał się mieć 
trudności z koncentracją. Przez większość czasu prawie w ogóle się nie odzywali. Kilku 
miało na twarzach ślady po masce tlenowej, znak, że odbyli już dzisiaj co najmniej jeden 
lot.
- Kiedy wreszcie nas awansują? - gderał Trach. - Z żołdu podporucznika nie da 
się wyżyć. Myślałem, że kiedy po szkoleniu wrócimy do Wietnamu, dadzą nam wyższy 
stopień. Jesteśmy tu już od pół roku, więc gdzie są te cholerne awanse?
- Twój na pewno wstrzymali, dopóki nie nauczysz się dobrze latać - odparł z 
kamienną twarzą Minh.
- Akurat! Gdyby o to chodziło, połowa dowódców eskadr wciąż byłaby 
podporucznikami. Poważnie; potrzebuję więcej pieniędzy. Nie stać mnie nawet na 
wyjście z dziewczyną, chyba że to ona zapłaci za żarcie i piwo. To żenujące. Powiem ci, 
mój kurduplowaty przyjacielu, że nie ma takiej dziewczyny, która cię wpuści do łóżka, 
jeśli jedynym, co możesz jej zaproponować, jest spacer po Parku Patriotów i obejrzenie 
pamiątek spod Dien Bien Phu. Od tak dawna nie byłem z kobietą, że zaczynają mi się 
śnić te wielkie utapirowane Rosjanki. Jestem zdesperowany.
- Na pewno nie do tego stopnia - zaoponował Minh, który wzdrygnął się na samą 
myśl o nalanych ciałach kobiet z Północy.
- Dokładnie tak! Mówię poważnie! Myślę, że jadąc do Rosji daliśmy się zrobić w 
konia. Ci, którzy wyjechali do krajów arabskich, wrócili do domu z taką ilością 
czarnorynkowych towarów, że jeśli tylko będą ostrożni, wystarczy im forsy do końca 
wojny. Całą masę rzeczy dostali na własność. Nie musieli zapłacili za nie złamanego 
donga. Słyszałem o tym. Zegarki, pióra, zapalniczki. Wszystko! Znam jednego pilota, 
którego szkolili w Iraku - podarowali mu nawet skórzaną kurtkę, w której latał. A co my 
dostaliśmy w Rosji? Mieli dla nas tylko barszcz i zniewagi.
- To dlatego, że oni też nie mieli wszystkich tych rzeczy - wyjaśnił Minh. Nie była 
to pierwsza taka dyskusja.
- No to co? Mogli się zrzucić i dać nam to i owo. Na przykład te wspaniałe futra i 
etole. Za to, co dostałbym za jedno sobolowe futro, mógłbym wygodnie żyć do 
emerytury. Ale widziałeś, żeby któryś z nich chciał ci coś podarować? Jasne, że nie! To 
Rosjanie!
- Musisz jednak przyznać - powiedział Minh - że prawdopodobnie wyszkolili cię 
lepiej niż tamtych w Iraku.
- Tak, jeśli nie liczyć, że połowę czasu spędziliśmy na bombardowaniu atrap 
czołgów. Jeżeli kiedyś postanowimy uderzyć na Niemcy, będziemy po prostu 
doskonali! - parsknął Trach.
Minh uśmiechnął się. W towarzystwie Tracha zawsze trudno mu było długo 
zachowywać powagę.
- No cóż, trudno przewidzieć. Może będziesz miał szansę walczyć z czołgami 
jankesów, o ile oczywiście zdecydują się ruszyć na północ.
- Phi! Gdyby nas chcieli najechać, już dawno by to zrobili. Rząd w Sajgonie jest 
bardzo zadowolony z takiego stanu rzeczy. Generałowie wciąż zmieniają się na 
posadach. Czekają na swoją kolej, a potem siedzą na stołku wystarczająco długo, żeby 
wysłać do szwajcarskich banków fortunę w złocie. Na miejsce jednego przychodzi 
następny i każdy ma z tego swoją działkę. Gdyby Amerykanie weszli, wszystko by się 
skończyło.
- Znając twoją głęboką wiedzę z dziedziny geopolityki, jestem pewny, że te 
przypuszczenia są słuszne - dociął mu Minh. - A poważnie, dlaczego twoim zdaniem 
nie uderzają na lotniska i zapory? Próbując wysadzić mosty, wykonali setki 
bezproduktywnych nalotów, ale ignorują wyładowane ze statków zaopatrzenie, które 
leży na otwartym powietrzu w samym środku miasta. Jak myślisz, o co im chodzi?
- Naprawdę nie mam pojęcia - odparł Trach. Na jego otwartej szczerej twarzy 
pojawił się wyraz zakłopotania. - To nie ma sensu, jak zresztą większość ich poczynań. 
Coś jednak wiem. Rozmawiałem ze starszymi pilotami z pułku, i powiem ci, że kiedy 
spotkamy się z nimi twarzą w twarz, musimy być świetnie przygotowani. Te bzdury, 
które wypisują w gazetach, jak to jeden wietnamski pilot potrafi dać sobie radę z 
dwoma lub trzema Amerykanami naraz, bo jest lepszym pilotem i ma lepszy sprzęt, to 
jedna wielka bzdura. Major Hoa powiedział mi, że oni są cholernie dobrzy. O wiele 
lepsi niż Rosjanie i znacznie agresywniejsi. Będę o tym pamiętał.
Minh zbył go uśmiechem. Miał własne przemyślenia. Przeciągnął się i wbił 
wzrok w aksamitne ciemności nocy. Wspaniale było poczuć na twarzy ciepłą, wilgotną 
bryzę znad Zatoki Tonkińskiej.
Dobrze, że znów jest w Hanoi i nie ma tu srogiej rosyjskiej zimy, której razem z 
innymi pilotami doświadczył w bazie na wschód od Uralu. Wietnamczykom było tam 
zimno nawet latem. Wzdrygnął się gwałtownie na myśl o szalejących śnieżycach, 
niesionych przez potężne wiatry znad Arktyki.
Dla wietnamskich kadetów owe osiemnaście miesięcy stanowiło niezwykłe i 
pouczające doświadczenie. Dwudziestu pięciu pilotów - tylu ich pozostało z prawie 
sześćdziesięcioosobowej grupy ochotników, którą jego kraj wysłał do Związku 
Radzieckiego na szkolenie. W Wietnamie nie było to możliwe z nader prostego powodu: 
jankesi nie stosowali żadnej taryfy ulgowej i radośnie strącali z nieba każdy wietnamski 
samolot, jaki zdołali zauważyć. Zrozumiałe, że w tej sytuacji instruktorzy zrobili się 
trochę nerwowi i zamiast korygować błędy uczniów, woleli raczej upewnić się, że nikt 
im nie siedzi na ogonie. Sowieci, którzy dostarczali Wietnamowi samoloty, rozszerzyli 
ofertę i zaprosili do swoich akademii lotniczych ograniczoną liczbę przyszłych pilotów 
myśliwców. Inne kraje obozu socjalistycznego postąpiły podobnie.
Poważną przyczyną, dla której wysyłano ich za granicę, był również chroniczny 
niedostatek paliwa. Odkąd Amerykanie zaczęli atakować instalacje naftowe, rzadko 
kiedy wystarczało go i dla konwojów poruszających się długim szlakiem, wiodącym do 
Wietnamu Południowego, i dla myśliwców obrony powietrznej. Większość urządzeń 
rafinerii została zniszczona i paliwo lotnicze trzeba było importować.
Te osiemnaście miesięcy rozwiało wiele złudzeń nie tylko Minha, ale i innych 
kursantów. Jak na tak starannie wyselekcjonowaną grupę, procent dyskwalifikacji był 
wyjątkowo wysoki. Zupełnie jakby radzieccy instruktorzy postanowili wykazać 
gościom ich oczywistą niższość. Większość Rosjan pogardzała nimi i prawie się z tym 
nie kryła. Dowodzący kadetami wietnamski kapitan nakazał swoim ludziom, aby 
wszelkie zniewagi pomijali milczeniem, i przypomniał im oczywisty fakt, że ich kraj, na 
równi z samolotami, rozpaczliwie potrzebuje wyszkolonych pilotów. Zacisnęli więc 
zęby i zdobywali niezbędne umiejętności. Większość z nich dobrze je opanowała.
Ale dlaczego, na litość boską, pomyślał Minh, nie sprzymierzyliśmy się raczej z 
kimś takim jak Francuzi, zamiast z tymi rosyjskimi smutasami? Minh czuł do 
Francuzów pewien sentyment, bo zanim opuścili Wietnam, jego ojciec pracował dla nich 
jako drobny urzędnik władz kolonialnych. Rzecz jasna, w tym samym czasie był także 
takim samym urzędnikiem w strukturach wspomagających Viet Minh i, co niezwykłe, 
katolikiem.
Kiedy nadeszło zawieszenie broni, ojciec Minha postanowił, że nie przeniosą się 
na Południe, tak jak uczyniła to znakomita większość katolików. Ho Szi Min, który 
potrafił być równie bezlitosny jak wspaniałomyślny, zanim rozstrzygnął o ich losie, 
przez ponad miesiąc trzymał rodzinę w niepewności. W końcu usługi, jakie ojciec 
Minha w czasie wojny świadczył Wujkowi Ho, przekonały go i bez żadnych represji 
pozwolił rodzinie pozostać na Północy, a także zachować wyznawaną religię, pod tym 
wszakże warunkiem, że nie będą się z nią przesadnie afiszowali. Dla reżimu byli 
żywym dowodem jego religijnej tolerancji.
Minh wystąpił z kościoła natychmiast po śmierci ojca. Zawsze uważał się za 
socjalistę, a po wygnaniu Francuzów stał się także zawziętym nacjonalistą. Było kwestią 
zdrowego rozsądku, że sztucznie podzielony kraj powinien stać się jednością. 
Oczywiście, skorumpowany rząd na Południu opierał się zjednoczeniu; biurokraci mieli 
tam wiele do stracenia, za to lud mógł zyskać wszystko. Minh był szczerze zakłopotany, 
kiedy próbował zrozumieć, dlaczego Amerykanie przywrócili te marionetki w Sajgonie. 
Ze strony narodu, który stworzyła rewolucja, było to zachowanie gorszące. Prawdę 
mówiąc, konstytucja wietnamska stanowiła nieomal wierną kopię tej, którą wiele lat 
temu napisali Amerykanie. Nad wyraz żenujące.
Trach czknął potężnie i spojrzał spode łba na prawie pustą butelkę.
- Jak myślisz, kiedy dostaniemy zastępstwo za tych, którzy dzisiaj zginęli?
Minh wzruszył ramionami.
- Moim zdaniem, nie ma pośpiechu. Wygląda na to, że w powietrze wysyłają 
tylko doświadczonych pilotów. Problem w tym, że im mniej latamy, tym więcej tracimy 
na zdobytych umiejętnościach. Wiem, że niektórzy ze starszych pilotów startują trzy i 
cztery razy dziennie.
- Cóż - odparł Trach. - Jestem gotów latać, o ile to przyśpieszy mój awans. 
Podporucznik może tu zdechnąć z głodu.
Kapitan James Evelyn Broussard
Pilotów ciągnęło do Osła niczym ćmy do płomienia świecy. Zgromadzili się 
wokół niego i wściekle wymachując rękami, toczyli zażartą dyskusję; pozwolili jednak 
Jimowi przecisnąć się w stronę baru. Jim nie dał po sobie poznać, do jakiego stopnia 
zmartwiło go prawdopodobieństwo całorocznych lotów bojowych nad Wietnamem 
Północnym. Narastający przy stole zgiełk uniemożliwił im dalszą rozmowę, ale 
nieoczekiwanie dla samego siebie był z tego zadowolony. Znalazł skrawek wolnego 
miejsca, wślizgnął się w nie i zamówił kolejne piwo u tajskiego barmana. Zapłacił i, 
opierając się plecami o bar, patrzył na wirtuozerski popis dowódcy swojej eskadry. Nie 
był to jednak tylko zwykły show. Ten człowiek był wprost stworzony do odprawiania 
owego wspólnego wszystkim mężczyznom rytuału kończącego bitwy lub polowania. 
Wśród towarzyszy broni Osioł czuł się jak ryba w wodzie, byli częścią jego życia - taką 
samą, jaką dla faceta z przedmieścia jest koszenie trawnika.
Jim widział łzy śmiechu spływające z oczu Osła, gdy jakiś major krzyknął coś w 
jego stronę. Osioł skręcił się najpierw w jedną stronę, potem w drugą, a całą jego 
postacią wciąż wstrząsał konwulsyjny śmiech. Miał ciało pilota myśliwca. Krępe i silne. 
Lepiej od innych nadawało się do znoszenia przeciążeń. U wyższego mężczyzny krew 
ma dłuższą drogę do mózgu. Żuchwę miał nieco wysuniętą; nie zdawał sobie sprawy, 
że nadaje to jego twarzy awanturniczy wyraz. Na czole perlił się pot. Ciemne, zaczesane 
do góry włosy były mocno przerzedzone na czubku. Za kilka lat prawdopodobnie 
będzie łysy, ale na razie niewielka tonsurka tylko odrobinę kłóciła się z jego irlandzkimi 
rysami.
Cały rok! Ta myśl ustawicznie kołatała się w głowie Jima, niczym ból zęba, 
którego nie sposób zignorować. Boże! Wydawało mu się, że będzie to góra sześć 
miesięcy. Rok takich lotów jak dzisiejszy! Nie, to nie do pomyślenia! Jim nigdy nie 
uważał siebie za tchórza. Wręcz przeciwnie. Musiał jednak przyznać przed samym 
sobą, że dziś po południu nad Hanoi bał się jak nigdy w życiu.
- Nie ma to jak miły, spokojny i odprężający wieczór w gronie przyjaciół - dobiegł 
go z lewej strony czyjś głos. Broussard obejrzał się i ujrzał Andy’ego Pritcharda, który 
szczerzył zęby w sardonicznym uśmiechu na widok coraz większego tłumu, który 
zbierał się wokół Osła. Major właśnie wygłaszał pointę kolejnego kawału: - No więc, 
optymista to taki gość, który lata Thudem i rzuca palenie, bo to jest bardzo niebezpieczne 
dla zdrowia!
Reakcją był gromki ryk śmiechu, ale dla Jima gorzki humor tego dowcipu był 
trudny do przełknięcia.
- Coś mi się zdaje - powiedział Pritchard - że za pięć, góra dziesięć minut zaczną 
walczyć o to, kto wypije najwięcej piwa. Spadam coś przegryźć, a potem do nich 
dołączę.
- Mogę pójść z tobą? - zapytał odruchowo Jim i zaraz pożałował tych słów, choć 
starał się nie dać tego po sobie poznać.
Pritchard z namysłem zmierzył go ciemnoniebieskimi oczami, niczym 
entomolog, który zastanawia się, w jaką część ciała swojej zdobyczy powinien wbić 
szpilkę.
- Jak sobie życzysz - odparł, odszedł od baru i ruszył prosto w kierunku stołówki. 
Nie obejrzał się przy tym ani razu, by sprawdzić, czy Jim idzie za nim. Broussard 
niechętnie ruszył jego śladem; czuł się głupio i był wściekły na samego siebie, że się 
narzuca.
Na cholerę mu jeszcze jedno upokorzenie? Przy drzwiach stołówki postanowił 
zawrócić, ale w tej samej chwili przyłączył się do nich Bob Packard. Doskonale, 
pomyślał Jim - to mi zaoszczędzi półgodzinne sam na sam z tym czarusiem.
Bob sprawiał wrażenie, że czekał na pierwszą nadarzającą się okazję, by do nich 
dołączyć. On również był niewysoki, średniej postury i jak na kogoś, kto brał udział w 
powietrznych walkach, wyglądał o wiele za młodo. Właściwie, pomyślał Jim, Bob nie 
pasuje do kabiny F-105; w sekcji tenorów chóru metodystów byłby bardziej na swoim 
miejscu. Wybrali stolik możliwie jak najdalej od hałaśliwego baru.
Kiedy usiedli, Jim zwrócił się do młodego porucznika:
- No, a teraz powiedz mi, jakim sposobem tak okropny człowiek jak ty zdołał 
przeniknąć do tego uroczego zakątka?
Bob podniósł wzrok znad wypisanego na maszynie menu i uśmiechnął się:
- Och, to historia stara jak świat, jedna z tych, jakie słyszałeś już milion razy. 
Chłopak idzie do koledżu, żeby uniknąć poboru, a kiedy kończy uczelnię okazuje się, że 
wojna trwa nadal. Wstępuje do wojskowej szkoły lotniczej, bo wieść głosi, że 
szeregowych wysyłają do Wietnamu znacznie częściej niż oficerów. Zostaje 
podporucznikiem i przerażony stwierdza, że wojna wciąż trwa, więc ochotniczo 
zapisuje się na kurs pilotażu w nadziei, że zanim go skończy, ci zakichani idioci zdążą ją 
wygrać. Cóż, nie wygrywają i chłopak ląduje w jednostce treningu operacyjnego, gdzie 
robią z niego pilota F-105. Wojna jest w pełnym rozkwicie, ale chłopak nie potrafi już 
wymyślić niczego więcej, żeby trzymać tyłek jak najdalej od niej. Jego cenne młode ciało 
wywożą wojskowym transportowcem i wysadzają tutaj, w tajlandzkiej dziczy, gdzie 
każą mu latać nad najrozmaitszymi paskudnymi ludźmi, którzy stają na głowie, żeby 
tylko uniemożliwić mu otrzymanie przyrzeczonej w Biblii siedmiokrotnej odpłaty. 
Zapewniam cię, że sam sposób, w jaki się tym wszystkim kieruje, wystarczy, żeby do 
końca wyprowadzić cię z równowagi. Osobiście uważam, i jest to moje najgłębsze 
przekonanie, że kryje się za tym spisek Jankesów. Oni doskonale wiedzą, że my, 
chłopaki z Alabamy, dokądkolwiek pojedziemy, mamy szalone powodzenie u kobiet, i 
dlatego chcą ilu tylko się da, usunąć sobie z drogi.
- Bobby - wtrącił się Pritchard. - Mam poważne wątpliwości, czy którykolwiek z 
was z Południa wiedziałby, co ma zrobić z kobietą - zakładając, że kiedykolwiek udało 
się wam jakąś dorwać. Pomijam oczywiście te, z którymi łączą was więzy krwi.
- Ależ Andy - poskarżył się płaczliwym tonem Bob - doskonale wiesz, że to 
ohydne kłamstwo. Intymne stosunki utrzymujemy co najwyżej z kuzynkami. Zdarzają 
się wprawdzie sporadyczne odstępstwa od tej reguły, ale to tylko rodzaj lotów 
próbnych.
Uśmiechnęli się do siebie, a dla Jima, który nagle poczuł się wykluczony z ich 
kręgu, stało się oczywiste, że Andy i Bob darzą się głęboką męską przyjaźnią i 
uczuciem.
- A jak było z tobą, Jim? - spytał Packard. - Jak się dostałeś do grona wybrańców 
Wuja Lyndona?
- Chyba tak samo jak wy. Kiedy skończyłem szkołę oficerską, z pewnością nie 
miałem w planach wojny. Myślałem, że te cztery lata, które byłem winien Siłom 
Powietrznym odsłużę w Dowództwie Szkolenia: wylatam trochę godzin na 
odrzutowcach i zgłoszę się do którejś z linii lotniczych. Prawie się udało. Zostało mi 
niewiele, tylko trochę ponad rok służby, i właśnie wtedy mnie dorwali i przydzielili do 
F-105. Wzięli się za mnie i narzucili takie tempo, że ledwie zdążyłem przejść szkolenie 
podstawowe na Thudach, posłali tutaj, żebym przed końcem służby zdążył zaliczyć 
pełną turę lotów.
- Postąpili z tobą okropnie - powiedział matowym głosem Pritchard. - Pomyśleć 
tylko! Spodziewają się, że rzucisz posadę w liniach lotniczych, żeby walczyć dla nich w 
tej idiotycznej wojnie, bo zapewnili ci szkolenie i praktykę warte tylko niecałe dwa 
miliona dolarów. To rzeczywiście niesmaczne. Nie wiem, czy na twoim miejscu 
zniósłbym taką niesprawiedliwość. Może powinieneś napisać w tej sprawie do swego 
ulubionego kongresmana; na pewno takiego masz. Faceci twojego pokroju zawsze 
kogoś takiego mają.
- Ej! - wycedził przez zaciśnięte zęby Jim, który aż się gotował ze złości. - Nie 
powiedziałem, że mam pretensje do Sił Powietrznych, ale nawet gdyby, to połowa 
facetów stąd, jeśliby tylko dać im szansę, powiedziałaby dokładnie to samo. Ilu ludzi 
naprawdę chce tu być? Bob powiedział przed chwilą, że siłą musieli go ciągnąć do Azji 
Południowo-Wschodniej; zapierał się przy tym rękami i nogami. Przecież nie zwiałem 
do Kanady, ani nie zrobiłem niczego innego w tym stylu. Słuchałem rozkazów i kiedy 
powiedzieli „idź” - poszedłem, tylko nie zgłosiłem się na ochotnika.
- Bob zgłosił się na ochotnika do Thudów - powiedział spokojnie Pritchard. - 
Zapomnij o tych bzdurach, które wygadywał.
Jim odwrócił się, żeby spojrzeć na porucznika, i przekonał się, że Andy mówił 
prawdę. Było to wypisane na chłopięcej twarzy Boba. W skrytości ducha przeklął się za 
to, że Pritchard kolejny raz zrobił go w konia. Nabrał oddechu i spojrzał mu prosto w 
oczy.
- Posłuchaj - powiedział. - Przykro mi, jeśli nie pasuję do czyjegoś wyobrażenia o 
tym, jaki powinien być pilot myśliwca. Jeżeli oczekujesz ode mnie, że przyłączę się do 
tej tłuszczy przy barze… no cóż, jestem po prostu z innej bajki. Lubię imprezy jak 
wszyscy faceci, tyle tylko, że nie każdej nocy. Mimo to zrobię, co do mnie należy.
- A czy ta banda przy barze wie, kim jest pilot myśliwca? Czy ja i Bob siedzimy 
teraz z nimi? Niektórzy faceci w ten sposób rozładowują napięcie, ale nie myśl sobie, że 
to dotyczy wszystkich. Pilotowanie myśliwców wymaga specyficznej postawy, ale 
każdy z tamtych facetów przy barze jest przekonany, że jest najlepszym cholernym 
pilotem w skrzydle, a może i całych Siłach Powietrznych, Gdyby myślał inaczej, nie 
powinien siedzieć w kabinie F-105. A jeśli w to nie uwierzysz, gwarantuję, że ci 
odstrzelą dupę albo ktoś przez ciebie zginie. Tracimy ludzi, ale to już kwestia szczęścia 
lub jego braku. Tam, gdzie latamy, nikt nie może na to nic poradzić. Ale pierwszy z tych 
facetów przy barze, przed którym zaskomlisz, że nie powinieneś tu być albo że się 
boisz, roześmieje ci się w twarz, a to znaczy, że śmieje się z każdego pilota eskadry 
Cadillac. Niech Stary o tym usłyszy, a wylecisz zza sterów tak szybko, że nawet nie 
będziesz wiedział kiedy. Mieliśmy już kilku facetów, którzy jakoś się prześlizgnęli przez 
sito, a kiedy tu przyjechali, odkryli w sobie nagłą awersję do latania na Północ. Gdy 
tylko dowiedział się o tym dowódca skrzydła, najszybciej, jak mógł, odesłał ich do bazy 
w Sajgonie, a może do Stanów, czy jeszcze gdzieś indziej. I dla twojej informacji, 
Broussard, te ptaszki nazywają myśliwcami, bo ich piloci naprawdę polują. Jeżeli ci się 
to nie podoba, powinieneś był wybrać sobie inną robotę.
- Posłuchaj - wybuchnął Jim - jeżeli aż tak ci się podoba to gówno, czemu nie 
zgłosiłeś się na ochotnika na następną turę? Pewny jestem, że ucieszyliby się, mając 
naprawdę doświadczonego pilota, który odwali kolejne sto lotów.
Przez dłuższą chwilę panowała cisza. Przerwał ją Bob, a w jego głosie słychać 
było zakłopotanie:
- Hm, właściwie, to Andy zalicza teraz drugą turę. Zanim zgłosił się na ochotnika 
do dywizjonu F-105, pierwsze sto lotów zaliczył na zwiadowczym RF-101, które 
stacjonowały pod Ubonem w Tajlandii. Dostał dwa Fioletowe Serca i Srebrną Gwiazdę.
- Daj spokój, Bobby - warknął Pritchard. - Nikt nie będzie mnie tłumaczył przed 
tym pieprzonym żółtodziobem, który zjadł wszystkie rozumy.
Broussarda kompletnie zatkało. Uciekł oczami przed spojrzeniem Pritcharda i 
rozpaczliwie starał się wymyślić jakieś pojednawcze zdanie. Coś, co mogłoby wszystko 
naprawić. Jezu! Jak mógł dopuścić, że znalazł się w takim położeniu?
- Posłuchaj - wykrztusił. - Przepraszam cię, bredziłem bez sensu. Nie 
powinienem był...
- Nie ma sprawy - powiedział zimnym tonem Pritchard, wpatrując się w 
tajemniczo wyglądające mięsne danie dnia, które postawiła przed nim kelnerka. 
Najwyraźniej nie był gotów rzucić się Broussardowi w ramiona.
Do końca posiłku Bob próbował nawiązywać niezobowiązującą rozmowę, ale 
atmosfera była nadal napięta. Jim odzywał się z rzadka, a Pritchard ograniczył się do 
próśb o podanie przypraw i nie odrywał wzroku od talerza.
Broussard wybąkał jakąś wymówkę i uwolnił się od ich towarzystwa najszybciej, 
jak mógł, ale tak, żeby inni piloci nie pomyśleli, że został wyrzucony od stołu. Potem 
ruszył do swojej spartańsko urządzonej kwatery.
Wychodził przez bar i idąc tamtędy, zauważył, że grupa skupiona wokół Osła 
rozrosła się do rozmiarów przywodzących na myśl publiczność rockowego koncertu.
Upalne nocne powietrze sprawiło, że gałęzie palm ocalałych przy przebudowie 
bazy, zwisały w letargicznym spokoju. W bezwietrznej ciszy nieruchome liście nie 
wydawały najmniejszego dźwięku. Na czole Jima natychmiast pojawiły się kropelki, a 
wnętrza pach stały się lepkie. Czuł ostry zapach własnego ciała składający się z 
kolejnych warstw potu.
Przecinające bazę kanały wydzielały przenikliwy odór, czekając, aż oczyszczą je 
monsunowe deszcze; wypełniająca je woda była tak płytka, że prawie stała w miejscu. 
Na ile było to możliwe, Jim starał się iść oświetloną stroną drogi, w obawie przed 
kobrami i dasznikami modrymi,* które, jak mu powiedziano, nadal zamieszkiwały 
chaszcze. Do ukoronowania dnia brakuje tylko, żeby po drodze do łóżka ukąsił mnie 
jakiś cholerny wąż, pomyślał.
Z trudem pokonał kilka schodków wiodących do baraku. Dopiero teraz poczuł, 
jaki jest wyczerpany. Pomieszczenie wyglądało na opustoszałe i najprawdopodobniej 
tak było; cóż można było robić w tak prymitywnych warunkach. Wszedł do swojego 
pokoju, ściągnął przesiąknięty potem kombinezon i rzucił go w kąt, skąd jutro zabierze 
go dziewczyna sprzątająca barak. Skarpety i bielizna wylądowały w tym samym 
miejscu. Usiadł nagi na prostym krześle, a nogi położył na niewielkim drewnianym 
biurku, dokładnie pod terkoczącym klimatyzatorem. Z brudnego nawiewu 
wydobywało się niewiele zimnego powietrza, ale i tak był wdzięczny za tę odrobinę 
chłodu.
Pomyślał o tym, co mówił Pritchard. Za kogo, do cholery, on się uważa, żeby aż 
tak zadzierać nosa? Tylko dlatego, że jestem tu nowy? Przyznałem się, że nie poszedłem 
na wojnę na ochotnika, ale to nie daje mu chyba prawa do złośliwych uwag? Jim 
gniewnie potrząsnął głową. Szkoda, że Pritchard poczuł się urażony w swoich 
patriotycznych uczuciach. Ale przecież nigdzie nie zwiałem, a jeśli nie ciągnie mnie do 
zrzucania bomb na zupełnie obcych mi ludzi, którzy, bądź co bądź, niewiele dla mnie 
znaczą, co to dla niego za różnica? Tak czy inaczej, spójrzmy na to realistycznie: muszę 
się z tym facetem zadawać i muszę z nim latać. Cóż, pomartwię się tym kiedy indziej.
Poszedł do wspólnej umywalni, wziął prysznic i wyszorował zęby w letniej 
wodzie. Postanowił się również ogolić na wypadek, gdyby wcześnie rano musiał 
wystartować. Poruszał się bez pośpiechu, bo nie chciał się znowu spocić. Wymyty, 
wyciągnął się na pryczy i zgasił małą lampkę na biurku. Podłożył pod głowę dwie 
poduszki i pomyślał o Helen.
Kiedy przyszedł rozkaz, kierujący Jima na szkolenie na F-105, byli ze sobą od 
niecałego roku. Broussarda specjalnie to nie zaskoczyło; już wcześniej wielu innych 
instruktorów otrzymało rozkazy przeniesienia do jednostek liniowych. Jedynym 
powodem, dla którego nie wspomniał Helen o takiej ewentualności, była mglista 
nadzieja, że jeśli nie będzie o tym mówił, nigdy do tego nie dojdzie. Tak się jednak nie 
stało, a Helen łatwo się z tym nie pogodziła.
W ciągu ostatniego spędzonego razem tygodnia przedstawiła przemyślane i 
spójne oskarżenie wojny, on zaś bronił się nader kiepsko i nieprzekonywująco. Miał 
pewność tylko co do jednego: Siły Powietrzne kazały mu pójść na wojnę, a on cholernie 
niewiele mógł na to poradzić. Helen była w swoich poglądach stanowcza i potrafiła je 
uzasadnić. Za to Jim czuł się jak jedna z postaci granych przez braci Marx. Był pewny, 
że go zostawi, a kiedy to zrobiła, pierwszy raz poważnie zastanowił się, czym właściwie 
jest zabijanie. Zdawał sobie sprawę, że jego wiedza o stosunkach panujących w Azji 
Południowo-Wschodniej jest więcej niż skromna. Miał uzasadnioną pewność, że 
Wietnam leży na półkuli wschodniej, i gotów był przyjąć zakład, że to nie wyspa, lecz 
kraj na kontynencie. Ho Szi Min miał coś wspólnego z konfliktem, a może był przeciw 
niemu, tak czy owak, o coś takiego tam chodziło.
Jim był pewny jednego: nie chce uczestniczyć w tym całym obłędzie. Dla sprawy 
miało to równie małe znaczenie jak jego brak znajomości tematu, ponieważ jego 
nazwisko wyłowił już komputer TAC, którego głównym zadaniem było zapewnienie 
uzupełnień dla jednostek liniowych. Próbował się nad sobą użalać - przecież Helen 
odeszła na zawsze - ale bez skutku. Nie okłamywał się i nigdy nie miał złudzeń, że w 
ich związku najważniejsza była miłość. Ta jest czymś więcej niż obopólnym, choć nie 
pozbawionym przyjaźni pożądaniem.
Jim usiadł na łóżku i włączył światło. Jego gruczoły potowe natychmiast zaczęły 
pracować ze zdwojoną siłą, a klimatyzator nadal biedził się, wiodąc beznadziejną walkę 
z przesyconym wilgocią powietrzem za oknem. Nagle odechciało mu się spać. Przez 
głowę przemknęła myśl o ponownej kąpieli, ale odrzucił ją, wiedząc, że otworzy w ten 
sposób pory skóry. Koniecznie musi kupić wentylator, taki sam, jakie ma większość 
pilotów w baraku. I zrobi to, jak tylko będzie następnym razem w sklepie na terenie 
bazy. Wiedział doskonale, że okłamuje samego siebie. To nie z powodu upału wciąż 
miał otwarte powieki i to nie on sprawiał, że kiedy starał się je trzymać zamknięte, nie 
potrafił opanować niekontrolowanych, gwałtownych ruchów gałek ocznych. Chodziło o 
to, że za kilka godzin mogli go wysłać na kolejną akcję.
Usiadł na pryczy i spojrzał w lustro wiszące na przeciwległej ścianie. Jego odbicie 
odwzajemniło spojrzenie w bladym blasku lampki stojącej na biurku. Helen dokuczała 
mu, nazywając Panem Przeciętniakiem. Uważała, że wszyscy wojskowi w mundurach i 
z obciętymi włosami wyglądają tak samo. Chyba miała rację. Jeszcze raz przyjrzał się 
swemu odbiciu. Włosy jak włosy, oczy jak oczy, nos jak nos, twarz jak twarz. Tak, 
proszę pana, taki właśnie jestem.
Ale mimo wszystko to nieprawda, pomyślał. Była jedna rzecz, która wyróżniała 
go spośród niemal wszystkich ludzi na tej planecie - dzisiejszy nalot na Hanoi. W jego 
życiu było kilka momentów przełomowych: pierwszy samodzielny lot, pierwszy 
stosunek, matura i dyplom, potem licencja pilota. Nic jednak, jeśli brać pod uwagę 
intensywność przeżycia, nie mogło się równać temu, co przeżył dzisiaj. Przeczytał 
gdzieś, że kiedy kobieta urodzi dziecko, jej wizja świata zmienia się całkowicie, i z tej 
perspektywy wszystko w jej życiu, może z wyjątkiem śmierci, na zawsze już nabiera 
drugorzędnego znaczenia. Może dzisiejsza misja była czymś podobnym? Wiedział z 
niezachwianą pewnością, że jeśli będzie miał szczęście przeżyć następne pięćdziesiąt lat, 
nic, ale to absolutnie nic nie przyćmi wspomnień, jakie zgromadził w czasie swojej 
pierwszej akcji bojowej nad Północą.
Jim podszedł do termosu, nalał sobie szklankę ciepławej wody i wrócił myślami 
do trapiącego go problemu. Jak ma, u diabła, zażegnać konflikt z Pritchardem? Trzeba 
znaleźć jakieś rozwiązanie i to szybko, albo jeden z nich będzie się musiał przenieść do 
innej eskadry. Nie miał wątpliwości, kto nim będzie. Ale on, do cholery, chce zostać 
tam, gdzie jest. Polubił Osła i Boba, i wiedział, że może się od nich wiele nauczyć, być 
może nawet na tyle dużo, aby przeżyć. Będzie musiał po prostu schodzić Pritchardowi z 
drogi i miejmy nadzieję, że ten facet ma na tyle zdrowego rozsądku, że zrobi to samo. 
Musi spróbować dać sobie trochę luzu, nie może być taki spięty i nauczyć się jak 
najlepiej wykonywać to, co do niego należy.
Ponieważ nadal nie chciało mu się spać, Jim pomyślał, czy nie założyć 
kombinezonu i butów, przespacerować się do budynku dowództwa i sprawdzić, czy 
rozszyfrowano już rozkazy bojowe, a przy okazji zerknąć na rozkład lotów na jutro. 
Jednak natychmiast się rozmyślił, bo wiedział, że dyżurni setnie ubawiliby się, widząc 
żółtodzioba, który około dziesiątej wieczorem wybrał się do nich na przechadzkę. 
Postanowił zatem napisać parę linijek do rodziców w Santa Fe, co zwykle wpływało na 
niego usypiająco. Tak było i tym razem, bo zanim dotarł do końca pierwszej strony, 
którą zapełniał wyjątkowo dużymi literami, żeby zajęły jak najwięcej miejsca, stwierdził, 
że powróciło zmęczenie, które odczuwał po dzisiejszym locie. Wrzucił niedokończony 
list do szuflady biurka, wgramolił się na łóżko i zgasił światło.
Helen nie przestała potrząsać go za ramię, co było raczej dziwne, zważywszy, że 
przed chwilą pochyliła się wdzięcznie, aby ułatwić mu ściągnięcie z niej jedwabnej 
mikroskopijnej koszulki; Jim okrężnymi ruchami gładził ją teraz w talii.
- Do cholery! Kapitanie! Proszę się obudzić! Jest 3.30, za czterdzieści pięć minut 
macie odprawę. Drugi raz nie przyjdę.
Jim półprzytomnym wzrokiem zerknął na porucznika z opaską oficera 
dyżurnego na ramieniu, który gapił się na niego z rękami opartymi na biodrach. Oficer 
odwrócił się energicznie i tupiąc głośno, wyszedł z pokoju; za chwilę wrzeszczał już na 
kogoś innego. Nagle Jim rozbudził się całkowicie, bo to, co powiedział porucznik, 
dotarło wreszcie do jego zamroczonego snem umysłu. Lecą!
Poderwał się szybko z łóżka, złapał szczoteczkę do zębów i ręcznik, nagle 
zadowolony z siebie, że zanim położył się spać, wykąpał się i ogolił. Oczywiście, że 
lecimy, pomyślał, przecież tak mówił Osioł. A czego się można spodziewać, jeśli 
przydzielili cię do jednostki myśliwców bombardujących, i to w strefie działań 
wojennych.
W umywalni nie było nikogo oprócz kapitana, który z niesmakiem przyglądał się 
swemu odbiciu w lustrze; Jim znał go tylko z widzenia. Broussard szybko wyczyścił 
zęby i starał się doprowadzić do porządku krótko obcięte włosy, a serce zaczynało mu 
bić coraz mocniej. Nie odczuwał strachu. W każdym razie, jeszcze nie. Był wyjątkowo 
rześki, chociaż spał niecałe pięć godzin.
Po powrocie do pokoju, Jim Broussard wsunął książeczkę wojskową do kieszeni 
kombinezonu, zawiesił na szyi nieśmiertelnik, potem umieścił portfel w ściennej szafce, 
zamknął ją, a klucz schował do kieszeni. Kiedy wślizgiwał się w świeżo wyprany 
kombinezon, poczuł delikatny zapach detergentów. Pod kombinezon założył kilka par 
majtek, idąc za radą Osła, który powiedział, że jeśli zostanie zestrzelony i wzięty do 
niewoli, może się zdarzyć, że przez dłuższy czas będzie musiał chodzić w tych samych 
wojskowych bokserkach. Na koniec założył na rękę lotniczy zegarek, a własny zamknął 
w szafce razem z portfelem. Jeśli go zapuszkują, nie ma sensu robić żółtkom upominku 
z prezentu, jaki dostał z okazji ukończenia koledżu. Na myśl o tym ciarki przeszły mu 
po plecach i wstrząsnął nim mimowolny dreszcz. W podobnych okolicznościach 
dziadek zwykł mawiać, że królik przebiegł po jego grobie.
W drodze do klubu poczuł mdłości, a na myśl o jedzeniu rozbolał go brzuch. 
Wiedział jednak, że czeka go długi dzień i powinien coś zjeść. Stołówka była już prawie 
zapełniona pilotami wylatującymi na poranną misję; Jim zdał sobie sprawę, że 
obudzono go chyba jako jednego z ostatnich. Pośpiesznie podszedł do stolika, przy 
którym siedzieli członkowie eskadry Cadillac wraz z dwoma obcymi majorami i popijali 
kawę z ciężkich porcelitowych kubków. Na talerzach poniewierały się resztki śniadania, 
na widok których Jim zdał sobie sprawę, że jego żołądek z pewnością nie przyjmie 
żadnego pożywienia. Na stole stała spora taca przypalonych grzanek, masło, dżem i 
dzbanek kawy.
- Siadaj, jesteś świeżutki jak rybka - powiedział z szerokim uśmiechem Osioł, po 
którym nie było znać żadnych śladów zmęczenia po wczorajszej bibce. - Napij się kawy 
i zjedz grzankę. To ci dobrze zrobi.
Sheehan nalał mu parujący kubek mocnej czarnej kawy, a Jim bez przekonania 
ugryzł kawałek zimnego tostu. Na twarzy Pritcharda błąkał się półuśmieszek, jakby 
wyraźny brak apetytu Jima sprawiał mu przyjemność. Broussard poczuł nagłą suchość 
w ustach i żucie grzanki stało się jeszcze trudniejsze. Papkę w ustach próbował dzielić 
językiem na mniejsze porcje, ale jej przełknięcie wymagało popijania gorącą kawą.
Bob Packard, ze sterczącym z tyłu głowy kosmykiem włosów, chłeptał zimne 
mleko z płatkami, niczym dzieciak przed pójściem do szkoły, i bardziej niż 
kiedykolwiek przypominał postać z obrazów Normana Rockwella. W końcu Jim 
darował sobie grzankę i zadowolił się cierpką wojskową kawą. Zauważył, że tajska 
kelnerka krząta się wokół nich na czubkach palców, jakby już byli martwi, a ona 
obcowała z duchami. Piloci w ogóle jej nie dostrzegali.
Osioł przyglądał się ze źle ukrywanym rozbawieniem, jak Bob przystawia 
miseczkę do ust, aby wypić z niej ostatni łyk mleka. Major zwrócił się do wszystkich 
przy stole i oświadczył:
- No, wygląda na to, że Bobby wreszcie skończył, czyli na nas już chyba czas.
Piloci eskadry Cadillac usiedli obok siebie w dużej sali odpraw skrzydła razem z 
lotnikami z eskadr Ford, Chevy i Lincoln. Eskadra Lincoln wchodziła w skład innego 
dywizjonu ich skrzydła i miała poprowadzić szesnaście myśliwców bombardujących 
wspieranych przez inne typy samolotów. Zgodnie z rozkazami dowództwa Siódmej 
Armii Powietrznej, większość z nich wystartuje z innych lotnisk. W grę wchodziły 
zwalczające artylerię przeciwlotniczą samoloty F-100 i F-4 z Cam Rahn i Da Nang w 
Wietnamie Południowym, zwiadowcze RF-101 z Tan Son Nhut w Sajgonie, które 
dokonywały rozpoznania zarówno przed, jak i po nalocie, latające cysterny z 
wydzielonej jednostki SAC* z U Tapan w Tajlandii i F-4 MiGCAP z Ubonu. Dodatkowo 
na ziemi będą czekały w pogotowiu szturmowe A-1 i helikoptery ratunkowe Jolly Green.
Broussard pomyślał, że zrzucenie paru bomb na drogę w dżungli wymaga 
ogromnej ilości kosztownego sprzętu. W skupieniu przysłuchiwał się prowadzącym 
odprawę, ponieważ cel, nad który ich wysyłano, cieszył się nader paskudną reputacją.
Oficer meteo przeszedł do omawiania warunków pogodowych nad celem, a była 
nim przełęcz Mu Gia - kluczowy punkt na szlaku Ho Szi Mina, który przebiegał prawie 
dokładnie wzdłuż granicy Laosu i Wietnamu Północnego. Chociaż Mu Gia to 
niebezpieczne miejsce, Jim z niejaką ulgą pomyślał, że dobrze się stało, bo tym razem 
nie wysyłają ich nad Hanoi. Rozmawiał z pilotami, którzy latali już tam kilkakrotnie, i 
wiedział od nich, że przełęcz jest bardzo dobrze broniona. Nie była to obrona tak 
głęboka jak w przypadku okolic Hanoi, ale na pewno nie bułka z masłem.
- Chmury powinny zalegać do pułapu tysiąca dwustu metrów - mówił dalej 
oficer. - Pozwolę sobie przypomnieć panom, że w tej sytuacji istnieje duże 
prawdopodobieństwo, że szczyty gór będą niewidoczne. Prognoza wiatrów bez zmian, 
tak jak to macie na karcie celu. Jedyny wyjątek to ten front niskiego ciśnienia, który 
przesuwa się nad Morze Poludniowochińskie i chyba skieruje się na południe. Jeśli nie 
nadlecicie nad cel w wyznaczonym czasie, wiatry mogą skręcić bardziej na wschód, a 
ich siła znacząco wzrosnąć. W porze przewidzianego powrotu powinniście mieć VFR* 
Pytania? Dziękuję, panowie, i powodzenia.
Oficer wywiadu w okularach podszedł do niewielkiego podium, wziął do ręki 
wskaźnik i pokazał obraz na ekranie. Zwrócił się twarzą w kierunku oczekujących na 
jego słowa pilotów.
- Wielu z was było już nad Mu Gia, wiecie więc, że jest to jeden z najlepiej 
bronionych kluczowych punktów szlaku. To znak, że Wujek Ho przywiązuje do niego 
szczególne znaczenie, a ma po temu powody. - Wskaźnik powędrował w górę na 
lotnicze zdjęcie celu. - W tym górzystym terenie Mu Gia jest jednym z nielicznych 
punktów, gdzie Wietnamcom niełatwo znaleźć zastępczą drogę i miejsca postoju dla 
ciężarówek. Doliny są na to po prostu zbyt wąskie - jedyne co mogą zrobić, to jechać 
prosto przed siebie. Oczywiście, przeważnie nie robią tego w dzień, bo ryzykowaliby 
przyłapanie na otwartej przestrzeni. Działają przede wszystkim w nocy: jadą i 
jednocześnie naprawiają drogę. To roboty na dużą skalę, ale bez nich po naszych 
atakach ugrzęźliby w miejscu. I właśnie dlatego Siódma Armia Powietrzna posyła was 
tam powtórnie. Zablokujcie ten punkt tutaj, a znacznie spowolnicie transport oddziałów 
i sprzętu do Wietnamu Południowego.
Jim rozejrzał się po sali odpraw. Wzrok niektórych pilotów zaczynał błądzić po 
ścianach, inni ziewali. Rzecz jasna, oni nie zadawali sobie cholernego pytania dlaczego 
muszą zbombardować cel.
- Celujcie w te drogi albo w te wysokie skarpy po dowolnej stronie trasy, tam 
gdzie zobaczycie błoto i gołą ziemię. Proszę jeszcze raz sprawdzić, czy detonatory bomb 
są nastawione na maksymalne opóźnienie, bo chcemy tam zrobić jak największą dziurę. 
Nie przypuszczamy, żebyście natrafili na jakiś ruchomy cel; zespoły śledzące szlak 
meldowały, że zeszłej nocy konwoje przeszły przełęcz i są już daleko w głębi kraju. 
Następne najprawdopodobniej nie spróbują przekroczyć przełęczy, zanim nie będzie 
już całkiem ciemno.
Na ekranie pojawiło się następne zdjęcie. Niektóre jego fragmenty oznaczono 
czerwonymi kółkami.
- Tak więc - kontynuował radośnie kapitan - będziemy zadowoleni, jeśli uda się 
wam tak podziurawić drogę, żeby na kilka nocy zatrzymać ruch. Patrząc na to ostatnie 
zdjęcie, zauważycie, jak wielkie znaczenie ma dla nich Mu Gia. Zwróćcie uwagę na 
nowe środki obrony przeciwlotniczej, jakie rozlokowali tutaj po ostatnim nalocie 
przeprowadzonym przez skrzydło dwa tygodnie temu.
Czy rzeczywiście dlatego ustawili nowe działa? A może zrobili to, bo 
wymyśliliśmy sobie, że to dla nich ważne miejsce, i wciąż tam wracamy? Przyczyna czy 
skutek? - zastanawiał się Jim.
- W dodatku - podsumował oficer - oprócz nowych baterii 100 mm, są na tym 
obszarze co najmniej trzy potwierdzone przez nas wyrzutnie rakiet ziemia-powietrze. 
Tutaj, tutaj i tutaj. Nie wiemy, czy już są aktywne, czy dopiero je przygotowują. Nie 
wyłapaliśmy tam żadnych emisji radarowych, ale to wcale nie znaczy, że stary 
cwaniaczek Ho nie przyczaił się, żeby ich użyć w odpowiednim czasie. Jakieś pytania, 
panowie? Powodzenia.
Dowódca operacyjny jednostki, szczupły oficer w stopniu pułkownika, podszedł 
spokojnym krokiem do podwyższenia. Jim zastanawiał się, czy nie powinien zapisywać 
wszystkiego, o czym była mowa. Miał zbyt wiele do zapamiętania. Był już zmęczony i 
bardzo zdenerwowany. Zorientował się, że Pritchard patrzy na niego z uśmiechem 
rozbawienia, i poczuł, że się czerwieni. No cóż, w tej sytuacji każdy zdrowy na umyśle 
człowiek powinien się denerwować.
Pułkownik uśmiechnął się i gwar rozmów natychmiast przycichł.
- Poprowadzę formację z eskadrą Lincoln; do cysterny podejdziemy dwa razy: w 
drodze nad cel i z powrotem. Nie musicie zapisywać koordynatów - zwrócił się bez 
śladu zniecierpliwienia do młodszych stażem pilotów, którzy notowali w gorączkowym 
pośpiechu. - Macie to zapisane w karcie nawigacyjnej: wszystkie współrzędne 
tankowca, czasy, częstotliwości i kody wywołania. Dowódcy eskadr, upewnijcie się, że 
wszyscy wasi ludzie, a zwłaszcza nowi, znają trasy tankowców na wypadek, gdyby 
oddzielili się od reszty. Tego nad Zatoką również. Zanim odlecicie od cystern, musicie 
mieć pewność, że każdy bez wyjątku napełnił zbiorniki. Piloci powinni już o tym 
wiedzieć, nie możemy sobie pozwolić na głupie błędy. Dla czterech eskadr 
przydzielono nam dwa tankowce, więc starajcie się w miarę możliwości trzymać 
wyznaczonego czasu, żeby nie wejść w drogę kolejnej eskadrze. Jeśli ktoś będzie miał 
problemy z zatankowaniem, dowódcy eskadr mają ich zawrócić z trasy i rozkazać, żeby 
przed powrotem do domu zrzucili bomby w jakimś bezpiecznym miejscu nad Laosem. 
Od was zależy, czy inny samolot eskadry ma im towarzyszyć, czy dalej lecicie w trójkę. 
Wszyscy wiecie, że kiedy wejdziemy już nad przełęcze, a szczególnie nad tę jedną, nie 
będziemy już mieli wielu możliwości manewru. O ile chcecie jeszcze zobaczyć mamusię, 
musicie lecieć dokładnie wzdłuż dna doliny, więc zróbcie to w zwykły sposób i 
wsadźcie bomby w poprzek drogi. Jeżeli nawet jej nie przerwiecie, na pewno uda się 
wam solidnie ją nadwerężyć. Jeszcze raz sprawdźcie detonatory bomb, i zróbcie to 
porządnie. Każdy, kto mocniej oberwie, ma o tym meldować, żebyśmy, do cholery, 
wiedzieli, co się z nim dzieje, i natychmiast uciekać znad przełęczy. Wiecie, że misja 
ratunkowa nie ma tam najmniejszej pieprzonej szansy powodzenia, a żółtki będą 
cholernie wkurwieni na każdego, kogo złapią tuż po tym, jak zrzucał bomby na ich 
żałosne tyłki. Jeśli nie zrobią wam większej krzywdy, rozważcie możliwość lotu do Da 
Nang lub katapultowania się. Jeżeli uznacie, że możecie wyskoczyć nad morzem, 
będziecie wtedy w o niebo lepszej sytuacji, niż wyskakując nad dżunglą.
Nowi niech nie wstydzą się powiedzieć dowódcy eskadry, że mają kłopoty. Jeśli 
was trafią, zameldujcie mu o tym. Ale w innych przypadkach nie używajcie radia. To 
skrzydło straciło już niemało ludzi i sporo maszyn, bo jakiemuś pilotowi nie chciało się 
zanudzać prowadzącego banalną informacją o pocisku kalibru 37 mm, który przebił 
kabinę na wylot.
Piloci spojrzeli po sobie z uśmiechem. Ostatnią rzeczą, jaką każdy z nich by 
uczynił, było nadanie przez radio, że ma jakiś problem, no, chyba że rzeczywiście byłby 
to cholernie poważny problem.
- Jeśli musicie wyskoczyć, to, na ile to możliwe, nie ruszajcie się z miejsca. 
Ukryjcie się. Udawajcie drzewo. Nie kontaktujcie się z miejscowymi. Zakładajcie, że 
wszyscy pracują dla przeciwnika; większość z nich rzeczywiście to robi.
Dowódca nie ciągnął dalej tego tematu, ale Jim dość się nasłuchał, żeby mu 
wierzyć. Komunistyczne oddziały Pathet Lao zabijały na miejscu każdego 
amerykańskiego lotnika, który wpadł im w łapy.
- Nie blokujcie częstotliwości radiowej bzdurami - mówił dalej oficer. - Kiedy 
słucham, dochodzę do wniosku, że zaczynamy się zachowywać jak zgraja pilotów 
Marynarki. Macie tak zaplanować zrzut, żeby nie zejść poniżej dwóch tysięcy pięciuset 
metrów, i na litość boską, pamiętajcie, że tam są wysokie góry. O ile nie będzie widać 
szczytów, nie próbujcie zostać na niskim pułapie i kluczyć między nimi.
Kiedy na podium wszedł dowódca skrzydła, Jim uciekł myślami gdzie indziej. 
Ten nalot będzie jego trzecim, bo przełęcz Mu Gia była „odhaczana”. Nie dotyczyło to 
większości ataków na Laos. Aby zaliczyć sto lotów do pełnej tury, celem musiał być 
Wietnam Północny. Dziwne, bo wiele odcinków szlaku biegło przez Laos i mówiono, że 
są lepiej bronione niż spora część południa Wietnamu Północnego. Tak czy inaczej, 
celny strzał operatora, który naprowadzał rakietę SA-2, a nawet zwykłego wieśniaka z 
jednostrzałowym karabinem, mógł trafić cię w każdym miejscu. Jeżeli pocisk 
karabinowy uderzył w czuły punkt maszyny, potrafił rozerwać wielki odrzutowiec na 
kawałki i porozrzucać jego szczątki na polach. Właśnie ten rodzaj dychotomii niepokoił 
Jima, bo jakoś nie wyglądało na to, że w tej rozgrywce obowiązują jakiekolwiek spójne i 
logiczne reguły. Myśliwce odrzutowe miały być zwalczane przez nowoczesne, 
zaawansowane technologicznie rodzaje broni, a nie przez wychudzonego wieśniaka, 
który wali do nich ze zdobytego na Francuzach karabinu. A jednak taki wieśniak bywał 
śmiertelnie niebezpieczny.
Pułkownik wreszcie skończył, a pilotom pozwolono odejść, aby uzgodnili 
między sobą ostatnie szczegóły zadania. Jim zauważył, że Pritchard trąca Osła, żeby 
wyrywać go z drzemki. Jim wiedział, że jego prowadzący i tak przyswoił sobie 
wszystkie istotne informacje z odprawy. Bóg jeden wie, na ilu podobnych wysiedział się 
w ciągu całego życia. Podawane na nich informacje rejestrował już chyba przez osmozę, 
gdyż łagodnie, ale wyraźnie pochrapywał.
Osioł przeciągnął się, ziewnął potężnie, mrugnął do Broussarda i niespiesznie 
ruszył do wyjścia. Z sali odpraw piloci mieli wrócić do swoich dywizjonów, żeby 
ostatecznie uzgodnić plan nalotu. Lotnicy ci dołączyli do Osła i jego eskadry, a potem 
wspólnie wyruszyli na powolną przechadzkę w tropikalnym powietrzu. Żadne oznaki 
nie zapowiadały rychłego wschodu słońca. Już samo przebywanie w pobliżu Osła 
wystarczyło, by Jim poczuł nagle, że wszystko dobrze się skończy. Dowódca eskadry 
zachowywał się tak, jakby dla każdego bez wyjątku pilota lot nad wrogie pozycje i 
zbombardowanie przeciwników były najnormalniejszą rzeczą pod słońcem.
W baraku dywizjonu piloci skupili się wokół długich, wysokich stołów. Na 
mapach rysowali zwyczajne i niczym nie wyróżniające się linie, a na kartach 
nawigacyjnych umieszczali nieciekawie wyglądające oznaczenia. Przesunięcie 
wykonanej ołówkiem kreski zaledwie o jej własną grubość oznaczać mogło, że eskadra 
wejdzie w śmiertelnie niebezpieczną strefę wyrzutni rakiet ziemia-powietrze. Gdyby 
minęła ją bokiem, piloci usłyszeliby tylko w słuchawkach terkoczący dźwięk ich 
radarów namierzających, który jako żywo kojarzył się z grzechotnikiem. Osioł jak 
zwykle powierzył opracowanie szczegółów Pritchardowi, a sam spędzał czas na 
pogawędkach z innymi pilotami. Na gotowy produkt wysiłków Andy’ego rzucił tylko 
okiem.
Piloci eskadry Cadillac przeszli następnie do magazynu, żeby pobrać ekwipunek. 
Cała scena rozegrała się jak zwykle w ciszy; na myśl o wyzwaniach i 
niebezpieczeństwach, jakie przyniesie najbliższe parę godzin, niemal wszyscy lotnicy 
zdradzali mniejsze lub większe oznaki niepokoju.
Każdy z pilotów wcisnął się w bardzo obcisły kombinezon 
przeciwprzeciążeniowy, który przypominał nieco kowbojskie skórzane spodnie, jakich 
używa się na rodeo, ale dzielił się przy tym na wiele nadmuchiwanych komór. Gdy 
myśliwiec manewrował przy dużej prędkości, napełniały się sprężonym powietrzem. 
Obciskały nogi i brzuch, pomagając krwi w jej podróży do mózgu, a to pomagało 
zapobiec utracie przytomności. Z boku kombinezonu zwisał przypominający pępowinę 
przewód, który podłączało się do gniazda sprężarki w samolocie.
Siatkową kamizelkę przetrwania nosiło się na kombinezonie, pod spadochronem. 
Składała się z niezliczonej ilości kieszonek, w których umieszczono niewielki nadajnik 
ratunkowy URC-10, flary, kompas, lusterko sygnalizacyjne i przyrząd do opuszczania 
się z drzew - był to niewielki bloczek z nawiniętą na nim długą mocną linką. Jeżeli po 
katapultowaniu się, czasza spadochronu zaczepiła się o gałęzie, pilot mógł dzięki niemu 
zejść bezpiecznie na ziemię. Pozostałe kieszenie zawierały haczyki na ryby, gwizdek, 
racje żywnościowe, niewielką ilość wody i zapasową amunicję kalibru.38 Special do 
rewolweru, który spoczywał w skórzanej kaburze przytroczonej do kamizelki. 
Dodatkowo każdy z pilotów umieszczał w niej wszelkie drobiazgi, jego zdaniem 
niezbędne dla utrzymania się przy życiu i zabezpieczenia minimum potrzeb. Pewien 
optymista zaliczył do nich nawet tuzin prezerwatyw.
Na koniec, gdy już starannie sprawdzono datę ostatniego złożenia i upewniono 
się, że pokrowiec został zapięty prawidłowo, pilot zakładał na kamizelkę uprząż 
ważącego około dwudziestu pięciu kilogramów spadochronu, wyposażonego w 
umieszczone pod ramionami lotnika pływaki. Każdy pilot miał własny spadochron, 
którego wymiary dopasowano specjalnie dla niego. Hełmy, mapniki, noże i rękawiczki 
zdejmowano z kołków zamocowanych nad spadochronami. Broń, chusty i złote monety 
wydawał sierżant odpowiedzialny za wyposażenie.
Przed wyjściem z magazynu Jim miał jeszcze jedną, ostatnią już rzecz do 
załatwienia; czekał w kolejce, żeby napełnić wodą trzy plastikowe butelki dla 
niemowląt. Starannie zamknął wieczka i włożył butelki do jednej z luźnych kieszeni 
kombinezonu. Piloci wypróbowali najrozmaitsze pojemniki na żelazną rację wody, ale 
żaden z nich nie sprawdził się lepiej niż te właśnie plastikowe butelki na mleko. Co 
prawda, każdy samolot miał własny zapas wody, ale niestety, w razie katapultowania 
się, pozostawał on w maszynie. Jim był ciekaw, co musiał sobie pomyśleć główny 
kwatermistrz, kiedy ze strefy walk trafiło na jego biurko żądanie dostarczenia dużej 
liczby butelek dla niemowląt. Pewnie uznał, że lotnicy przerżnęli każdą tajlandzką 
kurwę w okolicy.
Rutynowe czynności dobiegły wreszcie końca. Piloci eskadry Cadillac, objuczeni 
ponad czterdziestoma kilogramami osobistego ekwipunku, kaczym krokiem podeszli 
do czekającej na nich ciężarówki, która miała ich zabrać w krótką podróż na płytę 
startową lotniska. Stąd rozejdą się do swoich samolotów. Podobnie jak większość 
dowódców, Osioł wykorzystał ten czas na przekazanie dodatkowych instrukcji. 
Skierował je przede wszystkim do Broussarda.
- Ważne jest - mówił - żebyś mi się przykleił do tyłka jak rzep do psiego ogona, 
bo żółtki świetnie wiedzą, skąd musimy nadlecieć i którędy będziemy zwiewać. Chodzi 
o to, że w górach nie mamy większego wyboru, szczególnie jeśli meteo miał rację i 
szczyty będą w chmurach. Lecimy jako trzecia eskadra, czyli nie trzeba pieprzonego 
geniusza, żeby zorientować się, gdzie najtrudniej im nas namierzyć. Możesz postawić 
własną głowę, że będą znali dokładną wysokość najniższej podstawy chmur, i tak 
ustawią detonatory pocisków, żeby wybuchały tuż pod nią. Czyli musimy się śpieszyć. 
Andy, zabierasz swoją parę i lecisz w kierunku północnej części przełęczy, chyba że 
eskadry przed nami zrobią to wcześniej. Jimbo i ja pieprzniemy w nich na południu. 
Cholernie bym się zdziwił, widząc tam jakieś ciężarówki, ale nigdy nic nie wiadomo, 
więc miejcie oczy otwarte. Upewnijcie się tylko, że bomby są uzbrojone i zrzućcie je 
jedna za drugą, ukośnie w poprzek drogi. Moim zdaniem zapewnimy tylko w ten 
sposób skurwielom spulchnioną ziemię, żeby mogli utrzymać szlak wujka Ho w jak 
najlepszym stanie, ale to już nie nasze zmartwienie. Po prostu wykonajmy porządnie, co 
do nas należy.
Osioł spojrzał znacząco na Broussarda i kontynuował:
- Tym razem trzymaj się mnie, Jimbo, bo wychodząc znad celu, będę ostro 
kluczył i nie chcę się zamartwiać, że równie dobrze mogę zderzyć się z tobą, jak i z 
którąś z tamtych cholernych gór. I jeszcze jedno. Pod chmurami mamy niewiele miejsca, 
a będzie się tam chciała upchnąć cała fura maszyn, więc nie opierdalać się i mieć oczy 
naokoło głowy. TOT-y* są wyliczone z zapasem, ale gdyby wszyscy zdołali zaatakować 
dokładnie o czasie, a przede wszystkim we właściwym miejscu, byłby to jakiś cholerny 
cud. Więc uważajcie. Zróbmy to jak należy, OK?
Osioł skończył, ponownie zwalił się na bezkształtną torbę z ubraniami oraz 
sprzętem, zamknął oczy i natychmiast zaczął chrapać. I tak już pozostał przez resztę 
drogi na płytę lotniska. Jim nie mógł się nadziwić, jak on to robi.
Samochód zatrzymał się najpierw przy samolocie Osła, gdzie oczekiwał ich 
młody szef mechaników. Dowódca eskadry wygramolił się z paki i, uśmiechając się do 
niego promiennie, podszedł do swego stałego miejsca przy workach z piaskiem na, jak 
powiadał, „ostatnie nerwowe szczanko”.
Następna w kolejności była maszyna Broussarda. Jim dziarsko odsalutował 
sierżantowi i wspólnie przejrzeli protokół konserwacji samolotu, omawiając nieliczne 
usterki, których nie usunięto jeszcze od czasu jego ostatniego lotu. Jim dokonał nader 
sumiennego przeglądu, w przeciwieństwie do Osła, który uznał, że szefowi obsługi 
łatwiej było przedtem znaleźć jakąś usterkę, ponieważ w miejscu, gdzie stał samolot, 
panował teraz głęboki półmrok i sam niewiele mógłby dostrzec.
Jim starannie sprawdził 750-funtowe bomby oraz ich mocowania, upewniając się, 
że bezpieczniki i przewody nie są uszkodzone, a detonatory ustawiono właściwie. 
Usatysfakcjonowany, uginając się pod ciężarem wyposażenia, wgramolił się po 
drabince i usadowił w wyrzucanym fotelu pilota. Sierżant pomógł mu zapiąć pasy, 
które mocno przycisnęły go do siedzenia. Jim starannie poskładał karty nawigacyjne i 
mapy, włożył je do specjalnego futerału i przypiął go na lewym udzie. Metodycznie 
umieścił wyposażenie na właściwych miejscach, aby bez problemu móc je znaleźć nawet 
w zaciemnionej kabinie. Wiedział już, że nalot bombowy to ani czas, ani miejsce na 
szukanie zawieruszonych drobiazgów.
Podłączył przewód kombinezonu przeciwprzeciążeniowego do gniazda i 
sprawdził, czy zrobił to prawidłowo. Następnie upewnił się, że aparatura tlenowa jest 
sprawna, a zbiornik pełny. Wykaz czynności kontrolnych leżał otwarty na pulpicie; 
zgodnie z nim, Jim wykonał po kolei wszystkie punkty procedury zapisane na liście 
przedstartowej. Zadowolony, założył hełm i sprawdził, czy zegar ze stoperem pokazuje 
właściwy czas.
Kiedy duża wskazówka wskazała przewidziany dokładnie czas uruchomienia 
silników, Jim podniósł rękę nad głowę i wystawił ją poza osłonę kabiny. Zakręcił 
palcem w powietrzu, czekając, aż szef mechaników skinie potakująco głową. Sierżant 
miał teraz na głowie tłumiące hałas słuchawki, które podłączył do gniazda w kadłubie. 
Jim wcisnął starter i w tej samej chwili odczuł wybuch pironaboju, który uruchamiał 
turbiny. Huk ogromnego silnika powoli, lecz płynnie przechodził w potężny, niski ryk. 
Jim szybkim ruchem wyciągnął rękę i palcem wskazującym wykonał znak nakazujący 
odejście od samolotu. Wtedy członek obsługi naziemnej odłączył APU*, bo Jim 
uruchomił już własne zasilanie.
Metodycznie, krok po kroku, Jim przebrnął przez wszystkie punkty listy, którą 
wciąż trzymał otwartą na kolanie. Większość procedur wypełniał odruchowo, ale za 
każdym razem sprawdzał je, zerkając szybko na linijki druku. Zobaczył, że nos 
samolotu Osła wysuwa się zza osłony z worków, i w tej samej chwili usłyszał jego głos 
w słuchawkach:
- Eskadra Cadillac, zgłosić się.
- Dwójka - odpowiedział Broussard.
- Trójka - szybko odpowiedział Pritchard.
- Czwórka - zameldował Bob Packard.
- Kontrola Takhli, tu dowódca Cadillac. Cztery Thudy gotowe do kołowania.
Zgłosił się kontroler naziemny i podał drogę kołowania na pas startowy, a Jim 
przyglądał się, jak samolot dowódcy wytacza się zza osłony. Osioł minął go i zwiększył 
ciąg. Na ziemi silniki odrzutowe zużywały ogromne ilości paliwa, a dodatkową ich 
wadą był długotrwały rozruch i taki sam czas przygotowania samolotu do startu. W 
wielosilnikowych odrzutowcach od rozpoczęcia kołowania do startu musiało upłynąć 
pół godziny. Myśliwcom zabierało to niecałe dziesięć minut.
Kiedy silnik J-75 rozpędził się, Jim zacisnął pięści i uniósł je na wysokość ramion. 
Narastającą moc równoważył wciskając mocno pedały hamulców. Następnie 
wyprostował oba kciuki i wystawił je poza burty samolotu. Dwaj szeregowi dobrze 
wyćwiczonymi ruchami zanurkowali pod brzuch maszyny, wyciągnęli kliny 
zabezpieczające koła i natychmiast wyprostowali się, aby pilot je zobaczył. Jim 
przesunął dźwignię ciągu o kolejny centymetr w przód, aby przezwyciężyć 
bezwładność mocno obciążonej maszyny, i gdy tylko samolot ruszył, natychmiast cofnął 
ją na bieg jałowy. Aby skręcić o 90 stopni i wjechać na drogę kołowania, musiał mocno 
nadepnąć na lewy pedał orczyka i ostro wyhamować. Szef obsługi sygnalizował, jak ma 
się wydostać z tak ciasnej przestrzeni, a potem stanął na baczność i, wyprężony jak 
struna, zasalutował. Broussard oddał honory i dał sierżantowi znak uniesionym 
kciukiem.
Kiedy samolot osiągnął prędkość kołowania, Jim zerknął szybko przez ramię i 
ujrzał maszynę Pritcharda, która właśnie wyjeżdżała ze stanowiska, za nim podążał Bob 
Packard. Jim zbliżył się do Osła. Po chwili cztery myśliwce eskadry Cadillac ustawiły się 
obok siebie i, utrzymując szyk, pokołowały do uzbrajania, na „obszar ostatniej szansy”, 
który przylegał do wyznaczonego dla nich pasa startowego.
Ludzie z personelu naziemnego stali na poboczu stanowiska uzbrajania z 
ramionami splecionymi na piersiach i czekali na nich ze stoickim spokojem. Mieli tam 
zostać do chwili, gdy wszyscy czterej piloci jednoznacznym gestem podniosą obie ręce. 
Na znak dany przez kaprala, rzucili się zdejmować zawleczki zabezpieczające bomby. 
Kolejny zespół specjalistów dokonał starannych oględzin każdego samolotu w 
poszukiwaniu wycieków i uszkodzeń.
Na koniec przed każdym myśliwcem stanął jeden członek personelu naziemnego 
i niczym trofea myśliwskie pokazał trzymane w dłoniach zawleczki. Stał w tej pozycji 
tak długo, aż pilot w odpowiedzi pokazał mu bolce zabezpieczające katapultę i 
przywiązane do nich czerwone wstążki. Wszyscy nawzajem przeliczyli swoje 
zawleczki, a następnie eskadra, zadowolona z rezultatów sprawdzianu, pokołowała w 
kierunku pasa startowego. Dziś żadne zastępstwo za któregoś z nich nie będzie 
potrzebne. Jim zauważył, że niebo na wschodzie poróżowiało. Eskadra Cadillac leciała 
na wojnę.
Major Delbert „Osioł” Sheehan
- Wieża, tu prowadzący Cadillac. Cztery Thudy gotowe do lotu - nadał Osioł.
- Zrozumiałem, prowadzący Cadillac. Macie zgodę na start. Wiatr jeden-siedem-
zero do zero-pięć. Wysokość osiem-zero-zero. Powodzenia.
- Dziękuję, wieża.
Osioł skierował odrzutowiec na wolny środek pasa, pozostawiając tym samym 
Jimowi sporo miejsca do kołowania, tak aby łatwo mógł za nim nadążyć i ustawić się, 
lekko cofnięty, z jego lewej strony. Wcisnął hamulce i patrzył, jak Trójka i Czwórka 
ustawiają się w identycznym szyku z prawej strony. Słońce dopiero co wychyliło się zza 
horyzontu, a wskaźnik temperatury otoczenia pokazywał już 22°C. Klimatyzator, 
próbując dać sobie radę z parnym powietrzem, dmuchnął Sheehanowi wilgocią prosto 
w twarz. Pilot szybko opuścił przyciemnianą osłonę hełmu, i poszukał wzrokiem innych 
samolotów. Myśliwce startowały zwykle parami, ale w przypadku myśliwsko-
bombowych F-105 wymogi bezpieczeństwa nakazywały startować pojedynczo. Gdyby 
podczas startu samolot zgubił bombę, miało to zapobiec utracie więcej niż jednej 
maszyny.
Osioł zerknął przez prawe ramię - Trójka i Czwórka skinęli potakująco głowami. 
Potem, z szerokim uśmiechem na twarzy, odwrócił się w stronę Broussarda. Jim, w ten 
sam sposób co Andy i Bob, szybko potwierdził, że jest gotowy do startu. Osioł cofnął 
głowę do wnętrza kabiny, jeszcze raz spojrzał na tablicę przyrządów, uruchomił 
wskazówkę stopera i zwolnił hamulce.
Samolot powoli toczył się po pasie startowym. Osioł zdecydowanym ruchem 
pchnął dźwignię ciągu do przodu na maksymalną moc dopalacza. Kiedy ten zadziałał, z 
ogona myśliwca wystrzelił jęzor płomieni i maszyna wyraźnie przyśpieszyła. Gazy 
wylotowe zmieszały się z czarnym dymem systemu wtrysku wody, silnik wszedł na 
najwyższe obroty, a samolot nabierał rozpędu, przezwyciężając siłę grawitacji i opór 
powietrza. Mimo ogłuszającego ryku silnika, Osioł słyszał, jak samolot oznaczony 
numerem dwa rozpędza turbinę silnika.
Gdy F-105 Osła oderwał się od ziemi, major lekko odszedł w lewo i zerknął do 
tyłu na pas startowy. Jim, jako drugi w kolejności, zdążył już rozpędzić maszynę i 
właśnie startował, dokładnie dziesięć sekund po prowadzącym. Pozostałe dwa 
samoloty, dygoczące niczym dwaj starcy, dopiero kołowały. Po chwili ożyły dopalacze i 
włączył się wtrysk wody. Dwadzieścia sekund później i ponad kilometr dalej, ostatni 
mocno obciążony Thud wzbił się w powietrze.
Osioł opuścił nos samolotu, dzięki czemu szybko osiągnął prędkość 450 
kilometrów na godzinę, następnie zwolnił, ściągnął stawiający niewielki opór drążek i 
zaczął piąć się w górę. Według przyjętej procedury, dowódca eskadry powinien 
przelecieć około pięciu kilometrów po przedłużeniu pasa startowego, a następnie 
wykonać wolny skręt, aby wejść na kurs wyznaczony eskadrze. Dzięki temu pozostałe 
maszyny mogły do niego dołączyć i zająć swoje pozycje w szyku; minimalizowało to 
ewentualny bałagan i opóźnienia. Osioł wyłączył dopalacz i zajął się dokładnym 
sprawdzeniem przyrządów. Szczególną uwagę poświęcił dopplerowskiemu urządzeniu 
nawigacyjnemu. Zrobił krąg wokół lotniska i sprawdził je, odczytując koordynaty pasa 
startowego. Wyglądało na to, że mądra, lecz neurotyczna skrzyneczka tym razem była 
sprawna.
Major skupił uwagę na Broussardzie, który właśnie wychodził za nim na pozycję. 
W wykonaniu Jima nie wyglądało to na nic trudnego, Osioł wiedział jednak, że aby 
manewr spotkania wydał się aż tak nieskomplikowany, musiały stać za tym lata 
ćwiczeń. Wielu pilotów nigdy się tego nie nauczyło. Młody kapitan zapowiadał się na 
doskonałego myśliwca. Cadillac Dwa wyrównał lot i zajął swoją pozycję na lewym 
skrzydle Osła.
F-105 z pełnymi zbiornikami paliwa i maksymalnym ładunkiem bomb, ciągle 
przypominał, że jest tylko kilkunastotonowym kawałem żelastwa. Aby utrzymać 
pozycję, pilot bez przerwy musiał używać dźwigni ciągu i sterów. Osioł starał się lecieć 
płynnie i spokojnie, aby zapewnić eskadrze możliwie stabilny punkt odniesienia.
Po chwili samoloty drugiej pary zajęły pozycję z prawej strony prowadzącego. 
Osioł nie pofatygował się nawet, żeby odwrócić głowę i spojrzeć, jak dołączają do 
formacji, wyrażając Bobowi i Andy’emu swoje milczące uznanie dla ich umiejętności 
latania w szyku. Kiedy weszli na kurs, rzucił okiem na maszyny eskadry, aby upewnić 
się, że wszystko jest w porządku i żadna pomoc nie będzie im potrzebna. Zameldował o 
tym ziemi przez radio i przydepnął na przemian orczyki, sygnalizując sterem kierunku, 
że eskadra ma się rozproszyć w luźny szyk bojowy. Latanie w zwartych formacjach było 
męczące, a oni mieli przed sobą cały pracowity dzień.
Osioł sięgnął po porządnie złożone mapy i porównał zaznaczone na nich punkty 
orientacyjne z odczytem z dopplera, sprawdzając, czy prawidłowo zbliżają się do 
miejsca tankowania. Operator radaru naziemnego podał im już precyzyjny kurs na 
cysternę, ale w walce powietrznej Osioł wyznawał jedną, podstawową zasadę: nie 
przyjmuj niczego na wiarę. Systemy nawigacyjne i radiowe zawodzą, pilotom zdarza się 
odłączyć od formacji, wszelkie plany ulegają zmianom. I wszyscy bez wyjątku, zarówno 
przyjaciele, jak i wrogowie, mają jedną wspólną cechę: sami aż się proszą, żeby ich 
zabić. Ostrożny weteran mógł przeżyć: ten który nie potrafił o siebie zadbać, prędzej czy 
później obrywał.
Osioł spoglądał na zielone wzgórza wschodniej Tajlandii przesuwające się pod 
skrzydłami maszyn. Choć samoloty pokryto od góry zielonymi plamami kamuflażu, to i 
tak ostro odcinały się na tle jaskrawej, kłującej w oczy zieleni krajobrazu. Poranne 
powietrze było czyste i rześkie, bez prądów termicznych i wolne od turbulencji, które 
pojawiały się wraz z popołudniowym upałem. Myśliwiec Osła zadomowił się w nim 
niczym oporne juczne zwierzę, które czuło się w obowiązku zaprotestować przeciwko 
obarczaniu go od samego świtu ciężarami, ale później zasmakowało w wyprawie. 
Samolot prowadziło się prawie bez wysiłku, robił dokładnie to, czego od niego 
wymagano. Piloci nazywają takie zjawisko „dobrym powietrzem”. „Złe powietrze”, 
którego mogli się spodziewać w drodze powrotnej, sprawiało, że maszyna reagowała 
opornie i z opóźnieniem. Samoloty nie chciały poprawnie skręcać w szyku i ustawicznie 
traciły stabilność. Złe powietrze wprawiało samolot w niewielkie drgania, które pilot 
odczuwał w żołądku, a maszyna leciała wtedy po niebie wężykiem, szarpała do góry i 
na boki, i ani na chwilę nie przestawała huśtać i podskakiwać.
- Eskadra Cadillac, tu prowadzący. Podajcie stan paliwa.
Osioł wiedział, że udało mu się przyłapać Jima na myśleniu o niebieskich 
migdałach, bo odpowiedział z niewielkim opóźnieniem. Jakakolwiek inna niż 
natychmiastowa odpowiedź na zapytanie dowódcy, była wśród myśliwców uważana 
za niesubordynację, której nie puszcza się płazem. Piloci drugiej pary złożyli meldunki i 
dopiero po nich zgłosił się Broussard.
Sheehan odwrócił się w fotelu i posłał Jimowi przeciągłe spojrzenie. - Nie 
będziesz dziś przysypiał, prawda, Jimbo?
Jim musiał uznać to pytanie za retoryczne, bo wolał zachować milczenie. Osioł 
uśmiechnął się pod maską, wiedząc że reprymenda zaprocentuje w przyszłości. Trochę 
wstydu odpowiednio ustawi obiecującego pilota. Osioł przerwał na krótką chwilę, a 
potem mówił dalej:
- Kolejność tankowania: Dwójka, Czwórka, Trójka i prowadzący. Eskadra 
Cadillac, przechodzimy na częstotliwość tankowania.
Przejście na nowy zakres przebiegło sprawnie i bardzo szybko. Osioł wywołał 
cysternę Biały Jeden Jeden. Pilot cysterny potwierdził, że każdy myśliwiec może 
zatankować do pełna, odejść od tankowca i podejść powtórnie, aby uzupełnić paliwo 
które zużył, gdy tankowali inni. Dzięki temu, każdy samolot, zanim odleci od KC-135, 
nabierze maksymalną ilość paliwa. Gdyby w którejś z maszyn wystąpiła jakaś usterka, 
pilot dysponując takim zapasem, był w stanie dotrzeć do prawie każdej bazy w Azji 
Południowo-Wschodniej.
Osioł przechylił samolot, ustawił eskadrę w szyku schodowym i zaczął schodzić 
na pułap cysterny.
- Widzę cię, Jeden Jeden.
Myśliwce przeleciały nad wielkim latającym tankowcem KC-135 i ustawiły się na 
pozycjach obserwacyjnych, około trzydziestu metrów od ogona maszyny i w takiej 
samej odległości pod nią. Jim miał tankować pierwszy, więc szybko wyrwał do przodu. 
Dwunastometrowa sonda przyzywała go, kiwając się raz w górę, raz w dół. Osioł 
przyglądał się temu z dużą dozą krytycyzmu. Pilot musi się skoncentrować na 
utrzymaniu odrzutowca w polu tankowania - niewielkiej przestrzeni około sześciu 
metrów z tyłu, a trzech poniżej brzucha cysterny. Ciężki myśliwiec reagował ospale i 
był niebezpiecznie blisko prędkości przeciągnięcia.
Sonda wydłużyła się gwałtownie i wbiła w otwór wlewu paliwa. Osioł widział, 
że Jim, lekko zwiększając moc, błyskawicznie skompensował w ten sposób powietrzną 
dziurę, jaka powstała w strumieniu powietrza nad kadłubem myśliwca. Majora 
przepełniała niemal ojcowska duma z umiejętności ostatniego nabytku eskadry 
Cadillac.
Kiedy wysięgnik sondy oddzielił się od nosa F-105 Broussarda, resztki paliwa z 
sondy zachlapały wiatrochron. Podczas gdy malutka wycieraczka jak oszalała zgarniała 
je z szyby, Jim powoli cofnął się na swoją pozycję, a w stronę tankowca, niczym cielę do 
wymienia matki, ruszył Cadillac Cztery.
Każdy z odrzutowców zatankował praktycznie bez żadnych problemów, więc 
postronny obserwator mógłby odnieść wrażenie, że pobieranie paliwa w powietrzu to 
niezwykle prosty manewr. Następnie, zanim odeszli od tankowca, jeszcze raz napełnili 
zbiorniki.
- Biały Jeden Jeden - odezwał się Osioł, kiedy odlatywali od cysterny. - Mucho 
dzięki za paliwo; zobaczymy się, kiedy będziemy wracali.
- Jasne, prowadzący Cadillac. Powodzenia chłopaki i do zobaczenia.
Osioł łagodnym skrętem wyprowadził eskadrę na kurs w stronę celu, od którego 
dzieliło ich około trzydziestu minut lotu. Znów kazał im się ustawić w szyku bojowym. 
Z daleka mógł już dostrzec we mgle góry Troung Son. Doppler pokazywał, że cel leży 
dokładnie na dwunastej, w jednej z głębokich dolin między urwistymi szczytami. Oficer 
meteo miał rację, większość szczytów skrywały chmury. Osioł wcisnął guzik mikrofonu 
umieszczony na dźwigni ciągu:
- Eskadra Cadillac, tu dowódca. Rozpieprzmy ich w drobny mak.
Odwrócił się w kabinie w stronę Jima i mówił dalej:
- Dwójka, uważaj i trzymaj się naprawdę blisko mnie. Eskadra, przechodzimy na 
częstotliwość bojową.
Osioł przejrzał kabinę, szukając potencjalnych zagrożeń ze strony drobnych 
przedmiotów. Wszystkie powinny być schowane albo bezpiecznie umocowane, żeby 
nie wbiły mu się w twarz w czasie nurkowania i ucieczki znad celu. Dużo uwagi 
poświęcił przełącznikom uzbrajającym bomby. Aby zrzucić je celnie w locie nurkowym, 
należało odpowiednio przestawić wszystkie dziewięć. Na koniec ustawił główny 
przełącznik w pozycji włączony. Ponownie dwukrotnie sprawdził pozostałe. W kabinie 
nie było paneli elektronicznych urządzeń zakłócających, ponieważ samoloty eskadry 
Cadillac nie dźwigały pod skrzydłami zasobników ze sprzętem ECM. Chroniczny ich 
brak uniemożliwiał stosowanie zagłuszaczy w każdej misji bojowej, z wyjątkiem tych, 
które kierowano na okolice Hanoi. Osioł przełączył radio UHF na częstotliwość bojową.
- Eskadra Cadillac, meldować się.
- Dwójka - zgłosił się szybko Jim. Pewnie nie ma ochoty na kolejny opieprz w 
powietrzu, zaśmiał się w duchu Osioł.
- Trójka.
- Czwórka.
Major opuścił nos samolotu i zaczął schodzić na pułap bojowy czterech tysięcy 
metrów, a za nim podążyła eskadra. Zwykle nadlatywali nad cel na znacznie niższej 
wysokości, a na cztery tysiące wchodzili później. Nad Mu Gia nie musieli się 
przejmować wysuniętymi stanowiskami dział i rakiet. Jeśli o to chodzi, górzysty teren 
był dla obrońców niekorzystny. Na odprawie podkreślano, że zanim nie dolecą do 
swoich IP, nie powinni natrafić na większy opór.
Do akcji weszły już samoloty zwalczające obronę przeciwlotniczą; głosy 
niektórych pilotów były wręcz piskliwe z emocji, inni wydawali się niemal znudzeni. 
Osioł skontrolował wzrokiem przestrzeń przed nosem myśliwca i ujrzał niewielkie, ale 
śmiertelnie niebezpieczne obłoczki białego dymu - wietnamscy artylerzyści ostrzeliwali 
atakujące maszyny. Ze zboczy gór wytrysnęły wściekle zielone strugi pocisków kalibru 
12,7 mm; część z nich pobiegła nawet w dół, w kierunku samolotów nękających obronę i 
myśliwców, pierwszych eskadr uderzeniowych, które przelatywały nad dnem doliny. 
Eskadra Cadillac zwiększyła prędkość do ponad 650 kilometrów na godzinę.
Hełm Osła wypełnił świergot urządzenia ostrzegawczego, ale po chwili 
zdominował go ostry, wysoki pisk. Natychmiast go rozpoznał. To sygnalizator 
ratunkowy, który włączał, się automatycznie w chwili, gdy pilot katapultował się z 
zestrzelonego samolotu. Ktoś dostał!
Wybuchy pocisków przeciwlotniczych były teraz o wiele bliżej - niektóre 
ciemnoszare, inne prawie białe. Kiedy wlatywali w zasięg obrony plot, zdawało się, że 
roje pomarańczowych kul biegną im na spotkanie. Oddawane ze zboczy gór zielone 
serie pocisków smugowych omijały samolot dosłownie w ostatniej chwili. Osioł zdał 
sobie sprawę, że ma coraz szybszy oddech. Teraz wszystko będzie się rozgrywało w 
szalonym pośpiechu. Często rozwój wypadków nabierał nagle takiego tempa, że trudno 
było ogarnąć, to co się działo i nie stracić przy tym orientacji. Eskadra Cadillac 
nieubłaganie leciała dalej wytyczonym kursem.
- Lincoln Trzy zestrzelony - stwierdził lakonicznie głos w radiu.
- Tu prowadzący Lincoln. Czy to ty, Czwórka? Gdzie spadł?
- Tak, mówi Czwórka. Dostał, kiedy wychodził znad celu. Udało mu się 
wyskoczyć, ale wygląda na to, że wylądował cholernie blisko stanowiska dział.
- OK, eskadra Lincoln, tu prowadzący. Odlatujemy na zachód i krążymy na 
pięciu tysiącach, dopóki reszta szturmowców nie skończy roboty. Potem zobaczymy, 
czy da się coś zrobić. Korona, odebraliście, że Lincolna Trzy zestrzelili prawie nad 
samym celem?
- Potwierdzam - odezwał się nowy głos. - Zostajemy na nasłuchu, aż 
zdecydujecie, czy mamy wysłać SAR*.
Korona była powietrznym stanowiskiem dowodzenia, które krążyło gdzieś nad 
wschodnią Tajlandią. Jego personel monitorował sieć łączności sił uderzeniowych i 
radary. Starsi oficerowie Korony potrafili podobno podejmować szybkie i trafne 
decyzje, ale Osioł raczej nie życzyłby sobie, aby ci jajogłowi decydowali o życiu lub 
śmierci jego lub całej eskadry.
Transmisje radiowe, które jeszcze przed chwilą wypełniały eter, urwały się jak 
nożem uciął, bo do pilotów dotarło, że jeden z nich naprawdę wdepnął w gówno. 
Ostrzegawczy świergot detektora promieni radarowych nie milkł ani na chwilę, co 
bardzo utrudniało porozumiewanie się. Osioł słyszał w słuchawkach pisk sygnalizatora, 
dźwięk detektora, który terkotał niczym oszalały grzechotnik, i własny przyśpieszony 
oddech pod osłoną hełmu. Czy Korona odwoła nalot, żeby w ten sposób pomóc 
uratować zestrzelonego pilota? Jaką podejmą decyzję? Przestań się tym zajmować, i 
zabierz się, cholera, do roboty! Szybki rzut oka na tablicę przyrządów powiedział mu, 
że mkną nad ziemią z prędkością dochodzącą do 750 kilometrów na godzinę, co 
stanowiło niemal maksimum, jakie mogli osiągnąć z bombami zawieszonymi pod 
kadłubem.
Na drugiej, nie dalej niż trzy rozpiętości skrzydeł od myśliwca wykwitł tuzin, a 
może więcej czarnych obłoczków. Osioł odruchowo spojrzał na jasnoczerwony żar, 
który płonął w ich wnętrzu. Miał maskę tlenową, ale przygryzł wargi w mimowolnym 
grymasie, a serce o mało nie wyskoczyło mu z piersi. Rozejrzał się szybko po ziemi w 
poszukiwaniu celu. Mgła i chmury niemal całkowicie przysłaniały widoczność.
Nagle w przerwach pomiędzy nimi dostrzegł cel i w tej samej chwili pisk 
sygnalizatora raptownie zamilkł. Osioł pchnął drążek w prawo i z całej siły wbił nogę w 
orczyk, dokonując istnych cudów, aby nie stracić celu z oczu. Ani na chwilę nie 
odrywając wzroku od ziemi, zwinął maszynę i, prawie odwrócony na plecy, opuścił nos 
samolotu poniżej linii horyzontu. Walczył z przemożnym pragnieniem, aby zerknąć za 
siebie i przekonać się, czy skrzydłowy wciąż za nim nadąża. Zamiast tego na trzy 
sekundy oderwał oczy od ziemi, sprawdził przyrządy i ponownie spojrzał na cel. 
Wprowadził maszynę w lot nurkowy pod kątem 60 stopni i ustabilizował ją. Dopiero 
wtedy pozwolił sobie zerknąć tam, gdzie powinien lecieć skrzydłowy. Wciąż tam był. 
Dobry chłopak! Zanurkowali w podstawę chmur, a kiedy się z niej wyłonili, działa już 
na nich czekały. Osioł próbował je zignorować. Nurkowali pod stałym kątem 60 stopni; 
szybkość była w sam raz. Widział wybiegającą mu na spotkanie ziemię i starał się 
wypatrzyć na niej jakiś obiekt z fotografii pokazywanych na odprawie. Nic nie 
wyglądało tak, jak na zdjęciach wywiadu. Gdzie jest ta droga?
Wreszcie ją ujrzał. Wąski, pokryty czerwoną ziemią szlak wił się wśród gór i 
wydawał się o wiele mniejszy niż na fotografiach. Szybko wprowadził niewielką 
poprawkę kursu, tak aby linie podświetlanego celownika nałożyły się tuż obok skraju 
drogi. Widok uciekł mu nieco, więc delikatnie skontrował orczykiem i lotkami, aż cel 
ustawił się dokładnie w pożądanym miejscu. Na odprawie mówili prawdę - wiały tu 
rzeczywiście paskudne wiatry. Miał nadzieję, że Jim weźmie na nie poprawkę, bo 
reakcji Andy’ego był pewny w stu procentach. Mają zejść pod niewielkim kątem i 
zrzucić bomby w poprzek drogi. Ostatni szybki rzut oka na parametry lotu. Szybkość i 
kąt nurkowania nadal w porządku, stery reagowały poprawnie. Czuł jak bomby 
zaczynają odskakiwać, zwalniane przez miniaturowe ładunki wybuchowe. Wciskał 
mocno kciukiem przycisk na drążku sterowym, uruchamiający sekwencyjny zrzut 
bomb, i poczuł, jak 750-funtowe pociski jeden po drugim oddzielają się od kadłuba. 
Ziemia zbliżała się w zatrważającym tempie.
Zanim Jim zrzucił ostatnią bombę, Osioł już wyprowadzał maszynę znad celu. 
Ostro ściągnął do siebie drążek - od przeciążenia zrobiło mu się ciemno przed oczami. 
Czuł, że opada mu żuchwa, a z kącika ust zaczyna cieknąć ślina. Wskaźnik przeciążenia 
pokazywał sześć G. Miał wrażenie, że jakaś potężna siła chce przecisnąć go przez 
oparcie fotela. Ważył teraz bez mała 600 kilogramów. Komory powietrzne kombinezonu 
wypełniły się maksymalnie i obcisnęły uda oraz brzuch, tak aby krew płynęła we 
właściwym kierunku.
Osioł był prawie unieruchomiony, ale mimo to zdołał pchnąć dźwignię ciągu i 
uruchomić dopalacz. Tuż przed nimi wykwitły radosnymi kolorami obłoczki pocisków 
przeciwlotniczych. Sheehan machnął skrzydłami, jakby próbował zmylić artylerzystów. 
Eskadra przemknęła przez zbiegające się strumienie ognia i jakimś cudem wyłoniła się z 
niego nietknięta.
Wyrównał, i przelecieli na pełnym ciągu z włączonymi dopalaczami tuż nad 
koronami nielicznych drzew. Major zrobił unik w lewo, potem w prawo i znów w lewo. 
Wiedział, że Jimowi trudno będzie za nim nadążyć. Nikomu nie byłoby łatwo. A jednak, 
mimo szalonych manewrów, skrzydłowy nadal się go trzymał. Osioł zszedł w dół i, w 
zdawałoby się nie mającym końca skręcie, leciał wzdłuż skalnych rumowisk doliny.
Niewprawnemu oku mogłoby się wydawać, że nie ma stamtąd wyjścia, bo drogę 
zewsząd blokują góry. Major jednak nie pierwszy raz był nad Mu Gia. W sobie tylko 
wiadomy sposób dowódca eskadry odnalazł przejście i wyprowadził przez nie 
skrzydłowego. Nagle Osioł rzucił maszynę w prawie idealnie pionową świecę i eskadra 
zniknęła w chmurach.
Wznosząc się w ten sposób, szybko osiągnęli pułap 7.000 metrów. Po raz 
pierwszy od czasu rozpoczęcia ataku Osioł mógł odwrócić głowę i rozejrzeć się za 
drugą parą. Pozostała nieco z tyłu. Major nie poprowadził ich prosto na spotkanie z 
cysterną, ale zawrócił na zachód od celu, gdzie krążyła samotnie eskadra Lincoln, 
uszczuplona teraz o jedną maszynę. Na tę wysokość donosiły tylko ciężkie działa 
przeciwlotnicze, ale artylerzystów bardziej interesowała ostatnia eskadra, która właśnie 
w tej chwili ruszyła do ataku. Przez postrzępioną pokrywę chmur Osioł widział, jak 
eksplodują ich bomby; wydawało się, że wszystkie trafiły w cel. Kolejna porcja 
spulchnionej ziemi. Co za wojna!
- Dowódca Lincoln, tu prowadzący Cadillac. Wiecie już coś o swoim 
zestrzelonym ptaszku?
- Tak - odezwał się drewnianym głosem pułkownik, który prowadził eskadrę 
Lincoln. - Zapomnijcie o nim. Właśnie przelecieliśmy nisko nad celem i widzieliśmy, jak 
go zabierają. Jeśli nie chcemy go zranić, nic nie możemy zrobić. Wracajcie na kurs do 
tankowca. Odebrałeś to, Korona?
- Zrozumiałem, Korona potwierdza - natychmiast odpowiedział powietrzny 
punkt dowodzenia. - Przykro nam.
- Pewnie - odparł prowadzący Lincoln.
Osioł ponownie ustawił eskadrę w luźnym szyku i pozwolił pilotom sięgnąć po 
pojemniki z wodą. Rozważył sytuację. Kombinezon pod spodem miał mokry od potu, 
ale ogromny samolot pomrukiwał z ukontentowaniem. Broussard wykonał dobrą 
robotę. Trzymał się naprawdę świetnie. Podobnie jak para Andy’ego, ale tego się po 
nich spodziewał. Ze starego Jimbo będzie jeszcze rasowy myśliwiec.
Osioł poruszył ramionami, próbując rozluźnić stężałe mięśnie. Starał się 
uzmysłowić sobie kolejność wydarzeń. Przelot od IP do miejsca zrzutu zajął eskadrze 
pięć minut, może trochę mniej. Znad celu wychodzili trzy albo cztery minuty. A zatem 
byli w ogniu niespełna dziesięć minut. Jezu! Zdawało się, że znacznie dłużej.
Podporucznik Nguyen Thi Minh
- Mylisz, że istnieje szansa, żebyśmy dzisiaj polecieli? - zapytał podporucznik 
Trach, który właśnie wyciągał z szafki kombinezon przeciwprzeciążeniowy. - Wygląda 
na to, że odkąd wróciliśmy do domu, wciąż tylko siedzimy w kabinach jako para 
dyżurna i przyglądamy się, jak jankesi latają sobie nad Hanoi - zupełnie jakby chcieli 
kupić w okolicy jakąś nieruchomość. Któregoś pięknego dnia odwidzi im się 
oszczędzanie lotnisk i wtedy okaże się, że my będziemy akurat siedzieć w punkcie 
uzbrajania, a oni spuszczą nam na łeb trzystukilogramową bombę.
- Ależ towarzyszu Trach - powiedział z przekąsem Minh, starając się za wszelką 
cenę przybrać poważny wyraz twarzy. Odwrócił się od okna i spojrzał na najlepszego 
przyjaciela. - Musicie pamiętać, że nasi przywódcy wiedzą, co dla nas najlepsze. Czyż 
generał Giap nie pokonał Francuzów i czyż nie jest prawdą, że nigdy ich nie męczy 
opowiadanie nam o tym? Dobry stary generał czeka prawdopodobnie, aż będziemy 
mieli dość samolotów, aby otoczyć nimi Amerykanów, tak jak on swoją artylerią otoczył 
Dien Bien Phu.
- Dobra - mruknął Trach. - Jeśli nie ruszy swojego tłustego tyłka i nie zdobędzie 
więcej samolotów, stanie się dokładnie odwrotnie. Teraz jedynymi pilotami, którzy 
latają na tyle dużo, żeby nie zapomnieć tego, czego się nauczyli, są ci szerokodupni 
rosyjscy „doradcy”. Zauważyłem, że kiedy Amerykanie są blisko, nigdy nie palą się do 
latania. Wtedy zawsze mają jakieś niecierpiące zwłoki obowiązki. Jedyną rzeczą na 
której się znają i w czym mogą doradzać, są aktualne ceny na czarnym rynku.
- Sam to zauważyłem. Myślę, że tak naprawdę są tutaj po to, aby upewnić się, że 
nie sprzedajemy Amerykanom ich samolotów i sprzętu, jak zrobiłaby to ta gówniana 
banda z Południa. Albo chodzi o nagrodę za jakieś usługi, dzięki którym pozwolili im 
wynieść się z tej przeklętej fabryki zimna, w której mieszkają. Czasami myślę, że o wiele 
trudniej niż Amerykanów, będzie nam stąd wypieprzyć Iwana.
Trach jeszcze się śmiał, kiedy otworzyły się drzwi do pomieszczenia, i w 
pośpiechu wpadł przez nie jakiś żołnierz.
- Rozkaz z Kontroli Sektora! Obaj macie natychmiast biec do samolotów. Na 
zachodnim odcinku radar wykrył amerykańskie szturmowce.
- Cóż w tym nowego? - spytał Trach. - Teraz, jak zwykle, zajmiemy miejsce w 
kabinach i znowu będziemy podziwiać, jak tamci ćwiczą naloty. Coraz częściej 
zaczynam się czuć jak naziemny obserwator, a nie pilot myśliwca.
Kiedy wgramolili się na tył niewielkiej ciężarówki, która miała ich zabrać na 
płytę lotniska, Minh, rozbawiony wojowniczością przyjaciela, powiedział:
- Pamiętaj tylko, że to i tak lepsze, niż targanie Kałasznikowa. Mimo wszystko, 
pilotowanie myśliwca to praca umysłowa.
- Tak mi powiedział major. Ale zauważyłem, że za każdym razem, kiedy 
ogłoszono stan pięciominutowej gotowości do startu, a my zmarnujemy poranek, 
siedząc bezczynnie w kabinach i przyglądając się, jak F-105 bombardują przedmieścia, 
but majora zostawia kolejne wgniecenie na jego biurku.
W porannym słońcu myśliwiec MiG-21 lśnił niczym żyła srebra. Jednolitą barwę 
maszyny przełamywały tylko czerwone numery taktyczne z przodu kadłuba i 
czerwono-złota gwiazda z tyłu. Myśliwiec był jak zwykle w nienagannym stanie 
technicznym. Pełniący służbę podoficer - dowódca personelu naziemnego - powitał 
Minha i towarzyszył mu w trakcie oględzin oraz inspekcji samolotu. Obaj szczególną 
uwagę poświęcili dwulufowemu działku kalibru 23 mm i czterem rakietom powietrze-
powietrze. Wszystko było w porządku. Minh pochwalił mechaników, wiedząc, że piloci 
często nie doceniają ich ciężkiej pracy. Pamiętał o tym, bo niegdyś, zanim poszedł na 
kurs pilotażu, pracował właśnie jako mechanik. Do niego należało utrzymanie w 
gotowości MiGa-15, który, zanim Sowieci oddali go Wietnamczykom, miał już wylatane 
tysiące godzin.
Podoficer podszedł z nim do drabinki prowadzącej do kabiny nowoczesnego 
myśliwca, pomógł też zapiąć uprząż spadochronu i pasy. Minh sięgnął stopami do 
pedałów orczyka i przypomniało mu się, jaki ubaw mieli rosyjscy instruktorzy, kiedy 
okazało się, że trzeba podnosić pedały, bo Wietnamczycy mają krótsze nogi, i nie mogą 
do nich dosięgnąć. Ilekroć o tym pomyślał, ogarniała go złość i tak jak teraz, 
natychmiast czerwieniał na twarzy. Co mają rozmiary do umiejętności pilota myśliwca? 
A on nim był.
W kodzie NATO MiGa-21 nazywano Fishbed. Był najlepszym myśliwcem, jakim 
dysponowała północnowietnamska obrona powietrzna. Minh wiedział, że latanie na 
nim to prawdziwy zaszczyt. Na poziomie morza potrafił osiągnąć 2 machy, a trójkątne 
skrzydła i lekka konstrukcja powodowały, że był myśliwcem wprost stworzonym do 
zwalczania większych od niego amerykańskich szturmowców, zwłaszcza obciążonych 
bombami F-105, które były główną siłą uderzeniową nalotów wymierzonych w głąb 
kraju. Szkolenie nauczyło go jednak, że często to właśnie pilot, a nie samolot, decyduje o 
rezultacie pojedynku w powietrzu. Dopiero gdy zmierzy się z Amerykanami, pozna 
prawdziwą skuteczność broni, jaką będzie połączenie umiejętności pilota i możliwości 
tego myśliwca.
A może lepiej byłoby powiedzieć, o ile do tego dojdzie. Jak dotąd, w czasie 
ogłaszanych alarmów siedział uwięziony w kabinie, gotowy w ciągu pięciu minut 
znaleźć się w powietrzu, i mógł jedynie bezsilnie patrzeć, jak ci skubańcy latają 
bezkarnie po całym obszarze. Marzył, aby choć raz pozwolili mu wystartować do walki, 
ale na razie nie wziął jeszcze udziału w żadnej akcji.
Minh wierzył w swoje umiejętności i tylko przed samym sobą gotów był 
przyznać, że owa wiara podszyta jest także odrobiną lęku. To nie był strach, raczej 
obawa przed nieznanym. W symulowanych walkach pobito go tylko raz, a dokonał tego 
radziecki instruktor, który na MiGu-21 miał wylatane ponad 2.000 godzin. Minh 
wiedział, że potrafi latać, ale był przy tym wystarczająco rozsądny, aby pamiętać, że 
walki ćwiczebne nijak się mają do rzeczywistości.
Kliknął dwoma przełącznikami bocznego panela, zamykając obwód 
dostarczający zasilanie z zewnętrznego generatora, które wchodziło na elektryczną 
szynę zbiorczą samolotu i rozgrzewało awionikę. Urządzenia radiowe obudziły się, 
trzeszcząc i sycząc. Wcisnął kciukiem guzik na dźwigni ciągu, aby zameldować się 
kontroli naziemnej:
- Kontrola Smok, tu Smok Jeden Pięć. Gotów do uruchomienia silników.
- Smok Jeden Pięć, tu kontrola Smok. Zrozumiałem. Czekaj na instrukcje.
Słyszał, że jako Smok Jeden Sześć zgłasza się Trach i otrzymuje te same rozkazy, 
by czekać w pogotowiu. Mimo trzasku radiowych zakłóceń w słuchawkach, słyszał 
wycie syren, które ostrzegały przed kolejnym nalotem. Z tego co wiedział, Amerykanie 
nie zaatakowali jak dotąd żadnego lotniska. Dziwne, pomyślał. Siedzimy tu niczym 
rozgdakane kury, a oni przelatują nad nami, jak byśmy nie istnieli. Przecież muszą 
wiedzieć, że jednym nalotem na każde z lotnisk zniszczyliby osiemdziesiąt procent 
naszych samolotów. Minh czuł, że w każdej chwili może być wystawiony na atak 
wroga. O pewnych rzeczach chyba naprawdę lepiej nie myśleć.
Osłonił oczy przed słońcem, które zdołało przeniknąć przez dosyć gęste chmury, 
i spojrzał na północ, w kierunku wapiennych wzgórz. To stamtąd nadlecą. Prawie 
zawsze tak było, bo artylerzyści mieli trudności z rozlokowaniem dział w trudnym 
terenie, a atakujący, kiedy nadlatywali nad ten odcinek bronionego obszaru, 
wykorzystywali je jako osłonę przed radarami namierzającymi.
Jednak pomiędzy wzgórzami a celami, nad które zmierzali, rozpościerała się 
równina i delta Rzeki Czerwonej. Minh wiedział, że na wzgórzach biegnących na 
wschód w kierunku morza, obrona przeciwlotnicza była najsilniejsza. Stratedzy 
jankesów powinni się wykazać większą wyobraźnią. Po tym, jak stracili kilka F-105, 
zdrowy rozsądek nakazywałby dojść do wniosku, że trasy lotu trzeba koniecznie 
zmienić. Ale skoro ci głupcy uparli się przy swoich pomysłach, obrońcy nie mieli nic 
przeciwko temu.
- Smok Jeden Pięć i Smok Jeden Sześć - odezwał się w radiu głos kontrolera. 
Minhowi zabiło gwałtownie serce i natychmiast pogłośnił radiostację, żeby nie 
przeszkadzał mu hałas generatora.
- Smok Jeden Pięć, uruchomić silniki!
- Smok Jeden Sześć, uruchomić silniki!
Naprawdę każą nam lecieć, pomyślał podekscytowany Minh. Przecież inaczej nie 
kazaliby nam włączać silników. Uderzył w przycisk startowy, a kiedy silnik osiągnął 
dwadzieścia procent obrotów, przestawił dźwignię ciągu z pozycji zero na bieg jałowy i 
zerknął na wskaźnik: temperatura dyszy szybko rosła. Sprawdził pozostałe przyrządy: 
ożyła kontrolka ciśnienia oleju, podnosiło się ciśnienie hydrauliczne. Pośpiesznie 
wykonał poszczególne czynności procedury przedstartowej, machnięciem ręki nakazał 
odłączenie zewnętrznego źródła zasilania oraz usunięcie klocków blokujących koła. 
Zerknął na stanowisko Tracha, które znajdowało się po przeciwnej stronie drogi 
kołowania, i dostrzegł, że przewody generatora są nadal podłączone do kadłuba.
Trach był zabawny, ale powolny. Sięgnął do katapulty, usunął bolce 
zabezpieczające i natychmiast pokazał je podoficerowi, potem sprawdził pulpit 
zabezpieczenia uzbrojenia.
- Smok Jeden Pięć i Smok Jeden Sześć, tu kontrola. Kołujcie na pas zero siedem. 
Macie zgodę na natychmiastowy start. W powietrzu przełączcie się na Dowództwo 
Sektora Hanoi, na kanał B. Powtarzam, kanał B.
Zanim transmisja dobiegła końca, samolot Minha już się toczył. Kiedy dokołował 
do pasa startowego, wyprzedzał Tracha o ponad sto metrów. Skręcił o 90 stopni, żeby 
wjechać na pas, i nawet przy tym nie zwolnił. Jednocześnie rozpędzał silnik, tak że 
kiedy zajął pozycję, miał już sto procent mocy. W nagrodę, kiedy pchnął dźwignię ciągu 
i uruchomił dopalacz, myśliwiec zareagował natychmiast. Siła przyśpieszenia rzuciła go 
w tył, na oparcie fotela.
Podniósł nos samolotu i czując, że niemal w tej samej chwili koła oderwały się od 
betonu, przestawił dźwignię chowania podwozia. Utrzymywał dziesięciostopniowy kąt 
wznoszenia, aż prędkość wzrosła do 450 kilometrów na godzinę. Wtedy pozwolił 
zwrotnemu myśliwcowi wejść na kurs ku podstawie chmur. Nie wywoła Hanoi, zanim 
Trach nie będzie w powietrzu; dowództwo nie będzie im wtedy musiało powtarzać 
instrukcji.
Szybko wszedł na wysokość podstawy chmur. Opuścił nos samolotu tak, aby nie 
stracić widoczności ziemi, zanim nie otrzyma rozkazów od kontrolera. Teraz szybkość, 
z jaką leciał, lepiej dawała się odczuć, bo chmury stanowiły świetny punkt odniesienia. 
Kochał ten samolot! W czasie szkolenia latał tylko na dwóch innych typach 
odrzutowców, ale w porównaniu z tą wyścigówką, tamte były powolne niczym wodne 
bawoły. Położył myśliwiec na skrzydło i dostrzegł, że Trach w końcu wystartował. 
Odczekał dłuższą chwilę, aż Trach schowa podwozie i wciągnie klapy, i wywołał 
Hanoi:
- Kontrola Hanoi, tu Smok Jeden Pięć i Jeden Sześć. Jesteśmy w powietrzu, 
sześćset metrów na kursie pasa, idziemy w górę. Czekamy na rozkazy.
- Smok Jeden Pięć i Smok Jeden Sześć, tu kontrola. Widzimy was na radarach. 
Wejdźcie na pięćset metrów. Kurs trzy-pięć-zero stopni. Meldować wejście na kurs.
- Smok Jeden Pięć i Smok Jeden Sześć, wykonujemy - odpowiedział Minh, 
wpadając w fachowy żargon, którym posługiwali się zarówno kontrolerzy, jak i piloci. 
Wietnamczycy przejęli go od Sowietów i, prawdę mówiąc, ten napuszony sposób 
porozumiewania się doskonale się sprawdzał w powietrzu, ponieważ ich ojczysty 
tonalny język w przekazach radiowych łatwo ulegał zniekształceniu. Minh widział, że 
Trach idzie kursem na przechwycenie, który za chwilę pozwoli mu zająć prawidłową 
pozycję w szyku.
Nie jest złym pilotem, pomyślał, patrząc, jak przyjaciel wślizguje się na swoje 
miejsce skrzydłowego. I z pewnością nie brak mu odwagi. Ale to raczej nie wystarczy, 
gdy jakiś jankeski Phantom przyłapie go, kiedy będzie sam. Minh zdawał sobie sprawę, 
że Trach nie ogarnia trójwymiarowego świata pilotów myśliwców. Po prostu nie czuł 
samolotu i latał dość schematycznie. Pewnego razu walczyli ze sobą nad ośnieżonymi 
równinami Rosji i już po chwili symulowanego starcia wiedział, że może załatwić 
Tracha kilkoma ostrymi manewrami. Udawał jednak, że naprawdę walczy, i tak się 
wczuł w rolę, że w pewnej chwili przestraszył się, czy aby za bardzo nie przesadził.
Tamtej nocy, przy mocnym rosyjskim piwie, Trach wyznał mu z zażenowaniem, 
że do piętnastego roku życia nie jeździł nigdy żadnym pojazdem silnikowym. Wiedział, 
że Minh nie wykorzysta tej informacji przeciwko niemu, i nie musi się bać utraty twarzy 
przed radzieckimi instruktorami. Minh podejrzewał, że przyjaciel ma niewielkie pojęcie 
o tym, jak ciężko musiał pracować, żeby nie dać mu odczuć swojej wyższości. Mimo to, 
gdyby system działał prawidłowo, niebezpieczeństwo, że wróg przyłapie Tracha 
samego, było znikome, jako że pozostawali w ciągłym kontakcie radarowym.
- Sektor Hanoi, tu Smok Jeden Pięć i Smok Jeden Sześć. Wchodzę na pięć tysięcy 
metrów. Kurs trzy-pięć-zero stopni.
- Smok Jeden Pięć i Jeden Sześć - odezwał się nowy głos w radiu - podaję 
końcowy cel. Szesnaście nieprzyjacielskich samolotów, w eskadrach po cztery maszyny, 
zbliża się do was na jedenastej. Odległość sto kilometrów. Odstęp między eskadrami, 
około trzech minut. Podejdziecie równolegle z dwóch stron i zaatakujecie, odwrót na 
niskim pułapie, na północ. Zrozumieliście?
- Jeden Pięć, zrozumiał.
- Jeden Sześć, zrozumiał - zameldował Trach. Nie pozwolił Minhowi 
odpowiedzieć za nich obu, ponieważ od tej chwili nie byli już traktowani jako para, lecz 
dwa samodzielne samoloty bojowe, które otrzymywały odmienne rozkazy wydawane 
przez dwóch różnych kontrolerów.
- Smok Jeden Sześć, wejdź na kurs jeden-dziewięć-zero stopni i pozostań na 
pięciu tysiącach metrów.
Minh spojrzał na Tracha, który dał mu znak podniesionym kciukiem, i zaraz 
potem skręcił gwałtownie na południe, skąd kontrola naziemna naprowadzi go na 
pozycję do ataku z drugiej flanki amerykańskich formacji. Słyszał, jak prowadzący 
poleca przyjacielowi przejść na kanał C, aby uniknąć nakładania się transmisji 
radiowych. Lecąc w dalszym ciągu na północ, zajął się dostrajaniem radaru. Zwiększał 
moc urządzenia, aż obraz na monitorze stał się na tyle wyraźny, że mógł go odczytać. 
Jednak było ono potrzebne wyłącznie w trakcie ataku, a poza tym służyło jedynie jako 
rezerwa, na wypadek, gdyby zanikła łączność między kontrolerem a samolotem. 
Ponownie przestawił wybierak na pozycję czuwania. Wiedział, że promieniowanie 
wysyłane przez radar mogłoby zdradzić jego pozycję.
- Smok Jeden Pięć, tu sektor Hanoi. Skręć w lewo na nowy kurs trzy-jeden-pięć 
stopni. Zostań na pięciu tysiącach metrów.
Minh wykonał rozkaz i jednocześnie starał się opracować przebieg samego 
przechwycenia. Kierował się na północny zachód ku atakującym, ale lecąc tym kursem, 
znajdzie się około szesnastu, dwudziestu kilometrów przed nimi. We właściwym 
momencie kontroler każe mu zawrócić o 180 stopni i ustawi go na kursie równoległym 
do Amerykanów tak, aby ich lekko wyprzedzał, i dostatecznie daleko, żeby nie byli w 
stanie go dostrzec. Zarówno on jak i kontroler mieli nieomal całkowitą pewność, że 
wrogimi samolotami okażą się F-105. Były one wyposażone w system radarowy o 
bardzo niewielkiej skuteczności, jeżeli chodzi o obiekty w powietrzu. Efektywny zasięg 
wynosił zaledwie około szesnastu kilometrów, więc jeśli podejdzie do nich z boku i 
dobrze się ustawi, raczej nie ma obawy, że wcześnie go wykryją. Dzięki chmurom i 
mgle, niebezpieczeństwo, że Amerykanie dostrzegą atakującego, zagrozi mu dopiero 
wtedy, gdy znajdzie się kilka kilometrów od nich. Myśliwiec eskortujący, który zwykle 
towarzyszył samolotom przenoszącym bomby, widocznie nie był na stanowisku, inaczej 
kontroler by go o tym powiadomił.
Kiedy Trach i Minh zajmą już odpowiednie pozycje, dostaną rozkaz ustawienia 
się do ataku od tyłu. Dzięki temu będą mogli użyć działek albo rakiet termolokacyjnych. 
Minh wiedział, że kontroler zezwoli każdemu z myśliwców tylko na jeden atak, a potem 
wycofa ich w obawie przed odwetem jankesów. Taka procedura była rozsądna, ale 
upokarzająca. Nie mogli sobie pozwolić na bezpośrednie pojedynki z Amerykanami i 
ryzykować utratą samolotu lub wyszkolonego pilota. Na ile szkolenie, które przeszedł, 
przygotowało go do prawdziwej walki? Z pewnością tą taktyka była skuteczna, ale 
raczej nie pozwalała sprawdzić rzeczywistych umiejętności pilota myśliwskiego.
- Smok Jeden Pięć, tu sektor Hanoi. Natychmiast skręć w lewo, kurs jeden-trzy-
zero. Po zakończeniu manewru zobaczysz na piątej nieprzyjacielskie samoloty, 
odległość około dwudziestu kilometrów. Potwierdź rozkazy.
- Kontrola, tu Jeden Pięć, zrozumiałem. - To oznaczało początek gry. Serce Minha 
biło coraz szybciej. Proszę, modlił się, pozwól mi tylko chociaż raz do nich wystrzelić. 
Czuł, że prawy policzek drga mu nerwowo pod maską. Uniósł rękę i kilkakrotnie 
docisnął maskę, a potem przez dłuższą chwilę przypatrywał się dłoni. Nie drżała.
Skierował samolot na nowy kurs przechwycenia. Dokładnie w tej samej chwili, 
kiedy pomyślał, że kontroler zapewne pozwoli mu wybrać broń, znów odezwało się 
radio:
- Smok Jeden Pięć, tu sektor Hanoi. Atakujesz wyłącznie działkiem. Powtarzam. 
Atakujesz działkiem. Potwierdź.
- Hanoi, tu Jeden Pięć. Rozumiem. Tylko działka.
Rozczarowany, pstryknął przełącznikiem działka kalibru 23 mm.
Lepsze skutki odniosłoby odpalenie rakiet termolokacyjnych. Rozumiał jednak, 
dlaczego wydano taki rozkaz. Trach zajmował pozycję po drugiej stronie formacji 
napastników, czyli jego samolot również był narażony na trafienie rakietą wystrzeloną 
przez Minha.
W porządku. Ogień z działka był mniej skuteczny, ale nie chciał przecież 
rozwalić poczciwego Tracha. Zresztą działko w zupełności wystarczy, jeśli tylko uda 
mu się podejść wystarczająco blisko, zanim Amerykanie go zauważą. Gdyby dostrzegli 
go wcześniej, zrzucą bomby i zaatakują, a wtedy znajdzie się w niezgorszych opalach. 
Kiedy ogromne myśliwce bombardujące pozbyły się obciążenia, stawały się niezwykle 
groźnymi przeciwnikami. Wyregulował jasność celownika działek i odległościomierz, a 
potem skupił uwagę na tym, co działo się w powietrzu. Za chwilę powinni go 
ostatecznie naprowadzić na cel.
- Smok Jeden Pięć, natychmiast skręcaj w prawo na kurs dwa-dwa-zero stopni. 
Zejdź na 4.500 metrów. Zwiększ prędkość do prędkości bojowej. Cele masz na piątej, 
odległość osiemnaście kilometrów. Będą skręcali w lewo. Ustaw się na jeden-dwa-zero 
stopni do otwarcia ognia. Kiedy wyrównają po zakręcie, będziesz ich miał na 
dwunastej. Zanim cię wykryją, spróbuj podejść najbliżej, jak się da. Po zakończonym 
ataku natychmiast skręcasz w prawo na kurs trzy-cztery-zero stopni i schodzisz na 
dopalaczu na tysiąc metrów. Masz pozwolenie na otwarcie ognia!
- Kontrola, tu Jeden Pięć. Zrozumiałem rozkazy, mam zezwolenie na otwarcie 
ognia. - Poprzez mgłę i nieliczne chmury Minh starał się wypatrzyć nieprzyjacielskie 
samoloty. Oblizał wargi, czuł suchość w ustach. Przyłapał się na tym, że mamrocze na 
wpół zapomnianą katolicką modlitwę z dzieciństwa.
Nie mógł spudłować. Wiedział, że naprowadzono go na właściwy kurs i 
wysokość. Gdzie oni są, do cholery? Przez tę przeklętą mgłę widoczność ograniczała się 
zaledwie do kilku kilometrów. Może lecieli tuż obok i spokojnie zrzucali bomby, jakby 
go tutaj w ogóle nie było? Co powiedziałby na to kontroler? Co sobie o nim pomyślą 
przyjaciele? Wielki Pilocie Myśliwców! Boże!
Dokładne położenie wrogiej formacji wskazała eksplozja rakiety, która minęła 
cel, ale wstrząsnęła samolotami nieprzyjaciela. To na pewno jeden z pocisków Tracha. 
Jakim cudem nie trafił? Maszyny Amerykanów odcinały się teraz wyraźnie na tle 
niższych warstw chmur. Rakiety zwykle odpalało się parami, czyli druga musiała być 
niewypałem. Ruska technologia! Niech to szlag!
Miał przed sobą cztery F-105, lecące w luźnym szyku bojowym. Minh zbliżył się 
szybko, pod ich skrzydłami dostrzegł pękate kontury bomb. Wybuch w samym środku 
formacji nie skłonił pilotów do zrzutu bomb i odciążenia maszyn. Może nie zdawali 
sobie sprawy, że są atakowani, albo omyłkowo wzięli rakietę za jeden z pocisków 
ziemia-powietrze. Świetnie! Może większą uwagę będą zwracali na ziemię niż na 
wietnamski samolot.
Dowódca powiedział im, że zmuszenie atakujących do zrzucenia bomb przed 
celem jest niemal tak samo ważne jak zestrzelenie którejś z ich maszyn. Ani Minh, ani 
żaden z pozostałych pilotów nie wierzyli w tę bzdurę. Minh podejrzewał zresztą, że 
dotyczyło to również dowódcy, bo jakoś nikt nigdy nie dostał nagrody za nakłonienie 
jankesów do zrzutu bomb na pola ryżowe.
Minh odbił lekko w lewo i ustawił podświetlany celownik w dość dużej 
odległości od nosa ostatniego myśliwca z eskadry. Zdąży oddać tylko jedną długą serię, 
bo prędkość F-105 na pewno dochodziła już do 900 kilometrów na godzinę, a lecąc dalej 
tym kursem, szybko znikną mu z oczu. Cele robiły się coraz większe, a Minha zdumiały 
rozmiary tych samolotów. Jakież to ogromne bydlę! Wiedział, że F-105 jest dużą 
maszyną, ale ten potwór przypominał wielkością bombowiec.
Kiedy podszedł na odległość skutecznego ognia, F-105 wypełnił całą przestrzeń 
celownika. Minh delikatnie, niemal pieszczotliwie, oparł palec na spuście na drążku 
sterowym. Zacisnął go mocniej i zauważył, że amerykański pilot zwraca ku niemu 
twarz. Zanim zdążył zareagować, Minh ściągnął spust i patrzył, jak smugi pocisków 
mkną w stronę szturmowca. Serce biło mu jak oszalałe. Widział, jak prześlizgują się 
pomiędzy dwoma ostatnimi samolotami i uderzają na całej długości w maszynę, która 
zamykała szyk. Tam, gdzie trafiły, kabinę i kadłub rozerwało na strzępy. F-105 zachwiał 
się, nos myśliwca powędrował w górę, a skrzydło przechyliło się pionowo w kierunku 
ziemi.
Minh zlekceważył rozkazy kontrolera i skręcił za amerykańskim myśliwcem, 
próbując mimo mgły nie stracić go z oczu. Musiał wiedzieć, czy udało mu się go strącić. 
W tej chwili z pełną świadomością łamał wyraźny rozkaz Ho Szi Mina, który w takiej 
sytuacji nakazywał natychmiastową ucieczkę. Patrzył, jak uszkodzony samolot powoli 
obraca się na plecy i pikuje w dół, jakby drążkiem sterowym nie zawiadywała już dłoń 
żywego człowieka. Pilot się nie katapultował.
Nagle, jakby dopiero teraz piloci zorientowali się, że jeden z nich został 
zestrzelony, pozostałe samoloty wroga zrzuciły bomby i zawróciły w kierunku Minha. 
W podnieceniu wywołanym pierwszym zwycięstwem, niemal o nich zapomniał. Powoli 
zaczynał do niego docierać ostry głos kontrolera.
- Smok Jeden Pięć, tu Dowództwo Sektora Hanoi. Jeśli mnie słyszysz, zawróć 
natychmiast na kurs trzy-pięć-zero i zejdź na tysiąc metrów. Maksymalna prędkość. 
Rozumiesz?
- Kontrola, Smok Jeden Pięć. Rozumiem. Melduję, że jeden F-105 został 
zestrzelony, a pozostałe trzy zrzuciły bomby, i nie ma potrzeby obawiać się z ich strony 
ataku celów naziemnych. Najwyraźniej jednak chcą zapolować na mnie. Proszę o 
rozkazy.
- Jeden Pięć, tu kontrola. Dziękujemy za meldunek - nadeszła sarkastyczna 
odpowiedź. - Może gdybyś przestrzegał otrzymanych instrukcji ataku i wycofania się, 
nie znalazłbyś się w takiej sytuacji. Na przyszłość, jeżeli kontrola powie ci, że masz 
natychmiast zmienić kurs, wierzę, że potraktujesz to bardziej jako rozkaz niż 
propozycję. To może ocalić twoje życie i jeden z naszych samolotów.
- Wierzcie mi, naprawdę zrozumiałem - odparł z niepokojem Minh, patrząc przez 
ramię na trzy ścigające go maszyny wroga. Wiedział, że to najszybsze myśliwce na 
świecie, a w sytuacji, gdy miał je trzy przeciw sobie, lepsza zwrotność jego maszyny na 
niewiele mogła się przydać.
- Kontrola, jeśli macie jakieś sugestie, które mogłyby mi pomóc, będę wam 
bardzo zobowiązany. Te trzy F-105 są już całkiem blisko.
- O, Jeden Pięć? Czyżbyś może doszedł do wniosku, że kontrola jest mimo 
wszystko potrzebna?
- O, tak, kontrola. Całkowicie podzielam wasz punkt widzenia.
- W takim razie - triumfująco oświadczył kontroler - wejdź natychmiast na trzy-
zero-zero stopni i zejdź na pięćset metrów. Kurs powinien zaprowadzić cię w gęstą 
warstwę chmur, a wątpię, żeby jankesi cię tam ścigali. Prawdę mówiąc, zawrócili, i 
obraz radarowy wskazuje na to, że kierują się nad miejsce zestrzelenia.
Minh wykonał ostry skręt na północny zachód i zostawił dźwignię ciągu na 
dopalaczu, postanawiając nie brać za dobrą monetę słów kontrolera, że Amerykanie 
zrezygnowali z pościgu. Może nie mieli bomb, ale z pewnością byli groźni. Mieli 
przecież te swoje sześciolufowe działka. Pod wpływem przeciążenia krew odpłynęła 
mu z mózgu - przez jakiś czas nic nie widział. Zmniejszył nieco nacisk na drążek, i 
pozwolił, aby nos samolotu ześlizgnął się poniżej linii horyzontu. Obejrzał się i 
zobaczył, że amerykańskie szturmowce sprowadziły patrol myśliwców, który krążył 
nad ich strąconym towarzyszem. W miejscu, gdzie F-105 uderzył w ziemię, płonął 
jaskrawopomarańczowy żar.
Minh dokładnie wypełniał polecenia kontrolera i latał w kółko daleko na północ 
od miasta. Kontroler z nieukrywaną satysfakcją zawiadomił go, że pozostanie tam, aż 
skończy się trwający właśnie nalot na stalownie, które znajdowały się na południe od 
rzeki. Miał dość paliwa na przechwycenie kolejnego samolotu wroga, ale wiedział, że 
dzisiaj do tego nie dojdzie. Już kontroler się o to postara.
Zastanawiał się, czy zabił amerykańskiego pilota serią z działek. Niewykluczone, 
zważywszy, że osłona kabiny została rozbita na kawałki. Poziom adrenaliny w 
organizmie opadł i Minh poczuł się bardzo zmęczony. Spojrzał na zegarek. Dochodziła 
dziewiąta rano. Pomyślał, co czuje człowiek, kiedy, jak ten Amerykanin, odwraca się 
nagle i widzi lecące w jego stronę pociski. Czego doświadcza się w ostatnich sekundach 
życia, wiedząc, że za chwilę czeka nas nieuchronna śmierć?
W końcu kontroler zlitował się i podał mu kurs na lotnisko; najwidoczniej na dziś 
koniec z lataniem. Gdy znalazł się niedaleko od miasta, w osłonie kabiny powstało 
nagle gwiaździste pęknięcie: karabinowy pocisk przebił szkło. Minh gwałtownie 
szarpnął sterami samolotu i, aby uciec przed ostrzałem z ziemi, wykonał serię 
raptownych uników. Głupi, pieprzeni wieśniacy. Nie potrafią odróżnić swoich maszyn 
od samolotów jankesów. Kontroler, któremu grobowym głosem wyjaśnił co się stało, 
był najwyraźniej rozbawiony tym incydentem, ale podał mu nowy kurs na lotnisko.
Powietrze ze świstem wdzierało się przez niewielką dziurkę w osłonie kabiny. 
Minh wpatrywał się w nią i ponownie zastanawiał się, czy zanim serie pocisków kalibru 
23 mm rozwaliły kabinę, przez głowę jego ofiary zdążyła jeszcze przemknąć 
jakakolwiek jasna myśl. Prawdopodobnie nie, bo wcześniej zginął. Minh doszedł do 
wniosku, że woli o tym myśleć w ten właśnie sposób. Właściwa jego naturze 
porywczość ponownie dała o sobie znać, gdy krążył nad lotniskiem, czekając na zgodę 
na lądowanie. Zwyciężył! Niech no tylko opowie o tym Trachowi! Dziś wieczór postawi 
mu tyle piwa, ile zdoła wypić.
Kapitan James Evelyn Broussard
Wszystko szło dobrze. Wszystkie samoloty wystartowały i żaden nie zameldował 
chęci powrotu na ziemię. Dwanaście szturmowców, osiem maszyn zwalczających 
obronę przeciwlotniczą i osiem myśliwców MiGCAP spokojnie i bez opóźnienia 
zatankowało paliwo w korytarzu powietrznym Zielonej Kotwicy. Jim Broussard był 
rześki i pełen wigoru, jakby miał za sobą co najmniej dwanaście godzin snu, a nie 
ledwie cztery, które i tak z trudem udało mu się wykroić. Zespół uderzeniowy 
punktualnie wszedł na przewidziany kurs. Stratedzy, którzy zaplanowali ten nalot 
byliby z siebie dumni. Niewykluczone, iż doskonale wiedzieli, że całą tę sielankę szybko 
szlag trafi.
Formacja przeleciała nad wąskim pasem lądu w południowej części Wietnamu 
Północnego, i wyszła nad Zatokę Tonkińską. Tutaj ostro skręciła na północ; leciała nadal 
z dala od wybrzeża i poza zasięgiem rozlokowanych tam dział obrony przeciwlotniczej. 
W słuchawkach Jim słyszał świergot radaru przeszukującego Fan-song, ale jego obsługa 
w żaden sposób nie mogła przewidzieć, w którym miejscu szturmowce wlecą nad ląd. 
Chcąc nie chcąc, musieli postawić na nogi całą obronę powietrzną. Celem były składy 
materiałów pędnych i smarów położone na południe od Ninh, w Trzecim Obszarze. W 
Sajgonie, logistycy w tych swoich mundurach khaki musieli uznać, że jest to z ich strony 
nader odważne posunięcie, jako że Trzeci Obszar bombardowały dotychczas wyłącznie 
samoloty Marynarki z Yankee Station* na Morzu Południowochińskim. To, że miały go 
zaatakować maszyny Sił Powietrznych, było widomym znakiem zgodnej współpracy 
obu tych formacji albo wręcz boskiej Opatrzności. Piloci uważali to za horrendalną 
bzdurę, ponieważ zdążyli się już rozeznać w różnych obszarach Wietnamu Północnego 
i dzielili je na te łatwiejsze oraz całkiem paskudne, a tak się dziwnie składało, że podział 
ten przebiegał dokładnie wedle stref działań sił rozlokowanych na morzu i tych, których 
bazy znajdowały się na stałym lądzie.
Dla Broussarda była to już szósta misja w Wietnamie Północnym. Zaczynał 
nabierać do siebie coraz większego zaufania. Uznał, że jednak potrafi kontrolować to, co 
się wokół niego dzieje. Inna sprawa, że jak do tej pory, nad Hanoi był tylko ten jeden 
jedyny raz.
- Dzwonek, tu prowadzący - odezwał się głos dowodzącego akcją, który 
jednocześnie prowadził pierwszą eskadrę. - Przechodzimy na częstotliwość bojową.
Piloci sprawnie i wyraźnie potwierdzili przyjęcie rozkazu - trwało to ledwie kilka 
sekund. Jim nie spuszczał wzroku z samolotów zwalczających obronę przeciwlotniczą. 
Pierwsza eskadra ruszyła z impetem w kierunku brzegu. Pozostałe formacje atakowały 
cel w dwuminutowych odstępach. Eskadra Cadillac, wraz z resztą sił uderzeniowych, 
mknęła dalej na północ.
Obowiązująca w czasie lotu bojowego dyscyplina radiowa wyparowała w 
mgnieniu oka, gdy pierwsze eskadry dotarły nad cel. Jim słyszał głosy pilotów, którzy 
ustawiali się w najdogodniejszej pozycji do zaatakowania miejsc, skąd prowadzony był 
najsilniejszy ogień z dział przeciwlotniczych. Nagle, bez najmniejszego uprzedzenia, 
Osioł skręcił ostro na zachód, kierując się w stronę pola bitwy. Jim ze wszystkich sił 
starał się trzymać przy jego skrzydle. Spojrzał przed siebie i na tle jaskrawej zieleni 
krajobrazu dostrzegł wąski biały pasek plaży. Osioł pociągnął ich w dół, kadłuby 
samolotów muskały fale i żeby ominąć małe kutry, które znalazły się na ich drodze, 
musieli poderwać maszyny. Prawdopodobnie rybacy, pomyślał Jim. Przecież ludzie nie 
mogą przestać jeść tylko dlatego, że toczy się wojna.
W głębi lądu widział już coraz większą ilość niewielkich brudnoszarych 
obłoczków, które pojawiały się tam za sprawą naprowadzanych radarem działek 
broniących zbiorników z paliwem. Na swojej częstotliwości słyszał coraz więcej 
podekscytowanych głosów, bo pierwsza atakująca eskadra właśnie dotarła nad cel.
- Odpalają rakiety! - Czyjś krzyk przebił się przez gwar prowadzonych rozmów. - 
Eskadra Jabłko, tu prowadzący. Chyba idą na nas! Zrzucać bomby i wycofać się.
Z punktu widzenia Wietnamczyków, podstawową zaletą pocisków ziemia-
powietrze było to, że zmuszały atakujące amerykańskie samoloty do przedwczesnego 
zrzutu bomb lub szybkiego odwrotu, a to z kolei wymagało zejścia na niższy pułap, w 
bezpośredni zasięg dział przeciwlotniczych. W takim przypadku, ciężki myśliwiec był 
w trudnym położeniu, nagle bowiem wytracał wysokość, być może także prędkość, a 
pilot mógł wtedy stracić głowę. Wietnamczycy regularnie przenosili stanowiska rakiet 
ziemia-powietrze w coraz to nowe miejsca i trudno było dociec, czy któreś z nich jest 
rzeczywiście aktywne; jeżeli okazywało się, że tak, zwykle było już o wiele za późno, by 
miało to jakiekolwiek znaczenie.
- Eskadra Cadillac, do roboty. - Z głową zwróconą w stronę celu, Osioł odprawiał 
swą zwykłą, poprzedzającą atak liturgię, a Jim cały czas wisiał mu na skrzydle. 
Przeciążenie ściągało mu z twarzy maskę. W pośpiechu przerzucił dziewięć 
przełączników odbezpieczających uzbrojenie Thuda, sprawdził je jeszcze raz, a potem, 
ponieważ Osioł przyśpieszył i wchodził na pułap ataku, skupił się na utrzymaniu 
pozycji. Aby ukryć, że nadlatują, wychodzące nad cel maszyny wystrzeliły paski folii 
aluminiowej zakłócające pracę radarów przeciwnika. W przypadku eskadry Cadillac nie 
miało to jednak większego znaczenia, bo jakakolwiek nadzieja na zaskoczenie prysła z 
chwilą, gdy pierwszy myśliwiec pojawił się nad składami paliwa.
- Jabłko Dwa zestrzelony! - wrzasnął czyjś głos w słuchawkach.
Pociski ziemia-powietrze wycelowano w eskadrę Jabłko. Może zamiast uciekać 
rakiecie, Dwójka próbowała kurczowo trzymać się prowadzącego. A może po prostu 
nie zauważyła nadlatującej śmierci. Może. Cholera! Mogło być tysiące przyczyn. Osioł 
pociągnął eskadrę w dół, tak nisko, że maszyny wznosiły wokół siebie kurtyny 
wodnego pyłu. Kiedy pędzili przed siebie z prędkością 900 kilometrów na godzinę, 
wciąż przyśpieszając, Jim czuł, jak jeżą mu się włoski na karku.
Niespodziewanie piskliwy jazgot radarów artylerii i rakiet ziemia-powietrze 
uderzył w niego jak fala i na dobrą chwilę pozbawił możliwości racjonalnego myślenia. 
Dokładnie naprzeciw siebie zobaczył chmurę stworzoną przez człowieka - pozostałość 
po wybuchach pocisków artylerii - która niemal całkowicie przysłoniła mu cel. 
Nieznacznie zwiększyli wysokość, bo o mało co nie uderzyli w rybacki kuter. Plaża 
dosłownie rosła w oczach.
- Rakiety w powietrzu! - Boże! - pomyślał Jim. Czy one nigdy się im nie skończą? 
Byli już tak blisko, że widzieli poszczególne serie pocisków smugowych, które zbiegały 
się w górze; zdawało się, że wylatują dosłownie zewsząd. W powietrzu pojawiały się 
również potężne wybuchy z dział znacznie cięższego kalibru.
- Dowódca Brzoskwiń zestrzelony! Dowódca Brzoskwiń zestrzelony!
- Tu Brzoskwinia Trzy. Gdzie spadł?
- Tu Brzoskwinia Dwa. Nie katapultował się. Nie wyskoczył. Po prostu 
eksplodował!
- OK, Brzoskwinia Dwa, tu Brzoskwinia Trzy. Uspokój się. Mamy cię w zasięgu 
wzroku. Jesteś pod nami, na naszej siódmej. Dołącz do nas, jak tylko wyjdziemy nad 
wodę.
Jezu, wygląda na to, że zaczyna nas to słono kosztować. Nagle pod maszynami 
pojawiła się ziemia. Osioł poderwał eskadrę w ostrą świecę, żeby jak najszybciej nabrać 
wysokości. Doszli do 4.000 metrów, a wtedy siła ujemnego ciążenia zaczęła odrywać ich 
od foteli i Jim o mało co nie wyrzucił z siebie tej niewielkiej ilości pokarmu, jaką miał w 
żołądku. Kiedy zawrócili w kierunku celu, który częściowo przysłoniły teraz falujące 
czarne chmury dymu pozostałe po wcześniejszych atakach, czas zwolnił swój bieg, a 
sekundy wlokły się niczym minuty.
- Start rakiety! - nadeszło kolejne ostrzeżenie. Sygnały radarowe były wręcz 
ogłuszające, a Brzoskwinia Trzy wciąż usiłowała pozbierać nad morzem pozostałości 
swojej eskadry. W kakofonię dźwięków w słuchawkach Jima włączył się sygnalizator 
ratunkowy. Eskadra Łasic atakowała stanowisko rakiet, a samoloty zwalczające artylerię 
należące do innego skrzydła podawały sobie nawzajem namiary na kolejne baterie dział 
obrony przeciwlotniczej. W tle piloci F-4 z patrolu MiGCAP dyskutowali o czymś 
zawzięcie, a powietrzne stanowisko dowodzenia Hillsboro informowało wciąż, choć z 
kilkuminutowym opóźnieniem, że wystrzelono kolejną rakietę. W eterze zapanował 
prawdziwy chaos.
Jim, cały rozdygotany, gorączkowo rozglądał się na wszystkie strony, 
bezskutecznie próbując zlokalizować ostatnią wystrzeloną rakietę. Gdzieś tam odezwało 
się żałobne zawodzenie sygnalizatora - czy pochodziło z jednego z samolotów 
trafionych wcześniej, czy pech dotknął kolejnego pilota?
Osioł przedzierał się prosto nad cel, który teraz w całości przysłaniał dym. 
Położył maszynę na plecy i zanurkował pionowo w dół przez czarną chmurę. Jim nie 
odszukał rakiety, ale podążył śladami majora w nadziei, że uwagę rakiet ściągnie na 
siebie jakaś inna eskadra.
Zbiorniki materiałów pędnych i smarów, umieszczone na obu końcach instalacji, 
już płonęły, więc eskadra Cadillac zaatakowała centrum obiektu. Jim wybrał sobie za cel 
jedną z dużych metalowych cystern i próbował zapomnieć o szalejącym wokół piekle. 
Trudno się było skoncentrować, ze względu na bliskie wybuchy pocisków 
przeciwlotniczych. Skontrował sterem kierunku i lotkami w prawo, aby naprowadzić 
celownik dokładnie na zbiornik. W tej samej chwili pojawiła się kolejna chmura 
wybuchu, która szarpnęła samolotem, i ziemia momentalnie zniknęła mu z oczu. Boże, 
już jestem martwy! - pomyślał bliski paniki, ale właśnie wtedy wynurzył się z chmury, i 
znów ujrzał zbiornik. Dwa tysiące pięćset, dwa tysiące! Bomby i do góry. Dopalacz! 
Osioł szedł już ostrą świecą w górę, i skręcał w lewo. Jim zmagał się z przeciążeniem, od 
którego pociemniało mu w oczach. Maszyną targnęło kolejne bliskie pudło. A może 
raczej bliskie trafienie, pomyślał w oszołomieniu.
Odbił w prawo i z całej siły pchał nadal dźwignię ciągu, choć doskonale wiedział, 
że leci na maksymalnej mocy dopalacza, a silnik dał już z siebie wszystko.
- Prowadzący Cadillac, tu Cadillac Cztery. Dostałem!
Boże! - jęknął w myślach Jim. To Bobby Packard, skrzydłowy Pritcharda.
- OK, Czwórka. Tu prowadzący Cadillac. Czy jesteś w stanie lecieć dalej? - Głos 
Osła musiał przedzierać się przez chaos rozmów, które nieco przycichły, gdy okazało 
się, że następny pilot popadł w tarapaty, ale mimo to gwar był nadal irytujący.
- Tak, ale mam kłopoty ze sterami. Nie reagują.
- Bobby, zdołasz dotrzeć do wody?
- Nie. Spojlery* i lotki nie działają, a stery wysokości rzucają mną w górę i w dół. 
Staram się wyrównać orczykiem i trymerem*, ale kopią jak jasna cholera. Myślę, że 
mogę lecieć tylko do przodu.
- Oprócz tego tracisz paliwo, Bobby - wtrącił się Pritchard, który zawrócił po 
rozpaczliwym komunikacie skrzydłowego. - Kierujemy się prawie dokładnie na zachód 
od celu.
- Chyba się katapultuję - stwierdził Packard. Głos zaczynał mu lekko drżeć.
- Nie śpiesz się z wysiadaniem w taki upał - odezwał się uspokajającym tonem 
Osioł. - Nadal lecisz, a my zaraz do ciebie dołączymy, więc nie rób niczego pochopnie. 
Cadillac Trzy, gdzie jesteś?
- Około piętnastu kilometrów na północ od dymu - odparł Pritchard. - Jestem na 
trzech tysiącach metrów i nadal schodzę.
- OK, lecimy za tobą.
Osioł położył swoją parę w ciasny, skręcający wnętrzności zakręt na zachód, 
starając się trzymać na południe od zaatakowanych składów. Mimo to artyleria 
próbowała ich zestrzelić. Pociski rozrywały się niebezpiecznie blisko pułapu, na którym 
lecieli. Kiedy pomarańczowe kule wybuchów z dział kalibru 37 mm i 57 mm wykwitły z 
obu stron samolotu, Broussard mimowolnie zacisnął zwieracze. Przez głowę 
przemknęła mu ponura myśl, że nie należy też zapominać o Starym Nguyenie, czyli 
pierwszym lepszym wieśniaku, który wali w górę na ślepo ze swojego karabinu w 
nadziei, że ktoś nadzieje się na jego kulkę, a on dostanie za to order zasługi, czy co tam 
Wujek Ho z takiej okazji dla niego wymyślił. Mimo krępujących go pasów, Jim skulił się 
w absurdalnym odruchu, by stać się jak najmniejszym celem.
Samolot Packarda nie trudno było dostrzec. Zostawiał za sobą pióropusz paliwa, 
które tryskało z przedziurawionego zbiornika lub przerwanego przewodu i ostro 
odcinało się od zielonego tła dżungli. Jeśli to nie przyciągnęłoby czyjegoś wzroku, z 
pewnością uczyniłyby to niezwykłe manewry, jakie wykonywała maszyna. Nos 
trafionego Thuda podrywał się nagle i samolot zyskiwał kilkaset metrów, by równie 
gwałtownie doprowadzić do przeciągnięcia, po czym opadał poniżej poprzedniego 
pułapu. Znów się rozpędzał i cały cykl się powtarzał, ale maszyna schodziła coraz to 
niżej nad groźnie wyglądającą dżunglę. Pritchard starał się lecieć obok swojego 
skrzydłowego, ale w pewnej chwili doszedł do wniosku, że to kiepski pomysł; odsunął 
się i utrzymywał stałą odległość około pięćdziesięciu metrów od uszkodzonego 
myśliwca.
Z włączonym dopalaczem, Osioł prowadził pierwszą parę Cadillaków wprost na 
nich, dopóki nie zbliżyli się na odległość dwóch kilometrów. Wtedy zmniejszył moc i 
wydał jedną krótką komendę: - Hamulce! - Broussard nie był na to przygotowany i omal 
nie wyprzedził dowódcy. Wszystko rozegrało się tak szybko, że ledwie zdążył uderzyć 
w przełącznik, który wysuwał zamontowane w tyle kadłuba przy rurze wydechowej 
metrowej długości metalowe płaty w kształcie liścia koniczyny. Hamulce 
aerodynamiczne umożliwiały pilotowi szybkie wytracenie prędkości.
Druga para bardzo powoli, ale konsekwentnie parła naprzód. Packard próbował 
utrzymać maszynę w powietrzu, manewrując głównie ciągiem i przyciskiem 
automatycznego wyważania na drążku.
- Bobby, jak tam u ciebie z ciśnieniem hydrauliki?
- W ogóle go nie ma - odpowiedział Cadillac Cztery, który akurat znalazł się w 
apogeum kolejnego podskoku.
- Czyli wysiadł obwód główny i zapasowy też?
- Tak jest, ciśnienie użytkowe również.
No to koniec, pomyślał Jim. Nic już nie będzie działać. W samolocie 
zamontowano trzy systemy hydrauliczne o częściowo zawyżonych parametrach, ale ich 
instalacje biegły tuż obok siebie, tak że jeden odłamek mógł zniszczyć wszystkie. 
Cholera, Packard nie mógłby nawet włączyć dopalacza. Zresztą na niewiele by mu się 
przydał, bo ten wielki pióropusz z rozpylonego w powietrzu paliwa mówił wyraźnie, że 
wkrótce wszystkie urządzenia przestaną funkcjonować na dobre. Dzięki Bogu, 
mechanizm fotela wyrzucanego działał niezależnie od innych.
- Bobby, możesz przejść na grupę? - spytał Osioł. Musiał odseparować Boba od 
radiowego hałasu, jaki wciąż czyniła w tle reszta formacji uderzeniowej. „Grupa” 
oznaczała częstotliwość używaną wyłącznie przez eskadrę Cadillac.
- Zrozumiałem. Spróbuję.
- OK. Eskadra Cadillac, przechodzimy na instruktażową. - Po przestrojeniu 
radiostacji, zgodnie z procedurą, zameldowali się po kolei, jakby ta misja absolutnie 
niczym nie różniła się od pozostałych.
Jim patrzył na uszkodzony samolot i nagle dotarło do niego, że ogień artyleryjski 
z ziemi został daleko w tyle. Był do tego stopnia skupiony na Packardzie, że niosące 
śmierć wybuchy stały się dla niego równie nierzeczywiste i błahe jak sen, który nie miał 
żadnego wpływu na rozgrywającą się na jego oczach tragedię. Było jasne, że 
uszkodzony F-105 nie dotrze bezpiecznie do granicy Tajlandii. Ani nawet Laosu. 
Maszyną huśtało coraz mocniej, a w zbiornikach została już tylko resztka cennego 
paliwa. W każdym razie Cadillac Cztery wkrótce będzie musiał skakać. Nie sposób też 
było ignorować faktu, że rozpylone w powietrzu paliwo w każdej chwili mogło ulec 
zapłonowi i zmienić maszynę w pochodnię. Identyczny scenariusz wydarzeń musiał 
przewidywać Packard.
- Osioł, skaczę. Prawie nie mam już nad nią kontroli, a odczyt paliwa pokazuje 
zero. - Głos Boba był napięty jak struna. Wie, co go czeka, pomyślał Jim. Nawet gdyby 
dociągnął do tankowca, to mając takie problemy ze sterowaniem samolotem, nie 
mógłby pobrać paliwa. Zresztą pilot cysterny najprawdopodobniej by na to nie 
pozwolił. A bez dodatkowego paliwa nie dotarłby do bezpiecznego miejsca, w którym 
katapultowanie się nie wchodziło w grę.
- Bobby, posłuchaj, nie śpiesz się tak. Nie palisz się i wciąż masz niezłą wysokość. 
Zanim zrobisz coś nieodwołalnego, zobaczmy, czy uda się nam podlecieć bliżej granicy, 
a przynajmniej oddalić się stąd. Zmieniam częstotliwość, żeby wywołać Koronę, żeby 
wysłali SAR. Nie rób nic, dopóki się nie odezwę, OK?
- OK, ale pośpiesz się - odpowiedział Bob.
Jim podejrzewał, że Osioł celowo nie kazał jemu lub Pritchardowi wywołać 
powietrznego punktu dowodzenia. Zrobił to sam, bo chciał, żeby przez kilka minut Bob 
nie mógł z nim nawiązać kontaktu. Major wystarczająco dobrze znał swoich ludzi, by 
wiedzieć, że Bob nie katapultuje się bez powiadomienia go o tym, chyba że naprawdę 
nie będzie miał innej możliwości. Dowódca robił co mógł, aby opóźnić katapultowanie 
do czasu, aż znajdą się na takim obszarze, gdzie akcja ratunkowa będzie mieć większe 
szanse powodzenia. Gęsto zaludnione równiny wybrzeża niezbyt się do tego nadawały.
Jim widział już w dali mgliste kontury gór Annam. Obejrzał się na Osła w samą 
porę, by dostrzec, jak kiwa ręką w stronę drugiej pary, a potem schyla się, aby przejść na 
częstotliwość Korony. Jim zbliżył się do walczącego o życie samolotu. Pritchard zajął 
pozycję na prawym skrzydle Boba, Broussard w tym samym czasie wyszedł powoli na 
lewe, ale zostawił sobie wystarczająco dużo wolnej przestrzeni, aby w razie potrzeby 
uciec przed miotającym się na wszystkie strony myśliwcem. Z bliska okazało się, że 
uszkodzenia i praca sterów są znacznie gorsze, niż przypuszczał. Kadłub był cały 
podziurawiony, tak samo jak nasada skrzydła. Bob jednak musiał mieć minimalną 
kontrolę nad sterami, bo udawało mu się utrzymywać samolot na mniej więcej 
prawidłowym kursie na zachód.
- Chyba będzie lepiej, jak trochę się odsuniemy - nadał Pritchard.
Ma rację, pomyślał Jim. Jeżeli wybuchnie paliwo, ogień może dosięgnąć 
wszystkie trzy samoloty. Ciekawe, jak poczuł się Packard, kiedy to usłyszał. Pritchard 
mógł sobie być kawałem zimnego skurwysyna, ale mimo to Jim usłuchał jego rady i 
odsunął się na odległość, którą uznał za wystarczającą, by nie dosięgła go ewentualna 
eksplozja.
- Cadillac Cztery, tu prowadzący. Już jestem z tobą. Bobby, możesz przejść na 
kanał ratunkowy?
- Pewnie że mogę - odparł Bob. W jego głosie czuć było wysiłek, jaki wkładał w 
utrzymanie ciężkiego myśliwca w powietrzu.
Broussard zerknął na wysokościomierz. Eskadra zeszła na 2.000 metrów. W 
żadnym razie nie uda się im przeskoczyć widniejącego przed nimi łańcucha gór.
- OK, Cadillac Cztery - odezwał się Osioł na kanale ratunkowym. Częstotliwość 
ta była monitorowana przez wszystkie samoloty i zespoły poszukiwawcze. - 
Dolatujemy do torów kolejowych, a kiedy je miniemy, wejdziemy nad rzadziej 
zaludnione tereny.
Myśli szybciej ode mnie, pomyślał Jim. Zapomniałem o torach. Wzdłuż linii 
kolejowej są ludzie i działa. Szybko wyciągnął spod uda mapę i rozłożył ją, aby 
odszukać właściwą część Północnego Wietnamu. Linia kolejowa była główną magistralą 
pomiędzy Hanoi na północy a Strefą Zdemilitaryzowaną na południu. Rzecz jasna 
będzie tam mrowie ludzi. Jeśli Bobby miał mieć jakąkolwiek szansę na ratunek, będą 
musieli się od niej oddalić.
- Sandy już wystartowały i zapieprzają w naszą stronę, więc chciałbym, żebyś się 
upewnił, że jesteś naprawdę mocno przypięty. Ściągnij pasy spadochronu tak, żeby cię 
zabolało. OK?
- Zrozumiałem.
- Bobby, naprawdę świetnie ci idzie. Jeśli będziesz mógł, jak już wszystko 
spakujesz, upewnij się, że włożyłeś butelki z wodą do kieszeni kombinezonu i zapnij je. 
Odłącz się od wszystkiego z wyjątkiem radia. OK, właśnie wchodzimy nad magistralę. 
Zanim wyskoczysz, musimy być pewni, że jesteśmy od niej naprawdę daleko.
Bob nie odpowiedział. Artyleria rozpoczęła ostrzał eskadry z kilku baterii 
rozstawionych wzdłuż torów. Niektóre pociski wybuchały bardzo blisko, Cadillac 
Cztery tak podskakiwał, że przynajmniej temu samolotowi nie groziło większe 
niebezpieczeństwo ze strony celujących w eskadrę artylerzystów. Potrzeba by 
niezwykłego celowniczego, by nadążyć za jego ruchami. Wietnamczycy pewnie uznali, 
że Bob ćwiczy jakąś nową jankeską technikę uników, pomyślał Jim, wpatrując się w 
wybuchające pociski. Wciąż miał wrażenie, że cała ta sytuacja rozgrywa się gdzieś obok 
i nie dotyczy go osobiście.
Potem artyleria umilkła i zostawili za sobą zaludnione rolnicze tereny wzdłuż 
torów kolejowych. Wlecieli nad ciemnozielone wzgórza położone u stóp łańcucha 
górskiego, którym przebiegała granica pomiędzy Wietnamem Północnym a Laosem. Jim 
uznał, że odwalili kawał dobrej roboty, choć właściwie to dzięki Sheehanowi i Bobowi 
udało im się dotrzeć tak daleko od celu bombardowania.
- Bobby, jesteś gotów? - zapytał spokojnie Osioł.
- Już bardziej chyba nie będę. - Głos Packarda był nadal napięty, ale teraz lepiej 
nad nim panował, gdyż wiedział już, co go czeka. - A tak przy okazji, paliwa nie 
wystarczy dłużej niż na minutę, może mniej. Nie mam pojęcia, na czym to bydlę jeszcze 
leci.
- W porządku, stary. Jak tylko będziesz gotów. Będziemy cię chronić, dopóki 
Sandy tu nie dotrą. Potem włącz radio ratunkowe i złóż meldunek o sytuacji. I od razu 
wyłącz sygnalizator przy spadochronie. My będziemy wiedzieli, gdzie jesteś, a reszty 
świata nie trzeba o tym zawiadamiać. Kiedy przywiozą do Tajlandii ten twój żałosny 
tyłek, będziesz miał u nas zimne piwo. Powodzenia, chłopcze!
- Dzięki. Cześć, chłopaki. Wyskakuję!
Kiedy samolot wzniósł się kolejny, ale tym razem już ostatni raz, Jim dostrzegł, 
że wysoko nad nim pojawił się płomień wybuchu ładunku fotela wyrzucanego. To było 
dobre katapultowanie; radiostacja ratunkowa natychmiast zaczęła łkać. Bob musiał być 
na to przygotowany, bo umilkła zaledwie po kilku sekundach. Teraz, kiedy kciuk pilota 
nie przytrzymywał trymera, uszkodzony F-105 nie wyszedł z ostatniego przeciągnięcia. 
Maszyna zwaliła się w dół i tuż przed zderzeniem z ziemią przechyliła się na skrzydło.
Krążyli jeden za drugim na tyle blisko dyndającej, zawieszonej pod 
spadochronem postaci, na ile w tej sytuacji można się było odważyć. Przeżyli chwile 
grozy, bo człowiek pod spadochronem nie odpowiadał, tylko wisiał bez ruchu w 
uprzęży. Potem, jakby otrząsając się z oszołomienia wywołanego katapultowaniem, Bob 
pomachał dłonią w stronę krążących wokół niego maszyn.
Jim widział, że Bob wylądował jak worek kartofli, leżał tak dłuższą chwilę, jakby 
coś musiał przemyśleć, potem podniósł się, żeby zwinąć czaszę spadochronu i pobiegł 
w stronę dżungli. Nie spodziewał się, że głos Bobby’ego tak szybko odezwie się na 
częstotliwości ratunkowej. Brzmiał bardzo chropawo, jakby trzymał niewielki nadajnik 
zbyt blisko ust. Oddech miał płytki i nierówny.
- Prowadzący Cadillac, tu Czwórka. - Chociaż na ziemi, Bobby nadal uważał się 
za członka eskadry i używał swojego kodu wywoławczego. - Jestem cały i chowam się 
w jakiś krzakach na linii drzew, na północ od polany, na której wylądowałem. Jak mnie 
słyszycie?
- Słyszymy cię idealnie, Cadillac Cztery. - Osioł natychmiast dał odczuć Bobowi, 
że nie przestał być pełnoprawnym członkiem eskadry. - Wysyłam Dwójkę i Trójkę do 
Zielonej Kotwicy, żeby szybko zatankowali, ale ja tu zostanę dopóki nie wrócą. Siedź 
tam, dzieciaku, i zawiadom mnie, gdyby na dole cokolwiek się zmieniło. Cadillac Trzy, 
zabierz ze sobą Dwójkę i zasuwajcie do cysterny. Wracajcie najszybciej, jak się da, bo nie 
mam za dużo paliwa. Pokręcę się tutaj, żeby dobry stary Bobby nie umarł z nudów. 
Mam nawet w zanadrzu parę kawałów, których jeszcze nie słyszał, więc będę miał w 
nim wdzięczną publiczność.
- Zrozumiałem, prowadzący. Lecimy, Dwójka. Przejdź na częstotliwość 
tankowców.
Jim lekko popchnął dźwignię ciągu i przeszedł na częstotliwość używaną w 
kontaktach z cysterną. Ustawił się na lewym skrzydle Pritcharda i przysłuchiwał się, jak 
Andy wywołuje tankowiec.
- Zielony Dwa Zero, tu Cadillac Trzy. Stan zagrożenia.
Odpowiedź nadeszła natychmiast:
- Cadillac Trzy, tu Zielony Dwa Zero. Możemy być w czymś pomocni?
- Zrozumiałem, Dwa Zero. Dwa Thudy nad Wietnamem, lecące w stronę strefy 
tankowania. Jesteśmy jakieś piętnaście minut od was. Mamy na dole faceta po 
katapultowaniu. Kryje go dowódca. Musimy szybko zatankować i jak najszybciej 
wrócić, żeby mógł stamtąd odlecieć. Inaczej na dole będzie już dwójka naszych. Możecie 
pomóc?
- Pewnie! Odlicz do pięciu dla radionamiernika.
Broussard słyszał, jak Pritchard liczy powoli do pięciu.
Skończył i zaczął od nowa.
- Cadillac Trzy, tu Zielony Dwa Zero. Skręć dwadzieścia pięć stopni w prawo. 
Właśnie lecimy w waszym kierunku.
- Dzięki, Zielony Dwa Zero. Naprawdę doceniamy to, co robicie.
Jim nie od razu w pełni uświadomił sobie wagę i znaczenie komunikatu 
nadanego przez latającą cysternę. KC-135 opuszczał wyznaczony obszar nad bezpieczną 
Tajlandią. Odrzutowiec o rozmiarach i osiągach samolotu pasażerskiego przemierzał 
teraz wrogie obszary Laosu, aby zaoszczędzić im paru cennych minut lotu. Jim nigdy 
nie przepadał za SAC, Dowództwem Lotnictwa Strategicznego - macierzystą jednostką 
tankowca. Członkowie załóg bombowców strategicznych i latających cystern wyglądali 
zawsze na nadętych facetów w średnim wieku, do których bardziej pasowałoby 
przystrzyganie trawnika, niż wykonywanie zadań, o jakich marzyła większość 
młodszych pilotów. Ci faceci wypięli się jednak na to wszystko i jawnie naruszyli 
obowiązujący w SAC rozkaz, który głosił, że nawet w sytuacjach awaryjnych 
nieuzbrojony samolot nie może wlecieć nad wrogie terytorium. Tankowiec osiągał o 
połowę mniejszą prędkość niż Thud, ale i tak mogli teraz dotrzeć na miejsce spotkania w 
niemal dwukrotnie krótszym czasie.
Po kilku długich minutach usłyszeli głos pilota cysterny:
- Cadillac, jeśli ze standardową prędkością zaczniecie skręcać w lewo, po 
wyrównaniu powinniście wyjść blisko pozycji obserwacyjnej.
Ani Broussard, ani Pritchard nie widzieli tankowca, dopóki nie znaleźli się w 
połowie skrętu. Zza cienkiej warstwy chmur wyłonił się lśniący w promieniach słońca 
kadłub KC-135. Druga para eskadry Cadillac szybko zajęła pozycję do tankowania: 
najpierw Pritchard, potem Broussard. Nie było czasu bawić się w subtelności, kto z nich 
ma mniej paliwa. Jim był zdziwiony, że kiedy Pritchard podłączył się do przewodu, 
wielki tankowiec nie zawrócił w kierunku wyznaczonego dla niego obszaru, lecz 
skierował się prosto na Wietnam Północny, tam gdzie zostawili strąconego kolegę i 
Osła.
- Czy ten kurs wam odpowiada? - zapytał pilot cysterny.
- Dziesięć stopni na lewo byłoby nieco lepiej - odparł Pritchard.
- Już się robi.
Procesja leciała w dalszym ciągu na wschód, przecinając wąski pas terytorium 
Laosu. Każdy z myśliwców pobrał tylko połowę paliwa i zaraz odłączył się od 
tankowca, aby jak najszybciej powrócić nad miejsce, gdzie rozbił się Bob. Jim wiedział, 
że Osioł musi już mieć bardzo niewiele paliwa, bo podczas lotu na niskim pułapie 
potężny silnik Pratt&Whitney pożerał je z nieprawdopodobnym apetytem. Zerknął 
przez ramię i ze zdumieniem dostrzegł w oddali sylwetkę bezbronnego tankowca, który 
uparcie podążał ich śladem w stronę północnowietnamskiej granicy. Chciałbym 
powiedzieć o sobie, że tak jak oni jestem facetem z jajami i mnie też byłoby na to stać, 
pomyślał. Ale wcale nie był tego pewny.
- Cadillac Dwa, tu Trójka. Ty, ja i wszyscy zainteresowani niech przejdą na kanał 
ratunkowy.
Pritchard też zauważył ich ociężałą eskortę, i nie chciał się z tym ujawniać 
bardziej, niż było to konieczne w nadziei, że anonimowość może stanowić dla cysterny 
dodatkową ochronę, na wypadek gdyby ktoś przyłapał KC-135 nad zakazanym 
terenem.
Jim widział już przed sobą dym unoszący się znad szczątków samolotu 
Packarda. Dostrzeże go też każdy żołnierz Armii Północnego Wietnamu w okolicy, 
pomyślał. Minęło jeszcze jakieś pięć minut i Pritchard wywołał Osła:
- Prowadzący Cadillac, zgłasza się Trójka. Widzimy was, a wielki kumpel jest tuż 
za nami. Jak sytuacja?
- Sie masz Trójka. Bob mówi, że słyszy jakichś ludzi, ale nie wie, gdzie oni są. 
Myśli, że co najmniej kilometr od niego. Sandy i Jolly Green będą tu za jakieś piętnaście 
minut. A kto tam leci za wami?
- Nie wiem. Chyba się zgubił, albo co. Ma kod wywoławczy Coś Tam Dwa Zero, 
gdybyś chciał z nim pogadać.
Osioł, dusząc się ze śmiechu, wywołał tankowiec:
- Dobra, Coś Tam Dwa Zero, tu prowadzący Cadillac. Rozumiem, że 
zabłądziliście na drugą stronę płotu.
- Na to wygląda, Cadillac. Trochę trudno mi nadążyć za tymi twoimi dwoma 
chłopakami, bo są odrobinę szybsi od nas. Ale zdaje mi się, że jesteśmy jakieś piętnaście 
kilometrów za nimi, więc gdybyś był tak miły i zechciał się do nas pofatygować, to 
zatankowalibyśmy ci trochę paliwa i, cholera, wrócilibyśmy tam, gdzie nasze miejsce. 
Moja załoga już pisze zeznania dla sądu wojennego, na wypadek gdyby szefostwo SAC 
kiedykolwiek się o tym dowiedziało.
- Jeśli będą wam potrzebni świadkowie obrony, dajcie znać eskadrze Cadillac - 
powiedział Pritchard.
- Jezu! Tylko tego nam trzeba, żeby przypieczętować nasz los. Wpuścić do sądu 
jako świadków obrony bandę zboczonych, zarzyganych myśliwców.
- Cóż, jeśli to się nie uda - odezwał się Osioł - z przyjemnością zabierzemy was ze 
sobą do Dowództwa Lotnictwa Taktycznego. Widzę cię, Zielony Dwa Zero, i to w samą 
porę. Mam już tylko trzysta kilo paliwa, więc lecę prosto do was.
Jim obliczył, że Sheehanowi, wystarczy paliwa najwyżej na pięć do sześciu minut 
lotu, a potem też będzie się musiał katapultować. Gdyby tankowiec nie poleciał za 
nimi... Po paru chwilach usłyszał:
- Paliwo idzie, zaczynamy skręcać na zachód.
KC-135 zawracał do swojego korytarza, a jego dowódcę czekały prawdopodobnie 
poważne konsekwencje, jeżeli Korona zdecyduje się nadać sprawie przewidziany w 
regulaminie bieg. Wszyscy ci faceci powinni dostać odznaczenia, pomyślał Jim, ale 
prawdopodobnie będą mieli szczęście, jeśli skończy się jedynie na solidnej 
reprymendzie.
Broussard i Pritchard wciąż krążyli nad miejscem rozbicia się Thuda. Starali się 
trzymać z dala od Boba w nadziei, że nie zdradzą w ten sposób jego pozycji, ale robili to 
tak, aby nadal znajdował się w obrębie zataczanych przez nich kręgów. Kiedy Osioł 
wrócił z pełnymi zbiornikami, Broussard i Pritchard pogonili za tankowcem i jeszcze raz 
uzupełnili paliwo. Potem wrócili i nadal krążyli nad Packardem.
Kiedy tak latali w kółko za Osłem, Jim usłyszał, że melduje się eskadra 
samolotów A-1 Sandy. Teraz, kiedy byli na posterunku, ich dowódca będzie kontrolował 
akcję ratunkową z pokładu tego powolnego samolotu śmigłowego z okresu wojny 
koreańskiej. Jednosilnikowa maszyna potrafiła udźwignąć niewiarygodną liczbę bomb i 
zrzucić je na cel z niezwykłą precyzją. Co więcej, jeśli było to konieczne, mogła całymi 
godzinami przebywać w powietrzu, zapewniając osłonę przed działami plot, które 
zagrażałyby helikopterom ratunkowym Jolly Green Giant.
Osioł zwiększył pułap, na którym krążyły Thudy, żeby dać samolotom A-1 
większe pole manewru. Pozostał jednak wystarczająco blisko, aby prowadzić ostrzał. To 
na wypadek, gdyby okazało się, że A-1 podjęły się zadania przekraczającego ich 
możliwości. Cadillac co prawda pozbył się bomb, ale bębny amunicyjne miał pełne 
pocisków kalibru 20 mm do straszliwej broni, jaką były działka Vulcan.
- Prowadzący Sandy, tu Cadillac Cztery - odezwał się w radiu chrapliwy szept 
Boba. - Muszą chyba wiedzieć, gdzie jestem, bo głosy są coraz bliższe i brzmią tak, jakby 
szli prosto na mnie.
- Zrozumiałem, Czwórka. Tu prowadzący Sandy. Myślisz, że używając swego 
kompasu, potrafiłbyś podać mi na nich namiar z miejsca, gdzie siedzisz? My nie 
możemy ich wypatrzyć. Jeśli uda ci się to zrobić, postaramy się ich zniechęcić.
- Słyszę głosy prawie dokładnie na północnym zachodzie, chyba mniej niż 
kilometr ode mnie, i chociaż nie krzyczą głośno, słyszę ich doskonale. Jestem tuż na 
skraju lasu, około piętnastu metrów od naprawdę wysokiego drzewa na brzegu polany.
Jest oczywiste, że nasze sposoby widzenia bardzo się różnią, pomyślał Jim. Z 
wysokości, na której krążył, widział co najmniej tysiąc drzew, które można by uznać z 
„naprawdę wysokie”. Jednak na ziemi, tam gdzie stał Bob, który miał nader 
ograniczony widok, na pewno to właśnie drzewo wyróżniało się spośród innych.
- Czwórka, tu prowadzący Sandy. Zrozumiałem. Mamy na ciebie dobry namiar i 
właśnie zabieramy się do roboty. Trzymaj głowę przy ziemi i daj mi znać, jeśli uznasz, 
że wybuchy bomb dochodzą z właściwego kierunku, albo za bardzo się do ciebie 
zbliżają.
Eskadra Cadillac przyglądała się z góry, jak piloci A-1 z otwartymi hamulcami 
aerodynamicznymi, które miały zapobiec nabraniu zbyt dużej prędkości, wybierają cel i 
obracają maszyny na plecy. Ich precyzyjne bombardowania cieszyły się legendarną 
wprost sławą. Wchodzili w strome nurkowanie i nawet jeśli odchylili się o parę stopni, 
nie miało to większego wpływu na dokładność ulokowania bomb w celu. A co 
ważniejsze, piloci pilotujący Sandy byli specjalnie szkoleni w używaniu swej broni w 
bezpośredniej bliskości własnych oddziałów. Ich 250-funtowe bomby przeciwpiechotne 
zaprojektowano między innymi właśnie do akcji ratunkowych.
Dali o sobie znać strzelcy na ziemi - nie mieli powodu dłużej ukrywać swojej 
obecności. Główny ostrzał z ziemi pochodził z karabinów maszynowych kalibru 12,7 
mm, które wypluwały w stronę A-1 serie zielonkawych pocisków smugowych. Do 
walki włączył się ogień z Kałasznikowów - standardowego wyposażenia wietnamskiej 
piechoty. Jim miał nadzieję, że tam na dole nie mają niczego większego od 12,7 mm. 
Mimo wszystko, obecność cięższych kalibrów rozlokowanych tak po prostu w dżungli, 
była mało prawdopodobna.
Ostrzał gęstniał z minuty na minutę. Mój Boże, pomyślał Jim, patrząc na szalejące 
pod nim A-1, jak to możliwe, że aż tyle z tych kul nie trafia? Zaledwie co piąta była 
pociskiem smugowym, jednak nawet tylko te widoczne zdawały się tworzyć 
niemożliwą do przeniknięcia sieć, z której nikt i nic nie mogło wyjść bez szwanku. 
Najwyraźniej miał rację. Dzielne A-1 w końcu odwołano, ale dopiero wtedy, gdy każdy 
Sandy został wielokrotnie trafiony.
- Prowadzący Cadillac, tu dowódca A-1. Jeśli mamy mieć jakąkolwiek szansę na 
skuteczne użycie śmigłowców, trzeba uciszyć trochę tych gnojków. Helikoptery nie 
mają tam teraz najmniejszej szansy.
W tej samej chwili do rozmowy wtrącił się powietrzny punkt dowodzenia akcją 
ratunkową:
- Prowadzący Sandy, tu Korona. Do zdławienia obrony sugeruję użycie działek 
Vulcan eskadry Cadillac.
- Wielkie dzięki, Korona - odparł sucho dowódca A-1. - Właśnie to miałem 
zaproponować, zanim poczuliście się zobligowani do pouczania mnie, jak mam 
kierować operacją. A teraz, jeżeli nie masz już nic równie ważnego do dodania, pozwól, 
że wrócę do roboty.
Milczenie było jedyną odpowiedzią ze strony Korony, a dowódca eskadry Sandy 
mówił dalej:
- No więc, Cadillac, tak jak mówiłem. Wygląda na to, że większość broni 
skoncentrowali na skraju tej drugiej polanki na północ od Czwórki. Jeśli popracujecie 
tam trochę i zmusicie ich do wycofania się, Sandy Dwa i ja postaramy się oczyścić drogę 
dla śmigłowców. Myślę, że zdołacie nam pomóc, jeżeli...
- Prowadzący Sandy, tu Korona. Zawiadamiam, że Sandy Trzy i Cztery wleciały w 
wasz obszar. Eskortują Jolly Green Dwa. ETA* około dwadzieścia pięć minut. Mamy 
teraz godzinę 12.45. Koniec.
- Korona, tu prowadzący Sandy. To ogromnie interesujące, ale tak się składa, że 
już o tym wiem, bo rozmawiałem z nimi na drugim kanale. I w dupie mam aktualny 
czas. A teraz wyłączcie się i nie wchodźcie na tą pieprzoną częstotliwość, o ile nie macie 
nic sensownego do dodania.
Korona nie odpowiedziała. Dowódca Sandy kontynuował rozmowę z Osłem: - 
Więc, jak mówiłem, popracujecie nad skrajem tej północnej polanki, a my postaramy się 
wywalić dziurę w obronie, żeby mogły przez nią przelecieć śmigłowce. Jakieś uwagi?
- Nie - odparł Osioł. - Eskadra Cadillac, słyszeliście co powiedział. Uzbrajamy 
działka i zajmujemy pozycję.
Jim cofnął nieco dźwignię ciągu, żeby zyskać trochę miejsca za samolotem 
prowadzącego i zwiększyć swoje pole ostrzału. Przerzucił dźwigienki przełączników 
uzbrajających działko i wyprostował sztywno palec wskazujący, trzymając go jak 
najdalej od spustu umieszczonego z przodu drążka. Gdyby jak zwykle zacisnął wokół 
niego palce, mimowolnie mógłby nacisnąć spust, a wtedy nie tylko by się ośmieszył, ale 
i mocno wkurwił Osła, który z pewnością nie byłby zachwycony, że po jego kabinie 
latają dwudziestomilimetrowe pociski. Skoncentrował się na celu i samolocie dowódcy.
Patrzył, jak Osioł wprowadza maszynę w lot nurkowy, ale znacznie płytszy, niż 
ten, do którego przyzwyczaił Jima podczas nalotów bombowych. Prawie zapomniał, że, 
w przeciwieństwie do niejednego z nich, Osioł nie był świeżo upieczonym myśliwcem, 
lecz jednym z weteranów, którzy latali na prawie wszystkich samolotach, jakie 
kiedykolwiek były na wyposażeniu TAC. Wielu pilotów Thudów miało niewielkie 
doświadczenie w udzielaniu bezpośredniego wsparcia lotniczego, ale od razu było 
widać, że Jimowi trafia się okazja oglądania w akcji kogoś, kto doskonale wie, o co w 
tym chodzi.
Osioł, nurkując, skręcił w stronę celu i do ostatniej chwili wyczekał z 
wyprowadzeniem samolotu, co znacznie utrudniło celowanie Wietnamczykom. Skraj 
lasu przeorała dobrze wymierzona dwusekundowa seria z działka. W chwilę później 
major wykonał ostry unik w lewo i wzbił się stromą świecą w górę. Ścigały go strugi 
zielonych pocisków smugowych. Większość z nich zdawała się przelatywać daleko od 
ogona skręcającego myśliwca.
Po nim wkroczył do akcji Jim. Ze wszystkich sił starał się naśladować manewry 
samolotu dowódcy, ale po wyjściu z nurkowania nos jego maszyny znalazł się 
naprzeciwko celu znacznie wcześniej niż zrobił to Osioł. Potrzebował jeszcze kilku 
sekund, żeby zapanować nad Thudem i ustalić właściwe parametry ostrzału. Dotąd 
zawsze rozpoczynał atak na wysokości od 4.000 do 4.500 metrów, lecąc z maksymalną 
szybkością, ale bez włączonego dopalacza. Po zrzucie bomb, wychodzili z nurkowania 
na około dwóch tysiącach. Teraz miał strzelać nurkując pod kątem 20 stopni z 
szybkością 600 kilometrów na godzinę na wysokości 300 metrów. To całkowicie 
zmieniało obraz w celowniku.
Nitki celownika zbiegły się na skraju lasu, dokładnie na północ od tumanów 
kurzu, które wciąż unosiły się z ziemi po ataku Osła. Jim uznał, że to równie dobre 
miejsce jak każde inne i łagodnie ściągnął spust. Odliczył na głos: sto dwadzieścia jeden, 
sto dwadzieścia dwa. Potem zdjął palec ze spustu. Starał się nie zwracać uwagi na ogień 
z ziemi, ale nie było to łatwe.
Strzelanie z działka miało w sobie coś fascynującego. Pilot myśliwca zwykle nie 
widzi wybuchów ani swoich bomb, ani rakiet, bo jest zajęty wychodzeniem znad celu i 
stara się to robić szybko, żeby eksplozja bomb nie uszkodziła maszyny. W czasie 
zwykłego nalotu bombowego jedynym wrażeniem, jaki odczuwa pilot jest moment 
uwolnienia bomb, kiedy ogromny ciężar odrywa się od kadłuba. Potem natychmiast 
ściąga do siebie drążek, wnętrzności skręca mu przeciążenie i próbuje jak najszybciej 
wzbić się na bezpieczną wysokość. Efekty towarzyszące użyciu działka wręcz 
zafascynowały Jima. Drążek wibrował i, mimo hełmu, słyszał grzmot huraganowego 
ognia z Vulcana. Ponadto dodatkową przyjemność sprawiał mu widok eksplodujących 
pocisków, które roznosiły na strzępy wszystko, co napotkały na swojej drodze. Pod ich 
nawałą rozrywały się i wylatywały w powietrze nawet niewielkie drzewa. Zupełnie 
jakby przez dżunglę przedzierał się jakiś szaleniec z gigantyczną kosą.
W chwili, gdy zwolnił spust i miał właśnie wykonać unik w lewo, by odejść znad 
celu, przed maszyną pojawiła się seria pocisków smugowych. Zanim zdążył 
zareagować, samolot przeciął śmiertelnie niebezpieczny zielony strumień, który 
przypominał zdyscyplinowany, lecący rzędem rój świetlików. Coś nagle gwałtownie 
zrzuciło mu lewą stopę z orczyka. Poczuł ból, jakby jakieś zwierzę wbiło mu szpony w 
nogę. Idealny moment, żeby dostać skurczu, pomyślał. Jego dłonie odruchowo 
dokończyły manewr. Przyjrzał się jeszcze, jak atakuje Pritchard, a potem zajął się nogą 
unieruchomioną przez skurcz.
Palce w lewym bucie zdawały się ociekać potem. Poruszył nimi i poczuł, że są 
lepkie, jakby na pastwisku wdepnął bosą stopą w krowi placek. Wyrównał, wszedł na 
pułap, z którego miał ponowić atak i próbował zobaczyć, co dzieje się na podłodze 
kabiny. Było to absolutnie niemożliwe, ponieważ mógł poruszać tylko samą głową - 
ramiona i pas przytrzymywała uprząż, która przyciskała ciało pilota do fotela. Poza 
tym, niczym kierowca wyścigowy, nogi miał wyciągnięte przed siebie i schowane pod 
tablicą przyrządów, więc i tak nie mógłby ich zobaczyć. Wiedział jednak, że stało się coś 
naprawdę niedobrego.
Wtedy zauważył ciemnobrązową plamę rozchodzącą się po brezentowej osłonie 
kombinezonu. Udo zaczynało drżeć, miał wrażenie, że coś je ściska. Mój Boże! - 
pomyślał. Postrzelili mnie! To krew! Ty kretynie. A czego się spodziewałeś - syropu 
klonowego? Kręciło mu się w głowie. Musi natychmiast powiedzieć o tym Sheehanowi. 
Nie. Najpierw ponownie zejdzie nad cel, ostrzela go, odleci i dopiero wtedy zawiadomi 
dowódcę.
Myślał o odniesionej ranie, ale jego ręce i stopy były posłuszne odruchom, które 
zawdzięczał 3.000 godzin spędzonych w powietrzu - teraz to one kierowały maszynę w 
stronę pozycji nieprzyjacielskich kaemów. Wprowadziły samolot w idealne nurkowanie 
i skorygowały położenie myśliwca względem strefy planowanego ostrzału. Kciuk 
zaczął szukać przycisku mikrofonu i wtedy Jim uświadomił sobie, że znowu nurkuje 
pod kątem 20 stopni i nakierowuje działko na cel. Zaczeka, aż zrobi, co do niego należy, 
i wtedy powie Sheehanowi, co się stało.
Pociski smugowe nie kojarzyły się już Jimowi ze świetlikami. Były 
rozwścieczonymi szerszeniami. Leciały na niego, a on próbował się przed nimi uchylić. 
Wyszedł z nurkowania na trzystu metrach, mocno ściągnął drążek i momentalnie 
pociemniało mu w oczach. Wypełniony sprężonym powietrzem kombinezon boleśnie 
obciskał udo.
Wszedł na poprzedni pułap i jeszcze raz spróbował obejrzeć ranę. Zajęty 
gmeraniem przy kombinezonie, niechcący odbił od grupy. Kiedy spojrzał w kierunku 
celu, prawie nie było go już widać.
- Do cholery, Cadillac Dwa! Przestań się opieprzać! - krzyknął Osioł.
Szlag by to trafił, pomyślał Jim. Naparł gwałtownie na drążek, szykując się do 
następnego podejścia. Rana nie mogła być poważna. Miał czucie w stopie i częściowo 
także w udzie. Krew najprawdopodobniej w dalszym ciągu sączyła się do buta. Wolał 
jednak raczej wykrwawić się na śmierć, niż zrobić z siebie idiotę. A doszłoby do tego, 
gdyby zameldował, że jest ranny, a później rana okazałaby się jedynie niegroźnym 
skaleczeniem. Właśnie miał skosić następną partię drzew, lecz zanim nacisnął spust, 
Packard nadal przez radiostację ratunkową: - O kurwa! Osioł, oni chyba już tutaj są. - 
Głos miał matowy i zrezygnowany. - Przepraszam, chłopaki. Miło, że próbowaliście. 
Zaraz zniszczę radio i sygnalizator. Powodzenia. Tu Cadillac Cztery. Koniec.
Pozostałe F-105 i para A-1 krążyły bezradnie nad zestrzelonym pilotem. Żaden 
nie przejmował się zbytnio coraz gęstszym ostrzałem z ziemi. Każdy z nich wiedział, że 
dalsze ataki wpędziłyby tylko Boba w jeszcze większe tarapaty. Nie było pewne, czy 
rzeczywiście udało mu się zniszczyć miniaturową radiostację, ale Osioł powiedział w 
imieniu ich wszystkich: - Trzymaj się, mały!
Szybko stało się jasne, że dziś nie wydarzy się żaden cud i eskadra A-1 odleciała, 
zabierając ze sobą helikopter Jolly Green Giant, który krążył z dala od pola bitwy poza 
zasięgiem ostrzału z ziemi.
- Prowadzący Sandy, tu dowódca Cadillac. Dzięki za wasze starania.
- Zrozumiałem, prowadzący Cadillac. Mieliśmy pecha. Uważajcie na siebie, 
chłopaki, a jeśli będziecie kiedyś w NKP*, dajcie znać. Na razie.
Jim przyglądał się odlotowi eskadry; odpowiedział na sygnał Osła i zajął pozycję 
na jego lewym skrzydle, a Pritchard wślizgnął się gładko na prawe. Osioł poprowadził 
formację trzech samolotów do ostatniego okrążenia i obrał kurs na spotkanie z 
tankowcem. Jim wciąż nie mógł uwierzyć, że zostawiają Bobby’ego Packarda na ziemi. I 
nie znalazł jeszcze okazji, aby powiedzieć dowódcy eskadry o swojej nodze. Właściwie, 
prawie o tym zapomniał, tak silny był niepokój wywołany niewolą Boba.
Zluzował pasy na ramionach i pochylił się najniżej jak mógł. Dostrzegł krew, 
która wylała się z buta na podłogę kabiny. Wyglądało na to, że krwawienie samo ustało. 
Prawdopodobnie obcisły kombinezon przeciwprzeciążeniowy znakomicie przysłużył 
się do zatamowania krwotoku. Ból był nie większy niż przy niegroźnym skaleczeniu, a 
poza tym, jak miałby odpowiedzieć na oczywiste pytanie, które na pewno zada mu 
Osioł. Czy to poważna rana? Nie miał pojęcia. Poza tym, jak ktokolwiek mógłby mu 
pomóc? Przecież nikt za niego nie zatankuje i nie sprowadzi maszyny na ziemię. Może 
wreszcie powie Sheehanowi, ale dopiero po dotarciu do cysterny i zatankowaniu.
Pobieranie paliwa przebiegło sprawnie i szybko, może przyczyniło się do tego 
doświadczenie, jakie zdobył dzisiejszego dnia. Krew na kombinezonie wyschła i powoli 
zamieniała się w skorupę. Noga bolała jak jasna cholera, chociaż jeszcze przy 
tankowaniu mógł nią swobodnie poruszać. Pieprzyć to, pomyślał. Równie dobrze mogę 
zaczekać, aż będziemy na ziemi. Teraz to i tak nie zrobi większej różnicy, a do lotniska 
pozostało tylko czterdzieści minut.
Nawet mniej, bo Osioł pruł na pełnym ciągu, dopóki nie ujrzał przed sobą 
betonowych pasów startowych. Jak zwykle zatrzymali się w punkcie rozbrajania, potem 
pokołowali do swego dywizjonu, a tam skierowano maszyny na przydzielone im 
miejsca postoju. Kiedy kołowali, Jim zauważył, że z wyjątkiem osób, które zajmowały 
się właśnie sprowadzaniem samolotów na ziemię, reszta personelu naziemnego stała 
nieruchomo. Wszyscy ci ludzie mieli świadomość, że jeśli na lotnisko powraca formacja 
złożona z trzech samolotów, oznacza to, że jeden nie wróci. Chroniąc oczy przed 
jaskrawym słońcem, osłaniali je dłońmi i uważnie przyglądali się samolotom, próbując 
rozpoznać, która maszyna nie wróciła.
Kiedy ustała praca żyroskopów i silnika, Jim otworzył osłonę kabiny, zdjął hełm i 
zatrzymał stoper na tablicy przyrządów. Byli w powietrzu ponad pięć godzin. Jezu! Nic 
dziwnego, że czuł się cały zesztywniały i obolały; noga dokuczała mu coraz bardziej. 
Szef mechaników przystawił do burty myśliwca metalową drabinkę, aby Jim mógł zleźć 
po niej na ziemię. On jednak nie wykonał żadnego ruchu, żeby wyjść z kabiny, a młody 
sierżant krzyknął w jego stronę:
- Kapitanie Broussard, kto nie wrócił?
- Porucznik Packard - odparł. Sierżant wpatrywał się w niego, nie chcąc zadawać 
kolejnego pytania.
- Wzięty do niewoli. Myślę, że nie był ranny.
Sierżant pokręcił głową i spojrzał przed siebie na osłonięte workami z piaskiem 
stanowisko, gdzie zwykle stała maszyna Packarda. Obsługa naziemna zestrzelonego 
samolotu wałęsała się po pustej przestrzeni, unikając patrzenia sobie w oczy. Jeden z 
rozebranych do pasa mężczyzn z wściekłością kopnął worki z piaskiem.
Broussard w dalszym ciągu nie wykonał żadnego ruchu, aby się wygramolić z 
kabiny. Sierżant zaczął wchodzić po drabince, żeby mu pomóc, ale jeden z pomocników 
dotknął jego ramienia i wskazał na spód samolotu. Mechanik pośpiesznie zszedł na 
ziemię i uważnie obejrzał brzuch maszyny, potem odwrócił się i dosłownie wbiegł na 
drabinkę. Przechylił się ponad burtą myśliwca i zajrzał Broussardowi w twarz, 
pomarszczoną teraz niczym suszona śliwka po pięciogodzinnym przebywaniu pod 
maską tlenową. Sierżant uśmiechał się, ale był to uśmiech, w którym wyczuwało się 
napięcie.
- Jezu, kapitanie! Wiedział pan, że pana trafili?
Jim wychylił się z kabiny i spojrzał w dół na bok kadłuba, a potem zwrócił się do 
mechanika:
- No cóż, właściwie to chyba wiedziałem, sierżancie. Bardzo źle to wygląda?
- Cholera, jeszcze jak! Jest tam parę takich dziur, że mógłbym w nie wsadzić 
pięść. Miał pan cholerne szczęście, że kule nie wleciały do kabiny.
- Hm, zdaje się, że kilka chyba jednak wleciało. Prawdę mówiąc, wydaje mi się, 
że jestem lekko ranny.
O rany! - pomyślał Jim. Odgrywaj przed nimi Mortimera Snerda* niech wszyscy 
zobaczą, jak robisz z siebie głupka. Był straszliwie zażenowany, chociaż sam nie miał 
pojęcia, dlaczego. Nie czuł się jednak jak człowiek, który zrobił coś złego. Może 
powinien się czuć bohaterem. Teraz jednak potrafił tylko myśleć o tym, że pęcherz ma 
wypełniony do granic możliwości.
Poczuł, że się rumieni, bo sierżant nagle oderwał badawczy wzrok od swego 
cennego samolotu i błyskawicznie wspiął się po drabince. Z bliska spojrzał Jimowi 
prosto w twarz, jakby spodziewał się w niej zobaczyć ziejącą dziurę.
- Naprawdę, to nic takiego - wyjąkał Jim, ale mechanik przyglądał się już ciemnej 
plamie na lewej nogawce kombinezonu przeciwprzeciążeniowego. Rzeczywiście, nie 
wyglądało to źle, bo krew na podłodze kabiny zdążyła zaschnąć i przypominała kałużę 
smaru.
Sierżant jednak nie dał się nabrać na żadne „nic takiego”. Jego pilot i samolot byli 
ranni i, na Boga, wszyscy powinni o tym wiedzieć. Odwrócił się i ile sił w płucach 
wrzasnął do mechaników:
- Pilot jest ranny! Natychmiast sprowadźcie karetkę!
Jim robił co mógł, żeby nie było go widać w kabinie, bo wszyscy członkowie 
personelu naziemnego pozostający w zasięgu głosu, wpatrywali się w niego i zaczęli się 
ku nim zbliżać. Pomocnik mechanika pognał do telefonu w takim tempie, że zostawiał 
za sobą tumany kurzu.
Potrzeba pęcherza w końcu zwyciężyła dumę i Jim zgodził się, żeby sierżant 
pomógł mu wyjść z kabiny. Było mu podwójnie głupio, że zwraca na siebie powszechną 
uwagę, ponieważ domyślał się, co może teraz przechodzić Bobby Packard. Stanął 
obiema nogami na ziemi, odwrócił się i pokuśtykał na drugą stronę maszyny, żeby 
ulżyć pęcherzowi, ale usłyszał wołanie Osła. Major i Pritchard, uginając się pod 
ciężarem ekwipunku, truchtali ku niemu najszybciej, jak potrafili. Zaalarmowały ich 
krzyki mechanika. Osioł kuśtykał, jakby łapały go skurcze. Rany, pomyślał Jim, nogi 
muszą go boleć bardziej niż mnie.
- Co się stało, mały? - wysapał Osioł. Zatrzymał się przed nim z Pritchardem u 
boku. Andy prawdopodobnie pobiegł z nim na wszelki wypadek, gdyby 
nieprzyzwyczajony do takich ćwiczeń dowódca zemdlał. Osioł zerknął na plamy na 
nogawce i bucie Jima, i natychmiast sięgnął do zamków błyskawicznych jego 
kombinezonu. - Osioł - powiedział Jim i odepchnął dłonie dowódcy - zanim za 
cokolwiek się weźmiemy, muszę się odlać.
Major wyprostował się i odparł:
- Ja też, a potem zdejmiemy ci z tyłka te naddźwiękowe portki.
Jim przepchnął się przez zebrany wokół tłumek i utykając, poszedł na tył 
samolotu. Kiedy rozpinał przód kombinezonu poczuł, że ktoś na niego patrzy. Odwrócił 
się i zobaczył, że cała gromada, nie wyłączając Osła i Pritcharda, poszła za nim i 
przygląda się, jak bezskutecznie stara się oddać mocz. Spojrzał gdzieś w bok i pomyślał 
o czymś obojętnym. Chciał oszukać pęcherz i wmówić mu, że są tutaj zupełnie sami. 
Ten jednak wiedział swoje. Mijały minuty i nadal nic. Tłumek jednak nie wykazywał 
zniecierpliwienia. Byli wyraźnie zafascynowani. Jim zauważył, że Pritchard uśmiecha 
się półgębkiem, jakby się cieszył, że będzie miał dzisiaj o czym opowiadać w barze.
Broussard wydął wargi i zagwizdał jakąś bezdźwięczną melodyjkę, gapiąc się 
przy tym na krążącą w górze parę sokołów. Na litość boską! To zaczynało być śmieszne. 
Zerknął ostrożnie przez ramię i skonstatował, że tłumek zamiast stopnieć znacznie 
zgęstniał. Niech ich...! Odwrócił się, żeby na nich wrzasnąć, i dokładnie w tym samym 
momencie pęcherz rozluźnił się, a szeroki strumień żółtego moczu wytrysnął w 
kierunku zgromadzonych ludzi. Odskoczyli do tyłu, a potem nagrodzili go 
żywiołowymi oklaskami; Jim nie potrafiłby teraz przestać sikać nawet na bezpośredni 
rozkaz prezydenta.
Czerwony na twarzy zapinał zamek. Osioł podszedł do niego i uśmiechnął się. 
Potem bez słowa pochylił się i rozpiął lewą nogawkę kombinezonu. W tkaninie „torby” 
widniało niewielkie wystrzępione rozdarcie; jego brzegi były przyschnięte do rany. 
Osioł natychmiast rozpruł nogawkę aż do samego końca i odsłonił udo. Kiedy Jim ujrzał 
pionowo biegnącą w górę, ranę długości piętnastu centymetrów, pokrytą warstwą 
zakrzepłej krwi, złapały go lekkie mdłości. Od dziecka nie znosił widoku własnej krwi. 
Poza tym uświadomił sobie, jak bliski był śmierci. Dziury w samolocie to jedno, ale 
dziury we własnej skórze to całkiem inna sprawa.
Osioł wylał butelkę wody na ranę i dość bezceremonialnie przetarł ją brudną 
chusteczką. Po oczyszczeniu, nawet Jim uznał, że rana nie wyglądała już tak groźnie. 
Nieregularna rana uda miała poszarpane i spuchnięte brzegi. Kiedy spróbował 
przekuśtykać parę kroków, krew znowu zaczęła się sączyć i ściekać do buta.
Osioł wyprostował się i spojrzał na Pritcharda:
- Jedź z nim do szpitala - powiedział. - Ja zajmę się odprawą i zajrzę do niego 
później.
Pritchard spojrzał na dowódcę i odparł:
- Co po mnie w szpitalu? Pewnie mnie nawet nie wpuszczą do środka.
- Po prostu jedź z nim, Andy. Straciliśmy dzisiaj jednego z naszych. I prędzej 
mnie szlag trafi, niż pozwolę, żeby pilot Cadillaka jechał do szpitala sam, bez niczyjej 
opieki.
Karetka zajechała na płytę postojową w najlepszym hollywoodzkim stylu. 
Sanitariusze bez wątpienia oczekiwali bardziej dramatycznego obrazu niż ten, jaki 
przedstawiał sobą Jim. Wciąż w pełnym ekwipunku, wgramolił się jednak przez tylne 
drzwi do karetki i mimo że był ranny, nade wszystko krępował go szum, jaki wokół 
niego czyniono. Pritchard wsiadł za nim. Załoga ambulansu okazała się na tyle 
taktowna, że w drodze do szpitala nie włączyła syreny.
Porucznik Katherine Elaine Johnson
Kate nudziła się. Kiedy wyobrażała sobie pobyt w strefie działań wojennych, 
przychodziło jej na myśl wiele możliwości, ale nie było wśród nich miejsca dla nudę. 
Teraz, kiedy się nad tym zastanawiała, dochodziła do wniosku, że przeliczyła się także 
w kilku innych istotnych kwestiach. Egzotyczny Daleki Wschód był prawie równie 
egzotyczny jak Matamoros w Meksyku, które leżało zaledwie kilka kilometrów od 
równinnych wybrzeży Teksasu, gdzie się wychowała. Niewiele je od siebie różniło. 
Wysokie temperatury i wilgotność były prawie identyczne, i choć wiedziała, że 
niedaleko stąd rozpościera się odwieczna nieprzebyta dżungla, to wokół bazy rosły 
jedynie rachityczne drzewka. Powiedziano jej, że większe okazy padły pod siekierami 
ludzi, którzy wypalali tu węgiel drzewny. Gdyby zwiększyć farmy i założyć plantacje 
cytrusów, to miejsce wyglądałoby jak dolina Rio Grande.
Unoszący się wszędzie gęsty czerwony pył nie różnił się niczym od tego, jaki 
można spotkać po suszy na drogach gruntowych Teksasu. Wyjrzała przez niewielkie 
okno i popatrzyła na chwasty, gęsto zarastające pobocze dróżki. Co jakiś czas 
drobniutka Tajka usiłowała je ścinać, aby nie rosły zbyt wysoko, co miało zniechęcić 
kobry i daszniki do odwiedzania terenów, które należały do nich od zawsze. Kilku 
lotników trafiło już do szpitala, ponieważ nie uważali, gdzie kładą ręce i stawiają stopy. 
Ale nawet to nie było dla Kate czymś niezwykłym. Nie pamiętała już nawet, ile razy 
widziała sezonowych robotników rolnych albo miejscowych parobków, których 
przywożono na izbę przyjęć, bo na polu bawełny czy kukurydzy ukąsił ich wąż 
koralowy albo grzechotnik.
Kate nie była pewna, czego właściwie się spodziewała po Takhli w Tajlandii, 
dokąd dostała pierwszy stały przydział, ale wiedziała ponad wszelką wątpliwość, że 
miało to być zupełnie inne życie niż te, jakie prowadziła teraz. Tutejsza baza wojskowa 
naprawdę prawie wcale nie różniła się od tej w San Antonio, gdzie przeszła szkolenie, 
tyle że zabudowania wzniesiono z drewna, no i ogólnie rzecz biorąc, panował tu gorszy 
klimat. W bazie było kino, dobrze zaopatrzony sklepik, biblioteka, a nawet kręgielnia. 
Ponadto dwa kluby oficerskie, a właściwie trzy, jeśli uwzględnić klub dla Tajów po 
drugiej stronie lotniska. Kate wiedziała, że baza jest własnością Tajlandii, ale 
Amerykanie, jak wszędzie na świecie, próbowali zamienić ją w wierną kopię tego, do 
czego przyzwyczaili się w Stanach. Westchnęła i poprawiła kasztanowe włosy pod 
białym i wykrochmalonym pielęgniarskim czepkiem. Jeszcze rok temu nie pomyślałaby, 
że w porównaniu z podróżą do Tajlandii, praca w szpitalu Brownsville Memorial będzie 
się jej wydawała ekscytująca. Tam przynajmniej zawsze można było liczyć na codzienne 
transporty poszkodowanych w wypadkach samochodowych i rannych w bójkach na 
noże. Doświadczenie samo w sobie niezbyt rozwijające, ale dzięki temu dyżur mijał 
szybciej.
Po ukończeniu szkoły wytrzymała prawie dwa lata w izbie przyjęć, ale potem 
uległa pochlebstwom werbownika Sił Powietrznych, który sam był zaskoczony, jak 
niewiele zachodu go to kosztowało. Prawie natychmiast dostała stopień porucznika i 
spędziła kilka całkiem sympatycznych tygodni w bazie w San Antonio, której kadra 
starała się wpoić jej oraz tuzinom innych młodych kobiet, że nie muszą salutować 
siwowłosemu starszemu sierżantowi uczącemu ich zawiłości musztry, mimo że jest od 
nich starszy o dwadzieścia lat. Znały swój zawód, ale musiały się nauczyć, jak nosić 
mundur, glansować buty i przyswoić sobie tysiące innych dziwactw drogich sercu 
każdego wojskowego.
Kate czuła się tam jak ryba w wodzie. Jej naturalna energia szybko zwróciła 
uwagę kadry i wkrótce została starostą swojej grupy. Jej entuzjazm był zaraźliwy; w 
końcu znacznie wyprzedzili pozostałe zespoły we wszelkich możliwych klasyfikacjach i 
zdobyli nagrodę za szczególne osiągnięcia wojskowe. Zajęcia, które miały nauczyć je 
tajników zawodu, nosiły wszelkie znamiona rutyny; ich celem była przede wszystkim 
pomoc pielęgniarkom w dostosowaniu się do wojskowych metod sprawowania opieki 
medycznej. Pod koniec kursu, Kate w porywie patriotycznych uczuć zgłosiła się do 
służby w Wietnamie. Siły Powietrzne zdecydowały jednak, że bardziej przyda się 
wojsku w Tajlandii.
W Takhli okazało się, że do izby przyjęć dowożono co prawda pacjentów z 
urazami rąk - rezultat ich własnej nieostrożności przy podwieszaniu bomb; były także 
przypadki ukąszeń przez węże - jednak znacznie częściej przychodziło jej opatrywać 
złamane nosy i pokiereszowane twarze zbyt zapalczywych pijaków, którym upał 
tropikalnych nocy odbierał rozsądek. Jak dotąd najczęściej zgłaszanymi przypadkami 
były choroby weneryczne - żołnierze zarażali się od wykonujących najstarszy zawód 
świata dziewczyn mieszkających w wiosce powstałej równocześnie z bazą.
Jak na tak dużą wojskową społeczność, chorowało zaskakująco mało mężczyzn. 
Nie było w tym jednak nic zaskakującego, jeśli pamiętać, że większość z nich miała od 
osiemnastu do trzydziestu pięciu lat, a w chwili wyjazdu ze Stanów cieszyła się 
doskonałym zdrowiem.
Kate nie spotkała się z żadnymi urazami ciała, które zawsze kojarzyły się jej ze 
służbą medyczną w tak zwanej strefie działań wojennych. Nagle uświadomiła sobie, że 
obowiązki w Takhli w Tajlandii niewiele różniły się od służby w bazie Sił Powietrznych 
Tinker w Oklahomie. Co prawda wiedziała doskonale, że myśliwce startują i lądują 
dwadzieścia cztery godziny na dobę, ale poza tym wojna w żaden inny sposób nie 
dawała jej o sobie znać.
Przyzwyczaiła się do basowego grzmotu startujących maszyn i pisku opon, kiedy 
lądujące myśliwce dotykały pasa, i chociaż widywała w bazie wielu młodych pilotów w 
charakterystycznych zielonych obszernych kombinezonach, to jednak żadnego z nich 
dotąd nie poznała. Wiedziała, że nie miałaby nawet po temu okazji, chyba że wyłamując 
się ze zwykłego porządku dnia, który sama ustaliła. Tuż po skończeniu dyżuru, ona i 
prawie cały personel medyczny szpitala, szli do Klubu Medycznego na kilka 
darmowych drinków. Potem wracała do kwatery, żeby przebrać się w kostium i kolejne 
godziny upływały jej na kąpieli w basenie i opalaniu. Później przebierała się do kolacji 
w klubie, którą jadła razem z innymi pielęgniarkami albo w mieszanym towarzystwie, 
do którego zwykle przyłączało się kilku lekarzy. Schemat ów zmieniał się jedynie 
wtedy, gdy miała nocne dyżury, ale oznaczało to tylko tyle, że opalała się rankiem lub 
wczesnym popołudniem, a zamiast kolacji z przyjaciółmi, jadła śniadanie i lunch.
Wszystko to było całkiem przyjemne, ale powoli zaczynała się czuć jak 
uwięziona. Po miesiącu rozmowy straciły urok nowości, stały się schematyczne i 
banalne, i coraz trudniej było utrzymać w ryzach co bardziej natarczywych lekarzy. 
Oczywiście byli żonaci i chociaż Kate nie uważała się za osobę pruderyjną, gorszyły ją 
jawne romanse, jakie niektórzy lekarze miewali z pielęgniarkami.
Kate rozmawiała z kilkoma przyjaciółkami, które bywały w tak zwanym „klubie 
myśliwców”; większość wracała rozbawiona i oszołomiona błazeństwami, jakie tam 
wyczyniano. Lekarze traktowali te wizyty z nieskrywaną dezaprobatą, ale Kate 
śmieszyły takie nagle nawroty poczucia przyzwoitości. Podejrzewała, że tak naprawdę 
denerwowało ich to, że piloci wkraczali na ich „teren łowiecki”.
Jak wszystkie atrakcyjne kobiety, do perfekcji opanowała sztukę kontrolowania 
kątem oka zachowania mężczyzn, zauważyła więc, że lekarz dyżurny gapi się na jej 
nogi. Kilka nocy przepracowali razem, a teraz się wymieniali, czyli za kilka dni znów 
mogą się spotkać na dyżurze. Za każdym razem przyglądajcie jej coraz natarczywiej. 
Była pewna, że niedługo posunie się do otwartych zalotów. Nie postanowiła jeszcze, jak 
powinna na nie zareagować. Wiedziała, że jest żonaty, bo nawet nie zadał sobie trudu, 
żeby zdjąć obrączkę, ale podobnie postępowało wiele kobiet i mężczyzn. Kate była 
zdrową młodą kobietą i chociaż nie odczuwała przemożnej potrzeby intymnych 
kontaktów, gdyby pojawił się właściwy mężczyzna, na pewno by z nich nie 
zrezygnowała. Mimo wszystko nie polowała na męża. Przed wyjazdem do Tajlandii nie 
narzekała na brak okazji, a jednak z żadnej z nich nie wykorzystała. Patrząc na to 
trzeźwo, miała jeszcze przed sobą prawie jedenaście miesięcy tury, a to niemało, jeśli 
cały ten czas ma się spędzić wyłącznie w otoczeniu kobiet. Najbardziej brakowało jej 
towarzyskich kontaktów z mężczyznami. Pragnęła niewinnego flirtu, wymownych 
spojrzeń niosących ze sobą pytania i obietnice, przypadkowych, lecz znaczących 
dotknięć dłoni. Kate Johnson, jesteś niepoprawną romantyczką, pomyślała i roześmiała 
się w duchu.
Niewykluczone, że za kilka tygodni pojedzie na urlop do Bangkoku. Może parę 
dni chodzenia po sklepach i zwiedzania miasta odpędzi chandrę. A może zabierze z 
sobą kilka przyjaciółek i razem wybiorą się w krótką podróż po kraju jak zwyczajni 
turyści. I zawsze istniała jakaś szansa na wycieczkę do Hongkongu, a nawet na Hawaje. 
Na samą myśl o tym rozchmurzyła się.
- Poruczniku, czy ma pani jakieś imię?
Tu cię mam, pomyślała, i z uśmiechem odwróciła się w stronę lekarza, który stał 
pochylony z rękami opartymi na stole tuż obok miejsca, gdzie wypełniała 
dokumentację.
- Oczywiście, doktorze. Dlaczego pan pyta? - mówiąc to lekko zaakcentowała 
jego tytuł. - Katherine. A właściwie Kate.
- Ja jestem Roger - uśmiechnął się - i myślę, że dyscyplina wojskowa nie ucierpi, 
jeżeli będziemy ich używać, kiedy w pobliżu nie będzie żołnierzy. Co ty na to?
- Oczywiście, Roger. - Trochę niski i krępy, lecz niebrzydki. Miłe oczy, ale 
przerzedzone włosy. Bardzo opalony.
- No to świetnie, Kate. Kilka razy widziałem cię w klubie i ktoś mi powiedział, że 
niedawno przyjechałaś. Jak ci się podoba Tajlandia?
- No cóż, jestem tutaj dopiero niecały miesiąc, a w Siłach Powietrznych służę 
mniej niż cztery miesiące i właśnie zastanawiałam się, ile bym dała za to, żeby dorwać 
tego werbownika z Korpusu Medycznego i przedyskutować z nim niektóre 
rozbieżności między obrazem, jaki przede mną roztaczał a rzeczywistością.
Roger wybuchnął śmiechem.
- Wiem, o co ci chodzi, ale ja naprawdę nie miałem żadnego wyboru. Wzięli mnie 
zaraz po stażu i miałem do wyboru szpital polowy w Wietnamie i Tajlandię. Nudno tu 
jak cholera, ale naprawdę nie ma się czym przejmować, dopóki wątroba wciąż daje 
sobie radę z przetwarzaniem wysokoprocentowej zawartości butelek.
- Sama nie wiem. Tutaj po prostu nigdy nic się nie dzieje. W Stanach, w mojej 
izbie przyjęć, przed wejściem tłoczyłoby się w kolejce co najmniej dwudziestu pięciu 
klientów, czekając, aż wpuścimy ich do środka. Przez cały ten czas, odkąd tu jestem, nie 
widziałam tylu pacjentów, jeśli nie liczyć tych, którzy przychodzą, żeby im zrobić w 
tyłek zastrzyk przeciwko chorobie wenerycznej.
- Tak - odparł Roger - a na oddziałach jest jeszcze gorzej. Kiedy zabraknie tych z 
syfilisem, cały personel nie ma nic do roboty. Nie zapominaj jednak, że mamy tu do 
czynienia z najzdrowszą populacją, jaką widziałaś i...
- Hej, doktorze - zawołał ze swego niewielkiego pomieszczenia sanitariusz - 
jedzie do nas karetka z lotniska. Jeden z pilotów został ranny w nogę.
Kate i Roger poderwali się od stołu, każde z nich natychmiast wróciło do swojej 
roli. Ratunek przybył w ostatniej chwili, pomyślała. Zdawała sobie jednak sprawę, że to 
dopiero początek; odczepić się od Rogera nie będzie łatwo. Zresztą wcale nie była 
pewna, czy tego chce. Wydawał się raczej miły.
Kate krzyknęła na sanitariusza, żeby sprowadził nosze, i wyszła za Rogerem 
przez automatyczne drzwi izby przyjęć. Klimatyzowane pomieszczenia zostały w tyle; 
spadł na nią wściekły żar tajlandzkiego popołudnia. Upał był taki jak w sierpniowy 
dzień w Houston. Czuła, jak pot ścieka jej po nagim opalonym karku. Jedną z 
pierwszych rzeczy, jakie zrobiła po przyjeździe do Tajlandii było skrócenie burzy 
gęstych kasztanowych włosów. Tajlandzka fryzjerka, ścinając je krótko, omal się nie 
popłakała. Może nie wyglądają elegancko, pomyślała Kate, ale z pewnością szybciej 
schną w tym wilgotnym powietrzu.
Stanęła obok Rogera i, mrużąc oczy, spojrzała w słońce. W tej samej chwili na 
podjazd izby przyjęć wjechała karetka. Poruszała się szybko, ale bez włączonych syren.
- Pacjent albo nie żyje, albo nie jest zbyt poważnie ranny. Ani syreny, ani świateł - 
skomentował Roger.
Sanitariusz wyskoczył z szoferki, gdy tylko niebieska karetka podjechała tyłem 
do rampy. Otworzył tylne drzwi i wyciągnął rękę, aby pomóc wysiąść komuś, kto 
znajdował się w środku. Ubrany na zielono pasażer zignorował ten gest i niezgrabnie 
wygramolił się z ambulansu. Dobrze, że może chodzić, pomyślała Kate. Nie mogło być z 
nim źle, bo inaczej sanitariusz nigdy nie pozwoliłby mu wysiąść samodzielnie. Za 
pierwszym mężczyzną pojawił się następny; trzymał w dłoniach dwa hełmy lotnicze. 
Każdy z pilotów wciąż miał na sobie spadochron i całe góry ekwipunku.
- Zdejmijcie z niego to wszystko i posadźcie na wózku - zaordynował Roger, 
który już klęczał, aby zbadać ranną nogę pilota. Sanitariusz powoli obszedł pacjenta, 
próbując dociec, jak zdjąć mu spadochron, kamizelkę ratunkową i kombinezon 
przeciwprzeciążeniowy.
Kate była szczerze zaskoczona. Miała niewielkie, jeśli w ogóle pojęcie o tym, jaki 
strój zakładają piloci przed startem. Jej doświadczenia w kontaktach z lotnikami 
ograniczały się do drugiego pilota 727 Delty, który wypróbowywał na niej swoje 
wdzięki pomiędzy Houston a Atlantą. Tamten też nosił mundur, ale nie taki, jak ten. Ci 
dwaj wyglądali, jakby wybierali się na Księżyc.
Pod tym czymś, co musiało być spadochronem, Kate dostrzegła zieloną siatkową 
kamizelkę z niezliczonymi kieszonkami, w których znajdowały się dziwnie wyglądające 
przedmioty. Pilot był obwieszony bronią i innym ekwipunkiem. Według Kate, 
rewolwer wyglądał na kaliber.38 Special - taki sam, jak ten z którego ojciec uczył ją 
strzelać, kiedy była dziewczynką.
Od razu poznała, że rana nie jest zbyt groźna. W izbie przyjęć w Stanach, 
delikwenta umytoby, pozszywano i zarejestrowano w ubezpieczalni w niecałe pół 
godziny. Pierwszy raz spojrzała rannemu pilotowi prosto w twarz, gdy stał cierpliwie z 
rozpiętymi z jednej strony „kowbojkami”. Przyglądał się sanitariuszowi, a ten z 
namysłem obchodził go dookoła, jakby chciał znaleźć tę jedną, właściwą linkę, po 
pociągnięciu której można by zdjąć z pilota te wszystkie niepotrzebne klamoty. Ma miłą 
i przystojną twarz, pomyślała Kate. Jedną z tych, które potrafiłyby cię zauroczyć. Nie 
wyzywająco piękną, ale ujmującą. Uderzyła ją jego młodość, którą podkreślały kosmyki 
włosów niesfornie opadające na czoło. Nie mógł być wiele starszy od niej.
Kate oderwała oczy od rannego pilota i zerknęła na jego kolegę. Zaparło jej dech! 
Był cudowny! Pozwoliła sobie zatrzymać wzrok na jego twarzy, ale tylko przez jedną 
króciutką chwilę; potem znowu spojrzała na pacjenta. Nie mogła się jednak oprzeć 
pokusie i jeszcze raz wróciła spojrzeniem do tamtego. Zorientował się, że mu się 
przypatruje i przyłapał ją na tym: ich oczy się spotkały, a w kącikach warg pojawił mu 
się ledwie dostrzegalny uśmiech. Zmusiła się, żeby patrzeć na rannego, który wydawał 
się zawstydzony okazywanym mu zainteresowaniem. W końcu machnięciem ręki 
odegnał od siebie sanitariusza niezdarnie gmerającego przy jego ekwipunku, szybko 
rozpiął uprząż spadochronu i ściągnął ją z ramion. Za nim poleciały kamizelka 
ratunkowa, kombinezon przeciwprzeciążeniowy i przytroczony pod ramieniem 
rewolwer.
Kiedy pozbył się ekwipunku, Kate spostrzegła, że lekki kombinezon jest ciemny 
od potu. Na prawej piersi widniała niewielka skórzana plakietka z dwoma srebrnymi 
skrzydełkami i nazwiskiem: kapitan Jim Broussard. Sanitariusz ostrożnie pomógł mu 
usiąść na wózku, wyprostował zranioną nogę i umieścił na podpórce tak, że wystawała 
sztywno do przodu, jakby była w gipsie. Następnie wtoczył wózek do chłodnego 
wnętrza izby przyjęć. Drugi lotnik pozbierał ekwipunek i dołączył do nich.
Roger oczyszczał i zszywał poszarpane brzegi rany, a Kate obserwowała go z 
chłodnym zainteresowaniem. Ma pewną rękę, pomyślała. Gdy lekarz był pochłonięty 
swoją pracą, jeszcze raz zerknęła na stojącego lotnika, który w skupieniu przyglądał się 
zabiegowi. Tym razem nie zabraniała sobie na niego patrzeć; chciała nasycić nim wzrok. 
Na twarzy miał głęboko odciśnięte bruzdy, które, jak się domyślała, pochodziły od 
maski tlenowej zwisającej z trzymanego w dłoni hełmu. Krótkie włosy były posklejane 
potem i w dalszym ciągu na tyle wilgotne, że naprawdę nie potrafiłaby określić ich 
koloru, ale na pewno były ciemne. Pod ściągniętymi w skupieniu, gęstymi czarnymi 
brwiami widniał prosty wąski nos. Żadna część jego twarzy nie wydawała się 
wyjątkowa, dopóki nie spojrzało się na nią w całości. Wówczas rysy układały się 
harmonijnie, czyniąc go bardzo męskim i niezwykle przystojnym.
Kiedy poczuł na sobie jej spojrzenie, długie gęste rzęsy uniosły się w górę i po raz 
kolejny przyłapała się na tym, że patrzy mu prosto w ciemnoniebieskie oczy. 
Natychmiast wróciła wzrokiem do zręcznych palców lekarza, który kończył opatrywać 
ranę. Twarz ją paliła i czuła, że się rumieni. Boże! - pomyślała. Zachowuję się jak 
piętnastolatka, którą zaczepił na korytarzu rozgrywający szkolnej drużyny futbolowej. 
Do rzeczywistości przywrócił ją głos lekarza.
- OK, kapitanie - zwrócił się do młodego pilota, który siedział na stole - damy 
panu zastrzyk przeciw tężcowi i coś na uśmierzenie bólu. Dla świętego spokoju radzę 
spędzić tę noc u nas. Ale rana jest czysta, a te dopasowane rzeczy, które obciskały panu 
brzuch i uda, zrobiły swoje i zapobiegły większej utracie krwi, chociaż to i tak panu nie 
groziło. Za kilka godzin noga zacznie dokuczać, ale najdalej za tydzień powinien pan 
już latać, o ile chirurg wyrazi zgodę. Musi pan nam podać parę informacji na swój 
temat, ale porucznik Johnson może się tym zająć, kiedy już zapakujemy pana do łóżka.
- Dzięki, doktorze - odpowiedział pilot. Naprawdę wyglądał na bardzo młodego 
i zagubionego, pomyślała Kate, jak większość zdrowych facetów, kiedy dowiadywali 
się, że mają zostać w szpitalu. Razem z sanitariuszem pomogli mu usiąść na wózku, a 
on odwrócił się i spojrzał badawczo na swego towarzysza, który dźwigał teraz cały ich 
ekwipunek.
- Daj mi swoją chustę, oddam ją razem z resztą twojego sprzętu - zaproponował 
rannemu kolega.
Kapitan Broussard pogrzebał w dolnej kieszeni kombinezonu i podał mu mały 
pakiecik zapakowany w plastik. Kolega wziął go i zwrócił się do sanitariusza:
- Co z moim transportem do dywizjonu?
Sanitariusz spojrzał na lekarza, który, zagrzebany już w papierkowej robocie, 
kiwnął przyzwalająco głową. Ciemnowłosy pilot oświadczył:
- Wrócę tu z Osłem, jak tylko coś przetrącimy.
- Dzięki, Andy. - Niebrzydkie imię, rozmarzyła się Kate. - Przykro mi z powodu 
Bobby’ego.
Spojrzenie bez wyrazu, potem krótkie „tak” i już się odwrócił, i szedł w stronę 
drzwi, pociągając za sobą kierowcę ambulansu. Roger ujął ją za łokieć i powiedział:
- Poruczniku, czy mogłaby pani dopilnować, aby kapitan Broussard bezpiecznie 
dotarł na oddział? I proszę uzyskać od niego wszystkie niezbędne informacje. Wie pani, 
trzeba się upewnić, że ubezpieczenie jest zapłacone, no i temu podobne drobiazgi.
Poklepał Broussarda po ramieniu.
- Pójdę coś wrzucić na ząb, ale proszę dać mi znać, gdyby mnie pan potrzebował. 
Tak czy inaczej, później ktoś do pana wpadnie. Proszę się nie martwić. Nie jest źle. 
Chcemy się tylko upewnić, że nie podłapał pan żadnej infekcji.
- Zaopiekuję się nim, doktorze - powiedziała Kate. Zadzwoniła już do siostry 
oddziałowej i powiadomiła ją o pacjencie; okazało się, że w części przeznaczonej dla 
oficerów jest mnóstwo wolnego miejsca. Oprócz Jima jedynymi pacjentami byli 
pułkownik w średnim wieku, który następnego dnia rano miał mieć usuwane 
hemoroidy i cywilny pracownik obsługi technicznej bazy, który nabawił się 
niezdiagnozowanej dotąd choroby skóry. Sanitariusz wypchnął wózek z kapitanem 
Broussardem z izby przyjęć, a ona wyciągnęła niezliczoną ilość formularzy, które trzeba 
było wypełnić, aby oficjalnie zgłosić jego przyjęcie do szpitala.
Kate dała mu pół godziny, aby w tym czasie siostra oddziałowa i sanitariusz 
mogli go umyć, zaszczepić i położyć do łóżka. Potem żwawo poszła korytarzem w 
stronę jego pokoju; długie nogi szybko pokonywały przestrzeń. Zaciekawiło ją, czy ci 
sami piloci zawsze latają razem. Może trafi się okazja, by delikatnie wysondować pilota 
na okoliczność kapitana Andy’ego Jagiegośtam. Delikatnie - akurat! Na myśl o tym 
uśmiechnęła się w duchu. Była gotowa wbić temu facetowi w ranę swój przydziałowy 
długopis, gdyby nie chciał dobrowolnie powiedzieć jej tego, co ją interesowało.
Był już po kąpieli, ponieważ włosy miał schludnie zaczesane do tyłu i siedział na 
łóżku z podniesionym oparciem. Zranioną nogę położył wyprostowaną na pościeli. 
Niebieskimi oczami w skupieniu wpatrywał się we własne stopy, ale spojrzał na nią, 
kiedy podeszła bliżej i przyciągnęła sobie do łóżka krzesło.
- I co, kapitanie Broussard, jak pan się teraz czuje? Jedno jest pewne: pachnie pan 
zdecydowanie lepiej niż przedtem. Jest pan gotów odpowiedzieć na kilka pytań?
- Chyba tak - odparł apatycznie.
O co mu chodzi? Na pewno nie o tę powierzchowną małą ranę w nodze. Co 
najwyżej przez kilka dni nie będzie mógł latać. Miała okazję przyjrzeć mu się z bliska, 
bo odwrócił się i zaczął wyglądać przez okno, gdzie dwie Tajki wycinały wysoką trawę, 
prowadząc niekończącą się walkę z wężami.
- No cóż - powiedziała energicznie. - Skończmy to, co mamy do zrobienia, a 
potem zostawię pana, żeby mógł pan trochę wypocząć.
Kiwnął głową, ale nadal wyglądał przez okno; jego niewidzące spojrzenie 
powiedziało jej, że myślami jest gdzieś daleko stąd. W głowie Kate odezwały się 
dzwonki alarmowe. Coś było zdecydowanie nie tak. Nawet szczęśliwie żonaci 
mężczyźni nie reagowali na nią w taki sposób. Kate nie była zarozumiała, ale nie była 
też głupia. Wiedziała, że jest ładna, niemal piękna, i miała tego świadomość, odkąd 
skończyła piętnaście lat. Wiedziała także, jak na jej urodę reagują mężczyźni; 
spodziewała się ich zainteresowania i w zależności od sytuacji potrafiła to odpowiednio 
wykorzystać. Nie oczekiwała jednak, że on w ogóle jej nie zauważy.
- OK, Dorotko, czas żebyście wrócili z Toto do Kansas* - zażartowała.
Spojrzał na nią chłodno i bez wyrazu. Dopiero wtedy zauważyła, że drgają mu 
napięte mięśnie szczęki. Zmieszana wróciła do zadawania pytań, na które udzielał 
lakonicznych odpowiedzi, niczego od siebie nie dodając. Wreszcie skończyli, Kate 
złożyła papiery w schludny kwadracik i zabierała się do wyjścia. Kapitan Broussard 
sprawiał wrażenie, że jest mu to obojętne.
- Wie pan, jest pan pierwszym pilotem, którego poznałam od przyjazdu tutaj - 
powiedziała, wiedziona nagłym impulsem. - Chociaż właściwie nie wiem, czy można 
tak to nazwać, bo musiałam z pana wyciągać każde słowo. Czy wy wszyscy jesteście 
tacy rozmowni? - spytała uszczypliwie.
Kącik ust pilota uniósł się w górę, ale nie wiadomo było, czy miał to być uśmiech, 
czy grymas. Wzruszył ramionami i prawie niedosłyszalnie powiedział „przepraszam”. 
OK, chłoptasiu, pomyślała, i w duchu podciągnęła spodnie, już ja cię zmuszę do 
mówienia, nawet gdybym tu miała zrobić striptiz. Miała po temu ważny powód: chciała 
zdobyć informacje o kapitanie Andym. Poza tym cała ta sytuacja zaczynała ją 
intrygować.
Spróbowała raz jeszcze:
- Wie pan, zdaje mi się, że odkąd tu jestem, a będzie już prawie miesiąc, jest pan 
pierwszym pilotem, który przyszedł do szpitala z raną postrzałową. Jak się panu udało 
wyjść z tego cało? Czy innych rannych zabierają gdzie indziej?
Instynktownie zorientowała się, że powiedziała coś niewłaściwego, ale było za 
późno, żeby się wycofać. Pilot odwrócił się od okna i spojrzał na nią, a mięśnie szczęki 
drgały mu niczym w napadzie febry. Nie usłyszał, pomyślała, i wtedy dostrzegła, że ma 
wilgotne oczy. Mój Boże! Jeszcze chwila i zaraz na mnie nawrzeszczy. Ludzki lęk i 
tragedie nie były jej obce. Nie można spędzić dwóch lat w izbie przyjęć, żeby nie ocierać 
się o nie każdego dnia.
- Wątpię - odezwał się w końcu. - Może miałem po prostu szczęście.
I co to, do cholery, miało znaczyć? Kate nie udawała już zainteresowania, była 
naprawdę ciekawa:
- Przepraszam, chyba nie zrozumiałam. Co pan powiedział? Gdzie oni zwykle 
lądują, jeśli nie tutaj?
W obojętnym dotąd wzroku pilota pojawiło się niekłamane zdziwienie, a potem 
gniew. Kate widziała, jak jego spojrzenie staje się coraz twardsze. Nie wyglądał już na 
małego chłopca, który za chwilę się rozpłacze, lecz na twardego, szorstkiego młodego 
mężczyznę. Jest o niebo przystojniejszy, niż jej się początkowo wydawało, pomyślała 
bezwiednie, wpatrzona w dokonującą się na jej oczach przemianę.
- Czy wy łapiduchy nie macie najmniejszego, pieprzonego pojęcia, co się wokół 
was dzieje? Nic a nic nie jesteście ciekawi tych samolotów, które startują i lądują 
dwadzieścia cztery godziny na dobę? Czy ktokolwiek z was choć przez chwilę pomyślał 
o tym, dokąd lecą i co tam robią? A jak wam się, do cholery, wydaje, co oni tam mogą 
robić? Bawią się w gry wojenne?
Zgorszyły ją te przekleństwa. Gdyby jej ulubiony duchowny nagle zaczął bluźnić, 
czułaby się podobnie.
- No cóż, wiem oczywiście, że latają coś bombardować, ale ja.. my nie mamy 
żadnej możliwości, żeby dowiedzieć się, co się tam dzieje. Większość z nas o tym nie 
rozmawia, a ja naprawdę jestem tu od niedawna, lecz myślę, że ktoś coś by na ten temat 
powiedział, gdyby… no, wie pan - zabrzmiało to głupio i była tego świadoma, ale 
niczego innego nie potrafiła wymyślić. - Naprawdę bardzo mi przykro, jeżeli 
powiedziałam coś, co pana uraziło. Bardzo przepraszam, kapitanie Broussard.
Już wychodziła z pokoju, ale zatrzymał ją jego głos:
- Poruczniku, jak to się ma do tego, o czym wy będziecie sobie gaworzyli dziś 
wieczór? Nasze skrzydło straciło dzisiaj cztery, może pięć samolotów, i tak się składa, że 
jeden z nich należał do mojej eskadry. A ja naprawdę lubiłem tego faceta. Dzisiejszy 
dzień był taki sam jak wszystkie, nic niezwykłego. A my wiemy, że wszystkie REMF-y* 
wciąż narzekają, że piloci wpychają się bez kolejki do kina albo do sklepiku. I każdy 
oficer w bazie skarży się na hałas w klubie, ale nie pomyśli o tym, że dla niektórych 
chłopaków to może być ostatnie piwo w życiu. Cholera! Wydaje się im, że przez ten rok 
służby muszą jakoś znosić tych barbarzyńców, którzy nie pozwalają im nawet spokojnie 
odpocząć. Niech pani się temu lepiej przyjrzy, może pani zauważy, że niektórzy 
barbarzyńcy nie zabawiają tutaj zbyt długo. Tak jak Bobby Packard, numer cztery w 
naszej eskadrze. Nazwisko, które w tej cholernej bazie nikomu spoza jego skrzydła 
niczego nie powie. - Głos kapitana nagle przygasł. - Widzieliśmy, jak prowadzili go ze 
sznurem na szyi i nic na to, kurwa, nie mogliśmy poradzić. Niech pani uprawia te swoje 
gierki z kimś innym, poruczniku Johnson.
Siedziała oniemiała i oszołomiona jego wybuchem. Nie wiedzieć czemu, zrobił z 
niej czarny charakter, a ona przecież nie była kimś takim. Jeśli zawiniła, to tylko 
nieznajomoś cią faktów. Ogarnął ją nagły gniew. Spojrzała na Broussarda i zobaczyła, że 
leży na wznak, zakrywając ramieniem oczy. Siedziała w milczeniu i zastanawiała się, co 
ma powiedzieć. To prawda, że w klubie i wśród personelu medycznego niewiele się 
rozmawiało o wojnie. Ale to nie znaczyło wcale, że ich to nie obchodzi. A może jednak 
tak? Żeby przetrwać służbę w frontowych formacjach medycznych, trzeba było 
stworzyć sobie jakiś azyl od rzeczywistości. Nie utożsamiać się zbytnio z pacjentami, 
chronić własne zdrowie psychiczne. Tylko czy tak było naprawdę, czy może po prostu 
nie interesowało ich nic oprócz siebie?
- Ile zaliczył pan misji? - spytała miękko.
Leżał w tej samej pozycji, wciąż zakrywając ramieniem twarz. Słysząc to pytanie 
aż parsknął, ale odpowiedział:
- Tylko sześć, zostało dziewięćdziesiąt cztery. Bułka z masłem.
- Było aż tak źle?
Zdjął rękę z czoła i popatrzył na nią, jakby zapytała, czy wbijanie sobie noża w 
brzuch boli.
- Wystarczająco.
- To dlaczego to robicie?
Uśmiechnął się lekko. - Myślę, że większość z nas dla zwiększonego żołdu. Wie 
pani, jakby na to patrzeć, dostajemy dodatkowo dwa dolary i szesnaście centów 
dziennie.
Odwzajemniła uśmiech. - Proszę mi o tym opowiedzieć. Dokąd latacie? Co 
robicie? Nic o tym nie wiem i nagle czuję się z tego powodu jak stuprocentowa idiotka. 
Przecież to jasne, że wy, chłopcy, żyjecie w zupełnie innym świecie niż my.
Teraz, kiedy wyładował już nagromadzony w nim gniew, twarz rozjaśniła mu się 
w szerokim niewymuszonym uśmiechu.
- Na to wygląda, chyba że wy jeździcie na urlop w dolinę Rzeki Czerwonej. 
Powiedzmy po prostu, że kiedy sąsiedzi cię nie lubią, robi się ciekawiej. A propos, 
przepraszam, że tak na panią naskoczyłem. Nie zachowałem się jak prawdziwy 
myśliwiec.
Wewnętrzny radar Kate zareagował. Wyczuwała, że jest nią zainteresowany. No, 
nareszcie, pomyślała, bo jeszcze trochę i zaczęłabym myśleć, że z jednym z nas coś jest 
nie w porządku.
- Opowiedz mi, jak wyglądają wasze akcje.
- To naprawdę nadzwyczaj proste. Startujemy i lecimy do Wietnamu Północnego. 
Zrzucamy bomby. Oni dostają szału i zaczynają do nas strzelać; jeśli masz szczęście, 
wracasz do domu.
- A jak ty to robisz? Jak robi to któryś z was?
- Zaraz, byłem tam tylko sześć razy. Niektórzy z tych facetów zaliczają drugą 
setkę lotów. Lepiej ich spytaj.
- A ten pilot, który przyjechał dzisiaj z tobą? Często z nim latasz?
- Tak, to Andy Pritchard. Latałem z nim na wszystkie misje, ale on zaliczył o 
wiele więcej ode mnie. To jego skrzydłowego dopadły dziś żółtki.
- Czyli ci sami piloci zawsze latają razem?
- Jeżeli ma się takie braki w ludziach, jak my teraz. Prowadzący i jego skrzydłowy 
stanowią połowę eskadry, i są partnerami, tak jak gliniarze. Ochraniają się nawzajem. 
Nie musisz go nadzwyczajnie lubić, ale bezwzględnie musisz mieć do niego pełne 
zaufanie. Po pewnym czasie Prowadzący i skrzydłowy mogą się bardzo do siebie 
zbliżyć, przynajmniej tak mi o tym opowiadano. Pilotem myśliwca jestem tylko 
chwilowo. Jeszcze kilka miesięcy temu byłem instruktorem pilotażu.
- Kto będzie teraz skrzydłowym kapitana Pritcharda?
- Naprawdę nie wiem, jak to będzie. Myślę, że dostanie kogoś zupełnie nowego, 
bo dowództwo nie lubi skupiać starych doświadczonych pilotów w tej samej eskadrze. 
Jeżeli do skrzydła przychodzi zbyt wielu niedoświadczonych facetów, takich jak ja, 
podobno osłabiałoby to pozostałe eskadry. - Nagle uśmiech zniknął mu z twarzy i 
mówił dalej: - Poruczniku Johnson, dlaczego mam takie dziwne uczucie, że pani pytania 
o Andy’ego nie są podyktowane zwykłą ciekawością? - Opuścił wzrok. - Prawda, że 
niezły z niego przystojniak? A do cholery z tym, chociaż za sobą nie przepadamy, 
powiem pani jeszcze, że to bardzo porządny facet.
- Kapitanie Broussard, a cóż takiego każe panu myśleć, że nie chodziło mi o to, 
żeby dowiedzieć się czegoś o panu? - odpowiedziała z szerokim uśmiechem. Poklepała 
go delikatnie po ramieniu i wstała, aby wyjść.
- Teraz proszę odpocząć, albo powiem wszystkim, jak pan ma na drugie imię.
Broussard obronnym gestem podniósł obie ręce, jakby chciał odwrócić od siebie 
tę groźbę.
- Może wpadnę tu po kolacji i jeszcze chwilkę sobie pogawędzimy. Jeśli 
oczywiście nie ma pan nic przeciwko temu i nie jest pan zbyt zmęczony.
- Wspaniale - powiedział i wszystko wskazywało na to, że naprawdę tak myśli.
- Przy okazji, jak pan nas nazwał? REMF-y? Co to znaczy?
- Będzie chyba lepiej, jeśli wytłumaczę to pani, kiedy bliżej się poznamy - 
uśmiechnął się pilot.
Kapitan James Evelyn Broussard
Przyglądał się, jak energicznym krokiem wychodzi z sali. Długie zgrabne nogi 
były prawie całkowicie ukryte pod wykrochmaloną bielą, która jednak odsłaniała 
wystarczająco wiele, by docenić ich doskonałe proporcje. Ciało Kate również 
wychodziło zwycięsko z boju z pielęgniarskim fartuchem. Może nie było aż tak 
zmysłowe jak te na okładkach magazynów, ale, o ile mógł to ocenić, wszystko miała na 
swoim miejscu. Bardzo go pociągała i uznał, że ona chyba także jest nim 
zainteresowana. Zawsze trudno rozmawiało mu się z kobietami. W znakomitej 
większości stanowiły dla niego nieprzeniknioną tajemnicę.
Niepotrzebnie na nią naskoczył, ale na myśl o Bobie Packardzie i rezygnacji, jaką 
usłyszał w jego głosie, kiedy dopadli go Wietnamczycy, omal się nie rozpłakał. Właśnie 
wtedy uświadomił sobie z całą jaskrawością, że być może nigdy już nie zobaczy 
Packarda, więc źle sobie wybrała czas na zadawanie pytań. Przed Packardem, piloci, 
których utracili, byli tylko bezimiennymi twarzami z sali odpraw lub mesy. W 
rezultacie Broussard dopiero dzisiaj po raz pierwszy doświadczył, co znaczy na wojnie 
strata towarzysza.
Jim pomyślał o jawnym zainteresowaniu, jakie porucznik Johnson okazywała 
Pritchardowi i zasępił się. Ale jakże by mogło być inaczej. Zauroczyłby chyba każdą 
kobietę. Ten skurwysyn nie tylko świetnie wyglądał, był także znakomitym pilotem. 
Pewnie okazałoby się też, że tańczy jak Fred Astaire i na dodatek jest cholernie bogaty. 
Kiedy pomyślał o całej tej sytuacji, dopadła go jeszcze większa chandra, ale rozchmurzył 
się, bo przypomniał sobie, że po kolacji ma go odwiedzić Kate. Sterylny porządek 
zaczynał go nudzić i niepokoić. Personel medyczny pojawiał się i wychodził z pokoju w 
stałym i jasno określonym rytmie. Większość albo mówiła po łacinie, albo wymieniała 
między sobą jakieś liczby i dokonywała dziwnych, lecz nader szybkich ocen oznak 
funkcjonowania jego organizmu oraz samopoczucia. Podobne procedury 
najprawdopodobniej stosowano w każdym szpitalu. Jim jednak nie miał skali 
porównawczej, jako że nigdy dotąd nie przebywał w szpitalu w roli pacjenta.
W końcu pojawiły się tace z obiadem. Z rozczarowaniem stwierdził, że szpital 
serwuje to samo tajemnicze mięso, jakie podawano w klubie. Tajowie, którzy 
przygotowywali większość posiłków, mieli dziwne pojęcie o amerykańskiej kuchni. 
Mięso ozdobione kulkami lodów nikogo już nie dziwiło, podobnie jak strączkowa 
fasolka wymieszana z puddingiem w postaci gulaszopodobnego gluta.
Rana w nodze zaczynała pobolewać, więc kiedy wyniesiono naczynia, kusiło go, 
aby zadzwonić na pielęgniarkę, żeby zaaplikowała mu środek przeciwbólowy. Ból nie 
był ostry, raczej ćmiący. Ale poza tym nie odczuwał ani śladu senności. Mimo że wstał 
dzisiaj o 3.30, miał absolutną pewność, że tej nocy nie zaśnie. To była jego ostatnia 
świadoma myśl.
Jakiś czas później Jima obudził Osioł, który kłócił się głośno i zażarcie z jednym z 
lekarzy. Stali na korytarzu i spierali się, czy Osioł ma prawo obudzić Jima.
- Co jest, doktorku, przecież to godziny odwiedzin, zgadza się?
- Tak, majorze. Ale to nie upoważnia pana do wtargnięcia do pokoju naszego 
pacjenta i przeszkadzania mu.
- Gówno prawda. To nie jest żaden wasz pacjent, tylko członek mojej eskadry. I 
założę się, że już nie śpi. Jimbo, śpisz?! - wrzasnął na całe gardło, tak że nie tylko w 
szpitalu, lecz prawdopodobnie w całej bazie nie było człowieka, którego nie wyrwałby 
ze snu.
- Nie, Osioł, już nie śpię. Wejdź - zawołał Jim.
Za Osłem wszedł Pritchard, a za nim zwalisty podpułkownik, którego Jim nigdy 
osobiście nie poznał, choć wiedział, że jest dowódcą ich dywizjonu. Podpułkownik 
Smithers nie wyglądał na wcielenie trzeźwości, podobnie zresztą jak Osioł. Lekarz stał 
w drzwiach i przyglądał się im z jawną dezaprobatą; usta miał wykrzywione, jakby ssał 
cytrynę. Gwałtownie odwrócił się i wyszedł - pewnie po broń albo po strażników.
Podpułkownik półprzytomnym wzrokiem wpatrywał się w Jima: próbując 
wyostrzyć obraz, przymknął najpierw jedno oko, potem drugie. Naburmuszył się, jakby 
za kłopoty ze wzrokiem obwiniał Jima, i opadł ciężko na jedno z krzeseł.
- Dobrze się czujesz, chłopcze? - spytał pułkownik i czknął potężnie, akcentując 
pytajnik.
- Tak, sir. Właściwie bardzo dobrze. Powiedzieli, że wypuszczą mnie jutro rano. - 
Dobrze. Daj mi znać, gdyby nie traktowali cię tu jak należy.
Wstał, zachwiał się i na niepewnych nogach ruszył w kierunku drzwi. Wypełnił 
swój obowiązek względem rannych i chorych, a teraz wyraźnie było mu szkoda czasu i 
ciągnęło go, aby jak najszybciej znaleźć się w barze nad kolejnym kieliszkiem. W 
drzwiach zatrzymał się i jeszcze raz spojrzał na wyciągniętą na łóżku postać:
- Mowiłeś, że jak się nazywasz?
Jim wcale nie wspomniał, jak się nazywa, i nikt wcześniej go o to nie pytał.
- Kapitan James Broussard, sir.
- Broussard? To jakieś żabojadzkie nazwisko, no nie?
I na dobre wytoczył się z sali, być może w poszukiwaniu członków dywizjonu o 
jeszcze dziwniejszych nazwiskach, których będzie ewentualnie musiał podnosić na 
duchu.
Osioł wyszczerzył zęby do Jima i powiedział:
- Smithers. To nazwisko pasuje do dupka, nie?
Podszedł do drzwi, teatralnym gestem osłonił dłonią oczy i dokonał inspekcji 
korytarza, a potem z równie przesadnie konspiracyjną miną sięgnął do kieszeni 
kombinezonu i wyciągnął z niej dwie puszki piwa. Otworzył je, jedną podał Jimowi, 
zasiadł na krześle, które przed chwilą opuścił pułkownik, wyciągnął nogi w 
wojskowych buciorach i oparł je na łóżku.
- No i jak leci, Jimbo? Masz wszystko, czego ci trzeba?
- Tak. Poza tym chcą mnie rano wypuścić, a przez jedną noc mogę się obejść bez 
paru rzeczy. Posłuchaj, Osioł, nie miałem okazji powiedzieć ci o tym wcześniej, ale 
naprawdę cholernie mi przykro z powodu Bobby’ego. Nie poznałem go bliżej, ale 
wydawało mi się, że to miły facet.
- Tak, miły facet - powtórzył Osioł. - Cóż, zapomnij o tym, takie rzeczy się 
zdarzają. Robisz wszystko tak, jak ci każą i starasz się to robić dobrze, ale czasami po 
prostu to się zdarza. Cholera! Ten nalot kosztował nasze skrzydło i 503, pięć 
pieprzonych samolotów i trzech pilotów. W całym tym kraju nie ma niczego, co byłoby 
tego warte. Ale nie płacą nam za to, żebyśmy myśleli w taki sposób. Prawda, Andy?
Pritchard, który musiał coś odpowiedzieć, oparł się o ścianę i, nie patrząc w 
kierunku łóżka, w końcu odparł:
- Dokładnie tak, Osioł.
- Kogo nam dają na zastępstwo? - spytał Jim.
- Przez kilka dni, zanim nie zagoi ci się noga, nikogo. Stary postanowił, że skoro 
ty się wylegujesz na tyłku, a Bobby Packard pewnie próbuje się teraz przegryźć przez 
ścianę hotelu „Hilton” w Hanoi, jest dobra okazja dać staremu Andrew i mnie kilka dni 
wolnego. Może pojedziemy do Bangkoku albo spróbujemy pobić rekord w piciu piwa. 
Co ty na to, Andy? Jak ci się podobają nasze pomysły?
Pritchard wzruszył ramionami i uśmiechnął się. Jim jakoś nie potrafił go sobie 
wyobrazić w pijackich zawodach. Ostrożnie zerknął na puszkę, którą podał mu Osioł. 
Nie miał ochoty na piwo, ale doceniał wysiłek, jaki trzeba było włożyć w jego 
przemycenie do separatki szpitalnej. Osioł pociągnął porządny łyk ze swojej puszki, 
nagle spoważniał i zwrócił się do Jima:
- Słuchaj, Jimbo. Dzisiaj spisałeś się całkiem OK, z wyjątkiem tego, że dałeś się 
postrzelić w dupę. Kiedy wykonujesz robotę nisko nad ziemią, musisz o jednym 
pamiętać: ci na dole nie mogą mieć czasu, żeby cię namierzyć. Do ostatniej chwili, zanim 
naciśniesz spust, musisz utrzymać samolot w skręcie, choćby niewielkim. Każdy pilot 
na świecie, który atakuje cele naziemne wie, że w ataku na stanowisko dział a nawet 
sprzężonych pięćdziesiątek przewaga jest po stronie tych na ziemi. Kiedy blisko 
własnych oddziałów udzielasz im wsparcia z powietrza, zwykli ludzie, a czasami nawet 
marines widzą, jak z szybkością 750 kilometrów na godzinę zasuwasz naokoło tym 
wielkim bydlakiem, i myślą, że biedne żółtki nie mają z tobą najmniejszych szans. Tyle 
że w życiu jest inaczej. On ma stałą pozycję, a ty, żeby tylko zmienić kąt ostrzału, musisz 
manewrować całym cholernym samolotem. Zupełnie inaczej jest w Wietnamie 
Południowym; tam, jeżeli robi się naprawdę gorąco, możesz zmienić kurs i znurkować 
pionowo w dół, tak jak to robiłeś w szkole. Spróbuj tego gówna na Północy, a będziesz 
zaszywał nowe dziury w tyłku. Po prostu tych cholernych luf jest tam za dużo. Mam 
rację? - zwrócił się do Pritcharda, jakby jego słowa wymagały uzupełnienia. Nie 
wymagały. Przynajmniej zdaniem Jima.
Pritchard odpowiedział poważnie, jakby tłumaczył coś wyjątkowo tępemu 
uczniowi:
- Absolutnie. Nawet niewielki skręt ogromnie komplikuje artylerzyście 
celowanie. Teoretycznie, do chwili naciśnięcia spustu, nie powinieneś nigdy 
wyrównywać samolotu. I tak, jak powiedział Osioł, potem natychmiast robisz uniki, 
żeby uciec im z pola ostrzału. Wielu pilotów sądzi, że powinni wtedy ostro skręcić, ale 
naprawdę wystarczą tylko szybkie gwałtowne szarpnięcia nosem maszyny zawsze tuż 
przed wykonaniem skrętu. W ten sposób nie tracisz atutu prędkości, jaką uzyskałeś w 
nurkowaniu. Wykonując szeroki skręt, dajesz celowniczemu aż za dużo czasu, żeby 
mógł cię namierzyć. Oczywiście, zawsze są jakieś wyjątki. Na przykład wtedy, gdy cel 
jest bardzo mocno broniony - ciągnął Pritchard. - W okolicach Hanoi wszystkie działa 
mają przydzielony odpowiedni sektor nieba, który ostrzeliwują w ciemno. Nawet stary 
papa-san ze swoją jednostrzałową strzelbą wie, gdzie ma celować, i w które miejsce 
strzelać. Na takim terenie uniki mogą cię wyprowadzić z ostrzału, ale równie dobrze 
wystawić prosto pod lufy. Człowiek zawsze jednak czuje się lepiej, kiedy coś robi, a nie 
siedzi tylko i patrzy, jak całe to gówno przelatuje bokiem.
- Słuchaj tego człowieka - powiedział Osioł bez swego zwykłego uśmiechu. - 
Andy był w grupie pilotów samolotów zwiadowczych Voodoo, które skierowano tutaj 
około 1965, żeby latali w tę i z powrotem nad całym krajem, dokładnie tak samo, jak 
robili to nad Wietnamem Południowym. Tam system się sprawdzał, więc w 
dowództwie założyli, że nie inaczej będzie na Północy. Zapomnieli tylko o drobiazgu; 
na przykład o tym, że Wietnamczycy z Północy strzelają do nas z sześciu do siedmiu 
tysięcy dział przeciwlotniczych, którym pomaga prawie dwa tysiące radarów. O ile nie 
zostaniemy na naprawdę niskim pułapie, namierzą nas, jak tylko wystartujemy. 
Powiedz mu Andy, co się stało z twoim dywizjonem RF-101.
- Sprowadzili nas tutaj dwunastu, żebyśmy wylatywali nad Wietnam z Tajlandii, 
i w ciągu sześciu dni straciliśmy osiem samolotów. Co najmniej pięciu pilotów zginęło, 
pozostali zaginęli; zakłada się, że wzięli ich do niewoli, ale niewykluczone, że nie żyją.
Osioł spojrzał na Jima i natychmiast zaniepokoił się wyrazem jego twarzy:
- Ej! Powiedziałem, żebyś to przemyślał, a nie kładł się z tym do łóżka. Musisz 
pamiętać, że niezależnie od tego, co te dupki z dowództwa wygadują o wielkiej strategii 
tej wojny, wszystko sprowadza się do przypadku. Jak w życiu. Możesz sobie planować, 
ile chcesz, ale jeśli wyciągniesz czarną gałkę, tak czy owak wszystko szlag trafia. Możesz 
też puścić wszystko na żywioł, a w ostatecznym rozrachunku rezultat pewnie będzie 
podobny. Nie martw się tym. Będziesz miał na to czas, kiedy dorobisz się kilku blizn 
więcej.
- Wynika z tego tyle, że trzeba się mnóstwo nauczyć, a nie ma na to za wiele 
czasu.
- Dokładnie taka jest moja filozofia! - entuzjastycznie poparł go Osioł. - Jest tak 
wiele do wypicia, a tak mało dano nam na to czasu.
Mówiąc to, przechylił puszkę, pociągnął z niej solidny łyk i właśnie wtedy 
porucznik Johnson weszła bez pukania do sali. Jim cały czas miał nadzieję, że koledzy 
wyjdą, zanim ona wróci; chciał ją mieć tylko dla siebie. Nade wszystko obawiał się 
Pritcharda i magii jego południowej urody. Jim wiedział, że gdyby ten facet okazał 
jeszcze trochę wdzięku, jego szanse byłyby równe zeru. Ale, pomyślał filozoficznie, 
może tak jak powiedział Osioł, życie jest tylko serią przypadkowych zdarzeń.
- Mój Boże! - Kate, z dłońmi opartymi na biodrach, dawała upust udawanemu 
przerażeniu. - Zostawiam cię samego ledwie na parę godzin, a ty zaczynasz urządzać w 
szpitalu regularne pijatyki.
Spojrzała na puszkę, która zamarła w powietrzu nad twarzą Osła, i na tę, którą 
Jim bez powodzenia usiłował ukryć pod pościelą.
- Następnym punktem programu jest pewnie małe bara-bara z Tajkami? - Ze 
smutkiem pokręciła głową. - A wyglądał pan na takiego miłego młodego mężczyznę. 
Niech pan powie, czy miał z tym coś wspólnego ten bez wątpienia zepsuty staruch? - 
Spojrzała srogo na Osła, który jak skamieniały, wciąż trzymał puszkę przy 
wpółotwartych ustach. Jim nie mógł go za to winić. Zapierała dech w piersiach.
Porucznik Johnson miała na sobie szorty khaki, białe trampki i czerwoną bluzkę 
bez rękawów, którą związała na brzuchu w węzeł. Długie brązowe nogi zdawały się nie 
mieć końca. Piersi Kate całkowicie wypełniały przestrzeń, jaka powstała w wyniku 
związania dwóch końców bluzki; jedna zdawała się wymierzona w cel na jedenastej, 
druga zaś upatrywała go na godzinie pierwszej. Czerwień i brąz doskonale odcinały się 
na tle jej opalenizny i sprawiały, że krótkie kasztanowe włosy wydawały się prawie 
czarne. Kiedy tak przypatrywała się trójce pilotów, w kącikach dużych brązowych oczu 
pojawiły się leciutkie zmarszczki rozbawienia.
- Co z nim? - spytała obojętnie, wskazując głową Osła. Majorowi mało oczy nie 
wyszły na wierzch i wydawał z siebie dziwne odgłosy, jakby krztusił się brzoskwiniową 
pestką. - Jeśli chce na mnie wymóc oddychanie metodą usta-usta, to widywałam już 
bardziej finezyjne próby.
- Mój Boże, gdybym miał nadzieję, że pani to zrobi, oddałbym pani własnego 
pierworodnego i kartę American Express na dodatek. - Osioł wreszcie odzyskał głos. - 
Gdybym choć przez chwilkę pomyślał, że to pani mnie będzie reanimować, natychmiast 
połknąłbym tę puszkę.
Jim nie potrafił znaleźć żadnego pretekstu, żeby ich sobie nie przedstawić; 
wszystko wskazywało na to, że jego koledzy absolutnie nie zamierzali wychodzić, więc 
odezwał się raczej niezbyt zachęcającym tonem;
- Majorze „Ośle” Sheehan, kapitanie Pritchard, przedstawiam wam porucznik 
Johnson. A na wypadek, gdyby pani zapomniała, ja jestem Jim Broussard - dopełnił 
formalności zgodnie z regulaminem, który nakazywał, aby, niezależnie od płci, 
młodszych stopniem oficerów przedstawiano starszym, nigdy odwrotnie.
- Tak - odparła z diabolicznym uśmieszkiem - i wiem także, jak pan ma na drugie 
imię; a założę się, że oni nie. Mów mi Kate.
- Odwróciła się od Jima i przez chwilę przyglądała się Sheehanowi.
- Aż boję się zapytać, dlaczego nazywają pana Osłem.
- Może kiedy się lepiej poznamy.
- Obawiam się, że aż tak dobrze możemy się nigdy nie poznać - powiedziała z 
uśmiechem i podała mu silną opaloną rękę. Osioł wyglądał tak, jakby był gotów ją 
połknąć.
Kate odwróciła się lekko i nieco wolniej podała dłoń Pritchardowi, dzięki czemu, 
zanim obdarowała go uśmiechem, miała czas mu się przyjrzeć. Zdaniem Jima, 
wpatrywali się w siebie znacznie dłużej, niż było to konieczne. Potem Pritchard 
niechętnie puścił jej rękę. Ona także nie sprawiała wrażenia, jakby chciała ją zabrać. No 
proszę, już się zaczyna, pomyślał Jim. No, ale zawsze może jeszcze dopaść Andy’ego 
ciemną nocą i przefasonować mu łeb kamieniem. Albo złapać dasznika i wsadzić mu go 
do łóżka. Kate obróciła się ku niemu, a Jim zarumienił się jak piwonia.
- Co pan wyprawia z tą puszką? - spytała. Osioł poniewczasie porwał się na 
równe nogi i podsunął jej jedyne krzesło w sali.
- Gdybym miała najlżejsze podejrzenie - ciągnęła Kate - że siedzi pan tu i żłopie 
alkohol z bandą swoich kolesiów lotników, to jako oficer czułabym się w obowiązku 
pójść z tym wprost do oficera dyżurnego. - Wstała z krzesła i pochyliła się nad Jimem, 
żeby wyjąć mu z dłoni piwo. Nieskrępowane biustonoszem piersi dziewczyny w 
obcisłej skąpej bluzeczce przesunęły się po jego klatce piersiowej. Jim z wrażenia omal 
się nie udławił i musiał unieść przykryte kołdrą kolana.
Kate przyłożyła puszkę do warg, a trzej mężczyźni w nabożnej ciszy 
przypatrywali się, jak pije, a potem klepie się po płaskim opalonym brzuchu. Poczuła na 
sobie ich wzrok i zdziwiona spojrzała na każdego z nich po kolei.
- Co z wami, chłopaki? Powiedziałam coś złego? - spytała, całkowicie błędnie 
interpretując ich milczenie. - Uprzedziłam Jima, że wpadnę po kolacji na małą 
pogawędkę. Był tak miły, że opowiedział mi trochę o waszym lataniu. Jeśli wam w 
czymś przeszkadzam, mogę przyjść później.
Wszyscy trzej gorąco zapewnili ją, że w niczym nie przeszkadza, i gdyby wyszła, 
czuliby się okropnie.
- Poza tym - zwrócił się do niej Pritchard - jestem pewny, że kapitan Broussard 
powie pani o walkach powietrznych dosłownie wszystko. Ma przecież ogromne 
doświadczenie. - Jim słysząc to, poczerwieniał jak rak.
- Nie - zaprotestowała chłodno Kate, spokojnie patrząc mu w oczy i udając przy 
tym, że nie dostrzega zarumienionej twarzy Broussarda. - Wspomniał tylko o paru 
podstawowych sprawach, z których wielu z nas chyba od razu powinno było zdać sobie 
sprawę. Szczerze mówiąc, wyrażał się o was bardzo pochlebnie. Zdaje się, że bardzo 
was ceni jako pilotów i jako ludzi.
Jim niczego takiego nie powiedział, ale był wdzięczny Kate, że wybawiła go z 
opresji. Pritchard najwyraźniej poczuł się nieswojo.
- A konkretnie, powiedział mi, że jest właściwie początkującym i ma na koncie 
dopiero sześć misji, ale za to wy jesteście prawdziwymi myśliwcami - drażniła się, 
patrząc spod długich rzęs na Osła.
- Przynajmniej to, kurczę, do niego dotarło - zgodził się major. - Zadziwiające, jak 
spostrzegawczy są dziś młodzi ludzie. Powiedz mi, Kate Johnson, co robisz w wolnym 
czasie, kiedy nie bawisz się w siostrę miłosierdzia?
- Och, codziennie staram się złapać trochę słońca przy basenie, wypijam parę 
drinków, jem coś w klubie i uwodzę dowódcę Siódmej Armii Powietrznej - nic 
nadzwyczajnego, normalka.
- Mówisz o tej norze, którą medycy nazywają klubem? Rany, dziewczyno, 
dlaczego nie przyjdziesz do prawdziwego klubu i nie wypijesz drinka z mężczyznami?
- Hm - odpowiedziała z uśmiechem - słyszałam o tym klubie. Prawdę mówiąc, 
ostrzegali mnie przed nim. Słyszałyśmy, że z wyjątkiem palenia chrześcijan nie ma 
takiej rzeczy, której tam nie wyprawiacie.
- Nieprawda! - zaprzeczył zdecydowanie Osioł. - Sami rozpuściliśmy takie plotki, 
żeby taki motłoch jak lekarze i prawnicy trzymał się z dala. Pozwolisz takim raz wejść 
do klubu i tylko patrzeć, jak będą chcieli z tobą pogadać; nie mówię już o tym, do czego 
to może doprowadzić. Zanim się obejrzysz, stoją przy barze, piją i udają prawdziwych 
mężczyzn.
- Ubijmy interes - powiedziała Kate, niczym handlarz koni z Teksasu. - Wy, 
chłopcy, pójdziecie ze mną na kolację do mojego klubu, a ja pozwolę się wam zabrać do 
waszego. Chyba nie można uczciwiej postawić sprawy? W ten sposób obejrzymy 
nawzajem swoje rancza. Może jutro wieczorem, o ile nie jesteście zajęci? Ale 
przychodzicie wszyscy - spojrzała na Pritcharda i Jima.
Jim zerknął na Pritcharda w płonnej nadziei, że może facet poleci bombardować 
Pathet Lao albo cokolwiek innego. Jednak Andy był, rzecz jasna, wolny.
- Jak powiedział Osioł, tylko jeśli będziemy się mogli zrewanżować - dał wyraz 
swojej galanterii Pritchard.
- Pod warunkiem, że nie przyprowadzi żadnego z tych mięczaków doktorków - 
wtrącił się major. - O której jutro?
- Kolację zaczynają podawać o szóstej. Przyjdź trochę wcześniej, to pozwolę 
żebyś mi postawił drinka, a może nawet opowiedział, dlaczego nazywają cię Osioł.
- Stoi! W takim razie, widzimy się o piątej.
- OK, niech będzie o piątej.
Wręczyła Jimowi opróżnioną puszkę, uśmiechnęła się, poklepała go po ramieniu 
i wyszła z sali. Widok, jaki prezentowała, idąc do drzwi, zrobił na trójce pilotów nie 
mniejsze wrażenie niż jej wejście.
Mężczyźni przez kilka chwil siedzieli w milczeniu, zatopieni w nader 
przyjemnych rozważaniach; w końcu Osioł powiedział:
- No cóż, na pewno będę się czuł jak ostatnia świnia, ale napiszę do mojej 
dziewczyny, że z nami koniec. Nie mam innego wyjścia, bo Kate po prostu za mną 
szaleje.
Pritchard nadal siedział bez słowa, ale po twarzy błąkał mu się uśmieszek 
zadowolenia, jakby doskonale wiedział, że ma fory u atrakcyjnej pielęgniarki. Jim też się 
tego obawiał. Pamiętał przeciągłe spojrzenie, jakim się obdarzyli. Nagle zapragnął, żeby 
obaj mężczyźni już sobie poszli i pozwolili mu poddać się chandrze. Po krótkiej 
nieistotnej rozmowie, która dotyczyła głównie Kate, goście spełnili wreszcie jego 
marzenie.
- Powiem wam coś, drodzy kibice - oświadczył Osioł. - Całe szczęście, że Jimbo 
właśnie dziś postanowił dać się postrzelić w tyłek, bo inaczej ta dziewczyna nigdy by 
mnie nie poznała. Coś mi się zdaje, że będzie z nas prawdziwie zakochana parka. 
Chodź, Andy, zostawmy tego cierpiącego skurczybyka samego. Jeśli jutro wieczorem 
ma być na tym przyjątku u medyków, musi sobie odpocząć.
Poklepał Jima po ramieniu, Pritchard skinął mu głową i obaj zniknęli za 
drzwiami, zostawiając Broussarda z dwiema pustymi puszkami i wciąż unoszącym się 
w powietrzu zapachem perfum Kate. W brzuchu czuł dziwną ssącą pustkę, jakby coś 
stracił. Obawiał się, że tym czymś była Kate Johnson. Starał się nie porównywać siebie z 
Andym Pritchardem, bo wiedział, jak się to skończy. W końcu schował puszki do 
bocznej kieszeni przepoconego kombinezonu i zadzwonił po pielęgniarkę dyżurną, 
żeby przyniosła mu jakiś środek na sen.
Mimo to sen nie przychodził. Myśli ciągle krążyły wokół wydarzeń dzisiejszego 
dnia. Gałki oczne pod zamkniętymi powiekami tak gwałtownie biegały mu we 
wszystkie strony, że musiał się bardzo starać, aby ich nie otworzyć.
Wydarzyło się tyle spraw, które trzeba przemyśleć: postrzał, wzięcie do niewoli 
Bobby’ego, misja i teraz jeszcze Kate Johnson. Dlaczego to wszystko nie mogło rozegrać 
się wolniej? Dlaczego musiało zwalić mu się na głowę od razu za jednym zamachem? 
Jim próbował rozstrzygnąć, którą z tych rzeczy powinien zająć się najpierw i właśnie 
wtedy pigułka nareszcie podziałała.
Porucznik Katherine Elaine Johnson
Kiedy Kate weszła do chłodnego ciemnego baru, z klubowej aparatury 
nagłaśniającej płynął właśnie aksamitny głos popularnego piosenkarza. Stała w 
półmroku, czekając, aż oczy przyzwyczają się do nowego otoczenia. Na zewnątrz, mimo 
późnego popołudnia, słońce nadal świeciło oślepiającym blaskiem. Szum pracującego 
klimatyzatora w niższych rejestrach rywalizował z głosem śpiewaka. Po jakimś czasie 
zaczęła dostrzegać sylwetki, a nawet twarze osób, które siedziały przy barze i przy 
stolikach. Zerknęła na wiszący za barem wielki okrągły zegar: 16.40. W myślach zajęła 
się nader irytującym problemem, czy aby uzyskać czas miejscowy należy dodać, czy 
może odjąć dwanaście godzin. Cholera z tym. Musiała być czwarta czterdzieści, bo z 
dyżuru zeszła o czwartej, poszła popływać, a potem wzięła prysznic i przebrała się. W 
trakcie szkolenia wojskowego instruktorzy starali się jej wytłumaczyć, dlaczego należy 
stosować system dwudziestoczterogodzinny, ale nie przekonali Kate. Potem przyjęli 
„Z”, czyli czas Zulu oparty na południku Greenwich - powszechnie stosowany w siłach 
zbrojnych, i tu jej umysł się zbuntował. Kiedy przyjechała do Tajlandii, przerażona 
stwierdziła, że w bazie stosuje się także czas „H”, tzw. Hotel Time. Uznała, że nie będzie 
nadal tolerowała tej kosmicznej bzdury. Od tej pory dla niej doba dzielić się będzie na 
dwie części oznaczone a.m. i p.m. a cała reszta świata niech się każe wypchać. Zmiany 
dyżurów następowały o 08.00, 16.00 i 00.00. I to było jej jedyne ustępstwo wobec 
oficjalnego czasu wojskowego.
Odpowiedziała na pozdrowienia kilku pielęgniarek i ruszyła w stronę baru. 
Skóra trochę ją piekła po godzinnym opalaniu się nad basenem, który znajdował się na 
zapleczu klubu. Zawsze kochała słońce i mimo rudych włosów opalenizna Kate 
przybierała ciemnozłoty kolor. W najwcześniejszych wspomnieniach z dzieciństwa 
widziała siebie wznoszącą zamki z piasku na plażach teksańskiego wybrzeża; matka 
czytała pod parasolem, a ojciec łowił na wędkę łososie. Teraz, kiedy o tym pomyślała, 
doszła do wniosku, że większość radosnych chwil w życiu przeżyła w blasku słońca, 
zwykle na plaży. Pochmurny dzień wywoływał w niej chandrę. Ciekawe, czy kiedy 
nadciągną zbliżające się groźne monsuny, trzeba ją będzie gdzieś zamknąć.
- Postawić ci drinka, Kate?
Wzrok nie przyzwyczaił się jeszcze do półmroku, więc mrużąc oczy spojrzała 
wzdłuż baru i rozpoznała w końcu krępe kształty doktora Rogera Everetta. Miał na 
sobie koszulę z krótkimi rękawami, na umięśnionych nogach nosił sięgające kolana 
skarpety, które większość męskiego personelu medycznego uznała za rozsądny 
kompromis między wygodą, a strojem obowiązującym przy kolacji - Oczywiście, Roger, 
byłoby miło. Poproszę gin z tonikiem.
Roger pokazał tajskiemu barmanowi, że ma zaserwować dwa drinki i zwrócił się 
do Kate:
- No więc, znalazłaś już jakiś sposób na zabicie nudy?
- Możliwe. Pamiętasz tego pilota, którego przywieziono ze zranioną nogą? 
Zaprosiłam go i dwóch jego kolegów z eskadry na dzisiejszą kolację. Powinni tu być za 
parę minut. Chciałabym, żebyś się do nas przyłączył, bo wyglądają na takich, z którymi 
nie sposób się nudzić. Dowódca eskadry, „Osioł” Sheehan to prawdziwy wesołek, 
chociaż oni wszyscy wyglądają na miłych facetów. Prawdę mówiąc, dwóch z nich to 
prawie chłopcy.
Roger skrzywił się i sprawiał wrażenie lekko urażonego:
- Wiesz Kate, jesteś tu jeszcze bardzo krótko i chyba nie zdajesz sobie sprawy, że 
to, co zrobiłaś, to nie najlepszy pomysł. Widzisz, oni mają swój własny klub, a to byłoby 
jak… stworzenie precedensu. Wszyscy staramy się mniej lub bardziej, żeby to miejsce 
było naszym domem daleko od domu; rozumiesz, co mam na myśli. Chcemy, żeby tu 
można było przyjść po dyżurze i w przyjemnej atmosferze odprężyć się w towarzystwie 
ludzi, których znamy. Spędzamy tu cały rok, ale ci piloci zostają tylko tak długo, dopóki 
nie zaliczą swoich bodajże stu misji. Oni są jak przejezdni goście. Osobiście nic nie mam 
przeciwko nim, ale oni naprawdę lubią się zachowywać niczym członkowie korporacji 
studenckiej na dorocznym zjeździe, z daleka od domu.
- Wiesz co, Roger ma rację - wtrącił się do rozmowy czyjś głos. Kate odwróciła się 
i zobaczyła, że inny lekarz, którego znała z widzenia ze szpitala, przysiadł się do nich i 
najwidoczniej podsłuchał wywód Rogera.
- Rok tutaj to sporo czasu i ja na przykład chciałbym, żeby minął możliwie 
bezboleśnie. Ten klub… nasz klub… jest jednym z nielicznych miejsc w bazie, które nie 
jest podporządkowane pilotom myśliwców. Gdyby tylko mieli okazję, prawdopodobnie 
przejęliby i nas. Mam nadzieję, że zdajesz sobie sprawę, że za przywilej posiadania tego 
azylu płacimy podwójne opłaty klubowe. Do nich należy główny klub oficerski i 
chociaż musimy na niego łożyć, jednak nie musimy w nim bywać!
Kate była zaskoczona i zakłopotana gwałtownością skierowanego na nią ataku. 
Stopniowo ją także zaczęła ogarniać złość.
- Dobrze - powiedziała, patrząc na obu mężczyzn. - Ale moim zdaniem jest 
wśród nich przynajmniej trzech, których nie musicie się bać, że rozniosą wam klub. 
Właśnie tylu wczoraj utraciło skrzydło. - Uznała, że z całą pewnością nie lubi 
przysadzistych lekarzy, którzy noszą szorty i długie białe skarpety.
Roger uniósł pojednawczo dłoń i właśnie otwierał usta, żeby coś powiedzieć, 
kiedy przed wejściem czyjś ochrypły głos zaczął ryczeć piosenkę. Aparatura hi-fi nie 
miała najmniejszych szans w tym starciu. Osioł nie pozostawił żadnej wątpliwości, kto 
włada w powietrzu:
O, próżno szukać w piekle myśliwców!
O, próżno szukać w piekle myśliwców!
Pełno tam pedałów, nawigatorów i bombardierów
Ale próżno szukać w piekle myśliwców!
O, w walce próżno szukać pilotów bombowców!
Tak, w walce próżno szukać pilotów bombowców!
Wrócili na rodzinne śmieci i kurwom robią dzieci!
Ale w walce próżno szukać pilotów bombowców!
Obaj lekarze spojrzeli znacząco na Kate, że oto właśnie spełniają się ich 
przewidywania, i demonstracyjnie odwrócili się plecami do widowiska, które 
rozgrywało się u wejścia do ich klubu. W Kate obudziły się mordercze instynkty. W 
szpitalu mogli jej mówić, co ma robić, ale teraz posunęli się zdecydowanie za daleko. 
Przechyliła się, żeby szturchnąć Rogera w plecy, zwrócić na siebie jego uwagę i 
powiedzieć mu parę słów do słuchu, i w tej samej chwili usłyszała głos Osła:
- Rozejrzyjmy się deczko. - Dostrzegł ją i uśmiechnął się szeroko: - Urocza! Boska!
Kate przestała zwracać uwagę na odwróconych plecami lekarzy i spojrzała na 
trzy stojące przed nią postaci. Zauważyła z zadowoleniem, że wciąż mają na sobie 
zielone workowate kombinezony lotnicze. Po scysji z Rogerem i jego kolegą zaczęła 
utożsamiać się z lotnikami. Poza tym, Osioł miał identyczny styl bycia jak jej ojciec, 
który szczerze lubił ludzi i tylko w tłumie czuł się naprawdę szczęśliwy. Kierowana 
impulsem uścisnęła Osła, jakby się znali od lat, a on rzeczywiście się tak zachowywał. 
Kiedy uwolniła się z jego objęć, mrugnęła do Broussarda i poklepała go po ramieniu, a 
Pritchardowi chłodno podała rękę. Wzięła Osła pod ramię i pomaszerowała z nim w 
stronę wolnego miejsca przy barze, za nimi podążyli pozostali piloci. Obrzuciła 
buntowniczym spojrzeniem szerokie plecy Rogera. On i jego przyjaciel udawali, że ich 
nie dostrzegają.
- Przepraszamy za te śpiewy - zwrócił się do niej Pritchard - ale Osioł uwielbia 
mocne wejścia; pewnie nigdy byś na to nie wpadła, ale zanim tu dotarliśmy, łyknął 
sobie kilka głębszych.
- W życiu bym się nie domyśliła. No to napijmy się jeszcze trochę.
Osioł zignorował tę wymianę zdań; z ogromnym zaciekawieniem rozglądał się 
po nowym dla siebie otoczeniu. Sprawiał wrażenie człowieka, który szacuje wartość 
nieruchomości. Kate zauważyła, że większość męskiego personelu medycznego starała 
się unikać wzroku nowo przybyłych, za to pielęgniarki rzucały im wyzywające 
spojrzenia.
- Siemanko, doktorku, czy jak ci tam - powiedział Osioł i tak długo rozpychał się 
łokciami, aż zdobył sobie wygodne miejsce tuż obok Rogera Everetta. Z zadowoleniem 
usadowił się w nowym gnieździe po czym zagadnął:
- Jesteś specjalistą, czy zwykłym konowałem od syfa? Roger spojrzał na niego, 
jakby Osioł był próbką kału, którą przysłano mu do analizy:
- Jestem internistą, majorze. Czy pan jest zwykłym pilotem, czy może czymś w 
rodzaju specjalisty?
- Doktorku - odparł z poważną miną Osioł - tak się składa, że ma pan szczęście 
ocierać się o wznoszące kieliszek ramię nie tylko wyjątkowego myśliwca, ale 
najlepszego pieprzonego pilota na świecie.
- Cóż za skromność - skomentował lekarz, prawie nie odrywając wzroku od 
własnej szklanki.
- Doktorku! - ryknął Osioł upewniając się, że wszyscy w klubie, a może i w całej 
bazie, zwrócili na niego uwagę. - W życiu na pewno naoglądałeś się tylu dupków, że 
wiesz, jacy są skromni. Skromność nie ma tu nic do rzeczy. Albo nim jesteś, albo nie. A 
ja jestem. Jeśli nie jesteś myśliwcem, nie jesteś byle gównem! A ja jestem najbardziej 
gównianym gównem w okolicy. - Popatrzył ciężko na lekarzy, jakby doskonale 
wiedział, że tamten zgadza się z nim w całej rozciągłości. Potem uparł się uścisnąć rękę 
wszystkim w barze, nie wyłączając bardzo tym rozbawionych tajskiego barmana i 
kelnerki.
Broussard, Pritchard i Kate zamówili drinki i sączyli je, patrząc, jak Osioł niczym 
zawodowy konferansjer miota się po sali od jednego stolika do drugiego, śmieje się i 
pije drinki, którymi częstowały go pielęgniarki. W zadziwiająco krótkim czasie 
zadomowił się w klubie i przejął rolę gospodarza. Lekarze starali się go ignorować i 
zadowalali się ciskaniem jadowitych spojrzeń na Kate, która wprowadziła tu tego 
błazna. W błaźnie jednak było coś, co powstrzymywało ich od sprowokowania 
bezpośredniego starcia. Pod głupkowatością Osła wyczuwało się twardy i nieustępliwy 
rdzeń jego charakteru - była niczym warstwa tłuszczu kryjąca mięśnie osiłka. 
Reprezentował typ człowieka, z którym nikt nie chciałby się spotkać w ulicznej bójce, bo 
żeby takiego powstrzymać, najpierw trzeba go zabić.
Pritchard i Broussard zabawiali Kate rozmową, popijali drinki, nie dostrzegając, 
jak rzuca groźne spojrzenia w stronę dwóch siedzących przy barze mężczyzn, za to nie 
poświęca większej uwagi rozmowie. Piloci spoglądali po sobie, nie wiedząc czy mają się 
wstydzić, czy śmiać, gdyż Osioł skompletował tymczasem kwartet z pielęgniarek i 
poprowadził go do wykonania kilku świńskich piosenek. Do świadomości Kate dotarło 
w końcu, co śpiewają. Pośpiesznie zamówiła ostatnią kolejkę i razem z Jimem i Andym 
wciągnęła opierającego się Osła do sali jadalnej. Szedł tyłem, nie przestając śpiewać i 
machać do pielęgniarek.
- Nie wiem jak wy, chłopaki, ale ja padam z głodu - oświadczyła, kiedy zasiedli 
przy okrągłym stole. Wciąż opierała się na ramieniu Osła i nie zwracała uwagi na 
spojrzenia, jakie kierowały się ku ich dziwnej czwórce. Sheehan znowu z uporem 
przedstawiał się kelnerkom i ludziom przy okolicznych stołach. Kiedy w końcu 
powrócił na miejsce, Pritchard spojrzał na niego z wymuszonym uśmiechem:
- Osioł, nie jestem oczywiście specjalistą od etykiety, ale czy to normalne, żeby 
gość obrażał wszystkich naokoło? Dwusekundową serią z działka narobiłbyś tutaj mniej 
zamieszania. Nie zrozum mnie źle, ja się nie skarżę, ale może to nie najlepszy pomysł 
zrażać do siebie wszystkich lekarzy w bazie. Kto wie, może kiedyś będziemy któregoś z 
nich potrzebować?
Pritchard zwrócił się teraz do Kate, która siedziała pomiędzy nim a Broussardem:
- Między nami mówiąc, jeśli Osioł do końca wieczoru nikogo nie obrazi, uważa, 
że zmarnował sobie zabawę. Teraz naprawdę zachowuje się najgrzeczniej, jak potrafi. 
Uniknęliśmy przynajmniej rozlewu krwi.
- Tak, ale nocka wciąż młoda - zarechotał Osioł. Był absolutnie szczęśliwy i 
niczym niesforne dziecko zadowolony z widowiska, jakie urządził w barze. - Napijmy 
się jeszcze, a potem zdecydujemy, co zjeść. Jednego, chłopaki nie rozumiecie; nie ma 
żadnej cholernej różnicy, czy ich wkurwimy, czy nie. Wybacz mój język, Kate, ale co oni, 
do cholery, mają wspólnego z wojną albo z nami?
- Cóż - powiedział Broussard - jeden z nich nie dalej jak wczoraj zszył mi nogę. 
Jeśli dobrze pamiętam, ten którego obraziłeś. To chyba jednak się liczy.
- Gówno prawda. To tylko wyjątek, który potwierdza regułę. Ilu znacie ludzi w 
skrzydle? - zapytał Pritcharda Osioł. - Kto ma Fioletowe Serce? Kilku ma krzyż, nie 
licząc tego młodzika - wskazał na Broussarda i ponownie zwrócił się do Andy’ego. - 
Wiem, że masz dwa, ale dostałeś je gdzie indziej, kiedy jeszcze tu nie latałeś. Nie 
dostałeś ich za Szósty Obszar. Z tych, co latają na Thudach, jedynymi pilotami, którzy 
dostali Serca są ci, którzy katapultowali się bardzo blisko domu. Dostają je prawie 
automatycznie, czy byli ranni, czy nie. Ale zazwyczaj piloci Thudów nie potrzebują 
nikogo, kto by ich zszywał, bo albo nietknięci wracają do domu, albo giną, albo są brani 
do niewoli. Więc na co nam ci faceci? Niech sobie łażą w tych swoich szorcikach i 
białych skarpetkach, i użalają się nad sobą, że nie robią prawdziwej kasy w Stanach. A i 
tak zarabiają o niebo lepiej niż każdy z nas... Hej! Zatańczmy! - Tajska orkiestra zaczęła 
grać wolne melodie, a Osioł wyciągnął Kate z krzesła i poprowadził ją w stronę 
niewielkiego parkietu.
- Zamówcie coś dla mnie - krzyknęła przez ramię. - Cokolwiek. I dla tego wariata 
też.
Osioł tańczył zaskakująco lekko, mimo ciężkich wojskowych butów, i obracał 
Kate w rytm lekko wychodzących z tempa dźwięków muzyki.
- Jak mi idzie? - spytał.
- Pioruńsko dobrze - odpowiedziała zgodnie z prawdą. - Gdybym miała 
jakiekolwiek złudzenia, że można cię okiełznać, chyba już bym cię nie wypuściła.
- Nie da rady, paniusiu! - Roześmiali się jednocześnie. - Ale jeden z tych dwóch 
przy stole bardzo się smuci, że cię trzymam w objęciach, pewnie zrobi dla ciebie 
wszystko.
Kate wciąż tańcząc, odchyliła się w tył, aby spojrzeć mu prosto w oczy. 
Zauważyła, że prawie dorównuje mu wzrostem.
- No i co, spryciarzu? Gdybyś miał wybrać dla mnie jednego z nich, to którego?
Widać było, że Osioł potraktował pytanie poważnie; zamyślił się i przez kilka 
minut w ogóle się nie odzywał, nawet w przerwie między utworami, gdy, zamiast 
wracać do stołu, zostali na parkiecie. Wreszcie odezwał się, jakby w rozmowie nie było 
najmniejszej nawet przerwy:
- Mógłby ci się trafić ktoś znacznie gorszy niż którykolwiek z nich. Oczywiście, 
można to samo powiedzieć o połowie młodych byczków w dywizjonie. Andy to 
zawodowy oficer; jeśli przeżyje tę turę lotów, nie wątpię, że któregoś dnia zrobią go 
generałem. Jest bystry, inteligentny i cholernie dobry z niego pilot. Jest ambitny, ale to 
nic złego o ile idzie się prostą drogą, a on tak właśnie robi. Każda dziewczyna mogłaby 
trafić dużo gorzej niż na Andy’ego. To cholernie dobry człowiek.
Oczywiście, Jimbo nie znam nawet w przybliżeniu tak dobrze, ale kiedy się żyje i 
lata razem tak jak my, bardzo szybko poznajesz człowieka. Mówi, że po powrocie do 
Stanów rzuca Siły Powietrzne, a szkoda, bo właśnie tacy młodzi jak on przydaliby się w 
służbie. Ale znając Siły Powietrzne, na pewno zniechęcą go do pozostania. Teraz jeszcze 
zbytnio w siebie nie wierzy, ale jest o niebo lepszym pilotem niż mu się zdaje. Niedługo 
zakasuje wszystkich w dywizjonie, z wyjątkiem mnie, oczywiście. No i to jest facet z 
kośćmi. Ten rodzaj człowieka, który, kiedy wszystko się wali, wyciąga cię z dołka.
Andy także jest dzielny jak lew, ale dla niego to proste, bo taki jest. Chyba wiesz, 
co mam na myśli. Rozpoznaje zagrożenia i zawsze postępuje właściwie. Zawdzięcza to 
szkoleniu i wierze w siebie. Jim potrafi zadręczać się problemami, ale sądzę, że jeden i 
drugi doszliby do prawie identycznego rozwiązania, tylko innymi sposobami. 
Odpowiedziałem na twoje pytanie?
- Cholernie dobrze wiesz, że nie! Według ciebie obaj są doskonali, tylko każdy na 
swój sposób. To nie fair.
- Cóż, obaj są pilotami myśliwców.
Kate zatańczyła później z oboma pilotami i bez zdziwienia odkryła, że Andy 
Pritchard porusza się po parkiecie lekko jak ptak. Broussarda natomiast trzeba było 
wręcz szantażować, żeby z nią zatańczył.
- Sam nie wiem, nogę mam ciągle sztywną przez szwy. Poza tym naprawdę nie 
jestem w tym dobry..
Kate chwyciła go za obie ręce i zmusiła do wstania z krzesła:
- Nie ma sprawy. Jestem wystarczająco dobra za nas dwoje. A poza tym, jeżeli ze 
mną nie zatańczysz, ogłoszę całemu światu przez ten mikrofon, że na drugie imię 
masz...
- OK, OK - powiedział, poderwał się i pozwolił jej zaprowadzić się między 
tańczące pary. Była wystarczająco dobra za nich dwoje i kochała tańczyć. Mimo że 
poruszał się dosyć niezgrabnie, pełna gracji sprytnie prowadziła go w tańcu. Po tym 
kawałku podano posiłek.
Kiedy ostatnie miseczki pikantnych tajskich potraw zostały opróżnione, Kate 
spojrzała znacząco na mężczyzn, zachęcając ich do kolejnej rundy na parkiecie. Ze 
wzroku Osła wyczytała jednak, że ma on inne plany.
- Coś wam powiem. Mam dżipa kapelana, więc może wrócilibyśmy do naszego 
klubu i wypili drinka po kolacji?
Towarzystwo popatrzyło na niego z powątpiewaniem, a szczególnie Kate, która 
pamiętała, co opowiadały jej pielęgniarki.
- Osioł, chyba nie jestem odpowiednio ubrana - zaprotestowała, szukając 
wzrokiem pomocy u młodszych mężczyzn. Obaj wzruszyli ramionami.
- Masz na sobie sukienkę i buty. Co twoim zdaniem, powinnaś założyć? 
Kombinezon lotniczy?
Koła podprowadzonego duchownemu dżipa wpadły w poślizg na piaszczystych 
koleinach, kiedy Osioł skręcił ostro w poprzek drogi, aby uniknąć zderzenia z 
frontowym gankiem. Z niezgrabnego budynku przez otwarte okna i drzwi wylewała się 
muzyka Beatlesów, kompletnie zagłuszając zwykłe odgłosy nocy. Kate usłyszała ją, 
kiedy byli jeszcze dobre sto metrów od klubu. Jakieś głosy śpiewały do wtóru, inne 
podzielone na grupki, konkurowały z nimi, zawodząc każda swoją piosenkę. Przerwy 
między utworami wypełniał ożywiony gwar rozmów.
- Jesteśmy na miejscu - oświadczył Osioł i dziarsko pomógł Kate wysiąść z dżipa. 
Odetchnęła głęboko, ujęła go mocno pod ramię i przestąpiła drzwi klubu. Otworzyła 
szeroko oczy na widok sześćdziesięciu, może siedemdziesięciu mężczyzn ubranych w 
identyczne workowate kombinezony, wśród których tu i ówdzie dostrzegła zaledwie 
kilku w mundurach khaki z krótkimi rękawami. Ci byli przeważnie w średnim wieku. 
Młodszych odróżniały od siebie tylko zawiązane na szyjach kolorowe apaszki, których 
końce znikały w rozpięciach kombinezonów.
Stali grupkami, każdy trzymał w garści puszkę piwa i ryczeli kolejne zwrotki 
piosenek, które Osioł wyśpiewywał z pielęgniarkami. Wydawało się, że całe 
pomieszczenie jest zbudowane z puszek. Na stołach piętrzyły się góry, a w rogu sali 
wznoszono właśnie wyszukany słup totemiczny, używając jako budulca puszek po 
jednym tylko gatunku piwa. Po opróżnieniu kolejnego piwa, piloci podchodzili do 
delikatnej konstrukcji i dbając, aby jej nie zniszczyć, ostrożnie dostawiali swoją puszkę.
Jedynymi, którzy sprawiali wrażenie całkowicie trzeźwych, była niewielka 
grupka pilotów, którzy siedzieli razem, rozmawiali, czytali albo po prostu pili kawę i z 
rozbawieniem przyglądali się widowisku.
- Wylatują dziś w nocy - Osioł powiedział to niemal przepraszającym tonem. - 
Dlatego nie mogą się nawet trochę zabawić.
Osioł prawie siłą zaciągnął Kate do grupy stojących pilotów i przystąpił do 
prezentacji. Pritchard i Broussard padli ofiarą innej paczki, która natychmiast wcisnęła 
im w ręce piwo.
- Chłopaki, niech mi będzie wolno przedstawić porucznik Kate Johnson, jedną z 
tych fajnych niewiast ze szpitala. Kate, to jest Frank Killeen, „Jednooki” Bennigan, 
David Sellers... Nazwiska zaczęły się jej zlewać, w końcu zapamiętała tylko wrażenie, 
jakie wywarły na niej ich twarze. Z daleka byli do siebie podobni, ale z bliska 
dostrzegało się zaskakujące różnice, przede wszystkim w kształtach i rozmiarach 
wąsów, które chyba cieszyły się u nich szczególnymi względami. Najpopularniejsze 
zdawały się być duże, krzaczaste i podwinięte na końcach. Przy bliższym poznaniu 
okazywało się, że piloci zachowują się całkiem zwyczajnie i Kate trochę się odprężyła. 
Wkrótce miało się okazać, że popełniła błąd. Osioł, który ani na chwilę nie wypuścił jej 
dłoni, zaprowadził ją do kolejnej grupy. Spodziewała się dalszych prezentacji, więc 
poszła za nim z uśmiechem na twarzy.
Osioł wyszczerzył się do kolegów i absolutnie normalnym głosem oświadczył:
- Każdy, kto nie umie stepować, to pedał.
Wszyscy na chwilę zamarli, a potem jak jeden mąż zaczęli podrygiwać w górę i w 
dół, do przodu i w tył, dając wyraz nader osobistym wyobrażeniom o tym, na czym 
polega stepowanie. Obcas i nosek, obcas i nosek, do przodu i w tył niczym w jakimś 
szalonym transie. Szaleństwo okazało się zaraźliwe - coraz więcej postaci w zielonych 
kombinezonach przyłączało się do nich, aż wreszcie ogarnęło całą salę wciągając 
wszystkich bez wyjątku. W klubie umilkły rozmowy, słychać było tylko płynącą z 
taśmy muzykę, przygrywającą sześćdziesięciu parom podkutych wojskowych butów. 
Twarze mężczyzn były pełne skupienia, jakby uczestniczyli w castingu do „Rockettes” i 
spodziewali się, że tej właśnie szczęśliwej nocy zaangażują ich w końcu do grupy 
tancerzy. Z niepokojem uświadomiła sobie, że Osioł nie trzyma jej już za rękę, ale 
podryguje i wierzga w tłumie razem z pozostałymi członkami eskadry Cadillac.
- Tańcz, głupia! - wrzasnął do niej. - Chcesz, żeby ci faceci pomyśleli, że jesteś 
pedałem?
Kate kilkakrotnie otworzyła i zamknęła usta niczym ryba i, czując się jak we śnie, 
zaczęła powoli tańczyć. Nawet tajski barman i kelnerki truchtali w miejscu na swój lekki 
azjatycki sposób. Ich miny świadczyły dobitnie, że gdyby mieli możliwość podjęcia 
jakiejś innej, równie dobrze płatnej pracy, z chęcią by to uczynili.
Kate tańczyła wraz z tłumem; dziwaczność sytuacji zaczynała ją bawić. Zanim 
zdążyła pomyśleć, co robi, już improwizowała nowe kroczki i piruety. Rozglądając się 
wkoło, zauważyła, że większość twarzy zwróconych jest w jej kierunku, a na każdej z 
nich widnieje szeroki uśmiech, jakby po przejściu dziwacznego rytuału została właśnie 
przyjęta do jakiejś tajemniczej sekty. Czy to się kiedyś skończy, pomyślała, czy to 
szaleństwo będzie trwać nadal, aż padniemy trupem? Mimo wszystko sprawiało jej to 
frajdę. Indywidualizm był najwidoczniej inspirującą postawą, bo w końcu okazało się, 
że próbuje coraz to wymyślniejszych kroków.
Poczuła, że dłużej już nie wytrzyma, i wtedy usłyszała przeraźliwy krzyk z 
drugiego końca sali: - Zdechły robal! Zdechły robal! - Wołanie podchwycili inni i 
ponieśli je od początku do końca rozfalowanego ciała zielonej gąsienicy. Na widok masy 
mężczyzn, miotających się na plecach po podłodze z rękami i nogami wyprostowanymi 
sztywno w obłąkańczej parodii konającego karalucha, Kate uwierzyła niemal, że ma 
halucynacje. Czy dorośli mężczyźni naprawdę mogą wyprawiać takie rzeczy?
Poczuła, że ktoś łapie ją za rękę, więc drugą zacisnęła w pięść i odchyliła w tył, 
aby zadać morderczy cios, lecz w tej samej chwili chwyciła ją kolejna niewidoczna dłoń, 
a ciężar uwieszonych z obu stron mężczyzn powalił ją na zaśmieconą podłogę. No i 
proszę bardzo, pomyślała ponuro, zgwałci mnie całe skrzydło myśliwców. Postanowiła 
nie poddać się bez walki. Broniła się przed przytrzymującymi ją ramionami, a 
jednocześnie skręcała biodra w daremnej próbie opuszczenia spódniczki na tyle choćby, 
żeby zakryła jej majtki. Uniosła głowę z podłogi i rozejrzała się dookoła. Wyglądało to 
tak, jakby farmer z jakiegoś koszmarnego snu wyhodował ogromny, czekający na zżęcie 
plon wyrastających z ziemi rąk i nóg. W całej sali nie było słychać nic oprócz muzyki. 
Nieświadomy niczego pilot wyłonił się ze stołówki. Czytał egzemplarz „Stars and 
Stripes” i był całkowicie pochłonięty lekturą. Zaalarmowała go nienaturalna cisza, ale 
było już za późno. Znajdował się dość daleko w głębi sali i jako jedyny nie leżał 
rozpłaszczony na plecach.
Słysząc stłumione śmiechy, rozejrzał się błyskawicznie i jęknął: - O, cholera! - Nie 
zatrzymując się, podszedł do baru i oznajmił: - Trafiony - zatopiony. - Potem uderzył w 
wiszący nad barem dzwonek. „Zdechłe robale”, rycząc ze śmiechu, rzuciły się po 
darmowego drinka.
Mężczyźni stłoczyli się wokół Kate, starając się pomóc jej stanąć na nogi. Nie 
miała na to ochoty, a już szczególnie wtedy, gdy ich dłonie zaczęły zdejmować z lnianej 
sukienki przydepnięte niedopałki i czyścić plamy z porozlewanego na podłodze piwa. 
Jedna z nich przykładała się do pracy raczej przesadnie i zamiast usuwać z Kate śmieci, 
pieszczotliwie gładziła ją po pośladku. Dziewczyna obejrzała się i zobaczyła, że 
winowajcą był podpity łysiejący podpułkownik z czerwoną apaszką na szyi. Jakby nikt i 
nic wokół niego nie istniało, głaskał jej pupę niczym kociaka.
Tego już za wiele! Koniec z tym! - pomyślała. Cofnęła prawe ramię i, zanim 
ktokolwiek zdążył ją powstrzymać, trafiła małą piąstką prosto w pułkownikowy nos. 
Usłyszała jakże miły uszom trzask i poczuła ustępującą pod kłykciami chrząstkę. Siła 
ciosu powaliła go z klęczek wprost pod nogi pułkownika, który jak się później okazało, 
pełnił obowiązki dowódcy skrzydła. Obaj polecieli w tył i upadli w tłum, pociągając za 
sobą na podłogę paru pilotów i bardzo zawstydzoną tajską kelnerkę. Kilka postronnych 
osób usiłowało rozdzielić kotłującą się grupę, ale tyle na tym zyskali, że złapano ich i 
wciągnięto do środka kłębiącej się masy, która przypominała stertę wijących się na 
wszystkie strony robaków.
Tłum wiwatował na cześć Kate, ale widząc jej wyciągnięte pięści, trzymał się od 
niej na przyzwoitą odległość. W końcu Osioł utorował sobie do niej drogę, jedną ręką 
objął ją za ramiona, a drugą położył na drżących pięściach.
- Panowie! - wrzasnął, przekrzykując hałas czyniony przez grupę, która wciąż 
jeszcze usiłowała się rozdzielić i pozbierać na nogi. - Chcę, żebyście wszyscy poznali 
moją wyjątkową przyjaciółkę, która odtąd i na zawsze będzie w tym klubie moim 
osobistym gościem. Nigdy nie pozwólcie jej zapłacić za drinka i niech czuje się 
bezpiecznie, ilekroć tu przyjdzie. Ona jest z tych najlepszych. A teraz chodźcie wszyscy 
ją poznać.
Wybuchła ogromna owacja, a piloci, zarówno starsi, jak i nowicjusze, ustawili się 
w kolejce, żeby uścisnąć jej rękę i przedstawić się. Każdy wygłaszał krótką mowę 
powitalną. Kate zaskoczył ich wdzięk i ogłada. W końcu przestała rozróżniać nazwiska i 
tylko stała tam, uśmiechając się i kiwając głową. Wrócił jej dobry humor. Jako ostatni, z 
wyciągniętymi przed siebie rękami, zbliżył się podpułkownik, który głaskał ją po pupie. 
Przez kilka chwil mierzyła go groźnym wzrokiem, potem uśmiechnęła się i uścisnęła 
mu dłoń. Kiedy cofnął się, chcąc odejść, przyciągnęła go do siebie i szepnęła na ucho: - 
Warto było?
Otarł krew z nosa i w taki sam sposób odpowiedział: - Oczywiście!
Kate przepychała się przez tłum i próbowała odnaleźć któregoś z członków 
swojej pierwotnej eskorty. Wszyscy jednak gdzieś się rozpłynęli. Wtedy zauważyła 
Broussarda, który stał przy barze z dwoma innymi pilotami. Ruszali dłońmi w 
powietrzu, naśladując manewry samolotów. Kiedy zauważyli, że idzie w ich stronę, 
umilkli. Jednego z kolegów Jima zapamiętała wcześniej. Trudno było nie zwrócić na 
niego uwagi, jako że miał tylko jedną połówkę wąsów po lewej stronie twarzy. 
Zauważył jej pełne zdumienia spojrzenie i uśmiechnął się.
- Przegrałem zakład. Muszę je jeszcze nosić przez cały następny tydzień.
Kate spojrzała poważnie na Jima i powiedziała:
- Czy mógłbyś mnie już odprowadzić do domu? Tylu nowych przyjaciół i tyle 
zabawy jak na jedną noc całkowicie wystarczy dziewczynie.
Major Delbert „Osioł” Sheehan
Dowódca dywizjonu podpułkownik Bennie Smithers skinięciem dłoni zaprosił 
Osła do swego biura i ponownie zapatrzył się w wiszący na ścianie wykaz dyżurów.
- Siadaj, Osioł - burknął, nie odrywając wzroku od planszy. - Mamy niewielki 
problem.
- Skąd ci się wzięło to gówniane „my”, biały człowieku? - odparł Osioł i rozwalił 
się na jednym z krzeseł, stojących przed szarym wojskowym biurkiem. Znał Smithersa 
jeszcze z czasów wojny w Korei, gdzie ten dostał awans na podporucznika i przydział 
do jednostki latającej na Sabre’ach, a potem został dowódcą jego eskadry. Osioł nie po 
raz pierwszy przypomniał sobie, że on był wówczas kapitanem, a mężczyzna siedzący 
po drugiej stronie biurka miał od niego dwa stopnie niższą rangę. Jeszcze bardziej 
dręczył go fakt, iż nikt specjalnie nie ukrywał, że podpułkownik Smithers nie cieszy się 
w Dowództwie Lotnictwa Taktycznego opinią człowieka przebojowego, o wybitnym 
umyśle, przed którym droga do szybkiej kariery stoi otworem. W takim razie jak to 
świadczy o mnie? - zamyślił się Osioł. W ciągu minionych dziesięciu lat, zanim 
przyjechali do Tajlandii, służyli razem, ale w dwóch różnych dywizjonach.
Smithers wrócił powoli do biurka, ciężko zapadł się w fotel i natychmiast sięgnął 
po zostawiony w popielniczce mocno sfatygowany niedopałek cygara. W pokoju 
zrobiło się ciemno od dymu, a pułkownik, leniwie machając dłonią przed twarzą, 
zadawał sobie nieskuteczny trud, aby go rozproszyć.
- Jezu - jęknął Osioł - powinien istnieć jakiś przepis stanowiący, jak długo wolno 
ci przechowywać to paskudztwo. - Smithers uśmiechnął się, słysząc stary dowcip, który 
sięgał jeszcze czasów Korei.
- Tobie, Osioł, i tak by to nie zrobiło żadnej różnicy - stwierdził dowódca 
dywizjonu. - Osobiście się przekonałem, że sporą część dorosłego życia spędziłeś, 
szlajając się po zadymionych barach, gdzie nawet ten smród pachniałby niczym fiołki. 
Ale posłuchaj, nie wezwałem cię tutaj, żeby wysłuchiwać biadoleń o zanieczyszczeniu 
powietrza. Powiedziałem, że mamy problem, a to znaczy, że i ty go masz. A 
przynajmniej będziesz miał udział w jego rozwiązaniu.
Sheehanowi zdecydowanie nie spodobało się to, co usłyszał.
- Wiesz - ciągnął pułkownik - że brakuje nam ludzi. Żeby obsadzić wakaty, 
ściągają ostatnie rezerwy ze Stanów i z Europy.
- A ja chciałbym zauważyć, że moim zdaniem gówno im z tego wychodzi - 
przerwał mu Osioł. - Ja i każdy inny dowódca eskadry powinniśmy mieć pod sobą co 
najmniej pięciu, sześciu pilotów, a tymczasem odwalamy całą robotę we czwórkę, czyli 
absolutnym minimum. To skurwysyństwo i obaj o tym wiemy.
- Proszę, Osioł, wysłuchaj mnie. Miałem ci właśnie powiedzieć, że jeśli będą 
chcieli, żebyśmy kontynuowali tę farsę, to chyba już czas złapać ich za jaja i zdrowo 
nimi potrząsnąć. Do tych facetów, co mają już tyle gwiazdek, że kręci im się w głowach, 
dociera nagle, że to, co widnieje w papierach, nijak się ma do rzeczywistości. Wygląda 
na to, że prawie każdy cholerny pilot w TAC, z samym szefem włącznie, ma zaliczoną 
co najmniej jedną turę u nas albo na Południu. Teraz z kolei okazuje się, że na tych 
wszystkich ślicznych listach pilotów, które jakiś dupek brygadier z Pentagonu miał na 
bieżąco uzupełniać, aż roi się od czterdziestopięcioletnich pułkowników, którzy ostatni 
raz siedzieli w kabinie w 1945 i w życiu nie dotknęli palcem myśliwca odrzutowego. 
Jakby i tego było mało, każdy z nich upiera się, że jego obecność jest nader cenna tam, 
gdzie do tej pory przesuwał na mapie te swoje kolorowe szpilki, więc chociaż bardzo by 
chcieli, po prostu nie mają czasu u nas służyć. No, chyba że przypadkiem znalazłaby się 
jakaś ciepła posadka w sztabie, a baza dysponuje jakąś Dakotą, żeby nadal mogli 
dostawać dodatek za latanie.
- Cholera, przecież ściągnęli nawet większość instruktorów z ATC i pilotów 
myśliwców przechwytujących Dowództwa Obrony Powietrznej. Nawet w bazie 
Wright-Patterson* nie uchowa się żaden naukowiec ze skrzydełkami pilota na piersi i 
jajami w spodniach. To oznacza, że jest tylko jeszcze jedno źródło, skąd można pozyskać 
sporą liczbę pilotów. Domyślasz się gdzie?
Osioł był teraz całkiem pewien, że to, co za chwilę usłyszy, na pewno mu się nie 
spodoba.
- Pułkowniku, błagam! Tylko mi nie mów, że to to, o czym myślę. Proszę cię jako 
stary przyjaciel i dawny kolega z eskadry, który nie chce już przypominać, ile razy 
uratował ci tyłek. Nie rób tego.
- Przykro mi, Osioł, ale obawiam się, że nowy członek twojej eskadry przychodzi 
prosto z Dowództwa Sił Powietrznych, a jego jednostką macierzystą jest SAC, 
konkretnie skrzydło B-52. - Smithers miał na tyle przyzwoitości, że unikał pełnego 
niedowierzania wzroku Osła, i gapił się w okno, za którym trwał duszny upalny dzień. 
Informacje, jakie przekazał Sheehanowi, łatwo mogły skłonić majora do rękoczynów.
- Jezu Chryste! Nie możesz mi tego zrobić! Sam nie wiem, których bardziej 
nienawidzę - tych z SAC czy z Dowództwa Sił Powietrznych. Więcej, nienawidzę 
każdego, kto kiedykolwiek tam służył.
- Dla twojej informacji, Osioł, mnie też nie ominęła tura w Pentagonie.
- No właśnie! Każdy pilot wielosilnikowca jest wrzodem na dupie, ale nie 
potrafię sobie wyobrazić takiego, który równocześnie jest w SAC i wyciera się po 
posadkach w Waszyngtonie. Te pieprzone rakiety, artyleria plot i MiGi zjedzą biednego 
sukinsyna żywcem. Dlaczego? Bo jeśli nawet zaliczyłby pięćdziesiąt lotów, a musiałby 
mieć cholerne szczęście, żeby przeżyć tak długo, i tak nie wiedziałby, jak się pilotuje 
myśliwca. Nie lubię tych wielosilnikowych wozaków, ale żadnego nie nienawidzę aż 
tak, żeby mu to zrobić. A tak w ogóle, to dlaczego ja? Dlaczego żaden inny dowódca 
eskadry nie dostąpił zaszczytu holowania tego nieudacznika z dowództwa na tyle 
długo, żeby się w końcu dochrapał DFC* i posadki w sztabie? Jezu Chryste!
- Uspokój się, Osioł - upomniał go dowódca dywizjonu. - Wiesz przecież, że 
mamy paru gości z bombowców, którzy bez większych problemów przeszli na Thudy i 
odwalają dobrą robotę.
- Bzdura! To były jeszcze w większości dzieciaki i nie zdążyli ich, jak innych 
pilotów bombowców, ogłupić tymi swoimi pierdołami: „wciągnąć podwozie, schować 
klapy, zamknąć gęby”. Ale kiedy przychodzi co do czego, wcale nie są tacy wspaniali, 
prawda? Są niczym gówniarze po szkole lotniczej, którzy kończą szkolenie na 
myśliwcach. Potrafią zbombardować cel, ale ktoś musi ich cały czas prowadzić za 
rączkę. Są kompetentni, ale jest cholerna różnica między byciem kompetentnym a 
rzeczywistą świadomością tego, co się robi. Obaj o tym wiemy. Co oni, do cholery, 
jeszcze wymyślą? Podeślą nam pilotów helikopterów? A wracając do mojej sprawy, jest 
wielka różnica między pilotem rok albo dwa po szkole, który jeszcze nie zdążył nabrać 
nawyków typowych dla latania wielosilnikowcem, a absolwentem West Point. Wciąż 
nie odpowiedziałeś na moje pytanie: dlaczego mnie w to wrabiają?
- Wszystkich, jak to mówisz, wrabiają. Staramy się, żeby każda eskadra miała 
znów co najmniej pięciu pilotów, żebym nie musiał latać za każdym razem, kiedy któryś 
z nich złapie przeziębienie. Wiesz, jak nienawidzę tego gówna. - Osioł mimowolnie 
uśmiechnął się, bo wiedział, że dowódca woli latać niż pić. Miało to swoją wymowę. - 
Kilku dowódców eskadr dostaje po dwóch nowych pilotów z uzupełnień, więc możesz 
uważać się za szczęściarza, bo tobie trafił się tylko jeden. Staram się być wobec ciebie 
fair, bo już dostałeś nowego chłopaka… jak mu tam? Ma takie żabojadzkie nazwisko.
- Broussard - uśmiechnął się Osioł. - Nie udawaj, że nie pamiętasz.
- Tak, Broussard. Jakoś sobie radzi, pomijając fakt, że za każdym razem zalicza 
postrzał w dupę. O ile dobrze pamiętam, on też nie był z TAC.
- Jest coraz lepszy, ale pamiętaj, że nie przeszedł do nas z jakiś cholernych 
aluminiowych trumien. W Dowództwie Szkolenia ponad trzy lata pilotował małe 
odrzutowce, więc przynajmniej wie, na czym polega latanie w formacji - a wśród tych 
zasrańców z bombowców i transportowców jeszcze się taki nie urodził. W najlepszym 
przypadku dochodzą do tego, że nie zabijając nikogo, potrafią podlecieć do tankowca i 
zaraz wszyscy myślą, że świetnie umieją latać w szyku. Ta banda baranów tak się zna 
na lataniu w ciasnym szyku czwórkowym jak kapitan „Queen Mary” na wyścigach 
motorowodnych. Posłuchaj, ja ich nie skreślam. Naprawdę. Oni wykonują swoją robotę 
i robią to dobrze. Tylko że nasza robota jest inna. Zupełnie inna. Widzę jednak, że cię 
nie przekonam. Kiedy na własne oczy zobaczę to nowe latające cudo?
- Całą tę bandę żółtodziobów, których przysłali do skrzydła, oprowadzają dzisiaj 
po bazie, a jutro roześlą ich do dywizjonów. Po południu przydzielimy ich do 
konkretnych eskadr. Tutaj masz jego akta. - Smithers rzucił przez biurko brązową 
tekturową teczkę. - Będziesz miał przynajmniej jakie takie pojęcie, kogo dostajesz. 
Właściwie to ten akurat nie prezentuje się znowu tak źle. Ale będę z tobą szczery, Osioł, 
bo wiele razem przeszliśmy. Facet trafił do ciebie, bo żaden inny dowódca eskadry nie 
dorównuje mu starszeństwem w stopniu.
- Chcesz powiedzieć, że dostaję jeszcze jednego niedocenionego starego pryka w 
moim wieku? - uśmiechnął się Osioł.
- Nie całkiem. - Smithers zmieszał się, i ponownie zaczął unikać wzroku 
Sheehana. - Odkąd ukończył akademię, nie było takiej listy przyśpieszonych awansów, 
na której by go nie umieścili.
Jezu! - pomyślał Osioł, kiedy mnie promowali, nie było jeszcze nawet Akademii 
Sił Powietrznych. - No dobra, to ile ma lat to cudowne dziecko?
- Właśnie skończył dwadzieścia osiem.
- Dwadzieścia osiem! Jezu Chryste! A ile miał wiosen, kiedy wstąpił do wojska? 
Dwanaście? Moja bielizna ma więcej lat.
- Prawdę mówiąc, majorem jest już od trzech lat. Dostał jeden z tych 
tymczasowych „funkcyjnych” awansów, które SAC przydziela za sam fakt, że 
delikwent nie oblał się kawą w czasie lotu, albo, że przez cały miesiąc miał naprawdę 
dobrze wypucowane buty. Ale to wszystko liczy się jako staż, kiedy wreszcie dostanie 
prawdziwy stopień i wytypują go do służby w Pentagonie.
Osioł siedział w milczeniu i myślał. Eskadrę trzeba będzie całkowicie 
przeorganizować. Nie można dopuścić, żeby - tu zerknął na trzymane w dłoni akta - 
major Richard Nelson Stark latał jako skrzydłowy niższego stopniem kapitana 
Andy’ego Pritcharda. Nie, on musi go ustawić jako numer dwa na własnym skrzydle i 
przesunąć Broussarda na numer cztery, czyli skrzydłowego Pritcharda. Nie pamiętał, 
czy Pritchard przewyższa starszeństwem Broussarda, i nie dbał o to. Istniała stara 
wojskowa zasada, mówiąca, że w gronie kolegów-oficerów starszeństwo jest jak cnota u 
kurew - nie istnieje. Właściwie zwykle odnosiło się to do podporuczników, ale Osioł 
uznał, że do kapitanów również.
Uśmiechnął się na myśl o tej roszadzie. Jeśli nawet wtedy Pritchard i Broussard 
nie przekonają się do siebie, nic im już nie pomoże. W parze trudno było nie zauważać 
partnera. Im dłużej o tym myślał, tym bardziej podobał mu się pomysł zrobienia z Jima 
skrzydłowego Pritcharda. Obaj byli bystrymi i zdolnymi młodymi oficerami, chociaż 
Andy miał większe doświadczenie w walce. Ta para może stworzyć cholernie skuteczną 
kombinację, a on w międzyczasie będzie się musiał jakoś uporać z majorem Richardem 
Nelsonem Starkiem.
Spojrzał na podpułkownika Smithersa.
- Dostaniemy szansę przeszkolenia nowych na łatwiejszych szlakach, czy, tak jak 
w przypadku Broussarda, od razu zabierzemy ich nad Hanoi, żeby wytłukli ich już 
pierwszego dnia?
Smithers nawet nie mrugnął.
- Osioł, zrobimy wszystko, żeby wykonać zadania wyznaczone przez 
Dowództwo Siódmej Armii Powietrznej. Jeśli będzie taka możliwość, postaramy się, tak 
jak to kiedyś robiliśmy, wysłać ich na dziesięć lotów na Południe, albo nad Laos. Ale 
niczego ci nie obiecuję. Jeśli będą nam potrzebni do wzmocnienia sił lecących nad 
Szósty Obszar, to tam polecą. Wszyscy bez wyjątku są już dużymi chłopcami i myślę, że 
polecą gdziekolwiek ich poprosimy.
- Tak, tak, wiem, że to zrobią. Zastanawiam się tylko, czy którykolwiek z nich 
wróci.
Osioł siedział przypięty pasami w kabinie Thunderchiefa; miał jeszcze trochę czasu 
do uruchomienia silnika i w duchu rozważał najważniejsze dla misji informacje podane 
na odprawie. Zegar pokazywał, że do uruchomienia potężnego silnika Pratt&Whitney 
wciąż jeszcze pozostało mu kilka minut. Poczeka do ostatniej chwili, żeby zaoszczędzić 
paliwo. Po głowie snuły mu się jednak różne myśli: rozpamiętywał szczęśliwy dla 
eskadry Cadillac tydzień, kiedy nie latali, pojmanie do niewoli Bobby’ego Packarda, 
zmiany w składzie formacji.
Wyrzucił z umysłu wszystko, co mogłoby go rozpraszać i skoncentrował się na 
najważniejszym problemie, z jakim musiała się zmierzyć jego eskadra, a był nim major 
Richard Stark. Przygotowując się do uruchomienia silnika, Osioł przyglądał się jego 
maszynie, stojącej dwa stanowiska dalej. Była to pierwsza misja bojowa Starka w 
składzie eskadry Cadillac. Wcześniej, w ramach szkolenia i pod nadzorem jednego z 
instruktorów dywizjonu, odbył kilka lotów, które miały go nauczyć taktyki, a na 
pobliskim poligonie parokrotnie ćwiczył bombardowanie. Osioł nie wspomniał 
pozostałym pilotom eskadry o wynikach, jakie uzyskał major, ale instruktor, stary 
kumpel Osła, szepnął mu w zaufaniu:
- Dla tego faceta nawet trafienie bombami w ziemię to prawdziwa sztuka. Nie 
mam pojęcia, w jakim szyku lataliśmy, ale w życiu, cholera, czegoś takiego nie 
widziałem. Teraz, kiedy o tym myślę, wydaje mi się, że gość niczego nie zrobił 
prawidłowo. Powiem ci wprost: jeśli spodziewasz się, że ten facet będzie osłaniał ci 
tyłek, to masz prawdziwy problem.
Osioł poważnie zastanawiał się nad owym problemem. Miał teraz w eskadrze 
dwóch nowych skrzydłowych, których trzeba było szkolić do chwili, kiedy posiądą 
konieczne umiejętności, aby przeżyć. Tyle tylko, że Broussard, jeśli nie liczyć kilku 
małych błędów, wynikających przeważnie z nieporozumień, nie miał żadnych trudności 
z pilotowaniem samolotu i utrzymaniem pozycji w szyku.
Stark palił się do nauki. Może nawet za bardzo. Łatwo się było domyślić, 
dlaczego otrzymywał tak szybkie awanse. Problem w tym, że drążył temat do upadłego 
i domagał się odpowiedzi tam, gdzie nie sposób było ich udzielić. Chciał, a właściwie 
domagał się, określenia sztywnych reguł i zasad, co w warunkach walki powietrznej 
było po prostu niemożliwe. Osioł wyczuwał obawy swoich ludzi i starał się je w jakimś 
stopniu rozwiać. Stark natomiast zupełnie tej umiejętności nie posiadł. Kiedy latał jako 
dowódca na B-52, dokładnie wiedział co ma w każdej chwili robić. Loty były 
zaplanowane w najdrobniejszych szczegółach, a każdy członek załogi wiedział, czego 
od niego oczekiwano. Osioł zdawał sobie sprawę, że Stark chce tego samego w 
przypadku F-105 i bardzo się zmartwił, kiedy okazało się, że dowódca eskadry nie może 
mu tego zapewnić.
W rezultacie Stark stał się sztywnym, chłodnym facetem, którego nie sposób było 
polubić. W miarę jak zbliżał się termin pierwszej wyprawy bojowej, jego pytania 
stawały się coraz bardziej obcesowe, a rzucane przezeń uwagi coraz dosadniejsze. Był 
niemal agresywny w swoich żądaniach i to o wiele bardziej niż inni piloci nowo 
pozyskani przez skrzydło. I chociaż pokory nigdy nie zaliczano do cech 
charakterystycznych dla pilotów myśliwców, ich przechwałki nie były raczej 
gołosłowne i zwykle znajdowały potwierdzenie w umiejętnościach. Jednak w 
przypadku Starka, nic nie wskazywało na to, że zdoła pojąć, na czym polega 
pilotowanie F-105, mimo że obłożył się instrukcjami obsługi i raportami z nalotów, 
jakby wydrukowane tam słowa mogły mu dodać otuchy.
Osioł dobrze pamiętał dzień, gdy był bliski odmowy przyjęcia jakiejkolwiek 
odpowiedzialności za nowego skrzydłowego. Stark czytał wtedy tajny raport jednego z 
ważniejszych ośrodków badawczych, w którym analityk, wspierając się statystyką, 
udowadniał, że pilot F-105 nie ma najmniejszych szans na zaliczenie stu lotów, bo 
Wietnamczycy strącą go dużo wcześniej.
- Czytałeś to? - zażądał odpowiedzi Stark.
Osioł nie czytał raportu i nie miał najmniejszego zamiaru tego robić.
- Nie przejmuj się tym - poradził skrzydłowemu. - Wiesz, gdzie mogą sobie 
wsadzić te statystyki?
- Wiedzą, że nie mamy szansy. Jak mogą od nas żądać, żebyśmy mimo to latali?
Osioł powoli tracił cierpliwość.
- Posłuchaj, co ci powiem. Nie przejmuj się tym, co sobie uroił jakiś dupek w 
Waszyngtonie; on tylko chce mieć pewność, że dalej będzie z tego ciągnął kupę szmalu. 
Mnóstwo facetów zaliczyło całą turę. Cholera! Niektórzy nawet już zaliczają drugą.
- Tak - zgrzytnął zębami Stark. - Wiem, co myślisz o SAC, ale tam nie pozwoliliby 
na coś takiego.
Tego już było Sheehanowi za dużo. Spojrzał na majora spode łba i warknął;
- Coś ci powiem, Dickie. O ile wiem, nikt cię tu za dupę nie ciągnął. Ale skoro już 
tutaj jesteś, będziesz miał takie same szanse jak wszyscy. Więc przestań jęczeć i 
zamartwiać się tym, na co i tak nie masz żadnego cholernego wpływu, i postaraj się 
nauczyć wykonywać robotę na tyle dobrze, żebyś miał szansę przeżyć do końca tury. A 
skoro już o tym mówimy, mógłbyś się trochę postarać i być nieco milszy dla Pritcharda i 
Broussarda. To oni będą osłaniać twoją dupę. Korona z głowy by ci nie spadła, gdybyś 
od czasu do czasu wypił z nimi piwo. Ale ty wolisz jadać z facetami ze sztabu skrzydła i 
z nimi spędzać każdą wolną chwilę. Do cholery, masz w eskadrze dwóch kapitanów, 
którzy zwracają się do ciebie per „majorze Stark”, jakbyś był, kurwa, z Pentagonu, albo i 
jeszcze wyżej. Wyluzuj trochę, człowieku! Andy Pritchard mógłby cię wiele nauczyć.
- Nie widzę nic złego w przebywaniu z ludźmi ze sztabu - odciął się Stark. - I 
nigdy nie uważałem, że podwładni muszą cię lubić, żeby dobrze wykonywać, co do 
nich należy. Wątpię, żeby załoga mojego bombowca głosowała na mnie w konkursie 
popularności.
Osioł odwrócił się, chcąc wyjść, ale zatrzymał się i spojrzał Starkowi prosto w 
twarz.
- To nie załoga bombowca, a oni nie są twoimi podwładnymi; mają tylko niższy 
stopień. Każdy z nich zestrzeliłby cię w sekundę. Nie siedzisz już w B-52 z autopilotem, 
Stark, i nie wydajesz rozkazów. Będziesz to musiał jakoś przełknąć i sam wziąć się do 
roboty.
Osioł potrząsnął głową, żeby odpędzić od siebie wspomnienie tamtej rozmowy, i 
poszperał w kabinie w poszukiwaniu rurki umocowanej na butelce z wodą. Pociągnął 
szybki łyk i odłożył ją na właściwe miejsce; do startu pozostało mu jeszcze trzydzieści 
sekund. Kiwnął głową w kierunku szefa obsługi i rozejrzał się po kabinie, upewniając 
się, że wszystkie przełączniki znajdują się w pozycji startowej. Sprawdził je jeszcze raz i 
przyszło mu na myśl, że jeśli nie przestanie zawracać sobie głowy Starkiem, nie będzie 
innego wyjścia, jak tylko powtórzyć całą procedurę z listą startową na kolanie.
Spojrzał na szefa obsługi, który miał na głowie duże słuchawki połączone z 
mikrofonem, dzięki któremu po uruchomieniu potężnego silnika mógł porozumiewać 
się z pilotem. Przewód słuchawek podłączony był do specjalnego gniazda w kadłubie 
samolotu.
Osioł zakręcił palcem nad głową, dając tym samym znak, że rozpoczyna 
sekwencję startową, w odpowiedzi szef skinął potakująco głową. Wcisnął starter i w tej 
samej chwili powietrze wypełnił najpierw charakterystyczny zapach, a potem dym 
odpalonego pironaboju, który rozpędzał turbinę do obrotów startowych. Drażniąca woń 
dymu była tak intensywna, że zapiął na twarzy maskę tlenową i odkręcił zawór na 
pełny regulator.
Obroty wzrastały, rosła też temperatura dyszy aż osiągnęły właściwe parametry. 
Pozostałe wskazówki stały na zielonych polach. Osioł pokazał, żeby odłączyć 
zewnętrzne urządzenie zasilające, następnie przez kilka chwil sprawdzał koordynaty, 
które wcześniej przeniósł z mapy do dopplerowskiego urządzenia nawigacyjnego. 
Przez kolejne pięć minut wraz z mechanikiem przebrnęli przez dziesiątki procedur 
sprawdzających, upewniając się, że maszyna rzeczywiście jest gotowa do startu. Osioł 
poprawił jeszcze hełm i zerknął na zegar, który pokazywał, że czas na kołowanie. Pilot 
pchnął dźwignię ciągu, jednocześnie nacisnął umieszczony tam guzik mikrofonu i 
wywołał eskadrę. Mimo obecności nowego członka eskadry, odpowiedź była jak zwykle 
zwięzła:
- Dwójka.
- Trójka.
- Czwórka.
W tym momencie powinien zgłosić się rezerwowy pilot eskadry, ale z powodu 
braku ludzi, od wielu tygodni nikogo do tej roli nie wyznaczano. Jeśli jakiś samolot nie 
mógł wystartować, zawracano także jego kolegę z pary.
Zanim zgłosił się ostatni z pilotów, Osioł już kołował.
- Kontrola, tu prowadzący Cadillac. Kołowanie i start.
- Prowadzący Cadillac, tu Kontrola. Zrozumiałem. Kołuj na trzeci pas. Wiatr trzy-
zero-zero z kierunku zero-pięć. Wysokościomierz osiemset metrów.
- Zrozumiałem.
Osioł uważnie śledził sygnały szefa obsługi, który wprowadził go na drogę 
kołowania. Sierżant jak zwykle zasalutował jak na musztrze - członek kompanii 
honorowej nie zrobiłby tego lepiej. Osioł, choć skrępowany pasami i uprzężą 
spadochronu, starał się oddać honory najlepiej, jak potrafił. Obu mężczyznom trudno by 
było ubrać to w słowa, ale ów gest miał dla nich szczególne znaczenie. Salut sierżanta 
oznaczał, że zrobił, co było w jego mocy i przygotował samolot tak, aby dostarczył 
pilota do celu. Gest Osła był odpowiedzią dla szefa, prawdziwego „właściciela” 
samolotu, że major jest dumny mogąc lecieć tą konkretną maszyną, i zrobi wszystko, 
żeby sprowadzić ją do domu nietkniętą.
Osioł odwrócił się w kabinie, żeby spojrzeć na Starka, który kołował za nim. 
Wszystkie cztery maszyny eskadry Cadillac, jedna za drugą, zaczęły kierować się do 
punktu uzbrajania. Tam czekał ich znany rytuał: ponowne sprawdzenie przełączników, 
zdjęcie zabezpieczeń i sprawdzenie całego samolotu. Kiedy eskadra kołowała do 
punktu uzbrajania, zerknął na prawo w stronę Starka. Osioł podniósł dłonie w 
rękawiczkach, tak żeby były widoczne dla zespołu uzbrajającego. Kiedy żołnierze 
klęczeli pod bombami podwieszonymi pod skrzydłami, znów wrócił spojrzeniem do 
Starka. Z tym facetem naprawdę może być problem, pomyślał. Przeniósł wzrok na 
drugą parę. Broussard i Pritchard, ściśnięci pasami, siedzieli wyprostowani w fotelach. 
Jeśli dręczył ich jakiś niepokój, nie okazywali tego. Fajne z nich chłopaki, pomyślał 
ciepło. Obiecał sobie, że zrobi absolutnie wszystko, żeby w jednym kawałku dotrwali do 
końca tury.
Kapitan James Evelyn Broussard
Jim Broussard także przyglądał się majorowi Starkowi, który siedząc w kabinie, 
niespokojnie opuszczał, to znowu podnosił głowę. Zdenerwowany jak cholera, 
pomyślał. To jego pierwsza misja bojowa, a jeśli informacje o nim były prawdziwe, 
kiepski z niego pilot. Poza tym miał wszelkie zadatki, żeby się stać przysłowiowym 
wrzodem na dupie. Ale tym akurat Jim się specjalnie nie przejmował. W dywizjonie 
było wielu superdupków. Zważywszy na rozbudowane ego pilotów myśliwców, było 
praktycznie nie do uniknięcia, że niemało z nich będzie raczej wrednymi osobnikami. 
Prawie czterdziestu facetów, a każdy z nich głęboko przekonany, że jest najlepszym 
pilotem nie tylko w dywizjonie, ale niewykluczone, że na całym świecie. I prawie 
wszyscy naprawdę byli dobrzy.
Stark różnił się jednak od pozostałych pilotów. Dwudziestoośmiolatek, ale 
równocześnie jeden z najwyższych stopniem oficerów w dywizjonie, pokazał wyraźnie, 
że nie zawaha się wykorzystać swojej rangi. Oczekiwał, że dwaj kapitanowie mu się 
podporządkują. Do myśli Jima wkradł się niepokój. Co będzie, jeśli Stark przejmie 
dowodzenie po Ośle? Gdyby do tego doszło, byłoby to prawdziwe piekło dla całej 
eskadry Cadillac. Niewykluczone, że Jim martwił się niepotrzebnie. Może do czasu 
przeniesienia Osła do Stanów, Stark znormalnieje. Jim jednak szczerze wątpił, czy ten 
nowy facet jest w stanie opanować pilotaż i walkę powietrzną na tyle, żeby dowodzić 
eskadrą i wyprowadzać ją z niebezpieczeństwa. Po odejściu Osła, jego naturalnym 
następcą na stanowisku dowódcy powinien zostać niewątpliwie Andy. Miał 
doświadczenie i wierzył w swoje umiejętności.
Broussard uśmiechnął się na wspomnienie wyrazu twarzy Osła, gdy Stark z całą 
powagą zapytał go, czy ma się przygotować do przejęcia dowództwa, na wypadek, 
gdyby coś stało się prowadzącemu. Osioł spojrzał na niego jak na wariata; widać było, 
że stara się nad sobą zapanować, po czym oświadczył suchym tonem, że wówczas 
powinni chyba przestrzegać uświęconej pięćdziesięcioletniej tradycji pilotów 
myśliwców, która głosi, że w takim, nader zresztą nieprawdopodobnym przypadku, 
niemożności wykonywania obowiązków przez dowódcę, jego obowiązki przejmuje 
prowadzący drugiej pary.
- A co z procedurami obowiązującymi w razie niebezpieczeństwa? - upierał się 
Stark. Zdenerwowanie wywołane zbliżającą się misją znajdowało odzwierciedlenie w 
poszukiwaniu odpowiedzi na nurtujące majora pytania.
- No cóż, jeśli chodzi o niebezpieczeństwa - odparł Osioł - może pan major 
sprecyzuje, czy chodzi mu o te wyszczególnione w instrukcjach, czy też o jedno z 
tysiąca, albo i więcej, które mogą im grozić, kiedy wkurwią tubylców zrzucanymi na 
nich bombami? Na przykład, jeśli trzeba się będzie katapultować nad Laosem, 
procedury naprawdę nie wiele dadzą, jako że Pathet Lao ma nieprzyjemny zwyczaj 
oddzielania głowy pilota od reszty ciała tuż po tym jak go schwytają. Niektórzy 
Wietnamczycy z Północy także są nie od tego. Istnieje o wiele więcej potencjalnych 
zagrożeń - tłumaczył cierpliwie Osioł - ale nie spodziewam się, że pan major od razu 
będzie się chciał z nimi zapoznać.
Stark poczerwieniał jak piwonia i tak zacisnął usta, że stały się cienką, prostą 
kreską. Jimowi zrobiło się go szkoda. Faceta wyciągnęli z macierzystej jednostki, jego 
doświadczenie ograniczało się do pokojowych misji na bombowcach, które planowano 
w najdrobniejszych szczegółach. Stark nie przywykł do balansowania na ostrzu noża. A 
jak się nad tym zastanowić, dotyczyło to także Jima.
Jim oderwał wzrok od majora Starka i spojrzał na maszynę po swojej prawej 
stronie. W tej samej chwili spostrzegł ze zdumieniem, że Pritchard wbrew swoim 
zwyczajom obejrzał się i patrzy prosto na niego. Zaraz jednak odwrócił głowę i kontakt 
wzrokowy się urwał. Jim, wbijając wzrok prosto przed siebie, zastanawiał się, co z tego 
wszystkiego wyniknie. Kiedy Osioł ogłosił zmiany w składzie eskadry, ani on ani 
Pritchard nie dali niczego po sobie poznać. Jim wiedział, że Pritchard był w gruncie 
rzeczy zadowolony, że jego nowym skrzydłowym będzie właśnie on, a nie Stark. Andy 
prawdopodobnie nie znosił żadnego z nich, ale miał przynajmniej pewność, że Jim 
potrafi utrzymać się blisko jego skrzydła.
Eskadrze Cadillac dopisało szczęście, bo czekał ją dzisiaj niemal treningowy lot 
na Obszar Pierwszy, bardzo blisko Strefy Zdemilitaryzowanej i nieco na północ od niej. 
Zbombardowanie celu, którym był odcinek krajowej linii kolejowej północ-południe 
powinno być względnie bezpieczne, o ile wszyscy piloci przyłożą się do roboty. 
Bezpieczne było pojęciem względnym, jak zawsze w tym naszpikowanym artylerią 
kraju, jako że po obu stronach magistrali rozlokowano stanowiska obrony 
przeciwlotniczej. Wywiad nie stwierdził obecności rakiet, a MiGi zwykle nie 
zapuszczały się tak daleko na południe. Mimo to mogli się spodziewać, że stacji 
przetokowej bronić będą nawet działa kalibru 100 mm.
- Eskadra Cadillac, przełączyć się na wieżę - rozkazał Osioł, kiedy jego maszyna 
wytoczyła się z punktu uzbrajania. Piloci pośpiesznie zmienili częstotliwość i 
pokołowali za dowódcą na pas startowy. Wskazówka zegara minęła godzinę 
wyznaczoną na start i Jim zobaczył, że samolot Osła toczy się powoli po pasie a potem 
ostro przyśpiesza na dopalaczu, który zapewniał mu dodatkowy ciąg. Sylwetkę 
myśliwca przysłonił czarny dym z wodnego układu wtrysku.
Gdy kilometr dalej koła samolotu Jima oderwały się od betonu, blade światło 
świtu ustępowało właśnie ostrym promieniom słońca. Cztery maszyny leciały jeszcze 
jedna za drugą w rozciągniętym szyku za prowadzącym, kiedy Osioł zameldował 
kontroli radarowej zmianę częstotliwości i poprosił o pierwszy namiar na cysternę. Jim 
zauważył czarny dym wydobywający się z silnika maszyny Pritcharda, kiedy ten 
skręcał z powrotem na wschód i zacieśnił krąg, żeby za nim nadążyć. Stark nie trzymał 
pozycji i najwyraźniej miał kłopot z dogonieniem prowadzącego. Jim przechylił się na 
skrzydło, przemknął pod Starkiem i wślizgnął się na swoje miejsce przy prawym 
skrzydle Trójki. Zanim podszedł bliżej, zerknął na lewo w poszukiwaniu Starka. Nie 
było go widać, więc Jim obejrzał się na prowadzącego i wszedł tuż pod jego lewym 
skrzydłem, omal nie ocierając się przy tym o prawe skrzydło Andy’ego. Stark nie 
potrafił sobie poradzić i nadal nie leciał na pozycji. Jim pomyślał, czy nie wywołać Osła i 
nie powiedzieć mu, że skrzydłowy nie może za nim nadążyć, ale dał sobie spokój. Niech 
Stark sam się odezwie, jeśli potrzebuje pomocy. Zrobił to.
- Prowadzący Cadillac, tu Dwójka. Daj mi jeden.
Stark prosił w ten sposób, aby prowadzący zmniejszył moc o jeden procent 
obroty i pomógł mu dołączyć do szyku. Takie prośby zgłasza się zwykle wtedy, gdy 
samoloty lecą na dużej prędkości w locie po prostej. Na pewno nie wówczas, gdy 
prowadzący wykonuje powolny skręt, aby umożliwić eskadrze łatwe ustawienie szyku.
Osioł, pierwszy raz odkąd wystartowali, odwrócił głowę w prawo i poszukał 
wzrokiem swojego skrzydłowego. W tej chwili jego zadaniem jako dowódcy było 
zaprowadzić eskadrę do tankowca i nad cel, a następnie kierować nalotem, zrzuceniem 
bomb i ucieczką. Nie mógł marnować czasu na matkowanie skrzydłowemu, który miał 
podstawowe problemy z lataniem w najprostszym nawet szyku. Sheehanowi nie 
mieściło się w głowie, żeby pilot myśliwca nie potrafił dołączyć do formacji, mimo że 
maszyna prowadzącego długo po starcie nie zmieniała kursu. Aby umożliwić swojemu 
skrzydłowemu dogonienie go, zmniejszył prędkość wznoszenia, ale nie nastrajało go to 
najlepiej.
- Cadillac Dwa, tu prowadzący. Mam nadzieję, że następnym razem darujesz 
nam te wygłupy. - Stark nic nie odpowiedział.
Ze swojej pozycji czwartego samolotu w szyku, Jim mógł dojrzeć tylko tył hełmu 
Osła, a to oznaczało, że dowódca - rzecz u niego niezwykła - patrzy na Starka. Jim 
skrzywił się widząc, co ten facet wyprawia, próbując utrzymać się na pozycji. Maszyna 
numer dwa podskakiwała w górę i w dół, szarpała się to w przód, to znów do tyłu, 
jakby jej pilot nie potrafił zapanować nad sterami. Jezu, pomyślał Jim, ten gość 
przypomina niektórych moich uczniów, którzy dopiero uczyli się latać w szyku. I to ma 
być doświadczony pilot? Jakim cudem zaliczył szkolenie na F-105? Broussard wiedział 
jednak, że zawsze znajdzie się na to sposób, szczególnie jeśli twoim instruktorem jest 
kumpel z Akademii Sił Powietrznych, albo jeśli twoimi postępami osobiście interesuje 
się jakiś pułkownik lub generał. Zwykle to wystarczało, żeby uświadomić instruktorowi 
lub jego dowódcy, że uczeń ma „promotora”, który na pewno nie będzie zadowolony, 
jeżeli ktoś obleje jego protegowanego. Kwaśna mina Jima ustąpiła jednak miejsca 
uśmiechowi, kiedy pomyślał, co Osioł będzie miał do powiedzenia Starkowi, jeśli w 
takim szyku, na oczach wszystkich pilotów w bazie podejdą do lądowania. Sheehan 
przeżyje to jako osobiste upokorzenie.
Szybko nawiązano kontakt z cysterną; zaczęli zniżać pułap do wysokości 
tankowania. Stark nadal kluczył jak pijany kierowca na drodze. Reszta eskadry 
poruszała się niczym jeden samolot - jakby maszyny łączyła niewidzialna lina. Patrząc, 
jak Stark zmaga się ze sterami, Jim uświadomił sobie, że sam już nie myśli o 
prowadzeniu samolotu, tylko po prostu to robi. Zupełnie jakby jego umysł i stery 
stanowiły jedność, dzięki czemu były mu całkowicie posłuszne. Pomyślał, jakby mu się 
pilotowało bombowiec B-52, którym latał Stark. Całymi godzinami na tym samym 
pułapie i wciąż prosto przed siebie, pięciu członków załogi więcej do obsługi urządzeń i 
czuwania nad przebiegiem lotu, brak ciągłego napięcia. Bez chwili wahania 
zdecydował, że on się do tego nie nadaje. Gdzie w tym uciecha? Dlaczego w ogóle ktoś 
chce to robić? Niewykluczone, że latanie przez cały czas po linii prostej i na tym samym 
pułapie niosło ze sobą inny, nieznany pilotom myśliwców stopień zagrożenia. Kierowca 
wyścigowy na pewno w taki sam sposób patrzyłby na kierowcę furgonetki z 
pieczywem. Jim miał wrażenie, że słowo pilot nie powinno odnosić się jednakowo do 
jednej i drugiej grupy lotników. Przyszło mu do głowy, że teoretycznie, po zaliczeniu 
tury lotów, mogą go przenieść do SAC, ale na myśl o tym aż się wzdrygnął. Raptem 
przypomniał sobie, że w razie gdyby udało mu się przeżyć te sto lotów, planował 
przecież zatrudnić się w jednej z dużych linii lotniczych i tam zarabiać na życie. Czy aż 
tak bardzo się to różniło od latania bombowcami SAC? Sprawi mu większą frajdę? 
Postanowił więcej o tym nie myśleć.
Osioł ponownie nawiązał łączność z cysterną i podał kolejność tankowania. 
Pierwszy był Cadillac Dwa. Sheehan przypomniał wszystkim o konieczności 
dwukrotnego podejścia do cysterny i zatankowania zbiorników do pełna, zanim polecą 
nad cel.
- Nie przejmuj się, prowadzący - odezwał się tankowiec. - Zielona Czwórka ma 
zatrzęsienie paliwa, namiar na was mocny i wyraźny. Schodzimy z trasy i wyłączamy 
namierzanie. Steruj dziesięć stopni w lewo do miejsca spotkania.
Broussard wstydził się, że w ogóle ktoś musiał być świadkiem tego, jak Stark 
próbuje napełnić zbiorniki. Raz po razie podprowadzał swój obciążony bombami 
samolot pod cysternę, sonda wchodziła do gniazda wlewu paliwa, ale tylko po to, aby 
za chwilę odłączyć się automatycznie, bo Stark ciągnął ją w bok, do przodu lub w tył. Za 
każdym razem udawało mu się pobrać zaledwie kilkaset kilogramów paliwa, czyli 
niewiele więcej niż w tym czasie spalał.
Mimo panującej zwykle w trakcie tankowania w powietrzu ciszy radiowej, 
operator sondy zrozumiał, że chyba będą mieli kłopoty. Zaczął naprowadzać 
nieudolnego pilota myśliwca na właściwą pozycję tak, aby utrzymał się na niej 
wystarczająco długo do zatankowania zaplanowanej ilości paliwa:
- Cadillac Dwa, metr do przodu, dwa do góry - instruował roztrzęsionego pilota. 
- Spokojnie, Dwójka. Uda ci się. Jeden do przodu, dwa do góry. Kontakt. Paliwo płynie. 
- I wreszcie: - Rozłączenie.
Cadillac Dwa napełnił w końcu zbiorniki i wycofał się spod brzucha K-135. Jim 
zorientował się, że są znacznie dalej na szlaku tankowca niż planowano, a to zwiększało 
odległość, jaka dzieliła ich od celu. Poza tym, dawno już przestali mieścić się w czasie. 
Pozostali członkowie eskadry sprawnie i szybko pobrali przewidzianą ilość paliwa. 
Wiedział, że Osioł musi być wściekły, ale w trakcie tankowania nie odezwał się ani 
słowem.
Kiedy Broussard po raz drugi podleciał pod cysternę, żeby zatankować do pełna, 
ostry i przenikliwy zapach nafty lotniczej wypełnił kabinę. Gdy chwilę później eskadra 
odeszła od transportowca, dystans do celu jeszcze się zwiększył.
Osioł nie był zadowolony:
- Eskadra Cadillac, tu prowadzący. Spróbujmy, może uda się nadrobić trochę 
czasu, który przepieprzyliśmy tutaj - warknął przez radio. - O TOT możemy zapomnieć, 
ale zróbmy wszystko, żeby zyskać każdą cholerną sekundę.
W odstępie pięciu minut za eskadrą Cadillac nad wyznaczony dla nich cel miała 
jeszcze nadlecieć tylko eskadra Jabłko z siostrzanego skrzydła F-105. Jim wiedział, że 
mają niewielką szansę nadrobić aż tak znaczne opóźnienie, Osioł jednak wyrwał przed 
siebie z maksymalnie przesuniętą do przodu dźwignią ciągu. Broussard zerknął szybko 
na prędkościomierz. Prawie 900 kilometrów na godzinę. Byli o wiele za daleko od celu, 
żeby utrzymywać tę prędkość i jednocześnie zachować bezpieczną rezerwę paliwa na 
powrót i tankowanie; szczególnie że zapędzili się na szlaku cysterny piętnaście minut 
dalej, niż planowano. Przy maksymalnej prędkości, potężny odrzutowy silnik 
błyskawicznie pożerał paliwo.
Lecieli nad Laosem, a pod skrzydłami przesuwała się Dolina Amfor - obszar 
prawie całkowicie pozbawiony drzew, na którym jakaś starożytna cywilizacja 
pozostawiła po sobie ogromne zakopane w ziemi gliniane zbiorniki. Niektóre z nich 
były widoczne nawet z wysokości sześciu tysięcy metrów. Po co je zbudowali? Żeby 
chować zmarłych? Przechowywać ryż? Może, w porze deszczowej, gromadzili w nich 
wodę? A może lubili po prostu kopać wielkie doły i zagrzebywać w nich amfory.
Jim odruchowo przechylił samolot, żeby powtórzyć manewr formacji, która 
skręcała na południe. Na znak Pritcharda wszedł w prawy szyk schodowy. Zauważył, 
że Andy poruszył głową i machinalnie zlustrował niebo, chociaż znajdowali się dobrze 
na południe od obszaru, gdzie zwykle polowały MiGi.
Poprzez mgłę zaczynał już dostrzegać niewyraźny zarys łańcucha górskiego, 
który tworzył kręgosłup Azji Południowo-Wschodniej. Widoczność, jak zwykle, była 
fatalna. W życiu nie widział gorszego smogu, nawet w Los Angeles. Tworzył go dym z 
tysięcy palenisk do pozyskiwania węgla drzewnego, ognisk i wypalanych obszarów 
dżungli, na których chłopi zakładali pola. Chmura zanieczyszczeń unosiła się do 
wysokości dwóch tysięcy metrów, przyciśnięta potężną warstwą inwersyjną 
cieplejszego powietrza. Nadchodzące monsuny w końcu je oczyszczą, ale wraz z nimi 
nadejdą gwałtowne burze, które będą szalały miesiącami w całej Azji Południowo-
Wschodniej.
Broussard zerknął na swój dopplerowski system nawigacyjny: jeszcze tylko kilka 
kilometrów i wejdą w ostatni zwrot przed celem. Końcowy odcinek lotu przecinał wąski 
pas Wietnamu Północnego i wiódł prosto nad magistralę kolejową.
Stark w dalszym ciągu miał problemy z utrzymaniem się na pozycji 
skrzydłowego. Było oczywiste, że zupełnie nie daje sobie rady. Jego samolot 
gwałtownie zbliżał się do Osła i natychmiast odpadał, bo równie gwałtowna redukcja 
ciągu powodowała, że szybko tracił pozycję w szyku. Pilotażu nie ułatwiało też 
maksymalne obciążenie Thudów. Jak temu facetowi udało się zaliczyć szkolenie? Musiał 
mieć protektora, kogoś, kto dbał o jego karierę. Jim nie był pewien, czy anioł stróż 
Starka rzeczywiście wyświadczył mu tym przysługę. Jeśli umiejętności majora szybko 
się nie poprawią, gość ma wszelkie szanse nie dożyć końca tury.
- Rozpieprzmy ich w drobny mak - nadał Osioł, kiedy zaczęli skręcać na wschód. 
- Przechodzimy na częstotliwość bojową.
Zgodnie z rozkazem, Jim przestawił swój odbiornik UHF i sprawdził 
przełączniki sterujące prawidłowym zrzutem bomb. Systemy uzbrojenia zwykle 
pozostawały wyłączone do chwili przekroczenia granicy wrogiego kraju. Dzięki temu, 
jeśli samolot musiał zrzucić ładunek, bomby nie wybuchały. Laos, nad którym właśnie 
przelatywali, był podzielony pomiędzy komunistyczne siły Pathet Lao oraz siły 
rojalistyczne. Zazwyczaj nikt nie miał pewności, które oddziały zajmują dany obszar, 
więc bomby zrzucane awaryjnie nigdy nie były uzbrojone, chyba że kierowano je na 
konkretny cel.. Laos był bardzo zagadkowym krajem. Jim podzielał opinię francuskiego 
pisarza Bernarda Falla, który powiedział, że Laos nie jest prawdziwym państwem, lecz 
raczej polityczną ideą, tworem, który powstał z czystego pragmatyzmu jego twórców.
Osioł nawiązał kontakt z eskadrą Jabłko, która już dotarła nad cel i nie sprawiała 
wrażenia zachwyconej zastaną sytuacją. Według planu, mieli zaatakować po eskadrze 
Cadillac, a tymczasem krążyli bez celu i próbowali udawać chmury. Wietnamscy 
artylerzyści nie dali się nabrać: otworzyli ogień i wstrzeliwali się w cel.
- Dowódca Jabłka, tu prowadzący Cadillac. Nadlatujemy. Będziemy tam mniej 
więcej za pięć minut. Jaka jest wasza pozycja?
- Prowadzący Cadillac, jesteśmy dokładnie nad tym cholernym celem. Czekamy 
na was. Zdążyliśmy już zrobić dwa okrążenia. Coś się nam przesłyszało na odprawie, 
czy to wy mieliście poprowadzić nasze stadko?
- Potwierdzam, Jabłko. Było opóźnienie w tankowaniu. Może ruszycie się sami i 
zbombardujecie wyznaczone cele. Skończycie robotę, a my wejdziemy za wami.
- Czemu nie? Nie ma po co się tutaj włóczyć i ryzykować, że nam odstrzelą tyłek. 
Niektóre z dział donoszą na nasz pułap. OK, eskadra Jabłko, tu prowadzący. Robimy co 
trzeba i spadamy.
Jim wiedział, że reprymenda ze strony dowódcy Jabłka wkurzy Osła 
niemiłosiernie. Na horyzoncie faktycznie widać już było wybuchy pocisków 
przeciwlotniczych. Przesuwały się w ślad za atakującymi maszynami, wskazując, gdzie 
ich szukać na niebie. Równie dobrze myśliwce mogłyby ciągnąć za sobą transparent z 
nazwą eskadry. Jedno nie ulegało wątpliwości: wietnamscy artylerzyści wiedzieli, który 
odcinek torów będzie obiektem ataku. Teraz, kiedy piloci Jabłka najpierw latali nad 
nimi, a potem zaatakowali magistralę, obrona przeciwlotnicza będzie już na nich 
czekała. Linie kolejowe pod pewnym względem bardzo przypominały mosty; w obu 
przypadkach istniała tylko jedna skuteczna metoda, aby je zniszczyć. Atakujący samolot 
musiał przelecieć w poprzek torów, a bomby należało zrzucać nie wszystkie naraz, lecz 
jedną po drugiej. Jeżeli nawet minimalnie chybiły, wyłącznym efektem nalotu była 
ogromna dziura w ziemi, która jedynie dostarczała ekipom remontowym masy 
gotowego budulca. Prawidłowo ulokowane bomby spadały w poprzek magistrali, a co 
najmniej jedna z nich powinna zniszczyć jakiś odcinek torowiska. Nikt nie miał złudzeń, 
że w ten sposób na dłuższy czas uda się zatrzymać ruch północnowietnamskich 
pociągów z zaopatrzeniem. Prawdopodobnie jeszcze przed zapadnięciem zmroku, 
kiedy zwykle wyruszały w drogę, pomkną po naprawionych szynach na południe.
Ogień artylerii przeciwlotniczej skoncentrował się na myśliwcach z eskadry 
Jabłko, więc cztery maszyny Cadillac bez żadnych przeszkód dotarły do miejsca, skąd 
miały rozpocząć atak. Mimo mgły widzieli wybuchy bomb zrzucanych przez atakujące 
Thudy. Jim próbował odnaleźć ich IP - niewielki lasek ze skrzyżowaniem dróg, które w 
cieniu drzew było teraz zupełnie niewidoczne. Schodzili na pułap ataku. Prędkość 
znacznie wzrosła; maszyna zaczynała dygotać. Broussard zerknął szybko w lewo, żeby 
sprawdzić pozycję Starka. Ten, w miarę jak eskadra przyśpieszała, wyraźnie zostawał w 
tyle. Przed nimi wykwitły małe szare obłoczki eksplodujących pocisków plot. Nie 
dosięgały ich jeszcze, ale prędkość, z jaką nadlatywała eskadra, powodowała, że 
zbliżały się błyskawicznie.
Tory i stację przetokową widać teraz było jak na dłoni. Otaczał je dym po 
wybuchach bomb. Jim dostrzegł refleks słońca odbity w skrzydłach jednego z 
myśliwców eskadry Jabłko, który właśnie unikiem wychodził znad celu. Artyleria 
zabrała się za odrabianie zaległości względem samolotów Osła, ale zapewne z powodu 
gęstej mgły, wstrzelali się trzysta metrów za nisko. Natychmiast naprawili 
niedopatrzenie i po chwili pociski rozrywały się niemal dokładnie na wysokości 
mknącej przed siebie eskadry.
Radar ostrzegawczy przez jakiś czas świergotał delikatnie w słuchawkach, Jim 
prawie nie zwracał na niego uwagi. Nagle odezwał się wysokim przenikliwym 
dźwiękiem - znak, że zaczęły ich namierzać radary naprowadzające artylerię.
Broussard szybko skontrolował dziewięć przełączników, które uzbrajały bomby i 
sterowały ich zrzutem na nieprzyjaciela, a potem maksymalnie skoncentrowany 
poszukał maszyny Osła oraz swojego prowadzącego. No, Osioł! Ani na chwilę nie 
odrywał od nich spojrzenia, wiedział bowiem z doświadczenia, że prowadzący Cadillac 
nie ma zwyczaju uprzedzać swojego skrzydłowego, kiedy rozpocznie atak. Wymagał, 
żeby eskadra uważnie śledziła wszystkie jego ruchy.
Kiedy weszli w zasięg ognia dział kalibru 37 mm i 57 mm, pobiegły im na 
spotkanie roje pomarańczowych kul. Te były nawet niebezpieczniejsze niż ciężka 
artyleria, bo działka zasilano amunicją z sześcionabojowych łódek, a artylerzyści 
potrafili z zadziwiającą szybkością je zmieniać. Samolotem Jima targnęły dwa 
błyskawicznie następujące po sobie wybuchy. Zauważył, że Pritchard obejrzał się, żeby 
sprawdzić, czy Broussard zdołał utrzymać pozycję. Jim tkwił tam jak przyklejony i 
właśnie przelatywał przez strefę wyjątkowo zmasowanego ognia, z której przed chwilą 
wyszedł Pritchard.
No, Osioł! Zróbmy to i spieprzajmy stąd jak najszybciej. Jim, wiedział jednak, że 
mimo ciężkiego ostrzału, dowódca eskadry nigdy nie rzuca maszyny do 
przedwczesnego ataku. Major uparcie trzymał się prostego credo: „Płacą ci za to, żebyś 
umieścił te pieprzone bomby w celu”.
System ostrzegawczy zawodził teraz jak potępieniec, na częstotliwości bojowej 
słychać było eskadrę Jabłko. Osioł jakby czytał mu w myślach, bo nagle przerzucił 
maszynę na plecy i pod kątem sześćdziesięciu stopni pomknął lotem nurkowym ku 
ziemi. Jim zauważył, że Pritchard zwleka, czekając, aż Stark pójdzie w ślady Osła. Andy 
chciał, żeby mogli wreszcie z Broussardem przejść do nurkowania i zabrać się stąd w 
jasną cholerę. Ostrzał stawał się coraz gęstszy i coraz celniejszy. Walili do nich jak 
wściekli. Sekundy uciekały, a Pritchard ciągle zwlekał. Byli teraz o wiele za daleko, by 
myśleć o udanym bombardowaniu. Nie mogli czekać ani chwili dłużej.
- W dół, Cadillac Dwa! W dół! - krzyknął Pritchard.
Stark momentalnie zwinął maszynę, zanurkował i pomknął ku ziemi, jakby 
właśnie czekał na taki rozkaz. Pritchard trzymał się blisko niego, choć krótką chwilę 
zajęło mu przerzucenie ciężkiego Thuda na plecy i pchnięcie drążka do przodu, aby 
utrzymać nos samolotu we właściwej pozycji. Jim poszedł za nim. Byli daleko od 
planowanego miejsca, więc mimo że krew uderzała mu do głowy, przeszukiwał 
wzrokiem ziemię w poszukiwaniu celu. Dostrzegł go w tej samej chwili, gdy bomby 
Osła wybuchły w poprzek nitek torów przetokowni. Dopiero wtedy przestał popychać 
drążek, pozwolił, aby nos myśliwca poszedł w kierunku ziemi i rzucił Thuda w niemal 
pionowe nurkowanie.
Jeszcze jednym szybkim spojrzeniem na dowódcę eskadry upewnił się, że mimo 
nieplanowanej procedury podejścia i ujemnego przeciążenia pewnie utrzymuje się na 
pozycji. Teraz skoncentrował się na prawidłowym ustawieniu celownika.
Bomby Starka eksplodowały w jednej linii kilkaset metrów na zachód od 
przetokowni. Ciężki myśliwiec Jima ustabilizował lot, ale prąd powietrza, który 
opływał podwieszone pod skrzydłami bomby powodował, że Thud nieustannie dygotał 
i podskakiwał. Podświetlane linie celownika ustawiły się nieco na lewo od głównej 
magistrali. Skontrował delikatnie prawą lotką i orczykiem, by naprowadzić je na cel. 
Tuż obok eksplodował pocisk i targnął potężnie myśliwcem. Chyba 100 mm, pomyślał 
machinalnie, ponownie naprowadzając samolot na właściwy kurs. Dlaczego w takiej 
sytuacji mówi się, że pocisk chybił o włos, a nie że prawie trafił. Lepiej się skup na tym, 
co robisz, zbeształ się w myślach.
Szybki rzut oka na wysokościomierz: wskazówka przesuwała się błyskawicznie - 
2.500 metrów. Jeszcze 500 i można zrzucać bomby. Samolotem wstrząsnęły kolejne 
eksplozje; pomarańczowe kule przemknęły tuż przed wiatrochronem - w jednej chwili 
przestał cokolwiek widzieć. Było o wiele gorzej, niż się spodziewali. Nareszcie 2.000 
metrów! Zrzut i odejście. Czuł, jak bomby jedna po drugiej odrywają się od kadłuba 
samolotu, a maszyna staje się coraz lżejsza i lepiej słucha sterów. Ostatnia bomba poszła. 
Drążek do siebie! Ciągnął go z taką siłą, że omal nie wbił go sobie w brzuch.
Myśliwiec walczył z siłą odśrodkową. Miał teraz tak olbrzymią prędkość, że 
wszystko działo się jak na zwolnionym filmie. Ziemia wybiegała mu na spotkanie, ale w 
końcu nos Thuda zaczął powoli iść w górę. Komory kombinezonu wypełniły się, 
obciskając silnie uda i brzuch. Poszukał wzrokiem przeciążeniomierza. Prawie siedem 
G. Jego ciało ważyło teraz siedmiokrotnie więcej i ciężar ten wtłaczał go w fotel z taką 
siłą, że nie mógł nawet unieść dłoni, żeby pchnąć dźwignię ciągu i włączyć dopalacz. 
Dobrze dopasowana maska tlenowa zsuwała się z twarzy. Pod wpływem przeciążenia 
wargi i skóra na szczękach obwisły i wyglądał teraz jak parodia obślinionego idioty. 
Krew odpłynęła z mózgu; w efekcie najpierw znacznie ograniczyło się pole widzenia, a 
potem zupełnie pociemniało mu w oczach. Przez chwilę bał się, że straci przytomność. 
Organizm zaczął wytwarzać adrenalinę, a lęk spowodował obkurczenie się naczyń 
krwionośnych. W rezultacie ciśnienie krwi, podwyższane jeszcze przez wypełnione 
komory kombinezonu, wzrosło do maksimum. Kiedy stało się oczywiste, że jednak nie 
uderzy w ziemię, Jim zwolnił nieco nacisk na drążek. Znowu zaczynał normalnie 
widzieć.
- Gdzieście się, kurwa, podziali? - wrzasnął Osioł.
- Tu Trójka - usłyszał mamrotanie Pritcharda, który wciąż walczył z 
przeciążeniem. - Właśnie wychodzę znad celu.
Kiedy Andy rozpoczął serię uników i zaczął rzucać samolotem to w lewo, to w 
prawo, Jim wykonywał równie ostre manewry i ze wszystkich sił starał się utrzymać 
pozycję.
- Gdzie Dwójka? - spytał Osioł.
- Tu Cadillac Dwa. Prowadzący, zgubiłem cię, ale jestem jakieś osiem kilometrów 
na zachód od torów. Kurs dwa-siedem-zero - głos Starka był nieco piskliwy i pełen 
napięcia.
- Co ty tam, do cholery, robisz? Miałeś się trzymać mojego skrzydła. Myślałem, że 
tam jesteś, dopóki coś mnie nie tknęło, żeby się obejrzeć. Nie było tam psa z kulawą 
nogą. Cały nalot przeprowadziłem sam. Natychmiast dołącz do eskadry.
- Prowadzący, tu Cadillac Dwa. Z przyjemnością do was dołączę, jeśli powiecie, 
gdzie jesteście.
W eterze przez dłuższą chwilę panowało milczenie; w końcu Osioł powiedział:
- Dwójka, będziemy krążyć na siedmiu tysiącach, około piętnastu kilometrów na 
północ od celu, dokładnie nad torami. Zasuwaj do nas i dołącz do reszty, bo musimy 
zdążyć do tankowców, zanim wszystkim skończy się paliwo.
Stark dogonił ich na tym pułapie; działa milczały, w powietrzu rozerwało się 
tylko kilka niecelnych pocisków. Dym i kurz po wybuchach bomb zaczął opadać: na 
terenie przetokowni i wzdłuż prowadzących do niej torów widniały ogromne leje po 
wybuchach. Jedna, góra dwie noce pracy i znów będą zdatne do użytku, pomyślał Jim. 
Wtedy wrócą i znów wywalą parę dziur więcej, żeby tamci mieli co odbudowywać. 
Świetny sposób na życie. Uważnie skontrolował ilość paliwa i stwierdził, że pozostało 
go zaledwie na dotarcie do tankowca, o ile Stark znowu nie zacznie sprawiać kłopotów.
Eskadra weszła w przestrzeń powietrzną Laosu i skierowała się do miejsca 
spotkania z cysterną nad wschodnią Tajlandią. Wszystkie samoloty zwolniły, by jak 
najoszczędniej gospodarować paliwem, i prawie stanęły zawieszone w powietrzu. 
Pozostało im już bardzo niewiele czasu.
Osioł przeszedł na częstotliwość tankowania, ale zanim nawiązał kontakt z 
cysterną, połączył się z powietrznym punktem dowodzenia, aby przyśpieszyć akcję 
pobierania paliwa. Odmówił określenia sytuacji mianem alarmowej, dzięki czemu być 
może przystąpiono by do bardziej zdecydowanych działań, ale hasło Mayday mogło 
odciągnąć tankowiec od kogoś bardziej potrzebującego pomocy. Jimowi jednak trudno 
było sobie wyobrazić, by ktokolwiek mógł być w gorszej sytuacji niż oni. Oczy same 
uporczywie spoglądały na wskaźnik paliwa, którego zapas zmniejszał się w 
zatrważającym tempie.
- Korona ma tankowiec, który zasuwa w naszą stronę, więc uważajcie. Za minutę 
lub dwie wejdzie na naszą częstotliwość - zakomunikował Osioł.
Broussard zauważył, że dowódca nie zaprzątał sobie głowy pytaniem o ilość 
paliwa, tylko od razu podał kolejność tankowania.
- Dwójka, ty pierwszy; potem Czwórka i Trójka. Dwójka, odłączasz się, gdy 
zatankujesz tysiąc litrów. Tak samo ty, Jimbo. Bierzesz tysiąc. Ja i Andy też. 
Niewykluczone, że trzeba będzie to parę razy powtórzyć, więc wszyscy macie się 
uwijać.
Plan Osła był prosty; każdy samolot miał nabrać tyle paliwa, żeby się utrzymać w 
powietrzu, gdy inni będą tankowali. Był to jedyny sposób, aby dwa ostatnie samoloty 
miały możliwość podejścia do cysterny, zanim ostatecznie wyczerpie się im paliwo.
- Prowadzący Cadillac, tu Biała Kotwica Trzy Cztery - odezwał się głos w eterze. 
- Jak nas słyszycie?
- Bez zarzutu, Trzy Cztery. Kolejność tankowania: Dwójka, Czwórka, Trójka i 
prowadzący. Wszyscy jesteśmy na wykończeniu, więc dajcie każdemu po tysiąc; wtedy 
powtórzymy rundę i tak do skutku.
Osioł wypowiedział magiczne słowa: „jesteśmy na wykończeniu”. Załoga 
cysterny wiedziała, że kiedy piloci myśliwców tak określają sytuację, oznacza to, że 
tylko chwile dzielą ich od zgaśnięcia silnika.
- Zrozumiałem, prowadzący Cadillac. Skręć pięć stopni w prawo. Mamy silny 
impuls, zaczynamy namierzać. Po wyjściu z zakrętu powinniście nas mieć na pierwszej, 
odległość około ośmiu kilometrów. Jesteśmy przygotowani, że będziecie podchodzili 
kilkakrotnie; zawiadomiliśmy też Koronę.
- Dziękuję, Trzy Cztery. OK, widzimy was jak na dłoni. Dwójka do przodu i 
tankuj. Obsługa, pamiętajcie: każdemu wlewacie po tysiącu.
Stark powoli wysunął się naprzód podążając za końcówką sondy, która 
zapraszająco kiwała się lekko w górę i w dół. Kiedy F-105 zatrzymał się na pozycji, 
teleskopowy przewód wydłużył się i trafił w gniazdo wlewu paliwa.
Nie odbyło się to sprawnie i elegancko, ale Major Stark dostał swój tysiąc 
kilogramów paliwa i tylko raz zboczył na tyle, że trzeba było odłączyć sondę. Operator 
sondy wyciągnął ją z gniazda i odsunął w bok od myśliwca.
Broussard natychmiast zajął pozycję pod cysterną, wiedząc, że pozostała dwójka 
ani na chwilę nie odrywa wzroku od wskaźnika paliwa. Ani razu nie musiał się 
awaryjnie odłączać, ale każda sekunda oczekiwania aż skończy, musiała być dla jego 
kolegów prawdziwą torturą.
- Prowadzący, naprawdę jestem na wykończeniu - dobiegł go spokojny głos 
Pritcharda. - Zero paliwa.
Jim wiedział, ile kosztowało Andy’ego wypowiedzenie tych słów, szczególnie że 
Pritchard zdawał sobie sprawę, iż Osioł znalazł się w identycznej sytuacji, a jest ostatni 
w kolejce. Broussard miał jednak świadomość, że jego prowadzący czuł się w 
obowiązku zameldować o swoim położeniu. Jim natychmiast odłączył się od cysterny:
- Mam ponad siedemset. Podchodź.
Siedemset litrów nafty lotniczej wystarczało zaledwie na kilka minut lotu, ale i 
tak było to więcej, niż mieli Osioł i Pritchard.
Andy był gotów i szybko zajął pozycję. Operator sondy wiedział, że od niego 
zależy teraz, aby nie doszło do katastrofy, i nie miał ochoty tracić czasu na delikatne 
wprowadzenie sondy do gniazda. Wtłoczył ją jakby dokonywał gwałtu.
Jim z szeroko otwartymi oczami przyglądał się, jak Osioł, próbując zyskać kilka 
cennych sekund, wślizguje się pod tankowiec obok Pritcharda. Niewiele brakowało, a 
skrzydła ich samolotów zderzyłyby się. - Po twojej prawej, Andy! - zawołał dowódca, 
ostrzegając Pritcharda, który mógł nie zauważyć, że się do niego zbliżył. Kiedy 
Pritchard zakończy tankowanie, wystarczy, że lekko się cofnie i odsunie w lewo, a Osioł 
wślizgnie się kilka metrów dalej na jego miejsce. Sheehan musiał być w naprawdę 
krytycznym położeniu, bo najmniejszy błąd w pilotażu narażał ich i cysternę na wielkie 
niebezpieczeństwo. Pritchard odpowiedział podwójnym kliknięciem mikrofonu - 
zwyczaj przyjęty w lotnictwie w sytuacjach, kiedy pilot nie może, lub nie powinien, 
odpowiedzieć werbalnie.
Andy odłączył się, kiedy operator sondy poinformował, że przetoczono tysiąc 
litrów. Błyskawicznie się cofnął i odszedł w lewo, ustępując miejsca Sheehanowi, który 
już podsuwał nos samolotu w kierunku sondy, niczym niecierpliwy cielak szukający 
wymienia.
- Zgaśnięcie silnika - zameldował spokojnie Osioł, zanim jeszcze sonda zdążyła 
wykonać jakikolwiek ruch. - Trzy Cztery, może zwolnicie i zaczniecie schodzić, a my tu 
spróbujemy jeszcze raz. Operator sondy, zdaje się, że masz tylko jeden strzał.
- To w zupełności wystarczy, Cadillac, potrafię tym nawlec igłę.
- Ja to mam szczęście - jęknął Osioł, a tankowiec zaczął w tym czasie zniżać lot. - 
Ze wszystkich benzyniarzy na świecie musiał mi się trafić akurat taki, który ma większą 
wprawę w szyciu, niż w tankowaniu.
Pozostałe trzy Thudy przestawiły silniki na bieg jałowy i podążyły za dowódcą. 
Niezależnie od tego, co się przydarzy dowódcy, musieli być blisko tankowca, w 
przeciwnym razie niedługo wszyscy zostaliby bez paliwa. Patrzyli, jak Osioł manewruje 
pod brzuchem cysterny pozbawionym napędu myśliwcem. Wiedzieli doskonale, że bez 
włączonego silnika krótkoskrzydły Thud w locie ślizgowym jest równie 
aerodynamiczny jak spadająca cegła. Osioł jednak pilotował go tak, jakby nie 
nastręczało mu to najmniejszych trudności.
- Kontakt! - krzyknął operator. - Tankujesz paliwo!
- Tak, i nawet silnik odpalił. Daj maksymalne ciśnienie, jakie to coś twoim 
zdaniem wytrzyma, bo reszta eskadry pewnie już leci na oparach. Cadillac Dwa, 
podchodź. Mnie już wystarczy. Dobra robota, chłopcze.
Eskadra tankowała na przemian, ale nic nie było w stanie przerwać błędnego 
koła, w jakim się znalazła. Każda maszyna mogła pobrać tylko minimalną ilość paliwa, 
tak aby przez kilka minut utrzymać się w powietrzu. Potem odlatywała i znów 
podchodziła do tankowca. Każdy kilogram paliwa był cenny, bo pilotom nieustannie 
groziło zupełne opróżnienie zbiorników.
Przyszła kolej na Pritcharda, który właśnie zbliżał się do cysterny. Broussard ze 
swojej czwartej pozycji w szyku wywołał dowódcę: - Osioł, będzie okropnie głupio 
wyglądało, jeżeli w taki sposób wlecimy nad lotnisko.
- Święta prawda. To naprawdę będzie krępujące.
- Eskadra Cadillac - odezwał się pilot tankowca - miło wam będzie usłyszeć, że 
Korona zdecydowała się w końcu wyciągnąć nas z tego szamba i wysyła wam jeszcze 
jedną cysternę. Będzie tutaj za kilka minut.
- Zrozumiałem - odparł Osioł. - Kiedy tu dotrą, prowadzący zabiera pierwszą 
parę do nowego tankowca. Druga para czeka, aż wszyscy napełnią zbiorniki.
Przybycie kolejnej latającej cysterny wybawiło eskadrę z opresji. Kiedy Broussard 
i Pritchard zatankowali do pełna, polecieli za pierwszą parą i przyglądali się, jak Stark 
podejmuje kolejną walkę z cysterną. Zadanie było teraz o tyle trudniejsze, że zwiększyła 
się masa samolotu. Właściwie nie było powodu tankować pod korek, bo byli już bardzo 
blisko domu. Jim podejrzewał, że Osioł uparł się przy tym z zemsty.
Nie obyło się bez trudności, ale w końcu tankowanie dobiegło końca. Eskadra 
połączyła się i wyruszyła w stosunkowo krótką podróż do Takhli. Osioł był tak 
wkurzony, że nawet nie skomentował fatalnego podejścia formacji do lądowania.
Broussard, zmęczony jak wszyscy diabli, z trudem wygramolił się z kabiny i w 
towarzystwie mechanika obszedł samolot sprawdzając, czy nie jest uszkodzony. Nie 
pamiętał, ile razy podchodzili i odlatywali od tankowca, ale jeżeli jego to wyczerpało, to 
Stark pewnie ledwie zipie. Pozbierał ekwipunek i poszedł do drogi kołowania, żeby 
zaczekać na ciężarówkę, która miała zawieźć ich na odprawę. Ociężale podszedł do 
niego Pritchard; w dłoniach trzymał hełm oraz mapnik - zwisały na paskach i kołysały 
się lekko.
Przez kilka chwil stali obok siebie w milczeniu, udając, że nie dostrzegają sceny, 
jaka rozgrywała się po drugiej stronie płyty parkingowej. Osioł w typowy dla siebie 
sposób urządzał właśnie Starkowi swoją własną odprawę, nieustannie szturchając go 
wyciągniętym palcem w pierś i wymachując mu nim przed nosem. Stark stał przed nim 
z kamienną twarzą, niczym kadet na defiladzie - wzrok skierowany przed siebie, ciało 
wyprężone jak struna.
Broussard poczuł przypływ współczucia. Mimo wszystko facet nie miał zamiaru 
narobić szkód - w równej mierze była to wina zarówno jego, jak i systemu. Jak mogli 
pozwolić w dowództwie, żeby pilota, który nie ma predyspozycji do takiego latania, 
wysyłano do jednostki myśliwców? Skrzydło zwyczajnie nie miało czasu ani ludzi, żeby 
wyszkolić go na przyzwoitym poziomie. Czy nie zdawali sobie sprawy, że posyłają go 
na pewną śmierć? Czy nikt tam nie wiedział, że Hanoi jest otoczone trzykrotnie 
silniejszą artylerią przeciwlotniczą niż ta, która w czasie drugiej wojny światowej 
broniła Berlina? Może już do takiego stopnia utracili kontakt z rzeczywistością, że 
faktycznie nie mają pojęcia, co się dzieje? Albo jest im to obojętne.
- Takie coś - Jim zwrócił się do Pritcharda - naprawdę potrafi zepsuć człowiekowi 
dzień.
Pritchard spojrzał na niego, ale opacznie zrozumiał jego intencje.
- Sam nie wiem. Trochę mi żal faceta. Mogę sobie wyobrazić, co teraz czuje.
Zamiast wyjaśniać, że nie chodziło mu wcale o Starka, ale o przebieg całej misji, 
Jim zbył tę uwagę milczeniem i spojrzał na dwóch zbliżających się majorów. Osioł 
najwyraźniej zdążył już ochłonąć; Stark, pozornie opanowany, szedł jakby kij połknął. 
Był zaczerwieniony, ale tajlandzkie słońce nie mogło jednak nadać jego twarzy aż tak 
intensywnej barwy.
- Nie wiem jak wy, zasrańcy - obwieścił Osioł - ale ja chętnie wyskoczyłbym 
gdzieś na piwko.
Kapitan Nguyen Thi Minh
Minh siedział z odkrytą głową w kabinie swojego myśliwca i wsłuchiwał się w 
dźwięk syren oznajmujących kolejny nalot. Towarzyszył mu hałas pracującego 
generatora, dostarczającego zasilanie do maszyny. Hełm zwisał na pasku w zagięciu 
ramienia, które oparł o prowadnicę osłony tak, aby usłyszeć kontrolera, 
zawiadamiającego go, czy dziś wystartuje. Usłyszy go, gdy tylko się odezwie. Nawet 
jeżeli nie wystarczająco dokładnie, i tak zdąży założyć hełm i wyłapać resztę informacji, 
bo na pewno powtórzy komunikat. Teraz już znał instrukcje na pamięć - nigdy się nie 
zmieniały. Dzisiaj oceniał swoje szanse na start co najwyżej jak dwa do jednego.
Zerknął na nowe kapitańskie dystynkcje wystające spod pasów spadochronu. 
Otrzymał je zaledwie wczoraj z okazji swojego czwartego zwycięstwa. To było całkiem 
proste, opowiadał kolegom, którzy próbowali opróżnić mu portfel, bo z tej okazji 
zaprosił ich wieczorem na piwo. Wyskoczył zza chmur, a kontroler ustawił go na 
idealnej pozycji do ataku rakietowego. Odpalił dwie rakiety powietrze-powietrze. 
Wyglądało na to, że pierwsza z nich wleciała prosto w dyszę silnika F-105.
Pozwolił sobie nawet zażartować ze sposobu, w jaki kontrolerowi udało się ukryć 
go w chmurach, zanim eskadra F-8 Marynarki USA odcięła mu drogę ucieczki. Mimo to 
jedna z ich rakiet eksplodowała na tyle blisko, że poszarpała koniec statecznika. Miał 
szczęście, że udało mu się doprowadzić maszynę do lotniska. Ekipa naziemna 
pracowała całą noc, próbując usunąć uszkodzenia, żeby samolot mógł dziś wystartować, 
ale mimo ogromnego poświęcenia nie udało im się jednak zdążyć na czas. Minh 
podziękował mechanikom i podarował każdemu po taniej polskiej zapalniczce; w ten 
sposób okazał szacunek dla ich pracy i wdzięczność za to, że przyczynili się do jego 
awansu.
Rozejrzał się po kabinie pożyczonego samolotu. Wszystkie przyrządy i 
przełączniki były takie same, a jednak czuł się tu dziwnie. Ujął drążek sterowy, 
przesunął po nim dłonią w rękawiczce i od razu poznał, że jest inny niż w jego MiGu, 
chociaż na pozór wyglądał identycznie. Pomyślał, że dziwny jest raczej pilot, a nie 
samolot i uśmiechnął się w duchu. Prawdopodobnie odnosiło się to do wszystkich 
pilotów na świecie, w tym także do Amerykanów. Próbował wyobrazić sobie, co czuje 
pilot amerykańskiego myśliwca bombardującego atakującego Wietnam: zbliża się w 
swojej potężnej maszynie do stromych wapiennych wzgórz nazywanych przez nich 
Wzgórzami Thudów, zwiększa prędkość aż obciążony bombami myśliwiec zaczyna 
drżeć i podskakiwać w powietrzu, a on doskonale wie, że tam już czeka na niego wroga 
artyleria. Takie życie musi być bardzo stresujące.
Kiedy był chłopcem, po raz pierwszy zobaczył amerykańskie P-40 i P-51, które 
nad Hanoi zmiatały z nieba całe formacje Japończyków. Amerykańscy piloci byli wtedy 
dla niego bohaterami i to oni zaszczepili w nim pasję latania. Zastanowił się, czy któryś 
z tamtych lotników, których wyczyny oglądał w 1945 roku, może teraz siedzieć za 
sterami jednego z samolotów atakujących Wietnam. Przeprowadził w myślach proste 
obliczenie: jeśli w czasie tamtej wojny mieli, powiedzmy, dwadzieścia jeden lat, teraz 
mają czterdzieści dwa, są starszymi oficerami i wciąż mogą latać. Minh jednak nie mógł 
się pozbyć uczucia, że chciałby się mylić. Świat i tak dostatecznie często pozbawia 
człowieka złudzeń.
Ćmiący ból głowy przypomniał mu, co działo się wczoraj w nocy. Trzeba się 
nieźle naharować, żeby sprostać wizerunkowi pilota myśliwca, pomyślał z przekąsem. 
Marzył o papierosie - w ciągu ostatnich miesięcy wpadł w nałóg. Najchętniej zapaliłby 
Salema. Kiedy wciągał do płuc ich mentolowy dym, było w tym coś egzotycznego i z 
gruntu dekadenckiego. Poczęstował go nimi kolega, gdy dwa tygodnie temu świętowali 
trzecie zwycięstwo Minha. Kupił je na dynamicznie rozwijającym się czarnym rynku. 
Prawdopodobnie przeszmuglował je jeden z kierowców ciężarówek, który wrócił z 
Południa.
Resztki kaca nie zamierzały ustąpić, więc Minh miał cichą nadzieję, że jeśli nawet 
każą mu wystartować, dostanie jakieś proste zadanie. Naprowadzenie, szybki strzał i do 
domu. Raczej nie czuł się na siłach pojedynkować się z F-4 albo F-105.
Ledwie o tym pomyślał, już wiedział, że to kompletna bzdura. Wyszedł nad 
ranem od Mai Lin, żeby walczyć oko w oko z jakimś Amerykaninem. Uśmiechnął się. 
Jeśli do tego dojdzie, najzabawniejsza byłaby wygrana jankesa. Jest więcej niż pewne, że 
Mai Lin przywitałaby go wtedy z nożem rzeźnickim w ręce.
Do tej pory trafiła mu się tylko jedna okazja sprawdzenia swoich umiejętności w 
bezpośrednim starciu z Amerykaninem. Kilka tygodni wcześniej przechwycił 
wracającego znad celu F-105; jego skrzydłowy albo się gdzieś zapodział, albo został 
zestrzelony. Minh zajął pozycję pomiędzy Thudem a resztą eskadry i, nie zwracając 
uwagi na wrzaski kontrolera, ruszył do ataku czołowego. Obie maszyny otworzyły do 
siebie ogień z działek, ale bez godnego odnotowania efektu. Minęli się, i Minh rzucił 
samolot w ostry zawrót, żeby ruszyć w pogoń. Ku jego zdziwieniu, okazało się, że 
przeciwnik zamiast próbować dołączyć do formacji, także zawraca i pędzi w stronę 
Minha. Błyskawicznie przeszli do walki kołowej, starając się wejść przeciwnikowi na 
ogon i zestrzelić go krótką serią. Minh wiedział, że Amerykanin nie może wygrać - MiG-
21 był po prostu o wiele zwrotniejszą maszyną.
Wkrótce Minh wszedł na pozycję, która zdawała się gwarantować oddanie 
zwycięskiej serii. Cały czas zacieśniał krąg, aż samolot zaczął wibrować na samej 
granicy przeciągnięcia. Przeciążenie ściągało mu z twarzy maskę, zawęził się kąt 
widzenia - pierwsza oznaka zbliżającej się utraty przytomności. Wiedział jednak, że 
wygra. F-105 ze swymi krótkimi skrzydłami nie miał szans za nim nadążyć.
Nie wygrał jednak. Thunderchief nagle wyrwał się z tego koła śmierci i 
zanurkował ku ziemi w stronę bezpiecznego schronienia Wzgórz Thudów. Ścigający go 
Minh widział, że tamten włączył dopalacz. Pogoń nie miała już sensu. Na całym świecie 
nie było takiego samolotu, który potrafiłby przechwycić nieobciążonego bombami F-105 
w locie poziomym. Jankes bez trudu wysforował się naprzód, wykonując przy tym tak 
niespodziewane i ostre uniki, że nie sposób było namierzyć go rakietami. Minhowi 
ledwie starczyło paliwa na powrót do bazy.
Zastanowiła go zawziętość amerykańskiego pilota. Rzecz jasna musiał wiedzieć, 
że w takiej walce jego maszyna sprawia się nieporównanie gorzej niż MiG-21. Mimo to 
podjął wyzwanie. Z drugiej strony, Minh na jego miejscu zrobiłby dokładnie to samo. 
Wietnamskie siły powietrzne zalecały unikać takich konfrontacji. Oni stosowali taktykę 
obrony powietrznej, która udowodniła swą skuteczność: naprowadzenie radarem do 
miejsca, skąd można zaatakować wrogie formacje, jeden strzał i wyprowadzenie 
maszyny z niebezpiecznej strefy. Minh wiedział, że prawdziwym powodem tej taktyki 
był brak wyszkolonych pilotów, niedostatek samolotów i konieczność trzymania MiGów 
z dala od ostrzału artylerii, która ogniem zaporowym broniła każdego sektora nieba. 
Jednak Minh chciałby choćby jeden jedyny raz zmierzyć się z wrogą formacją jako 
dowódca eskadry. Co prawda musiał w duszy przyznać, że Amerykanie najczęściej byli 
lepszymi pilotami niż Wietnamczycy, ale z drugiej strony uważał, że jedyną metodą, 
aby to zmienić była aktywna walka powietrzna z agresorami. Początkowo okupiliby to 
ogromnymi stratami, ale zdobyliby w ten sposób doświadczenie i wyeliminowali 
nieudolnych pilotów (walka kołowa stanowiła doskonałe sito). Z czasem Ludowe Siły 
Powietrzne nie miałyby sobie równych.
Odezwały się działa przeciwlotnicze; Minh wciągnął na głowę hełm. Jeżeli każą 
mu wystartować, wkrótce go o tym poinformują. Poprawił hełm, co ekipa naziemna 
potraktowała jako sygnał i popędziła na swoje pozycje, żeby uruchomić silnik. 
Potrząsnął przecząco głową i ruchem ręki odesłał ich z powrotem za osłonę worków z 
piaskiem chroniących stanowisko. Nie zdążył jeszcze cofnąć ręki, gdy eskadra czterech 
F-105, lecących nie wyżej niż 200 metrów nad ziemią, przemknęła dokładnie nad 
lotniskiem. Pojawiły się i zniknęły we mgle, zanim umysł Minha zdążył je 
zarejestrować. Musieli się zgubić w nisko zalegających chmurach, które przykryły całą 
dolinę Rzeki Czerwonej, zwykle bowiem trzymali się z dala od lotnisk. 
Zaprzyjaźnionym z Minhem pilotom dawało to kolejny asumpt do myślenia: Dlaczego 
Amerykanom nie wolno było nawet zbliżać się do północnowietnamskich lotnisk? Nie 
znajdywali na to żadnego wytłumaczenia; ot jeszcze jedno amerykańskie dziwactwo.
Minh wiedział, że jeśli zdecydowaliby się bombardować lotniska rezultaty 
byłyby katastrofalne: w ciągu kilku minut zniszczyliby większość wietnamskich 
myśliwców przechwytujących, które nawet nie zdążyłyby wystartować. Ocalałe z 
pogromu maszyny trzeba by było przenieść na terytorium Chin, ale wówczas, biorąc 
pod uwagę ograniczony zasięg MiGów, lotnictwo wietnamskie byłoby całkowicie 
bezradne wobec ataków powietrznych na obszar Hanoi - Hajfong i tereny położone na 
południu kraju. Jak dotąd jednak ani jeden pocisk i ani jedna bomba nie spadły na żadne 
z ich lotnisk. Dla Minha stanowiło to wystarczający dowód, że choć wietnamscy 
przywódcy mieli raczej dziwne poglądy na wiele spraw, jednak ich wiedzy na temat 
Amerykanów nie można było niczego zarzucić.
Radio nadal milczało. Pomyślał o swoim przyjacielu Trachu, z którym był w 
akademii i który poleciał z nim w pierwszy bojowy lot. Stało się tak, jak Minh w 
skrytości ducha przewidywał. Przyjaciel nie był wystarczająco dobrym pilotem, aby na 
swoim MiGu-21 zmierzyć się z jankesami. Gdyby wybrał helikoptery lub latał 
transportowcami, jako dobrego lotnika prawdopodobnie czekałaby go długa i piękna 
kariera. Niestety, jako pilot myśliwca miał pecha i został zestrzelony przez F-4 
Marynarki, który załatwił się z nim z taką łatwością, że Minh stale jeszcze wstydził się 
za nieżyjącego przyjaciela. Biedny Trach. Razem pili piwo, a przyjaciel zawsze potrafił 
znaleźć im jakieś dziewczyny, których socjalistyczna moralność nie rozciągała się na 
pilotów myśliwców. Minhowi bardzo go brakowało.
Ciekawe, jak Amerykanie szkolą swoich pilotów. Czy odsiew jest aż tak duży, jak 
w przypadku Wietnamczyków wysłanych do Związku Radzieckiego? Pewnie tak. 
Podejrzewał, że podobnie jest we wszystkich krajach, a przynajmniej w tych, gdzie 
pozycja społeczna nie zależy wyłącznie od układów i znajomości. Może kiedyś po 
wojnie zdarzy się okazja wypić piwo z którymś z pilotów F-105 i porozmawiać o 
samolotach. Jednego był absolutnie pewny: mieliby wspólną płaszczyznę do rozmowy. 
Nawet radzieccy instruktorzy traktowali ich poważnie, gdy ktoś zaczynał mówić o 
samolotach i lataniu. Ci, którzy nie latają myśliwcami, nigdy nie zrozumieją, że ta praca 
może opętać człowieka bez reszty, że staje się powołaniem.
Słyszał, że Amerykanie wierzą, iż ich system polityczny jest dla świata najlepszy. 
Wiedział też, że identyczną opinię o sobie mają Sowieci. Przypuszczał, że prawda, jak 
zwykle, leży gdzieś po środku. Może Wietnam rzeczywiście jako pierwszy stworzy 
idealny system. Minhowi jednak było to całkiem obojętne, dopóki pozwalali mu latać na 
myśliwcach.
- Smok Jeden Zero, tu kontrola. Włącz silnik i przygotuj się do startu. Włącz 
silnik i przygotuj się do startu.
- Tu Smok Jeden Zero. Zrozumiałem. Włączyć silnik i przygotować się do startu.
Minh odpowiadał kontrolerowi i jednocześnie sygnalizował obsłudze, że mają 
uruchomić silnik. Dziś nie przydzielono mu skrzydłowego.
Sprawdził odczyty przyrządów, gestem nakazał wyciągnąć klocki blokujące koła 
i pchnął dźwignię ciągu. Kontrola pozwoliła na kołowanie i natychmiast dała mu zgodę 
na start. Otrzymał rozkaz udać się do sektora Hanoi, skąd naprowadzą go na maszyny 
wroga.
Kiedy skręcał na pas startowy, miał na liczniku ponad 40 kilometrów na godzinę. 
Pchnął dźwignię ciągu na dopalacz i ostatni raz sprawdził przyrządy. Czuł, jak zwinna 
maszyna nabiera prędkości i już po chwili najpierw przednie koło, a zaraz potem tylne 
oderwały się od ziemi. Natychmiast schował podwozie, chociaż maszyna unosiła się 
zaledwie kilka metrów nad betonowym pasem. Przyśpieszył i piął się w górę z 
prędkością 500 kilometrów na godzinę. Wszedł w chmury i zmienił częstotliwość 
radiową.
- Kontrola Hanoi, tu Smok Jeden Zero. Pułap tysiąc metrów, kurs trzy-cztery-
zero.
- Rozumiem, Smok Jeden Zero, tu Kontrola Hanoi. Skręć w lewo na dwa-osiem-
zero. Zwiększ prędkość do 750 kilometrów na godzinę i wejdź na osiem tysięcy metrów.
Dzisiaj posyłają go wyżej niż zwykle. Albo warstwa chmur jest bardzo wysoka, 
albo Amerykanie nadlatują na wyższym pułapie. Zastosował się do poleceń kontrolera i 
uzbroił rakiety. Kazano mu skręcić bardziej na południe.
Niespodziewanie samolot wyskoczył z chmur wprost na oślepiająco piękne 
błękitne niebo. Zanim zameldował się kontrolerowi, przez dłuższą chwilę napawał oczy 
tym widokiem. Kontroler natychmiast kazał mu zejść o tysiąc metrów i ponownie 
schować się w chmurach. Dostroił radar i czekał na ostateczny namiar.
- Smok Jeden Zero, skręć w prawo na jeden-siedem-zero i przygotuj się do walki. 
Formacja czterech samolotów wroga pojawi się na godzinie pierwszej. Odległość około 
sześciu kilometrów. Po ataku wejdź znowu na osiem tysięcy metrów, żeby potwierdzić 
rezultat, a potem wracaj na kurs trzy-cztery-zero, pułap pięć tysięcy metrów. Potwierdź, 
że zrozumiałeś.
Minh patrzył, jak amerykańska eskadra pojawia się na ekranie jego radaru; uznał, 
że kąt przechwycenia jest dobry. Jeszcze około minuty. Czekał cierpliwie, wiedząc, że 
radar ostrzegawczy F-105 zaalarmuje pilotów, ale nic im to nie da, bo był schowany w 
chmurach. Po chwili dotknął pieszczotliwie kciukiem guzika odpalającego rakiety, 
wcisnął go mocno, odczekał pięć sekund i puścił. W chmurze panował mrok, więc 
płomienie buchające z rakietowych silników omal go nie oślepiły. Gdy znów przejrzał 
na oczy, ściągnął drążek, żeby wyprowadzić maszynę nad warstwę chmur.
Wynurzył się z niej i właśnie wtedy rakieta uderzyła w cel. Trafiła dokładnie w 
statecznik pionowy samolotu prowadzącego drugiej pary F-105. Kiedy zobaczył 
wybuch, wiedział od razu, że maszyna została kompletnie zniszczona. Druga z rakiet 
albo nie trafiła, albo nie wybuchła - nic nadzwyczajnego, zdarzało się to dosyć często. 
Szybko rozejrzał się po niebie i nie zdziwił go widok dwóch szarżujących na niego 
skośnoskrzydłych F-4. Błyskawicznie zakręcił ku nim, odepchnął od siebie drążek i, 
zgodnie z instrukcjami kontrolera, ponownie zanurkował w chmury. Phantomy były 
wyposażone w radar, dzięki któremu i tam potrafiły go dopaść. Przesunął dźwignię 
ciągu na dopalacz i pomknął na północ. Czuł się bezpieczny wiedząc, że mają nikłe 
szanse go przechwycić. Nawet gdyby polecieli za nim, mógł jeszcze polegać na pomocy 
kontrolera. Radio milczało, więc wysnuł wniosek, że nie zagraża mu żadne 
niebezpieczeństwo. Resztę nalotu przeczekał, krążąc daleko na północ od miasta. 
Zestrzelenie F-105 prawie go rozczarowało. Było zbyt łatwe, by mógł się nim cieszyć.
Piąte zwycięstwo! Wiedział, że dzięki niemu znalazł się w elicie wietnamskich 
myśliwców. O ile ktoś miał tego wyjątkowo udanego dnia więcej strąconych samolotów, 
to tylko pułkownik Tooh i major Thich. Pamiętał, że powinien się cieszyć, iż może 
dzielić ten zaszczyt z kontrolerami, którzy wyprowadzili go dziś na tak dogodną 
pozycję, ale nie miał nastroju do okazywania im wielkoduszności. Do diabła z nimi! 
Niczym nie ryzykowali. Co najwyżej mogli pospadać ze stołków, na których siedzieli 
przed ekranami radarów w jakimś zaciemnionym podziemnym bunkrze.
Zanim wylądował, całe lotnisko dzięki kontrolerom wiedziało już o jego piątym 
zwycięstwie. Minh zawstydził się trochę, że tak źle o nich myślał. Obchodził wokół 
samolot, szukał uszkodzeń i przyjmował gratulacje mechaników. Tuż za nasadą 
prawego skrzydła znalazł trzy niewielkie przestrzeliny. O ile jankesi nie zaczęli wozić 
ze sobą w kabinach karabinów, musiał to zrobić jakiś głąb z Ludowych Sił Samoobrony. 
Ci głupi pieprzeni wieśniacy kiedyś zwyczajnie go zestrzelą!
Powoli poszedł w stronę stanowiska, gdzie naprawiano jego samolot. Obsługa 
naziemna była zachwycona sukcesem, ale martwili się, że nie odniósł go w ich 
maszynie. Mieli dla niego niespodziankę. Z dumą zdjęli brezentowy pokrowiec 
przykrywający pionowy statecznik jego MiGa-21. Nie tylko go naprawili, ale 
pomalowali szkarłatną farbą i narysowali na nim niewielkiego złotego smoka. Metal 
lśnił jak lustro, bo warstwy farby wypolerowali woskiem.
Cóż, pomyślał Minh, teraz przynajmniej Amerykanie będą wiedzieli, kto strąca 
ich samoloty. Nie chciał powiedzieć mechanikom, że ta ich jaskrawa farba będzie jego 
znakiem rozpoznawczym i uczyni go znanym wśród pilotów wroga. Ale co tam! 
Przecież tego właśnie pragnie każdy myśliwiec!
Porucznik Katherine Elaine Johnson
Kate czuła, jak kropelki potu spływają jej między piersiami, przyciśniętymi 
płasko do plastikowej leżanki przy basenie. Sądząc po słońcu, była już prawie druga po 
południu, palące promienie stawały się zbyt gorące nawet dla jej opalonej skóry. Wciąż 
jednak nie mogła się zdecydować, żeby zmienić pozycję. Powodem był otyły niemiecki 
biznesmen, który przyczepił się do niej i w żaden sposób nie dawał się spławić. Nie 
widząc go, czuła jego obecność. Wiedziała, że jeśli w jakikolwiek sposób zdradzi się, że 
już nie śpi, facet znowu się jej uczepi. Nie ma innego wyjścia: o ile chce jeszcze trochę 
zostać nad basenem i mieć odrobinę spokoju przez resztę popołudnia, musi powiedzieć 
mu coś do słuchu.
Do Bangkoku przybyła z Takhli wczesnym rankiem na pokładzie wahadłowca, 
który wylądował na lotnisku Don Muang. Stamtąd pojechała prosto do hotelu 
„President”. Była to jej pierwsza wycieczka poza bazę, a zważywszy, ile kosztował 
pokój, nie miała ochoty pozwolić, by jakiś spasiony Szkop, do którego nie docierało, że 
„nie” znaczy „nie”, zepsuł jej cały weekend.
Nie tylko Niemiec zwrócił na nią uwagę. W ciągu dwóch godzin, jakie spędziła 
na basenie, próbowali już ją poderwać dwaj amerykańscy żołnierze na urlopie z 
Wietnamu, którzy ciągle jeszcze mieli na skórze resztki czerwonego górskiego błota, 
małżeństwo z Saint Louis, cała załoga bombowca B-52 z Okinawy, przebywająca w 
mieście z powodu awarii samolotu, której wcale się nie śpieszyło aż go naprawią, no i 
oczywiście ten Niemiec.
- Napije się pani jeszcze piwa?
Jezu, pomyślała, facet musi się we mnie wpatrywać jak jastrząb. Przez chwilę 
miała ochotę przewrócić się na plecy, ale nie chciała, żeby gapił się na nią z przodu. 
Podniosła głowę, spoczywającą dotąd w zagięciu ramienia, zmrużyła oczy i popatrzyła 
na niego, zdecydowana uratować dla siebie ten dzień, nawet gdyby musiała urazić go 
do żywego. Niemiec zdjął koszulę; miał chorobliwie białą skórę i otłuszczony brzuch. 
Przerzedzone blond włosy zaczynały siwieć.
- Nie, dziękuję. Jak już mówiłam, naprawdę nie mam ochoty na żadne piwo. I 
życzę sobie, żeby zostawił mnie pan w spokoju.
Kate uratował tajski boy hotelowy, który przeszedł obok nich z uniesioną w 
górze tabliczką, na której wydrukowane było jej nazwisko. Co jakiś czas uderzał w 
niewielki dzwoneczek, aby w ten sposób przyciągnąć uwagę gości. Kate odwróciła się 
od Niemca i pomachała ręką do chłopca. Mały podbiegł do niej i uśmiechnął się, 
ukazując białe zęby mocno kontrastujące z jego ciemną cerą: - Telefon do pani.
- Gdzie mogę odebrać?
- W barze, proszę. - Malutki Taj niemal biegł, starając się nadążyć za długimi 
krokami Kate, która miała metr siedemdziesiąt pięć i była od niego niemal piętnaście 
centymetrów wyższa. Najwyraźniej jednak wcale mu to nie przeszkadzało rzucać 
zachwycone spojrzenia na jej rozkołysane pośladki.
- Porucznik Kate Johnson - powiedziała do słuchawki, obawiając się tego, co za 
chwilę usłyszy. W najlepszym przypadku pewnie odwołają ją z urlopu. Albo coś złego 
stało się w domu. Zamiast tego usłyszała znajomy głos.
- Czy to ta niezwykle przystojna rudowłosa pielęgniarka z Teksasu? - zapytał Jim 
Broussard.
- Nie, ty głuptasie, ta mała, gruba z Arkansas. Gdzie jesteś? Coś się stało? Ktoś 
został ranny? Co...
- Spokojnie, spokojnie - roześmiał się Jim. - Nic się nie stało. Pewnie nie 
uwierzysz, ale jestem w Bangkoku.
- W Bangkoku? Ale jakim cudem? Widzieliśmy się przedwczoraj w nocy i nic nie 
powiedziałeś.
- Wtedy nic jeszcze nie wiedziałem. Dopiero dziś rano. Osioł i Stark musieli 
polecieć nad Południe jako prowadząca para innej eskadry. To przede wszystkim lot 
szkoleniowy z zupełnie nowymi pilotami. Trzeba stąd zabrać dwa Thudy. Wyznaczyli 
do tego jednego pilota z eskadry Cadillac i jednego z eskadry Ford. Osioł kazał mnie i 
Pritchardowi ciągnąć losy. Wygrałem. Dlatego tu jestem. Zostajemy na noc i zaraz rano 
wylatujemy.
- Gdzie jesteście, na litość boską?
- Umieścili nas na kwaterze w ośrodku dla oficerów, ale ja i Szalony Mnich mamy 
wolne do 8.00 rano. Pomyślałem, że moglibyśmy pójść razem na kolację, o ile oczywiście 
nie jesteś już umówiona. - Głos mu przycichł, jakby dopiero teraz pomyślał o takiej 
możliwości.
- Jasne, że jestem umówiona. Z tobą. I z Szalonym Mnichem także, kimkolwiek 
jest.
- Świetnie. - Jimowi wrócił zapał. - Zanim uporamy się tu z papierkową robotą, 
miną jakieś trzy-, cztery godziny; ogarniemy się i ruszamy w miasto. Szalony Mnich to 
ten drugi pilot, o którym wspomniałem. Może spotkamy się o osiemnaście-sto w barze 
twojego hotelu. Wypijemy parę drinków i postanowimy, co dalej.
- Znakomicie. Będę tam, o ile zdołam się zorientować, co to takiego to 
osiemnaście-sto.
- Dla was, niepoprawnych cywilów, to szósta po południu - zaśmiał się Jim.
Kate wróciła nad basen, przyjemnie podniecona słońcem i perspektywą, że 
wkrótce zobaczy się z Jimem Broussardem. Zauważyła, że tłusty Niemiec gapi się na jej 
podskakujące piersi, które zakrywało tylko skąpe bikini. Spojrzała na zegarek i doszła 
do wniosku, że ma jeszcze dość czasu, aby wyjść na parogodzinne zakupy, albo jeszcze 
trochę się poopalać, a na zakupy pójdzie jutro.
Wybrała to drugie. Zza szkieł przeciwsłonecznych okularów widziała, że 
Niemiec wręcz pożera ją wzrokiem. Pochyliła się nad leżanką i poprawiła rozłożony na 
plastikowej powierzchni ręcznik; potem wygodnie ułożyła się na plecach i wystawiła 
ciało do słońca. Zsunęła biustonosz, tak że przysłaniał już tylko same brodawki i 
podwinęła majteczki, aby opalić jak największą powierzchnię skóry. Nagle zupełnie 
przestało ją obchodzić czy ten Niemiec się na nią gapi. Udław się, Adolfie, pomyślała; 
promienie słońca powoli kołysały ją do snu.
Kate wcześnie zeszła do baru w nadziei, że zdoła znaleźć jakiś spokojny kącik, 
gdzie mogliby porozmawiać, nie przekrzykując kilkuosobowego tajskiego zespołu 
jazzowego. Miała na sobie letnią sukienkę bez pleców. Wiedziała, że dobrze w niej 
wygląda. Zielonkawy jedwab i dopasowane do niego sandały harmonizowały z 
miedzianą opalenizną skóry, która lśniła jak wypolerowana. Pozwoliła sobie tylko na 
niewielki makijaż: lekko podkreślone błyszczykiem usta i nieco cienia na powiekach. 
Sandały odsłaniały zgrabne opalone palce z pomalowanymi na brązowo paznokciami. 
Kiedy szła, suknia owijała się wokół długich nóg, podkreślając smukłość ud i bioder.
Sala była pełna. Przy każdym stoliku siedziało co najmniej kilku młodych białych 
mężczyzn. Wielu śledziło ją wzrokiem. Przystanęła niezdecydowana i rozglądała się za 
miejscem, gdzie mogłaby usiąść. Dwóch młodych mężczyzn stojących przy barze 
zaprosiło ją gestem, by się do nich przysiadła. Żaden z nich nie mógł mieć więcej niż 
dwadzieścia lat. Byli ostrzyżeni tak krótko, że wydawali się łysi. Obaj mieli 
zaawansowany trądzik i twarze pokryte brzydkimi krostami. Kate zauważyła, że 
przedramiona chłopców są otarte do krwi, a skóra na dłoniach wygląda, jakby ktoś 
chłostał je biczem. Mieli na sobie spodnie z syntetycznego włókna i krzykliwe koszule z 
krótkimi rękawami. Nie trzeba było być detektywem, by wysnuć wniosek, że ma przed 
sobą żołnierzy, którzy walczyli w dżungli w śmiertelnie niebezpiecznych rejonach 
Wietnamu Południowego. Kiedy szła w ich kierunku, obaj sprawiali wrażenie 
onieśmielonych jej obecnością.
- Tutaj, psze pani - odezwał się niższy, gdy Kate podeszła bliżej. - Może tu pani 
usiąść. Właśnie mieliśmy się stąd zmyć i znaleźć bar, gdzie za jednego drinka nie żądają 
od człowieka połowy żołdu.
- Dziękuję - odpowiedziała z uśmiechem. - Nie miałam pojęcia, że będzie taki 
tłok. Od dawna jesteście w mieście?
- Nie - odparł drugi. Kate zauważyła, że z boku szyi miał długą bliznę. - Ściągnęli 
nas dzisiaj z Da Nang. Jesteśmy z piechoty morskiej. Mamy urlop. Jeszcze sześć dni, a 
przy tych cenach nie ma siły, żeby starczyło nam szmalu. Chodź, Kelly. Dopij drinka i 
spadamy z tej meliny. I tak większość tych dupków wygląda mi na oficerów - proszę 
wybaczyć, jeżeli panią uraziłem.
Kate posłała mu uśmiech. Wyższy mężczyzna podniósł butelkę i opróżnił ją 
duszkiem. Obaj uśmiechnęli się do niej i buńczucznie przemaszerowali przez bar, 
ostentacyjnie demonstrując swą pogardę dla jego klienteli. Kate przyglądała się im, jak 
odchodzą, a potem odwróciła się, aby przyjrzeć się zatłoczonej sali. Okazało się, że w 
tłumie jest tylko kilku mężczyzn i równie niewiele kobiet pochodzenia tajskiego. 
Siedzieli razem, popijali drinki i słuchali muzyki. Kilka Tajek było w towarzystwie 
białych. Znakomitą większość stanowili jednak młodzi amerykańscy żołnierze na 
urlopie.
Nie wszyscy biali byli Amerykanami. Właśnie jeden z nich wślizgnął się na stołek 
tuż obok niej. Był nim niemiecki biznesmen, którego spotkała nad basenem. Zezłościło 
ją to, ale nie była zaskoczona. Krój marynarki z surowego jedwabiu doskonale ukrywał 
wydatny brzuszek jej właściciela. Z kieszonki wystawał wąski pasek chusteczki, który 
harmonizował z kolorem marynarki. Mimo że bar był klimatyzowany, Niemiec obficie 
się pocił. Kate uchwyciła jego spojrzenie, wydęła wargę i demonstracyjnie odwróciła się 
do niego tyłem. Na nagich plecach i ramionach czuła jego wzrok. Tajski barman 
podszedł do niej, szczerząc zęby w uśmiechu:
- Czym mogę służyć, proszę pani?
- Poproszę gin z tonikiem i limonką.
- Zrób dwa i zapisz na mój rachunek - dobiegł ją zza pleców dobrze znany głos 
Niemca.
Kate spojrzała barmanowi prosto w oczy:
- Poproszę jeden gin z tonikiem na mój rachunek. Rozumiesz?
Barman zerknął na Niemca, skinął głową i odszedł przygotować drinki.
- Pani mnie źle zrozumiała. Oboje jesteśmy tu sami w obcym kraju. Cóż bardziej 
naturalnego, niż w tej sytuacji podzielić się z drugą osoba drinkiem albo nawet zaprosić 
ją na kolację. Zapewniam panią, że w żaden sposób nie będę się jej narzucał. Prawdę 
mówiąc...
- Cześć, Kate! - znajomy głos zagłuszył na chwilę orkiestrę, która najwyraźniej nie 
mogła się zdecydować, czy gra jazz, czy rock and rolla.
- Jim! - Widząc zbliżającą się wychudzoną sylwetkę Jima, odczuła żywą, 
niepohamowaną radość. Broussard podszedł na tyle blisko, że ujął ją za obie ręce, potem 
odsunął na odległość ramienia i z zachwytem na twarzy zmierzył wzrokiem od stóp do 
głów.
- Kate jesteś czystym pięknem! Wyglądasz znakomicie!
- Ty też całkiem całkiem, jeśli nie liczyć tej koszuli - roześmiała się, ale dziwnie 
brakowało jej tchu.
Jim zerknął w dół, jakby wspomnianą część garderoby widział pierwszy raz w 
życiu.
- Chcesz przez to powiedzieć, że ci się nie podoba? Kupiłem ją po południu, 
specjalnie, żeby zrobić na tobie wrażenie. - Koszula była granatowa z lekkim połyskiem 
jakby gniecionego aksamitu. Przód i tył ozdabiały ogromne bajecznie kolorowe papugi, 
siedzące wśród nie mniej kolorowego listowia dżungli. Kate nie mogła powstrzymać się 
od chichotu.
- To ty, to naprawdę ty - mówiąc to, uświadomiła sobie, że za Jimem ktoś stoi. 
Ktoś, kogo trudno nie zauważyć. Kate, która mierzyła sto siedemdziesiąt pięć 
centymetrów, była przyzwyczajona do widoku rosłych amerykańskich mężczyzn. Ten 
jednak wybijał się ponad normę o dobre trzydzieści centymetrów. Oceniła, że ma 
przynajmniej dwa metry dziesięć, a waży jakieś sto dwadzieścia kilogramów. Sprawiał, 
że ze swymi 185 centymetrami wzrostu Jim wyglądał przy nim jak karzeł, do czego 
przyczyniała się również ogromna różnica w budowie ciała. Kate wiedziała, że pośród 
pilotów, którzy w większości byli niewysocy i krępi, ten mężczyzna musiał wyglądać 
jak olbrzym. Włosy miał długie i kręcone; o wiele dłuższe niż zezwalał regulamin. Nos 
Mnicha najpierw odchylał się w lewo, ale ostatecznie zbaczał na sterburtę. Lekko 
odstające uszy nie pasowały do siebie: jedno z nich było większe i bardziej odstawało od 
czaszki. Ale całą uwagę patrzącego skupiały na sobie jego oczy. Były to oczy szaleńca 
albo człowieka, który stoi na skraju obłędu. Ukryte pod krzaczastymi brwiami, płonęły 
niesamowitym, przyprawiającym o dreszcz blaskiem. Nie były to oczy błądzące 
obojętnie w poszukiwaniu czegoś interesującego. Osaczały każdego i wszystko, na co 
patrzyły. Nie miała wątpliwości; to musiał być Szalony Mnich.
- Właśnie miałem postawić tej młodej damie drinka. Czy pozwolą się panowie też 
zaprosić? - Kate tak się ucieszyła na widok Jima, że całkiem zapomniała o niemieckim 
handlowcu.
Jim łypnął na niego okiem, odwrócił się do Kate i spojrzał na nią pytająco. 
Skrzywiła się i lekko potrząsnęła głową. Jim w lot pojął, o co jej chodzi; odwrócił się do 
barowego kompana i spojrzał na niego ciężkim wzrokiem.
- Mnie możesz postawić drinka - usłyszała czyjś głos. Ku zdziwieniu Kate, 
należał on do kolegi Jima. Miał w sobie rytmiczny, niemal muzyczny zaśpiew, który 
kłócił się ze zwalistą sylwetką jego właściciela. - Możesz mi kupić całą masę drinków - 
ciągnął Mnich. Obszedł Broussarda i otoczył potężnym ramieniem barki Niemca. 
Spojrzał na niego z rozmarzeniem, przeniósł swą wielką dłoń na kark handlowca i 
zaczął go delikatnie masować. Oczy Niemca rozszerzyły się z przerażenia i mężczyzna 
zaczął podnosić się ze stołka. Nie pozwolił mu jednak na to ciężar ramienia, które 
spoczywało na jego karku. Grube palce odnalazły koniuszek ucha ukryty pod 
wymodelowanymi brzytwą włosami i zaczęły go delikatnie pociągać.
- Uwielbiam szkocką z wodą - oświadczył ów potwór swojej ofierze cicho, prawie 
szeptem.
- Naturalnie. - Akcent Niemca zaczął wyraźnie tracić na jakości i stał się bardziej 
gardłowy. - Barman, proszę podać temu dżentelmenowi szkocką z wodą i wszystko, 
czego sobie zażyczy.
- Chcę bardzo dużo szkockiej.
- Oczywiście, oczywiście. Barman, proszę podać temu dżentelmenowi wszystko, 
czego zażąda i dopisać to do mojego rachunku. Może zamawiać, jak długo zechce. A 
teraz musicie mi państwo wybaczyć, mam bardzo ważne spotkanie.
Klocowate ramię uniosło się w górę, pozwalając mu wstać, a cichy miękki głos 
wymruczał z rozczarowaniem: - Naprawdę musisz już iść? Właśnie zaczęliśmy się bliżej 
poznawać.
- Nie, nie. Naprawdę, muszę iść. Było mi miło. Dobranoc wszystkim. - Niemiec 
prawie biegiem ruszył w kierunku drzwi.
Z na wpół otwartymi ze zdziwienia ustami Kate patrzyła, jak przysadzistego 
Niemca wymiata z sali. Odwróciła się w stronę Jima, który, uśmiechnięty od ucha do 
ucha, wpatrywał się w swego towarzysza. Jim zauważył jej wzrok i powiedział:
- Kate, pozwól, że ci przedstawię: oto „Mnich” Morrison, Hańba Atlanty. Mnich, 
Kate Johnson.
Mnich wyciągnął potężną łapę; dłoń Kate zniknęła w niej całkowicie. Uśmiechnął 
się uprzejmie, a w głęboko osadzonych oczach skrzyły mu się figlarne iskierki. 
Wyglądał jak wielkie niegrzeczne dziecko, któremu właśnie udało się nabrać dorosłego.
- Jak się masz, Kate - powiedział. Głos miał równie uprzejmy jak przedtem, ale 
teraz nie pobrzmiewała już w nim żadna groźna nuta.
- Boże! Jesteś przerażający! - nie namyślając się wypaliła Kate.
Hańba Atlanty najwyraźniej poczytał to za komplement.
- Dziękuję bardzo, cała przyjemność po mojej stronie.
Barman postawił przed nimi drinki i skinął Mnichowi głową na znak, że dopisze 
je do rachunku nieobecnego fundatora.
- Mnich chce zrobić karierę w zawodowych zapasach. Jego nauczyciel aktorstwa 
powiedział mu, że chyba ma do tego smykałkę - obwieścił Jim ze śmiertelnie poważną 
miną.
Kate popatrując to na jednego, to na drugiego, wciąż nie wiedziała, czy nie stroją 
sobie z niej żartów.
- To prawda? - zapytała Mnicha.
- Nie całkiem - uśmiechnął się dobrotliwie. - W gruncie rzeczy najbardziej 
chciałbym pracować jako prowadzący programy dla dzieci. - W głosie Mnicha znów 
pojawiła się ta przerażająca nuta szaleństwa. - Chcesz cukiereczka, dziewczynko? - 
uśmiechnął się do Kate. - Jak mi to wyszło?
- W życiu nie słyszałam czegoś równie upiornego - odpowiedziała uczciwie Kate.
- Kurczę! - rozczarował się Mnich. - Chyba muszę jeszcze nad sobą popracować. - 
Dopił drinka i uśmiechnął się do nich. - Bawcie się dobrze. I o nic się nie martwcie. Ktoś 
będzie nad wami czuwał.
- Szalone oczy błysnęły spod przymrużonych powiek, odszedł od baru i ruszył 
prosto do wyjścia, wywołując popłoch wśród gości, którzy pośpiesznie usuwali mu się z 
drogi.
Kate patrzyła za nim przez chwilę, po czym zwróciła się do Broussarda:
- Mówi serio? Naprawdę jest aktorem albo kimś w tym rodzaju? Rzeczywiście 
będzie uprawiał zapasy?
- Nie, Hańba Atlanty jest inżynierem komputerowym. Ożenił się z byłą miss 
stanu Georgia. Powiedział mi, że mają trzy małe córeczki. Poszedł im kupić prezenty.
- Boże! Potrafi być przerażający.
- No cóż, przynajmniej udało mu się wykurzyć stąd twojego nowego chłopaka.
Kate spojrzała na niego spode łba.
- Przepraszam - zreflektował się, widząc, że to drażliwy temat.
- Dopijmy drinki i zastanówmy się, dokąd pójść na kolację. Jestem głodny jak 
wilk.
Zanim jednak poszli za radą barmana i postanowili odwiedzić „Nick’s Number 
One Cafe”, wypili jeszcze kilka kieliszków. Żadne z nich nie znało Bangkoku, więc 
kazali barmanowi zapisać adres po tajsku. Potem wyszli z hotelu poszukać taksówki. 
Przed wejściem czekało w kolejce kilka małych japońskich samochodów. Kate niezbyt 
pewnie trzymała się na nogach i musiała bardzo uważać, aby nie upaść. Kiedy czekali, 
aż taksówka zajedzie na podjazd, złapała Jima pod ramię i oparła się na nim. 
Odźwierny wytłumaczył kierowcy, dokąd chcą jechać, chociaż ten najwyraźniej nieźle 
władał angielskim; przez cały czas namawiał ich, aby weszli do któregoś z mijanych po 
drodze sklepów.
Tuż po dziewiątej dotarli do restauracji. Ulice były nie mniej zatłoczone niż w 
dzień. Nad tłumem zaaferowanych swoimi sprawami Tajów łatwo było dostrzec 
mnóstwo twarzy o europejskich rysach. Egzotyczne zapachy Bangkoku przypomniały 
Kate meksykańskie miasteczka, które odwiedzała w dzieciństwie. Mieszkańcy sprawiali 
wrażenie szczęśliwych i dobrodusznych.
Nawet podawane tutaj jedzenie kojarzyło się jej z Meksykiem - było gorące, 
pikantne i aromatyczne, jednak zamiast kukurydzy i jarzyn, do których przyzwyczaiła 
się Kate, w Tajlandii podawano ryż. Dawno zdążyła nasycić głód, a Jim nadal 
pałaszował. Zamówili kolejną butelkę wina, które popijała Kate, bo Broussard walczył 
właśnie z nieprawdopodobnie słodkim deserem. Przyglądała się, jak je. Choć znała go 
ledwie niecały miesiąc, dostrzegła, że bardzo się zmienił i nie wyglądał już na 
nieśmiałego młodzieńca, którego poznała w szpitalu.
Przede wszystkim stracił na wadze. Zawsze był raczej szczupły, ale teraz zrobił 
się z niego istny chudzielec. Kości policzkowe sterczały, jakby pod skórą nie było już ani 
grama tłuszczu. Miał zapadnięte oczy, ale kiedy mówił, nie odwracał już wzroku, lecz 
patrzył jej prosto twarz. Najbardziej charakterystycznym i nowym rysem jego 
powierzchowności było jednak to, że wyglądał teraz na dojrzałego mężczyznę, który w 
każdej sytuacji potrafi dać sobie radę. Kiedy pochylał się nad talerzem, na czoło opadał 
mu ten sam niesforny kosmyk włosów, który sprawiał, że wyglądał na znacznie 
młodszego, niż był w rzeczywistości. Z pewnością nie miał twarzy pokerzysty: to co 
czuł, odbijało się w niej jak w lustrze, czytelne dla każdego, kto tylko na niego spojrzał. 
Dobra twarz, w której z czasem odkrywa się coraz więcej zalet.
Porównała ją z rysami Andy’ego Pritcharda. Tamten był wyjątkowo przystojny. 
Wyglądał jak gwiazdor filmowy John Derek w młodości. Niemal piękny, a mimo to 
bardzo męski. Kate nie była głupia: wiedziała, jak bardzo mu się spodobała i nie miała 
zamiaru udawać, że nie pociąga jej seksualnie. Równocześnie jednak miała pełną 
świadomość, że Pritchard nie wyzwala w niej tego „czegoś”. Miał chyba wszystko: 
prezencję, osobowość, inteligencję. Mimo to Kate była pewna, że nigdy nie mogliby 
zostać parą. Nie wiedzieć czemu, wszystkie te zalety Andy’ego po prostu nie 
wystarczały. Nigdy nie czułaby się przy nim naprawdę swobodnie.
Postanowiła przyjrzeć się swojemu towarzyszowi, tym razem z większą dawką 
krytycyzmu. Jim Broussard właśnie skończył deser i ścierał chusteczką resztki słodkiego 
sosu, którym poplamił koszulę. Kate nie wiedziała właściwie, czym naprawdę jest 
miłość, choć oczywiście znała ją w jej hollywoodzkim wydaniu. Podobał jej się ten 
mężczyzna i dobrze się czuła w jego towarzystwie. Przy nim nie musiała się pilnować, 
co mówi; nie robił z siebie głupka, a przecież w każdej chwili umiał ją rozśmieszyć. Był 
błyskotliwy, ale nie próbował brylować; cechowała go naturalna skromność. Może na 
miłość składa się pewna suma drobnych cech; jakie lubi się u drugiej osoby. Wiedziała, 
że gdyby pewnego dnia nie powrócił z akcji, straszliwie by za nim tęskniła. Sama myśl o 
tym była tak przerażająca, że natychmiast ją od siebie odepchnęła i pomogła mu czyścić 
koszulę.
Ramię przy ramieniu szli Pat Pong Road i oglądali oświetlone witryny sklepów. 
Bangkok najwyraźniej był miastem, które nigdy nie kładło się na spoczynek. Właściciele 
sklepików czujnie stali na chodnikach i gdy tylko ich zobaczyli, zapraszali do środka. 
Kate i Jim mijali ich obojętnie, bo żadne z nich nie paliło się do zakupów o jedenastej w 
nocy. Kiedy doszli do sklepu z odzieżą, Kate nagle przystanęła i wciągnęła Broussarda 
do środka. Pucułowata Tajka rozpromieniła się na ich widok.
- Chcemy kupić kąpielówki dla tego pana - zakomunikowała właścicielce, ze 
wszystkich sił starając się nie roześmiać. - Takie, żeby, jeśli to możliwe, pasowały do 
jego koszuli.
Kobieta nadal obdarzała ich szerokim uśmiechem: oczywiście nie zrozumiała ani 
słowa i próbowała im pokazywać batiki. Kate jednak się uparła. Szkicowała w 
powietrzu kontury kąpielówek, pokazywała na własnym ciele. Jedynym widocznym 
efektem tych zabiegów był rozbawiony chichot sprzedawczyni. Jim wczuł się w sytuację 
i udawał, że pływa.
Kobieta wreszcie rozwiązała tę łamigłówkę, klasnęła radośnie w dłonie i 
zaprowadziła ich do wieszaka w głębi sklepu. Znaleźli na nim ogromny wybór 
damskich kostiumów kąpielowych i zabawa zaczęła się od początku; tym razem trzeba 
się było dowiedzieć, czy sklep handluje także rzeczami dla mężczyzn.
- To chyba będzie dobre - zawołał Jim z jakiegoś zakątka. Trzymał przed sobą 
średniej długości szorty. Kate poszła za nim i po chwili znalazła dokładnie takie, o jakie 
jej chodziło: wściekle pomarańczowe w wąziutkie czerwone paski, na tle których 
widniała imponująca zielona palma.
- Tak - zgodziła się Kate poważnym tonem. - Te doskonale pasują do twojej 
koszuli. Zrobisz prawdziwą furorę, kiedy cię w tym zobaczą w bazie.
- Nie wątpię, ale na co mi one dziś wieczór?
- Ponieważ, drogi chłopcze, wracamy do „Prezydenta” i trochę popływamy, 
żebyś mógł spalić nadmiar kalorii po dzisiejszej kolacji. Co ty na to?
- Brzmi dosyć interesująco - odparł z lekką nutą wahania w glosie. - Złapmy 
taksówkę i do roboty.
Po ostatnim przepłynięciu basenu, Kate czuła przyjemne zmęczenie mięśni. 
Woda delikatnie pieściła skórę. Noc była parna, ale odświeżająco chłodna w 
porównaniu z upałem dnia. Podciągnęła się na rękach i usiadła na brzegu basenu. Jim 
nieporadnie pluskał się po przeciwległej stronie. Wyglądał na kogoś, kto potrafi pływać. 
Ale tylko wyglądał. Początkowo, jak każdy, kto wychował się nad wodą, była 
zaskoczona, że Jim nie jest dobrym pływakiem. Kate prawie nie mieściło się w głowie, 
że coś równie naturalnego jak chodzenie, może komuś sprawiać aż takie trudności. 
Potem jednak zaczął ją bawić widok barwnie odzianej postaci, która młóciła wodę, jakby 
próbowała w ten sposób wymusić na niej posłuszeństwo.
Rozejrzała się po najbliższym otoczeniu basenu. W wodzie i na leżakach 
doliczyła się około dwunastu osób. Odetchnęła z ulgą, bo nigdzie nie zauważyła 
niemieckiego handlowca. Wślizgnęła się do ciepłej wody i popłynęła w stronę 
Broussarda, który bryzgając na wszystkie strony, parł na oślep na drugi brzeg. Pięć 
metrów przed nim zanurkowała i omal nie udławiła się wodą, taki złapał ją śmiech, gdy 
zobaczyła nieskoordynowane ruchy jego nóg i szarpiące się na wszystkie strony 
pośladki w pomarańczowych szortach.
Zanim zdążył dotrzeć do ściany basenu, złapała go za kostkę i pociągnęła w dół. 
Jim, jakby weń piorun strzelił, zaczął szamotać się jeszcze gwałtowniej. W jego ruchach 
pojawiła się nuta desperacji, wierzył chyba, że dopadł go wielki biały rekin. Gdy Kate 
zorientowała się, co się dzieje, natychmiast go uwolniła. Machając wściekle rękami, 
wypłynął na plecach z twarzą nadal zanurzoną w wodzie. Zamiast unieść ją nad 
powierzchnię, kompletnie zdezorientowany, zanurkował w kierunku dna. Kate, mocno 
już teraz przestraszona, złapała go z tyłu za pomarańczowe spodenki i pociągnęła do 
góry. Poczuła, że guziki puszczają, i w tej samej chwili otworzyła oczy pod wodą. 
Zobaczyła dwie mlecznobiałe półkule, które miotały się konwulsyjnie. Nabrała tchu, 
żeby po niego popłynąć, ale właśnie wtedy umysł Jima zorientował się wreszcie w 
przestrzeni i Broussard wściekle młócąc nogami skierował się we właściwą stronę.
Wynurzył głowę zaledwie dwa metry od ściany basenu. Dotarł do niej i 
kurczowo uchwycił się szorstkiej powierzchni muru, spazmatycznie wdychając 
powietrze. Podpłynęła do niego szybko, jedną ręką objęła go w pasie, drugą 
przytrzymała się muru.
- Boże! Nic ci nie jest? Tak strasznie mi przykro.
Przez chwilę gapił się na nią, jakby w ogóle jej nie poznawał, oczy miał wciąż 
jeszcze okrągłe ze strachu.
- Jezu! Co tu się, do cholery, stało?
Kate spojrzała w dół, zobaczyła pomarańczowe szorty, które leżały na dnie 
ponad trzy metry pod wodą, i zachichotała. Odsunęła rękę, którą trzymała go w pasie i 
powodowana nagłym impulsem przesunęła ją niżej, i uszczypnęła go w nagi pośladek. 
Wtedy dopiero naprawdę zaczęła się śmiać. Śmiała się do rozpuku: kiedy jeden spazm 
mijał, natychmiast przychodził następny. Skręcała się ze śmiechu, aż rozbolało ją w 
boku i nie mogła już dłużej utrzymać się ściany.
Jim gapił się na nią skonsternowany, aż wreszcie dotarło do niego, że jest 
golusieńki. Uśmiechał się coraz szerzej, a w końcu i on ryknął szczerym 
niepowstrzymanym śmiechem. Ludzie patrzyli na nich jak na parę wariatów.
W końcu Kate opanowała się na tyle, by zanurkować po feralne szorty. Kiedy Jim 
wślizgnął się w pozbawioną guzików część garderoby, odwróciła się do niego tyłem i 
dała się ponieść kolejnemu napadowi śmiechu.
- Chodź - powiedziała, ciągnąc go do zacienionego obszaru basenu - zobaczymy, 
czy uda się nam stąd wyjść i dotrzeć do pokoju, zanim nas aresztują. Trzymaj się tuż za 
mną, nigdzie nie będziemy się zatrzymywać. Tylko postaraj się nie wymachiwać 
rękami. - Znowu zaczęła się śmiać.
Dotarli pod drzwi windy obsługiwanej przez młodą Tajkę, która dawno już 
zrezygnowała z doszukiwania się jakiegokolwiek sensu w zachowaniu Amerykanów. 
Niestety, zanim winda ruszyła, wsiadły do niej jeszcze dwie pary w średnim wieku. Jim 
odwrócił się do nich plecami i podziwiał ścianę, a Kate śmiała się w kułak. Wysiadali 
piętro niżej niż tamci. Jim przycisnął się brzuchem do ściany windy i tak przytulony 
przesuwał się tyłem do reszty pasażerów, aż w końcu znalazł się w korytarzu.
- Dlaczego, do cholery, nie zabraliśmy z sobą ręczników? - warknął, idąc 
pośpiesznie w kierunku pokoju Kate.
- Pomyśl tylko, co by nas wtedy ominęło - powiedziała z uśmiechem, zdejmując 
klucz z paseczka przewiązanego wokół talii. W kostiumie kąpielowym nie miała 
kieszonki, do której mogłaby go schować.
- Jesteśmy - oznajmiła, kiedy znaleźli się wewnątrz. - Rozgość się, a ja pójdę zmyć 
z siebie chlor. - Rzuciła mu frotowy hotelowy szlafrok. - W barku znajdziesz butelkę 
brandy. Otwórz ją, wypijemy strzemiennego. Przynajmniej tyle mogę dla ciebie zrobić, 
zanim wyprawię cię w drogę.
W łazience Kate ściągnęła bikini, odkręciła wodę i weszła pod ciepły prysznic. 
Cudownie pieścił jej skórę. Kiedy wyszła z brodzika i zaczęła wycierać się dużym 
miękkim ręcznikiem, zauważyła, że mocno bije jej serce. Zaczesała włosy do tyłu, 
nałożyła na twarz krem nawilżający i wślizgnęła się w szlafrok. Wzięła głęboki oddech i 
otworzyła drzwi. Jim siedział w wyściełanym fotelu, nagie stopy oparł na stoliku do 
kawy i popijał z koniakówki.
- Zostaniesz ze mną na noc? - spytała cicho.
Widziała, jak rozszerzyły mu się oczy; podeszła do łóżka, ściągnęła narzutę, a 
potem poszła do drzwi i zasunęła blokadę. Spojrzała na niego i zgasiła światło. Przez 
niezasłonięte drzwi balkonowe do pokoju wpadała poświata; na ścianach pojawiły się 
mroczne cienie.
Powoli, prawie leniwie Jim podniósł się z fotela i ruszył ku niej w półmroku. 
Otworzył ramiona a ona postąpiła ku niemu bez wahania. Przesunął palcami po jej 
mokrych włosach. Kiedy całował ją w szyję, poczuła na jego skórze zapach chloru. 
Wargi Jima delikatnie dotknęły jej ust a potem powędrowały w rozcięcie szlafroka. Kate 
wzięła głowę Jima w obie dłonie i odciągnęła ją lekko, aż się spotkali ustami. Teraz był 
gwałtowniejszy; poczuła jego język i wyszła mu swoim naprzeciw.
Kate cofnęła się, wzięła go za rękę i poprowadziła do skraju łóżka. Drżącymi 
palcami rozwiązała szlafrok, a kiedy się rozchylił, pozwoliła mu opaść na podłogę. Stała 
bez ruchu i nie widząc go, czuła na sobie wzrok Jima, którym błądził po jej nagim ciele. 
Podziwiał jędrne, krągłe piersi, wąską talię nad spadzistymi biodrami, miękki kształt 
ud. Wyciągnął rękę i objął ją w talii. Zadrżała pod tym dotykiem i rozwiązała mu pasek 
szlafroka. Stał przed nią nagi. Kate popatrzyła na smukłe umięśnione ciało i choć przez 
otwarty balkon napływało ciepłe i parne powietrze, znów przebiegł ją dreszcz. Usiadła 
na skraju łóżka, sięgnęła po nabrzmiały penis i pociągnęła Jima na siebie.
Leżała z głową opartą na jego piersi, słuchając jak serce Jima wraca do swego 
normalnego rytmu. Około sześćdziesięciu pięciu uderzeń na minutę, pomyślała z 
zawodowego przyzwyczajenia. Czas regeneracji też prawidłowy. Przypomniała jej się 
kwestia ze starego filmu. Oparta na łokciu spojrzała mu w półprzymknięte oczy i 
powiedziała: - Kiedy po latach komuś o tym opowiesz, a opowiesz, proszę, wyrażaj się 
o mnie życzliwie.
Otworzył oczy i spojrzał na nią, nie rozumiejąc. Potem przypomniał sobie scenę z 
Deborah Kerr, roześmiał się i odpowiedział: - Może powinienem poprosić cię o to samo. 
Jak myślisz, jak będę się czuł, kiedy w szatni dla pielęgniarek zaczniesz rozpowiadać o 
mnie jakieś tandetne historyjki. Moja reputacja ległaby w gruzach.
Kate uśmiechnęła się i znów położyła mu głowę na piersi. Była 
usatysfakcjonowana i przyjemnie zmęczona.
- Nie miałeś żadnej szansy - wymruczała. - Nie po tym, jak zobaczyłam w basenie 
twój śliczny tyłeczek. Wiedziałam, że mi się nie oprzesz... Która godzina?
Broussard spojrzał na zegarek:
- Prawie druga trzydzieści. Chyba powinienem się zbierać i jechać na lotnisko - 
powiedział, ale nie uczynił żadnego ruchu, aby wstać.
- Pewnie powinieneś. - Kate też się nie poruszyła. Czuła, jak dłoń Jima, która 
dotąd głaskała ją po ramionach, zsuwa się niżej, obejmuje pierś i chwyta nabrzmiałą 
brodawkę. Odwróciła się i usiadła na nim okrakiem.
- Jesteś pewny, że nie możesz jeszcze trochę zostać?
Mimo ciemności dostrzegła, że błysnął zębami w uśmiechu:
- Pewnie i tak nie złapałbym teraz taksówki - powiedział i pociągnął na siebie 
Kate.
Kiedy się obudziła, przez otwarty balkon wlewało się słońce. Półprzytomna 
zerknęła na swoje nowe Seiko. Boże! Już dziesiąta. Jedynym śladem obecności Jima była 
wygnieciona poduszka. Obudziło ją chyba uporczywe pukanie do drzwi. Zaspana, 
ledwie zdołała założyć szlafrok. Doszła do drzwi, otworzyła je i wyjrzała na korytarz. 
Zobaczyła uśmiechniętego boya hotelowego z ogromnym naręczem tropikalnych 
kwiatów.
- To dla pani.
- Od kogo? - spytała, choć doskonale wiedziała, kto jej je przysłał.
- Nie wiedzieć. Sklep tylko kazać przynieść.
Kate poprosiła, żeby zaczekał, wyciągnęła z portmonetki garść bathów* i dała mu 
je, nie licząc. Musiał to być królewski napiwek, bo chłopak wyglądał na bardzo 
uradowanego. Postawiła wazon na stoliczku, wyjęła umieszczony między kwiatami 
bilecik i przeczytała: 
Kiedy wychodziłem, wyglądałaś tak pięknie. Spotkamy się po 
powrocie do Takhli. Nikomu nie powiem, jeśli i ty nie powiesz!
PS Wiesz, że śpisz z otwartymi ustami?
Ucałowania, Jim.
Kapitan James Evelyn Broussard
Jim zastanawiał się, jakie to cele w Laosie były aż tak ważne, żeby wysyłać ich w 
taką pogodę. Eskadra Cadillac miała wystartować parami, ponieważ odnalezienie się 
nocą i do tego w czasie burzy mogło się okazać niemożliwe. Myśliwce po prostu nigdy 
nie latały pojedynczo; musiały się nawzajem osłaniać.
Pritchard prowadził drugą parę eskadry. Mknęli z hukiem po pogrążonym w 
całkowitych ciemnościach pasie startowym. Jim starał się utrzymywać na środku pasa. 
Czasem, kiedy wjeżdżali w kałuże wody, robił to na wyczucie. W najlepszym razie 
widział tylko niewyraźne kontury samolotu Pritcharda, choć ten znajdował się ledwie 
parę metrów od niego. Spod kół prowadzącej maszyny trysnęła woda, ochlapała osłonę 
kabiny i Jim przestał cokolwiek widzieć. Wstrzymał oddech i miał cholerną nadzieję, że 
zaraz znowu zobaczy drugiego Thuda, ale nic z tego nie wyszło, więc skoncentrował 
wzrok na pasie, żeby w końcu nie wylądować w jakimś ryżowisku. Kiedy już myślał, że 
pas się kończy, dostrzegł samolot dowódcy.
Obie maszyny równocześnie oderwały się od ziemi. Jim schował podwozie i 
trzymał się tak blisko Pritcharda na ile pozwalała mu odwaga i zdrowy rozsądek. Za 
niespełna minutę samolot prowadzący przejdzie na lot według przyrządów. Wlecieli w 
nisko zalegające chmury. Jim musiał utrzymać kontakt wzrokowy, bo lot po omacku 
narażał ich na wielkie niebezpieczeństwo. Kiedy robili zwrot w kierunku miejsca, gdzie 
mieli się spotkać z cysterną, Jim odniósł wrażenie, że skrzydła obu samolotów prawie 
się o siebie otarły.
Pritchard prowadził naprawdę dobrze; wszystkie czynności wykonywał z 
właściwą sobie sprawnością. Mimo to, kiedy wlecieli w podstawę chmur, turbulencje 
targały maszynami w górę i w dół. Lot w szyku stał się jeszcze trudniejszy, gdy 
przelatywali obok centrum nawałnicy.
Jim starał się nie skupiać spojrzenia na żadnym pojedynczym świetle 
pozycyjnym samolotu Pritcharda; utrzymywał pozycję i ustawicznie przenosił wzrok od 
jednego światełka do drugiego. Gdyby wpatrywał się w jeden stały punkt, mógł dostać 
zawrotów głowy. Było to groźne zjawisko. W czasie złej pogody bywało przyczyną 
wielu katastrof, które przydarzały się nieostrożnym pilotom. Zawroty głowy pojawiają 
się z chwilą, gdy wzrok nie potrafi odnaleźć horyzontu, za pośrednictwem którego 
umysł znajduje orientację w przestrzeni. Mózgowi jest on niezbędny, aby wysyłać 
właściwe sygnały do odpowiednich receptorów. Jeżeli rzeczywistego horyzontu 
zabraknie, wówczas umysł kreuje sobie własny. W tej sytuacji jedyną receptą jest lot 
ściśle według wskazań przyrządów; należy im ufać bardziej niż złudnym 
wyobrażeniom umysłu. Niestety, skrzydłowy nie może lecieć na przyrządach, 
ponieważ musi trzymać się tuż przy prowadzącym, i pilotuje wówczas maszynę na 
przekór świadectwu własnych zmysłów, które alarmują go, że wszystko co robi, robi 
źle.
Tak więc Jim trzymał się skrzydła Pritcharda, ale lot w tych warunkach z 
pewnością nie należał do przyjemności. Lecieli w strugach deszczu, wokół grzmiało, a 
niebo przecinały błyskawice. Od czasu do czasu Broussard widział w ich świetle zarys 
sylwetki lecącego przed nim samolotu. Kontroler bezskutecznie starał się podać im kurs 
omijający większe wzniesienia. Jego radar nie miał zamontowanych odpowiednich 
filtrów, tak więc, aby odnaleźć na ekranie samolot, musiał najpierw wyeliminować 
większość zakłóceń spowodowanych pogodą. W końcu jednak uporał się z tym i 
otrzymali odpowiednie namiary.
Jim słyszał wprawdzie, że Osioł, który leciał gdzieś przed nim w chmurach, klnie 
siarczyście przez radio, ale ledwie to rejestrował. Miał dość własnych kłopotów, 
próbując utrzymać się przy Pritchardzie. Kiedy sens zasłyszanych słów zaczął docierać 
do jego świadomości, okazało się, że Osioł wyraża w ten sposób pretensje do Starka, 
który zgubił się albo w czasie startu, albo już przy wchodzeniu na kurs. Major 
zdecydowanie nie był tym zachwycony. Kontroler próbował naprowadzać na siebie 
obie maszyny. Jeśli leci się w gęstych chmurach, jest to wyjątkowo niebezpieczne.
- Prowadzący Cadillac jest na dziesięciu tysiącach - zwięźle zakomunikował 
Osioł. - Chyba na jakiś czas się przejaśniło. Dwójka, bierz dupę w troki i dołącz 
galopem, zanim znowu wejdziemy w chmurę.
- Prowadzący, tu Cadillac Dwa - odpowiedział Stark. - Wchodzę na dziesięć 
tysięcy i wciąż lecę na przyrządach. Radar informuje, że jesteś kilometr ode mnie, ale 
nadal nie mogę cię dostrzec. Przerywam lot i wracam na lotnisko.
Osioł przez dłuższą chwilę się nie odzywał. Jim wiedział, że jeśli Stark 
zrezygnował, to samo powinien zrobić Osioł. Mimo to nie zaskoczyło go to, co usłyszał:
- Zrozumiałem, Dwójka. Wracasz na lotnisko. Radar Takhli, podaj mi namiar na 
Trójkę i Czwórkę.
Pritchard i Jim wyskoczyli z chmur na wysokości prawie dziesięciu kilometrów. 
Broussard odsunął się od prowadzącego, odetchnął głęboko i westchnął z ulgą. Ten lot 
był przerażający. Może nie powinien mieć pretensji do Starka. Łatwo mógł się zderzyć z 
Osłem. Jim wiedział, że dowódca tego nie kupi, ale tak naprawdę, nikt oprócz Starka nie 
mógł ocenić, czy udałoby mu się dołączyć do formacji, czy też nie.
Maszynę dowódcy pierwszy namierzył Pritchard.
- Prowadzący Cadillac, tu Trójka. Mam twój sygnał na naszej pierwszej, około 
ośmiu kilometrów od nas.
- Zrozumiałem Trójka, tu prowadzący. Teraz was mam. - Zabrzmiało to tak, 
jakby Osioł mówiąc to, właśnie próbował obejrzeć się przez ramię. - Zrobię pętlę i 
dołączę do was. Utrzymujcie tylko obecny kurs do punktu spotkania.
Jim odsunął się nieco dalej od Pritcharda, mógł się teraz odprężyć i obserwować, 
jak Osioł będzie dołączał do formacji. Nigdy dotąd nie widział go latającego na innej 
pozycji niż prowadzący, ale, jak mógł się tego spodziewać, Osioł nagle pojawił się obok 
lewego skrzydła Pritcharda, i trzymał się go jak przyklejony.
Broussard wzruszył kilkakrotnie ramionami i pokręcił głową, aby rozluźnić 
napięte mięśnie. Właściwie był zadowolony, że Stark zrezygnował. Mogli go tutaj zabić 
na tyle sposobów, że jakoś nie odczuwał potrzeby, by ktoś dorzucał do nich własne 
pomysły. Przed sobą widział kłębiącą się masę burzowych chmur, którą co jakiś czas 
rozświetlały błyskawice i w pewnej chwili zdał sobie sprawę, że nie czuje do Starka 
pogardy. Zazdrościł mu. Stark nie będzie musiał dziś w nocy podchodzić do 
wymykającej się sondy cysterny. Nikt nie będzie do niego strzelał. Z drugiej strony, 
choć nie spotka się z jawną krytyką swojej decyzji, kiedy będzie się starał ją 
wytłumaczyć, zobaczy uniesione w niemym zdumieniu brwi i będzie to musiał 
ścierpieć, zarówno na odprawie, jak i w kasynie. Tyle tylko, że ten skurwysyn 
najprawdopodobniej w ogóle się tym nie przejmie.
Trzy samoloty wyskoczyły właśnie ponad chmury burzowe; większość piorunów 
błyskała teraz pod nimi. Osioł nadal pozwalał Pritchardowi prowadzić formację, dopóki 
nie skończą pobierania paliwa, więc zanurkowali za Andym w mrok, aby odnaleźć 
cysternę. Będą tankować po kolei.
Namiar z cysterny oznaczonej jako Czerwony Trzy Jeden doprowadził ich 
prawie bez zmiany kursu do punktu spotkania. Kiedy zeszli na 7.000 metrów, gdzie 
mieli pobrać paliwo, wokół znów rozpętało się piekło. Chmury zalegały teraz 
warstwami, więc mieli nieco czasu, aby się zrelaksować, zanim ponownie wejdą w 
obszar turbulencji.
- OK, eskadra Cadillac, tu Czerwony Trzy Jeden. Jesteście dwa kilometry od nas. 
Widzicie nas?
- Żartujesz? - odparł Osioł. - Ciemno tu jak w dupie u pawiana.
- OK, prowadzący Cadillac, trzymajcie tylko ten kurs i zwiększcie prędkość o 
piętnaście kilometrów na godzinę. Mamy włączone światło błyskowe i światła 
pozycyjne na brzuchu. Szybko powinniście nas złapać.
Eskadra posunęła się nieco do przodu. Odezwał się Pritchard: - Czerwony Trzy 
Jeden, mamy wasz namiar, jakieś pół kilometra przed nami.
- Zrozumiałem. Mówi operator sondy. Chyba też was widzę. Podchodźcie prosto 
i powoli, bo cały czas rzuca nami jak cholera. - Głos operatora zanikł na chwilę, gdy 
kolejna błyskawica rozświetliła przed nimi niebo. Z tyłu w podobny sposób 
odpowiedziała jej kolejna burza.
Eskadra ustabilizowała lot za ogonem tankowca i Pritchard, pamiętając o 
mocnych prądach wznoszących, które mogły cisnąć myśliwcem o spód kadłuba 
transportowca, zaczął ostrożnie podchodzić do tankowca. Dwukrotnie następowało 
automatyczne rozłączenie, bo samolot znosiło z pozycji. Jednak w końcu pobrał paliwo i 
wrócił do szyku.
Jim jeszcze nigdy dotąd nie musiał się tak namęczyć, aby utrzymać się pod 
tankowcem. Kiedy turbulencje na chwilę ustawały, nagły poryw wiatru unosił ogon 
cysterny, a jego myśliwiec, który jeszcze przed chwilą był parę metrów za nim, ciskało 
do przodu. Operator sondy wiedząc, że to bezowocny trud, ani głosem, ani światłami 
nie próbował naprowadzać go na pozycję. Może Stark miał niegłupi pomysł, pomyślał 
Jim. Nie można ustawicznie podskakiwać Fortunie i wierzyć, że zawsze wyjdzie się z 
tego zwycięsko. Kiedy wreszcie zatankował przewidzianą ilość paliwa, czuł się, jakby 
przerzucił wagon węgla. Mimo że klimatyzator nawiewał do kabiny chłodne powietrze, 
Broussard ociekał potem.
Kiedy przyszła kolej na Osła, tankowanie przebiegło praktycznie bez zakłóceń, 
jak wszystko czego się dotknął jako pilot. Jednak nawet on ześlizgnął się z sondy. Mieli 
sposobność powtórnie wypróbować swoje umiejętności, kiedy jeszcze raz podeszli do 
cysterny, aby napełnić zbiorniki do pełna. Dzięki Bogu, że nie ma z nami Starka, 
pomyślał Jim, bo nikt nie nabrałby dość paliwa, żeby starczyło do celu, a co dopiero do 
domu. Dzięki ćwiczeniom, major udoskonalił nieco swoją technikę tankowania, ale i tak 
większość pilotów TAC rozśmieszyłaby ona do łez.
Osioł przejął dowodzenie, kiedy eskadra ponownie zaczęła przedzierać się przez 
chmury burzowe na wyższy pułap, gdzie łatwiej było pilotować. Gdy wyszli z chmur, 
połączyli się z Hillsboro - powietrznym punktem dowodzenia na pokładzie C-130. Ten z 
kolei odesłał ich do FAC-a*. Kontroler miał wskazać im cele, jakie tej nocy pojawią się na 
Szlaku Ho Szi Mina. FAC leciał dwusilnikowym samolotem turbośmigłowym OV-10. Za 
jego plecami siedział obserwator z noktowizorem.
Lecieli na południe nad Laos; pogoda na tyle się poprawiła, że w przerwach 
pomiędzy chmurami pojawiała się ziemia. Dla Jima równie dobrze mogłaby to być 
dżungla, ocean albo pustynia Gobi, jako że w dole nie dostrzegł nawet pojedynczego 
światełka.
Osioł zgłosił eskadrę oficerowi FAC:
- Gwóźdź Dwa Jeden, tu prowadzący Cadillac. Eskadra trzech Thudów. 
Uzbrojona w bomby Mark-82 i działka 20 milimetrów. Możesz nami dysponować przez 
góra dwadzieścia minut.
- I to właśnie lubię w pilotach Thudów - odpowiedział zrzędliwy głos kontrolera. - 
To ja od czterech godzin wiszę tu i narażam swój nieszczęsny tyłek; dwie 
pięćdziesiątkisiódemki przez cały czas próbują załatwić mi nowy pępek, a wy macie 
czelność powiedzieć, że możecie poświęcić mi tylko dwadzieścia minut swego cennego 
czasu? Co jest? Śpieszycie się na jakieś przyjątko?
- Jeśli kiedykolwiek usłyszę zadowolonego FAC-a - zaśmiał się Osioł - chyba po 
prostu skręcę i pójdę innym kursem, bo będę pewny na bank, że coś tu nie gra.
- Cóż - westchnął głos - chyba nic nie stoi na przeszkodzie, żebyśmy wzięli się do 
roboty. Wysokość terenu waha się tutaj od trzystu do tysiąca metrów. W okolicy jest 
wiele wzgórz i gór, więc nie szalejcie za bardzo przy nadlatywaniu i odchodzeniu znad 
celu. Gdyby ktoś musiał się katapultować, niech leci jak najdalej na zachód, bo tam teren 
nie jest aż tak pofałdowany jak tutaj. Jak mówiłem, ostrzeliwuje nas kilka dział. Albo 
trzydziestkisiódemki, albo pięćdziesiątkisiódemki. Chyba tylko starają się mnie 
odstraszyć, więc niewykluczone, że jest ich tu więcej. Prawdę mówiąc, na pewno tak 
jest. Uważajcie przy wychodzeniu, bo kiedy odlecimy, do akcji wchodzi latająca 
kanonierka Spectre. Może się tutaj zjawić wcześniej, a nie będzie miał żadnych świateł 
pozycyjnych. Wszędzie wokół są stanowiska nieprzyjaciela. Jakieś pytania?
- Co jest celem?
- No, nareszcie! Polujemy na ciężarówki. A na cóż by innego? Jeżdżą tam w dole 
bez reflektorów. Wystrzelę na ziemię marker; będzie punktem orientacyjnym, zrzucimy 
też flary; będę je wystrzeliwał, dopóki mi się nie skończą i poprawię rakietami z białym 
fosforem. Kiedy odpalę flary, prawdopodobnie i tak nie uda się wam dostrzec 
samochodów, więc zrzućcie bomby pojedynczo tam, gdzie zobaczycie dym. OK, 
według Hillsboro jesteście na mojej szóstej, więc włączę światła, ale tylko na chwilę, 
żebyście wiedzieli, gdzie jestem. Kiedy mnie zobaczycie, natychmiast je wyłączę. Wy, 
chłopaki, zrobicie, jak chcecie, ale proponuję wam to samo. Kiedy dam zgodę na atak, 
sami wybierzecie kierunek zejścia i wyjścia. I jeszcze jedno, ja usadowię się na dwóch 
tysiącach nad celem, więc w niczym nie będę wam przeszkadzał. No to zaczynamy.
Kiedy schodzili na wysokość bojową, zobaczyli światła samolotu FAC, wyraźne 
niczym latarnia morska. Osioł poinformował pilota, że je widzą i mały samolot 
natychmiast skrył się w ciemnościach. Na rozkaz dowódcy samoloty w równych 
odstępach ustawiły się w szyku jeden za drugim. W czasie podchodzenia do 
bombardowania włączą górne światła pozycyjne. Zgaszą je dopiero wówczas, gdy będą 
gotowi uderzyć na cel.
Krajobraz rozświetliła flara i Jim w ułamku chwili zobaczył czerwoną piaszczystą 
drogę, która przecinała zarośla dżungli. FAC wystrzelił pierwszą rakietę; na ziemi 
wykwitł biały obłok dymu. Jim nie widział go, ale zakładał, że samolot naprowadzania 
znajduje się obecnie dokładnie nad celem. Biorąc pod uwagę, że ku ziemi mknęły trzy 
nieoświetlone myśliwce, było to teraz chyba najbezpieczniejsze miejsce. O ile ktoś 
czegoś nie schrzani, po zrzuceniu bomb powinni przejść nisko pod samolotem 
naprowadzania. Jim wiedział, że mała maszyna FAC nie ma na pokładzie zbyt wielu 
flar, więc trzeba było szybko zabrać się do roboty.
- Uzbroić bomby, przełączyć na zrzut pojedynczy - zawołał Osioł, który zdążył 
już ustawić się z wiatrem.
Jim zawsze lubił latać nocą. Ale nocne bombardowanie to było jednak piekło. 
Szczególnie, że wokół znajdowały się góry, a także wysokie i zupełnie niewidoczne 
drzewa. O jedne i drugie łatwo było się rozbić. Jakby i tego było mało, jacyś 
rozwścieczeni faceci strzelali z ziemi czerwonymi i pomarańczowymi seriami żarzących 
się kul i trzeba było przez nie przelecieć.
FAC miał słuszność. Wzdłuż drogi rozstawiono więcej niż dwa działa. Prawdę 
powiedziawszy, o wiele więcej. Oprócz nich nieprzyjaciel dysponował znaczną liczbą 
broni maszynowej, która wystrzeliwała ku nim cienkie linie zielonych pocisków 
smugowych. Dla mknących z ogromną prędkością odrzutowców były prawie 
niewidoczne, ale śmiertelnie niebezpieczne. Jim zdał sobie sprawę, że odruchowo się 
kuli, aby stanowić jak najmniejszy cel. Mimo przytrzymujących go pasów, starał się 
schować głowę w ramionach. Odpręż się, powiedział do siebie. Przecież wiesz, że 
ostrzał nie jest nawet w połowie tak gęsty jak nad Hanoi. Pieprz się, powiedziało mu 
jego drugie ja. Popatrz tylko na to gówno. Tyle dobrego, że w dole są sami żołnierze. 
Żadnych cywilów, tylko wojskowi, odparł Jim. A co za różnica, czy strzela cywil, czy 
żołnierz, jeśli i tak cię zabije? - zadrwił tamten.
Ogień z ziemi nie gęstniał, ponieważ od samego początku walili do nich na 
całego, ale Jim z każdą sekundą uświadamiał to sobie coraz wyraźniej. Przyłapał się, na 
tym, że uchyla się przed seriami pomarańczowych kul, które mknęły w jego kierunku w 
grupach po sześć; krótką chwilę zabierała artylerzyście wymiana łódki, i zaraz potem 
następna szóstka przecinała niebo. Oddychał tak szybko, że groziła mu hiperwentylacja, 
ale uspokojenie oddechu było ponad jego siły. FAC umieścił na dole kolejny marker i w 
ten sam lakoniczny sposób podał im dalsze namiary. Jim ujrzał co najmniej dwie wtórne 
eksplozje, które rozbłysły jaskrawopomarańczowym światłem na ciemnym tle lasu.
Broussard położył maszynę w ostatni zakręt i wygasił wszystkie zewnętrzne 
światła. Żeby poprawić widoczność, oświetlenie kabiny zredukował wcześniej do tego 
stopnia, że ledwie widział przyrządy. Wprowadził maszynę w lot nurkowy nad cel, 
wziął poprawkę na wschodni wiatr i ustawił podświetlony celownik dokładnie na 
zachód od kolejnej kuli białego dymu. Ustalił parametry bombardowania i upewnił się, 
czy nieświadomym ruchem dłoni lub stopy nie zmienił kierunku lotu. Wcisnął przycisk 
zwalniający bomby i ściągnął drążek.
Jim właśnie zmagał się z przeciążeniem, kiedy odezwało się radio:
- Dobra robota, Czwórka - usłyszał głos oficera FAC, który zawiadomił go, że 
znajduje się teraz na południe od celu. Przed nosem maszyny wykwitło nagle wiele 
pomarańczowych kul, potem pochłonęła je ciemność, a Jim zaczął szukać eskadry.
- OK, Gwóźdź - nadał Osioł. - To tyle, jeśli chodzi o bomby. Chcesz jeszcze 
ostrzału z działek?
- Tak, prowadzący Cadillac. W dole ciągle porusza się kilka ciężarówek, a inne 
stoją zaparkowane pod drzewami i czekają aż skończy się nalot. Mam zamiar wystrzelić 
parę flar i serię trzech rakiet-markerów, a wy chłopaki, walcie wzdłuż nich. Jeden 
przelot, OK?
Flary zabłysły i Jim pierwszy raz zobaczył w dole mały dwusilnikowy samolot 
naprowadzania. Skoncentrowany ogień kilku dział skupił się tuż przed jego nosem i 
Broussard wstrzymał oddech, czekając, kiedy pociski rozerwą maszynę na strzępy. Ta 
jednak, najwyraźniej nietknięta, minęła je i odpaliła trzy rakiety z białym fosforem, które 
pomknęły ku pogrążonej w ciemnościach ziemi. W odstępie pięćdziesięciu metrów od 
siebie pojawiły się trzy nowe obłoki białego dymu. Osioł rzucił się tam niczym kot 
polujący na mysz. Drogę zalał strumień dwudziestomilimetrowych pocisków z działka 
M-61 Vulcan. Między drzewami pojawiła się potężna eksplozja.
Jim poszedł do ataku za Pritchardem; ściągnął spust i strzelał dokładnie wzdłuż 
tej samej linii. Ogień wylatujący z luf zmusił go do zamknięcia oczu, aby uniknąć 
chwilowego oślepienia. Mimo to, kiedy ścigając Andy’ego wychodził znad celu, wciąż 
jeszcze widział jak przez mgłę. Wyrównał lot; FAC właśnie podawał Sheehanowi 
wstępną ocenę rezultatów bombardowania.
- Prowadzący Cadillac, zaliczam twojej eskadrze stuprocentowe trafienia w 
wyznaczony obszar. Nie potrafię powiedzieć, ile ciężarówek zniszczyliśmy, ale 
naliczyłem co najmniej pięć wtórnych eksplozji. Pozwalam wam odlecieć, bo Spectre jest 
już na stanowisku i myślę, że chcieliby się zabrać za tych na dole. Wykonaliście, 
chłopcy, kawał naprawdę dobrej roboty, mam nadzieję, że jeszcze popracujemy razem 
któregoś dnia. Uważajcie na siebie. Dobranoc. Gwóźdź, koniec.
Jim, dołączając do szyku, obejrzał się na cel dobrze teraz oświetlony blaskiem 
płonących ciężarówek. Uzbrojony w zamontowaną na lewej burcie baterię działek, 
Spectre był zmodyfikowanym transportowcem C-130, który wyposażono także w 
detektory ruchu i czujniki na podczerwień; właśnie przystępował do akcji. Z ogromnego 
kadłuba wyleciała tak skoncentrowana i gęsta fala pocisków, jakby na ziemię wylewały 
się strugi lśniącej rozżarzonym światłem wody. Spectre miał pracować na szlaku przez 
całą noc i, choć żaden pilot myśliwca by tego nie przyznał, w zwalczaniu ciężarówek był 
nieporównanie skuteczniejszy niż każdy inny samolot.
Eskadra Cadillac skierowała się na północny zachód od celu i podążyła na 
miejsce spotkania z cysterną - łatwo je było zauważyć, bo na tym obszarze panowały 
potężne burze z piorunami. Samoloty pozbyły się ciężaru bomb, więc tankowanie było 
teraz nieporównanie łatwiejsze. Tylko Jim musiał awaryjnie odłączyć się od sondy, gdy 
tankowiec, ich stary znajomy Czerwony Trzy Jeden, wpadł w jedną z ogromnych 
powietrznych dziur. Cysterna także była znacznie lżejsza, ponieważ większość paliwa 
oddała spragnionym myśliwcom przemierzającym niebo Wietnamu Północnego i 
Laosu. Tankowiec mógł dostosować wysokość do warunków pogodowych, tak że 
ostatecznie wyszli z monsunowych chmur. Na wyższym pułapie pobieranie paliwa 
przebiegało gładko, każdy dostał swoją porcję paliwa i nie było potrzeby kilkakrotnego 
podchodzenia. Nie było potrzeby, ale jednak za namową Osła zatankowali powtórnie. 
Sheehan uważał, że przyda się im takie nocne ćwiczenie. Zaprezentował im przy tym 
jedną ze swoich maksym: - Paliwa masz za wiele tylko wtedy, gdy samolot się pali.
Tuż po pierwszej w nocy eskadra Cadillac przestawiła się na częstotliwość 
kontroli zbliżania lotniska w Takhli, która miał im zapewnić sprowadzenie na pas. Nie 
było już na tym obszarze większych burz, ale wciąż lało jak z cebra, podstawa chmur 
obniżyła się do stu metrów, a widoczność ograniczała się do zaledwie kilometra. Była 
zła, ale jednak była.
Jeden po drugim otrzymywali kolejne namiary, które naprowadziły ich na 
ostateczny kurs podejścia do lądowania. Teraz do pracy przystąpił kontroler, który miał 
delikatne i trudne zadanie, musiał bowiem na tyle szybko i dokładnie zinterpretować 
obraz na ekranie, by mknące z dużą prędkością odrzutowce mogły bez przeszkód 
wylądować.
- Cadillac Cztery - odezwał się, gdy bezpiecznie sprowadził na ziemię dwa 
samoloty eskadry - skręć pięć stopni w lewo na zero-dwa-zero. Jesteś dwa kilometry od 
punktu schodzenia. Sprawdź, czy wypuściłeś podwozie i zablokuj je.
Ton głosu kontrolera był obojętny, ale rozkazujący i pewny, jakby robił to już 
tysiące razy. I rzeczywiście, niektórzy starsi sierżanci ze zbliżania prawdopodobnie 
mieli takie doświadczenie. Kontroler miał cały czas wciśnięty guzik mikrofonu; z jego 
ust płynął niepowstrzymany potok instrukcji. Od czasu do czasu zwalniał go na pięć 
sekund na wypadek, gdyby pilot chciał mu coś zakomunikować. Z wyjątkiem sytuacji 
nadzwyczajnych nigdy do tego nie dochodziło.
- Cadillac Cztery, dochodzisz do ścieżki schodzenia, rozpocznij zniżanie. Ładne 
wejście; jesteś na ścieżce schodzenia nieznacznie na prawo od centralnej. Skoryguj dwa 
stopnie w lewo. Na centralnej; na ścieżce schodzenia. Nieznacznie powyżej ścieżki 
schodzenia, zwiększ trochę tempo schodzenia. Znowu na ścieżce, ale zbaczasz na prawo 
od centralnej. Skoryguj dwa stopnie w lewo. Ścieżka schodzenia prawidłowa. Wróciłeś 
na centralną. Trzy kilometry od punktu przyziemienia. Teraz zbaczasz w lewo z 
centralnej. Skręć jeden stopień w prawo, dokładnie jeden stopień. Dobra ścieżka 
schodzenia. Jesteś kilometr od końca pasa, na ścieżce schodzenia i na centralnej. 
Powinieneś zobaczyć światła pasa. Jeżeli tak, przejmujesz kontrolę i lądujesz zgodnie z 
tym, co widzisz. Jeśli nie, skręć w lewo na dwa-siedem-zero stopni i wejdź na sześćset 
metrów. Zbliżanie na nasłuchu, koniec.
Jim ani na chwilę nie odrywał wzroku od tablicy przyrządów. Jego oczy 
nieustannie biegały od wskaźnika do wskaźnika i porównywały na przemian odczyty - 
umiejętność wytrenowana i niezbędna dla prawidłowego pilotowania w locie według 
przyrządów. Kiedy kontroler zamilkł, Jim zerknął przez wiatrochron i jak na zawołanie 
ujrzał przed sobą światła pasa. Początkowo ledwie widoczne, stawały się coraz 
wyraźniejsze w miarę jak samolot zbliżał się do początku pasa.
- Dzięki, zbliżanie - nadał, gdy wyrównywał maszynę przed przyziemieniem. - 
To było naprawdę dobre, gratuluję.
- Proszę bardzo, Cadillac Cztery. Zawsze do usług. Koniec.
Opuszczając stanowisko rozbrajania, Jim pokołował za dwoma pozostałymi 
samolotami na część lotniska wyznaczoną dla jego dywizjonu. Z nieba lały się potoki 
wody, więc nie mógł otworzyć osłony kabiny. Mimo że z dyszy klimatyzatora płynęło 
zimne powietrze, szyba była kompletnie zaparowana. Zanim dotarł na swoje 
stanowisko, kabina zamieniła się w saunę.
Piloci eskadry Cadillac, przemoczeni, spoceni i w podłych nastrojach stłoczyli się 
z tyłu mikrobusu, który miał ich zabrać na krótką przejażdżkę do dowództwa. Jim 
nawet w strugach deszczu, które lały mu się na głowę, czuł że cały ocieka potem. Zdali 
mokry ekwipunek w magazynie i pobiegli poprzez ulewę do sali odpraw w budynku 
dowództwa.
Stark czekał na nich wewnątrz. Siedział i rozmawiał z jednym z oficerów 
wywiadu skrzydła. Kiedy podeszli bliżej, podniósł się z krzesła. Osioł nie zaszczycił go 
ani jednym spojrzeniem; usiadł przy stole i natychmiast przystąpił do zdawania 
raportu. Z wyjątkiem informacji, jakie przekazał im FAC, piloci niewiele mieli do 
powiedzenia na temat przebiegu samej misji.
- Czy z powodu pogody mieliście jakieś problemy z tankowaniem? - spytał 
niewinnie oficer wywiadu.
- Żadnych - odparł Osioł i zwrócił się prosto w stronę Starka. - Przynajmniej trzej 
z nas, którzy ukończyli lot, nie mieli z tym najmniejszego kłopotu.
Twarz Starka poczerwieniała, obrócił się na pięcie i wyszedł z pokoju. Reszta 
eskadry zebrała swoje rzeczy i ruszyła do drzwi. Broussard i Pritchard poszli za Osłem, 
który zmierzał śladami Starka, ale Sheehan nagle odwrócił się i zatrzymał ich gestem 
uniesionej ręki.
- To ma być spotkanie między dwoma wyższymi oficerami tej eskadry i nie 
życzymy sobie towarzystwa młodszych stopniem gówniarzy takich jak wy. Więc 
przypudrujcie noski, albo zajmijcie się tym, co robią zwykle młodzi kapitanowie, i do 
zobaczenia jutro.
Obaj spisaliście się w nocy naprawdę dobrze. To pierwsze cholerne tankowanie, 
to było coś, prawda?
Osioł odwrócił się i wyszedł, zostawiając dwóch kapitanów stojących w kałużach 
wody. Plutonowy spojrzał na nich z dezaprobatą, a major poprosił, żeby raczyli zabrać 
stąd swoje ociekające wodą tyłki. Kuląc się przed deszczem przeszli do swoich kwater, 
nie zamieniając po drodze ani słowa. Mruknęli tylko „dobranoc” i każdy poszedł w 
swoją stronę. Jim był nieco rozczarowany, że Pritchard w ogóle się do niego nie odezwał 
i nie zaprosił na drinka, tym bardziej, że właśnie zaczynał czuć, iż jest 
pełnowartościowym członkiem eskadry. Z drugiej strony, owo „dobranoc” było i tak 
lepsze niż zwykły do tej pory sarkazm lub kamienne milczenie Andy’ego. Teraz jednak 
prysznic i osiem godzin snu były ważniejsze niż wszystko inne.
Major Delbert „Osioł” Sheehan
Osła obudził cichy odgłos bosych kroków dziewczyny sprzątającej barak, która 
przeszła przez pogrążony w ciemnościach pokój. Zbierała stertę jego ubrań, które 
porozrzucał bezładnie w kącie. Rzadko zdarzało mu się przespać całą noc, chyba że 
wieczorem wypił naprawdę dużo piwa. Nocny lot nad Laosem i „konferencja” z 
Richardem Starkiem spowodowały, że wczoraj nawet nie zajrzał do kasyna.
Dziewczyna zamknęła za sobą drzwi, a on usiadł na łóżku, czując na skórze 
orzeźwiający chłodny powiew z klimatyzatora. Jedyną korzyścią, jaką dawało latanie, 
była klimatyzowana kwatera, przez co nie musiał przez całą noc zlewać się potem. 
Wyżsi rangą oficerowie, od podpułkownika wzwyż, także mieszkali w pokojach z 
klimatyzacją. Osioł wiedział, że piloci, aby móc latać nocą, w dzień musieli się wyspać; 
gdyby nie to, nadal mieszkaliby w najprymitywniejszych warunkach. Mimo to był 
bezgranicznie wdzięczny za klimatyzator, a nawet za hałas, jaki czynił, ponieważ tłumił 
nieco zwykłe odgłosy funkcjonowania bazy lotniczej.
Wstał i, podnosząc się, jęknął z bólu. Poszedł do malutkiej łazienki, którą dzielił z 
innym majorem, i załatwił potrzebę fizjologiczną. Podrapał się po owłosionym brzuchu 
i z niesmakiem spojrzał na swoje odbicie w lustrze. Wydatny bandzioch wylewał się 
znad krawędzi wojskowych bokserek, a nogi i ręce stanowiły żałosną karykaturę tego, 
czym były w przeszłości. Za dużo gorzały i za mało ćwiczeń. Może powinien trochę nad 
sobą popracować.
Opuścił ramiona, splótł palce, parodiując postawę kulturysty, i napiął mięśnie. 
Odniosło to taki skutek, że wyglądał teraz jakby miał obstrukcję. Ech, co tam! Jedynym 
strojem, w którym chodził od czasu przyjazdu do Tajlandii był obszerny kombinezon 
lotniczy. Dobrze maskował sylwetkę, a ponieważ pilotom w strefie działań wojennych 
odroczono obowiązkowe badania lekarskie, Osioł doszedł do wniosku, że ma jeszcze 
trochę czasu, zanim ktoś go wykopie z Sił Powietrznych z powodu marnej kondycji 
fizycznej. Niewątpliwie lekarz da mu popalić, kiedy zgłosi się do nowej bazy w Stanach, 
ale o to będzie się martwił później. Na razie miał pilniejsze problemy do rozwiązania.
Przede wszystkim musi się jakoś pozbyć Starka, zanim ten zrobi coś, co któregoś 
z nich będzie kosztować życie. Wczorajsza nocna konferencja pozostawiła w Ośle 
uczucie niesmaku. Rozmawiali przez ponad godzinę, ale nie był w stanie dotrzeć do 
tego człowieka. Nawet wtedy kiedy oskarżył go, że specjalnie wykręcił się od 
uczestnictwa w locie bojowym, Stark zachował kamienny spokój. Upierał się, że po tym, 
jak zgubili się przy starcie, ani razu nie udało mu się dostrzec maszyny Osła, i trwał 
przy tym jak skała. Nie było sposobu, aby ktokolwiek udowodnił mu kłamstwo. To, że 
pozostałe samoloty zdołały do siebie dołączyć, nie miało tutaj najmniejszego znaczenia.
- Posłuchaj - powiedział Osioł - tak między nami dziewczynami; nic nie wyjdzie 
poza ten pokój, ale muszę ci powiedzieć, że się do tego nie nadajesz. Nigdy w życiu nie 
groziłem nikomu, że złożę na niego raport, i do cholery, teraz też nie chcę tego robić. 
Ale spójrzmy prawdzie w oczy, to zwyczajnie nie jest twoja działka. W kabinie 
myśliwca nie masz czego szukać. W końcu przez ciebie komuś stanie się krzywda. Co 
cię, u diabła, podkusiło, żeby się zgłosić na ochotnika do Trudów! Z tymi koneksjami, 
jakie zapewne masz, mógłbyś dostać każdy przydział w Azji Południowo-Wschodniej. 
Mógłbyś teraz siedzieć w Sajgonie, miałbyś willę i dziewczynki na każde zawołanie, 
albo byłbyś jakimś ważniakiem w bazie B-52 w U Tapao, na Okinawie albo Guam. Dla 
kogoś, kto ma takie plecy, byłoby to lepsze rozwiązanie niż kręcić się tu, marnować czas 
i zgrywać pilota myśliwca.
Na twarzy Starka nie malowało się żadne uczucie; milcząc, wpatrywał się w Osła 
przez dłuższą chwilę, po czym odparł:
- Majorze, wolno panu uważać, że nie jestem dobrym pilotem myśliwca, ale 
zapewniam, że będę nim, kiedy nabiorę trochę doświadczenia. Nigdy w życiu nie 
odniosłem porażki i nie mam zamiaru teraz tego zmieniać. A co do zgłoszenia się na 
ochotnika na szkolenie myśliwców, choć to nie pana sprawa, powiem, że miałem po 
temu naprawdę ważny powód. Wiem, że mogłem tu sobie załatwić dawny przydział. 
Tyle tylko, że wtedy wciąż miałbym wąską specjalizację, bez doświadczenia bojowego, 
jeśli nie liczyć B-52. Muszę mieć pełną turę lotów bojowych i sprawdzić się w 
najagresywniejszym stylu latania, jaki w ogóle istnieje. A to oznacza Thudy. Może pan 
nie zauważył, ale typując kandydatów na generałów bierze się także pod uwagę 
wszechstronność zdobytego doświadczenia. Łatwo zostać jakimś pułkowniczyną; 
wystarczy się w czymś wyspecjalizować, ale prawdziwe schody zaczynają się dopiero 
przy rangach generalskich. I zapewniam pana, pewnego dnia będę nosił gwiazdki. Czy 
to jest dostatecznie wyczerpująca odpowiedź na pańskie pytanie?
- Tak - powiedział Osioł. - Dostateczna odpowiedź na pieprzone pytanie. 
Postanowiłeś dostać te gwiazdki, nawet gdybyś musiał dojść do nich po trupach, i jest 
bardziej niż prawdopodobne, że tak się stanie, jeśli nadal będziesz pieprzył wszystko, 
czego się dotkniesz. Dzisiaj w nocy wysłałeś nas w misję osłabionych o jeden samolot, 
bo nie spodobały ci się warunki lotu. Ciekawy jestem, co się stanie, kiedy dostaniemy 
się w kolejne szambo, które akurat ci się nie spodoba. Wtedy też nas zostawisz?
- Majorze - odparł z kamienną twarzą Stark - jeżeli tej nocy ktoś coś spieprzył, to 
tylko pan. Może nie jestem tu długo, ale wiem, że jeśli jeden z samolotów z 
jakiegokolwiek powodu zawraca, druga maszyna pary ma lecieć do domu razem z nim. 
Nie przypominam sobie, aby pan tak właśnie postąpił.
Osła uderzyła bezczelność tego człowieka.
- Dickie - powiedział łagodnym tonem - wyjaśnijmy sobie jedno. To moja eskadra 
i ja ustanawiam reguły. Według nich cała eskadra żyje i umiera. Jeżeli wydaje ci się, że 
pozwolę, aby jakieś gówienko ze sztabu podważało moją pozycję w eskadrze, to grubo 
się mylisz. Chcesz podtrzymać ten zarzut, proszę bardzo, idziemy obudzić Starego. W 
przeciwnym razie trzymaj tę swoją pieprzoną mordę na kłódkę. Myślę, że najlepiej 
byłoby, gdybyś poprosił o przeniesienie do innej eskadry.
- Wierz mi, już próbowałem. Dowódca dywizjonu odmówił - odpowiedział Stark. 
- Jeśli zdaje ci się, że chcę być w eskadrze dowodzonej przez zapijaczoną, dawno 
przebrzmiałą sławę, robisz większy błąd niż ten, który przypisujesz mnie. I nie próbuj 
mi więcej grozić raportem. Dla twojej informacji; rzeczywiście, mam plecy. Mogę 
spowodować, że każdy raport, jaki napiszesz, zniknie z moich akt. A jeśli o tym mowa, 
mam kilku przyjaciół w Waszyngtonie, którzy mogą sprawić, że resztę swojej kariery 
pilota spędzisz na biegunie. Uważaj więc, komu grozisz, majorze. Może się okazać, że 
odbije się to na tobie i obudzisz się z ręką w nocniku.
Osioł podniósł się z krzesła, zupełnie poważnie myśląc o tym, żeby przywalić 
Starkowi.
- Pamiętajmy o jednym, Dickie. Twoje latanie jest gówno warte, a to oznacza, że 
tylko ten stary zużyty pilot może spowodować, żeby nie odstrzelili ci dupy. I coś jeszcze 
panie majorze, przyszły generale Stark, wczoraj przed startem rozmawiałem ze Starym; 
piknik się skończył. Skrzydło wraca nad Miasto i możesz własny tyłek postawić na to, 
że eskadra Cadillac też tam będzie. Jeśli wydaje ci się, że w czasie tych kilku misji 
widziałeś piekło, przekonasz się, że bombardowanie tych przeklętych mostów wokół 
Hanoi i to, co się tam dzieje, to, kurwa, dopiero jest niewiarygodne. Muszę przyjąć do 
wiadomości, że rzeczywiście nie mogłeś dziś w nocy polecieć z nami na to przyjątko, bo 
nie potrafię udowodnić, że było inaczej, ale kiedy ruszamy nad Szósty Obszar, lecą 
wszyscy, nie wyłączając Starego. Nader podejrzanie wyglądałoby, gdyby i wtedy 
„zdarzyło” ci się, że znowu nas zgubiłeś, wysiadł ci silnik, albo przydarzył ci się jakiś 
inny bzdet. Nikt stamtąd nie zawraca, nawet jeżeli ma poważne problemy z samolotem. 
Próbowałem dać ci szansę, żebyś w czasie tych łatwych misji nauczył się 
współdziałania, ale nic z tego nie wyszło. Zapowiadam ci: od teraz, jeśli nie będziesz 
trzymał się mego tyłka jak przyklejony, kiedy atakuję cel, albo będziesz miał problem z 
tankowaniem, nagle znajdziesz się sam nad obszarem, gdzie rozlokowano więcej 
środków obrony przeciwlotniczej niż gdziekolwiek indziej na świecie. Nie mam czasu i 
nie zamierzam dłużej podcierać ci tyłka, bo będę się starał, żeby reszta mojej eskadry 
pozostała przy życiu. Rozumiesz, co do ciebie mówię?
Stark, szybko mrugając powiekami, skinął powoli głową.
- Jeśli ty to potrafisz, mnie też się uda.
- Dobra, myślę, że jeśli naprawdę tak bardzo zależy ci na tych gwiazdkach, 
musisz nauczyć się cholernie szybko.
Osioł wrócił na kwaterę, ale był zbyt wzburzony, aby spać. O tej porze na nogach 
byli tylko piloci wyznaczeni do porannych nalotów, a przed startem każdy wolał ten 
czas spędzić w samotności. Wyciągnął butelkę szkockiej i nalał sobie pod krawędź 
szklanki. Podniósł ją pod światło i zanim zaczął pić, napawał się barwą alkoholu. Jedno 
można z całą pewnością powiedzieć o wojnie, rząd zawsze postara się, żebyś mógł tanio 
kupić wódkę. Za butelkę pierwszorzędnej, podwójnie słodowanej whisky zapłacił tylko 
trzy dolary.
Co za cholerny burdel, pomyślał. Czterech pilotów w eskadrze, która powinna 
ich mieć dwa razy tyle. Dwóch z nich chce zostać generałami, trzeci nie może się 
doczekać końca służby, a dowodzi nimi uparty stary pierdziel, którego tyle razy 
pomijano przy awansach; dawno już by go zwolnili ze służby, gdyby nie ustawiczny 
brak doświadczonych pilotów myśliwskich. Pritchard i Broussard to dobre chłopaki. 
Obaj są doskonałymi lotnikami i z czasem będą dobrymi pilotami myśliwców. Stark 
będzie ogromnym szczęściarzem, jeżeli przeżyje sto misji nad Wietnamem Północnym i 
nie zrobi sobie przy tym krzywdy. Albo komuś innemu, pomyślał ponuro Osioł. Mógł z 
niego być świetny pilot bombowca, ale to gówno znaczy, gdy przyjdzie się zmierzyć z 
obroną powietrzną Szóstego Obszaru. Sheehan grożąc mu, że jeśli skrewi, zostawi go 
samego wiedział, że rzuca tylko czcze pogróżki. Osioł nigdy nie zostawiłby w potrzebie 
swojego skrzydłowego; ani w powietrzu, ani na ziemi.
Nie miał zamiaru po raz pierwszy zrobić to temu upierdliwemu dupkowi. 
Wysączył whisky do końca i poszedł pod prysznic, żeby zdążyć przed porannym 
tłokiem. Wielu pilotów, którzy mieli tego dnia lot bojowy, zdążyły już obudzić 
przekleństwa, którymi zasypywał ich oficer dyżurny.
Świeżo ogolony i w czystym kombinezonie Osioł wyszedł z kwater dla wyższych 
oficerów i ruszył w stronę klubu. Słońce poranka zapowiadało kolejny upalny dzień. 
Monsunowe chmury napływały dziś wyjątkowo wcześnie. Po drodze zauważył pół 
tuzina biegaczy uprawiających jogging na kiepsko utrzymanej bieżni okalającej boisko 
do piłki nożnej. Zatrzymał się w skąpym cieniu drzewa pokrytego jaskrawoczerwonymi 
kwiatami i przyjrzał się sylwetkom biegających. Dwóch z nich wyglądało znajomo. Tak, 
po bliższej stronie bieżni biegnie ku niemu Broussard i szczerzy zęby niczym wioskowy 
głupek. To było zaraźliwe. Osioł zmrużył oczy i po przeciwnej stronie wypatrzył 
Pritcharda. Biegli w maksymalnej odległości od siebie i po tym samym torze. Tylko 
popatrz, cóż za szczęśliwa rodzinka, pomyślał.
- Hej, Osioł! - krzyknął Broussard. - Wyszedłeś pobiegać?
- Odpieprz się! - odburknął, kiedy Jim zwolnił i truchtem podbiegł do niego pod 
drzewo. Osioł oparł się o pień, a Broussard dreptał w miejscu i starał się uspokoić 
oddech.
- Plotka głosi, że w Bangkoku spotkałeś się z Kate. To prawda?
Jim lekko się zaczerwienił.
- Tak, widziałem się z nią. Razem z Hańbą Atlanty poszliśmy w trójkę na drinka.
- Nie przejmuj się. Oboje jesteście dorośli. Nie chciałbym tylko, żeby to jeszcze 
bardziej pogorszyło układy między wami. - Wskazał głową Pritcharda, który właśnie 
zbliżał się do zakrętu.
- Posłuchaj - powiedział Jim między jednym głębokim oddechem a drugim. - Ja 
też tego nie chcę. Nie wiem nawet, od czego się to między nami zaczęło, ale nikomu 
bardziej niż mnie nie zależy na załagodzeniu sprawy. Mam przecież latać jako 
skrzydłowy tego faceta. Poza tym, wydaje mi się, że mamy większe powody do 
zmartwienia, zgadza się?
- Możliwe - przyznał Osioł; to, że młody człowiek miał dobre rozeznanie w 
sytuacji, wcale go nie zdziwiło.
Pritchard dobiegł do nich zdyszany. Stał z lekkim uśmiechem na twarzy i ciężko 
łapał oddech. Obaj ociekali potem. Jezu, pomyślał Osioł, musi być ponad dwadzieścia 
pięć stopni, wilgotność powietrza jakieś 95 procent. Jak oni to znoszą? Patrząc na nich 
spod przymrużonych powiek, porównał ich ciała z obrazem, któremu przyglądał się 
dzisiaj w lustrze. Przygnębiające. Żaden z nich nie miał nawet grama tłuszczu. No cóż, 
pomyślał z filozoficznym spokojem, rozpustne życie ma swoją cenę. Uznał, że było tego 
warte.
- Co jest grane? - spytał Pritchard, gdy jako tako uspokoił oddech.
- Nic takiego. Pomyślałem tylko, że mamy cały dzień wolny, więc może 
wskoczylibyśmy razem do klubu na piwo i jakąś kanapkę.
- Przepraszam - szybko odezwał się Jim i z miną winowajcy spojrzał na 
Pritcharda - ale za około pół godziny umówiłem się z Kate w ich klubie. Będzie mnie 
uczyła pływać.
Osioł zerknął na Andy’ego, który zachował kamienną twarz.
- Pływać? Jezu Chryste! Mówisz poważnie?
Broussard spuścił wzrok. - Tak. Potrafię utrzymać się na powierzchni, ale to 
wszystko. Kate powiedziała, że zaprasza i was, chłopcy.
- Przykro mi, ale mam coś do załatwienia - powiedział Pritchard i odszedł.
- Czemu nie - mruknął Osioł. - Ja mogę pójść, tylko żebym nie musiał pływać ani 
gadać z żadnym z tych nadętych doktorków. Pewnie, że się do was na chwilkę 
przyłączę. Kate też ma dziś wolne?
- Nie, w tym tygodniu ma nocne dyżury. Od północy do ósmej rano.
Ruszyli w kierunku kwatery Broussarda, a Pritchard wrócił na bieżnię, żeby 
jeszcze trochę pobiegać. Świeży kombinezon lotniczy Osła powoli nasiąkał potem. W 
pokoju Jima usadowił się na porządnie zasłanej pryczy i obojętnie przeglądał „Time’a”, 
gospodarz zaś poszedł wziąć prysznic i przebrać się w kąpielówki. Kiedy wrócił do 
pokoju, uśmiechnął się na widok Osła, który opierał magazyn na wydatnym brzuszku.
- Panie majorze, sir. Jest pan bez wątpienia typem wyższego oficera, którego 
młodzi kapitanowie, tacy jak ja, ze wszech miar starają się naśladować. Wygląda pan 
niczym wcielenie wojownika. Ten szyk, ta nienaganna wojskowa sylwetka, to władcze 
zachowanie, to...
- Pocałuj mnie w dupę! Za sterami dobrze sobie radzą nie wyćwiczone ciała, ale 
umysły. Jesteś rzecz jasna młodszy ode mnie, no i może w ociupinkę lepszej kondycji, 
ale nigdy nie będziesz latał tak jak ja i dobrze o tym wiesz. Nawet gdybyś dożył 
sześćdziesiątki, w co szczerze wątpię, jeśli nie zaczniesz lepiej wykonywać swojej 
roboty, dupku. Niektórzy z nas nabierają z wiekiem prawdziwie dojrzałej męskiej 
postury. I tak właśnie lubię o tym myśleć. Ona odróżnia nas od nieopierzonych 
młodzików i jest sekretem powodzenia u dam, które wiedzą, że porządnego gwoździa 
nie wbija się byle jakim młoteczkiem.
Osioł z westchnieniem podniósł się z pryczy i zajrzał przez uchylone drzwi do 
łazienki: - Skąd, do cholery, wytrzasnąłeś te pomarańczowe szorciki? - spytał, a 
Broussard zaczerwienił się jak panienka. - No dobra, idziemy. Chce mi się piwa i taki 
jestem głodny, że zjadłbym nawet dupę muła. Po dojrzałym namyśle dochodzę do 
wniosku, że pewnie to właśnie nam podadzą.
Kiedy zjawili się nad basenem, nie zastali tam Kate, za to całe kilometry ciał, 
które brązowiały powoli pod palącym tajlandzkim słońcem. Osioł natychmiast ruszył w 
stronę wolnego zacienionego stolika pod parasolem. Wokół basenu na rozłożonych 
ręcznikach leżało kilka kobiet, które żeby mieć równo opaloną skórę, rozpięły 
biustonosze. Większość z nich nosiła bikini.
Osioł bez żenady przyglądał się kobiecym kształtom, kiwał z uznaniem głową i 
okazywał jawną dezaprobatę wobec mężczyzn odzianych w skąpe kąpielówki. Tajska 
kelnerka przyniosła mu piwo i kanapki. Major odnotował z satysfakcją, że niektórzy z 
medyków nie mają wcale lepszej figury niż on. Pomyślał, co kilka godzin spędzonych 
na słońcu zrobiłoby z jego bladą skórą i aż go ciarki przeszły.
- Cześć chłopaki. Jak leci? - zawołała z przesadnym teksańskim akcentem Kate, 
która zaszła ich cicho od tyłu. Miała na sobie krótki frotowy szlafroczek do połowy ud. 
Wyłaniały się spod niego wyjątkowo długie zgrabne i opalone nogi. Nachyliła się, żeby 
ucałować Osła w policzek, potem położyła dłoń na ramieniu Broussarda, uścisnęła je 
lekko i zarzuciła mu rękę na szyję. Dla Osła było rzeczą oczywistą, że coś ich łączy. Jim 
nie mógł oderwać od niej oczu. Oby wam się udało, pomyślał Sheehan. Kelnerka 
przyniosła zamówienie; Kate natychmiast zarekwirowała puszkę Osła i pociągnęła z 
niej łyk.
- Pochlapiesz się z nami? - spytała go, rozwiązując pasek.
- Nie bądź śmieszna - odwarknął.
Zanim Broussard zdążył wbić zęby w kanapkę, Kate zmusiła go, żeby wstał i 
pociągnęła w kierunku basenu. Ociągając się, ruszył przodem. Kiedy tak szła drobnymi 
kroczkami za Jimem, Osioł podziwiał jej jędrną i krągłą pupę; czarny jednoczęściowy 
kostium odsłaniał krawędzie pośladków. Okazało się, że pływa jak delfin. Broussard 
rzeczywiście w niczym nie przesadził, wychwalając jej pływackie umiejętności. Kate 
pokazywała mu, co ma robić, a Jim miotał się w wodzie niczym ranny wieloryb. Kilku 
medyków przyglądało się temu z nieukrywanym niezadowoleniem. Pieprzyć ich, 
pomyślał Osioł. Ułożył się wygodnie na leżaku i przymknął oczy. Mimo cienia, 
rzucanego przez parasol, obficie się pocił, myślami zawędrował w rejony, w które 
zapuszczał się rzadko i niechętnie.
Prędzej czy później trzeba temu stawić czoło. W szybkim tempie zbliżał się do 
magicznej liczby stu lotów bojowych i powrotu do Stanów. Co, do cholery, Siły 
Powietrzne mają zamiar z nim tam zrobić? Pogodził się z myślą, że nie ma żadnej 
szansy na awans. Do tej pory go nie dostał i nigdy już nie dostanie. Nie ma sensu się 
dłużej oszukiwać. Do jakiej parszywej roboty mogliby go teraz posłać? Żadnego wolego 
etatu dla myśliwca nie będzie - mają nadmiar młodych pilotów powracających z wojny.
Może etat oficera operacyjnego w jakimś dywizjonie? Raczej też nie, bo to 
pośredni szczebel do stanowiska dowódcy dywizjonu, a on nie miał już złudzeń. Po 
powrocie do kraju zostanie mu jeszcze jedenaście miesięcy do obowiązkowego przejścia 
na emeryturę. Na samą myśl o tym ogarniało go przerażenie. Jeszcze jedna rzecz, o 
której przez mniej więcej rok udawało mu się nie myśleć. Początkowo, kiedy zdał sobie 
sprawę, jakie ponoszą straty w ludziach, wydawało mu się, że nie ma się nad czym 
zastanawiać. Teraz jednak wszystko wskazywało na to, że wyjdzie z tego cało. OK, 
powiedzmy, że mu się uda i zaliczy pełną turę lotów. I co potem? Znał się tylko na 
pilotowaniu myśliwców, a na to w cywilu na pewno nie ma zapotrzebowania. A może 
jednak jest? Jeśli nie w Stanach, to gdzieś w Afryce albo Ameryce Południowej. Jasny 
gwint! Toż w ciągu ostatnich dwudziestu lat więcej przebywał za granicą niż w kraju. 
Wyobraził sobie, jak wspina się do kabiny trzydziestoletniego odrzutowca Sabre. Na 
głowie ma kapelusz w stylu Pancho Villi, a taśmy z lśniącymi nabojami skrzyżowane na 
piersiach pod uprzężą spadochronu. Nawet by to do niego pasowało. Na pewno nie 
zamierzał się włóczyć po klubie i truć wszystkim dupę, jak niektórzy z tych 
emerytowanych pryków.
Kiedy się ocknął, słońce chowało się za horyzontem. Na wpół przytomny, nie 
bardzo zdawał sobie sprawę, gdzie jest, dopóki nie usłyszał przyciszonych głosów Kate 
i Broussarda.
Jim właśnie opowiadał jej o swoim dzieciństwie spędzonym w Santa Fe: - Wtedy 
nie było tam wiele turystycznych atrakcji. Teraz nie da się przejść po głównym placu, 
żeby nie nadziać się na kogoś z New Jersey. W Santa Fe mieszkają artyści z całego 
świata, mówi się nawet o otwarciu opery. Jedyną rzeczą, której tam nie ma w 
nadmiarze, jest woda. Dlatego nie jestem dobrym pływakiem. Ale za to zimą wspaniale 
się jeździ na nartach, łowi ryby, poluje. Martwi mnie tylko, że kiedy wyjdę z wojska i 
załapię się do jakiejś linii lotniczej, niezależnie gdzie mnie poślą, do Santa Fe zawsze 
będzie cholernie daleko.
- Myślałeś o tym, żeby zostać w wojsku? - spytała cicho Kate.
- Mowy nie ma - odparł. - Popatrz tylko, co oni robią takim ludziom jak Osioł. 
Oddaje im całe życie, a kiedy już odwali dla nich brudną robotę, zwyczajnie go 
wywalają. Teraz mówią, że nie ma podstaw, żeby zatrzymać go w wojsku albo 
awansować. Nie chcę, żeby i mnie to spotkało.
Osioł dość już usłyszał, więc sapnął kilkakrotnie, potem ziewnął i przeciągnął się, 
żeby zwrócić na siebie ich uwagę. Nad basenem zostało już tylko kilku maruderów.
- Już miałem poprosić Kate, żeby zbadała ci puls - powiedział Jim. - Tylko twoje 
chrapanie upewniało nas, że jeszcze żyjesz.
- Nigdy nie chrapię - odparł Osioł. - Mogą to potwierdzić tysiące kobiet na całym 
świecie. Zjedliście już coś, czy wygłupiacie się całe popołudnie i nic tylko pijecie?
- Pomyśleliśmy, że każemy sobie przynieść tutaj jakąś sałatkę. Dzięki temu nie 
będziemy musieli wracać do siebie, żeby się przebrać. Oczywiście, jeżeli chcesz, możesz 
zjeść w środku z lekarzami. - Kate przerwała na chwilkę, po czym z miną niewiniątka 
dodała: - Na pewno znajdzie się tam paru takich, których nie zdążyłeś obrazić.
- Niewykluczone, że będę musiał sprać ich po tyłkach, ot tak, dla zasady. Wy 
dwoje tu zostańcie i zjedzcie coś, ja idę do klubu. Tylko pamiętaj, żeby wrócił wcześnie.
- Co się dzieje? - zapytał Broussard, który dosłyszał w jego głosie jakąś dziwną 
nutę.
Osioł spojrzał na niego ponuro. - Nie rozgłaszaj tego na wszystkie strony, ale ten 
mały rozejm z żółtkami się skończył. Jutro wracamy nad Miasto.
Kapitan James Evelyn Broussard
Na sygnał szefa obsługi, Jim zwolnił, zatrzymał Thuda i jak odrętwiały wypełniał 
czynności związane z procedurą wyłączenia silnika. Obroty turbiny ustały, wskaźniki 
odchyliły się na pozycję zero, a on wściekle szamotał się z paskiem przytrzymującym 
hełm. Czuł przemożne pragnienie, aby jak najszybciej zdjąć go z głowy i wystawić na 
powiew bryzy. Położył hełm na kolanach i, aby nie ulec hiperwentylacji, zmusił się do 
głębokich regularnych oddechów.
Młody szef obsługi przystawił drabinkę do burty F-105 i wspiął się na nią, żeby 
pomóc pilotowi przy wychodzeniu z kabiny. Spojrzał na niego i zauważył, że siedzi 
nieruchomo ze wzrokiem wbitym przed siebie i nie zdradza ochoty na opuszczenie 
samolotu. Sierżant nagle zrozumiał, co się stało; odwrócił się i spojrzał na Thudy, które 
zatrzymywały się na swoich stanowiskach. Jedno z nich pozostało puste. Jednej 
maszyny brakowało. Numer 689, ale nie potrafił sobie przypomnieć, kto wsiadł do niej 
dzisiejszego ranka. Obsługa zaginionej maszyny zachowywała się typowo dla takiej 
sytuacji: ludzie bez celu kręcili się po stanowisku i unikali patrzenia sobie w oczy. Jeden 
z mechaników przykucnął i rzucał kamyczkami w worki z piaskiem.
Szef zwrócił pytające spojrzenie na kapitana Broussarda, który nadal zwisał 
bezwładnie w fotelu, jakby uszło z niego całe powietrze. Sierżant chciał go zapytać o 
zaginiony samolot, ale zawahał się. Niektórzy piloci stawali się agresywni, jeżeli 
zadawano im zbyt wiele pytań, zanim zdążyli uporać się z utratą przyjaciela. Znał 
dobrze Broussarda, postanowił jednak, że lepiej będzie z tym zaczekać.
- Hej, Wąchacz - dobiegł spod samolotu czyjś głos. - Tuż przed hamulcami aero 
jest dziura. Prawdopodobnie pocisk z broni maszynowej. Powiedz kapitanowi 
Broussardowi, że...
- Zamknij się, kretynie! - Sierżant Sandiffer „Wąchacz” Smith powiedział to 
niezbyt głośno, ale wystarczająco, żeby usłyszał go pomocnik pod brzuchem myśliwca. 
Zwrócił swą czarną jak heban twarz w stronę kabiny i zauważył, że pilot nareszcie się 
poruszył. Wąchacz przechylił się ponad burtą maszyny, żeby odebrać od kapitana 
mapnik i hełm. Zauważył, że mięśnie pod prawym okiem lotnika drgają w nerwowym 
tiku.
Jim Broussard w końcu odwrócił się, spojrzał na mechanika i podniósł się z 
fotela. Dostrzegł w jego oczach nie wypowiedziane pytanie. Wiedział, że będzie musiał 
na nie odpowiedzieć, chociaż nie chciało mu to przejść przez gardło. Ciężko mu było 
nawet o tym myśleć.
- Osioł - powiedział cicho. - Major „Osioł” Sheehan. Dostał, kiedy wychodził 
znad celu.
- Chryste! - Wąchacz obejrzał się na puste stanowisko. Zobaczył dwie samotne 
postaci mechaników. Jeden z nich objął kolegę, a ramiona drgały im, wstrząsane 
płaczem.
- Nie sądziłem, że dopadną Osła. - Obaj mężczyźni zmilkli, jakby rozważali tę 
myśl. - Spadochron się otworzył? - spytał Wąchacz.
- Nikt tego nie widział, bo się rozdzieliliśmy. Widzieliśmy tylko, że Thud się pali - 
odpowiedział drewnianym głosem Broussard.
Wąchacz pomógł spoconemu pilotowi wyjść z kabiny i ustawił mu stopy na 
drabince. Po długim locie Jim miał zdrętwiałe mięśnie, co było widać, gdy niezdarnie 
schodził po niej na ziemię. Mechanik nie zadawał już więcej pytań. Wiedział, że po 
odprawie jego szef zjawi się u nich ze szczegółową relacją. Patrzył jak kapitan Broussard 
zbiera swój ekwipunek i, powłócząc nogami niczym starzec, idzie powoli w stronę 
oczekującej ciężarówki.
Broussard wgramolił się na tył samochodu, świadomie unikając spojrzeń dwóch 
pozostałych pilotów. Obaj wyglądali na bardzo wyczerpanych i przygnębionych. 
Samochód zatrzymał się, żeby zabrać po drodze lotników innej eskadry. Wesoły gwar 
rozmów ucichł jak nożem uciął, gdy zobaczyli ocalałych członków eskadry Cadillac. 
Przez całą drogę nikt się nie odezwał; dopiero gdy podjeżdżali już do magazynu i 
budynku dowództwa, dowódca eskadry Ford spojrzał na Andy’ego Pritcharda i spytał: 
- Osioł?
Andy skinął potakująco głową.
- Niech to szlag! - odezwał się inny pilot. - Katapultował się?
Andy wzruszył ramionami: - Nie widzieliśmy, wszedł w chmury, ale samolot się 
palił.
- Niech to szlag! - powtórzył pilot i wbił wzrok w deski podłogi.
Jim wpatrywał się w cumulusy, które, zapowiadając popołudniowy deszcz, 
gromadziły się na majaczącym w oddali horyzoncie. Major Stark wbił nieruchomy 
wzrok daleko przed siebie. Ty dupku, pomyślał Broussard. Z niepowstrzymaną siłą 
powróciła ostatnia scena walki. Odepchnął ją od siebie; wciąż nie był w stanie przyjąć 
do wiadomości, że to wszystko naprawdę się wydarzyło. Pejzaż przesuwał się przed 
nim, a on odbierał go zupełnie inaczej. Przestał dostrzegać jego brzydotę, umysł 
przyzwyczaił się do surowego krajobrazu: braku drzew dawno spalonych w piecach do 
wypalania węgla, jałowej laterytowej gleby, która w rozpadlinach przecinających lasy i 
obszary porośnięte wysoką trawą przybierała brudnoczerwoną barwę. Jeśli nawet 
Sheehanowi się nie udało, nikt rozsądny nie mógł oczekiwać, że z nim będzie inaczej. 
Chryste! Ten dzień był istnym koszmarem.
Tajski kierowca zatrzymał niebieską wojskową ciężarówkę przed wejściem do 
magazynu. Piloci w milczeniu zeszli z samochodu. Stark poszedł przodem. Wewnątrz 
Jim jak najszybciej uwolnił się od spadochronu oraz kamizelki ratunkowej i powiesił je 
na wieszakach ze swoim nazwiskiem. Wyjął butelki z wodą, opróżnił je i umieścił z 
powrotem w kieszeniach nogawek kombinezonu przeciwprzeciążeniowego, który 
powiesił na kolejnym wieszaku. Podszedł do kontuaru, wyciągnął z kabury rewolwer, 
wycelował do wnętrza stalowej beczki wypełnionej piaskiem i usunął naboje z bębenka. 
Oddał broń sierżantowi za biurkiem, który sprawdził numer seryjny i zwrócił mu kartę 
broni. Na koniec, Jim wyjął pakiet zawierający chustę oraz złote monety, przekazał go z 
nienaruszoną pieczęcią kolejnemu podoficerowi i ruszył do drzwi, nie oglądając się, czy 
pozostali członkowie eskadry idą za nim. Poszli.
Właśnie zaczęło padać, więc krótki odcinek drogi do budynku dowództwa 
przebyli biegiem, kuląc się w strugach ulewnego deszczu, który zapowiadał 
nadciągające burze. Jim czuł się fatalnie, był kompletnie wykończony.
W sali odpraw panował tłok. W nalocie brało udział całe skrzydło, prawie 
trzydzieści maszyn. Jim oparł się o ścianę, czekając, aż zwolni się miejsce przy stole 
odpraw i przyglądał się nienaturalnie ożywionemu zachowaniu pilotów, którzy 
wypełniali salę. Większość z nich mówiła zbyt wiele i zbyt szybko, pozostali byli 
osowiali i apatyczni. Dowódca skrzydła, przysadzisty pułkownik z sumiastymi wąsami, 
chodził od grupy do grupy, podchwytywał wątek rozmowy, klepał najbliższego lotnika 
po ramieniu i szedł dalej.
Miejsce przy stole zwolniło się i porucznik wywiadu skinął na eskadrę Cadillac. 
Jim poszedł za Starkiem i Pritchardem, i usiadł naprzeciw oficera. Porucznik miał już 
przygotowane formularze z wypisaną na górze kartki nazwą eskadry.
- Panowie - zwrócił się do nich łagodnie - mamy kilka meldunków od eskadr, z 
którymi rozmawiano wcześniej, że straciliście samolot. Naprawdę bardzo przykro mi to 
słyszeć. Czy moglibyście mi powiedzieć, o kogo chodzi?
Nikt nie kwapił się z odpowiedzią, wreszcie odezwał się Broussard: - To był 
major Sheehan, dowódca eskadry.
- Rozumiem. Szczerze mi przykro, zawsze podziwiałem majora. Czy udało mu 
się katapultować?
Broussard uniósł dłonie na znak, że nie wie i spojrzał na Andy’ego. Pritchard 
tylko wzruszył ramionami.
Porucznik przyglądał się im na przemian, po czym kolejne pytanie skierował 
prosto do Starka: - Czy pan jest prowadzącym drugiej pary, sir?
- Nie - odparł Stark.
- Czy major Sheehan był w pańskiej parze? - Jezu, pomyślał, facet zachowuje się, 
jakby mu rwali ząb.
- Był prowadzącym mojej pary - odpowiedział Stark.
- Zechciałby pan wytłumaczyć, co mu się przydarzyło?
- Naprawdę nie miałem szansy tego zobaczyć.
OK, pomyślał porucznik. Dokopię się do samego sedna, choćby ta pieprzona 
odprawa miała mi zająć resztę popołudnia. Coś się stało, a ja chcę wiedzieć, co, nawet 
gdybym miał ich wszystkich doprowadzić do szału.
- Panowie - odezwał się z przesadną grzecznością - zacznijmy jeszcze raz, od 
początku. Czy ktoś zechce mnie uświadomić, kto dowodzi drugą parą?
- Ja - odparł Pritchard.
- W takim razie sir, proszę powiedzieć mi wszystko, co pan wie o strąceniu 
majora Sheehana.
- Zaczęli nas namierzać, jak tylko wyszliśmy zza Wzgórz Thudów - zaczął Andy. - 
Ostrzał artyleryjski był raczej intensywny.
Dosyć mocny! - pomyślał Jim, który bez ruchu siedział na krześle. Równie dobrze 
można by powiedzieć, że słoń jest raczej dużym zwierzęciem. Pritchard mówił dalej; 
unikał przymiotników, głos miał wyprany z emocji. Słuchając go, Jim jeszcze raz ujrzał 
przed oczami całą tę scenę: eskadra Cadillac atakuje zza linii wzgórz. Wchodzili w skład 
formacji dwunastu Thudów, eskortowanych przez lecące nad nimi F-4 z MiGCAP. Jako 
samoloty wsparcia towarzyszyły im F-105 i F-100, do których należało zwalczanie 
obrony przeciwlotniczej. Przed formacją uderzeniową, skryte w burzowych chmurach, 
leciały dwa zespoły Łasic, wykrywające stanowiska rakiet ziemia-powietrze.
Kiedy eskadra oddaliła się od wzgórz, pogoda się pogorszyła, a dyscyplinę 
radiową szlag trafił, bo prawie sześćdziesiąt samolotów z trzech różnych skrzydeł 
próbowało jednocześnie przygotować się do ataków na most Thanh Hoa. Na odprawie 
eskadry otrzymały różne kursy podejścia; podkreślano konieczność trzymania się 
wyznaczonego czasu ataku i wyjścia znad celu tak, aby eskadry nie przeszkadzały sobie 
nawzajem.
Wtedy jednak w niebo wystrzeliły rakiety ziemia-powietrze i weszły w nisko 
zalegającą podstawę chmur. Obciążone bombami samoloty miały tylko kilka sekund na 
reakcję w obliczu zagrożenia. Wietnamczycy dobrze wykorzystali czas zawieszenia 
bombardowań i rozmieścili w okolicy setki nowych wyrzutni rakiet oraz stanowisk 
dział przeciwlotniczych.
Według prognoz, pogoda miała się zmienić, przewidywany pułap chmur 
wynosił 600 metrów, ale na razie, tam gdzie znajdowały się siły uderzeniowe, układały 
się piętrowo, warstwami. Osioł sprowadził eskadrę poniżej stu pięćdziesięciu metrów i 
kluczył, unikając burz i deszczów. Leciał nad cel, ale podobnie jak wszyscy tracił cenny 
czas. Ustalony co do ułamka sekundy plan, według którego eskadry miały atakować cel 
w trzydziestosekundowych odstępach rozpadł się już na samym początku, kiedy 
dowódcy przekrzykując się usiłowali na bieżąco koordynować poczynania 
nadciągających eskadr. Potem zaczęli tracić samoloty, sygnalizatory alarmowe wyły, 
zagłuszając ważne komunikaty. Całe to zamieszanie przeraziło Jima.
Dowódca wyprawy w końcu zdał sobie sprawę z beznadziejności całego planu; 
nakazał dowódcom eskadr przejść na ich własne częstotliwości i kontynuować 
wykonywanie zadania. Eskadra Cadillac kontynuowała lot do IP, porozumiewając się 
na własnym zakresie fal i całkowicie, z wyjątkiem częstotliwości ratunkowej, 
odizolowana od reszty atakujących sił.
Maszyny zwalczające obronę przeciwlotniczą oddzieliły się od formacji i ruszyły 
naprzód, aby związać ogniem działa rozlokowane wokół mostu. Nie było to zadanie 
godne pozazdroszczenia. Łasice miały własne problemy, bo na kanale alarmowym 
wciąż meldowano o wystrzeleniu kolejnych rakiet. Później okazało się, że w czasie, 
kiedy zawieszono bombardowania, wietnamscy przeciwlotnicy znacznie udoskonalili 
swoją taktykę. Przedtem, po odpaleniu rakiety, radar namierzający pozostawał 
włączony aż SA-2 trafiła w cel lub go minęła i poleciała dalej. To często umożliwiało 
dowodzącemu samolotowi z usadowionym w tylnej kabinie EWO* namierzenie radaru i 
wystrzelenie w jego kierunku rakiet przeciwradarowych, które podążały do źródła 
sygnału. Po oznaczeniu przez ich wybuchy stanowiska wyrzutni, do ataku ruszały 
pozostałe F-105 Łasic.
EWO w tylnej kabinie F-105 odkrył jednak ze zdumieniem, że po każdym 
wystrzeleniu rakiety Wietnamczycy wyłączają radar i uruchamiają go tylko na krótką 
chwilę potrzebną do skorygowania kursu pocisku. Krótkie impulsy radarowe rzadko 
kiedy pozwalały na wysłanie w ich stronę rakiety z głowicą samonaprowadzającą. 
Monitorując częstotliwości za pomocą swych czarnych skrzynek, załogi Łasic odkryły, 
że sprytni Wietnamczycy naprowadzali niektóre rakiety z bardzo odległych stanowisk, 
a kontrolę nad nimi przekazywali sobie między dwiema lub więcej stacjami 
radarowymi.
Eskadra Cadillac przeleciała przez nisko zalegające chmury i nadal podążała do 
IP; zdenerwowane głosy pilotów wołających „odpalili rakietę” wypełniały eter. 
Broussard zauważył, że Pritchard szybko obejrzał się przez ramię, sprawdzając, czy Jim 
wciąż trzyma się jego skrzydła. Często zdarzało się, że kiedy choć na chwilę spuścili z 
oka pierwszą parę, tamci natychmiast znikali w chmurach, ponieważ Osioł akurat lekko 
zmienił kurs. Zawsze jednak, gdy Jim był już przekonany, że zgubili ich na dobre, 
pojawiali się znowu.
Pociski lekkiej artylerii, które przelatywały przez ciemne chmury, tworzyły 
obłędną parodię fajerwerków. Zabójcze pociski z dział kalibru 37 i 57 mm wlatywały w 
podstawę cumulusów kompletnie niewidoczne, dopóki nie wybuchły. Na tle ciemnych 
burzowych chmur łatwiej było zauważyć jaskrawopomarańczowe wybuchy 
osiemdziesięciopięcio - i stumilimetrówek.
Głosy kontrolerów z powietrznego punktu dowodzenia krążącego gdzieś nad 
Tajlandią powiększały tylko ogólne zamieszanie, ponieważ dostarczały bezużytecznych 
informacji o wystrzeleniu kolejnych rakiet ziemia-powietrze. Przychodziły o kilka minut 
za późno; atakujące samoloty nie miały z nich żadnego pożytku, mogły co najwyżej 
budzić czysto akademickie zainteresowanie.
- MiGi w powietrzu! MiGi w powietrzu! - krzyknął na częstotliwości 
ostrzegawczej podniecony kontroler radaru.
- Cholera jasna! Gdzie? - odpowiedział nieznany głos. Kontroler milczał.
- Uciekaj w lewo! W lewo! - krzyknął na ostrzegawczej jakiś pilot.
- Aha - odparł lakonicznie ten sam nieznany głos. - Słyszała cię chyba każda 
eskadra nad Wietnamem Północnym. Bardzo byś nam pomógł, gdybyś zechciał być 
nieco bardziej konkretny.
Broussard zerknął na wskaźnik prędkościomierza i znów przykleił się wzrokiem 
do dowódcy swojej pary. Osiągnęli maksymalną prędkość z obciążeniem. Wiedziałby o 
tym bez patrzenia na wskaźnik, bo maszyna zaczęła dygotać. Musieli być już blisko IP, 
chociaż nie miał pojęcia, jakim cudem Sheehanowi udało się go odnaleźć w tym syfie. 
Może skorzystał z dopplera, a może nie. Nadciągającą formacją wstrząsało coraz więcej 
wybuchów pocisków ciężkiej artylerii plot. Osioł zaczął się wspinać na wysokość, z 
której mieli zaatakować. Pritchard i Broussard jako druga para poszli za nim i na pięciu 
tysiącach zrobili półbeczkę. Dwie sekundy wcześniej Osioł przerzucił maszynę na plecy 
i pomknął w dół, wypatrując rzeki.
Staruszek wie, co robi, pomyślał Broussard. Chociaż most wciąż pozostawał 
niewidoczny pod warstwą chmur, Osioł odnalazł rzekę i był gotów polecieć wzdłuż niej 
aż do mostu. Odezwał się ostatni raz przed atakiem.
- Będziemy musieli zejść cholernie nisko - powiedział bez żadnego pośpiechu, 
najwyraźniej nie przejmując się sytuacją. - Dwójka, trzymaj się blisko mnie. Druga para, 
musicie wejść na drugi krąg, żeby nie dosięgnął was wybuch. Po wyjściu znad celu 
spotkamy się nad tym zakolem rzeki, a potem prosto do wzgórz. Zróbmy to jak należy.
Myśliwce pierwszej pary pomknęły w dół w stronę rzeki, a Jim ostro skręcił w 
lewo za Pritchardem, starając się nie stracić z oczu zakola. Czas potrzebny na 
wykonanie kręgu powinien zapewnić im odpowiedni dystans, i bezpieczeństwo przed 
wybuchającymi bombami, ale Jim zastanawiał się, ile innych atakujących eskadr mknie 
w tej chwili do tego samego celu. Odepchnął od siebie tę myśl. Wolał nie wiedzieć.
W polu widzenia pojawiło się zakole rzeki: Andy przerzucił ciężką maszynę na 
plecy i zanurkował pod kątem sześćdziesięciu stopni prosto ku rzece. Jim poszedł za 
nim lekko zdezorientowany poprzednimi manewrami i lotem w chmurach. Na obu 
brzegach, jak okiem sięgnąć, pojawiły się migoczące światełka. Lufy dział i karabinów 
maszynowych plunęły ogniem. Przed myśliwcami wyrosła zapora z krzyżujących się 
serii pocisków smugowych. W miarę jak zbliżali się do ziemi, pojawiły się także 
rozjarzone kule eksplozji pocisków artyleryjskich. Samolotem Jima rzuciło potężnie, gdy 
przelatywał przez chmurę eksplozji. Próbował je ignorować, ale nic z tego nie wyszło.
Andy wyprowadził parę z nurkowania na wysokości zaledwie stu dwudziestu 
metrów nad powierzchnią wody. Jeśli mieli jakiekolwiek wątpliwości co do położenia 
mostu, szybko się ich pozbyli. Gdzieś we mgle, kilka kilometrów przed nimi, potężne 
wybuchy rozdarły powietrze. Większość pojawiła się na przeciwległym brzegu. Jim nie 
potrafił powiedzieć, czy spowodowały je bomby Osła, czy była to robota jakiejś innej 
eskadry. Potem zobaczyli most. Kolejne bomby minimalnie chybiły celu: przęsła 
pozostały nietknięte. Jeszcze kilka kilometrów; Jim skorygował za Andym kąt podejścia 
i obrał kurs na południowy brzeg, aby zaatakować przęsła pod niewielkim kątem.
Szybko znaleźli się na pozycji i zaczęli się piąć ku samej podstawie chmur. Ogień 
artylerii zgęstniał, kiedy Wietnamczycy zobaczyli ich ze stanowisk dział otaczających 
most. Broussard błyskawicznie sprawdził pulpit systemów uzbrojenia i odsunął się 
nieco od prowadzącego. Pritchard zanurkował. Za nim Jim, który starał się tak ustawić 
celownik, aby bomby uderzyły w poprzek mostu. Bomby jedna po drugiej zaczęły 
odrywać się od maszyny, ale dużo wcześniej, zanim dotarli do mostu. Samolot drgał 
lekko, ilekroć pozbywał się kolejnego ładunku. Oba myśliwce przyśpieszyły na 
dopalaczach i weszły w ostry zakręt w lewo, trzymając się jak najdalej od obrony mostu. 
Kiedy wznosili się w mgliste niebo, Jim odwrócił się na krótką chwilę i zerknął na most. 
Przeciążenie mąciło mu wzrok, ale dostrzegł, że bomby co prawda trafiły blisko, ale nie 
naruszyły żadnego przęsła. Ogromna stalowa konstrukcja stała nietknięta, omywana 
przez szybki nurt błotnistych wód rzeki. Miał ochotę wyłączyć kanał alarmowy, na 
którym piszczały i zawodziły sygnalizatory, ale wiedział, że nie potrafi się na to zdobyć. 
Głos Osła odezwał się w słuchawkach w chwili, kiedy zobaczyli przed sobą zakole 
rzeki, nad którym mieli się spotkać.
- OK, Cadillac. Trzy, widzę twoją parę na drugiej, przechodzicie na trzecią. 
Wyłączcie dopalacze, ustawię się przed wami i przejmę prowadzenie. Na trzech 
tysiącach, między warstwami chmur, mamy trochę miejsca do manewrowania. Kiedy 
się połączymy, polecimy w tamtym kierunku. Ciekawe, co za geniusz kazał nam lecieć 
w taką pogodę. Ruszaj się, Dwójka - zwrócił się do Starka. - Do cholery, co ty tam 
właściwie wyprawiasz?
- Prowadzący, mam cię - powiedział Andy.
Jim zobaczył przed sobą dwa samoloty przecinające ich kurs, Stark zupełnie nie 
utrzymywał pozycji skrzydłowego. Druga para skręciła lekko, aby dołączyć do Osła, 
który właśnie zaczął gwałtownie nabierać wysokości i ostrą świecą wchodził w chmury.
- Rakieta w powietrzu! Rakieta w powietrzu! - rozległ się w słuchawkach czyjś 
przerażony głos.
Pritchard i Broussard odruchowo przechylili maszyny, najpierw na jedno, potem 
na drugie skrzydło i spojrzeli w dół, wypatrując nadciągającego pocisku. Nic. Tylko 
błyski strzelających dział. Nagle Jimowi zamarło serce. W przerwie między chmurami 
dostrzegł charakterystyczny obwarzanek dymu, szczątki pierwszego stopnia i białą 
strugę spalin mieszanki nafty i kwasu azotowego, która napędzała drugi stopień 
rakiety. Na tle pogrążonej w cieniu chmur ziemi, widać było płomień wylatujący z 
dyszy silnika.
- Eskadra Cadillac, pod nami rakieta. Leci w naszą stronę! W dole! Na drugiej! - 
krzyknął Jim.
- Widzę ją - dobiegł go opanowany głos Osła. - Jeżeli naprowadza się na nas, 
przygotować się do uniku.
Osioł zawrócił eskadrę w kierunku nadlatującej rakiety. Jedynym sposobem, aby 
zorientować się, czy rzeczywiście była w nich wymierzona, była zabawa znana 
amerykańskiej młodzieży pod nazwą „Kto pierwszy stchórzy”. Piloci musieli zaczekać, 
czy pocisk zareaguje na zmianę względnego położenia celu. Wtedy stanie się jasne, czy 
przejdzie z dala od ich samolotów, czy skoryguje kurs, zmierzając do celu.
- Kurs względny z całą pewnością stały. Chyba idzie na nas - oznajmił spokojnie 
dowódca. - Trójka, zabierasz swoją parę w prawo, my uciekamy w lewo.
Jim miał wrażenie, że uderzenia serca, które waliło mu jak oszalałe, wstrząsają 
całym samolotem.
- Eskadra Cadillac, unik! - krzyknął Osioł.
Pritchard zwinął maszynę w zakręt pod kątem prostym w prawo. Jim poszedł w 
jego ślady. Zmienili kurs o prawie czterdzieści pięć stopni, przeciążenie dochodziło do 
pięciu G. Wtedy dowódca drugiej pary wykonał pełną beczkę w lewo. Miał nadzieję, że 
wąskie skrzydła rakiety, które w rzeczywistości były raczej brzechwami sterującymi, nie 
poradzą sobie z takim przeciążeniem. Lecąc na plecach, Jim zerknął na pierwszą parę, 
która wykonywała identyczny manewr w przeciwnym kierunku. Pocisk, wciąż 
przyśpieszając, próbował skręcić w ich stronę, ale nie dał rady i zniknął im z oczu w 
górnej warstwie chmur - przeleciał przed Pritchardem, a za ogonem myśliwca Osła.
Pod nimi, przerażająco blisko, chmury przebiła kolejna rakieta. Jim słyszał gdzieś 
w tle, że Osioł krzyczy przez radio, ale ani on, ani Pritchard nie mieli czasu 
odpowiedzieć. Wydłużony wrzecionowaty kształt mknął prosto na nich.
- Unik! - tylko tyle usłyszał od Pritcharda. Potem samolot przed nim ostro skręcił 
w lewo. Jim tak ściągnął drążek, że niemal wbił go sobie w brzuch. Trzymał go w tej 
pozycji, aż poczuł pierwsze drgania zapowiadające rychłe przeciągnięcie. Wzrok mu się 
zamglił, a komory kombinezonu wypełniły się, obciskając nogi i korpus. Wstrzymał 
oddech, czekając na uderzenie rakiety, mięśnie napięły się walcząc z przeciążeniem, a 
całe ciało stężało w oczekiwaniu na eksplozję.
- Przeszła - oznajmił Osioł tonem towarzyskiej konwersacji.
Jim zwolnił nacisk na drążek, krew znów dopłynęła do mózgu i znowu widział 
normalnie. Rozejrzał się za prowadzącym. Dostrzegł go, dołączył i przyssał się do niego 
jak pijawka. Z ulgą rozluźnił mięśnie. Pierwszej pary nie było w zasięgu wzroku.
- Jesteśmy na waszej trzeciej, kurs zero-pięć-zero stopni - uprzedził jego pytanie 
Osioł.
Jim nigdy by ich nie wypatrzył, gdyby nie Stark, który nie utrzymywał pozycji i 
wlókł się daleko z tyłu. Włączyli dopalacze, żeby dołączyć do pierwszej pary. Z ziemi w 
dalszym ciągu prowadzono ostrzał z broni maszynowej. Jim zauważył, że od kilku 
minut nie nęka ich artyleria. Może dlatego, że lecieli zbyt nisko, aby mogły się włączyć 
do akcji działa kalibru 37 i 57 mm. Samoloty co chwila wlatywały w chmury, 
artylerzyści mogli mieć kłopoty z namierzeniem eskadry. Nagle wpadła mu do głowy 
inna, znacznie niebezpieczniejsza możliwość. Może właśnie naprowadzają na nich MiGi 
- dlatego ściga ich tylko ogień z broni maszynowej.
Broussard ujrzał z ulgą pierwsze kontury stromych wapiennych skał, 
zapowiadających bliskość Wzgórz Thudów. Wzgórza rychło zniknęły, przysłonięte 
gęstszymi chmurami. Osioł od kilku minut nieustannie piął się w górę. Jim spojrzał na 
wysokościomierz: mijali pułap 5.000 metrów.
- Dwójka, tu prowadzący. Co ty, do cholery, wyprawiasz?
Osioł odezwał się w chwili, gdy Andy i Jim zaczęli nadlatywać po łuku, aby zająć 
pozycje za pierwszą parą. Jim zerknął w górę i zobaczył, że Stark leci co najmniej 
kilometr za prowadzącym.
- Prowadzący, tu Dwójka - odpowiedział Stark drżącym głosem. - Chyba mi nie 
wystarczy paliwa na dolecenie do cysterny.
- Jaki masz odczyt? - Stark podał liczby. - Cholera! Wystarczy ci prawie do 
samego domu. Dodaj gazu.
Stark wlókł się nadal.
- Prowadzący Cadillac, tu Dwójka. Zgubiłem cię! - w głosie majora pobrzmiewała 
panika.
- Trójka, tu prowadzący. - Osioł był wyraźnie zniesmaczony. - Zawracam o 
trzysta sześćdziesiąt stopni, dołączę do Dwójki i zostanę z nim. Prowadź swoją parę do 
cysterny; będziemy tam zaraz po tobie. - Teraz zwrócił się bezpośrednio do Starka: - 
Dwójka, tu prowadzący, za minutę wyskoczysz z chmur. Zawracam, żeby cię 
potrzymać za rączkę, supermanie.
Jim spojrzał na samolot dowódcy, który, przechylony na skrzydło, zaczął właśnie 
skręcać ostro na północ. W tej samej chwili z chmur wyskoczył srebrzysty MiG i odpalił 
dwa pociski powietrze-powietrze typu Atoli. Oba były najprawdopodobniej 
przeznaczone dla Starka. Nieszczęśliwym zrządzeniem losu, Osioł wleciał swoim 
myśliwcem pomiędzy nie a cel, w którego stronę zostały wystrzelone. Pierwsza rakieta 
przeszła daleko z boku, ale druga uderzyła prosto w dyszę silnika. F-105 dowódcy 
eskadry Cadillac zadarł do góry nos, zaraz potem przekręcił się na plecy i niemal 
pionowo zwalił się w dół ku wzgórzom. Z kadłuba trysnął jęzor ognia.
- Widzieliśmy go nie dłużej niż dziesięć sekund - relacjonował oficerowi 
wywiadu Andy - potem wleciał w chmury. Zaraz po odpaleniu rakiet MiG ostro skręcił 
w lewo, zanurkował i znowu schował się w chmurach. Zawróciliśmy na południowy 
wschód i dopiero kiedy byliśmy pewni, że jesteśmy daleko od wzgórz, próbowaliśmy 
wrócić nad ten obszar i tym razem lecieliśmy pod chmurami. Nic nam to jednak nie 
dało. Wszystkim kończyło się paliwo, więc wywołaliśmy Hillsboro, podaliśmy 
współrzędne i polecieliśmy szukać cysterny.
- Po zatankowaniu znów wróciliśmy nad tamten obszar, ale w międzyczasie 
odwołali poszukiwania. Więc polecieliśmy do domu. Żadna pierdolona przyczyna nie 
usprawiedliwia tego, co się stało.
Porucznik wywiadu spojrzał na majora Starka. Siedział z kamienną twarzą i 
wpatrywał się w ścianę. Broussard dosłownie skręcał się na krześle; wszystko by dał 
byle tylko znaleźć się jak najdalej od tego stołu.
- Cóż - powiedział porucznik - to chyba prawie wszystko wyjaśnia. Dziękuję, że 
poświęciliście mi czas. Naprawdę bardzo mi przykro z powodu Osła. Był jednym z 
najlepszych.
Pritchard i Broussard nic nie odpowiedzieli, tylko natychmiast podnieśli się z 
miejsc i, powłócząc nogami, ruszyli do wyjścia. Jim w pewnej chwili zatrzymał się, 
odwrócił, i powiedział do porucznika: - MiG, który dopadł Osła miał czerwony ogon.
- Chce pan powiedzieć, że cała część ogonowa była pomalowana na czerwono, a 
reszta maszyny miała tradycyjną srebrzystą barwę?
Jim zastanowił się i odpowiedział: - Nie, tylko statecznik pionowy. Reszta była 
srebrna. - Odwrócił się i wyszedł za Andym z sali.
- Sądzę - odezwał się major Stark, który po raz pierwszy spojrzał wprost na 
oficera - że zanim prześle pan raport, trzeba go nieco uściślić.
Oficer wywiadu spojrzał na niego ze zdumieniem. Nie zauważył przedtem, że 
Stark nie ruszył się z miejsca i nadal siedzi przy końcu stołu.
- Zasadniczo, wszystko co powiedział kapitan Pritchard absolutnie zgadza się z 
prawdą, tyle tylko, że on znajdował się w miejscu, skąd nie był w stanie obserwować 
moich poczynań, ani pojąć intencji, które mną kierowały. Myślę, że to trzeba wyjaśnić. 
Zajmowałem w pewnym sensie odleglejszą pozycję niż zwykle, ponieważ w czasie 
ataku zużyłem bardzo dużo paliwa. Prawdopodobnie z powodu jakiejś usterki silnika. 
Sądziłem, że jeśli będę leciał na jak najmniejszym ciągu, zdołam go sporo zaoszczędzić. 
Wiedziałem, że drugiej parze prowadzonej przez kapitana Pritcharda może zabraknąć 
paliwa z powodu dodatkowych manewrów, jakie musiał wykonać uciekając przed 
drugim pociskiem ziemia-powietrze. Chciałem być przygotowany na wypadek, gdyby 
nie zdołali dotrzeć na czas do cysterny i musieli się katapultować. Mówię to tylko 
dlatego, żeby miał pan prawidłowy obraz sytuacji.
- Rozumiem, sir - powiedział porucznik - z pewnością zamieszczę pańskie 
wyjaśnienia w raporcie.
Doskonale rozumiem o co ci chodzi, dupku, pomyślał porucznik, i już ja się 
upewnię, żeby ten twój „prawidłowy obraz” sytuacji poznała także reszta eskadry. Z 
pogardą w oczach odprowadził wzrokiem zmierzającą do drzwi wyprostowaną postać 
majora, po czym gestem dłoni zaprosił do stołu kolejną eskadrę.
Jim siedział sam w ciemnym pokoju. Spojrzał na zegarek. Prawie 18.00. Opadł z 
powrotem na pryczę, na której od trzech godzin przewracał się niespokojnie z boku na 
bok i bezskutecznie próbował zapaść w tak bardzo mu teraz potrzebny sen. Dziś rano 
obudzono go o trzeciej, a w nocy także niewiele spał. Oczekiwanie na start i - do czego 
musiał się przyznać - strach obudziły go na krótko przed tym, jak oficer dyżurny zaczął 
wyciągać z łóżek klnących w żywy kamień pilotów. Przetarł pięściami oczy. Wciąż nie 
mógł uwierzyć, że Osła już nie ma. Czuł się, jakby zgubił swoją króliczą łapkę. Mimo 
tego, co spotkało Boba Packarda, z Osłem jako prowadzącym eskadrę, nie wiedzieć 
czemu, miał pewność, że dożyje do końca tury.
Znów zamknął oczy i nakazał sobie leżeć nieruchomo; miał nadzieję, że w ten 
sposób nieświadomie zapadnie w sen. Pod zamkniętymi powiekami gałki oczne biegały 
mu jak szalone i mimo wszelkich starań, nie potrafił nad nimi zapanować. Zdawał sobie 
sprawę, że oddycha o wiele szybciej niż normalnie i próbował uspokoić oddech. 
Cholera! Usiadł, włączył nocną lampkę przy łóżku i spuścił stopy na podłogę. 
Przyglądał się własnym palcom u nóg i na próbę poruszał nimi we wszystkie strony. 
Niezadowolony z efektów, oderwał od nich wzrok i poszukał oczami czegoś bardziej 
zajmującego.
Spojrzał na swoje odbicie w lustrze na przeciwległej ścianie i próbował zmusić 
tamtego do mrugnięcia albo spuszczenia oczu, ale przegrał ten pojedynek. Potem zaczął 
uważnie przyglądać się skrytej w półmroku twarzy. Z wyjątkiem podkrążonych oczu, 
nie dostrzegł w niej żadnej wartej odnotowania zmiany. Wysunął język i prowokacyjnie 
wywalił go do faceta w lustrze. Postać nie pozostała mu dłużna: spojrzała na niego 
spode łba i też pokazała mu jęzor.
Muszę zachować poczucie rzeczywistości, pomyślał. Skrzydło straciło dzisiaj pięć 
samolotów, ale to wszystko kwestia przypadku, gigantyczny hazard, rzut kośćmi. 
Trafiło na Osła, ale to samo mogło spotkać każdego. Tak, tym właśnie się niepokoił. 
Żebyś był nie wiem jak dobry, przypadek i tak w każdej chwili może skoczyć ci do 
gardła. Gdyby Osioł nie zawrócił, rakieta rozwaliłaby Starka. Czy wtedy czułbym się 
lepiej? Jim uznał, że zdecydowanie tak. Ten facet był takim obrzydliwym gnojem!
Nie chciał już dłużej o tym myśleć, więc sięgnął do szuflady nocnego stolika i 
wyciągnął swój sekretny dziennik. Sekretny dlatego tylko, że ich obecność w Tajlandii 
miała być utajniona, ale cały świat i tak wiedział, że tutaj są. Zresztą, jeśli próbowano ją 
ukryć, to chyba tylko oficjalnie. Dzięki temu tajlandzki rząd mógł udawać, że na 
terytorium Królestwa nie ma ani jednego amerykańskiego pilota. Dlatego wszystkich 
członków personelu wojskowego uprzedzano, że prowadzenie pamiętników i 
dzienników jest zabronione. Wszyscy zgodnie ignorowali to zalecenie.
Jim liczył misje bojowe, w których uczestniczył i zapisywał cele, które atakowali. 
Nie było ich wiele w zestawieniu z setką lotów nad Wietnamem Północnym, wymaganą 
dla zakończenia tury. Żeby było śmieszniej, równie łatwo jak nad Wietnamem 
Północnym, mogli odstrzelić ci tyłek nad Laosem, ale tych lotów ci nie zaliczali. A jeśli 
tak, zanim zaliczy magiczną setkę, upłynie jeszcze pięć miesięcy. Może nawet więcej. 
Jeszcze bardziej przybity, wcisnął kołonotatnik z powrotem do szuflady i zamknął ją. 
Był rozbudzony i niespokojny.
Zerknął na zegarek, zorientował się, że ostatni raz sprawdzał godzinę niecałe 
dwie minuty temu; sprawiło mu to małą satysfakcję. Równie dobrze mógłby się ubrać i 
pójść do klubu. Po dzisiejszych stratach będzie tam chyba nastrój jak w kostnicy, ale to i 
tak z pewnością lepsze niż siedzenie we własnej dziupli. Nade wszystko pragnął być z 
Kate. Pomóc się jej pozbierać. Miała dziś jednak dyżur do północy, a wieść o stracie Osła 
zupełnie ją załamała. Niech chociaż dzisiaj ma trochę spokoju. Jim był nieco zdumiony 
intensywnością uczucia, jakim darzyła szorstkiego w obejściu majora. Bardzo mocno to 
przeżywała. Może jednak lepiej spotka się z nią jutro.
Ubrany w czysty kombinezon szedł szybkim krokiem w stronę klubu. Zdumiony 
zatrzymał się przy boisku do piłki nożnej. Hałas dobiegający z przykrytego blaszanym 
dachem budynku, w którym mieściło się kasyno oficerskie, zwalił się na niego niczym 
fala uderzeniowa po wybuchu bomby Mark-82. Zgiełk był ogłuszający. Melodia 
„Shagging O’Reilly’s Daughter” zagłuszała kompletnie dźwięki tajlandzkiej nocy. 
Głośny trzask, przypominający rozbijanie mebli, podkreślił koniec ostatniej zwrotki. Jim 
przyśpieszył kroku, żeby popatrzeć na rozróbę.
Zatrzymał się przy otwartych wahadłowych drzwiach; miał dosyć czasu, aby 
ogarnąć wzrokiem rozgrywającą się wewnątrz scenę. Zebrany tłum w niczym nie 
przypominał pogrążonych w zadumie żałobników. Ktoś zrobił z papieru toaletowego 
listy z nazwiskami zestrzelonych pilotów. Osła umieszczono na pierwszym miejscu; nie 
z racji stopnia, ale ilości zaliczonych lotów. Sheehan miał ich najwięcej - 
dziewięćdziesiąt trzy, ostatni na liście - dwanaście. Nie wyszczególniono na niej 
nazwisk trzech lotników, których udało się uratować.
Jakiś kapitan zebrał grupę poruczników i kazał im parodiować Wiedeński Chór 
Chłopięcy* Każdą nieprzyzwoitą piosenkę kończyli wyciem, starając się wyciągnąć jak 
najwyższe tony, i zaraz przechodzili do następnej. Jim zauważył, że jeden z członków 
chóru miał na szyi zakrwawiony bandaż i brakowało mu co najmniej połowy ucha. 
Prawie łysy podpułkownik przygrywał im na pianinie; żuł niezapalone cygaro i grał 
melodię do zupełnie innej piosenki. Ani chór, ani pianista zdawali się tego nie 
zauważać. Nieznany Jimowi pułkownik w kombinezonie lotniczym wlewał piwo do 
pianina; zachwyconemu lotnikowi, który stał obok oświadczył głośno, że trzeba je 
„naoliwić”. Najwyraźniej robił to już od pewnego czasu, jako że dźwięk wydawany 
przez pianino niósł w sobie ponure ostrzeżenie i groźbę, że jeszcze chwila, a kompletnie 
się rozleci. Brzmiał, jakby struny instrumentu zanurzone były w akwarium.
Pułkownik był pełen pogardy.
- Możesz sobie wyobrazić - odezwał się do pianisty, który w błogim rozmarzeniu 
zaczął kolejny kawałek, zupełnie nie zdając sobie sprawy, że efekt jego wysiłków brzmi, 
jakby ktoś grał pod wodą na ksylofonie - budują to gówno bez żadnych systemów 
dublujących. Jedno trafienie potrafi go całkowicie unieruchomić. Nie ma to jak 
fortepian. Zniesie wszystko i gra dalej jak gdyby nigdy nic.
Jim wziął kurs na bar, który na całej długości był zlany wodą i przerobiony na 
„kręgielnię”. Na końcu kontuaru ustawiono puszki po piwie, po przeciwnej stronie 
znajdowali się „zawodnicy”. Ci obłąkańcy odmierzali rozbieg, rozpędzali się i z 
wyprostowanymi przed siebie ramionami, rzucali się brzuchem na bar. Ślizgając się po 
kontuarze, usiłowali przewrócić jak najwięcej puszek. Niestety, tych którym udało się 
osiągnąć odpowiednią prędkość, żeby strącić puszki, wynosiło zazwyczaj za koniec 
kontuaru i lądowali na brudnej, zaśmieconej podłodze. Tajska obsługa baru pomagała 
im się pozbierać i w zależności od sytuacji udzielała pierwszej pomocy albo serwowała 
kolejne piwo. Uśmiechali się przy tym i chichotali; przyglądali się wygłupom 
amerykańskich pilotów i ciemne oczy lśniły im z rozbawienia.
Jim pomyślał, że coś mu się przywidziało. Kątem oka dostrzegł na ścianie ruch, 
jakby poruszyła się zasłona. Kiedy przyjrzał się dokładniej, okazało się, że to coś 
rzeczywiście się rusza. A ściślej mówiąc, ściga się. Kapitan i major, obaj bosi, walczyli, 
który pierwszy obejdzie salę bez dotykania stopą podłogi. Właśnie mieli przed sobą 
ciężki orzech do zgryzienia, bo trasa wyścigu przebiegała teraz po nieprzykrytych 
zasłonami ścianach. Major cofnął się, żeby mieć dostęp do zasłony; najwyraźniej 
zamierzał się na niej rozhuśtać, pokonać pustą przestrzeń i złapać się następnej. 
Zdesperowany jego poczynaniami przeciwnik, który wisiał na pręcie podtrzymującym 
oświetlenie, postanowił porzucić niezbyt bezpieczną przystań, więc wybił się i 
spróbował łapać framugę następnego okna. Doświadczył jednak na własnej skórze 
zjawiska przeciągnięcia i z wysokości dwóch metrów zwalił się na podłogę. Wylądował 
plecami na sędzim, który miał dopilnować, aby żaden z zawodników nie dotknął nogą 
podłogi. Nikomu nic poważnego się nie stało, chociaż podpułkownikowi w chwili 
zderzenia wyleciał z ręki papieros; niewiele brakowało, żeby się nim podpalił.
Jim dostrzegł Andy’ego Pritcharda, który rozmawiał z Szalonym Mnichem, 
Hańbą Atlanty. Obaj siedzieli na oparciu wiklinowej kanapy kompletnie zalanej piwem. 
Nogi trzymali na obiciu siedzenia. Był z nimi jeszcze jakiś pilot. Jim odwrócił się, żeby 
odejść, potem jednak pomyślał sobie „a co mi tam” i ruszył wprost ku nim.
- Cześć Andy, cześć Hańba.
Pritchard kiwnął mu głową, a Hańba Atlanty pozdrowił go, unosząc do góry 
puszkę piwa. Okazało się, że trzecia postać ubrana w kombinezon lotniczy to młody 
pilot; na naramiennikach miał nowy wzór oznaki stopnia, przeznaczony do munduru 
polowego - porucznikowską srebrną belkę zastąpiła mniej rzucająca się w oczy czarna 
ze srebrną obwódką. Wyglądało na to, że jest tu kimś zupełnie nowym. Oczy miał 
roziskrzone i był bardzo podekscytowany.
Pritchard mówił, nie podnosząc głosu - prawie nie sposób go było zrozumieć w 
panującym hałasie:
- Poznaj Mike’a Patowskiego. Dowódca dywizjonu, zanim urwał mu się film, 
powiedział mi, że Mike jest nowym członkiem eskadry Cadillac; będzie latał jako nasz 
numer dwa - oznajmił z sardonicznym uśmieszkiem.
Jim czegoś tu nie rozumiał. Podał rękę nowemu i zastanowił się: jeżeli Mike 
Patowski ma być numerem dwa, Starka musieli gdzieś przenieść, bo jest nowy i w ogóle 
gówno wart. To oznaczało, że Pritchard przejmuje eskadrę, a on zostanie prowadzącym 
drugiej pary. Paniczny lęk ścisnął mu żołądek i omal go nie zemdliło. Jezu, przecież on 
wcale się na tym nie zna. Wszyscy mogą przez niego zginąć!
Pritchard chyba czytał mu w myślach, gdyż jego uśmiech stawał się coraz 
bardziej sarkastyczny.
- Nie przejmuj się - powiedział i spojrzał Jimowi prosto w oczy. - Nowy dowódca 
eskadry postanowił wziąć Mike’a pod swoje skrzydła i tylko tyle. My zostajemy w 
drugiej parze.
- Nowy dowódca eskadry? - Jim, zupełnie zdezorientowany, popatrywał to na 
Pritcharda, to na Hańbę Atlanty. Te zmiany były naprawdę zaskakujące. Hańba 
odwrócił wzrok; w jego szalonych oczach zagościło współczucie. - Kto jest nowym 
dowódcą? Mam przez to rozumieć, że nie ty?
- Właśnie tak. Ktoś najwidoczniej uznał, że do tej roboty brakuje mi 
doświadczenia, a może i czegoś jeszcze. Nie, naszym nowym dowódcą jest nie kto inny 
jak stary, zaprawiony w bojach weteran, major Richard Stark.
Jim zdębiał. Musiała zajść jakaś pomyłka. Cholera, przecież on prawie nie potrafi 
latać. To absurd! Spojrzał na Pritcharda w nadziei, że to jakiś kawał. Wyraz twarzy 
Andy’ego rozwiał jednak jego oczekiwania. Zakręciło mu się w głowie. Jezusie! Jego 
szanse na przeżycie spadły właśnie do jakiś pięciu procent. Poczuł skurcz w żołądku i 
zaczęło go mdlić.
- Jesteś pewny? - zapytał nieśmiało, choć doskonale wiedział, że Pritchard nie 
żartuje. Nikt nie pozwoliłby sobie na takie okrucieństwo.
- O tak, jestem pewny. Właśnie miałem na ten temat długą rozmowę ze Starym. 
Współczuł nam, ale powiedział, że absolutnie nic nie może na to poradzić. Wygląda na 
to, że nad nim jest ktoś, komu bardzo zależy, aby major Stark nabrał jak największego 
doświadczenia. Nie chciał o tym za dużo gadać, postawił mi drinka i powiedział, że 
mam się mieć na baczności i chronić własny tyłek. Też mi wielka pomoc!
- Ja wiem co zrobić - odezwał się Hańba - przetrącimy Starkowi kulasy. 
Weźmiemy kij bejsbolowy i dopadniemy go w nocy, żeby nikogo nie rozpoznał. Ja go 
przytrzymam, a wy, chłopaki, połamiecie mu obie pierdolone giry.
- Hańba - uśmiechnął się do olbrzyma Jim - ciebie można rozpoznać o północy na 
dnie kopalni węgla.
Mike Patowski, najnowszy nabytek eskadry Cadillac, przysłuchiwał się ich 
rozmowie i szybko zrzedła mu mina. Wyglądał na coraz bardziej zaniepokojonego.
- Słuchajcie - powiedział - czy jest coś, co powinienem wiedzieć o majorze Starku? 
Spotkałem go tylko raz, dzisiaj. Zdaje się, że trochę zadziera nosa, ale poza tym wydał 
mi się OK. O co tu, do cholery, chodzi?
Broussard i Pritchard spojrzeli po sobie. Zapadło krótkie milczenie, które 
przerwał Andy: - Cóż, major nie ma dużego doświadczenia w walce, a jeśli już o tym 
mowa, to się odnosi również do latania na myśliwcach.
- Ile ma zaliczonych misji? - zapytał Mike Patowski, ale minę miał taką, jakby 
wolał nie usłyszeć odpowiedzi.
- No, jakieś siedem, czy osiem - odparł lekkim tonem Andy. - Ale oczywiście był 
jeden raz nad Szóstym Obszarem. To obszar wokół Hanoi.
- Wiecie może, ile godzin wylatał na myśliwcach? - spytał niby od niechcenia 
porucznik.
- Przynajmniej sześćdziesiąt do siedemdziesięciu godzin. Większość na 
szkoleniu, które i ty przeszedłeś, a tutaj najwyżej jakieś dwadzieścia.
- Rozumiem. No cóż... - Mike rozpaczliwie starał się znaleźć w jego słowach coś 
pocieszającego. - Ale za to jest chyba naprawdę dobrym pilotem, prawda?
- Kowadło lepiej lata - stwierdził z uśmiechem Jim.
- Już jesteś padliną - ze smutkiem zakomunikował porucznikowi Hańba, po czym 
wyprawił się do baru po kolejne piwa.
- O wilku mowa, oto nasz świeżo upieczony dowódca w całej okazałości.
Jim odwrócił się i zobaczył, że Stark maszeruje prosto w ich kierunku. Stanął 
przed nimi i wbił wzrok w stopy Pritcharda na siedzeniu kanapy: - Kapitanie, dlaczego 
nie zdejmiecie nóg z tego mebla?
- Dlaczego się nie odpierdolisz? - odparł z pogardą Pritchard.
Stark wykrzywił usta w ponurym uśmiechu. - Kapitanie Pritchard, panu się 
chyba wydaje, że ponieważ ma pan większe doświadczenie bojowe ode mnie, będę 
panu pobłażał bardziej niż innym młodszym oficerom. Zapewniam, jest pan w błędzie. 
To nie w moim stylu. Wiem, że dowódca poinformował pana, że to ja przejmuję 
eskadrę. Rozumiem rozczarowanie, ale na pańskim miejscu nie dopuściłbym, żeby to 
miało jakikolwiek wpływ na wykonywane przeze mnie obowiązki. Mówi się, że chce 
pan zostać w Siłach Powietrznych. Jeżeli jeszcze raz mi pan podskoczy, złożę na pana 
taki raport, że będzie pan miał szczęście, jeżeli pozwolą panu zostać do końca tury. - 
Wbił świdrujące spojrzenie w pozostałą dwójkę pilotów, po czym znów przeniósł wzrok 
na Pritcharda. - Kapitanie, powtarzam jeszcze raz: natychmiast zdjąć nogi z kanapy. 
Oczekuję, że od teraz wszyscy będziecie się zachowywać jak przystało na oficerów.
- A ja powtarzam: dlaczego się nie odpierdolisz? Jeżeli chcesz z tym polecieć do 
Starego, to chyba właśnie leży we własnych rzygowinach pod kanapą.
Stark wpatrywał się w niego przez dłuższą chwilę, potem obrócił się na pięcie i 
zdecydowanym krokiem wyszedł z sali.
Jim spojrzał półprzytomnie na zegarek; dochodziła 22.00. Zgiełk przy barze nie 
zmniejszył się ani trochę, tyle że teraz rozgrywano tam mniej konkurencji 
sprawnościowych, bo większość zawodników wzięła się do ostrego picia. Odezwał się 
dzwonek zawieszony nad barem. Uderzał w niego szef operacji skrzydła, który w ten 
sposób starał się zwrócić na siebie uwagę wszystkich obecnych na sali pilotów. 
Dowódca skrzydła, pułkownik z sumiastymi podkręconymi wąsiskami, kilkakrotnie 
bezskutecznie próbował wgramolić się na kontuar. Wreszcie dopiął swego. Jeden 
koniuszek wąsów miał osmalony w miejscu, gdzie ktoś usiłował mu je podpalić.
- Panowie - odezwał się z namaszczeniem - zanim ogłoszę koniec tej uroczystości, 
chciałbym zaproponować ostatni toast za nieobecnych braci. Mamy szczerą nadzieję, że 
dołączyli do innych przetrzymywanych w więzieniach, gdzieś tam, na Północy. Ale jeśli 
tak się nie stało, pierdolmy to! Tak czy owak, wypijmy za nich. Za tych cholernie 
dobrych ludzi i cholernie dobrych myśliwców!
Wysączył szklankę do dna; to samo uczynili piloci, którzy jak jeden mąż wstali z 
miejsc. Pułkownik opuścił szklankę i podkręcił oba koniuszki wąsów. Poczerwieniał na 
twarzy, kiedy wyczuł pod palcami ich zniszczoną część. Rozejrzał się o co mógłby 
rozbić szklaneczkę. W Tajlandii było jednak małe zapotrzebowanie na kominki, które 
zwykle pełniły tę funkcję po spełnionym toaście. Zmieszany, obrócił się dookoła, 
wreszcie wbił wzrok w przeciwległą ścianę. Rozbił o nią szklankę, a w jego ślady poszło 
około pięćdziesięciu pilotów. Zebranym powrócił radosny nastrój. Ich zmarli zostali 
pogrzebani.
Jim dostrzegł, że młody porucznik z zakrwawionym bandażem na szyi leje 
rzęsiste łzy ku widocznemu zgorszeniu kolegów.
- Jezu Chryste! - wrzasnął na niego któryś z nich. - Zachowujesz się jak jakiś 
pieprzony pilot z MAC*. Cholera, co z tobą? To nie pierwsi i nie ostatni, których to 
skrzydło jeszcze straci, więc skończ z tym cholernym biadoleniem!
- To nie o to - załkał porucznik - tylko moje uszy już nigdy nie będą do siebie 
pasować. - Dotknął palcem lewej małżowiny, której dolną część stracił w czasie nalotu. - 
Przedtem byłem taki cholernie śliczny. Co sobie pomyśli moja dziewczyna, kiedy się 
będę z nią pieścił. Będzie mnie chciała złapać za uszy, wyczuje ten kikut i nabierze do 
mnie obrzydzenia!
Tłum ryknął śmiechem i zaczął polewać go piwem. Jim przepchnął się przez 
pobojowisko do baru, złapał pełną butelkę whisky i tak się ustawił, żeby zabiegany 
tajski barman dostrzegł plakietkę z nazwiskiem i dopisał szkocką do jego rachunku.
Kiedy, potykając się, schodził ze schodów prowadzących do klubu, kręciło mu 
się w głowie. Ledwie dowlókł się na kwaterę. Fakt, że jego system nawigacyjny 
szwankuje dotarł do niego z chwilą, gdy prawie wbiegł na jakąś przeszkodę. Przeszedł 
wężykiem przez boisko piłkarskie i zanim pojął, że popełnił błąd w nawigacji, 
bezmyślnie wpatrywał się w rzędy ławek. Mniejsza z tym, i tak musiał usiąść, aby 
chwilę pomyśleć. Miejsce równie dobre jak każde inne. Właściwie nawet lepsze niż 
kwatera, gdzie każdy mógł wpaść, kiedy tylko chciał.
Wyciągnął się na ławce i odpieczętował butelkę. Był już pijany i tak naprawdę 
wcale nie miał ochoty na więcej. Kiepski był z niego pijak. Mimo to pociągnął łyk i 
poczuł, jak bursztynowy płyn spływa do gardła. Miał pełną świadomość, że rano będzie 
tego gorzko żałował. Jednak było mu to obojętne. Kiedy przełykał alkohol, zakrztusił 
się, opluł, omal nie upuścił butelki i nie wyrzucił z siebie zawartości żołądka. Nie warto 
się przejmować; to tylko próba, z czasem nabierze doświadczenia. Mimo wszystko, 
zdecydowanie wolał piwo. Wiedział jednak, że po piwie od razu kładzie się spać. W 
jakiś irracjonalny sposób był winien ten toast majorowi Sheehanowi. Gdziekolwiek teraz 
jest.
Przechylił butelkę i znów z niej pociągnął. Faktycznie, tym razem poszło nieco 
łatwiej. Myśli wymknęły się spod kontroli: oderwane od rzeczywistości tłukły mu się po 
głowie i trudno je było powstrzymać, a tym bardziej skupić się na którejś z nich. Nagły 
impuls kazał mu rozwiązać buty i ściągnąć je z nóg razem z bawełnianymi skarpetami. 
Leżąc na plecach, zginał i rozprostowywał gołe palce, a ciepłe nocne powietrze 
opływało mu stopy. A co z wężami? - zapytał jakiś słabiutki trzeźwy głos w jego głowie. 
A pierdolić je, niech sobie kupią własną butelkę, pomyślał buńczucznie. Nie mam czasu 
przejmować się gadami, których nie stać na drinka.
Jim, podziwiał rozświetlające horyzont błyskawice, szczęśliwy, że może patrzeć 
na nie z Ziemi. Wilgotne ciężkie powietrze zapowiadało rychłą ulewę. Wsłuchiwał się w 
skrzeczenie gekonów, odstraszających intruzów; było bardzo podobne do 
nieprzyzwoitych odgłosów wydawanych przez ludzi. W dali, na schodach do kasyna, 
dostrzegł czyjąś samotną postać, która schodziła po nich chwiejnym krokiem. Nagle ten 
ktoś przewrócił się i stoczył na ziemię. Przez kilka chwil tarzał się w piasku, wreszcie 
zdołał się podnieść i wziął kurs na trybuny boiska. Jim nie spuszczał go z oka, a 
jednocześnie zadowolony i szczęśliwy nucił sobie piosenkę z dzieciństwa: - Wiem, że 
Jezus kocha mnie...
Nie zdawał sobie sprawy, że śpiewa na głos; zorientował się dopiero wtedy, gdy 
nadchodząca postać zatrzymała się i, mimo ciemności, spojrzała wprost w jego 
kierunku. Jim zupełnie nie mógł sobie przypomnieć dalszego ciągu piosenki.
- Kto tam jest? - zażądała wyjaśnień majacząca w mroku sylwetka. Ten ktoś 
dokonywał cudów, aby stać prosto, ale mimo to chwiał się przedziwnie 
zsynchronizowany z ruchem gałęzi, które właśnie zwisły w oczekiwaniu na 
nadchodzącą burzę.
- Jestem Kapitan Postrach - odparł Jim, który podniósł się z ławki i siedział teraz 
sztywno wyprostowany. - Obrońca prawdy, postrach łotrów i kryministów.
- Kryministów? A kim, do cholery, są kryminiści?
- Przepraszam, chciałem powiedzieć kryministów - odpowiedział z godnością 
Jim.
- No proszę! Znowu to powiedziałeś! - wrzasnęła postać.
- A właśnie, że nie!
- A właśnie, że tak!
To chyba załatwiało sprawę. Jim wyciągnął się na drewnianym siedzeniu i 
zapatrzył się w błyskawice. Prawie do niego nie docierało, że tamten usiadł zaledwie 
kilka metrów dalej i też śledzi uderzenia piorunów. Jim odwrócił ku niemu głowę, żeby 
się do niego odezwać, ale zapomniał, co miał powiedzieć. Potężna błyskawica rozdarła 
na chwilę ciemności i Jim rozpoznał w mężczyźnie Andyego Pritcharda.
- Cześć, Andy. To ja.
- Co za ja? - zapytał zaskoczony Pritchard, który najwidoczniej zapomniał, że 
ktoś obok niego siedzi.
- No, ja, a kto ma być? James Evelyn Broussard.
- A, to ty.
- Właśnie to powiedziałem - wyjaśnił cierpliwie Jim.
Zapadło dłuższe milczenie; obaj mężczyźni przestali się sobą interesować albo 
zapomnieli, o czym przed chwilą była mowa. Przyglądali się burzowym chmurom, 
które w miarę jak nadciągały nad bazę, zajmowały coraz większą część horyzontu. W 
świetle błyskawic Jim dostrzegł, że Andy wpatruje się w jego stopy.
- Nie masz butów - stwierdził oskarżycielskim tonem.
- Wiem.
- Dlaczego?
- Dlaczego, co?
- Dlaczego nie masz butów? - wymamrotał Pritchard.
- Bo… bo tu są węże - odpowiedział Jim, śmiejąc się w duchu, że tak niezwykle 
mądrze udało mu się wybrnąć z sytuacji.
Ta odpowiedź chyba zaspokoiła ciekawość Pritcharda, bo kiwnął głową, podparł 
podbródek i dalej patrzył na nadciągającą burzę.
- Dlaczego mnie nie lubisz? - zapytał impulsywnie Broussard.
Andy zastanowił się chwilę i odparł: - Chyba dlatego, że zawsze sprawiasz 
wrażenie jakiegoś pieprzonego amatora, który na dodatek szczyci się tym, że jest 
pieprzonym amatorem.
- Nie rozumiem - stwierdził uczciwie Jim.
- Nie wiem, jak ci to wytłumaczyć, ale wy, faceci, którzy planują wyjść z wojska, 
nie przepuszczacie żadnej okazji i każdemu, kto się nawinie opowiadacie, jakie to z tych 
zawodowych głąby. Jak myślisz, co wtedy czują tacy goście jak Osioł? O-o-osobiście 
mam głęboko w dupie, co sobie myślisz. Ale ty rozwodzisz się nad tym przy kimś, kto 
poświęcił temu całe swoje pierdolone życie i oczywiście musisz mu uświadomić, jaki z 
niego frajer, że siedzi w wojsku i walczy na jakiś gównianych wojenkach, aż go wywalą 
i dadzą pół zwykłej pensji majora, za to jakiś Pan Szpenio, taki jak ty, wyroluje ich 
wszystkich na ich własnym podwórku. A te miliony dolarów, które wydali, żeby cię 
wyszkolić, mogą sobie wsadzić w buty. Ty będziesz Kapitanem Jamesem Broussardem z 
Pan American, a ludzie tacy jak Osioł niech sobie odwalają czarną robotę. Daj no jeszcze 
pociągnąć z tej flaszki.
Jim podał mu butelkę, usłyszał bulgotanie i zastanowił się nad tym, co mu 
powiedział Pritchard. Odzyskał szkocką i napił się, żeby mu się lepiej myślało. Może 
rzeczywiście nie umiał się wczuć w sytuację Osła i jemu podobnych, ale odnosiło się to 
także do wielu innych pilotów w skrzydle.
- Nie rozumiem - powiedział. - Możliwe, że masz rację, ale nie jestem jedyny. A 
co z Bobbym Packardem i całą masą innych? Oni też tak to widzą.
Pritchard sięgnął po butelkę i w świetle błyskawic dokładnie przyjrzał się jej 
zawartości.
- Tak, oni chyba robią to samo, ale ty mnie wkurzasz dlatego, że się do tego 
nadajesz; gdybyś chciał, mógłbyś osiągnąć wszystko.
Musiało upłynąć kilka chwil, zanim waga tego stwierdzenia dotarła do 
zamroczonego alkoholem umysłu Jima. Poprawił się na siedzeniu ławki i spojrzał na 
Pritcharda.
- Tak - potwierdził lekkim tonem Andy. - Masz wszystko co trzeba, żeby zajść na 
sam szczyt. Uwzględniając twoje doświadczenie, jesteś chyba jednym z najlepszych 
pilotów, z którymi przyszło mi latać; jesteś prawie tak dobry jak Osioł i lepszy ode mnie. 
Masz wykształcenie, umiesz postępować z ludźmi i szybko się uczysz. Niedługo 
będziesz miał za sobą sto lotów bojowych. Nie widzę możliwości, żeby mogło ci się nie 
udać. Tylko że tobie na tym nie zależy, a mnie tak. Pragnę tego tak mocno, że czasem 
chce mi się krzyczeć. Nie masz pojęcia, ile mnie kosztowało, żeby dostać się do Sił 
Powietrznych. Jezu! Wydaje ci się, że ja, kurwa, uwielbiam te loty bojowe? A zaliczam 
już drugą turę. Dwa Fioletowe Serca, a po każdej kolejnej akcji jestem tak rozdygotany, 
że żeby się napić, muszę obiema dłońmi obejmować szklankę. Jeżeli Starkowi nie uda 
się nas pozabijać, już on się postara, żebym nigdy nie dostał awansu. Szlag by to trafił!
Spadły na nich pierwsze krople. Gałęzie starego drzewa rozszalały się upojone 
ruchem. Jim wziął butelkę, pociągnął łyk i oddał Andy’emu. - Ale, ale, ale... - język 
utkwił mu kołkiem w gardle i nic więcej nie potrafił wykrztusić.
Pritchard zaczął się śmiać: - Masz wszystko, nawet to okropne pieprzone drugie 
imię. Musiałeś nieźle wkurzyć swoich starych, że ci to zrobili. - Na samą myśl o tym, 
roześmiał się jeszcze głośniej.
Jim znów odebrał mu butelkę; była teraz o wiele lżejsza.
- Chcę, żebyś wiedział - odezwał się z największą godnością, na jaką potrafił się 
zdobyć w tych okolicznościach - że imię Evelyn ma w naszej rodzinie długą tradycję... - 
Głos Jima zniknął zagłuszony grzmotem. Pritchard nadal śmiał się w najlepsze, a 
Broussard starał się zebrać myśli i podjąć porzucony wątek, który najwidoczniej umknął 
mu wypłoszony hukiem pioruna.
- Naprawdę boisz się latać nad Szóstym Obszarem? - zapytał. W świetle 
błyskawic zobaczył, że Pritchard patrzy na niego jak na wariata.
- Pewnie, że tak. Zgłupiałeś?
Jim zastanowił się nad tym: - Nie, nie wydaje mi się. Pomyśl tylko: sam sram w 
gacie ze strachu, więc nie mogę wiedzieć, czy innych też to rusza. Myślisz, że stary Osioł 
się bał?
- Cholera, nie! Osioł nie bał się absolutnie niczego!
- Jak myślisz, dlaczego go nie awansowali? W życiu nie widziałem lepszego 
pilota.
Pritchard zaśmiał się pogardliwie. - Bo Osioł był zbyt dobrym majorem, żeby go 
awansować na podpułkownika. Bo nigdy nie brał udziału w ich gierkach. Nasi 
przywódcy zawsze podkreślają, że ranga zależy od zasług. Trzeba być cholernie 
naiwnym, żeby wierzyć w te brednie. Popatrz, każdy kto kończy właściwą akademię, 
ma zagwarantowane, że będzie pieprzonym pełnym pułkownikiem. A jeśli wychodzisz 
z akademii i, jak major Stark, masz kogoś, kto czuwa z góry nad twoją karierą, wtedy na 
pewno dochrapiesz się generalskich gwiazdek. Przeciętny prostak z Iowa albo ze 
stanowego uniwersytetu w Teksasie przejdzie na emeryturę co najwyżej jako 
pułkownik. Oczywiście, system musi zrobić wyjątek dla kilku pracowitych pszczółek, 
żeby udowodnić, że to jednak możliwe, w przeciwnym razie wszyscy, tak jak ty, 
rzuciliby to w cholerę i poszli do domu. - Roześmiał się i mówił dalej: - Kto by im wtedy 
został, żeby za nich walczyć? Jezu! Nie można być wielkim dowódcą, jeśli nie ma się 
kim dowodzić.
Jim zmrużył jedno oko i spojrzał nim na Andy’ego. W niczym nie poprawiło mu 
to ostrości obrazu, więc zamknął je i spróbował zrobić to samo drugim.
- Ale co ma to wszystko do tego, że Osioł nie dostał awansu? On przecież jest 
taką pszczołą. Powinni przynajmniej dać mu podpułkownika.
- Nie. Boją się takich jak on, bo tacy faceci nie dadzą się nabrać na żaden kit i 
śmieją się z nich. Nasi nieustraszeni dowódcy wiedzą, że w walce powietrznej tacy 
faceci jak Osioł załatwiliby ich z zamkniętymi oczami. A to dlatego, że Osioł przez całe 
życie niczego innego nie robił. Nigdy nie zabiegał, żeby mieć z nimi dobre układy i 
pokazać się w Waszyngtonie na właściwym przyjęciu. Rzecz w tym, że wszystkie te 
bzdury, które produkują, mają się wydawać ważniejsze niż to, co robią pszczoły. O to 
im chodzi. Nawet najgorszy kretyn widzi, że to nieprawda. Do cholery! Jaka inna robota 
może być w Siłach Powietrznych ważniejsza od latania? Boże! Przecież tym właśnie 
mamy się zajmować! Wszyscy inni w całych Siłach Powietrznych mają w tym pomagać! 
Ale oni próbują ci wmówić, że ważniejsza jest logistyka albo inne dyrdymały. A gówno!
- Jeśli tak, to dlaczego chcesz zostać w wojsku?
Pritchard zamyślił się chwilę. - Kocham Siły Powietrzne. Lubię latać. Myślę, że 
byłbym dobrym wyższym oficerem. Może nie tak dobrym jak ty, ale naprawdę dobrym. 
Chciałem być jedną z tych pszczół, na których to wszystko się opiera. Może nie 
zdołałbym niczego zmienić, ale na pewno bym się starał. Tylko że teraz, po tym jak 
Stark złoży na mnie raport, nic już z tego nie będzie. Zarzynałem się, żeby być jak 
najlepszy. Zaliczam nawet drugą pieprzoną turę lotów, a temu bydlakowi wystarczy 
jedna wszawa chwila, żeby to wszystko przekreślić. Ale ty jesteś wybrańcem losu. Po 
takich jak ty wszystko spływa i ze wszystkiego wychodzicie cało. Jezusie! Nawet 
Fioletowe Serce dostało ci się tanim kosztem. Ja za pierwszym razem prawie cały 
pieprzony miesiąc przeleżałem na intensywnej terapii. Ty zostajesz w szpitalu na jedną 
noc i od razu poznajesz najcudowniejszą kobietę na świecie! Człowieku, to zwyczajnie 
nie fair!
- Bądźmy dżentelmenami i nie rozmawiajmy o mojej dziewczynie - zaoponował 
dostojnym tonem Jim. - Kate jest najcudowniejszą kobietą na świecie, ale trochę mnie 
dziwi, że i ty tak myślisz. Nigdy nie chciałeś nigdzie z nami pójść, nawet z Osłem. Nie 
myślałem, że ci na niej zależy. Zawsze byłeś wobec niej taki… taki zimny, wyglądało, że 
jej nie lubisz. A może tylko tak mi się wydawało.
- To dowodzi, że jesteś dokładnie takim głąbem, za jakiego cię mam. Nie wiesz, 
co się wokół ciebie dzieje. Zakochałem się w tej dziewczynie, gdy tylko na nią 
spojrzałem. I co? Patrzy na mnie jak na powietrze i zakochuje się w Panu 
Nieświadomym. Powiedzieć ci więcej? Ani razu nie spojrzała na mnie inaczej niż na 
kolegę. Ty się nawet o nią nie starasz, a ona i tak jest cała twoja. Tak sobie płyniesz przez 
życie i zbierasz samą śmietankę jak jakaś bezmyślna, bezmózga, bezmózga... - Andy 
bezskutecznie usiłował znaleźć właściwe określenie.
- Świnia? Dupek? Łobuz? Idiota?
- To i tak bez znaczenia - powiedział z pijacką przenikliwością Andy. - Wygląda 
na to, że jeśli przeżyjemy, obaj będziemy się starać o robotę w Pan Amie.
Zamilkli i zapatrzyli się w wiszące nad głowami czarne burzowe chmury.
- Boże! Będzie mi brakowało Osła - odezwał się nagle Jim, przerażony, że przez 
dłuższy czas nawet o nim nie pomyślał.
- Tak. Mnie też - odparł Pritchard.
- Co my zrobimy? Jak sobie poradzimy ze Sctarkiem, Sctorkiem, Starkiem? 
Będzie prowadził eskadrę. Ten bydlak nas pozabija.
- Bardzo prawdopodobne. Bardzo.
Lunęło. Niebo otworzyło się i potoki wody spadły na, i tak już rozmiękłą ziemię. 
Obaj mężczyźni siedzieli zamyśleni i przekazywali sobie butelkę.
- Myślisz, że Osioł zginął? - spytał Broussard.
- Chyba tak. Nie wyobrażam sobie, żeby można było wyjść z czegoś takiego.
- Posłuchaj, Andy - wymamrotał Jim. - Przykro mi z powodu tego, co ma zrobić 
Stark. Może się jakoś ułoży. Zrobię wszystko co w mojej mocy, żeby ci pomóc.
- Dzięki, ale pewnie nie ma już o czym gadać. Jak tak dalej pójdzie, obaj 
będziemy padliną, zanim zdąży napisać na nas raport.
- Racja - odparł poważnie James Broussard. - Cóż, chyba powinniśmy wynieść się 
z tego deszczu i wrócić do baraku.
- Chyba tak.
Żaden z nich nawet nie drgnął z miejsca - nadal podawali sobie prawie już 
opróżnioną butelkę.
Kate znalazła ich tuż po północy. Zapaliła latarkę i w jednym z ciał na trybunie 
rozpoznała Jima Broussarda. Drugie, skulone w pozycji płodowej, leżało w błocie pod 
niższym rzędem ławek. Obok walała się pusta butelka po whisky. Deszcz prawie ustał i 
przeszedł w lekką mżawkę; nawałnica osłabła i oddaliła się, ale poszczególne ogniska 
burzy pozostały i nadal grzmiało ze wszystkich stron.
Zsunęła z głowy kaptur kurtki i zaświeciła Jimowi w twarz. Jęknął i próbował 
zakryć się rękami. Kate potrząsnęła go za ramię; początkowo łagodnie, potem mocniej, 
aż zaczął wreszcie dawać oznaki życia.
- Jim, na litość boską, obudź się. Nie możesz leżeć na tym deszczu. I kim, do 
cholery, jest ten facet, na ziemi? - cierpliwość Kate była już na wyczerpaniu.
- To mój stary przyjaciel i dowódca, kapitan Andrew Pritchard - wybełkotał Jim. - 
Uznaliśmy, że przed powrotem na kwaterę zdrzemniemy się nieco. Między nami 
mówiąc, wydaje mi się, że stary Andy wypił kropelkę za dużo.
- Pewnie. Bardzo się cieszę, że byłeś na miejscu, żeby się nim zaopiekować. Ty 
głuptasie, od pół godziny cię szukam.
Udało się jej podciągnąć go do pozycji siedzącej i wyciągnęła z błota jego buty, 
ale szybko zrezygnowała z prób postawienia go na nogi. Sprawdziła, co dzieje się z 
Pritchardem, wzięła się pod boki i stała tak, przypatrując się obu mężczyznom. 
Zagroziła Broussardowi, że jeśli ruszy się z miejsca, porachuje mu gnaty i ciężkim 
krokiem ruszyła z powrotem do klubu, gdzie udało się jej zorganizować do pomocy 
paroosobową grupkę pilotów.
Lotnicy zwęszyli przygodę i poszli z Kate na trybuny. Deszcz padał coraz 
gęstszy. Kate wytłumaczyła im, żeby zabrali Pritcharda na kwaterę; z Broussardem 
poradzi sobie sama. Piloci, rycząc ze śmiechu, chwycili Andy’ego za bezwładne 
kończyny i powlekli upadłego wojownika do baraku młodszych oficerów. Jim wciąż 
siedział, ale kiwało nim we wszystkie strony. Kate usiadła przy nim, żeby zebrać siły.
- Kate - odezwał się nagle bardzo trzeźwym głosem. - Cholernie tęsknię za 
Osłem. Bez niego chyba nie dociągnę do końca tury. Chyba nikt z nas nie dociągnie.
Gniew ją opuścił, nadeszły łzy; spływały po twarzy i mieszały się z kroplami 
deszczu. Objęła przemoczonego do suchej nitki mężczyznę i wtuliła twarz w jego szyję.
- Wiem, wiem.
Nie wiedziała, czy płacze nad Osłem, nad Jimem, czy nad samą sobą.
Major Delbert „Osioł” Sheehan
Cholera, ale boli! Osioł powoli zaczynał dostrzegać otaczającą go ścianę zieleni. 
Woda kropla po kropli ściekała z liany, spadała na twarz i spływała do hełmu. Uniósł 
lekko szyję, a wówczas nagromadzona tam woda zachlupotała i zalała mu niemal całe 
ucho. Pękała mu głowa i czuł, że pogrąża się w miłym ciepłym kokonie 
nieświadomości. Potrząsnął nią energiczniej i częściowo rozproszył ogarniający go 
mrok. Coś ostrego wbijało mu się w plecy. Spróbował zmienić pozycję i przesunąć się 
nieco w bok. Zmusił się, żeby leżeć cicho i starał się przezwyciężyć odrętwienie umysłu.
Wziął głęboki oddech i usiłował pozbierać myśli. OK, jest na ziemi, czyli go 
zestrzelili. Ale jak? Rakietą ziemia-powietrze? Mniejsza z tym. Nie miało to już żadnego 
znaczenia. Nagle z przerażającą jasnością przypomniał sobie eksplozję i to, jak szukał po 
omacku uchwytu fotela wyrzucanego, a przeciążenie nie pozwalało mu go dosięgnąć. 
Thud spadał jak kamień; w ciągu tych kilku sekund rzucało nim z jednej strony kabiny 
na drugą.
Pamiętał, że w trakcie jednego z łagodniejszych przechyłów uszkodzonej 
maszyny udało mu się złapać za uchwyt, ale zaraz wymknął mu się z dłoni. Nie miał 
pojęcia, co działo się później. Kompletna pustka. Może zginął. Najdokładniej jak umiał, 
przyjrzał się otoczeniu. Nie, chyba jednak żył. To co widział nie przypominało ani nieba, 
ani piekła. W polu widzenia pojawiła się jaskrawozielona jaszczurka; przysiadła na 
skale i przyglądała mu się. Próbował uzmysłowić sobie, jak daleko dotarli lecąc z 
powrotem, zanim został zestrzelony. Kiedy zawracał, żeby przejąć Starka, przelatywali 
właśnie nad wapiennymi Wzgórzami Thudów. To musiało być to. Ale jeżeli tak, to 
czemu nie słyszy krążących w górze samolotów, które powinny ochraniać go do czasu 
przybycia helikopterów? Chciał zerknąć na zegarek, ale przyciśnięty plecami 
nadgarstek był niewidoczny. Nie miał w nim żadnego czucia.
Westchnął z rezygnacją. Właściwie może to sobie odpuścić. Czas sprawdzić, w co 
się wkopał. Podniósł głowę, próbując zyskać jaką taką orientację i ze zdziwieniem 
odkrył, że nogi ma zadarte nad głowę. Jedna była wciśnięta między gałęzie jakiegoś 
krzaka, a druga, zgięta w kolanie, spoczywała na skalnym występie. Spadochron 
zaczepił o solidną gałąź wysokiego drzewa. Wyglądało na to, że leży płasko na plecach, 
ale głową w dół w jakimś zagłębieniu. Wyciągnął wolną nogę, chcąc zyskać podparcie 
na błotnistej ścianie. Osiągnął pewien postęp, ale stopa ześlizgnęła się ze śliskiej 
krawędzi jamy i znów poleciał do tyłu.
Cholera! Leżał i kontemplował sklepienie drzew. Woda kapała mu teraz na całą 
twarz. Pewnie na górze, się rozpadało. Spojrzał na czaszę spadochronu. Powinien na to 
wpaść za pierwszym razem. Nie oddzieliła się od uprzęży; dokładnie przyjrzał się 
miejscu, w którym zawiesiła się na gałęzi. Nie wyglądało na to, że łatwo da się złamać. 
Pociągnął na próbę i rzeczywiście - trzymało mocno.
Sapiąc z wysiłku, zaczął podciągać się w górę jamy; aby uzyskać dodatkowe 
podparcie wkopywał się czubkami butów w ścianę. Przetoczył się przez krawędź dołu i 
usiadł, dysząc z wyczerpania. Kiedy uspokoił oddech, rozejrzał się dookoła. Nie był to 
pokrzepiający widok. Kiedy przelatywał nad grzbietami i urwiskami Wzgórz Thudów, 
wydawały mu się zaledwie niewielkimi nieregularnościami terenu na otaczających je ze 
wszystkich stron równinach. Ale to były pieprzone góry!
Boże! Natychmiast musi strzelić sobie drinka. Albo lodowato zimne piwo. 
Dopiero teraz poczuł, że język przysechł mu do podniebienia i zaczął szukać jednej z 
trzech butelek wody, które zwykle trzymał w kieszeni na lewej nogawce kombinezonu. 
Z ogromną ulgą wyczuł pod palcami charakterystyczne wybrzuszenia. Wyciągnął 
butelkę z kieszeni zapinanej na zamek błyskawiczny, opróżnił ją jednym haustem i od 
razu poczuł się lepiej.
Gdzie oni wszyscy są, do cholery? Thudy nie miały zwyczaju zostawiać 
zestrzelonego pilota bez ochrony. Chyba że, i ta myśl go zmroziła, latali nad nim, kiedy 
był nieprzytomny i uznali, że zginął. A może pogoda nie pozwala im zejść pod 
podstawę chmur. Widział, że zalegają naprawdę nisko. Może krążą nad chmurami i 
czekają aż ich wywoła?
Uskrzydlony tą myślą, pośpiesznie wyciągnął z kieszonki kamizelki ratunkowej 
mały nadajnik ratunkowy i rozłożył antenę. Włączył radio i, czekając, aż się rozgrzeje, 
sprawdził, co jeszcze ma przy sobie. W kamizelce znalazł niewielką latarkę, gwizdek, 
haczyki na ryby, zapasową amunicję do rewolweru, który bezpiecznie spoczywał w 
kaburze pod pachą, kilka puszek wody, flary, lusterko sygnalizacyjne i pakiety z 
liofilizowaną żywnością.
Widok rewolweru i amunicji sprawił, że nagle stał się czujny i przerwał dalsze 
przeszukiwanie. Żółtki mogą czaić się wszędzie naokoło, a on siedzi tu sobie jak jakiś 
harcerzyk przygotowujący się do biegu na azymut. Wyciągnął broń i, nisko pochylony, 
penetrował wzrokiem gęste listowie. Żadnego ruchu. Ściągnął przemoczony hełm i 
przekrzywił głowę, aby lepiej słyszeć… tylko co? Nie miał zielonego pojęcia. Żółtków, 
wodę, bawoły, czołgi, Beatlesów? Poczuł się głupio; włożył rewolwer do kabury i zaczął 
zaglądać do kolejnych kieszonek kamizelki. Urządzenie do opuszczania się z drzewa, 
czyli długa i bardzo wytrzymała linka z bloczkiem, jeszcze jeden nóż, pakiet pierwszej 
pomocy. To kazało mu się zastanowić, czy nie jest przypadkiem ranny. Nie myślał o 
tym od czasu, gdy wydostał się z jamy. Lekko zawstydzony dostrzegł, że nie miała 
więcej jak metr głębokości. Z dołu wydawała się o wiele głębsza.
Metodycznie zbadał kończyny i korpus. Cholera! Chciało mu się pić. Przejrzał 
ekwipunek w kieszeni umieszczonej na nogawce kombinezonu i na krótko oderwał się 
od tej czynności, bo przypomniał sobie o złotych monetach. Pomyślał z rozbawieniem, 
że oto wchodzi do północnowietnamskiego baru, zamawia podwójną szkocką i drinki 
dla wszystkich. Wrócił do przerwanych oględzin. Bolał go pośladek. Podobnie jak lewy 
nadgarstek, który prawdopodobnie był lekko zwichnięty. Lewa nogawka kombinezonu 
była z boku rozdarta; na białej bladej skórze dostrzegł długą, lecz płytką szramę. 
Spadając, prawdopodobnie zaczepił o gałąź. Kamizelkę i kombinezon pokrywały czarne 
otworki różnej wielkości. Skóra pod nimi bolała. Na tej podstawie wysnuł wniosek, że 
maszyna musiała się palić. Za nic w świecie nie mógł przypomnieć sobie niczego co 
nastąpiło po tym, jak gorączkowo starał się znaleźć uchwyt fotela wyrzucanego.
Po zakończeniu oględzin uznał, że nic nie wskazuje na to, żeby odniósł jakąś 
poważniejszą kontuzję. Z zestawu ratunkowego wyciągnął mapę polową. Mrużąc oczy, 
w szybko zapadającym zmroku, z trudem odnalazł zarysy Wzgórz Thudów. Mierząc 
odległość palcami, ustalił przybliżoną odległość do granicy z Tajlandią. Tylko 400 do 
500 kilometrów. Podniósł wzrok i rozejrzał się po otoczeniu. Jeśli nie będzie musiał się 
zatrzymywać i chować przed przeciwnikiem, powinien robić około kilometra dziennie. 
To daje około dwóch lat, plus minus sześć miesięcy. Parsknął rozdrażniony, złożył mapę 
i wsunął ją do kieszeni.
Tropikalna noc zapadała szybko; szok, wyczerpanie i niepewność spowodowały, 
że kiedy z trudem się podniósł, słaniał się na nogach. Przede wszystkim musiał jakoś 
przetrwać noc, a już zaczynał czuć się tak, jakby miał stracić przytomność. Z kieszonki 
kamizelki wyjął lusterko sygnalizacyjne i w zapadających ciemnościach przyjrzał się 
swojej twarzy. Była podrapana, co wskazywało na to, że przed wylądowaniem na ziemi 
zerwało mu maskę. Głębsza rana biegła od zewnętrznego kącika prawego oka prawie 
do samego podbródka. Cokolwiek ją spowodowało, najprawdopodobniej zerwało także 
i maskę. Ranę pokrywała zaschnięta krew i na pewno pełno w niej było brudu. Będzie ją 
musiał oczyścić i opatrzyć, zanim położy się w jamie spać. Zakażenie było ostatnią 
rzeczą, na jaką mógł sobie teraz pozwolić.
Zanim zapadła całkowita ciemność, szalikiem zwilżonym wodą z butelki udało 
mu się zebrać z rany większość brudu i zasypać ją środkiem odkażającym. Jego uwagę 
zwrócił jakiś syczący dźwięk. Rozejrzał się powoli, aż zidentyfikował jego źródło, 
którym okazał się nadajnik ratunkowy. Zupełnie o nim zapomniał. W górze i tak nikogo 
nie było, a nawet jeśli, nie dadzą rady namierzyć go w nocy. Zaczeka do pierwszego 
brzasku. Wyłączył radio, żeby oszczędzić baterie, wczołgał się na powrót do jamy i 
oparł się o błotnistą ścianę. Słyszał teraz, jak pada deszcz; krople wody nieustannie 
przesączały się przez baldachim liści. Założył hełm. Mokre słuchawki ziębiły uszy. 
Boże! Co by dał za jednego drinka!
Kiedy ocknął się z nerwowego półsnu, pierwsze światło pochmurnego świtu 
przesączało się przez sklepienie dżungli. Niespokojna drzemka bardziej przypominała 
utratę przytomności niż prawdziwy sen. Cały drżąc, leżał na boku z dłońmi 
splecionymi między udami. Pierwszy raz, odkąd pamiętał, było mu zimno w Azji 
Południowo-Wschodniej. Przemoczony kombinezon, który oblepiał wstrząsane 
dreszczami ciało, był teraz cały w czerwonym błocie od ciągłego wiercenia się na dnie 
jamy.
Pojękując, najpierw dźwignął się na kolana, a dopiero potem wstał i 
półprzytomnym wzrokiem penetrował otaczającą go zieleń. Gęsta mgła nasyciła 
powietrze wilgocią i powodowała, że widoczność ograniczała się ledwie do kilku 
metrów. Rana na twarzy zapiekła, kiedy potarł dłońmi nieogolone policzki. Chwycił się 
linek spadochronu, które nadal zwisały w jamie przy porzuconej uprzęży i spróbował 
wywindować obolałe ciało z zagłębienia. Przez zwichnięty nadgarstek szło mu to 
trudniej niż wczoraj. Przetoczył się przez krawędź jamy i przyjrzał mu się ze złością. Na 
próbę poruszył kilkakrotnie palcami; dłoń funkcjonowała prawidłowo, ale bolała, kiedy 
zaciskał ją w pięść. Jezu! Oddałby wszystko za filiżankę gorącej kawy.
Osioł wygrzebał z kieszeni nadajnik ratunkowy, wyciągnął antenę i włączył 
urządzenie. Ze ściśniętym sercem zdał sobie sprawę, że jeśli nad pozostałą częścią 
doliny Rzeki Czerwonej chmury i mgła również zalegają tak nisko, atakujące Wietnam 
samoloty zostaną skierowane na południe, na cele znajdujące się w bardziej otwartym 
terenie. Możliwe też, że loty w ogóle zostaną odwołane. Istniała co prawda pewna 
szansa, że wyślą kilka maszyn, aby rozpoznały warunki atmosferyczne w okolicach 
Hanoi, ale żeby mógł się z nimi połączyć za pomocą tego radyjka, musieliby podlecieć 
naprawdę blisko. Usiadł i rozważał owe ponure perspektywy, kiedy nadajnik dał 
sygnał, że jest gotowy do pracy. Bzdura! Musi spróbować.
- Do wszystkich samolotów. Do wszystkich samolotów. Mówi prowadzący 
Cadillac. Mayday! Mayday! Czy ktoś mnie słyszy? - wychrypiał.
Jego głos, tłumiony przez mgłę, brzmiał obco i chrypliwie. Przypomniało mu to 
krótkie, lecz intensywne opady śniegu w Południowym Bostonie, które w podobny 
sposób wytłumiały dźwięki. Boże! To było tak dawno temu. Wstawanie w niedzielne 
poranki i przygotowania do spaceru z ojcem po okolicy, którą świeża biała pokrywa 
śniegu zmieniała w czarodziejską krainę. Kiedy wracali z niedzielnymi gazetami, matka 
czekała już na nich z gorącym śniadaniem. Próbował przypomnieć je sobie ze 
szczegółami, ale nie udało mu się. W pamięci pozostał mu ich klimat. Szkoda, że mamy 
tu nie ma, pomyślał z podszytym goryczą uśmiechem, ona zawsze miała odpowiedź na 
wszystko. A teraz, mamo? Masz jakiś pomysł dla swojego chłopca? Może powinnaś 
naradzić się z ojcem Michaelem, twoim najwyższym autorytetem, który zawsze cię 
wspierał. A ty ojcze Michaelu? Masz jakąś radę dla zestrzelonego pilota Thuda. Na 
każdy temat miałeś tyle do powiedzenia. Może mógłbyś poprosić Opatrzność o 
niewielką interwencję? Osioł szybko się przeżegnał; stary nawyk wyniesiony z 
katolickich szkół, którego jednak starał się publicznie nie prezentować. Nie pora na 
świętokradcze myśli; Bóg może się wkurzyć.
- Do wszystkich samolotów. Do wszystkich samolotów. Mówi prowadzący 
Cadillac. Mayday! Mayday! Czy jakiś samolot słyszy prowadzącego Cadillac?
Jedyną odpowiedzią z radia były głośne trzaski, jakby jakiś malutki elf 
przysmażał sobie w środku kilka plastrów bekonu. Myśl o ciepłym bekonie 
spowodowała, że napłynęła mu do ust ślina. W poszukiwaniu czegoś do zjedzenia 
zaczął ponownie grzebać w kieszeniach kamizelki ratunkowej.
Napis na liofilizowanej paczce obiecywał gulasz z kurczaka. Może nie było to 
danie, które wybrałby na śniadanie w klubie, ale z drugiej strony nie brzmiało to źle. 
Rozpieczętował pakiet i, zgodnie z instrukcją, nalał do niego trochę wody ze swojej 
przedostatniej butelki. Następnie starannie zawinął brzegi torebki i potrząsnął mieszając 
zawartość. Cholera! Nadgarstek boli. Może jednak, skubany, się złamał.
Kiedy uznał, że gulasz z kurczaka jest już właściwie wymieszany, otworzył 
pakiet i zajrzał podejrzliwie do środka. Zawartość przypominała wymiociny 
niemowlaka, a przynajmniej tak właśnie je sobie wyobrażał, bo osobiście nigdy się z 
nimi nie zetknął. Poszukał w kieszeni kamizelki czegoś, co mógłby użyć zamiast łyżki, 
ale ktokolwiek ją wyposażał, zapomniał o serwetce i srebrnych sztućcach. Rozwiązał 
problem, unosząc pakiet nad otwartymi ustami. Usiadł i żuł z nogami dyndającymi w 
jamie, dopóki nie opróżnił torebki.
Ukoronował posiłek potężnym beknięciem i z nagłym poczuciem winy rozejrzał 
się dookoła, jakby spodziewał się ujrzeć zwabionego tym hałasem samego Ho Szi Mina 
albo jego żołdaków. Czerwone hordy nie wyskoczyły zza krzaków, więc znów się 
odprężył, napominając samego siebie, że chociaż nikogo nie słychać, nie znaczy to 
wcale, że w okolicy nie ma wrogich oddziałów.
Marzył o papierosie, co było o tyle dziwne, że nigdy nie palił. Mimo to, odczuwał 
przemożną chęć, żeby zapalić i usiąść pod którymś z wysokich drzew, jeżeli, a raczej 
kiedy wróci, naprawdę zacznie palić. Mnóstwo rzeczy miał zamiar zrobić, kiedy wróci, 
a najpilniejszą z nich będzie wyrzucenie Dickie’go Starka na kopach aż do Zatoki 
Tajlandzkiej. Co za dziadowski skurwiel! Osioł przemyślał to i doszedł do wniosku, że 
musieli go trafić w chwili, kiedy zawracał po Starka. Mogła to być rakieta 
termolokacyjna albo po prostu przypadkowy strzał poprzez chmury. Tak czy inaczej, 
Stark musi odejść, nawet gdyby Osioł, powołując się na kilka historyjek z przeszłości, 
musiał to wymóc na dowódcy skrzydła. Nieważne, kogo im dadzą w zastępstwie, i tak 
będzie lepszy niż ten dupek. OK. Spróbujemy jeszcze raz wywołać kogoś przez radio, a 
potem się je wyłączy, bo trzeba oszczędzać baterie.
- Do wszystkich samolotów. Do wszystkich samolotów. Mówi prowadzący 
Cadillac. Słyszycie mnie?
Ale radio tylko trzeszczało, więc je wyłączył, złożył antenę i schował do 
kamizelki. Burczenie w brzuchu oznajmiało, że czas na poranne wypróżnienie. 
Przeszukał wszystko w poszukiwaniu jakiejś papierowej chusteczki, ale żadnej nie 
znalazł. Rozważał możliwość wykorzystania rosnących wokół liści, jednak odrzucił ją, 
bo były mokre. W końcu wyciągnął portfel i wyjął z niego tajlandzki banknot o 
najmniejszym nominale.
Z kombinezonem wokół kostek przysiadł na niewielkiej kłodzie drewna. Kora 
boleśnie drapała podrażnioną skórę z tyłu ud. Czekając, aż jelita spełnią swoją naturalną 
funkcję, uważnie rozejrzał się po swojej kryjówce. Osioł był człowiekiem urodzonym i 
wychowanym w mieście. Nigdy nie znosił tak zwanego „łona przyrody” i przez całe 
życie skutecznie udawało mu się go unikać. Jedynym wyjątkiem był kurs przetrwania w 
szkole lotniczej. Ale nawet tam robił co mógł, żeby chociaż złagodzić wszelkie 
uciążliwości tej sytuacji i potajemnie zabierał ze sobą małe buteleczki szkockiej i 
batoniki Hersheya. Kiedy pytano go, czy nie ma przypadkiem przy sobie przemyconej 
żywności, łgał w żywe oczy. Doszedł do wniosku, że chociaż kodeks oficerski je 
potępia, dobre kłamstwo stanowi ważny element techniki przetrwania.
Nawet dla niedoświadczonego oka Osła było oczywiste, że akcja wyciągania go z 
miejsca, gdzie się obecnie znajdował, byłaby trudna, jeśli nie niemożliwa. Ocenił, że 
zbocza gór mają nachylenie prawie dwudziestu stopni, a szczyty drzew były na tyle 
wysoko, że ginęły we mgle. Helikoptery ratunkowe potrzebowałyby od cholery 
szczęścia tylko na to, aby go zlokalizować, nie mówiąc już o przeprowadzeniu udanej 
akcji ratunkowej. Nie ulega kwestii, że będzie się musiał przenieść w dogodniejsze 
miejsce, ale którędy ma iść? Zapinając kombinezon, rozważał dostępne możliwości. 
Pomyślał o swoich skąpych zapasach. Miał półtorej butelki wody, a oprócz tego dwie 
puszki w kamizelce. Miał jeszcze cztery pakiety z żywnością, ale zdawał sobie sprawę, 
że to nie ona stanowiła problem. Znajdą go zanim zacznie głodować albo nie ma o czym 
gadać. Wtedy już albo będzie w niewoli, albo martwy.
Nie, rzeczywistym problemem była woda. Już teraz się pocił, a przecież słońce 
ledwie przebijało się przez mgłę. Poranne dreszcze zniknęły bez śladu. Jak najszybciej 
musi znaleźć źródło zaopatrzenia w wodę i miejsce, skąd mógłby go zabrać helikopter. 
Wiedza Osła z dziedziny fizyki była nader powierzchowna, ale miał uzasadnioną 
pewność, że woda nie płynie ku górskim szczytom, zatem najłatwiej ją będzie odnaleźć 
schodząc w dół. Poza tym w tę stronę łatwiej mu będzie iść.
Powlókł się z powrotem do jamy, zajrzał w jej czerwoną czeluść i po raz pierwszy 
zauważył korzenie rosnącego tu niegdyś dużego drzewa. Jak na pień o takich 
rozmiarach, wydawały się bardzo krótkie. Samo drzewo już chyba zaczęło się 
rozkładać, chociaż w bruździe w ziemi, gdzie korzenie uwolniły się od 
przytrzymującego je błota, nie widać było większych śladów erozji. Dżungla starała się 
szybko odzyskać cenne składniki; liście już zostały wchłonięte przez ubogą laterytową 
glebę.
Spojrzał na porzuconą w jamie uprząż spadochronu i zastanowił się, czy będzie 
jej potrzebował. Prawdopodobnie nie, to tylko jeszcze jedna rzecz więcej do dźwigania. 
Osioł wyciągnął opróżniony pakiet żywnościowy i położył go na uprzęży. Postanowił 
ukryć wszelkie ślady swojego istnienia. Ale co ma, do cholery, zrobić z tym kretyńskim 
spadochronem? Zerknął w górę i poprzez opary mgły dostrzegł, że czasza jest 
zaczepiona mocno i wysoko nad jego głową. Z kieszeni umieszczonej na wewnętrznej 
stronie nogawki kombinezonu wyjął lotniczy nóż sprężynowy i odciął linki najwyżej, 
jak mógł dosięgnąć. Końce linek zwisały mu nad głową, niczym martwe białe robaki. 
Niepewny, czy dobrze zrobił, Osioł zastanawiał się teraz co dalej. Cholerny spadochron 
sterczał w górze niczym latarnia morska, poza tym nieźle byłoby mieć czaszę i owijać 
się w nią w nocy; zawsze byłoby cieplej. Złapał odcięte linki i pociągnął na próbę. 
Gdzieś za jego plecami ktoś krzyknął wysokim głosem i to natychmiast rozwiązało 
problem spadochronu.
Osioł zamarł w bezruchu i włosy zjeżyły mu się na karku. Jakiś inny głos 
odpowiedział pierwszemu. Odezwał się znacznie bliżej, ale mgła i gęste listowie 
powodowały, że człowiek, który krzyknął, był wciąż niewidoczny. Osioł powoli 
wycofywał się, odchodząc od jamy, aż nadział się na korzenie powalonego drzewa. 
Przykucnął tam, nasłuchując dźwięków tłumionych przez mgłę. Nagle z boku dobiegł 
go trzask łamanych gałęzi. Ktokolwiek to był, nie zadawał sobie najmniejszego trudu, 
by go nie usłyszano. Idiota, pomyślał Osioł. Ale z drugiej strony, dlaczego mieliby się 
kryć? Nikt na nich nie poluje. Spróbował uspokoić rozkołatane serce i pomyśleć 
logicznie. Może to nie jego szukają. Może to po prostu drwale albo ktoś w tym rodzaju. 
Niemożliwe. A nawet gdyby, lepiej żeby go schwytali żołnierze niż oni. Cywile zwykle 
zabijali zestrzelonych pilotów i zanosili odcięte głowy wojskowym. Jeśli to byli cywile, 
prawdopodobnie lepiej znali te góry niż żołnierze.
Odgłos łamanych gałęzi przesuwał się w górę wzgórza. Nie było innego wyjścia. 
Musi natychmiast stąd zniknąć i wspiąć się wyżej. Humus, który stanowił wyściółkę 
dżungli, wsysał buty, podszycie zaczepiało o ubranie. Sheehanowi wydawało się, że 
porusza się bardzo głośno; mimo pulsu łomoczącego w uszach, słyszał każdy swój ruch. 
Kolejny okrzyk z dołu sprawił, że rzucił się do niekontrolowanego galopu, tratując po 
drodze krzaki i niewielkie drzewka. Był bliski paniki. Po dziesięciu metrach biegu 
ledwie oddychał, a nogi, nieprzyzwyczajone do takiego wysiłku, przeszywał dotkliwy 
ból.
Poszedł po rozum do głowy, zmusił się, żeby stanąć i uspokoić oddech; w dole 
we mgle znów było słychać pokrzykiwania. Stał spokojnie i patrzył na ślad, jaki 
wydeptał w podszyciu. Wyglądał, jakby przedzierał się tam hipopotam. Zdziwiony 
zauważył, że wciąż trzyma w ręku odcięte linki. Już miał je odrzucić w las, ale rozmyślił 
się i wsunął je do kieszeni kombinezonu. Wolne ręce nasunęły mu myśl o rewolwerze. 
Wyjął go z kabury na ramieniu, skierował lufą w dół i czując się raczej głupio niż 
heroicznie, przykucnął za jakimś krzakiem.
Tropiciele, jeżeli rzeczywiście nimi byli, czynili niemal tyle samo hałasu, co on. 
OK, pomyślał, zobaczymy, czy nie potrafię sobie z tym poradzić. Poruszając się bardzo 
ostrożnie, odszedł daleko od pozostawionych śladów i starannie zacierał pozostawiane 
przez siebie odciski butów. Nikt nie strzelił ani nie krzyknął. Poczuł się troszkę bardziej 
pewny siebie. Znów zabrał się do roboty i oddalił się o kolejny metr od wydeptanej 
roślinności. Z dołu, przez tłumiącą je zasłonę mgły, nadal dobiegały trzaski. Osioł 
odnalazł własny rytm: jeden krok i minuta nasłuchiwania, co robi przeciwnik. Zanim 
ruszył dalej, nie chcąc pozostawić żadnych śladów, uważnie sprawdzał ziemię. Jeśli but 
ślizgał się na mokrej glebie, natychmiast pokrywał pozostawioną bruzdę liśćmi, których 
nazbierał w czasie jednego z postojów.
Jego celem stała się wyrastająca w pobliżu ogromna ściana dżungli, ale posuwał 
się ku niej rozpaczliwie wolno. Niecałe dziesięć metrów od jednego z drzew wyczuł 
zapach papierosa. Osioł ostrożnie opadł na kolana, a potem przylgnął brzuchem do 
ziemi. Wpatrywał się przed siebie z takim natężeniem, że z kącików oczu pociekły mu 
łzy. Po chwili dostrzegł dym stojący ciężko w nieruchomym powietrzu, dopóki nie 
rozwiał go kolejny obłoczek. Bardzo powoli przetoczył się pod osłonę nisko rosnących 
ogromnych liści, ale ani na chwilę nie oderwał wzroku od miejsca, gdzie stał wróg, które 
dawało się zidentyfikować dzięki kolejnym obłoczkom papierosowego dymu. Myśliwi 
najwyraźniej nie traktowali poszukiwań zbyt poważnie.
Osioł wykonał następny obrót i przywarł do cuchnącej wyściółki dżungli. 
Zanurzył w niej twarz, wdychając ostrą woń rozkładającej się materii. Powoli wsunął 
rękę pod dywan opadłych liści, szukając i odnajdując pod nim czarne błoto, które 
rozsmarował po płomieniście czerwonej twarzy. Chłodziło rozpalone czoło. Uważnie 
śledził dym unoszący się zza pnia drzewa, który, niemal niewidoczny na tle zalegającej 
mgły, unosił się w nieruchomym powietrzu.
Uwagę Osła przyciągnął jakiś delikatny ruch, który pojawił się prawie na 
poziomie jego oczu. Ostrożnie zwrócił ku niemu głowę. Z trudem przełknął ślinę i tak 
mocno zacisnął powieki, aż zabolało. To co ujrzał, gdy je otworzył, napełniło go 
panicznym przerażeniem. Mniej niż dwa metry od niego mały wąż poruszał się 
energicznie, wijąc się wdzięcznie wprost ku jego twarzy. W innych okolicznościach 
Osioł być może mógłby podziwiać jego liczące nie więcej niż pół metra, jaskrawo 
ubarwione ciało. Wiedział jednak, że oto pierwszy raz przyszło mu spotkać się oko w 
oko z dasznikiem modrym, zwierzęciem aktywnym zwykle w nocy, które słynęło z 
jadowitości. Był to legendarny wąż „Dwa Kroki”, zwany tak od liczby kroków, które 
przeciętny człowiek był w stanie zrobić po tym, jak ukąsił go ten mały diabeł.
Osioł ponownie zacisnął oczy i otworzył je, niczym jedna z tych idiotycznych 
lalek, którymi bawiła się jego siostra. Wystarczy, że ten mały skurwiel mnie dotknie, i 
już jestem martwy, pomyślał bliski paniki, natychmiast zapominając o facecie z 
papierosem.
Dasznik najwyraźniej obrał sobie za cel jego nos; był teraz mniej więcej metr od 
Osła. Sheehan dmuchnął potężnie na małego węża, który zatrzymał się w podmuchu 
powietrza, powęszył i znów ruszył naprzód. Cholera jasna! Dasznik był już tak blisko, 
że Osioł, aby go wyraźnie widzieć, musiał zrobić lekkiego zeza.
Wyciągnął przed siebie rewolwer i wąż natychmiast przystanął, bo zauważył, że 
wyrosło przed nim coś żywego i dużego. Za plecami palacza ktoś krzyknął ostro raz i 
drugi. Ten wymamrotał coś głośno w odpowiedzi. Kiedy odezwał się pierwszy głos, 
Osioł drgnął zaskoczony, ale natychmiast zamarł, zmuszony do jednoczesnego 
śledzenia poczynań żołnierza i dasznika, który na jego poruszenie zareagował postawą 
obronną. Wpatrywał się w twarz Osła krótkowzrocznymi oczkami, niecały metr od jego 
usmarowanego błotem nosa. Dobry Jezu! Z jakiej odległości potrafi toto uderzyć? 
Skierował na węża lufę rewolweru w nadziei, że ten jest na tyle bystry, aby zrozumieć, 
że Osioł ma nad nim zdecydowaną przewagę. Dasznik posunął się w przód i wysunął 
język, aby zbadać lufę służbowej broni Osła. Jakby uświadamiając sobie, do czego może 
mu się przydać muszka umieszczona na lufie, wąż w jakimś gadzim upojeniu, zaczął 
poruszać się do przodu i w tył, ocierając się o nią spodnią częścią głowy.
Roztrzęsionymi rękami Osioł spróbował odebrać wężowi nowo poznany obiekt 
uwielbienia, ale ten niewolniczo podążał za każdym jego ruchem i coraz bardziej zbliżał 
się do jego twarzy. Wijąc się, ocierał się o muszkę rewolweru niczym rozkochany 
kociak. Osioł zamknął oczy i z trudem przełknął ślinę. Może lepiej byłoby wsadzić sobie 
lufę w usta i pociągnąć za spust. Połknięcie kulki prawdopodobnie było niewiele gorsze 
od tego, co mogło go teraz spotkać. Do otwarcia oczu zmusiła go tyrada wygłoszona po 
wietnamsku. Kątem oka dostrzegł kolejny lekki ruch, który spowodował, że oderwał 
wzrok od dasznika. Wąż nadal miłośnie ocierał się o muszkę i spojrzał na kolejną kępę 
zieleni kilka metrów dalej. Kuląc się, przycupnęło tam jakieś niewielkie, podobne do 
myszy stworzonko, które prawdopodobnie spłoszyły ludzkie głosy. Wyczuwając 
posiłek, dasznik natychmiast oderwał się od lufy rewolweru i zaczął pełznąć w 
kierunku stworzonka. Myśliwy i zwierzyna zniknęli wśród nisko rosnących liści i po 
chwili dobiegły stamtąd ciche odgłosy szamotaniny.
Jeszcze jeden ostry okrzyk po wietnamsku i Osioł najpierw usłyszał, a potem 
nareszcie ujrzał palacza. Kiedy odszedł spod ogromnego drzewa, jego mały hełm 
tropikalny wychynął nad niskimi krzakami. Najwyraźniej dowódca go opieprzył. Twarz 
Wietnamczyka była doskonale widoczna; rozejrzał się po lesie, a potem bez pośpiechu 
wszedł w mgłę i zniknął. Miał Kałasznikowa i był z pewnością wojskowym. Osioł słyszał 
kolejnych północnowietnamskich żołnierzy, którzy wdrapywali się na wzgórze. 
Polowali na kogoś i Osioł nie miał najmniejszych wątpliwości, na kogo. Ktoś musiał 
zauważyć katastrofę samolotu albo spadochron w powietrzu.
Ostrożnie zbadał teren w poszukiwaniu węża, zgiął ramię i oparł na nim głowę. 
Przez dłuższy czas oddychał głęboko i w końcu udało mu się spowolnić uderzenia serca 
nieomal do normalnego rytmu. Na myśl o tym, jak to się mogło skończyć, zaczął się 
trząść. Był gotów rozwalić węża bez względu na konsekwencje. Gdyby wystrzelił, z 
pewnością nie wzięli by go do niewoli. Strzelali by tak długo, aż zyskaliby pewność, że 
ten, który im zagrażał, nie żyje.
Leżał na wyściółce dżungli, jakby i on czekał, aż obejmie go proces rozkładu. Od 
detrytusu* odróżniały go tylko drgające ramiona. Prawie nie słyszał odchodzących 
żołnierzy wroga.
Kapitan Nguyen Thi Minh
- Dopij to, Minh - powiedział pułkownik. - Reszta pułku pije w takim tempie, że 
zanim skończysz, może zabraknąć mi forsy.
Minh uśmiechnął się do nowego dowódcy i sięgnął po kolejną litrową butelkę 
piwa. Pułkownik Toon poklepał go po ramieniu i odszedł do grupy młodych pilotów, 
którzy właśnie wrócili ze szkolenia w Związku Radzieckim. Nawet gdyby nie wiedział 
kim są, Minh bez trudu odróżniłby nowo przybyłych lotników od weteranów. Siedzieli 
sztywno wyprostowani z przyklejonymi do twarzy uśmiechami i kiedy tak patrzył na 
nich zebranych przy kawiarnianym stoliku, wydawało się, że zupełnie nie pasują do 
tego miejsca. Prawie nie tknęli piwa, które pułkownik Toon zafundował dziś wieczór, 
by uczcić swoje dziewiąte zwycięstwo. Przy odrobinie szczęścia, połowa z nich dożyje 
do przyszłego miesiąca.
Minh rozluźnił krawat przy koszuli munduru i rozparł się ciężko na krześle. 
Zastanowił się chwilę i obliczył, że w ciągu ostatnich dwóch tygodni, odkąd 
Amerykanie wznowili naloty na okolice Hanoi, wykonał ponad czterdzieści lotów. 
Godziny, które w bojowym pogotowiu spędził w kabinie na rozpalonym betonie 
lotniska, były z wielu względów o wiele bardziej męczące niż powietrzne starcie. Jeżeli 
akurat jesteś człowiekiem obdarzonym bujną wyobraźnią, oczekiwanie zawsze wydaje 
ci się trudniejsze niż sama walka.
Spojrzał w kierunku stolika, przy którym siedzieli nowi piloci i ujrzał, że 
pułkownik Toon znowu roztacza swój czar i chyba każdy z obecnych był pod jego 
magicznym wpływem. A na dodatek ten człowiek latał jak bóg. Minh wiedział o tym z 
własnego doświadczenia, bo kilkakrotnie był jego skrzydłowym. Niestety, mieli zbyt 
wielu nowych pilotów i doświadczeni dowódcy eskadr nie mogli sobie pozwolić na taki 
luksus, aby krył ich na szóstej jakiś stary wyjadacz. Minh przyglądał się jednemu z 
największych asów wietnamskiego lotnictwa, który tryskał humorem, śmiał się i obiema 
dłońmi naśladował samoloty, ale mimo to udawało mu się sprawić, że słuchacze 
zapamiętywali, co miał im do przekazania. Pułk miał szczęście, że go pozyskał. Odkąd 
świeżo po przeszkoleniu przyszedł do jednostki, w dowództwie zaszły daleko idące 
zmiany. Zanim zjawił się Toon, żeby przejąć sektor obrony Hanoi, jankesi zdążyli 
zestrzelić trzech pilotów. Teraz jednak stosowali inne techniki latania, których nauczył 
ich Toon. W rezultacie straty znacznie zmalały, a liczba strąceń nieprzyjacielskich 
maszyn wzrosła.
Jego wizja walki powietrznej przysparzała niedoświadczonym nieco kłopotu, bo 
chociaż tak jak przedtem naprowadzanie samolotów odbywało się z ziemi, Toon 
wprowadził jednak pewne modyfikacje. Nie latano już pojedynczo, ale parami. Po 
namierzeniu przeciwnika radarem i przeprowadzeniu ataku piloci nie nurkowali już w 
chmury i nie uciekali chyłkiem, ale wykorzystując większą zwrotność swoich 
myśliwców, błyskawicznie uderzali ponownie, zanim ich ofiara zdołała uciec. W walce, 
kiedy rakiety pułkownika rozbiły jankeską formację, Minh ledwie zdołał nadążyć za 
skręcającym wnętrzności manewrem, jaki wykonał Toon, żeby ponownie rzucić się do 
walki. Młodsi piloci często gubili się w ostrych zwrotach lub błyskawicznie 
następujących po sobie unikach. Zagadnięty przez kogoś, kto uważał, że ich straty są 
niepotrzebnie wysokie, pułkownik uprzejmie uśmiechnął się i odparł krótko: - Nasza 
praca to pilotowanie myśliwców i niszczenie wrogich samolotów. Nie zrobimy tego 
siedząc na tyłkach i krążąc gdzieś w górze, z dala od atakujących bombowców. Dobrzy 
piloci przeżyją i czegoś się nauczą. Pozostali powinni znaleźć sobie jakieś inne zajęcie.
Kiedy Minh podniósł do ust szklankę z piwem, lekko drżała mu ręka. Postarał się 
nad nią zapanować i drżenie ustało. Minione dwa tygodnie były naprawdę ciężkie. 
Rozejrzał się po kawiarni i przyjrzał pijącym, roześmianym i śpiewającym kolegom. Nie 
znał przynajmniej połowy z nich. Wielu z obecnych tu weteranów co najmniej raz 
katapultowało się z zestrzelonej maszyny. Uśmiechnął się i pomachał do Thranha, który 
przepił do niego szklanką piwa. Thranh był przeciętnym pilotem, który wykazywał 
nieprzeciętne umiejętności przetrwania. Amerykanie strącili go już trzykrotnie. Dwa 
razy udało się to pilotom Marynarki na F-4, a raz myśliwcowi Sił Powietrznych, który 
także pilotował Phantoma. Żartował, że słyszał, jakoby szukała go także amerykańska 
piechota morska i wyrażał szczerą nadzieję, że jankeską Straż Przybrzeżna nie lata na 
Phantomach.
Minh wiedział, że dopisywało mu szczęście. Żeby mógł przeżyć w tym interesie, 
pilotowi - nawet bardzo dobremu i utalentowanemu, za jakiego się uważał - musi 
sprzyjać szczęście. Dowiodło tego ostatnie zwycięstwo. Odpalił rakiety powietrze-
powietrze i wypadł z chmur dokładnie w tej samej chwili, gdy pociski uderzyły w 
myśliwiec dowódcy eskadry F-105. Minh celował jak zwykle w ostatnią maszynę w 
szyku, która najprawdopodobniej została uszkodzona w walce, bo wlokła się daleko z 
tyłu. Dowódca eskadry, z pewnością bardziej doświadczony pilot, właśnie zawracał, 
bez wątpienia po to, aby pomóc będącemu w kłopotach skrzydłowemu, a wówczas 
rakieta Minha uderzyła w tylną część odsłoniętego brzucha myśliwca. Tamten dowódca 
eskadry miał pecha; dostał rakietą przeznaczoną dla innego samolotu.
A kiedy wyczerpie się jego zapas szczęścia? Minh wiedział, że jest absolutną 
niemożliwością, aby nadal startować trzy albo cztery razy dziennie i z każdej walki 
wychodzić bez szwanku. Pił piwo i rozważał rysujące się przed nim ponure 
perspektywy. Głowa zaczęła mu ciążyć z wyczerpania i od nadmiaru piwa. Naprawdę 
chciało mu się spać, ale nietaktem byłoby odrzucić zaproszenie pułkownika Toona na 
jego uroczystość. Podejrzewał, że Toon zorganizował to przyjęcie nie tyle dla siebie, co 
po to, aby podnieść morale pilotów. Nie sprawiał wrażenia kogoś, komu zależy na 
czyichkolwiek pochlebstwach.
Minh pił i rozmyślał. Ten cholerny czerwony ogon myśliwca zwracał na niego 
powszechną uwagę. Nade wszystko chciałby powrócić do anonimowości, jaką dawał 
zwykły srebrzysty MiG, ale wstydził się poprosić mechaników, aby zmyli farbę. 
Pułkownik Toon setnie się ubawił, kiedy zobaczył jego samolot i nie omieszkał 
grzecznie spytać, czy Minh przypadkiem nie wystawia się w ten sposób Amerykanom. 
Do cholery, pewnie że tak! Nie miał jednak pojęcia, jak się z tego wycofać, żeby się nie 
ośmieszyć. Za każdym razem, kiedy spoglądał na tę okropną ozdobę przechodził go 
dreszcz i widział oczyma wyobraźni odprawę amerykańskich dywizjonów, na której 
każą im rozwalić tego idiotę, który pilotuje MiGa z czerwonym ogonem.
- A cóż to, nieustraszeni myśliwcy, co się stało, że tak tu dzisiaj spokojnie? - 
odezwał się jakiś głos za jego plecami.
Odwrócił się i zobaczył porucznika Thieu, z którym był na szkoleniu w ZSRR 
oraz szczęściarza Tranha. Obaj nieśli szklanki i butelki piwa. Ruchem głowy wskazał im 
puste krzesła i patrzył spod opuszczonych powiek, jak wślizgują się na nie bez żadnych 
ceremonii. Wyglądali na podchmielonych. Tranh, jak to on, chichotał głośno i piskliwie. 
Przystojną twarz Thieu opromieniał sztuczny pijacki uśmiech.
- Nie wierzę - zaczął Tranh i zamilkł, bo chwycił go kolejny napad śmiechu. 
Kiedy trochę się uspokoił, spróbował jeszcze raz: - Słyszałeś, co ten głupek dzisiaj 
odwalił? - Nie potrafił powstrzymać się od śmiechu.
- Chyba nie - odparł Minh. - Nie przypominam sobie, żeby w ciągu całego dnia 
zdarzyło się coś zabawnego. - Pociągnął kolejny łyk piwa w nadziei, że pomoże mu to 
uśmierzyć pojawiający się właśnie ćmiący ból głowy.
- Dobra - parsknął Tranh - może pamiętasz, że wysłali nas na ostatni dzisiaj lot 
bojowy, a ja poleciałem jako skrzydłowy. Naprowadzali nas radarem, ale ani razu nie 
udało się nam zbliżyć na tyle, by im w jakikolwiek sposób zagrozić. Naprowadzali nas 
właśnie kolejny raz; wyskoczyliśmy z chmur, a dokładnie pod nami leciała eskadra F-
105. Szli tak nisko, że radar nie mógł ich wykryć. Chyba musieli podrywać maszyny, 
żeby nie zaczepić o jakiś dach. No więc poszliśmy w dół, zupełnie nie zwracając uwagi 
na polecenia kontrolerów, bo nareszcie byliśmy pewni, że zaliczymy przynajmniej jedno 
strącenie. I wiesz co? Na chwilkę przed tym, zanim znaleźli się w zasięgu rakiet, nagle 
znów weszli w chmury i całkiem straciliśmy ich z oczu. Tranh przerwał na chwilę.
- Ale to nie koniec. W pewnej chwili zgubiłem mego znakomitego prowadzącego, 
bo rzucił się za nimi w pogoń i to tak, że omal nie poodpadały nam skrzydła. Kontroler 
starał się nas na siebie naprowadzić; Thieu wleciał w obszar dobrej pogody na 
południowy zachód od miasta, a ja nadal krążyłem po omacku, próbując wrócić ponad 
chmury. Niestety, zanim Thieu zdążył się zorientować, okazało się, że prawie dołączył 
do szyku czterech Phantomów. Tamci spojrzeli po sobie i spróbowali zaatakować, ale 
stary Thieu, który doskonale wiedział, że jeśli spróbuje uciekać, już jest martwy, 
zanurkował dokładnie w sam środek ich formacji. I takim sposobem utworzył się 
gigantyczny łańcuszek. W tym ogromnym kole najpierw leciały dwa Phantomy, potem 
Thieu, a za nim następna dwójka Amerykanów. Żaden z nich nie mógł do niego 
strzelać, ale on z kolei nie mógł się stamtąd wyrwać. I wiesz, co zrobił? Wywołał 
kontrolę sektora Hanoi i powiedział im, że właśnie poddały mu się cztery amerykańskie 
Phantomy, więc prosi o wsparcie, żeby ich wszystkich wziąć do niewoli. Kontrolerzy 
dostali takiego ataku śmiechu, że ledwie ich można było zrozumieć.
- I co się stało potem? - zapytał Minh, mimowolnie uśmiechając się do siedzącego 
przed nim na krześle Thieu, który kiwał się na nim lekko, jakby kołysany wiatrem. Na 
twarzy miał ciągle ten sam przyklejony uśmiech.
- Stało się dla mnie jasne - odparł Thieu - że jankesi nie chcą mi się poddać, więc 
ostro skręciłem w lewo i wyrwałem się z koła...
- To pewna śmierć - przerwał mu Minh.
- ...i na to właśnie liczyłem, że nie uwierzą własnym oczom. Kiedy wyleciałem z 
koła, bardzo powoli policzyłem do pięciu, a pragnę podkreślić, że było to najdłuższe 
pięć sekund w moim życiu, ale udało się, bo zgubiłem ich w chmurach.
Minh pokręcił powoli głową ze zdumieniem. Thieu był szczęściarzem. 
Amerykańskim pilotom rzadko zdarzało się popełniać takie błędy.
Tranh przestał się śmiać. Kiedy Thieu kończył opowiadać swoją historię, uważnie 
przyglądał się Minhowi.
- Co z tobą, stary przyjacielu? Wyglądasz na kogoś, komu przydałoby się parę 
dni z dala od wojny. Nie uda ci się załatwić kilku dni urlopu? Może wybrałbyś się 
gdzieś z tą swoją ślicznotką, wyciszył się i przez jakiś czas poświęcił się aspołecznej 
rozpuście?
- Może zaproponowałbyś, gdzie mam ją uprawiać? - wciąż uśmiechając się, 
spytał Minh. - Jeśli spędza się noc na, jak to nazywasz, rozpuście, najbardziej 
przeszkadza człowiekowi wycie syren, które odzywają się w najmniej odpowiednim 
momencie i musisz zleźć do jednego z tych mikroskopijnych schronów. Jeżeli to się 
zdarza zbyt często, uprawianie miłości traci na pikanterii.
- A jednak wygląda na to, że przydałoby ci się parę dni bez latania.
- Wszystkich nas to dotyczy - odparł Minh. - Wątpię, czy pułkownik Toon wziął 
w zeszłym roku choć jeden dzień wolnego.
- Wiem - odezwał się trzeźwym głosem Tranh - i niestety, kule imają się go tak 
samo jak i nas. Jest dobry; nie, bardzo dobry. Najlepszy, rzecz jasna, jeśli nie brać pod 
uwagę tu obecnych. Ale wystarczy najmniejszy błąd i tak samo jak my, dołączy do 
grona swych przodków. - Tranh i Thieu podnieśli się od stolika. - Wiesz, Minh, latasz 
częściej niż którykolwiek z nas. Wierz mi, nikt nie miałby ci za złe, gdybyś zrobił sobie 
niewielką przerwę. - Poklepał Minha po ramieniu. - Pomyśl o tym, a ja pójdę sprawdzić, 
czy nie zostało jeszcze jakieś darmowe piwo.
Minh siedział w kabinie i stukał palcami po prowadnicy osłony. Pogotowie 
bojowe było najnudniejszym sprawdzianem człowieka, jaki kiedykolwiek wymyślono. 
Pomyślał o nisko zalegających chmurach. Amerykanie dziś nie przylecą, chyba że do 
reszty stracili rozsądek. Antena radiostacji lotniskowej do połowy zniknęła we mgle. W 
miniony weekend miał przepustkę, więc jeśli już ktoś musiał tu siedzieć, kolej wypadała 
na niego.
Uzyskanie przepustki okazało się żenująco łatwe. Ledwie zdążył wymamrotać do 
pułkownika Toona kilka słów, że chciałby parę dni wolnego, może kiedy nadejdzie 
zapowiadane pogorszenie pogody, ten uśmiechnięty człowiek zgodził się z 
entuzjazmem i od ręki podpisał stosowne papiery. Nie poprzestał na tym i wprawił 
Minha w jeszcze większe zakłopotanie, bo uparł się, żeby z lotniskowych magazynów 
zabrał plecak ryżu i inne produkty żywnościowe. Kiedy Minh wrócił po plecak, znalazł 
wielką butelkę japońskiego ryżowego wina oraz karteczkę od pułkownika, który 
napisał, że obowiązkiem Minha jako socjalistycznego oficera jest jak najlepiej bawić się 
na urlopie.
Razem z Mai Lin pojechali na rowerach do Ap Duc Co, malutkiej wioski 
położonej około dwudziestu kilometrów na południowy wschód od przedmieść Hanoi. 
Mieszkał tam jego wuj z rodziną. Oboje czuli się skrępowani, kiedy Minh obiecał 
rodzicom Mai, że będą tam pod czujnym okiem wuja i ciotki. Ojciec Mai Lin zrobił 
kwaśną minę, ale po ustach jej matki błąkał się lekki uśmiech. Minh podejrzewał, że 
doskonale wiedziała, że ich związek przestał już być platoniczny.
Od miesięcy nie wyjeżdżał z miasta i był zaskoczony zmianami, jakie tu zaszły. 
Wzdłuż drogi, co parę metrów, wybudowano niewielkie betonowe schrony. 
Wystarczająco duże, aby pomieścić jedną osobę, wyrastały nieregularnymi kręgami nad 
poziom gruntu, niczym niewielkie cysterny. Wiele z nich przykrywały bambusowe 
maty, które osłaniały je i chroniły przed kaprysami pogody. Każda najmniejsza nawet 
wioska miała schron dla wszystkich mieszkańców. Chaty były z nim połączone 
okopami, niektóre miały ponad dwa metry głębokości. Po drodze widzieli bardzo 
niewielu chłopów. Jeden z nich wytłumaczył Minhowi, że z obawy przed 
amerykańskimi samolotami wychodzą na pola tylko o świcie lub zmierzchu, a i to na 
bardzo krótko. W czasie pracy, o ile nie ustawiali broni w kozły, prawie każdy z nich 
miał przewieszony na plecach karabin albo pistolet maszynowy, tak aby łatwo i szybko 
można było po niego sięgnąć. Wielu wieśniaków, rozpoznając mundur i odznakę pilota, 
posyłało mu uśmiech. Napełniało go to dumą, ale i smutkiem, bo wiedział, ile 
poświęceń i wyrzeczeń kosztuje ich walka z Amerykanami.
Na każdym drzewie wisiały plakaty, które głosiły nieuchronne zwycięstwo 
socjalizmu, a przed każdą wioską widniał rozciągnięty nad drogą transparent z 
patriotycznymi hasłami. Wszędzie, gdzie przejeżdżali, ludzie kopali rowy i schrony, 
jakby oczekiwali, że lada chwila nastąpi amerykańska inwazja.
Minh i Mai Lin zatrzymali się w malutkiej wiosce, i poprosili o wodę dla 
zaspokojenia pragnienia. Pewien staruszek nalegał, aby poszli z nim obejrzeć wrak 
samolotu amerykańskiego pirata powietrznego, którego miesiąc wcześniej zestrzelili 
obrońcy wioski. Zanim zdążyli dojść do leżących opodal szczątków maszyny, 
przyłączyli się do nich prawie wszyscy mieszkańcy wioski.
Wrak F-105 spoczywał w samym środku pola ryżowego. Przednia część kadłuba 
została całkowicie zmiażdżona. Starszyzna wioski z dumą opisywała przebieg walki, w 
czasie której udało się im zestrzelić wrogi samolot skoncentrowanym ogniem 
karabinów. Minh kiwał z podziwem głową i chwalił ich celne oko, ale od razu zauważył 
dużą dziurę po pocisku przeciwlotniczym albo rakiecie powietrze-powietrze, która 
znajdowała się w tylnej części dyszy. Nie miał wątpliwości, co naprawdę spowodowało 
upadek samolotu. Niewykluczone, że ci sami wieśniacy dziurawili kulami jego MiGa. 
Mimo to, nie przestał się do nich uśmiechać, a przed odjazdem wypili jeszcze po 
szklance piwa.
Późnym popołudniem dotarli do wsi, w której mieszkał wuj Minha. Była większa 
niż te, przez które przejeżdżali wcześniej. Na obu krańcach wioski stały wieże 
obserwacyjne, skąd wypatrywano wrogich samolotów i prawdopodobnie także 
zestrzelonych, ale nie wziętych jeszcze do niewoli pilotów. Minh obserwował ludzi, 
którzy krzątali się na polach i w pośpiechu kończyli codzienną harówkę, żeby zdążyć 
przed zachodem słońca; inni przygotowywali się, aby dołączyć do zespołów 
naprawiających drogi. Patrząc na nich, pomyślał, że amerykańskiemu pilotowi 
rzeczywiście trudno byłoby niepostrzeżenie przemknąć przez tę okolicę.
Powitanie i przedstawienie Mai Lin wujostwu przebiegło w napiętej i sztywnej 
atmosferze, bo ani wuj, ani ciotka nie pochwalali ich samotnej wycieczki. Jednak ów 
nieprzychylny nastrój rychło zniknął, kiedy otworzył plecak, w którym miał żywność 
przywiezioną z bazy. Wuj ze szczególnym entuzjazmem powitał butlę ryżowego wina.
Tamtej nocy Minh i Mai Lai kochali się na matach rozłożonych w chacie, a wuj i 
ciotka, którzy uraczyli się winem, chrapali głośno w swoim podziemnym schronie. 
Kochankowie zamienili ze sobą zaledwie parę słów. Nie było potrzeby rozmawiać. 
Minh wiedział, że nie może pozwolić, aby ten związek rozwinął się w coś naprawdę 
poważnego; nie przy jego rodzaju pracy. Przecież w każdej chwili mógł zginąć. Zanim 
ciotka i wuj obudzili się rano, Mai Lin udało się bezpiecznie przemycić do schronu i 
ułożyć w kąciku.
Powrót rowerami do Hanoi był męczący, a jazdę dodatkowo utrudniał fatalny 
stan dróg. Konwoje ciężarówek zamieniły je w ciągu nocy w jedno pasmo błota. Dla 
nich wyjechanie na drogę w ciągu dnia, nawet we mgle albo deszczu, było po prostu 
czystym samobójstwem. Niektóre amerykańskie samoloty szturmowe wyposażono w 
radary przeszukujące teren oraz czujniki wykrywające ciepło pracujących silników. Nikt 
nie miał pewności, gdzie w danej chwili operują, ale liczba ataków przeprowadzonych 
na konwoje w warunkach ograniczonej widzialności była wystarczająco duża, by każda 
wyprawa w świetle dnia była poważnym zagrożeniem.
Minh rozstał się z Mai Lin przed domem, gdzie mieszkała ze swoją kuzynką, 
także studentką uniwersytetu. Studiowała języki obce, a traf chciał, że specjalizowała się 
właśnie w angielskim. Minh widział w tym jakąś sprzeczność i nie zmienił zdania, 
mimo że wytłumaczyła mu co nią kierowało.
- Po wojnie w kraju będzie ogromne zapotrzebowanie na ludzi mówiących po 
angielsku - powiedziała. - Nawet kiedy już wyrzucimy Amerykanów, nie możemy ich 
ignorować: są na to zbyt potężnym i zbyt bogatym krajem. Jeśli mamy zająć należne 
nam miejsce wśród innych narodów, prędzej czy później będziemy musieli nawiązać z 
nimi stosunki.
- A niby dlaczego to Amerykanie nie mieliby uczyć się wietnamskiego? - spytał 
ironicznie. - Przecież Wietnamczycy wygrają tę wojnę i wykopią ich stąd na zbity łeb.
- Z tych samych powodów, dla których francuski, mimo że wykopaliśmy 
Francuzów, jest naszym drugim językiem - odpowiedziała z uśmiechem, wiedząc, że się 
z nią drażni.
- Wydaje mi się jednak, że już teraz mamy dość osób mówiących po angielsku. Z 
tego co słyszałem, w Sajgonie i na południu kraju, uczą się go prawie wszyscy.
- Właściwie, to wy piloci jesteście najgorsi - odpłaciła mu pięknym za nadobne. - 
Połowa zwrotów, których używacie pochodzi z angielskiego. Na przykład afterburner* 
albo roger*. Wszyscy co do jednego staracie się we wszystkim naśladować Amerykanów 
i świetnie o tym wiecie.
- Może i tak - uśmiechnął się Minh - a może po prostu wszyscy piloci, niezależnie 
od narodowości, myślą podobnie. Uważasz, że mogłabyś uczyć mnie angielskiego? - 
spytał już całkiem serio.
- Nie wydajesz się na to zbyt tępy, ale po co ci to?
- Sam nie wiem. Chyba żeby zająć się czymś, kiedy mam pogotowie bojowe. 
Takie bezczynne siedzenie w kabinie bywa potwornie nudne.
- Jeżeli mówisz poważnie, z przyjemnością ci pomogę. Mnie też nie zaszkodzi 
trochę ćwiczeń. Kiedy chcesz zacząć?
- Dziś wieczór, o ile sądzisz, że uda ci się trzymać ręce z daleka ode mnie.
- Obawiam się, że nie za bardzo możesz na to liczyć - oświadczyła z czułym 
uśmiechem Mai Lin.
Kiedy Minh zgłosił swój powrót do służby, pułkownik Toon siedział w budynku 
dowództwa. Był wymizerowany i wyglądał na jeszcze bardziej zmęczonego niż zwykle.
- A, to ty Minh, miło znów cię zobaczyć. Miałeś udany urlop?
- Tak jest, towarzyszu pułkowniku. Naprawdę doceniam to, co dla mnie 
zrobiliście. Jak wygląda sytuacja?
- Niezbyt dobrze, niestety. Amerykanie atakują dosłownie całą dobę. W dzień 
wysyłają F-105 i F-4, a w nocy A-6 Marynarki. Musimy się ostro gimnastykować, żeby 
zgromadzić wystarczającą liczbę pilotów i maszyn oraz wysłać je im naprzeciw.
- Przepraszam, towarzyszu pułkowniku - powiedział Minh, czując się, jakby 
przyłapano go na niedopełnieniu obowiązków. - Nie powinienem prosić o ten urlop.
- Bzdura, kapitanie, wierutna bzdura! Gdybyście sami się do mnie z tym nie 
zwrócili, i tak bym was na niego wysłał. Proszę pamiętać: wojna będzie długa, a 
przemęczony pilot staje się nieostrożny. - Pułkownik położył mu dłoń na ramieniu i 
mówił dalej: - Niestety, mam dla was przykrą wiadomość. Wczoraj zginął wasz 
przyjaciel, porucznik Tranh. Przykro mi, że musiałem to wam powiedzieć.
Minh czuł się, jakby ktoś dał mu pałką w głowę. Tranh! Szczęściarz Tranh! Trzy 
udane katapultowania.
- Czy wiemy, jak to się stało? - zapytał pułkownika.
- Nawet bardzo dobrze. Wystartował wcześnie rano jako skrzydłowy Thieu i 
przeprowadzili standardowy atak z naprowadzaniem z ziemi na eskadrę F-105. Nic z 
tego nie wyszło i właśnie ustawiali się do kolejnego uderzenia, kiedy nagle 
zaatakowano ich na południe od miasta. Thieu opowiadał, że rakieta uderzyła 
dokładnie w dyszę. Samolot natychmiast eksplodował, Tranh nie zdążył się 
katapultować.
- Czy Thieu zauważył, jaki samolot zestrzelił Tranha?
- Oczywiście F-4. Myślę, że cały czas było mu to pisane.
Mgła przeszła w deszcz i Minh dał znak mechanikom, że zamierza zamknąć 
osłonę kabiny. Popatrzyli na niego, kiwnęli głowami i skryli się pod prowizorycznym 
daszkiem, który rozłożyli sobie w narożniku okalającego stanowisko obwałowania z 
worków z piaskiem. W ciągu paru chwil osłona zaparowała tak, że Minh miał wrażenie, 
jakby od reszty świata oddzielała go bawełniana zasłona. O łączności ze światem 
zewnętrznym przypominało tylko trzeszczące radio.
Biedny Tranh. Koniec z piwnymi imprezami, stary przyjacielu. Nie będą już za 
tobą latały dziewczyny. Spróbował przypomnieć sobie kolegów ze szkolenia w 
Związku Radzieckim. Zdziwiony odkrył, że nie pamięta już nazwisk wielu z nich. Teraz 
co najmniej połowa zdążyła zginąć: zostali zestrzeleni albo zginęli w katastrofach, 
spowodowanych błędem pilota lub awarią sprzętu. Konflikt przekształcił się w 
długotrwałą wojnę na wyczerpanie, a Amerykanie zdawali się mieć niewyczerpane 
zapasy samolotów.
Minh zauważył, że dłoń, którą trzyma na drążku, lekko drży, i uśmiechnął się 
smutno. Patrzcie go, to ma być wielki, dzielny myśliwiec! Aby powstrzymać drżenie, 
zacisnął mocno rękę wokół drążka, zadowolony, że zaparowana osłona kabiny chroni 
go przed spojrzeniami mechaników. Lepiej, żeby nie widzieli, że jeden z ich asów 
zachowuje się jak przerażony żółtodziób. Bezpieczny za szkłem organicznym 
ukradkiem otarł z czoła błyszczące krople potu.
- Smok Jeden Jeden i Smok Jeden Cztery. Gotowość - rozkazujący głos, który 
odezwał się w radiu, sprawił, że zamarło mu serce.
Pośpiesznie założył hełm i czekał. Amerykanie z pewnością nie przylecą w taką 
pogodę. Odsunął osłonę, żeby powietrze oczyściło szybę i spojrzał w niebo. Chmury 
wydawały się zalegać jeszcze niżej niż przedtem. Obsługa naziemna dostrzegła, że 
otworzył osłonę i zajęła swoje posterunki.
- Smok Jeden Jeden i Smok Jeden Cztery, tu kontrola. Startujecie! Startujecie! 
Macie pozwolenie na kołowanie na pas i zezwolenie na start. W powietrzu nawiążcie 
kontakt z kontrolą sektora Hanoi.
Słuchając głosu kontrolera, Minh wcisnął przycisk zapłonu i patrzył, jak 
wzrastają obroty silnika. Szybko sprawdził przyrządy i dał znak, żeby usunąć klocki. 
Przez hałas silnika przebił się, zapowiadający rychły nalot, zawodzący dźwięk syren na 
terenie bazy. Powoli przesunął dźwignię ciągu w przód, zwolnił hamulce, uśmiechnął 
się do mechaników i pokazał im uniesiony kciuk.
Spostrzegł, że dłoń przestała mu drżeć.
Kapitan James Evelyn Broussard
Dowódca eskadry Ford, chudy kościsty major, stał z poczerwieniałą twarzą 
naprzeciw oficera operacyjnego, który zajmował miejsce na podium. Jim widział, że 
major ledwie nad sobą panował - wargi miał zaciśnięte, aż mu zbielały usta. Cała jego 
postawa wyrażała nieustępliwość i gniew.
- Chcę się upewnić, że dobrze zrozumiałem - odezwał się, patrząc bez zmrużenia 
oka na oficera. - Skrzydło ma rzucić wszystkie siły na Aleję Rzeźników, ale każda 
maszyna zabiera tylko dwie 500-funtowe bomby?
- Dokładnie tak - odparł oficer. Krążył wzrokiem po sali odpraw i wyraźnie 
unikał patrzenia na zgromadzonych pilotów. - Wyjątkiem są eskadry Łasic. Oni 
zabierają ten sam ładunek, co zawsze.
- Czy ktoś zechciałby nas oświecić - ton głosu majora był przesycony ironią - 
dlaczego, do jasnej cholery, wysyłamy ponad dwadzieścia maszyn nad ten śmiertelnie 
niebezpieczny obszar, a każda ma dźwigać tylko po dwie bomby? Wydaje mi się, że 
nawet w dowództwie powinien zwyciężyć zwykły zdrowy rozsądek. To zupełnie bez 
sensu narażać na ryzyko taką liczbę maszyn. Przecież ten sam tonaż bomb mogłaby 
zabrać jedna czwarta tych samolotów, a ryzyko zmniejszyłoby się wtedy o trzy czwarte.
Oficer operacyjny, nowo przybyły pułkownik Sił Powietrznych tylko potrząsnął 
głową. - Sugeruję, żeby na kilka minut powstrzymał się pan z pytaniami. Dowódca 
skrzydła jest w drodze tutaj. Myślę, że chce wam wszystkim zakomunikować coś, co 
być może wyjaśni te wątpliwości. Tak więc powstrzymajcie się jeszcze chwilę. Piloci 
grupy uderzeniowej zajęli miejsca w oczekiwaniu. Mike Patowski zwrócił się w stronę 
Jima i spytał: - Co to jest ta Aleja Rzeźników? Nazwa nie brzmi zachęcająco.
Jim nachylił się i spojrzał na rozłożoną na stole mapę.
- Tutaj - powiedział i wskazał ołówkiem odpowiednie miejsce - jest zastrzeżony 
obszar wokół Hanoi, którego nie wolno nam bombardować. A tutaj - przesunął ołówek 
nieco dalej - zamknięta pięćdziesięciokilometrowa strefa wzdłuż granicy chińskiej. Jak 
widzisz, między nimi przebiega czterdziestokilometrowy odcinek torów. Magistrala 
kolejowa prowadzi z Hanoi do Chin. Nie trzeba być przesadnie bystrym, żeby 
zrozumieć, że możemy zaatakować tylko ten fragment trasy, czyli jest to również 
najlepsze miejsce dla rozlokowania dział i rakiet przeciwlotniczych. Byłem tam tylko 
jeden raz, ale zdaje się, że jest ich tam tyle, że prawie się ze sobą stykają. Jeżeli zatem 
wziąć pod uwagę, że jedynym pewnym sposobem zbombardowania torów jest przelot 
prawie dokładnie wzdłuż nich aż do miejsca ataku… cóż, te kilka minut może okazać 
się naprawdę ekscytujące.
Mike otworzył szeroko oczy i spojrzał na niego zdumiony. To będzie jego 
pierwszy lot w głąb silnie bronionego Szóstego Obszaru. Był niczym dzieciak, który 
pierwszy raz wyjeżdża pod namiot. Podniecony i stremowany, ale nie wylękniony. Jim 
zerknął na Andy’ego Pritcharda, który zauważył to, posłał mu przelotny uśmiech, po 
czym wrócił do studiowania mapy. Jim pomyślał z ulgą, że przynajmniej na tym froncie 
sprawy miały się zdecydowanie lepiej. Odkąd stracili Osła i dowództwo eskadry objął 
Stark, stosunki między nimi wyraźnie się polepszyły.
Stark siedział przy końcu stołu ze zwykłą kamienną miną. Pogarda Jima dla tego 
człowieka rosła z dnia na dzień, ale starał się, aby nie zauważył tego Mike Patowski, 
nowy skrzydłowy Starka. Pomijając to, że Stark był zwykłym śmieciem, na dodatek 
zupełnie nie znał się na tym, co robił. Nadal nie szło mu pobieranie paliwa z tankowca, 
a bombardowanie w jego wykonaniu wyglądało wręcz skandalicznie. Zawsze jednak 
potrafił znaleźć jakąś wiarygodną wymówkę, dlaczego eskadra Cadillac przyleciała z 
opóźnieniem, nie zbombardowała celu lub przekroczyła czas tankowania. Jim doszedł 
do wniosku, że facet musi mieć gotową listę najrozmaitszych pretekstów i za każdym 
razem wybiera z niej najodpowiedniejszy.
Niestety, pod jego dowództwem reputacja eskadry zaczęła podupadać. W klubie 
opowiadano sobie dowcipy o tym, że Cadillac nie potrafi dotrzeć nad cel, a nawet na 
czas wystartować. Na Andym Pritchardzie te złośliwości zdawały się nie wywierać 
żadnego wrażenia, ale on zaliczył już jedną turę lotów i miał za sobą ponad trzy czwarte 
drugiej. Wobec takich docinków mógł sobie pozwolić na obojętność. Stark, jeżeli nawet 
brał je do serca, nie dawał tego po sobie poznać.
- Panowie, dowódca - ogłosił oficer. Piloci powstali z miejsc. Niski wojowniczy 
pułkownik szybko i zdecydowanie wkroczył na podwyższenie. Przypominał Jimowi 
Jamesa Cagneya w rolach twardzieli. Pułkownik zamienił po cichu kilka słów z oficerem 
operacyjnym i potoczył wzrokiem po twarzach pilotów. Wytrzymał ich tak przez kilka 
chwil na stojąco, wreszcie pozwolił im usiąść.
- Podobno niektórym z was nie podoba się wagomiar zabieranych bomb. Co to 
znowu za bzdury? - spytał bez chwili przerwy.
Niezrażony jego zachowaniem dowódca eskadry Ford poderwał się z krzesła. 
Trochę przypominał Jimowi Osła.
- Proszę nam tylko wyjaśnić, pułkowniku, dlaczego mamy ryzykować 
dwadzieścia cztery maszyny, jeżeli ten sam ładunek możemy przenieść o wiele mniejszą 
liczbą samolotów.
Dowódca skrzydła przez dłuższą chwilę wpatrywał się w majora, potem głośno 
wypuścił powietrze i jakby trochę oklapł:
- Mógłbym po prostu powiedzieć, że macie słuchać rozkazów i robić co do was 
należy, ale chyba należy się wam ode mnie coś więcej. - Gestem dłoni nakazał majorowi, 
aby usiadł. - Prawda jest taka, że prawie nie mamy już bomb. Przedtem także ich 
brakowało, ale mieliśmy przerwy w bombardowaniach i dotąd zawsze udawało się 
uzupełnić zapasy. Teraz jednak nie mamy już skąd ich brać. W Stanach też ich brakuje. 
Poinformował mnie o tym nieoficjalnie przyjaciel z Pentagonu; wygląda na to, że krążą 
po całym świecie i odkupują bomby podarowane kiedyś naszym sojusznikom. Nawet te 
całkiem już przestarzałe. Naloty prowadzone przez B-52 i myśliwce zrzucające bomby 
tutaj, i dalej na południu, całkowicie wyczerpały nasze zapasy. Pamiętajcie, że każdy z 
tych wielkich skurczybyków za każdym razem zrzuca ponad sto 500-funtowych bomb. 
Mój informator mówi, że ogołocili wszystkie składy broni konwencjonalnej Sił 
Powietrznych i Marynarki w Stanach oraz w Europie. Będziemy musieli zaczekać, aż 
fabryki amunicji w kraju znów maksymalnie podkręcą produkcję.
Kolejny dowódca eskadry podniósł się z miejsca: - To tłumaczy brak bomb, ale po 
co wysyłać wszystkie samoloty, jeżeli to samo zadanie może wykonać kilka maszyn? 
Nie widzimy w tym żadnego sensu. Cholera, przecież nie próbuję wykręcać się od 
latania. Jeżeli tak chce pan to przeprowadzić, to wezmę ze sobą dowódców eskadr, 
polecimy tam sami i zbombardujemy tory, a te żółtodzioby niech lepiej zostaną w 
domu.
- Widzisz, tutaj nie o to chodzi, Ralph - odparł dowódca. - Wiem, że moglibyśmy 
wykonać ten nalot znacznie mniejszą liczbą samolotów. Ale dowództwo Siódmej Armii 
Powietrznej w Sajgonie domaga się czegoś innego. To samo dotyczy PACAF. Chcą, 
żebyśmy zwiększyli liczbę lotów i ani w ilości startów, ani w wylatanych godzinach nie 
dali się wyprzedzić Marynarce.
- Chce pan powiedzieć, że igrają z naszym życiem dla jakiejś pieprzonej 
statystyki?
- Cóż, nie ujął bym tego w ten sposób, ale rzeczywiście tak jest.
W sali odpraw zapadła martwa cisza.
Eskadra Cadillac znów miała opóźnienie. Jim sprawdził ich położenie, kiedy 
przelatywali na południe od Dien Bien Phu, kierując się na wschód w stronę 
wyznaczonego celu na granicy Szóstego Obszaru. Żeby tam dotrzeć, będą musieli 
przedrzeć się przez obronę wokół Yen Bai, gdzie szczególnie zajadli artylerzyści byli 
chyba wściekli na cały świat. Z lewej strony lecących samolotów, daleko w dole, 
wybuchło kilka bardzo niecelnych pocisków. Mieli szczęście, że w tej części kraju nie 
rozlokowano jeszcze baterii rakiet ziemia-powietrze. Przed nimi wiła się Czarna Rzeka, 
ale chmury były tak gęste, że pojawiała się tylko na krótką chwilę. Po miesiącu 
ulewnych monsunowych deszczy dżungla przybrała zielonkawoczarną barwę.
- Eskadra Cadillac, uzbroić bomby - odezwał się Stark, nowy dowódca eskadry. 
Mike Patowski bez trudu utrzymywał pozycję na skrzydle prowadzącego. F-105 
wyglądał dziwnie z dwiema tylko 500-funtowymi bombami, podwieszonymi po jednej 
pod każdym skrzydłem. Był jednak lżejszy i dzięki temu znacznie łatwiej się nim 
sterowało. Jima zdumiało, jak bardzo skróciła się droga startu. Thud dosłownie 
wyskoczył w powietrze.
- Cadillac Trzy, tu prowadzący. Wysiadł mi doppler. Przejmij prowadzenie, moja 
para poleci za tobą - odezwał się Stark do Pritcharda.
- Zrozumiałem. Wykonuję - odparł po kilku chwilach wahania Andy.
Jim uśmiechnął się ironicznie pod maską. Jasne, wszystko zgodnie z rozkładem. 
Odkąd Stark zaczął latać jako prowadzący, w trakcie mniej więcej co drugiej misji 
przydarzały mu się jakieś usterki, które nie pozwalały mu lecieć dalej na pozycji 
dowódcy. Osioł po prostu poprosiłby prowadzącego drugiej pary o podanie namiarów i 
dalej prowadziłby eskadrę. Stark z powodu jakiegoś uszkodzenia dwukrotnie już 
zabierał swojego skrzydłowego i zawracał do bazy, a Jim i Andy sami musieli lecieć nad 
cel. Usterki samolotu pod względem formalnym usprawiedliwiały takie zachowanie, ale 
każdy inny pilot w skrzydle po prostu by je zignorował i co najwyżej zamienił się ze 
skrzydłowym miejscami. Dla wszystkich stało się jasne, że major Stark bardzo polubił 
pozycję prowadzącego, ale w trudnych warunkach niezbyt wierzy w swoje 
umiejętności. Jeszcze trochę, pomyślał Jim, i Stark zacznie przerywać wykonywanie 
zadania, zanim w ogóle wystartuje.
Kiedy Jim podążył za Pritchardem na pozycję pierwszej pary, system wczesnego 
ostrzegania głośniej zaterkotał w słuchawkach.
- Eskadra Cadillac, przechodzimy na dwójkę - powiedział Andy, nakazując im 
przełączyć radiostacje na częstotliwość bojową.
Formacja wykonała rozkaz i Jim usłyszał odgłosy bitwy, która właśnie 
rozpoczynała się około 300 kilometrów przed nimi. Pokonując 16 kilometrów na minutę, 
wyjdą na pozycję ataku za mniej więcej piętnaście minut. Dodajmy do tego kolejne pięć, 
albo sześć na atak i ucieczkę oraz jeszcze sześć na wyjście na wyższy pułap. Czyli cała 
akcja zajmie im razem około dwudziestu pięciu minut. Potem, o ile nie wydarzy się nic 
nieprzewidzianego, aż do jutra nie mają się o co martwić. Co za cholerne życie!
Jim popchnął dźwignię ciągu, żeby nadążyć za prowadzącym. Andy zaczynał już 
zniżać lot, kierując się w stronę chmur. Prowadził bez zarzutu. Wszystko wychodziło 
mu gładko i precyzyjnie; latał bardzo podobnie jak Osioł. Boże! To było straszne. 
Następnego dnia po tamtej popijawie dopiero około południa zdołał jako tako usiąść na 
łóżku. Kate była wściekła i nie odzywała się do niego przez dwa dni. Biedny stary Osioł. 
Jim szybko odsunął od siebie te rozmyślania. Jeżeli nie skoncentruje się na tym co 
trzeba, dołączy do Osła i rzeszy innych zestrzelonych pilotów.
Nghia Lo samo precyzyjnie wskazało swoje położenie, bo artyleria 
przeciwlotnicza położyła przed atakującymi samolotami ogień zaporowy z dział 85 i 100 
mm. Działa tego kalibru donosiły na wysokość, na której leciała eskadra, ale ich radary 
miały niewielką szansę namierzyć samoloty, zanim nad nimi przelecą. Drążek zaczął się 
lekko szarpać w odzianej w rękawiczkę dłoni Jima. Właśnie przekroczyli prędkość 900 
kilometrów na godzinę. Andy najwyraźniej starał się odrobić opóźnienie, które 
powstało w trakcie tankowania. Starkowi nadal sprawiało ono trudności. Mike’owi 
Patowskiemu przeciwnie, temu żółtodziobowi rzadko zdarzały się mimowolne 
odłączenia. Potrafił tak pilotować maszynę, jakby łączenie się metalowym przewodem z 
innym samolotem było najzwyklejszą rzeczą na świecie.
Andy poprowadził eskadrę piętnaście stopni w prawo, odchodząc lekko od Yen 
Bai, które właśnie mieli przed sobą, i wszedł na kurs, który miał ich zaprowadzić 
pomiędzy najeżone działami fortyfikacje Yen Bai i Phu Tho. Chmury pod nimi 
wyglądały na bardzo gęste, ale pod podstawą stratusów dało się z pewnością latać, bo 
dochodziły już stamtąd odgłosy bitwy - na stanowiskach dział i rakiet ziemia-powietrze 
samoloty zwalczające obronę przeciwlotniczą siały śmierć i zniszczenie. Jeżeli wszystko 
dobrze pójdzie, odstęp pomiędzy atakującymi eskadrami Thudów powinien wynosić 
trzy minuty. Niewielkie doświadczenie, jakie zdobył nad Szóstym Obszarem, 
podpowiadało jednak Jimowi, że dzieje się tak nader rzadko.
- Tu prowadzący Wiśnia! Prowadzący Wiśnia! Potwierdzone odpalenie rakiety! 
Odpalenie rakiety!
Kiedy pierwsze okrzyki ostrzegające przed wystrzeleniem rakiety przeszyły 
powietrze, Jim poczuł skurcz w żołądku. Nie kojarzył nazwy eskadry, ale miał szczerą 
nadzieję, że chodzi o jakąś inną grupę uderzeniową, która znajduje się daleko od 
wyznaczonego im celu. Było to jednak mało prawdopodobne, jako że nadawali na tej 
samej częstotliwości bojowej.
- Prowadzący Skuter do dowódcy eskadry Koronka - osłona złożona z 
myśliwców F-4 chciała rozmawiać z dowódcą będących w powietrzu F-105.
- Mów Skuter, tu Koronka. - Głos, który odpowiedział na wezwanie był napięty i 
pełen zniecierpliwienia. Dowódca eskadry Koronka nie miał nastroju do pogawędek z 
myśliwcem, który osłaniał go gdzieś daleko w górze. Jim sprawdził zegar na tablicy 
przyrządów. Nic dziwnego, że prowadzący Koronki był taki nieprzyjazny. Za dwie do 
trzech minut miał rozpocząć nalot.
- Zrozumiałem, Koronka. Chciałem tylko, żebyś wiedział, że tutaj w górze masz 
osiem par skrzydeł.
- Zrozumiałem, osiem. Koniec.
Dowódca eskadry MiGCAP chciał, żeby piloci wychodzących znad celu Thudów 
wiedzieli, że w górze zobaczą osiem amerykańskich myśliwców i żeby przypadkiem nie 
pomylili ich z MiGami. Miał po temu uzasadnione powody. Chodziło o to, że piloci 
Thudów bywali dosyć nerwowi i mieli skłonność najpierw naciskać spust, a dopiero 
potem rozpoznawać typ samolotu.
Kiedy zbliżyli się do obszaru, gdzie znajdowała się linia kolejowa, którą mieli 
zaatakować, chmury zaczęły rzednąć. Brudnoszare obłoczki wybuchów natychmiast 
rozpoczęły wspinaczkę na ich pułap. Jim bez patrzenia w dół wiedział, że bez wątpienia 
przecinają właśnie Phu Tho - zachodnią granicę strefy, w której czekały ich naprawdę 
ciężkie chwile. Eskadra Cadillac wzniosła się na 3.000 metrów i weszła w postrzępione 
chmury; byli chwilowo bezpieczni - teraz mogły im tylko zagrozić działa naprowadzane 
radarem i rakiety. Jeśli jednak rakieta ziemia-powietrze namierzyła samolot znajdujący 
się w chmurach, pilot niewiele mógł zrobić, aby się bronić.
Na szczęście grubość pokrywy chmur nie przekraczała tysiąca metrów, więc 
eskadra szybko wyłoniła się z nich i weszła na ustalony pułap 4.000 metrów. Ogień 
prowadzony z ziemi był teraz doskonale widoczny dla każdego, kto chciałby się tym 
zainteresować. Jim wolał poszukać wzrokiem podanych na odprawie punktów 
orientacyjnych. Po głowie krążyła mu uporczywa myśl, że na każdy widoczny wystrzał 
z dział kalibru 37 i 57 mm przypadały prawdopodobnie setki innych, których nie 
sposób było dostrzec. Postanowił, że nie spojrzy w dół tak długo, aż będzie to konieczne 
i skoncentrował wzrok na prowadzącym, ale po chwili ze skruchą przypomniał sobie, 
że on również powinien wypatrywać rakiet i wrogich myśliwców, a nie polegać 
przesadnie w tej sprawie na Pritchardzie.
Eskadrę rozdzieliły nagle dwa wybuchy dobrze wymierzonych pocisków. 
Jimowi wydawało się, że poczuł, jak odłamki uderzają w kadłub, ale szybki rzut oka na 
przyrządy upewnił go, że nic nie uległo uszkodzeniu. Obejrzał się, chcąc spojrzeć na 
drugą parę i przeżył szok, bo nie zobaczył nikogo. Obrócił głowę w przeciwnym 
kierunku: - Prowadzący Cadillac, tu Dwójka - kiedy Pritchard przejął od Starka 
dowodzenie, Broussard zmienił kryptonim swego samolotu. - Nie widzę drugiej pary.
Dostrzegł, że Pritchard pośpiesznie odwrócił głowę i zbadał wzrokiem niebo za 
nimi. Jego samolot nawet przy tym nie drgnął.
- Są tam, Dwójka - odpowiedział Pritchard - ale tak daleko z tyłu, że prawie ich 
nie widać. Cadillac Trzy i Cztery, czy macie zamiar do nas dołączyć, czy wolicie 
bombardować sami? My w każdym razie nie będziemy dla was zawracać ani zwalniać.
- Zrozumiałem. Dołączamy - odparł Stark, ignorując sarkazm Pritcharda.
Jim sprawdził wskazania dopplera i okazało się, że od IP dzieli ich mniej niż 
minuta lotu. Następnie zerknął szybko na ślimaczącą się z tyłu parę. Nie było mowy, 
aby udało się im na czas zająć pozycję, zejść razem na niski pułap, a potem wznieść się 
na odpowiednią wysokość i zbombardować cel. Nic nie wskazywało na to, że Pritchard 
gotów jest na nich zaczekać.
- Tu Berło, tu Berło. MiGi w powietrzu! MiGi w powietrzu!
- Berło, tu prowadzący Skuter. Gdzie one są? - Eskortujący ich myśliwiec żądał 
namiarów wrogich maszyn.
- Cholera jasna, tu Koronka do wszystkich. Zejdźcie z tej częstotliwości. - 
Dowódcę misji złościły niepotrzebne pogawędki na głównej częstotliwości bojowej.
W słuchawkach Jima rozległo się gwałtowne terkotanie systemu ostrzegawczego. 
Nie zwracał uwagi na ostrzeżenia przed zwykłymi radarami namierzającymi, ale 
wykrycie naprowadzającego rakiety radaru typu Fansong postawiło go w stan pełnej 
gotowości. - Prowadzący Cadillac... - odezwał się, chcąc ostrzec Pritcharda przed 
niebezpieczeństwem.
- Słyszę go - odpowiedział Andy. - Ale i tak czas już schodzić.
- Rakieta! Rakieta! - to chyba był głos Mike’a, skrzydłowego Starka. Jim przechylił 
samolot na skrzydło i od razu zauważył biały obłoczek odpalonego pocisku, któremu 
towarzyszyła chmura liści i pyłu poderwana z ziemi podmuchem silnika startowego 
rakiety. Przechylił głowę i patrzył, jak około pięciometrowej długości rakieta nabiera 
prędkości i mija ich z tyłu. Wydawało się, że przeszyła wolną przestrzeń pomiędzy 
Trójką i Czwórką. Nikt z eskadry nie spróbował nawet wykonać uniku, a już zniknęła 
im z oczu i skryła się w chmurach.
- Czasami lepiej mieć szczęście niż talent - powiedział Andy, który także 
obserwował tor lotu rakiety.
- Tu prowadzący Koronki, do jasnej cholery, nie zajmujcie tej częstotliwości, 
chyba że w razie niebezpieczeństwa!
Prowadzący eskadrę Cadillac rozpoczął skręt w lewo znad IP i zwiększył 
prędkość. Jim prawie nie widział białych obłoczków pocisków, dopóki nie pojawiły się 
tuż przed nim. Pritchard nie wykonał żadnego ruchu, by je ominąć. Przeszli. Jim 
dostrzegł linię kolejową, która biegła na północny wschód w stronę Chin i ponownie 
sprawdził przełączniki uzbrojenia. Z przesuniętymi na pełną moc dźwigniami ciągu 
zeszli już na 150 metrów. Ziemia przemykała pod nimi w szalonym pędzie, 
zabudowania zlewały się w oczach. Nagle Pritchard, aby wejść na pułap 
bombardowania, poszedł świecą w górę. Siła przeciążenia ściągała Jimowi maskę; czuł 
jak napełniają się komory powietrzne kombinezonu, obciskają mu nogi i brzuch.
Kiedy dotarli na wyznaczony pułap, przerzucili maszyny na plecy i pod kątem 
sześćdziesięciu stopni zanurkowali w kierunku torów. Przez kilka chwil byli w stanie 
nieważkości. Mknęli prawie równolegle do szyn z niewielkim odchyleniem, aby 
przeciąć je pod właściwym kątem. Jim naprowadził celownik delikatnymi ruchami 
drążka i orczyka; zerknął jeszcze raz na Pritcharda, w samą porę, aby zobaczyć, jak po 
odpaleniu dwóch miniaturowych ładunków bomby odrywają się od belek. Wcisnął 
przycisk na drążku sterowym i poczuł, że dwie pięćsetfuntówki poszły w dół.
Po obu stronach torów roiło się od maleńkich ogników z luf broni maszynowej; 
towarzyszyły im większe rozbłyski ognia artyleryjskiego. Pociągnął na siebie drążek i 
poczuł wyraźnie, że maszyna aż zajęczała przy tym manewrze. Zrobiło mu się ciemno 
przed oczami, ale cały czas starał się utrzymać Pritcharda w polu widzenia. Pchnął 
dźwignię ciągu do końca i włączył dopalacz.
Leciał za Pritchardem na zachód na wysokości 150 metrów, kiedy przelatywali 
nad jakimś miasteczkiem, zeszli na sto. Jim miał szczerą nadzieję, że fala dźwiękowa 
wytłucze wszystkie szyby w mieście. Prowadząca maszyna zaczęła zawracać na 
wschód. Zwariował? Tamci znowu będą próbowali ich zabić. W tej samej chwili 
uświadomił sobie, że nie było z nimi Starka i Patowskiego. Jezu! Czy powtórzy się 
sytuacja, gdy stracili Osła?
- Cadillac Trzy, tu prowadzący. Gdzie jesteś?
- Właśnie wychodzimy znad celu - odezwał się drżącym głosem Stark. - Teraz 
skręcamy na zachód.
Oznaczało to, że nawet gdyby pierwsza para wyłączyła dopalacze, będą przez 
chwilę lecieli naprzeciwko siebie z sumaryczną prędkością bliską 2.000 kilometrów na 
godzinę. Pritchard, wspinając się, aby przejąć wlokącą się z tyłu parę, zaczął zawracać o 
180 stopni na zachód. Jim odczuwał takie obrzydzenie, że prawie przestał się bać. 
Dlaczego, do cholery, Andy ma zawracać po tego faceta? Wtedy przypomniał sobie, że 
Stark powiedział, że jego dopplerowski system nawigacyjny nie działa. Jim 
przypuszczał, że to tylko kolejna wymówka. Ale jeżeli doppler naprawdę miał jakąś 
usterkę? Żaden dowódca eskadry nie zostawiłby członka swojej formacji w takim 
położeniu. Chryste! Dlaczego Stark nie poprosił Mike’a, żeby go poprowadził? 
Zażenowany przypomniał sobie, że Mike jest przecież zupełnym żółtodziobem.
- Cadillac Trzy, zgłoś się. Jesteś na mojej dziesiątej, odległość około czterech 
kilometrów - nadał Pritchard. Jim zwrócił głowę w lewo i poszukał wzrokiem drugiej 
pary. Dostrzegł ich lecących przed nimi nisko nad ziemią. Podążające na zachód 
myśliwce ścigały strugi pocisków. - Skręćcie około piętnastu stopni w prawo - mówił 
dalej Andy. - Musimy wyjść na północ do Phu Tho.
Stark nie odpowiedział, ale posłusznie położył samolot w zakręt. Mike trzymał 
się go jak przyklejony. Jim doskonale potrafił sobie wyobrazić, co musi przeżywać 
młody porucznik, który pierwszy raz zetknął się z artyleryjskim i rakietowym ostrzałem 
nad Szóstym Obszarem. Kiedy jednak o tym pomyślał, uświadomił sobie, że nabyte 
doświadczenie wcale nie zwiększa poczucia bezpieczeństwa i ani trochę nie poprawia 
samopoczucia. Gęsty ostrzał artyleryjski z lewej burty był znakiem, że nadlatują 
ponownie nad Phu Tho. Jeszcze kawałek, pomyślał Jim, i najgorsze będziemy mieli za 
sobą. Pod myśliwcami mignęły wody Rzeki Czerwonej. Jeszcze tylko kilka kilometrów.
Pomiędzy samolotem Broussarda a maszyną prowadzącego rozbłysło oślepiające 
światło. Mózg Jima rozpoznał je w jednej chwili. Jezu! To była rakieta, ale nadleciała z 
góry. Nikt inny oprócz niego nie mógł jej zauważyć, bo Stark i jego skrzydłowy nadal 
byli przed nimi, a pocisk przeszedł za ogonem maszyny Andy’ego.
- Eskadra Cadillac! Unik w lewo! Unik w lewo! - krzyknął.
Andy nie wahał się ani chwili. Natychmiast położył na skrzydło Thuda, wszedł w 
ciasny ściskający wnętrzności skręt i stromo zanurkował w lewo. Jim za wszelką cenę 
starał się utrzymać za nim, ale mocno zboczył z toru lotu Andy’ego. Kolejne dwie 
rakiety przemknęły między myśliwcami. Jim ściągnął na siebie drążek, pociemniało mu 
w oczach i dopiero, gdy zwolnił nacisk na stery, wrócił mu wzrok. Z wysiłkiem 
odwrócił głowę, aby spojrzeć przez ramię i dostrzec wreszcie niewidzialnego 
przeciwnika. Zobaczył jednak tylko niebo i chmury. Samolot prowadzącego także 
zniknął mu z oczu.
Po chwili dostrzegł Andy’ego, który z włączonym dopalaczem starał się nabrać 
wysokości. MiG-21 był sześćset metrów ponad nim i właśnie wykonywał ostry skręt, 
aby zająć pozycję do kolejnego ataku. Jim patrzył z mimowolnym podziwem, jak mały 
błyszczący samolot wchodzi w zakręt. Przypominał mu bardzo T-38, na którym przez 
ponad cztery lata latał jako instruktor. Próbował zawrócić ciężki myśliwiec i pomóc 
Andy’emu w obliczu zagrożenia, ale tylko jeszcze bardziej oddalił się od miejsca starcia. 
Niech szlag trafi te małe wąskie skrzydła!
Jim uzbroił działka i, poświęcając szybkość na rzecz wysokości, poszedł prawie 
pionową świecą w górę. Potem przerzucił samolot na plecy i skierował nos F-105 tam, 
gdzie rozgrywała się walka. Szybko stało się jasne, że jeśli mu ktoś nie pomoże, Andy 
wpadnie w prawdziwe tarapaty, bo chociaż Thud przewyższał mały rosyjski myśliwiec 
szybkością, był od niego zdecydowanie mniej zwrotny. MiG zyskiwał pozycję i 
odległość dogodną do zabójczego strzału. Gdzie, do cholery, podziewa się Stark? 
Potrzebna im była pomoc.
Jim ponownie podniósł nos samolotu i, pokonując wysokie przeciążenie, 
wykonał półbeczkę. Leciał przez cały czas na plecach; nos Thuda celował w przestrzeń 
tuż za ogonem MiGa. Nie było mowy, żeby udało się mu go trafić, ale musiał spróbować 
odwrócić na chwilę jego uwagę, żeby w tym czasie Andy zdołał się od niego oderwać. 
Gdyby im się powiodło, nie było takiego samolotu, który potrafiłby dorównać 
prędkością w locie poziomym nieobciążonemu bombami Thudowi. Od MiGa dzieliło go 
ponad 1.500 metrów - o wiele za duża odległość, by posłać skuteczną serię. Mimo to 
nacisnął spust; Vulcan zaterkotał i Jim natychmiast odczuł gwałtowny odrzut działka.
Jak przewidywał, strumień zabójczych pocisków opadł daleko za ogonem 
nieprzyjacielskiej maszyny. MiG nawet nie zadał sobie trudu, żeby zrobić unik, lecz 
nadal ścigał swój cel. Jim, aby zmniejszyć odległość od walczących, wszedł w pionowe 
nożyce.
Nie zdążył. MiG wszedł na pozycję umożliwiającą otwarcie skutecznego ognia i 
odpalił następną parę rakiet powietrze-powietrze typu Atoli. Pierwsza chybiła zaledwie 
o kilka metrów, ale druga poleciała w kierunku dyszy samolotu Andy’ego.
Jeszcze przed sekundą dwudziestopięciotonowa maszyna leciała w powietrzu; 
chwilę później w mgnieniu oka zamieniła się w kupę poskręcanego żelastwa. Eksplozja 
objęła cały kadłub. Wrak, który runął w kierunku ziemi, prawie nie przypominał już 
samolotu. Nie rozwinął się spadochron, sygnalizator ratunkowy milczał.
Oszalały z wściekłości, Jim tak gwałtownie zadarł nos samolotu w górę, że 
przestał cokolwiek widzieć. Potem ponownie przerzucił maszynę na plecy i rozejrzał się 
w poszukiwaniu wroga. Dostrzegł, że MiG wznosi się pionową świecą i leci prosto na 
niego. Przeszli obok siebie niemal ocierając się osłonami kabin i rozdzielili się każdy 
lecąc w przeciwną stronę. Statecznik pionowy wietnamskiego myśliwca pomalowany 
był na czerwono. Jim szybko skręcił ostro w prawo. Seria pocisków wystrzelonych 
przez niewidocznego przeciwnika przeszła tuż obok skrzydła. Kontynuował skręt, ale 
tyle mu z tego przyszło, że dostrzegł kolejnego MiGa-21, który wychodził na dogodną 
pozycję. Pierwszą z wrogich maszyn miał teraz z prawej; leciała ku niemu pod 
niewielkim katem i zachodziła Broussarda od tyłu. Oba MiGi próbowały wziąć Thuda w 
kleszcze.
Jim nie miał wyboru. Kiedy wszedł na zachodni kurs, przestał skręcać, pchnął 
drążek, aż przeciążeniomierz pokazał 2G, włączył dopalacz i pomknął nad 
wierzchołkami drzew. Gdy przekroczył już prędkość dźwięku, przechylił maszynę na 
skrzydło, aby sprawdzić, co dzieje się z tyłu. Oba MiGi najwyraźniej zrezygnowały z 
pogoni; piloci wiedzieli, że w każda próba dogonienia F-105 skazana była na 
niepowodzenie.
Jim zerknął na wskaźnik paliwa; najwyższy czas lecieć do tankowca. Przełączył 
radiostację na częstotliwość tankowania, zastanawiając się jednocześnie, co stało się z 
pozostałymi dwiema maszynami eskadry. Słyszał przez radio czyjeś głosy, ale był zbyt 
zajęty, aby zrozumieć, o czym mówią. Umysł Jima wciąż nie chciał zaakceptować 
potworności tego, co się wydarzyło. Prawie obojętnie przyglądał się pociskom, które 
wybuchały wokół samolotu, ale nie zadał sobie najmniejszego trudu, aby ich uniknąć. 
Jeszcze godzinę wcześniej serce łomotałoby mu z napięcia. Teraz patrzył na kolejne 
eksplozje prawie bez zainteresowania.
- Niebieska Kotwica, Niebieska Kotwica, tu Cadillac Dwa.
Odpowiedź przyszła natychmiast: - Cadillac Dwa, zgłasza się Niebieska Kotwica 
Cztery Cztery. Podchodź.
- Zrozumiałem, Niebieska Kotwica. Pojedynczy samolot Cadillac Dwa dotrze za 
dwie minuty. Stan paliwa krytyczny. Wchodzę na wysoki pułap.
- Cadillac Dwa, tu Cztery Cztery. Zrozumiałem. Mamy tu drugą parę twojej 
eskadry. Jak skończą tankować, wylecimy ci na spotkanie.
- Równie dobrze możecie dać sobie spokój, bo wtedy od dawna już nie będę miał 
ani kropli paliwa.
Pilot tankowca zamilkł na chwilę, po czym odparł; - Zrozumiałem, Cadillac Dwa. 
Skręcamy w twoją stronę. Jeżeli ci to pomoże, zwiększymy także okrążenie i wylecimy 
poza obszar tankowania.
- Byłoby świetnie - odrzekł apatycznie Jim.
Ciało Broussarda spełniało wszystkie funkcje autopilota: dłonie i nogi 
wykonywały wyuczone ruchy, ale jego umysł rozpamiętywał wciąż tamtą bezwzględną 
i gwałtowną walkę, w której zginął Andy Pritchard. Uświadomił sobie, że odkąd 
zaatakowały ich MiGi, nie zamienili z sobą ani jednego słowa. Przytłaczało go jakieś 
nieprawdopodobne znużenie. Andy Pritchard nie żyje. Człowiek, który chciał zostać 
generałem, jest martwy. I „Osioł” Sheehan też. I Bobby Packard - miejmy nadzieję, że 
jest więźniem, ale równie dobrze i on może nie żyć. Andy i Osioł zginęli przez Starka - 
był tak samo odpowiedzialny za ich śmierć, jak wietnamski pilot za sterami MiGa z 
czerwonym ogonem. Wszyscy zginęli. Kurczowo wbił palce w maskę, zerwał ją z 
twarzy i zwymiotował na podłogę kabiny.
Jim opadł na składane krzesło przy stoliku odpraw i przysłuchiwał się, jak Stark 
mówił do oficera wywiadu: - Kiedy MiGi wyskoczyły na drugą parę, mieliśmy już tak 
niewiele paliwa, że uznałem, iż rozważniej będzie opuścić ten obszar. Zakładałem, że 
kapitan Pritchard ucieknie im i poleci za nami, szczególnie, że wysiadł mi doppler. Nic 
nie wskazywało, że zamierza ich zaatakować.
- Nie zaatakował ich - wtrącił się Jim - to oni zaatakowali nas i to cholernie 
skutecznie.
Stark spojrzał na niego bez mrugnięcia okiem, potem ponownie zwrócił się w 
stronę oficera i mówił dalej: - Gdybym wiedział, że coś mu zagraża, zawróciłbym, ale 
nikt z nich nie nawiązał z nami łączności.
- Słuchaj no ty, ja... - Jim poczuł nagle na ramieniu dłoń dowódcy dywizjonu, 
który cały czas stał za nim i przysłuchiwał się odprawie eskadry Cadillac.
- To chyba wystarczy, poruczniku - powiedział dowódca. Jego dłoń nadal 
spoczywała na ramieniu Broussarda i nie pozwoliła mu podnieść się z krzesła. Stark 
wstał: natychmiast wyszedł. Mike Patowski, który sprawiał wrażenie bardzo 
zmartwionego, poszedł za nim powolnym krokiem. Kiedy wszyscy opuścili salę, 
zwalisty podpułkownik usiadł przy stole obok Jima. Zerknął na oficera wywiadu i ten 
się natychmiast ulotnił.
- Jimbo - zaczął dowódca - to było dla ciebie ciężkie przeżycie, tym bardziej, że 
wcześniej straciliśmy Osła i Boba Packarda.
- Pułkowniku - odparł z goryczą Jim - żaden z nich nie musiał zginąć. W jednym i 
drugi przypadku doszło do tego, bo zawrócili po Starka. Ten człowiek jest 
niekompetentnym tchórzem. Wszyscy o tym wiedzą, ale nikt nic w tej sprawie nie robi.
Dowódca pokiwał powoli głową, jak gdyby zgadzał się z nim w całej 
rozciągłości. Potężne dłonie bawiły się pozostawionym na stole ołówkiem. Siedział ze 
zmarszczonymi brwiami. Zwrócił przekrwione oczy na Broussarda i powiedział; - Cóż, 
mogę tylko rzec „witaj w prawdziwym świecie”. Nie zawsze możemy wybierać z kim i 
przeciwko komu mamy walczyć. Nawet gdybym chciał, a chcę, nie mogę go przenieść. 
Zawsze tego chciałem. Ma kumpli, którzy potrafią zablokować wszystko, cokolwiek 
ktoś próbuje w tej sprawie zrobić. Naprawdę wolałbym nie być tym, który ma dla ciebie 
same złe wiadomości, ale wolę sam ci o tym powiedzieć, zanim zrobi to za mnie ktoś 
inny. Właśnie dostaliśmy listę nowych awansów na podpułkownika i Stark na niej jest. - 
Ołówek trzasnął mu między palcami. - Tak. Ten skurwysyn dostał podpułkownika w 
strefie działań wojennych.
Ogromny mężczyzna podniósł się ciężko z krzesła i niezdarnie poklepał 
Broussarda po plecach. Uśmiechnął się na widok jego pełnego niedowierzania wyrazu 
twarzy.
- Śmieszny jest ten nasz świat, nie sądzisz? - powiedział. Ciężkim krokiem 
opuścił salę, pozostawiając kapitana Broussarda w kompletnym osłupieniu.
Kiedy powoli wychodził z sali odpraw, Jim czuł, że drżą mu kolana. Bolał go 
brzuch. Stark czekał na niego za drzwiami.
- Kapitanie, muszę z panem pomówić. Mianuję pana prowadzącym drugiej pary i 
chcę się upewnić, że rozumie pan, na czym polegają moje metody działania.
Jim minął go z opuszczoną głową i nawet na niego nie spojrzał. W ogóle nie 
odpowiedział.
- Kapitanie Broussard, mówię do pana!
Jim nadal szedł ciężkim krokiem przed siebie, dopóki Stark nie przytrzymał go 
dłonią za ramię. Broussard strząsnął jego rękę i z płonącymi oczyma stanął z nim twarzą 
w twarz.
- Dotknij mnie jeszcze raz, Dickie, a rozkwaszę ci mordę!
Stark cofnął się: - Myślałem, że uda się nam dogadać, ale wygląda na to, że się 
pomyliłem. Niech i tak będzie. Ale jedno musi być jasne, kapitanie Broussard. Teraz to 
jest moja eskadra i będzie się w niej działo tak jak ja chcę. Będzie pan robił, co powiem i 
kiedy powiem. Czy wyraziłem się dostatecznie jasno?
- O tak, Dickie - odparł spokojnie Jim - słyszę, co mówisz. A teraz pozwól, że cię o 
coś spytam. Jak będziesz się czuł, prowadząc swoją eskadrę ze świadomością, że ja przy 
każdym starcie siedzę na twojej szóstej z Vulcanem gotowym do strzału?
Odwrócił się i odszedł.
Major Delbert „Osioł” Sheehan
Osioł przecisnął porośniętą kilkudniowym zarostem twarz przez niewielki 
prześwit w gęstym listowiu i podejrzliwym wzrokiem zbadał brzegi wartkiego leśnego 
potoku. Wezbrane wody w miejscu, gdzie zakręcały ostro wzdłuż zbocza góry, 
wystąpiły z brzegów i rozlały się po podszyciu dżungli. Przemoczona i brudna postać 
podkradła się do poszerzonego koryta strumienia, szybko napełniła plastikowe butelki i 
ponownie skryła się w krzakach. Czujny niczym ścigane zwierzę, Osioł zatrzymał się 
przy wysokim drzewie i nasłuchiwał odgłosów pogoni. Uspokojony, że nikt go nie 
zauważył, opadł ciężko na ziemię i oparł się plecami o ogromny pień.
Opróżnił jednym haustem butelkę i zużył trochę wody z kolejnej, aby zwilżyć 
brudną chusteczkę, którą delikatnie oczyścił zaognioną szramę na twarzy. Rana była 
gorąca w dotyku i paskudnie bolała. Obmycie jej przyniosło Sheehanowi chwilową ulgę. 
Ze złością spojrzał na opuchnięty lewy nadgarstek, tak posiniały pod warstwą błota, że 
prawie czarny. Skubaniec na pewno jest złamany, pomyślał, a w ranę na twarzy z 
pewnością wdało się zakażenie. Kontynuował dokładne oględziny całego ciała, które 
było w coraz gorszej kondycji, i podsumował odniesione kontuzje: kostka zwichnięta po 
wczorajszym upadku ze zbocza, na zdrowej ręce głębokie zadrapania od kolców jeżyn i 
słoniowej trawy, twarz i nieosłonięta część karku pokryte zaognionymi czerwonymi 
guzkami od ukąszeń moskitów, a na klatce piersiowej, w miejscach gdzie metalowe 
odłamki płonącego myśliwca przebiły kombinezon i kamizelkę ratunkową, kilka 
niewielkich ropiejących ran.
Muszę spojrzeć na to z jaśniejszej strony, pomyślał. Przynajmniej nie nabawiłem 
się podagry ani wrzodów żołądka od nadmiaru żarcia. Rozpiął przód kombinezonu i 
spojrzał ze złością na jakieś przypominające ślimaka stworzenie, które przyssało mu się 
w okolicy pępka. Wyciągnął nóż z pochwy i delikatnie podważył nim tylną część ciała 
zwierzęcia. Ześlizgnęło się z ostrza, całkowicie obojętne wobec tych zabiegów. A do 
cholery z tym. Osioł jednym szybkim ruchem zerwał pijawkę z ciała i odrzucił na bok. 
Mówiło się, że przy takim usuwaniu, głowa pijawki pozostaje pod skórą i zaczyna 
ropieć, ale Osioł uznał, że jedna rana więcej czy mniej nie robi mu już najmniejszej 
różnicy. Przez dziurę w nogawce kombinezonu dostrzegł kolejne śliskie stworzenie, 
które posuwało się centymetr po centymetrze w kierunku jego krocza i także rzucił je na 
ziemię.
Jak długo to już trwa? Siedem, osiem dni? Może więcej. Usiłował sobie 
przypomnieć, kiedy skończyło mu się jedzenie, ale na samą myśl o tym rozbolał go 
brzuch. Do tamtej listy trzeba jeszcze dodać solidny ból brzucha. No i nadal miał 
podwyższoną temperaturę, chociaż gorączka wyraźnie spadla. Rozmasował obolałe 
wnętrzności i zauważył, że wystający brzuch zniknął i zapadł się pod żebrami.
Jeżeli ta głupia pogoda szybko się nie poprawi, to zanim uda mu się połączyć z 
jakimś samolotem, żółtki dawno zdążą go złapać albo zdechnie tu z głodu. Od dnia, 
kiedy się katapultował, nad ziemią unosiła się szara pokrywa chmur, która otuliła ją 
szczelnie niczym koc i skutecznie zniechęcała Amerykanów do lotów nad tym 
obszarem. Mimo to musieli wylatywać na akcje, bo Osioł czuł, jak ziemia trzęsie się od 
eksplodujących w oddali bomb. W kamizelce znajdował się mały kompas. Posłużył się 
nim do określenia ich azymutu i wyszło mu, że bombardują tereny na północ od Hanoi, 
najprawdopodobniej chodziło o linię kolejową prowadzącą do Chin. Jeżeli tak, to nie 
mieli powodu, aby przelatywać nad tą okolicą. Musi po prostu się z tym pogodzić i nie 
dać się złapać, dopóki nie powrócą.
Nie będzie to wcale łatwe. Nie licząc pierwszego spotkania z wietnamskim 
oddziałem, dwukrotnie już o mało go nie złapali. Kiedyś próbował napełnić butelki w 
jakimś strumyczku i leciwie zdążył zanurkować w gęste zarośla, bo przeciwnym 
brzegiem prawie bezszelestnie szedł trzyosobowy patrol. Zjawili się niczym duchy. 
Zdradził ich tylko cichy plusk wody. Innym razem leżał właśnie płasko na brzuchu, 
wypatrując i nasłuchując polujących na niego żołnierzy, kiedy nagle dwóch z nich 
minęło go w odległości nie większej niż dziesięć metrów. Gdyby usłyszał ich wcześniej, 
na pewno próbowałby się odsunąć, a oni z pewnością dostrzegliby wtedy ruch w 
zaroślach. Zamiast tego przeszli obok ze wzrokiem wbitym prosto przed siebie.
Parokrotnie, kiedy Wietnamczycy przeczesywali zbocza gór, słyszał rozmowy i 
nawoływania. Zawsze udawało mu się znaleźć jakąś kryjówkę. Podejrzewał jednak, że 
kiedy się trochę przejaśni, światło zacznie prześwitywać przez liście, oświetli ziemię 
oraz niskie krzaki, a wówczas zagłębienia, w których się dotąd krył, nie będą już tak 
bezpiecznym schronieniem.
Odkąd stanął zegarek, Osioł stracił poczucie czasu w tym szarozielonym świecie. 
Kiedy pod potrójnym sklepieniem drzew zapadał mrok, szukał bezpiecznego miejsca, w 
którym mógłby przetrwać noc.
O pierwszym brzasku wyruszał ostrożnie w poszukiwaniu wody i schronienia w 
ciągu dnia. Z czasem przestał obawiać się stworzeń zamieszkujących dżunglę; nie 
przerażały go już, i prawie się z nimi zaprzyjaźnił. Jednak to, że Wietnamczycy jeszcze 
go nie schwytali, zawdzięczał przede wszystkim gęstwinie dżungli i mgle zalegającej w 
wyższych partiach gór, gdzie się ukrywał. Nadal brzydził się pijawek i uważał na węże, 
chociaż odkrył, że jeśli, tylko nie idzie zbyt szybko, małe, śmiertelnie niebezpieczne 
daszniki ustępują mu z drogi. Powolne ruchy opanował prawie do perfekcji.
Ptaki nagle przycichły i Osioł natychmiast nastawił uszu. W dżungli zdobył 
odrobinę wiedzy o naturze i zauważył, że głosy zaniepokojonych czymś ptaków brzmią 
inaczej niż ich zwyczajne wrzaski. Te były wyraźnie rozzłoszczone. Pośpiesznie wsadził 
butelki na wodę do kieszeni kombinezonu i opadł na czworaki. Powoli zanurzył się w 
gęste krzaki i rozciągnął się całym ciałem na mokrej ściółce. Z kabury pod pachą 
wyciągnął rewolwer i postarał się uspokoić rozkołatane serce. Nadal za każdym razem, 
kiedy wyjmował broń, wydawał się sobie trochę śmieszny.
Usłyszał ich wcześniej, zanim ich zobaczył. Czteroosobowy patrol szedł wzdłuż 
strumienia z Kałasznikowami gotowymi do strzału. Penetrowali wzrokiem brzegi i 
pobliskie krzaki. Szukają go. Osioł zacisnął powieki i niemal natychmiast znowu je 
otworzył. Spojrzał na pijawkę, która uniosła się na tylnej części ciała i stała kołysząc 
głową, jakby węszyła, z której strony dobiegnie ją zapach krwi. Wyraźnie nie mogła się 
zdecydować, czy pójść w kierunku Osła, czy w stronę Wietnamczyków.
Patrol zatrzymał się nad strumieniem. Żołnierze przyklęknęli i znikli Sheehanowi 
z oczu, a on leżał z zamierającym sercem, bo doskonale wiedział, że przypatrują się 
miejscu, w którym napełniał butelki. Chociaż bardzo się starał, zostawił tam jednak 
trochę śladów. Wyjrzał zza szerokich liści i dostrzegł, że są pogrążeni w cichej, ale 
ożywionej dyskusji. Jeden z nich, najwyraźniej dowódca, pokazywał jak się powinni 
rozdzielić i którędy pójść.
Osioł przyglądał się młodemu mężczyźnie o pozbawionej zarostu twarzy, który 
ostrożnie skradał się w jego kierunku. Sheehan powoli i nieznacznie poruszył 
rewolwerem, mierząc przez cały czas w pierś Wietnamczyka. Zerknął na chwilę w bok i 
zauważył, że pozostali żołnierze idą w przeciwną stronę i znikają we mgle. Tropiciel 
zwolnił; bardzo uważnie badał wzrokiem ziemię i pobliską roślinność. Kiedy podszedł 
bliżej, okazało się, że jest starszy niż myślał Sheehan. Prawdopodobnie dobiegał do 
czterdziestki.
Żołnierz zatrzymał się przy pniu ogromnego drzewa, mniej niż dziesięć metrów 
od kryjówki Osła, rozejrzał się uważnie i oparł karabin o drzewo. Powoli przeszukiwał 
oczami zarośla. Majorowi serce omal nie wyskoczyło z piersi. Wzrok Wietnamczyka 
przemknął po nim i powędrował dalej. Upewniwszy się, że jest sam, rozpiął pasek, 
spuścił spodnie i przykucnął, żeby wypróżnić się na malutkiej polance.
Osioł słyszał, że żołnierz, czekając aż jelita spełnią swoje zadanie, nuci pod nosem 
jakąś melodię. Załatwiał się dokładnie naprzeciwko niego; powoli poruszał głową do 
przodu i w tył, jakby napawał się rześkim porannym powietrzem dżungli. Osioł 
pomyślał o nieuchronności tego, co za chwilę nastąpi. Błagam! Zrób swoje, podciągnij 
gacie i zjeżdżaj. Wiedział jednak, że to nie może się tak zakończyć.
Widział, jak brązowe oczy żołnierza prześlizgnęły się po jego znieruchomiałej 
sylwetce i szybko wróciły z powrotem. Patrzył, jak rozszerzają się w nagłym 
zrozumieniu i niedowierzaniu, że naprawdę widzą to, na co patrzą. Powiększyły się 
przy tym do niewiarygodnych rozmiarów. Obaj mężczyźni dłuższą chwilę wpatrywali 
się w siebie, po czym Osioł wypalił żołnierzowi prosto w twarz. Kula odrzuciła go w tył 
prosto w odchody.
Osioł poderwał się i, potykając się, pognał na oślep przez las. Zranioną kostką 
uderzył boleśnie o jakiś pniak i rozdarł cholewkę buta. Oddychał głęboko i z bólem 
chwytał łapczywie powietrze, aż kłucie w boku stało się nie do zniesienia. Musiał 
przystanąć na dłuższą chwilę i zgięty wpół zwymiotował. Potem pobiegł dalej. W 
głowie dźwięczała mu jedna, jedyna myśl, aby jak najszybciej uciec z zagrożonego 
obszaru. W końcu nie mógł już iść, opadł na ziemie i zwalił się twarzą w zabłocone 
liście. Oddychał spazmatycznie, ale płytko - płucom brakowało powietrza. Wstrząsnął 
nim dreszcz i znieruchomiał, jednak umysł jeszcze długo po tym, jak oddech wrócił do 
normalnego rytmu, odtwarzał dopiero co przeżyty koszmar.
W końcu Sheehanowi udało się dźwignąć z ziemi i usiąść. Próbował pozbyć się 
prześladującej go wizji mózgu tryskającego z czaszki tamtego żołnierza. Wzdrygnął się 
gwałtownie i znów chwyciły go torsje, ale zwymiotował tylko przezroczystym śluzem. 
Był na dwóch wojnach, pierwszy raz jednak znalazł się na tyle blisko jednej ze swoich 
ofiar, że mógł zobaczyć, jak naprawdę wygląda czyjaś gwałtowna śmierć.
Do rzeczywistości przywróciły go dobiegające z oddali krzyki. Wstał z 
ogromnym wysiłkiem, potykając się i zataczając, znów zaczął biec. Miał nogi jak z waty 
i tylko groźba pewnej śmierci mogła go na nich utrzymać. Teraz, kiedy zabił jednego z 
nich, nie może oczekiwać żadnej łaski ze strony prześladowców.
Podłoże dżungli było miękkie i mokre, opadłe liście przypominały nasączone 
gąbki. Potem nagle ziemia umknęła mu spod stóp i Osioł zorientował się, że spada w 
głąb ukrytego jaru. Wylądował na zwichniętej kostce i głośno krzyknął z bólu. Leżał w 
jeżynach pod warstwą gałęzi; zmęczone mięśnie łapały skurcze. Stało się. Teraz nie miał 
już dokąd iść. Usłyszał odgłosy nadciągającej pogoni i stracił przytomność.
Ocknął się w całkowitym mroku; z liści sączyły się krople deszczu. Leżał płasko 
na plecach z rozrzuconymi nogami, zdrowym ramieniem przyciskał do piersi 
uszkodzoną rękę. Otoczyły go dźwięki nocy - w tych egipskich ciemnościach łowcy i ich 
ofiary prowadzili odwieczną walkę o przetrwanie. Mimo chłodnego deszczu, który 
obmywał mu twarz, czuł, że jest rozpalony i ma gorączkę. Dziwnym trafem 
Wietnamczycy znów nie zdołali go dopaść. Teraz naprawdę tkwił po uszy w gównie. 
Myśl o suchej celi wcale nie wydała mu się odstręczająca. Ale już w chwili, kiedy mu 
przyszła do głowy, wiedział, że to nieprawda. Nie. Albo opuści to miejsce na pokładzie 
wojskowego helikoptera, albo, zakładając, że żółtkom w ogóle będzie się chciało go 
wyciągać z lasu, wyniosą go stąd w charakterze trofeum przewieszonego na dwóch 
drągach.
Może to nawet nie byłoby takie złe; czarna pustka bez bólu cierpienia i rozpaczy 
była z pewnością lepsza od obecnej egzystencji. Przestań, do cholery! - nakazał sobie ze 
złością. Nie teraz, nie po tym wszystkim, co przeszedłeś, żeby uniknąć najgorszego. Na 
Boga, nie! Zrobi dokładnie to samo, co tamci gadatliwi pijaczkowie. Raz kozie śmierć. A 
gdyby musiał iść pieszo aż do granicy z Tajlandią… cóż, pójdzie pieszo do granicy z 
Tajlandią. Przyłożył głowę do błotnistej ziemi i, nie zważając na roje moskitów, zasnął.
Ze snu, który przypominał śpiączkę, wyrwał go ryk odrzutowców. 
Zdezorientowany hałasem i nowym otoczeniem, Osioł z trudem uniósł się do pozycji 
siedzącej. Półmrok zalegający pod drzewami przecinały nieśmiałe promyki słońca; w 
plamach rzucanego przez nie światła unosiły się mikroskopijne pyłki. Przełknął 
niewielki łyk wody i starał się uporządkować myśli. Kostka bolała jak cholera, a na 
głowie miał solidnego guza, którego nabił sobie, spadając do jaru.
W głąb rozpadliny wdarł się kolejny grzmot i szybko ucichł w oddali. Jezu! To 
Thudy! Żaden inny samolot na świecie nie wydaje takiego dźwięku. Śpiesząc się, 
niezgrabnie rozpiął pakiet, w którym znajdowało się radio, włączył je trzęsącymi się 
dłońmi i rozciągnął antenę. Trzaski w głośniku upewniły go, że urządzenie pracuje. 
Tylko spokojnie, pomyślał. Żółtki mogą być dziesięć metrów stąd. Zaczaili się i tylko 
czekają na jakiś hałas. Ściszył aparaturę do minimum i nasłuchiwał obcych dźwięków. 
Nic. Tylko kakofonia ptasich głosów, jakby i one cieszyły się, że wreszcie wyjrzało 
słońce.
Osioł zmusił się, aby odczekać jeszcze kilka niespokojnych chwil, potem 
podkręcił głośność i wsunął wtyczkę słuchawki do gniazdka. Wiedział, że żaden 
samolot nie będzie używał częstotliwości ratunkowej, chyba że znajdowałby się w 
niebezpieczeństwie, a mała antena nie przechwyci transmisji nadawanych z większej 
odległości. Mimo to, kiedy okazało się, że radio milczy, poczuł rozczarowanie. OK, 
zaczeka, aż usłyszy, że nadlatuje kolejna eskadra; wtedy znowu spróbuje. Jeżeli Thudy 
leciały na Hanoi, jest niemal pewne, że wybiorą zwykłą trasę i pozwolą, aby Wzgórza 
Thudów jak najdłużej chroniły ich przed wykryciem. No i dobrze, przecież siedzi 
dokładnie na ich szczycie!
Z napięciem oczekiwał dźwięku nadlatujących odrzutowców. Gdzieś niedaleko 
na wschodzie usłyszał regularne odgłosy ognia artylerii przeciwlotniczej. Sześć 
wystrzałów następujących po sobie w tym samym odstępie, przerwa i znowu kolejne 
sześć. To na pewno trzydziestkisiódemki, pomyślał. Do akcji włączyło się więcej dział i 
nie słychać już było poszczególnych strzałów.
Zanim zdążył się zorientować, nadlatująca eskadra była już nad nim i podążała 
nad wyznaczony cel. Musiał spróbować.
- Do wszystkich samolotów. Do wszystkich samolotów. Mówi prowadzący 
Cadillac na częstotliwości ratunkowej. Zgłoście się.
- Tu prowadzący Skowronek do prowadzącego Cadillac. W czym proble...
Sheehanowi serce podskoczyło z radości. Transmisja jednak od początku była 
słabo słyszalna, a teraz zamieniła się w bezsensowny zgiełk zwalczających się nawzajem 
dźwięków. Co za udręka! Przecież tak mało brakowało.
- Prowadzący Skowronek, prowadzący Skowronek. Tu prowadzący Cadillac. Jak 
mnie słyszysz? - Z zamierającym sercem Osioł w dalszym ciągu wysyłał w przestrzeń 
błagalne nawoływania. Nikt mu nie odpowiedział. To przez ten pieprzony dół, w 
którym siedzę, pomyślał. Będzie ekranował wszystkie transmisje, chyba że uda mi się 
wynieść antenę na otwartą przestrzeń. W zapamiętaniu złapał wystającą nad głową 
gałąź, podciągnął się i wyprostował, ale kiedy spróbował stanąć na zranionej kostce, 
poczuł potworny ból i runął na ziemię.
OK, w takim razie spróbujemy inaczej. Potarł czoło resztkami rękawa. No dobra. 
Jak się wydostać z tej cholernej dziury? Powoli, z wysiłkiem znów stanął na nogach i, 
przezwyciężając ból, przeniósł ciężar ciała na zdrową nogę. Zdrowa noga! Niezły 
dowcip, pomyślał. Zdrowa noga zdawała się pozbawiona kości i ledwo ledwo dawało 
się na niej ustać. Oparł się o zbocze jaru i wstrzymał oddech. Czas na następne 
posunięcie...
Zmierzył wzrokiem splątany gąszcz roślinności nad swoją głową. Nie wyglądało 
to zbyt obiecująco. Nie potrafił stąd dostrzec krawędzi rozpadliny. Równie dobrze mógł 
się znajdować trzydzieści metrów pod nią. Wybrał najmniej stromą ścianę, dokuśtykał 
do podobnie wyglądającego miejsca i wyciągnął nóż. Wbił go w osłabione erozją zbocze 
i zaczął wycinać w nim nieregularne zagłębienia na dłonie i stopy. Wszystko szło 
dobrze, dopóki nie musiał ciąć wysoko nad głową. Spróbował wejść po 
prowizorycznych stopniach, ale natychmiast stanął w obliczu kolejnego problemu. Jak 
ma się po nich wczołgać ze zranioną nogą? Wyciął w podmokłej glebie więcej otworów 
na ręce i wwindował się na pierwszy stopień. Jak dotąd szło nieźle.
Złapał kolejny chwyt, tak jak to robią alpiniści, mocno wbił palce w zagłębienie, 
podciągnął zranioną nogę i znalazł dla niej nowe podparcie. Sprawdził, czy utrzyma 
jego ciężar, i przesunął zdrową nogę w górę. Noga nie wytrzymała i Osioł stoczył się na 
dno rozpadliny. Cholera! Kolejna eskadra Thudów przemknęła po niebie, nieco na 
południe od miejsca, gdzie się znajdował. Umysł Osła pracował na najwyższych 
obrotach.
Spojrzał na zwieszający mu się z kieszeni kawałek linki od spadochronu, który 
wysunął się, kiedy Osioł odpadł od ściany. Może się uda, ale tylko może. Zmusił się, 
aby pracować powoli i dokładnie. Związał ze sobą kilka linek i starannie sprawdzał 
każdy węzeł, zanim zawiązał kolejny. Z jednego z drzew odciął grubą na pięć 
centymetrów gałąź i obciosywał ją tak długo, aż uzyskał palik długości około 
sześćdziesięciu centymetrów. Ponownie wstał, krzywiąc się z bólu i przyjrzał się 
rosnącym w górze drzewom.
Linkę od spadochronu przywiązał pośrodku palika, złapał mocno za linkę i z 
całej siły wyrzucił go w górę. Gałąź natychmiast spadła z powrotem. Spróbował jeszcze 
raz i palik tym razem zniknął w gęstwinie, ale przy najlżejszym pociągnięciu znowu 
spadł na dół.
Nieustannie ponawiał próby, błyskawicznie jednak opadał z sił. Często zdarzało 
się, że palik zahaczał o gałęzie, ale spadał za każdym razem kiedy Osioł próbował 
uwiesić się na nim całym ciężarem ciała. Wreszcie zaczepił się i trzymał mocno. Sheehan 
był tak wyczerpany, że prawie było mu to obojętne. Oparł się o ścianę swego więzienia i 
dyszał. Albo zrobię to teraz, powiedział sobie, albo nigdy się stąd nie wydostanę.
Powoli owinął się w pasie linką i, przytrzymując się jej zdrową ręką, postawił 
stopy na wyciętych stopniach. Kiedy dotarł do ostatniego, udało mu się wejść na 
wysokość około dwóch metrów. Wtulił się w ścianę i zmusił się do przytrzymania linki 
chorą ręką. Jednocześnie wycinał niezdarnie nowe zagłębienie. Potem schował nóż na 
powrót do pochwy i posunął się kolejny krok w górę.
Szło mu niesamowicie wolno, ale w końcu zobaczył brzeg rozpadliny. Chwycił 
zwisającą gałąź, przeturlał się przez krawędź jaru i legł na plecach, dysząc jak 
dorożkarska szkapa. Muszę to zrobić dzisiaj, pomyślał. Koniecznie dzisiaj. Łyk wody z 
ostatniej butelki pomógł przezwyciężyć odrętwienie języka. Osioł uznał, że chyba jest 
już w stanie mówić.
Wyciągnął radio, po raz kolejny je włączył i wyciągnął antenę. Ręka tak mu się 
trzęsła, że z trudem podłączył słuchawkę. Przeżegnał się i, zanim podniósł urządzenie, 
wymamrotał na wpół zapomnianą modlitwę z dzieciństwa.
- Do wszystkich samolotów. Do wszystkich samolotów. Tu dowódca eskadry 
Cadillac. Czy ktoś mnie słyszy na ratunkowej? - Osioł dopiero teraz zorientował się, że 
mówi chrapliwym szeptem. - Do wszystkich samolotów. Do wszystkich samolotów. Tu 
dowódca eskadry Cadillac. Mayday! Mayday! Tu prowadzący Cadillac na ratunkowej.
- Cadillac, tu prowadzący Lincoln na ratunkowej. Mów.
Osioł czuł, że z oczy zachodzą mu łzami i przez chwilę nie był się w stanie 
odezwać. Nie dość, że go słyszeli, eskadra Lincoln należała do tego samego skrzydła. 
Kontakt z kolegą przyniósł nieprzeparte uczucie radości.
- Prowadzący Cadillac, tu prowadzący Lincoln na ratunkowej. Powtórz, jaki 
masz problem. Jak mnie słyszysz?
- Prowadzący Cadillac do prowadzącego Lincoln. Jestem na ziemi, gdzieś na 
wzgórzach...
Dowódca eskadry Lincoln nie wierząc własnym uszom, że oto rozmawia z byłym 
nieboszczykiem, przerwał mu nadawanie:
- Jezu Chryste! Czy to ty, Osioł?
- Tak, Jake, to ja - wyszeptał.
- Gdzie ty tam jesteś, do diaska? Właśnie wylatujemy znad celu i kierujemy się w 
stronę wzgórz.
- I tam właśnie jestem. O ile mnie pamięć nie myli, najprawdopodobniej na 
południowo-wschodnim skraju.
- OK, musimy lecieć prosto na ciebie, bo twój sygnał robi się coraz silniejszy. 
Kierujemy się na prawy sektor u podnóża, a ty słuchaj, jak nadlatujemy.
- OK, Jake, ale nie dajcie sobie odstrzelić tyłka. Oni zaczynają naprawdę ostro 
strzelać; są dokładnie na wschód ode mnie. - Osioł nagle uświadomił sobie, że 
nawiązanie kontaktu radiowego nie jest równoznaczne z wyratowaniem go stąd.
Dowódca eskadry Lincoln zachichotał. - Tak, chyba rzeczywiście walą do nas, bo 
mamy jakieś dwie, trzy minuty do wzgórz.
Osioł słyszał, jak działa przeciwlotnicze wzmogły i przyśpieszyły ostrzał. 
Równocześnie, dosyć daleko na południu, złowił uchem pierwsze dźwięki odrzutowych 
silników. - Właśnie mnie minęliście. Usłyszałem was kilka kilometrów na południe ode 
mnie.
- OK, Osioł. Jeśli to rzeczywiście byliśmy my, skręcimy teraz w prawo, 
zawrócimy i nadlecimy w twoją stronę z północnego zachodu. Jest tutaj od cholery 
dział, jeżeli mówisz, że siedzisz na zachód od nich, to chyba wiem, gdzie jesteś. 
Zawiadamiamy Koronę, żeby uruchomiła SAR. Robimy podejście, żebyś mógł nas 
rozpoznać, a potem odlecimy na zachód, z dala od dział. Powiedz, jak zrozumiałeś. 
Powinniśmy nad tobą przelecieć za jakieś dwie minuty.
Eskadra ciężkich odrzutowców minęła go od północy i pomknęła na wschód. 
Znowu zagrzmiały działa.
- Przed chwilą, kilka kilometrów na północ ode mnie przeleciała jakaś eskadra - 
wyszeptał Osioł.
- To my, bracie. Oznaczyliśmy obszar, na którym jesteś i przekazaliśmy dane do 
Korony. Lecimy dalej na zachód. Wysyłam jedną parę do tankowca, a my krążymy 
około trzydziestu kilometrów na zachód. Kiedy zatankują, zamienimy się miejscami. 
Jedyny problem w tym, że jesteś tak cholernie blisko tych dział. Helikopterom będzie 
trudno cię podjąć. Zdaje mi się, że jakieś dwa kilometry na północ od ciebie stoi kilka 
uschniętych drzew. Czy jesteś w stanie pójść w tamtą stronę? Gdyby ci się udało, na 
pewno łatwiej byłoby cię stamtąd zabrać.
- Hm, tak, chyba mogę wyruszyć w tamtym kierunku, ale pójdzie mi okropnie 
wolno.
- Po prostu odejdź tak daleko na północ, jak tylko zdołasz - nalegał prowadzący 
Lincoln. - Na pewno łatwiej cię będzie podjąć.
- OK, wyłączam się i już wyruszam - powiadomił go Osioł.
- Zrozumiałem. Połącz się z nami najdalej za pół godziny, OK?
- Nie mam zegarka - odpowiedział Osioł i zdał sobie sprawę, że służbowy 
chronometr nie tylko stanął, ale w ogóle zniknął z jego nadgarstka.
- Nie ma sprawy. Kiedy znowu usłyszysz, że przelatujemy, zatrzymaj się i włącz 
radiostację.
Osioł wyszukał możliwie długi kij, aby posłużyć się nim jako laską. Osuszył 
ostatnią butelkę z wodą i chciał ją odrzucić na bok, ale rozmyślił się i wsunął na powrót 
do kieszeni kombinezonu. Działa ucichły. Ostatni raz rozejrzał się dookoła i zaczął 
kuśtykać na północ. Starał się poruszać jak najciszej, ale okazało się, że słania się na 
nogach i zatacza na wszystkie strony. Zamiast omijać krzaki, przedzierał się przez nie. 
Kręciło mu się w głowie, nie potrafił się skupić i widział wszystko jak przez mgłę.
W dalszym ciągu zawzięcie parł na północ, często musiał zbaczać z trasy, bo 
drogę tarasowały ogromne głazy. Po niebie przemknęła kolejna eskadra Thudów. Z 
pewnością nie upłynęło jeszcze pół godziny. Przystanął i wsparł się na lasce. Nie. Te 
myśliwce leciały zupełnie innym kursem, a odgłos pracy silników sugerował, że szli 
pełną mocą. To po prostu kolejna eskadra myśliwców, starających się opuścić ten obszar 
i kolejny raz dotrzeć bezpiecznie do domu. Z opuszczoną głową i silnie kulejąc, podjął 
przerwany marsz.
W końcu nie miał już sił, aby iść dalej i zadyszany osunął się na błotnistą ziemię. 
Kiedy złapał laskę i starał się na niej podciągnąć, zdrowe ramię zadygotało jak w 
napadzie febry. Jęcząc, podciągał się w górę, aż stanął na czworakach z chorym 
ramieniem wciąż przyciśniętym do piersi. Zostawił laskę i zaczął pełznąć. Kaszka z 
mlekiem, mruknął do siebie na głos. Nic takiego. Wystarczy, że najpierw przesuniesz 
rękę, potem kolana i już się przesuwasz do przodu. To o wiele łatwiejsze niż chodzenie. 
Dzięki temu gałęzie nie biją cię w twarz. Usta miał szeroko otwarte; dyszał głośno jak 
zwierzę.
Dłoń poślizgnęła się w błocku i Osioł grzmotnął na brzuch. Radio ratunkowe 
wbijało mu się w żebra. Leżał w błocie z zamkniętymi oczami; mokra ziemia chłodziła 
rozpaloną twarz. Wiedział, że nie zrobi już ani kroku dalej. Krzywiąc się z bólu, 
odwrócił się na plecy i z trudem łapał powietrze. Zdrową ręką usunął nieco błota z 
oczu, zamrugał i rozchylił powieki. Poczuł na twarzy cieniutki promyk słońca.
Znikąd pojawił się ryk odrzutowców. Jeszcze przed sekundą panowała 
kompletna cisza, a chwilę później powietrze wypełnił ogłuszający grzmot silników J-75. 
Dwa F-105 przemknęły niemal dokładnie nad jego głową. Spłoszone hałasem stado 
ptaków zerwało się z pobliskiego drzewa i pofrunęło do góry w wyższą partię lasu.
Osioł mozolnie rozpinał kieszeń kamizelki, w której trzymał nadajnik. Palce nie 
chciały go słuchać i opornie wykonywały polecenia wysyłane przez mózg. W końcu 
radio zostało wyjęte i włączone, a mała antena wycelowana w niebo.
- Prowadzący Lincoln, tu prowadzący Cadillac - wychrypiał.
Odpowiedź przyszła natychmiast: - Słyszę cię głośno i wyraźnie, Osioł. 
Przepraszam, że trwało to nieco dłużej niż przypuszczałem, ale już jesteśmy z 
powrotem z pełnymi zbiornikami i załadowanymi działkami. Druga para została wyżej 
i wskaże drogę eskadrze Sandy. ETA za około dziesięć minut. Możesz mi krótko opisać 
sytuację?
Osioł próbował uporać się z zaschniętym gardłem i zmusić zesztywniały język do 
mówienia. - Zrozumiałem, Lincoln. Tu gdzie teraz jestem, las nie jest już taki gęsty. 
Chyba nie udało mi się odejść zbyt daleko na północ od tamtego miejsca. Działa żółtków 
słyszę głównie na wschodzie, bo na zachód stąd teren jest bardzo stromy. Miejmy 
nadzieję, że uda się im opuścić penetrator przez te korony drzew.
- Rozumiem, Cadillac. Daj mi znać, czy masz flary i powiedz, na ile jesteś 
sprawny fizycznie.
Osioł przeszukał kolejną kieszeń kamizelki i znalazł flary. - Zrozumiałem, 
Lincoln. Mam cztery flary i jestem w na tyle dobrej formie, że jeśli opuszczą penetrator, 
sam do niego wsiądę.
- To będzie łatwizna, Osioł. Spuścimy ci go. Zostań tam jeszcze tylko pięć minut, 
aż Sandy zajmą pozycję, a potem wyciągniemy stamtąd twój nieszczęsny tyłek.
- Nigdzie się nie wybieram - wymamrotał Osioł. Usiadł i przygotował pierwszą 
flarę, włożył ją do małej czarnej rakietnicy i odciągnął zamek. Teraz mógł tylko czekać. 
Z oddali dochodził zawodzący dźwięk silników krążącej w górze eskadry Lincoln. 
Nagle drgnął, bo w wpiętej do ucha słuchawce rozległ się czyjś nieznany mu głos.
- Prowadzący Cadillac, tu Sandy Jeden. Jak mnie słyszysz?
- Zrozumiałem, Sandy Jeden. Tu prowadzący Cadillac. Słyszę cię głośno i 
wyraźnie.
- OK, Cadillac, tu Sandy Jeden. Odbieram cię słabo, ale wyraźnie. Chcesz teraz 
wysłać sygnał lokalizujący?
- Zrozumiałem. Cadillac wysyła sygnał lokalizujący. - Opuścił dźwigienkę 
przełącznika i policzył po cichu do dziesięciu. - Prowadzący Cadillac, koniec.
- Dobrze, Cadillac. Mamy na ciebie dobry namiar. Za dwie trzy minuty poproszę 
cię, żebyśmy to powtórzyli, ale najpierw chciałbym, żebyś odpowiedział na parę pytań. 
OK?
Osioł na śmierć zapomniał, że przed wyjazdem do strefy działań wojennych 
każdy pilot wojskowy musiał przygotować pytania i odpowiedzi sprawdzające jego 
tożsamość. Przechowywano je w aktach dowództwa operacji ratowniczych na 
wypadek, gdyby RESCAP* musiał się upewnić, że Wietnamczycy nie wciągają ich w ten 
sposób w pułapkę. Pytania były tak sformułowane, że odpowiedzi na nie znał 
wyłącznie konkretny pilot. Jezu! Nie pamiętał nawet, co tam powpisywał.
- Mogę spróbować - powiedział - zaczynaj.
- OK, prowadzący Cadillac. Jaka była marka i kolor twojego pierwszego 
samochodu?
To akurat było łatwe. - Czarny Chevrolet rocznik 50.
- Bingo, Cadillac. Jak dotąd zgadza się w stu procentach. A teraz powiedz, jak 
nazywałeś babcię ze strony ojca?
- Maw-Maw.
Pilot A-1 zachichotał: - Tak jest, prawidłowo. I ostatnie pytanie przed wielką 
wygraną. Jak się wabił twój pierwszy pies?
Osioł gorączkowo szukał w pamięci. Jak, do cholery, wabił się ten kundel? Sam? 
Nie, tak się nazywał ten, którego miał w liceum. Stanął mu przed oczyma obraz małego 
białobrązowego zwierzęcia, ale ani rusz nie mógł sobie przypomnieć jego imienia. - Nie 
pamiętam - wyznał ze skruchą w głosie.
- A do cholery z tym - odezwał się Sandy po kilku chwilach ciszy. - Dwie na trzy 
to niezły wynik. Wyślij kolejny sygnał i powiedz mi jeszcze raz, gdzie wokół ciebie 
znajdują się te działa.
Osioł ponownie, najlepiej jak potrafił, opisał rozlokowanie artylerii. Zanim 
skończył, usłyszał głęboki ochrypły ryk tłokowych silników R-3350 samolotów Sandy. 
Samolot A-1 Skyraider zaprojektowano w latach czterdziestych dla Marynarki jako 
maszynę bezpośredniego wsparcia lotniczego. Zarówno w Siłach Powietrznych, jak i w 
Marynarce znalazł nowe zastosowanie jako samolot wsparcia w operacjach 
ratowniczych. Gwiazdowy silnik o mocy 3.000 KM zapewniał mu spory udźwig, a 
zdolność do latania z bardzo małymi prędkościami i duża odporność na ostrzał z ziemi 
czyniły go idealną maszyną dla potrzeb RESCAP.
- Przelecieliście cholernie blisko nade mną! - wrzasnął do nadajnika Osioł. Kiedy 
usłyszał nad głową przetaczający się grzmot potężnych silników, zapomniał o 
konieczności mówienia przyciszonym głosem.
- Zrozumiałem, Cadillac. Wystrzel jedną flarę przez gałęzie drzew. Spróbuj ją 
wycelować w takie miejsce, skąd będzie cię można podjąć. Potem wyjmij kompas na 
wypadek, gdybyśmy potrzebowali twojej pomocy w lokalizowaniu dział.
Osioł spojrzał w górę i rozejrzał się gorączkowo. Tu chyba będzie idealnie. 
Wyprostował rękę, w której trzymał rakietnicę i nacisnął spust. Silny odrzut targnął mu 
ramię w dół, a głośny huk rozniósł się echem po dżungli.
- Widzimy twoją flarę, Cadillac. Uważaj na siebie, kiedy będziemy krążyć.
Ostrzał z ziemi rozpoczął się natychmiast. Osioł uznał, że słyszy co najmniej trzy 
działa strzelające do zataczających kręgi samolotów. Uniósł kompas na wysokość oczu i 
nakierował go na miejsce, skąd padały strzały. Starając się trzymać go nieruchomo, 
spojrzał przez celownik.
- Sandy Jeden, tu Cadillac. Jeżeli znacie moją pozycję, to odgłos dział wskazuje na 
to, że są w azymucie zero-siedem-pięć ode mnie. Przypuszczam, że mniej niż dwa 
kilometry stąd.
- Zrozumiałem, Cadillac. Bądź w gotowości, a my zobaczymy, czy uda się nam 
ich przygwoździć. Prowadzący Lincoln, jesteś na tej częstotliwości?
- Pewnie, że tak, Sandy Jeden, tu prowadzący Lincoln.
- OK, możemy potrzebować waszych szybkich maszyn, żebyście zrobili tam w 
dole małą demolkę. Cadillac wskazał kilka baterii dział, wyglądają na kaliber 37 albo 57 
mm. Możecie im trochę dokopać?
- Już lecimy. Mógłbyś je oznaczyć?
- Zrozumiałem. Sandy Jeden przystępuje do oznaczania.
Najpierw słychać było wyraźny świst, a zaraz po nim dwie głośne eksplozje. 
Potem, kiedy samolot wychodził znad celu, doszło Osła wycie tłokowego silnika.
- Lincoln, tu Sandy. Wsadziłem dwie rakiety bardzo blisko jednego stanowiska. 
Dwa pozostałe są kawałeczek dalej na północ. Przelećcie nad nimi i zaatakujcie raz od 
północy, raz od południa. To powinno załatwić problemy waszego poczciwego, 
uziemionego Cadillaka.
- Zrozumiałem, dym w polu widzenia. Będziemy tam za około pół minuty. 
Eskadra Lincoln, uzbroić działka.
Zanim dobiegł Osła dźwięk odrzutowych silników, usłyszał szczęk Catlingów 
prowadzącego myśliwca. Reszta eskadry Lincoln poszła w ślady dowódcy i 
zaatakowała pozycje dział.
- Sandy Jeden, tu prowadzący Lincoln. Dostali niezłego kopa. Jeśli nas 
potrzebujesz, mamy dość amunicji na jeszcze jeden przelot. Pozostaniemy nad wami, na 
czterech tysiącach.
- Dziękuję, przyjaciele. Prowadzący Cadillac, tu Sandy. Teraz wystrzel kolejną 
flarę, a ja i moi koledzy popracujemy trochę dookoła ciebie na wypadek, gdyby stary 
Charles* miał jeszcze w dole paru swoich. Nie chwaląc się, potrafimy bombami nawlec 
igłę, ale tak na wszelki wypadek, może znajdź sobie jakąś osłonę. Daj znać, kiedy 
będziesz gotów.
Osioł wciągnął obolałe ciało do niewielkiego zagłębienia i wcisnął kciukiem 
przycisk nadawania. - Schowałem się najlepiej, jak się dało. Zaczynajcie.
A-1 niemal natychmiast ruszyły do ataku. Kiedy ich działka milkły na chwilę, 
Osioł słyszał w tle kanonadę z broni lekkiego kalibru, która ostrzeliwała samoloty. Gdy 
wszędzie wokół niego uderzyły rakiety, zorientował się, że dają mu pełną, 360-
stopniową osłonę. Ogień osłabł i wtedy dobiegł go dziwny pulsujący dźwięk. Łup, łup, 
łup. Helikopter! Z pewnością ratowniczy. Chciał podnieść głowę i poszukać go 
wzrokiem. W tej samej chwili odłamek bomby przeciwpiechotnej przebił się przez 
korony drzew i spadł jakieś 20 metrów od niego. Osioł z powrotem wtulił twarz w 
miękkie, śliskie błocko.
- OK, Cadillac - krzyknął przez radio pilot prowadzący eskadrę Sandy - wystrzel 
jeszcze jedną flarę i przygotuj się do naprowadzania helikoptera.
Osioł niezdarnie załadował nową flarę do rakietnicy i odbezpieczył ją kciukiem. 
Ponownie wycelował w miejsce, gdzie gałęzie nie rosły tak gęsto, i wystrzelił ją. Nim 
zdążył otworzyć oczy, znikła nad koronami drzew. - Flara poszła - oznajmił przez radio.
- Cadillac, tu Jolly Green Giant. Widzimy twoją flarę. Jak nas słyszysz? - obcy głos 
należał do pilota śmigłowca CH-54, który z racji koloru i rozmiarów zyskał popularną 
nazwę Jolly Green Giant*.
- Głośno i wyraźnie, Jolly Green. Głośno i wyraźnie - odpowiedział Osioł.
- OK, jeżeli naprowadzisz kompas na odgłos mojego silnika i podasz nam kurs, 
wszystko pójdzie o wiele sprawniej. Jesteśmy teraz siedemset do ośmiuset metrów od 
ciebie; od południa zaczynamy dostawać niewielki ostrzał z ziemi. Powiedz, na ile jesteś 
sprawny fizycznie, potem hałas silnika nasili się tak, że cię nie usłyszymy.
- Nie jest ze mną najgorzej - powiedział Osioł, szperając po kieszeni w 
poszukiwaniu kompasu - ale rękę i nogę mam w kiepskim stanie.
- W takim razie, lepiej spuścimy ci na dół żołnierza do pomocy. Rób dokładnie to, 
co ci powie i nie kłóć się z nim. OK, jesteśmy jakieś trzysta metrów od ciebie. Jak tam z 
naszym kursem?
Osioł nakierował kompas na odgłos silników nadlatującego helikoptera i spojrzał 
na odczyt. - W przybliżeniu, powinniście mieć kurs zero-osiem-zero - nadal przez radio.
Pilot śmigłowca potwierdził. - Cadillac, jesteśmy jakieś sto metrów od ciebie i 
zwalniamy. Jeżeli nas nie widzisz, naprowadź nas, orientując się według odgłosu 
silnika, dopóki nie będziemy najbliżej jak się da. Zrozumiałeś?
- Zrozumiałem. - Osioł uważnie wsłuchiwał się w narastające crescendo silników. 
- Musicie chyba skręcić pięć stopni w prawo.
Patrzył zafascynowany na ogromne drzewa dżungli które kołysały się, jakby 
nadciągał huragan. Podmuch posuwał się w jego kierunku.
- Jesteście dokładnie na kursie, odległość pięćdziesiąt metrów! - wrzasnął w 
nadajnik, nie wiedząc, czy pilot jest w stanie go zrozumieć. Hałas był tak ogłuszający, że 
nie słyszał już żadnych komunikatów z helikoptera. Nagle, przez rozszalałe gałęzie 
dostrzegł fragmenty ogromnego zielonego kadłuba.
- Skręć jakieś dwadzieścia metrów w prawo i zatrzymaj! - krzyknął. Wielka 
maszyna posłusznie wykonała polecenie. - Stop! Zatrzymaj dokładnie tutaj. Jesteście 
prawie idealnie nade mną.
Potężny śmigłowiec zawisł nad jego głową. Hałas był ogłuszający. Osioł nie mógł 
nawet spojrzeć w górę, bo podmuch wzbijał na wszystkie strony liście. Zdawało się, że 
między gałęziami drzew opada powoli na ziemię przybysz z innego świata. Osioł nie 
zorientował się, że to człowiek, dopóki nie wystawił nogi, żeby nie zderzyć się z 
grubym konarem. Ramionami obejmował konstrukcję przypominającą dziób, 
wykonany ze stalowych prętów, przez plecy miał przewieszony karabin, a na głowie 
zielony hełm lotniczy.
Będąc jeszcze sześć metrów nad ziemią, żołnierz zauważył Osła i zaczął 
przyzywać go do siebie gestami. Osioł poniósł się chwiejąc na nogach i niezgrabnie, 
niczym nowo narodzony źrebak, zaczął kuśtykać w kierunku kołyszącej się na linie 
postaci. Pewnie wyglądam jak Boris Karloff, kiedy grał mumię, pomyślał drwiąco. 
Żołnierz dotknął stopami ziemi o wiele wcześniej nim Osioł zdążył do niego dotrzeć. 
Był zaskakująco młody. Sheehan zauważył to, kiedy ratownik zdjął z pleców karabin i 
omiótł wzrokiem otaczającą ich dżunglę. Faktycznie, to jeszcze dzieciak.
Kiedy Osioł dotarł wreszcie na miejsce, żołnierz zwrócił się w jego stronę. Hałas 
czyniony przez zawieszony w powietrzu helikopter uniemożliwiał jakąkolwiek 
rozmowę. Młody mężczyzna posłał mu krótki uśmiech, potem chwycił Osła za zdrowe 
ramię i podprowadził go szybko do penetratora. Po obu jego stronach zamontowano na 
zawiasach niewielkie siedziska. Całość była przymocowana do stalowej liny, która 
zwieszała się z wyciągarki zainstalowanej w unoszącym się nad nimi helikopterze. 
Osioł wspiął się niezgrabnie na jedną z metalowych płyt i przełożył ramię przez szkielet 
urządzenia. Oczekiwał, że żołnierz wsiądzie razem z nim, ale musiałby wówczas usiąść 
tak, że jego nogi spoczywałyby na nogach Osła. Ratownik zerknął na jego poranioną 
nogę i uznał, że to nie jest dobry pomysł. Spojrzał nad głowę i wskazał w górę kciukiem.
Lina natychmiast się naprężyła i Osioł zaczął unosić się coraz wyżej. Sylwetka 
młodego mężczyzny, który przykucnął z wycelowanym karabinem i badał wzrokiem 
najbliższą okolicę stawała się coraz mniejsza, aż przysłoniły ją pierwsze korony drzew. 
Osioł przywarł pośladkami do siedziska i trzymał się z całej siły; jednocześnie starał się 
chronić głowę przed uderzeniem o gałęzie.
Hałas przybrał na sile i Osioł wyleciał nagle ponad najwyższe korony drzew na 
otwartą przestrzeń. Po raz pierwszy od kilku dni ujrzał prawie bezchmurne niebo. 
Kiedy lina podciągnęła go do szeroko otwartych drzwi, inny członek załogi złapał go za 
ramiona i zręcznie obrócił, aż Osioł znalazł się twarzą na zewnątrz a plecami w stronę 
śmigłowca. W tej samej chwili żołnierz złapał go pod pachami i bezceremonialnie 
wciągnął do wnętrza śmigłowca. Wyplątał Osła z uprzęży i natychmiast opuścił 
penetrator w dżunglę. Potem długo spoglądał w dół i porozumiewał się przez interkom 
z pilotem. W końcu przerzucił przełącznik wyciągarki, która ponownie zaczęła nawijać 
linę. Ratownik pojawił się w drzwiach. Karabin miał przewieszony przez ramię i mocno 
trzymał się wyciągarki. Zręczniejszy niż Osioł, wskoczył do wnętrza helikoptera 
zwinnie jak małpa.
Pilot natychmiast ostro skręcił i skierował maszynę na zachód. Obaj członkowie 
załogi stanęli przy drzwiach w tylnej części śmigłowca, zajęli pozycje przy karabinach 
maszynowych i otworzyli ogień. Gorące łuski spadały na podłogę. Osioł, wciąż leżąc na 
podłodze, przywarł kurczowo do fotela. Czuł, że śmigłowiec przyśpiesza, a kiedy 
skręcał w prawo, zobaczył A-1, który wychodził z dymiącymi działkami znad celu.
Minęło dwadzieścia długich minut, zanim pilot uznał, że ma dostateczną 
wysokość oraz szybkość, i że oddalił się wystarczająco daleko, aby uniknąć 
poważniejszego zagrożenia. Dopiero wówczas jeden z sierżantów odszedł od karabinu i 
zbliżył się z uśmiechem do Osła. Podał mu plastikowy pojemnik z wodą. Osioł przyssał 
się do niego łapczywie i, nawet gdy brzuch napęczniał mu od nadmiaru płynu, nie 
przestawał od czasu do czasu popijać, chcąc się po prostu upewnić, że woda nadal w 
nim jest.
Bolała go noga i ramię, miał rozciętą głowę, na całym ciele trudno byłoby znaleźć 
miejsce wolne od ukąszeń, skaleczeń i zadrapań. Tam, gdzie nie było ran, pobyt w 
dżungli pozostawił na skórze wrzody wielkości srebrnej jednodolarówki. Nie jadł 
niczego od czterech, może pięciu dni i był cholernie odwodniony. Mimo to żyję, 
pomyślał. Nie dałem się tym draniom.
Kapitan James Evelyn Broussard
Osioł z otwartymi oczami leżał na szpitalnym łóżku. Kate stała u wezgłowia i 
trzymała go za rękę. Jim opierał się o przeciwległą ścianę. Dowódca dywizjonu już 
wyszedł, ale przedtem Osioł zdążył wygarnąć mu prawdę w oczy.
- Jak, do cholery, oni mogą robić takie rzeczy? - spytał Sheehan. - Ten idiota nie 
potrafiłby poprowadzić eskadry myśliwców nawet do wychodka.
Jim i Kate uznali to pytanie za retoryczne i zachowali milczenie. Osioł tego nie 
zauważył.
- Nic mnie to nie obchodzi, że jest teraz pieprzonym podpułkownikiem. Chyba 
nie stał się nagle przez to lepszym pilotem?
Jim ze znużeniem potrząsnął głową. Wystarczająco bolesne było przysłuchiwanie 
się, jak dowódca oświadczył Sheehanowi, że jutro wraca do Stanów i nie zezwolą mu na 
zaliczenie ostatnich dwóch misji, których brakowało Sheehanowi do pełnej tury lotów. 
Jimowi przypadło w udziale także niewdzięczne zadanie opisania okoliczności śmierci 
Andy’ego Pritcharda i zmian, jakie zaszły w eskadrze. Spojrzał na Kate, prosząc ją 
wzrokiem o pomoc, ale znalazł w nich tylko ogromne współczucie dla Osła. Ściskała 
jego dłoń obiema rękami.
Osioł mówił dalej: - Cholera, ten facet nie był nigdy nawet prowadzącym pary, a 
oni chcą mi wmówić, że nagle, ni z tego ni z owego, nauczył się, jak utorować eskadrze 
drogę nad Hanoi? Cha!
Jim widział, że Kate jest bardzo niespokojna. Nawet graniczący z cudem powrót 
Osła w niewielkim stopniu uśmierzył lęki, jakie prześladowały ją od śmierci Andy’ego 
Pritcharda. Wyraz jej oczu powiedział mu, że Kate uświadomiła sobie, jak nikłe jest 
statystyczne prawdopodobieństwo, że Jim dożyje końca pełnej tury lotów. Widział, jak 
przywołała na twarz uśmiech i pochyliła się nad łóżkiem, aby uściskać Osła.
- Zobaczymy się później, asie przestworzy - powiedziała i delikatnie pogłaskała 
go po opuchniętej szczęce. - Muszę iść teraz na dyżur. - Zerknęła na Jima. - 
Odprowadzisz mnie do izby przyjęć? Potem możesz wrócić i przechwalać się temu 
rozpustnikowi.
Jim pomachał Sheehanowi i wyszedł za nią na korytarz. Powoli szli w stronę izby 
przyjęć i od czasu do czasu przypadkowo ocierali się o siebie ramieniem lub biodrem. 
Kate zatrzymała się przed drzwiami i oparła plecami o ścianę.
- Kiedy to wszystko się skończy, Jim? Odzyskujemy jednego z nich, ale tracimy 
drugiego. Chcę tylko wiedzieć, kiedy, do cholery, to wszystko się skończy?
- Cóż - odparł z zakłopotaniem - ja już zaczynam mieć z górki. Zaliczyłem 
sześćdziesiąt jeden lotów. Jeszcze czternaście i trzy czwarte tury będę miał za sobą. - Już 
w chwili, kiedy to mówił, wiedział, że opowiada głupstwa. W tym samym czasie, kiedy 
on zdążył zaliczyć sześćdziesiąt jeden misji, eskadra straciła trzech bardziej od niego 
doświadczonych pilotów. - Spójrz na to z innej strony. Wszystko wskazuje na to, że 
teraz szczęście jest po mojej stronie. Do diaska, istnieją przecież takie eskadry, gdzie 
większość samolotów nawet ani razu nie została trafiona.
Kate westchnęła ciężko i wolno pokręciła głową. - Mówiłam ci, że kilka razy 
przyglądałam się waszym startom. Wiem, że sobie tego nie życzyłeś, ale czułam, że 
muszę dowiedzieć się, jak to jest. No więc poprosiłam tego miłego podpułkownika, 
wiesz, tego którego walnęłam w nos pierwszego wieczoru w klubie. - Posłała mu 
przelotny uśmiech. - Kilka razy, kiedy wasza eskadra startowała, zawiózł mnie na 
koniec pasa. Myślałam, że porwie mnie dramatyzm sceny, w której młodzi bohaterowie 
wylatują gdzieś tam daleko na kolejną bitwę. I wiesz co? - parsknęła krótkim gorzkim 
śmiechem. - Potrafiłam myśleć jedynie o tym, jak kiepsko i ubogo została rozegrana. 
Zobaczyłam tylko kilka hałasujących myśliwców, które kolejno rozpędzały się i unosiły 
w powietrze, jakby to była zwykła codzienna rzecz. Bez fanfar, bez flag, bez niczego. Po 
prostu wykołowaliście na pas i odlecieliście. Dziewczyna nie bardzo ma co wspominać. 
- Kate rozszlochała się cicho.
Jim objął ją za ramiona, w pełni świadom spojrzeń, jakimi obrzucali ich 
przechodzący obok pracownicy szpitala. Zakłopotany, niezgrabie poklepał Kate po 
ramieniu.
Nagle przywarła do niego rozpaczliwie. - Na boga, Jimie Broussard, jeżeli dasz 
się zestrzelić, to ci się dostanie. I to wcale nie od tych głupich Wietnamczyków, tylko 
ode mnie! Ja nie traktuję lekko tego, co między nami zaszło w hotelu w Bangkoku.
- Ja też nie, Kate Johnson. Ja też nie. - Tulił ją, drżącą na całym ciele, przez dłuższą 
chwilę, po czym delikatnie uwolnił się z oplatających go ramion. - Chcę wrócić i 
porozmawiać z Osłem przed odprawą. Najprawdopodobniej to ostatnia okazja; jutro 
wcześnie rano wylatuje do Stanów. Zobaczę się z tobą jutro, obiecuję.
Kate ujęła jego twarz w dłonie, zajrzała mu prosto w oczy i pocałowała 
namiętnie. - Nie uda ci się przede mną zwiać. Nie ma mowy.
Uśmiechnął się do niej, potem odwrócił się i ruszył przed siebie korytarzem.
- Osioł, powiedz mi, jak tam było naprawdę. - Jim siedział na krześle z prostym 
oparciem, które przysunął do wezgłowia łóżka.
Pod wpływem środków uspokajających Sheehan przespał osiemnaście godzin, 
ale mimo to oczy w wychudzonej twarzy wciąż otaczały czerwone obwódki. Jim 
patrzył, jak Osioł, krzywiąc się z bólu, stara się znaleźć wygodniejszą pozycję dla 
umieszczonego w gipsie nadgarstka. Drugi gipsowy opatrunek założono mu na nogę i 
stopę. Wystające spod niego palce były opuchnięte i prawie czarne. Twarz i ramiona, 
gdzie wrzody i zaczerwienienia po ukąszeniach moskitów prawie się ze sobą zlewały, 
miał całe pokryte maścią. Schudł co najmniej piętnaście kilogramów. Wydawało się, że 
nawet włosy mu się przerzedziły.
Osioł westchnął. - Jimbo, to było naprawdę straszne. Najgorsza rzecz, jaka 
przydarzyła mi się w całym moim życiu. Gdybym musiał jeszcze raz przez to przejść, 
pewnie od razu palnąłbym sobie w łeb. Nie powiem ci nawet, ile razy chciałem się 
poddać. Gdyby żółtki były wtedy w pobliżu, po prostu wyszedłbym do nich i oddał się 
do niewoli. - Potrząsnął ze znużeniem głową. - Wiem; że Hanoi Hilton jest okropny, ale 
na pewno i tak dużo lepszy niż dżungla. Posłuchaj, rano wylatuję stąd z transportem 
rannych i wiem, że zaraz masz odprawę, ale musimy pogadać. Opowiedz mi jeszcze 
raz, jak to było z Andym.
Jim spełnił jego prośbę, nie opuszczając najmniejszego szczegółu.
- I jesteś pewny, że Andy na pewno nie wyskoczył?
Jim pokręcił przecząco głową. - Nie ma mowy. Jestem tego całkowicie pewny. 
Cały czas obserwowałem wrak jak spadał na ziemię. Nikt nie wyskoczył - zakończył ze 
smutkiem w głosie.
- To gnój. - Jim wiedział, że Osioł mówi o Starku. - I widziałeś tego MiGa z 
czerwonym ogonem? Takiego samego, jak ten, który mnie dopadł?
- Oczywiście. Widziałem go na własne oczy. Są także inne meldunki o MiGach z 
czerwonymi ogonami, które strąciły kilka Thudów. Nie wiadomo, czy to nowy dywizjon, 
czy jeszcze coś innego. Przypuszczamy, że pilotują je cudzoziemcy. Niemcy z NRD albo 
Rosjanie.
- Bzdura - żachnął się Osioł. - Wszyscy chyba zapominają, że żółtki w ciągu 
minionego półtora roku doszli do ogromnej wprawy w walkach powietrznych. A do 
tego mają cholernie dobre samoloty. Ale za każdym razem, kiedy MiG załatwi jakiegoś 
durnia, który przez pięć lat nie nauczył się robić pętli ani imelmana*, wszyscy od razu 
zakładają, że to robota obcokrajowców. Nie mogą znieść myśli, że wśród żółtków może 
być kilku naprawdę dobrych gości. Ale nie o tym chciałem z tobą mówić.
Kiwnął na Broussarda, żeby przysunął się bliżej.
- Posłuchaj, ten facet, Stark, to jadowity pająk. Powinienem pozwolić mu się 
zabić, żeby uwolnił wszystkich od swojej obecności. Nie zrobiłem tego. Jimbo, powiem 
ci coś i chcę, żebyś się nad tym zastanowił. Ten dupek odpowiada za śmierć dwóch 
ludzi z naszej eskadry. Nie chcę, żebyś był trzecim. Masz mi obiecać, że jeżeli znów się 
wpakuje w kłopoty, a na pewno tak będzie, pozwolisz, żeby sam się z nich wykaraskał.
Gestem ręki uciszył Jima i mówił dalej: - Wiem, co zawsze mówiłem, że w 
eskadrze wszyscy muszą się wspierać. Cóż, w jego przypadku się pomyliłem. Jeśli 
zrobisz to dla tego faceta, to pozwoli ci zginąć. Zbyt wiele myślałem o tej rudej 
dziewczynie, żeby do tego dopuścić. Posłuchaj swego starego dowódcy. Teraz 
dowodzisz parą i twoim obowiązkiem jest zadbać o Czwórkę. Ale na tym koniec. Dickie 
Stark będzie po prostu musiał żyć ze wszystkimi błędami, jakie popełnia. Nie pozwól 
mu, żeby wykończył i ciebie. Obiecujesz?
Jim kiwnął głową z wymuszonym uśmiechem. - Bez ciebie, Osioł, to już nie 
będzie ta sama wojna.
- Nieprawda! Powiedz, co słychać między tobą i tą teksańską dziewczyną? Chyba 
mam prawo wiedzieć, jako ten, który wspaniałomyślnie ci ją odstąpił. Powszechnie 
wiadomo, że to ja pierwszy przypadłem jej do serca.
- Mam tylko nadzieję, że kiedy wyjadę, nie odbije mi jej któryś z pilotów 
myśliwców. Kiedy skończę służbę, ona zostanie tu jeszcze przez pół roku.
- Nikt oprócz ciebie nie ma u niej szans. Trafił ci się prawdziwy skarb. 
Spodziewam się, że masz wystarczająco dużo zdrowego rozsądku, żeby o tym wiedzieć.
- Tak, mam. - Jim wściekle potrząsnął głową. - Cholera! To po prostu nie fair. Ty, 
po tym wszystkim, co uczyniłeś, jedziesz na noszach do domu, a Stark zostaje tutaj i 
załatwia sobie przepustkę do kariery.
- Jim, pozwól, że coś ci powiem. To jeden z najbardziej niebezpiecznych ludzi, 
jakich w życiu spotkasz. Jest ambitny i niekompetentny. To śmiertelnie niebezpieczna 
mieszanka. Traktuj go tak, jak traktowałbyś zranionego węża. Nie ma takiej rzeczy, do 
której ten facet by się nie posunął, żeby przeżyć i awansować. A jeśli poleci w dół, 
będzie chciał pociągnąć wszystkich za sobą. Zawsze kiedy z nim latasz, zostawiaj sobie 
jakąś furtkę. Czy to jest fair? Nie, to nie fair, ale takie jest życie.
Wszyscy piloci wyszli już z sali odpraw, żeby przygotować się do kolejnej akcji, 
ale eskadra Cadillac pozostała na swoich miejscach na dodatkowej odprawie, którą 
zarządził podpułkownik Stark. Należała do ich nowego rozkładu zajęć - dowódca 
eskadry ponownie omawiał z nimi misję, która dopiero co była przedstawiana na 
odprawie. Jim był tym szczerze znudzony i nie zadawał sobie najmniejszego trudu, 
żeby ukryć ten fakt przed Starkiem. Facet upierał się przy odpytywaniu każdego pilota 
ze wszystkich możliwych procedur i pytał nawet o zaskakujące procedury awaryjne. 
Była to wyjątkowo drobiazgowa odprawa. I nigdy nie przynosiła rezultatów. Warunki, 
w których rozgrywała się walka ulegały nieustannym zmianom i to do tego stopnia, że 
stałe pozostawały jedynie najogólniejsze jej elementy: tankowce, cele i inne tego rodzaju 
detale. W przypadku rzeczy nieprzewidywalnych, takich jak pogoda, sytuacje awaryjne, 
straty samolotów, czas przybywania nad celem, trzeba było improwizować. 
Podpułkownik Stark zdawał się sądzić, że te drugie istnieją tylko po to, aby psuć jego 
precyzyjne plany.
Jim spojrzał na swojego nowego skrzydłowego, Dave’a Bayera, świeżo 
upieczonego absolwenta organizowanego przez Siły Powietrzne kursu dla pilotów, 
który dopiero próbował odnaleźć swoje miejsce w kabinie Thuda. Dave recytował 
właśnie z pamięci procedurę postępowania przewidzianą na wypadek awarii systemu 
hydraulicznego w F-105. Dotarł mniej więcej do połowy, ale utknął w miejscu, bo 
najwyraźniej zapomniał jednej z określonych regulaminem czynności. Nic dziwnego, 
zważywszy, co miało być celem ich nalotu. Stark czekał zniecierpliwiony, aż Dave 
podejmie utracony wątek. Porucznik Bayer, zaczerwieniony na twarzy, zerknął na Jima, 
jakby szukał u niego pomocy. Broussard nie mógł już tego znieść ani chwili dłużej.
- Stark, na litość boską! Po jaką cholerę tracimy na to czas? Nie słyszałeś, jak Stary 
mówił, dokąd mamy lecieć? Nad most Paula Dommera! Ty nigdy tam nie byłeś, ale 
powiem ci, że każdy, kto dziś tam doleci i wróci szczęśliwie do domu, będzie o niebo 
bardziej doświadczonym pilotem niż był przedtem. - Nawet teraz, na samą myśl o tym 
moście, Jim czuł supeł w żołądku. - Zamiast martwić się, że może się nam przydarzyć 
prosta usterka hydrauliki, zastanówmy się lepiej, jak dotrzeć nad most, a potem uciec z 
tego cholernego miejsca.
- Kapitanie Broussard, lepiej byłoby, gdyby pamiętał pan, do kogo mówi. Jeżeli 
uważa pan, że nie sprosta temu zadaniu, wezwę natychmiast rezerwowego pilota. A 
jeśli jeszcze raz, bez zezwolenia, zwróci się pan do mnie po nazwisku, naprawdę się 
wkurzę. Nie będę więcej tolerował łamania zasad wojskowej etykiety ani przez pana, 
ani przez kogokolwiek innego. Jeżeli to się panu nie podoba, proszę iść do dowódcy 
dywizjonu i złożyć prośbę o przeniesienie. Zanim to jednak nastąpi, musi pan sobie 
uświadomić, że sam fakt, iż ma pan na koncie kilka misji więcej niż pozostali 
członkowie eskadry, nie czyni pana nikim wyjątkowym. Wyrażam się jasno?
Jim przygryzł wargę i zmusił się do milczenia. Powtórzył sobie w duchu słowa 
Osła. Ambitny i niekompetentny równa się śmiertelnie niebezpieczny. Musiał to 
zapamiętać. Kiedy więc Dave Bayer znów zaczął się męczyć nad wymienianiem 
wszystkich kroków na liście czynności kontrolnych, przewidzianych na wypadek awarii 
hydrauliki, Broussard uciekł spojrzeniem w bok. Widać było, że uwaga młodego pilota 
skupiona jest bardziej na czekającym go locie niż kolejności procedur. Jim, dystansując 
się od idiotyzmu sytuacji przy stole, skoncentrował się na celu ataku.
Przez ten właśnie most na peryferiach Hanoi przechodziły wszystkie dostawy z 
Chin i Hajfongu. Dziewiętnaście stalowych przęseł przerzuconych przez Rzekę 
Czerwoną czyniło go najdłuższym w Wietnamie Północnym. Miał półtora kilometra 
długości i szerokość prawie dwudziestu metrów. Do tego należało doliczyć 
tysiącmetrowe wiadukty. Przęsła i wiadukty na obu końcach mostu wspierały się na 
osiemnastu potężnych betonowych filarach. Z obu stron dostępu broniły baterie dział 
przeciwlotniczych, głównie kalibru 85 mm; były rozstawione koliście i niemal na siebie 
zachodziły. Atakujący musieli stawić czoło ponad trzystu działom przeciwlotniczym i 
dwudziestu czterem bateriom rakiet, z których każda mogła wystrzelić po sześć 
pocisków. Dla jednych i drugich dzień zapowiadał się nader interesująco.
Do ataku na most skierowano trzydzieści sześć samolotów wspieranych przez 
dwie eskadry Łasic na F-105 z zadaniem zwalczania wyrzutni rakiet ziemia-powietrze, 
dwie stacjonujące w Wietnamie Południowym eskadry F-100, których zadaniem było 
zwalczanie artylerii i dwie eskadry F-4 Phantom, które miały osłaniać siły uderzeniowe 
przed atakiem MiGów. Dokumentację fotograficzną zarówno przed, jak i po nalocie 
miały wykonać zwiadowcze RF-101 Voodoo. Trzy samoloty RB-66 z Udom w Tajlandii 
zapewnią dodatkowe wsparcie ECM. Tankowce i powietrzne ośrodki dowodzenia 
wystartują z innych baz. Wynikało z tego, że niebo w okolicach Hanoi będzie bardzo 
zatłoczone.
Pułkownik ze sztabu skrzydła podszedł do Starka i zamienił z nim cicho parę 
słów. Dowódca eskadry szybko zerknął na zegarek. Jim zrobił to samo; okazało się, że 
muszą się bardzo śpieszyć, żeby zdążyć wystartować o wyznaczonej godzinie.
- W porządku - powiedział Stark do pilotów. - Zbieramy się. Jesteśmy troszeczkę 
spóźnieni.
Kiedy Stark wstawał z krzesła i ruszał w stronę drzwi, Jim posłał mu ironiczny 
uśmiech i z satysfakcją przyglądał się jego zaczerwienionej twarzy. Dwaj pozostali piloci 
prawie biegiem rzucili się do punktu wydawania ekwipunku. Będą z nich dobrzy piloci, 
niech tylko nabiorą doświadczenia. Uśmiechnął się w duchu. Zaledwie kilka miesięcy 
temu ktoś prawdopodobnie powiedział o nim dokładnie to samo. Mimo to musi mieć 
oko na Dave’a, przecież to jego pierwszy lot nad Szósty Obszar.
Piloci pośpiesznie nałożyli ekwipunek, napełnili wodą plastikowe butelki i 
starannie upakowali je do kieszeni kombinezonów. Jim odwrócił się, żeby wyjść za 
nowymi kolegami z opustoszałego już pomieszczenia.
- Chwileczkę, kapitanie Broussard - odezwał się Stark. - Mam panu coś do 
powiedzenia.
Jim przystanął, obejrzał się i stanął twarzą w twarz z dowódcą eskadry. Dave i 
Mike również się zatrzymali i spoglądali w ich stronę. Stark ruchem ręki nakazał im, 
aby poszli do ciężarówki, odczekał aż na nią wsiądą, po czym odwrócił się w stronę 
Jima.
- Będzie lepiej, jak coś sobie wyjaśnimy, Broussard. - Twarz Starka straciła 
zwykły beznamiętny wyraz. Teraz malowała się na niej z trudem hamowana 
wściekłość. - Może wydaje ci się, że komuś zaimponujesz, kwestionując wciąż moje 
rozkazy, ale mylisz się. Pakujesz się tylko w coraz większe gówno. Narozrabiałeś już 
tak, że raport, jaki na ciebie napiszę, może cię zaprowadzić przed sąd polowy. 
Przyhamuj, bo zanim się obejrzysz, staniesz przed dowódcą skrzydła i przed nim 
będziesz się tłumaczył ze swojej niesubordynacji.
Jim wpatrywał się w niego przez dłuższą chwilę, powstrzymując przemożną chęć 
walnięcia go pięścią w pysk.
- Stark, powiem ci to tylko raz. Gówno mnie obchodzą twoje raporty na mnie. A 
jeśli chcesz je pokazać Staremu, proszę bardzo. Jesteś wart mniej niż pryszcz na dupie 
prawdziwego dowódcy eskadry i dobrze o tym wiesz. Jesteś najgorszym pilotem w 
skrzydle. Według mnie, ponosisz bezpośrednią odpowiedzialność za zestrzelenie 
dwóch pilotów eskadry Cadillac. Zacznij ze mną, a osobiście cię rozwalę. Wiesz, że mnie 
na to stać.
Broussard odwrócił się na pięcie i ruszył w kierunku drzwi; Stark, próbując go 
zatrzymać i odwrócić przemocą w swoją stronę, złapał za uprząż jego spadochronu. Jim 
rzucił się plecami w tył, tak że Stark uderzył o metalową szafkę. Jim odwrócił się 
błyskawicznie i stanął z nim oko w oko. - Dotknij mnie jeszcze raz, a przetrącę ci ten 
pieprzony kark - warknął.
Stark szamotał się wewnątrz szafki i patrzył na niego ogłupiały. Jim odwrócił się 
i podszedł ciężkim krokiem do ciężarówki i dwóch zaniepokojonych pilotów. Obaj 
słyszeli odgłos uderzenia. Jim uśmiechnął się do nich półgębkiem i odwrócił wzrok, 
kiedy milczący Stark wdrapał się na pakę. W czasie krótkiego przejazdu do stanowiska 
eskadry, siedział z tyłu i patrzył nieruchomo przed siebie.
Jim zwrócił uwagę na dwie potężne, ważące 3.000 funtów bomby, które 
podwieszono pod skrzydłami jego samolotu. W porównaniu z 500- lub 750-
funtówkami, jakie zwykle zabierał, były rzeczywiście ogromne. Doświadczenie zdobyte 
przez skrzydło w trakcie nalotów na mosty w Wietnamie Północnym wskazywało, że 
jeśli chcą zburzyć przęsła, muszą użyć właśnie tych olbrzymów.
Samoloty wystartowały w dziesięciosekundowych odstępach. Ciężkie myśliwce, 
aby wzbić się w powietrze, potrzebowały ponad dwóch kilometrów pasa. Jim i Dave 
Bayer sprawnie wyszli na lewe skrzydło Starka. Mike Patowski był już na pozycji na 
prawym skrzydle prowadzącej maszyny. W radiu, na częstotliwości wspólnej dla całej 
formacji uderzeniowej, odezwał się czyjś głos, informujący, że ma kłopoty z silnikiem. 
Dowódca jego eskadry nakazał mu powrót do bazy i poprosił o rezerwowego pilota. Jim 
pomyślał sobie, że nie byłoby mu łatwo zająć czyjeś miejsce w obcej eskadrze, ale teraz 
akurat skorzystałby z każdej sposobności, byle tylko znaleźć się jak najdalej od Starka.
Tankowce krążyły nad północną Tajlandią po trasie Zielonej Kotwicy i czekały 
już na nadlatującą formację. Nie czekając na sygnał od Starka, Jim poinstruował swojego 
skrzydłowego, aby zmniejszył ciśnienie w kabinie i maksymalnie zwiększył pobór tlenu. 
Postanowił sam zadbać o swoją parę i nie liczyć w tej mierze na Starka.
Tankowanie poszło gładko, bo nawet Stark i Dave Bayer utrzymali prawidłową 
pozycję za ogonem cysterny. Czekając na ostatnie podejście i zatankowanie zbiorników 
do pełna, Jim przyglądał się zalegającym pod nimi chmurom. Na szyi czuł lekkie 
łaskotanie, od którego zjeżyły mu się włoski na karku. Na odprawie meteo powiedziano 
im, że mogą się spodziewać umiarkowanego zachmurzenia i dobrej widoczności, 
chociaż tu i ówdzie może pojawić się niewielkie zamglenie. Patrząc w dół, widział 
jednak gęstą mgłę zalegającą w zagłębieniach dolin. Za nimi majaczyły w oddali 
warstwy gęstych, zawieszonych nisko nad ziemią chmur. Na odprawie nikt tego nie 
przewidział.
Cztery maszyny eskadry Cadillac skończyły tankowanie, odleciały od cysterny i 
dołączyły do reszty formacji. Skręcili teraz na wschód, w kierunku Laosu i Wietnamu 
Północnego. Łączność radiowa ożyła, gdy pojawiły się samoloty zwalczające artylerię 
oraz eskadry MiGCAP, które dołączyły do szyku. Dyscypliny radiowej przestrzegano 
jak dotąd z zadziwiającą konsekwencją. Doppler pokazywał, że mieszczą się w 
wyznaczonym czasie. Czas przybycia nad cel wyznaczono na 15.52. Chmury prawie 
całkowicie przysłoniły ziemię. Łasice przyśpieszyły i wyrwały do przodu w 
poszukiwaniu stanowisk rakiet ziemia-powietrze, bo radar wczesnego ostrzegania 
zaczął delikatnie popiskiwać w słuchawkach. Wietnamczycy wiedzieli, że nadlatują.
Siły uderzeniowe wleciały nad terytorium wroga. Jim dwukrotnie sprawdził 
systemy uzbrojenia, upewnił się, że mapnik jest na swoim miejscu i kliknął 
przełącznikami podwieszonego pod kadłubem zasobnika z ALQ-71 - urządzeniem 
przeciwdziałania radioelektronicznego. Kiedy, tak jak w tym przypadku, stosowała je 
jednocześnie duża liczba samolotów, istniało spore prawdopodobieństwo, że ECM 
zakłóci działanie radarów przeciwnika.
Dwieście kilometrów na północny zachód od Hanoi, armada przeleciała nad 
Czerwoną Rzeką i skierowała się na Wzgórza Thudów. Eskadry rozdzieliły się. Każda 
obrała inny pułap i kurs prowadzący nad cel. Uderzenie zaplanowano tak, aby eskadry 
przystępowały do ataku w trzyminutowych odstępach. W strefie 
najniebezpieczniejszego ostrzału nie mogła przebywać więcej niż jedna eskadra. 
Ponadto, samoloty będą musiały zachować między sobą odpowiednią odległość, aby 
nie dosięgły ich gigantyczne wybuchy 3.000-funtowych bomb. Trzy minuty powinny 
stanowić dla każdej z eskadr bezpieczny margines błędu, tak aby nie przeszkadzały 
formacjom nadlatującym za nimi.
Siły uderzeniowe znajdowały się jeszcze daleko poza zasięgiem obdarzonych 
cholerycznym temperamentem artylerzystów z Yen Bai, ci jednak mimo wszystko 
otworzyli ogień. Jim miał uczucie, że włoski, które przedtem lekko zjeżyły mu się na 
karku, sterczały teraz sztywno, przypominając nastroszone gąsienice. Pogodę naprawdę 
szlag trafiał.
- Do wszystkich, tu prowadzący Cynk. Zejdźmy poniżej tego świństwa i 
przekonajmy się, czy to w ogóle jest wykonalne - odezwał się dowódca prowadzący 
nalot.
- MiGi w powietrzu! MiGi w powietrzu! Na trzeciej! - nadano z krążącego w 
górze punktu dowodzenia. Zaczynało się.
Zeszli niżej przez chmurę rozwiewających się obłoczków wybuchających 
pocisków i weszli w ścianę jednolitego stratusa. Jim starał się utrzymać pozycję 
względem prowadzącego, a równocześnie kontrolował, co dzieje się z jego 
skrzydłowym. Dave trzymał się tam, gdzie powinien być. Wyszli z chmur i zobaczyli 
wybiegającą im na spotkanie, nieprawdopodobnie zieloną ziemię. Stark utrzymywał 
eskadrę na 600 metrach, tuż pod podstawą chmur. W polu widzenia pojawiły się 
wyraźnie skały wzgórz, ale zaraz ponownie zniknęły pod niżej zalegającymi obłokami.
- Rakiety w powietrzu. Na południowy wschód od Wzgórz Thudów. - Lecąca 
przed nimi eskadra zdążyła już ściągnąć na siebie atak rakiet wystrzelonych z wyrzutni 
rozlokowanych w dolinie Rzeki Czerwonej. Z lewej strony przed nimi pojawił się dym - 
to Łasice zaatakowały baterię rakiet. Jim dostrzegł, że robią przewrót przez plecy i 
zawracają. Gdy tylko siły uderzeniowe przeszły przez wyrąbany przez nie korytarz, 
zostawiły zaatakowaną baterię i wyruszyły na poszukiwanie następnej.
Przemknęli nad wapiennymi wzgórzami, a Jim postanowił się odprężyć i 
przybrać wygodniejszą pozycję w fotelu. Poprawił hełm i wziął kilka głębokich 
oddechów. Czuł, że serce łomocze mu w piersi jak szalone. Ostatni raz spojrzał na 
swego skrzydłowego, a potem skoncentrował się na maszynie Starka.
Eskadra przeleciała nad wzgórzami i otwartą przestrzenią leżącej u ich podnóża 
doliny. Artylerzyści ustawili zapalniki na podstawę chmur. Ziemia skrzyła się ognikami 
wystrzałów z broni maszynowej, a artyleria postawiła ogień zaporowy. Pięć minut 
przed celem Jim i jego skrzydłowy odłączyli się od pierwszej pary. Stark, jeśli chciał, 
mógł sobie zostać na tej wyjątkowo dogodnej dla artylerzystów wysokości, ale Jim z całą 
pewnością nie. Zboczył z trasy kilometr na zachód, pociągnął za sobą Dave’a Bayera i 
zaczął obniżać lot. Zeszli na 150 metrów i niemal natychmiast zobaczył rzekę, która 
tocząc leniwy nurt, wiła się łagodnymi zakolami ku morzu. Spojrzał na wschód i 
przesuwając wzrok wzdłuż jej brzegów, dojrzał cel. Łatwo go było zauważyć - cienka 
linia biegła ponad mętnymi wodami Rzeki Czerwonej, wyraźnie widoczna na jej tle. 
Nawet z takiego oddalenia most wydawał się ogromny. Pułap chmur chyba się lekko 
podniósł. Dobrze. Muszą mieć jak największy zapas wysokości, aby nie dosięgły ich 
wybuchy własnych bomb. Zerknął na Starka - tamten wciąż trzymał się na tym samym 
pułapie, a wokół niego pojawiało się coraz więcej obłoczków wybuchających pocisków.
Kiedy pierwsze eskadry przystąpiły do akcji, a w dole zaczęły wykwitać kolejne 
eksplozje, z ziemi uniosły się wielkie fale dymu. Na obu krańcach mostu toczyły się 
pojedynki miedzy bateriami pelotek a zwalczającymi je myśliwcami. Jedna z maszyn 
stanęła w płomieniach, ale zanim wybuchła, wystrzeliła z niej malutka postać człowieka 
w wyrzucanym fotelu.
- MiGi. Mamy MiGi na południowy wschód od mostu, na trasie wyjścia znad 
celu. Eskadra Bimbo, wchodzicie? - Dowódca eskadry starał się o osłonę Phantomów.
- OK, lecimy w tamtą stronę. Jakie to MiGi i ile ich jest?
- Dwie eskadry. Jedna wygląda mi na MiGi-17, a druga na MiGi-21. Próbują nas 
odciąć od sił głównych.
- Zrozumiałem - odezwał się spokojny głos dowódcy eskadry F-4. - Jeśli dacie 
radę, przytrzymajcie ich jeszcze parę minut.
- Przytrzymać ich? Chyba wam odbiło!
- Zechcielibyście, błazny, zejść z tej częstotliwości, żeby pozostali mogli się wziąć 
do roboty? - zapytał jakiś nowy głos.
Jim sprawdził odczyty dopplera. Osiem kilometrów od punktu poderwania na 
wyższy pułap. Spojrzał na Starka i jego skrzydłowego. Lecieli niezmiennie 600 metrów 
nad nim. Mijali właśnie punkt zmiany pułapu.
- Prowadzący Cadillac, uciekaj w górę! - krzyknął Jim. Dwa F-105, nie zmieniając 
wysokości, nadal leciały przed siebie. Wybuchy pocisków, które rozrywały się coraz 
bliżej, miotały nimi na wszystkie strony.
- Prowadzący Cadillac, tu Cadillac Trzy. Natychmiast zwiększ pułap! - Stark albo 
go nie słyszał, albo postanowił zignorować. Pieprzyć to. Zerknął na swojego 
skrzydłowego i zaczął się wznosić z maksymalną prędkością. Na 1.500 metrach weszli 
w chmury, ale lecieli dalej na ustaloną na odprawie wysokość czterech tysięcy. Dopiero 
wtedy położył samolot na lewe skrzydło i przeszedł w lot odwrócony, nurkując ku 
ziemi pod kątem 45 stopni. Jim zaczął wychodzić z beczki i wyskoczył z chmur razem z 
Dave’em, który kurczowo trzymał się jego skrzydła. Widok mostu wypełnił cały 
wiatrochron. Broussard nie miał pojęcia, gdzie znajduje się para Starka.
Szybko dostrzegł zniszczoną baterię dział na południowym krańcu mostu. Inne 
nadal jednak prowadziły ostrzał. W słuchawkach miał teraz ogłuszający jazgot systemu 
ostrzegawczego, bo stacje radiolokacyjne wroga odnalazły ich i rozpoczęły namierzanie. 
Wokół myśliwca wykwitły wybuchy kilku dobrze wymierzonych pocisków i Jim musiał 
walczyć ze sterami, kiedy przelatywał przez wytworzone przez nie turbulencje. Na 
częstotliwości alarmowej rozległo się samotne zawodzenie sygnalizatora ratunkowego.
Wskazówka wysokościomierza obracała się w zatrważającym tempie. 
Nurkowanie powinno zabrać nie dłużej niż siedem sekund. Wydawało się, że trwa o 
wiele dłużej. 600, 300 metrów. Uderzył w przycisk zwalniający bomby i ściągnął na 
siebie drążek, aż pociemniało mu w oczach. Utrzymując wciąż kurs na południe, 
przemknął nad mostem. Szybko przechylił na lewe skrzydło znacznie teraz lżejszą 
maszynę, pchnął do końca dźwignię ciągu i trzymał ją w tym położeniu, dopóki 
charakterystyczne wibracje, które natychmiast odczuł pośladkami, nie upewniły go, że 
włączył się dopalacz. Południowy brzeg rzeki zbliżał się błyskawicznie. Był najeżony 
działami. Jim nie zamierzał zwracać się do nich brzuchem, ale na odprawie ustalono, że 
samoloty wychodzące znad celu mają lecieć na wschód. Spróbował zerknąć przez ramię 
i przekonać się, czy jego skrzydłowy nadal się go trzyma, ale dopóki nie wyszedł z 
ostrego skrętu, przeciążenie było zbyt duże, by mógł to uczynić. Dave ciągle tam był, 
chociaż sporo z tyłu. Para leciała z prędkością naddźwiękową; przedmieścia i położone 
blisko siebie wioski migały pod skrzydłami.
- Cadillac Trzy, tu prowadzący. Gdzie jesteś? - głos Starka był piskliwy i 
wyczuwało się w nim napięcie.
Jim przysłuchiwał się, jak po wyjściu znad celu, lecąca za nimi eskadra szacuje 
szkody wyrządzone nalotem. Zburzono tylko jedno przęsło. Jim nie miał zielonego 
pojęcia, czy on i Dave trafili w coś, czy spudłowali.
- Prowadzący Cadillac, tu Cadillac Trzy. Wyszliśmy znad celu. Kurs jeden-jeden-
zero, wysokość 2.000 metrów.
- Zrozumiałem. - Głos Starka brzmiał tak, jakby za chwilę miał stracić kompletnie 
głowę. - Jesteśmy w chmurach i nie potrafimy odnaleźć celu. Zawracamy. Dołączcie do 
nas na południowo-wschodnim odcinku trasy. - Kakofonia głosów w eterze nagle 
umilkła - słychać było tylko dźwięk sygnalizatora ratunkowego. Każdy z pilotów 
wiedział, że warunki panujące poniżej pokrywy chmur umożliwiają przeprowadzenie 
akcji i byli zszokowani słysząc, że jeden z nich zawraca znad celu z pełnym ładunkiem 
bomb pod skrzydłami.
- Hm, prowadzący Cadillac, tu Cynk - odezwał się dowódca całej akcji, który 
prawdopodobnie dolatywał już do łańcucha wzgórz. - Jeżeli ci to pomoże, zawrócę moją 
eskadrę i damy ci wsparcie.
Ale podpułkownik Stark najwyraźniej miał już na dzisiaj dosyć. - Odmawiam, 
Cynk. Nie chcemy przekroczyć limitu czasu wyznaczonego dla Łasic.
- Jak chcesz - odparł Cynk z nieukrywaną pogardą w głosie.
Jim skierował swoją parę na zachodni kurs wyjścia znad celu.
Oba samoloty nie używały dopalaczy, aby zaoszczędzić paliwo na lot do 
tankowców.
- Cadillac Trzy, gdzie jesteś? - Po opuszczeniu niebezpiecznego obszaru, głos 
Starka zaczął odzyskiwać swój zwykły rozkazujący ton.
- Trójka i Czwórka lecą równolegle do rzeki, około ośmiu kilometrów na 
południe od niej, i dokładnie na południe od miasta.
- Dobra, jesteśmy piętnaście kilometrów za wami. Sugeruję, żebyście zwolnili, 
zaczekali, aż was dogonimy, a potem dołączyli do nas.
Takiego wała! - pomyślał Jim. Nadal szedł pełną mocą silników i prowadził 
swoją parę prosto na Wzgórza Thudów.
- Do wszystkich samolotów! Do wszystkich samolotów! Tu Hillsboro. Czarny 
Bandyta, Czarny Bandyta! Hillsboro, koniec.
Operatorzy radarów z krążącego w powietrzu centrum dowodzenia uznali, że 
pierwszej fali MiGów, która wystartowała z Phuc Yen, zaczyna brakować paliwa. Inne 
mogły jednak wystartować niezauważone. Jim uważnie rozejrzał się dookoła. Jak to 
możliwe, że na tej niewielkiej przestrzeni leci obok siebie sześćdziesiąt, może 
siedemdziesiąt maszyn, a on widzi tylko swojego skrzydłowego?
- Cadillac Trzy, spójrz w górę. Bandyci na drugiej, wysoko.
Słysząc głos swego skrzydłowego, Jim poderwał głowę i rozejrzał się szybko na 
wszystkie strony. Masz dobre oczy, Dave! Sam bezskutecznie omiatał wzrokiem niebo, 
dopóki słońce nie odbiło się w gładkim, srebrnym kadłubie MiGa-21. Dave zbliżył się do 
Broussarda i leciał teraz po jego prawej stronie w odległości około 1.000 metrów. Były co 
najmniej dwa MiGi i wydawało się, że zakręcają w ich stronę. Odległość sześć, może 
osiem kilometrów.
- Cadillac Cztery, uzbroić działka.
- Zrozumiałem - odparł z niezmąconym spokojem Dave - ale oni chyba nie idą na 
nas. Zdaje się, że lecą w kierunku rzeki.
- Tak - potwierdził Jim, a serce biło mu coraz szybciej. - Prowadzący Cadillac, 
zdaje się, że lecą na was. Dwa MiGi-21; powinny być na twojej pierwszej i na tym 
samym pułapie.
Stark nie odpowiedział.
- Cadillac Cztery, tu Trójka. Jaki masz poziom paliwa?
- Minus dwa na rezerwie.
Cholera! Dave, który w trakcie nalotu starał się za wszelką cenę utrzymać na 
pozycji, zużył już niemal cały zapas paliwa. Nie mogli się tutaj dłużej włóczyć, najpierw 
musieli odszukać tankowiec.
- Strzelają do nas! - Choć nie nadał swojego kryptonimu, Jim rozpoznał głos 
Starka.
Przypomniały mu się słowa Osła: ambitny i niekompetentny równa się 
śmiertelnie niebezpieczny. Niech ten bydlak sam się z tego wyplącze. Stanęła mu przed 
oczami bójka, jaką stoczyli w szatni przed startem i wykrzywiona nienawiścią twarz 
Starka. Pomyślał o Ośle i o Andym Pritchardzie, którzy zawrócili na pomoc temu 
nieszczęsnemu gnojowi. Do diabła z nim. Ta myśl nie zdążyła mu jeszcze przemknąć 
przez głowę, kiedy skręcał już w stronę atakujących MiGów - wiedział, że Osioł 
postąpiłby tak samo.
Broussard patrzył na manewry nieprzyjacielskich maszyn, które starały się wyjść 
na dogodną pozycję do kolejnego ataku. Jego para pomknęła ku nim. Broussard starał 
się stworzyć dowódcy i jego skrzydłowemu szansę ucieczki z pułapki. Dostrzegł dwa 
Thudy lecące w stronę wzgórz. Jezu! Nadal dźwigały swój ładunek: pod skrzydłami 
myśliwców wciąż znajdowały się po dwie 3.000-funtowe bomby.
- Prowadzący Cadillac. Zrzućcie bomby. Natychmiast zrzućcie bomby!
Nic dziwnego, że MiGi bez najmniejszego trudu wyszły na dogodną do ataku 
pozycję. Bomby poszybowały w dół. MiGi skręciły na północ i zaczęły piąć się na 
wyższy pułap. W szczytowym punkcie wspinaczki rozdzieliły się i znów pomknęły w 
kierunku pierwszej pary. Tuż za ogonem samolotu Dave’a wykwitła eksplozja. 
Maszyną rzuciło potężnie i, zanim skrzydłowy Jima opanował stery, niewiele 
brakowało, aby wymknęła mu się spod kontroli. Jim gorączkowo rozglądał się na 
wszystkie strony. Na tle słońca pojawił się kolejny MiG, przemknął obok i poszedł 
pionową świecą w górę, gotując się do kolejnego strzału.
- Dave, wszystko OK?
- Chyba tak - odparł porucznik Bayer. - Nadal leci, ale palą się wszystkie 
ostrzegawcze światełka.
- OK, zawróć na początkowy kurs i leć w kierunku morza. Kurs jeden-jeden-zero. 
Odcięli nas i spychają na Wzgórza Thudów. Prowadzący Cadillac, Trójka ma problem. 
Czy mógłbyś nas tutaj zastąpić? Ktoś musi eskortować Czwórkę do wybrzeża.
Nie było odpowiedzi, ale obie maszyny pierwszej pary skręciły na wschód. 
Słodki Jezu! Ale bajzel! Co, u diabła, wyprawia Stark? Wysiadło mu radio?
- Prowadzący Cadillac, tu Trójka. Słyszysz mnie?
Przedłużająca się, martwa cisza. W międzyczasie Jim manewrował tak, aby wejść 
w lukę pomiędzy trzema F-105 i trójką MiGów. W końcu dostał odpowiedź:
- Tu prowadzący Cadillac. Będę eskortował Czwórkę nad morze.
Dupek. - Dwójka, tu Trójka. Jaki masz poziom paliwa? - Nie był pewien, czy 
rzeczywiście chce usłyszeć odpowiedź.
- Cadillac Trzy, tu Dwójka - zgłosił się Mike Patowski. - Minus pięć na rezerwie. 
Chętnie zostanę z tobą.
Jim przeprowadził w myślach błyskawiczną kalkulację. Taszczenie tych bomb 
znacznie zmniejszyło im zapas paliwa. O ile w ogóle dolecą nad plażę, pierwsza para 
będzie miała sporo szczęścia, jeśli uda jej się odnaleźć tankowiec. Maszyna jego 
skrzydłowego jest uszkodzona. Nikt z eskadry mu nie pomoże.
- Nie, Dwójka. Lećcie nad morze, a ja postaram się trzymać ich z dala od waszych 
ogonów. Najlepiej od razu zacznijcie wywoływać cysternę, żeby wyszła wam na 
spotkanie. Powinna być blisko.
- Eskadra Cadillac, tu prowadzący Ringo. Możemy w czymś pomóc? - To 
MiGCAP. Nareszcie.
- Prowadzący Ringo, tu Cadillac Trzy. Zrozumiałem. Trzy samoloty naszej 
eskadry lecą w kierunku morza, dokładnie na południe od rzeki i dwadzieścia 
kilometrów na południe od miasta. Mam tutaj trzy MiGi-21, z którymi nie wiem co 
począć. Wszystkim nam brakuje paliwa.
- Zrozumiałem, idziemy do was pełnym gazem. Trzymajcie się, powinniśmy tam 
być za siedem do ośmiu minut.
Tak czy inaczej, wszystko rozstrzygnie się na długo przed przybyciem F-4. Jim 
nadal obserwował MiGi lecące za uciekającymi F-105. Skręcił ostro, aby ustawić 
maszynę między MiGami a uszkodzonym myśliwcem. Za minutę, najwyżej dwie, będą 
już dostatecznie daleko i żaden MiG nie zdoła ich dopaść. On sam, przy odrobinie 
szczęścia, skręci na wschód i wyskoczy. Zerknął niespokojnie na kontrolkę paliwa. 
Zostało go bardzo niewiele, zwłaszcza gdyby musiał uruchomić dopalacz.
Jeden z MiGów zawrócił pod niewiarygodnym kątem i pomknął w kierunku 
Broussarda. Dwulufowe działko kalibru 23 mm zamigotało ogniem. Jim ściągnął ostro 
w prawo, wszedł w półbeczkę, utrzymał samolot na plecach, skontrował sterami, aż na 
celowniku uzyskał właściwą poprawkę, i nacisnął spust. Działko M-61 Vulcan zionęło 
ogniem i wyrzuciło serię dwudziestomilimetrowych pocisków z szybkością 6.000 sztuk 
na minutę. Jim dostrzegł, że przelatują daleko za maszyną wroga i szybko zwolnił 
przycisk. MiG uciekł z pola ostrzału. Broussarda zachwyciła zwrotność tego myśliwca.
Dokończył obrót i dostrzegł, że MiG idzie świecą i nabiera wysokości. Zaledwie 
kilka chwil walki kołowej, wszystko wykonane ładnie, gładko i sprawnie. Dokładnie 
tak, jak ich uczono w szkole. Nie wygrywa osiłek, który potrafi znieść największe nawet 
przeciążenie, ale pilot, który wie, jak wycisnąć ze swojej maszyny maksimum 
możliwości. Jim skierował Thuda pionowo w górę i włączył dopalacz. Pierwszy z MiGów 
przemknął na horyzoncie i oddał krótką niecelną serię. Pozostałe dwa najwyraźniej 
wycofywały się z walki. Być może im także brakowało paliwa.
Jim, idąc cały czas w górę, wszedł w pionowe nożyce. Starał się przy tym nie 
stracić przeciwnika z oczu. Cholera! Tamten mógł przecież skręcić. Minęli się i niemal 
otarli kabinami. Żaden nie zajął pozycji do oddania skutecznego strzału. Przeszedł do 
lotu poziomego i nagle przypomniał sobie, że wielozamkowe belki uzbrojenia nadal 
tkwią na węzłach podwieszeń. Klnąc w żywy kamień, odrzucił je i samolot natychmiast 
zyskał na zwrotności.
MiG był na godzinie drugiej, w odległości około kilometra i właśnie skręcał ku 
niemu. Jim włączył dopalacz, opuścił nisko nos samolotu i wszedł w ostry zakręt, który 
wyprowadził go na wprost przeciwnika. Nagle spod skrzydeł wrogiego myśliwca 
oderwały się dwie rakiety i pomknęły w kierunku Thuda. Minęły go w przyzwoitej 
odległości, ale sam fakt, że MiG je odpalił, zaintrygował Jima. Praktycznie nie miał 
szansy trafić, bo strumień rozgrzanych spalin z silnika F-105 był pod tym kątem 
niewidoczny dla głowicy termolokacyjnej.
Błyskawicznie znaleźli się znów blisko siebie. Jim skręcił ostro w prawo, 
pozwalając przy tym, aby nos samolotu opadł poniżej linii horyzontu. Kombinezon 
przeciwprzeciążeniowy obcisnął mu nogi i brzuch. Po zmianie kierunku przestał ściągać 
drążek i rozejrzał się za nieprzyjacielem. Zdumiewające, ale MiG nie zawrócił ku niemu, 
tylko gwałtownie poszedł w dół i, ciągle zniżając lot, pomknął w kierunku Hanoi, 
wycofując się z walki. Jim znajdował się na jego siódmej, trzy kilometry z tyłu. 
Broussard zdawał sobie sprawę z rozlicznych wad konstrukcyjnych F-105, ale wiedział, 
że prędkość lotu poziomego po prostej z pewnością się do nich nie zalicza. Pod tym 
względem nie dorównywał mu żaden inny myśliwiec na świecie. Jim uruchomił 
dopalacz i przyśpieszył. Powoli podkradał się coraz bliżej. MiG sam mu w tym 
dopomagał, robiąc niewielkie uniki, które amerykański pilot wykorzystywał. MiGowi 
musiało brakować paliwa i nie mógł się zbytnio oddalić od swojego lotniska. Przy 
każdym kolejnym uniku Jim skracał troszeczkę dystans, aż wreszcie znalazł się trzysta 
metrów za przeciwnikiem. Prawie instynktownym ruchem umieścił celownik tuż przed 
uciekającym myśliwcem i nacisnął spust.
Pociski z Vulcana niemalże rozpłatały MiGa na pół. Myśliwiec eksplodował, a 
największy fragment kadłuba zaczął powolnym spiralnym ruchem opadać w kierunku 
ziemi. Jim zauważył, że statecznik pionowy jest pomalowany na jasnoczerwony kolor. 
Nagle w powietrzu wykwitła czasza spadochronu.
Artyleria przeciwlotnicza, która milczała dotąd i nie wtrącała się do pojedynku, 
teraz z wściekłością wznowiła ostrzał. Jim zerknął na wskaźnik paliwa i z 
zadziwiającym spokojem stwierdził, że w żaden sposób nie uda mu się dotrzeć do 
tankowca. Cenny płyn w najlepszym razie wystarczy na kilka minut lotu. Przełączył 
radiostację UHF na kanał ratunkowy i ściągnął mocniej uprząż spadochronu, aż wbiła 
mu się w pachwiny.
- Mayday! Mayday! Mayday! Tu Cadillac Trzy. Dwie minuty do opróżnienia 
zbiorników. Kurs na morze. Ale chyba aż tak daleko nie dociągnę.
- Gdzie jesteś, Cadillac? Tu prowadzący Ringo.
- Około pięćdziesięciu kilometrów na południowy wschód od miasta, wysokość 
7.000 metrów.
- Tu prowadzący Ringo. Lecimy w tamtą stronę.
Jim, wyczerpany przeciążeniami, jakie oddziaływały na niego w czasie walki, 
osunął się w fotelu. Obojętnie przyglądał się obłoczkom pocisków, które wybuchały 
wściekle dookoła niego. Dupki! I po co się tak wysilacie? Jeszcze trochę i sam 
zaoszczędzę wam trudu. Przed sobą widział już wąską wstęgę białego piasku plaży. 
Graniczyła z nią ciemniejsza, niebieskozielona toń Morza Południowochińskiego. Rzut 
oka na przyrządy utwierdził go w tym, co i tak wiedział: kontrolka paliwa wskazywała 
zero. Ciekawe, czy reszta eskadry zdołała się wymknąć. Nie połączyli się z nim przez 
radio.
Nieprawdopodobne, ale potężny odrzutowy silnik w dalszym ciągu pracował. 
Pojawił się malutki promyczek nadziei, który stopniowo oddalał od niego przeczucie 
nieuchronnej tragedii. Jeśli tylko zdoła dotrzeć do morza, wtedy ma sporą szansę, że 
podejmą go z wody. Nagle ogień artylerii znów nabrał znaczenia. Szansa na uratowanie 
się była co prawda niewielka, ale jednak istniała. Szkoda, że F-105 przy wyłączonym 
silniku miał współczynnik doskonałości aerodynamicznej żelazka. Gdyby ten cholerny 
samolot wyposażono w prawdziwe skrzydła, doleciałby tam lotem ślizgowym!
- Cadillac, to ty jesteś tym samotnym Thudem?
- Potwierdzam.
- OK, jesteś na naszej drugiej, odległość pięć, sześć minut. Dotrzesz do plaży?
- Nie przypuszczam, ale to coś nadal ciągnie na pustych zbiornikach.
- Jeśli uda ci się utrzymać go w powietrzu jeszcze przez kilka minut, wyjdziesz na 
niezłą pozycję do katapultowania się. Powiadomimy o tobie Marynarkę.
- Dzięki. Doceniam waszą pomoc.
Jim nadal powoli piął się w górę, starając się wejść na jak najwyższy pułap, i nie 
stracić przy tym dużo na szybkości. Prawie 9.000 metrów. Morze było tak blisko. Silnik 
J-75 raptem zbuntował się przeciw zmuszaniu go do działania bez dostarczania 
pożywienia i uznał, że czas się wyłączyć. Nagła cisza wywierała niesamowite wrażenie.
- Cadillac trzy, właśnie zgasł mi silnik.
- Rozumiem, Cadillac. Marynarka jest już powiadomiona. Postaraj się dociągnąć 
możliwie najdalej. Jak dotąd, dobrze ci idzie.
Jim starał w locie ślizgowym zyskać jak największą prędkość, ale ciężki 
myśliwiec zdawał się wręcz pożerać wysokość. Kiedy schodził poniżej 5.000 metrów, 
Broussard odpiął maskę i zaczerpnął świeżego powietrza. Potem zreflektował się i znów 
ją założył.
Nie wiadomo, na jak długo jeszcze wystarczy mu zasilania. Powinien wysłać 
ostatni komunikat.
- Tu Cadillac Trzy. Odłączam systemy. Dzięki za pomoc.
- Powodzenia, bracie.
Jim odłączył się od przewodów radiowych, systemu doprowadzania tlenu i 
wtyczek podłączonych do kombinezonu. Zabezpieczył wszystkie przedmioty, które 
mogły stanowić śmiertelne zagrożenie w czasie katapultowania się i sprawdził ułożenie 
ciała w fotelu.
Samolot zszedł na 3.000 metrów. Mógł już stąd dostrzec małe rybackie kutry - 
niektóre pływające po morzu, inne wyciągnięte na plażę. Już bardzo blisko. Z tysiąca 
metrów dojrzał stanowiska ciężkich karabinów maszynowych i ludzkie figurki, które 
zwracały w jego stronę broń. Na trzystu metrach powiedział sobie: - A do cholery z tym! 
- i pociągnął za dźwignię katapulty.
Szarpnięcie otwierającego się spadochronu zerwało mu hełm - widział jak wiruje 
w powietrzu i wpada do morza. Poczuł bolesny ucisk w pachwinach, tam gdzie pasy 
uprzęży wbiły się w ciało i podciągnął się, by je poluzować. Instynktowne reakcje z 
wolna ustępowały miejsca racjonalnemu postrzeganiu otoczenia. Wydawało się, że 
wokół zalega głęboka cisza; powietrze obmywające mu twarz było chłodne.
Panujący spokój zakłócił donośny huk. Jim obrócił się na uprzęży i obserwował 
spektakularną zagładę swego samolotu.
Coś użądliło go w ramię; odwrócił się, żeby rozetrzeć piekące miejsce i oczy 
otworzyły mu się szeroko z przerażenia. Piaszczysta plaża była zaledwie 200 metrów 
dalej. Kiedy znajdujący się na niej ludzie przyklękli i otworzyli ogień, dotarł do niego 
głośny, trzaskający odgłos wystrzałów. Do kanonady przyłączyło się basowe staccato 
karabinu maszynowego. Linka spadochronu pękła z brzękiem, przecięta pociskiem. Jim 
spróbował podciągnąć stopy, żeby stanowić jak najmniejszy cel, ale pakiet ratunkowy 
skutecznie mu to uniemożliwiał.
Pakiet ratunkowy! Musiał go odrzucić, w przeciwnym razie, po wylądowaniu 
wciągnie go pod wodę. Jim zaryzykował szybkie spojrzenie w dół. Powierzchnia morza 
była już chyba bardzo blisko. W panice, szukał gorączkowo rączki zwalniającej pakiet. 
Jakaś część jego umysłu odnotowała chłodno, że dłoń szukająca uchwytu jest 
zakrwawiona w miejscu, gdzie dotknął nią „użądlonego” ramienia. Jest! Poczuł, że 
pakiet poszybował w dół. Łączyła go z nim teraz tylko nylonowa linka. W zestawie 
znajdowała się jednoosobowa tratwa, która po odłączeniu wypełniła się sprężonym 
powietrzem i kołysała na uwięzi. Sam pakiet także zawierał ekwipunek ratowniczy. Jim 
próbował przypomnieć sobie, czego uczono go w szkole przetrwania. Nie mówili 
przypadkiem, że w razie lądowania w wodzie, pilot powinien rozpiąć pasy i przed 
uderzeniem w wodę odrzucić spadochron? Znów zerknął w dół. Woda chyba była już 
bardzo blisko. Właściwie można to zrobić już teraz, bo któremuś ze strzelców na plaży 
wreszcie się poszczęści. Uderzył w klamrę szybkiego wyczepienia spadochronu.
Gdyby go było stać na spokojniejszą ocenę sytuacji, Jim nigdy nie podjąłby tej 
decyzji. Pamiętałby, że lecąc nad powierzchnią wody, łatwo pomylić się w ocenie 
wysokości. Zauważyłby również, że pakiet ratunkowy i tratwa kołyszące się pięć 
metrów pod nim, nie uderzyły jeszcze o powierzchnię. Ale nie była to odpowiednia 
pora na drobiazgowe rozważania. Jim zdał sobie sprawę, że popełnił błąd, kiedy 
spadając minął je w locie, jakieś dziesięć metrów nad falami.
Siła rozpędu wtłoczyła go głęboko pod powierzchnię zaskakująco zimnych wód 
Zatoki Tonkińskiej. Zupełnie zdezorientowany, krztusząc się słoną wodą, zrobił 
pierwszą rozsądną rzecz od dłuższego czasu i zerwał bezpieczniki z nadmuchiwanych 
pakietów, umieszczonych pod pachami. Wypełniły się, tworząc dwa duże pływaki, 
które szybko wyniosły go na powierzchnię. Złapał kilka głębokich oddechów, a potem 
fala smagnęła go w twarz i woda wlała mu się w otwarte usta. Zemdliło go i dostał 
napadu kaszlu.
Unosząc się na grzbiecie kolejnej fali, zobaczył pomarańczową tratwę, która 
podskakiwała w dolinie między grzywaczami. Kiedy fala opadła, Jim stracił ją z oczu, 
ale wiedział, gdzie jest i popłynął szybko w tym kierunku. Pływaki tak bardzo 
ograniczały mu swobodne ruchy ramion, że w końcu zaczął płynąć pieskiem. Wtedy 
przypomniał sobie o lince, która łączyła tratwę z uprzężą spadochronu. Szukał jej po 
omacku w wodzie, a kiedy na nią natrafił okazało się, że ugrzęzła w pasach 
obejmujących pośladki.
Szybko przyciągnął tratwę do siebie i złapał się śliskiej burty. Przylgnął do niej 
bez tchu, ale przedtem znowu potężnie opił się morskiej wody.
Kiedy tak leżał z głową i ramionami wewnątrz malutkiej tratwy i starał się 
odzyskać utracone siły, zaczęło docierać do jego świadomości, że ludzie na plaży nie 
zrezygnowali. Przez hałas wody uderzającej o tratwę słyszał odgłosy pojedynczych 
wystrzałów i serie broni maszynowej. Przyłączył się do nich jeszcze jakiś inny dźwięk, 
odmienny od pozostałych. Ten pulsujący warkot był coraz bliżej. Tratwa uniosła się na 
kolejnej fali. Jim wyciągnął szyję i spojrzał na plażę. Od tego co zobaczył, zrobiło mu się 
niedobrze. Od brzegu odbijała mała dżonka z doczepionym silnikiem i właśnie 
kierowała się w jego stronę.
Strzelcy na brzegu stawali się coraz dokładniejsi. Tratwa miała międzynarodowy 
pomarańczowy kolor, aby samolotowi ratowniczemu łatwiej było ją dostrzec, ale to 
równocześnie czyniło ją idealnym celem.
Głośny, rozdzierający huk ściął mu krew w żyłach. Włosy zjeżyły mu się na 
karku. Spojrzał ponownie na plażę, w samą porę, aby zobaczyć zagładę dżonki. Woda 
wokół niej zamieniła się w kipiel, a szczątki łodzi leniwie wzbiły się w zachmurzone 
niebo. F-105 prowadzącego pary wychodził właśnie znad celu i stanął na ogonie, gotując 
się do następnego podejścia. Nadleciał drugi myśliwiec; znów rozległ się ten sam 
rozdzierający huk i Jim zobaczył, że ludzkie figurki na plaży wylatują w powietrze jak 
zeschnięte liście.
Młócąc gorączkowo rękami, Jim skierował się na otwarte morze, byle jak najdalej 
od tej pomarańczowej tarczy strzelniczej. Tratwa podążyła za nim. Jim poszperał w 
specjalnej kieszeni umieszczonej w nogawce kombinezonu. Wyciągnął stamtąd 
scyzoryk i pośpiesznie przeciął linkę łączącą go z tratwą. Odłożył scyzoryk na miejsce i 
znowu zaczął płynąć stylem, który Kate nazwała kiedyś „pieskowym kraulem z Santa 
Fe”.
Charakterystyczny dźwięk działek M-61 Vulcan znów przeszył powietrze; Jim 
obrócił się w wodzie i patrzył, jak dwa Thudy ostrzeliwują plażę. Brzeg zniknął w 
tumanach piasku i trawy; dwudziestomilimetrowe pociski siały śmierć i zniszczenie. 
Broussard odwrócił się i znów zaczął płynąć w stronę pustego horyzontu. Nie miał 
pojęcia, dokąd zmierza, liczyło się tylko to, żeby oddalić się od tej przeklętej plaży. 
Pięćdziesiąt metrów od niego rozległ się potężny wybuch, który rzucił nim w górę i 
sprawił, że znowu napił się wody. Jezu! Co to było?
Kolejny, stłumiony przez wodę wybuch pojawił się tym razem pięćdziesiąt 
metrów z przodu. Moździerz! Strzelali do niego z pieprzonego moździerza! Jakim 
cudem dostrzegli go z takiej odległości? Ponownie obejrzał się i odkrył, że 
pomarańczowa tratwa nadal sunie niewolniczo jego śladem. Kopnął ją, ale tratwie 
najwyraźniej spodobała się ta zabawa, bo spróbowała przylgnąć do niego jeszcze 
bardziej. Odwrócił się i walnął w nią z całej siły. Następny granat wylądował już tylko 
dwadzieścia metrów za nim. Obsługa moździerza obramowywała cel.
Do tej kakofonii dźwięków dołączyły nowe odgłosy: świsty i eksplozje odmienne 
od dotychczasowych. Jim pozwolił, aby fala obróciła go twarzą do brzegu. Pod 
skrzydłami F-4 zamigotały ogniem dwa zasobniki niekierowanych pocisków 
rakietowych kalibru 70 mm i salwa pocisków pomknęła w kierunku ziemi. Po 
odpaleniu rakiet, pilot położył Phantoma na skrzydło i skręcił ostro w prawo, przelatując 
dokładnie nad Jimem i podążającą jego śladem tratwą. Kiedy samolot mijał go z rykiem 
silników, nawigator siedzący za pilotem pomachał Broussardowi ręką. Jim w 
odpowiedzi uniósł do góry wymęczone ramię.
Coś uderzyło go w bark. Broussard doznał ataku panicznego lęku. Oczyma 
wyobraźni widział już wyrastającą przed nim gigantyczną paszczę rekina. Zamiast niej 
ujrzał jednak swoją przyjacielsko usposobioną tratwę, która ocierała się o niego niczym 
rozkochany kociak. Gapił się na nią przez chwilę, potem z kabury pod pachą wyciągnął 
rewolwer i wycelował tratwie między oczy, a raczej w miejsce, gdzie jego zdaniem 
powinny się one znajdować. Raz za razem ściągał spust, aż iglica uderzyła w pustą 
łuskę. W uszach huczało mu od wystrzałów, ale przyglądał się z satysfakcją, jak 
sprężone powietrze uchodzi z sykiem przez sześć dziur po kulach. Namolna tratwa 
powoli zsunęła się pod powierzchnię. Woda była przejrzysta, więc widział jeszcze, jak 
opada kilka metrów w głąb, po czym na dobre zniknęła mu z oczu.
Bez tratwy poczuł się nagle bardzo osamotniony i bezbronny. Widok tonącej 
tratwy uświadomił mu, jak tu głęboko. Nigdy w życiu nie przebywał w wodzie o 
głębokości większej niż trzy metry - to wywołało w nim nagły przypływ niepokoju. 
Uważnie rozejrzał się dookoła, żeby upewnić się, że nic go znienacka nie zaatakuje.
Egzekucja tratwy wyzwoliła w nim nową porcję adrenaliny, więc wykorzystał 
przypływ energii, żeby jeszcze bardziej oddalić się od plaży. Słyszał, że F-4 zawracają 
do kolejnego ataku rakietowego, ale nie odwrócił się, żeby na to popatrzeć; wziął kurs 
na Yankee Station i dalej zawzięcie pruł fale.
Jim stracił poczucie czasu, ale prawdopodobnie nie minęło więcej niż kilka 
minut, kiedy na niebie pojawiła się jakaś paskuda. Ten chyba najbrzydszy samolot, jaki 
w życiu widział, zatoczył wokół niego krąg, lecąc na wysokości dwustu metrów. 
Okazało się, że to łódź latająca. W strumieniu zaśmigłowym, z otwartego okienka w 
kadłubie, wychylał się członek załogi. Pomachał do Jima, który odpowiedział w ten sam 
sposób. Dziś wszyscy byli nastawieni cholernie przyjacielsko. Kiedy terkoczący SA-16 
Albatros zniknął mu z oczu, poczuł rozczarowanie. Znów zaczął przebierać nogami w 
wodzie.
Był właśnie w dolinie fali, kiedy przestraszył go głośny plusk i ryk tłokowego 
silnika. Na jego drugiej wyrósł gigantyczny wodny pióropusz. Gdy morze ponownie 
wyniosło go w górę zobaczył, że pokraczna bestia wylądowała i sunie w jego stronę. 
Boże! Miał nadzieję, że nie stracili go z oczu, bo Albatros zbliżał się, nie zmniejszając 
pędu. Przy okazji dostrzegł też, dlaczego tak się dzieje. Wokół dwusilnikowej maszyny 
ratowniczej wybuchały granaty moździerzowe. Zerknął do tyłu w stronę plaży i 
stwierdził, że nie poczynił wielkiego postępu. Od brzegu nadal dzieliło go tylko jakieś 
300 metrów. Chmury zgęstniały. W przyćmionym świetle dnia widział ogniki 
migoczące z luf wymierzonych w nich karabinów.
Łódź latająca zwalniała, a moździerze wstrzeliwały się w nią coraz dokładniej. 
Odłamki rozgrzanego metalu uderzyły w wodę niedaleko Jima i sycząc zniknęły pod 
powierzchnią, pozostawiając po sobie cienkie smużki dymu. Broussard zapragnął przez 
chwilę, żeby Albatros najzwyczajniej odleciał, skąd przybył - jak na jego gust, ściągał na 
nich zbyt gęsty ogień. Szybko się jednak rozmyślił, ponieważ łódź latająca zdawała się 
bowiem spełniać jego życzenie. Może go nie zauważyli. Uniósł ręce i gorączkowo 
pomachał nimi nad głową, ale SA-16 nie zmienił kierunku, a idąc tym kursem, musiał 
się z nim rozminąć.
Członek załogi Albatrosa wychylił się przez otwarty luk na burcie. Kiedy wielki 
kadłub przepływał obok Broussarda, lotnik cisnął w jego stronę zwój liny. Łódź latająca 
podholowała ją tak, że znalazła się tuż przed Jimem, i wtedy udało mu się ją złapać. SA-
16 nawet nie zwolnił, tylko skręcił na otwarte morze i ciągnął za sobą Jima, który ślizgał 
się po powierzchni, jak narciarz wodny po wywrotce. Pocisk z moździerza eksplodował 
pod skrzydłem i Albatros zachybotał się na fali. Pilot zwiększył obroty silników, a 
uwieszony na linie Broussard, owinął ją sobie wokół łokcia. Utrzymanie się na niej 
wymagało ogromnego wysiłku. Sprostał mu tylko dlatego, że nie mógł znieść myśli, że 
znowu zostanie sam.
Po pewnym czasie naciąg liny się zmniejszył. Oślepiony przez morską wodę, 
która wdarła mu się do oczu, Jim widział otaczający go świat jak przez mgłę. Ostrożnie 
puścił linę i przetarł opuchnięte oczy. Zauważył jakieś poruszenie przy burcie Albatrosa, 
ale nie wiedział, co tam się dzieje. Coś się do niego zbliżało. Jim jeszcze bardziej 
przymrużył oczy.
Dwaj sierżanci na tratwie zatrzymali się przy nim. Jeden z nich złapał mocno za 
pływaki ratunkowe, a drugi powiosłował w kierunku czekającego Albatrosa. Kiedy 
dotarli do otwartego luku, Jim znów widział wszystko wyraźnie. Zobaczył, że od plaży 
dzieli ich teraz kilka kilometrów. Broussard poczuł, że Albatros rusza, a obaj sierżanci 
wyszczerzyli do niego zęby.
- Fajnie się panu pływało, sir? - zapytał jeden z nich, kiedy wciągali go na 
podłogę Albatrosa.
Jim otworzył usta i zwymiotował morską wodą prosto na jego buty.
Epilog
Hanoi, rok 1986
W Hali Zjazdów Ludowych położonej w dzielnicy cytadeli Co Loa panował 
balsamiczny chłód 20 stopni Celsjusza przy względnej wilgotności powietrza oscylującej 
w pobliżu stu procent. Wietnamczycy uśmiechali się, Amerykanie pocili się w 
poliestrze. Generał, któremu koszula przykleiła się pod pachami, próbował oderwać ją 
od mokrego ciała bez wkładania ręki pod bluzę mundurową. Dyskretne zabiegi nie 
przynosiły pożądanego rezultatu. Popatrzył na suche twarze gospodarzy i czuł, że 
krótko przystrzyżone włosy ma pozlepiane potem. Staroświeckie wentylatory pod 
sufitem prawie nie poruszały wilgotnego powietrza, a kręte smużki dymu z papierosów 
Wietnamczyków niemal nie zmieniały swojego kształtu. Nikt z Amerykanów nie pali, a 
oni prawie wszyscy - odnotował w myślach. Może to jakiś sposób. Jeżeli nie 
potrafiliśmy ich pobić, to może przynajmniej przeżyjemy tych małych skurczybyków.
Spojrzał nieufnie na następne danie, które postawił przed nim kelner. 
Podejrzewał, że Wietnamczycy robią sobie z nich pośmiewisko i serwują gościom 
potrawy, o których wiedzą, że Amerykanie normalnie nie wzięliby ich do ust. Pewnie to 
żarcie z psa, małpy, albo jeszcze jakieś inne świństwo. Z udawanym zapałem, jakby był 
nie wiem jak głodny, rzucił się na przyniesioną porcję.. Wietnamczycy rozpromienili się. 
Na pewno podali mu pieprzonego szczura w sosie słodko-kwaśnym.
Starszy Wietnamczyk siedzący po przeciwnej stronie stołu powiedział coś cicho 
do tłumacza, który po chwili nachylił się w stronę generała: - Panie generale, pan Duc 
chciałby wiedzieć, czy podoba się panu pobyt w naszym mieście.
- Proszę powiedzieć panu Ducowi, że z pewnością podoba mi się bardziej teraz 
niż przed dwudziestu laty, kiedy tu byłem ostatni raz.
Tłumacz przełożył jego słowa, i oczy pana Duca rozszerzyły się na krótką chwilę, 
kiedy uświadomił sobie ten chronologiczny związek. Tak jest, panie Duc. Byłem jednym 
z tych jankeskich powietrznych piratów, którzy bombardowali wasz kraj, pomyślał i 
obdarzył starszego pana pogodnym uśmiechem. To powinno uwolnić mnie na jakiś czas 
od grzecznościowych konwersacji.
Pan Duc jednak nie zraził się. Z drugiej strony stołu nadeszła kolejna wydyszana 
półszeptem informacja spowita zapachem nuoc mam, czyli ostrego rybnego sosu, który 
Wietnamczycy używają dosłownie do wszystkiego. - Pan Duc chciałby wiedzieć, czy 
rodziny w Ameryce, które otrzymają szczątki swoich krewnych, będą szczęśliwe.
- Proszę powiedzieć panu Ducowi, że byłyby znacznie szczęśliwsze, gdyby ich 
krewni nie wracali w drewnianej skrzynce. Oczywiście, to znacznie lepsze niż 
niewiedza, jaki spotkał ich los, a bardzo często tak właśnie się dzieje.
- Pan Duc pragnie okazać swoje współczucie. Los wielu wietnamskich żołnierzy 
także pozostaje nieznany.
- Tak, mogę to sobie wyobrazić. Wietnamski rząd prowadzi uporczywe 
poszukiwania swoich zaginionych, bo ma po temu wszelkie możliwości, a my, niestety, 
nie. Zbyt wielu naszych młodych pilotów, którzy zostali wzięci do niewoli zniknęło w 
niewyjaśnionych okolicznościach, chociaż wasz rząd ogłosił, że sprawuje nad nimi 
oficjalny nadzór. Z pewnością zaszła tu jakaś pomyłka, bo żaden cywilizowany naród 
nie wyrządziłby rozmyślnie krzywdy bezbronnym więźniom. Takie postępowanie 
byłoby tchórzliwe i haniebne. - To powinno położyć kres grzecznościowej konwersacji.
I tak się stało. Pan Duc uciekł spojrzeniem, ale generał zdążył zauważyć błysk 
gniewu w jego oczach. Niewinnie uśmiechnął się do Wietnamczyków po drugiej stronie 
stołu. Kilka miejsc dalej siedział niski krępy mężczyzna w mundurze wietnamskiego 
lotnictwa; generał rozpoznał w nim jednego z oficjeli, witających ich na lotnisku. 
Przysłuchiwał się rozmowie prowadzonej za pośrednictwem tłumacza i sprawiał 
wrażenie, że doskonale rozumie, o czym była mowa.
Urzędnik Departamentu Stanu, który siedział tuż obok generała, nachylił się i 
mruknął mu cicho do ucha: - Spokojnie, generale. Nie jesteśmy tu, żeby wszczynać 
kolejną wojnę. Właśnie ostatecznie kończymy tę ostatnią.
Zimne niebieskie oczy zwróciły się w jego stronę:
- My? Wyglądasz na kogoś, kto mógł być wtedy w wieku poborowym. Gdzie 
służyłeś?
- Prawdę mówiąc, dostałem odroczenie do czasu ukończenia studiów. Wojna 
skończyła się nieco wcześniej. - Mówiąc to, sprawiał wrażenie zakłopotanego.
- Tak, rozumiem - odparł generał i odwrócił się ostentacyjnie. Zauważył przy 
tym, że krępy Wietnamczyk uśmiecha się, jakby zrozumiał także i tę krótką wymianę 
zdań.
Kiedy obiad powoli zbliżał się do końca, generał poczuł ćmiący, pulsujący ból w 
skroniach. Zbyt tu gorąco i za dużo dymu. Pomyślał, że musi stąd wyjść, zanim 
rozpoczną się niekończące się przemówienia zapewniające o obopólnej przyjaźni i temu 
podobne bzdury.
Wymówił się jakoś za pośrednictwem tłumacza i odszukał wysoko postawionego 
uczestnika swojej delegacji, który nie odstępował na krok jakiegoś członka politbiura. 
Nie był zadowolony, że generał wychodzi tak wcześnie. Generał miał to głęboko w 
dupie.
Jim Broussard, bez bluzy i bez krawata, stał przy oknie i patrzył na deszcz 
bębniący na ulicach miasta. Światło dnia bladło bardzo szybko, a ci nieliczni 
Wietnamczycy, którzy jeszcze przemykali się na zewnątrz, śpieszyli gdzieś w swoich 
sprawach. Z okna na ósmym piętrze starego hotelu „Metropole” widział dawnego 
przeciwnika - most Paula Dommera. Teraz nazywali go Long Bien. W zapadającym 
zmierzchu dostrzegał już tylko zarysy betonowych filarów, które bez trudu opierały się 
początkowym nalotom. Kilka przęseł zburzyły 3.000-funtowe bomby, ale reszta 
potężnej konstrukcji pozostała prawie nienaruszona. Nawet teraz, kiedy pomyślał o 
swoim ostatnim ataku na ten most, czuł przyśpieszone bicie serca.
Jego wojskowa kariera na przestrzeni prawie dwudziestu pięciu lat obfitowała w 
wiele wzlotów i upadków, ale wszystkie one blakły w porównaniu z dzisiejszym dniem. 
Gdyby nie łaska Opatrzności, a może szczęście i tamte dwa wyjątkowo skuteczne F-105, 
nigdy nie patrzyłby na most z tego okna. Wyraźnie, jakby to było wczoraj, pamiętał 
szarpnięcie otwierającego się spadochronu i katapultowanie się z Thuda, który nie miał 
już ani kropli paliwa i to, w jaki sposób, aby zachować wolność, za wszelką cenę starał 
się dotrzeć do wybrzeża. Pamiętał upiorny strach, kiedy opadał na spadochronie ku 
morzu, dosłownie metry od plaży i patrzył, jak wietnamscy żołnierze zwracają ku 
niemu broń. Gdyby nie szybka akcja Thudów i eskadry Phantomów, nie miałby żadnych 
szans. Ich działka i rakiety umożliwiły Albatrosowi podjęcie go z wody pod samym 
nosem Wietnamczyków. Dwa dni później prowadził eskadrę Cadillac do akcji nad 
Wietnamem Północnym, po tym jak Richard Stark został przeniesiony do 
tymczasowego skrzydła bombowców B-52, które formowano w U Tapao, w Tajlandii.
To było tak dawno. Chociaż nazwiska wymknęły mu z pamięci, wspomnienia 
pozostały wyraźne i świeże. Bezimienne widma pilotów myśliwców nadal zawadiacko 
przechadzały się w jego myślach; widział ich w przepoconych kombinezonach, 
spadochronowej uprzęży, rozpiętych kamizelkach, objuczonych właściwym dla ich 
profesji ekwipunkiem: kombinezonami przeciwprzeciążeniowymi, nożami, 
rewolwerami, hełmami i mapnikami. Obnosili się ze swoimi wąsami, polowymi 
kapeluszami, szalikami i zarozumiałością, która pasowała do nich niczym druga skóra. 
Uważali, że nie ma takiej rzeczy, której nie potrafiliby sprostać. W którym momencie 
swojego życia zapomniał, jak się nazywali?
Rzecz jasna, nie dotyczyło to wszystkich. Niektórzy z nich pozostaną przy nim na 
zawsze. „Osioł” Sheehan, ojciec chrzestny jego starszego syna, kadeta Akademii Sił 
Powietrznych. Osioł wciąż mieszkał na swoim jachcie zakotwiczonym u wybrzeży 
Wysp Dziewiczych i kursował starą łodzią latającą, przewożąc turystów do Puerto Rico. 
Był częstym gościem w domu Broussarda.
Bobby Packard. Zmarł w obozie jenieckim z powodu ran, jakie odniósł podczas 
katapultowania. Tak przynajmniej utrzymywali Wietnamczycy. Dziwne, że w ostatnich 
chwilach wolności ani razu nie wspomniał, że jest ranny. Najprawdopodobniej został 
zakatowany na śmierć, bo nie chciał pracować dla tych, którzy go pojmali.
Andy Pritchard. Powściągliwy i przystojny o niemal dziewczęcej urodzie, ale 
mimo to myśliwiec w każdym calu. Ten, w którym wszyscy widzieli przyszłego 
generała. Wzrok Jima padł na górę od munduru, którą rzucił niedbale na twarde łóżko. 
Na każdym z naramienników błyszczały po dwie gwiazdki i skrzyły się w świetle 
słabych żarówek hotelowego żyrandola. Wietnamczycy chyba lubili ten rodzaj 
oświetlenia. Nie zapomnij o Jamesie Broussardzie, pomyślał ironicznie. Człowieku po 
którym absolutnie nikt, nie wyłączając jego samego, nie spodziewał się, że pozostanie w 
Siłach Powietrznych choćby o jeden dzień dłużej niż to absolutnie konieczne.
Generał Richard Nelson Stark. Tego nazwiska też nigdy nie zapomni. Kiedy jego 
krótka kariera pilota Thuda dobiegła końca, okazało się, że piloci zakładali się, czy 
zostanie postawiony przed sądem wojennym czy zestrzeli go jego własna eskadra. Nic 
takiego nie miało miejsca. W czasie nalotu na most Paula Dommera po raz ostatni 
siedział za sterami myśliwca. Dowódca skrzydła nie miał dość ikry, żeby przeciwstawić 
się ojcu chrzestnemu Starka, który był trzygwiazdkowym generałem w dowództwie 
PACAF, więc sąd wojenny nie wchodził w grę. Ale nawet generał nie kwapił się, żeby 
zmusić dowódcę do powierzenia Starkowi kolejnego zadania na F-105. Zamiast tego, 
dowódca wymierzył mu najokrutniejszą karę, jaką mógł wymyślić: skazał go na 
bezczynność. Do czasu przeniesienia nie miał żadnej pracy ani przyjaciół, i każdy dzień 
musiał spędzać siedząc w poczekalni przed gabinetem dowódcy skrzydła. Nigdy więcej 
nie opuścił łona Dowództwa Lotnictwa Strategicznego.
Jim miał nadzieję, że „bankiet przyjaźni” był już ostatnią przykrością, jaką musiał 
znieść tego paskudnego dnia. Uporczywy deszcz, który przyniósł ze sobą niż znad 
Morza Południowochińskiego, pogłębił tylko przygnębiający wygląd magazynu, gdzie 
on i dwóch ludzi z Departamentu Stanu zobaczyli byle jakie drewniane skrzynki, 
zawierające szczątki sześciu amerykańskich lotników. W kiepsko oświetlonym wnętrzu 
nie było czym oddychać. Na czterech z nich przybito zardzewiałe nieśmiertelniki, które 
normalnie nosiło się na łańcuszku na szyi. Wietnamczycy zapewnili ich, że 
nieśmiertelniki odpowiadają szczątkom złożonym w skrzynkach. Zanim zostaną 
oddane najbliższym krewnym, miało to zbadać i potwierdzić Centrum Medycyny 
Sądowej w Honolulu.
Dwa nieśmiertelniki należały do lotników Marynarki. Kolejny był tak 
zardzewiały i popalony, że Jim ledwie zdołał odcyfrować litery. Wyciągnął okulary do 
czytania z kieszeni koszuli i nachylił się nisko, bo chciał mieć pewność, że odczyta je 
prawidłowo. Ręce zaczęły mu się trząść.
PRITCHARD ANDREW R FV3040294
Powoli wyprostował się, czując lekkie mdłości. Spojrzał na wietnamskiego 
oficera, który towarzyszył Amerykanom. Niski kapitan uśmiechnął się radośnie. Dwaj 
dostojnicy z Departamentu Stanu zaszczycili skrzynie tylko przelotnym spojrzeniem i 
ruszyli do otwartych drzwi, aby uciec przed potwornym upałem. Jimowi zakręciło się w 
głowie; nie bardzo wiedział, co się dzieje. Jego umysł nie chciał przyjąć do wiadomości, 
że Andy mógł się zmieścić w drewnianej skrzynce o wymiarach trzydzieści na 
trzydzieści centymetrów. Położył na niej obie dłonie, jakby w ten sposób mógł się 
porozumieć z człowiekiem wewnątrz.
- Kończy już pan, generale? - zawołał jeden z młodych dyplomatów.
Jim nie odpowiedział, tylko nadal wpatrywał się w skrzynkę.
- Jesteśmy gotowi do wyjścia, generale - odezwał się znowu, tym razem bardziej 
natarczywym tonem. Wiedzieli, że to tylko formalność. Nie mieli sposobu dociec, czyje 
kości znajdują się w skrzynkach.
Jim odwrócił się na pięcie i ruszył miarowym krokiem w kierunku drzwi. 
Przeszedł tuż obok nich i ani na chwilę nie zwalniając, spojrzał prosto w twarz temu, 
który go wołał. - Pierdol się - powiedział całkiem wyraźnie i poszedł dalej do 
czekającego na nich samochodu.
Przypomniał sobie ich miny i uśmiechnął się. Wiedział, że to nie było całkiem fair 
z jego strony, bo kiedy Andy zginął, nie mieli pewnie więcej niż dwanaście lat, ale miał 
to gdzieś. Małe, sztywne, zadowolone z siebie dupki. Osioł zjadłby ich żywcem.
W hotelowym pokoju sufitowy wentylator mełł leniwie wilgotne powietrze 
nieznacznie ochłodzone przez deszcz. Spróbował wywołać z pamięci obraz eskadry 
Cadillac z okresu, kiedy przybył do skrzydła. Bob. Andy. On sam. Teraz oni wszyscy 
wydawali mu się zbyt młodzi do takiej roboty. Byli młodsi od tych facetów, których 
opieprzył w magazynie. Nawet Osioł miał wtedy kilka lat mniej niż 
czterdziestosześcioletni dzisiaj Broussard. Jak mogli zmuszać ludzi do robienia takich 
rzeczy? We własnym kraju opluto ich i obrzucono błotem. Kiepska odpłata. Ale lepsze 
to niż ciągłe ryzyko, że się zostanie zabitym, wziętym do niewoli, rannym. Wiedział 
jednak, że w całym jego życiu, ani przedtem, ani później, nic nie mogło się równać z 
chwilą, kiedy sadowił się w kabinie tych wielkich, brzydkich, i absolutnie wspaniałych 
bestii - nigdy już nie czuł z taką intensywnością, że żyje. Nigdy nie zapomni 
intensywnego odoru własnego strachu, zmieszanego z wonią paliwa do odrzutowców. 
Pomieszania uniesienia i wyczerpania, gdy docierała do niego świadomość, że przeżył 
kolejną wyprawę nad Miasto. Koleżeństwa, jakie łączyło ludzi i niezachwianej 
pewności, że w każdym nieszczęściu, które zdarzały się co dzień, żaden pilot, dopóki 
nie wyczerpie wszystkich możliwości ratunku, nie zostawi kolegi w potrzebie.
Niebezpieczeństwo było jak narkotyk, który wyostrza umysł i wszystkie zmysły; 
od pewnego momentu potrzebuje się go, aby żyć. Budzi lęk, ale nie umiesz z niego 
zrezygnować. Niektórzy łaknęli go z taką siłą, że w końcu stawali się jego ofiarami. Być 
może inne zajęcia dostarczały ludziom podobnego uniesienia jak walka w powietrzu, 
ale Jim szczerze w to wątpił. Nawet Kate tak naprawdę tego nie rozumiała, a przecież 
był z nią tak blisko, że nie sposób bardziej zbliżyć się do drugiego człowieka.
Z zamyślenia wyrwało go nieśmiałe pukanie do drzwi. Kto to, u diabla, może 
być? - pomyślał z rozdrażnieniem. Reszta delegacji wciąż była na bankiecie; wykłócali 
się już z gospodarzami o nowy ładunek szczątków i o to, co Stany będą musiały dać w 
zamian.
Uchylił ciężkie drewniane drzwi i ujrzał niskiego krępego Wietnamczyka, który 
stał spokojnie w mrocznym korytarzu. Pod pachą trzymał paczkę owiniętą gazetą. 
Kiepskie oświetlenie sprawiło, że Jim nie od razu rozpoznał w nim pułkownika 
lotnictwa, który witał go wczoraj na lotnisku, a na bankiecie siedział nieco z boku po 
przeciwległej stronie stołu. Jak on się, u diabła, nazywał? Ming? Nie, Minh.
- Dobry wieczór, pułkowniku - powiedział Jim. - Czym mogę służyć?
- Dobry wieczór, generale - odparł mężczyzna i lekko się skłonił. Miał ciężki 
akcent, ale jego angielski był dobry. - Najmocniej przepraszam, że zakłócam panu 
spokój, ale powiedziano mi na bankiecie, że źle się pan poczuł, a ponieważ chciałem z 
panem chwileczkę porozmawiać, ośmielam się nadużywać pańskiej cierpliwości, aby 
przekonać się, czy potrzebuje pan pomocy medycznej, czy tylko oderwania się od kłótni 
polityków.
- Szczerze mówiąc, tego drugiego - odparł Jim. - Zechce pan wejść i usiąść?
- Tylko jeżeli naprawdę nie przeszkadzam. Dziękuję.
Wietnamczyk zdawał się czytać generałowi w myślach. - Proszę mi wierzyć, w 
mojej wizycie nie ma niczego oficjalnego. Chciałem tylko usiąść, pogadać i może... - 
Podniósł paczkę do góry i rozwinął papier, spod którego wyłoniła się litrowa butelka 
czegoś, co wyglądało jak szkocka whisky. - Nie wiedziałem, czy lubi pan sobie 
pociągnąć.
Jim parsknął głośnym śmiechem: - O, mam te same wady charakteru, co 
większość pilotów myśliwców. Jestem znany z tego, że lubię whisky.
Wskazał Minhowi krzesło i odwrócił się, żeby wziąć z toaletki dzbanek z wodą 
do picia i szklanki. Minh otworzył butelkę i nalał im po solidnej porcji. Usiadł na 
jednym z krzeseł, a Jim wyciągnął swoje długie ciało na drugim. Minh uniósł 
szklaneczkę do światła i spojrzał na bursztynowy płyn.
- A więc był pan pilotem myśliwca. Czy będę niedyskretny, jeśli spytam, jakim 
samolotem pan latał?
W rzeczywistości pytasz mnie jaką maszyną latałem nad Hanoi, pomyślał Jim. - 
Och, latałem prawie każdym myśliwcem, jaki tylko mieliśmy na stanie. Nie trwało to 
jednak długo. Dawno przekroczyłem wiek, w którym pozwalali mi samemu latać na 
akcje. Teraz w najlepszym razie przydzielają instruktora, który cały czas zagląda 
człowiekowi przez ramię i upewnia się, że przyciskam odpowiednie guziki. - Pozdrowił 
gościa uniesioną szklaneczką. - Pańskie zdrowie.
- Przepraszam za tę szkocką - powiedział Minh. - Właściwie powinienem ją 
nazwać węgierską, bo moim zdaniem, stamtąd właśnie pochodzi.
- Zakładam, że nie macie problemów ze zdobyciem wódki.
Ironia zawarta w tym stwierdzeniu nie uszła uwagi Minha. - Ta akurat dosłownie 
nas zalewa. Niestety, stwierdzam że jest kompletnie bez smaku i jedynym prawdziwym 
powodem, żeby ją pić, jest fakt, że błyskawicznie zwala z nóg. W przeciwieństwie do 
naszych rosyjskich przyjaciół, my, Wietnamczycy, cenimy sobie w piciu pewne 
wyrafinowanie.
- Pułkowniku, gdyby zobaczył pan, jak dwadzieścia lat temu amerykańscy piloci 
pili po powrocie znad waszego kraju, miałby pan doskonały przykład, co znaczy urżnąć 
się w trupa.
- Tak, u nas było dokładnie tak samo - roześmiał się Minh. - Czasami naszym 
największym problemem było znalezienie jakiegokolwiek alkoholu. Wasze F-105 
zbombardowały wszystkie większe gorzelnie w kraju, w końcu musieliśmy pędzić go 
sami. Teraz rzadko zdarza mi się pić, chyba że przy szczególnej okazji, takiej jak ta. - 
Wzniósł toast szklaneczką.
- A tak odbiegając na chwilę od tematu, doskonale mówi pan po angielsku. Gdzie 
pan się uczył?
- Od pewnej młodej damy, mojej dobrej znajomej - odparł Minh i uśmiechnął się 
smutno. - Studiowała języki obce na uniwersytecie. Przez sześć lat ćwiczyliśmy prawie 
dzień w dzień. Znała także biegle francuski i mandaryński.
- Co się z nią stało? - zapytał miękko Jim.
- Zginęła w czasie jednego z nalotów, jakie B-52 przeprowadzały w grudniu 1972. 
Powołano ją do obrony cywilnej i wyznaczono służbę w pobliżu mojej bazy. Mieliśmy 
się pobrać podczas zbliżającego się właśnie święta Tet.
- Bardzo mi przykro.
- Tak, to były straszne czasy.
Jim nalał whisky. Zaczynał czuć się rozluźniony. - Jest pan teraz żonaty, 
pułkowniku Minh?
- O tak! Od kilku lat jestem mężem cudownej kobiety. Mamy trójkę dzieci - 
dwóch chłopców i dziewczynkę. A pan? Ma pan żonę?
- Tak, oczywiście. Ożeniłem się z pielęgniarką, z którą stacjonowałem w Tajlandii 
w sześćdziesiątym szóstym. Też mamy dwóch chłopców i dziewczynkę. Najstarszy syn 
jest w Akademii Sił Powietrznych. - Sięgnął do portfela po zdjęcia.
Minh odstawił swojego drinka na niski stoliczek, sięgnął do kieszeni na piersi i 
wyjął okulary w rogowej oprawie. Wziął zdjęcia i przyjrzał się im uważnie. Uśmiechnął 
się. - Oni wszyscy mają nieprawdopodobnie rude włosy.
- Tak - zaśmiał się Jim. - Odziedziczyli je po matce.
- Chyba nie wspomniał pan, na jakim samolocie latał w czasie działań wojennych.
- Rzeczywiście. To był F-105 Thunderchief. A pan? Na czym pan latał?
- Na MiGu-21. Nadal od czasu do czasu pozwalają mi na nim polatać. Nie za 
często jednak. Obawiają się, że jestem za stary i straciłem refleks. Może mają rację. 
Myśliwce to sport dla młodych. Generale, zechce pan odpowiedzieć na jedno pytanie?
- Oczywiście, jeśli tylko potrafię.
- Dlaczego Amerykanie przezwali pański samolot Thudem? Ta nazwa zawsze 
wydawała nam się dziwna.
- Jestem zaskoczony, że pan o tym wie - odparł z uśmiechem Jim. - Tak 
naprawdę, chyba nikt nie ma pojęcia, skąd się wzięła. O ile wiem, nadali ją sami piloci i 
początkowo była szyderstwem, które przeszło w miłość, bo zrozumieli, że ta maszyna 
pod jednym względem jest lepsza niż jakikolwiek samolot na świecie: nawet poważnie 
uszkodzona w walce, potrafi ich bezpiecznie dostarczyć do domu. Niektórzy mówią, że 
pochodzi od dźwięku uderzającego w ziemię samolotu, ale podejrzewam, że zna pan 
absurdalne poczucie humoru typowe dla większości myśliwców.
- O tak. W mojej jednostce było identycznie. Ci, którzy w obliczu nieszczęść nie 
potrafili się zdobyć choćby na odrobinę uśmiechu, nie mieli motywacji, żeby wytrwać 
tam, gdzie wydarzały się one każdego dnia. U nas najlepszymi pilotami byli ci, którzy 
wcześnie uznali, że już są martwi i po prostu odmierzali czas do własnego pogrzebu.
Jim podniósł się, żeby zrobić im kolejnego drinka. Czuł, że zaczyna być lekko 
wstawiony, więc zamiast usiąść z powrotem na krześle, wolał podejść do otwartego 
dużego okna. Minh przyłączył się do niego. Razem zapatrzyli się w przesyconą wilgocią 
noc.
- W dniu, kiedy się katapultowałem, atakowaliśmy tego skurczybyka - 
powiedział i wskazał na most, który szybko niknął w ciemnościach. Z najwyższych 
punktów konstrukcji migały czerwone stroboskopowe światła. - Tamtego dnia 
straciliśmy kilka samolotów. Zanim dotarłem do tankowca, skończyło mi się paliwo. 
Cholernie mało brakowało, a nie udałoby mi się dotrzeć do morza.
- Tu mnie pan zaskoczył - powiedział Minh. - Z naszych danych wynika, że F-105 
miały aż nadto paliwa, żeby zaatakować dowolne miejsce w naszym kraju i wrócić 
przynajmniej do miejsca tankowania.
- To prawda, ale to była wyjątkowa sytuacja. Zawróciłem, aby osłaniać innych 
pilotów mojej eskadry. Wszyscy mieli uszkodzone maszyny albo brakowało im paliwa. 
- A w jednym przypadku testosteronu, dodał w duchu. - Wdałem się w walkę z jednym 
z waszych MiGów-21, a kiedy było po wszystkim, leciałem już tylko na oparach. Ten 
MiG był z dywizjonu, który malował statecznik pionowy na czerwono - dodał po chwili 
namysłu. Stał nadal zapatrzony w deszcz i nie zauważył, że Minh zwrócił raptownie 
głowę w jego stronę.
- Generale, co stało się z tym nieprzyjacielskim samolotem, z którym pan 
walczył? - W jego głosie zadrżała ledwie uchwytna nutka podniecenia.
Ten nowy ton nie uszedł uwagi Jima. Odwrócił się i, zanim odpowiedział, 
spojrzał przenikliwie na Minha: - Zestrzeliłem go, kiedy próbował uciekać. Domyśliłem 
się, że ma kłopoty z paliwem, bo zaczął zdobywać przewagę w walce, a potem nagle 
zrezygnował. Widziałem, że pilot wyskoczył, ale samolot płonął jak pochodnia. Kilka 
minut później, kiedy w mojej maszynie zabrakło paliwa, ja też się katapultowałem - nad 
plażą.
Minh milczał dłuższą chwilę, a kiedy się odezwał, głos drżał mu lekko. - 
Generale Broussard, żadne jednostki lotnicze w naszych siłach zbrojnych nie miały 
czerwonych stateczników.
Jim spojrzał na niego zdziwiony. - Ależ jestem pewny, że tak. Na własne oczy 
widziałem, jak jeden z nich zestrzelił członka mojej eskadry. No i tamten, z którym 
walczyłem, kiedy zaatakowaliśmy most, z całą pewnością miał czerwony statecznik. 
Nie, co do tego się nie pomyliliśmy. Jestem pewny.
Minh wolno pokręcił głową i po raz pierwszy sprawiał wrażenie, że brakuje mu 
słów. Kilkakrotnie starał się je ułożyć w odpowiedniej kombinacji, wreszcie znalazł taką, 
którą uznał za odpowiednią. - Generale, nie powiedziałem, że nie było MiGów z 
czerwonym ogonem - zaczął z wahaniem. - Powiedziałem, że nie było żadnej jednostki 
lotniczej, która nosiłaby tak charakterystyczne oznakowanie. Z tego, co wiem, jedyny 
tak pomalowany samolot należał do mnie. I uczyniono to wbrew mojej woli. Byłem zbyt 
wielkim tchórzem, żeby kazać personelowi naziemnemu zmyć farbę.
- Jezu Chryste! - powiedział Jim, kiedy dotarło do niego wszystko, co usłyszał. - 
Był pan tylko jeden?
Minh skinął głową. Obaj mężczyźni znów zapatrzyli się w zapadający zmrok. W 
końcu Jim, nie patrząc na niego, spytał. - Ilu nas zestrzeliłeś?
- Dwunastu, o ile to ma jakieś znaczenie. Ale nie zapominaj, że była taka walka, 
w której z całą pewnością nie ja zostałem zwycięzcą.
- Naprawdę walczyliśmy z sobą tamtego dnia? - zapytał z niedowierzaniem Jim.
- Najprawdopodobniej, ale nie przypuszczam, że kiedykolwiek będziemy tego 
pewni. - Nagle uśmiechnął się i na krótką chwilę jego twarz znów należała do młodego 
myśliwca. - Jeżeli nie sprawi ci to różnicy, wolałbym myśleć, że to byłeś ty. O ile wartość 
człowieka można ocenić po szlachetności i sile jego wrogów, najbardziej zadowolony 
byłbym wtedy, gdybyś to był właśnie ty.
Dwaj piloci przez kilka chwil wpatrywali się w siebie, potem Amerykanin wziął 
obie szklanki i uzupełnił płyn. - Myślałem, że już jestem trupem. Nie ma siły, żeby 
podczas walki kołowej Thud wymknął się MiGowi-21. Gdyby ci nie brakowało paliwa, 
dopadłbyś mnie po kilku następnych zwrotach.
- Nie jestem taki pewny, bo miałem trudności z ustawieniem się do odpalenia 
rakiet. Kontroler naziemny zameldował, że na tym obszarze jest eskadra Phantomów, a ja 
oczywiście nie chciałem, żeby włączyły się do tej walki. Ale to ja popełniłem błąd. A ty 
go wykorzystałeś. Przez myśl mi nie przeszło, że tak zawzięcie będziesz mnie ścigał. 
Wiedziałem, że musisz mieć mało paliwa. No cóż. Wtedy jedyny raz musiałem opuścić 
samolot przed lądowaniem, więc uważam, że i tak miałem szczęście.
Usiedli i dokończyli to, co zostało w butelce. Dwa relikty minionej epoki - 
rozczochrani, na wpół pijani.
- Minh, czy zdarza ci się o nich myśleć? O tych, których straciliśmy? Tak wielu 
ich było. Pomyśl o ludzkim potencjale, który bezpowrotnie przepadł - najlepsi z nas nie 
przekażą genów następnemu pokoleniu.
- Najlepsi zawsze idą na pierwszy ogień - odparł Minh, trochę już niewyraźnie 
wymawiając słowa. - Oni gotowi są czynić to, co wszyscy powinniśmy robić, ale rzadko 
się na to zdobywamy. Pozwól, że zadam ci jeszcze jedno pytanie. Jak myślisz, kogo 
najbardziej podziwiali wietnamscy piloci? Oprócz Ho Szi Mina, rzecz jasna.
Jim w milczeniu wzruszył ramionami.
- Podziwialiśmy amerykańskich pilotów myśliwców. - Minh uśmiechnął się, 
widząc jego zdziwioną minę. - A tak. Moja przyjaciółka zarzuciła mi kiedyś, że 
wzorujemy się na jankeskich pilotach, chociaż oni są przecież naszymi wrogami. 
Oczywiście miała absolutną słuszność. Któż nie podziwiałby tych aroganckich, 
pewnych siebie mężczyzn, którzy z taką pogardą śmierci wlatywali zuchwale w piekło 
obrony przeciwlotniczej? Wszyscy chcieliśmy być dokładnie tacy, jak wy.
- Cóż - odparł z goryczą Jim - przynajmniej zwyciężyliście.
- Zwyciężyliśmy? Popatrz na nasz kraj. Czy to można nazwać zwycięstwem? Nie 
mamy żadnego przemysłu, nasi dawniejsi sojusznicy dwukrotnie nas zaatakowali, 
zagraniczne zadłużenie jest tak wysokie, że nigdy nie zdołamy go spłacić, a teraz 
doszliśmy do tego, że szczątki dawnych wrogów wymieniamy na twardą walutę. Jeżeli 
to jest zwycięstwo, to nie chciałbym oglądać klęski!
Jim uśmiechnął się. - Myślę, że dwa tysiące lat temu król Pyrrus powiedział 
dokładnie to samo. - Nachylił się w jego stronę. - Ale powiedz, brakuje ci tego?
Minh popatrzył na niego, opadł na oparcie krzesła i odparł cicho. - Cholernie mi 
tego brak.
Pod kurtką galowego munduru, generał James Broussard czuł strużki potu 
ściekające po plecach. Dłoń trzymał na wysokości czoła w idealnie zgodnym z 
regulaminem salucie, a nieliczna amerykańska kompania honorowa wnosiła trumny po 
tylnej rampie na pokład C-141. Szczątki poległych razem ze skrzynkami umieszczono w 
trumnach, które przywieźli ze sobą Amerykanie. Ceremonia była skromna. Ludzie z 
Departamentu Stanu przybrali stosowny w tej sytuacji, smutny wyraz twarzy i stali z 
dłońmi na sercu w pozie, którą uważali za postawę na baczność. Jim pomyślał, że w 
wykonaniu cywilów wygląda to głupio.
Ćmiący, wywołany kacem pulsujący ból głowy, umiejscowił się za oczami. 
Musiał się kontrolować, żeby ich nie mrużyć. Delegacja wietnamska sprawiała 
wrażenie, że mają coś znacznie ciekawszego do roboty. Kompania honorowa przeszła 
powolnym krokiem obok Jima i wraz ze swym brzemieniem zniknęła w ładowni 
samolotu. Amerykanie podążyli za nimi, ale przedtem ponownie musieli uścisnąć 
szpaler wyciągniętych do pożegnania rąk Wietnamczyków.
Na pokładzie Jim ściągnął kurtkę, poluzował krawat i opadł ciężko na jeden z 
rozkładanych lotniczych foteli. Zauważył, że od incydentu w magazynie nikt nie palił 
się, żeby do niego podejść. Świetnie. Położył obolałą głowę na oparciu i zamknął oczy. 
Jezu! Minh musi być w jeszcze gorszym stanie niż on. Czuł się zawiedziony, że mały 
pułkownik nie przyszedł się z nim pożegnać.
Zawyły silniki odrzutowe i wielki samolot ruszył szybko po drodze kołowania. 
Klimatyzator prowadził beznadziejną walkę z powietrzem z zewnątrz, które ciśnienie 
wtłaczało do nawiewów. Pilot nie zatrzymał się na końcu drogi kołowania, tylko skręcił 
od razu na pas startowy i zwiększył moc. Jim otworzył oczy i patrzył na migające za 
oknem słupki reflektorów. Transportowiec zadarł nos w górę. Ledwie się oderwali od 
ziemi, koła zaczęły się chować do komór podwozia. Powietrze z nawiewów 
klimatyzatora od razu się ochłodziło.
Jim patrzył na oddalające się miasto. Most Paula Dommera, Bach Mai, lotnisko 
Phuc Yen. To było jak wędrówka w czasie. Samolot skręcił, pod nimi rozpościerała się 
dolina Rzeki Czerwonej. Spojrzał wzdłuż niej na północny zachód i oto są: - Wzgórza 
Thudów. Teraz wydawały mu się mniejsze. Nagle z drugiej burty dobiegł czyjś krzyk i 
odwrócił jego uwagę od oglądanej panoramy.
- Jezu Chryste! Co ten szurnięty skurwysyn wyprawia? Zaraz nas staranuje! - To 
krzyczał jeden z tych młodych fagasów z Departamentu Stanu.
Jim wypiął się z pasów, przeskoczył przejście między fotelami, schylił się i 
spojrzał przez niewielki iluminator. Mały srebrzysty myśliwiec ustawił się w ciasnym 
defiladowym szyku i tkwił jak przyklejony tuż za prawym skrzydłem amerykańskiego 
transportowca. Laikom, którzy nie mieli pojęcia o pilotażu myśliwców wydawało się, że 
MiG jest niewiarygodnie blisko. Jim natychmiast zorientował się, że ze strony tamtego 
samolotu nie grozi im żadne niebezpieczeństwo. Patrzył jak urzeczony na jego 
perfekcyjne kształty i refleksy słońca skrzące się na szkarłatnym ogonie. Hełm i maska 
tlenowa uniemożliwiały rozpoznanie twarzy pilota.
Mały myśliwiec przez kilka minut utrzymywał pozycję, potem odsunął się lekko 
od transportowca, z gracją wykręcił półbeczkę, przeszedł do lotu odwróconego i 
pomknął w kierunku ziemi.
Jim patrzył za nim, aż zniknął mu z oczu. Żegnaj, pułkowniku Minh. Wrócił na 
miejsce, oparł się wygodnie i zamknął oczy. Na wargach igrał mu lekki uśmiech.
- Wracajmy do domu, Andy - mruknął cicho do siebie dowódca eskadry Cadillac.
Od Autora
Operacje powietrzne wymierzone przeciwko Wietnamowi Północnemu 
rozpoczęto 5 sierpnia 1964 roku, a zakończono 27 stycznia 1973. Był to okres, w którym 
Amerykanie po raz pierwszy od czasów wojny secesyjnej byli świadkami tak 
ogromnego rozdźwięku miedzy deklaracjami politycznymi a ich realizacją. 
Najjaskrawszym tego przykładem stały się wszechobecne Zasady Wchodzenia do 
Walki. Jeszcze dziś sama myśl o nich wywołuje w kombatantach odruch żywiołowego 
gniewu.
Te urągające zdrowemu rozsądkowi zasady, sformułowane przez cywilne 
kierownictwo kraju, miały zapewnić Białemu Domowi ścisłą kontrolę nad wyborem 
celów ataków i zapobiec przypadkowym działaniom lotnictwa, które w przypadku ich 
eskalacji, mogły wciągnąć Chiny do wojny. Od załóg wymagano zapamiętania 
drobiazgowych i często zmienianych reguł określających, co wolno im bombardować, a 
czego nie. Nalot na cel, który jednego dnia był wyznaczony do ataku, dzień później 
mógł skończyć się dla lotników sądem wojennym. Były okresy, w których samolot 
wroga wolno było zaatakować dopiero po dokonaniu wzrokowej identyfikacji. W ten 
sposób taktyka amerykańskich myśliwców, przystosowanych do używania rakiet, 
cofała się do czasów I wojny. Aż do późnego etapu wojny, myśliwce przechwytujące 
wroga stały na lotniskach równo poustawiane na swoich stanowiskach; atakowanie ich 
było surowo zakazane.
Stanowiska północnowietnamskich rakiet ziemia-powietrze i baterie dział 
przeciwlotniczych wolno było zaatakować, jeżeli bezpośrednio zagroziły amerykańskim 
bombowcom, w przeciwnym razie ich także nie wolno było tknąć. To samo dotyczyło 
transportów rakiet wyładowywanych ze statków lub pociągów. Atakujący musieli 
zaczekać, aż dotrą na miejsce, zostaną ustawione na wyrzutniach i odpalone w kierunku 
ich samolotów. Zdaniem pilotów był to czysty obłęd.
Wokół Hanoi, Hajfongu i wzdłuż granicy chińskiej stratedzy wojskowi zakreślili 
obszary, gdzie w ogóle nie wolno było latać albo atakowano tylko ściśle wyznaczone 
cele. Niestety, w obrębie tych stref lub bardzo blisko nich znajdowały się obiekty 
przemysłowe, które uprzednio wytypowano do zniszczenia. W rezultacie, wiele 
amerykańskich nalotów kończyło się zrzuceniem bomb na dość dyskusyjne cele - do 
ulubionych należały puste wojskowe baraki i domniemane parkingi ciężarówek.
Ale to nie było jeszcze najdziwniejsze. Cele strategiczne, takie jak rafinerie i huty 
w północnej części kraju atakowały myśliwce bombardujące, których właściwym 
zadaniem było bezpośrednie wsparcie własnych oddziałów. Jednocześnie na Południu 
funkcję tę przejęły bombowce strategiczne B-52, które z wysokości dziesięciu 
kilometrów bombardowały ogromne połacie dżungli.
Siły Powietrzne przez cały okres wojny nie miały nigdy jednego wspólnego 
dowódcy. Kompetencje i hierarchia władz wojskowych były niejasne i pogmatwane. 
Dawały COMUSMACV* wyłączne prawo do przeprowadzania ataków powietrznych na 
obszarze Wietnamu Południowego, ale cedowały je jednocześnie na dowódcę Siódmej 
Armii Powietrznej i dowodzącego Siódmą Flotą Marynarki. Zakres ich władzy rozciągał 
się na Obszar Pierwszy, czyli tę część Wietnamu Północnego, która przylegała do Strefy 
Zdemilitaryzowanej. Dowódca PACAF nadzorował Siódmą Armię Powietrzną, która 
odpowiadała za naloty, jakie Siły Powietrzne przeprowadzały poza granicami kraju, w 
Laosie, na Obszarze Piątym i Szóstym Obszarze Alpha. Cele ataków powietrznych dla 
Marynarki na Obszarach: Drugim, Trzecim, Czwartym i Szóstym Bravo ustalano w 
CINCPACFLT*. Rozkazy szły stąd do Siódmej Floty, a następnie do lotniskowcowej 
grupy operacyjnej Task Force 77. Łańcuch dowodzenia był tak skonstruowany, że 
koordynacji ataków dokonywano dopiero na szczeblu CINCPAC* z siedzibą w 
Honolulu. Tak więc, aby odszukać dowódcę nadzorującego wszystkie jednostki Sił 
Powietrznych i uzyskać od niego zgodę na wprowadzenie bieżących poprawek planów, 
które z kolei wymagały wspólnie prowadzonych działań, trzeba było skontaktować się 
z Hawajami. To jednak również nie jest do końca prawdą, jako że Dowództwo 
Lotnictwa Strategicznego nigdy nie wyzbyło się kontroli nad ciężkimi bombowcami i 
flotą tankowców. Jest nader wątpliwe, czy choć jedno skrzydło myśliwsko-bombowe 
lub samoloty startujące z lotniskowców byłyby zdolne do działania, gdyby nie ich 
znakomici piloci i dowódcy.
Decyzje o tym, które cele zostaną zaatakowane zapadały w Pokoju Operacyjnym 
Białego Domu po zapoznaniu się z informacjami dostarczanymi przez sekretarza 
obrony i Departament Stanu. Naloty na Hanoi, jak żadną inną akcję lotniczą, omawiano 
wyjątkowo szczegółowo i poddawano ją bardzo starannej analizie na najwyższym 
szczeblu. Nie uwzględniano sugestii napływających z jednostek liniowych. Cele ataków 
mogły być proponowane dopiero od szczebla dowództwa Siódmej Armii Powietrznej 
wzwyż. Krążą rozliczne opowieści o jakimś zastraszonym oficerze odpowiedzialnym za 
wyznaczanie celów, którego prezydent Stanów Zjednoczonych wzywał na dywanik i 
zmuszał, żeby klęcząc na podłodze wskazał mu na mapie most, po którym ubiegłej nocy 
przejechał konwój dwunastu ciężarówek. Oddając prezydentowi sprawiedliwość trzeba 
przypomnieć, że podobno zanim zdecydował, jaki cel zaatakować, zwykłe z uwagą 
wysłuchiwał, co oficer miał mu do powiedzenia. Wyboru celów ataków dokonywano na 
podstawie informacji napływających z rozmaitych agend rządowych (patrz schemat).
Przez cały czas trwania wojny prezydent prawie nieustannie ogłaszał okresy 
tymczasowego zawieszenia nalotów. Były to oczywiste próby zaciągnięcia rządu 
Wietnamu Północnego do stołu rokowań. Wszystkie zakończyły się identycznie. 
Wietnam widział w nich oznakę słabnącej determinacji USA, a przerwy w 
bombardowaniach wykorzystywał na odbudowę oraz dalsze umacnianie i tak już 
potężnego systemu obrony przeciwlotniczej. W pilotach, którzy na własnej skórze 
przekonali się o jej skuteczności, budziło to usprawiedliwiony gniew, bo wróg zyskiwał 
dzięki temu na czasie i odbudowywał to, co lotnicy nieraz całymi miesiącami usiłowali 
unieszkodliwić lub zniszczyć.
* IP - Initial Point - punkt orientacyjny w terenie, wyznaczający początek procedury naprowadzania samolotu na cel (przyp, tłum.).
* TAC - Tactical Air Command - Dowództwo Lotnictwa Taktycznego (przyp, tłum.).
* RTU Replacement Training Unit - jednostka treningu operacyjnego, prowadząca przeszkolenie pilotów na konkretnych typach samolotów bojowych, przed skierowaniem do 
jednostek liniowych (przyp, red.). 
* Kawałek nylonowego materiału o wymiarach 25x50 cm, z wydrukowaną amerykańską flagą i napisami w kilku językach oraz dialektach, które obiecują nagrodę tym, którzy 
pomogą zestrzelonemu pilotowi. Każda chusta miała numer seryjny, po którym można było rozpoznać, do kogo należała (przyp, tłum.). 
* PACAF - Pacific Air Force - Siły Powietrzne Obszaru Pacyfiku – (przyp, tłum.).
* MiGCAP - MiG Combat Air Patrol - wydzielona grupa samolotów myśliwskich, których zadaniem była osłona głównych sił uderzeniowych przed atakiem MiG-ów. W czasie 
wojny wietnamskiej funkcję tę pełniły samoloty F-4 Phantom (przyp, tłum.). 
* ECM - Electronic Countermeasures - elektroniczne środki przeciwdziałania (przyp, tłum.).], 
* Jadowity wąż indyjski (przyp, tłum.).
* SAC - Strategie Air Command - Dowództwo Lotnictwa Strategicznego (przyp, tłum.).
* VFR - Visual Flight Rules - lot z widocznością ziemi (przyp, tłum.).
* TOT - Time Over Target - czas przybycia nad cel (przyp, tłum.).
* APU - Auxiliary Power Unit - pomocniczy zespół zasilający - zewnętrzne źródło energii elektrycznej (przyp, tłum.) 
* SAR - Search and Rescue - śmigłowcowy zespół poszukiwawczo-ratowniczy (przyp, tłum.).
* 100-milowy akwen na Morzu Południowochińskim, gdzie krążyły amerykańskie lotniskowce, z których startowały samoloty atakujące cele w Wietnamie i w Laosie (przyp. 
tłum.). 
* Spojlery - ruchome klapki na powierzchni skrzydeł wspomagające sterowanie (przyp. tłum.). 
* Trymer - urządzenie służące do wyważania samolotu (przyp. tłum.).
* ETA - Estimated Time of Arrival - przewidywany czas przybycia (przyp. tłum.).
* Nakhon Phanom - baza lotnicza w Tajlandii (przyp. tłum.).
* Postać wymyślona przez radiowego showmana Edgara Bergena. Synonim głupkowatej zarozumiałości (przyp. tłum.).
* Cytat z książki „Czarownik z krainy Oz” L Franka Bauma (przyp. tłum.).
* REMF - Rear-Echelon Motherfucker - w wojskowym slangu pogardliwe określenie przedstawicieli służb tyłowych (przyp,.red.).
* Wright-Patterson - baza doświadczalna, w której prowadzi się tajne badania na rzecz Sit Powietrznych i NASA (przyp. tłum.)
* DFC - Distinguished Flying Cross - wysokie odznaczenie lotnicze (przyp. tłum.).
* Tajska waluta (przyp. red.).
* FAC - Forward Air Controler - wysunięty punkt dowodzenia na pokładzie małego samolotu zwiadowczego, krążącego bezpośrednio nad miejscem ataku, odpowiedzialny za 
koordynacje działań lotnictwa (przyp. tłum.). 
* EWO - Electronic Warfare Officer - oficer obsługujący elektroniczne środki przeciwdziałania (przyp, tłum.).
* Wiener Sangerknaben - (przyp. tłum.).
* MAC - Military Airlift Command - Dowództwo Transportu Powietrznego (przyp. tłum.).
* Drobne cząstki mineralne z rozdrobnionych skał oraz obumarłych organizmów roślinnych i zwierzęcych (przyp. tłum.). 
* Dopalacz (przyp. red.).
* „Otrzymałem” w korespondencji radiowej (przyp. red.).
* RESCAP - Combat Air Patrol for Rescue Operations - grupa samolotów szturmowych przeznaczona do wspierania akcji ratowniczych (przyp. tłum) 
* Charles - tu: slangowe określenie Wietnamczyków (przyp. tłum.).
* Jolly Green Giant - wesoły, zielony olbrzym (przyp. tłum.).
* Figura akrobacji lotniczej służąca do szybkiej zmiany kierunku ruchu na przeciwny, z jednoczesnym zwiększeniem wysokości lotu; pótpętla z przewrotem. Od nazwiska 
niemieckiego pilota myśliwskiego Maxa Immelmanna (1890-1916) (przyp. red.)
* COMUSMACV - Commander, U.S. Military Assistance Command, Vietnam - Dowództwo Sił Zbrojnych w Wietnamie (przyp. red.). 
* CINCPACFLT - Commander In Chief, Pacific Fleet - Dowództwo Floty Pacyfiku (przyp. red.)
* CINCPAC - Commander In Chief, Pacific - Dowództwo Sił Zbrojnych na Pacyfiku (przyp. red.)
298