Jack London

Syn słońca

The Son of the Sun
Przełożył Tadeusz Jan Dehnel
ROZDZIAŁ PIERWSZY 
SYN SŁOŃCA
I
„Willi Waw” stał w cieśninie między nadbrzeżną a zewnętrzną rafą. Od strony 
oceanu głucho 
pomrukiwał spokojny przypływ, lecz odgrodzona tafla wodna sięgająca odległej o 
sto jardów 
ubitej białej plaży z drobnego żwirku kopalowego, była gładka niczym lustro. 
„Willi Waw 
„zakotwiczono w najpłytszym miejscu wąskiego kanału mimo to jednak łańcuch 
kotwiczny 
wznosząc się i opadając przecinał sto stop czyste wody. Nawet na tej głębokości 
nietrudno było 
śledzie jego bieg między gałązkami żywych korali. Niby potworny wąż zardzewiałe 
zwoje wiły 
się po dnie oceanu i kreśliły pętle, aby sięgnąć wreszcie nieruchomej kotwicy 
Duże sztokfisze 
skalne — szarobrunatne i nakrapiane — ukazywały się i mknęły poród koralowych 
krzewów 
Inne ryby — o groteskowych kształtach i barwach — nieruchomo tkwiły w wodzie 
nawet 
wówczas gdy w pobliżu ociężale przesunął się rekin spłoszył sztokfisze i zmusił 
je do ucieczki w 
dobrze znajome szczeliny.
Na przednim pokładzie kilkunastu czarnych mozoliło się niezdarnie przy 
szorowaniu 
balustrady z tekowego drewna. Wyglądem przypominali jakieś wielkie, 
przedhistoryczne małpy i 
niewiele lepiej od nich nadawali się do wykonywanej pracy. Podobnie jak one 
mieli oczy o 
złośliwie żałosnym wyrazie i rysy twarzy jeszcze mniej symetryczne; ponieważ zaś 
nie nosili 
odzienia a ciała mieli nie owłosione sprawiali wrażenie istot znacznie bardziej 
nagich niż małpy. 
Za to przyozdobieni byli w sposób na jaki małpa nigdy by się nie odważyła. W 
podziurawionych 
uszach nosili krótkie gliniane fajki, szylkretowe kołka drewniane szpunty 
pokaźnych rozmiarów, 
zardzewiałe gwoździe, łuski wystrzelonych naboi. Najmniejszy otwór miał kaliber 
karabinu 
Winchestera, największe osiągały kilka cali średnicy, a każde ucho mogło się 
poszczycić 
otworami w liczbie od trzech do sześciu. W nozdrza zatknięte były szpikulce z 
gładzonej kości 
lub kawałków muszelek. Na piersi jednego z czarnych wisiała biała klamka, na 
piersi drugiego 
uszko porcelanowej filiżanki trzeciego — mosiężne zębate kółko od budzika. 
Wszyscy gadali 
dziwacznym falsetem i razem wzięci nie robili więcej niż jeden biały.
Na rufie pod płóciennym daszkiem siedzieli dwaj biali. Odziani byli jednakowo w 
najtańsze 
podkoszulki i owinięte dokoła bioder kawałki perkalu ściśnięte w talii pasem, u 
którego wisiał 
rewolwer i kapciuch. Pot występował na ich skórę miliardem kropelek. Tu i ówdzie 
tworzyły one 
cienkie strugi i ściekały na rozpalony pokład aby wyparować w jednej chwili. 
Chudy, ciemnooki 
mężczyzna otarł z czoła cuchnącą wilgoć. Z obrzydzeniem otrząsnął palce i zaklął 
bez zapału. 
Beznadziejnie smutne spojrzenie zwrócił w kierunku morza za zewnętrzną rafą i 
wierzchołków 
palm rosnących wzdłuż plaży.
— Ósma rano! A to piekło rozgrzewa się na dobre dopiero koło południa — jęknął. 
— Proszę 
Boga o powiew wiatru. Czy nigdy się stąd nic wydostaniemy?
Jego towarzysz, szczupły dwudziestopięcioletni nordyk o szerokim czole uczonego 
i 
cofniętym podbródku zwyrodnialca, nie trudził się odpowiedzią. Zajęty był 
sypaniem chininy na 
bibułkę papierosową. Mniej więcej trzy gramy skręcił w twardą pigułę, wrzucił do 
ust i połknął 
bez użycia wody.
— Szkoda, że nie ma whisky — poskarżył się ciemnooki po piętnastu minutach 
grobowego 
milczenia.
Upłynął drugi kwadrans, zanim nordyk oznajmił, nie nawiązując do niczego:
— Żre mnie malaria. Rozstanę się z tobą, Griffiths, jak przypłyniemy do Sydney. 
Nie dla mnie 
tropikalny klimat. Powinienem wiedzieć o tym, kiedy podpisywałem z tobą 
kontrakt.
— Kiepski był z ciebie porucznik — odrzekł Griffiths zbyt spocony, żeby mówić z 
ożywieniem. — Kiedy w Guvutu ludzie usłyszeli, że biorę cię na pokład, pękali ze 
śmiechu. 
„Co? Jacobsen?” — gadali. — „Nie ukryje pan przed nim ani kropli dżinu, ba! 
nawet kwasu 
siarczanego! Wszystko zwęszy!” Postępowałeś całkiem zgodnie z tą opinią. Od 
dwóch tygodni 
nie zaglądam do kieliszka. Wyszperałeś wszystkie moje zapasy.
— Gdyby malaria żarła cię tak jak mnie, byłbyś bardziej wyrozumiały — zaskomlał 
porucznik.
— Nie przygaduję ci. Modlę się tylko, żeby Bóg zesłał mi łyk mocnego trunku albo 
wiatr, 
albo coś leszcze. Dojrzewam do jutrzejszego ataku febry.
Jacobsen poczęstował go chininą. Griffiths ukręcił trzygramową pigułę, wepchnął 
ją w usta, 
połknął na sucho.
— Dobry Boże — westchnął. — Marzę o jakimś kraju, gdzie w ogóle nie ma chininy. 
Przeklęty, piekielny proszek. Ileż go zeżarłem! Całe tony!
Spojrzał w stronę morza wypatrując oznak wiatru. Na widnokręgu nie było obłoków 
towarzyszących zawsze pasatom. Słońce, dalekie jeszcze zenitu, rozpłomieniało 
niebo 
miedzianym blaskiem. Skwar widziało się — nie tylko odczuwało. Griffiths zwrócił 
wzrok ku 
brzegowi, daremnie jednak szukał tam ukojenia. Biel plaży dotkliwie raziła oczy. 
Nieruchome 
palmy rysowały się płasko na tle martwozielonej, gęstej dżungli. Wyglądały jak 
tekturowa 
dekoracja. Bolesną obelgą dla chorego od słońca człowieka był widok małych, 
czarnych 
chłopców, którzy swawolili na gorącym piasku. Griffiths odczuł swego rodzaju 
ulgę, kiedy jeden 
z malców potknął się i padł na czworaki w ugrzaną wodę.
Czarni na przednim pokładzie wrzasnęli nagle. Griffiths i Jacobsen spojrzeli w 
kierunku 
morza. Długa czarna piroga wypływała właśnie zza odległego o ćwierć mili 
przylądka. Wioślarze 
uważnie omijali rafy koralowe.
— To krajowcy z Gooma, osiedleni nad zatoką po tamtej stronie wyspy — orzekł 
porucznik.
Czarny majtek przyszedł na rufę. Po rozpalonym pokładzie stąpał beztrosko, jak 
gdyby żar nic 
imał się jego podeszew. I to było bolesną obelgą dla Griffithsa. Biedak 
przymknął oczy, za 
chwilę jednak otworzył je szeroko.
— Jeden biały, panie. On jest z te czarne z Gooma — oznajmił krajowiec. Szyper i 
porucznik 
zerwali się na równe nogi, bacznym wzrokiem przywarli do czółna. Na rufie widać 
było hełm 
korkowy, nieomylny znak obecności białego człowieka. Jacobsen zaniepokoił się 
nagle.
— To Grief — powiedział i zrobił zakłopotaną minę.
Griffiths przyglądał się długo, bez słowa. Wreszcie zaklął siarczyście.
— A cóż ten tutaj robi? — zapytał, jak gdyby miał mu odpowiedzieć jego pomocnik 
albo 
bezlitosne morze i niebo, albo srogi żar słoneczny, albo ten cały gorący, 
niemiłosierny świat, w 
który uwikłały go złe losy.
Jacobsen zachichotał.
— Mówiłem, że mu się nie wymigasz — mruknął. Griffiths nie słuchał.
— Tyle ma torsy, a włóczy się jak inkasent — krzyknął w napadzie straszliwej 
złości. — Jest 
obładowany forsą. Wypchany forsą! Pęka od nadmiaru forsy! Wiem, wiem na pewno, 
że 
plantacje na Yringa sprzedał za trzysta tysięcy funtów. Mówił mi sam Bell, kiedy 
ostatni raz 
urżnęliśmy się razem w Guyutu. Grief ma miliony, miliony! A mnie jak Shylock 
ciśnie o 
drobiazg, którym mógłby zapalić fajkę! Oczywiście — zwrócił się do Jacobsena — 
ty mi 
mówiłeś. Powiedz jeszcze raz! Powtórz sto razy! No, gadaj! Co mówiłeś?
— Co mówiłem? Nie znasz go, jeżeli ci się zdaje, że nie zapłacisz mu i zwiejesz 
z Wysp 
Salomona. Grief to wcielony diabeł, ale facet prostolinijny. Już ja go znam. Dla 
kawału wyrzuci 
tysiąc funtów, a o sześć pensów gotów walczyć jak rekin o zardzewiałą puszkę po 
konserwach. 
Już ja go znam, mówię. Może nie ofiarował „Balakuli” misji z Quenslandu, kiedy 
misjonarze 
stracili ,.Evening Star” koło San Cristobal? A „Balakula” jak nic wart był trzy 
tysiące! Może 
Strothers nie dostał od niego tak, że przez dwa tygodnie leżał w łóżku, chociaż 
poszło o różnicę 
dwóch i pół funta w rachunkach? Ale Strothers dostał rogów, chciał nabić Griefa 
w butelkę.
— A bodaj to cholera! — wrzasnął Griffiths ulegając bezsilnej wściekłości. 
Jacobsen snuł 
dalej rozważania:
— Tylko człowiek rzetelny, powiadam, może dać po łbie takiemu jak on, ale taki 
facet nie 
trafił jeszcze na Wyspy Salomona. Ani ty, ani ja nie damy rady Griefowi. 
Jesteśmy zżarci, zżarci 
do szpiku kości. W kabinie masz znacznie więcej niż tysiąc dwieście funtów. 
Zapłać mu, inaczej 
się nie wymigasz.
Griffiths zgrzytnął zębami, mocniej zacisnął cienkie wargi.
— Ja dam mu radę — mruknął bardziej do siebie i miedzianej kuli słonecznej niż 
do swego 
pomocnika.
Drgnął, jak gdyby chciał zejść pod pokład, lecz po chwili odwrócił się w stronę 
towarzysza.
— Słuchaj. Jacobsen — powiedział. — Grief będzie tu dopiero za kwadrans. 
Trzymasz ze 
mną? Będziesz mi pomagał?
— Oczywiście, będę ci pomagał. Wypiłem przecież cały twój zapas whisky. Co 
myślisz 
robić?
— Nie zabiję go, jeżeli obejdzie się bez tego, ale nie mam zamiaru płacie Dobrze 
to sobie 
zapamiętaj.
Jacobsen wzruszył ramionami, spokojnie poddając się losowi a Griffiths ruszył w 
stronę trapu 
i zszedł do kabiny
II
Porucznik obserwował pirogę dobrze widoczną za niską rafą. Zrównała się ze 
statkiem i 
płynęła dalej w kierunku wejścia do cieśniny Griffiths wrócił na pokład. Kciuk i 
palec 
wskazujący prawej ręki miał umazane atramentem. Po piętnastu minutach piroga 
zatrzymała się u 
burty Mężczyzna w kasku przeciwsłonecznym wstał z ławki
— Dzień dobry panie Griffiths! — zawołał. — Dzień dobry panie Jacobsen. — Oparł 
dłoń na 
balustradzie i zwrócił się do swej brunatnej załogi. — Wy chłopcy nie ruszać się 
z łodzi!
Przesadził burtę i skoczył na pokład. Mimo dość ciężkiej wagi miał zwinne kocie 
ruchy. 
Ubrany był równie skąpo jak dwaj biali z „Willi Waw”. Tani podkoszulek i biała 
opaska 
biodrowa nie kryły zgrabnego ciała. Grief był atletycznie zbudowany lecz nie 
obrośnięty nie 
przeładowany muskularni Jego kształtne łagodnie zaokrąglone mięśnie przy każdym 
poruszeniu 
przesuwały się swobodnie pod jedwabistą, ogorzałą skorą. Płomienne słonce 
ubarwiło mu twarz 
nadając jej taką śniadość ze mógł uchodzić za Hiszpana. Płowe wąsy nie pasowały 
do tej 
smagłości a jasnobłękitne oczy stanowiły nie lada niespodziankę. Trudno było 
uwierzyć ze ten 
człowiek miał niegdyś białą skórę
— Skąd wziął się pan tutaj? — zapytał Griffiths podając nowo przybyłemu rękę — 
Myślałem 
że pan siedzi na Santa Cruz.
— Byłem tam. Ale odbyliśmy szybki rejs. „Wonder” czeka na wiatr po tamtej 
stronie wyspy 
w zatoce Gooma. Dzicy gadali o jakimś dwumasztowcu stojącym w tej cieśninie, 
przypłynąłem 
więc żeby przekonać się na własne oczy. No jak tam idzie?
— Nieszczególnie. Szopy na koprę przeważnie puste, orzecha amerykańskiego 
zdobyliśmy 
ledwie sześć ton. Wszystkie baby chore na malarię uciekają od roboty, a 
mężczyźni nie mogą 
zapędzie ich z powrotem w dżunglę. Cała tutejsza ludność do niczego. Chętnie 
poprosiłbym pana 
na jednego ale mój pomagier wysuszył ostatnią flaszkę. Błagam Boga o wiatr.
Grief spojrzał beztrosko na szypra i jego pomagiera. Wybuchnął śmiechem.
— Jestem kontent ze utrzymała się cisza. Umożliwiła mi wycieczkę i spotkanie z 
panem. Moi 
supercargo* wygrzebał skądś pański rewers. Mam ten świstek przy sobie.
Dobrze wychowany Jacobsen usunął się na stronę aby nie krepować pracodawcy w 
trudnej 
sytuacji
— Przykro mi, Grief diabelnie przykro, ale nie mam gotówki — powiedział 
Griffiths. — 
Będzie pan musiał dać mi leszcze trochę czasu.
Grief oparł się o poręcz trapu. Przykre zdziwienie malowało się na jego twarzy.
— Bodaj to licho! — zawołał. — Jak ludzie uczą się kłamać na tych Wyspach 
Salomona! 
Gdzie szukać prawdy? Choćby taki kapitan Jensen! Przysiągłbym, że to godny 
zaufania facet a 
pięć dni temu mówił mi… Ciekaw pan co mówił Jensen?
Griffiths oblizał wargi.
— Gadaj pan.
— Otóż mówił, że pan się wyprzedał, wyprzedał do ostatka, dał drapaka i żegluje 
na Nowe 
Hebrydy.
— Przeklęty łgarz! — krzyknął gorąco Griffiths.
Gość skinął głową
— Tak mi się zdaje. Jensen ośmielił się nawet twierdzić, że on sam kupił dwie 
pańskie 
faktorie: Maun i Kahula. Podobno zapłacił tysiąc siedemset funtów w złocie za 
cały kram: 
budynki i rupiecie, kredyt i zaufanie, towar na handel i zapasy kopry.
Griffiths bezwiednie przymknął powieki, błysnął gniewnie szparkami oczu. Grief 
dostrzegł to 
spojrzeniem z ukosa.
— Albo Parsons, pański agent z Hickimavi. Plótł, że spotka akcyjna „Falcrum” 
kupiła od pana 
tę faktorię. Po co taki Parsons mnie bujał?
Griffiths, człowiek zżarty słońcem i malarią, wybuchnął. Cała wewnętrzna gorycz 
wypełzła 
mu na twarz i wykrzywiła usta gniewnym grymasem.
— Posłuchaj pan Grief! Na nic zabawa w ciuciubabkę. Wie pan o wszystkim. Ja 
wiem, że pan 
wie o wszystkim. Niech i tak będzie. Racja! Wyprzedałem się, daję drapaka. No i 
co mi pan 
zrobi?
Grief wzruszył ramionami. Miał taką minę, jak gdyby stanął wobec dylematu nie do 
rozwiązania i nie mógł zdobyć się bodaj na cieć decyzji.
— Nie istnieje tu prawo — ciągnął Griffiths wykorzystując zyskaną przewagę. — Do 
Tulagi 
jest sto pięćdziesiąt mil. Moje papiery w porządku. Stoję na pokładzie własnego 
statku. Nikt nie 
zabroni mi odpłynąć. Nie wolno panu zatrzymywać mnie tylko dlatego, że winienem 
panu trochę 
forsy. I, na Boga! nie pozwolę się zatrzymać! Rewersem niech pan zapali fajkę.
Na twarzy Griefa pogłębił się wyraz przykrego zdziwienia.
— Czy mam rozumieć, Griffiths, że chce mnie pan kiwnąć na tysiąc dwieście 
funtów?
— O to mniej więcej chodzi, mój stary. Używanie ordynarnych słów na nic się nie 
przyda. 
Idzie wiatr. Radzę wynosić się z pokładu, nim podniosę kotwicę. Inaczej mogę 
rozbić pańską 
pirogę.
— Słowo daję, Griffiths, tak wygląda, jakby miał pan rację. Nic zdołam pana 
zatrzymać.
Przez chwilę szperał w kalecie wiszącej u pasa koło rewolweru. Wreszcie wydobył 
zmięty 
papier o wyglądzie urzędowego dokumentu.
— Może jednak zatrzyma pan ten świstek? Może pan zapali nim fajkę? No, śmiało! 
Niech pan 
zapali.
— Co to takiego?
— Nakaz sekwestru wydany przez Sąd Morski. Nie uratuje pana ucieczka na Nowe 
Hebrydy. 
Taki papier można wykorzystać wszędzie.
Griffiths przebiegł wzrokiem dokument. Stropił się. Przełknął ślinę. Ze 
ściągniętymi brwiami 
rozmyślał przez chwilę nad odmienioną sytuacją. Później, zupełnie 
niespodziewanie, przybrał 
dobroduszną, szczerą minę.
— Mój stary — powiedział — większy z pana cwaniak, niż myślałem. Cóż, trzyma 
mnie pan 
za kudły. Gdybym był mądrzejszy, wcale nie próbowałbym nabić pana w butelkę. 
Jacobsen 
mówił, że to się nie uda. Nie chciałem wierzyć. Ale Jacobsen miał rację. I pan 
ma rację. 
Pieniądze są w kabinie. Proszę na dół. Załatwimy sprawę.
Ruszył w stronę trapu i przystanął, by puścić gościa przodem. Korzystając z 
okazji spojrzał ku 
morzu, gdzie podmuch wiatru barwił powierzchnię wody ciemnymi falkami.
— Kotwica w górę — szepnął porucznikowi. — Przygotować żagle. Pogotowie!
Sadowiąc się na brzegu koi Jacobsena, Grief zauważył kolbę rewolweru, która 
wyglądała spod 
poduszki. Tuż przed sobą miał mały stolik — blat umocowany na zawiasach do 
przepierzenia. 
Na stoliku było pióro, atrament, podniszczony dziennik pokładowy.
— Wcale mi nie wstyd, że zostałem przyłapany na szachrajstwie — odezwał się 
Griffiths 
wyzywającym tonem. — Za długo żyję w tropikalnym klimacie. Jestem chory, 
diabelnie chory. 
Od whisky, słońca i malarii zachorowała także moja moralność. Nie dziwi mnie 
żadne świństwo 
czy łajdactwo. Dobrze rozumiem, czemu czarni pożerają się wzajemnie, 
kolekcjonują głowy i 
robią różne takie kawały. Sam mógłbym to robić. Myślę, że wykiwanie pana na tę 
drobną sumkę 
byłoby nieszkodliwym figlem. Szkoda, że nie mogę wypić z panem jednego.
Gość nie odpowiadał. Gospodarz zaczął coś majstrować przy zamkach ciężkiej, 
mocno 
poobijanej kasety na pieniądze: próbował ją otworzyć. Na pokładzie rozległ się 
przenikliwy 
wrzask czarnej załogi, zgrzytnęły, zaszczekały bloki. Podnoszono grot i 
fokżagiel*. Grief 
przyglądał się dużemu karaluchowi, który lazł po zatłuszczonym, pomalowanym 
olejno 
przepierzeniu. Griffiths zaklął gniewnie i pociągnął żelazną skrzynkę w stronę 
trapu, gdzie 
światło było lepsze. Stanął tyłem do gościa, schylił się nad kasetą i nagle 
sięgnął po karabin 
ukryty pod stopniami. W tej samej chwili odwrócił się na pięcie.
— Siedź spokojnie! Nic ruszaj się — warknął.
Grief uśmiechnął się, podniósł brwi ze zdziwieniem i zastosował się do rozkazu. 
Lewą rękę 
miał opartą na brzegu koi, prawa spoczywała na stoliku. Rewolwer wisiał na 
prawym biodrze, 
doskonale widoczny. Ale Grief nie zapomniał o drugim rewolwerze — tym pod 
poduszką.
— Ho ho! — szydził Griffiths. — Zahipnotyzowałeś pan wszystkich na Wyspach 
Salomona, 
tylko ze mną, za przeproszeniem, nie dopisało szczęście. Wyrzucę pana za burtę 
mego statku 
razem z tym całym nakazem Sądu Morskiego, ale najprzód musisz pan coś zrobić. 
Podnieś no ten 
dziennik pokładowy.
Grief zerknął ciekawie na brudną księgę, nie drgnął jednak.
— Mówiłem już, Grief, że jestem ciężko chory. Nie trudniej mi będzie zastrzelić 
pana, niż 
zgnieść karalucha. Powtarzam: podnieś pan dziennik.
Griffiths naprawdę wyglądał na ciężko chorego. Jego mizerna twarz drgała od 
niepohamowanej pasji, której ulegał coraz bardziej. Grief dźwignął księgę i 
odłożył ją na bok. 
Pod spodem leżał zapisany arkusz papieru kancelaryjnego.
— Przeczytaj pan — burknął szyper. — Na głos.
Grief usłuchał. Kiedy czytał, jego lewa ręka rozpoczęła nieskończenie powolną, 
wytrwałą 
wędrówkę w kierunku wystającej spod poduszki kolby rewolweru.
„Działo się na pokładzie kecza «Willi Waw» w zatoce Bombi, przy Wyspie Anny w 
Archipelagu Salomona. Oświadczam i własnoręcznym podpisem stwierdzam, że 
wszelkie moje 
należności zostały całkowicie uregulowane przez Harrisona J. Griffithsa, który w 
dniu 
dzisiejszym wypłacił mi kwotę tysiąca dwustu funtów”.
— Jak dostanę w garść takie pokwitowanie — drwił Gritffiths — pański nakaz Sądu 
Morskiego dobry będzie na makulaturę. No, podpisz pan!
— Na nic się to nie przyda, Griffiths. Wymuszony podpis nie ma mocy prawnej.
— Czemu w takim razie wzbrania się pan podpisać?
— Oo, wcale się nie wzbraniam. Ale nie podpisując, oszczędzę panu całej fury 
kłopotów.
Grief końcami palców dosięgnął rewolweru. W czasie rozmowy obracał pióro w 
prawej ręce, 
lewą zaś przyciągał broń coraz, bliżej: przyciągał z wolna, niepostrzeżenie. 
Wreszcie mocno ujął 
kolbę. Środkowy palec trzymał na cynglu, wskazujący wyprostował wzdłuż bębenka i 
luty. 
Zastanawiał się, jak dalece może liczyć na celny strzał z rzutu i z lewej ręki.
— Nie troszcz się pan o mnie — zachichotał szyper — i pamiętaj o jednym: 
Jacobsen w razie 
czego zezna, że widział, jak panu płaciłem. No, podpisz pan na dole pełnym 
imieniem i 
nazwiskiem: Dawid Grief. A nie zapomnij daty.
Na przednim pokładzie zgrzytały bloki, retlinki wybijały werbel na żaglach. W 
kabinie czuło 
się, że „Willi Waw” przechyla się, obraca w prawo pod wiatr. Dawid Grief wahał 
się jeszcze. 
Fały* fokżagla zachrzęściły w klubach. Mały statek poddał się wiatrowi, 
przechylił. Za burtą 
plusnęła, zachlupotała woda.
— Ruszże się pan! — krzyknął szyper. — Podnieśliśmy kotwicę.
Wylot luty karabinowej spoglądał na niego z odległości czterech stóp, kiedy 
Grief postanowił 
działać. Szyper stracił na moment równowagę, bo żagle chwyciły pierwszy, 
niepewny podmuch 
wiatru. Karabin odchylił się na bok. Wykorzystując sposobność Grief udał, że 
bierze się do 
podpisywania, lecz w tejże chwili niczym kot począł wykonywać zwinne, celowe 
poruszenia. 
Schylił się nisko, i całym ciałem rzucił do przodu. Jednocześnie lewą rękę 
wysunął 
błyskawicznie spod osłony stolika. Czas pociśnięcia cyngla był tak dokładnie 
obliczony, że strzał 
huknął w chwili, gdy lufa zwróciła się we właściwą stronę. Griffiths nie spóźnił 
się jednak ani 
trochę. Obniżył broń w ślad za nurkującym pod stolik przeciwnikiem. Obydwaj 
strzelali z rzutu, 
na kierunek, toteż karabin i rewolwer odezwały się jednocześnie.
Grief odczuł piekące żądło pocisku, który drasnął mu skórę na ramieniu. Zdał 
sobie sprawę, iż 
sam chybił. Jednym susem znalazł się tuż obok Griffithsa. Nie pozwolił mu na 
drugi wystrzał, 
lecz objął w pasie i jak w kleszcze chwycił obie jego ręce, z których jedna 
uzbrojona była w 
karabin. Lufę trzymanego wciąż w lewej dłoni rewolweru wparł mocno w brzuch 
przeciwnika. 
Pod wpływem niepohamowanego gniewu i dojmującego bólu osmalonej skóry odwodził 
już 
kurek rewolweru, gdy nagle lala złości minęła. Grief odzyskał władzę nad sobą. 
Trapem 
napływały pełne oburzenia wrzaski zostawionych w pirodze wioślarzy z Gooma.
Wszystko stało się w ciągu sekund. Jednocześnie niemal Grief porwał przeciwnika 
w ramiona, 
uniósł go w górę po stromych stopniach i wybiegł na pokład, w oślepiający blask 
słoneczny. 
Uśmiechnięty krajowiec stał przy kole sterowym. „Willi Waw” chylił się pod 
naporem wiatru, 
pienistą bruzdą pruł spokojną wodę kanału. Piroga z Gooma szybko oddalała się od 
rufy. Grief 
spojrzał dokoła. Ze śródokręcia biegł w jego stronę Jacobsen z rewolwerem w 
ręku. Dwoma 
susami, nie wypuszczając z ramion obezwładnionego szypra, Grief dopadł burty i 
rzucił się w 
morze.
Dając nurka zapaśnicy byli ze sobą spleceni, ale Grief szybko uniósł kolana, 
odbił się nimi od 
piersi Griffithsa, wyzwolił z jego uścisku i pchnął go w dół. Później obydwoma 
stopami stanął na 
ramionach szypra i pogrążył go jeszcze głębiej, sam zaś począł płynąć ku górze. 
Ledwie jednak 
wychylił głowę na blask słoneczny, woda plusnęła dwukrotnie raz po raz o 
niespełna stopę od 
jego twarzy. Jacobsen umiał obchodzić się z rewolwerem, lecz trzeci raz nie 
zdążył wystrzelić. 
Grief napełnił płuca powietrzem i zniknął w głębinie. Płynął teraz pod wodą, a 
wyłonił się na 
powierzchnię dopiero wtenczas, kiedy zobaczył nad sobą dno pirogi i ślady 
wioseł. Kiedy 
wspinał się na burtę szalupy, „Willi Waw” skręcił pod wiatr, zawrócił.
— Szybko, szybko! — wołał Grief do załogi. — Wy, chłopcy, wiosłować do brzegu 
szybko, 
bardzo szybko!
Bezwstydnie umykał z pola walki, szukał bezpiecznej kryjówki. „Willi Waw” musiał 
zmienić 
kurs, żeby wyłowić swego kapitana, toteż dał ściganym fory. Czółno, gnane 
wszystkimi 
wiosłami, mocno uderzyło o brzeg. Załoga wyskoczyła na piasek i co tchu ruszyła 
w stronę 
drzew. Zanim jednak zbiegowie znaleźli się pod osłoną i utonęli w bezpiecznej 
zieloności 
dżungli, piasek trzykrotnie zakotłował tuż przed nimi.
Grief bacznie obserwował „Willi Waw”. Kecz przesunął się w pobliżu, wypłynął z 
kanału i na 
wyluzowanych żaglach oddalał się idąc w pół wiatru. Kiedy niknął za przylądkiem, 
rozwijano na 
nim górny żagiel. Jeden z wioślarzy z Gooma, pięćdziesięcioletni mężczyzna 
ohydnie 
naznaczony bliznami po chorobie skórnej i dawnych ranach, uśmiechnął się i 
spojrzał w oczy 
swego białego pana.
— Moje słowo — powiedział — ten szyper on bardzo, bardzo na pana zły. Grief 
wybuchnął 
śmiechem i na czele swych wioślarzy ruszył plażą w stronę pirogi.
III
Nikt na Wyspach Salomona nie wiedział, ile milionów wart jest Dawid Grief, bo 
jego 
posiadłości i przedsiębiorstwa rozrzucone były po całym południowym Pacyfiku od 
Samoa do 
Nowej Gwinei, nawet na północ od równika, wszędzie spotykało się plantacje 
Griefa. On miał 
koncesję na połów pereł na Paumotach. On — choć nie pod własnym nazwiskiem — był 
niemiecką spółką, która władała handlem francuskich Markizów. Sznur jego 
faktorii, 
obsługiwanych przez liczne należące do niego statki, ciągnął się wzdłuż wybrzeży 
wszystkich 
archipelagów. Grief posiadał atole tak małe i odległe, że osadzonych tam 
samotnych agentów 
ledwie raz do roku odwiedzały najmniejsze szkunery i kecze.
Biura Griefa zajmowały trzy piętra przy Castlereagh Street w Sydney, ale 
właściciel rzadko 
tam bywał. Wolał myszkować pośród wysp, wietrzyć nowe interesy, kontrolować i 
ożywiać 
stare, w tysiącu osobliwych ról wałęsać się ramię w ramię z uciechą i przygodą. 
Za bagatelną 
sumę kupił wrak wielkiego parowca „Gavonne” i wydobył go na powierzchnię, co 
było prawie 
niepodobieństwem. Zagarnął wtedy ćwierć miliona. On pierwszy zaaklimatyzował 
kauczuk na 
Luizjadach, a na Bora–Bora wytrzebił plantacje lichej bawełny Mórz Południowych 
i wyspiarzy 
zapędził do pracy przy uprawie kakao. On objął w posiadanie wyludnioną wysepkę 
Lalluka, 
skolonizował ją Polinezyjczykami z atolu Ontog–Java i cztery tysiące akrów* 
obsadził palmami 
kokosowymi. On pogodził dwie zwaśnione wielkie firmy działające na Tahiti i przy 
sposobności 
zagarnął znaczną część bogatej w fosfat wyspy Hikihu.
Statki Griefa werbowały dlań najemną siłę roboczą. Tubylców z Santa Cruz 
przewoziły na 
Nowe Hebrydy, z Nowych Hebrydów na Wyspy Bankowe, a łowców głów i ludożerców z 
Malaity na plantacje Nowej Georgii. Od Tonga do Gilbertów, aż po dalekie 
Luizjady, 
werbownicy Griefa łowili robotników. Kile jego statków pruły ocean we wszystkich 
kierunkach. 
Grief był właścicielem trzech parowców utrzymujących regularną komunikację, 
rzadko jednak 
korzystał z ich usług. Wolał bardziej pierwotną, niebezpieczną podróż. Wolał 
wiatr i żagle.
Wyglądał ledwie na trzydzieści lat, musiał jednak mieć co najmniej 
czterdziestkę. Starzy 
włóczędzy dobrze pamiętali, że na wodach Oceanii pojawił się przed dwudziestoma 
laty, a już 
wtedy jasny wąsik kiełkował jedwabiście na jego górnej wardze. W przeciwieństwie 
do innych 
białych żył w klimacie tropikalnym, ponieważ mu to odpowiadało. Wyjątkowa 
odporność skóry 
zabezpieczała go doskonale. Urodził się do życia w słońcu. Wśród dziesięciu 
tysięcy 
Europejczyków jeden może być tak wytrzymały na upał. Niewidzialne, niezmiernie 
szybkie fale 
świetlne jak gdyby się go nie imały. Inni biali chłonęli je lepiej. Słońce 
przeżerało skórę tych 
ludzi, rozkładało tkankę włókien nerwowych, aż wreszcie chorzy na ciele i umyśle 
wyrzucali za 
burtę Dziesięć Przykazań, spadali do poziomu dzikich bestii, zapijali się na 
śmierć lub żyli tak 
szaleńczo, że nieraz wysyłano okręty wojenne, aby ująć ich w karby.
Dawid Grief — prawdziwy syn słońca — rozkwitał w jego blaskach. Z biegiem lat 
brązowiał 
tylko coraz bardziej, a śniadość ta nabierała złotawych odcieni, które barwią 
skórę 
Polinezyjczyków. Oczy jego zachowały jednak dawny błękit, wąsy rudawą żółtość, a 
rysy twarzy 
nie zmieniły się i pozostały takie, jakie od wieków cechują rasę anglosaską. 
Dawid Grief był 
czystej krwi Anglikiem, chociaż ludzie, uważający się za znawców, mieli go za 
Amerykanina lub 
przynajmniej za urodzonego w Ameryce. Na Morza Południowe — w przeciwieństwie do 
większości białych — nie przybył po to, żeby zbijać pieniądze, przywiózł je 
bowiem ze sobą. 
Pojawił się na Paumotach. Przypłynął małym jachtem szkunerem jako kapitan i 
właściciel, a 
przede wszystkim jako młodzik szukający wrażeń i przygód na romantycznych, 
skąpanych w 
słońcu szlakach krain podzwrotnikowych. Przypłynął wraz z huraganem. Olbrzymie 
tale osadziły 
młodego awanturnika, jego jacht i cały ładunek w gąszczu palm kokosowych o 
trzysta jardów od 
linii brzegowej. Po sześciu miesiącach ocalił rozbitka kuter poławiaczy pereł. 
Ale słońce weszło 
już Griefowi w krew. Zamiast wsiąść na parowiec z Tahiti i wrócić do kraju, 
nabył mały szkuner, 
zaopatrzył go w towary na sprzedaż, zwerbował nurków i rozpoczął włóczęgę pośród 
wysp 
Archipelagu Niebezpiecznego.
Złoto, które malowało cerę Griefa, ściekało z jego palców. Miał złotą rękę, grę 
prowadził 
jednak nie dla zysku, lecz z czystego umiłowania hazardu. Była to gra godna 
prawdziwego 
mężczyzny: wspaniała, obfitująca w pomyślne lub niepomyślne gwałtowne utarczki z 
awanturnikami wszelkich ras i narodowości. Ale nad wszystko Grief kochał tło, na 
jakim płynie 
życie korsarza Mórz Południowych: zapach morza, doskonałe piękno ławic żywego 
korala w 
gładkich niby zwierciadło lagunach, urzekające wschody słońca zabarwione 
jaskrawo, jak gdyby 
wbrew prawom przyrody, pióropusze wysepek rozsianych na turkusowych głębinach, 
kojące 
wino pasatów, regularny oddech strojnych grzywami fal, chwiejny pokład pod 
stopami i 
brzemienne wiatrem żagle nad głową; uwieńczonych kwiatami złocistoskórych 
chłopców i 
dziewczęta z Polinezji — pół dzieci, pół bogów — ba! nawet wyjących dzikusów z 
Melanezji, 
łowców głów i ludożerców, prawie szatanów, w każdym zaś razie drapieżne bestie.
To umiłowane dziecię słońca, posiadacz wielu milionów, z nieprzebranego nadmiaru 
energii i 
prostej radości życia wyruszyło w daleką podróż, aby z Harrisonem J. Griffithsem 
rozegrać 
partyjkę o stosunkowo błahą sumę. Był to kaprys, zachcianka, wyraz własnego i 
słonecznego 
żaru, który go przenikał. Była to igraszka, żart, łamigłówka, rozgrywka, gdzie 
bez wahania 
ryzykuje się życie dla uciechy, jaką daje ryzyko.
IV
Nazajutrz wczesnym rankiem „Wonder” sunął wzdłuż brzegu wyspy Guadalcanar. 
Leniwie 
pruł wodę pod zamierającymi podmuchami słabego wietrzyka. Ciężkie kłęby chmur na 
wschodzie wróżyły powrót południowo–wschodnich pasatów, którym towarzyszą 
zazwyczaj 
nieoczekiwane szkwały i ulewy. „Wonder” dopędzał z wolna mały kecz idący tym 
samym 
kursem. Nie był to jednak „Willi Waw”, kapitan Ward, szyper „Wondera”, 
opuściwszy lornetę, 
mruknął, że kecz nazywa się „Kauri”.
Grief, który w tej chwili wyszedł na pokład, westchnął żałośnie:
— Ach, gdyby to był „Willi Waw”!
— Przegrana dręczy, co? — powiedział ze współczuciem supercargo Denby.
— Pewnie, że dręczy!
Grief zamilkł. Po chwili roześmiał się wesoło.
— Jestem głęboko przekonany, że Griffiths to łotr. Wczoraj obszedł się ze mną 
całkiem po 
łajdacku. „Podpisz pan — mówi — podpisz pełnym imieniem i nazwiskiem. A nie 
zapomnij 
daty”. Jacobsen, ten szczur, gotów był mu pomóc. To ordynarne korsarstwo. Chyba 
wracają dni 
Bully Hayesa!
— Gdybym nie służył u pana, panie Grief — wybuchnął kapitan Ward — chętnie 
powiedziałbym, co o tym wszystkim myślę.
— No, jazda, wypluj pan swoje — zachęcił go Grief.
— A więc… — kapitan zawahał się i odchrząknął. — Mając tyle co pan forsy, tylko 
wariat 
może narażać się tak jak pan w awanturze z tymi dwoma kundlami. Czemu pan to 
robi?
— Słowo daję, nie wiem, kapitanie. Sądzę, że mi się po prostu zachciało. Czy pan 
potrafi 
lepiej wytłumaczyć jakikolwiek własny postępek?
— Pewnego pięknego dnia ktoś strzeli panu w ten zakuty łeb — warknął w 
odpowiedzi Ward.
Zbliżył się do kompasu i wziął namiar celując na skalisty szczyt, który wychylił 
właśnie 
głowę z kłębów chmur spowijających Guadalcanar.
Słaby wietrzyk od lądu podjął ostatni wysiłek. „Wonder” pomknął szybciej, 
doścignął kecz i 
zaczął go wyprzedzać. Statki wymieniły pozdrowienia.
— Nie widzieliście gdzie „Willi Waw”? — zapytał Grief.
Bosy szyper w kapeluszu o szerokim rondzie poprawił wyblakłą błękitną przepaskę 
na 
biodrach. Przez zęby strzyknął za burtę tytoniowym sosem.
— Naturalnie! — odkrzyknął. — Griffiths stał tej nocy w Sayo. Ładował świnie i 
korzenie 
yamu. Napełniał zbiorniki wodą. Wyglądało, że szykuje się do dalekiego rejsu, 
ale mówił co 
innego. Czemu pan pyta? Chce się pan z nim spotkać?
— Aha! Ale gdybyś go pan zobaczył pierwszy, nie gadaj, żeś się ze mną widział. 
Szyper 
skinął głową, zastanowił się trochę i ruszył ku dziobowi, żeby utrzymać się w 
jednej linii z 
szybszym statkiem.
— Posłuchaj pan! — krzyknął. — Jacobsen mówił, że dziś wieczorem zawiną do 
Gabery. 
Przestoją tam noc i zaopatrzą się w pataty.
— Na Wyspach Salomona tylko Gabera ma nabieżniki — odezwał się Grief, gdy 
„Wonder” 
wyprzedził już znacznie „Kauri”. — Chyba nie mylę się, kapitanie Ward?
Zagadnięty przytaknął.
— A po tej stronic, w zatoczce za przylądkiem, trudno stanąć na redzie, co?
— Wcale nie można stanąć. Same rafy koralowe, mielizny i przypływ szczególnie 
złośliwy. 
Trzy lata temu „Molly” rozbiła się tam w drobne kawałki.
Przez całą minutę Grief patrzył w dal tępym wzrokiem, jak gdyby oczyma wyobraźni 
oglądał 
jakąś wizję. Później koło kącików jego oczu zjawiły się zmarszczki, a końce 
jasnych wąsów 
uniosły w uśmiechu.
— Rzucimy dziś kotwicę w Gaberze — powiedział. — Musimy przepłynąć blisko 
zatoczki po 
tej stronie przylądka. Chciałbym, żeby po drodze wysadził mnie pan tam w 
szalupie. Da mi pan 
sześciu zuchów z karabinami. Na pokład wrócę przed świtem.
Ward zrobił zdziwioną, a później pełną wyrzutu minę.
— Ach, kapitanie, szykuję nieszkodliwy figiel — uspokoił go Grief z wyrazem 
twarzy 
uczniaka przyłapanego przez osobę starszą na psotach.
Kapitan mruknął gderliwie, ale Denby ożywił się znacznie
— Chciałbym popłynąć z panem, panie Grief — oświadczył Grief udzielił milczącego 
zezwolenia
— Potrzebne mi będą siekiery i tasaki — powiedział — i aha, byłbym zapomniał! 
Dwie jasne 
latarnie. Tylko żeby było w nich dosyć nafty.
V
Na godzinę przed zachodem słońca „Wonder” mknął koło wejścia do małej zatoczki. 
Powiał 
świeży wietrzyk i morze ożywiło się, zaczęło falować. Biała piana pokrywała już 
bliższe 
wybrzeża rafy; plamy odbarwionej wody znaczyły dalsze. Szkuner zmienił kurs pod 
wiatr, 
przyhamował żaglami. W tej chwili na wodę spuszczono szalupę. Skoczyło do niej 
sześciu 
ubranych w szorty, zbrojnych w karabiny krajowców z Santa Cruz. Denby z dwiema 
latarniami 
usadowił się na rufie. Grief, który szedł za nim, przystanął oparty o burtę 
szkunera.
— Módl się pan o ciemną noc, kapitanie — poprosił.
— Będzie ją pan miał — odrzekł Ward. — Nie ma przecie księżyca, a i gwiazd nie 
będzie. 
Podmucha też trochę.
Grief zarumienił się z radości na taką prognozę, aż pociemniała złocista 
opalenizna jego 
twarzy. Zeskoczył do szalupy i usiadł koło supercargo.
— Odbijaj! — zakomenderował kapitan Ward. — Przednie żagle w górę! Ster na 
burtę! Dość! 
Tak trzymaj!
„Wonder” zatoczył łuk i opływając przylądek zmierzał ku portowi w Gaberze. 
Szalupa pchana 
szóstką wioseł zwróciła się w stronę lądu. Sterował Grief. Po mistrzowsku 
przemykał wąskim, 
krętym kanałem, w którym musiałaby ugrzęznąć każda łódź większa niż szalupa. 
Rafy i mielizny 
oddzieliły żeglarzy od pełnego morza. Wylądowali na zacisznej, lekko 
pofałdowanej plaży.
Praca wypełniła następną godzinę. Grief myszkował pośród dzikich palm kokosowych 
i 
krzewów podszycia. Wybierał odpowiednie drzewa.
— Zrąbać to. Zrąbać tamto — rozkazywał czarnym. — Tego drzewa nie ścinać — 
dorzucił 
kręcąc głową.
Wreszcie wytrzebiono klinowaty skrawek dżungli. Tuż koło plaży pozostała jedna 
wysoka 
palma, u wierzchołka klina druga. O zmroku zapalono latarnie, podniesiono je na 
wierzchołki 
drzew i tam umocowano.
— Ta latarnia wisi za wysoko — skrytykował robotę Grief. — Posłuchaj pan, Denby, 
trzeba ją 
opuścić o dziesięć stóp.
VI
„Willi Waw” wykorzystując przelotny szkwał pruł wodę szybko jak strzała. Czarna 
załoga 
podnosiła wielką płachtę grotżagla ściągniętego pośpiesznie, kiedy wicher był 
najsilniejszy. 
Jacobsen dozorował tej czynności. Kazał majtkom rzucić na pokład końce fałów i 
stanąć przy 
nich w pogotowiu. Następnie poszedł ku dziobowi, gdzie na zawietrznej spotkał 
Griffithsa. 
Obydwaj wytężonym wzrokiem przeszywali czarną gęstwę nocy. Uchem łowili łoskot 
fal 
tłukących o niewidzialne wybrzeże. Sterowali kierując się tym łoskotem.
Wiatr przycichł nieco, opona chmur zrzedła i pękła. Przy mdłym świetle gwiazd 
zamajaczyło 
porosłe dżunglą wybrzeże. Przed dziobem, daleko na zawietrznej, ukazał się 
zębaty cypel skalny. 
Obydwaj biali zwrócili się w tym kierunku.
— To przylądek Amboy — oznajmił szyper. — U brzegu jest tam głębia. Weź no ster, 
Jacobsen, dopóki nie ustalimy kursu. Jazda! Ruszaj się!
Porucznik pobiegł na rufę. Był bosy i łydki miał gołe. Z jego skąpego ubrania 
ściekały krople 
deszczu. Zmienił czarnego majtka przy kole sterowym.
— Jaki kurs? — krzyknął Griffiths.
— Południe, pół rumba* ku zachodowi.
— Zmień! Południe, rumb ku zachodowi. Na kursie?
— Równo na kursie!
Szyper ocenił wzrokiem zmianę położenia przylądka Amboy w stosunku do kursu 
kecza.
— Jeszcze pół rumba ku zachodowi!
— Jeszcze pół rumba ku zachodowi — padła odpowiedź. — Trzymam kurs.
— Tak trzymaj. Wystarczy.
— W porządku!
Jacobsen oddał koło sterowe tubylcowi.
— Dobrze mi steruj, rozumiesz? — zagroził. — Będzie źle, rozbiję ten twój czarny 
łeb, 
rozumiesz?
Wrócił na dziób i stanął obok szypra. Opona chmur zgęstniała tymczasem, gwiazdy 
zniknęły, 
wiatr przybrał na sile i znowu zawył szkwałem.
— Pilnuj grotżagla! — wrzasnął porucznikowi do ucha Griffiths, który z 
niepokojem 
obserwował zachowanie kecza.
Oceniał właśnie szybkość wiatru i dochodził do wniosku, że szkwał mija, gdy 
„Willi Waw” 
przechylił się i dał nurka zawietrzną burtą. Ciepła woda, tu i ówdzie 
fosforyzująca, opłukała 
kostki i kolana szypra. Wiatr jęknął na wyższą nutę i wnet odpowiedziały mu 
chórem wszystkie 
wanty* i liny. Kecz mknął naprzód i pochylał się coraz bardziej.
— Grotżagiel precz! — ryknął Griffiths.
Jednym susem znalazł się przy pikfale* i odtrąciwszy czarnego majtka zwolnił 
linę z knagi*. 
Jacobsen zrobił to samo z gardafałem. Żagiel opadał trzepocąc, a czarna załoga z 
krzykiem i 
skowytem rzuciła się na płachtę. Porucznik odkrył, że jeden z majtków przycupnął 
w ciemności, 
grzmotnął go więc sękatą pięścią w twarz i w ten sposób zapędził do roboty.
Szkwał nie tracił mocy i „Willi Waw” mknął szybko pod resztą żagli. Dwaj biali 
spotkali się 
znów na dziobie. Daremnie próbowali przebić wzrokiem ukośne smugi deszczu.
— Wszystko w porządku — odezwał się Griffiths. — Ulewa nie potrwa długo. 
Trzymajmy się 
kursu, póki nie zobaczymy świateł. Rzucimy kotwicę na trzynastu sążniach. Ale w 
taką noc lepiej 
wypuścić czterdzieści pięć sążni łańcucha. Można zwinąć na dobre grotżagiel. Nie 
będzie nam 
potrzebny.
W pół godziny później utrudzony wzrok szypra pochwycił błysk dwóch świateł. Była 
to 
zasłużona nagroda.
— Mamy nabieżniki, Jacobsen! Sam pójdę do steru. Każ opuścić przedni kliwer*. 
Dopilnuj 
roboty. Niech się czarni uwijają.
Stojąc na rufie z rękami na kole sterowym, Griffiths pilnował kursu, dopóki 
światła nie 
utworzyły jednej linii. Wówczas szybko zmienił kierunek i zwrócił statek prosto 
ku latarniom. 
Słyszał szum i łoskot fal łamiących się na wybrzeżu. Zdawało mu się, że nieco 
dalej, niż to 
powinno być w Gaberze.
Nagle rozległ się przeraźliwy krzyk Jacobsena. Szyper z całych sił zakręcił 
kołem sterowym. 
„Willi Waw” uderzył o coś. W tej samej chwili grotmaszt z trzaskiem zwalił się 
na dziób. 
Nastąpiło straszne zamieszanie. Załoga czepiała się wszystkiego, co było pod 
ręką. Kadłub statku 
podskakiwał i opadał druzgocąc koralowe krzewy. Ciepła woda morska pryskała na 
wszystkie 
strony, zalewała rozbitków. Wreszcie ze zgrzytem i łoskotem „Willi Waw” pokonał 
przeszkodę i 
spoczął bez ruchu w spokojnym, płytkim kanale za rafą.
Griffiths usiadł na pokładzie. W niemej rozpaczy i złości zwiesił głowę na 
piersi, a kiedy ją 
podniósł, zwrócił wzrok ku jasnym latarniom. Płonęły jedna nad drugą. Tworzyły 
linię idealnie 
prostą.
— Mamy nabieżniki — powiedział. — Ale to nie Gabera. Gdzie jesteśmy, u diabła?
Morze ryczało jeszcze. Przez rafę miotało na pokład „Willi Waw” bryzgi wody i 
piany. Wiatr 
ustał jednak i na niebie zabłysły gwiazdy. Od lądu zachlupotały wiosła.
— Co się u was stało? Mieliście trzęsienie ziemi? — zawołał Griffiths. — Całe 
dno 
zmienione. Sto razy rzucałem tu kotwicę na trzynastu sążniach. Czy to ty, 
Wilson?
Zbliżyła się szalupa. Jakiś mężczyzna przeskoczył burtę. Przy wątłym świetle 
gwiazd Griffiths 
spostrzegł, że w oczy zagląda mu wylot automatycznego colta. Poznał Dawida 
Griefa.
— Nie, nigdy dotychczas nie rzucał pan tutaj kotwicy — roześmiał się 
niespodziewany gość. 
— Gabera jest po drugiej stronie przylądka. Wybieram się tam właśnie, ale 
najprzód zainkasuję 
skromną sumkę: wie pan, te tysiąc dwieście funtów. Nie zawracajmy sobie głowy 
pokwitowaniem. Mam pański rewers. Zaraz go zwrócę.
— Tyś to zrobił! — krzyknął Griffiths i w nagłym napadzie furii zerwał się na 
równe nogi. — 
Sfałszowałeś nabieżniki, rozbiłeś mi statek i do stu pio…
— Spokojnie, spokojnie — przerwał Grief tonem chłodnej pogróżki. — Może zechce 
pan 
pofatygować się i wypłaci mi te tysiąc dwieście funtów.
Tępy, ostateczny bezwład spłynął na Griffithsa. Przytłoczył go potworny wstręt — 
wstręt do 
słonecznych krain i wywołanej słońcem niemocy, do daremnych starań i wysiłków, 
do tego 
błękitnookiego człowieka o złocistej cerze, który przerastał go o głowę i bił 
pod każdym 
względem i na każdym kroku.
— Jacobsen — wykrztusił — proszę cię, otwórz kasę i wypłać… wypłać tej pijawce… 
tysiąc 
dwieście funtów.
ROZDZIAŁ DRUGI 
ROGATA DUSZA ALOJZEGO PANKBURNA
I
Dawid Grief nie przeczuł nic, kiedy Alojzy Pankburn wpadł mu w oko, chociaż 
wzrok miał 
wrażliwy na wszelką zapowiedź przygody i nieustannie oczekiwał niespodzianki, 
która może 
wyskoczyć zza pnia najbliższej palmy kokosowej. Stało się to na małym parowcu 
„Berthe” Grief 
odbywał nim krótką podróż z Raiatea do Papeete, a własny szkuner wysłał jego 
śladem. Kiedy 
zobaczył po raz pierwszy Alojzego Pankburna ów z lekka podchmielony jegomość pił 
samotnie 
cocktail w ciasnym barze między pokładami znajdującym się tuż koło razury. W pół 
godziny 
później Grief wydostawszy się z rąk fryzjera spostrzegł, że Alojzy Pankburn tkwi 
jeszcze w barze 
i nadal pociąga bez kompanii.
Samotne pijaństwo nie wychodzi nikomu na dobre, toteż Grief bacznie, chociaż 
przelotnie, 
oszacował spojrzeniem towarzysza podróży. Był to pięknie zbudowany 
trzydziestoletni 
mężczyzna, przystojny, dobrze ubrany — niewątpliwie dżentelmen według norm 
światowego 
katalogu. Ale w dziwnej powolności drżącej, chciwej ręki, która rozlewała 
trunek, w 
niespokojnym, rozbieganym spojrzeniu Grief dostrzegł wyraźne objawy nałogowego 
alkoholizmu.
Po obiedzie natknął się ponownie na Pankburna. Tym razem spotkał go na pokładzie 
Alojzy 
uczepiony kurczowo balustrady zalewał się pijackimi łzami i patrzył na majaczące 
w mroku 
sylwetki mężczyzny i kobiety rozpartych wygodnie na bardzo blisko zestawionych 
leżakach 
Grief zauważył, że mężczyzna otacza ramieniem talię kobiety. Alojzy Pankburn 
przyglądał się i 
szlochał.
— Nie ma czego płakać — zagadnął Grief przyjaźnie.
Młody dżentelmen spoczął na mego i jeszcze obficiej zaczął ronić łzy współczucia 
dla samego 
siebie
— To bolesne — jęknął —Bolesne. Bolesne. Ten drab jest moim plenipotentem. Ma 
dbać o 
moje interesy. Ja go zatrudniam. Płacę mu ładne pieniądze. Proszę spojrzeć, jak 
na nie zarabia.
— Jeżeli tak, powinien pan skończyć tę zabawę — doradził Grief.
— Nie mogę Ona pozbawiłaby mnie whisky. To moja pielęgniarka
— No to wyrzuć ją pan na zbity łeb, a sam przepij ostatnie portki.
— Nie mogę. On trzyma w garści całą moją forsę. Jeżeli ją wyrzucę, on nie da mi 
nawet 
sześciu pensów na jednego.
Groźna perspektywa wycisnęła nowy strumień łez z oczu pijanicy. Zainteresowało 
to Griefa 
Nigdy nie przyszło mu na myśl, że może istnieć tak zawikłana sytuacja.
— Zaangażowano ich, żeby mnie pilnowali — zawodził Pankburn — chronili od 
pijaństwa. A 
jak spełniają obowiązki? Romansują po całym statku, a mnie pozwalają zalewać się 
na śmierć. 
To nieuczciwość. Powiadam panu, nieuczciwość Wysłano ich ze mną w zupełnie innym 
celu. 
Mieli mi nie dawać pić. A oni dają mi pić, pić po świńsku, byłem tylko zostawił 
ich w spokoju. 
Jak się skarżę, grożę, że nie dostanę ani kropelki. Cóż ja biedny mam począć9 
Moja śmierć 
spadnie na ich głowy i tyle. Chodźmy do baru. Popijemy.
Puścił z rąk balustradę i byłby upadł, gdyby Grief nie chwycił go za ramię. W 
tej chwili 
Alojzy Pankburn uległ dziwnej przemianie. Zesztywniał, wyprostował się, 
energicznie podał 
naprzód brodę i spojrzał bystro w oczy przypadkowego towarzysza.
— Nie pozwolę, żeby mnie zabili. Jeszcze będą żałować. Proponowałem im 
pięćdziesiąt 
tysięcy, oczywiście w przyszłości. Śmiali się. Oni nie wiedzą. Ale ja wiem.
Zaczął szperać w kieszeni marynarki, skąd wyciągnął wreszcie coś, co błysnęło w 
mdłym 
świetle.
— Oni nie wiedzą, co to znaczy. Ja wiem. Spojrzał na Griefa z obudzoną nagle 
podejrzliwością.
— A pan co z tego rozumie. Hę? Co pan z tego rozumie?
Dawid Grief ujrzał nagle oczyma wyobraźni ponury obraz, alkoholik zwyrodnialec 
morduje 
miedzianym ćwiekiem młodą rozkochaną parkę’ Bo Alojzy trzymał w ręku miedziany 
ćwiek, 
taki, jakich używali niegdyś budowniczowie okrętów.
— Mojej matce zdaje się, że jestem tutaj po to, żeby wyleczyć się z zamiłowania 
do trunków 
Ona nic nie rozumie! Przekupiłem doktora, żeby zalecił mi podróż. Jak zawiniemy 
do Papeete, 
mój plenipotent zakontraktuje szkuner i pożeglujemy daleko. Ale im nawet się nie 
śni po co? 
Myślę, że to pijackie fantazje. Ja wiem. Wiem tylko ja jeden. Dobranoc panu. Idę 
spać, chyba… 
chyba ze pan napije się ze mną do poduszki. Jednego, widzi pan, ostatniego.
II
W ciągu następnego tygodnia spędzonego w Papeete Grief widywał Alojzego 
Pankburna 
często i w dziwacznych okolicznościach. Widywali go również wszyscy mieszkańcy 
małej 
wyspiarskiej stolicy, bo ani port, ani pensjonat Laviny od lat nie przezywał 
podobnych skandali. 
W samo południe Alojzy Pankburn z gołą głową, odziany jedynie w majteczki 
kąpielowe, odbył 
bieg główną ulicą z pensjonatu Laviny do wybrzeża. Uzbroiwszy się w rękawice 
bokserskie 
wyzwał palacza z „Berthe”. rozpoczął z nim w knajpie Folies Bergeres 
czterorundowy mecz i 
został znokautowany w drugiej rundzie. W przystępie szaleństwa próbował utopić 
się w głębokiej 
na dwie stopy sadzawce. Po pijanemu wykonał mistrzowski skok do wody z 
pięćdziesięciostopowego masztu stojącego na redzie „Maripozy” Zakontraktował 
kuter „Toerau” 
za cenę przewyższającą wartość tego statku i został uratowany przez 
plenipotenta, który nie 
zgodził się sfinansować transakcji. Na placu targowym kupił stragan od 
trędowatego ślepca i 
zaczął wyprzedawać owoce drzewa chlebowego, banany i pataty po takich cenach, że 
dopiero 
żandarmeria rozpędziła zbiegowisko żądnych okazji krajowców. Zresztą żandarmeria 
trzykrotnie 
aresztowała Pankburna za awantury. Trzy razy plenipotent zaniedbywał swe sprawy 
sercowe, by 
płacić grzywny, które nakładała pilnie potrzebująca pieniędzy administracja 
kolonialna.
Później „Maripoza” odpłynęła do San Francisco i uniosła na pokładzie parę 
nowożeńców: 
plenipotenta z pielęgniarką. Przed odjazdem rozsądny plenipotent wręczył 
Alojzemu osiem 
pięciofuntowych banknotów, przewidując słusznie, że biedak ocknie się za kilka 
dnia złamany na 
duchu i bardzo bliski delirium tremens. Lavina, słynąca z dobrego serca nawet 
pośród 
najgorszych mętów i obieżyświatów grasujących na południowym Pacyfiku, 
troskliwie 
pielęgnowała chorego. Nie pisnęła słówkiem, że nie ma już plenipotenta ani 
pieniędzy, które 
mogłyby pokryć koszty jego utrzymania.
W kilka dni później Dawid Grief siedział wieczorem pod płóciennym daszkiem na 
pokładzie 
„Kittiwake” i leniwie przebiegał wzrokiem skąpe szpalty miejscowego „Ayant–
Coureur”. Nagle 
wyprostował się i przetarł oczy. Trudno uwierzyć, a jednak to prawda! Dawne, 
romantyczne 
czasy Mórz Południowych żyją jeszcze!
Przeczytał:
„Odstąpię połowę zakopanych skarbów, wartych pięć milionów franków, za 
przewiezienie 
jednej osoby na nieznaną wyspę na Pacyfiku oraz transport powrotny wspomnianych 
skarbów. 
Zgłaszać się do FANTAZJI w pensjonacie Laviny”.
Grief spojrzał na zegarek. Było wcześnie, dochodziła ósma.
— Panie Carlsen! — zawołał w stronę ognika fajki. — Proszę o załogę do szalupy. 
Wybieram 
się na ląd.
Na przednim pokładzie zabrzmiał twardy, norweski akcent porucznika. Sześciu 
rosłych 
wyspiarzy z Rapy przestało śpiewać i skoczyło do łodzi.
— Chciałem się widzieć z Fantazją, z panem Fantazją, jak sądzę — powiedział 
Grief Lavinie.
Spostrzegł, że w jej oczach błysnął wyraz zainteresowania. Odwróciła się i w 
miejscowym 
narzeczu rzuciła rozkaz przez dwa otwarte pokoje do przybudówki kuchennej. Po 
chwili 
bosonoga czarna dziewczyna nadbiegła i przecząco pokręciła głową.
Rozczarowanie Laviny było widoczne.
— Pan mieszka na „Kittiwake”, prawda? Powiem mu, że pan o niego pytał.
— A więc to on? Lavina skinęła głową.
— Myślę, że pan, kapitanie Grief, potrafi mu pomóc. Ja jestem tylko niemądrą 
kobietą. Nic 
nie rozumiem. Ale to bardzo przyjemny człowiek i może nawet mówi prawdę. Pan 
będzie 
wiedział. Nie taki z pana głupek jak ja. I nie ma pan takiego miękkiego serca. 
Można przyrządzić 
panu cocktail?
III
Wróciwszy na pokład swego szkunera Dawid Grief drzemał na leżaku pod tygodnikiem 
sprzed trzech miesięcy. Nagle zbudziło go pojękiwanie i kwilenie za burtą. 
Otworzył oczy. Na 
stojącym o ćwierć mili chilijskim krążowniku dzwon uderzył osiem razy. Była 
północ. W wodzie 
chlupnęło coś i znowu zakwiliło. Zdawać się mogło, że to jakiś stwór morski albo 
człowiek, 
który popłakuje z cicha i półgłosem żali się całemu światu na swe krzywdy.
Jednym susem Dawid Grief znalazł się przy niskiej burcie. W dole słychać było 
pojękiwanie 
w fosforyzującym kręgu poruszonej wody. Wychylił się, wsunął dłoń pod ludzką 
pachę, szarpnął 
kilka razy, pomógł sobie drugą ręką i z trudem wyciągnął na pokład nagi kształt 
Alojzego 
Pankburna.
— Nie miałem przy sobie nawet jednego sou* na przejazd — poskarżył się ocalony. 
— 
Musiałem tu przypłynąć. Nie mogłem znaleźć schodni. Bardzo przepraszam. Jak da 
mi pan 
ręcznik, żebym mógł się przepasać, i łyk czegoś mocnego, przyjdę do siebie. 
Jestem Fantazja. 
Mówię zapewne z kapitanem Griefem, który odwiedził mnie w czasie mojej 
nieobecności. Nie, 
nie jestem pijany i wcale mi nie zimno. To nie dreszcze. Lavina wydzieliła mi 
dzisiaj tylko dwa 
kieliszki. Wystraszyłem się, i to wszystko. Kiedy nie mogłem znaleźć schodni, 
zaczęły mnie 
nawiedzać przedśmiertne wizje. Bardzo będę wdzięczny, jeżeli mnie pan zaprowadzi 
do kabiny. 
Tylko pan odpowiedział na moje ogłoszenie.
Trząsł się niemiłosiernie, chociaż noc była ciepła. W kabinie pod pokładem Grief 
dał mu 
ręcznik, najprzód jednak postarał się, aby pół szklanki whisky trafiło do rąk 
niedoszłego topielca.
— No, gadaj pan teraz — powiedział Grief, gdy ubrał już gościa w koszulę i 
drelichowe 
spodnie. — O co chodzi w tym ogłoszeniu? Słucham.
Pankburn zerknął na butelkę whisky, ale Grief potrząsnął głową.
— Niech i tak będzie, kapitanie, chociaż ręczę resztką honoru, która mi 
pozostała, że nie 
jestem zawiany, ani trochę zawiany. Wszystko, co powiem, jest prawdą, a powiem 
to zwięźle, bo 
od razu widać, że mam przed sobą człowieka czynu i interesu. Pański lek okazał 
się skuteczny. 
Dla pana brak alkoholu nie był nigdy milionem robaków, które żrą wszystkie 
tkanki. Ja jestem 
teraz w piekle. Cały płonę. No, ale proszę słuchać.
Moja matka żyje. Jest Angielką. Urodziłem się w Australii. Studiowałem w Yorku i 
w Yale. 
Jestem magistrem i doktorem filozofii, a poza tym nicponiem. Nicponiem i 
alkoholikiem. Byłem 
też dobrym sportowcem. Potrafiłem nurkować na sto dziesięć stóp. Ustanowiłem 
kilka rekordów 
amatorskich. Pływam jak ryba. Ruchów crawla uczyłem się od pierwszego z 
Caville’ów. 
Przepłynąłem trzydzieści mil po wzburzonym morzu. Mam także inny rekord: 
zniszczyłem 
więcej whisky niż ktokolwiek w moim wieku. Mógłbym ukraść panu sześć pensów, 
żeby 
zapłacić za kieliszek. To wszystko prawda. I dalej będę mówił prawdę.
Mój ojciec był Amerykaninem. Pochodził z Annapolis. Podczas wojny Północy z 
Południem 
był miczmanem*. W 1866 roku został porucznikiem na „Suwanee” Kapitanem tego 
okrętu był 
Paul Shirley. W 1866 roku „Suwanee” bunkrował w pewnym porcie na Pacyfiku Nie 
wymienię 
nazwy tej wyspy pozostającej pod protektoratem, który wtedy nie istniał i 
również nie będzie 
nazwany. Na wybrzeżu, za szynkwasem baru, mój ojciec zobaczył trzy miedziane 
ćwieki, ćwieki 
okrętowe. Dawid Grief uśmiechnął się wyrozumiale.
— Mogę wymienić panu nazwę portu, gdzie „Suwanee” bunkrował, i protektoratu, pod 
który 
trafiła później ta wyspa.
— A te trzy ćwieki? — zapytał Pankburn równie spokojnym tonem. — Mów pan śmiało. 
Ćwieki znajdują się teraz w moim posiadaniu.
— Oczywiście, wiem i o ćwiekach. Tkwiły za szynkwasem baru Niemca Oskara w 
Peenoo–
Peenec Johony Black przywiózł je tam ze swego szkunera w tę noc, kiedy umarł. 
Wracał właśnie 
z długiego rejsu na zachodzie, gdzie łowił b?che–de–mer i skupował drzewo 
sandałowe. Historię 
tę znają na wszystkich archipelagach.
Pankburn kiwnął głową.
— Mów pan dalej — mruknął
— Działo się to oczywiście w czasach, których nic pamiętam — ciągnął Grief. — 
Powtarzam 
tylko to, co słyszałem. Później przypłynął ekwadorski krążownik i dziwna rzecz, 
przypłynął z 
zachodu, chociaż zmierzał do kraju. Oficerowie poznali ćwieki. Ale Johnny Black 
już nie żył. 
Porwali zatem jego porucznika i dziennik pokładowy. Odpłynęli na zachód. W pół 
roku później 
krążownik w powrotnej drodze rzucił znów kotwicę w Peenoo–Peenee. Wyprawa się 
nie 
powiodła, a historia przestała być tajemnicą
— Kiedy ekwadorscy rewolucjoniści maszerowali na Guayaquil — podjął Pankburn — 
oficerowie federalni przekonani, że miasto się nie obroni, zagrabili skrzynię ze 
skarbem państwa 
wartym mniej więcej milion dolarów, wyłącznie w angielskich monetach. Skrzynię 
załadowali na 
amerykański szkuner „Fint”. Mieli odpłynąć przed świtem. Amerykański kapitan 
zwiał im jednak 
już około północy. Teraz pańska kolej.
— Cóż, stara historia — podchwycił Grief. — W porcie nie było innych okrętów, 
przywódcy 
federalni nie mogli więc czmychnąć Wzięli na kieł i postanowili bronić miasta. 
Rohjas Salced 
forsownym marszem przybył z Quito. Oblężenie się skończyło. Rewolucja upadła. 
Jedyny stary 
parowiec, który stanowił flotę wojenną Ekwadoru, wysłano w pościg za „Flirtem”. 
Krążownik 
dopędził go między Wyspami Bankowymi a Nowymi Hebrydami. „Flirt” miotał się 
bezradnie, 
wywiesił sygnały alarmowe. Poprzedniego dnia szyper umarł. Czarna febra.
— A porucznik? — wtrącił Pankburn.
— Porucznika kilka dni wcześniej zabili dzicy na jednej z Wysp Bankowych, kiedy 
„Flirt” 
wysłał łódź po słodką’ wodę. Na statku nie było nikogo, kto znałby się na 
nawigacji. Marynarzy 
wzięto na tortury Rozumie pan prawo międzynarodowe tam nie działało Chętnie 
wyznaliby 
wszystko, ale nie byli w stanie. Gadali o trzech ćwiekach wbitych w pnie drzew 
na wybrzeżu, nie 
wiedzieli jednak, gdzie leży tajemnicza wyspa. Powtarzali tylko, że trzeba 
płynąć na zachód, 
daleko na zachód Ludzie różnie mówią. Jedni, że cała załoga „Flirtu” wymarła na 
torturach; inni, 
że tych, co wytrzymali najgorsze, powieszono na głównej rei. W każdym razie 
ekwadorski 
krążownik wrócił do ojczyzny bez skarbu. Johnny Black przywiózł trzy ćwieki do 
Peenoo–
Peenee. Zostawił je w barze Niemca Oskara, ale jak i gdzie je znalazł, nigdy 
nikomu nie 
powiedział.
Pankburn spojrzał wyzywająco na butelkę whisky.
— Choć na dwa palce — jęknął.
Grief zastanowił się i po chwili nalał trochę na dno szklanki. Pankburnowi 
zabłysły oczy 
Ocknęło się w nim nowe życie.
— W tym właśnie miejscu — oznajmił — mogę uzupełnić opowieść brakującymi 
szczegółami. Johnny Black powiedział coś niecoś. Powiedział mojemu ojcu. Pisał 
do niego z 
Leyuki, zanim odpłynął do Peenoo–Peenee, żeby tam umrzeć. Ojciec uratował mu 
niegdyś życie 
podczas jakiejś karczemnej burdy w Valpaiaiso. Chińczyk, handlarz pereł z Wyspy 
Czwartkowej, 
kupił trzy ćwieki od tubylca, kiedy myszkował na północ od Nowej Gwinei szukając 
tam 
dziewiczych terenów. Johnny Black odkupił je na wagę miedzi. Ani on, ani 
Chińczyk nie 
podejrzewali nic szczególnego. Ale tak się złożyło, że wracając z rejsu Black 
zatrzymał się na 
połów żółwi przy tym właśnie wybrzeżu, na którym, jak pan powiada, zginął 
porucznik z „Flirtu” 
Otóż on nie zginął. Dzicy z Wysp Bankowych wzięli go do niewoli. Umierał z wolna 
na 
próchnicę kości szczękowej, pozostałość po ranie od strzały, którą dostał 
podczas utarczki na 
plaży. Zanim umarł, opowiedział całą historię Blackowi i ten napisał do mojego 
ojca z Leyuki. 
Dogorywał wtedy na raka. W dziesięć lat później ojciec, wówczas kapitan 
„Perry’ego”. wydostał 
ćwieki od Niemca Oskara. A później, rozumie pan, spisał testament i ostatnią 
wolą przekazał mi 
ćwieki i wszelkie dane. Znam długość i szerokość geograficzną wyspy, gdzie te 
trzy ćwieki były 
wbite w pnie drzew. Ćwieki są teraz u Laviny. Długość i szerokość geograficzna w 
mojej głowie 
Co pan na to?
— Brednie — zawyrokował Grief. — Czemu ojciec pański sam nie wybrał się po 
skarby?
— Nie potrzebował ich. Jego wuj umarł zostawiając mu fortunę. Ojciec podał się 
do dymisji, 
wystąpił z marynarki. W Bostonie zaawanturował się z jakąś pielęgniarką. Widzi 
pan, i on uległ 
zarazie pielęgniarek. Matka uzyskała rozwód. Odziedziczyła także spadek — coś 
około 
trzydziestu tysięcy dolarów rocznego dochodu. Zamieszkała w Nowej Zelandii. Mnie 
rodzice 
podzielili między siebie. Aż do śmierci ojca, a umarł w zeszłym roku, połowę 
czasu spędzałem w 
Nowej Zelandii, połowę w Stanach Zjednoczonych. Dzisiaj stanowię niepodzielną 
własność 
matki. Ojciec zostawił mi grubą forsę. „Ach! Dwa miliony! Cóż z tego”. Matka 
wzięła mnie pod 
kuratelę z powodu pijaństwa. Wart jestem diabli wiedzą ile forsy, a nie mogę 
tknąć ani pensa, 
jeżeli opiekunowie nie dadzą mi. Ale mój stary lubił przymykać oko na pijaństwo 
jedynaka, toteż 
zostawił mi trzy ćwieki i dokładne dane. Formalności załatwił przy pomocy swoich 
adwokatów, 
nie znanych matce Mówił, że to lepsze niz premia z polisy ubezpieczeniowej; ze 
jeżeli będę miał 
dość krzepy, żeby pojechać tam i skarb wykopać, do śmierci starczy mi na 
pierwsza klasa ochlaj. 
Miliony w rękach moich kuratorów! Matczyne góry złota również moje, jeżeli matka 
wyprzedzi 
mnie w drodze do krematorium! Jeszcze jeden milion czeka na ekshumację! A 
tymczasem ja 
umizgam się do Laviny, żeby dostać dwa kieliszki dziennie. To piekło! Istne 
piekło! Zwłaszcza 
gdy się weźmie pod uwagę moje nienasycone pragnienie.
— Gdzie test ta wyspa?
— Daleko stąd.
— Jak się nazywa?
— Tego nie powiem za nic, kapitanie Grief. Łatwo może pan zagarnąć okrągłe pół 
milionika. 
Pożegluje pan według moich wskazówek, a kiedy będziemy na morzu i na właściwym 
kursie, 
powiem panu. Powiem wtedy, nie wcześniej.
Grief wzruszył ramionami, jak gdyby miał dość całej sprawy.
— Wypije pan jeszcze jednego i szalupą odeślę pana na brzeg — powiedział. 
Pankburn był 
zaskoczony. Przynajmniej pięć minut namyślał się i wahał. Wreszcie oblizał wargi 
i 
skapitulował.
— Powiem panu zaraz, jeżeli obieca pan, że tam popłyniemy.
— Oczywiście, że mam zamiar popłynąć. Tylko dlatego pytam. Jak się nazywa wyspa?
Alojzy zerknął na butelkę.
— Chyba teraz dostanę jednego?
— Nie. Miał pan wypić przed odjazdem na ląd. Jeżeli chce mi pan powiedzieć, jaka 
to wyspa, 
musi pan powiedzieć na trzeźwo.
— To wyspa Francis, jeżeli pan ciekawy. Bougainville* nazwał ją wyspą Barbour.
— Aha! Osamotniona wysepka na Małym Morzu Koralowym — powiedział Grief. — Leży 
między Nową Irlandią a Nową Gwineą. Obecnie przeklęta dziura, ale przyjemny 
kraik w 
czasach, kiedy załoga „Flirtu” wbijała tam w drzewa ćwieki, a kupował je chiński 
handlarz pereł. 
Parowiec „Castor”, werbujący robotnika dla plantacji w Upolu, przepadł tam z 
całą załogą. 
Dobrze znałem kapitana. Niemcy przysłali krążownik, ostrzelali dżunglę, spalili 
kilka wiosek, 
zabili dwóch tubylców i bardzo dużo świń. Na tym się skończyło. Krajowcy zawsze 
byli tam źli, 
a popsuli się naprawdę, kiedy czterdzieści lat temu zdobyli statek wielorybniczy 
i wymordowali 
załogę. Zaraz, zaraz… Jakże się nazywał tan statek?
Zbliżył się do regału na książki, wydobył pękaty „Przewodnik po południowym 
Pacyfiku” i 
zaczął przewracać kartki.
— Tak. Mam. Francis lub Barbour — pomrukiwał czytając. — Krajowcy wojowniczy i 
zdradliwi. Melanezyjczycy. Ludożercy. Statek wielorybniczy „Western” (aha, tak 
się nazywał!) 
zdobyty, załoga wymordowana. Hm… mielizny… przylądki… redy… aha… Szczyt Redscar, 
Zatoka Owena, zatoka Likikili… tak… chyba Likikili… Głęboki kanał, bagna porosłe 
mangrowcami, dogodna reda, głęboka dziewięć sążni w miejscu, z którego widać 
białą skazę na 
rafie w kierunku zachodnio–południowo–zachodnim.
Podniósł wzrok.
— Pańskie wybrzeże, Pankburn. Gotówem przysiąc.
— Popłynie pan? — spytał żywo Alojzy.
Grief skinął głową.
— Cała historia brzmi przekonywająco. Gdyby bajał pan na przykład o stu 
milionach lub 
podobnie wariackiej sumie, nie zastanawiałbym się ani chwili. Jutro popłyniemy, 
ale pod jednym 
warunkiem: przechodzi pan bez zastrzeżeń pod moją komendę.
Pankburn wyraził zgodę szerokim, radosnym uśmiechem.
— To znaczy: ani kropli.
— Ciężko będzie — poskarżył się biedak.
— Taki jest mój warunek. Dosyć znam się na medycynie, by wiedzieć, że nie stanie 
się panu 
nic złego. Weźmie się pan do pracy, ciężkiej marynarskiej pracy. Rozumie pan: 
zwyczajne 
wachty i wszystko inne. Ale spać i jeść będzie pan z nami, na rufie.
— Zrobione!
Pankburn wyciągnął rękę, żeby przybić interes.
— Dobrze będzie, jeżeli mnie to nie uśmierci — dodał. Grief nalał hojne trzy 
palce whisky i 
podał szklankę gościowi.
— Ostatni łyk. Pij pan.
Alojzy wyciągnął rękę, lecz zatrzymał ją w pół drogi. W nagłym przypływie woli 
zawahał się, 
wyprostował, dumnie podniósł głowę.
— Chyba lepiej nie… — zaczął, lecz tchórzliwie ustępując nienasyconemu 
pragnieniu szybko 
chwycił szklankę, jak gdyby się obawiał, że może zniknąć.
IV
Długi jest rejs z Papeete na Wyspach Towarzyskich do Małego Morza Koralowego — 
ze sto 
pięćdziesiątego stopnia długości zachodniej do sto pięćdziesiątego stopnia 
długości wschodniej. 
Prosto, jak sierpem rzucić, równa się to podróży przez Atlantyk. A „Kittiwake” 
nie żeglował 
prosto, jak sierpem rzucić. Rozgałęzione interesy Dawida Griefa wielekroć kazały 
mu zbaczać z 
kursu. Zatrzymał się, by zwiedzić bezludną Wyspę Różaną, bo przemyśliwał o 
skolonizowaniu 
jej i założeniu plantacji palm kokosowych. Następnie złożył pokłon Tui Manua we 
wschodniej 
części Samoa i zaaranżował intrygę dworską o udział w monopolu handlowym na 
trzech 
wysepkach umierającego monarchy. Z Apia zabrał kilku nowych agentów i ładunek 
towarów na 
Gilberty. Odwiedził atol Ontong–Java, przeprowadził inspekcję swoich plantacji 
na Ysabel i 
zakupił tereny uprawne od nadbrzeżnych kacyków z północno–zachodniej Malaity.
Przez cały czas tej krętej drogi Dawid Grief „robił człowieka” z Alojzego 
Pankburna.
Pijanica mieszkał wprawdzie na rufie, musiał jednak wykonywać pracę prostego 
majtka. Stał 
przy sterze, czuwał na oku, hisował żagle i zwijał liny. Ale nie na tym koniec. 
Często przypadała 
mu w udziale najcięższa, najbrudniejsza robota. Zawieszony na stołku bosmańskim 
skrobał od 
góry do dołu i malował maszty. Grzbiet bolał go, lecz zwiotczałe mięśnie rosły 
od mycia i 
szorowania pokładu. Kiedy „Kittiwake” stał na kotwicy, a załoga łupinami kokosów 
skrobała 
miedziane blachy w podwodnej części kadłuba, Pankburn nurkował równie często jak 
każdy 
tubylec z jego wachty.
— Spójrz na siebie — mówił Grief. — Dwa razy tęższy z ciebie chłop niż w dniu, 
kiedym cię 
przyjął na pokład. Nie wypiłeś dotychczas ani kropli i żyjesz jakoś. Praca na 
dobre wypędza z 
ciebie truciznę. Tak, praca! Więcej zrobiła niż pielęgniarki i plenipotenci. 
Jeżeliś spragniony, 
masz, pociągnij.
Kilkoma wprawnymi ruchami ciężkiego noża, który nosił w pochwie, Grief wyciął 
trójkątny 
otwór w szczycie obrośniętego włóknem młodego kokosa. Rzadka, mleczna ciecz, 
chłodna i 
lekko musująca, wypłynęła kilkoma pęcherzykami. Pankburn z ukłonem przyjął 
naturalny 
puchar, przechylił w tył głowę i jednym tchem opróżnił orzech. Codziennie 
wypijał wiele takich 
czarek. Steward, czarny sześćdziesięcioletni mężczyzna z Nowych Hebrydów, i jego 
pomocnik, 
jedenastoletni chłopiec z Wyspy Lark, stale zaopatrywali go w kokosy.
Pankburn nie miał nic przeciwko ciężkiej pracy. Rwał się do roboty — nigdy jej 
nie unikał. 
Zawsze wyprzedzał czarnych towarzyszy, biegnąc na rozkaz. Ale w okresie 
uwalniania 
organizmu od alkoholu znosił piekielne męki. Pragnienie dręczyło go jak zmora 
nawet wówczas, 
kiedy wyparowały ostatnie drobinki trucizny. Alojzy (na słowo honoru puszczony 
na ląd w Apia) 
próbował uniemożliwić normalne funkcjonowanie barów wypijając całe ich rezerwy. 
Z tej racji 
Dawid Grief o drugiej nad ranem znalazł go przed Tivoli, skąd gospodarz — 
Charley Roberts — 
haniebnie wyrzucił awanturnika. Alojzy, jak za dawnych czasów, zwierzał się 
gwiazdom ze 
swych żalów, był jednak energiczniejszy, bo rytm szlochania akcentował grudkami 
koralowej 
skaty, którymi nadzwyczaj celnie rzucał w okna baru Charleya Robertsa.
Dawid Grief zaraz zabrał go na statek, ale w obroty wziął dopiero następnego 
dnia rano. Scena 
na pokładzie „Kittiwake” w niczym nie przypominała ochronki. Grief okładał 
biedaka potężnymi 
pięściami — tłukł, walił, dawał mu takie lanie, jakiego Alojzy Pankburn nigdy 
jeszcze nie dostał.
— To dla zbawienia twojej duszy, Pankburn — mówił Grief akompaniując razom. — A 
to 
przez wzgląd na twoją matkę. A to dla dobra potomstwa, które spłodzisz. Dla 
dobra naszej ziemi 
i całego świata, i wszystkich przyszłych pokoleń ludzkich. A teraz, żeby wbić ci 
w łeb lekcję, od 
początku: masz, dla zbawienia twojej duszy. Masz, przez wzgląd na matkę. A to 
dla dobra nie 
narodzonych dziatek, o których ci się nawet nie śni. Będziesz kochał ich matkę 
przez wzgląd na 
dzieci i z czystej miłości. Jak skończę z tobą, zostaniesz prawdziwym mężczyzną. 
Będzie cię 
wtedy stać na miłość. No, jazda! Bierz dalej lekarstwo. Nie skończyłem jeszcze! 
Dopiero 
zaczynam! Trzeba wbić w ciebie jeszcze sporo rozumu, sporo zdrowego rozsądku.
Brunatni marynarze i Murzyni stewardzi oraz kucharz pogodnie przypatrywali się 
operacji. 
Dalecy byli od jakiejkolwiek krytyki tajemniczych, niepojętych postępków białych 
ludzi. 
Porucznik Carlsen z posępną miną aprobował chłostę zastosowaną przez pracodawcę. 
Supercargo 
Albright uśmiechał się tylko i podkręcał wąsa. Obydwaj byli ludźmi morza. Mieli 
za sobą twarde 
życie. Alkohol — w nich samych i w innych — stanowił problem, w którym umieli 
się 
obchodzić w sposób nie znany wydziałom medycyny.
— Chłopcze! Kubeł słodkiej wody i ręcznik! — rozkazał Grief, kiedy zrobił swoje. 
— Dwa 
kubły i dwa ręczniki! — dodał rzuciwszy okiem na własne dłonie.
— Ładne z ciebie ziółko — przemówił do Pankburna. — Wszystko popsułeś. Do cna 
wypędziłem z ciebie truciznę, a dziś znowu cały nią cuchniesz! Trzeba rozpocząć 
od nowa. Panie 
Albright, widział pan zwój starego łańcucha w porcie, koło przystani dla łodzi? 
Proszę odnaleźć 
właściciela, kupić łańcuch i dostarczyć na pokład. Będzie tego ze sto 
pięćdziesiąt sążni. 
Pankburn! Jutro od rana zaczniesz odbijać rdzę z tego łańcucha. Jak skończysz, 
oczyścisz go 
szmerglem. Później pomalujesz. Nie dostaniesz innej roboty, póki łańcuch nie 
będzie lśnił jak 
nowy.
Alojzy Pankburn potrząsnął głową.
— Rezygnuję. Niech piekło pochłonie wyspę Francis. Mnie już wszystko jedno. 
Dosyć mam 
pańskiej tyranii. Proszę mnie zaraz wysadzić na ląd. Jestem białym człowiekiem. 
Nie wolno mną 
tak poniewierać.
— Panie Carlsen! Proszę dopilnować, żeby pan Pankburn został na statku.
— Ja pana nauczę! — wrzasnął Pankburn. — Nie może pan pozbawić mnie wolności”.
— Mogę za to drugi raz sprawić ci lanie — powiedział Grief. — I dowiedz się 
jednego, głupi 
szczeniaku: będę ci garbował skórę, póki starczy mi siły w łapach albo póki nie 
zaczniesz odbijać 
rdzy z łańcucha! Wziąłem cię w garść po to, żeby zrobić z ciebie człowieka, i 
zrobię, choćbym 
cię miał zatłuc! No, jazda do kabiny. Przebierz się. A dzisiaj po południu 
wrócisz tu z młotkiem. 
Przygotuj się do roboty. Panie Albright! Żeby ten łańcuch prędko znalazł się na 
pokładzie! Panie 
Carlsen, proszę zaraz wysłać po niego szalupę. A nie spuszczaj pan z oka 
Pankburna. Gdyby 
mdlał czy dostawał drgawek, daj mu pan whisky, ale mało. Po ostatniej nocy może 
to być 
potrzebne.
V
Przez cały czas postoju „Kittiwake” w Apia Alojzy Pankburn obijał rdzę z 
łańcucha. Stukał 
młotkiem po dziesięć godzin dziennie. Obijał także rdzę w ciągu długiego rejsu 
do Gilbertów. 
Następnie przyszła kolej na czyszczenie szklanym papierem. Sto pięćdziesiąt 
sążni to dziewięćset 
stóp. Każde ogniwo zostało oczyszczone i wypolerowane tak, jak to się chyba 
nigdy dawniej nie 
zdarzyło. Kiedy czarna farba pokryła po raz drugi ostatnie ogniwo, Alojzy 
Pankburn 
wypowiedział się wreszcie.
— No, jazda! Dawaj pan nową brudną robotę — przemówił do Griefa. — Jeżeli pan 
chcesz, 
mogę oporządzić więcej zardzewiałych łańcuchów. Niech pan się o mnie dłużej nie 
troszczy. 
Póki życia, nie tknę kropli. Będę za to trenował. Złoił mnie pan, zabrał mi 
rogatą duszę, ale — 
mówię otwarcie — zabrał pan chwilowo! Będę trenował, aż zrobię się taki twardy, 
taki czysty jak 
ten przeklęty łańcuch. A pewnego dnia, mój panie Grief, może się zdarzyć, coś 
dziwnego. 
Nabiorę takiej formy, że wygarbuję ci skórę nie gorzej, niż ty mnie 
wygarbowałeś. Tak skuję ci 
mordę, tak przefasonuję, że nie poznają cię rodzeni Murzyni!
Grief promieniał.
— No, gadasz dziś niczym prawdziwy mężczyzna! — zawołał. — A jedyny sposób, żeby 
skuć mi kiedyś mordę, to zostać prawdziwym mężczyzną. Tylko że wtedy… wtedy 
może…
Urwał, jak gdyby miał nadzieję, że Pankburn dopowie resztę. Ów głowił się przez 
chwilę, a 
później oczy zabłysły mu wyrazem nagłego olśnienia.
— Może wcale nie będę miał ochoty! Tyle chciał pan dodać? Grief skinął głową.
— Bodaj to licho — poskarżył się Alojzy. — Bodaj to licho! Naprawdę zdaje mi 
się, że wcale 
nie będę miał ochoty. W tym sęk! Ale i tak poprawię się, przerobię na 
prawdziwego mężczyznę.
Opalenizna na twarzy Griefa nabrała jeszcze cieplejszych niż zwykle tonów. 
Wyciągnął rękę.
— Pankburn! Z serca cię za to kocham!
Alojzy uścisnął dłoń opiekuna. Ze szczerym smutkiem pokiwał głową.
— Grief — westchnął. — Zabrałeś mi duszę, zabrałeś rogatą duszę, i to, jak się 
obawiam, na 
zawsze.
VI
W parny tropikalny dzień, kiedy zamierały ostatnie podmuchy południowo–
wschodniego 
pasatu i miała nastąpić zwykła w tej porze roku odmiana na północno–zachodni 
muson. 
„Kittiwake” sunął leniwie wzdłuż porosłych dżunglą brzegów wyspy Francis. Za 
pomocą lunety i 
busoli Grief rozpoznał wulkan w masywie górskim Redscar. Minął Zatokę Owena i 
pożegnał 
ostatnie tchnienie wiatru przy wejściu do zatoki Likikili. Szkuner holowany 
przez dwie szalupy 
wpłynął z trudem do wąskiego, głębokiego kanału. Carlsen raz po raz spuszczał 
sondę. Na 
wybrzeżu nic było plaż. Mangrowce sięgały linii wodnej, dalej wznosiła się 
górska dżungla 
poszarpana tu i ówdzie zębami nagich skał. O milę od wejścia do zatoki ukazała 
się biała 
szczelina na rafie w kierunku zachodnio–południowo–zachodnim. Sonda potwierdziła 
informację 
„Przewodnika”. Kotwica zaryła się w dno na głębokości dziewięciu sążni.
Przez resztę dnia i aż do następnego popołudnia Grief z towarzyszami nie 
opuszczał 
„Kittiwake”. Czekał. Na wyspie nie było znaków ludzkiego życia. Od czasu do 
czasu rzuciła się 
ryba, od czasu do czasu zaskrzeczała kakadu. Poza tym wszystko zdawało się 
martwe. Tylko raz 
olbrzymi motyl o dwunastu calach rozpiętości skrzydeł wolno przeleciał nad 
szczytami masztów 
w stronę dżungli na przeciwległym brzegu.
— Nie warto wysyłać łodzi na pewną zgubę — powiedział Grief.
Pankburn nie mógł w—to uwierzyć. Oznajmił, że sam wybierze się na ląd, choćby 
wpław, 
jeżeli nie dadzą mu czółna.
— Nie zapomnieli jeszcze o niemieckim krążowniku — wyjaśnił Grief. — Trzymam 
zakład, 
że w tej chwili dżungla roi się od ludzi. A co pan sądzi, panie Carlsen?
Stary wyga, zaprawiony od lat we włóczędze pośród wysp na południowym Pacyfiku, 
z 
zapałem przyznał słuszność pracodawcy.
Pod wieczór drugiego dnia postoju Grief kazał spuścić szalupę i usadowił się na 
jej rufie. W 
ustach trzymał zapalonego papierosa, w ręku ładunek dynamitowy o krótkim loncie, 
zamierzał 
bowiem głuszyć ryby. O burtę oparto sześć karabinków Winchestera. Albright zajął 
miejsce przy 
sterze. Pod ręką miał mauzera. Szalupa ruszyła wzdłuż zielonego wału 
roślinności. Od czasu do 
czasu majtkowie zamierali w bezruchu przy wiosłach. Wokół panowała śmiertelna 
cisza.
— Dwa funty przeciw jednemu, że dżungla roi się od dzikusów — szepnął Albright.
Pankburn nastawił uszu i nie namyślając się długo przyjął zakład. W pięć minut 
później 
barweny napłynęły wielką ławicą. Brunatni wioślarze podnieśli wiosła. Grief 
przytknął krótki 
lont do papierosa. Rzucił ładunek, który wybuchnął niemal przy zetknięciu z 
wodą. W tej chwili 
dżungla zakipiała życiem. Podniosły się dzikie, wojownicze okrzyki. Nadzy czarni 
ludzie poczęli 
skakać wśród mangrowcow niby małpy. Biegli gąszczem w stronę wybrzeża.
W szalupie podniesiono wszystkie karabiny. Nastąpił moment oczekiwania. Dzicy — 
a było 
ich około setki — czepiali się sterczących w zatoce korzeni. Niektórzy mieli 
odwieczne karabiny 
Snidera, przeważnie jednak uzbrojenie ich stanowiły toporki, opalone w ogniu 
dziryty i strzały o 
kościanych grotach. Nikt nie przemówił słowem. Obydwie strony gapiły się na 
siebie przez 
szeroki na dwadzieścia stóp pas wody. Stary, jednooki Murzyn o szczeciniastej 
gębie oparł kolbę 
snidera na biodrze, a wylot lufy zwrócił w stronę Albrighta, który — by nie 
zostać dłużnym — 
mierzył doń z mauzera. Przez dwie minuty trwał ten żywy obraz. Ogłuszone ryby 
wypływały na 
powierzchnię albo półżywe miotały się w przezroczystej głębinie.
— W porządku, chłopcy — powiedział spokojnie Grief. — Odłożyć strzelby i hopla 
za burtę! 
Panie Albright, proszę rzucić trochę tytoniu tej jednookiej bestii.
Wioślarze z Rapy zaczęli nurkować i łowić barweny. Supercargo rzucił w stronę 
wybrzeża 
paczkę prasowanego tytoniu. Jednooki dzikus kiwnął głową i okropnie wykrzywił 
twarz 
przyjaznym grymasem. Tubylcy opuścili broń. Zdjęte z cięciw strzały powędrowały 
do 
kołczanów.
— Wiedzą, co to tytoń — powiedział Grief wróciwszy na statek. — Będziemy mieli 
gości. 
Proszę odbić skrzynkę tytoniu, panie Albright, i przygotować trochę noży na 
sprzedaż. O, już 
widać pierwszą pirogę.
Stary, jednooki dzikus wiosłował samotnie. Jak przystało dobremu wodzowi, za 
całe plemię 
stawiał czoło niebezpieczeństwu. Carlsen wychylił się za burtę, żeby pomóc 
gościowi przy 
przełażeniu balustrady, odwrócił jednak głowę i bąknął półgębkiem:
— Wykopali pieniądze, panie Grief. Stary hultaj jest nimi obwieszony.
Cyklop stanął na pokładzie. Pojednawczym uśmiechem próbował daremnie maskować 
obawę, 
którą przemógł wprawdzie, lecz niezupełnie wyzwolił się spod jej władzy. Kulał 
na jedną nogę, 
niewątpliwie z powodu ohydnej, na przeszło cal głębokiej blizny, która znaczyła 
mu udo od 
biodra do kolana. Nie miał na sobie odzienia, bodaj przepaski, ale jego nos 
straszył kolcami niby 
jeżozwierz, gdyż był podziurawiony w kilku miejscach, a w każdym z otworów 
tkwiła rzeźbiona 
iglica z kości. Na obrosłej brudem piersi wodza dyndał naszyjnik ze złotych 
suwerenów*, z uszu 
zwisały mu półkoronówki, a przekłutą przegrodę nosową zdobił duży angielski pens 
— 
zaśniedziały i poczerniały, nie budzący jednak żadnych wątpliwości.
— Spokojnie. Grief — odezwał się Pankburn z doskonale udaną beztroską. — Mówiłeś 
pan, 
że jedyna znana tutaj waluta to paciorki i tytoń. Bardzo pięknie. Proszę zatem 
uważać. Dzicy 
znaleźli skarb. Musimy go od nich wykupić. Niech pan weźmie na bok załogę i 
pouczy swoich 
ludzi, że mają interesować się przede wszystkim pensami. Rozumie pan? Trzeba 
pogardliwie 
odrzucać złoto, a srebrne monety ledwie tolerować. Żądajmy tylko i wyłącznie 
pensów.
Pankburn wziął na siebie sprawy handlowe. Miedziak z nosa cyklopa kupił bez 
wahania za 
dziesięć kostek tytoniu. Każda taka kostka kosztowała Dawida Griefa 
amerykańskiego centa, 
interes więc był wybitnie deficytowy. Ale za półkoronówki Alojzy dał tylko po 
jednej kostce 
tytoniu, a sznura suwerenów w ogóle nie brał pod uwagę. Im bardziej stanowczo 
odrzucał złoto, 
tym gwałtowniej cyklop domagał się wymiany. Wreszcie zirytowany i znudzony 
Pankburn 
niechętnie zdecydował się na ustępstwo i zapłacił dwoma kostkami tytoniu za 
naszyjnik zrobiony 
z dziesięciu złotych monet.
Tego samego dnia wieczorem, przy obiedzie, Grief powiedział:
— Uchylam przed tobą kapelusza, Pankburn! Stworzyłeś niebywałą sytuację: 
odwróciłeś 
skalę cen. Dzicy uwierzą, że pensy stanowią niezmierny skarb, suwereny zaś w 
ogóle nie mają 
wartości. A wynik? Poukrywają pensy i na siłę będą nam wrabiać suwereny. 
Pankburn, twoje 
zdrowie! Hej, steward! Filiżankę herbaty dla pana Pankburna!
VII
Nastąpił złoty tydzień. Od świtu do zmierzchu czółna czekały szeregiem w 
odległości dwustu 
stóp od „Kittiwake”. Było to martwe pole, a przestrzegania jego granic pilnowali 
zbrojni w 
karabiny majtkowie z Rapy. Tylko jednej na raz pirodze wolno było zbliżyć się do 
statku. Tylko 
pojedynczo wpuszczano czarnych na pokład. Tam, w cieniu płóciennego daszka, 
czterej biali 
niestrudzenie prowadzili handel, zmieniając się co godzina.” Skalę wymiany 
ustanowił Alojzy 
Pankburn przy pierwszej transakcji z jednookim wodzem: pięć suwerenów przynosiło 
kostkę 
tytoniu, sto suwerenów — dwadzieścia kostek. W ten sposób podejrzliwy, chytry 
ludożerca 
wykładał na stół tysiąc dolarów w złocie i radośnie umykał za burtę z tytoniem 
wartości 
czterdziestu centów.
— Chyba starczy nam tytoniu — mruknął bez przekonania Carlsen, kiedy jeszcze 
jedna 
skrzynka opróżniła się do połowy.
Albright wybuchnął śmiechem.
— W ładowni mamy pięćdziesiąt skrzynek — powiedział — a jak wyliczyłem, za trzy 
da się 
kupić sto tysięcy dolarów. Zakopany był tylko jeden milionik. Powinno by więc 
starczyć 
trzydzieści skrzynek, gdyby nie jaka taka rezerwa na srebro i pensy. Tak, 
oczywiście… trzeba 
liczyć się z rezerwą na srebro i pensy, bo łobuzy z Ekwadoru zagarnęli pewnie 
wszystkie bez 
wyboru monety, które wpadły im w łapy.
Ale pensów i szylingów pojawiało się mało, chociaż Pankburn ustawicznie pytał o 
nie z 
wielkim zainteresowaniem. Przede wszystkim spragniony był pensów i na widok 
każdego 
miedziaka w oczach jego zapalały się pożądliwe błyski. Zgodnie z teorią Alojzego 
dzicy doszli 
do wniosku, że zlekceważone złoto trzeba wypchnąć w pierwszej kolejności. Pensa, 
którego cena 
pięćdziesięciokrotnie przerasta suwerena, trzeba ukryć i przechowywać 
troskliwie. Na pewno w 
wioskach pośród dżungli najmędrsi, siwobrodzi starcy odbyli naradę i wspólnymi 
siłami 
wymyślili, aby pozbyć się najprzód mało przydatnych suwerenów, później zaś 
podnieść cenę na 
pensy. Kto wie? Może z dziwacznych białych ludzi uda się wydusić nawet po 
dwadzieścia kostek 
tytoniu za te bezcenne miedziaki?
Pod koniec tygodnia ruch handlowy osłabł. Ustał prawie zupełnie napływ złota. Od 
czasu do 
czasu ktoś niechętnie sprzedawał pensa za dziesięć kostek tytoniu. Natomiast 
pojawiło się kilka 
tysięcy dolarów w srebrze.
Ósmego dnia nie zawarto ani jednej transakcji w ciągu rana. Plan siwobrodych 
starców 
dojrzał. Zapadło postanowienie, by za pensy żądać po dwadzieścia kostek tytoniu. 
Cyklop 
objawił zmienioną skalę wymiany. Sądził zapewne, że nowina wywarła silne 
wrażenie, gdyż biali 
odstąpili na bok i przyciszonym głosem rozpoczęli naradę we własnym gronie. 
Gdyby rozumiał 
po angielsku, rozjaśniłoby mu się w głowie.
— Zebraliśmy już trochę ponad osiemset tysięcy, nie licząc srebra — mówił Grief. 
— To 
prawie wszystko, co oni posiadają. Jestem przekonany, że brakujące dwieście 
tysięcy wpadło w 
ręce plemion z dżungli w głębi wyspy. Wróćmy tu za trzy miesiące, a przez ten 
czas dzikusy z 
nadbrzeża wykupią od sąsiadów resztę złota, no i skończy się im tytoń.
— Grzechem byłoby skupować pensy — uśmiechnął się Albright. — Przeciw takiemu 
marnotrawstwu buntuje się we mnie handlarska dusza.
— Zaczyna się lekki wietrzyk od lądu — powiedział Grief spoglądając na 
Pankburna. — Cóż 
ty na to?
Alojzy skinął głową.
— W porządku. — Grief nastawił twarz pod wiatr, ocenił jego słabe, nieregularne 
podmuchy. 
— Panie Carlsen! Wybrać łańcuch kotwiczny, przygotować żagle, no i szalupy do 
holowania. 
Temu wietrzykowi nie wolno ufać.
Sięgnął do skrzyni z tytoniem, wydobył sześćset czy siedemset kostek, wręczył je 
zdumionemu dzikusowi i pomógł mu wyleźć za burtę. Kiedy fokżagiel zakwitnął na 
maszcie, 
wrzask oburzenia podniósł się w pirogach czekających na granicy martwego pola. A 
gdy kotwica 
błysnęła nad powierzchnią wody i „Kittiwake” ruszył pod lekkim wietrzykiem, 
stary cyklop, 
niebaczny na zwrócone w swą stronę lufy karabinów, począł wiosłować co sił i 
rozpaczliwie 
dawał znać na migi, że jego lud gotów sprzedawać pensy po dziesięć kostek 
tytoniu za sztukę.—
— Steward! Młody kokos! — rozkazał Pankburn.
— Niedługo wysadzimy cię w Sydney — powiedział Grief. — I co dalej?
— Wrócę z panem po brakujące dwieście tysięcy — odrzekł Pankburn. — A tymczasem 
zbuduję sobie piękny szkuner. No, i pozwę przed sąd tych tam moich kuratorów. 
Niech 
wytłumaczą, z jakiej racji nie mogą mi oddać do dyspozycji torsy po ojcu. Ha! 
Niech wytłumaczą 
albo ja im wytłumaczę, z jakiej racji powinni to zrobić!
Z tęgą miną naprężył bicepsy pod wiotką tkaniną koszulki, sięgnął po dwóch 
czarnych 
stewardów i podniósł ich nad głową niby hantle.
— Jazda, chłopcy! — zawołał Carlsen z ruty, gdzie rozwijał skrzydła grotżagiel. 
— Weźcie 
no się za liny!
Pankburn rzucił stewardów i skoczył do roboty, wyprzedzając o dwa susy 
brunatnego majtka z 
Rapy.
ROZDZIAŁ TRZECI 
SZATANY Z FUATINO
I
Ze wszystkich swych szkunerów, keczów i kutrów, które myszkowały pośród wysp na 
Morzach południowych, Grief najbardziej lubił „Rattlera”. Był to podobny do 
jachtu szkuner o 
wyporności dziewięćdziesięciu ton, tak szybki i zwinny, że niemałą sławę zyskał 
w dawnych 
czasach, gdy przemycał opium z San Diego do Puget Sound, najeżdżał rykowiska fok 
na morzu 
Beringa lub zaopatrywał w broń kraje Dalekiego Wschodu. Zawsze źle widziany 
przez organy 
władz państwowych, radował serca marynarzy i stanowił przedmiot dumy cieśli 
okrętowych, 
którzy go zbudowali. Nawet obecnie, po czterdziestu latach żeglugi, słynny 
szkuner pozostał tym 
samym poczciwym, starym „Rattlerem”. Pruł fale tak szparko, że marynarze musieli 
zobaczyć to 
na własne oczy, aby uwierzyć. We wszystkich portach od Valparaiso do Zatoki 
Manilskiej 
prowadzono na temat „Rattlera” gorące dyskusje, akcentowane nieraz obelgą lub 
kułakiem.
Pewnego wieczora „Rattler” szedł ostro pod wiatr, który ledwie wypełniał 
grotżagiel. Płótna 
trzepotały raczej od przechyłów na falach niż od łagodnych podmuchów. Mimo to 
szkuner z 
łatwością robił cztery węzły. Od godziny Dawid Grief stał wsparty o balustradę 
przy wantach 
fokmasztu i spoglądał na fosforyzujący ślad za rufą. Lekki podmuch odbity 
ukośnie od przednich 
żagli rozkosznym powiewem chłodził mu twarz i piersi, toteż Grief delektował się 
w duchu 
zaletami ulubionego statku.
— Cudo! Prawdziwe cudo!. Prawda, Taute? — zagadnął kolorowego majtka na oku, a 
mówiąc to, klepnął pieszczotliwie nadburcie z tekowego drewna.
— Tak panie, tak — powiedział Polinezyjczyk głębokim, piersiowym głosem. — Ja 
znam 
statki trzydzieści lat, ale nigdy taki. W Raiatea nazywamy go Fanauao.
— Za–dnia–zrodzony — przetłumaczył Grief czuły epitet. — Kto go tak nazwał?
Taute miał już odpowiedzieć, lecz spojrzał przed siebie z napiętą nagle uwagą. 
Grief zwrócił 
również wzrok w tamtą stronę.
— Ziemia! — zawołał majtek.
— Aha, Fuatino — przyznał Grief nie odwracając oka od miejsca, gdzie ciemna 
plama 
przesłaniała usiany gwiazdami widnokrąg. — W porządku. Zaraz powiem kapitanowi.
„Rattler” sunął swobodnie. Niebawem majaczący zarys wyspy można było dostrzec 
wyraźnie, 
nie tylko wyczuć wzrokiem. Ucho zaczęło łowić beczenie kóz i senny pomruk fal 
obmywających 
wybrzeże. Woń kwiatów przesycała lekki powiew od lądu.
— Gdyby to była cieśnina, nie szpara, „Rattler” przedostałby się do zatoki w 
taką noc jak 
dzisiejsza — mruknął żałośnie kapitan Glass spoglądając na sternika, który z 
całych sił trzymał 
koło.
Szkuner dryfował w odległości mili od lądu, aby doczekać brzasku, bo tylko przy 
świetle dnia 
można próbować niebezpiecznego wejścia do zatoki Fuatino. Była piękna 
podzwrotnikowa noc 
nie grożąca nagłym szkwałem czy ulewą. Na przednim pokładzie majtkowie z Raiatea 
układali 
się do snu tam, gdzie przed chwilą zakończyli pracę. Z równą beztroską szyper, 
porucznik i Grief 
słali swe łóżka na rufie. Ułożywszy się na kocach, palili i sennie snuli domysły 
na temat lasów 
Mataary, królowej Fuatino, oraz przygody miłosnej jej córki Naumoo i Motuaro.
— To romantyczny ludek — powiedział porucznik Brown. — Równie romantyczny jak 
my, 
biali.
— Jak sam Pilsach! A to już chyba coś znaczy — roześmiał się Grief. — Kiedy to, 
kapitanie, 
Pilsach zwiał panu?
— Jedenaście lat temu — odburknął niechętnie Glass.
— Niech pan o nim opowie — poprosił Brown. — Słyszałem, że od tej pory nie 
wychylił nosa 
z Fuatino. Czy to prawda?
— Święta prawda — potwierdził szyper. — Kocha się w swojej żonie! Szelma! 
Ukradła mi 
go! A Pilsach to najlepszy żeglarz, jakiego znałem, chociaż Holender.
— Niemiec — poprawił Grief.
— Na jedno wychodzi — brzmiała odpowiedź. — Kiedy Pilsach wyszedł na ląd i wpadł 
w 
oko Notutu, morze straciło zucha pierwsza klasa. Myślę, że od razu musieli się w 
sobie zadurzyć. 
Nie zdążyłbyś sam porachować do trzech, a ona już zarzuciła mu na łeb wianek 
jakichś tam 
białych kwiatów. Za pięć minut biegali po plaży niby dwoje dzieci. Trzymali się, 
rozumie pan, za 
ręce i chichotali. Mam nadzieję, że Pilsach wysadził tę rafę koralową, co 
blokuje cieśninę. 
Zawsze obdzieram tam z kadłuba parę arkuszy miedzianej blachy.
— Opowiadaj pan dalej — zniecierpliwił się porucznik.
— Wszystko opowiedziałem. Z Pilsachem od razu był koniec. Ożenił się tej samej 
nocy. Nie 
zajrzał już na pokład. Drugiego dnia szukałem go i odnalazłem. Bosy biały dzikus 
siedział w 
schowanym między zaroślami szałasie ze słomy. Pełno tam było kwiatów i 
rozmaitych rupieci, a 
Pilsach, rozumie pan, brzdąkał na gitarze. Wyglądał jak skończony osioł. Prosił, 
żebym jego 
bagaż przesłał na ląd. Odpowiedziałem, że może się wypchać trocinami. To cała 
jego historia. 
Jutro zobaczysz pan tę żonę. Mają już trójkę dzieci, urwipołciów pierwsza klasa. 
W ładowni 
wiozę gramofon dla Pilsacha, i chyba z milion płyt.
— Pan zrobił z niego później agenta handlowego? — zapytał porucznik Griefa.
— Cóż innego mogłem z niego zrobić? Fuatino to wyspa miłości, a Pilsach jest 
urodzonym 
kochankiem. Zresztą, dobrze zna tubylców, lepszego niż on pracownika nie mam i 
nigdy nie 
miałem. Facet na miejscu i odpowiedzialny. Jutro go pan pozna.
— Słuchaj no, młodzieńcze — zagrzmiał kapitan Glass pod adresem swego 
porucznika. — 
Czy jesteś kochliwy? Bo jeżeli tak, nie ruszysz krokiem z pokładu. Fuatino to 
wyspa 
romantycznego bzika. Każdy się tam w kimś durzy. Ludzie żyją miłością. Jakiś 
bakcyl jest w 
kokosowym mleku, w powietrzu albo w morskiej wodzie. Historia wyspy w ciągu 
ostatnich 
dziesięciu tysięcy lat składa się z samych awantur miłosnych. Wiem to dokładnie. 
Rozmawiałem 
przecież ze starymi ludźmi. Jeżeli zdybię pana na bieganiu po plaży ręka w rękę…
Kapitan Glass urwał tak nagle, że obydwaj towarzysze spojrzeli najprzód na 
niego, a później 
w tym samym co on kierunku.
— Na Boga! — szepnął porucznik. — Faun. Faun morski!
— To Kozioł Skalny — wyjaśnił szyper.
— Mauriri — dodał Grief. — Według tutejszego zwyczaju ślubowaliśmy sobie wieczne 
braterstwo krwi. On nosi moje imię ja jego.
Szerokie, brunatne bary i potężny tors ukazały się nad burtą. Później rosły 
mężczyzna bez 
widocznego wysiłku przesadził balustradę i cichym, kocim krokiem ruszył po 
pokładzie. Brown, 
który mógł być czymś więcej niż porucznikiem żeglującego pośród wysp szkunera, 
patrzył jak 
urzeczony. Wszystko, co kiedykolwiek wyczytał w książkach, dowodziło niezbicie, 
że ów gość z 
tajemniczej głębi łudząco przypomina fauna.
Ale smutnego fauna — orzekł w myślach młodzieniec, kiedy złocistobrunatny bożek 
leśny 
zbliżył się do Griefa, który oczekiwał go z wyciągniętą dłonią.
— Dawidzie — przemówił Dawid Grief.
— Mauriri, potężny bracie — odpowiedział Mauriri.
Zgodnie ze zwyczajem ludzi, którzy ślubowali sobie braterstwo krwi, każdy 
nazywał „brata” 
nie jego, lecz swoim imieniem. Dalszą rozmowę prowadzili w polinezyjskim 
narzeczu wyspy 
Fuatino. Brown zatem mógł tylko słuchać i domyślać się sensu.
— Z daleka przypłynąłeś, żeby powiedzieć talofa — rzekł Grief, kiedy ociekający 
wodą gość 
usiadł na pokładzie.
— Wiele dni i nocy wypatrywałem cię, potężny bracie — odparł Mauriri. — 
Siadywałem na 
Wielkiej Skale, gdzie leży dynamit, który zostawiłeś pod moją opieką. Dziś 
zobaczyłem, że 
zbliżasz się do cieśniny, a później umykasz w ciemną noc. Wiedziałem, że musisz 
czekać do 
rana. Popłynąłem za tobą. Spadło na nas okropne nieszczęście. Mataara od wielu 
dni we łzach 
czeka twego przybycia. To stara kobieta, a Motuaro nie żyje, więc jej smutno.
Grief pokiwał głową i, jak wypadało, westchnął żałośnie.
— Czy Motuaro ożenił się z Naumoo? — zapytał.
— Tak. Motuaro i Naumoo uciekli w góry, gdzie żyją dzikie kozy. Wtedy dopiero 
przebaczyła 
im Mataara. Wrócili i zamieszkali w Wielkim Domu. Ale teraz Motuaro nie żyje, a 
i Naumoo 
niedługo zginie. Okropne spadło na nas nieszczęście, potężny bracie. Tori nie 
żyje i Tati–Tori, i 
Petoo, i Nari, i Pilsach, i inni.
— Pilsach także! — krzyknął Grief. — Zaraza nawiedziła wyspę?
— Wiele było morderstw. Wysłuchaj mnie, potężny bracie. Trzy tygodnie temu 
przypłynął 
obcy szkuner. Z Wielkiej Skały dostrzegłem żagle na morzu. Przez cieśninę 
szalupy holowały 
obcy szkuner, ale nie ominął rafy, otarł się o nią kilka razy. Stoi teraz na 
plaży. Załoga reperuje 
połamane drewno. Na pokładzie jest ośmiu białych mężczyzn. Mają kobiety z 
jakiejś wyspy 
daleko na wschodzie. Kobiety mówią językiem bardzo podobnym do naszego, tylko 
trochę 
innym. Dobrze je rozumiemy. Opowiadają, że zostały porwane przez białych ze 
szkunera. My 
tam nic nie wiemy, bo kobiety śpiewają tańczą, i są wesołe.
— A mężczyźni?
— Mówią po francusku. Wiem, bo dawno temu miałeś na swoim szkunerze porucznika, 
który 
mówił po francusku. Jest tam dwóch wodzów i ci wyglądają inaczej od reszty. Mają 
niebieskie 
oczy jak ty, potężny bracie. To szatany! Jeden z nich jest większym szatanem niż 
drugi. Sześciu 
pozostałych to też szatany. Nie płacą nam za yamy, za taro i owoce drzewa 
chlebowego. 
Zabierają wszystko, a kiedy się skarżymy, mordują.
— Tak zginął Tori i Tati–Tori, i inni. Nie możemy walczyć, bo nie mamy broni, 
tylko dwie 
czy trzy stare strzelby.
Napastują nasze kobiety. Motuaro został zabity dlatego, że wystąpił w obronie 
Naumoo, kiedy 
ją zabierali na szkuner. Z takiej samej przyczyny zginął Pilsach. Ten wódz dwóch 
białych 
wodzów największy szatan, postrzelił go raz w jego własnej łodzi i dwa razy, 
kiedy Pilsach 
czołgał się po plaży. Pilsach był dzielnym mężczyzną, a Notutu siedzi teraz w 
chacie i całymi 
dniami płacze. Wiele ludzi przeraziło się i uciekło w góry, gdzie żyją dzikie 
kozy. Ale w górach 
brak żywności. Ludzie nie chcą teraz wypływać na połów ani uprawiać ogrodów. 
Boją się 
szatanów, którzy wszystko nam grabią. Jesteśmy gotowi do walki.
Potężny bracie! Trzeba nam strzelb i dużo ładunków. Dałem znać ludziom, zanim 
wypłynąłem 
na twoje spotkanie. Wszyscy czekają. Obcy biali nie wiedzą o twoim przybyciu. 
Daj mi czółno i 
strzelby, a wrócę na brzeg przed wschodem słońca. Kiedy wpłyniesz jutro do 
zatoki, będziemy 
wyglądali twego znaku. Pozabijamy obcych białych. Oni muszą zginąć. Potężny 
bracie! Zawsze 
byłeś jednej krwi z nami. Mężczyźni i kobiety z Fuatino błagali wszystkich bogów 
o twoje 
przybycie. Dzisiaj przybyłeś.
— Popłynę z tobą szalupą — powiedział Grief.
— Nie, potężny bracie! Musisz zostać na szkunerze. Obcym białym będzie strach 
szkunera, 
nie nas. Będziemy mieli strzelby, ale oni nie będą o tym wiedzieć. Zlękną się 
dopiero, jak 
zobaczą, że ty nadpływasz. Szalupą poślij ze mną tego młodego pana.
Brown upojony romantycznością i przygodą, o których czytał i marzył, których 
jednak nie 
zaznał nigdy, usiadł na rufie szalupy wyładowanej karabinami i amunicją. 
Wiosłowało czterech 
majtków z Raiatea, a złocistobrunatny faun morski sterował przez parne 
podzwrotnikowe mroki 
w stronę na poły mitycznej wyspy miłości, Fuatino, okupowanej przez piratów 
dwudziestego 
stulecia.
II
Górzysta wyspa Fuatino leży na skąpanym w słońcu pustkowiu morskim, o dwa 
stopnie na 
południe od równika, w punkcie, gdzie prosta pociągnięta z Ukuor na Karolinach 
przecina linię 
łączącą Jaluit w Archipelagu Marshalla i Bouganyille na Wyspach Salomona. 
Zamieszkana przez 
plemię pokrewne zarówno Hawajczykom, jak Samoańczykom,
Tahitańczykom i Maorysom — Fuatino stanowi wierzchołek sięgającego daleko na 
zachód 
klina, którym Polinezja wbija się między Melanezję i Mikronezję.
Następnego rana Dawid Grief ujrzał tę wyspę o dwie mile na wschód i dokładnie w 
kierunku 
słońca podnoszącego głowę z oceanu.
Wietrzyk był równie lekki jak minionej nocy i „Rattler” sunął swobodnie po 
spokojnej wodzie 
z szybkością, jakiej można by oczekiwać po szkunerze przy powiewie trzy razy 
mocniejszym.
Fuatino to po prostu pradawny wulkan wyniesiony z dna morskiego przez jakiś 
kataklizm 
geologiczny. Zachodnia część wyspy, zdruzgotana i starta aż do powierzchni 
morza, jest 
wejściem do krateru, który stanowi zaciszny port. Jak stąd wynika, wyspa 
przypomina kształtem 
podkowę zwróconą piętką ku zachodowi. W otwór tej piętki wpływał właśnie 
„Rattler”. Kapitan 
Glass stał z lornetką w ręku i od czasu do czasu zerkał na mapę własnej roboty 
rozpostartą na 
niskim daszku kabiny. Nagle wyprostował się. Twarz jego wyrażała przestrach 
zaprawiony cichą 
rezygnacją.
— Zaczyna się — powiedział. — Febra. Czekałem jej dopiero jutro. Ciężko 
przechodzę każdy 
atak, panie Grief. Za pięć minut będę do niczego. Sam pan musi wprowadzić 
szkuner do portu. 
Steward! Szykuj koję, nie żałuj koców. Nalej ukropu do termofora. Spokojnie 
dzisiaj, panie 
Grief. Chyba poradzi pan sobie bez holowania. Nabierz pan rozpędu i hajda prosto 
dzioba! Na 
całym południowym Pacyfiku jeden „Rattler” potrafi taką sztukę, a pan na pewno 
wie, co i jak 
robić. Trzeba tylko uważać na wysunięcie bomu* grota, żeby prześlizgnąć się koło 
skały.
Glass mówił szybko, bełkotał jak pijany. W głowie mu szumiało, myśl zmagała się 
z 
przybierającym na sile atakiem malarii. Kiedy zatoczył się w stronę trapu, twarz 
miał purpurowo 
cętkowaną, straszną, nabrzmiałą. Wytrzeszczone oczy połyskiwały szkliście, ręce 
dygotały, zęby 
szczękały w spazmatycznym dreszczu.
— Dwie godziny czekać teraz na poty — wykrztusił z upiornym uśmiechem. — Później 
jeszcze dwie godziny i wszystko będzie w porządku. Co do minuty znam ten 
diabelski rozkład 
jazdy. Uuuch!… Brrr!… Uuu… uch!
W kabinie padł nieprzytomny na koję; głos jego ścichł do słabego pojękiwania. 
Właściciel 
statku przejął funkcję szypra w chwili, gdy „Rattler” wpływał do cieśniny. Jak 
się już rzekło, 
Fuatino miała kształt podkowy, a hacelami jej były dwie potężne skały, wysokie 
na tysiąc stóp, 
prawie odcięte od reszty lądu i połączone z nim tylko wąziutkimi, niskimi 
przesmykami. 
Odległość między skałami wynosiła pół mili, lecz pas wody blokowała wielka rafa 
koralowa 
ciągnąca się od południowego hacela. Cieśnina, którą kapitan Glass nazwał 
„szparą”, zataczała 
łuk sięgający północnej skały i biegła wzdłuż podstawy prostopadłej ściany. W 
tym miejscu bom 
grota ocierał się niemal o groźne urwisko. Rzuciwszy okiem na prawo, Grief 
zobaczył 
poszarpane dno pod ledwie dwoma sążniami wody. Na wszelki wypadek „Rattler” 
prowadził na 
linie szalupę, która miała go zabezpieczyć w razie przeciwnych powiewów odbitych 
od skały. 
Griefowi udało się wykorzystać wietrzyk i bez holowania przeprowadzić szkuner 
obok groźnej 
rafy tak szczęśliwie, że otarł się o nią lekko, bez uszkodzenia miedzianych 
blach chroniących dół 
kadłuba.
Mieli teraz przed sobą redę Fuatino — okrągłe lustro wodne o pięciomilowej 
średnicy, 
oprawione w ramę białej koralowej plaży. Wyżej wznosiły się pokryte zielenią 
zbocza krateru, 
ukoronowane nagim grzbietem, z którego — jak zęby piły — sterczały tu i ówdzie 
stożki 
wulkaniczne spowite niby w aureolę w lekkie obłoki przygnane przez pasat. Pnącza 
i drzewka 
czepiały się każdego występu, każdej głębszej szczeliny w kruszejącej lawie i 
tworzyły bujną, 
szmaragdową pianę roślinności. Cienkie pasemka wody rozbitej niemal na mgłę 
spadały 
prostopadle ze stromych, wysokich na setki stóp urwisk. Czarodziejskiego uroku 
dodawał temu 
zakątkowi silny zapach okrytych żółtym kwieciem krzewów cassi, przesycający 
gorące, wilgotne 
powietrze.
Wykorzystując lekkie, kapryśne podmuchy, „Rattler” przecinał redę. Grief kazał 
wciągnąć 
szalupę i przez lornetkę obserwował wybrzeże, nie dostrzegł jednak oznak życia. 
Wyspa 
drzemała w upalnych blaskach zwrotnikowego słońca. Nikt nie kwapił się na 
powitanie. Daleko 
na północy, w miejscu, gdzie sięgające plaży palmy kokosowe osłaniały wioskę, 
widać było 
czarne rufy pirog w krytych trawą morską hangarach. U brzegu stał obcy szkuner 
wyciągnięty 
dziobem na piasek. Na statku ani w jego pobliżu nie było ruchu.
Dopiero o pięćdziesiąt jardów od wybrzeża Grief kazał rzucić kotwicę na 
czterdziestu 
sążniach. Niegdyś sondował pośrodku laguny. I chociaż sięgnął trzystu sążni, nie 
dotknął dna, 
czego zresztą należało się spodziewać w dawnym kraterze. Kiedy łańcuch 
zachrzęścił i 
zachrobotał w kluzie*, na pokład stojącego u brzegu szkunera wybiegło kilka 
brunatnych kobiet 
odzianych w barwne ahu i uwieńczonych kwiatami. Były tak duże i grube, jak mogą 
być tylko 
Polinezyjki. W tej chwili Grief zauważył coś, czego kobiety nie widziały: krępy 
mężczyzna 
przemknął cichaczem wzdłuż pokładu, z dzioba zsunął się na plażę i dał nurka za 
zielony 
parawan dżungli.
Na „Rattlerze” majtkowie spuszczali i ściągali żagle, rozpinali płócienny daszek 
nad rufą, 
płótna i liny zwijali „po portowemu”. Dawid Grief przechadzał się tymczasem po 
pokładzie i 
daremnie wypatrywał śladów życia gdziekolwiek indziej niż na obcym szkunerze. 
Raz jeden 
usłyszał odległy huk, niewątpliwie strzał karabinowy w stronie Wielkiej Skały, 
ponieważ jednak 
nic nie zmąciło później ciszy, był przekonany, że to jakiś myśliwy upolował 
dziką kozę.
— Pod koniec drugiej godziny ataku kapitan Glass przestał dygotać pod stosem 
koców i 
utonął w strumieniach potu.
— Za pół godziny będę zdrów — oznajmił słabym głosem.
— Doskonale — odrzekł Grief. — Brzeg wygląda jak wymarły. Jadę tam. Chcę się 
zobaczyć 
z Mataarą, wybadać sytuację.
— Oczy miej pan otwarte, bo to jakaś cwana banda — przestrzegł szyper. — Jeżeli 
nie 
wrócisz pan za godzinę, daj znać, co słychać.
Grief usiadł w szalupie przy sterze. Czterech majtków z Raiatea jęło się wioseł. 
Kiedy 
lądowali na plaży, Grief spojrzał ciekawie w stronę kobiet zgromadzonych pod 
płóciennym 
daszkiem na pokładzie obcego szkunera. Przyjaźnie pozdrowił je ruchem ręki, one 
zaś 
pochichotały trochę i odpowiedziały podobnymi gestami.
— Talofa! — zawołał.
Zrozumiały słowo powitania, odkrzyknęły jednak:
— Jorana!
Tak dowiedział się, że pochodzą z Wysp Towarzyskich.
Jeden z brunatnych wioślarzy bez wahania odgadł ich rodzinną wyspę: Huahine.
Chcąc sprawdzić tę wiadomość, Grief zapytał kobiet, skąd przybywają. Ze śmiechem 
i 
chichotem odpowiedziały:
— Huahine!
— Wygląda mi to na szkuner starego Dupuy. Chłopcy, nie gapcie się zanadto. Jak 
wam się 
zdaje, hę? Czy to nie będzie „Yaletta”?
Mówił po tahitańsku, przytłumionym głosem. Majtkowie wyskoczyli już z szalupy i 
wyciągnęli ją na piasek. Przy sposobności od niechcenia zerkali w stronę 
tajemniczego statku.
— „Yaletta” — powiedział Taute. — Siedem lat temu straciła stengę*. W Papeete 
postawili 
nową o dziesięć stóp krótszą. To ten maszt.
— Chłopcy, pokręćcie się tu trochę, pogadajcie z kobietami. Na pewno znajdziecie 
między 
nimi znajome, bo od was, z Raiatea, prawie widać Huahine. Dowiedzcie się, ile 
można, a jakby 
pokazał się kto z tych białych, nie zaczynajcie burdy.
Kiedy Grief szedł plażą, armia krabów–pustelników umykała przed nim w popłochu, 
ale pod 
palmami świnie nie ryły ani nie chrząkały. Kokosy leżały na ziemi tam, gdzie 
spadły, a w 
sąsiedztwie szop na koprę nie było śladów życia. Zaniechano pracy, wszelki 
porządek zniknął. 
Chaty z trawy morskiej stały pustką. Po drodze spotkał tylko jednego tubylca. 
Był to niewidomy 
starzec, bezzębny i okropnie pomarszczony. Siedział w cieniu, a kiedy nieznajomy 
go zagadnął, 
wystraszył się i odpowiedział niezrozumiałym bełkotem. Zbliżając się do 
Wielkiego Domu Grief 
pomyślał, że wszystko wygląda tak, jak gdyby wyspę nawiedziła zaraza. W 
rezydencji królowej 
również panował nieład i pustka. Nie widać było uwieńczonych kwiatami 
młodzieńców i 
dziewcząt. Brunatna dziatwa nie swawoliła w cieniu drzew ayocado. Na progu 
przycupnęła stara 
królowa Mataara. Siedziała samotnie, kołysząc się w przód i do tyłu. Na widok 
znajomej twarzy 
zaczęła znowu płakać i wśród łez opowiadała o swej niedoli, później zaś biadała, 
że nie ma 
służby, która zajęłaby się ugoszczeniem przyjaciela.
— Oni zabrali Naumoo — kończyła smutną opowieść. — Motuaro nie żyje. Mój lud 
rozpierzchł się i umiera z głodu w górach, gdzie żyją dzikie kozy. Ach! Nie ma 
nawet nikogo, kto 
mógłby otworzyć dla ciebie młody kokos! O bracie! Twoi biali bracia to szatany!
— To wcale nie moi bracia, Mataaro — pocieszył Grief królową. — To rozbójnicy i 
świnie. 
Zobaczysz, oczyszczę od nich wyspę i…
Urwał w pół słowa i okręcił się na pięcie. Ręka powędrowała błyskawicznie do 
pasa i z 
powrotem, Lufa ciężkiego colta spojrzała w stronę mężczyzny, który zgięty we 
dwoje wyskoczył 
z zarośli i ruszył pędem ku Wielkiemu Domowi. Grief nie nacisnął jednak spustu, 
a nieznajomy 
nie przystanął ani nie zwolnił. Wreszcie jak długi padł do nóg Griefa i 
wybuchnął potokiem 
nieartykułowanych, rozpaczliwych dźwięków. Był to człowiek, który ześlizgnął się 
z dzioba 
„Yaletty” i czmychnął w dżunglę. Grief poznał jego sylwetkę, lecz zrozumieć to, 
co mówi, mógł 
dopiero wtedy, kiedy podniósł go i zaczął się przyglądać dziwacznym 
wykrzywieniom zajęczej 
wargi.
— Ratuj mnie, panie, ratuj — skamlał ów człowiek po angielsku, choć niewątpliwie 
był 
rodem z jakiejś wyspy na Morzach południowych. — Znam cię, o panie! Ratuj mnie!
Później zaczął jęczeć i zawodzić, a uspokoił się dopiero wówczas, kiedy Grief 
chwycił go za 
ramiona i silnie potrząsnąwszy zmusił do milczenia.
— Ja znam cię także — powiedział Grief. — Dwa lata temu byłeś kucharzem w Hotelu 
Francuskim w Papeete. Wszyscy nazywali cię Zajęczą Wargą.
Zajęcza Warga kilka razy radośnie skinął głową i zaczął mówić parskając i 
plując, bo 
przeszkadzało mu ohydne kalectwo.
— Teraz jestem kucharzem na szkunerze „Yaletta”. Znam pana. Widywałem pana w 
hotelu. 
Widywałem pana u Laviny i na pokładzie „Kittiwake”, i wtenczas, jak „Maripoza” 
stała u 
nadbrzeża. Pan jest kapitan Grief. Pan mnie ocali. Ci ludzie to szatany. Oni 
zabili kapitana 
Dupuy, a mnie kazali wymordować połowę załogi. Dwóch majtków zestrzelili z 
takielunku. 
Resztę wytłukli w wodzie. Wszystkich ich znałem. Oni porwali dziewczyny z 
Huahine. Później 
dobrali sobie do pomocy więźniów z Noumea. Ograbili kupców na Nowych Hebrydach. 
Zabili 
agenta w Yanikori, gdzie także porwali dwie kobiety. Oni…
Grief nie słuchał dłużej. Biegiem ruszył ku plaży, bo za drzewami, w stronie 
portu, rozległa 
się strzelanina karabinowa. Piraci z Tahiti i zesłańcy z Nowej Kaledonii! Ładna 
paczka 
straceńców! A teraz atakują szkuner! Zajęcza Warga następował mu na pięty i z 
trudem 
wypluwał opowieść o niecnych postępkach białych szatanów.
Kanonada umilkła równie nagle, jak się rozpoczęła, ale Grief, pełen złych 
przeczuć, co tchu 
śpieszył dalej.
Wreszcie na zakręcie ścieżki zderzył się z Mauririm, który biegł od wybrzeża.
— Potężny bracie! — zawołał zdyszany Kozioł Skalny. — Spóźniłem się. Oni zdobyli 
twój 
szkuner. Chodźmy. Teraz ciebie zaczną szukać.
Ruszył ścieżką pod górę, w głąb lądu.
— Gdzie Brown? — zapytał Grief.
— Na Wielkiej Skale. Wszystko powiem później. Chodźmy.
— A załoga mojej szalupy?
Mauriri ulegał coraz większej panice.
— Razem z kobietami na pokładzie obcego szkunera. Białe szatany nie zabiją 
twoich ludzi. 
Bądź spokojny. Potrzeba im marynarzy. Ale ciebie zabiją. Posłuchaj!
Nad wodą słaby tenorek śpiewał francuską piosenkę myśliwską.
— Już lądują! — zawołał Mauriri. — Twój szkuner zdobyli. Widziałem na własne 
oczy. 
Chodźmy!
III
Grief nie bał się o własną skórę i nie bardzo dbał o życie, nie uznawał jednak 
fałszywej 
brawury. Wiedział, kiedy wypada walczyć, kiedy zmykać, a był pewien, że teraz 
właśnie pora na 
ucieczkę. Biegł śladem Kozła Skalnego, za nim zaś, jak pies, człapał Zajęcza 
Warga. Minęli 
siedzącego w cieniu starca, minęli Mataare skuloną na progu Wielkiego Domu. Z 
tyłu słychać 
było krzyki, ale Mauriri wiódł zbiegów morderczym tempem. Szeroka zrazu ścieżka 
zwęziła się, 
skręciła w prawo i pod górę. Ostatni szałas z trawy morskiej pozostał w tyle. 
Drożyna pięła się 
stromo pośród pełnego brzęczenia dużych, złocistych os wysokiego gąszczu krzewów 
cassi. 
Wreszcie zmieniła się w kozi szlak. Mauriri przystanął. Wskazał palcem widoczny 
w górze nagi 
występ skalny i przecinający go ślad ścieżki.
— Za tym potężny bracie, będziemy bezpieczni — powiedział. — Białe szatany nigdy 
nie 
zapuszczają się dalej. Możemy im rzucać na łeb głazy, a przejście jest tylko 
jedno. Zawsze stają 
tutaj i strzelają, kiedy zobaczą kogoś na tle ściany. Chodźmy.
W kwadrans później zbliżyli się do miejsca, gdzie ścieżka okalała nagi występ 
skalny.
— Poczekaj teraz, a jak ruszysz naprzód, śpiesz co sił, potężny bracie — 
ostrzegł Mauriri.
Wyskoczył w blask słoneczny. Na dole szczęknęło śpiesznie kilka karabinów. 
Pociski tłukły 
wokół, podnosząc tumany pyłu, ale Mauriri szczęśliwie przebiegł na przeciwną 
stronę. Za nim 
pośpieszył Grief. Odłamki kamienia prysnęły mu w twarz, bo jeden pocisk był 
bardzo bliski celu. 
Zajęczej Wardze powiodło się również, choć wolniej mijał niebezpieczne 
przejście.
Resztę dnia spędzili wyżej w górach, utajeni w wąwozie przecinającym złoża lawy, 
gdzie na 
tarasowatych zboczach rosły krzaki taro i papai. Tam Grief przygotowywał plan 
kampanii i 
szczegółowo zaznajamiał się z sytuacją.
— Prawdziwy pech — mówił Mauriri. — Akurat tę noc białe szatany wybrały na połów 
ryb. 
Przepływaliśmy cieśninę po ciemku. Oni byli właśnie w czółnach i pirogach. Nigdy 
nie rozstają 
się z karabinami. Zastrzelili jednego marynarza z Raiatea. Brown dzielnie się 
spisał, bardzo 
dzielnie. Próbowaliśmy ich wyminąć, dostać się w głąb zatoki. Oni odcięli nas, 
zagnali między 
Wielką Skałę, a wioskę. Uratowaliśmy broń i wszystkie ładunki, ale łódź 
przepadła. Tak 
dowiedzieliśmy się o twoim przybyciu. Brown ze strzelbami i amunicją jest teraz 
po tej stronie 
Wielkiej Skały.
— Czemu nie przelazł na zewnętrzną stronę, nie ostrzegł mnie, kiedy nadpływałem 
z pełnego 
morza? — oburzył się Grief.
— On ani nikt z jego ludzi nie zna drogi. Znają ją tylko kozy i ja. Cóż, ja 
zapomniałem o tym 
sposobie. Przekradałem się dżunglą, żeby zejść na brzeg i popłynąć do ciebie. 
Ale białe szatany 
były w dżungli. Strzelali do Browna i marynarzy z Raiatea. Mnie ganiali aż do 
świtu, a przez całe 
rano tropili na nizinie. Później przypłynął twój szkuner. Oni czekali, aż 
wyjdziesz na brzeg. Ja 
wymknąłem się jakoś, schowałem w dżungli, ale ty już wylądowałeś.
— To ty strzelałeś?
— Ja. Chciałem dać ci znać. Oni byli rozsądni. Nie odpowiedzieli strzałami. A to 
był mój 
ostatni ładunek.
— Twoja kolej, Zajęcza Wargo — zwrócił się Grief do kucharza z „Yaletty”.
Opowieść jego była długa, przerażająco szczegółowa. Cały rok pływał na szkunerze 
„Yaletta” 
u brzegów Tahiti i pośród Paumotów. Stary Dupuy był właścicielem i szyprem. Na 
Tahiti, przed 
ostatnim rejsem, przyjął nowego porucznika oraz supercargo: dwóch ludzi nikomu 
nie znanych. 
Na statku znalazł się jeszcze jeden obcy, który miał zostać agentem starego 
Dupuy na wyspie 
Fanriki. Porucznik i supercargo nazywali się Raoul Yan Asyeld i Carl Lepsius.
— A wiem, że to bracia — wyjaśnił Zajęcza Warga — bo słyszałem raz, jak 
rozmawiali w 
nocy na pokładzie, kiedy myśleli, że nikogo nie ma w pobliżu.
„Yaletta” krążyła między wyspami, odbierała muszle i perły w faktoriach starego 
Dupuy. 
Frans Amundson — trzeci nieznajomy —zmienił na Fanriki dawnego agenta, Pierre 
Gollarda, 
który miał wrócić „Yalettą” na Tahiti. Tubylcy z Fanriki mówili, że ma on kwartę 
pereł na 
wyrównanie rachunków z pracodawcą. Pierwszej nocy po odpłynięciu z Fanriki w 
kabinie 
wynikła strzelanina. Ciała starego Dupuy i Gollarda wyrzucono za burtę. 
Marynarze z Tahiti 
uciekli do przedniej kabiny. Przez dwa dni nie wychodzili na pokład, a fale 
rzucały szkunerem, 
jak im się podobało. Później Raoul Yan Asyeld dodał trucizny do jedzenia, które 
kazał Zajęczej 
Wardze ugotować i zanieść na dziób. Połowa marynarzy umarła.
— Co miałem robić, panie? — szlochał kucharz. — On przez cały czas celował do 
mnie z 
karabinu! Z resztą załogi także źle się skończyło. Dwaj wdrapali się na 
olinowanie i tam zginęli. 
Działo się to o dziesięć mil od Fanriki. Inni wyskoczyli za burtę, żeby ratować 
się wpław. Oni 
wystrzelali ich w wodzie. Przy życiu zostali tylko dwaj szatani i ja: ktoś 
musiał gotować dla nich 
żarcie. Tego samego dnia zakręcili z wiatrem i wrócili na Fanriki. Tam wzięli na 
pokład Fransa 
Amundsona, bo to także ich człowiek.
Później następowała przewlekła opowieść o koszmarnych przeżyciach Zajęczej Wargi 
w 
czasie, gdy szkuner długimi rejsami żeglował na zachód. Kucharz był jedynym 
żyjącym 
świadkiem i zdawał sobie sprawę, że na pewno by zginął, gdyby nie jego zawód. W 
Noumea 
pięciu zesłańców powiększyło stan załogi. Zajęczej Wargi nie wypuszczano na ląd 
na żadnej 
wyspie, a Grief był pierwszym człowiekiem spoza „Yaletty” z którym biedak mógł 
się 
porozumieć.
— Teraz oni mnie zabiją — wykrztusił na zakończenie. — Będą wiedzieli, że 
wszystko panu 
powiedziałem. Ale wcale nie jestem tchórzem. Zostanę, panie, z tobą i umrę razem 
z tobą.
Kozioł Skalny pokręcił głową i wstał.
— Połóż się tutaj i odpocznij, potężny bracie — rzekł do Griefa. — Dziś w nocy 
musimy 
długo pływać. Tego kucharza zabiorę w wysokie góry, gdzie żyją kozy, a teraz 
mieszkają także 
moi bracia.
IY
— Pływasz, potężny bracie, jak mężczyźnie przystoi. To dobrze — szepnął Mauriri.
Z wąwozu przecinającego złoża lawy przeszli nad zatoczkę i pogrążyli się w 
wodzie. Płynęli 
cicho, bezszelestnie. Mauriri prowadził. Czarne zbocza krateru sterczały nad 
nimi, toteż kiedy 
oddalili się od wybrzeża, mieli wrażenie, iż poruszają się na dnie wielkiej 
misy. W górze 
rozciągało się niebo gęsto obsypane gwiezdnym pyłem. Przed sobą widzieli światła 
„Rattlera”. 
Stłumione przez odległość słowa pieśni kościelnej płynęły z tuby gramofonu 
przeznaczonego dla 
Pilsacha.
Pływacy skręcili w lewo, żeby ominąć zdobyty przez korsarzy statek. Kiedy 
umilkła pieśń, 
zabrzmiały śpiewy i śmiechy. Później znów zabrał głos gramofon. Grief uśmiechnął 
się na myśl, 
jak nie pasują do siebie: obecna sytuacja i rozbrzmiewające nad wodą słowa: „O 
wiedź nas, 
miłosierna światłości!”.
— Trzeba zapuścić się w cieśninę i wylądować pod Wielką Skałą — szepnął Mauriri. 
— 
Szatany trzymają przesmyk. Posłuchaj tylko.
Kilka strzałów huknęło w nierównych odstępach. Świadczyło to, że Brown strzeże 
Wielkiej 
Skały, a piraci okupują wąski skrawek lądu.
Pod koniec drugiej godziny pływania Grief i Mauriri znaleźli się w posępnym 
cieniu Wielkiej 
Skały. Tubylec na ślepo znalazł drogę i wylądował u podnóża dogodnej rozpadliny. 
Wspięli się o 
sto stóp wyżej i stanęli na wąskim jak półka występie.
— Zostań tutaj — powiedział Mauriri. — Ja idę do Browna. Rano wrócę.
— Pójdę z tobą, bracie — sprzeciwił się Grief.
W ciemnościach zabrzmiał śmiech.
— Tego nie potrafisz nawet ty, potężny bracie. Nazywają mnie Kozłem Skalnym i 
tylko ja 
jeden na Fuatino mogę wspiąć się nocą na Wielką Skałę. A zresztą, pierwszy raz 
ważę się na to 
dzisiaj. Wyciągnij rękę. Czujesz? Tutaj przechowujemy dynamit Pilsacha. Przysuń 
się blisko 
ściany, a możesz śmiało spać. Nie zlecisz. No, już pójdę.
Wysoko nad szumiącym z cicha morzem, na wąskiej półce skalnej, obok tony 
dynamitu 
Dawid Grief roztrząsał w myślach plan kampanii, później zaś oparł policzek na 
ręce i usnął.
Z rana, kiedy Mauriri prowadził go przez szczyt Wielkiej Skały, Dawid Grief 
zrozumiał, 
czemu nocą nie mógł podjąć tej wyprawy. Dziwił się nawet, że stać go było na 
taki wyczyn w 
jasnym świetle dziennym, chociaż jako doświadczony żeglarz przywykł do wysokości 
i czepiania 
się niepewnej podpory. W niektórych miejscach — zawsze pod troskliwym 
przewodnictwem 
Mauririego —musiał pochylać się nad głęboką na setki stóp rozpadliną, padać do 
przodu i 
przeciągać nogi na drugą stronę wtedy dopiero, gdy wyciągniętymi rękami mocno 
chwycił 
przeciwległą ścianę. Raz wykonał dziesięciostopowy skok nad ziejącą bezdenną 
otchłanią i 
wylądował o sążeń niżej na zdradliwym występie. Mimo zimnej krwi raz stracił 
głowę na 
szerokiej ledwie dwanaście cali półce, bo zdawało mu się, że nie znajdzie 
oparcia dla ręki. 
Mauriri, widząc, że przyjaciel się chwieje, wyprzedził go ryzykownym susem nad 
przepaścią i w 
przelocie uderzył mocno w plecy, aby przywrócić mu przytomność umysłu. W tej 
chwili Dawid 
Grief pojął i zapamiętał na zawsze, dlaczego Mauriri został Kozłem Skalnym.
V
Wielka Skała miała zalety i wady. Była niedostępna dla napastników, toteż dwóch 
ludzi 
mogło bronić jej skutecznie przed dziesięciu tysiącami. Ponadto strzegła wyjścia 
na ocean. Raoul 
Yan Asyeld z bandą swych rzezimieszków i dwoma szkunerami znalazł się w 
potrzasku. Grief 
dysponując toną dynamitu, który kazał przenieść i ulokować wyżej, panował nad 
sytuacją. 
Dowiódł tego pewnego ranka, kiedy statki próbowały wypłynąć na morze. Przodem 
sunęła 
„Yaletta”, holowana przez szalupę z osadą wziętych do niewoli tubylców z 
Fuatino. Grief i 
Kozioł Skalny przyglądali się temu z bezpiecznego ukrycia, położonego trzysta 
stóp nad wodą. 
Pod ręką mieli karabiny oraz zapalone łuczywo i sporą wiązkę lasek dynamitu 
opatrzonych 
lontami i detonatorami. Kiedy zbliżyła się szalupa, Mauriri pokręcił głową.
— To nasi bracia. Nie możemy strzelać.
Na dziobie szkunera widać było kilku ludzi Griefa. Na rufie również majtek z 
Raiatea 
pilnował steru. Piraci ukryli się pod pokładem lub byli na drugim statku. Tylko 
jeden z 
karabinem w ręku stał na śródokręciu. Dla ochrony miał przy sobie Naumoo, córkę 
królowej.
— Wódz szatanów — szepnął Mauriri. — Ma niebieskie oczy, jak ty. To straszny 
człowiek. 
Spójrz! Trzyma Naumoo, żebyśmy nie mogli go zabić.
Słaby przypływ wdzierał się do cieśniny, a że towarzyszył mu powiew w stronę 
lądu, szkuner 
sunął leniwie.
— Mówisz po angielsku? — zawołał Grief z góry.
Człowiek na pokładzie drgnął, uniósł lekko karabin i zadarł głowę. Miał zwinne, 
kocie ruchy i 
ogorzałą twarz o jasnej cerze. Była to twarz mordercy. Wyraz jej zdradzał w tej 
chwili gotowość 
do walki.
— Tak — odpowiedział. — Czego chcesz?
— Wracaj, albo wysadzę ci w powietrze szkuner! — ostrzegł Grief.
Zaczął dmuchać na łuczywo i szepnął do towarzysza:
— Powiedz Naumoo, żeby wyrwała się i uciekła w stronę rufy.
Z „Rattlera” płynącego tuż za pierwszym statkiem huknęły karabiny. Pociski 
zagrzechotały o 
skałę. Yan Asyeld śmiał się lekceważąco, a Mauriri wołał coś do branki w 
miejscowym narzeczu. 
Grief przyglądał się bacznie. Kiedy „Yaletta” była prostopadle pod nim, Naumoo 
szarpnęła się i 
odskoczyła od pirata. W tej chwili Grief dotknął łuczywem główki zapałki, która 
tkwiła w 
rozszczepionym końcu krótkiego lontu, wyskoczył z kryjówki, pokazał się na tle 
ściany skalnej i 
rzucił ładunek. Yan Asyeld zdołał tymczasem pochwycić dziewczynę i szamotał się 
z nią 
gwałtownie. Kozioł Skalny wziął go na cel. Czekał stosownego momentu. Wiązka 
lasek 
dynamitu padła na pokład, odbiła się i potoczyła w stronę luku odpływowego*. 
Pirat zauważył to, 
stropił się widocznie i razem z branką skoczył co tchu ku rufie, żeby ratować 
życie. Mauriri dał 
ognia, ale drzazgi trysnęły tylko z rogu niskiego daszku nad kambuzem*. Pociski 
z „Rattlera” 
posypały się gęściej, toteż dwaj obrońcy Wielkiej Skały przypadli do ziemi i 
czekali w ukryciu. 
Mauriri próbował wyjrzeć, zobaczyć, co się dzieje w dole, Grief powstrzymał go 
jednak.
— Lont był za długi — powiedział. — Na drugi raz będę mądrzejszy.
Upłynęło pół minuty, zanim nastąpił wybuch. Skutków jego Grief i Mauriri nie 
mogli zrazu 
ocenić, bo piraci z „Rattlera” wstrzelali się w cel i utrzymywali nieprzerwany 
ogień. Wreszcie 
Grief odważył się wychylić głowę. Dwa pociski prawie ją musnęły. „Yaletta” 
pchana prądem 
przypływu w stronę redy przechylała się na bok, tonęła. Na „Rattlera” pięli się 
korsarze i kobiety 
z Huahine. Dotychczas ukryci byli w kabinie „Yaletty”. Ratując się przepłynęli 
do drugiego 
szkunera pod osłoną gęstej strzelaniny. Tubylcy z Fuatino umieszczeni w 
holującej szalupie 
przecięli linę, śpiesznie zawrócili w cieśninie i co sił wiosłowali w stronę 
południowego 
wybrzeża.
Huk czterech karabinów na przesmyku dowodził, że Brown z towarzyszami przekradł 
się 
dżunglą aż na skraj plaży i bierze udział w walce. Ponieważ pociski przestały 
padać, Grief i 
Mauriri zawtórowali mu ze swej broni. Nie mogli jednak zrobić nikomu krzywdy, bo 
strzelcy z 
„Rattlera” kryli się za nadbudówkami pokładu, a wiatr i przypływ odpychały 
szkuner coraz dalej. 
Nie było już śladu po „Yaletcie”. Zatonęła na głębinie.
Dwa posunięcia Raoula Yan Asyelda dowodzące jego przebiegłości i zimnej krwi 
wzbudziły 
podziw Griefa. Ogniem z „Rattlera pirat zmusił umykających tubylców z Fuatino do 
zawrócenia 
z drogi i kapitulacji. Jednocześnie połowę swoich rzezimieszków wyprawił szalupą 
na ląd i 
obsadził nimi przesmyk, uniemożliwiając Brownowi przedostanie się na główną 
część wyspy. 
Przez resztę ranka odzywające się tu i ówdzie strzały mówiły Griefowi, że Brown 
wstępuje na 
przeciwną stronę Wielkiej Skały.
Sytuacja pozostała nie zmieniona. Tylko piraci stracili „Yalettę”.
VI
Stanowisko na Wielkiej Skale miało bardzo poważne braki. Nie było tam żywności 
ani wody. 
Przez kilka nocy z rzędu Mauriri w towarzystwie majtka z Raiatea przepływał 
wpław zatokę i 
dostarczał prowiantu. Ale pewnej nocy światła zapłonęły na wodzie i rozległy się 
strzały. Później 
piraci jęli patrolować również cieśninę u stóp Wielkiej Skały.
— Pocieszna sytuacja — mówił Brown, który łakomie chłonął największą przygodę, 
jaka 
(jego zdaniem) mogła przytrafić się na morzach Południowych. — Trzymamy za łeb 
piratów i 
nie możemy się ruszyć. Raoul też trzyma nas za łeb i nie może się ruszyć. W 
żaden sposób nie 
zdoła stąd odpłynąć, a my blokując wyjście skazani jesteśmy na śmierć głodową.
— Jak spadnie deszcz, napełni szczeliny w skałach — powiedział Mauriri po 
pierwszej dobie 
bez wody. — Dzisiaj będziemy pływać, potężny bracie. To robota dla silnych 
ludzi.
Tej nocy, zaopatrzywszy się w szczelnie korkowane bańki z łupin kokosowych o 
pojemności 
kwarty, Mauriri sprowadził Griefa nad pełne morze w miejscu, gdzie Wielka Skała 
łączyła się z 
przesmykiem. Płynąć musieli nie dalej niż sto stóp. Po drugiej stronie przesmyku 
słychać było 
niekiedy chrzęst dulek szalupy albo stuknięcie wiosłem o brzeg pirogi. Od czasu 
do czasu, gdy w 
patrolujących wodę łodziach ktoś zapalał papierosa lub fajkę, błyskał nagle 
płomyk zapałki.
— Zaczekaj tutaj — szepnął Mauriri. — Potrzymaj bańki.
Wywinął koziołka i prostopadle zanurzył się w głębinę. Grief odwrócił twarz ku 
dołowi i 
śledził wzrokiem fosforyzującą smugę, która wnet pociemniała, zniknęła. Po 
dobrej minucie 
Mauriri wyłonił się na powierzchnię u boku towarzysza.
— Masz. Pij.
Łupina kokosa była pełna. Grief delektował się zimną, słodką wodą wyniesioną ze 
słonej 
otchłani.
— Wytryska z lądu — powiedział Kozioł Skalny.
— Na dnie?
— Nie. Do dna tyle w dół, ile do szczytu skały w górę. Źródło wypływa na 
głębokości 
pięćdziesięciu stóp. Nurkuj teraz, aż poczujesz chłód.
W sposób praktykowany przez nurków Grief kilkakrotnie opróżnił i wypełnił płuca. 
Wywinął 
kozła i popłynął w dół. Zrazu czuł sól na wargach i ciepło na skórze, wkrótce 
jednak woda 
ochłodła wyraźnie, nabrała smaku ledwie słonawego. Później Grief znalazł się 
nagle w 
lodowatym nurcie podziemnego strumienia. Wyjął szpuncik zabezpieczający bańkę, a 
kiedy 
słodka woda z bulgotaniem wypełniała kokos, spostrzegł fosforyzujący ślad 
ogromnej ryby, która 
niby upiór morski z wolna przepłynęła w pobliżu.
Następnie utrzymywał się na powierzchni, piastując coraz cięższe bańki, Mauriri 
zaś jedną po 
drugiej napełniał je w głębinie.
— Są tu rekiny — powiedział Grief w powrotnej drodze ku plaży.
— Eh! — szepnął Kozioł Skalny. — To małe rekiny, rybojady. My, ludzie z Fuatino, 
żyjemy 
niczym bracia z rekinem–rybojadem.
— A żarłacze–tygrysy? — Widywałem je przecież tutaj.
— Jak one przypłyną, potężny bracie, nie będziemy mieli wody do picia, chyba że 
deszcz 
spadnie.
VII
W tydzień później Mauriri i majtek z Raiatea przybyli z próżnymi bańkami. 
Żarłacze–tygrysy 
zawitały do portu. Następnego dnia nie było nic do picia na Wielkiej Skale.
— Trzeba ryzykować — powiedział, Grief. — Dziś w nocy ja z Mautau wybiorę się po 
wodę; 
jutro ty, bracie, i Tehaa.
Grief zdobył ledwie trzy kwarty, bo pojawiły się tygrysy i przepędziły nurków. 
Wielkiej Skały 
broniło sześciu ludzi, a pół kwarty na głowę dziennie to dawka zbyt mała w 
tropikalnym 
skwarze. Drugiej nocy Mauriri i Tehaa wrócili bez wody. Następnego dnia Brown 
zaznajomił się 
dokładnie z mękami pragnienia, kiedy to wargi pękają i krwawią, podniebienie 
okrywa się 
gruzełkami zaschłego śluzu, a jama ustna stanowi zbyt ciasne lokum dla 
opuchniętego języka.
Ciemną nocą Grief i Mautau wyruszyli po wodę. Kolejno nurkowali w słonej 
głębinie do 
zimnego, słodkiego strumienia. Pili obficie, gdy wypełniały się łupiny kokosów. 
Z ostatnią bańką 
popłynął w dół Mautau, a Grief z powierzchni widział dokładnie nagły błysk 
upiora morskiego i 
wszystkie efekty świetlne śmiertelnej walki. Wrócił sam, uratował jednak cenny 
ciężar: 
wypełnione słodką wodą orzechy.
Jedzenia było mało na Wielkiej Skale. Nic na niej nie rosło, a chociaż niżej — w 
miejscach, 
gdzie sięgały fale przypływu — obfitowała w kraby i ślimaki, miała zbyt strome 
zbocza, żeby się 
tam dostać. Gdzieniegdzie, w bardziej dostępnych rozpadlinach, obrońcy 
znajdowali trochę 
nadpsutych krabów i jeżów morskich. Czasami chwytali w sidła fregatę lub innego 
ptaka 
wodnego. Raz na mięso fregaty udało im się złowić rekina, a że starannie 
przechowywali jego 
resztki na przynętę, łapali później więcej tych ogromnych ryb.
Najdotkliwiej jednak odczuwali brak wody. Mauriri błagał o deszcz Wielkiego 
Kozła. Taute 
modlił się do Boga misjonarzy, a jego dwaj ziomkowie z Raiatea wróciwszy do 
bałwochwalstwa 
słali prośby do swoich bożków z dawnych pogańskich lat. Grief uśmiechał się 
posępnie i dumał. 
Brown toczył wokół nieprzytomnym wzrokiem w klął obracając z trudem obrzękły, 
poczerniały 
język. Najbardziej lżył gramofon, który w chłodne wieczory ryczał pieśni 
kościelne na pokładzie 
„Rattlera”. Szczególnie jedna: „Za nic mi będzie śmiech i płacz” przywodziła 
porucznika do 
szaleństwa. Widocznie była to pieśń ulubiona na szkunerze, bo wygrywano ją 
najczęściej. Brown 
— głodny i spragniony, półprzytomny z wyczerpania i męki — potrafił leżeć 
spokojnie pośród 
głazów i obojętnie słuchać brzdąkania hawajskich gitar i ukulele albo śpiewów i 
okrzyków kobiet 
z Huahine. Kiedy jednak pienia chóru kościoła —w. Trójcy brzmiały nad wodami 
zatoki, 
porucznik wychodził z siebie. Pewnego wieczoru słaby tenorek podchwycił pieśń i 
zaczął 
wtórować płycie:
Za nic mi będzie w krótkim czasie,
Za nic mi będzie śmiech i płacz
Za nic mi będzie w krótkim czasie,
Za nic mi będzie siew i zbiór.
Wówczas Brown wstał. Raz po raz, na oślep, zaczął strzelać z karabinu do 
szkunera. 
Odpowiedzią były śmiechy mężczyzn i kobiet. Z przesmyku posypały się i zadudniły 
o skałę 
pociski. Ale słaby tenorek nie przestał śpiewać. Brown zaś strzelał i strzelał 
aż do końca pieśni.
Tej nocy Grief i Mauriri dostarczyli tylko jedną bańkę wody. Zdarty z ramienia 
szeroki na 
sześć cali pas skóry świadczył o dotknięciu ostrej niczym papier ścierny skóry 
rekina, którego 
paszczęki Grief szczęśliwie uniknął.
VIII
Nazajutrz rano, nim żar słońca rozgorzał na dobre, Raoul Yan Asyeld zaproponował 
pertraktacje. Wiadomość tę przyniósł Brown z odległej o sto jardów placówki 
między skałami. 
Grief siedział właśnie w kucki nad wątłym ogieńkiem i przypiekał kawał rekina. 
Ostatnia doba 
była bardzo szczęśliwa. Dopisał zbiór soczystych wodorostów i jeżów morskich. 
Tehaa złowił 
rekina, a Mauriri w szczelinie u stóp skały, na której złożono dynamit, 
wypatrzył sporą 
ośmiornicę. Nocą powiodły się aż dwie wyprawy po wodę, bo żarłacze–tygrysy późno 
wytropiły 
nurków.
— Ten facet mówi, że chciałby tutaj przyjść pogadać z panem — rzekł Brown. — Ale 
wiem, 
o co łajdakowi chodzi. Ma ochotę przekonać się na własne oczy, jak blisko nam do 
śmierci 
głodowej.
— Sprowadź go pan — rozkazał Grief.
— A my go zabijemy! — uradował się Kozioł Skalny.
Grief pokręcił głową.
— To morderca niewinnych ludzi, potężny bracie, dziki zwierz, szatan — nalegał 
Mauriri.
— Nie wolno go zabijać, bracie. My mamy zwyczaj nie łamać słowa.
— Głupi zwyczaj!
— Ale obowiązujący mimo wszystko — odrzekł Grief poważnym tonem. Obracając nad 
płomykiem pieczeń zauważył, że Tehaa przygląda się jej pożądliwym wzrokiem i 
łakomie 
pociąga nosem. — Nie czyń tego, Tehaa, kiedy wielki szatan tu przyjdzie. Rób 
taką minę, jak 
gdybyś nigdy nie zaznał głodu. Masz ugotuj te jeże; a ty, Mauriri, oporządź 
ośmiornicę. 
Zaprosimy wielkiego szatana na ucztę. Nie oszczędzajcie niczego. Przygotujcie 
wszystko!
Grief wrócił do przypiekania rekiniego mięsa i wyprostował się dopiero, gdy do 
obozowiska 
wkroczył Raoul Yan Asyeld z dużym terierem irlandzkim przy nodze. Korsarz 
ustrzegł się 
omyłki: Nie wyciągnął ręki na powitanie.
— Dzień dobry — powiedział. — Słyszałem o panu.
— Ale ja wolałbym nigdy o panu nie słyszeć — odparł Grief.
— Ja także — brzmiała odpowiedź. — Z początku, zanim dowiedziałem się, kim pan 
jest, 
myślałem, że mam do czynienia ze zwyczajnym szyprem statku handlowego. Dlatego 
dałem się 
capnąć.
— Ze wstydem przyznaję, że ja również. Nie doceniłem przeciwnika — uśmiechnął 
się Grief. 
— Uważałem pana za włóczęgę i złodzieja, nie za prawdziwie inteligentnego 
pirata–mordercę. Z 
tej przyczyny straciłem szkuner. Chyba zremisowaliśmy w pierwszej rozgrywce.
Raoul zarumienił się pod opalenizną, ale pohamował gniew. Błądził wzrokiem po 
obfitych 
zapasach żywności, po pełnych bańkach kokosowych i nie okazywał niewiary ni 
zdziwienia. Był 
wysoki, smukły, dobrze zbudowany. Grief przyglądał się nieprzyjacielowi i z 
rysów twarzy 
odczytywał jego charakter. Pirat miał oczy bystre, przenikliwe, osadzone za 
blisko nosa; nie 
raziło to jednak, tylko zakłócało nieco harmonię głowy o szerokim czole, 
wydatnym podbródku, 
silnie zarysowanej dolnej szczęce i wystających kościach policzkowych. Moc! Tak. 
Twarz tego 
człowieka wyrażała przede wszystkim moc, lecz Grief odczuł, że brak jej czegoś 
nieokreślonego, 
nieuchwytnego.
— Z obydwóch nas tędzy ludzie — powiedział Raoul z ukłonem. — Sto lat temu 
moglibyśmy 
wojować o imperia.
Grief nie pozostał dłużny. Skłonił się również.
— A w obecnych warunkach trwonimy energię na nędzną burdę o posłuch prawom 
kolonialnym ustalonym przez imperia, których losy kształtowaliśmy sto lat temu.
— Wszystko marność nad marnościami — odparł sentencjonalnie pirat i usiadł. — 
Nie 
przejmujcie się mną. Nie przerywajcie obiadu.
— Może przekąsi pan z nami?
Raoul Yan Asyeld bystro, przenikliwie spojrzał na gospodarza i przyjął 
zaproszenie.
— Cały lepki jestem od potu — powiedział. — Można się umyć?
Grief skinął głową. Kazał Mauririemu przynieść pełną bańkę. Pirat bacznie 
spoglądał w oczy 
Kozła Skalnego, lecz dostrzegł tylko obojętność i nudę. Bezcenna kwarta wody 
polała się na 
ziemię — została zmarnowana.
— Psu chce się pić — oznajmił Raoul.
Grief znowu wyraził zgodę niemym gestem. Terier dostał następną łupinę kokosa. I 
tym 
razem korsarz spoglądał w oczy krajowców, lecz nic nie wyczytał.
— Bardzo mi przykro, że nie mamy kawy — usprawiedliwiał się Grief. — Będzie pan 
musiał 
pić czystą wodę. Podaj no bańkę, Tehaa! Proszę skosztować kawałek rekina. 
Później dostaniemy 
ośmiornicę i jeże morskie z sałatką z wodorostów. Cóż, trzeba się będzie dziś 
obejść bez 
pieczystego z ptactwa. Proszę wybaczyć, ale moi ludzie to wałkonie! Wczoraj nie 
chciało im się 
zastawić sideł.
Pomimo apetytu, który nie uląkłby się nawet gwoździ smażonych na łoju, Grief 
jadł 
półgębkiem i resztki wyrzucał psu.
— Ach, nie przywykłem jeszcze do prymitywnego żarcia — westchnął, kiedy skończył 
i 
rozsiadł się wygodnie. — Prowiant z puszek, których pełno na „Rattlerze”, 
mógłbym jeść z 
przyjemnością, ale to paskudztwo… — Chwycił i rzucił psu półfuntowy kawał 
rekina. — Cóż, 
nabiorę jakoś wprawy, jeżeli nie podda się pan w najbliższym czasie.
Raoul roześmiał się.
— Przyszedłem tutaj, żeby zaproponować warunki — powiedział szorstko.
Grief wzruszył ramionami.
— O warunkach nie ma mowy. Złapałem pana za kark i nie puszczę.
— Wyobrażasz pan sobie, że utrzymasz mnie w tej piekielnej dziurze! — krzyknął 
Raoul.
— Żywy pan nie odpłyniesz, chyba w żelazach na rękach i nogach. — Grief z 
poważną miną 
zmierzył gościa wzrokiem. — Nieraz miewałem do czynienia z ludźmi pańskiego 
pokroju. Już 
prawie oczyściliśmy z nich morza Południowe. Pan jest… hm… jak by to powiedzieć… 
swego 
rodzaju anachronizmem. Rozumie pan? Przeżytkiem, którego trzeba się pozbyć. 
Osobiście 
radziłbym wrócić na szkuner i palnąć sobie w łeb. Pozostała panu tylko ta droga 
odwrotu. Innej 
nie widzę.
Pertraktacje nie przydały się na nic, przynajmniej Raoulowi Yan Asyeldowi, który 
wrócił na 
swą placówkę przekonany, że Wielka Skała zdoła wytrzymać lata oblężenia. 
Zmieniłby zdanie, 
gdyby mógł zobaczyć, jak w chwili kiedy zniknął z oczu oblężonych, Tehaa i inni 
majtkowie z 
Raiatea zaczęli pełzać, myszkować między kamieniami i chciwie wysysać wzgardzone 
przez psa 
resztki.
IX
— Głodno nam teraz, bracie — powiedział Grief — ale to lepsze niż puste brzuchy 
przez 
wiele przyszłych dni. Wielki szatan najadł się u nas i do syta napił świeżej 
wody. Nie zostanie 
długo na Fuatino. Może już jutro spróbuje ucieczki. Ty i ja zanocujemy dziś nad 
cieśniną. Tehaa, 
doskonały strzelec, będzie spał z nami, jeśli odważy się na spacer po Wielkiej 
Skale.
Spośród majtków Griefa tylko Tehaa był dość wytrawnym alpinistą, by ryzykować 
niebezpieczną wspinaczkę. Świt zastał go w skalnej wnęce, o sto jardów na prawo 
od Mauririego 
i jego potężnego brata. Pierwszym sygnałem był ogień karabinowy na przesmyku. To 
Brown i 
dwaj jego podkomendni, krajowcy z Raiatea, dali znać o odwrocie nieprzyjaciół, 
później zaś szli 
za nimi dżunglą aż do plaży. Z orlego gniazda na urwisku skalnym nie było widać 
nic przez 
godzinę. Wreszcie ukazał się „Rattler” żeglujący w stronę cieśniny. Jak 
poprzednim razem, osadę 
holującej szalupy stanowili jeńcy z Fuatino. Kiedy wolno przesuwali się w dole, 
Mauriri pod 
dyktando towarzysza wydawał im rozkazy. Grief miał pod ręką kilka paczek lasek 
dynamitu, 
mocno związanych i opatrzonych w wyjątkowo krótkie lonty.
Pokład szkunera był gęsto zaludniony. W pobliżu dziobu, pośród majtków z 
Raiatea, 
stróżował z karabinem w ręku biały, w którym Mauriri poznał brata Raoula. Na 
rufie korsarz i 
przywiązana do niego liną okręconą w pasie stara królowa Mataara dotrzymywali 
kompanii 
sternikowi. Po drugiej jego stronie stał kapitan Glass z ręką na temblaku. Na 
śródokręciu widać 
było Raoula Yan Asyelda i Naumoo przywiązaną doń tym razem tak mocno, że pirat i 
dziewczyna stykali się biodrami.
— Dzień dobry, szanowny panie Dawidzie Grief — krzyknął Raoul zadzierając głowę.
— Zapowiedziałem przecie, że tę wyspę możesz opuścić tylko w kajdankach — 
odrzekł mu 
Grief posępnym tonem.
— Nie wymordujesz chyba swoich ludzi? Mam ich dużo na pokładzie — brzmiała 
odpowiedź.
„Rattler” znajdował się niemal prostopadle w dole. Posuwał się leniwie, 
szarpnięciami, za 
każdym razem, gdy tubylcy z Fuatino opierali się na wiosłach. Jeńcom nie było 
pilno: wytrwale 
zwalniali tempo, a korsarz z dzioba szkunera wciąż straszył ich zwróconym w 
stronę szalupy 
karabinem.
— Rzucaj, potężny bracie! — zawołała Naumoo w narzeczu Fuatino. — Przepełnia 
mnie 
rozpacz i pragnę umrzeć. On ma w ręku nóż, gotów jest przeciąć więzy, ale ja 
mocno go 
przytrzymam. Nie obawiaj się, potężny bracie. Rzucaj! Rzucaj celnie i żegnaj!
Grief wahał się. Później opuścił łuczywo, na które dmuchnął tak, że zapłonęło 
jasno.
— Rzucaj! — dodał mu odwagi Kozioł Skalny.
Grief nie mógł powziąć decyzji.
— Naumoo zginie i tak, jeżeli oni wypłyną na morze. Są jeszcze inni. Cóż ona 
znaczy wobec 
życia tylu ludzi?
— Jak rzucisz dynamit albo choć raz strzelisz, zabijemy wszystkich jeńców — 
wrzasnął Raoul 
Yan Asyeld. — Mam cię w garści, Dawidzie Grief! Ty nie możesz wymordować tych 
ludzi, ja 
mogę! Stulże pysk!
Ostatnie zdanie skierowane było pod adresem Naumoo, która przemawiała wciąż w 
miejscowym narzeczu. Raoul ścisnął ją jedną ręką za gardło, żeby zmusić do 
milczenia, ona zaś 
oplotła pirata obydwoma ramionami i błagalnie spoglądała ku górze, w stronę 
Griefa.
— Rzucaj, panie Grief! Rzucaj i niech ich piorun spali! — zagrzmiał kapitan 
Glass potężnym 
basem. — To zbrodniarze, mordercy. Pełno ich w kabinie!
Pirat przywiązany do starej królowej odchylił się trochę, żeby karabinem 
pogrozić dzielnemu 
szyprowi. W tej chwili Tehaa nacisnął cyngiel w swej kryjówce położonej dalej na 
urwisku. Broń 
wypadła z ręki zbója, na twarzy jego odmalowało się bolesne zdziwienie, nogi się 
pod nim 
ugięły.
Runął na pokład, pociągając za sobą Mataarę.
— W prawo! Co sił w prawo! — wrzasnął Grief.
Kapitan Glass i brunatny majtek zakręcili kołem sterowym. Dziób szkunera 
zawrócił w 
kierunku Wielkiej Skały. Na śródokręciu Raoul szamotał się jeszcze z córką 
królowej. Brat z 
dzioba biegł mu z pomocą. Jeden po drugim chybiały go szybkie strzały Tehaa i 
Kozła Skalnego. 
W chwili gdy brat Raoula oparł wylot lufy o bok Naumoo, Grief dotknął łuczywem 
główki 
zapałki, która tkwiła w rozszczepionym końcu lontu. Oburącz rzucił ciężką 
wiązkę. Huknął strzał 
karabinu. Naumoo padła na pokład jednocześnie z ładunkiem dynamitu. Tym razem 
lont był 
dostatecznie krótki. Wybuch nastąpił w momencie, gdy pocisk sięgnął celu. 
Śródokręcie 
„Rattlera”, Raoul Yan Asyeld, jego brat i Naumoo zniknęli na zawsze.
Szkuner z rozdartą burtą zaczął szybko tonąć. Z dzioba skakali w morze majtkowie 
z Raiatea. 
Pierwszego pirata, który wybiegł po trapie z kabiny, kapitan Glass powitał 
kopnięciem w twarz, 
ale wnet stratowali go ogarnięci paniką ludzie. Za korsarzami biegły kobiety z 
Huahine. Ledwie 
zdążyły powyskakiwać za burtę, „Rattler” o równym kilu poszedł na dno u podstawy 
Wielkiej 
Skały. Salingi* sterczały z płytkiej wody.
Spoglądając w dół, Grief widział dokładnie wszystko, co działo się pod 
powierzchnią. 
Mataara odwiązała się od martwego pirata na głębokości sążnia. Wypłynęła na 
wierzch. Kiedy 
się wyłoniła, zobaczyła kapitana Glassa, który nie mogąc pływać tonął o kilka 
jardów dalej. 
Królowa — niewiasta w podeszłym wieku — była zimnowodną wyspiarką, dała więc 
nurka, 
wyciągnęła szypra z matni i zawlokła do sterczącego nad wodą masztu.
Pięć głów płowych lub ciemnoblond pływało pośród kruczych czupryn 
Polinezyjczyków. 
Grief z karabinem w garści czekał stosownej chwili. Nim upłynęła minuta, Kozioł 
Skalny popisał 
się celnym strzałem. Z góry widać było ciało ludzkie, które powoli zanurzało się 
coraz głębiej. 
Ale zemsta przypadła w udziale przede wszystkim majtkom z Raiatea — rosłym, 
silnym 
ludziom, swobodnym w morzu niczym ryby. Pływając szybko polowali na płowe i 
ciemnoblond 
głowy. Ze skały widać było, jak załoga „Rattlera” chwyta, obezwładnia, zanurza w 
wodzie i topi 
niby szczenięta czterech niedobitków korsarskiej szajki.
W ciągu dziesięciu minut skończyło się wszystko. Roześmiane, rozkrzyczane 
kobiety z 
Huahine czepiały się burt szalupy, która niedawno holowała szkuner. Majtkowie z 
Raiatea, jak 
gdyby czekając rozkazów, pływali wokół masztu, którego trzymali się Mataara i 
kapitan Glass.
— Biedny, stary „Rattler” — lamentował dzielny szyper.
— Nic podobnego! — zawołał Grief. — Za tydzień wydobędziemy go na powierzchnię. 
Trochę ciesielskiej roboty i w drogę! Jak się czujesz, siostro? — dodał pod 
adresem królowej.
— Naumoo zginęła, potężny bracie. Zginął Matuaro, ale Fuatino jest nasza. 
Jeszcze wczesna 
pora. Zaraz dam znać mojemu ludowi, który schronił się w górach, gdzie żyją 
dzikie kozy. Dziś 
w nocy będzie znów uczta w Wielkim Domu, uczta i radość, jakiej tam nigdy 
jeszcze nie było.
— Od lat należało dać nowe żebra na śródokręciu — burczał kapitan Glass. — 
Szkoda tylko, 
że rejs będziemy musieli kończyć bez chronometrów.
ROZDZIAŁ CZWARTY 
ŻARTOWNISIE Z NEW GIBBON
I
Trochę się obawiam zabrać pana na New Gibbon — powiedział Dawid Grief. — Jakie 
takie 
rezultaty osiągnąłem dopiero wtedy, kiedy wy i Anglicy daliście mi wolną rękę i 
zostawili tę 
wyspę w spokoju.
Wallenstein, niemiecki komisarz–rezydent z Bougainville, hojnie nalał sobie 
szkockiej whisky 
z wodą sodową.
— Przed panem wszyscy odkrywamy głowy, panie Grief — odpowiedział płynną 
angielszczyzną. — Na tej diabelskiej wyspie dokonał pan cudu. W dalszym ciągu 
nie myślimy 
się wtrącać. Tak! To naprawdę diabelska wyspa, a stary Koho jest istnym 
Belzebubem, wodzem 
wszystkich szatanów. Kłamca i wcale nie głupiec; czarny Napoleon, Talleyrand 
polujący na 
ludzkie głowy i odżywiający się ludzkim mięsem. Pamiętam, sześć lat temu 
wylądowałem tam na 
angielskim krążowniku. Czarni czmychnęli oczywiście w dżunglę, znaleźliśmy 
jednak kilka osób 
niezdolnych do ucieczki. Była pośród nich ostatnia żona Koho. Od czterdziestu 
ośmiu godzin 
wisiała na słońcu powieszona za jedno ramię. Odcięliśmy, ale i tak umarła. A 
trzy inne kobiety 
uwiązane do pali tkwiły po szyję w bieżącej, słodkiej wodzie. Pogruchotano im 
kości, 
powykręcano stawy nóg i rąk. Domyśliliśmy się, że zabiegi te miały na celu 
skruszenie mięsa 
przed spożyciem. Kobiety żyły jeszcze, Zdumiewająca była ich żywotność. 
Najstarsza 
dogorywała blisko dziesięć dni. Mieliśmy przykład menu starego Koho. Trudno się 
dziwić, że to 
dzika bestia. Wieczną zagadką pozostanie dla nas, zdołał go pan ujarzmić.
— Nie nazwałbym go całkiem ujarzmionym, chociaż czasami łasi się i jada z ręki.
— To i tak więcej, niż sprawiły krążowniki. Żaden Niemiec, żaden Anglik widział 
nigdy 
starego Koho. Pan był pierwszy,
— Nie. McTavish był pierwszy — sprostował Grief.
— Ach, prawda! Pamiętam go: niepozorny Szkot, wysuszony na węgielek. — 
Wallenstein 
pociągnął whisky. — Ma przezwisko „Balsam na kłopoty”, prawda’.’
Grief skinął głową.
— I podobno gaża, jaką mu pan płaci, przewyższa dochody moje, a nawet 
brytyjskiego 
rezydenta?
— Mam wrażenie, że jest tak istotnie — przyznał Grief. — Ale, nie uchybiając 
panu i 
brytyjskiemu rezydentowi. McTavish wart forsy, którą zarabia. Czas spędza zawsze 
tam, gdzie są 
jakieś kłopoty. To prawdziwy czarnoksiężnik! Tylko jemu zawdzięczam prawo wstępu 
na New 
Gibbon. Teraz test na Malaicie i zakłada dla mnie plantację.
— Pierwszą?
— Na całej Malaicie nie ma bodaj jednej faktorii. Statki werbownicze zawijają 
tam jeszcze 
pod eskortą kanonierek i, jak za dawnych czasów, zmieniają nadburcia w zasieki z 
drutu 
kolczastego. O, widać już plantację. Będziemy tam za pół godziny. — Grief 
wręczył lornetkę 
gościowi. — Na lewo od domu mieszkalnego są hangary na łodzie. Dalej szałasy dla 
robotników, 
a po prawej stronie szopy na koprę. Nasuszyliśmy już sporo kopry. Stary Koho 
ucywilizował się 
tak dalece, że zmusza swój lud do zaopatrywania nas w kokosy. Oto ujście 
strumienia, w którym 
znalazł pan niegdyś trzy kruszejące niewiasty.
„Wonder” sunął pod rozwiniętymi żaglami prosto w kierunku redy. Leniwie podnosił 
się i 
opadał na lustrzanej wodzie, cieniowanej tu i ówdzie drobno pofalowanymi, 
ciemniejszymi 
plamami. Okres monsunów dobiegał końca. Powietrze było ciężkie, przesycone 
tropikalną 
wilgocią. Ołowiane masy bezkształtnych chmur snuły się po kopule niebieskiej. Na 
postrzępionym, skalistym brzegu leżały szmaty mgieł. Gdzieniegdzie firanka 
ulewnego deszczu 
przesłaniała zarysy lądu. Dalej majaczyła niewyraźnie wyżyna centralna i 
stożkowate 
wierzchołki gór. Jeden przylądek połyskiwał w promieniach słońca, inny — odległy 
o niespełna 
milę — tonął w potokach przelotnej nawałnicy.
Tak wyglądała wilgotna, urodzajna, dzika wyspa New Gibbon, położona o 
pięćdziesiąt mil od 
Choiseul. Geografowie zaliczyli ją do Archipelagu Salomona. Politycy nakreślili 
przez jej środek 
linię graniczną stref wpływów: niemieckiej i brytyjskiej. Stało się to przyczyną 
łącznej władzy 
dwóch komisarzy—rezydentów. Ale władze New Gibbon istniały tylko na papierze, w 
ministerstwach kolonii dwóch mocarstw. O prawdziwych władzach nie było i nigdy 
nie mogło 
być mowy. Już w dawnych czasach łowcy b?che–de–mer starannie omijali tę wyspę. 
Handlarze 
drzewa sandałowego po wielu przykrych doświadczeniach zaniechali odwiedzin. 
Werbownicy 
nigdy nie wywieźli stąd bodaj jednego czarnego robotnika, a ostatecznie dali za 
wygraną, kiedy 
szkuner „Dorset” przepadł z całą załogą. Później niemiecka spółka akcyjna 
pokusiła się o 
założenie plantacji palm kokosowych, niebawem jednak plantację opuszczono, 
ponieważ 
eksperyment kosztował głowy kilku kolejnych administratorów i sporą garść 
najemnych 
pracowników. Niemieckim i angielskim krążownikom nie udało się przywołać 
dzikusów do 
porządku. Czterokrotnie rozmaite stowarzyszenia misyjne próbowały pokojowego 
podboju 
wyspy. Czterokrotnie choroby lub rzezie zmuszały misjonarzy do odwrotu. Na nic 
nie 
przydawały się dalsze wizyty krążowników, dalsze pacyfikacje. Ludożercy umykali 
w dżunglę i 
kpili ze skowytu ciężkich pocisków. Po odpłynięciu okrętów wojennych nietrudno 
było 
odbudować szałasy z trawy morskiej i wznieść piece według starodawnych wzorów.
New Gibbon — duża wyspa, długa na dobre sto pięćdziesiąt mil i w połowie tak 
szeroka — 
ma nawietrzne wybrzeże naturalnie obronne, skaliste, pozbawione zatok lub 
dogodnej redy. 
Zamieszkuje ją kilkadziesiąt wojowniczych plemion, a przynajmniej zamieszkiwało, 
póki Koho 
nie powstał, jak Kamehameha, aby siłą oręża i dyplomatycznym kunsztem utworzyć z 
większości 
plemion trwałą unię. Polityka Koho — zakaz wszelkich stosunków z białymi — była 
zupełnie 
słuszna, przyczyniła się bowiem do zachowania jego ludu. Po wizycie ostatniego 
krążownika 
kacyk New Gibbon poczynał sobie, jak chciał, dopóki Grief i McTavish, „Balsam na 
kłopoty”, 
nie wylądowali na bezludnej plaży, gdzie stały niegdyś zabudowania niemieckiej 
plantacji i kilku 
angielskich misji.
Nastąpiły wojny przerywane okresami pozornego pokoju i znowu wojny. Zasuszony 
mały 
Szkot umiał robić kłopoty, nie tylko je leczyć. Nie wystarczało mu władanie 
wybrzeżem, lecz 
sprowadził na New Gibbon dzikusów z Malaity i w sercu dżungli rozpoczął łowy na 
ludzi. Koho 
znudził się odbudowywaniem raz po raz palonych wiosek, a kiedy najstarszy jego 
syn dostał, się 
do niewoli, McTavish wymógł zgodę na konferencję pokojową. Wówczas to ustalił 
oficjalny 
kurs wymiany głów. Za każdą głowę swojego człowieka obiecał pozbawić głów 
dziesięciu 
tubylców . Koho przekonał się rychło, że niepozorny Szkot zwykł dotrzymywać 
słowa, i po raz 
pierwszy zapanował prawdziwy pokój. Tymczasem McTavish zdążył wybudować dom 
mieszkalny i szałasy dla robotników, wytrzebić nadbrzeżną dżunglę i 
zapoczątkować plantację. 
Później odpłynął leczyć kłopoty na Atolu Tasmana, gdzie miejscowi lekarze—
czarnoksiężnicy 
winili plantację Griefa o nagły wybuch epidemii czarnej ospy. W rok później 
został wezwany na 
New Gibbon i przywrócił tam ład. Koho zmuszony do uiszczenia grzywny w postaci 
dwustu 
tysięcy kokosów zrozumiał, że taniej będzie dochowywać warunków pokoju i orzechy 
sprzedawać. Zresztą przygasł już w nim ogień młodego wieku. Koho starzał się i 
coraz mocniej 
utykał na jedną nogę, której łydkę przeszył pocisk z karabinu Lee–Enfielda.
II
— Jeden mój znajomy z Hawajów — odezwał się Grief — zarządca plantacji trzciny 
cukrowej, używał młotka i dużego gwoździa, takiego za dziesięć pensów.
Biali siedzieli na obszernej werandzie domu mieszkalnego i przyglądali się, jak 
Worth, 
administrator New Gibbon, udziela pomocy lekarskiej swym robotnikom, krajowcom z 
Nowej 
Georgii. Ostatnim z kilkunastu pacjentów był biedak z bolącym zębem. Worthowi 
nie powiodła 
się właśnie pierwsza próba. Otarł pot z czoła, a drugą ręką, w której trzymał 
kleszcze, machnął 
lekceważąco.
— I na pewno złamał niejedną szczękę — mruknął z przekonaniem. Grief zaprzeczył 
ruchem 
głowy. Wallenstein uśmiechnął się i podniósł brwi.
— W każdym razie twierdził, że nie — powiedział Grief. — Ba! Zapewniał, że 
zawsze 
udawało mu się za pierwszym razem.
— Raz widziałem taką operację, kiedy byłem drugim oficerem na okręcie wojennym — 
przemówił kapitan Ward. — Nasz stary użył wtedy młotka do szparowania i 
stalowego rożka 
bosmańskiego. Wybił ząb za pierwszym uderzeniem, gładko jak po maśle.
— Ja tam wolę kleszcze — mruknął posępnie Worth i wpakował wspomniany instrument 
w 
usta czarnego.
Przy pierwszym szarpnięciu pacjent ryknął i wyskoczył w górę.
— Niechże ktoś mi pomoże! Przytrzyma go na krześle — poprosił administrator.
Grief i Wallenstein z dwóch stron silnie chwycili biedaka. On bronił się, 
mocował z 
prześladowcami, zaciskał zęby na kleszczach. Cała grupa chwiała się tam i z 
powrotem, a że był 
straszliwy upał, biali ociekali potem. Czarny pocił się również, ale z męki nie 
do zniesienia. 
Krzesło, na którym go trzymano, upadło. Kapitan Ward przerwał w połowie 
napełnianie własnej 
szklanki i rzucił słówko zachęty. Worth błagał asystentów, by nie szczędzili 
sił, i sam ich nie 
szczędził. Kręcił zębem, dopóki nie rozległ się suchy trzask. Wówczas popróbował 
prostego 
szarpnięcia ku sobie.
W zamieszaniu nikt nie zauważył małego, czarnego człeczyny, który kuśtykając 
wszedł na 
schody i przyglądał się operacji. Koho był konserwatystą. Jego przodkowie nie 
używali odzienia 
i on więc nie miał na sobie nic, nawet naszyjnika. Liczne puste otwory w 
nozdrzach, wargach i 
uszach świadczyły o wygasłym zamiłowaniu do ozdób. Dziury w dolnych częściach 
obydwóch 
uszu były rozdarte, ale wielkość ich można było ocenić dzięki długim paskom 
zwiędłej skóry 
zwisającym aż do ramion. Koho dbał teraz wyłącznie o wygodę i w jednym z sześciu 
mniejszych 
otworów prawego ucha nosił krótką glinianą fajeczkę. W biodrach ściskał go tani 
pasek, a 
między imitacją skóry i gołym ciałem tkwiło nagie ostrze długiego noża. U paska 
wisiało 
bambusowe pudełko na betel i wapno. Dużokalibrowy karabin Snidera o krótkiej 
lufie Koho 
trzymał w ręku. Był nieprawdopodobnie brudny, a tu i ówdzie naznaczony bliznami, 
z których 
najokazalsza — ślad po pocisku z karabinu Lee–Enfielda — zmniejszyła grubość 
jednej łydki do 
połowy. Zaklęsłe wargi wskazywały, że w ustach pozostało niewiele zębów. Twarz i 
całe ciało 
były zwiędłe, wychudłe. Czarne paciorki oczu — małych i blisko osadzonych — 
połyskiwały 
jasno, niespokojnie i zawzięcie; bardziej przypominały oczy małpy niż człowieka.
Koho gapił się i uśmiechał krzywo, jak mała złośliwa małpka. Tortury pacjenta 
sprawiały mu 
widoczną uciechę. Cóż w tym dziwnego? Świat, do którego należał, był okrutny. 
Sam Koho 
wycierpiał wiele mąk i znacznie więcej zadał innym. Kiedy chory ząb oderwał się 
wreszcie od 
szczęki, a kleszcze ohydnie zgrzytnęły po innych zębach i wyskoczyły z ust, 
stary Koho spojrzał 
roziskrzonym wzrokiem na czarnego, który padł na podłogę werandy i leżał jęcząc 
okropnie i 
oburącz trzymając się za głowę.
— Tak wygląda, jak gdyby miał zamiar zemdleć — orzekł Grief pochylając się nad 
ofiarą. — 
Proszę dać mu jednego, kapitanie Ward. I pan, Worth, powinien się napić. Drży 
pan jak liść.
— Chyba ja też coś łyknę — powiedział Wallenstein ocierając spotniałą twarz. 
Nagle 
spostrzegł cień Koho na podłodze i podnosząc wzrok zobaczył kacyka w całej 
okazałości.
— Oo! A któż to taki?
— Jak się masz, Koho? — zawołał Grief życzliwym tonem, lecz nie kwapił się z 
podawaniem 
ręki.
Jednym z tabu starego Koho, danych mu w dniu urodzin przez lekarzy–
czarnoksiężników, 
było to, że ciało jego nie może nigdy dotknąć ciała białego człowieka. Worth i 
Ward, szyper 
„Wondera”, miło pozdrowili gościa, ale na widok snidera Worth zmarszczył się 
gniewnie, bo 
jednym z jego tabu było to, że dzikim z dżungli nie wolno z bronią w ręku 
odwiedzać plantacji. 
Karabiny mają paskudny zwyczaj: ni stąd, ni zowąd potrafią oprzeć się kolbą o 
biodro i wypalić. 
Administrator klasnął w ręce i zaraz nadbiegł czarny służący — młody chłopak 
zwerbowany na 
San Cristobal. Na niemy rozkaz Wortha wyjął strzelbę z ręki gościa i zniknął z 
nią w głębi domu.
— Koho — przemówił Grief prezentując niemieckiego rezydenta. — Ten wielki biały 
wódz 
jest z Bougainville. Moje słowo, to bardzo wielki biały wódz.
Kacyk dobrze pamiętał kilka wizyt niemieckich krążowników, toteż uśmiechem 
pokrył 
nieżyczliwy, zatroskany błysk oczek.
— Wallenstein, proszę mu nie podawać ręki. Tabu, rozumie pan? — ostrzegł Grief, 
później 
zaś zwrócił się do czarnego gościa. — Moje słowo, utyłeś, Koho, bardzo, bardzo. 
Może masz 
nową żonę, nową babę, hę?
— Ja bardzo za stara — odpowiedział kacyk i smętnie pokręcił głową. — Ja nie 
lubi baba. Ja 
nie lubi kai–kai*. Ja umarła niedługo bardzo, bardzo. — Zerknął wymownie w 
stronę Wortha, 
który stał z głową przechyloną do tyłu i hojnie napełnioną szklanką przy ustach. 
— Ja lubi rum.
Grief odmówił ruchem głowy.
— Rum tabu dla czarnych ludzi.
— Nie tabu dla ta czarna? — zdziwił się Koho wskazując zbolałego pacjenta.
— Ten czarny chory — wyjaśnił Grief.
— Ja chora bardzo, bardzo.
— Ty wielki łgarz — roześmiał się Grief. — Rum tabu. Zawsze tabu. A teraz Koho, 
bardzo 
trzeba porozmawiać z tym wielkim białym wodzem.
Grief, Wallenstein i stary kacyk zasiedli więc na werandzie, aby roztrząsać 
zawiłe kwestie 
państwowe. Koho wysłuchał licznych pochwał z racji nienagannego zachowania i 
powołując się 
na swój sędziwy wiek i słabość, raz jeszcze ślubował wieczysty pokój. Później 
omawiano sprawę 
założenia niemieckiej plantacji o dwadzieścia mil dalej na wybrzeżu. Tereny 
miały być 
oczywiście zakupione od Koho, a cenę ich ustalono w tytoniu, nożach, paciorkach, 
fajkach, 
siekierach oraz w zastępujących walutę zębach delfina i muszelkach — we 
wszystkim, jednym 
słowem, z wyjątkiem rumu. Podczas konferencji czarny zerkał wciąż w stronę okna 
i przyglądał 
się Worthowi, który w sąsiednim pokoju mieszał lekarstwa, a butelki ustawiał w 
apteczce. 
Ukończywszy robotę administrator nalał sobie szkockiej whisky. Koho i to 
widział. Dokładnie 
zapamiętał wygląd flaszki. Chociaż jednak po zakończeniu pertraktacji marudził 
przez godzinę, 
nie zdołał upolować chwili, kiedy w pokoju nie byłoby nikogo. Wreszcie Grief 
zaczął z Worthem 
rozmowę o interesach. Koho dał za wygraną.
— Ja poszła do szkuner — oznajmił i odwróciwszy się na pięcie pokuśtykał w 
stronę 
wybrzeża.
— Oto przykład upadłej wielkości — roześmiał się Grief. — Pomyśleć, że to był 
niegdyś 
Koho, najwaleczniejszy na Wyspach Salomona, nieposkromiony zbój o rękach 
upapranych krwią 
po łokcie! Człowiek, który przez całe życie urągał dwu mocarstwom należącym do 
najpotężniejszych, w świecie. Teraz idzie na „Wondera”, żeby spróbować, czy nie 
uda się 
wyszachrować kieliszka od Denby’ego.
III
Supercargo „Wondera” po raz ostatni w życiu spłatał złośliwego figla tubylcowi. 
Siedział w 
mesie szkunera, gdzie sprawdzał listę towarów załadowanych do szalupy, kiedy 
Koho utykając 
zeszedł po trapie i usiadł naprzeciw niego przy stoliku.
— Ja umarła niedługo bardzo — zaczął ubolewać sędziwy kacyk, który wyrzekł się 
już 
wszelkich cielesnych uciech. — Ja nie lubi baba. Ja nie lubi kai–kai. Ja chora 
bardzo, bardzo. Ja 
niedługo kaput.
Umilkł na dłuższą chwilę. Z ponurą miną zaczął klepać się i gładzić po brzuchu, 
jak gdyby 
żołądek bolał go nieznośnie.
— Moja brzuch chora bardzo, bardzo.
Znowu nastąpiła pauza pozostawiająca Denby’emu czas na odpowiedź. Później Koho 
westchnął długo, przeciągle, żałośnie i zakończył biadania słowami:
— Ja lubi rum.
Denby roześmiał się półgębkiem. Stary ludożerca już dawniej molestował go nieraz 
o rum, a 
najsurowszym tabu ustalonym dla tubylców New Gibbon przez Griefa i McTavisha 
były mocne 
trunki.
Największa bieda, że Koho zasmakował już alkoholu. Rozkoszne pijaństwa poznał w 
młodości, kiedy zdobył szkuner „Dorset” — niestety jednak poznał je z całym swym 
plemieniem 
i zapas nie starczył na długo. Później, gdy powiódł swych nagich wojowników na 
podbój 
niemieckiej plantacji, był przezorniejszy: wszystkie trunki zachował na własny 
użytek. Szatański 
cocktail wyniknął z mieszaniny rozmaitych napojów, od zaprawionego chininą 
lekkiego piwa do 
absyntu i brzoskwiniówki. Zdobycz starczyła na długie miesiące, lecz pozostało 
po niej 
pragnienie, którego Koho nie miał ugasić póki życia. Jak to często zdarza się u 
dzikich, był 
skłonny do alkoholizmu. Cały jego organizm wołał o alkohol. Pożądanie to 
objawiało mu się pod 
postacią rozkosznych wspomnień, co jak robactwo pożerają mózg, lecz zarazem 
przesycają go 
miłym ciepłem — wspomnień o przyjemnych, podniosłych uczuciach, o zadowoleniu i 
pogodnych myślach. W ponurej starości, kiedy obrzydły mu kobiety i uczty, a 
dawne nienawiści 
zetlały, Koho coraz goręcej pragnął ożywczego ognia, płynnego ognia z butelek — 
z wszelkiego 
rodzaju i kształtu butelek. Ach! Stary kacyk wyraźnie zachował je w pamięci. 
Często siadywał 
godzinami na słońcu i ślinił się rozmyślając z żalem o niebywałej orgii, która 
przypadła mu w 
udziale, gdy zmiótł z powierzchni ziemi niemiecką plantację.
Denby okazał współczucie. Poważnie potraktował przykre dolegliwości gościa. 
Proponował 
mu jakieś pastylki z apteczki, pigułki i kapsułki na dobre trawienie. Ale Koho 
stanowczo 
odmawiał. Niegdyś, po zdobyciu „Dorsetu”. rozgryzł opłatek zawierający chininę: 
ponadto dwaj 
jego wojownicy uraczyli się wtedy jakimś białym proszkiem i bardzo szybko 
skonali w 
straszliwych męczarniach. Nie! Koho nie wierzył w medykamenty! Wierzył w 
butelki, w chłodny 
ogień, co przywraca młodość i rodzi barwne, olśniewające wizje. Trudno dziwić 
się białym 
ludziom, że tak wysoko cenią te płyny i za nic nie chcą się ich wyzbywać.
— Rum dobra bardzo, bardzo — powtarzał wiele razy żałośnie i ze starczym uporem.
Wówczas Denby popełnił błąd, wymyślił żart nie w porę. Obszedł stół dokoła, za 
plecami 
gościa odemknął apteczkę i dobył czterouncjową* flaszkę z etykietą „Esencja 
musztardowa”. 
Udając, że wyciąga korek i popija, zerknął ukradkiem w zawieszone na grodzi 
lustro. Koho, 
zgięty w kabłąk, pochłaniał go wzrokiem. Denby smakowicie oblizał usta, 
odchrząknął i postawił 
butelkę na miejscu. Zapomniał oczywiście o zamknięciu na klucz apteczki i wrócił 
na swój fotel, 
a odsiedziawszy dobrą chwilę, wyszedł. Stanął u szczytu trapu i zaczął 
nasłuchiwać. Niebawem 
ciszę na dole zakłócił rozpaczliwy, uparty, konwulsyjny kaszel. Supercargo 
uśmiechnął się do 
własnych myśli i niedbałym krokiem wrócił do kabiny, flaszka z esencją 
musztardową stała na 
właściwej półce, a stary kacyk siedział przy stole, jak gdyby się wcale nie 
ruszał. Denby odczuł 
podziw dla jego żelaznej woli. Wargi, język, wszystkie delikatne śluzówki jamy 
ustnej musiały 
palić go żywym ogniem. Kolio kilka razy chwytał dech i bliski był kaszlu, łzy 
cisnęły mu się do 
oczu, ściekały po policzkach. Zwyczajnie odporny człowiek krztusiłby się i 
dławił co najmniej 
przez pół godziny. Ale twarz starego ludożercy była opanowana, choć posępna. 
Zrozumiał widać, 
że padł ofiarą figla. W oczach migotały mu błyski nienawiści tak dzikiej i 
bezbrzeżnej, że 
mrówki zaczęły chodzić po plecach żartownisia.
Koho wstał z godną miną.
— Ja poszła zaraz — powiedział. — Ty mnie odesłała w jedna duża czółno.
IV
Wallenstein pożegnał Griefa, który z Worthem wybrał się konno na objazd 
plantacji. Później 
usiadł w obszernej bawialni, rozłożył na części automatyczny pistolet i zabrał 
się do czyszczenia 
go oliwą i szmatami. Pod ręką miał oczywiście nieodzowną szkocką whisky i kilka 
butelek z 
wodą sodową. Na tym samym stole stała jeszcze jedna flaszka zostawiona 
przypadkiem. Miała 
etykietę taką samą jak whisky, zawierała jednak lek dla koni, który Worth 
wymieszał i zapomniał 
schować do apteczki.
Wallenstein zajęty czyszczeniem pistoletu spojrzał mimochodem w okno i zobaczył 
zbliżającego się ścieżką Koho. Kacyk utykał z widocznym pośpiechem, lecz kiedy 
minął 
werandę i wszedł do bawialni, kroczył poważnie, z należytą godnością. Usiadł i 
zaczął 
przyglądać się czyszczeniu broni. Usta, język i podniebienie piekły go 
nieznośnie, ale nie 
zdradzał tego nawet najlżejszym drgnieniem. Po pięciu minutach przemówił:
— Rum dobra bardzo, bardzo. Ja lubi rum.
Wallenstein z uśmiechem pokręcił głową. W tym momencie przekorny chochlik 
podszepnął 
mu żart — ostatni w życiu złośliwy żart z tubylca. Pomysł zrodziło łudzące 
podobieństwo 
flaszek. Wallenstein ułożył na stole części pistoletu i szczodrą ręką nalał 
sobie whisky z wodą 
sodową. Korzystając z tego, że stoi między starym ludożercą a stołem, zręcznie 
zamienił flaszki. 
Szybko opróżnił szklankę, zaczął niby to szukać czegoś i wyszedł na werandę. 
Niebawem 
usłyszał stłumiony okrzyk zdziwienia i kaszel, kiedy jednak wrócił do bawialni. 
Koho siedział na 
miejscu, jak gdyby nic nie zaszło. Tylko w butelce powierzchnia leku opadła i 
drgała jeszcze 
trochę.
Koho wstał, klasnął w ręce, a kiedy zjawił się służący, rozkazał mu gestem, żeby 
przyniósł 
karabin. Chłopak wrócił za chwilę z bronią gościa i zgodnie z obowiązującym 
zwyczajem 
odprowadził go do końca ścieżki. Dopiero za furtki) zwrócił snidera 
właścicielowi. Wallenstein 
chichotał pod wąsem i patrzył za starym kacykiem, który utykając zmierzał plażą 
w stronę ujścia 
strumienia.
W kilka minut później, kiedy pistolet był już złożony, niemiecki rezydent 
usłyszał daleki 
wystrzał. Przyszedł mu do głowy Koho, wnet jednak odrzucił ten pomysł jako 
niedorzeczny. 
Worth i Grief zabrali przecież dubeltówki. Pewnie któryś z nich strzelał do 
gołębi. Wallenstein 
wygodnie rozparł się w fotelu, znowu zachichotał i buńczucznie podkręcił płowego 
wąsa. Był 
bliski drzemki, gdy ocknął się na dźwięk donośnego, wzburzonego głosu Wortha:
— Bij w wielki dzwon! Bij mocno, bardzo mocno! Bij jak wszyscy diabli!
Wallenstein zdążył na werandę w porę, by zobaczyć jeszcze administratora.
Worth przesadził konno płot okalający plantację i pognał plażą za Griefem, który 
oddalał się 
cwałem. Trzask pożaru i dym nad pióropuszami palm kokosowych dopowiedziały 
resztę. 
Hangary na łodzie i szałasy czarnych robotników stały w ogniu. Wallenstein 
skoczył do furtki i 
pobiegł wzdłuż wybrzeża. Dzwon alarmowy plantacji dźwięczał opętańczo. Od 
szkunera co tchu 
odbijały szalupy.
Płomienie spowijały kryte strzechą z trawy morskiej, suche jak pieprz szałasy i 
baraki. Grief 
wyszedł z kuchni dla robotników. Za nogę niósł nagie czarne dziecko bez głowy.
— Kucharkę zostawiłem — powiedział administratorowi. — Za ciężka, a musiałem 
przecież 
umykać. Ona też nie ma głowy.
— Robota starego Koho, ale wina moja — przyznał się Wallenstein. — Pozwoliłem mu 
napić 
się końskiego smarowidła Wortha.
— Musiał uciekać do dżungli. Tam, nad rzeką, jest Oliver! Mam nadzieję, że go 
nie dostał! — 
zawołał administrator.
Skoczył na konia i pogalopował między drzewa.
W kilka minut później z trzaskiem zawaliły się płonące szczątki baraków. 
Jednocześnie 
niemal rozległ się krzyk administratora. Grief i Wallenstein pobiegli w jego 
stronę. Nad brzegiem 
strumienia natknęli się na Wortha. Blady jak śmierć, bez ruchu siedział w 
siodle. Przyglądał się 
czemuś na ziemi. Były to zwłoki Olivera — młodego zastępcy administratora — 
trudne do 
rozpoznania, bo pozbawione głowy. Czarni robotnicy, zdyszani po ucieczce z pól, 
tłoczyli się 
dokoła. Według wskazówek Griefa zaimprowizowali mary do przeniesienia ciała.
Wallenstein uległ paroksyzmowi iście niemieckiej, niepohamowanej rozpaczy i 
skruchy. Oczy 
pełne miał szczerych łez, gdy przestał lamentować i zaczął kląć. Furia, która go 
później ogarnęła, 
była również czysto teutońska, podobnie jak miotane przekleństwa. Kiedy sięgnął 
półprzytomnie 
po dubeltówkę Wortha, piana ukazała się w kącikach ust rezydenta.
— Dość tego! — rzucił surowo Grief. — Weź się pan w garść. Wallenstein. Nie bądź 
durniem.
— Czy pozwolicie mu uciec? — wrzasnął rozindyczony Niemiec.
— Już uciekł. Dżungla zaczyna się właśnie tutaj, za rzeczką. Widać nawet, gdzie 
Koho 
przechodził bród. Szukaj pan teraz wiatru w polu, igły w stogu siana! Jeżeli 
pójdziemy śladem 
starego, jego dzielna młodzież na pewno nas dostanie. A zresztą na wszystkich 
ścieżkach pełno 
pułapek na ludzi. Rozumie pan, doły z palami, zatrute kolce i rozmaite takie 
niespodzianki. Tylko 
McTavish ze swymi dzikusami z Malaity potrafi jakoś myszkować po tych szlakach. 
Ale i on 
stracił ostatnim razem trzech ludzi. Wracajmy do domu. Dziś w nocy zaczną dąć w 
muszle i 
walić w bębny wojenne. Rozpęta się całe piekło. Nie odważą się na atak. Ale, 
Worth, trzymaj pan 
w garści wszystkich chłopaków, trzymaj blisko domu. No, idziemy.
W powrotnej drodze spotkali czarnego robotnika, który szlochał i wrzeszczał 
okropnie.
— Stul pysk! — zgromił go Worth. — Rozumiesz? Stul pysk, bydlaku! Czego się 
drzesz?
— Koho! On kaput oba baba od byk! — odpowiedział czarny i wymownym gestem 
pociągnął 
palcem po swym gardle.
— Pozarzynał krowy — przetłumaczył Grief. — To znaczy, Worth, że przez jakiś 
czas będzie 
się pan musiał obejść bez mleka. Z Ugi postaram się przysłać panu dwie sztuki.
Wallenstein był niepocieszony, dopóki Denby nie zawitał na ląd i nie przyznał 
się do figla z 
esencją musztardową. Wtedy niemiecki rezydent odzyskał dobry humor, nie przestał 
jednak 
wojowniczo podkręcać płowego wąsa i obrzucać Wysp Salomona obelgami 
zaczerpniętymi z 
czterech języków.
Nazajutrz rano widać było z masztu „Wondera” wyspę kwitnącą dymami sygnałów. Od 
przylądka do przylądka i dalej, w głębi dżungli, słupy dymu wznosiły się, 
wirowały, zmieniały 
barwę, mówiły w zrozumiałym dla tubylców języku. Odległe wioski w niedostępnych 
górach, 
dokąd nie sięgnęły nigdy wyprawy McTavisha, brały udział w tej złowróżbnej 
rozmowie. Za 
strumieniem słychać było chrapliwe tony dęcia w muszle, zewsząd zaś — często z 
odległości 
wielu mil — płynął przez spokojne powietrze głęboki, głuchy łoskot wielkich 
bębnów wojennych 
— grubych pniaków wydrążonych ogniem i rzeźbionych za pomocą narzędzi z kamienia 
i 
muszel.
— Mnie pilno do Guvutu, ale wam nic nie grozi, póki jesteście razem i na 
wybrzeżu — 
pouczał Grief swego administratora. — Oni nie wychylą się na otwarte pole, żeby 
rozpocząć 
atak. Proszę jednak trzymać blisko domu wszystkich robotników. Daj pan spokój 
karczunkowi, 
póki nie minie burza. Przepadnie każda mniejsza grupa wysłana do pracy. No i 
najważniejsze: 
cokolwiek by się działo, niech pan nie zgłupieje, nie szuka przypadkiem Koho w 
dżungli, nie 
pozwoli się wciągnąć. To pewna zguba. Wolno panu tylko czekać na McTavisha. 
Przyślę go z 
bandą zuchów z Malaity. On jeden może zapuścić się w głąb wyspy. Do czasu jego 
przyjazdu 
zostawię panu Denby’ego. Nie ma pan nic przeciw temu, panie Denby? McTavisha 
przywiezie tu 
„Wanda”. Pan będzie mógł wrócić nią na swojego „Wondera”. Kapitan Ward obejdzie 
się bez 
supercargo na czas jednego rejsu.
— Właśnie chciałem zgłosić się na ochotnika — odrzekł Denby. — Przez myśl mi nie 
przeszło, że tyle kramu może wyniknąć z mojego głupiego żartu. Rozumie pan, 
czuję się 
poniekąd odpowiedzialny.
— To ja jestem odpowiedzialny — wybuchnął Wallenstein.
— Ja przecież zacząłem — sprzeciwił się supercargo.
— Może pan zaczął, ale ja dodałem dalszy ciąg.
— A Koho zakończenie — rozstrzygnął Grief.
— Tak czy inaczej, pozostanę tutaj — powiedział Niemiec.
— Sądziłem, że pan popłynie ze mną do Guvutu — zdziwił się Grief.
— Miałem zamiar. Ale to przecież wyspa, na której sprawuję władzę, przynajmniej 
po części. 
Ładnego z siebie zrobiłem wariata! Muszę zostać i pomóc przy zaprowadzaniu 
porządku.
V
Szczegółową instrukcję dla McTavisha zabrał z Guvutu kecz werbowniczy, który 
odpływał 
właśnie na Malaitę. Kapitan Ward pożeglował na „Wonderze” do Santa Cruz, a Griet 
wynajął od 
angielskiego rezydenta szalupę z osadą czarnych więźniów i udał się na drugą 
stronę cieśniny, na 
Guadalcanar, aby zbadać w Pendutfryn nie porosłe dżunglą tereny.
W trzy tygodnie później, przy umiarkowanym wietrze, ominął pod pełnymi żaglami 
niebezpieczne rafy koralowe i znalazł się na redzie w Guvutu. Port był pusty. 
Tylko mały kecz 
stał na kotwicy blisko wybrzeża. Grief poznał od razu, że to „Wanda”. Widocznie 
kecz wpłynął 
niedawno do portu przez cieśninę Tulagi, bo czarna załoga zwijała jeszcze żagle. 
Kiedy szalupa 
Griefa przybiła do burty, sam McTavish wychylił się, aby podać rękę pracodawcy i 
pomóc mu 
przy przełażeniu balustrady.
— Co się stało? — zapytał Grief. — Nie wyruszył pan jeszcze?
McTavish machnął ręką.
— Już wróciłem. Na statku wszystko w porządku.
— A na New Gibbon?
— Tak sobie. Bystre oko łatwo dojrzy tam brak kilku drobnych szczegółów 
krajobrazu.
McTavish był chłodnym, opanowanym człowiekiem. Niepozorny jak Koho i jak on 
zasuszony, miał ogorzałą na mahoń cerę i małe, niebieskie oczki bez wyrazu — 
bardziej 
przypominające ostrza sztyletów niż organ wzroku uczciwego Szkota. Nieustraszony 
i 
pozbawiony entuzjazmu, odporny na choroby, klimat i ludzkie uczucia, był chudy, 
zgorzkniały i 
niebezpieczny niby jadowity wąż. Grief nie miał wątpliwości, że cierpka mina 
„Balsamu na 
kłopoty” zapowiada złe nowiny.
— No, wypluj pan swoje — powiedział. — Co się stało?
— Jak najsurowiej wypada potępić piekielny pomysł płatania figlów czarnym 
poganom — 
zaczął McTavish. — To kosztowna rozrywka. Proszę na dół, panie Grief. Z pełną 
szklanką w 
garści łatwiej wysłucha pan raportu. Zechce pan zejść pierwszy.
— Jak pan załatwił sprawę? — zapytał pracodawca, kiedy usiedli w kabinie.
Mały Szkot pokręcił głową.
— Nie było nic do załatwienia. A zresztą, to kwestia zapatrywań. Można by 
powiedzieć, że 
sprawa została załatwiona, ostatecznie załatwiona, uważa pan, i to przed moim 
przyjazdem.
— Ale co z plantacją? Co z plantacją, człowieku?
— Nie ma plantacji. Na marne poszły lata naszej pracy. Jesteśmy tam, gdzieśmy 
zaczęli, gdzie 
zaczęli misjonarze, gdzie zaczęli Niemcy… zaczęli i skończyli. Z mola w 
przystani nie został 
kamień na kamieniu. Zamiast budynków mamy czarne zgliszcza. Wszystkie palmy 
zrąbane. 
Dzikie świnie ryją pola yamu i patatów. A te chłopaki z Nowej Georgii! Niezły 
oddziałek, cała 
setka! No i kosztowali pana ładne pieniądze. Ani jeden nie został, żeby 
powiedzieć, co się stało.
Umilkł i zaczął szukać czegoś w pakownym schowku za trapem.
— A Worth? Denby? Wallenstein?
— O nich właśnie chcę mówić. Niech no pan spojrzy.
McTavish wyciągnął spory worek z ryżowej maty i zawartość wysypał na podłogę. 
Dawid 
Grief wzdrygnął się, cofnął i zesztywniał. Jak urzeczony wpatrywał się w trzy 
głowy znajomych, 
którzy zostali na New Gibbon. Płowe wąsy Wallensteina nie sterczały buńczucznie. 
Opadły. 
Oblepiły górną wargę.
— Nie wiem, co się tam zrobiło — burknął posępnie Szkot. — Myślę, że poleźli w 
dżunglę za 
tym starym piekielnikiem.
— A Koho?
— W dżungli, pijany jak hrabia. Tylko dlatego udało mi się odzyskać te głowy. 
Był zbyt 
zalany, żeby się stawiać. Na plecach wynieśli go z wioski, kiedy tam wpadłem. 
Bardzo będę 
wdzięczny, jeżeli pan uwolni mnie wreszcie od tych głów. — Umilkł na chwilę i 
westchnął. — 
Myślę, że trzeba im sprawić przyzwoity pogrzeb, złożyć do ziemi. Ale po mojemu, 
to nie lada 
osobliwość. Każde szanujące się muzeum jak nic bulnęłoby panu sto funtów za 
sztukę… Niechże 
pan łyknie jeszcze. Trochę pan pobladł… Cóż, stało się, panie Grief. Jeżeli 
jednak chce pan 
mojej rady na przyszłość, to brzmi ona: jak najsurowiej zakazać wszelkich 
głupich figlów z 
czarnymi. To prosta droga do kłopotów, no i kosztowna, nader kosztowna zabawa.
ROZDZIAŁ PIĄTY 
MAŁY OBRACHUNEK ZE SWITHINEM SALLEM
I
Dawid Grief po raz ostatni zmierzył wzrokiem nieprzerwana linię morskiego 
widnokręgu. 
Zsunął się z salingu i wolno, z posępną miną zszedł na pokład po takielunku.
— Atol Leu–Leu zatonął, panie Snow — zwrócił się do zatroskanego młodego 
porucznika. — 
Jeżeli w zasadach nawigacji jest bodaj odrobina sensu, atol musi być pod wodą. 
Dwukrotnie 
przepłynęliśmy nad mm czy też nad miejscem, gdzie się niegdyś znajdował. Albo 
licho wzięło 
nasz chronometr, albo ja zapomniałem zasad nawigacji.
— To chyba wina chronometru, proszę pana — pocieszał Snow swego pracodawcę. — 
Widzi 
pan, ja też robiłem pomiary i moje zgadzają się z pańskimi.
— Aha — mruknął posępnie Grief. — Właśnie tam, gdzie krzyżują się pańskie linie 
pozycyjne, a także moje, był w swoim czasie sam środek laguny atolu Leu–Leu. 
Tak! Na pewno 
chronometr. Obluzowało się jakieś kółko czy coś podobnego.
Szybko podszedł do burty i spojrzał smętnie na bruzdę za rufą „Uncle Toby”. Pod 
silnym 
wiatrem szkuner robił dziewięć do dziesięciu węzłów.
— Najlepiej, panie Snow, wziąć kurs jak najostrzej pod wiatr i lawirować na 
dwugodzinnych 
halsach. Chmurzy się. Nie sądzę, żeby tej nocy można było zrobić obserwację 
gwiazd. 
Trzymajmy się więc kursu, a z rana ustalimy szerokość geograficzną i według niej 
zdybiemy 
jakoś Leu–Leu. W taki sposób postępowali zawsze starzy żeglarze.
Szeroki, ciężko omasztowany, z wysoką burtą i nadburciem, z holenderskim 
dziobem. „Uncle 
Toby” był najpowolniejszym, najbardziej pękatym, najbezpieczniejszym i najmniej 
skorym do 
wybryków szkunerem we flotylli Dawida Griefa. Wyruszył niedawno w rejs do Wysp 
Bankowych i archipelagu Santa Cruz, ponadto zaś miał odwiedzić na północnym 
zachodzie 
rozmaite samotne atole, gdzie kolorowi agenci Griefa skupowali koprę, szylkret, 
a niekiedy jedną 
lub dwie tony muszel perłowych. Przed odpłynięciem „Uncle Toby” Grief 
stwierdził, że szyper 
uległ szczególnie ostremu atakowi malarii, zastąpił go więc na czas odbywanej co 
pół roku 
podróży między atolami. Postanowił zacząć od najdalej położonego Leu–Leu, 
obecnie zaś 
doszedł do wniosku, że zabłądził na szerokim oceanie, a chronometr płata mu 
złośliwe figle.
II
W nocy ukazały się gwiazdy, nazajutrz zaś słońce było niewidoczne. Panowała 
parna, gorąca 
cisza, przerywana od czasu do czasu krótkotrwałym szkwałem i gwałtowną ulewą. Z 
obawy, by 
nie zapuścić się zbyt daleko przeciw wiatrowi. „Uncle Toby” manewrował 
ustawicznie przez 
dalsze cztery posępne dni i cztery czarne noce. Słońce ani razu nie wyjrzało zza 
chmur, a chociaż 
gwiazdy błysnęły kilkakrotnie, migotały zawsze tak krótko i niewyraźnie, że nie 
można ich było 
rozpoznać. Najklasyczniejszy żółtodziób potrafiłby się zorientować, że żywioły 
zbierają siły do 
potężnego wybuchu.
Grief wyszedł z kabiny, gdzie badał barometr wskazujący uparcie 29.90*. Na 
pokładzie 
spotkał Jackie–Jackie, który twarz miał tak pochmurną i zamgloną jak niebo i 
atmosfera. 
Tongańczyk Jackie–Jackie, marynarz o długoletnim doświadczeniu, pełnił funkcje 
bosmana, a 
nawet jak gdyby drugiego oficera, i rządził załogą składającą się z mieszaniny 
tubylców 
różnorodnego pochodzenia.
— Zła pogoda on idzie, mnie się zdaje — odezwał się Jackie–Jackie. — Widziałem 
dawniej 
taka pogoda może pięć, może sześć razy.
Grief przyświadczył skinieniem głowy.
— Idzie huragan. Masz rację. Jackie–Jackie. Barometr bardzo spada. Wszystko 
wywróci się 
do góry nogami.
— Aha — odrzekł Tongańczyk. — Będzie wiała jak sto diabłów. W dziesięć minut 
później 
Snow przyszedł na pokład.
— Już się zaczyna — oznajmił. — 29.85 i dalej spada. Będzie lało jak z cebra. 
Piekielny 
skwar, nie czuje pan? — Otarł dłonią zroszone czoło. — Aż mdło się robi. Mógłbym 
wyrzygać 
śniadanie, nim skosztuję pierwszy kęs.
— Tak samo ja. — Jackie–Jackie wykrzywił (warz uśmiechem. — Wszystko mi chodzi w 
brzuch. Zawsze tak przed zła pogoda. Ale „Uncle Toby” dobra szkuner. On 
wytrzyma, na pewno 
wytrzyma
— Niech no pan każe dobrze umocować sztormowe żagle — zwrócił się Grief do 
porucznika. 
— A na razie wszystko, co mamy na masztach, zrefować. Bóg wie, jakich żagli 
będziemy 
potrzebowali. Tego niepodobna przewidzieć. Ha! Skoro pan się tym już zajmie, 
lepiej założyć 
podwójne linki.
Przez następną godzinę trwała martwa cisza, a nieznośny upał wzmagał się 
ustawicznie. 
Barometr spadł do 29.70. Snow, człowiek młody, nie potrafił cierpliwie oczekiwać 
nieuniknionego. Przerwał nerwowy spacer po pokładzie i wyzywająco podniósł ręce.
— Jak się musi zacząć, niech się zaczyna! — krzyknął. — Po co ta głupia zabawa w 
ciuciubabkę? Lepiej już dowiedzieć się najgorszego, lepiej je poznać! Ha! Ładna 
historia! 
Błądzimy ze zwariowanym chronometrem podczas huraganu, co nie chce dmuchać!
Spowite chmurami niebo przybrało ciemnomiedzianą barwę. Połyskiwało jak wnętrze 
olbrzymiego, rozgrzanego na ogniu sagana. Cała załoga wyległa na pokład Czarni i 
brunatni 
majtkowie byli zaniepokojeni. Stojąc w niewielkich grupkach na śródokręciu lub 
dziobie, 
rozmawiali półgłosem i spoglądali z obawą na złowróżbne niebo lub równie 
złowróżbny ocean, 
który dyszał ciężko długą, powolną, oleistą falą.
— Wygląda to jak nafta z olejem rycynowym — warknął Snow i ze wstrętem splunął 
za burtę. 
— Matka miała zwyczaj poić mnie taką miksturą, kiedy byłem mały. Brr! Ale robi 
się czarno!
Zniknęła brudnomiedziana poświata. Strop niebieski obniżał się, gęstniał, aż 
pociemniało tak 
jak o późnym zmierzchu. Grief znał na pamięć obyczaje huraganów, zaczął jednak 
studiować raz 
jeszcze „Prawa sztormów”. Chcąc dojrzeć drobny druk, musiał wzrok wytężać. Nie 
można było 
nic przedsięwziąć. Należało czekać na wiatr, aby zorientować się w położeniu 
statku wobec 
śmiercionośnego oka huraganu, które na skrzydłach wichury miało nadlecieć z 
mroków i z 
niewiadomego kierunku.
O trzeciej po południu barometr spadł do 29,45. Wówczas zaczęło dąć. Zbliżanie 
się 
zawieruchy widać było na morzu. Powierzchnia ciemniała, pokrywała się białymi 
grzywami. Na 
razie wiał tylko silny wiatr. „Uncle Toby”, chwyciwszy go w sztormowe żagle, 
ruszył ciężko z 
szybkością ledwie czterech węzłów.
— Góra urodziła mysz! — zadrwił Snow. — I to po takich wielkich przygotowaniach!
— Aha! To smarkata wiatr — przyznał Jackie–Jackie. — Prędko urośnie na dorosła 
człowiek. 
Pan zobaczy.
Grief kazał podnieść zrefowany fokżagiel i „Uncle Toby” ruszył szybciej pod 
przybierającym 
na sile podmuchem. Wiatr „urósł prędko na dorosła człowiek”, lecz nie poprzestał 
na tym. Dął 
mocniej i mocniej, a chwila drętwej ciszy zapowiadała każdy następny, coraz 
potężniejszy 
podmuch. Huragan wzmagał się z minuty na minutę, aż wreszcie burta „Uncle Toby” 
częściej 
znajdowała się pod powierzchnią niż na powierzchni, a pokład kipiał spienioną 
wodą, którą 
ledwie zdążyły przepuszczać luki odpływowe. Grief spojrzał na barometr spadający 
uporczywie i 
równomiernie.
— Oko huraganu jest gdzieś na południu — powiedział do Snowa — a my przecinamy 
jego 
drogę i płyniemy prosto ku niemu. Teraz zmienimy kurs, pożeglujemy w przeciwną 
stronę. 
Wtedy barometr powinien pójść w górę. Zwiń pan fokżagiel, bo nie wytrzyma 
wichury. Każ 
przygotować do zwrotu.
Rozkaz wykonano sprawnie. „Uncle Toby” zawrócił i wraz z huraganem szaleńczo 
pomknął 
na północ wśród ciemności takiej jak wieczorem.
W dwie godziny później Grief zwierzał się porucznikowi:
— Gramy w zgaduj–zgadula. Sztorm zakreśla szeroki łuk, łuk, którego niepodobna 
obliczyć. 
Możemy przemknąć po cięciwie, albo oko nas złapie. Chwała Bogu, barometr mówi 
nam co 
nieco. Wszystko zależy od wygięcia łuku. Morze zanadto wzburzone, żeby trzymać 
się kursu. 
Psiakrew, ale rzuca! Niech i tak będzie. „Uncle Toby” pcha się jakoś naprzód.
— Zdawało mi się, że wiem, co to wiatr — drugiego dnia rano wrzasnął Snow do 
ucha 
Griefowi. — Ale to nie wiatr. To coś przerastającego wszelkie pojęcie. Czyste 
niepodobieństwo! 
Przy zrywach musi dąć dziewięćdziesiąt, może sto mil na godzinę. Właściwie to 
już nic nie 
znaczy. Jak mógłbym opowiedzieć komuś o takim wichrze? Nie mógłbym! Proszę tylko 
spojrzeć 
na morze! Jak żyję, nigdy nie widziałem czegoś podobnego, nawet na chińskich 
wodach!
Nastał dzień. Słońce powinno ukazać się już przed godziną, lecz nadal zalegał 
wokół smętny 
półmrok. Po oceanie sunął majestatyczny pochód ruchomych gór i szerokich nieraz 
na trzecią 
część mili, rozdzielających je wąwozów. Ich długie zbocza, osłonięte nieco przed 
Furią 
nawałnicy, pokryte były siatką drobnych grzebieniastych fal. Ale z grzbietów 
wielkich, 
najwyższych bałwanów huragan porywał białe grzywy w chwili, gdy zaczynały się 
formować, i 
strzępy piany mknęły w powietrzu, równolegle do powierzchni morza, na wysokości 
masztowych 
wierzchołków lub jeszcze wyżej.
— Najgorsze minęło — orzekł Grief. — Barometr wciąż idzie w górę, ale morze 
będzie 
niespokojniejsze, jak ta wichura przycichnie. Zdrzemnę się trochę. Niech no pan 
uważa na 
zmiany wiatru. Na pewno się bez nich nie obejdzie. Proszę mnie obudzić o 
dwunastej.
Po południu, kiedy wiatr z ostatnią zmianą kierunku znacznie stracił na mocy, a 
ocean był 
coraz bardziej niespokojny, Jackie–Jackie zauważył szkuner płynący kilem do 
góry. „Uncle 
Toby” przemknął w pobliżu jego rufy, nie można jednak było dostrzec nazwy 
zatopionego statku. 
Dopiero przed zachodem słońca załoga „Uncle Toby” wypatrzyła brzuchate dno małej 
łodzi, 
bezlitośnie miotanej przez fale. Na jej rufie widać było białe litery. Snow 
odczytał przez lornetę: 
„Emily L. Nr 3”
— Szkuner łowcy fok — powiedział Grief. — Nie mam pojęcia, czego łowcy fok mogli 
szukać na tych wodach?
— Może to raczej łowcy ukrytych skarbów? — zaryzykował Snow. — Pamięta pan 
„Sophie 
Sutherland” i „Hermana”? Przecie to były poławiacze fok, a zakontraktowali je w 
San Francisco 
tacy faceci z mapami, co to zawsze wiedzą, dokąd płynąć. Dopiero na miejscu 
okazuje się, że 
żadnych skarbów nie ma.
III
Bezwietrzna noc nie wygładziła wzburzonego, pofałdowanego wodnymi olbrzymami 
oceanu, 
toteż „Uncle Toby” kołysał tak, że całej jego załodze przewracały się 
wnętrzności. Dopiero nad 
ranem łagodny podmuch złamał wielką falę. Około południa morze wyrównało się jak 
posadzka, 
a chmury zrzedły i zniknęły. Można było przeprowadzić obserwacje słońca. 
Obliczenia wskazały 
dwa stopnie i piętnaście minut szerokości południowej. Ze względu na popsuty 
chronometr 
ustalenie długości geograficznej było niepodobieństwem.
— Możemy znajdować się wszędzie na przestrzeni od pięciuset do tysiąca mil 
wzdłuż tego 
równoleżnika — powiedział Grief, który wraz z porucznikiem studiował w kabinie 
mapę. — Atol 
Leu–Leu leży gdzieś na południe, a ta część oceanu jest absolutnie pusta. Nie ma 
tu żadnej 
wyspy, bodaj rafy, dzięki której dałoby się naregulować chronometr. Nie 
pozostaje nam nic 
innego…
— Hej, kapitanie! Ląd! — krzyknął Tongańczyk z pokładu.
Grief zerknął jeszcze raz na czystą powierzchnię mapy, gwizdnął ze zdziwienia i 
bezwładnie 
opadł na fotel.
— Wzięło mnie — wyznał. — Nigdzie tutaj nie może być lądu. Niepodobna, żeby tak 
nas 
zniosło, żebyśmy tak zboczyli z kursu. To dopiero rejs! Od początku zwariowany! 
Zechciej pan 
wyjść na pokład, panie Snow, i przekonać się, czy Jackie–Jackie nie majaczy.
— Ląd! Naprawdę ląd! — zawołał porucznik, nim upłynęła minuta. — Z pokładu widać 
wierzchołki palm. Pewnie jakiś atol. Może to jednak Leu–Leu?
Grief nieufnie kręcił głową przyglądając się długiemu szeregowi palm. Widać było 
tylko ich 
pióropusze, które jak gdyby wyrastały z morza.
— Kurs jak najostrzej pod wiatr, panie Snow. Z bliska obejrzymy to dziwo. Przy 
południowym kursie, jeżeli oczywiście atol ciągnie się w tym kierunku, trafimy 
na południowo–
zachodni koniec.
Drzewa muszą znajdować się bardzo blisko, żeby je dostrzec z niskiego pokładu 
szkunera, 
toteż choć „Uncle Toby” płynął wolno, niebawem ukazało się płaskie wybrzeże, a 
liczne palmy 
zarysowały krąg atolu.
— Prześliczny! — zawołał Snow. — Prawie idealne koło. Ma pewnie osiem albo 
dziewięć mil 
średnicy. Ciekawe, czy jest wejście do laguny. Hm, kto wie, może to sensacyjne 
odkrycie?
Płynęli wzdłuż zachodniego wybrzeża krótkimi halsami, przybliżając się i 
oddalając od 
uderzanych falą przypływu raf koralowych. Czarny majtek zawołał z masztu, że za 
firanką palm 
jest laguna z małą wysepką pośrodku.
— Wiem, co panu świta w głowie — zwrócił się Grief do swego pomocnika. Snow, 
który 
mamrotał coś do siebie i kiwał głową, spojrzał na towarzysza z pełnym 
niedowierzania 
zdumieniem.
— Myśli pan, że wejście zobaczymy po północno–zachodniej stronie atolu — ciągnął 
Grief 
takim tonem, jak gdyby recytował wiersz. — Będzie szerokie na mniej więcej 
dwieście sążni, 
łatwe do rozpoznania, bo od północy znaczą je trzy samotne palmy kokosowe, a od 
południa 
olbrzymi pandanowiec. Atol ma osiem mil średnicy. Zakreśla koło, którego niemal 
idealnym 
środkiem jest wysepka na lagunie.
— O tym rzeczywiście myślałem — przyznał zdziwiony Snow.
— Spójrz no pan! Wejście jest tam, gdzie być powinno.
— I trzy palmy — dodał Snow prawie szeptem — i wielki pandanowiec… Jeżeli stoi 
tu 
wiatrak, mamy przed sobą wyspę Swithina Halla! Ale to niemożliwe! Od dziesięciu 
lat wszyscy 
szukają tej wyspy.
— Hall zrobił panu paskudny kawał, prawda? — zapytał Grief.
Snow skinął głową.
— Dlatego właśnie pracuję u pana. Na nic mnie zniszczył, ograbił po zbójecku. 
Kupiłem w 
Sydney wrak parowca „Cascade” za forsę, którą dostałem z kraju. Była to pierwsza 
rata 
odziedziczonego spadku.
— Parowiec „Cascade” rozbił się przy Wyspie Bożego Narodzenia?
— Tak! Siadł w nocy na rafach. Uratowano pasażerów i pocztę. Resztę pieniędzy 
wydałem na 
mały szkuner i musiałem czekać, aż egzekutorzy testamentu ostatecznie się ze mną 
rozliczą. 
Wtedy zająłbym się swoim nabytkiem. A co zrobił Swithin Hall? Z Honolulu, gdzie 
wtedy 
mieszkał, popłynął prosto na Wyspę Bożego Narodzenia. Nie miał żadnego tytułu 
prawnego, 
żadnej podstawy. Kiedy ja tam wreszcie dobrnąłem, zastałem tylko kadłub i 
maszyny. A 
parowiec „Cascade” wiózł niezgorszy ładunek jedwabi, które w katastrofie wcale 
nie ucierpiały. 
Dowiedziałem się tego później od supercargo Swithina Halla. Facet schował do 
kieszeni coś 
około sześćdziesięciu tysięcy dolarów.
Snow wzruszył ramionami i spojrzał tępo na gładką powierzchnię laguny. Lekko 
falująca 
woda połyskiwała w blaskach popołudniowego słońca.
— Wrak był mój. Kupiłem go z publicznego przetargu. Poszedłem na wielki hazard i 
przerżnąłem. Kiedy wróciłem do Sydney, załoga i kupcy, u których brałem na 
kredyt, zlicytowali 
mi szkuner. Zastawiłem zegarek i sekstans. Przez jakiś czas szuflowałem węgiel. 
Wreszcie 
dostałem pracę na Nowych Hebrydach za osiem funtów miesięcznie. Później 
próbowałem’ 
szczęścia w samodzielnym handlu. Nie powiodło mi się. Popłynąłem więc do Tanny i 
Fidżi jako 
porucznik na statku werbowniczym. W Apia wziąłem posadę dozorcy czarnych 
robotników na 
niemieckiej plantacji. Wreszcie znalazłem przytułek na „Uncle Toby”.
— Widział pan kiedy Swithina Halla?
Snow zaprzeczył ruchem głowy.
— Chyba się dziś spotkacie. Oto wiatrak.
„Uncle Toby” wpływał właśnie do laguny. Pośrodku, na małej, gęsto porośniętej 
wysepce 
rysowała się między drzewami wyraźna sylweta holenderskiego wiatraka.
— Coś mi wygląda, że nikogo nie ma w domu — powiedział Grief. — A szkoda! Może 
udałoby się panu zainkasować należność.
Snow zrobił zawziętą minę. Zacisnął pięści.
— Prawem nic z nim nie zwojuję. Zanadto się już dorobił. Ale te sześćdziesiąt 
tysięcy mogę 
sobie odbić na jego skórze. Mam nadzieję, że jednak jest w domu.
Grief uśmiechnął się z uznaniem.
— Oby się pańska nadzieja spełniła — mruknął. — Szczegółów o wyspie Swithina 
Halla 
dowiedział się pan chyba od Bau–Oti.
— Aha. Podobnie jak wszyscy inni. Cała bieda, że Bau–Oti nie umie określić ani 
szerokości, 
ani długości geograficznej. Mówił, że z Gilbertów płynął bardzo długo. Nic 
więcej nie wie. 
Ciekawe, co się z nim stało?
— Z Bau–Oti? Rok temu widziałem go na Tahiti. Gadał, że wybiera się w rejs na 
Paumoty. 
No, ale jesteśmy na redzie. Weź sondę, Jackie–Jackie. Panie Snow, proszę stanąć 
koło niego i 
uważać. Bau–Oti twierdzi, że dobrze rzucić kotwicę na dziewięciu sążniach o 
trzysta jardów od 
zachodniego wybrzeża. Na południowym wschodzie mają być’ rafy koralowe. Oto one. 
Ile tam. 
Jackie?
— Dziewięć sążeń!
— Kotwica, panie Snow!
„Uncle Toby” szarpnął się na łańcuchu. Żagle opadły. Czarna załoga skoczyła do 
lin przy 
obydwu masztach.
IV
Szalupa przybiła do małego molo z koralowca. Dawid Grief i jego porucznik 
stanęli na lądzie.
— Myślałby kto, że to miejsce wyludnione — powiedział Grief zmierzając w stronę 
domu 
ścieżką wysypaną piaskiem. — Ale czuć zapach, który często wąchałem. Idzie tu 
robota lub nos 
mnie zwodzi. Dno laguny jest usłane muszlami, a w złowionych muszlach ślimaki 
gniją nie o 
tysiąc mil stąd. Czujesz pan ten fetorek?
Rezydencja Swithina Halla nie przypominała budownictwa rozpowszechnionego w 
krajach 
tropikalnych. Była w stylu misjonarskim. Kiedy zaś goście przestąpili próg nie 
zamkniętych na 
rygiel dwuskrzydłowych drzwi, zobaczyli urządzenie wnętrza i meble tego samego 
stylu. Piękne 
cienkie maty z Samoa okrywały podłogę przestronnej bawialni. Były tam sofy, 
wyściełane ławy 
pod oknami, stół bilardowy, przytulne kąciki. Na małym stoliku stał koszyk z 
przyborami do 
szycia, z którego wyglądało płótno ozdobione francuskim haftem z tkwiącą jeszcze 
w nim igłą. 
Dowodziło to, że w domu mieszka kobieta. Dzięki werandzie i zasłonom w oknach 
oślepiający 
blask słońca zamieniał się w chłodny, miły dla oczu półmrok. Połysk guzików z 
masy perłowej 
zwrócił uwagę Griefa.
— Jak Boga kocham! — zawołał. — Akumulatory! Zasilane przez wiatrak! Ha! I 
ukryte 
światło — dodał nacisnąwszy gładkie wyłączniki.
Zapłonęły niewidzialne żarówki. Pokój wypełniło złociste, jasne światło. Pod 
ścianami stały 
liczne regały na książki. Grief zaczął przebiegać wzrokiem tytuły. Nieźle 
oczytany jak na 
włóczęgę z Mórz Południowych, łatwo ocenił skalę zainteresowań i wyrafinowany 
smak 
właściciela biblioteki, człowieka niewątpliwie bardziej niż on wykształconego. 
Pośród autorów 
spotkał dawnych znajomych i takich, o których słyszał, ale nie czytał ich nigdy. 
Na półkach stały 
pełne wydania Tołstoja, Turgieniewa, Gorkiego, Coopera i Marka Twaina, Wiktora 
Hugo, Zoli i 
Suego, Flauberta, Maupassanta i Paul de Kocka. Grief spoglądał ciekawie na 
grzbiety tomów 
Miecznikowa, Weiningera i Schopenhauera, z niedowierzaniem na Ellisa, Lydstona, 
Krafft–
Ebbinga i Forela. Miał w ręku „Ekspansję ras” Woodruffa, kiedy Snow wrócił z 
rozpoznania 
dalej położonych części domu.
— Emaliowana wanna, natrysk w osobnej łazience i nasiadówka! — zawołał. — 
Królewski 
komfort! Ha, na część tych luksusów poszła moja forsa. Dom jest zamieszkały. W 
pokoju 
kredensowym widziałem otwarte puszki z mlekiem i masłem. Wisi tam także świeże 
mięso 
żółwiowe. Pójdę i rozejrzę się jeszcze. Może znajdę coś więcej.
Grief wyszedł również przeciwległymi drzwiami. Trafił do sypialni, niewątpliwie 
kobiecej. W 
głębi dostrzegł drzwi z siatki drucianej, a za nimi chłodną, dobrze osłoniętą od 
światła werandę 
spełniającą rolę alkowy. Zajrzał tam. Na sofie spała kobietą. W półmroku 
wydawała się nie lada 
pięknością o śniadej, hiszpańskiej urodzie. Na krześle koło sofy leżał tom 
powieści otwarty i 
odwrócony okładką do góry. Odcień cery wskazywał, że kobieta niedługo przebywa w 
klimacie 
podzwrotnikowym. Grief zerknął jeszcze raz i cofnął się cichaczem akurat w porę, 
by zobaczyć 
swego porucznika. Snow wkroczył do bawialni drugimi drzwiami, wlokąc za nagie 
ramię 
pomarszczonego ze starości krajowca, który krzywymi uśmiechami pokrywał strach i 
gestykulował jak niemowa.
— Dopiero co go znalazłem. Chrapał smacznie w małej budzie na kuchennym 
podwórku. To 
chyba kucharz. Nie można wydusić z niego słowa. A pan co znalazł?
— Śpiącą królewnę. Szsz… aa!… Ktoś idzie.
— Pewnie Hall — mruknął Snow zaciskając pięści. Grief pokręcił głową.
— Tylko bez burdy. Pod tym dachem jest kobieta. Jeżeli to nawet Hall, zanim się 
stąd 
zabierzemy, wykombinuję coś, żeby pan zrobił swoje.
Otworzyły się drzwi. Wszedł rosły, masywnie zbudowany mężczyzna. U pasa miał 
ciężkiego 
colta o długiej lufie. Podejrzliwym spojrzeniem zmierzył niespodziewanych gości. 
Później 
wyciągnął dłoń i uśmiechnął się przyjaźnie.
— Witam was, nieznajomi, witam serdecznie. Nie gniewajcie się, proszę, ale 
przede 
wszystkim zadam pytanie, jak, u Boga Ojca, znaleźliście moją wyspę?
— Cóż, zmyliliśmy kurs i tyle — odrzekł Grief ściskając podaną rękę.
— Nazywam się Hall, Swithin Hall — mówił gospodarz potrząsając z kolei ręką 
porucznika. 
— I powiem panom bez ogródek, że jesteście moimi pierwszymi gośćmi.
— Pierwszymi gośćmi na pańskiej tajemniczej wyspie, o której od lat ludzie 
gadają we 
wszystkich portach — roześmiał się Grief. — No, teraz przynajmniej poznałem 
sekret. Wiem, jak 
odnaleźć tę wyspę.
— Jak mianowicie? — zapytał niespokojnie Hall.
— Potłucz pan chronometr, zabłądź w czasie huraganu i dobrze uważaj na 
wierzchołki palm 
kokosowych, które wyłonią się z morza.
Gospodarz przyjął żart śmiechem tak uprzejmym, jak wypadało.
— A z kim mam przyjemność? — zapytał po chwili.
— Jestem Anstey, Phil Anstey — odpowiedział bez wahania Grief. — Płynę na „Uncle 
Toby” 
z Gilbertów do Nowej Gwinei i obecnie staram się odnaleźć długość geograficzną. 
To mój oficer, 
pan Gray, lepszy ode mnie nawigator, ale i on stracił całą fantazję z 
chronometrem.
Grief nie zdawał sobie sprawy, czemu kłamie, lecz kłamał jak gdyby posłuszny 
głosowi 
suflera. Przez skórę czuł, że tu coś nie w porządku, choć nie potrafił wywęszyć, 
co właściwie. 
Swithin Hall był tęgim, okrągłym na twarzy jegomościem o uśmiechniętych ustach i 
znamionujących wesołe usposobienie zmarszczkach w kącikach oczu. Ale Grief 
przekonał się już 
we wczesnej młodości, jak zwodnicza bywa taka powierzchowność, jaki zawód mogą 
sprawić 
błękitne oczy, których łagodność i pogoda potrafi zamaskować wszelkie myśli.
— Co panowie wyrabiacie z tym kuchtą? Straciliście własnego i próbujecie teraz 
porwać 
mojego? — spytał gospodarz. — Puśćcie go lepiej, jeżeli chcecie dostać coś 
niecoś na kolację. 
Mam tutaj żonę. Bardzo jej będzie miło panów poznać. Ona zawsze mówi: obiad. 
Wymyśla mi, 
że niewłaściwie nazywam wieczorny posiłek. Ale cóż, ja jestem człowiekiem starej 
daty. Moja 
rodzina zawsze jadała obiad koło południa. Trudno pozbyć się dawnych 
przyzwyczajeń. Chcecie 
się umyć? Mnie to nie zaszkodzi. Spójrzcie tylko! Tyrałem niczym wół. Z nurkami, 
rozumiecie, 
panowie? Połów muszel. No, ale zorientowaliście się chyba po smrodzie.
V
Snow wrócił na „Uncle Toby” pod pretekstem zajęcia się uszkodzonym szkunerem. 
Nie miał 
ochoty łamać chleba z człowiekiem, który go ograbił. Ponadto musiał wmówić 
tubylczej załodze, 
że zaimprowizowane kłamstwa szypra są świętą prawdą. Około jedenastej w nocy 
Grief przybył 
na pokład, gdzie oczekiwał go towarzysz.
— Dziwne rzeczy wyrabiają się na wyspie Swithina Halla — zaczął Grief z 
zakłopotaną miną. 
— Trudno mi powiedzieć co, ale coś wyniuchałem. Jak właściwie wygląda Swithin 
Hall?
Porucznik wzruszył ramionami.
— Ten facet z wyspy nie kupował stojących na regałach książek — rzekł Grief 
tonem 
głębokiego przekonania. — Ani na pewno nie pomyślał o ukrytym świetle 
elektrycznym. Po 
wierzchu upacykował się układnością, ale podszewkę ma szorstką niczym raszpla. 
Blagier, 
obłudny blagier. A jego kompania! Nazywają się Watson i Gorman. Zjawili się 
zaraz, jak pan 
odszedł. Prawdziwe wilki morskie. Draby w średnim wieku, ogorzali, zahartowani, 
bici i kuci na 
wszystkie strony. Bandziory, bandziory z rewolwerami u pasa! Jakoś mi się nie 
wydaje, by 
Swithin Hall mógł być z nimi w tak zażyłych stosunkach. Albo ta kobieta… Dama 
całą gębą! 
Mówię poważnie. Zna Amerykę Południową. Zna Chiny. Jestem przekonany, że to 
Hiszpanka, 
chociaż po angielsku mówi pierwsza klasa. Dużo podróżowała. Rozmawialiśmy o 
walkach 
byków. Widziała je w Guayaquil, w Meksyku, w Sewilli. Bardzo dobrze zna się też 
na 
selskinach.
Ale to mnie najbardziej dręczy: ona jest muzykalna. Naumyślnie zapytałem, czy 
grywa na 
fortepianie. Swithin Hall urządził królewską rezydencję. Dobrze! Czemu nie 
postarał się o 
pianino dla żony? I jeszcze jedno. To żywa, bystra kobietka, a on nie spuszcza z 
niej oka w czasie 
rozmowy. Siedzi jak na szpilkach, ciągle się wtrąca i nadaje kierunek rozmowie. 
Powiedz pan, 
czy słyszałeś kiedy, że Swithin Hall jest żonaty?
— Jak Boga kocham, nie wiem. Nigdy nie przyszło mi na myśl, by się nad tym 
zastanawiać.
— Ten facet przedstawił ją jako panią Hall. Watson i Gorman nazywają go Hall. Ci 
dwaj to 
naprawdę osobliwa para. Ha! Nic już nie rozumiem!
— A co pan myśli dalej robić? — zapytał Snow.
— Cóż, pomarudzimy trochę. W bibliotece są książki, które chętnie przeczytam. 
Dajmy na to, 
że rano spuścisz pan stengę i zaczniesz ją gruntownie doprowadzać do porządku. 
Przebyliśmy 
huragan, rozumie pan? Korzystając z okazji niech pan też przejrzy dokładnie całe 
olinowanie. 
Wszystko robić starannie, nie żałować czasu.
VI
Następnego dnia wzmogły się podejrzenia Griefa. Wylądował wcześnie i na przełaj 
udał się na 
drugi brzeg, do szałasów zajmowanych przez nurków. Czarni obsadzali właśnie 
czółna i Grief 
zdziwił się, że zachowują się i są traktowani niby kajdaniarze. Trzej biali, z 
karabinami w rękach, 
byli na miejscu. Hall powitał gościa wesoło, ale Gorman i Watson nachmurzyli się 
i warknęli:
— Dzień dobry!
Niebawem nurek, który nachylił się, by umieścić wiosło w dulce, obdarzył Griefa 
długim, 
bardzo wymownym mrugnięciem. Twarz tego krajowca wydała się Griefowi znajoma — 
ot, 
jedna z tysiąca twarzy majtków i nurków, których spotykał podczas włóczęgi od 
wyspy do 
wyspy.
— Nie mów im, kto jestem — powiedział Grief po tahitańsku. — Czy pływałeś kiedy 
ze mną?
Nurek przytaknął ruchem głowy i otwierał już usta, nim jednak zdążył się 
odezwać, Watson 
skoczył na rufę jego czółna.
— Stul gębę! — wrzasnął srogo.
— Bardzo przepraszam — rzekł Grief. — Powinienem wiedzieć, jak należy się 
zachowywać.
— Wszystko w porządku — wtrącił Hall. — Cały kłopot, że czarni za dużo pyskują, 
a za mało 
robią. Trzeba krótko trzymać tę bandę, bo inaczej wyłowią mniej, niż kosztuje 
ich żarcie.
Grief ze zrozumieniem kiwnął głową.
— Już ja znam te kanalie. Sam mam taką załogę. Leniwe świnie! Trzeba ich gonić i 
gonić, 
żeby w dzień wycisnąć pół dnia pracy.
— Co pan do niego gadał? — spytał obcesowo Gorman.
— Pytałem, jak leży ławica i na jaką głębokość trzeba nurkować.
— Gęsto, bardzo gęsto. — Hall wziął na siebie odpowiedź. — Pracujemy teraz na 
głębokości 
plus minus dziesięciu sążni. To tam, ledwie sto jardów stąd. Pójdzie pan ze mną?
Przez pół dnia Grief obserwował czółna nurków; drugie śniadanie zjadł w 
rezydencji Swithina 
Halla. Po południu leniuchował. Odbył sjestę w obszernej bawialni, czytał trochę 
i przez pół 
godziny gawędził z panią Hall. Po obiedzie grał w bilard z jej małżonkiem. Tak 
się dziwnie 
złożyło, że Grief nigdy jeszcze nie spotkał swego obecnego gospodarza, wiedział 
jednak, że od 
Honolulu do Levuki Swithin Hall słynie jako wyśmienity bilardzista. Tymczasem 
jegomość, z 
którym grał tego wieczora, okazał się patałachem. Nawet jego żona lepiej radziła 
sobie z kijem.
Po powrocie na „Uncle Toby” Grief wyciągnął z koi Jackie–Jackie. Opisał 
Tongańczykowi 
położenie szałasów i rozkazał, by podpłynął tam cichaczem i pogawędził z 
nurkami. Po dwóch 
godzinach Jackie–Jackie wrócił. Wymownie kiwał głową, gdy ociekając wodą stanął 
przed 
swoim panem.
— Zabawna rzecz, bardzo zabawna rzecz — meldował. — Jeden biała człowiek pilnuje 
cały 
czas. Ma duża strzelba. Siedzi w czółnie i pilnuje. Pewnie o dwunasta godzina 
drugi biała 
człowiek przychodzi i bierze strzelba. Tamta biała człowiek idzie do łóżka. 
Drugi biała człowiek 
pilnuje teraz ze strzelba. Niedobrze. Nie można gadać z nurki. Ja wróciłem.
— Na Boga! — zawołał Grief zwracając się do porucznika, kiedy Tongańczyk 
odszedł. — 
Śmierdzi tutaj coś więcej niż gnijące małże! Ptaszki zmieniają się na warcie 
przy nurkach. Ten 
facet to taki sam Swithin Hall jak ja!
Snow aż gwizdnął, tak olśnił go nagły pomysł.
— Już mam! — krzyknął.
— Powiem nawet co — podchwycił Grief. — Przyszło panu do głowy, że szkuner tej 
paczki 
nazywał się „Emily L”.
— Nie inaczej. Oni łowią tutaj i oporządzają muszle, a szkuner popłynął 
tymczasem po 
nurków albo zapasy żywności, albo jedno i drugie.
— Zgadza się. — Grief zerknął na wiszący w kabinie zegar, jak gdyby uznał, że 
czas na 
spoczynek. — Ten jegomość jest marynarzem. Cała trójka to marynarze, nie ludzie 
osiadli. Na 
tych wodach muszą być nowicjuszami.
Snow gwizdnął znowu.
— A ich szkuner zginął z całą załogą — zawołał. — My o tym wiemy. Siedli tu jak 
na 
mieliźnie i będą siedzieć aż do powrotu Swithina Halla. Wtedy on capnie ich wraz 
z łupem.
— Albo oni capną Halla z jego szkunerem.
— Niech capną — mruknął mściwie Snow. — Ktoś powinien go wreszcie ograbić. 
Szkoda, że 
nie jestem na ich miejscu. Zainkasowałbym te sześćdziesiąt tysięcy.
VII
Upłynął tydzień i „Uncle Toby” został przygotowany do podróży. W tym czasie 
Grief zdołał 
uśpić podejrzenie towarzystwa z lądu. Nawet Gorman i Watson uwierzyli już we 
wszystko, co o 
sobie mówił. Nieustannie wypytywał ich o długość geograficzną tajemniczej wyspy 
i błagał, by 
mu ją podali.
— Nie chcecie chyba, żebym zaginął w tych stronach — powiedział wreszcie. — 
Jeśli nie 
podacie mi długości geograficznej, w żaden sposób nie uporam się z przeklętym 
chronometrem.
Hall odmówił ze śmiechem.
— Zbyt dobry z pana nawigator, panie Anstey, żeby nie dotrzeć jakoś do Nowej 
Gwinei albo 
innego lądu.
— A z pana, panie Hall — odpalił Grief — zbyt dobry nawigator, żeby nie 
wiedzieć, że kiedy 
zechcę, odnajdę pańską wyspę. Mogę przecież żeglować wzdłuż właściwego 
równoleżnika.
Ostatniego wieczoru, jak zwykle, Grief jadł obiad na lądzie. Wówczas po raz 
pierwszy 
zobaczył złowione perły. Pani Hall, szczególnie tego dnia ożywiona, uprosiła 
męża, by przyniósł 
„ślicznotki”, i poświęciła pół godziny na pokazywanie ich gościowi. Zupełnie 
szczerze 
zachwycał się perłami i nie mniej szczerze dziwił się obfitości połowu.
— Laguna jest dziewicza — wyjaśnił Hall. — Sam pan widział, że muszle są 
przeważnie duże 
i stare. Ale najciekawsze, że lwią część pereł naprawdę wartościowych 
znaleźliśmy na jednej 
małej ławicy i w niespełna tydzień. To był istny skarbczyk. Coś niecoś trafiło 
się w każdej 
muszli. Drobiazg oczywiście mierzyliśmy kwartami, ale i piękne okazy, prawie 
wszystkie, które 
pan teraz ogląda, pochodzą właśnie z tamtej małej ławicy.
Grief przesuwał wzrok z jednej perły na drugą. Dobrze zdawał sobie sprawę, że 
warte są od 
stu do tysiąca dolarów za sztukę, a kilka najokazalszych przyniesie znacznie 
więcej.
— Ach, moje najśliczniejsze! Moje najśliczniejsze! — zawołała pani Hall i 
schyliwszy się 
zaczęła okrywać perły pocałunkami.
Nim upłynęło kilka minut, wstała i życzyła panom dobrej nocy.
— Będzie to również pożegnanie — rzekł Grief podając jej rękę. — O świcie 
rozwijamy 
żagle.
— Tak rychło! — zdziwiła się.
Grief dostrzegł nagły błysk zadowolenia w oczach jej męża.
— Oczywiście — podjął. — Wszystkie naprawy ukończone, a od pana Halla nie mogę 
dowiedzieć się, na jakiej długości geograficznej leży wasza wyspa. Mam jednak 
nadzieję, że w 
ostatniej chwili zmięknie.
Hall roześmiał się i pokręcił głową, a kiedy pani domu wyszła, zaproponował 
ostatnią 
pożegnalną kolejkę. Dwaj mężczyźni zasiedli nad szklankami paląc i zabawiając 
się rozmową.
— Jak pan szacuje ich wartość? — zapytał Grief wskazując rozsypane na stole 
perły. — To 
znaczy, ile można by za nie dostać od handlarzy na tutejszym rynku?
— Hm… Siedemdziesiąt pięć, osiemdziesiąt tysięcy dolarów — rzucił Hall niedbałym 
tonem.
— Sądzę, że pańska ocena jest zbyt niska. Znam się trochę na perłach. Proszę 
spojrzeć na tę 
największą. To ideał! Warta ani centa mniej niż pięć tysięcy. Gdy już zarobi 
łańcuszek 
pośredników, jakiś multimilioner bulnie za nią dwa razy tyle, bulnie z 
zawiązanymi oczami. A 
nie mówiąc nawet o drobiazgu, ma pan kilka sztuk niekształtnych — baroków. 
Baroki zaczynają 
wchodzić w modę. Ich cena skacze, dubluje co rok.
Hall zaczął baczniej oglądać kolekcję. Oceniał poszczególne sztuki, półgłosem 
sumował 
wyniki.
— Ma pan rację — przyznał wreszcie. — Jak nic leci za nie sto tysiączków.
— A ile mogły wynieść koszty handlowe? — ciągnął Grief. — Praca i czas pański, 
dwóch 
pańskich pomocników, nurków?
— Pięć tysięcy pokryje wszystko.
— I znaczy na czysto pozostanie panu dziewięćdziesiąt pięć tysięcy?
— Coś koło tego. Czemu pan taki ciekawy?
— Bo, widzi pan, właśnie kombinowałem… — Grief zrobił pauzę i wysączył do dna 
szklankę. — Właśnie kombinowałem, jak by tu dojść do sprawiedliwej ugody. 
Gdybym, dajmy 
na to, zaproponował panu i pańskim ludziom przejazd do Sydney i pięć tysięcy 
dolarów… 
Powiedzmy, siedem tysięcy pięćset, bo tyrał pan ciężko.
Hall nie poruszył się, nie drgnął. Mimo to cała jego postawa wyraziła napięcie 
nerwowe, 
gotowość do walki. Z okrągłego oblicza pogoda zniknęła tak nagle, jak 
zdmuchnięty płomyk 
świecy. Uśmiech nie krasił już powierzchni błękitnych oczu, a z ich głębi 
wyjrzała twarda, 
groźna dusza prawdziwego mężczyzny. Przemówił głuchym, stłumiony głosem:
— O cóż, u diabła, panu chodzi!
Grief niedbale zapalił zgasłe cygaro.
— Nie wiem, doprawdy, od czego zacząć — powiedział. — Sytuacja jest… ehem… 
kłopotliwa… oczywiście dla pana. Rozumie pan… Chcę postąpić uczciwie. Jak już 
mówiłem, 
tyrał pan ciężko. Nie mam zamiaru konfiskować pereł. Wolę zapłacić panu za 
stratę czasu, trudy 
i koszty…
Twarz gospodarza zlodowaciała. W jednej chwili niezwykle jasno pojął coś 
nieodwołalnego.
— A ja myślałem, że pan jest w Europie — mruknął, lecz w jego oczach błysnęła 
nagle 
iskierka nadziei. — Posłuchaj no pan! Bierzesz mnie na fundusz. Skąd mam 
wiedzieć, że właśnie 
ty jesteś Swithinem Hallem?
Grief wzruszył ramionami.
— Takie branie na fundusz byłoby w złym tonie. Korzystałem przecie z pańskiej 
gościny. W 
równie złym tonie byłaby jednak obecność dwóch Swithinow Hallów na jednej 
wyspie.
— Jeżeli pan jest Swithinem Hallem, kim, u licha, ja jestem? Czy i to pan wie?
— Nie — odparł pogodnie Grief. — Ale chciałbym wiedzieć.
— Właśnie! Nie pański interes!
— Oczywiście, nie mój. Pańska tożsamość nie ma nic do rzeczy. A zresztą, znam 
pański 
szkuner i tą drogą łatwo dowiem się, z kim miałem przyjemność.
— Jak się nazywa mój szkuner?
— „Emily L”.
— Zgadza się. Jestem kapitan Raffy, jego właściciel i szyper.
— Kłusownik. Łowca fok. Słyszałem o panu. Ale cóż, u stu diabłów, sprowadziło 
pana na 
moje ławice perłowe?
— Potrzebowałem forsy. Stada fok są na wykończeniu.
— A w ustronnych zakątkach naszej ziemi policja działa coraz sprawniej, hę?
— Coś koło tego. Pewnie… No, panie Hall, pogadajmy lepiej o tej sprawie. Mogę 
zacząć 
paskudną chryję. Co pan myśli robić?
— Powiedziałem. Proponuję nawet więcej. Ile wart pański szkuner?
— Hm, przeżył swoje lata. Dziesięć tysięcy byłoby rozbojem na prostej drodze. 
Ile razy 
wypłynę na burzliwe morze, boję się, że lada chwila balast urwie się od dna tej 
łajby.
— Już się urwał, kapitanie Raffy. Podczas huraganu spotkałem pański szkuner. 
Płynął dnem 
do góry. Załóżmy, że był wart siedem tysięcy pięćset. Wypłacę panu piętnaście 
tysięcy dolarów 
plus przejazd do Sydney. Tylko proszę nie ruszać rękami. Niech leżą na kolanach, 
jak leżały.
Grief wstał, zbliżył się do Raffy’ego i odpasał mu rewolwer.
— Nieodzowny środek ostrożności, kapitanie — wyjaśnił. — Teraz popłyniemy razem 
na 
pokład „Uncle Toby”. Nieco później osobiście wyjaśnię sytuację pani Raffy i też 
sprowadzę ją na 
statek.
— Muszę przyznać, że zachowuje się pan pierwszorzędnie, panie Hall — przyznał 
dobrowolnie kapitan Raffy, kiedy szalupa przybiła do rufy szkunera. — Ale 
ostrożnie z 
Gormanem i Watsonem. To niebezpieczni goście. Aha!… Wolałbym o tym nie mówić, 
ale… ale 
poznał pan trochę moją żonę. Otóż ofiarowałem jej cztery czy pięć pereł. Watson 
i Gorman 
zgodzili się na to.
— Ani słówka więcej, kapitanie. Ani słówka! Perły są i pozostaną własnością 
małżonki. Czy 
to pan, panie Snow? Przywiozłem gościa. Chciałbym, żeby się pan nim zaopiekował… 
Kapitan 
Raffy. Zaraz wracam na ląd po panią Raffy.
VIII
Dawid Grief siedział przy stole w bawialni Swithina Halla i pisał. Za oknami 
poczynało 
szarzeć. Grief miał za sobą pracowitą noc. Pani Raffy zużyła dwie godziny na 
atak histeryczny 
oraz pakowanie waliz swoich i małżonka. Gorman został przyłapany we śnie, 
natomiast Watson, 
który odbywał wartę przy nurkach, miał szczerą ochotę walczyć. Nie doszło 
wprawdzie do 
wymiany strzałów, lecz Watson zgodził się połączyć ze swymi kompanami na 
pokładzie „Uncle 
Toby” dopiero wówczas, gdy dowiedziono mu niezbicie, że partia przegrana. 
Chwilowo i na 
wszelki wypadek Gorman i Watson zostali zakuci w kajdany i umieszczeni w kabinie 
porucznika 
Snow. Panią Raffy umieszczono w kajucie Griefa, a kapitana starannie przywiązano 
do stołu w 
mesie.
Grief skończył pisanie dokumentu. Uważnie odczytał własne dzieło:
Swithin Hall. Należność za perły pochodzące z jego 
laguny (wartość przybliżona)……..	$ 100 000.—
Herbert Snow. Całkowite wyrównanie rachunku za 
towary ocalone z parowca „Cascade” wypłacone 
perłami (wartość przybliżona)……..	$ 60 000.—
Kapitan Raffy. Honorarium i zwrot kosztów 
wydobycia pereł	$ 7 500.—
Kapitan Raffy. Odszkodowanie za szkuner „Emily L.” 
zatopiony podczas huraganu 	$ 7 500.—
Pani Raffy. Prezent w postaci pięciu pereł 
(wartość przybliżona)	$ 1 100.—
Przejazd do Sydney czterech osób po 120.— 	$ 480.—
Biel cynkowa zużyta do malowania dwóch szalup 
Swithina Halla	$ 9.—
Saldo na korzyść Swithina Halla w perłach 
(wartość przybliżona) zdeponowanych 
w szufladzie stołu w bawialni	$ 23 411.—
	$ 100 000.—	$ 100 000.—
Złożył podpis i postawił datę. Później namyślał się chwilę i uzupełnił rachunek 
postscriptum:
Ponadto winien jestem Swithinowi Hallowi trzy książki pożyczone z jego 
biblioteki, a 
mianowicie:
1) Hudson: Prawa zjawisk psychicznych
2) Zola: Paryż
3) Mahan: Zagadnienia azjatyckie.
Książki te, lub ich równowartość, są do odebrania w Sydney, w kantorze 
podpisanego Dawida 
Griefa.
Wyłączył światło, paczkę książek ujął pod pachę, starannie zaryglował drzwi 
wejściowe i 
ruszył w stronę oczekującej go szalupy.
ROZDZIAŁ SZÓSTY 
NOC NA GOBOTO
I
W porcie Goboto kupcy schodzący na ląd ze swych szkunerów i plantatorzy 
ściągający tam z 
odległych, dzikich wybrzeży nakładają obuwie, białe flanelowe spodnie i 
powracają do innych 
zewnętrznych oznak cywilizacji. W porcie Goboto odbiera się pocztę, reguluje 
rachunki, 
zdobywa gazety (rzadko starsze niż sprzed pięciu tygodni). Albowiem wysepka 
otoczona 
pierścieniem ławic koralowych ma dogodną redę, jest stacją regularnie 
kursujących parowców i 
stanowi ośrodek ruchu handlowego dla całego daleko i szeroko rozproszonego 
archipelagu.
Zycie na Goboto jest gorące, niezdrowe, ponure i chociaż ma zakres bardzo wąski, 
wyróżnia 
się pokaźniejszą ilością przypadków ostrego alkoholizmu niż życie w jakimkolwiek 
innym 
punkcie na kuli ziemskiej.
Guvutu, wyspa położona na drugim krańcu Archipelagu Salomona, twierdzi, że jej 
mieszkańcy piją nawet w przerwach między wstawami. Goboto bynajmniej nie neguje 
słuszności 
tego twierdzenia. Napomyka tylko mimochodem, że w gobotańskim kalendarzu przerwy 
między 
wstawami nie są znane. Powołuje się również na statystykę przywozu, która 
wykazuje znacznie 
większe per capita* spożycie napojów wyskokowych. Guvutu tłumaczy to faktem, że 
współzawodnik prowadzi rozleglejsze interesy i przyjmuje więcej gości. Goboto 
broni się, że jej 
osiadła ludność jest mniej liczna, przyjezdni zaś bardziej spragnieni. Spór trwa 
w nieskończoność 
przede wszystkim z tej racji, że jego uczestnicy żyją na ogół zbyt krótko, by 
rozstrzygnąć 
wątpliwą kwestię.
Wyspa Goboto nie jest rozległa. Ma ledwie ćwierć mili średnicy, mieści jednak 
rządowy skład 
węgla (kilka ton paliwa leży tam nietknięte od dwudziestu lat), szałasy dla 
garstki czarnych 
robotników, duży, kryty blachą magazyn portowy oraz dom mieszkalny — rezydencję 
administratora faktorii i jego dwóch kancelistów. Ci trzej stanowią białą 
ludność wyspy. 
Przynajmniej jeden z nich leży zawsze powalony atakiem malarii. Praca na Goboto 
jest ciężka. 
Spółka akcyjna, utrzymująca faktorię, hołduje polityce gościnnego podejmowania 
klientów, o 
czym przekonały się spółki konkurencyjne, podejmowanie zaś wchodzi w zakres 
obowiązków 
administratora i kancelistów. Jak rok długi, przybywają do Goboto z dalekich, 
suchych rejsów 
kupcy i werbownicy, a plantatorzy z równie odległych i nie mniej suchych 
wybrzeży. Jednych i 
drugich męczy nienasycone pragnienie. Goboto jest Mekką opojów, którzy po 
pijatyce wracają 
na swe szkunery lub plantacje i z biegiem czasu odzyskują siły.
Mniej odpornym trzeba niekiedy sześciomiesięcznej kuracji między wizytami. Ale 
administrator i jego pomocnicy trwają na miejscu i nie wiedzą, czym są takie 
przerwy. Tydzień 
po tygodniu muson lub południowo–wschodni pasat przypędza szkunery z ładunkiem 
kopry, 
orzecha amerykańskiego, muszel perłowych, szylkretu i straszliwego pragnienia.
Praca na Goboto jest bardzo ciężka. Dlatego spółka akcyjna płaci tam pensje dwa 
razy 
większe niż w innych faktoriach i na ten odpowiedzialny posterunek wybiera tylko 
dzielnych, 
nieustraszonych mężczyzn. Ludzie ci wytrzymują mniej więcej rok. Później ruiny 
ich odstawia 
się do Australii albo doczesne szczątki grzebie w piasku na nawietrznej stronie 
wysepki.
Johnny Basset, legendarny bohater Goboto, pobił wszelkie rekordy. Był to zamożny 
imigrant 
żyjący z majątku w starym kraju, a ponadto olbrzym o żelaznym zdrowiu. Wytrwał 
siedem lat! 
Kanceliści skrupulatnie zastosowali się do ostatniej woli szefa. Nieboszczyka 
zamarynowali w 
beczce rumu (kupionej na ich własny rachunek) i okrętem wyprawili do Anglii na 
adres 
osieroconej rodziny.
Mimo wszystko biali z Goboto chcieli być dżentelmenami, najczęściej zresztą byli 
dżentelmenami, którym się coś w życiu nie udało. Dlatego właśnie wielkie 
niepisane prawo 
wymagało, by goście paradowali na Goboto w spodniach i trzewikach. Nie 
tolerowano szortów, 
przepasek na biodra, czyli lava–lava, ani bosych stóp. Niegdyś kapitan Jensen, 
najgroźniejszy 
zabijaka pośród werbowników, chociaż potomek starej i szanowanej nowojorskiej 
rodziny, 
próbował lądować ubrany tylko w lava–lava, podkoszulek i pas z dwoma 
rewolwerami. Działo 
się to w czasach Johnny’ego Basseta — wielkiego skrupulanta w sprawach etykiety. 
Niekompletnie ubranego gościa zatrzymano na redzie. Kapitan Jensen stał na rufie 
szalupy i 
przysięgał, że nie ma na szkunerze ani jednej pary spodni. Był stanowczy. 
Koniecznie chciał 
wyjść na brzeg. Biali z Goboto pielęgnowali go później troskliwie, póki nie 
zasklepiła mu się 
dziura wywiercona w ramieniu rewolwerowym pociskiem. Serdecznie też przepraszali 
gościa, bo 
naprawdę nie znaleźli spodni na jego szkunerze. Wreszcie w dzień, kiedy kapitan 
Jensen mógł po 
raz pierwszy zasiąść do stołu, Johnny Basset uprzejmie, lecz stanowczo pomógł mu 
wciągnąć 
swoje własne spodnie. Stało się to precedensem prawnym, nigdy w późniejszych 
latach nie 
pogwałconym. Spodnie zrosły się nierozdzielnie z białym. Tylko krajowcy mogli 
biegać nago. 
Spodnie awansowały do symbolu kasty.
II
Pewnego wieczoru działo się w Goboto tak jak innych wieczorów. O różnicy 
stanowił tylko 
jeden drobny incydent. Siedmiu białych z roziskrzonymi oczyma, lecz jeszcze na 
pewnych 
nogach zakończyło cocktailami dzień poświęcony szkockiej whisky i siadło do 
obiadu. Wszyscy 
byli ubrani w marynarki, spodnie i trzewiki: Jerry McMurrey — administrator, 
kanceliści — 
Eddy Little i Jack Andrews, kapitan Stapler z kecza werbowniczego „Merry”, Darby 
Shryleton, 
plantator z Tito–Ito, Peter Gee — półkrwi Chińczyk, który handlując perłami 
wałęsał się od 
Cejlonu do Paumotów, a wreszcie Alfred Deacon, gość pozostawiony na wyspie przez 
ostatni 
parowiec. Z początku czarna służba nalewała wino uznającym ten napój 
biesiadnikom, niebawem 
jednak wszyscy wrócili do whisky z wodą sodową i na świeżo marynowali jedzenie w 
zwapniałych od alkoholu, dobrze zamarynowanych żołądkach.
Siedząc przy kawie, usłyszeli chrzęst łańcucha kotwicznego w kluzie. Świadczyło 
to o 
przybyciu statku.
— Dawid Grief — odezwał się Peter Gee.
— Niby skąd pan wie? — spytał wyzywająco Deacon i nie poprzestając na tym, 
zaczął drwić 
z pewności siebie półkrwi Chińczyka. — Wy, ludzie tutejsi, chętnie strugacie 
wariata z biednego 
żółtodzioba. Ale ja też trochę żeglowałem. Ha, rozpoznawanie statku po plamce 
żagla na 
horyzoncie albo wymienianie nazwiska faceta, kiedy usłyszy się, jak facet rzuca 
kotwicę, to… to, 
po mojemu, cholerne bujanie słonia w karafce.
Peter Gee zajęty był zapalaniem papierosa. Nic nie odpowiedział.
— Są krajowcy, którzy zdumiewająco dobrze orientują się według takich właśnie 
oznak — 
wtrącił taktownie McMurtrey.
Postępowanie gościa drażniło administratora nie mniej niż resztę towarzystwa. Od 
chwili gdy 
Peter Gee wylądował tego dnia po południu, Deacon czepiał się go nieustannie i z 
zasady 
przeczył gburowato wszystkiemu, co mówił handlarz pereł.
— Może dlatego, że Peter ma w sobie chińską krew? Rozumiecie, Deacon to 
Australijczyk. 
Oni są diabelnie wrażliwi na kolor skóry — taką hipotezę wysunął Andrews.
— I mnie się tak zdaje — poparł go McMurtrey. — Ale cóż, nie pozwolimy na 
szykany, 
zwłaszcza wobec takiego faceta jak Peter Gee, bielszego od wielu białych.
Administrator miał zupełną słuszność, bo Peter Gee, zacny i mądry Eurazjata, był 
istotnie 
wyjątkowym człowiekiem. Odziedziczona po matce chińska prawość i beznamiętna 
rozwaga 
zneutralizowały nieokiełznaną, burzliwą krew angielską, która płynęła w żyłach 
jego ojca. 
Ponadto Peter Gee był gruntowniej wykształcony niż ktokolwiek z obecnych, lepiej 
mówił po 
angielsku i kilkoma innymi językami oraz znał i ściślej niż oni stosował w życiu 
zasady 
obowiązujące białych dżentelmenów. A wreszcie cechowała go łagodność. Brzydził 
się gwałtem, 
chociaż w swoim czasie musiał zabijać ludzi. Nienawidził swarów. Unikał ich 
zawsze niby 
morowej zarazy.
Kapitan Stapler zabrał głos i poparł McMurtreya:
— Przypominam sobie pewien fakt. Raz zamieniłem swój szkuner na inny i zawijałem 
do 
Altman. Czarni od razu ze znacznej odległości poznali, że to ja. Nikt się tam 
mnie nie 
spodziewał, a tym bardziej nie mógł przewidzieć, że dowodzę innym statkiem. 
Czarni 
powiedzieli agentowi z miejscowej faktorii, że to ja. Nie chciał wierzyć. 
Pobiegł po lornetkę. 
Cóż, odgadli trafnie. Podobno całe zachowanie się szkunera, wszystkie jego 
poruszenia 
wskazywały, że ja go prowadzę. Tak mi później mówili czarni.
Deacon, jak gdyby nie słyszał słów kapitana Staplera, podjął atak na handlarza 
pereł:
— Usłyszał pan tylko chrzęst łańcucha kotwicznego. Skąd pan wie, że to… no, jak 
tam temu 
facetowi?
— Ach, wiele czynników wpłynęło na mój wniosek — odrzekł Peter Gee. — Trudno je 
wyjaśnić. Wymagałoby to chyba ułożenia całego podręcznika.
— Tak też myślałem — zadrwił Australijczyk. — Wyjaśnienie, co nic nie wyjaśnia, 
jest łatwe.
— Kto głosuje za bridżem? — przerwał Eddy Little, drugi kancelista. Pytającym 
wzrokiem 
spojrzał po obecnych i wziął się do tasowania kart.
— Zagra pan, Peter, prawda?
— Niech zagra! Przyzna się do blagi — wybuchnął Deacon. — Dosyć tego bujania 
słonia w 
karafce. Panie Gee! Mnie pan zobowiąże, a siebie zaprezentuje w lepszym świetle, 
jeżeli się 
dowiem, skąd, u licha, wie pan, co to za facet rzucił przed chwilą kotwicę. 
Później zagram z 
panem w pikietę.
— Wolałbym bridża — powiedział Peter. — No, a tamta sprawa przedstawia się mniej 
więcej 
tak: hałas, któryśmy usłyszeli, wskazuje, że na redzie stanął mały statek. Nie 
było gwizdka, nie 
odezwała się syrena, a zatem po raz drugi mały statek. Podpłynął blisko brzegu. 
To trzeci dowód, 
bo parowce i duże żaglowce muszą rzucać kotwicę przed środkową rafą. Otóż do 
zatoki prowadzi 
kręte wejście. Na tym archipelagu żaden szyper, werbownik czy kupiec nie odważy 
się zapuścić 
w cieśninę po zmierzchu. Na pewno nie zaryzykował tego obcy przybysz. W rachubę 
mogły 
niegdyś wchodzić dwa wyjątki, dwaj ludzie. Pierwszy to Margonvi!ie. Ale 
Margonville został 
stracony. Skazał go na śmierć trybunał z Fidżi. Pozostaje drugi wyjątek: Dawid 
Grief. Dniem lub 
nocą, w każdą pogodę Dawid Grief przepływa tę cieśninę. Wszyscy o tym wiedzą. W 
przypadku 
gdyby Dawid Grief bawił gdzie indziej, można by sądzić, że na redzie stanął 
jakiś młody szyper, 
gotów na wszystko straceniec. Po pierwsze jednak: ani ja, ani nikt nie wie o 
takim gotowym na 
wszystko straceńcu. Po drugie: Dawid Grief żegluje na pobliskich wodach. Odbywa 
rejs na 
„Gunga”, który niedługo ma odpłynąć stąd na Karo–Karo. Przedwczoraj, w Cieśninie 
Moskitów, 
rozmawiałem z Griefem na pokładzie „Gunga”. Wysadzał właśnie na ląd agenta i 
instalował go 
w nowej faktorii. Mówił, że odwiedzi Babo, a później wybiera się do Goboto. Miał 
aż za dużo 
czasu, żeby tutaj zdążyć. A więc kto mógł stanąć na redzie? Jedynie Dawid Grief. 
Szyprem 
szkunera „Gunga’” jest kapitan Donovan. Znam go zbyt dawno, by podejrzewać, że 
po ciemku 
wpłynie do portu Goboto, jeżeli jego armator nie weźmie ryzyka na siebie. Za 
kilka minut Dawid 
Grief wejdzie tymi drzwiami i powie: „W Guvutu piją nawet w przerwach między 
wstawami”. 
Trzymam zakład o pięćdziesiąt funtów, że on właśnie wejdzie, a pierwsze jego 
słowa będą: „W 
Guvutu piją nawet w przerwach między wstawami”.
Deacon był zdruzgotany. Zła krew ubarwiła mu policzki.
— No, odpowiedział panu — roześmiał się wesoło McMurtrey. — Chętnie przyrzucę do 
jego 
stawki ze dwa suwereny.
— Bridż, bridż! — wołał zniecierpliwiony Eddy Little. — Komu pilno do roboty? 
Prosimy, 
Peter, prosimy!
— Wszyscy panowie mogą siąść do bridża — odezwał się Deacon. — My z panem Gee 
zagramy w pikietę.
— Wolałbym bridża — łagodnie zaoponował handlarz pereł.
— Gra pan w pikietę?
Peter Gee skinął twierdząco głową.
— No, to jazda! Pokażę panu, że na tej zabawie znam się trochę lepiej niż na 
kotwicach.
— Cóż, ja uważam… — zaczął McMurtrey.
— Możesz pan przecie grać w bridża — uciął dyskusję Deacon. — My wolimy pikietę.
Peter Gee uległ terrorowi. Wbrew chęciom zabierał się do gry, choć wiedział, że 
nie wyniknie 
z niej nic dobrego.
— Tylko jeden rober — zaproponował, przekładając karty.
— Po ile? — zapytał Deacon.
Jego partner wzruszył ramionami.
— Po ile pan zechce.
— Do stu. Pięć funtów partia.
Peter Gee wyraził zgodę.
— Z rubikonem oczywiście podwójnie: dziesięć funtów.
Pozostała przy stole czwórka siadła do bridża. Kapitan Stapler nie uznawał kart, 
kibicował 
więc tylko i dopełniał whisky i wodą sodową wszystkie wysokie szklanki stojące w 
pobliżu 
prawej ręki każdego gracza. McMurtrey ze źle maskowaną troską obserwował 
wszystko, co 
działo się przy stoliku pikiety. Inni Anglicy byli również zgorszeni 
postępowaniem 
Australijczyka i w każdej chwili obawiali się jakiegoś nowego wybryku z jego 
strony. Nie 
ulegało wątpliwości, że Deacon jest źle usposobiony do Chińczyka, że wybuch może 
nastąpić 
nawet zaraz.
— Mam nadzieję, że Peter przegra — mruknął McMurtrey półgłosem.
— Nie przegra, jeżeli będzie miał choć trochę szczęścia — odpowiedział Andrews. 
— To 
istny magik przy pikiecie. Wiem z własnego doświadczenia.
Karta szła handlarzowi pereł. Dowodziło tego ustawiczne burczenie Deacona, który 
raz po raz 
napełniał swą szklankę. Przegrał pierwszą grę i jak wynikało z jego gniewnych 
uwag, bliski był 
przegrania drugiej. Wówczas właśnie drzwi otworzyły się i do pokoju wszedł Dawid 
Grief.
— W Guvutu piją nawet w przerwach między wstawami — rzucił mimochodem pod 
adresem 
zgromadzonej kompanii, zanim zdążył uścisnąć dłoń administratora. — Jak się 
masz, Mac? 
Słuchaj, mój szyper siedzi w szalupie. Czeka. Ma jedwabną koszulę, krawat i 
pantofle tenisowe. 
Komplet pierwsza klasa! Prosi tylko, żebyś przysłał mu portki. Moje za ciasne, 
ale twoje będą w 
sam raz. Jak się masz, Eddy? Co z malarią? I ty na nogach, Jack? Cud, doprawdy 
cud! Nikt nie 
leży chory, nikt nie urżnięty w sztok! — westchnął smutno. — Ha, pewnie dlatego, 
że mamy 
przed sobą jeszcze kawał nocy. Jak się masz, Peter? Dopędziłeś ten huragan, co 
zaczął dąć w 
godzinę po naszym rozstaniu? Musieliśmy rzucić drugą kotwicę.
W czasie prezentacji nowo przybyłego Deaconowi McMurtrey wysłał do przystani 
czarnego 
służącego z parą spodni i kapitan Donovan ukazał się niebawem w stroju, jaki 
przystoi białemu 
człowiekowi — przynajmniej na Goboto.
Deacon przegrał drugą partię, o czym oznajmiły głośne przekleństwa. Peter Gee 
poświęcał 
całą uwagę zapalaniu papierosa. Nie tracił zimnej krwi.
— Dobre sobie! Chce pan skończyć zabawę, bo pan wygrany, co? — zapytał obcesowo 
Deacon.
Grief podniósł brwi i zwrócił pytające spojrzenie w stronę administratora. Ten 
odpowiedział 
pełnym dezaprobaty marsem.
— Rober skończony — odrzekł Peter Gee.
— Trzy gry to dopiero rober. Ja rozdaję. No, jazda!
Peter wyraził milczącą zgodę. Rozpoczęła się trzecia partia.
— Pętak! Dobrze by mu zrobiły basy — szepnął administrator do Griefa. — No, mała 
przerwa, moi drodzy. Muszę mieć oko na tego jegomościa. Jeżeli posunie się za 
daleko, na pysk 
wyrzucę go za drzwi. Co mi tam instrukcje dyrektorów spółki!
— Co to za jeden? — spytał Grief.
— Podrzutek z ostatniego parowca. Dyrekcja spółki życzy sobie, żeby traktować go 
życzliwie. 
Facet chce umieścić kapitał w jakiejś plantacji. Rozgląda się. Ma akredytywę na 
dziesięć tysięcy 
funtów wystawioną przez naszą spółkę. We łbie przewróciło mu hasło: „Australia 
dla białych!” 
Zdaje mu się, że może być zaczepnym kundlem, bo ma białą skórę, a jego stary był 
kiedyś tam 
prokuratorem generalnym Wspólnoty Australijskiej. Dlatego właśnie śmierdzi mu 
Chińczyk, 
dlatego się czepia. A wszyscy wiemy, że Peter Gee to ostatni człowiek, który 
sprowokuje 
awanturę albo da się sprowokować. Niech diabli porwą całą spółkę! Nie po to 
wziąłem zajęcie, 
żeby własną piersią karmić osesków spółki, chociażby mieli nie wiem jaki 
rachunek w banku. 
No, nalej sobie, Grief. Ten facet to blagier, cholernie złośliwy blagier!
— Może tylko młody — powiedział Grief.
— Zaraz widać, że ma słabą głowę. — Administrator kipiał złością i odrazą. — 
Jeżeli 
podniesie łapę na Petera, to, jak Bóg na niebie, osobiście spuszczę lanie temu 
zanadto 
wyrośniętemu szczeniakowi!
Handlarz pereł wyciągnął kołki z dziurkowanej deszczułki, na której rejestrował 
punkty, i 
odsunął się z krzesłem od stolika. Wygrał trzecią partię. Poszukał wzrokiem 
Eddy’ego.
— Jestem gotów do bridża — oznajmił.
— Na pańskim miejscu nie przerywałbym naszej gry — warknął Deacon.
— Słowo daję, zmęczyła mnie pikieta — odrzekł Peter Gee tonem równie spokojnym 
jak 
dotychczas.
— E, co tam! Bądź pan bardziej przystępny — nacierał Australijczyk. — Jeszcze 
jedna 
partyjka. Przecież nie możesz pan tak wyciągać mi forsy z kieszeni. Przerżnąłem 
piętnaście 
funtów. Niech będzie podwójnie albo kwit.
McMurtrey chciał się wtrącić, lecz Grief powstrzymał go wymownym spojrzeniem.
— Zgadzam się, ale tylko na jedną, ostatnią partię — powiedział Peter sięgając 
po karty. — 
Chyba ja daję. O ile dobrze zrozumiałem, stawka wyniesie piętnaście funtów. Albo 
pan będzie mi 
dłużny trzydzieści, albo rozstaniemy się skwitowani.
— Dobrze zrozumiałeś, bratku. Albo kwita, albo masz pan trzydziestaka.
— Gorąco się robi, hę? — rzucił od niechcenia Grief i przysunął swe krzesło 
bliżej graczy.
Reszta towarzystwa otoczyła stolik. Jedni siedzieli, inni stali. Deaconowi 
szczęście nadal nie 
sprzyjało. Widać było, że jest dobrym graczem, ale po prostu nie idzie mu karta. 
Równie 
wyraźnie widać było, że nie umie znosić pecha z pogodą i godnością. Klął 
paskudnie, irytował 
się, zżymał i raz po raz burczał na niezmącenie spokojnego partnera. Kiedy Peter 
Gee wygrał. 
Deacon nie dociągnął nawet do pięćdziesięciu punktów. Bez słowa zmierzył 
przeciwnika 
nienawistnym wzrokiem.
— Tak jakby rubikon — mruknął Grief.
— Czyli podwójna stawka — dodał Peter Gee.
— Nie trzeba mi tego przypominać — warknął Deacon. — Uczyłem się arytmetyki. 
Winienem panu dokładnie czterdzieści pięć funtów. Masz pan!
Sposób, w jaki rzucił na stół dziewięć pięciofuntowych banknotów, stanowił 
obelgę. Peter 
Gee był coraz bardziej opanowany i nie sprawiał wrażenia człowieka urażonego lub 
dotkniętego.
— Cóż za diabelne, wariackie szczęście! — podjął Deacon. — Ale w karty grać pan 
nie 
umiesz, mówię bez ogródek. Mógłbyś u mnie brać lekcje.
Peter spokojnie składał banknoty. Uśmiechnął się i odpowiedział twierdzącym 
skinieniem 
głowy.
— Jest taka gra, prędka gra, można by powiedzieć: dziecinna zabawa. Nazywa się 
kasyno. 
Ciekawym, czyś pan o niej słyszał?
— Widywałem, jak w to grywali — odrzekł spokojnym tonem handlarz pereł.
— Widywałeś pan! — krzyknął Deacon. — A może ci się troi, że i w kasyno grać 
potrafisz?
— Ach, nie, skąd znowu! Obawiam się, że to za trudne dla mnie, za mądre.
— Kasyno to zabawa pierwsza klasa — wtrącił Grief z przyjemnym uśmiechem. — 
Bardzo 
lubię tę grę.
Deacon nie zwrócił nań uwagi.
— Mogę zagrać z panem po dziesiątaku partia, do trzydziestu jeden oczek — rzucił 
wyzwanie 
Chińczykowi. — Pokażę ci, bratku, że nie bardzo znasz się na kartach. No, jazda! 
Znajdzie się tu 
pełna talia?
— Nie, dziękuję bardzo — odmówił uprzejmie Peter. — Partnerzy tylko na mnie 
czekają, 
żeby skompletować czwórkę do bridża.
— Tak, tak! Prosimy — zawołał skwapliwie Eddy Little. — Bardzo prosimy, Peter. 
Chcemy 
nareszcie zacząć.
— Co? Strach panu kasyna, takiej dziecinnej zabawy? — nastawał Australijczyk. — 
A może 
stawka za wysoka? No, gadaj pan śmiało! Mogę też grać po pensie, po ćwierć 
pensa!
Postępowanie gościa było zniewagą dla całego towarzystwa. McMurtrey nie 
wytrzymał 
dłużej.
— Dosyć tego, Deacon. Pan Gee wyraźnie mówi, że nie chce grać. Daj mu pan 
spokój.
Deacon zrobił gniewną minę, odwrócił się w stronę administratora, nim jednak 
zdążył 
wybuchnąć, Grief wykorzystał chwilę ciszy.
— Chętnie siądę z panem do kasyna — powiedział.
— A cóż pan może wiedzieć o tej grze?
— Niewiele, ale chciałbym się nauczyć.
— Bardzo ładnie, ale ja nie mam chęci udzielać pensowych lekcji.
— Niech się pan nie martwi — odrzekł Grief. — Gotówem grać o każdą sumę… 
oczywiście 
w granicach rozsądku.
Deacon spróbował pozbyć się natręta jednym uderzeniem.
— Zagram z panem po setce partia. No i co? Zadowolony pan?
Grief był zadowolony i rozpromieniony.
— Wybornie! Doskonale! Zaczynajmy. Liczy pan zrzutki?
Deacon zdziwił się. Był przekonany, że taką propozycją może tylko odstraszyć 
jakiegoś tam 
kupca z Goboto.
— Liczy pan zrzutki? — powtórzył Grief odrzucając dżokera, bo Andrews podał mu 
tymczasem nową talię.
— Nie. Oczywiście nie — odparł Deacon. — To byłaby dziecinna zabawa.
— Bardzo słusznie — ucieszył się Grief. — Ja także nie lubię dziecinnych zabaw.
— Nie lubi pan? No to powiem panu, co zrobimy. Zagramy po pięć setek partia. 
Druga 
niespodzianka spotkała Deacona.
— Jakże mi miło — powiedział Grief biorąc się do tasowania. — Najprzód, 
oczywiście, idą 
lewy i kolor pikowy, później małe i wielkie kasyno, dalej asy według punktacji 
bridżowej. Chyba 
się nie mylę?
— Straszni z was tutaj kawalarze — roześmiał się Deacon, ale śmiech jego był 
wymuszony. 
— Skąd się dowiem, na przykład, czy pan ma pieniądze?
— Stąd dokładnie, skąd ja się dowiedziałem, że pan ma pieniądze. Mac, jak 
wygląda mój 
kredyt w waszej spółce?
— Na żądanie dysponujesz każdą sumą, bez ograniczeń — powiedział administrator.
— Ręczysz pan za to osobiście? — zapytał Deacon.
— Bezwarunkowo — odrzekł McMurtrey. — Nie martw się pan, spółka będzie honorować 
czek Dawida Griefa na sumę równą pańskiej akredytywie, ba! nawet znacznie 
wyższą.
— Mniejsza daje — odezwał się Grief i położył talię na stole przed Deaconem.
Australijczyk wyciągnął rękę po karty, lecz zawahał się w ostatniej chwili. 
Nieufnie, 
wyzywająco spojrzał na twarze zebranych. Szyprowie i kanceliści przytaknęli 
skinieniem głów.
— Właściwie nie znam nikogo z panów — zaoponował Deacon. — Nie mam żadnej 
gwarancji. Pieniądze na papierze to nie zawsze gotówka.
Wówczas Peter Gee dobył portfel z kieszeni, pożyczył wieczne pióro od McMurtreya 
i 
powiedział swoje:
— Nie rozpocząłem jeszcze skupu, więc rachunek mam nietknięty. Ten papier 
sceduję na 
ciebie, Grief. Opiewa na piętnaście tysięcy. Proszę spojrzeć.
Deacon sięgnął nad stołem i chwycił akredytywę. Przeczytał ją powoli. Następnie 
spojrzał na 
administratora.
— Akredytywa w porządku? — zapytał.
— Tak. Identyczna jak pańska i równie dobra. Papiery naszej spółki są zawsze w 
porządku.
Deacon otworzył talię, a że na niego wypadło rozdawanie kart, jeszcze raz 
przetasował je 
starannie. Ale szczęście nie dopisywało mu nadal. Pierwszą partię przegrał.
— Jedziemy dalej! — zawołał. — Nie umówiliśmy się, ile ma być partii. Nie 
odejdzie pan 
chyba po wygranej? Żądam rewanżu.
Grief w milczeniu dokończył tasowania i podał partnerowi talię do przełożenia.
— Zagrajmy o tysiąc — powiedział Deacon, gdy nie powiodło mu się w drugiej 
partii; kiedy 
zaś tysiąc podążył śladem dwóch pięćsetfuntowych stawek, zaproponował grę o dwa 
tysiące.
— To progresja — ostrzegł McMurtrey.
Deacon przeszył go spojrzeniem, ale administrator nie ustępował.
— Nie zgodzisz się na progresję, Grief. Chyba żeś oszalał.
— Kto tu właściwie gra? — fuknął Deacon na gospodarza i zaraz zwrócił się do 
partnera. — 
Przerżnąłem do pana dwa tysiące. Grasz pan o dwa tysiące?
Grief skinął głową.
Czwartą partię przegrał. Wszyscy zdawali sobie sprawę, że to nieuczciwa metoda. 
Na cztery 
partie Deacon przegrał trzy, nie poniósł jednak straty. Dziecinnie prosty pomysł 
dublowania 
stawki po każdej przegranej zapewniał mu skwitowanie wraz z pierwszą wygraną, 
bez względu 
na to, która to będzie z kolei partia.
Australijczyk nie odzywał się, lecz widać było, że ma dosyć zabawy. Grief 
podsunął mu talię 
do przełożenia.
— Co? — zdziwił się Deacon. — Chce pan więcej?
— Jak dotąd, nic jeszcze nie dostałem — mruknął zrzędliwie Grief rozdając karty. 
— Chyba o 
pięć setek, jak zwykle?
Deacon zrozumiał widać, co zrobił, i zawstydził się, gdyż odpowiedział:
— Nie. Gramy o cały tysiączek. Aha! I jeszcze jedno. Nudno męczyć się do 
trzydziestu jeden 
oczek. Może umówimy się na dwadzieścia jeden? Co? Nie za prędko będzie dla pana?
— Cóż znowu! Uprzyjemni to grę, przyśpieszy — wyraził zgodę Grief.
Poprzedni system został znów zastosowany. Deacon przegrał dwie partie, podwoił 
stawkę i 
odzyskał straty. Ale Grief był cierpliwy, chociaż historia powtórzyła się kilka 
razy w ciągu 
godziny. Wreszcie przyszło to, czego oczekiwał: dłuższa seria niepowodzeń 
partnera. Deacon 
podwoił stawkę do czterech tysięcy i przegrał, podwoił więc do ośmiu, a po nowej 
klęsce 
zaproponował partię o szesnaście tysięcy funtów.
Grief pokręcił głową.
— Sam pan wie, że to niemożliwe. Akredytywa kryje pana tylko do dziesięciu 
tysięcy.
— Jak to? Nie chcesz pan dać mi rewanżu? — zapytał Deacon ochrypłym głosem. — 
Myślisz 
pan wstać od stołu z moimi ośmioma tysiącami w kieszeni?
— Aha — uśmiechnął się Grief.
— Rozbój! Prosty rozbój — wybuchnął Australijczyk. — Odzierasz mnie pan z forsy 
i 
odmawiasz rewanżu!
— Nie. Jest pan w błędzie. Z miłą chęcią dam taki rewanż, na jaki pana stać. 
Zostało panu 
przecie wolne dwa tysiączki.
Deacon skwapliwie chwycił partnera za słowo.
— A więc o dwa tysiące. Pan przekłada.
Gra odbywała się w milczeniu zakłóconym tylko gniewnym burczeniem i 
przekleństwami 
Deacona. Kibice przyglądali się spokojnie, pociągając od czasu do czasu whisky z 
wodą sodową. 
Grief nie zwracał uwagi na zły humor przeciwnika. Grał w skupieniu, poważnie, z 
przejęciem. 
Miał do zapamiętania pięćdziesiąt dwie karty i wszystkie skrupulatnie notował w 
pamięci. 
Pozostała jeszcze trzecia część talii, kiedy Grief odmówił dalszej gry.
— Lewy kończą partię — powiedział. — Mam dwadzieścia siedem.
Deacon pobladł, twarz skurczyła mu się gniewem.
— Jeżeli to omyłka… — syknął.
— …przegrałem, oczywiście — dokończył za niego Grief. — Proszę policzyć.
Podsunął partnerowi lewy. Deacon sprawdził rachunek drżącymi palcami. Odsunął 
się z 
krzesłem od stołu i do dna wypił szklankę. Spojrzał wokół po nie wyrażających 
współczucia 
twarzach.
— Chyba pierwszym parowcem wrócę do Sydney — powiedział, a ton jego głosu był po 
raz 
pierwszy naturalny, nie napastliwy.
Grief mówił później:
— Gdyby zaczął biadać albo podniósł wrzask, nie dałbym mu tej ostatniej szansy. 
Ale cóż, po 
męsku przełknął gorzką pigułkę. Musiałem postąpić tak, nie inaczej.
Deacon spojrzał na zegarek i ziewnął, chociaż na pewno spać mu się nie chciało. 
Wstał od 
stołu.
— Momencik — zatrzymał go Grief. — Chce pan dalszego rewanżu?
Biedak opadł ciężko na krzesło, chciał coś powiedzieć, ale że głos go zawiódł, 
oblizał tylko 
usta i kiwnął głową.
— O świcie obecny tu kapitan Donovan rozwija żagle na szkunerze „Gunga” i 
odpływa do 
Karo–Karo — rozpoczął Grief na pozór od rzeczy. — Karo–Karo to atol, piaszczysty 
pierścień 
na morzu, porosły kilkoma tysiącami palm kokosowych. Rosną tam pandany, nie 
udaje się 
jednak uprawa patatów ani taro. Całą ludność stanowi mniej więcej ośmiuset 
krajowców, w tej 
liczbie król i dwóch premierów. Tylko ta szanowna trójca nosi jaką taką odzież. 
Karo–Karo to 
zabita deskami od świata, piekielna dziura, dokąd tylko ja raz do roku wyprawiam 
szkuner z 
Goboto. Woda do picia jest tam trochę słona, ale stary Tom Butler pije ją od 
dwunastu lat i jakoś 
żyje. Jest jedynym białym na Karo–Karo, a załoga jego szalupy — pięciu zuchów z 
Santa–Cruz 
— najchętniej zamordowałaby go i czmychnęła, gdyby to było możliwe.
Ale cóż? Z Karo–Karo czmychnąć niepodobna. Dlatego właśnie wysłałem tam tych 
chłopaków. Tom Butler dostaje zawsze pod opiekę opornych z rozmaitych innych 
plantacji. Nie 
ma tam misjonarzy, a kilka lat temu krajowcy na śmierć zatłukli pałkami dwóch 
świeckich 
katechetów, Samoańczyków, gdy tylko ci stanęli na lądzie.
Oczywiście dziwi pana, po co to wszystko gadam. Proszę jednak o cierpliwość. Jak 
już 
powiedziałem, kapitan Donovan wyrusza jutro o świcie w doroczny rejs do Karo–
Karo. Tom 
Butler starzeje się, niedołężnieje. Chciałem nawet, żeby osiadł na emeryturze w 
Australii, ale on 
powiada, że woli zostać i umrzeć na Karo–Karo, a umrze na pewno za rok czy dwa. 
Poczciwy 
stary oryginał. Czas wysłać mu białego pomocnika, który stopniowo przejmie całą 
robotę. 
Ciekawe, czy takie zajęcie odpowiadałoby panu? Musiałby pan spędzić na Karo–Karo 
dwa lata.
Proszę mi nie przerywać! Jeszcze nie skończyłem. Wiele razy mówił pan dzisiaj o 
rewanżu. 
Cóż, gra o forsę, której pan nie zarobił własnym potem, to żaden rewanż. 
Przerżnięte do mnie 
pieniądze zostawił panu ojciec czy inny krewny, który je w pocie zdobywał. Ale 
dwa lata pracy 
w charakterze agenta osiadłego na Karo–Karo to już coś znaczy. Stawiam wygrane 
dziesięć 
tysięcy przeciw dwu latom pańskiego czasu. Wygra pan, forsa pańska, a w razie 
przegranej 
przyjmie pan posadę i odpłynie stąd o świcie. Wydaje mi się, że to dopiero można 
nazwać 
prawdziwym rewanżem. Gra pan?
Deacon nie zdołał wykrztusić słowa. Zaschło mu w gardle. Skinął tylko głową i 
sięgnął po 
karty.
— I jeszcze jedno — podjął Grief. — Zrobię więcej. Jeżeli pan przegra, dwa lata 
pańskiego 
czasu należą do mnie… naturalnie, bez wynagrodzenia. Mimo to będzie pan miał 
pensję. Za 
dobrą, obowiązkową pracę i ścisłe przestrzeganie moich wskazówek dostanie pan 
przez te dwa 
lata po pięć tysięcy funtów rocznie. Pieniądze znajdą się na pańskim koncie w 
znanej panu 
spółce. Kiedy wygaśnie nasza umowa, podejmie je pan wraz z odsetkami. Czy to 
uczciwie?
— Aż za uczciwie — wyjąkał Deacon. — Krzywdzi pan siebie. Agent zarabia przecież 
dziesięć do piętnastu funtów miesięcznie.
— Proszę więc uważać to za rewanż — rzucił Grief tonem ucinającym dyskusję. — 
Ale przed 
rozpoczęciem ostatniej partii zanotuję kilka wskazówek. Będzie je pan powtarzał 
na głos każdego 
rana… jeżeli oczywiście ja wygram. Pomogą panu do zbawienia duszy i na pewno 
zostaną w 
pamięci, bo czeka pana siedemset trzydzieści ranków w Karo–Karo. Siedemset 
trzydzieści razy 
powtórzy pan na głos moje wskazówki. Pożycz mi pióro, Mac. No, zobaczymy, co z 
tego 
będzie…
Przez kilka minut pisał szybko, bez namysłu. Później głośno odczytał:
„Muszę zapamiętać na zawsze, że każdy człowiek jest równie dobry jak inny, 
naturalnie o ile nie uważa 
się za lepszego.
Nie wolno mi przestać być dżentelmenem, bez względu na to, jak bardzo jestem 
pijany. Dżentelmen to 
człowiek uprzejmy i łagodny. Uwaga: najlepiej nie upijać się wcale.
Jeżeli siadam do gry z prawdziwym mężczyzną, muszę zachowywać się po męsku.
Zakląć rzadko i w porę to rzecz rozumna i przydatna. Zbyt częste przeklinanie 
psuje swój własny efekt. 
Uwaga: klątwy nie mogą zmienić kolejności kart ani sprowadzić wiatru.
Człowiek nie ma prawa postępować nie po ludzku. Za dziesięć tysięcy funtów nie 
można kupić takiego 
przywileju”.
Zrazu twarz Deacona pobielała z gniewu. Później zaróżowiła się od szyi do czoła, 
a rumieniec 
ten spurpurowiał, gdy przebrzmiały ostatnie słowa.
— No, to chyba wszystko — powiedział Grief i złożywszy ćwiartkę papieru rzucił 
ją na 
środek stołu. — Nie rozmyślił się pan? Gramy?
— Zasłużyłem na tę lekcję — wyjąkał zgnębiony młodzieniec. — Skończony osioł ze 
mnie. 
Panie Gee, pragnę pana przeprosić, nim dowiem się o wygranej lub przegranej. 
Może to wina 
whisky, nie wiem, ale zachowałem się jak osioł, szczeniak, błazen, jak ostatni 
dureń.
Wyciągnął rękę, a rozpromieniony handlarz pereł uścisnął ją gorąco i radośnie.
— Moim zdaniem, Grief — bąknął — to chłopak jak się patrzy. Najlepiej 
przekreślić całą 
historię i zgodnie wypić ostatnią kolejkę do poduszki.
Grief jak gdyby się wahał, ale Australijczyk zawołał bez namysłu:
— Nic z tego. Nie zgadzam się. Ani mi się śni tchórzyć. Jak ma być Karo–Karo, 
niech będzie. 
Sprawa skończona i basta.
— Słusznie — przyznał Grief biorąc się do tasowania. — Deacon miał dość siły, by 
zdecydować się na Karo–Karo, nie spotka go więc tam nic złego.
Partia była długa i zawzięta. Trzy razy talia przechodziła z rąk do rąk bez 
ostatecznego 
wyniku. Przy piątym i ostatnim rozdaniu Deaconowi brakowało trzech punktów. 
Griefowi 
czterech. Równowaga lew zapewniłaby Australijczykowi zwycięstwo, grał więc na 
lewy. Nie 
burczał teraz, nie klął. Tę ostatnią partię zagrał lepiej niż wszystkie 
poprzednie. W jego lewach 
znajdowały się oba czarne asy i as kier.
Deacon rzucił wyzwanie partnerowi.
— Potrafi pan chyba wymienić cztery karty, które trzymam w ręku — powiedział, 
kiedy 
dobrał ostatnią kartę i miał już wychodzić.
Grief skinął głową.
— Więc proszę je wymienić.
— Walet pik, dwójka pik, trójka kier i as karo.
Wyliczenie było bezbłędne, ale kibice za plecami Deacona nawet nie drgnęli.
— Mam wrażenie, że gra pan w kasyno lepiej ode mnie — powiedział z uznaniem 
Deacon. — 
Mogę wymienić tylko trzy pańskie karty: walet, as i wielkie kasyno.
— Pomyłka. Nie ma w talii pięciu asów. W lewach ma pan trzy, a w ręku czwartego.
— Jak Boga kocham, racja! — zawołał Deacon. — Trzy asy zabrałem! Ale tak czy 
inaczej, 
gram na lewy. Nic mi więcej nie trzeba.
— Oddam panu małe kasyno… — Grief urwał, żeby dokładnie wszystko obliczyć — tak… 
i 
asa, a z wielkim kasynem i tak będę miał przewagę lew. Grajmy.
— Nie ma przewagi lew! Wygrałem! — krzyknął radośnie Deacon rzucając na stół 
ostatnią 
kartę. — Mam małe kasyno i cztery asy. Wielkie kasyno i kolor pikowy dają panu 
tylko 
dwadzieścia punktów.
Grief pokręcił głową.
— Mała omyłka, jak sądzę — powiedział.
— Nic podobnego — oburzył się Australijczyk. — Liczyłem każdą wziątkę. Na pewno 
liczyłem dobrze. Mam dwadzieścia sześć kart i pan ma dwadzieścia sześć.
— Proszę jeszcze raz sprawdzić.
Drżącymi palcami Deacon przeliczał karty — powoli, uważnie. Było ich dwadzieścia 
pięć. 
Sięgnął nad rogiem stołu, wziął spisane przez Griefa wskazówki, złożył papier i 
schował do 
kieszeni. Później wypił szklankę do dnia i wstał od stołu. Kapitan Donovan 
spojrzał na zegarek, 
ziewnął i podniósł się również.
— Wraca pan na szkuner, kapitanie? — zapytał Australijczyk.
— Tak. O której przysłać po pana szalupę?
— Jadę z panem teraz. Po drodze zabierzemy mój bagaż z „Billy”. Rano miałem 
odpłynąć na 
„Billy” do Babo.
Deacon ściskał ręce na prawo i lewo. Przyjmował ostatnie życzenia zdrowia i 
pomyślności na 
Karo–Karo.
— Czy Tom Butler grywa w karty? — zapytał Griefa.
— W solitera.
— Ha! Muszę go nauczyć podwójnego solitera.
Deacon spojrzał w stronę drzwi, gdzie czekał na niego kapitan Donovan, i dodał z 
westchnieniem:
— Myślę, że obłupi mnie ze skóry, jeśli ma taki talent do kart jak wszyscy 
wyspiarze.
ROZDZIAŁ SIÓDMY 
PIÓRA SŁOŃCA
I
Ostatnim bastionem niezawisłości polinezyjskiej na Morzach Południowych była 
wyspa Fitu–
Iva. Wpływały na to trzy czynniki. Pierwszy i drugi z nich to odległość wyspy od 
reszty świata i 
wojownicze usposobienie jej mieszkańców. Ale Fitu–Iva nie ocalałaby mimo 
wszystko, gdyby 
Japonia. Francja, Wielka Brytania, Rzesza Niemiecka i Stany Zjednoczone nie 
miały na nią 
apetytu i nie odczuły go jednocześnie. Zdawać się mogło, że ulicznicy wiodą 
bójkę o pensa i 
jeden drugiemu wchodzi w drogę. Okręty wojenne pięciu mocarstw blokowały jedyny 
mały port 
Fitu–Ivy. Plotkowano o wojnie, straszono się nawzajem wojną. Przy pierwszym 
śniadaniu cały 
świat czytywał sążniste szpalty poświęcone Fitu–Ivie. Jak się wówczas dobitnie 
wyraził pewien 
amerykański marynarz, wszyscy naraz pchali się z kopytami do koryta.
Tak się zatem stało, że Fitu–Iva uniknęła szczęśliwie nawet łącznego 
protektoratu, a król 
Tulifau, inaczej Tui Tulifau sprawował nadal władzę ustawodawczą i sądowniczą w 
drewnianym 
pałacu zbudowanym dlań z kalifornijskiego mahoniu przez jakiegoś kombinatora z 
Sydney. Tui 
Tulifau był królem nie tylko w każdym calu, lecz również w każdej sekundzie 
swego życia. Po 
pięćdziesięciu ośmiu latach i pięciu miesiącach panowania miał tylko 
pięćdziesiąt osiem lat i trzy 
miesiące. Innymi słowy, panował o przeszło pięć milionów sekund dłużej, niż 
oddychał, gdyż 
koronowano go na dwa miesiące przed urodzeniem.
Tui Tulifau był królem z królów, postacią iście monarszą. Mierzył pełne sześć i 
pół stopy*, a 
nie będąc szczególnie otyły ważył trzysta dwadzieścia funtów*. Wśród 
arystokracji polinezyjskiej 
nie było to zresztą zjawisko osobliwe. Królowa Sepeli, małżonka Tui Tulifau, 
miała sześć stóp i 
trzy cale wzrostu, ważyła zaś dwieście sześćdziesiąt funtów, a jej brat Uiliami, 
który sprawował 
funkcję dowódcy armii w okresach, gdy rezygnował ze stanowiska premiera, był 
wyższy od 
siostry o cal i cięższy o pół cetnara*. Tui Tulifau, bibosz pierwszej klasy, 
uwielbiał wystawne 
uczty i pijatyki. Podobne zamiłowania zdradzali wszyscy jego poddani, chociaż 
przy sposobności 
potrafili okładać zdechłymi prosiętami osoby, które doprowadziły ich do gniewu. 
Przy innych 
sposobnościach umieli też walczyć nie gorzej niż Maorysi*, o czym dawnymi laty 
przekonali się 
wciąż na własnej skórze piraci handlujący drzewem sandałowym i łowcy czarnych 
niewolników.
II
Szkuner Griefa, „Cantani”. minął przed dwoma godzinami skalne słupy przy wejściu 
do zatoki 
i zmierzał w stronę portu. Słaby wietrzyk oddychał z cicha i nie mógł się 
zdecydować, by zacząć 
wiać naprawdę. Wieczór był chłodny, wygwieżdżony. Griet z towarzyszami siedział 
bezczynnie 
na rufie czekając, aż statek żółwim tempem dowlecze się na redę. Supercargo. 
Willic Smce, 
wychynął z kabiny: zwracał uwagę „lądowym” ubraniem. Porucznik zerknął na jego 
koszulę z 
najcieńszego, najbielszego jedwabiu i zachichotał znacząco.
— Tańce dziś w nocy, co? — odezwał się Griet.
— Nie — powiedział porucznik. — Raczej Taitua. Willie leci na nią.
— Także pomysł! — zaoponował supercargo.
— A więc ona leci na ciebie. To wychodzi na jedno — ciągnął porucznik. — Nim 
spędzisz 
pół godziny na lądzie, będziesz miał kwiat za uchem, wieniec na głowie i ramię 
dokoła kibici 
Taitui.
— Pospolita zazdrość — burknął Smee. — Sam chciałbyś mieć Taituę, gdybyś tylko 
mógł.
— A nie mogę, bo trudno o taką koszulę jak twoja. Odpłyniesz bez niej z Fitu–
Ivy, założę się 
o pół korony.
— Jeżeli Taitua nie dostanie koszuli, winien będzie Tui Tulifau — ostrzegł 
Griet. — Lepiej, 
żeby nie wpadła mu w oko, bo diabli wezmą piękną część garderoby.
— Słusznie — przyznał kapitan Boig odwracając wzrok od świateł połyskujących na 
wybrzeżu. — Ostatnim razem ukarał grzywną jednego z moich czarnych: zabrał mu 
pod tym 
pretekstem ozdobny pas i nóż w pochwie. W każdej chwili można rzucić kotwicę, 
panie Mash — 
zwrócił się do porucznika. — Tylko niech pan nie wypuszcza za dużo łańcucha. Ani 
śladu 
wiatru. Rano możemy przesunąć się pod same szopy na koprę.
W minutę później zachrobotał łańcuch kotwiczny. U boku „Cantani” stanęła 
przygotowana 
zawczasu szalupa i towarzystwo udające się na brzeg zajęło w niej miejsca. Prócz 
tubylców, 
którym wszystkim pilno było na ląd, jedynie Griet z supercargo zasiadł w łodzi. 
Schodząc z 
krótkiego koralowego molo. Willie Smec bąknął słówko usprawiedliwienia, rozstał 
się z 
pracodawcą i zniknął w cienistej alei wysadzanej palmami. Grief skręcił w 
przeciwną stronę. 
Minął fronton starego kościółka misyjnego. Na plaży, między nagrobkami, tańczyli 
chłopcy i 
dziewczęta ubrani powiewnie w krótkie spódniczki lub przepaski na biodrach — ahu 
i lavalava 
— spowici w wieńce i girlandy, z wielkimi fosforyzującymi kwiatami hibiscusa we 
włosach. 
Dalej Griel przeszedł koło długiego, zbudowanego z trzciny domu rady, gdzie 
kilkudziesięciu 
starszych mężczyzn śpiewało odwieczne pieśni kościelne, których wyuczyli ich 
zapomniani 
misjonarze. Pałac Tui Tulifau był oświetlony i gwarny, toteż Grief odgadł łatwo, 
że jak zwykle, 
odbywa się tam pijatyka. Fitu–Iva bowiem była najszczęśliwszą ze wszystkich 
szczęśliwych 
wysp na Morzach Południowych. Hucznie i wesoło ucztowano tam z racji narodzin i 
zgonów, 
czcząc w ten sposób zarówno nieboszczyków, jak mające przyjść na świat dzieci.
Grief szedł wciąż główną ulicą — Broom Road — która wiła się i tworzyła zakręty 
pośród 
gęstwiny kwiatów i krzewów kolczastych. Upajające wonie przesycały powietrze, a 
w górze, na 
tle wygwieżdżonego nieba rysowały się brzemienne owocem mangowce, dostojne 
drzewa 
avocado i lekkie pióropusze palm. Tu i ówdzie widać było szałasy z trzciny. W 
ciemnościach 
odzywały się głosy i śmiechy. Na morzu połyskiwały światełka, a daleki chór 
wskazywał, że 
rybacy wracają z połowu.
Wreszcie Grief zboczył z szerokiej drogi i potknął się o świnię, która 
chrząknęła urażonym 
tonem. Przez otwarte drzwi zobaczył tęgiego krajowca w starszym wieku siedzącego 
na stosie 
mat. Od czasu do czasu człowiek ów uderzał odruchowo po gołych łydkach packą na 
muchy 
sporządzoną z włókna kokosowego. Na nosie miał okulary. Czytał uważnie grubą 
księgę — 
Pismo święte po angielsku — którą Grief łatwo poznał. Był to Jeremiasz, agent 
handlowy Griefa, 
ochrzczony tak na cześć biblijnego proroka.
Jeremiasz, Samoańczyk czystej krwi, miał skórę jaśniejszą niż mieszkańcy Fitu–
Ivy. 
Wyuczony przez misjonarzy, jako świecki katecheta dobrze służył ich sprawie 
pośród 
zamieszkałych przez ludożerców atoli na dalekim zachodzie. W nagrodę 
przeniesiono go do raju 
na Fitu–Ivie, gdzie cała ludność jest albo była niegdyś nawrócona. Jeremiasz 
miał tam 
odzyskiwać dusze chwiejące się w wierze. Nieszczęściem jego stała się zbyt 
rozległa wiedza. 
Zabłąkany tom Darwina, żona sekutnica i urocza wdówka z Fitu–Ivy uczyniły go 
„duszą 
chwiejącą się w wierze”. Nie było to jednak odszczepieństwo. Darwin spowodował 
tylko 
przemęczenie umysłu. Po co głowić się nad zrozumieniem dziwacznie 
skomplikowanego, 
zagadkowego świata, zwłaszcza gdy się ma żonę sekutnicę? Jeremiasz zaniedbywał 
obowiązki. 
Władze misyjne straszyły coraz głośniej, że z powrotem wyślą go na atole 
ludożerców. Język 
żony z dnia na dzień nabierał ostrości. Tui Tulifau był monarchą wyrozumiałym, 
bo jak 
opowiadano, królowa bijała go czasami, gdy przebierał miarkę w pijaństwie. Ze 
względów 
politycznych (królowa, podobnie jak małżonek, należała do rodu panującego, a jej 
brat dowodził 
siłami zbrojnymi) Tui Tulifau nie mógł się sam rozwieść, mógł natomiast udzielić 
rozwodu 
Jeremiaszowi, który wnet zajął się gorliwie handlem i wybranką serca. Nie 
poszczęściło mu się 
jako samodzielnemu kupcowi, głównie z powodu rujnującej opieki Tui Tulifau. 
Odmowa kredytu 
jowialnemu monarsze groziła konfiskatą mienia, a udzielanie równało się 
niezawodnemu 
bankructwu. Po rocznym bezrobociu na wybrzeżu Fitu–Ivy Jeremiasz został agentem 
Dawida 
Griefa i przez dwanaście lat pracował dla niego uczciwie i z korzyścią, gdyż 
Grief był pierwszym 
śmiałkiem, który z powodzeniem odmawiał kredytu władcy, a nawet inkasował 
należność, jeżeli 
kredytu udzielił.
Jeremiasz poważnie spojrzał znad okularów na wchodzącego pracodawcę, poważnie 
zaznaczył miejsce w Biblii i odłożywszy ją na bok, poważnie podał rękę gościowi
— Cieszę się, że przybył pan we własnej osobie — przemówił.
— W jakiej innej osobie mógłbym przybyć? — roześmiał się Grief.
Jeremiasz nie miał poczucia humoru. Puścił żart mimo uszu.
— Sytuacja handlowa na wyspie jest godna ubolewania — podjął uroczystym tonem, 
starannie i ze smakiem wymawiając trudne wyrazy. — Stan rachunków w mojej 
księdze głównej 
budzi zgrozę.
— Kiepski ruch?
— Wręcz przeciwnie. Ruch był i jest wyśmienity. Wszystkie półki puste, 
przerażająco puste. 
Ale… — oczy Jeremiasza błysnęły dumnie — ale wiele towaru schowałem w magazynie. 
Klucza 
nie wypuszczam z garści.
— Za dużo dałeś na kredyt Tui Tu lita u?
— Wręcz przeciwnie. Wcale nie dawałem mu na kredyt, a wszystkie dawne rachunki 
zostały 
wyrównane.
— Nic nie rozumiem, Jeremiaszu. Cóż to za kpiny? Półki puste, kredytu nie 
udzielałeś, dawne 
rachunki wyrównane, klucza od magazynu nie wypuszczasz z garści… Gdzie 
rozwiązanie tej 
łamigłówki?
Jeremiasz nie zaraz odpowiedział. Sięgnął za siebie i dobył spod mat dużą kasetę 
— nie 
zamkniętą. Grief zauważył to i zdziwił się, gdyż Samoańczyk pilnował zawsze 
gotowizny z 
przesadną ostrożnością. Kasetę wypełniały papiery, jak się zdawać mogło, 
pieniądze. Jeremiasz 
chwycił leżący na wierzchu i podał pracodawcy.
— Oto rozwiązanie łamigłówki.
Grief spojrzał na stosunkowo nieźle wykonany banknot.
„Pierwszy Królewski Bank Fitu–Ivy wypłaci okazicielowi na żądanie kwotę jednego 
funta 
sterlinga” — przeczytał.
Pośrodku znajdowała się zamazana podobizna twarzy tubylca, na dole podpis Tui 
Tulifau i 
drugi — Fulualea — opatrzony drukowanym wyjaśnieniem: „Minister Skarbu”.
— Cóż to za czart ten Fulualea? — zapytał Grief. — W języku Fidżi znaczy to 
bodaj „pióra 
słońca”?
— Aha! To znaczy „pióra słońca”. Tak nazwał się ów niegodny przybłęda. Zjechał 
tutaj z 
Fidżi po to, żeby całą Fitu–Iva przewrócić do góry nogami… przewrócić do góry 
nogami pod 
względem sytuacji handlowej.
— Pewnie jakiś spryciarz z Levuki, co?
Jeremiasz smutno pokręcił głową.
— Nie. Ten podlec jest biały. Skończony łotr. Przybrał szlachetne, dźwięczne 
imię fidżijskie i 
umazał je błotem dla własnych plugawych celów. Zaczął rozpijać Tui Tulifau, 
rozpijać bez 
opamiętania. Ani na chwilę nie pozwalał mu wytrzeźwieć. W nagrodę został 
mianowany 
ministrem skarbu i otrzymał różne inne urzędy. Puścił w obieg te fałszywe 
pieniądze i zmusił 
ludzi, żeby je przyjmowali. Ustanowił podatek od towarów w magazynach, podatek 
od kopry, 
podatek od tytoniu. Ale krajowcy nie płacą podatków, tylko kupcy. Kiedy 
wprowadził podatek 
od kopry, odpowiednio obniżyłem cenę zakupu. Wtedy ludzie zaczęli szemrać, a 
Pióra Słońca 
wydał nową ustawę, przywrócił dawne ceny i zabronił wszelkich obniżek. Na mnie 
nałożył 
grzywnę: dwa funty i pięć świń. Pięć, bo wszyscy wiedzieli, że tyle świń 
posiadam. 
Równowartość ich znajdzie pan w mojej księdze głównej Hawkins, agent spółki 
akcyjnej 
„Fulcrum”, też płacił grzywny, najprzód świniami, później dżynem, a później — 
ponieważ nie 
przestawał gadać za głośno — przyszło wojsko i spaliło mu sklep. Ja odmówiłem 
sprzedaży, ale 
Pióra Słońca jeszcze raz nałożył na mnie grzywnę i obiecał, że spali także mój 
sklep, jeżeli nie 
przestanę broić. A więc wyprzedałem wszystko, co było na półkach. Mam za to całą 
kupę 
bezwartościowych świstków. Bardzo się zmartwię, jeżeli wypłaci mi pan pensję 
tymi papierami, 
ale to będzie sprawiedliwie, co najmniej sprawiedliwie. No i co teraz robić? 
Grief wzruszył 
ramionami.
— Przede wszystkim muszę zobaczyć tego Pióra Słońca i rozgryźć sytuację.
— Niech go pan zobaczy jak najprędzej — poradził Jeremiasz. — W przeciwnym razie 
ukarze 
pana niezliczonymi grzywnami. W taki właśnie sposób grabi prawdziwe pieniądze. 
Ma już je 
wszystkie, z wyjątkiem tych, które ludzie pozakopywali w ziemi.
III
W powrotnej drodze przez Broom Road, w jasnym świetle latarń zdobiących bramę 
pałacowego dziedzińca, Grief natknął się na wychodzącego stamtąd Europejczyka. 
Był to niski, 
tęgi jegomość o rumianej, kwitnącej cerze, starannie wygolony i ubrany w nie 
krochmalone 
drelichy. W jego z lekka chwiejnym chodzie było coś bardzo znajomego. Grief 
dostrzegł to od 
razu. W wielu portach na Morzach Południowych widywał już tego człowieka.
— Niech mnie licho, jeżeli to nie Korneliusz Deasy! — zawołał.
— Jak Boga kocham! Grief, stary szatan! — brzmiała odpowiedź. Dwaj mężczyźni 
uścisnęli 
sobie dłonie.
— Może zajrzy pan na mój statek — zaprosił Grief. — Mam pierwsza klasa irlandzką 
whisky.
Korneliusz wyprostował się i zesztywniał.
— Bynajmniej, panie Grief. Nazywam się teraz Fulualea. Ho, ho! To nie dawne 
czasy! Nie 
chcę nawet o nich gadać. Z łaski miłościwie nam panującego najjaśniejszego pana 
Tui Tulifau 
jestem ministrem skarbu. Jestem także najwyższym sędzią w chwilach, kiedy 
najjaśniejszy pan 
nie ma ochoty bawić się osobiście łamigłówką wymiaru sprawiedliwości.
Grief gwizdnął ze zdumienia.
— Aha! To pan nazywa się Pióra Słońca!
— Wolę narzecze krajowców. Fulualea zatem, jeśli łaska — poprawił Deasy. — Nie 
tak 
znowu zupełnie zapomniałem o dawnych czasach, bardzo mi więc przykro, panie 
Grief, że będę 
zwiastunem złej nowiny. Musi pan uiścić przewidziane prawem cła importowe, 
podobnie jak 
każdy kupiec, który ma zamiar obdzierać ze skóry poczciwych dzikusów, 
Polinezyjczyków, 
żyjących szczęśliwie na koralowych wyspach… Ee… O czym to mówiłem… Aha, już mam! 
Rozmyślnie pogwałcił pan przepisy. Wpłynął pan do portu Fitu–Ivy po zachodzie 
słońca bez 
świateł burtowych. Proszę mi nie przerywać. Widziałem na własne oczy. Zapłaci 
pan pięć funtów 
grzywny. Ma pan dżyn na statku? To poważne przestępstwo. Nie wolno lekkomyślnie 
narażać 
życia żeglarzy korzystających z naszego zacisznego portu dlatego tylko, żeby 
oszczędzić parę 
pensów na nafcie. Pytam po raz drugi: ma pan dżyn na statku? To pytanie kapitana 
portu.
— Wiele obowiązków wziął pan na barki — uśmiechnął się Griel.
— Cóż, brzemię białego człowieka… Ci rabusie, kupcy, łupili dziesiąty skórę z 
biednego Tui 
Tulifau, chociaż poczciwy staruszek nie wysiadywał nigdy tronu żadnej z wysp na 
Morzach 
Południowych. Słowo daję, do góry podszewką wywracali monarszy trzosik! Dopiero 
ja. 
Korneliusz… albo raczej Fulualea… zjawiłem się tutaj, żeby zrobić porządek. 
Bardzo mi 
przykro, ale jako kapitan portu mam obowiązek uznać pana za winnego pogwałcenia 
kwarantanny.
— Kwarantanny?
— Takie są zarządzenia lekarza portowego. Żadnych stosunków z lądem przed 
kontrolą 
statku! Ile ucierpieliby poczciwi krajowcy, gdyby miał pan na pokładzie wietrzną 
ospę albo 
koklusz! Kto powołany jest do opieki nad łagodnymi, ufnymi Polinezyjczykami? Ja. 
Fuilualea. 
Pióra Słońca! To moja misja.
— A któż, u diabła, jest lekarzem portowym? — zapytał Griel.
— Ja, Fulualea. Dopuścił się pan poważnego przestępstwa. Grzywna wynosi pięć 
skrzynek 
pierwsza klasa holenderskiego dżynu.
Griet wybuchnął serdecznym śmiechem.
— Dogadamy się jakoś, Korneliuszu. Proszę do mnie, na statek, na jednego.
Pióra Słońca odrzucił zaproszenie wyniosłym ruchem ręki.
— To przekupstwo. Na nic takie sztuczki ze mną, człowiekiem uczciwym do szpiku 
kości. A 
czemu to nie przedstawił pan papierów okrętowych? Jako dyrektor urzędu celnego 
karzę pana 
grzywną: pięć funtów i na dokładkę dwie skrzynki dżynu.
— Posłuchaj pan, Korneliuszu. Żart żartem, ale to już za wiele. Nie jesteśmy w 
Levuce. Mam 
szczerą ochotę wygarbować panu skórę. A tak czy inaczej, mnie nie potrafi pan 
wykiwać.
Wystraszony dygnitarz cofnął się niepewnie.
— Tylko bez rękoczynów — zagroził. — Masz pan rację. Nie jesteśmy w Levuce. 
Dlatego 
właśnie, przy pomocy Tui Tulifau i armii królewskiej, potrafię przycisnąć pana 
do muru i 
przycisnę. Zapłacisz pan z miejsca grzywny albo skonfiskuję ci szkuner. Nie 
jesteś pierwszy. 
Wiesz, co zrobił ten Chińczyk. Peter Gee, handlarz pereł? Zakradł się do portu i 
pogwałcił 
wszystkie przepisy, a później robił awantury z powodu kilku drobnych kar 
pieniężnych. O, nie 
chciał płacić, nie! Teraz siedzi na piasku i rozmyśla o swoim nieposłuszeństwie, 
bo…
— Nie powiesz pan chyba…
— Właśnie że powiem! Sprawując funkcję swych wysokich urzędów zaaresztowałem mu 
szkuner. Na pokładzie trzyma teraz straż piąta część wiernej armii królewskiej. 
Statek będzie 
sprzedany od dziś za tydzień. W ładowniach jest z dziesięć ton muszel i tak 
kombinuję, czy nie 
mógłbym ich przehandlować z panem na dżyn. Obiecuję złoty interes! Mówiłeś już 
pan chyba, 
ile przywiozłeś dżynu?
— Chciałbyś pan więcej, hę?
— Czemu nie! Ten Tui Tulifau to król całą gębą, ale lubi się zalewać. Dzień i 
noc łamię sobie 
łeb, żeby nie zabrakło mu dżynu. Okropnie nim szaluje. Cała banda starych 
pieczeniarzy, 
rozmaitych kacyków nigdy nie trzeźwieje na dobre. Obrzydzenie bierze. No, buli 
pan grzywny, 
panie Grief, czy mam być zmuszony do zastosowania surowszych środków?
Grief zniecierpliwiony odwrócił się na pięcie.
— Jesteś pan urżnięty, Korneliuszu. Namyśl się lepiej i odzyskaj rozum. Dawne 
burzliwe lata 
Mórz Południowych minęły bezpowrotnie. Dzisiaj nie pora na takie kawały.
— Jeżeli myśli pan wracać na swój statek, panie Grief, to dzięki mnie może pan 
oszczędzić 
sobie fatygi. Znam takich jak pan. Przewidziałem ten ośli upór i moje 
przewidywania okazały się 
słuszne. Cała załogę znajdzie pan na plaży. Statek został zaaresztowany.
Grief — prawie przekonany, że to dalszy ciąg żartów — postąpił krok w stronę 
dygnitarza, 
Fulualea przeląkł się i cofnął znowu. Obok niego stał w mroku rosły mężczyzna.
— Czy to ty. Uliami? — zaszczebiotał Fulualea. — Mam tu jeszcze jednego pirata. 
Pomóż mi, 
bracie o mocy Herkulesa! Niech mi pomogą twoje siły zbrojne.
— Witam cię. Uiliami — odezwał się Grief. — Odkąd (o Fitu–Ivą rządzi jakiś 
obieżyświat, 
spryciarz z Levuki? len człowiek gada, że mój szkuner został obłożony 
sekwestrem. Czy to 
prawda?
— Prawda — zahuczał Filiami głębokim basem. — Czy masz więcej jedwabnych koszul 
takich jak Willie Smee? Tui Tulifau chciałby dostać taką koszulę. Dowiedział się 
już o niej.
— Mniejsza o to — wtrącił się Fulualea — koszula czy szkuner! I tak król 
wszystko dostanie.
— Co za szeroki gest. Korneliuszu — mruknął Ciriel. — To ordynarne korsarstwo. 
Zaaresztowałeś mi statek bez najmniejszej racji.
— Bez racji? Czyżby? Na tym miejscu, niespełna pięć minut temu odmówiłeś pan 
przecież 
zapłaty kar pieniężnych.
— Ale szkuner był już wtedy pod sekwestrem.
— Oczywiście! Czemu nie? Może nie wiedziałem, że pan odmówi? Wszystko załatwione 
było 
uczciwie. Nie ma mowy o bezprawiu… O święta sprawiedliwości, jasna, wspaniała 
gwiazdo! 
Przy twoim ołtarzu modlił się zawsze Korneliusz Deasy, albo, co na jedno 
wychodzi, Fulualea! 
No, wynoś się, panie kupiec, bo poszczuję na ciebie straż pałacową. Słuchaj. 
Uiliami! Ten facet 
to skończony łajdak. Wezwij straż.
Uiliami dmuchnął w gwizdek zawieszony na szerokiej nagiej piersi na sznurku z 
włókna 
kokosowego. Rozzłoszczony Grief zamierzył się pięścią na Korneliusza, ten zaś 
dał przezornie 
nurka za okazałą postać Uiliami. Kilkunastu rosłych Polinezyjczyków, z których 
najniższy miał 
sześć stóp, wybiegło z pałacowego dziedzińca i stanęło w szeregu za wodzem.
— Bierz nogi za pas, panie kupiec — rozkazał Fulualea. — Posłuchanie skończone. 
Rano 
skosztujemy zawartości pańskich skrzynek. Punktualnie o dziesiątej masz się pan 
stawić w 
pałacu. Będziesz sądzony pod następującymi zarzutami: zakłócenie spokoju, 
publiczne 
wypowiadanie buntowniczych, rewolucyjnych haseł: napaść na wysokiego urzędnika 
połączona z 
groźbami morderstwa, okaleczenia lub nabicia guzów; ominięcie kwarantanny; 
pogwałcenie 
przepisów portowych; poważne nadużycia celne. Rano, mój człowieku, rano spadnie 
na ciebie 
ramię sprawiedliwości, szybciej, niż spada owoc drzewa chlebowego. Oby Bóg 
zmiłował się 
wtedy nad twą nieszczęsną duszą!
IV
Przed godziną wyznaczoną na rozprawę Grief w towarzystwie Petera Gee uzyskał 
audiencję u 
Tui Tulitau. Monarcha ze świtą kilku kacyków wylegiwał się na matach w cieniu 
drzew avocado 
które rosły na dziedzińcu jego rezydencji. Pora była wczesna, ale damy dworu 
uwijały się żywo 
podając zgromadzonym tęgie miarki dżynu. Król ucieszył się na widok starego 
przyjaciela, 
Dawida, i szczerze ubolewał, że pogwałcił on nowo wydane ustawy. Jednak po tym 
wstępie 
starannie omijał sprawę, z którą przyszli wywłaszczeni kupcy, a wszelkie ich 
protesty zbywał 
częstując hojnie dżynem.
— Napij się — odpowiadał nieodmiennie i tylko raz jeden dał wyraz 
przepełniającym go 
uczuciom, rzekł bowiem, że Pióra Słońca to mąż opatrznościowy.
Nigdy dotychczas sprawy pałacowe nie przedstawiały się równie pomyślnie. Nigdy 
nie było 
tyle pieniędzy w skarbcu i tyle dżynu do dyspozycji.
— Jestem bardzo, bardzo zadowolony z Fulualea — zakończył. — Napijcie się ze 
mną.
— Prędko trzeba wygrzebać się z tej matni — szepnął Grief Peterowi Gee — bo 
przepadniemy z kretesem. Ha! Niedługo zaczną mnie sądzić jako podpalacza, 
heretyka, 
trędowatego. Mogę odpowiadać za licho wie jakie zbrodnie, jeżeli nie wysilę 
całego dowcipu.
Grief i Peter Gee wycofali się sprzed monarszego oblicza, po drodze jednak Grief 
zdążył 
rzucić okiem na Sepeli. Królowa przyglądała się dostojnemu małżonkowi i 
dotrzymującym mu 
kompanii pijakom tak chmurnie, że nietrudny był pierwszy krok do rozwiązania 
zagadki.
„Nie wiem jeszcze, co zrobię, ale w każdym razie zrobię to przy jej udziale” — 
pomyślał 
Grief.
W innym cienistym zakątku obszernego dziedzińca Korneliusz Deasy sprawował sądy. 
Musiał 
rozpocząć wcześnie, bo kiedy stawił się Grief, na wokandzie była już sprawa 
Willie’ego Smee. 
Rozprawie asystowała cała armia królewska z wyjątkiem oddziałów 
odkomenderowanych na 
obłożone sekwestrem statki.
— Niech podsądny wstanie — przemówił Fulualca. — Wysoki Sąd ogłosi sprawiedliwy 
a 
łagodny wyrok, chociaż podsądny zachowywał się rozpustnie i haniebnie, co wcale 
nie przystoi 
supercargo statku. Podsądny twierdzi, że nie ma gotówki. Niech i tak będzie! 
Wysoki Sąd 
ubolewa, że nie ma tu więzienia. Uwzględniając tę okoliczność i stwierdzone 
ubóstwo 
podsądnego. Wysoki Sąd postanowił ukarać tegoż podsądnego grzywną w postaci 
jednej koszuli 
jedwabnej identycznego gatunku i rozmiaru jak noszona w danej chwili.
Korneliusz skinął na kilku wojaków, którzy powiedli supercargo za drzewo 
avocado, skąd 
biedak wyszedł rychło pozbawiony wspomnianej części garderoby. Usiadł o bok 
swego 
pracodawcy.
— Za co się panu dostało? — szepnął Grief.
— Ba, żebym wiedział! A pan jakie popełnił zbrodnie?
— Następna sprawa — powiedział Korneliusz najbardziej sędziowskim tonem. — 
Podsądny 
Dawid Grief. Proszę wstać. Wysoki Sąd zbadał zeznania świadków w rzeczonej 
sprawie, lub 
sprawach, i postanowił wydać następujący wyrok. Stul pysk! — zagrzmiał pod 
adresem Griefa, 
który próbował protestować. — Powiadani, że zeznania świadków zostały zbadane, 
rzetelnie 
zbadane! Wysoki Sąd nie ma zamiaru dodatkowo karać podsądnego, korzysta jednak 
ze 
sposobności, aby udzielić mu przestrogi, iż winien jest lekceważenia władzy. Za 
jawne i 
rozmyślne pogwałcenie przepisów i regulaminów portowych, za ominięcie 
kwarantanny i inne 
wykroczenia przeciw prawu morskiemu należący do podsądnego szkuner „Cantani” 
podlega 
konfiskacie na rzecz rządu Fitu–Ivy i od dziś za dziesięć dni zostanie sprzedany 
z publicznego 
przetargu wraz z wszelkim ruchomym mieniem i pełnym ładunkiem. Za przestępstwa 
pospolite, a 
mianowicie nieprzystojne wybryki i awantury oraz notoryczne gwałcenie praw 
obowiązujących 
w królestwie Fitu–Ivy, Wysoki Sąd karze Dawida Griefa grzywną w kwocie stu 
funtów 
sterlingów i dodatkowo konfiskatą piętnastu skrzynek dżynu. Nie zamierzam pytać, 
czy 
podsądny ma coś do powiedzenia. Czy pan zapłacisz? Oto jedyne pytanie!
Grief zaprzeczył ruchem głowy.
— Na razie — ciągnął Korneliusz — niech się pan uważa za więźnia na wolnej 
stopie, bo nie 
mamy kryminału, w którym można by pana zamknąć. I jeszcze jedno. Doszło do 
wiadomości 
Wysokiego Sądu, iż dziś rano podsądny świadomie i złośliwie kazał swojej czarnej 
załodze 
wypłynąć na morze w celu połowu ryb na śniadanie. Stanowi to oczywiste 
naruszenie praw 
rybaków z Fitu–Ivy. Przemysł krajowy musi znaleźć się pod troskliwą opieką. Z 
racji 
wspomnianego wykroczenia Wysoki Sąd udziela podsądnemu surowej nagany, a w 
przypadku 
recydywy przestępca lub przestępcy, każdy z osobna i wszyscy razem, będą 
niezwłocznie skazani 
na ciężkie roboty przy naprawie Broom Road. Zamykam sesję Wysokiego Sądu.
Wychodząc z dziedzińca pałacowego, Peter Gee szturchnął łokciem Griefa, aby 
zwrócić 
uwagę na Tui Tulifau, który wylegiwał się na matach. Koszula supercargo, 
naprężona do 
ostatnich granic wytrzymałości, opinała monarsze sadło.
V
— Sprawa jest jasna — powiedział Peter Gee podczas narady w domu Jeremiasza. — 
Deasy 
wypompował już z Fitu–Ivy prawie wszystkie pieniądze. Tymczasem podlewa króla 
dżynem, 
który nam zrabował, a przy pierwszej sposobności zagarnie forsę i czmychnie na 
moim albo 
pańskim statku. Niech tylko pomyślny wiatr powieje!
Jeremiasz przestał czyścić szkła okularów.
— To człowiek nikczemny — obwieścił — łajdak i kanalia. Należałoby go obić 
zdechłym 
prosiakiem; zdechłym, dobrze zaśmierdziałym prosiakiem.
— Święte słowa! — przyznał Grief. — Dostanie zdechłym prosiakiem. Wcale się nie 
zdziwię, 
Jeremiaszu, jeżeli właśnie ty go obijesz. Na wszelki wypadek postaraj się o 
dobrze zaśmierdziałe 
zdechłe prosię. Tui Tulifau jest nad morzem, na przystani, gdzie zabawia się 
skrzynką mojej 
szkockiej whisky. Pójdę do pałacu, żeby popróbować kuchennej polityki z królową. 
Tymczasem, 
Jeremiaszu, wyciągnij coś niecoś z magazynu i ułóż na półkach. Panu, Hawkins, 
pożyczę trochę 
towaru, a Peter zajmie się sklepem niemieckiej spółki. Wszyscy zacznijcie zaraz 
sprzedaż za te 
świstki. Pamiętajcie: ja pokrywam straty. Grubo się mylę, jeżeli za trzy dni nie 
będziemy mieli 
zgromadzenia narodowego albo rewolucji. Ty, Jeremiaszu, roześlij gońców po całej 
wyspie do 
rybaków, rolników, nawet do górali żyjących z polowania na dzikie kozy. 
Zapowiedz im, żeby 
od dziś za trzy dni zebrali się przed pałacem.
— A żołnierze — zaprotestował Jeremiasz.
— Biorę ich za siebie. Od dwóch miesięcy nie dostają żołdu. A zresztą Uiliami 
jest bratem 
królowej. Pamiętaj tylko, żeby na półkach nie było za wiele towaru naraz. Jak 
przyjdą żołnierze z 
tymi papierkami, natychmiast przerwij sprzedaż.
— Wtedy oni spalą sklep — powiedział Jeremiasz.
— Niech spalą. Jeżeli to się zdarzy, zapłaci król Tulifau.
— Czy i za moją koszulę zapłaci? — wtrącił Willie Smee.
— To czysto prywatna, osobista sprawa między panem a monarchą — odrzekł Grief.
— Plecy zaczynają pękać — poskarżył się supercargo. — Zauważyłem to już wtedy, 
kiedy 
Tui Tulifau miał ją na sobie ledwie dziesięć minut. Kosztowała trzydzieści 
szylingów, a 
włożyłem ją wczoraj pierwszy raz.
— Skąd mam wziąć zdechłego prosiaka? — zapytał Jeremiasz.
— Skąd? Zabij jedną sztukę — powiedział Grief. — Oczywiście małą.
— Mały prosiak jest wart dziesięć szylingów.
— Wpisz tę sumę do księgi głównej na rachunku kosztów handlowych. — Grief 
zamyślił się 
na chwilę. — Jeżeli chcesz, żeby prosiak dobrze się zaśmierdział, radziłbym 
zabić go zaraz.
VI
— Mądrze mówisz, Dawidzie — powiedziała królowa Sepeli. — Ten Fulualea przywiózł 
szaleństwo. Tui Tulifau topi się w dżynie. Jeżeli nie zwoła wielkiej narady, 
wyłoję mu skórę. 
Bardzo go łatwo bić, jak jest pijany.
Groźnie zacisnęła pięść. Miała godne amazonki kształty i bardzo stanowczą minę. 
Nie ulegało 
wątpliwości, że zgromadzenie narodowe będzie zwołane.
— A ty, Uiliami, powiedziałeś, że wojsko żąda prawdziwych monet i nie chce brać 
papierków, które proponuje żołnierzom Fulualea — mówił Grief płynnie niczym 
tubylec, bo 
narzecze Fitu–Ivy bardzo przypomina język samoański. — Powiedz im, żeby przyjęli 
papierki i 
niech wypłata żołdu odbędzie się jutro.
— O co się tu martwić? — zaoponował Uiliami. — Król kontent, pijany jak dzień 
długi. 
Skarbiec pełen pieniędzy. Ja też jestem zadowolony. Mam w domu dwie skrzynki 
dżynu i 
mnóstwo towarów ze sklepu Hawkinsa.
— Ach, mój bracie! Głupia z ciebie świnia! — wybuchnęła Sepeli. — Czy Dawid nic 
nam nie 
mówił? Czy nie masz uszu? Co zrobisz, jak skończy się dżyn w twoim domu, jak 
skończą się 
towary, jak przestaną przyjeżdżać kupcy z dżynem i towarami, a Pióra Słońca 
ucieknie z Fitu–
Ivy do Levuki ze wszystkimi prawdziwymi pieniędzmi? Prawdziwe pieniądze to złoto 
i srebro. 
Papier jest tylko papierem. Mówię ci, ludzie już zaczynają szemrać. Brak ryb w 
pałacu. Korzenie 
yamu i pataty uciekły chyba z ziemi, bo nikt ich nie przynosi. Górale od 
tygodnia nie przysłali 
ani jednej dzikiej kozy. Fulualea zmusza białych do kupowania kopry po dawnej 
cenie, ale ludzie 
nie chcą sprzedawać. Boją się papierowych pieniędzy. Dzisiaj posłałam sługę do 
dwudziestu 
domów. Nigdzie nie było jaj. Może to Pióra Słońca zaczarował kury? Nie wiem. 
Wiem tylko, że 
nigdzie nie było jaj. Dobrze, że ci, co dużo piją, jedzą bardzo mało. Inaczej 
byłby głód w pałacu. 
Każ wojsku przyjąć żołd w tych tam papierowych pieniądzach.
— A pamiętaj — dorzucił Grief. — że chociaż w sklepach będzie sprzedaż, nikt nie 
weźmie 
od twoich żołnierzy papierowych pieniędzy. Za trzy dni zbierze się wielka rada, 
a Fulualea 
będzie wyglądał gorzej niż zdechły prosiak.
VII
W dniu zgromadzenia narodowego cała ludność wyspy zebrała się tłumnie w stolicy. 
Pirogami 
i łodziami, pieszo i na osłach przybyło tam pięć tysięcy mieszkańców Fitu–Ivy. 
Trzy minione dni 
pełne były podniecenia. Pierwszego sprzedawano sporo ze skąpo zastawionych 
półek. Kiedy 
jednak do sklepów zgłaszali się żołnierze, kupcy odmawiali im towarów udzielając 
w zamian 
rady, by szli do Fulualea po prawdziwe pieniądze.
— Przecie na tych papierach wypisano — mówili kupcy — że na każde żądanie można 
je 
wymienić na monety.
Tylko wielki autorytet Uiliami zapobiegł spaleniu kupieckich domów. Ale mimo 
wszystko 
jedna z należących do Griefa szop na koprę poszła z dymem, a sumienny Jeremiasz 
obciążył jej 
wartością rachunek królewski. Sam Jeremiasz naraził się na drwiny, obelgi i 
stracił okulary, które 
mu potłuczono. Willie Smee nie miał skóry na kostkach palców. Stało się to z 
winy trzech 
rozhukanych żołnierzy, którzy jeden po drugim uderzyli mocno szczękami w 
zaciśniętą pięść 
supercargo. Kapitan Boig odniósł podobne obrażenia. Peter Gee był nietknięty, bo 
szczęśliwym 
zbiegiem okoliczności w pięść jego trafił koszyk na chleb, nie ludzka szczęka.
Tui Tulifau z Sepeli u boku i w otoczeniu podchmielonych kacyków przewodniczył 
wielkiej 
radzie, która zebrała się na przestronnym dziedzińcu pałacowym. Prawe oko miał 
podbite, a 
prawy policzek opuchnięty, jak gdyby i on brał czynny udział w ataku na czyjeś 
pięści. Plotka 
dworska głosiła, że tegoż ranka królowa uciekła się do małżeńskiego łojenia 
skóry. W każdym 
razie małżonek Sepeli był trzeźwy, a jego sadło wylewało się żałośnie z 
popękanej jedwabnej 
koszuli Willie’ego Smee. Monarchę dręczyło widać srogie pragnienie, gdyż raz po 
raz podawano 
mu młode orzechy kokosowe. Szary tłum, powstrzymywany przez całą armię, tłoczył 
się za 
ogrodzeniem dziedzińca, gdzie dopuszczano tylko pomniejszych kacyków, wiejskie 
piękności, 
wiejskich elegantów i obranych mówców, którzy piastowali laski świadczące o ich 
godności. 
Korneliusz Deasy zasiadł po monarszej prawicy, jak przystało wysokiemu 
urzędnikowi w 
łaskach. Po lewej ręce królowej, naprzeciw Korneliusza, siedział Jeremiasz 
pośród białych 
kupców, których miał reprezentować. Pozbawiony okularów, gapił się z miną 
krótkowidza na 
wszechwładnego ministra skarbu.
Mówca z nawietrznego wybrzeża, mówca z zawietrznego wybrzeża i mówca z gór 
śródlądowych wstawali kolejno i wygłaszali oracje. Każdego z nich gorliwie 
popierali 
zgrupowani u jego boku pomniejsi mówcy i naczelnicy wiosek. Wszyscy powtarzali 
mniej więcej 
to samo. Utyskiwali na papierowe pieniądze. Sytuacja przedstawia się fatalnie. 
Nikt nie suszy już 
kopry. Ludzie są coraz bardziej nieufni. Sprawy zaszły nawet tak daleko, że 
wszyscy chcą 
regulować długi, lecz wierzyciele nie przyjmują spłaty. Nauczyli się umykać 
przed dłużnikami. 
Pieniądz jest tani. Ceny rosną. Towarów coraz mniej. Trzy razy drożej kosztuje 
kura, i to taka, że 
lada dzień zdechłaby ze starości, gdyby jej od ręki nie sprzedać. Przyszłość 
zapowiada się 
ponuro. Nie brak groźnych znaków i zapowiedzi. Niektóre okolice nawiedziła plaga 
szczurów. 
Zbiory na ogół liche. Jabłka indyjskie nic wyrastają jak należy. Na nawietrznym 
wybrzeżu 
najpiękniejsze drzewa avocado nie wiedzieć czemu tracą liście. Owoce mango są 
bez smaku. 
Robactwo żre banany. Ryby uciekają z morza, gdzie pojawiło się mnóstwo rekinów. 
Dzikie kozy 
umykają na niedostępne szczyty. Na nic kisną zadołowane korzenie taro. W górach 
słychać 
dziwne hałasy; duchy wałęsają się po nocach. Kobieta z Punta–Puna zaniemówiła 
nagle, a w 
wiosce Eiho przyszło na świat pięcionogie koźlę płci żeńskiej. Starszyzna 
zasiadająca w 
wiejskich radach wierzy głęboko, że wszystkiemu winne są dziwaczne pieniądze, 
które puszcza 
w obieg Fulualea.
Uiliami przemówił w imieniu sił zbrojnych. Wojsko jest rozgoryczone i skore do 
buntu. Na 
mocy królewskiego dekretu kupcy są obowiązani przyjmować pieniądze, ale 
odmawiają ich 
przyjmowania. Trudno powiedzieć coś pewnego, tak się jednak wydaje, jak gdyby 
miały z tym 
coś wspólnego banknoty Fulualea.
Jeremiasz, mówca reprezentujący kupców, zabrał głos po Uiliami. Kiedy uniósł 
się, 
zgromadzeni zauważył, że stoi w rozkroku nad sporym koszykiem z trawy morskiej. 
Rozprawiał 
obszernie o dostarczanych przez kupców tkaninach — pięknych, różnorodnych, 
mocnych, 
nieporównanie lepszych od miejscowej łapy plecionej na mokro z łyka, nietrwałej 
zatem i 
szorstkiej. Nikt nic nosi dziś łapy. Ale wszyscy nosili tapę i tylko tapę przed 
pojawieniem się 
kupców. Oni sprzedają także prawie darmo tiul na moskitiery, a takiego tiulu za 
tysiąc lat nie 
potrafi skopiować najzręczniejszy sieciarz z Fitu–Ivy. Jeremiasz rozwodził się 
szeroko nad 
zaletami strzelb, siekier, stalowych haczyków do wędek; mówił o wszystkim, od 
igieł, nici i 
bawełnianych linek rybackich do białej mąki pszennej i nafty.
Z kolei uciekł się do kłamstw pierwszo– i drugorzędnych i nie pomijając 
wszelakiego rodzaju 
wykrętnych argumentów, gadał długo o organizacji, porządku społecznym i 
cywilizacji. 
Dowodził, że kupiec jest nosicielem cywilizacji, a więc handel musi się znaleźć 
pod troskliwą 
opieką, inaczej bowiem kupiec nie przybędzie. Na dalekim zachodzie są wyspy, 
gdzie kupcom 
odmawiają opieki. Jakież stąd skutki? Kupcy nie zaglądają tam a ludność 
przypomina dzikie 
zwierzęta Tubylcy nie noszą ubrania nie noszą jedwabnych koszul (Jeremiasz 
zerknął w stronę 
króla i mrugnął znacząco) i pożerają się wzajemnie.
Dziwaczne papierki puszczane w obieg przez Pióra Słońca nie są pieniędzmi. Kupcy 
znają się 
na pieniądzach i tych papierków przyjmować nie będą. Jeżeli rząd Fitu–Ivy zechce 
nadal 
zmuszać kupców do przyjmowania bezwartościowych świstków, kupcy odpłyną i nigdy 
nie 
wrócą. Wówczas mieszkańcy Fitu–Ivy, którzy zapomnieli już, jak wyplatać tapę, 
zaczną biegać 
nago i pożerać się wzajemnie.
Jeremiasz mówił długo, przeszło godzinę. Ustawicznie wracał do pożałowania 
godnej 
sytuacji, która nastąpi, kiedy kupcy przestaną przyjeżdżać.
— A onego dnia — kończył kwieciście — jakże szeroki świat nazwie mieszkańców 
Fitu–Ivy? 
Kai–kanak*! Tak nazywać ich będą ludzie. Kai–kanak! Kai–kanak!
Tui Tulifau wypowiedział się zwięźle:
— Lud, armia i kupcy rzekli swoje. Pora teraz usłyszeć, co Pióra Słońca ma do 
powiedzenia. 
Niechaj da swoje racje. Trudno zaprzeczyć, że jego system finansowy dokazuje 
cudów. Pióra 
Słońca wielokrotnie wyjaśniał mi działanie tego prostego systemu. Obecnie 
wyjaśni je ludowi.
Korneliusz rozpoczął od twierdzenia, że cały kram jest zmową białych kupców. 
Jeremiasz ma 
zupełną słuszność, dopóki mówi o rozlicznych błogosławieństwach białej mąki 
pszennej i nafty. 
Mieszkańcy Fitu–Ivy nie chcą zostać ludożercami. Nie będą kai–kanak! Fitu–Iva 
pragnie 
cywilizacji, pragnie coraz wyższej cywilizacji.
— Przechodzę teraz do istotnego punktu i proszę o uwagę — ciągnął minister 
skarbu. — 
Pieniądz papierowy znamionuje wysoką cywilizację. Dlatego właśnie ja, Fulualea, 
wprowadziłem pieniądz papierowy. Dlatego właśnie kupcy walczą przeciw niemu. 
Kupcy nie 
chcą, by Fitu–Iva się ucywilizowała. Czemu przemierzają wielkie połacie oceanu i 
zwożą na 
Fitu–Ivę towary? Ja, Fulualea, powiem im czemu, w oczy i w obecności całej 
wielkiej rady. W 
ich krajach rodzinnych ludzie są zbyt cywilizowani i nie pozwalają ciągnąć z 
siebie zysków tak 
niezmiernych, jakie kupcy ciągną z Fitu–Ivy. Kiedy Fitu–Ivańczycy ucywilizują 
się należycie, 
handel białych kupców straci rację bytu. Wtedy każdy Fitu–Ivańczyk sam będzie 
mógł zostać 
kupcem, jeżeli przyjdzie mu ochota. Dlatego właśnie biali kupcy bronią się 
przeciw systemowi 
pieniądza papierowego, który ja, Fulualea, wprowadziłem. Czemu ludzie nazwali 
mnie Pióra 
Słońca? Ponieważ przynoszę na tę ziemię blask z zaświatów. Pieniądz papierowy to 
światło. Ci 
rabusie, biali kupcy, nie mogą prosperować w świetle, więc zwalczają je i gaszą.
Łatwo dowiodę szlachetnemu ludowi Fitu–Ivy słuszności moich słów — ciągnął 
Korneliusz. 
— Mogę rzucić prawdę w twarz wrogom. Wiadomo powszechnie, że wysoko cywilizowane 
państwa wprowadziły system pieniądza papierowego. Pytam cię, Jeremiaszu, czy to 
nie prawda?
Jeremiasz milczał.
— Widzicie? Nic nie gada — podjął minister skarbu. — Nie może zaprzeczyć 
prawdzie. 
Anglia, Francja, Niemcy, Ameryka, wszystkie wielkie mocarstwa białych ludzi mają 
u siebie 
system pieniądza papierowego. System ten działa. Działa od wieków! Jeremiaszu! 
Jesteś 
człowiek uczciwy. Człowiek, który niegdyś pracował w winnicy Pana nad Pany. 
Wzywam cię, 
Jeremiaszu, abyś zaprzeczył, że w wielkich mocarstwach białych ludzi działa 
system pieniądza 
papierowego!
Jeremiasz nie mógł temu zaprzeczyć. Nerwowo przebierał palcami po wieczku 
koszyka, który 
trzymał na kolanach.
— Widzicie! Jest tak, jak mówiłem — perorował Korneliusz. — Sam Jeremiasz 
przyznaje mi 
rację. A teraz pytam was wszystkich, zacni ludzie z Fitu–Ivy, czemu system dobry 
w wielkich 
mocarstwach ma być zły na Fitu–lvie?
— To inna sprawa! — wybuchnął Jeremiasz. — Papiery wypuszczane przez Pióra 
Słońca 
różnią się od papierów wielkich mocarstw!
Widać było, że Korneliusz Deasy przygotował się na podobny zarzut. Podniósł w 
górę 
banknot fitu–ivański, dobrze znany całemu zgromadzeniu.
— Co to jest? — zapytał.
— Papier, świstek papieru — odpowiedział Jeremiasz.
— A to?
Tym razem Korneliusz miał w ręku banknot wydany przez Bank Angielski.
— To jest pieniądz papierowy Anglików — wyjaśnił wielkiej radzie i z bliska 
pokazał funta 
Jeremiaszowi. — Czy mówię prawdę, Jeremiaszu?
Jeremiasz przytaknął niechętnie.
— Powiedziałeś, Jeremiaszu, że banknot fitu–ivański to świstek papieru. Co 
powiesz teraz o 
papierowym pieniądzu Anglików? Co to jest? Odpowiedz, jak mężczyźnie przystoi. 
Wszyscy 
czekają twej odpowiedzi.
— To… to… jest… — bąkał Jeremiasz, bo wielkie oszukaństwo przerastało granice 
jego 
pojmowania.
— Papier, świstek papieru — dokończył Korneliusz, naśladując zająkliwy ton 
przeciwnika.
Na wszystkich twarzach zagościł wyraz przekonania i zrozumienia. Pełen podziwu 
król 
klasnął w ręce i mruknął:
— Jasna sprawa, najzupełniej jasna.
— Widzicie! Sam Jeremiasz przyznaje mi rację — podjął Deasy tonem i z miną 
triumfatora. 
— Nawet on nie widzi różnicy. Różnica nie istnieje! To wierny wizerunek 
pieniądza, po prostu 
pieniądz!
Tymczasem Grief szepnął coś do ucha swemu agentowi, a ten skinął głową i raz 
jeszcze zabrał 
głos:
— Wszystkim białym ludziom wiadomo dokładnie, że rząd angielski gotów wymienić 
ten 
papier na brzęczącą monetę.
Zwycięstwo Korneliusza było ostateczne. Minister skarbu podniósł wysoko pieniądz 
fitu–
ivański.
— Czy nie to samo jest wypisane na naszym banknocie? — zawołał. Grief znowu 
szepnął coś 
Jeremiaszowi.
— Że niby Fitu–Iva wymieni papier na brzęczącą monetę?… — zapytał Jeremiasz.
— Nie inaczej.
Grief po raz trzeci zabawił się w suflera.
— Na każde żądanie? — podjął Jeremiasz.
— Na każde żądanie — zapewnił Korneliusz.
— No, to teraz żądam brzęczącej monety — zawołał Jeremiasz dobywając niewielki 
zwitek 
banknotów z wiszącej u pasa kalety.
Fulualea ocenił plik bystrym, szybkim spojrzeniem.
— Doskonale — powiedział. — Zaraz otrzymasz brzęczącą monetę. Ile tam masz?
— A my się przekonamy, jak system działa — przemówił król, upojony triumfem 
swego 
ministra.
— Słyszycie, ludzie! — krzyknął Jeremiasz wielkim głosem. — Można zaraz otrzymać 
brzęczącą monetę!
Zanurzył obydwie dłonie w koszyku i dobył wiele paczek fitu–ivańskich banknotów. 
W tej 
chwili niemiły odór wionął na członków wielkiej rady.
— Mam tutaj — oznajmił Jeremiasz — tysiąc dwadzieścia osiem funtów, dwanaście 
szylingów i sześć pensów. A oto worek, w który można będzie wsypać monety.
Deasy zaniepokoił się. Nie przewidywał, że suma będzie tak pokaźna. Zatroskanym 
wzrokiem 
zmierzył zgromadzenie. Wszędzie naczelnicy wiosek i mówcy dobywali spiesznie 
zwitki 
banknotów. Dalej widać było armię z dwumiesięcznym żołdem w rękach, a za plecami 
żołnierzy 
lud cisnął się na dziedziniec i pokazywał pieniądze, coraz więcej pieniędzy.
— To run na bank, wywołany przez pana — Fulualea zwrócił się z wyrzutem do 
Griefa.
— Oto worek na pieniądze — natarł Jeremiasz.
— Musimy odłożyć wypłaty — rozpaczliwie bronił się Korneliusz. — Bank nie 
urzęduje w 
tych godzinach.
Jeremiasz machnął plikiem banknotów.
— Nic tu nie napisano o godzinach urzędowania banku! — zawołał. — Napisano: na 
żądanie, 
a ja żądam teraz!
Korneliusz zwiódł się do króla:
— Każ im przyjść jutro, o Tui Tulifau! Jutro wszystko wypłacę.
Monarcha zawahał się, ale małżonka zerknęła nań z ukosa, a jej ogorzałe ramię 
pogrubiało, 
kiedy pięść zacisnęła się w groźny węzeł. Tui Tulifau miał ochotę odwrócić 
wzrok, ale nie mógł 
się na to zdobyć. Odchrząknął nerwowo:
— Zobaczymy, jak system działa. — orzekł. — ludzie zeszli się z daleka.
— Chcesz, o Tui Tulifau, żebym oddał prawdziwe pieniądze? — przytłumionym głosem 
zapytał minister.
Sepeli posłyszała te słowa i warknęła tak złowieszczo, że wystraszony król 
bezwiednie się od 
niej odsunął.
— Nie zapomnij o prosiaku — szepnął Griel Jeremiaszowi, który powstał w tej 
chwili i 
szerokim gestem uspokoił godny Wieży Babel rozgardiasz.
— Zgodnie z uświęconym wiekami zwyczajem Fitu–Ivy — mówił Jeremiasz — niegdyś 
człowiekowi, który okazał się notorycznym złoczyńcą, łamano maczugą kończyny i 
podczas 
odpływu przywiązywano do pala, na pożarcie rekinom. Niestety, czasy te minęły. 
Pozostał nam 
jednak inny, uświęcony wiekami obyczaj. Wszyscy wiecie jaki. Zdemaskowanego 
złodzieja i 
łgarza okłada się zdechłym prosiakiem.
Prawą ręką sięgnął w głąb koszyka i choć nie miał na nosie okularów, zdechłe 
prosię, które 
ukazało się oczom zebranego tłumu, wylądowało na karku Korneliusza Deasy. 
Minister siedział 
w tej chwili, lecz silnie ugodzony przewrócił się na bok. Nim zdążył wstać, 
skoczyła nań Sepeli, 
niespodziewanie zwinna mimo dwustu sześćdziesięciu funtów wagi. Jedną ręką 
chwyciła 
dygnitarza za kołnierz, a drugą puściła w ruch prosię i ku nieopisanej radości 
całego królestwa 
Fitu–Ivy po monarszemu wychłostała winnego.
Tui Tulifau mógł tylko z dobrą miną przyjąć upadek faworyta, toteż góra 
królewskiego sadła 
rzuciła się na wznak na maty i zaczęła dygotać w ataku gargantuicznego śmiechu.
Kiedy królowa wypuściła z rąk prosię oraz ministra, mówca z nawietrznego 
wybrzeża 
zawładnął ścierwem. Korneliusz zerwał się i rzucił do ucieczki, ale trafiony w 
nogi upadł znowu. 
Pośród wrzasków i śmiechu do zabawy przyłączył się lud i armia. Były dygnitarz 
uchylał się, 
uskakiwał, wciąż jednak trafiało go i obalało z nóg latające prosię. Niby 
przerażony królik 
kluczył między palmami i drzewami avocado. Nikt nie tykał go ręką, prześladowcy 
rozstępowali 
się przed nim, lecz ścigali niestrudzenie, a prosięce zwłoki raz po raz 
przeszywały powietrze.
Pogoń ustała dopiero przy końcu Broom Road. Wówczas Grief zaprowadził kupców do 
skarbca królewskiego, gdzie — nim dzień upłynął — wymieniono na prawdziwe 
pieniądze 
ostatni banknot Fitu–Ivy.
VIII
Zapadł chłodny, przyjemny zmierzch. Jakieś czółno wypłynęło z porastającej 
wybrzeże 
dżungli, a siedzący w nim mężczyzna skierował je w stronę „Cantani”. Czółno było 
stare, 
dziurawe. Mężczyzna wiosłował powoli, przystając od czasu do czasu, żeby 
wychlapać wodę. 
Czarni majtkowie zachichotali złośliwie, kiedy zatrzymał się u burty i z trudem 
przelazł 
balustradę. Był obdarty, cuchnący, wyczerpany, prawie nieprzytomny.
— Wolno zamienić z panem słówko, panie Grief. — spytał żałosnym, pokornym tonem.
— Niech pan siądzie pod wiatr i trochę dalej — odrzekł Grief. — Jeszcze dalej. O 
tak. Teraz 
lepiej.
Korneliusz usiadł na balustradzie. Oburącz chwycił się za głowę.
— Nie dziwię się panu — powiedział. — Wonieję niczym pole niedawnej bitwy. Łeb 
pęka mi 
z bólu. Kark mam skręcony, zęby obruszane, przysadkę mózgową nadwerężoną. W 
uszach bzyka 
mi całe gniazdo szerszeni. Przeżyłem trzęsienie ziemi, morową zarazę. Deszcz 
zdechłych prosiąt 
padał z niebios.
Zakończył westchnieniem, które przeszło w głuchy jęk.
— Oto wizja okropnej śmierci, jakiej nie wymarzył żaden poeta — podjął. — Można 
być 
zjedzonym przez szczury, usmażonym w oleju, rozdartym na ćwierci przez dzikie 
konie. To 
bardzo nieprzyjemne. Ale żeby zatłuc kogoś na śmierć zdechłym prosiakiem! — 
wstrząsnął nim 
dreszcz zgrozy. — Ach! To przerasta ludzką wyobraźnie!
Kapitan Boig głośno pociągnął nosem, przesunął leżak nieco dalej pod wiatr i 
znowu usadowił 
się wygodnie.
— Słyszałem, że odpływa pan na wyspę Yap, panie Grief — ciągnął Korneliusz. — 
Otóż 
błagam pana o dwie rzeczy: miejsce na statku i naparstek tej poczciwej 
irlandzkiej whisky, której 
odmówiłem w wieczór, kiedy pan wylądował.
Grief klasnął na czarnego stewarda. Kazał mu podać mydło i ręczniki.
— Idź pan na dziób, Korneliuszu, i wyszoruj się najprzód — powiedział. — Ten 
chłopiec 
przyniesie panu jakie takie spodnie i koszulę. Ale, ale! Zanim pan odejdzie. Jak 
to się stało, że w 
skarbcu znaleźliśmy złota i srebra na sumę większą niż puszczone w obieg 
banknoty?
— To mój wkład, kapitał, z którym rozpocząłem interes.
— Przestój statków i inne straty oraz koszty postanowiliśmy zapisać na rachunku 
Tui Tulifau 
— powiedział Grief. — Nadwyżka będzie więc panu zwrócona. Odliczymy tylko 
dziesięć 
szylingów.
— Za co?
— Myślisz pan, że zdechłe prosięta rosną na drzewach? Za znajome panu prosię 
obciążyliśmy 
już pańskie konto kwotą dziesięciu szylingów.
Korneliusz milcząco wyraził zgodę i jeszcze raz otrząsnął się z obrzydzeniem.
— Cóż, zadowolony jestem, że to prosię nie było droższe. Mogło przecie kosztować 
piętnaście albo dwadzieścia szylingów.
ROZDZIAŁ ÓSMY 
PERŁY PARLAYA
I
Brunatny majtek obrócił kołem sterowym. „Malahini” skręcił pod wiatr i stracił 
przechył. 
Przednie żagle zatrzepotały, reflinki trzasnęły po płótnie, powiew przerzucił 
bomy na przeciwną 
burtę. Nabierając wiatru w żagle szkuner pochylił się i ruszył nowym halsem.
Na tylnym pokładzie leniuchowało pięciu białych, ubranych bardzo lekko mimo 
wczesnej 
godziny i dość silnego wiatru. Grief i jego gość z Anglii, Gregory Mulhall, 
mieli na sobie 
pidżamy, a bose stopy wsunęli w chińskie miękkie pantofle. Szyper i porucznik 
ograniczyli się 
do podkoszulków i nie krochmalonych drelichowych szortów, a supercargo trzymał w 
ręku 
bawełnianą koszulkę i nie mógł się zdobyć, by ją wreszcie naciągnąć. Kroplisty 
pot zraszał mu 
czoło. Supercargo zwracał się w stronę wiatru i wystawiał nagą pierś na powiew, 
który wcale nie 
chłodził.
— Niezła duchota przy takim wietrze — westchnął żałośnie.
— A chciałbym wiedzieć, co wyrabia się dalej na zachód?
— podchwycił Grief biadanie.
— Wiatr niedawno się zerwał i nie potrwa długo — odezwał się porucznik Hermann, 
Holender z pochodzenia. — Całą noc kołował. Raz dmuchnął stąd, raz stamtąd, 
później znów z 
innej strony.
— Coś z tego będzie, coś będzie — zakrakał kapitan Warfield.
Zwrócił twarz ku wiatrowi, na próżno czekając chłodu, i palcami obydwóch rąk 
rozczesywał 
strzechę bujnej brody.
— Od dwóch tygodni pogoda wariuje — mówił. — Blisko miesiąc temu powinien zacząć 
się 
pasat. Nie ma go! Wszystko się pokręciło. Barometr skoczył w górę wczoraj po 
zachodzie słońca. 
Teraz też się podnosi, chociaż przy takiej pogodzie to nic a nic nie znaczy. Nie 
lubię nagłych 
skoków barometru. Działają mi na nerwy, i tyle. Tak samo szedł w górę, kiedy 
straciliśmy 
„Lancaster”. Byłem wtedy praktykantem, ale dobrze wszystko pamiętam. Nowiuteńki 
stalowy 
czteromasztowiec w dziewiczej podróży, rozumiecie, panowie? Nasz stary zagryzł 
się na śmierć. 
W linii żeglugowej służył od czterdziestu lat. Po katastrofie zwiądł, że się tak 
wyrażę. Umarł w 
niespełna rok.
Skwar dławił na przekór porannej porze i wiatrowi, który szemrał o chłodzie, ale 
chłodu nie 
przynosił. Gdyby nie wilgotna parność, mógłby wiać z Sahary. Nie było ani śladu 
mgły, ale 
zamazany widnokrąg stwarzał złudzenie, że w dali unoszą się nad wodą opary. 
Wyraźnie 
zarysowane chmury nie pokrywały nieba, a przecież pierzaste obłoczki były tak 
gęste, że nie 
przenikał ich blask słoneczny.
— Do zwrotu! — wolno, dobitnie zakomenderował kapitan Warfield.
Brunatni, odziani w krótkie spodenki, majtkowie szybko, choć niechętnie, ruszyli 
do 
przednich żagli i stanęli u szotów.
— Ster w prawo na burtę!
Sternik szarpnął raptownie kołem i „Malahini” zwinnie wykonał zwrot.
— Na Jowisza! Czarodziejski statek! — wyraził uznanie Mulhall. — Nie wiedziałem, 
że 
kupcy z Mórz Południowych żeglują jachtami.
— Niegdyś był to szkuner rybacki — wyjaśnił Grief. — Pochodzi z Gloucester, a 
wszystkie 
statki z Gloucester budową, takielunkiem i ożaglowaniem przypominają jachty.
— Sterujecie prosto w cieśninę. Czemu nie chcecie jej przeskoczyć? — zdziwił się 
Anglik.
— Niech pan spróbuje tej sztuki, kapitanie — zaproponował Grief. — Pokaż pan, 
jak wchodzi 
się do laguny przy silnym odpływie.
— Ostro do wiatru! — zakomenderował Warfield.
— Ostro do wiatru — powtórzył sternik zwalniając nieco koło.
„Malahini” znalazł się w cieśninie wiodącej do laguny dużego atolu, który 
kreślił na morzu 
długi, spłaszczony owal. Wyglądało to tak, jak gdyby trzy atole spotkały się w 
trakcie 
powstawania, złączyły i zaniechały budowy ścian działowych. Palmy kokosowe 
sterczały tu i 
ówdzie kępami, a w lukach — tam gdzie piaszczysty krąg ledwie wychylał się z 
morza i kokosy 
nie mogły rosnąć — połyskiwała wewnętrzna reda, lekko tylko pomarszczona, z 
oddali jednak 
gładka niczym tafla lustrzana. Powierzchnia niekształtnej laguny liczyła wiele 
mil 
kwadratowych, a przy odpływie masy wody miały tylko jedno ujście. Kanał był 
wąski, wody zaś 
wielkie, toteż cieśnina przypominała raczej rzekę o wezbranym nurcie niż 
zwyczajne wejście do 
środka atolu. Woda burzyła się, bulgotała, tworzyła wiry i przy zderzeniach fal 
strzelała białą 
pianą. Dziób „Malahini” wznosił się i opadał, a że popychały go wciąż przeciwne 
i boczne prądy, 
szkuner raz po raz schodził z kursu. Mniej więcej w połowie drogi tak zbliżył 
się do wybrzeża, że 
musiał wykonać manewr, a znalazłszy się na przeciwnym kursie, całą burtę 
wystawił na napór 
prądu i zniesiony został w kierunku morza.
— Pora teraz na ten pański nowy kosztowny motor — zadrwił żartobliwie Grief.
Wszyscy wiedzieli, że ów motor stanowił achillesową piętę kapitana Warfielda, że 
szyper 
długo o niego prosił, molestował, zanim uzyskał zgodę Griefa.
— Motor zwróci swój koszt — odrzekł kapitan. — Sam się pan przekona po pewnym 
czasie. 
To lepsze niż polisa asekuracyjna. No, a wie pan chyba, że towarzystwa 
ubezpieczeniowe nie 
lubią statków żeglujących na Paumotach.
Grief wskazał palcem mały kuter walczący z prądem za rufą „Malahini”.
— Trzymam zakład o pięć franków — powiedział — że „Nuhiya” nas prześcignie.
— A pewnie — zgodził się kapitan Warfield. — Ma aż za silny motor. „Malahini” 
wygląda 
przy nim jak pancernik, a rozporządza tylko siłą czterdziestu koni. Tam jest 
dziesięć, choć to 
przecie łupina, skorupa! Może ślizgać się po pianie piekielnej smoły, ale nie da 
rady temu 
prądowi. Odpływ robi teraz z dziesięć węzłów.
„Malahini” targany i rzucany przez fale odpływu, mknął z szybkością dziesięciu 
węzłów w 
stronę pełnego morza.
— Gdy za pół godziny nurt osłabnie, ruszymy przed siebie — powiedział kapitan 
Warfield z 
nagłym rozdrażnieniem, które wyjaśniły dopiero następne zdania. — On nie ma 
prawa nazywać 
swego atolu Parlay. Atol ten figuruje na mapach admiralicji i mapach francuskich 
jako Hikihoho. 
Bougainyille odkrył go i zachował nazwę tubylczą.
— Nie spierajmy się o nazwy — powiedział supercargo i korzystając ze sposobności 
nastręczonej przez rozmowę, przestał wciągać koszulkę i stanął z dłońmi w 
rękawach. — Grunt, 
że mamy przed nosem atol, a na nim starego Parlaya z perłami.
— Kto widział te słynne perły? — zapytał Hermann przenosząc wzrok z jednej 
twarzy na 
drugą.
— Powszechnie o nich wiadomo — odrzekł supercargo i zwrócił się do sternika. — 
Hej, Tai–
Hotauri, jak tam z perłami starego Parlaya?
Tubylcowi pochlebiło pytanie. Zadowolony z siebie, pogładził koło sterowe.
— Mój brat nurkował u Parlaya trzy, a może cztery miesiące. Dużo gadał o 
perłach. Hikihoho 
dobre miejsce na perły, bardzo dobre.
— A handlarze nigdy nie zdołali namówić starego, by rozstał się bodaj z jedną 
sztuką — 
dorzucił szyper.
— Ludzie powiadają, że jak płynął na Tahiti, wiózł pełen kapelusz pereł dla 
Armandy — 
supercargo podchwycił dalszy ciąg opowiadania. — Było to piętnaście lat temu. 
Później 
powiększał wciąż zbiory. Magazynował także muszle. Muszle wszyscy chyba 
widzieli. Jest ich 
setki ton. Podobno stary na dobre wyczyścił lagunę. Może dlatego właśnie 
zapowiedział 
licytację?
— Jeżeli to prawda, będziemy mieli największą w tym roku podaż pereł, jak 
Paumoty długie i 
szerokie — wtrącił Grief.
— Posłuchajcie no, moi panowie! — zawołał Mulhall nie mniej niż reszta 
towarzystwa 
zdenerwowany wilgotnym upałem.
— Kim jest ten stary jegomość? O czym właściwie mowa? Co to za słynne perły? 
Czemu 
operujecie zagadkami?
— Stary Parlay jest właścicielem Hikihoho — odparł supercargo. — Ma ogromny 
majątek w 
perłach, które gromadził przez długie lata. Kilka tygodni temu rozpuścił 
wiadomość, że jutro z 
publicznej licytacji wyprzedaje skarby. Spójrzcie tylko na maszty sterczące ze 
środka laguny. Ile 
tam będzie szkunerów?
— Ja widzę osiem — powiedział Hermann.
— Cóż mają do roboty na takim marnym atolu? — podjął supercargo. — Przez rok nie 
zbierze 
się tutaj kopry na ładunek jednego szkunera. Wszyscy przypłynęli na licytację, 
podobnie jak my. 
Tylko dlatego mały kuter „Nuhiya” skacze na falach za naszą rufą, chociaż nie 
mam pojęcia, co 
właściwie „Nuhiya” mógłby kupić. Jego armatorem i kapitanem jest Nari Herring, 
półkrwi 
angielski Żyd. Cały majątek Herringa to tupet, długi i nie zapłacone rachunki za 
whisky. Istny 
geniusz kredytu! Winien tylu ludziom, że w Papeete nie ma kupca, któremu nie 
zależałoby na 
powodzeniu tego faceta. Wierzyciele rezygnują z własnych korzyści, żeby 
nastręczać mu dobre 
interesy. Dla nich to mus, dla niego atut pierwsza klasa. Ja na przykład nic nie 
jestem winien 
nikomu. I cóż z tego? Gdybym zemdlał, upadł na plaży, ludzie pozwoliliby mi 
leżeć i zdychać 
spokojnie. Nie ponieśliby przecie żadnej straty. Z Narii Herringiem inna sprawa. 
Cóż by się stało, 
gdyby on zemdlał? Wszystko co najlepsze nie byłoby zbyt dobre dla niego. Tyle w 
nim tkwi 
cudzej forsy, że nie można mu pozwolić zdychać spokojnie. Każdy wierzyciel 
zabrałby go 
chętnie do własnego domu i pielęgnował niczym rodzonego brata! Otwarcie mówię: 
uczciwe 
płacenie długów to nie taki znów interes, jak się powszechnie uważa.
— Co jakiś tam Narii ma z tym wspólnego? — wybuchnął Anglik i zwracając się do 
Griefa, 
dorzucił: — Co to za brednie o perłach? Może chociaż pan zacznie naprawdę od 
początku?
— Liczę na waszą pomoc — uprzedził Grief obecnych. — Stary Parlay to wyjątkowa 
postać, 
a z tego, co widziałem na własne oczy, sądzę, że po trosze wariat; spokojny 
wariat. Oto cała 
historia. Parlay jest czystej krwi Francuzem. Mówił mi raz, że pochodzi z 
Paryża. Akcent ma 
prawdziwie paryski. Przybył tutaj w dawnych dobrych czasach. Wziął się do 
żeglowania i handlu 
wymiennego. Tak trafił na Hikihoho. Zawinął tam, żeby handlować, kiedy handel 
naprawdę się 
opłacał. Wysepkę zaludniała setka biednych Paumotańczyków. Parlay ożenił się z 
królową… 
ożenił według miejscowego rytuału. Po jej śmierci odziedziczył wszystko. 
Widzicie, zaraza 
nawiedziła wyspę. Przy życiu zostało ledwie kilkunastu krajowców. Parlay żywił 
ich, zapędzał 
do roboty, był królem. Ale przed zgonem królowej przyszła na świat dziewczynka: 
właśnie 
Armanda. Ojciec wysłał ją do klasztoru w Papeete, kiedy miała trzy lata, a do 
Francji, kiedy 
miała siedem czy osiem. Chyba zaczyna pan pojmować sytuację? Najlepszy, 
najbardziej 
arystokratyczny klasztor stał otworem przed córką wielkiego kapitalisty i króla 
jednej z wysp 
Archipelagu Paumotów. A, widzi pan, Francuzi w starym kraju nie zaprzątają sobie 
głowy 
kwestią koloru skóry. Armandę edukowano jak królewnę i ona się za taką uważała. 
Nigdy nie 
postało jej w głowie, że jest półkrwi kolorową albo dzieckiem nieślubnym.
Ale przyszedł czas na tragedię. Stary Parlay był zawsze trochę pomylonym 
fantastą. Na 
Hikihoho długo bawił się w absolutnego monarchę, toteż ubrdał sobie, że jest 
naprawdę królem, a 
jego jedynaczka królewną. Armanda liczyła osiemnaście lat, kiedy stary wezwał ją 
z powrotem. 
Miał góry i fury hopów, jak powiedziałby rasowy Amerykanin. Zbudował wspaniały 
dom na 
Hikihoho i równie wspaniałą willę w Papeete. Armanda odbywała podróż z Nowej 
Zelandii 
parowcem pocztowym. Ojciec wypłynął własnym szkunerem, żeby spotkać ją na 
Tahiti. Gdyby 
nie huragan, Parlay opanowałby zapewne sytuację na przekór kwokom i tępym wołom 
z Papeete. 
Działo się to w roku, kiedy Manu–Huhi została zalana i utonęło tysiąc sto jej 
mieszkańców. 
Chyba się nie mylę.
Wszyscy twierdząco skinęli głowami, a kapitan Warfield powiedział:
— W czasie tamtego orkanu pływałem na „Magpie”. Wylądowaliśmy o ćwierć mili od 
plaży 
w głębi zatoki Taiohae, chociaż to podobno port bezpieczny nawet podczas 
huraganu. „Magpie” 
z całą załogą, z kucharzem i ładunkiem siadł między palmami kokosowymi.
— Zgadza się — ciągnął Grief. — Stary Parlay wpadł w ten sam orkan i z pełnym 
kapeluszem 
pereł trafił do Papeete o trzy tygodnie za późno. Musiał podnosić szkuner 
lewarami i żeby 
zepchnąć go na morze, zbudowali pół mili drogi. Tymczasem Armanda czekała na 
Tahiti. Nikt 
jej nie odwiedzał. Wobec tego, według francuskich zwyczajów, sama złożyła 
powitalne wizyty 
gubernatorowi i lekarzowi portowemu. Panowie ją przyjęli, ale żon — głupich kwok 
— nie było 
dla niej w domu ani nie oddały wizyt. Armanda nie należała do kasty, była 
wyrzutkiem, chociaż 
nigdy nie przyszło jej to na myśl. W taki więc subtelny sposób dano jej to 
odczuć. Później młody, 
wesoły porucznik z francuskiego krążownika ofiarował jej serce, nie stracił 
jednak głowy. Łatwo 
wyobrazić sobie wstrząs, jakiego doznała piękna, subtelna młoda dama, wychowana 
arystokratycznie, napompowana wszystkim najlepszym, co w starej Francji można 
dostać za 
grube pieniądze. Łatwo też domyślić się finału. — Grief wzruszył ramionami. — W 
willi starego 
Parlaya był służący, Japończyk. On widział. Mówił później, że zrobiła to z 
męstwem godnym 
samuraja. Wzięła sztylet… Nie pchnęła się, nie padła na klingę, nie skoczyła 
szaleńczo na 
spotkanie śmierci… Wzięła sztylet, ostrzem wycelowała prosto w serce i oburącz, 
z wolna, 
spokojnie wbiła aż do końca.
Po tym wydarzeniu zjawił się Parlay z perłami. Jedna, jak powiadają, warta była 
sześćdziesiąt 
tysięcy franków. Peter Gee oglądał ją i oferował taką sumę. W pierwszej chwili 
stary oszalał na 
dobre. Ubrali go w kaftan bezpieczeństwa i dwa dni trzymali w Klubie 
Kolonialnym.
— Wuj jego żony, stary Paumotańczyk, rozciął kaftan i wypuścił Parlaya na 
wolność — 
uzupełnił supercargo.
— Wtedy Parlay zaczął robić porządki — podjął Grief. — Wpakował trzy kule w tego 
drania, 
porucznika…
— Facet leżał w okrętowej izbie chorych przez trzy miesiące — dorzucił kapitan 
Warfield.
— Gubernatorowi chlusnął w gębę kieliszkiem wina, odbył pojedynek z doktorem, 
pobił jego 
tubylczą służbę, zdemolował szpital, złamał pielęgniarzowi dwa żebra i obojczyk. 
Później 
umknął. Z dwoma rewolwerami w garści i urągał komendantowi policji i wszystkim 
żandarmom. 
Nie dał się aresztować. Wycofał się na szkuner i odpłynął do domu. Podobno nigdy 
do tej pory 
nie wyjrzał z Hikihoho.
Supercargo kiwnął głową.
— Działo się to piętnaście lat temu i od piętnastu lat stary nie wychylił nosa 
za swój atol.
— Za to gromadził coraz więcej pereł — wtrącił szyper. — To stary, złośliwy 
wariat. Dostaję 
gęsiej skórki, jak o nim pomyślę. Czarownik, psia kość!
— Jak to? — zdziwił się Mulhall.
— Rządzi pogodą. Przynajmniej tubylcy są tego zdania.
Proszę zapytać Tai–Hotauri. Hej Tai–Hotauri! Jak myślisz? Co stary Parlay 
wyprawia z 
pogodą?
— On wielki diabeł od pogoda — odpowiedział majtek stojący przy sterze. — Ja 
wiem. Chce 
wielka burza, robi wielka burza. Nie chce wiatru, wiatr siedzi cicho.
— Ha, stary czarnoksiężnik! — zawołał Mulhall.
— Jego perły nieszczęśliwe — ciągnął Tai–Hotauri złowróżbnie kręcąc głową. — On 
mówi, 
że sprzedaje. Dużo statek przypływa. On robi później wielki huragan. Wszyscy 
zginęli, 
zobaczycie. Każdy kolorowy człowiek tak mówi.
— Mamy teraz okres huraganów — roześmiał się posępnie kapitan Warfield. — 
Tubylcy 
mogą być bliscy prawdy. Zanosi się właśnie na coś bardzo niedobrego. Wolałbym, 
żeby 
„Malahini” był stąd o tysiące mil. Czułbym się znacznie pewniej.
— Parlay jest trochę pomylony — kończył Grief. — Próbowałem wczuć się w jego 
sytuację. 
To… jak by tu powiedzieć?… trudne. Przez osiemnaście lat całe jego życie kręciło 
się dokoła 
Armandy. Teraz stary wierzy po trosze, że córka żyje, że nie wróciła jeszcze z 
Francji. To jeden z 
powodów, dla których gromadził perły. Cóż dalej? Białych nienawidzi jak zarazy. 
Pamięta, że to 
oni zamordowali Armandę, choć często zapomina, że ona nie żyje. Co to? Gdzie się 
podział 
wiatr?
Puste brzuchy żagli zwisły z masztów. Kapitan Warfield warknął gniewnie. Upał, 
dotychczas 
nieznośny, stał się nie do wytrzymania przy zupełnej ciszy. Pot zaczął spływać 
po wszystkich 
twarzach. Co chwila jeden lub drugi z białych wzdychał głęboko, jak gdyby 
bezwiednie 
próbował wciągnąć w płuca większy ładunek powietrza.
— Znowu zaczyna dąć! Zmienił kierunek o osiem rumbów. Załoga do szotów! Żywo!
Brunatni majtkowie sprawnie wykonali rozkaz kapitana.
Przez pięć minut szkuner stał na wprost cieśniny, a nawet posunął się nieco pod 
prąd. Później 
wiatr ustał nagle i niebawem zaczął wiać z poprzedniego kierunku zmuszając znowu 
do 
manewrowania żaglami.
— Dogania nas „Nuhiya” — powiedział Grief. — Patrz pan, jak hula po falach. 
Motor ma w 
ruchu.
Kapitan Warfield spojrzał w stronę niewielkiego otworu w pokładzie, tuż przed 
zejściem do 
kabiny. Z otworu wyglądała głowa i ramiona kolorowego mechanika — półkrwi 
Portugalczyka.
— Gotów? — spytał szyper.
— Naturalnie — odpowiedział mechanik ocierając twarz wiechciem zatłuszczonych 
pakuł.
— Zapuszczaj!
Mechanik zniknął w swojej norze. Po chwili zaterkotał motor. Dymek spalin 
strzelił za burtę z 
rury wydechowej. Ale „Malahini” nie mógł utrzymać pierwszego miejsca w wyścigu. 
Mały kuter 
robił trzy stopy na każde dwie szkunera, toteż dopędził go i wkrótce wyprzedził. 
Na pokładzie 
„Nuhiyy” widać było tylko krajowców. Biały stojący u steru podniósł rękę, jak 
gdyby ironicznie 
witał i zarazem żegnał pokonanych.
— Drab przy sterze to Narii Herring — wyjaśnił Grief Mulhallowi. — Na całych 
Paumotach 
nie ma drugiego równie bezczelnego i pozbawionego skrupułów łajdaka.
Wkrótce radosny okrzyk załogi „Malahini” zwrócił ogólną uwagę na współzawodnika. 
Motor 
na kutrze stanął, szkuner doganiał „Nuhiyę”. Brunatni majtkowie zwinnie wspięli 
się na liny i 
drwili bezlitośnie z mijanego kutra. Mały statek zawrócił. Cofał się szybko z 
nurtem odpływu.
— Przynajmniej my mamy motor co się zowie — wyraził swe uznanie Grief, kiedy 
szkuner 
wpłynął na wody laguny i zmieniwszy kurs sunął w stronę redy.
— Niech pan się nie obawia, niedługo zwróci swój koszt.
„Malahini” wpłynął w sam środek niewielkiej flotylli i rychło znalazł dogodne 
miejsce dla 
rzucenia kotwicy.
— Jest tu Isaacs na „Dolly” — mówił rozsyłając ręką powitania. — I Peter Gee na 
szkunerze 
„Roberta”. Nic nie zdołałoby powstrzymać go od udziału w takiej licytacji. Widzę 
też 
Franciniego na „Cactusie”. Ha! Zebrali się wszyscy kupcy. Stary Parlay na pewno 
uzyska dobre 
ceny.
— A ci nie naprawili jeszcze motoru — mruknął nie bez zadowolenia kapitan 
Warfield 
spoglądając na rzadkie palmy kokosowe, za którymi widać było na morzu żagle 
„Nuhiyy”.
II
Dom Parlaya — piętrowa budowla z kalifornijskiego mahoniu kryta ocynkowaną 
blachą — 
był nieproporcjonalnie duży w porównaniu z cienkim pierścieniem atolu. Nad 
skrawkiem piasku 
sterczał niby potworna narośl. Biali z „Malahini” złożyli kurtuazyjną wizytę na 
lądzie zaraz po 
rzuceniu kotwicy. W obszernej bawialni zastali innych szyprów i kupców zajętych 
oglądaniem 
pereł, których licytacja miała się odbyć nazajutrz. Służba — tubylcy z Hikihoho, 
przeważnie 
powinowaci właściciela atolu — kręciła się nalewając whisky i absynt. Pośród tej 
szczególnie 
dobranej kompanii błądził sam Parlay — pokasłująca, krzywo uśmiechnięta, zmięta 
karykatura 
wysokiego, krzepkiego niegdyś mężczyzny. Rozgorączkowane oczy miał osadzone 
głęboko, 
policzki zapadłe i zwiędłe. Wyłysiał dziwnie, kępkami, a z wąsów i koziej bródki 
włosy 
powypadały mu w taki sam sposób.
— Bodaj go licho! — mruknął pod wąsem Mulhall. — Długonogi Napoleon Trzeci, ale 
przypieczony, spalony, popękany od żaru. I chuderlawy! Cóż dziwnego, że nosi 
głowę 
przechyloną na bok. Musi przecież utrzymywać jakoś równowagę.
— Ma się na orkan — powitał starzec Griefa. — Chyba wysoko cenisz pan perły, 
jeśliś 
przypłynął w taką psią pogodę.
— Pańskie perły warte podróży do piekła — roześmiał się Grief wodząc wzrokiem po 
stole, 
na którym urządzono wystawę.
— Różni ludzie odbyli już przez nie taką podróż — zaskrzeczał Parlay. — O spójrz 
pan na tę! 
— wskazał palcem okazałą, doskonale kształtną sztukę, wielkości małego orzecha 
włoskiego, 
leżącą osobno na kawałku irchy. — Na Tahiti oferowano mi za nią sześćdziesiąt 
tysięcy franków. 
Jutro dostanę równą albo i wyższą cenę, jeżeli orkan nie rozpędzi przedtem 
licytantów. Znalazł ją 
mój kuzyn albo raczej powinowaty. Rozumie pan, to był tubylec, a także złodziej. 
Schował ją, 
choć była moja. Jego kuzyn (no, i mój również, bo wszyscy tutaj jesteśmy 
spokrewnieni) zabił 
złodzieja dla tej sztuki i zwiał kutrem do Noo–Nau. Urządziłem pościg, ale kacyk 
Noo–Nau 
zdążył sprzątnąć drugiego złodzieja, nim przybyłem na miejsce. Może pan coś 
wypije, kapitanie? 
Nie przypominam sobie pana. Chyba nowicjusz na naszych wodach?
Grief przedstawił zagadniętego szypra:
— To kapitan Robinson z „Roberty”.
Tymczasem Mulhall zawarł znajomość z Peterem Gee.
— Nie wyobrażałem sobie, że na świecie istnieje aż tyle pereł — powiedział 
Anglik.
— A ja nie widziałem nigdy tylu naraz — wyznał Peter Gee.
— Ile mogą być warte?
— Pięćdziesiąt, sześćdziesiąt tysięcy funtów… To znaczy dla nas, handlarzy w 
Paryżu… — 
Wzruszył ramionami i podniósł brwi z podziwu dla zawrotnej, niemożliwej do 
obliczenia sumy.
Mulhall otarł pot zalewający oczy. Wszyscy pocili się obficie i oddychali 
ciężko. Napoje 
podawano bez lodu. Ciepły absynt i whisky z trudem przechodziły przez gardło.
— Tak, tak — zrzędził starzec. — Niemało umarlaków leży przed panami na stole. 
Znam 
swoje perły, znam wszystkie. Spójrzcie na te trzy! Wybornie dobrane, prawda? 
Nurek z Wyspy 
Wielkanocnej wyłowił je w ciągu tygodnia. W następnym tygodniu dopadł go rekin. 
Ciapnął rękę 
do ramienia. Resztę zrobiła gangrena. Albo ten duży barok, o ten! Nic 
osobliwego. Dobrze 
będzie, jeżeli przyniesie jutro dwadzieścia franków. Ale pochodzi z 
dwudziestodwusążniowej 
głębi! Pewien krajowiec z Raratonga bił wszelkie rekordy. Znalazł tę perłę pod 
dwudziestu 
dwoma sążniami wody. Oglądałem go na własne oczy. Właśnie wtedy trzasnęły 
biedakowi płuca. 
Jak to się mówi, krew go zalała. Skończył w dwie godziny. A wył przed śmiercią! 
Chyba słychać 
go było w promieniu kilku mil. Jak żyję, nie widziałem silniejszego, bardziej 
atletycznie 
zbudowanego krajowca. Ze sześciu moich nurków krew zalała. Poumierali. A teraz 
umrze więcej 
ludzi, znacznie więcej.
— Przestań pan krakać, Parlay — obruszył się jeden z szyprów. — Nie będzie 
żadnego 
orkanu!
— Gdybym był zdrowym, silnym chłopem — odpowiedział starczy dyszkant — zaraz 
podniósłbym kotwicę i umykał co tchu. Tak! Gdybym był zdrowym, silnym chłopem, 
co jeszcze 
lubi dobre wino. Ale was to nie tyczy. Wy zostaniecie wszyscy. Nie radziłbym 
ucieczki, gdybym 
podejrzewał, że posłuchacie. Ha! Nie można odegnać sępów od padliny. Jeszcze po 
jednym, 
dzielni marynarze! Tak, tak… Na co nie ważą się ludziska dla kilku ślimaczych 
łez! Patrzcie, 
piękne okazy. Prawda? Licytacja jutro, punkt o dziesiątej. Stary Parlay urządza 
wyprzedaż. 
Zlatują się sępy. W swoim czasie stary Parlay był tęższym chłopem niż wy 
wszyscy. No, i stary 
Parlay doczeka jeszcze śmierci niejednego z was!
— Złośliwy dziadyga! Bestia! — szepnął Peterowi Gee supercargo z „Malahini”.
— Niech nawet przyjdzie orkan. Cóż z tego? — wtrącił szyper,” Dolly”. Nigdy 
dotąd morze 
nie zalało Hikihoho.
— Tym prawdopodobniej zaleje teraz — burknął kapitan Warfield. — Nie mam 
przekonania 
do tego atolu.
— Kto teraz kracze? — zgromił Grief szypra.
— Za nic nie chciałbym stracić motoru, nim zwróci swój koszt — odparł posępnie 
Warfield.
Stary Parlay przemknął przez zatłoczony pokój nadspodziewanie szybko i zwinnie. 
Zbliżył się 
do wiszącego na ścianie barometru.
— Spójrzcie tylko, dzielni marynarze! — zawołał radosnym tonem.
Najbliżej stojący z gości odczytał stan ciśnienia. Twarz spochmurniała mu 
wyraźnie.
— Zleciał o dziesięć kresek — odezwał się tylko.
Wszyscy zaniepokoili się, zrobili takie miny, jak gdyby mieli szczerą chęć 
ruszyć 
niezwłocznie ku drzwiom.
— Posłuchajcie! — krzyknął gospodarz.
W ciszy, jaka nastała, wydawało się, że przypływ tłucze o zewnętrzne wybrzeże 
coraz głośniej 
i głośniej. Szum zmieniał się w głuchy, potężny ryk.
— Idzie wielka fala — powiedział ktoś z obecnych.
Wszyscy podeszli do okien. Spoglądali w stronę oceanu widocznego za firanką z 
palm 
kokosowych. W porządku, jedna za drugą, ogromne, gładkie fałdy wodne sunęły na 
koralową 
plażę. Goście starego Parlaya gapili się kilka minut na osobliwy widok. 
Rozmawiali szeptem, bo 
w ciągu tych krótkich chwil zauważyli, że fale nieustannie rosną. Wiatr całkiem 
ustał, a więc 
zjawisko było tak nadzwyczajne, groźne, że głosy cichły bezwiednie. 
Niespodziewany chichot 
gospodarza przejął dreszczem jego gości.
— Czas jeszcze, dzielni marynarze! Czas wypłynąć na morze. Szalupy mogą przecie 
holować 
statki przez cieśninę.
— Wszystko w porządku, stary — odezwał się Darling, porucznik z „Cactusa”, 
krzepki 
dwudziestopięciolatek. — Orkan idzie na południe, mija atol. Nawet nie dmuchnie 
tutaj.
W bawialni nastąpiło odprężenie. Rozległy się głośniejsze rozmowy. Kilku 
marynarzy wróciło 
nawet do stołu i oglądało perły.
— Racja, święta racja! — zabrzmiał znów starczy dyszkant. — Nawet spodziewany 
koniec 
świata nie odstraszy panów od kupowania.
— Jutro wykupimy pańskie perły. Nic nie pomoże — obiecał gospodarzowi Isaacs.
— Właśnie! Będziecie robić zakupy w piekle!
Odpowiedzią był chór pełnych niedowierzania śmiechów. Zirytowany starzec zwrócił 
się 
gniewnie do Darlinga:
— Odkąd to dzieciuchy, jak ty, znają się na burzach morskich? Może jest taki, co 
wytyczył 
szlaki huraganów na Paumotach? Może czytałeś o tym w jakiejś książce? Żeglowałem 
tutaj przed 
urodzeniem najstarszego z was. Ja wiem wszystko. Na wschodzie huragany opisują 
tak szerokie 
koło, że tworzą linię prawie prostą. Tutaj, na , zachodzie, robią ostry zakręt. 
Przypomnij sobie 
własną mapę! Jak to się stało, że w dziewięćdziesiątym pierwszym roku morze 
zmiotło Auri i 
Hiolau? To był zakręt, młody zuchu, zakręt orkanu! Za godzinę, za dwie, najdalej 
za trzy 
przyjdzie wiatr. Posłuchaj!
Potężny napór wód z rykiem wstrząsnął koralowymi fundamentami atolu. Dom 
dygotał. 
Kolorowi służący z flaszkami whisky i absyntu w rękach zbili się w ciasną 
gromadkę, jak gdyby 
dla bezpieczeństwa. Patrzyli trwożnie przez okna na ogromne rozlewiska fal 
sięgające daleko w 
głąb plaży, aż do szop na koprę.
Parlay zerknął w stronę barometru. Zachichotał. Z krzywym uśmiechem spojrzał po 
gościach. 
Kapitan Warfield pewnym krokiem podszedł do ściany.
— 29,75 — odczytał. — Znowu pięć kresek. Jak Boga kocham! Stary piekielnik ma 
rację. 
Idzie orkan. Pierwszy głosuję za powrotem na statki.
— Robi się ciemno — szepnął Isaacs.
Mulhall spojrzał na zegarek.
— Na Jowisza! Zupełnie jak w teatrze — powiedział do Griefa. — Dziesiąta rano, a 
zmrok na 
świecie. Tragiczny moment: przygasają światła. A gdzie stłumiona muzyka?
Zamiast odpowiedzi nowe uderzenie fal wstrząsnęło atolem i domem. Całe 
towarzystwo 
śpiesznie, nieomal w panice, ruszyło do drzwi. W posępnym świetle zlane potem 
twarze 
wyglądały upiornie. Upał dusił. Isaacs dyszał astmatycznie.
Parlay udawał, że zatrzymuje zmykających gości.
— Po cóż taki pośpiech? — chichotał. — A pożegnalna kolejka, dzielni marynarze?
Nikt nie zwracał nań uwagi. Kiedy szyprowie i kupcy oddalili się wytyczoną 
muszlami alejką, 
gospodarz wytknął przez drzwi głowę i krzyknął:
— Pamiętajcie, moi panowie! Jutro o dziesiątej stary Parlay wyprzedaje perły!
III
Na plaży rozgrywała się osobliwa scena. Szalupy jedna po drugiej szybko odbijały 
od brzegu. 
Ściemniało się coraz bardziej. Wciąż trwała martwa cisza, lecz piasek drżał pod 
stopami za 
każdym uderzeniem fal o zewnętrzną ścianę atolu. Narii Herring spacerował opodal 
niedbałym 
krokiem. Uśmiechał się złośliwie, obserwując niebywały pośpiech szyprów i 
handlarzy. 
Towarzyszyło mu trzech brunatnych majtków z „Nuhiyy” i Tai–Hotauri.
— Jazda do łodzi i za wiosło! — rozkazał kapitan Warfield swemu człowiekowi, ten 
zaś 
zbliżył się z buńczuczną miną.
Narii Herring przystanął ze świtą w odległości czterdziestu stóp. Patrzył, co 
się dalej stanie.
— Już nie pracuję u pana, panie kapitanie! — zawołał Tai–Hotauri głośno i 
bezczelnie, lecz 
wyraz jego twarzy przeczył słowom, bo krajowiec wykrzywiał się i mrugał 
wymownie.
— Niech mnie pan wypędzi — szepnął i znowu mrugał znacząco.
Kapitan Warfield zrozumiał. Od razu wpadł we właściwą rolę. Podniósł pięści i 
huknął 
wielkim głosem:
— Do łodzi, rozumiesz! Bo spiorę cię na kwaśne jabłko!
Majtek czmychnął w popłochu. Grief zastąpił drogę kapitanowi i próbował go 
udobruchać.
— Idę do roboty na „Nuhiyie” — powiedział Tai–Hotauri stojąc już między nowymi 
kolegami.
— Wracaj tu! Słyszysz! — ryczał kapitan.
— To wolny człowiek, panie szyper — przemówił Narri Herring. — Dawniej żeglował 
ze 
mną, teraz będzie żeglował znowu. Historia skończona.
— Chodźmy już, chodźmy — przynaglał Grief. — Pora wracać na statek. Widzisz pan, 
jak 
pociemniało?
Kapitan Warfield dał za wygraną, kiedy jednak łódź odepchnięto od brzegu, stanął 
na burcie i 
zaczął wygrażać pięścią w stronę lądu.
— Jeszcze się porachujemy, Narii! — krzyczał. — Na całych Paumotach nie znam 
drugiego 
szypra, który kradnie cudzych marynarzy!
Powiedziawszy swoje usiadł i przytłumionym głosem zapytał Griefa:
— Co knuje Tai–Hotauri? Na pewno ma jakiś cel, ale jaki?
IV
Hermann miał zaniepokojoną minę, gdy witając przybyłych pochylił się nad 
balustradą 
„Malahini”.
— Barometr leci na łeb — oznajmił. — Będzie orkan. Kazałem przygotować lewą 
kotwicę.
— Zajmij się pan także główną — rozkazał kapitan Warfield, który przejął od razu 
dowództwo. — No, i niech tam kto whisuje naszą łódź. Trzeba ją opuścić na pokład 
i dobrze 
przywiązać dnem do góry.
Na wszystkich szkunerach pracowały załogi. Słychać było chrzęst rozwijanych 
łańcuchów. 
Jeden po drugim statki obracały się, puszczały w ruch kabestany i rzucały drugie 
kotwice. Te, 
które, jak „Malahini”, zaopatrzone były w trzecią, czekały, aby rzucić ją, kiedy 
ustali się kierunek 
wiatru.
Ryk fal na pełnym morzu potężniał, ale powierzchnia laguny pozostawała nadal 
gładka niby 
lustro. W okolicy sterczącego nad plażą wielkiego domu Parlaya ani koło hangarów 
na łodzie i 
szop na koprę czy muszle perłowe nie było znaku życia.
— Jak nic podniósłbym kotwice i odpłynął — powiedział Grief. — Nie namyślałbym 
się ani 
chwili, gdybyśmy znajdowali się na otwartym morzu. Ale łańcuch atolów na północy 
i wschodzie 
zagradza nam drogę. Może jeszcze najbezpieczniej tutaj? Jak pan myśli, 
kapitanie?
— Jestem pańskiego zdania, chociaż laguna to też nie sadzawka przy młynie. 
Ciekawe, z 
której strony zacznie dąć? Oo! Diabli biorą jedną szopę Parlaya!
Dobrze było widać, jak kryty trawą morską skład na koprę uniósł się i 
przewrócił. Kłębowisko 
białej piany zalało piaszczysty wał, spłynęło do laguny.
— Atol przerwany! — krzyknął Mulhall. — Dobrze się zaczyna! Spójrzcie! Znowu!
Ruiny szopy podskoczyły i legły na plaży. Trzecia fala rozbiła je zupełnie i 
zmiotła do wody.
— Jak zacznie wiać, to chyba się trochę ochłodzi — jęknął Hermann. — Ledwie już 
zipię. 
Okropny skwar. Wyschłem jak w piecu chlebowym.
Ciężkim nożem, który nosił w pochwie u pasa, otworzył młody kokos i wypił jednym 
tchem. 
Inni poszli za przykładem porucznika. Na chwilę przeszkodził im nowy, 
interesujący widok. 
Runęła jedna z szop, w których stary Parlay magazynował muszle. Barometr 
wskazywał 29,50.
— Musimy być mniej więcej pośrodku najgłębszego niżu — powiedział beztrosko 
Grief. — 
Nigdy w życiu nie trafiłem jeszcze w oko huraganu. Dla pana, Mulhall, będzie to 
także nowe 
przeżycie; nowe i wielkie, sądząc po szybkości, z jaką spada barometr.
Kapitan Warfield odchrząknął. Wszystkie spojrzenia powędrowały w jego stronę. 
Patrzył 
przez lornetę ku południowemu wschodowi, wzdłuż atolu.
— Idzie wiatr — oznajmił spokojnym tonem.
Nie potrzeba było szkieł. Dziwnie ubarwiona plama, przecinająca całą szerokość 
laguny, 
zbliżała się szybko. Równo z nią wyginały się palmy kokosowe, chmury zerwanych 
liści 
zaczynały wirować w powietrzu. Czoło wichury znaczył ciemny, wyraźny pas 
wzburzonej wody. 
Przed nimi, niby harcownicy, biegły pojedyncze, uwieńczone białymi grzebieniami 
fale. Za nimi 
mknęła z równą szybkością gładka, zwierciadlana tafla, szeroka na ćwierć mili, 
dalej zaś orkan 
kreślił długą czarną taśmę, za którą burzyła się, gotowała i pieniła masa wód 
laguny.
— Skąd ta spokojna woda? — zapytał Mulhall.
— Pas ciszy — wyjaśnił kapitan Warfield.
— Ale zbliża się z taką samą szybkością jak wiatr — zdziwił się Anglik.
— Inaczej być nie może, bo w ogóle nie mielibyśmy pasa ciszy. To huragan o dwóch 
czołach. 
U brzegów Sawaii widziałem raz taki szkwał. Dwugłowy, psia kość! Trach! Wiatr 
nami szarpnął, 
później na chwilę zupełnie ustał i szarpnął znowu, ale jak! No! Stać teraz 
pewnie! Trzymać się! 
Już nadlatuje! Spójrzcie na „Robertę”!
Szkuner zakotwiczony na długich łańcuchach najbliżej czoła orkanu poderwał się i 
skoczył 
burtą naprzód niby słomka. Później łańcuchy szarpnęły go potężnie, zatrzymały i 
okręciły 
dziobem pod wiatr. Jeden po drugim statki, w ich liczbie i „Malahini”, ruszały 
teraz pchnięte 
pierwszym podmuchem i rwały się na wyprężonych łańcuchach. Mulhall i kilku 
majtków padło 
na pokład, gdy kotwice zatrzymały „Malahini”.
Później wiatr zamarł. Szkuner znalazł się w pasie lotnej ciszy. Grief potarł 
zapałkę. Nie 
osłonięty płomyk migotał wesoło w nieruchomym powietrzu. Wokół zalegał półmrok. 
Zdawać 
się mogło, że chmury, które opadły od kilku godzin, dotknęły wreszcie 
powierzchni morza.
„Roberta” targnęła łańcuchy, gdy wymierzyło jej cios drugie czoło orkanu. 
Szybko, jeden po 
drugim, robiły to samo pozostałe szkunery. Morze pobielałe od furii rozkołysało 
się małymi, 
pryskającymi falami. Pokład „Malahini” dygotał. Naprężone fale tłukły werblem o 
maszty, a cały 
takielunek — jak gdyby szarpany potężną ręką — zawodził obłąkańczą melodię. 
Niepodobna 
było zwrócić się twarzą pod wiatr i oddychać. Mulhall, który wraz z innymi 
przycupnął za 
nadbudówką kabiny, przekonał się o tym na własnej skórze, wciągnął w płuca 
strumień szybko 
gnanego powietrza i nie mogąc zrobić wydechu, omal się nie udusił, nim zdążył 
odwrócić głowę.
— To nie do wiary — wykrztusił, ale nikt go nie słyszał.
Hermann z kilkoma brunatnymi majtkami pełzł na czworakach w stronę dziobu, żeby 
rzucić 
trzecią kotwicę. Grief dotknął ramienia szypra wskazując palcem „Robertę”. 
Szkuner zbliżał się. 
Kapitan Warfield przyłożył usta do ucha pracodawcy i wrzasnął:
— Nas też znosi!
Grief skoczył do koła sterowego, zakręcił silnie, obrócił statek w lewo. Trzecia 
kotwica zaryła 
w dno, a „Roberta” przemknęła rufą naprzód w odległości dwunastu jardów. Grief i 
Warfield 
gestem ręki pozdrowili Petera Gee i kapitana Robinsona, którzy z kilkoma 
tubylcami uwijali się 
na dziobie.
— Odczepiają łańcuchy kotwiczne! — krzyknął Grief. — Próbują trafić w cieśninę. 
Co mają 
robić? Wloką przecie kotwice!
— My stoimy teraz mocno! — ryknął Warfield w odpowiedzi. — Oo! „Cactus” pcha się 
na 
„Misi”! Koniec z nimi.
„Misi” trzymał się dotychczas, lecz wraz z „Cactusem” tworzyły zbyt dużą zaporę 
dla 
wichury. Splątane szkunery zaczęły sunąć przez białe bryzgi piany. Załogi 
usiłowały je 
rozdzielić. Ludzie biegali po pokładach wywijając siekierami. Tymczasem 
„Roberta” pozbyła się 
kotwic i podniósłszy na dziobie kawał brezentu sterowała w stronę cieśniny 
położonej u 
północno–zachodniego krańca laguny. Udało się jej i wnet wypłynęła na pełne 
morze. Ale „Misi” 
i „Cactus” nie mogły się rozłączyć. Razem wpadły na brzeg atolu, o pół mili od 
wejścia do 
cieśniny.
Orkan wzmagał się nieustannie. Trzeba było natężać wszystkie siły, by wytrzymać 
jego napór, 
a kilka kroków pod wiatr zupełnie wyczerpywało. Hermann z brunatnymi marynarzami 
cierpliwie człapał po pokładzie, umacniał wszystko, wiązał, krępował zwinięte 
żagle 
dodatkowymi linkami. Wichura potargała w strzępy, zerwała im z grzbietów 
podkoszulki. 
Poruszali się ociężale, jak gdyby ciało ludzkie ważyło całe tony. Nie 
wypuszczali z ręki oparcia, 
nim drugą nie chwycili innego. Wolne końce lin stały sztywno, prostopadle do 
masztów, a w 
chwilach, gdy pęd powietrza tracił nieco szybkości, strzępiły się i kawałkami 
ulatywały z 
wiatrem.
Mulhall dotknął ramienia Griefa i kapitana. Wskazał ręką wybrzeże. Zniknęły 
szopy kryte 
trawą morską. Dom Parlaya zataczał się jak pijany. Osłaniało go wprawdzie kilka 
mil palm 
kokosowych, gdyż wicher dął wzdłuż atolu, lecz szturmujące z pełnego morza 
olbrzymie fale 
podmywały, rozbijały budynek. Spłukały już znaczną część piaszczystego nasypu, 
domostwu 
groziła więc nieuchronna zagłada. Tu i ówdzie widać było ludzi, którzy 
przywiązali się do palm. 
Drzewa nie chwiały się, nie szamotały. Pochylone z wiatrem, wygięte, nie 
zmieniały pozycji. 
Dygotały tylko przerażająco. Pod nimi, na piasku, kłębiła się piana rozbijanych 
o ląd bałwanów.
Olbrzymie fale sunęły wzdłuż laguny. Nie brakowało im miejsca na 
dziesięciomilowej 
przestrzeni za nawietrznym krańcem atolu. Wszystkie szkunery raz po raz zapadały 
się i znów 
wznosiły na fali. „Malahini” począł kryć rufę i dziób pod największymi górami 
wodnymi, a co 
pewien czas woda wypełniała śródokręcie aż po balustradę.
— Teraz pora na pański motor! — ryknął Grief.
Kapitan Warfield popełznął z trudem do kryjówki mechanika i grzmiącym głosem 
wydał 
rozkazy. Motor ruszył pełnymi obrotami i „Malahimi” począł zachowywać się 
lepiej. Nie 
przestał wprawdzie czerpać wody dziobem, ale nie szarpał już tak gwałtownie 
kotwic, łańcuchy 
były jednak dalej naprężone, gdyż moc czterdziestu koni mechanicznych nie mogła 
zrównoważyć naporu fal, zmniejszała go tylko nieco.
Wiatr wciąż przybierał na sile. „Nuhiya”, który stał bliżej plaży, równolegle do 
„Malahini”, 
przeżywał trudne chwile. Motor miał popsuty i kapitana na lądzie. Mały kuter 
niknął pod falami 
tak często i na tak długo, że widzowie z „Malahini” próbowali za każdym razem 
odgadnąć, czy 
ukaże się jeszcze. O trzeciej po południu druga góra wodna nakryła go, nim 
zdołał wynurzyć się 
spod poprzedniej, i statek zniknął na dobre.
Mulhall spojrzał w stronę Griefa i na nieme pytanie otrzymał donośną odpowiedź:
— Woda wdarła się do ładowni!
Mały szkuner „Winifred” miotał się w pobliżu. Kapitan Warfield wskazał go ręką i 
zaczął 
wrzeszczeć Griefowi do ucha. Głos jego dochodził w strzępach, oderwanymi 
zdaniami, 
przeplatanymi ciszą, gdy zawierucha porywała słowa.
— Spróchniała łajba… Kotwice trzymają… Ale jak ona trzyma się kupy… Stara jak 
arka…
W godzinę później Hermann zwrócił uwagę towarzyszy na ów statek. Łańcuchy 
kotwiczne 
zerwały jego fokmaszt i znaczną część dzioba. „Winifred” przewróciła się na bok, 
stoczyła w 
przepaść wodną, została nakryta falą, rzucona w stronę lądu.
Na redzie pozostało teraz pięć statków. Motor posiadał tylko „Malahini”. Dwa — 
obawiając 
się losu „Nuhiyy” lub „Wimifred” — poszły za przykładem „Roberty”. Załoga 
odczepiła 
łańcuchy kotwiczne i próbowała trafić do cieśniny. Pierwsza ruszyła „Dolly”, ale 
podmuch 
zerwał jej żagiel sztormowy i szkuner rozbił się na, zawietrznym krańcu atolu, 
tam gdzie „Misi” i 
„Cactus”. Podobny los spotkał „Moanę”, która nie zniechęciła się katastrofą 
„Dolly” i usiłowała 
opuścić lagunę.
— Niezła rzecz taki motor, hę? — wrzasnął kapitan Warfield pod adresem 
pracodawcy.
Grief silnie uścisnął dłoń szypra.
— Zarabia na siebie! — odkrzyknął. — Wiatr skręca na południe. Będzie lżej!
Orkan dął coraz potężniej, lecz z wolna, nieustannie obracał się ku południowi i 
południowemu zachodowi. Wkrótce skierował dzioby trzech ocalałych szkunerów 
prosto ku 
plaży. Fale porwały tymczasem resztki domu Parlaya, zepchnęły je w wodę i 
poniosły w stronę 
statków. Masa drewna minęła „Malahini” i runęła na stojącą ćwierć mili za jego 
rufą „Paparę”. 
Załoga rzuciła się do gorączkowej pracy i po kwadransie uwolniła statek od 
szczątków domu, 
które poniosły jednak ze sobą przedni maszt i bukszpryt*.
Bliżej brzegu, po lewej stronie dzioba „Malahini” znajdował się „Tahaa”, szkuner 
smukły, 
podobny do jachtu, lecz o zbyt wielkim omasztowaniu. Kotwice trzymały jeszcze, 
ale kapitan 
widząc, że wicher nie słabnie, postanowił zmniejszyć powierzchnię oporu i kazał 
rąbać maszty.
— Niezła rzecz taki motor — pogratulował Grief szyprowi. — Uratuje nam patyki.
Kapitan Warfield z powątpiewaniem pokręcił głową.
Wraz ze zmianą wiatru fala na lagunie szybko opadła, ale statki zaczęły wznosić 
się i opadać 
na falach wdzierających się z pełnego morza. Na pierścieniu atolu ocalało 
niewiele drzew. Jedne 
zostały złamane tuż nad ziemią, inne wyrwane z korzeniami. Z „Malahini” widać 
było, jak 
palma, której uczepiły się trzy osoby, pękła w połowie i z wiatrem poszybowała 
do laguny. Dwaj 
ludzie oderwali się od pnia i popłynęli do „Tahaa”. Wkrótce, tuż przed nastaniem 
zmroku, jeden 
z nich skoczył z rufy w wir tryskający pianą i śmiało ruszył wpław ku 
„Malahini”.
— To Tai–Hotauri — odrzekł Grief. — Będziemy mieli nowiny.
Krajowiec chwycił watersztag*, wdrapał się na dziób i z trudem przywędrował na 
rufę. Nikt 
go nie wypytywał. Musiał się wysapać, później zaś za wątpliwą osłoną kabiny 
opowiedział swą 
historię, częściowo urywanymi zdaniami, częściowo na migi.
— Narii… przeklęty rabuś… chciał ukraść… perły… Zabić Parlaya… Jeden miał… zabić 
Parlaya… Nikt nie wiedział kto… trzy czarne… Narii… ja… Pięć ziaren fasoli… 
Kapelusz… 
Narii mówi jeden ziarno czarny… Nikt nie wiedział… Zabić Parlaya… Narii 
piekielny łgarz… 
Wszystkie ziarna czarne… Pięć czarne… W szopie ciemno… Każdy ma czarne ziarno… 
Przychodzi wielki wiatr… Nie było jak… Wszyscy poszli na drzewa… Pechowe perły… 
Dawno 
mówiłem… Nie dają szczęścia…
— Gdzie Parlay?! — krzyknął Grief.
— Na drzewo… Trzy jego czarni to samo… Narii, jeden czarny na inne… Moje drzewo 
diabli 
wzięli… Wróciłem na statek.
— Gdzie perły?
— Na drzewo z Parlayem. Może Narii już dostał perły.
Grief powtórzył opowieść Tai–Hotauri wrzeszcząc do ucha wszystkim kolejno 
towarzyszom. 
Kapitan Warfield przejął się najbardziej. Widać było, że zgrzyta zębami.
Hermann zszedł pod pokład i wrócił z latarnią kotwiczną, lecz wiatr zdmuchnął ją 
w 
momencie, gdy została podniesiona nad poziom daszku kabiny. Lepiej powiodło się 
z lampą 
kompasową, którą zapalono po długotrwałych zbiorowych staraniach.
— Niezły zefirek, co?! — krzyknął Grief do ucha Mulhallowi. — I dmie coraz 
mocniej.
— Jak mocno?
— Sto mil na godzinę, dwieście, nie wiem…. Silniejszego wiatru nie widziałem, 
jak żyję.
Morze wdzierało się przez okrąg atolu. Wnętrze laguny było coraz bardziej 
wzburzone. 
Huragan pędził przed sobą setki mil oceanu i łatwo obracał wniwecz skutki 
odpływu. Kiedy 
zaczął się przypływ, bałwany wzrosły w jednej chwili. Księżyc i wicher rzucały 
południowy 
Pacyfik do szturmu na atol Hikihoho.
Kapitan Warfield, który od czasu do czasu odbywał wycieczki do maszynowni, 
powrócił z 
wiadomością, że mechanik leży zemdlony.
— Nie można dopuścić, by ten motor stanął — powiedział żałośnie.
— Dobrze będzie — odrzekł Grief. — Mechanika wynieść na pokład. Ja go zastąpię.
Do maszynowni można się było dostać tylko ciasnym korytarzykiem z kabiny, gdyż 
zejście z 
pokładu zabito na głucho. Panował tam nieznośny upał, gazy spalinowe dławiły. 
Śpiesznie, z 
zatroskaną miną obejrzawszy motor i wnętrze szczupłego pomieszczenia, Grief 
zdmuchnął lampę 
naftową. Później pracował w ciemności świecąc sobie tylko żarem cygar, które 
jedno po drugim 
zapalał — dla bezpieczeństwa w kabinie. Nawet człowiek tak opanowany i spokojny 
zaczął się 
wnet denerwować zamknięty w hałaśliwej, czarnej norze z żelaznym potworem, co 
wysilał się, 
stukał, charczał, sapał nieustannie. Nagi do pasa, upaprany oliwą i smarami, 
posiniaczony, 
podrapany od ustawicznych uderzeń o ścianki, Grief harował godzina po godzinie. 
W głowie mu 
szumiało, bo oddychał stale mieszaniną powietrza ze spalinami. Na przemian 
obsypywał 
czułościami, błogosławił, poganiał, przeklinał motor i wszystkie jego części. 
Zapłon począł 
szwankować. Paliwo źle dopływało, a co najgorsze, grzały się cylindry. Podczas 
narady w 
kabinie mechanik prosił i błagał, żeby choć na pół godziny zatrzymać maszynę, 
dać jej ostygnąć, 
naprawić urządzenie chłodnicze. Kapitan Warfield był stanowczo przeciwny. 
Mechanik 
przysięgał, że w takim razie motor sam się zatrzyma, i to na dobre. Grief z 
pałającymi oczyma, 
umorusany i potłuczony, krzyczał, wymyślał obu dyskutantom, wydawał rozkazy. 
Mulhalla, 
supercargo i Hermanna zapędził do roboty w kabinie, gdzie po dwa lub trzy razy 
filtrowali 
benzynę. W podłodze maszynowni kazał wyrąbać otwór, przez który brunatny majtek 
ciągnął 
kubły wody z zenzy* i zlewał cylindry.
Sam Grief nieustannie oliwił części w ruchu.
— Nie wiedziałem, że taki z pana fachowiec od benzyny
—pochwalił pracodawcę kapitan Warfield, gdy Grief przyszedł do kabiny, aby choć 
parę razy 
odetchnąć mniej zanieczyszczonym powietrzem.
— Ja? Kąpię się w benzynie — syknął przez zęby. — Żrę benzynę!
Nikt nie dowiedział się, do czego jeszcze służy Griefowi benzyna, bo w tej 
chwili wszyscy 
(nie wyłączając filtrowanej benzyny) padli na przednią gródź, gdy „Malahini” dał 
głębokiego 
nurka. Nie mogąc stanąć na nogach, taczali się przez kilka minut tam i z 
powrotem, odbijali raz o 
jedną, raz o drugą ściankę. Szkuner, przywalony po kolei trzema ogromnymi 
bałwanami, 
trzeszczał, skrzypiał, dygotał, uginał się pod ciężarem wody zalewającej pokład. 
Grief powlókł 
się do maszynowni, a kapitan Warfield czekał sposobności, by trapem wydostać się 
na górę.
Wrócił dopiero za pół godziny.
— Szalupa poszła! — oznajmił. — Balustrada poszła. Wszystko poszło, prócz 
pokładu i 
nadbudówek. I my byśmy poszli, gdyby ten motor nie szedł. Dobra robota! Nie 
trzeba jej 
przerywać!
Około północy mechanik pozbył się z płuc i głowy gazów spalinowych, mógł więc 
zluzować 
Griefa, ten zaś wyszedł na pokład, żeby z kolei doprowadzić do porządku własną 
głowę i płuca. 
Zbliżył się do reszty towarzyszy, którzy przycupnęli za nadbudówką kabiny, 
uczepieni rękami co 
pewniejszej podpory, opasani podwójnymi linami. Tłok panował tam nie lada, bo 
miejsce to było 
jedynym schronem dla załogi. Niektórzy majtkowie przyjęli wprawdzie zaproszenie 
szypra i 
zeszli do kabiny, niebawem jednak dym wypędził ich stamtąd. „Malahini” zanurzał 
się często, 
fale zalewały pokład, a ludzie oddychali mieszaniną powietrza z bryzgami piany i 
wody.
— Coraz fatalniejsza pogoda, Mulhall — wrzasnął Grief do ucha gościowi między 
jednym a 
drugim nurkiem.
Anglik krztusił się i dławił. Odpowiedział tylko skinieniem głowy. Luki 
odpływowe nie 
przepuszczały wody zebranej na pokładzie. Szkuner czerpał jej coraz więcej, raz 
jedną burtą, raz 
drugą. Chwilami zadzierał dziób ku niebu, przysiadał na sterze i całą powódź 
rzucał w kierunku 
rufy. Woda pokrywała wszystko, przeskakiwała nadbudówkę kabiny, zlewała 
przycupniętą pod 
jej osłoną załogę i spływała przez nadburcia.
Mulhall pierwszy zobaczył i pokazał Griefowi niespodziewanego gościa. W mdłym 
świetle 
lampy kompasowej Narii Herring czołgał się, czepiał kurczowo pokładu. Był nagi. 
Miał na sobie 
tylko pas, za którym tkwił nóż bez pochwy, oparty o gołą skórę.
Kapitan Warfield odwiązał się od nadbudówki i ruszył z miejsca, depcząc 
sąsiadów. W blasku 
lampy ukazał twarz wykrzywioną gniewnym skurczem. Widać było, że coś mówi, lecz 
wichura 
porywała słowa. Szyper nie chciał jednak zbliżać ust do ucha Herringa. Ruchem 
ręki wskazał za 
burtę. Narii zrozumiał. Pokazał białe zęby w złośliwym, ironicznym uśmiechu. 
Wyprostował się 
— rosły, wspaniale zbudowany mężczyzna.
— To morderstwo — ryknął Mulhall.
— On chciał zamordować starego Parlaya! — odkrzyknął Grief.
Na chwilę woda spłynęła z rufy. Szkuner stanął na równym kilu. Narii chciał się 
popisać. 
Pewnym krokiem ruszył w stronę burty, upadł jednak pod naporem wiatru. Na 
czworakach 
zniknął w ciemności. Nikt nie wątpił, że stoczył się do wody. „Malahini” dał 
znowu nurka, a 
kiedy wyłonił się z topieli, Grief poszukał ucha Mulhalla.
— Nic mu nie będzie! To człowiek–ryba z Tahiti. Przepłynie lagunę i wyląduje na 
drugim 
końcu atolu, jeżeli jest tam jeszcze atol.
W pięć minut później nowa fala zatopiła szkuner i przelewając się przez 
nadbudówkę rzuciła 
plątaninę ciał ludzkich na pokład „Malahini”. Załoga chwyciła je i przytrzymała, 
dopóki woda 
nie opadła. Wówczas zaniosła ciała pod lampę, żeby je rozpoznać. Stary Parlay 
leżał na deskach. 
Nie poruszał się, oczy miał zamknięte. Towarzyszyli mu dwaj jego kolorowi 
krewniacy. 
Wszyscy byli nadzy i okrwawieni. Złamana ręka jednego z tubylców zwisała 
bezwładnie. Drugi 
krwawił obficie ze strasznej rany na ciemieniu.
— To robota Herringa? — zapytał Mulhall.
Grief zaprzeczył.
— Nie. Rozbił się o nasz pokład albo jeszcze na lądzie o szczątki domu!
Coś zmieniło się nagle ku zdumieniu wszystkich. Upłynęła dobra chwila, nim 
uświadomili 
sobie, że nie ma wiatru. Ustał momentalnie, jak gdyby ucięty jednym zamachem 
miecza. Szkuner 
szamotał się, podskakiwał, targał łańcuchy kotwiczne z chrzęstem, który po raz 
pierwszy dał się 
słyszeć. Po raz pierwszy też słychać było plusk wody przelewającej się po 
pokładzie. Mechanik 
wyłączył sprzęgło śruby, aby ulżyć motorowi.
— Jesteśmy w oku huraganu — powiedział Grief. — Teraz uwaga! Zaraz zacznie dąć 
jak 
nigdy.
Rzucił okiem na barometr.
— 29,32 — odczytał.
Po wielu godzinach przekrzykiwania wiatru nie zdołał stłumić głosu. Mówił tak 
donośnie, że 
wśród ciszy słuchaczom huczało w uszach.
— Wszystkie żebra pogruchotane — oznajmił supercargo obmacując boki Parlaya. — 
Dycha 
jeszcze, ale niewiele mu brak.
Starzec jęknął, słabo poruszył ręką, odemknął powieki. Oczy zajaśniały mu 
błyskiem 
przytomności.
— Dzielni marynarze — wyjąkał szeptem. — Pamiętajcie… licytacja… o dziesiątej… w 
piekle!
Powieki przymknęły się, dolna szczęka zaczęła opadać. Ale Parlay stłumił 
przedśmiertelne 
drgawki i na pożegnanie zdążył zachichotać po raz ostatni — głośno, wyraźnie, 
wzgardliwie.
Na niebie i morzu wybuchnęła znów orgia. Rozległ się dobrze znajomy ryk orkanu. 
„Malahini”, uderzony w bok, prawie zupełnie legł na burtę. Szarpnął się, 
zatoczył łuk na 
trzymających mocno łańcuchach. Odwrócony pod wiatr stał przez chwilę na równym 
kilu. 
Mechanik włączył sprzęgło, śruba zaczęła znowu pracować.
— Północno–zachodni! — krzyknął kapitan Warfield, kiedy Grief wrócił na pokład. 
— Jak z 
bicza strzelił, wykręcił osiem rumbów.
— Narii za nic nie przepłynie teraz laguny — rzucił Grief.
— Ha, cóż! Przywieje go z powrotem do naszej burty. Tym gorzej.
V
Po oddaleniu się oka orkanu barometr zaczął iść w górę, a wichura przycichała 
równie szybko, 
lecz wyła jeszcze przeraźliwie. Raptem motor podskoczył, zsunął się z podstawy, 
szarpnął 
konwulsyjnie z mocą czterdziestu koni i po tym ostatnim wysiłku upadł na bok. 
Woda z zenzy 
syknęła głośno, buchnęły kłęby pary. Mechanik jęknął żałośnie, ale Grief objął 
czułym 
spojrzeniem uszkodzoną maszynę i wyszedł do kabiny, aby bawełnianymi pakułami 
oczyścić 
piersi i ramiona ze smaru.
Zaszył ranę na głowie kolorowemu krewniakowi Parlaya. Drugiemu nastawił rękę. 
Kiedy 
wyjrzał na pokład, świeciło słońce i szemrał przyjemny, letni wietrzyk. 
„Malahini” stał spokojnie 
w pobliżu plaży. Na dziobie załoga pod okiem Hermanna wybierała i rozplątywała 
łańcuchy 
kotwiczne. „Papara” i „Tahaa” zniknęły. Kapitan Warfield badał przez lornetkę 
przeciwległy 
koniec atolu.
— Nie zostało z nich ani drzazgi — powiedział. — Oto do czego prowadzi brak 
motoru! 
Musiało je porwać, nim nastąpiła nagła zmiana wiatru.
Na lądzie w miejscu, gdzie stał dom Parlaya, nie pozostało ani śladu zabudowań. 
Pas długości 
trzystu jardów, przez który wdarło się pełne morze, był ogołocony z drzew, ba! 
Nawet z 
pniaków. Dalej tu i ówdzie zachowały się samotne palmy, nierzadko złamane w 
połowie. Tai–
Hotauri zawołał, że na pewno rusza się coś w koronie jednego z kokosów. Na 
„Malahini” nie 
było łodzi, toteż załoga przyglądała się ciekawie, jak Tai–Hotauri płynie do 
brzegu i wspina się 
na drzewo.
Kiedy wrócił, wciągnięto na pokład młodą brunatną dziewczynę, służącą Parlaya. 
Ale 
dziewczyna podała najprzód ratownikom zgnieciony koszyk. Był w nim miot ślepych 
kociąt. 
Wszystkie nie żyły. Tylko jedno pomiaukiwało z cicha i niezdarnie ruszało 
łapkami.
— O! — dziwił się Mulhall. — A któż to taki?
Jakiś mężczyzna szedł po plaży tak niedbałym krokiem, jak gdyby wybrał się na 
poranny 
spacer. Kapitan Warfield zgrzytnął zębami. Poznał Herringa.
— Dzień dobry, panie szyper! — zawołał Narii, kiedy zrównał się z „Malahini”. — 
Można do 
pana na śniadanie?
Twarz i szyja kapitana Warfielda zaczęły pęcznieć, purpurowieć. Próbował coś 
powiedzieć, 
ale głos uwiązł mu w krtani.
— Ani krzty… ani krzty… — zdołał tylko wyjąkać.
Przełożył Tadeusz Jan Dehnel.
* Supercargo — oficer lub członek załogi zajmujący się załadunkiem i wyładunkiem 
statku, jak również 
zaopatrzeniem
* Grot i fokżagiel — główny i przedni.
* Fały — liny służące do podnoszenia żagli i części osprzętu.
* Akr — angielska miara powierzchni. 0,405 hektara.
* Rumb — 1/82 część widnokręgu czyli 11,25°.
* Wanty — liny podtrzymujące maszty z boków.
* Pikfały — fały, na których podnosi się gafel. Gardafałem podnosi się piętę 
gafla (koniec przy maszcie), 
pikfałem — nok gafla (drugi koniec gafla).
* Knaga — drewniany lub metalowy klocek o specjalnym kształcie; służy do 
mocowania luźnych końców liny.
* Kliwer — jeden z trójkątnych żagli na dziobie statku.
* Sou — francuska moneta wartości pięciu centymów.
* Miczman — najniższy stopień oficerski w dawnej flocie. (odpowiednik chorążego)
* Bougainvile — Louis Antoine de Bougainville (1729–1811) — żołnierz i żeglarz. 
Stal na czele pierwszej 
francuskiej wyprawy dookoła świata, którą opisał w cennym dziele: „Voyage autour 
du monde” (Podróż dookoła 
świata).
* Suweren — złota moneta angielska wartości jednego funta sterlinga (20 
szylingów); półkoronówka — srebrna 
moneta wartości dwu i pół szylinga (30 pensów).
* Bom — poziome drzewce jednym końcem oparte o maszt, drugim zawieszone na 
specjalnej linie zwanej 
topenantą. Służy do rozpinania dolnej krawędzi ukośnego żagla.
* Kluza — otwór w burcie lub nadburciu, przez który przechodzi łańcuch 
kotwiczny.
* Stenga — przedłużenie masztu.
* Luk odpływowy — otwór między pokładem a nadburciem, przez który spływa woda.
* Kambuz — kuchnia na statku
* Saling — poprzeczne drzewce przy połączeniu masztu ze stengą.
* Kai–kai — jeść lub jedzenie.
* Uncja — 28.35 g.
* 29,90 — skala barometru podana w calach angielskich. Cal — 25.399 mm: 29.90 — 
7
* Per capita (łac.) — na głowę ludności.
* Stopa ang. — 12 cali — 30.8 cm.
* Funt ang. — 451,2 g.
* Cetnar ang.— 122 funty — 50.8 kg.
* Maorysi — pierwotni mieszkańcy Nowej Zelandii.
* Kai–kanak — ludożerca.
* Bukszpryt — pochyły, często poziomy, maszt na dziobie statku.
* Watersztag — jedna z lin utrzymujących bukszpryt we właściwej pozycji.
* Zenza — przestrzeń pod podłogą na dnie statku.