Fritz Leiber
   
  Pojedynek
   
   

Pierwszą oznaką, że przyuwaźył nas crusoe, było ciche „pyk”, które przeniosło się do mojego 
kombinezonu z obudowy miniradaru. Właśnie wesoło targaliśmy go z Pete’em na stanowisko przy 
wschodnim skraju krateru Gioja, skąd miał skanować okolicę w poszukiwaniu wraków, śmiecia 
i rud metali.
   Potem był świst, urwany, gdy tylko ręka Pete’a puściła przysadziste urządzenie. Jego rękawica, 
pobłyskująca srebrem w ostrym podbiegunowym świetle nisko wiszącego Słońca, przesuwała się 
powoli, jakby jej właściciel nabrał lekkiego niesmaku do tego, cośmy tu razem robili. Wciąż 
jeszcze obracałem głowę, by ujrzeć cały połyskliwy tył jego hełmu rozerwany w widowiskowej 
i obrzydliwej eksplozji, a mgiełka rozpylonego mózgu i krwi opadała już powoli w próżni jak 
drobny czerwony śnieg.
   Wtedy nastąpiło głośne „puk” i drgnięcie mojej rękawicy, gdy druga kula crusoe trafiła 
miniradar, ale mój wzrok powędrował już tam, gdzie patrzył Pete, gdy oberwał – w samą porę, by 
zobaczyć zieloną igiełkę wystrzału z broni tamtego we wgłębieniu w niskim wale krateru Gioja, 
tam gdzie przebiegała wystrzępiona granica między czernią pozostających w cieniu skał 
a gwiazdami, wyglądającymi jak klejnoty. Zdjąłem z ramienia mojego swifta, [Uniwersalny karabinek 
próżniowy. Nazwa pochodzi od naboju kal. 0,22 cala, produkowanego już od 1940 r. przez zakłady Winchestera, Remingtona i Norma, z fabrycznym 
ładunkiem prochowym nadającym pociskowi prędkość wylotową 1262 metrów – tak, ponad kilometra – na sekundę.] robiąc jednocześnie 
unik – długi krok w bok – i strzeliłem trzy razy. Pierwsze dwa rozpryskowe musiały pójść ciut za 
wysoko, ale trzeci dał na moment śliczną fioletową kulę wybuchu u podnóża tego wyżłobienia. Nie 
zobaczyłem tam sylwetki – całej czy w kawałkach, srebrzystej czy nie, na wale krateru czy już na 
koronie, no, ale crusoe miewają kombinezony-kameleony, a w większości poruszają się bardzo 
żwawo.
   Skafander Pete’a wciąż powoli i sztywno walił się na twarz. Ze trzydzieści metrów za nim była 
szeroka czarna rozpadlina, choć tak naprawdę nie mogłem ocenić jej rozmiarów, bo przeciwległa 
krawędź ginęła w cieniu, jaki rzucał wał krateru. Myknąłem tam jak mysz do dziury. Na trzecim 
kroku capnąłem Pete’a za pas narzędziowy i rurę tlenową, zanim jeszcze zarył przodem 
kombinezonu w sproszkowany pumeks, i powlokłem go za sobą. Jakaś wolniejsza czy zanadto 
wytresowana część mojego mózgu jeszcze nie przyjęła do wiadomości, że Pete nie żyje.
   Wtedy zacząłem sunąć, utrzymując także własne ciało raptem kilka centymetrów nad pyłem 
i odpychając się nogami od skalnych występów, które zeń wystawały – jakbym pływał w płetwach. 
Crusoe nie przewidział takiej wariackiej kaskaderki, która przynajmniej oszczędziła mi tej sennej 
powolności tradycyjnych księżycowych biegów z wysokimi podskokami – wtedy byłbym jak cel 
na strzelnicy, a tak zielony rozbłysk z tyłu obsypał mój tyłek i buty wyrzuconym pyłem. Gość dał 
za małą poprawkę na prędkość ofiary. Wiedziałem już także, że ma do dyspozycji pociski 
rozpryskowe, a nie tylko kule.
   Trzy sekundy potem nurkowałem właśnie do szczeliny, gdy but Pete’a solidnie zahaczył 
o ostatni skalny występ. To coś w moim mózgu nie straciło na uporze, więc trzymałem się Pete’a, 
jakbym zamiast dłoni miał obcęgi, i zrobiłem zgrabny łuk zakończony szarpnięciem. Jak się 
okazało – na szczęście, bo pięć metrów przede mną rozpaliła się jasna kula, ze dwa metry średnicy, 
coś jakby gigantyczny robaczek świętojański rozjarzył się znienacka, ale brutalniej. Niewidoczne 
w niemal próżni czoło eksplozji walnęło mnie na tyle mocno, że kombinezon zadudnił, a powietrze 
wewnątrz wymierzyło mi policzek. A więc niektóre z pocisków crusoe miały zapalniki reagujące 
na bliskość metalu – jego ojczysta planeta musiała być naprawdę niezła w miniaturyzacji.
   Zanim bladozielony rozbłysk znikł, dojrzałem dno szczeliny – dziewięćdziesiąt metrów niżej, 
całe pokryte pyłem, jak w dziewięćdziesięciu procentach przypadków. Pomodliłem się, żeby pył 
był dosyć głęboki. Zdążyłem kciukiem wcisnąć przycisk Sytuacji Awaryjnej – statek miał 
automatycznie przesłać sygnał dalej, do Circumluny. Potem krawędź szczeliny zasłoniła mi statek 
i leniwie opadłem z blasku w błogosławioną ciemność, wyłączając światełka wskaźników 
w hełmie – nawet one pomogłyby tamtemu wycelować. Lampki Pete’a zgasiła kula.
   Na upadek potrzebowałem dziesięciu, może dwunastu sekund, a przeciwległa krawędź 
szczeliny nie zasłaniała wyszczerbionej krawędzi krateru. Jakbym widział lufę opadającą wraz ze 
mną – crusoe musiał znać przyśpieszenie księżycowe, to nędzne półtora metra na sekundę kwadrat. 
Czułem jego mackę, palec, szpon, nibynóżkę czy co tam miał, zaciskającą się na spuście czy 
wduszającą przycisk. Z całej siły odepchnąłem Pete’a od siebie, równolegle do ściany szczeliny. 
Jeszcze trzy, cztery sekundy i znów kombinezon zrobił „łup”, a mną szarpnęło, gdy kolejna 
zielona flara ukazała równo zasypane dno szczeliny, coraz żwawiej zmierzające w moją stronę. 
Ten rozbłysk był półkulisty – pocisk wybuchł na ścianie – ale jeśli sypnęło odłamkami skały, to 
żaden z nich mnie nie trafił. Crusoe trafił dokładnie w środek odcinka dzielącego mnie od 
srebrzystej trumny Pete’a. Ten gość naprawdę znał się na broni i księżycowych warunkach. 
Podziwiałem go, nawet jeśli moje pchnięcie wystarczyło (zasada akcji i reakcji), byśmy wraz 
z Pete’em opuścili linię strzału. Zaraz potem krawędź szczeliny przesłoniła zbocze krateru, a ja 
szykowałem się do lądowania jak trójnogi krab, ze swiftem znów przewieszonym przez ramię, 
a drugą ręką zaciśniętą na przypiętych do pasa rakietach pyłowych.
   Jedenastosekundowy upadek na Lunie zająłby na Ziemi raptem ciut ponad dwie sekundy, ale 
i tak przyłożyłem w pył z prędkością ponad piętnastu metrów na sekundę. Wstrząs był mocny, lecz 
dzięki Bogu nie nadziałem się na żadną skałkę. Pył przykrył mi wszystkie kończyny i przód 
kombinezonu, włącznie z szybą hełmu – gdy znów włączyłem światełka, zobaczyłem tylko 
szarość, drobnoziarnistą jak mąka.
   Szarpałem się w tym paskudztwie, jakby to faktycznie była mąka, odpinając rakiety pyłowe. 
Podparłem się na nich i wydobyłem z pyłu drugą rękę i hełm. Fajnie było zobaczyć gwiazdy, 
nawet zakurzone. Z rakietą pod każdą dłonią wydobyłem na wierzch nogi i balansując na tym 
osypującym się świństwie, przypiąłem sobie rakiety do butów. Wtedy wstałem i włączyłem 
reflektorek na hełmie. Cholerna rzecz. Chciało mi się to robić tak samo, jak tropionemu zwierzęciu 
chce się łamać patyki czy wychodzić na otwartą przestrzeń, ale wiedziałem, że na znalezienie 
kryjówki mam tylko tyle czasu, ile tamtemu zajmie bieg od wału krateru do krawędzi szczeliny. 
Większość z nich naprawdę szybko dyga, tak się palą do zabijania.
   Cóż, to my zaczęliśmy zabijać, powiedziałem sobie. Tak wypadło, że tym razem polują na 
mnie.
   Światło reflektorka złośliwie połyskiwało na srebrzystym kombinezonie Pete’a – jego trumnie, 
rozciągniętej na dnie szczeliny i w siedmiu ósmych pokrytej pyłem. Wyglądał, jakby unosił się 
w wodzie na plecach. Omiotłem światłem szczelinę. Przeciwległa ściana była niemal całkiem 
gładka, raptem parę półeczek i pęknięć, żadnej przewieszki, pod którą mógłbym się ukryć. Ale po 
mojej stronie szczeliny część ściany, ze czterdzieści metrów dalej, była cała podziurawiona 
i pokryta pęcherzami – kiedyś, dawno temu lawa pieniła się tu obficie w słabym przyciąganiu 
Księżyca. Wycelowałem ciałem w środek tej części ściany i ruszyłem naprzód. Wyłączyłem 
reflektorek, kierowałem się widocznymi gwiazdami.
   Na rakietach pyłowych chodzi się praktycznie tak samo jak na śnieżnych, wysoko unosząc 
nogi i krocząc dostojnie. Odezwała się we mnie nostalgia, ale zwierzyna łowna nie ma czasu na 
takie cymesy.
   Nagle w górze zrobiło się jaśniej i bardziej czerwono, niżby to dały gwiazdy. Wąski pasek 
skały u szczytu szczeliny rozpalił się oranżem, dalej zaś wystające części korony krateru jarzyły 
się jak czynne wulkany. Światło z tego pomarańczowego pasa w kilku refleksach od ściany do 
ściany dotarło na dno mojej rozpadliny, więc znów, choć niewyraźnie, dojrzałem dziury, ku 
którym szedłem.
   Crusoe skasował nasz statek – oba zbiorniki były blisko siebie, więc rozgrzane słońcem gazy, 
połączone w eksplozji, zapłonęły jak setka palników. Oksyanilina paliła się tak długo, że zdążyłem 
dotrzeć do otworów w ścianie. Wpełzłem w ten największy. W gasnącej poświacie przelotnie 
zobaczyłem skalny pęcherz, ze trzy i pół metra średnicy, z drugą dziurą z tyłu. Skała wyglądała na 
czarną, w dotyku była szorstka, lecz twarda jak diament. Zaryzykowałem spojrzenie wstecz.
   Lśniąca wstęga była już ciemnoczerwona; szkielet naszego statku wciąż się żarzył. Nagle na 
środku wstęgi błysnęła zieleń – zatruty sztylecik światła – i zaraz potem kolejny wielki 
bladozielony świetlik rozjarzył się tam, gdzie leżał Pete. Po raz czwarty ocalił mi życie.
   Ledwie zdążyłem rakiem wrócić do otworu, gdy nastąpił kolejny zielony rozbłysk, tuż za 
ścianą, tym razem bardzo jasny. Czoło eksplozji znów mnie walnęło, a przez skałę słyszałem słabe 
pobrzękiwanie kawałków skafandra Pete’a o ścianę, choć może było to dzwonienie wciąż 
rozlegające się po tym bliższym strzale w moim skafandrze – albo w uszach.
   Przez tylny otwór pęcherza wgramolilem się do pomieszczenia, które po rozpoznaniu na 
czworakach okazało się kolejnym bąblem, przypominającym ten pierwszy włącznie z tylnym 
wyjściem. Przeszedłem przez ten, trzeci już, otwór, obróciłem się i oparłem lufę swifta na 
nierównym progu. Skoro crusoe tu mieszkał, na pewno znał teren lepiej ode mnie. Więc po co 
brnąć dalej – żeby się zgubić? Według wskaźników minęło jakieś półtorej minuty od czasu, gdy 
Pete kopnął w kalendarz. A ja miałem szczelny skafander i tlen, i ogrzewanie na cztery godziny. 
Circumluna powinna wyrobić się w czasie o połowę krótszym z przysłaniem tu grupy ratunkowej, 
jeśli moja wiadomość do nich dotarła – i jeśli crusoe ich też nie skroi. Znów zdjął mnie strach 
o blask lampek w hełmie, więc je wyłączyłem. Zmieniłem ułożenie ciała i nagle się przestraszyłem, 
że crusoe już mnie namierza po dźwiękach przenoszonych przez skałę, więc zastygłem jak żona 
Lota i zacząłem sam nasłuchiwać.
   Bez światła, bez dźwięku, grawitacja jak piórko – prawie jak test na odporność psychiczną 
w komorze anechoicznej. Niemal od razu przyszły zawroty głowy i złudzenia, napływające 
w błękicie, płomieniu i jękach z obrzeży moich zmysłów. Nawet czajenie się w zasadzce na 
tamtego ich nie powstrzymywało – więc chyba sam ich pragnąłem. I tak wytężając wszystkie 
zmysły, by mnie uprzedziły o nadejściu crusoe, zacząłem w końcu o nim myśleć.
   Dziwna rzecz – ludzie od tysięcy lat patrzyli na Księżyc i nigdy nie odgadli, że jest dokładnie 
tym, na co wygląda: bladym, marmurowym cmentarzyskiem pełnym żywych trupów, Tortugą 
kosmosu, gdzie srebrzyste statki z miliona światów porzucały swoich buntowników, 
zatwardzialców, zbrodniarzy, szaleńców. Nie można było ich zostawić na płodnej, ciepło otulonej 
Ziemi, której dziwacznych mieszkańców tacy goście mogliby skrzywdzić, ale wielka srebrzysta 
skała, nasz satelita znakomicie się do tego nadawał. Tam furiaci mieli wieść swoje samotne życie, 
każdy z kombinezonem, bronią i samotnym baraczkiem czy jaskinią, żyjąc na przetwarzanych 
odchodach i również w nieskończoność mielonych urazach, gorzkiej wściekłości i urojeniach, 
które ich tu przywiodły. Bywało ich tu do tysiąca, dosyć, by drążyć Księżyc w poszukiwaniu 
gazów paliwowych i tego, co potrzeba, by żyć, by powrócić w kosmos i może nawet stać się 
władcami Ziemi – gdyby zgodzili się ze sobą współpracować. Ale zostali tu porzuceni właśnie 
dlatego, że nie dało się z nimi współpracować, a poza tym pochodzili z setek przeróżnych 
galaktycznych ras. Mieli więc jakąś elektroniczną, psioniczną czy pies wie jaką siatkę łączności – 
w każdym razie, jeśli coś się stało jednemu z nich, rychło wiedzieli to pozostali – ale każdy 
pozostawał samotnym Robinsonem Crusoe, bez Piętaszka. Stąd nazwa.
   Zaryzykowałem błyśnięcie światełka zegarka. Minęło raptem trzydzieści sekund. W tym 
tempie upłynie wieczność, zanim miną dwie godziny potrzebne na dotarcie pomocy, jeśli w ogóle 
otrzymano moją wiadomość – podczas gdy crusoe... Znów wytężyłem zmysły, by nie dać się 
zaskoczyć, ale wir myśli nie ustawał.
   Ziemianie zabili pierwszego napotkanego crusoe – moment paniki, zamieszania i wszystkie 
szkolenia szlag trafił. Od tej pory to oni strzelali pierwsi, a przynajmniej próbowali, ignorując 
spóźnione próby nawiązania kontaktu.
   Przez, jak mi się zdawało, krótką chwilę rozważałem odwieczny problem uniwersalnego kodu 
galaktycznego, ale gdy znów na moment włączyłem lampkę zegarka, diabli wzięli siedemdziesiąt 
minut.
   Naprawdę mnie zatkało. Miał dość czasu, by mnie podejść i zabić z dziesięć razy – miał czas, 
by pójść do domu po pieski! – przecież same zmysły nie mogły mnie tak dobrze chronić, gdy 
myślałem o niebieskich migdałach. Nawet teraz, wytężając słuch w strachu, odbierałem tylko 
własny biały szum: łomot serca, dudnienie krwi, a chyba przez moment nawet ruchy Browna 
cząsteczek powietrza obijających się o bębenki uszu.
   Jednego nie zrobiłem, tak sobie powiedziałem. Nie myślałem o tamtym w sposób 
uporządkowany.
   Miał broń zbliżoną do mojej i co najmniej trzy rodzaje pestek.
   Z wału krateru do krawędzi szczeliny dotarł w czterdzieści sekund albo i mniej. Albo bardzo 
żwawo dyga na swoich nóżkach, ile by ich tam miał, albo ma plecak odrzutowy czy coś w tym 
stylu.
   I najpierw strzelił do miniradaru, a potem do mnie. Myślał, że to środek łączności? Broń? 
A może jakiś robot, równie niebezpieczny jak ludzie?
   Tętno mi opadło, przestało huczeć w uszach – i w tej chwili usłyszałem przez skalę bardzo 
ciche skrobanie.
   Zgrzyt-zgrzyt, zgrzyt-zgrzyt, zgrzyt, zgrzyt, zgrzyt – tak to szło, za każdym razem ciut 
głośniej.
   Włączyłem reflektorek – i oto w moją stronę po podłodze bąbla sąsiadującego z moim zasuwał 
srebrny pająk wielkości półmiska, o czterech jarzących się ślepiach i z zieloną wstęgą wokół 
tułowia. Jego zwisające szczęki wyglądały jak uzębione i zaostrzone cęgi.
   Rzuciłem się w tył, odruchowo pociągając za spust. Pęcherz, w którym był pająk, wypełnił 
fioletowy rozbłysk, natychmiast zastąpiony zielonym. Dwie eksplozje powaliły mnie na podłogę.
   Nie żeby mnie to spowolniło. W tych rozbłyskach ujrzałem otwór w sklepieniu mojego bąbla 
i jak tylko stanąłem na nogi, skoczyłem do jego krawędzi.
   Dobrze, że pamiętałem, by skakać ostrożnie. Prawą ręką złapałem krawędź otworu, która się 
nie urwała, i podciągnąłem się do czarnego bąbla piętro wyżej. Nie miał on wyjścia na szczycie, 
ale były dwa otwory wysoko w ścianach, więc ruszyłem przez wyższy z nich.
   I tego się już trzymałem. Te wielkie bąble lawy były niemal identyczne. Zawsze wybierałem 
najwyżej położone wyjście. Raz trafiłem na ślepy pęcherz i musiałem się cofnąć. Potem najpierw 
zaglądałem, a dopiero wtedy się gramoliłem. Cały czas miałem włączony reflektor.
   Sforsowałem siedem czy siedemnaście pęcherzy, zanim ochłonąłem na tyle, by przemyśleć to, 
co się stało.
   Prawie na pewno ten pająk nie był crusoe – chyba że był ich z pluton, a giwerę holowały za 
sobą jak haubicę. Raczej nie był to też uprzednio nieznany nauce, teoretycznie niemożliwy, żyjący 
w próżni stawonóg – w przeciwnym wypadku egzobiologom kroiła się potężna niespodzianka, a ja 
słusznie zlałem się w spodnie. Nie, najprawdopodobniej był to jakiś robot tropiący albo 
tropiąco-bojowy. Osiem nóg to przydatna liczba, osiem rąk też. A szczęki? Do przegryzania 
kombinezonów? Może był to cybernetyczny towarzysz dla samotnych istot. Pająk, do nogi!
   A ten drugi wybuch? Albo crusoe strzelił w pęcherz z drugiej strony, albo pająk miał ładunek 
wybuchowy, który miał eksplodować w kontakcie ze mną. Ładne zastosowanie dla towarzysza 
życia! Zachichotałem. Ulżyło mi, że ten pająk był zapewne „tylko” robotem.
   Właśnie wtedy – byłem w dziewiątym, a może dziewiętnastym pęcherzu – całe wnętrze 
mojego hełmu zaszło parą. Sapałem, pociłem się, aż wreszcie przeciążyłem pochłaniacz wilgoci. 
Jakbym wlazł w mgłę gęstszą od mleka. Ledwie widziałem czarną masę ściany za plecami. 
Zgasiłem reflektor. Zegar wskazywał, że upłynęły siedemdziesiąt dwie minuty. Wyłączyłem jego 
światełko i zrobiłem bardzo dziwną rzecz.
   Bardzo delikatnie odchyliłem się tak, by największą możliwą powierzchnią skafandra dotykać 
ściany. Wtedy dziesięć razy uderzyłem rytmicznie w skałę kolbą swifta i zastygłem w bezruchu.
   Zacząć od dziesięciu, na znak, że używamy systemu dziesiętnego. Jasne, że były inne 
możliwości, ale...
   Ledwie dosłyszałem sześć uderzeń, w tempie takim, jak moje.
   Która stała zaczyna się od szóstki? Gdyby zaczął od trójki, stuknąłbym raz, i tak dalej przez 
parę kolejnych cyfr pi. Jeśli od jedynki, oddałbym cztery – i potem się martwił o to, co jest na 
drugim i trzecim miejscu po przecinku w pierwiastku z dwóch. A może jego sygnał był 
początkiem ciągu arytmetycznego o kroku minus cztery, więc powinienem odstukać dwa razy – 
ale jak on nada minus dwa? Ech, czemu nie zabrałem się po prostu za liczby pierwsze? Zgoda, 
wszystkie liczby całkowite, ba, wszystkie liczby rzeczywiste, od trzydzieści siedem do czterdzieści 
osiem mają pierwiastki zaczynające się na sześć, ale która z nich...? Nagle usłyszałem skrobanie.
   Znów włączyłem reflektor, hełm już został oczyszczony z pary, a poza mną w bąblu nie było 
nikogo.
   Tak czy inaczej ruszyłem dalej, wciąż kierując się ku górze, jeśli tylko mogłem. Tyle że teraz 
nie wszystkie otwory tak prowadziły. Było mniej więcej dwa razy w dół i raz w górę, taki zygzak 
pęcherzy. Chciałem się cofnąć, ale wtedy mógłbym znów usłyszeć skrobanie. W pewnym 
momencie bąble zaczęły być coraz mniejsze. Jakbym wlazł w zakrzepłe czarne mydliny. Straciłem 
wszelkie poczucie kierunku, a pomału też wyczucie, którędy do góry. Księżycowa grawitacja nie 
wystarczała do pokonania psychotycznego otępienia. Wciąż miałem włączony reflektor, mimo 
pewności, że jego blask widać co najmniej na dziesięć bąbli. Przed wejściem do każdego kolejnego 
pęcherza dokładnie go oglądałem, szczególnie przypatrując się nawisowi ściany tuż nad otworem 
wejściowym.
   Co jakiś czas słyszałem, jak ktoś mówił: Sześć! Sześć? Sześć! – właśnie tak – a potem bardzo 
szybko: siedem, osiem, dziewięć, pięć, cztery, trzy, dwa, jeden, zero. Jak wystukuje się zero 
w systemie dziesiętnym? W końcu to rozgryzłem – stuka się dziesięć razy. Trafiłem do bąbla, 
który miał z boku dziurę średnicy ponad metr, na szczycie obrębioną diamentami. Wielki szyk. 
Czyżby buduar pajęczej księżniczki? Był też otwór w suficie, ale nie zawracałem nim sobie głowy 
– nie miał ozdóbek. Wyłączyłem reflektor i wyjrzałem przez otwór, nie wystawiając przezeń kasku. 
Te „diamenty” to były gwiazdy. Trochę mi zeszło, zanim dojrzałem krawędź szczeliny, w którą 
zanurkowałem, raptem trzydzieści metrów nade mną. Dalej wał krateru wyglądał jakby znajomo, 
ale nie byłem pewien, czy widzę to właściwe wyżłobienie. Zanim wyłączyłem światełko zegarka, 
zobaczyłem, że upłynęło sto osiemnaście minut. Niemal pora, by oczekiwać nadejścia pomocy. Po 
prostu świetnie – ich statek będzie jak nieruchomy cel dla crusoe, którego się nie spodziewają. 
Przecież poza sygnałem Sytuacji Awaryjnej nic nie zdążyłem nadać.
   Przysunąłem się bliżej i usiadłem w oknie – jedna noga na zewnątrz, swift pod lewym 
ramieniem. Od pasa odpiąłem granat błyskowy z zapalnikiem na pięć sekund, wyciągnąłem 
zawleczkę i rzuciłem go przez rozpadlinę, niemal do przeciwległej ściany.
   Spojrzałem w dół, wraz ze wzrokiem kierując tam lufę swifta. Rozpadlina rozjarzyła się jak 
promenada nocą. Wiedziałem, że po drugiej stronie szczeliny z ospałą powolnością opada flara, ale 
nie tam patrzyłem. Dokładnie pode mną, sześćdziesiąt metrów niżej, zobaczyłem przejrzysty hełm 
okrywający coś owalnego, zielonego i zwieńczonego grzebieniem, a pod nim parę ramion.
   Właśnie wtedy też usłyszałem drapanie – całkiem niedaleko. Natychmiast strzeliłem. Pocisk 
wybuchł fioletem i wzbił fontannę pyłu sześć metrów od crusoe. Wgramoliłem się z powrotem do 
bąbla, włączając reflektor. Z naprzeciwka zbliżał się kolejny pająk, szybko przebierając nogami. 
Skoczyłem do otworu w suficie, łapiąc jego krawędź wolną ręką. Gdybym potrzebował drugiej 
dłoni, upuściłbym swifta, ale się obeszło. Podciągając się przez otwór, zerknąłem w dół 
i zobaczyłem, jak pająk podkurcza nogi. Zaraz potem je wyprostował i skoczył ku mnie, nie za 
szybko, ale przy wątłym przyciąganiu Księżyca wystarczająco, by impet zaniósł go do mojego 
bąbla. Wiedziałem, że nie mogę dać mu się dotknąć ani sam nie mogę go uderzyć. Zacząłem 
wymieniać nabój rozpryskowy w komorze na zwykłą kulę, a opasany zielenią kadłub pająka rósł 
w oczach, gdy w oknie poniżej pojawił się zielony rozbłysk, a jego podmuch, znów robiąc „łup” 
w moim skafandrze, zepchnął pająka z toru lotu i mojego pola widzenia, zanim to bydlę zdążyło 
przelecieć przez otwór w podłodze. Pająk jednak nie wybuchł – jeśli to wybuch załatwił tego 
pierwszego. W każdym razie nie było kolejnego zielonego błysku.
   Pęcherz, w którym teraz byłem, też miał otwór w suficie, więc powtórzyłem manewr 
z poprzedniego bąbla – i tak przez pięć kolejnych. Pomyślałem sobie, że zaczyna to przypominać 
popisy cyrkowe, tylko kto by urządzał widowiska w totalnym mroku? Chyba jedynie bogowie, 
zsyłając nam sny. Lawa powinna być przezroczysta, żeby widzowie mogli mnie podziwiać ze 
wzniesień wału krateru.
   Jednocześnie myślałem też o tym, że skoro człekokształtne dwunogi sprawdzają się jako 
średniej wielkości formy życia na wszelkich planetach, to forma pająka sprawdza się u mniejszych 
istot i można ją kopiować w robotach.
   Otwór na szczycie szóstego pęcherza odsłonił mi gwiazdy, a połowa jego krawędzi lśniła 
białym blaskiem słońca.
   Położyłem się na skale, by odetchnąć. Wyłączyłem reflektor. Nie słyszałem drapania.
   Gwiazdy. Gwiazdy to energia. Wypełniały wszechświat światłem, poza rozrzuconymi 
plackami cienia i kryjówkami.
   Wtedy przyszła do mnie liczba. Kolbą swifta wystukałem pięć. Bez odpowiedzi, ale i bez 
skrobania. Znów stuknąłem pięć razy.
   Ledwie dosłyszałem odpowiedź. Również pięć uderzeń.
   Sześć, pięć, pięć – stała Plancka, niezmienny kwant energii. Jasne, powinna być razy dziesięć 
do minus dwudziestej dziewiątej, ale nie miałem pojęcia, jak to wystukać, a poza tym liczyły się 
tylko cyfry znaczące.
   Usłyszałem drapanie...
   Podskoczyłem, uchwyciłem krawędź, wyciągnąłem się na porażający blask słońca... 
i zastygłem z połową ciała w otworze.
   Trzydzieści metrów dalej, też do połowy w dziurze, twarzą do mnie był mój crusoe z zielonym 
grzebieniem na czaszce. Musiał bardzo szybko wspiąć się inną odnogą bąbli – no, ale on znał 
najlepsze trasy. Na jego twarzy w miejscu nosa było trzecie oko, co w połączeniu z grzebieniem 
nadawało mu wygląd istoty mitycznej. I jego, i mój karabinek celowały w niebo.
   Wyglądaliśmy jak para potępieńców, na wpół zakopanych w swoich dziurach w piekle 
Dantego.
   Bardzo powoli wygramoliłem się z mojego otworu, wciąż pionowo trzymając broń. On zrobił 
to samo.
   Przez chwilę staliśmy całkiem bez ruchu. Potem on stuknął kolbą dziesięć razy. Widziałem to, 
i czułem wibracje w skale.
   Uderzyłem trzy razy. Wtedy, jakby świat czarnych bąbli był jednym poziomem egzystencji, 
a ten – innym, zacząłem się zastanawiać, po co nam te zabawy. Obaj wiedzieliśmy, że nasz 
przeciwnik ma kombinezon i broń (i własny grajdołek?), wiedzieliśmy więc, że obaj jesteśmy 
istotami inteligentnymi i znamy matematykę. Cóż więc było tak cennego w tym postukiwaniu?
   Uniósł broń – pewnie po to, by uderzyć jeden raz, zaczynając pi.
   Ale tego nigdy się nie dowiem, bo właśnie wtedy na ścianie rozpadliny, całkiem blisko niego, 
nastąpiły dwa fioletowe rozbłyski.
   Zaczął kierować lufę broni w moją stronę. Przynajmniej tak sądzę. Musiał wiedzieć, że moje 
pociski wybuchały na fioletowo. Ja sam myślałem wtedy, że to ktoś z naszych zaczął strzelać. 
I najwyraźniej pomyślałem też, że crusoe chce mnie zastrzelić – bo z lufy swifta bryznął fioletowy 
płomyk, poczułem kopnięcie odrzutu, a tam, gdzie on stał, rozkwitła fioletowa kula i za moment 
jakiś strzęp lekko pacnął mnie w pierś, jakby beztroski, ironiczny dotyk.
   Rozerwało go naprawdę w drobiazgi, włącznie ze wszystkimi stałymi, w tym – bez dwóch 
zdań – stałą Plancka.
   Minęło jeszcze pół godziny, zanim przybył statek ratunkowy z Circumluny. Czekając, 
patrzyłem na Ziemię, wiszącą nisko nad horyzontem, i uważałem, żeby nie podkradł się do mnie 
pająk, ale już go nie zobaczyłem. Grupa ratunkowa zresztą też nie, choć urządzili sobie regularne 
polowanie. Pomogłem im, kiedy już odsapnąłem nieco, podładowałem baterie i uzupełniłem tlen. 
Albo po śmierci pana pająkowi odcięło zasilanie albo był ustawiony w takiej sytuacji na blokadę, 
a najpewniej w ogóle zaprogramowano go na przejście do ukrywania się. Jak nic, wciąż tam czeka 
na nieostrożnego Ziemianina, jak grzechotnik na pustyni albo stara, zapomniana mina.
   Gdy tak czekałem w kraterze Gioja, tam, pod biegunem północnym, na krawędzi krateru 
Shackletona, wpadło mi też do głowy wyjaśnienie tych fioletowych rozbłysków, które zakończyły 
moje przyjacielskie pogaduszki o matematyce z crusoe. Na inną teorię jeszcze nie wpadłem, choć 
ta może zwalić z nóg. To były te dwa pociski, które jako pierwsze posłałem w jego kierunku – te, 
które nie trafiły w wał krateru. Miały dosyć prędkości, by wejść na orbitę wokół Księżyca, a czas, 
jaki im zajęło jedno okrążenie – dwie godziny i pięć minut – też by się zgadzał.
   Ech, konsekwencje naszych dawnych czynów!