WŁODZIMIERZ ODOJEWSKI

SPISEK  CZARNYCH ORŁÓW





ISKRY WARSZAWA 195



Okładką projektował STANISŁAW KAŹMIERCZYK

Ilustrował MIECZYSŁAW KOŚCIELNIAK

I


Nieszczęście spadło na kraj. W roku 1626 Szwedzi jęli wdzierać się na 
ziemie nasze od strony Prus Książęcych i Pomorza Zachodniego, usiłując 
zawładnąć Wisłoujściem i miastem Gdańskiem. Teatrum wojenne rozszerzało 
się prędko. Przewaga napastnika była przygniatająca. Uderzenie armii 
zaprawionej w wielorakich kampaniach, prowadzonych przez awanturniczego 
księcia Sudermańskiego, i floty sławnej z mnogich bitew, stoczonych na 
okolicznych morzach, groziło odcięciem Rzeczypospolitej od Bałtyku. 
Regimenty zaciężnych knechtów i żądnej łupów szlachty szwedzkiej pustoszyły 
Przymorze. Eskadry większych i mniejszych jednostek bojowych pod 
dowództwem zmyślnych i doświadczonych admirałów blokowały wybrzeże. 
Zdradziecka polityka elektora pruskiego, bez strzału oddającego Szwedom swe 
warownie, komplikowała jeszcze sytuację.
Niewielką polską armię dowodzoną przez hetmana Koniecpolskiego 
powiększano w pośpiechu. Budowano okręty, nad którymi pieczę wziął admirał 
Arendt Dickman, ku niezadowoleniu kupców gdańskich obawiających się, że w 
czas wojennej zawieruchy ucierpi ich handel i że silna polska armada  w rękach 
Zygmunta III ograniczyć może ich przywileje. W Gdańsku panował głód, 
dowóz towarów zmniejszał się z każdym dniem. Łacniej było o śmierć niźli o 
prowiant. Nad wodami Bałtyku rozciągnęła swą władzę flota nieprzyjacielska.
Z początkiem kwietnia, kiedy pogoda już ustaliła się jako tako i umożliwiła 
bezpieczną żeglugę, nawy  polskie na rozkaz admirała rozwijać poczęły 
ożywioną działalność. Wyszły na pełne morze, penetrując rozległe przestrzenie 
od brzegów Kurlandii aż po wybrzeża Pomorza Zachodniego. Nie można już 
było spokojnie patrzeć na dalsze panoszenie się Szweda na naszych wodach.
Opowieść ta swój początek bierze Anno Domini 1627. Wiosna nad podziw 
nastała ciepła tego roku, ale i burzliwa. W drugiej połowie maja dowództwo 
polskie postanowiło, korzystając ze sprzyjającej aury, odkomenderować z portu 
jeszcze jeden dywizjon celem patrolowania brzegów. Właśnie tego dnia. kiedy 
młody sztorman  Jakub Karwat z „Arki Noego” skończył z załogą oporządzanie 
nawy, kapitana Magnusa, dowódcę tejże karaweli , wezwano do admirała, który 
na pokojach Komisji Okrętów Królewskich zwoływał nagłą naradę. Magnus, 
człowiek już dość posunięty w leciech, stateczny i nie lubiący zbytniego 
pośpiechu, postąpił tego dnia wbrew swej naturze — poszedł nieco wcześniej, 
przeczuwając jakoweś ważne nowiny. Okazało się jednak, że nie jest 
pierwszym. U admirała zastał już kapitanów: Witta i Morę, a nie minął i 
kwadrans, gdy zjawił się czwarty z wezwanych, kapitan Gajka z „Białego Psa”.
Jego ekscelencja stał oparty o kominek, zatopiony w swobodnej rozmowie 
z oficerem ordynansowym, przybyłym niedawno z obozu hetmańskiego. 
Wchodzącym kapitanom kiwał przyjaźnie głową, wskazując ręką, aby zajęli 
miejsca. Na jego suchym, drobnymi zmarszczkami usianym obliczu widniała 
pogoda; to, o czym mówił ordynansowy, musiało go nawet nieco rozweselić, 
gdyż prychał od czasu do czasu głośno, przez zaciśnięte wąskie wargi, i ramiona 
drgały mu tłumionym śmiechem. Kominek był wygaszony i chyba jedynie z 
przyzwyczajenia admirał podginał czarne poły surduta, jakby miał zamiar 
nagrzać sobie plecy. Przez otwarte okna wpadały do pokoju ciepłe powiewy 
wieczoru, pachnące świeżością, a razem z nimi docierał z ulicy przytłumiony i 
senny gwar miasta. Stojący pomiędzy oknami wysoki zegar lyońskiej roboty 
tykał głośno, wiszące zaś wzdłuż ścian ciemne konterfekty co znaczniejszych 
rajców miejskich wodziły po zebranych wytrzeszczonymi oczyma. Trącane 
przeciągiem płomyki świec, ustawionych w ciężkich lichtarzach, chybotały 
rzucając podłużne cienie. Chybotały również kaganki wiszące na cienkich 
łańcuszkach u sufitu, delikatnie pobrzękując przyczepionymi do nich 
krzyżykami i gwiazdkami. Kroki wchodzących co jakiś czas adiutantów, którzy 
odbierali od głównodowodzącego flotą rozkazy, tłumiły grube dywany 
rozciągnięte na posadzce. Mimo swobody obejścia samego admirała panował 
tutaj nastrój trochę uroczysty, skłaniający do mówienia przyciszonym głosem.
Kapitanowie, pełni uszanowania dla sędziwego dowódcy, nie zajmowali 
wskazanych im miejsc. Stali przy oknie gwarząc szeptem. Ubrani byli 
jednakowo. Mieli na sobie ciemnoniebieskie kaftany szamerowane srebrem z 
takimiż, w dwóch rzędach biegnącymi, guzami, na nogach czarne hajdawery  
oraz pończochy i trzewiki z czarnej skóry zapinane srebrną klamrą. Z 
ufryzowanych na przodzie głów spływały na kark grube harcapy  zakończone 
czarną wstążką. Byli pełni ciekawości, co przyniesie im dzisiejsza, nagle 
zarządzona narada i niecierpliwili się nieco, choć twarze ich, spokojne, 
czerwone od wiatru i słońca, nie zdradzały najmniejszego wzruszenia.
Rozmowa, którą ze sobą wiedli, była obojętna i nie dotyczyła na pozór 
żadnego z nich. Mówili o tym, co dzieje się w mieście, jak idą roboty w stoczni, 
opowiadali sobie najświeższe nowinki zasłyszane od przybyłych niedawno ze 
stolicy osobistości i od czasu do czasu spoglądali dyskretnie w stronę 
gadającego z ordynansem admirała.
Z całej czwórki wyróżniał się najbardziej kapitan Mora, mężczyzna 
słusznego wzrostu, o okrągłych plecach i kanciastych ramionach. Ów nie mówił 
nic. Wszystkim znana była jego mrukliwość i opryskliwy sposób bycia, choć w 
gruncie rzeczy człowiek ten miał zacności serce. Obok niego stał mały i 
ruchliwy Witt oraz Gajka, postawny i urodziwy, najmłodszy z kapitanów 
polskiej floty. Magnus wreszcie, mężczyzna jako się rzekło starszy, prawie 
pięćdziesięcioletni i ogromnej tuszy, tkwił nieco z boku, opierając się o parapet 
otwartego okna. Przypominał raczej faskę masła odzianą pośpiesznie w mundur 
niż groźnego wilka morskiego, o którym stugębna fama głosiła, że potrafi z 
bukszprytu  skoczyć na nieprzyjacielski pokład, nadziewając w rozpędzie trzech 
nieprzyjaciół na klingę. Dziś właśnie, wcześniej niźli to było przewidziane, 
ukończył oporządzanie swojej nawy, zadowolony więc nad wyraz, puszył się 
przed przyjaciółmi swą gotowością choćby natychmiastowego wypłynięcia na 
morze. Witt, sceptyk i dowcipniś po trosze, pokpiwał z niego dobrodusznie. 
Magnus, wieloletni kaper , miał załogę rekrutującą się prawie w całości z 
wartogłowów dawnej ceter-partii , zwyczajną zatem prędkiej roboty, nie 
dziwota więc, że załogi złożone z niedawnych jeszcze rybaków i żeglarzy ze 
statków handlowych ustępowały jego ludziom w sprawności.

II

Złocony cudacznie zegar metalicznymi, długo wybrzmiewającymi 
uderzeniami wybił godzinę piątą. Admirał, lubiący przestrzegać punktualności 
co do minuty, odwrócił się od kominka, skinieniem pożegnał ordynansowego i 
podszedł do obłożonego mapami stołu. Kapitanowie umilkli, zbliżyli się, i gdy 
admirał siadł, zajęli miejsca po przeciwnej stronie. Wyczekawszy, aż zmilkł 
szurgot krzeseł, Dickman wziął ostrożnie do ręki gruby arkusz papieru gęsto 
zapisany zamaszystym pismem i przejrzał go uważnie.
— Otóż co chciałem waszmościom rzec — zagaił po chwili zastanowienia, 
poprawiając halsztuk  na szyi. — Gotowość ich naw mnie niepokoi. Pełna już 
wiosna, a my ciągle jeszcze zbyt mało ruchliwi. Nieprzyjaciel tymczasem 
gruszek nie zasypia w popiele.
Oficerowie w milczeniu skinęli głowami. Magnus rozpromienił się 
zadowoleniem; spojrzał z trudno ukrywanym tryumfem na Witta i korzystając, 
że admirał ogląda leżącą przed nim mapę, zamrugał nieznacznie swymi małymi, 
nieco wyblakłymi, w drobniutkich fałdach tłuszczu osadzonymi oczyma.
— Jak mi ordynansowy, co niedawno z Warszawy przybieżał, donosi — 
powiedział admirał — Miłościwy Pan kłopocze się z powodu coraz większej 
ilości Szweda na naszym wybrzeżu i przykazuje wszelkimi siłami mu 
przeszkadzać. Nie pozostaje nam nic innego, jak sposobić się do decydującej 
rozprawy. Jakoż jegomość hetman również mi pisze, żeby zabiegać u 
waszmościów o jak najpilniejsze wygotowanie naw do żeglugi. — Popatrzył 
uważnie na milczących kapitanów i zamyślił się na moment. Zegar tykał 
metalicznie w ciszy pokoju. Gdzieś pod kwadratowe belkowanie wysokiego 
stropu zabłąkała się pierwsza wiosenna mucha i huczała nudnie. Łagodny 
powiew, który wpadał przez okno, podrywał z szelestem brzeg leżącej na stole 
mapy. Admirał przytrzymał ją ręką i wygładził. — Roboty na nawach 
waszmościów są prawie na wykończeniu, nieprawda? — zapytał rzucając 
krótkie i przenikliwe spojrzenie.
Skinęli przytakująco. Magnus nie wytrzymał, żeby nie pochwalić się, iż u 
niego wszystko już zrobione.
Admirał kiwnął głową zadowolony i popatrzył teraz na innych, oczekując 
odpowiedzi.
— Jednego dnia mi jeszcze trzeba, by „Wodniak” mógł wyjść na morze — 
odezwał się sepleniącym, twardym głosem Witt.
Chciał być dobrze zrozumiany, mówił więc wolno, z trudem dobierając 
wyrazy. Był emigrantem szwedzkim, od wielu już lat przebywającym w Polsce, 
języka jednak nie zdołał jeszcze dostatecznie opanować. Powolność jego mowy 
w zadziwiający sposób kontrastowała z ruchliwością całej postaci, szczególnie 
zaś oblicza, i z żywością spojrzenia. — Ludzi mam nieprzyuczonych do takiej 
roboty — sumitował się — ale gdyby mi kilku majstrów wasza miłość przysłać 
raczył, w parę godzin nawę bym do gotowości przywiódł.
— Niedobrze — skonstatował admirał.
Kapitan Mora potrząsnął w zakłopotaniu swą rudą czupryną.
— „Król Dawid” jeszcze też nie przysposobiony, ale w ciągu dnia, 
dwóch...
— Nie możemy nawet dnia czekać. — Admirał gestem dłoni wstrzymał 
dalsze tłumaczenia. Sięgnął do kieszeni surduta, wydobył stamtąd niewielką 
srebrną tabakierkę i zażył tabaki. — Co się tyczy owego przysposobienia do 
gotowości, to będziecie, panowie, musieli zrobić to zaraz. Dzisiejszej nocy 
jeszcze. Chociażby przy łuczywie. Wyjdziecie na morze skoro świt — ostatnie 
słowa powiedział głośniej i kichnął w wyciągniętą z rękawa chusteczkę.
Kapitanowie spojrzeli na siebie znacząco. Musiało zajść coś nad wyraz 
poważnego, jeśli głównodowodzący flotą zrezygnował ze zwyczajnego 
zasięgnięcia ich rady i zaraz na wstępie oznajmił kategorycznie swą decyzję. 
Witt i Mora byli szlachcicami znacznej kondycji, Dickman zaś nie personat, lecz 
mieszczanin, zwykł więc wysłuchiwać ich racji przed poważniejszym 
przedsięwzięciem, co czyniąc nie poczytywał sobie tego za dyshonor, nie 
ustępowali mu bowiem doświadczeniem w sprawach morskich. Magnus — 
który wchodził w skład admiralskiej rady nie na zasadzie urodzenia jak oni, 
gdyż nie mógł poszczycić się ani znaczniejszą substancją, ani możnymi 
antenatami , ani też klejnotem, ale na zasadzie sławy najstarszego i 
najwybitniejszego spośród kapitanów floty — również nie był pomijany nigdy, 
nawet w błahszych sprawach. Ponieważ biegły był w piśmie i językach obcych, 
a łaciną władał nie gorzej niźli uczony magister, wzywano go nader często na 
pokoje Komisji Okrętów Królewskich. Tym dziwniejsze się więc wydawało 
teraz, że i on o niczym szczególniejszym wcześniej nie wiedział.
Milczenie przedłużało się i gdy Magnus, zniecierpliwiony nieco, sapnął 
głośno i spojrzał pytająco najpierw na Witta, później na Morę, pragnąc wyczytać 
z ich oczu, czy domyślają się, jaka się sprawa gotuje, admirał otarł nos i 
schowawszy na powrót do rękawa chusteczkę, powiedział:
— Zapewne dziwi waćpanów nasz pośpiech...
Nie odpowiedzieli ani słowem, wtedy jął ciągnąć dalej, trochę zmęczonym 
głosem:
— Szwedzi, jak mi donoszą, nie ustają w przeprawianiu wojsk na ziemie 
nasze. Od przeszpiegów wiemy, że nowa flotylla znowu płynie w kierunku 
Pilawy pod wodzą admirała Gyllenhjelma, którego przednia straż lada dzień 
może już być na naszej stronie. Trzeba zacząć wreszcie nękać przeciwnika i to 
zadanie powierzyć zamierzam właśnie waszmościom. Nad dywizjonem 
dowództwo i pieczę, jak uradziliśmy z hetmanem, będzie miał kapitan Witt. — 
Tu admirał zawiesił głos i spojrzał na wymienionego. Witt w milczeniu skinął 
głową. — Rejs  nie powinien trwać dłużej niż tydzień do dziesięciu dni, gdyż 
na koniec maja zarządziliśmy lustrację floty. Dlatego w większe bitwy, 
wyjąwszy okoliczności szczególne, ordynuję się nie wdawać, silniejszego 
przeciwnika raczej unikać. Ostrożnie działać. — Mówiący nachylił się nad mapą 
i pociągnął palcem wzdłuż Półwyspu Helskiego, następnie po linii wybrzeża w 
kierunku zachodnim. Kapitanowie poszli za jego wzrokiem. — Popłyniecie do 
Kołobrzegu, nie oddalając się zbytnio na pełne morze — powiedział znacząco. 
— Szwedzkie nawy transportowe też idą bliżej brzegów, więc po drodze uda się 
wam może zatopić kilka z nich albo zagarnąć. Czas po temu sposobny, bo 
pogoda sprzyja.
— Prawda, sprzyja — wtrącił się Magnus. — Pogoda ante omnia , a fakt, 
że Szwed gęsto na morzu się tłoczy, należy uznać również za sprzyjający.
Admirał uśmiechnął się słysząc te pełne pewności siebie słowa, 
wypowiedziane tubalnym głosem kapitana.
— Znaczy się, z nawami bojowymi nie nawiązywać starcia? — zapytał 
Witt niepewny intencji dowódcy. — Napadać jedynie na transportowe?
— Tego nie rzekłem — zaprzeczył prędko admirał. — Raczej jeno starcia 
unikać, boć jeśli zatopią nam choćby jedną nawę, to szkoda takowa jakby dla 
nich dziesięć stracić. Ale kiedy wojenne siły nieprzyjacielskie nie byłyby w zbyt 
wielkim skupieniu i przewadze, atakujcie. Na rozum trzeba to w danej chwili 
wziąć i rozważyć, sami wiecie. Moja rada niewiele wam pomoże, bo nie ja, ale 
wy płyniecie.
— Zrozumiałe — przytaknął Witt wpatrując się w mapę, zadowolony, że 
admirał nie wiąże mu rąk kategorycznym zakazem, i gdy pozostali kapitanowie 
przytaknęli, zapytał: — Do Kołobrzegu przybić dla zabrania świeżej wody czy 
jak?
— Otóż w tym rzecz, że nie tylko po to, mości panowie, was tam posyłam 
— pośpieszył z odpowiedzią admirał i, zwracając się do Witta, rzekł: — 
Zabierzesz waszmość na swoją nawę specjalnego wysłannika Króla Jegomości 
ze stolicy. To jest zadanie drugie, które pozostanie wam spełnić poza 
patrolowaniem wybrzeży. Wieźć go należy do Kołobrzegu z całą wygodą i... do-
wieźć cało. — Popatrzył na zebranych przenikliwie. — Dlatego właśnie 
przestrzegam przed niepotrzebnymi bitwami, w których zdrowie posła ucierpieć 
by mogło. Jeszcze przed świtem zajedzie on do portu i wpuścisz go waszmość 
na „Wodniaka”. Człowiek to znaczny i od spełnienia jego misji zależy wiele w 
tej nieszczęsnej wojnie. A że sprawa to dyskretna, reszty dowiesz się na pełnym 
morzu. Dam mości panu pismo hetmańskie, które rozpieczętujesz w 
przytomności posła królewskiego po wyjściu z portu.
Admirał wstał, podszedł do sekretery i z jednej z szuflad wyjął podłużną 
szarą kopertę, opatrzoną pieczęciami.
— Do rąk własnych — potrząsnął nią w powietrzu i podał Wittowi. — 
Sprawa nad wyraz jest pilna, dlatego tak przynaglam waszmościów.
Witt odebrał zapieczętowany rozkaz i skłonił głowę. Magnus uśmiechnął 
się, odkaszlnął głośno i sięgnął do kieszeni po chustkę. Chciał znowu coś 
powiedzieć, ale widząc, że Dickman nachyla się nad mapą i ponownie zaczyna 
szczegółowo rozpatrywać przyszłą trasę rejsu, zrezygnował z tego zamiaru. 
Pierś mu rozpierało tak szerokie, tak całkowite poczucie swobody, że aż tchu 
brakło. Już dawno miał dość tego ślęczenia w porcie, gnuśnienia i bezczynności, 
od której nawet jego karna zazwyczaj załoga jęła się ostatnio rozprzęgać. Na 
rozkaz wypłynięcia na pełne morze czekał już z utęsknieniem od kilku tygodni, 
wysiadując aż do natręctwa w antyszambrach  Komisji Okrętów Królewskich i 
naprzykrzając się admirałowi.
— Czy wyłożyłem całą sprawę dosyć jasno? — zapytał głównodowodzący 
flotą, patrząc kolejno na każdego z kapitanów.
Odsunęli pośpiesznie krzesła, powstali wszyscy równocześnie i wyprężyli 
się służbiście.
— To dobrze — rzekł zadowolony. Obszedł stół i zbliżył się do nich. — 
Zdążycie do świtu oporządzić nawy? — zapytał, jakby jeszcze chciał się 
upewnić.
— Zdążym, Jego Ekscelencjo. Zważywszy, że cała noc przed nami, 
zdążym — odpowiedział za wszystkich Witt.
Admirał uśmiechnął się zachęcająco swym leciutkim, trochę nieśmiałym 
uśmieszkiem, tak znanym jego otoczeniu, potem, podając każdemu z osobna 
rękę, życzył dobrych wiatrów. Kapitanowie przytupywali przepisowo, machając 
przed sobą kapeluszami, i wychodzili.

III

Na ulicy rozwiązały się wszystkim języki. Rejs musiał być jednym z 
najbardziej ważkich posunięć zaczepnych tegorocznej kampanii wojennej, w 
przeciwnym bowiem wypadku nie byłoby takiego pośpiechu i nie osłaniano by 
ostatecznego jego celu tak ścisłą tajemnicą. Czterej kapitanowie zgodnie się 
domyślali, że w najbliższym czasie gotowały się jakoweś gorące wydarzenia, 
dla których rozstrzygnięcia nie bez znaczenia musiała być i owa tajna misja 
królewskiego posła, i instrukcja powierzona Wittowi w zalakowanej kopercie. 
Wprawdzie od dawna przypuszczali, że w wypadku zarządzenia rejsu na ich 
okręty padnie wybór i każdego już dnia oczekiwali rozkazu, aby przygotować 
się do wypłynięcia, nie sądzili jednak, że nastąpi to tak prędko.
— Już od trzech dni czułem pismo nosem, bo admirał zaczął mnie 
popędzać w armowaniu nawy  — powiedział w zamyśleniu Witt. 
Szedł prędkim, zamaszystym krokiem, głośno stukając obcasami o bruk.
— Zasiedzielim się w tym obrzydliwym mieście jak urodzone szczury 
lądowe — mruknął kapitan Mora — czas więc już był po temu, aby wyjść na 
morze i łyknąć powietrza. Zaśniedziałby człowiek na amen.
Najmłodszy z nich Gajka łypnął niepewnie na najwyższego rangą Witta i 
najstarszego wiekiem i doświadczeniem Magnusa, potem, nie mogąc się 
powstrzymać, wmieszał się do rozmowy.
— Mniemam, że prędko spotkamy jakiegoś Szweda i zapiszemy mu się 
chwalebnie na burtach.
— Ante victoriam ne canas triumphum  — parsknął głośnym śmiechem 
Magnus i trzepnął go dobrodusznie przez plecy. — Nie mów hop... a jak dalej, 
sam waszmość wiesz.
Skonfundowany srodze Gajka zamilkł, westchnął, potem, pomilczawszy 
chwilę, zmartwionym głosem nie omieszkał zauważyć:
— Ale roboty to dziś będzie jeszcze huk...
— W samej rzeczy — mruknął Mora. Znać było po nim zafrasowanie. — 
Nie bardzo wiem, do czego się pierwej zabrać...
Magnus posapywał zadowolony — on mógł spać tej nocy spokojnie. Jego 
nawa wypłynąć mogła z portu choćby i za kwadrans.
— Przyślę wam trochę swoich ludzi — zaofiarował się z pomocą.
Twarze kapitanów rozpogodziły się natychmiast. Wszyscy równocześnie 
jęli mu dziękować skwapliwie, przystając na propozycję. U skrzyżowania ulic 
Franciszkańskiej i Szewskiej przystanęli.
— Ante lucem  — powiedział Magnus znacząco. 
Witt potwierdził skinieniem głowy. Pożegnali się, mówiąc sobie „czołem”.
Magnus skręcił w stronę bramy Gołębiej i odpowiadając na ukłony 
nielicznych o tej porze przechodniów, minął targ Rybny i wkroczył na znajomą 
sobie od wielu już lat uliczkę nad Mołtawą, zwaną Zakrętem. Zmrok wieczorny 
kładł się zwolna na ziemię. Wiatr od rzeki nawiewał ciepłą wilgoć i woń bujnie 
już rozwiniętej zieleni traw i krzewów. Gdzieś daleko kwilił jakiś zapóźniony 
ptak, a jeszcze dalej, chyba po drugiej stronie rzeki, dawał się słyszeć huk 
siekiery, którą walił ktoś w bal drzewny.
Magnus odetchnął głęboko, pełną piersią. Powietrze było rześkie i jędrne, 
miało w sobie zapach niedalekiego morza i podróży. Czuł dziwną lekkość i choć 
serce biło równym i spokojnym rytmem, krew musowała w całym ciele jak 
młode, nie przefermentowane wino. Niczym nie mógł był go admirał bardziej 
ucieszyć, jak właśnie owym co dopiero oznajmionym rozkazem. Dość zasiedział 
się już w domu. Od żoninego jadła, choć je dla świętego spokoju spożywał ze 
słodką twarzą i chwalił, zaczął go ostatnimi czasy boleć żołądek, od miękkich 
poduch i pierzyn łamało go w kościach, a widok poczciwych skądinąd 
mieszczan, jego sąsiadów, napawał go z dnia na dzień coraz większym 
rozdrażnieniem. Gdyby nie moc najróżnorodniejszych zajęć przy 
rozbudowywaniu floty (bo admirał chętnie wykorzystywał jego umiejętności) i 
częste narady w kwaterze hetmańskiej, zbuntowałby się srodze na taką służbę.
Czterdzieści lat już pływał po okolicznych morzach, a od trzydziestu był 
kapitanem własnego okrętu, „Arki Noego”. Większą część swego żywota 
gardłowy, bo zbójecki, uprawiał proceder wykupując patent kaperski raz u tego, 
to znów u innego monarchy i zanim niebezpieczeństwo wiszące nad 
Rzecząpospolitą nie kazało mu oddać swego doświadczenia, wiedzy, dzielności, 
bitnej załogi i okrętu na usługi regularnej floty polskiej, był bardziej wolnym 
niźli ptak. Tym więcej zatem ciążyła mu ostatnia przymusowa bezczynność. 
Westchnął głośno, z ulgą i przyśpieszył kroku. Okoliczne domy świeciły 
kwadratami okien, a nad rzeką warzący przy ogniskach strawę flisacy śpiewali 
smutne pieśni. Ich głosy towarzyszyły kapitanowi aż do progu niewielkiej, 
błyszczącej dwoma rzędami okienek kamieniczki, przed którą przystanął. 
Stuknął kilka razy kołatką i po niedługiej chwili ciężkie, kute naglami i spięte 
antabami drzwi ustąpiły do tyłu. Ze środka padła na ulicę smuga światła i 
buchnął zawiesisty zapach przygotowywanej wieczerzy.
Żona kapitana, pani Fryda, jak zwała ją służba i sąsiedzi, niewiasta dość 
posunięta już w leciech, przysadzista, o białym, z lekka piegowatym obliczu, 
zdjęła mężowi z ramion okrycie i gderając dobrotliwie na jego spóźniony 
powrót, oznajmiła, że podaje zaraz do stołu. Magnus nie słuchając machnął ręką 
i wszedł do stołowego pokoju.
W najdalszym kącie, tuż przy nie dającym teraz światła oknie, siedział 
młody, smagły mężczyzna. Na okrytych skórzanym fartuchem kolanach trzymał 
kawał drewna i majstrował jakiś wymyślny model okrętu. Na odgłos kroków 
kapitana uniósł z zaciekawieniem twarz, spojrzał pytająco. Można było tedy 
ujrzeć parę ciemnoniebieskich, błyszczących oczu, ukrytych głęboko pod 
czarnymi, krzaczastymi brwiami i wąskie, znamionujące stanowczość usta, 
okolone niewielkim wąsikiem.
— Stawiaj żagle, mości sztormanie! — krzyknął do niego Magnus od 
progu. — Płyniemy!
Młody poderwał się gwałtownie z krzesła, rozsypując na podłogę wióry. 
Krzyknął coś, poruszony słowami przybysza do żywego.
— Skoro świt wyruszymy — zatarł ręce kapitan — według rozkazu 
jegomości admirała. Rozumiesz coś z tego, hę? Bo ja rozumiem, że wreszcie 
koniec z wylegiwaniem się w betach.
— Co ty powiadasz? — Kapitanowa wyjrzała z kuchni. — Nie dalej jak 
rano jeszcze gadałeś, że z miesiąc postoicie, a tu naraz... Co tak spieszno, co się 
stało? — spoglądała zaniepokojona.
— No... wyruszamy — potwierdził zadowolony Magnus. — Około 
dziesięciu dni na morzu zabawimy. A ty jakże? Chciałabyś, abym fotele na 
pokojach wysiadywał. Jeszcze mi do starości daleko.
— Też dziwactwa po głowie ci chodzą — roześmiała się pani Fryda i 
wzruszyła ramionami, ale widać było, że jest zaskoczona i niezbyt zadowolona z 
takiego obrotu rzeczy. Kiedy wyszła, młody mężczyzna, którym był sztorman 
Jakub Karwat, wychowanek małżeństwa Magnusów, złożył w milczeniu fartuch, 
zebrał z podłogi rozsypane przed chwilą wióry i wyniósł je do sieni. Gdy 
powrócił, zapytał stając przed kapitanem:
— Idziemy do portu?
— Poczekaj, po wieczerzy. Zdążymy...
— To musi być rejs ważki, kiedy tak prędko?
— Zapewne... ważki — mruknął Magnus krótko, rozsiadając się w krześle.
— Dokąd?
— Do Kołobrzegu i z powrotem. Gyllenhjelmowi naprzeciw mamy wyjść 
— poinformował ściszając głos i spoglądając z niepokojem w stronę kuchni.
Sztorman gwizdnął przez zęby i podrapał się po głowie. Mrugnął do swego 
patrona porozumiewawczo.
— Waszmość tego pewni?
— No, co ty gadasz — obruszył się Magnus. — Dickman ma wieści, że 
Gyllenhjelm odbił już od szwedzkich brzegów.
Sztorman pokiwał głową i nagle spoważniał. W zamyśleniu zwolna 
przemierzył pokój, skupionym wzrokiem wodząc po sprzętach. Stały tu dwie 
masywne i pękate szafy pełne oprawnych w skórę wołową librarii , żółtych 
pergaminów zwiniętych w rulony i kart morskich. Na ścianach wisiała moc 
zdobycznej broni, a po wszystkich kątach walały się najprzeróżniejsze okrętowe 
instrumenta nawigacyjne. Karwat przystanął i powiedział ściszonym głosem:
— Jeśli z Gyllenhjelmem sprawa, to gorąco będzie. Stary i cwany wyga.
— Pewnie... — mruknął kapitan — to świetny wojak.
— Gdzie gorąco będzie? — zapytała pani Fryda wchodząc do pokoju. 
Nakryła stół świeżą serwetą, potem jęła wnosić dymiące co dopiero zestawioną 
z pieca strawą półmiski.
— Mówimy, że pogoda...
— Teraz, w maju? — Kapitanowa wzruszyła ramionami i popatrzyła na 
mężczyzn z niedowierzaniem.
— No, w samej rzeczy maj, ale dziwny on jakiś, za ciepły — tłumaczył 
wykrętnie gruby kapitan. 
Popuścił pasa i siadł do stołu. Spożywali wieczerzę w milczeniu; Magnus i 
sztorman Karwat rozmyślali o czekającej ich podróży, pani Fryda zaś, jak to 
zwykle w takim wypadku kobieta, zaniepokojona o los najbliższych, kręciła się i 
wypytywała. Gdy skończyli i przeszli do swoich pokojów odziać się na drogę, 
kapitanowa poczęła przygotowywać ulubione ich wiktuały. Potem z piwnicy 
wyniosła flaszkę gdańskiej wódki, z apteki podręcznej dobyła zielnych 
kordiałów  domowej roboty i wszystko to zapakowała w węzełek.
Magnus nie wyszedł jeszcze od siebie, gdy Karwat, całkowicie gotowy do 
drogi, siedział już wyczekująco w stołowym pokoju. Słuchał rad i pouczeń 
pełnej troski o jego los gospodyni. Pani Fryda była dlań zawsze najlepszą 
opiekunką, tak że nigdy nie odczuł bolesnego braku własnej rodzicielki. Kochał 
ją i szanował wielce. Zasłużyła sobie na to. Obiecując jej solennie jak 
największą dbałość o zdrowie i rozwagę w niebezpieczeństwie, zdjął z kołka 
wiszącą tutaj obok kapitańskiej swoją klingę i przytroczył do pasa.
W tym momencie właśnie napotkał niespokojny wzrok kobiety, ujrzał 
nieznaczne drżenie jej powiek i ust, uśmiechnął się więc przepraszając i 
powiedział, aby ją uspokoić:
— Dziesięć dni — nie wiek. To jakby do Tczewa wyskoczyć pieszo i 
wrócić.
— Przez dziesięć dni wiele może się przytrafić. I życie postradać łacno — 
westchnęła.
— Jeszcze mi się to ani razu nie przydarzyło — roześmiał się Karwat.
— Drwij, drwij sobie, ale wspomnisz moje słowa. Czas teraz taki 
niedobry... — powiedziała wolno. Niespokojną ręką poprawiła wymykające się 
spod czepka kosmyki włosów i otarła nieznacznie kąciki oczu.
— Jeśli się już nie daj Boże co przydarzy, to na pewno nie wspomnę, bo 
czasu na to nie stanie — zażartował ponownie i słysząc kroki w sionce, 
pocałował opiekunkę w rękę. Pogładziła go po głowie.
Magnus widać posłyszał ostatnie słowa swego wychowanka, gdyż nie 
omieszkał mruknąć filozoficznie:
— Media vita in morte sumus . Ale ty się nie frasuj, pani matko. Damy 
sobie radę, zdrowi powrócimy i jeszcze łupy zdobędziemy... te, te... — zająknął 
się i prędko poprawił — i jeszcze sławę zdobędziemy. Za słuszną sprawę 
udajemy się na morze.
Przypasał broń posapując z zadowolenia, pani Fryda zaś, westchnąwszy 
cicho, przyniosła związany przez siebie węzełek pełen prowiantu i 
medykamentów . Uśmiechnęła się bohatersko, z cichą rezygnacją.
— Od wielu już lat to samo powtarzasz, a ja się jak zamartwiałam, tak 
zamartwiam. — Po chwili dorzuciła: — Taki już los kobiety.
U frontowych drzwi rozległo się stukanie kołatki, więc wyszła otworzyć. 
Przybieżał właśnie z portu po pakunki i kuferki majtek, należący do 
Magnusowej załogi. Sztorman Karwat spojrzał z nietajoną niecierpliwością na 
patrona. Pilno już mu było wyruszyć w drogę. Na stojącej między oknami 
ryskiej konsoli zegar uderzył jedenaście razy i Magnus dając znak mruknął:
— Czas na nas.
Karwat jeszcze raz ucałował kapitanową w rękę, potem zbliżył się do żony 
Magnus, objął ją i pogładził swą szorstką dłonią po policzku, starając się 
rozwiać jej niepokój. Przykazując służbie, która się zewsząd zbiegła, bacznie 
pilnować domu, wyszli na ulicę.

IV

Miasto stało pogrążone już we śnie i jedynie wołania stróżów, z latarniami 
kroczących po ulicach, mąciły ciszę. Sprawiało wrażenie przyczajonego i 
strwożonego. Na półzegarzu z wieży ratuszowej mechanizm wydzwonił już 
drugi kwadrans po jedenastej, gdy wreszcie zbliżyli się do rzęsiście 
oświetlonego portu.
Na molo płonęły beczki ze smołą, na stojących obok siebie nawach paliły 
się łuczywa. Załogi uwijały się żywo, dopasowując nowe ożaglowania, 
umocowując wanty  i czyszcząc pokłady. Przerzuconymi z mola poza burty 
okrętów pomostami przetaczano beczki ze słodką wodą, faski z peklowanym 
mięsem, tragarze przenosili wory sucharów, skrzynie z amunicją, zwoje 
zapasowych lin i paki żaglowego płótna. Cała przystań rozbrzmiewała 
okrzykami, bez których ludzie morza nie potrafią najbłahszej rzeczy zrobić. 
Zgiełkowi temu przewodził ordinarius prowiantmagister  w otoczeniu oficerów 
z admiralskiej kwatery, kierujący zapasy na odpowiednią nawę. Widać, że i 
jemu zależało na pośpiechu, gdyż nieustannie ponaglał spoconych ładowaczy 
krzykiem i kuksańcami. Noc była już w pełni, a ze zbrojowni dowożono ciągle 
nowe skrzynie, beczki i paki, ze składnic towarowych wciąż jeszcze 
przenoszono coś na okręty.
Na „Arce Noego”, gdzie najprędzej skończono załadunek, panowała 
względna cisza. Nawa stała na kotwicy w głębi przystani, daleko od mola, 
świecąc czworobocznymi wylotami iluminatorów  i latarnią zawieszoną na 
salingu .
Magnus ze sztormanem wsiedli do czekającej na nich szalupy.
— Ruszaj! — rzucił Karwat w ciemność.
 
Marynarze zanurzyli wiosła i odbili od mola lawirując pomiędzy gęstwiną 
stojących tutaj na kotwicach barek, kutrów, szalup i łodzi transportowych. Po 
chwili dało się słyszeć niegłośne chlupotanie wody uderzającej o kadłub okrętu i 
z pomroki wynurzył się ciemny, obryzgany pianą masyw „Arki”. Z górnego 
pokładu ktoś zawołał szorstko:
— Hejże, szalupa! Kto zacz?
— Drablinę dla kapitana! — krzyknął jeden z wioślarzy zadzierając do 
góry głowę.
— Aj, aj!  — odpowiedział ten sam co przedtem głos i rozległ się chrzęst 
spadających lin, potem plusk. Z burty zwisła w dół drabinka sznurowa.
Magnus sapnął ciężko i wspiął się zwinnie po drewnianych szczeblach, za 
nim sztorman, następnie wioślarze.
— Ściągnąć szalupę? — zapytał kapitana czekający u burty oficer. Był to 
podporucznik Jaszka, rosły, niespełna trzydziestopięcioletni mężczyzna.
— Nie trzeba. Wybierz ze czterdziestu co najsprawniejszych chłopców i 
popłyniecie pomóc tym z „Wodniaka” i „Króla Dawida”.
— Rozkaz! Rychło wypływamy?
— O świcie, ale bądźcie wcześniej z powrotem. 
Podporucznik odszedł kołyszącym krokiem.
— Hej, hej, szalupy na wodę! — huknął po chwili jego głos gdzieś koło 
rufy  i natychmiast zaskrzypiały dźwigi, z piskiem poczęły obracać się bloki. 
Zwodowane szalupy prędko zapełniły się załogą. Odbili od burty i ucichło 
wszystko.
Magnus rozejrzał się i polecił sztormanowi:
— Sprawdź gotowość nawy, potem wystaw straże i resztę ludzi poślij spać.
Karwat skinął milcząco głową i udał się na obchód „Arki”.

W kapitańskiej kajucie było ciemno i pachniało starym, wilgotnym 
drzewem. Magnus zamknął za sobą drzwi, skrzesał ognia i zapalił łojówkę. W 
chybotliwym świetle szare, zakopcone ściany zadrgały. Gdzieś pisnęła 
przestraszona mysz. Klepsydra  wisząca w kącie przesypywała się z delikatnym 
szmerem. Łojówka zaskwierczała, płomyk zatańczył niespokojnie i przygasł. 
Poprawił go szczypcami. Spod podłogi, z niższego pokładu dochodziły głosy 
załogi, jakaś rozmowa, zawodzona rozwlekle pieśń, za ścianą zaś boczną 
słychać było bryzgające uderzenia fal i jednostajny chlupot wody. Magnus, nie 
zdejmując z siebie odzienia, owinął się derką i rzucił na hamak. Spać mu się 
właściwie nie chciało, choć na jutrzejszy rejs należało być wypoczętym, po 
prostu pozycja ta najbardziej sprzyjała mu w rozmyślaniach.
„Arka Noego” była starym okrętem kaperskim, pływał na niej wiele lat, 
zanim zaciągnął się do floty królewskiej. Mógł jeszcze liczyć na jej sprawność, 
jednak niepokoił się nieco. Co innego napadać na wrogie statki handlowe, a co 
innego wojować z uzbrojonym Szwedem, gdy do tego przewodził mu sławny 
Gyllenhjelm. Siła ogniowa karaweli wynosiła dwadzieścia burtowych dział i po 
dwie osiemnastofuntowe kolubryny na dziobie i rufie. Nie była więc 
imponująca, choć wierzył w umiejętności i oko swych puszkarzy. Jeszcze 
bardziej polegać mógł na załodze. Rekrutowała się ze stu zaprawionych w 
żegludze i boju wilków, których zazdrościli mu inni dowódcy. Magnus jednak, 
będący kapitanem rozważnym i statecznym, nie obiecywał sobie po rejsie 
zbytnich sukcesów — „Arka” już się wysłużyła.
Westchnął. Zrobiło mu się trochę przykro, że nie wypływa na morze wielką 
bojową jednostką, jaką miał Witt albo Mora, zreflektował się jednak prędko. 
Przecież nie dalej jak przed miesiącem admirał proponował mu objęcie 
komendy nad jedną z co dopiero zbudowanych galeon , a on bez namysłu 
odmówił. Żal było „Arki”, na której prawie pół życia mu zbiegło. Westchnął 
jeszcze raz i przewrócił się na drugi bok. Przyszło mu na myśl, że mimo 
wszystko nie ma sobie czym głowy suszyć, stary i wierny przyjaciel „Arka 
Noego” na pewno nie zawiedzie.
Powoli mijały godziny. Nawa przycichła. Słychać było jedynie kroki i 
okrzykiwania się straży. Cisza kazała mniemać, że poza tymi kilkoma samotnie 
pełniącymi służbę ludźmi wszyscy inni śpią. Wiatr niegłośno grał na wantach i 
fala obijała się o burty. Potem znowu pokład zadudnił. Gwar wielu zmieszanych 
ze sobą głosów wtargnął do kapitańskiej kajuty. To wrócił podporucznik Jaszka 
ze swymi ludźmi.
Magnus ocknął się z drzemki i dźwignął z hamaka. Zorientował się, że 
blisko już do brzasku. Łojówka w umocowanym do stołu lichtarzu skwierczała i 
kurzyła pod sufit cienką smugą czarnego kopciu. Poprawił na sobie odzienie, 
zdmuchnął rozchybotany płomyk i wyszedł na pokład.
Powietrze było ciepłe, nasycone wilgotną mgłą. Od strony przystani 
ciągnął ciężki zapach zgniłych jarzyn i ryb. U samego wylotu na redę  kołysały 
się na falach nawy: galeona „Wodniak” i pinka  „Biały Pies”. „Król Dawid” 
kapitana Mory stał bliżej, majacząc niewyraźnie w czarnym cieniu wysokich 
obmurówek brzegów. Lufy armat sterczały z jego burt na kształt ciężkich 
kloców drewnianych.
Port zdawał się być jeszcze pogrążony w ciszy nocnej, ale kiedy Magnus 
wytężył słuch, czujne jego ucho pochwyciło pierwsze dźwięki życia na brzegu, 
wcześnie budzącego się o tej porze roku. Skrzypiały otwierane już gdzieniegdzie 
składnice towarowe i zaczynały pracować dźwigi. Z przybijających do 
nabrzeża  barek wyładowywać jęto towar przywieziony na targowisko. Minął 
jeszcze kwadrans czy dwa, a jak drzewo w lesie odbijająca dźwięk woda 
przyniosła z nabrzeża pierwsze krzyki tragarzy, targujących się kupców i 
sprzedawców. Na „Wodniaku” dzwon okrętowy wybił dwie szklanki . Była go-
dzina piąta. Kraniec horyzontu na wschodzie pojaśniał, zróżowiał i lekki wiatr, 
który począł wiać od północy, przerzedził wiszącą nad portem mgiełkę.
Magnus przespacerował się zamyślony od burty na dziób i z powrotem. 
Przystanął obok nadbudówki sterowej, oparł się o ścianę i popatrzył na niebo. 
Było pogodne i bezchmurne, lecz wschodni skłon kopuły powlekał zwiewny 
tuman barwy rozcieńczonego mleka.
Nie dziś, to jutro będzie burza — przyszło mu na myśl. — Albo wiatr. Tęgi 
wiatr.
Skrzypnęły drzwi od forkasztelu . Na pokład wyszedł Necel, drugi rangą 
podporucznik. Chłopisko to było jeszcze roślejsze od Jaszki i czarne jak Cygan. 
Widać wstał co dopiero, gdyż koszula wyłaziła mu z portek rozdziawiając się z 
tyłu na kształt nadętego wiatrem żagla. Ziewnął przeciągle i wzniósł do góry 
ramiona, potem wychylił się poza burtę i splunął w dół. Leniwym krokiem 
powlókł się na śródokręcie, gdzie stała kadź z wodą. Ściągnął koszulę i 
prychając na wszystkie strony, mył się spiesznie, jakby go popędzano. Następnie 
ukazała się we włazie niewielka postać starszego sternika Muzy, a za nim 
zaczęli wychodzić inni marynarze.
Świt pojawił się nagle. Różowy przed chwilą wschód horyzontu 
spurpurowiał zrazu nieznacznie, z każdą chwilą jednak jasność rozszerzała się i 
nabierała mocy. Później nagłym błyskiem wyjrzał ze spokojnego morza rąbek 
słońca, rozproszył resztki pomroki nocnej i rozświetlił w dali cały widnokrąg. 
Dniało.
Do kapitana zbliżył się sztorman Karwat. Twarz miał zmęczoną nieco, 
przybladłą, widać było, że noc spędził na czuwaniu. Oczy jednak błyszczały mu 
młodzieńczym podnieceniem i cała postać promieniała z zadowolenia. Od razu 
rzucało się w oczy, że obce mu są niepokoje kapitana.
— Wszystko gotowe — zameldował. — I u nas, i na innych nawach także 
samo.
— Pochwała ci się za to należy, Jakubku — uśmiechnął się Magnus. — 
Pewnie zmordowanyś, co?
— E... — Karwat machnął lekceważąco ręką. 
Magnus medytował chwilę pomrukując coś do siebie.
— Ludzie wszyscy z lądu ściągnięci? — zapytał wreszcie.
— Co do jednego. Nikogo nie braknie i nikt już na ląd nie będzie 
schodził...
— Tedy — przerwał mu nowym mruknięciem Magnus — języka w gębie 
na wodzy trzymać mi nie potrza. Nie na patrol my jedziemy, jeno ze specjalną 
misją. Patrol to sprawa mniejszej wagi... — i opowiedział o królewskim 
wysłanniku wiezionym do Kołobrzegu.
— Co, to lądem nie mogli go wysłać? — zdziwił się Karwat.
— Widać nie mogli. Może lądem miał udać się w tamte strony, ale 
wybrzeże teraz gęsto przez nieprzyjaciela penetrowane, więc wykoncypowali 
sobie w kwaterze hetmańskiej, że morzem bezpieczniej, no i prędzej. Licho ich 
wie, zresztą nie nasza sprawa.
— Ciekawym, po co on tam jedzie... — zainteresował się Karwat.
— To też nie nasza sprawa — osadził go Magnus. 
Sztorman wzruszył ramionami.
— Pewnie. — A po chwili dodał: — Widziałem, jak na „Wodniaka” brali 
przed godziną jakowegoś jegomościa i zaraz mi się to dziwne wydało. Widać to 
był on. Chyba więc odbijemy już niezadługo?
Jakby w odpowiedzi na jego pytanie w głębi portu huknęła działobitnia. To 
„Wodniak” wystrzelił ślepym ładunkiem, dając znak reszcie naw.
— No, teraz możesz iść spać — powiedział Magnus i poklepał swojego 
wychowanka po ramieniu. — Na mnie przyszła kolej. Dość jeszcze dziś 
będziesz miał roboty. Idź spać — powtórzył. — Sam wyprowadzę „Arkę”.
Dobył z kieszeni zaczepioną na łańcuszku, tępo zakończoną i niedługą 
rurkę drewnianą, przytknął ją do ust i świsnął trzykrotnie. Na ten znak część 
załogi skoczyła na salingi i zaczęła uwijać się przy masztach, pomagając sobie 
pokrzykiwaniem. Druga część rzuciła się do cum i podniosła kotwice. Pokład 
napełniła krzątanina, zgiełk, rozległo się głośne brasowanie lin , skrzyp 
przekręcanych rej , mieszający się z monotonnym popiskiwaniem 
wielokrążków i klubków. Maszty jęły okrywać się sinobiałymi żaglami. „Arka” 
drgnęła kilka razy, zakołysała się i pochwyciła wiatr.
„Wodniak” wywiesił komandorską banderę i począł zmierzać na redę, 
dając po raz wtóry sygnał armatnim wystrzałem. Za nim wyszedł z basenu 
portowego „Król Dawid” kapitana Mory, następnie ruszyła „Arka Noego”, w 
tylnej zaś straży popłynął „Biały Pies” pod kapitanem Gajką. Gdy wszystkie 
cztery nawy znalazły się na wodach zatoki, sformowały szyk torowy, ustawiając 
się w równych odstępach jedna za drugą.
Żagle, napełnione łagodnym wiatrom północno-zachodniej morki , wydęły 
się półkoliście. Dywizjon prowadzony przez „Wodniaka” minął po kwadransie 
warownię Latarni, oddał salut i odpływał zwolna na morze.
Niebo stało górą pogodne i przyjazne. Niewielkie, sinobiałe baranki chmur 
pędziły w stronę lądu, to łącząc się ze sobą, to znów rozpadając na jeszcze 
mniejsze, potargane i jasne kłaczki. Woda na szelfie  pieniła się wzbijając biały 
bryzg, dalej przelewała się już tylko w szerokim rozkołysie. Nawy wgryzały się 
swymi dziobami w połyskliwe od słońca, stalowomodre obrzeże horyzontu.
Był dzień 17 maja Roku Pańskiego 1627. Tak zaczął się rejs dywizjonu 
Hermana Witta, dla „Arki Noego” pierwszy rejs w tym roku.

VI

Koło południa, kiedy polskie nawy znalazły się już gdzieś w połowie 
Małego Morza , horyzont zblakł nagle i woda przestała błyszczeć. Rozpostarł 
się na skłonie nieba jakowyś gęsty miedziany krąg światła, spoza którego nie 
było prawie widać słońca. Powierzchnia, zaledwie nieco sfalowana, drgała miej-
scami, podnosząc silny i krótki prysk, jakby tylko na chwilę liźnięta 
podmuchem. Wiatr zaczął zmieniać kierunek, zawiewając to od północnego 
zachodu, to znów od północnego wschodu, tak że ledwo nadążano ze 
zmienianiem nastawienia żagli. Powietrze ochłodło, przybrało w dali barwę 
sinoniebieską i zatraciło swą poranną przejrzystość. Mewy, towarzyszące 
dywizjonowi całą gromadą od chwili wypłynięcia z Gdańska, poczęły znikać. 
Zostały jedynie nieliczne.
Wreszcie wiatr zdechł, nastąpiła niespodziewana cisza i nawy kołysały się 
przez kilka godzin w miejscu, z obwisłymi żaglami. Po południu dopiero znowu 
zadęło, i to nawet dość silnie. Wiatr po pewnym czasie przeskoczył na zachód, a 
nie minęły i trzy kwadranse, gdy dmuchnął płynącemu dywizjonowi prosto w 
„twarz”. Zmusiło to Witta do pokierowania naw bliżej Helu, gdzie niepomyślne 
działanie wiatru było słabsze i toń spokojniejsza, mimo że zwiększało się 
niebezpieczeństwo wpadnięcia na liczne w tych miejscach snadzizny .
„Arka Noego” szła tak samo jak po wyjściu z Gdańska, na trzecim miejscu 
— za „Wodniakiem” i „Królem Dawidem”. Czatownicy wystawieni na 
wszystkich trzech marsach  śledzili pilnie horyzont. Kapitan Magnus 
przemierzał wzdłuż i wszerz pokład, rzucając od czasu do czasu krótki rozkaz w 
stronę nadbudówki sterowej.
— Osiem. Siedem i pół. Siedem — podawał dyżurującemu bosmanowi 
sondujący głębokość, marynarz na dziobie.
— Siedem. Siedem i pół. Siedem — wykrzykiwał inny przy lewej burcie.
— Całkiem przestaje mi się to podobać — rzekł Magnus do sztormana 
Karwata, który wyszedł z mesy  i zbliżył się do niego.
— Nie pojmuję, o co waści chodzi...
— Wiatr... — Magnus wskazał żagle i spojrzał na niebo. — Zbyt zmienny. 
Zawiewa raz silniej, raz słabiej... Żebyśmy tylko nie mieli tęgiej chwiejby albo 
co gorzej — burzy.
— Boicie się waszmość, że zniesie nas z kursu?
— W najlepszym razie, bo jeśli zniesie, stracimy jeno kupę czasu, ale to 
można jeszcze nadrobić. Jeśli zaś nam burza nawy uszkodzi...
— Co waszmość kraczesz! — oburzył się młody sztorman. — Dopierośmy 
z portu wyszli...
— Rzuć no okiem — wzruszył ramionami Magnus — na to mgławosine 
obrzeże na słońcu, a mina ci zrzednie.
— Będzie silny wiatr.
— Ho, ho, żeby ino silny... Nie mówię ja, że zmiany należy czekać za 
godzinę czy dwie. Może dopiero jutro albo... zresztą co tu gadać, niespokojny 
jestem.
Sztorman rozejrzał się po niebie, zdjął z głowy kapelusz robiony na 
holenderską modłę i podrapał się w zamyśleniu za uchem.
— Wyjdziemy poza półwysep, to kurs się wyrówna. 
Magnus zaświstał powątpiewająco przez zęby.
— Dopiero tam zacznie się bujowisko, mówię ci to... Stary jestem, 
niejedno przeszedłem.
Wiatr wzmógł się nieco, huczał we wklęsłościach żagli, grał przeciągle na 
olinowaniu. „Arka” mknęła chyżo, poganiana podmuchami. Od czasu do czasu 
rozkołysane morze wzbijało ponad jej dziób fontanny słonych kropel. Dwie 
samotne mewy krążyły nad masztami ze smutno chrapliwym skwirem, muskając 
niekiedy w przelocie falę lub swobodnie siadając na jej grzbiecie. Belki 
wsporowe, grodzie i deski kadłuba skrzypiały cienko, trzeszczały, słychać też 
było łagodne syczenie wody rozpruwanej żelaznym okuciem dziobu.
Marynarze stojący na baku  także wymieniali ze sobą uwagi o pogodzie. 
Bryzg był tam silniejszy niż przy burtach, jednak nie odchodzili. Otulali się 
jedynie szczelniej w przetłuszczone płaszcze z żaglowego płótna i za każdą 
wzbitą w górę fontanną strząsali z siebie wodę jak kaczki.
— Sześć i pół... Snadzizna na bakburcie  — wołał marynarz
od sondy.
— W lewo rudel!  — krzyknął natychmiast do strażnika Magnus i nawa 
wyminęła niebezpieczne miejsce.
— Oczywiście nie dzisiaj jakowejś alternacji oczekiwać należy — mówił 
podporucznik Jaszka do sztormana. Szli razem przez pokład. — Niepewny stan 
pogody utrzymać się jeszcze może ze dwa dni, a potem obaczym, co niebo da. 
Zawdy wnijść będzie można do przystani na Łebie, gdyby groziło sztormem. 
Płyniem przecie niedaleko brzegów.
Karwat rozejrzał się po pokładzie, sprawdził uważnym okiem, czy 
wszystko w porządku i widząc, że wśród wachtowych na dziobie dziwny jakiś 
zaczął się ruch, poszedł z porucznikiem w tamtą stronę, nie przerywając 
rozmowy. Żeglarze jak jeden wpatrywali się z natężeniem w pewien punkt na 
horyzoncie, gdzie zdawało się połyskiwać coś białego, i zdradzali duże 
zaniepokojenie.
— No, no — mruknął Jaszka niepewnie i spojrzał pytająco na sztormana, 
potem rzucił rozkazująco do jednego z majtków: — Perspektywę, prędko!
VII

Podwachta, zażywając kilkugodzinnych wywczasów, spoczywała na 
dolnym pokładzie. Całą przestrzeń od kubryku  aż po międzypokład bateryjny, 
wszystkie zaciszne kąty wokół osady masztów i przy ciepłej ścianie kambuza  
zajmowały pokotem wyciągnięte na ziemi ludzkie ciała. Jako że godzina była 
południowa, większość załogi, tylko co po obfitym obiedzie, spała beztrosko. 
Mimo wiatrołowów z żaglowego płótna, spuszczonych z góry przez otwarte 
luki , aby wzmóc dopływ dobrego powietrza, panował tutaj zaduch potu, 
wilgoci i smoły. Donośne chrapanie pięciu dziesiątków chłopa — zaciągających 
przez nosy i otwarte szeroko usta na najróżnorodniejsze tony od cienkiego do 
najbardziej basowego — rozlegało się od końca do końca pomieszczenia. 
Nieliczni, zapobiegliwi, korzystali z wolnej chwili i zajmowali się naprawianiem 
odzienia czy też łataniem trzewików. W Gdańsku nie było na to czasu. Kapitan 
przeganiał ich ciągle od jednej roboty do drugiej, aby nie zgnuśnieli — jak 
mówił. Dni mijały im na ćwiczeniach, paradach lub armowaniu okrętu, tak że 
dopiero teraz, choć to wydać by się mogło niezwykłe, mieli trochę wolnego.
Przy ciepłej ścianie kominowej kambuza, gdzie suszyły się przemoczone 
łachy, siedziała starszyzna marynarska: bosmani, ogniomistrze i inna niższa 
szarża. Mat Selina, krępy, ale należący do najsilniejszych z załogi marynarzy, 
wsławiony wysadzeniem jednego z bastionów w tegorocznym szturmie Pucka, 
opowiadał jakieś dawne zdarzenie z czasów, kiedy jeszcze „Arka Noego” 
chodziła samotrzeć na rozbój morski. Opowieść nie wydawała się nowością, 
znali ją chyba wszyscy prócz młodego kuchty okrętowego Wacka Szantruczka, 
chłopaka naiwnego i zahukanego. Większość z siedzących tutaj uczestniczyła 
przecież w dawnych bataliach „Arki”, o czymże jednak innym gadać i co 
rozpamiętywać, gdy chwila po temu sposobna, jest ciepło, zacisznie i do objęcia 
służby pozostaje jeszcze kilka godzin — o czymże innym gadać, jak nie o 
własnej dzielności i bojowych sukcesach? Rozpamiętywania takie nikogo nie 
nudziły. Byli to ludzie wolni, z wolnych rybitw helskich czy Wisłoujścia 
pochodzący, w świecie bywali, rzemiosło morskie znający nad podziw i w 
potrzebie mężni aż do zapamiętania. Każdy z nich uczestniczył już pod 
Magnusową komendą w niejednej bitwie, wielu odniosło rany i zyskało sławę. 
W ich opowieściach nie znać było chełpliwości ani przesady, jednak 
przysłuchujący się Szantruczek zapominał z wrażenia o bożym świecie i gdyby 
go nie strofowano od czasu do czasu, wytłukłby całą zastawę oficerskiego stołu, 
którą właśnie zmywał.
— Tak, bracie... — ciągnął mat Selina nie zwracając się bezpośrednio do 
nikogo z obecnych, ale łypiąc ciekawym okiem na kuchtę. — Dopadli nas tedy 
Duńczyki, jak mówiłem, na Sundzie. Większy prał nam pociskami rufę i 
zamiarował zepchnąć na skały, mniejszy zaś naciskał z bakburty. Taki sobie 
umyślili manewr! Bo gdybyśmy na skałach osiedli, to już by z nami zrobili 
koniec. Wtedy kapitan posłał w stronę tego bliższego szalupę naładowaną 
prochami, aby go wypuścić do nieba, co Duńczyk obaczywszy, z armaty 
wszelkie] jął palić, że aż strach. A myśmy się gotowali do... — urwał.
— Załoga! — rozległ się nagle krzyk w luku. — Załoga na pokład!
Poderwali się czym prędzej z ziemi i poczęli wybiegać na górę. Na 
pokładzie panowała szczególna cisza, jaka następuje zwykle w chwilach, kiedy 
nad okrętem zdaje się wisieć jakieś nie lada niebezpieczeństwo, ale nikt nie wie 
jeszcze, jakiego ono jest rodzaju.
— Żagiel na horyzoncie! — krzyknął w tym momencie stojący na oku 
czatownik.
Ludzie poruszyli się niespokojnie.
— Żagiel na horyzoncie! Od strony cypla helskiego! — rozległo się 
wołanie z marsów.
 

Karwat wspiął się po wyblinie  na górę grotmasztu i spojrzał przez szkła 
przybliżające. Rzeczywiście od zachodu zbliżały się wprost w kierunku 
płynącego dywizjonu trzy wielkie nawy. Na komandorskim „Wodniaku” 
również je już zauważono, gdyż flagman  podał sygnał: „Zarządzić alarm 
załogi”.
— Nasze? — krzyknął sztorman pytająco do kapitana. Zsunął się z masztu 
w dół. — Coś musiało się zdarzyć, jeśli nasze. Może chcą nas wzmocnić?
— Chyba nie nasze — mruknął Magnus. Osłonił oczy dłonią i patrzył 
długo w stronę powiększających się z każdą chwilą żagli.
„Wodniak” zasygnalizował, by zwolnić. Sygnał przekazał „Arce Noego” 
„Król Dawid”, „Arka” zaś podała go dalej „Białemu Psu”.
— Przykrócić żagla — rzucił rozkaz Magnus.
— Aj, aj! — odpowiedziano mu gorliwie.
Nawy, idące od półwyspu, zbliżały się wprost na przecięcie kursu 
polskiemu dywizjonowi. Nawet gołym okiem można już było rozróżnić znaki.
— Szwed! -— krzyknął jeden z żeglarzy.
— Tak, Szwed, do paralusza... — zaklął Magnus zadowolony. — A nie 
mówiłem, że będziemy mieli burzę!
— O innej burzy żeście, waszeć, jeżeli pomnę, mówili — mruknął Karwat 
pod nosem, przykładając do oczu szkła, potem powiedział głośno: — Cieszyć 
się przedwcześnie nie ma czego.
— No, no, nie zawracaj głowy, Jakubku miły — syknął karcąco kapitan. — 
Sam widzisz, wyminąć się diabłów nie da, ale nie my, lecz oni włażą nam w 
paradę, czyli rozkazu admiralskiego nie łamiemy. Idź gotować wszystkie nasze 
apparatus belli  i — do dzieła.
— Fok i grot na gejtawy!  — rozkazał sztorman zbiegając z trapu .
— Aj, aj!
— Działa do gotowości przywieść!
Polskie jednostki na dany znowu z „Wodniaka” znak zmieniły szyk z 
torowego na czołowy  i zmniejszywszy powierzchnię płacht żagielnych, 
posuwać się jęły wolniej niż poprzednio. Puszkarze opatrzyli i zapalili lonty. 
Odczepiono koła armat na lawetach. Obsługa wynosiła pociski ze zbrojowni, a 
spod pokładu spiesznie wytaczano beczki z kwasem. Szwedzkie nawy zdążały 
pod pełnym ożaglowaniem rozbryzgując radłami dziobów wodę; przechodziły 
również w szyk czołowy. Najwyraźniej zamierzały wdać się w bitwę. 
Jaskrawoniebieskie, ze złotym lwem pośrodku, bandery wroga butnie łopotały 
na wietrze. Rozkołysane morze miało barwę ciemną i matową. Słońce chowało 
się poza białawy tuman i przebłyskiwało przezeń drgającym, czerwonym 
dyskiem.
— Lekkie i zwrotne — powiedział z uznaniem Magnus oceniając wrogie 
jednostki.
— Dobrze uzbrojone — dodał ktoś z załogi, wskazując na rzędy armat po 
bokach.
— Damy im radę. Hejże, Glembisz! — zawołał Karwat w stronę dziobu.
Oberkanonier Glembisz osobiście stanął na dziobie „Arki” i rychtował obie 
pościgowe działobitnie. Były to dalekonośne kolubryny, bijące 
osiemnastofuntowymi pociskami, pupilki starszego nad artylerią. Posiadały 
długie lufy i smukły, piękny kształt.
— Zasuń mu tylko dobrze, po pokładzie — niecierpliwił się Karwat, 
wskazując na trzecią ze szwedzkich naw, która szła prosto między „Arkę” a 
„Białego Psa”.
Glembisz mruknął coś do siebie, niewyraźnie i niechętnie.
— Słyszysz? Po pokładzie.
— Moja w tym głowa, nie waszeci... — odburknął opryskliwie.
I oto zaczęło się wszystko tak prędko, że chwilę tę i mgnieniem oka 
nazwać by się nie godziło, bo była krótszą. Co dopiero nad morzem wisiała 
głucha cisza, a już ryknął działami „Wodniak”, natychmiast po nim otworzył 
ogień „Biały Pies”, a jeszcze jeden moment — i „Arka” odezwała się 
równocześnie z „Królem Dawidem”. Z forkasztelu Magnusowej nawy wytrysnął 
białoszary kłąb dymu, huk targnął powietrzem i wstrząsnął całym kadłubem. To 
Glembisz oddał pierwszy strzał z jednej ze swych pościgowych 
osiemnastofuntówek. Na Szwedzie od lewego skrzydła zakotłowało się i runął 
przedni maszt. Załoga „Arki” przywitała pierwszy sukces okrzykami radości.
— Łańcuchową go! — rzucił rozkaz Magnus.
— Aj, aj!
Glembisz kazał pomocnikom nabić działo pociskiem łańcuchowym, 
służącym do rozbijania rej, przecinania lin i rozrywania żagli. Szwedzi 
odpowiadali raz po raz, ale że działa wymierzone mieli nędznie czy też nie 
niosły daleko, więc kule ich padały do wody i jedna tylko trafiła w bakburtę 
„Białego Psa” wzniecając mały pożar. Muszkietnicy, nie mający na razie nic do 
roboty, ze wzrastającym zniecierpliwieniem śledzili nabierający zaciętości 
pojedynek artyleryjski.
— Dziwne to — mruknął Magnus w pewnej chwili do sztormana, kręcąc 
ze zdziwieniem głową. — Są od nas dużo słabsi.
Po co się, u licha, pchają do przodu? Niczego nie pojmuję. Przecie 
pobijemy ich na głowę. Ignorantia crassa ...
Ale jakby w odpowiedzi na jego wątpliwość rozległo się nowe wołanie z 
marsa. Huk, który wwiercał się natrętnie w uszy, był tak potężny, że nie 
pozwalał w pierwszej chwili nic zrozumieć.
— Nowe żagle na horyzoncie! — powtórzył czatownik i dopiero wtedy 
pojęto, dlaczego trzy szwedzkie nawy atakują dywizjon złożony z czterech 
jednostek.
— Uf, do paralusza! Ile? Licz tam no dobrze!
— Sześć.
— A niech to diabli! — wściekł się teraz Magnus.
— Z tyłu jeszcze trzy! — Krzyknął znowu czatownik z jednego z marsów.
Ta wiadomość przyjęta została na dole bez komentarzy. Pokład zaległa 
nagła cisza. Dufne zadowolenie, wywołane pierwszą i chwilową przewagą, 
znikło z twarzy ludzi bezpowrotnie. Jedni spoglądali z niepokojem na kapitana, 
inni zwracali głowy w kierunku „Wodniaka”. Tam (podobnie na „Królu 
Dawidzie” i „Białym Psie”) gotowano się już gorączkowo do przyjęcia walnej 
bitwy.
— Ciężka czeka nas przeprawa — powiedział Magnus posapując z 
przejęcia. — Ta trójka — wskazał na ostrzeliwające się wrogie jednostki — 
należy mniemać, jest przednią strażą. Głupcyśmy się wcześniej tego nie 
domyślili. Z dwunastoma nawami się bić! Och, mogą nam dać łupnia, że się z 
rozumem nie połapiemy. — Medytował przez moment w skupieniu, spoglądając 
od czasu do czasu w stronę okrętu komandorskiego, potem położył sztormanowi 
dłoń na ramieniu i powiedział: — Ty osobiście przypilnuj dział. Dużo zależy 
teraz od Glembiszowego oka. Do walki wręcz chyba nie dojdzie. Bo jeśli 
dopuścimy, to już po nas. — Jednym spojrzeniem zlustrował załogę i pobiegł na 
kapitański pomost.
Sztorman skoczył na niższy pokład, gdzie stały nieczynne dotychczas 
działa burtowe, i przykazawszy kanonierom zapalić lonty, z powrotem wydostał 
się na górę nawy, luką do forkasztelu. Pojedynek artyleryjski się zaczął.

VIII

Pomocnicy Glembisza już po raz czwarty ładowali obie kolubryny. 
Oberkanonier, rozebrany do koszuli, zgrzany i czarny od dymu, mrużył oczy i 
rychtował celownik. Głowę miał owiązaną jaskrawoczerwoną chustą; 
hajdawery, nie podtrzymywane pasem, opadły mu niżej pępka. Spod chusty 
wydobywał się kosmyk ciemnych, pozlepianych potem włosów, z tyłu 
podrygiwał .na jego karku ciasno związany, twardy jak rzemień harcap. Jeśli 
działo nie dość prędko zostało nabite, klął cicho pod nosem i grzmocił na prawo 
i lewo pięścią, a przekleństwa z jego ust zaczynały wtedy płynąć bardziej 
soczyste i głośne.
— Precz stąd, do stu beczek prochu, bo w powietrze wysadzę — wrzasnął 
na muszkietników, którzy wleźli do forkasztelu. Nie lubił piechoty morskiej. — 
Lont! Prędzej!
Jeden z pomocników podał mu spiesznie zapał. Glembisz podpalił i 
odskoczył o krok.
Działo targnęło się na lawetach do tyłu, zionęło kłębami dymu. Wtedy, 
przeskakując leżące sterty kul, podbiegł prędko do burty, wychylił się i 
czekając, aż dym opadnie, śledził rezultaty wystrzału. Tymczasem pomocnicy 
zlewali buchającą kłębami pary lufę kolubryny wiadrami kwasu, przeczyszczali 
ją wyciorem i ładowali od nowa. Glembisz stawał przy drugiej, przygotowanej 
już działobitni i zaczynał całą rzecz od początku.
Trzynawowa przednia straż Szwedów podeszła wreszcie tak blisko, że 
pociski jej dział donosiły już do Polaków bez trudu. Mimo że celność polskich 
puszkarzy dała się dobrze atakującym we znaki, okręt bowiem z lewej flanki 
stracił jeden z masztów i miał rozharatany w drzazgi dziób, drugi zaś, z prawej 
strony, zionął dwiema dziurami na bakburcie tuż nad linią zanurzenia, nie 
ustawali, ostrzeliwując się, podpływając coraz bliżej i bliżej.
— Ani chybi, Gyllenhjelm za nimi idzie — mruknął podporucznik Necel, 
mający teraz pieczę nad żagielnikami. — Zbyt pewni.
Nagle na dany znak wszystkie trzy położyły się w lewy hals , skręcając tak 
gwałtownie, że ich lewe burty znalazły się prawie całe pod wodą, a żagle 
zaszorowały po falach. Jęły dokonywać zwrotu.
— Bij! Glembisz! W linę wodną! Po masztach! — wrzeszczała prawie cała 
załoga, poganiając oberkanoniera.
Teraz manewr Szwedów stał się dla wszystkich — nie wyłączając 
Magnusa, który od dłuższej już chwili przeczuwał, co będzie — zrozumiały. 
Przeciwnik, przechodząc z powrotem z szyku czołowego w szyk torowy, 
wystawiał wprawdzie na polski ogień całą długość własnych kadłubów, 
niemniej uzyskiwał od razu tę przewagę, że bił wszystką swą armatą 
prawoburtową, gdy tymczasem Polacy razić mogli go jedynie działami 
dziobowymi.
— Glembisz! Zlitujże się, prędzej! — krzyczano. 
Oberkanonier jakby ogłuchł i oślepł — nie słyszał nic, co do niego 
mówiono i nie widział nic, co się koło niego działo. Nie przestawał kląć z cicha i 
siarczyście, celował długo, starannie i z takim spokojem, jakby to nie bitwa 
była, ale zwykłe ćwiczebne strzelanie ślepymi ładunkami do ruchomego celu. 
Karwata aż brała ochota zdzielić go przez głowę za tę jego flegmę. Wreszcie 
Glembisz oddał wystrzał. Tym razem nie pobiegł śledzić wyników. Otarł 
ramieniem pot z czoła i doskoczył do drugiego działa. Na środkowym, robiącym 
zwrot Szwedzie Glembiszowa łańcuchowa kula wymiotła z ludzi przód pokładu.
— Dobrze, do... — zabrzmiały pochwalne głosy.
Oberkanonier mruknął cicho do podręcznego:
— Dołóż jeszcze drugi ładunek.
— Lufę rozwali! — przestraszył się chłopak.
— Nie twoja sprawa! Dołóż, powiadam!
Pomocnik wsunął w lufę jeszcze jeden woreczek prochu. Potem z 
ociąganiem wpakował w jej czeluść żeliwną kulę. Glembisz znowu mierzył 
starannie i zdawało się, że niezmiernie długo. Otaczający go ludzie odstąpili 
rozważnie do tyłu.
— Prędzej mu tam!
— Nie wasza rzecz! Gęby trzymać przy sobie...
Wreszcie, gdy szwedzkie nawy błysnęły z wyższych i niższych pokładów 
dwoma rzędami ognia i widok zasnuł się nieprzeniknioną warstwą szaroburego 
dymu, a „Arka” drgnęła ugodzona gdzieś w burtę, przytknął wolno zapał do 
lontu.
Z lufy trysnęła struga czerwieni. Pokład stęknął, zatrząsł się, liny 
podtrzymujące lawetę pękły i działo wyskoczyło z toru. Wszystko przykrył na 
moment szary, gryzący w oczy i zatykający gardło obłok.
Glembisz, oparty o ścianę forkasztelu, ocierał pot z twarzy i dyszał ciężko. 
Nasłuchiwał. W tej chwili przeraźliwy huk targnął powietrzem i w środku 
dymnej zasłony, za którą znajdowały się nieprzyjacielskie nawy, buchnęła w 
górę fontanna ognia, szczątków masztów, rej i płatów płonącego żagla.
— Składy prochowe rozerwało! — zawołał czatownik z marsa.
Wiatr powoli rozganiał dymy i odsłaniał widok. Środkowy Szwed, 
rozłupany wybuchem na dwoje, tonął. Nieliczni, którzy ocaleli z ognia, 
wskakiwali do wody, krzykiem wzywając pomocy. Dwie pozostałe 
nieprzyjacielskie nawy ujrzawszy, co się dzieje, wyrzuciły rozbitkom liny i 
zrobiły zwrot przez rufę. Uchodziły, potrzaskane kulami, w kierunku pełnego 
morza.
Wtedy „Wodniak” dał znak do rozwinięcia całych żagli. Rozkaz wykonały 
natychmiast wszystkie polskie nawy. Reszta eskadry szwedzkiej, niedawno 
zauważona na horyzoncie, w składzie dziewięciu jednostek bojowych, zbliżała 
się właśnie do miejsca bitwy stoczonej co dopiero z jej przednią strażą. Wiatr, 
lawirujący już od kilku godzin w różnych kierunkach, zawiał teraz od strony 
północnej. Był więc nad podziw pomyślny dla dywizjonu Witta, wiejąc mu od 
burty, pozwalał rozwinąć dużą szybkość. Morze ściemniało, wróżąc za godzinę 
lub dwie nadejście pierwszego zmroku.
Kanonierzy nie ustawali w nękaniu ogniem dwóch uchodzących naw 
awangardy, rażąc ją z armat tak długo, aż odpłynęła poza ich zasięg i połączyła 
się ze swoją eskadrą. Ale wtedy walka rozgorzała na nowo ze zdwojoną silą.
Szwedzi sformowali szyk czołowy w trzech rzędach, po cztery jednostki w 
dwóch pierwszych, trzy w ostatnich. Wiatr dmuchał im w „twarz”, co ogromnie 
utrudniało ich żagielnikom sprawniejsze manewrowanie. Mimo jednak tej 
istotnej nad przeciwnikiem przewagi Polaków, idących fordewindem , 
nieprawdopodobieństwem wprost wydawała się myśl o przedarciu się przez taką 
siłę.
Tymczasem jednak „Wodniak” zasygnalizował zmianę szyku z czołowego 
na peleng . Chodziło o wymknięcie się na północny zachód. Był to jedyny 
możliwy do wykonania w tej sytuacji manewr, aby — korzystając z uzyskanego 
co dopiero w bitwie sukcesu — wyjść cało z opresji. Miał jednak tę wadę, że 
najsłabsze z dywizjonu nawy: „Arka Noego” i „Biały Pies” znalazły się 
natychmiast po ustawieniu w pelengu pod najsilniejszym ogniem wroga.
Baterie szwedzkie nie szczędziły wysiłków, aby zmieszać polski szyk. 
Nawy obu walczących stron stanęły już na jednym polu i prażyły się całymi 
seriami ognia z dział burtowych. Jedna z pierwszych salw przeciwnika 
strzaskała kasztel przedni „Białego Psa”, druga dostała się „Arce Noego”, 
miażdżąc dwóch majtków na rufie, raniąc kilku muszkietników i roznosząc w 
drzazgi tylną nadbudówkę. Magnus pobiegł obejrzeć wyrządzone szkody, potem 
rozkazał kanonierom nabić działobitnie kartaczami.
— Glembisz, do stu tysięcy czortów — klął na czym świat stoi. — 
Wymiataj im pokłady! Wymiataj im z ludzi pokłady, do...
Lekkie i krótkodystansowe falkonety  umocowane na nadburciach, 
ładowane żeliwną drobnicą i ostrymi siekańcami, odgryzały się nieprzerwanie, 
szybko po sobie następującymi salwami. Oberkanonier, uwijając się jak szalony, 
osobiście doglądał nabijania dział na pokładzie bateryjnym. Odtrącał mniej 
sprawnych puszkarzy, sam mierzył, sam zapalał lont, potem wrzeszczał do 
obsługi całej baterii:
— Ognia!
Te huraganowe salwy zdawały się czynić straszliwe spustoszenie na 
pokładach najbliższych przeciwników z prawej i lewej strony. Do akcji jednak 
weszły nowe jednostki z drugiego szwedzkiego rzędu, wielkie galeony i 
galeoty  masywnej budowy, najprawdopodobniej mało zwrotne, ale za to 
wyposażone w działobitnie ciężkiego kalibru. Na białych pasach znaczących się 
wyraźnie wzdłuż ich burt widać było po dwa rzędy strzelnic.
Kanonierzy od szwedzkich kolubryn górnopokładowyeh wzięli sobie na cel 
niewielkiego „Białego Psa”, zauważyć bowiem było można, że począł tracić 
kolejno pierwszy, potem drugi maszt (jego bezanmaszt  * już wcześniej miał 
potrzaskane reje) i otrzymał kilka pocisków w prawą burtę.
Magnus popędził na przód okrętu i przywołał do siebie Glembisza.
— Rozwal mu bok, mości oberkanonierze — wskazał na najbliższą 
szwedzką galeonę. — Inaczej rozłupie nam „Białego Psa” na drzazgi. — A 
puszkarzom z niższego pokładu rzucił grzmiącym głosem rozkaz, aby 
naładowali działa pociskami zapalającymi. — Podwójny żołd wypłacić każę 
temu, kto pierwszy przerzuci ogień na Szweda. Jakub! — Rozejrzał się.
— Jestem, kapitanie — odpowiedział sztorman Karwat.
— Przygotuj granaty i ludzi uszykuj do odparcia ataku wręcz. Najpewniej, 
że chcą nas zaczepić hakami.
— Rozkaz kapitana: ,,Granaty gotować”! — zawołał Karwat. 
Magnus rozejrzał się prędko w sytuacji i widząc, że zaczyna być źle, 
zbliżył się do balustrady otaczającej pomost, by wydać donośnym głosem nowy 
rozkaz.

IX

Zanim rozkaz przekazany został za pomocą długiej drabiny szarż — przez 
sztormana do podporucznika Jaszki, któremu podlegali w tej chwili ludzie na 
baku, od tegoż z kolei do bosmana, a od bosmana do mata — Selina ciął już 
siekierą w liny przytwierdzające do legaru jedną z szalup-szóstek. Jego 
podkomendni wynieśli z prochowni beczułki pełne materiałów zapalających i 
złożyli je błyskawicznie na dnie szalupy. Na wierzchu ułożono w stos 
kilkadziesiąt belek owiniętych pakułami i szmatami nasączonymi żywicą i 
smołą.
— Na wodę! — zakomenderował mat Selina, przekrzykując okropny ryk 
armat.
Marynarze pociągnęli za liny. Szóstka uniosła się na szlupbelce , 
wyminęła nadburcie i opadła na wodę. Zrzucono prędko drablinę, po której 
zlazło w dół dwóch majtków i jęło umocowywać do masztu szalupy niewielki 
ukośny żagiel.
Mat wychylił się poza burtę i wydał ostatnie polecenia. Jego okrągła twarz 
poczerwieniała od krzyku i wściekłości. Szwedzi prażyli ogniem coraz gęstszym 
i skuteczniejszym. Każda chwila była teraz droga. Wiedział, że kapitan czeka na 
wypełnienie przez niego rozkazu, niecierpliwi się zapewne srodze i gotów 
jeszcze osobiście przybiec i zbesztać go za opieszałość, a takiego wstydu Selina 
by nie zniósł. Ale już żagiel został umocowany i nastawiony na wiatr. Jeden z 
majtków wspiął się z powrotem na pokład, drugi zaś odczepiwszy szalupę z 
uwięzi lin, skrzesał ognia i zapalił umocowany w tyle, cztery łokcie od 
wybuchowego ładunku, lont siarkowy. Szalupa poczęła się oddalać od burty 
karaweli ciągnąc za sobą linę, którą pozostały na niej człowiek owiązany był w 
pasie.
— Skacz! — przynaglano go z „Arki Noego”.
Majtek nakierował szalupę w sam środek szwedzkiej eskadry i wskoczył do 
wody. Fala nakryła go na moment białą grzywą, cisnęła wprost na burtę, lecz już 
przykrócono linę i po chwili, odbijając się nogami od kadłuba nawy, ciągnięty 
przez stojących w górze, wdrapywał się na pokład.
— Należy się pochwała ludziom waszmości — powiedział Magnus do 
podporucznika Jaszki, obserwując z wzrastającym zainteresowaniem 
wypuszczoną przez Selinę zapalającą szóstkę, która pędziła pod pełnym żaglem 
w stronę nieprzyjacielskiej eskadry. — Dobrze nakierowali, w sam środek jejich 
linii — pomrukiwał z uznaniem, wydając już nowe rozkazy, gdyż jeden ze 
szwedzkich okrętów zmierzał wyraźnie w lukę pomiędzy „Arką” a „Białym 
Psem”, najwidoczniej chcąc je rozdzielić.

X

Zbrojni wychodzili z luków i ustawiali się u bakburty, z przejęciem śledząc 
majaczący w dymnej zasłonie zarys kadłuba zbliżającej się galeony. Słychać już 
było szwargot obcej mowy: krzyki nieprzyjacielskiej załogi i rozkazy oficerów.
Właśnie „Arka” zaczęła wypluwać ze swego boku długie, syczące strugi 
greckiego ognia, a Glembisz dwoma celnymi strzałami rozłupał bok 
przeciwnika, gdy nagle — nie wiadome, czy od kul oberkanoniera, czy też od 
pocisków zapalających — Szwed stanął w płomieniach. Równocześnie 
przeraźliwy huk pośrodku eskadry wskazał na to, że szalupa zapalająca poszła w 
powietrze.
— Kurs na pełne morze — zakomenderował Magnus i „Arka” wykonała 
gwałtowny zwrot, wydostając się poza nieprzyjacielski szyk. Uszkodzony 
mocno „Biały Pies” podążył w ślad za nią.
Tymczasem Witt na „Wodniaku” i Mora na „Królu Dawidzie”, zatapiając 
jedną ze stojących im na drodze naw i uszkadzając drugą, już od dobrego 
kwadransu znajdowali się poza zasięgiem burtowego ognia przeciwnika. 
Ostrzeliwując się z dział rejtaradowych poczęli wspierać odwrót reszty 
dywizjonu. Wiatr, który się w czasie bitwy wzmagał ciągle, wiał teraz tęgo z 
kierunku północnego. Miało się ku wieczorowi.
— Trzech Szwedów zawraca! — zawołał czatownik.
— Będą nas ścigali! — odezwał się jakiś marynarz. 
Rzeczywiście tylna straż nieprzyjacielskiej eskadry skręciła, zatoczyła łuk 
po morzu i rzuciła się w pogoń za Polakami.
— Jeśli nas dognają, znowu będzie gorąco — powiedział sztorman do 
kapitana — ale najgorsze mamy za sobą. — Był zadyszany, zmęczony, ale minę 
miał zadowoloną.
— Wielkie straty?
— Dwóch ludzi ubiło na miejscu, ośmiu zaś oddałem pod opiekę cyrulika. 
Wykurują się. W ogóle udało się nam nad podziw. — Zamilkł i podszedł do 
nadburcia. — Nie pojmuję... Witt zmienia kurs?
Poszli razem na pomost, skąd widoczność była lepsza.
— Sygnalizuje do „Króla Dawida” na zmianę kursu.
— Cie diabli... Jego wysokość komandor chce przyjąć nową bitwę? — 
mruknął z odrobiną złości w głosie Magnus.
Lecz oto z „Wodniaka” znowu zasygnalizowano, tym razem do „Białego 
Psa”. Ów, po odebraniu rozkazu, skręcił i zaczął płynąć tylko na jednym żaglu 
tylnym, zbliżając się powoli do „Arki”. Tymczasem nawa komandorska i „Król 
Dawid” szerokim zakolem poszły do tyłu, ustawiając się na drodze szwedzkiej 
pogoni.
— Będą nas osłaniać — burknął nie bardzo kontent z takiego obrotu rzeczy 
Magnus. — Słuchaj no, Jakubie...
— Trudno im przyjdzie samym dać sobie radę. Mają przeciwko sobie 
trzech Szwedów — przerwał Karwat.
— Każ przykrócić żagle. Wspomożemy ich rufowym ogniem.
— Nie doniesie.
— To cofniemy się odrobinę. Każ przykrócić żagle!
Lecz oto sygnalista z „Wodniaka” przekazał nowy rozkaz, wprost 
przeciwny do zamysłów Magnusa. Brzmiał on: „Tak trzymać!” . „Arka” miała 
więc żeglować po dotychczasowym kursie w stronę pełnego morza i jak najdalej 
od miejsca bitwy. Następny sygnał nakazywał wzięcie na hol pokiereszowanego 
„Białego Psa”.
— Niech to piorun trzaśnie, nie dadzą sobie przecie sami rady! — 
próbował oponować, zżymając się, kapitan. — Ciśnijcie no im cumy — 
powiedział do marynarzy, wskazując zniecierpliwionym ruchem głowy okręt 
Gajki. — Nierówne siły... Nie poradzą. Wspomóc by ich ociupinkę...
— Daj waszmość spokój — mitygował go sztorman. — Zresztą może to 
jedyne dobre wyjście. Witt wie, co robi. Armaty ma dobre, a uszkodzeń prawie 
żadnych. Patrz waść, jak go poharatali — odwrócił uwagę kapitana wskazując 
na „Białego Psa”, który podpływał właśnie do sterburty  „Arki”. — Dobrze, że 
mamy zapasowe maszty. Wspomóc go będziem mogli.
— A niech cię! — wykrzyknął Magnus idąc za wzrokiem Karwata. — Też 
go urządzili... — Zbiegł z pomostu na pokład i zatrzymał się przy rampie . — 
Hejże, kilku z osękami tu do mnie! — zawołał do załogi. — Trzeba go będzie 
zaczepić! Jakub, bywaj!
Karwat podbiegł na wołanie.
— Zbierz no drużynę ciesielską. Niech Jaszka przeskoczy z nią na jeich 
pokład. Wyglądają kiepsko, jakby już tylko droga na dno im była sądzona.
Załoga spoglądała na zbliżającą się nawę w milczeniu i ze zgrozą. 
Niektórzy, co bardziej krewcy, poczęli kląć obrzydliwie i wygrażać w stronę 
szwedzkiej eskadry.
— Nie wydziwiać! — przepędzali ciżbę bosmani. — Odbijacze  zakładać!
„Biały Pies” dobił właśnie do prawego boku „Arki”. Nawy zderzyły się 
poprzez odbijacze miękko i zakołysały. Ludzie, czekający u burty z osękami i 
hakami, wbili je w sąsiedni pokład i zaczepili. Przerzucono nowe liny. Obie 
nawy stanęły na chwilę w miejscu. „Arka” przechyliła się nieco w stronę 
sąsiada, lecz zaraz powróciła do normalnej pozycji i ciągnąc go u swego boku, 
trochę wolniej niż przedtem poszła z wiatrem naprzód. Podporucznik Jaszka z 
gromadą usmolonych ludzi przygotowywał się do przejścia. Tymczasem na 
nieco niższą od ,,Arki” burtę „Białego Psa” spuszczono pomosty i drabliny.
— Ale im dopiekli — mruknął strapiony Magnus.
Zaiste, nawa kapitana Gajki przedstawiała wręcz opłakany wygląd. Pokład 
zaścielały zwały postrzępionych okropnie, spiętrzonych w jeden wielki stos 
żagli. Poskręcane w najdziwaczniejszy sposób olinowanie, pogruchotane 
parapety, wszystko to pomieszało się z połamanymi masztami i potrzaskanymi 
belkami. Połupana była w drzazgi sterówka i pokład tylny, rozbite strzelnice i 
uszkodzone działa rufowe. Deski poplamione były tu i ówdzie zakrzepłą krwią, 
wokół walało się mnóstwo strzępów marynarskiego odzienia.
Sztorman Karwat nie wytrzymał. Gdy Jaszka przeszedł już z ludźmi na 
pokład umocowanego hakami i linami nieszczęśnika, sam również przeskoczył 
obie burty.
— Ależ wam bobu zadali, przeklętnicy! — wykrzyknął wzburzony do 
wyłażącego z luku kapitana Gajki, lecz kiedy powiódł wzrokiem po stojących na 
pokładzie obdartych, odrapanych, w zniszczonej odzieży postaciach, kiedy 
ujrzał osmalone prochem i zabiedzone twarze, zawstydził się. Takie gadanie nie 
było tutaj na miejscu. — Wielkie straty w ludziach? — zapytał rzeczowo, 
przyciszonym głosem.
— Dwunastu z załogi rozbiło na miazgę, a cyrulikowi maszt grzbiet 
przetrącił. Prócz tego koło dwudziestu mieliśmy ciężej i lżej rannych.
— Mieliście? Nie rozumiem...
— Bo mamy już o jednego mniej. Właśnie skonał — odparł ochrypłym 
głosem Gajka.
— Waszmość też, widzę, nie cały — zauważył ze współczuciem sztorman.
Kapitan „Białego Psa” pomacał się jeno po owiązanej szarpiami głowie i 
machnął lekceważąco ręką.
— Nie jest jeszcze tak źle... ale niewiele brakowało, byśmy poszli na dno. 
Jeśli tamci — wskazał za siebie ręką — nie dopuszczą do nas Szweda, to 
zdołamy się jakoś przy waszej pomocy oporządzić.
Odwrócił się w kierunku rufy i zaczął spoglądać w stronę „Wodniaka” i 
„Króla Dawida” dobrze jeszcze widocznych na horyzoncie. Wiatr niósł stamtąd 
grzmot baterii pokładowych. Kazał przynieść sobie perspektywą i długą chwilę 
uważnie badał przez nią miejsce bitwy. Wynik obserwacji musiał być 
pocieszający, gdyż młoda, prawie chłopięca twarz kapitana rozjaśniła się na 
moment.
— Na razie nie dają Szwedowi podejść do siebie. Manewrują... — szepnął 
w zamyśleniu.
— Niech manewrują. My tymczasem dość mamy tutaj roboty — mruknął 
sztorman. — Jaszka! —krzyknął na podporucznika. — Da się maszty zmienić?
— Zrobimy! Trzeba jeno uprzątnąć te szczątki. — Podporucznik zsunął 
kapelusz na kark, poskrobał się po głowie i wskazał na pokład. — Ale do nocy 
nie zdążymy.
— Zdążycie, zdążycie, tylko żywo, chłopcy — zachęcił sztorman. Wrócił 
prędko na „Arkę” i posłał sąsiadom cyrulika.
Na „Białym Psie” wszyscy zdrowi i zdatni do roboty, wraz z pomocniczą 
grupą z „Arki”, jęli uwijać się z siekierami po pokładzie i wśród nadbudówek. 
Rozcinali liny, rozbijali stosy spiętrzonego drzewa i spychali je do morza. Robili 
to pośpiesznie, w milczeniu. Tym razem krzątaninie nie towarzyszyły zwykłe 
marynarskie pokrzykiwania. Czasem bluznął ktoś stekiem przekleństw, lecz 
zaraz milkł posępnie. Nikogo nie trzeba było przynaglać, nikt się nie lenił, nie 
marudził.
— Wiele nas kosztowała ta bitwa, bodajby to... — sapnął z wściekłością 
Magnus, szarpiąc pas na swym ogromnym brzuchu. Od dłuższego już czasu stał 
przy burcie i obserwował okręt Gajki. — Na dobrą sprawę, to należałoby go 
odtransportować do najbliższej przystani. Ciężko z nim będzie. Jaki duch wśród 
załogi? — zapytał sztormana.
— Dobry. Źli ino diabelnie, że ich tak przetrzepano, ale duch dobry.
Magnus wyprostował się, westchnął z odrobiną ulgi i spojrzał na wschód, 
gdzie pozostałe dwie nawy dywizjonu nie ustawały ostrzeliwać się trzem 
atakującym Szwedom. Odległość między przeciwnikiem a „Wodniakiem” i 
„Królem Dawidem” była dość znaczna. Najwidoczniej Witt i Mora rozmyślnie 
utrzymywali ją celnymi strzałami i lawirowaniem. Atak wręcz mógł zresztą 
Polakom zgotować jedynie klęskę. Tymczasem wieczór coraz bardziej robił się 
mroczny i należało przypuszczać, że komandor wykorzysta ciemności, aby 
zmylić pogoń.
— Źle, jeśli na „Białym Psie” nie zdążą prędko ustawić nowych masztów 
— zauważył Magnus. — Strach światła zapalać. Ściągnąć nam mogą Szweda na 
kark.
Sztorman milczał przezornie. Był innego zdania niż kapitan. Szwedzi 
słynęli od dawna z ostrożności działania, rzadko puszczali się na 
przeprowadzanie operacji bojowych po zapadnięciu zmroku, ale Magnus 
również słynął nie tylko z odwagi, lecz, i to przede wszystkim... z rozwagi.
— Gorącyśmy mieli pierwszy dzień rejsu, co? — trzepnął nagle sztormana 
po ramieniu. — Pewnieś ani przypuszczał? Dopiero by się pani matka przeraziła 
widząc nas teraz, hę?
— Pani Fryda — uśmiechnął się Karwat na wspomnienie opiekunki — i 
tak się za jakie dwa dni wszystkiego dowie. Do półwyspu niedaleko. Kanonadę 
musieli ludzie słyszeć. Prędko więc do Gdańska doniosą, że była bitwa.
— Nie gadaj, przestraszy się niewiasta — zmartwił się kapitan, potem 
pchnął sztormana lekko w kierunku trapu. — No, ale ty bieżaj przypilnować 
roboty. Nie ma co deliberować — i zauważywszy, że sternik Muza zagapił się i 
„Arka” poczynała dryfować , wrzasnął: — Trzymaj kurs! Trzymaj kurs, do pio-
runa! Coś ty się gorzałki opił, chłopie, czy jak?!
— Baterie „Wodniaka” i „Króla Dawida” przestały grać, kapitanie — 
tłumaczył strapiony sternik. — Czy aby nasi nie ulegli?
— Zamknij gębę! — fuknął nań groźnie Magnus. — Nie ulegli, ale 
oderwali się od Szweda, rozumiesz!
— Wedle rozkazu, kapitanie — mruknął porozumiewawczo Muza. — 
pewnie, że się oderwali.
Magnus stanął przy samej rampie nasłuchując czujnie. Istotnie, daleka 
kanonada umilkła. Jedynie wiatr grał na wantach, pluskały fale i zewsząd 
rozlegały się głosy załogi. Zaniepokojony ogromnie wspiął się po wyblinie na 
grotmars, odsunął na bok czatownika i począł wpatrywać się we wschodni 
kraniec horyzontu, gdzie według wszelkiego prawdopodobieństwa powinny się 
znajdować „Wodniak” i „Król Dawid”. Mimo sokolego wzroku nic nie mógł 
dojrzeć. Głęboka siność spowiła morze, wszystko dookoła pokryła kłębiasta 
mgła. Nie był wcale pewien tego, co powiedział sternikowi. Milczenie dział 
mogło rzeczywiście oznaczać oderwanie się Witta i Mory od przeciwnika, 
mogło jednak i oznaczać coś wręcz przeciwnego. Gdy sobie to uświadomił, 
targnął go za gardło okrutny strach o los obu okrętów. Choć nigdy by się nie 
przyznał do tego, uczucie to zburzyło gwałtownie i bezpowrotnie jego 
dotychczasowy spokój i opanowanie. Głośno przełknął zasychającą w gardle 
ślinę i powiódł ręką po gorącym czole. Przestąpił z nogi na nogę. Nagłe zrobiło 
mu się zimno. Wstrząsnął nim dreszcz.
Może nie jest jeszcze tak źle... Może nie zginęli — jął się pocieszać w 
myślach. — Dlaczego zaraz mieliby zginąć? Może... — Znowu powiódł dłonią 
po czole i starł drobne krople potu.
— Trzeba będzie jak najprędzej odpłynąć na bezpieczną odległość — 
mruknął do siebie. — Przez noc wyporządzim „Białego Psa”, a rano obaczym, 
co los nam zgotuje. Może nie jest jeszcze tak źle...
Odwrócił się i widząc wyprężonego czatownika, który z niepokojem 
spozierał na pomrukującego do siebie kapitana, przykazał mu dawać pilne 
baczenie na wszelaki ruch na morzu i zszedł z marsa. Stanąwszy na pokładzie 
odsapnął, wyprostował plecy, wstrząsnął głową i starając się przybrać jak 
najobojętniejszy wyraz twarzy, poszedł między załogę.
— Waćpanowi należy się za celne strzały specjalne zapisanie do pochwały 
u admirała — rzekł zatrzymując przechodzącego oberkanoniera. Złapał go za 
klapę od kaftana i przyciągnął do siebie. — No, stary, spisałeś się znakomicie — 
cmoknął go kordialnie w policzek.
— Dzięki za dobre słowo, kapitanie, Choć, jak to ludzie mówią: człowiek 
strzela, a Pan Bóg kule nosi — powiedział ukontentowany Glembisz.
— Trzeba jednak pierwej celnie wystrzelić, aby pan Bóg kule mógł 
donieść, ha, ha... — roześmiał się Magnus. — A strzelałeś waćpan celnie, trudno 
nie przyznać. Wyszukaj no mi jeszcze tego zucha, co pierwszy szwedzką nawę 
podpalił. Obiecałem przecie żołd dać podwójny. — Poklepawszy oberkanoniera 
po ramieniu puścił go i poszedł dalej.

XI

Na „Białym Psie” kończono już doprowadzanie do porządki pokładu i 
zaczęto w oczyszczone otwory wstawiać nowe drzewce masztowe. Na „Arce 
Noego” zaś ludzie nie pełniący wachty podzieleni zostali przez sztormana na 
niewielkie oddziałki, z których każdy zajmował się inną pracą. Jedni kroili i 
zszywał: z zapasowego płótna ożaglowanie dla „Białego Psa”, drudzy 
przygotowywali nowe olinowanie. Cieśle okrętowi jęli naprawiać wszystkie 
zewnętrzne uszkodzenia sąsiada — zbijali burty przywracali do porządku 
strzelnice i zalewali gorącą smołą rozluźnione spojenia desek.
Noc zapadła ciemna, że wleźć drugiemu w samo oko, a jeszcze nic nie 
ujrzałby, jeno by poczuł. Horyzont wokół sta] czarny i nieprzenikniony. Nigdzie 
najmniejszego choćby światła, jedynie płonące na obu nawach beczki ze smołą 
rozświetlały niewielki krąg na wodzie, który błyszczał czerwono i falował 
łagodnie. Wiatr dął ledwo, ledwo, tak że sczepione nawy zabezpieczone 
odbijaczami, nie tłukły się o siebie.
Z mroku wynurzyła się tuż obok Magnusa postać sztormana. Cmoknął 
znacząco.
— Trudne to będzie przedsięwzięcie — rzekł — postawić „Białego Psa” do 
rana na nogi, jeśli mamy światła pogasić. Roboty nawet przy naszej pomocy 
mają jeszcze na całą noc.
Magnus wzdrygnął się od chłodu, a może pod wpływem nowego nawrotu 
niepokoju. Nachylił się do Karwata.
— Słuchaj no, Jakubie, a jeśli Witt i Mora ulegli? Słyszałeś, jak ich działa 
nagle zamilkły?
— Słyszałem... nie daj Boże nieszczęścia. Samego mnie też strach 
przejmuje. Coś zbyt szczęśliwie nam dziś wszystko poszło. Nie licząc strat 
„Białego Psa”, to wyszliśmy z bitwy prawie cało. Żeby się więc tylko na Witcie 
i Morze nie skrupiło. Jeśli do rana ich nie ujrzymy, trzeba będzie do Pucka 
zawrócić. Sromota żadna... po takich sukcesach.
— Nie gadaj tego wśród załogi. Przestraszą się. Nie potrza — ściszył głos 
Magnus.
— Pewnie, ale co ze światłem? Pogasić? Bez światła cała robota nam 
stanie w miejscu.
Kapitan zamyślił się na chwilę i westchnął ciężko.
— Pal diabli! Co ma być, niech będzie. Mgła sroga, więc niedaleko światło 
dojdzie. Nie poradzicie bez niego, to niech zostanie. Czatownikom jeno pilnie 
przykaż baczyć, aby nas nie zaskoczono. Na alarm gasić wszystko, żebyśmy się 
celem dla pocisków nie stali.
— Też tak myślę. Zarządzę pogotowie.
Magnus skinął twierdząco i udał się na brzeg pokładu, gdzie przerzucone 
pomosty łączyły burty obu naw.
— Hejże, kapitanie Gajka! — zawołał zwijając dłonie w trąbkę wokół ust. 
— Kapitan „Arki Noego” prosi na wieczerzę!
— Z całą satysfakcją przyjmę zaproszenie waćpana — odpowiedział 
dowódca „Białego Psa” wyłażąc z przedniego kasztelu. — Od południa nie 
miałem nic w gębie.
Balansując zwinnie, przelazł pomostem na „Arkę Noego” i poszli razem do 
kajuty. Magnus pozapalał świece, odwrócił klepsydrę wiszącą na ścianie i z 
szafki przymocowanej do podłogi dobył flaszkę gdańskiej wódki wraz z dwoma 
pękatymi kubkami z miedzianej blachy. Napełnił je przejrzystym, mieniącym się 
w świetle świec złociście płynem.
— Po jednym, zanim przyniosą jadło. Na pomyślność w jutrzejszym dniu 
— rzekł zamyślony. Widać było, że rozważa jakieś ważkie sprawy, gdyż 
zmarszczył się i przymknął oczy.
Gajka pił palący niczym pieprz płyn drobnymi łyczkami, Magnus zaś 
trzymał kubek nieruchomo w dłoni i kiwał się na krześle. Wreszcie ocknął się, 
sapnął, wlewając całą jego zawartość w gardło. Odchrząknął i powiedział:
— Witt, jak waszmość wiedzą, dostał jakoweś tajne instrukcje od admirała, 
które miał odpieczętować dopiero w czasie rejsu. Czy je odpieczętował i 
zapoznał się z nimi, czy też nie zdążył, to jego sprawa. My o niczym nie wiemy. 
Jeśli go Szwedzi zatopili...
— Zgroza mnie przejmuje na tę myśl — przerwał Gajka rozsiadając się 
głębiej w krześle. — Dwie najprzedniejsze nawy naszej floty. Ale być może, że 
go zatopili — dodał ponuro.
— Co w takim razie waszmość radzisz czynić?
— Chyba wracać do Gdańska! W dwie nawy niewiele zdziałamy.
— Tak... Karwat takoż samo mówi. — Magnus zamyślił się powtórnie i 
znowu począł się kiwać na krześle raz w tył, raz do przodu. Posapywał coraz 
głośniej. — Wstyd — powiedział nagle cichym głosem. — Ledwieśmy jeden 
dzień wojowali i już jak raki do tyłu się cofamy, bo nas trzepnęli po karku. 
Wstyd...
Gajka wyprostował się i spojrzał w pomieszaniu.
— Waszmość inne plany macie?
— Inne, nie inne. Mówię, że wstyd.
— Jakżeż więc? Rozum przecie wracać nakazuje.
— A ja radzę dalej płynąć — zaoponował gwałtownie Magnus. — Aż do 
Kołobrzegu, jak było nakazane. Nie o patrolowanie brzegów jedynie chodziło 
Jego Ekscelencji. Jakem zaszedł poza wczoraj za jedną sprawą do Komisji 
Okrętów, to posłyszałem, jak wśród ordynansowych mówiono, że w Kołobrzegu 
czeka jakowyś specjalny wysłannik księcia Bogusława, nie mogący się do nas 
lądem przedrzeć z powodu gęstości wojsk szwedzkich od tamtej strony. Kiedy 
admirał wyznaczył nam kurs, obarczył Witta dyskretnymi instrukcjami i dodał 
mu jeszcze tego człowieka przybyłego z Warszawy, zaraz sobie pomyślałem, że 
tutaj jedno z drugim się w jakiś sposób wiąże. Nic nie gadałem, nawet 
Karwatowi, bo nie nasza to rzecz, ale teraz mówię.
— Co waszmość przez to rozumiecie? — zapytał niespokojnie Gajka i 
nalał sobie drugi kubek. Do kajuty wniesiono na półmiskach dymiącą wieczerzę. 
— Nie bardzo pojmuję.
— Zaraz wszystko wyłożę po porządku — ożywił się Magnus. — Jeśli w 
Kołobrzegu czeka jakowyś książęcy wysłannik i ma sprawę do hetmana albo 
admirała, to znaczy, że już z dworem naszym Bogusław się układać począł. 
Czego może chcieć od hetmana i admirała zapytacie waszmość? Pewnie 
uplanowania wspólnych działań wojsk pomorskich i naszej armii przeciwko 
uzurpatorowi, tak? Według mojego pomyślenia na to właśnie Witt wiózł onego 
człowieka z Warszawy. Sprawa musi być pilna, kiedy nas tak nagle wysłano. 
Czy jeśli Witta zatopiono, mamy zaprzepaścić porozumienie?
— Zaraz, zaraz, ciągle jeszcze nie pojmuję, do czego waszeć zmierzacie... 
Mamy więc, gdyby Witta nie stało, do Kołobrzegu sami płynąć?
— A sami! Jako żywo! Powiedzcie waszmość, co nam szkodzi? Rozkaz 
wypełniamy podwójnie, bo nie przerwiemy rejsu i dojedziemy do Kołobrzegu. 
A co dalej będzie, to zobaczym na miejscu. Może trzeba tego książęcego 
człowieka zabrać na pokład jeno i przewieźć do Gdańska? A może tylko 
odebrać od niego jakoweś pisma. Klnę się sam na honor starego żeglarza, że 
słyszałem w antyszambrach Komisji, jako mówiono o pośle księcia Bogusława. 
Że w Kołobrzegu czeka. I jeszcze narzekano srodze na ruchy wojsk Gustawa 
Adolfa, bo gdyby nie one, byłby dawno przybył do hetmańskiej kwatery. Jakżeż 
więc nam przystoi wracać, przemyślcie waszmość?
Gajka rozmyślał już od dłuższej chwili w milczeniu, postukując nerwowo 
palcami o blat stołu.
— Do niczego nie namawiam — odezwał się znowu Magnus. — Pytam 
jeno, czy przystoi nam wracać? Weźcie to sobie waść na rozum. Bo ja bym 
płynął dalej. Gdybym sam był, rozumie się...
Gajka ocknął się z zamyślenia i spojrzał na mówiącego przenikliwie.
— Obie nasze nawy słabe i sfatygowane, w szczególności moja. Co będzie, 
jeśli natkniemy się drugi raz na eskadrę przeciwnika? — zapytał cicho.
— Trzeba by było tak lawirować, żeby takowego spotkania unikać jak 
ognia. W dwie nawy wojować to już nie przelewki. Obiekcje waćpana są 
słuszne, ale sprawa też warta zachodu.
— Tak... — szepnął Gajka. Ponownie zamyślił się głęboko. Nalał sobie 
trzeci kubek gorzałki, wychylił go drobnymi łyczkami i spojrzał na Magnusa 
czekającego w napięciu na odpowiedź. Wreszcie otarł energicznie usta 
wierzchem dłoni i rzekł prędko: — Cóż, zrobimy, jak,waszmość chcesz. Jam 
młody jeszcze, waszmość dużo starszy, masz doświadczenie, wiesz, co trzeba. 
Zdaję się na rozkazy. Niechaj będzie...
Magnus zatarł ręce i rozpromieniony wstał, obszedł stół i obejmując Gajkę, 
ucałował go w obydwa policzki.
— Zaraz wiedziałem, że z waści kawaler z otwartą głową. Tak właśnie 
trzeba. Nieraz samemu domyśleć się człek musi, co się za rozkazem kryło. Jeśli 
to sprawa ważna, Rzeczpospolita nam przysługi nie zapomni, wspomnisz 
waćpan moje słowa. Siadł, podwiązał sobie białą serwetę pod brodę i zabrał się 
do jedzenia ostygłej już wieczerzy. — A co do zdania się pod moją komendę — 
powiedział z ustami pełnymi jadła — nie trzeba, nie trzeba. Wspólnie wspierać 
się radą będziem. Co dwie głowy, to nie jedna. Par super parem potestatem non 
habet .

XII

Mgła po północy opadła i wypogodziło się nagle. Wiatr rozegnał jej 
resztki, ociepliło się nieco i choć księżyc nie wzeszedł, widoczność była dobra. 
Czatownicy bez wytchnienia wypatrywali oczy, ale jak daleko wzrok sięgał, nic 
nie wróżyło bliskości nieprzyjaciela. Mijały godziny. Krzątanina trwająca od 
wieczora nie ustawała, choć ludzie walili się wprost z nóg od bezsenności i 
przemęczenia.
Świt był już blisko, lecz niebo ciągnęło górą pełne jeszcze gwiazd i 
migotania rozszerzającego świat na wsze strony, w nieskończoność. Morze 
przesycone gwiezdnym światłem zdawało się rozleglejsze, jeszcze bardziej 
bezgraniczne i gdzieś daleko dopiero, w ciemnej głębi, niepostrzeżenie łączyło 
się z niebem. W tę granatową pomrokę wdzierać się począł nowy blask, 
ruchliwy, przysypujący wszystko dookoła niebieskawym pyłem. Noc uchodziła 
powoli poza krańce horyzontu. Słychać było szmer wody pluszczącej o kadłuby 
obu idących burta w burtę naw, trzeszczenie spojeń, belek wsporowych i skrzyp 
masztów.
Magnus wyszedł z kajuty.
Światła latarń zawieszonych na rejach i szczap smolnych, zatkniętych 
między belkami, przybladły. Marynarze usuwali już ostatnie ślady wczorajszej 
strzelaniny. Na maszty ,,Białego Psa” wciągano nowe żagle. Kończono łataninę 
burt i kaszteli, na „Arce” zaś szorowano pokłady.
Było dość jasno. Pozwalało to na rozejrzenie się w sytuacji. Morze dookoła 
falowało pod łagodną bryzą  wiejącą w stronę lądu, ogromne w przejrzystości 
poranku i puste. Nigdzie nie było widać nawet śladu żagla.
Magnus przeciągnął się, unosząc ręce i wypinając brzuch, ziewnął, po 
czym dostrzegłszy siedzącego na beczce pod grotmasztem swego sztormana, 
potoczył się w jego stronę. Karwat, owinięty w ciepłą derkę, drzemał skulony, z 
nosem utkwionym w halsztuku. Na odgłos kroków podniósł głowę i zamrugał 
powiekami.
— Spokojnie? — zapytał go kapitan.
— Jak na razie, to spokojnie — odparł przecierając oczy. — Nieprzyjaciela 
nie widać nigdzie. Robota też już prawie skończona, można by nawy odczepić 
od siebie.
— Pewnie, na dobrą sprawę można by — przytaknął Magnus i zwrócił się 
do nadchodzącego Gajki: — Przejrzyj waćpan swoją nawę, czy czegoś tam 
jeszcze wam nie potrza.
— Według rozkazu — rzucił ów, dając tym do zrozumienia, że uznaje, 
mimo obiekcji samego Magnusa, jego prawa do dowodzenia uszczuplonym 
teraz do dwóch naw dywizjonem. Obrócił się na pięcie i trzaskając trzewikami, 
oddalił się chwiejnie na swój okręt.
— Obgadaliście z nim waszmość nasz plan? — zapytał sztorman.
— Tak, zgodził się prędko.
— Zaiste więc nic nie stoi na przeszkodzie, aby rozwinąć wszystkie żagle? 
— Wstał, a że Magnus nie odpowiedział, poszedł dać rozkaz do podniesienia 
pomostów.
Zgrzytliwie, cienkim falsetem zachrypiał obracany kabestan , ozwał się 
szczęk łańcuchów i pokrzykiwania marynarzy. „Arka Noego” zakołysała się 
wahadłowo.
— Jak tam u was?! Wszystko w porządku? — zawołał Magnus w stronę 
„Białego Psa” zwijając dłonie w trąbkę.
— W porządku. Niczego nam już nie trzeba! — odkrzyknął ze swojego 
pokładu Gajka.
— To wchodź, waszmość, w mój kilwater! 
— Rozkaz!
Nawy rozłączyły się. Rozwinięto wszystkie żagle i gdy „Arka” 
wysforowała się nieco do przodu, „Biały Pies” wpłynął z tyłu, zachowując 
przepisową odległość, w jej tor.
Powoli wschodziło słońce. Skądś przyleciały mewy i zaczęły z 
przeraźliwym skwirem krążyć nad masztami. Dzień był chłodny, lecz cieplejszy 
od popołudnia dnia poprzedniego. Niebo przemierzały ławice przejrzystych, 
skudlonych jak wełna chmur; wszystko zdawało się wróżyć niezłą pogodę.
Po południu Magnus zrobił wespół z oberkanonierem Glembiszem 
przegląd stanu dział na dolnym pokładzie, a gdy znajdując wszystko w 
najlepszym porządku, po godzinie znowu wrócił na górny, spostrzegł, że 
pogoda, nad wyraz dopisująca z rana, stała się mniej pomyślna. Już od dłuższej 
chwili zastanawiało go zwiększające się kołysanie nawy, lecz przypuszczał, że 
wzmogła się jedynie siła wiatru. Dopiero po wyjściu z luku zrozumiał, że 
sprawa miała się nieco inaczej. Choć zapadłe nagle w kłąb chmur słońce 
pozostawiało jeszcze na niebie mierzchnące ślady, w dali morza rozlała się na 
wodzie czerń, jakby kto powierzchnię inkaustem  spryskał. Bliżej bujowisko 
połyskiwało stalowo. Nad brzegiem widnokręgu kolebała się niebieskawa mgła, 
tocząc się zwolna ku płynącym nawom.
Spostrzegłszy wchodzącego do kajuty sztormana skoczył za nim 
zaniepokojony.
— Jeśli mnie nos nie zawodzi, to będziemy mieli tęgą burzę! — zawołał od 
progu. — Od samego wyjścia z Gdańska wietrzyłem niedobrą alternację.
— Aha, wietrzyliście waszmość... — Karwat dobył kompas i wyłożył na 
stół mapę.
— Co ty! Jakubku! — zadrwił kapitan. — Do żadnego brzegu nijak nie 
dobijemy, bo za daleko. Trzeba będzie przetrzymać.
— Sam miarkuję, że przyjdzie nam z żywiołem się mierzyć, ale patrzę 
jeszcze, bo nawy nasze niezbyt tęgie. — Zafrasowany sztorman pochylił głowę 
nad kartą.
— Zawracać się nie da. Wiatr idzie od północy.
— Pewnie, pewnie... A i na wybrzeże kierować się nie ma po co, bo 
przystani w pobliżu żadnej. Do Łeby co najmniej pół dnia drogi.
Do kajuty wszedł, wnosząc lampę, majtek okrętowy. Zawiesił ją u sufitu i 
wyszedł bezszelestnie. Nawa chwiała się na wszystkie strony, skrzypiąc 
przeraźliwie. Lampa poczęła zakreślać szerokie łuki, lada moment gotowa 
uderzyć o pułap i pęknąć. Zastawa stołowa, zamknięta w ściennej szalce, 
szastała się, łomocąc głośno.
— Gajce będzie jeszcze ciężej niż nam — powiedział Karwat drapiąc się za 
uchem. Spojrzał ukradkiem na kapitana. — „Biały Pies” ma rozluźnione 
spojenia.
— Diabli nadali taką biedę! A mówię ci: już wczoraj pogoda wydawała mi 
się podejrzana. — Magnus wsadził dłonie w kieszenie kaftana i jął krążyć po 
kajucie wzdychając ciężko i klnąc pod nosem. Burza przyplątywała się całkiem 
niepotrzebnie. Był zły na siebie, jakby on ją sobie sprowadził na kark. Wszystko 
zmylił pogodny poranek, bo przecie można było od biedy przybić choć do 
Pucka. Nagle przystanął i począł nasłuchiwać. Z pokładu doleciał jakiś krzyk i 
odgłos bieganiny.
— Biją się czy co, u diabła? 
Otworzył drzwi i wyjrzał na korytarz.
— Żagiel na nordzie!  — posłyszał wołanie z pokładu. — Na norrrdzieee!
Wyskoczyli ze sztormanem z kajuty.
— Za pierwszym drugi żagiel! — krzyczał czatownik z marsa na 
grotmaszcie.
— Gdzie? — zawołał Magnus osłaniając dłońmi usta i biegnąc, jakby mu 
lat ubyło, w kierunku najbliższej wybliny.
— Na nordzie — darł się czatownik. — Dwie nawy w torze!
Wspiął się chyżo na maszt, za nim wlazł sztorman. Na pokładzie panowało 
poruszenie. Ludzie tłoczyli się na rufie, skąd prędzej można było cośkolwiek 
dojrzeć.
— Trzy stopnie w prawo od linii naszego kilwatru — wskazał kapitanowi 
bystrooki czatownik.
— Poradzisz rozpoznać jejich znaki? — zapytał Magnus osłaniając dłonią 
oczy, choć sam już zdawał się rozpoznawać.
— Ta pierwsza po topżaglach , kapitanie, należy mniemać, że znaczna 
nawa, tak jak nasz „Wodniak” — odezwał się czatownik wykrętnie. — Druga, 
tam nieco z tyłu ciągnąca, też duża, jakby „Król Dawid”.
Okrągła twarz Magnusa zapałała nagłym rumieńcem, spojrzał na Karwata, 
ten z kolei spojrzał na niego i zatarł ręce, również okazując po sobie wielkie 
zadowolenie.
— Do stu piorunów, mamy szczęście! Ciekawym jeno, gdzie tak długo 
marudzili?
— Widać, że moje nadzieje nie były płonne — odetchnął z ulgą kapitan, 
klepiąc swego wychowanka po ramieniu. Wpatrywali się jeszcze przez chwilę w 
rosnące podłużne kształty obu naw. — Nasi, jak pragnę zbawienia, nasi — 
mruczał. — Udało im się, widać, wyjść cało z wczorajszego ambarasu. — 
Wychylając się z marsa wydał rozkaz do przykrócenia żagla. — Trzeba na nich 
poczekać — powiedział i przytomniejąc z chwilowego radosnego uniesienia 
dodał zaniepokojony: — Wicher zaczyna dąć taki, że jeszcze nam płótna porwie 
na strzępy. Zejdź i przykaż, niechaj zrefują .
Sztorman spuścił się po linie w dół. Panował tutaj straszliwy rozgardiasz. 
Ludzie biegali we wszystkie strony, jakby się paliło.
— Mater Dei! Co się dzieje — wrzasnął. — Stawać do żagla! Przykrócić o 
połowę!
Marynarze rzucili się na swoje stanowiska. Zapanował porządek.
— Puknijcie no ślepakiem na znak, że przystajemy — rozkazał 
kanonierowi.
Wykonano w okamgnieniu. Na rufie błysnęło, a huk wystrzału targnął się 
poprzez wycie wichru. Zbliżające się nawy były już całkiem dobrze widoczne. 
Tak jak zauważył czatownik, na przodzie szedł „Wodniak”, z tyłu zaś „Król 
Dawid”. W ciemnej mgle pyłu wodnego wyraźnie rysowało się nie uszkodzone 
ożaglowanie i maszty obu okrętów. Na jednym z nich trzepotała kolorowa flaga 
sygnału. Wyglądało to tak, jakby ptak na uwięzi tłukł skrzydłami.
Wachtowy podporucznik Necel zameldował:
— „Wodniak” sygnalizuje: „Zmienić kurs na południe”.
— Widzę. Przekażcie to waszmość sternikowi — burknął Karwat, a gdy 
młodszy podporucznik oddalił się, przywołał z marsa kapitana. — Witt rozkazał 
zejść z kursu na południe — oznajmił mu. — Czy to nie nazbyt ryzykowny 
manewr? Jeśli się burza rozszaleje, gotowa nas zepchnąć na mielizny brzegowe. 
Bo portu i tak żadnego blisko nie ma, żeby się schronić.
— Nie frasuj się, nie twoja rządzi głowa. Witt widać ma w tym jakiś cel. — 
Kapitan machnął ręką i nagle roześmiał się głośno: — No, i co ty na to, co? Ale 
też mieli szczęście! Kto by przypuszczał, że cało wyjdą. Ciekawym, jak im się 
to udało... Nie widać u nich żadnych większych uszkodzeń.
— Może tak samo jak my w nocy się oporządzili.
— Dobrze idą... — Magnus wpatrywał się uważnie w podchodzące coraz 
bliżej nawy, a gdy zrównały się już z „Białym Psem”, potem z „Arką” i jęły 
następnie wysforowywać się do przodu, powiedział z zadowoleniem: — No, 
więc znowu jesteśmy wszyscy razem.
Na pokładzie przepływającego „Wodniaka” stał mały i chudziutki Witt i 
kiwał ręką. Magnus pomachał mu kapeluszem, potem westchnął z ulgą, 
podrapał się za uchem i rzucił okiem na niebo, wzdrygając się całym ciałem: — 
Ho, ho, to mi się coraz mniej podoba...

XIII

Ostatni poblask słońca zginął w szczelinie chmur. Wszystko dookoła 
oblekło się szarzyzną, zmatowiało i tchnęło trwogą. Pieniste bałwany sięgały 
prawie pokładu. Zaczął padać deszcz, drobno i gęsto, i wszystkie zewnętrzne 
drewniane części nawy ściemniały gwałtownie i oślizgły. Cały dywizjon szedł 
teraz w jednym torze, lecz poszczególne jednostki, przecinając groźne 
bujowisko, znikały sobie co chwila z oczu, zapadając się w doliny między 
falami, już to ukazywały się, wypływając na grzbiety. Obfity bryzg wzbijał w 
górę tumany wodnego pyłu i utrudniał widoczność. Niebo nawisło nisko, kłębiło 
się, a widnokrąg, nie do odróżnienia od morza, zlewał się z nim w dali w siny 
kłąb bez kresu. Zapadł mrok. Jedynie w tyle, gdzieś za „Białym Psem”, widniała 
jeszcze niewielka płachta czystego nieba, ale i ona zacierała się prędko.
— Trzeba znowu zrefować żagla — powiedział Karwat. — Już „Król 
Dawid” sygnalizuje rozkaz z „Wodniaka”. Hejże! — zawołał do sygnalisty — 
przekażecie dalej dla „Białego Psa”: „Brać trzeci ref”.
— Przepatrz no nawę, czy aby gotowa na przyjęcie najgorszego — polecił 
Magnus.
Karwat nacisnął głęboko na czoło kapelusz i odszedł wykonać polecenie. 
W moment później gwizd bosmańskich świstawek przejmująco zaświdrował w 
uszach i od razu urwał się, zduszony przez wiatr wyjący w takielunku . Z 
luków wysypali się żeglarze i artylerzyści. Sztorman, zataczając się na 
rozhuśtanym pokładzie, kroczył na bak. Po drodze wydawał rozkazy i odbierał 
raporty od bosmanów.
— Sprawdźcie waszmość, czy działa zostały dobrze umocowane — 
zwrócił się do oberkanoniera. — Pewnie trzeba by przytwierdzić zapasową liną. 
Wytrzęsie nas tęgo.
— Wedle rozkazu! To przecie widać, że potańcujem zdrowo — odparł 
Glembisz niewiele sobie najwyraźniej robiąc ze zbliżającego się 
niebezpieczeństwa. Przysiadając na usuwającym się spod nóg pokładzie, 
skoczył w luk.
— Nie zapomnij waść o działach pokładowych! — krzyknął za nim 
sztorman i potem sam pobiegł sprawdzić.
Ktoś obok powiedział ze sztuczną wesołością:
— Huśta, człeku, jak na huśtawce. Ledwie nogami przebierać nadążysz.
Inny dodał nie bez wyższości:
— A ciebie co, strach się już ima?
— Strach, nie strach... bebechy pod gardło podłażą — odpowiedział głos 
pierwszy.
— Przestań myśleć, Bartek — rzucił znowu ten drugi. — To jeno od 
zbytniego myślenia tak mdli.
— Z marsów i salingów precz! — rozległ się głos komendy.
Twarz kapitana była spokojna i na poły obojętna. Ktokolwiek by z załogi 
spojrzał teraz na niego, nie znalazłby w nim ani odrobiny zafrasowania. Można 
by mniemać, że wszystko idzie nad wyraz pomyślnie. — Alarm sztormowy!
W dygocącym blasku latarń wewnątrz naw wszystko się chwiało i ruszało. 
Nad czarnymi studniami włazów przesuwał się ołowiany pułap nieba. Na jedno 
okamgnienie gdzieś w jego najdalszej głębi jaskrawym światłem trysnęła 
błyskawica, jakby wykrzesana krzemieniem, i zgasła. Ponad szczytami masztów 
przetoczył się pierwszy pomruk grzmotu.
Gdy sztorman wylazł z luku i znalazł się na powrót na pokładzie, nic już 
poza najbliższymi przedmiotami nie było widać. Dookoła, jak wzrokiem 
sięgnąć, całe morze kipiało w odmętach białej piany. Wały wodne, w dali 
wyglądające na niewielkie pagórki, z bliska zmieniały się w wysokie, 
granatowoczarne góry. Góry te ponadto pokrywały jeszcze po wierzchu 
drobniejsze fale, kotłując się we wszystkie strony. Pędziły naprzód z gniewną i 
zawrotną wprost siłą, napadały na siebie z szumem i rozbijały się jedna o drugą 
swymi siwymi grzywami. Pośród nich, to ryjąc się w dolinę utworzoną między 
dwoma wodozwałami, to dźwigając się na sam grzbiet, szła drobna, jakże 
drobna teraz w chwili szaleństwa żywiołów, karawela z obnażonymi niemal 
całkowicie masztami, ogołoconymi stengami , przyjmując w ćwierć wiatru siłę 
walącej się burzy pod czterokrotnie zrefowane żagle. W zgęstniałym wilgotnym 
mroku nie można było już dojrzeć ani „Białego Psa” płynącego z tyłu, ani 
„Króla Dawida” — najbliższego z przodu.
„Arka Noego” stanęła dęba. Olbrzymi wał już, już dopadał jej burty. Oto 
sięgał opuszczonej nisko rufy, piętrzył się wysoko nad tylnym kasztelem, 
grożąc, że za chwilę zaleje karawelę, która nie znaczyła dlań więcej niż 
skorupka orzecha, i zatopi ją bez śladu wraz z setką znajdujących się na niej 
ludzi.
Karwat uchwycił się kurczowo rampy i zaparł nogami w deski pokładu. 
Lecz oto dziób „Arki” zjechał nagle z wału w dół. a rufa wyleciała z kolei w 
górę. Wodozwał ze straszliwym rykiem rozbił się o kadłub i ponownie porwał 
rufę nawy w dół. Odetchnął i otarł z wody twarz.
Marynarze wachtowi w przetłuszczonych płaszczach, zszytych z 
żaglowego płótna i naciągniętych luźno na kaftany, warowali na swych 
stanowiskach, trzymając się olinowania. Milczeli, pełni czujnego skupienia. Ani 
żartów, ani śmiechu. Gdy fala obrzucała ich bryzgami, otrząsali się cierpliwie z 
wody i spoglądali uważnie i pytająco na morze, już to na pomost kapitański. 
Tam znajdował się od początku burzy ten, od którego roztropności i wiedzy 
zależał teraz los „Arki” — kapitan Magnus. Rozstawiając szeroko nogi, trzymał 
się oburącz rampy i tkwił na pomoście bez ruchu, jakby go do niego przytwier-
dzono linami. Twarz miał na pozór spokojną i bez wyrazu. Obserwował morze, 
niebo albo jednym krótkim spojrzeniem lustrował pokład, ożaglowanie i maszty, 
niekiedy zaś odwracał głowę w stronę sterówki i przytykał do ust jakiś podłużny 
przedmiot. Wtedy poprzez ryk wody przedzierał się cienki gwizd i sternik Muza 
naciskał, zależnie od sygnału, w tę lub inną stronę rudel. „Arka Noego” nie 
przestawała mężnie walczyć z burzą.

XIV

Karwat wychylił się z forkasztelu. W tejże chwili, poprzedzony krzykiem 
jakiegoś majtka, rozległ się trzask pękającego bomu  u topżagla na przednim 
maszcie. Zmierzwiona ulewą płachta rozwinęła się szeroko i z furkotem poczęła 
walić w takielunek.
— Kto na ochotnika? Ściągnąć trzeba! — wrzasnął sztorman z całej mocy, 
odrywając się od rampy.
Czarne sylwetki ludzkie wypełzły z luków i spoza nadbudówek. Czepiając 
się oślizłych sztormlin i wantów, jęły się piąć po wyblinach. Jeden z 
żagielników, najzwinniejszy widać, dotarł w końcu na sam szczyt masztu, gdzie 
już, już otwierało się grząskie, hulające chmurami niebo. Dygocząc z wysiłku, 
stanął na rei. Sięgnął przed siebie ręką, by ciąć kordelasem  w chlaszczącą go 
po twarzy i usiłującą zepchnąć w dół płachtę. Maszt chwiał się wahadłowo i 
szarpał potężnie. Z dołu dochodziły doń krzyki, naglące do pośpiechu. Ciął 
jeszcze raz i płachta ze splątanymi zwojami lin i złamanym na dwoje bomem 
runęła na pokład. Wtedy morze wzdęło się gwałtownie, nawa legła na burcie. 
Żagielnik, jakby mu nogi podbito, pośliznął się i zagarniając szeroko rękoma 
powietrze, poleciał w rozwierającą się pod nim siną pustkę. Fala skoczyła ku 
niemu prędko. Ogarnęła go sycząca ciemność, wał wody przygniótł ciało do 
pokładu, zdusił wołanie o pomoc.
— Rzucać liny! Liiiny! — rozległ się poprzez szum wody i wycie wiatru 
krzyk Karwata.
Żagielnik na jeden krótki moment zatrzepotał na deskach, lecz już nowa 
fala przykryła go całego. Wtedy sztorman niewiele myśląc skoczył poza 
nadbudówkę w coraz wyżej pnącą się górę wody i złapał wpół osuwające się w 
stronę nadburcia ciało. Przywarł do żagielnika, przytrzymał go mocno, z całej 
siły, aby broń Boże nie wypuścić. Drugą, wolną ręką zagarniać począł 
gorączkowo wokół siebie w poszukiwaniu liny albo czegoś stałego. Chciał 
zaczepić się do chwili, aż fala spłynie. Ale nawę targnęło już w drugą stronę i 
obydwaj potoczyli się z powrotem na śródokręcie.
Karwat złapał lewą ręką drabinę. Wpił się w nią, zdzierając sobie skórę z 
palców, łamiąc paznokcie. Nogi wsunął prędko w szczeble i opierając plecy o 
maszt przyciągnął bliżej półprzytomnego nieszczęśnika. Ponownie uderzyła 
fala, jakby wściekła, że zabierają jej pewną zdobycz, lecz już nie była groźna.
— Miałeś szczęście, chłopie — powiedział sztorman wypluwając z ust 
wodę. — Chwytaj linę!
— Waszmość cały we krwi...
— Nic mi nie jest. Pewnie od ciebie. Łeb masz rozwalony na amen, 
człowieku!
Woda spłynęła i podbiegło z pomocą kilku majtków. Sztorman oddał im w 
ręce niedoszłego topielca, podgarnął włosy z czoła, bo kapelusz zmyło mu, i 
popędził czym prędzej do sterówki. Tu jeden z bosmanów zameldował, że pod 
kubrykiem otworzyła się szczelina długości trzech łokci i do komór 
podpokładzia wdarła się pierwsza woda. Szczelinę, jak podał bosman, 
uszczelniacze co dopiero zdołali zatkać pakułami, ale z kolei wiązania na rufie 
trzeszczą i nowa bieda gotowa.
Karwat przyjął wiadomość spokojnie, jakby z góry o tym wiedział. W tak 
trudnej chwili nie należało pokazywać po sobie pomieszania. Odprawił 
bosmana. Przy rudlu w dalszym ciągu czuwał stary Muza, przywiązany do 
siedzenia, aby go woda nie zmyła, i natężając wszystkie siły trzymał „Arkę” na 
kursie.
— Przysłać wam pomoc?
— Obejdzie się — burknął ponuro sternik. — Najgorsze dopiero przyjdzie. 
Teraz sam sobie poradzę.
— Kapitan gdzie?
— Był na dole. Gdy opanowano szczelinę, poszedł do siebie — odparł 
sternik. — Burza zanosi się na całą noc albo i na dłużej.
— Nie gadajcie takich rzeczy. Wiosenne burze rychło wytracają siłę.
Muza spojrzał na sztormana spod oka, drwiąco trochę.
— Pewnie, ale nie ta. Wiem, co mówię. — Potem dodał: — Ludzie 
utrudzeni.
— Zluzuję część. Niech spoczną.
— Nie ma kogo. Wszyscy potrzebni. Uf, diabli się na nas zawzięli — 
westchnął. — Ciężko będzie...
— A ja co na to poradzę! — wybuchnął sztorman. — Może się wysypiam 
w koi?
— Nie mówię, żeby waści despekt zadać, tylko że ciężko, no i ludziom 
straszno.
— Straszno, straszno! Mnie może lekko? Jeśli nie wytrzymają, to pójdą na 
dno. Z nami jeszcze nie tak źle. Jak pomyślę, co na „Białym Psie” teraz się 
dzieje, to głowa siwieje.
— Pewnie — odpowiedział sternik wymijająco i nacisnął na rudel. — Ale 
po mojemu jeszcze gorzej będzie.
Karwat medytował przez moment, co dalej robić, potem powiedział:
— Jak się znowu pokaże woda, to przyślijcie po mnie — i wyszedł ze 
sterówki zatrzaskując za sobą drzwi.
Błyskawice cięły niebo gdzieś z boku. Wiatr potężniał z minuty na minutę. 
Maszty, reje, takielunek — wszystko to pokrywała ciemność i deszcz. 
Wodozwały właziły jeden na drugi, pokład zmywało co chwila i słychać było 
głuche postękiwania „Arki” miotanej na wszystkie strony jak kawałek drewna. 
Trzymając się sztormliny i kreśląc esy floresy nogami, Karwat dotarł do 
kapitańskiej kajuty. Po omacku odnalazł drzwi i otrzepawszy się z wody, wszedł 
do środka.
Magnus siedział za stołem i gryzł bez specjalnego pośpiechu suchary, 
popijając je czystą wodą.
— Radzę ci przeżuć choć jednego — podsunął Karwatowi blaszane 
pudełko, przymykając znacząco jedno oko. — Dobrze zrobi na kołysanie 
żołądka.
— Ludzie szemrzą. Utrudzeni. Straszno im — powiedział sztorman, z 
westchnieniem siadając na przymocowanej do podłogi ławie.
— Straszno? — Magnus wsadził do ust suchara, przegryzł go głośno i 
popił łykiem z cynowego kubka. Nigdy nie przypuszczał, by istnieli na świecie 
ludzie, których się strach nie ima. Wiedział, że strach ogarnia niekiedy 
wszystkich, tylko jedni potrafią go przezwyciężyć, mając nad nim władzę, 
drudzy nie, on nad nimi panuje. — Pewnie, że straszno — zakonkludował 
obojętnie. — Pójdziem na dno, to będzie jeszcze straszniej. Żeby więc nie 
zatonąć, trzeba się trzymać. Pyskują?
— Jedni pyskują, drudzy się modlą, ale wszyscy robią na razie, co trzeba.
— Tedy uznać należy, że wszystko w jak najlepszym porządku — mruknął 
Magnus flegmatycznie i ponownie zajął się napychaniem żołądka sucharami. 
Rozedrgane światło kaganka ledwo, ledwo oświetlało kajutę. Zamknięty na 
głucho iluminator to pogrążał się w spienione morze, to wynurzał zeń, 
przesączając przez szkło srebrnoniebieski blask błyskawic.
— Zluzować się części załogi na spoczynek nie da, a nie wiem, czy długo 
pociągną... — zauważył sztorman.
— Daj pokój medytacjom. Siądź i przekąś' nieco. Pójdę, powiem im do 
słuchu.
Wstał i otrzepawszy z okruchów hajdawery, spuścił się w dół na niższy 
pokład. Wyczuł, że kołysanie nawy jest już nieco mniejsze. Najwidoczniej 
„Arka”, nabierając wody, stawała się coraz cięższa.
Na międzypokładziu było wilgotno, duszno i zalatywało obrzydliwym, 
zjełczałym zapachem nie przewietrzonego mieszkania żeglarzy. Zatrzaśnięte 
luki nie przepuszczały ani odrobiny świeżego powietrza. W tej chwili siedzieli 
tutaj jedynie artylerzyści i muszkietnicy, zaś podwachta marynarska znajdowała 
się jeszcze niżej, w komorze dennej. Magnus, miarkując, co się święci, kazał 
zebrać wszystkie cebry i każdego, kto żyw i stał na własnych nogach, zagnał do 
wyczerpywania wody.
Komora denna przeciekała solidnie i podejrzanie prędko. Miało się 
wrażenie, że do wnętrza jej wdzierają się wezbrane powodzią potoki, a cała 
nawa rozłazi się zwolna w spojeniach.
— Istny biblijny potop — huknął, starając się, aby jego głos brzmiał jak 
najweselej. — Nadzieja jeno w tym, że płyniemy na „Arce Noego”. Kto kiedy 
słyszał, żeby ,,Arka” mogła zatonąć!
Ten niespodziewany żart, jak i opanowanie kapitana zrobiły dobre 
wrażenie. Jego pogodna twarz wzbudzała w załodze nadzieję, że nie jest jeszcze 
wcale tak źle, jak mniemano.
Przez jakiś czas Magnus pracował po społu z innymi, niby prosty 
marynarz. Twarz mu zsiniała, skroś zarostu i wąsów ściekał pot, a oczy świeciły 
ostrym, czujnym blaskiem. Gdy spod forkasztelu lunął nowy potok wody, 
rozdzielił ludzi na dwie grupy; jedną zostawił, aby czuwała na tyle nawy, drugą 
posłał na dziób. Szum potężniał. Potykając się i przewracając o walające się na 
podłodze sprzęty, pognał w zagrożone miejsce. Komora pod forkasztelem 
również nabierała wody. Wnętrze jej oświetlała jedynie samotna latarnia, 
wywalająca z siebie przy każdym przechyle długi jęzor czarnego kopciu. Ludzie 
tłoczyli się jeden przez drugiego. Prawy luk okienny stał otworem; uderzenie 
fali wyrwało zawór wraz futryną, rozłupując jak młotem na kowadle żelazne 
antaby i zasuwy.
Wydał krótki, rzeczowy rozkaz i trzech marynarzy, trzymając przed sobą 
deski i wory z pakułami, rzuciło się do ściany pod spływający potok. Chwilę 
walczyli z żywiołem po omacku, oślepieni bryzgami, wreszcie udało im się 
zatkać wyrwę. Ale zaraz tuż obok pękło żebro. Znów rzucił rozkaz i znowu 
moment trwożnego wyczekiwania, aż naprawiono szkodę. Marynarze rozumieli, 
o co chodzi. Spełniali, co im kazał, bez słowa sprzeciwu, łowili jego krótkie, 
zwięźle wypowiadane zdania szybko i pędzili natychmiast w miejsce, które 
wskazywał. Rozumieli, że nawie zagraża straszne niebezpieczeństwo i że każdej 
chwili śmierć może im zajrzeć w oczy.
 

XV

Minęła pierwsza połowa nocy.
Magnus wbiegł na pokład, wpierając w śliski trap tryskające wodą trzewiki 
i wypluwając włażące mu do ust włosy. Ciemność stała wokół nieprzenikniona. 
Ktoś krzyczał przeraźliwie. Nie bacząc na gwałtowną chwiejbę, stąpał po 
pokładzie przyzwyczajonymi do kołysania, chwytliwymi nogami starego wilka 
morskiego, nie trzymając się niczego, balansując bądź przykucając z nagła, 
słowem, przybierając najsposobniejsze pozycje stosowne do przechyłów „Arki”. 
Nawa nurkowała w odmętach nie mających ani początku, ani końca. Krzyk 
powtórzył się koło rufy. Zaczął przedzierać się w tym kierunku. Błyskało się już 
z rzadka i bardzo daleko. Lepkie, przemoknięte odzienie oblepiało mu ciało, 
ciążyło i krępowało ruchy. Zrzucił z siebie kaftan i cisnął do jednego z luków. 
Pierwszy raz tej nocy poczuł ogromne zmęczenie. Usta napełniała słoność i od 
tego obrzydliwego smaku mdliło go okropnie. Spojrzał na całe jeszcze maszty, 
potem na rozszalałe morze i zaklął głośno. Przyszło mu na myśl, że nie dość 
ratować się teraz od zatonięcia. Należało uniknąć dostania się w ręce wroga jako 
bezsilny rozbitek. A Szwedzi mogli być przecież bardzo blisko. Zaklął jeszcze 
raz i wymijając bezanmaszt wlazł na jut .
— Kto idzie? — posłyszał niedaleko siebie głos sztormana.
Nim zdążył wypowiedzieć choć słowo, uderzyła go fala i nakryła potokiem 
piany. Ktoś przytrzymał go za ramię. Gdy fala spłynęła, ujrzał wokół siebie 
gromadkę żeglarzy. Ogarnął ich prędkim spojrzeniem. Zrozumiał, że stało się 
coś niedobrego.
— Kapitan — powiedział któryś z bliżej stojących do tych, którzy tkwili 
przy burcie.
— Jakże? Trzymacie się? — zapytał. — Burza, jak mi się widzi, 
przechodzi bokiem.
Zamiast odpowiedzi doskoczył doń Karwat i krzyknął mu w ucho:
— Palą z dział!
— Gdzie?
— O! Będzie jakieś trzy kable  za nami — wskazał w mętny kłąb mgły i 
deszczu.
Jakby na potwierdzenie jego słów w dali błysnęło. Żółty płomień liznął 
garby falowałów i zgasł pochłonięty ciemnością. Odgłos huku nie doszedł do 
„Arki”, gubiąc się w ryku morza.
— Toną — powiedział głucho jeden z żagielników.
— „Biały Pies” albo jakiś Szwed — odezwał się drugi. 
Magnus kiwnął milcząco głową. Spojrzawszy na pobladłe twarze 
marynarzy zrozumiał zaraz, że jest im teraz wszystko jedno, kto tonie — czy 
Szwed, czy swój. Ktoś tonął, śmierć więc była blisko, mogła każdej chwili i ich 
dosięgnąć. Wiedział, że ludzie, którzy tracą wiarę we własne ocalenie, 
zazwyczaj giną rzeczywiście. Myśl ta przeraziła go.
— Już po nich! — krzyknął ktoś rozpaczliwie.
— Stawać do czerpania wody! — ryknął Magnus niespodziewanie. — 
Posnęliście czy jak? Tam pod pokładem ludzie sobie flaki z utrudzenia 
wypruwają, a wy co? Gęby rozdziawiacie?! Stawać do czerpania wody, bo będę 
strzelał opornych!
Rozegnał przy pomocy Karwata całą gromadkę, zapędził pod pokład i 
natychmiast zaprzągł do roboty. Komenderował, nie dając teraz nikomu chwili 
wytchnienia. Nie pozwolił rozmawiać, słabnącym nie dawał pardonu. Wiedział, 
że póki ludzie walczą, póty jest jeszcze nadzieja na ocalenie.
Nawa coraz częściej zagrzebywała się w bałwanach, coraz trudniej było jej 
wydobyć się z fal. Kadłub przeciekał i przeciekał. Ciążył. Gdy wreszcie 
opanował sytuację pod pokładem i gdy nastał tam jaki taki porządek, a 
krytyczny moment załamania się ludzi minął, poszedł z powrotem na górę.
Burza zdawała się znowu powracać. Pokład wprost wyszarpywało spod 
nóg. Czepiając się lin, dotarł na jut do pomostu kapitańskiego i rozejrzawszy się 
dookoła, w pierwszej chwili zdrętwiał z przerażenia. „Arka Noego”, jakby 
pozbawiona steru, ryła dziobem spienione odmęty i fale zalewały nieustannie jej 
bak. Słychać było ogłuszający grzmot, błyskawica zygzakiem przecinała niebo, 
potem zapadał mrok nieprzenikniony i znowu błyskawica i odgłos grzmotu nad 
głową. W tych krótkich momentach ukazywała się oczom cała beznadziejność 
sytuacji: pokład z wyłamanymi w kilku miejscach nadburciami i szlupbelki, na 
których wisiały jedynie dwie najmniejsze szalupy. Tylko dwie, choć mieli ich 
przedtem osiem.
Widać, zmyło resztę — przemknęło mu przez głowę.
Burza zawzięła się, by „Arkę” zmiażdżyć do szczątku. Karawela jednak w 
jakiś przedziwny sposób nie poddawała się — ciągle jeszcze pięła w górę po 
falach, skrzypiąc z bólu.
Tak czy owak, w razie rozbicia o ratunku nie ma co marzyć — stwierdził w 
myślach, usiłując za wszelką cenę opanować drżenie rąk. Ogarniało go 
odrętwienie. Otarł twarz i powiódł dłonią po czole. Pod palcami czuł skórę 
zimną i mokrą. To go otrzeźwiło. Przemógł się i ruszył w stronę nadbudówki 
sterowej. Miał świadomość tego, że sytuacja z godziny na godzinę się pogarsza. 
Chwila niemocy jednak minęła już bezpowrotnie i znowu gotów był walczyć, 
póki jeszcze tylko siły na to pozwalały.
Na pokładzie nic się nie zmieniło. Wachtowi marynarze w dalszym ciągu 
czuwali zziębnięci przy masztach, w sterówce zaś siedział za sterem pobladły z 
wysiłku i ponury Muża wraz z młodszym sternikiem Donatem.
Magnus stanął obok luku i cały zamienił się w słuch. Morze ryczało w 
okropnej furii i nie było słychać nic prócz morza. Zadarł w górę głowę. 
Zauważył, że błyskawice przesuwały się w bok i wiatr wydawał się nieco 
słabszy. Niebo przybladło i choć chmury ciągnęły równie nisko jak przedtem, to 
jednak pojaśniały w dali. Świtało. Deszcz sypał już drobniejszy. Wszedł do 
sterówki. Klepnął sternika przez plecy.
— Idźcie spocząć, Muża, zastąpię. 
Stary spąsowiał.
— Dajcie waszmość spokój — obruszył się. — Wytrzymałem tyle, 
wytrzymam i do końca. — Naparł z siłą na rumpel  i wyrównał kurs. — 
Spycha, ciągle spycha. Czort jeden wie, gdzie nas zagnało. — Z kieszeni kaftana 
wyciągnął nawilgły suchar i zaczął go przeżuwać. Mruknął marudnie: — 
Pewnie niedaleko od wybrzeży jesteśmy. Albo się za dnia z dywizjonem 
spotkamy, albo nas Szwedy utłuką. Albo też w piachach utkniemy — dodał po 
chwili namysłu.
— Tuszę, że cały dywizjon w rozsypce — powiedział kapitan. Oparł się o 
ścianę i przymknął oczy. Sternicy milczeli i minął w ten sposób kwadrans, a 
może nawet pół godziny. W pewnym momencie kapitan wstrząsnął się całym 
ciałem i powiódł dłonią po czole, z trudem wracając do przytomności. Do 
sterówki zajrzał sztorman. Wywołał go na pokład.
— Wiatr słabnie — oznajmił wylewając zza kołnierza wodę.
— Widzę przecie — odpowiedział. Roztarł zziębnięte dłonie. Mgła nad 
rozhukanym morzem rzedła zwolna. Rzekł półgłosem: — Boję się jeno, że 
wpadniemy w jeszcze gorsze opały — i prędko zapytał: — Jak pod pokładem?
— Naprawiają. Roboty huk.
— Duże szkody?
— Coś niecoś dało się załatać, ale na dobrą sprawę trzeba by nam wnijść 
do jakiejś przystani i oporządzić się.
— Nic z tego — wzruszył kapitan ramionami. — Do Kołobrzegu musim 
wytrzymać — przesądził sprawę stanowczo. Przeszli w milczeniu wzdłuż 
pokładu.
Niebo bladło coraz bardziej. Wiatr już nie giął masztów, nie trzaskał 
rejami, ale fale z nie mniejszą niż całą noc siłą łomotały o burty. W szarawym 
świetle pierwszego brzasku nawa wyglądała jak potrzaskana. Maszty sterczały 
podobne do ociosanych świeżo pni, takielunek był poplątany, a zerwany 
bukszpryt trzymał się jedynie na linach.
Zabrzmiał dzwon okrętowy ogłaszający zmianę wachty. Część załogi lazła, 
słaniając się od zmęczenia, pod pokład, z luków wychodzili nowi ludzie. Twarze 
wszystkich były jednakowo pobladłe — mieli zapadnięte policzki i 
zaczerwienione oczy. Z prawej strony „Arki” w głębokiej sinej dali zamajaczyło 
nagle coś długiego i czarnego. Jeszcze zanim Magnus spostrzegł, na dziobie 
zawołano:
— Ląd!
— Puszczaj sondę! — wrzasnął sztorman, łapiąc się za głowę.
— Siedem sążni! — zawołał marynarz, który wykonał natychmiast rozkaz.
— W lewo rudel! — Magnus skoczył do nadbudówki sterowej.
— Trzymam w lewo. Widzicie waszmość przecie — burknął Muza prawie 
leżąc na sterze.
„Arka” skręciła bokiem do wiatru, pochyliła się i znowu wyrównała kurs, 
ciężko prąc na pełne morze. Zarys niebezpiecznego lądu znikł po chwili z oczu. 
Magnus westchnął z ulgą i wyszedł z powrotem na pokład. Balansując zręcznie 
na oślizłych deskach, dotarł pod główny maszt, gdzie zgrupowała się załoga.
Wstawało blade słońce. Na niebie utworzyły się od światła promieniste 
smugi i wszystkim nagle wydało się, że groza nocy minęła bezpowrotnie. 
Magnus chodził wśród ludzi, wypytywał o najróżnorodniejsze sprawy, żartował.
— A co, nie mówiłem, że „Arka Noego” nie może zatonąć?! — rzucił w 
pewnej chwili ze śmiechem. — To przecie byłoby przeciw prawom biblijnym. 
— Klepnął się w udo i rad z własnego konceptu, znowu wybuchnął śmiechem. 
Rozejrzawszy się, pochwalił: — Dobrzeście się uwijali, chłopcy. Kto teraz 
głodny, niech idzie do mesy. Hejże, kok!  Miarkę gorzałki wydać no każdemu!
Marynarze w odpowiedzi krzyknęli: „Hura!” Dwóch dryblasów odłączyło 
się od gromady, zbiegło pod pokład i wróciło po chwili z pokaźnych rozmiarów 
kadzią, wypełnioną ostrym i łaskoczącym powonienie płynem. Zanieśli ją na 
śródokręcie i umieścili ostrożnie pod masztem. Z kambuza wytoczył się gruby i 
mały staruszek, starszy kok Mateusz. Za nim dreptał jego pomocnik 
Szantruczek. Opasali się fartuchami i ująwszy chochle przystąpili do 
rozdzielania wódki. Podporucznik Necel przyłożył do ust świstawkę i gwizdnął 
przeraźliwie.
— Chwiała burza „Arkę”, teraz my się pochwiejem. — zażartował ktoś.
Na dany znak zbliżyło się do kadzi dwóch ludzi, nastawiając pod chochle 
blaszane czarki. Z rozwagą i ostrożnie, aby nie uronić ani kropli, wychylili 
wydzieloną sobie miarkę i oddali czarki następnym w kolei. Kołem stojący przy 
kadzi żeglarze i artylerzyści rzucali wesołe uwagi i dowcipkowali.
Magnus tymczasem podszedł do nadburcia i spojrzał w miejsce, gdzie 
jeszcze przed chwilą rysował się zarys ziemi. Nie można jej było już dojrzeć. 
Wokół, dokąd tylko oko mogło przedrzeć się przez łagodne opary, falowało 
puste i sine morze. Żadnej nawy, żadnego żagla. Poranek wstawał ciepły i 
zamglony, niby bielmem zasnute oko ślepca.

XVI

Morze coraz bardziej uspokajało się i wiatr wyraźnie słabł. Około godziny 
dziewiątej przeszedł jeszcze nad „Arką Noego” krótki, ale ulewny deszcz, 
potem wypogodziło się zupełnie. Słońce ponownie wychynęło spoza chmur i 
poczęło przygrzewać całkiem wiosennie. Pozostałych naw dywizjonu nie było 
nigdzie widać, choć czatownicy ani na moment nie spuszczali oczu z horyzontu.
Magnus zdołał wreszcie ustalić położenie karaweli. Według wyliczeń 
znajdowano się blisko wybrzeży w okolicy Łeby. Wody te nie były bezpieczne i 
nie miały dobrej sławy u żeglarzy, obfitowały bowiem w liczne mielizny i 
podwodne ławice. Nie mógł się jednak zdecydować na pokierowanie nawy ku 
pełnemu morzu z obawy przed rozminięciem się z Wittem. Przypuszczał poza 
tym, że im bliżej płynie wybrzeży, tym mniejsza jest możliwość napotkania 
jakiejś szwedzkiej eskadry.
Wystawieni dla bezpieczeństwa marynarze z sondami badali bez przerwy 
głębokość dna i „Arka”, lawirując ostrożnie, zmierzała pod półżaglem na 
zachód. Kierunek wiatru był nad wyraz pomyślny dla żeglugi, zastanawiał 
jedynie wzmagający się z każdą chwilą upał. Gwałtowna zmiana pogody 
wydawała się co najmniej dziwna, tym bardziej, że nocą jeszcze było dość 
chłodno. Ląd, zauważony o świcie, teraz, gdy widoczność wzrosła, rysował się 
w dali całkiem wyraźnie, jak czarna i płaska krecha przeciągnięta na wodzie. 
Starano się utrzymywać między nim a nawą stale tę samą odległość.
Pod pokładem dalej trwała robota przy naprawianiu nocnych szkód 
wyrządzonych przez burzę, ale połowa załogi była już wolna i spała w kubryku i 
kokpicie  snem sprawiedliwych. Na karaweli panował spokój. Gdy jednak 
dzwon okrętowy wydzwonił czterema szklankami godzinę dziesiątą, czatownicy 
okrzyknęli ukazanie się na horyzoncie dwóch obcych naw, które prędko 
rozpoznane zostały jako szwedzkie.
Magnus jak pocisk artyleryjski wypadł z kajuty i potoczył się przez pokład. 
Za nim, wdziewając pośpiesznie kaftan i przytrzymując opadające hajdawery, 
wybiegł sztorman Karwat, dopiero co zbudzony ze snu. Po chwili obok nich 
zgromadziła się już na baku większość załogi.
— Galeony — mruknął któryś z żagielników.
— Nieprawda. Ta z tyłu to galeota — poprawił inny osłaniając oczy.
—Hejże, sternik! —zawołał Magnus podniesionym głosem. — Rób zwrot 
przez rufę! Spiesz się, człecze, póki nas nie ujrzeli.
Karawela przechyliła się natychmiast na lewą burtę i skręciła gwałtownie. 
Na moment żagle obwisły, załopotały niepewnie i ponownie chwyciły wiatr, 
tym razem od rufy.
— Kieruj na wybrzeże! Nowych ludzi do sond wystawić! — 
komenderował kapitan, drapiąc się frasobliwie za uchem. — Co za diabli ich 
tutaj przywiedli. A niech to... Znaczne jednostki, widać je bez szkieł dobrze...
— Pewnie jak i my szukają swoich, rozgonionych przez burzę — zauważył 
cicho Karwat, trąc nerwowo czoło. — W bój iść żaden dla nas pożytek, silni...
— Ja też wcale nie myślę wdawać się z nimi w boje — wycedził ze złością 
przez zęby Magnus. — Łacno nawę stracić, ale nową zdobyć nie łacno.
„Arka Noego” pomykała prędko w stronę wybrzeża i obraz obu 
szwedzkich okrętów począł zwolna maleć. Magnus jął żywić nadzieję, że zdoła 
ujść nie zauważony. Odległość między karawelą a nieprzyjacielem rosła z 
minuty na minutę. Wiatr był do takiego przedsięwzięcia zgoła pomyślny. 
Nadzieja jednak dość prędko okazała się płonną. Najwidoczniej „Arka” została 
odkryta przez nieprzyjacielskich czatowników, gdyż w pewnej chwili oba okręty 
wykonały nagły zwrot i poszły wprost na nią.
— Do diabła! — zaklął ktoś bardziej krewki.
— Ogłoś alarm bojowy — przykazał Magnus sztormanowi — i poślij 
najbardziej wypoczętych ludzi do żagli. — Poprawił na sobie kaftan i nałożył na 
głowę kapelusz.
Rozszalał się dzwon okrętowy. Wzmocniona świeżymi posiłkami wachta 
zajęła stanowiska. Magnus zszedł na dolny pokład bateryjny i zlustrował stan 
dział. Jego twarz, jak zawsze kiedy zbliżanie się niebezpieczeństwa było 
nieuchronne, nie zdradzała teraz żadnego pomieszania ani obawy. Była spokojna 
i stanowcza. Pomrukiwał coś do siebie pod nosem.
Przysposobić? — Glembisz wskazał na oba rzędy dział. — Za wcześnie, za 
wcześnie, panie ober — klepnął go konfidencjonalnie przez plecy. — Bez 
gorączki. Spróbujemy inaczej.
Tymczasem stojący na rufie sztorman Karwat i podporucznik Jaszka z 
wzrastającym niepokojem śledzili prędkie manewrowanie Szwedów i wiedli 
przyciszoną rozmowę. Jaszka przytakiwał Karwatowi skwapliwie, kiwał głową, 
ale gdy z luku wynurzyła się postać Magnusa i kapitan skierował się w stronę 
swojej kajuty, zamilkł nagle, zamyślił się, potem, kończąc rozmowę, powiedział 
niepewnie:
— Na dobrą sprawę, to idźcie doń sami waszmość. Mnie wyrzuci na łeb, 
gadać nawet nie zechce, a was chociaż wysłucha cierpliwie. Całkiem nie po jego 
myśli taki koncept. Kapitan nie jest ryzykantem.
Sztorman spojrzał nań zawiedziony. Zastanawiał się przez moment w 
milczeniu.
— Niech i tak będzie — przystał wreszcie. Ruszył w stronę kajuty 
kapitańskiej.
Podporucznik odprowadzał go wzrokiem pełnym niepokoju, potem 
odwrócił się i popatrzył na szwedzkie nawy. Dzieliła je od „Arki” przestrzeń 
mniej więcej dziesięciu kabli, nie mogły bowiem rozwinąć pełnej szybkości z 
powodu licznie rozsianych wokoło mielizn, nad którymi karawela, posiadająca 
niegłębokie zanurzenie, przemykała się dość swobodnie, one zaś musiały 
lawirować i szukać miejsc głębszych. Przeszedł się wzdłuż pokładu, rozważając 
projekt Karwata. Był ryzykancki, nader ryzykancki, ale zgadzał się w duchu ze 
sztormanem, że jedynie szaleńczym przedsięwzięciem można wybrnąć z opresji, 
w którą wpadli.
Tylko że do wieczora jeszcze daleko — pomyślał ze zdenerwowaniem. 
Czy aż tak długo uda się nieprzyjaciela zwodzić i trzymać na wodach, na 
których nie może on w żaden sposób rozwinąć swych bojowych zalet? W 
skrytości ducha powątpiewał w to. Trudno będzie.
Wszedł na pomost.
— Jakże tam, mości Necel? — huknął starając się nadać głosowi 
niefrasobliwe brzmienie.
— Nie zawracałbyś waść głowy! — burknął młody podporucznik łypiąc na 
intruza groźnie. — Człeka tu siódme poty zlewają, a ten kontent, jakby się z rei 
urwał. Tfu! — splunął poza burtę i wrzasnął w stronę sterówki: — W prawo na 
burt!
„Arka” zaszorowała stępką  po piaszczystej snadziznie i dygocąc spłynęła 
na głębszą wodę.
— Uf! — Necel rozpogodził się i westchnął z ulgą. — Zanim ją te dwa łyki 
okrążą — głową kiwnął na pozostawioną za rufą snadziznę, potem w stronę 
Szwedów — to my nadrobimy ze trzy kable.
— Nie figluj, bracie — Jaszka zmarszczył się — bo jeszcze nawę 
wpakujesz w piach na amen i wtedy źle z nami będzie. 
Necel poczerwieniał i wzruszył ramionami.
— W razie jakowejś zmiany pogody, może łatwiej by się wymknąć dało — 
zauważył.
— Nie wiem. I tak nas prędko nie dostaną, jeśli utrzymamy się na miałkich 
wodach. Może zresztą któraś z naszych naw się wreszcie zjawi i bitwę można by 
przyjąć. — Jaszka umilkł, spojrzał badawczo na Necla. — A gdyby tak zawrócić 
i samotrzeć spróbować walki? Przebić się na pełne morze? Co waść na to? — 
zapytał.
— Żarty sobie waćpan stroisz? — Necel uśmiechnął się niepewnie. — 
Rozniosą nas pociskami na drzazgi!
— Nie mówię, że teraz. — Jaszka zawiesił głos. — Pewnie, że rozniosą. 
Ale jakby tak nocą?
— Hm... nocą. — Necel pokręcił głową. Widać było, że nie bardzo wierzy 
w to, że Jaszka mówi na serio. — Co, kapitan takowe projekta snuje?
— Nie, nie — zaprzeczył prędko starszy podporucznik. — Ja sobie tylko 
tak rozważałem. Różności człowiekowi lezą do głowy.
— Prześpij się waść lepiej, a nawiedzą cię mądrzejsze myśli — zadrwił 
Necel i doskoczył nagle do rampy. — Ile? Powtórz!
— Piętnaście, wasza miłość, piętnaście. Krzyczę przecie na całe gardło — 
odpowiedział sondujący marynarz.
Zamknij gębę! — obruszył się i prychnął do Jaszki: — W samej rzeczy 
piętnaście. Jak tak dalej pójdzie, to cienko poprzędziem. Bierz kurs bliżej 
brzegu! — krzyknął do sternika. — Jak złapią głębszą wodę, prędko nas 
dognają.
— Uważaj waść... — mruknął starszy podporucznik ostrzegawczo. — Z 
dwojga złego lepiej się bić na głębszej wodzie, niźli stojąc dnem na piachu. Jeśli 
nas unieruchomią blisko brzegu, to choć załoga ratować by się wpław mogła, 
nawę stracimy. Ani pokierować ogniem, ani lawirować.
Necel nie odpowiedział, potem mruknął jakby do siebie:
— Wypływamy na głębszą wodę. Będziemy tedy... — Urwał zasępiony i 
uniósłszy perspektywę patrzył długą chwilę na szwedzkie okręty.
Jaszka obrzucił uważnym spojrzeniem żagle i powiedział głucho:
— Idzie flauta .
Istotnie, wiatr słabł gwałtownie, zamierał i żagle łopotały całkiem luźno. 
Sondujący znowu podał głębokość, najpierw dziesięciu metrów, a już po chwili 
trzynastu. Przed „Arką” rozpościerały się więc dość głębokie wody bez mielizn. 
Szwedzkie nawy, nie musząc halsować , zaczynały ją doganiać. Odległość 
między nimi a karawelą zmniejszała się wprawdzie powoli, ale nieprzerwanie.
— No, zdaje mi się, że nie unikniemy tego spotkania — mruknął Jaszka. — 
Chyba fortelem ich podejść?...
Wiatr jednak ciągle słabł i słabł. Szybkość i Szwedów, i „Arki” malała z 
minuty na minutę. I oto wtedy, kiedy spotkanie wydawało się już nieuniknione i 
ostateczna rozgrywka, w której Magnusowa nawa poszłaby najprawdopodobniej 
do niewoli albo na dno, prawie pewna, zapadła nagle cisza morska, tak zupełna, 
że żagle zarówno u Szwedów, jak i na „Arce” obwisły, skrzyp bloków i lin ustał, 
a płaszczyzna wody wygładziła się jak szkło. Nawy, ścigające i uciekająca, 
zakołysały się w miejscu i — przystanęły.
— Odbój!  — rozległo się gdzieś ze śródokręcia wołanie kapitana i Necel 
powtórzył rozkaz gwizdkiem.

XVII

Karwat, który po nocnym czuwaniu ledwo co rano oczy zmrużył, czuł się 
teraz źle jak po przepiciu. Bolała głowa, ślina w ustach miała smak kwaśny, 
czczy i dręczyło go pragnienie. Denerwująca pogoń szwedzka, lawirowanie, 
wreszcie rozmowa z kapitanem sprawiła, że gotów był pokłócić się, wywołać 
jakąś awanturę albo coś jeszcze gorszego, byle wyładować na kimś swoją złość. 
Magnus naturalnie, jak słusznie przypuszczał Jaszka, nie przystał na jego fortel, 
nie pozostawało więc nic innego do roboty, jak biernie czekać na to, co los 
przyniesie „Arce Noego” w następnych godzinach. Karwat zaś nie lubił 
poddawać się losowi. Snuł się teraz po pokładzie zmęczony spiekotą i zły — jak 
chmura gradowa. Nie przychodziło mu do głowy nic lepszego nad to, co już 
Magnusowi zaproponował. Co jakiś czas podchodził do beczki stojącej pod 
grotmasztem, nurzał w ciepławej od słońca wodzie głowę i klnąc z cicha, 
spoglądał na szwedzkie okręty. Ludzie przezornie umykali mu z drogi. Cisza 
morska była zupełna. Nie pamiętał już takiej od wielu lat. Wydawało się to tym 
bardziej szczególne, że pora roku, bądź co bądź wczesna, nie była po temu 
sposobna.
— Jakub! — posłyszał w pewnej chwili wołanie z pomostu.
Wzruszył ramionami i powlókł się ospale w tym kierunku.
— Już idę, idę!
— Co za flauta! — wzdychali nieliczni wachtowi.
Na nawie panowała cisza. Powietrze dawno wyzbyło się porannej 
świeżości. Drgało od gorąca, falowało nad gładkim i połyskliwym niby mika 
zwierciadłem morza, niezmąconym nawet najlżejszym powiewem. Wokół 
żadnego ruchu. Upał zapierał dech i wszystkich męczył okropnie. Nie załopotał 
żagiel, blok nie zaskrzypiał i najczulsze ucho nie uchwyciłoby nawet szmeru w 
takielunku. W szparach między deskami topiła się smoła. Sęki spływały obficie 
żywicą. Pod stojącą karawelę nie podpływała nawet martwa fala , jedynie od 
czasu do czasu rozlegał się cichy plusk, kiedy dziób „Arki” zanurzał się nieco 
głębiej, drugi plusk — to dziób wynurzał się ociężale. Martwota.
Większość załogi pochowała się w kokpicie albo po kasztelach. Nawa 
sprawiała wrażenie opustoszałej. Przy sterze, sądząc po zatrzaśniętym 
wzierniku, też nikt nie czuwał. Wszystkich powyganiał z pokładu nieznośny żar 
południowego słońca. Po pewnym czasie na zewnątrz nie było nikogo prócz 
dwóch samotnych ludzi tkwiących na najwyższym pomoście: kapitana Magnusa 
i sztormana Karwata. W ponurym zamyśleniu śledzili nieprzyjaciela i radzili 
przyciszonym głosem.
Pokład strzelał i trzeszczał rozsychając się gwałtownie. Magnus stukał 
trzewikiem w zbielałą deskę trapu i pomrukiwał coś pod nosem.
— W złą godzinę zaczął się ten nasz rejs — rzekł opryskliwie sztorman. 
Złość go nie opuszczała i chętnie pokłóciłby się nawet z kapitanem.
— W złą czy nie złą, to nie ma nic do rzeczy. Coś ty myślał, że wszystko 
pójdzie jak po maśle? Że może przespacerujesz się po morzu i do domu 
powrócisz z honorami? A że wojna, toś zapomniał?
— Nie narzekam, ale mówię, że przewaga zbyt wielka na nasze szczupłe 
siły.
— Powiedział, co wiedział — Magnus wzruszył ramionami i oparłszy się o 
rampę, począł spozierać przed siebie. Na bardziej do przodu wysuniętej 
szwedzkiej nawie, będącej galeoną znacznych rozmiarów, widniała bandera 
komandorska, teraz zwisająca nieruchomo. Jak galeona, tak i galeota, stojąca 
nieco z tyłu, wyglądały potężnie i groźnie. Nie miał najmniejszej wątpliwości, 
że obie nawy pochodziły z jakiejś większej eskadry i od rana krążyły podobnie 
jak „Arka” w poszukiwaniu swoich. Nie trzeba więc było wcale specjalnego 
trafunku, aby ich szlaki skrzyżowały się ze szlakiem karaweli. Magnus miał 
opinię szaleńczego w odwadze kapitana, przy tym rozsądnego i zmyślnego nad 
podziw, ale aż spocił się teraz ze zdenerwowania widząc bliskość nieprzyjaciela. 
Sytuacja „Arki” wydawała się nader pożałowania godna. Wystarczyłoby tylko 
trochę wiatru i nawet niecałych dwóch godzin, żeby Szwedzi mogli podejść do 
niej na odległość strzału.
— Połkną nas jak dorsz śledzia! — wybuchnął sięgając po perspektywę. 
Chwilę patrzył przez szkło mrużąc jedno oko, potem westchnął z żałością. Jego 
otyła, zdesperowana teraz twarz spływała lśniącymi kropelkami, które ocierał 
osłabłym ruchem dłoni. Upał obezwładniał.
Sztorman Karwat również wycierał spocone czoło i marszczył się 
zafrasowany. Mruknął jakby od niechcenia:
— Żeby tylko dotrwać do nocy... Kapitan wzruszył ramionami:
— Diabła zjem, jeśli przy takiej flaucie noc nam coś pomoże. — Znowu 
westchnął głęboko i ciężko.
— Pomoże, nie pomoże... Flauta wiecznie trwać nie będzie, a spróbować 
można — rzekł znacząco, skubiąc swój niewielki wąsik. Nie odrywał oczu od 
Szwedów.
— Co spróbować?! — Magnus zasapał się od gorączki i złości. — Do 
morza wskoczysz, weźmiesz „Arkę” na hol i popłyniesz? — Parsknął drwiąco. 
— Spróbuj!
— Nie mówię ja, że teraz. Do nocy poczekamy. Wieczorem pewnie wiatr 
zawieje.
— To umykać będziemy na wschód, jako już ci rzekłem.
— Niedaleko umkniemy...
— Nie zanudzaj mnie; jak powiedziałem, że nic z tego, to nic z tego.
Zapadło milczenie. Pokład w dalszym ciągu był opustoszały, jakby 
wymarły, wokół panowała dręcząca cisza, tylko od Szwedów woda niosła 
pokrzykiwania i głosy komendy. Sztorman poczuł się urażony, mruknął przez 
zęby:
— Tracicie głowę, mości kapitanie.
— A waszmość zapominasz, że mówisz z dowódcą! — Magnus trzasnął 
pięścią w rampę. Był wyraźnie rozeźlony.
Utarczka nic dobrego nie wróżyła. Karwat wzruszył nieznacznie 
ramionami i uśmiechnął się z przymusem. Żeby załagodzić, klepnął opiekuna w 
tłuste i wypukłe plecy, potem powiedział pojednawczo:
— No, spokojnie, spokojnie, wilku. Nie chciałem cię obrazić. — Wziął z 
jego rąk perspektywę i wycelował nią na morze. Nieprzyjacielskie jednostki 
wydawały się równie martwe i unieruchomione przez ciszę jak „Arka Noego”. 
Ale tylko pozornie, bo choć na ich pokładach widać było tylko nieliczne 
postacie ludzkie, to poniżej burt, na wodzie, drgało w jaskrawym słońcu 
kilkanaście drobnych łupin, wypełnionych po brzegi załogą. Stamtąd właśnie 
dochodziły krzyki, tam się krzątano. Były to szalupy, które przed pół godziną 
zwodował szwedzki komandor, pakując na nie większość swych ludzi. Plan jego 
był zaiste arcyprosty: chodziło mu o podholowanie naw za pomocą wiosłowych 
szalup na wystarczającą, aby można otworzyć ogień, odległość do „Arki”.
— Tak, ciągną, ciągną — szepnął Karwat. Spojrzeli na siebie.
Jeśli im się to uda — pomyśleli obaj równocześnie — los „Arki” w krótkim 
czasie zostanie przesądzony. Karawela to okręt słaby. Wiadomo, że nie 
wytrzyma krzyżowego ognia. Uciekać zaś nie było sposobu. Nie mieli poza 
dwoma małymi bąkami ani jednej porządnej szalupy. Nie mogli naśladować 
Szwedów.
Karwat kręcił w zdenerwowaniu głowicą pistoletu i brała go coraz większa 
złość na kapitana, że sam nie potrafi nic dobrego wymyślić, a jego plany wciąż 
odrzuca. Nie można było przecież nieruchomo tkwić w miejscu i czekać 
zbliżającej się klęski. Do licha! Czekać bezradnie nigdy nie potrafił. Do czegóż 
to podobne! Młodość, która zawsze pchała go do niezwykłych czynów, teraz 
buntowała się srodze przeciwko powolności kapitana. Znowu spojrzał na morze. 
Nieprzyjaciel widoczny był jak na dłoni. Na masztach ani jednej płachetki, żagle 
stanowiłyby tylko przeszkodę w holowaniu naw. Wioślarze ciągnęli i galeonę, i 
galeotę niezmiernie wolno, ale nieprzerwanie. Widok po odjęciu od oka szkieł 
przedstawiał się mniej więcej tak: powierzchnia wody gładka, złotawego koloru, 
wydawałoby się tak gęsta jak oliwa. Z tyłu na horyzoncie dwa olbrzymie żółwie 
ślizgające się po niej, a na przodzie stado wodnych pająków sczepionych z 
olbrzymami długimi nićmi lin. Pełzło to wszystko w stronę „Arki”, aż skóra 
cierpła na grzbiecie.
— Z półtora kabla już zrobili — odezwał się.
— Dwa...
— Może dwa — zgodził się. — Sądzą nas mieć w garści.
— A idź do diabła! — wybuchnął znowu kapitan. — Sądzą, sądzą... 
jeszcze mi tu kracze za uchem. Sam wiem! Gdyby nie ta przeklęta flauta, 
pokazałbym, jak można wyprowadzić ich w pole! A tak i do wieczora nie 
zbiegnie, gdy nas sięgną działami. — Z wściekłością rąbnął pięścią w deskę 
trapu, aż zadudniło głucho. Z luku od kambuza wyskoczyła natychmiast 
rozczochrana głowa przestraszonego kuchcika.
— Pan kapitan wołał?
— Idź precz, do diabła! — wrzasnął jeszcze bardziej rozsierdzony i głowa 
zniknęła jak ścięta toporem. Sztorman podrwiwał:
— Rozprują nas niby starego dorsza. Śledzie będą miały uciechę. Raz 
przynajmniej nażrą się do syta, i to tłusto.
Milczenie.
Z tej beczki nic nie wskóram — pomyślał. Chwilę zastanawiał się, rwąc z 
niepokojem wąsik.
— Słuchajcie, mości kapitanie — mruknął układnie. — Może jednak 
spróbować... Po kapersku...
Znowu milczenie. Kapitan dalej trwał zgięty we dwoje, podpierając obiema 
pięściami brodę.
Sztorman stał chwilę nieruchomo. Czekał na odpowiedź, czy choćby 
zachętę do dalszej rozmowy, ale nic takiego nie posłyszał. Pomruczał więc coś 
pod nosem i zszedł wolno po trapie w dół. Po chwili kroczył już wzdłuż 
pokładu, sztywno wyprostowany, jakby kij połknął. Cień dziwnego, ni to 
chytrego, ni to drwiącego uśmieszku błądził mu w kącikach ust. Najważniejsze 
teraz to działać i do końca nie tracić spokoju.
Zobaczymy, kto kogo przetrzyma — pomyślał.

XVIII

Po godzinie, a może po dwóch promienie słoneczne stały się mocno 
ukośne. Przestały przypiekać. Magnus dotknął ręką twarzy i odemknął lekko 
oczy. Szwedzkie nawy zrobiły przez ten czas ze cztery kable co najmniej. 
Popatrzył na gładką wodę, potem na niebo. Nagle zwróciła jego uwagę 
nieznaczna jasna mgiełka na krańcu horyzontu. Daleki biały obłok, na razie 
jeszcze maleńki, już, już rósł w oczach, choć morze w dalszym ciągu było 
nieporuszone.
— Karwat! — wrzasnął zbiegając po trapie. Poczuł, jak wstępują weń 
nowe siły. Prędkimi susami, których nikt by się po tej górze mięsa nie 
spodziewał, przebiegł pokład. Tutaj w dalszym ciągu ani śladu kogokolwiek z 
załogi, tylko z kokpitu dochodziły odgłosy jakiejś zajadłej sprzeczki. W zgiełku 
uchwycił gardłowy głos sztormana. Nachylił się nad lukiem i zawołał. Nikt mu 
nie odpowiedział. Czekał chwilę, potem zawołał po raz drugi. Głosy nagle 
przycichły na moment, jakby spłoszone, ale sztorman nie wylazł na wierzch.
— Karwat! — Magnus sczerwieniał na twarzy, ochrypł. — Karwat, wyłaź, 
bo łeb rozwalę! No! — zagroził rozsierdzony.
Odpowiedzi nie było. Parsknął przez zaciśnięte wargi, pomacał się po 
boku, gdzie tkwił zatknięty kordelas, wlazł do luku i ciężko posapując, zsunął 
się po trapie na dół. Drzwi do kokpitu stały zawarte. Zabębnił pięścią. Nastała 
chwila ciszy. Słychać było jakieś zduszone głosy, szmery i szepty, wreszcie 
drzwi ustąpiły, pociągnięte do tyłu.
— Co za zabawę urządzacie?! Posnęliście czy jak, do diabła? Jak wam 
wesele wyprawię, to zatańczycie!
Wlazł do środka.
Marynarze siedzieli rozmieszczeni wokoło na kojach  , stole, ławach i 
rozrzuconych na podłodze zwojach lin. Ich wzburzone twarze zdradzały, że 
kapitan wpadł w sam środek jakiejś awantury.
— Co tu się dzieje? Języka zapomnieliście w gębie?
Nikt mu nie odpowiedział. Spoglądali po sobie porozumiewawczo i 
znacząco. W kokpicie panował zaduch i skwar. W powietrzu wisiał gęsty smród 
dziegciowych lin, zmieszany z odorem zestarzałego jadła. Magnus sięgnął do 
rękawa i wydobył stamtąd ogromnych rozmiarów czerwoną chustkę. Przetarł 
mokrą twarz, szyję, kark, potem nie mogąc snadź powstrzymać się dłużej od 
oznajmienia nowiny, powiedział:
— Będzie wiatr. Chmury idą z zachodu.
— Przecie mówiłem, że się odmieni. Taka flauta to ino przed zmianą 
pogody — zagadał ktoś z tyłu.
Odwrócił się gwałtownie i dopadł do kąta, skąd szedł głos.
— Ty śledziu niedosolony! — uniósł się — to nie słyszałeś, jakem cię kilka 
razy wołał?
— Nie sierdźcie się, kapitanie! Krew później wam cyrulik będzie musiał 
puszczać. — Sztorman Karwat siedział na stercie skrzynek od kul 
muszkietowych i kołysał niefrasobliwie nogami. Załoga milczała pojednawczo. 
Uspokoiło to nieco grubasa, w ogóle nie potrafił się długo gniewać.
— Zachód blisko — powiedział łagodniej. — Przy wietrze i w ciemności 
zdołamy się pewnie wymknąć. — Rozejrzał się i rozkazał: — Ruszać na pokład!
Siedzący dotychczas nieruchomo marynarze poruszyli się niespokojnie.
— Na dno albo do piekła, to pewnie... Kapitan spojrzał na sztormana 
zdumiony.
— Oszalałeś? — Potem rzucił ostro: — Stań, gdy ze mną mówisz!
— Kto oszalał, to jeszcze zobaczymy — odparował butnie zaczepiony. 
Zeskoczył ze sterty skrzynek i podszedł do dowódcy. Kilku z załogi mruknęło 
coś niewyraźnie. Magnusowi trudno było się zorientować, co pomruk ten miał 
oznaczać.
— Myślicie waszmość, że wiatr tylko nasze żagle wypełni? Dognają nas w 
trzy pacierze i ani mrugnąć, jak pójdziemy na dno. Ta trumna — sztorman 
stuknął końcem buta w ścianę i splunął — pływała w zeszłym roku pięć 
miesięcy z okładem. Bez oporządzania. Całe dno i burty obrosły frutem 
morskim, oni zaś mają nawy świeże i czyste. A wy, kapitanie, gadacie, że 
umkniemy? — W jego głosie drgnęła nutka hamowanego śmiechu i 
zniecierpliwienia zarazem.
Pewność, z jaką mówił sztorman, przygnębiła załogę. Zaszemrali z 
aprobatą. Magnus stanął zbaraniały, całą swą postawą wyrażający zdumienie. 
Jego małe i bystre oczka, pływające w żółtych fałdach tłuszczu, zamrugały 
szybko. Stały się jeszcze mniejsze niż zwykle.
Nagle sztorman uśmiechnął się i to kapitana rozzłościło najbardziej.
— Za pozwoleniem jegomościów — wypiął się do przodu i podparł pod 
boki — za pozwoleniem... Kto tu jest kapitanem Jego Królewskiej Mości 
miłościwie nam panującego Zygmunta III? Ty, Karwat, czy ja? — Odczekał 
moment, potem rzucił ostro: — Za czym gardłujesz?
— Za wydaniem bitwy.
Magnus ponownie zamrugał powiekami i zatoczył się do tyłu w głośnym 
śmiechu. Złapał obiema rękami za pas na brzuchu i jął podrygiwać, jakby miał 
pod sobą rozżarzoną blachę, a nie drewnianą podłogę kokpitu.
— Bitwę, bitwę! — rechotał drżąc od irytacji i z trudem kryjąc urażenie. — 
A ty może myślisz, że tchórz mnie oblatuje przed bitwą?! Jak mam to zrobić z 
dwudziestoma czterema działami na ich osiemdziesiąt... Z niepełną setką ludzi 
na ich około czterystu? Figlarz z ciebie, Karwat, ha, ha, figlarz. — Zbliżył się do 
sztormana i unosząc się na palcach złapał go za podbródek. — Patrzcie go, 
jakiego figlarza sobie wychowałem.
Karwat skrzywił się; nieoczekiwanie krotochwilny nastrój kapitana wydał 
mu się nie na czasie.
— Trzeba fortelu zażyć, jako już mówiłem waszmości — mruknął.
— Fortelu, powiadasz. — Magnus nie przestawał się śmiać. — Zjedz 
beczkę śledzi z twoimi fortelami przy takiej sprawie.
Sztorman poszedł ku drzwiom.
— A jednak będziemy się bić — rzucił przez zęby.
— Co?!
Zapadła grobowa cisza. Magnus wytrzeszczył oczy, twarz mu 
spurpurowiała. Postąpił za sztormanem.
— Rozkazywać zaczynasz?
Marynarze zaszemrali niechętnie. Kapitan złapał sztormana za rękaw. Ten 
wyprostował się i odwrócił do Magnusa. Stali tak naprzeciwko siebie długą 
chwilę, dysząc ciężko; Magnus sapał jak miech kowalski. Taka rzecz mu się 
jeszcze nigdy nie przydarzyła. Zamrugał szybko powiekami.
— Oszalałeś?
Karwat nie odpowiedział. Stał dalej nieruchomo, nie wyjmując palców zza 
pasa. Marynarze milczeli wyczekująco. W kokpicie zrobiło się jeszcze bardziej 
duszno i gorąco. Magnus przygryzł wargi, musiał teraz coś powiedzieć, w tym 
momencie jednak rozległ się nagle w górze potężny huk, a zaraz potem ktoś z 
nadpokładzia krzyknął coś donośnie.
Porwali się do drzwi, przepychając jeden drugiego. Znowu huknęło. 
Kapitan wspiął się po trapie z zadziwiającą u niego zręcznością i wypadł na 
pokład. Tłoczyli się tu już przy rampie kanonierzy, reszta załogi wyskakiwała 
spiesznie z luków.
Morze na pozór nic się nie zmieniło. Jedynie drobna, ledwie dostrzegalna 
fala marszczyła zmatowiałą powierzchnię wody. Horyzont na zachodzie 
pociemniał. „Arka Noego” drgała lekko i pod nogami czuło się jej nieznaczne 
kołysanie. Szwedzi po wystrzałach, które były sygnałami z komandorskiego 
flagowca, ściągali szalupy. Nawet gołym okiem dojrzeć było można, że 
panowała u nich gorączkowa krzątanina. Ale już i na „Arce” zaczął się ruch.
— Stawiać żagiel! — zawołał Magnus, biegnąc w stronę kapitańskiego 
pomostu.
Na grotmaszcie załopotała pierwsza sinobiała płachta. Po chwili reszta 
żagli chwyciła wiatr.
— Szwedzi ściągają szalupy — rzucił w dół do kapitana czuwający na 
marsie majtek.
— Widzę.
Załoga uwijała się jak w ukropie. Wstąpił w nią nowy duch. Magnus wparł 
się ciężko obiema rękoma w rampę, wysunął głowę do przodu i nie spuszczał 
oczu z nieprzyjacielskich jednostek.
„Arka” już złapała wiatr; poderwała się z miejsca, zrazu niepewnie, lecz 
zaraz wyrównała bieg. Miała chwilę przewagi, nieco prędzej niż Szwedzi 
uporała się jej załoga z żaglami. Ale już i szwedzkie nawy również zaczęły 
pokrywać się płótnem. Popłynęły początkowo wolno, potem coraz prędzej.
Ostatni skrawek słońca tonął w morzu na skraju horyzontu. Po powierzchni 
szły jeszcze srebrzyste smugi, lecz głębina ciemniała niepokojąco. Całodzienny 
upał zginął bez śladu. Powiało świeżością. Magnus ze świstem wciągnął w płuca 
haust powietrza — pachniało bliskim dobrym wiatrem.
— W prawo rudel! — rozkazał sternikowi.
„Arka Noego” skręciła, zakreślając łuk po morzu. Szwedzkie nawy 
wykonały ten sam manewr, w ślad za nią.
— Trzymać kurs nord-ost!
Mieli wiatr od tyłu, z rufy. Fala zrazu drobna, teraz rosła, szła po morzu 
sycząc i pryskając białymi grzywami, które załamywały się i spływały pianą. 
Mętna, wzdęta chmura podleciała nad głowami i przeszła. Prędko zapadał 
zmrok, ale ścigające „Arkę” jednostki potężniały, przybliżały się 
nieodwracalnie, okrywając coraz to nowymi płachtami żagli. Morze zsiniało 
nagle.

XIX

Od momentu, kiedy wiatr ruszył „Arkę Noego” z miejsca, Magnus tkwił na 
pomoście i z niepokojem śledził niebo. Los karaweli zależał teraz tylko od tego, 
czy ciemność się nie spóźni. Wiatr nabierał siły. Szwedzi szli w szyku 
czołowym.
Byli już na jakieś sześć kabli od polskiej karaweli, gdy prawy, flagowy, 
zabrzmiał dziobowym działem.
— Dają znak na poddanie „Arki” — rzucił w dół majtek z marsa.
— Poddam się im, poddam, poczekaj — sapnął Magnus. — Zje diabła, 
jeśli go posłucham.
W dali znowu zagrzmiała działobitnia. Ciemniało coraz bardziej. Nowa, 
nadbiegająca chmura lunęła gwałtownym deszczem. Siekł ukośnie, cienkimi 
strugami. Magnus zszedł teraz z pomostu i przetoczył się przez pokład jak 
baryłka. Karawela poszła w chwiejbę, prąc naprzód jak opętana. Deszcz siekł w 
twarz i oślepiał. Zarysy szwedzkiego flagowca, który już po raz trzeci dawał 
Polakom znak do zatrzymania nawy, zaczęły zacierać się w pomroce i deszczu.
Na rufie Magnus przydybał wreszcie sztormana Karwata. Dopadł doń i 
targnął go za rękaw.
— Gdzie się podziewasz? Jeszcze chwila, a zgubią nas w ciemności. 
Widoczność słabnie — wołał uradowany. — Zmieniamy kurs i już nas nie ma, 
słyszysz?
— Niedaleko uciekniemy, stary wilku. — Sztorman wyswobodził rękę z 
uścisku kapitana i przekrzykując gwizd wiatru dodał: — Deszcz nie potrwa 
długo! Zwykły wieczorny deszcz, po upale. Potem wzejdzie księżyc. Noc będzie 
pogodna nad podziw. Znowu nas przyprą. Na nic to!
— Więc co? Chcesz się poddać?
— Atakować! — krzyknął sztorman i korzystając z milczenia Magnusa, 
przekonywał natarczywie: — Pomyślcie waszmość, Szwedzi są pewni, że 
będziemy uciekać. Ataku się nie spodziewają. Przy naszej szybkości i tak nie 
oderwiemy od nich „Arki”. Pomyślcie waszmość — głos Karwata zdradzał 
wzburzenie, syczał nieomal — wzejdzie księżyc, to i tak nas dostaną i wezmą w 
krzyżowy ogień. Przy ataku zaś możemy się przebić.
— To szaleństwo! Głupie szaleństwo!
— Szaleństwo, ale może nas wybawić z opresji. Podziałamy na 
zaskoczenie.
Magnus chwycił drugi rękaw sztormana i zaczął go tarmosić, rozdrażniony 
do żywego. Zataczali się razem w rytm kołysania nawy, próbując złapać 
równowagę.
— Oszalał, oszalał! Na pewną zgubę chcesz nas wydać! — wrzeszczał. — 
Chcesz stracić chwilę ciemności sposobną do zmylenia pościgu? Zakuję i pod 
pokład każę zapakować za taką niesubordynację!
Nowy gwałtowny przechył rzucił ich na rampę. Sztorman starał się 
wyswobodzić z uścisku Magnusa.
— Groźby na nic się nie zdadzą, kapitanie.
— Co? To bunt!
— Wszystko jedno, ale bić się będziemy — rzucił nagle ktoś z boku.
Magnus puścił Karwata i zatoczył się do tyłu. Poznał oberkanoniera. Za 
nim tłoczyli się marynarze, szemrząc groźnie.
— Co to znaczy? — zawołał ostro. — Twoje miejsce przy działobitniach! 
Stanowisko opuszczasz?
Oberkanonier cofnął się o krok. Ale furia kapitana nie przestraszyła 
sztormana, przeciwnie, jeszcze bardziej powiększyła jego wzburzenie.
— Nie uciekniemy im! — pokazał w ciemność, gdzie musiały zapewne 
znajdować się ścigające „Arkę” okręty. — Jedyny ratunek w bitwie.
Zachęcona jego stanowczością załoga znowu naparła. Magnus cofnął się o 
krok, otarł twarz z deszczu i dobył krócicy. Tocząc wokoło wyłażącymi z orbit 
oczyma, natknął się wzrokiem na rosłą postać oberkanoniera.
— Karwat — rzucił głosem twardym i dziwnie niskim. — Jego miejsce jest 
na dolnym pokładzie — lufa krócicy wskazała oberkanoniera — między 
armatami. Każ mu zejść. I niech zabierze stąd swoich ludzi. Prędko!
Sztorman uniósł rękę i przerwał:
— Dajcie pokój, waszmość...
Magnusa ścisnęło za gardło. Poczuł przypływ gwałtownej goryczy. Z takim 
despektem nie spotkał się jeszcze nigdy. I to z czyjej strony! Od jednego z 
najlepszych i najwierniejszych mu oficerów. Od własnego wychowanka. 
Wycharczał głucho:
— Nie pozwolę na to, słyszysz? Nie pozwolę! — Gorycz i żal sprawiły, że 
jeszcze wahał się, czy pociągnąć za kurek. Zastanawiał się prędko, czy przez 
strzelenie do Karwata wymusi na załodze posłuch. Ale żal brał w nim górę.
— Połóż rudel! — zawołał do sternika. — Kurs nord!
— Zaczekajcie, waszmość.
— Połóż rudel! — wrzasnął Magnus i po chwili prawie z prośbą do 
Karwata: — Jeśli nie usłucha rozkazu... — Lufa trzymanej krócicy drgnęła.
Wtedy stało się coś niesłychanego, nie notowanego w dziejach istnienia 
„Arki”. Na znak sztormana marynarze skoczyli do przodu i obezwładnili 
Magnusa. Krócica, wytrącona nagłym uderzeniem w nadgarstek, wypadła na 
pokład.
— Do grotmasztu! — rozkazał Karwat.
Kapitan jeszcze chwilę wyrzucał z siebie jakieś soczyste przekleństwa, ale 
stał już przywiązany do masztu. Wreszcie zamilkł, osłupiały. Nie, to było nad 
jego zrozumienie! Poszaleli? Co oni robią? — pytał sam siebie. Wściekłość i 
upokorzenie odbierały mu przytomność myślenia. Owładnęło nim osłabiające 
poczucie bezsilności.

XX

Na pokładzie zapanował niezwykły ruch i krzątanina. Część załogi zbiegła 
w dół do dział, część rzuciła się do żagli.
— Lewo na burt! — zabrzmiał krzyk sztormana, który przejął komendę.
„Arka Noego” pochyliła się gwałtownie. Kołysanie spotężniało.
— Zwrot przez rufę! Luzuj żagle!
Zaskrzypiały cienko szoty . Wielkie żagle opadały. Pozostał jedynie na 
przodzie fok i kliwry . Ciemność była gęsta, pełna pyłu deszczowego, choć 
ulewa zdawała się słabnąć. Magnus czuł, jak „Arka” robi zwrot. Przystanęła na 
chwilę, jakby zawahała się, ale zaraz złapała wiatr od burty i poszła posłusznie 
naprzód na nowym kursie. Kołysanie wzmogło się jeszcze bardziej. Odgłosy 
krzątaniny na pokładzie przycichły. Ludzie przywarowali na swoich 
stanowiskach.
Sztorman Karwat zlazł na międzypokładzie bateryjne. Powietrze było tutaj 
ciężkie od smoły, siarki i lin konopnych. Kanonierzy czuwali już przy działach. 
Ich twarze w pobłyskującym fioletowo świetle płonących lontów wydawały się 
nieruchome i pełne natężenia.
— Gotowe?
— Gotowe. Udało się — mruknął z porozumiewawczym uśmiechem 
oberkanonier Glembisz.
— Tak, ale licho wie, jak długo całą sprawę trzeba będzie łagodzić. Zakuje 
nas jutro w kajdany. Ani chybi.
— Jeśli cało wyjdziemy z tej opresji, to da się ugłaskać. Karwat wyskoczył 
na pokład. Deszcz ustawał. Niebo na wschodzie pojaśniało lekko. Wiedział, że 
jeszcze dwa, trzy kwadranse, a wzejdzie księżyc. Marynarze uwijali się 
rozciągając nad pokładem grubą sieć, jako ochronę przed mogącymi spadać w 
czasie bitwy odłamkami i kawałkami drewna. Rzucił krótki rozkaz — bieganina 
ustała, zwinięto fok i kliwry, a rozwinięto za to bezan. „Arka Noego” posuwała 
się teraz z konieczności wolniej, lecz bez wahania.
— Hej, hej! — krzyknął stojący na oku  marynarz. Wtedy właśnie z 
pomroki nocnej wynurzyły się zarysy obu
Szwedów. Byli już o dwa kable przed dziobem „Arki”.
— Wyrównaj! Kurs w sam środek! — zawołał Karwat do sternika Muzy.
Na nieprzyjacielskich nawach zauważono ich. Poprzez wilgotną pomrokę 
można było dojrzeć płomyki pochodni i bieganinę ludzi.
Flagowiec błysnął bezpośrednio po sobie następującymi dwoma językami 
ognia. Zaledwie obserwatorzy otrząsnęli się
94
z wody, którą obryzgały ich spadające niedaleko pociski, a już drugi Szwed 
plunął salwą dziobową. Mimo tak małej odległości żaden ze strzałów nie był 
celny — zaskoczony nieprzyjaciel nie opanował jeszcze zamieszania. „Arka” 
parła wolno i nieustannie naprzód. Znowu błysk na flagowcu i pocisk z roz-
dzierającym hukiem ugrzązł pod jej bezanmasztem. Drgnęła boleśnie i z trudem 
wyrównała kurs.
Na niebie ukazał się jasny szczyt księżyca. Sztorman Kar-wat skinął ręką.
— Ogniem dziobowym! — rozkazał.
Na pokładzie, poniżej, ozwał się sygnał trąbki i prawie równocześnie z 
przodu „Arki Noego” zagrzmiały działobitnie. Z hukiem poleciał na pokład 
zdruzgotany grotmaszt flagowca. „Arka” przepłynęła jeszcze około trzydziestu 
metrów i na jej dziobie powtórnie błysnęło. Tym razem pociski strzaskały dziób 
drugiego przeciwnika. Szwedzi odpowiedzieli, ale cel był wzięty za wysoko. 
Podczas gdy jeden z pocisków przedarł się przez takielunek i ożaglowanie 
karaweli, nie ruszając masztów, drugi padł na jej rufę, nie wyrządzając tam 
najmniejszej szkody.
Odległość między Polakiem a Szwedami zmniejszała się ustawicznie. Ich 
ogień był w dalszym ciągu bezładny, ale z tej niewielkiej już odległości raził 
celniej. Coraz częściej jakiś pocisk walił w dziób lub burtę polskiej nawy, grzązł 
między nadbudówkami i w rozciągnionej nad pokładem sieci. Magnus, 
zasypywany co chwila odłamkami, wrzeszczał, szarpał krępujące go więzy i 
przeklinał cały świat razem ze sztormanem Karwatem i „Arką Noego”. Nikt 
jednak w tej wrzawie bitewnej nie zwracał na niego uwagi.
W pewnej chwili gdzieś w tyle pokład stęknął głucho i wyrzucił do góry 
fontannę ognia. Związanego kapitana przysypało.
Prochownia — pomyślał jeszcze i obwisł na trzymających go linach. 
Stracił przytomność.
— Działo rozerwało — zameldował Karwatowi osmolony bosman. 
Rozległ się gwizd świstawki i rzucono się do gaszenia. „Arka” jednakże 
sunęła nieprzerwanie do przodu.
I wtedy stało się to, co Karwat przewidział zawczasu w swym fortelu licząc 
na zaskoczenie. Gęsty dym rozwiewał się powoli, a karawela wpłynęła 
pomiędzy obie szwedzkie nawy. Skinął ręką. Znowu zagrała trąbka.
Powietrze zadygotało od huku dział. Obie burty „Arki” zadymiły i 
wyrzuciły z siebie żelazne pociski. Ogień z prawej burty skierowany był na 
flagowiec, z lewej — na galeotę. Szwedzkie działa umilkły nagle. Wszystkie 
nawy stały w tej chwili w jednej linii i Szwedzi zrozumieli podstęp. Teraz 
zasypywaliby się pociskami nawzajem, niewielką szkodę wyrządzając 
stojącemu pośrodku Polakowi.
— Ognia! — zakomenderował sztorman zbiegając po trapie.
Kanonierzy ponownie naładowali działobitnie. „Arka” zadygotała, 
wstrząsana ogłuszającą salwą z obu burt. Działa, umieszczone z jednej i drugiej 
strony, raziły Szwedów z tej małej odległości celnie i straszliwie w skutkach. 
Galeota od lewej burty przechyliła się gwałtownie, mając strzaskaną rufę. Z jej 
podpokładzia buchnęły płomienie.
— Zwrot przez rufę! — rzucił tymczasem sztorman i polska karawela, 
otoczona kłębami dymu zasłaniającymi widok, bijąc z falkonetów, zrobiła 
zręczny zwrot dookoła szwedzkiego flagowca. Gdy dym się rozwiał, była już u 
jego sterburty.
Flagowiec zadrżał uderzony dziobem. Sternik Muza skręcił rudel i 
karawela przywarła do Szweda bokiem. Wstrząs zwalał ludzi z nóg. Z trzaskiem 
spadały haki wczepiając się w burtę przeciwnika i łącząc obie nawy. Łomot i 
przychyl, znowu łomot. Polacy z krzykiem runęli do abordażu , skacząc na 
nieprzyjacielski pokład i siekąc po drodze. Błysnęły strzały spod głównego 
masztu, gdzie zgrupował się pokaźny oddział Szwedów, odepchniętych impetem 
natarcia. Padały na ziemię pierwsze ofiary. Jęczeli ranni. Polacy, wstrzymani na 
moment, oddali salwę z muszkietów, po chwili znowu poderwali się i poszli na 
białą broń.
Spod pokładu „Arki” wybiegli artylerzyści nie mający teraz co robić przy 
działach. Plunęli z garłaczy i przeskoczyli na zaczepiony hakami flagowiec. 
Walka rozgorzała ze zdwojoną siłą. Zmieniała się w rzeź. Wrzask rannych i 
rzężenie konających targały powietrzem. Główne siły szwedzkie zostały 
odepchnięte spod grotmasztu na rufę, lecz i na dziobie broniła się dzielnie 
drobniejsza grupa. Kilku ludzi wdarło się pod pokład i obezwładniło szwedzkich 
kanonierów.
Wrzawa była coraz głośniejsza. Flaglina, cięta toporem, opadła. 
Spływającą w dół niebieską banderę z dumnymi lwami pochwycił jeden z 
marynarzy, ale rażony klingą broniącego Szweda, upadł na deski. Natarł nań 
sztorman Karwat, przeszył wroga niedostrzegalnym wprost pchnięciem i już 
przeskoczył trupa, ciągnąc za sobą marynarzy w stronę pomostu 
komandorskiego, gdzie było, sądząc po zgiełku, najgoręcej.
 
Z kubryku wypadł rosły oficer bez kapelusza na głowie. Zwalił 
napierającego nań majtka i rzucił się na kanoniera, który w straszliwej ciżbie 
młócił kolbą muszkietu jak cepem. Polak, nie mogąc snadź wytrzymać 
uderzenia, cofnął się jęcząc. Teraz Szwed rozglądał się w poszukiwaniu nowej 
ofiary. Szabla zwisała mu na rzemieniu wyżej lewego nadgarstka; w obu 
dłoniach trzymał pistolety. Dostrzegł Karwata i poznał w nim dowódcę.
Poszli na siebie. Szwed z furią, Karwat tańcząco, uskakując na boki i 
pochylając się. Pierwszy strzał z pistoletu był niecelny. Sztorman przysiadł 
zręcznie i kula poszła górą. Drugi zerwał mu z głowy kapelusz. Ale już Szwed 
odrzucił pistolety i zwarli się ze sobą. Szczęknęła stal. Karwat natychmiast 
odczuł przewagę przeciwnika. Szwed był mańkutem, ciął od lewej strony; 
wykorzystując pierwszy impet, parł do przodu i skrzykiwał swoich.
Sztorman kucał, ustawicznie odskakiwał w bok. Pierwsze cięcie szabli 
zdarło mu płat odzieży z lewego boku. Wtedy Szwed kopnął leżącą w drodze 
beczułkę, która potoczyła się i zbiła Karwata z nóg, potem zamachnął się i ciął 
w leżące ciało. Słychać było świst jego oddechu. Sztorman odparował; szabla 
przeciwnika ześliznęła się po nastawionej pochyło klindze. Karwat zebrał 
wszystkie siły i odbijając się ręką od pokładu, zręcznie poderwał się na nogi. Po 
raz drugi szczęknęła stal. Klinga odbijała się od ciężkiej szabli. Znowu się 
zwarli. Szwed sięgnął prawą ręką za pas i błysnął dobytym kordelasem. Całym 
ciężarem swego ciała zaczął popychać sztormana przez pokład w kierunku 
rampy, zapewne w zamiarze zrzucenia go w morze.
Karwat czuł, jak serce łomocze mu w piersi głośno i prędko. Zaraz 
poprzeczka rampy. Przychyl nawy zatrzymał ich na moment. Klinga z szablą 
skrzyżowały się ponownie i walczący zderzyli się ze sobą ciałami. Ręka Szweda 
uzbrojona w kordelas szukała gardła Polaka. Sztorman przysiadł i uskoczył 
nieco do tyłu, jednakże Szwed już był znowu przy nim. Stęknął i machnął z 
góry. Klinga odbiła szablę, ale pękła w połowie z głośnym brzękiem. Karwat 
czując za plecami rampę, za którą nie było już nic prócz szumiącego morza, 
odbił się od niej i padł piersią na Szweda, łapiąc go jednocześnie za rękę 
dzierżącą kordelas.
Runęli obaj na pokład. W chwili upadku sztorman wyrżnął przeciwnika 
rękojeścią złamanej klingi między oczy. Rękę z kordelasem wygiął do tyłu. 
Siłowali się, przewracając jeden na drugim po deskach. Tracił siły. Ręka 
Szweda, w której błyszczała zakrzywiona stal, zbliżała się coraz bardziej do jego 
piersi. Charczał, przygnieciony ciężarem przeciwnika. Jeszcze raz zebrał się w 
sobie i resztą sił przywarł doń ciasno, aby udaremnić cios. Przez moment odczuł 
pośpieszne bicie jego serca, a świszczący oddech Szweda łaskotał go w szyję. 
Znowu przychyl nawy i oba skłębione ciała zjechały po mokrych deskach na 
środek pokładu. Sztorman znalazł się nagle na wierzchu, a zaraz potem poczuł 
rozwierającą się pod nim pustkę i sczepieni ze sobą runęli w dół pod pokład.
Upadek ogłuszył Szweda. Stęknął boleśnie. Głowa stuknęła mu o podłogę i 
nagle zwiotczał jak namoknięty gałgan. Karwat dźwignął się drżąc i z trudem 
łapiąc oddech. Przez luk na górze wpadało do środka nieco mdławego światła. 
Dochodziły stamtąd odgłosy bitewne. Ściągnął spiesznie pasek i skrępował 
przeciwnikowi nogi. Drugim, jego własnym pasem związał mu z tyłu ręce i 
przytwierdziwszy nieprzytomnego do stojącej pod ścianą ławy, rozejrzał się za 
drabinką.
Nie znalazłszy jej, począł macać w mroku ściany szukając drzwi. Wszedł w 
ciemny jak loch korytarz. Sufit dudnił od bieganiny na pokładzie. Z zewnątrz 
docierał doń przybierający na sile huk wystrzałów i krzyki. Korytarz się 
rozwidlał. Z prawej strony błysnęło nikłe światełko. Posłyszał niedaleko czyjeś 
spieszne kroki i głośny oddech. Przywarował pod ścianą.
Światełko się przybliżyło. Ujrzał na końcu korytarza luk, skąd po trapie 
zbiegał właśnie jakiś Szwed z zapalonym lontem w dłoni. Karwat zzuł w jednej 
chwili buty i pobiegł cicho za nim. Znowu luk i trap, prowadzący na niższy 
pokład, gdzie mieściły się stanowiska milczących teraz działobitni. Szwedzki 
marynarz przeskoczył leżące na ziemi ciała zabitych kanonierów i wbiegł do 
kajuty pod kasztelem na dziobie.
Karwat dopadł go u włazu prowadzącego jeszcze niżej. Sczepili się ze 
sobą, przewrócili na ziemię, siłując. Zapalony lont upadł na podłogę. Szwed 
kopnął go nogą i zepchnął ogień pod podłogę. Zapadła ciemność.
Karwat uniósł przeciwnika za ramiona i walnął jego głową o ziemię. 
Poprawił jeszcze raz, stękając z wysiłku. Szwed obwisł mu w rękach. Wypuścił 
go i spojrzał do włazu, gdzie na najniższym szczeblu drabinki tlił się żółtym 
płomieniem zapalony lont, zaczepiony tuż nad podłogą.
Poczuł, jak twarz i kark pokrywa mu nagle lepki i zimny pot. Przetarł oczy 
próbując przemóc ogarniające go odrętwienie. Najwyższym wysiłkiem woli 
zmusił się do wstania. Wlazł w otwór i nie tykając drabinki skoczył w dół. 
Złapał lontowy kłak i uniósł go nad głową. Rozejrzał się. A więc nie myliło go 
przeczucie — była to prochownia.
Otarł machinalnie pot z czoła. Serce — czuł — jakby mu na chwilę 
zamarło, ale opanował się prędko. Wspiął się po drabince z powrotem na górę. 
Szwed nie odzyskał jeszcze przytomności.
Zatrzasnął klapę nad czarnym kwadratem wejścia, złapał nieprzytomnego 
za nogi i wywlókł ciało na podpokładzie. Lont dopalił się, skwiercząc na dłoni i 
zgasł. W tymże momencie otrzymał tępe uderzenie w tył głowy i trzy pary rąk 
przygniotły go do ziemi. Krzyknął rozdzierająco.

XXI

Na opustoszałej „Arce” panowała zupełna cisza. Ta cisza właśnie sprawiła, 
że przywiązany do masztu kapitan Magnus ocknął się wreszcie z omdlenia. 
Otworzył oczy i rozglądnął się, nie bardzo jeszcze zdając sobie sprawę z tego, 
gdzie się znajduje. Strząsnął z siebie pokrywające go do połowy szczątki rej, 
kawałki drewna i poplątane kłęby lin. W uszach mu szumiało, głowę pełną miał 
huku i trzasków. Skądś, jakby z daleka, dochodziły doń odgłosy przeraźliwej 
wrzawy, bieganiny i strzałów. Wszystko to było odległe odeń bardzo i jakby 
przytłumione wyciem wichury.
Sztorm — pomyślał i zamglonym wzrokiem popatrzył dookoła.
Dopiero po dłuższej chwili zdał sobie sprawę z tego, że „Arka” stoi w 
miejscu, a morze, choć wzburzone nieco, dalekie jest od sztormowej chwiejby. 
Dostrzegł zwinięte żagle i spustoszenie panujące na pokładzie. Bliska wrzawa 
przywróciła mu do reszty przytomność. Uniósł się na łokciach na tyle, na ile 
pozwalały mu krępujące go więzy, i ujrzał zaczepioną hakami szwedzką 
galeonę. Teraz dopiero uświadomił sobie, co zaszło przedtem. Cały szereg 
obrazów zawirował mu błyskawicznie przed oczyma. Ale w świadomości 
pozostała jeszcze duża luka; przypomniał sobie wprawdzie, że „Arka” szła, 
waląc z armat, na Szweda, potem nastąpił wybuch na rufie, fontanna ognia 
strzeliła w górę — resztę jednak pokrywała gęsta ciemność.
Poszli do abordażu — pomyślał widząc uwięzioną u burty „Arki” galeonę i 
słysząc odgłosy bitewnego zgiełku.
Szamocząc się, spróbował zerwać krępujące go więzy. Złapał linkę zębami, 
gryzł ją i szarpał z uporem. Nie puszczała. Uświadomił sobie, że w ten sposób 
nie uwolni się od niej do sądnego dnia i że takie szamotanie nic mu nie pomoże. 
Jął przywoływać po imieniu łudzi z załogi. Ale na „Arce” panowała niczym nie 
zamącona cisza.
Ogarnęła go rozpacz. Przeklinał Karwata, siebie, potem cały świat. 
Wrzeszczał, jakby go ze skóry obdzierano. Wprost dusił się od bezsilnej 
wściekłości. Pokład szwedzki był niedaleko. Widział biegających i potykających 
się ludzi, prosił o uwolnienie. Na próżno, nikt go nie słyszał w gorączce walki. 
Zobaczył Karwata. Sztorman cofając się odparowywał ciosy jakiegoś rosłego 
oficera szwedzkiego. Przeciwnik miał nad nim wyraźną przewagę. Widząc to 
Magnus zapomniał natychmiast wszelkiej urazy i zastygł w niemym 
przerażeniu.
Ubije go, ubije — ta jedna rozpaczliwa myśl tłukła mu się po głowie jak 
oszalała. W tym momencie klinga sztormana prysła złamana w połowie. 
Magnus stęknął i uniósł się na łokciach. Ale już sczepili się ze sobą. Widok na 
moment zasłoniły rozrzucone po sąsiednim pokładzie beczki i skrzynie. Po 
chwili ujrzał ich ponownie. Toczyli się przewracając — raz Szwed, raz sztorman 
na wierzchu. Przechył obu naw rzucił ich w tył, na sam środek pokładu i nagle 
zniknęli mu z oczu. Znowu zaczął krzyczeć. Osłabł z wysiłku i z upokorzenia.
Wtem z kambuza wyjrzała rozczochrana głowa kuchcika okrętowego, 
Szantruczka. Targnął się w tę stronę.
— Wacek! — zawołał na niego.
Przestraszony chłopak schował się, ale na ponowny krzyk kapitana 
wyskoczył z luku i pochylony podbiegł do grotmasztu. Magnus prężył się w 
linkach i toczył wokoło oszalałym wzrokiem.
— Przetnij! — zachłystywał się wzburzeniem. — Przetnij, bo na rei każę 
powiesić. Przetnij, oficerem cię zrobię! — obiecywał, zapominając we 
wzburzeniu o śmieszności swych gróźb i obietnic w sytuacji, w jakiej się 
znajdował. Gotów był teraz przebaczyć chłopakowi, w zamian za uwolnienie, 
wszystkie jego obrzydliwe szelmostwa: przesolone zupy, przypalone mięsiwa, 
zawilgłe i nadgryzione przez szczury suchary, podawane na stół niby 
wielkopańskie rarytasy. 
— Przetnij prędko!
Chłopak dobył noża i trzęsącymi się rękoma ciął. Pęta opadły. Magnus 
poderwał się na równe nogi, przewracając w pośpiechu swego wybawiciela, i 
kilkoma susami dopadł burty.
Przeskoczył na sąsiedni pokład i podjąwszy z ziemi jakąś walającą się 
szablę, rozejrzał się, uważnie oceniając sytuację. Po chwili gnał już w stronę 
dziobu. W uszach dźwięczał mu przeraźliwy gwizd bosmańskich świstawek. 
Poprzez duszącą zasłonę dymów dostrzegł rój ludzi, doskakujących i 
odskakujących od siebie marynarzy. Bezładny ogień muszkietów nieustannym 
trzaskiem pokrywał wszystkie inne dźwięki, głuszył słowa komendy. W tym 
okropnym rozgardiaszu trudno było się rozeznać, gdzie obcy, a gdzie swoi. Bez 
przerwy błyskały krótkie ogniki i sypał się zewsząd grad piszczących cienko, 
postukujących kul. Grad śmierci. Kule stokroć gorsze czyniły spustoszenie w 
polskich szeregach niźli przedtem pociski armatnie. To niewielka grupa 
Szwedów przywarowała za zdruzgotanym kasztelem, za zwojami lin i 
ostrzeliwała się zajadle. Nacierający również poukrywali się za nadbudówkami i 
razili gęstym ogniem. Magnus był już przy swoich.
— Naprzód! — wrzasnął w przypływie bojowej furii i zasapał. Poderwał 
zdumionych jego pojawieniem się marynarzy.
Tupot niezliczonych nóg, palba bezładna z krótkiej i długiej broni, dźwięk 
stali szczękającej o stal. Przebiegli otwartą przestrzeń i poszli do zwarcia. 
Magnus nie maskował się, ale uderzał na przedzie ze straszliwą siłą. Jego szabla 
pracowała prędko i prawie bezszelestnie. Cięciom towarzyszył jęk, krzyk: 
„Krist” walącego się Szweda i sapnięcia otyłego kapitana. Nagle dojrzał, jak 
jeden z przeciwników oderwał się od gromady i skoczył z zapalonym lontem 
pod pokład.
— Za nim! — zawył ogarnięty przerażeniem. — Za nim, bo prochy pod 
nami wysadzi!
Podporucznik Jaszka rzucił się z dwoma majtkami w pogoń, lecz 
natychmiast naparło trzech Szwedów, aby im przeszkodzić. Magnus wysforował 
się do przodu, zagradzając drogę. Opadli go, jak w lesie psy opadają odyńca. 
Ciął najbliższego przez ramię i dał nura pod stos żagli zwalonych z masztu 
pociskiem działobitni. Przydepnęli go. Dźgnął nożem w wyciągającą się doń 
rękę, skrzyżował szablę z najbliższym przeciwnikiem i już był znowu na 
nogach, odskakując w bok. Żeby tylko zdążył przeszkodzić — pomyślał z 
trwogą o Jaszce, zasłaniając się młyńcem szabli. Złapał w biegu za leżącą 
skrzynkę i cisnął nią w Szweda zachodzącego mu drogę od tyłu. Drugiego 
rąbnął na odlew od ramienia przez piersi. Ostrze zazgrzytało na półpancerzyku. 
Znowu odskoczył. Ale teraz już trzeci przeciwnik dobierał mu się do skóry. 
Zrobił przysiad, ciął go po łydkach i dysząc ciężko, przekoziołkował pod 
rudlem. Gdy poderwał się z powrotem na nogi, spostrzegł, że już tylko dwóch 
zbrojnych nań naciera.
Oparł plecy o ścianę kasztelu i kręcąc po mistrzowsku szablą wiatraczek, 
odgrodził się nim od doskakującego z prawego boku. W Szweda, który pchał się 
z lewa, cisnął z rozmachem nożem trzymanym w drugiej ręce. Potem znowu 
gwałtownie przykucnął, kolanami prawie dotykając brody, odparował cios na 
oślep i ponownie uskoczył. Kopnął w drzwi i wpadł do kasztelu, a gdy Szwed 
wbiegł również, zatrzasnął je za nim i osamotnionego przygwoździł ostrzem do 
ściany.
Wyrwał szablę. Szwed osunął się na ziemię; nie marudząc Magnus wybiegł 
z powrotem na pokład. Wybuch jeszcze nie nastąpił, ale Jaszki też ciągle nie 
było.
Może zdąży... — pomyślał z odrobiną nadziei w sercu. Przyłączył się do 
atakujących marynarzy. Szwedzi trzymali się jeszcze z uporem za kasztelem u 
dziobu.
Gardła zapychał dławiący smród siarki, saletry i sadzy. Wzajemna rzeź 
trwała. Kto się potknął, źle obliczył krok, kogo przeciwnik zepchnął, ten padał 
za burtę jak kamień i znikał z pluskiem w odmętach. Magnus zasapał się z 
utrudzenia, obolałe od wysiłku ramię zaczęło odmawiać posłuszeństwa. Ale już 
ze śródokręcia doleciał dźwięk trąbki i radosne okrzyki. 
 
Widocznie tam skończono. Ostatkiem sił nacierająca wraz z kapitanem 
grupa marynarzy poszła do przodu, przewaliła się przez kasztel i dosięgła 
dziobu, łamiąc resztki oporu przeciwnika. Byli u szczytu nawy. Pozostali 
ocaleni od pogromu Szwedzi prosili o pardon.
— Stać! Brać jeńca! — zawołał kapitan.
Wstrzymano rzeź. Po poprzedniej wrzawie cisza, która nagle nastała, 
wydawała się tak wielka, że aż od niej dzwoniło w uszach. Magnus otarł 
spocone czoło, szyję, kark i odrzucając precz wyszczerbioną szablę, cofnął się 
chwiejnym krokiem.
— Zobacz no który pod pokład, jak się tam Jaszka uwinął — powiedział do 
marynarzy.
Omijając leżące ciała, poszedł w kierunku śródokręcia. Księżyc stał na 
niebie wysoko, jasny i pełny. Chmury ciągnęły bokiem, wiatr dął krótkimi, 
ostrymi podmuchami.
Znowu będzie wichura — pomyślał patrząc zafrasowany na zniszczenia 
widniejące na każdym nieomal kroku i na zdobycznej galeonie, i na sąsiedniej 
„Arce”. Z tyłu, gdzieś na rufie, wiwatowano ochoczo. Wydawało mu się, że 
słyszy tubalny głos Karwata. To go powstrzymało od lustrowania całego 
flagowca.
A więc wylazł chłop cało z tej opresji — pomyślał. Rozważał coś przez 
moment i uśmiechając się do siebie z odrobiną złośliwości, przeskoczył na 
karawelę. Otarł spoconą twarz i wspiął się na pomost.
Ze zdobycznej nawy poczęli powracać marynarze, przeganiając jeńców. 
Magnus, oparty plecami o rampę, przyglądał się im w milczeniu. Uszkodzenia 
„Arki” — oceniając na oko — były dość znaczne. Bezanmaszt ścięło jak 
toporem. Prawa burta u rufy, rozwalona wraz z sążnistym kawałem pokładu, 
ziała czarną czeluścią, niewiele ponad linią wodną. Nadbudówki też nieźle były 
posiekane. Przyszło mu na myśl, że sprawił to pewnie wybuch, który pozbawił 
go przytomności na początku bitwy.
Wreszcie ujrzał sztormana. Karwat, prowadząc przed sobą czterech 
szwedzkich oficerów, kroczył sztywno przez pokład, zmierzając wprost pod 
grotmaszt, gdzie uprzednio kazał przywiązać kapitana.
Magnus zachichotał złośliwie. Widok był zaiste arcyśmieszny, sztorman 
bowiem przystanął zdumiony tuż przed masztem i rozglądał się w zakłopotaniu 
dookoła. Obawiał się snadź, iż ujrzy gdzieś leżące ciało dowódcy, rozniesione 
pociskami, a oto dostrzegł go żywego i całego, stojącego na pomoście.
Widać nie stracił kontenansu, gdyż zwrócił się ostro w jego stronę i nieco 
wyżej unosząc owiniętą białymi szmatami głowę, przeszedł dzielącą ich 
przestrzeń. Z godnością wkroczył po trapie na górę.
Skrzyżowali się z kapitanem wzrokiem. Spojrzenie Karwata było 
badawcze, czaił się w nim niepokój. Ale nie spuścił oczu. Machnął kapeluszem i 
tupnął przepisowo. Magnus skinął głową udając, że nie widzi jego pomieszania. 
Wpatrywał się w poszarzałe twarze jeńców, wśród których jeden, krępy i 
starszy, wyróżniał się szamerowaną srebrem zbroicą, okrytą czarnymi fałdami 
peleryny.
— Kapitanie — zameldował sztorman. — Komandor flagowca 
szwedzkiego „Svana”, baron Nórkjeer, zdał się na parol.
Magnus skłonił się w milczeniu stojącym jeńcom i ponownie skinął głową.
— Odprowadzić. Są moimi gośćmi — powiedział rycersko.
— Odprowadzić — powtórzył sztorman do eskorty. 
Jeńcy odeszli. Magnus i Karwat stali teraz naprzeciwko siebie na pomoście 
sami. Księżyc świecił jasno. Na pokładzie, poniżej, panowała głośna krzątanina, 
załoga biegała, krzyczeli bosmani.
— Zdobyczny flagowiec — odezwał się wreszcie sztorman — kazałem 
obsadzić naszymi ludźmi i doprowadzić do porządku. Mamy na nim czterdzieści 
dział nie zagwożdżonych i około stu pięćdziesięciu jeńców — zdawał sprawę. 
— Druga jejich nawa, uszkodzona salwą „Arki”, uciekła w początku bitwy.
Kapitan wstrzymał go ruchem ręki. Pomost ponownie zaległo milczenie. 
Sztorman zamrugał niespokojnie oczyma.
— Powiedzże mi, Jakubie... — zapytał po chwili namysłu — mam cię 
kazać powiesić na rei czy rozstrzelać za niesubordynację?
Sztorman opuścił głowę. Zdawało się, że rozważa coś prędko. Kiedy ją 
znowu podniósł, rzucił na swego patrona spojrzenie uważne i badawcze. Skłonił 
się nisko.
— Pokornie przyjmę, co los mi zgotuje — odpowiedział wolno i po 
krótkim wahaniu dodał cicho: — ale nie zrobisz waszmość ani jednego, ani 
drugiego...
— A to czemu, powiedzże mi acan? — prychnął ze złością Magnus. — 
Czemu nie zrobię ani jednego, ani drugiego, z łaski twojej. Może drugi raz 
przyjdzie ci do głowy mnie przywiązać do masztu?
Znowu zapadło długie milczenie. Słychać było tylko głośne posapywanie 
kapitana i urywany, krótki oddech sztormana. Cisza przeciągała się zbyt długo i 
Magnus chrząknął niecierpliwie.
— Za wieleśmy ze sobą przeżyli, stary wilku — odpowiedział prawie 
szeptem sztorman. — Wychowałeś mnie jak syna, to nie po to, aby mnie 
powiesić. Dlatego, mówię, nie zrobisz waszmość ani jednego, ani drugiego...
— Ho, ho! — Magnus zatoczył się do tyłu wybuchając głośnym śmiechem. 
— A z ciebie figlarz nie lada! Zawsze mówiłem, że figlarz! Za wieleśmy ze sobą 
przeżyli, powiadasz? Jak syna cię wychowałem, powiadasz? A przy maszcie żeś 
mnie urządził jak? Jak ojca?
Karwat zwiesił głowę.
— Nie było innego sposobu, sami wiecie...
Magnus sapnął i złapał go za kołnierz. Karwat nie bronił się. Stał potulnie i 
cicho.
— A niech cię diabli! — Na widok jago skruszonej miny złość kapitana 
nagle odeszła. Trzasnął go raz i drugi przez ucho, aż klapnęło, i spostrzegłszy, 
że ma szmatami okręconą głowę, zapytał z troską w głosie: — Gdzie cię tak 
urządzili?
— A... od Jaszki dostałem. Myślał w ciemności, że to ja z lontem do 
prochowni „Svana” pobiegłem.
Kapitan znowu huknął głośnym śmiechem. Był już udobruchany.
— Pewnie starzeję się — powiedział po chwili biorąc Kar-wata pod ramię i 
schodząc z nim razem na pokład — jeśli takie obwiesie jak ty potrafią dać mi 
radę. Udało ci się. Masz szczęście. Ale i tak kiedyś na rei zadyndasz.
— Co ma wisieć, nie utonie, kapitanie — odrzekł sztorman 
sentencjonalnie, czując, że już mu nic nie grozi, i zaśmieli się razem.
XXII

Jeszcze nie minęła noc i jeszcze kowale wraz z cieślami z „Arki Noego” 
nie zdążyli się uwinąć z robotą przy naprawach co ważniejszych uszkodzeń 
pozostałych po bitwie, gdy wiatr znowu przybrał na sile, a morze poczęło 
falować niepokojąco. Sczepionym nawom zagroziło zepchnięcie na płyciznę 
wybrzeża i zmiażdżenie burt, tarły się bowiem o siebie i trzaskały mimo gęsto 
rozwieszonych odbijaczy. Nie było innej rady, tylko podnieść pomosty, 
rozłączyć się i postawiwszy żagle, odpłynąć co prędzej na pełne morze.
Magnus, niewiele się namyślając, wybrał z załogi siedemdziesięciu kilku 
chłopa, wziął nieco „swojskiego” zaopatrzenia i przeniósł się na szwedzkiego 
,,Svana”, zdatniejszego do żeglugi, „Arkę” zaś z resztą ludzi co roślejszych i 
sprawniejszych zdał pod komendę Karwata. Karawela została wzięta przez 
zdobyczną galeonę na hol i ruszyła z miejsca jedynie pod częścią żagli. Mimo 
tego jednak, że szła teraz niesamodzielnie, manewrowanie sfatygowaną wieloma 
ostatnimi przejściami nawą, jeszcze przy tak szczupłej załodze, nie przychodziło 
Karwatowi łatwo. Wymagało od niego dużej przytomności umysłu i zręczności.
Jak już się rzekło, wiatr przybrał znowu na sile, zaśpiewał na olinowaniu, 
napełnił powietrze poświstami i szumem. Fala spotężniała srodze, tłukła w 
nadwątlone burty i chlustała na pokład potokami piany. Powietrze, pełne 
słonego pyłu wodnego, ochłodło gwałtownie. Tak jak poprzedniego dnia ledwo 
można było wytrzymać od gorąca, to teraz wszyscy drżeli z zimna.
Załoga po drugiej z kolei bezsennej nocy z trudem trzymała się na nogach. 
Karwat prędko doszedł do wniosku, że nic mu po ludziach, którzy zasypiają nad 
robotą, odesłał więc bardziej utrudzonych na spoczynek, sam zaś z resztą jął 
krzątać się na rufie, gdzie jeszcze moc zostało uszkodzeń i nieporządku. 
Onegdajszy wybuch działobitni narobił tam wiele zła. Wyrwę, przez którą na 
upartego i łodzią można by wjechać, załatali wprawdzie cieśle zaraz po bitwie, 
pozostały jednak do uszczelnienia liczne szpary i drobniejsze pęknięcia, przez 
które woda mogła się z łatwością przedostać do wnętrza kadłuba. Zatykano je 
pakułami, a w dziury wbijano drewniane szpunty  na szmatach. Miejsca 
bardziej potrzaskane wzmacniano arkuszami miedzianej blachy i klinowano 
hakami. Było tutaj jeszcze zimniej niż na pokładzie. Aż dreszcze brały. Mimo 
ciężkiej i pośpiesznie wykonywanej roboty nikt się nie rozgrzał. Karwat rozdać 
kazał wódkę, ale i to niewiele pomogło.
Przyświecające im płomienie pochodni chybotały i skwierczały od wilgoci. 
Przy silniejszym przechyle nawy poprzez poharatany pokład lała się na głowy 
woda, tak że ledwo nadążano z jej usuwaniem. O świcie, kiedy wyreperowane 
miejsca zostały zaklajstrowane gorącą smołą, kadłub uszczelniony, jako tako 
oporządzony, sztorman zluzował resztę załogi do kajut, sam zaś, słaniając się na 
nogach, wyszedł na pokład, sprawdził wachtę, potem powlókł się do sterówki i 
siadł obok sternika przy rudlu.
Szli za zdobycznym „Svanem” ciężko i opornie, z trudem przebijając się 
przez zwaliste, czarne fale. „Arka Noego” wydawała się jakaś nieruchawa i 
niezgrabna, jakby w ostatnich dniach przybyło jej kilkadziesiąt łasztów .
— Nie pękną? — zapytał sternika, patrząc na napięte jak struny liny 
holownicze.
Donat, jego to bowiem zostawił Magnus do prowadzenia karaweli, ocknął 
się z zapadu i odparł niechętnie:
— Nie daj Boże nieszczęścia, ale chyba wytrzymają — i znowu jął kiwać 
się raz w tył, raz do przodu. Powieki same opadały mu na oczy z nadmiernego 
zmęczenia. Policzki miał zapadnięte i pokryte gęstym, rudym włosem.
Karwat również resztkami sił bronił się przed zaśnięciem. Głowa po ciosie, 
jaki mu zadał w czasie bitwy biorąc go za Szweda Jaszka, bolała okropnie i 
ciążyła jak kawał żelaza. Myśli kleiły się niby przestały i przestudzony syrop i 
— żeby nie zasnąć — rozważać począł o wczorajszej potrzebie. Właśnie 
dopiero teraz miał na to czas, bo przedtem nie było kiedy się nad zdarzeniami 
wieczoru i nocy zastanowić.
Udało się wszystko nad podziw — westchnął lekko i pełną piersią. Wprost 
trudno przychodziło mu uwierzyć w tak wielki sukces. Gdyby nie wyraźny, jak 
najbardziej namacalny widok idącego na przedzie „Svana”, gotów byłby wziąć i 
bitwę, i zdobycie galeony za wytwór zamąconej brakiem spoczynku wyobraźni 
albo snu.
Poprawił się na siedzeniu, oparł o ścianę i spojrzał na Donata. Sternik 
widać odczuł na sobie wzrok dowódcy, gdyż zamrugał nerwowo powiekami i 
potrząsnął głową. Karwat ziewnął ukradkiem i znowu pogrążył się w 
rozmyślaniach.
Tak, udało się. A niewiele przecież brakowało do tego, żeby wziąć w skórę 
jak się patrzy. Trochę mu było teraz żal Magnusa. Przez wzniecenie przeciwko 
niemu buntu wystawił jego reputację przed flotą na szwank, miał jednak 
pewność, że zgrana, solidarna załoga ani słowem nie piśnie po powrocie do 
Gdańska o tym, co zaszło, nawet do swoich najbliższych w domu. Zachichotał w 
duchu z uciechy, przypominając sobie, jak się zdołał opiekunowi wykpić od 
kary za samowolę.
Poczciwy stary — pomyślał o Magnusie z mimowolnym rozrzewnieniem. 
Despekt przeboleje, a za to będzie się mógł przed dowództwem pochwalić 
pryzem , wspaniałym ponad wszelkie spodziewanie. Byleby tylko znaleźć 
resztę dywizjonu — westchnął cicho i sennie.
Zbudził go gwałtowny przechył nawy i szarpnięcie do tyłu. W momencie 
gdy otworzył oczy, usłyszał krzyk Donata i gwizd świstawki wachtowego, 
czuwającego na oku. Ujrzał, że „Arka” położyła się na boku, zaczyna iść 
prawym halsem i jej zawietrzna burta jest prawie cała pod wodą.
— Sztorm? — wymamrotał pytająco, powracając natychmiast do 
przytomności. 
Przetarł oczy.
— Zerwało! — krzyknął Donat.
Teraz dopiero Karwat spostrzegł brak lin holowniczych. „Svan” oddalał się 
prędko od miotanej falami karaweli.
— W lewo rudel! W lewo!
— Trzymam w lewo — odpowiedział poprzez wycie wiatru Donat. — Nie 
idzie!
Nie działa — uświadomił sobie sztorman z przerażeniem. Rzucił się 
biegiem na pokład. Pobudzona załoga wyskakiwała z luków i pchała się do 
masztów. Przytrzymując się olinowania i ślizgając po ustawicznie zmywanych 
wodą deskach, dotarł pod grotmaszt i spuścił się przez luk na podpokładzie.
— Palić z działobitni! — wrzasnął do kanonierów.
U dziobu błysnęło i „Arka” oddała najpierw jeden, potem drugi strzał. Na 
,,Svanie” już zauważono, co się stało, gdyż odpowiedziano również dwoma 
wystrzałami i galeona stanęła ostro w dryf  .
Karwat wybiegł z powrotem na pokład. Wykrzykiwać począł rozkazy. 
Żagle zostały wzięte na gejtawy, zostawiono jedynie fok, aby przynajmniej w 
części zastąpić nim uszkodzony ster, i karawela, przeciwstawiając uderzeniom 
wiatru zmniejszoną powierzchnię oporu, jęła się zataczać jak pijana. Morze biło 
falami. Na skłonie nieba widać było jakby czarną płachtę, która rosła, stawała 
się chmurą, potem odczepiwszy się od widnokręgu zbliżyła do „Arki” od 
nawietrznej strony w postaci szarego i szybko mknącego słupa.
— Szkwał! — krzyknął ktoś rozpaczliwie.
Tak, to pędził szkwał. Karwat, klnąc głośno, osłonił twarz przed bryzgami i 
patrzył ze złością na uciekającą zdobyczną galeonę, jedyną teraz nadzieję po 
zerwaniu steru.
,,Svan” zawrócił, próbował iść kontrkursem, widać jednak nie mógł sobie 
poradzić z żywiołem. Odległość między nim a „Arką” nie zmniejszała się ani 
odrobinę, przeciwnie — rosła z każdą chwilą coraz bardziej.
Zbliżający się w postaci czarnej, szorującej po powierzchni morza chmury 
ośrodek wiatru uderzył w karawelę wichrząc i ścinając przed sobą sine grzywy 
fal. Spowił ją zewsząd ulewnym deszczem i mgłą. „Arka” zadygotała. 
Zaszumiało w omasztowaniu, zagwizdało w napiętych wantach i szkwał, kładąc 
nawę na bakburtę, począł ją gnać poprzez pienistą, mleczną kipiel z szybkością, 
która dech zapierała w piersi. Z braku steru nic lepszego nie można było zrobić, 
jak zdać się na falę, mając wiatr od rufy. Fok z trudem utrzymywał nawę na 
kursie. Każde skręcenie w bok groziło natychmiastowym rozbiciem. Po 
niedługim czasie „Svana” nawet najbystrzejsze oko nie potrafiłoby już dojrzeć 
— zginął w głębi ściemniałego horyzontu.
— Hejże, maszt! — rozległo się rozpaczliwe wołanie. Z łomotem 
głośniejszym niż wycie wichury runął grotmaszt. Karwata pokryła nagle 
plątanina mokrych i ciężkich lin, powaliła na deski, przygniotła. Na moment 
zamroczyło go, ale nim dobiegli z pomocą ludzie, zdołał już przyjść do siebie, 
wyplątał się i wylazł spod stosu, zataczając się jak pijany. Deszcz lał wprost 
potokami. Przytrzymując się rampy, rzucił okiem po pokładzie. Zniszczenia nie 
podobna było opisać. „Arka” wyglądała, jakby przetrzepano ją salwą armatnią. 
Jedyny teraz maszt przedni również chwiał się podejrzanie. Karwat przymknął 
oczy i zacisnął silnie powieki. Czuł pod nogami bezwładne chybotanie nawy, a 
w sobie drżenie wszystkich cząstek ciała. Gdy się opanował i odemknął
powieki, ujrzał, że fokmaszt gnie się wprawdzie w dalszym ciągu, ale stoi na 
miejscu, tak jak stał. Chmura szkwału już przeleciała i deszcz zrzedł nieco.
Nie opadła jednak fala. Groźne grzywacze załamywały się u burt karaweli i 
zalewały jej pokład. Gdy sztorman zbiegł na spód nawy, od razu znalazł się 
jakoby w piekle. Nadwątlony kadłub na nowo przeciekał. Wyglądało nawet na 
to, że gorzej niż w czasie onegdajszej burzy. Wprawdzie cieśle spiesznie łatali 
powstające pomiędzy żebrowaniem burt szpary i uszczelniacze kładli wciąż 
świeże porcje pakuł i lali smołę, ale pękało w coraz to innych miejscach i 
komora denna poczęła szybko napełniać się wodą.
Karwat, rozejrzawszy się w sytuacji, zdał sobie natychmiast sprawę z tego, 
że ludzi jest za mało i choćby ze skóry wyskoczyli, nie nadążą z 
wyczerpywaniem.
Jeszcze pół godziny wszystkiego trzeba, aby „Arka” poczęła tonąć — 
zrozumiał i przeraził się nagle tej myśli. Cała odpowiedzialność za ludzi i nawę 
spadała teraz na niego. On przecież przewodził.
— Selina! — krzyknął.
Uzbroiwszy jeszcze dwóch ludzi, zstąpili razem do komory podrufowej, 
gdzie siedzieli zamknięci od kilku godzin jeńcy szwedzcy. Było ich tam chyba 
ze czterdziestu chłopa, stłoczonych w kupie jak śledzie w beczce. Resztę zabrał 
ze sobą Magnus na „Svanie”.
— Bierz, ile trzeba — powiedział do mata.
Rozkuto z kajdan dziesięciu najroślejszych osiłków i Selina, na powrót 
zamknąwszy komorę, pognał ich pod strażą do wyczerpywania wody.
— Jak tam na górze? — zapytał Karwata.
— Przechodzi. Całej chwiejby jeszcze na godzinę, nie dłużej. Trzymajcie 
się! — rzucił i wspiąwszy się po trapie, wyskoczył na pokład.
Łapiąc rękoma za liny i rampę, dotarł do jedynego ocalałego masztu, pod 
którym czterech marynarzy pod komendą Donata mocowało się z linami i 
postrzępionym fokiem, pilnując, aby nie zepchnęło nawy bokiem do wiatru. 
Twarze zsiniały im od zimna, oczy błyszczały upartym blaskiem, ale nie trzeba 
było być prorokiem, aby zrozumieć, że gonią resztkami sił.
— Jakże tam na dole? — wykrzyknął sztormanowi nad uchem sternik.
Karwat, mimo że wciąż jeszcze był pod wrażeniem dopiero co przeżytej 
grozy, uśmiechnął się: jakże to pytanie brzmiało podobnie do pytania zadanego 
mu przed chwilą przez Selinę.
— Dadzą sobie radę! Jeńców zapędziłem do roboty! — odpowiedział 
przekrzykując szum wiatru. Nie dodał ani słowa więcej. Nie chciał straszyć ich 
opowiadaniem o nowym przeciekaniu kadłuba. Tu na powierzchni dość mieli 
powodów, aby im było niewesoło.
Sternik otarł twarz z wody i wyszczerzył zęby w uśmiechu.
— Potężny szkwał, ale i kwadrans nie minie, a wiatr zelżeje zupełnie. 
Zahaczył nas jeno bokiem. O... — wskazał ruchem głowy na zachód. Sztorman 
poszedł oczyma za jego wzrokiem. Rzeczywiście, na krańcu horyzontu niebo 
płynęło górą jasne i czyste. — Taka to wiosenna pogoda — zawyrokował. — 
Zmienia się z godziny na godzinę. Dobrze, że nam fokmasztu nie zdążył, 
psiawiara, zwalić. Musielibyśmy pokutować po morzu jak nawa-widmo.
— Podciągnijcie nieco żagla!
— Nie damy rady! W strzępach! Jak się uspokoi, to założym nowy.
— A „Svana” nie widać gdzie?
— Gdzieżby tam! Zdmuchnęło go na pełne morze. Nieprędko nas znajdzie.
Karwat machnął ręką i przykazawszy im trwać na stanowiskach, znowu 
począł odbywać powrotną drogę przez pokład w kierunku najbliższego luku. Na 
spędzie nawy nic się nie zmieniło. Tyle, że powstrzymano dalsze wdzieranie się 
wody do wnętrza, a cieśle pracujący przy świetle pochodni zdołali zatkać i zalać 
smołą najgroźniejsze szpary. Mimo jednak gorączkowej krzątaniny robota 
posuwała się naprzód dość wolno — przeszkadzało bowiem chybotanie i 
przechyły.
— Fala opada — zawołał do ludzi na pocieszenie. Poklepał najbliżej 
stojących po ramionach.
Odpowiedzieli mu radosnymi okrzykami.
Opada, nie opada — pomyślał. — Pocieszyć można. Najważniejszy jest 
duch wśród załogi. Ale chyba opada.
Snadź nie bardzo wierzył, aby piekielny taniec miał się tak prędko 
skończyć, jak Donat obiecywał, jednak gdy ponownie wylazł na pokład, wyczuł, 
że siła wiatru rzeczywiście słabnie. Nie szamotało już jak uprzednio fokiem, 
granie wantów było cichsze i chociaż „Arkę” w dalszym ciągu gnało dość 
prędko, a łoskot morskiej kipieli nie przestawał być groźny, grzywacze nie 
sięgały już pokładu. Opływały burty, pieniły się i ich uderzenia zelżały 
wyraźnie. A więc jak wszystko wiosną, szkwał nieoczekiwany w swym 
zaskoczeniu, przeminął bezpowrotnie. Odetchnął z ulgą.
Po jakimś czasie i niebo nad „Arką” pojaśniało, za to poczęła opadać na 
morze gęsta niczym wata zasłona ni to mgieł, ni to drobnego, siąpiącego 
deszczu.

XXIII

Płynęli godzinę, a może i dłużej w sinawym mroku. Kołysanie złagodniało 
zupełnie i fala zmniejszyła się niepomiernie. W tym samym czasie wiatr 
kilkakrotnie zmieniał kierunek, dmuchając to z tej, to z innej strony. Słońce nie 
wyjrzało zza chmur ani na moment, tak że trudno było się zorientować, na jaką 
szerokość ich zagnało. Nadeszło południe.
Karwat wywołał prawie całą załogę na górę. Teraz w głębi podpokładzia 
pracowali jedynie pod strażą jeńcy. W czasie kiedy kuchta Szantruczek podłożył 
ogień pod blachę w kambuzie i zaczął warzyć obiad, jęto się uprzątania pokładu. 
„Arka” czyniła wrażenie wprost opłakane. Mówiąc po prostu — krótki, ale 
gwałtowny szkwał wyrządził nie mniejsze szkody niż przedwczorajsza burza 
albo wczorajsza bitwa. Pokład zawalały najprzeróżniejsze szczątki, poplątany 
takielunek zwisał żałośnie, szalupy, beczułki i skrzynie, rozklekotane sprzęty, 
zapasowe liny i drągi — wszystko to leżało dookoła w zupełnym bezładzie. Z 
poręczy i burt poodpadała miejscami farba, lufy stojących na obsuniętych 
lawetach dział pokryła czerń i plamy rdzy.
Należało najpierw oczyścić pokład siekierami ze szczątków zniszczonego 
grotmasztu, kłębowiska lin, porwanych żagli i rozgniecionej na drzazgi 
przyrufowej nadbudówki, następnie zabrać się do połatania podartego foku. 
Ponieważ nie mogło być mowy o dalszej żegludze na samych żaglach, przeto 
poza rufę spuszczony został na sterlingu  jeden z okrętowych majstrów, który 
zabrał się natychmiast do naprawy steru. Po południu „Arka Noego”, 
przysposobiona jako tako do dalszego rejsu, skierowała się na zachód. Według 
wszelkiego prawdopodobieństwa tam właśnie należało szukać Magnusa i reszty 
dywizjonu polskich naw patrolowych Witta.
Wiatr wiał teraz pomyślny, ze zmienną siłą, nieco porywisty chwilami, 
jednak mglista mżawka nie opadała. Załoga zdołała już odetchnąć po trosze po 
ciężkich przejściach przedpołudnia i była dobrej myśli. Podwachta rozlokowała 
się na dolnym pokładzie bateryjnym i jak to bywa zwykle po obfitym obiedzie, 
większość marynarzy spała. Stary puszkarz o skupionej i surowej twarzy, z 
kolczykiem w prawym uchu, noszonym dla szczęścia i ozdoby, usadowił się 
obok kambuzowej ściany i podrwiwał dobrotliwie z jakiegoś żagielnika, 
któremu obiad nie posłużył.
— Na lądzie pewnie byś i podeszwę zesmażoną zeżarł i jeszcze 
oblizywałbyś smakowicie paluchy, a tu się dmiesz i przesmradzasz, chłopie. Tak 
nie można... Po takim tańcu wszystko winno smakować. Wacek obiad sprawił 
galanty, jak na królewskim dworze.
— Nie byłeś tam, więc nie bresz — mruknął zaczepiany żagielnik.
— A kto ci mówił, może i byłem.
Tuż obok, leżąc na wznak z wyrzuconymi szeroko rękoma, chrapał twardo 
zwalisty i krępy Selina, trochę dalej jego krajan, bo również spod Torunia 
pochodzący Donat, którego przy sterze zastępował teraz sam sztorman. Któryś z 
majtków zanucił przyjemnym basem jakiś monotonny, tęskny motyw bez słów i 
ciągnął go przez chwilę. Obudzony Selina słuchał ciekawie, z rozlubowaniem 
odchylając do tyłu głowę, a gdy majtek skończył, mruknął:
— Pięknie śpiewasz, bracie, pies by cię trącał, ale doprawdy pięknie. Ja, 
choćbym i brzuch zapuścił z próżniactwa, to tak nie poradzę.
— Widzicie go, co mu po głowie łazi, śpiewać chce — zadrwił puszkarz z 
kolczykiem. — Jeśli z przyrodzenia tego nie masz, człecze, nigdy śpiewakiem 
nie będziesz, choćbyś brzuch spasł jak bęben.
— Nie gadaj! Gdybym zechciał, przyuczyłbym się. Znam takiego jednego 
pod Karwią, co organistą jest u plebana. On potrafi za dwie miarki wódki 
przyuczyć, że człowiek śpiewa niby słowik w maju. — Selina śmiejąc się 
skoczył nagle na równe nogi i ziewnął głośno, że aż tłusty pająk, wiszący 
dotychczas spokojnie pod powałą, umknął spiesznie za belkę.
Ludzie budzili się zwolna, przecierali oczy i wstawali, zakładając na siebie 
przesuszone już odzienie. Mało kto wspominał o przebytej zaledwie przed 
kilkoma godzinami mordędze. Dla nich była to nie pierwszyzna, taki szkwał 
mógł się zdarzyć im co dnia.
Zbliżała się godzina zmiany wachty.
— Czas na mnie — powiedział Donat ruszając na pokład, aby zluzować 
wreszcie od steru swego dowódcę. — A obiad zaiste nie był dobry. Peklowina 
smakowała, jakby ją wodą morską zaprawiono. Brzucho mi warczy niby zły 
pies.
— Nie podobna, aby nas nie mieli do wieczora znaleźć — rzekł do niego 
stary z kolczykiem, puszczając mimo uszu uwagę o obiedzie.
— Pewnie, pewnie... Szpilką nie jesteśmy — odparł Donat.
Dzwon okrętowy wydzwonił właśnie godzinę czwartą i jakby na 
potwierdzenie jego słów dano znać z oka, że nie dalej jak o dwa kable majaczą 
wśród mgły zarysy jakiejś większej nawy, idącej w przeciwnym niż „Arka 
Noego” kierunku.
Zapewne Magnus na „Svanie” — ucieszył się Karwat.
Widoczność była tak słaba, że choć oko wykol, nic prócz niewyraźnej 
sylwety kadłuba nie można było wypatrzyć. Sine morze łączyło się 
nierozerwalnie z tumanami mżawki. Wszystko wokół kłębiło się, jakby zalane 
rozwodnionym mlekiem.
— Dajcie no im sygnał! — krzyknął Karwat do kanonierów pod pokład. — 
Jeszcze gotowi nas wyminąć i szukaj wiatru.
Ale z płynącej kontrkursem nawy dostrzeżono ich bez sygnału. Zboczyła i 
poszła wprost na „Arkę”.
— Gotujcie się do zrzucenia hollin! — zabrzmiał nowy rozkaz.
Popuszczono nieco żagla. Po chwili zauważona nawa wynurzyła się z mgły 
i nie zmniejszając szybkości, z rozpędem jęła sterować wprost w śródpokładzie 
„Arki Noego”.
Karwat zaniepokoił się. Podbiegł do rampy.
— Hejże! — zawołał zdumiony. W tym momencie jednak burty 
domniemanego ,,Svana” zadymiły żółtawosinymi kłębami i pełna salwa 
kilkunastu dział padła na karawelę, siejąc spustoszenie i wzniecając popłoch 
wśród załogi.
Dopiero teraz spostrzeżono okrutną pomyłkę. Na maszcie atakującej nawy 
powiewała szwedzka bandera, widoczna w tej chwili całkiem wyraźnie. Było 
już za późno na uszykowanie działobitni do oddania choćby jednej salwy. 
Ludzie łapali w pośpiechu za broń i wybiegali jak opętani na pokład.
Zanim Karwatowi udało się opanować pomieszanie załogi, rozległ się 
przeraźliwy trzask, z łomotem spadły zaczepiając o sterburtę zaopatrzone w haki 
pomosty abordażowe, a fala wrzeszczących Szwedów wdarła się na „Arkę”. 
Polacy zatrzymali ich na moment bezładną palbą muszkietową, zabrakło jednak 
czasu na powtórne nabicie broni. Przez ułamek minuty ciżba ludzka kłębiła się 
w miejscu, spychana raz w stronę grot-masztu, raz w stronę rampy. Poprzez 
pomosty wlewały się coraz to nowe grupy napastników. Strzelanina ustała. 
Rozległ się szczęk białej broni. Szwedzi jęli przeć do przodu ze straszliwym 
impetem, zdobywając pokład metr po metrze mimo zaciętego oporu nielicznej 
garstki obrońców.

XXIV

W momencie gdy zaczął się atak, Karwat stał u rampy na jucie. Widząc, co 
się dzieje, zbiegł do kajuty, zerwał ze ściany puginał i jak szalony wypadł z 
powrotem na pokład. Ale nie zdążył już dobiec do zgrupowanej po przeciwnej 
stronie pokładu załogi. Klin nieprzyjacielskiej piechoty morskiej wbił się 
pomiędzy niego a bak i sztorman został nagle ponownie odepchnięty na pusty 
tył nawy. Przy nim było tylko dwóch marynarzy.
Przyparto ich do sterówki. Jęli bronić się zaciekle, wymachując w prawo i 
lewo długimi jak żądła puginałami, powstrzymując swym oporem na jedną 
chwilę atakujących. Szwedzi obskoczyli Polaków jak ogary. Było ich ośmiu.
— Pilnować pleców! — krzyknął do marynarzy. Jednego z napastników 
raził przez kark, zwalając go na deski u wejścia do sterówki, reszta odskoczyła 
do tyłu i zmieniła szyk.
Cofający się za sztormanem marynarze nabili tymczasem garłacze i palnęli 
w pchającą się znowu do przodu gromadę. Szwedzi, rażeni siekańcami, 
podnieśli wrzask i rozbiegli się. Natenczas marynarze oddali drugą salwę. 
Rozległy się jęki, plusk ciała wypadającego poza burtę i rozpaczliwie głośne 
wołania o pomoc. Od ciżby kłębiącej się po przeciwległej stronie nawy, na baku, 
oderwał się kilkuosobowy oddziałek nieprzyjacielski i ruszył w sukurs swym 
towarzyszom. Ci, widząc nadchodzącą pomoc, wyskoczyli z ukrycia i ponownie 
zaatakowali.
— Odwrót twarzą do wroga! Do sterówki! — rozkazał Karwat. Marynarze 
rzucili się do tyłu. Sztorman odparował jeszcze kilka ciosów. Pchnął z siłą 
najbliższego Szweda, który sądząc po żółtym ozdobnym kaftanie i czarnym 
kapeluszu, musiał być znaczniejszym oficerem. W końcu udało mu się wycofać 
za marynarzami. Zawarli za sobą drzwi wspierając je, czym się tylko dało, 
ławami i drągami.
— Wyważą...
— Poczekajcie. Niech zbiorę myli — powiedział Karwat łapiąc otwartymi 
ustami oddech. Otarł pot z czoła.
Odsapnęli chwilę, radząc, co dalej należy czynić. Ale już z drugiej strony 
drzwi huknęły strzały.
— Na podpokładzie! — rozkazał. Marynarze bez słowa wbiegli do luku i 
spuścili się pośpiesznie w dół.
— Podajcie kilka petard. Skrzynia stoi w lazarecie  — krzyknął za nimi.
Drzwi pod naporem wielu ramion poczęły trzeszczeć i obficie sypać 
drzazgą. Usłyszał, jak marynarze na dole odbijają skrzynkę. Podano mu cztery 
petardy. Podpalił lont w tulejce jednej z nich i wycofując się do luku rzucił je 
wszystkie pod drzwi. Skoczył w dół. Drzwi w sterówce pękły, padając na 
podłogę. Rozległa się detonacja i jęk ranionych odłamkami.
— Wysadzić prochy? — zapytał z determinacją w głosie jeden z 
marynarzy, gdy znaleźli się na podpokładziu.
Karwat drgnął. Dotknął ręką oczu. Wrzawa na górze nie ustawała, 
wskazywała na to, że załoga jeszcze walczy.
— Nie, z tym poczekamy nieco — powiedział, wybierając ze skrzyni kilka 
nowych petard. 
Wbiegli na pokład bateryjny, pędem przelecieli obok dwóch rzędów 
milczących i niepotrzebnych teraz nikomu dział. Z tyłu słychać było tupot wielu 
nóg zbiegających po trapie. Wybuch widać nie zdołał wstrzymać pogoni.
— Rzucajcie następne, rzucajcie! — krzyknął. 
Rozległy się dwie następujące prędko po sobie detonacje. Trzasnął gdzieś 
strzał muszkietowy, jeden, drugi, potem trzeci. Cichnące odgłosy walki na górze 
mówiły, że reszta załogi „Arki Noego” powoli ulegała przewadze przeciwnika. 
Karwat podpalił lont, wbił zapał w tulejkę i cisnął za siebie petardę. Krótki błysk 
na moment rozjaśnił panujący tutaj mrok. Pod strop wybuchnął kłąb dymu i 
nowy huk targnął ściany, zwielokrotniony przez ciasnotę pomieszczenia. Karwat 
dopadł trapu prowadzącego na przeciwną stronę pokładu. Chciał połączyć się za 
wszelką cenę z walczącą na górze załogą.
— Prochy? — zawołał z tyłu marynarz.
— Poczekaj! — odkrzyknął.
Nie zastanawiając się wiele, wspiął się na pierwsze stopnie. Ale było już za 
późno. Szwedzi pchali się teraz i z tej strony.
Strzały zastukały o ścianę sucho i posypało się próchno. Zwarcie. Szczęk 
stali dzwoniącej o stal. Pchnięcie jedno, drugie... Karwat odparował. Skoczył z 
trapu na powrót w dół. Zaczęła się bezładna bieganina między stanowiskami 
działobitni, piramidkami ułożonych na ziemi kul, między skrzynkami i 
beczułkami prochu. Jeden z towarzyszących mu dotychczas wiernie marynarzy 
legł rozciągnięty szablą, drugi został obezwładniony prędko i rzucony na ziemię.
Szwedów przybywało z minuty na minutę coraz więcej. Luki były ich 
pełne. Karwat, widząc się osamotniony, wpadł w wąskie przejście prowadzące 
do komór na dziobie. Mrok panujący tutaj ułatwiał ucieczkę. Ale znów biegł 
ktoś za nim. Obejrzał się i ciął z rozmachem depczącego mu po piętach 
przeciwnika. Oderwał się od pogoni jeszcze na kilka metrów i zaczaił się za 
załomem grodzi bakowej. Słyszał za sobą kroki tylko jednego człowieka, jego 
ciężki, zadyszany oddech i dzwonienie pochwy szabli ocierającej się o ścianę. 
Czuł jego bliskość. Kroki przycichły na moment, szczęk ustał. Szwed 
przystanął, widać wahał się, czy zaryzykować wejście w ciemny korytarz. 
Najprawdopodobniej zaniepokoiła go nagła cisza. Po chwili jednak podłoga 
znowu zaskrzypiała. Słychać było, jak stąpa ostrożnie na palcach, tuż przy 
ścianie. Jego rękaw ocierał się o deski. Karwat słyszał wyraźnie chropowaty 
szelest sukna. Przytaił oddech i zebrał się w sobie.
Gdzieś blisko, prawie przy samej grodzi, trzasnęła nadepnięta ciężkim 
butem deska. Za załomem ukazała się głowa. Zamachnął się i ciął w nią na 
odlew z całej siły.
Posłyszał zduszone westchnienie i łoskot padającego ciała.
Wyskoczył zza załomu, wyrwał leżącemu pistolety z olster i pobiegł 
korytarzem dalej, nie oglądając się za siebie.
Przez drewniany strop z pokładu doleciały doń tryumfalne pokrzykiwania 
w obcej mowie i granie trąbki.
Zdobyli nawę — przeleciała mu przez głowę myśl, pełna rozpaczy. Takie 
same okrzyki ozwały się chwilę później nieco niżej, pod podłogą dolnego 
pokładu bateryjnego. Zrozumiał, że uwolniono zamkniętych na spodzie „Arki” 
jeńców wziętych w nocnej bitwie do niewoli.
Za plecami znowu zadudniły kroki. Przebiegł bezszelestnie kilka ostatnich 
dzielących go od dziobowego kasztelu metrów i przywarł do ściany, gotując się 
do nowego pojedynku. Zmęczenie zapierało mu oddech w piersi. Po osmolonej 
wybuchami petard twarzy spływał pot, wilgotna koszula lepiła się uparcie do 
ciała. Czuł gorące krople ściekające z karku w dół i ziębnące prędko na plecach. 
Wstrząsnął nim dreszcz i mrowie przebiegło mu po grzbiecie. Odgłos kroków 
był coraz wyraźniejszy. Wzniósł w górę rękę z puginałem, gotując się do 
zadania ciosu. Postanowił drogo sprzedać swoje życie.

XXV

Poczuł z tyłu ramienia ciepły dotyk obcej ręki. Drgnął w przerażeniu i 
obrócił się gwałtownie. Cudza, drobna dłoń złapała go za rękaw i szarpnęła do 
tyłu.
— Wacek? — wyszeptał zdumiony, wytrzeszczając w mroku oczy.
— Niech jegomość włazi tu zaraz. Miejsca dosyć. Ino prędko!
Kuchta okrętowy, Szantruczek, niespodziewanie również ocalały z 
pogromu, pociągnął go do schowka przy kambuzie. Zanim sztorman zdołał 
przyjść do siebie ze zdumienia, chłopak przymknął ostrożnie drzwi i 
poprowadził go w najciemniejszy z kątów. W tym pomieszczeniu wisiał w 
powietrzu zgęstniały odór dziegciu i zbutwiałych pakuł, wszędzie walały się 
stosy najrozmaitszych, nagromadzonych tutaj w różnym czasie rupieci: a więc 
sprzęty kuchenne, połamane stołki, ławy, kupy porwanego żagla, puste beczułki 
od wody i skrzynie po prowiancie. Tuż obok leżały siekiery, kilofy, sztaby 
żelazne, pudła pełne ćwieków i baryłki od peklowiny. Sztorman z 
Szantruczkiem wleźli między te rupiecie i zaszyli się w stos żaglowego płótna, 
przykrywając się jakimiś nasiąkniętymi oliwą szmatami.
— Skądżeś się ty tutaj wziął? — szepnął Karwat.
— A co, może do niewoli miałem pójść?! Schowałem się. Przeczekam, aż 
nam kapitan w sukurs przyjdzie.
— Takiś tego pewny?
Umilkli. Ktoś przeszedł obok schowka, zajrzał do środka i dźgnąwszy 
żelazem w kupę zwiniętego żagla wycofał się prędko — w schowku śmierdziało 
okropnie. Za cienkimi ściankami z prawa i z lewa słychać było głośno 
prowadzone rozmowy, łomot przesuwanych skrzyń i sprzętów. Najwidoczniej 
Szwedzi grabili „Arkę”.
— Obiorą nas ze wszystkiego do szczętu — mruknął zafrasowany kuchcik.
Karwat wystawił głowę zza worków i rozejrzał się.
— Wezmą nas na hol albo zatopią... — mruknął do siebie.
— A... jej! Zatopią? — Twarz chłopaka skurczyła się: wyrażała najwyższy 
przestrach.
— Zamknij gębę! Nie twoja sprawa — warknął Karwat kuksając go pod 
żebra.
— Co nie moja. Rybom na żarcie mam iść?!
Palnął go lekko przez głowę i chłopak zamilkł. Jął nasłuchiwać czujnie. 
„Arkę” kołysało lekko, morze więc uspokoiło się prawie zupełnie. Uderzenia fal 
o burty były łagodne, mlaskające. Stali w miejscu.
— Najpewniej nas zatopią. „Arka” to stare pudło i jeszcze sfatygowana 
okropnie. Nie warta, aby ją ciągnąć za sobą. Dla Szwedów żadna zdobycz — 
wyszeptał Karwat zamyślony. Zmarszczył brwi, usiłując z chaosu myśli 
wydobyć jakiś sensowny pomysł, jakieś wyjście z sytuacji.
Chłopak chlipnął żałośnie:
— To co z nami będzie, jegomościu?
— Jak nas nie zatopią, dam ci szarżę za to, że mnie wybawiłeś. Tylko siedź 
cicho — pocieszył go.
— Co mi z tego! Już i kapitan to samo obiecywał, jak go od masztu 
odciąłem. Co mi po szlifach, kiedy mamy iść na dno.
— Cicho siedź! — ofuknął go i znowu zmienił się cały w słuch. Wysunął 
głowę nieco do przodu, przywarł uchem do ściany. Słychać było rozmowę i 
kroki. Ciężko stukając butami zbliżało się korytarzem kilku ludzi. Sztorman z 
kokiem zastygli nieruchomo pod stertą worków i zataili w sobie oddech. Sądząc 
po odgłosach, Szwedzi penetrowali dokładnie nawę w poszukiwaniu ukrytej 
zdobyczy.
— Ucapią nas, jak nic nas ucapią! — zachlipał Szantruczek. 
Karwat zatkał mu usta dłonią i przydusił go do ziemi.
W tym momencie czarny, wielkości kota szczur przebiegł chłopakowi po 
nogach i gdyby nie dłoń sztormana zaciskająca mu usta, kuchcik krzyknąłby. W 
kącie rozległy się piski i szurganie. Ale już ucichło wszystko. Gdzieś blisko 
nastąpił ktoś na rozluźnioną klepkę. Cisza dzwoniła w uszach. Słychać było 
przez ścianę chlupotanie wody o kadłub, skrzyp rudla i dziwne, jękliwe szmery, 
jakie wydaje nawa trąc burtą o burtę drugiej nawy, sczepionej z nią pomostami. 
Nagle trzasnęły kopnięte nogą drzwi i jakiś człowiek wszedł do schowka.

XXVI

Po oddzwonieniu pierwszej wachty Magnus wystawił na marsach i dziobie 
czujki i surowo przykazał dawać baczenie, czy aby gdzieś nie dojrzą straconej w 
czasie szkwału zguby. Przeczucie mu podszeptywało, że Jakub zdołał wyjść 
cało z opresji mimo utraconego steru i jeśli nie zagnało go na mielizny, to 
odnajdzie się prędko. Niejedną podobną chwiejbę razem już przeżyli. Chował 
go przecież i przyuczał od lat chłopięcych. Jakub Karwat był zwyczajny i 
większych niebezpieczeństw.
Na pokład weszła druga wachta. Pomost zajął, aby pełnić służbę, 
podporucznik Necel. Jaszka zdał mu sprawę z położenia nawy i zszedł do 
kajuty. Ponieważ Magnus nie miał dotychczas ani chwili wolnej, by 
spenetrować zdobycznego „Svana”, przywołał zluzowanego podporucznika i 
ruszyli obaj najpierw do ładowni, następnie pod pokład.
„Svan”, jak się okazało, był nie tylko dobrze zbudowanym okrętem, o 
czym mieli okazję przekonać się w czasie szkwału, ale posiadał jeszcze 
nadzwyczajne zasoby wszelkiego dobra wojennego. Okazało się, że działa z 
dolnego pokładu, które dostały się w ręce Polaków nie uszkodzone, są wszystkie 
jednakowego kalibru. Miało to ogromne znaczenie, gdyż flota gdańska, 
rozporządzająca jedynie zbieraniną artyleryjską, przeżywała dotychczas ciągłe 
trudności ze zdobyciem na czas odpowiednich pocisków do każdego wymiaru 
działobitni. Komory amunicyjne ,,Svana” pełne były kul, a prochownia beczek z 
prochem. W ładowni poddziobowej odkrył Magnus zbrojownię. Pomieszczenie 
to, jak zauważył, nadzwyczaj rozmyślnie zostało zrobione. Posiadało cztery 
szerokie otwory drzwiowe, aby załoga w razie alarmu mogła się prędko, bez 
tłoku i trudu zaopatrywać w broń. Ściany, tak jak w prochowni i składach 
amunicji, obite cienką blachą miedzianą, chroniły przed ogniem.
Jaszka zaczął otwierać po kolei leżące jedna na drugiej skrzynie. W 
pierwszej znaleźli mnóstwo kordelasów marynarskich, w następnej puginały i 
klingi, inne skrzynie kryły w swym wnętrzu dziesiątki nowiuteńkich 
muszkietów, garłaczy i rusznic przedniej roboty. Osobno leżały podłużne 
woreczki z kulami.
Doliczając do tego wszystkiego białą broń, głównie rapiery, szable i osęki, 
luźno leżące w wiązkach pod jedną ze ścian, zapasy te były wprost olbrzymie. 
Przeszły najśmielsze marzenia Magnusa. Domyślił się, że nie stanowiły 
zwykłego uzbrojenia nawy, lecz wieziono je zapewne do Piławy, dla 
zaopatrzenia armii lądowej. Ponieważ prawie drugie tyle odebrano Szwedom 
przy rozbrajaniu ich po bitwie, broni wystarczyłoby teraz na cztero- lub 
pięciokrotnie liczniejszą załogę niż Magnusowa. Tak bogatej zbrojowni nigdy 
jeszcze nie udało mu się zagarnąć.
Po jej przejrzeniu przeszli do równie bogatych składów żywności, potem 
do magazynów pełnych odzienia marynarskiego, zapasowych żagli, surowego 
płótna, smoły, dziegciu, lin i wszelakich innych rzeczy potrzebnych na okręcie. 
Trudno było się nie radować taką mnogością łupów.
Magnus posłał po pisarza okrętowego, kazał mu wszystko spisać i 
zamknąwszy pod klucz, zdać prowiantowemu.
— Nawa jak się patrzy! — powiedział z uznaniem w głosie podporucznik 
Jaszka. — Ucieszym admirała zdobyczą, jak mało czym.
— Pewnie, pewnie... — mruknął zamyślony kapitan — że ucieszym.
— Jeno pomieszczenia dla załogi są zbytnio ciasne. Nie dbają oni o ludzi. 
Dla naszych trzeba je nieco przebudować.
— Macie rację, ino że tym zajmie się już kto inny. Ten, który dostanie ją 
pod swą komendę — odparł kapitan.
— A waszmość dlaczego jej nie miałby dostać? Przecie nasza zdobycz!
— Co wy pleciecie, Jaszka! Nie jestem już kaprem, żebym mógł zdobyczą 
rozporządzać. To rzecz dowództwa. Zresztą mam „Arkę”.
Podporucznik mrugnął znacząco.
— Może być mała „Arka” i duża „Arka”, no nie? Małą mógłby dowodzić 
wychowanek waszej miłości.
— Nic z tego — zaprotestował kapitan. — Karwat jest mi potrzebny. A 
zresztą dlaczego mielibyśmy się rozłączać? Wszyscy się do siebie tutaj 
przyzwyczaili i zżyli ze sobą.
— To niechby małą „Arkę” wziął kto inny, a „Svana” my byśmy 
zatrzymali. Solidna nawa, jakich mało. Siła bitew można na niej wygrać.
— Przestańcie już, dość tego — skarcił podporucznika. — Nie żal by wam 
było „Arkę Noego” zostawić?
Jaszka zamyślił się, zamruczał coś pod nosem i machnął ręką.
— Ano, pewnie, że byłoby trochę żal.
— Widzicie! Po co więc to całe gadanie? — Magnus roześmiał się głośno. 
Potem wciągnął w siebie brzuch i zakomenderował: — No, a teraz ruszaj, 
bracie, pilnować czatowników. Żeby mi tylko „Arki” gdzie nie przeoczyli. 
Jeszcze ślepiami będę musiał przed Wittem świecić za zgubienie nawy.
— Wedle rozkazu! — Podporucznik przyłożył dłoń do kapelusza, wykręcił 
się na pięcie i ruszył do włazu. Po kilku krokach odwrócił się jeszcze raz. — A 
ta galeona to jednak przydałaby się waszmości — powiedział z żalem w głosie.
— Ruszaj, ruszaj chłopie, pókiś cały!
— Wedle rozkazu, kapitanie! — odpowiedział Jaszka zawiedziony i wlazł 
do luku prowadzącego na pokład zewnętrzny.
Magnus udał się na tył okrętu, potem wszedł do kajuty, którą dawniej 
zamieszkiwał szwedzki komandor. Było to pomieszczenie obszerne, zajmujące 
prawie całą szerokość rufy, urządzone wygodnie i ze zbytkiem. Przy jednej ze 
ścian przymocowana hakami stała duża szafa pełna najprzeróżniejszych ksiąg 
treści przeważnie religijnej tudzież traktatów o sławnych wojnach i wielkich 
mężach, spisanych po łacinie. Szafa na drugiej ścianie mieściła paradną broń, 
dwa kosztowne półpancerze, a na półkach leżały zwinięte rulony map. 
Rynsztunki osobliwych zbroić i orężów zdobiły narożniki kajuty. Podłogę grubo 
zaścielały miękkie dywany, zaś wykładanym mahoniem ścianom dodawały 
splendoru rozwieszone gęsto sztychy, przedstawiające bitwy morskie i lądowe, i 
osiem kutych w mosiądzu czteroramiennych kandelabrów. W jednym z kątów, u 
powały, wisiała spleciona z posrebrzanych prętów klatka, w której drzemała, z 
dziobem ukrytym pod skrzydłem, bajecznie kolorowa egzotyczna papuga.
W sekreterze znalazł Magnus mnóstwo papierów, które przeglądnął 
pobieżnie, dziennik okrętowy i szkatułkę ze złotem. Ostatnie znalezisko odłożył 
na bok, aby zabrać je przy pierwszej okazji na okręt komandorski Witta.
Tuż przy kajucie, z którą się właśnie zapoznał i którą przeznaczył sobie na 
razie na własne pomieszczenie, każąc wnieść do niej osobiste rzeczy, 
znajdowały się jeszcze dwie inne kajuty, zapewne również należące przedtem do 
komandora. Pierwsza była jadalnią — wskazywał na to stół obstawiony 
mnogością krzeseł i szafy z zastawą stołową z masywnego srebra, druga — 
sypialnią szwedzkiego dowódcy. Przed tą ostatnią stał teraz strażnik, Magnus 
bowiem kazał w niej zamknąć swych dostojnych jeńców, komandora Nórkjeera 
i jego przybocznych.
Zbliżała się pora podwieczerzy, zeszedł więc do wspólnej mesy. Siedziała 
tam już cała starszyzna marynarska z pod-wachty, deliberując zawzięcie. 
Tematem była dzielność nawy, jej siła, ale przede wszystkim los zgubionej rano 
karaweli. Posiłek upłynął w dość ponurym nastroju. Wiatr wprawdzie zelżał, ale 
mgła stała na morzu gęsta i „Arki Noego” nigdzie dotychczas nie dostrzeżono. 
Dały się słyszeć głosy powątpiewające, czy Karwat zdołał ocaleć.
Magnus, nie wdając się w dysputę, zjadł, co mu usługujący podsunął pod 
nos, i wyszedł na pokład. Kazał sternikowi ostrożnie zboczyć w stronę 
wybrzeża. Nawa płynęła teraz z konieczności dużo wolniej. Sondowano co 
chwilę głębokość, aby nie wpakować się przypadkiem na mieliznę. 
Przygotowano sygnały ogniowe, aby je zapalić z zapadnięciem mroku. W 
przeciwieństwie do załogi Magnus ani przez moment nie powątpiewał o 
ocaleniu Jakuba. Nie było dlań jednak wykluczone, że karawela straciwszy 
sterowość utknęła na płyciznach i czeka teraz gdzieś samotna zmiłowania losu. 
W zamyśleniu krążył od marsa tylnego do marsa przedniego i pytał 
czatowników, czy nie dojrzeli czegoś przez mgłę. Odpowiedzi były niezmiennie 
te same — przeczące. Zły humor dowódcy udzielił się całej załodze. Ludzie z 
wachty wykonywali swe obowiązki milcząco, podwachtowi snuli się po nawie 
sennie i bez celu. Na śródokręciu pod masztem siadło sobie kilku do gry w 
kości, ale już po chwili wybuchła tam głośna sprzeczka połączona z bójką, którą 
uśmierzyła dopiero osobista interwencja kapitana.
Powróciwszy na pomost Magnus rozsiadł się na najwyższym stopniu trapu. 
Miał teraz przed sobą widok na całe zamglone wokół morze i na nawę. Rzucając 
od czasu do czasu rozkaz oficerowi wachtowemu, popadł w zadumę.
„Svan” prowadzony doświadczoną ręką sternika Muzy, kierującego się 
głosami sondujących marynarzy, pomykał zwinnie na spokojnej fali pomiędzy 
mieliznami. Na nawie panowała względna cisza. Cały szeroki pokład od rufy aż 
do forkasztelu był prawie opustoszały. Kapitan uśmiechnął się lekko pod 
wąsem, przypominając sobie kuszące namowy podporucznika Jaszki. Przyszło 
mu na myśl, iż musiałby mieć trzykrotnie liczniejszą załogę, aby dostatecznie 
obsadzić „Svana”. Miał rację Jaszka gadając, że siła bitew można by, mając 
galeonę, wygrać. W tej chwili uświadomił sobie, że podobnie jak podporucznik 
myśli o niej z pożądliwością, i uśmiechnął się po raz drugi.
Ponętna to jednak sprawa dowodzić tak potężną i sprawną nawą — 
pomyślał. Obrzucił ją łakomym i trochę rozżalonym spojrzeniem. Mocne 
nadburcia sięgały wzwyż aż do ramion. Maszty miała wielkie i masywne. Oko 
cieszyły zbrojne w pościgowe i rejteradowe działa kasztele, mnogość wielka 
pokładowych falkonetów i potężne baterie na dolnym pokładzie. Nawet o 
zewnętrzny polor zadbali szwedzcy budowniczowie. Wszystko malowane było 
jednakowo na kolor niebieski. Stewę dziobową zdobił kunsztownie rzeźbiony 
aflaston  w postaci głowy drapieżnego ptaka, rufie zaś splendoru dodawały 
dwa masywne gryfy .
Mimo jeszcze pewnych śladów nocnej bitwy pokład był już czysty, 
wyporządzony świeżo, liny pozwijane, zapasowe maszty poukładane i 
powiązane, a szalupy starannie zawieszone na szlupbelkach. Działobitnie 
pościgowe i rejteradowe, umieszczone na żelaznych wsporach, lśniły 
wypolerowane do czysta przez kanonierów Glembisza, okręt więc przedstawiał 
widok zaiste wspaniały.
Tak, dowodzić nim wielki to honor będzie — westchnął Magnus. — Dadzą 
pewnie pod komendę jakiemuś szlachetnie urodzonemu — pomyślał z żalem.

XXVII

Z zadumy wyrwało kapitana wołanie czatownika. Zerwał się i zbiegł na 
pokład. Wśród załogi zapanowało nagłe poruszenie.
—Jakoweś nawy podchodzą od sterburty — zameldował
podporucznik Jaszka.
— Ile ich?
— Na razie dwie widać.
— Niech Glembisz gotuje działa — powiedział, a do sternika zawołał: — 
Stanąć w dryf! Diabli wiedzą, co to za jedni, ale strzeżonego Pan Bóg strzeże.
Wibrującymi trelami zaniosła się świstawka i tupot rozstawiających się na 
stanowiskach marynarzy przeciął dotychczasową ciszę jak nożem. Magnus 
przyłożył do oka perspektywę. Jedno spojrzenie wystarczyło, aby się przekonać, 
że oba majaczące we mgle okręty są dużymi jednostkami wojennymi. Zbliżały 
się szybko pod pełnymi żaglami.
Dwie nawy na jedną — pomyślał w zadumie.
Minął niespełna kwadrans od chwili zauważenia obcych naw, a teraz 
zaczęły się już rysować pośród kłębów mgieł tak wyraźnie, że można je było 
dojrzeć nawet gołym okiem. Wtem z marsa na grotmaszcie rozległo się 
ponowne wołanie czatownika.
— Co znów takiego? — zadarł w górę głowę marszcząc brwi. 
Czatownik, kręcąc jakoś dziwnie głową, przykładał i odsuwał od oczu 
szkła.
— Co tam takiego, gadajże!
A niechże jegomość sam popatrzy. Nie wiem, co rzec, ale … — bezradnie 
wzruszał ramionami.
Magnus wspiął się po wyblince na górę. Nim wyciągnął rękę po 
perspektywę, czatownik podał mu ją spiesznie i usunął się do tyłu.
— Niech jegomość popatrzy. Mgła przeszkadza, ale... — W jego glosie 
zadźwięczało coś tłumionego z trudem.
Magnus lustrował chwilę kontury obu naw i nagle wybuchnął głośnym 
śmiechem.
— Co, miałem rację? — zapytał uradowany czatownik.
— Swoi! — krzyknął Magnus w dół do załogi, wychylając się do pół ciała 
z marsowego kosza.
— Witt?
— Jakżeby inaczej, Witt i Mora!
Załoga wrzasnęła „hurra” i poczęła ciskać w górę kapelusze.
— Odbój! — odwoływał alarm Jaszka.
— Ale „Białego Psa” nie widać — powiedział Magnus oddając 
czatownikowi perspektywę. Podrapał się frasobliwie po karku. Już i bez szkieł 
można było, nie ryzykując pomyłki, stwierdzić, że pierwsza z naw to 
„Wodniak”, druga — „Król Dawid”. Zlazł z marsa i wspiął się na pomost. — A 
więc dywizjon zaczyna się pomału zbierać — rzekł do podporucznika Jaszki. — 
Ciekawym tylko, gdzie Gajka się podział...
— Znajdziemy go. Gromadą łatwiej będzie czynić poszukiwania.
— Pewnie... A my tu — roześmiał się nagle — gotujemy działa do bitwy 
jak się patrzy.
W tym momencie rozległ się huk wystrzału i niewiele dalej jak o 
kilkanaście metrów od sterburty „Svana” chlusnęła w górę fontanna wody. 
Uśmiech na twarzy Magnusa zgasł natychmiast. Skoczył do rampy.
— A niech to diabli! Bandera została na „Arce Noego”. Została? To białą 
płachtę, prędzej! W tej mgle, zanim się spostrzegą, że nie ze Szwedem mają do 
czynienia, gotowi nam nawę zatopić!
Drugi pocisk padł już nieco bliżej. Tym razem u burty bakowej. Na pomost 
bryznęła woda wysokim słupem.
— Białą flagę, mówię! Białą flagę na maszt, prędzej! — wrzeszczał 
otrząsając się z kropel. — Żagle w dół!
Żagielnicy rzucili się na salingi. Nikogo już nie trzeba było poganiać do 
pośpiechu. Po chwili na masztach „Svana” nie pozostała ani jedna płachetka, a 
na topie grotmasztu załopotało białe płótno. Padły jeszcze tylko dwa pociski, z 
których ostatni wbił się w burtę, tuż obok forkasztelu, wzniecając płomień. 
Ugaszono go prędko.
Nawy Witta i Mory zbliżały się ostrożnie pod zrefowanymi do połowy 
żaglami, zdziwione milczeniem galeony. Zaczęły ją opływać z boku. Biała 
płachta uwieszona na grotmaszcie została widać dostrzeżona, kapitanowie 
„Wodniaka” i „Króla Dawida”, nie zwyczajni jednak, aby nieprzyjaciel 
poddawał się bez wystrzału, wietrzyli w tym jakiś podstęp.
— Szalupę! — zakomenderował Magnus zbiegając na bak. Skrzypnął 
kabestan, zakwiczały obracane bloki i w okamgnieniu spuszczono 
sześciowiosłowy kapitański welbot  na wodę. Szóstka marynarzy skoczyła 
poprzez burtę, spuściła się po linach na dół. Porwali za wiosła. Po drablinie 
zszedł spiesznie Magnus.
— Do „Wodniaka”, co sił w ramionach, no!
Wiosła zapadły jednocześnie w wodę i szalupa ruszyła przeskakując fale. 
„Wodniak” zdawał się zupełnie nieruchomy, jakby stał na kotwicy. Patrząc z 
dołu, nie można było dostrzec żadnego ruchu tej nawy. Pokłady jej wydawały 
się puste i ciche. Jedynie zdjęte zawory ze strzelnic, z których wyglądały 
głowice armat skierowanych na „Svana”, wskazywały, że cisza ta jest złudna, że 
galeona, jak i welbot do niej płynący, jest pod czujną obserwacją.
— Spójrzcie no, chłopcy, który ma lepsze oczy... Ten stojący na pomoście 
„Wodniaka” to chyba Witt we własnej osobie, co?
— Tak, to jego wysokość komandor — potwierdził szlakowy .
Ano jesteśmy więc jakby u mamy w domu — mruknął Magnus obserwując 
spod oka „Wodniaka”. W tej chwili spostrzegł, że Witt oderwał od oczu szkła 
przybliżające i daje znaki ręką komuś stojącemu poniżej. 
— Poznali nas — powiedział do wioślarzy.
Gdy welbot zbliżył się do burty „Wodniaka”, jakiś zarośnięty czarną 
szczeciną marynarz ze srebrnym wisiorkiem w prawym uchu, rozdziawiając 
szeroko ze zdumienia gębę, spuścił w dół drablinę. Spoza burty wyglądał cały 
rząd zdziwionych twarzy, kilkadziesiąt par wybałuszonych oczu śledziło każdy 
ruch przybyłych. Na górze zawrzało nagle. Magnus, wpierając silnie nogi w 
szczeble, począł się wspinać na burtę, Posapując z wysiłku, wkroczył na pokład, 
na którym wybuchła przed chwilą wrzawa za jego pojawieniem się ucichła 
natychmiast.
— Wszelki duch... — wykrzyknął Witt podbiegając z wyciągniętymi 
ramionami. — Wprost oczom nie wierzę. Żyw? Waszmość przybywasz jako 
jeniec w poselstwie od Szwedów?
Magnus wyprostował się zdumiony, zamrugał powiekami i nagle 
zrozumiał, że Witt bierze go za jeńca wysłanego celem pertraktacji. Twarz mu 
gwałtownie zadrgała, poczerwieniała, zatoczył się do tyłu i zatykając dłonią 
usta, parsknął głośnym śmiechem. Małe, jakby podskubane brwi Witta 
podskoczyły do góry. Magnus całym wysiłkiem woli opanował się i przybrał na 
powrót poważny wyraz twarzy.
— Waszmość byś się wstydził drwić ze starego — powiedział z przyganą 
w głosie do zmieszanego, mrugającego powiekami Witta. Pokiwał głową, potem 
wyprostował się jeszcze bardziej i zaraportował donośnym głosem, aby być 
słyszanym na całym pokładzie: — Pan pozwoli, komandorze, zameldować 
sobie, że zdobyczny flagowiec szwedzki, czterdziestodziałowa galeona pod 
godłem „Svan”, obsadzony moimi ludźmi, czeka na rozkazy waszej wysokości. 
Pod pokładem znajduje się około stu jeńców. Szwedzkiego komandora zaś, 
barona Nórkjeera, który zdał się na parol, mam honor gościć pod strażą w jednej 
z kapitańskich kajut.
Słuchając tej przydługiej oracji Magnusa, Witt wykręcał pociesznie głowę i 
w zdumieniu skubał wąsik. Gdyby nie to, że wioślarze z welbotu, którzy 
wdrapali się na pokład „Wodniaka”, głośno wszem i wobec jęli głosić swą 
chwałę, wziąłby meldunek kapitana Magnusa za drwinę.
— Co waszmość powiadasz?! — wykrzyknął łapiąc się za głowę. — 
Zdobyliście?
— Jak się rzekło — powiedział Magnus nieco chełpliwie, lecz zaraz dodał: 
— Wprawdzie nie ja zdobyłem, ale mój sztorman, znany tu wszystkim Jakub 
Karwat, zdobycz jednak, jak waść widzi, nie przestaje być przez to zdobyczą. Ja 
w czasie bitwy nie byłem dysponowany i z tego powodu nie mogłem 
pokierować tą chwałę przynoszącą dywizjonowi potrzebą.
Witt dopadł grubego kapitana, chwycił go w objęcia i śmiejąc się głośno, 
zaczął klepać go po plecach i ramieniu.
— To dopiero uśmiech fortuny! Któż by przypuszczał! Wielki honor na 
waści spada.
— Patriae in serviendo consumor  — odrzekł Magnus z godnością. — 
Honor więc z Wiktorii przez nas odniesionej na całą flotę Rzeczypospolitej 
spływa.
— A jakżeby inaczej... ale waści zasługa, że może na całą flotę spłynąć — 
zatrzepał w powietrzu rękoma Witt. — Chodźmy jednak do kajuty. Godzi się 
wychylić po kielichu na taką uroczystość. — Wziął Magnusa pod ramię i 
poprowadził go na rufę. — Sygnalizujcie na Morę, aby przybywał co prędzej! 
— krzyknął do sygnalisty. — Albo nie, jedźmy, dopóki dnia jeszcze stanie, 
obejrzeć nawę waszmości. Gajka! Popłyńże waszmość z nami.
Dopiero teraz dojrzał Magnus wśród oficerów kapitana Gajkę. Gdy zeszli 
wszyscy razem do czekającego welbotu, zagadnął go niespodziewanie:
— Co z „Białym Psem”?
— Zatonął. Onegdajsza burza tak mnie urządziła — powiedział Gajka ze 
smutkiem w twarzy. — Jednemu się szczęści, drugiemu nie. — Rozłożył ręce 
bezradnie.
— A załoga?
— Połowę ludzi mi zatonęło, drugą połowę „Wodniak” odratował.
— Gdyby burza trwała dłużej, nikogo byśmy nie zdołali wyciągnąć — 
poinformował Witt. — Nawa jednak zaczęła pogrążać się, kiedy już fala nieco 
opadła. Ale waści rzeczywiście się poszczęściło, no, no... — ciągle jeszcze nie 
mógł odzyskać spokoju.
Wioślarze parli na wiosła, ile sił w ramionach. Welbot podpłynął do burty 
„Króla Dawida”, zabrano z jego pokładu nie mniej niż komandor zdumionego 
kapitana Morę i skierowano się w stronę „Svana”. Witt nie pytał teraz o nic, a 
Mora, któremu zaraz na wstępie szepnął do ucha kilka słów kapitan Gajka i 
który był człowiekiem bardzo małomównym, również milczał, od czasu do 
czasu tylko łypiąc na Magnusa z nie ukrywanym podziwem. Tymczasem dobito 
do sterburty zdobycznej nawy. Wspięli się po kolei na górę i wkroczyli na 
pokład.
— Najsampierw pokazuj waszmość, a potem opowiesz — powiedział do 
Magnusa komandor, odpowiadając jednocześnie na gromkie powitanie załogi.
Zaczęły się oględziny „Svana”. Witt chwalił działa, solidną budowę 
kadłuba, zaopatrzenie magazynów i zbrojowni. Wykrzykiwał ciągle słowa pełne 
podziwu i uznania i cieszył się ze zdobyczy bardziej hałaśliwie niźli Magnus 
rano, gdy z Jaszką robił lustrację galeony.
— Szczęściarz z naszego Magnusa, nie ma co, szczęściarz — klepał po 
plecach wszystkich, którzy znaleźli się mu pod ręką i zacierał dłonie. W pewnej 
chwili jednak zaniepokoił się: — A co z „Arką Noego”? — zapytał przystając 
pośrodku pokładu bateryjnego.
Magnus zasępił się gwałtownie.
— Otóż to... Każdą zdobycz trzeba drogo okupić. — Komandor skłonił 
głowę z powagą. — Z początku pomyślałem sobie, że w tej mgle się gdzieś 
waści zawieruszyła.
— Nie, nie — zaprotestował kapitan „Arki Noego”. — Nie zatonęła. 
Przynajmniej nic mi o tym nie wiadomo. Dziś rano jeszcze szła za nami na holu. 
Szkwał urwał mi ją z lin.
— Aha... — Komandor odetchnął głośno z ulgą. — No, to chodźmy gdzieś 
siąść spokojnie. Pogadamy.
Magnus poprowadził na rufę i otworzywszy drzwi, wpuścił przed sobą 
wszystkich trzech kapitanów do środka kajuty. Rozglądnęli się ciekawie.
— Zasobnie tutaj, no, no... Królewski dostatek — powiedział Mora.
— Więc opowiadaj waszmość! — rzekł Witt rozsiadając się w fotelu. — 
Od samego początku. Jakżeście do tej zdobyczy doszli.
Magnus sięgnął do szafy, wyjął stamtąd gąsiorek i niewielkie pucharki z 
kunsztownie rżniętego szkła. Ponalewał je.
— Małmazja, palce lizać, przednia. Także zdobyczna. Radzę spróbować. 
Zdrowie mości panów — ukłonił się lekko kapitańskiej braci.
— Pierwej zdrowie naszego tryumfatora wypić się godzi — przypił do 
kapitana „Arki Noego” Witt.
Ten podziękował, wychylił pucharek i otarłszy usta dłonią, jął zdawać 
relację z przygód „Arki Noego”. Opowieść ciągnęła się bardzo długo, gdyż 
kapitanowie przerywali mu często wykrzyknikami i pytaniami.
Unikał świadomie wszystkiego, co dotyczyło jego własnej osoby, pominął 
również milczeniem fakt buntu załogi, jak i to, że większą część bitwy spędził 
pod masztem, przywiązany linami. Załoga, jak się później dowiedział, także 
zataiła ów szczegół, nie chcąc krzywdzić swego kapitana. Ponieważ Witt 
niczego się nie domyślił, stanęło więc na tym, że jedynie z powodu jego 
niedyspozycji bitwę rozegrał sztorman.
— Zatem gdyby nie zatonięcie „Białego Psa” i niewiadomy los „Arki 
Noego”, nasz dywizjon wzmocniłby się o jedną potężną jednostkę — powiedział 
komandor patrząc na kapitanów.
No, „Białego Psa” nie wskrzesimy już, nie ma potrzeby biadać nad nim po 
próżnicy, ale „Arkę”, jeśli zabierzemy się rzetelnie do poszukiwań, może uda się 
jeszcze odnaleźć — wtrącił kapitan Gajka. — Wątpię, aby zatonęła. Co 
najwyżej, siedzi gdzieś na mieliźnie.
— Mniemam, że ją odszukamy — przytaknął Mora. — Sztorman Karwat 
to dzielny kawaler, zapewne poradził sobie jakoś mimo braku steru.
— Aha! Byłbym zapomniał... — przerwał Witt zwracając się do Magnusa. 
— Kapitan Gajka zdał mi sprawę z tego, coś waszmość razem z nim postanowił 
po naszej wspólnej pierwszej bitwie, gdy los mój i kapitana Mory był wam 
jeszcze nie znany. Otóż mimo że się odnaleźliśmy, plan nie traci swej mocy.
— Nic nie rozumiem... — Magnus spojrzał pytająco.
Witt wstał i przeszedł się wzdłuż kajuty od drzwi do kąta z papugą.
— Zaraz to wyjaśnię waszmości — rzekł. — Królewski wysłannik, którego 
zabrałem w Gdańsku na swój pokład, został zabity. Otóż to! Zupełnie 
przypadkowym trafunkiem — pośpieszył z wyjaśnieniem, widząc, że Magnus 
poderwał się przerażony z krzesła. — Zaraz pierwszego dnia rejsu to się 
przydarzyło. Tak! Wyszedł nieopatrznie z kajuty w czasie owej bitwy na 
wysokości Helu i zwalił go z nóg odłamek strzaskanej rei. Sami więc będziemy 
w obliczu posła szczecińskiego, oczekującego nas w Kołobrzegu. Bo istotnie 
takowy tam na nas czeka, jako żeś waść słusznie się tego domyślić raczył.
— A co mówi instrukcja wręczona waszmości przez admirała przed 
odbiciem z Gdańska? — zapytał Magnus.
— Nic albo prawie nic. Tyle, że w Kołobrzegu czeka poseł księcia 
Bogusława i że mamy w tym porcie stać tak długo, aż warszawski wysłannik nie 
dojdzie z nim do porozumienia co do wspólnych akcji. Jakich akcji? Chyba 
przeciwko Szwedom. To, coś waść chciał przedsiębrać, gdyby mnie nie stało, 
dobrze było pomyślane. Trzeba płynąć do Kołobrzegu i paktować z owym 
posłem księcia. Sprawy zaprzepaszczać nie ma potrzeby. Niehonorowo by to 
było. Nie dość żeśmy wysłannika królewskiego od śmierci nie ustrzegli, jeszcze 
wracać z niczym? Nie można tak. Trzeba doprowadzić wszystko do końca.
Magnus przytaknął milcząco.
— Hoc erat in votis . Pewnie, że sprawy zaprzepaścić nie wolno... — 
mruknął i zamyślił się. — Ale co będzie z ,,Arką Noego”?
— No i tego nie można zostawić na łasce losu — wzruszył ramionami 
komandor. — Dopóki nie mamy pewności, że zatonęła albo dostała się w ręce 
nieprzyjaciela, trzeba jej szukać.
—Pewnie — przytaknął Mora.
Witt przerwał swą wędrówkę wzdłuż kajuty i stanął przed siedzącymi 
kapitanami.
— Zatem, jeśli się nie mylę, jesteśmy jednakiej myśli co do planów 
działania? Czyli consense  płyniem dalej. Można by więc skończyć tę naradę, 
boć odbyliśmy prawdziwą naradę wojenną — uśmiechnął się mrużąc od 
zmęczenia oczy.
— Można — powiedział Magnus i nagle zastanowił się. — Dopraszałbym 
się jeszcze pewnej łaski waszmości — zatrzymał Witta i pozostałych kapitanów 
ruchem ręki. — „Svan” to nawa pokaźna. Mam na niej jeno niespełna 
sześćdziesięciu ludzi. Czy moglibyście mi, panowie, użyczyć ze swoich załóg 
po paru żagielników i kanonierów?
— Słusznie, załoga zbyt mała — zauważył Witt.
— Pozwólcie mi, wasza miłość — zwrócił się do komandora Gajka. — Na 
„Wodniaku” jestem ino ze swymi ludźmi zawadą, a na „Svanie” przydam się 
kapitanowi Magnusowi. Brak mu sztormana, więc mogę go zastąpić.
— Nie śmiałem tego proponować waszmości — wtrącił Magnus. — Dla 
kapitana pełnić służbę jako sztorman...
— Żaden dyshonor — wtrącił Gajka ze śmiechem — a z większym 
pożytkiem będzie to dla sprawy, niźli stać na zawadzie załodze „Wodniaka”.
Witt zbliżył się do obu i poklepał ich po ramionach.
— Kiedyście już sami doszli do porozumienia, ja ze swej strony nie mogę 
mieć nic przeciwko temu. Ale zapomniałbym o najważniejszym. 
Przepytywaliście, waszmość, jeńców? — zwrócił się do Magnusa.
— Przepytywałem.
— I jak? Gdzie płynęli?
— Od ich pojmanego komandora i starszych rangą niczego się nie 
zdołałem dowiedzieć, ale prości żeglarze mówią, że galeona „Svan” należała do 
eskadry admirała Gyllenhjelma, a dwanaście jednostek, cośmy je spotkali na 
Małym Morzu, były ino przednią strażą. Mówią, że połowa miała iść w kierunku 
na Piławę, połowa zaś, pod osobistym dowództwem admirała, na Gdańsk.
— Fiu, to ci dopiero... — gwizdnął przeciągle Witt. — Wprawdzie 
przypuszczałem, że tak będzie, ale co innego przypuszczać, a co innego 
wiedzieć na pewno. Ciężka czeka nas przeprawa w czasie powrotnej drogi, jeśli 
nam zatokę zablokują. — Milczał przez moment i medytował nad czymś, potem 
machając ręką, rzucił do kapitanów: — No, ale wracamy, panowie, bo wieczór 
idzie. Dość pro hac vice , a o to, co nas czeka, będziemy sobie suszyć głowy 
kiedy indziej.
Wyszli na pokład. Był już pełny wieczór.
— Widzicie, i mgła zrzedła! — zauważył Mora. — Jeżeli wzejdzie księżyc, 
możemy płynąć na poszukiwanie „Arki” nie czekając rana.
— Uważaj waćpan na sygnał do podniesienia żagli — powiedział Witt, 
schodząc ostatni do tkwiącego u burty galeony welbotu.
Magnus skinął głową. Goście odpłynęli. Dopilnował zmiany wachty i 
poszedł do kajuty zdrzemnąć się przed nocnymi trudami rejsu.

XXVIII

Ściemniło się. Nastała noc chłodna i wilgotna.
Po godzinie szalupami z „Wodniaka” podwieziono około trzydziestu ludzi 
z dawnej załogi „Białego Psa”. Gajka, nie budząc Magnusa, po wywieszeniu 
sygnału świetlnego z nawy komandorskiej zabrał się do pełnienia służby na 
„Svanie” Rozkazał podnieść żagle i galeona, wchodząc w tor „Wodniaka” i 
„Króla Dawida”, popłynęła na wschód.
Tymczasem mgła rozproszyła się na tyle, że morze w promieniu około 
trzech kabli odsłoniło się oczom. Fala była niewielka. Łagodnie opływała obła  
burt i pluskała za rufą. Ciszę nocną mącił jedynie monotonny skrzyp żelaznych 
wiązań rudla i niegłośny gwizd wiatru wygrywającego jakąś melodię na 
wantach.
Księżyc wzeszedł dopiero tuż przed brzaskiem. Wyłonił się na krańcu 
nieba z nagła. Obłoki raz po raz zakrywały jego odpolerowany gładko dysk i 
wszystko dookoła przybierać poczęło coraz to inny wygląd, przechodząc z 
blasku w ciemność, już to na nowo ukazując się w bladej, rozproszonej 
poświacie miesiąca. Wreszcie resztki mlecznych mgieł rozegnane zostały 
podmuchami i światło księżyca przygasło, wyparte pierwszymi smugami światła 
słonecznego znaczącego się na wschodnim krańcu horyzontu. Przed polskim 
dywizjonem roztaczało się morze wyglądające jak ogromna ołowiana pustynia, 
na której nie tylko poszukiwanej „Arki Noego”, ale w ogóle niczego nie można 
było dojrzeć.
Wiatr ledwie starczał na napełnienie szeroko rozwiniętych płacht 
żagielnych. Nawy z konieczności posuwały się dużo wolniej niż z wieczora i 
przez całą noc. Woda była przedziwnie spokojna, jedynie marszczyła się lekko i 
cicho syczała rozpruwana stewą dziobu . Widnokrąg dookoła ciągle był pusty. 
Dopiero kiedy słońce wzeszło wyżej i zboczono nieco na południe, tak że z 
prawej strony ukazał się w dali zamazany, niewyraźny zarys linii brzegowej, 
ujrzano drobny, ledwie ruszający się punkcik, nad którym bielało coś 
przypominającego płachtę żagla. Zwrócono się natychmiast w tym kierunku.
Punkcik rósł zwolna, nabierał wyraźniej szych kształtów i poznano w nim 
wreszcie żałośnie poharataną nawę, idącą jedynie pod fokiem i kliwrami. Z 
pozostałych obu jej masztów sterczały niewielkie pieńki. Pokład miała 
zniszczony i wszystkie nadbudówki rozbite w drzazgi. Trudno było się na razie 
zorientować, pod czyją banderą płynie rozbitek. Z ,,Wodniaka” 
zasygnalizowano, aby podejść doń bliżej i osaczyć go.
Wkrótce pokład „Svana” zaroił się załogą wyłażącą z luków. Na pomost 
wkroczył kapitan Magnus i stanąwszy obok Gajki, przyłożył do oczu szkła 
przybliżające. Jął spoglądać pilnie w kierunku płynącego samotnika. Gajka 
zmarszczył się i wzruszył nagle ramionami. „Wodniak” oddał pierwszy strzał z 
pościgowego działa.
— Coś mi się tutaj nie podoba w tym wszystkim — powiedział do 
Magnusa.

XXIX

Szwed, nie znalazłszy nic do złupienia, wylazł ze schowka. Trzasnęły 
drzwi. Kroki oddalały się, wreszcie ucichły zupełnie. Ucichły również rozmowy 
za ścianą. „Arką Noego” chybotało z lekka po fali, chlupot wody oblewającej jej 
burty dochodził do. uszu sztormana i koka jak gdyby z wielkiego oddalenia.
Na górze przez pewien czas jeszcze panowała dziwna krzątanina: 
dochodził stamtąd tupot biegających po pokładzie tam i sam marynarzy. Potem 
dał się słyszeć donośny głos wydającego rozkazy oficera i skrzyp podnoszonych 
pomostów abordażowych. „Arka” zadygotała lekko, poczęła się kołysać nieco 
swobodniej. Bieganina na pokładzie ustała nagle i dopiero po pewnej chwili stuk 
wiosła, którym odepchnięto najprawdopodobniej jakąś szalupę od burty, 
wskazał, że Szwedzi odpłynęli. Nastała pełna oczekiwania, trwożna cisza.
— Podłożyli ogień i odeszli! — krzyknął kok zanosząc się głośnym 
szlochem.
— Milcz! — Karwat ścisnął mu ramię. 
Począł nasłuchiwać. — Jeśli podłożyli do prochowni, to i tak nie zdążymy 
dobiec i wygasić lontu. Za daleko... — szepnął.
— Zdanim więc na zagładę...
— Nie maż się, człowieku! Nic ci to nie pomoże — mitygował chłopaka 
nie przestając nasłuchiwać. — Jeśli nie założyli lontu, a tylko podpalili nawę, to 
jeszcze zdążym wyjść na pokład i salwować się ucieczką na szalupie. Boć 
szalup chyba nie zabrali. A jeśliby nawet zabrali, to zrzucimy na wodę jakieś
drzwi albo skrzynek kilka. Do wybrzeża niedaleko. Fala przecie słaba, dopłynąć 
można. Ale mam nadzieję, że nie zrobili ani jednego, ani drugiego.
— Czego: ani jednego, ani drugiego?
— Mówię, że pewnie nie założyli ani lontu, ani nie podpalili.
— To czemu odeszli?
— Cicho... — syknął.
Zastygli w niemym oczekiwaniu. Karwat czuł, jak zimny pot zwolna ciurka 
mu po plecach, jak mokra koszula przylepia mu się do ciała. Minuty wlokły się 
jedna za drugą jak okręt w bezwietrzny dzień, dłużyły się okropnie. Poczęło mu 
tętnić w skroniach, a ślina, której przed chwilą miał pełne usta, zaschła zupełnie.
Odkaszlnął. Odgłos ten zabrzmiał w ciszy tak niesamowicie, że sam drgnął 
przerażony, a kok Szantruczek, dygocząc cały, złapał go za rękę. Znowu zapadła 
cisza jak makiem zasiał. W kącie pod stertą pustych baryłek chrobotały jedynie 
szczury. Ich piski były przejmujące, nieprzyjemnie wwiercały się w uszy. 
Spodziewany wybuch nie następował. Nie było również słychać ani trzaskania 
palącego się drewna, ani walących się belek trawionych ogniem.
Kok przysunął się nagle bliżej do sztormana, wczepiając mu się dłońmi w 
ramię. Drżał na całym ciele.
— Co to?
— Uspokój się. Szczury.
— To nie szczury!
— Cicho... — Karwat też wiedział, że nie szczury. Odgłos chrobotu, jaki 
może wydawać jedynie drewno pocierane o drewno, był zbyt wyraźny i głośny.
— Pali się!
— Nie, to nie ogień.
— Uciekajmy! Miłościwy panie! — jął prosić chłopak.
— Poczekaj. Jeśli nie wylecielim jeszcze w powietrze, to zapewne już nie 
wylecimy. A to nie ogień.
Chrobot powtórzył się jeszcze raz i wtem „Arka Noego”
143
drgnęła, szarpnięta silnie do przodu. Na pokładzie ozwało się czyjeś 
wołanie i znowu ów charakterystyczny chrobot. Karwat odetchnął głośno i starł 
pot z karku.
— „Arkę” wzięli na hol — szepnął kok zachłystując się radością.
— Milcz! Sam miarkuję. Zahaczyli holliny. Widać z tego, że zostawili 
kogoś ze swoich na naszej nawie.
Strop zadudnił. Ktoś kroczył przez pokład w stronę rufy, potem kroki 
zabrzmiały ponownie, tym razem jednak szło więcej ludzi. Na dolnym pokładzie 
bateryjnym dała się słyszeć donośnie prowadzona rozmowa.
— No, teraz, chłopie, róbmy wszystko, co można, aby nas nie odkryli — 
szepnął sztorman nurkując pod stosy żagielnego płótna. Zagrzebali się głęboko i 
ułożyli wygodnie.
Pluskanie wody za ścianą było obecnie głośniejsze nieco niż poprzednio i 
nawa kołysała się; chybot szedł od dziobu wzdłuż kadłuba, aż do samej rufy. 
Powtarzał się po chwili. „Arka” zatem płynęła.
Rozskrzypiały się grodzie i żebrowania, poczęły trzeszczeć spojenia i belki 
wsporowe. Przeciągły szum piany w kilwatrze za rufą dochodził nawet do 
schowka. Głosy na pokładzie znowu ucichły i dopiero po pewnym czasie dały 
się ponownie słyszeć na jucie. Były przytłumione i odległe. Sztorman miał 
wrażenie, że pochodzą nie z pokładu, ale z kapitańskiej kajuty.
— Jakże waszmość... a co zrobili z naszymi ludźmi? — zapytał płaczliwie 
kok.
— Żebym to ja wiedział? Kilku zapewne padło w boju, resztę zaś 
przepędzili na swoją nawę albo też tutaj gdzieś zamknęli.
Chłopak zastanawiał się przez moment.
— To z nami jak będzie? Ani chybi zawiozą nas za morze.
— Głupiś! Za morze to nie... Szwed, co nas zagarnął, należy chyba do 
jakiejś większej eskadry... Jeszcze się pewnie, jak i my, z rozproszenia po burzy 
nie zdołali pozbierać. Będzie więc tak długo krążył, aż spotka swoich. Dalim im 
wczoraj łupnia my, oni dali nam dzisiaj. Zwykły los wojenny. A za morze nas 
nie zawiezie, bo eskadra najpewniej idzie do Piławy.
— To mamy płynąć z nimi7 — Kok zaniepokoił się nie na żarty.
— A co robić! Do niewoli się może oddać? Zresztą nie gadaj za wiele. 
Gęba ci od tego spuchnie.
— Waszmości dobrze mówić, ale ja wcale nie chcę do Piławy.
— Ja też nie. Mówię ci: milcz, bo zdzielę przez głowę, że rodzona matka 
się na tobie nie wyzna, coś ty za Szantruczek. Utrapienie z przeklętnikiem!
Chłopak umilkł wzdychając ciężko. Leżeli teraz obok siebie nie mówiąc 
ani słowa. Karwat rozmyślał.
Zwolna mijały godziny popołudniowe. Gęsta mgła, kłębiąca się poza 
brudnym i zadymionym iluminatorem, nie pozwalała rozejrzeć się po morzu. Po 
pewnym czasie ściemniało mocno. Podpokładowy schowek zatonął w 
szarzyznie i mroku. Okrągły wylot iluminatora ledwo już co odcinał się od 
ścian. Najwidoczniej zdążył nastać wieczór. Kołysanie „Arki” złagodniało 
niepomiernie i ścichł również nieco plusk fal za burtą. Wszystko wskazywało na 
to, że siła wiatru osłabła.
Zanim zapadła zupełna ciemność, głosy na rufie buchnęły jeszcze raz, i to 
ze zdwojoną siłą. Może Szwedzi kłócili się, może ucztowali, może wreszcie 
robili i jedno, i drugie. Słychać było rozbijanie jakichś drzwi, tryumfalne 
okrzyki i odbijanie skrzynek. Najprawdopodobniej dobrali się do składu z 
prowiantem. Potem znowu ogarnęła wszystko cisza.
— Wyłaź! — powiedział w pewnej chwili Karwat i wygrzebał się 
energicznie spod stosu płótna. Poprawił na sobie odzienie, pomacał pas w 
miejscu, gdzie tkwił w pochwie puginał, i musnął lekko palcami swe małe, 
spiczaste wąsiki. — Idziemy — rzekł stanowczo.
— Gdzie, jegomościu, gdzie mamy iść, kiedy tam Szwedy? 
— Nie miętl ozorem, ino wyłaź, kiedy mówię! Broń masz?
— Gdzieżby tam broń! Kto da biednemu kuchcie broń do ręki!
Sztorman wyjął z olster jeden z pistoletów. Miał zamiar wręczyć go 
chłopakowi, ale rozmyślił się natychmiast.
Jeszcze wystrzeli niepotrzebnie i narobi ambarasu — zreflektował się.
— Chodź, trzeba jakąś szablę dla ciebie zdobyć.
— Dziękuję, jegomościu. To będę mógł ją już po wieczne czasy nosić?
— Dobrze, dobrze, noś ją sobie... Tylko nie gadaj tak dużo.
— Dziękuję, jegomościu — wyszeptał uszczęśliwiony chłopak.
Wyszli na korytarz. Ciemność panowała tutaj zupełna. Starali się stąpać jak 
najciszej, ale stare deski podłogi skrzypiały za każdym nieomal krokiem. 
Przystawali więc co chwila i nasłuchiwali. Jednak poza trzeszczeniem kadłuba, 
dalekim pluskiem wody i równie dalekimi głosami ludzkimi nie było słychać 
nic, co by mogło budzić ich obawy.
Gdy doszli do załomu, za którym otwierał się wylot do głównego 
korytarza, sztorman przystanął, zatrzymując koka ręką. W czasie swej ucieczki 
rozłupał właśnie w tym miejscu ostatniego z goniących go Szwedów. Pomacał 
dookoła siebie nogą. Ciała nie było nigdzie.
Aha, więc uprzątnęli wszystko — pomyślał i szepnął do koka:
— Idź tuż za mną. Najlepiej złap mnie za pas. Trzymając się ściany, zaczęli 
jeszcze ostrożniej niż przedtem posuwać się w głąb korytarza. Otwarte na całą 
szerokość drzwi od kajut po bokach wskazywały, że nawa została gruntownie 
splądrowana. Po kilku metrach korytarz urywał się gwałtownie, cztery stopnie 
prowadziły na wyższą kondygnację, dalej już był dolny pokład bateryjny. Tutaj 
znowu przystanęli.
— Poczekaj — Karwat zatrzymał szeptem swego towarzysza. — Zajrzę do 
luku.
Przesunąwszy się pod ścianą, namacał grodzie. Stąd dwie ukośnie biegnące 
w górę belki z wpuszczonymi w nie deskami stopni prowadziły na śródokręcie 
wierzchniego pokładu. Wspiął się do połowy wysokości i zatrzymał na moment. 
Luk spowijała ciemność nie mniej szczelna niż wnętrze nawy — kwadrat wylotu 
ledwo że rysował się w górze. Gdzieś bardzo blisko słychać było niegłośno 
gwizdaną skoczną melodię, w takt której przytupywał ktoś nogą. Zachowując 
jak najdalej idącą ostrożność, Karwat wspiął się jeszcze wyżej i wyjrzał na 
zewnątrz. W stożku światła latarni, płonącej u kompasu w sterówce, zjawiał się 
niekiedy cień jakiejś postaci i niknął prędko. Czasem słychać było kroki albo 
rozmowę i choć ludzi nie mógł dojrzeć, wyczuwał obecność straży. Słuchał 
jeszcze chwilę.
Snadź czuwają — pomyślał i rzucił okiem na morze.
Z początku nic nie potrafił wypatrzyć wśród ciemnej, skłębionej mgły, 
potem dopiero dojrzał fale połyskujące metalicznie i pasmo skudłaczonych 
chmur, skroś których przebijało mierzchnące niebo. Osłabły wiatr ciągnął 
najwyraźniej z zachodu. Zorientował się, że niebawem nastanie noc, granat 
nieba ostatecznie sczernieje i wtedy wszystko dookoła zakryje głęboka ciemność 
i mgła.
Cofnął się, zszedł ze stopni i macając ściany, dotarł z powrotem do wylotu 
korytarza, gdzie czekał nań kok Szantruczek.
— Straże wystawili — szepnął chłopakowi do ucha. — Tą drogą nie 
przejdziemy. Mysz się nawet nie przeciśnie.
— To zawróćmy, przez kubryk.
— A co dalej?
— Na forkasztel. Stamtąd ino skok do szalupy.
— Głupiś!
— A jakże inaczej?
— Głupiś, powiadam, ile masztów całych zostało na „Arce”?
— Jeden. Fokmaszt.
— No więc? Na baku i w forkasztelu siedzą najpewniej teraz ci, co 
wachtują przy żaglu.
— To jakże zdołamy uciec? Tam są szalupy.
— Zamilcz, pókim dobry — huknął chłopaka dotkliwie w bok. Szantruczek 
zakrztusił się i ucichł.
W tym momencie w luku, którym sztorman przed chwilą wyzierał na 
pokład, zatrzeszczały stopnie i błysnęło światło omiatając skrawek podpokładzia 
bateryjnego. Uskoczyli w korytarz. Potykając się wbiegli w pierwsze z brzegu 
otwarte drzwi. Znaleźli się w składzie narzędzi ciesielskich. Nie było tu żadnych 
schowków, żadnych rupieci, między które można by wleźć i ukryć się. Karwat 
znał rozkład całego wnętrza na pamięć, nie mitrężąc więc długo, wepchnął koka 
za skrzydło drzwiowe, sam zaś wyciągnąwszy puginał przyczaił się z drugiej 
strony. Znieruchomieli obaj czujnie.
Kroki zmierzały przez dolny pokład w stronę korytarza. Smuga światła 
ukazała się na podłodze, zakołysała i zgasła. Idący Szwed wszedł do magazynu 
z prowiantem. Słychać było szurganie posuwanych skrzyń, potem zabrzmiało 
głuche uderzenie twardym narzędziem w drewno i ozwało się głośne bulgotanie. 
Najwidoczniej wybił szpunt z jakiejś beczułki i nalewał do cebrzyka gorzałkę 
albo piwo. Po chwili światło znowu zadrgało na ścianach korytarza i kroki 
zabrzmiały ponownie. Tym razem zbliżały się jednak w stronę ukrytych w 
składzie narzędzi Polaków.
Teraz jeden nieopatrzny ruch mógł ich zdradzić i popsuć wszystko. Karwat 
zrozumiał, że jeśli Szwed wejdzie do składu i ich odkryje, nie pozostanie mu nic 
innego do zrobienia, jak trzepnąć żołdaka przez głowę, a potem jeno, tak jak 
chciał Szantruczek, ściągnąć szalupę i umykać w stronę lądu.
Stali cicho, bez oddechu prawie. Szwed najwidoczniej szukał jeszcze 
czegoś, bo ociągał się, przystawał i znowu kroczył dalej. Ujrzeli na moment jego 
wysoką postać. Kołysząc się lekko, przeszedł obok otwartych drzwi, poza 
którymi się przyczaili. Taszczył w jednej ręce cebrzyk, w drugiej latarnię. 
Sądząc po odgłosach, musiał zajrzeć do kambuza.
— Tnij go waćpan, gdy będzie wracał — szepnął kok szczękając ze strachu 
zębami.
— Cicho, szczeniaku, bo uduszę! — zachrypiał sztorman w największej 
pasji.
Korytarz po raz trzeci stanął na moment w migotliwym świetle, tym razem 
jednak kroki zmierzały w stronę przeciwną, w kierunku dziobu. Słychać już 
tylko było suche trzeszczenie stopni prowadzących do kubryka i wszystko 
ucichło.
— Dureń! — wybuchnął Karwat. — Rozłożę tego, którego posłali po 
gorzałkę, a natychmiast dziesięciu innych nam się zwali na jego miejsce. Gdzie 
ty masz pomyślunek?!
— To będziem czekać, aż posną?
Nie odpowiedział. Szukał chwilę po omacku w stosie narzędzi, wreszcie 
natrafiwszy ręką na długi, żelazny klin, wyjął go spomiędzy innych 
przedmiotów i podał w milczeniu chłopakowi.
— Chodź — powiedział cicho, pociągając go za sobą. — Dość żeśmy już 
zmarudzili.
Powtórnie przesunęli się wzdłuż korytarza i dotarli na dolny pokład 
bateryjny. Upewniwszy się, że jest pusty, przemknęli obok nieruchomych cielsk 
działobitni i z kolei weszli w nowy korytarz, prowadzący na tył nawy. Rozkład 
juty był następujący: w górze znajdowała się kapitańska kajuta, nad nią 
nadbudówka sterowa, poniżej zaś prochownia i lazaret, a następnie tylko 
komora denna.
Poprzez powałę dochodził szwargot głośnej rozmowy. Poszukali włazu 
prowadzącego na spód nawy i zsunęli się po drabinie w dół. Załomy między 
grodziami, najróżniejsze zakamarki obok lazaretu były tutaj najpewniejszym 
schronieniem. Przyczaili się za przepierzeniem odgradzającym podpokładzie od 
prochowni. Chwilowo mogli czuć się bezpieczni.
— Na to wychodzi, że trzeba odczekać — szepnął Karwat i kok przytaknął 
skwapliwie. — Masz to żelazo, które ci dałem?
— Yhm...
Siedli wygodnie pod ścianą. Tłumiąc ziewanie i starając się zapomnieć o 
coraz dotkliwszym głodzie, jęli wyczekiwać cierpliwie. W ten sposób minęła 
godzina, może dwie i odgłosy na górze zwolna ścichły prawie zupełnie.

XXX

— Spróbujemy teraz — powiedział sztorman budząc koka z drzemki, w 
którą zdążył zapaść. Wdrapali się tą samą drogą po drabinie na pokład 
bateryjny. U luku przykazał kokowi poczekać, sam zaś wspiął się na górę i 
wyjrzał na zewnątrz.
Ściemniało zupełnie. Noc była na razie bezksiężycowa i bezgwiezdna, 
niebo zaś osnute dość szczelnie chmurami. Potarł oczy, nie wiedząc, dlaczego 
mu się w nich mąci. Pozbawiało go to pewności ruchów i utrudniało patrzenie. 
Ssący ból w żołądku dopiero mu przypomniał, że od rana nic jeszcze nie jadł. 
Poczuł słabość i lekki zawrót głowy. Opanował się z trudem. Zaczął spoglądać 
na prawo i lewo. Morze znikło gdzieś we mgle. O pół kabla przed „Arką” widać 
było kadłub szwedzkiego okrętu ciągnącego karawelę na hollinie. Na jego 
pokładzie płonęły zawieszone u salingów dwie latarnie. One to sprawiały, że 
atramentowe fale przed dziobem „Arki” połyskiwały żółtym i mętnym światłem.
Sama jednak karawela tonęła w głębokiej ciemności. Jedynie w 
nadbudówce sterowej w dalszym ciągu lampa u kompasu nikłym płomieniem 
lizała leżące obok niej przedmioty. Poza tym niczego więcej nie potrafił 
dostrzec. Na pokładzie panowała cisza. Przerywał ją od czasu do czasu 
niegłośny, świszczący dech wiatru oraz kroki wachtującego na baku Szweda.
Fale, szumiąc z lekka, naskakiwały łagodnie na przesycone smołą burty. 
Tak więc — pogoda była dobra. Jął wsłuchiwać się w każdy szelest i w każde 
pluśnięcie. Należało przypuszczać, że na nawie spali wszyscy prócz 
wachtowego i najwyżej jednego lub dwu żagielników czuwających przy foku.
Cofnął się do luku i zsunął po stopniach. Przywołał do siebie koka.
— Wachtują jeno na dziobie — powiedział szeptem.
— A reszta?
— Reszta pewnie śpi w kapitańskiej kajucie. Za wiele ich na nas, nie damy 
rady. Diabli zresztą wiedzą, dlaczego na nawę, którą ciągną za sobą na linach, 
wysadzili tylu ludzi...
150
Może zatonęła im któraś i mieli na pokładzie rozbitków. Pozbyli się ich, 
wysadzając na naszą.
Może być... Zresztą wieźlim jeńców. Najpewniej to im właśnie oddali 
„Arkę” pod straż.
Chwilę milczeli.
— Jakże więc z nami będzie, jegomościu? Co zrobimy?
— Poczekaj, niech pomyślę — odparł sztorman opryskliwie.
Wejście do kajuty groziło pobudzeniem Szwedów, to pewne. Narobi któryś 
z nich wrzasku i po całym przedsięwzięciu. Iść na bak, na wachtujących — to 
samo, jeśli nie gorzej nawet. We dwójkę nie dadzą rady. Na koka nie można 
liczyć — strachajło, to pewne. Co robić, u licha...
Nagle chłopak, jakby odgadując myśli sztormana, przysunął się do niego 
bliżej i szarpnąwszy go za rękaw, szepnął:
— A na rufie...
— Co na rufie?
— Mielim krypę złożoną na rufie, taką starą krypę, co przeciekała trochę. 
Można by ją spuścić na wodę — do wybrzeża wytrzyma. Wiosła znajdziemy na 
podpokładziu. Szwedów tam nie ma, więc można poszukać.
— Głupiś! — wściekł się sztorman i nagle klepnął się w czoło. Że też 
wcześniej o tym nie pomyślał! Na podpokładziu istotnie Szwedów nie ma. 
Dotychczas nie przyszło mu na myśl, żeby przeszukać znajdujące się tam 
pomieszczenia. Na podpokładziu można przecież gospodarować swobodnie, bez 
obawy, że usłyszą. — Wracamy — powiedział w nowym przypływie energii.
Kok westchnął ciężko. Nie próbując oponować powlókł się z powrotem. 
Dotarli do włazu obok prochowni i zleźli w dół. Sztorman wyjął zza jednej z 
belek tkwiące tam zawsze w pogotowiu szczapy i skrzesał ognia. Płomyk 
zachybotał niepewnie i począł trzaskać głośno. Przeszli kolejno wszystkie 
przedzielone grodziami pomieszczenia podpokładowe i opuścili się do komory 
dennej. Tchnęło tutaj wilgocią i zgnilizną.
Hm... Nie ma... — mruknął w pewnej chwili sztorman przystając. Potarł w 
zamyśleniu kark. — Są więc albo w hundekokpicie pod kubrykiem, albo...
— Kto?
— Hundekokpit zostawimy sobie na później do przepenetrowania — 
rozmyślał dalej głośno sztorman nie zwracając najmniejszej uwagi na pytające 
spojrzenie chłopaka. — Tam niebezpiecznie, bo blisko wachtujących. Mogą 
również być w lazarecie albo...
— Kto ma być w lazarecie? — ponownie zapytał zaniepokojony kok. — 
Zmiłujże się waćpan, kto?
— Nasi ludzie! Zapomnieliśmy przecie o naszych ludziach. Jeśli ich nie 
przepędzili na swoją nawę, to najpewniej zamknęli w hundekokpicie albo w 
lazarecie. Bo jeśli całe podpokładzie puste, to ino tam... Przecie nie potopili ich, 
co? A na własną nawę po jakiego diabła by mieli brać, kiedy i tak zadość mają 
swoich? Chodź, poszukamy.
Cofnęli się z powrotem na rufę. Kok wyjął zza belki nową szczapkę i 
zapaliwszy ją od pierwszej, podsunął się za sztormanem pod drzwi lazaretu. 
Były zamknięte. Karwat obmacał zamek. Silny, trzyma. Nic zresztą dziwnego, 
zamek był przecież stałą troską Magnusa, który nie lubił, by mu marynarze pod-
bierali co przedniejsze napitki. Obejrzał antaby i spróbował ich mocy końcem 
puginału. Również nie wyglądały na to, żeby je można było oderwać. Postukał 
lekko w ścianę. Odpowiedział mu jedynie głuchy pogłos i cisza. Przytknął do 
desek ucho.
— Tam nikogo nie ma — szepnął kok czekający z boku. Karwat wparł się 
plecami w drzwi i nacisnął je z całej mocy.
Ledwie drgnęły. Pochylił więc głowę do dziurki od klucza i, ku przerażeniu 
koka, zapytał dość głośno:
— Hejże, jest tam kto?
Za ścianą zachrobotało coś lekko i dał się słyszeć przygłuszony, jakby 
daleki jęk.
— Jest tam kto?! — zapytał jeszcze raz głośniej.
Chrobot powtórzył się i po chwili w ścianę z drugiej strony zastukano silnie 
pięścią.
— Ludzie, otwórzcie! — doszło przez dziurkę od klucza. — Otwórzcie!
— Są! — Kok złapał sztormana za rękę i potrząsnął nią szczerząc zęby w 
radości. — A my byśmy spuścili szalupę i uciekli, zostawiając braci rodzonych. 
Panie Boże odpuść! — Przeżegnał się zamaszyście i odskoczył, gdyż Karwat 
zrobił ruch, jakby chciał go trzepnąć przez głowę.
— Głupiś! Już ci po raz dziesiąty dzisiaj to mówię! Dawaj no to żelazo, nie 
zgubiłeś?
— Nie zgubiłem, jegomościu. — Podał skwapliwie żelazny klin. — 
Przyświeć! Prędzej!
Wsadził klin między drzwi a futrynę w miejscu, gdzie tkwił zamek, i 
natężając wszystkie siły, spróbował wyważyć. Ani zamek jednak, ani drzwi 
nawet nie drgnęły.
— Nie puści, psiawiara... — stwierdził i rozejrzał się bezradnie. Obmacał 
grube, z kutego żelaza zrobione zawiasy. — I nie tędy droga — powiedział 
głośno do koka. — Zanim wyłamiemy, nastanie świt, a czas nagli. Zapal no 
drugą szczapę i pójdź poszukać za przepierzeniem prochowni. Leżą tam jakoweś 
narzędzia.
Kok odszedł, on sam zaś począł uważnie i z rozmysłem oglądać ścianę 
zbudowaną z grubych, ledwo że ociosanych belek. O wyrwaniu którejś z nich 
nie można było nawet marzyć. Jeszcze raz zatrzymał się przy drzwiach i 
obstukał je pilnie ze wszystkich stron. Prawa, pionowa belka futryny była 
cośkolwiek nadpróchniała i chwiała się nieco w podłogowym otworze 
wpustowym. Podłubał puginałem w drewnie. Zaczęło kruszeć.
Chyba tutaj trzeba zacząć — pomyślał niepewnie.
Nadszedł kok dźwigając długą żelazną sztabę, kilof i złamaną halabardę.
— O, tym będzie już można spróbować — powiedział do chłopaka z 
uznaniem w głosie. Ujął silnie sztabę i wbił ją z rozmachem w szparę między 
deską podłogi a belką. Rozległo się głuche dudnienie, jakby ktoś w pustą beczkę 
walił.
— Jezu Nazaretański! Toć pobudzimy wszystkich! — przestraszył się 
Szantruczek.
Karwat nie zwracając na niego uwagi nasłuchiwał chwilę, potem ze 
zdwojoną siłą nacisnął na żelazo. Posypały się szczapy i żółty pył próchna. 
Belka zatrzeszczała przeraźliwie. Wbił tedy żelazo po raz wtóry i obruszał ją 
nieco.
— Nie, w ten sposób nie damy rady. Za wiele hałasu, weź no mój puginał i 
spróbuj odłupywać po szczapie.
Chłopak wykonał skwapliwie polecenie, on sam zaś wsunął sztabę w dość 
już szeroki otwór i jął go powiększać, naciskając raz w tę, raz w drugą stronę. 
Kupka szczap powiększała się powoli i otwór rósł. Oczyszczali go rękoma i 
znowu poczynali łupać drewno kawałek po kawałku.
Czas mijał niezmiernie prędko. Słychać było, jak na szwedzkiej nawie 
dzwon okrętowy wybił godzinę drugą po północy, potem po pewnym czasie, 
który wydawał się im niezmiernie krótki, dzwon dołożył piątą szklankę, 
następnie szóstą z kolei, a dolny koniec belki wciąż tkwił jeszcze w podłodze. 
Pot lał im się ciurkiem po twarzach, dyszeli ciężko, szeptem poganiając jeden 
drugiego do pośpiechu.
W pewnej chwili sztorman kopnął ze złością w belkę i odłożył halabardę.
— Zmitrężymy w ten sposób do świtu, a jeszcze będzie trzymała! — 
wybuchnął. — Podaj no sztabę. Do stu tysięcy czortów! — Zamachnął się 
szeroko i wbił żelazo z całej mocy w szparę.
Głuchy trzask przebrzmiał zwolna. Odczekali chwilę, nasłuchując. Na 
nawie w dalszym ciągu panowała cisza. Sztorman wlazł obiema nogami na 
wystający koniec żelaza i kazał kokowi stanąć obok siebie.
— No, teraz razem. Raz, dwa, razem... — Podskoczyli i całym swym 
ciężarem nacisnęli na sztabę. Huknęło głośno, jak strzał z muszkietu. Posypały 
się drzazgi, mnóstwo obłupanych kawałków drewna i ponad podłogę wzbił się 
mały obłoczek suchego próchna. — Jeszcze raz. Hop! — Ponowny huk i belka 
zachwiała się.
Kok przyklęknął i oczyścił otwór.
— Jakże tam? — rzucił Karwat niecierpliwie.
— Niewiele już trzeba, żeby puściło. Niechże waćpan sam zobaczy.
Również przyklęknął i obmacał podstawę belki.
— Podźgaj puginałem, nuże, prędzej!
Kok odłupał spiesznie resztę tkwiącego jeszcze we wpuście drewna. 
Wsunęli w wyrwę kilof oraz sztabę i wspólnymi siłami podważyli. Futryna, 
trzeszcząc i skrzypiąc okropnie, puściła. Między ścianą a obudową drzwi 
utworzyła się szeroka na ćwierć łokcia szpara.
Z tyłu też nie próżnowano. Ktoś naciskał na drzwi, pomagał wypychać. 
Słychać było dochodzące ze środka lazaretu sapanie, w szparze ukazało się 
ramię jakiegoś marynarza, napierającego bokiem ciała na belkę.
W tym momencie jednak kok syknął ostrzegawczo. W górze na głównym 
pokładzie górnym ozwało się ciężkie stąpanie.
— Cicho tam w środku! — szeptem ostrzegł sztorman uwięzionych ludzi. 
— Idzie ktoś... — Gorączkowo zebrał rozrzucone na podłodze narzędzia i 
zastygł nieruchomo z głową zadartą do sufitu. Tak, ktoś kroczył w kierunku 
rufy.
Kok dmuchnął. Utknięta w dziurze od sęka szczapa zgasła, Był to już 
ostatni sposobny jeszcze do ucieczki moment, gdyż w luku błysnęło nagle 
światło latarni i zaskrzypiały stopnie trapu. Cofnęli się o dwa kroki do tyłu i 
przywarli do ściany w miejscu, gdzie żerdzie wspierające strop tworzyły 
niewielki uskok. Karwat delikatnie złożył narzędzia na podłodze i dobył 
puginału. Przytaili w sobie oddech. Korytarz poczerwieniał od światła, a na 
belkowaniach stropu zatańczyły długie smugi cienia. Szwed toczył się poprzez 
korytarz ociężale, zamaszyście wymachując latarnią. Zmierzał w stronę dolnego 
pokładu bateryjnego. Jego droga więc prowadziła obok lazaretu. Kroki poczęły 
dudnić niedaleko przyczajonych za żerdziami. Słyszeli świszczący oddech 
idącego.
Ale wtem wszystkie te odgłosy urwały się gwałtownie. Kroki umilkły, 
ucichło również sapanie. Karwat wysunął poza żerdź głowę i wyjrzał na 
korytarz. Zobaczył, że Szwed stoi pochylony tuż u drzwi lazaretu i ogląda 
zdumionym wzrokiem wyważoną futrynę. Teraz nie było już nic do stracenia.
Wóz albo przewóz — przemknęło Karwatowi błyskawicznie przez myśli.
Jednym susem wyskoczył z ukrycia i zanim Szwed zdołał się odwrócić, 
palnął go puginałem przez kark. Ujrzał na moment jego czerwoną, zbaraniałą 
nagle twarz, wyłażące wprost z orbit oczy i odchylając się dla nabrania lepszego 
rozmachu, spałaszował go przez głowę jeszcze raz. Napadnięty ugiął się, zmiękł 
i tracąc świadomość padł na deski.
— Wiąż! — Karwat syknął niecierpliwie. Obszukał spiesznie leżące ciało. 
Razem z pasem odpiął kordelas i rzucił chłopakowi. — Trzymaj. Myślałem, że 
klucz przy nim będzie, ale nie ma.
— Waszmość obiecali szablę — zaprotestował Szantruczek z jawną 
niechęcią i przykrością oglądając zdobycz.
— Bierz, co jest, i nie gadaj. Czasu nie ma. Spętaj go!
Pobiegł za przepierzenie, które przed chwilą było ich schronieniem i 
przyniósłszy kilof, gorączkowo zabrał się do kończenia roboty. Nie starał się już 
o zachowanie ciszy. Walnął w belkę raz i drugi, a gdy odskoczyła, tworząc 
dostatecznie wielką szparę, zawołał do środka:
— Ilu was tam?
— Dwunastu, proszę jegomości — odpowiedział jakiś głos. Poznał w 
mówiącym sternika Donata.
— Popchajcie no w drzwi, ile sił wam jeszcze starcza. Dalejże, hop!
Drzwi zatrzeszczały, zakołysały się i wreszcie, razem z wybitą z podłogi 
belką futryny, wyskoczyły ze ściany. Karwat z kokiem podtrzymując od przodu, 
aby nie runęły, złożyli je ostrożnie na podłodze.
— Wyłaźcie, chłopcy. Wszyscy zdrowi?
— Trzech lżej rannych, jeden ciężej — odparł Donat, pierwszy wyłażąc z 
lazaretu. Za nim tłoczyła się reszta.
— Ranni niech zostaną — zdecydował Karwat — zaś zdrowi za mną. A, i 
Selina jest? — Myślałem, że cię ubili. Widziałem, jakżeś padał.
— W łeb mnie stuknęli, ale omdlałem jeno, panie... — uśmiechnął się mat.
Marynarze byli brudni, w postrzępionej odzieży, pokryci zakrzepami krwi i 
spoceni. Mrużyli oczy od światła latarni j oglądali się uważnie. Karwat 
przeliczył. Tak, było ich ośmiu. Zajrzał do środka.
— Macie tutaj różnorakie żelaziwo — rzekł do rannych podsuwając im 
sztaby i kilof. — Bronić się możecie, gdyby jeszcze tu który zajrzał. Jeno jak 
najciszej. — Powrócił na korytarz. — Połowa niech przemknie się do góry, na 
rufę. Poprowadzi Donat — komenderował półgłosem. — Szwedzi śpią w 
kapitańskiej kajucie. Ale nie napadać na nich! Wystarczy obstawić wejście. 
Reszta z Seliną pójdzie ze mną na dziób. Obezwładnimy najsampierw straże. 
No, ruszać, ino nie czynić zbytniego hałasu.
Ludzie rozdzielili się prędko. Donat ze swoimi wspięli się bezszelestnie po 
trapie i zniknęli w luku prowadzącym na jut. Karwat przeprowadził swój 
oddziałek przez dolny pokład bateryjny, potem korytarzem obok kambuza do 
kubryku. Szli milczkiem jeden za drugim. Przed włazem kok zgasił zdobytą na 
Szwedzie latarnię. Wysunęli się po kolei na zewnątrz.

XXXI

Świeże powietrze odurzyło na moment wszystkich aż do zawrotu głowy. 
Choć mgła zdawała się już rzednąć, całe morze dookoła zalegała 
nieprzenikniona ciemność. Na przodzie, może trochę więcej niż półtrzecia kabla 
od karaweli, widniały zarysy ożaglowań ciągnącego ją na linach szwedzkiego 
okrętu. Bak „Arki” zdawał się być pusty, jedynie na śródokręciu niepewnie 
chybotała postawiona na jakiejś beczce niewielka latarnia. W jej bladym świetle 
można było dostrzec jedynie ledwo co majaczącą gmatwaninę lin, szczątki rej i 
rozbitego grotmasztu. Dochodziło stamtąd niewyraźne, ciche poświstywanie 
jednego z wachtujących, dwóch innych rozmawiało półgłosem opodal 
pierwszego.
Dzwon na Szwedzie wybił donośnie siedem szklanek.
— Jeden z was zostanie ze mną — szepnął sztorman i zwrócił się do mata: 
— A z resztą bieżaj, Selina, na śródokręcie. Jak na Szwedzie zaczną wybijać 
godzinę czwartą, rzucicie się na wachtowych. Ale od razu, jak tylko pierwsza 
szklanka zabrzmi! A potem pędźcie co sił w nogach na jut.
Mat kiwnął głową i wsiąkł z ludźmi w mrok tak prędko, jakby go nigdy nie 
było. Sztorman przeczekał chwilę, potem jął z pozostałym u jego boku 
marynarzem posuwać się aż do samego wzniesienia dziobowego. Forkasztel 
zawalony był zapasowymi linami, beczkami z wodą i różnym innym sprzętem 
żeglarskim, należało się więc strzec, aby o coś nie zawadzić. Za jednym z dział 
pościgowych nastąpili na jakiś miękki kłąb — ktoś leżący na podłodze 
zabełkotał głośno przez sen. Równocześnie prawie padli na skulone na ziemi 
ciało, przydusili je kolanami i jeszcze zanim Szwed zdołał krzyknąć, 
towarzyszący sztormanowi marynarz zatkał mu łokciem usta i zdusił za szyję. 
Karwat uderzył leżącego rękojeścią puginału po głowie i ogłuszył.
— Spętać? — szepnął marynarz, łapiąc głośno oddech.
— Daj spokój. Obmacaj lepiej podłogę, czy nie ma gdzie drugiego. Potem 
możesz go związać.
Zostawił swego podręcznego w kasztelu, a sam wspiął się na najdalszy 
występ dziobu. Konieczny był teraz największy pośpiech; każdej chwili dzwon 
na szwedzkiej nawie mógł wybić zmianę wachty.
Namacał wystający ponad deski pokładu poler  i uwiązaną doń linę 
holowniczą. Trzymając się jej ręką, skoczył ku burcie. Wychylił się i ciął w linę 
puginałem z całej mocy. Opadła z pluskiem do wody. Przebiegł pod 
bukszprytem i namacał drugą. Znowu jedno zamaszyste cięcie i głośny plusk, 
towarzyszący opadnięciu liny poza burtę, tym razem przygłuszony szwedzkim 
dzwonem okrętowym, monotonnie wybijającym szklanki ostatniej nocnej 
wachty.
„Arka Noego” zwolniona z hollin zakołysała się swobodnie i ponieważ nie 
miała nastawionego żagla, poczęła zwalniać.
Na śródokręciu w tym momencie zakotłowało się, ktoś padł na deski 
pokładu i stojąca na beczce latarnia zgasła. Nawa pogrążyła się nagle w 
zupełnym mroku, jakby przestała istnieć.
Karwat powrócił biegiem do forkasztelu i zawołał na zostawionego tutaj 
marynarza. Ów skończył właśnie pętać Szweda własnym jego pasem, cisnął go 
na ziemię i wypadł za sztormanem na pokład. Nie zachowywali już zbytniej 
ostrożności. Przy rumowisku obok roztrzaskanego grotmasztu krzątał się mat 
Selina z resztą ludzi.
— Zrobione — oznajmił półgłosem dopinając na sobie zdobyczny pas z 
tkwiącym w nim kordelasem. — Zadusilim i za burtę.
— Wszyscy do żagli! Bierzemy kurs na wybrzeże — zakomenderował 
sztorman. Złapał Selinę za ramię i pociągnął na tył nawy.
Panowała tutaj cisza i wydawało się, że było pusto. Dopiero przy 
nadbudówce sterowej ujrzeli przyczajonych pod ścianą ludzi. Z mroku wynurzył 
się sternik Donat, a za nim kok, dzierżący tryumfalnie zdobyczną szablę.
— Związałem szwedzkiego sternika — pochwalił się chłopak 
podekscytowanym szeptem.
— A ci z kajuty? — zapytał sztorman.
— Śpią — pośpieszył z odpowiedzią sternik Donat. — Nie było rozkazu.
— Siadaj, człowieku, do rudla. Z tymi z kajuty dam sobie radę — 
powiedział do niego. — Holliny odcięte i nawa już zwolniona. Bierzemy kurs na 
wybrzeże. Zanim Szwedzi u siebie spostrzegą, musimy być daleko. Za mną! — 
rzucił do marynarzy i ostrzegł: — Tylko cicho... żeby się obyło bez strzelaniny. 
Przygotujcie sznury.
Weszli w korytarz i dotarli po omacku do drzwi. Sztorman odemknął je, 
unosząc nieco w zawiasach, aby nie zaskrzypiały. Ze środka zionęło kwaśnym 
odorem potu i gorzałki. Słychać było równe oddechy śpiących, chrapanie i 
poświstywania przez nosy.
Rozpełzli się błyskawicznie po kajucie, wczołgali pomiędzy wory nabite 
słomą, które Szwedzi podesłali sobie na podłodze przed snem. Rozległo się 
kilka głuchych uderzeń, okrzyków wydanych w obcym języku, jedno ciężkie 
sapnięcie i szarpanina. Już było po wszystkim.
Mat Selina skrzesał ognia i zapaliwszy łojówkę, zasłonił workami 
iluminatory. Szwedów było pięciu. Jak barany leżeli rozciągnięci pokotem, ze 
skrępowanymi do tyłu rękoma. Mrużyli oczy od światła i próbowali się jeszcze 
szarpać, w zdumieniu przeklinając głośno.
— Poprawić im więzy i przegnać do magazynu — powiedział Karwat do 
marynarzy. — Jeszcze jeden leży w forkasztelu, no i jeden przy lazarecie. 
Zamknijcie ich wszystkich razem. Naszych zaś rannych przenieść tutaj. Dwóch 
jak pójdzie, wystarczy — pośpieszył widząc, że wszyscy zabierają się do 
spełnienia jego ostatniego rozkazu. — Reszta niech się uzbroi, w co jest pod 
ręką, i na pokład. Być w pogotowiu. A świateł nie zapalać — ostrzegł.
Wypadł z kajuty i przeskakując po kilka stopni wbiegł po trapie na pomost. 
Szwedzkiej nawy, która przed pół godziną jeszcze holowała „Arkę Noego”, nie 
było już widać, choć mgła zrzedła i jął wschodzić księżyc.
— Donat! — krzyknął. — Kieruj bardziej na wybrzeże. Dwóch ludzi do 
sond!
Jeszcze raz rozejrzał się z niepokojem po okolicy. Nie, szwedzkiej nawy 
rzeczywiście nigdzie nie było.
Jednak księżyc odsłonił dość pokaźny skrawek morza i Karwat prędko zdał 
sobie sprawę z tego, że jeśli mgła się nie utrzyma jeszcze choć pół godziny, 
mogą zostać odkryci. Szwedzi na pewno spostrzegli już, co się stało, i zawrócili, 
a o uciekaniu przed nimi nie było nawet co marzyć. „Arka Noego”, płynąca 
jedynie pod żaglami fokmasztu, nie mogła rozwijać żadnej szybkości, tym 
bardziej że wiatr równocześnie ze zbliżającym się brzaskiem omdlewał prędko.
Zszedł z pomostu i zarządził na śródokręciu zbiórkę załogi. Przegląd trwał 
bardzo krótko. Nie licząc Donata, który siedział przy sterze, i czterech rannych 
przeniesionych do kapitańskiej kajuty, a wliczając w oddział wachtowy koka, 
dysponował ośmioma ludźmi zdolnymi nosić broń. Z tego trzech musiał odesłać 
do pilnowania nastawionego żagla, koka zaś do kambuza, by nawarzył strawy, 
gdyż wygłodnieli wszyscy okropnie. Pozostał zatem z czterema marynarzami, z 
którymi w razie ataku mógłby bronić nawy. Sytuacja była więc nie do 
pozazdroszczenia, krótko mówiąc — po prostu beznadziejna.
Polecił Donatowi trzymać się linii wybrzeża, wód pełnych mielizn. Ostrego 
pogotowia nie potrzebował ogłaszać — wszyscy czuli, co się święci. Poszedł na 
rufę i jął z Seliną przysposabiać do gotowości działa rejteradowe. Kazał znieść 
kule i proch; wyrychtowano lufy na przypuszczalny cel, to samo zrobiono z 
działami pościgowymi na dziobie. Księżyc przecierał zwolna mgłę, dobywając z 
mroku coraz to dalsze j dalsze kręgi morza. Jego światło zaczynało się pomału 
mieszać na wschodzie z pierwszymi różowymi smugami brzasku.
„Arka” szła ospale, jakby okaleczona. Wiatr górą wiał jeszcze rześki, 
dołem jednak zamierał, woda traciła falę i po pewnym czasie ledwie co 
marszczyła się drobną sinawą łuską. Widnokres, który rozszerzał się zwolna, był 
ciągle pusty. Nawet najbystrzejsze oko nie zdołałoby wypatrzyć majaczącego w 
dali choćby jednego płachetka żagla. Po lewej stronie nawy zarysował się 
wyraźnie cienki i osnuty niebieskawym mglistym pyłem brzeg ziemi, po prawej 
zaś stało bezkresne morze. Księżyc gasł w jasnej przejrzystosrebrnej otoczce, co 
chwila pokrywała go szara wełna chmur. Brzask wreszcie ostatecznie rozproszył 
mroki i Bałtyk ukazał się nagle oczom ołowiany i ziębiący swą połyskliwością 
przejmującą do szpiku kości.
Karwat wzdrygnął się i przetarł pokryte chłodnymi kroplami potu czoło. 
Przywołał jednego z marynarzy i wskazując na zachód, zapytał:
— Widzisz coś?
— Tak jest, mości panie, widzę — odparł po chwili marynarz nieswoim 
głosem.
— No?
— Trzy nawy płyną w kierunku na nord, mości panie.
— Tak, oko mnie nie myliło. Uderz na alarm.
Nie minęła i minuta, a dzwon rozszalał się na całą nawę. Sztorman, 
ryzykując wpakowanie „Arki” na mieliznę, kazał Donatowi zboczyć jeszcze 
bardziej w stronę wybrzeża i pobiegł do forkasztelu. Spotkania należało 
oczekiwać od dziobu.
Marynarze ustawili się przy obu przednich kolubrynach. Z kapitańskiej 
kajuty wylazło dwóch najlżej rannych i przy-wlekło się prosząc, aby wyznaczyć 
im stanowiska. Odesłał ich na dolny pokład bateryjny i przydając do pomocy 
koka, przykazał, aby uruchomili choć ze dwie działobitnie burtowe, najbliższe 
dziobu.
Zaczęły się teraz chwile straszliwego napięcia i oczekiwania. Wszyscy 
milczeli, skupieni w sobie — czujni. Słychać było jedynie niegłośne, smutne 
zawodzenie wiatru, skrzyp nawy i delikatny plusk rozpruwanej wody. Karwat 
ścisnął silnie, aż do bólu pięści i popatrzył na twarze załogi. Wszystkie były 
ściągnięte, dziwnie znieruchomiałe. Osłupiałe oczy wbijali w rosnące z minuty 
na minutę kontury wolno zbliżających się naw, które niosły im zagładę. Bo nikt 
nie wątpił, że to już koniec. Lecz równocześnie dojrzał w oczach załogi tlące się 
jeszcze błyski uporu.
Powiedział nagle bardzo głośno, trochę nawet za głośno, boć stali w ciasno 
zbitej gromadce:
— Oni na cudzych wodach wojują, my zawdy na swoich. 
Marynarze popatrzyli na niego w milczeniu. Wtedy rzucił ostro jak rozkaz:
— Gdy już nie stanie sił na obronę, poprowadzimy „Arkę” prosto na 
wybrzeże, aż osiądziemy na ławicach piaskowych. Zabierzecie wtedy rannych i 
spuścicie szalupę. Ja zostanę i podpalę nawę.
Odpowiedzi nie było, lecz wiedział, że wszyscy zrozumieli jego zamiar.
Stojący przy działobitniach skrzesali ognia i zapalili lonty, potem plunęli w 
dłonie, ujęli lewary   i wyrychtowali działobitnie na cel. Czas wlókł się 
niezmiernie wolno. Błysnęło już słońce i rozproszyło swym światłem resztki 
mgieł i szarówki porannej. Oczy wpatrujące się nieprzerwanie w zbliżającego 
się nieprzyjaciela poczęły łzawić. „Arka Noego” chybotała leniwie.
— Załadujcie działa — rzekł sztorman.
W milczeniu wsunięto w lufy proch i żelazne pociski. Jeszcze raz 
poprawiono cel. Zapalone lonty drgały na łagodnym wietrze. Nieprzyjacielskie 
nawy zeszły z kursu i rozsypały swój szyk, mając najwidoczniej zamiar 
oskrzydlić karawelę. Cisza stała się bezgraniczna i aż dzwoniło w uszach. 
Słychać było tylko gorączkowe posapywania ludzi przy działach i głuche 
pokaszliwanie jednego z żagielników, czuwającego przy foku. Ktoś nagle 
splunął głośno. W dali wykwitł z dziobu jednej z naw biały obłoczek i kula 
plusnęła do wody sto metrów przed dziobem „Arki Noego”.
— Gotujcie zapał — rozkazał sztorman. — Bijemy w najbliższego. Po 
pokładzie.

XXXII

Magnus oderwał od oczu szkła przybliżające, poprawił halsztuk pod brodą, 
co robił zwykle będąc bardzo zmieszany, i pomrukując coś niewyraźnie pod 
nosem, szarpnął brodę. Jego pulchna twarz przybladła, potem dla odmiany 
poczerwieniała z nagła aż po czoło. Jedynie nos kapitana, kształtem 
przypominający nieforemną bulwę, nie zmienił koloru, i tak bowiem dzień i noc 
tkwił pomiędzy tłustymi policzkami jaskrawoczerwony jak rak wrzucony do 
wrzątku.
— Niech to licho porwie, niech to licho... — mruczał sapiąc głośno. Targał 
wciąż brodę, drapał się za uchem i spluwał poza burtę. Wyraźnie był czymś 
wyprowadzony z równowagi. — Niech to licho!
Jeszcze raz wzniósł na wysokość oczu szkła i długą chwilę śledził samotną 
nawę, która przed niespełna kwadransem wygoniła się na horyzoncie. Gajka, 
stojący u jego boku, spozierał na kapitana pytająco i z niespokojnym 
zaciekawieniem.
— No co? — zapytał. W jego głosie kryła się odrobina obawy; usiłował 
odgadnąć, co tak nagle poruszyło starego kapitana.
Magnus poczerwieniał jeszcze bardziej. Trzasnął perspektywą w balasek 
rampy, aż posypało się szkło.
— No nic! — burknął nagle wściekle i wybuchnął stekiem przekleństw. — 
Po co ci z „Wodniaka” strzelają? Zgłupiał Witt czy jak? Do diabła! Oczy stracił? 
— Okręcił się na pięcie, zbiegł z pomostu i wlazł do kajuty, trzaskając głośno 
drzwiami. Gajka popatrzył za nim zdumiony, a nawet przerażony. Jeszcze go 
takim nie widział. Nie mogąc nic z tego pojąć, wzruszył po pewnej chwili 
ramionami i mruknął do siebie cicho:
— Popił sobie staruszek czy jak... — Jemu też się to wszystko nie 
podobało. Nawa, na którą szli, wyglądała na rozbitka. Niegroźna była więc. 
Poza tym Gajce wydawała się skądś znajoma. Zniszczenia utrudniały wprawdzie 
rozeznanie, ale przysiągłby, że ją gdzieś widział. Im bliżej do niej podpływali, 
tym wrażenie to się potęgowało.
Sygnalista odebrał właśnie rozkaz z „Wodniaka”, aby zacieśnić szyk. 
Gajka więc zajął się wydawaniem poleceń sternikowi i żagielnikom. „Wodniak” 
po oddaniu pierwszej salwy zamilkł. Nagle zasygnalizował odwołanie alarmu 
bojowego.

XXXIII

Magnus wszedł do kajuty i trzasnąwszy za sobą ze złością drzwiami, aż 
huknęło, cisnął kapelusz na stół i odpasał klingę. Mylił się Gajka posądzając go, 
iż sobie podpił. Kapitan nigdy nie pijał za wiele, a już niezmiernie rzadko 
pozwalał sobie na to w godzinach porannych. Teraz jednak musiało zajść 
rzeczywiście coś niedobrego, gdyż zrobił odstępstwo od swego, dość ściśle 
przestrzeganego zwyczaju, wyjął bowiem ze ściennej szafki półgąsiorek wódki 
zaprawionej miodem, nalał jej pełen, pokaźnych rozmiarów, puchar i wychylił 
płyn jednym haustem, odchylając do tyłu głowę. Potem siadł za stołem, tyłem 
do drzwi, podparł się dłońmi pod brodę i trwał tak półtrzecia godziny, a może i 
dłużej, popijając od czasu do czasu i przeklinając półgłosem.
Wreszcie cisza na pokładzie została gwałtownie przerwana, zapanował tam 
niecodzienny rwetes i gwar zmieszanych głosów uderzył w ściany kajuty 
kapitańskiej. Słychać było krzyki oficerów i marynarzy, bieganie tam i sam. 
Skrzyp kabestanu towarzyszący zazwyczaj spuszczeniu szalupy wwiercał się w 
uszy. Po jakimś czasie szalupę wciągnięto na powrót, hałas wzmógł się 
niepomiernie, wreszcie w pewnym momencie ucichło wszystko tak nagle, jak 
się zaczęło. Za to w korytarzu ozwały się kroki, zapiszczały pod czyimiś nogami 
klepki podłogi i do kapitańskiej kajuty wkroczył sztorman Karwat we własnej 
osobie, zdrowy i cały, jedynie wymizerowany ogromnie.
— Witajcie, waszmość! — rzucił od drzwi wypinając buńczucznie pierś i 
mimo żałosnego wyglądu śmiejąc się głośno. — Melduję swe przybycie i 
czekam dalszych rozkazów.
Magnus zwolna odwrócił głowę w jego stronę, aż spotkali się wzrokiem.
— Zachowywałbyś się mniej chełpliwie, gamoniu... — powiedział 
opryskliwie.
Sztorman zrozumiał w jednej chwili, że kapitan nie w humorze. 
Spoważniał. Spodziewał się raczej po nim czegoś wręcz odwrotnego.
— Udało nam się wyjść cało — rzekł siadając niezbyt zdecydowanie 
naprzeciwko swego patrona. Mina mu zrzedła.
— Widzę.
— Ale waszmość, miarkuję, nie bardzoście z tego radzi... — powiedział i 
urwał zmieszany, gdyż Magnus spiorunował go wzrokiem. Uderzył pięścią w 
blat stołu i powstał. Sztorman zorientował się, że kapitan podpił już sobie 
dobrze. Nie pojmował, co mogło się tutaj zdarzyć w czasie jego nieobecności. 
— Coście, waszmość, taki na mnie gniewny? — spytał cicho, również wstając. 
— Przecie przyprowadziłem nawę i ludzi nie wytraciłem...
W tym momencie jednak Magnusowi złość nagle odeszła i ogarnęła go 
żałość. Nachylił się do Karwata, złapał go za rękaw i rzekł płaczliwym nieomal 
głosem:
— Co my z sobą teraz poczniemy, nieboraki, powiedz? Co poczniemy? 
„Arkę Noego” przyprowadziłeś, pewnie... Ale do szczętu rozbita. Na czymże 
my będziemy żeglować? Przecie widziałem wszystko z pomostu. Poznałem 
wcześniej niźli inni. Tak poharatana nigdy jeszcze nie była...
W tym rzecz! — pomyślał sztorman i fiuknąwszy przez zęby, zaczął się 
tłumaczyć spiesznie.
— Wczoraj po południu Szwedzi mi ją opanowali. Stąd więc takie 
spustoszenie. Ledwieśmy się zdołali nocą oswobodzić...
— Co, Szwedzi?!
— Tak, naszli nas pośród mgły, zaczepili, no i poczęli holować. Wtedy ja, 
co się wraz z kokiem ostałem z pogromu, wypuściłem na swobodę naszych ludzi 
zamkniętych w lazarecie. Odcięlim nawę z holliny, no i jesteśmy...
Ale Magnus nie słuchał. Kiwał się nad nowym, napoczętym pucharem i 
medytował coś posępnie.
— Wyporządzimy ją, na powrót do świetności przywiedziemy — mruknął 
Karwat pocieszająco. Też go żałość ogarnęła. Dotychczas nie stało czasu na 
zastanawianie się — teraz uświadomił sobie ogrom nieszczęścia. Z pierwszych 
we flocie zejdą na ostatnich. Do diabła! To jakby z nawą pójść na dno.
— Pewnie, że wyporządzimy, ale już do dalekich rejsów nie będzie zdatna. 
Bitwy na niej nie wygramy. Zejdzie nam na to, że nas do patrolowania 
Wisłoujścia przeznaczą.
— No tak. Wczorajszy szkwał dał nam srogie cięgi — powiedział Karwat 
opuszczając głowę — a ten nieszczęsny trafunek ze Szwedem jeszcze większe. 
Wszystko to prawda, ale może się jednak jakoś wywiniemy losowi. Może nam 
za zasługi...
— Zamilcz wreszcie — przerwał kapitan. — Gadaniem niczego nie 
naprawisz. Zresztą nie winnyś. Płynąłem ci w sukurs, cóż kiedy mgła była, że 
oko wykol. Taki to los... — Pociągnął łyk wódki. — Niech go diabli wezmą. 
Omne nimium nocet  ...
Do kajuty wkroczył w tym momencie oficer wachtowy i oznajmił, że 
komandor wzywa kapitana na naradę. Magnus wstał z ociąganiem, poprawił na 
sobie kaftan, podpiął halsztuk i zleciwszy Karwatowi komendę nad „Svanem”, 
wyszedł chwiejąc się z lekka na pokład. Po chwili sztorman również opuścił 
kajutę. Welbot wiozący Magnusa płynął już w stronę „Wodniaka”.
Karwata otoczyła natychmiast cała gromada marynarzy i oficerów. Choć 
załoga „Arki Noego”, która przybyła przed chwilą w szalupach, zdołała już 
zrelacjonować przypadki dnia poprzedniego i minionej nocy, sztorman został 
zmuszony do opowiadania wszystkiego jeszcze raz od początku.
Ze składu okrętowego wytoczono na polecenie Gajki beczułkę wódki, 
odbito czop, marynarze podchodzili kolejno, napełniali blaszane kubki, potem 
rozsiadali się półkręgiem przy grotmaszcie, gdzie usadowił się bohater nocnej 
przeprawy ze Szwedami. Słuchali, przerywali mu pytaniami i okrzykami i tak 
zleciał czas do samego południa. Tuż przed dzwonem obiadowym wrócił z 
„Wodniaka” Magnus. Wielce zaaferowany odwołał Karwata i Gajkę na stronę.
— Uradziliśmy — zwrócił się do młodego kapitana — że waszmość 
weźmiesz „Arkę” pod swoją komendę.
— Nie pojmuję... — Gajka uniósł brwi.
— No, mówię, że oddaję waści „Arkę Noego”. Naturalnie jeśli zechcesz 
przyjąć tak rozbitą nawę na czas dłuższy niż trwanie rejsu. — Magnus popatrzył 
nań wyczekująco.
Kapitan Gajka wpatrywał się weń chwilę, mrugając powiekami, jakby 
jeszcze nie rozumiał, o co chodzi, potem oczy mu błysnęły. Odżył nagle. 
Klepnął się po biodrach i zaśmiał głośno.
— Co też waszmość mówicie! Że rozbita, to żaden szkopuł.
Doprowadzę ją prędko do porządku. Nic mnie bardziej nie mogło 
ukontentować niż ta wiadomość. Myślałem już, że nieprędko się własnej nawy 
dochrapię. Naprawdę mi ją dajecie?
Magnus, jakby nie słyszał jego pytania, rozejrzał się i powiedział:
— Wybierzcie waść sobie sześciu ludzi z mojej załogi. Więcej dać nie 
mogę, sam bowiem mam zbyt mało. Witt i Mora również odkomenderują do 
was po sześciu ludzi, załogę więc jakoś skompletujecie. Zaopatrzenie też 
wydzielimy ze zdobycznego.
— A my zostajemy na „Svanie?” — zapytał sztorman przestępując 
niecierpliwie z nogi na nogę. Tego się właśnie spodziewał. Wiedział, że Witt to 
człowiek honorowy.
— Nie, my zostajemy na „Arce”. — Magnus nagle pacnął się z rozmachem 
w czoło. — Zapomniałbym, na śmierć zapomniałbym! Nazwę „Arka Noego” 
przenosimy na ,,Svana”, dawna zaś „Arka” będzie się odtąd „Białym Psem” 
zwała. Gdzieżby tam jakowegoś „Svana” szwedzkiego ze sobą wlec. Aż przykro 
mi na takiej nawie żeglować. Tak już przywykłem, że bez „Arki” trudno byłoby 
żyć.
— Ach tak! Więc wszystko pozostaje po dawnemu? — roześmiał się 
znowu Gajka.
— Jakbyś zgadł waszmość, prawie po dawnemu... Tyle, że nowy „Biały 
Pies” będzie nieco większy od tego, który zatonął.
— No, ale i nowa „Arka Noego” także pokaźniejsza — podchwycił z 
wielką satysfakcją Karwat. Całe zmęczenie, po ostatnich przejściach, opuściło 
go zupełnie.
— W samej rzeczy — zgodził się Magnus, gospodarskim okiem 
spoglądając dookoła. — Na huczne chrzciny nikogo nie proszę, bo zaraz 
musimy podnieść żagle, ale jednej czarki waść chyba nie odmówisz ze starym 
wychylić — mrugnął znacząco w stronę Gajki. — Hejże tam! Dobądźcie no 
jakiego gąsiora! — Sięgnął do kieszeni, wyjął pęk kluczy i cisnął je 
podbiegającemu na wołanie bosmanowi. — Ze szafy komandorskiej, 
przedniejszą wybierz...
Gdy bosman zjawił się z powrotem, niosąc gąsior i trzy potężne puchary, 
Magnus najsampierw gwoli sprawdzenia, czy chłopisko nie skorzystało z okazji, 
aby samemu gębę umaczać, kazał mu chuchnąć, potem osobiście rozlał trunek i 
mówiąc uroczyście, że nie ma już „Svana”, ale po wsze czasy galeona zwać się 
teraz będzie „Arką Noego”, przyłożył puchar do ust i wypił duszkiem. Za nim 
wypili Gajka i Kar-wat i otarłszy wąsy uściskali się wszyscy serdecznie.
— No, ale teraz zabieraj się waszmość — popędził Magnus. — Czas nagli. 
Dość już zmitrężyliśmy na gadanie.
Gajka machnął kapeluszem i okręciwszy się na pięcie, pobiegł zwołać 
swoich ludzi i wybrać obiecanych sześciu z Magnusowej załogi. Sztorman 
tymczasem wpierw oznajmił przywiezioną przez kapitana wiadomość reszcie 
oficerów, następnie kazał spuścić na wodę największą z posiadanych na 
galeonie szalup i jął się wydzielania z magazynu przyobiecanego przez Magnusa 
zaopatrzenia. Załadował na szalupę sporą ilość prowiantu wraz z amunicją i 
popłynął z tym wszystkim na przechrzczoną na „Białego Psa” karawelę. Po 
godzinie był z powrotem. Zwiózł rzeczy należące do załogi, szwedzkich jeńców 
i resztę własnych ludzi. Rannych, którymi już wcześniej zajął się cyrulik 
okrętowy, umieszczono w jednej z dwóch oficerskich kajut i gdy sygnalista 
przekazał rozkaz „Wodniaka” do ruszenia z miejsca, rozwinięto wszystkie żagle 
i wzięto „Białego Psa” na hol. Nawy weszły w tor za „Królem Dawidem” i 
dywizjon, zataczając szeroki łuk po morzu, począł oddalać się prędko od. 
przybrzeżnych wód Łeby, na których zaprzepaścił już trzy dni cennego czasu.
— Ale mimo wszystko nie ma czego żałować — powiedział do Karwata 
kapitan, gdy znaleźli się znowu razem w kajucie. — Trzy dni to nie wieczność, 
nadrobi się, a zdołaliśmy wyrównać poniesione straty.
— W Gdańsku dopiero wypatrzą sobie oczy! — zatarł ręce sztorman. — 
Wyszły z portu cztery nawy i cztery wracają... Tylko że dwie ostatnie urosły po 
drodze...
— Nie bądź taki pewien swego. Jeszcze nas mogą zdrowo przetrzepać. 
Nawet połowy rejsu nie mamy za sobą — gestem dłoni powstrzymał 
tryumfatorskie zapędy swego wychowanka.
— Pewnie, ale siła nasza teraz większa, choć „Arka”, chciałem powiedzieć 
„Biały Pies” — poprawił się szybko Karwat — do boju na razie nieprzydatny.
— Dobrze byłoby w Kołobrzegu z dzień, dwa zabawić, co? — zagadnął 
kapitan. — Gajka mógłby nawę wyreperować, choćby z grubsza, a i nam by się 
też taki postój przydał...
— Witt sam zarządził tę zmianę komendy czy też waszmość go prosił o 
przydzielenie zdobycznej galeony?
— Nie, on sam. Jakżebym mógł o taką rzecz prosić... Ale choć trudno nie 
być zadowolonym, trochę mi żal tamtej starej krypy. Przez tyle lat wiernie 
służyła, to się człowiek do niej przywiązał.
— Zżyjemy się i z tą — powiedział beztrosko sztorman, który jako 
człowiek młody nie lubił w sentymenty się bawić. — Jak idzie?
— Ho, ho! Złoto. Jak. mewa chybka i zwrotna. Szwedzi najwidoczniej, 
jakeśmy ich w ten dzień przed bitwą widzieli, albo nie mieli zręcznych 
żagielników, albo też... Zresztą nie wiem. Mówię, zwrotna to ona jest nad 
podziw, anim przypuszczał. Poza tym solidna, dobrze zaarmowana. Odporna na 
falę i pociski. — Magnus dobrą jeszcze chwilę rozwodził się szeroko nad 
zaletami zdobycznej galeony, potem wziąwszy swego wychowanka pod ramię, 
poprowadził go pod pokład i począł pokazywać mu bogactwa składów 
zaopatrzenia i zbrojowni, baterie obu pokładów i pomieszczenia dla załogi.
Na tych zajęciach minął im dzień. Gdy wracali do kajuty na wieczerzę, 
niebo poczęło gasnąć i wstał mrok. Na wszystkich czterech nawach wywieszono 
światła pozycyjne. Szeroko rozpostarte, żagle były dobrze wzdęte — łapały 
boczny wiatr, wiejący z północnego wschodu. Na pokładzie czuwała tylko 
wachta, pozostali marynarze zeszli już do mesy. Było więc dość cicho. Jedynie 
na okręcie kapitana Gajki dawał się zaobserwować większy ruch. Najwidoczniej 
starali się tam ponaprawiać pomniejsze uszkodzenia jeszcze w czasie drogi,
nie czekając, aż dywizjon zawinie do portu. Noc zapowiadała się pogodna. 
Księżyc, który wychynął nagle spoza chmur, wysrebrzył powierzchnię morza, 
złuszczonego niedużą falą, i poprawił widoczność.
Kiedy do kapitańskiej kajuty wniesiono wraz ze światłem wieczerzę, 
sztorman na żądanie kapitana po raz wtóry opowiedział mu, co zdziałał i jak 
zdołał się ubiegłej nocy wykpić Szwedom.
— Stajesz się bohaterem rejsu, Jakubie — zażartował Magnus 
wysłuchawszy całej, szczegółowej relacji swego wychowanka. — Matka Fryda 
będzie dumna z ciebie.
— Więcej w tym wszystkim przypadku i prostej konieczności niźli mojego 
bohaterstwa — odrzekł Karwat, jednak widać było, że uznanie patrona sprawia 
mu wielką przyjemność. — Kok Szantruczek też się dobrze sprawił.
— Wynagrodzimy go, wynagrodzimy... — kiwnął głową Magnus. — 
Zresztą i ja mu nagrodę przyobiecałem. Odciął mnie przecież od masztu — 
zmrużył oko. — Zamianuję go starszym pomocnikiem przy oberstkoku.
— Broń mu zezwoliłem nosić.
— Niech będzie. — Magnus uniósł się z krzesła i sprawdziwszy, czy 
szwedzkiej starszyźnie zamkniętej w jednej z kajut dano już wieczorny posiłek, 
jął sobie przygotowywać posłanie w hamaku.
Położyli się spać. Monotonnie kołyszący ruch nawy sprawił, że sen ogarnął 
ich prędko.

XXXIV

Po całonocnym żeglowaniu polskie nawy miały wiatr od sterburty; dęła 
dość łagodna bryza, falująca leniwie i łagodnie. Płynęły teraz wzdłuż wybrzeża 
pod ostrym bejdewindem  ciągle na południowy zachód. Dopiero po południu, 
kiedy linia brzegowa załamała się, uciekając szerokim zakosem w głąb lądu, i 
ponad szczyty lasów wystrzeliły w górę wieżyce kościołów w Kołobrzegu, 
zmieniły kurs i poszły wprost w otwierające się w tym miejscu ujście Parsęty. 
Nad masztami rozskwirzyły się mewy i już nie odstąpiły okrętów do końca 
podróży.
Cała załoga wyległa teraz na pokład. Wiatr niósł od lądu ożywczy zapach 
zwilgotniałej wiosennej roli, lasów i w ogóle czegoś nowego dla wszystkich po 
kilkudniowym żeglowaniu po morzu. Lecz kiedy dywizjon, mijając licznie 
rozsiane tutaj rewy  i mielizny, wpłynął na farwater  rzeki, powietrze 
zgęstniało jeszcze bardziej i napełniło się prócz tego wieloma niezwykłymi 
woniami portu. Oczom ukazało się kamieniem obmurowane nabrzeże 
zapełnione ludźmi i stosami złożonego pod ochronę płacht żaglowych towaru. 
Dalej stały składnice portowe, nieco na uboczu pękaty spichlerz zbożowy, wyżej 
zaś kilka wąskich i krętych uliczek wspinało się w górę pomiędzy ciemne, 
zaszłe wilgocią kamieniczki i jeszcze ciemniejsze budowle kościołów, których 
wieżyce górowały nad dachami miasta i warownymi basztami. To był 
Kołobrzeg, miasto książęcej mości Bogusława Szczecińskiego.
Niebieskawo-mętna gładź redy wrzała. Stało tutaj na kotwicach wiele 
mniejszych i większych naw hanzeatyckich, duńskich i niderlandzkich. Ich 
ciężkie kadłuby odrzucały od siebie długie i daleko sięgające w toń cienie. 
Dziesiątki batów, szalup, bąków, barkasów i kutrów niczym gromady wodnego 
ptactwa uwijały się wśród nich, podwożąc deski, beczułki, drwa lub balast. W 
najodleglejszym krańcu portu, bliżej morza, gdzie nurt rzeczny zetknąwszy się 
ze słoną falą wzburzał ustawicznie powierzchnię, ładowano drzewo. Spławiane 
bale podskakiwały i przewracały się na falach. Przechwytywano je wielkimi 
żelaznymi hakami, pętano, następnie za pomocą kabestanu wciągano na 
czekający statek. Kilku młodych nagich mężczyzn dawało co jakiś czas nurka w 
wodę i pływając wokół pni, opasywało je łańcuchami. Nadzorca portowy, 
stojący na molo, pokrzykiwał co chwila donośnie i ostrzegawczo. Dostanie się 
pomiędzy kołyszące się na falach kłody groziło śmiercią lub kalectwem.
Bliżej miasta brzeg przypominał ogromny jarmark. Stały tam czekające 
załadunku beczki najróżniejszego wymiaru ze słodką wodą, a równocześnie 
mogące służyć jako balast. Miedziane blachy na obijanie nadburcia wojennych 
jednostek, drwa do kambuzów, stengi, reje, kotwice zaryte łopatami w ziemię, 
podobne do raków nie mogących żadną miarą rozewrzeć swych kleszczy — 
wszystko to można było ujrzeć rozrzucone na nabrzeżu, przygotowane do 
wniesienia w czeluście składów towarowych, już to do przewiezienia na statki.
— Nie dziwota, że u nas w Gdańsku pustawo ostatnio — westchnął 
Magnus, z pomostu kierujący kotwiczeniem „Arki”. Z trudno maskowaną 
zazdrością przyglądał się ruchowi w porcie. — Na sterburtę, mości Muża — 
zawołał do sternika. — Na prawo nieco! Wprost na molo! Tak, dobrze. 
Zatrzymamy się na głębokości poniżej trzech sążni. Przykaż waszeć, aby rzucili 
kotwicę.
Karwat wzruszył beznamiętnie ramionami.
— Wojna, dlatego w Gdańsku pustawo.
— Gadasz, jakbyś rozumem zbytnio nie grzeszył — rozzłościł się kapitan 
zaciskając pięści. — Tyle to i ja sam wiem. Ale przez ten czas kochani sąsiedzi 
z Kołobrzegu sprzątną nam sprzed nosa wszystkich kupców. Miasto nasze 
podupadnie. — Zamyślił się. — Tak, mój drogi... Tak zawsze się dzieje, gdy 
dwóch wojuje o to, który z nich na tronie ma siedzieć, albo gdy jeden ma zbyt 
wielki apetyt.
— Nic na to nie poradzisz waszmość. Żeby Szwed nie pchał się na nasze 
ziemie, moglibyśmy spokojnie handlować. A tak co?
— Jedyne mądre wyjście to skończyć z tym ambarasem jak najprędzej. 
Inna już sprawa, że panowie senatorowie nie kwapią się do wystawienia 
większej floty, a bez floty nie prędko skończymy.
Podporucznik Jaszka rzucił głośno rozkaz, rozległ się gwizd, następnie 
szczęk i zgrzyt rozwijających się łańcuchów i natychmiast z dziobu oraz rufy z 
pluskiem opadły kotwice. Spłoszone ptactwo wodne z wrzawą wzbiło się w 
powietrze i zawirowało nad redą. „Arka Noego” zabujała się na uwięzi i 
znieruchomiała zwolna. W jednym rzędzie z nią zakotwiczyły się, również 
przodem do miasta, od prawej strony ,,Wodniak” i „Król Dawid”, od lewej, 
blisko przystani rybackiej, gdzie woda była najpłytsza — „Biały Pies”. Nie 
opodal usmoleni ładowacze wynosili z magazynu zwinięte stosy płacht 
żaglowych i składali je na barkas. Na nabrzeżu leżał sprzęt żagielny i liny. 
Konopny pył wiercił w nosie. Wokół roztaczał się zapach nagrzanej, łzawiącej 
w słońcu smoły i drzewa. Mieszał się z zalatującą od wody ostrą i kwaśną wonią 
gnijących jarzyn i odpadków. Na prawie, niewidocznej tutaj fali pływały wióry, 
wodorosty, łupiny dyni, sczerniałe witki połamanej wikliny i pleciony koszyk 
bez dna. Hałas, przekleństwa i tubalne krzyki mocnych marynarskich gardzieli 
rozdzierały uszy.
Przybycie wojennych naw nie wzbudziło widać obawy w kołobrzeskich 
mieszczanach. Ruch w porcie nie zmniejszył się ani odrobinę, a raczej nawet 
wzmógł się nieco, gdyż na brzeg przybyło mnóstwo gapiów i wszelakiego 
miejskiego pospólstwa.
Magnus kazał spuścić na wodę welbot i zdawszy „Arkę” pod pieczę swego 
sztormana, udał się na ląd, gdzie czekali już nań kapitan Mora wraz z 
komandorem Wittem. Przywitali się i rozpytawszy o coś miejskiego pachołka, 
poszli jedną z uliczek w górę, w kierunku ratusza.

XXXV

Karwat zarządził zbiórkę załogi, wydzielił z niej jedną trzecią ludzi i 
poleciwszy zwodować szalupy, posłał ich pod dowództwem podporucznika 
Necla na „Białego Psa”. W kierunku karaweli płynęły już szalupy z „Wodniaka” 
i „Króla Dawida”. Załogi tamtych naw również śpieszyły jej z pomocą. Postój
w kołobrzeskim porcie nie mógł trwać długo, zatem o doprowadzeniu jednostki 
do poprzedniego stanu należało myśleć zawczasu.
Gdy zapadł zmierzch, nad pokładami rozwieszono lampy i kaganki z 
palącymi się wewnątrz szczapami smolnych drew. Roboty nie przerywano.
Miasto zrazu zapłonęło licznymi światłami, lecz w miarę mijania godzin 
gasło i coraz bardziej tonęło w ciepłym wiosennym mroku. Rozstawione na 
dziobie i rufie straże czuwały skrzykując się od czasu do czasu niegłośno. Około 
godziny dziesiątej na „Arce” ukończono najpilniejsze prace i nawa przycichła. 
Teraz jedynie pokład „Białego Psa” huczał donośnie. Pracowano tam dalej, nie 
folgując sobie wcale, i wyglądało na to, że przeciągnie się ta ich krzątanina aż 
do samego rana albo i jeszcze dłużej.
Po wieczerzy Karwat odesłał marynarzy na spoczynek, sam zaś siadł na 
pomoście i w zamyśleniu jął śledzić usypianie miasta. Monotonne pluskanie 
wody o burty i głosy dolatujące z karaweli były jedynymi dźwiękami, które 
mąciły ciszę, a po jakimś czasie światła u Gajki — jedynymi światłami 
rozjaśniającymi mrok kołobrzeskiej przystani. Gdy przysiadł się do niego 
podporucznik Jaszka, zaczęli rozmowę o trudach czekającej ich drogi powrotnej.
— Diabli wiedzą, jak będzie — mówił podporucznik. — Tyle ich 
popłynęło w naszą stronę! O Szwedzie mówię. Tyle ich popłynęło, że kłopot ino 
wielki. Jak desant wysadzą, to ciężko przyjdzie się napracować, zanim ich 
odeprzemy i przegnamy.
— Część pewnie popłynęła do Piławy — zauważył sztorman, poprawiając 
sobie klamrę u trzewika.
— Mała pociecha, bo z Piławy przerzucą się lądem. Najsampierw pewnie 
będą chcieli na Gdańsk uderzyć.
— Nadzieja w tym — zauważył znowu sztorman — że drogę do Prus 
zagradza im swym wojskiem hetman, ale działania, według mojego pomyślenia, 
będą prowadzili głównie od strony morza. Liczą na naszą słabość morską.
— Tak, flotę mamy słabą, to pewne, a ich duża... — Sztorman westchnął.
— Jakby tak rozkaz był, to można by ją łatwym sposobem powiększyć — 
mruknął Jaszka i rozejrzał się po uśpionym porcie. — Starczyłoby wysadzić ze 
dwie dziesiątki chłopa na szalupy i pod osłoną ciemności zagarnąć stąd jakiegoś 
Duńczyka albo Niemca. Ba, nie jednego! Pięciu, a nawet dziesięciu można by 
uprowadzić.
— Ho, ho — fiuknął przez zęby Karwat. — Kaper się w tobie odzywa, 
mości Jaszka.
— No, starym sposobem, ale najpewniejszym. Po cichu. Przecie i tak całe 
stojące tutaj tałatajstwo ze Szwedem się kuma poza naszymi plecami.
— Pewnie, masz rację, ale nie wolno tak... — powiedział z żalem 
sztorman. — Dawno byśmy już taki wypad przedsięwzięli, gdyby pozwolenie 
było. Na pełnym morzu — inna sprawa. Można zawsze przed światem 
wytłumaczyć, że statek służył Szwedom, przewożąc im prowiant albo amunicję. 
Tutaj nie wolno. Dopiero byłby krzyk wśród kupców, ho, ho! Za zbójców 
morskich by nas ogłosili przed wszystkimi.
— Szkoda. Jedyny to sposób powiększenia floty. Szwed się w takie 
ceregiele nie bawi. Zabiera nawy, komu się tylko da, i nie pyta. A krzyku jakoś z 
tego nie ma.
— Cóż chcesz, silny. Na silniejszego się nie krzyczy. Myślisz, że mnie 
chętka może nie bierze? Gdybyśmy szli nie w dywizjonie, jeno samotrzeć, 
mniemam, że Magnus też by nie wytrzymał. Można by się przecież gdzieś na 
zachodzie od Kołobrzegu zaczaić i capnąć zdobycz wcale nielichą.
Zapadło milczenie, potem podporucznik Jaszka mruknął nieokreślonym 
głosem, nie wiadomo do kogo kierując.
— Siła złego na jednego...
— Coś zbyt długo nasi nie wracają z miasta — odezwał się po chwili 
Karwat, patrząc z niepokojem na nabrzeże.
— Radzą. Pewnie o tego człowieka chodzi, co go na „Wodniaku” wieźli i 
nie dowieźli — powiedział podporucznik spoglądając na sztormana uważnie, 
jakby chciał się czegoś dowiedzieć.
Ten zwrócił ostro twarz w jego stronę i zapytał podejrzliwie:
— Kto ci mówił?
— No, ludzie z „Wodniaka”. Opowiadali, że wieźli jakowąś personę do 
Kołobrzegu. Ale że po drodze kule im go ubiły, więc pewnie kłopot z tego 
wielki.
— Jeśli ludzie za dużo gadają, to nie powód jeszcze, żebyś i ty plótł po 
próżnicy, mości Jaszka — skarcił go ostro. 
Podporucznik umilkł urażony. Sztorman wstał, przeciągnął się, aż w 
stawach zatrzeszczało, ziewnął i powiedział: 
— Idę spać. Zbudź mnie na następną wachtę. — Potem, odchodząc już, 
rzucił spozierając na niebo: — Pogoda się ustala, piękny dzionek jutro będzie.
W tym właśnie momencie w dole, przez burtę, dało się słyszeć niegłośne, 
ale głuche stuknięcie, jakie wywołuje uderzenie drewna w drewno, i plusk, który 
po chwili powtórzył się po raz drugi i trzeci. Karwat zatrzymał się i rzucił na 
Jaszkę prędkie, pytające spojrzenie. Ten widać, również posłyszał dziwne 
odgłosy w dole „Arki”, bo wzdrygnął się, potem wyprężył czujnie, cały 
zmieniając się w słuch. Pokład jednak zalegała w dalszym ciągu głucha cisza, 
którą mąciły jedynie głośne i rytmiczne kroki wartownika gdzieś na śródokręciu, 
a przed chwilą słyszane odgłosy poza nawą zmilkły.
Sztorman miał już zamiar podejść do burty, wychylić się i spojrzeć w dół, 
gdy wtem ponad rampą ukazał się koniec jakiejś długiej tyki, a zaraz potem 
gdzieś ktoś powiedział coś cicho. Tyka zaopatrzona była na końcu w hak, na 
którym zwisała lina. Sztorman z podporucznikiem zastygli w niemym 
oczekiwaniu. Zaszorowało coś chropawo po rampie.
Jakby na dany znak równocześnie osunęli się na ziemię i poczęli pełznąć w 
stronę burty. Tyczka z hakiem zniknęła już. Rozległ się teraz niegłośny trzask i 
chrobot na zewnętrznych deskach kadłuba. Posłyszeli, jak na dole poza nawą 
zapluskała zmącona czymś woda, a gdy podpełzli do burty, w miejscu, gdzie 
przed chwilą jeszcze widzieli wyłaniającą się znad rampy tykę, ujrzeli teraz na 
balasce silnie wczepiony w drewno hak. Poruszał się nieznacznie. Przywiązana 
doń była silnie naprężona lina.
Robiła wrażenie, jakby dźwigała jakiś znaczny ciężar. Plusk w dole oddalał 
się prędko.
Nawet niewprawne ucho pochwyciłoby sens tego krótkiego i niegłośnego 
niepokoju. Pod nawą znajdować się jeszcze przed chwilą musiała jakaś szalupa. 
Co do tego Karwat nie miał najmniejszej wątpliwości. Jaka i po co — trudno 
było teraz tego dociekać, tym bardziej że tkwiący w rampie hak trzeszczał cicho 
i lina chrobocząc zdradzała, że u jej końca znajduje się rozwiązanie zagadki. 
Podporucznik Jaszka dobył noża i wykonał ruch, jakby chciał ją odciąć, 
sztorman powstrzymał go jednak prędko od wprowadzenia w czyn tego zamiaru. 
Zatajając w sobie oddech, kucnęli obaj naprzeciwko siebie, przycisnęli się do 
nadburcia i wlepili oczy w miejsce, gdzie tkwił tajemniczy hak.
Upłynęło jeszcze kilka długich i nużących chwil, wreszcie dał się słyszeć 
głośny, świszczący od wysiłku oddech, a zaraz potem na balasce ukazała się 
duża, sękata dłoń, macająca miejsce do dobrego uchwytu. Rozległo się 
wytężone stęknięcie. Ponad rampą ujrzeli na jeden krótki moment rozczochraną 
głowę mężczyzny. Rozglądał się uważnie po pustym pokładzie, następnie 
zręcznie przerzucił przez balaskę jedną i drugą nogę i osunął się na wewnętrzną 
stronę, wprost w nastawione ramiona ukrytych dotychczas w cieniu obu 
oficerów. Karwat ułapił go silnie za barki i przygniótł całym ciałem do ziemi, 
szukając jego gardła. Nieznajomy zaczął się szamotać i krzyknął.
— Wal — szepnął gorączkowo sztorman do Jaszki.
Podporucznik trzasnął pojmanego rękojeścią noża w tył głowy. Mężczyzna 
nagle zwiotczał ogłuszony.
Rzucili ciało i podbiegli do burty. W nocnej pomroce nie można było na 
razie nic dojrzeć. Po chwili dopiero uwagę ich zwróciły jakieś głosy na dole. 
Niedaleko kadłuba „Arki Noego”, bo może niecałe dwadzieścia metrów od niej, 
spostrzegli stojącą na wodzie szalupę z siedzącymi w niej ludźmi. W tym 
momencie właśnie, zaalarmowani poprzednim krzykiem pojmanego, zanurzyli 
wiosła i szalupa zaczęła pomykać spiesznie ku brzegowi.
Sztorman z Jaszką zamienili porozumiewawczo spojrzenie.
— Co robić? Ścigać ich będziem? — wyszeptał zaaferowany 
podporucznik.
— Gdzie straże? Gdzie straże, do diabła, jeśli można bezkarnie podpływać 
pod nawę i włazić na nią! — wybuchnął sztorman. — Przypilnuj go — wskazał 
na nieprzytomnego mężczyznę i pobiegł na rufę.
Rzeczywiście, strażnik na rufie, mający za zadanie obchodzić cały jut i 
baczyć, co się dzieje na wodzie z tyłu nawy, spał sobie smacznie, rozciągnięty 
za bezanmasztem. Karwat dopadł doń, obudził tarmosząc silnie za poły kaftana i 
przestraszonego jął paskudnie kląć od ostatnich, nazywając go parszywym psim 
synem, łajbą, niedołęgą i zgniłym śledziem. Potem trzasnąwszy chłopa raz i 
drugi przez ucho, aż klasnęło, otrzeźwił go do reszty i postawił na nogi.
— Zbudź natychmiast wioślarzy i niechże szalupę spuszczają na wodę, a 
żywo! Oćwiczyć cię każę, przeklętniku! — syknął mu do ucha i popchnął w 
stronę luku.
Pobiegł z powrotem na śródokręcie, gdzie przy pojmanym krzątał się już 
wraz z podporucznikiem jakiś chłopiec okrętowy, krępując nieznajomemu 
linkami ręce i nogi. Z luku spod pokładu wyskoczyło kilku marynarzy. Rzucili 
się pędem do stanowiska szalup.
— Najmniejszą! — zawołał za nimi sztorman.
— Co robić dalej? Co to wszystko ma znaczyć? — rozłożył ręce Jaszka, 
prychając ze złością.
— Sam wiem tyle, co i ty. Nie jęcz! — odburknął Karwat. — Płynę za 
tamtymi, a ty bacz, żeby się podobna historia nie przydarzyła raz jeszcze. 
Wątpię, aby powtórnie próbowali dokonać napadu, ale bacz! Choćby diabeł im 
przewodził, musi mieć ludzką skórę, a więc się dowiem, co zacz oni. Ty jemu 
przyłóż nóż do gardła — wskazał na leżącego — a jak nie zaśpiewa, to weź na 
męki. Postępuj według tego, co się od niego dowiesz. Tylko bez zbytniego 
hałasu — ostrzegł.
Jaszka kiwał potakująco głową, chcąc o coś zapytać jeszcze, ale już 
Karwata nie było. Pobiegł on do przeciwległej burty, gdzie majtkowie mocowali 
na hakach drablinę. W dole na wodzie kołysała się już gotowa do odpłynięcia 
czterowiosłowa szalupa. Pomacał bok, przypominając sobie, że przed wieczerzą 
zostawił gdzieś w kajucie szpadę, i zawahał się na moment. Było jednak za 
późno na jej szukanie.
Kordelas i pistolet winny wystarczyć w potrzebie — pomyślał schodząc 
spiesznie poza burtę nawy.
Podporucznik Jaszka tymczasem przywołał dwóch ludzi do pomocy, ujęli 
nieruchome ciało, dźwignęli je razem i powlekli pod pokład do kubryku.
— Dajcie światło! — krzyknął ostro.
Zapalono łojówki. Zjawiło się jeszcze kilku marynarzy i wąsaty bosman. 
Patrzyli wszyscy na leżącego człowieka z zaciekawieniem i podejrzliwie. Był to 
barczysty, krępy mężczyzna o czarnej, skudlonej czuprynie, ubrany w brudną, 
miejskiego kroju koszulę i spodnie z żaglowego płótna.
— Kubłem wody zbója, to zaraz się ocknie — poradził bosman. — Skąd 
się on tutaj wziął?
— Z nieba nie spadł przecie... Wlazł po linie, diabeł wcielony... — zaklął 
Jaszka. — Takie straże mamy, do stu tysięcy beczek zgniłego śledzia, że nawę 
w powietrze można by wysadzić, a jeszcze się nie obudzą. Wpuścili... Batogami 
siec niedołęgów!
Uspokoiło go na chwilę przyniesienie wody. Bosman złapał kubełek i 
wychłusnął jego zawartość na głowę nieznajomego, który zamrugał powiekami i 
westchnął cicho, a gdy wylano nań drugi kubeł, otworzył oczy i jął wodzić po 
zebranych nieprzytomnym wzrokiem.
— No, teraz zaśpiewasz, bratku— mruknął Jaszka — bo jak nie, to inaczej 
pogadamy....

XXXVI

W momencie kiedy Karwat dotknął nogami dna łodzi, wioślarze na rozkaz 
szlakowego zanurzyli w wodzie wiosła, a drab-lina chybnęła, wciągnięta 
natychmiast do góry. Odepchnęli się od kadłuba „Arki” i szalupa jak strzała 
pomknęła przez środek basenu portowego, przecinając swobodnie ledwie zmar-
szczoną gładź. Sztorman siadł na tylnej ławeczce poznając w szlakowym mata 
Selinę.
— Steruj w górę nabrzeża, tam zniknęli — powiedział doń półszeptem. 
Mat nie spytał, kto znikł, ale w milczeniu posłusznie wykonał polecenie.
Mijali teraz ciemne lub jedynie słabo oświetlone statki kupieckie, wreszcie 
poza drugim pirsem  skręcili ostro w stronę miasta. W tej części portu mrok 
był zupełny. Sylwety spichlerzy ledwie że zaznaczały swe kontury na tle 
granatowego, rozgwieżdżonego nieba. Woda popluskiwała cicho w oślizłe głazy 
obudowy mola, na którym nie można było w tej chwili żywej duszy dojrzeć. 
Dobili do drewnianego pomostu w miejscu, gdzie molo łączyło się nabrzeżem. 
Stały tutaj uwiązane do pali trzy inne łodzie. Karwat prędko stwierdził, że w 
jednej leżały porzucane na dnie mokre wiosła.
— To chyba ta — mruknął do siebie. — Nawet wioseł nie zdążyli w 
pośpiechu zabrać. — W czasie gdy wioślarze przywiązywali szalupę, rozważał, 
co dalej czynić. Biec na ślepo do miasta nie było sensu — całą noc można by 
tym sposobem po próżnicy przebałaganić i nikogo nie znaleźć. Wokół stała 
ciemna pustka, że oko wykol. Po krótkim namyśle, przykazawszy wioślarzom 
rozłożyć się na dnie szalupy i czekać jego powrotu, skinął na mata i wbiegł po 
kamiennych schodach na nabrzeże. Na wprost otwierał się tunel mrocznej 
uliczki, z boków widniały zamknięte na cztery spusty magazyny portowe. 
Rozejrzeli się dookoła.
— Widzisz kogoś? — zapytał mata.
— Nikogo. Niech zdechnę, jeśli ktoś jeszcze pokutuje tutaj po nocy.
Uszli kawałek, nie przestając się rozglądać. Uliczka zdawała się zupełnie 
wymarła i cisza panowała tak wielka, że ich kroki, mimo miękkich trzewików, 
brzmiały, jakby szło nie dwóch, ale co najmniej pięciu ludzi. Przyzwyczajone 
już do mroku oczy rozróżniały poszczególne kamieniczki, raz wyższe, drugi raz 
niższe, ale wszystkie z jednym rzędem okratowanych na dole, wąskich okien. 
Światło nie płonęło w żadnym z nich. Solidne bramy wjazdowe i drzwi 
wejściowe, okute blachą lub wzmocnione żelaznymi naglami , stały zawarte 
na głucho. W pewnym miejscu uliczka, pnąca się dotychczas łagodnie w górę, 
skręciła' tworząc między domami niewielki zaułek. Zatrzymali się, gdyż mat 
znacząco położył dłoń na ramieniu sztormana i szepnął:
— Słyszycie, waszmość?
Znieruchomieli wsłuchując się uważnie w nocną ciszę. Gdzieś nie opodal 
słychać było ciche pomrukiwanie, potem rozległ się suchy kaszel i znowu 
pomrukiwanie. Nie rozdzielając się poczęli skradać się w tym kierunku. Uszli 
zaledwie kilka kroków i mur, zaopatrzony w tym miejscu w potężne kamienne 
wspory, ustąpił nagle do tyłu, tworząc niewielki uskok i wnękę, w głębi której 
widać było bramę.
Jeszcze raz ktoś zakaszlał, potem dało się słyszeć głośne, splunięcie, 
szurgot buta i drżący od starości czy też ze strachu głos zawołał:
— Kto tam się tłucze jak Marek po piekle? Jeśli jest duszą potępioną, to 
tfu, przepadnij!
Mat parsknął śmiechem — natknęli się bowiem na jakiegoś stróża 
nocnego. Sztorman machnął ręką i zaklął szpetnie, zawiedziony srodze w 
swoich oczekiwaniach. Selina jednak podszedł do siedzącej w kącie postaci i 
rozpoznając w niej starego dziada, który rzeczywiście nie mógł być nikim 
innym niż stróżem albo zapóźnionym pijakiem nie mogącym trafić do domu, 
potrząsnął go za ramię i jął wypytywać. Stary bełkotał coś w odpowiedzi 
niezrozumiale, ale kuksnięty kilkakrotnie silnie w bok, przypomniał sobie, że 
istotnie przechodziło tędy niedawno kilku ludzi. Nie umiał jednak wytłumaczyć, 
w którą stronę zmierzali. Selina puścił go dając mu spokój. Widać było, że nic 
więcej nie zdoła ze starego wycisnąć. Wyszli z wnęki.
— Gdziekolwiek poszli, do portu na pewno nie powrócili — powiedział 
sztorman. — Chodźmy więc naprzód.
Po opuszczeniu zaułka zagłębili się znowu w tę samą co poprzednio 
uliczkę i poczęli się piąć w górę miasta. Domy były już okazalsze i w niejednym 
oknie płonęło jeszcze światło. Rozglądali się bezradnie dookoła. Po przejściu 
kilkudziesięciu kroków ukazał się w perspektywie ulicy mały, opustoszały 
placyk. Przystanęli u narożnika. Mat szarpnął Karwata za ramię wskazując 
przed siebie. Na przeciwległym krańcu placyku mignęły jakieś niewyraźne 
sylwety ludzkie i przepadły nagle.
Przebiegli wolną przestrzeń i znowu przystanęli. W pobliżu nie było 
nikogo, jedynie gdzieś niedaleko klaskały o bruk spieszne kroki, lecz cisza 
nocna pochłonęła je prędko. Placyk w tym miejscu zwężał się na kształt górnej 
części gruszki i wypływały zeń dwie nowe uliczki, każda w przeciwnym 
kierunku.
— W tę czy w tamtą stronę dali nura? — zapytał sztorman zadyszanym 
szeptem. Tłumiąc oddech przypadł do muru i począł nasłuchiwać.
— Czort ich wie. Między domami to jak w studni, echo myli człowieka.
Naradzili się krótko i w wyniku tego mat skręcił w prawo, sztorman zaś w 
lewo. Niebo przetarło się już, ukazując cienki, jak wytarty długim używaniem 
nóż, sierp młodego księżyca. Wąskość uliczki utrudniała dostęp światłu, mimo 
to mrok zrzedniał niepomiernie. Okolica wydawała mu się znajoma. Karwat 
bywał już w tym mieście kilkakrotnie, więc rozglądnąwszy się dobrze, 
rozpoznawał dzielnicę wokół targowiska rybnego. Skradał się tuż przy murze, 
czujnie oglądając każdy załom i każdą bramę. Wszędzie jednak stała ta sama 
głucha cisza.
Nagle, gdzieś poza nim czy też z boku i jakby ponad domami, zabrzmiał 
krótki, przeraźliwy krzyk. Sztorman stanął na moment jak wryty, potem bez 
zastanowienia zawrócił i popędził tą samą drogą w stronę placyku, gdzie rozstał 
się z matem. W dalszym ciągu nie było tutaj nikogo. Wpadł więc w uliczkę, 
którą kazał uprzednio iść Selinie, i przebiegł nią błyskawicznie kilkanaście 
metrów, nie dbając zupełnie o zachowanie ostrożności i ciszy. Kamieniczki 
ustępowały z jednej strony przed wysokim drewnianym płotem, na drugiej zaś 
stronie rozłożył się pokaźny budynek, zaopatrzony w wielkie napisy i godła, coś 
jakby zajazd publiczny czy składnica handlowa.
Posłyszał nagle cichy jęk. Gdy zwrócił się w tym kierunku, ujrzał pod 
murem, a raczej przy niskim, bo od samej ziemi poczynającym się, 
zakratowanym oknie nieruchomo leżące ciało. Doskoczył i przykląkł, poznając 
mata. Pożałował w tej chwili gorzko lekkomyślnego zostawienia wioślarzy na 
nabrzeżu. Pożałował, że nie zabrał z sobą choćby dwóch marynarzy. Mat leżał 
na boku z podkurczonymi pod siebie nogami i wykrzywioną do tyłu głową, 
rękoma łapiąc za kraty i usiłując się dźwignąć z ziemi.
— Ach, panie... — wycharczał.
Karwat chwycił go wpół i odwrócił. Selina krzyknął z bólu i zajęczał 
przejmująco. Sztorman posadził go pod murem. Gdyby spojrzał w tej chwili 
poza siebie, ujrzałby wychyloną zza wspory podpierającej budynek, pod którym 
wszystko to się działo, głowę i parę oczu śledzących uważnie jego ruchy. Ale 
Karwat był teraz tak zajęty matem, że nie spojrzał tam.
Obmacał spiesznie rannego i znajdując otwarty pchnięciem sztyletu wylot 
pod prawą łopatką, obrócił go na bok. Krew sączyła się z rany obficie, tworząc 
po brzegach zaskorupiałe skrzepy. Rozpiął na sobie prędko kaftan, sięgnął do 
koszuli i jednym szarpnięciem oddarł od niej spory kawał płótna. Zmiął go w 
kłębek. Ostrożnie, starając się, aby nie sprawić kontuzjowanemu większego 
bólu, zatkał ranę.
— Jakże cię zaskoczyli? — spytał szeptem.
— Sam nie wiem — wykrztusił z wysiłkiem Selina. — Posłyszałem 
podejrzany szmer koło siebie i kiedy chciałem się obejrzeć, już dziabnęli mnie 
żelazem.
— Co ja z tobą pocznę teraz, nieboraku — zastanawiał się prędko Karwat. 
— Ilu ich było?
Ale mat miast odpowiedzi zatrząsł się strasznie i wytrzeszczając oczy, 
chwycił Karwata za rękę.
— Panie! Panie... — Próbował się dźwignąć.
Karwat błyskawicznie porwał się z ziemi, lecz w tym momencie gruba 
płachta omotała mu ciasno głowę. Ułapiło go z tyłu za ramiona kilka ciężkich 
dłoni i, popchnięty silnie, runął z powrotem na bruk.
Spróbował się wyrwać, krzyknął raz, drugi. W zamian otrzymał uderzenie 
w skroń, od którego w głowie mu się zaćmiło, i kopnięcie w brzuch. Od tego 
zmiękł nagle. Wszystko pod nim zawirowało jak w sztormowej chwiejbie. 
Poczuł ogarniającą całe ciało słabość, a pod sobą wielką i głęboką pustkę, w 
którą spadał z przeraźliwą szybkością. Posłyszał jeszcze jęki Seliny i własny 
chrapliwy jęk, potem świadomość poczęła mu się mącić i w płucach zabrakło 
mu tchu.
Zakrztusił się i zakaszlał głośno. Ten odgłos własnego, zduszonego płachtą, 
którą miał omotaną głowę, kaszlu przywrócił mu przytomność. Poczuł, że jacyś 
ludzie, trzymając go z tyłu za kaftan, ciągną jego ciało, że nogami szoruje po 
bruku. Dłonie miał na plecach skrępowane silnie, podobnie nogi, powyżej 
kostek. Uświadomił sobie, że musiał zapewne leżeć bez ducha, gdyż nie 
pamiętał, aby go pętano. Gdzieś nie opodal, z równym jak jego szurgotem, 
ciągnięto po ziemi Selinę. Biedak musiał być przytomny, bo pojękiwał cicho.
W tym momencie trzasnęła jakaś brama. Do uszu Karwata doszedł strzęp 
rozmowy prowadzonej półszeptem. Został gwałtownie i bezceremonialnie 
dźwignięty do góry. Niosący go ludzie szli po kamiennych schodach. Brama z 
tyłu zamknęła się z hukiem i zgrzytnęły zasuwy. Mat musiał zemdleć. Nie było 
już słychać jego jęku, tylko zwisające nogi rannego postukiwały bezwładnie o 
kamień. Ponownie zabrzmiał ten sam głuchy i chrapliwy półszept, jakby 
wydający rozkazy. Ciągnięto ich teraz jakimś długim korytarzem o drewnianej 
podłodze, potem po krętych schodach w dół.
W tej chwili gdzieś blisko i jakby nieco z boku z hałasem rozwarły się 
jakieś drzwi i do Karwata dobiegł piskliwy, dobrze mu od lat znany głos, 
podniesionym tenorem perorujący coś łamaną polszczyzną. Zadrżał cały i 
wyprężył się, próbując krzyknąć, otrzymał jednak nowe uderzenie w głowę i 
spiesznie powleczono go schodami jeszcze niżej.
Znowu trzasnęły drzwi. Ciśnięto go z rozmachem na ziemię. Pokulał się po 
kamiennej posadzce kilka metrów. Obok niego placnęło coś miękkiego i trzask 
drzwi (teraz już z tyłu) dał się słyszeć powtórnie. Towarzyszył mu przejmujący 
zgrzyt zardzewiałego zamku. Pogłos dudnił jak w pustej beczce, po chwili 
jednak zaległa zupełna cisza. Karwat wyprężył się cały i ponownie stracił 
przytomność.

XXXVII

Pierwszym znakiem powracającej świadomości był rosnący pod skroniami 
szum, jakby morskiego przyboju bijącego o kamienny brzeg. Niekiedy szum 
cichł nieco, potem znowu powracał ze zdwojoną siłą, wiercił w uszach 
upiornym wyciem czy też przeciągłym jękiem ni to wichru, ni to ranionego 
śmiertelnie człowieka. Pod powiekami czuł tysiące boleśnie kłujących igiełek i 
widział czerwone, wirujące płaty ognia. Gdy rozwarł szeroko oczy, wszystko 
przeszło natychmiast, ale ból nie ustąpił. Otaczała go ciemność i pustka, takąż 
samą pustkę czuł w głowie, dopiero kiedy spróbował dźwignąć się z ziemi i 
skrępowane na plecach dłonie zapiekły, wyłoniła się myśl, że jest związany. 
Potem już przypomniał sobie po kolei wszystko: i to, że raniono mata Selinę, i 
to, co zaszło później na ulicy, i to wreszcie, że wniesiono go do kamienicy 
wyglądem przypominającej zajazd albo też składnicę handlową, w której 
znajduje się komandor Witt we własnej osobie. Czy Magnus i Mora też — na to 
nie umiałby sobie Karwat odpowiedzieć, ale Witt na pewno, gdyż jego głos 
słyszał całkiem wyraźnie w momencie, gdy znoszono go po schodach w dół. 
Sensu tego spostrzeżenia nie mógł teraz dociec, całe bowiem ciało miał jak 
sparaliżowane bólem, a szum w uszach nie ustawał i musiało minąć jeszcze 
kilka długich chwil, zanim uświadomił sobie wreszcie, że to nic nie szumi, ale 
gdzieś nie opodal jęczy przeciągle jakiś człowiek.
Podkulił pod siebie nogi i jął dźwigać się do góry, stękając głośno z 
wysiłku i bólu. Usiłowania te zostały po jakimś czasie i wielu staraniach 
uwieńczone sukcesem, gdyż zdołał podnieść się do pozycji siedzącej. Spostrzegł 
wtedy, że głowę omotaną ma grubą płachtą, lecz gdy kiwnął się kilka razy do 
przodu, płachta zeń opadła. Ciemność jednak nie przestała być ani odrobinę 
mniej gęsta i szczelna. Wokoło snuł się w powietrzu smród wilgoci, myszy i 
czegoś zakisłego i spleśniałego.
— Selina?... — szepnął pytająco w przestrzeń. Odpowiedzią był jedynie 
jeszcze głośniejszy jęk, a gdy wymówił nazwisko mata powtórnie, urywany głos 
odpowiedział:
— Jestem... panie...
Karwat zwinął się w kłębek i podpierając się z tyłu skrępowanymi rękoma, 
jął przesuwać się wolno w stronę rannego. Natrafiwszy wreszcie na ciało, legł 
przy nim na boku, dysząc z wielkiego utrudzenia.
— Co z tobą, chłopcze?
Mat znowu jęknął i zakrztusił się bulgocącym kaszlem.
— Już pewnie koniec na mnie przychodzi, panie. Krew ze mnie cała 
uszła... Nic nie widzę, ach, panie. — Ponowny wybuch kaszlu głuchym echem 
uderzył o ściany.
— Nie widzisz, bo ciemno tutaj. Ja też nic nie widzę, ale pókiśmy żywi, 
trzeba coś robić. Czekać zmiłowania boskiego nie będziemy.
Mat zacharczał.
— Nic już po mnie, panie... Całkiem czucia nie mam.
— Daj pokój! — żachnął się sztorman. Targnął całe ciało do przodu, choć 
więzy w tej pozycji tak wpiły mu się w ramiona, że ledwo stłumił w sobie krzyk 
bólu. — Związanyś?
— Tak, panie... Ale ręce jeno. — Potem, jakby zrozumiał, o co 
sztormanowi chodzi, dodał: — Na brzuchu leżę.
— Dasz radę poruszać palcami? Rozwiązać mnie możesz?
— Och... — mat stęknął głucho. — Och...
— No, spróbuj, chłopcze... Chwili nie mamy do stracenia. Zanim nie 
osłabłeś do szczętu, musisz coś jeszcze zrobić, bo krew cała z ciebie wyciecze. 
— Okręcił się i zaczął przysuwać swoje plecy do leżącego, aż ciała ich się 
zetknęły i mat, jęcząc, obrócił się doń bokiem. Wiele wysiłku kosztowało go 
znalezienie takiej dogodnej pozycji, w której spotkałyby się ich ręce. Selina 
rzeczywiście sił już miał mało i każdy, najdrobniejszy nawet ruch przypłacał 
nowym bólem. Wreszcie sztorman poczuł pod palcami jego dłonie, lecz wtedy 
Selina osłabł zupełnie.
— Waszmość nie sierdźcie się, nie, ale nie mogę. Och, przeklętnicy...
— Cicho, cicho. Leż spokojnie. Tak... tylko nie padnij z powrotem na 
brzuch. — Sztorman wykręcając dłonie, aż zatrzeszczało mu w stawach, złapał 
sznur okręcający nadgarstki rannego. — Trzymaj się, chłopcze... jakoś sobie 
poradzę. Tylko spokojnie, spokojnie.
Dobrał się w końcu do węzła, który zawiązany był byle jak, najwidoczniej 
napastnicy nie przypuszczali, aby ranny próbował się z nich uwolnić. Mat stękał 
ciężko. Karwat zaś w pośpiechu plątał węzeł, gubił zakończenie sznura, znowu 
je odnajdywał i po omacku szarpał, wykręcając sobie palce i łamiąc paznokcie. 
Poczuł ściekający po plecach i piersi gorący pot i sam już osłabł z wysiłku, gdy 
wreszcie węzeł puścił. Teraz poszło już dość łatwo. Chwycił sznur i targnął się 
całym ciałem do przodu, mat zaś jęcząc, zwalił się z powrotem na brzuch, ale 
ręce miał wolne.
— No, teraz na ciebie kolej — szepnął sztorman. — Nic więcej zrobić już 
nie mogę. Zbierz w sobie wszystkie siły i spróbuj ze mnie ściągnąć więzy.
Podsunął ponownie do rannego plecy i wykręcając ramiona podetknął 
swoje dłonie pod jego dłoń. Upłynęło sporo czasu, zanim Selinie udało się 
przybrać taką pozycję, żeby mógł obiema rękoma zacząć manipulować przy 
sznurze. Sztorman był skrępowany starannie, uwolnić go więc nie było łatwo,
ale czekał cierpliwie i nie poganiał nieboraka. Ten, choć ręce mu drżały jak w 
gorączce i bez przerwy dusił go bulgocący, zdradzający krew w płucach kaszel, 
nie ustawał w wysiłkach. Sztorman zwątpił już w to, czy mat da sobie radę, gdy 
wtem poczuł, że ucisk sznura wokół nadgarstków osłabł odrobinę.
— Poczekaj — szepnął. Jął natężać ramiona i rozciągać węzeł, potem 
złożył dłonie znowu ciasno jedną obok drugiej. — Spróbuj teraz. Może dasz 
radę zesunąć.
— Nie mogę już, panie... — posłyszał za sobą ciężkie westchnienie i coś 
jakby szloch. — Nie mogę...
— No, jeszcze raz... Spróbuj. Pociągnąć trzeba tylko w dół, a może puści.
Mat nie odezwał się.
— Selina? — szepnął niecierpliwie. Milczenie.
— Selina! — powiedział głośno. — Selina!
Żadnej odpowiedzi. Zrozumiał, że z matem dzieje się coś niedobrego. 
Zemdlał? Nie dopuszczał do siebie myśli, że stało się coś gorszego — że mógł 
wyzionąć ducha. Przecież odpowiadał jeszcze przed chwilą zupełnie trzeźwo.
— Selina!
Cisza. Chrobotały jedynie myszy i gdzieś blisko monotonnie kapała woda 
na kamienną posadzkę. Ogarnęła go rozpacz. Już, już byłby wolny, a tu nagle... 
Szarpnął ramionami. Zaczął wytężać wszystkie siły, by wyciągnąć ze sznurów 
choć jedną dłoń. W skroniach mu waliło i poczuł przypływ duszności. Zdarł 
sobie skórę, a dłonie zapiekły okropnie.
— Selina! 
Mat jęknął.
— Selina, Selina! — zduszonym szeptem zaczął przemawiać do niego 
gorączkowo. — Słyszysz mnie? Co ci jest?
Za plecami sztormana rozległ się niewyraźny bełkot, kilka 
nieartykułowanych dźwięków, których sensu trudno było dociec, potem jedno 
słowo, coś jakby: „mogę”...
— Chłopie serdeczny, jak z tobą?
— Nie mogę... na nic jużem.
— Wzięło cię już... Masz ci los, nieszczęsny. — Sztorman wygiął się do 
tyłu i poszukał rąk mata. Leżały bezwładnie. Najwidoczniej ranny odczuł dotyk, 
gdyż dłoń mu drgnęła, palce ściągnęły się, potem chwyciły rękę Karwata 
wpijając się w nią silnie paznokciami. Przez ten ucisk sztorman wyczuł, że 
rannym trzęsą drgawki i walczy z ogarniającym go coraz większym 
osłabieniem. Widać jednak zdobył się jeszcze na jeden wysiłek, gdyż palce 
powędrowały w pewnej chwili wolno w górę, w miejsce ściągnięte sznurami i 
wczepiły się w węzeł.
Pot ciekł Karwatowi po twarzy ciurkiem. Drżał cały. Bał się cokolwiek 
powiedzieć. Bał się nawet wykonać jakiś najdrobniejszy nieopatrzny ruch. Myśl 
jedna, że Selina gotów zemdleć, tym razem na dłużej, tłukła mu się rozpaczliwie 
po głowie. Ale nagle ucisk wokół nadgarstków ustąpił zupełnie i jednocześnie 
dłonie mata opadły bezwładnie na ziemię. Kar-wat szarpnął ramionami. 
Rozluźnione sznury zleciały. Poderwał się i siadł. Spiesznie rozplatał związane 
nogi. Radość wielka, tak wielka, że oszołomiła go na moment, podeszła mu 
gorącem do gardła i głowy. Ale oprzytomniał prędko. Na czworakach 
podczołgał się do rannego i dotknął go.
— Selina?
Nie było żadnej odpowiedzi. Wymacał jego pierś, przychylił się i 
rozsuwając koszulę, przytknął ucho. Serce biło słabo, ale równym rytmem. 
Sporządzony naprędce, jeszcze na ulicy, czop z gałgana tkwił w ranie nie 
ruszony. Karwat ściągnął z siebie koszulę, na ślepo podarł ją na pasy i 
manipulując po omacku, przewiązał ciasno ranę. Mat nie odzyskiwał 
przytomności, złożył go więc ostrożnie na ziemi. Nic więcej nie mógł dlań na 
razie uczynić.
Wstał i wyciągając przed siebie ręce przeszedł kilka kroków. Natrafił na 
ścianę. Zwykłą, oślizłą od wilgoci, kamienną ścianę. Jął posuwać się wzdłuż 
niej, aż poczuł pod palcami belkę futryny i drzwi. Obmacał je od góry do dołu i 
nacisnął całym ciałem. Nawet nie drgnęły. Trzymały jak z żelaza. Począł, ciągle 
nie odrywając prawej ręki od muru, iść dalej, aż po naliczeniu sześciu kątów 
natrafił powtórnie na te same drzwi. Zamknięci więc byli w sześciobocznym 
lochu, najprawdopodobniej nie mającym okien, gdyż po drodze nie natknął się 
na żadną wnękę.
Takie lochy zazwyczaj budują pod samym środkiem kamienicy — 
pomyślał. O wyłamywaniu drzwi nie było co marzyć — zbyt silne, poza tym 
narobiłoby to hałasu, który sprowadzić by musiał im na kark któregoś z 
opryszków, zajmujących dom na kwaterę.
Przypomniał sobie słyszany głos Witta. Zaczął teraz rozważać tę dziwną 
zagadkę na zimno, ale po chwili zrozumiał wszystko. Zagadka nie była wcale 
zagadką, a już na pewno niczym dziwnym. To właśnie w tym domu musiała się 
odbywać narada polskich oficerów z posłem szczecińskiego księcia Bogusława.
W tym wypadku jednak wyłaniała się nowa niezwykłość. Czy ów poseł 
miał coś wspólnego z najściem na Magnusowy okręt i z zagarnięciem jego, 
sztormana, i mata Seliny? Gubił się przez chwilę w domysłach, snuł 
najrozmaitsze przypuszczenia, ale niczego nie umiał sobie wyjaśnić. Im dłużej 
nad tym myślał, tym mniej rozumiał.
Cichy jęk rannego przywołał go do porządku. Też znalazł sobie 
odpowiedni czas na rozwikływanie niezrozumiałości wypadków tej nocy. Na 
„Arce” siedzi zakładnik — przemknęło mu przez myśl — od niego się 
wszystkiego dowiemy. A może zacząć krzyczeć? Jeśli swoi są jeszcze w tym 
domu, to przyjdą z pomocą... Przetarł czoło. Nie, na nic taki koncept. Nie miał 
żadnej pewności, że jeszcze są tutaj. Upłynęło przecież sporo czasu od chwili, 
gdy słyszał głos komandora. Narada mogła się już dawno zakończyć, nie 
podobna przecież, aby trwała całą noc. A nawet jeśli kapitanowie byliby tutaj 
jeszcze — czy usłyszą jego krzyk? Drzwi wyglądały na grube, piwnica też 
położona zapewne głęboko. Czy głos jego zdoła do nich dotrzeć? Bez żalu 
zrezygnował ze swego zamiaru. Ryzyko wydało mu się zbyt wielkie. Jeśli 
zamiast swoich sprowadzi jedynie któregoś z bandytów, cała mordęga z 
uwolnieniem się z więzów będzie daremną. Ale co w takim razie robić innego?
Rozmyślanie przerwał mu powtórny jęk mata. Podszedł doń ostrożnie, 
macając przed sobą nogą, aby go nie nadepnąć.
— Jakże z tobą, nieboraku?
— Pić... — wyszeptał ranny.
— Skądże ja ci wodę tutaj wytrzasnę, chłopie serdeczny. — Zasępił się.
— Pić...
— Poczekaj... — Sztorman ominął leżącego i wyciągnąwszy znowu przed 
siebie ręce, poszedł w kierunku kąta, skąd nieprzerwanie dochodziło monotonne 
kapanie spadających na ziemię kropel. Obmacał posadzkę — była wprawdzie 
mokra, ale woda wsiąkała w walający się tutaj gruz.
Zimna i ciężka kropla pacnęła go, rozbryzgując się, w czoło. Roztarł ją i 
nadstawił dłoń. Spadła kropla druga i trzecia. Długo musiałby czekać, żeby choć 
trochę wody tym sposobem zebrać. Powrócił zniechęcony do rannego.
— Przytomnyś?
— Tak, panie... Lepiej mi, ale czucia we mnie nijakiego nie ma i pić się 
chce — stęknął Selina.
— Czekaj no, podciągnę cię. — Kazał objąć mu się za szyję, ujął go 
delikatnie wpół i powlókł do kąta, gdzie ułożył tak, aby krople padały wprost na 
niego. — Łap ustami — szepnął.
Ranny milczał, dysząc ciężko. Karwat stał przez moment, rozważając, co 
dalej robić, potem czując chłodny i wilgotny ciąg przewiewu na czole, zbliżył 
się jeszcze bardziej do ściany i jął obmacywać ją z uwagą od góry do dołu. Pod 
palcami czuł mur oślizły, pokryty pleśnią i mocno nadwątlony wilgocią. 
Orzeźwiający powiew przeciągu zalatywał gdzieś spod stropu. Obmacał jeszcze 
boki kąta, wszędzie napotykając na taki sam podniszczony, zżarty starością i 
wodą mur, następnie podgarnął pod siebie nogami nieco gruzu i połupanych 
cegieł. Wspiąwszy się na to podwyższenie, sięgnął ręką ponad głowę. Tak jak 
się spodziewał, natrafił tam na pustkę, jakiś rozwalony komin czy też niegłęboką 
niszę. Spiesznie powiększył jeszcze bardziej podwyższenie na ziemi, 
podsypując pod nogi cały gruz zalegający kąt i chwytając się załomu, dźwignął 
ciało do góry. Głowa uderzyła o strop, piwnica była więc bardzo niska.
Gdy wsunął się do niszy, kilka cegieł poleciało z hukiem w dół. Jedna 
musiała trafić leżącego opodal Selinę, gdyż jęknął boleśnie. Karwat zastygł bez 
ruchu natężając słuch. W okolicy jednak znowu panowała absolutna cisza, 
mącona jedynie głośnym oddechem rannego i kapaniem wody, którą ten łowił 
ustami, stękając od czasu do czasu.
Karwat wyciągnął przed siebie ręce i natrafił na tylną ścianę zagłębienia, 
zrobioną z rozchwierutanych, ułożonych jedna na drugiej cegieł. Właśnie przez 
szpary pomiędzy nimi ciągnął — z bliska nie ożywczy, lecz zatęchły — 
powiew. Pchnął je silnie. Z głośnym łomotem padły gdzieś do tyłu. Doszedł go 
stamtąd chlupot wody. Nie medytując ani chwili, zagłębił się ostrożnie w 
utworzony tym sposobem otwór, oczyścił go, usuwając resztę cegieł na boki, 
potem obrócił się i spuściwszy zeń nogi skoczył bez namysłu w dół na 
przeciwną stronę muru.
Był nieco zaskoczony, bo nowy loch posadzkę miał na wyższym poziomie 
od poprzedniego. Znalazł się natomiast po kostki w lodowato zimnej wodzie. 
Wyciągnął rękę do góry. Powała była równie niska jak w tamtym, a może nawet 
jeszcze niższa, gdyż sięgnął do niej bez trudu, nie wspinając się nawet na palce. 
Przeszedł wzdłuż muru najpierw w prawo, a gdy napotkał po kilku krokach na 
zaporę ściany, zagradzającej mu dalszą drogę, zawrócił i poszedł w lewo. Na 
ścianę poprzeczną natknął się już po dwóch krokach. Wylot więc, a raczej 
dziura w murze, którą sobie był uczynił przed chwilą, była z tej strony w samym 
kącie. Teraz należało prędko zbadać wielkość lochu. Przez otwór w górze 
doleciał do niego stłumiony i jakby daleki jęk Seliny, przestał nań jednak 
zważać. I tak nie mógł mu na razie w niczym pomóc.
Rozbryzgując nogami wodę poszedł wolno przed siebie, mając ciągle pod 
jedną ręką mur. Loch zdawał się ciągnąć w nieskończoność. Sklepienie 
miejscami obniżało się tak, że prawie dotykał go głową, innym razem znowu 
uciekało w górę, że nawet wyciągniętą ręką nie mógł doń sięgnąć. Dłoń 
natrafiała kilka razy na wąskie kanaliki, którymi po cegłach ciekła woda. 
Potykał się o kamienie, gruz i kawałki połupanych belek. Gdzieś blisko 
harcowały, piszcząc przeraźliwie, szczury. Obmacując jakąś nową niszę, dotknął 
palcami puszystego, ciepłego cielska. Wzdrygnął się cały. Spasiony szczur 
pisnął cienko, przejmująco i skoczył do dziury pomiędzy cegłami. Karwat 
przyśpieszając kroku poszedł dalej. Zaczął się niepokoić. Końca lochu ciągle 
jeszcze nie było, nie natknął się również na żaden nowy kąt, loch więc musiał 
być albo bardzo wydłużony, albo też... W tym momencie właśnie napotkał ostre 
załamanie muru. A więc miał już przed sobą przeciwległy kraniec tego 
podziemia. Uszedł jeszcze kilka kroków.
Przystanął nagle i zadrżał cały. Poczuł, że włosy mu się jeżą na głowie i 
zimny pot występuje na czoło. Gdzieś bardzo blisko rozległ się jęk. Stał długą 
chwilę i nasłuchiwał. Jęk powtórzył się, przejmujący, pełen skargi. Gorączkowe 
myśli przebiegały mu błyskawicznie przez głowę i każda następna była bardziej 
niedorzeczna od poprzedniej. Jedno wydawało się oczywiste i pewne. Podziemia 
te służyły za tajemne więzienie i siedział tu jeszcze ktoś trzeci.
Starając się sprawić jak najmniej hałasu, poszedł w stronę głosu. Woda 
chlupotała, więc podnosił nogi jak bocian i stawiał je ostrożnie. Po kilku 
krokach zderzył się twarzą z nową ścianą. Był to czwarty kąt. Loch miał zatem 
kształt wydłużonej kiszki — stwierdził. Jęk zabrzmiał po raz trzeci. Dochodził 
jakby z góry i spoza muru. Karwat obmacał spiesznie cegły i natrafiwszy 
niezbyt nawet wysoko na szczelinę, a raczej na załom, jak się prędko przekonał, 
wspiął się na rękach, wlazł nań i przedostał się do sąsiedniego lochu.
Jęczenie ozwało się teraz tuż, tuż, tylko gdzieś niżej. Zsunął się na rękach 
w dół. Było tu niewielkie gruzowisko i dalej sucha posadzka.
— Jest tu kto? — spytał szeptem.
Przez moment, niezmiernie długi, jak mu się wydawało, trwała cisza, 
potem posłyszał głośny oddech i westchnienie ulgi.
— Jest tu kto? — powtórzył pytanie, macając przed sobą butem.
— To ja, panie... 
Sztorman zbaraniał.
— Selina? — rzucił przełykając z trudem ślinę.
— Tak, panie... — odezwał się ten sam słaby głos ż ciemności.
Nie mogąc jeszcze ochłonąć ze zdumienia, ukląkł i wyszukawszy rękoma 
leżącego, przysunął się do niego.
— To ty?
— Tak, panie.
— Jakże ci? — zapytał po chwili.
— Tak samo jak przed odejściem waszmości. Myślałem już, żeście mnie 
zostawili — stęknął ranny i chwycił Karwata za rękę.
— Bodaj cię... Znalazłem przejście do lochu obok, spenetrowałem go już i 
myślałem, że... a zresztą pal diabli, co myślałem, nie czas na opowiadanie — 
podniósł nieco głos. — Loch obok wydawał mi się kiszkowaty i długi, a teraz 
widzę, że ma jakiś zupełnie inny kształt. Są w nim tylko dwa kąty. Słuchasz?
— Słucham, panie. Mówcie dalej... — szepnął mat.
— A więc są tylko dwa kąty, bo lazłem i lazłem, a dolazłem do tego 
samego miejsca, w którym na początku byłem. Czyli że jest chyba zbudowany 
w podkowę — zastanawiał się przez moment. — Woda tam pod nogami stoi i 
wszystko to jedno wielkie rumowisko. Szczury sobie ino harcują, aż źle się 
człowiekowi robi.
— Pewnie już dzień nadszedł? — zapytał nagle, jakby od rzeczy, mat.
— Co, dzień? Ach tak, dzień... chyba nadszedł. Dość długo już tutaj 
siedzimy.
— Jeśli dzień, to zapewne nasi szukać nas będą...
— I szukać mogą do sądnego dnia. Juści, znajdą! — żachnął się Karwat.
— Bo nas najpewniej chcą na śmierć głodową te opryszki zostawić, aby się 
nie wydało — szeptał dalej ranny. — Jakowaś zdrada się przeciwko naszym 
knuje.
— Już dawno mówię, że zdrada — mruknął Karwat, zamyślony głęboko. 
— Szukać nas będą, to pewne, zwłaszcza że na „Arce” mają pojmanego 
człowieka, a od niego, choćby go przypiekać trzeba było, dowiedzą się, gdzie 
trzeba szukać. Tylko że nas może już wtedy nie stanie...
— Co myślicie, panie?
— Myślę, że zanim nasi przyjdą, mogą nas zgładzić, aby zatrzeć ślady.
Zapanowała długa chwila milczenia, w czasie której mat wzdychał cicho, a 
sztorman gorączkowo szukał jakiejkolwiek możliwości ratunku.
— Słuchaj no, chłopie — odezwał się wreszcie. — Dźwignąć się możesz?
— Oj, nie poradzę, panie — szepnął słabo i z rozpaczą w głosie ranny.
— Nawet gdy cię podtrzymam?
— Nawet wtedy, panie... — stęknął żałośnie. — Nie dam rady. Wszystkie 
siły ze mnie wyszły. Ledwie ręką ruszę, a w głowie zaraz mrocznieje. — Po 
namyśle dodał: — Jeśli macie waszmość jaki sposób na salwowanie się z tej 
opresji, wyńdźcie sami. Ja już zostanę...
— Daj spokój, nie pleć!
— Będę czekał... Sprawiedliwie mówię. O zdradzie trzeba donieść. To 
pierwsza teraz sprawa. A dla mnie może waszmość jeszcze zdążycie sprowadzić 
pomoc, gdyby zaś nie, to niewielka szkoda. Mało we mnie już ducha zostało.
— Mówiłem ci, żebyś nie plótł! — uniósł się gniewnie sztorman. — Ale 
jedno dobrze gadasz. Siedzieć w miejscu żaden dla nas profit  . — I 
wprowadzając natychmiast swą myśl w czyn, dźwignął mata z ziemi, poniósł go 
do kąta i wdrapawszy się na kupkę gruzu, wepchnął jego bezwładne ciało w ni-
szę. — No, podciągnij się — rzucił stanowczo, jak rozkaz.
— Och... — jęknął przejmująco mat, ale zdobył się jeszcze na ten wysiłek, 
gdyż ciało jego wyprężyło się i wsunęło wolno w wyrwę.
Sztorman wlazł na górę, powiększył otwór i zeskoczył do sąsiedniego 
lochu. Ostrożnie przeciągnął rannego na swoją stronę, potem sprawdziwszy, czy 
nie uchodzi z niego krew, zarzucił go sobie na plecy. Chwilę stał i rozmyślał, co 
dalej robić. Iść przy ścianie, to po jakimś czasie zajdzie z powrotem w to samo 
miejsce, z którego wyszedł, jak mu się to już raz przydarzyło. Iść na przełaj? Bał 
się. To, że loch zalany był wodą, wydało mu się szczególnie podejrzane. A nuż 
w środku jest jakiś basen albo studnia. Znał z opowiadań takie lochy-pułapki w 
dawnych krzyżackich zamkach służące, jak wieść niosła, do topienia więźniów.
— Co dalej robimy, panie? — szepnął mu nad uchem mat.
— Sam nie bardzo wiem — odpowiedział wymijająco. — Pójdziemy 
chyba przy murze. Woda skądś tutaj wpada. Słyszysz? Muszą być jakoweś 
kanały. Już przedtem wyrwy w ścianie napotykałem. — Poprawił sobie rannego 
na plecach. — Trzymaj się mocno, bo jak spadniesz, kłopot będzie. Zamokniesz. 
Rana ci się zapaprze.
Zaczął iść przed siebie ostrożnie, obmacując starannie ścianę prawą, wolną 
ręką. Ziąb od zamokniętych nóg ogarniał go stopniowo całego. Czuł dreszcze i z 
trudem powstrzymywał się, aby nie zakłapać zębami. Po pewnym czasie dotarł 
ze swym ciężarem do szczurzej, jak ją w myślach nazwał, wyrwy. Była zaledwie 
płytkim, płaskim zagłębieniem, ale w miejscu tym walało się na ziemi moc 
zbutwiałych desek i belek. To go zastanowiło. Przystanął i posadził Selinę na 
załomie muru.
— Nie spadniesz?
— Jakoś to będzie, panie — stęknął ranny z rezygnacją. — Znaleźliście 
coś?
— Cierpliwości... — szepnął. Wymacując starannie pod wodą ziemię i 
odsuwając z drogi pływające wokół połamane drewno, jął przepenetrowywać 
całe to miejsce. Oddalił się kilka kroków od ściany i natknął na jeszcze większą 
ilość szczątków. Przyszło mu na myśl, że musi to zapewne być jakiś dawno 
nieużywany, zrujnowany do szczętu loch. Jedna z belek, która podpłynęła mu 
pod rękę, miała wypiłowane wpusty. Strzeliło mu nagle do głowy dziwne 
przypuszczenie. Pływające drewno pochodzi z jakiejś podłogi albo powały. 
Chcąc sprawdzić swój domysł, wspiął się na palce i sięgnął ponad głową. Ręka 
trafiła w próżnię, więc podskoczył do góry. Uderzył o jakąś deskę i opadł nie 
trafiając już na ziemię.
Krzyknął przeraźliwie. Zachłysnął się zimną, śmierdzącą wodą i nie czując 
pod sobą żadnego gruntu, począł bić rękoma i nogami, prężąc się jak schwytana 
w sieć ryba. Ruch ten wyrzucił go na powierzchnię.
— Panie! Panie... — posłyszał wołanie mata.
Wypluł z siebie wodę pełną jakichś obrzydliwości, odkaszlnął i popłynął w 
stronę głosu. Po kilku szerokich ruchach ramion nogi trafiły na ziemię. Wody 
znowu było nie więcej jak po kolana. Jeszcze raz odplunął i odkaszlnął.
— Jesteśmy jak w pułapce... Przypuszczałem... —t powiedział łapiąc 
szeroko otwartymi ustami powietrze. — Środek lochu zajmuje głęboki basen. 
Kiepsko z nami, chłopie... — Urwał nagle, chwytając Selinę za ramię. W górze 
nad ich głowami dały się słyszeć kroki. Szło kilku ludzi. Posłyszał strzęp 
rozmowy prowadzonej w języku niemieckim, twardym brandenburskim czy też 
pruskim akcentem. Był gdańszczaninem i znał ten język nie gorzej od 
ojczystego, zdołał się więc prędko zorientować, że jeden z idących przekonywał 
resztę, iż słyszał jakieś podejrzane wołanie. Mimo że cały spływał lodowato 
zimną wodą, zrobiło mu się nagle gorąco. Ale kroki oddaliły się i głuchy pogłos 
stąpania po drewnie przebrzmiał. Zapadła znowu cisza pełna plusku, ciurkania i 
pisku szczurów.
— Nad nami jest drewniany strop — szepnął do mata. — Nad nami są 
deski — powtórzył gorączkowo. — Słyszałeś? — i nie czekając na odpowiedź 
wspiął się na palce i sięgnął w górę. Czubkami palców dotknął wilgotnego 
sklepienia z cegieł, ale dwa kroki dalej cegły urwały się i wyczuł wspartą na 
belkach deskę. Paznokcie zagłębiły się w drewno mokre i gąbczaste po 
wierzchu. Obok pierwszej, ciasno do siebie przylegając, tkwiły na belce 
następne. Spróbował, czy dadzą się unieść, i stwierdził, że nie są niczym 
przymocowane. W tym momencie jednak posłyszał w górze jakiś skrzyp i 
ozwały się te same co przed chwilą kroki i głosy. Ten, który przedtem prze-
konywał, że słyszał krzyk, teraz mówił, że trzeba zajrzeć do lochu, jak się 
sprawują jeńcy. Musiał być to znaczniejszy między nimi człowiek, gdyż głos 
jego brzmiał twardo i rozkazująco.
Karwat, dygocąc cały ze zdenerwowania czy też zimna, odczekał, aż 
przeszli i kroki ich ucichły, potem pchnął ostrożnie jedną z desek. Była długa i 
ciężka, ale dała się usunąć na bok. Odsunął jeszcze drugą i trzecią. W otworze 
ukazał się strzęp granatowego, wygwieżdżonego nieba. A więc nawet noc nie 
minęła — zdziwił się. Prędko podszedł do Seliny i przydźwignął go do otworu, 
tam zaś wzniósł wysoko nad głowę i ostrzegł szeptem:
— Jeno nie jęknij, chłopie, bo całe nasze staranie zaprzepaścimy. — 
Stękając z wysiłku wyrzucił go przez otwór na wierzch. Gdy wreszcie sam 
również wylazł z lochu, podciągając się na rękach, ranny leżał skulony, 
dygocząc z bólu spowodowanego upadkiem. Nic nie mówiąc odsunął ciało na 
bok, założył deski na swoje miejsce i nie tracąc ani chwili czasu, rozejrzał się 
dookoła.
Byli na jakimś niezbyt obszernym, za to dość ciemnym podwórcu. Z 
prawej strony wznosił się tył kamienicy, którą wziął uprzednio za zajazd, 
naprzeciw ciągnęła się oficyna, z boków zaś stajnie i krótki, ale wysoki mur. W 
środku podwórca, obok studni i kamiennego żłobu, stały odprzęgnięte kolasy, a 
pod murem kupa beczek i koszy. Ujął Selinę wpół i przydźwigał go pod tę 
jedyną tutaj zasłonę.
Omiótł teraz raz jeszcze spojrzeniem cały ten niewielki czworobok. Czasu 
było zbyt mało, żeby nawet przez chwilę pozwolić sobie na wytchnienie. 
Zostawił rannego ukrytego za jedną z beczek i obejrzał mur.
Nie tędy droga — pomyślał. — Zbyt wysoki.
Kuląc się przebiegł wzdłuż stajni na tył kamienicy. W oknach pierwszego 
piętra przebłyskiwało przez grube sukienne zasłony światło. W miejscu, gdzie 
kamienica dotykała prawego skrzydła oficyny, stała pod obitym blachą 
daszkiem szeroka brama wjazdowa. Była ciężka, zbudowana z grubych bali 
dębowych, wzmocnionych żelazem. Namacał zasuwę, wyrwał skobel i 
pociągnął do siebie. Zazgrzytało przeraźliwie, aż spotniał i na moment zmienił 
się cały w słuch. Ale nikt nie nadchodził. Teraz działać trzeba było prędko, ani 
chwili nie zmitrężyć.
Tą samą drogą pod murem wrócił błyskawicznie do rannego, zarzucił go 
sobie na plecy i przydźwigał do bramy. Pociągnął zasuwę jeszcze raz i jeszcze 
raz. Zgrzyt trącego się żelaza napełnił podwórzec, a gdy zamilkł, zaległa upiorna 
cisza, od której dzwoniło w uszach. Znowu targnął zasuwę do siebie z całej siły, 
nie dbając już o nic. Brama zaskowyczała w zawiasach i ustąpiła. Odemknął 
jedno ze skrzydeł i wypadł na ulicę. Za sobą posłyszał czyjeś pytające wołanie i 
odgłos kroków.
Począł biec przed siebie, ile sił miał w nogach. Selina, podskakując na jego 
plecach, na przemian jęczał i dyszał ciężko. Z tyłu dał się słyszeć tupot i krzyki. 
Ale już zakręt, nowa krótka uliczka i... osłupiał. Przed nim był ślepy zaułek. 
Przystanął zlewając się cały lepkim potem. Pogoń słyszał tuż, tuż za sobą. 
Uskoczył do jakowejś bramy i przywarł ze swym ciężarem do zamkniętych 
wrót. Zza węgła wypadło kilku ludzi i nie zatrzymując się pognało dalej. Gdy 
byli już dostatecznie oddaleni, dał nura poza zakręt. Teraz dopiero zorientował 
się, że biegł dotychczas we wprost przeciwnym niż trzeba kierunku — w stronę 
śródmieścia.
Znalazłszy się na nowej uliczce jął nią prędko przemykać, kierując się na 
nabrzeże. Zgrzał się, mokra odzież przylgnęła mu do ciała, utrudniała ruchy. 
Selina nie ustawał rzęzić i wydawać ciche okrzyki bólu. Ale już plac targu 
Rybnego, za nim krótka uliczka spadająca ostro w dół, zakręt jeden i drugi i 
zabudowania portu. Zwolnił nieco. Wbiegł teraz na kamienne nabrzeże i 
rozejrzał się, szukając zostawionych tutaj wioślarzy. Z początku nie mógł ich 
wypatrzyć. Spali wyciągnięci pokotem na dnie szalupy, jeden tylko siedział na 
schodach, poświstując monotonnie.
— Hejże, ludzie! — zawołał. — Do mnie!
Czuwający człowiek poderwał się na wołanie i krzyknął coś do reszty. Po 
chwili wspólnie już taszczyli mata na szalupę. Złożyli go płasko na jej dnie i 
odbili. W czasie gdy szalupa mknęła przez basen, sztorman, nie zważając na 
zdumione spojrzenia siedzących marynarzy, ściągnął z siebie odzienie, cisnął je 
na ławeczkę i trzymając się jedną ręką burty, skoczył do wody. Była czarna i 
zimna. Orzeźwiła go prędko, zmyła zeń całe zmęczenie. Nie puszczając szalupy, 
płynął za nią, aż dobili do „Arki”.

XXXVIII

W pokoju było gorąco i duszno, pachniało zgoła nieprzyjemnie babskim 
bielidłem, barwiczką i perfumą. Magnus stękał nieprzystojnie, niewiele sobie 
robiąc z tego, że jego ekscelencja baron von Wende, który jako poseł księcia 
Bogusława zaprezentował się polskim kapitanom, spozierał nań od czasu do 
czasu niby na pospolitaka bez poloru i konsyderacji . Kapitan „Arki Noego” 
miał już wyżej uszu i posła, i jego racji politycznych, i wreszcie całej pustej — 
jak w duchu określił — gadaniny, przeciągającej się w nieskończoność. 
Nienawykły był mowy górnej i zawiłej, lubił wyłuszczać swą sprawę słowami 
prostymi, po żołniersku i żądał takich samych, prostych i jasnych odpowiedzi. 
Wende zaś kluczył niby zając zgoniony przez nagonkę — trudno było nawet 
dociec, z czym go szczeciński dwór przysłał i jakie są jego zamiary. W tej 
chwili, gładząc zniewieściałym ruchem brzegi swych, brabanckimi koronkami 
obszytych rękawów, spoglądał na sufit, z którego zwieszał się kuty w mosiądzu 
żyrandol jarzący się kilkoma świecami. Wyblakłe, niebieskie oczy dworaka 
mrużyły się od światła sennie; powieki miał obrzmiałe z lekka i zaczerwienione 
— mówiły o ascetycznie wiedzionym żywocie lub wręcz odwrotnie: o 
rozwiązłości. Magnus odnosił wrażenie, że poseł nie słucha wcale tego, co mówi 
doń Mora. Niekiedy tylko krótkie i ledwie dostrzegalne drgnienia jego powiek 
zdradzały pracę myśli i były jedynymi ludzkimi odruchami w tej chudej i 
odpychająco martwej twarzy.
— Jeśli wasza miłość nie raczy uznać naszych tłumaczeń z powodu 
nieprzywiezienia odpowiedniego do prowadzenia rozmów człowieka — uniósł 
się nagle honorem Witt — to nie widzę potrzeby dalszego tutaj przebywania. 
Jesteśmy zaufanymi jaśnie wielmożnego hetmana, pana Koniecpolskiego, 
znamy plany wojenne jego kwatery, i choć na polityce może nie dość się 
rozumiemy, to jednak nie znajduję rozsądnego powodu do tego, abyśmy wracali 
z niczym. Jeśli wasza miłość wzbrania się wyłożyć swe zamiary jaśniej, 
chciałbym wiedzieć dlaczego. Za chudopachołka nie zezwolę nikogo z tutaj 
obecnych uważać.
 

Wende skłonił wolno głową. Na jego twarzy dokonała się błyskawiczna 
przemiana. Był teraz uśmiechnięty i znowu gładki jak na początku odbywającej 
się właśnie konferencji.
— Wasza wysokość mnie źle zrozumiałeś — uśmiechnął się jeszcze 
szerzej, nieledwie przepraszająco, robiąc uprzejmy gest ręką w stronę 
komandora. — Ja tylko sam nie wiem, z braku odpowiedzialnego wysłannika 
waszej strony, jakie są zamiary Jego Królewskiej Mości miłościwie 
Rzeczypospolitej panującego Zygmunta III — powiedział z naciskiem. — 
Książę pan mój, przyjazny każdemu zbliżeniu z Polską i łaskawie kierujący swe 
ucho ku propozycjom waszego dworu, skłonny jest od dawna podpisać układ o 
przyjaźni dozgonnej i wzajemnej pomocy, mości panowie jednakże nie 
posiadacie licentiam regni  na poczynienie wstępnych kroków do 
przygotowania układu takowego, gdyż...
— Prawda, ale znając zdanie jaśnie oświeconego księcia, które waszmość 
wyłuszczyć się wzdragasz, moglibyśmy przekazać je hetmańskiej kwaterze i 
układ ów przyśpieszyć.
— Zdanie mego księcia pana zależeć będzie od propozycji waszej strony.
— Czy to są ostatnie słowa ekscelencji? — Witt wstał gwałtownie od stołu, 
nie zważając na powstrzymujący go ruch posła i jął krążyć zalterowany do 
ostateczności wzdłuż pokoju.
— Tego nie powiedziałem. Wasza wysokość imputuje mi stanowisko, 
którego nie widzę potrzeby zająć.
— W państwowej wagi sprawach godzi się ściśle precyzować zdania.
— Staram się wyrażać jak najbardziej jasno. Dwór mój daje posłuch siłom, 
które skłonne są zaprzysiąc wieczystą przyjaźń Rzeczypospolitej, powinny jest 
jednakże liczyć się ze stanowiskiem innych swych sąsiadów, dworu pruskiego i 
brandenburskiego, z którymi wiążą go umowy familijne. Dwór mój chciałby 
wiedzieć, jakie kanclerz królewski poczynił kroki celem zabezpieczenia sobie 
pomocy tych dwóch panujących.
— Ekscelencja zapomina, że Prusak jest jeno elektorem i lennikiem 
naszym — mruknął Witt ponuro.
— Dwór nasz chciałby wiedzieć — ciągnął nie skonsternowany poseł 
uśmiechając się grzecznie — czy w razie naszego przystąpienia do wojny 
przystąpią i inni ościenni.
— Elektora nie będziem prosili, elektora zmusimy! Ekscelencja zapomina, 
że pod Brzeźnem stoi nasza armia ze szlachty i doborowego żołnierza 
kwarcianego złożona.
— Która ma dość roboty, aby nie dopuścić wojsk szwedzkich do Gdańska.
— Która, gdy przyjdzie potrzeba i rozkaz, wnijdzie do Prus, orężem 
przywoła do opamiętania niewdzięcznego lennika Rzeczypospolitej i zmusi go 
do pełnienia przypisanych mu powinności — odparował zjadliwie komandor.
— To sprawa nie interesująca mego księcia pana.
— Interesować jednakże będzie zapewne ekscelencję, że armie nasze, które 
zwyciężyły uzurpatora pod Słupią i Araerstynem, gotowe są wnijść na ziemie 
księstwa waszego i same przepędzić nieprzyjaciela, jeśli panujący wasz tego 
uczynić nie zamierza czy też odporu mu dać z jakichś powodów nie jest zdolen. 
Mamy dość sił na przedsięwzięcie takich kroków — powiedział Witt znacząco i 
widząc niecierpliwy grymas na twarzy posła, dorzucił z naciskiem: — A za 
plecami naszymi paktować z uzurpatorem zza morza nie pozwolimy.
— Czy mam słowa waszej wielmożności przekazać memu księciu panu? 
— Cienkie nozdrza barona von Wende drgnęły.
— Jak waszmość rzekłeś. Nie są to zresztą jeno moje słowa... — Witt 
zawiesił głos i zatrzymał się pośrodku pokoju w oczekiwaniu odpowiedzi. 
Kapitanowie milczeli siedząc nieruchomo, również w oczekiwaniu, poseł zaś 
miękkim ruchem dłoni strzepnął z rękawa jakiś niedostrzegalny pyłek i 
pogładził swą bezkrwistą wargę. Westchnął. Witt podszedł do drzwi, szarpnął je 
gwałtownie.
— Hejże, gospodarz! Podajcie no gąsiorek miodu, bo gardło człowiekowi 
zaschnie — krzyknął widząc kręcących się po korytarzu ludzi. — Hola! Co za 
porządki, nie słyszycie wołania?
Ludzi z korytarza jakby wymiotło, za to gdzieś o piętro niżej rozległ się 
czyjś zduszony krzyk, a w pokoju za plecami komandora ostre klaśnięcie w 
dłonie. Witt obejrzał się. Baron klasnął po raz wtóry i z sąsiedniego pokoju 
wypadł zadyszany pokojowiec kłaniając się nisko i robiąc jakieś znaki do swego 
pana, rozbieganymi oczyma.
— Panie! Nie godzi się despektu mi zadawać — rzekł z wymówką baron i 
jął sumitować się prędko: — W tak pełnej powagi chwili, kiedy rozważamy 
państwowe sprawy, każdemu by się zapomnieć przydarzyło. Jak najuniżeniej o 
wybaczenie mości panów proszę — i do pokojowca: — Bieżaj przynieść 
gąsiorek z mej podróżnej kolasy.
Pokojowiec wyszedł, Witt zaś, nasłuchując chwilę, zamknął drzwi i siadł 
wolno za stołem.
— Nasza misja, mniemam, jest skończona — powiedział pozornie 
obojętnie, nie kierując tego jak gdyby do nikogo.
— Moglibyśmy zatem jeszcze dziś udać się w drogę powrotną — 
pochwycił Mora z zadowoleniem w głosie.
— Nie rozumiem pośpiechu waszmościów. — Poseł poruszył się 
niespokojnie. — Jesteśmy wszyscy zmęczeni i nazbyt skłonni do alteracji, to 
rozumiem. Mniemam jednak, że jeszcze wiele moglibyśmy sobie rzeczy 
powiedzieć, co pomogłoby sprawie leżącej nam po społu na sercu. Rozejść się, 
kiedyśmy dopiero pierwsze zdania ze sobą wymienili, strata byłaby 
nieodżałowania godna.
— Te pierwsze zdania już, dzięki Bogu, kilka godzin wymieniamy — 
mruknął złośliwie Magnus.
— Poza tym nawy mości panów — poseł udał, że docinek uszedł jego 
uwadze — nie są gotowe do żeglugi.
— Przybyły tutaj bez niczyjej pomocy, odejdą, jeśli trzeba, również bez 
niczyjej pomocy — rzucił kapitan „Arki Noego”.
— Mniemam, że wytchnienie, mości panowie, swym załogom dacie, 
tymczasem rozmowy, tak pomyślnie zaczęte, dla pożytku panów naszych 
kontynuować będziemy. — Twarz posła wyrażała, że taki obrót sprawy jest dla 
niego sam przez się zrozumiały. — Mnie też udzielić się godzi zwłoki nieco — 
mówił — dla przemyślenia odpowiedzi, którą bym mógł stronie waszej 
przekazać i która nie naraziłaby mnie na niezadowolenie mego księcia pana. — 
Urwał ostrożnie, rzucając przenikliwe spojrzenie na Witta, potem na Morę i 
Magnusa. — Nie można być zbyt pochopnym przy ferowaniu odpowiedzi w tak 
trudnych kwestiach jak neutralności lub przymierza w czas wojny zawieranego.
— Ekscelencja daje nam do zrozumienia, że jutro skłonny będzie do 
wyrażenia przyrzeczenia w imieniu...
— Obietnicy! Obietnicy, że przekażę zdanie waszmościów memu panu — 
potrząsnął energicznie głową baron. — Jakiekolwiek przyrzeczenie zależne jest 
od tego, czy strona wasza poczyniła, jako już mówiłem, odpowiednie kroki 
celem zabezpieczenia sobie pomocy jaśnie oświeconych książąt elektorów 
pruskiego i brandenburskiego. Panu memu trudno byłoby mieszać się do sporu 
polsko-szwedzkiego, gdyby owi panujący postąpili przeciwnie. Celem moim 
jednakże jest, abyśmy nie rozjechali się z niczym. Winniśmy chyba deliberować 
tak długo, aż znajdziemy sami sposoby, z braku odpowiedzialnego posła, na 
zadowolenie naszych mocodawców. Dwór mego księcia pana, o czym mości 
panom wiadomo, skłania się do układów z Rzecząpospolitą i przyjazny jest 
wszelkim próbom i poczynaniom, które by zapewniły wieczyste przymierze 
pomiędzy naszymi krajami, jak również...
Magnus już od dawna przestał słuchać. Mimo wielokrotnych heroicznych 
wprost wysiłków gładkie słowa barona, ciągnącego monotonnym głosem swą 
orację i akcentującego znacząco tytuły książąt i nazwy dworów, poczęły 
wymykać się jego uwadze, padały gdzieś w przestrzeń, jakby poza niego i 
kapitan „Arki Noego” zadrzemał w pewnej chwili z półotwartymi oczyma, 
zmęczony setnie. Ocknął się z zapadu, dopiero gdy trzasnęły drzwi i do pokoju 
wszedł pokojowiec von Wendego, wnosząc gąsior z czterema kielichami na 
srebrnej tacy. Od czasu, kiedy Magnus pierwszy raz go ujrzał, przybyłego na 
wołanie pana, musiało upłynąć co najmniej półtrzecia godziny.
— Ospałą służbę macie, wasza ekscelencjo — mruknął uszczypliwie, 
przecierając oczy. — Ja za taką zwłokę kazałbym swemu podręcznemu plecy 
wychłostać.
— Azaliż godzi się — kontynuował swój wywód poseł książęcy, w czasie 
gdy pokojowiec napełniał kielichy — pomawiać pana mego o nieszczerość 
względem Rzeczypospolitej tylko dlatego, że regimenty króla Gustawa...
— Księcia Sudermanii — poprawił uprzejmie Mora.
— ...przeszły, co zdarzyło się jeno trzy razy, przez ziemie naszego 
księstwa?
— Do dziś stacjonują pod Bytowem — rzekł Witt.
— Jest to korpus meklemburski.
— Na żołdzie szwedzkim.
— Panu memu nic o tym nie wiadomo. — Baron rozłożył ręce gestem 
zupełnej bezradności. — Aby mości panów ukontentować, po powrocie do 
Szczecina przekażę dworowi obiekcje waszmościów względem owego, co 
dopiero pomienionego korpusu, w zamian ośmielam się najuniżeniej prosić o 
przekazanie jaśnie wielmożnemu hetmanowi, panu Koniecpolskiemu, i 
jegomości panu admirałowi Dickmanowi, że jego książęcej mości nic nie 
wiadomo o tym, jakoby ów korpus meklemburski na żołdzie był szwedzkim.
— Najsposobniej nie wiedzieć o niczym — mruknął Magnus, co jednak nie 
zdołało pomieszać von Wendego i zmusić do przerwania monologu.
— Obligowany byłbym mości panom wielce — ciągnął — za wejrzenie 
bezstronne w sprawy naszego księstwa. Dwór, który mam honor reprezentować, 
do wypełniania kondycji różnych paktów familijnych jest powinny, wojska więc 
meklemburskiego wstrzymywać mu się nie godzi. Gdyby zaś miał pewność co 
do zaciągów poczynionych przez Szwedów na ziemi meklemburskiej, wtedy...
Magnus westchnął poczynając kręcić się na krześle. Po wypiciu trzech 
kielichów tęgiego trojniaku z baroninego gąsiora poczuł się jeszcze bardziej 
senny i rad by był jak najśpieszniej znaleźć się u siebie na nawie, zwłaszcza że 
czuł, iż układy niewiele dadzą pożytku. Twarde krzesło, na którym siedział, 
przywodziło mu na myśl miękki i kołyszący hamak we własnej kajucie na 
„Arce” i nie skrywając znudzenia ziewał, jakby zbywało mu zupełnie na 
ogładzie towarzyskiej.
List — przypominał sobie. — List! To ci dopiero gratka! Zobaczym, jakie 
Witt zrobi oczy, gdy mu pokażę. Co za szczęśliwy trafunek! Niechże będzie 
błogosławiona chwila, w której Karwatowi strzeliło do głowy przywiązać mnie 
do masztu i atakować „Svana”. Dopiero podskoczyłby dostojny baron, gdybym 
tak całą prawdę teraz wygarnął — zachichotał w duchu złośliwie. Powieki 
znowu poczęły mu się kleić, ciążyć i ponownie zadrzemał z półotwartymi 
oczyma, a monotonny głos posła przestał natrętnie wkręcać mu się w uszy i po 
jakimś czasie był tylko nie bardzo przyjemnym, ale nie-głośnym i dalekim, 
jakby tylko muszym brzęczeniem.

XXXIX

Okrzyknęli hasło i odzew. Z „Arki Noego” zrzucono im drablinę. Karwat 
ze wstrętem chwycił węzełek z odzieniem nasiąkniętym cuchnącą wodą z lochu, 
pierwszy wspiął się w górę i zeskoczył na pokład. Strażnik ujrzawszy przed sobą 
golasa wybałuszył ze zdumienia i przerażenia oczy.
— Milcz — mruknął do niego i pchnął go, choć ten jako żywo nie miał 
zamiaru rzec ani słowa, poznał bowiem sztormana. Z luku wybiegł 
podporucznik Jaszka z kilkoma ludźmi. Karwat wychylił się za burtę. — Dwóch 
niech zostanie na szalupie z rannym. Przytrzymajcie go, żeby nie wypadł — 
krzyknął. — Reszta do góry! — a do ludzi: — Podnieść szalupę, nuże prędzej!
Jaszka, nie mówiąc nic, przyglądał mu się całkiem zbaraniały.
— Coś z pojmanego wydusił? — zapytał go Karwat przesłaniając się 
węzełkiem.
— To Prusak. Po naszemu ledwie co umie.
— Ale coś z niego wydusił, pytam?
— Że ze swoim panem z Królewca do Szczecina zdążają. On z czeladzi. A 
po co wlazł na nawę i co miał tutaj czynić ani pisnął — tłumaczył podporucznik. 
— Przypiekać kazałem — zniżył głos do szeptu. — Mdlał ino i mdlał, a słowa 
nie puścił z gęby.
— Twardy...
— Może nie taki twardy, ale boi się czegoś.
— Gdzie kapitan?
Jeszcze jak wieczorem wyszedł na ląd, tak go nie ma, Inni też nie 
powrócili.
— Nie powrócili? To dziwne... — mruknął Karwat i prędko opowiedział 
Jaszce o wszystkim, co go z matem spotkało na lądzie. — Jestem pewien, że w 
tym właśnie domu obradują. Mógłbym przysiąc, że słyszałem głos Witta, jak 
twój teraz słyszę. Gdyby im się miało co przydarzyć, to skoro świt wysadzimy 
zbrojnych na ląd i ruszymy tam gromadą. Z miasta przed otwarciem bram nie 
wyjdą.
— Nie poważą się na starszyznę napaść.
— Też tak myślę — sztorman kiwnął głową.
Szalupę wciągnięto już na pokład. Mrok nocy się przerzedzał i widać było 
twarz rannego, bladą niby płótno, jakby bez jednej kropli krwi.
— Przykaż, żeby go cyrulik opatrzył starannie — wskazał mata 
podporucznikowi i po namyśle dodał: — A nad tamtym także miej pieczę. 
Jeszcze wydusimy z niego, co trzeba. Rzadko rodzą się tacy, co potrafią do 
końca milczeć — Ziewnął głośno. — Położę się na małe dwie godziny, bo już 
całkiem mnie siły odeszły. Gdy kapitan wróci wcześniej, niechaj mnie zbudzi.
Przemaszerował w stronę oficerskiej kajuty, zamknął się i wydobywszy ze 
swego kufra czyste hajdawery i koszulę, przyodział się pośpiesznie. Trzęsło go z 
zimna. Wyszukał sobie w szafie napoczętą karafkę i łyknął nieco gorzałki chcąc 
rozgrzać się po obu — jednej w lochu, drugiej w basenie portowym — 
kąpielach, potem rzucił się na hamak. Długo jednak nie mógł zasnąć. Wszystko 
go bolało. Najbardziej ręce i nogi. Głowę czuł ciężką jak z ołowiu. Przewracał 
się z jednego boku na drugi, poprawiał poduszkę i wzdychał, a sen ciągle nie 
przychodził. Zaczął rozmyślać.
Myśl porządkowała teraz zwolna zdarzenia nocy. A więc najpierw było 
najście na Magnusową nawę... Ale dlaczego właśnie na tę, a nie inną? Dlaczego 
na przykład nie na komandorskiego „Wodniaka” albo na najmniejszą karawelę, 
należącą teraz do kapitana Gajki? Dlaczego właśnie na ten zdobyczny okręt? 
Czy może chodziło im o uwolnienie zamkniętych pod pokładem jeńców 
szwedzkich? Ta myśl, choć z początku wydawała mu się bardzo 
prawdopodobna, nie rozwiązywała zagadki. Jeśli nawet tak było, to skąd 
napastnicy mogli wiedzieć, że na „Arce” znajdują się jeńcy? Czyżby wiedzieli, 
że okręt niedawno jeszcze służył nieprzyjacielowi?
Przewrócił się ze złością na drugi bok. Hamak zachybotał i podtrzymujące 
go linki zachrzęściły cicho. Przypomniał sobie słyszaną poprzez drewniany 
strop lochu rozmowę, prowadzoną w niemieckim języku, potem to, co 
powiedział mu Jaszka: że przychwycony człowiek należy do czeladzi jakiegoś 
pana wojażującego aż z Królewca. Myślał nad tym długo. Najdziwniejsze 
wydawało mu się to, że właśnie tam, w tym domu, gdzie mieszka ów pan pruski 
kryjący w stosunku do Polaków jakieś niecne zamiary — toczą się obrady Witta 
z posłem szczecińskiego księcia. Czyżby poseł mieszkał po społu z Prusakiem?
— Jakaś śmierdząca sprawa tkwi w tej zagadce — mruknął do siebie i 
głośno westchnął. Zbudziło to papugę zamkniętą w klatce uwiązanej u belki 
stropu. Zaskrzeczała ochryple i umilkła dopiero, kiedy cisnął w nią poduszką.
Podłożył sobie pod głowę łokieć i znowu się przewrócił w hamaku. Cisza 
stała wokół tak wielka, że kroki wachtujących na pokładzie rozbrzmiewały 
jakby tuż obok. W otworze iluminatora załamywało się odrobinę rudego światła 
od lampy zawieszonej na jednym z masztów, ale- w kajucie było ciemno. Po 
jakimś czasie strop i ściany poczęły różowieć i pełzające po podłodze smugi 
wydobyły z czarnego mroku najpierw sekreterę, potem stół, krzesła, w końcu 
szafę stojącą u przeciwległej ściany. Nadchodziła już godzina brzasku, gdy 
sztorman zasnął wreszcie. Śniło mu się rodzinne miasto, dom Magnusów 
stanowiący zarazem dom jego dzieciństwa, bo własnego nie miał nigdy — 
kapitan znalazł go w czasie jednej z wypraw wojennych ledwie raczkującego u 
progu spalonej chaty na Helu. Śniła się również serdeczna pani Fryda, która od 
lat zastępowała mu rodzoną matkę, potem jakaś daleka podróż na 
przeogromnym morzu rozkołysanym martwą falą.

XL

Poczuł silne szarpnięcie ramienia. Ktoś krzyknął mu tubalnym głosem do 
ucha kilka słów i szarpnął go po raz drugi. Porwał się z hamaka i opuściwszy 
nogi na podłogę począł szukać trzewików.
— Już idę, idę — burknął. Zdało mu się, że Jaszka budzi go na zmianę 
wachty.
— Gdzie ci tak spieszno? — posłyszał nad głową tubalny głos Magnusa. 
— Prawie kwadrans cię tarmoszę. Sen masz kamienny, człowieku!
Przetarł oczy. Dopiero teraz ujrzał stojącego u wezgłowia kapitana. W 
kajucie panował różowy półmrok świtu. Sądząc po ciszy, cała nawa jeszcze 
spała.
— Wróciliście waszmość? — wybełkotał rozziewany od ucha do ucha. — 
A już niepokoiłem się po trosze...
— Siadaj i gadaj — przykazał stanowczo przybyły. — Słyszałem już...
— Jakże wam poszło posłowanie? — spytał sztorman wymijająco, jakby 
nie rozumiał żądania. Prędko wciągnął na siebie kaftan i poprawił harcap.
— Diabła zje ten, co wszystko to pojmie — prychnął przez zaciśnięte usta 
kapitan, zamykając starannie drzwi. — Śpisz sobie jak na wywczasach u pani 
matki, a tu człek głowę może stracić od wszelakiej kołowacizny. Niczego nie 
tając gadaj po porządku jeszcze raz wszystko, z czego mi Jaszka przed chwilą 
zdawał sprawę. Jakże to było z tym najściem na nawę, jak was w mieście 
pochwycono i jakeś się salwował z opresji. Gadaj!
Karwat cierpliwie wysłuchał pytań patrona, potem kiwnął głową na znak 
zgody i opowiedział po kolei, co przydarzyło mu się tej nocy, dołączając do 
relacji swoje podejrzenia i wątpliwości. Magnus krążył po kajucie, prychał, 
sapał i bił się rękoma po bokach, z trudem hamując złość.
— Gdybym nie ujrzał był sam owego pochwyconego przez was zbira i 
Selinę zdradziecko skłutego, mniemałbym, że mi dykteryjki jakoweś 
opowiadasz — rzekł, kiedy Karwat skończył — z trudem w głowie się mieści! 
Jakże to?! Napaść na nawę stojącą pod banderą Jego Królewskiej Mości w 
porcie zaprzyjaźnionego z naszym monarchą księcia? Nic, ino obce ręce musiały 
w tej sprawie palce maczać. Bo chyba nie książęcy ludzie to uczynili.
— I mnie takowe myśli nachodzą. — Więc kto, do stu piorunów!?
— Słyszałeś już, mości kapitanie, że ludzie jakowegoś pana pruskiego, co 
do Szwedów bieży. Tyle przecież ów przychwycony wygadał.
— Wygada i resztę, choćbym miał na wolnym ogniu go podgrzewać— 
zacietrzewił się Magnus, potem żegnając się, prędko dodał: — Sami mnie do 
desperacji i grzechu przywiedli.
— Mniemam, że gwałtu w tym wielkiego nie ma. Pilnować się jeno trzeba, 
a za dnia pomyślimy, co dalej czynić. Witta trzeba zapytać.
— Smród się jakiś znaczny koło tej sprawy snuje. Elektorską rękę tutaj 
wyczuwam...
— Zamilczże waszmość — próbował mitygować go sztorman. — Za takie 
gadanie szarży się pozbyć można.
— A wielka mi rzecz szarża! Wolny ze mnie człowiek. Kaperska krew. 
Niejednemu monarsze sługiwałem i zwykłem prawdę w ślepia gadać. Elektor za 
naszymi plecami z wrogiem się kuma, każdy to wie. Dlaczego Szweda 
przepuszcza przez swoje ziemie, zamki mu oddaje? Przecie pomoc zbrojną nam, 
a nie im jest winien. Gada na własnym ciele hodujemy. Przysięgać żem gotów, 
że nikt inny, jeno jego ludzie na nas nastają.
— Zbytnioście gorący, waszmość — mruknął sztorman zamyślony 
głęboko. — Po pozorach sądzić nie można, choć mnie też się widzi, że jakowyś 
związek z elektorem oni mają. Najsposobniej byłoby wysadzić na ląd ze cztery 
dziesiątki ludzi i pójść przetrząsnąć ów zajazd, kogo trzeba — zakuć w żelazo i 
zabrać pod pokład, ale nie można tak, boć to niepolitycznie... W obcym porcie 
jesteśmy.
— Tego mi nie gadaj, sam wiem.
— Więc ino nam przyjdzie oczy na wszystko mieć otwarte, a co najwyżej 
nie dopuścić do jakiegoś większego łajdactwa. Jak naszą misję doprowadzimy 
do końca, to zobaczymy, może i z tej mąki się chleb upiec uda, boć mniemam, 
że nie bez kozery poseł księcia w owym zajeździe mieszka. Z tym panem 
pruskim po społu. Jeszczeście, waszmość, słowa o pośle nie mówili, a 
ciekawość nie daje mi spokoju...
Magnus westchnął ciężko, dotknął ręką czoła i oczu, jakby ścierając z nich 
ogromne zmęczenie.
— Kto się na tym wyzna — mruknął cichym głosem, w którym znać było 
zniechęcenie. — Ze sześć godzin u barona zmitrężyliśmy i wszyscyśmy: i Witt, 
i Mora, i ja, takoż samo mądrzy, jak nie przymierzając wczoraj.
— U jakiego barona?
— Von Wende. Znaczny to dworak książęcej mości Bogusława. On 
właśnie okazał się jego posłem. Szczwana sztuka. Witt mówi, że dawniej 
sługiwał u Brandenburczyków. Nie można się z nim dogadać. — Magnus siadł 
za stołem i podparł brodę dłońmi.
— Nie można, więc obejdzie się... — rzucił niefrasobliwie sztorman. — 
Koniec świata przez to nie nastanie.
— Nie pleć! Teraz dopiero widać, że sprawy tutaj miały być omówione 
państwowej wagi.
— Komandor nie może?
— Witt nie wie, co miano omówić, rozumiesz? A ten cały baron kręci, pary 
z gęby nie puszcza. Gada, że nie może paktować z ludźmi nie mającymi listów 
pełnomocnych. A instrukcji admirała nie honoruje. Jego ona nie dotyczy.
— Mówiliście mu, że królewski poseł zginął?
— A jakże! Ale jego o to głowa nie boli. Co za nieszczęśliwy zbieg 
wypadków, żeśmy posła nie upilnowali! Niech to kule biją!
Sztorman przespacerował się wzdłuż kajuty. Senność już go dawno 
odeszła.
— Jak przypuszczacie, waszmość — zapytał — o co tu Najjaśniejszemu 
Panu chodziło?
Magnus medytował w milczeniu, po chwili dopiero odpowiedział:
— Witt suponuje i, zauważ, ja z Morą zgadzamy się z nim,
że Najjaśniejszemu Panu chodziło najprawdopodobniej o podjęcie 
wspólnej akcji przeciwko Szwedom z naszej i księcia Bogusława strony. Zresztą 
wspomina o tym instrukcja admirała dana nam przed odjazdem.
— No to co? Do tego potrzebny mu specjalny poseł?
— Jakby tu rzec — Magnus uniósł głowę i westchnął — dwór szczeciński 
słaby i bojaźliwy. Pewnie chcą zabezpieczyć sobie pomoc Króla Jegomości na 
wypadek, gdyby Szwed, odpłacając się za przymierze między nami, chciał na 
nich uderzyć. Samotrzeć wojować byłoby im nieporęcznie. Chcą gwarancji, że 
sejm nie przeciwi się woli królewskiej.
— A my dać nie możemy?
— A coś sobie myślał! Na piśmie pewnie, że nie możemy, bo czymże my 
jesteśmy! Choć samo przez się zrozumiałe, że jak oni nam pomogą, my 
będziemy pomagać im w razie potrzeby. Od hetmana to ino zależy. A zresztą — 
może o zupełnie co innego chodziło... Trudno po baronie cokolwiek 
zmiarkować. Kręci jegomość, kręci...O jakimś przymierzu trójstronnym, które 
by obejmowało Księstwo Pomorskie, Rzeczpospolitą i elektora, czy coś w tym 
rodzaju mówi. Nie wiem zresztą, nie bardzom w polityce rozeznany. Moja rzecz 
wojować, a nie w paktowanie się bawić. — Znowu westchnął ciężko i wstał z 
krzesła. — Prześpię się trochę, bo rano od nowa pewnie trzeba będzie 
deliberować. Kołowacizny można dostać, do stu piorunów...
Sztorman sięgnął po kapelusz i skierował się ku drzwiom.
— Wachtę trzymam do rana — powiedział na odchodnym — a waszmość 
śpijcie spokojnie. Jak co się zdarzy, to przypilnuję.

XLI

Poranek odsłonił miasto i wybrzeże. Reda była gładsza niż wczoraj. 
Większy ruch w porcie wprawdzie się jeszcze nie zaczął, ale krążyły już łodzie 
przeładunkowe i gdzieniegdzie krzyczeli tragarze. Wojenne nawy i statki 
handlowe stały nieruchome; skrobano na nich i szorowano pokłady. Największy 
rwetes panował na „Białym Psie”, gdzie krzątano się tak jak dnia poprzedniego. 
Na „Wodniaku” wydzwoniono właśnie połowę pierwszej dziennej zmiany, a 
pozostałe polskie nawy odpowiedziały mu zgodnie czterema 
charakterystycznymi uderzeniami. Była godzina szósta. Marynarze z 
podwachty, śpiący na rozesłanych na baku rogóżkach, obracali się na drugi bok i 
chrapali dalej. Z komina nad kambuzem dobywał się wąskim pasmem jasny i 
przejrzysty dym, uchodząc prosto w górę. Gotowano ranny posiłek.
— Dobrą pogodę będziemy dziś mieli — rzucił Karwat przez burtę w 
kierunku stojącej nie opodal na kotwicy fleuty , na której pokładzie siedział 
pod masztem gruby mężczyzna, zapewne kapitan i zarazem właściciel statku.
— Jo, es wird schones Wetter sein  — odpowiedział i dodał w polskim 
języku: — Ino podnieść kotwicę i wyjść na morze.
Milczeli chwilę.
— Długo myślicie tutaj stać? — zapytał w końcu Niemiec. 
Sztorman spojrzał uważnie na pytającego. Napotkał wzrok twardy, 
nicujący człowieka na wylot.
— Któż to może wiedzieć... Pewnie jeszcze z tydzień — odparł wymijająco 
i wzruszył ramionami.
Niemiec przypatrywał mu się teraz nieznacznie, ale podejrzliwie, Karwat 
więc kiwnął mu głową i poszedł na śródokręcie. Wrócił właśnie z ludźmi 
podporucznik Necel, odkomenderowany poprzedniego dnia do kapitana Gajki. 
Wciągnięto szalupy i Necel zdał sztormanowi sprawę z postępów w 
oporządzaniu „Białego Psa”. Wynikało z tego, co mówił, że wszystkie 
najważniejsze defekta zostały już usunięte i karawela koło południa będzie 
gotowa do żeglugi.
— Czy w nocy opuszczał ktokolwiek port?
— Nie zauważylim — odparł podporucznik. — Kapitan Gajka kazał nawet 
specjalnie baczyć, ale żadna nawa nie wyszła na morze.
— Dobrze. Idźcie spocząć — powiedział Karwat i poszedł na obchód 
podpokładzia. Przyszło mu na myśl, że dłuższe stanie w Kołobrzegu jest nader 
niebezpieczne. Każdej chwili mógł wypłynąć któryś ze znajdujących się w 
porcie statków i dać Szwedom znać o polskim dywizjonie. Wystarczyłoby 
wprawdzie zablokować ujście Parsęty i nie wypuścić nikogo, ale Witt nic 
takiego nie zrobił. Karwat wątpił, aby komandor zapomniał, najwidoczniej więc 
nie chciał przedsiębrać tego rodzaju kroków w obcym porcie.
A jeśli nas najdą tutaj — pomyślał — źle będzie.
Przy śniadaniu podzielił się swym niepokojem z kapitanem. Magnusa 
dręczyły podobne obawy. Zwłaszcza po nocnych wypadkach można się było 
spodziewać najgorszego.
— Jeśli nie dojdziemy dziś do porozumienia z tą dworsko-szczecińską tyką 
chmielową, to trzeba będzie stąd wiać choćby zaraz. Wszystko mi wokoło 
zdradą pachnie — ruchem głowy wskazał na redę, nabrzeże i milczące, jakby 
opustoszałe bastiony blokhauzu  położonego w najniższym punkcie przystani, 
górującego jednak nad miastem i ujściem Parsęty. — Zamknąć portu nie można. 
Admirał podobnego kroku nigdy by nie pochwalił, a jeszcze popsułoby to do 
reszty nasze układy z baronem.
— Zajrzyj no do Gajki, jak sobie dał radę i czy gotów — polecił w końcu.
Sztorman kazał spuścić szalupę i popłynął w stronę „Białego Psa”. Po 
drodze spróbował się rozejrzeć wśród stojących tutaj gęsto statków i stateczków. 
Nic podejrzanego nie rzuciło mu się w oczy. Ładowały się lub wyładowywały 
tak jak poprzedniego dnia. Wiedział jednak, że każdej chwili może któryś z nich 
wyjść na morze, choćby tylko dlatego, że nie będzie miał potrzeby dłużej tutaj 
stać, i nawet gdyby nie żywił w stosunku do Polaków żadnych złych zamiarów, 
napotkany przez Szweda powie o miejscu zakotwiczenia dywizjonu, aby 
samemu się ocalić przed zagarnięciem.
Jeszcze kilka ruchów wioseł i szalupa dobiła do nawy kapitana Gajki. Boki 
„Białego Psa” w miejscach kontuzjowanych świeciły nowymi łatami ze świeżo 
ociosanego drzewa. Majstrowie okrętowi wisieli poza burtą na sterlingach, 
szpachlując rysy i zamalowując wszystko na jednolity z resztą kadłuba kolor. 
Wdrapał się na pokład i przywitał z kapitanem.
— Jak widzę, uwinęliście się żwawo — powiedział rozglądając się z 
zaciekawieniem dookoła.
— Z pomocą ludzi całego dywizjonu — odrzekł Gajka. Miał 
zaczerwienione od bezsenności oczy i ledwo trzymał się na nogach. Widać było 
jednak, że promienieje cały zadowoleniem i chce to w jakiś sposób wyrazić. — 
Nigdy bym nie przypuszczał — powiedział — że dostanie mi się tak prędko pod 
komendę większa nawa. Stara ona, ale jeszcze szmat czasu można na niej 
wojować. Siła rzeczy można mając ją dokonać. Szkoda, że nie zaglądnęliście do 
nas, mości sztormanie, wcześniej. Przed godziną gościlim na pokładzie jego 
wysokość komandora. Odbyła się niewielka uroczystość... przechrzczenia nawy. 
Bo jakże to! Bez tego nieładnie jakoś.
— Idźcie lepiej, waszmość, spać — przerwał Karwat, zniecierpliwiony 
gadulstwem kapitana. — Każdej chwili wydadzą rozkaz do odkotwiczenia. Stać 
tutaj nie można. Źle się dzieje.
— Pewnie... Gadałem przed godziną z komandorem, wiec wiem wszystko. 
Niezadługo odpłyniemy, pewnie — i widząc zniecierpliwiony wzrok sztormana 
westchnął i dodał: — No, to czołem, mości Karwat. Bywajcie! — Oddalił się 
rozdając po drodze polecenia bosmanom.
Karwat tymczasem poszedł rozejrzeć się w zaprowadzonym na okręcie 
nowym porządku. „Biały Pies” został już z grubsza oporządzony i 
przysposobiony do żeglugi. Dano mu takielunek, strzaskane maszty zastąpiono 
nowymi, naprawiono żagle, zmieniono również nadwątlone reje i salingi. Niższy 
pokład bateryjny był całkowicie uporządkowany. Wypolerowane działa 
świeciły, jakby co dopiero dobyto je z arsenału.
— Niech wasza miłość popatrzy, wyglądamy niby po wyjściu ze stoczni — 
pochwalił się sztormanowi jeden z majtków.
Karwat kiwnął głową zadowolony z przeglądu i z tego, że dawna „Arka” 
trafiła w dobre ręce. Gajki nie było nigdzie widać, udał się zapewne już na 
spoczynek, sztorman zszedł więc wolno do szalupy i kazał płynąć z powrotem 
na Magnusowy okręt.
Dobijając do burty zauważył jakąś nieznaczną zmianę w układzie statków 
na redzie, lecz dopiero gdy wdrapał się na górę i spojrzał z dziobu w dół, połapał 
się, na czym ta zmiana polegała. Stojąca jeszcze niedawno obok polskiej 
galeony niemiecka fleuta zniknęła. Nie było jej nigdzie w pobliżu. Rzucił 
odruchowo okiem w stronę morza i dostrzegł natychmiast skraj jej topżagli. 
Oddalała się spiesznie na wschód.
Ogarnęła go gwałtowna wściekłość, zatętniła krwią pod skroniami. Zmiął 
w ustach przekleństwo i zacisnął pięści. Więc jednak jego podejrzenia się 
sprawdziły, i to prędzej, niż przypuszczał.
Pobiegł na poszukiwanie kapitana. Ale Magnus zdążył już wysiąść na ląd. 
Wachtował znowu podporucznik Jaszka i wydawał się odejściem Niemca 
równie poruszony jak sztorman.
— Kapitan poszli z komandorem do miasta — poinformował. — Przed 
zejściem radzili długo tu u nas i gadali z tym, co go nocą przychwycilim. Nad 
dywizjonem ma teraz pieczę kapitan Mora.
— Bóg z nim! — huknął ze złością sztorman. — Należało Niemcowi 
przeszkodzić w odejściu z portu, oto co! — Ruchem głowy wskazał na morze, 
gdzie w dali widoczna jeszcze była sylweta fleuty.
— Komandor widział, że Niemiec odpływa. Nie wydał rozkazu, boć 
niepolitycznie ścigać hanzeatycki statek — powiedział Jaszka wzruszając 
ramionami. — Kazali jednak przysposobić wszystko do podniesienia żagli. 
Załogi nie mam puszczać na ląd. Załadujemy jeno świeżą wodę — pokazał ręką 
gromadę ludzi taszczących z nabrzeża do szalup kabłąkowate beczułki — i 
wszystko gotowe.
— Dobra, ale w razie gdyby pogoń zarządzono na pełnym morzu, wątpię, 
czy zdołamy go dognać. Biedę nam sprowadzi i... będzie wtedy całkiem 
politycznie, tfu!
Podporucznik rozłożył ręce.
— Kapitan i Witt nic o pogoni nie wspomnieli.
— Dobra, dobra... ale nie możemy pozwolić, by nam ściągnął na kark całą 
flotyllę nieprzyjacielską, zrozumiałeś, człowieku? — splunął ze złością. — 
Jakże się ma Selina? — zapytał po chwili innym już tonem.
— Lepiej, bo zasnął z rana. Cyrulik zatkał mu ranę pajęczym chlebem i 
opatrzył go troskliwie. Bądźcie waszmość dobrej myśli, wykuruje się chłop.
— A ów nocny jeniec?
— Kapitan kazali rzucić go do komory dennej. Posiedzi w ciemności, to 
może zmięknie.
Karwat ważył coś w myślach, potem zdecydował:
— Chodźże, popróbujemy. Czas jest po temu, żeby skończyć wreszcie z tą 
sprawą.
Jaszka skłonił głowę. Kąciki warg drgnęły mu nieznacznie i skrzywił się. 
Karwat zauważył ów odruch.
— A ty może myślisz, że mnie to w smak? — 0prawcą jestem czy co? Sam 
widzisz, innej rady nie ma.
— Dlatego nic nie mówię — mruknął Jaszka. — Wybadać trzeba, pewnie... 
Ale już raz to robiłem i niewiele zyskałem. Obrzydzenie człowieka bierze.
— Jeśli nawet na mękach nie chce gadać, musi mieć ku temu jakieś ważne 
powody.
— Mówiłem waćpanu, że się czegoś boi. Zawdy to niewolny człowiek.
Przywoławszy skinieniem jednego z marynarzy, kazali mu zabrać łuczywo 
i zeszli przez podpokładzie do komory dennej. Podręczny przyświecał.
Pod jedną z tylnych grodzi przykuty do belki wsporowej leżał krępy, 
smagły na twarzy mężczyzna. Koszula zmięta i rozchełstana odsłaniała piersi 
szerokie, porośnięte ciemnym włosem; głowę miał dużą, kędzierzawą, osadzoną 
na masywnej szyi.
Silny chłop musi z niego być — pomyślał Karwat. Spod szerokich brwi 
patrzyły na niego stężałe bólem i przerażeniem oczy, zgonionego zwierzęcia.
Pochodnie zatknięto za belką i Karwat posłał po bosmana podwachtowego, 
sam zaś, przysunąwszy sobie rozklekotaną beczułkę, odwrócił ją do góry dnem i 
siadł naprzeciw leżącego jeńca.
— Przynieście ławę, abyśmy go mogli rozciągnąć — rzucił do Jaszki 
półgłosem, a do jeńca po niemiecku: — Sam sobie krzywdujesz nie chcąc 
gadać.
Ów dźwignął się na te słowa gwałtownie i siadł opierając plecy o belkę. 
Twarz mu się ściągnęła, drżał na całym ciele.
— Nie mordujcie, miłościwy pan — powiedział prędko w łamanym 
polskim języku i brzęcząc łańcuchami wyciągnął przed siebie ręce, jakby chciał 
się nimi zasłonić. — Nie wiem o niczym.
— Mordować nikt cię tu nie myśli — powiedział Karwat. — Ino powiesz 
nam, czyjś ty człowiek i po co cię tutaj przysłano.
— Mówiłem, miłościwy pan, wszystko mówiłem... Moim panem Graf von 
Stolp z Konigsbergu jadący do Stettin. Nie wiem o niczym. Ja jeno pachołek.
— Tyle to wiemy. Mówiłeś, prawda... Ale chcemy wiedzieć resztę. Zaliż 
nie lepiej powiedzieć wszystko z dobrej woli? — ciągnął dalej Karwat 
spokojnym głosem.
— Nie wiem o niczym, miłościwy pan — szarpnął kajdanami jeniec.
Sztorman patrzył na niego długo, czekał cierpliwie, uśmiechając się na poły 
drwiąco, na poły ze współczuciem, wreszcie gdy podręczny sprowadził 
bosmana, a Jaszka przydźwigał ławę i sznury, mruknął:
— Rozciągnijcie go.
— Nie, nie! — krzyknął jeniec, ale już bosman z marynarzem zdjęli z belki 
łańcuchy, chwycili go sprawnie pod ramiona. i powlekli na ławę. Przytroczony 
do niej konopnymi sznurami, szamotał się jeszcze przez chwilę, potem 
przycichł.
— Coście przy nim znaleźli? Mów, Jaszka — powiedział sztorman.
Jaszka czuł, jak w ustach wzbiera mu gęsta i gorąca ślina. Splunął na 
podłogę. Długo i z obrzydzeniem rozcierał ją butem. Odrzekł krótko:
— Woreczek siarki, hubkę, krzesiwo i nóż. Meldowałem już waszmości.
— Wiem — skinął głową sztorman. — Słyszałeś? — zwrócił się do jeńca. 
— Mów tedy, po co cię tu przysłano! Ogień miałeś wzniecić?
Milczenie. Karwat powolnym opuszczeniem powiek dał znak. Czekający z 
tyłu marynarz odchylił się dla wzięcia większego rozmachu w bok i smagnął 
leżącego przez plecy cienką, zaopatrzoną w węzełki linką. Ten szarpnął się i 
zawył głośno. Koszula, już przedtem powalana zaschniętymi plamami krwi, 
zaróżowiła się na nowo. Linka przecięła ze świstem powietrze i spadła na 
dygotające spazmatycznie ciało po raz czwarty, piąty, szósty i dziesiąty.
— Przestańcie pan! — wyrzęził jeniec, odchylając do sztormana umęczoną 
twarz. — Ja mówić!
Marynarz na skinienie wstrzymał wzniesioną do góry rękę dzierżącą linkę i 
odszedł na stronę. Sztorman ponownie siadł na odwróconej beczce. Milczał 
czekając cierpliwie.
— Graf mnie powiesić każe..., — powiedział łamiącym się głosem jeniec. 
— Całą noc mnie męczyli. Nie mogę dłużej, przestańcie już...
— Dajcie mu wody — mruknął Karwat.
— Nie, nie! — jeniec zatrząsł się cały, myśląc zapewne, że oficer wydaje 
rozkaz marynarzowi, aby przystąpił do dalszego bicia- — ja mówić — i rwącym 
się szeptem wyrzucił z siebie: — Graf von Stolp widział wczoraj, jak królewskie 
okręty weszły do portu... i poznał „Svan”.
Karwat drgnął. Spojrzał na mówiącego przenikliwie.
— Co poznał? „Svana”?
— Jo, miłościwy pan — szepnął jeniec. — „Svan” jeździł przed rokiem do 
Kónigsbergu z poselstwem do jaśnie oświeconego Fursta Elektora, a potem od 
Fursta do Jego Królewskiej Mości Gustawa. Graf poznał „Svan”.
— Nie do Królewskiej Mości, ale parszywego księcia Sudermanii, łyku — 
wmieszał się Jaszka ze złością.
— Daj spokój, nie w tym rzecz — wstrzymał go Karwat i rzucił ostro: — 
Tedy po co cię tutaj przysłali?
Jeniec opuścił głowę. Przyniesiono wodę i dano mu pić.
— No, będziesz gadał?
— Papiery miałem zabrać, miłościwy pan...
— Jakie papiery?
— Te, co w kajut komandora. Graf mówił, że na „Svan” tylko kilku ludzi, 
bo widział, jak odpłynęli na karawela. Armować ją. Papiery komandora 
Nórkjeer miałem zabrać. Zapieczętowane papiery, jo... A gdybym nie mógł 
znaleźć, to miałem podpalić.
— Co podpalić?! — krzyknął sztorman.
— Kajut komandora. Posypać wszystko siarką i podpalić kajut.
Karwat opanował szybko wzburzenie.
— Co w tych papierach miało być? — zapytał ściszając głos.
— Nie wiem, miłościwy pan. Ja służebny. Mnie nie mówiono. Tyle, że 
znam „Svan”, wiem, gdzie kajut komandora. Ja pływał z Graf do Szweden, jak z 
poselstwem; wiem, gdzie kajut i gdzie szukać. Zapieczętowane papiery 
królewską pieczęcią, jo...
Karwat westchnął.
— Lepiej, żebyśmy cię już nie potrzebowali męczyć, człowieku, całe plecy 
masz we krwi. Powiedz zatem prawdę. Co to były za papiery?!
— Nie wiem, miłościwy pan, ja służebny. — Jeniec widać załamał się, 
gdyż coś jakby szloch wydarło się z jego ust. — Nie wiem... Pewnie do Fursta, 
jak zapieczętowane miały być. Na ,,Svan” jeździły zawdy posły, więc może i 
teraz. Nie wiem, miłościwy pan, mnie nie mówiono... — Drżał cały, 
rozszerzonymi oczyma wpatrując się w stojącego nie opodal marynarza z linką 
w ręku.
Karwat wstał i zamyślony przespacerował się pięć kroków w jedną stronę, 
pięć w drugą. Zapieczętowane papiery do elektora od Gustawa, w tym rzecz! — 
Cmoknął cicho. Czuł, że ogarnia go wielkie zmęczenie. Trop w trop szedł za 
nim błagalny wzrok jeńca.
— Tam gdzie kwaterę ma twój graf — zatrzymał się nad nim — kto 
jeszcze mieszka?
— Wiele luda, wiele... pan von Stettin.
— Jaki pan ze Szczecina? — nie zrozumiał Karwat.
— Wiele pan.
— Ale jakich?!
— Nie wiem.
— Aha... A ten twój graf zna się z nimi?
— Mnie na pokoje nie puszczają... Nie wiem. Karwat mruknął coś i skinął 
na marynarza.
— Przeciągnij no mu z dziesiątaka, to może sobie przypomni.
— Nie, nie, miłościwy pan, nein! — wrzasnął jeniec, rzucając się na ławie i 
dygocąc cały. — Może zna, może nie zna, ja nie wiem... Jak miłościwy pan 
chce, bym mówił, że zna, to ja mówić, że zna, ale miłościwy pan już nie kazać 
bić... — Wił się jak piskorz złapany w rękę.
Sztorman powstrzymał marynarza. Przez moment przyglądał się jeńcowi w 
milczeniu. Miał wprawdzie wątpliwości, czy mówi całą prawdę, ale jak na 
początek i tak dużo się dowiedzieć zdołał. Zastanawiał się jeszcze przez chwilę, 
wreszcie zmęczenie wzięło górę.
— Zamknijcie go w jakimś innym pomieszczeniu — powiedział do 
bosmana i marynarza. — Ale na osobności i nie rozkuwać. Można go opatrzyć i 
dać mu jeść. Chodźmy — wziął Jaszkę pod ramię. Wspięli się na trap i wyszli 
przez dolny pokład bateryjny na pokład górny. Karwat głośno nabrał w płuca 
haust świeżego powietrza.
— Uf, ale mi dojadło to wszystko. Diabli wiedzą, czy łże, czy nie łże — 
rzekł do podporucznika. — To, co mówi, jest bardzo prawdopodobne. Trzeba 
będzie zajrzeć do komandorskiej sekretery i przeszukać, co pozostało po 
Nórkjeerze. Może jakiś państwowej wagi dokument mieli wieźć do elektora, 
jeśli elektorski człowiek tak się przestraszył, że aż kazał kajutę obszukać i 
podpalić.
— Łżeć, to on może i nie łże — odezwał się Jaszka marszcząc czoło. — 
Ale czy mówi całą prawdę, to głowy bym za to pod topór nie dał. W nocy 
ledwie co po polsku gadał, a teraz jakby sobie nagle przypomniał. Klepie po 
naszemu całkiem zrozumiale. Podejrzane mi się to wydaje.
— Co ty mówisz?! — zdumiał się Karwat i po namyśle zdecydował: — 
Potrzymamy go, a jak nie dziś, to jutro, jak nie jutro, to pojutrze albo choćby w 
Gdańsku, gdy się do niego naprawdę zabiorą, wyśpiewa resztę. Już tyle, co 
powiedział, wystarczy nam, aby mniemać, że elektor zdradza. Wszyscy zresztą 
wiedzą bez tego, że zdradza — syknął zaciskając mściwie usta. — Ale co 
innego wiedzieć, a co innego mieć na świadka zdrady dokument jakowyś. 
Ciekawym, jakże hetman i admirał postąpią na takie dictum
Jaszka cały czas kiwał głową potwierdzająco i osłaniając oczy dłonią od 
słońca, rozglądał się po redzie i nabrzeżu. Na jego twarzy znać było silny 
niepokój.
— Naszych z miasta jak nie widać, tak nie widać, a późno już — 
powiedział mrużąc oczy. — Jeśli gdzie Szwedów mamy pod bokiem i ten 
Niemiec, co odpłynął na morze, jest nam przeciwny, to kiepsko wyjdziemy na 
tak długim postoju.
Karwat walnął się z rozmachem w czoło.
— Do stu piorunów! Jakże było można zapomnieć! Tak się przejąłem 
gadaniem tego człowieka, że całkiem mi wyszło z głowy... — Zaniepokoił się 
również nie na żarty. — W razie czego gotowe wszystko?
Jaszka przytaknął.
— Sprawdź jeszcze, człowieku, sprawdź — rzucił sztorman odchodząc. — 
Do stu piorunów, jakby się wszystko przeciw nam sprzęgło!
Wspiął się na kapitański pomost i kazawszy sobie przynieść z kajuty szkła, 
jął przez nie spozierać na nabrzeże. Welbot z „Arki” stał uwiązany do pomostu, 
a wioślarze przechadzali się spokojnie na molo.
Jakieżże fatum nas w tym mieście prześladuje! — wzruszył ramionami ze 
złością. Poczuł w sobie nieodparty wstręt d& wszystkiego tego, co się przed nim 
roztaczało: do redy, basenu napełnionego statkami, nabrzeża, na którym 
przelewał się kramarski tłum, do cienistych uliczek i, hen w dali, głębokiej 
zieleni lasów łączących niebo z ziemią. Zarazem odezwała się w nim żrąca 
tęsknota za bezmiarem sinego morza, za wielką, swobodną przestrzenią 
rozkołysanych wód i im dłużej patrzył na miasto, tym stawała się silniejsza, aż 
do bólu. Westchnął ciężko.
Poszedł do mesy przekąsić cośkolwiek; od rana upłynęło już sporo czasu i 
poczuł głód.
Zwolna mijały godziny pełne napiętego oczekiwania i zniecierpliwienia. 
Przypatrując się załodze i słuchając, co mówią, czuł, że wszyscy myślą o tym 
samym, to znaczy o jak najrychlejszym odjeździe, i wszystkich nurtuje ten sam 
co i jego niepokój.

XLII

Koło południa wrócił z miasta Magnus. Jeszcze zanim zdołał wejść na 
pokład, już sztorman posłyszał jego tubalny głos wydający rozkazy. Wybiegł 
mu naprzeciw.
Wciągnięto właśnie na górę welbot. Zgrzytliwie, cienkim falsetem odezwał 
się kabestan. Spiesznie i z hałasem wybierano cumę kotwiczną. Śliska, zimna 
jak wąż lina układała się pierścieniami w komorze kablowej. Sztorman spojrzał 
w kierunku „Wodniaka”, skąd doszedł go głośny krzyk komendy: „Basta” . 
Wioślarze z welbotu komandorskiego złożyli wiosła i pochwycili rzuconą im z 
góry linę. Na flagową nawę wdrapywał się po drabinie jakiś nieznajomy, strojny 
mężczyzna o przedziwnie cienkiej i wysokiej postaci, za nim dopiero Witt wraz 
z wioślarzami i jeszcze jakimś obcym człowiekiem.
— Kto zacz? — zapytał Karwat kapitana nie spuszczając wzroku z 
tyczkowatego jegomościa.
— Baron von Wende — mruknął Magnus przyciszonym głosem. — 
Później ci powiem wszystko. Teraz przypilnuj wyjścia z portu. — Poszedł 
prędko na pomost, sztorman zaś, zdziwiony niepomiernie takim obrotem rzeczy, 
udał się na bak, gdzie żagielnicy, mocując się z fokwantami, napinali pierwsze 
płótno foku.
Trąbka z okrętu Witta dała sygnał do odbicia z przystani. Zaświstały 
bosmańskie gwizdki i na znak ten podniesiono przednie żagle. Płachty chwyciły 
wiatr. „Arka Noego” wykręciła się zwolna bokiem do miasta, minęła 
awanport , wychodząc poza falochron zewnętrzny i ujście Parsęty. 
Pożeglowała w kierunku morza.
Brzeg był tutaj płaski i bagnisty. Na styku plaży i wyżej położonych pól 
stały kryte sczerniałymi słomianymi strzechami chałupy rybackie, przed którymi 
suszyły się rozwieszone na kijach sieci, na piasku zaś leżały wyciągnięte 
głęboko na ląd łodzie. Woda w basenie ujścia rzeki falowała nierównomiernie. 
Wartki prąd zderzał się w tym miejscu z morskim przybojem . Zawiało 
świeżością otwartej przestrzeni. Nad płynącymi nawami mewy czyniły wielki 
zgiełk, skwirząc przeraźliwie w przelocie. Rzucić im coś, a opadały 
błyskawicznie, ledwie za nimi oko nadążało, i niedostrzegalnym wprost ruchem 
podbierały żer z drgającej powierzchni. Bliżej brzegu polowały kormorany, a 
liczne inne ptaki pruły piersią wodę w poszukiwaniu ławicy. Na widok 
zbliżających się naw przebierały szybko płetwonogimi wiosłami i oddalały się w 
przeciwną stronę. Za przybrzeżnym bujowiskiem  zaczynała się rozkołysana 
kipiel niebieskawego morza, falującego monotonnie i rytmicznie.
Nawy przegrupowały teraz szyk. „Wodniak” i „Król Dawid” wysunęły się 
do przodu, następnie w kilwater „Króla Dawida” weszła „Arka Noego”, 
wreszcie w ariergardzie  popłynął „Biały Pies”.
Na pokładzie panował nieco gorączkowy ruch, jaki zwykle cechuje 
początek rejsu, kiedy jeszcze nie wszyscy wdrożyli się w monotonię czynności 
wacht i podwacht. Bosmani poganiali żagielników, ci zaś z kolei pokrzykiwali 
na chłopców okrętowych. Osmagane wiatrem i spieczone słońcem twarze ludzi 
były ożywione i wesołe. Na baku marynarze z podwachty podśpiewywali sobie 
ochoczo skoczne i trochę dzikie pieśni, przytupując do taktu. Końce wielkich 
czerwonych chust, którymi mieli owiązane fantazyjnie głowy, trzepotały 
swobodnie na wietrze i błyskając płomiennie, ostro odcinały się od bieli 
żeglarskich koszul. Kontury niedawno opuszczonego lądu pozostały już daleko 
w tyle i znikały powoli. Wokół balowało jeno przeogromne morze.
Po obiedzie Magnus przywołał Karwata i zamknęli się w kajucie. Kapitan 
opowiedział mu pokrótce przebieg porannej narady z szczecińskim posłem. Jak 
wynikało z jego słów, baron dalej nie był skłonny do jakichkolwiek układów z 
polskim komandorem i kapitanami, widać jednak zdołał w nocy wszystko 
rozważyć dokumentnie, gdyż nadspodziewanie łatwo zgodził się na propozycję 
jazdy do Gdańska.
— Upewnił się jeno, jucha, czy nie będziemy się po drodze wdawać w 
jakie bitwy, i przystał — mówił Magnus. — Chce paktować z admirałem i 
hetmanem.
— Jak chce, to niech paktuje — stwierdził sztorman flegmatycznie. — Nie 
upilnowalim posła Króla Jegomości, za to wieziemy do Gdańska wysłannika 
książęcego. Niech paktuje.
— Pewnie, jeno dziw, jaki z niego kunktator ! Ale co do nas należało, 
zrobiliśmy... — Zbliżył się do Karwata, ujął go za ramię i powiedział po 
namyśle, patrząc mu w oczy: — Jaszka zdał mi sprawę z przesłuchania, z 
którym żeście się tak pośpieszyli... Czy ty wiesz, Jakubie, że papiery 
pozostawione przez Szwedów przejrzałem skrzętnie zaraz na drugi dzień po 
zdobyciu nawy?
— Byłem tego pewien. Jakże wypadły oględziny? — Sztormanowi 
błysnęły oczy.
— Diablo kiepsko, mój miły. To znaczy nie po twojej myśli — odparł 
Magnus. — Czy przesłuchany zdołał was okpić, czy też... zresztą nie bardzo 
pojmuję. Żadnych zapieczętowanych pism do elektora nie ma, więc albo ich nie 
było wcale, albo też zniszczyć je zdołali w ostatniej chwili, kiedyśmy zagarniali 
nawę. Za to znalazłem coś innego. Ho, ho! Gratka nie lada! — Puścił ramię 
Karwata i podszedł do sekretery. — Zwróciło to moją uwagę podczas 
onegdajszego przepatrywania papierzysków szwedzkich, gdyż pismo owo mówi 
o księciu Bogusławie. Lekce sobie je ważyłem, ale teraz, kiedy wiemy, kto 
posłuje w jego imieniu, nabiera jeszcze większej wagi. Pokazywałem je dziś z 
rana Wittowi. Zdumiał się wielce.
Wyciągnął spośród kartek dziennika okrętowego podłużny arkusik 
zapisany zamaszystym pochyłym pismem i przebiegł go prędko wzrokiem.
— den admiraal d'heer Nikolaas Sternschilt, een voorneem Zweeds 
edelman ende gouverneur von de forten op de Pilauw... — zaczął szeptem 
czytać jeden z fragmentów, potem głośno jął tłumaczyć: — Admirał, pan 
Mikołaj Sternschilt, znakomity szlachcic szwedzki oraz gubernator twierdzy 
piławskiej, gdyby zechciał wnijść w porozumienie z Dworem Szczecińskim, 
może spotkać się z panem baronem von Wende, który J. W. Księcia Bogusława 
substytuować będzie... — Magnus przebiegł oczyma dalszy ciąg tekstu, 
przeczytał jeszcze kilka zdań, które jednak innych już spraw tyczyły, potem 
podał go Karwatowi. — List wysłany jest przez Stany Holenderskie na ręce 
komandora Nórkjeera. Wynika z niego, że Holendrzy pośredniczą w kondykcie 
przeciwko nam. Wątpię jednak, czy po ten dokument wtargnął tajemnie na nawę 
naszą ów przychwycony nocą człowiek. Wyznał, że należy do czeladzi Prusaka. 
Gdyby chodziło o ten dokument, działałby Wende. Inna już sprawa...
— To nie ma znaczenia, po jakie pismo go wysłali, po to czy po inne — 
przerwał Karwat oglądając papier ze wszystkich stron. — Już to pismo każe 
nam suponować, że von Wende paktuje nie tylko z nami.
— W samej rzeczy, Jakubku — roześmiał się Magnus. — Mądryś jak 
Salomon. Nie pokazywałem ci go wcześniej, bo nie miałem po temu ani głowy, 
ani czasu. Dobrze, że sam dochodziłeś prawdy. Ale nie dajesz mi skończyć. 
Otóż inna już sprawa, że Wende prowadzi swoją grę. Kiedy wyrażał dziś zgodę 
na podróż do Gdańska, powiedział, że chce żeglować na ,,Svanie”. Znał nazwę 
tej nawy. Nie na „Arce”, ale wyraźnie powiedział na „Svanie”. My na to: „Ależ 
ekscelencjo, to nawa szeregowa, nie godzi się tak dostojnej personie... przecie 
flagowiec stoi do waszej dyspozycji”. Wtedy on jął tłumaczyć, że „Svan” 
(zauważ — znowu „Svan”) wydał mu się nawą poczesną w dywizjonie i za jego 
burtami czułby się bezpiecznie. Przystał wreszcie wsiąść na „Wodniaka”, ale 
podejrzane to, nieprawda? Nie bez kozery na naszą nawę chciał wleźć. Ale czy 
myślisz, że po to pismo? — Magnus odebrał z rąk Karwata list i położył go na 
stole. — Nie, na pewno nie. On o nim nic nie wie. Gdyby wiedział, że mamy 
taki dokument w ręku, nie jechałby z nami do Gdańska. Przecie to dowód jego 
zdrady, co? Chciał wsiąść na naszą nawę po coś zupełnie innego. Wykraść 
chciał pewnie to, co nie udało się nocą owemu człowiekowi z czeladzi pruskiego 
pana. Otóż co! Są w porozumieniu. A że nic nie ma do wykradzenia, to już inna 
sprawa. O tym my wiemy, on nie. A miały być pewnie listy Gustawa do 
elektora. Zdaje mi się, że jeniec na mękach prawdę wyznał.
— To są jeno supozycje .
— Prawda. Co do konszachtów Gustawa z elektorem. Że zaś przez 
Wendego prowadzi droga od Szwedów do Bogusława Szczecińskiego — to już 
nie supozycje.
— Sprzedawczyk! — syknął Karwat.
— Zbytnioś gorący, Jakubie — uśmiechnął się Magnus. — Polityk, tylko 
polityk.
Karwat milczał chwilę, potem zapytał:
— Co zatem należy czynić?
— Milczeć z dobrą miną, mój drogi. — Magnus znowu się uśmiechnął. — 
Wiemy teraz, co się za naszymi plecami święci, poczekamy i zobaczymy, kto 
komu kaszy nagotuje. Barona zaprosilim do Gdańska, będziem go więc mieli na 
oku. Bo jeszcze ta drobna i dziwna wzmianka w znalezionym przez nas piśmie 
niewiele mówi. A dla spokoju ducha oddamy w ręce admirała i onego 
pojmanego człowieka. Niech z niego wyciągną prawdę, czy elektorski on, czy 
tylko się fałszywie za elektorskiego podaje, a jest na służbie Wendego albo 
szwedzkiej.
— Mniemacie waszmość?! — Na twarzy sztormana odbiło się niekłamane 
zdziwienie.
— Wszystko być może, choć najpewniej, to on prawdę gada. Elektor tutaj 
swojego zaufanego przysłał. Mieszkał przecie, jak ze zdarzeń owej nocy, kiedy 
cię porwano, wynika, w tym samym zajeździe co Wende. A myślę, że elektor 
przysłał go na spotkanie właśnie Wendego. — Magnus zatarł z zadowoleniem 
ręce. przeszedł się po kajucie i przystanął w kącie, w którym wisiała klatka z 
pstrą papugą. Włożył swój gruby jak kiełbasa palec między pręty, na co ptak 
rozwrzeszczał się przeraźliwie i stuknął go zakrzywionym ku dołowi dziobem.
— Przepytywaliście może, waszmość, szwedzkich jeńców? — zapytał 
sztorman wskazując boczne drzwi, poza którymi, w jeszcze następnej kajucie, 
zamknięci byli komandor Nórkjeer i jego najbliżsi oficerowie. — 
Przepytywaliście względem tego pisma, o którym pojmany na mękach wyznał?
— Nie ma potrzeby, boć i tak nic nie powiedzą. Niechaj w Gdańsku z nimi 
spróbują... — kapitan machnął ręką dając spokój papudze.
— Tak... — westchnął Karwat i dodał w zamyśleniu: — Pogmatwane to 
wszystko niemożebnie.
Magnus poklepał go dobrodusznie po ramieniu.
— Tylko ty się tym nie frasuj, Jakubie. Kiedy cierpliwie nić do nici się 
zbiera, i linkę potem upleść można. Już w kancelarii hetmańskiej zaprowadzą 
ład w owym bałaganie. Ordo est anima rerum . Są większe od naszych głowy, 
aby dać temu radę. Dajmy pokój ględzeniu... — Znowu machnął ręką 
niefrasobliwie, a gdy Karwat dźwignął się z krzesła, dorzucił: — Wyjrzyj no, 
zobacz, co się na pokładzie święci. Do wieczora twoja służba, a na noc cię 
zluzuję. Dobrze, żeśmy się zdołali prędko z Kołobrzegu wymknąć. Zapachy 
snuły się w powietrzu niezbyt wonne. Już mnie strach ogarniał, czy ino nas 
Szwed nie najdzie.
Gdy Karwat wyszedł z kajuty, Magnus wziął ze stołu czytany przed chwilą 
list i zamknął go wraz z innymi papierami do sekretery. Papuga z klatki patrzyła 
nań nieufnie i wydając chrapliwe krzyki przeskakiwała z pręta na pręt.

XLIII

Pierwszej godziny wieczornej wachty, obsługiwanej przez ludzi podległych 
podporucznikowi Neclowi, na widnokręgu od strony południowo-zachodniej 
wyłoniły się znad zamglonej oddaleniem powierzchni morza białe żagle 
jakiegoś okrętu. Wpierw były to trzy żagle należące najprawdopodobniej do 
dużej jednostki wojennej, potem ukazały się nowe dwie trójki żagli odrobinę 
mniejszych, wreszcie zaroiło się od dalszych, tak że czatownicy z trudem mogli 
ustalić dokładnie ich ilość. Według wszelakiego prawdopodobieństwa była to 
jakaś szwedzka eskadra.
Dzwon okrętowy wybił właśnie piątą. Polski dywizjon nie zmienił kursu, a 
że szedł już przedtem pod pełnymi żaglami, nie było jak zwiększyć szybkości. 
Obce nawy wyszły najpewniej z któregoś z pomniejszych portów leżących na 
wschód od Kołobrzegu i załoga „Arki”, jak posłyszał Karwat, przypuszczała, że 
z ich pojawieniem się nagłym ma jakiś związek poranna ucieczka z Kołobrzegu 
niemieckiej fleuty. Było to naturalnie dość prawdopodobne, a ustalenie 
prawdziwej przyczyny nie mogło wybawić Polaków z opresji. Wszystko 
zależało teraz od wiatru, pogody, no i sprawności żagielników.
Karwat nie opuszczał pomostu, przez szkła cały czas z niepokojem śledząc 
rozwijającą się pogoń. Nieprzyjacielska eskadra wydawała się nader liczna. 
Zdawał sobie sprawę z tego, że gdyby doszło teraz do bitwy, szansę byłyby 
bardzo nierówne i los dywizjonu zagrożony. Zresztą nie tylko on jeden 
orientował się w sytuacji. Cała załoga widziała, na co się zanosi. Śpiewy i 
głośne rozmowy na nawie zamilkły nagle. Ludzie pełnili swe obowiązki 
skupieni i baczni na każde skinienie i rozkaz oficerów. Około siódmej zmienił 
Karwata Magnus, bez słowa zajmując stanowisko na pomoście. Po pierwszym 
zmroku okręty na dany z „Wodniaka” sygnał spróbowały zboczyć nieco z kursu 
i wymknąć się przemyślnie, ale wczesny księżyc uniemożliwił ten manewr. 
Przeciwnicy mieli dobre żagle i dobrych czatowników. Aż do późnego wieczoru 
odległość między dywizjonem a pogonią nie zmniejszyła się ani o jotę i 
wprawdzie nocą obce nawy zdołały w jakiś sposób zbliżyć się nieco, rano 
Polacy znowu nadrobili stracone kilka kabli.
Dzień następny był również jak poprzedni pogodny, jedynie na 
południowym krańcu horyzontu tworzyły się co jakiś czas niewielkie pasma 
zwiewnych mgieł przepadających prędko.
Załogi na wszystkich czterech polskich nawach od chwili wczorajszego 
pojawienia się nieprzyjaciela utrzymywano w stałej gotowości bojowej. Ściśle 
były przestrzegane wachty, pilnowano, aby podwachta wypoczywała i nabierała 
siły, a reszta załogi nie marnowała czasu na grę w kości, wałęsanie się czy 
kłótnie i bójki, będące zwykle chlebem powszednim, gdy nie działo się nic 
szczególnego lub gdy brakło zajęcia.
Wiatr nie tracił siły i nie zmieniał kierunku. Nad załogą „Arki” na zmianę 
czuwali sztorman i podporucznicy Jaszka oraz Necel, Magnus zaś, nie schodząc 
prawie dc kajuty na spoczynek, tkwił na pomoście, już to krążył wzdłuż 
pokładu. Jedynie posiłków nie opuszczał. Takiej już był natury, że nawet 
największe niebezpieczeństwo nie mogło mu popsuć przyjemności napełnienia 
żołądka pokaźną porcją jadła. A pogoń wciąż trwała.
Noc zapadła ciemna, mgława, przed świtem zaczęło dżdżyć. Wiatr 
niezmiennie, poza małymi chwilowymi odchyleniami, wiał w tym samym 
kierunku. Była to druga noc powrotnego rejsu. Należało mniemać, że — jeśli nie 
zajdzie nic nieprzewidzianego — po południu następnego dnia dywizjon minie 
Hel i wpłynie na wody Małego Morza. Rano z chłodnej szarówki wyłoniły się 
znowu jeden za drugim sylwety obcych okrętów, zmierzających uparcie za 
Polakami. Karwat wspiąwszy się na grotmars naliczył do trzydziestu znaków.
W czasie dnia, czy to dlatego, że trzy pierwsze nawy w torze musiały 
powściągać od czasu do czasu żagli, gdyż karawela kapitana Gajki nie mogła za 
nimi nadążyć, czy też dlatego, że prądy głębinowe idące tutaj od północy 
zwolniły nieco bieg dywizjonu, dość, że obca eskadra przybliżyła się znacznie. 
Siedem największych galeon wysforowało się spośród innych do przodu i 
skierowało na północny zachód, najprawdopodobniej celem zajścia Polaków od 
lewego boku. Po południu, kiedy dywizjon jął podchodzić do Helu i chcąc go 
wyminąć musiał zboczyć nieco na północ, odległość między nim a 
nieprzyjacielem zmniejszyła się jeszcze bardziej.
Zarządzono pogotowie bojowe. W tym samym czasie, kiedy mniejsze 
jednostki nieprzyjaciela poczęły podciągać się do swej awangardy złożonej ze 
wspomnianych siedmiu galeon i szykowały się do natarcia od nawietrznej, 
„Wodniak” napotkał uciekający z pełnego morza w stronę lądu kuter rybacki. 
Czatownicy Witta porozumieli się widać z Kaszubami i wywiedzieli od nich, co 
trzeba, gdyż już po kilku chwilach podano sygnałami wieść, że na Małym 
Morzu również stoją Szwedzi.
Sytuacja zatem komplikowała się niepomiernie. Zaczęto czynić 
gorączkowe przygotowania do walnej rozprawy. Wyglądało na to, że nie 
obejdzie się bez stoczenia bitwy.
— Gdyby nie opieszałość „Białego Psa”, może byśmy się i wymknęli — 
rzekł podporucznik Necel do oberkanoniera Glembisza. Obaj stali na jucie i 
obserwowali okręty pogoni.
— Niehonorowo, bracie, takie rzeczy wygadywać — zaoponował starszy 
artylerzysta. — Albośmy to wiele lat nie pływali na tej karaweli, kiedy jeszcze 
„Arką” była? Nie opieszała ona, jeno tyle razy była zdrowo przetrzepana 
pociskami, że nie dziwota, jeśli kulawo za nami ciągnie i pozostaje w tyle. Po 
kołobrzeskiej reperacji zdolna wprawdzie do żeglugi, ale żeby ją do dawnej 
okazałości przywieść, trzeba by pudło na ląd wyciągnąć. Całe dno oczyścić i 
kupę drewna zmienić na świeże.
Necel przytaknął ze zrozumieniem, zgadzając się z racją Glembisza.
— Jeśli wyjdzie na to, że będą nas doganiać, kapitan Gajka dostanie nakaz 
zrzucenia w morze działobitni — wtrącił się obecny przy rozmowie jeden ze 
starszych marynarzy, spluwając celnie w dziurę od sęka. — Słyszałem, jak nasz 
kapitan ze sztormanem o tym mówili.
— Coś ty! Na umysł ci padło? — zaprotestował gorąco oberkanonier, czuły 
na każdą stratę w artyleryjskim sprzęcie, choćby i z innej nawy. — Jakżeby 
można?
— Sam słyszałem. — Marynarz stuknął się w pierś, zły, że mu nie dają 
wiary. — Bogiem a prawdą mnie też szkoda. Armat nie mamy ponad miarę. Ale 
gdyby je z „Białego Psa” zrzucili w morze, nawa stałaby się lżejsza i mogłaby 
żwawiej biec — stwierdził.
— A niech to piorun trzaśnie! — splunął oberkanonier.
— Zobaczymy, zobaczymy — mruknął podporucznik. — Może do tego nie 
dojdzie, ale gdyby co, to lepiej już stracić armatę niźli całą nawę.
Stary marynarz kiwnął głową twierdząco, jeden oberkanonier nie mógł 
przystać na takie rozwiązanie i zżymał się cicho, klnąc pod nosem nieprzyjaciela 
na czym świat stoi.
Od prawej strony powoli wyłaniał się z morza unurzany w dżdżystej mgle 
zarys Helu. Po niespełna godzinie dywizjon jął mijać go z daleka, zbaczając 
ostro na południe. Nieprzyjaciel tymczasem był już tak blisko, że nawet gołe 
oko dostrzegało odkryte zawory ogniowe na burtach i rzędy wystających 
stamtąd luf armatnich. Siedem największych i dwanaście średnich naw 
bojowych szerokim, dość rozciągniętym łukiem starało się odciąć Polakom 
drogę na Małe Morze. Mniejsze szwedzkie jednostki pozostały w tyle, 
najwidoczniej miały nie brać udziału w bitwie, już to stanowić rezerwę, i tylko 
jeden zwinny dwumasztowiec oderwał się od ariergardy i wysforował w bok, 
żeby z zachowaniem dostatecznego dystansu asystować swemu flagmanowi. Jął 
powtarzać jego przekazywane dla całej eskadry rozkazy, okręty bowiem idące w 
kolumnie nie zawsze mogły widzieć nadawane bezpośrednio przez dowódcę 
sygnały, dwumasztowiec zaś płynący z boku widoczny był dla wszystkich.
Niebo zdawało się niskie bardzo — nawisło nad powierzchnią morza 
niczym namoknięty gałgan. Wszystko dookoła zalegała z godziny na godzinę 
coraz gęstsza, nudna i szara mgła. Ciągnęła się nad falą długimi, spłaszczonymi 
kłębami, jakby w setkach kambuzów palono pod blachą nie przesuszonym 
drewnem. Śród ołowianej szarzyzny szczególnie odcinała się biel żagli. Płachty 
jaśniejącymi plamami wybuchały ponad nawy i, wydęte, mocno czepiały się 
olinowania. Woda z długim pluskiem omywała burty, chlaszcząc ciężko w 
szerokim i powolnym rozkołysie, niby pokryta grubą warstwą oliwy.
Polacy po przyjęciu szyku bojowego szli lewym halsem, ciągle jeszcze 
mając nad przeciwnikiem przewagę jakichś mniej więcej sześciu i pół kabla. 
Kapitan nie chcąc, by cokolwiek zaniedbano, sam obszedł pokłady bateryjne, 
zlustrował stan dział i zajrzał nawet do komory prochowej.
Wieczór zapadł prędko. Wprawdzie eskadry blokującej Małe Morze, o 
której wieść podali kaszubscy rybacy, nie było jeszcze nigdzie widać, ale 
eskadra pościgowa, najpewniej przytomna tego, że każdej chwili przybędzie jej 
pomoc, która odetnie Polaków od lądu, jęła walić z armat w powietrze w celu 
zaalarmowania swoich.
Magnus wspiął się na najwyższy maszt i wytężając wzrok badał horyzont. 
Z prawej strony zacierał się zwolna w pomroce zmierzchu długi jęzor helskiego 
półwyspu, w tyle i z lewa szły pod pełnymi żaglami, walcząc z nierównomierną 
falą, szwedzkie nawy ustawione w szyku czołowym. Gęstniejąca mgła 
zasłaniała niekiedy ich sylwety, po chwili jednak wiatr znowu je odsłaniał.
— Zobacz no, waszmość, jak ciasno się ustawili — zauważył sztorman, 
który wlazł na maszt za kapitanem. — Najpewniej chcą nas wziąć w kleszcze i 
zmieść ogniem działowym.
— Aha...
— Uda im się manewr, jeśli rybacy prawdę mówili. Jeśli — wskazał głową 
— tam na przodzie stoi ich armada.
— Na pewno stoi — mruknął wymijająco Magnus.
W tej chwili, jakby na potwierdzenie jego słów, daleko na horyzoncie, w 
miejscu, w które się obaj wpatrywali, błysnęło. Czerwony poblask liznął obwisłe 
nisko chmury, skłębione mgły pojaśniały i na jeden krótki moment fioletowe 
światło odsłoniło skrawek morza. Potem wiatr przyniósł odległy i przytłumiony 
pogłos detonacji. Flagman eskadry szwedzkiej pogoni odpowiedział salwą z 
pełnych burt.
Na polskich nawach, które ścieśniły właśnie szyk, zmniejszając 
interwały  , rozległy się wibrujące trele bosmańskich świstawek, nawołujące 
załogę do zajęcia bojowych stanowisk. Brać muszkietnicza i czeladź okrętowa 
uzbrojona w garłacze, petardy i puszki z materiałem zapalającym wybiegła 
gęsiego z luków i ustawiła się w rzędach pod osłoną burt.

XLIV

— Czy na przyjęcie rannych wszystko gotowe? — zapytał Magnus 
Karwata.
— Zaraz sprawdzę. — Zszedł pośpiesznie pod pokład. Wyznaczył 
cyrulikowi do pomocy kilku ludzi co bieglejszych w opatrywaniu ran, 
zatroszczył się o to, czy nadarto szarpi i nagotowano driakwi kojących, potem 
zajrzał do jednej z kajut obok kubryku przeznaczonej na izbę dla 
kontuzjowanych. Cyrulik, osobistość nie lada, zwłaszcza w momencie, kiedy w 
powietrzu wisiało niebezpieczeństwo bitwy, krzątał się zaaferowany pomiędzy 
wiszącymi tutaj ciasno jeden obok drugiego hamakami. Był to starszy, chudy i 
niezmiernie wysoki mężczyzna, strojem nie różniący się zbytnio od reszty 
oficerów, powagi jedynie dodawały mu okulary w drucianej oprawie, siedzące 
okrakiem na czubku spiczastego nosa.
— Pierwszą partię truposzów gotowym już przyjąć — przywitał sztormana 
rozkładając ręce. — Miejsca nie zabraknie, tym bardziej że nie w zwyczaju u 
mnie zbyt długo ludzi przetrzymywać. Albo z powrotem na pokład, albo... na 
łono Abrahama — mruknął znacząco.
— Nie wygadywalibyście, waszmość, zberezeństw. Jeszcze ktoś pomyśli, 
że naprawdę taki u was zwyczaj — powiedział sztorman i dodał po chwili z 
westchnieniem: — Może się obejdzie bez bitwy. Może się jednak wymkniemy. 
Ponad miarę już tego jak na jeden krótki rejs.
— Także samo i ja myślę, ale do wysyłki kilku dusz w zaświaty zawszem 
gotowy. — Cyrulik mrugnął szelmowsko okiem.
Karwat trzepnął nie tracącego nigdy humoru staruszka w ramię i jął 
przepychać się między hamakami, na których leżeli ranni z poprzednich bitew, 
w kierunku przeciwległego kąta. Mat Selina uniósł głowę.
— Jakże się miewasz, człeku? — spytał go sztorman nachylając się nad 
jego hamakiem. — Lepiej ci?
— A lepiej... — Mat dźwignął się na łokciach. — Spokojnie tutaj jak u 
Pana Boga za piecem, zaś ten łapiduch w kusych pludrach — wskazał oczyma 
cyrulika — łazi koło człowieka jako kwoka koło kurczęcia. Ale trudno wyleżeć, 
kiedy na pokładzie gorąco być zaczyna.
— Dajże spokój, damy sobie radę.
— No jak? Źle jest? — Mat ściszył głos prawie do szeptu. Jego oczy 
zdradzały zaniepokojenie.
Karwat popatrzył nań uważnie, chwilę wahał się, potem również szeptem 
przytaknął:
— Źle, chłopie serdeczny... Około trzydziestu naw idzie za nami, a nie 
mniejsza armada blokuje wejście do zatoki wiślanej.
Selina, mruknąwszy coś, opadł z powrotem na hamak i przymknął oczy. 
Gdy je znowu otworzył, powiedział:
— Jeden z żagielników gadał mi, że jak wychodzilim z Kołobrzegu, mewa 
jakaś rzuciła się w górę, a potem niby kamień spadła martwa do wody. Niedobry 
to znak. Nieszczęście on wróży.
Karwat popatrzył bez słowa w szarą, wychudzoną twarz chorego, który 
zamilkł już, jakby zapadł w sen, potem garbiąc się minął pozostałe hamaki i 
krzątającego się cyrulika i wyszedł zgnębiony na pokład.

XLV

Odległość między okrętami szwedzkimi i polskimi była nie mniejsza niż 
cztery do pięciu kabli. Pokład „Arki Noego” namókł od pyłu wodnego i mgły. 
Po linach ściekały w dół zimne, przejrzyste krople, a płachty żagielne, ociężałe 
od wilgoci, nawisły.
Po niespełna godzinie nad morzem unosił się już tylko ów przeciągły, 
nużący jęk, który powstaje wtedy, gdy huk dział odbija się od powierzchni 
wody. Ściemniło się zupełnie. Polskie nawy szły z wygaszonymi światłami, 
ledwo widząc się nawzajem. Nieustanne błyskanie — w tyle, z lewego boku, 
gdzie płynęli Szwedzi — męczyło wzrok. Dym nawiewany od ich palby był 
brudnosiny, gęsty i zakrywał burty jednostek dywizjonu.
Polacy ciągle jeszcze nie odpowiadali, co dezorientowało niezmiernie 
nieprzyjaciela. Jego bezładna, na ślepo prowadzona strzelba nie wyrządzała na 
razie żadnej szkody, czyniła za to wiele hałasu, co wykorzystywano, by 
milczkiem przeć pod wszystkimi żaglami w stronę Gdańska, choć nikomu nie 
było tajne, że na drodze do portu stoi niewiadomej mocy armada, blokująca 
Wisłoujście. Każdej chwili mogło dojść do spotkania w ciemności. Pogoń wtedy 
zamknęłaby z tyłu swe kleszcze i cztery polskie nawy znalazłyby się w 
potrzasku.
Załogi czekały w skupionym milczeniu i ciągłej gotowości. Na pokładach 
bateryjnych ludzie poruszali się w zimnej i duszącej mgle, podobni cieniom. 
Kanonierzy z lontami, które sprawiały wrażenie roztopionych kropel miedzi 
zawisłych w nieprzejrzystym powietrzu, stali wyprężeni u dział nasłuchując, czy 
nie krzykną im rozkazu: „Ognia!” Wierzchnie pokłady wyślizgane dżdżem 
świeciły czarno i posępnie. Żagielnicy warowali na salingach i przy masztach.
— Duchota, że ledwie wytrzymać można — klął oberkanonier Glembisz 
krocząc od stanowiska do stanowiska. — Nie dość nam mgły i własnego 
smrodu, jeszcze nas swoją palbą czadzą. Posłać by im kilka pocisków, a może 
nastałby spokój...
— Nie bresz — strofował go podporucznik Necel. — Jeszcze przyjdzie 
czas na wypróbowanie dział. Sam dobrze wiesz... Nasza przewaga w tym, że nas 
nie widzą.
Karwat skoczył ku wyższemu pokładowi i przedostał się na pomost 
kapitański, gdzie widać było tkwiącą przy rampie postać Magnusa.
— Jakże? — zapytał podniecony i rozgorączkowany.
— Na razie... spokój — odparł kapitan spluwając z filozoficzną 
obojętnością poza burtę. Odnosiło się to naturalnie nie do szwedzkiej pogoni, 
gdyż ta nie ustawała słać na oślep pocisków w kierunku Polaków, lecz do 
armady stojącej w głębi Małego Morza, która po kilku wystrzałach, będących 
najpewniej sygnałami, umilkła okrywając się nieprzeniknioną ciemnością.
— Byłoby może lepiej, gdyby Witt zarządził rozsypany szyk. Przebijanie 
się samotrzeć sposobniejsze niźli w zwartej kolumnie — powiedział Karwat.
— Ale w razie spotkania nie można by wspierać jeden drugiego — odrzekł 
kapitan. — Tutaj nie ma nad czym medytować, trzeba przyjąć, co nam los 
zgotuje.
— Waszmość złej myśli, jak widzę?
— Przeciwnie, mój drogi, jak najlepszej — odparł z zimną krwią. — Nie 
znasz głupoty nieprzyjaciela. Jest tak dufny w swoją siłę i pewny wiktorii, że 
jako mniemam, nie zdoła przedsięwziąć najprostszych środków, aby zapobiec 
naszym planom.
— Macie, waszmość, jakieś specjalne plany?
— Specjalne? Cóż byś ty zaraz chciał? Naszym planem jest wymknąć się 
pogoni i przedrzeć przez blokadę. Mało ci tego?
— Nie, ale myślałem, że jest już jakiś szczególny plan...
— Zobaczymy, co przyniosą najbliższe godziny. Z góry niczego nie można 
przewidzieć, prorokiem nie jestem, ale że nieprzyjaciel rozumem nie grzeszy, to 
pewne, zważ to sobie...
Wpatrywali się obaj uważnie w otwierającą się tuż przed dywizjonem 
ciemność nocy. Mijały kwadranse nie przynosząc żadnej zmiany sytuacji. Z tyłu 
huczała gęsta palba, na przodzie zaś trwała niczym nie zmącona cisza. Wiatr dął 
nierównymi podmuchami, raz gwałtowniej, innym razem słabo i ociężale. Mgła 
spowiła wszystko wokół, gęsta i brudna, szczelnie oblepiała burty i pokład, 
jedynie górne żagle połyskiwały nieco szarawą bielą i mogły być znakiem 
orientacyjnym dla idącego w tyle „Białego Psa”. Zarys kadłuba „Króla Dawida” 
płynącego przed „Arką” ledwo co majaczył, mimo że odległość doń nie 
przekraczała piętnastu metrów. „Wodniaka” natomiast nie było zupełnie widać.
Fale szumiały monotonnie, pluszcząc i pieniąc się w zderzeniu z 
przecinającym je dziobem „Arki”, potem z przeciągłym sykiem opływały lewą 
burtę, by znowu za rufą zewrzeć się z głośnym szumem.
Karwat, krążąc zdenerwowany po pomoście, w milczeniu rozważał skąpe 
słowa Magnusa. Chciałby zapytać jeszcze o coś, usłyszeć jakieś wyjaśnienie, ale 
nie śmiał go nagabywać. Wiedział, że patron nie rzeknie już nic nad to, co 
powiedział. Lecz w pewnej chwili, gdy znowu podszedł do niego i oparł się 
obok o balaskę rampy, posłyszał głośne sapnięcie wydobywające się ze 
ściągniętych ust kapitana i pomruk o nieokreślonym brzmieniu.
— Słucham, mości kapitanie — powiedział służbiście.
— Nie słuchaj, jeno patrz — odezwał się Magnus. Kiwnął głową 
wskazując nią nieco w prawo. — O...
Sztorman popatrzył w tym kierunku. To, co ujrzał, podnieciło go jeszcze 
bardziej.
— Postawić na nogi załogę? — rzucił gorączkowo.
— Daj spokój. Od kilku godzin wszyscy czuwają. Nie wiem, go chcesz 
stawiać na nogi.
— Ale pogotowie bojowe ogłosić...
— Pogotowie trwa od dawna. Waść chyba skapcaniał, jeśliś tego nie 
zauważył — burknął Magnus, a po chwili już łagodniejszym tonem: — 
„Wodniak” i „Król Dawid” idą cichutko, tak cichutko jak mewa leci, więc i my 
to samo róbmy. Nie leży się gorączkować. Zanadtoś w gorącej wodzie kąpany, 
Jakubku — roześmiał się niegłośno i drwiąco. — Trzeba się karbach trzymać.
W milczeniu i z zapartym tchem śledzili ukazujące się dali światła. 
Migotały niepewnie, ginąc, już to ponownie na jeden krótki moment 
wybłyskując z mgły. Wpierw były to trzy żółte światła w prawo od linii kursu 
dywizjonu, później pojawiło się ich więcej na wprost i z lewej strony.
— Oświetleni, jakby na własnych wodach pływali — powiedział sztorman.
— A nie mówiłem ci, że rozumu w nadmiarze to oni nie mają! — ucieszył 
się dobrodusznie Magnus. — Światła pozycyjne, widzisz, sobie rozstawili, bo 
się boją pogubić we mgle, pewnie jeszcze tego, że gotowi wpaść na samych 
siebie i broń Boże otworzyć w ciemności ogień do swych własnych naw. A nam 
niczego więcej nad to nie potrza.
— Cel mamy przed sobą jak wymarzony.
— O, ty znowu swoje. Kto by tutaj myślał o wszczęciu ognia. Siła ich na 
nas! Miarkuj sam, kto by na bitwie gorzej wyszedł, my czy oni?
— Wątpię, czy się bez niej obejdzie.
— Ja też wątpię, ale lepiej nie budzić zła. Spójrz... „Król Dawid” zbacza. 
Ruszaj żywo do sterówki. Będę podawał kurs. Sztorman znikł. Po chwili „Arka 
Noego” w ślad za „Królem Dawidem” zeszła nieco w lewo, bardziej ku 
wschodowi, Dosuwała się w dalszym ciągu ciemna i milcząca. Palba pogoni nie 
była już tak gęsta jak jeszcze przed niespełna godziną, widać Szwedzi zmęczyli 
się czy też zniechęcili, nie mogąc dojrzeć celu. Natomiast światła floty 
blokującej przejście do zatoki wiślanej stawały się coraz wyraźniejsze. Licząc 
po dwa światła na każdą nawę, płomyki bowiem błyskały na dziobach i rufach, 
flota ta składała się z coś ponad piętnastu jednostek bojowych. Dywizjon 
sterował w jej prawe, najbardziej rozciągnięte skrzydło, gdzie światła 
rozstawione były najrzadziej, a między nimi ciemniały nieprzeniknione dla oka 
wolne przestrzenie.
Sztorman wylazł ze sterówki z powrotem na pokład i wydał ostatnie 
zarządzenia. Wokół, za nadburciami, w kasztelach, stali uzbrojeni po zęby i 
gotowi na rozkaz rzucić się do walki ludzie. Prócz piechoty morskiej wszyscy 
zbędni żagielnicy zaopatrzyli się w broń palną. Podjudzali niecierpliwych 
muszkietników:
— Posiedźcie sobie jeszcze trochę z muszkietem w objęciach, będzie wam 
i tak dość gorąco, gdy przyjdzie rozkaz do rozpoczęcia ognia. Zwykle was wożą 
jako balast, tylko psujecie powietrze. Cierpliwości, a nadejdzie czas, byście 
zdołali pokazać, co potraficie.
— Zamknijcie pyski, zbytnioście mądrzy — odcinali się muszkietnicy.
Krzątał się między nimi podporucznik Necel sprawdzający, czy zajmują 
odpowiednie miejsca. Niedołęgów klął na czym świat stoi i kuksańcem w plecy 
przepędzał na stanowiska. Sztorman podszedł do luku, przywołał oberkanoniera 
Glembisza i przykazał mu, aby zawory w strzelnicach otworzyć dopiero w 
ostatniej chwili, tuż przed salwą.
Minął jeszcze jeden kwadrans i ciemne jak trumny nawy dywizjonu 
wpłynęły na linię szwedzką. Nieprzyjacielskie światła pozycyjne kołysały się 
teraz z prawego i z lewego boku. Widać było niewyraźne zarysy pokładów, 
gromady strzelców zgrupowanych pod masztami i rosłych kanonierów stojących 
z lontami przy działobitniach. Zbliżająca się za Polakami eskadra szwedzkiej 
pogoni nie przestawała słać od czasu do czasu pocisków w przestrzeń i to 
zbliżanie się kanonady postawiło wreszcie Szwedów z floty blokującej na nogi.
Ich nawy zwrócone były dziobami w stronę pełnego morza i płynęły wolno 
pod mocno skróconymi żaglami. Chcieli najwidoczniej wmieszać się w 
decydującym momencie do bitwy i ścisnąć Polaków między dwiema liniami 
ognia.
— Płyną wolno, bo boją się odsłonić Wisłoujście, i żeby nam flota gdańska 
nie wyszła z portu w sukurs — powiedział Karwat do Magnusa, gdy znowu 
powrócił doń na pomost.
Kapitan skinął twierdząco i dalej w milczeniu śledził postępujący teraz 
prędko bieg wypadków. „Wodniak” minął już linię szwedzką, a zmierzający tuż 
za nim „Król Dawid” jął wypływać poza zasięg dział burtowych przeciwnika. W 
czarną lukę, długą jak korytarz, którego końca nie można było dojrzeć, weszła 
właśnie nawa Magnusa.
Wtedy wiatr dmuchnął nagle i odsłonił z rozkudlonej płachty mgieł strzęp 
morza i forkasztelu. Zawiało sypkim pyłem chłodnego dżdżu. Ten krótki 
moment wystarczył, aby zostali zauważeni. Szwed z prawej flanki błysnął 
ogniem. Na jedno okamgnienie czerwony jęzor ognia liznął grzbiety fal i 
oświetlił ariergardę polskiego dywizjonu, sylwetki ludzi tłoczących się za 
nadburciami i zalegających kasztele. Potem potoczył się po morzu przeciągły, 
bliski huk i zapadła znowu ciemność. W powietrzu zadrgały głosy 
sygnalizacyjnych trąbek i wszystko wokół zadygotało.
Jeszcze zanim Szwedzi wypuścili drugą salwę, już „Wodniak” i „Król 
Dawid” zaczęły walić ze swych dział rejteradowych. Potem pełnymi salwami 
obu burt wmieszały się do bitwy „Arka Noego” i „Biały Pies”. Nieprzyjaciel 
połapał się w położeniu polskich naw. Jął dokonywać zwrotu przez rufę. Mgła 
skupiona gęsto pod niebem tak ciemnym, że aż niewidocznym, mieszała się z 
granatem wody w jeden nierozdzielny odmęt, teraz pełen grzmotu, jęku 
lecących pocisków, szumu, plusku i błyskania.
Ustawiczna palba sprawiła, że dywizjon widoczny był jak na dłoni. Gdyby 
nie to, że szedł pod pełnymi żaglami, gdy tymczasem Szwedzi mieli je 
zrefowane do połowy, poza tym musieli robić zwrot, chcąc ostrzelać wszystkie 
cztery polskie jednostki — gdyby nie to wszystko, dywizjon Hermana Witta, po 
chwalebnym rejsie do Kołobrzegu i z powrotem, zakończyłby swój mężny 
żywot u progu macierzystego portu. Ale chwila przewagi osiągnięta milczącym 
wkradnięciem się w linię nieprzyjacielskiej floty zadecydowała o dalszych 
losach bitwy.
Szwedzi chcąc nadrobić straconą pozycję śpieszyli się i mieszali swój szyk. 
„Arka” i „Biały Pies” tymczasem wyszły już spoza bezpośredniego zasięgu 
dział burtowych przeciwnika i wpłynęły pod osłonę rejteradowego ognia dwóch 
pierwszych jednostek dywizjonu.

XLVI

Szwedzkie działa pościgowe nie próżnowały. Huragan gwiżdżących 
pocisków niósł się w stronę Polaków, rwał i plątał takielunek. Wkrótce zaczęły 
walić się reje. W czerwonym dygoczącym blasku widać było rozhuśtane na 
linach stengi i spadające belki. Zewsząd sypały się ułamki drewna. Nad głowami 
chłostały w rozkołysie urwane liny. Z pokładu do kubryku wnoszono 
pierwszych rannych. Nad morzem wisiał przeraźliwy i jęczący zgiełk.
Po kwadransie burtowe działa „Arki Noego” zamilkły nie mogąc już 
sięgnąć celu. Rozebrany do połowy, lśniący od potu Glembisz pracował teraz ze 
swymi pomocnikami na rufie. Jego pociski musiały być tak jak zawsze celne, 
gdyż najbliższe ze szwedzkich galeon zostały powstrzymane w natarciu. Jedna z 
nich miała przestrzelone niższe ukośne żagle i zdruzgotane na amen górne reje, 
druga zaś uszkodzony jut, skąd waliły w powietrze bure kłęby dymu i zrudziałe 
płomienie z sykiem pełzły na pokład. Wokół obu jednostek pląsały wysokie 
wypryski wody.
Znowu nastąpił moment, kiedy trzeba było decydować się prędko i decyzję 
niezwłocznie wprowadzić w czyn. Wstrząsy kadłuba „Arki” nagle ustały. 
Wyszła już poza linię bojową. Jeszcze chwilę odgryzał się Szwedom ogniem 
rejteradowym okręt kapitana Gajki, lecz i jego działa zamilkły prędko. Magnus 
wybałuszonymi oczyma, klnąc głośno, wpatrywał się w „Króla Dawida”, który 
winien już dawno przekazać nowy rozkaz : nawy komandorskiej. Szwedzi, 
grzmiąc działami (w tej chwili prawie nieszkodliwie dla dywizjonu), 
przegrupowywali spiesznie swe szyki, by ruszyć ponownie do ataku. A oto 
wreszcie błysnęły światła sygnalizacyjne na „Królu Dawidzie”, który zboczył z 
kursu w prawo i puszczając „Arkę” wraz z „Białym Psem” do przodu, poszedł 
na nowym kursie za „Wodniakiem”.
— Chcą nas osłaniać? — mruknął do siebie Magnus przecierając oczy.— 
Psu na budę się taki fortel zda...
— Chyba nie na to się zanosi — powiedział podporucznik Jaszka, który 
przysłany przez sztormana po nowe rozkazy zjawił się właśnie na pomoście. — 
Witt steruje w lewe skrzydło szwedzkiej floty.
Ale Magnus już zrozumiał manewr dowódcy dywizjonu.
— Tak trzymać! — zawołał. — Uruchomić powtórnie działa rejteradowe! 
Podajcie, waszmość, sygnał do „Białego Psa”: „Podciągnąć się do szyku 
czołowego”.
Jaszkę zmiotło z pomostu, po chwili zaś dał się słyszeć jego donośny głos, 
oznajmiający załodze Magnusowe rozkazy. Kapitan wpatrywał się jeszcze przez 
moment w wyłaniające się od strony dalekiego lądu światła i również zbiegł na 
pokład.
— Widać już Latarnię! — krzyknął do marynarzy.
— Hurrra! — odkrzyknięto mu radośnie.
Na lewym skrzydle Witt i Mora otworzyli w tej chwili ponowny ogień, 
dezorientując na moment Szwedów, którzy widząc nagle Polaków w jeszcze 
jednym miejscu, nie mogli dociec, czy mają do czynienia z tymi samymi 
nawami, co przed kwadransem zaledwie, czy też wyszły im na pomoc polskie 
okręty z Wisłoujścia.
Tymczasem „Biały Pies” zrównał się wreszcie z „Arką”. Szły teraz 
zwrócone do siebie burtami, a kanonierzy z obu naw poczęli powtórnie miotać 
na nieprzyjaciela pociskami z ustawionych w dwóch kondygnacjach kolubryn.
Magnus wpadł do tylnego kasztelu. Z otwartych drzwi gwar buchnął jak z 
rozjątrzonego ula. W kasztelu gorąco było niby w piekarniku. W powietrzu 
unosił się dym siarkowy i kłęby pary od kwasu, którym zlewano bez ustanku 
lufy dział. Ruch panował tutaj wprost nieopisany.
— Latarnię widać! — rzucił chcąc dodać ducha kanonierom.
— Wiemy, wiemy!
Z dymnych oparów wyłonił się sztorman Karwat i uścisnął kapitana z 
mocą, aż ten sapnął głośno. Magnus jednak przekrzykując huk i gwar dodał 
prędko, jakby chciał ostudzić jego radość:
— Ale już doganiają nas.
— Też wiemy! Tak nas doganiają, że za chwilę poczujemy ich cięgi — 
zawołał mu w ucho sztorman.
Magnus stropił się na moment srodze i przecisnąwszy się do strzelnicy, 
spojrzał przez nią na zewnątrz. Nie było wprawdzie tak źle, jak chciano mu 
wmówić, gdyż Szwedzi szli w odległości co najmniej jednego kabla, ale 
wystarczyło to, by popsuć kapitanowi humor. Obejrzał się na kanonierów mając 
zamiar ich przynaglić, zaraz jednak stwierdził, że popędzanie tych ludzi na nic 
się nie przyda. Glembisz i jego pomocnicy dwoili się i troili. Salwy następowały 
wprost jedna po drugiej, ledwie nadążano z chłodzeniem luf. Działa rozgrzane 
do czerwoności odtaczano po wystrzale, przeczyszczano je wyciorem i 
ładowano w ich paszcze paczkę prochu i kulę. Ruchy obsługi były obliczane z 
krańcowym skąpstwem, aby przerwy między salwami skrócić do minimum. 
Ludzie zapamiętywali się w robocie. Wyglądało na to, że wszystkich popędza 
jedna myśl: „Doganiają nas”.
— Hejże, Glembisz! Rychtuj celniej! — krzyknął Magnus. Oberkanonier 
łypnął wściekle przekrwionymi białkami i twarz mu spurpurowiała.
— Jeśli, waszmość, lepiej potraficie, to proszę samemu spróbować! — 
wybuchnął i przeklinając głośno, zbiegł do dział na niższym pokładzie.
Magnus machnął za nim ręką, zrezygnowany.
— Ma zły dzień — wytłumaczył sztorman.
Kolubryny z krótkimi, rytmicznie następującymi po sobie pauzami 
grzmiały i odtaczały się na lawetach. Dym, od którego zasychało w gardle, już 
nie tworzył obłoczków, ale walił gęstymi kłębami. Magnus czujnie wsłuchiwał 
się w granie palby, jakby w oczekiwaniu jakiegoś nie do naprawienia 
nieszczęścia. Ale nic takiego nie następowało.
— Zwiększyć ładunek prochowy! — rozległo się nagle wołanie Glembisza, 
który wyłonił się z luku i podbiegł do strzelnic. Rozkaz wykonano natychmiast, 
jak gdyby nie było w nim nic dziwnego.
Kanonierzy, uginając się lekko w kolanach, stali już obok lawet, kładąc 
dłonie na dekel zapału. Pomocnicy zastygli w gotowości z lontami iskrzącymi 
się w odbiciu wiaderek z kwasem. Oberkanonier jednym spojrzeniem omiótł 
wszystkich i czerwony z natężenia niczym burak, ochrypłym głosem, 
przysiadając z wysiłkiem, zawołał:
— Działo z uwięzi luzuj! Za lont... Pal!
Salwa wstrząsnęła ścianami kasztelu, z sufitu posypały się drzazgi i pył 
drzewny. Magnus wypadł na jut popatrzeć, ile wskórała. Tłoczyli się za nim 
gromadnie muszkietnicy, choć ich przeganiał pięścią podporucznik Jaszka, a z 
tyłu przeciskał się sztorman.
— Kiedy Glembisz grzmi już swoim wypróbowanym sposobem — 
powiedział do kapitana — to za chwilę Szwedzi pożarów nie nadążą gasić.
— Wolałbym, aby się obyło bez tych jego sposobów — mruknął Magnus. 
— Jeszcze działo rozwali i łudzi potłucze.
— Ale jednak zuch chłop! Zawsze mówiłem, diabła się nie zlęknie. — 
Duma z odwagi oberkanoniera wezbrała Karwatowi w piersi i łaskotała koło 
serca. Zwrócił kapitanowi uwagę na to, że armaty Witta i kapitana Mory biją już 
rzadziej, a jedynie ogień szwedzki wzrasta z minuty na minutę.
— „Wodniak” z „Królem Dawidem” zdają się wychodzić poza zasięg 
szwedzkich dział — odpowiedział Magnus — a i my będziemy mieli niezadługo 
spokój — kiwnął głową w stronę pogoni.
Istotnie, jedna z trzech najbliższych wrogich naw płonęła, dwie pozostałe 
zaś zaprzestały strzelania i robiły wszystko, co można, aby jak najprędzej i jak 
najdalej odsunąć się od pożaru. Płomień dotarł właśnie do żagli i wiatr roznosił 
wokół duże, czerwone płaty ognia i snopy iskier.
— Każ Glembiszowi zaprzestać kanonady — powiedział Magnus do 
Karwata, potem westchnął ciężko, ale z ulgą i dodał: — Wchodzimy już w 
Wisłoujście.
Rozkołysanym krokiem przeszedł przez pokład w stronę swojej kajuty. 
Czuł lekki zamęt w głowie i słabość w nogach. Posłyszał, jak jeden z 
artylerzystów dokucza złośliwie muszkietnikom :
— Co, śmierdziele, znowuście niczego nie dokonali. Inni za was się bić 
muszą...
Krzyknął, żeby zamilkli, i wszedł do kajuty. Zrzucił z siebie przepocony 
kaftan wraz z koszulą i przebrał się w świeże odzienie. Potem przypasał do boku 
klingę abordażową, zatknął za pas krócicę i przetarł twarz chustką umaczaną w 
kuble z zimną wodą. Tak odświeżony zatrzymał się jeszcze na moment przy 
ściennej szafce, skąd dobył gąsiora. Nalał sobie do pucharu gorzałki i wypił, 
posapując i wzdychając z ukontentowania. Wreszcie otarł rękawem usta i 
przeciągnął się ziewając głośno.
Na pokładzie zjawił się w chwili, gdy „Arka Noego”, wywiesiwszy 
banderę, podeszła do Latarni. Twierdza była rzęsiście oświetlona. Wzdłuż całej 
szerokości wiślanego kanału stały okręty polskiej floty gdańskiej, uszykowane 
jak do przyjęcia bitwy. W samym środku widniał admiralski „Święty Jerzy”. Na 
tle jaśniejących prostokątnych luków czerniały sylwety dział przypominających 
przysiadłe na tylnych nogach przedpotopowe zwierzęta. Obok każdego stał 
kanonier z zapalonym lontem. Widać flota gdańska na serio spodziewała się 
przeniesienia bitwy pod Latarnię. Morze, oświetlone szczapami płonącymi w 
żelaznych koszach zawieszonych nad każdym z pokładów, migotało złociście. 
Fale chybotały i z szumem wpływały pod obła burt.
„Arka Noego” i „Biały Pies” podeszły na kilka sążni do okrętu 
admiralskiego i oddały salut . Pierwszą osobą, którą Magnus dojrzał ze swego 
stanowiska, był rosły bosman z obwisłym lewym uchem, w którym błyszczał 
wielki kolczyk, dopiero w następnej chwili za jego plecami zobaczył niewielką 
postać admirała Dickmana, kiwającego mu przyjaźnie ręką i wykrzykującego 
jakieś słowa, których nie zrozumiał.
„Arka Noego” tymczasem weszła w odstęp między nawami floty. 
Zrefowano żagle i ciury okrętowe sprzątnęły pośpiesznie pokład. Magnus 
odwrócił się i spojrzał w kierunku morza. Czerwona łuna rozpościerająca się 
nad miejscem, gdzie niedawno stoczono bitwę, przybladła. Szwedzi 
najwidoczniej zdołali pogasić u siebie pożary. Dawno już umilkła kanonada, a w 
Wisłoujście wchodziła właśnie reszta dywizjonu: „Wodniak” z „Królem 
Dawidem”, waląc z armat na wiwat i przyjmując honory całej floty.
Gdy po niespełna dwóch kwadransach „Arka Noego” przybijać zaczęła do 
portu, na nabrzeżu otoczonym strażą broniącą dostępu tłoczyły się tłumy 
pobudzonych odgłosami bitwy mieszczan i rodziny marynarzy. Jasno płonęły 
niesione przez miejskich pachołków pochodnie, tłum krzyczał i radował się. 
Magnus przez chwilę wśród zebranych tutaj ludzi szukał wzrokiem żony, ale 
próżny był to trud. Rozkrzyczana, wiwatująca gawiedź kłębiła się, kłóciła ze 
strażnikami i przepychała. Każdy chciał być jak najbliżej przybijających do 
nabrzeża zwycięzców, boć już stugębna fama głosiła wszem i wobec ich 
przewagi i Wiktorię. Mruknął coś do siebie ze szczerym ukontentowaniem.
— Teraz jeno spać, mój drogi Jakubie — powiedział do sztormana. — 
Wywczasy nam się należą. Nawojowalim się, że magistracki dziejopis i przez 
rok nie zdolen będzie wszystkiego spisać.
Karwat uśmiechnął się pogodnie.
— Żeśmy wrogom Rzeczypospolitej niewielkimi naszymi siłami sadła za 
skórę naleli, to prawda, nikt nie zaprzeczy. Chwała z tego wielka, ale długo 
wywczasować nie będzie nam dane. Do generalnej rozprawy winno dojść 
niezadługo, i aby jak najprędzej... — westchnął.
— Młoda krew w tobie gra — klepnął go Magnus w ramię. — Niech ci 
będzie... Jam stary, ale też pociągnę, kiedy potrzeba przyjdzie i rozkaz. Ale teraz 
spać... Trzy noce żem głowy nie złożył. Ciężkość człowiekowi w nogi już włazi 
— również westchnął.

XLVII

Kapitanowi Magnusowi nie było jeszcze dane tejże nocy spocząć po 
mordędze ostatnich dni, stoczonych bitwach i uciążliwej żegludze. Ledwie 
zakotwiczono „Arkę” i część zluzowanej załogi otrzymała pozwolenie zejścia na 
ląd, a już do burty galeony przybiła chybka szalupa służby Komisji Okrętów 
Królewskich i na pokład wkroczył jeden z ordynansowych, wzywając kapitana 
przed oblicze admiralskie.
— Wedle rozkazu. Możecie waćpan odejść — odpowiedział Magnus i 
zawołał w stronę pomostu: — Hejże, Jakub! Do mnie! Mości Jaszka, welbot na 
wodę! — Bez szemrania poszedł do kajuty i otworzywszy sekreterę, jął 
dobywać z niej papiery pozostałe po Szwedach.
— Słucham mości pana! — Karwat stanął w drzwiach.
— Na ląd nie zejdziemy. Nawę zdaję pod twoją komendą. Admirał mnie 
wzywa.
— Ciekaw wypełnienia misji poselskiej, a posła nie ma... — sztorman 
kiwnął smętnie głową.
Magnus nie odpowiadając wsunął papiery do sakwojażu; pod pachę wziął 
zdobyczną szkatułę ze złotem i pieniędzmi i poszedł na pokład.
— Miej staranie o rannych. Przewieź ich jak najspieszniej do miasta, a 
potem poślij kogoś do domu, żeśmy cali i zdrowi, aby się pani matka nie 
niepokoiła. — Zlazł po drablinie poza burtę.
Wioślarze zanurzyli wiosła i natężając ramiona pchnęli szalupę na środek 
basenu. Mijali skąpo oświetlone barki z drzewem i statki handlowe, stojące tutaj 
na kotwicy zapewne od czasu, gdy Szwedzi zablokowali wyjście na morze. 
Admiralski „Święty Jerzy” kołysał się u wylotu północnego kanału w otoczeniu 
największych okrętów floty gdańskiej. Aby się nań dostać, kapitański welbot 
wiozący Magnusa musiał wyjść z basenu i okrążyć molo.
— Pióra w górę! — rzucił w pewnej chwili Magnus do szlakowego 
przyciszonym głosem. 
Wioślarze wyrwali wiosła z wody i szalupa chybnęła, płynąc już tylko siłą 
poprzedniego pędu. Niecałe dwadzieścia metrów przed jej dziobem wychynął 
przysypany ciemnością niewielki statek, samotnie zacumowany u skraju pirsu. 
Jedyna latarnia zawieszona na salingu jego grotmasztu rzucała skąpy krąg 
światła na pokład i beczkę odwróconą do góry dnem, na której siedział gruby, 
ubrany w prosty kaftan z czarnego sukna mężczyzna, zdradzający swym 
wyglądem morskiego kupca. Zwrócony był do Magnusa bokiem i patrzył w 
kierunku zgrupowanej w kanale floty, kapitanowi „Arki Noego” jednakże wydał 
się dziwnie znajomy. — Zróbcie no jedno okrążenie wokół tej fleuty — 
powiedział do wioślarzy jeszcze ciszej.
Welbot skręcił i zbliżając się do statku na odległość rzutu liną, począł go 
okrążać zwolna. Wiosła pracowały prawie bezszelestnie, nie roniąc ani kropli 
wody z piór. Wioślarze milczeli, starając się przebić wzrokiem mrok, aby 
zobaczyć przyczynę niepokoju kapitana. Statek stał niemy, z zawartymi na 
głucho iluminatorami i jedyny znak, że ktoś na nim czuwa, to człowiek siedzący 
na beczce pod masztem. Gdy opłynęli ciemny kadłub wokoło, Magnus kazał 
zrobić jeszcze jedno okrążenie. Lampa na salingu zgasła w pewnej chwili, wtedy 
fleutę mrok pokrył od dziobu do rufy i z jej śródokręcia ozwało się gromkie 
wołanie:
— Hej, hej! Szalupa! Wer ist dort? 
— Poznajecie? — zapytał Magnus półgłosem.
— Nie wiemy, o co chodzi waszej wielmożności... — odpowiedział za 
wioślarzy szlakowy.
— Więc nie poznajecie?
Załoga szalupy milczała. Magnus siedział chwilę nieruchomo.
— A ja głowę dałbym za to, że stoimy pod fleutą z Kołobrzegu, cośmy ją 
wypuścili przed sobą na morze — powiedział wreszcie przeciągle i z 
zastanowieniem. Potem rzucił głośniej: — No, to ruszajcie w stronę 
admiralskiego. A fleutę sprawdzić będzie trzeba — mruknął do siebie.
Welbot wyminął pirs i wpłynął na wody kanału. „Święty Jerzy” stał 
oświetlony rzęsiście, na jego pokładzie kręcili się oficerowie, u burty kołysały 
się szalupy służby pomocniczej.
— Drablinę dla kapitana „Arki Noego”! — huknął szlakowy, robiąc trąbkę 
z dłoni.
Spadające szczeble zastukały o kadłub, rozległ się chrzęst rozwijanych lin i 
plusk. Magnus wspiął się na pokład admiralskiego okrętu.
— Czołem, mości kapitanie.
— Czołem — odpowiedział trzymającemu wachtę porucznikowi.
— Hejże, bosman! Odprowadzić kapitana „Arki Noego” do kajuty.
— Dzięki. Sam trafię.
Przez środkową część nawy wkroczył na jut, tam zszedł po stopniach w 
korytarz, odsunął pokojowca i zapukawszy energicznie, otworzył drzwi do 
osobistej kajuty admirała. Gwar wielu głosów i mnogość świateł od świec, gęsto 
rozwieszonych w kandelabrach, oszołomiły go na moment. Mrugając oczyma, 
zamknął za sobą drzwi i przystąpił do stołu otoczonego ciasno przez siedzących 
i stojących oficerów floty i kwatery hetmańskiej.
— Czołem mości panom.
— Czołem, czołem — rozległy się zewsząd głosy i wiele twarzy zwróciło 
się nagle z zaciekawieniem w jego stronę.
— A, i nasz zwycięzca! O wilku mowa, a wilk tu. — Dickman z 
wyciągniętą prawicą przeciskał się w stronę Magnusa. — Chodźże, niech cię 
uściskam, pomnożycielu naszej floty. Witt mi już z wszystkiego zdać relację 
zdążył i choć to w jego ustach brzmi tak naturalnie, jeszcze teraz do równowagi 
ducha dojść nie mogę i z podziwu nie ochłonąłem. Jeśli waćpan z każdego rejsu 
nową nawę będziesz mi przywoził — i jeszcze taką nawę! — to niezadługo 
szwedzcy budowniczowie z robotą nie nadążą, rada zaś księcia Sudermanii 
pieniędzy nie nastarczy asygnować.
— Bodajże! Wasza wysokość chce mnie skonsternować. Przecie nie ja 
Szweda zdobyłem, jeno mój wychowanek, który w randze sztormana we flocie 
waszej wysokości służy pod moją komendą. Do bitwyśmy zresztą non tam 
libenter, quam reverenter  poszli. A do Wiktorii to po społu cała załoga się 
przyczyniła.
— Wiem. Waszmość masz załogę, którą podwójnym żołdem wyróżnić by 
się godziło, gdyby nie to, że pieniędzy skarbowych skąpo... Bardzo skąpo.
— Tedy dla ukontentowania jegomości pana przydźwigałem, nie czekając 
jutra, cały pryz w złocie i monetach srebrnych na „Svanie” zagarnięty. — 
Magnus złożył na stole trzymaną dotychczas pod pachą pękatą szkatułę i 
otworzył ją. — Wszystko przerachowane i na karcie dokumentnie spisane — 
wskazał leżący na wierzchu papier i obrzucił nachylonych nad szkatułą oficerów 
spojrzeniem, w którym widać było z trudem maskowane zadowolenie. — A 
papiery — zwrócił się do Dickmana zdejmując z ramienia sakwojaż — do rąk 
własnych jego ekscelencji. Skrzętnie poukładałem wedle ważności...
Admirał zrobił nieznaczny ruch ręką, nakazujący Magnusowi powstrzymać 
dalsze wynurzenia, i odwrócił się do oficerów.
— Zatem narada dzisiejsza skończona. Kapitan .,Arki Noego” miał 
nieszczęście się spóźnić...
— Najmocniej o wybaczenie proszę, ale zatrzymały mnie w basenie nie 
opodal pewne ważne sprawy.
— Rozumiem. — Admirał skinął z uśmiechem głową, a do zebranych 
znowu: — Jesteście wolni, panowie. Poproszę jeno o pozostanie jeszcze na 
chwilę pułkownika Lanckorońskiego, kapitana Witta, kapitana Morę i mości 
pana — ujął Magnusa pod ramię.
W czasie gdy podprowadził go był do stołu i wskazał miejsce, zgromadzeni 
licznie oficerowie wyszli jeden po drugim, trzaskając trzewikami i kapeluszami 
zamiatając podłogę. W kajucie zrobiło się przestronniej i zapadła chwila ciszy.
— Pan Witt zdołał mi już w krótkości przed naradą szepnąć — rzekł 
znowu admirał — coście w Kołobrzegu z posłem księcia uradzili, a raczej nie 
uradzili, i jak go uważacie. Słucham, mości panowie, słucham. Wasze opinie 
przydadzą się nam wielce, gdy wreszcie dojdzie z nim do spotkania. — Siadł 
obok Lanckorońskiego, który z racji piastowania godności gubernatora puckiego 
należał do jego najbliższych doradców, i wytarłszy głośno nos, spojrzał pytająco 
na kapitanów.
Witt począł opowiadać kolejno o wszystkim, co przydarzyło się im w 
Kołobrzegu; wpierw o bez mała siedmiogodzinnym spotkaniu z von Wendem 
pierwszego dnia, a raczej pierwszej nocy pobytu dywizjonu w tamecznym 
porcie, o najściu na Magnusową nawę i wypadkach, które z tego najścia 
wynikły, później o drugim, przedpołudniowym spotkaniu z posłem i w końcu o 
wszystkich podejrzeniach powziętych przez kapitanów. Magnus uzupełnił 
relację komandora szczegółami wyciągniętymi z pojmanego nocą przy najściu 
na „Arkę” człowieka.
— Co też, mości panowie, mówicie... — mruczał z ukontentowaniem w 
głosie admirał, uważnie oglądając przychwycony przez Magnusa list do 
Norkjeera. — Więc ten człowiek na mękach wyznał o innym piśmie? — Był 
niezmordowany w swej dociekliwości i dbałości o to, by nawet najdrobniejszy 
szczegół nie wymknął się uwadze opowiadających.
— Jako żywo! Z tego, co wyznał, wynika, że „Svan” miał wieźć listy 
Gustawa.
— Pilną inkwizycję  trzeba będzie czynić, aby całą prawdę do końca z 
niego wyciągnąć — rzekł admirał. — Może uda nam się znaleźć dowody zdrady 
elektora. A na razie mamy jasny obraz polityki posła książęcego, bo o samym 
księciu pomorskim jestem jak najlepszego mniemania. Coś mi się mocno zdaje, 
że ów Wende związany jest nie tylko ze Szwedami, lecz także z elektorem 
pruskim.
— Od naszej przebiegłości zależeć będzie, kto kogo wykołuje — zauważył 
pułkownik Lanckoroński w zamyśleniu. Był to szlachcic możnego rodu, ale 
prosty w obejściu i mądry strateg. — Nie lada dla nas gratka znać prawdziwe 
oblicze posła. Postępując ostrożnie, przychwycić możemy w swe ręce nici 
potężnego spisku knutego przeciwko Rzeczypospolitej.
— Chciałbym jeszcze dodać, ekscelencjo — odezwał się znowu Magnus 
— i pod rozpatrzenie podsunąć waszmościom — skłonił się siedzącym — 
pewne spostrzeżenia, które poczynić miałem możność w Kołobrzegu, a raczej w 
czasie powrotnego rejsu, kiedy przemyślałem wszystko dokumentnie. Otóż 
primo: mocodawcą ujętego przez nas człowieka, który nastawał na moją nawę, 
jest, według jego własnych zeznań, hrabia pruski posłujący prawdopodobnie z 
ramienia elektora do księcia Bogusława. Secundo: owo najście odbyło się w 
czasie, kiedyśmy konferowali z von Wendem. Tertio: poseł szczeciński 
przeciągał obrady ponad miarę, długo w noc, jakby mu nasza nieobecność na 
nawach, a ściśle na mojej nawie była do czegoś potrzebna. Quarto: mieszkał w 
tym samym zajeździe co pruski hrabia i kiedy komandor drzwi rozwarł od 
pokoju, w którym obradowaliśmy, na korytarz onego zajazdu, aby przywołać 
gospodarza, usłyszał krzyk jakowyś, który najpewniej był krzykiem mojego 
sztormana zdradziecko przez zbirów pojmanego czy też skłutego mata Seliny. 
Na wołanie komandora gospodarz nie zjawił się, a ludzie zapełniający korytarz 
rozbiegli się w jednej chwili. Tymczasem Wende spiesznie przywołał swego 
pokojowca i nakazał mu spełnić nasze życzenie. I quinto: pokojowiec wpadł do 
pokoju pomieszany niepomiernie, co szczególnie uwadze jego ekscelencji 
polecam, i dawał jakieś znaki swemu panu. Gdy Wende wysłał go po ów 
gąsiorek miodu, wyszedł i nie powrócił jak po półtrzecia godziny.
Proszę to teraz rozpatrzyć sobie wszystko po porządku. Mniemam, że 
służba Wendego nie grzeszy powolnością, jeno że współdziałała przy najściu na 
„Arkę Noego”, a przynajmniej przy napadzie na dwóch moich ludzi. Ściśle, ten 
właśnie zaufany pokojowiec posła. A że Wende przeciągał nocną naradę, to po 
to, że nie wiedział, czy ludzie owi skończyli swą robotę, i aby dać im czas na 
doprowadzenie wszystkiego do końca. Według mojego prostackiego pomyślenia 
poseł księcia pomorskiego działał ręka w rękę z posłem elektorskim. Wasza 
ekscelencja wielką mi łaskawość okaże, jeśli te moje spostrzeżenia rozważyć 
raczy. Wcale bym się nie zdumiał, gdybym się był dowiedział, że Wende jest 
zarówno w służbie pomorskiej, jak i pruskiej. Nie tak dawno przecie sługiwał 
Brandenburczykom, więc z Hohenzollernami ma wiele wspólnego. Nadto, jak 
mi mówili moi oficerowie badający ujętego człowieka, jeniec nasamprzód 
ledwie po polsku mówił, później, kiedy go męczyli raz i drugi, to jakby się 
języka naszego nagle naumiał. Według ich mniemania nie jest to wcale prostak, 
za jakiego się podaje, i dużo jeszcze wie.
— Toteż mówię — przytaknął Dickman — badanie od jutra trzeba zacząć, 
nie czekając, co na to jegomość pan hetman powie. Waszmość mu relację z 
wszystkiego zdacie składnie — zwrócił się do Lanckorońskiego — a posła, 
rozumie się, płoszyć nie trzeba. Będziemy mieć nań baczenie. Co do jego 
dwustronnej taktyki, to podzielam zdanie mości panów. I jeszcze dzięki za tak 
owocny wasz trud i wypełnienie swej misji ponad przepisaną instrukcją miarę. 
— Wstał i kapitanowie również podnieśli się z krzeseł.
Gdy pożegnali się i wyszli na pokład, na wschodzie widnokresu błysnęły 
już pierwsze promienie wstającego słońca i woda zmarszczona łagodną falą 
srebrzyć się poczęła za burtami „Świętego Jerzego” jak stal galowej zbroicy. 
Niebo bez śladu wczorajszych chmur wstało jasne i bardzo wysokie. Dzień 
zapowiadał się pogodny.
Kiedy Magnus wrócił na „Arkę”, sztorman dopilnowywał właśnie 
zdawania ostatnich partii jeńców szwedzkich odstawionych pod eskortą do 
miejskiego cekhauzu . Osobno wyładowano jeszcze na ląd i oddano pod straż 
ludziom admiralskim komandora Nórkjeera, wraz z jego przybocznymi 
oficerami, i pojmanego w Kołobrzegu człowieka pruskiego pana.
Już całkiem się zdążyło rozwidnić, gdy wreszcie Magnus z Karwatem 
zeszli z pokładu i wsiadłszy do szalupy, kazali wieźć się do miasta, gdzie w 
domu od wielu godzin czekała na nich cierpliwie pani Fryda, odgrzewając po 
raz nie wiadomo który suty powitalny posiłek.

XLVIII

Karwat obudził się z tą samą myślą, z którą był zasypiał. Co więcej, zdało 
mu się teraz, że nie śnił o niczym innym, jak właśnie o tym, że Wisłoujście 
zostało zablokowane, i to zablokowane tak solidnie, iż nawet szalupą nie 
podobna było wyjść na pełne morze. Co innego wśliznąć się do zatoki, przy 
sprzyjających zresztą okolicznościach atmosferycznych, mając do czynienia z 
piętnastonawową flotyllą, a co innego wyjść, gdy w blokadzie uczestniczyło już 
około czterdziestu pięciu, a może i więcej nieprzyjacielskich jednostek.
Dźwignął się z pościeli ociężale i opuściwszy nogi na podłogę, jął 
medytować posępnie, cały jeszcze pod wrażeniem dopiero co przerwanego snu. 
Pokój napełniała jaskrawa czerwień zachodzącego słońca i ciepło po wiosennym 
pogodnym dniu. Oknem rozwartym na oścież wpadały do wnętrza głosy 
przechodniów, bawiących się na ulicy dzieci i cały złożony z wielu 
najrozmaitszych dźwięków gwar miasta.
Przetarł zapuchnięte oczy i czując głód wstał. Począł się ubierać spiesznie. 
Myśl o powiększonej ostatnio blokadzie nie opuszczała go od tej chwili nawet 
na moment. Jego obaw nie rozproszyła ani rozmowa z opiekunką, panią Frydą, 
ani wreszcie przygotowany przez nią podwieczorek, który był dla niego 
właściwie śniadaniem, przespał bowiem cały dzień bez mała. Dowiedziawszy 
się, że kapitan już przed kilkoma godzinami wyszedł z domu, przyodział się 
należycie i również wybrał się do miasta.
Skierował swe kroki prosto do portu. Ruch na nabrzeżu zdawał się 
zamierać, krzątano się jedynie na zakotwiczonych tutaj jeden obok drugiego 
okrętach wojennych i w Łasztowni. Nie bardzo wiedząc, co z sobą począć, siadł 
do jednej z wojskowych szalup, uwiązanych przy pomoście, z zamiarem 
dostania się na „Arkę”, kiedy jednakże wypłynął do północnego kanału, gdzie 
teraz nawa ta kołysała się na kotwicy — zmienił swój pierwotny zamiar i 
mijając falochrony, powiosłował w kierunku ujścia Wisły. Prędko chwycił go 
dość wartki tutaj, zapewne z powodu ulewnych deszczy w górze rzeki, prąd i 
pchnął szalupę na rwącą żyłę głównego nurtu.
Zabudowania miejskie szybko ustąpiły zielonym łęgom nadrzecznym z 
rozrzuconymi gdzieniegdzie na pagórkach checzami  Kaszubów, schnącymi 
sieciami i pasącym się łaciatym bydłem. Powietrze było ciepłe, wiał rześki 
wiatr. Nie minął i kwadrans, a w perspektywie Wisło ujścia wyłoniły się 
bastiony warowni przy Latarni. Dobił do przystani i zamieniwszy kilka słów ze 
starszym nad strażą, wspiął się na mury.
Jedno krótkie spojrzenie wystarczyło, aby to, co prześladowało go we śnie, 
potwierdziło się w całej rozciągłości. Małe Morze, jak okiem sięgnąć, 
pokrywały białe żagle obcych naw. Jął liczyć je wzrokiem i doliczył się 
piętnastu trzymasztowych galeon i galeot, bliżej zaś wybrzeża drugie tyle, a 
może i więcej mniejszych pomocniczych karawel, fleut i pinek zagradzało drogę 
na Bałtyk od strony Oliwy.
A więc Gyllenhjelm zarzucił już swoje sieci — westchnął ciężko, siadając 
na występie muru. Zamyślił się ponuro. Słychać było twarde kroki straży, plusk 
wioseł kręcących się po przystani łodzi patrolowych i szum morza.
— Czołem, mości sztormanie — posłyszał w pewnej chwili za plecami.
Odwrócił się i widząc kroczącego w swoją stronę Jaszkę, uchylił kapelusza.
— Czołem. Dokądże to droga prowadzi?
Starszy podporucznik nie odpowiedział zrazu. Otarł chustą pot z czoła, 
rozpiął ciasny halsztuk i siadł obok sztormana.
— A więc nic jeszcze waść nie wiecie? — mruknął, po raz drugi ocierając 
czoło i widząc pytający wzrok Karwata, powiedział wieloznaczącym głosem: — 
Człowiek, któregośmy pojmali w Kołobrzegu, zbiegł z cekhauzu.
— Co?!
— Mówię, że zbiegł. Choć może należałoby powiedzieć, że został 
uprowadzony, ale to niczego nie zmienia. Najważniejsze, że go już nie ma.
— Nie może być! — Karwat szarpnął się z ziemi, poprawił kapelusz, 
gotów pędzić do miasta, ale Jaszka przytrzymał go flegmatycznie za rękaw.
— Spokojnie, na nic tam waść potrzebny. Teraz narada u admirała. 
Deliberują nad tą sprawą. — Gdy Karwat, starając się opanować wzburzenie, 
siadł z powrotem, jął ciągnąć dalej, zgnębionym głosem: — Kiedy rano 
oddaliśmy go strażom admiralskim, moglim mniemać, że wszystkie dalsze 
sprawy związane z tą historią nie do nas już należą. No i masz nieszczęście! My 
upilnowalim, oni nie. A jak to się stało, zaraz opowiem. — Zdjął kapelusz i 
widząc przynaglające spojrzenie Karwata, mruknął: — Cierpliwości, i tak 
niczego nie naprawimy. Otóż uważacie, waszmość, zamknęli go w cekhauzie. 
Na osobności, to prawda, ale zdali pod pieczę pachołkom miejskim, a tych, jak 
widać, nie można być pewnym. Mamy nauczkę na przyszłość. Polak zawsze 
mądry po szkodzie — westchnął. — Kiedy około ósmej ulice zapełniły się 
nieco, zwłaszcza że dziś dzień był targowy, pod bramą główną cekhauzu rzucił 
jakowyś nieznany człowiek petardę, która wybuchnąwszy narobiła hałasu co 
niemiara, po czym tumult się straszny uczynił, ludzi się mnóstwo zbiegło i 
krzyczeć poczęli. A tymczasem cichcem i milczkiem jacyś ludzie przez mury na 
drugą stronę przeleźli, kratę, co kiepska była (bo jako że na drugim piętrze, więc 
nikt nie zeskoczy — myśleli i nie naprawiali jej), wyrwali i chłopa uprowadzili.
— Ale jakże to? Sami mówicie, że na drugim piętrze był zamknięty, a nie 
w podziemiu.
— Ano, żebyśmy go razem z jeńcami zdali, to byłby zamknięty w 
podziemiu. A jak, pytacie waszmość! Całkiem prosto. Wyblinę cisnęli mu z 
dołu do krat, pochwycił koniec i umocował, to i zlazł po niej. Została na murze 
wisieć, stąd wiem. Tak, w biały dzień... Żeby to jeszcze w nocy, ale za dnia, 
kiedy pełno naszych ludzi w mieście się kręci! W głowie się nie mieści...
— Niech to diabli wezmą! — Karwat trzasnął się w czoło i ukrył twarz w 
dłoniach. Po chwili dopiero rzucił: — A strażników przepytywano?
— Jakżeby nie! W zmowie być któryś z nich musiał, to pewne. Połowę 
pachołków miejskich admirał kazali od razu zamknąć, ale na wiele to się 
przyda? — Milczał przez moment, potem nabrawszy oddechu powiedział 
bardziej ponurym tonem: — To jeszcze nie wszystko, mości Karwat...
Coś ty, bracie, o śmierć mnie chcesz przyprawić swymi wieściami? 
Gadajże!
No więc w porcie od wczorajszego popołudnia — ciągnął nie patrząc na 
sztormana Jaszka — stała fleuta niemiecka, jakoby z Lubeki pochodząca. Niby 
to przeszła przez blokadę chyłkiem, boć jeszcze wtedy tylko piętnaście naw na 
Małym Morzu stało. Była zatem w Gdańsku kilkanaście godzin przed naszym 
powrotem z rejsu. A wczorajszej nocy, kiedy kapitan płynęli na „Świętego 
Jerzego”, stała samotnie, przycumowana do trzeciego pirsu. Kapitan gada, iż 
poznał ją i wydało mu się, że jest to jakoby owa fleuta z Kołobrzegu, co poszła 
na morze, zanim myśmy wypłynęli. Z rana zapomniał dać znać portowym 
strażom, aby ją na oku mieli, no a potem było już za późno. Nie minęły i dwa 
kwadranse od uprowadzenia tego człowieka z cekhauzu, a wyszła na morze.
— Co ty mówisz! Nikt jej powstrzymać nie mógł?
— A, powstrzymać to nikt nawet nie próbował, bo kto co wiedział?! 
Kapitan dopiero, kiedy donieśli o uprowadzeniu, za głowę się złapał i krzyczy: 
„Na Niemca płynąć, co z fleutą przy trzecim pirsie stoi”, a jej już nie było. 
Później przepytywalim strażników portowych i trzymających służbę w Latarni 
— zresztą po to tutaj właśnie siedzę — to mówili, że ją widzieli. Z Gdańska 
odbiła całkiem spokojnie pod jednym żagielkiem przednim ino. Wyglądała, 
jakby ją prąd znosił. Dopiero wypłynąwszy za blokhauz Latarni podniosła 
wszystkie żagle i uszła na pełne morze. A Szwedzi? Rozumie się, że przepuścili. 
Glejt  najpewniej przez nich miała wydany.
— Niech to diabli wezmą, niech to diabli! — syczał Karwat trzymając się 
za głowę. — A już w Kołobrzegu coś mnie tknęło, że ów Niemiec to zdrajca 
obmierzły. Kapitan pewny, że to on uwiózł tego uprowadzonego z cekhauzu?
— Jak tego, że jest kapitanem „Arki Noego”. A że uprowadzenie urządzili 
nie w Kołobrzegu, ino w Gdańsku, to dlatego, że tam nie było sposobu. Musi się 
knuć jakowaś wielka zdrada, w której działa wiele ludzi i w różnych miastach, 
oto co!
— Niczego nie pojmuję. — Karwat potarł czoło, zgnębiony do szczętu.
— Ja też nie pojmuję, ale nie moja głowa się będzie biedzić, aby wszystko 
zło ponaprawiać. Wiemy, że wojna i nieprzyjaciel działa, to nam starcza. 
Kapitan kazali ściągnąć załogę na powrót na nawę.
— Co? Przecie nie wypłyniemy... Blokada.
— Wojna... — mruknął Jaszka, a po długiej chwili milczenia dodał: — 
Jeśli trzeba, będziem się znowu przebijać przez morze. Ja nic nie wiem, jeno 
myślę, że zapewne trzeba będzie... Zadumali się obaj. Słońce zgasło i warowne 
mury Latarni pogrążyły się zwolna w wieczornym mroku. Po pewnym czasie 
podnieśli się i milcząc zeszli do szalupy stojącej w przystani.

XLIX

Zastukał kołatką w drzwi. Otworzyła je sama pani Fryda i usuwając się na 
bok, aby dać wychowankowi swobodne przejście, zajrzała mu z niepokojem w 
oczy.
— Już wiesz?
— Mówił mi Jaszka. Spotkalim się w Latarni. Kapitan w domu?
— Wrócił przed godziną i zamknął się w stołowym. Nie puszcza nikogo do 
siebie. Gniewny, że wnijść tam straszno.
— Co już się stało, się nie odstanie. Nadto sobie wszystko do serca bierze.
Pani Fryda westchnęła ze smutkiem. 
— Głodnyś? — spytała.
— Poczekam na kapitana.
— Dobrze, ale zajdź do niego. Może do opamiętania prędzej go 
przywiedziesz. Sama nie wiem, co robić. Rzeczy swoje odesłał na nawę. 
Czybyście na nowo mieli gdzieś pożeglować?
— Być może. Jaszka mi już coś o tym przebąkiwał. On zawsze prędzej 
niźli inni miarkuje, co wisi w powietrzu. Czas taki, że każdej chwili rozkaz 
przysłać mogą. Zajdę pierwej do siebie. Utrudzonym — powiedział Karwat i 
zostawiając opiekunkę na korytarzu, wspiął się po krętych schodach na piętro.
Pokój był sprzątnięty czysto, łóżko zaścielone. Rzucił kapelusz i szpadę na 
stół, potem, przeszedłszy się zamyślony kilka razy wzdłuż i wszerz, przystanął u 
okna. Otworzył je na oścież i wyjrzał na dwór.
Poza ceglanym szczytem domu naprzeciwko nic więcej nie było już widać. 
Miasto okrył mrok i nieliczne światła, błyskające jeszcze gdzieś w głębi ulicy, 
gasły jedno po drugim. Wiatr wpadł do pokoju, nastroszył karty książki leżącej 
na stole, zrzucił pozostawioną na skraju wielką kartę mórz. Podjął ją z podłogi, 
zwinął i ważąc w palcach, włożył do kuferka, po czym podszedł do 
przeciwległego kąta pokoju i uważnie przejrzał wiszącą na ścianie kolekcję 
pistoletów. Były tam i miejscowe gdańskie, pruskie i wykonane przez majstrów 
niderlandzkich, a nawet z dalekiej Hiszpanii. Wybrał dwa, przedniej anglickiej 
roboty, czarne a mało ozdobne, za to o niezawodnym kurku, wsadził je w 
podwójne olstro i zawiesił w pogotowiu na krześle.
— Jeśli mnie przeczucie nie myli, to jeszcze dziś każą nam wyjść na morze 
i tropić onego Niemca na fleucie — mruknął cicho przez zęby. — Tylko nasi 
ludzie wiedzą dokładnie, jak wyglądał. Noc sposobna po temu, żeby się przez 
blokadę przemknąć. Ale gdzie mógł popłynąć? Ani chybi, że nie ku pomorskiej 
stronie... — Zadumał się ciężko. Przeczucie mu podszeptywało, że Niemiec na 
pruskiej był służbie. Ale czy go zdołają dognać? Fleuta to nawa chybka nad 
podziw i choć nowa „Arka Noego” również powolnością nie grzeszyła, Niemiec 
ma przewagę całego dnia żeglowania.
Oj, nie pochwycim go! — stwierdził w duchu. — Niegłupi, jak się okazało, 
nie będzie marudził, ino skryje się gdzieś pod osłonę szwedzkich naw.
Patrzył w ciemny kwadrat okna i wygwieżdżone górą niebo, aż ostatnie 
okna w głębi ulicy pogasły i zmorzył go sen. Zbudził się pod wpływem światła 
bijącego ostro w oczy, a może od odrętwienia, które ogarnęło całe jego ciało w 
tej niewygodnej siedzącej pozycji. Stała nad nim pani Fryda, przyglądając się 
mu uważnie.
— Choryś? Gadałeś do siebie przez sen.
— Co, co? Och, zdrzemnąłem się pewnie. — Ziewnął i przeciągnął się, aż 
trzasnęło mu w krzyżu. — Jakże kapitan?
— E... daj pokój. — Opiekunka machnęła z rezygnacją ręką. — 
Przyniosłam ci wieczerzę. Nie będziesz się przecie kładł nie zjadłszy. — 
Usunęła ze stołu kapelusz, szpadę i papiery przyciśnięte książką, a dziewczyna 
służebna stawiać jęła talerze i półmisek. — Jedzże, chłopcze, jeszcze na zdrowiu 
zapadniesz — zachęcała pani Fryda.
Zapach gorącej wieczerzy rozszedł się po pokoju i Karwat poczuł nagle 
głód. Zabrał się z ochotą do jedzenia. Opiekunka siadła na łóżku i przyglądała 
mu się w milczeniu. Gdy skończył, zapytał:
— Kapitan poszedł spać?
— Nie, siedzi i medytuje.
— A niech go kule biją... Co będzie, to będzie, ja się kładę — Wzruszył 
ramionami wstając od stołu.
Opiekunka zabrała talerze i życząc mu dobrej nocy wyszła. Umył się 
spiesznie, rozebrał i położył. Sen zmorzył go natychmiast, nie słyszał nawet, jak 
po jakiejś godzinie Magnus wszedł do jego pokoju ze świecą i widząc go 
chrapiącego głośno, wysunął się z powrotem na palcach, ostrożnie zamykając 
drzwi.
Karwat obudził się późno. Młody organizm nadrabiał stracone w czasie 
przebytego niedawno rejsu godziny snu. Przez podłogę usłyszał bicie zegara w 
stołowym i doliczył się dziewięciu uderzeń. Trudno mu było się wyrwać z ciepła 
snu i leżał jeszcze chwilę z zamkniętymi oczyma. A więc nic nocą nie zaszło, 
rozkazu do wypłynięcia admirał nie przysłał i wywczasy domowe zapowiadały 
się bez zakłóceń.
Dziś nas w pogoń za fleutą nie wyślą, zbyt późno — myślał. Jął układać 
sobie skrzętnie plan dnia. Wpierw pójdzie naturalnie do portu i zajrzy na 
„Arkę”, później, powróciwszy do miasta, wstąpi do gospody „Pod Łabędzią 
Szyją” i pogwarzy sobie przy szklanicy ze starymi kompanami. Czas taki, że na 
morze mało kto wychodzi, spotka więc na pewno niejednego. Stęsknił się już za 
pogwarkami bywałych w świecie żeglarzy, co to na Niderlandy, do Anglii, 
Portugalii, a nawet do Indii jeżdżą po towary korzenne i na północ Afryki do 
krajów muzułmańskich po sukna przednie, wzorzyste kobierce i wonne 
pachnidła. Sam nigdy tak daleko nie pływał i choć marzył zawsze o podobnej 
podróży, nie było po temu sposobności. Opiekun od dawna uprawiał jeno 
żeglugę po Bałtyku i Morzu Północnym, a Karwat nie miał serca go rzucić i 
zaciągnąć się pod obce znaki.
Przewrócił się na drugi bok i próbował zadrzemać jeszcze na chwilę, ale 
piski dzieciarni za oknem i krzątanina w całym domu nie dały mu zmrużyć 
spokojnie oczu. Wstał, umył się i ubrał, potem zszedł na dół, aby zjeść 
śniadanie. Kapitana już dawno nie było, wyniósł się z domu skoro świt i pani 
Fryda nie potrafiła nic pewnego powiedzieć, czy udał się do portu, czy też do 
Komisji Okrętów Królewskich, czy też jeszcze w inne miejsce. Powałęsał się 
chwilę leniwie po pokojach, przypasał szpadę, nadział na głowę kapelusz i nie 
chcąc przeszkadzać w sobotnim sprzątaniu domu, wyszedł na miasto.
Dzień minął mu tak, jak był sobie ułożył, z tym że nie znalazłszy swego 
patrona na nawie, poszedł go szukać w Komisji Okrętów i po drodze wstąpił do 
kamienicy kupca Bluma przy Targu Drzewnym, gdzie u sławnego z 
umiejętności eskulapa Tropiniego, który nauki pobierał na uczelniach w Padwie 
i Bolonii, kwaterę miał cyrulik z „Arki Noego”. Odwiedził rannych marynarzy, 
tutaj w dwóch niewielkich salkach złożonych, a między nimi mata Selinę, 
mającego się już dużo lepiej i rokującego nadzieję na prędkie wyzdrowienie.
Magnusa nigdzie nie było, a gdy Jakub powrócił wreszcie wieczorem do 
domu, dowiedział się, że kapitan, nie mówiąc, kiedy powróci, wyjechał do 
wojennego obozu hetmana pod Brzeźno, całe staranie o nawę zdając na jego 
głowę.
Dni teraz popłynęły jedne podobne drugim. Zajmowało mu je doglądanie 
„Arki”, gdzie dokonywano najrozmaitszych przeróbek i ulepszeń, spotkania z 
kompanami „Pod Łabędzią Szyją” i wysiadywanie w antyszambrach kwatery 
admiralskiej, gdzie zawsze miano najświeższe nowinki z pola działań 
wojennych i o ruchach nieprzyjacielskiej floty.
Po tygodniu przyszły wieści, że Gustaw, wysiadłszy z morza i w Elblągu 
sobie odpocząwszy, ruszył z trzytysięcznym wojskiem do Głowa, gdzie 
komendant Butler z czterysta piechoty łanowej się okopać zdążył. Trwoga padła 
wtedy na miasto, bo z Głowa dwa dni drogi jeno było do Gdańska, lecz 
nazajutrz kurierzy nowe wieści przywieźli o polskiej Wiktorii, a szwedzkiej 
sromotnej klęsce, po której, tracąc pięćset żołnierza, cofnąć się nazad musieli, i 
w której dowódcę jejich Groffa Tumma w brzuch, a Gustawa księcia 
Sudermanii w nogę postrzelono. Miasto trzy dni bez mała świętowało na chwałę 
tego zwycięstwa, a tymczasem nie rozstrzygnięte sprawy, które gnębiły Karwata 
od czasu wyprawy kołobrzeskiej, nie przestawały być wcale mniej ciemne i 
niezbadane jak na samym początku. Kapitana też ciągle jeszcze nie było.

L

Magnus powrócił do Gdańska równo po dwóch tygodniach nieobecności. 
Było to na podwieczerz i Karwat, po kilkugodzinnej włóczędze wśród ulic, 
zmierzał właśnie w kierunku domu, gdy ujrzał znaną sobie kolaskę podróżną, 
jak wjeżdżała w podwórze za kamieniczką należącą do kapitanostwa. Patron 
jego, jak każdy urodzony człowiek morza, gardził koniem pod siodło i jeśli już 
gdzieś lądem musiał wojażować, wypożyczał y jednego z sąsiadów zaprzęg 
wraz z kolasą. Karwat przyśpieszył kroku i wszedł do domu w momencie, kiedy 
wnoszono Magnusowe kufry podróżne, a sam kapitan, ledwie przywitawszy się 
z żoną, zamierzał pójść do portu.
— Wszelki duch pana Boga chwali! — zawołał od progu Karwat. — 
Myślałem już, że mości pana Szwed gdzieś po drodze ułapił! Pół miesiąca jutro 
minie, jakżeś waszmość w tę podróż się wybrał i słuch wszelki po nim był 
zaginął.
— Ale za to od dziś przez drugie tyle miesiąca, albo i więcej, będziesz 
mnie nad swą głową miał — roześmiał się Magnus — aż ci się zdążę przejeść. 
Na „Arkę” właśnie chciałem iść, aby cię szukać. Do drogi się trzeba pilno 
sposobić.
— Jakże to, tak ni stąd, ni zowąd! — wykrzyknęła kapitanowa. — Nawet 
tygodnia w domu nie bawiłeś.
— Wszystko od dawna gotowe. Choćby zaraz wypłynąć — zameldował 
Karwat przybierając służbistą postawę.
— Wiedziałem, że na tobie można polegać. Otóż, moi drodzy — zwrócił 
się zarówno do pani Frydy, jak i do wychowanka — w pilną podróż zamierzają 
nas wyprawić i, uspokój się — pogładził żonę po dłoni — nie tak niebezpieczną. 
Pod obcymi znakami płynąć będziem.
— Jakimiżże?
— Zmieniamy banderę na pomorską.
— Nie pojmuję... Waść się na służbę Bogusława zaciągnął?
— W samej rzeczy. Razem z „Arką Noego”. Jeno wszystko to za wiedzą 
hetmana się odbyło. Powieziemy posła książęcego do Prusiech elektorskich i na 
powrót do Gdańska.
— Co waszmość mówicie, von Wendego?
— A kogóżże? Stary nasz znajomy, więc przyjemniej będzie — mrugnął 
szelmowsko okiem; jeno pulchne policzki zmarszczył wieloznaczny uśmiech. — 
I jakby to powiedzieć, jemu to właśnie nawa nasza wypożyczona została.
Przeszli do stołowego.
— Kiedy podnosimy kotwicę?
— Jak to, nie mówiłem?! Dziś, dziś w nocy, mój drogi. Prawda, że Gustaw 
z księciem pomorskim nie wojuje, więc możemy się czuć bezpieczni, ale 
nadmiar ostrożności nigdy nie zawadzi. Lepiej przeto przez blokadę przejść pod 
osłoną ciemności i uniknąć spotkania. Od Kaszubów wiemy, że w stronie 
Redłowa jest jakoby luźniej i można się przedrzeć. Wszystko, co trzeba, masz na 
„Arce”?
— Jak mówiłem. Choćby i w tej chwili mogę iść na pokład. Sprzęt 
przejrzany, załogę dokompletowałem ze starych wilków z ceter-partii, czeladź 
uzupełniłem z zaciągu spośród Kaszubów. Wszystko gotowe.
— Poczekaj... Jak się ściemni, mój kuferek każesz przenieść, a załogę, 
kogo tam jeszcze masz na lądzie, przed zmierzchem najpóźniej ściągniesz, 
ogłaszając, że ćwiczebne strzelanie skoro świt w Wisłoujściu się zacznie. Nikt 
nie powinien wiedzieć, że wypływamy na morze. — Odczekawszy, aż pani 
Fryda rozłożyła na stole talerze i wyszła, dodał: — To ci powiem, że oni tam w 
kwaterze hetmańskiej wcale nie są tego tak pewni, czy Wende do Królewca chce 
się udać. Prawda, że mówi, iż aby przymierze podpisać, elektora zdanie znać 
musi, ale może gra jeno na zwłokę... My więc go grzecznie do elektora zawie-
ziemy, jeśli się jednak, jucha, domyśla, że wszystko o nim wiemy, bardzo byłby 
rad, gdyby „Arkę” Szwed zagarnął. Posła upoważnionego do układów wtedy by 
zabrakło i sprawa cała odwlekłaby się ad calendas grecas. Tego zaś hetman nie 
chce. Umyślą zrobić, co można, żeby zawarcie przymierza ułatwić, a zobaczym 
w końcu, jaka jest szczerość dworu szczecińskiego. Karwat krążył po pokoju, 
zamyślony głęboko.
— Wende cienką grę prowadzi, to widać przecie — ciągnął Magnus. — 
Nie wiadomo jeno, czy to jego osobista gra za czyjeś złoto, czy też książęca. Ze 
swej strony hetman wysłał swego zaufanego do Szczecina lądem dla 
zasiągnięcia, gdzie trzeba, języka. — Odsapnął i medytował chwilę. — Baron 
mniej więcej o północy zajedzie do portu z jednym jeno człowiekiem służeb-
nym, czekać go więc będziesz z szalupą. Ja przyjdę nieco wcześniej albo nieco 
później.
— No, to idę. — Karwat poprawił harcap i zrobił ruch w kierunku drzwi.
— Ależ człowieku, zjedzże przecie posiłek! Nie rób przykrości pani 
matce... — obruszył się kapitan. — Czasu jest dość, jeśliś wszystko 
przygotował.
Karwat westchnął i siadł do stołu. Jadł szybko, wymijając zręcznie 
niespokojne spojrzenia pani Frydy, potem wstał, pożegnał się w milczeniu z 
opiekunką i skoczywszy do swego pokoju na piętro po szpadę i pistolety, 
wyszedł na ulicę.
Zmierzch już jął zapadać, gdy odwiązawszy z nabrzeża szalupę popłynął 
nią ku „Arce Noego”. Na pokładzie panowała senna cisza. Kilku żeglarzy 
drzemało sobie w chłodku pod for-kasztelem na rozesłanych rogóżkach, 
oganiając się leniwie od much; Spasiony kot kambuzowy leżał zwinięty w 
kłębek pod grotmasztem i prócz dwóch strażników i podporucznika Necla, 
czyszczącego rozkręcony pistolet, nikogo więcej nie było na wierzchu nawy.
— Ile ludzi waść zwolniłeś po południu na ląd? — zapytał go Karwat.
— A, z dziesięciu chłopa...
— Jakże to, mości Necel! Na służbie jesteście czy gdzie?
— Co, stało się coś?
— Podnosimy żagle i na ćwiczenia płyniemy!
— O, do diabła! — Necel skoczył na równe nogi. — Melduję posłusznie, 
że dziewięciu chłopa zwolniłem, a poza tym cyrulik jest na lądzie, no i chorzy. 
Sprowadzić?
— Biegaj waść, ino żywo. A żeby prędzej wynaleźć wszystkich, zabierz 
kilku majtków ze sobą. Niech pomogą.
— Wedle rozkazu!
Necel ruszył żwawo ku jednemu z luków, wywołał ludzi i po chwili 
przeskakiwali już burty, opuszczając się po wyblinach na zwodowaną szalupę. 
Minęły dwie godziny i mrok zdążył pokryć port całkowicie, wraz ze stojącymi 
w nim okrętami, gdy podporucznik powrócił, Karwat podszedł do rampy. Przez 
chwilę przypatrywał się wchodzącym na pokład i ogarnęło go zdumienie.
— Necel, hejże!
— Słucham, mości sztormanie.
— Skądżeś ty, człowieku, tyle ludzi wytrzasnął?
— Wszystkich naszych ściągnąłem. Był rozkaz czy nie było?
— A niech cię kule biją! — rozzłościł się Karwat widząc, że jeden z 
marynarzy kuśtyka podejrzanie, drugi podpiera się laską, w trzecim zaś poznał 
Selinę. — Coś ty kontuzjowanych spędził?
— Sami chcieli. Mówią, że nie przeżyją takiej sromoty, aby „Arka” bez 
nich podniosła kotwicę.
— Bodajże cię! Przecie to okręt floty królewskiej, a nie kaperski. 
Instrukcja zabrania.
— Wszyscyśmy zdrowi, mości Karwat. Nie sierdźcie się, waszmość, po 
próżnicy. — Do sztormana podszedł mat. — Nie godzi się starych wilków na 
lądzie zostawiać, kapitan na pewno nic nie rzecze.
— A niech was... — Karwat machnął ręką. — Kopyta któryś wyciągnie od 
kołysania, to niech ma potem do siebie żal, nie do mnie. Szalupy nie podnosić! 
Jadę na nabrzeże! — wrzasnął — Mości Necel, zbudźcie Jaszkę, niech gotuje 
wszystko do podniesienia kotwicy! Całą dobę hultaj prześpi.
Zszedł do szalupy i kazał płynąć ku nabrzeżu. Zacumowali się przy 
pomoście i Karwat wyskoczył na ląd. Na półzegarzu któregoś z kościołów 
wybiła dziesiąta. Chodzące ulicami straże nocne obwoływały zamknięcie bram 
miejskich. Noc była ciemna, ciepła nad podziw, niebo, jak okiem sięgnąć, 
usiane gęsto gwiazdami. Od wody ciągnął lekki, wilgotny powiew, a rytmiczne 
mlaskanie leniwej fali, uderzającej o pokryte zielonym nalotem, oślizłe kamienie 
obmurowań, mieszało się z niegłośnym szumem łagodnego wiatru. Minęła 
godzina jedenasta, potem nadeszła północ. Ruch wokół portu dawno zamarł i 
wszystko przycichło, a z miasta jeszcze nikt nie nadchodził. Wioślarze drzemali 
skuleni na ławeczkach w szalupie.
Karwat, krocząc w tę i z powrotem wzdłuż nabrzeża, zdążył już przejść pół 
mili bez mała, gdy wreszcie cisza nocna została nagle zmącona spokojnie 
wypowiedzianym głosem komendy i gdzieś niedaleko zapluskały wiosła. Z 
ciemności wyłonił się sześciowiosłowy welbot, który przeciąwszy basen, dobił 
do pomostu.
— Jakub? — posłyszał Karwat i poznając głos kapitana „Arki Noego”, 
odpowiedział zbliżając się:
— Hejże, tutaj! Jestem.
Zeskoczył z nabrzeża na pomost. Magnus windował się w górę, postękując 
ciężko, za nim zeszła z welbotu jakaś niewielka postać owinięta szczelnie w 
czarną pelerynę.
— Wendego jeszcze nie przywieźli? — zapytał kapitan.
— Jak waszmość widzicie. Czekam.
— To waści wychowanek, Karwat, który zdobył „Svana”? — odezwał się 
czarno ubrany człowiek.
Sztorman zgarnął kapelusz z głowy i zamiótł nim ziemię, potem wyprężył 
się jak struna.
Jego ekscelencja raczył zgadnąć. Mój zastępca i, jak mniemam, następca w 
przyszłości — odpowiedział Magnus.
— Kawaler słusznej prezencji, jeśli mnie oko nie myli — rzekł Dickman, 
bo on to był we własnej osobie. — Długi rejs przed sobą macie — zwrócił się do 
sztormana.
— Wasza miłość się myli. Do Prus Książęcych nie więcej jak dwa dni 
żeglugi przy sprzyjającym wietrze — odpowiedział śmiało Karwat. — W 
tydzień wrócić zdążym.
— Powiedziałem: długi rejs, a nie daleki — zaśmiał się cicho i zagadkowo 
admirał. — Czasem płynie się bardzo blisko, a droga trwa niezmiernie długo — 
i do Magnusa: — Wykołować się waćpan nie dajcie. Jak co, to najlepiej Greka 
udawać, służbistę, który poza pisanym zdaniem rozkazu świata nie widzi. W 
drobiazgach zaś ulegać woli posła. Niech mu się zdaje, że wszystko się układa 
według jego woli. Sam, waszmość, mniemam, zależnie od sytuacji będziesz 
wiedział, jak postępować. A teraz szczęśliwej drogi. — Admirał, jak zawsze 
prosty w obejściu, podał rękę nie tylko Magnusowi, ale i sztormanowi. — 
Sprawcie się dobrze. — Ruszył pieszo przez nabrzeże w kierunku miasta. Gdy 
jego czarna sylwetka zginęła pośród zabudowań portowych, kapitan, 
zostawiwszy Karwata, zlazł do admiralskiego welbotu i kazał się wieźć na 
„Arkę”.
Sztorman siadł na brzegu pomostu i czekał cierpliwie. Upłynęła jeszcze 
prawie godzina i dopiero kwadrans przed pierwszą w ulicy Kramarskiej 
zaturkotały na bruku koła. Po chwili zaś na nabrzeże wtoczył się powóz 
eskortowany przez dwóch konnych. Karwat wyszedł mu naprzeciw i gdy jeden z 
ludzi zeskoczył z kozła i otworzył drzwiczki, skłonił się ceremonialnie.
— Szalupa z „Arki Noego” czeka na usługi waszej wysokości — 
powiedział.
Z głębi powozu wysunęła się ta sama, którą w Kołobrzegu był już poznał, 
postać, podobna tyczce chmielowej, i w milczeniu poszła za nim na pomost. 
Jedyny służebny barona przeniósł przy pomocy wioślarzy liczne kuferki 
podróżne, wsiedli wszyscy do szalupy i odbili od nabrzeża.
Przy burcie „Arki” stało dwóch chłopców okrętowych przyświecając 
pochodniami wdrapującym się po drablinach. Reje i salingi obwieszone były 
nieruchomymi postaciami żagielników, czekających rozkazu do rozwinięcia 
płacht. Na pokładzie w paradnym ordynku prężyli się w dwóch rzędach 
muszkietnicy. Kabestan dźwignął w górę szalupę i kiedy von Wende wkroczył 
na pokład przyjmując honory kompanii i ukłon kapitana, rozległ się gwizd 
świstawki wachtującego na pomoście Jaszki, wyszarpnięto z dna kotwicę i 
„Arka” pokryła się w jednej chwili żaglami. Kołysząc się miękko, ruszyła w 
stronę wyjścia z basenu. Baron von Wende milcząc poszedł za prowadzącym go 
marynarzem do wskazanej mu kajuty. Pochodnie wygaszono.
Galeona spłynęła ostrożnie w dół do Wisłoujścia i bez sygnału armatniego, 
a obwołując się jeno hasłem przez tubę, minęła bastion Latarni. Za blokhauzem, 
kiedy ciemność pochłonęła i tak ledwo widoczną kreskę lądu, „Arkę” chwyciła 
ostra fala bryzy i zaczęło się bujowisko. Niebo stało wysokie, lecz horyzont 
nieco się zacierał wolno sunącymi w kierunku lądu chmurami. Łagodny wiatr 
poświstywał na takielunku, noc była ciepła, prawie lipcowa, i wietrzna. Pokład 
zalegała zupełna cisza.
Karwat wspiął się na pomost i stanął obok Jaszki przy rampie. Po chwili 
przyłączył się do nich Magnus.
— Szwedów nie widać? — zapytał.
— Na razie ani jednego. Zostawilim ich z prawej burty — odparł Jaszka.
— Za trzy godziny miniemy z lewej strony Redłowo — powiedział cicho 
Magnus. — Znak ogniowy dla nas wystawiony będzie na wzgórzu. Trzeba 
baczyć, aby go nie przegapić. Potem zboczymy na Hel. O świcie winniśmy być 
na pełnym morzu.
— A dalej droga gdzie prowadzi, jeśli to nie tajemnica? — zapytał 
podporucznik.
— Do Kranz, mości panowie, do Kranz — powiedział Magnus. — 
Miasteczko to, jak mi jegomość pan hetman powiedzieli, należy do pewnego 
hrabiego pruskiego, naszego starego znajomego. Należy oczekiwać, że 
wiezionego przez nas posła dobrze przyjmie. Do końca podróży nikt już, prócz 
kilku wybranych, nie dotknie stopą stałego lądu, dlatego mówię...

LI

Było gorąco, parno i dął leniwy, południowo-wschodni wiatr. Chwytając 
go pilnie w żagle, już trzeci dzień ,,Arka Noego” płynęła na wschód. Po 
wydostaniu się poza Hel, szerokim zakolem minęła rejony Bałtyku leżące na 
wysokości Frisches Haff zmierzając w stronę Samlandu. Obce okręty, 
najczęściej szwedzkie, spotykano w tym czasie kilkakrotnie, lecz Magnus 
zbaczał wtedy z kursu i ostrożnie okrążał je z daleka. Najtrudniej było przeciąć, 
nie dając się wypatrzyć czatownikom wrogich naw patrolowych, Zatokę 
Gdańską w miejscu, gdzie biegły linie żeglugowe do Pilawy i dalej do 
Królewca, ale i ten rejon minięto szczęśliwie z rana trzeciego dnia podróży.
Baron von Wende zrazu nie pokazywał się prawie wcale na pokładzie; 
siedział kamieniem w oddanej mu na mieszkanie kajucie i pisał coś pracowicie, 
jak mówił kok Szantruczek, zanoszący mu cztery razy dziennie posiłki do drzwi, 
do wnętrza bowiem pokojowiec posła nikogo nie wpuszczał. Tego dnia jednakże 
von Wende wyszedł na dłuższy spacer po galeonie i ujrzawszy Magnusa 
opartego o rampę na tylnym pokładzie, podszedł doń i przywitał się grzecznie.
— Dzięki Bogu, dobrą mamy pogodę — zagaił rozmowę.
— Wasza wysokość zezwoli, że będę miał wprost przeciwne zdanie — 
zaoponował Magnus uprzejmie, lecz stanowczo. — Wiatr jest okropny! Nie 
dość, że kierunek ma paskudny, ale jeszcze wieje jak z łaski. Wleczemy się na 
podobieństwo żółwia.
— Prawda, żeglujemy dość długo — przytaknął poseł z lekką wymówką w 
głosie. — Myślałem, że trzeci dzień to już na lądzie spocznę.
— Też mówię... wleczemy się. Wszystko przez ten nędzny wiatr, choć 
załoga robi, co może — sumitował się kapitan „Arki Noego”.
— Ale nawet przy tak słabym wietrze waści nawa winna już zawinąć do 
Konigsbergu, a co najmniej wpływać na zalew — zauważył chłodno poseł.
Magnus zdziwił się.
— Nie pojmuję, o czym wasza wysokość mówi, boć płyniemy nie do 
Królewca, ale ku wschodnim wybrzeżom Samlandu. Drogę na zalew minęliśmy 
nocą i w tej chwili jesteśmy na wysokości Palmnicken, jeśli mnie obliczenia 
moje nie mylą.
Wende zmienił się na twarzy.
— Jakże więc, to gdzie mnie waszmość wieziesz, z łaski swojej? — 
wykrzyknął tracąc nagle dotychczasową postawę pełną godności.
— Tam, gdzie był rozkaz, abym zawiózł waszą wysokość. Do przystani w 
Kranz u zachodniego krańca Mierzei Kurońskiej. Czyżby waszej ekscelencji nie 
było to wiadomym?
— Kranz?! — Wende skoczył do Magnusa i temu przez moment wydało 
się, że poseł ma zamiar rzucić mu się do gardła.
— Tak, do przystani w Kranz. Nie rozumiem, dlaczego to waszą wysokość 
tak... dziwi, powiedzmy.
— A to co ma znaczyć! — Teraz Wende wprost spąsowiał na twarzy. — 
Wyraziłem chęć udania się do stolicy pruskiej, a nie do jakiegoś Kranz. Hetman 
wasz przyrzekli...
— Jegomość pan hetman Koniecpolski — przerwał Magnus flegmatycznie 
i z zimną krwią — wiedział, co przyrzeka i jeśli Szwed nie zagarnie nas lub 
burza nie rozbije, przyrzeczenia dotrzyma.
— Teraz z kolei ja nic nie pojmuję...
— Wasza wysokość dojedzie do Królewca, choć nie najprostszą drogą — 
wyjaśnił kapitan. — Przybijemy do brzegu w Kranz, stamtąd zaś końmi grafa 
von Stolp dalej do stolicy.
— Ale co ma z tym wszystkim Stolp wspólnego?! — Wąskie wargi barona 
drgały w zdenerwowaniu. — Przecież nie ma go w Kranz...
Magnus uniósł brwi.
— Graf Stolp nie ma nic wspólnego z misją waszej wysokości, to prawda, 
lecz nie odmówi koni wraz z ekwipażem i eskortą dla posła książęcego, 
zwłaszcza że mam do niego listy polecające od hetmana jegomości. W kwaterze 
hetmańskiej nie wątpią, iż każda tak drobna prośba wodza naszej armii będzie 
spełniona w państwie lennym — mówił z naciskiem, patrząc uważnie na barona. 
— Zasmuciła mnie naturalnie wiadomość, którą wasza wysokość podzielić się 
ze mną raczył, że pana na Kranz, Schaaksvitte i Sarkau, grafa von Stolp, nie 
zastaniemy w jego włościach, jednakże...
— Ależ nie powiedziałem...
— Jednakże — ciągnął Magnus — rodzina jego lub zarządzający 
włościami list polecający, mniemam, przyjmą i prośbę wypełnią. Tym bardziej, 
że wasza ekscelencja grafowi znana jest osobiście.
— Skądże mości panu takie rzeczy przyszły do głowy? Nic mi nie 
wiadomo o jakimkolwiek Stolpie! — wybuchnął znowu Wende.
Magnus ponownie uniósł brwi.
— Przecież wasza wysokość przed chwilą dopiero powiedzieli, że nie ma 
go w Kranz. Stąd wnoszę...
— Nic takiego nie powiedziałem. 
Magnus wzruszył dyskretnie ramionami.
— Być może się przesłyszałem. W takim razie możemy być jak najlepszej 
myśli na przyszłość. Dalsza droga waszej wysokości ułożyć się winna 
pomyślnie.
— Nie mam wcale zamiaru jechać...
— Gdzie, do Królewca?
— Nie, do Kranz. Jeszcze dziś zawrócisz waszmość wprost na Kónigsberg.
— Mam wyraźny rozkaz wysadzić waszą wysokość w Kranz.
— Nawa ta została wypożyczona na pewien czas Jaśnie Oświeconemu 
Księciu Bogusławowi XIV, którego ja tutaj reprezentuję. Daję waści rozkaz 
skierowania jej na Konigsberg — rzucił baron ostro, starając się opanować 
zdenerwowanie.
— Otrzymałem prócz rozkazu dobicia jedynie do miejscowości Kranz 
rozkaz drugi, jak gdyby naczelny, aby dowieźć waszą wysokość bez szkody na 
zdrowiu i bezpiecznie. Na Zalew Wiślany wjechać nie mogę, nie stoczywszy 
wpierw nierównej bitwy ze Szwedem, który usadowił się w Piławie. Gdybym 
więc tam pokierował swą nawę, rozkazu nie wypełniłbym.
— Jestem w mocy rozkaz ów zmienić. Poza tym posła książęcego nikt nie 
tknie.
— To prawda. Jaśnie Oświecony Książę Pomorski ze Szwecją nie wojuje. 
Ale Szwedzi łacno wywiedzieć się mogą, do kogo naprawdę nawa należy, i 
zarekwirować ją. Tym bardziej, że na nich jest zdobyta. Rozkazu waszej 
wysokości słuchać chętnie bym gotów, jednakże za nawę gardłem odpowiadam 
przed admirałem i na postradanie wydać jej nie mogę. Leźć teraz na Zalew, 
kiedy strzeżony jest pilnie przez mnogie siły nieprzyjacielskie, byłoby czynem 
godnym szaleńca.
— Waść tchórzysz? — Baron wydął pogardliwie wargi.
— Po prostu nie jestem szalony. Nie chcę również doprowadzić do buntu 
załogi. Moi ludzie nie grzeszą zbytnią rozwagą i zawsze gotowi do czynów 
desperackich, jeśli czynów takowych sytuacja wymaga... W tym wypadku 
jednakowoż niczym prócz kaprysu waszej wysokości nie mógłbym wydania 
podobnego rozkazu usprawiedliwić. Proszę mi wybaczyć — nachylił się w 
stronę posła z uszanowaniem — i proszę się uspokoić... Tydzień nie minie, jak 
wasza wysokość stanie w stolicy elektorskiej. Strata tych kilku dni nie powinna 
nikogo przyprawić o gniew, zwłaszcza że poniesiona zostaje dla dobra tak 
niezmiernie ważnej sprawy jak układy...
— Będę zmuszony poskarżyć się hetmanowi na brak uszanowania z waszej 
strony i niesubordynację...
— Wasza wysokość postąpi, jak mu sumienie podyktuje. Ja rozkazu 
otrzymanego od jegomości pana admirała zmienić nie jestem mocen. — Magnus 
jeszcze raz skłonił się bardzo nisko i pokornie.
Von Wende odwrócił tedy się na pięcie i zamiatając swą długą peleryną 
pokład, ruszył, jakby go ktoś gonił, w stronę swojej kajuty. Kapitan stał 
pochylony w ukłonie tak długo, aż kroki przebrzmiały, potem wyprostował się, 
rozejrzał dookoła i uśmiechając się nieznacznie kącikami ust, poszedł do luku.
— Karwat! — zawołał niezbyt donośnie.
— Jestem, tutaj! — odpowiedział mu głos sztormana z kapitańskiej kajuty.
Magnus wszedł do wnętrza, zamykając za sobą dokładnie drzwi.
— Miarkując po minie waszmości — powiedział Karwat wstając znad map 
rozłożonych na całą szerokość stołu — to zajść musiało coś niecodziennego...
— Żebyś wiedział! Wende się mimo woli sam zasypał, Jakubku miły...
— Jak to zasypał? Wytłumaczże waszmość jaśniej.
— Że zna Stolpa. Nad podziw przemyślnie to wszystko jegomość hetman 
urządził z tym lądowaniem w Kranz. Żebyś ty widział minę Wendego, kiedy się 
dowiedział, iż go tam mamy wysadzić! Wymknęło mu się, zauważ, 
nieopatrznie, że Stolpa nie zastaniemy, ha, ha... Słyszysz? Że nie zastaniemy, to 
wiadomo! Jakże może być w swych dobrach, kiedy przed niespełna miesiącem 
w Kołobrzegu robił najście na naszą nawę. Ale wreszcie z ust samego barona 
mamy potwierdzenie tego, czego się domyślalim od dawna... Że się znają obaj 
jak łyse konie. Prędko się naturalnie połapał, że palnął głupstwo, i wyparł 
jakiejkolwiek z nim znajomości, ale cóż nam to szkodzi? — Magnus chodził po 
kajucie wielkimi krokami, zacierając z zadowoleniem ręce. — Dobre, co?
— Nie protestował? — roześmiał się Karwat.
— Jak rzekłeś — i tu Magnus opowiedział mu w krótkich słowach całą 
rozmowę z posłem. — Zasłoniłem się rozkazem i troską o jego bezpieczeństwo, 
rozumiesz?
— A jeśli w Kranz nie zechce nam wysiąść?
— Nie przypuszczam. Wykazałby zupełny brak rozwagi. Przecie łatwo 
wtedy powiedzieć, że własne widzimisię przedkłada nad międzypaństwowej 
wagi sprawy. A to w złym świetle postawiłoby całą jego działalność. Myślę, że 
rozważy do końca podróży wszystkie za i przeciw i wysiądzie pokornie, bez 
słowa sprzeciwu.
— Świetnie, zaiste świetnie! — roześmiał się Karwat i klasnął w dłonie. 
Gdy wszedł dyżurny chłopiec okrętowy, zażądał — Stawiaj obiad.

LII

Jeszcze tego dnia wieczorem do kajuty Magnusa zastukał pokojowiec posła 
i oznajmił, iż jego pan wyraża chęć zobaczenia się z kapitanem nawy i 
porozmawiania z nim. Magnus skinął głową i rzucając porozumiewawcze 
spojrzenie na Karwata, poprawił na sobie kaftan, dopiął pasa i nie kazawszy 
czekać na siebie, poszedł do Wendego.
— Słucham waszą wysokość — rzekł zajmując wskazane mu niedbałym 
ruchem dłoni miejsce. Baron siedział w wygodnym fotelu wysuniętym na przód 
kajuty, tak że światło ze stojącego na stole lichtarza padało jedynie na jego 
plecy, pozostawiając twarz w głębokim cieniu. Magnus musiał z konieczności 
siąść w pełnym świetle. — Słucham — powtórzył przesuwając się na brzeg 
krzesła.
— Po dzisiejszej rozmowie z mości panem, kiedy wiem już, dokąd 
zmierzamy, wiedzieć chciałbym jeszcze, jak długo trwać może żegluga — 
odezwał się baron zupełnie spokojnym głosem.
— Jutro koło południa, jeśli nie zajdzie nic nieprzewidzianego, winniśmy 
zawinąć do przystani w Kranz — odpowiedział Magnus.
— To dobrze, zbyt długie podróże morskie nigdy nie służyły mojemu 
zdrowiu. Może więc teraz zaspokoisz waść moją ciekawość i poinformujesz 
mnie co do sposobów, jakimi chcesz wysadzić mnie na ląd i w dalszą wyprawić 
drogę.
Magnus skupił się w sobie.
— Jeśli mnie pamięć nie myli, nic nie taiłem waszej ekscelencji...
— Ale skądże! Chciałbym wiedzieć jednakże wszystko z drobnymi 
szczegółami.
— Wasza wysokość ma do tego jak najoczywistsze prawo. Otóż więc 
przybijemy do przystani i tam spuścimy na wodę szalupę. Wasza wysokość 
siądzie na nią wraz z jednym z moich oficerów, potem uda się do miasteczka na 
zamek, gdzie w jego przytomności odprawiony przeze mnie oficer wręczy 
hrabiemu Stolp bądź plenipotentowi hrabiego list polecający z prośbą hetmana 
jegomości. Oficer mój, a już go wyznaczyłem, to sztorman Karwat, kawaler 
obyczajny i uczony. Staranie on będzie miał o waszą wysokość aż do Królewca i 
w drodze powrotnej do tegoż samego Kranz, gdzie „Arka Noego” przybije po 
dniach czternastu, aby go zabrać. Z tegoż Kranz czeka waszą wysokość jeszcze 
jeden kilkudniowy rejs do Gdańska, i to już wszystko. — Magnus spojrzał na 
Wendego pytająco, czekając dalszej indagacji.
Wende patrzył na pozór obojętnie w sufit, lecz zdawało się, że rozważa 
coś.
— Rozumiem. Cały plan jest nad wyraz prosty i przemyślny — kiwnął 
głową. — Wydaje mi się jednakowoż, że można by go jeszcze bardziej uprościć.
— Słucham pilnie... Rad będę przyjąć każdą sugestią waszej wysokości, 
jeśli jeno misję moją ułatwić zdoła.
— O to mi tylko chodzi. — Wende przysunął fotel bliżej Magnusa, tak że 
kapitan widział teraz jego oblicze wyraźniej nieco. — O ułatwienie mości panu 
zadania... Czasy obecne zgoła niepewne, jakżeście mi już waść słusznie zwrócili 
uwagę dziś w południe, więc i przystani w Kranz, choć to z drugiej strony 
Samlandu, nie bardzo dowierzać można. Nigdy nie wiadomo, czy tam nie stoi 
przypadkiem jakaś jednostka szwedzka. Nie wyraziłbym więc żadnego 
sprzeciwu, gdybyś waść, dbając o bezpieczeństwo nawy, zrezygnował z 
przybijania do owej przystani, a zarzucił kotwicę jakąś milę od wybrzeża i 
szalupą mnie jeno wysadził na goły brzeg przy drodze do miasteczka. Również z 
przydzielenia mi przybocznego oficera gotowym zrezygnować, boć...
— Ależ wasza wysokość pomawia mnie o zbyt daleko posuniętą 
ostrożność! Nie jestem aż tak dbały o nawę, abym zapomnieć miał dbałości o 
jego osobę! — zaprotestował gorąco Magnus. — Nie widzę żadnego słusznego 
powodu do tego, bym miał bać się dostawienia osoby waszej wysokości do 
samego Kranz, jako mi rozkazali w kwaterze hetmana jegomości. Nie znam 
poza tym dobrze okolic owego miasteczka i nie wiedziałbym, na jaki brzeg i 
jaką drogą wysłać swych ludzi. Chyba że wasza wysokość zna tę okolicę i 
poprowadziłby... Nie? Zaraz tak myślałem, bo skądżeby... A zresztą nawet w 
przypadku, gdyby w przystani Kranz stała jakowaś szwedzka nawa, w co 
wątpię, nie będzie ona śmiała zaczepić jednostki pod banderą pomorską idącej. 
Szwedzi atakują jedynie wtedy, gdy są w większej sile skupieni. Jednej czy 
nawet dwom nawom „Arka” potrafiłaby dać niezgorszą odprawę. Naturalnie, 
nigdy bym nie śmiał nawet pomyśleć o tym, aby wysadzić waszą wysokość 
gdzieś pod miasteczkiem, choć za chęć ułatwienia mi zadania stokrotnie 
dziękuję. — Skłonił się unosząc w krześle. — Wasza wysokość wspomniał coś 
o oficerze, którego zamiar mam dodać mu dla bezpieczeństwa na przybocznego. 
Nie pojąłem, o co mu chodzi.
— Tak, istotnie wspomniałem... — W głosie Wendego zabrzmiało z 
trudem ukrywane niezadowolenie. — Gotów jestem zrezygnować z 
pomienionego oficera podobnie jak z wysadzenia mnie w samej przystani.
— Najuniżeniej proszę waszą ekscelencję, aby nie powracała już do tej 
sprawy. Gotowym mniemać, że pomówiony zostałem o tchórzostwo. 
Zapewniam, że „Arce” nic w Kranz nie grozi — żachnął się Magnus.
— Dobrze — powiedział Wende wolno i z rozmysłem. — Powróćmy 
zatem do wspomnianego oficera. W kraju elektora czuć się będę całkiem pewny 
swego bezpieczeństwa, nie widzę więc potrzeby, abyś waść tracił na jakiś czas 
swego zastępcę, bo jak zrozumiałem, to sztorman właśnie ma mi towarzyszyć w 
dalszej drodze.
— Och, dam sobie radę!
— Nie wątpię, jednakże lepiej mieć doświadczonego oficera przy sobie, 
tym bardziej że owe czternaście dni zamierzasz waszmość krążyć wzdłuż 
wybrzeży Samlandu, jak mniemam...
— Zgadliście, wasza wysokość, ale doświadczonych oficerów mi nie 
zbraknie. Mam ich na pokładzie kilku.
— Jestem tego pewien, myślę jednakowoż, że sztormana nie zawadzi mieć 
pod bokiem. Przecie w czasie tych czternastu dni wiele się zdarzyć może... 
„Arkę Noego” spotka na ten przykład szwedzki patrol i waszmość postradasz 
życie. Kto wtedy nawą dowodzić będzie? Zresztą po co aż tak nieszczęśliwe 
snuć przypuszczenia. W razie spotkania z nieprzyjacielem każdy oficer jest na 
wagę złota.
— Mówiłem już waszej wysokości, że bez Karwata się doskonale obejdę. 
Nieraz w ostatnich czasach żeglowałem samotrzeć, gdy on był wypełniał inne 
zadania, i funkcję sztormana wtedy zwyczajowo przejmował starszy 
podporucznik.
Wende poprawił się w fotelu i westchnął ciężko.
— Zwykłem podróżować samotnie — powiedział nagle z gniewem — 
biorąc jedynie jednego człowieka ze sobą do posługi. Nie mam zamiaru 
odstępować nigdy od raz przyjętego zwyczaju...
— Och, dlaczego wasza wysokość zaraz tego nie powiedzieli! — 
wykrzyknął Magnus podrywając się na nogi i siadając na powrót. — Przecie to 
zupełnie zmienia postać rzeczy. Nigdy bym nie nastawał na dodanie mu oficera 
przybocznego, gdybym wiedział. Naturalnie...
— Bo waść zbyt grubą skórę nosisz, abyś się mógł dorozumieć, o co mi 
chodzi.
— Jak prosty żeglarz, wasza ekscelencjo. Dlatego proszę wybaczyć 
prostakowi. Naturalnie, że zastosuję się do tego życzenia i wasza wysokość, 
kiedy wnijdziem do przystani, podwieziona zostanie jeno szalupą do nabrzeża, 
potem Kar-wat towarzyszyć będzie mu na zamek albo też sam na zamek z listem 
pójdzie, i powróci na „Arkę”, nie zamącając nikomu spokoju.
— Nie widzę potrzeby, aby mości Karwat wysiadał wraz ze mną. — 
Wende mówił teraz ostro i z niechęcią.
— Czy mam rozumieć, że...
— Zrozum to sobie waszmość, jak chcesz! Listy polecające hetmana...
— Jegomości pana hetmana — poprawił Magnus uśmiechając się naiwnie.
— ... nie są potrzebne posłowi Jaśnie Oświeconego Księcia Pomorskiego. 
Sam potrafię dotrzeć do Kónigsbergu bez trudu i waści starania.
— Czy mam przyjąć życzenie waszej wysokości jako rozkaz?
— Tak.
— Czy wasza wysokość zdoła bez pomocy mojego człowieka wrócić na 
czas do Kranz, abym mógł go zabrać ponownie na pokład?
— Naturalnie.
— W czternaście dni?
— Tak.
— Zastosuję się więc jak najstaranniej do życzenia waszej wysokości.
Wende skinął w odpowiedzi głową ze zmęczeniem czy też z rezygnacją.
— Czy jestem jeszcze potrzebny? — spytał Magnus powstając.
— Nie, możecie waść odejść.
— Najuniżeniej dziękuję waszej wysokości — skłonił się nisko. — 
Obowiązki kapitana wzywają mnie na pokład — dodał i wycofał się do drzwi. 
Gdy je za sobą zamknął, zatrząsł się cały od tłumionego śmiechu i jak kula 
armatnia przebiegłszy korytarz, wypadł na śródokręcie. Tu dopiero wybuchnął 
śmiechem na całe gardło. Z tylnego kasztelu wyszedł jakiś człowiek, a gdy się 
zbliżył do rechoczącego kapitana na odległość kilku kroków, Magnus poznał był 
w nim Karwata.
— Bardzo wesoło mości panu — powiedział kąśliwie sztorman.
— A tyś co? Ponury, jakbyś kwaśnych jabłek się najadł.
— Pokojowca baroninego zdybałem u drzwi naszej kajuty na 
podsłuchiwaniu mojej rozmowy z Jaszką. Wprawdzie nic specjalnego nie 
obgadywalim, ale kto go wie, ile już razy przedtem podsłuchiwał? Mam więc 
powody do złości.
— Dajże spokój, człowieku, niebo się nie zawali, jak sobie coś niecoś 
podsłuchał. Dziś w południe na pewno nas nie podsłuchiwał, bo siedział wtedy 
w kambuzie. Powiem ci coś na rozweselenie. — Pociągnął swego wychowanka 
na pomost. Jął mu przyciszonym głosem zdawać prędko sprawę z odbytej przed 
chwilą rozmowy. — I żebyś ty słyszał go, jak kołował! Pęknąć ze śmiechu 
można było. Jedno mnie tylko ciekawi, mianowicie, jaki jest prawdziwy cel tej 
polityki... Dlaczego nie chce nikogo z naszych na pruskiej ziemi widzieć, boć 
przecie nie o ciebie jeno chodzi. Najbardziej byłby kontenty, gdybyśmy w ogóle 
nie dotknęli w Kranz stopą stałego lądu. Coś się musi w tym kryć.
— I ja tak myślę.
— Ale co? Dorozumieć się nie mogę.
— Przecie nie tego się obawia, że któryś z ludzi Stolpa o nim albo o 
samym Stolpie nam rozpowie. To zbyt głupie przypuszczenie. Ten, kto wie coś 
o obu jegomościach dla nas przydatnego, należy do zaufanych i pary z gęby nie 
puści.
— Nie, nie to Wendemu straszne. Zresztą o czym moglibyśmy się 
dowiedzieć w tak krótkim czasie? A przecież gdybyś nawet pojechał z nim do 
Królewca, w rozmowach z elektorem nie brałbyś udziału...
— Więc o co mu chodzi?
— Czort jeden wie — mruknął Magnus i zamyślił się głęboko. — Ale 
przemyśleć to trzeba, nie bez kozery bowiem swej samotności tak zażarcie 
bronił.

LIII

Dzień wstał znowu parny, niebo było zasnute gładką powłoką chmur, jakby 
rozcieńczonym mlekiem. Karwat od samego rana trzymał wachtę, nie 
opuszczając ani na chwilę pomostu kapitańskiego. Wypatrywał pilnie, kiedy się 
wreszcie w perspektywie kursu „Arki Noego” ukaże ląd, który już od godziny 
bez mała winien był być widoczny cienką kreską na horyzoncie. Żagielnicy w 
niecierpliwej nieco gotowości, jaka się zwykle przejawia w momencie, gdy 
zbliża się czas zawijania do portu, czuwali na swych stanowiskach 
przymasztowych, kanonierzy zaś przy działach. Trudno było oczywiście 
przewidzieć, czy lądowanie odbędzie się bez konfliktu z Prusakami albo 
Szwedami, których nawy stać mogły w Kranz na kotwicy.
Magnus, po nocy spędzonej na pokładzie, spał w kajucie snem 
sprawiedliwego, Karwat więc miał dość czasu, aby przemyśleć dokumentnie 
całą wieczorną z nim rozmowę, i od samego świtu różności mu się snuły po 
głowie. Stanowisko Wendego było zupełnie niezrozumiałe i z której tylko strony 
próbował dobrać się do tej zagadki, tajemnica nie przestawała być tajemnicą, a 
każde rozwiązanie odrzucał po jakimś czasie jako głupie i naiwne. Można było 
przyjąć, że wczorajsze żądania posła podyktowane zostały pańską fanaberią, 
kaprysem jeno, ale takie wyjaśnienie również nie zadowalało, gdyż trudno było 
przypuszczać, aby zawodowy polityk, dworak mający opinię szczwanej sztuki 
powodował się kaprysami.
Jedna myśl od dłuższej już chwili nie dawała Karwatowi spokoju. Była to 
myśl o pojmanym w Kołobrzegu, a uprowadzonym w Gdańsku człowieku 
hrabiego Stolpa. Jeśli uprowadził go na fleucie spotkany po raz pierwszy w 
Kołobrzegu Niemiec i jeśli ów Niemiec był również na służbie hrabiego, być 
może po uprowadzeniu ujętego przez załogę „Arki” człowieka nie wrócił on do 
Kołobrzegu, ale popłynął wprost do Kranz, rodowej siedziby swego pana. 
Wydało się to całkiem prawdopodobne, gdyż w Kołobrzegu mogło już nie być 
Stolpa udającego się przecież, według zeznań pojmanego, do Szczecina z 
poselstwem od elektora pruskiego. Jeśli więc kapitan fleuty jest w Kranz, to i 
uprowadzony z cekhauzu człowiek jest również w Kranz, a von Wende chce 
może bez świadków pogadać z ludźmi swego przyjaciela pruskiego (czy też 
wspólnika), chce dowiedzieć się choćby tylko, co Polacy zdołali za wiadomości 
wycisnąć ze swego kilkudniowego jeńca.
Takie rozwikłanie zagadkowej postawy Wendego wydawało się Karwatowi 
przez moment nęcące, po jakimś czasie jednak i ono poczęło budzić w nim 
wątpliwości. Przecież gdyby baron chciał się z kimkolwiek w Kranz rozmówić, 
nie potrzebowałby chwytać się aż tak nieostrożnych wybiegów jak wczorajsze, 
aby zapewnić sobie nieco samotności. Jeśliby zaś on, Karwat, został 
przybocznym Wendego na czas drogi do Królewca, nie mógłby chodzić za nim 
krok w krok, i gdyby poseł miał zamiar spotkać się z kimś w Kranz poza jego 
plecami — przeprowadzenie takowego przedsięwzięcia nie przedstawiałoby 
dlań żadnych trudności.
— Nie, i ta myśl jest głupia nad wyraz — mruknął do siebie.
— Słucham mości pana — odezwał się Necel, stojący na pomoście obok 
sztormana.
— Mówię, że dzień się głupio zaczął. Nocą nas wiatr pogonił, winniśmy 
więc już dobić do brzegu, a tymczasem nie widać go nigdzie. Czyżby obliczenia 
były złe?
— Nie podobna! Widoczność jeno, przy tym zaszarganym horyzoncie, 
słaba. Płyniemy na dobrym kursie i ląd się pewnie ukaże dopiero, gdy 
podejdziemy doń blisko.
Istotnie, po niecałym kwadransie zarys ziemi, wyraźny całkiem i pełny, 
wyskoczył z prawego boku „Arki” z nagła; w jednej chwili wyolbrzymiał i nie 
minął nawet drugi kwadrans, gdy ponad szczyty lasów wychynęły trzy płasko 
ścięte wieże warownego burgu  i jedna strzelista wieżyca kościoła. Wreszcie 
kiedy galeona zbliżyła się na jakieś trzy mile od brzegu, ujrzeli spłaszczone 
dachy miasteczka, potem szare mury domostw pociętych charakterystycznie 
belkami wmurowanymi między cegły. Niewielka przystań ze starannie zbudo-
wanym kamiennym falochronem była prawie pusta, stało w niej tylko kilka 
kutrów rybackich i łodzi uwięzionych do pomostu.
— Czołem mości panom — rzekł wchodząc na pomost podporucznik 
Jaszka.
— Czołem. Będziem przybijać, co? Mogę odejść? — spytał Necel.
— Tak, teraz ja obejmę służbę — odparł Jaszka.
Karwat, widząc stojącego pod grotmasztem kapitana, zeskoczył na pokład. 
Dopiero gdy się był zbliżył do niego, ujrzał opartego o saling barona. Wiedli ze 
sobą rozmowę. Sztorman skłonił się i nie chcąc przeszkadzać, zatrzymał się z 
boku.
— Wolałbym, abyś waszmość traktował to jako prośbę, a nie jako rozkaz 
— mówił Wende podnieconym głosem, dobitnie akcentując słowa „prośbę” i 
„rozkaz”. — Zależy mi na tym bardzo. Sam żeś waść powiedział przed chwilą, 
że słodkiej wody macie dość w zapasie, a więc przybijanie do nabrzeża jest 
zbyteczne. Możecie jej nabrać w innej miejscowości, za kilka dni. Życzyłbym 
sobie więc, aby odwiedziny tej nawy w Kranz były jak najkrótsze i jak najmniej 
rzucające się postronnym w oczy. Nie chciałbym również, abyś waść zawijał do 
Kranz, pod żadnym pretekstem, ani razu przed upływem owych czternastu 
umówionych dni. I wtedy również abyś nie przybijał do przystani, ale stanął na 
szelfie i czekał, aż sam wynajętą szalupą podpłynę. W tej chwili zaś proszę 
zatrzymać się na redzie i oddalić się na morze zaraz po powrocie szalupy. Czy 
waść jesteś skłonny wypełnić mą prośbę? Prośbę, powtarzam...
— Jak wasza ekscelencja rozkaże.
— Nie rozkazuję, proszę jeno.
— Przychylam się bez sprzeciwów do jej spełnienia.
— Dziękuję waszmości — rzekł poseł łaskawie.
— Mości Karwat — zwrócił się Magnus do sztormana — rozkażcie nie 
wchodzić do przystani, ale zarzucić kotwicę na redzie. Niech spuszczą szalupę 
na wodę i odwieziecie waść jego ekscelencję do nabrzeża. Proszę o powrót bez 
zwlekania i bez wysiadania na ląd. Czy wasza wysokość jest zadowolony? — 
zwrócił twarz do barona.
— Jak najbardziej.
— Tedy proszę o przysposobienie się do zejścia z pokładu. Von Wende 
odszedł przywołać swego pokojowca, Magnus zaś, biorąc Karwata pod ramię, 
przespacerował się z nim ku rampie.
— Słyszałeś?
— Nie od początku, ale domyśliłem się wszystkiego. Nie chce nas widzieć 
w przystani nawet na kotwicy.
— W samej rzeczy. Posunąłem się, ku jego zadowoleniu, jeszcze dalej, niż 
proponował, bo nie zezwoliłem ci wysiadać na ląd. Czułem między słowami, że 
na tym mu głównie zależy.
— Ciężki orzech do zgryzienia...
— Poczekaj, czas wszystko wyjaśni — odparł Magnus spokojnie i widząc 
zbliżającego się posła, rzekł: — Wydaj stosowne rozkazy Jaszce.
Karwat oddalił się spiesznie.
„Arka Noego” szła teraz wolno pod czterokrotnie zrefowanymi żaglami i 
gdy znalazła się wreszcie w rejonie redy, zabrzmiały gwizdki, żagle opadły 
całkowicie, a w wodę chlupnęła z dziobu zrzucona kotwica. Nawa przystanęła 
wyprężając linę i zakołysała się w miejscu.
Miasteczko Kranz widoczne było jak na dłoni, schludne, malowniczo 
położone wśród sosnowego lasu, z górującymi nad nim silnymi fortyfikacjami 
zamku. Uliczki, mimo przedpołudniowej pory, wydawały się puste, na przystani 
kręciło się jedynie kilku mężczyzn wyglądających na rybaków, po pomoście zaś 
hasała gromada dzieciaków i wylegiwał się samotny pies.
Kiedy wreszcie z pokładu „Arki” zszedł do szalupy poseł i siadł na 
ławeczce naprzeciw Karwata, który krzyknął coś do wioślarzy, a ci w 
odpowiedzi zanurzyli w wodzie wiosła — Magnus wspiął się na pomost i 
odebrawszy z rąk Jaszki szkła przybliżające, począł śledzić kurs szalupy. Po 
kilku minutach minęła falochron, potem niewielki basen, a gdy dobiła w końcu 
do nabrzeża, baron wyskoczył z niej spiesznie i nie czekając, aż jego 
pokojowiec wyładuje kuferki podróżne, poszedł uliczką w stronę zamku. Zanim 
zasłoniła go szczytowa ściana jednego z domów, wysuniętego do przodu poza 
linię sąsiednich, Magnus ujrzał jeszcze, jak przypadkowy jakiś przechodzień 
skłonił się baronowi nisko.
Karwat po kwadransie był z powrotem na „Arce”, wciągnięto natychmiast 
szalupę i podniesiono kotwicę. Magnus dał rozkaz do rozwinięcia żagli.
Sztorman zbliżył się doń i kapitan zapytał go z uśmieszkiem na ustach:
— No i co? Masz jakieś uwagi?
— Rybacy w przystani pokłonili mu się nisko. Waść zauważyłeś?
— Nie, ale spostrzegłem przez szkła, jak skłonił mu się jakiś przechodzień, 
kiedy już wchodził w uliczkę.
— Znają go tutaj.
— To niczego nie dowodzi, mój drogi. Po stroju widać, że jest znacznym 
panem, dlatego też mogli mu się kłaniać.
Karwat wzruszył ramionami.
— Niech i tak będzie, ale coraz mniej mi się to wszystko podoba.
Magnus w odpowiedzi roześmiał się szeroko.
— Mnie również. Hejże, Muza, rób zwrot na pełne morze! — krzyknął do 
sterówki. — Mnie również — powtórzył cicho. — Ale nie pozostaje nam nic 
innego do roboty, jak czekać, uzbroiwszy się w iście anielską cierpliwość. Posła 
się doczekamy po czternastu dniach, a rozwiązania wielu pogmatwanych spraw 
— to jeszcze zobaczymy...
LIV

Pierwsze trzy dni włóczęgi wzdłuż wybrzeży Samlandu i Mierzei 
Kurońskiej, aż na wysokość grodu Mamel nad Dagą, minęły spokojnie, przy 
sprzyjającym wietrze i dobrej, upalnej pogodzie. Humory wszystkim, nie 
wyłączając kapitana, dopisywały znakomicie. Dopisywały również apetyty. 
Starszy i młodszy kok starali się, aby posiłki były smaczne i na żołądek nikt nie 
narzekał. Nikt także z załogi nie zachorował w tym czasie, a z kontuzjowanych, 
przypadkowo w Gdańsku zabranych przez Necla na pokład, wykurowali się 
prawie wszyscy i cyrulik okrętowy, nie mający nic do roboty, wylegiwał się 
całymi godzinami pod bezanmasztem w rozwieszonym tam hamaku.
Czwartego dnia żeglugi, niecałą milę od Mierzei Kurońskiej, na wysokości 
osady rybackiej Nidden, leżącej jednakowoż nie od strony przymorskiej, ale na 
brzegu zalewu, zarzucono na cztery godziny kotwicę. Magnus kazał spuścić na 
wodę trzy sześciowiosłowe szalupy, do których wsiadło dwudziestu silnie 
uzbrojonych ludzi, i posłał ich na ląd z beczułkami celem odświeżenia zapasów 
słodkiej wody. Powróciwszy opowiedzieli o przygodnym spotkaniu z rybakami, 
którzy ostrzegali Polaków przed krążącym w okolicy od kilku dni 
pięcionawowym szwedzkim patrolem.
Od tej chwili wszystko się zaiste odmieniło. W pierwszym rzędzie pogoda i 
wiatr. Począł wiać krótkimi zrywami, nierówno, zmieniając z godziny na 
godzinę kierunek. Niebo, powleczone gęstą, postrzępioną powłoką chmur, raz 
wraz rozwierało się zlewając nawę potokami chłodnego deszczu.
Jeszcze tego samego dnia wieczorem tylko przytomność umysłu 
trzymającego wachtę podporucznika Necla — który w czas się spostrzegł, co 
oznaczają wydęte płachty na horyzoncie, podobne sinym obłokom — uchroniła 
„Arkę Noego” przed nadzianiem się wprost na dwie wojenne, zapewne 
szwedzkie, dość znacznych rozmiarów, jednostki. Noc upłynęła pod znakiem 
czujnego wypatrywania nieprzyjaciela i przebijania się jak najspieszniej w 
odleglejsze od wybrzeży rejony Bałtyku.
„Arka” tańczyła na fali. Zwaliste góry spienionej wody napierały na burty, 
długimi jęzorami padały na pokład. Śród żagli i olinowania odzywał się co 
chwila jękliwy gwizd, zrefowane płachty przemoczonego deszczem płótna 
żaglowego trzepotały na wietrze, trzaskając jak strzały muszkietowe. Wszystko, 
co lżejsze i ruchome, kazał Magnus usunąć z pokładu do wnętrza nawy, aby 
woda nie zmyła i nie uniosła ze sobą. „Arka” jednakże pokonywała 
przeciwności nieprzyjaznych jej żywiołów mężnie i bez wielkiego trudu.
Rano z mglistej pomroki tumanów drobnego, zacinającego z ukosa deszczu 
znowu wynurzyły się przed polską galeoną sylwety obcych okrętów. Tym razem 
dwóch większych i jednego mniejszego. Obaczywszy ją jęły płynąć w jej 
kierunku, ale około południa „Arka”, widocznie ściglejsza, wymknęła się 
pogoni.
— Ani chybi, tu nie tylko dywizjon, o którym gadali rybacy, krąży, ale cała 
flotylla — mówili marynarze.
— Tylko patrzeć, jak zmyje kogoś za burtę — dumał Magnus i z 
niepokojem śledził niebo, starając się nie schodzić ani na chwilę z pokładu.
Wieczorem deszcz począł padać rzęsiściej i łącząc się z fontannami wody 
wzbijanymi przez morze, tak zacierał horyzont, że niewiele można było 
wypatrzyć w ciemnosinej mgle. Grodzie i burty „Arki Noego” trzeszczały pod 
uderzeniami fal. Zbliżał się sztorm.
Na dolnym pokładzie na gwałt kończono robotę przy umocowywaniu 
działobitni. Nieokreślony brudnawy mrok tutaj panujący rozjaśniały jedynie 
cztery latarnie zawieszone na belkach sufitu. Rytmiczny stukot lawet o deski 
tworzył niesamowity, nie do przekrzyczenia hałas.
— Jeśli która zbyt słabo przytwierdzona i urwie się, to kijami grzbiety wam 
każę wyłoić — zagroził kanonierom sztorman, wskazując na rzędy dział, które 
przy każdym chybocie kadłuba podskakiwały w górę.
— Hufnalami  przybić się nie da — odparł jeden z artylerzystów 
filozoficznie. — Będziem jeno baczyć, proszę wielmożności.
— Ho, ho, zbytnioś dufny...
— Ale kładzie! — mruknął strapiony Glembisz.
Podszedł do sztormana usiłując utrzymać się na tańczącej podłodze.
— Ano, rozhuśtało nieźle, panie ober.
— Daleko do ósmej?
— Jedna szklanka.
— A na górze jak? Trzęsie?
— Panie Boże dopomóż! I trzęsie, i wyje, że ogłuchnąć łacno.
— To wiatr tężeje?
— Rzekłeś, mości Glembisz... Dopiero co czwarty ref wzięlim.
Karwat ruszył na pokład. Gdy wyszedł z luku, zakręciło nim, zawinęło mu 
płaszcz wokół nóg i rzuciło o ścianę. Chwycił się antaby u drzwi i zbierając się 
w sobie, wyprostował kark i posuwać się począł wolno w stronę pomostu.
Całe niebo zaciągnięte było chmurami pędzącymi w jednym kierunku. 
Wicher, ścinając po drodze grzywy fal, szarpał olinowanie i mocował się z 
masztami, jakby gniewany, że natrafił na przeszkodę. Deszcz zacinał po ciele 
jak kańczugiem na chłoście i w jednej chwili całe odzienie Karwata przemokło 
na wskroś, nasiąkając chłodną wodą ściekającą mu po grzbiecie. Wstrząsnął nim 
dreszcz. Ze złością patrzył w posępnie wyjącą czeluść, która otwierała się co 
chwila przed „Arką”, i poczuł, jak wściekłość na szalejący żywioł zatyka mu 
wprost gardło. Chciał coś krzyknąć do wachtujących przy grotmaszcie, ale z 
zaciśniętej krtani wydobył się jedynie niewyraźny, bełkotliwy charkot.
Gdy dotarł wreszcie do pomostu i wspiął się nań, pokonując oślizłość 
trapu, przywarł ciasno do rampy obok Magnusa.
— No jakże? Sztorm idzie! — krzyknął kapitanowi w ucho.
— Bez obaw! Ośrodek sztormu jest gdzieś daleko przy Zatoce Fińskiej i 
prędko przeniesie się na brzegi szwedzkie. Nas tylko zahaczyła rozszalała 
chwiejba.
— To pogna nas na Gotland!
— Bez obaw, mówię. Jeśli tylko nie postradamy masztów, jutro rano 
zmieniamy kurs znowu na nasze wybrzeże.
— Zniosło nas już w strefy zbyt uczęszczane. Jeszcze się wpakujemy na 
jakąś nawę.
— No, tego to nigdy nie da się przewidzieć. Wpatrywali się obaj z 
niepokojem w niewyraźne cienie poruszające się śród nieprzeniknionej mżawki. 
Można je było od biedy wziąć za sylwety okrętów, ale strzępy mgieł i tumany 
dżdżu mijały przeganiane wiatrem i topniały, a okręty nie ukazywały się oczom.
„Arka Noego”, kołysząc się wzdłuż, wszerz i na boki, tocząc się jak pijana, 
właziła na grzbiet góry wodnej, rozcinała ją stewą dziobową i szczyt fali spadał 
z hukiem na bak, a reszta z wściekłością rozbijała się o burtę okrętu, 
rozpryskując tysiące kropel. Potem galeona zsuwała się na przeciwną stronę, a 
jej dziób na moment znikał z oczu Karwata i Magnusa. Po chwili jednakże 
znowu zaczynała swą karkołomną wspinaczkę, niekiedy „ryjąc się burtą”. 
Spienione grzywacze przypadały wtedy do pokładu i ściekały wolno poprzez 
szpigaty .
Karwat przetarł mokrą twarz i wytrzepał zza kołnierza wodę. Złapał ręką za 
wantę, gdyż pokład zakolebał gwałtowniej niż dotychczas.
— A jednak coś mi się widzi, że nas chwyci w swe objęcia! — krzyknął do 
kapitana.
— Powiedziałem ci, że nie, więc możesz mi wierzyć! Jeszcze koło północy 
wnijdziemy w ślepą strefę  między południowo-wschodnim a północno-
zachodnim.
— Dlaczego północno-zachodnim?
— Nie zdradziłeś w tej chwili zbytniej bystrości. Spójrz, jak się szczyt fali 
układa. Od Jutlandii i Skagerraku idzie północno-zachodni wiatr o wcale nie 
mniejszej sile.
— Czyli że będziem mieli nowy taniec — mruknął Karwat posępnie, 
schodząc z pomostu.
— Na takiej nawie nawet większa chwiejba niestraszna! — krzyknął za 
nim Magnus.
Karwat dotarł do kajuty, zamknął za sobą szczelnie drzwi i otrzepawszy się 
z wody, rzucił się w odzieniu na posłanie. Zadrzemał niespokojnie, czujny na 
każdy ruch, na każdy gwałtowniejszy przechył nawy. Koło północy, jak 
przewidywał mający wieloletnie doświadczenie kapitan, „Arką Noego” 
przestało rzucać niby bezwolną łupiną i gdzieś pod koniec psiej wachty  
znowu chwycił ją wiatr, ale wiejący już z wprost przeciwnego kierunku. Był 
jednakowoż dużo lżejszy i bardziej wyrównany.
Nad ranem Karwata zmorzył sen wprost kamienny; nie słyszał nawet, jak 
do kajuty wszedł Magnus i legł na sąsiednim hamaku.
Sztorman wstał późno. Była już godzina dziewiąta. Przez iluminatory 
wpadało do wnętrza kajuty mętne światło sponiewieranego niepogodą dnia. 
Ogarnął się prędko i nie budząc chrapiącego kapitana, wyszedł na pokład.
Powierzchnia wody była pienisto-mleczna od sztormu hulającego gdzieś w 
odległych rejonach Bałtyku, lecz fala, niewielka jeno, toczyła się płasko.
— Podchodzimy znów do wybrzeży pruskich — zameldował sztormanowi 
pełniący służbę Necel. — Z dziesięć mil będzie od cypla Brusterort.
— Weź rumb na west. Wleziemy w głąb łuku przykurońskiego.
— Wedle rozkazu. Dwieście siedemdziesiąt stopni west! — krzyknął do 
sternika. — Ale wpakujemy się znowu na Szweda.
— Tego się pewnie nie da uniknąć — mruknął sztorman. 
Jednakże morze, wbrew temu, co myśleli obaj oficerowie, wydało się puste 
i bezpieczne. Aż do późnego wieczora „Arka Noego” żeglowała spokojnie, 
zwłaszcza że wiatr osłabł i powierzchnia wody się uspokoiła. Noc minęła bez 
zakłóceń, podobnie dzień następny i jeszcze jedna noc. Prawdziwe tarapaty 
miały się dopiero zacząć.

LV

Od świtu cała załoga była na nogach — zarówno wachta, jak i podwachta, 
piechota morska, artylerzyści pokładowi, żagielnicy i wszystka czeladź 
okrętowa. Dopiero co przed godziną „Arka Noego” wpadła we mgle przedrannej 
na znaczną galeonę szwedzką, otarła się o nią prawie samą burtą i przeciwnicy 
trzepnęli ją dwukrotną salwą falkonetów po wierzchnim pokładzie. Tylko 
zupełnemu zaskoczeniu Szwedów, którzy wzięli zrazu polską galeonę za jakąś 
swoją nawę, należało zawdzięczać śmiesznie małe szkody powstałe na skutek 
spotkania. Pokład był jeno trochę podziurawiony i jednemu z majtków trzy 
palce u nogi urwało.
Był to dziesiąty dzień od czasu wysadzenia na ląd barona Wendego i 
„Arka” znajdowała się właśnie na wysokości osady Rossitten leżącej na Mierzei 
Kurońskiej, a zmierzała ku Sarkau, gdzie miano wysadzić ludzi dla nabrania 
wody i zakupienia świeżych jarzyn. Poranna mgła sprawiła, że po krótko 
trwającym spotkaniu galeona zgubiła Szweda gdzieś poza sobą i pokierowała się 
ostro na wybrzeże, do Sarkau jednakowoż nie było dane jej dotrzeć.
Ledwie tylko koło południa zarysował się w perspektywie jej kursu 
upragniony brzeg ziemi i wyłoniły się z niskich olchowych lasów na płaskich 
wydmach rozsiadłe mury miasteczka, a już z jego przystani wyszły na spotkanie 
„Arki” nowe nieprzyjacielskie jednostki. Były to dwie galeony wraz z jedną 
pinką i pomocniczą szkutą przerobioną na wojenną nawę. Poczęły gnać „Arkę” 
z powrotem na pełne morze i pogoń ta trwała przez resztę dnia, przez noc, która 
nastała księżycowa, nie dająca sposobności do zmylenia Szwedów i dopiero 
dnia następnego po południu, kiedy zadął silniejszy wiatr północny, polska nawa 
zdołała wyjść poza zasięg widzenia nieprzyjacielskich czatowników, zbaczając 
na południe.
— Nigdy bym nie przypuszczał, że aż tak silnie obsadzili ten brzeg — 
zauważył Magnus. Siedział w sterówce za plecami sternika Donata i 
obserwował morze.
— Gdzie waszmość rozkażecie teraz pokierować nawę? — spytał cicho 
sternik.
— Tak trzymaj. Nie ma innego sposobu, jak leźć na wybrzeże. 
— Ma się rozumieć. Przycupnąć by gdzie trzeba. 
— Jakbyś zgadł.
— Najgorsze, że zapasy wody na wykończeniu. Resztki w beczkach już 
zaśmierdły, że obrzydliwość bierze do gęby brać.
— Z tym będzie trudniej... — Magnus wyszedł na pokład. — Karwat, 
Jaszka, do mnie!
Gdy podbiegli doń wezwani oficerowie, wskazał ruchem głowy na 
południe i zapytał:
— Zarzucimy kotwicę, co? Jak radzicie?
— Przez wzgląd na ludzi należałoby kotwicę zarzucić — odparł Jaszka 
widząc, że sztorman milczy i rozmyśla. — Jeszcze dwa, trzy dni, a zaczną 
chorować. Z drugiej jednak strony wpaść łacno w znacznie gorsze opały.
— Czekają nas dwa pełne dni i trzy noce żeglowania przed podjęciem z 
lądu Wendego — zauważył Karwat. — Każde spotkanie nieprzyjaciela może 
teraz sprawić, że nie zdążymy na czas do Kranz.
— Tego się najwięcej boję... — mruknął Magnus. — Więc jednak trzeba 
podjąć ryzyko przeczekania wolnego czasu przy brzegu.
— Jak sobie to waść wyobrażasz?
— Na miejscu bezludnym. Znam jedno, które się od biedy na to nadaje. 
Pomiędzy Niddem a Schwarzort. Dwadzieścia lat minie, jakem się tam ostatni 
raz na Niemców idących szlakiem żeglugowym z Bremy zasadzał. Jeśli się 
położenie snadzizn nie zmieniło, to możemy je wykorzystać i przycupnąć 
cichaczem.
— Jak waść uważacie.
— Nie uważam, ale się radzę!
— Każda rada będzie ślepa, boć nikt nie wie, gdzie Szwed teraz siedzi.
— A masz coś lepszego?
— Nie, nie mam, ale się boję... — Karwat urwał zamyślony.
— Czego?
— E... nic. Jakoś to będzie.
— Mówże, do diabła. Nic „jakoś nie będzie”, jeśli się wszystkiego 
zawczasu nie przewidzi.
— Boję się, że nie zdążym na spotkanie. Bo na dotarcie do Kranz z rejonu, 
który waszmość na przeczekanie radzisz, trzeba nam co najmniej osiemnastu 
godzin przy pomyślnym wietrze. Jeśli zaś wiatru takiego nie będzie, a jeszcze 
wpadniemy na tych myszkujących gęsto po morzu parszywców, to czas 
wyznaczony na spotkanie przepadnie nam na amen. Zresztą powiedzmy nawet, 
że wiatr będzie...
— Należy przypuszczać. Lipiec nie jest jakiś szczególny, ale taki jak 
prawie co roku. Zaczął się dobrze. Winniśmy więc mieć albo wiatr północno-
wschodni, albo też odwrotnie — północno-zachodni.
— Tego nie wiem. Na pogodzie waść się znasz lepiej ode mnie. Jeśli 
jednak na Szwedów wpadniemy? — Karwat spojrzał pytająco.
Magnus milczał chwilę.
— No, nic innego nie wymyślę na razie. Do brzegu i tak musim przybić. 
Wody nabrać nam trzeba.
— Ano więc spróbujmy... — Poszli na dziób „Arki”.
Parę minut po piątej wyłonił się w odległości pięciu mil przed galeoną 
nasłoneczniony, jasny brzeg mierzei, dalej pokryty lasem. „Arka”, pokonawszy 
jeszcze cztery mile odległości i zboczywszy nieco ku wschodowi, jęła 
lawirować pośród snadzizn, kierowana z jednej strony przez uważne oczy 
kapitana starającego się przypomnieć sobie dokładne położenie poszukiwanego 
miejsca, z drugiej zaś strony przez marynarzy sondujących ustawicznie 
głębokość dna. Płynęła teraz niezmiernie wolno i dopiero po dwóch godzinach 
bez mała, zbliżyła się na dwa kable od lądu, który tutaj załamywał się na kilka 
metrów. Dalsza droga z powodu płytkości była już niemożliwa. Brasowanie 
żagli, przekręcanie rej zmilkło i „Arkę” zaległa cisza, zwłaszcza że ludzie 
stojący za nadburciami śledzili ląd bez zwykłych w takich wypadkach krzyków i 
rozmów. Zarzucono kotwice.
— Jesteśmy na miejscu — mruknął Magnus do Karwata i Jaszki.
— Nawet na oko niezgorszym... — zgodził się Karwat. Podmuch wiatru 
zdawał się być tutaj prawie niewyczuwalny i wokół „Arki” stała cicha gładź. Z 
prawej strony roztaczała się przed nią dość długa piaszczysta płaskoć  
zalewana syczącymi popluskami, z lewa zaś olszynowy, u skraju z karłowatą 
sosną przemieszany las podchodził na wysokiej wydmie nad samą wodę. Stada 
ptactwa wodnego, spłoszonego niespodziewanym zjawieniem się okrętu, 
krążyły nad okolicą, czyniąc przeraźliwy zgiełk, chmary komarów uniosły się z 
przybrzeżnych szuwarów, wpadły na nawę i cięły zjadliwie, co tylko żywego 
spotkać zdołały na swej drodze.
— Niezdrowa okolica — mruknął długonogi cyrulik okrętowy zbliżając się 
do żeglarskiej starszyzny zgromadzonej przy kapitanie na baku. — Jeśli się nie 
dostaniemy prędko do dobrej wody, to leków dla chorych nie nastarczę.
— Trzeba zawczasu wysłać kogoś na poszukiwanie — powiedział Karwat.
— Drogi chłopaczku — cyrulik uśmiechał się do Karwata pobłażliwie, 
poklepując go równocześnie po ramieniu — jeszcześ w kołysce u powały wisiał, 
swym nie tyle nieprzystojnym, co nierozumnym krzykiem — zważywszy 
późniejsze chwalebne koleje żeglarskiego losu — obrażając uszy przytomnych 
twemu poczęciu poczciwych wieśniaków helskich, kiedy ja wiedziałem już, że 
w tych stronach nie ma co tracić czasu na szukanie zdrowej wody. W promieniu 
kilku mil nie znajdziesz żadnego strumyka ani sadzawki. I rozważ to sobie, 
kochaneńku — mrugnął szelmowsko okiem — że innym sposobem trzeba się do 
niej dobrać.
— Tak, nie pomnę już dokładnie, w którym miejscu żeśmy zawdy kopali 
— odezwał się kapitan, również klepiąc po ramieniu zmieszanego sztormana — 
ale popytaj no między bosmanami, chyba jeszcze któryś z nich pamięta.
Po chwili poczęto wodować szalupy i część załogi, wśród której był także 
sztorman, popłynęła na ląd. Swym niewielkim załamaniem tworzył on tutaj 
niejako zatoczkę, w Morą od biedy można było wnijść i przywiązać szalupy do 
konarów. Iglaste, rosochate karły, powyginane i zniekształcone wichrami, 
nawisały nad wodą i nad ostrym, do krwi tnącym przy dotknięciu szuwarem — 
dopełniając obrazu tego surowego pustkowia.
Żeglarze po opuszczeniu szalupy rozsypali się wśród lasu i po ciągnącej się 
nie opodal plaży. Jakieś sto metrów od brzegu w gęstych zaroślach znaleziono 
starą, zasypaną od dawna studnię, o której wspominał był jeszcze na pokładzie 
cyrulik, i kilku chłopców okrętowych, przyniósłszy łopaty i kilofy, jęło się jej 
odkopywania.
Karwat obszedł okolicę, przepatrzył ją pilnie, potem wyznaczył miejsce na 
urządzenie obozowiska dla straży, którą należało wystawić, aby nie podszedł 
ktoś znienacka, stojącej pomiędzy mieliznami i unieruchomionej na kotwicy, 
„Arki”. Nic mu się tutaj nie podobało. Wprawdzie iłowe trzęsawiska, porośnięte 
słoną, na człowieka wysoką trawą i moczarką bagienną, tworzyły po bokach 
dostateczne zabezpieczenie przed nieprzyjacielem, gąszcz zaś leśny krył od tyłu 
— jednak miejsce to było stanowczo niezdrowe. Już teraz, ledwie słońce zaszło, 
wszystko dookoła poczęło pokrywać się dusznym oparem mgieł i smród 
gnijącej zieleni wodorostów, liści, trzcin i obalonych drzew sprawiał, że 
oddychało się z wielkim trudem.
— Dokopaliście się wody? — zapytał zbliżając się do zgromadzonych na 
brzegu żeglarzy.
— Sączy się tyle, co kot napłakał. O świcie trzeba będzie pokopać głębiej. 
Ale ryb za to chłopaki nałowiły! Zarzucili trzy razy sieć i mnóstwo przedniego 
wyboru do saka wpadło.
— To rozpalcie ogień, ino baczcie, by go od morza nie było widać.
Po godzinie pod osłoną zarośli stały już sklecone naprędce szałasy, a obok 
nich płonęło duże ognisko, przepłaszając nieco chmary natrętnie krążących nad 
głowami komarów i rzucając krwawe światło na uśpiony las i twarze ludzi, 
którzy siadali przy ogniu w kucki i zatykając na patyki wypatroszone uprzednio 
ryby, trzymali je nad płomieniem tak długo, aż zaczynały skwierczeć, kapać 
tłuszczem i skórka brunatniała, wydając łaskoczący podniebienie zapach. 
Rozmowy były przyciszone i skąpe. Od strony „Arki” stojącej poza rewą 
przybrzeżną i okrytej białą przesłoną mgły nie dochodził żaden głos.
Karwat wyciągnął się na trawie i w zamyśleniu patrzył w wysokie bardzo i 
przestronne tej nocy niebo, na którym gwiazdy świeciły na podobieństwo 
wytartych długim używaniem pieniążków. Było mu jakoś smutnie i samotno. 
Poczuł się nagle obco na tej ziemi i zbyt daleko od kraju. Gdy jeden z żeglarzy 
podszedł doń i położył mu rękę na ramieniu, wstał i w milczeniu przysunął się 
do ogniska. Na świeżo ostruganym patyku podano mu gorącą, ociekającą 
tłuszczem rybę.

LVI

Rano wyznaczeni przez Karwata ludzie dokopali się do wody, ocembrowali 
pośpiesznie studnię, dół niekształtny raczej przypominającą, i zaczęto odświeżać 
wyczerpane zapasy „Arki”, napełniając przywożone szalupami beczułki. Dzień, 
pogodny jak poprzedni, minął spokojnie na zbiorowym odpoczynku. 
Wylegiwano się w cieniu drzew, łowiono ryby i ptactwo chwytano w sidła. 
Obiad kok Mateusz urozmaicił zebranymi w lesie grzybami i jajami ptasimi, dla 
których przeszukano wszystkie przybrzeżne zarośla i szuwary.
Następnego dnia poczęto się już przygotowywać do dalszej podróży. Na 
brzegu mierzei płonęły ogniska, przy których piechurzy pokładowi lali kule i 
czyścili broń, żagielnicy łatali zapasowe żagle, czeladź zaś okrętowa rąbała 
drwa i zwoziła je, z grubsza przesuszywszy w słońcu, do komory 
podkambuzowej na „Arkę”. Przed wieczorem podniesiono z dna kotwice, 
wciągnięto żagle na maszty i galeona, po wylawirowaniu spośród rew i snadzizn 
przybrzeżnych, ruszyła w prostej linii na zachód.
Jeszcze zanim nastał pełny zmierzch, sprawdziły się wcześniejsze 
podejrzenia Karwata i większości załogi, że Bałtyk w tych stronach gęsto jest 
patrolowany przez nieprzyjaciela.
O godzinie ósmej napotkano dwumasztową pinkę, która jęła umykać przed 
„Arką” w stronę Sarkau, ale że niewielkie żagle miała i zbytnio była obciążona, 
dognano ją po dwóch godzinach i zrąbawszy pociskami działowymi jej maszty, 
przerzucono na nią ogień i zatopiono. Wszystko to odbyło się bardzo prędko. 
Magnus spodziewał się, iż łuny od pożaru nie spostrzegł nikt niepowołany (w 
pobliżu nie było widać żadnej nawy), a że z pogromu ani jeden człowiek nie 
uszedł z życiem, więc o obecności „Arki” wieść do Szwedów na razie nie 
dojdzie. Tego samego wieczoru jeszcze jedno wydarzenie zmąciło spokój 
załodze i kapitanowi spędziło sen z powiek, choć nie zakłóciło dalszej żeglugi.
Niespełna godzinę po bitwie do kajuty kapitańskiej wpadł zadyszany 
Karwat.
— Spełniły się cyrulikowe przepowiednie! — krzyknął od drzwi.
— Jakie? — Magnus podniósł głowę znad blatu sekretery. Wpisywał był 
właśnie do dziennika okrętowego relację z ostatniej bitwy.
— Trzech ludzi zaniemogło.
— Zaniemogło, powiadasz? Pewnie na brzucho?
— Skąd waszmość wiecie?
— No, nieraz mi się to dawniej zdarzało... Co cyrulik zaordynował?
— Leki na przeczyszczenie.
— Hm... Można i tak. Ale przede wszystkim zamknij pod klucz zapasy 
wody. Przed wydaniem podkadzić dymem ją trzeba.
— Myślicie waść, że to od wody? — Karwat siadł na krześle i krzywiąc się 
dziwnie, wsadził rękę za pas w miejscu, gdzie się znajdować winien żołądek. — 
Mnie też zaczyna jakoś diablo skręcać...
Magnus wstał i podszedł do niego.
— Pokaż język.
Karwat otworzył usta, wysunął język, na ile się tylko dało.
— Hm... diabli wiedzą, co o tym myśleć. Może od wody, a może nie od 
wody. Każ wszystkim wydać z magazynu po miarce gorzałki na głowę. I sam 
się też napij — doradził. — Oj, niedobrze, niedobrze.
Istotnie niedobrze się dziać poczęło. W ciągu nocy choroba zmogła i 
powaliła znowu trzech ludzi, a nad ranem, kiedy „Arka Noego” podpłynęła do 
wybrzeża nie opodal Kranz, jeszcze dwóch. Leżeli wszyscy w kubryku pod 
opieką cyrulika, który przywołując na pomoc całą swą wiedzę medyczną, 
aplikował im po kolei najróżnorodniejsze leki począwszy od wywarów 
ziołowych i kordiałów kojących, a skończywszy na przepłukiwaniu gardła i 
lewatywie. Niewiele to pomagało. Chorzy gorączkowali i majaczyli, wymiotując 
od czasu do czasu, na razie jednak nikt z nich nie rozstał się jeszcze z życiem.
Karwat również ledwo się na nogach trzymał. Miał dreszcze, boleści, co 
chwilę latał na stronę, a mdłości nachodziły go, jakby nie od dzieciństwa z 
żeglarstwem był za pan brat, ale pierwszy raz na morzu się znalazł. I zdrowi, i 
chorzy poili się gorzałką, której Magnus nie kazał szczędzić, uważając ten lek za 
niezawodny na wszelkie dolegliwości, baczono jednakowoż, aby ludzie 
zachowywali umiar i kto tylko sobie zbytnio podochocił, wędrował pośpiesznie 
do karceru  w komorze dennej.
Postój na redzie w Kranz zaczął się o godzinie siódmej. Widoczna z 
pokładu „Arki” przystań była jak wymieciona — prócz kilku łodzi uwiązanych 
do pomostu i jednego małego kutra żadnej większej jednostki. Wystrzelono 
trzykrotnie z działobitni, oznajmiając swe przybycie, i zakotwiczono nawę. 
Dzień spędzany na bezczynności dłużył się okropnie, zwłaszcza że z godziny na 
godzinę choroba znajdowała sobie coraz to nowe ofiary.
— Zaraza — dumał ponuro Magnus nie opuszczając pomostu, gdzie 
siedział do rana mimo upału, z oczami utkwionymi w niedalekie nabrzeże. Nie 
tylko Wendego nie było tam widać, ale w ogóle nikogo prócz przechodzących 
od czasu do czasu rybaków. Na murach zamku łazili zbrojni. Wyglądało na to, 
jakby do miasteczka ściągnął i w zamku zakwaterował jakiś regiment pruski. 
Magnus chętnie wysadziłby kogoś na ląd, żeby zaciągnąć języka, ale 
wstrzymywało go słowo dane posłowi — umowa była mimo wszystko umową, 
nie mógł jej zniweczyć.
Koło południa przysiadł się doń Jaszka z zamiarem zluzowania go z tego 
punktu obserwacyjnego.
— Ilu chorych? — spytał kapitan odwracając głowę.
— Dwudziestu pięciu chłopa leży pokotem, no i mości Karwat na ostatnich 
nogach.
— Żałobne rekwije odprawić komu trzeba?
— Broń Boże! Na razie nikt nie wyzionął ducha — odparł z przesądnym 
niepokojem Jaszka, dobywając z kieszeni flaszkę gorzałki i pociągając spory jej 
łyk. Żeby zmienić temat, powiedział: — Waszmość nie boicie się najścia na 
nawę? Od tamtej strony? — wskazał oczyma zbrojnych wzdłuż murów.
— Jakbyś mi z ust wyjął.
— Co?! Nie żartujecie waszmość?
— Kiedyśmy przed dwoma tygodniami w Kranz byli, na murach żywej 
duszy nikt nie widział.
— Na jednej z wież dojrzałem wonczas strażnika.
— No, ale ilu ich teraz? Czy nie za dużo? Stało się co...
— Myślicie, waszmość, o pośle?
— Diabli wiedzą, co myśleć. Posła chyba nikt nie tknął, zwłaszcza ze w 
dobrej był komitywie z Prusakami. Ale jak go nie ma, tak nie ma.
— Do wieczora jeszcze sporo czasu.
— Na wieczór się z nim nie umawiałem. Rozumiałem, że jak my staniem 
na redzie, on zaraz podpłynie.
— Może nie zdążył z Królewca. Kawał drogi.
— Miał dość czasu, aby zdążyć.
— No, ale zobaczymy — do wieczora.
Jednakże minęło całe popołudnie i nastał wreszcie wieczór, a Wendego 
mimo wszystko nie było. Magnus zaniepokoił się nie na żarty. Po krótkiej 
naradzie z podporucznikami i leżącym w kajucie bez siły, ale przytomnym 
ciągle Karwatem postanowił dalej czekać. Wzmocniono w dwójnasób straże 
wzdłuż burt i na marsach, a że noc była ciemna i istniało niebezpieczeństwo, że 
któryś z czuwających nagle zaniemoże i padnie bez świadomości, Magnus nie 
kładł się wcale i obchodził aż do świtu nawę od baku po jut.
Następny dzień nie przyniósł żadnych zmian, tyle że nowych pięciu ludzi 
zniesiono do kubryku, jedyny kuter stojący na przystani wyszedł na morze, a 
około południa kok Mateusz zameldował kapitanowi, iż woda zabrana z mierzei 
poczyna się psuć i śmierdzi w beczułkach paskudnie.
— Przegotuj ją, a jak pianą podejdzie, scedź i zapraw gorzałką — poradził 
zgnębiony Magnus.
Miał już dość całego czekania. Piekielny upał, panujący od samego rana, 
dopełniał jeszcze miary jego złego humoru. Niebo było bezchmurne i słońce 
paliło bez litości; łagodnie wiejący wiatr nie dawał wcale ochłody. Załoga snuła 
się po pokładzie pobladła i osowiała. Nad wieczorem zdecydował się wysłać na 
ląd kilku ludzi po wodę, a w rzeczywistości celem wywiedzenia się o posła.
Do trzech szalup siadło przeszło dwudziestu żeglarzy pod komendą Necla i 
popłynęli ku przystani. Słońce zachodzi :o czerwono za bezchmurny horyzont, 
wróżąc nowy upał dna następnego. Magnus popatrzył ze złością na ciche, 
skąpane jeszcze w świetle miasteczko, któremu skłonny był przypisywać całą 
winę za to, że jedna piąta jego załogi leżała w bólach na dnie nawy, i 
przeszedłszy rufę skierował się do kajut Coraz bardziej niepokoił go stan 
zdrowia Karwata. W tym momencie jednakże od strony lądu huknęło i zaraz 
nowa o zdwojonej sile salwa potoczyła się jak grzmot po wodzie Zachwiał się, 
jakby go ktoś obuchem uderzył, i obróciwszy się na pięcie, podbiegł do burty.
To, co był ujrzał, o szał go prawie przyprawiło. Jedna z wysłanych do 
przystani szalup tonęła rozbita u wejścia z falochron, dwie pozostałe zaś, w 
pośpiechu zbierając pływających i czepiających się wraku rannych, zawracały.
Pociski padające gęsto na wodę leciały z murów zamkowych. 
— Zdrada! — wykrzyknął ktoś przeraźliwie.
— Do dział! — ryknął Magnus odzyskując przytomność. — Do żagli!
Nagle złapał się za głowę.
— Stać! Hejże, stać! Szalupy! Szalupy na wodę! Kto żyw na pomoc niech 
płynie naszym! Jaszka! — chwycił za ramię pędzącego przez pokład 
podporucznika. — Och, Jaszka! Jakże ja mogłem się tak dać podejść! — 
Przetarł twarz.
— Uspokójcie się, waszmość. Nikt nie mógł być prorokiem. Nie ma co 
odpowiadać Prusakom z dział, bo i tak pociski nie doniosą.
— Ach, jakże ja mogłem... — trząsł się z wściekłości Magnus.
Trzy chybkie szalupy oderwały się od nawy i ruszyły jak strzały ku dwom 
ocalałym, uciekającym od przystani spod gradu pocisków. Zrównawszy się z 
nimi, przybyli na pomoc przeładowali błyskawicznie część ludzi, odciążając je 
nieco i wiosłując pracowicie, po kwadransie byli z powrotem.
— Straty, jakie straty! — krzyczał Magnus wychylając się za burtę.
— Pięciu ludzi poszło na dno — odpowiedział jakiś marynarz. — 
Podporucznik...
— Co?
— Podporucznik też ubity.
Magnus zakręcił się tylko na pięcie i pomknął ku kajucie. Karwat stał u 
drzwi i mocował się z sobą; chciał wyjść na pokład, a nogi odmawiały mu 
posłuszeństwa.
— Kładź się! — Magnus chwycił go pod ramiona i zawlókł siłą na hamak. 
— Jeszcze ty zaczynasz! Zwiedli nas, słyszałeś? Pięciu ludzi poszło! Necel 
zabit. Och, jakże ja mogłem ich tam wysłać!
— Z zamku? — wyszeptał sztorman dysząc ciężko.
— Z zamku... — Magnus zwalił się ha krzesło i objąwszy obiema rękami 
głowę, znieruchomiał.
— O zdrajcy przeklęci... Szweda by tak nie przywitali. Masz waść 
odpowiedź Wendego. Masz waść odpowiedź elektora. Całej tej bandy 
sprzedawczyków. Całego tego paskudztwa... Możemy tę odpowiedź zawieźć 
hetmanowi i admirałowi.
— Nie! — Magnus porwał się na nogi i oszalałym wzrokiem powiódł po 
kajucie. — Żebyś wiedział, że nie poprzestanę na tym. Na ich odpowiedź ja 
jeszcze odpowiem. — Jak pocisk wypadł z kajuty.
Podnoszono właśnie szalupy i wyładowywano rannych.
— Jaszka!
— Jestem, kapitanie.
Twarz Magnusa była blada i twarda.
— Ludzi zagnaj do żagli i podnosimy kotwice. Kurs na pełne morze.
— To.... — Jaszka zakrztusił się i połknął jakieś pytanie widząc 
piorunujący wzrok dowódcy. — Tak jest, kapitanie.
Magnus zwolna skierował się na pomost i gdy „Arka Noego”, chwyciwszy 
wiatr w żagle, poczęła zmierzać na pełne morze, siadł na trapie i 
znieruchomiałym wzrokiem śledził niknące powoli domostwa Kranz, potem 
mury zamku, wreszcie jego wieżyce. Siedział tak długo, aż mrok pokrył Bałtyk i 
żeglującą galeonę. Gdy ciemność stała się już zupełna, zszedł na pokład.
— Jaszka!
Na to wołanie spod bezanmasztu ruszyły w jego stronę dwie postacie. 
Poznał obok Jaszki Karwata.
— Wstałeś?
— Tak, lepiej mi — odparł sztorman, chwiejąc się.
— Dobrze — mruknął Magnus ponuro. — Jak przyjdzie ci skonać, 
będziesz miał tę satysfakcję, że nie w łóżku, ale na pokładzie, przy muzyce 
działobitni. Zawracajcie nawę do brzegu.
— Desant wysadzimy?
— Głupcy! Nie jesteśmy wojskiem lądowym! Zawracajcie! Jesteśmy 
żeglarzami na wojennej nawie, zrozumiałe?
Zostawił ich w pomieszaniu i poszedł na bak. „Arka” tymczasem wykonała 
zwrot. Oparł się o rampę i utkwiwszy oczy w ciemności stał nieruchomo.
— Światła pogasić! — rozległa się z tyłu komenda Jaszki.
— Alarm bojowy! Kanonierzy do dział!
— Otworzyć zawory ogniowe na bakburcie! — posłyszał głos Karwata z 
pomostu.
Odetchnął. Zrozumieli jego plan bez tłumaczeń. Minęło pół godziny, a 
może nieco więcej i od lewej strony galeony ukazały się nieliczne światła Kranz. 
Pruli wodę pod wszystkimi żaglami i brzeg wyrastał coraz bliżej, a po chwili już 
kilka metrów od burty wychynęły z czarnego dna obmurowania falochronu. 
Wtedy przejął komendę.
— Lonty zapalić! Ładuj działa! Pełną salwą!
Na pokładzie zabrzmiały gwizdki i „Arka”, przechylając się nieco w prawą 
stronę, wypluła z bakowej burty dwadzieścia pocisków. Po minucie oddała 
salwę drugą, a później trzecią. Krzyki ludzkie i trwożny sygnał rogu 
alarmowego doszły od lądu aż do polskiej nawy. „Arka” wydostała się już poza 
linię położenia miasteczka, zawróciła i popłynęła zwrócona teraz do niego 
sterburtą.
— Pociskami zapalającymi! — krzyknął Magnus.
Po drugiej salwie pożary objęły nagle przybrzeżne uliczki i zapaliła się 
jedna z wież zamku. Z jego murów poczęto odpowiadać, ale cel był ruchomy i 
zmieniał co chwila położenie. Nawet szrapnel nie zawadził jeszcze o polską 
galeonę, która przechylając się teraz na lewą stronę tak, że żagle szorowały po 
wodzie, a burta prawa, sterowa, opadała aż poza linię zanurzenia, robiła 
powtórny kurs wzdłuż falochronu i zasypywała Kranz gradem pocisków.
— Niechaj kamień na kamieniu nie zostanie. Niechaj ogień strawi 
wszystko do cna — szeptał Magnus zaciskając pięści.
„Arka Noego” zrobiła nowy obrót i ponieważ działa zamkowe umilkły, 
weszła do przystani. Żagielnicy zrefowali żagle i rzucono kotwicę. Baterie 
pokładowe pracowały bez wytchnienia, w odstępach półminutowych wyrzucając 
z druzgoczącą zgodnością po dwadzieścia pocisków. Kadłub nawy, 
przytrzymywanej kotwicą, kołysał się raz w przód, raz w tył i bryzgał kipielą. 
Pożar rozlał się na całe miasteczko, niebo zapłonęło krwawo od łuny. W 
uliczkach widać było oszalałych z trwogi ludzi, ratujących mienie, szukających 
się nawzajem i krzyczących.
— Bić w zamek, bić w zamek! — krzyknął Magnus w stronę stanowisk 
artyleryjskich i do Karwata: — Nakieruj nawę tak, by waliła w skos lewą burtą, 
Glembisz zaś by mógł uruchomić kolubryny rejteradowe. Z burty pociski 
zapalające słać, z kolubryn burzące!
Już po chwili podwójnej siły detonacje szarpnęły nawą i miarowa strzelba 
poczęła kruszyć mury hrabiowskiego burgu, wdzierać się do wnętrza, burząc 
wszystko po drodze. Pożar, który zdążył strawić jedną z wież, przerzucił się 
teraz na lewe skrzydło, objął zabudowania dalsze, prawdopodobnie okalające 
dziedziniec. Po pół godzinie, gdy Glembiszowi celowniczowie i puszkarze 
dobrali się do drugiej wieży, wypuszczona z działka na wierzchnim pokładzie 
bizantyńska siarczana belka ognia padła na dach prawego skrzydła. Zanim ją 
ktokolwiek zdołał strącić, rozlała się szerokim strumieniem, wzniecając nową 
niszczącą pożogę.
— Piechota pokładowa w pogotowiu! — zawołał ochrypłym od wysiłku 
głosem Jaszka podbiegając do kapitana. — Wysadzić desant?
Magnus obrócił doń twarz straszną, nabiegłą krwią i wykrzywioną 
grymasem wściekłości.
— Nie powiem waści, żeś głupiec, boś za stary żeglarz i wojak — wyrzucił 
ze ściśniętej krtani. — Powiem waści jeno, żeś mało przewidujący. Nie myśl o 
desancie, ale bacz, co się dzieje od strony morza. Kuter, który rano z przystani 
wyszedł, na kark nam Szweda niezadługo sprowadzi. Zapamiętaj sobie waść, co 
mówię, i kończ to dzieło — wskazał na Kranz.
Jaszka stał chwilę jak wryty, potem gwałtownie odwrócił się i wbiegł na 
pomost, gdzie stał sztorman. Odezwały się sygnały trąbki i gwizdków. 
Żagielnicy skoczyli do masztów i wyszarpnięto z dna kotwicę. „Arka”, nie 
ustając w zasypywaniu miasteczka ogniem, poczęła wychodzić z przystani. Za 
falochronem, gdy działa burtowe z konieczności umilkły, Glembisz miotał 
jeszcze przez jakiś czas pociski z dział rejteradowych, potem i on zaprzestał. 
Kiedy „Arka” wypłynęła poza obręb światła od pożarów, Magnus kazał zboczyć 
ostro na zachód i pokierować ją wzdłuż linii brzegowej.
Już po dziesięciu minutach okazało się, jakże słuszne były przywidywania 
Magnusa i jak mądry jego ostatni rozkaz. Z marsów okrzyknięto zbliżanie się od 
wschodu ku Kranz świateł, które zdradzały płynące nawy szwedzkie.
 

— Za dalekośmy już, aby nas mogły doścignąć — rzekł Karwat schodząc z 
pomostu, podtrzymywany przez Jaszkę.
— Za daleko, jednakże jutro będziem mieć całą flotyllę za rufą — 
powiedział Magnus przyłączając się do nich. — No, chłopcy, ale swe zadanie 
wypełniliśmy. Potopieni wraz z Neclem ludzie zostali krwawo pomszczeni.
Odwrócili się równocześnie i spojrzeli na pozostawione daleko w tyle 
miasteczko hrabiego Stolpa. W czerni nocy stało jak wielki stos ofiarny, słupem 
rudego żaru i dymu bijąc w niebo.

LVII

O świcie czatownicy „Arki” ujrzeli na horyzoncie sześć naw 
nieprzyjacielskich, uparcie zmierzających po linii kursu galeony. Ponieważ 
odległość, była znaczna, ich obecność nie budziła na razie obaw ani oficerów, 
ani załogi, ale Magnus chodził po pokładzie niby chmura gradowa, spode łba 
patrząc od czasu do czasu w stronę nieprzyjaciela. Zmienił się w ciągu nocy nie 
do poznania. Zamknął się w sobie, sposępniał i jego małe oczka, utopione w 
fałdach tłuszczu, świeciły okrutnie jak u wilka. Trudno już było w nim szukać 
spokojnego i pełnego powagi oficera floty, osobistego doradcę admirała. 
Magnus przeistoczył się na powrót w kapra, który nie związany z nikim żadnym 
rozkazem, żadną instrukcją, węszy za zdobyczą, szuka spotkania i krwi.
,,Arka” szła pod wiatrem północno-wschodnim; szybkość miała dobrą i 
wolno, bardzo wolno, ale nieprzerwanie zwiększała dystans odległości dzielącej 
ją od pogoni. Żegluga taka trwała przez kilka godzin i dopiero kiedy po 
południu świecące przez cały dzień jaskrawo słońce padać poczęło prosto w 
twarz zarówno galeonie, jak nieprzyjacielskim nawom, Magnus kazał zmienić 
kurs na północny. Pod osłoną światła słonecznego oślepiającego Szwedów, 
szerokim łukiem zawrócono do tyłu.
— Chcesz waść zajść im od rufy? — zapytał Karwat. Od rana, choć 
osłabiony, pełnił służbę. Wczorajsza bitwa jakby odegnała odeń chorobę. W 
ogóle chorzy, z których żaden nie umarł, poczęli zdrowieć i dźwigać się z 
posłań. — Chcesz waść naskoczyć na ostatnią nawę z toru? — zapytał 
powtórnie, nie zrażony uporczywym milczeniem kapitana.
— Kiedy wiesz, to po co pytasz? — odburknął Magnus.
— Pytam, bo nie pojmuję postępowania waszmości. Naszym zadaniem 
było odwieźć posła i na powrót przywieźć do Gdańska. Że go nie mamy na 
pokładzie — nie nasza, ale jego wina. Że wczoraj obrócilim w perzynę pruskie 
miasteczko, też nie nasza wina, lecz Prusaków, którzy zdradziecko nam ludzi 
pomordowali. Ale nie było rozkazu, aby samemu spotkania z nieprzyjacielem 
szukać.
— Ja go nie szukam, jeno on mnie. Idzie za nami, o co go wcale nie 
proszę! — wybuchnął Magnus. — Jeśli zaś układa się coś nie po twojej myśli, 
to możesz odejść do kajuty i dalej chorować. A przeciwić się sobie nie pozwolę, 
słyszysz?!
— Słyszę — odpowiedział cicho Karwat. — Nie przeciwiam się, jeno 
przypominam wolę admirała.
— Admirałem mi w ślepia nie świeć! Sam przed nim sprawę zdawać będę!
Karwat milczał.
— Dlaczego nie odchodzisz? — mruknął zaczepnie Magnus.
— Po co? Tak samo mi są Szwedzi nienawistni jak waszeci. — Karwat 
wzruszył ramionami. — Jeśli mam jakieś obiekcje, to tylko aby się nie 
zagalopować zbyt daleko i samemu nawy nie postradać. Bo gdy wrócimy cało, 
Dickman wszystko wybaczy, nawet desant w samym Sztokholmie. Gdybyśmy 
się poważyli wysadzić...
— Pierwsze mądre słowa.
— Dałbyś waść pokój gniewom.
— Och, nieprędko im wybaczę ten wczorajszy zdradziecki uczynek.
— No, to Prusaków, nie Szwedów dzieło.
— Jedni i drudzy tyle samo warci. — Splunął i po chwili powiedział: — Z 
nastaniem nocy odwrócimy się ponownie na zachód.
Ale dziwny zbieg okoliczności pomieszał Magnusowi szyki. Gdy minął 
dzień, zapadła ciemność i „Arka”, jeszcze rano ścigana, sama poczęła ścigać — 
nie znalazła już Szweda w rejonach, w których przewidywano. Zresztą w ogóle 
go nie znalazła. Jakby się w wodę zapadł. Magnus prędko się domyślił, że 
nieprzyjacielscy czatownicy odkryli jego popołudniowy manewr i nawy 
szwedzkie również zboczyły na północ, a że z nastaniem nocy skręcił znowu na 
zachód, tego nikt z nich nie dostrzegł — i stąd pogubienie się wzajemne w 
ciemnościach. Począł lawirować „Arką” raz kilka mil ku północy, raz znów 
kilka mil ku południowi, zmieniając co godzinę czatowników, aby mieli bystre i 
wypoczęte oczy, ale morze, jak tylko sięgała widoczność, było puste.
Na drugi dzień dopiero, koło południa, złapano w szkła perspektywy żagle 
jakiejś samotnej jednostki i pognano za nią. Ale i tu nie poszczęściło się 
żądnemu zemsty kapitanowi. „Arka Noego” ścigała samotną nawę przez dwa 
dni i dwie noce, aż ta zboczyła w stronę Piławy, gdzie zbliżać się Polakom 
nazbyt było niebezpiecznie, i cały trud poszedł na marne.
Magnus zapamiętywał się w gniewie, zresztą jego zawziętość udzieliła się 
całej załodze. Byli już w rejonie żeglugowym Piławy i Królewca. Na dobrą 
sprawę należało stąd umykać co prędzej, nikt jednak teraz nie zaproponowałby 
tego i nikomu nawet nie przyszłaby taka myśl do głowy. Każdy marzył, żeby jak 
najprędzej skoczyć na jakiś nieprzyjacielski pokład.
Wciąż jeszcze lawirowano, wciąż czekano, choć zapasy wody i żywności 
były już na wyczerpaniu. Zbliżał się koniec lipca i niebo bez zmian ziało 
upałem.
Wreszcie drugiego dnia krążenia ujrzano na wysokości Pilawy i Neuhauser 
pojedynczą nawę zmierzającą na pełne morze od strony wyjścia z Zalewu 
Wiślanego. Poprawiło to natychmiast wszystkim humor. Magnus pozwolił 
przepuścić ją w odległości pięciu czy też sześciu mil od swego okrętu, potem 
pożeglował ostrożnie trop w trop za nią.
Po kilku godzinach nawa spostrzegła najwidoczniej, że ma za sobą nie 
swego, ale nieprzyjaciela, gdyż rozwinęła do końca żagle, zwiększając 
szybkość, na „Arce” jednakowoż zrobiono to samo, a ponieważ polskie żagle 
miały większą powierzchnię i galeona była ściglejsza, odległość pomiędzy nimi 
poczęła się prędko zmniejszać. Pościg rozpoczął się o godzinie dziesiątej, o 
godzinie drugiej zaś nie więcej niż mila je dzieliła. Można było bez obawy 
pomyłki określić, że uciekająca jednostka jest fleutą niezbyt wielkich 
rozmiarów. Popsuło to wszystkim na jakiś czas humor, gdyż spodziewano się 
znaczniejszej zdobyczy.
— Tyle warta, żeby ją stłuc armatami i pogrążyć w morzu. Pryzu nie 
więcej, niż kot napłakał — mruczał Magnus.
— Na bezrybiu i rak ryba. Ja bym ją jednak zaczepił hakami. Zawszeć do 
Gdańska podholować można. Choćby na patrol wybrzeży się zda.
Magnus, wciąż ścigający zdobycz wzrokiem, spojrzał nagle przenikliwiej 
na swego wychowanka i pochwycił go za rękę.
— Przypatrz się jej dobrze.
— Patrzę już dobre dwie godziny i widzę, że pryz niewielki, ale jeśli bez 
większych strat go weźmiemy, to i tak ukontentujem admirała, bo łasy jest na 
każdą nową jednostkę.
— Nie o tym myślałem. Och, Jakubku! Masz kiepskie oczy... — Magnus 
odchylił się do tyłu i wybuchnął tak głośnym, tak złowieszczym śmiechem, że 
Karwat ułapił go za ramiona, pewny, że kapitan oszalał. Magnus, nie przestając 
rechotać, wyrwał mu się z rąk i zbiegł na śródokręcie.
— Hejże, chłopcy! — ryknął na całe gardło. — Hejże! Co byście 
powiedzieli na to, gdyby owa fleuta była naszą znajomą z Kołobrzegu? Hę? Co 
byście powiedzieli?
Ruch się gwałtowny zrobił wśród załogi. Jedni pobiegli na dziób, drudzy 
do nadburci, inni jeszcze włazili spiesznie na maszty, szukając lepszego punktu 
obserwacyjnego.
Karwat stał chwilę oniemiały, potem złapał perspektywę, przyłożył ją do 
oczu i spojrzał przez szkła. Wstrząsnął nim dreszcz podniecenia.
— Fleuta fleucie wprawdzie nierówna, ale na tę odległość wzrok może 
mylić! — zawołał do kapitana.
— Niech mi rękę obetną, jeśli się mylę!
Wieść dotarła już pod pokład. Tłum artylerzystów i muszkietników 
wywalił się z luków, ruszył na bak, włażąc, gdzie się tylko dało. Nastała chwila 
przejmującej ciszy i słychać było jedynie łopot żagli, skrzyp takielunku i 
gorączkowe posapywania. Nagle jeden z majtków skoczył z rei, trzasnął się z 
uciechą w uda i wrzasnął:
— Niech skonam, jeśli tam na rufie gruby Niemiec nie stoi!
— Jaki Niemiec? — rozległo się kilka głosów na raz.
— Jejich kapitan.
Magnus już odzyskał równowagę, nieodzowną w takich momentach.
— Hej, sternik! Obejść ich od burty sterowej! — zawołał głosem, w 
którym drgało wzruszenie. — Wszyscy na stanowiska! Panie ober, żagle im 
zdejmijcie!
Glembisz tak prędko wypełnił rozkaz, jakby od pośpiechu jego ludzi 
zależała pomyślność całego przedsięwzięcia. Po pięciu minutach zagrzmiały 
pościgówki dziobowe i grotżagiel fleuty, przedziurawiony dwoma pociskami, 
rozdarł się w połowie. W tym momencie Niemiec odpowiedział. Osiemnasto-
funtowa kula ugrzęzła w ścianie forkasztelu. „Arka” poczynała się już 
zrównywać z przeciwnikiem i Magnus spokojnym głosem rzucił w luk nowy 
rozkaz:
— Wyprzątnąć im pokłady! Nie oszczędzać! — Do kroczącego zaś w tyle 
za nim Karwata powiedział: — Nie myślę na tej operacji tracić ani jednego 
człowieka. Zdobycz licho warta. Wbrew temu, coś radził, nie chcę jej zaczepiać 
na hol. Nie opłaci się, jeśli miałbym przy tej sposobności poświęcić kogoś.
— U nich najwyżej czterdziestu ludzi załogi.
— Niewiele, to prawda, ale i tak nieliczna ta gromada szkody może narobić 
pożałowania godne. Wiedzą, że pardonu dawać nie będziemy.
Karwat skinął głową. Było mu teraz wszystko jedno. Najważniejsze — 
zniszczyć Niemca. Języka i tak się zaciągnie od rozbitków.
Lewa burta „Arki” zadymiła i grad łańcuchowych pocisków ze świstem 
poleciał na fleutę, niszcząc jej żagle, maszty, łamiąc reje i wymiatając z ludzi 
pokłady.
— Dobrze — pochwalił Magnus. — Jeszcze raz!
Glembisz uwijał się pośród swych dział jak opętany. Kiedy po drugiej 
poszarpanej salwie ostatni maszt fleuty z łoskotem runął w morze, a po trzeciej 
nawa pochyliła się na bok, poczynając potężną wyrwą utworzoną w środku 
szerokości jej kadłuba nabierać wodę, „Arka” wśród głośnego łopotu żagli 
skręciła gwałtownie i walnąwszy jeszcze raz z falkonetów, poszła do abordażu.
Cały pokład, nadburcia i kasztele obsadzone były gęsto przez 
wrzeszczących muszkietników i czeladź okrętową. Bezczynni teraz kanonierzy 
wypadali z luków, dzierżąc w zębach kordelasy, i pchali się ku rampie. 
Wściekłość za wszystkie doznane w ostatnich tygodniach niepowodzenia 
znalazła nagle ujście.
Zgęstniała w nieprzeniknioną zasłonę chmura dymu od saletry i siarki 
rozpraszała się zwolna; wreszcie pośród niej, o kilka metrów od galeony, 
ujrzano potrzaskane parapety, zwały lin, płacht żagielnych i liczne jęzory 
płomienia pełzającego po zrąbanym i pogruchotanym drewnie. Krzyków i na 
fleucie i na galeonie nie zdołał nawet zagłuszyć straszliwy trzask w momencie, 
kiedy obie nawy zderzyły się i czeladź sczepiła je hakami, a potok atakujących 
zalał sąsiedni pokład.
Karwat poczuł pociągnięcie za rękaw.
— Ty się nie mieszaj — krzyknął doń Magnus. — Jesteś zbyt słaby. Sam 
sobie poradzę — i skoczył na fleutę z rozmachem tnąc na prawo i lewo.
Karwat stał jeszcze chwilę, potem wdrapał się na przedni maszt, skąd 
widok był rozleglejszy, i krzycząc w podnieceniu, jął gorączkowo śledzić 
zaczynającą się bitwę. Sterowa burta „Arki” opróżniała się powoli, za to cały 
pokład sąsiada roił się od ludzi, kłębiących się ciał, przebojem prących na 
śródokręcie, zapełniających każdą piędź wolnej przestrzeni. Gruby Niemiec, 
kapitan fleuty, jak oszalały skakał z miejsca na miejsce i popędzał swych ludzi, 
płazując szablą. Ale w tym momencie Magnus, jakby na potwierdzenie swych 
poprzednich słów, że nie myśli się długo ceregielować, kazał rzucić petardy.
Dygot wybuchu wstrząsnął obiema nawami i gdy dym się nieco rozwiał, na 
stronie przeciwnika widać było jedynie rozrzucone po pokładzie w 
przedśmiertnych drgawkach ciała. Deski spływały strugami krwi. Wszędzie 
walały się strzępy odzienia. Polacy wdarli się do luków, na podpokładzie i 
sądząc po dochodzących stamtąd wrzaskach, dorzynali przeciwników. Ogień, 
przydeptany przeszło setką nóg, tlił się jedynie wśród stosów płacht żagielnych.
— Dość! — rozległ się krzyk Magnusa, gdy Karwat zsunął się z masztu i 
skoczył na sąsiedni pokład. — Dość! Brać w pęta! Kto jeszcze żyw, niech 
będzie oszczędzony!
Bosmani, dmąc z całej siły w świstawki i nawołując gromko, powstrzymali 
oszalałą z wściekłości załogę. Wrzaski tych, którym zajrzała w oczy śmierć, 
przycichły cośkolwiek. Z luków wyłaziły, poganiane z tyłu przez Polaków, 
postacie podobne cieniom, poszarzałe, ociekające posoką i w podartej odzieży. 
Prowadzono słaniającego się grubego kapitana fleuty.
Magnus przywołał skinieniem Karwata.
— Marzyłem o tej chwili — rzekł do niego chrapliwie. — O chwili, kiedy 
będę się mógł na nim odegrać za dwukrotne wyprowadzenie nas w pole. Z 
ludźmi „Arki -Noego” nie ma żartów — rzucił szyderczo w stronę Niemca.
Grubas zachwiał się, potem patrząc na Magnusa przekrwionymi oczyma, 
wyszarpnął się z wielką siłą z rąk trzymających go marynarzy. Skoczył ku 
stojącym oficerom.
— Zdasz z tego sprawę, zbóju morski! — wrzasnął Magnusowi prawie w 
twarz, próbując go złapać za gardło.
Karwat dobył błyskawicznie szpady i przytykając mu jej ostrze do piersi, 
nacisnął, aż klinga wygięła się w łuk. Odtrąceni marynarze podbiegli i chwycili 
Niemca za ręce, wykręcając je do tyłu. Zawył z bólu.
— Zdasz sprawę, zbóju, przed elektorem za ten napad! Poselską nawę 
najść... Ach ty! — krztusił się bezsilną wściekłością.
— Sprawę zdawać będę jeno przed swoim panem, ty psi synu. — Magnus 
splunął mu pod nogi i podszedłszy doń na odległość pół łokcia, zajrzał w twarz. 
— Ty mi twoim elektorem, zdrajcą obmierzłym, w ślepia nie świeć! A sprawę to 
pierwej sam zdasz za swe kołobrzeskie i gdańskie sprawki. Odprowadzić i zakuć 
w łańcuchy! — rzekł do ludzi głosem, w którym brzmiał z trudem tłumiony 
gniew. — Do komory dennej. W osobności od innych jeńców posadzić.
Marynarze popchnęli opierającego się Niemca w kierunku pokładu „Arki”, 
a Magnus z Karwatem odprowadzili go posępnym, nie wróżącym nic dobrego 
spojrzeniem. Nagle sztorman szarpnął swego patrona za ramię.
— Waszmość słyszeliście? — krzyknął. — O jakiej on poselskiej nawie 
gadał?
— Nawet nie zwróciłem uwagi... Ale istotnie, gadał. Popytaj no jeńców!
Karwat skoczył ku spętanej gromadzie, przeganianej właśnie na galeonę, i 
rzucił kilka pytań w języku niemieckim. Jeden z jeńców odwrócił się i wskazał 
na luk w rufie. Kar-wata jakby piorun raził, bo stał chwilę znieruchomiały, 
potem powiedział cicho do marynarzy:
— Weźcie tego chłopa osobno. Niech idzie z nami — i odwróciwszy się 
ruszył biegiem we wskazanym kierunku. Magnus popędził za nim.
— Co u licha? Czegoś się dowiedział? Mówże!
— Poseł od elektora do Gustawa leży tu zabity — odpowiedział Karwat 
zdyszany, wpadając w luk.
Zbiegli po trapie w korytarz, zajrzeli do jednej, następnie do drugiej kajuty. 
W końcu korytarza gromadka polskich marynarzy tłoczyła się przy jakichś 
drzwiach. Rozepchnęli ją i znaleźli się w rozbitej i potrzaskanej kajucie, 
zdradzającej swym zbytkownym urządzeniem mieszkanie kogoś znacznego. 
Stanęli oniemiali.
Na stole pośrodku, nie mieszcząc się na nim, leżał długi i chudy mężczyzna 
w czarnym, obszytym koronkami i złotem kaftanie, zbroczony krwią i 
nieruchomy.
— Von Wende — powiedział za plecami Magnusa jakiś marynarz.
Ale kapitan „Arki Noego” wiedział już o tym od pierwszego spojrzenia. 
Nawet nie widząc jeszcze twarzy trupa, poznał był go po długich i cienkich 
nogach zwisających ze stołu.
— Tak, von Wende... — wyszeptał podchodząc do stołu i nachylając się 
nad białą, bezkrwistą twarzą o wąskich, zaciśniętych w przedśmiertnym 
grymasie ustach.
— Der Edelmann des Fursten Elektor, Herr Stolp von Wende, graf von 
dem Kranz, Sarkau und Schaaksvitte, baron Altt und Wendestadt aus gnaden des 
Kurfursten von Pommern, Bogusław der XIV — powiedział nagle ktoś od 
drzwi.
Magnus z Karwatem drgnęli i odwrócili się prawie równocześnie. W 
drzwiach, trzymany przez dwóch marynarzy, stał jeniec, któremu Karwat zadał 
był na pokładzie przed chwilą owych kilka pytań.
— Co! Hrabia Stolp?! — wykrzyknęli obaj.
— Jo. — Jeniec uniósł brwi w zdziwieniu. — Graf Stolp von Wende.
— Równocześnie baron?
— Jo. — Zdziwienie jeńca jeszcze bardziej wzrosło. Sprawa była dlań 
zupełnie oczywista.
Karwat z Magnusem spojrzeli na siebie pełni osłupienia i pomieszania.
— Jeden człowiek... — wyszeptał Karwat i drżącą dłonią dotknął czoła, 
ścierając krople potu.
— W dwóch wcieleniach — odpowiedział Jaszka przepychając się przez, 
rosnący przy drzwiach tłum. — Jakżem się był od jeńców dowiedział, to 
myślałem w pierwszej chwili, że krew mnie zaleje. Że jeszcze nas, ale że nasze 
dowództwo tak nabrać mu się udało, to niepojęte!
Magnus nie odpowiedział ani słowem. Podszedł jeszcze raz do stołu i 
nachylił się nad nim. Wytrzeszczone, znieruchomiałe oczy Wendego patrzyły w 
sufit straszne i groźne, jakby w jakimś pośmiertnym wyzwaniu.
— Przeszukać kajutę — rzekł Karwat przerywając świdrującą w uszy 
ciszę. — Wszystkie papiery pilnie zebrać i kapitanowi oddać.
 

W czasie kiedy marynarze przetrząsali gruntownie wszystkie zakamarki 
tego pomieszczenia, a Karwat z Jaszką oglądali pobieżnie oddawane im do rąk 
karty morskie, listy, dzienniczek pisany po łacinie i inne notatki robione tym 
samym pochyłym i starannym pismem, Magnus stał ciągle jeszcze nieruchomo 
nad trupem, jakby sparaliżowany, i wpatrywał się w jego martwe oczy. Przez 
twarz przebiegały mu krótkie i nerwowe drgawki. Po długiej chwili dopiero, 
oddychając głośno, odstąpił w tył i zapytał świszczącym z wysiłku głosem:
— Znaleźliście?
— Waść pyta o listy elektora?
— Tak. Do Gustawa. Muszą tutaj gdzieś być — powiedział Magnus 
stanowczo.
— Nie ma nic takiego — odparł Karwat.
Kapitan „Arki Noego” opanował już wzruszenie. Westchnął ciężko.
— Choć nie zwykłem zakłócać spokoju umarłym, nawet jeśli byli mymi 
najgorszymi wrogami, tym razem odstąpię od tego zwyczaju. Obszukać ciało — 
rzekł wskazując Wendego ruchem głowy. — Listy muszą się znaleźć, bo jeśli 
nie, to rozbierać tę nawę będziecie do ostatniego kawałka drewna!
Postąpił ku drzwiom, rozepchnął stłoczoną tam gromadkę marynarzy i 
ruszył na pokład. Ogień był już ugaszony, lecz fleuta wszystkimi szczelinami, 
wyrwami i dziurami od pocisków nabierała zwolna wodę, przechylając się i 
zwisając na hakach, którymi zaczepiona była do burty „Arki”. Zdobycz, w 
postaci żywności, świeżej wody do picia, broni, amunicji i kilku mniejszych 
działek pokładowych (większych nie dało się z miejsca ruszyć), przeniesiona już 
została na galeonę, a marynarze penetrowali wnętrze nawy dla pewności jeno, 
czy aby coś cennego nie pozostawiono w początkowym pośpiechu.
— Kończyć — powiedział Magnus do jednego z bosmanów zmęczonym 
głosem. Stał chwilę w milczeniu, wsłuchując się czujnie w wezbrany szum i 
plusk wody wdzierającej się do wnętrza kadłuba fleuty. — Kończyć — 
powtórzył dobitniej.
Z rufowego luku wyszedł Karwat. Jeden z ludzi dźwigał za nim jakiś nie 
domknięty kufer podróżny, z którego wyzierał plik papierów i książek.
— Złóż w kapitańskiej kajucie — powiedział do marynarza i zwracając się 
do kapitana, podał czarny, z jedwabiu uszyty woreczek. — Na piersi miał 
ukryty. Tak, jak żeście waść powiedzieli: list elektora do Gustawa.
— Byłem tego pewny — mruknął Magnus i odebrawszy z jego rąk 
woreczek, przeszedł na pokład „Arki”. — Kończ i zdejmuj haki — rzucił za 
siebie, nie odwracając głowy.
Wszedł do swej kajuty i zatrzymał się przy stole, na którym złożono już 
zabrane z kufrów i sekretery Wendego papiery. Przerzucił je machinalnie. Były 
to skarby, bezcenne wprost skarby! Nie oddałby ich za żadne złoto. Nie mówiąc 
już o liście w czarnym woreczku, którego wartości nie podobna było określić, w 
rękach Magnusa znalazły się dokumenty wielkich knowań dyplomatycznych tak 
elektora pruskiego, jak i elektora brandenburskiego, neutralnych Holendrów i 
wojujących z Rzecząpospolitą Szwedów.
Otworzył woreczek i nie ruszając czarnej z czarnym orłem pieczęci 
Hohenzollernów, rozdarł pakiet. Przebiegł go uważnie oczyma i grymas gniewu 
pomieszanego ze wzgardą wykrzywił mu na moment twarz.
Tak, wszystko było teraz jasne... I zwlekanie elektora z przystąpieniem do 
wojny, i oddanie przez niego Szwedom twierdz nadmorskich, i przepuszczanie 
nieprzyjaciela przez ziemie pruskie, i wreszcie strachliwość i dziwna polityka 
księcia pomorskiego. Wszystko to było dlań teraz jasne i oczywiste.
— Żmija, którą karmimy własną łaskawością i głupotą — syknął przez 
zęby. Cisnął elektorski list na stół i podszedł do iluminatora. Rozwarłszy go na 
oścież, począł oddychać głośno i głęboko.
Od strony pokładu słychać było wysokie trele świstawek bosmańskich i 
krzyki marynarzy. Zwolniona z haków fleuta jęła się pogrążać w morskiej 
kipieli. Do kajuty wszedł Karwat i Magnus powiedział doń spokojnie:
— Teraz już możesz wziąć kurs prosto na Gdańsk. „Arka Noego” spełniła 
swe zadanie. Zamiast posła pozostałości po nim przywieziemy dowództwu. 
Cenniejsze to od jego osoby. Ho, ho!
Sztorman w milczeniu podszedł do kapitana i spoza jego pleców wyjrzał 
przez iluminator.
— Nigdy już nie stanie na naszej drodze — odezwał się cicho.
Choć nie powiedział kto, Magnus wiedział, o kim myśli jego wychowanek. 
On też myślał w tej chwili o tym przedziwnym w swej przebiegłości człowieku 
o dwóch nazwiskach, kilku tytułach; polityku, który dwory potrafił zdradziecko 
wyprowadzać w pole, a zginął tak marnie od przypadkowej kuli i szedł teraz w 
poharatanym pudle nawy na dno morskie, niby prosty żeglarz.
— Tak, nie stanie już na naszej drodze — potwierdził. Kadłub tonącej 
fleuty chybnął jeszcze raz od baku po jut, przechylił się na bakburtę i zniknął w 
odmętach, które trysnęły , w górę fontanną piany i zakręciły się białym wirem. 
Gdy po chwili woda wygładziła się nieco, na jej powierzchni pływały tylko 
szczątki masztów, jakaś złamana w połowie reja i wzdęty kawał płachty 
żagielnej. Był to jedyny ślad zagłady nawy barona von Wende alias grafa Stolp. 
Ale i ten ślad pokryła wkrótce fala morskiego przyboju.
„Arka Noego” płynęła bez przeszkód na południowy zachód, w kierunku 
macierzystych wybrzeży. W kierunku Gdańska.

  Armada — flota wojenna.
  Nawa — nazwa pierwszych okrętów przeznaczonych do żeglugi wyłącznie pod żaglami.

  Sztorman — żeglarz pełniący samodzielnie służbę oficera wachtowego.
  Karawela — typ jednopokładowego żaglowca (XV — XVII w.) o wysokich kasztelach w części 
rufowej i dziobowe], trzech masztach, z których dwa pierwsze posiadały ożaglowanie rejowe, tylny — 
skośne. Przeciętnie około 25 m długa i 8 — 10 szeroka.

  Hajdawery — spodnie.
  Harcap — warkocz, jaki nosił każdy ówczesny żeglarz.

  Bukszpryt — drewniana lub metalowa belka przymocowana do dziobnicy i wystająca ukośnie przed 
dziób. Służy do rozpinania lin i żagli.
  Kaper — prywatny właściciel statku. Uzbrajał go na swój koszt, często nim dowodził i dobrowolnie 
zgłaszał swe usługi jednej z wojujących stron w celu zwalczania handlu morskiego strony przeciwnej. 
Jako upoważnienie do takich akcji otrzymywał tzw. patent kaperski stwierdzający, że dane państwo 
bierze go pod swą opiekę. Kaprami zwano całą załogę.
  Ceter-partia — związek, stowarzyszenie kaperskie. Zwykle kilka załóg łączyło się w ceter-partie 
celem przedsiębrania poważniejszych akcji.

  Halsztuk — chustka na szyję, rodzaj szerokiego krawata.

  Antenaty — przodkowie rodziny.
  Rejs — podróż, którą odbywa statek.

  Ante omnia (łac.) — przede wszystkim.
  Antyszambry — przedpokoje.

  Armować nawy — uzbrajać, przygotowywać do wojny.
  Ante victoriam ne canas triumphum (łac.) — przed zwycięstwem nie triumfuj.

  Ante lucem (łac.) — przed świtem.

  Librarie — księgi.
  Kordiał — lek.

  Media vita in morte sumus (łac.) — wśród życia otacza nas śmierć.

  Medykamenty — lekarstwa.

  Wanty — liny stalowe służące do umocnienia masztów; łączą górne części masztów z burtami.
  Ordinarius prowiantmagister (barb. łac.) — dostawca wojskowy.
  Iluminator — okrągłe okienko na statku z szybą z grubego szkła.
  Sa1ing — drzewce służące do rozparcia lin usztywniających maszt.
  Aj, aj! — odzew marynarski na rozkaz.
  Rufa — tylna część okrętu.
  Klepsydra — przyrząd do mierzenia czasu, złożony z dwóch szklanych naczyń stożkowych, 
połączonych wąskim kanalikiem. Z górnego naczynia przesącza się do dolnego woda lub przesypuje 
piasek.

  G e 1 e o n y — żaglowe okręty wojenne, używane w XVI—XVII w. Były to ówcześnie najlepsze 
pod względem nawigacyjnym okręty, posiadały dużą szybkość; dzięki dużym rozmiarom (do 1600 ton 
wyporności — 50 m długości 1 14 m szerokości) i silnemu uzbrojeniu (do 200 dział) stanowiły 
zawsze trzon eskadr bojowych.
  Reda — obszar wodny przed portem z odpowiednim rodzajem dna i głębokością 
pozwalającą bezpiecznie zakotwiczać okręty czekające wprowadzenia do portu.
  Pinka — niewielki okręt żaglowy używany w XV — XVII w. jako okręt konwojowy i 
patrolowy, świetnie operujący na płyciznach przybrzeżnych. Znana wyłącznie na Bałtyku.
  Nabrzeże — ściana basenu portowego obudowana kamieniem (dziś z betonu), 
uniemożliwiająca oberwanie się gruntu, wyposażona w urządzenia cumownicze i 
przeładunkowe.
  Szklanki — szybkie, równomierne uderzenia w dzwon, wybijane co pół godziny, odliczające czas. 
Liczenie ich zaczyna się od 12.30 — jednym uderzeniem. Co cztery godziny (tak długo trwa wachta) 
zaczyna się liczyć szklanki od nowa — od jednego do ośmiu uderzeń.

  Forkasztel — znajdująca się na dziobie lub rufie silnie uzbrojona nadbudówka, służąca również 
jako pomieszczenie dla załogi.

  Brasowanie — zmienianie ustawienia żagli rejowych za pomocą brasów, tzn. urządzeń 
składających się z systemu lin i bloków.
  Reja — poprzeczna belka na maszcie do przyczepiania i rozpinania żagli.
  Morka — wiatr wiejący od morza.
  Sze1f — przybrzeżny pas dna morskiego.

  Morze Małe — Zatoka Pucka.
  Snadzizna — mielizna przybrzeżna.
  Mars — pierwsza od dołu platforma na maszcie, skąd obserwuje się horyzont.

  Mesa — jadalnia na okręcie.

  Bak — przód okrętu.
  Bakburt — lewa burta statku.
  Rudel — drążek sterowy.

  Kubryk — pomieszczenie dla załogi okrętowej.
  Kambuz — kuchnia na okręcie.
  Luk — otwór w pokładzie statku służący bądź to do ładowania towarów, bądź też jako rodzaj 
wentylatora na statku. Małe luki służą także do przechodzenia z jednego pokładu na drugi.

  Wyb1ina — drabinka sznurowa.
  Flagman — sygnalista eskadry lub dywizjonu zwykle znajdujący się na okręcie flagowym
  Apparatus belli (łac.) — maszyny wojenne.
  Fok i grot na gejtawy — podciągnięcie specjalną liną (gejtawą) fokżagla i grotżagla do rei.
  Trap — schodki okrętowe.
  Szyk czołowy — ustawienie okrętów w jednej linii, jeden okręt obok drugiego. 
Szyk torowy — ustawienie okrętów w jednej linii, ale jeden okręt za drugim.


  Ignorantia crassa (łac.) — nieuctwo, ciemnota.

  Położyć okręt w lewy hals — zwrócić okręt na wiatr od lewej strony.

  Fordewind — wiatr wiejący w rufę okrętu, tj. w kierunku wzdłuż płaszczyzny jego symetrii 
(pełny wiatr).
  Peleng — szyk okrętów polegający na tym, że ustawia się je w linii skośnej.

  Falkonet — działo małokalibrowe, używane w XVI — XVII w., strzelające ładunkami 
ołowianymi.
  Galeota — okręt wojenny z ożaglowaniem skośnym, o wypukłych burtach i zaokrąglonej 
rufie (XVI—XVII w.).
  Bezanmaszt — tylny maszt
  Szlupbelka — urządzenie dźwigowe służące do spuszczania lub podnoszenia łodzi okrętowej.

  „Tak trzymać” — komenda dla sternika, oznaczająca, że ma utrzymywać okręt na tym samym 
kursie, na jakim znajdował się on w czasie wydawania komendy.

  Sterburta — prawy bok okrętu.
  Rampa — balustrada.
  Odbijacz — elastyczna poduszka spleciona z lin, wywieszana za burtę okrętu podczas dobijania do 
celu, aby złagodzić uderzenie.

  Dryfować — zbaczać z drogi pod wpływem wiatru, prądu lub fali
  Par super parem potestatem non habet (tac.) — nikt nie może mieć władzy nad równym sobie.

  Bryza — wiatr powstający na skutek niejednakowego nagrzewania się lądu i morza. W dzień jest 
wilgotny i wieje od morza w kierunku lądu, w nocy jest suchy i wieje w kierunku odwrotnym.

  Kabestan — mechanizm służący do przesuwania ładunku. Używa się go m. in. do wyciągania 
kotwic okrętowych.

  Kilwater — ślad wodny posuwającego się statku, smuga powstająca za Jego rufą.
  Inkaust — atrament.

  Nord - północ.

  Topżagiel — niewielki żagiel czworokątny u szczytu masztu.
  Refować — zmniejszać powierzchnię żagli przy silnym wietrze.
  Takielunek — sprzęt służący do omasztowania, ożaglowania i olinowania statku.

  Stenga — drzewce omasztowania okrętowego, przedłużenie kolumny masztu.

  Bom — poziome drzewce umocowane jednym końcem do masztu, drugim zawieszone na 
linie.
  Kordelas — obosieczny nóż.

  Jut — tylny kraniec pokładu.

  Kabel — morska miara długości (1/10 mili morskiej) równa 185,2 m.

  Rumpel — sterownica, dźwignia eto poruszania steru.

  Kok — kuchta okrętowy.

  Kokpit — wgłębienie dla załogi w części rufowej pokładu statku.
  Stępka— kil, belka wiązania okrętowego, biegnąca przez całą długość spodu statku, stanowiąca 
jakby jego fundament.

  Flauta — cisza morska.

  Halsować — płynąć zygzakiem, zmieniać często kurs.
  Odbój — komenda, oznaczająca zakończenie alarmu bojowego na okręcie wojennym.

  Martwa fala — rozkołys, łagodna fala (niekiedy duża) powstała wskutek długotrwałego wiatru 
wiejącego nad rozległym obszarem morskim. Może biec po morzu nawet kilkanaście godzin po 
ustaniu wiatru, który ją wywołał, dlatego często jest obserwowana na obszarze zupełnie bezwietrznym 
lub na takim, w którym wieje wiatr przeciwny do kierunku martwej fali.
  Koja — łóżko na okręcie, umocowane na stałe do podłogi lub ścian pomieszczenia.

  Szoty — liny służące do kierunkowego nastawiania żagli.
 Fok i kliwry — przednie żagle trójkątne.

  Stojący na oku — czatownik na przodzie okrętu.
  Abordaż — dawny sposób walki na morzu, polegający na tym, że jeden okręt dobijał do burty 
drugiego, aby przeprowadzić walkę wręcz i opanować go.

  Szpunt — czop, zatyczka.
  Łaszt — ówczesna miara wyporności, około 2000 kg.

  Pryz — zdobycz.

  Stanąć w dryf — wykonać manewr polegający na specjalnym ustawieniu żagli, co pozwala 
zatrzymać statek bez spuszczania ich.

  Sterling — deska wywieszona za burtę na linach, umożliwiająca prowadzenie niektórych prac na 
zewnątrz kadłuba okrętu.

  Lazaret — magazyn specjalny. Miał nad nim pieczę zawsze sam kapitan.

  Aflaston — ozdoba; rzeźba zwykle związana z nazwą okrętu, umieszczona u szczytu stewy 
dziobowej.

  Gryf — wizerunek ptaka bajecznego: lwa z głową orła i ze skrzydłami.

  Welbot — lekka, wąska, szybka lódź okrętowa o ostrych kształtach dziobu
  Szlakowy - kierujący szalupą.

  Patriae in serviendo consumor — (Łac.) — poświęciłem się służbie dla ojczyzny.

  Hoc erat in votis (łac.) — tego chcieliśmy.
  Consense (łac.) — zgodnie.

  Pro hac vice (łac.) — na ten raz. 

  Obło — zaokrąglenie kadłuba okrętu w miejscu, w którym dno przechodzi w burtę.

  Stewa dziobowa — belka żelazna lub drewniana, zagięta do góry, stanowiąca przedłużenie kilu, 
umieszczona na dziobie okrętu.

  Poler — słupek z drewna lub lanego czy kutego żelaza, służący do zakładania nań cum albo hollin. 
Polery ustawione są zwykle parami i umocowane do pokładu, w portach do nabrzeża.

  Lewar — przyrząd do podnoszenia ciężarów.
  Omne nimium nocet (łac.) — Co zanadto, to niezdrowo.

  Bejdewind — jedna czwarta wiatru, wiatr wiejący od dziobu pod ostrym kątem do linii 
symetrii okrętu.
  Rewa — ławica przybrzeżna.
  Farwater rzeki — tor wodny, droga stanowiąca bezpieczne przejście dla okrętów, wytyczona 
zakotwiczonymi znakami (wiechami, bojami).

  Pirs — prostopadły do nabrzeża pomost wybiegający w wody portowe, wyposażony 
zwykle, podobnie jak nabrzeże, w urządzenia przeładunkowe i cumownicze.
  Nagle — gwoździe.
  Profit — zysk, korzyść.

  Konsyderacja — zachowanie, szacunek.

  Licentiam regni (łac.) — zezwolenie królewskie. 
  F1euta — dawny statek handlowy, jego rufa miała zaokrąglony kształt, w przeciwieństwie 
do ruf innych statków z tego okresu, które miały rufy płasko ścięte.
  Jo, es wird schones Wetter sein (niem.) — tak, będzie piękna pogoda.

  Blokhauz ~ umocnione pomieszczenie dla niedużego oddziału wojskowego, ma przez pewien czas 
stawiać opór nieprzyjacielowi.

  Basta — komenda na łodziach wiosłowych, na którą wioślarze przestają wiosłować, 
wyjmując z dulek wiosła, podnoszą je i układają wzdłuż burt piórami w kierunku dziobu.
  Awanport — przedporcie, obszar wodny między falochronem a dalszymi częściami portu, skąd 
prowadzą drogi do kanałów, basenów, doków portowych itp.

  Przybój — kipiel, załamywanie się fal na płyciznach. Fale, osiągnąwszy obszar wodny o 
głębokości zbliżonej do wysokości fali, załamują się tworząc fale przybojowe. Przybojem 
zwie się również załamywanie się fal wybiegających na ląd.
  Bujowisko — morze u wybrzeży rozkołysane nierównomierną falą.
  Ariergarda — straż tylna.

  Kunktator — człowiek rozmyślnie powolny w działaniu.

  Supozycje — przypuszczenia.
  Ordo est anima rerum (łac.) — porządek jest duszą wszechświata.
  Interwały — odległości pomiędzy okrętami idącymi w szyku.

  Salut — oddanie honorów wyższemu dowódcy przez okręt wojenny za pomocą wystrzałów 
armatnich. Ilość wystrzałów oraz komu salut przysługuje, określają przepisy.

  Wer ist dort (niem.) - kto tam jest.

  Non tam libenter, quam reverenter (tac.) — nie tyle z chęci, co ze strachu.

  Inkwizycja — śledztwo.
  Cekhauz — zbrojownia, zwykle znajdowało tam również pomieszczenie więzienie miejskie.

  Checza — dom mieszkalny.

  Glejt — list zabezpieczający.
  Burg — niemiecki zamek warowny.
  Hufna1 — gwóźdź do podkowy.

  Szpigaty - otwory w nadburciu lub w poszyciu pokładu służące do spływu wody, która dostała 
się na pokład podczas zalewu falą.

  Ślepa strefa — międzywietrze, pas względnej ciszy między rejonami wiatrów wiejących w różnych 
kierunkach. 
  Psia wachta — nazwa najuciążliwszej wachty od północy do czwartej
nad ranem.

  Płaskoć — plaża, płaszczyzna wybrzeża
  Karcer — ciemnica, areszt.