PIOTR KORDA

WADERA

„O suńcie przestał sypać śnieg. Szeroką drogą przez gęsty sosnowy 
miodnik nikt przede mną tego ranka nie szedł. Napisałem — nikt nie 
szedł — i rozumiemy doskonale, że miałem na myśli człowieka. Ileż w tym 
zarozumiałości! Tak jakby i w przyrodzie nic się poza człowiekiem nie 
liczyło..."'
JAN EDWARD KUCHARSKI
PONAD WODĄ	
Nad szerokim rozlewiskiem rzeki unosił się gęsty opar 
porannej mgły, przesłaniając jesienny krajobraz. W 
powietrzu wyczuwało się 
swoistą woń, jaką wydaje z siebie podmokły mech i wilgotne, 
opadłe z drzew liście. Szuwary pożółkły już i utraciwszy 
znaczną część swych szablastych liści, na wpół zwiędłe, 
osuwały się w głąb przybrzeżnego mokradła. Było cicho i bez-
wietrznie. Tylko od czasu do czasu dawało się słyszeć 
stłumione plaśnięcie ciała ryby o ciemną teraz i nieprzejrzystą 
powierzchnię wody. Pozorny bezruch trwał dłuższą już chwilę, 
kiedy z nagich konarów starej topoli rozniósł się nagle 
terkotliwy i natrętny skrzek spłoszonej sroki. Wkrótce 
przemknęła w górze jej połyskliwa sylwetka i spomiędzy 
przybrzeżnych zarośli z chrapliwym krzykiem i łopotem 
zerwała się czapla.
I znów zapadła cisza. Nie trwała jednak długo. Przerwał ją 
miarowy, powtarzający się chlupot wody, a tuż za pasem 
przybrzeżnych trzcin i sitowia, zamajaczyła wielka kłoda. 
Sunęła leniwie i minąwszy cypel porosły leszczyną, 
wychynęła wreszcie z zarośli i mglistego oparu. Po czarnej 
powierzchni wody płynął zwykły, obłupany z kory, 
kilkumetrowy pień. Był wydrążony lub raczej wypalony 
wewnątrz, stanowiąc w ten sposób coś na kształt koryta. W 
wydrążeniu pnia na rozstawionych szeroko nogach stał rosły 
brodaty mężczyzna odziany w skóry. Wpierając raz po raz w 
dno rozlewiska długą, mocną żerdź, odpychał powolnym 
ruchem czółno, nadając mu zamierzony kierunek.
Po chwili kłoda uderzyła lekko o przybrzeżny korzeń, a 
sternik i pasażer w jednej osobie, nie wypuszczając z dłoni 
żerdzi, wyszedł z czółna do wody sięgającej tu zaledwie 
kolan. Zahaczywszy następnie sęk żerdzi o tępy dziób swej 
prymitywnej łodzi, podciągnął ją i witką łozy przywiązał u 
nadbrzeżnych korzeni. Uporawszy się z tym oparł żerdź o 
pobliskie drzewo, po czym sięgnął do wnętrza czółna i wydo-
był cztery strzały zakończone kościanymi grotami. Obrócił w 
palcach każdą z osobna, przejrzał je w skupieniu i ująwszy 
wszystkie razem w garść, wsunął za rzemień opasujący 
biodra. Następnie wydostał lekko wygięte, gładko obrobione 
drzewce, u którego wierzchołka zwisała sprężysta struna 
skręcona w luźną spiralę, i wyskoczył na brzeg. Tu rozejrzał 
się poszukując jakby czegoś na ziemi. Wzrok jego zatrzymał 
się na rozwidleniu korzeni pobliskiego dębu. Zatknąwszy 
pomiędzy korzenie ten koniec drzewca, u którego 
przytwierdzona była struna, mężczyzna podał się ku przodowi 
i napierając ciężarem całego ciała na jego wolny koniec wygiął 
je w łuk. Nie zwalniając naporu
sięgnął po strunę, naciągnął ją ku sobie i zahaczył o> niewielki 
sęk sterczący u wolnego wierzchołka drzewca. Wreszcie 
zwolnił ostrożnie nacisk, wyprostował się,, odsapnął i obrócił 
łuk w dłoniach. Sprawdzając prężność i moc napiętej teraz 
cięciwy, naciągnął ją silnie,, przytrzymał chwilę i puścił. 
Struna jęknęła, mężczyzna przysłuchiwał się temu dźwiękowi, 
następnie zarzucił łuk na ramię i ruszył w las. Jego barczysta 
sylwetka skryła się po chwili w gęstwinie, a odgłosy łamanych 
szerokimi stopami gałązek zupełnie ucichły..
Blade słońce nie wyszło jeszcze zza lasu, kiedy lekki 
powiew wiatru rozdmuchał znad rozlewiska resztki mgły, 
ukazując zaskakującą w tym dzikim krajobrazie budowlę. 
Zawieszona nad lustrem wody, połyskiwała wilgotną bielą 
okorowanych świerkowych okrąglaków. Masywne pale 
zanurzone głęboko w mulistym dnie stanowiły jednocześnie 
fundament, szkielet i obramowanie tego nawodnego szałasu. 
Boki jego wypełnione były odartymi z kory bierwionami, 
spomiędzy których tu i ówdzie sterczały kępki mchu 
torfowego. Bez wątpienia służył on jako materiał 
uszczelniający. Dach szałasu tworzyły pochyło ustawione i jak 
rybie łuski zachodzące na siebie płaty kory modrzewiowej, a 
niskie wejście, osłonięte zwisającą skórą jelenia, było ledwie 
widoczne. Przed wejściem znajdował się niewielki pomost 
wysłany suto zeschłą trawą i listowiem. W stercie liści, 
zagrzebany w nich niemal do połowy, siedział chłopiec. 
Oparty plecami o ścianę szałasu, skręcał w palcach wypłukane 
jelito borsuka. Czynności tej oddawał się w skupieniu i 
dopiero donośny, wysoki głos,, jaki rozległ się z nawodnego 
szałasu, kazał mu ją przerwać i skryć się w jego wnętrzu. 
Jednocześnie dał się słyszeć płacz niemowlęcia, a w niskim 
otworze wejściowym ukazała się pochylona postać kobiety. 
Zsunąwszy się zręcznie po palu stanowiącym podporę bu-
dowli, kobieta znalazła się w uwiązanej tu wydrążonej kłodzie, 
chybotliwej i zupełnie podobnej do czółna, jakie u brzegu 
pozostawił poprzednio brodaty mężczyzna. Zwolniwszy swe 
czółno z uwięzi kobieta ujęła w dłonie długą tyczkę; zręcznie 
nią manewrując nawróciła kłodę i odpłynęła ku pobliskiemu 
brzegowi. Wkrótce czółno skryło się w zaroślach, a ponad 
nimi ukazała się po chwili błękitna i zwiewna wstęga dymu. 
Zaraz też rozwiała się i w ślad za nią z zarośli począł wysuwać 
się ku górze słup kłębiastego, brunatnego dymu, jaki w 
ogniu dają wilgotne gałęzie.
Dlaczego tych czworo istot ludzkich porzuciło gromadę 
swych pobratymców i przybyło w te właśnie strony, nie 
wiemy. Z pewnością jednak nie kaprys stał się przyczyną ich 
osamotnienia. Świeże blizny widoczne na karku, ramieniu i 
czole mężczyzny, a zwłaszcza okoliczności,' w jakich 
powstały, rzuciłyby pewne światło na przyczynę banicji 
owego stadła ludzkiego. Być może brzemienna w skutki waśń 
ze współplemieńcami zmusiła ich do opuszczenia starego 
siedliska i rodzimej gromady plemiennej... A może lawina 
skalna lub inny kataklizm przyrody zgładził ich współrodaków 
i współmieszkańców?
Dość, że tych czworo ludzi, stanowiących naturalną rodzinę 
i pozostawionych w walce z dziką przyrodą własnej tylko 
przemyślności, prowadziło tu czas jakiś trudne i pełne 
niebezpieczeństw życie samotnych mieszkańców puszczy.
Kiedy z biegiem czasu mróz skuł lodem rozlewisko rzeki, 
chroniące dotąd szałas przed najściem drapieżnych zwierząt, 
mieszkańcy nawodnej chaty opuścili
ją, pozostawiając jednak dowody zamierzanego powrotu. Ich 
czółna, zabezpieczone przed rozsychaniem i gniciem żywicą 
sosnową i łojem zwierzęcym, okryte płatami kory i obrócone 
dnem ku górze, leżały na brzegu, a wejście na pomost 
prowadzący do szałasu, zastawione stertą potężnych 
konarów, stało się niewidoczne. Siady stóp, jakie mieszkańcy 
szałasu pozostawili na przybrzeżnym śniegu, skierowane były 
w stronę skalnego płaskowyżu rozciągającego się o dzień dro-
gi na zachód.
GŁÓD
Była zima. Powiedzielibyśmy, że działo się to w lutym. 
Późne słońce, w połowie ukryte już za ścianą lasu, barwiło 
różowofioletowym światłem mgliste powietrze. Wkrótce 
nastała szarość. Mróz tężał. Krople wody zwisające za dnia z 
wierzchołków gałązek brzóz zastygły ścięte mrozem i 
poruszane teraz podmuchem wiatru uderzały o siebie, wydając 
lekki chrzęst... Ucho zwiniętej w kłębek wilczycy drgnęło i 
zwróciło- się w kierunku, skąd dochodził nowy dla niej odgłos. 
Po chwili zwierzę uniosło ciężki łeb i poczęło węszyć, 
wciągając powietrze krótkimi haustami. Czarny, połyskliwy 
nos odchylił się w prawo, potem w lewo, i uspokojony 
brakiem niepokojących woni wsunął się ponownie w 
puszystość sierści, grzejąc brzuch zwierzęcia ciepłym 
oddechem. Ruchliwe wilcze ucho legło ponownie na karku i 
zwierzę znieruchomiało. Niewiele czasu minęło, gdy nagle 
Wadera* poderwała ciało na nogi. Obejrzawszy się na 
mgnienie oka, zjeżona i niespokojna pobiegła nierównym 
truchtem w kierunku płytkiego jaru porosłego tarniną. 
Dotarłszy tam
przywarła brzuchem do śniegu i czołgając się skryła w 
kolczastym gąszczu zwrócona pyskiem pod wiatr. I znów 
poruszyły się jej wilgotne nozdrza, ale tym razem podmuch 
nie przyniósł już obcej i niepokojącej woni.
Zwierzę nasłuchiwało czas jakiś, po czym schyliwszy kark 
obwąchało zmiażdżoną przednią prawą łapę. Na mrozie ból 
palców stawał się jeszcze bardziej dokuczliwy. Wilczyca 
poczęła lizać je i ogrzewać własnym oddechem. Skupiając nad 
tą czynnością całą uwagę nie dostrzegła, jak odrobina suchego 
śniegu osypała się z pobliskiego głazu. Po chwili jednak ucho 
jej uchwyciło cichy szelest. Znieruchomiała. Kątem oka 
dostrzegła w szczelinie pod głazem jakiś nieznaczny ruch. 
Wadera obserwowała w napięciu pobliskie, ośnieżone poletko 
porosłe tu i ówdzie źdźbłami zeschłej trawy. Naraz zmysły jej 
znów pochwyciły drganie kępki trawy przesłaniającej szczelinę 
pod głazem. Minęła długa chwila, zanim ruch się powtórzył. I 
oto ze szczeliny pod ośnieżonym kamieniem powoli wysunęły 
się ruchliwe, szczeciniaste wąsy, głowa z błyszczącymi 
wielkimi oczami i wreszcie z nory wychynęła krągła i zwarta 
sylwetka dzikiego królika.
Wadera wstrzymała na moment oddech. Była głodna. 
Głodna od kilku długich dni. Okaleczona łapa nie pozwalała jej 
nadążyć za koczującą wilczą watahą. Niedawno nabyte 
kalectwo udaremniało też każdą skuteczną pogoń za 
zdobyczą. Teraz wystarczyłby jeden sus... Jeden długi i celny 
skok... Rozszerzone źrenice wpatrywały się w ruchomy cel. 
Zaparte pazurami tylne łapy drgnęły w napięciu, sprężyły się i 
nagłym pchnięciem mięśni wyrzuciły zwierzę ku przodowi. 
Rudawobury cień oderwał się od krzewów tarniny, przeleciał 
kilka metrów w powietrzu, opadł... zachwiał się i osunął w 
sypki, puszysty śnieg tracąc równowagę.
Lewa łapa zdrowa i silna, lecz osamotniona teraz w swym 
wysiłku, ugięła się pod ciężarem opadającego w rozpędzie 
ciała. Szczęki Wadery zwarły się w próżni wydając suche 
kłapnięcie. Królika już nie było. Pozostał tylko zapach jego 
turzycy i ostry ból zranionej łapy. Pozostał także dojmujący 
głód.
Wilczyca poderwała się w mgnieniu oka. Stanęła 
nieruchoma oceniając sytuację. Nie powróciła jednak pod 
krzak tarniny. Ból, chłód, a nade wszystko głód udaremniały 
sen i odpoczynek... Obwąchawszy jeszcze króliczą norę 
Wadera zawróciła i poczęła oddalać się kulawym truchtem. 
Czas jakiś biegła uparcie przed siebie. Zmuszała ją do tego 
instynktowna potrzeba ruchu i działania, jaką często odczuwa 
głodne drapieżne zwierzę. Odpoczynek i bezruch stawały się 
bowiem powolną zagładą, a pozostawanie na czatach przy raz 
spłoszonej ofierze byłoby daremne.
Wadera pobiegła wzdłuż koryta zamarzniętego strumienia 
leśnego, na przemian węsząc i nasłuchując.
Szybko nastawał zmrok; szybko tężał mróz. Knieję 
ogarniała cisza i gęstniejąca ciemność bezksiężycowej nocy. 
Od czasu do czasu dawało się tylko słyszeć hukanie puchacza 
lub piskliwe tiiuit puszczyka. Raz z oddali rozległ się 
rozpaczliwy krzyk-skarga napastowanego królika i znów 
zaległa cisza.
Było już całkiem ciemno, kiedy ucho Wadery pochwyciło 
niedaleki, ledwie słyszalny odgłos wilczego gonu za zdobyczą. 
Zatrzymała się na chwilę ulegając może urokowi znanych 
dobrze sytuacji, zwiastujących zawsze bliską sytość. Tym 
razem jednak niczego nie zwiastowały wilczycy. Nasłuchiwała 
jeszcze czas jakiś. Kiedy odgłosy pogoni umilkły, ruszyła w 
drogę nie porzucając jednak obranego kierunku. Biegła nadal 
wzdłuż brzegu strumienia. Tam gdzie łączył się on z rzeką, 
utworzyło się szerokie, pokryte lodem rozlewisko. Wadera 
okrążyła je szerokim łukiem, unikając lodowego podłoża.
Wkrótce drogę wilczycy przeciął sznurkowaty trop lisa. 
Zwykle mijała jego ślad obojętnie, teraz przystanęła i wietrząc 
pobiegła krętą drogą rudego. Kalectwo wilczycy czyniło 
pogoń za lisem bezcelową, a jednak nie porzucała jego tropu. 
Był to bowiem czas, kiedy lisy łączą się w pary i zajęte swymi 
weselnymi sprawami mogły stać się łatwą zdobyczą. Być 
może tę właśnie szansę podsuwało Waderze jej 
doświadczenie.
Biegła już dłuższy czas, gdy oto obok zapachu lisa 
zwietrzyła naraz inną woń, obcą tu, a jednak jej znaną. Ostry 
ów zapach raz już tego dnia zmusił ją do ukrycia się w jarze 
porosłym tarniną. Teraz woń nie była tak wyraźna i bliska, a 
zwierzę zdwoiwszy czujność zwolniło tylko tempo i tak 
powolnego truchtu. Nagle lekki podmuch wiatru osadził 
wilczycę przynosząc ze sobą upragnioną woń mięsa. 
Przełknęła ślinę i chłonęła chciwie nęcący zapach. Oto dwie 
wonie, niepokojące i sprzeczne niemal, skupiły na sobie 
napiętą uwagę zwierzęcia. Jednoczesne i równoległe napły-
wanie tych dwóch zapachów było wilczycy już znane. 
Połączenie to kojarzyło się w jej świadomości z niedawnymi i 
budzącymi lęk wydarzeniami. Przystanęła niepewnie. Sierść 
na karku zjeżyła się, górna warga uniosła lekko ukazując 
długi, sinobiały kieł. Najlżejszy nawet szmer nie docierał 
jednak do jej uszu. Słuch zwierzęcia nie wyjaśniał 
pochodzenia owych sprzężonych z sobą zapachów. A wzrok? 
Wilczyca rozejrzała się penetrując w skupieniu ciemność. I 
oto w odległości kilkunastu zaledwie skoków jej ślepia 
napotkały bielejący i odarty z kory pień zwalonego drzewa. 
Na pniu leżał nieforemny twór, którego z tej odległości 
wilczyca rozpoznać nie była w stanie. Nozdrza jednak 
informowały jednoznacznie: tu, w pobliżu na zwalonym
pniu, leży świeże, krwiste mięso. Spory ochłap, którym 
można nasycić głód. Wadera oblizała górną wargę. 
Obserwowała bacznie otoczenie... Ponad mięsem, wsparta 
jednym końcem na okorowanym pniu, sterczała pochyło 
ciężka kłoda. Pozycja kłody, nieco nienaturalna, budziła w 
zwierzęciu niepokój. To „coś", łączące w sobie dwa 
charakterystyczne zapachy, wilczyca oglądała już 
poprzednio... Sytuacja nie wydawała się całkiem nieznana... 
Te same dwie wonie lub raczej jednoczesne ich połączenie, 
utrwalone w pamięci przed kilku dniami, rozpoznawała i teraz. 
Strwożona stała jakiś czas nie ważąc ruszyć się z miejsca...
Kiedy przed kilku dniami, owej pamiętnej nocy, ponaglana 
głodem sięgała po mięso, te same dwa zapachy drażniły jej 
nozdrza. Powoli i ostrożnie zbliżała się wtedy do zwalonego 
drzewa. Tak jak teraz, pod ukośnie ustawioną kłodą, leżał na 
nim spory płat świeżej sarniny. Tak jak teraz, mięso 
roztaczało nęcący zapach, skażony jednak obcą jakąś wonią... 
Nie oparła się wtedy-pokusie: postąpiła krok naprzód i jeszcze 
krok, ale uderzana silniejszą falą obcej, niepokojącej woni, 
zatrzymała się. Panowała cisza. Od nęcącej zdobyczy dzielił ją 
zaledwie krok. Nie ruszając się z miejsca wyciągnęła szyję i 
ująwszy lekko zębami ochłap bez powodzenia próbowała 
unieść go w gąszcz. Zwarła więc silniej szczęki i oparłszy 
prawą łapę na okorowanym pniu szarpnęła zdobycz ku sobie. 
Mięso pozostawało nadal nieruchome. Szczęki szarpnęły 
jeszcze mocniej... I wtedy nastąpiło coś, czego zwierzę nie 
było W stanie pojąć: rozległ się łoskot i jednocześnie poczuła 
ostry, przeszywający ból. Opadająca nagle kłoda pozbawiła 
Waderę bliskiej zdobyczy, przygważdżając jednocześnie do 
pnia jej prawą łapę. Ogarnięta paniką, pociągnęła uwięzioną 
kończynę całą siłą barku. Uwolniona, skowycząc i brocząc 
krwią, skryła się w
gąszczu... Na długo zapamiętała łoskot opadającej kłody i 
nade wszystko przeszywający ból, jaki po nim nastąpił...
Stała teraz nie poruszając się ani o krok, wpatrzona w 
źródło swego niepokoju i zarazem pokusy. Doświadczenie 
sprzed kilku dni i strach nakazywały ucieczkę i 
powstrzymywały przed zaspokojeniem dojmującego głodu, a 
bijąca w nozdrza woń świeżej krwi i mięsa przykuwała 
zwierzę do miejsca. Wadera pozostawała nieporuszona 
dłuższą chwilę. Wreszcie, powoli i ostrożnie, cofnęła się do 
skraju polanki. Rozgrzebawszy śnieg legła przyczajona 
pomiędzy wystającymi korzeniami starej topoli.
Mijały godziny długiej nocy. Wilczyca przymykała niekiedy 
ślepia. Chwilami zapadała w lekką drzemkę wtuliwszy nos w 
pachwinę i pozostawiając tylko na straży czujne, ruchliwe 
uszy. Co pewien czas lizała zziębniętą i okaleczoną łapę, po 
czym znów zapadała w półsen.
DZIWNY STWÓR
Mrok już zaczynał rzednąć, kiedy do jej uszu dotarł szmer 
opadającej szyszki. Wciśnięta w śnieg wilczyca uniosła głowę i 
spod nadziemnych korzeni topoli zlustrowała bacznie 
otoczenie. Po chwili ujrzała, jak z korony pobliskiej sosny 
zsunął się zręcznie tu-mak* i swym lekkim kicającym galopem 
skierował się wprost do mięsa leżącego na zwalonym pniu. 
Biegł szybko nie bacząc zbytnio na otoczenie. I on był głodny. 
Wadera, gotowa bronić przed intruzem swej dotąd nie 
osiągalnej własności, uniosła lekko barki i wpatrzona w ochłap 
sprężyła się już do skoku, kiedy
nagle w mroźnym powietrzu poranka rozległ się donośny, 
suchy łoskot. Echo powtórzyło ten dźwięk i zwielokrotniło go 
w ciszy.
Strach przydusił wilczycę do ziemi. Znów nastał spokój i 
bezruch, tylko naprężone mięśnie i pobudzone nerwy 
wprawiały ciało kulawej wilczycy w ledwo uchwytne drżenie.
Mijały długie chwile oczekiwania, ale odgłosy buszującego 
tumaka nie powtórzyły się więcej. Przyczajona płasko w 
śniegu Wadera czekała. Wreszcie uniosła ostrożnie łeb, potem 
dźwignęła tułów i chyłkiem, krok za krokiem, wsłuchana w 
ciszę i czujna poczęła zbliżać się do miejsca, na którym od 
wielu godzin skupiała się cała jej uwaga. Z miejsca tego 
dochodziły teraz już trzy zapachy: tamte dwa, których 
połączę-
nie było jej znane, i trzeci zapach: woń martwego tumaka...
Wilczyca zaskoczona nieuchwytną zrazu, ale wyczuwalną 
przecież zmianą w otoczeniu zatrzymała się. Naraz dostrzegła 
ciało tumaka zwisające nieruchomo spod zwalonej kłody. 
Długi, wąski tułów, brunatne tylne nogi i puszysty ogon 
opadały bezwładnie z bielejącego pnia, na którym poprzednio 
widoczny był ochłap mięsa. Wadera nie dostrzegała go teraz, 
chociaż z pewnością był tu jeszcze... Węch upewnił ją o tym. 
Zmysły zwierzęcia skrzętnie notowały poszczególne wrażenia, 
ale nie było ono w stanie pojąć związku przyczyn i skutków 
ostatnich wydarzeń.
Uważny i krytyczny obserwator spostrzegłby niewątpliwie, 
że dębowa kłoda ustawiona przedtem ukośnie i podparta 
cienką żerdzią opadła przed chwilą z łoskotem na leżący pień, 
przygniatając sobą tumaka wraz z mięsem, po które właśnie 
sięgał. Prymitywna konstrukcja złożona z żerdzi i dwu pni nie 
była dziełem przypadku. Nie przypadkiem znalazło się tam i 
mięso, na którym wsparta była żerdź podpierająca pochyłą 
kłodę...
Doświadczenie wilczycy nabyte przed kilku zaledwie 
dniami i odświeżony teraz pod wpływem nowych wydarzeń 
lęk były silniejsze niż głód i ciekawość. Nie odważyła się 
zbliżyć do martwej kuny. Nie odważyła się także szukać 
mięsa. Po chwili wahania wycofała się więc i legła ponownie 
pomiędzy korzeniami topoli.
Z drzemki wyrwał ją daleki odgłos łamanego chrustu i 
poszycia leśnego. Coś w kniei głośno buszowało. Niedźwiedź 
spał jeszcze z pewnością w gawrze*, a łoś
nie zapuszczał się w ten suchy las. Tylko rosły dzik mógł w 
ów mroźny czas jawnie zakłócać leśne prawo ciszy. Żerując 
spokojnie w żołędziach lub wygrzebując korzonki spod 
śniegu mógł czynić tyle zgiełku i posuwać się tak powoli... 
Wiatr wiał jednak w kierunku, skąd zgiełk nadchodził, toteż 
żadna woń nie docierała i nie ujawniała sprawcy hałasu.
Przyczajona wilczyca wpatrywała się w gęstwinę poszycia 
leśnego przesłaniającego źródło hałasu. Wyczekiwała. Chwile 
mijały powoli. Napięty słuch i węch, i wzrok wilczy utkwiony 
w gęstej masie drzew i krzewów chwytały najdrobniejszą 
zmianę w otoczeniu... W kniei za każdym krzewem i 
wykrotem mogła kryć się ostateczność... Naraz o kilkanaście 
zaledwie kroków od ukrycia Wadery rozstąpiły się gałęzie. 
To, co ukazało się, nie było jednak ani dzikiem, ani nie-
dźwiedziem, nie było też łosiem... Woń, jaką z sobą niosło, 
także nie przypominała żadnego ze znanych jej mieszkańców 
lasu... Ów dziwnie poruszający się stwór okazał się czymś 
zgoła niepodobnym do stworzeń, które dotąd spotykała... 
Nozdrza jej rozpoznały naraz ostry zapach znany już i 
niepokojący, który poprzednio dwukrotnie towarzyszył 
ponętnej woni mięsa... Sierść na wilczym karku i barkach 
zjeżyła się, wargi uniosły, ale żaden dźwięk nie wydobył się z 
krtani. Nieruchoma i cicha nie zdradziła niczym swej 
obecności, a rozłożyste korzenie osłaniały ją przed wzrokiem 
przybysza.
Hałaśliwy stwór łamiąc niefrasobliwie gałęzie i osypując 
śnieg z krzewów zmierzał wprost w kierunku zwalonego pnia, 
na którym bezwładnie zwisało teraz ciało nieżywej kuny. 
Zbliżywszy się dźwignął nieco dębową kłodę, zsunął ją z 
wysiłkiem na bok i odrzuciwszy płat sarniny w śnieg, 
przykucnął. Zapach kuny stał się po chwili szczególnie 
wyraźny, ale nieznany stwór uniósł go wkrótce z sobą, 
oddalając się ze zdartą skórą zwierzęcia.
Minęła długa chwila, zanim odgłos łamanych gałęzi przestał 
wreszcie docierać do uszu Wadery. Czekała czas jakiś, ale 
ponaglana głodem raz jeszcze poczęła zbliżać się do miejsca, 
z którego płynął jakże nęcący zapach mięsa.
Postępowała powoli, krok za krokiem, obwąchując 
szerokie, nieznane dotąd i osobliwe ślady pozostawione na-
śniegu. Niespodzianie natknęła się na ośnieżony teraz ochłap 
sarniego mięsa. Leżał w bezpiecznej niemal odległości od 
owej budzącej lęk kłody. O krok dalej, zagłębione w 
puszystym śniegu, spoczywało pozbawione teraz skóry, 
martwe ciało tumaka. Wadera ujęła ostrożnie zębami mięso, 
nie ważąc się jednak unieść go z ziemi. Z wysuniętą ku 
przodowi paszczą stała dygocąc z napięcia, strachu i 
pożądliwości. Głód stał się teraz uczuciem dominującym. 
Zaciskała kły, zatapiając je powoli w zdobyczy. Wreszcie 
szybkim rzutem karku poderwała mięso ku sobie i spiesznie 
uniosła w gąszcz. Spory kawał sarniny i ciepłe jeszcze ciało 
tumaka, po które wkrótce powróciła, nie zaspokoiły jednak 
głodu Wadery. Obie porcje, pochłonięte żarłocznie, oddaliły 
przecież znacznie zbliżającą się chwilę głodowej śmierci.
MIGOTLIWE ŚWIATŁO
Trudne to były dni. Żółte ślepia Wadery zapadły w głąb 
czaszki, a pełne dawniej i lśniące jej boki zmieniły się w doły 
pokryte zmierzwionymi kudłami. Głodne zwierzę słabło z dnia 
na dzień. Na mrozie rany nie goiły się, zmiażdżone kości 
głodnego zwierzęcia nie zrastały, a próżne stale trzewia 
budziły niepokój,
przeganiały sen, szarpały czczością, pobudzały do nieu-
stannego, choć daremnego działania. Raz tylko, nocą, gdy 
sowa swym bezszelestnym lotem spadała na nornicę i 
zatopiwszy szpony w jej małym ciele zrywała się znów do 
lotu, wilczyca zaczajona w pobliskim krzaku jałowca 
skoczyła. Raz tylko w ciągu ostatnich dni szczęki jej nie 
chybiły i zwarłszy się na pierzastym ciele pozwoliły zdrowej 
łapie przygnieść żer do ziemi, rwać go zębami i pochłaniać.
Mizerna to była zdobycz. Więcej w niej było puchu i kości 
niż łykowatego mięsa. A jednak skromny ów łup znaczył 
teraz więcej niż w porze sytości i ciepła tłusty warchlak.
W owym czasie, czasie tęgich mrozów i daremnych łowów, 
wilczyca gnana głodem powracała kilkakrotnie na śródleśną 
polanę, gdzie przed kilku dniami, przy kłodzie dębowej, jej 
trzewia po raz ostatni napełniły się jadłem. Nie znajdowała 
tam jednak niczego, czym mogłaby nasycić swój niezmiennie 
teraz podciągnięty brzuch.
Tego ranka raz jeszcze powróciła na polanę, aby znów 
przekonać się o bezowocności swoich poszukiwań. Wilczyca 
nie oddaliła się jednak stamtąd. Czujna, przywarowała w 
korzeniach starej topoli. Węszyła. Zaskoczyła ją tu nowa, 
niezwykła woń, roznosząca się w mroźnym powietrzu. Znana 
zwierzęciu, lecz nie spotykana o tej porze roku, obca teraz i 
niepokojąca, zbliżona była do zapachu, jaki wydaje z siebie 
żywiczne drewno osmalone letnim piorunem. Zimą zapach 
ten był w kniei zaskakujący i jakby nie na miejscu. Budząc w 
mieszkańcach puszczy lęk, osadzał je na czas jakiś w 
panicznym odrętwieniu, zmuszał do ukrywania się w norach 
lub skłaniał do nagłej ucieczki. Wilczyca zbierała się już do 
szybkiego odwrotu, gdy naraz, oprócz tamtego zapachu, 
poczuła wyraźną i jakże
upragnioną woń mięsa. Nie złudną i odległą, ale bliską i nieco 
tylko odmienioną. I znów nękający głód, górujący teraz nad 
wszystkimi doznaniami, zagłuszył trwogę zwierzęcia.
Wilczyca pozostała na miejscu, czujna i w każdej chwili 
gotowa do odwrotu. Od strony, skąd płynął nęcący zapach, 
docierał też od czasu do czasu cichy powtarzający się trzask. 
Minęła długa chwila, zanim oswoiwszy się z owym odgłosem 
Wadera odważyła się podnieść łeb. Zwróciwszy wzrok w 
prawo wpatrywała się uparcie w coś, co z daleka 
przypominać mogło wznoszące się ku górze pasmo gęstej 
mgły. Nie była to jednak mgła...
Kierunek wiatru zmienił się tymczasem i żaden zapach nie 
docierał już stamtąd. Wadera uniosła się i starając ustawić się 
pod wiatr, przebiegła chyłkiem kilkadziesiąt kroków. Naraz 
rozległo się kilka głośniejszych trzasków i u przeciwległego 
skraju polanki ukazał się czerwonordzawy błysk. Wkrótce 
nastąpił drugi, trzeci, aż nagle, w ślad za porywistym 
podmuchem wiatru, wystrzelił ku górze rdzawożółty, ruchliwy 
i migotliwy słup, ponad którym unosiło się drgające powietrze. 
Powyżej snuło się nadal wydłużone pasmo ciemnej, ruchliwej 
„mgły", niosącej z sobą zaskakującą i nie spotykaną w zimie 
woń osmalonego piorunem drzewa.
Ponowna fala lęku unieruchomiła teraz zwierzę, wgniatając 
je brzuchem w śnieg. Mglisty i daleki ślad dawnego przeżycia 
przetrwał zapewne w wilczym mózgu. Doznane niegdyś 
wrażenie wyniesione w trwodze z pożaru puszczy zespoliło 
trwale w pamięci woń dymu z poczuciem lęku. Zatarte 
okruchy wrażeń odżywały w zwierzęcym mózgu pod 
wpływem aktualnych doznań. Nie tylko woń sama, ale i 
trzask, i migotliwy błysk budziły w niej trwogę... Tę samą 
trwogę, jakiej
latem ulegała cała zwierzyna puszczy, a z nią i Wadera, 
umykając w popłochu przed płonącą ścianą lasu... Paniczny 
lęk przed napierającym zewsząd płomieniem gnał wtedy 
wszystką zwierzynę puszczy za rzekę, godząc ofiary z 
odwiecznymi ich napastnikami. Bezpieczne wody rzeki niosły 
ze sobą rysia obok dzika, wilka łeb w łeb z królikiem i lisa 
płynącego w parze z zającem. Tylko ptaki ominęły tę 
wspólną drogę ratunku.
Pomimo strachu Wadera teraz nie ruszała się z miejsca. 
Migotliwe i przerażające światło nie napierało przecież, nie 
gnało jej przed sobą, nie zmieniało pierwotnego położenia.
Utkwiwszy wzrok w źródle swego lęku Wadera nie od razu 
zauważyła, jak z pobliskich krzaków jałowca wysunęła się 
wysoka sylwetka, którą widziała już przy ciele martwej kuny. 
Teraz postać ta zatrzymała się przy samym źródle trzasków i 
woni osmalonego drzewa i pochyliła się, aby unieść coś 
spośród sczerniałych gałęzi. Równocześnie w powietrzu 
rozszedł się swoiście odmieniony, jakże jednak nęcący zapach 
mięsa.
Po chwili wysoka sylwetka ukazała się oczom wilczycy w 
całej okazałości i skryła w gąszczu jałowca. Odgłosy jej 
oddalających się kroków długo jeszcze rozchodziły się w 
kniei.
Ognisko powoli wygasało.
Gdy woń spalenizny przestała rozchodzić się ze zwę-
glonych drew, a zapach pieczonego tłuszczu zwierzęcego i 
mięsa nadal drażnił nozdrza, Wadera przyczajona i ostrożna 
poczęła zbliżać się. Wśród ciepłych jeszcze gałęzi znalazła 
głowy i trzewia kilku dzikich królików. Znalazła też odartą ze 
skóry i przypieczoną pęcinę i racicę dzika. Pochłonęła to 
wszystko w okamgnieniu i nadal głodna pobiegła w las.
TROP W TROP
Chyłkiem i cichcem, nierównym truchtem i kłusem kulawym 
Wadera podążyła naprzód. Posuwała się drogą, jaką wyznaczał trop 
szerokich śladów odbitych świeżo na śniegu. Pomykała skrycie za 
brodatym człowiekiem, wykorzystując jako osłonę każdy krzak i 
każdą nierówność podłoża. Poduszki zdrowej dotąd, lecz stale 
przeciążonej łapy zdarte na zlodowaciałym tu i ówdzie śniegu 
krwawiły i sprawiały ból. Wilczyca biegła jednak uparcie naprzód.
Nie ciekawość, lecz głód skłaniał zwierzę do posuwania się tym 
dziwnym tropem. Tropem, w którego pobliżu niedawno znalazła 
przecież strawę i napełniła pusty brzuch. Doświadczenie sprzed 
kilku dni poparte nowym, nabytym tego ranka, zespoliło w 
wilczym mózgu sytość z owym osobliwym i tak swoiście wo-
niejącym śladem. Ono właśnie wytyczało teraz kierunek jej 
krokom.
Zachowując bezpieczną odległość i poszukując stale osłony 
Wadera nakładała wiele drogi. Z trudem nadążała za Brodatym. 
Przywykłszy do stałego odgłosu łamanych jego krokami gałęzi, 
wilczyca nie od razu pochwyciła nowy odgłos. Po chwili 
rozpoznała rytmiczny, głuchy i ledwo słyszalny tętent racic 
stłumiony w puszystym śniegu. Tętent zbliżał się szybko i wkrótce 
stał się wyraźny i bliski. Wilczyca legła przyczajona pod 
pobliskim świerkiem. Jednocześnie spostrzegła, że idąca w 
przedzie szerokostopa istota zatrzymała się również i ukryła w 
poszyciu leśnym. Po chwili spoza zielonych krzewów jałowca 
wyskoczył spłoszony czymś sarniak i oderwawszy się od stada 
gnał samotny wielkimi, tanecznymi susami kierując się wprost na 
ukrytą Waderę. Szeroko rozwarte źrenice wilczycy śledziły każdy 
ruch spłoszonego zwierzęcia... Naraz dał się słyszeć krótki, 
ostry świst i niemal równocześnie umykający w popłochu 
sarniak skoczył pionowo w górę... Przebiegłszy jeszcze kilka 
kroków zręczne zwierzę potknęło się i zapadło w śnieg w 
pobliżu zaczajonej wilczycy. Niezwykłość zdarzeń i niedawny 
świst strzały powstrzymały ją od porzucenia ukrycia i napaści 
na łatwą zdobycz. Tymczasem, szpicak, zwęszywszy 
zapewne bliską woń wilczego piżma, zerwał się spiesznie, ale 
po kilku niepewnych susach, wydawszy z siebie krótkie 
beknięcie, osunął się ponownie w śnieg. Minęła chwila ciszy. 
Dobywszy ostatnich sił sarniak zerwał się raz jeszcze, skoczył 
na oślep w krzak głogu, zachwiał się i znów runął w śnieg. 
Przez chwilę dochodził stamtąd jego świszczący oddech, ale i 
ten wkrótce przycichł. Wadera uniosła się lekko i ostrożnie 
wysunęła głowę spod nawisłych gałęzi. Łup był blisko, 
należało po niego tylko sięgnąć...
Uczynił to jednak nie wilk. Ukryty dotąd w krzewach 
brodaty mężczyzna zerwał się teraz z hałasem, i zmieniwszy 
nagle kierunek swego marszu począł szybko cofać się, 
poszukując tropu racic. Wkrótce odnalazł go i biegnąc szybko 
zbliżał się do miejsca, gdzie legł szpicak. Chwila zwłoki, w 
której biegnący zatrzymał się pochylony nad wyciśniętymi w 
śniegu śladami, pozwoliła wilczycy wycofać się 
niepostrzeżenie.
Ugniatając śnieg przeczołgała się strwożona do niewielkiej 
jamy powstałej przy wykrocie. Na jawną ucieczkę było już za 
późno... Wciśnięta w kotlinkę i osłonięta korzeniami zwalonej 
sosny leżała teraz przyczajona i obserwowała bieg 
wypadków.
Znalazłszy się przy ciele nieżywego sarniaka Brodaty 
przyklęknął na jedno kolano i oparłszy się dobrze drugą nogą 
chwycił oburącz drzewce strzały łuczniczej, tkwiącej głęboko 
pomiędzy żebrami zdobyczy.
Szarpnął mocno, ale kościany grot, zaopatrzony w ha-
czykowate zadziory, tkwił nadal w swoim miejscu. 
Szarpnąwszy jeszcze raz i drugi, mężczyzna uporał się 
wreszcie ze strzałą i wsunął ją za cholewę futrzanego buta. 
Dobył zza rzemienia krzemienny nóż, rozpłatał wprawnymi 
ruchami skórę na udach i brzuchu zwierzęcia, wyłuskując 
zręcznie i szybko jej mięsistą zawartość. Oddzieliwszy z 
kolei od reszty tuszy odarte ze skóry szynki i lędźwie, przebił 
je zaostrzonym naprędce kijem, zarzucił ładunek na barki i 
szybko oddalił się.
Kiedy odgłosy jego kroków przycichły zupełnie, wilczyca 
odważyła się opuścić ukrycie. Podniecona znanym już 
połączeniem woni szerokiego tropu i mięsiwa węszyła jeszcze 
czas jakiś. Wreszcie głód ponaglił ją. Po chwili była już przy 
ciele ubitego sarniaka. Stanęła nad żerem, rozejrzała się 
uważnie wokoło, strzygnęła uchem i uspokojona nieprzerwaną 
ciszą poczęła żarłocznie rwać mięso. Szarpiąc, ciągnąc i miaż-
dżąc nie zważała na ból łapy zapartej teraz w rozdzieranej na 
sztuki tuszy. Łykając w pośpiechu potężne kęsy krwistego 
mięsa, z trudem przepychała je przez szeroką gardziel. 
Wreszcie syta i znużona oblizała pysk i bez pośpiechu skryła 
się w gęstwinie. Nie odeszła daleko. Zwinięta w kłębek pod 
pobliskim świerkiem zapadła rychło w sen; nazbyt głęboki, 
ciężki sen nadmiernie sytego drapieżcy. Spała długo. Minął 
wieczór, noc i poczynało już świtać, kiedy ocknąwszy się po-
czuła ponownie głód. Zaraz też udała się na miejsce, w 
którym pozostawiła sporo jeszcze sarniego mięsa i resztek 
trzewi. Ale nie było tam nic. Drobna zwierzyna leśna nękana 
mrozem i zgłodniała nie pozostawiła nawet racic. Miejsce 
wczorajszej uczty Wadery znaczyły tylko strzępy 
zmierzwionej sarniej sierści i jeden osamotniony róg szpicaka.
Ciało wilczycy od wielu dni raz tylko nasycone domagało 
się następnego posiłku. Na miejscu nie było go jednak, a 
bezczynność groziła powolną zagładą. Wadera chwyciła tedy 
nozdrzami górny wiatr i nie oglądając się pobiegła w knieję.
POD SKALNYM WISZAREM
Było już widno, kiedy od skraju leśnego pogorzeliska 
rozległ się głośny trzepot skrzydeł. To stadko kuropatw 
zapadło właśnie w zeschłe byliny i przy-
cichło nagle. Wadera zatrzymała się na mgnienie oka i 
ustaliwszy kierunek, z którego doszedł ją ten znajomy odgłos, 
poczęła się tam przemykać. W pobliżu pogorzeliska zwolniła 
kroku i przystanęła w ukryciu. Penetrując wzrokiem okolicę 
rozpoznała znajome kuliste sylwetki... Były jednak jeszcze 
dość daleko. Zbyt daleko, aby kulejący wilk mógł znaleźć się 
przy nich w kilku błyskawicznych susach. Pozostawała tylko 
możliwość podejścia ptaków z ukrycia na odległość jednego 
skoku. Wygniatając w śniegu szeroką bruzdę, z głową przy 
ziemi wilczyca posuwała się ledwie dostrzegalnym, płynnym, 
bezgłośnym ruchem. I oto kiedy od najbliższego ptaka dzieliły 
ją zaledwie dwa susy, w gałęziach pobliskiej sosny zabrzmiał 
głośny stukot dzięcioła. Wadera drgnęła z lekka trąciwszy 
pobliską gałąź. Z gałęzi osunęła się śnieżna okiść... i po lesie 
znów rozszedł się głośny trzepot skrzydeł. Spłoszone stadko 
kuropatw opadło tym raze'm na sam środek odsłoniętego 
pogorzeliska. Biała i płaska przestrzeń, pozbawiona poszycia i 
całkowicie przejrzysta, udaremniała wszelkie wysiłki Wadery. 
Rudo-bure kudły odcinały się od powierzchni śniegu, zwia-
stując ptakom bliskie niebezpieczeństwo. Wilczyca ponowiła 
próbę, ale ptaki poderwały się z łopotem raz jeszcze i 
odfrunęły bezpowrotnie. Zaniechała więc pogoni za stadkiem, 
kierując się w stronę pobliskiego strumienia. Zdołała ujść 
niewiele drogi, kiedy omijając pagórek straciła naraz 
równowagę i zapadła w głęboki śnieg. Przednia jej łapa, 
trafiając zrazu w próżnię, znalazła jednak oparcie na dnie 
sporego zagłębienia. Myszkując nosem w sypkim pyle 
śnieżnym natrafiła na zasypane zeschłymi liśćmi ujście 
podziemnej nory. Z głębi dochodził cichy i regularnie 
powtarzający się szmer. Odgrzebawszy listowie, Wadera 
wsunęła chude barki w głąb podziemnego korytarza. 
Rozpoznała
tam znaną i niezbyt obiecującą woń. To tłusty borsuk, od 
dawna zapadły w zimową drętwotę, sapał głośno przy 
każdym głębokim i powolnym oddechu. Spał twardo, ufny w 
bezpieczeństwo swego zimowego ukrycia. Nie mylił się. W 
swej norze stary borsuk nawet dla wilka bywa niełatwą 
zdobyczą. Nieruchawy z pozoru i krępy posiada tęgą broń. 
Mocne zęby i potężne pazury, choć nieskore do napaści, 
potrafią w potrzebie bronić zaciekle i skutecznie.
Nie mając wyboru głodna wilczyca nie ustąpiła jednak. 
Gonić zwierzyny nie była w stanie, należało więc brać ją we 
śnie lub z zasadzki. Zagłębiając się w coraz węższy prześwit 
nory, utknęła wkrótce. Barki jej nie mieściły się już w 
podziemnym tunelu, a rozkopanie go i poszerzenie 
uniemożliwiała okaleczona łapa. Wysunąwszy się z nory, 
otrząsnęła z grzywy piasek i utwierdzona w bezowocności 
swoich łowieckich wysiłków pobiegła dalej brzegiem 
strumienia.
Węsząc tu i tam, klucząc wśród krzewów i drzew, 
nasłuchując i rozglądając się usiłowała odnaleźć ślad 
człowieka, trwale już związany w jej pamięci z pożywieniem i 
sytością. Wkrótce wyczuła jego charakterystyczną woń i po 
chwili była na szerokim tropie. Biegnąc uparcie naprzód nie 
porzucała go już.
Południe dawno minęło, kiedy wycieńczona i obolała legła 
pod krzakiem liżąc teraz obie przednie łapy. Wypoczynek był 
jej niezbędny i trwałby zapewne znacznie dłużej, gdyby wiatr 
nie przyniósł wkrótce niepokojącego zapachu dymu. Węszyła 
jeszcze jakiś czas, wreszcie ruszyła znów w drogę. Nie 
pobiegła jednak wprost tam, skąd powiew niósł z sobą woń, 
lecz podążała nadal trzymając się poprzednio obranego tropu. 
Szlak idący nieco pod górę i szmat przebytej już tego dnia 
drogi hamowały tempo i tak powolnego jej kłusa.
Było ciemno, kiedy przebywszy Głęboki Jar zarośnięty 
gęsto krzewami stanęła u 
skraju rozległej Skalistej Polany, stanowiącej niewysokie, 
płaskie wzniesienie. Płaskowyż osłonięty był po przeciwległej 
stronie kilku kamienistymi wzgórzami, połączonymi pasmem 
niewielkich skał. W ten właśnie sposób powstał tu jednolity 
niemal grzbiet, stanowiący osłonę od północo-zachodu. Jedna 
z wyższych skał tworzyła dość potężny nawis nad szeroką 
wnęką skalną. U podnóża skały widniała rozległa czarna 
plama ziemi ogołoconej ze śniegu. W środku ciemniejącego 
poletka migotało znane już Waderze błyskotliwe światło, 
ponad którym unosiło się, tak jak poprzednio, drgające po-
wietrze i ciemna, wonna smuga dymu.
Ognisko płonęło, a wilczyca wpatrzona weń i urzeczona 
niezwykłym widokiem cofnęła się niezdecydowanie i skryła 
pod osłonę pobliskich krzewów. Zapach dymu i trzask 
smolnego drzewa nie budził już w niej tak panicznego lęku. 
Siedziała teraz z uniesioną głową i obserwowała w napięciu 
otoczenie.
Po chwili z ogniska trysnął w górę snop iskier, a podsycone 
płomienie rozświetliły gęstniejący mrok i rzuciły na skalną 
ścianę chybotliwy odblask. Na tle skały widoczna była jakaś 
ruchoma postać. Wilczym ślepiom ukazała się jej jasna, 
bezwłosa twarz i szczupłe barki. Nie był to więc ten sam 
osobnik, na którego śladzie Wadera nasyciła głód 
poprzedniego dnia. Ten, którego oglądała teraz, był znacznie 
mniejszy i innym nieco obdarzony zapachem. Pozwoliło to 
wilczycy pojąć, że istota, którą teraz miała przed sobą, była 
czymś nowym i dotąd jej nie znanym, a jednocześnie czymś 
niezmiernie podobnym do owego brodatego, wielkiego 
stworzenia, jakie poznała poprzednio.
Kobieta skryła się tymczasem w niszy skalnej i niemal 
równocześnie z głębi ozwał się skrzekliwy i przeciągły głos 
zbliżony do płaczliwego pojękiwania nawołujących się 
wiosną żbików. Po chwili głos ten przycichł i ustał zupełnie.
Ognisko wygasało. Nad skałami zaległa ciemność po-
chmurnej, mroźnej nocy. Przed północą zaszumiało w kniei. 
Górą hulał wiatr strącając tu i tam śnieżną okiść. Potem 
zaszumiał też w dole wzniecając białą zadymkę. Wilczyca 
zmrużyła ślepia, otrząsnęła z grzbietu nawiany śnieg i 
parsknęła donośnie. Zaniepokojona odgłosem, jaki mimo woli 
wydała z siebie, skryła się w pobliskim gąszczu. Minęło kilka 
godzin i wiatr rozpędziwszy chmury ustał wreszcie. Wadera 
ocknęła się w ciszy i bezgłośnie powróciła na brzeg Skalistej 
Polany rozjaśnionej teraz światłem księżyca. Zatrzymała się tu 
czas jakiś wśród krzewów jałowca. Węszyła i rozglądała się. 
Po chwili, zasłuchana w ciszę, poczęła skradać się w kierunku 
skalnej wnęki. Podchodząc z boku, skrajem polany, natknęła 
się na zamarznięte resztki trzech dzikich królików, 
napiętnowane znanym już Waderze zapachem tropu 
człowieczego. Były to wnętrzności, głowy i łapy. Zwierzę 
pochłonęło wszystko kilku ruchami szczęk i poprzestawszy na 
skromnym posiłku powróciło chyłkiem w zwartą masę poszy-
cia leśnego otaczającego Jar. Tam było bezpieczniej. 
Wkrótce, wtuliwszy nozdrza w pachwinę, Wadera zapadła w 
sen, grzejąc brzuch własnym oddechem.
Mijały godziny długiej nocy, a sen wobec znów na-
rastającego głodu stawał się coraz czujniejszy. Księżyc 
ponownie skrył się w chmurach i mróz zelżał nieco. Nad 
ranem przyprószył śnieg. Dzień wstawał łagodny, 
bezwietrzny.
Było już prawie jasno, kiedy do uszu wilczycy dotarł jakiś 
szmer. Uniosła głowę i spojrzała w kierunku skał. Rozpoznała 
tam znaną sobie postać. Na wzniesionym nad ziemią tarasie 
skalnym, w całej okazałości swego wzrostu, stał brodaty 
mężczyzna.
Człowiek trzymał w dłoni długą, ostro zakończoną 
włócznię. Wyszedł zapewne dopiero z ciemności, bo 
•osłaniając dłonią zmrużone oczy, stał jakiś czas nieruchomo. 
Wreszcie przetarł powieki, przeciągnął się, ziewnął i zadarłszy 
głowę ku niebu przyjrzał się z uwagą gęstniejącym na 
wschodzie chmurom. Po chwili sięgnął po łuk oparty o skałę, 
nacisnął piersią jego drzewce, naciągnął cięciwę, zamocował 
ją. Zarzucił łuk na ramię i zsunąwszy się ze skalnej stromizny 
począł iść w stronę lasu. Przeszedłszy kilkanaście kroków 
przystanął i przyjrzał się przysypanym cienką warstwą 
śniegu, dość jednak świeżym i wyraźnym śladom wilczych 
łap. Przyklęknął nawet, zdziwiony zapewne tym trójnogim 
śladem. Wkrótce powstał, zatrzymał przez chwilę wzrok na 
brzegu lasu, to jest tam właśnie, dokąd prowadził trójnogi 
wilczy trop, i nie oglądając się przemierzył spiesznie otwartą 
przestrzeń Skalistej Polany. Wkrótce skrył się pomiędzy 
pniami pobliskich drzew.
Wadera rozpoznała od razu Brodatego i bez wahania, 
zachowując jak zawsze bezpieczną odległość, podążyła 
świeżym i tak dobrze już znanym szerokim jego tropem. 
Zwiastował on zwykle bliskość świeżego mięsa lub — jak 
ostatniej nocy — bodaj resztek ubitej zwierzyny...
ŁOWY
Było cicho. Najlżejszy nawet podmuch wiatru nie poruszał 
gałęzi drzew, toteż szelest i trzask gniecionych gałązek, 
towarzyszący lekkim krokom Brodatego, niósł się daleko w 
las. Waderze nietrudno zatem było śledzić go niepostrzeżenie. 
Podążała za nim dłuższy już czas, gdy w nozdrza jej uderzyła 
nagle wyraźna, choć słaba woń dzika. Jednocześnie w 
sposobie poruszania się Brodatego wilczyca spostrzegła 
zmianę. Szedł teraz przygięty, stąpał miękko i bezgłośnie, 
skradał się na podobieństwo zwierzęcia czatującego na ofiarę. 
Wadera widziała go takim po raz pierwszy. Zrazu 
przywarowała w śniegu zdezorientowana, a po części 
spłoszona jego odmiennym zachowaniem się. Po chwili 
jednak, spostrzegłszy, że podąża za tropem dzika, ruszyła 
dalej jego śladem. Kiedy woń dzika stała się bliska i należało 
się spodziewać, że ten lada chwila zerwie się i rzuci do 
ucieczki, Wadera, nakładając drogi, pobiegła nieco w bok i 
wyprzedziwszy chyłkiem Brodatego, legła nieruchomo pod 
krzakiem. Jej pościg za starym dzikiem byłby daremny, 
przyczaiła się więc tylko wykorzystując instynktownie tę nie-
wielką szansę, jaką daje zbliżenie się naganianej ofiary do 
zaczajonego drapieżcy. Po chwili dało się słyszeć oczekiwane 
sapnięcie niepokojonego odyńca, ale zaraz znów nastała 
cisza. Wreszcie sapanie powtórzyło się i zwierz zerwał się do 
biegu. Przez mgnienie oka Wadera widziała wydatny kłąb 
dzika pokryty sterczącą szczeciną i długi jego pysk. Niemal w 
tej samej chwili dzik wydał z siebie krótkie fuknięcie, po 
czym do uszu Wadery dotarł nagły, przeszywający powietrze 
świst, a tuż po nim tętent racic uciekającego postrzałka. 
Wadera zerwała się nie chcąc stracić z oczu bliskiej 
zdobyczy. Przyczajona pobiegła jego śladem. Naraz 
postrzelony dzik zatrzymał się. Stanął ciężki, zwalisty, z 
opuszczonym ku ziemi łbem i szeroko rozstawionymi 
racicami. Trwał tak dłuższą chwilę, po czym zwrócił paszczę 
w bok i zaczął obracać się w koło, jakby z zamiarem 
uchwycenia własnego ogona lub raczej strzały sterczącej 
teraz u jego nasady. W końcu przysiadł na zadzie i 
znieruchomiał.
Wpatrzona w odyńca Wadera przyczaiła się i skryła w 
pobliżu. Nie odważyła się zaatakować zwierzęcia,
którego zachowanie się było tak niezwykłe. Czekała i 
zwlekała niezdecydowana, gdy oto dojrzała przed sobą 
skradającą się postać Brodatego. Stanął właśnie pod osłoną 
świerkowych gałęzi i pozostawał tam, zdawało się, bez ruchu. 
Dygocąc w napięciu, Wadera wyczekiwała odpowiedniej 
chwili. Naraz ponownie dał się słyszeć znany jej krótki świst i 
jęk puszczonej cięciwy, i w ślad za tym dźwiękiem rażony 
dzik poderwał się. Przegalopował kulejąc wzdłuż potężnego 
pnia zwalonej sosny i w chwili gdy usiłował przeskoczyć tę 
niewielką przeszkodę, zwalił się nagle na bok. Spoza świerka 
wyskoczył jednocześnie Brodaty i biegnąc na przełaj wielkimi 
susami, szybko zbliżał się do powalonego dzika.
Ranione zwierzę próbowało zerwać się do ucieczki, ale 
zdołało tylko unieść przód ciała i wsparte na przednich 
kończynach zwróciło rozwartą paszczę ku nadchodzącemu. 
Brodaty zaszedł dzika z boku, odstawił jedną nogę poza 
siebie, zaparł się mocno w ziemię i odchyliwszy ciało wstecz 
uniósł nad głową włócznię. Wyprzedziwszy go o mgnienie 
oka, dzik powstał jednak i całym impetem zwartego cielska 
zaszarżował wprost na prześladowcę. Uskakując w bok, 
Brodaty zachwiał się, lecz oparłszy się na włóczni, uchwycił 
równowagę w chwili, gdy zakrzywiona, żółtawa szabla* 
dzika dosięgnęła w przelocie jego uda. W rozpędzie dzik 
przebiegł jeszcze kilka kroków przed siebie, po czym 
zawrócił i natarł ponownie. Brodaty zdołał jednak wskoczyć 
tymczasem na pień powalonej sosny i mierząc z góry, 
potężnym rzutem ramienia zatopił cały grot włóczni tuż za 
łopatką zwierzęcia. Rozległ się chrapliwy kwik, potem głośne 
sapanie i zaległa cisza, wypełniona tylko głośnym oddechem 
Brodatego.
W powietrzu rozeszła się woń świeżej krwi. 
Wadera oblizała pysk, lecz nie odważyła się 
unieść głowy. Tymczasem Brodaty wyrwał z 
boku ubitego zwierzęcia dzidę. Następnie 
silnym szarpnięciem wyciągnął strzałę tkwiącą 
pomiędzy żebrami odyńca i drugą, sterczącą u 
nasady ogona. Zatknąwszy swoim zwyczajem 
strzały za cholewę futrzanego obucia, łowca 
przykucnął, odchylił rozdartą skórę odzienia, 
przyjrzał się z uwagąH zaciekawieniem swojej 
ranie na udzie i spokojnie, w skupieniu wziął 
się do zdzierania skóry i ćwiartowania 
zdobyczy. Sporo czasu minęło, zanim uporał 
się z
grubą skórą i ciężką tuszą ubitego dzika. Odrzuciwszy na bok 
wnętrzności i łeb uniósł wypatroszoną przednią część tuszy; 
obarczony tym ciężarem przeszedł kilka kroków w kierunku 
pobliskiej sosny. Tu zatrzymał się, stęknął z wysiłku, uniósł 
ciężar ku górze i z rozmachem nabił mięso na tęgi sęk, 
sterczący ponad jego głową. W ten sposób zabezpieczył przed 
nieproszonymi współbiesiadnikami część zdobyczy, którą 
zmuszony był pozostawić na miejscu. Resztę tuszy zarzucił 
na barki, łuk i dzidę ujął w dłonie i ruszył w kierunku, skąd 
przybył. Uszedł kilkaset kroków, ale przystanął jeszcze, kiedy 
dostrzegł trop „trójnogiego wilka". Uważnie przyjrzał mu się, 
stwierdził, że jest całkiem świeży, obejrzał się ugięty pod 
ciężarem łupu i nie zwlekając, puścił się w dalszą drogę.
Powodowana nieustannym uczuciem głodu Wadera nie 
czekała nawet, aż zamilkną odgłosy jego kroków, i 
podczołgała się do porzuconych wnętrzności odyńca. Nie 
było tego mało, zważywszy, że potężna wątroba i serce 
pozostały na miejscu. Wkrótce wszystko zostało pochłonięte, 
a nie mogąc sięgnąć do mięsa zawieszonego na sęku wilczyca 
pożarła i to, co dało się oddzielić od twardej czaszki dzika. 
Nasyciwszy głód nie oddaliła się jednak od resztek uczty i 
mięsa zawieszonego w górze. Ociężała, z wypełnionym 
ponad miarę brzuchem legła opodal pod jodłą i zapadła w 
głęboki sen.
Słońce już zaszło i o szarej godzinie mróz, jak zwykle, 
zaczął narastać, kiedy Wadera zbudzona nagłym hałasem 
ocknęła się ze snu. Zbyt głęboki to sen dzikiego zwierzęcia, 
skoro przerwał go dopiero łoskot zmarzniętego na kamień 
mięsa, które opadło w dół z pękniętego nagłe sęka. 
Jednocześnie wilczyca ujrzała nakrapiane, rude ciało rysia 
zwisające przez mgnienie oka na odłamanym sęku. W 
następnej chwili wielki kot zręcznie osunął się w dół i opadł 
miękko wprost na zamarznięte mięso, leżące teraz u podnóża 
sosny.
W Waderze obudziło się to, co wśród ludzi zwie się 
poczuciem własności. Źrenice rozszerzyły się, z gardzieli 
wydobył się złowrogi pomruk, kły obnażyły się i w 
następnym ułamku sekundy ciało jej było już w ruchu. W 
kilku susach Wadera pokonała odległość dzielącą ją od' 
sosny. Kocur rozpłaszczył się na mięsie i położywszy uszy 
prychnął rozwierając zębatą paszczę. Wadera natarła, usiłując 
chwycić rysia za grzbiet. Chybiła jednak. Ostre pazury kota 
przecięły jej skórę nad okiem. Natarła powtórnie, chybiając i 
tym razem. Atak jej nie był jednak daremny. Wielki kot odbił 
się od mięsa i jednym długim skokiem znalazł się — nie-
osiągalny i bezpieczny — na poziomej gałęzi sosny. 
Przepłoszywszy go, obwąchała zmarznięte mięso. Było teraz 
dostępne, leżało przed nią, ale syta jeszcze zadowoliła się 
małą jego cząstką i legła obok na straży tego, co uznała za 
swoje. Zdrzemnęła się.
Wkrótce ze snu wytrącił ją chrzęst łamanego suszu leśnego. 
Od strony, skąd odgłos ten nadchodził, ukazała się sylwetka 
Brodatego. Zbliżał się lekkim, szybkim krokiem. Tym razem 
nie był sam. Obok postępowała druga podobna istota, nieco 
tylko mniejsza. Była pozbawiona brody i znacznie 
szczuplejsza; szczuplejsza nawet od tej postaci, jaką Wadera 
widziała dnia poprzedniego na polanie przy skalnym okapie.
STRÓŻ CUDZEGO MIENIA
Brodaty i jego syn szli wprost w kierunku, gdzie 
zawieszona była uprzednio reszta tuszy dzika. Należało ją 
zabrać i przenieść w pobliże pieczary. W niewielkiej 
odległości od sosny Brodaty zatrzymał się.
Szukał wzrokiem zawieszonego na sęku mięsa. Nie ujrzał go 
jednak. Jego spojrzenie uważnie ześliznęło się po pniu sosny 
w dół i pochwycił jakiś ruch: bury cień pomykał kulawym 
truchtem w kierunku pobliskiej gęstwiny.
Brodaty skoczył do przodu i po chwili znalazł się] przy 
zamarzniętym mięsie. Było nietknięte niemal i leżało teraz u 
korzeni sosny. Mężczyzna stał chwilę bez ruchu zastanawiając 
się nad tym, co działo się tu podczas ostatnich godzin. Co 
sprawiło, że mięso pozostało jednak prawie nietknięte. 
Pochylony nad licznymi śladami wilczych łap starał się 
odczytać z nich zdarzenia, które mogły pozbawić, a przecież 
nie pozbawiły go zdobyczy.
W duchu zapytywał sam siebie, dlaczego mięso leżące w 
śniegu i dostępne dla każdego zwierzęcia nie zostało jednak 
pożarte. Wkrótce nad śladami pochylił się także chłopiec.
—	Był wilk o trzech nogach — rzekł.
—	Był. Widziałem, jak umykał — odparł Brodaty.
—	Ja też widziałem. Zwalił mięso z drzewa i nie zdążył go 
pożreć. Spłoszyłeś go.
—	Nie zwalił — zaprzeczył Brodaty.
—	Samo spadło?
—	Samo nie spadło. Było dobrze zawieszone. Bardzo 
dobrze.
—	Kto zwalił?
—	Ryś.
—	Nie ma tu wcale jego śladów — zdziwił się chłopiec.
—	Jest jeden ślad jego łapy. To był ryś — odparł Brodaty, 
usiłując rozrąbać zamarznięte mięso.
—	Ale ryś ma cztery nogi. Na jednej nodze nie stał — 
rzucił chłopiec.
—	Nie, stał na czterech. Trzy nogi były oparte na
zmarzłym mięsie, a jedna w śniegu; dlatego tylko ten ślad 
został. Tu, na korze, są ślady pazurów. Uciekł z powrotem 
na sosnę. Zwalił mięso, zeskoczył na nie i uciekł do góry.
—	Nas się przestraszył?
—	Nie, uciekł przed wilkiem. Przed trójnogim wilkiem. 
Skoczył na drzewo. Pewnie jest niedaleko.
—	A wilk? Wilk też jest niedaleko? — zapytał chłopiec.
—	Na pewno jest. Czeka gdzieś zaczajony. Nie chce 
zostawić mięsa. Też jest głodny albo prędko będzie głodny.
—	To dlaczego nie pożarł mięsa?
—	Bo niedawno pożarł wnętrzności dzika i jeszcze w 
brzuchu nie miał miejsca na nowe jadło. Wilk czekał na 
większy głód i pilnował mięsa przed innymi zwierzętami — 
odrzekł mężczyzna.
—	Przecież może sam upolować zwierzynę, jak będzie 
głodny?
—	Nie może. Nie może gonić zwierzyny na trzech nogach.
Nastała chwila milczenia, którą przerwał chłopiec.
—	To dobrze, że jest kulawy — rzekł.
—	Dobrze? — spytał Brodaty.
—	Bo jakby miał wszystkie cztery nogi, polowałby sam i 
nie przypilnowałby naszego mięsa. Nie mielibyśmy zapasu. 
Teraz dla ciebie, matki i dla mnie starczy na kilka dni. 
Będziemy syci.
—	Tak, dobrze. Dobrze, że wilk jest kulawy — zgodził się 
Brodaty.
W czasie tej lakonicznej wymiany myśli, przerywanej 
długimi chwilami milczenia, Brodaty podzielił mięso na dwie 
nierówne części, a okrojone z mięśni żebra i kręgi rzucił w 
kierunku tropu wilczego. Nie zwlekając wziął na barki 
większy ładunek i począł odda-
lać się. Za nim, niosąc swoją część zdobyczy, podążał 
chłopiec ugięty pod brzemieniem.
Wkrótce Wadera wyszła z ukrycia i zbliżywszy się do 
porzuconych przez Brodatego resztek pożarła, co się dało. 
Wreszcie oblizała się, połknęła trochę śniegu i pospiesznie 
pokłusowała śladem oddalających się.
Zaczynało się ściemniać. Na skraju Skalistej Polany, gdzie 
obok skalnego wiszaru płonęło nieustannie ognisko, Wadera 
znalazła się dopiero nocą. Tu, ukryta przy skarpie wąwozu w 
swej niewielkiej kotlince pod świerkiem, zwinęła się w kłębek 
i zasnęła. Pośród nocy zbudził ją głośny trzask żywicznych 
gałęzi dorzucanych do ognia przez Brodatego. W ślad za 
rzuconymi gałęziami buchnął ku górze wysoki słup ognia i 
rozświetlił całą niemal polanę. Nie cofnęła się jednak przed 
światłem ogniska w głąb lasu. Gdy Brodaty skrył się w 
pieczarze, siadła nieruchomo wpatrując się uporczywie w 
nienaturalną jasność, rozświetlającą mrok posępnej, zimowej 
nocy. Migotliwe światło ognia nie budziło w niej już trwogi. 
Przyglądała się spokojnie zjawisku, wiedząc z doświadczenia, 
że nie jest niebezpieczne. Przekonała się, że ten ogień, pod-
sycany przez dziwną dwunożną istotę, nie goni jej, lecz stoi w 
miejscu. Porusza się w nim coś, lecz nie zmienia on swego 
zasięgu, nie przenosi się, nie napada... nie zmienia otoczenia 
w martwą czerniejącą pustkę, nie rozrasta się i nie 
rozprzestrzenia...
Minęło trochę czasu od chwili, w której Brodaty skrył się w 
głębi pieczary, gdy wilczyca, zapatrzona w słup drobnych 
iskier i ruchliwe płomienie, wyszła na polanę. Przeciągnęła 
się, szeroko ziewnęła i krok za krokiem, czujna, poczęła 
zbliżać się do ogniska. W pół drogi przysiadła na zadzie i 
wciągnąwszy w nozdrza zapach lekko przysmalonego mięsa, 
zawieszonego na skale w pobliżu ognia, oblizała się. Po chwili 
była już blisko ogniska i czuła na swym ciele jego łagodne 
ciepło. Siedziała tu bez ruchu, rozleniwiona i rozgrzana, 
mrużąc ślepia i wchłaniając smakowity zapach podgrzanego 
mięsa. Nie ważyła się jednak lec na śniegu ani zbliżyć do 
źródła nęcącej woni — z pobliskiej pieczary dochodziły 
oddechy śpiących i wyraźny, bliski ich zapach.
Mijały godziny, a wilczyca pozostawała na miejscu, nie 
zmieniając pozycji. Wreszcie, kiedy poczuła głód, uniosła się i 
podążając jednym z licznych tutaj śladów stóp natrafiła, 
podobnie jak nocy poprzedniej, na porzucone resztki kilku 
królików. Pochłonęła je wraz ze skórą i myszkowała nadal, 
kiedy od strony lasu poniosło ostrą wonią lisa. Zapewne 
sprowadziła go tu woń osmalonego mięsa, bo od lasu zmierzał 
wprost ku skale, gdzie zawieszone było mięso. Wkrótce lis 
był już przy nim i zadarłszy trójkątny łeb w górę, zaczął 
węszyć. Mniejszy i lżejszy od Wadery, usiłował dosięgnąć^ 
tuszy skacząc na niewielki występ skalny. Raz niemal dotknął 
zębami mięsa, ale nie zdążył ponowić próby. Ujrzawszy 
nadbiegającą cwałem Waderę, pomknął w popłochu do lasu i 
skrył się w ciemności. Wilczyca obwąchiwała właśnie świeży 
ślad lisa, gdy spłoszył ją odgłos wydobywający się z głębi 
pieczary. Głos ten słyszała już kiedyś. Był podobny do 
marcowego nawoływania żbików: płaczliwy i przecięty, 
skrzekliwy i zawodzący równocześnie. Wadera wycofała się 
na skraj polany, gdy tymczasem skrzekliwy głos przycichł. 
Nic już nie zakłócało ciszy.
Ognisko powoli przygasało. Wkrótce poprzez rzedniejący 
mrok ujrzała Brodatego, który raz jeszcze dorzucił drew i 
skrył się ponownie w głębi pieczary.
I znów snop iskier uniósł się nad ogniem i słup
płomieni oświetlił całą niemal polanę. Szarzało. Wilczyca nie 
porzuciła już osłony drzew. O świcie czuła się mniej śmiała, 
cofnęła się więc od skraju lasu i zaszyła w gęstwinie jeżyn.
NA SKALE
Z nastaniem brzasku wierzchołki drzew okalających 
Skalistą Polanę pochyliły się, a szum idący od kniei świadczył 
o sile podmuchów wiatru. Pomimo to cienka smuga dymu, 
snująca się ponad ogniskiem, biegła nadal pionowo ku niebu. 
Tu wiatr nie dochodził.
Nie przypadkiem ludzie rozniecili swoje ognisko właśnie w 
tym miejscu. Nie wygasło ono w ciągu długich miesięcy 
zimowych. Nie przypadkiem też Brodaty wybrał tę właśnie 
jaskinię.
Pieczara znajdowała się w połowie wysokości jednej ze 
skał, tworzących wraz z łączącymi je pagórkami od północo-
zachodu litą niemal osłonę polany. Wejście do wnętrza jaskini 
znajdowało się na tarasie skalnym wzniesionym o dwie 
wysokości człowieka ponad poziomem polany i byłoby dla jej 
mieszkańców niedostępne, gdyby nie kilka niewielkich stopni 
wykutych czy też wyłupanych w zboczu ręką Brodatego. 
Stanowiły one niezbyt może wygodne, lecz zupełnie 
wystarczające oparcie dla zręcznej i miękko 'obutej stopy 
ludzkiej. Ponad włazem do pieczary sterczał potężny okap 
skalny, z jednej strony przezornie podtrzymywany teraz kilku 
głazami. Kamienie oparte były o ścianę skalną, spełniając tu 
rolę prymitywnego filara i dodatkowej osłony włazu. Właz 
osłonięto skórą łosia naciągniętą na niekształtnej ramie, 
powstałej z lirowato rozwidlonego pnia starego jałowca. U 
stóp skały płonęło stale ognisko, a nagrzane nad nim po-
wietrze wznosząc się ku górze trafiało pod wiszar i 
ogrzewało skałę przynajmniej w tym stopniu, że śnieg topniał 
na całym kamiennym tarasie, a wewnętrzne ściany pieczary 
nie były oszronione nawet w czasie najtęższego mrozu.
Już od dłuższego czasu z tarasu skalnego rozlegał się 
miarowy trzask. Pochodził on od uderzeń krzemiennego tłuka 
czy też młota, którym człowiek obtłukiwał odpowiednio 
dobrane, wydłużone odłamki kamienia. Miały z nich powstać 
groty do włóczni i strzał łuczniczych. Były trwalsze i cięższe 
od grotów kościanych, a strzały wyposażone w nie stawały 
się bardziej dalekosiężne. Przerwawszy tę żmudną czynność 
rozłożoną na wiele dni Brodaty zsunął się po stopniach w dół, 
dorzucił gałęzi do ognia i począł przyglądać się śladom, jakie 
pozostawili na śniegu nocni przybysze. Przeszedł kilkadziesiąt 
kroków nisko pochylony nad tropami, następnie zawrócił i 
złożywszy dłonie w trąbkę zawołał: — Małyyyyyyy!!
W następnej chwili wyszedł z pieczary chłopiec, przetarł 
oczy i zeskoczywszy w kilku susach ze skały, znalazł się przy 
Brodatym. Ten wskazał chłopcu trop.
—	Był trójnogi wilk — rzekł — i był jeden albo dwa lisy. 
Próbowały sięgnąć do mięsa. Lisy połączyły się już w pary i 
szukają wszędzie żeru. W kniei głód. Mróz trzyma długo. 
Bardzo długo.
—	Dlaczego lisy nie zwaliły mięsa i nie pożywiły się? — 
zapytał chłopiec.
—	Bo Trójnogi je odegnał. Tu są jego ślady i ślady 
spłoszonego lisa. Widzisz, jak skoczył?
—	A dlaczego sam Trójnogi nie pożarł mięsa?
—	Bo na trzech nogach taki ciężki zwierz nie mógł 
wskoczyć na skałę.
—	Pewnie jest teraz głodny?
—	Nie. . Pożarł wszystko, co pozostało z królików. Pożarł 
skóry, nogi i wnętrzności. Sam je przed nocą
wyrzucałem. Teraz wilk poszedł w las. Widać tam 
ślad...
Naraz z głębi pieczary rozległ się głośny płacz niemowlęcia, 
a tuż po nim wołanie kobiety. Chłopiec odpowiedział na 
wołanie głośnym „ooooo!" i pobiegł do jaskini. Mężczyzna 
podsycił tymczasem ogień i zdjąwszy z kościanego kołka 
wbitego wysoko w szczelinę skalną udziec dzika, zawiesił go 
na skrzyżowanych żerdziach nad ogniskiem. Po chwili mięso 
za-skwierczało, wydając smakowitą woń. Wkrótce też każdy 
z członków rodziny trzymał w garści porcję soczystego mięsa. 
Pierwszy nasycił się Brodaty. Otarł wąsy wierzchem dłoni i 
zwracając się do Małego rzekł:
—	Przynieś drzewa na ognisko, zrób ze struny kilka pętli i 
nastaw wnyki na króliczych przesmykach. Jak przyjdzie noc, 
zobaczysz, czy się nie złapały. Jak będą króliki, weźmiesz je i 
dasz matce. Ja idę.
—	Ja też idę z tobą — ożywił się Mały.
—	Nie idziesz — brzmiała krótka odpowiedź. — Masz tu 
być.
To rzekłszy, Brodaty nasunął głębiej futrzaną czapę na 
oczy, wspiął się po stopniach na taras skalny, wziął spod 
okapu łuk, dzidę i strzały i zsunąwszy się szybko w dół, rzucił 
jeszcze:
—	Wrócę nocą albo rano.
Po chwili był już na skraju polany.
Z nastaniem zmroku Mały poszedł sprawdzić zastawione 
przez siebie wnyki, ale nie znalazł nic. Postanowił zaczekać 
do brzasku.
Po wschodzie słońca mróz zelżał nieco, ale podmuchy 
wiatru wzniecały gdzieniegdzie śnieżną kurzawę. Nawet na 
zacisznej Skalistej Polanie miejscami powstały niewielkie 
zaspy nawianego śniegu. Wracający od króliczych nor Mały 
zapadał się w nich po pas. Chmury gęstniały i niebo 
ciemniało coraz bardziej.
Nagle zerwał się podmuch silniejszy od dotychczasowych. 
Wiatr zaszumiał głośniej w zwartej masie drzew i naraz 
rozległ się przeciągły trzask i zespolił z ogłuszającym 
łoskotem, jaki po nim nastąpił. Nastała chwila ciszy. 
Strwożona Kobieta ukazała się u włazu do pieczary. 
Rozejrzała się na wszystkie strony, poszukując wyjaśnienia i 
przyczyny huku. Wreszcie wzrok jej zatrzymał się na skraju 
lasu, gdzie świeżo zwalona stara sosna rysowała się ciemnym 
pióropuszem na śniegu. Mieszkańcy Skalistej Polany znali 
zarys pobrzeża lasu do najmniejszego szczegółu. Kobieta nie 
myliła się. Stara sosna stojąca na krańcu lasu przyjmowała 
zawsze pierwszy i najsilniejszy podmuch zachodniego wiatru. 
Towarzyszące jej dawniej inne drzewa padły już wcześniej 
pod naporem wiatrów. Oto i na nią przyszła kolej. Legła u 
brzegu polany, chroniąc od tej chwili swym grubym pniem i 
rozłożystymi konarami kilka młodych drzewek, ledwie 
trzymających się podłoża. Wiatr już nie groził im teraz.
Następny podmuch porywistej wichury zwalił z trzaskiem 
jakiś zeschły konar i pobudził do życia mgiełkę zwiewnego 
śniegu, tańcującą tu i tam po równinie polany. Niebo stało się 
niemal czarne, a wiatr raz po raz ponawiał swoje natarcia. 
Zawierucha stawała się nawałnicą. Padło drugie drzewo u 
skraju polany, a Mały, niosący w tym czasie spore naręcze 
drew, co kilka kroków przykucał w śniegu chroniąc się przed 
naporem wichru. Wreszcie dotarł do skały i porzuciwszy 
ładunek, czym prędzej skrył się w głębi pieczary... Wkrótce 
powrócił także Brodaty. Oszroniony i zgrzany, z trudem 
chwytał oddech. Otrzepawszy śnieg z odzieży pochylił się i 
zgięty we dwoje wpełznął raczej, niż wszedł do wnętrza 
pieczary.
Mijały długie godziny. Nawałnica trwała. Nad wie-
czorem Brodaty wysunął się z jaskini i odgarnąwszy nawianą 
zaspę śniegu, począł rozniecać ledwie tlejące ognisko. Gdy 
rozdmuchane wiatrem płomienie objęły nowe polana, a te 
zapłonęły z trzaskiem żywicznych gałęzi, Brodaty powrócił 
pod osłonę pieczary.
Ciemna i wietrzna noc nie przyniosła zmiany. Dopiero nad 
ranem wiatr nieco osłabł i posypało suchym, drobnym 
śniegiem.
CHYBIONY STRZAŁ
Późnym rankiem chmury przerzedziły się, a blade słońce 
skośnymi promieniami prześwietliło gęstwinę. Stało się jaśniej 
i cieplej, a ciężka okiść na drzewach poczynała gdzieniegdzie 
połyskiwać. Tu i tam z głuchym i tylko w bezpośredniej 
bliskości słyszalnym odgłosem opadała w puszysty śnieg dna 
lasu, tworząc w caliźnie płytkie, bezkształtne zagłębienia. 
Wysoko w górze, na starej brzozie, zaćwierkał cicho chór je-
miołuszek. Siedziały nieruchome, a ciemne ich ogonki 
zwrócone były zgodnie ku wschodowi. Od zachodu wiał 
jeszcze lekki podmuch. Gdzieś niedaleko ozwał się swym 
niskim kląsknięciem kruk. Nad zdobyczą zakwiliła przeciągle 
kania. W głębi kniei zgłodniałe po zamieci stadko danieli 
przesuwało się wzdłuż brzegów śródleśnej rzeczułki. 
Żerowały ogryzając nie-zdrewniałe pędy drzew i pąki 
poczynające nabrzmiewać.' Naraz, spłoszone jakimś 
odgłosem, przebiegły swym tanecznym galopem kilkadziesiąt 
metrów i znów zatrzymały się. Licówka — stara samica, 
idąca w przedzie, zawróciła po chwili, rozejrzała się wokoło, 
uniósłszy w górę swój kształtny łeb, zastrzygła uszami i 
ponownie poprowadziła stadko ku gęsto porośniętym 
brzegom rzeczułki. Daniele pasły się spokojnie i tylko bacznie 
nastawione ucho lub wzniesiona głowa przewodzącej łani 
świadczyć mogły o gotowości i czujności tej gromadki. 
Bokiem przemknęło kilka cietrzewi. Ptaki nie wzbiły się 
jednak do lotu, lec2i zapadły w pobliskie byliny. Stara 
danielica wyciągnęła szyję, zastygła na mgnienie oka w 
bezruchu i w następnej chwili, przesadziwszy jednym 
skokiem zamarzniętą rzeczułkę, poszła w galop, pociągając za 
sobą resztę stada. Nie biegło ono jednak w komplecie. Jednej 
sztuki zabrakło. Młody, choć rosły już jelonek pośliznął się na 
lodzie strumienia, potknął i padając na przednie kończyny 
zarył głową w przybrzeżnych chaszczach, W chwili gdy 
poderwał przód ciała, dał się słyszeć świst i w napiętych 
mięśniach jelonka, rzucającego się do ucieczki, utkwiła strzała 
zaopatrzona w ciężki, kamienny grot'. Jelonek upadł raz 
jeszcze, natychmiast jednak poderwał się i kulejąc pomknął 
za stadem. Następna strzała wyrwała mu strzęp sierści na 
grzbiecie i zmusiła tylko do wzmożonego wysiłku. Raniony 
nie tracił czasu. Mknął ile sił, nie zważając na obijającą się o 
krzewy strzałę tkwiącą w lewym udzie. Ledwie dotykał ziemi, 
płynąc niemal ponad gąszczem poszycia leśnego.
Brodaty sadził za postrzałkiem ogromnymi susami, starając 
się dostać raz jeszcze na strzał umykającą zdobycz. Jelonek 
był jednak znacznie szybszy. Zasapany łucznik zorientował 
się w bezcelowości pogoni i przystanął, próbując jeszcze raz 
zmierzyć do oddalającej się brunatnorudej plamy. Po chwili 
zrezygnował jednak z natychmiastowej zdobyczy, opuścił łuk 
i pilnie śledził tylko kierunek biegu umykającego daniela. 
Nagle na tropie postrzałka oczom zaskoczonego łowcy 
ukazała się sylwetka wilka. Sadził teraz wyciągniętym 
cwałem, wzniecając za sobą kurzawę śnieżnego pyłu.
Oczy Brodatego rozwarły się szeroko. Stał zdyszany
po pogoni i wpatrywał się gniewny w to, co się działo. Nie 
zdarzało się dotąd, by jego zdobycz zabierał mu w jawnej 
pogoni wilk. Tyle tylko zdołał pomyśleć Brodaty i ruszał 
właśnie śladem ranionego jelonka, gdy po kniei rozniosło się 
rozpaczliwe beczenie powalonego daniela...
Brodaty przełożył strzałę do lewej dłoni i zdecydowany, 
trzymając w pogotowiu łuk, przyspieszył kroku...
SPRZYMIERZEŃCY
Tkanki wilka goją się łatwo. Wilczy jęzor oczyszcza rany, 
a ślina leczy jak balsam. Kilka dni względnej sytości i kilka 
nocy wolnych od upartej i bezowocnej pogoni za zdobyczą to 
w zimie dla okaleczonego wilka bardzo wiele. Zmierzwiona, 
matowa sierść Wadery wygładziła się nieco, boki wypełniły, 
żółte ślepia zalśniły żywiej. Podgoiły się też nieco kikuty 
palców, a poszarpana na łapie skóra pokryła delikatną blizną. 
Chód jej lub raczej trucht, choć chromy, upodobnił się znów 
do lekkiego, posuwistego kroku wilków. Tylko galop i cwał 
był jeszcze niepewny i dłużej trwająca pogoń za zwierzyną 
nadal niemożliwa. Wilczyca pielęgnowała starannie swoje 
rany, liżąc je i chroniąc przed chłodem. Gdy zapadała w sen, 
okaleczona łapa, ukryta w puszystej sierści zwiniętego w 
kłębek zwierzęcia, znajdowała się zawsze w pobliżu nozdrzy. 
Tam, w zasięgu ciepłego powietrza wydychanego z płuc, rany 
goiły się lepiej, krew szybciej krążyła, a ból stawał się 
znośniejszy.
Ostatniej nocy, gdy zawieja łamała konary i nosiła śnieg po 
lesie, a wszystko, co żywe, kryło się w zaciszu nor ziemnych i 
gęstwiny poszycia, Wadera również pozostawała w swoim 
ukryciu w wąwozie przy Skalistej Polanie. Raz tylko, gdy 
zziębła pozostając od wielu godzin w bezruchu, a głód stawał 
się znów dokuczliwy, porzuciła kryjówkę i zwyczajem 
ostatnich nocy obeszła siedzibę ludzką. Myszkując i 
rozgrzebując zaspy śniegu, znalazła, czego szukała. Były to 
ogryzione kości młodego warchlaka i resztki trzech królików 
odrzucone przez mieszkańców jaskini. Zaspokoiwszy głód 
wilczyca powróciła spiesznie pod osłonę lasu i ukryła się w 
swoim legowisku. Oczyściwszy obolałą łapę z grudek 
przymarzniętego śniegu, zwinęła się w kłębek i wkrótce 
zasnęła.
Kiedy rankiem po zawiei ujrzała Brodatego zmierzającego 
spiesznie w kierunku lasu, poszła za nim. W niewielkiej 
odległości, lecz ukryta przed jego wzrokiem, pomykała 
obserwując każdy ruch. Człowiek szedł przodem, za nim 
chyłkiem przemykał się wilk. Porządek ten trwał do czasu, 
kiedy Wadera zwęszyła w pobliżu stadko danieli. Powonienie 
wskazywało jej nieomylnie kierunek, w jakim ich należało 
szukać. Porzuciwszy więc trop człowieka nałożyła drogi i 
omijając Brodatego szerokim łukiem wyprzedziła go. Uj-
rzawszy wkrótce stadko danieli, pasące się spokojnie nad 
zamarzniętym strumieniem śródleśnym, przywarowała ukryta 
za pasem przybrzeżnych zarośli. Tam czas jakiś trwała na 
czatach. Gdy grupka cietrzewi, spłoszona zbliżającymi się 
krokami Brodatego, przebiegła w pobliskie krzaki głogu, 
Wadera korzystając z szelestu i łopotu skrzydeł ptaków 
podczołgała się bliżej stada. Zauważyła, jak prze wodnica 
danieli raz
po raz przestawała się paść i postawiwszy słuchy rozglądała 
się. Nagle wszystkie zwierzęta zastygły skamieniałe z 
uniesionymi głowami, a w następnym momencie rzuciły się w 
las. Pędziły przed siebie w panicznej ucieczce, ledwie 
dotykając gruntu. Wadera pozostała nieruchoma. Cała jej 
uwaga skupiała się teraz na młodym danielu, który 
pośliznąwszy się na lodzie strumienia padł w śnieg. Wilczyca 
podczołgała się bliżej. Czekała chwili, gdy jelonek doganiając 
stado znajdzie się w zasięgu jej skoku. Daniel dźwigał właśnie 
głowę i kłąb. Wadera sprężyła się już do skoku, gdy naraz 
powietrze przeszył świst. Dźwięk ten, dobrze już znany 
wilczycy, nie spłoszył jej tym razem, lecz powstrzymał tylko. 
Nie odrywała wzroku od kulejącego teraz jelonka. Ten upadł 
raz jeszcze i poderwawszy się natychmiast pognał przed 
siebie. Nie bacząc na odgłosy bliskich kroków Brodatego, 
Wadera zwęszywszy zapach świeżej krwi rzuciła się w pogoń 
za danielem...
Wtedy to właśnie oczom zaskoczonego łucznika ukazała się 
na tle śniegu bura sylwetka wilka w pędzie za jego chybionym 
postrzałkiem.
Zrazu odległość między postrzelonym jeleniem a 
utykającym wilkiem poczęła rosnąć. Lecz oto strzała 
zwisająca z uda daniela zahaczyła o pędy jeżyn i zwierzę w 
pełnym cwale zwaliło się w głęboki śnieg. Zanim zdołało 
poderwać się, Wadera była już przy nim. Stłumione odgłosy 
ciał zwierzęcych przewalających się w śniegu przerwał krótki 
ochrypły bek daniela. Zaległa cisza. Tylko w bliskości tego, 
co wydarzyło się, można było złowić chrapliwy pomruk 
wydobywający się spoza zaciśniętych wilczych zębów.
Minęła jeszcze chwila i nacisk potężnych szczęk zelżał. 
Błyszczące oko daniela zmętniało i stało się obojętne na 
wszystko...
Wadera pragnęła pożywienia, a podniecenie wywołane 
pogonią i napaścią na ofiarę wzmagało w niej jeszcze 
potrzebę zaspokojenia głodu. Syciła się oddana bez reszty tej 
czynności, gdy w pobliżu rozległ się chrzęst śniegu i odgłos 
łamanych gałązek. Wreszcie dał się słyszeć głośny oddech 
zbliżającego się. Zaskoczona wilczyca przełknęła z trudem nie 
pogryziony jeszcze kęs mięsa i czekała. Zwęszywszy bliską 
woń człowieka, zjeżyła się. Z jej krtani wydobyło się stłu-
mione warczenie, źrenice rozwarły się szerzej, lecz zwierzę 
od swej zdobyczy nie odstępowało. Lęk przed człowiekiem 
stał się teraz słabszy niż potrzeba sycenia głodu; sycenia go 
własną, tak dawno oczekiwaną zdobyczą...
Wilczyca nie poruszyła się również wtedy, gdy postać 
Brodatego ukazała się w odległości kilku kroków. Ten oparł 
włócznię o pobliski krzak, stanął i wpatrywał się przez chwilę 
w rozwarte źrenice zwierzęcia. Wreszcie powolnym ruchem 
zsunął łuk z barku, ujął go w lewą dłoń, a prawą sięgnął za 
cholewę, skąd wydobył strzałę. Spokojnie zaczepił ją o 
cięciwę, zmierzył i począł napinać łuk. Wadera żachnęła się 
instynktownie i osłonięta częściowo ciałem daniela 
rozpłaszczyła się w śniegu wpatrzona w swego prześladowcę. 
Żeru jednak nie porzucała. Brodaty wstrzymał oddech, aby 
wypuścić pocisk, ale w następnej chwili zmienił zamiar, 
opuścił łuk, a strzałę ukrył w cholewie. W tym decydującym 
momencie naszła go myśl, że gdyby nie było Trójnogiego, nie 
byłoby i daniela; umknąłby, unosząc w dodatku cenną strzałę 
w zadzie.
Człowiek cofnął się, podszedł do pobliskiej sosny, z 
wysiłkiem obłamał tęgą gałąź i zamachnąwszy się szeroko 
rzucił w kierunku wilczycy. Zwierzę odskoczyło w bok, a 
Brodaty trzymając w pogotowiu włócznię zbliżył się powoli 
do martwego daniela. Przez chwilę nie spuszczał z oka 
stojącej opodal, zjeżonej wilczycy, obawiając się napaści. 
Wreszcie pochylił się, podniósł ponownie sosnową gałąź i raz 
jeszcze rzucił nią w kierunku Wadery. Ta odstąpiła kilka 
kroków, wstecz i siadła wpatrzona uporczywie w intruza. 
Brodaty przyklęknął swoim zwyczajem i sięgnął po krze-
mienny nóż chcąc oskórować daniela, lecz Wadera ośmielona 
być może pozornie mniejszym wzrostem klęczącego lub jego 
„czworonożną" postawą uniosła się i postąpiła krok naprzód, 
zmuszając Brodatego do powstania. Stał chwilę bez ruchu, po 
czym, nie klękając już, pochylił się nad zdobyczą. 
Wprawnym ruchem przeciął skórę kończyn daniela wzdłuż 
ponad stawami piętowymi i chwyciwszy za wyłuskane spod 
skóry ścięgna, zawlókł go do pobliskiej sosny. Tani zawiesił 
tuszę zahaczając ścięgna tylnych kończyn o sęk i począł ją 
oprawiać.
Z początku odciął napoczętą przez Waderę przednią nogę i 
rzucił ją z rozmachem w kierunku wpatrzonych w niego 
żółtych ślepi. W pierwszym odruchu zwierzę odskoczyło, ale 
zwietrzywszy krew i rozpoznawszy źródło zapachu, zbliżyło 
się do mięsa, ujęło ochłap w zęby i uniosło w pobliskie 
krzewy. Zanim Brodaty oporządził tuszę, wilczyca uporała się 
z łopatką i powróciła na poprzednie stanowisko. Łowca odciął 
głowę daniela oraz dolne części pozostałych kończyn i 
również rzucił je wilczycy. Tym razem nie cofnęła się już, 
lecz chwyciwszy od razu głowę uniosła ją w krzewy i pożarła, 
co było w niej do pożarcia. Po chwili Brodatego już nie było. 
Odszedł pozostawiając w śniegu tylko żebra i część trzew, 
które uznał widać za nieprzydatne. Wadera pochłonęła niemal 
wszystko i wiedziona nawykiem ostatnich dni, pobiegła śla-
dem człowieka w kierunku Skalistej Polany.
WSPÓLNA PORAŻKA
Dni stawały się dłuższe. Coraz wyżej jasne słońce wznosiło 
się nad lasem, ale popołudnia były mroźne i na powierzchni 
mokrego śniegu tworzyła się twarda skorupa. Zające, króliki i 
co mniejsza zwierzyna swobodnie poruszały się w kniei, gdyż 
zlodowaciała nawierzchnia śniegu nie zapadała się pod ich 
lekkimi ciałami. Większy zwierz poruszał się jednak z trudem. 
Wędrówki żubrów, turów, łosi i innych cięższych 
trawożerców w poszukiwaniu karmy stały się uciążliwe, a 
pogoń cięższych naziemnych drapieżców za drobniejszą 
zdobyczą prawie bezowocna.
I Brodaty od kilku dni nie zdobył ani kawałka świeżego 
mięsa. Chrzęst łamanej jego stopami skorupy śnieżnej niósł 
się daleko po kniei i płoszył wszystką zwierzynę, a na tę, 
która nie uciekła przed nim, polować nie odważył się. 
Pamiętał, jak w gromadzie swego plemienia usiłowali ubić 
wielkiego tura i czterech silnych mężczyzn zginęło pod 
racicami ranionego byka. Pamiętał też polowanie na żubra. 
Plemię opłaciło je życiem swych dwóch członków, a on sam 
— Brodaty — znalazł ratunek wspinając się na pobliski 
świerk. Zwierzętom tym schodził więc z drogi.
Raz tylko w ciągu ostatnich dni przy porywistym wietrze 
udało mu się podejść klempę z młodym. Zamierzenie było 
ryzykowne, ale nie pozostawało mu nic innego. Wiatr dął 
zachodni, a Brodaty podchodził łosia od wschodu. 
Korzystając z silnego szumu niosącego się po kniei, zbliżył się 
do pasących się spokojnie zwierząt na odległość bliskiego 
strzału, napiął z całych sił łuk, zmierzył dokładnie i puścił 
cięciwę. Rozległ się jęk rozluźnionej struny, a pocisk o 
kamiennym grocie utkwił w lędźwiach młodego łoszaka. 
Postrzałek skoczył w bok i równocześnie rozwścieczona 
kłem-
pa zwróciła się w kierunku, skąd doszedł ją jęk cięciwy i 
szelest chrustu. Ujrzawszy zaczajonego łucznika, w kilkunastu 
susach znalazła się przy nim i natarła wprost, bijąc wokoło 
potężnymi badylami. Brodaty szukał osłony w pobliskich 
krzewach, lecz samica natarła ponownie, tratując gałęzie 
dzielące ją od wroga. Lewe ramię Brodatego zwisło bez-
władnie wzdłuż ciała, a on sam, dosięgnięty raz jeszcze 
potężną racicą, zwalił się z nóg. Szukając ratunku usiłował 
prze-czołgać się pod pobliski pochyły dąb, płożący rosochate 
konary nisko nad ziemią. Zdołał tam ukryć już głowę i barki, 
gdy nagle rozległo się po lesie trwożne beczenie 
osamotnionego łoszaka, napastowanego właśnie przez 
Waderę. Klempa pognała natychmiast młodemu" z pomocą 
porzucając jednocześnie swą dotychczasową ofiarę.
Umykając w popłochu przed szarżą klempy Wadera 
porzuciła swą niedoszłą zdobycz... Pod opieką matki łoszę 
poszło w las unosząc strzałę łuczniczą i własne życie.
Z trudem dowlókłszy się do pieczary, Brodaty pozostał w 
niej kilka dni, lecząc obrażenia i dojadając wraz z rodziną 
resztki zapasów mięsa, jakie jeszcze pozostały. Leżał 
godzinami na skórach i raz po raz powracał myślą do 
wydarzeń ostatnich dni. Zwłaszcza przygoda z klempą 
przykuwała jego myśli. Rozpamiętywał ją wielokrotnie i 
niezmiennie przychodził do; przekonania, że gdyby trójnogi 
wilk nie napadł na młodego łoszaka, on — Brodaty — nie 
wyszedłby z tej utarczki z życiem. Wiedział o tym dobrze i 
odtąd posyłał codziennie Małego, aby kości i odpadki niósł na 
skraj lasu i pozostawiał w miejscu, gdzie ślad wskazywał 
miejsce pobytu Wadery. Ta zwykła była zabierać je nocą.
Zapasy wyczerpały się. Za wszelką cenę należało zdobyć 
pożywienie. Kobieta, Mały i on sam — Brodaty, odczuwali 
głód. Spośród dwu znanych mu sposobów zdobycia jadła 
jeden — rybołówstwo, był o tej porze roku całkowicie 
niemożliwy, a drugi — łowiectwo, nadal niezwykle 
utrudniony. Wyboru nie miał jednak, gdyż to, co przynosił ze 
swych wypraw Mały, nie wystarczało dla całej rodziny. 
Obrzęk z. lewego ramienia ustąpił, a on sam czuł się na tyle 
silny, że postanowił wyruszyć w las. Nie było na co czekać. 
Nawet niemowlę skarżyło się, płacząc nieustannie. I ono było 
głodne, i jemu nie starczało pokarmu dobywanego z 
wychudzonej piersi matczynej.
Doczekawszy południa, kiedy skorupa lodowa miękła i nie 
zapadała się z tak głośnym chrzęstem pod stopami, Brodaty- 
minął polanę i zagłębił się w knieję. Za nim, skrajem lasu, w 
odległości kilkudziesięciu zaledwie kroków, szedł wilk lekko 
utykając. Nie krył się nawet przed człowiekiem. Tyle tylko, 
że nie zbliżał się doń zbytnio. Po chwili i on znikł w gąszczu 
poszycia lasu...
PRZEDWIOŚNIE
Mijały dni, a każdy następny dłuższy był nieco od 
poprzedniego. Zespolone działanie człowieka i wilczycy w 
zdobywaniu pożywienia stawało się z biegiem czasu 
nawykiem obojga. W owym powszednim trudzie dopełniali 
się. Jedno posiadało rozsądek, doświadczenie i dalekosiężną 
strzałę, drugie wnosiło to, czym obdarzyła je natura: 
nieomylny instynkt, wyczulone zwierzęce zmysły, 
błyskawiczny refleks i szybki, choć chromy bieg. Wspólne ich 
poczynania nigdy prawie nie bywały daremne. W miarę 
zdobywanej w tym współdziałaniu wprawy i doświadczenia 
łupy ich były coraz obfitsze i okupione coraz mniejszym 
wysiłkiem. Nierzadko po wspólnych łowach Brodaty z 
konieczności powracał raz jeszcze do kniei, aby z pomocą 
syna zabrać to, czego od razu po łowach nie zdołał unieść na 
barkach.
I Wadera porzucała nieraz kości nie oczyszczone należycie 
z mięsa, pożerając tylko co lepsze kąski. Słońce przygrzewało 
i mróz już nie dokuczał. Była syta,. zdrowa i silna. Jedynie 
trwałe kalectwo, czyniące jej krok kulawym, a ją samą nie w 
pełni sprawną i niezdolną do samodzielnych pogoni za 
śmiglejszą zwierzyną, było świadectwem minionego głodu i 
czasu słabości. Przy wspólnych jednak łowach z Brodatym 
brak części palców i z lekka kulejący krok nie groził wilczycy 
głodem. W wytrwałym, długim galopie doga-
niała zawsze postrzelone zwierzę lub zabiegając od przodu 
napędzała je powtórnie na strzał łucznika. Dawno już nie 
zdarzyło się Brodatemu powracać z kniei bez łupu. Świadom 
zalet wilczycy i roli, jaką spełniała w ich wspólnych łowach, 
dzielił z nią każdą zdobycz wtedy nawet, gdy mięsa nie było 
za wiele.
W ciągu ostatnich dni śnieg w południe topniał na dobre. Ku 
wieczorowi jednak mróz nadal ścinał jego powierzchnię, 
tworząc twardą, lecz kruchą nawierzchnię. Brodaty 
korzystając z posiadanego jeszcze zapasu mięsa oraz chłodu, 
który pozwalał dłużej je przechowywać, nie polował w tym 
czasie. Siadywał często na skalnym tarasie u wejścia do 
pieczary i mozolnie obrabiał odłamki skalne, mające mu 
służyć jako groty do strzał. Tych nigdy nie było za wiele, 
chociaż teraz postrzałki zawsze niemal dostawały się w jego 
ręce. Nierzadko powracały jednak bez cennej strzały. Nale-
żało więc mieć dostateczny ich zapas. Dnie całe trawił 
Brodaty przy tej mozolnej pracy. Niekiedy przygotowywał 
także części do samołówek i pułapek. Ta „broń" działała 
nawet pod jego nieobecność, była więc szczególnie cenna, 
zwłaszcza gdy wiosenna powódź, zawieja czy gołoledź 
utrudniały łowy. Dobierał więc, wyginał i odpowiednio 
odrabiał giętkie gałęzie, które rozprężając się za najlżejszym 
dotknięciem odcinały zwierzęciu odwrót lub przetrącały kark. 
Wyginał łuki-samostrzały, których napiętą cięciwę zwalniało 
nadepnięcie zwierza na łyko przeciągnięte w poprzek drogi. 
Przygotowywał zaczepy i haki z kości zwierzęcych i drzewa 
jałowcowego lub dębiny. Plótł wreszcie pojemniki-sieci i 
pojemniki-kosze, przygotowując się do wiosennego 
rybołówstwa. Roboty było w bród, a syn, gdy było trzeba, 
pomagał mu.
Brodaty chętnie korzystał z pomocy Małego, który ręce 
miał zręczne i pojętny umysł. Nie pytał wiele.
Patrzył, dotykał, obracał w dłoniach i sam starał się wyciągać 
wnioski. Zwykle w lot orientował się, jakie przeznaczenie ma 
ten lub ów przedmiot bądź szczegół wykonany przez ojca. 
Chętnie obserwował również zajęcia matki. Pomagał jej w 
oczyszczaniu i wygniataniu skór i przygotowywał cienkie 
struny, którymi je zszywała. Zajmował się także swym 
mniejszym bratem, gdy matka była zajęta. Zbierał w lesie 
owoce głogu i tarniny, przypatrując się śladom zwierząt i 
ucząc się czytania tego, co było w nich dla łowcy czytelne.
PORA GODÓW
Wraz z wydłużaniem się dnia i ociepleniem Wadera stawała 
się niespokojna. Błąkała się po kniei bez widocznego celu, 
czasem siadywała w gąszczu, nasłuchując i wietrząc w 
skupieniu. W południe wygrzewała się w słońcu, wystawiając 
ku niemu lśniące boki i podbrzusze. Zdawała się wtedy leniwa 
i senna, ale przymrużone, żółte jej ślepia były czujne i 
uważne, a ruchliwe nozdrza chłonęły i rejestrowały każdą z 
licznych woni, jakie przynosił wiatr. Wadera także nie 
polowała. Nocą podkradała się w pobliże ogniska i pożerała 
resztki odrzucone lub celowo pozostawione przez Brodatego i 
jego rodzinę. Jadła teraz niewiele i racje te zaspokajały w 
zupełności jej potrzeby. Im wyżej stawało słońce, tym 
większy niepokój ogarniał wilczycę.
Długi dzień i ciepłe promienie słoneczne pobudzały jej 
tkanki i nerwy. Czasem skomlała cicho, a nocą zadarłszy łeb 
ku górze posyłała w ciszę i ciemność swoje przeciągłe, wilcze 
wezwanie. Kiedy ostatni dźwięk brzmiący głębokim falsetem 
zamierał w jej krtani i milkł bez echa, Wadera nie ponawiała 
go. Zasłuchana w ciszę nieruchomiała w oczekiwaniu. Nie
ponawiała go również wtedy, gdy z oddali noc przyniosła 
stłumione wołanie jej pobratymców. Czekała. W ciągu dnia 
znużona błąkaniem się po puszczy chłodziła się przywierając 
płasko brzuchem do wilgotnego mchu lub tarzając w 
topniejącym śniegu.
Zbliżał się czas wilczych godów. Czas, w którym ich stada 
poczynały rozpraszać się, a każda dojrzała samica, unikając 
swych rywalek, szła samotnie w las. Wilczyce snuły się po 
kniei, pozostawiając tu i tam ślady swej bytności. Czasem był 
to kłaczek sierści na krzaku, niekiedy zapach skóry 
zostawiony na mchu, który służył im za przejściowe posłanie, 
niekiedy znów był to odcisk zgrzanej łapy lub kropla śliny 
opadłej ze zziajanej paszczy.
Samotność ich nie trwała długo. Wkrótce w pobliżu samic 
pojawiały się basiory. Prawie nigdy jeden, lecz zawsze kilku 
samców-rywali towarzyszyło samicy w ciągu następnych dni, 
aby wśród walk i starć ustąpić wreszcie miejsca jednemu. 
Bywał to zazwyczaj ten najbitniejszy bądź najsprytniejszy. 
Okaleczony i zziajany, głodny, lecz zwycięski, pozostawał 
przy swej wilczycy, aby wraz z nią dać początek następnemu 
wilczemu pokoleniu.
Niedaleko Skalistej Polany, za jarem porośniętym tarniną i 
głogiem, pośród świerków i młodych brzóz leżał niewielki 
pagór. Nie był porośnięty drzewami ni mchem. Kamienisty i 
wzniesiony ponad otoczenie, zbyt mało zawierał wilgoci. 
Cienie drzew nie kładły się na nim, gdyż zwalona piorunem 
pobliska sosna i pogorzelisko leżące od południa i zachodu 
odsłaniały jego zbocze wystawiane wiosną i latem na 
wielogodzinne działanie słońca.
Ten właśnie pagór obrała sobie Wadera za miejsce 
wypoczynku i kąpieli słonecznych.
Jednego z pogodnych dni wygrzewała się tu właśnie 
rozciągnięta leniwie na jego zboczu. Uniesiony łeb i 
poruszające się nozdrza zwierzęcia wskazywały, iż nie 
pozostawało ono jednak całkowicie bierne i obojętne na to, co 
dzieje się wokoło. Pobudzone zmysły pozornie sennej 
Wadery rejestrowały najmniejszą zmianę w otoczeniu.
Pozostawała na pagórku dłuższy już czas, zmieniając tylko 
w pogoni za słońcem miejsce wypoczynku, gdy oto jej uszy 
pochwyciły szelest zeschłych liści i zwróciły się w kierunku 
jaru. Wadera uniosła leniwie barki i zadarłszy łeb poczęła 
węszyć. Nie dotarł do niej jednak żaden niepokojący zapach, 
toteż wstała powoli, ziewnęła szeroko i wyprężając kolejno 
kończyny przeciągnęła się. Naraz kątem oka spostrzegła u 
skraju jaru jakiś ruch. Minęła jeszcze chwila i w 
przebijających się skroś gałęzi promieniach zachodzącego 
słońca ukazał się spiczasty pysk, czarnobure czoło, sterczące, 
uważne uszy, a za nimi potężne barki młodego, przysadzistego 
basiora*. Stał czas jakiś przyglądając się Waderze, po czym 
postąpił kilka kroków naprzód i uniósłszy ku górze niuch 
wciągnął weń kilkakrotnie haust powietrza. Wadera nadal nie 
ruszała się z miejsca. Wreszcie bury wilk postąpił jeszcze kilka 
kroków, ukazując długi, rozrośnięty tułów i ciężką, puszystą 
wiechę. Basior rozejrzał się wokoło, zadarł ogon i 
majestatycznie zbliżył się do brzegu pogorzeliska. Tu 
zatrzymał się, podszedł do pobliskiego pnia, odchylił w bok 
zadnią nogę i oznaczył go na swój wilczy sposób. Przeszedł 
jeszcze kilkanaście kroków i uczynił to samo przy głazie 
wapiennym, leżącym u stóp pagórka. Nadając w ten sposób 
własną, swoistą woń otaczającym przedmiotom, brał je we 
władanie i oznajmiał przygodnym intruzom, że miejsce to jest 
zajęte. Że on tu panuje i gotów jest bronić swoich sa-
mozwańczych praw. Celebrując w skupieniu tę czynność, 
grzebnął z rozmachem zadnimi łapami, rozsiewając w 
otoczeniu zwilżoną i napiętnowaną przez siebie ziemię, a wraz 
z nią obwieszczając wokoło swe nowo nabyte prawa. 
Dokonawszy obrzędu, uniósł wyżej jeszcze wiechę i krok za 
krokiem, powoli, lecz każdym ruchem manifestując swą 
samczą dziarskość, ruszył w kierunku wilczycy.
W odległości kilku kroków zatrzymał się i zaskomlił cicho... 
natarczywie... Wadera jednak nie drgnęła, tylko lekko 
zmarszczony grzbiet nosa i odsłonięte jej zęby 
powstrzymywały zalotną zaborczość przybysza. I oto młody 
samiec zmienił nagle sposób zachowania się: przywarowała, 
uskoczył w bok... przebiegł w ociężałych nieco podskokach 
kilka kroków, powrócił na poprzednie miejsce i zaskomlił 
ponownie. Po chwili powtórzył swój manewr, próbując 
zachęcić Waderę do zabawy. Wilczyca nie uczyniła 
najmniejszego nawet ruchu i wpatrywała się uparcie w 
przybysza. Wreszcie odwróciła obojętnie łeb i legła oparłszy 
głowę na wyciągniętych łapach. Bury nie zniechęcony 
zachowaniem się Wadery, lecz i nie natrętny, cofnął się, ob-
szedł wokoło pogorzelisko i legł u stóp pagórka wywiesiwszy 
jęzor.
Spokój i cisza trwały do czasu, gdy ostatnie promienie 
słońca skryły się za drzewami. Od lasu powiało wieczornym 
chłodem i wilgocią. Powiew ów niósł widać z sobą jakąś 
niepokojącą woń, gdyż grzywa na karku Burego uniosła się, 
czyniąc sylwetkę jego jeszcze potężniejszą. I naraz, na tle 
ciemniejących gałęzi starego świerka, ślepiom Burego i 
Wadery ukazała się brunatnordzawa plama. Wkrótce plama 
znikła,, coś zaszeleściło w poszyciu i po chwili rdzawa plama 
przybrała postać rosłego wilka, stojącego w pobliżu zwalonej 
sosny.
Był to dość chudy, lecz mocno rozrośnięty w kłębie i piersi 
samiec, o podkasanym brzuchu, siwiejącym pysku i długich, 
suchych nogach. Rdzawy jego grzbiet i kark zdobiła 
czerniejąca smuga, biegnąca od nasady uszu aż do ogona. 
Brzuch i podgardle były płowe, białe niemal.
Ujrzawszy przybysza, Bury zerwał się i stanąwszy 
pomiędzy nim a Wadera, zmarszczył pysk, ukazując długie, 
sinobiałe kły. Rudy przybysz powęszył chwilę, przeszedł kilka 
kroków ku pagórkowi, siadł spokojnie na zadzie i zaskomlił. 
Wadera uniosła się i wyminąwszy Burego siadła na stoku 
pagórka, zwrócona pyskiem w stronę przybysza. Ten powstał 
również, zadarł wiechę i uczyniwszy krok naprzód zatrzymał 
się nagle, osadzony w miejscu chrapliwym pomrukiem Bu-
rego.
Oba samce stały teraz nieruchomo naprzeciw siebie. 
Wiechy odstawione od zadu i wyprężone, karki zjeżone, 
rozszerzone źrenice utkwione w przeciwniku, łapy sztywne, 
napięte, zaparte w podłoże. Wadera poruszyła się, bury -wilk 
drgnął, a Rudy krok za krokiem powoli i jakby z ociąganiem 
się począł zbliżać się do zwalistego i ciężkiego rywala. Ten 
rozwarł zaciśnięte dotąd szczęki, a wydobywający się spoza 
nich pomruk stał się jeszcze bardziej gardłowy. Rudy stał w 
milczeniu. Jego żółte ślepia zwęziły się nieco, kły obnażyły, 
lecz wilk nie wydał z siebie żadnego dźwięku. Stał ze zjeżona 
grzywą i wpatrywał się w przeciwnika, śledząc z uwagą jego 
ruchy. Siwiejący pysk, rozdarte ucho i stara blizna nad okiem 
świadczyły o doświadczeniu ubiegłych lat i licznych 
starciach, w jakich brał udział. Sytuacja była teraz dla niego 
niekorzystna, stał bowiem na pochyłości wzgórza, nieco niżej 
od swego rywala. Zwierzęta pozostawały bez ruchu do chwili, 
gdy Wadera zaskomliła raz jeszcze. Wtedy warczenie Burego 
przeszło w ryk. W odpowiedzi Rudy uniósł wargi, pokazując 
potężne, nieco żółtawe już kły, po czym bezgłośnie postąpił 
naprzód. Wilki stały teraz dotykając się niemal łopatkami. 
Wiechy naprężone, uszy przyciśnięte płasko do karku, ślepia 
nieruchome i powstrzymywany oddech... Ryk Burego, 
przerywany tylko dla nabrania powietrza, stał się bardziej 
chrapliwy. Zwierzę zachłystywało się w swej pasji.
Zachowanie obu samców, ich postawa, wyraz wściekle 
zmarszczonych pysków i rozmiary ciała, pozornie 
powiększone zjeżonym włosem, miały skłonić przeciwnika do 
ustępstw. Do poddania się bez walki, do uznania przewagi 
drugiego. Wśród wilków i tak nierzadko bywało.
Tym razem żaden nie zamierzał ustąpić.
Bury wilk dłuższy i tęższy, lecz nieco niższy, uniósł lewą 
łapę i przesunął ciężar barków na wyprężoną prawą. W ten 
sposób dorównywał pozornie wzrostem przeciwnikowi. 
Znieruchomiał w tej pozie, nie przestając ryczeć, a Rudy nie 
wydawszy żadnego dźwięku wykonał błyskawiczny rzut 
głową i zatopił kły w karku przeciwnika. Ciął w miejscu tuż za 
uchem, gdzie skóra była najcieńsza, a włos krótki. W nastę-
pnym ułamku sekundy odskoczył, zajmując na stoku pagórka 
wyższe nieco miejsce. Dawało mu to przewagę, gdyż 
ewentualny skok po pochyłości w dół łatwiejszy był i 
pewniejszy. Bury zebrał się w sobie i skoczył ku 
przeciwnikowi, lecz skok nie był dobrze odmierzony i jego 
szczęki kłapnęły metalicznie w próżni. Rudy zdołał 
uskoczyć. Zanim Bury pochwycił równowagę, Rudy 
potężnym susem wzbił ciało w po-i wietrze i w chwili gdy 
łapy sięgały ziemi, szczęki jego zwarły się na skroni i czole 
przeciwnika. Skuteczność tego chwytu znał od dawna. Krew 
spływająca ze świeżej rany na czole zalała oko Burego, 
czyniąc je na czas jakiś niewidomym. Należało to 
wykorzystać. Rudy cofnął się, aby przezornie zająć 
stanowisko po stronie zranionej skroni przeciwnika, lecz nie 
zdążył, gdyż ten natarł nań niespodziewanie całym impetem 
swego masywnego ciała. Pod naporem tego uderzenia Rudy 
zwalił się z nóg. Bury wilk dążył instynktownie do zwarcia, 
które cięższemu zawsze dawało przewagę, ale przeciwnik 
jego był szybszy. Zdołał już poderwać się i odskoczyć. Lewy 
bark Rudego broczył silnie krwią i Bury korzystając z 
chwilowej przewagi skoczył nań raz jeszcze. Przeciwnika 
jednak nie było 
już w miejscu, w które mierzył. Rozpęd własnego ciała pchnął 
Burego o zbędny krok jeszcze ku przodowi i w tym właśnie 
momencie szczęki Rudego sięgnęły drugiej jego skroni i 
szarpnęły ku sobie podatną skórę. Teraz obie już skronie 
Burego broczyły obficie, a ślepia raz po raz zasnuwała mgła 
krzepnącej krwi. Oślepiony basior potrząsnął kilkakrotnie 
ciężkim łbem, usiłując uwolnić się od tego, co przesłaniało mu 
źrenice. Wreszcie stanął bezradnie, ocierając łapą zalane 
krwią oko. Silne uderzenie barkiem i powtórny chwyt za 
uchem, jakie w mgnieniu oka nastąpiły po sobie, rzuciły 
Burego na ziemię. Rudy cofnął się zachęcając tym samym 
przeciwnika do powstania i natarł raz jeszcze w tym właśnie 
ułamku chwili, gdy tamten podrywał ciało na nogi. Nie stanął 
na nich jeszcze, kiedy zęby Rudego znów zacisnęły się na 
jego skrwawionej skroni. Bury wydał z siebie warkliwy 
skowyt bólu, poderwał się, lecz nie próbował już atakować. 
Potrząsając okrwawionym łbem i z podkuloną kitą zawrócił w 
las. Po chwili znikł za pobliskimi krzewami.
Rudy stał jeszcze czas jakiś, odprowadzając wzrokiem 
pokonanego, po czym legł u stóp pagórka i począł wylizywać 
zraniony bark. Tam gdzie nie sięgnął własnym jęzorem, 
uczyniła to za niego Wadera.
ROZTOPY
Kiedy po długiej i śnieżnej zimie przyszła nagła wiosna, 
wszystko wokoło nabrzmiewało i rozmiękało od nadmiaru 
wilgoci. Mętne i burzliwe wody rzek i strumieni, zasilanych 
teraz milionem pomniejszych strug i rzeczułek, wylały z 
koryt. Torfiaste łąki i leśne trzęsawiska zamieniły się w 
rozległe, trudno dostępne i muliste jeziora, odwiedzane 
tylko przez brodzące
i pływające ptactwo. Na większych polanach i południowych 
stokach wzgórz śnieg prawie stopniał. Czerniejące poletka 
wilgotnej ziemi parowały w słońcu. Tu i tam pojawiły się 
świeże kopce kretowisk.
Na skrajach lasów siwe porosty i przyziemne mchy ożyły i 
napęczniały wilgocią. Niosło od nich owym gorzkim 
zapachem grzybów i butwiejących liści.
W pobliżu polan i pogorzelisk odzywały się ptaki, ale w 
starej dąbrowie i w głębi iglastych wysokopiennych borów, 
mrocznych i niedostępnych promieniom słońca, trwała wciąż 
jeszcze zima. Wszędzie leżał tu śnieg, oblodzony wprawdzie i 
połyskliwy, ale pokrywający nadal grubą warstwą dno lasu. 
Tu panowały cisza i chłód. Tylko uwijające się w gałęziach 
wiewiórki swoim ruchem i wesołym cmokaniem ożywiały 
niekiedy zimowe uroczyska.
Wilgoć i chłód panujące nadal w gęstwinie dały się tego 
dnia we znaki Brodatemu. Od dłuższego czasu siedział, 
przycupnąwszy pod nawisłą gałęzią starego dębu, i poczynał 
już dygotać z zimna. Czekał jeszcze, spodziewając się, że 
jeżeli nie postrzałek, którego stracił tu z oczu, to może inny 
jakiś warchlak, poszukując w dąbrowie żołędzi, wyjdzie na 
strzał. Pogoni za postrzelonym dzikiem Brodaty zaniechał. Co 
krok zapadał się bowiem w grząskim śniegu, łamiąc poszycie i 
czyniąc przy tym tyle niezamierzonego zgiełku, że podejście 
zwierzyny na odległość strzału było niepodobieństwem.
Czekając tu już od dłuższego czasu zziąbł tym silniej, że po 
sutych dniach wczesnego przedwiośnia nastał dla niego i jego 
rodziny czas głodu. Dawno już nie zdarzyło mu się napełnić 
do syta żołądka. Obfitość śniegu i szybkość, z jaką tajał tej 
wiosny na pobliskich wyżynach, sprawiły, że niesprzyjający 
łowiectwu czas roztopów był dla połowu ryb także stra-
eony. W miarę upływu dni głód stawał się coraz trudniejszy 
do zniesienia.
Ostatnio Wadera nie towarzyszyła mu już w łowach. 
Odczuwał to dotkliwie. Utracił w tym czasie kilka cennych 
strzał z kamiennymi grotami. Podobnie; jak tego dnia uniosły 
je w swym ciele postrzałki, których sam nie zdołał dogonić.
Dwie strzały utonęły w grząskim bagnie razem z po-! 
strzelonym kozłem. Włócznię stracił wraz ze zbiegłą lochą. 
Dwa samołowne kosze na ryby zniósł nurt strumienia, a 
poręczny oścień zaginął w mule płytkiej łachy wodnej. 
Jedynym pożywieniem, jakim musiał się! zadowalać on sam i 
jego rodzina, były nieliczne króliki złowione przez Małego na 
pętlę oraz wygrzebane spod; śniegu korzenie bylin i 
przewiędłe jagody.
Zwierzyna stała się niedostępna. Łosie powędrowały do 
wyżej nieco położonych bagien, sarny zaszyły] się w 
gęstwinach liściastych młodników porastających dawne 
pogorzeliska. Objadały tam nabrzmiałe już pająki i czuły się 
syte i bezpieczne. Jelenie ciągnęły gdzieś; na wyżynę i 
żerowały na odkrytych perciach i halach, a polowanie w 
pojedynkę na żubra lub tura nie było w ogóle możliwe. 
Osiągalne pozostały tylko dziki! i trudno dostępne ptactwo 
wodne.
Niechętnie więc rezygnował Brodaty z tej niewielkiej 
szansy, jaka mu jeszcze tego dnia pozostawała.:^ Kiedy 
zziębnięty ruszył wreszcie w kierunku pieczary, zbliżał się już 
wieczór. Postanowił nałożyć nieco drogi i powrócić na Skalistą 
Polanę od strony Głębokiego Jaru. Zamierzał rozejrzeć się tam 
przed zmrokiem, aby przekonać się, czy Trójnogi definitywnie 
opuścił te strony, czy też powraca jeszcze w dawniej odwie-
dzane miejsca. Raz po raz zadawał sobie Brodaty pytanie, 
jakim to sposobem kulawy wilk zdobywa teraz pożywienie.
Było już prawie ciemno, kiedy po długim przeszukiwaniu 
okolicy Głębokiego Jaru Brodaty znalazł wreszcie to, czego 
tak uparcie poszukiwał. Wsparty na kolanach i skupiony 
wpatrywał się w świeże tropy, jakie pozostawił Trójnogi. Siad 
był wyraźny, ale nadal było niejasne, dlaczego wilk, będąc tu 
na miejscu, rezygnował tak uparcie z korzyści, jakie dawały 
mu wspólne łowy z nim, z Brodatym.
Siedząc z uwagą ów wilczy trop, mężczyzna przeszedł na 
czworakach w głąb jaru i na. jego dnie, obok śladów 
Trójnogiego, znalazł inne, nieco większe odciski wilczych łap. 
Pozostawione były w tym samym czasie i w bezpośredniej 
bliskości tamtych.
Tak więc przyczyna niepojawiania się Trójnogiego i 
sposób, w jaki ten zdobywał sobie pokarm, przestały dla 
Brodatego być tajemnicą.
Jedyna możliwa do przyjęcia interpretacja tego, co 
stwierdził, nie pozostawiała żadnych złudzeń. Dla Brodatego 
było jasne: Trójnogi żyje i poluje nadal we dwoje, ale owym 
drugim współuczestnikiem łowów był teraz również wilk... 
Trójnogi nie jest więc wcale Trójnogim, lecz Trójnoga, 
samicą wilczą, a towarzyszący jej wilk-samiec, jak wynikało z 
tropu — duży, długonogi i szybki — potrafi bez trudu zdobyć 
pożywienie dla siebie, dla Trójnogiej i ich przyszłego 
potomstwa.
Głodny człowiek zamyślił się nad przyczynami, jakie 
pozbawiły go tak przydatnego w łowach sprzymierzeńca, 
postał chwilę bez ruchu i powziąwszy jakieś postanowienie 
ruszył energicznie w stronę pieczary.
Nadmiar wody oraz rozległe przestrzenie pokryte jeszcze 
zlodowaciałym śniegiem utrudniały i wilkom zdobywanie 
pokarmu. Waderze nie działo się jednak źle. Rudy był 
sprawnym, doświadczonym łowcą, a i jej
także nie brak było umiejętności w zdobywaniu łupu^ W 
ostatnich tylko dniach narastająca ociężałość wraz 7. trwałą 
kulawizną czyniły ją niepełnowartościowym partnerem 
basiora. Pokarmu im jednak nie brakło. Najczęściej bywało 
tak, że samiec mocny w nogach i wytrwały naganiał ofiarę, a 
Wadera krótkim atakiem z zasadzki osadzała ją na miejscu, 
udaremniając dalszą ucieczkę.
Po kilkunastu wspólnych wyprawach współdziałanie 
wilczej pary stało się tak precyzyjne i zgrane, że mimo 
niesprzyjających warunków łowy nie zajmowały im nawet 
czwartej części doby. Resztę czasu zwierzęta spędzały 
wygrzewając się na słońcu. Ich ciała domagały się tego. 
Zwłaszcza Wadera chętnie zażywała kąpieli słonecznych.
.
W ZGODZIE Z PRAWEM NATURY
Minęło jeszcze kilka dni i księżyc pokazał się w pełni. Nad 
parującym moczarem wisiała stale mgła. W południe ptaki 
odzywały się coraz natarczywiej, a lisy, obarczone już 
potomstwem, uganiały się po lasach za zdobyczą. Pagór i 
pobliskie pogorzelisko, które z dawna upodobała sobie 
Wadera, leżały w niedalekim sąsiedztwie Głębokiego Jaru; 
biegł on równolegle do pobrzeża lasu zwróconego ku Skalistej 
Polanie.
Jar był dawnym korytem niewielkiego dopływu Wielkiej 
Rzeki. Dawniej woda wypełniała go wiosną po brzegi, a 
bywało tak do czasu, gdy W górze Wielka Rzeka znalazła 
dodatkowe boczne ujście i rozpłynęła się w szerokie 
rozlewisko. Ale i wtedy jeszcze na dnie Głębokiego Jaru 
płynęła niewielka struga ciemniejącej wody. Zabrakło jej 
dopiero, kiedy bobry, zwaliwszy w poprzek parą dużych pni, 
wzniosły w górze strumienia potężną tamę, całkowicie 
zatrzymując przepływ wody. Zanim to nastąpiło, bobry 
zwaliły jeszcze wiele drzew, dając promieniom słonecznym 
dostęp do ocienionych przedtem i mrocznych zboczy Jaru. 
Oświetlone i nagrzane słońcem, porosły one wkrótce nisko-
pienną roślinnością i krzewami, stanowiącymi naturalną 
osłonę dla wielu kryjących się tu drobnych zwierząt. W 
zboczach Jaru, pod krzakami i korzeniami, ukryte były liczne 
wloty króliczych nor i innych drobniejszych gryzoni. Tu i tam 
ze skarp sterczały fantastycznie powyginane korzenie starych 
olch i sosen, spod których roztopy minionych wiosen i liczne 
deszcze wypłukały ziemię.
Szczególnie gęsto porośnięte były stromizny i dno Jaru w 
górze, opodal tamy bobrów. Tam właśnie, pod zmurszałą 
kłodą zwalonego drzewa, krył się zazwyczaj Rudy, gdy 
towarzyszka jego wygrzewała się na swoim pagórku. W głębi 
Jaru przebywała ona teraz niechętnie. Wybierała legowiska 
bardziej nasłonecznione. Pogodne przedpołudnia spędzała 
zwykle rozciągnięta na boku, wystawiając na działanie słońca 
słabiej pokryte sierścią i ciężkie teraz podbrzusze. W chłodne 
wieczory zwijała się zwykle w płytkiej jamie, jaką wygrzebała 
w nasłonecznionym stoku pagórka. Rudy nigdy nie 
pozostawał tam dłużej. Zapewne niepokoiła go bliskość 
odsłoniętej polany i znajdującej się tam siedziby ludzkiej lub 
może po prostu przekładał miejsca bardziej osłonięte. Kiedy 
więc nie udawało mu się zachęcić Wadery do opuszczenia 
pagórka, odchodził sam i zaszywał się w gąszczu 
porastającym Jar.
Któregoś z pogodnych poranków, po wytężonych łowach i 
sutym posiłku, wilki powróciły znużone w okolice Jaru. 
Wadera zrazu pokłusowała ociężale w kierunku swego 
słonecznego pagórka, ale dotarłszy tam, zawahała się. Stanęła 
niezdecydowanie nad jamą, którą niedawno sama tu 
wygrzebała, zajrzała w głąb, po czym odwróciła głowę i nie 
ujrzawszy w pobliżu basiora poszła jego śladem na dno Jaru. 
Nie zatrzymała się jednak przy zwalonym pniu, w gąszczu 
służącym dotąd za stałe miejsce schronienia Rudemu. 
Węsząc zdawała się czegoś szukać. Szła przed siebie ociężała 
i powolna, penetrując w skupieniu dno i zbocza. Zaglądała 
pod wykroty, szperała wśród korzeni i zagłębień, tu i tam 
rozgrzebywała opadłe liście i resztki zlodowaciałego śniegu. 
Uszedłszy spory kawałek drogi zatrzymała się wreszcie przy 
potężnych korzeniach starej sosny, sterczących w północnym 
zboczu wąwozu. Ob wąchała je dokładnie raz i drugi i 
zdrową łapą zaczęła spod korzeni wygrzebywać ziemię. Rudy 
siadł w pobliżu i przyglądał się czynności Wadery. Kiedy w 
wygrzebanej przez siebie jamie mieściła się już prawie cała, 
przerwała kopanie, aby w pobliskiej kałuży ugasić pragnienie. 
Bez zwłoki zastąpił ją Rudy. Kontynuował dzieło z wprawą i 
zapałem. Obie przednie łapy miał zdrowe, toteż wyrzucanie 
ziemi szło mu znacznie sprawniej.
Wkrótce pomiędzy korzeniami sosny i za nimi, w głębi 
skarpy, powstała rozległa, wydłużona nora, w której bez 
trudu skryć się mogły nie mniej niż cztery dorosłe wilki. Rudy 
pozostał u jej wylotu, pomiędzy korzeniami sosny, a Wadera 
otrząsnąwszy z sierści piasek skryła się w głębi. Tam, 
wilczym obyczajem, okręciła się kilka razy w koło i legła 
ciężko w najdalszym zagłębieniu. Chwilę poleżała zziajana, 
po czym wydawszy z siebie głośne westchnienie, uniosła się 
raz jeszcze, zbliżyła do Rudego, trąciła go przyjaźnie nosem 
w kark i zawróciła znów w głąb. Było jej gorąco. Wysunęła z 
paszczy drgający jęzor i przymrużywszy ślepia spojrzała 
znów na basiora, którego sylwetka widoczna była na 
jaśniejszym tle wlotu do nory. Czuła znużenie i senność. 
Wieczór i noc minęły spokojnie.
Zaczynało już szarzeć, gdy Rudy podniósł się, przeciągnął 
grzbiet, wyprężył kolejno i z osobna każdą z' tylnych 
kończyn, ziewnął szeroko i rozgłośnie, po czym schyliwszy 
trochę barki wsunął się do wnętrza nory. Zbliżając się do 
Wadery otarł głowę o jej bok, ale ta warknęła krótko. Rudy 
postąpił krok wstecz i zaskomlił cicho. Wadera nie okazywała 
jednak ochoty do opuszczenia jamy. Po chwili samiec 
wycofał się z nory i stojąc opodal znów zaskomlił 
prowokująco. Nie doczekał się jednak odzewu. Postał jeszcze 
czas jakiś bez ruchu, uniósł głowę chwytając wiatr w nozdrza 
i pobiegł w las.
Zrazu skierował się do miejsca, gdzie poprzedniego dnia 
pozostawił z Wadera resztki warchlaka. Nie znalazłszy tam 
niczego, czym dałoby się doraźnie zaspokoić głód, 
pokłusował w poszukiwaniu nowej zdobyczy. Czuł 
instynktownie, że tym razem musi sam zdobyć łup, który 
zaspokoiłby potrzeby ich obojga. Z początku natknął się na 
ślad Zubrzycy z młodym, ale porzucił go wkrótce. O świcie 
schwytał spóźnionego królika, powracającego z żeru, i po 
chwili wahania pożarł go na miejscu. Po zaspokojeniu 
własnego głodu pozostawało już tylko zdobycie pożywienia 
dla ociężałej Wadery.
Tymczasem nastał dzień. Nie pora była na łowy. Rudy 
znajdował się zbyt daleko od Jaru, aby tam wracać, legł więc 
pod krzakiem i przespał godziny dzielące go od zmroku.
Kiedy zziajany po uciążliwej pogoni za szarakiem powracał 
nad ranem niosąc łup, nie ujrzał u wylotu nory czujnej 
głowy wilczycy oczekującej jego powrotu.
Spodziewał się zapewne zobaczyć ją tam, gdyż w 
pierwszej chwili zawahał się jakby i stanął w pewnej 
odległości od nory. Być może tak właśnie wyrażała się jego 
instynktowna ostrożność albo też podświadoma dbałość, by 
nie płoszyć niespokojnej wilczycy swym nagłym, „nie 
zapowiedzianym" przybyciem. Po chwili złożył łup pomiędzy 
przednimi łapami i odchylając nozdrza to w jedną, to w drugą 
stronę począł węszyć i nasłuchiwać. Nie odkrył jednak 
niczego niepokojącego i przeczekawszy jeszcze krótką chwilę 
zaskomlił cicho. Odzewu nie było, ale basior wyczuwał bliską 
obecność wilczycy i zaskomlił raz jeszcze. Nie doczekał się i 
tym razem odpowiedzi. Zapewne nie była mu już potrzebna, 
gdyż ujął w zęby zdobycz i z wolna zbliżył się do nory. 
Chwilę nasłuchiwał jeszcze u włazu i wreszcie skrył się w 
nim. Tu jednak osadziło go w miejscu warczenie dochodzące 
z głębi. Doświadczenie mówiło mu, co może ono w takiej sy-
tuacji oznaczać: było to zarówno hasło, jak i ostrzeżenie 
wilczej samicy pobudzanej macierzyńskim instynktem.
Na swój wilczy sposób Rudy pojął to, zanim jeszcze 
posłyszał odgłos mlaskania i ledwo uchwytny, cieniutki pisk, 
napływający z nory wraz z falą owego swoistego zaduchu 
gniazda wilczego, w którym niedawno przyszły na świat 
szczenięta.
Wszystko to znane mu było i wiedział, lub raczej 
wyczuwał, niż wiedział, że musi Waderze zapewnić spokój. 
Stała się teraz niebezpieczna.
Było to naturalne. Wyczulone zmysły wilczych matek i 
napięte ich nerwy, pobudzane troską o potomstwo, czyniły je 
zaczepnymi i groźnymi. Opiekuńczość wobec wilcząt rodziła 
się w nich wraz z napastliwością i nieufnością wobec 
wszystkiego, co żyje i porusza się, a ich odwaga i ciętość 
stawały się nieodzowną potrzebą, będąc jednym z przejawów 
ich rodzicielskiego instynktu.
Wilcze matki odmienione brzemieniem obowiązków, 
jakimi obarczyła je natura, stawały się agresywne i groźne, 
nieufne i ostrożne nawet wobec drugiego rodzica swoich 
szczeniąt. I Wadera nie była inna. Była jedną z tych, które 
zazdrośnie ochraniają i troszczą się o swe młode...
Ale basiorom instynkt także przychodził z pomocą, 
podsuwając właściwe i jedyne rozwiązania. Nie musiały się 
ich uczyć. 'Ta wiedza była im darowana i przekazana przez 
przodków.
Rudy, nieustępliwy i hardy, spotulniał naraz w obliczu 
nowej sytuacji i pokonując własną ciekawość, powoli i 
flegmatycznie wycofał się z nory, pozostawiając w niej tylko 
łup. Nie oddalił się przecież. Legł czujny na dnie Jaru, nie 
spuszczając z oka wlotu nory.
Minął ranek i południe. Zapadający wieczór zastał Rudego 
w tym samym miejscu i w tej samej niemal pozycji. Tyle 
tylko, że łeb jego spoczywał teraz na wyciągniętych do 
przodu łapach.
Wreszcie pod korzeniami sosny ukazała się głowa i barki 
Wadery. Rozejrzała się, powęszyła chwilę, spojrzała 
przelotnie na basiora i ociągając się wyszła wreszcie na 
zewnątrz. Wygląd jej zmienił się wyraźnie: boki zapadły, 
sutki nabrzmiały mlekiem, a puszysta, zimowa jeszcze sierść 
utraciła swój naturalny połysk. Wilczyca była znużona i czuła 
pragnienie, ale chcąc je ugasić w pobliskiej kałuży na dnie 
Jaru, musiałaby oddalić się nieco od nory. Niepokoiło ją to. 
Chwilę stała niezdecydowana. Upewniwszy się, że Rudy nie 
zamierza zaspokoić swej ciekawości, lecz pozostaje nadal 
nieporuszony na swoim posterunku, zdecydowała się w 
końcu. Podeszła spiesznie da kałuży, ale chłepcąc wodę 
ustawiła się tak, aby wlot nory pozostawał w zasięgu jej 
wzroku. Ugasiwszy pragnienie szybko powróciła na skarpę i 
skryła się we wnętrzu nory. Po chwili dał się słyszeć trzask 
łamanych kości zająca, pozostawionego przez basiora u wlotu 
jamy. Raz jeszcze Wadera wyszła napić się wody, po czym 
ukryła się w norze i pozostawała tam bez przerwy przez całą 
dobę.
Do następnego wieczora Rudy również trwał w pobliżu. 
Wreszcie naglony własnym głodem i pobudzany rodzicielskim 
instynktem pomknął za żerem w las.
NARADA
Powróciwszy do swej siedziby Brodaty zastał Kobietę przy 
ognisku. Opiekała nad ogniem tuszkę chudego królika 
nadzianą na długi dębowy drążek. Z boku, na skraju ogniska, 
zgarnąwszy nieco żarzących się węgli, ustawiła wiklinowy 
kosz oblepiony w środku i na zewnątrz warstwą gliny. 
Tworzył on w ten sposób namiastkę naczynia. Było ono w 
połowie wypełnione uzbieranymi za dnia podziemnymi 
pędami roślin. Niewielka porcja pachniała zachęcająco, toteż 
Brodaty przysiadł w kucki pod skałą i wyciągnąwszy rękę w 
kierunku ogniska stwierdził lakonicznie:
— Chcę jeść...
Kobieta obrzuciwszy uprzednio przybysza ukradkowym 
spojrzeniem wiedziała, że przychodzi z niczym. Zdawała się 
jednak nie zauważać tego i nie zadając żadnych pytań 
podsunęła mężczyźnie zawartość glinianego kosza wraz z 
połową nie dopieczonej tuszy królika. Resztę zebrała do 
niewielkiej tacki z kory brzozowej i poniosła wspinając się na 
taras skalny. Kiedy pochylała się, aby skryć się w głębi 
pieczary, Brodaty zagadnął:
—	Gdzie Mały?
—	Poszedł zobaczyć, czy złapało się coś w dołki. Wczoraj 
wykopał i obłożył w środku gliną. Rano przyniósł kilka 
nornic. Dla Dziecka wystarczyło. Zjadło. Chciało jeszcze — 
odparła Kobieta i znikła w głębi pieczary.
Zanim Brodaty pochłonął swoją porcję, przybył Mały 
niosąc wyleniała wiewiórkę i cztery nornice. W czasie gdy 
chłopiec wprawnymi ruchami ściągał z nich skórki, Brodaty 
nie odzywał się. Siedział chmurny i skupiony, a kiedy Mały 
uporał się ze swoją robotą, mężczyzna odezwał się wreszcie:
—	Widziałeś świeże ślady Trójnogiego?
—	Widziałem wilczy trop przy tamie bobrów, ale wilk 
stąpał na czterech nogach, a dalej był ślad, gdzie długo 
siedział bez ruchu. Wszystkie łapy i wszystkie palce dobrze 
odciśnięte w śniegu. Pewnie się już wyleczył — odparł Mały.
—	Nie, Trójnogi nie wyleczył się. Kuleje i będzie zawsze 
kulawy. Palców mu brak. Palce nigdy nie odrastają. To był 
inny wilk. Będzie tu chodził stale. Musisz go jutro wypatrzyć. 
Obejrzyj go dobrze. Zapamiętaj, jak wygląda.
—	Dlaczego Trójnogi nie przegania go stąd?
—	Razem polują. Trójnogi to suka, a tamten to samiec. 
Będą szczenięta. Trójnoga ciężka. Zostawia teraz głębokie 
ślady... Będą szczenięta. Para wilków będzie się nimi 
opiekować i Trójnoga nie Wróci aż do jesieni. Może wcale 
nie wróci. Wtedy będzie niedobrze — ciągnął Brodaty.. — 
Zimą i wiosną znów będziemy mieli mało pokarmu.
—- Można tak zrobić, żeby Trójnoga wróciła — odparł 
niepewnie Mały.
—	Jak? Co zrobić?
—	Trzeba zabić jej szczenięta... i wtedy...
—	Nie, nie trzeba zabijać — przerwał Brodaty.
—	To będziemy głodni.
—	Trzeba spróbować inaczej... może się uda...
—	Można rozpalić ognisko. Trzeba wytropić wilki, znaleźć 
ich norę i rozpalić niedaleko ogień — zaproponował Mały. — 
Wilki boją się ognia, ale Trójnoga już przywykła. Tak bardzo 
się nie boi. Przychodziła tu w nocy. Siedziała koło ogniska. 
Wtedy tylko samiec przestraszy się ognia i ucieknie. Trójnoga 
zostanie sama. Będzie musiała zdobywać żer dla siebie i 
szczeniąt.
—	Nie, tak nie. Tak będzie źle. Trójnoga przy szcze-
niętach będzie bardzo ostrożna. Będzie chronić małe przed 
niebezpieczeństwem — wyjaśnił Brodaty.
—	No i co? — nacierał Mały. Chciał wiedzieć wszystko do 
końca.
—	Trójnoga spłoszy się i może wynieść wszystkie 
szczenięta w las, a samiec jej pomoże. Wtedy Trójnogiej już 
nie zobaczymy. Ani szczeniąt... Tak, szczeniąt też nie 
znajdziemy...
—	A po co nam szczenięta? — pytał natarczywie Mały. 
— Mięsa na nich mało, a skóry dużo. Bardzo dużo!
—	Gdy Trójnoga nie wróci, podrosłe jej szczenię mogłoby 
chodzić ze mną na łowy... Pamiętasz starego Beznogiego z 
gromady? Pamiętasz! Byłeś już duży, jak zginął w kniei.
—	Tak, wiem. To ten, który chodził zawsze z patykiem 
zamiast nogi. Patyk miał przywiązany łosiowym rzemieniem 
do uda. Stale był głodny. Nie umiał nic upolować, tylko wciąż 
ryby łowił. Tak?
—	Tak, ten. On nie był zawsze głodny. Dawniej, zanim 
mu niedźwiedź odgryzł nogę i poranił jego małe dziecko, był 
jeszcze młody i silny. Polował dobrze, po napadzie 
niedźwiedzia dziecko jego umarło. Jego własna noga też już 
nie żyła, ale ten kawałek, co mu został, goił się. Wtedy 
Beznogi przywiązał do uda mocny patyk i poszedł w las. 
Wytropił wilczą parę, znalazł wilczą norę i zabrał do swojej 
jaskini jedno wilcze szczenię. Było jeszcze ślepe...
—	Ale ślepe szczenię potrzebowało mleka. Jak wyrosło bez 
wilczycy? Kogo ssało? — przerwał Mały,
—	Kobieta Beznogiego wykarmiła je własnym mlekiem. 
Dziecko jej nie żyło i mleka miała dużo. Przeszkadzało jej. 
Wilcze szczenię ssało dużo mleka. Kobieta nie płakała już. 
Ból przepełnionych piersi ustał. I szczenię rosło i wyrosło na 
dużego wilka. Wilk przywykł do karmienia go przez 
człowieka. Chodził stale za Beznogim, ale po wilczym 
plemieniu została mu chęć do łowów. Chodził w las i tropił z 
Beznogim zwierzynę, a potem, jak się nauczył, doganiał po-
strzałki i naganiał zwierza na strzał z łuku... Wtedy Beznogi 
miał dosyć pożywienia. Dosyć dla siebie, kobiety i nowych 
swoich dzieci. Wtedy sam z wilkiem upolował raz starego 
łosia. Pamiętam dobrze...
—	Zabierzemy Trójnogiej szczenię? Czym je wy-
karmimy? — spytał Mały. — Nasza matka ma teraz mało 
mleka. Mało nawet dla Dziecka. Dla szczenięcia wilczego nie 
wystarczy...
—	Tak. Matka ma mało mleka — zgodził się Brodaty. — 
Można zabrać szczenię, kiedy będzie większe i mleka nie 
będzie ssało. Wtedy wystarczy mu mięso, ale takie trudniej 
oswoić.
—	A długo trzeba czekać?
—	Na co czekać?
—	Czy długo wilcze szczenię musi ssać mleko? — zapytał 
Mały.
—	Dwa pełne księżyce.
—	To długo. Będziemy wtedy już w chacie nad Roz-
lewiskiem.
—	Nie. Pójdziemy tam później. Nie chcę stracić 
Trójnogiej. Trzeba ją po trochu przyzwyczaić do nowego 
miejsca. Trzeba wpierw iść tam razem z wilczycą na łowy. 
Musi poznać to miejsce. Dopiero potem
-pójdziemy tam wszyscy.
—	Mały wilczek polowałby z tobą dopiero za rok, jak 
wyrośnie. Co będzie w tym roku? Trójnoga może nie wrócić. 
Może nie pójść za nami nad Rozlewisko albo będzie polować 
razem z samcem — zaniepokoił się Mały.
—	Trzeba będzie zwabić Trójnoga.
—	Jak zwabić?
—	Trzeba wytropić samca, rozpoznać go dobrze i zabić. 
Trójnoga sama nie może polować. Jest kulawa, jak Beznogi z 
gromady. Potrzebuje zawsze drugiego łowcy. Zna mnie i 
wtedy może wróci. Będzie potrzebowała pokarmu. Dam jej, 
ile trzeba. Przyjdzie po mięso jeszcze raz i jeszcze raz, i 
powróci na cały rok. Tylko żeby udało się zabić samca. Zabić 
tak, żeby Trójnoga tego nie widziała. Strzałę posmarujemy 
sadłem lisim, żeby nie bała się naszej woni. Żeby nie" bała się, 
że do niej też wypuścimy strzałę...
—	A jak pójdziemy wszyscy nad Rozlewisko, czy 
wilczyca pójdzie za nami i zostawi szczenięta? Nie będzie 
chciała iść!
— Będzie chciała. Wiem, jak trzeba zrobić. Tylko teraz nie 
wolno jej płoszyć i straszyć koło nory. Wtedy może wynieść 
szczenięta i sama ucieknie. Pójdziesz przed rankiem i 
wytropisz samca-wilka. Pójdziesz jego śladem i wytropisz 
norę wilków. Tylko nie podchodź za blisko. Masz wiedzieć, 
gdzie ona jest. I nie spłosz ani Trójnogiej, ani samca. Skryj 
się wysoko na drzewie i czatuj. Jak nic nie zobaczysz, 
pójdziesz
w następną noc i wybierzesz inne miejsce. Na innym drzewie. 
Kiedy zobaczysz wilki, dobrze zapamiętasz wszystko, 
zaznaczysz drogę i cicho wrócisz. Potem powiesz. Teraz 
zimno. Idę spać. Rano będę łowił ryby... To rzekłszy Brodaty 
uniósł się, dorzucił gałęzi na ognisko i szybko skrył się w 
jaskini.
NAD TAMĄ BOBRÓW
Zbudziwszy się przed wschodem słońca Mały zjadł 
spiesznie kawałek mięsa pozostawiony od wczoraj. Nie był 
syty, ale tuszkę wiewiórki, spieczoną na węglach, wziął 
przezornie na drogę. Nie wiedział przecież, jak długo potrwa 
tropienie wilka. Pod futrzaną bluzę wciągnął jeszcze jedną, 
uszytą z zajęczej turzycy, wziął łuk i poszedł przed siebie. Po 
kilku krokach zawrócił, aby zabrać spory zwój rzemienia z 
łosiowej skóry. Tak wyposażony ruszył przed siebie. Cel nie 
był odległy. Wystarczyło przeciąć w poprzek Skalistą Polanę i 
zagłębić się w las jeszcze drugie tyle.
Kiedy przybył na skraj lasu, ledwie zaczynało szarzeć. 
Wokoło panował spokój. Najlżejszy nawet wiatr nie poruszał 
gałęzi. Przyroda zastygła jakby w oczekiwaniu na pierwszy 
promień słońca. Małemu nie ułatwiało to podjętego zadania. 
Wśród panującej ciszy bezgłośne poruszanie się w gąszczu 
nie było łatwe. Szedł więc ostrożnie, krok za krokiem, 
wypatrując miejsc, gdzie należało oprzeć stopę i przesunąć 
ciało, tak aby nie czynić hałasu. Wreszcie znalazł się w 
pobliżu tamy bobrów, za którą w lewo ciągnął się suchy już 
wąwóz. Tam właśnie zauważył ostatnio wilcze ślady. 
Rozejrzał się uważnie i upatrzył opodal pochyłą, starą olchę 
potrójnie rozwidloną. Po chwili wspiął się na nią i począł 
sadowić się wygodnie pomiędzy konarami, by móc przez czas 
dłuższy nie zmieniać pozycji. W tym celu pomiędzy 
sąsiednimi gałęziami uwiązał dwa rzemienie robiąc z nich 
oparcie pod grzbiet, a siedzenie znajdujące się w szerokim 
rozwidleniu gałęzi wymościł sobie własną futrzaną czapą. 
Usadowiony wygodnie pozostawał nieruchomo dłuższą 
chwilę, ale prócz chrapliwego krzyku czapli i stukania 
dzięcioła nie doszedł do jego uszu żaden dźwięk. Wreszcie, z 
błyskiem pierwszego skośnego promienia słońca na 
zlodowaciałym śniegu, dał się słyszeć cichy plusk wody i 
sapnięcie. Zrazu na powierzchni zalewu nie było nic widać 
prócz chybotliwie płynącego klocka okorowanego drzewa. Po 
chwili klocek ten dobił do brzegu, a w ślad za nim duży bóbr 
wygramolił się ociężale na groblę i podpierając się swym 
płaskim, łuskowatym ogonem stanął słupka. Rozglądał się i 
nasłuchiwał. Poruszywszy parę razy wąsami spojrzał w stronę 
wąwozu, po czym przekonany, że doraźnie nic nie zagraża 
jego bezpieczeństwu, uchwycił klocek w przednie łapy i siłą 
począł go wciskać pomiędzy inne gałęzie, sterczące ponad 
błotnistą nawierzchnią tamy i tworzące jej zrąb. Mozoląc się 
nad tą czynnością bóbr pochrząkiwał cicho i od czasu do 
czasu rozglądał się, chcąc się jakby upewnić, czy w otoczeniu 
nic nie uległo zmianie. Uporawszy się z klockiem zwierzę 
wyciągnęło z wody kawałek olchowej szczapy i ją z kolei 
wetknęło w zrąb tamy. Zapewne to właśnie miejsce wydało 
się bobrom nie dość pewne lub może powstał tu nieznaczny 
ruch wody świadczący o nieszczelności grobli, gdyż po chwili 
nadpłynął następny bóbr, aby wykonać tę samą czynność, co 
jego poprzednik. Naraz oba zwierzęta przerwały swoje za-
jęcie i równocześnie, jak na komendę, zsunęły się gładko do 
wody. Jeden z nich klasnął przy tym głośno ogonem o jej 
powierzchnię. Było to hasło ostrzegawcze dla pozostałych 
członków bobrzej kolonii.
Mały wiedział, co ów sygnał oznacza; wiedział, że 
zwierzęta były czymś zaniepokojone, ale mimo skupionej 
uwagi i pilnej obserwacji otoczenia przyczyna niepokoju 
bobrów pozostawała dla chłopca nie ujawniona.
Minęła długa chwila. Obydwa bobry pozostawały czas jakiś 
pod powierzchnią wody. Wreszcie jeden z nich ukazał się 
ponownie. Płynął powoli, wystawiwszy do połowy głowę z 
wody. Zmieniając pierwotny kierunek ruchu, bóbr zatoczył 
półkole i popłynął do przeciwległego brzegu zalewu 
porośniętego przerzedzoną kępą wierzbiny. Na brzeg nie 
wyszedł jednak. Pozostał w przybrzeżnej płyciźnie opodal 
zwalonej wierzby i kilku leżących gałęzi osiki. Zaraz też z 
pnia zwalonej wierzby począł zdzierać pasy kory. Zwierzę nie 
oddawało się jednak bez reszty tej czynności. Co chwila 
przerywało ją, aby raz jeszcze rozejrzeć się wokoło, W końcu 
bóbr wszedł na jakiś podwodny pień, ukazując się w całej 
okazałości. Otrząsnął sierść z wody i począł przeczesywać ją 
na bokach ciała pazurami przednich łap. Nagle zaniechał tej 
czynności, by z głośnym uderzeniem ogona o wodę znów 
skryć się pod nią. Płynął w ukryciu znacząc tylko lustro wody 
falą układającą się w kształt wielkiego „V".
Mały wyczuł, że w otoczeniu coś musiało się zmienić, że 
jest w nim coś nowego. Siedział więc nieruchomy, lecz pełen 
napięcia, ale mimo skupionego wpatrywania się we wszystkie 
dostępne jego oczom elementy pobliskiego krajobrazu, mimo 
upartego wsłuchiwania się w ciszę nie rozpoznał nic, czego by 
zmysły jego nie zarejestrowały już poprzednio.
Po chwili, wśród dzwoniącej w powietrzu ciszy, odważył 
się przesunąć lekko głowę w lewo i oto, spoza grubej gałęzi 
olchy, ukazało się jego oczom coś, czego nigdy dotąd nie 
widział... Na przeciwległym brzegu zalewu, wtopiony w tło, 
jakie stanowił złamany pień wierzby, siedział nieruchomy, 
lecz nie przyczajony bynajmniej wilk. Pozostawał spokojny i 
nieporuszony, wpatrując się z uwagą i zainteresowaniem w 
to, co działo się nad wodą. Teraz utkwił spojrzenie w 
rozchodzącej się fali. Siedział wyprostowany wyciągnąwszy 
szyję, aby móc objąć nim szerszy wycinek otoczenia. Jego 
zachowanie się wskazywało, że tym razem nie przybył tu po 
zdobycz. Nie ukrywał się ani nie próbował zbliżyć się do 
grobli lub bodaj do skraju zalewu, gdzie miałby przecież 
jakieś szanse schwytania bobra. Zmarszczywszy skórę na 
czole, basior siedział z nastawionymi pionowo uszami, 
skupiony i uważny, lecz całkowicie nieświadom tego, że jest 
obserwowany przez chłopca.
Mały widział już wiele wilków, ale ten, którego miał przed 
sobą, różnił się wyraźnie od innych. Był wysoki i długonogi, 
pierś jaśniała mu kremową bielą, a szeroki, długi łeb znaczyła 
ciemna, rdzawa smuga. Chłopiec wiedział, że był to ten sam 
wilk, którego ślady oglądał już poprzednio nad tamą. I tamte 
ślady wskazywały, że zwierzę siedziało spokojnie dłuższy 
czas na jednym miejscu. „Lubi podglądać bobry, tak jak 
ja..." — pomyślał Mały.
Tymczasem rudy wilk, znudzony widocznie bezczynnością 
lub brakiem nowych wrażeń, wstał bez pośpiechu, 
przeciągnął się, po czym powoli wycofał się w głąb Jaru i 
skierował wzdłuż jego stoków. Po chwili zniknął z oczu 
obserwatora.
Odczekawszy pewien czas Mały odwiązał rzemienie, czapę 
wcisnął na głowę i cichp zsunął' się z olchy. Chwilami 
powiewał teraz lekki wiatr wywołując poszum lasu. Chłopiec 
czekał, aż las znów zaszumi i pozwoli mu niepostrzeżenie 
przejść kilka kroków w kierunku, gdzie skrył się wilk. Gdy 
wiatr przycichał, Mały nieruchomiał również. Uszedłszy w 
ten sposób kilkadziesiąt kroków, rozejrzał się za następnym 
dogodnym miejscem czatów. Pamiętając wskazówki ojca, nie 
chciał iść dalej wzdłuż Jaru, aby nie natknąć się na wilczą 
norę przypadkiem i nie spłoszyć zwierząt. Wolał stracić cały 
dzień niż ryzykować przepłoszenie wilczej pary. Wiedział, że 
lekkomyślność lub nieuwaga skończyć się mogła 
wielomiesięcznym głodem jego samego i bliskich. Zdawał też 
sobie sprawę z tego, że po wypadku z klempą Brodaty nie 
powrócił jeszcze do całkowitej sprawności i że bez pomocy 
Trój-nogiej łowy przychodziły mu z trudem.
Świadom wagi zadania, jakie ojciec mu powierzył, chłopiec 
starał się postępować rozważnie. Liczył na to, że wilki same 
zdradzą miejsce swego ukrycia. Znalazłszy odpowiednie 
drzewo Mały umiejscowił się na nim w podobny jak 
poprzednio sposób. Siedział tam już dłuższą chwilę, mając 
teraz przed sobą dość rozległy odcinek' przeciwległej skarpy 
wąwozu.
Czekał. Czas mijał. Zwisające nogi poczynały mu drętwieć 
i ziębnąć, a bezczynność kleiła powieki. Nie spał jednak. 
Zjadł ze smakiem niewielki zapas mięsa i ponownie poczuł 
już głód, ale z czatów rezygnować nie zamierzał. Wreszcie, 
nad wieczorem, posłyszał w dole zgiełk. To spłoszony bekas 
zrywał się z głośnym łopotem skrzydeł. Mały wpatrywał się 
uparcie w gęstwinę, poszukując wzrokiem przyczyny ucieczki 
ptaka, i wtem poprzez gałązki brzozowego młodniaka, tuż na 
skraju Jaru, ujrzał na tle śnieżnego poletka znajomą smukłą 
sylwetkę rosłego wilka, wspinającego się chyłkiem po skarpie. 
Minąwszy szczyt skarpy zwierzę wydłużyło krok i 
przeszedłszy w posuwisty kłus skryło się za drzewami.
W poczuciu dobrze spełnionego zadania Mały był 
niezmiernie uradowany. W pierwszej chwili chciał zeskoczyć 
z drzewa i nie bacząc na nic pobiec do Brodatego. Opanował 
się jednak. Rozejrzał się uważnie chcąc dobrze zapamiętać 
miejsce skarpy, poprzez które przemknął wilk opuszczając 
wnętrze Jaru. Przypuszczał, że leżało ono w pobliżu nory, a 
w każdym razie wskazywało kierunek, w którym należało jej 
szukać.
Mały bez trudu mógł odnaleźć norę idąc teraz śladem 
wilka, zmierzając w kierunku, skąd trop prowadził. Nie 
uczynił tego jednak. Postanowił czekać cierpliwie powrotu 
basiora. Obliczał sobie, że obarczony wilk niosąc w zębach 
lub wlokąc łup zmierzać będzie do nory prostą i najkrótszą 
drogą, zdradzając dokładnie jej położenie.
Chłopiec wahał się tylko, czy pozostawać nadal na czatach, 
czy też udać się do jaskini na skale, ogrzać przy ognisku, 
posilić i następnie przed zachodem słońca powrócić na 
stanowisko. 
Był już zziębnięty i zdrętwiały i sądził, że wilk nie wróci, 
zanim on zdąży ponownie siąść na czatach. Posiedział jeszcze 
chwilę i zziąbł na dobre, aby wreszcie zdecydowanie wybrać 
drugie wyjście.
Osunął się więc cichcem z drzewa, pozostawiając tam 
rzemienie i czapę, i szybko wycofał z zarośli. Znalazłszy się 
na skraju polany puścił się biegiem zamierzając po drodze 
zajrzeć do wnyków, jakie nastawił poprzedniego dnia. Znalazł 
tam jednego sporego królika i pognał wprost do pieczary.
RUDY
Czemu Rudy nie zadowolił się tym razem pogonią za 
drobniejszą zwierzyną, tego nie wiemy. Może instynkt 
rodzica wilczego miotu lub może zbytek energii na-
gromadzonej w jego muskularnym ciele podczas 
długotrwałego pozostawania na straży nory sprawiły, że 
zapragnął bardziej wytężonego ruchu i mniej bezbronnego 
przeciwnika.
Minąwszy cichcem brzeg wąwozu i pobliską gęstwinę wilk 
skręcił ostro i pokłusował na południe, omijając szerokim 
łukiem Skalistą Polanę. Dążył ku widocznym w oddali i 
lśniącym teraz w słońcu ośnieżonym grzbietom wzniesień. 
Pomykając przez las nie zważał nawet na zrywające się od 
czasu do czasu ptactwo ani spłoszone zające. Równym, 
posuwistym krokiem kłusował w obranym kierunku. Biegł 
prosto przed siebie, jak gdyby działał zgodnie z jakimś z góry 
powziętym zamiarem i zmierzał w określone miejsce. 
Osiągnąwszy skraj puszczy zatrzymał się na moment i 
rozejrzał.
Przed nim kładł się rozległy płaskowyż, lekko nachylony ku 
północy i zapewne dlatego całkowicie pokryty dotąd 
zlodowaciałym śniegiem. Płomienne słońce było już nisko i 
znów chwytał przymrozek. Kryształy lodu pokrywające śnieg 
stawały się jeszcze ostrzejsze i twardsze. Pod ciężarem 
wilczego ciała lodowa skorupa ustępowała z lekkim 
chrzęstem, a kończyny do połowy zapadały się w śniegu. 
Rudy nie zwalniał jednak biegu. Przeciwnie, przeszedłszy w 
krótki cwał zmierzał szybko ku brzezinie porastającej zwartą 
kępą część zbocza jednego z pagórów. Naraz zatrzymał się. 
Przywarował w śniegu, uniósł powoli łeb i począł węszyć. 
Zwietrzył coś. Zerwał się i przebiegł nieco w bok. Poszukiwał 
źródła nęcącego zapachu. Wreszcie znalazł to, czego szukał.
Na śniegu widniały dwie ledwie widoczne smużki krwi. 
Biegły równolegle do pozostawionych tu śladów potężnych 
racic. Smugi krwi znaczyły trop jelenia i pochodziły od otarć i 
zadraśnięć, skóry. Powstały one ponad pęcinami tylnych nóg 
od stałego ich ocierania się o brzegi nadłamanej lodowatej 
skorupy pokrywa-
jącej śnieg. Rudy oblizał ślad naznaczony świeżą krwią i z 
nosem przy śniegu pognał cwałem wzdłuż tropu.
Droga wznosząca się stale ku górze i przy każdym skoku 
zapadająca się .zlodowaciała skorupa śnieżna zdawały się nie 
hamować wcale i nie utrudniać ruchów zwierzęcia. 
Odstawiwszy wiechę wilk sadził ku górze płynnymi susami i 
osiągnąwszy wkrótce kraj brzeziny skrył się wśród 
bielejących pni. Niemal równocześnie wyprysnął z brzozowej 
kępy rosły jeleń gnając przed siebie w pełnym galopie. Jego 
duży łeb po niedawnym, przedwiosennym zrzuceniu rogów 
upodobnił się do głowy starej łani. Byk pędził teraz po zboczu 
z maksymalną prędkością, na jaką w tych warunkach mógł się 
zdobyć, a za nim poziomo wyciągnięty nad śniegiem sadził 
Rudy. Zrazu odległość między nimi zwiększała się, ale wilk 
zabiegając nieco od dołu zmusił wkrótce jelenia do pięcia się 
po stoku wzwyż. Był to manewr,
który poprzednio nieraz już ułatwił Rudemu pościg za płową 
zwierzyną.
Teraz tempo ucieczki jelenia zmalało. Susy wilka również 
stały się nieco krótsze, niemniej dystans, jaki ich dzielił, 
począł skracać się. Spostrzegłszy, że byk wyraźnie już 
zwalnia, wilk także zwolnił kroku. Jasne było, że basior w 
sposób zamierzony powstrzymuje się od ataku i na razie 
podąża tylko, prześladując ofiarę. Podąża cierpliwie i 
wytrwale. Instynkt podsuwał mu taktykę tej rozgrywki, 
skłaniał do przedłużania czasu pogoni zwiększając tym jego 
szanse, gdyż wytrwałość jelenia nie dorównuje przecież 
wilczej. Należało tylko gnać byka bez przerwy, nie dawać mu 
wytchnienia. Rudy wyczuwał to i nie folgował ani na moment. 
Deptał bykowi po piętach, nie doganiając go jednak. Po 
jakimś czasie zmienił tylko kierunek pogoni. Nałożył nieco 
drogi i okrążywszy byka zaczął gnać go po stromiźnie w dół. I 
znów odległość między nimi wydłużyła się.
Ważąc się napadać w pojedynkę na rosłego jelenia wilk 
mógł osiągnąć cel, jeśli znał prawidła tej niebezpiecznej gry. 
Miał przed sobą wroga, który przerastał go wagą 
kilkakrotnie... Pozostawała tylko nękająca, wyniszczająca 
ofiarę pogoń. Wilk nie szczędził więc nóg.
Zrazu rzeczywiście nie mógł nadążyć za pędzącym w dół 
jeleniem, ale .nie krzyżowało to najwidoczniej jego 
łowieckich zamysłów. Sadził- równo za bykiem zmuszając go 
tylko do kierowania się w stronę, skąd sam niedawno 
przybył. Coraz silniej krwawiły kończyny jelenia, a jego 
oddech przyspieszony do granic możliwości wydobywał się z 
krtani ze świstem.
Kiedy zwierzęta znalazły się na płaskim terenie, Rudy 
znów począł zbliżać się do ofiary. Wreszcie, dochodząc 
pierwszych drzew lasu, wilk zrównał się z je-
leniem. Chwilę biegł u jego boku i nagle, w pełnym cwale, 
wykonał skręt ciała, dopadł jelenia, mimochodem jakby 
rozerwał szeroko skórę na jego lewym boku i powrócił do 
poprzedniego rytmu pogoni.
Atak na lewy bok zmusił jelenia do uskoku w prawo. Tym 
samym napastnik wprowadzał jelenia na szlak, który sam 
przebył przed zachodem słońca. Basior nie działał w sposób 
przypadkowy. Był to manewr, za pomocą którego naganiał 
on swój przyszły łup w miejsce najdogodniejsze dla siebie — 
w okolicę położoną w sąsiedztwie nory: tam przecież łup był 
mu potrzebny. Przeniesienie tak potężnej zdobyczy skądś z 
daleka do nory byłoby przecież niewykonalne. Lepiej, gdy na 
miejsce-biesiady ofiara przybywa, na własnych nogach...
Napędzenie dorosłego jelenia w określone miejsce nie było 
rzeczą łatwą dla wilka działającego samotnie. Mimo sprytu i 
doświadczenia basiora, a może właśnie przez to, pogoń 
przedłużała się. Wyczerpanie jelenia wzrastało z każdym 
następnym susem, ale wilk nie ponawiał ataku. Biegł stale 
nieco w tyle i dopiero wtedy, gdy minąwszy bokiem Skalistą 
Polanę poczęli zbliżać się w okolice Jaru, Rudy nie czując 
jakby wcale pokonanej dotąd przestrzeni wydłużył krok i w 
kilkunastu susach był już znów przy swej ofierze. Skoczył. 
Chwycił w szczęki potężne ścięgno, tuż nad piętą 
przeciwnika. Byk odparował od razu wyrzucając ku tyłowi 
obie nogi. Jedna z twardych racic dosięgła wilczego barku. 
Rudy zrolował, ale natychmiast poderwał się i natarł 
ponownie. Teraz ciął zębami drugą nogę jelenia. I znów 
spadła nań twarda racica, ale cios nie był tak silny. Otrząsnął 
się więc tylko, przetarł łapą skrwawiony pysk i utykając 
podążył dalej za bykiem. Ten nie zdołał wyzyskać chwilowej 
przewagi, gdyż przebiegnąwszy ledwie kilka kroków zachwiał 
się, a okaleczona lewa kończyna poczęła uginać się pod cię-
żarem zwalistego ciała. Byk posuwał się teraz kulawym 
stępem i w końcu przystanął. Oceniając na swój sposób 
sytuację Rudy nie usiłował gnać dalej ofiary. Stał spokojnie i 
obserwował ją w skupieniu.
Żywa jeszcze, ale niechybna zdobycz znajdowała się teraz 
w pobliżu ostatecznego celu wilczej wyprawy — na miejscu 
przyszłej uczty... Czas był ją rozpoczynać...
Basior zaszedł przeciwnika z boku, skoczył ku szyi i chybił, 
trafiając zębami na twarde czoło. Bezrogi byk z wysiłkiem 
poderwał w górę przód ciała, aby przednimi racicami bronić 
się przed napaścią, ale wtedy okaleczone tylne nogi pod 
ciężarem całego ciała ustąpiły. Zwierzę przysiadło na zadzie 
odsłaniając szyję. Wtedy wilk skoczył ponownie. Wczepił się 
w miękkie podgardle i tam zawisł. Śmiertelnie strwożony byk 
powstał raz jeszcze i wierzgając przednimi racicami próbował 
uwolnić się od dławiącego uchwytu, ale bezsilny znów opadł 
na cztery nogi, a wilk, sięgnąwszy tylnymi łapami podłoża, 
odbił się i pełną paszczą głębiej objął krtań jelenia. Ten 
poderwał się jeszcze ku górze, wilk rzutem ciała szarpnął ku 
dołowi i z rany trysnęła jasna krew. Napastnik zwolnił chwyt, 
odskoczył i oblizując okrwawiony pysk stał spokojnie i pa-
trzył. Utrudzony, ale spokojny już, czekał. Trwało to chwilę, 
w której byk trzymał się jeszcze na rozstawionych szeroko, 
sztywnych nogach. Wnet jednak tylne jego kończyny ugięły 
się, oddech stał się rzężący i wraz z upływem krwi byk tracąc 
resztki sił i przytomności osunął się w śnieg. Po -chwili nie żył 
już. Bez zwłoki wilk przystąpił do dzieła. Rwał i sycił się szar-
piąc mięso pełnym pyskiem. Pierwszy głód zaspokoił 
pożerając całą wątrobę ofiary. Po krótkiej chwili rozszarpał 
bark jelenia i nagryzając ścięgna i powiezie oddzielił od 
tułowia przednią kończynę wraz z łopatką.
leniem. Chwilę biegł u jego boku i nagle, w pełnym cwale, 
wykonał skręt ciała, dopadł jelenia, mimochodem jakby 
rozerwał szeroko skórę na jego lewym boku i powrócił do 
poprzedniego rytmu pogoni.
Atak na lewy bok zmusił jelenia do uskoku w prawo. Tym 
samym napastnik wprowadzał jelenia na szlak, który sam 
przebył przed zachodem słońca. Basior nie działał w sposób 
przypadkowy. Był to manewr, za pomocą którego naganiał 
on swój przyszły łup w miejsce najdogodniejsze dla siebie — 
w okolicę położoną w sąsiedztwie nory: tam przecież łup był 
mu potrzebny. Przeniesienie tak potężnej zdobyczy skądś z 
daleka do nory byłoby przecież niewykonalne. Lepiej, gdy na 
miejsce-biesiady ofiara przybywa, na własnych nogach...
Napędzenie dorosłego jelenia w określone miejsce nie było 
rzeczą łatwą dla wilka działającego samotnie. Mimo sprytu i 
doświadczenia basiora, a może właśnie przez to, pogoń 
przedłużała się. Wyczerpanie jelenia wzrastało z każdym 
następnym susem, ale wilk nie ponawiał ataku. Biegł stale 
nieco w tyle i dopiero wtedy, gdy minąwszy bokiem Skalistą 
Polanę poczęli zbliżać się w okolice Jaru, Rudy nie czując 
jakby wcale pokonanej dotąd przestrzeni wydłużył krok i w 
kilkunastu susach był już znów przy swej ofierze. Skoczył. 
Chwycił w szczęki potężne ścięgno, tuż nad piętą 
przeciwnika. Byk odparował od razu wyrzucając ku tyłowi 
obie nogi. Jedna z twardych racic dosięgła wilczego barku. 
Rudy zrolował, ale natychmiast poderwał się i natarł 
ponownie. Teraz ciął zębami drugą nogę jelenia. I znów 
spadła nań twarda racica, ale cios nie był tak silny. Otrząsnął 
się więc tylko, przetarł łapą skrwawiony pysk i utykając 
podążył dalej za bykiem. Ten nie zdołał wyzyskać chwilowej 
przewagi, gdyż przebiegnąwszy ledwie kilka kroków zachwiał 
się, a okaleczona lewa kończyna poczęła uginać się pod cię-
żarem zwalistego ciała. Byk posuwał się teraz kulawym 
stępem i w końcu przystanął. Oceniając na swój sposób 
sytuację Rudy nie usiłował gnać dalej ofiary. Stał spokojnie i 
obserwował ją w skupieniu.
Żywa jeszcze, ale niechybna zdobycz znajdowała się teraz 
w pobliżu ostatecznego celu wilczej wyprawy — na miejscu 
przyszłej uczty... Czas był ją rozpoczynać...
Basior zaszedł przeciwnika z boku, skoczył ku szyi i chybił, 
trafiając zębami na twarde czoło. Bezrogi byk z wysiłkiem 
poderwał w górę przód ciała, aby przednimi racicami bronić 
się przed napaścią, ale wtedy okaleczone tylne nogi pod 
ciężarem całego ciała ustąpiły. Zwierzę przysiadło na zadzie 
odsłaniając szyję. Wtedy wilk skoczył ponownie. Wczepił się 
w miękkie podgardle i tam zawisł. Śmiertelnie strwożony byk 
powstał raz jeszcze i wierzgając przednimi racicami próbował 
uwolnić się od dławiącego uchwytu, ale bezsilny znów opadł 
na cztery nogi, a wilk, sięgnąwszy tylnymi łapami podłoża, 
odbił się i pełną paszczą głębiej objął krtań jelenia. Ten 
poderwał się jeszcze ku górze, wilk rzutem ciała szarpnął ku 
dołowi i z rany trysnęła jasna krew. Napastnik zwolnił chwyt, 
odskoczył i oblizując okrwawiony pysk stał spokojnie i pa-
trzył. Utrudzony, ale spokojny już, czekał. Trwało to chwilę, 
w której byk trzymał się jeszcze na rozstawionych szeroko, 
sztywnych nogach. Wnet jednak tylne jego kończyny ugięły 
się, oddech stał się rzężący i wraz z upływem krwi byk tracąc 
resztki sił i przytomności osunął się w śnieg. Po -chwili nie żył 
już. Bez zwłoki wilk przystąpił do dzieła. Rwał i sycił się szar-
piąc mięso pełnym pyskiem. Pierwszy głód zaspokoił 
pożerając całą wątrobę ofiary. Po krótkiej chwili rozszarpał 
bark jelenia i nagryzając ścięgna i powiezie oddzielił od 
tułowia przednią kończynę wraz z łopatką.
Uchwyciwszy w zęby tę niemałą porcję w połowie jej 
długości przekonał się, że jedna strona silnie przeważa i 
przechyla mu głowę na bok. Rudy położył brzemię 
ponownie w śniegu i zmieniając kilkakrotnie miejsce 
uchwytu wyważył wreszcie ciężar, tak że żadna strona nie 
opadała ku dołowi. Kiedy udało mu się to, pobiegł truchtem 
wprost w kierunku nory.
Kawałek drogi uszedł bez trudu, kiedy jednak dotarł do 
gęstwiny otaczającej pobrzeża wąwozu, kończyna jelenia 
poprzecznie trzymana w zębach poczęła obijać się o drzewa i 
krzewy uniemożliwiając zwierzęciu ruch. Rudy położył ją 
więc na mchu i uchwyciwszy za lżejszy koniec powlókł mięso 
ciągnąc je za sobą. W ten sposób dotarł szybko w pobliże 
stoku wąwozu, ale tu łup uwiązł naraz pomiędzy gałęziami 
rozwidlonego przy ziemi jałowca. Rudy wypuścił pęcinę z 
zębów, aby odpocząć i, jak to zwykł był czynić, zanim zbliży 
się do nory, rozejrzał się w otoczeniu. Przystanął nasłuchując 
i węsząc, a ruda szczecina na jego barkach poczęła unosić 
«się. Basior zadrżał z napięcia. O kilkanaście susów od niego, 
w połowie wysokości skarpy, leżała ich nora. Stamtąd właśnie 
docierał teraz jakiś nieznany odgłos. Wilk przypadł brzuchem 
do podłoża i czołgając się dobrnął na skraj skarpy. Wbijając 
wzrok w korzenie sosny zastygł na moment. Węszył. W 
następnej chwili z głębi nory wydobyło się ostre skrzeknięcie i 
w ślad za nim spomiędzy korzeni sosny począł wysuwać się 
tył tłustego ciała małego niedźwiadka. Rudy sprężył się i w 
kilku błyskawicznych susach znalazł się przy nim. Kiedy za-
ciskał kły na jego wątłym jeszcze karku, powietrze rozdarł 
przeraźliwie donośny skrzek napastowanego... Rudy, 
spłoszony w pierwszej chwili jego natrętnym wrzaskiem, 
odruchowo puścił małego. Ten zastygły z przerażenia i bólu 
nie ruszył się z miejsca. Wilk skoczył raz jeszcze. Odgłosy 
szamotania, chrapliwy, pełen pasji ryk basiora i zduszony 
skrzek niedźwiadka całkowicie zagłuszyły inny zbliżający się 
odgłos. To stara niedźwiedzica spieszyła z kniei na wezwanie 
i skargę swego małego...
Tymczasem niedźwiadek zdołał wyrwać się napastnikowi. 
Rudy dopadł go ponownie. Kły wilcze dosięg-nęły małego 
kudłacza, ale szczęki nie zacisnęły się jednak na jego ciele... 
Wielki, kudłaty kształt sapiąc zwalił się jak burza po 
stromiźnie wąwozu, a ciężka, pazurzasta łapa niedźwiedzicy 
spadła niespodziewanie na sprężony w skoku grzbiet...
NA CZATACH
Po całodziennych łowach Brodaty powracał do pieczary z 
jedną chudą cieciorką przytroczoną do pasa. Był zmęczony i 
głodny. W czasie gdy zmieniał w jaskini przemoczone skóry 
okrywające nogi, Kobieta szybko obdarła ptaka ze skóry, 
wypatroszyła go i przypiekła na żarzących się węglach. 
Niewiele tam było mięsa, ledwie zaspokoiłoby głód jej samej i 
Dziecka; mizerna tuszka ptaka musiała jednak wystarczyć 
tymczasem dla , obdzielenia wszystkich członków rodziny. 
Kobieta podzieliła więc mięso na cztery nierówne części i 
dodając do skromnej części Brodatego uprażonych korzeni 
wspięła się na skałę i zaniosła mu pożywienie do pieczary. 
Wkrótce znów powróciła na dół. W cieple promieniującym z 
ogniska siadła na kłodzie drzewa i rozwinąwszy skórę otacza-
jącą jej lędźwie i biodra wyłuskała stamtąd przytulone do niej 
Dziecko. Było odziane w miękkie skórki zajęcze zwrócone 
futrem do ciała. Matka posadziła Dziecko na swym udzie i 
przytrzymała ramieniem. Wystawione nagle na światło 
wiosennego zachodu, Dziecko zmrużyło oczy, ale po chwili, 
kiedy wzrok oswoił się nieco z otaczającą jasnością, 
wyciągnęło nagle dłonie w kierunku ogniska. Kobieta 
pochyliła się nad węglami sięgając po kawałek spieczonego 
mięsa cietrzewia. Kęs pożywienia po należytym przeżuciu 
własnymi zębami podała Dziecku. Niemowlę pochłonęło 
łapczywie pokarm i poczęło domagać się następnej porcji. 
Wkrótce dla Matki pozostało już niewiele pożywienia, a 
Dziecko sięgnąwszy do jej piersi usiłowało wyssać jeszcze 
nieco mleka. W końcu znużone widać bezowocnością swoich 
starań usnęło. Po ciężkiej zimie i ono niewiele miało sił.
Kobieta siedziała jakiś czas nieruchomo i naraz jej 
zatroskana twarz rozjaśniła się. Oto daleko jeszcze, na skraju 
Skalistej Polany, ukazała się sylwetka Małego. Zbliżał się 
szybko, wymachując w biegu jedną tylko ręką, ponieważ 
druga przytrzymywała przy jego boku jakąś zdobycz. Matka 
nie mogła rozpoznać, jaka to była zwierzyna, wiedziała 
jednak, że większa z pewnością od wiewiórki... Wkrótce 
chłopiec był już przy ognisku. Rzucił królika i chwytając z 
trudem oddech zapytał:
- Gdzie Brodaty?
— Leży na skórach — odrzekła zapytana.
Mały wspiął się szybko na skałę i ukrył we wnętrzu 
pieczary. Kobieta otuliła śpiące dziecko i oprawiła świeżą 
tuszkę królika. Zaraz też zatknęła mięso na długiej żerdzi i 
poczęła je piec w płomieniach.
Po chwili Mały zsunął się z tarasu skalnego i upomniał o 
jedzenie. Za nim zjawił się Brodaty. W cholewie miał już 
siedem łuczniczych strzał z ciężkimi grotami, a jego kurta 
futrzana okręcona była na biodrach rzemieniem. W lewej 
dłoni trzymał dwa łuki. Sprawdziwszy jeszcze siłę naciągu 
każdego z nich pochylił się nad ogniem i sięgnął po kawałek 
mięsa króliczego. Mały pożywiał się. w pośpiechu siedząc w 
kucki pod ścianą skalną. Ojciec zbliżył się do niego i wręczył 
jeden z łuków i trzy strzały. Wreszcie z pełnymi ustami 
ruszyli w drogę. W połowie Polany Mały zagadnął:
—	Celniej będę wypuszczał strzały, jak się ukryję w 
gąszczu, w krzakach na ziemi, nie wysoko w koronie drzewa.
—	Na dole nie można, trzeba na drzewie — odparł 
Brodaty.
—	Dlaczego? Z góry niedobrze celować. Gałęzie mogą się 
poruszać od wiatru i z góry gorzej widać — napierał Mały.
—	Z dołu nie można czatować. Wilki zwęszą albo usłyszą 
ruch. Spłoszą się.
—	To dlaczego nie usłyszą i nie zwęszą, jak będziemy w 
gałęziach? Przecież też będziemy blisko? — pytał dalej Mały.
—	Za dużo pytasz — odrzekł Brodaty.
—	Jak nie powiesz — nalegał Mały — nie będę wiedział... 
Dlaczego kazałeś siedzieć na drzewie? Siedziałem na drzewie, 
zdrętwiałem, zziąbłem, ale nie wiem, dlaczego tak jest lepiej. 
Wiem, że tak jest gorzej. Tam jest bardzo niewygodnie i 
bardzo mocno wieje.
Brodaty zatrzymał się, zwrócił twarzą do chłopca i po 
chwili milczenia rzekł skupiony, cedząc pojedyncze słowa:
—	Ty mało... bardzo mało wiesz. Za mało. Trzeba więcej 
chodzić na polowanie z łukiem i dzidą. Nie trzeba zbierać tyle 
korzeni, nie trzeba stale łowić królików na pętlę. Trzeba 
polować z łukiem i trzeba przyglądać się, co robią zwierzęta i 
po co tak robią.
—	Po co mamy siedzieć na drzewie? — powtórzył swoje 
pytanie Mały.
—	Słuchaj dobrze. Zaczaimy się, ale wiatr może się 
zmienić. Jak będziemy w dole, w krzakach, wiatr za-* niesie 
naszą woń do wilczej nory... To będzie źle. To będzie bardzo 
źle...
—	Jak będziemy w górze, na drzewie, wiatr też może 
zanieść wilkom naszą woń — odciął Mały.
—	Może, ale tak bywa rzadko. Prawie nigdy... Górą wiatr 
w lesie wieje silniej niż dołem. Wiatr nie opada z góry na dół, 
wieje prosto przed siebie. Dlatego Wiatr przeniesie naszą woń 
górą nad wilkami i poniesie ją dalej i dalej...
Tu Brodaty kiwnął głową i ruszył naprzód. Po kilku 
krokach przystanął i dobierając z uwagą słowa rzekł:
—	Jest jeszcze jedna... i jeszcze jedna rzecz. Trzeba to 
wiedzieć. Wilki nie polują w górze, na drzewach. Dorosłe 
wilki nie mają w górze ani na drzewach groźnych wrogów. 
Nawet ryś nie napada na dorosłego wilka. Dlatego wilki nie 
szukają niczego w górze. rzadko zadzierają łeb, żeby spojrzeć 
na drzewo. Nie lękają się niczego, co siedzi w koronie 
drzewa. I w górze wilki nie próbują chwytać zdobyczy. Nie 
potrafią. Chyba że jest bardzo nisko. Głosy ptaków na drze-
wach, skakania wiewiórek, bieg kuny i tchórza po pniu nie 
budzą strachu i... czujności dorosłych wilków. 
Odgłosy z góry... z drzewa, są dla nich jak szum wody w 
rzece. Mało na nie zwracają uwagi. Tylko małe... tylko młode 
wilki boją się odgłosów z góry. Boją się 
kuny, puchacza i boją się orła i rysia, i żbika też. Duże nie 
boją się. Jeśli na dole będziemy naciągali cięciwę i poruszymy 
gałązkę albo głęboko odetchniemy, wilki usłyszą i od razu 
umkną. Jeżeli posłyszą jakiś szmer z góry, nawet nie zwrócą 
uwagi. Zostaną spokojne na miejscu i ty wtedy wypuścisz 
strzałę i zabijesz wilka.
Tu Brodaty, znużony zapewne długą przemową, 
westchnął i zbierał się już, aby iść dalej, ale powstrzymał 
go głos Małego:
—	Ale miała być jeszcze jedna rzecz, tak powiedziałeś 
przedtem...
Brodaty zamyślił się i rzekł wreszcie:
—	Tak, na górze, w gałęziach, jest zawsze bezpieczniej. 
Wysokie gałęzie uratowały moje życie. Wilk na nas nie 
napada, ale w górze jest bezpieczniej. Wilczyca matka może 
być straszna. Nie lęka się niczego. Napada zawsze, jeżeli coś 
grozi szczeniętom. Jest wtedy bardzo dzika i bardzo ostrożna. 
Bardzo ostrożna... Już nic teraz nie mów. Nie ma czasu. 
Słońce chowa się za górą. Ciemnieje. Idź pierwszy. Idź cicho. 
Pokaż później drzewo, na którym siedziałeś, i nic nie mów. 
Idź 
wtedy dalej. Idź trochę dalej, niedużo, i szukaj dobrego 
drzewa z rozgałęzieniem. To musi być blisko, ale nie za 
blisko miejsca, z którego wyskoczył wilk na skarpę. Tak żeby 
strzała mocno wbiła się w ciało. Strzelaj tylko wtedy, jak 
zobaczysz, że ja naciągam cięciwę. Wcześniej nie strzelaj. 
Idź!
Brodaty ruszył szybko, starając się stąpać bezgłośnie. Za 
nim cicho podążał Mały. Minęło jeszcze trochę czasu i obaj 
zagłębili się w zaroślach skraju puszczy.
Wkrótce znaleźli odpowiednie ukrycia w gałęziach drzew, 
usadowili się w nich jak najdogodniej i zastygli w bezruchu.
O zachodzie słońca z ciemniejącego gąszczu powiało 
chłodem. Brodaty nasunął głębiej futrzaną czapę, dbając 
jednak o to, aby zasłuchane w ciszę uszy jego pozostały 
odsłonięte. Odwróciwszy powoli głowę zerknął na Małego, 
skulonego w konarach pobliskiego dębu. Przetrwałe 
zeschnięte liście osłaniały go tak, że był prawie 
niedostrzegalny.
Spokój trwał dłuższy już czas, a chłód przedwieczorny 
zaczął doskwierać czatującym coraz dotkliwiej. Nieruchomi 
wyczekiwali jednak cierpliwie, gdy naraz gdzieś z pobliża dał 
się słyszeć szelest i trzask gałązek łamanych ociężałym 
krokiem... Było jeszcze dość widno i Brodaty uchwycił kątem 
oka ruch w .krzewach okalających wąwóz. Serce zabiło mu 
żywiej, gdy spostrzegł, że mały, tegoroczny niedźwiadek, 
zbłąkany zapewne przypadkiem, zsuwa się po stoku Jaru w 
dół. Byłaby to wspaniała, pożywna i smaczna zdobycz, ale w 
tej sytuacji trzeba było z niej zrezygnować. Sprowadził ich tu 
ważniejszy cel: odzyskanie Trójnogiej.
Brodaty wpatrywał się w wąwóz śledząc ruchy nie-
dźwiadka, kiedy od boru, po przeciwnej stronie Jaru, począł 
rozlegać się jakiś inny szelest. Naraz wśród drzew huknęło 
coś kilkakrotnie. Dźwięk ten przypominał uderzenie pałką o 
zmurszały pień drzewa. Brodaty nie potrafił wyjaśnić sobie, 
co mianowicie mogło być źródłem owych odgłosów. 
Obecności człowieka nie spodziewał się tu przecież. Huki nie 
powtórzyły się jednak, a nadchodzący stamtąd szelest zmienił 
się, stał się ciągły i z chwili na chwilę zbliżał się i narastał.
Wreszcie oczom czatujących ukazała się sylwetka rosłego 
wilka. Przesuwał się w gąszczu powoli, ciągnąc za sobą z 
mozołem wielki, wydłużony ochłap mięsa. Brodaty 
przygotował łuk i zmierzył się, ale cel był jeszcze za daleki. 
Wpatrując się w wilka, stracił tymczasem z oczu niedźwiadka, 
choć ten nie mógł jeszcze odejść daleko. Począł właśnie 
szukać go wzrokiem, gdy naraz wilk zatrzymał się, wypuścił z 
paszczy łup i jął nasłuchiwać. Stał chwilę, potem przypadł 
brzuchem do śniegu i, skradając się, ruszył w kierunku progu 
skarpy. Kiedy osiągnął jej brzeg, wysunął głowę ku przodowi 
i spojrzał w dół.
Wilk był w tej chwili doskonałym celem, ale Brodaty nie 
strzelał. Trwał zapatrzony w życie kniei zawsze ciekaw, co 
mu pokaże. I nagle wilk zsunął się po skarpie i natarł z rykiem 
na coś, co — jak mogło się zdawać — uwięzło pomiędzy 
naziemnymi korzeniami starej sosny. W mgnieniu oka 
zakotłowało się na dnie Jaru i jednocześnie po kniei rozniósł 
się natrętny i głośny, przeciągły skrzek napastowanego 
niedźwiadka. Brodaty zdawał sobie sprawę z tego, że wilk nie 
napadał teraz dla zdobycia świeżego łupu. Nie był mu 
potrzebny: mięsa posiadał obok pod dostatkiem. Napaść 
musiała mieć inny cel. Rudy basior puścił tymczasem małego 
kudłacza, ale on, skamieniały z trwogi, nie poruszał się z 
miejsca. Następny wrzask niedźwiadka zamarł zduszony 
kłami wilka.
Urzeczony tym, co się działo, Brodaty zapomniał jakby na 
moment, po co tu przybył. Po chwili opamiętał się jednak, ale 
kiedy naciągnął cięciwę i próbował zmierzyć do wilka, 
okazało się to niemożliwe:
znów zakłębiło się na dnie Jaru. Stłumione odgłosy walki, a 
zwłaszcza donośne skargi napadniętego, tłumiły inne, idące od 
kniei i szybko narastające dźwięki. Był to trzask gałęzi i tętent 
ciężkiego zwierzęcia, cwałującego jawnie przez las.
Raz jeszcze uwolniwszy się z uchwytu wilczych szczęk 
niedźwiadek zdołał ujść ledwie kilka kroków, gdy wyciągnięte 
w długim skoku ciało Rudego spadło nań z góry. Kły wilka 
sięgnęły miękkich tkanek za uchem niedźwiadka, lecz nie 
zwarły się w miejscu obranym przez napastnika... Stara 
matka-niedźwiedzi-ca stoczyła się błyskawicznie w głąb 
wąwozu, a jej wielka pazurzasta łapa szarpnęła grzbiet basiora 
w chwili, gdy paszcza jego sięgała karku niedźwiadka. Rudy 
potoczył się w śnieg. Miał w tym pojedynku minimalną 
szansę. Do działania zmuszała go jednak wewnętrzna, 
nieodwołalna potrzeba: instynkt obrony wilczego gniazda...
W każdej innej sytuacji doświadczony wilk umknąłby w 
czas, ale tu, przy samej norze, w której kryła się jego 
wilczyca i jego szczenięta... tu należało atakować; należało za 
wszelką cenę odegnać intruzów, zanim staną się napastnikami 
wilczego gniazda...
Gdy odrzucone niedźwiedzią łapą ciało wilka wparło się 
bokiem w krzew, tarniny, wilk zebrał energię i skoczył na 
swego prześladowcę.
Dosięgnął kudłatej szyi w chwili, gdy wielki zwierz obejrzał 
się za swoim okaleczonym potomkiem. Łapy wilka -na 
mgnienie oka zaparły się w brunatnych kudłach. Basior 
odepchnął się nimi i szarpnął szczęki ku sobie, nadrywając 
szeroko fałdzistą szyję niedźwiedzicy, i odskoczył. Był 
szybszy. Nie pozostawiał przeciwnikowi czasu. To była jego 
jedyna szansa wobec wroga, który zabijać mógł zarówno 
paszczą, jak i każdą z czterech ciężkich łap.
Odbiwszy się od wroga, Rudy opadł w śnieg i wnet, 
nieledwie tak, jakby wcale nie trzeba mu było czasu na 
ponowne odbicie się od podłoża, skoczył. Pełną paszczą 
chwycił nasadę niedźwiedziego ucha, szarpnął ją ku sobie 
rwąc skórę aż po oko i znów umknął przypadając do śniegu. 
Posoka zalała oko niedźwiedzicy i oślepiła ją. Uniosła się na 
tylnych łapach sposobiąc się do odparcia następnego ataku, 
gdy naraz poczuła dotkliwy ból szarpanych na brzuchu 
tkanek. To Wadera włączając się do akcji atakowała kudłate 
podbrzusze. Była rozważna. Rozpłatawszy szeroko miękką 
skórę uskoczyła natychmiast w bok. Niedźwiedzica nie 
zważając na ponownie atakującego basiora rzuciła się za nią. 
Rudy skoczył przed siebie. Osłaniając wilczycę zamknął 
szczęki na prawej łapie niedźwiedzicy, kiedy sięgała już karku 
Wadery. Unikając miażdżącego ciosu wilczyca przypadła do 
śniegu, a Rudy umocnił jeszcze chwyt na prawej łapie 
niedźwiedzicy, gdy lewa, wolna kończyna uniesionego na 
zadzie zwierza opadła z rozmachem na jego wyprężony 
grzbiet.
Dźwięku uderzenia nie było słychać, ale niemal 
równocześnie poniósł się w borze przeszywający skowyt 
skargi i bólu. Rażony ciosem wilk opadł bezwładnie na 
zdeptane dno Jaru. Skowyt przeszedł w stłumiony jęk. 
Jeszcze kilka drgnień wilczego ciała, kilka spazmatycznych 
głośnych oddechów, ale i te rozpłynęły się wnet w ciszy...
Rudy już nie żył. Nastąpiła długa chwila bezruchu i 
martwoty, jak gdyby knieja w zadumie przyglądała się 
własnemu dziełu.
Pierwsza poruszyła się niedźwiedzica. Postąpiła ku swemu 
małemu i oblizawszy jego okrwawiony i zmierzwiony kark 
trąciła go łapą, skłaniając do zagłębienia się w las. Szła 
utykając na trzech nogach i ponaglała stale niedźwiadka do 
pośpiechu.
W Głębokim Jarze znów zapanował bezruch.
Wadera przyczajona pomiędzy korzeniami starej sosny 
trwała nieporuszona na straży swego potomstwa,
W głębi nory syte i spokojne spały cztery dorodne 
wilczęta. Leżały w gromadce grzejąc się wzajem własnym 
ciepłem...
NIEŻYJĄCY ŻYWICIEL
Pod wrażeniem sceny, jaka rozegrała się na ich o-czach, 
Brodaty. i jego syn pozostawali jeszcze czas jakiś 
nieruchomi. Wreszcie łowca dał znak.
Zdrętwiali od niewygodnych pozycji i bezruchu poczęli 
wycofywać się ze swoich stanowisk. Znalazłszy się na ziemi, 
bez słowa ruszyli w drogę powrotną.
Myśli obydwu zaprzątał zbieg przyczyn i skutków, które 
sprawiły, że zamierzenia i plany poczynały realizować się bez 
aktywnego udziału któregokolwiek z nich. Szczęśliwy zbieg 
okoliczności był dla nich czymś więcej. Był zapowiedzią 
szczególnej przychylności losu, który „rozumiał" ich potrzeby 
i sprzyjał ich planom. Nie byli w stanie przejść nad ostatnimi 
wydarzeniami do porządku rzeczy i raz po raz zastanawiali 
się, jakie to dobre siły pomogły ich przedsięwzięciu i czym 
sobie na tę pomoc zasłużyli. Tak tylko potrafili wyjaśnić sobie 
to, co odbyło się w naturalny przecież sposób.
Znużeni, głodni, dygocący z zimna i emocji ojciec i syn 
przemierzali w milczeniu przestrzeń dzielącą ich od jaskini. 
Dotarłszy tam wreszcie, rzucili w ogień kilka tęgich gałęzi i — 
nadal oniemiali — przykucnęli opierając się plecami o 
podnóże skały. W milczeniu przystąpili też do skromnych 
porcji króliczego mięsa, pozostawionych dla nich przez 
Kobietę.
Tymczasem zapadł zmrok. Niebo i księżyc przesłoniły 
chmury i zaczął sypać 
drobny, miękki śnieg. Podsyciwszy więc raz jeszcze ogień 
udali się wkrótce na spoczynek.
Przed świtem byli znów na nogach. Przysposobieni do 
dalekiej drogi już o szarym brzasku szli spiesznie wzdłuż 
przyleśnego skraju Skalistej Polany. Zamierzali obejść łukiem 
Głęboki Jar i znaleźć się po jego przeciwnej stronie. Tam, nie 
zbliżając się zbytnio do skarpy Jaru, aby nie płoszyć 
Trójnogiej, chcieli odnaleźć wczorajszy trop Rudego, a 
odnalazłszy go kierować się przeciw jego biegowi, czyli tam, 
skąd ślad prowadził. Zadanie okazało się niełatwe, gdyż 
cienka warstewka spadłego nocą śniegu zacierała wszelkie 
wcześniej odciśnięte tropy. Nie czas było jednak zwlekać w 
oczekiwaniu, aż świeży śnieg stopnieje i zniknie, ponieważ w 
miarę jego znikania mógł również znikać stopniowo obiekt 
będący celem ich wyprawy.
Posuwając się wstecz wczorajszym tropem basiora 
zamierzali odnaleźć tę część łupu, którego nie zdołał 
zaciągnąć w pobliże swej nory i szczeniąt. Rozmiary ochłapu, 
jaki dowlókł nad skarpę Jaru, pozwalały łowcy przypuszczać, 
że łup Rudego był niemały. Jeśli ponadto była to świeżo 
upolowana zwierzyna, należycie wykrwawiona i 
pozostawiona w mrocznym gąszczu puszczy, mięso było z 
pewnością świeże i stanowiło dla nich cel godny wysiłku.
Wiele godzin spędził Brodaty z synem nad odczytywaniem 
wczorajszego tropu Rudego. Wiele razy gubili go i ponownie 
z mozołem odnajdywali. Około południa,, gdy warstewka 
spadłego nocą śniegu częściowo już stopniała, natknęli się na 
świeży trop rosomaka. Był nałożony na wczorajsze odciski 
wilczych łap, lecz zdążał w przeciwnym niż wilk kierunku. 
Rosomak zmierzał więc najpewniej do tegoż celu co oni. 
Zdając się zatem na nieomylność powonienia roso-
mąka łowca przyspieszył kroku, idąc teraz za wielkimi i 
dobrze widocznymi odciskami jego łap. Naraz, u pogranicza 
rzedniejącego tu wysokopiennego boru i sąsiadującej z nim 
otwartej pochyłości płaskowyżu, w zakolu utworzonym z 
kilku krzewów, zauważyli jakiś ruch.
Pod osłoną pobliskich świerków bardzo ostrożnie postąpili 
ku przodowi jeszcze kilka kroków i ku swemu zdziwieniu 
spostrzegli lisa siedzącego bezczynnie nieco na uboczu, tuż za 
linią krzewów. Postawa zwierzęcia wskazywała jednak, że 
jest czymś zainteresowane i nie pozostaje tu bez ważnej 
przyczyny. Zaraz też zorientowali się, że nie on był sprawcą 
ruchu, jaki poprzednio zwrócił ich uwagę. Odchyliwszy nieco 
gałęzie świerka, dającego im osłonę, dostrzegli oto pośród 
krzewów dużą, ciemnobrunatną plamę poruszającą się na 
jaśniej ubarwionym tle. Bezgłośnie przesunęli się jeszcze ku 
następnemu świerkowi i wtedy lis spostrzegł ich i czmychnął 
natychmiast, a oni ujrzeli wielkiego powalonego płowego byka 
oraz szeroko rozstawione tylne kończyny i zad rosomaka. 
Przednia część jego ciała kryła się w głębi otwartego brzucha 
jelenia. Pomagając sobie przednią łapą, rosomak co chwila 
wyszarpywał z jego wnętrza jakiś krwawy kęs, po czym 
chciwie pożerał go. Okrwawiona, płaska i szeroka głowa 
rosomaka, potężne łapy zakończone wielkimi pazurami, a 
zwłaszcza pasja i zachłanność, z jaką pożerał wydobyte 
trzewia, powstrzymywały na razie Brodatego od zbliżenia się. 
Do niedawna siedzący opodal lis wskazywał na to, że 
rosomak niechętnie toleruje współbiesiadników i gotów jest 
bronić dostępu do swej zdobyczy.
Lis czekał więc zapewne cierpliwie, aż wielokrotnie 
silniejszy od niego rosomak nasyci swój głód i ustąpi mu 
miejsca.
Brodaty nie myślał jednak czekać i przyglądać się 
bezczynnie, jak świeże, dobre mięso niknie w obmierzłej 
paszczy wiecznie nienasyconego padlinożercy. Łowca nie 
znał bliżej zwyczajów zwierzęcia, gdyż wobec przykrej woni 
jego mięsa i skóry dotąd nigdy nań nie polował. Sądził 
jednak, że bez walki nie zdoła przecież przepłoszyć intruza, 
choć wielkość jego ledwie równać się mogła rozmiarom 
półrocznego wilka. Tyle tylko, że łapy miał znacznie 
potężniejsze, a przy tym chwytne i zaopatrzone w tęgie, 
zakrzywione pazury. Z pewnością była to broń 
niebezpieczna...
Brodaty nie miał ze sobą włóczni. Nie udawał się przecież 
na łowy, lecz na poszukiwanie czegoś, co już dnia 
poprzedniego zostało złowione i ubite. Mężczyzna na moment 
zawahał się, po czym pozostawiając chłopca w ukryciu 
wyszedł śmiało zza świerka i postąpił jawnie kilka kroków w 
kierunku żerującego. Rosomak zdawał się w ogóle nie 
zauważać jego obecności i oddawał się nadal metodycznemu 
wyłuskiwaniu, z wnętrza tuszy co lepszych kąsków. Brodaty 
znów postąpił nieco ku przodowi i teraz rzucił przed siebie 
spory strzęp chrustu. Trudno było przypuścić, aby zwierzę 
nadal nie dostrzegło obecności łowcy; nie zareagowało jednak 
w żaden uchwytny sposób, pochłonięte nadal — przynajmniej 
pozornie — czynnością żerowania.
Czyżby rosomak nie posiadał w kniei godnych prze-
ciwników i nie zwykł nikomu ustępować z drogi?
Czyżby zwierzę czuło się tak pewne, że rosła postać 
mężczyzny nie uczyniła na nim najmniejszego wrażenia?
Brodaty nie wiedział, jak ocenić sytuację. Żałował tylko, że 
brak mu teraz w dłoni włóczni. Wobec bliskiego wroga 
dawała mu ona zawsze poczucie własnej siły i chęć 
atakowania przeciwnika. Stał teraz dłuższą chwilę 
niezdecydowany, po czym wycofał się i z trzaskiem obłamał 
grubą gałąź sosnową. Nie obłamując z niej mniejszych 
gałązek wysunął ją przed siebie i podbiegł szybko ku 
żerującemu. Ten żachnął się tylko, sapnął i ponownie 
przystąpił do żeru. Wtedy mężczyzna zamachnął się szeroko 
gałęzią, aby zdzielić rosomaka z góry, lecz następne wypadki 
wymknęły się już spod kontroli jego zmysłów. W tym samym 
bowiem momencie zakotłowało się wokół niego, rozległ się 
trzask łamanej gałęzi, która została mu błyskawicznie 
wyrwana z dłoni, a na jego lewej skórzanej nogawicy 
pojawiły się dwa rozległe cięcia zadane nie wiadomo kiedy 
pazurami zwierzęcia. W następnym momencie rosomak 
wycofał się, sapnął i przyjął poprzednią pozycję ciała, po 
czym konsekwentnie przystąpił do przerwanej uczty.
Łowca zrazu nie doceniał zapalczywości i zwrotności 
przeciwnika. Teraz bogatszy już w ostatnie doświadczenie, 
cofnął się o kilka kroków i począł zastanawiać się nad tym, 
czy roztropniej będzie narazić się na stratę jednej lub dwu 
strzał łuczniczych o krzemiennych grotach, czy też poczekać i 
utracić dalszą część tak pożądanej zdobyczy. Kiedy 
medytując nad tym podszedł do Małego, zalękniony chłopiec 
począł go szeptem przekonywać: — Nażre się i pójdzie! Star-
czy wtedy i dla nas mięsa... Wszystkiego nie połknie... 
Pójdzie sobie...
—	Może nie pójdzie i pożre wszystko?! — odparł 
Brodaty.
—	Jak to? Przecież on jest wiele mniejszy od tuszy, nie 
zmieści jej w swoim brzuchu — dziwił się Mały.
—	Zmieści — odparł Brodaty. — Posiedzi kilka dni i 
połknie wszystko. To kiepski łowca i wielki żarłok. Słabo 
biega, ale jak już dobierze się do żeru, nie od-
stąpi, póki jeszcze coś jest do pożarcia. Sam widziałeś. Mięso 
dawno będzie już cuchnąć, a on dalej będzie je pożerał. Trzeba 
go odegnać albo zabić, inaczej będzie źle. Będzie głodno. Nie 
mam włóczni. Muszę go postrzelić. Celnie i mocno. Nie 
spłoszę go strzałem. Muszę go zabić... Muszę trafić w głowę, 
żeby upadł, i wtedy prędko dobić pałką. Jeśli nie trafię dobrze, 
poszarpie mnie... Będę strzelał z bliska. Będę dobrze mierzył.
Po chwili łowca miał już w dłoni tęgi, krótki kij i szedł z nim 
w kierunku rosomaka, który i teraz bez przerwy oddawał się 
żerowaniu. Brodaty przykucnął w odległości kilku zaledwie 
kroków od swego celu, oparł koniec łuku na ziemi, aby przy 
silnym naciąganiu cięciwy nie drgał mu, i sięgnął za cholewę po 
strzałę z krzemiennym grotem. Z trzech, jakie posiadał, wybrał 
najtęższą. Krótki kij położył obok w zasięgu swej prawicy i 
zahaczywszy strzałę począł naciągać cięciwę. Po chwili zwolnił 
ją jednak, gdyż cel, którym był okrwawiony łeb rosomaka — 
skrył się wśród trzewi nieżywego byka.
Mały śledząc z ukrycia poczynania ojca począł drżeć. Tętno 
huczało mu w skroniach, w ustach czuł suchość i kiedy po 
zluzowaniu przez ojca cięciwy napięcie nerwów na chwilę 
zelżało, a wyobraźnia chłopca wybiegając naprzód poczęła 
przed jego oczami rysować scenę krwawej walki... nagle 
rozległ się krótki świst strzały i jęk puszczonej cięciwy. Tuż po 
tym dał się słyszeć ni to skrzek, ni to ryk. Zwierz rzucił się ku 
prześladowcy i niespodziewanie, przy drugim już skoku, zarył 
nosem w ziemię, szarpnął podłoże pazura-- mi i zrolował, 
waląc się w mierzwę opadłych igieł i mchu. Łowca skoczył ku 
niemu z pałką w dłoni, ale zaraz odrzucił ją w bok i pochylił się 
nad rosomakiem. Strzał był celny i skuteczny. Ciężka strzała 
wypuszczona na tak bliską odległość dokonała dzieła- w sposób 
ostateczny.
Kiedy ojciec i syn ochłonęli z wrażenia i podeszli do swej 
zdobyczy, rozmiary tuszy jelenia wprawiły ich w niemałe 
zdumienie. Dziwili się zwłaszcza temu, że Rudy napadł nań w 
pojedynkę i pozbawiony wszelkiej pomocy zdołał jednak 
powalić tak rozrosłego, choć bezrogiego byka.
Brodaty, wierząc nadal w zrządzenie sprzyjającego mu 
losu, zaciekawiony był jednak w sposób całkiem realny 
taktyką, jaką wilk posługiwał się w tym trudnym pojedynku. 
Oglądał więc tuszę ze wszystkich stron, starając się 
odtworzyć przebieg napaści drapieżnika i klęski ofiary. Ujrzał 
wtedy wokół racic byka
głębokie otarcia od zmarzłej skorupy zelżałego śniegu.. 
Widział rany szarpane na łydkach, boku i szyi, dostrzegł też 
kilka wilczych włosów, tkwiących w szparze tylnej racicy 
jelenia. Brodaty obszedł jeszcze pobliską okolicę i 
zaspokoiwszy w ten sposób swoją ciekawość czy też 
dociekliwość przystąpił do dzielenia tuszy. Brakło w niej tylko 
przedniej kończyny i części trzewi, napoczętych przez 
rosomaka i jego poprzedników.
Pozostawiając Małego na straży reszty zdobyczy łowca 
zarzucił wreszcie wielki ładunek na plecy i szybko oddalił się.
DOBROCZYNNY OGIEŃ
Mały uzbrojony w ojcowski łuk, którego cięciwę potrafił 
naciągać tylko z największym wysiłkiem, siedział czas jakiś 
przyczajony w bezpośredniej bliskości mięsa. Pozostawiony 
sam sobie rozmyślał nad tym, że: wyruszając z jaskini 
powinni byli wziąć z ogniska kilka żarzących się węgli — i 
doniósłszy znanym Brodatemu sposobem żar tu, do miejsca, 
w którym on Mały, miał sam pozostawać pośród kniei — 
rozniecić nieduże ognisko.
Ogień dawał zawsze poczucie bezpieczeństwa, a w głębi 
puszczy Mały, pozostawiony sam, bynajmniej nie czuł się 
pewnie. Za każdym najdrobniejszym odgłosem przewidywał 
najgorsze i włos jeżył mu się; na głowie.
Z każdą chwilą było mu zimniej. Wreszcie, kiedy 
wczesnowiosenne słońce zbliżyło się ku zachodowi i od kniei 
powiało chłodem, chłopiec począł szczękać zębami i drżeć z 
zimna. Drżenie to wzmogło się jeszcze, gdy stara samura*, 
prowadząca zeszłoroczne młode, przeszła opodal czyniąc 
zgiełk właściwy temu tylko gatunkowi. Szczęściem wiatr wiał 
od zwierza i ten nie zwęszywszy łatwo dostępnego pokarmu 
przeszedł dalej.
Kiedy dziki oddaliły się dostatecznie, Mały wspiął się na 
pobliskie drzewo i tam postanowił trwać na straży zdobyczy. 
Usadowiwszy się jak można było najwygodniej, przysposobił 
łuk, a strzały wsunął za rzemień.
Nie minęło wiele czasu, gdy chłopiec ponownie posłyszał 
zgiełk zbliżających się dzików. To samura powracała z 
małymi.
Tym razem zatrzymała się w pewnej odległości od jeleniej 
tuszy i uniósłszy pysk poczęła węszyć. Po chwili, dając 
młodym sygnał cichym chrząknięciem, skierowała się wprost 
do krzaków jałowca, za którymi leżało mięso. Mały 
obserwował to w napięciu i w momencie gdy locha sięgała już 
pyskiem do trzewi jelenia, postanowił spłoszyć ją strzałem z 
łuku. Wiedział, że cztery głodne dziki były w stanie pochłonąć 
w krótkim czasie i zdeptać połowę cennego mięsa.
Niewygodna pozycja i twardość naciągu cięciwy, mimo 
nieznacznej odległości, jaka dzieliła go od celu, stały się 
zapewne powodem niecelnego strzału Małego. Dziki spłoszyły 
się jednak i zaskoczone stanęły na moment, nie przystępując 
do jadła, ale i nie rzuciły się do ucieczki.
Mały skorzystał z chwilowego przestrachu zwierząt, 
odłamał nad sobą gałąź i cisnął z rozmachem w ich kierunku. 
Tym razem skutek był lepszy. Gałąź spadła tuż przed ryjem 
samicy. Ta rzuciła się natychmiast do tyłu. Za nią cofnęły się 
również młode.
Zwierzęta stały jakiś czas bez ruchu, po czym krok za 
krokiem, powoli znów zaczęły zbliżać się do mięsa.
Przez ten czas chłopiec zdołał zaprzeć drzewce łuku o 
pobliskie konary, dolny 
jego wierzchołek przycisnął stopą i teraz z całych sił 
naciągając oburącz cięciwę wypuścił strzałę. Pocisk 
wyrzucony z tak niewielkiej odległości zagłębił się całym 
grotem w grzbiecie samury. Zwierzę poderwało się i rzuciło 
do galopu, a za nim i reszta stadka.
Ledwie Mały zdołał po tej przygodzie ochłonąć, kiedy do 
uszu jego dotarł z dołu nowy szelest. Pełen napięcia oczekiwał 
nieznanego, chłonąc wzrokiem każde drgnienie krzewów. Ale 
tym razem chrzęst chrustu nie niósł niebezpieczeństwa ani dla 
ich zdobyczy, ani osoby Małego. Nadchodził Brodaty.
Ciemniało już, toteż nie wdając się w pytania o widniejące 
tu świeże ślady dzików, mężczyzna szybko przygotował dwa 
ładunki. Mniejszy z nich pomógł Małemu przytroczyć do 
pleców, większy zarzucił na własne barki i nagląc syna do 
pośpiechu skierował się tam, skąd przybywał.
Utrudzeni powracali do jaskini ciemną już nocą. Po wielu 
godzinach marszu z ciężkim ładunkiem Brodatemu począł 
dolegać ból biodra rozbitego i poranionego zimą przez klempę 
i kiedy znalazł się wreszcie u celu wyprawy, zwalił się wraz ze 
swym brzemieniem u podnóża skały. Leżał tak czas jakiś bez 
ruchu. Na wezwanie Kobiety podniósł się wreszcie i przystąpił 
do zasłużonej uczty. Najadłszy się mięsa do syta, po raz 
pierwszy od wielu dni, Brodaty z Małym poczuli senność i 
niechęć do jakiegokolwiek wysiłku.
Okoliczności i sytuacja, w jakiej się znajdowali, sytuacja 
samotnych mieszkańców puszczy pozbawionych oparcia i 
zaplecza gromady plemiennej, zmuszała ich jednak do 
podjęcia następnego trudu.
Przemagając ociężałość ciała i myśli Brodaty z synem 
przystąpili do przygotowań, 
które zapewnić im miały sytość na najbliższe przynajmniej. 
dni. Cenną zdobycz należało tak spreparować, aby w stanie 
nie zepsutym przetrwać mogła do czasu, aż rzeki opadną i 
umożliwią połów ryb. Mięsa jeleniego zdobyli tyle, że warto 
im było podjąć trud przechowania go w dobrym stanie. 
Oddzieliwszy zatem mięso od kości mężczyzna przystąpił do 
mozolnego rozcinania mięśni na długie pasy.
Praca nie postępowała jednak zbyt szybko, ponieważ było 
ciemnota krzemienny nóż, spełniający na ogół w krzepkiej i 
wprawnej dłoni swoje zadanie, przy tej właśnie czynności nie 
był jednak najlepszym narzędziem. Wreszcie uporawszy się z 
tą robotą przy współudziale Małego, Brodaty polecił Kobiecie 
podsycić ogień, a sam zajął się sporządzeniem rusztowania z 
gałęzi; ustawił je ponad ogniskiem i wsparł z jednej strony o 
okap skalny.
Kiedy rusztowanie było gotowe, mężczyzna zawiesił na nim 
tyle połci mięsa, ile się dało i — wetknąwszy w żar długą 
gałąź — rozniecił i rozgarnął ognisko, tak aby gorące 
powietrze owiewało całe rusztowanie. Zamierzał w ten sposób 
mięso jelenia osuszyć i przy-wędzić w dymie, a na koniec i 
osmalić powierzchnię każdego połcia. Wiedział z 
doświadczenia, że im lepiej mięso było wysuszone przed 
osmaleniem jego wierzchniej warstwy, im dłużej potem 
wisiało nad niewielkim ogniem, tym dłużej pozostawało 
zdatne do jedzenia.
Nie żałował więc teraz wysiłku.
Dniem i nocą rodzina nieprzerwanie podsycała ogień 
dbając, by płomienie nie sięgały zbyt wysoko i nie opalały 
przedwcześnie mięsa. Na zmianę obracali połcie to na jedną, 
to na drugą stronę, aby nagrzane powietrze i dym 
równomiernie owiewały je zewsząd.
Wytężona praca trwała trzy dni i trzy noce, w czasie 
których niemała część zdobyczy zniknęła w żołądkach 
wędzarzy. Pozostały zapas suszonego mięsa był dość jednak 
pokaźny i dawał rodzinie tak upragnione poczucie doraźnego 
przynajmniej bezpieczeństwa.
Wśród nieustannej krzątaniny Brodaty nie zapomniał 
przecież o swoich odleglejszych planach.
Przed wieczorem czwartego dnia, licząc, że ochłap 
przywleczony Trójnogiej przez Rudego został już przez nią 
całkowicie pożarty, postanowił podkarmić wilczycę. Podrzucił 
więc w znane miejsce, u wlotu do Jaru, kości' z resztkami 
surowego mięsa jeleniego i spory kawałek osmalonego mięsa, 
a także — dawnym zwyczajem — resztki królika, którego 
Mały złowił dla Dziecka. Rankiem kości i mięsa nie było, 
natomiast w pobliżu miejsca, gdzie pozostawił je Brodaty, 
rozpoznał ślady Trójnogiej.
Karmiącej wilczycy trzeba było teraz wiele pokarmu. 
Łowca wiedział to. Dotąd Trójnoga nie zawiodła się na 
wspólnych z nim łowach i — jak sądził — z pewnością 
zachowała to w swojej pamięci.
Przypuszczał, że zwierzę zechce w potrzebie skorzystać ze 
swoich poprzednich doświadczeń i ponownie będzie 
towarzyszyło mu w łowach. Należało tylko ułatwić mu to i 
przypomnieć podkładając pożywienie, które dawniej zawsze 
znajdowała na jego tropie, a które i teraz przepojone będzie 
jego zapachem i leżeć będzie opodal jego śladów.
Tak rozumował Brodaty i postanowił systematycznie, ale 
niezbyt obficie podkarmiać Trójnoga. Mając zapas jeleniego 
mięsa mógł cierpliwie oczekiwać, aż jego czworonożny 
sprzymierzeniec zgłodnieje należycie, a ponaglany potrzebą 
własnego ciała i instynktem Wilczej matki, zdecyduje się na 
współudział w jego łowach.
Brodaty czekał więc.
Tymczasem nadszedł czas przygotowań ich nadwodnej 
siedziby do ponownego jej zamieszkania. W ciepłej porze roku 
była bowiem znacznie wygodniejsza' od jaskini. Zapewniała 
ponadto niemal całkowite bezpieczeństwo przed najściem 
dzikiego zwierzęcia.
Wzniesiona wysoko ponad lustrem Rozlewiska była z wody 
niedostępna, a od brzegu dzielił ją szeroki pas grząskiego 
bagna. Z drugiej strony obfitość ryb w urodzajnych wodach 
Rozlewiska stanowiła niewyczerpane źródło pożywnej i bez 
ryzyka zdobywanej strawy. Trzeba więc było naprawić sprzęt 
konieczny tam do codziennego bytowania i przyspieszyć prze-
nosiny.
Zabezpieczywszy swój skromny dobytek i zapas mięsa, cała 
rodzina na kilka dni udała się nad Szerokie Rozlewisko. 
Dotarłszy tam każde z- nich wzięło na siebie inne zadania. 
Mężczyzna zajął się przysposobieniem czółen. Namaścił je 
kilkakrotnie od zewnątrz roztopionym na-; ogniu łojem 
zwierzęcym i żywicą sosnową, pozalepiał pęknięcia pakułami z 
turzycy zajęczej pomieszanej z białkiem ptasich jaj i pozwolił 
następnie obeschnąć czółnom w cieple słońca.
' Kobieta wycinała cienkie pręty giętkiej łozy i darła pasy łyka 
lipowego, a następnie układała je pod powierzchnią wody 
nabrzeżnej przygotowując materiał, z którego powstać miały 
samołowne kosze na ryby.
Mały, pouczony przez ojca, wycinał proste żerdzie bukowe 
i dębowe na budowę klatki oraz płaty kory modrzewiowej na 
naprawę dachu nawodnej chaty.
I tak minęło kilka dni, w czasie których łowca dwukrotnie 
odwiedzał Skalistą Polanę i podkładał Trójnogiej jej głodową 
porcję żywności.
Wreszcie Brodaty z rodziną powrócili raz jeszcze na 
Skalistą Polaną, aby — przeczekawszy tam wio--senne 
deszcze — zabrać resztę potrzebnego sprzętu i przenieść się 
ostatecznie do nadwodnej chaty.
MATKA WILCZYCA
Na przedwiośniu, a zwłaszcza ciepłą już wiosną, zdobycie 
w kniei łupu nie jest dla drapieżcy tak trudne, jak w porze 
zimna, śniegu i lodu. Toteż natura obdarza potomstwem wilki 
i inne mięsożercę prawie zawsze wiosną.
Kiedy tego roku nastała wreszcie opóźniona, ciepła wiosna, 
a porozrzucane w kniei poletka zimowego śniegu poczęły z 
dnia na dzień kurczyć się i zapadać — na dnie puszczy zaroiło 
się. Myszy leśne i zaroślowe, nornice, karczowniki i wszelka 
inna drobnica jawnie krzątała się w ściółce leśnej, poszukując 
żeru i suchego materiału na gniazda. Mroźna wprawdzie, ale 
śnieżna zima oszczędziła tego roku drobne gryzonie lasu, 
pozostawiając większość przy życiu. Obfitość ich zapewniała 
z kolei pożywienie pomniejszym drapieżcom nie wyłączając 
kun, łasic, żbików, lisów i całej gromady drobnego ptactwa 
drapieżnego.
Górne piętra lasów prześwietlone słońcem i okryte tu i tam 
nieśmiałą jeszcze zielenią pąków i skromnych kwiatostanów 
wysokopiennych drzew liściastych także ożywiły się ruchem. 
Tu uwijały się ptaki głosząc po lesie nastanie wiosny. O 
wczesnym brzasku dnia kuraki zbierały się na śródleśnych 
polankach i pogorzeliskach, aby odprawiać swoje 
przedweselne sejmy i potyczki.
Zwierzyna płowa — sarny, jelenie i daniele — ruszała w 
liściaste młodniki, aby gryząc pąki i soczystą korę uzupełnić 
swój zimowy jadłospis i urozmaicić go.
Większym drapieżcom nie brakło więc również poży-
wienia.
Łup przywleczony przez Rudego zaspokoił potrzeby 
wilczycy ledwie przez trzy dni. Po ich upływie zaczął dawać 
się jej we znaki głód. Wychudła. Łopatki i żebra znaczyły się 
ostro pod skórą, a dwa rzędy sutek stały się wiotkie i 
poruszały się wahadłowo z każdym jej krokiem.
Pozbawiona pomocy Rudego — mimo chromej łapy — 
zdobyłaby zapewne trochę pożywienia, gdyż o tej porze roku 
łów wilka nie musi polegać — jak to bywa pośród zimy — na 
wytężonej gonitwie nękającej ofiarę. Wiosną, w cieple 
popołudnia lub o zmie-
rzchu, gdy ziemia oddaje do otoczenia ciepło zgromadzone za 
dnia, drobna zwierzyna przemyka się po puszczy lub — 
niepomna tego, co się dzieje wokoło — oddaje się zalotom 
bądź swym powinnościom rodzicielskim. Wtedy to wystarczy 
czasem wilkowi zaczaić się sposobem rysia i czekać. Czekać 
cierpliwie bez ruchu i napaść znienacka, gdy nadarzy się 
okazja. Ten sposób łowów byłby dla kulawej wilczycy 
dogodny. Złowiłaby teraz z pewnością słuszny kęs dla siebie 
samej, a może i dla swego potomstwa, gdyby nie nakaz 
instynktu, który w tych dniach zmuszał ją do nieustannego 
pozostawania przy szczeniętach. Były to przecież pierwsze 
dni ich życia, dni, w których drobne ciałka pokryte krótką, 
płaską szerstką nie mogły utrzymać własnego ciepła. Ciepło to 
musiały więc zapożyczać od swej rodzicielki, czy to przez 
bezpośredni kontakt ich ciał z ciałem matki, czy poprzez 
ciepłe mleko pobierane równie łapczywie, jak często.
Nieporadność i zależność szczeniąt od wilczycy była tym 
większa, że bez jej czynnego udziału, bez masażu ciepłym 
jęzorem ich nagich -jeszcze brzuszków nie były nawet w 
stanie pozbyć się i wydalić z trzewi zbędnego balastu, nie były 
W stanie zaspokoić swych najprymitywniejszych potrzeb 
fizjologicznych. Ich życie zależało więc całkowicie od 
matczynej opieki.
Instynkt Wadery zmuszał ją tedy do pozostawania przy 
szczeniętach nie tyle ze względu na ich bezbronność wobec 
napaści, która mogła nastąpić lub nie, ile ze względu na 
niebezpieczeństwo tkwiące w nich samych. Bez jej starań i 
pomocy mogło ono doprowadzić do rychłej zagłady szczeniąt.
Kiedy Wadera opuszczała na chwilę wilczęta, aby w 
pobliskiej kałuży ugasić pragnienie, zbijały się one w bury 
kłębek, grzejąc się wzajem i chroniąc w ten prosty sposób 
odrobinę ciepła, jaka pozostawała w ich
małych ciałkach. Gdy nieobecność matki przeciągała się nieco 
dłużej, a wczesnowiosenny chłód ciągnący z dna mrocznego 
Jaru i nawilgłych ścian wilczej jamy przenikał szczenięta, 
poczynały niepokoić się i po krótkiej już chwili dawały 
skomleniem wyraz swemu cierpieniu.
Słysząc lament wilcząt, które w ten sposób zdradzały też 
wrogom miejsce swojego ukrycia i własną bezbronność, 
Wadera powracała natychmiast i uciszała je na swój wilczy i 
matczyny sposób.
Śmierć Rudego zmuszała ją jednak do myszkowania w 
okolicy w poszukiwaniu kęsa pokarmu. Zdobywała go w 
pośpiechu, zaspokajając najkonieczniejsze tylko potrzeby 
własnego, chudnącego z dnia na dzień ciała. A ciało jej było 
przecież nie tylko źródłem ciepła, ale też jedynym źródłem 
pokarmu zachłannie ssących ją wilcząt.
Apetyt Wadery wzrastał z każdym dniem, w miarę 
wzrastania jej młodych. Te zaś rosły szybko. W ciągu 
pierwszych kilku dni wilczęta podrosły niemal dwukrotnie. 
Natomiast wilczyca poczęła tymczasem gwałtownie chudnąć. 
Opadała z sił.
Wilki nie polują nigdy w bezpośrednim sąsiedztwie swego 
siedliska, a zwłaszcza w sąsiedztwie ukrycia swych młodych. 
Dyktuje im to nieomylny instynkt utrwalony doświadczeniem 
życiowym wielu wilczych pokoleń. Łowy w pobliżu legowiska 
prędzej czy później zdradziłyby przecież kryjówkę 
bezbronnego potomstwa, a ujawnienie schronienia oznacza 
śmierć... Tak dyktuje wilczym matkom ich natura, ale 
Wadera była przecież w sytuacji szczególnej: posiadając 
młode nie posiadała żywiciela.
Kiedy więc o zmierzchu, głodna i spragniona, opuściła 
chyłkiem norę, aby ugasić bodaj pragnienie, i spostrzegła u 
pobliskiej kałuży małego królika, pokusa
okazała się zbyt silna. Naglona potrzebą szczeniąt i pustką 
własnych trzewi, skoczyła, pochwyciła ofiarę przyduszając do 
ziemi zdrową łapą i jednym chwytem paszczy pozbawiła 
życia. Królik był mały, ale jego piskliwy, przeciągły głos 
skargi zabrzmiał ostrą nutą w mroku i ciszy głosząc wokoło 
mord. Sygnał ów sprawił, że w ciągu długich dni Wadera nie 
zwęszyła ani też nie spostrzegła w pobliżu żadnego gryzonia...
Schwytany królik okazał się tak chudy, że głodna wilczyca, 
przełknąwszy zdobycz bez reszty i nie mogąc oddalać się od 
nory na dłużej, natychmiast poczęła myszkować w 
poszukiwaniu choćby karczownika lub nawet żaby. Oddana 
tej czynności bez większego powodzenia, przesuwała się krok 
za krokiem w kierunku wylotu Jaru, gdy naraz poczuła 
dobrze znaną, obiecującą woń. Wyciągniętym ku górze 
niuchem uchwyciła dokładnie kierunek, chwilę nasłuchiwała i 
spiesznie pobiegła zmierzając do źródła ponętnego zapachu.
Wkrótce znalazła się w pobliżu nawisłych gałęzi świerka, 
pod którym zimą tak często przesypiała głodne dni i noce. 
Tam też natknęła się na świeże ślady Szerokostopej Istoty, a 
obok odnalazła - źródło nęcącego zapachu. Był to spory kęs 
jeleniego mięsa o odmienionym wprawdzie, lecz jakże teraz 
upragnionym zapachu i smaku.
Opodal leżało kilka kości z resztkami mięsa oraz trzewia, 
łapy i głowa królika. Stanowiło to razem niezłą porcję strawy. 
Po chwili pozostały już tylko ogryzione kości.
Wilczyca uniosła grzbiet, oblizała się i zrazu postąpiła kilka 
kroków śladem Brodatego prowadzącym w kierunku 
widocznego z dala ogniska. Wkrótce zatrzymała się jednak, 
zawróciła i chwyciwszy w pysk największą z kości pobiegła w 
kierunku swej nory.
W ciągu następnych dni chcąc nie chcąc korzystała Wadera 
z pożywienia, jakie znajdowała stale w tym miejscu. Porcje 
te okazywały się jednak coraz mniejsze.	
Wilczyca co dnia o zmroku pożerała tam wszystko, co dało 
się przełknąć bez reszty, a jeśli były kości z resztkami mięsa, 
chwytała cały ochłap w szczęki i chyłkiem niosła do swego 
ukrycia. Pozostawiając zdobycz u wlotu, pomiędzy 
korzeniami sosny, wślizgiwała się do nory, obwąchiwała 
każde szczenię z osobna, wylizywała, które należało, i 
uspokojona powracała do przyniesionych kości. Wtedy, 
pracując metodycznie szczękami, gryzła i miażdżyła, by 
pożreć wszystko, nie wyłączając potężnych nasad kostnych, 
zawierających przecież chrzęść, tłuszcz i nieco krwi. Wyko-
rzystywała do cna każdą nadającą się do strawienia tkankę, 
jednakże porcje te nie zaspokajały jej potrzeb. Dla jednego 
zwierzęcia starczyłyby one jako tako, ale wilczycy karmiącej 
czworo młodych pozwalały ledwie utrzymać się jakiś czas 
przy życiu. Zwierzę nadal chudło. Żebra i kręgi z każdym 
dniem ostrzej rysowały się pod obciągniętą nabrzmiałymi 
sutkami skórą. Ale natura, tak bezwzględna wobec 
dojrzałych, chroni pierwsze, niewprawne kroki debiutantów.
Tak więc, pomimo wychudzenia matki, szczenięta nadal 
rosły i rozwijały się, a wraz z ich rozwojem wzmagała się też 
ich żarłoczność.
Nie przybywało jednak ostatnio mleka w matczynych 
sutkach i wilczęta coraz częściej czołgały się niespokojnie i 
popiskiwały cicho. Krótką, przylegającą sierść noworodków 
zastąpił teraz nieco bardziej puszysty, matowy włos osesków, 
a ich początkowo miękkie i nieporadne łapki okrzepły nieco, 
czyniąc ich ruchy znacznie sprawniejszymi.
Chodzić nie potrafiły, ale — choć oczy ich pozostawały 
jeszcze zamknięte — 
czołgały się szybko, a każdy z nich nieomylnie rozpoznawał z 
pewnej odległości kierunek i miejsce, do którego należało 
zmierzać sięgając po matczyne mleko. Sięgały po nie tym 
zachłanniej, że niedostatek tego jedynego ich pokarmu stawał 
się dokuczliwy.
Nadszedł wreszcie ciepły ranek, kiedy zgłodniała i 
wycieńczona wilczyca, usłyszawszy z oddali znany odgłos, 
otrząsnęła brutalnie szczenięta tłoczące się przy niej i 
opuściwszy jamę skierowała się chyłkiem tam, skąd odgłos 
ten dochodził.
Wyszedłszy na skraj lasu, ujrzała wtedy Szerokostopego, 
zmierzającego wprost w kierunku wysokopiennego boru. 
Wadera nie pobiegła, jak dawniej, od razu jego śladem. 
Zaczaiła się i legła w gęstwinie obserwując otoczenie. Miała 
jednocześnie na oku przeciwległą skarpę Jaru kryjącą jej norę 
i szczenięta.
Minęło sporo czasu i słońce stanęło wysoko, kiedy wilczyca 
ponownie posłyszała rytmiczny szelest poszycia. Wkrótce też 
ukazał się jej oczom powracający łowca, a lekki powiew 
wiatru przyniósł w jej nozdrza smugę woni świeżej krwi. 
Wilczyca przeczekała, aż Szerokostopy oddali się w stronę 
skał, i pobiegła w bór, kierując się śladem, jaki tam 
pozostawił.
DOMOSTWO NAD ZALEWEM
Od porodu Trójnogiej minęło już, wedle obliczeń 
Brodatego, dość czasu, by wilczęta należycie okrzepły i aby 
na czas łowu mogła je pozostawić bez opieki. Zmniejszył 
więc jeszcze porcję żywności, jaką zwykł pozostawiać jej 
pod świerkiem, a udając się na łowy szedł tak, aby jego trop 
przebiegał w pobliżu wilczego ukrycia.
Łowy jego w tych dniach nie były zbyt owocne. Miał 
jeszcze pewien zapas suszonej jeleniny i dlatego mógł 
zadowolić się drobną nawet zdobyczą. Byle starczała ona dla 
Dziecka. Miało dopiero kilka zębów i nie było w stanie zżuć 
wysuszonego i łykowatego mięsa starego byka.
Brodaty nie zapomniał jednak o tym, aby za każdym 
powrotem z łowów pozostawić na swym tropie niewielką 
bodaj część zdobyczy. Bodaj tylko trzewia wypatroszonego 
ptaka lub skórę i głowę zająca czy królika. Nie zamierzał 
przecież sycić Trójnogiej. Chciał jedynie naprowadzać ją na 
swój trop, przynęcić i ośmielić do udziału we wspólnych 
łowach.
Początkowo nie napotykał Trójnogiej, gdyż ta, w okresie 
wychowu młodych, stała się szczególnie płochliwa i ostrożna. 
Ilekroć jednak dnia następnego udawał się swoim 
wczorajszym tropem, stwierdzał niezmiennie, że 
pozostawionych ochłapów w oznaczonym miejscu nie było. 
Nie potrafił tylko rozstrzygnąć, czy uprzątały je inne 
zwierzęta, czy właśnie Trójnoga, gdyż śladów jej nie 
znajdował. Zbytnio nie zdziwił się jednak, gdy któregoś dnia 
niecelnie postrzelony przez niego jelonek porwał się do 
ucieczki, przesadził wspaniałym skokiem pobliski krzew i 
niespodziewanie runął w mech pod ciężarem burego ciała 
zwisającego mu u karku.
Tym razem Brodaty pozwolił wilczycy nie tylko dobić 
zwierzynę, ale — wbrew zwyczajowi — sięgnął po zdobycz 
wtedy dopiero, kiedy Trójnoga wycofała się sama, niosąc w 
paszczy potężną część łupu.
Od tego dnia począwszy Wadera towarzyszyła znów łowcy 
w każdej niemal wyprawie.
Zmierzając do puszczy Brodaty czynił za każdym razem 
tyle zgiełku, nawoływał Małego, zawracał i po chwili 
ponownie kierował się w las, że Wadera, na-
v/et gdy przebywała przy swych szczeniętach w głębi nory* 
słyszała to i rozpoznając źródło dźwięków spieszyła jego 
śladem.
I dalej dzień za dniem współdziałanie tych dwojga stawało 
się coraz sprawniejsze i bardziej owocne, wchodząc po trosze 
w nawyk.
Za każdą następną wyprawą Brodaty udawał się coraz dalej, 
aż któregoś dnia dotarł nawet do brzegów Szerokiego 
Rozlewiska. Za nim przybyła i Trójnoga. Wspólne łowy 
powiodły się, gdyż postrzelony warchlak, chcąc może ukryć 
swój trop przed pogonią czy też szukając sposobu uśmierzenia 
bólu lub ochłody, zaległ pośród przeszłorocznych trzcin w 
przybrzeżnym mule zalewu. Tam też, w płyciźnie, dopadła go 
Wadera. Gdy ofiara zwiotczała w jej zębach, wyciągnęła ją na 
brzeg i niezwłocznie przystąpiła do żerowania. Bez oporu 
ustąpiła jednak przed zbliżającym się Szeroko-stopym i stanęła, 
opodal wpatrzona w zdobycz. Zabrawszy tylko szynki i 
wątrobę Brodaty odrzucił resztę w stronę wilczycy. Ta, 
pożarłszy część zdobyczy na miejscu, resztę, zwyczajem 
ostatnich dni, poniosła w stronę Jaru.
Brodaty nie powrócił jednak tego dnia ku Skalistej Polanie, 
ale przystąpił do przygotowań poprzedzających 
przeprowadzkę całej rodziny nad Rozlewisko.
Minęło jeszcze kilkanaście dni. Zapas mięsa jeleniego został 
już wyczerpany, a kilkudniowe deszcze sprawiły, że rwący 
prąd i wzniesiony poziom wód w rzekach i strumieniach 
uniemożliwiały nadal połów ryb.
Brodaty, zmuszony do częstego odbywania łowów, kierował 
nimi tak, aby jak najczęściej sięgać po zdobycz w okolicy 
Rozlewiska.
Niekiedy pozostawał tam dzień lub dwa i kontynuował 
przygotowania letniego 
siedliska. Brał w nich udział czasem i Mały, toteż prace 
postępowały szybko naprzód.
Dzień, w którym poziom wód w rzekach, a także i na 
Szerokim Zalewie, wyraźnie począł opadać, zastał już całą 
rodzinę Brodatego nad jego brzegami.
Rozeschnięte czółna, nasączone roztopionym na ogniu 
łojem zwierzęcym i żywicą sosnową, były już na wodzie. 
Chwiejny pal tkwiący w mulistym dnie Zalewu i podpierający 
pomost u wejścia do chaty został ustawiony w pionie i 
wzmocniony, a poszycie dachu nawodnej chaty ciemniało 
gdzieniegdzie nowym płatem świeżo położonej kory 
modrzewiowej.
Przerzuciwszy z pomocą syna przez pasmo przybrzeżnej 
wody zwalone drzewo, Brodaty umożliwił wejście na pomost i 
do chaty bez użycia czółna i bez konieczności nurzania się po 
pas w wodzie. Uczynił to jednak tak roztropnie, że dla 
większości zwierząt przejście z brzegu zostawało nadal 
niedostępne. Oto grubszy koniec głównego pnia wsparty był o 
przybrzeżny głaz, a trzy potężne odgałęzienia korony 
zagłębione w mulistym dnie zalewu spełniały rolę słupów 
podporowych i dawały oparcie obłamanemu wierzchołkowi 
utrzymując go wysoko ponad lustrem wody. Czwarta gałąź 
korony stercząca wyżej nad wodą spełniała rolę 
zaimprowizowanej poręczy i ułatwiała bezpieczne wykonanie 
długiego kroku poprzez przestrzeń dzielącą wierzchołek 
,.kładki" od brzegu pomostu.
Na pomoście, tuż u wejścia do chaty, stała teraz świeżo 
wybudowana obszerna kleć*. Odpowiednio dobrane żerdzie, 
które tworzyły jej ściany boczne i pokrywę, umocowane były 
do tęgich poprzecznie grubym łykiem lipowym. Klatka ta 
wydawała się nie tyle
kształtna, co solidna i mocno związana. Żerdzie jej? boków 
ustawione były pionowo i tak gęsto jedna przy drugiej, że, 
zgodnie ze wskazówką Brodatego, ledwie-jeden palec dałby się 
pomiędzy nie wcisnąć.
Na brzegu, w pobliżu przycumowanych dwóch czółen, leżało 
kilka niewielkich samołownych koszy na ryby wykonanych z 
zielonej łoziny. Obok mokły w wodzie osadzone na trzonach 
dwa krzemienne topory będące wyłącznym dziełem i dumą 
Brodatego.
Ponieważ głównym materiałem, jakim posługiwał" się we 
wszelkich pracach, było drewno i ono też otaczało rodzinę 
zewsząd w postaci nie kończącej się-puszczy, topór był dla 
niego narzędziem już nie cennym, ale wręcz niezbędnym. 
Niemało też trudu i wysiłku myśli włożył Brodaty w ich 
wykonanie. A rzec trzeba, pomysłowość i zręczne 
wykorzystanie sił natury dały narzędzia trwałe i w użyciu 
poręczne. Niełatwo przecież osadzić ciężki krzemienny grot na 
drewnianym trzonie. Wywiercenie w krzemieniu otworu na 
drewniane stylisko było niezmiernie trudne, a przy tym 
bezcelowe, gdyż kruchy kamień — jeśliby nie pękł przy 
obróbce — z pewnością rozpadłby się przy wbijaniu klina w 
trzonek lub przy pierwszym silniejszym uderzeniu toporem. Z 
kolei osadzenie litego krzemienia w otworze wywierconym czy 
też wydłubanym w drewnianym — w stosunku do krzemienia 
elastycznym przecież — stylisku natrafiało na nie mniejszą 
trudność.
Brodaty znalazł jednak sposób osadzenia krzemiennego grotu 
w dębowym stylisku. Czas i natura pracowały zgodnie nad jego 
pomysłem. Oto ubiegłego roku wyszukał i ociosał odpowiednie 
groty krzemienne tak, aby ich obuchy posiadały pośrodku 
nieznaczne przewężenie. Z grotami owymi udał się następnie w 
pobliską dąbrowę i wyszukał tam dwa odpowiednio mocne 
dębuszki. Nie ściął ich jednak pozwalając młodym drzewkom 
nadal rosnąć. Wydłubał tylko w każdym z nich tuż nad 
korzeniami otwór, do którego wcisnął następnie obuch 
krzemiennego grotu, tak aby jego przewężenie znalazło się w 
drewnianej obręczy wywierconego otworu. I tak pozostawił je.
Dębczaki rosły i tężały, a miejsca uszkodzeń — otwory, do 
których wciśnięte były groty krzemienne — obrosły świeżą 
tkanką drewna tworzącą tam zgrubiałą bliznę, ściśle 
obejmującą krzemienie. Tymi sposobem obuchy wrosły 
niejako w pnie dębczaków i trzeba było nie lada siły, aby je 
stamtąd usunąć. Teraz, wiosną, pozostawało tylko ściąć 
„rosnące topory i zapobiec ich zbyt szybkiemu wyschnięciu i 
spękaniu.
Z tym Brodaty potrafił sobie poradzić bez trudu, toteż 
częściowo okorowane i nasączone tłuszczem spoczywały teraz 
w wodzie obok czółen. Przy ich pomocy wykonał już kilka 
robót, a teraz zamierzał zwalić parę nadbrzeżnych drzew, 
osłaniających od wschodu ich nawodną chatę. Rankiem 
panował w niej bowiem chłód, a ponocny, wilgotny opar 
wkradał się do wnętrza czyniąc jej ściany oślizłymi.
BURA MŁODZIEŻ
Dotąd otoczenie i świat istniały dla wilcząt tylko ja-i ko smak 
mleka, woń gniazda rodzinnego i matki, zapach i chłód 
wilgotnego powietrza napływającego z głębi Jaru, oraz ciepłe 
dotknięcia płynące z ciała i jęzora karmicielki.
Teraz, kiedy oczy zaczęły widzieć, a uszy słyszeć, 
rozpoczął się okres, w którym ich zainteresowanie otoczeniem 
nie ograniczało się wyłącznie do zawartości matczynych sutek. 
Wprawdzie mleko matki pozostawało nadal ich podstawowym 
pożywieniem, ale również i świeże, krwiste mięso stawało się 
obiektem ich pożądań i celem godnym zdobywania. Posiadały 
już małe, ostre mleczne zęby i uczyły się posługiwać nimi 
zarówno szarpiąc zajadle mięso, jak i ucho czy kark brata lub 
siostry stojących niebacznie na drodze do kęsa pożywienia. 
Tu względy rodzinne nie liczyły się wiele, a syty był ten, kto 
śmielej do tego dążył.
Kiedy utrudzona matka powracała z łowów i rzucała przed 
nie wonny ochłap zdobyczy, wilczęta wydzierały sobie kęsy. 
Rosły i mężniały, a matka znosiła im coraz więcej świeżego 
mięsa.
Dni schodziły wilczkom na jedzeniu, spaniu i zabawie, która 
coraz bardziej upodabniała się do walki i zmagań dorosłych. 
Kiedy im było zimno, nie zbijały
się już w ciasną gromadkę, lecz potrafiły zwijać się w kłębek 
grzejąc nagie jeszcze brzuszki ciepłym oddechem.
Były wśród nich dwie suczki i dwa samce. Wyróżniało się 
zwłaszcza dwoje szczeniąt: duża wysmukła suczka o rdzawo-
czarnym karku i ciemnej prędze wzdłuż grzbietu oraz jasno 
umaszczony samczyk przysadzisty i krępy, lecz najbardziej 
zadziorny z całego rodzeństwa. On to pierwszy spróbował 
towarzyszyć matce, gdy ta opuszczała norę. Nie zaszedł jednak 
daleko, gdyż zatrzymało go ostre warknięcie, a osadziło w 
miejscu uderzenie matczynych zębów. Z ogonkiem wtulonym 
między tylne łapy zawrócił.
Żadne z wilcząt nie opuszczało jeszcze rodzimej nory. Były 
zbyt małe i 
bezbronne. Poznawszy raz drogę na świat chciałyby zapewne 
skorzystać z niej również poprzez ocienione korzenie wejście 
do ich ukrycia. Światło to nieustannie kusiło je przecież.
Wilczęta utrzymywane przez Waderę w ryzach bez-
względnego posłuchu i
karności znały dotąd światło dzienne tylko z owej nikłej smugi, 
wdzierającej się poprzez ocienione korzeniami sosny wejście 
do ich ukrycia. Światło to nieustannie kusiło je przecież.
Powodzenie, z jakim ostatnio polowała wilczyca to-
warzysząc niezmiennie Brodatemu, odbiło się korzystnie nie 
tylko na jej własnym wyglądzie. Wilczęta 
również wygładziły się, a puszysta choć krótka ich sierść 
połyskiwała stanowiąc dowód zdrowia i dobrego samopoczucia. 
Rosły przy tym tak szybko, że wkrótce rozmiarami 
dorównywały już średniemu królikowi. A za wzrostem 
postępował też rozwój psychiczny malców. Ciekawość i 
namiętne dążenie do poznania otoczenia stały się — obok 
nieustającej żarłoczności — głównym bodźcem ich wszelkiego 
działania. Wkrótce też jama stała się dla nich zbyt ciasna. 
Korzystając
z matczynego przyzwolenia, w czasie gdy była w pobliżu, 
"poczynały więc wysuwać zalęknione pyszczki na światło 
dzienne i pełne niepokoju chłonęły wszystkie wrażenia 
płynące z otaczającego je świata.
Zrazu były tak spłoszone ogromem i siłą doznań, że nawet 
niewinne kichnięcie matki lub furkot skrzydeł małego ptaka 
wprawiały je w obłędną panikę i gnały w głąb zacisznej nory. 
Nie trwało to jednak długo.
Już po kilku zaledwie dniach wilczęta orientowały się 
dobrze w najbliższym otoczeniu i pod okiem matki 
baraszkowały beztrosko pośród krzewów porastających stoki 
wąwozu.
Kiedy były znużone i rozgrzane ruchem, wyciągały się 
chętnie na samym dnie Jaru, gdzie słońce nigdy nie docierało, 
a wilgotne podłoże, porosłe mchami, chłodziło ich ciała 
niczym zimna kąpiel.
Gdy zaś po chłodnej nocy, spędzonej w mrocznej norze, 
wychodziły z niej rankiem zziębnięte, poznały też 
dobroczynne działanie słońca. O wczesnej porze, kiedy 
skośne jego promienie wdzierały się poprzez zieleń na 
zachodni stok wąwozu oświetlając go tu i tam migotliwymi 
plamkami jasności, wilczęta, wiedzione potrzebą ciepła i 
słońca, nieomylnie układały się w zasięgu świetlistych, 
ciepłych plam. Nierzadko zapadały tu w drzemkę, z której w 
ostatnich dniach budził je dopiero trzask chrustu, dochodzący 
od skraju lasu. Nie lękały się tego odgłosu, gdyż matka ich 
pozostawała spokojna, a słyszane z daleka kroki Brodatego 
omijały zawsze ich uroczysko w bezpiecznej odległości.
Posłyszawszy tego ranka kroki Brodatego, Wadera — tak 
jak i dni poprzednich — zapędziła szczenięta do nory kilku 
szturchańcami nosa i chyłkiem oddaliła się w kierunku, skąd 
dobiegał odgłos gniecionej ściółki leśnej.
PODSTĘPNY PLAN
Noc poprzedzającą ten właśnie ranek Brodaty z synem 
spędzili na Skalistej Polanie.
Pozostawiwszy dnia poprzedniego Kobietę i Dziecko nad 
Rozlewiskiem, uzbrojeni w łuki, włócznie, topór i spory 
worek skórzany, udali się spiesznie ku jaskini.
Czas naglił, ponieważ wilczęta przestawały już korzystać z 
matczynego mleka. Brodaty przekonał się o tym zarówno na 
podstawie wielkości ochłapów, jakie Trójnoga zabierała z 
każdych łowów do jaskini, jak i z wyglądu samej wilczycy.
Młode wilczki nie potrzebowały teraz wiele matczynego 
mleka i doskonale mogły się wyżywić mięsem. Nadeszła 
zatem pora wprowadzania w czyn dawnych zamierzeń. 
Zbędna zwłoka mogła okazać się bardzo niekorzystna. W 
miarę rozwoju wilczęta przecież dziczały, co nie sprzyjało 
bynajmniej zamiarom Brodatego, a ich wzrastająca 
sprawność fizyczna i siła uchwytu szczęk z każdym dniem 
coraz bardziej utrudniały realizację przedsięwzięcia.
Plan działania był następujący. Brodaty miał wczesnym 
rankiem wyruszyć na łowy i, tak jak to było w zwyczaju 
ostatnich dni, ominąć Jar i hałaśliwie wstępować w las 
skłaniając tym Trójnoga, aby towarzyszyła mu w wyprawie.
Kiedy przekona się, że wilczyca postępuje za nim, Brodaty 
będzie się starał odejść jak najdalej od Głębokiego Jaru i 
przewlec trwanie łowów tak długo, jak długo będzie to 
możliwe. Tym samym zatrzyma przy sobie wilczycę 
zapewniając jednocześnie Małemu bezpieczeństwo i czas na 
wybranie wilcząt z ich gniazda i oddalenie się wraz z nimi, na 
bezpieczną odległość. Obaj liczyli się jednak z tym, że 
odległość ta nigdy
nie będzie naprawdę bezpieczna, gdyż wilczyca po rozeznaniu 
sytuacji z pewnością wyruszy na poszukiwanie utraconych 
dzieci, a poszukując ich będzie tropić intruza, który 
pozostawił swój ślad w norze. Odnalezienie sprawcy będzie 
dla rozwścieczonej wilczycy jednoznaczne z odnalezieniem 
szczeniąt.
Dlatego właśnie Brodaty przygotował świeżo zdartą skórę 
lisa, natarł ją jeszcze jego moczem dobytym z pęcherza i 
sporządził z niej rodzaj onuc, którymi Mały zbliżając się do 
wilczej nory miał sobie szczelnie owinąć stopy. Zabrawszy 
wilczki Mały miał znaczną część drogi powrotnej także odbyć 
w tym woniejącym „obuwiu". Aby zmylić ewentualnego 
prześladowcę, winien następnie położyć w puszczy ślepy ślad, 
prowadzący „donikąd", zdjąć onuce, natrzeć stopy jakąkol-
wiek wonną roślinnością, zawrócić tym samym ślepym 
śladem i udać się we właściwym kierunku, to jest okrężną 
drogą ku Rozlewisku. Onuce miał czas jakiś nieść ze sobą, tak 
aby o nic nie ocierały się i aby jego ciało i odzież nie 
przesiąknęły zbytnio ich zapachem. Z kolei, wdrapawszy się 
na jakiekolwiek drzewo, winien był pozostawić je zawieszone 
wysoko w gałęziach. Dokonawszy tego miał starać się jak naj-
rychlej dotrzeć wraz ze swymi więźniami do siedziby nad 
Zalewem.
Ta trudna i odpowiedzialna część przedsięwzięcia 
przypadła w udziale Małemu z dwóch względów. Po 
pierwsze, nie mógł on zastąpić ojca w łowach z Trójnoga, a 
po drugie, korytarze wilczych nor były na ogół zbyt ciasne, 
aby mogły pomieścić rozrośnięte barki Brodatego. Natomiast 
chłopięce ramiona Małego powinny umożliwić mu 
przesunięcie się poprzez ciasny korytarz wlotu do wilczej 
nory, a dalej, w głównej komorze nory, ułatwić mu jako tako 
swobodną manipulację.
Zgodnie z powziętym planem Brodaty z synem przystąpili 
do działania.
Po przespaniu nocy w jaskini Brodaty udał się wczesnym 
rankiem na skraj Skalistej Polany i zagłębiając się w las łamał 
brutalnie ściółkę, chrust i krzewy czyniąc przy tym niemało 
hałasu, po czym zakrzyknął jeszcze gromko i nie spiesząc się 
poszedł przed siebie.
Kiedy ukrywszy się po jakimś czasie za wykrotem 
dostrzegł wreszcie głowę Trójnogiej wysuwającą się ciekawie 
z zarośli, odsapnął z ulgą i szybkim krokiem ruszył dalej w 
kierunku Zalewu. Trójnoga znała już tę drogę, nieobcy był jej 
także teren łowów. Mógł więc Brodaty przypuszczać, że ich 
współdziałanie niczym nieprzewidzianym nie będzie 
zakłócone... Mylił się jednak.
Tego dnia, jak nigdy dotąd, sprzyjało Brodatemu po-
wodzenie. W sytuacji, w jakiej znajdował się on i jego syn, 
rzec by można, że tym razem prześladował go nadmiar 
powodzenia. Nie zdołał jeszcze minąć olszyniaka 
rozciągającego się w pobliżu tamy bobrów, kiedy spod jego 
nóg poderwała się cieciorka. Mógł strzelić do niej, gdyż siadła 
niedaleko, ale obawiając się, że Trójnoga chwyci 
postrzelonego ptaka i zadowalając się skromnym łupem 
zawróci do nory, przeszedł dalej, obojętnie.
Ledwie minął olszynowy lasek i znalazł się w pobliżu 
nieckowatego zapadliska leśnego, posłyszał plusk wody i 
oczom jego ukazała się sarna zażywająca kąpieli błotnej. Była 
tak oddana tej czynności, że bez trudu można ją było podejść 
na odległość celnego strzału. Zamierzał już zwierzę obejść z 
dala, kiedy wilczyca, oceniwszy w lot korzystną sytuację, 
podczołgała się pośród krzewów w kierunku błota. 
Przyczajona przesuwała się od krzewu do krzewu i lada 
chwila nie czekając na strzał mogła zaatakować kąpiące się 
zwierzę. Brodaty przeląkł się nie na żarty. Gdyby bowiem 
kąpiel sarny przeciągnęła się jeszcze chwilę, wilczyca 
dopadłaby i ubiła ją, zanim ta zdołałaby zerwać się na nogi...
Sytuacja stawała się groźna...
Brodaty szybko zawrócił i kilku energicznymi krokami 
ujawnił swoją obecność. Sarna zerwała się natychmiast i 
rzuciła do ucieczki zmierzając ku wilczycy zaczajonej za 
krzakiem leszczyny. Brodaty nie przewidział tej nikłej szansy 
Wadery i ile sił skoczył naprzód, aby udaremnić jej atak, ale 
sarna wyczuwając zapewne woń wilczą wcześniej już 
skoczyła w bok i mijając leszczynę szerokim łukiem skryła się 
w zaroślach.
Wadera znając dobrze swoją ułomność nie próbowała jej 
gonić. Pozostała bez ruchu, wciśnięta pod krzew leszczyny. 
Brodaty odetchnął z ulgą... Gdyby nawet — pomyślał — 
Trójnoga pozwoliła mu przegnać się od upolowanej sarny, nie 
mógłby obdzielić jej należną porcją zdobyczy, gdyż troskliwa 
matka z pewnością poniosłaby zaraz mięso wilczętom, a 
wtedy... A wtedy groziłaby Małemu śmierć. Gdyby zaś 
Trójnoga nie odstępowała od swojego łupu i zdołała 
wyszarpać z niego jakiś ochłap i ponieść do Jaru, skutek 
byłby ten sam... Tym razem udało się jednak zapobiec temu, 
a Brodaty zdał sobie dopiero sprawę z niebezpieczeństw, na 
jakie narażony był jego syn przy spełnianiu powierzonego mu 
zadania.
Tak tedy, w czasie owych szczególnych łowów, w których 
napotkanie łatwej zdobyczy groziło klęską, Brodaty płoszył 
raczej zwierzynę, niż ją tropił. Szedł więc przez puszczę tak 
hałaśliwie, że nie ujrzał już więcej żadnego naziemnego 
stworzenia. Tylko ptactwo, uwijające się wysoko nad nim, 
nie kryło swej obecności.
Wczesnym popołudniem łowca dotarł wreszcie w pobliże 
Rozlewiska. Nie chcąc przeciągać struny — gdyż głodna 
wilczyca mogła zawrócić i zapolować sama — Brodaty 
rozpoczął tropienie stada dropi, które od jakiegoś czasu 
widywał na pobliskim pogorzelisku porośniętym tu i tam 
kępami gęstej, niskopiennej roślinności.
Wprawdzie podchodzenie ptaka dawało zawsze mniej 
szans powodzenia niż tropienie zwierzyny czworonożnej, ale 
uparte i niezmienne tego dnia powodzenie łowieckie nie 
opuściło go i tym razem.
Bez wielkiego trudu udało mu się podejść dwa walczące 
samce. Strzał był bliski i pewny, a cel okazały, toteż trafiony 
ptak nie mógł poderwać się do lotu
i biegnąc począł oddalać się w stronę pobliskiej ściany lasu. 
Reszty dokonała Trójnoga. Brodaty odegnał ją bez trudu od 
zdobyczy i zabrawszy tylko kończyny i wątrobę wielkiego 
ptaka całą resztę pozostawił wilczycy. Ta, pożywiwszy się 
nieco na miejscu, resztę poniosła swoim szczeniętom...
PORWANIE
Tymczasem Mały odczekawszy czas jakiś od chwili, gdy 
posłyszał od lasu donośny głos ojca, nałożył na stopy lisie 
onuce i udał się wprost nad Głęboki Jar. Tam rozejrzał się w 
poszukiwaniu drzewa, na którym poprzednio czatował 
oczekując powrotu Rudego.
Świeża zieleń odmieniła tu zapamiętany przez niego 
krajobraz, toteż nie był pewien, czy rozpoznał właściwe 
drzewo. Wspiął się jednak na nie pozostawiwszy na ziemi łuk, 
włócznię i skórzany worek. Nasłuchiwał chwilę, po czym 
odłamał sporą gałąź i rzucił ją w przeciwległą skarpę Jaru, w 
miejsce, w pobliżu którego — jak przypuszczał — powinna 
leżeć wilcza nora. Odpowiedziała mu cisza. Dla upewnienia 
się — manewr swój powtórzył. Ale i tym razem nic 
szczególnego się nie wydarzyło.
Tym sposobem przekonany, że Trójnogiej nie ma i nikt nie 
broni teraz dostępu do wilczego schronienia, zlazł spiesznie z 
drzewa i skierował kroki tam, gdzie spodziewał się znaleźć 
właz do nory. Nie odnalazł go jednak. Młode pędy krzewów, 
porastające skarpę paprocie, powoje i bluszcz leśny tworzyły 
teraz plątaninę zieleni tak gęstą i bujną, że kryła ona szczelnie 
wszystko, co znajdowało się pod nią bliżej ziemi. Mały począł 
więc rozglądać się w poszukiwaniu pozostałości zwłok 
Rudego, aby w ten sposób ułatwić sobie zadanie.
Szukał ich dłuższą chwilę, ale leśna zwierzyna zatarła już 
wszelkie ślady po tym, co niedawno jeszcze było odważnym i 
dorodnym wilkiem. Tylko chrząszcze grabarze i inne 
padlinożerne owady, kończąc dzieło leśnej kolumny 
sanitarnej, grzebały się w podłożu szeleszcząc pośród 
zeschłych liści...
Szelest ten zatrwożył na moment Małego, kiedy jednak 
rozpoznał jego źródło, uradował się. Pośród zbutwiałych liści 
napotkał tu przecież kości i inne ślady upewniające go, że 
szuka nory tam, gdzie szukać jej należy.
Wkrótce, rozgarniając tu i tam gęstwę zieleni, spostrzegł 
niewielkie pole gołej, wydeptanej jakby ziemi przechodzące w 
ledwie widoczny przesmyk, prowadzący ku sterczącym na 
skarpie korzeniom starej sosny. Przeglądając podłoże 
zauważył kilka odcisków łap i domyślił się, gdzie roztropna 
matka wybrała schronienie dla młodych.
Oto dostępu do nory chroniły cztery potężne korzenie 
sosny, pomiędzy którymi ledwie mógł się przeczołgać dorosły 
wilk. „Jeśli mieści się tu wilczyca, a mieścić się musi — 
pomyślał Mały — to z pewnością wciśnie się tam również 
mój własny tułów". Należało tylko zawczasu upewnić się, czy 
nora — jak to często bywa u wilków — nie ma zapasowego 
wylotu. Udaremniłoby to przecież wszystkie dotychczasowe 
wysiłki i przekreśliło zamierzenia... Podczas gdy on wciskałby 
się z mozołem poprzez główne wejście, wilczęta umknęłyby 
drugim korytarzem.
Mały spenetrował więc całą pobliską okolicę i prze-
konawszy się, że nora wyposażona jest w jeden tylko właz, 
przystąpił energicznie do dzieła. Odłożył łuk, włócznię i topór 
i rozejrzał się w poszukiwaniu wilczego pomiotu. Znalazłszy 
świeżą grudkę szczenięcego kału, natarł nimi dłonie i kolana, 
aby nie pozostawiać
w norze zbyt wyraźnej własnej woni. Opasawszy się 
następnie skórzanym worem, osunął się na kolana i począł 
wciskać się pomiędzy korzenie sosny. Ledwie przesunął 
barki, posłyszał naraz poza sobą .szmer. Zdrętwiały z trwogi 
począł nasłuchiwać... „Gdyby teraz — pomyślał — 
całkowicie bezbronnego i unieruchomionego w korzeniach 
sosny napadło mnie jakieś zwierzę, a zwłaszcza Trójnoga, 
przedwcześnie przybyła z łupem, wówczas..." Ale chłopiec 
myśli tej nie dokończył. Ujrzawszy kątem oka wiewiórkę 
kicającą wzdłuż pnia sąsiedniego drzewa, uśmiechnął się sam 
do siebie.
Uspokojony przesunął się w głąb nory i skrył cały w jej 
korytarzu wlotowym. W jego nozdrza uderzył silny i 
charakterystyczny odór wilczego gniazda. Jednocześnie 
zrozumiał, że zadanie, jakie ma przed sobą, jest znacznie 
trudniejsze, niż przypuszczał: oto zasłoniwszy własnym 
ciałem jedyny i skąpy dostęp światła dziennego znalazł się w 
tak zupełnych ciemnościach, że oczy jego nie były w stanie 
rozpoznać dłoni, trzymanej tuż przed nosem. Trzeba było 
jednak działać... Skoro Brodaty powierzył mu to zadanie, 
znaczyło to, że jest ono możliwe do wykonania. Wszystko 
teraz zależy od niego. Przesunął się więc jeszcze głębiej i 
wymacując przed sobą wolną przestrzeń przekonał się, że tu 
przed nim i po obu bokach jest znacznie więcej miejsca niż w 
korytarzu. Dotarł więc do głównej komory gniazda. 
Uradowany tym stwierdzeniem przesunął się nieco w bok 
odsłaniając tym samym właz.
Nikła smuga światła przeniknęła w głąb korytarza, nie 
ujawniając jednak nadal tego, co kryło się w komorze. Naraz 
Mały posłyszał przed sobą ledwie uchwytne sapnięcie, a w 
następnej chwili ciemny kłębek przetoczył się obok jego dłoni 
i bryznął energicznie w odsłonięty teraz korytarz... Mały 
zdołał jednak przycisnąć go kolanem. Kłębek warknął i wbił 
cały garnitur ostrych ząbków w udo chłopca. Ten nie zlu-
zował jednak nacisku i po omacku począł gorączkowo 
odwiązywać troki skórzanego worka. Kiedy uporał się z tym, 
sięgnął lewą ręką ku szczenięciu i chwytając je silnie za skórę 
grzbietu, wcisnął wraz z własną dłonią w czeluść worka. 
Kiedy zluzował ucisk dłoni, by cofnąć rękę z worka, szczenię 
zdołało jeszcze uchwycić go za palec. Mały przydusił poprzez 
worek wilczę i oswobodziwszy zakrwawioną dłoń szybko 
zaciągnął trok.
Nie odsłaniając już korytarza namacał w głębi jamy 
następne dwa zdrętwiałe ze strachu i przytulone do siebie 
wilczęta. Te bez trudu wcisnął do worka. _
Teraz należało jeszcze przekonać się, czy było ich w 
gnieździe tylko troje, ponieważ pozostawienie w gnieździe 
jednego bodaj szczenięcia groziło tym, że Trójnoga ukryje je 
gdzieś w pobliżu Jaru i następnie stale będzie powracać do 
niego. Kiedy więc Brodaty zechce skorzystać z jej 
współudziału w łowach, zmuszony będzie wędrować znad 
Rozlewiska aż do Głębokiego Jaru lub pobliskiej mu okolicy.
Mały obmacał więc metodycznie całe wnętrze komory i już 
zamierzał wycofać się z niej, kiedy wydało mu się, że słyszy 
przyspieszony oddech... Mógł to być przecież oddech 
czwartego wilczęcia. Rzucił więc w tym kierunku obie dłonie. 
Zrazu niczego nie wyczuł, ale poruszając nimi po omacku 
natralfł opuszką palca na coś miękkiego, jedwabistego... i 
ciepłego. Był to nagi brzuszek czwartego szczenięcia. W swej 
bezbronności leżało nieruchomo, ciche jak trusia, nie 
zdradzając swej obecności. Mały poczuł dla tego wilczęcia 
coś w rodzaju współczucia czy sympatii i zapragnął je w 
przyszłości odróżnić od innych. Nie mając innego sposobu, 
otarł swój okrwawiony palec o czoło szczenięcia i wsunął je 
śladem poprzednich do worka.
Spocony z wysiłku, duszności panującej w norze i 
wrażenia chłopiec wyczołgał się z niej. Znalazłszy się na 
zewnątrz zaczerpnął kilka głębokich haustów powietrza, 
zgarnął pospiesznie włócznię, topór i łuk, worek z wilczętami 
zarzucił na plecy i szybko oddalił się.
Uszedłszy spory kawałek drogi położył — tak jak nakazał 
Brodaty — ślepy ślad, doprowadził go przebiegle do jakiejś 
kałuży, wszedł w nią, ściągnął z nóg lisie onuce, wypłukał 
stopy w wodzie, natarł je liśćmi paproci i wonnego wrotyczu, 
po czym — zawróciwszy własnym śladem — podszedł do 
rozłożystego buka, w którego pniu widoczna była spora 
dziupla. Tam też ukrył lisie onuce, dziuplę zatkał pękiem bylin 
i ruszył naprzód, przyjmując już właściwy kierunek marszu.
Przed sobą miał daleką i niełatwą drogę, a musiał ją 
przebyć do zmroku, nawet za cenę dobycia z siebie ostatka 
sił... — Gdyby — pomyślał z lękiem — Trójnoga, 
powracając z łowów, znalazła się przypadkiem w pobliżu i 
posłyszała skowyt wilcząt tłoczących się w dusznym worku... 
byłoby po nim. Gdyby wcześniej powróciła do Głębokiego 
Jaru i rozpoznawszy sytuację rzuciła się na ratunek swych 
młodych... z pewnością poszłaby śladem, jakie pozostawiły 
jego lisie onuce. Któż mógł zaręczyć, że wilczyca nie 
wywęszy pewnego podobieństwa woni pomiędzy śladami jego 
stóp, gdy były obute w onuce i gdy już ich na no-gach nie 
miał. Dla niego, dla Małego, były one po prostu bose, dla 
zmysłów wilka mogły jednak nadal nosić w sobie woń 
porzuconej skóry lisiej... — a wtedy — pomyślał z trwogą — 
a wtedy, jeśli będę dość szybki, pozostanie mi tylko doraźny 
ratunek w koronie najbliższego drzewa".
Rozmyślając tak, chłopiec brnął przed siebie, celowo 
nakładając drogi, aby uniknąć napotkania wilczycy, 
powracającej znad Rozlewiska. Worek obciążał mu barki, 
ramię, którym go przytrzymywał, cierpło i bolało, a druga 
ręka, obciążona włócznią i toporem, również dawała o sobie 
znać.
Wreszcie czując, że zapas sił po trochu wyczerpuje się, 
Mały naznaczył dokładnie miejsce i pozostawił pod drzewem 
cenny topór wzięty przez niego na wypadek, gdyby trzeba 
było rozszerzać wejście do wilczej nory.
Przez jakiś czas było mu nieco lżej, ale wkrótce znów 
zmęczenie powróciło.
Najwięcej udręki sprawiało mu żywe brzemię. Wilczęta 
stłoczone w dusznym worku niepokoiły się i co chwila 
przesuwały ciężar swych ciał to w jedną, to w drugą stronę. 
Wtedy zataczał się i podrzucając własnym grzbietem worek 
usiłował unieruchomić jego zawartość. Brzemię wydawało mu 
się coraz cięższe, a chwile odpoczynku połączone były z 
podwójną udręką. Nie mogąc skórzanego worka stawiać 
wprost na podłożu, aby nie pozostawiać w ściółce wilczego 
odoru, musiał z wysiłkiem unosić ciężar w górę i stawiać go 
lub wieszać w rozwidleniu gałęzi. Kiedy ulżywszy plecom stał 
lub siedział dając wytchnienie członkom, zaczynała z kolei 
działać wyobraźnia podsuwająca mu niezliczone 
niebezpieczeństwa, na jakie teraz mógł być narażony.
Chłopcu, który dotąd niewiele razy sam wędrował po 
kniei, ogrom ich wydawał się tak przytłaczający, że chwytał 
szybko worek i brnął z trudem dalej.
Idąc tak, w pewnym momencie posłyszał za sobą szelest. 
Zsunął pospiesznie worek z pleców, chwycił włócznię i 
zanim zdołał zdać sobie sprawę z tego, co czyni, siedział już 
okrakiem na grubym konarze koślawej brzozy. Chwilę 
pozostawał tam bez ruchu i naraz powtórnie usłyszał szelest. 
Tym razem był on głośniejszy i bliższy. Mały ścisnął 
włócznię w garści i właśnie w chwili gdy to czynił, spomiędzy 
krzewów buczyny wysunął się wydłużony nos, a za nim 
niskie,, krępe ciało borsuka. Rozpoznawszy go, chłopiec 
uśmiechnął się do siebie, czym prędzej osunął się z drzewa,, 
chwycił worek na plecy i nie oglądając się ruszył przed siebie.
Ostatnia przygoda dodała mu sił, toteż niewiele czasu 
minęło, gdy poczuł w powietrzu znajomą woń mszaru nad 
mokradłami.
Wkrótce też znalazł się przy pierwszej odnodze Zalewu. 
Do nawodnej siedziby było już blisko.
Gdy dobrnął nad Szerokie Rozlewisko, wody zalewu 
rozjaśniała jeszcze smuga zachodzącego słońca. Dobywając 
resztek sił dowlókł się ku brzegowi i siadł w przybrzeżnych 
mchach mocząc w wodzie znużone nogi i ssąc zraniony palec. 
Kiedy wszystkie niebezpieczeństwa miał już poza sobą, 
rozbolał go i dokuczał.
Spostrzegłszy Małego Brodaty przyniósł mu upieczone udo 
dropia i o nic nie pytając zajął się zawartością skórzanego 
worka. Przeniósł więc go na pomost: i po rozwiązaniu troków 
umieścił wraz z ruchliwą zawartością w drewnianej klatce. 
Sporo czasu minęło,, zanim umęczone i strwożone wilczęta 
wyczołgały się z worka. Ziajały ciężko wysunąwszy z 
pyszczków małe, różowe jęzorki. Nade wszystko były jednak 
spragnione. Brodaty przewidział to i zawczasu umieścił w 
klatce korytko z wodą. Szczenięta nie ważyły się jednak
ruszyć z miejsca i leżały zbite w ciasną gromadkę w kącie 
kleci.
Dopiero o zmroku, kiedy cała rodzina już spała, Brodaty 
posłyszał cichy odgłos chłeptania wody. Czekał teraz, kiedy 
ozwie się mlaskanie i warczenie. Wskazywałoby ono, że nie 
darmo wrzucił do klatki świeżą tuszkę zająca, odartą 
częściowo ze skóry. Nie doczekał się jednak odgłosu 
żerowania wilcząt i zmęczony całodzienną wędrówką po kniei 
wkrótce usnął.
Wśród nocy wydawało mu się, że z zewnątrz dochodzi 
cichy skowyt wilcząt. Nasłuchiwał nawet" dość długo, ale 
dźwięk ten już się nie powtórzył.
POGOŃ
Tego dnia Wadera długo pozostawała poza gniazdem. 
Kiedy wreszcie, po trwających od świtu bezowocnych łowach 
z Brodatym, dopadła ptaka i dobrała się do rzuconego jej 
ciepłego mięsa — ogarnął .ją niepokój. Wewnętrzny nakaz 
zmuszał zwierzę do pośpiechu i skłaniał do podjęcia drogi 
powrotnej. Szczenięta jej były przecież jeszcze małe i 
nieporadne; oczekiwały niecierpliwie rodzicielskiej opieki.
Przełknąwszy ledwie kilka kęsów wilczyca chwyciła resztę 
zdobyczy w pysk i puściła się w kierunku Głębokiego Jaru.
W pobliżu nory jak zwykle przystanęła, aby upewnić się, 
czy w najbliższym otoczeniu nic nie uległo zmianie i nie kryje 
niebezpieczeństwa dla jej młodych. Złożywszy łup u 
przednich łap uniosła głowę i strzygąc uszami bacznie 
rozejrzała się wokoło. Jej słuch nie złowił żadnego 
niepokojącego odgłosu. Węch nie chwytał żadnego obcego 
zapachu. Tylko wzrok dawał powód do wahania: oczom 
wilczycy dno Jaru wydało się nieco odmienione.
Naraz, z podmuchem wiatru w nozdrza wilczej matki 
uderzył znamienny, samczy odór lisa. Szczeć na jej karku 
uniosła się, uszy legły na karku i zwierzę pozostawiając za 
sobą łup poczęło skradać się, gotowe każdej chwili do walki.
Nienawistny lisi odór wiódł Waderę w kierunku jej nory. 
Sprężona wewnętrznie, wczołgała się pomiędzy korzenie 
osłaniające właz. Tu odór stał się tak intensywny i bliski, że 
Wadera na oślep skoczyła w głąb nory. Intruza w niej jednak 
nie było... Swoich szczeniąt nie znalazła tu również.
Niezdecydowana pozostawała chwilę w głębi jamy, w 
końcu opuściła ją i stanąwszy tuż u włazu zaskomliła 
przyzywająco. Odpowiedział jej tylko daleki krzyk sowy i 
poszum wiatru. Zaskomliła raz jeszcze. I tym razem nie było 
odzewu. Ruszyła przed siebie na dno Jaru i przebiegła 
kilkanaście kroków, ale wkrótce zatrzymała się. Stanęła w 
miejscu, gdzie odór lisa mieszał się z wyraźnym i świeżym 
zapachem jej szczeniąt. Odnalazłszy tu dalszy trop niosący 
lisią woń pobiegła naprzód z nosem przy ziemi. Szukała w 
podłożu połączenia tych dwu zapachów, jakie już raz 
napotkała poza norą. Na tropie znaczonym wonią lisa nie 
znajdowała jednak zapachu swoich szczeniąt. Szukała za-
wzięcie dalej.
Biegnąc czas jakiś śladem lisiej woni stanęła naraz na 
skraju sporej kałuży. Tu doprowadził ją ślad, tu więc 
rozglądała się i węszyła poszukując tego, kto ów ślad 
niedawno zostawił. Zdawało się jej, że źródło lisiego odoru 
pozostaje gdzieś w pobliżu, ale okrążając kałużę wokoło nie 
odnalazła go. Pasja pogoni przygasła w niej nagle i zwierzę 
zatrzymało się niezdecydowane... Nie lis przecież, lecz 
szczenięta były celem jej poszukiwań i dążeń. To tylko 
odruch, impuls obrony gniazda i przychówku, gnał Waderę 
tropem intruza,
a kiedy pierwszy popęd pogoni za wrogiem wygasł, zwierzę 
zawahało się. Siadu zapachu swych szczeniąt nie znajdowała 
przecież i tu.
Niepokój wywołany nieobecnością szczeniąt zmuszał ją 
jednak do akcji. Nie była w stanie pozostawać bezczynnie w 
miejscu. Raz jeszcze okrążyła więc kałużę i jej sąsiedztwo.
Myszkując tu i tam, węsząc gorączkowo w mierzwie leśnej, 
natrafiła wreszcie u podnóża jednego z pobliskich drzew na 
wyraźny i silny zapach lisiego piżma. Napływał on jednak w 
jej nozdrza gdzieś z góry, w podłożu natomiast o kilka 
kroków w bok rozpoznała słaby ślad woni swych szczeniąt. 
Była wprawdzie nieco zmieniona, ale nie mogła pochodzić od 
nikogo innego. Tu były niedawno jej wilczęta! Wadera czuła 
to zmysłami.
Dziwny był jednak ten ślad: prowadził donikąd. Jak ślad 
lotnych ptaków urywał się od razu. Tak czy owak, 
napotkanie zapachu wilcząt w miejscu odległym od nory 
wzmogło znów podniecenie wilczycy i ponagliło jej krok.
W poszukiwaniu przedłużenia lisiego tropu, który 
naprowadził ją przecież na ślad woni szczeniąt, obiegła kałużę 
po raz trzeci. Nie znalazłszy i tym razem wyjścia lisiego śladu 
bezradnie zawróciła tropem, który ją tu doprowadził. 
Wyczuwała teraz na nim obok odoru lisa, również woń 
zmiażdżonych ziół, podobną tej, jaką napotykała na śladach 
ciężkich kopytowców, tratujących w biegu bogate runo łęgów 
śródleśnych. Po chwili dobiegła do miejsca, w którym trop 
rozdwajał się prowadząc w różnych kierunkach. Jeden z nich, 
ten, za którym tu przybyła, wiódł w kierunku nory i niósł w 
sobie wyraźny i silny zapach lisa zmieszany jakby z ledwie 
wyczuwalną wonią nóg Szerokostopych.
Drugi trop, prowadzący w głąb kniei, jednoczył w sobie 
zapach zmiażdżonych ziół, słaby odór lisa i również woń 
Szerokostopych. Po krótkiej chwili wahania podążyła tym 
właśnie śladem. W miarę pokonywania przestrzeli spostrzegła, 
że odór lisa zanika, zapach ziół słabnie po trochu, a woń 
Szerokostopych poczyna narastać. Nie porzuciła wszakże 
tropu...
Tymczasem zapadła noc. Klucząc wielokrotnie i gubiąc 
nierzadko ów zagadkowy ślad, będący mozaiką tak 
rozbieżnych woni, Wadera biegła przed siebie. Po jakimś 
czasie pasja tropienia poczęła ją znów opuszczać.
Trzeba jej było szukać zapachu wilcząt, jej wilcząt, a trop, 
z jakim nie rozstawała się już od dłuższego czasu, nie zawierał 
go w sobie... W pewnej chwili wilczyca wyczuła zapach 
borsuka i odnalazła opodal wyraźny jego ślad. Zainteresowała 
się nim, ponieważ przecinał on trop, jakim dotąd biegła. 
Klucząc wokoło, w odległości kilku zaledwie skoków od 
borsucze-go śladu, wyczuła nagle pod pochyłą brzozą upra-
gniony zapach wilcząt. Tak jak poprzednio urywał się on 
nagle. Podniecona zawróciła na ślad borsuka, ale porzuciła go 
wkrótce, by z nowym przypływem energii pomknąć 
mieszanym śladem, jaki doprowadził ją tu. Odnaleziony w 
pobliżu zapach młodych wskazywał zwierzęciu, że idzie we 
właściwym kierunku. Teraz prowadził on od podnóża 
koślawej brzozy wprost do Wielkiego Rozlewiska. Wadera 
znała je z poprzednich wypraw z Szerokostopym. Nozdrza jej 
wyczuwały bliską i znaną woń mokradeł.
Na tym odcinku trop, którym biegła, nie zawierał już odoru 
lisa. Pozostały na nim tylko słaby zapach ziół i wyraźna woń 
Szerokostopych.
Wilczyca dotarła nad Rozlewisko jeszcze przed świtem. 
Idąc świeżym śladem Szerokostopego stanęła u
samej wody, tuż przy powalonym drzewie. Zawahała się 
chwilę, ale wieczorny powiew idący od wody przyniósł w jej 
nozdrza silną i bliską woń wilcząt. Wraz z nią napływał też 
wyraźny zapach Szerokostopego.
Wadera nasłuchiwała czas jakiś i przekonawszy się, że 
wokoło panuje cisza i bezruch, cicho zaskomliła. 
Odpowiedział jej radosny i niecierpliwy skowyt wilcząt 
dochodzący znad wody. Te, choć na razie niewidoczne dla 
niej, były przecież zupełnie blisko. Upewniało ją o tym 
zarówno powonienie, jak i słuch. Wadera poruszyła się 
niespokojnie. Pobiegła brzegiem w jedną stronę, ale zapach 
wilcząt począł wtedy oddalać się od niej. Pobiegła w stronę 
przeciwną, ale i ta droga nie prowadziła w pobliże jej dzieci. 
Powróciła ku zwalonemu drzewu. Sterczało ponad powierz-
chnią wody i wsparte było konarami korony o dno zalewu. Tu 
zapach i głos małych były najbliższe, najwyraźniejsze. 
Wilczyca obwąchała podłoże. Trop Sze-rokostopego, który 
przywiódł ją tutaj, prowadził wprost na pień zwalonego 
drzewa. Poszła tym śladem.
Kiedy pokonawszy lęk wspięła się na wzniesiony nad wodą 
pień i przekroczyła połowę jego długości, zatrzymała się. 
Oślizły od nocnej mgły pień stawał się tu tak wąski i 
chwiejny, że nie miała odwagi ani iść dalej przed siebie, ani 
zawrócić. Za każdym jej poruszeniem wierzchołek 
powalonego drzewa wychylał się w dół i w górę, a ona z 
ledwością utrzymywała równowagę. Wreszcie, nie znajdując 
innego wyjścia, wilczyca osunęła się w wodę i popłynęła w 
kierunku, skąd dochodził ją zapach wilcząt.
Kiedy znalazła się pod pomostem, wyczuła bezpośrednią 
bliskość małych. Aby znaleźć się przy nich, wystarczyłby na 
lądzie ledwie jeden skok ku górze. Szczenięta były przecież 
tuż, blisko... Ale tu, w głębokiej wodzie, pod łapami nie było 
twardego, nieruchomego podłoża, w które by można się 
zaprzeć, sprężyć mięśnie i silnym pchnięciem odbić się od 
niego.
Płynąc uparcie wilczyca krążyła i zawracała wiele razy. 
Dłuższy czas przemykała się wokół pali podpierających 
pomost, usiłując w ten sposób pozostawać jak najbliżej 
swych młodych.
Z nastaniem świtu siły jej zaczęły wyczerpywać się, 
zawróciła więc ku brzegowi. Tam, w niewielkiej odległości, 
skryła się w gęstej kępie leszczyn i olch. Wyczerpana i głodna 
osunęła się na ziemię, kierując niuch tak, aby idący od wody 
lekki powiew przynosił jej stale woń szczeniąt.
Nie zmieniając miejsca i prawie bez ruchu, wpatrzona i 
zasłuchana w to, co się dzieje w pobliżu ponad wodą, 
pozostawała w ukryciu aż do deszczowej nocy.
JEŃCY
Z nastaniem świtu, zanim przebudziła się reszta 
mieszkańców nawodnej chaty, Brodaty wydłubał nieco mchu 
spomiędzy belek tworzących jej ścianę. Poprzez powstały w 
ten sposób otwór chciał przyjrzeć się wilczętom, nie będąc 
przez nie widziany. Gęsto ustawione żerdzie klatki utrudniały 
obserwację, ale to i owo mógł przecież dojrzeć. Spostrzegł też 
od razu, że płytkie korytko napełnione wieczorem wodą stoi 
teraz próżne, a jedno z wilcząt uporczywie skrobie pazurami 
jego wilgotne dno.
Brodatego zdziwiło to zachowanie się szczenięcia — 
„Gdyby wilczek szukał drogi ucieczki — pomyślał — 
skrobałby lub ogryzał ściany klatki, a nie dno korytka". Po 
chwili zastanowienia dziwne z pozoru zachowanie się 
wilczęcia stało się przecież dla Broda-
tego zrozumiałe: szczenię chciało po prostu pić. — „Nie 
znajduje wody tam, gdzie była poprzednio — myślał dalej — 
więc próbuje kopać w podłużu... Małe, ale wie już z 
doświadczenia, że kiedy w kałuży pozostawał ledwie ślad 
wody, wystarczyło w jej dnie wyskrobać pazurami niewielkie 
zagłębienie. Resztka wody ściekała wtedy do wygrzebanego 
dołka i pozwalała ugasić pragnienie... grzebie więc teraz w 
dnie korytka, bo tam wyczuwa resztkę wilgoci".
Rozmyślając tak, Brodaty postanowił sprawdzić, czy 
dobrze rozumie zachowanie się szczenięcia, i już gotował się 
do wyjścia na pomost, aby nalać do korytka wody, ale zmienił 
chwilowo zamiar i ponownie przyłożył oko do szpary. Chciał 
przyjrzeć się dobrze zachowaniu każdego z nich, by następnie 
trafnie wybrać spośród nich najśmielsze i najbardziej 
przedsiębiorcze. Wolał więc nie płoszyć ich na razie, lecz ob-
serwować jeszcze czas jakiś z ukrycia.
Po dłuższej chwili jedno z nich zbliżyło się do zajęczej 
tuszki, obwąchało ją nieufnie i przytrzymując łapą poczęło 
oblizywać miejsca odarte ze skóry. Było to rosłe, długonogie 
szczenię o rdzawo umaszczonych bokach i ciemnej prędze 
biegnącej wzdłuż karku i grzbietu. Na jasnorudym czole 
zwierzęcia Brodaty dostrzegł ciemne ślady zakrzepłej krwi. — 
„To szczenię jest pewnie najmniej bojaźliwe — pomyślał — 
pierwsze przystępuje do żarcia... a krew na czole to chyba 
skutek jego zadziorności... To dowód, że nie ustępuje przed 
innymi z rodzeństwa i kiedy potrzeba — walczy z nimi...
Rdzawe szczenię nie przystępowało wprawdzie do 
pożerania zająca, ale też nie rezygnowało z niego. Oto legło 
przy mięsie w ten sposób, że jego przednie łapy obejmowały 
tuszkę z obu stron. W ten sposób malec brał niejako zdobycz 
w posiadanie.
Jakiś czas w kleci panował bezruch, po czym z kąta 
podniosło się inne szczenię i noga za nogą, powoli poczęło 
także zbliżać się do jadła. Wilczek ten był niższy, ale tęższy 
od poprzedniego. Barwa jego sierści nosiła odcień płowoszary. 
Kiedy pochylił kark usiłując polizać mięso, jego 
dotychczasowy posiadacz warknął krótko ukazując zęby. 
Ostrzegawczy, drapieżny wyraz rudego pyszczka i groźne 
warczenie pozostawały w jaskrawej niezgodzie ze 
skromnością broni, jaką szczenię demonstrowało z pogróżką 
płowemu natrętowi: spod uniesionej wargi ukazały się różowe 
dziąsła, a w nich szereg rzadko osadzonych, cienkich i 
drobnych mlecznych zębów. Płowemu wystarczyła jednak 
sama postawa i pewność siebie ich posiadacza, gdyż cofnęło 
się nieco... Po chwili zbliżyło się przecież ponownie. Tym 
razem wilczek nie odważył się polizać mięsa, na co miał 
jawną ochotę, lecz z czoła rudego począł zlizywać ślady 
zaschniętej tam krwi. Zaspokajał w ten sposób, jak umiał, 
swoje pragnienia, wykonując przynajmniej czynność podobną 
do tej, która wydawała mu się tak ponętna.
Przyjrzawszy się dokładniej wilczkom Brodaty spostrzegł, 
że spośród czworga malców, tak podobnych na pierwszy rzut 
oka do siebie, bez trudu da się rozpoznać dwoje: jedno 
rdzawe i długonogie, drugie płowe i krępe. Pozostałe dwa 
były ciemnobure i poprzez gęste żerdzie klatki Brodaty nie 
mógł ich od siebie odróżnić. Siedziały w kącie spłoszone i 
nieruchome, strzygąc tylko od czasu do czasu uszami.
Tymczasem płowemu znudziło się zapewne wylizywanie 
krwawych śladów z czoła rdzawego wilczka, gdyż podeszło 
do ściany klatki i przystąpiło do ogryzania kory na jednej z 
żerdzi. Trudno było rozstrzygnąć, czy robi to ze swawoli, czy 
też kieruje nim jakieś konkretne zamierzenie. Kora i 
drewno żerdzi, choć dębowe, były jeszcze świeże, a przez 
to i niezbyt twarde, toteż po chwili dolna nasada drewnianego 
pręta została całkowicie ogołocona z kory.
Brodaty widząc to zaniepokoił się. Pomyślał, że po kilku 
próbach takiego ogryzania prętów wilczęta, natrafiając 
przypadkiem na jakieś słabsze miejsce, mogą przegryźć 
drewno i znaleźć się na swobodzie, należało temu zapobiec. 
W tym celu postanowił natrzeć żerdzie rybią żółcią. Gorycz 
jej miała zniechęcić je do ogryzania kory. Trzeba było działać 
szybko, aby nie nabrały nawyku, a zwłaszcza wprawy w 
czynności ogryzania.
Brodaty sięgnął zaraz po nadmuchany pęcherz dzika, 
przytroczył go do rzemienia, jakim był przepasany, i wyszedł 
na pomost.
Wilczki natychmiast stłoczyły się w rogu klatki i strwożone 
znieruchomiały. Nie drgnęły nawet, kiedy sięgał po korytko i 
wstawił je następnie napełnione wodą. Zamocowawszy 
szczelnie pokrywę klatki Brodaty udał się na brzeg. Nie 
skierował się jednak, tak jak to pierwotnie zamierzał, wprost 
do czółna, ale zdumiony stanął nagle w miejscu, gdzie pień 
kładki zaparty był o przybrzeżny kamień. Tu osunął się na 
kolana, aby lepiej przyjrzeć się świeżym, wyraźnym śladom 
wyciśniętym na brzegu. Kilkakrotnie powstawał, przechodził 
kilka kroków, po czym znów osuwał się na kolana. Wreszcie, 
prostując plecy, rozejrzał się z uwagą wokoło i skierował do 
czółna. Zaraz też odpłynął i wraz z czółnem skrył się w gęst-
wie trzcin.
Niewiele czasu minęło, zanim znów znalazł się przy kładce 
na brzegu. U jego boku zwisał przytroczony pęcherz 
spełniający rolę prymitywnej, lecz szczelnej
przecież butelki. Wypełniony był teraz do połowy cie-
mnobrunatną cieczą. Wspiąwszy się po kładce do chaty 
Brodaty zastał Małego ssącego gorliwie swój pokąsany palec. 
Ojciec oddał mu pęcherz z żółcią, wyjaśniając, do czego ma 
służyć.
Mały wziął się raźno do wykonania polecenia. Za-
bezpieczenie wilczków przed ucieczką było i dla niego sprawą 
wielkiej wagi. Nie tylko przecież ciekawiła go i nęciła zabawa i 
współżycie z oswojonym zwierzęciem. Wiedział już dobrze, 
co to głód, i świadom był tego, że od czasu wypadku z klempą 
sprawność ojca znacznie ucierpiała. Zdawał też sobie sprawę z 
roli, jaką. przyuczone zwierzę może spełnić w ich życiu, a 
zwłaszcza w ich wyżywieniu zimą.
Przystępując do dzieła Mały wyciął z własnego posłania 
spory strzęp jeleniego futra, mającego spełnić rolę pędzla do 
smarowania żerdzi, i sięgnął po małe drewniane naczyńko, 
aby nalać doń trochę żółci. Nawoływanie ojca przerwało 
jednak jego przygotowania i chłopiec udał się na brzeg.
Kiedy idąc za wzrokiem ojca spostrzegł w wilgotnym 
piasku świeże i wyraźne ślady wilczych łap, poderwał się, 
spojrzał trwożliwie dokoła i wykrztusił ze ściśniętym gardłem:
—	To... to Trójnoga. Goni mnie. Szuka mnie. Chce zabić. 
Chce mnie „zupełnie" zabić. — Miało to oznaczać, że 
wilczyca nie zadowoli się okaleczeniem i pokąsaniem go, ale 
zamierza pozbawić go życia. Chłopiec był zalękniony i począł 
spiesznie wycofywać się w stronę kładki. Zanim przeskoczył 
z niej na pomost, głos ojca zatrzymał go jednak na miejscu.
—	Nie uciekaj — powiedział Brodaty. — Nie trzeba 
uciekać. Uciekałeś, kiedy niosłeś szczenięta. Teraz nie trzeba. 
Nie wiemy, czy ślady zostawiła Trójnoga. Odcisku prawej 
przedniej łapy nie ma, a ślady wyglądają jak u wszystkich 
wilków. Może to inny wilk... może, ale...
Mały nie pozwolił mu jednak wypowiedzieć myśli do końca 
i zawołał:
—	Trójnoga! Na pewno Trójnoga... Nigdy tu inny wilk nie 
podchodził. Nawet ona nie podchodziła dawniej. Teraz 
przyszła, bo mnie szuka. Ona wie. Ona wie, że ja zabrałem jej 
małe. Wszystko wie... Teraz będzie mnie tropić, aż mnie 
dopadnie i... i zabije, a potem mnie pożre... Pożre mnie 
Trójnoga!
—	Wilki są mądre — odparł Brodaty. — Wilki dużo 
wiedzą i dużo potrafią zrobić. Mają mądre oczy i mądre uszy, 
mają mądre, bardzo mądre nosy... i nogi mocne, szybkie, i 
brzuchy mają mocne, i szczęki mają mocne, i całe są mocne i 
mądre... ale ich nosy są najmądrzejsze. A tobie strach odjął 
rozum. Kazałem ci zdjąć z nóg skóry lisie dopiero w południe, 
a ty ze strachu chciałeś iść szybko i zdjąłeś je zaraz, blisko 
nory. Kazałem ci potem nieść ze sobą wiązkę ziół i stale 
nacierać nimi bose nogi, a ty natarłeś nogi jeden raz i ze 
strachu szedłeś prosto do chaty. Miałeś wejść do wody i 
przyjść do chaty brzegiem Rozlewiska, żeby twój ślad urywał 
się na brzegu w wodzie, ale w innym miejscu, nie przy kładce. 
A ty przyszedłeś do kładki i z pośpiechu byłeś ledwie żywy. 
Kiedy ty masz mało rozumu, wilk ma go wtedy więcej. Twoje 
nogi nosiły w sobie z początku zapach lisich skór i ziół, a 
potem już tylko twój zapach. Trójnoga łatwo mogła odnaleźć 
trop.., Ale nie bój się. Ona szuka swoich młodych, nie ciebie. 
Ty jesteś jej niepotrzebny. Jesteś bezpieczny, tylko wilczęta... 
wilczęta będzie próbowała odebrać...
—	Ona przyszła tu za moim śladem, mnie szuka — nie 
dowierzał Mały.
—	Nie, już nie ciebie szuka — odparł Brodaty.— Kiedy 
niosłeś szczenięta, byłeś w niebezpieczeństwie, miałeś je przy 
sobie. Teraz ty bezpieczny, a wilczęta w niebezpieczeństwie. 
Idź lepiej i wymocz nogi w cuchnącym bagnie. Będziesz 
zupełnie bezpieczny. Trójnoga nie będzie ciebie tropić ani na-
padać. Nie bierz tylko szczeniąt w ręce. Kiedy minie pół 
nowego księżyca albo nawet wcześniej, ona zapomni o 
swoich dzieciach. Wtedy będziesz je brał w ręce. Wilczyce 
długo nie pamiętają swoich młodych, jeśli nie mają ich stale 
przy sobie. Kiedy napotkają własne wilczę dobrze wyrośnięte 
i biegające już z inną watahą, napadają na nie. Tak mówił 
Beznogi z naszego plemienia. On znał wilki. Idź teraz, 
wymocz nogi, potem wysmaruj klatkę... dobrze wysmaruj 
klatkę. Brodaty zmęczony upałem i własnym długim mo-
nologiem odsapnął głośno i w milczeniu zajął się naprawą 
więcierzy służących do łowienia ryb. Przy tej pracy spędził 
resztę dnia nie odzywając się już ani słowem.
W czasie smarowania żerdzi rybią żółcią Mały usi-
łował rozpoznać wśród wilcząt to, które w norze jeszcze 
naznaczył krwią, cieknącą mu z poranionego palca. Chciał 
koniecznie wiedzieć, które z nich przycupnęło i pozostawało 
nieruchomo do ostatniej chwili, a schwytane pozwoliło bez 
oporu wziąć się w dłonie. Sądził, że takie właśnie zachowanie 
się świadczyć ma o zmyślności i łagodności lub może 
odwadze. Inne wilczęta swoim miotaniem się w ciemnej norze 
od razu zdradziły przed nim swoją obecność, a ten 
przypadkiem tylko został przez niego zauważony i kiedy brał 
go w dłonie, nie bronił się wcale — ponieważ jak to sobie 
chłopiec naiwnie tłumaczył — „wilczek wiedział o bez-
skuteczności wysiłków swoich braci i sióstr.
Wpadając w ręce intruza jako ostatnie, szczenię było tak 
spłoszone tym, co działo 
się poprzednio, że zdrętwiałe z trwogi nie było już w stanie 
zdobyć się na jakikolwiek odruch obrony. Niemniej, Mały 
przypisywał mu to jako szczególną zasługę i chciał je koniecz-
nie rozpoznać.
Teraz, ku swemu rozgoryczeniu, na żadnym z wilcząt nie 
znajdował swych znaków. Kiedy więc zużył już wszystką 
żółć, a zaczynało się ściemniać, zeszedł na brzeg, aby 
podzielić się z ojcem swoją troską. Brodaty wysłuchał go, po 
czym w milczeniu wspiął się na kładkę, skoczył na pomost i 
zbliżył się do kleci. Chłopiec postępował za nim.
Obaj pozostali tu chwilę przypatrując się szczeniętom. 
Wreszcie, wskazując palcem rdzawe szczenię, Brodaty 
rzekł:
— To jest to szczenię. Miało ślady zaschniętej krwi na 
czole. Widziałem, jak płowy wilczek zlizywał mu ślady z 
czoła. Było to rdzawe wilczę z ciemną pręgą na grzbiecie i 
grzywie. Będzie dobry. Odważny. Przyglądałem mu się. 
Pierwsze wzięło tuszę zająca. Może jest najlepsze z nich... 
Zobaczymy jeszcze za kilka dni... Trzeba, żeby się trochę 
przyzwyczaiły do nas... Wtedy będziemy wiedzieli. Teraz ze 
strachu drętwieją przy nas. Trzeba poczekać — zakończył i 
skrył się w chacie.
Mały uradował się rozpoznaniem naznaczonego wilczka i 
tak mu było spieszno bodaj raz dotknąć swego wybrańca, że 
pochylony nad klatką nie spostrzegł, jak na pobliskim cyplu, 
tuż obok małej buchty, gdzie Brodaty zwykł wiązać swoje 
czółno, rozchyliły się bezszelestnie młode pędy nadbrzeżnej 
wikliny i spomiędzy nich wysunął się smukły wilczy pysk.
Była to Wadera.
Z nadejściem wieczoru zachmurzyło się. Przez jakiś czas 
mieszkańcom nawodnego szałasu wydawało się, że silny wiatr 
rozegna chmury, ale wkrótce z daleka
ozwały się pomruki grzmotów. Nadciągała pierwsza wiosenna 
burza, a wiatr wzmagał się. Wkrótce spadł ulewny deszcz.
Rodzina Brodatego i on sam, pełni trwogi, skryli się w 
chacie, choć nie dawała im ona poczucia pełnego 
bezpieczeństwa. Na wodzie nie groził im wprawdzie pożar 
kniei ani walące się drzewa, ale przy silniejszych podmuchach 
nie osłonięta budowla skrzypiała i chwiała się przypominając 
stale o swej kruchości. Raz po raz któryś płat kory tworzącej 
poszycie dachu unosił się, przepuszczając do wnętrza strugi 
deszczu.
Nawałnica trwała dość długo, a kiedy wreszcie przycichła, 
począł siąpić drobny deszcz. Od boru powiało chłodem, a 
czyste, aromatyczne powietrze pogrążyło w końcu 
strwożonych mieszkańców nawodnej chaty w głębokim śnie.
ODSIECZ
Huknęły grzmoty i lunął ulewny deszcz zacinany wiatrem. 
Wadera spostrzegła, że ludzie przestali krzątać się wokoło. 
Odczekawszy jakiś czas porzuciła miejsce swojego 
dotychczasowego ukrycia i — przesuwając się chyłkiem 
wśród przybrzeżnych łóz i szuwarów — przemknęła w 
kierunku zwalonego drzewa, poprzez które prowadził, jak 
pamiętała, wczorajszy trop Brodatego. Kiedy już była w 
pobliżu i do jej uszu dotarły głosy dochodzące z chaty, 
przyczaiła się w sitowiu. Burza zaczęła tymczasem oddalać 
się, a tylko silne porywy wichru gięły jeszcze trzciny ku 
powierzchni wody. Wreszcie i wiatr przycichł nieco, ale 
rzęsisty, drobny deszcz szumiał nadal tłumiąc wszelkie inne 
Odgłosy. Wilczyca wychynęła wtedy z kępy sitowia i unosząc 
ku górze pysk poczęła węszyć. Po chwili zbliżyła się do 
zawieszonego nad wodą powalonego pnia. Pamiętała z dnia 
poprzedniego, że płynąc zdolna jest ledwie zbliżyć się do 
wilcząt, ale dotrzeć do nich poprzez wodę nie może. 
Pozostawała zatem jedna droga. Droga prowadząca po 
zwalonym pniu drzewa sterczącym pochyło nad wodą.
Stała jeszcze chwilę wsłuchując się z niepokojem w 
chrapanie, jakie rozlegało się z wnętrza pobliskiej chaty, po 
czym raz jeszcze podjęła próbę przedostania się do swych 
szczeniąt.
Łapa za łapą, powoli i ostrożnie przesuwała się wzdłuż 
pochyłego pnia-kładki. Skupienie uwagi i napięcie ciała z 
trudem utrzymującego równowagę rysowało się w każdym jej 
ruchu i każdym drgnieniu muskułów. Puszysta wiecha 
wprawiona w ruch i odchylana zależnie od sytuacji to w 
jedną, to w drugą stronę, spełniając rolę ruchomego balastu, 
ułatwiała wilczycy utrzymanie równowagi na wąskim i chwiej-
nym pniu. W końcu, kiedy dotarła z mozołem do uginającego 
się wierzchołka, spostrzegła, że nie sięgał on drewnianego 
pomostu. A przecież tam właśnie musiała dotrzeć. Tam 
czekały jej młode...
Aby pokonać tę niewielką odległość wypełnioną pasem 
wody, trzeba było ledwie jednego krótkiego skoku, ale tylne 
łapy zwierzęcia, ustawione na wąskim wierzchołku drzewa, 
jedna za drugą, paraliżowały ruchy i czyniły niemożliwym 
odbicie się. nimi od chwiejnego podłoża.
Wadera stała dłuższą chwilę bezradna i wtedy właśnie 
jedno z jej wilcząt, manipulując łapami pomiędzy prętami 
klatki, zdarło skórę na palcu i boleśnie zaskomliło. Pobudzona 
tą skargą do działania, wyczuwając przy tym bezpośrednią 
bliskość swych młodych, poruszyła się, szukając po omacku 
lepszego oparcia bodaj dla jednej z tylnych nóg. Znalazła je na 
jednym z sęków pozostałych po obłamanej gałęzi. Wówczas 
przygięła lekko kończyny i odbiła się. Skok był nieco za krótki 
i nieprecyzyjny, wystarczył jednak, by jej przednie łapy 
zaczepiły się o krawędź pomostu. Jeszcze jeden wysiłek 
mięśni i wilczyca znalazła się przy swych małych.
Okazując wylewną radość małe wilczki poczęły szamotać 
się w klatce i głośno skowytać. Matka ostrzegawczo warknęła 
uciszając malców. Była zaniepokojona bliskością chaty, z 
której dobywało się regularne chrapanie, toteż nie tracąc 
czasu, przechyliła łeb na bok starając się uchwycić szczękami 
którąś z pionowych żerdzi dzielących ją od wilcząt. Szczęki 
jej nie mieściły się jednak w szparach pomiędzy żerdziami. Z 
konieczności przystąpiła więc do żmudnego skrobania jednego 
z drewnianych prętów przednimi zębami. Minęło niewiele 
czasu, a żerdź stała się na tyle cienka i przerwy po obu jej 
stronach na tyle szerokie, że wilczyca przechyliwszy łeb mogła 
teraz objąć ją pełnym pyskiem. Uczyniwszy to, zacisnęła 
potężne szczęki. Drewno chrupnęło, a Wadera nie wypuszcza-
jąc pręta z uchwytu cofnęła się o pół kroku i szarpnęła go 
silnie ku sobie. Skutku nie było. Szarpnęła wtedy raz jeszcze i 
nagle, wśród cichego szumu deszczu, rozległ się ostry trzask. 
Wilczyca zachwiała się tracąc nagle punkt zaczepu. Kawał 
drewna wyrwany z klatki pozostał w jej szczękach.
W pierwszej chwili wilcza matka spłoszyła się nagłym 
trzaskiem, który sama spowodowała, i trwożnie obejrzała się 
na pobliską chatę. Nasłuchiwała chwilę, ale z chaty dobiegały 
nadal miarowe odgłosy chrapania. Wtedy ponownie zbliżyła 
się do klatki i wyrwała pozostałe odłamy żerdzi. W kleci 
powstał teraz spory otwór. Łeb Wadery nie mieścił się w nim 
wprawdzie, ale drobna głowa wilczęcia z łatwością przesunęła 
się przez powstałą szczelinę. Matka uchwyciła bure wilczątko 
za kark i ostrożnie pociągnęła kir sobie. Małe znalazło się poza 
klatką. Uniosła je w zębach i obładowana skierowała się do 
pnia, po którym tu się dostała.
Na skraju pomostu zorientowała się od razu, że nie będzie 
w stanie skoczyć i utrzymać równowagę na chwiejnym i 
wąskim wierzchołku pnia-kładki. Oceniwszy pospiesznie 
możliwości wydostania się z pomostu, wraz ze swoim żywym 
brzemieniem, skoczyła wprost do wody.
Brzeg był blisko. Kiedy doń dotarła, puściła szczenię; i 
otrząsnąwszy wodę z sierści pobiegła w kierunku pobliskiej 
kępy leszczyn nagląc małego do pośpiechu szturchańcami 
nosa. Przerażony i mokry, zatrzymywał się co chwila i 
wytrzepywał zamaszyście wodę z uszu. Wreszcie dotarł wraz 
z matką do leszczynowych zarośli. Pozostał tu w ukryciu, a 
kiedy próbował biec za matką z powrotem ku brzegowi, ta 
osadziła go w miejscu brutalnym uderzeniem zębów i zmusiła 
do ponownego skrycia się w zaroślach. Natychmiast też 
zawróciła ku kładce i nauczona już poprzednim 
doświadczeniem, dotarła do jej chwiejnego szczytu* a stamtąd 
skokiem wprost na pomost.
Kiedy znalazła się przy klatce, płowe wilczę skowycząc 
usiłowało przesunąć zaklinowaną głowę poprzez szczelinę. 
Dla niego szpara była jednak nieco za ciasna. Wadera, nie 
bacząc na skargi malca, przeciągnęła go na zewnątrz. Stał 
teraz bezradnie na tym obcym dla siebie podłożu i zerkał w 
wodę widoczną poprzez belki pomostu. Wilczyca ujęła go w 
zęby, tak jak to uczyniła z poprzednim, lecz w chwili gdy 
poprawiała uchwyt, od pobliskich krzewów leszczyny doszedł 
ją naraz szczenięcy skowyt trwogi. Zabrzmiał dla niej jak 
alarm,, zwiastujący niebezpieczeństwo życia pozostawionego 
na brzegu wilczęcia. Porzucając tymczasem płowe
szczenię na pomoście wilczyca skoczyła w wodę. Kilku 
silnymi pchnięciami łap osiągnęła brzeg i puściła się cwałem 
ku leszczynie. Kiedy była już blisko, od kępy paproci oderwał 
się bezszelestnie wielki cień i miękko wzbił się ponad głowę 
nadbiegającej. Wilczyca skoczyła ku niemu w górę. Chybiła. 
Stary puchacz płynął cicho w powietrzu, unosząc w szponach 
żywą jeszcze zdobycz. Zdobycz ta, porwana nagle w górę, 
rzuciła jeszcze w ciemność głos trwogi i skargi, ale głos ten w 
niczym nie przypominał skowytu wilczego szczenięcia...
A mały wilczek zdrętwiały z trwogi, lecz cały przecież i 
zdrowy, przycupnął wciśnięty pomiędzy pędy pobliskiego 
krzewu łoziny. Przed chwilą niebacznie porzucił on swą 
pierwotną kryjówkę, w której pozostawiła go matka, i począł 
myszkować w kępie paproci. Spostrzegłszy nagle ponad sobą 
potężne ptaszysko przeraził się i wydając rozdzierający 
skowyt umknął w popłochu pod najbliższy krzew.
Kie jego jednak upatrzył sobie puchacz za cel napaści. 
Wołał delikatne mięso młodego zajączka. Porwał go więc i 
poniósł żarłocznym pisklętom...
Wadera obwąchała swe szczenię i przekonawszy się, że nic 
mu doraźnie nie zagraża, zawróciła raz jeszcze ku nawodnej 
chacie. I tym razem przebyła zręcznie pień-kładkę i skoczyła 
na pomost. Płowego wilczka nie znalazła tu jednak. Wewnątrz 
kleci pozostawały jeszcze dwa wilczęta drepczące 
niespokojnie w ślad za ruchami matki.
Nie tracąc czasu na poszukiwania zaginionego, Wadera 
zatrzymała się przy szczelinie powstałej po wyłamanej żerdzi, 
a rdzawy wilczek natychmiast wysunął na zewnątrz wąski 
łebek i usiłował wcisnąć tam również barki. Wtem powiał 
silniejszy podmuch wiatru i równocześnie dał się słyszeć w 
pobliżu głośny trzask
drewna, po nim ogłuszający łomot walącej się w wodę starej 
topoli — białodrzewu. Stała dotąd samotnie na wysepce, 
gdzie mieszkańcy chaty utrzymywali nie wygasające ognisko. 
Spłoszona hukiem Wadera znieruchomiała.
Zaczynało już właśnie świtać. Wilczyca wiedziała już, że 
wraz z ustępowaniem ciemności Szerokostopi porzucają swe 
kryjówki i legowiska i stają się ruchliwi. Przeczuwała, że 
łomot walącego się drzewa z pewnością pobudzi ich 
aktywność...
Tu, na pomoście, czuła się osaczona. Bezpośrednia 
bliskość chaty i woda okalająca ją zewsząd nie dodawały jej 
odwagi. Stała jeszcze chwilę w pogotowiu, a kiedy doszły ją 
głosy zbudzonych mieszkańców szałasu, umknęła spiesznie 
skacząc z pomostu wprost do wody. Po chwili była już przy 
kępie łoziny i odnalazłszy ukryte tam wilczę, ponagliła je do 
ucieczki. Po kilkakrotnej kąpieli zziębniętej i dygocącej 
wilczycy trzeba było teraz szybkiego ruchu. Pospieszała więc 
brutalnie małego, aż zagłębili się w zwartej masie krzewów i 
drzew.
Tam panowała cisza i spokój. Tam było bezpiecznie.
ZAGADKA
Mroczna, bezksiężycowa noc minęła dla mieszkańców 
nawodnej chaty spokojnie. Raz tylko nad ranem przebudzili 
się od łoskotu padającej w pobliżu topoli, ale wkrótce usnęli 
ponownie.
Z ukazaniem się słońca poszum wiatru w puszczy przycichł 
zupełnie, a zalane brzegi Rozlewiska i leżąca gdzieniegdzie na 
wodzie trzcina i sitowie stanowiły jedyne ślady wieczornej 
burzy.
Nastawał ciepły i parny dzień.
Brodaty zbudził się z ciężkiego snu nieco później
niż zwykle. Bolało go rozbite przez klempę biodro i czuł 
pragnienie. Leżał jeszcze chwilę na posłaniu z otwartymi 
oczami i zbierał się już, aby wstać i wyjść z dusznej chaty, 
kiedy posłyszał skomlenie. Zaraz przypomniał też sobie o 
wilczętach i przed opuszczeniem chaty postanowił z ukrycia 
popatrzeć na nie. Przez szczelinę spostrzegł też od razu, że 
rdzawe szczenię szamoce się, usiłując oswobodzić 
zaklinowany między żerdziami łebek i przednią łapę 
wysuniętą po łokieć.
W pierwszym odruchu Brodaty zerwał się, aby mu pomóc, 
ale nowa myśl powstrzymała go od tego. Zawahał się. Pojął 
naraz, że w nocy musiało się coś wydarzyć. „W klatce nie 
było przecież nigdzie tak szerokiej luki, aby szczenię mogło 
wysunąć głowę" — pomyślał. Po chwili wyszedł na pomost. 
Oswobadzając wilczka, Brodaty wiedział już, że wyłamanie 
tęgiej dębowej żerdzi nie mogło być dziełem żadnego z ma-
łych. Dziełem dokonanym w dodatku w ciągu jednej nocy.
A kiedy dostrzegł, że w klatce znajdują się tylko dwa 
wilczęta i pozostałych nigdzie w pobliżu nie widać, uzyskał 
pewność, że akcją ucieczki kierowała Trójnoga.
Wyrwany brutalnie przez ojca ze snu, Mały stanął na 
pomoście trąc oczy. Brodaty wskazał miejsce wyrwanej 
żerdzi i rzekł: — Trójnoga zabrała dwa wilczęta i jutro nocą 
będzie chciała zabrać jeszcze dwa. Klatkę zrobiłeś dobrze, tak 
jak mówiłem, żerdzie są gęsto ustawione. Wilczyca nie mogła 
między nie wcisnąć szczęk. Ale ona mądra. Skrobała drewno 
przednimi zębami. O, tu widać. Kiedy szpary zrobiły się 
duże, wtedy chwyciła drewno w szczęki i nadłamała. Jak 
pękło, wyrwała je. Zabrała dwa wilczęta.
— Dlaczego zabrała tylko dwa? — spytał Mały.
—	Nie wiem. Może nie zdążyła, (może coś ją spłoszyło 
— odparł Brodaty.
—	A jak weszła na pomost? Nie mogła przejść po kładce i 
potem przeskoczyć bez trzymania się gałęzi,
—	Nie wiem. Z wody wskoczyć nie mogła. Nie mogła, bo 
nie miała od czego się odbić. Nie wiem. Nie wiem, jak tu 
wskoczyła.
—	A jak zabrała małe z pomostu?
—	Pewnie trzymała je w zębach i skakała do wody. Ale 
nie wiem, jak wskoczyła na pomost. Po pniu nawet nam 
trudno tu przejść. Trzymamy się bocznej gałęzi, a kiedy 
mamy przeskoczyć na pomost, koniec pnia chwieje się. 
Wilczyca nie ma rąk, nie może się trzymać gałęzi... Trzeba 
obejrzeć dobrze korę na pniu. Muszą być ślady... — To 
rzekłszy, mężczyzna ruszył ku kładce, ale zanim tam dotarł, 
spostrzegł na skrajnym okrąglaku pomostu, naprzeciw 
wierzchołka kładki, głębokie zadrapania pochodzące 
najwyraźniej od pazurów. Teraz sposób, w jaki Trójnoga 
dostała się na pomost, stał się dla niego jasny. Powstawała 
natomiast nowa sprawa: jak zapobiec na przyszłość 
'dostawaniu się wilczycy na pomost? Jak zapobiec 
uprowadzeniu dalszych szczeniąt?
Brodaty spoglądał na pas wody dzielący pomost od 
wierzchołka kładki i podziwiał zręczność zwierzęcia, które 
tak sprawnie potrafiło pokonać tę przeszkodę.
Kiedy w zamyśleniu wpatrywał się w wodę, spostrzegł w 
głębi, tuż przed skrajem pomostu, jakiś mglisty, nieruchomy 
zarys odbijający się od dna jaśniejszą barwą. Nie była to 
ryba. Zaciekawiony posłał Małego na brzeg .po bosak od 
czółna, a otrzymawszy go sięgnął w głąb wody. Po chwili 
wydobył stamtąd ociekające ciało nieżywego wilczęcia. 
Rozpoznał w nim płowe szczenię Wadery.
W ten sposób wyjaśniony został los jednego z brakujących 
w Matce małych. Spostrzegłszy duży krwiak na skroni 
wilczka, Brodaty domyślił się, że zanim ze
tknęło się orno z wodą, musiało uderzyć o któryś z sęków 
sterczących z bali podpierających pomost.
Nie zastanawiając się nad tym dłużej Brodaty zajął się 
naprawą klatki i budową przenośnego płotka, którym od 
strony kładki postanowił zastawić skraj pomostu. Gotów był, 
wraz z pozostałymi członkami rodziny, narazić się na 
niewygodę i przedostawać się w najbliższych dniach z brzegu 
na pomost za pomocą czółna, jak czynili to ubiegłego lata. 
Byleby udaremnić Trójnogiej zbliżenie się do pozostałych 
wilcząt.
Kiedy z pomocą Małego kleć została naprawiona, a we 
właściwym miejscu stanął wysoki płotek, obaj przystąpili do 
posiłku przygotowanego przez Kobietę. Składał się on z ryb 
pieczonych ma nagrzanych w ogniu kamieniach i prażonych 
korzeni.
Po posiłku Brodaty podzielił funkcje: Mały miał wejść do 
klatki i siedzieć w niej bez ruchu tuż obok wilcząt, aby w ten 
sposób przyzwyczajać je do swej bliskości. Sam Brodaty 
uzbrojony w łuk udał się do puszczy, aby zdobyć świeże 
pożywienie dla zalęknionych i głodnych więźniów. Od chwili 
ich przyniesienia nie przyjęły dotąd żadnego pokarmu. Trzeba 
więc było koniecznie zachęcić je do jedzenia, tym bardziej że 
dostarczanie im odpowiedniego pokarmu sprzyjało również 
szybszemu ich oswojeniu.
Nie żałował więc Brodaty trudu, aby zdobyć dla nich to, 
czym żywiła je własna matka.
Doświadczenie minionej zimy, a zwłaszcza zdwojona 
skuteczność i bezpieczeństwo łowów odbywanych wspólnie z 
Trójnoga upewniły go o tym, że jeśli potrafi wychować 
wilczęta w pełnym zdrowiu i należytej sprawności łowieckiej, 
podjęty trud" zostanie mu przez wilki sowicie wynagrodzony.
Najbliższe kilkanaście dni nie przyniosły rodzinie 
Brodatego wydarzeń godnych uwagi. Tyle tylko, że od 
trzeciego dnia pobytu nad Rozlewiskiem wilczęta poczęły 
wreszcie jeść po trochu. Zrazu jadły po odrobinie i tylko 
'nocą, kiedy panował spokój i w pobliżu nikogo nie było. Po 
pewnym czasie stały się jednak na tyle śmiałe i żarłoczne, że 
na oczach Brodatego rozdzierały przyniesiony im świeży łup.
Rdzawe wilcze z ciemną pręgą wzdłuż grzbietu okazało się 
suczką i oswajało się łatwiej niż bury samczyk. Suczka była 
wyższa i smuklejsza od brata, a jej wąski pysk przypominał 
nieco szczupły pysk lisa. Mały nazywał ją z początku Rudą 
Grzywą lub po prostu Grzywą, dla odróżnienia od jej burego 
brata, którego nazywał krótko „Bratem".
Zanim nastała kolejna pełnia księżyca, wilczęta podrosły 
niemal dwukrotnie, osiągając wielkość dorosłego, 
wysokonogiego i grubołapego lisa. Minęło jeszcze kilka dni i 
wilczęta przestały unikać ręki ludzkiej. Podawała ona im 
przecież obfite i świeże jadło. Zwłaszcza Grzywa chętnie 
brała pokarm z dłoni opiekunów, a syta pozwalała nawet 
dotykać lekko swego pyska i głowy. Czasem dobrowolnie 
poddawała się pieszczocie przechylając łeb i nadstawiając 
miejsca za uszami. Nie znosiła tylko, kiedy ręka zbliżała się 
do jej podgardla lub podbrzusza czy zadu. Wtedy usuwała 
się, umykała lub nawet bezgłośnie odsłaniała szczenięce zęby.
Trudno rozstrzygnąć, czy szybkość przyzwyczajania się do 
opiekunów była jej wrodzoną właściwością, czy też sprawiła 
to szczególna sympatia Małego i częstszy jego kontakt z tym 
właśnie wilczkiem. Tak czy owak, ilekroć chłopiec oddalał 
się, suczka niespokojnie rozglądała się za nim, a 
wypuszczona z klatki chętnie towarzyszyła mu aż w głąb 
chaty. Tymi objawami przywiązania Mały radował się i 
wszelkimi sposobami usiłował zdobyć przyjaźń Grzywy.
W tym czasie Wadera nie pokazywała się w pobliżu 
nawodnej chaty, a w każdym razie jej mieszkańcy nie 
dostrzegli nigdy ani samej wilczycy, ani też śladów jej 
bytności. Może zniechęcona bezowocnymi próbami 
uwolnienia swych młodych powędrowała w inne okolice. A 
może ich woń, odmieniona teraz i napiętnowana niewolą i 
bezpośrednią bliskością człowieka, stała się dla niej obca 
czyniąc ją obojętną na los własnych szczeniąt... Jak było 
naprawdę, nie wiemy. Dość, że przestała odwiedzać okolice 
nawodnej chaty oddając się zapewne bez reszty trosce o 
bezpieczeństwo i wychowanie owego burego „jedynaka", 
którego zdołała uwolnić i zachować dla siebie.
Wilczyca nie szukała też okazji do wspólnych łowów z 
Brodatym. W porze ciepła i obfitości wszelkiej młodej 
zwierzyny, przybyłej tego roku na świat, potrafiła przecież, 
bez pomocy Brodatego zdobyć pożywienie i zaspokoić 
potrzeby „jedynaka" i swoje własne.
Brodaty nie tropił jej ani nie szukał jej śladów. Nie starał 
się także wabić jej ku sobie, ponieważ nie była mu ona w tym 
czasie potrzebna. Obfitość ryb w Rozlewisku i Wielkiej Rzece 
zapewniała tego roku i bez polowania w puszczy dostatek 
pożywienia dla całej rodziny. Nawet Grzywa i Brat po trochu 
przywykały do pokarmu złożonego z ryb f; wodnego ptactwa.
PIERWSZE WSPÓLNE KROKI
Nadeszła pełnia lata. Pojawiły się poziomki i pierwsze 
grzyby. W prześwietlonych słońcem połaciach lasu 
dojrzewała też gdzieniegdzie wczesna czarna jagoda. Świeże 
pędy iglastych drzew odbijały jaskrawą, młodą zielenią od 
ciemnego tła zeszłorocznego igliwia.
U Rozlewiska szuwary wybujały w górę i okrywały teraz 
zwartą masą płycizny małych bucht i pobrzeży. Nastały 
upalne dni, a łatwość zdobywania w tym czasie pożywienia 
pozostawiała Brodatemu i Małemu dość czasu na oswajanie 
wilcząt.
Obserwując je uważnie w najróżniejszych sytuacjach 
Brodaty spostrzegł, że inaczej zachowywały się, gdy były 
razem, a inaczej, kiedy pozostawały osobno. Jeśli Grzywa 
przebywała w chacie z Małym, a Brat przewieziony w czółnie 
na brzeg biegał swobodnie wśród traw, oba wilczki, nie 
widząc się wzajemnie, stale poszukiwały bliskości swych 
opiekunów. Brat biegł wtedy krok w krok za Brodatym, a gdy 
tylko ten oddalał się nieco, poczynał skomleć. Jeśli Brodaty 
odbijał w czółnie od brzegu, wilczę skowycząc biegało tu i 
tam wzdłuż brzegu, aż ten nie wrócił. Wtedy nie czekając 
Brat brnął po brzuch w wodzie i czym prędzej wdrapywał się 
do czółna. Za każdym razem Brodaty wynagradzał jego 
odwagę kawałkiem soczystego mięsa. Szczenię pożerało 
łapczywie kęsek i uspokojone układało się w zagłębieniu 
łodzie
Kiedy dla odmiany Brat pozostawał w chacie, a Brodatemu 
towarzyszyła Grzywa, jej zachowanie niewiele różniło się od 
zachowania się samczyka: pozostawanie w samotności nawet 
przez chwilę i ją także wprawiało w stan silnego pobudzenia i 
niepokoju. Niepokój ten ustępował jednak od razu, gdy tylko 
znalazła się w pobliżu któregoś ze swoich opiekunów. Jeśli 
jednak wilczęta były razem, ich wspólne zabawy i wzajemna 
obecność zupełnie im wystarczały i nie kwapiły się wówczas 
do towarzyszenia Brodatemu lub Małemu. Gdy były osobno, 
łatwiej również znosiły dotyk ludzkiej ręki. Zwłaszcza 
Grzywa nadstawiała często głowę, poddając się pieszczocie.
Brodaty przyglądał się uważnie wilczętom, a poczynione 
spostrzeżenia notował w 
pamięci. Po pewnym czasie naprowadziły go one na myśl, że 
wilcze szczenię łatwiej i skuteczniej daje się oswoić, jeśli zdane 
jest tylko na bliskość człowieka, a pozbawione bliskości 
rodzeństwa lub innych współplemieńców.
„Kiedy jedno tylko pozostaje przy rodzinie człowieka — 
pomyślał Brodaty — wtedy ludzie zastępują mu jego własną 
rodzinę..."
Brodaty nie chciał jednak pozbywać się 'któregokolwiek z 
małych. Postanowił natomiast użyć półśrodka: jak najczęściej 
odosabniać wilczęta od siebie, tak aby z opiekunami pozostawały 
pojedynczo. Kiedy więc Brodaty z synem udawali się w las lub 
odpływali czółnem, zabierali ze sobą tylko jedno szczenię, 
podczas gdy drugie zawsze pozostawało w pobliżu Kobiety i 
Dziecka.
Po kilku dniach system okazał. się bardzo skuteczny. 
Przekonało ich o tym następujące zdarzenie.
Którejś z chłodnych, deszczowych nocy Mały zabrał Grzywę z 
klatki i pozwolił jej ułożyć się w chacie, na brzegu własnego 
posłania.
Wczesnym rankiem, kiedy opar gęstej mgły zwisał jeszcze nad 
Zalewem, Kobieta pozostawiwszy w chacie śpiące Dziecko, 
przeprawiła się czółnem na pobliską wysepkę, aby wzniecić 
przygasłe po nocy ognisko. Krzątała się tam dłuższą chwilę, gdy 
naraz posłyszała dochodzący z wnętrza chaty donośny krzyk 
Dziecka. Wiedząc, że o świcie Brodaty z synem odpłynęli, by 
opróżnić zastawione z wieczora więcierze na ryby, i Dziecko 
pozostaje w chacie samo, pełna niepokoju skoczyła do czółna. 
Kilkunastu pchnięciami tyczki dobiła do bali podpierających 
pomost, gorączkowo uwiązała czółno i poczęła wspinać się po 
balu, kiedy powtórnie posłyszała głos Dziecka. Tu, w 
bezpośredniej bliskości, brzmiał on jednak inaczej: był to głos 
radości, nie skargi. Dziecko śmiało się i piszczało pełne 
radosnego podniecenia.
Kobieta zdumiała się. Kiedy ukradkiem uchyliła skórzane 
drzwiczki chaty, niepokój jej ustąpił miejsca zdziwieniu. 
Przebudzone ze snu Dziecko trzymało kurczowo jeden koniec 
sarniej skóry, podczas gdy wilcze szczenię, zacisnąwszy zęby 
na drugim jej końcu, usiłowało — szarpiąc — przeciągnąć ją 
ku sobie. Trwało to chwilę, po czym Grzywa wyrwawszy 
skórę z rąk Dziecka poczęła uciekać biegnąc w koło i tarmo-
sząc zdobycz. Nie dając za wygraną mały człowieczek zbliżył 
się niepewnym krokiem do przeciwnika i chwyciwszy go za 
tylną nogę usiłował odebrać łup. Szczenię straciło równowagę 
i upadło. Broniło jednak nadal zdobyczy. Wreszcie zziajane 
legło na skórze. Z reszty miejsca, jakie na niej jeszcze 
pozostało, skwapliwie skorzystało Dziecko.
Do tej chwili zarówno Grzywa, jak i Dziecko tak byli 
pochłonięci zabawą, że nie spostrzegli nawet obecności 
Kobiety przykucniętej tuż za uchyloną skórą osłaniającą 
wejście do chaty.
Kobieta rada temu, że Dziecko pozostawione bez opieki 
nie płacze, ale — przeciwnie — bawi się w najlepsze z 
czworonożnym kompanem, cichaczem wycofała się i 
powróciła do porzuconego zajęcia.
Od tego dnia coraz częściej pozostawiała w chacie Dziecko 
z wilczęciem. Czyniła tak zwłaszcza przed wieczorem, kiedy 
na wyspie i brzegach Rozlewiska dokuczały roje komarów.
W czasie upalnych dni lata okazało się, że przedwczesna 
gorliwość Brodatego przyczyniła później mieszkańcom chaty 
wiele kłopotu. "Wysokie nadbrzeżne drzewa zwalone przez 
Brodatego wczesną wiosną, aby nie ocieniały zbytecznie 
chaty i tym samym nie sprzyjały utrzymywaniu się w niej 
wilgoci, teraz, w porze
letnich upałów, byłyby bardzo potrzebne. W słoneczne bowiem 
dni powietrze w szczelnej i nie ocienionej teraz chacie tak silnie 
nagrzewało się, że pozostawanie w niej przez dłuższy czas stawało 
się udręką. Dlatego to Kobieta, w czasie wykonywania prac przy 
ognisku lub w pobliżu domostwa, zwykła pozostawiać niekiedy 
Dziecko wraz z Grzywą na pobliskim brzegu. Z początku szczenię 
uwiązywano obok Dziecka na długim rzemieniu, ale wkrótce 
Grzywa nauczyła się przegryzać go. Czyniła to zresztą raczej z 
chęci zabawy i ze szczenięcej potrzeby gryzienia czegokolwiek 
niż w zamiarze ucieczki.
Aby zabezpieczyć Dziecko przed chwilową nawet samotnością, 
Brodaty sporządził więc dla wilczka specjalny rodzaj uwięzi. Ów 
zaimprowizowany „łańcuch" utworzony był z rzemienia, na który 
nanizane zostały ciasno, jak korale, kości kręgów i rurowate kości 
kończyn ubitych zwierząt. Umocowanie to, pozostawiające 
wilczkowi znaczną swobodę ruchów, stawiało jednocześnie 
wystarczający opór jego drobnym zębom.
Tak więc małe wilczki zdobywały sobie po trochu miejsce i w 
chacie ludzkiej, i obok człowieczego posłania i zaczynały wdrażać 
się w nową rolę, jaka u boku człowieka przypadła im w udziale.
PRÓBY, PORAŻKI, 
ZWYCIĘSTWA
Słoneczne dni upalnego lata trwały nadal. Brodaty rzadko 
udawał się w las. Zadowalał się zdobyczą, jaką dostarczało mu 
Rozlewisko i Wielka Rzeka. Często wygrzewał się w słońcu 
wystawiając na jego promienie obolałe biodro. Dolegało mu ono 
stale, mimo że leczył je wszystkimi znanymi sobie i Kobiecie 
sposobami. Pił więc napar z kory wierzbowej, przystawiał 
niekiedy do obolałej okolicy pszczołę, aby go użądliła,
sądząc, że przyniesie mu to ulgę. Ale zarówno te, jak i inne 
środki dawały poprawę krótkotrwałą bądź nie dawały jej 
wcale. W dalszą drogę Brodaty udawał się więc niechętnie 
poprzestając na tym, co dało się złowić na miejscu lub 
upolować z czółna.
Mały wyręczał go, jak potrafił, zakładając pętle na króliki i 
zbierając wraz z Kobietą leśne owoce i jadalne korzenie.
Ojciec i syn 'nadal poświęcali niemało czasu wilczętom. 
Często Brodaty wraz z którymś z małych oddalał się nieco od 
chaty i ułożywszy się wygodnie obserwował jego zachowanie. 
Zazwyczaj wilczek trzymał się w pobliżu i grzał w słońcu lub 
węsząc myszkował w okolicznych chaszczach. Kiedy 
spłoszyło go jakieś zwierzę naziemne lub większy ptak, 
nieruchomiał rozpłaszczony na mchu lub — jeśli znajdował 
się zupełnie blisko — umykał kryjąc się za ciałem Brodatego.
Pewnego dnia, kiedy Brodaty szedł właśnie z Grzywą, aby 
wygodnie ułożyć się w cieple- zachodzącego słońca, 
spostrzegł, jak z pobliskich krzewów tarniny wyskoczyła 
sarna i pomknęła w las. W pierwszym odruchu Grzywa 
pognała za nią, ale po kilku susach zawróciła. Brodaty mając 
pod dostatkiem pożywienia również nie zainteresował się 
sarną. Legł w. mchu i zadrzemał. Wilczę, jak zwykle, kręciło 
się w pobliżu węsząc i myszkując w podłożu. W pewnej 
chwili Brodaty spostrzegł, że zachowuje się ono nieco inaczej 
niż zwykle: czai się osłonięte kretowiskiem, po czym, szorując 
brzuchem po kępie macierzanki, skrada się ku gęstwie 
tarniny, w której niedawno żerowała sarna. Dotarłszy tam 
zatrzymuje się i podciągnąwszy pod siebie tylne nogi długo 
gotuje się do skoku. Wreszcie Grzywa skoczyła w kolczaste 
zarośla, ale natychmiast z piskiem wycofała się spod krzaka, 
uparcie trąc łapą pokłuty nos. Jednocześnie Brodaty 
spostrzegł, że w tarninie coś się poruszyło. Grzywa pełna napięcia 
przywarła znów płasko do ziemi. W następnej chwili z gęstych 
tarninowych zarośli wyskoczyło małe, nakrapiane sarniątko i 
pognało przed siebie. Po kilkunastu niepewnych skokach sarniątko 
potknęło się i padając w kępę wysokich ziołorośli zniknęło z 
oczu.
Wilczę, zaskoczone w pierwszej chwili nagłym pojawieniem 
się małej sarny, siadło na zadzie i przechyliwszy łebek 
przyglądało jej się chwilę. Kiedy jednak sarniątko upadło i skryło 
się pośród zieleni, Grzywa poderwała się i z całą szybkością, na 
jaką potrafiła się zdobyć, pognała za zbiegiem. Równocześnie 
spoza pobliskich olszyn wyskoczyła sarnia matka i w mgnieniu 
oka znalazła się pomiędzy swym koźlęciem a nadbiegającym 
wilczkiem. Grzywa spostrzegła ją dopiero w ostatniej chwili i 
usiłowała zawrócić, ale własny rozpęd uniemożliwił jej szybki 
odwrót. Stara sarna błyskawicznie uniosła przód ciała i natarła na 
nią, siekąc ostrymi racicami. Wilczek próbował bronić się, 
ugodzony jednak kilkakrotnie twardą racicą rzucił się do ucieczki 
zmierzając ku Brodatemu. Sarna raz jeszcze sięgnęła racicami 
jego grzbietu, ale ujrzawszy Brodatego zrywającego się z ziemi, 
zaniechała pogoni i zawróciła ku sarnięciu. Po chwili, wraz z 
młodym, skryła się w lesie.
Grzywa obolała, a nade wszystko przestraszona skomląc 
ułożyła się obok Brodatego i przystąpiła do wylizywania rozciętej 
na żebrach skóry.
Było to jej pierwsze bojowe doświadczenie. Spotkanie z sarną 
skończyłoby się dla niej tragicznie, gdyby nie bliskość Brodatego, 
którego widok spłoszył rozwścieczoną matkę. Ale Grzywa 
wiedzieć tego nie mogła. Doświadczenie to upewniło ją jednak, że 
w bezpośredniej bliskości Szerokostopego może czuć się 
bezpieczna. Wyczuwała to i dawniej, ilekroć spłoszona w lesie 
biegła ku niemu, chroniąc się instynktownie przed nieznanym 
niebezpieczeństwem.
Tym razem doświadczenie, jakie zdobyła w starciu z 
sarną-matką, pouczyło ją w sposób nie tylko realny, ale 
dotkliwy i bolesny, że niepowodzenie spotyka ją, gdy jest 
samotna, a omija, kiedy znajduje się w pobliżu Brodatego.
Im większa porażka i bardziej dotkliwy ból, tym silniej 
zapada w zwierzęcą pamięć zdobyte doświadczenie. W ciągu 
wielu dni Grzywa lękała się więc oddalić od Brodatego nawet 
o kilka kroków.
Brodaty nie był tym zaskoczony. Takiego właśnie obrotu 
sprawy oczekiwał i na razie pozwalał wilczęciu dreptać za 
sobą krok w krok, widząc w tym najwidoczniej jakieś 
korzyści.
Po kilkunastu dniach, kiedy Skóra na boku i grzbiecie 
wilczka podgoiła się, a wrażenia minionego bólu i porażki 
nieco osłabły, Brodaty od nowa rozpoczął wdrażanie go do 
tropienia, podchodzenia i atakowania leśnej zwierzyny. Aby 
nauczone ostatnim przykrym doświadczeniem nie lękało się 
zbytnio podejmowania następnych łowieckich prób, aby 
uczynić je znów odważnym i przekonać o skuteczności 
własnych poczynań, łowca rozpoczął od podrzucania 
szczenięciu słabych postrzałków lub drobnych zwierząt 
okaleczonych w inny sposób i niezdolnych do ucieczki ani 
skutecznej obrony. Grzywa, jak każdy wilk pazerna, rzucała 
się na łatwą zdobycz, dobijała ją i pozostawała przy niej do 
chwili, aż zbliżył się Brodaty. Wtedy cofała się trochę, 
odstępując niechętnie od zdobyczy. Łowca zabierał wówczas 
niewielką część mięsa dla drugiego wilczka, przyzwyczajając 
tym samym Grzywę do odstępowania od łupu, a resztę 
zwracał jej po chwili, podając pokarm z ręki.
Z dnia na dzień wilczęta chętniej udawały się w las za 
Brodatym, a ich łowieckie instynkty ożywiały się i umacniały z 
każdą nową zdobyczą.
POROZUMIENIE
Pozostając stale nad Rozlewiskiem, gdzie wśród trzcin i 
szuwarów przybrzeżnych ptactwo budowało gniazda i obierało 
sobie kryjówki, Grzywa i Brat nauczyły się podchodzić i napadać 
na wszelką pierzastą zdobycz. Były to kurki wodne i nury, perkozy 
i łyski, kaczki i czajki. Początkowo łowy te kończyły się prawie 
zawsze chłodną kąpielą i zawiedzioną nadzieją. Z biegiem czasu 
jednak, w miarę nabierania zręczności i wprawy, w miarę budzenia 
się w nich instynktów łowieckich i uczenia podstępnych, lecz 
skutecznych sposobów napaści, wilczęta coraz częściej 
urozmaicały skład swego pokarmu samodzielnie złowionym ptac-
twem.
Po trochu przyzwyczaiły się też do jęku cięciwy i świstu 
strzały. Wkrótce słysząc te znajome dźwięki poczynały rozglądać 
się bacznie wokoło i myszkowały w zaroślach w poszukiwaniu 
postrzałka. Wprawdzie nie zawsze odnajdywały go, nawet jeśli 
była to czapla lub większy od niej bocian, potrafiły jednak 
niekiedy wypatrzyć ptaka opadającego w wodę i jeśli było to 
blisko brzegu, brnęły lub płynęły ku niemu i wydostawały zdobycz 
na ląd.
Zażyłość między mieszkańcami nawodnej chaty a wilczętami z 
każdym dniem pogłębiała się.
Kiedy Brodaty lub Mały szykowali czółno, aby zapolować z 
wody na ptactwo albo też powyciągać samołówki na ryby, wilczki 
nie wzywane same wskakiwały do czółna lub w ślad za nim biegły 
wzdłuż brzegu. Wiedziały już, że każda taka wyprawa kończy się
dla nich solidną porcją świeżej ryby lub bodaj możliwością 
potarmoszenia ustrzelonego ptaka i pożarcia rzuconych im 
trzewi. Korzyści nie były jednak bynajmniej jednostronne.
Kiedy Brodaty udawał się brzegiem Rozlewiska trzymając 
łuk w pogotowiu, wilczę, które mu tego dnia towarzyszyło, 
wcześniej zwykle niż on wyczuwało lub spostrzegało bliską 
zdobycz i przyjmowało natychmiast tę znamienną i wyrazistą 
postawę skradającego się drapieżcy: na przygiętych z lekka 
kończynach i z wyciągniętą ku przyszłej zdobyczy szyją, 
pozostawało nieruchome i pełne napięcia w oczekiwaniu, że 
ofiara — nieświadoma bliskiego niebezpieczeństwa — zdradzi 
się jakimś niebacznym ruchem.
Zachowanie się wilcząt w określonych sytuacjach stawało 
się cennym sygnałem dla łowcy nie posiadającego przecież 
tak sprawnych i wyczulonych zmysłów jak one.
Nieraz Brodaty przeoczyłby łatwą i bliską zdobycz, gdyby 
nie udział czworonożnych pomocników. Uprzedzany owym 
znamiennym zachowaniem się wilczęcia, miał zawsze dość 
czasu, by przygotować się do celnego strzału, zanim niedoszła 
zdobycz zacznie uciekać lub zerwie się do lotu.
W czasie łowów na drobną zwierzynę, a zwłaszcza 
ptactwo, każde z dwu wilcząt zachowywało się nieco 
odmiennie.
Grzywa, mniej porywcza od swego brata, wyczuwając w 
pobliżu zdobycz czekała nieruchoma tak długo, aż uda się jej 
rozpoznać dokładnie miejsce ukrycia i „osobę" wroga. Wtedy 
dopiero usiłowała niepostrzeżenie podczołgać się jak najbliżej 
do przyczajonej ofiary. Dość jeszcze niewprawna w 
skradaniu się potrącała jednak zwykle nieopatrznie jakąś 
gałązkę lub trzcinę i płoszyła zdobycz. Jeśli był to ptak, 
zrywał się on zwykle do lotu, a Brodaty strzelał doń z bliska, 
zanim ten zdołał nabrać szybkości i oddalić się.
W odróżnieniu od skupionej i rozważnej Grzywy, Brat w 
czasie łowów był porywczy i niecierpliwy. Zwęszywszy w 
pobliżu ptaka wilczek skradał się zaledwie krótką chwilę i 
zaraz, niemal na oślep, rzucał się w kierunku domniemanego 
miejsca ukrycia ofiary. Ponieważ słuch i powonienie dawały 
mu tylko przybliżoną orientację' w jej położeniu kryjówki, 
nierzadko atak jego bywał chybiony, a ptak cichcem odpływał 
kryjąc się w przybrzeżnej roślinności lub też zrywał się do 
lotu, zanim łowca zdołał przygotować się do strzału.
Brodaty nie rezygnował jednak: z udziału Brata w
łowach i od czasu do czasu zabierał go z sobą licząc, że jego 
młodzieńcza porywczość z czasem minie, a wyraźne 
upodobanie do wody i łatwość, z jaką brodząc i płynąc 
poruszał się w niej, mogą w przyszłości okazać się bardzo 
przydatne.
NIEZNANY SYGNAŁ I 
WROGIE SĄSIEDZTWO
Pewnego wieczoru, kiedy mieszkańcy nawodnej chaty 
usnęli znużeni całodziennym upałem, Brodaty nagle 
przebudził się.
Zrazu nie zdawał sobie jeszcze sprawy, co mianowicie 
wytrąciło go ze snu, gdy oto w wieczornej ciszy doszedł go z 
pomostu jakiś stłumiony, nieznany odgłos. Był krótki, 
bezdźwięczny, prawie głuchy. Wiedząc, że w pobliżu chaty 
na zewnątrz pozostają tylko wilczęta, z tym większym 
napięciem począł wsłuchiwać się w ciszę. Z kniei odezwało 
się jękliwe tiuu-uit sowy, po czym gdzieś z pobliża dało się 
słyszeć coś, co brzmiało jak sapnięcie, i zaraz po tym 
ponownie rozległ się ów zagadkowy stłumiony dźwięk 
dochodzący z pomostu. W pierwszej chwili Brodaty przeląkł 
się nieco. Wydawało mu się, że źródło nieznanego dźwięku 
znajduje się tuż, blisko. Nie mylił się zresztą...
Kiedy uzbrojony w dzidę wysunął ostrożnie głowę przez 
uchyloną osłonę wejścia, spostrzegł, że oba wilczki stoją obok 
siebie za węgłem chaty, zwrócone pyskami ku kłodzie 
prowadzącej na pomost. Karki ich były zjeżone, uszy 
sterczące, ogony nieco odstawione od zadu. Sprawiały 
wrażenie nie tyle przestraszonych, co zaniepokojonych i 
skupionych. Stały bez ruchu, wpatrzone w mglistą ciemność. 
Kiedy po chwili oczy Brodatego poczęły w mroku lepiej 
rozróżniać przedmioty, spostrzegł on, że na brzegu, tuż przy 
kładce,
coś poruszyło się. W ślad za tym ruchem z gardzieli obydwu 
wilcząt, jak na komendę, wydobyło się głuche „wuff". Był to 
właśnie ów zagadkowy dźwięk, którego Brodaty nie potrafił 
poprzednio rozpoznać. Brzmiało to jak stęknięcie lub krótkie 
westchnienie, tyle że wyrzucane było z piersi wilczków z 
mocą i energią. Zachowanie ich było przy tym dość szcze-
gólne. Stały nieruchome, częściowo ukryte za ścianą szałasu, 
lecz przecież nie. zaczajone. Stały na wyprostowanych nogach 
i od czasu do czasu wyrzucały z siebie ów dziwny, stłumiony 
dźwięk. Nie kryły się więc przed wrogiem, jak też i nie 
umykały przed nim. Nie próbowały go atakować, ale i nie 
pozostawały zupełnie bezczynne... — „Czy one w ten sposób 
wzywają pomocy?" — pomyślał Brodaty rozpoznawszy w po-
bliżu zarys ciała młodego niedźwiedzia. Niedźwiadek nie 
zdradzał zresztą bynajmniej chęci przedostania się na pomost. 
Zainteresował się tylko resztkami pozostałymi na brzegu po 
patroszeniu ryb. Po chwili dało się słyszeć mlaskanie, wreszcie 
jeszcze jedno krótkie sapnięcie niedźwiedzia, na które oba 
wilczki odpowiedziały swoim „wuuff", po czym przybysz 
wycofał się spokojnie w kierunku lasu.
Zdarzenie to zastanawiało Brodatego i koncentrowało jego 
myśl przez kilka dni. Szukał wyjaśnienia dla tak niezwykłego 
zachowania się wilcząt, a dziwne wydawało mu się ono 
dlatego, że objawiając niepokój nie ukrywały przecież swej 
obecności przed wrogiem. Przeciwnie: wydając głos 
powiadamiały otoczenie o swej obecności. — „Czy był to 
więc głos lęku — myślał Brodaty — czy też głos pogróżki... 
Ale pogróżka u wilków objawia się przecież inaczej, brzmi jak 
chrapliwe warczenie lub w milczeniu ujawnia się przez 
uniesienie wargi i odsłonięcie kłów... A może tak przejawia się 
ona tylko pomiędzy wilkami? Jeśli pogróżka skierowana jest 
przeciw innemu zwierzęciu, wtedy właśnie przybiera może tę 
niecodzienną postać?... Czy pogróżka bywa połączona z lę-
kiem?... Bo przecież szczenięta stały za osłoną chaty i nie 
wyjawiały bynajmniej ochoty do napaści na wroga... A może 
wilki zachowują się tak tylko wtedy, kiedy nie mają — tak jak 
na pomoście — możliwości ucieczki przed wrogiem... albo 
kiedy mimo lęku nie chcą uciekać, gdyż czują się bezpiecznie 
w pobliżu swoich opiekunów?" — Takie i podobne myśli za-
przątały Brodatego przez kilka kolejnych dni.
Począwszy od owej nocy młode wilczki w pewnych 
określonych sytuacjach zawsze zachowywały się w podobny 
sposób: rzucały od czasu do czasu swoje zaczepne „wuuff", a 
jednocześnie cofały się nieznacznie przed domniemanym lub 
nieznanym wrogiem. Nie umykały przed nim jednak.
Brodaty nie potrafił wyjaśnić sobie do końca, co właściwie 
oznacza takie ich zachowanie, niemniej od czasu pewnego 
zdarzenia bardzo je sobie cenił.
Oto pewnej nocy, gdy upał panujący w chacie wygnał jej 
mieszkańców i zmusił do usłania legowiska na pomoście, 
Brodaty zbudził się nagle. Z początku nie wiedział, co 
przerwało mu sen. Panowała zupełna cisza. Rozejrzawszy się 
wokoło spostrzegł jednak, że oba wilczęta stoją obok siebie 
skryte za osłoną, jaką stanowiła ściana klatki, i wpatrują się w 
brzeg pobliskiej wysepki. Po chwili jedno z nich wyrzuciło z 
siebie owo znamienne „wuufff", po czym zawtórowało mu 
drugie i oba zaraz umilkły. Brodaty wiedział już, że w pobliżu 
dostrzegły coś nieznanego i że w ten właśnie sposób dawały 
wyraz swemu niepokojowi. Wiedział też z ich zachowania, w 
jakim kierunku szukać należy źródła tego niepokoju.
Wilczęta pozostawały dłuższy czas nieruchome i milczące, a 
on w bladym świetle 
księżyca usiłował dojrzeć cokolwiek na czerniejącym tle 
pobrzeża sąsiedniej wysepki. Nie dostrzegał tam niczego, ale 
wilczki nadal wpatrywały się w jakiś punkt, leżący w pobliżu 
piaszczystego brzegu ostrowia. Dopiero lekki powiew wiatru 
marszcząc silniej powierzchnię wody ujawnił oczom 
mężczyzny jakiś leniwie poruszający się, podłużny zarys. 
Przesuwał się on bezszelestnie i zgodnie z biegiem wody. Po 
chwili obserwacji Brodaty rozpoznał, że nie jest to żywe 
zwierzę, lecz przedmiot poruszający się ruchem biernym, jaki 
nadawał mu leniwy nurt Rozlewiska. Kiedy zbliżając się, a 
następnie mijając pomost, przedmiot ów okręcił się i przybrał 
kształt garbatej kłody, wilczęta znów wydały swoje 
ostrzegawcze sapnięcia, a Brodaty zerwał się i w pośpiechu 
sięgnął po łuk. Jakiś czas trzymał go w pogotowiu, w końcu 
strzelił godząc w cel. Odpowiedziało mu tylko głuche stuk-
nięcie grotu o namokłe drewno. Uspokojony zeszedł na brzeg i 
siadłszy do czółna popłynął za garbatą kłodą. Wkrótce zbliżył 
się do niej i podciągnął do brzegu.
Była to prymitywna łódź podobna do tej, jaką miał sam, 
tyle tylko, że nadano jej nieco inny kształt i że była wykonana 
z innego drewna. W wyżłobieniu czółna leżała spora sterta 
naciętych płatów kory. „Z pewnością czółno spłynęło tu 
porwane od brzegu nurtem rzeki" — pomyślał i zasępił się. 
Znał dobrze ten rodzaj czółen i wiedział, że plemię, które 
posługuje się nimi, jest silne i napastliwe. Znalezisko to nic 
dobrego nie wróżyło, a obecność wrogiego plemienia w 
górnym biegu Wielkiej Rzeki prędzej czy później musiała 
doprowadzić do zetknięcia się z nimi... „Chyba że... — po-
myślał Brodaty — chyba że pomiędzy ich siedliskiem i 
naszym są jakieś wodospady albo inne przeszkody w 
spływie."
Uwiązawszy obce czółno w pobliskich szuwarach
Brodaty powrócił na pomost odkładając resztę zamierzeń na 
dzień następny. Zanim zmorzył go sen, zdołał jeszcze 
pomyśleć, że tylko dzięki „sapaniu" i owemu znamiennemu 
zachowaniu się wilcząt zauważył czółno i uzyskał tę, tak 
ważną dla całej rodziny, wiadomość o niebezpiecznym 
sąsiedztwie.
Niewielkim wprawdzie pocieszeniem, ale przecież 
pocieszeniem, była myśl, jaka nawiedziła go tuż przed 
zaśnięciem: — „Jeśliby w czółnie był któryś z Nich — 
pomyślał — nie zaskoczyłby nas znienacka... Wilczki 
»sapnęłyby« po swojemu i zbudziły mnie..."
Brodaty spał tej nocy niespokojnie i o świcie przystąpił do 
działania. Udał się brzegiem do uwiązanego w szuwarach 
czółna i obejrzał je dokładnie ze wszystkich stron. Stwierdził 
przy tym z radością, że zarówno dziób, jak i rufa czółna były 
silnie poobijane, a ślady na drewnie wskazywały, że czółno na 
swej drodze trafiało na skały. Droga nie była więc łatwa do 
przebycia, a prąd w górnym biegu rzeki musiał być wartki.
Okoliczności te uspokoiły go nieco, niemniej postanowił 
zachować możliwe środki ostrożności. W tym celu uwiązał 
obce czółno do czółna własnego i pracując mozolnie tyczką 
przepłynął wzdłuż całe Rozlewisko udając się dalej w górę 
rzeki, aby tam, możliwie jak najdalej, zostawić obcą łódź. 
Chciał umieścić ją na widocznym miejscu i pozostawić tak, 
aby nie porwała jej woda i aby wydawało się, że bez 
niczyjego udziału sama tam właśnie utknęła. Gdyby bowiem 
członkowie obcego plemienia udali się na poszukiwania znie-
sionego przez wodę czółna, znaleźliby je nie docierając nad 
Rozlewisko. Tym samym siedziba Brodatego i jego rodziny 
nie zostałaby może przez nich odkryta.
Rozmyślając tak Brodaty nie szczędził wysiłku, aby obce 
czółno zaciągnąć jak najdalej od własnej dogodnej i 
bezpiecznej dotąd siedziby.
W drodze napotkał ku swej radości skalisty zakręt biegu 
rzeki czyniący spław z prądem bardzo niebezpieczny. Omijał 
go idąc po prostu drugim brzegiem rzeki i ciągnąc czółno za 
sobą. Wreszcie znalazłszy odpowiednie miejsce pozostawił je, 
a sam wrócił nad Rozlewisko.
Znużony i głodny, lecz spokojniejszy, powrócił do chaty i 
posiliwszy się przespał do następnego ranka.
W ciągu najbliższych dni mieszkańcy chaty mieli okazję 
dwukrotnie jeszcze zaobserwować owo znamienne 
zachowanie się wilcząt i posłyszeć ich krótkie sapnięcia 
rzucane w obliczu nieznanego lub nierozpoznanego. Raz 
swymi ostrzegawczymi sapnięciami zasygnalizowały nocą 
zbliżanie się do chaty starego żubra--samotnika, który pasł się 
spokojnie w krzewach iwy. Innym razem wilczęta dały znać o 
bliskości łosia zamierzającego przeprawić się wpław na 
wysepkę.
Obserwując wilczęta Brodaty zauważył, że owe sygnały 
lęku czy też pogróżki wydają one tylko nocą, tylko w pobliżu 
chaty i jedynie wówczas, jeżeli źródło niepokoju posiadało 
odpowiednio pokaźne rozmiary.
Ta swoista sygnalizacja wydawała się Brodatemu bardzo 
cenna. Nie uciszał więc wilcząt, lecz przeciwnie, pobudzał 
naśladując je własnym głosem.
Wzajemne porozumienie pomiędzy wilczkami i ich 
opiekunami stawało się coraz łatwiejsze i bardziej precyzyjne. 
Brodaty wiedział, kiedy są głodne, a kiedy zalęknione, kiedy 
wytropiły ptaka, a kiedy większe zwierzę, kiedy pragną ruchu 
i zabawy, a kiedy spoczynku. Rozpoznawał także bez trudu, 
czy tego dnia chętnie będą mu towarzyszyły w łowach, czy 
też będą ospałe i leniwe.
Zwierzęta ze swej strony szóstym zmysłem wyczuwały, 
kiedy wolno im baraszkować, nie troszcząc się o zachowanie 
ciszy, kiedy obowiązuje spokój i bezruch, a kiedy zasada 
bezgłośnego poruszania się.
Jeśli ponosiła je czasem niewczesna ochota do zabawy, 
uspokajały się natychmiast, skoro tylko spostrzegły, że 
Brodaty porusza się bezgłośnie lub przykuca nieruchomy na 
czatach ukrywając się za osłoną pnia lub krzewów.
Coraz rzadziej były w czasie łowów zawadą i coraz częściej 
przynosiły Brodatemu pożytek. Potrafił to należycie docenić. 
Nie żałując własnego trudu ani zdobytego pokarmu nagradzał 
sowicie każde ich udane łowieckie przedsięwzięcie. A był to 
właśnie okres niezwykłej obfitości zwierzyny, zwłaszcza 
tegorocznej młodzieży, toteż wilczęta miały wiele okazji i 
możliwości do wprawiania się w sztuce polowania. Nie czyniły 
tego z głodu, gdyż karmione były dobrze, ale z wrodzonej i 
intensywnej potrzeby nabywania tej umiejętności, która 
dorosłemu wilkowi zapewnia względną sytość lub bodaj 
zwiększa szansę przetrwania, gdy mróz tłumi i gasi życie kniei.
JEDNEGO ZBRAKŁO
Minąwszy Rozlewisko i idąc nadal z biegiem zwężającego 
się koryta wód Wielkiej Rzeki trafiało się wkrótce na ostry 
zakręt i pętlę, jaką ta tworzyła omijając wielki masyw skalny, 
wznoszący się na jej prawym brzegu. Wartki nurt tworzył tutaj 
liczne wiry i niósł z sobą wszystko wprost na czoło skały i 
osypisko głazów. Rozbijał o nie płynące po wodzie gałęzie, a 
niekiedy zwłoki zatopionych zwierząt lądowych i nieżywych 
ryb. Wody zebrane tu z całego Rozlewiska w wąskie koryto 
parły nawet w bezdeszczowe dni lata z taką mocą i szybkością, 
że rzeka stawała się tu dla czółna niedostępna, grożąc rozbiciem o 
poprzecznie sterczący blok skalny. Rzeka była tu zresztą tak głę-
boka, że najdłuższa nawet tyczka nie sięgała jej dna, a czółno 
pozostawione własnemu biegowi lub raczej biegowi, jaki nadałby 
mu nurt, niechybnie rozbiłoby się na skale lub głazach wraz ze swą 
żywą czy martwą zawartością.
Okolica leżąca tuż za Skalistym Zakrętem również nie była zbyt 
zachęcająca. Prawy brzeg koryta tworzyły niewysokie wzniesienia 
ciągnące się dobre pół dnia drogi w dół rzeki, a lewy brzeg o 
jałowym, żwirowatym podłożu był miejscami całkowicie 
pozbawiony roślinności. Dopiero dalej z biegiem rzeki, za kilku 
niewielkimi kamienistymi progami, brzegi jej oddalały się od 
siebie, stawały się niemal płaskie, cieniste i gęsto porośnięte 
młodą olszyną, niskopienną roślinnością i szuwarami.
Mimo bogactwa ryb ani Skalisty Zakręt, ani leżący za nim 
odcinek rzeki nie były miejscem chętnie odwiedzanym przez 
Brodatego. Kilka razy do roku udawał się tam jednak z 
konieczności. Chcąc w czółnie dotrzeć w te miejsca, Brodaty nie 
dopływał na nim do zakrętu, lecz wcześniej kierował się ku 
lewemu brzegowi i wyskakiwał na żwirowatą płyciznę, aby dalej 
iść bezpiecznie pieszo wzdłuż brzegu, trzymając tylko spychane 
prądem czółno. Brnął pieszo tak długo, aż mijał niebezpieczny 
zakręt i głazy. Resztę drogi odbywał już w łodzi, niesiony prądem 
rzeki.
Tym razem, udając się tam, wziął ze sobą tylko worek, 
krzemienny młot i włócznię. Kiedy wchodził do czółna, w jego 
zagłębieniu na przedzie przycupnął już w oczekiwaniu Brat, 
zawsze gotów do wycieczek wodnych. Interesowało go wszystko, 
co dzieje się na jej powierzchni i pod nią. Fascynował go każdy 
ruch w sitowiu i każde plaśnięcie rybiego ogona. Teraz siedział 
nieruchomy wpatrując się w stado kaczek płynących opodal.
Obecność szczenięcia w niczym nie krzyżowała planów 
Brodatego, odbił więc niezwłocznie od brzegu i skierował swój 
„pojazd" ku wylotowi Rozlewiska. W przewężeniu koryta rzeki 
wartki nurt wody porwał czółno niosąc je szybko bez udziału 
wioślarza.
Celem wyprawy Brodatego poza Skalisty Zakręt było zdobycie 
surowca na narzędzia. Pośród podmywanych przez wodę i 
kruszejących skał łatwo można było znaleźć spore odłamy 
krzemienne. Mając odpowiedni ich zapas mógł zawsze dobrać i 
ukształtować wedle woli groty do strzał i włóczni, kliny do 
toporów i tłuki krzemienne.
Był ranek i słońce nie zdążyło jeszcze wyjść ponad las, kiedy 
Brodaty z Bratem dotarli do miejsca, gdzie należało wysiadać z 
czółna. Idąc kamienistym brzegiem dobrnęli wreszcie na miejsce. 
Brodaty uwiązał swój pojazd do przybrzeżnego głazu i uzbrojony w 
młot i skórzany worek udał się na poszukiwanie krzemiennych 
odłamów. Brat czas jakiś postępował za nim, po czym znudzony 
zapewne zachowaniem się Brodatego, który przystawał co parę 
kroków, zawrócił do czółna. Widząc swego opiekuna w pobliżu, 
czuł się tam bezpieczny, a bliskość wody jak zawsze nęciła go 
przecież. Na powierzchni jej nie działo się jednak na razie nic 
interesującego.
Kiedy słońce zaczęło dobrze przygrzewać, wilczek zdrzemnął 
się. Wkrótce zbudził go jakiś cichy szelest. Powinien był uchylić 
tylko powieki i nadal leżeć bez ruchu obserwując otoczenie, ale 
nazbyt porywczy, zerwał się zaraz na nogi, począł dreptać 
wewnątrz czółna i rozglądać się. W tej sytuacji nie dostrzegł 
oczywiście niczego, gdyż to, co przed chwilą zaszeleściło,
teraz spłoszone przycupnęło starając się nie ujawniać swojej 
obecności.
Cisza i bezruch trwały długo. Wilczek ponownie ułożył się 
w czółnie i zadrzemał. Ale ledwie on przestał się poruszać, 
znów coś zaszeleściło w pobliżu. Tym razem Brat zdołał 
opanować swoją porywczość i nie zmieniając pozycji otworzył 
jedno oko. Dojrzał, jak w wątłej kępie sitowia coś przemknęło. 
Po chwili znów zapanował bezruch i tylko trójkątna fala 
rozchodząca się od sitowia po powierzchni wody wskazywała, 
że tam właśnie tkwiło źródło poprzedniego ruchu. Drganie 
sitowia nie powtórzyło się, natomiast tuż przed dziobem 
czółna, na powierzchni wody, ukazały się nagle ruchliwe, 
czarne nozdrza i spozierające ciekawie paciorki czarnych oczu 
należące do młodej, tegorocznej wyderki. Zniknęły wnet pod 
wodą i znów się ukazały. Teraz znajdowały się jeszcze bliżej 
czółna, a obok ukazała się następna para czarnych nozdrzy i 
zaciekawionych oczu. Widocznie bogactwo ryb kazało 
wydrzej rodzinie osiedlić się w tym właśnie odcinku rzeki.
Wąskie jej koryto i szybki nurt naganiał tu wszelkie 
pływające wodorosty i drobne żyjątka, a ostry zakręt rzeki 
sprawiał, że nie znoszone dalej prądem osiadały one na 
miejscu, u podnóża skał. Tam też zapewne znajdowały 
pożywienie liczne gatunki ryb, a te z kolei stanowiły jadło dla 
rodziny wydr.
Widząc je po raz pierwszy w życiu Brat pozostał chwilę 
nieruchomy, przyglądając się nieznanemu zjawisku.
Wyderki nie wydały mu się zapewne zbyt groźne lub też 
poniósł go niepohamowany temperament, gdyż w chwili gdy 
ponownie smukłe ich ciała poczęły przemykać się pośród kępy 
sitowia, wilczek wyskoczył jak pocisk z czółna na brzeg i w 
dwóch susach dopadł sitowia. Nie zatrzymał się tu jednak, lecz 
rzuciwszy się do przodu zanurzył łeb w zmętniałej wodzie i na 
chybił trafił zacisnął szczęki. Pomiędzy nimi znalazła się tylna 
noga jednej z młodych wydr. Ta nie wyrywała się jednak w 
panice, lecz zwinąwszy giętkie ciało w kabłąk zatopiła swe 
ostre ząbki w jego miękkim, wrażliwym nosie.
Mimo bólu Brat nie puścił zdobyczy, lecz przeciwnie, 
podając się do przodu poprawił jeszcze chwyt. Wtedy wydra 
poczęła się szamotać usiłując znaleźć się na głębszej wodzie, 
gdzie pływałaby pewniej i miała zdecydowaną przewagę nad 
wrogiem. W odpowiedzi Brat, zanurzony już po szyję, lecz 
zaparty nogami w mulistym dnie, żachnął się w kierunku brze-
gu. Młoda wydra puściła nos wilczęcia i wydała ostry, 
przeciągły pisk, potem drugi i trzeci i znów zwinąwszy się w 
kabłąk chwyciła zębami wroga. Tym razem wczepiła się w 
jego ucho, skręcając tym samym głowę wilczka na bok, 
nurzając ją w wodzie i paraliżując swobodę jego ruchów. 
Mimo że grząski grunt powoli usuwał się spod łap wilczka i ten 
raz po raz zachłystywał się wodą, nie wypuszczał swego łupu. 
Zdobył go sam i trzymał dzielnie do ostatka. Kilkakrotnie 
usiłował wycofać się na brzeg, ale szamocąca się w wodzie 
zwinna jak ryba wydra udaremniała jego wysiłki.
Naraz coś chwyciło go silnie za dolną szczękę, pociągnęło 
pod wodę i dalej ku głębinie.
Matka wydrząt, stara, doświadczona samica, wiedziała, jak 
dać sobie radę z większym od siebie wrogiem: nie walczyła z 
nim, nie napadała ani kąsała. Pozostając bez ruchu pod wodą 
dłuższy czas, trzymała tylko nieustępliwie łeb szczenięcia pod 
jej powierzchnią. To przesądzało sprawę. Wilcze szczenię 
zaczynało się dusić. Aby zaczerpnąć choć jeden — zbawienny 
być może — haust powietrza, Brat puścił zdobycz i usiłował 
odbić się tylnymi łapami od dna, ale kończyny jego nie 
sięgnęły już podłoża.
Ciężkie i prężne ciało wydrzej matki zawisło mu u szyi. 
Wilczek zebrał całą energię i mobilizując resztę przytomności 
usiłował łapami uwolnić się od morderczego chwytu. Ale 
wysiłek ten pochłonął do cna mizerny zapas tlenu, jaki jeszcze 
posiadał w płucach i krwi. Opór szczenięcia począł słabnąć. 
Jeszcze chwila i wraz z utratą świadomości szczenię przestało 
się bronić...
Matka okaleczonego wydrzęcia zwolniła uchwyt dopiero 
wtedy, gdy ciało wroga stało się wiotkie i bezwolnie 
poddawało się ruchom wody...
Tego wieczora Brodaty powrócił do chaty z zapasem 
krzemieni... lecz sam.
OBROŃCA
Pełnia i schyłek upalnego lata minęły dla rodziny znad 
Rozlewiska w spokoju i sytości.
Mały zmężniał i nabrał sił. Coraz częściej wyręczał ojca i 
wydatniej mu pomagał. Dziecko również rozwinęło się i 
podrosło. Niedawno właśnie porzuciło ów najbezpieczniejszy 
sposób przenoszenia się z miejsca na miejsce, jakim bywa 
pełzanie na czworakach. Nauka chodzenia w pozycji 
dwunożnej — znaczona na jego dziecięcym ciele sińcami i 
guzami — postępowała przecież prędko naprzód. Wciąż i 
wciąż od nowa Dziecko podejmowało próby i pokonywało 
niepowodzenia, aby zaspokajać wiecznie nienasyconą 
ciekawość.
Dawniej, gdy pełzało na czworakach, oczy jego niewiele 
uniesione nad podłożem i skierowane ku ziemi obejmowały 
znikomy wycinek otoczenia i widziały to tylko, co znajdowało 
się tuż przed nimi. Cała reszta
odległa i tajemnicza pozostawała poza ich zasięgiem. Teraz, 
dążąc przed siebie chwiejnym jeszcze krokiem, głowę niosło 
jednak wysoko. Oczy widziały więcej, sięgały dalej, ogarniały 
nieznane. Malec doznawał tylu nowych a fascynujących 
wrażeń, że chwilowy ból upadku mijał pod ich działaniem lub 
szedł w zapomnienie. Obserwując bociana startującego znad 
błota Dziecko rozpoznawało już nieomylnie szerokie i płynne 
ruchy jego skrzydeł i śledziło kierunek lotu, poznając jego cel: 
rosochate gniazdo czerniejące w rozwidleniu wysokiej topoli. 
Widziało i rade było skokom wiewiórek uwijających się w 
gęstwie koron, rozpoznawało kaczki zrywające się znad wody 
z głośnym łopotem skrzydeł. Niekiedy śledziło też czółno 
niosące ku niemu ojca, brata i czworonożnego towarzysza 
zabaw.
Przedsiębiorczość i ruchliwość Dziecka cieszyła, ale 
zarazem przysparzała Kobiecie wielu strapień i trudów. Teraz 
nie mogła już pozostawiać malca samego w chacie nawodnej 
ani na pomoście. Jeden niebaczny jego krok groził 
zatonięciem. Z konieczności trzymała go więc stale przy 
sobie, a ilekroć zdarzała się po temu okazja, korzystała z 
wyręki Brodatego lub Małego. Czasem, kiedy Grzywa była w 
pobliżu, pozostawiała też Dziecko w bezpiecznej odległości od 
brzegu Zalewu obok uwiązanego szczenięcia.
Aby zawczasu przysposobić to i owo w zimowej sadybie, 
Brodaty z Małym udali się któregoś z pogodnych dni 
wczesnojesiennych ku Skalistej Polanie. Należało przesuszyć 
jaskinię rozpalając duże ognisko tuż przy skalnej ścianie.
Zaopatrzeni _w krzemienne topory wybrali się wczesnym 
rankiem w drogę. Nad Rozlewiskiem pozostała Kobieta z 
Dzieckiem. Aby jej było raźniej, została też Grzywa uwiązana 
w pobliżu pnia-kładki.
Dnia tego wiele domowych robót oczekiwało skrzętnej ręki. 
Oprawiła więc i upiekła kaczki ubite poprzedniego dnia przez 
jej pierworodnego. Nakarmiła Dziecko, rzuciła ochłapy 
Grzywie, naprawiła sobie i Brodatemu przeszłoroczne, 
skórzane obuwie zimowe. Nasączyła je łojem i zaopatrzyła w 
nowe troki wiązane pod kolanami; potem rozmiękczyła 
cholewki mnąc je w dłoniach, wzmocniła ścieg, gdzie było 
trzeba, słowem — jak należało przygotowała do użytku. 
Uporawszy się z tym naparzyła wywar z dębowej kory, a 
kiedy ostygł należycie, zwilżała nim co jakiś czas świeże 
sarnie skóry, aby je w ten sposób utrwalić i wygarbować. 
Doglądając też nieustannie przy tych czynnościach Dziecka 
poczuła się o zachodzie słońca utrudzona i zapragnęła 
odpocząć trochę przy zbieraniu jeżyn. W wielkiej obfitości 
rosły one na pobliskiej polance osłoniętej liściastym 
starodrzewiem. Zanim udała się w las, uwiązała Grzywę w 
pobliżu kępy leszczynowych krzewów, a tuż obok, na 
rozesłanej skórze, umieściła Dziecko. Z doświadczenia 
wiedziała już, źe pozostawione w pobliżu uwiązanego 
wilczęcia nie oddala się ono nigdzie, lecz korzystając z 
przymusowej bliskości uwiązanego kompana prowokuje go do 
zabawy.
Nie inaczej było i tym razem.
Kobieta, słysząc poza sobą dobrze znane odgłosy zabawy 
tych dwojga, nie spiesząc oddaliła się w las. Pozostawała tam 
niedługo. Napełniwszy wnet połyskliwymi owocami spory 
koszyk zawróciła bez zwłoki ku nawodnej chacie.
Słońce zaszło tymczasem, a chłód osuwał się na ziemię 
wraz z nadchodzącą szarością przedwieczornej pory. 
Bezwietrznie było i cicho. Czasem tylko od brzegów Zalewu 
rozlegał się ochrypły głos czapli.
Gryząc ze smakiem soczyste owoce Kobieta pod
wpływem chłodu przyspieszyła nieco kroku. Chciała szybciej 
znaleźć się poza zasięgiem leśnego cienia. Stąpała cicho i 
lekko, czujna i skupiona i tak jak stąpać musi mieszkaniec 
kniei zżyty z nią i z niej żyjący, kiedy naraz od strony 
leszczynowych krzewów, u których pozostawało Dziecko, 
doszedł ją jakiś nieznany odgłos. Przystanęła i wstrzymawszy 
oddech — słuchała. Dźwięk powtórzył się. Zdawał się jej 
podobny do wiosennego chrapania słonki... ale była przecież 
jesień... „O tej porze tych ptaków tu nie ma" — pomyślała 
niespokojna i poczęła biec. Gnała ile sił, a ciemne, błyszczące 
kulki jeżyn z każdym jej susem osypywały się w runo leśne. 
Mijając ostatnie drzewa lasu, pojęła od razu, że w pobliżu 
leszczynowych krzewów coś się działo. Po chwili jej oczom 
ukazało się oniemiałe z trwogi Dziecko. Zatykało swą małą 
pięścią rozwarte w niemej skardze usta. Tuż obok spiętrzone 
zwierzęce ciała przewalały się w walce. I znów dał się słyszeć 
chrapliwy odgłos, po czym prężne ciało napastnika oderwało 
się od Grzywy, na mgnienie tylko uniosło się na tylnych łapach 
i znów opadło wczepiając się pazurami w boki wilczego 
szczenięcia. Ciała zwierząt przylgnęły do siebie, a tylne łapy 
wielkiego kocura poczęły szarpać skłaczoną sierść ofiary. 
Chroniąc brzuch Grzywa usiłowała wywinąć się, ale wróg był 
lepiej uzbrojony i szybszy. Walczył zębami i pazurami. To on 
narzucał taktykę walki. On atakował...
Z trudem chwytając oddech Kobieta porwała Dziecko z 
ziemi, przeniosła je o kilka kroków za siebie i osłaniając je 
rozejrzała się wokoło. Wzrok jej zatrzymał się na tęgim 
odłamie gałęzi leżącym opodal. Zebrawszy myśli Kobieta teraz 
dopiero odrzuciła od siebie koszyk, skoczyła ku leżącej gałęzi, 
wyważyła ją w dłoni i cicho zbliżyła się do walczących zwierząt. 
Czekała na dogodny moment. Chwile dłużyły się. Wreszcie, kiedy 
nad wgniecionym w mech ciałem Grzywy uniósł się wygięty, 
drgający z wysiłku grzbiet — ręka uzbrojona w ciężką pałkę 
uniosła się powoli w górę i z rozmachem opadła.
Cios był dobrze wymierzony. Maczuga trafiając w cel 
przylgnęła do sprężonego ciała i wydarła z niego przejmujący, 
jękliwy wrzask. Zaraz po nim nastąpiło krótkie prychnięcie i 
młody ryś opadł bokiem w mech. Zanim uzbrojona dłoń zawisła 
nad nim ponownie; zebrał się jednak w sobie, poderwał i jednym 
potężnym rzutem ciała wzbił się na konar pobliskiej topoli. 
Jeszcze skok, jeszcze jeden i zwierzę znikło w gąszczu liści.
Obok rozpostartej skóry łosia, na zmierzwionym mchu, 
pozostało tylko nieruchome wilcze szczenię. Zsiniały jęzor drgał 
wysunięty ponad miarę z ziejącego pyska. Grzywa oddychała z 
wysiłkiem, a prawy jej bok i szyja broczyły obficie krwią.
Kiedy Kobieta pochyliła się nad nią, uniosła z trudem głowę, 
wypluła z pyska kłak płowej sierści i otrząsnęła okrwawione ucho. 
Po chwili wzrok szczenięcia zatrzymał się na Kobiecie, ruchliwe 
nozdrza zadrgały, a wierzchołek ogona wykonał kilka ledwie wi-
docznych, jednak nieprzypadkowych wahadłowych ruchów. Trwało 
to zaledwie moment i wilcze szczenię znów opadło w miękkość 
mchu. Mijały chwile, a świszczący oddech i spazmatyczne ruchy 
żeber zwierzęcia zaczęły powoli uspokajać się. Wreszcie wilczę 
zdołało ponownie zebrać siły i uniósłszy przód ciała poczęło 
delikatnie i skrupulatnie wylizywać rozległe rozdarcie skóry i 
mięśni biegnące w poprzek żeber. Kobieta podeszła tymczasem do 
Dziecka, które teraz dopiero za-
niosło się głośnym płaczem. 
Wśród ciemnych jego 
włosów matka dostrzegła trzy 
niegłębokie, nabiegłe krwią 
szramy. Długie oraz 
charakterystycznie od siebie 
oddalone wskazywały 
dobitnie ślad i kierunek 
zamachu łapy kocura. Matka 
zamyśliła się. Nie 
zastanawiała się nad tym, czy 
wilcze szczenię walcząc z 
napastnikiem broniło swego 
życia, czy też solidarnie dzia-
łało w obronie jej Dziecka. 
Wiedziała wszakże — i to nie 
budziło w niej wątpliwości — 
że gdyby Dziecko 
pozostawało samo, jej 
własna, matczyna pomoc 
byłaby spóźniona.
Kiedy przekonała się, że 
rany na głowie malca są 
powierzchowne, raz jeszcze 
pochyliła się nad wilczęciem. 
Rana biegnąca wzdłuż lewego 
boku nadal obficie broczyła 
krwią, a świeżo wylizywane 
miejsca bielały pasmami od-
słoniętych żeber. Kobieta 
przeniosła Grzywę na skórę 
łosia i zebrawszy jej końce w 
dłonie poniosła
szczenię ku chacie. Ugięta pod ciężarem ledwie zdołała 
przejść z kładki na pomost i złożywszy Grzywę na własnym 
posłaniu, zawróciła natychmiast po Dziecko, drepczące jej 
śladem. Wzięła je na ręce i udała się na pobrzeże lasu.
Ciemno już było, kiedy nazbierawszy ziół leczniczych 
powracała do chaty.
Trudny dzień zakończyła opatrując rany swego dziecka i 
swego wilczęcia.
ZNÓW W ZIMOWEJ SIEDZIBIE
Pierwszy śnieg spadł wcześnie. Nocny przymrozek zwarzył 
zielone jeszcze liście drzew i wilgotne trawy. Puszcza 
przycichła. Zdawało się, że zaskoczona przedwczesną 
zapowiedzią zimy przyczaiła się w oczekiwaniu na lepszy 
czas, aby z jego nastaniem ożywić się jeszcze. Nie nadchodził 
on jednak.
Mijały dni.
Pomarszczone liście opadły, kałuże pokryły się lodem, a 
promienie bladego, zamglonego słońca nie niosły z sobą 
ciepła.
Bezwietrzne, chłodne i pogodne dni trwały niezmiennie do 
czasu nocnej zadymki. Spędziła ona z drzew resztę liści i 
okryła dno lasu warstwą lepkiego śniegu. Z rana znów 
chwycił mróz i posypało suchym, kaszowatym śniegiem. 
Knieja pobielała, a iglaste drzewa obciążone lepką okiścią 
opuściły nieco gałęzie i przybrały zimową i strojną postać. 
Śnieżna ponowa leżała cały dzień nie tknięta. Tylko kuraki 
rozgrzebywały ją gdzieniegdzie u skrajów lasu i na 
rzadziznach porosłych bylinami.
Dążąc ku Skalistej Polanie mieszkańcy nawodnej chaty 
brnęli po kostki w miękkim śniegu, a zamykająca pochód 
Grzywa stąpała onieśmielona po nie zna-
nym sobie białym i zimnym podłożu. Unikała zasp i 
zagłębień. Sunęła po śniegu lekka i niepewna, płosząc się, 
ilekroć śnieżna okrywa gałęzi opadała na jej grzbiet.
Nie bez żalu Brodaty z rodziną opuszczał swoją nawodną 
chatę. Byli w niej zawsze syci i czuli się bezpieczni. Od czasu 
napotkania obcego czółna niepokoiła ich wprawdzie myśl o 
bliskim sąsiedztwie wrogiego plemienia, ale i tak 
przeprowadzkę odczuwali teraz jako przykrą konieczność. 
Była dla nich symbolem rozpoczętej nieodwołalnie pory 
chłodu i śniegu, pory trudnych łowów i nieprzystępnych rzek.
Ostatnimi czasy Brodaty niemało trudu i namysłu włożył w 
ulepszenie ich zimowego domostwa. Doświadczenie nauczyło 
go przewidywać i chronić siebie i rodzinę przed złem 
wcześnie, zawczasu, zanim poczynało doskwierać i niszczyć.
Wejście do pieczary, ponad którym wznosił się nawis 
skalny, w górnej swej części nie było teraz osłonięte skórą, 
dając tym samym drogę smudze światła i ciepłej fali 
powietrza. Nagrzane powietrze napływało od pobliskiego 
ogniska, kłębiło się pod skalnym nawisem i trafiało do 
wnętrza pieczary poprzez otwór pozostawiony ponad 
skórzaną osłoną włazu. Pod jego działaniem topniał na tarasie 
wszystek śnieg, a wschodnia ściana jaskini pozostawała stale 
ciepła i sucha.
Mieszkańcom pieczary żywot w niej wydawał się teraz nie 
tak trudny, a wiele robót przestało być udręką. Zwłaszcza 
Kobiecie i Dziecku ulepszenie to przyniosło ulgę i radość. Oni 
to przecież przebywali zimą dnie całe w pobliżu domostwa 
lub w jego wnętrzu.
. Jednej z pierwszych nocy pobytu na Skalistej Polanie, w 
czas zamieci siekącej i śniegiem, i deszczem, przybył pod 
osłonę pieczary piąty mieszkaniec.
Przed samym świtem, kiedy ognisko juz przygasło, a wilgoć 
nasączyła doszczętnie puszystą jej sierść, Grzywa skulona 
pod ścianą skalną wstała, otrząsnęła futro rozpryskując 
wokoło bryzgi wody i podjęła obchód najbliższych skał. 
Szukała lepszego schronienia penetrując coraz trudniej 
dostępne miejsca. Nie znajdowała jednak nigdzie zacisznej 
kryjówki. I oto, zadarłszy łeb ku górze, poczęła wsłuchiwać 
się w dobrze jej znany, charakterystyczny szmer, jaki 
Szerokostopi wydają w czasie snu. Z dawna wiedziała, że 
schronienie ich bywa ciepłe i bezwietrzne, bywa suche i 
miękko wysłane. Obecne schronienie było jej nie znane, a 
ukryte na stromej skale pozostawało dla niej dotąd nie-
dostępne. Teraz, naglona słotą i przenikliwym chłodem, po 
kilku nieudanych próbach znalazła przecież: drogę. Wspinając 
się po stercie gałęzi naznoszonych przez Brodatego wskoczyła 
na taras skalny i bez wahania wsunęła głowę pod skórę 
osłaniającą właz. W nozdrza jej uderzyła silna i dobrze znana 
woń człowieczego legowiska i fala ciepła. Zachęcona 
przemknęła cichcem pomiędzy ciałami śpiących i zwinięta w 
kłębek wtuliła się w zgięcie kolan Małego. Nie zakłóciło to 
jego snu. Tej słotnej nocy obojgu było cieplej. Nie inaczej 
było i następnych nocy.
Nowemu przybyszowi radzi byli i pozostali mieszkańcy 
pieczary. Teraz powietrze wspólnego schroniska nagrzewało 
nocą już nie cztery, lecz pięć ciepłych oddechów i pięć 
żywych ciał, a to miało znaczenie.
Dni mroźnej zimy zastały mieszkańców pieczary od-
powiednio przygotowanych.
Kobieta, spędzając wiele czasu w zaciszu ciepłej komory 
skalnej, mogła wykonywać teraz roboty, które dawniej były 
niemożliwe. Gdy światło, docierające z zewnątrz poprzez 
nie osłoniętą część włazu, zbyt skąpo oświetlało wnętrze 
pieczary, posługiwała się łuczywem wetkniętym w szczelinę -
skały. Miała zawsze spory ich zapas. Ręce nie grabiały jej tu 
od mrozu, toteż praca szła składnie i szybko. Poszyła więc 
nowe odzienie, połatała stare, przysposobiła dwa bukłaki skó-
rzane na wytopiony tłuszcz, wyplotła rakiety na śnieg, nacięła 
skórzanych postronków i troków. Pozszywała wreszcie z 
zajęczych i króliczych skórek nakrycia, którymi otulali się 
nocą. Nad okapem skalnym, ponad włazem do pieczary, 
zwisały susząc się na wietrze i w dymie ogniska płaty 
jeleniego mięsa nawleczone na patyki.
Wysoka sterta gałęzi i polan przygotowanych na opał leżała 
wsparta o ścianę skalną, a wysuszone skóry ubitej zwierzyny 
suto wyściełały najgłębszy kąt jaskini.
I Grzywa była odpowiednio przygotowana, tyle że nie ona 
sama, lecz natura wyposażyła ją w co należało. Niedawno 
jeszcze szczenięce jej ciało okrzepło, a okryte suto puszystą 
sierścią utraciło swą młodzieńczą wiotkość i miękkość. 
Grzywa przypominała już sylwetką rosłego, długonogiego 
wilka o nazbyt może smukłym, wydłużonym pysku. Stając na 
dwóch łapach przewyższała wzrostem Małego. Gęste futro i 
bogata, ciemna grzywa nadawały jej wygląd zwarty i krzepki. 
Rdzawa maść boków i grzbietu, białe prawie podgardle oraz 
ciemna pręga wzdłuż kręgosłupa czyniły ją łudząco podobną 
do rudego basiora — jej ojca.
Wdrożona od młodości do polowań z Brodatym znała 
każdy jego ruch i odczytywała wnet wszelkie zamierzenia. 
Rzadko zdarzało im się powracać z kniei bez zdobyczy. 
Część jej niósł zwykle w żołądku wilczy podrostek, a część 
dźwigał na barkach łowca. Oboje byli radzi. Zziajany .wilk 
upojony był ruchem, po-
gonią i zwycięstwem, a nadto spowolniały od błogiego stanu 
sytości. Człowieka cieszyła skuteczność zamierzonego 
działania i ciężar brzemienia, które niósł i które napawało go 
poczuciem bezpieczeństwa i spokoju o los rodziny.
I Mały po trosze wdrażał się w łowieckie rzemiosło, a 
niezręczność jego własnych poczynań kompensowały 
błyskawiczny refleks i naturalny instynkt czworonożnego 
towarzysza łowów.
Mimo silnych mrozów, a także mimo upośledzonej 
sprawności Brodatego, on sam i jego rodzina nie byli tej zimy 
narażeni na głód. A czas nie był łatwy. Dzień stawał się 
krótszy, Wielka Rzeką dawno już zastygła pod grubą warstwą 
lodu, a kąśliwy mróz nie ustępował od wielu dni. Nadchodziła 
właśnie pełnia księżyca.-
Po świetlistej, pogodnej nocy przyprószyło o świcie 
śniegiem i zdawało się, że mróz zelżeje, ale zastygły w 
nieruchomym powietrzu, trwał dalej, paraliżując życie 
puszczy. Unieruchamiał zwierzynę. Groził głodem.
Tropy głodnych mieszkańców lasu, utrudzonych po-
szukiwaniem żeru, widoczne były jednak na świeżej warstwie 
śniegu i zachęcały łowcę do wyruszenia w las.
Już od kilku dni Brodaty tropił starego jelenia, samotnika, 
pasącego się w pobliżu tamy bobrów. Raz ujrzał go nawet. 
Byk okazał się niełatwą zdobyczą. Ciężkogłowy, stary jeleń 
nosił na czole niebezpieczną broń: rogi jego pozbawione 
bocznych odrostów przypominały raczej ostre włócznie niż 
ozdobny wieniec. Dla Brodatego wart był jednak 
szczególnego zachodu i trudu.
Suche i łykowate mięso starych jeleni dawało się łatwo 
przechowywać na mrozie, a gruba, twarda skóra miała 
przydać się jako swoisty rodzaj pojazdu. Rozpięta na 
drewnianej ramie nie zapadałaby się głęboko w śnieg. Można 
by ułożyć na niej poćwiartowaną tuszę jakiejkolwiek 
większej zdobyczy lub niemałą stertę gałęzi i chrustu oraz 
przeciągnąć cały ładunek do odległego celu nie nosząc go na 
własnym, utrudzonym grzbiecie. Stary byk stanowił nęcącą 
zdobycz także i dlatego, że od wielu dni przebywał w pobliżu 
Głębokiego Jaru i tropienie go nie wymagało żadnych starań. 
Był po prostu na miejscu. 
Chcąc ubić jelenia bez ryzyka walki i bez większego 
wysiłku Brodaty,, przed kilku dniami ustawił na wydeptanym 
przez zwierza przesmyku samodziałającą pułapkę. Jej 
głównym elementem było krzemienne ostrze osadzone na 
zwisającym w górze ciężkim, drewnianym klocu. Trącając 
racicą patyk ułożony przemyślnie w poprzek wydeptanej 
ścieżki byk miał zwolnić zaczep przytrzymujący nad jego 
karkiem obciążone, krzemienne ostrze, które powinno go 
zabić lub ranić śmiertelnie.
Taki był zamysł. Ale mijały dni, a widoczne z daleka 
śmiercionośne ostrze nie opadało na jeleni kark ani też na 
cokolwiek innego.
Kloc zwisał w górze nie poruszony. Byk pasł się 
spokojnie. Pozbawione liści latorośle wikliny i łozy, którymi 
od wielu dni napełniał swój potężny kałdun, nadal mu 
smakowały. Stary i doświadczony żył nadal. Z przezorności 
omijał przesmyk, nad którym zwisało coś, czego dawniej 
tam nie było, i okrążając to miejsce niewielkim łukiem, 
spokojny jak dawniej i bezpieczny, przechodził od swego 
leża na żerowiska.
„On jest stary i mądry. Jest ostrożny i wie. On wie dużo. 
Tak dużo, jak stary wilk i stary niedźwiedź i stary 
mężczyzna. On wie może więcej, bo mężczyzna czy kobieta 
wiedzą tylko oczami i ręką, gdy czegoś nią dotkną. I wiedzą 
jeszcze trochę uchem. A on wie i rozpoznaje z daleka i 
okiem, i uchem, i nozdrzami, i jeszcze czymś takim, czego 
jemu, Brodatemu, i jego współplemieńcom brak... Gdyby 
jeleń nie wiedział i nie rozpoznawał tylu rzeczy, nie żyłby tak 
długo... nie omijałby przez tyle dni mojej pułapki" — myślał 
łowca pojmując rzecz w ten właśnie sposób.
Ze zdobyczy nie chciał jednak zrezygnować. Natenczas 
działanie zapewniające byt było jego mocną stroną, nie zaś 
rozmyślania i refleksje. Działał więc.
Postanowił użyć bardziej niezawodnych i szybszych 
metod. Zamyślał sam ubić zwierzę. Wchodziło mu przecież 
w ręce w czas głodowy i mroźny. Należało je brać. Brać jak 
najszybciej, to znaczy ranić je strzałą i dobić włócznią licząc 
na to, że Grzywa choć na chwilę osaczy postrzałka, zatrzyma 
go i umożliwi bliski, celny rzut włócznią.
„Najłatwiej — myślał — podejść jelenia o świcie, kiedy 
zgłodniały zrywa się z nocnego leża i rusza na żer... Trzeba 
iść jeszcze o zmroku, skryć się od zawietrznej strony i 
cierpliwie, bardzo cierpliwie czekać w pobliżu któregoś z 
wydeptanych przejść... Gdyby wiatr wiał od tamy bobrów, 
czaty będą łatwiejsze, bo jeleń nawykły do krzątaniny 
ruchliwych gryzoni nie spłoszy się szelestem, niebacznie 
przez nas sprawionym..." — Tak oto myślał sobie łowca 
układając plan działania i kiedy przysposobił wszystko, co 
należało, sprawdził na koniec obsadę grotu włóczni i ułożył 
się do snu. Reszta rodziny spała już od dawna.
Zbudził się pośród mroźnej nocy. Sądził, że to chłód 
przenikający kamienne ściany pieczary odbiera mu sen.
Po chwili wiedział już, że jest w błędzie, że nie on jeden 
czuwa tej mroźnej, księżycowej nocy. Czas jakiś leżał bez 
ruchu i wtedy, w smudze księżycowego światła wnikającej do 
pieczary, dojrzał przesuwający się bezgłośnie cień Grzywy. 
Była niespokojna, ale nie zalękniona. Odchyliła pyskiem 
skórę zwisającą u włazu, wysunęła na zewnątrz łeb i 
wciągnęła w nozdrza kilka haustów mroźnego powietrza. 
Węszyła. Po krótkiej chwili skryła głowę w jaskini i siadła u 
włazu, aby wnet znów zerwać się na nogi i raz jeszcze przy-
siąść na zadzie. Wtedy uniosła ku górze pysk i zaskomliła 
cicho, przeciągle. Potem nastąpiło głębokie westchnienie i 
krótki skowyt, który załamał się i zaraz ścichł.
Zachowanie Grzywy było dla Brodatego niezrozumiałe. 
Wiedział tylko, że nie jest ono przejawem lęku ani nawet 
niepokoju wywołanego bliskim niebezpieczeństwem. Sierść 
na jej kłębie nie unosiła się, grzywa nie była zjeżona, krtań nie 
wyrzucała owego charakterystycznego „wuufi", 
przypominającego do złudzenia głuche kaszlnięcie starca.
Brodaty obserwował zwierzę z uwagą i zaciekawieniem. 
Lubił wiedzieć, „dlaczego". Taki był.
Grzywa wysunęła się właśnie na zewnątrz. W chwilę 
później, gdzieś z bliska, od podnóża skały poniósł się 
przeciągły i donośny głos. Zawisł w cichości nocy, trwał 
moment na jednej nucie, opadł i zgasł.
Brodaty bezgłośnie przeczołgał się do włazu i uchylił 
nieznacznie skórę. Rozejrzał się. W pobliżu zobaczył tylko 
Grzywę. Siedziała obok dogasającego ogniska uważna i 
niecierpliwie skupiona, wbijając wzrok. 3 kierując słuch w 
czerniejące pasmo pobliskiego lasu. Otaczała ją milcząca 
głusza.
Mijały chwile. Naraz wilczyca odrzuciła łeb w górę, tak że 
uszy legły na grzywiastym karku, a z krtani jej
wyrwało się znowu łamliwe i przerywane, niewprawne i 
piskliwe wilcze wołanie — zew niepowstrzymany, w którym 
słała obcej, a przecież bliskiej sobie braci wilczej swoje 
tęsknoty i pragnienia. Wycie nagle załamało się, przeszło w 
cichy skowyt i ścichło zupełnie.
Nic nie mąciło teraz ciszy, tylko wnętrze pieczary 
wypełnione było naprzemiennymi oddechami śpiących.
Mężczyzna powrócił na posłanie i zapadał już ponownie w 
sen, kiedy z oddali, tym razem gdzieś z pobrzeża lasu, 
napłynął posępny, wibrujący, ochrypły i dźwięczny zarazem 
odzew dojrzałego wilka. Brzmiał nutą ciemną i pełną, nie 
niską jednak; brzmiał dla uszu Brodatego jak wołanie 
młodego basiora lub starej wilczycy. Zawisł w powietrzu, obił 
się o masyw skał i zamilkł.
Brodaty znał teraz przyczynę niepokoju Grzywy. 
Wiedział, że była to jej odpowiedź na dalekie wołanie, 
którego on sam nie mógł wtedy jeszcze usłyszeć. Po jakimś 
czasie od skraju polany nadbiegła raz jeszcze posępna nuta, 
ale tej nocy Grzywa nie odezwała się więcej.
Brodaty nie usnął już. Kiedy wyszedł z pieczary i rozejrzał 
się po roziskrzonym niebie, pojął, że czas już sposobić się do 
planowanej wyprawy.
GDZIEŚ Z GŁĘBI KNIEI
Tarmosząc Małego za ramię Brodaty zbudził go i po-
nownie zeszedł w dół, aby podsycić ognisko. Aż do tej chwili 
Grzywa siedziała bez ruchu w miejscu, w którym tej nocy i 
po raz pierwszy w życiu obwieszczała wilczemu światu swoje 
istnienie. Na nogi zerwała się dopiero wtedy, gdy snop iskier 
wzniecony przez Brodatego wzbił się ponad ogniem.
Brutalnie zbudzony pośród nocy Mały z trudem zbierał 
myśli. Stał chwilę 
bezradnie i dygotał. Drżał nie tylko z chłodu, ale i z nagłego i 
przedwczesnego przerwania snu, po którym ciału brak jeszcze 
gotowości do ruchu i działania. 
Wyszedł wreszcie z jaskini i stojąc o tej cichej porze nocy w 
cieple ogniska z niechęcią spoglądał w nieprzeniknioną 
ciemność lasu, która miała go skryć za chwilę. Stał tak 
drżący, czując w żołądku czczość, i zaczął rozglądać się za 
jadłem. Zaraz porzucił jednak tę myśl pojąwszy, że nie czas 
na zaspokajanie głodu, i zajął się pośpiesznym 
przygotowaniem ekwipunku. Nie zapomniał wszakże wsunąć 
za pazuchę sporego płata suszonego mięsa i ruszył szybko w 
ślad za ojcem.
Zagłębiając się w las szli jeden za drugim. W tyle, o kilka 
kroków za nimi, lub nieco z boku pomykała Grzywa.
Nie zamierzali tropić byka i podchodzić go w ukryciu. 
Byłoby to zbyt trudne. Postanowili czekać, aż zwierzę samo 
wyjdzie na strzał.
Brodaty poznał dokładnie szlaki jego przejść i postanowił 
zaczaić się przy jednym z nich, pozostając tam tak długo, aż 
jeleń z własnej potrzeby wejdzie na szlak tyle razy przecież 
odwiedzany przez niego w ostatnich dniach. Była to dla nich 
nie tyle próba sprawności łowieckiej, ile wytrwałości na mróz 
i na bezruch oczekiwania.
Kierunek wiatru sprzyjał im. Poruszali się bezgłośnie po 
mrocznym lesie, poszukując odpowiedniego miejsca na czaty. 
Kiedy je znaleźli i znieruchomieli, wiatr ledwie dotąd 
wyczuwalny ostudził rychło ich zgrzane ciała i wnet je 
zmroził. Zziębnięci i czujni przywarli do siebie jak 
najszczelniej i czekali. Od czasu do czasu porozumiewali się 
szeptem. Pierwszy strzelić miał Brodaty, a zaraz potem Mały.
Gwiazdy zaczęły tymczasem gasnąć i granatowe dotąd 
niebo pojaśniało na 
wschodzie. Leniwie zbliżał się zimowy świt.
Ukryci w gęstej kępie jałowców czekali. Nie wierzyli w 
łatwą zdobycz. Nie byli pewni nawet tego, czy byk ukaże im 
się tego ranka. Tym razem mógł przecież ominąć ten właśnie 
przesmyk.
Mógł... ale nie ominął.
Pomiędzy bezlistnymi pędami nadbrzeżnej łoziny dostrzegli 
wkrótce ruchomy zarys jego sylwetki.
Zbyt jeszcze ciemno było i ceł nazbyt był odległy, aby doń 
mierzyć, ale żerujący szydlarz* krok za krokiem przybliżał 
się. Siedzieli, a raczej klęczeli już teraz nieruchomi i milczący, 
i każdej chwili gotowi do akcji.
Mały słyszał i czuł w skroniach pulsujące, tępe uderzenia 
własnego tętna. Znał to uczucie * nie dziwił się. Pragnął tylko 
opanować drżenie ciała i członków, które — jak już wiedział 
— zakłóca precyzję ruchów. Ale i o tym pragnieniu 
zapomniał, kiedy jeleń zwrócony szerokim bokiem wyszedł 
na łatwy strzał. Brodaty powstrzymał oddech i... zwolnił 
napiętą cięciwę. Jęk struny nie ścichł jeszcze, kiedy zadrgała 
druga cięciwa zwolniona przez Małego. Świst obu strzał i 
chrapnięcie zaskoczonego byka nałożyły się w czasie. Pociski 
trafiły w cel. Widzieli to dobrze. Strzała Brodatego utkwiła w 
rozłożystej szyi, a następna zagłębiła się w miękkim brzuchu. 
Jeleń skoczył na oślep i oprzytomniawszy nieco puścił się 
cwałem przez porosły krzewami łęg. Za nim mknęła już 
Grzywa.
Cicha i chyża szła za postrzałkiem skracając sobie drogę. 
Usiłowała zabiec byka od przodu i powstrzymać go. Raz 
zrównała się z jego łbem, ale trącona w przelocie racicą zaryła 
się w śnieg. Z trudem wstała, bogatsza o nowe 
doświadczenie. Zadanie przekraczało jej możliwości, a 
zbytnia odwaga wynikała z niewiedzy. Zadanie było trudne i 
niebezpieczne. Wymagało czasu. Wymagało długiej pogoni, 
aż do utraty sił rogacza. Od wilka napadającego samotnie 
wymagało to szczególnej odwagi i siły, doświadczenia i 
sprawności, i precyzji, nade wszystko precyzji poczynań. I 
wataha wilcza trudzi się nieraz chcąc powalić byka w porożu. 
Wieniec jelenia nie tylko zdobi, ale i zabija. Rogi i racice 
szydlarza tylko zabijają.
Kulejąca Grzywa pozostała w tyle. Brodaty z synem biegli 
ile sił, a kiedy ciężki byk znalazł się znów na otwartej 
przestrzeni zlodowaciałego mokradła, zatrzymali się, by 
nabrać tchu. Wiedzieli, że tu musi on zwolnić biegu i że tak 
rychło nie stracą go z oczu. W skupieniu ścigali go wzrokiem, 
gdy nagle w mglistej zasłonie kłębów pary buchających z jego 
nozdrzy pojawił się na mgnienie oka jakiś ulotny cień. Pojawił 
się i znikł.
Stali osłupieni, kiedy cień raz jeszcze ukazał się na tle 
śniegu: wydłużona poziomym ruchem bura smuga wzbiła się 
w powietrze, przepłynęła płaskim łukiem nad białym tłem, 
zespoliła się z rozłożystą szyją jelenia i zawisła tam ciężkim 
brzemieniem, pociągając w dół głowę ofiary. Byk' uskoczył w 
bok, poderwał łeb ku górze, ale nie zdołał pozbyć się 
prężnego ciężaru zwisającego u gardzieli. Aby uwolnić się od 
dławiącego uchwytu i zgnieść napastnika przygważdżając go 
do drzewa, byk naparł piersią na pobliski pień. Bury kłąb nie 
zwalniając uchwytu wywinął się błyskawicznie. Byk zachwiał 
się, a z korony wstrząśniętego drzewa na jego grzbiet miękko 
opadła śnieżna okiść. Nadbiegająca Grzywa dognała właśnie 
rogacza i odważnie chwyciła w szczęki ścięgno jego tylnej 
kończyny. Jeleń nawet nie wierzgnął. Stał teraz kręcąc 
pochylonym
łbem i usiłował dostać na róg ciężar wczepiony w jego szyję.
Daremny był to wysiłek i stało się oczywiste, że ofiara nie 
ujdzie już w las.
Uczepiony u jego szyi wilk wiedział, jak pokonać 
przeciwnika, i czynił to nieomylnie: trzymał uparcie ofiarę, a 
im zawzięciej i mocniej trzymał, tym konsekwentniej chronił 
własną skórę przed ciosem rogów i racic.
Wilk nie poruszał się. Nie zmieniał uchwytu, nie poprawiał 
go. Trzymał i dławił. Ani jednego zbędnego ruchu, ni 
drgnienia, ani jednego daremnego wysiłku. Trudził się rogacz, 
chwiejąc nieustannie obciążonym karkiem. Rabuś czekał tylko 
nie zwalniając uchwytu. Czas działał na jego korzyść.
Precyzja poczynań napastnika, oszczędność sił, prze-
myślność taktyki, którą Brodaty potrafił należycie ocenić, 
wryła się w jego pamięć, zadziwiła go i pouczyła. Pojął ją. 
Kiedy ochłonął z wrażenia, ścisnął włócznię mocniej w garści 
i ruszył biegiem zamierzając przegnać obcego wilka, dobić 
jelenia i skrwawić go. Przeliczył się jednak. Szybkim 
wyrzutem zadu byk uwolnił tylną kończynę z uchwytu 
Grzywy i pomknął poprzez zarośla, chyży nagle i silny, 
wlokąc u szyi swoje przeznaczenie. Następne wydarzenia 
skrył przed wzrokiem łowców pas wiklinowych zarośli.
Brodaty z Małym dość długo biegli śladem jelenia nie 
widząc go wcale. Byk miał w sobie jeszcze niemały zapas sił, 
choć coraz obficiej zbroczony był posoką, a niesymetrycznie 
rozrzucone ślady racic od dawna zdawały się zapewniać, że 
daleko nie ujdzie. Parł jednak naprzód, a jego śladem tracąc 
oddech biegli uzbrojeni prześladowcy.
Brodaty trzymał włócznię, gotów w każdej chwili do 
ostatecznego działania, ale wnet okazało się, że nie jest ono 
już potrzebne. Na przeciwległym skraju otwartego 
pogorzeliska, w szarości zimowego przedświtu, ukazała się 
sylwetka chudego samotnego wilka, który wciąż i wciąż od 
nowa pochylał grzbiet i kark nad powaloną zdobyczą.
Pod osłoną rosnących z rzadka tu i tam krzewów, 
zachowując wszelką ostrożność, zbliżyli się doń nieco i 
zobaczyli, jak głodne zwierzę pochłania spiesznie odrywane 
kęsy, wcale ich nie żując, i wygięte w grzbiecie rwie tylko i 
przepycha z mozołem przez oporny przełyk wielkie kawały 
mięsa. W sylwetce i ruchach wilka coś uderzyło Brodatego i 
kazało mu spojrzeć na odciśnięte obok tropy. Był tam ślad 
racic pędzącego jelenia. Mądrego jelenia, który teraz już nie 
żył. Ostatnie jego kroki znaczyła szeroka struga krwi. 
Towarzyszyły im odciski wilczych łap. Na jednym z nich 
zawisł wzrok Brodatego. Był to ślad prawej przedniej koń-
czyny, odciśnięty przez powoli kroczące i pewne już swego 
łupu zwierzę. Ślad był wyrazisty... Nie odrywając oczu 
Brodaty wskazał nań dłonią i wyszeptał:
— Patrz... Tu patrz... za szyszką... odcisk wilczej łapy, 
widzisz?... Zobacz, brak dwóch pazurów... Poznajesz?
Wtedy chłopiec wychylił się lekko spoza krzaka, aby lepiej 
przyjrzeć się temu, na co wskazywał ojciec, a pod stopą jego 
trzasnęła cicho gałązka, ukryta pod śniegiem. Obaj spojrzeli 
na siebie: ojciec z naganą, syn z poczuciem winy, i obaj 
przenieśli wzrok na żerującego wilka. Kątem oka widzieli go 
dotąd... i nagle go nie było. Nie uszedł w las, nie skoczył 
spłoszony trzaskiem gałązki. Po prostu znikł. Zaginął. 
Rozpłynął się w naturalnym tle. Mógł być gdzieś w pobliżu, 
ale stał się niewidoczny.
I nie ujrzeli go więcej tego ranka ani żadnego z naj-
bliższych, jakie po nim nastąpiły.
Ujrzeli natomiast Grzywę, która nie wiedzieć skąd, nagle 
pojawiła się przy napoczętych zwłokach byka. Do jadła nie 
przystępowała jednak. Oczekiwała cierpliwie. Przyuczona 
dawniej czekała, aż zbliży się Szerokostopy i rzuci należną jej 
porcję. Otrzymała ją wkrótce, pochłonęła i zwinęła się w 
kłębek pod pobliskim krzakiem. Minęło jeszcze trochę czasu, 
gdy ociężała sytością szła w kierunku Skalistej Polany śladem 
dwóch zgiętych pod brzemieniem postaci.
POSŁOWIE
Zdarzenia, z którymi Czytelnik zapoznał się w tej książce, 
nie są faktami historycznymi. Nie są nimi dlatego, że akcja 
dotyczy czasów prahistorycznych — odległych o 
kilkanaście tysięcy lat, czyli okresu, w którym historia pisana 
jeszcze nie istniała.
Gdyby przyszło Wam na myśl zapytać, dlaczego wtedy nie 
istniała, trzeba by odpowiedzieć po prostu, że ówczesny 
człowiek nie posiadł jeszcze umiejętności pisania ani tym 
bardziej zapisywania swoich dziejów, tak jak nie posiadał 
wtedy jeszcze wielu innych umiejętności, które nabywał z 
mozołem, w miarę postępu kultury cywilizacyjnej następnych 
tysiącleci.
Czy zatem opisany bieg wydarzeń oraz otoczenie i 
okoliczności towarzyszące wzajemnemu zbliżeniu się 
protoplasty psa i człowieka są nieprawdziwe? Są po prostu 
zmyśleniem?
Na to pytanie nie należy oczekiwać jednoznacznej 
odpowiedzi, ponieważ nikt udzielić jej nie jest w stanie. 
Odpowiedź nie jest nam dotąd znana. Wiedza współczesna nie 
jest bowiem zgodna co do szeregu szczegółów 
towarzyszących udomowieniu psa, a ściślej jego protoplasty, 
czyli owego pierwszego zwierzęcia, jakie człowiek 
prahistoryczny zdołał sobie podporządkować.
Teorii i hipotez różniących się w szczegółach jest na ten 
temat niemało, ale — jak wiemy — każda współcześnie 
najdoskonalsza teoria ma już w założeniu groźnego 
przeciwnika. Jest nim teoria jeszcze lepsza, która pojawi się 
prędzej czy później.
W miarę upływu lat teorii tych może przybywać, ale w 
nauce ścisłej liczą się nie teorie, lecz fakty leżące u ich 
podstaw. Liczą się dowody rzeczowe lub. przynajmniej 
dowody pisane. Tych ostatnich — jak już wspomniałem — 
brak całkowicie. I w tym właśnie: leży cała trudność. Znane są 
nam bowiem tylko nieliczne fakty dotyczące tamtych czasów, 
a oceniać je i interpretować możemy wyłącznie na podstawie 
tych szczątkowych danych, jakie przypadkiem — przykryte-
ziemią lub skałą — dotrwały do naszych czasów. Siadów tych 
jest jednak niewiele lub ściślej — niewiele ich dotąd odkryto i 
poznano. Stąd luki i miejsce na domysły oraz teorie.
Niektóre jednak okoliczności związane z procesem, 
udomawiania protoplasty psa nie budzą już dziś po-
ważniejszych wątpliwości. One to właśnie stały się osnową i 
tłem opowieści.
A opisany przebieg wydarzeń, szczegóły akcji, przygody 
opisanych w niej postaci ludzi i zwierząt? Co-z nimi? Czy 
zdarzyły się one rzeczywiście? Być może tak. Być może 
rzeczywiście miały miejsce. Są one w każdym razie 
prawdopodobne. Moim zdaniem, nawet bardzo 
prawdopodobne, a to głównie dlatego, że udomowienie 
przodka psa odbywało się przecież w różnych miejscach i 
różnych punktach globu. Odbywało się ono nie wszędzie 
równocześnie i nie wszędzie w identyczny sposób. Gdzieś w 
Eurazji przebieg jego mógł odbywać się właśnie tak i zapewne 
— wśród różnych jego wariantów — jeden z nich zgodny byt 
z tym, co w tej oto książce przeczytaliście.
Tak lub owak, na podstawie tego, co dziś o tych czasach 
wiadomo i co obecnie wiemy o życiu psychicznym i 
instynktach zwierząt, mamy prawo tak sądzić...
Wilk* natenczas nie był tak bojaźliwy wobec człowieka, jak 
dziś. Nie płoszono go, nie polowano na niego i z pewnością 
nikt nie nazwałby go „szkodnikiem" (jeśli to pojęcie w ogóle 
istniało). Nie stronił więc protoplasta psa od człowieka, lecz 
raczej traktował go jak współmieszkańca kniei. I tak trwało 
długo. Tu i tam może nawet trwało do czasów historycznych. 
Kiedy jednak nadeszły czasy stosowania broni palnej, czasy 
bujnie zagęszczającego się zaludnienia kontynentów, rozwoju 
rolnictwa i uprzemysłowienia, kiedy puszcze znikały z 
powierzchni ziemi, a coraz uboższy zwierzostan naturalnych 
siedlisk nie mógł już wyżywić wilków, wtedy zmuszone 
koniecznością, stały się konkurentem człowieka. Sięgnęły 
wówczas po żywność, którą ten sposobił dla siebie. Brały 
owce z zagród i pastwisk, porywały cielęta i zabijały „jego" 
zwierzynę łowną bytującą w okrojonych i wynaturzonych 
lasach. Słowem, wilk — jeśli występował zbyt licznie — miał 
stać się dla człowieka „szkodnikiem".
...Ale w tamtych odległych czasach nie był nim przecież. 
Ich interesy w kniei były różne, a zwierzyny roślinożernej nie 
brakło ani jednym, ani drugim.
W czasach tych — odległych od współczesności o 
kilkanaście tysięcy lat — człowiek porzucał już tu i ówdzie 
życie koczownicze, ale wkraczając w następny etap rozwoju 
kulturowego i rozpoczynając życie osiadłe pozostał on 
przecież nadal jeszcze istotą dość prymitywną. Ogień znał 
wprawdzie od dawna, ale nie poznał wielorakich sposobów 
jego wykorzystania. W pracy i na łowach nadal posługiwał się 
ociosanym krzemieniem, kością lub rogiem zwierzęcym, 
ościeniem i łukiem. Zwierząt nie oswoił i nie udomowił 
jeszcze, a zwierzę łowne nie położone pierwszym celnym 
pociskiem umykało zwykle w popłochu wraz z-cenną strzałą 
zaopatrzoną w krzemienny grot. Stracone więc bywało 
bezpowrotnie dla łucznika obdarzonego wprawdzie rozumem, 
ale nie tak przecież, szybkonogiego, jak jego niedoszła ofiara.
I tu właśnie mógł przydać się chyży, czworonożny 
sprzymierzeniec, zwłaszcza jeśli natura wyposażyła go w 
instynkty łowieckie, nadto w czuły węch, dobry słuch i lekki 
sen dzikiego zwierzęcia. Mógł więc przydać się i nocą, kiedy 
swoim zachowaniem (szczekać głośno jeszcze nie umiał) 
uprzedzał śpiącego człowieka o zbliżającym się 
niebezpieczeństwie, groźbie utraty łupu lub możliwości 
łatwej zdobyczy...
Tak więc pewnego dnia lub może pewnej posępnej; 
mroźnej nocy pomiędzy człowiekiem i pierwszym 
zwierzęciem przekroczona została bariera nieufności, i trwogi, 
a obie strony dostrzegły w tej symbiozie korzyści dla siebie.
Od tego to czasu drogi tych dwojga nie rozeszły się już. Do 
dziś idą one równolegle. A jak zbliżyły się ku sobie? Być 
może tak właśnie, jak to opisano na poprzednich kartkach 
książki.
SPIS ROZDZIAŁÓW
Ponad wodą		7
Głód		11
Dziwny stwór	_.	16
Migotliwe światło		20
Trop w trop		24
Pod skalnym wiszarem ......	27
Łowy		32
Stróż cudzego mienia .......	37
Na skale		42
Chybiony strzał		46
Sprzymierzeńcy 		48
Wspólna porażka		54
Przedwiośnie		57
Pora godów .........	59
Roztopy 		66
W zgodzie z prawem natury		70
Narada .,		76
Nad tamą bobrów		81
Rudy		86
Na czatach	 	93
Nieżyjący żywiciel			102
Dobroczynny ogień			109
Matka-wilczyca		115
Domostwo nad Zalewem		121
Bura młodzież	........	126
Podstępny plan		130
Porwanie		135
Pogoń	 .	142
Jeńcy		147
Odsiecz		156
Zagadka		161
Pierwsze wspólne kroki ......	166
Próby, porażki, zwycięstwa . . , . .	170
Porozumienie. .			174
Nieznany sygnał i wrogie sąsiedztwo . . .	177
Jednego zbrakło		183
Obrońca		188
Znów w zimowej siedzibie . . . . .	194
Gdzieś z głębi kniei . . . . . . . .	202
Posłowie			210
Dygitalizował „bodziokb”