MARTA TOMASZEWSKA

JEŻELI ZE MNĄ POJEDZIESZ

CZĘŚĆ I
Jaka to piękna dziewczyna! Ted Skorsky patrzył znad gazety, o której już od paru 
minut zapomniał. Ktoś postronny mógłby sądzić, że służy mu jako dyskretna osłona 
całkiem niedy-skretnej obserwacji. Dziewczyna stała wsparta o balustradę nad 
Trasą Łazienkowską, lekko pochylona do przodu, wiatr od Wisły wichrzył jej 
włosy, krótko obcięte, miedzianozłote przypominały kask rzymskiego wojownika. 
Surowy, klasycznie rzymski profil pod tym ka-skiem. 
Piękna – stwierdził Ted Skorsky ze skurczem w sercu. – Dla znawców – uzupełnił w 
my-śli. – Bardzo piękna. Czy o tym wie? 
Coś z lekka prowincjonalnego było w jej stroju, a może w sposobie, w jaki 
patrzyła na pę-dzące w dole samochody, wyraźnie zafascynowana rozgrywającym się 
wielkomiejskim spektaklem. 
Ted Skorsky ruchem na poły machinalnym złożył gazetę, schował ją do kieszeni 
płaszcza, wstał, położył na stoliku kawiarnianego ogródka kilka banknotów i 
zrobił coś, czego absolut-nie nie zaplanował – podszedł do niej. 
– Przepraszam panią – rzekł swoją amerykańską polszczyzną – czy mogłaby pani 
powie-dzieć mi, jak daleko stąd jest do Łazienek? 
Odwróciła głowę, jej spojrzenie było zaskakująco badawcze. Szybko, bardzo szybko 
omiotło całą jego postać, po czym skupiło się wyłącznie na twarzy, co stawało 
się nieznośnie krępujące. Zarazem jednak naszło Teda zupełnie idiotyczne 
pragnienie, aby do tej dziewczy-ny mówić, powiedzieć jej wszystko o sobie, o 
swojej udręce, mówić do niej. Dlaczego do niej? Milczała, a on z drżeniem serca 
czekał. 
– Jesteśmy, jak pan na pewno wie, na placu Na Rozdrożu i Łazienki są o dwa kroki 
stąd – przemówiła wreszcie. Może pan zejść tu, w dół Agrykolą. Słuchał 
oszołomiony. Łazienki? Jakie Łazienki? Co ona mówi? Miała powiedzieć coś zu-
pełnie innego! Patrzyła nieporuszona, trochę jakby wzgardliwa. 
– Czy mogłaby pani, przepraszam, przyjechałem ze Stanów, pierwszy raz w 
Warszawie i w ogóle w Polsce, czy mogłaby pani, to jest, czy mógłbym panią 
prosić, by pani pomogła mi zwiedzić Łazienki? 
W oczach nieznajomej skupiło się ostre światło. 
–
Nie pasuje do pana – rzekła krótko. 
–
Co do mnie nie pasuje? 
– Nie pasuje do pana ten sposób podrywania – uściśliła. Na pobliski przystanek 
podjechał autobus, podbiegła. Na szczęście wsiadających było wielu, zdążył. 
Była to najbardziej absurdalna historia, jaka mu się zdarzyła od czasu, gdy nie 
wiadomo czym powodowany, zaciągnął się na wojnę w Wietnamie. Decyzją tą 
zaskoczył wszystkich: rodzinę, przyjaciół, a najbardziej siebie samego. Miesiąc 
wcześniej skończył osiemnaście lat i zapisał się na wydział prawa Uniwersytetu 
Harvarda. Za pieniądze zarobione w czasie waka-cji kupił grube tomiska Historii 
Niewykrytych Zbrodni, tom wierszy Sylwii Plath oraz wyma-rzoną kurtkę z miękkiej 
skóry i zainstalował się w dwóch pokoikach skromnego pensjonatu dla studentów. 
Poczynania owe stanowiły pierwszy krok na drodze, którą ten syn wziętego 
małomiasteczkowego lekarza i powieściopisarki (swoje bardzo popularne, zwłaszcza 
wśród kobiet, romanse wydawała pod pseudonimem Evelyn Both) wytyczył sobie 
jeszcze w latach, gdy większość jego smarkatych rówieśników odkrywała pierwsze 
tajemnice płci, bawiąc się równocześnie w wojny gangów. Czasem i on bawił się w 
wojnę. Częściej jednak czytał, a już prawdziwą jego namiętnością były wszelkiego 
rodzaju układanki i puzzle. Dopasowywanie właściwych elementów składających się 
na niewiadomą całość sprawiało mu rozkosz na poły zmysłową, na poły mistyczną; 
wydobywał tę całość z chaosu, tworzył ją. 
To chyba wtedy zrodziło się w nim przekonanie, umacniane z biegiem lat, że 
wszystko dzieje się według ustalonego z góry planu, że istnieje Plan, a zadaniem 
człowieka na ziemi jest iść jego tropem, szukać, bo chaos ludzkiego życia jest 
tylko pozorny, a wszystko musi znaleźć swoje wytłumaczenie i swoje miejsce. Nie 
jest jednak pewne, czy sama namiętność do układanek skierowałaby go na drogę, z 
której u samego początku w tak dramatyczny, nie-wytłumaczalny sposób zboczył. 
Najpierw była inna droga, droga biegnąca szczytem niewy-sokiego wzgórza wśród 
pól kukurydzy. Przy drodze tej pod strażą niebotycznej sekwoi stał dom, w którym 
przed laty popełniono potworną, do dziś nie wykrytą zbrodnię. 
Dokładnie w tym samym czasie, gdy dr Jan Skorsky, Amerykanin polskiego 
pochodzenia ze swą świeżo poślubioną żoną osiedlił się w Green Winds, miasteczku 
u podnóża owego wzgórza właśnie, młody farmer Greg Winter przywiózł sobie z 
dalekich stron dziewczynę. Greg Winter, jak większość ludzi w miasteczku, rzadko 
wyruszał w podróż, zdarzyło się wszakże, iż w sprawach spadkowych musiał 
pojechać do Nowego Meksyku. Przebywał tam zaledwie trzy dni. Ale los nie 
potrzebuje dużo czasu, aby zastawić swą misterną sieć. 
To nie jest małe miasteczko Nowy Meksyk, na ulicach, skwerach, placach pełno 
ludzi, Greg Winter zabłądził, wszedł do niewłaściwej bramy, lecz była to właśnie 
brama, z której ona wychodziła. Niemal się zderzyli. Odskoczył, powiedział: 
„przepraszam”, ona powiedziała „nie szkodzi” i – po trzech dniach przywiózł ją 
do swego domu. Pobrali się od razu. 
Nigdy do tej pory nie widziano w miasteczku dziewczyny tak pięknej, jak Juana 
Meravi-liosa Sanchez. Nigdy nie widziano szczęśliwszego człowieka od Grega 
Wintera. 
Nikt też nie mógł pojąć, co sprawiło, że ta piękna dziewczyna o urodzie ciemnej 
Madonny zechciała opuścić wielkie miasto i zamieszkać z Gregiem w odludnym Domu 
pod Sekwoją. Znali się trzy dni. I mieszkali w tym domu razem – trzy dni. 
Czwartego dnia rano piękna Ju-ana zjechała do miasteczka po świeże bułki na 
śniadanie, a gdy po powrocie weszła do sy-pialni, by obudzić męża, znalazła go 
leżącego przy łóżku z roztrzaskaną głową. 
Nigdy nie wykryto sprawcy tej strasznej zbrodni. Dziewięć miesięcy później 
urodził się syn. Otrzymał imię Greg po nieżyjącym ojcu. Piękna Juana nigdy nie 
opuściła Green Winds, nigdy nie zdjęła żałobnego stroju i nie wyszła po raz 
drugi za mąż. Wychowywała samotnie swego synka. Miał on stać się najbliższym 
przyjacielem urodzonego trzy miesiące później, w tym samym miasteczku, Teda 
Oliviera Skorsky’ego. 
Ted Skorsky jako jedyny z kolegów Grega bywał w Domu pod Sekwoją i to bywał 
często. W innych, nie tylko dzieciach zresztą. Dom pod Sekwoją i jego posępna 
właścicielka budziły lęk i – jakieś niejasne poczucie winy. 
– Roześmiać się przy niej, to jakby przy innej splunąć, człowieka wstyd ogarnia 
– powie-dział kiedyś emerytowany listonosz, i było to dokładnie to, co odczuwali 
inni. 
Mały Greg, jasnowłosy jak jego ojciec, o szczerej otwartej twarzy budził 
sympatię. Nikt nie zabraniał swoim dzieciom bawić się z nim. Ale – bawić się na 
dole, w szkole czy na placu zabaw, a towarzyszyć mu do Domu pod Sekwoją, to było 
zupełnie co innego! Na Teda, który bez obaw i przeszkód ze strony rodziców 
chodził tam, z Gregiem lub sam, niemal każdego dnia, patrzono ze współczuciem. 
Nie ma kto dziecku zakazać – mawiano. 
Ojciec Teda, jedyny lekarz w okolicy, bezgranicznie zakochany w swojej 
romantycznej żonie, zapracowany, niewiele czasu poświęcał synowi, no a matka... 
czy można od matki, która całe dnie spędza z piórem w ręku, zamknięta w czterech 
ścianach, wymagać rozumu? Mimo takiego przeświadczenia, nauczycielka pani 
Baxter, skądinąd miłośniczka powieści Evelyn Both, poczuła się niemile 
dotknięta, gdy spotkawszy raz panią Skorsky na ulicy pró-bowała jej zwrócić 
uwagę na niestosowność tak częstego bywania jej małego synka w tym ponurym domu. 
Pani Skorsky najpierw długo patrzyła na nią swymi fiołkowymi oczami, wy-raźnie 
nie rozumiejąc, o co chodzi, po czym zrozumiawszy powiedziała: 
– 
Ten dom jest piękny i jest stamtąd najpiękniejszy widok w całej okolicy. I ta 
kobieta jest piękna. Co w tym złego, że mój syn obcuje z pięknem? 
– 
Musiała spojrzeć na ciebie jak na wariatkę – zaśmiał się doktor Skorsky, gdy 
żona po-wtórzyła mu tę rozmowę. – A swoją drogą, czy nie uważasz, że jest w tym 
trochę racji? Ta straszna zbrodnia... ta dziwna kobieta... 
– 
Im wcześniej będzie wiedział, że takie rzeczy się zdarzają, że w życiu piękno 
sąsiaduje ze zbrodnią, tym harmonijniej będzie się rozwijał – odparła z 
zagadkowym błyskiem w swych fiołkowych oczach Evelyn Both. 
Ted słyszał słowa matki i zapamiętał je. Dopiero jako człowiek dorosły 
zrozumiał, jak bar-dzo się myliła. Myliła się! Nie wiedziała, jakim wstrząsem 
był dla namiętnego miłośnika puz-zli może nie tyle sam fakt zbrodni, lecz to, że 
pozostała nie wykryta. Jakiś porządek został tu zakłócony, a to się upartemu, 
wnikliwie porządkującemu swój świat dziecku nie mieściło w głowie. Zabito 
człowieka. Okrutnie, bezmyślnie, bo przecież z domu nic nie zginęło. Zadano 
potworny ból kochającej go kobiecie. I – nic. Zwyczajnie nic. Akta nie 
wyjaśnionej sprawy żółkły w archiwach, a morderca bezkarnie chodził po świecie. 
Był. Istniał. A w Wielkim Puz-zlu, jakim jest życie, widniało puste miejsce, 
dziura, otchłań, nad którą pochylał się drżący, rozpaczliwie zakochany chłopiec. 
Ja go znajdę. Znajdę go. 
Tę milczącą przysięgę składał niemal każdego wieczoru. Z okna swego pokoju 
spoglądał w stronę wzgórza, gdzie olbrzymia sekwoja znaczyła miejsce, w którym 
mrok osnuwał dom z niebieskimi, teraz zamkniętymi okiennicami. Za tymi na 
pierwszym piętrze był jej pokój. Tam ona, Meraviliosa, spała snem niespokojnym 
lub może patrzyła w sufit oczami suchymi z braku dawno wylanych łez, nieświadoma 
tego, że on składa przysięgę pełną dziecięcej żarli-wości i całkiem 
niedziecięcej determinacji. 
Zamierzał dotrzymać tej przysięgi. Zamierzał być tym, który przywraca 
sprawiedliwość, który stoi na straży Planu. Postanowił, że w swym dorosłym życiu 
zajmie się demaskowa-niem nie wykrytych zbrodniarzy. 
Po wielu latach rozpoczął studia na Uniwersytecie Harvarda. Miesiąc później 
zgłosił się jako ochotnik na wojnę w Wietnamie. 
Kiedy już leciał ciężkim transportowym helikopterem nad niziną Quang Nai (mgła 
osnu-wała pola ryżowe i wojnę, o której szybko się dowie, że była przede 
wszystkim zimna, lepka i zgniła), absurdalność tego, co się dzieje, tego, co się 
z nim dzieje, po prostu go poraziła. W pewnym momencie zaczął się śmiać, co 
dowódca plutonu „Charlie”, do którego został wcie-lony, wziął za przejaw 
histerycznego lęku. 
Teraz, w Warszawie, jadąc zatłoczonym, niezbyt przyjemnie pachnącym autobusem 
czuł się niemal dokładnie tak samo. To, co się działo: fakt, że nieoczekiwanie 
dla siebie i nie wia-domo po co zaczepił nieznajomą polską dziewczynę, a 
zwłaszcza to, że po wyraźnej odprawie wskoczył za nią do autobusu, było 
całkowicie absurdalne. Tak bardzo absurdalne, że przy-wołało doznanie z tamtego 
lotu ku wojnie, na którą przecież nie chciał, ba, nie miał najmniej-szego 
zamiaru iść, i o której potem przez wiele lat bezskutecznie starał się 
zapomnieć. 
Zaabsorbowany własnymi doznaniami, natłokiem nagłych wspomnień nie zauważył, 
kiedy autobus zatrzymał się na przystanku. Gdy spojrzał tam, gdzie jeszcze przed 
chwilą zza ramie-nia brodatego dryblasa wystawał miedzianozłoty kask, nie 
zobaczył go. 
Wysiadła – pomyślał w popłochu. – Zgubiłem ją. 
Dopiero teraz w pełni zdał sobie sprawę z tego, jak bardzo się w tym nijakim 
tłumie wy-różniała. W niczym nie przypominała żadnej z natarczywie mu się 
przyglądających dziew-czyn i kobiet o spojrzeniach żenująco wprost 
jednoznacznych. Była inna. Z innej epoki. Dla znawców. 
Uśmiechnął się z goryczą. 
Znawca! To właśnie słowo rzuciła mu Soledad w jednej z tych dzikich scen, o 
których my-ślał, że je uwielbiała. Dziś wiedział, że ją zabijały; były krzykiem 
bezsilności i przeczuciem klęski. 
– Jesteś zarażony tymi wspomnieniami! Jesteś zarażony tą kobietą! Jesteś chory. 
Ty po prostu jesteś nienormalny! 
To Greg Winter powiedział Soledad, że jego matka Juana, tragiczna wdowa z Domu 
pod Sekwoją była wielką dziecięcą miłością Teda. Nie dorzucił, że i jego 
pierwszą wielką miło-ścią. Ale Soledad, która od czternastego roku życia 
ciągnęła za sobą tabuny wielbicieli, czy-tała w mężczyznach jak wysokiej klasy 
szyfrantka bez trudu dobierająca klucz do najzawilej zaszyfrowanego tekstu. 
Autobus zatrzymał się koło hotelu „Bristol”. Ted Skorsky wysiadł żegnany 
tęsknymi spoj-rzeniami kobiet. Nie zaszczyciwszy uwagą smętnej postaci Bolesława 
Prusa, rażąco martwej zwłaszcza w zestawieniu z wiosenną zielenią, zawrócił. 
Poprzedni przystanek był przy Uni-wersytecie, tam wysiadła i mogła tam iść. 
Uniwersytet, tak. To by do niej pasowało, mogła być asystentką, a może jeszcze 
studentką? 
Szedł szybko, usiłując sobie przypomnieć, czy trzymała w ręku jakąś torbę, 
teczkę, książ-kę. Nie pamiętał. Zapamiętał tylko jej twarz, włosy oraz to, że 
była ubrana w coś granatowe-go. A także to, że w jej wyglądzie było coś z 
życiowego rozbitka. Na pewno odstraszała męż-czyzn swą chłodną urodą. Może nie 
tylko urodą. 
Przypomniał sobie badawcze, prześwietlające spojrzenie, jakim go od stóp do głów 
zlu-strowała; czuł się wówczas tak, jakby widziała go na wskroś, a który 
mężczyzna to lubi? 
Ted Skorsky pokręcił głową i nieoczekiwanie się roześmiał. Po prostu parsknął 
śmiechem, czym ściągnął na siebie wyraźnie zgorszone spojrzenia przechodniów. 
Zwłaszcza że zdarzyło się to akurat koło pomnika kardynała Stefana Wyszyńskiego, 
stojącego przed kościołem Wi-zytek. Egzotyka tego kraju! Był tu zaledwie od 
tygodnia, lecz z każdym dniem potężniało w nim uczucie, że całe jego niemałe 
przecież doświadczenie mężczyzny dobijającego czter-dziestki, jego nawyki, 
wychowanie, tutaj nie zdają się na nic, ba, sprawiają, iż bezustannie, on, 
najtaktowniejszy człowiek na świecie, zachowuje się niby ów przysłowiowy słoń w 
skle-pie z porcelaną, że stale coś obraża, że stale i c h obraża. Tak 
straszliwie biorą wszystko (i siebie) na serio! Śmiertelna powaga i śmiertelna 
nuda. 
Jak to o Polakach powiedział mu w Paryżu świeżo upieczony emigrant? „Weź w jedną 
rę-kę krzyż, w drugą biało-czerwoną chorągiewkę, a pójdą za tobą jak barany”. 
Nie, nie tak, nie tak! To za łatwe. Ten „klocek” ma swoje miejsce, lecz nie 
charakteryzuje całości. Podświadomie czuł, że polskie puzzle sprawiłyby kłopot 
najtęższej głowie wyćwi-czonej od dziecka w tej grze. A on ciągle nie był pewny, 
czy do tej gry ma ochotę przystąpić (dlaczego tu przyjechał, dobry Boże, 
dlaczego?). 
Rozglądając się bacznie dookoła i usiłując odtworzyć najdrobniejsze szczegóły 
wyglądu nieznajomej, zdał sobie nagle sprawę, że tak właśnie wyobrażał sobie 
„typową Polkę”. Z rzymskim profilem! Znowu parsknął śmiechem, ale nastąpiło to 
przed bramą Uniwersytetu, więc nie wzbudził już wyraźnego zgorszenia. 
Wszedł na obszerny dziedziniec i rozglądał się wokół ciekawie, nagle wyzbyty 
owej szczególnej presji, która kazała mu ścigać nieznajomą. A może raczej – 
nagle wyzwolony z czegoś mrocznego, co od lat kładło się cieniem na jego życiu? 
Czuł się tak, zupełnie bez po-wodu, jakby zrzucił z ramion brzemię swej 
skomplikowanej egzystencji, jakby jeszcze nie utracił tej osobliwej niewinności 
duszy, która jest możliwa jedynie wówczas, gdy nie prze-kroczy się żadnej z 
zasad, dzięki którym człowiek może sobie patrzeć w oczy, a głowę nosić wysoko. 
W tej chwili, krocząc z wolna przez zalany słońcem dziedziniec, Uniwersytetu 
Warszaw-skiego, niósł ją wysoko. Szczupły, wysportowany, w wytwornym wiosennym 
trenczu i kape-luszu z miękkim rondem, widział, że może się podobać i – tak! – 
podobał się sobie. Dręczony bezustannym poczuciem winy oduczył się już czerpać 
przyjemność z własnego wyglądu. To było naprawdę przyjemne tak iść w wiosennym 
słońcu i czuć swoje ciało prężne i silne. W głębi duszy wyraźnie czekał na coś, 
co miało przyjść, co przebijało się zwycięskie przez mur niemożności i 
beznadziei, który siedem lat temu przegrodził nurt jego życia. Nieznajoma z 
placu Na Rozdrożu! Ona to sprawiła? Nieoczekiwanie nabrał pewności, że ją 
znajdzie i że po to właśnie, aby ją spotkać i przeżyć to, co zapowiadała, 
przyjechał do Polski. 
Zdjął kapelusz i zadarł głowę do góry. Miał wrażenie, że niebo nigdy jeszcze nie 
było tak wiosenne, jak tego dnia, a słońce nigdy nie rozpylało tyle radości. 
Stał z twarzą uniesioną ku niebu, zalaną słońcem. 
Nie miał pojęcia, że ta, za którą tutaj przyszedł, z okna biblioteki na piętrze 
patrzyła na niego. Na ciemną głowę zadartą do góry, na kosmyk włosów 
przecinający opalone czoło, na twarz męską i chłopięcą zarazem, która w tym 
oświetleniu promieniała młodością, na jego usta, zwłaszcza na jego usta. 
Wiedziała, że ten niezwykle atrakcyjny mężczyzna przyszedł tu za nią. Za nią! 
Wystarczyłoby zejść na dół lub może tylko otworzyć okno. Ale Irma Osso-wiecka, 
choć bardzo jeszcze młoda, miała za sobą gorzkie, tragiczne wprost 
rozczarowanie. Zaowocowało ogromną nieufnością i – bardzo jeszcze dziecinną 
pewnością, że dobro, piękno i miłość zdarzają się tylko w książkach. Na tej 
ziemi w każdym razie. 
Patrzyła na tego pięknego mężczyznę, księcia nie tyle z bajki, co z innego 
świata i marzy-ła. Mógłby ją porwać, mógłby ją wyzwolić z beznadziejnej 
egzystencji, na którą skazał ją los, mógłby zabrać ją stąd. Zabrać stąd! 
Pogrążona w swych rojeniach, nie usłyszała kroków za plecami. Głos, który ją 
wyrwał z tęsknego zamyślenia, był brutalnym przywołaniem do porządku świata, był 
głosem rzeczywi-stości, która budzi z marzeń. 
– A jednak przyjechałaś! 
Nie odwróciła głowy. Drgnęła tylko zaskoczona, a potem dosłownie stężała, jak 
gdyby powiew mrozu w jednej chwili zamienił ją w bryłę lodu. Czuła zimno, które 
od niej emano-wało, lecz przede wszystkim czuła lodową barierę dzielącą ją od 
stojącego za nią mężczyzny. Mężczyzny, który ją tak straszliwie zawiódł, który 
zadał jej ból, jakiego żadna łaska nie przemieni w miłość i zrozumienie. „A 
jednak przyjechałaś!” 
– Nie do ciebie! – rzuciła, z trudem rozwierając stężałe wargi – i wybiegła, 
nawet na niego 
nie spojrzawszy. Usunął się kurtuazyjnie. 
Jego spokojna, wytworna kurtuazja! Słynny profesor Arnold Wirski o wyglądzie i 
manie-rach Europejczyka! Jej mistrz i kochanek. Śmiechu warte. 
Przydarzyła się jej tuzinkowa historia: wybitnie utalentowana studentka 
pokochała swego profesora, uwierzyła w ich wspólne naukowe i osobiste 
przeznaczenie, w to, że ją wybrał dla niej samej. Jak straszliwie ją 
wykorzystał. W jakże banalny wpadła sposób. Dumna i ambitna, przekonana 
niebezpodstawnie o swojej wyjątkowości, o tym, że czeka ją niezwykły los, wpa-
dła w pospolitą pułapkę. Jak najzwyczajniejsza na świecie dziewczyna. Banał. 
Banał! 
Porzuciła wszystko, uciekła i zaszyła się niby zraniony zwierz na krańcach 
Polski. Ogłu-chła na rozbrzmiewający w niej od dzieciństwa zew przeznaczenia, 
którym miała być sława. Zobojętniała na pewność, że gdzieś w mrokach świata jest 
światło, którego blask ją opromie-ni. Dlaczego więc dziś przyjechała? Dlaczego 
uciekając przed podrywającym ją cudzoziem-cem wpadła akurat tutaj, do czytelni, 
gdzie przecież w każdej chwili on mógł wejść, tak jak wszedł? Dlaczego i po co 
przyjechała do Warszawy właśnie dziś? Dlaczego aż tak panicznie uciekała przez 
nieznajomym? Przypomniała sobie, że w momencie kiedy tak nieoczekiwanie przed 
nią stanął, przeszyło ją zaskakujące pragnienie, by przyciągnął ją do siebie i 
przytuloną długo, długo całował. Było to dla niej uczucie zaskakująco nowe. 
Przystanęła na podeście schodów poruszona tym przypomnieniem, przepełniona 
niejasnym przeczuciem, że znalazła się między dwoma biegunami swego życia, że 
stoi na progu odkry-cia jakiejś niezwykle istotnej tajemnicy o sobie. 
– Proszę, proszę, co za niespodzianka! Irma Ossowiecka we własnej osobie! Tym 
razem odwróciła się natychmiast, choć też poznała głos, tyle że tak jadowicie 
jeszcze nigdy nie brzmiał. Odczuła ten głos jak cios sztyletu w plecy. 
Co za pech – pomyślała ze złością – ledwo tu weszła, ledwo się pokazała po tak 
długim czasie, od razu musiała się natknąć na tych dwoje, właśnie na nich, a 
byli ostatnimi, których chciałaby spotkać, ba, kiedykolwiek widzieć na oczy. 
Powinna była teraz, tak jak to zrobiła przed chwilą, rzucić jakąś ostrą replikę 
i odejść. Lecz stała, nie będąc w stanie pokonać dziw-nej fascynacji i 
obrzydzenia zarazem. 
Sabina Holz. Koleżanka ze szkoły, teraz studentka z tego samego wydziału, na 
którym Ir-ma była już asystentką. Sabina Holz, której głos w telefonie półtora 
roku temu zapowiedział apokalipsę. Która zapewne zajęła teraz jej miejsce u boku 
profesora Wirskiego, choć nie, choć nie, na to była za mało utalentowana! W 
dziedzinie fizyki teoretycznej w każdym razie. Mogła wszakże – zająć jej miejsce 
w jego łóżku. Tak to cynicznie pomyślała, z uczuciem, że cynizm tych słów 
poświadcza jej gorzką znajomość życia. Sabina Holz! Nigdy nie zapomni owej 
chwili, gdy ta nowa koleżanka pojawiła się w ich klasie. Ekskluzywne liceum im. 
Nar-cyzy Żmichowskiej w Warszawie, szkoła, w której Irma od początku czuła się 
źle. Nie zno-siła panującego w niej szpanu i zadęcia, a także dziewcząt, które w 
sposób nieznośnie sztucz-ny pozowały na zblazowane i dorosłe. Jakże była tam 
obca. Marzenie o przyjaźni rozwiewało się z każdym dniem. 
I oto pewnego dnia do klasy, poprzedzona przez wychowawczynię, weszła Sabina 
Holz. Wysoka, szczupła, ubrana z dyskretną elegancją. Irma zapamiętała krótki 
żakiecik z ciemno-popielatego aksamitu, zapinany na długi rząd obciągniętych tym 
samym materiałem guzicz-ków. Sabina miała niezwykle białą skórę, ciemne włosy 
zaczesane gładko i rozdzielone po środku, jak na portretach kobiet z 
dwudziestolecia, odsłaniały czoło może zbyt niskie, a może takie się tylko 
wydawało w kontraście ze zmniejszającymi wszystko, załamującymi proporcje 
ogromnymi czarnymi oczami. Podczas krótkiej prezentacji stała nieruchomo, bez 
słowa, bez porozumiewawczego spojrzenia czy uśmiechu, a potem poruszając się ze 
swobodną dystynk-cją znamionującą nieskazitelne wychowanie, usiadła na wskazanym 
przez nauczycielkę miej-scu. Irma pokochała ją natychmiast, całą siłą swej 
marzącej o bratniej duszy natury. 
Ona jest inna niż te rozwydrzone dziewuchy. Ona będzie po mojej stronie! – 
pomyślała wówczas w uniesieniu. Uwierzyła, że połączy je przyjaźń głęboka, 
przejmująca jak miłość. 
Nie była inna. A może zresztą była? Dojrzalsza niż inne, bardziej wyrafinowana. 
Pod szcze-gólną osłoną, jaką stwarzały palące czarne oczy, skrywała okrucieństwo 
i chłód. Ileż zadała bólu zabiegającej o jej przyjaźń dziewczynie! 
Stała teraz naprzeciw Irmy. Chłodna, mleczna twarz rozpływała się w półmroku 
korytarza. Ciemne magnetyczne oczy jak zwykle kusiły i odpychały; była w nich 
jakaś trudna do okre-ślenia siła, jakaś wiedza, raczej zła niż dobra. Ile razy 
tak stała naprzeciw niej? Przyciągana i odpychana. Najtrudniejsza do zniesienia 
była świadomość, że Sabina świetnie wie, co się w niej dzieje i że się tym 
skrycie rozkoszuje, że się tym po prostu napawa. 
Ktoś z hałasem otworzył drzwi, nożyce blasku wycięły z półmroku tę twarz jak 
maska. 
– Cześć! Spieszę się – rzuciła szorstko Irma. 
W zamęcie wywołanym nieoczekiwanym i nie chcianym spotkaniem zupełnie 
zapomniała, że nieznajomy wciąż stoi na dziedzińcu. Cofnęła się w ostatniej 
chwili i stała ukryta za drzwiami, z bijącym sercem, niepokojąco świadoma swego 
ciała i pulsującego w nim ciepła. 
Niech już pójdzie. Niech on już wreszcie pójdzie – pomyślała z rozpaczą. 
Ted Skorsky właściwie nie miał zamiaru ruszyć się z miejsca, w którym 
przystanął, choć-by dlatego, że tu właśnie spadła na niego niezrozumiała błogość 
i nadzieja. Splątane nici jego życia zaczęły układać się w spójny, logiczny 
wzór. Miał absolutną pewność, że dziewczyna jest blisko. Czuł jej obecność, och, 
niemal czuł jej drżenie, które wywoływało w nim od-dźwięk. W uniesieniu, jakiego 
nie zaznał od czasu, kiedy jako dziesięcioletni chłopiec stał w oknie swego 
pokoju i patrzył w stronę Domu pod Sekwoją, czekał. 
Usłyszał stukot kobiecych obcasów, odwrócił się żywo, spojrzał, ale z gmachu 
wyszła nie ta, na którą czekał. Młoda kobieta w żółtym płaszczu i nasuniętym na 
czoło kapelusiku zale-dwie spojrzała na Teda, lecz poczuł się tak, jakby 
przechodząc obwąchała go. Nagłe, niena-wistne pożądanie ogarnęło jego lędźwie, 
opadło i pozostawiło go w pełnej grozy pustce. Nie mógł pozwolić, by go 
unieruchomiła! Wcisnął z powrotem kapelusz i przez zalany słońcem dziedziniec 
ruszył ku bramie. 
Irma Ossowiecka, która to wszystko widziała, pomyślała, że podążył za Sabiną 
Holz, i po raz pierwszy, odkąd spadły na nią te wszystkie ciosy, pozwoliła sobie 
na nienawiść, ostrą, wyzwalającą. 
– Życie jest ponurą żałosną przygodą – stwierdzi później, opowiadając to 
wszystko Fili-powi, zakochanemu w niej powiernikowi z dobrowolnego wygnania, a 
Filip Niemcewicz tyl-ko pochyli głowę w milczącym uporze, co ją jak zwykle 
zirytuje. 
Tymczasem Ted Skorsky wcale nie poszedł za Sabiną Holz. Musiał coś zrobić, 
ruszyć gdzieś, jak to zrobił którejś pełnej udręki nocy w Wietnamie, gdy wypełzł 
z płytkiego okopu wypełnionego mułem i wodą i ruszył w lepką, zgniłą mgłę na 
spotkanie śmierci, której pa-nicznie się bał i którą w owym momencie z rozpaczą 
prowokował. To Greg Winter uratował mu wówczas życie. 
Ted zacisnął pięści, krótko obcięte paznokcie zadały nie dość bólu. Tamto bolało 
nieskoń-czenie bardziej. Może by nie pomyślał o tym okopie na polach ryżowych, 
gdyby nie to, że na warszawskiej ulicy raz po raz napotykał młodych, dość 
niechlujnie zarośniętych ludzi. Jak twarze kolegów w okopach. Podobnie jak woń 
zatłoczonego warszawskiego autobusu nasu-nęła mu skojarzenie z zapachem 
wypełniającym transportowy helikopter wiozący ich na woj-nę. 
Co się ze mną dzieje? – pomyślał. 
Coś się działo – wiedział tylko tyle. I wszystko miało jakiś ukryty, ważny sens. 
Znał takie chwile. Chwile, gdy świat nabiera wyrazistości chińskiego pejzażu i 
przekazuje sygnały, któ-rych zazwyczaj w zgiełku codzienności nie sposób 
odebrać. A tę dziewczynę na pewno od-najdzie. Stało się to nagle sprawą życia i 
śmierci. Odnajdzie ją, znowu spojrzy na niego ba-dawczym, przenikliwym 
spojrzeniem i wreszcie dowie się, kim naprawdę jest Ted Skorsky, urodzony 
trzydzieści osiem lat temu w Green Winds w Ameryce. Ted Skorsky, który nie do-
trzymał złożonej w żarliwości serca dziecięcej przysięgi, który za przyjaźń, za 
uratowanie 
życia zapłacił najczarniejszą zdradą. 
Dowie się tego. 
Zabawne! 
Wzruszył ramionami rozbawiony, a zarazem autentycznie przejęty. Rozpiął płaszcz 
i zno-wu zdjął kapelusz: zrobiło się ciepło. Hotel „Victoria”, w którym 
mieszkał, był niedaleko. Wstąpi tam, aby się przebrać. A potem, potem zapewne 
wróci na uniwersytet. 
Rozległy plac Piłsudskiego, przylegający do Ogrodu Saskiego, poprzecinany 
parkanami, niby listwami żaluzji, wyglądał w tym oświetleniu jak ogromne okno, 
przez które można zaj-rzeć do wnętrza ziemi. 
Do hotelu wchodził w znakomitym humorze. 
Portier w brązowej liberii z szacunkiem otworzył mu drzwi. Recepcjonistka o 
wyglądzie trzeciorzędnej gwiazdy filmowej przerwała prowadzoną właśnie rozmowę 
telefoniczną. 
– Przyjechała pana żona, mister Skorsky – powiedziała uśmiechając się zalotnie. 
– Czeka na pana w kawiarni. 
Soledad siedziała przy oknie, w głębi sali. Kawiarnia była rozległa i dość 
zatłoczona, lecz Soledad siedziała jak gdyby sama, na scenie. Ten kąt sali 
przyciągał wszystkie spojrzenia, a w każdym razie Ted patrzący od progu nie miał 
co do tego najmniejszych wątpliwości. Bardzo jasna w kolorycie, stwarzała wokół 
siebie ciemność gęstą od męskich pożądań i zawistnej kobiecej adoracji. Miała 
trzydzieści pięć lat i była w pełnym rozkwicie swej urody. 
Patrzyła w okno, paląc papierosa. Wspaniałe popielatoblond włosy, odrzucone z 
czoła, lśniły nasycone słońcem, jej głowa w lokach przypominała drogocenny 
klejnot, lecz w twarzy najbardziej niezwykle były oczy. Jak biały topaz o 
zielonkawożółtych refleksach. Od czasu do czasu zwężały się lekko jak oczy kota. 
Urodziła się pod znakiem Lwa, w Rzymie, a w każdym razie takie miejsce urodzenia 
miała wpisane do paszportu, jako jedna z trzech córek włoskiej piękności i 
amerykańskiego dyplomaty. Modelka, projektantka mody i właścicielka jednego z 
najwyżej cenionych domów Haute Couture. 
Mało kto wiedział, że z wykształcenia była filologiem klasycznym i pracowała nad 
prze-kładem Owidiusza, co Ted odkrył zupełnie przypadkowo, jak przypadkowo 
odkrywał wiele innych, na ogół zaskakujących szczegółów z jej wymykającego się 
wszelkiej kontroli życia. Czy istotnie była współwłaścicielką luksusowego domu 
schadzek dla pań z towarzystwa? Tuż przed wyjazdem do Polski napomknął mu o tym 
ktoś, kto nie wiedział, co go łączy z tą atrak-cyjną blondynką. Był czas, gdy 
tylko duma powstrzymywała Teda od wynajęcia prywatnego detektywa, który pomógłby 
mu uporządkować, ułożyć w czytelną całość nieprawdopodobnie skomplikowane puzzle 
jej życia, nad którymi postawił go los. To Greg Winter był tym narzę-dziem losu. 
Greg Winter, najbliższy przyjaciel Teda. Jej były mąż. 
Soledad powolnym ruchem zdusiła w popielniczce papierosa i odwróciła głowę od 
okna. Cofnął się, nie dość szybko wszakże, aby go nie zobaczyła. Nie poruszyła 
się i tylko szcze-gólna szklistość spojrzenia zdradzała jej napięcie. 
Widziała, jak się cofnął. Wiedziała, że stoi tam wściekły na siebie i że za 
chwilę podejdzie do niej z twarzą przyobleczoną w wyraz radości i zachwytu. 
Zmarszczka goryczy, która zarysowała się w kąciku jej ust, wyglądała jak 
sztucznie dole-piona jak dorysowana przez niezdarnego pacykarza do znakomitego 
portretu. Każda zmarszczka, każdy rys, który pogłębiał wyraz jej twarzy, twarzy 
efektownej gwiazdy filmo-wej, zdawał się być sztuczny. Nikt oprócz niej nie 
wiedział, jak bardzo czasem z tego powodu cierpiała. Jak nikt by nie dostrzegł, 
że cierpiała w tej chwili. 
Ted Skorsky odetchnął głęboko i swobodnym krokiem, który tak lubiła, wszedł na 
salę. Od razu wszystkie głowy odwróciły się ku niemu, jakby z góry wiadomo było, 
do kogo tu idzie, do którego stolika się skieruje. Nie był tego świadom. Teraz 
widział tylko ją, szedł ku jej oczom, które w miarę, jak się zbliżał, z wolna 
ciemniały. 
–
Soledad! – powiedział z uczuciem. 
–
Zrobiłam ci niespodziankę. Nie cieszysz się? 
–
Cieszę się! Uwielbiam twoje niespodzianki! 
To nieprawda. To prawda. Nieprawda. Prawda. Patrzył na jej usta pełne słodyczy, 
lecz to coś delikatnego, czułego, co ukazało się w uniesionej ku niemu twarzy, 
znikło jeszcze szyb-ciej, niż się pojawiło. Jej oczy pociemniały. 
–
Chodź – powiedział nie siadając. 
–
Nie napijesz się kawy? 
–
Nie. Nie mam w tej chwili ochoty.Mam ochotę, do diabła. Nie mam ochoty. Mam 
ochotę.
–
Mam ochotę na coś zupełnie innego – powiedział całkiem szczerze. 
– 
Czuł, że odgrywa znaną mu do znudzenia rolę w idącej latami sztuce, równocześnie 
każ
dym nerwem czuł prawdę swoich słów, swego spojrzenia. Prawda. Nieprawda. 
– Chodź. 
Wstała i natychmiast poczuł ciszę za plecami, jakby wszyscy naraz przestali 
mówić. Szedł z nią ku wyjściu boleśnie świadom tego, że na nich patrzą. Soledad 
ostatnio ubierała się z wyrafinowaną prostotą, lecz nic nie mogło sprawić, aby 
mężczyźni nie rozbierali jej wzro-kiem; powiedzieć, że była seksowna, to jakby 
nie powiedzieć nic. Budziła uczucia absolutnie jednoznaczne. Zawsze, kiedy z nią 
szedł, gdziekolwiek się z nią pokazywał, rozdzierały go sprzeczne uczucia – 
dumy, że idzie z tak efektowną kobietą, kobietą, której mu. wszyscy za-zdroszczą 
i – nienawiści do siebie za to, że z taką właśnie kobietą idzie. 
Nie taką kobietę wyobrażał sobie zawsze u swego boku. Nie taką! Miała to być 
piękność surowa, czysta, nacechowana szlachetną prostotą, jak piękność Juany z 
Domu pod Sekwoją. Jak piękność nieznajomej dziewczyny z placu Na Rozdrożu. 
Tymczasem zaś (od ilu to już lat?) kroczył u boku kobiety, która była całkowitym 
zaprzeczeniem jego ideału, która, co wię-cej nie zaspokajała jego duchowego 
głodu, jego wewnętrznego osamotnienia, która nie po-winna należeć do niego. A 
przecież to ona była jego przeznaczeniem. Co do tego nie miał najmniejszych 
wątpliwości. 
Soledad szła obok niego w woni perfum zmieszanej z jej własnym zapachem. Soledad 
tu, w Warszawie. W dniu, kiedy otrzymał znak. Jego serce wezbrało buntem i 
pragnieniem wolności. 
Wziął ją w ramiona, gdy tylko znaleźli się w pokoju. 
Irma Ossowiecka czekała na matkę. W owym strasznym dniu, gdy spakowawszy się na 
łeb na szyję oznajmiła, że wyjeżdża, co było równoznaczne z porzuceniem pracy na 
uniwersyte-cie, matka nalegała tylko na jedno: aby wzięła ze sobą klucze. 
– Weź ze sobą klucze od domu. Może zechcesz przyjechać, a mnie nie będzie – 
powie-działa ze spokojem, który jak zwykle podziałał na Irmę nie tylko kojąco, 
ale i rozdrażniająco. 
Mimo to posłuchała. Wzięła klucze. I oto nadszedł dzień, kiedy zapragnęła tu 
przyjść, kie-dy te ciemnawe, wysokie pokoje przyciągnęły ją niby przysłowiowa 
nora, do której człowiek chce się skryć przed światem, który go zranił lub 
odepchnął. Rada była, że nie zastała nikogo, choć biegnąc przez ulice mokre od 
nieoczekiwanego w tym dniu, krótkiego wiosennego desz-czu, biegła do matki. Do 
jej często nienawistnego spokoju właśnie. Do jej oczu mądrych i wyrozumiałych, 
które patrzyły jakby z niezmierzonej wysokości, a widziały wszystko. Wiele. Zbyt 
wiele, aby pani Ossowiecka mogła być szczęśliwa. Ale tego Irma jeszcze nie 
wiedziała; była za młoda. 
Z ulgą zanurzyła się w ciszę panującą w obszernym, przedwojennym mieszkaniu, tak 
róż-ną od wiejskiej ciszy, która od przeszło półtora roku towarzyszyła jej 
życiu. W momencie, gdy siadła w fotelu poczuła, jak bardzo tamta cisza, „cudowna 
wiejska cisza” – jak mawiał Filip – była wroga zamętowi, który wypełniał ją 
bezustannie, który narzucał jej myślom, jej życiu swój własny niezgodny z 
otaczającą naturą rytm. Czy tylko dlatego, że była dzieckiem wielkiego miasta? 
Nigdy nie przestanę być tam obca. Nigdy się nie przyzwyczaję – pomyślała z 
rozpaczą. 
Patrzyła w wysokie balkonowe okno, lecz znowu nie widziała nic poza obrazami, 
które atakowały jej pamięć. Zwłaszcza ten ostatni zabolał najbardziej: Sabina 
Holz, wychodzi z gmachu uniwersytetu, a nieznajomy mężczyzna podąża za nią. Za 
nią! 
Zadrżała, jakby nagle zrobiło jej się zimno. Jeszcze bardziej skuliła się w 
fotelu, przybie-rając niemal pozycję embriona, i trwała tak w dziwnym 
odrętwieniu zmysłów i uczuć. Dopie-ro po dłuższej chwili zaczęły docierać do 
niej dźwięki dochodzące zza okna, pisk tramwajów zwłaszcza, bo tutaj na placu 
Narutowicza wiele z nich miało swój końcowy przystanek. Lu-biła te odgłosy, nie 
przeszkadzały jej. Rano, jeszcze przed świtem, kiedy pierwsze tramwaje wdzierały 
się w jej sen, budziła się na chwilę i z rozkoszą myślała, że jeszcze może 
pospać godzinkę lub dwie. A teraz chciałaby zasnąć i nie obudzić się więcej. 
Podniosła głowę i spojrzała w okno. Lubiła plac Narutowicza, zwłaszcza 
nieforemną bryłę kościoła św. Jakuba; masywny, cały z surowej cegły stał w 
świecie dzwoniących, przelatują-cych tramwajów, niby symbol wieczności. 
Właściwie tylko ten jeden kościół w Warszawie lubiła naprawdę. Odpowiadał na 
jakiś zew płynący z praczasów jej istnienia. 
Irma wcisnęła palce do ust, by stłumić jęk. Boże, Boże, chyba zrobię coś 
strasznego – po-myślała i w tej właśnie chwili usłyszała zgrzyt klucza w zamku: 
matka wracała. 
Matka Irmy miała pięćdziesiąt siedem lat i losy typowe dla wielu ludzi z jej 
pokolenia, któremu dzieciństwo zamordowała wojna, a kolejne etapy bardzo 
polskiej drogi życia wyzna-czały mniejszego i większego kalibru wydarzenia 
historyczne, pokolenia, które pewien publi-cysta nazwał pokoleniem nekrologowym. 
Rozejrzawszy się wkoło mogłaby się doliczyć wielu przypadków nagłych zgonów, 
zawałów zwłaszcza, które powaliły śmiertelnie jej kole-gów i znajomych. Lubiła 
mówić trochę żartem, a trochę serio, że jej największym osiągnię-ciem życiowym 
jest to, że przeżyła pięćdziesiąt siedem lat. 
Czy miała nim być Irma? Tak świetnie się zapowiadała. Tyle już osiągnęła! A 
teraz siedzi skulona w fotelu, niby zranione zwierzę, i patrzy w pustkę, ciągle 
nie rozumiejąc, dlaczego przydarzyło się jej to, co się przydarzyło. Pani 
Ossowiecka doskonale wiedziała, czego naj-bardziej nie mogła znieść jej dumna 
córka. Tego, że stała się bohaterką rozpaczliwie banalnej historii: znakomity 
profesor, sława naukowa, zauważył ją, wyróżnił, hołubił, przywiązał do siebie, a 
potem zmusił do odejścia, przywłaszczywszy sobie jedną z tez jej pracy 
doktorskiej. Na szczęście nie zrobił jej dziecka, ale na to ten stary lis był za 
sprytny. Był też niezłym psy-chologiem: doskonale wiedział, że Irma nie będzie 
się awanturowała, nie będzie dochodziła swoich praw, że zrobi to, co zrobiła: 
straszliwie zraniona odwróci się na pięcie i odejdzie. Przewidział nawet to, że 
porzuci uniwersytet, że wyrzuci za burtę wszystko, także tę napraw-dę genialną 
pracę doktorską, co do której był pewien, że jej jeszcze nie ukończyła i że nie-
prędko ją ukończy. A on się spieszył... 
Tylko trzy osoby wiedziały, że praca Irmy była ukończona: ona sama, jej matka i 
Filip Niemcewicz. I jeszcze – rzecz jasna – maszynistka, która pracę 
przepisywała. 
Pani Ossowiecka, choć nie zaskoczona, była nie mniej wzburzona niż córka. 
Profesor Wir-ski, znakomity fizyk, nie podobał się jej zdecydowanie i wiele o 
nim wiedziała. Tego strasz-nego dnia, gdy Irma wyjawiła jej co odkryła, nie 
powiedziała: trzeba wytoczyć mu proces. Wiedziała, jaką otrzymałaby odpowiedź: 
„Nie będę się procesować. Nie będę się poniżać!” Oczywiście. Tak reagują dumne 
szlachetne natury, gdy życie udzieli im pierwszej, bardzo gorzkiej lekcji. 
Myśląc o tym wszystkim w owym krótkim momencie, kiedy szła przez pokój ku 
skulonej w fotelu dziewczynie, mimowolnie uśmiechnęła się: dobrze wiedziała, że 
nie wystarczy jed-nej lekcji, że kolejne też niczego nie zmienią; sama była 
kiedyś taką dziewczyną... 
Irma, nie mogąc wiedzieć, jakie myśli przebiegają przez głowę matki, odczytała 
ten uśmiech całkiem inaczej: z nieświadomym egotyzmem właściwym młodości 
wszystko zaw-sze brała do siebie. 
– Jeszcze tylko powiedz: a więc wróciłaś! – wybuchła. – Powiedz to! Czekam! Mogę 
wy-słuchać wszystkiego. Wszystkiego, rozumiesz?! „Nie jesteś w stanie wysłuchać 
niczego poza krzykiem swej zranionej dumy, moje bie-
dactwo” – pomyślała pani Ossowiecka. 
Nie powiedziała nic. 
Irma roześmiała się, jej śmiech miał w sobie ostrze noża. 
Teraz pani Ossowiecka się zaniepokoiła. Nigdy nie śmiała się w ten sposób. Czemu 
tak 
nagle przyjechała? Co się stało? Czy coś się stało? Nie zadała żadnego z tych 
pytań, przyklękła tylko przy fotelu i ujęła rękę Irmy. 
– 
Kochanie – powiedziała, wkładając w to słowo całą miłość i całe swoje 
współodczuwa-jące zrozumienie. 
Irma wyszarpnęła rękę. Jej oczy były suche, szeroko otwarte, gorączkowe. Była w 
nich stężona nienawiść. Pełne pogardy i obrzydzenia usta drżały. W ciemnawym 
pokoju pociem-niało jeszcze bardziej. Cisza dzwoniła jak wołanie o pomoc. 
Właśnie tę chwilę wybrał sobie kos, by przysiadłszy na balkonie zaśpiewać 
słodko, miłośnie. 
– 
Jak ja was wszystkich nienawidzę! – powiedziała głucho Irma. Wstała odtrącając 
przy-klękniętą u jej kolan matkę. Pani Ossowiecka podniosła się z klęczek, nagle 
pobladła. Wie-działa, że ta nienawiść, która zmieniła twarz jej córki, nie jest 
wymierzona w nią. Co więcej, wiedziała, że może być dobroczynna, przynieść ulgę 
w cierpieniu. Lecz nie zdobyła się na to, by zrobić coś, na co miała tak wielką 
ochotę: wyciągnąć ramiona, objąć, przytulić do siebie rozdygotaną dziewczynę. 
Stała i patrzyła w tę maskę, która przysłaniała wrażliwą twarz córki. 
„Niech sobie na to pozwoli” – pomyślała, nieświadoma tego, że jej oczy zwykle 
ciepłe i pełne blasku, przesłonił cień mimowolnej dezaprobaty. 
Nie uczyniła nic. 
Czy postąpiłaby tak samo, gdyby mogła przewidzieć tragedię, która czekała już za 
pro
giem? Irma, nie powstrzymana, obróciła się na pięcie i wyszła. Z przedpokoju 
dobiegł brzęk rzu-conych na podłogę kluczy. 
Soledad spała przytulona do pleców Teda, cicho i mocno jak dziecko. Ted nie spał 
już od pewnego czasu. Było mu niewygodnie, lecz nawet wiedząc, jak mocny ma ona 
sen, bał się poruszyć, by jej nie obudzić. Nie chciał, żeby się obudziła. 
Chciał, przez jakiś czas jeszcze, zostać sam ze swymi myślami, swymi wrażeniami, 
pogmatwanymi doznaniami, które mimo wyczerpania miłością – kochali się gorąco, 
gwałtownie – atakowały, wyraźnie się czegoś od niego domagając. Trzeba to 
uporządkować. Co uporządkować? 
Z korytarza dobiegał stłumiony przez podwójne drzwi odgłos pracującego 
odkurzacza, na parkingu przed hotelem głośno rozmawiali taksówkarze, wróble ich 
przekrzykiwały. Zapra-gnął podejść do okna i spojrzeć na plac. Wydało mu się, że 
w wielorakich odgłosach słyszy paradny krok żołnierzy maszerujących do Grobu 
Nieznanego Żołnierza. Tak dumnie, tak pa-radnie w tych swoich rogatywkach szli. 
Nie wiedzą, jak się umiera, jak można ohydnie umie-rać ze strachu. W mule 
zmieszanym z wodą i krwią chorych na biegunkę, z przerażeniem patrząc na własną 
rozmiękłą skórę. 
Ja tam zwariowałem – pomyślał Ted Skorsky i ogarnęła go trwoga. Zacisnął 
powieki, zaci-snął pięści i tak leżał – spięty, dygoczący wewnętrznie, czując 
jak pełznie po nim śmiertelne zimno, aż wreszcie, po chwili, która zdawała się 
wiecznością, przez lodowatą trwogę przebiło się ciepło przytulonego do niego 
ciała. Poczuł ciężar przerzuconej przez jego plecy ręki. So-ledad. Była tu. 
Uczepił się tego ciepła jak koła ratunkowego. Nigdy, nigdy z nikim nie do-znawał 
uczucia tak kojącej fizycznej intymności. A była przecież nieustającym wyrzutem 
sumienia. 
Ona? 
W Wietnamie od niechybnej, haniebnej śmierci uratował go Greg Winter. A teraz, 
przez całe lata, wpędzał go w obłęd i pchał do śmierci. Nie, nie Greg. Zachował 
się niezwykle przy-zwoicie. Nie Greg! Myśl o nim. Ale to na jedno wychodziło. 
Poczuł, że dłużej nie wytrzyma, że musi wstać. 
Delikatnie obrócił śpiącą na drugi bok, westchnęła lekko, na moment jakby 
wstrzymała oddech i on wstrzymał oddech, lecz nie obudziła się, spała dalej. Nie 
wstał jednak. Leżał na wznak, z głową wychyloną ku oknu. Zza kotar sączyło się 
światło chylącego się ku zmierz-chowi dnia. Twarz Teda naga, bezbronna wyrażała 
tęsknotę. Uciec. Zawsze uciekał. Wyplą-tywał się z cudzych układanek, z radosnym 
poczuciem swobody, niezależności. Nie bał się tego, w co wplątywało go życie, 
pewny, że zawsze wyzwoli się z więzów. Przez 30 lat swego życia był wolny. 
Owego dnia, gdy wezwany tajemniczym i naglącym telegramem Grega leciał osiem lat 
temu do Paryża, nie miał nawet cienia złych przeczuć. Ani dobrych. Co najwyżej 
był lekko poirytowany. Niedawno wrócił z Hongkongu. Jeszcze miał w pamięci 
zapach, flotyllę żagli ze słomianych mat, mętne fale w oplocie brudnych 
czerwonawych wodorostów niesionych nurtem rzeki. 
Podczas długiego lotu nad Atlantykiem myślał przede wszystkim o nowej sprawie, 
kolej-nej zagadce nie wykrytego morderstwa, którą zaraz po powrocie z urlopu 
zaczął się zajmo-wać. Był już wówczas wybitnym specjalistą w tej dziedzinie i 
miał na swoim koncie kilka spektakularnych sukcesów, którym zawdzięczał pewien 
rozgłos, nie tylko w kręgach ściśle prawniczych. Jego liczne artykuły, 
zamieszczane w periodykach naukowych, zwracały uwagę niezwykłą wnikliwością i 
niebywałą umiejętnością wczuwania się w psychikę mordercy. Bardziej mordercy niż 
ofiary, co mu czasem krytycy wytykali. Ciągle wszakże nie wiedział, kto zabił 
młodego męża Juany z Domu pod Sekwoją w jego rodzinnym miasteczku Green Winds. 
Nie wiedział zaś nie dlatego, że ta zagadka okazała się za trudna dla jego 
dociekliwe-go umysłu. Nie, nie dlatego! W ogóle nie przystąpił do jej 
rozwiązywania. Przy każdym ko-lejnym podejściu paraliżował go nieoczekiwany, 
mroczny lęk, jak gdyby stawał przed ciem-nym tunelem, w którym coś się czaiło. W 
dniu, w którym to coś przybrało upiorną twarz Ju-any, definitywnie zaprzestał 
prób. 
Raz spróbował porozmawiać na ten temat z matką, podczas jednej ze swych rzadkich 
wi-zyt w domu. Nazbyt rzadkich. Nie odnosił wrażenia, choć był jedynym synem, 
aby ojciec czy matka, bez reszty zajęci sobą nawzajem i swoją pracą, specjalnie 
jego wizyt oczekiwali. 
– Mamo – zapytał wówczas, a żartobliwość tonu nie mogła przesłonić napięcia w 
oczach – dlaczego nigdy nie napisałaś powieści o tej historii, która wydarzyła 
się przed laty w Domu pod Sekwoją? To taka piękna, tragiczna historia, 
wydawałoby się, że wymarzony temat dla ciebie. 
– 
Mnie coś od tej historii odrzuca – rzekła prosto. W niczym nie zdradził, w jaki 
zamęt uczuć go ta odpowiedź wprawiła. 
– 
Ale co? – dopytywał, niby w dalszym ciągu żartobliwie; zupełnie nie podejrzewał, 
jak czytelna jest dla matki jego twarz. 
Patrzyła na niego z charakterystyczną dla niej wyrozumiałą uwagą. Milczała 
długo, więc zauważył, jak coś wahnęło się w jej oczach i zmąciło fiołkową toń. 
– Pytasz, co mnie odrzuca? – przemówiła wolno. – Być może to samo, co ciebie 
przyciąga.Tak odpowiedziała i roześmiała się z pewnym zniecierpliwieniem.Odkąd 
zrozumiał, jaki dziwny zawód wykonuje jego matka, nigdy nie był pewien, czy
traktuje go jak żywą istotę z krwi i kości, czy też jako jednego z bohaterów 
swoich powieści. Przez jakiś czas nawet go to fascynowało. Potem jednak zaczęło 
w nim narastać niezwykle przykre przeświadczenie, że jego istnienie znaczyło dla 
niej tyle, ile istnienie kolejnych po-wieściowych bohaterów; miał matkę i jakby 
jej nie miał. Drzwi do jej gabineciku, na których tak często wisiała kartka: NIE 
PRZESZKADZAĆ, stały się dla niego symbolem tego wszyst-kiego, co będzie mu w 
życiu odmówione, zapowiedzią kolejnych murów, o które będzie tłukł głową w 
daremnym wysiłku sforsowania przeszkody. 
Jak tylko nauczył się pisać, wsuwał pod te drzwi swoje małe karteczki: „Kochana 
mamu-siu, stłukłem sobie kolano, ale nie płaczę”. „Kochana mamusiu, nie mogę 
ciągle jeść tego okropnego budyniu z resztek”. I czasem, gdy ból osamotnienia 
był już zbyt silny: „Kochana mamusiu. Bardzo cię kocham. Twój synek, Teddy”. 
Nigdy nie odpowiedziała wprost na te karteczki. Mówiła tylko: 
– O, jak mój synek ładnie pisze. Albo najczęściej: zdaje się, że czegoś ode mnie 
chciałeś, synku, wybacz, ale gdzieś zapo-działam twój liścik. 
Czy to był jedyny powód, który sprawił, że jak gdyby wyrzekł się matki i całe 
swoje serce zwrócił ku tamtej na Wzgórzu, która go dostrzegała? Co było 
pierwsze? „Bo mnie coś od tej historii odrzuca. Być może to samo, co ciebie 
przyciąga”. Co mnie przyciąga? Kto mnie przyciąga? Czy ja wiem, dlaczego tak 
zakochałem się w tej kobiecie? 
Takie pytania wyłoniły się z chaosu jego odczuć, lecz nad wszystkim górowało 
zdziwie-nie. Zadziwienie tym, co dojrzał w twarzy matki. Jej słowa mogłyby 
świadczyć o tym, że się mylił: ona się jednak nim interesowała! Może wiedziała 
więcej, niż przypuszczał? Może za-stanawiała się nad nim? Co ja właściwie o niej 
wiem? Czy starałem się czegoś dowiedzieć? 
Siedziała naprzeciw niego w swym ulubionym ogromnym klubowym fotelu, który powi-
nien być dysonansem w tym bardzo kobiecym pokoju. Powinien, lecz nie był. Tak 
wyraźnie był miejscem, w którym ona się chroniła, w którym stawiała tamy swej 
powieściowej wy-obraźni. Po jej twarzy błąkał się uśmiech wyrażający sprzeciw i 
zmartwienie. W owej chwili nieoczekiwanego zbliżenia po raz pierwszy spostrzegł 
jej urodę. Była to uroda pastelowa, delikatna, lecz niewątpliwie wielka. 
Kontrastowo różna od ciemnej urody wdowy po farmerze Winterze. O takiej urodzie 
jak uroda Juany mówi się zazwyczaj „gorąca, płomienna” i on też właściwie zawsze 
tak o niej myślał. I nagle objawiło mu się, że jej piękno było zimne, pod-czas 
gdy delikatnie modelowane rysy matki miały w sobie ciepło, słodycz i – jakby 
dziecięcą niewinność? 
Setki pytań zawirowały w jego głowie, lecz zadał to jedyne, na które nie musiał 
sam odpowiadać. 
–
Mamo, ty nie lubisz Juany, prawda? – spytał. – Nigdy jej nie lubiłaś. 
–
Czy kiedykolwiek zabraniałam ci tam przesiadywać? – odparowała. 
Serce Teda wykonało mały, nieprzyjemny skok. Była inteligentna, och, jaka była 
inteli-gentna. Tunel, w którym czaiło się coś mrocznego, otworzył się wciągając 
go w przepaść, więc szybko zwekslował na bezpieczniejszy tor. Tak, jego matka 
była zazdrosna o to uwiel-bienie, którym obdarzał tamtą. Tamtą matkę. 
Niewątpliwa prawda tego zbyt późno uczynionego odkrycia, jakże wygodnym była 
pretek-stem, aby nie drążyć głębiej. Matka była zazdrosna o Juanę. Lecz przecież 
– nigdy, nigdy nie próbowała go do niej zrażać, nigdy nic przeciw niej nie 
powiedziała! „Czy kiedykolwiek za-braniałam ci tam przesiadywać?” To ojciec 
odnosił się do zauroczenia syna z wyraźną dez-aprobatą. Jakby wyłącznie z 
lekarskiego punktu widzenia: atmosfera tego ponurego domu na wzgórzu może 
niekorzystnie wpłynąć na psychikę dziecka. Więc jedynie ojciec. Ale gdy gro-za 
czająca się w ciemnym tunelu zaczęła się materializować w ledwo rozpoznawalną 
twarz Juany (czy Juany?!!), nie z ojcem, lecz z matką zapragnął porozmawiać. 
Siedział teraz naprzeciw niej wstrząśnięty, w zamęcie niepokojących uczuć, a ona 
krucha i maleńka w bezpiecznej fortecy klubowego fotela snuła jakieś swoje 
myśli. Tym razem nie było to powieściowe wyobcowanie, wiedział to. 
– Co my właściwie wiemy o ludziach? – przemówiła wreszcie, gładząc ruchem na 
poły ma-chinalnym, na poły pieszczotliwym błyszczącą od starości skórę fotela. – 
Najczęściej tyle, ile chcemy wiedzieć. Albo – ile nam pozwolą. Próbujesz wykryć 
sprawcę tego morderstwa, tak? 
Ted drgnął. 
To bezpośrednie pytanie w pełnej zawoalowanych podtekstów rozmowie, było niby 
taran, któ-ry z precyzją uderzył w pieczołowicie wzniesione fortyfikacje 
obronne. Na nic się nie zdało całe jego kluczenie. Lęk dopadł go natychmiast. 
Wiedział, że zbladł i że drżą mu ręce. Wiedział rów-nież, jakąś wypływającą z 
najmroczniejszych zakamarków duszy wiedzą, że nadszedł moment przełomowy, że od 
tego, co teraz odpowie, zależy trwanie uświęconego kształtu rzeczy. 
– Nie, nie próbuję – odparł ledwo dosłyszalnie, głosem tak zdławionym, jakby tę 
odpo-wiedź wyrwano z niego siłą. Natychmiast otrzymał nagrodę: fiołkowe oczy 
matki wypełniły się intensywnym światłem. Płynęło ku niemu łagodzące, a zarazem 
coś sygnalizujące? Otrzymał znak. Droga była prosta, oczywista, jasna. 
Nigdy nie byli sobie tak bliscy, jak w owej chwili i chwila taka nigdy więcej 
się między nimi nie powtórzyła. Ukrył ją w sobie bardzo starannie, a 
przeświadczenie, że nosi ukryty skarb, wiele mu w życiu ułatwiło. W każdym razie 
do momentu, kiedy popełnił zdradę, a tym samym, jak sądził, został nieodwołalnie 
pozbawiony koła ratunkowego, które w tamtej pełnej szczególnych znaczeń chwili 
rzuciła mu matka. 
Wstał wreszcie i nagi podszedł do okna. Zasłony falowały lekko, przez uchylone 
okno wpływał do pokoju zapach źle oczyszczonej benzyny zmieszany z przeróżnymi 
zapachami wiosny, wśród których najsilniejszy był zapach zielonego wiosennego 
deszczu. Kiedy padał deszcz? Teraz, gdy ten delikatny powiew musnął jego ciało, 
Ted Skorsky poczuł, że jest cały spocony. Jak tamtego wieczoru w Paryżu, na 
pokazie mody. 
Samolot wylądował w liliowym zmierzchu. Schodził łagodnie ku miastu, które było 
niby jedna gigantyczna, bijąca wysoko w niebo fontanna mlecznobiałego światła. 
Ted czuł się tak, jakby wracał z długiej podróży w głąb siebie, a to światło 
wybłyskujące z lekkiej lila mgiełki rozbłysło niby tamto, w fiołkowych oczach 
matki; było potwierdzeniem, że szukał i znalazł. Nie była to jeszcze podróż do 
kresu własnej nocy, ale wiedział już, dlaczego zgłosił się – osiemnastoletni – 
na wojnę w Wietnamie. Wiedział, że była to ucieczka przed lękiem, jaki w nim 
wybuchł wobec zbliżającego się momentu, kiedy będzie musiał wywiązać się ze swej 
dziecięcej przysięgi. Lęku przed grozą, jaka zacznie się materializować w 
ciemnym tunelu. 
To Juanę widział schodząc po schodkach samolotu, choć czekający na niego Greg, 
skóra zdjęta z ojca, nie był do niej ani odrobinę podobny. Przynajmniej 
zewnętrznie. Patrząc na serdecznie uśmiechniętą twarz przyjaciela Ted widział 
twarz jego matki, taką jaką podziwiał szaleńczo zakochany chłopiec. I z tym 
obrazem w oczach, który pojawił się i odniósł triumf nad wszystkimi innymi 
doznaniami, jechał tam, dokąd zawiózł go Greg. 
Najpierw zawiózł go do hotelu. 
– Wynająłem ci pokój w „Prince de Cleyes”, na mój koszt. Nie protestuj. Potem 
zawiozę cię na pokaz mody. 
–
Mnie? Na pokaz mody?! 
–
Ciebie. 
–
To dlatego kazałeś mi zabrać strój wieczorowy! 
–
Zgadłeś. 
–
Jesteś diabelnie tajemniczy. Nic mi nie powiesz? 
–
Ani, ani. Jak niespodzianka, to niespodzianka. 
Jechali białym porschem przez wieczorny Paryż. Ted, choć sporo podróżował, w tym 
mie-ście był po raz pierwszy. Lecz nie rozglądał się, tylko chłonął aurę 
bogactwa otaczającą przyjaciela. Patrzył na jego uśmiechniętą twarz, na jego 
wypielęgnowane ręce, ze swobodną, jakąś nonszalancką nawet pewnością obejmujące 
kierownicę. W samochodzie unosił się za-pach znakomitej wody kolońskiej 
Yardleya. Nie znał takiego Grega. 
Greg Winter mniej więcej rok temu odziedziczył fortunę po swoim ojcu chrzestnym, 
wuju matki, którego mówiąc nawiasem, prawie nie znał. Wuj dorobił się majątku, 
lecz pozostał zatwardziałym starym kawalerem i nie miał dzieci, więc wszystko, 
co posiadał, a posiadał wiele zapisał w równych częściach swej ukochanej 
siostrzenicy Juanie i jej synowi. Greg, który bez większego zapału i powodzenia 
zajmował się maklerką, natychmiast rzucił pracę. 
– 
Daję sobie rok – powiedział rozpromieniony – daję sobie rok na szaleństwa. Potem 
się ustatkuję i w pocie czoła będę pomnażał fortunę mego chrzestnego. 
– 
Raczej to, co z niej po tym roku zostanie – zażartował Ted. Jakoś nie umiał 
sobie wy-obrazić statecznego Grega popełniającego szaleństwa! 
Greg natychmiast wyjechał do Paryża. Ted pamiętał, jak go to ubodło, że 
przyjaciel nie zaproponował mu choćby najmniejszego udziału w przewidywanych 
szaleństwach. Odmó-wiłby. Tego był pewny. Jakoś go to jednak niemile dotknęło, 
może dlatego, że sam postąpiłby inaczej, a mamy skłonność, wywołującą wiele 
nieporozumień, do sądzenia według siebie... Może zresztą wcale by nie odmówił? 
To mogłoby być fajne – takie wspólne wakacje od ży-cia. Nie powodziło mu się 
źle. Zarobki wystarczały na jego potrzeby, a zwłaszcza na urlopo-we włóczęgi po 
portach świata, które były jego najprawdziwszą pasją, jego, jak to kiedyś sam 
określił, żyłką conradowską. A Conrada Ted Skorsky czytywał namiętnie, może 
dlatego, że w jego twórczości odnajdywał dokładnie ten typ kobiety, jaki go 
pociągał, jaki uczynił swoim ideałem. To dawało o sobie znać polskie dziedzictwo 
Teda, choć on sam, jak mu się wyda-wało na wskroś amerykański, wcale tak nie 
myślał; jak najdalszy był od przeczucia, że polska krew i w ogóle Polska 
odegrają w jego życiu jakąkolwiek rolę. Po prostu czytał Conrada i włóczył się w 
czasie wakacji, a później urlopów – po portach świata, najchętniej tych najbar-
dziej egzotycznych, skrycie marząc o kobiecie, która gdzieś tam na niego czeka. 
W owych wyprawach Greg nie chciał mu towarzyszyć: w przeciwieństwie do Teda nie 
lu-bił morza i nie rozumiał fascynacji przyjaciela życiem marynarzy, statkami, 
portowymi ta-wernami, a zwłaszcza jego niezwykłego wyczulenia na rytm pulsujący 
w wielkich i małych portach świata. Ted raczej z tego był rad: wolał być sam 
podczas swoich eskapad. 
Mówiąc nawiasem, fakt, że czuł dziwną awersję do wprowadzania Grega w świat 
swoich fascynacji, powinien był dać mu wiele do myślenia, lecz on od kołyski 
niemal przyzwyczaił się uważać Grega za kogoś najbliższego i nie zaprzątał sobie 
głowy rozmyślaniem o tej przy-jaźni, jak też mówiąc szczerze nie zastanawiał się 
wiele nad tym, jakim naprawdę człowie-kiem jest Greg. Była to przyjaźń mocna, 
niezachwiana, była... Może dlatego jakoś niemiło przeżył fakt, że Greg 
wzbogaciwszy się tak nagle w ogóle nie uwzględnił go w swoich pla-nach. Telegram 
wzywający go pilnie do Paryża, choć przyszedł raczej nie w porę, sprawił mu więc 
wyraźną ulgę: klocki w tej dawno poukładanej układance znowu bezpiecznie, jak 
sądził, spoczywały na swoich miejscach. 
Jadąc przez wieczorne paryskie ulice patrzył na przyjaciela odprężony, 
przyjemnie podnie-cony, lekko rozbawiony właśnie i całkiem serio zaciekawiony. 
Korki na jezdniach były po-tworne. Samochody tłoczyły się, kłębiły, niemal 
najeżdżając jedne na drugie w upartym wy-siłku wyminięcia, wyprzedzenia. 
Przechodnie na ulicach również tłoczyli się, kłębili, gesty-kulowali, śmiali 
się, podśpiewywali, zagadywali do siebie, dużo czarnych i śniadych twarzy, 
atmosfera karnawału, tak to Ted odczuwał. 
Stali w korku nad Sekwaną. Rzeka wydała się Amerykaninowi spokojna. Zadziwiająco 
wąska, spokojna spokojem niedostępnym dla amerykańskich rzek, zmiennych od 
przypływów i odpływów oceanu, burzliwych w ścianach kanionów. 
Chyba nie polubię tego miasta – pomyślał nieoczekiwanie i było w tej myśli 
przeczucie Rzymu, w którym zakocha się od pierwszego wejrzenia miłością trwałą i 
mocną. Niemniej trwałą i mocną niż miłość, jaką obdarzała swoje rodzinne miasto 
Soledad. 
Soledad. 
Ciągle stojąc przy oknie warszawskiego hotelu „Victoria” Ted poczuł zimno 
przenikające go do szpiku kości. Miał wrażenie, jakby za jego plecami, przez 
cały ten obszerny hotelowy pokój, od drzwi do okna sunęła ściana lodu tchnąca 
lodowatym oddechem. A przecież, przy-najmniej w miejscu, gdzie spała Soledad, 
oddychało ciepło. Ted poczuł, że braknie mu po-wietrza i rozchylił zasłony. Ot, 
na tyle, by w szparze zanurzyć twarz. Czas teraźniejszy począł odzyskiwać 
kontury. Czerwonawy mrok gęstniał nad Ogrodem Saskim, lecz ostatnie promie-nie 
słońca nasycały plac Piłsudskiego jasnością, nadającą przestrzeni nowy wymiar. 
Świat zewnętrzny tak go tutaj w Polsce stale spychający w czas przeszły, zaczął 
go przenikać swą absurdalną i tajemniczą realnością. W odruchu buntu już miał 
zasunąć szparę w zasłonach, gdy zobaczył coś, co sprawiło, że jego serce zaczęło 
bić w powolnym crescendo, a potem oszalało. Ta dziewczyna idąca przez plac! To 
była ona! Miedziane włosy gorejące w reflek-sach zachodu, jak pochodnia 
wskazywały drogę. To ona, nieznajoma z placu Na Rozdrożu! To jej sylwetka, 
szczupła i wiotka, to jej granatowa długa spódnica. Była tu, w pobliżu, naj-
wyraźniej kierowała się w stronę Ogrodu Saskiego. 
Obrócił głowę na pokój. Soledad ciągle spała. Jaka była piękna i bliska, taka 
odprężona, lekko uśmiechnięta, z zamkniętymi oczami. Ubierał się szybko, 
gorączkowo. Czyniąc to był cały już tam, w pościgu za nieznajomą, lecz nie 
zapomniał zrobić tego, bez czego po prostu nie mógłby wyjść. Na wyrwanej z 
notesu karteczce napisał: „Kochanie, zaraz wracam. Cału-ję, Ted” i położył ją na 
stoliczku obok śpiącej. Dopiero potem wyszedł. 
Ale przeszłości za sobą nie zostawił. Nie mógł jej powiedzieć stop. Ona go tu 
goniła, ści-gała, jak on gonił i ścigał nieznajomą Polkę. Oto proszę, zwykły 
ruch uliczny i znowu na-tychmiast odrzuciło go wstecz. Ten śmieszny warszawski 
ruch uliczny nie stanowił najmniej-szej przeszkody dla jego pośpiechu. Zupełnie 
inaczej niż wtedy w Paryżu, gdy biały porsche Grega, też bardzo się śpieszącego, 
co chwila utykał w korkach. To tylko z pozoru był po-śpiech Grega, który swoje 
coraz większe zdenerwowanie koił wiązanką soczystych prze-kleństw rodem z 
żołnierskich okopów w Wietnamie. To jego, Teda, los pośpieszał. 
Przeszedłszy przez jezdnię, która go dzieliła od Ogrodu Saskiego, Ted Skorsky 
przystanął na chwilę. Wyjął chusteczkę i wytarł zupełnie nie spocone ręce. Ten 
nerwowy gest, który przywiózł z Wietnamu, w ostatnich latach czasem wracał. 
Wracał razem z uczuciem, że muł chlupocze w jego butach i wciąga w grzęzawisko. 
Grzęzawisko. Gdzie jesteś dziewczyno o włosach gorejących jak zachód słońca? 
Drzewa w Ogrodzie Saskim powlekała delikatna wiosenna zieleń. Krople czerwonego 
bla-sku osiadały w gałęziach, błyskały niby czerwone lampki, które przez całą 
noc palą się na masztach sampanów zakotwiczonych w porcie Hongkongu. Wielu 
spacerujących, na ławkach przytulone do siebie pary. Dzieci. Staruszkowie. Lecz 
miedzianowłosej dziewczyny nie było. 
Próżno biegał po alejkach, próżno wypatrywał. Nie było jej. Czy w ogóle naprawdę 
ją widział? Czy to naprawdę ona szła przez plac w promieniach zachodzącego 
słońca? Czy w ogóle istniała? 
Zniechęcony usiadł na ławce i siedział ze zwieszoną głową. Wydarzenia tego dnia 
wydały mu się nagle odległe, a objawienie, które przyniosły, chwilowe. Nie 
potrafił już wzbudzić w sobie tego, co było tak niesłychanie cenne: nadziei i 
uniesienia. Czyż nie tego szukał w por-tach świata? Nic nie mogło równać się z 
uczuciem, jakie ogarniało go za każdym razem, kie-dy statek czy jacht wpływał do 
portu. Czuł się wówczas, jak ktoś, kto z dalekiej podróży, z drugiego końca 
świata zmierza ku chwili ostatecznego... Objawienia? Objaśnienia? Objaśnie-nia 
czego? Nie bardzo wiedział. 
W Ogrodzie Saskim szumiała fontanna. W Paryżu światła jak fontanna. Paryż. 
– 
Niech to diabli! Nie mogę się spóźnić! – klął Greg, jego jasne włosy, nad 
którymi z pew-nością tego dnia pracował fryzjer, zlepiły się od potu. – Nie chcę 
stracić tej chwili, kiedy ona wejdzie. 
– Ona? – podchwycił Ted. 
– 
No przecież nie sądzisz, że wiozę cię na pokaz mody, żeby ci pokazać suknię – 
burknął Greg. 
–
Aha. 
–
Nie ahuj, nic nie wiesz! – rzucił Greg przez zęby. 
Elegancki jedwabny szal wybłyskujący z rozpiętego ciemnego płaszcza nie łagodził 
wra-żenia krzepy i iście chłopskiej witalności, która emanowała z barczystej 
postaci syna farmera z Domu pod Sekwoją. Szczupły, chłopięco smukły Ted czuł się 
przy nim jak trzcina. Wów-czas w białym porsche Ted czuł szczególną wiotkość 
swego długiego (metr dziewięćdziesiąt dwa centymetry) ciała i właśnie tak o 
sobie pomyślał: trzcina. Oczywiście dodał: myśląca trzcina. Bardzo go to 
porównanie rodem z powieści jego matki ubawiło. Czemu Greg nie miał nic z matki? 
Nie tylko z jej cech zewnętrznych, ale i, jak się Tedowi wydawało, nic z jej 
cha-rakteru, jeśli nie liczyć tego czegoś mrocznego, co pojawiało się czasem w 
jego bardzo nie-bieskich oczach i spływało w dół twarzy, ku brodzie zwłaszcza, 
czyniąc ją w jakiś niepokoją-cy sposób brutalną. Wówczas w samochodzie, choć nie 
widział oczu przyjaciela maniacko utkwionych w to, co się działo na jezdni, 
właśnie broda, lekko wysunięta do przodu, dziwnie brutalna, zrobiła na Tedzie 
jakieś niemiłe wrażenie, odwrócił wzrok z uczuciem, że podpa-trzył coś, co nie 
było przeznaczone dla niczyich, a zwłaszcza dla jego oczu. Kobiety lubiły Grega 
Wintera. Żadnej jednak do tej pory nie udało się zatrzymać go na dłużej. Ted był 
pew-ny, że przyjaciel, podobnie jak on sam, szuka tej, która będzie miała twarz 
jego matki. 
Więc znalazł ją tu, w Paryżu? – pomyślał i – dopiero w tej chwili uświadomił 
sobie, że to, co się dzieje, dzieje się naprawdę, że przeskoczywszy Atlantyk 
jedzie teraz oto, w wieczoro-wym ubraniu na paryski pokaz mody. Wydało mu się to 
takie zabawne, że parsknął śmie-chem. Rezultat tego mimowolnego parsknięcia był 
taki, że Greg o mało nie spowodował wy-padku. Wjeżdżali właśnie w olśniewające 
światła placu Zgody. Greg, który przyhamował, by włączyć się do ruchu, podcięty 
tym mimowolnym śmieszkiem niemal do dechy wcisnął gaz, a zaraz potem, klnąc, 
hamulec. W rozdzierającym pisku opon samochód zatańczył i poskro-miony 
mistrzowską ręką osiadł, równocześnie z wściekłością, która osiadała w Gregu. 
– 
Co cię tak rozśmieszyło? Co cię tak śmieszy, no może mi powiesz co?! – rzucił z 
nie-oczekiwaną wrogością. 
Było to tak zaskakująco niesprawiedliwe, że Ted zareagował gwałtownym przypływem 
gniewu. Szczęki zwarły mu się tak, że nie mógł wydobyć słowa. 
– 
O co ci chodzi, stary? – przemówił, opanowując się z widocznym trudem. Ale i 
Greg Winter się opanował. 
– O nic. Szlag mnie trafia. Ale już dojeżdżamy. 
Greg jechał teraz tak, jakby jego wściekłość zamieniła się w szaleńczą energię. 
Był zły na siebie za swoją reakcję. Nie pasowała do momentu, który przeżywał, 
momentu jego najwięk-szego triumfu. 
Los, cokolwiek byśmy o nim myśleli, zawsze nas ostrzega, tylko na ogół nie 
umiemy czy-tać znaków. Czy znakiem było to, że w rozjarzonym światłami westybulu 
pełnym świetnych gości Teda dopadła niewytłumaczalna trwoga, jeden z tych lęków, 
które potrafiły jego życie przemieniać w rzeczywistość sennego koszmaru? Poczuł 
na plecach znajomą strużkę lodo-watego potu. Nie wiedział, że upiorna bladość 
podkreślona przez lśniącą czerń włosów upodobniła jego twarz do maski 
tragicznego Pierrota, dzięki czemu wyglądał jeszcze bardziej interesująco niż 
zwykle i wzrok niejednej kobiety – a było tam wiele wspaniałych kobiet – 
zatrzymywał się na nim. 
Nie zauważył tego. Natomiast to, czego on nie zauważył, nie uszło uwagi Grega, 
który ob-serwował go ukradkiem. Teraz, kiedy już wreszcie dojechali i to 
dojechali na czas, był spo-kojniejszy i z każdą chwilą bardziej zwycięski. Nie 
potrafił powstrzymać, a może nie chciał powstrzymywać triumfalnego uśmieszku, 
który raz po raz unosił kąciki jego warg. 
Napad lęku, który sparaliżował Teda, był na szczęście krótkotrwały; koszmar 
rozpłynął się w blasku wielkiego świata. 
Taki świat, europejski beau monde, Ted Skorsky znał głównie z filmów i z 
książek. Starał się zachować dystans – bywał przecież, choć rzadko, na 
nowojorskich targowiskach próżno-ści, lecz naładowana elektrycznością, 
wzbierająca oczekiwaniem atmosfera zrobiła swoje. W pewnym momencie poczuł się 
tak, jakby wypił kilka kieliszków dobrego szampana i pozwolił sobie na przyjemny 
zawrót głowy. Patrzył na Grega, który wyglądał imponująco, trochę jak Burt 
Lancaster w roli księcia Saliny w „Lamparcie”. Był nieskazitelny od stóp do 
głów, w każdym szczególe: wyczuwało się w tym zadbaniu kobiecą rękę. Świadomy 
własnej siły roz-dzielał ukłony z pyszną powagą wybrańca losu, gwiazdy chwili. 
Zdumiewające, jak wielu ludzi tu znał i jak wielu jego znało! Ted przyglądał się 
temu spektaklowi próżności z pewnym rozbawieniem, lecz widoczna radość 
przyjaciela szczerze go cieszyła. Kochany, stary Greg! Zdaje się, że złapał pana 
Boga za nogi. Wyczuwał jego napięcie, jego oczekiwanie na chwilę, dla której, 
jak teraz wiedział, ściągnął go z Nowego Jorku i z autentycznym zaciekawieniem 
zasiadł w pierwszym rzędzie, blisko wybiegu, na który zaraz wejdą modelki. 
Pogasły światła na widowni, wybieg zapłonął. W rytmie afrykańskiej muzyki 
wypłynęły cienie. Roztańczony korowód cieni, igraszki świateł i cieni, 
halucynacyjny taniec duchów, które walczyły o istnienie w ulewie kolorowych 
błysków, będących zarazem światłem i zma-terializowaną muzyką. Kiedy atmosfera, 
której Ted poddał się całkowicie, bliska już była wrzenia, cienie wygrały: 
oblekły się w ciało. Na wybieg wyszły modelki. 
Chciał od razu rozpoznać tę, dla której Greg go tu przyprowadził, pewny był 
zresztą, że przyjdzie mu to z łatwością: musiała przecież być podobna do jego 
matki, Juany z Domu pod Sekwoją. Lecz od pierwszej chwili uwagę jego przykuła 
ta, która była całkowitym przeci-wieństwem owego wspólnego dla niego i Grega 
ideału. Bardzo jasna blondynka o niezwykle jasnych, przejrzystych oczach i 
niewyobrażalnie pięknych długich nogach, spowita w krótkie białe futro. Wszystko 
to objął jednym spojrzeniem, lecz poraziło go co innego: ta kobieta, idąca w 
rytm zmysłowej afrykańskiej muzyki miała ten rytm w każdym swoim ruchu, miała go 
w sobie. Tylko kolorowe kobiety naprawdę dobrze, w sposób naturalny poruszają 
się w tym rytmie – pomyślał Ted. Lecz ona była biała. Kiedy rozchyliwszy futro 
oparła rękę na biodrze i szła tym paradnym krokiem modelek, który byłby 
śmieszny, gdyby nie były tak zgrabne i piękne, poczuł się tak jak przed rokiem, 
gdy stał na pokładzie jachtu, wpatrzony w słońce zachodzące nad Zatoką Perską, w 
niebo rozżarzone, napuchłe od wzbierającego w jego wnętrzu tajfunu. Czuł w sobie 
zapowiedź burzy. Piękna biała kobieta kryjąca w sobie afry-kański rytm: odebrał 
tę mieszankę jako coś w najwyższym stopniu perwersyjnego. Zadrżał w przypływie 
pożądania, jakiego nie zaznał nigdy do tej pory; był to po prostu erotyczny 
szok. 
Pewny, że wszyscy, a w każdym razie najbliżsi sąsiedzi muszą widzieć, co się z 
nim dzie-je, kątem oka zerknął na Grega. Greg patrzył na niego, na twarzy miał 
dziwnie niezdrowe rumieńce, jak rumieńce gruźlika. 
–
To Soledad – powiedział. – Moja żona. 
–
Która? – wykrztusił Ted. 
– Ta, w którą się tak wgapiłeś. Moja żona Soledad. Ożeniłem się z nią wczoraj. 
Dziś ci ją przedstawiam. A jutro jedziemy w podróż poślubną do Nicei. 
Soledad. Moja żona. 
Ted wydobył z siebie jakiś zdumiony bełkot i zwrócił oczy na wybieg, bo one 
ciągle szły, 
to znaczy ona stale szła, wchodziła, wychodziła, lecz ani słowa nie potrafiłby 
powiedzieć o strojach, które prezentowała, czuł, że ona wie o nim, patrzy na 
niego, że przez cały czas świadoma jest jego obecności, że są sami w tym 
stworzonym z muzyki i światła świecie, że przy
ciąga ich do siebie jakiś zdumiewający urok. 
Żona Grega. 
To niemożliwe. To nie może być prawdą. Dlaczego nie może być prawdą? Soledad. 
Sol, soleil. Ziemia, słońce. Słońce ziemi. Ziemia i słońce Soledad. Jakoś mu nie 
przyszło do gło-wy, że to najwyraźniej hiszpańskie imię ma zupełnie inne, niż to 
sobie skojarzył, znaczenie. Dla niego było to słońce. 
Ale słońce szybko zgasło. Niemal natychmiast, gdy nieodwołalnie zgasł wybieg dla 
mo-delek. Światła gasły w miarę, jak gasła muzyka, muzyka gasła w miarę, jak 
gasły światła, gasły błyskawice dźwięków i odchodziło ulotne piękno, a z Teda 
uchodziło życie. Wstał bla-dy i wyczerpany jak po nocy szalonej miłości. 
– A teraz cię przedstawię – powiedział Greg. – Zamówiłem stolik w „La Tour 
Argentée”. Nie masz pojęcia chłopie, jak się cieszę, że się poznacie! Że poznasz 
Soledad! Ona też się na pewno ucieszy, że pozna ciebie. Tyle jej o tobie 
opowiadałem. 
– Dlaczegoś mnie nie poprosił na świadka? 
Greg obrócił na niego oczy, w których pojawiło się na mgnienie to coś mrocznego, 
co zmieniało całą jego twarz. 
– Bo chciałem, żebyś ją zobaczył, tak jak ją zobaczyłeś – odpowiedział wolno, 
mrok w je-go oczach zgęstniał, rozświetlony niebezpiecznym płomykiem, który 
szybko zgasł. 
Ted nic z tego nie zauważył. Jakby w ogóle nie zauważył, że odbyła się ta 
wymiana zdań. Czekał na nią. Na Soledad. Przyszła, w świetlistości włosów, lecz 
słońce zgasło. Może było-by inaczej, gdyby w samochodzie usiadła obok niego, ale 
tak się nie stało. Przyszła, nie-zmiernie wytworna w narzutce z czanopopielatych 
szynszyli, w rękawiczkach z Via Condotti w Rzymie, długich z guziczkami, 
nieoczekiwanie drażniąca. 
– Stary, to jest Soledad, moja żona.Z jakim upodobaniem Greg powtarzał te słowa!
– Soledad, pozwól, że ci przedstawię: To jest najinteligentniejszy z 
nowojorskich prawni-ków, spec od wykrywania autorów zbrodni doskonałych, słowem 
mój przyjaciel, mój b r a t –Ted Skorsky. 
Skłoniła lekko swą głowę w przepychu włosów, jej oczy były zimne, w nieprzyjemny 
spo-sób taksujące. Jak doskonale potem miał poznać ten taksujący wzrok, którym 
Soledad szaco-wała osobników rodzaju męskiego! Spojrzenie, którym objęła całą 
jego postać, było tym ra-zem bardziej dociekliwe niż taksujące, Ted jednak, 
który się czuł jak obudzony nagle z cu-downego snu, odebrał je inaczej. Uścisk 
jej dłoni był zaskakująco ciepły w zestawieniu z tym spojrzeniem i może gdyby w 
samochodzie usiadła przy nim, przerwany prąd popłynąłby na nowo. Nie popłynął. 
Nic, ale to nic nie wskazywało na to, że go tam wtedy na pokazie wi-działa, że 
była tak ekscytująco świadoma jego obecności. 
Usiadła z przodu. 
–
Przepraszam, ale usiądę z przodu – powiedziała grzecznie. 
–
Mów mi, Ted. 
–
Mamy tu w Europie inne obyczaje – wycedziła, zapinając guzik przy rękawiczce.Coś 
afektowanego, sztucznego w jej głosie do reszty otrzeźwiło Teda.W samochodzie 
milczała, za to Greg gadał jak najęty; nie było przyjemnie. Na szczęście
nie jechali daleko. 
Wybierała dania z karty z miną osoby, która ho-ho nie takie rzeczy jadała, 
wybrzydzała, ni z tego, ni z owego ironicznie krzywiła wargi, 
co przy jej gładkiej twarzy filmowej gwiazdy wyglądało sztucznie. Greg ciągle 
gadał, ona odzywała się rzadko, wyraźnie się dystansując od jego prostackiej, 
amerykańskiej swobody. Ted cierpiał męki za przyjaciela, Greg wszakże zdawał się 
niczego nie zauważać. Czasem śmiała się krótkim, nieprzyjemnym śmieszkiem, a 
spojrzenie jej niesamowicie jasnych oczu uparcie utkwione w stół lub niedbale 
błądzące po sali od czasu do czasu prześlizgiwało się po twarzy Teda, 
roztargnione, ostentacyjnie obojętne. Zrobiła na nim fatalne wrażenie. Fatalne 
wrażenie! 
Co za afektowany wamp – pomyślał z niesmakiem. 
I zaraz potem następna myśl: dlaczego ona wyszła za Grega? Dla jego pieniędzy? 
Owszem, taka motywacja przyszła mu do głowy, gdy widział, jak bardzo nie 
pasowali do siebie, w jak wyraźny sposób ona go nie kochała. Prosty, szczery 
amerykański chłopak i ta luksusowa kobieta o sposobie bycia wystudiowanym do 
najdrobniejszych szczegółów. Lecz jednak coś z tego, co Greg o niej opowiadał, 
zostało mu w pamięci, więc przypomniał sobie, że miała już za sobą małżeństwo ze 
znanym francuskim playboyem, który przy rozwodzie hojnie ją obdarował. No i była 
jedną z najlepiej opłacanych modelek świata. Więc nie dla pieniędzy. 
Tak siedząca, nie skrywająca swego znudzenia, swego niesmaku, absolutnie 
świadoma swojej świetności, wzbudziła w nim najgłębszy antagonizm. Nic mu nie 
objawiło spłoszone-go rytmu jej serca, nic, doprawdy nic, podczas tej 
nieszczęsnej kolacji nie zapowiadało tego, co miało się zdarzyć półtora roku 
później na przełęczy San Bernardino w Alpach. Przełęcz San Bemardino nocą, gdy 
sypie cichy, miękki śnieg, po środku szosy unieruchomiony samo-chód, kobieta w 
długim futrze pochylona nad kołem, z którego spadł przeciwśnieżny łańcuch, czy 
doprawdy pan mi nie pomoże? 
Wspomnienie tej chwili, która po kilku latach nie straciła nic ze swojego 
czarodziejskiego blasku, sprawiło, że Ted ciągle siedzący na ławce w Ogrodzie 
Saskim w Warszawie, aż się pochylił przeszyty bólem, a potem nagle zaalarmowany 
spojrzał na zegarek i zerwał się z ławki. Niemal biegnąc skierował się w stronę 
wyjścia. 
Irma Ossowiecka wstała ze swojej ławki, ukrytej pod gałęziami płaczącej wierzby 
i som-nambulicznie poszła kawałek za nim. Może dlatego, że w jego ruchach była 
jakaś gorączko-wość, odpowiadająca echem na miotającą nią gorączkę. Widziała, 
jak skręcił do hotelu „Victoria”, nad który nadpłynęły wielkie białoróżowe 
obłoki. 
Irma Ossowiecka bowiem pół godziny temu rzeczywiście przeszła przez plac 
Pilsudskiego i była w Ogrodzie Saskim. 
A Soledad... Soledad wcale nie spała. 
Soledad nie spała już wówczas, gdy spoczywający obok niej Ted z zachowaniem 
najwięk-szych środków ostrożności odsunął ją od siebie. Udała, że obraca się na 
drugi bok, całkowicie śpiąca, lecz obudziła się i – od razu wiedziała, że więcej 
nie zaśnie. Mimo to leżała z za-mkniętymi oczami, starając się oddychać równo, 
miarowo. Była pewna, że Ted nie śpi. W ciele czuła błogość, tę charakterystyczną 
lekkość, jaka po dobrej miłości niemal pozbawia ciało ciężaru, w 
niewytłumaczalny sposób czyniąc je zarazem rozkosznie ociężałym. Szcze-gólna 
nieruchomość Teda, coś w jego oddechu, powiedziało jej, że on nie śpi i od razu 
spra-wiło, że głowę jej natychmiast zaczął wypełniać zamęt sprzeczny z rytmem 
odprężonego ciała, co oznaczało, że nadeszła ta chwila, której się obawiała 
bardziej niż bezpośredniego efektu swego niespodziewanego przyjazdu: była pewna, 
że Ted zareaguje, jak zareagował, że zobaczy wyraz twarzy, który zobaczyła, że 
usłyszy słowa, które usłyszała. Tego była pewna. Słowa wypowiadane przy ich 
spotkaniach i rozstaniach miały czasem przerażające brzmienie źle naoliwionego, 
utykającego mechanizmu, wiadome było jednak, że padną. Było w tym mechanicznym 
stukocie rozpaczliwe wołanie o pomoc, słyszała to. Lecz czy on słyszał? 
Nie miała wszakże pewności, co się stanie, gdy pęknie świetlisty krąg 
największej intym-ności, który ich zawsze skutecznie chronił przed własnymi 
demonami. Czy opłynie ich owa cisza i spokój przypominające ciszę wewnątrz atolu 
chronionego przez rafy, o które bije po-tężna spieniona fala? Od tego, czy tak 
się stanie, czy nie, zależy odpowiedź na pytanie, czy powinna mu była zrobić tę 
niespodziankę, czy powinna była przyjechać tu za nim, do War-szawy, do Polski? 
Myślała o morzu, bo przyjechała prosto z morza, ściślej mówiąc z jachtu 
noszącego jej imię: SOLEDAD, lecz należącego nie do niej, a do księcia Lorenzo 
di Lampedusa, który od kilkunastu lat otaczał ją czułą, dyskretną, nie 
pozbawioną egoistycznych nadziei adoracją. Wbrew temu, co podejrzewał Ted, było 
to jej najprawdziwsze, zapisane w metryce imię. Zawdzięczała je matce, która 
zawiedziona w miłości do pewnego Hiszpana rozpamiętywała swój los przy wtórze 
melan-cholijnych andaluzyjskich pieśni zwanych soledad (soledad: samotność, 
pustka). 
Owego dnia, gdy Ted wyjechał do Polski, przyjęła wielokrotnie odrzucane 
zaproszenie na krótki rejs po Morzu Śródziemnym. Tydzień później zmusiła 
Lampedusę, by zawinął do portu, najbliższym samolotem wróciła do Rzymu, 
spakowała się i jeszcze tego samego dnia siedziała w kawiarni warszawskiego 
hotelu „Victoria”. Patrzyła w okno, uparcie patrzyła w okno, jakby dawało jej 
złudzenie świeżego powiewu: Soledad dusiła się, schwytana w lasso gwałtownych 
emocji. Było jej duszno, było jej gorąco. 
Teraz też było jej duszno, było jej gorąco, czuła, że pościel na tapczanie jest 
zmięta, prze-pocona, nagrzana. Zapragnęła wstać natychmiast. Ale to Ted wstał. 
Wstał ostrożnie, z tą iry-tującą ją czasem okropnie troskliwością w każdym 
poruszeniu, a choć stąpał cicho, usłyszała, że podszedł do okna. Zerknęła nawet, 
by się upewnić i zobaczyła, że on stoi tam nagi, przy zasuniętych zasłonach, jak 
gdyby nie śmiał, a może nie mógł ich rozchylić. Chyba nie mógł, stał jakby przed 
ścianą płaczu, spętany, ile napięcia i bezradności było w jego ciele, a najbar-
dziej bezradne wydawały się szerokie przecież ramiona, proste, muskularne plecy. 
Ręce miał opuszczone wzdłuż ciała, mimo to w ułamku sekundy zobaczyła go 
rozkrzyżowanego, jakby zawisłego na tej ścianie, za którą była wolność i 
powietrze; przez kilka chwil nienawidziła go z całego serca, z całej duszy. 
Głupiec! Beznadziejny głupiec! Jak można przez tyle lat czuć się tak straszliwie 
winnym? Truł się po malutku. zabijał ich oboje, ich miłość zwłaszcza za-bijał 
tym przeklętym poczuciem winy. On cierpiał. On się wyrywał. On płacił. On – 
rycerz bez skazy złapany w pułapkę śmiertelnego grzechu, bezbronna ofiara 
nieustających wyrzutów sumienia. Gdyby wiedział to, co ona wiedziała! Nie mogła 
mu tego wyjawić, choć w jednej chwili skończyłoby to tę wieloletnią udrękę. Nie 
mogła, a zresztą i nie chciała. Przed wyja-wieniem sekretu wydartego Gregowi 
powstrzymywała ją nie tylko świadomość daremności tego kroku (nie uwierzyłby 
jej, nie uwierzył!), ale i coś, co można by nazwać dumą miłości. 
Soledad, sławna w całej Europie modelka, znana ze swoich licznych romansów i 
flirtów, tudzież mniejszych i większych skandali, których była piękną i fatalną 
heroiną, otóż Soledad wierzyła w miłość. Jedyną, bezwarunkową, niepodzielną. 
Taką, dla której człowiek porzuca wszystko, a zwłaszcza to, co jest dla niego 
poza tą miłością najważniejsze czy najdroższe, słowem wszystko. I robi to bez 
żalu, czy poczucia winy. Tylko wtedy na pewno kocha. Tylko wtedy! Czy sama była 
gotowa poddać się z radością tym wymaganiom? O tak, była gotowa. Pod warunkiem 
wszakże, że człowiek, którego kochała prawdziwie i wyłącznie i który jej taką 
miłość wyznał, będzie się do nich w każdych okolicznościach stosował. Takie 
miała wy-obrażenie o miłości w owym najfatalniejszym w jej życiu dniu, gdy tuż 
po ślubie z Gregiem Winterem zobaczyła Teda Skorsky’ego. Pokochała go od razu. 
Od razu wiedziała, że stało się to, czego pragnęła, czego się obawiała zarazem, 
od czego przez całe dotychczasowe życie uciekała. W ciągu kilkunastu miesięcy 
małżeństwa z Gregiem wszystko wydawało jej się proste. Wiedziała od Grega, że 
Ted jest wolny i była pewna, że jeśli tylko ją pokocha, wszystko pójdzie jak z 
płatka. A tego, że ją pokocha była tak pewna, że w niczym nie przy-śpieszała 
biegu wydarzeń. Tylko niezmordowanie dniami i nocami wypytywała Gerga o Te-da, o 
jego życie, o jego myśli, o jego czyny, o jego fascynacje i zauroczenia. 
Wyciągnęła z niego wszystko, co mógł jej powiedzieć. I, dość nieoczekiwanie, 
jeszcze więcej – coś, do czego nikomu na świecie nigdy by się nie przyznał. Ale 
jej nie musiał się przyznawać. Nie kochała go, wyszła za niego, bo nie kochała 
wtedy nikogo, bo go lubiła, bo ją fizycznie po-ciągał, bo był miłą odmianą po 
europejskich playboyach. Był więc w jej doświadczonych rękach pogromczyni 
mężczyzn jak wosk, a zwłaszcza był dla niej całkowicie czytelny. Czy-telny 
jak... jak właściwie każdy mężczyzna. Z wyjątkiem Teda. Może dlatego, choć 
wiedzia-ła, że wpadła, że stało się, co się stało, od początku drażnił ją i 
budził w niej jakiś ukryty an-tagonizm. To właśnie sprawiło, że owego wieczoru 
podczas kolacji w „La Tour Argentée” zachowywała się tak sztywno, sztucznie, 
nienaturalnie. Robiła to świadomie i doskonale zda-wała sobie sprawę z tego, że 
zrobiła na nim fatalne wrażenie. Siedział taki napuszony i pełen nie ukrywanej 
dezaprobaty; nieomal widziała jego myśli. Ale jednocześnie widziała co inne-go, 
to, co dostrzegła z wybiegu dla modelek: jego ekstatyczną twarz, jego oczy 
chłonące każ-dy jej ruch, czuła ten prąd, który od niego płynął, znajdując w 
niej natychmiastowy odzew. Była pewna, że go zdobyła. Spokojnie więc pojechała, 
ta światowa kobieta, w swą drugą z kolei podróż poślubną i była to podróż 
całkiem udana. Odsuwała twarz Teda Skorsky’ego, całą jego postać, odsuwała w 
najtajniejszą głąb. Był, czekał tam, aż będzie gotowa wydobyć go na 
powierzchnię. I ona czekała, spokojna, tylko czasem jej serce, jak gdyby się 
zapomina-jąc, biło spłoszonym rytmem. Mistrzyni w rozkoszy znała wartość 
odwlekania. A zresztą, jeszcze wtedy zakochana przede wszystkim w sobie, w 
swojej urodzie, w potędze swego cza-ru, czuła się panią swego losu. Czuła się 
wolna. 
Jak to było dawno. 
O mało nie jęknęła wtulając się mocniej w poduszkę, miała dość tego udawania, że 
śpi, dość niewygodnej pozycji, dość tej całej absurdalnej sytuacji, którą 
stworzyła swoim niespo-dzianym przyjazdem i wstałaby niechybnie, gdyby Ted znowu 
jej nie uprzedził. Usłyszała, jak gwałtownie odchodzi od okna, jak się w 
pośpiechu, lecz niesłychanie ostrożnie ubiera i jak wychodzi na palcach, 
położywszy przedtem przy tapczanie karteczkę. „Kochanie, zaraz wracam. Całuję. 
Ted”. Nigdy by tego nie zaniedbał! Nigdy nie zaniedbał żadnego z tych ge-stów, 
czułych, czasem błahych, żadnego z uświęconych rytuałów, którymi obrosło 
misterium ich miłości. Nigdy tego nie zaniedbał, nie, nigdy. 
Zmięła kartkę i cisnęła kulką w ścianę. Nie doleciała, upadła na podłogę. Wstała 
i wrzuciła ją do klozetu. Potem, nie spojrzawszy nawet w lustro, wróciła na 
tapczan. Krótki, dziecinny płacz wstrząsnął jej ciałem. Leżała straszliwie 
samotna w tym obcym hotelowym pokoju, w tym obcym niezrozumiałym kraju, we 
władzy najgorszej z nawiedzających ją w złych mo-mentach myśli: że może jednak 
nie jest jego największą miłością, że jest pomyłką, do której beznadziejnie 
zaplątany nie chce się przyznać, bo oznaczałoby to przyznanie się, że dla po-
myłki zdradził swego najlepszego przyjaciela, że tak daremnie podeptał jedną ze 
swoich naj-świętszych zasad. Przed oczami Soledad przesunęła się mroczna, 
klasycznie piękna twarz Juany, matki Grega, żałobnej wdowy z Domu pod Sekwoją. 
Poznała Juanę, zdążyła. Ale chciała ją zobaczyć i poznać nie dlatego, że Juana 
była jej świe-krą. Wyłącznie dlatego, że była pierwszą miłością Teda 
Skorsky’ego, jego ideałem kobiety. 
Poznała ją, o tak! Przyjrzała się jej dokładnie. Jej i temu Domowi pod Sekwoją, 
który krył w sobie tajemnicę ponurej zbrodni. Miała zresztą na ten temat swoje 
zdanie. Ted nie musiał się domyślać tego, co jej podpowiadała kobieca intuicja, 
lecz jak to możliwe, aby nie do-strzegł, jakie mroki kryje w sobie ta piękna 
twarz?! 
Może i dostrzegł. Mówił jej czasem o sprawach, którymi się zajmował, znała jego 
pasję rozwiązywania karkołomnych łamigłówek zbrodni doskonałej, na ten temat 
jednak milczał. A i ona, instynktem powodowana, nie zadawała pytań. Raz tylko 
zapytała wprost. 
– Nie udało ci się wykryć, kto zabił męża Juany, tak? 
– Nie próbowałem – powiedział głucho, pobladł, a jego oczy zmąciło takie 
cierpienie, że więcej tego pytania nie zadała. Och, gdyby mogła przeciąć raz na 
zawsze wpływ tej fatalnej rodziny. Gdyby mogła! Mogła. Nie chciała. Nie mogła. 
W jakże tragicznym znalazła się położeniu! Tym tragiczniejszym, że on tak bardzo 
był pewny, że tylko jego położenie jest tragiczne. Leżąc nieruchomo na tapczanie 
w pokoju war-szawskiego hotelu „Victoria” patrzyła na ruinę swej wspaniałej, 
beztroskiej egzystencji. Może jedynie stary LL, Lorenzo książę di Lampedusa – 
wytrwały i wyrozumiały wielbiciel, domy-ślał się, jak wszystko naprawdę 
wyglądało. I – cierpliwie rozstawiał swoje sieci. 
Leżała z szeroko otwartymi jasnymi oczami patrząc w sufit, nie miała pojęcia, 
jakiego jest koloru i co się na nim znajduje, nie miała pojęcia, że mija czas i 
nie słyszała odgłosów zza okna. Ale usłyszała i od razu rozpoznała kroki Teda na 
korytarzu. Szybko zmieniła pozycję i uporządkowała wyraz twarzy. 
Zapukał delikatnie. 
– Kochanie, przykryj się! – zawołał uchyliwszy drzwi, a kiedy naciągnęła pled 
pod brodę wprowadził do pokoju kelnera, który na małym stoliku wiózł butelkę 
szampana, w kubełku z lodem oczywiście, i dwa kieliszki, smukłe, jakie lubiła. 
– Dom Perignon to nie jest, ale myślę, że się chętnie napijesz – powiedział 
otwierając szampana. Patrzyła na niego. Patrzyła na jego twarz ściągniętą, na 
podkrążone, unikające jej wzroku 
oczy. Wysiłek, jaki wkładał w to, by zachowywać się normalnie, ranił jej serce. 
„Miałam rację, coś się tutaj wydarzyło” – pomyślała. 
Czy przyjechała za późno? 
Soledad bała się podróży Teda do Polski. Nie dlatego, że choć tego nie mówił 
wyraźnie, chciał jechać sam. Dużo czasu spędzali osobno prowadząc dwa domy, 
jeden w Rzymie, a drugi w Nowym Jorku. Bała się przede wszystkim dlatego, że 
decyzję tę, w oczywisty sposób i dla niego samego nieoczekiwaną, podjął w 
momencie, kiedy ich łódź, której ster dzierżyła miłość, po raz kolejny omal się 
nie rozbiła o rafy, zawsze te same, lecz przez to wcale nie mniej niebezpieczne. 
A bezpośrednim impulsem była notatka w kronice towarzyskiej „Vogu-e”, która 
informowała, że Greg Winter miał wypadek noszący wszelkie znamiona upozoro-
wanego, gdyż zapewne była to próba, samobójstwa. 
Greg Winter nie ożenił się po rozwodzie z Soledad. Prowadził życie nowojorskiego 
play-boya. Wzmianki o jego wyczynach, tudzież jego zdjęcia z przeróżnymi 
pięknościami często znajdowały się w kronikach towarzyskich modnych magazynów. 
Od czasu do czasu towarzy-szyły temu mniej lub bardziej zawoalowane wzmianki, że 
ten niegdyś obiecujący młody męż-czyzna najwyraźniej świadomie marnuje, czy też 
zaprzepaszcza swoje życie. Nowy Jork w pewnych kręgach jest w gruncie rzeczy 
małą wioską, więc ich spotkania były nie do uniknię-cia. Podchodził wówczas do 
nich i wyrzucał z siebie kilka zdań z wylewnością tak ostenta-cyjną, że aż 
obraźliwą, czego pełen winy Ted nie dostrzegał. Fałsz i jadowitość, obliczone na 
zadanie bólu Tedowi, wyczuwała tylko bezsilna Soledad. Ted, który fakt, że Greg 
w ogóle z nim (z nimi!) rozmawiał, brał za przejaw wielkoduszności okrutnie 
skrzywdzonego przez niego przyjaciela, bladł i w sposób widoczny cierpiał. 
– Nie rób z siebie widowiska! – nie wytrzymała kiedyś Soledad. –Ludzie tak się 
nie za-chowują. Spójrz, ile tutaj wokół rozwiedzionych par, które teraz w 
różnych układach są w najlepszej komitywie, przynajmniej z pozoru. 
– Mnie to brzydzi – odparował Ted. 
Te jego zasady! To jego dominujące superego, które ani na chwilę nie pozwalało 
mu ode-tchnąć pełną piersią (czy to nie polska cecha?), które mu wyrzucało każdy 
upadek, ba, każde najdrobniejsze potknięcie. Z początku nie wierzyła, że ktoś 
naprawdę może być taki. Tę jego postawę brała za grę, którą z nią prowadził. 
Długo trwało, zanim ostatecznie zrozumiała, że on nie grał, że naprawdę jest 
taki przeraźliwie przyzwoity, że naprawdę, ten znany ze swych wnikliwych analiz 
ludzkich charakterów prawnik, nie wie nic o życiu i tak niewiele wie o sobie, że 
się tak bardzo nie orientuje w tym, co się wokół niego rozgrywa. Że nie potrafi 
kła-mać! Teraz wiedziała, choć nigdy nie przestało jej to zdumiewać, ba, 
oszałamiać. I powoli traciła nadzieję, aby wybaczył sobie swoją zdradę wobec 
Grega, co na dobrą sprawę było wyrokiem na nich oboje. Ale myślała o tym jedynie 
w rzadkich chwilach ciężkiej chandry. Na ogół nie poddawała się i na swój 
sposób, który dla niego bywał bardzo bolesny, starała się go chronić, chronić 
przed samym sobą. 
Kiedy przeczytała notkę o rzekomym samobójstwie Grega Wintera, była w Rzymie. 
Wie-działa, jak ta wiadomość podziała na Teda, więc zrobiła to, co w danym 
momencie mogła zrobić, by zneutralizować cios: zrobiła mu dziką awanturę. Przez 
telefon. Oczywiście na zu-pełnie inny temat. Ani słowem nie zdradziła się, że 
zna notatkę w gazecie! Po tych siedmiu latach arcytrudnego związku było między 
nimi dostatecznie dużo punktów zapalnych, by mo-gła bez trudu wywołać zamierzony 
efekt. Była mistrzynią w wywoływaniu awantur, ale z Tedem nigdy jej się nie 
udawało tylko zagrać. Z Tedem nie! Trudno powiedzieć, aby sobie wszystko 
dokładnie zaplanowała. Wiedziała jednak, że pomóc mu może tylko w taki sposób, 
szok na szok, musi go strasznie zdenerwować, by cios, jakim była dla niego 
wiadomość o wypadku Grega, został poważnie osłabiony. Musi go zmusić, by idąc za 
nieubłaganą logiką kłótni powiedział w pewnym momencie: to ty go omal nie 
zamordowałaś, wtedy ona rzuci słuchawkę i wówczas on poczuje się winny, będzie 
dzwonił, będzie odkładała słuchawkę, po czym on wsiądzie w pierwszy możliwy 
samolot i przyjedzie do niej do Rzymu, aby ją błagać 
o wybaczenie; w gruncie rzeczy i wbrew wszystkiemu to, co działo się między 
nimi, było dla niego najważniejsze. Choć miała chwile zwątpień i rozpaczy 
wierzyła w to. Jeszcze wierzyła. 
–
Jak możesz mnie tak denerwować w tej chwili! – to on. 
–
W jakiej chwili? – to ona; ogromne, ogromne zdziwienie. 
–
To ty nic nie wiesz? 
–
Co mam wiedzieć? 
–
Greg miał wypadek. Próbował popełnić samobójstwo. 
–
Więc miał wypadek, czy próbował popełnić samobójstwo? Zdecyduj się. 
–
Jestem pewien, że chciał się zabić. Parsknęła śmiechem, cichym, irytującym. 
– Nie śmiej się! Jak możesz! Nie masz prawa! To wszystko twoja wina. To ty go 
zamor-dowałaś! 
Rzuciła słuchawkę. 
Teraz, po latach już nie trudno było wyprowadzić go z równowagi. Ale to trwało 
bardzo długo, zanim złamał swoje zasady, zanim i on eksplodował, co dla niego 
znaczyło, że się po-niżył. Jak gdyby te sceny, które raz po raz prowokowała, 
często wcale tego nie chcąc, nie były i dla niej poniżające. 
Zadzwoni? A może nie? Soledad lubiła ryzyko. Nie zadzwoni, to nie zadzwoni. To 
się to wszystko wreszcie, do diabła, skończy i będzie znowu mogła żyć normalnie. 
Normalnie! Bę-dzie święty spokój raz na zawsze. 
Zwykle dzwonił bardzo szybko. Tamtego dnia odezwał się dopiero po kilku 
godzinach. Przez cały czas nie wyszła z domu, czekała, coraz bardziej 
niespokojna, coraz bardziej zde-nerwowana. Lecz kiedy zadzwonił – bez słowa 
odłożyła słuchawkę. 
Przyleciał rano. Wielka scena, która miała się odbyć, nie odbyła się. Postawił 
walizkę w swoim pokoju, wszedł do jej sypialni, jeszcze spała. Nie budził jej, 
tylko klęczał przy tapcza-nie. Nie miała pojęcia, jak długo. Kiedy się jednak 
obudziła, otworzywszy oczy tak go zoba-czyła, klęczącego przy tapczanie, nie 
ogolonego, na stoliku stał bukiet róż. Lubiła róże i przy-nosił je, zawsze 
czerwone, właśnie na przeprosiny. Ale te były białe. Poczuła w sercu ból i – 
lęk. 
– Dlaczego białe? – spytała. 
– Czyż nie są cudowne? – odparł wyraźnie wymijająco. Róże były istotnie cudowne, 
obłok niepokalanej śnieżnej bieli. 
– Prosto z targu – dodał.I zaraz potem powiedział: Kochanie, postanowiłem 
pojechać na jakiś czas do Polski.To się już zlało w jej pamięci: białe róże i 
Polska, ojczyzna jego przodków, do której się
nigdy nie wyrywał, którą się właściwie nigdy nie interesował, aż ją to nawet 
trochę dziwiło. Białe róże, Polska, i – lęk. Myślała, że to jeden z tych 
niesprecyzowanych, niezrozumiałych lęków, które zazwyczaj są przeczuciem czegoś 
niedobrego. Teraz, gdy patrzyła na niego, jak unikając jej wzroku otwierał 
butelkę szampana, na tę jego twarz napiętą i nerwową, sińce pod oczami 
świadczące o jakiejś tajemnej udręce – zrozumiała, że to był lęk przede 
wszystkim o niego. Groziło mu coś w tej Polsce, wiedziała. 
W Rzymie, mimo tego lęku ściskającego serce rzuciła lekko: 
–
Do Polski? Po co? 
–
Sam nie wiem – odparł wbijając wzrok w podłogę. – Czuję, że powinienem tam 
pojechać. 
–
Dlatego, że to jest znowu wolny kraj? 
– To miejsce, z którego pochodzę, nigdy nie będzie wolne – mruknął. Nie wiem. 
Nic nie wiem. 
Coś wiedział wszakże: tego była pewna. Czegoś się po tym wyjeździe spodziewał, 
ale jej tego nie powie. Na ogół umiała przewidzieć Jego reakcje, niemal je 
zaprogramować, jak to zrobiła wczoraj, lecz jeszcze częściej, najczęściej, nie 
miała pojęcia co on naprawdę myśli i to doprowadzało ją do rozpaczy. Wymykał się 
jej. Stale się jej wymykał! Po siedmiu latach nie znała go. Ale i on jej nie 
znał. Największa możliwa bliskość i największa możliwa obcość zarazem. Najlepsza 
recepta na związek typu: nie mogą żyć ze sobą i nie mogą się rozstać stać. Co 
oznaczałoby niedobrą miłość. Lecz nie, miłość, która się im przydarzyła nie była 
niedobra. Nie! 
Tamtego ranka w Rzymie nie zrobiła najmniejszej aluzji do wypadku czy też 
rzekomej próby samobójczej Grega Wintera. Oboje unikali tego tematu; tak 
najczęściej kończyły się ich starcia wywołane tym i kilkoma innymi zapalnymi 
tematami. Pozornie pogodzeni zosta-wali każde za swoją barykadą. Bardzo uważali, 
by nie strącić z niej bodaj kamienia. Bardzo się starali, a zwłaszcza on się 
starał. 
–
Czy chcesz, abym z tobą pojechała? 
–
Jeżeli cię to interesuje. 
Zapytała i otrzymała odpowiedź, jakiej oczekiwała. Nie umiała nie zapytać i on 
nie umiał od-powiedzieć inaczej. Oboje świetnie wiedzieli, że on chce jechać 
sam. Odczuła to jako zdradę. Przez część roku mieszkali osobno – takie były 
wymogi ich zawodów, lecz wszystko co najważ-niejsze powinni przeżywać razem. 
Tylko wtedy ta historia miała sens. Tylko wtedy była to mi-łość, która 
bezustannie i bez wytchnienia buduje mosty ponad mętnym bełtem życia. 
Patrzyła na róże, na te białe róże i oczy jej z wolna wypełniały się łzami. 
– Kochanie! Najukochańsze moje kochanie, co ci jest? Nie chcesz, żebym tam 
jechał? To nie pojadę! 
– Jedź. 
Wyjechał nieszczęśliwy i rozdarty. Czuł, że ją zranił i był przerażony faktem, 
że go to po raz pierwszy zupełnie nie obchodzi. Zbuntowana, bezradna przyjęła 
zaproszenie Lorenza di Lampedusy, o którego Ted był wściekle zazdrosny i jachtem 
noszącym jej imię, popłynęła z nim w rejs po Morzu Śródziemnym. Jacht był piękny 
i pełen luksusów, bez których Soledad nie wyobrażała sobie życia, pogoda 
dopisywała, LL nie narzucający się, lecz gotów na każde skinienie, z tą 
nieskończoną cierpliwą wyrozumiałością, która jak maska skrywała jego dale-
kosiężne plany. Przed nim jednym, do przesady skryta i piętrowo osłonięta przed 
wścibskimi, ujawniała czasem prawdę o swym życiu z Tedem, on jeden wiedział, co 
się znajduje po dru-giej stronie jej szczęścia. Był ciepły, współczujący, a 
zarazem skrycie się cieszył, co starannie ukrywał. Byłby zdziwiony, gdyby mu 
ktoś powiedział, że ona o tym wie. Lecz wcale się nie zdziwił, gdy po tygodniu 
oznajmiła, że wraca i kazała mu płynąć do najbliższego portu. Nie, wcale nie był 
tym zdziwiony. Świat znał piękną Soledad jako kobietę zrównoważoną, świet-nie 
godzącą pretensje i roszczenia swych licznych wielbicieli, taka zresztą była do 
czasu, gdy poznała, gdy pokochała Teda. On jeden widział ją oszalałą, miotającą 
się w rozpaczy i bez-radnej wściekłości, zdziwioną samą sobą. Lecz gdy 
powiedziała mu, że jedzie do Polski, za-sępił się wyraźnie. Bał się dla niej 
tego wyjazdu, tak jak ona bała się dla Teda. Nie protesto-wał naturalnie. 
– Uważaj na siebie! – powiedział tylko. –I pamiętaj, że jestem. Lorenzo di 
Lampedusa, choć nosił świetne sycylijskie nazwisko, był w istocie rzeczy 
bardziej Anglikiem niż Wło-chem. Był potomkiem zubożałych arystokratów, którzy 
wyemigrowali z kraju i dorobili się fortuny. Pięćdziesięciosześcioletni obecnie 
Lorenzo z Włocha miał wrażliwość na piękno, umiłowanie niezależności i fatalną 
czasem skłonność do dolce far niente. Dandys i świato-wiec był mile widziany w 
każdym towarzystwie, był też upragnioną partią dla wielu panien na wydaniu. Ale 
on nie zamierzał się żenić. 
Niewątpliwie po swojemu kochał Soledad. Lecz jednocześnie była dla niego 
doskonałym alibi, a także owym dreszczykiem, który galwanizował jego życie, 
chronił je przed nudą i pustką. Pochlebiał sobie, że się na niej poznał. Był do 
niej szczerze przywiązany. A ten wy-pad do Polski wcale mu się nie podobał. Był 
pewny, że Soledad robi głupstwo jadąc do War-szawy. Lecz ona sama, patrząc na 
Teda, który przyklęknąwszy przy tapczanie podawał jej kieliszek szampana, wcale 
już nie była tego pewna. Instynktownie poczuła, że powinna tu być. Żeby go 
ratować? Żeby ratować ich miłość? 
–No to, kochanie!
Upiła łyk szampana.
– Niezły – pochwaliła.Trafnie wyczuł, że chętnie napiłaby się szampana. Ale – 
czy musiał aż wychodzić, żeby go
zamówić? Wystarczyło zadzwonić na kelnera. Zadała to pytanie. Nie mogła się 
powstrzymać. Odwrócił w bok oczy, czarny kosmyk, który opadł mu na czoło, 
przecinał je jak piętno. 
– Byłem umówiony na pilny telefon. Musiałem trochę pogadać, a ty spałaś. Nie 
chciałem cię budzić, więc zszedłem do holu. 
–
Kłamiesz. 
–
Tak, kłamię – przyznał i opuścił głowę. 
Soledad przymknęła oczy i głęboko wciągnęła powietrze. To mógłby być początek 
niedo-brej rozmowy, może awantury. Przymknęła oczy, odetchnęła głęboko i w 
myślach liczyła do dziesięciu. Nie, nie dziś. Nie, nie teraz, kiedy siedzi taki 
bezbronny, w stanie wskazującym na ciężką chandrę, ba, depresję. Otworzyła oczy. 
Ciągle siedział z opuszczoną głową, nieszczę-śliwy, uparty chłopiec, który nie 
potrafi dorosnąć. Nie mogła znieść jego cierpienia. Już nie mogła. Odstawiła 
kieliszek, przyciągnęła go do siebie. 
Poczuł ulgę tak wielką, że o mało się nie rozpłakał. W tym namiętnym, a zarazem 
czułym oplocie był u siebie, w tym jedynym na świecie miejscu, które było 
naprawdę jego i tylko jego. Nagle cały dzisiejszy dzień wydał mu się dziwaczny, 
absurdalny, chyba że uznać, iż był podróżą do tej chwili, która oto przywracała 
niebezpiecznie zachwiane proporcje. Ciepło ciała Soledad uderzało mu do głowy, 
oszałamiało. Jak wtedy przed laty na przełęczy San Bemardino w Alpach. 
Pojechał do Szwajcarii na Kongres Kryminologów i postanowił przy okazji zwiedzić 
ten niewielki kraj. Wynajął bentleya i jeździł, najpierw po Szwajcarii 
francuskiej, potem po nie-mieckiej. Tamtego pamiętnego dnia jechał do włoskiej, 
samochodem, choć w Alpach sypnęło śniegiem i drogi były trudne. W kieszeni miał 
list od Grega, który zapraszał go do Rzymu, gdzie on i jego żona osiedli po 
miodowym miesiącu. „Stary, taka okazja, jesteś o dwa kroki. Obrażę się, jeśli 
będąc tak blisko nie wpadniesz do nas. Oboje się obrazimy, słowo daję. Cze-kamy. 
Greg”. 
Greg pisał do niego często, a w każdym niemal liście było jakieś zdjęcie. On i 
Soledad. Soledad i on. Czasem Soledad sama. Teda trochę irytował, a trochę bawił 
ten deszcz zdjęć spływający na jego biurko z dalekiego Rzymu. Rozumiał, że Greg 
ciągle jeszcze odczuwa potrzebę chwalenia się swoim szczęściem, lecz coś go w 
tym irytowało. Może twarz Grega, taka jaką pokazywały zdjęcia? Była na niej 
widoczna szczególna mieszanina niedowierzania i pychy, w oczach błyskał płomyk 
pijackiego niemal upojenia i jakby wyzwania, na ustach błąkał się niezmiennie 
ten sam, z trudem powściągany uśmieszek szczęśliwego posiadacza. A ona? Ona była 
różna, lecz na żadnym z tych zdjęć właściwie mu się nie podobała; niezmien-nie 
robiła na nim fatalne wrażenie. Ale czasem nocą, nawiedzał go sen. Śnił mu się 
tamten paryski pokaz mody, w ulewie świateł szła ku niemu, wyciągał do niej 
ramiona, po czym bu-dził się ogarnięty tęsknotą i przejmującym smutkiem 
wynikającym ze świadomości, że umknęło mu przeżycie niezrównanej pełni. 
Zaproszenie Grega było mu nie na rękę. Nie miał ochoty ich odwiedzać. Właśnie 
„ich”, bo z samym Gregiem, dawnym Gregiem, chętnie by się zobaczył. Jechał bijąc 
się z myślami; trudno odrzucić to zaproszenie, skoro istotnie znajdował się tak 
blisko. Z wolna jednak myśli się uspokajały. Jazda samochodem zawsze była dla 
niego ucieczką od czasu, pogrążeniem się w innej rzeczywistości. Zmierzchało i 
oświetlone pachołki drogowe wyskakiwały z ciemności jak zające. 
Gdy wjeżdżał na przełęcz San Benardino, był późny wieczór. Zaczynał padać śnieg. 
Wiel-kie śnieżne płaty wirowały w powietrzu jak kawałki nieba. W pewnym momencie 
dostrzegł trójkąt odblaskowy i zatrzymał się gotów udzielić pomocy. Zobaczył 
stojący na poboczu sa-mochód, kobieta w długim puszystym futrze mocowała się z 
czymś przy kole. Była z gołą głową i wspaniałe jasne włosy, w których osiadały 
płatki śniegu od razu przykuły jego uwa-gę. Podchodził wolno, bardzo wolno. Góry 
stały wokół milczące, odgradzające od świata, przełęcz była pusta i cicha. W 
ciszy wydawało mu się, że ta, do której podchodzi, słyszy bicie jego serca. Od 
razu był pewien, że to ona, Soledad z jego snów. Zatrzymał się przy czarnym 
porsche’u i stał, niezdolny do najmniejszego ruchu, cały we władzy 
niewiarygodnie silnej emocji. Wokół stały góry jak nieruchome skrzydła nocy. 
Niebem sunęły wielkie śniegowe chmury. Widział to wszystko, widział nawet, jak 
wysoko w niebie pokrywa chmur rozdarła się, ukazując wielkie, jasne obłoki, 
widmowe w granacie nieba. Wszystko to widział, chłonął, lecz równocześnie czas 
wirował szybciej, niż lecące w powietrzu płatki śniegu i znowu był tam, w 
Paryżu, w ulewie błysków szła ku niemu... 
– Doprawdy nie pomoże mi pan? 
Słowa zawisły w ciszy i dopiero teraz zdał sobie sprawę z tego, że ona od 
dłuższego za-pewne czasu patrzy na niego. Jej twarz uniesiona ku niemu była 
łagodna i miękka. Księżyc wypłynął spomiędzy obłoków, jego światło odbiło się w 
tej twarzy niby w szybie okna, za-mazując rysy po to tylko, by móc rozjarzyć 
oczy jak drogocenne klejnoty. Wstała i stali teraz obróceni ku sobie. Podszedł, 
rozchylił jej futro i wsunął pod nie ręce. Miała na sobie obcisłą jedwabną 
suknię. Chwilę, krótką jak wieczność, stał, jak gdyby uczepiony do swoich wła-
snych rąk, a one syciły się niewiarygodnie podniecającym wrażeniem chłodu i – 
żaru. Potem zrobił to, czego nigdy nie mógł zrobić we śnie: przyciągnął ją do 
siebie, a ona się poddała, uległa. 
Była to chwila wstrząsająca. Taka, jaka zdarza się raz w życiu. Wstrząs, który w 
oka-mgnieniu przetasowuje przeszłość, przyszłość i teraźniejszość, zmieniając 
same podstawy bytu. Chwila piękna również i dlatego, że zdarzyła się w 
szczególnych okolicznościach i w szczególnej scenerii. Widmowa droga w śnieżnym 
mroku, wysoko ponad światem, pod strażą milczących gór. Ted miał wrażenie, że 
słyszy szept wiosła tnącego wodę, łódź niosła go do portu, wreszcie do tego, w 
którym czekała jego kobieta. Tulili się do siebie. A potem, już w mrocznym 
wnętrzu samochodu jej twarz bielała piękna i spokojna. Z nieba spadał cichy 
śnieg, gęstniała noc, która już na zawsze stała się symbolem tego, co się 
objawiło. Przełęcz San Benardino nocą, gdy sypał gęsty, cichy śnieg. 
Szczęśliwy, ukojony patrzył w jasną, spokojną twarz Soledad. Soledad, powtarzał 
jej imię, szczęśliwy, że w tej cudownej chwili spełniło się jego przeznaczenie 
na ziemi. Tak to czul. Nie wiedział, że ona wcale nie jechała tędy przypadkiem, 
że jej czarny porsche od dawna mu dyskretnie towarzyszył, że przeciwśnieżny 
łańcuch na kole sama specjalnie obluzowała. Zu-pełnie też zapomniał, że była 
żoną Grega! Znajdował się w niebie. Piekło miało przyjść póź-niej. Ale 
niewiarygodny czar tej chwili miał przetrwać wszystko; wystarczyło kilka magicz-
nych słów: „przełęcz San Benardino nocą”, aby wracał jej blask obmywający, 
oczyszczający, aby znów stawało się to, co było niby Wielki Wybuch stale 
tworzący Wszechświat. 
Za oknem warszawskiego hotelu „Victoria” gęstniał mrok, granat nieba pochylił 
się ku za-palonym latarniom na placu Piłsudskiego i zapach nocy płynął od Ogrodu 
Saskiego. Gra światłocieni rysowała zagadkowy wzór na poruszających się lekko 
zasłonach okiennych, od-głosy miasta zlewały się w mrukliwy dźwięk, niby 
przelewający się wysoko w górze grzmot, a oni kochali się niespiesznie, w tym 
naturalnym, zmysłowym rytmie, który z wolna prowadzi do rozkoszy, a potem 
pogrąża w obezwładniający sen. Jeszcze chwilę trwali na jego krawę-dzi. 
–
Czy w tym kraju jest jakieś morze? – spytała sennie Soledad. 
–
Chyba jest... 
–
To pojedziemy. Chcę z tobą jechać nad morze, tu. 
–
Wspaniale. Jedźmy. 
–
Ale jutro, dobrze? 
– Dobrze, jedyna moja, jutro. Już spała. A i on zasnął, nawet na sekundę nie 
pomyślawszy o dziewczynie z placu Na Rozdrożu. 
Irma Ossowiecka po wyjściu od matki przez kilka godzin błąkała się po ulicach. 
Dosłow-nie błąkała się, bo choć to było jej rodzinne miasto, nie poznawała 
niczego. Wszystko wi-działa z nieznośną wyrazistością, zarazem jednak miała 
wrażenie, że idzie przez pustynię. Obcą i wrogą. Wrogą! Z wolna zapadał zmierzch 
i tylko w nielicznych domach paliły się światła. Okna połyskiwały czernią, jak 
oczy za ciemnymi okularami. Odpychały ją. Wszystko ją odpychało. Świat ją 
odpychał. Czuła się beznadziejnie wyobcowana, do czego niewątpliwie przyczyniły 
się długie miesiące spędzone na wsi. Wpadała na przechodniów, raz o mało nie 
została przejechana. Tłum na ulicach dziwił. W miarę jednak, jak upływał czas, 
rytm miasta przenikał do jej krwi, i nagle – a było to wówczas, gdy po raz 
kolejny przechodziła obok uni-wersytetu – poczuła, że jest u siebie, że to jej 
miejsce, jej miasto i teraz już szła rozpoznając wszystko z bólem, jak człowiek, 
który wrócił, lecz tylko na chwilę i rozgląda się wokół z bezmierną nostalgią 
wygnańca. 
Ciągle jeszcze nie mogła zrozumieć, że stało się to, co się stało, nie mogła 
pojąć, że to ona, Irma Ossowiecka, chluba wydziału fizyki UW, której nazwisko 
miało się wpisać złotymi zgłoskami obok takich staw jak Einstein, Bohr, 
Heisenberg, jest tą żałosną, bezdomną istotą, błąkającą się po ulicach swego 
miasta jak parias. To przecież niemożliwe! To nie może być prawdą. Po co tu 
przyjechała? No właśnie, po co, na miłość boską, tu przyjechała? 
„A jednak przyjechałaś”. Nie spodziewał się tego! Przestraszył się? Nie, on nie 
wiedział, że jej praca była już skończona, że to, co opublikował pod swoim 
nazwiskiem, stanowiło tyl-ko cząstkę tego, co odkryła, że gdyby podjęła walkę, 
mogłaby go beznadziejnie skompromi-tować. Jako człowieka. I jako uczonego. 
Uczony! Z ilu odrzuconych przez siebie prac magi-sterskich zaczerpnął swoje 
pomysły? Czy w ogóle cokolwiek sam odkrył, udowodnił? Ile młodych utalentowanych 
istnień ma na sumieniu? A ona niemal modliła się do niego! Na myśl o tym, że 
gdyby się nie pośpieszył, olśniony jej pierwszymi wizjami, mógłby przy-właszczyć 
sobie wszystko – zadrżała i wówczas w ułamku sekundy pojęła, że jednak nie stra-
ciła wszystkiego, że ma coś, na czym mogłaby budować, odbudować swoje życie, że 
to, co ciągle powtarzał jej Filip Niemcewicz, jest prawdą, że Filip ma rację. 
– Machnij ręką na tę sprawę i wyjedź za granicę – mówił. – Weź tę swoją pracę i 
wyjedź do Stanów. Publikowałaś już tam przecież. 
I to był właśnie niefortunny argument, bo istotnie, opublikowała wspólnie z 
Wirskim arty-kuł w biuletynie Uniwersytetu Harvarda. Był on w gruncie rzeczy jej 
dziełem, choć się nazy-wało, że pracowali razem (Maria i Piotr Curie, jak to 
subtelnie w nią wmawiał). Teraz mogła wreszcie szczerze przyznać, że jego wkład 
był żaden, że to był jej i tylko jej artykuł, choć podpisali go razem, z jego 
nazwiskiem, nazwiskiem profesora na pierwszym miejscu. 
– Wystarczy, że pokażesz swoją pracę – przekonywał Filip. 
– Co ty tam możesz wiedzieć! – odburknęła, a on charakterystycznym ruchem, w 
którym była wola i upór, opuścił głowę. 
Nie znał się na naukach ścisłych, był humanistą i malarzem, ale i jej wizja 
przemówiła do niego, czuł, że to jest coś, co otwiera zupełnie nowe horyzonty. A 
poza tym – po prostu wie-rzył w nią i wszystko to mogłaby odczytać w jego 
charakterystycznym pochyleniu głowy. Mogłaby, gdyby chciała. Nie chciała. 
Niczego nie chciała. Nie będzie walczyła. Nie będzie się zniżała... Nie 
będzie... Nie! 
Wykrzykiwała swoje „nie”, jak zranione, obrażone na świat i ludzi dziecko. 
Marzyła o tym, żeby nie być. Po prostu przestać istnieć, nie być. Ale była. I 
nagle dziś, nieoczekiwanie dla samej siebie wsiadła w pociąg i przyjechała do 
Warszawy. Wstała rano, wyszła na przy-stanek PKS, lecz zamiast do Białej 
Podlaskiej, gdzie w szkole średniej uczyła matematyki i fizyki, pojechała do 
Terespola. Z Terespola zadzwoniła do szkoły, że jedzie na jeden dzień do matki, 
nagle wezwana. Wykupiła bilet, wsiadła do pociągu i trzy godziny później była 
już na Dworcu Centralnym w Warszawie. A teraz błąkała się po ulicach, nie 
wiedząc, co ze sobą zrobić, jak obca. Wyrzutek. Parias. I jeszcze musiała ich 
oboje spotkać. Oboje! 
Na tę myśl odruchowo przyśpieszyła kroku, jakby usiłując uciec od tego, od czego 
nie ma ucieczki. Szła przez plac Piłsudskiego, nie widząc nic wokoło, wszystko 
było za mgłą wście-kłości, buntu i żalu, aż nagle w tej mgle połyskliwa czerń 
włosów; piękna męska twarz unie-siona ku niebu, jakby w zachwycie. Ten 
mężczyzna. Cudzoziemiec. Od stóp do głów prze-szedł ją dreszcz, buchnęła fala 
niezrozumiałego pragnienia i rozlała się po niej zmieszana z zapachem 
zmierzchającego Ogrodu Saskiego. Wiosna. Wiosna? Co to znaczy? Bardzo wy-raźnie 
zobaczyła drzewa pokryte tchnącą świeżością i nadzieją zielenią, usłyszała głos 
kosów, które rozpoczynały swój popołudniowy koncert, wszystko to zlało się w 
jeden rwący nurt, który ją zagarniał, który ją porywał, niósł ku czemuś, czego 
nigdy nie zaznała. Przycisnęła ręce do mocno bijącego serca, na chwilę 
przystanęła osłabła, a potem powlokła się ku ławce ukryte w gałęziach płaczącej 
wierzby, jak w altanie. Usiadła, a raczej wsunęła się na ławkę. Czuła swoje 
ciało, jakby zanurzone w ciepłej kąpieli, omdlewające z pragnienia, pragnęła, by 
tamte usta, łagodnie męskie, a zarazem brutalne, dotknęły jej ust. Tylko tyle, 
aby usta do-tknęły ust. 
Przymknęła oczy i poczuła je. 
Irma Ossowiecka miała dwadzieścia dwa lata i była właściwie dziewicza. Pogrążona 
w marzeniach lub w pogoni za wizją, która przybierała kształt matematycznego 
równania, spra-wy ciała zaszeregowała do mniej ważnych. Na mężczyzn, którzy 
próbowali ją podrywać, pa-trzyła z nieukrywaną pogardą, z pewną pogardą patrzyła 
też na stale paplające o „tych spra-wach” koleżanki. Ona była ponad to. Nic tu 
nie zmienił związek z profesorem Wirskim, by-najmniej nie platoniczny. To nie 
był romans, to był związek właśnie, tak o tym myślała. To, że pewnego wieczoru 
wziął ją do łóżka, uznała, nie odczuwając najmniejszej przyjemności, za swoją 
powinność wobec człowieka, którego wielbiła i podziwiała. Wolałaby, aby to się 
nie stało, rozumiała jednak, że mężczyźni mają swoje potrzeby, które są 
silniejsze od nich, a ko-bietom, mądrym kobietom, dawało to nad nimi sekretną 
przewagę. 
Irma poznała profesora Wirskiego mając piętnaście lat. Poszła kiedyś na jego 
wykład i za-dawała tak inteligentne pytania, że natychmiast wzbudziła 
zainteresowanie profesora. Od razu poznał się na niej i otoczył utalentowaną 
dziewczynę niezwykle troskliwą opieką. Robiła maturę będąc już równocześnie 
studentką UW. Maturę i magisterium z fizyki zrobiła niemal równocześnie. A on, 
wielki profesor Arnold Wirski, czuwał nad nią, jak troskliwa kokosz, która wie, 
że kura, która wyrośnie z tego pisklęcia, będzie znosiła złote jajka. Był, stale 
był, pomagał, ułatwiał, prowadził, a ona była dumna, że jest wybranką wielkiego 
profesora, profe-sora uwielbianego przez studentki, nie, jak się szybko 
zorientowała, za posiadaną wiedzę, lecz za przymioty atrakcyjnego mężczyzny. Czy 
sama o nim tak myślała? Przyznawała obiektyw-nie, że jest przystojny, choć może 
trochę za stary, lecz coś ją od niego w sensie fizycznym odpychało. Zwłaszcza 
usta, wypukłe, zawsze jakby nieco oślizgłe, budziły w niej niechęć zbliżoną do 
lekkiego obrzydzenia. Ale zdała sobie sprawę z tego dopiero wówczas, gdy ze 
zdziwieniem zresztą odkryła, że on patrzy na nią jak na kobietę. Wtedy już 
właściwie miesz-kała u niego. Od czasu kiedy opuściła go żona, zabierając mu obu 
synów, mieszkał sam w olbrzymim mieszkaniu przy ulicy Bartoszewicza, nie opodal 
Teatru Polskiego, a także ulu-bionego warszawskiego pomnika Irmy – pomnika 
Kopernika przed pałacem Staszica. Sam, jeśli nie liczyć rottweilerki imieniem 
Azja, której Irma od pierwszej chwili trochę się bała i która wyraźnie jej nie 
lubiła, i gosposi zwanej Pelasią. Irma była tam kilka razy, a wizyty jej stały 
się bardzo częste, gdy razem z profesorem pracowała nad artykułem do biuletynu 
na-ukowego Uniwersytetu Harvarda. 
– Wybierz sobie pokój, w którym będzie ci się pracowało najlepiej – zaproponował 
kiedyś i – Irma wybrała. 
Pokój ten wkrótce zaczął nazywać się jej pokojem i rzeczywiście pomału nauczyła 
się go uważać za swój. Lubiła w nim pracować nie tylko wówczas, gdy profesor był 
w domu, lubiła zostawać sama w absolutnie cichym, olbrzymim mrocznym mieszkaniu. 
Pracowała pochylo-na nad swoimi wyliczeniami, czasem jednak unosiła głowę znad 
papierów i – marzyła. Ma-rzyła o sławie, którą zdobędzie, bo jej się należy, o 
tym, że u boku profesora oczywiście, przewróci świat do góry nogami, a raczej 
ustawi go na właściwym, wreszcie odkrytym miej-scu, a w każdym razie dokona 
czegoś, co będzie prawdziwą rewolucją naukową na światową skalę. 
Jeszcze silniejsze od marzeń o sławie było w tej młodej dziewczynie pragnienie 
zrozumie-nia rzeczy niepojętych. Od dziecka interesowało ją coś, co potem 
nazwała współistnieniem człowieka z Kosmosem, a zwłaszcza powtarzalność 
największego w najmniejszym. Zajmo-wało ją badanie zjawisk w wielkich i małych 
skalach, miała też niezwykle silne wyczucie czasu, fascynowało ją czyste 
myślenie, fizyka teoretyczna stała się jej pasją, choć od dziecka pisywała 
wiersze. Czy stałaby się poetką, gdyby na swej drodze nie spotkała profesora 
Wir-skiego? 
Nie zastanawiała się nad tym, stopniowo coraz bardziej opętana przez pragnienie, 
by zro-zumieć. Największe i najmniejsze. Wszechświat zrozumiały, wytłumaczony za 
pomocą jednej teorii. Jak bardzo tej teorii poszukiwał idol Irmy, Albert 
Einstein! On, który wszystko wymy-ślał, przeczuwał w wizjach tak bardzo 
zbliżonych do wizji poetów czy mistyków. Kiedy prze-czytała, że czternastoletni 
Einstein jadąc tramwajem miewał wizje, które stawały się zaląż-kiem wielu jego 
teorii, poczuła wzruszenie tak głębokie, jakby poprzez czas i przestrzeń nad-
płynęło do niej wezwanie: oto twoja droga, Irmo! Ale wtedy jeszcze zapisywała 
wierszami zeszyty i marzyła o sławie poetki. Tak było do momentu, gdy 
zainteresował się nią, gdy ją odkrył znany fizyk, profesor Arnold Wirski. A 
odkrył ją w okresie, gdy już doskonale zdawał sobie sprawę z tego, że 
bezpowrotnie opuściły go siły twórcze, że nastąpił kres jego nauko-wych 
możliwości. 
Na Irmie ten podstarzały lowelas poznał się od razu. Nie tylko na jej wielkim 
talencie. Wyczuł i właściwie ocenił tę prostą, dumną naturę, jej głęboką 
uczciwość. Podobała mu się – jej uroda była urodą dla znawców, a on był znawcą 
kobiecej urody – i podniecała go. Lecz przebiegły i cierpliwy – umiał czekać. 
Oswajał ją, jak się oswaja dzikiego płochliwego ptaka. Przyzwyczajał ją do 
siebie. Wiedział, że nie muśnięta jeszcze fizycznym pragnieniem, trak-towała go 
jak ojca, tym bardziej że własnego niemal nie znała. Długo nie pozwalał na to, 
by domyśliła się, że wzbudza w nim uczucia bynajmniej nie ojcowskie. O, tak, 
profesor Wirski umiał czekać! Umiejętnie podsycał jej marzenia o ich wspólnej 
pracy, wspólnych sukcesach, wspólnym wspaniałym życiu dwojga wybitnych ludzi. 
Jak Maria Skłodowska i Piotr Curie. 
Wiedział, że nie pozwoli jej odejść – a to odejście w świetle jego planów było 
nieuniknione – zanim nie zazna tego dziewiczego ciała. Tak sobie wszystko 
obmyślał, planował, a Irma szczęśliwa, uwielbiająca go czystym pensjonarskim 
uczuciem, w którym nie było cienia zmy-słowości – marzyła. 
Och, skoro mieli być jak Maria i Piotr Curie, którzy byli przecież małżeństwem, 
liczyła się z tym, że i ich małżeństwo będzie małżeństwem prawdziwym, czyli, jak 
to się mówi, skon-sumowanym. Liczyła się z tym! Toteż właściwie specjalnie się 
nie zdziwiła, kiedy któregoś wieczoru powiedział jakby mimochodem: 
– A może byś się tak tu przeniosła ze wszystkim? 
Rozumiała to jako przeniesienie swoich rzeczy. Tak bardzo czuła się z nim 
bezpieczna, że nie od razu zrozumiała, czego on od niej chce; następnego 
wieczoru wszedł do jej pokoju, gdy już układała się do snu. Przysiadł obok niej 
na tapczanie. Wziął ją za rękę i milczał, a ona nagle zobaczyła, po raz pierwszy 
naprawdę zobaczyła jego usta wypukłe i oślizgłe. Skurczyła się ze wstrętu, 
chciała się zerwać i uciekać, ale już było za późno. 
– Irmo – szepnął – Irmusiu moja najdroższa! 
Czułość słów i te usta! Zamknęła oczy i przyjęła go, w milczeniu zniosła ból i 
potem zaw-sze przyjmowała go w milczeniu, obojętna, uległa, zupełnie nie biorąca 
udziału w tym, co się dzieje, w gruncie rzeczy jakoś sekretnie zadowolona, że 
nie myliła się, że „te rzeczy” są ohydne i rozkosz sprawiają tylko mężczyznom. 
Absolutnie nie wierzyła w opowieści o ape-tytach seksualnych wielkiej Marii. 
Uważała je za szkalujące wielką uczoną plotki. 
A oto dziś, w owym szczególnym dniu, gdy po długiej nieobecności niespodziewanie 
przyjechała do Warszawy, po raz pierwszy w życiu poczuła przemożny pociąg 
fizyczny i to – 
o zgrozo – do zupełnie nieznajomego mężczyzny. Nie znała go i nie zobaczy go już 
nigdy. 
Siedziała ukryta w altanie z płaczących gałęzi olbrzymiej wierzby i omdlewała z 
pragnie-nia. Całowała się z nim i to jak! I nagle go zobaczyła. Zobaczyła, jak 
wpada do Ogrodu, bez płaszcza, z gołą głową, jak biega po alejkach rozglądając 
się gorączkowo i instynktownie poczuła całą sobą, że on znowu przyszedł za nią, 
że on jej szuka. Szuka jej! „Zwierzę – po-myślała najpierw, wzdrygając się ze 
wstrętu –wszyscy są zwierzętami”. Wsunęła się głębiej w kąt ławki, wstrzymała 
oddech w obawie, że usłyszy jej obecność. Uczucie wstrętu z wolna przeradzało 
się w zalewający ciało żar. Pachniała zieleń i śpiewały ptaki. Po raz pierwszy w 
życiu odbierała wiosnę ciałem, czuła ją, nie jako bliżej nieokreśloną tęsknotę 
do nie wiadomo czego, a jako zew burzący jej krew. 
Przyszedł za nią. To znaczy, że też jej pragnie! Był tu. Wystarczyło wstać i 
wyjść mu na-przeciw. Ale i teraz nie zrobiła tego. Patrzyła, jak jej szuka, z 
jakąś bolesną, mściwą radością. Potem straciła go z oczu, czuła jednak, że 
jeszcze nie opuścił Ogrodu, że był gdzieś w pobli-żu. Słoneczne promienie 
nasycały zmierzchający dzień smutnym spokojem, który osiadał na niej jak 
wieczorna rosa. Nagle bardzo zmęczona zapadła w półsen. Jakieś obrazy, jakieś 
twa-rze pojawiały się przed jej przymkniętymi oczami i pojawiały się słowa, całe 
zdania, opadają-ce i wznoszące się w rytmie śpiewu ptaków, „szaleńcze, dokąd 
dążysz, na wyżynach chłód, wydrzyj ziemi jej serce, szaleńcze, dokąd dążysz”, 
słowa przychodziły i szły niby znużone woły idące w stronę strumienia. Widziała 
te znużone woły idące w stronę strumienia i wi-działa strumień błyskający zza 
drzew znakami tajemniczej sygnalizacji, usiłowała zrozumieć tę mowę tylko dla 
niej przeznaczoną, wzór, w którym zawarta jest tajemnica wszechświata. Ten wzór, 
Irmo, jesteś blisko. Usłyszała znienawidzony głos Wirskiego, to on wypowiedział 
te słowa. Wdarły się teraz w jej senne rozmarzenie. A wydawało się, że się 
szczerze cieszył. Cieszył się, no pewnie, cieszył się szczerze, drań! 
Przetarła oczy, w których kręciły się łzy. Gdyby mogła się rozpłakać. Nie mogła, 
nie mo-że, tylko te łzy ledwo zwilżające suche oczy, tylko ten ból w piersiach i 
szloch ciągle zdła-wiony. 
Mocno przygryzła wargę i wstała, by odejść stąd, z tego wiosennego ogrodu, który 
ją przygarnął na chwilę. Wstała i – cofnęła się żywo. Mężczyzna, który zagadnął 
ją na placu Na Rozdrożu, przechodził, tym razem bardzo blisko. Mógłby ją tu 
znaleźć, gdyby chciał. Ale – to było bardzo widoczne – już jej nie szukał. 
Wyraźnie czymś zaaferowany kierował się ku wyj-ściu. Pewna, że teraz nie zwróci 
na nią uwagi, że o niej zapomniał szła za nim w pewnym oddaleniu. Nie wiedziała, 
dlaczego to robi, szła. Musiała przyśpieszyć, bo prawie biegł. W jego szczupłej 
sylwetce, w sposobie, w jaki szedł, czuło się zdenerwowanie, niepokój. Wy-
przedził ją znacznie, ale zobaczyła, że kieruje się do hotelu „Victoria”, 
ujrzała, jak zamykają się za nim drzwi. Do hotelu „Victoria”, no tak! Mieszka 
tam, był tylko gościem, który pojawił się i za chwilę go nie będzie. A ona 
zostanie. Zostanie! Przyszpilona, jak barwny niegdyś motyl, do swej 
beznadziejnej, szarej egzystencji. 
Zachwiała się lekko. 
– Czy pani źle się czuje? 
Stara kobieta ubrana ze spokojną elegancją patrzyła na nią współczująco. Kim 
jest ta ko-bieta? Czego ode mnie chce? 
– Czy pani źle się czuje? – powtórzyła kobieta, jej oczy były ciepłe jak oczy 
matki. 
– Nie, nie, nic mi nie jest – odparła szorstko i przeszła na drugą stronę ulicy, 
ciągle wpa-trzona w okna hotelu. 
Tam są ludzie, którzy odjadą. Tam jest ten, który mógłby zabrać ją stąd, bo sama 
nie zrobi nic, do końca życia nie ruszy się z tej wsi. Ale on odjedzie, pojedzie 
w świat, którego ogrom jest dla niej jedynie ciężarem niespełnienia, a miała go 
zdobyć, podbić. Wszystko przepadło. 
„Chcę wrócić do domu. Do domu!” – pomyślała. 
Ale gdzie jest jej dom? „To będzie twój pokój, Irmo”. Dopiero teraz uderzyło ją, 
że nie powiedział dom. Powiedział: „to będzie twój pokój”. A pies mnie nigdy nie 
zaakceptował i słusznie. Tylko on, tylko on był u siebie! A ona – jedna z wielu. 
Była jedną z wielu, jedną z wielu. „Czy pani źle się czuje” spytała stara 
kobieta i spojrzała oczami jej matki. Nie wróci do matki, bo nie zasługuje na 
to. Teraz ma kąt u obcych, gdzieś we wsi na krańcach Polski. 
Zawróciła i noga za nogą powlokła się na Dworzec Centralny. Ale nie wykupiła 
biletu do Terespola. Usiadła w poczekalni i siedziała ze zwieszoną głową. Nigdy 
w życiu nie czuła się tak bezdomna. Pławiła się w gorzkim samobiczowaniu, w 
poczuciu beznadziei i bezradności, aż pomału znalazła w tych doznaniach jakąś 
gorzką pociechę. Przesiedziała tak kilka godzin, robiło się późno, po dworcu 
snuły się różne męty, lecz nikt jej nie zaczepił. Ten i ów patrząc na jej 
zwieszoną głowę pomyślał: narkomanka. Skulona na ławce postać niepokoiła i 
odstra-szała, jak symbol czegoś, od czego ludzie zawsze uciekali. 
Ocknęła się z uczuciem, że ktoś jej się uporczywie przygląda. Odruchowo 
podniosła gło-wę, lecz nie spojrzała do tyłu, wzrok jej bowiem padł na dworcowy 
zegar; za chwilę odjedzie ostatni pociąg do Terespola. Zerwała się, by kupić 
bilet, a kiedy w pośpiechu szła peronem wydawało się jej, że wśród tłumu 
pasażerów, którzy wysypali się z krakowskiego pociągu, mignęła jakaś znajoma 
twarz, lecz zupełnie jej to nie zainteresowało. 
Do pociągu wsiadła w ostatniej chwili. Był prawie pusty i mogła w przedziale być 
sama, co przyjęła z ulgą. Wtuliła się w kąt przy oknie i przymknęła oczy. 
Monotonny stukot kół działał kojąco. Nagle ogarnął ją błogi, dawno nie zaznany 
spokój. Jazda była wyzwoleniem. Już nic nie musiała: strudzony pasażer położył 
obok siebie swój bagaż i pozwala się nieść. Zdała się na łaskę losu. Pociąg 
mknął w noc, jak do-brze, jak do-brze, mknął w noc. Narastało w niej dziwne 
podniecenie i radosna lekkość. Tylko nie otwierać oczu. To zdanie przypłynęło 
jak ostrzeżenie. Jak do-brze, jak do-brze... 
Może by zasnęła, gdyby nie to, że do przedziału wszedł konduktor. Niemłody, 
lekko kule-jący człowiek o twarzy pobrużdżonej i wyraźnie zmęczonej. Obrzucił 
Irmę spojrzeniem, które jej coś przypomniało. 
–
Panienka tak sama, po nocy? – zapytał. 
–
Nie rozumiem? 
– 
Tam dalej jest przedział, w którym siedzą bardzo mili państwo. Niech panienka 
lepiej się tam przeniesie. 
– 
Dlaczego? – ciągle nie rozumiała, co chciał jej powiedzieć, bo jego 
spojrzenie..., co jej przypominało to spojrzenie, jakie jest zatroskane, ach 
„czy pani się źle czuje?” Tak zapytała podobnie patrząca starsza pani, przy 
Ogrodzie Saskim. I zaraz potem wypłynął obraz: peron na Dworcu Centralnym, 
uczucie, że w tłumie pasażerów znajoma twarz, oczy. Czy to była ona? Ta sama 
kobieta? Niemożliwe, skąd. No skąd! 
– Nie przesiądzie się panienka? – nalegał konduktor. Może być niebezpiecznie. 
Panienka 
wie, jak się teraz łobuzy rozpleniły. Boi się o mnie. 
–
Dziękuję, ale wolę zostać sama. Jestem śpiąca. 
–
No dobrze. Jak panienka uważa. W razie czego będę w pobliżu. 
Oddał jej bilet, przyłożył palec do czapki i odszedł utykając. Patrzyła za nim 
zdumiona. W ogóle była zdumiona. Co w niej jest, że ludzie na nią tak patrzą? 
Odwróciła głowę ku oknu. Przez chwilę z ciekawością przyglądała się postaci 
odbitej w oknie, jadącej jakby drugim po-ciągiem. Jakie to niezwykłe! Czy nikt 
nie zauważył, jakie to niezwykłe? Miała ochotę po-dzielić się z kimś swoim 
odkryciem: oto rozdwoiła się i można to zobaczyć gołym okiem. Która jedzie 
teraz, a która jechała w tym samym kierunku, tą samą trasą kilkanaście miesięcy 
wcześniej? Która jedzie, ciągle jedzie, utrwalona w szybie okiennej na 
wieczność? 
Niech tam zostanie, niech zostanie – pomyślała z żarliwą prośbą zwróconą nie 
wiadomo do kogo i właśnie wtedy pociąg wjechał na oświetlony peron. Postać w 
oknie zniknęła, jakby wyparta przez wsiadających do pociągu ludzi. Była to 
hałaśliwa gromada młodych dziewcząt i chłopców z plecakami. Śmiali się i mówili 
bardzo głośno, beztroscy. Bez-troscy. Wsiedli do innego wagonu, pociąg ruszył i 
wszystko zgasło. Było to jak nagłe zawirowanie światła, jak wybuch życia. Ona 
została na zewnątrz, straszliwie samotna, bezbronna i przerażona takim lękiem, 
jaki ogarnia kogoś, kto sam w pustym domu stojącym na pustkowiu słyszy podejrza-
ny chrobot dobiegający od drzwi. Jest bezbronna i zaraz ktoś się wedrze, ktoś 
się wedrze, żeby... Żeby co? Kto jej jeszcze może coś zrobić? 
Uśmiechnęła się gorzko i znowu wpatrzyła się w swoją twarz za oknem. Wpatrywała 
się tak długo, aż zobaczyła za oknem pociągu nitki babiego lata płynące w 
seledynowej mgiełce październikowego popołudnia. Może nie płynęły, może to 
lekkie zwilgocenie w jej oczach, które nie chciało się przerodzić w przynoszące 
ulgę łzy, zamazywało pejzaż, ale na pewno był październik i było październikowe 
popołudnie, wówczas, kilkanaście miesięcy temu, kiedy uciekała. Z jedną walizką, 
do której wrzuciła byle jak poupychane rzeczy i ten zabrany z bi-blioteki 
uniwersyteckiej biuletyn, w którym profesor Arnold Wirski opublikował swój rewe-
lacyjny artykuł, całkowicie oparty na jednej z tez pisanej przez nią pracy 
doktorskiej. Chyba nikt nie zauważył, że wsunęła to pismo do torby, może Sabina 
Holz. 
Pogłoski o tym, że profesor Wirski flirtuje z Sabiną Holz dotarły do Irmy, lecz 
zupełnie się nimi nie przejęła. Nie wierzyła w nie. Jak nie wierzyła w opowieści 
o seksualnych apetytach Marii Skłodowskiej-Curie. To plotki. Plotki zawsze krążą 
wokół ludzi wybitnych, zwykła rzecz. Po co profesorowi Wirskiemu Sabina Holz? 
Miał swoją pracę i miał ją, Irmę, do za-spokajania swych męskich potrzeb, którym 
musiał, jak wszyscy mężczyźni, od czasu do cza-su ulegać. Dlaczego piękna i 
niepokojąca Sabina Holz musiała przyjść na ten sam wydział, wejść w to samo 
środowisko? Czasem Irma myślała, że ona to zrobiła specjalnie, że to za nią, za 
Irmą idzie jak złowrogi cień. Na wspomnienie o tym, jak zabiegała o przyjaźń tej 
nowej szkolnej koleżanki i jak została przez nią okrutnie odepchnięta, Irma 
jeszcze teraz czerwieniła się, przejęta wstydem. To j a powinnam ją nienawidzić. 
A wygląda na to, że ona mnie nie-nawidzi? Za co? 
Sabina Holz istotnie „szła za nią”. Nie mogła rozstać się ze swoją ofiarą, nie 
mogła wyba-czyć Irmie wybitnych zdolności i czystej duszy. Lubiła dręczyć i 
demoralizować ludzi. Irma nadawała się do tego, aby ją dręczyć. Zdemoralizować 
nie można jej było. Przyszedłszy na wydział, Sabina szybko się zorientowała, że 
Irma to już nie była ta nieśmiała i zastraszona dziewczyna ze szkoły. Tu była 
Irma świadoma swej wyjątkowości i obsypana zaszczytami, wybranka profesora 
Wirskiego, na którego miały chrapkę, z różnych zresztą względów, wszystkie 
dziewczyny na wydziale. Irma nigdy nie miała czasu, aby się z nią spotkać, 
wyraź-nie wyzwolona spod jej złego uroku. Właściwie nie utrzymywały żadnych 
kontaktów. 
Irma była bardzo zdziwiona, gdy pewnego dnia, tamtego strasznego dnia sprzed 
kilkunastu miesięcy, zadzwonił telefon i w słuchawce odezwał się glos Sabiny. 
–
Cześć, Irma. Czy zastałam pana profesora? 
–
Nie, nie ma go. 
–
Ach, szkoda! To przekaż mu moje najserdeczniejsze gratulacje. 
–
Gratulacje? 
–
Czemu się tak dziwisz? Nie wiesz? Nie czytałaś? 
–
Czego nie czytałam? 
–
Jego rewelacyjnego artykułu w Biuletynie Uniwersytetu Harvarda. 
Właśnie skończyłam go czytać i od razu dzwonię, żeby pogratulować. To rewelacja! 
To prawdziwa rewelacja! On jest genialny, ale ty o tym dobrze wiesz... To 
zadzwonię później. Cześć, pa! 
Najpierw było tylko zdumienie. Arnold opublikował jakiś rewelacyjny artykuł, a 
ona o tym nie wiedziała? Niemożliwe. Chyba że... chyba że chciał jej zrobić 
niespodziankę, chyba tak, to było jedyne możliwe wytłumaczenie. Sama przecież mu 
niespodziankę szykowała: jeszcze nie wiedział, że osiągnęła to, co zamierzyła, 
że ukończyła swą pracę! Lecz jeśli biu-letyn z tym artykułem jest już w 
czytelni, to on musi go mieć, dlaczego nic nie powiedział, dlaczego go nie 
pokazał? Zgorączkowana, zbulwersowana, lecz jeszcze najdalsza od przeczu-cia 
strasznej prawdy, pobiegła do jego gabinetu. Rottweilerka Azja zwinięta w kłębek 
w fo-telu profesora, podniosła swój masywny łeb, spojrzała wrogo, z jej gardła 
wydobył się głu-chy, ostrzegawczy pomruk. 
– Dlaczego ona mnie tak nie cierpi? – spytała kiedyś zdumiona, bo psy ją lubiły. 
– Jest zazdrosna! – zaśmiał się profesor, a Irmie ten śmiech jakoś się nie 
spodobał. W ten sam sposób się śmiał, kiedy suka bezceremonialnie wpychała się 
między nich, gdy siedzieli obok siebie, profesor spędzał ją rozbawiony. 
– No idź, już idź zazdrośnico! – śmiał się. 
Irma też się śmiała, ale było jej... było jej dziwnie nieprzyjemnie. Łapała się 
na tym, że za-czyna szczerze nie cierpieć tego psa, odpłacać pięknym za nadobne 
i miała to sobie za złe. Przecież lubiła psy, bardzo je nawet lubiła. 
– W domu powinien być pies – mówiła buntowniczo do matki. W domu był pies, 
śliczny i mądry gordon seter Rocky, a kiedy zmarł ze starości, matka już nie 
chciała wziąć innego. 
–
Nie mogę, Irmusiu. Zrozum. Po prostu nie mogę. 
–
Jak będę miała swój dom, to będę miała psa. 
–
Naturalnie, kochanie. 
Miała dom, miała psa, lecz pies jej nie cierpiał, wyraźnie dawał do zrozumienia, 
że jest tu intruzem, że to nie jej dom, niech sobie nie myśli. Czy własny pies 
mógłby spojrzeć na czło-wieka z taką nienawiścią, jaką dojrzała w ślepiach 
leżącej w fotelu swego pana Azji? 
Skierowała się ku biurku. Azja natychmiast zeskoczyła z fotela i zastąpiła jej 
drogę. Zwy-czajnie zastąpiła jej drogę, stała między nią a biurkiem, niby 
strażnik broniący dostępu. 
Być może w normalnej sytuacji, Irma, która się tego wielkiego, zazdrosnego psa 
trochę bała, zrejterowałaby sromotnie. Teraz jednak, wstrząśnięta i zdjęta nie 
sprecyzowanym jesz-cze lękiem, odsunęła Azję ruchem, którego nieoczekiwana 
władczość i obojętność zarazem podziałała na sukę paraliżująco. Pozwoliła się 
odsunąć; dostęp do biurka stał otworem. Ale na biurku zarzuconym pismami, 
papierami i różnymi szpargałami biuletynu harwardzkiego Irma nie znalazła. 
Gdy tak stała patrząc bezmyślnie na biurko, przy którym on, jak twierdził, 
pracował po no-cach, kiedy ona spała, nagle coś ją uderzyło. To nie było biurko 
człowieka, który pracuje! To odkrycie było kolejnym wstrząsem. Nie pracuje. 
Okłamuje mnie. Niemożliwe. Nie pracuje. Opublikował genialny artykuł w 
biuletynie... Zaraz. Jak to Sabina powiedziała? Sposób uwi-docznienia dualizmu 
falowokorpuskulamego. 
Tak zatytułowała II rozdział swojej pracy doktorskiej, który on, jej promotor, 
przeczytał i określił jako genialny. Lodowaty strumień spłynął do jej serca, ale 
potworne odwrócenie po-rządku rzeczy jeszcze nie poraziło jej swoją 
oczywistością. 
Po kilku minutach zadyszana weszła do uniwersyteckiej czytelni. Sabina Holz 
podniosła się od stolika uśmiechnięta. 
– Profesor jeszcze nie otrzymał tego numeru? – spytała z jakby rozmyślnie 
zaakcentowaną fałszywością w głosie. – Wynotowałam sobie kilka danych, naprawdę 
jest o czym pomyśleć. Co za umysł! No, to cię zostawiam. Pa! 
Zebrała swoje notatki, lecz jeszcze przez chwilę stała, wytworna, owiana 
dyskretnie pod-niecającym zapachem perfum „Ma griffe”. W jej oczach jawne 
uczucie triumfu mieszało się z jakąś zachłanną ciekawością. Irma nigdy nie 
zapomni tego spojrzenia. I tego chłodu, który rozlewał się w niej w miarę, jak 
czytała. To było tak, jakby ją ktoś z nieubłaganą powolnością zanurzał w 
lodowatą wodę. Zatykało jej dech, dusiła się wydana na pastwę przeszywających 
jej ciało dreszczy. Tym, co czytała, był niewątpliwie fragment jej pracy 
doktorskiej. Jej ro-zumowanie, jej wizja, jej słowa nawet. Raz po raz wracała do 
strony tytułowej i raz po raz z ciągle tym samym poczuciem absolutnej 
nierzeczywistości odczytywała nazwisko autora: prof. dr Arnold Wirski. Nie Irma 
Ossowiecka. Ani nawet nie Arnold Wirski, Irma Ossowiec-ka. Po prostu Arnold 
Wirski, to była prawda, taka była prawda. 
Ogłuszona siedziała nad otwartym pismem. Bibliotekarka pani Janina 
Dzieniesiewicz, zwana przez studentów panią Janeczką, która bardzo Irmę lubiła, 
powie komuś później: nie wiem, co się tej dziewczynie stało, wyglądała, jakby 
zobaczyła własną śmierć. 
Irma istotnie zobaczyła własną śmierć, było bowiem dla niej jasne, że po tym, co 
się stało, nie będzie mogła dłużej żyć. 
Pociąg znowu zwolnił i przystanął, choć nie dojechał do żadnej stacji. Pogrążona 
w bole-snych wspomnieniach dziewczyna rozejrzała się wokół nieprzytomnie. Gdzie 
jest? Co się dzieje? Za oknem ciemność nie rozświetlona żadnym błyskiem, noc. 
Nagle uświadomiła so-bie, o której przyjedzie do Terespola. Nie będzie już 
żadnego autobusu do Nepli, będzie mu-siała przesiedzieć aż do świtu na stacji. 
Wzruszyła ramionami: no to przesiedzi. Co to ma za znaczenie? Nic, już nic nie 
ma znaczenia, a zwłaszcza nie ma znaczenia, co się z nią stanie, przecież ona 
już nie żyje. Umarła 11 października roku 1990. Nagła śmierć w czytelni uni-
wersyteckiej, ciała nie znaleziono. Tak to sobie sama, patrząc w ciemną noc za 
oknem z gory-czą sformułowała. To nie była nagła śmierć, to była zbrodnia. 
Zbrodnia. Po raz pierwszy pomyślała o tym w ten sposób. 
– To była zbrodnia – powiedziała na głos. 
Szczęśliwie w tej właśnie chwili pociąg ruszył po swym niezaplanowanym krótkim 
po-stoju i słowa uwięzły w stukocie kół. Ale sprowokowały lawinę nie 
sprecyzowanych, lecz niewątpliwie niedobrych przeczuć. Później Irma przypomni 
sobie tę chwilę, gdy pomyślała: zbrodnia. Przypomni sobie, jak omal nie wybiegła 
z przedziału ogarnięta paniką. Paniką człowieka ściganego. Zbrodnia! Jakby to 
ona ją popełniła. 
Tamtego strasznego dnia nie pomyślała: on mnie zamordował. Myślała tylko, do 
głębi du-szy zraniona, że po tym, co się stało, już nie będzie mogła żyć. 
Kiedy bardzo blada, wyraźnie się słaniająca wstawała od stolika, by wyjść, pewna 
była, że wychodzi ku śmierci. Chyba dlatego wsunęła do torby egzemplarz 
biuletynu. To miał być jej list pożegnalny. Wyjaśnienie. 
Irma myliła się sądząc, że nikt tego, co zrobiła, nie zobaczył. Obserwująca ją 
dyskretnie pani Dzieniesiewicz doskonale widziała ten zresztą zupełnie 
nieukradkowy gest. Nie zarea-gowała. Wiedziała, że kto jak kto, ale Irma 
Ossowiecka jest z całą pewnością człowiekiem o nieposzlakowanej uczciwości, a 
to, co zrobiła, musiało mieć związek z niezwykłym stanem, w jakim się 
znajdowała. 
„Wszystko się w swoim czasie wyjaśni” – pomyślała i wtedy zauważyła kogoś, kogo 
wy-chodząca z czytelni Irma nie widziała. Zobaczyła Sabinę Holz, wyraźnie 
ukrywającą się za regałem. Stała w ukryciu, jakby z zamiarem raptownego 
zagrodzenia drogi wychodzącej. 
„Co ona knuje?” – zatroskała się pani Dzieniesiewicz. 
Sabiny Holz bardzo nie lubiła. Nigdy by też nie powiedziała o niej, że jest 
człowiekiem o nieposzlakowanej uczciwości. Co to, to nie. Pani Janina 
Dzieniesiewicz była przez wiele lat nauczycielką i doskonale znała młodych. W 
Sabinie Holz, pod wytworną powierzchownością dziewczyny z bardzo dobrego domu, 
wyczuwała naturę do szpiku kości zepsutą. Żeby już wszystko powiedzieć: nie 
miała też dobrego zdania o profesorze Wirskim i w swojej opinii o nim doskonale 
zgadzałaby się z panią Ossowiecką, matką Irmy. Nie znała matki Irmy i jak 
najdalsza była od myśli, że kiedykolwiek z nią się spotka, a nawet że się z tą 
ciężko doświad-czoną przez los, głęboko prawą kobietą serdecznie zaprzyjaźni. 
Podekscytowana Sabina Holz zrobiła dokładnie to, co przewidziała przyglądająca 
się jej bibliotekarka. Zastąpiła drogę opuszczającej czytelnię Irmie. 
– 
Jeszcze tu jesteś? – zapytała szeptem z udanym zdziwieniem. Spojrzenie, które 
otrzy-mała w odpowiedzi, po raz pierwszy w życiu zachwiało jej niezwykłą 
pewnością siebie. Sa-bina Holz miała nie zapomnieć tego spojrzenia do końca 
życia i niewykluczone, że je w ostatniej chwili swego życia widziała. Było to 
spojrzenie z otchłani; mimo woli poczuła dreszcz mrożący złym przeczuciem, 
budzącym nieokreślony lęk przed... karą? Poczuła się tak, jakby nagle objawiło 
się jej w swojej złowrogiej postaci dziesięcioro przykazań, które, co niedziela 
chodząc do kościoła, z radością łamała. Dopadła ją niewytłumaczalna groza. 
Irma nic z tego, co się w Sabinie działo, nie zauważyła. W ogóle niemal jej nie 
zauważyła! A przecież ten incydent, którego prawie nie była świadoma, ocalił jej 
życie. Szła ku śmierci. Miała przed oczami to okno na dziesiątym piętrze pewnego 
domu, z którego skoczy, przyci-skając do piersi torbę z zabranym z czytelni 
biuletynem. I oto coś ją zatrzymało. Tak to od-czuta. Bez słowa przeszła obok 
szybko wracającej do równowagi Sabiny. Na uniwersyteckim dziedzińcu, złotym od 
płonących w południowym słońcu jesiennych kasztanów stała nie roz-poznając 
niczego wokół, kompletnie zdezorientowana. Gdzie była? Kim była? Co się stało? 
– 
Hej, hej, księżycowa dziewczyno! Wyglądasz jakbyś zobaczyła upiora. Hej, hej. To 
ja, twój wzgardzony wielbiciel. Ej, a co z tobą? Oszołomiona dziewczyna z całych 
sił uczepiła się tych słów i jak po linie wyciągała się na 
nich z głębokiego dna. –Uuu! Janek Filiński. Stoi przed nią, dlaczego tak macha 
ręką przed jej twarzą, zabierz tę rękę! 
– 
No, zdaje się, że przytomniejesz! Uważaj na siebie, dziecino, jesteś blada. Twój 
profesor zanadto cię eksploatuje. Ale, ale, a propos. Widziałem go wczoraj w 
Łazienkach. Z Sabiną Holz, tą pięknością z III roku. Siedzieli na ławce czule do 
siebie przytuleni. Już się nawet nie kryją, a ty co? A ty ciągle, że to plotki? 
Na własne oczy widziałem, i że tak powiem, własno-ręcznie ci donoszę. Zupełnie 
bezinteresownie, bo mnie niegodnemu nie dałaś żadnej nadziei... 
–
Jasiek. Idziesz wreszcie?! 
– 
Idę skarbie! Idę! No to na razie, by by, niedostępna królowo. 
Pół roku później jadąca do Terespola Irma zobaczyła w szybie pociągu młodego 
matema-tyka Janka Filińskiego, zobaczyła go, jak stoi przed nią kpiąco 
uśmiechnięty, usłyszała wy-powiedziane przez niego słowa i nagle uświadomiła 
sobie, że ten incydent kompletnie wypadł jej z pamięci. A przecież pamiętała 
wszystko, co się potem działo, jak świetnie pamiętała! Każdy najdrobniejszy 
szczegół, nawet to, że przy pomniku Kopernika rozsiadła się grupka meksykańskich 
grajków. A wcale się nie rozglądała, choć z powrotem na Bartoszewicza szła 
wolno, z trudem unosząc nogi, jak gdyby szła przez piasek. Wtedy znowu 
nadpłynęło to wra-żenie, które tak silnie nawiedziło ją dzisiaj, że idzie przez 
pustynię. 
Na rogu Kopernika i Bartoszewicza przystanęła, jakby nie miała siły iść dalej. 
Masyw bu-dynku, do którego zaraz miała wejść, przytłaczał. Jego dom. Azja ma 
rację, to nigdy nie był jej dom. Pomyślała o psie i – zobaczyła go. Najpierw 
zobaczyła psa i zadygotała: pies nigdy nie wychodził sam, więc to on, zaraz 
staną oko w oko. 
W momencie paniki zapomniała, że Wirski jest na sympozjum w Jachrance, więc 
kiedy zobaczyła idącą od bramy gosposię profesora, Pelasię, ucieszyła się tak 
bardzo, że omal nie podbiegła, aby ją uściskać. O tym, że pies jej nie lubi, 
wiedziała niemal od pierwszego dnia. Nie potrafiła jednak odgadnąć, jakie 
uczucia żywi do niej gosposia, zwana przez profesora Pelasią. Pelasi zresztą 
prawie nie było widać, ani słychać w tym ogromnym wielopokojowym mieszkaniu, po 
prostu gdzieś ginęła. Zwłaszcza że była nieduża i najchętniej ubierała się na 
szaro. Irma widziała ją zawsze w szarej sukni, której nie rozjaśniały żywsze 
nieco barwy far-tuszka. Teraz, patrząc na nią z drugiej strony ulicy, cała we 
władzy emocji, która zamazuje, ale jednocześnie nasuwa oczom wszystko ze 
szczególną wyrazistością, ze zdziwieniem za-uważyła, że ta mała, zgrabna 
kobietka w szarym płaszczu ma łydki kształtne i mocne, jakoś bardzo narzucające 
się uwadze, że policzki ma lekko uróżowane, a na głowie nieduży kokie-teryjny 
kapelusik, właściwie męski, tyle że ozdobiony gałązką sztucznej jarzębiny. 
Czarna torebka w kształcie kuferka i białe pończochy dopełniały całości. 
Wszystkie te szczegóły Irma zupełnie machinalnie notowała w pamięci. Widziała 
też, ale jakby w innym wymiarze, że Azja zatrzymała się i stała nieruchomo z 
lekko uniesionym pyskiem węsząc, czy może nadsłuchując. To była chwila 
zawieszenia w czasie, unieruchomienia świata. A przecież ulicą szli przechodnie, 
jezdnią jechały samochody. Właśnie samochód wyjeżdżający zbyt ostro z 
Bartoszewicza uruchomił wszystko na nowo. Niemal wjechał na krawężnik, przy 
którym stała. Od-ruchowo uskoczyła, kierowca przyhamował i wściekły wychylił 
głowę przez okno. 
– 
Śmierci szukasz, dziewucho?! – wrzasnął ze znaną galanterią warszawskich 
kierowców. A wtedy Pelasia skoczyła jak furia. 
– Uważaj, jak jedziesz, do gnoju, kmiotku, do gnoju! – zawołała bojowo. 
– 
Czego się wtrącasz głupia babo! – odwrzasnął kierowca. – Widzicie ją! Kapelusz 
zało-żyła i panią udaje. Won mi z drogi, ty stare pudło! 
Wściekle wrzucił bieg i w pisku opon odjechał. Na swoje szczęście, bo chybaby 
żywy nie wyszedł z rąk rozwścieczonej Pelasi. Stare pudło! Ona! 
–
Warszawa – mruknął z goryczą starszy pan. Taką mamy teraz stolicę. 
–
Warszawiacy są, ale nie w Warszawie – zawtórował inny świadek zajścia. 

Irma usłyszała tę wymianę zdań, lecz przede wszystkim wpatrywała się w Pelasię. 
Mimo szoku, pod którego wpływem ciągle była, zachowanie gospodyni profesora 
Wirskiego zrobiło na niej duże wrażenie. 
Wzięła mnie w obronę – pomyślała. – Pelasia wzięła mnie w obronę. Więc jednak 
mnie lubi? Przeszła wreszcie na drugą stronę i szła ku Pelasi, trochę jak 
automat, lecz jednocześnie jakoś niemal rozrzewniona. 
– 
Nic ci się nie stało? – spytała Pelasia, patrząc na nią badawczo. Zbladłaś! Idź 
do domu i napij się kawy z ajerkoniakiem. Albo wrócę z tobą i sama ci zrobię. 
– 
Nie, nic mi nie jest, bardzo dziękuję! – bąknęła Irma znowu cała we władzy tego, 
co na nią tak niespodziewanie spadło. 
Jej nieprzytomne oczy przesunęły się z zatroskanej twarzy gosposi na bramę domu, 
a ra-czej na psa. Stał tam, nieprzyjazny, broniący dostępu do domu, jak 
poprzednio do biurka, teraz jednak wyraźnie zdecydowany nie dać się odpędzić. 
Pelasia obejrzała się i zobaczyła tę scenę. W jej małych, bardzo błyszczących 
oczach pojawił się wyraz zrozumienia i – zagad-kowego współczucia. 
Podeszła do Azji, zapięła jej smycz, pociągnęła bezceremonialnie. 
– No to idę. A pamiętaj, napij się zaraz kawy z ajerkoniakiem! Będę za pół 
godziny. A tym idiotą się nie przejmuj – dodała, a zabrzmiało to tak, jakby 
miała na myśli nie tylko aroganckiego kierowcę. 
Odeszła, bardzo wyprostowana, godna, świadoma swego miejsca na ziemi i – swojej 
war-tości. Nic w jej postawie, w sposobie, w jaki szła, nie zdradzało, jak 
głęboko była poruszona. I jakie myśli chodziły po tej przyozdobionej zawadiackim 
kapelusikiem głowie. Nikt by się tego nie domyślił, nikt by tego nie odgadł. 
Nawet profesor Wirski, który znał ją najlepiej, a przynajmniej tak się mu 
wydawało. 
Irma weszła do eleganckiej i czystej sieni. Wyminęła windę, na wysokie czwarte 
piętro wbiegła bez zadyszki. W pokoju, który uważała za swój, zgarnęła wszystko 
z biurka, opróż-niła szuflady, potem przeszła do gabinetu profesora. Z bałaganu 
na biurku wyciągnęła czystą kartkę i dużymi, nieco koślawymi literami napisała: 
„Wiem wszystko. Odchodzę. Nie zoba-czysz mnie więcej. Irma”. 
Nie miała pojęcia, że kartka ta będzie jednym z najbardziej obciążających ją 
dowodów, jak nie miała pojęcia, że stanie się heroiną dramatycznego procesu 
poszlakowego, który wstrzą-śnie Warszawą. Jechała pociągiem, patrzyła w noc 
poprzez swoją odbitą w szybie twarz, je-chała z halucynacyjnym uczuciem, że 
wszystko się powtarza; przecież przeszło rok temu je-chała tą samą trasą, 
widziała siebie, jak pisze tę kartkę, jak ustawia ją na biurku tak, by wpa-dła w 
oczy, jak zarzuca torbę na ramię i wychodzi, starannie zamykając za sobą drzwi. 
Przez cały czas dziwnie trzeźwa, tak trzeźwa, że nawet zastanawiała się co 
zrobić z kluczami od mieszkania. Poproszę mamę, myślała, mama odda mu klucze i 
zabierze moje rzeczy. 
Tak myślała, lecz co oznaczało dla niej w owej chwili spotkanie z matką, 
uświadomiła so-bie dopiero wówczas, gdy dojechała do domu. No bo, jak powiedzieć 
to wszystko mamie, przyznać się, że stała się ofiarą tak banalnej historii. Omal 
się nie cofnęła od progu, lecz pani Ossowiecka, która ją zobaczyła z balkonu, 
już otwierała drzwi. 
– Irmusiu, jak to miło, że... Irmusiu! Co się stało, co się stało, dziecko? Nie 
była w stanie nic powiedzieć. Miała gardło ściśnięte jak kleszczami. Postawiła 
torbę na podłodze w przed-pokoju, ściągnęła z pawlacza walizkę. Biuletyn 
Harvardu. położyła na stole w pokoju, otwarty na stronie z artykułem Wirskiego, 
a potem zaczęła wyjmować z szafy te swoje rze-czy, których nie zabrała 
przenosząc się na Bartoszewicza i zaczęła je byle jak upychać w wa-lizce. Matka 
podeszła do stołu, wzięła do ręki czasopismo, spojrzała na podpis, zrozumiała 
wszystko. Spodziewała się tego. Spodziewała się! Była bezradna. A teraz stało 
się to najgor-sze. Serce jej wezbrało bezmiernym współczuciem. Biedne, 
nieszczęśliwe dziecko. 
–
Mamo! Nic nie mów. Proszę cię, nic nie mów. Wyjeżdżam. 
–
Dokąd wyjeżdżasz, córeczko? 
–
Jadę do Nepli. 
Zanim to powiedziała, nie miała pojęcia, dokąd pojedzie. Pakowała się. 
Wyjeżdżała. Ucie-kała. Dokąd? Obojętne dokąd. Nieważne. Lecz powiedziała: jadę 
do Nepli i natychmiast zro-zumiała, że właśnie tam, gdzie tyle razy jeździła na 
wakacje, chce pojechać. Przed oczami pojawiła się miła, okrągła twarz Stasi 
Wańczukowej, mały pokoik z oknem wychodzącym na las, pokoik, który zajmowała tak 
często, że stał się „pokojem Irmy”. Poczuła zapach praw-dziwego wiejskiego domu, 
domu dobrych, życzliwych ludzi, przyjaznych światu i wszyst-kiemu, co żyje. Ile 
to razy Wańczukowa mówiła: po co Irma ma do miasta wracać? Niech zostanie u nas, 
u nas lepiej, cisza, spokój, czyste powietrze. 
Do Nepli. tak. 
Nie patrzyła w stronę matki, która stała jakby unieruchomiona, jakby 
wstrzymująca od-dech, by jej, tak bardzo zranionej, niczym nie urazić, by się z 
niczym nie narzucić. Irma wie-działa, że wystarczyłoby gestu, być może tylko 
spojrzenia, aby matka przytuliła ją do siebie. Nie była jednak w stanie nawet 
spojrzeć w jej stronę, jak nie mogła się rozpłakać. Nie mogła! Gorąca kula w 
gardle dławiła jak knebel. 
Zamknęła walizkę dociskając ją kolanem i skierowała się ku drzwiom. Ale nie 
wyszła. Zatrzymała się u progu. Matka stała przy stole, na którym leżał 
biuletyn. Wyglądała, jakby siły całkowicie odmówiły jej posłuszeństwa. I – 
naprawdę jej odmówiły. Ona, przedwcześnie posiwiała, o twarzy naznaczonej 
zmarszczkami, ona która miała za sobą wielkie cierpienia, omal nie płakała z 
bezsilności w obliczu krzywdy uczynionej jej dziecku. 
Zdecydowała się na to dziecko późno, zupełnie świadomie. Za sobą miała szmat 
złego ży-cia, a w sobie nieprzebrane zasoby czułości, a cóż dziecku jest na tym 
świecie bardziej po-trzebne niż matczyna czułość? Z takim zapasem można śmiało 
wchodzić w życie. Moje dziecko będzie szczęśliwe – myślała. Lecz Irma była nie 
tylko jej dzieckiem. Była również dzieckiem swojego ojca, człowieka 
nieprzystępnego, opancerzonego przeciw wszelkim czu-łościom, niezmiennie 
zachowującego między sobą a nawet bliskimi ludźmi znaczący dystans. Bała się, że 
Irma odczuje to boleśnie, i był to, co prawda nie jedyny, lecz bardzo ważny po-
wód, dla którego się rozwiodła. Czteroletnia Irma została bez ojca. Jak bardzo 
się to później zemściło! 
Gdy Irma zatrzymała się u progu, jakby nie mając odwagi go przekroczyć, 
powiedziała: 
– Napisz. 
I było to słowo-hasło, które coś uruchamiało: kartka zostawiona na biurku, drzwi 
wejścio-we zamykane kluczami, które trzeba zostawić. Klucze. Jej rzeczy tam. 
Sama się potem dzi-wiła, że była wówczas w stanie pomyśleć o tym. Wyjęła z 
kieszeni klucze. 
–
Mamo, oddaj mu. I zabierz moje rzeczy. Tylko proszę, proszę, nic mu nie mów! W 
ogóle nic, obiecujesz? 
– 
Obiecuję – powiedziała pani Ossowiecka i słowa dotrzymała: uszanowała dumę swego 
dziecka. Zresztą, postąpiłaby dokładnie tak samo. 
– Ale weź ze sobą klucze od domu. Może zechcesz przyjechać, a mnie akurat nie 
będzie. 
Irma wzięła ze sobą te klucze, wzięła, a dziś rzuciła je na podłogę; jeszcze 
miała w uszach brzęk, z jakim uderzyły o parkiet. Boże, co się dzisiaj z nią 
dzieje, co się z nią dzieje? Dla-czego znowu jedzie pociągiem do Terespola? 
Trasa ta sama, ale tamten pociąg październiko-wy był inny, wtedy był 
przeraźliwie zatłoczony. Ludzie stali w przejściach między ławkami. Irma też 
stała. Czuła, że pęka jej głowa, że ją mdli, lecz kiedy pomyślała, że dłużej nie 
wy-trzyma tego tłoku i hałasu, okazało się, że cała ta czereda dojeżdżających do 
Warszawy już się rozpierzchła po mijanych po drodze stacjach. Zostały po nich 
śmieci i mdlący zapach po-tu. 
– No, to może pani wreszcie usiąść – powiedziała uśmiechając się miło 
korpulentna ko-bieta w szafirowej chuście zarzuconej na płaszcz. 
– Proszę, proszę, może pani usiądzie przy oknie – dodał mężczyzna łudząco do 
niej po
dobny, tyle że bez szafirowej chusty. Przesiadł się na drugą stronę do kobiety. 
– Proszę! Przy oknie, z biegiem pociągu. Mnie wszystko jedno, a pani taka coś 
blada. 
Nie znała ich oczywiście, lecz po akcencie z jakim mówili od razu mogła 
odgadnąć, że są ze stron, ku którym jechała, znad Buga. Patrzyli na nią z 
charakterystyczną dla tamtych ludzi życzliwością, z którą szła o lepsze z trudem 
skrywana ciekawość. 
– Heniu, podaj mi torbę – powiedziała kobieta w szafirowej chuście. 
– Przekąsić coś trzeba. Proszę, proszę, pani się poczęstuje. My od córki 
wracamy, z War-szawy. Mieszka na Ursynowie. Renata Mikołajczuk się nazywa, pani 
może ją zna? No tak, Warszawa duże miasto. My z Terespola. A córka, Renata, bo 
mamy drugą Joasię, jest na-uczycielką. A męża brat, znaczy się też Mikołajczuk, 
tylko jemu Piotr na imię, więc męża brat najmłodszy, a sześciu ich było, same 
chłopaki, jest dyrektorem szkoły. 
– Dyrektorem Liceum Ogólnokształcącego w Białej – uściślił brat dyrektora. 
– 
Znaczy się w Białej Podlaskiej – uzupełniła żona. – Straszny tam kłopot teraz 
ma, bo ni-jak nie może dostać nauczycielki do matematyki i fizyki. A pani do 
Terespola? 
– Nie. Ja do Nepli. 
– 
A, ładnie tam, duża wieś z kościołem. Podobnież jakiś Niemcewicz zgłosił się po 
te do-bra, co ich kiedyś były. 
– 
Niemcewicze wymarli, Dusiu! Siedzieli tam Orzeszkowie, Mierzejewscy, z tą Julią 
co z carem Aleksandrem romansowała, potem ten od mostu, no jak mu tam... 
–
Kierbedź – powiedziała mimo woli Irma. 
–
O, pani zna nasze strony! Kierbedź, tak. 
– 
Nikt się po podworskie nie zgłosił. Jakby się kto zgłosił, to bym wiedziała... 
Ale jest ja-kiś Niemcewicz w okolicy! Pracuje w Domu Kultury w Małaszewiczach. 
Filip mu na imię. Cechna go zapamiętała, bo akurat w szkole uczyła się o 
Niemcewiczu i tylko dlatego, że go sobie przypomniała nie złapała dwói z 
odpowiedzi. Mamo, mówi. Góralska mnie pyta, a ja przypomnieć sobie nie mogę, 
nic. Elka mi podpowiada, ja słyszę Mickiewicz, w ostatniej chwili się w język 
ugryzłam. Potem na ścianę spojrzałam, na ścianie, wie mama, wiszą te rysunki z 
konkursu i nagle mi zaskoczyło: Niemcewicz. Jak ten Filip z Domu Kultury w Ma-
łaszewiczach, bo on jest instruktorem od zajęć plastycznych. Pani na długo do 
Nepel? 
– Na całe życie – powiedziała Irma. 
Nie mogła tego nie powiedzieć i – nie mogła nie widzieć spojrzeń, jakie państwo 
Mikołaj-czukowie wymienili między sobą. Miała ich dość, miała ich śmiertelnie 
dość, z ich życzliwo-ścią, z ich wścibstwem, nie potrafiła jednak wstać i 
odejść, więc tylko wcisnęła się mocniej w kąt i przymknęła oczy. A przecież 
dzięki tym przypadkowo spotkanym ludziom znalazła pra-cę, a instruktor od zajęć 
plastycznych Filip Niemcewicz... 
Czy wytrzymałaby to życie, to wygnanie, gdyby nie było Filipa? Filipa 
zakochanego w niej i w tej podlaskiej ziemi, z której istotnie pochodził jego 
ród? Nie, nie sposób sobie wy-obrazić tego życia, gdyby jego nie było, choć tak 
często irytowała ją i złościła jego cicha ado-racja, jego nie oczekująca niczego 
w zamian troskliwość, a zwłaszcza jego ślepa wiara w nią i jej niezwykłe 
przeznaczenie. Był to jedyny człowiek, któremu mówiła o sobie wszystko bez 
żadnych zahamowań, ze straszliwym egoizmem młodości, zupełnie nie myśląc o tym, 
jakim nadludzkim obarcza go ciężarem. 
Dlaczego mu nie powiedziałam, żeby wyszedł po mnie na stację? – pomyślała i 
przygryzła wargę zniecierpliwiona. Skąd miał wiedzieć, kiedy przyjedzie, skoro 
ona sama tego nie wie-działa? Może nawet w ogóle nie wie, że pojechała do 
Warszawy? Choć nie, to niemożliwe, dzwonił do niej co dzień, do szkoły. Wie. Ale 
nie ma pojęcia, kiedy i którym pociągiem bę-dzie wracała. 
Rozgłośne pijackie śpiewy, nadlatujące od czoła pociągu stojącego na dworcu w 
Siedlcach zaniepokoiły ją. Irma nie znosiła pijaków, pijackich śpiewów i 
wrzasków, a bełkotliwe, wrza-skliwe głosy wyraźnie się przybliżały. Jakaś banda 
młodych – pomyślała i wtedy ich zoba-czyła. Barwne chusty na ramionach 
świadczyły, że prawdopodobnie zostali świeżo zwolnieni z wojska i świętowali ten 
radosny fakt suto zakrapianą libacją. Widocznie świętowali już od dłuższego 
czasu, bo teraz ledwo trzymając się na nogach dosłownie przeturlali się wzdłuż 
wagonów. Były puste, co ich, żądnych draki, rozczarowało. Żeby tylko nie wsiedli 
do mojego 
– pomyślała Irma. 
Lecz oni właśnie do tego wagonu wsiedli: siedziała przy oknie i któryś wreszcie 
wypatrzył twarz młodej dziewczyny. Wsiedli i teraz przetaczali się przez 
korytarz poprzedzani alkoho-lowymi oparami tak silnymi, że wkrótce cały wagon 
pachniał jak izba wytrzeźwień. 
Stłoczyli się w drzwiach przedziału, któryś gwizdnął. Irmie od razu zrobiło się 
niedobrze od woni ostrego potu. Jeszcze się nie bała. A oni już wpychali się do 
przedziału. Jeden z nich, szczuplejszy od innych, nawet przystojny, popatrzył na 
Irmę, uśmiechnął się, wyraźnie mniej pijany, a może lepiej znoszący alkohol niż 
inni. 
– Pani pozwoli? – spytał, a jego zęby błysnęły w ciemnej gładkiej twarzy. 
– Pani pozwoli i pani się z nami napije! – zarechotał zwalisty młodzian. – Nie 
pogardzisz, skarbie? – ciągnął, wymachując Irmie przed nosem na wpół opróżnioną 
butelką wyborowej. 
– Zostaw! 
Znała już ten glos, to ten mniej pijany. Zwalisty pozwolił się odepchnąć, 
zresztą do prze-działu wtłoczyło się jeszcze ze trzech. Reszta klnąc i rycząc 
poszła dalej korytarzem, zapewne na inspekcję całego pociągu. Dwóch natychmiast 
zaczęło chrapać. Pozostali jednak całą swoją rozchwianą uwagę skupili na 
wciśniętej w kąt wagonu dziewczynie. Irma, która ciągle walczyła z mdłościami, 
poczuła bijącą od tych młodych, rozgrzanych alkoholem ciał pijacką żądzę. 
Zerwała się z miejsca, ruszyła ku drzwiom. Natychmiast wyciągnęło się kilka par 
gorących spoconych rąk. Byli potwornie pijani, a przez to osłabieni, mogłaby się 
im wyrwać, ale teraz dopadł ją lęk, bo wreszcie dotarło do niej, że jest sama w 
całym wagonie z gromadą pijanych, podnieconych wódką i jej ciałem mężczyzn. 
Trzymając ich wzrokiem na uwięzi, powoli obróciła się ku drzwiom. 
– Co jest... – zaczął zwalisty i już wstawał.A wtedy ten o twarzy gładkiej i 
ciemnej przytrzymał go i siłą posadził z powrotem na
miejsce. 
Zwalisty opuścił wyciągniętą rękę i Irma wyszła. 
Na samym końcu korytarza na wpół wychylony zza drzwi stał konduktor. Ten sam, 
który 
na początku podróży ostrzegał Irmę. Pobiegła ku niemu rozdygotana. Wciągnął ją 
szybko do następnego wagonu, całkowicie pustego. 
– Bogu niech będą dzięki! – rzekł z wyraźną ulgą. – Szybko, chodźmy do 
przedziału służ-bowego. Sam nie dałbym rady tej bandzie. W zeszłym tygodniu tacy 
jak oni wyrzucili kon-duktora z pociągu, w biegu. 
W przedziale służbowym na przedzie pociągu dwóch innych konduktorów spało. 
Sądząc po chrapaniu i woni oddechów byli „po spożyciu”. 
–
Panienka sobie usiądzie. Może zrobię herbaty albo kawy? 
–
Nie, nie, dziękuję. 
– Ja bym tu panienkę wcześniej zabrał, ale... – wymowne spojrzenie na 
chrapiących kole-gów mogłoby powiedzieć Irmie wiele. Lecz była straszliwie 
zmęczona i wyczerpana. Przeży-cia tego okropnego, nieprawdopodobnego dnia po 
prostu ścięły ją z nóg. Czuła się jak po ciężkiej chorobie, marzyła o tym, żeby 
być w domu, leżeć w łóżku w ciepłej, czystej pościeli, otoczona czujną i czułą 
troskliwością matki krzątającej się po mieszkaniu, w ciszy nasyconej 
bezpieczeństwem i spokojem. Lubiła tak czasem „pochorować”, poddać się tej 
opiece, po-czytać, w poczuciu absolutnego bezpieczeństwa, tak, lubiła to czasem, 
choć nigdy by się do tego nie przyznała. Zobaczyła ciepłe oczy matki; serce jej 
przeszyła bolesna tęsknota. Mamo! Gdzie ja jestem? Co ja tu robię w tym nocnym 
pociągu? Co ja robię, co ja robię? Mamo? 
Ogarnęła ją trwoga zimna, lepka jak mgła. Konduktor patrzył na nią zatroskany. 
– Czy na panienkę będzie ktoś czekał w Terespolu? – zapytał. 
– Tak – skłamała Irma. Zmęczona, słaba i rozgoryczona przymknęła oczy i po 
chwili zapadła w krótki półsen, czuła jak ją ogarnia, jak ją wciąga i poddała 
się z niewysłowioną ulgą. 
Kiedy pociąg przyhamował, wjeżdżając na ostatnią przed Terespolem stację, 
przeraźliwy zgrzyt hamulców wydał się jej, wyrwanej z dobroczynnego niebytu, 
głosem piekieł. Piekielny zgrzyt, piekielny wrzask: obudziła się do piekła, 
którym stał się dla niej świat. 
– Dzięki Bogu, wysiedli – powiedział konduktor. 
Spojrzała w okno, z wagonu wysypali się w noc byli żołnierze. Już nie śpiewali, 
nie krzy-czeli. Wtoczyli się do poczekalni. Irma zobaczyła jeszcze, jak padają 
na najbliższe ławki, pewnie jeszcze nie dojechali do domu, pewnie jeszcze mają 
przesiadkę, będą siedzieć do świtu w zimnej poczekalni, a ją, ją przecież 
czekało to samo. 
„Czy ktoś na panienkę będzie czekał w Terespolu?” Nie. Nikt. Nie, nikt. Nikt. 
Pociąg już ruszył, gdy na peronie rozległy się samotne kroki. Otworzyła okno i 
wyjrzała; peronem szedł ten młody o ciemnej twarzy, z której patrzyły 
inteligentne oczy. Być może uratował jej życie. 
Nigdy go więcej nie zobaczę – pomyślała Irma. – Nie wiem, kim Jest. Jak się 
nazywa i skąd pochodzi. Ludzie znaki. Znaki prowadzą wzwyż, pociąg jedzie 
wyznaczonym torem, każda ścieżka dokądś prowadzi wadzi. Myśli, słowa mieszały 
się w jej głowie. Czuła, że jest lecącym ciężkim lotem ptakiem. Z wysiłkiem 
poruszała skrzydłami, zrozpaczona, bo opadała ku ziemi, a tak bardzo chciała 
wzbić się w niebo! Musiała się wzbić! Lecz nieubłaganie opa-dała ku ziemi prosto 
na ołtarz, przed którym czekał kapłan z kamiennym nożem w ręku, go-tów wydrzeć 
jej serce. 
W głębi, milczący tłum czekał na spełnienie ofiary. Opadała coraz niżej i niżej 
skrzecząc przeraźliwie. Obudził ją ten skrzek. Otworzyła oczy i przez chwilę 
koszmar trwał dalej; wycie, jęk, przeciągły pisk. 
–
Terespol, panienko – powiedział konduktor. – Dobrze, że panienka trochę 
pospała.Terespol? Jaki Terespol?
–
Dojechaliśmy, panienko.Wstała i porywczo wyciągnęła rękę.
–
Dziękuję. Dziękuję za wszystko! –powiedziała. 
Wysiadła i – przystanęła bezradna niczego wokół nie rozpoznając. Wagon służbowy 
znaj-dował się tuż za lokomotywą, daleko od budynku stacyjnego, przez chwilę nie 
wiedziała, gdzie się obrócić, w którą stronę iść, było ciemno, czuła ziemię pod 
stopami i bała się, bo ziemia była pułapką, czuła drżenie nocy, której udzielił 
się jej lęk, stała drżąca wśród drżącej nocy, samotna i pewna swojej zguby. 
Trwało to wieczność i trwało to sekundę, bo oto z ciemności nadleciało radosne 
ujadanie, peronem pędził ku niej pies. 
– Medor!? – zawołała niedowierzająco – Medor! 
Wskoczył na nią z takim impetem, że jej o mało nie przewrócił, jak zwykle 
zresztą. Polizał twarz gorącym jęzorem, przykucnęła, tuliła jego głowę w 
szalonej, szalonej radości. 
– Medor! – powtarzała – Medor! a oczy psa świeciły jak zapalone w ciemności 
lampy przyjaźni. 
Z ciemności wyłonił się jeszcze jeden kształt, szybko się materializująca 
sylwetka czło-wieka. Irma wstała. Musiała uwierzyć, że to, co widzi nie jest 
halucynacją. Był przy niej owczarek alzacki Filipa, a i oto sam Filip szedł ku 
niej uśmiechnięty. 
– Filip! Skąd wiedziałeś?! 
– Nie wiedziałem! Dzwoniłem do szkoły i powiedzieli mi, że pojechałaś do 
Warszawy. Nic o tym nie mówiłaś, a i Wańczukowie nic nie wiedzieli. Jakoś się 
zaniepokoiłem. Nie wiem dlaczego, ale wydawało mi się. że jeszcze dzisiaj 
wrócisz. 
–
Skąd wiedziałeś, którym pociągiem?! 
–
Nie wiedziałem! – śmiał się Filip. – Po prostu od czwartej wychodziłem na 
wszystkie! 
Rozpłakała się. Wreszcie. Po raz pierwszy od chwili, gdy grom z jasnego nieba 
zburzył jej życie. 
Soledad pływała. Pływała crawlem, żabką, motylkiem, przerzucała się od stylu do 
stylu z gracją wodnego stworzenia. Woda w basenie była intensywnie niebieska, 
klarowna. Ted, sie-dzący na brzegu basenu, niemal czuł, jak jedwabista woda 
opływa ciało jego żony. Miała ten duży, jasny basen całkowicie dla siebie. W 
hotelu „Marina” w Jelitkowie, gdzie zamieszkali, 
o tej porze roku gości było niewielu, głównie Niemcy zresztą. Może ktoś jeszcze 
oprócz nich obojga się kąpał, lecz nigdy tego nie widzieli. 
Przyjechali nad morze kilka dni temu i zamieszkali właśnie tu, w hotelu 
„Marina”. Ted wolałby Grand Hotel w Sopocie, bo położony przy samej plaży i okna 
z balkonami wycho-dziły na morze, jak lubił. Soledad też lubiła, lecz sopocki 
Grand Hotel miał dawno za sobą czasy świetności, a ona bardzo lubiła komfort. A 
hotel „Marina” w Jelitkowie, choć z ze-wnątrz bardzo brzydki, przypominający 
ogromny bunkier czy kazamaty, komfort miał nie-wątpliwie większy. No i ten 
basen. O tej porze roku na morze w Polsce można było jedynie patrzeć, a Soledad 
nie wyobrażała sobie życia bez wody. 
Przyjechali wynajętym samochodem i zamierzali zwiedzić polskie wybrzeże, lecz, 
jak do tej pory, pozostawało to w sferze planów. Apartament w hotelu, spacery 
plażą, ten basen oraz ich intymność w zupełności im wystarczały. Jak ludziom, 
którzy przyjechali na miesiąc mio-dowy. To właściwie był ich miodowy miesiąc, 
może bardziej romantyczny i pełny niż ten, który spędzili w Wenecji sześć lat 
temu, mieli bowiem wówczas za sobą rok burzliwych, dramatycznych przeżyć. Greg 
Winter co prawda natychmiast zgodził się na rozwód, lecz Ted i tak miał 
gigantycznego moralnego kaca. Dlatego usiłował walczyć z tą miłością, przez 
którą odebrał żonę najlepszemu przyjacielowi, człowiekowi, który mu uratował 
życie, a w dodatku synowi Juany z Domu pod Sekwoją. 
Soledad, mądra, znająca mężczyzn Soledad, od razu podjęta próbę zduszenia w 
zarodku tego, co miało nastąpić, gdy tylko minie szał, który rzucił Teda w jej 
ramiona owej nocy na przełęczy San Bemardino. 
Gdy siedzieli szczęśliwi w mrocznym wnętrzu samochodu, w nierealnej realnej 
scenerii owianych śniegiem gór, zapaliła papierosa i nakrywając ręką jego ciepłą 
dłoń rzuciła lekko: 
– Wiesz, rozwodzę się z Gregiem. 
Powiedziała to lekko, od niechcenia, tak lekko i tak bardzo od niechcenia, jak 
tylko potra-fiła. Lecz ręka nakryta jej dłonią natychmiast zesztywniała; czuła, 
jak odpływa z niej ciepło, jak ta ręka staje się martwa. 
– Trochę lekkomyślnie zawarłam to małżeństwo – spróbowała jeszcze. – Greg i ja 
nie pa-sujemy do siebie. Sam to od razu spostrzegłeś... Chyba sam to wyczułeś! 
Rozwiodłabym się z nim, kochany, nawet, gdybym cię nie spotkała. To było już 
zdecydowane. 
Ale Ted już niczego nie słyszał, widziała to po jego oczach. Przybrały błędny 
wyraz oczu człowieka obudzonego z pięknego snu do straszliwej rzeczywistości. 
Usłyszał tylko to, o czym całkowicie pod nieprzepartym urokiem chwili zapomniał: 
że ona jest żoną Grega. Żona Grega! Niemal widziała, jak te słowa formują się w 
jego głowie, jeszcze przed paroma minu-tami spoczywającej na oparciu siedzenia w 
pozie absolutnego oddania, błogości. 
Przyciągnęła go do siebie porywczo, przylgnęła do niego. Głaskała jego twarz, 
całowała oczy, tuliła się i – zwyciężyła; wyczuła, że jego ciało odpowiada; 
odpowiedziało! Uśmiech-nęła się w ciemności triumfująca. 
Za wcześnie triumfowała. Za wcześnie! Żeby już wszystko powiedzieć, nie 
zatriumfowała w ogóle. Do tej pory Ted nie pogodził się z tym, co zrobił, nigdy 
sobie nie wybaczył i to za-mieniło ich życie w po wielekroć powielane wygnanie z 
raju. Udręka tej huśtawki! Ile razy chciała się wyrwać. Uciekała, wracała 
wściekła, że nie potrafi zapomnieć tego mężczyzny, wyrzucić go z siebie. 
Zwłaszcza okres, kiedy on się tak opierał, kiedy tak zażarcie walczył ze swoją 
miłością, był piekłem. Broniła się przede wszystkim w ten sposób, że nie 
zmieniała właściwie niczego w swoim dotychczasowym trybie życia, że żyła tak, 
jak gdyby nie było tej miłości. A przecież dla tej miłości zmieniłaby wszystko w 
swoim życiu. Gdyby on zaakcep-tował swoją, gdyby tak nie walczył, gdyby była w 
nim silniejsza niż wszystko. Nawet niż jego poczucie lojalności. Skoro nie 
kochał jej w sposób tak ślepy i całkowity, nie istniał po-wód, dla którego 
miałaby wszystko zmienić. Więc nie zmieniała nic, ale długo w ten sposób 
postępować nie mogła. Za bardzo go kochała. Lecz ten okres, pozostawił coś w 
spadku: głę-boką nieufność Teda. Czuł, że go oszukiwała, bo chciała, aby to 
czuł, a potem już niewiele mogła zmienić: cierń tkwił, przestał wierzyć, więc i 
z tego powodu cierpiał. 
Teraz, kiedy ona pływała w basenie w hotelu „Marina”, a on siedział na brzegu i 
przyglą-dał się jej, nikomu by nie przyszło do głowy, z jakiego piekła wychynęli 
na tę chwilę pełni i harmonii. Wyglądali na szczęśliwych i było widoczne, że się 
kochają. Dwoje pięknych, zako-chanych w sobie ludzi. 
„Wyglądają jak w raju” – pomyślał kelner Paweł Nehring, który przyniósł im 
zamówione drinki. 
Od kilku lat pracował w tym hotelu, do którego przyjeżdżali ludzie z ciężką 
forsą, ludzie z barwnego świata Zachodu, ale nigdy nie odczuwał zazdrości, 
raczej lekką pogardę, która po-zwalała mu nawet na pewne poczucie własnej 
wyższości. Ta para jednak od początku działała na niego w sposób, który zamącał 
hierarchie, który budził w nim zazdrość i nostalgię. 
– 
To nie jest dziwka – myślał patrząc ze skrywanym zachwytem na Soledad. – Drinki 
dla państwa, proszę bardzo – rzekł w zupełnie niezłej angielszczyźnie. – Whisky 
dla pana. Dla pani wytrawne martini. Dwie cebulki, jedna oliwka i odrobina 
cytryny, jak pani lubi. 
–
Thanks! – rzuciła leniwie Soledad i podpłynęła do brzegu basenu. Stanąwszy na 
drabince zdjęła czepek i rozburzyła włosy. Kelner pozwolił sobie na spojrzenie, 
tym razem nie skry-wanego zachwytu. Uśmiechnęła się do niego, świadoma, jakie 
wywołuje wrażenie. Odszedł z żalem. 
–
Jaka szkoda, kochany, że nie mogę sobie tutaj poskakać – powiedziała Soledad. 
–
Poskakać? – nie zrozumiał Ted. 
– 
Z trampoliny oczywiście. Skoki z trampoliny to moja pasja! Byłam mistrzynią 
Europy juniorów w skokach do wody. 
–
Ty?! 
–
Nie mówiłam ci? 
–
Jakoś nie. 

– To właśnie podczas mistrzostw zobaczył mnie Pierre Cardin (i Lorenzo Lampedusa 
– dodała w myśli). Rezultat byt taki, że – kończyłam college jednocześnie niemal 
ze szkołą modelek. 
– To znaczy, że nie kusiła cię sportowa kariera – skonstatował Ted, otulając ją 
kąpielo-wym prześcieradłem. 
Mistrzyni Europy juniorów w skokach do wody! Czego jeszcze o niej nie wiedział? 
Innego dnia to kolejne odsłonięcie rąbka otaczającej ją tajemnicy poruszyłoby 
owo gniaz
do os, które nasączały go jadem zazdrości przez tyle lat, dziś jednak 
szczęśliwy, w rzadkim nastroju zgody ze sobą, wpatrzony w twarz żony 
przeistoczoną w wyrazie tkliwości nie potra-fił rozpętać w sobie żadnego z 
licznie zamieszkujących jego wnętrze demonów. Wiatr od mo-rza wciskał się przez 
niewidoczne szpary i nasycał zapachem morskiej bryzy cieplarniane powietrze 
hali, nadawał chwili posmak wieczności, która zawsze zawiera w sobie zmienność 
morza, zapowiedź blasku i szaleństwa, przypływów i odpływów. 
–
O czym myślisz? – spytała Soledad wyciągając się na leżaku. 
–
O morzu – odparł, a ona zrozumiała wszystko, co zawierało się w tej odpowiedzi. 
Wyciągnęła swe długie nogi i dotknęła stopami jego nagiego uda. Jej stopy były 
chłodne i niewiarygodnie gładkie, gładsze niż policzek niejednej dziewczyny. Ted 
przymknął oczy i całym sobą odbierał to, co przekazywały mu przyciśnięte do jego 
uda stopy. Płynął od nich elektryzujący go zawsze prąd, a teraz i tutaj, w 
wyczuwalnej obecności morza, płynęło coś jeszcze, jakaś siła zdolna do 
przetwarzania przykrych i splątanych elementów rzeczywistości. 
Morze i wiatr, kobieta leżąca na brzegu wypełnionego niebieską wodą basenu, 
wszystkie lata zamętu, zamglone obrazy przeszłości, twarda blizna w sercu, 
wszystko to było jak rozsypane fragmenty układanki, której nie sposób ułożyć. I 
oto nagle dotknięcie chłodnych, gładkich stóp na nagim udzie przywróciło ład, 
uporządkowało wszystko; było to jak uczestniczenie w cudzie. „Zrobię wszystko, 
aby to nigdy nie zostało zniszczone” – pomyślał. 
Nie rozumiał, co się dzieje, co się stało. Przyjechał do Polski w zamęcie 
graniczącym z ostatecznym rozpadem, który miał objąć i jego związek z Soledad. 
Przede wszystkim ten związek! Wypadek Grega Wintera – Ted nie miał najmniejszej 
wątpliwości, że była to dys-kretnie zamaskowana próba samobójstwa – zadziałał 
niby nakaz ostatecznego wygnania z raju, którego bramy tak uparcie i tak często 
szturmowała ta miłość, obciążona grzechem prze-kroczenia najświętszego prawa 
przyjaźni. Przyjechał zrozpaczony i rozbity licząc, być może, jedynie na to, że 
egzotyka kraju, który był ojczyzną jego dziada wywoła w nim wstrząs o do-
broczynnym, porządkującym działaniu. Mijały dni, nic takiego nie nastąpiło, aż 
do dnia, gdy wzrok jego padł na dziewczynę wspartą o balustradę nad Trasą 
Łazienkowską. A potem nie-zrozumiałe emocje, wielkie poruszenie, otwarcie. 
Otworzył się, jeszcze nie wiedząc ku cze-mu. Teraz już wiedział: ku przełęczy 
San Benardino. 
Soledad! Mój Boże, czy to jego wina, że tak ją kochał, czy to może być wina? 
Kochał ją. Kocham ją. Z jaką ulgą powtarzał te słowa. Wreszcie sobie pozwolił, 
wreszcie coś mu po-zwoliło wymawiać je, powtarzać swobodnie, bez oporów, bez 
podnoszącej się z samego dna duszy rozpaczy. 
Pogrążony w tym szczególnym zapamiętaniu, tym uczestniczeniu w cudzie, nie 
spostrzegł, że Soledad na niego patrzy. A ona patrzyła, w napięciu, które znowu 
zarysowało zmarszczkę goryczy w kąciku jej ust. Było jej dobrze. Byłoby jej 
dobrze, gdyby miała pewność, gdyby nie niszczące wszystko zwątpienie. 
– O czym myślisz? – spytała ponownie. 
– O tym, że cię kocham – powiedział patrząc jej prosto w oczy. Przymknęła 
powieki jak ugodzona. Po biciu serca, szalonym, dławiącym zrozumiała, jak 
głęboka była jej niewiara w to, że on wypowie te słowa w ten sposób, jak bardzo 
już straciła nadzieję! Leżała z przy-mkniętymi oczami, tak blada, że Ted, 
pochylony ku niej, poważnie się zaniepokoił. 
– Kochanie! Co ci jest? 
Uniosła powieki i – teraz serce Teda załomotało. Jej oczy! Z jej oczu spoglądała 
ku niemu miłość. Było to spojrzenie, jakiego nigdy nie widział. Nigdy jeszcze 
tak bez reszty mu się nie oddała, nie odsłoniła, jak w tym spojrzeniu. 
„Boże, jaki ja byłem głupi” – pomyślał. 
– Boże, jaki ja byłem głupi! – szepnął. 
– Bardzo długo byłeś – powiedziała, również szeptem. Wtem w ciszę spowijającą tę 
chwilę wdarły się głosy, a zaraz potem wdarł się powiew ostrego, nasyconego 
zapachem mo-rza powietrza. Świat, w postaciach dwóch kobiet, które nadeszły z 
plaży i odkryły przypad-kiem to właśnie wejście do hotelu, bezceremonialnie 
wtargnął w ich intymność. 
Ted rozeźlony chciał coś powiedzieć, lecz Soledad przyłożyła palec do ust, 
powstrzymała go. Ona widziała, że to wtargnięcie nie jest zgrzytem, nie jest 
brutalnym zakłóceniem. Dwie kobiety, które przechodziły przez basenową halę, 
potargane, roześmiane, nie stanowiły zagro-żenia: były najwyraźniej szczęśliwe. 
Emanowało z nich trochę dziecinne rozradowanie, choć jedna miała prawie zupełnie 
siwe włosy. 
– Chyba tędy nie wolno przechodzić – szepnęła starsza. 
A druga, ciemnowłosa, w barwnej długiej spódnicy poruszającej się tanecznie, gdy 
szła, przyłożyła palec do ust, jak to dopiero co zrobiła Soledad. Przeszły, lecz 
pozostała po nich nieuchwytna, ożywcza aura. 
Ted i Soledad przez jakiś czas trwali jeszcze w błogim rozleniwieniu, a morze 
bez wy-tchnienia, niezmordowanie szturmowało brzeg, krótkimi poszarpanymi 
falami, wypływało na piasek, znacząc, odnawiając swój ślad, równie nietrwały i 
równie wieczny. 
Wieczorem, u schyłku tego szczęśliwego dnia pojechali do Sopotu. 
– Chcę dzisiaj tańczyć! Tańczyć z tobą – powiedziała Soledad podczas poobiedniej 
sjesty. 
– Ale nie tutaj. Dowiedz się, gdzie moglibyśmy pojechać. Może ci powie nasz 
ulubiony kelner. 
Ich „ulubiony kelner” doradził sopocki night ciub „Fantom”. Nie była to 
najtrafniejsza su-gestia, bo Soledad miała ochotę na coś bardziej kameralnego i 
w pierwszej chwili o mało się nie cofnęła widząc, że choć lokal nieduży, 
atmosfera w nim panuje dyskotekowa, lecz oto szedł już ku nim ich „ulubiony 
kelner”, ubrany po cywilnemu, uśmiechnięty. 
–
Państwo pozwolą, wskażę stolik. Zamówiłem najlepszy. 
–
Pan tu też pracuje? – zdziwiła się Soledad. 
– 
Nie, ależ skąd. Zastępuję kolegę, ochroniarza czyli wykidajłę – skłamał Paweł 
Nehring. 
– Czasy paskudne – dodał ze znaczącym uśmieszkiem i – tym razem nie skłamał. 
Przyszedł tu, bo chciał na nią patrzeć, przyglądać się dyskretnie tej cudownej 
kobiecie, ale i po to, może przede wszystkim po to, aby ją chronić, ich chronić. 
Trójmiasto nie było bez-pieczne i mogłaby się im zdarzyć niemiła przygoda, czemu 
mógł zapobiec. Paweł Nehring, jak wielu ludzi w Polsce prowadził podwójne życie: 
kelnerem w hotelu „Marina” był na-prawdę. Ale byt jeszcze kimś innym. W 
środowisku trójmiejskich cinkciarzy ten znakomity karateka znany był jako „Bruce 
Lee”, a jego słowo miało walor rozkazu. 
Sopocki night ciub „Fantom” zaproponował im nie przypadkiem; tu pod jego czujną 
ochroną będą najbezpieczniejsi. Doskonale zdawał sobie sprawę z tego, jakie 
skutki może pociągnąć za sobą pojawienie się takiej kobiety jak Soledad! 
Kwiecień nie był sezonem wczasowym, więc klientelę „Fantomu” stanowili głównie 
marynarze na przepustkach i miej-scowa fauna środowiskowa, co mimo eleganckich 
pozorów nadawało temu lokalowi wyraź-nie wyczuwalny charakter portowej spelunki. 
Ted, niegdysiejszy bywalec takich miejsc, wy-czuł to od razu. Bardzo szybko 
wyczuła to również Soledad i ten fakt, paradoksalnie, popra-wił jej nastrój. 
– Wolałabym coś bardziej intymnego – powiedziała rozglądając się wokół z 
ciekawością i rozbawieniem – lecz czuję, że będziemy się tu dobrze bawić. Tu coś 
jest... 
Od momentu, kiedy weszła, wszyscy mężczyźni zachowywali się tak, jakby oczu od 
niej nie mogli oderwać. Przyciągała jak magnes również spojrzenia ich partnerek. 
Przyglądano się jej ukradkiem i zupełnie otwarcie. Bez żenady gapił się na nią 
wysoki, barczysty mężczyzna w srebrnej, brokatowej marynarze i szarych spodniach 
typu szarawary, który to strój scenicz-no-pajacowaty pasował do jego ciemnej, 
cygańskiej urody. Obfite czarne włosy miał staran-nie przystrzyżone i spiętrzone 
w falę, w smagłej twarzy błyskały bardzo białe zęby i duże ciemne, lekko 
wilgotne oczy. Szerokie bary naprężały marynarę, z podciągniętych nonsza-lancko 
rękawów wystawała para muskularnych rąk. Smagła twarz była śmiertelnie poważna i 
w jakiś sposób frapująca. Siedział rozparty, w asyście dwóch dziewczyn, które 
być może, były atrakcyjne. Do czasu wejścia Soledad. Weszła i natychmiast 
zgasły. Były świadome, że od tego momentu dla swego niewątpliwie bardzo 
zamożnego towarzysza, po prostu przestały istnieć. Jeszcze bardziej był tego 
świadom dyskretnie obserwujący salę kelner Paweł, alias Bruce Lee; rysy jego 
twarzy stężały. 
„Diabli nadali – pomyślał zły. – Miało go tutaj dzisiaj nie być. Niech to 
najjaśniejszy szlag! Będzie zadyma”. 
Na razie panował spokój, o ile spokojem można nazwać skrzyżowanie ulewy 
agresywnych kolorowych świateł z równie agresywną dyskotekową muzyką. W miarę 
upływu czasu atmos-fera stawała się coraz bardziej gorąca i napięta. Soledad i 
Ted tańczyli dużo. Oboje byli szczęśliwi i otaczająca ich aura szczęścia również 
ściągała na nich zawistną uwagę. A im wszystko wokół wydawało się zadziwiająco 
nierealne. Zabawne. Ten błyskający światłami, przesiąknięty zapachem potu, 
potraw, wyziewami alkoholu lokal, stanowiący zabawną imita-cję nocnych klubów w 
świecie, z którego przybyli, wzmacniał poczucie oderwania od czasu. Czuli się 
trochę jak w teatrze na jednej z awangardowych sztuk, w których aktorzy mieszają 
się z publicznością, eksperyment, który wbrew zamierzeniom pomysłodawców 
bynajmniej nie zmniejszał dystansu między teatrem a życiem, a raczej go w sposób 
niejako dotykalny powiększał. 
Światło zamigotało oszalałe. Wybuch światła i wybuch muzyki. 
– Chodź – powiedziała wstając Soledad, jej oczy świeciły. – Pokażemy im, jak się 
tańczy rock and rolla. Jeszcze potrafię ich zakasować! Tylko przez chwilę 
tańczyły wszystkie pary. Bardzo szybko zaczęły się wycofywać na obrzeża 
parkietu, tworząc wokół tej jednej jakby magiczny obrzędowy krąg. 
Soledad w ogóle tańczyła świetnie; miała iście afrykańskie wyczucie rytmu, a w 
rock and rollu była niegdyś prawdziwą mistrzynią. Co prawda od czasu, kiedy 
królowała w dyskote-kach Rzymu i Paryża, minęło wiele lat, lecz jej ciało nie 
utraciło nic ze swej gibkości, ani z siły, którą wyzwalała w niej rytmiczna 
muzyka oraz świadomość, że na nią patrzą. 
W tej chwili najważniejszy był Ted. Tańczyła z nim i dla niego, a on, 
wysportowany, ob-darzony nie mniejszym poczuciem rytmu, starał się sprostać 
wyzwaniu, które mu rzuciła, które rzuciła wszystkim. Tak, ten ich taniec był 
wyzywający, niebezpiecznie podgrzewający i tak bliską wrzenia atmosferę. 
Rzekomy ochroniarz, kelner Paweł z hotelu „Marina” w Jelitkowie, obserwował 
wszyst-kich, lecz jego czujna uwaga skupiała się przede wszystkim na smagłym 
mężczyźnie w bro-katowej marynarze. Stał w kręgu otaczających parkiet, 
nienaturalnie wyprostowany, z rękami luźno opuszczonymi wzdłuż ciała, jak ręce 
kowboja stającego w pojedynku. W jego wilgot-nych, ciemnych oczach pełgało 
światełko. Niemal było widać, jak ten wielki, masywny męż-czyzna poci się, 
walcząc z rozpierającą go chęcią, by zrzucić swój mniej więcej cywilizowany 
strój i – nie bacząc na nic, rzucić się w samczym szale na rozpalającą go do 
białości, prowo-kującą do takiego zachowania kobietę. A Soledad prowokowała, 
upojona pożądaniem ema-nującym z przyglądających się jej mężczyzn, rytmem 
odzywającym się echem w jej krwi, a przede wszystkim upojona samą sobą. 
„Wygląda, jakby nie wiem ile wypiła” – pomyślał Ted, a kelner Paweł poważnie 
zaniepo-kojony przesunął się w stronę disc jockeya i szepnął: 
– Stary, zmień kasetę! Słowo „Bruce’a Lee” było tutaj rozkazem. Jeszcze było. 
Wiedział, że posłuchają jego, a nie przyczajonego do skoku „Czarnego Księcia” i 
że to jest ostatnia chwila. 
Muzyka zmieniła rytm, Soledad i Ted żegnani oklaskami wrócili do swego stolika. 
Smagły mężczyzna zdjął brokatową marynarę i powiesił ją na krześle. Smugi potu 
znaczyły jedwabną koszulę. Towarzyszące mu dziewczyny, mimo barwnych świetlnych 
refleksów były coraz bledsze. Jedna z nich coś powiedziała, warknął na nią, aż 
się skuliła. Jego ciemne, coraz bar-dziej błyszczące oczy po prostu przyssały 
się do Soledad. 
– Nie podoba mi się ten facet – mruknął Ted i mimo woli naprężył muskuły. 
Soledad leniwie zaciągnęła się papierosem, jej wargi rozchyliły się jak do 
pocałunku. Do pocałunku, bo całowała go wzrokiem, bardzo świadoma tego, że 
tamten mężczyzna dosko-nale to widzi. Patrzyła na Teda. – Ciebie, ciebie kocham! 
Ciebie pragnę – mówiły jej oczy. 
Dawno już nie była w ten sposób podniecona, dawno nie szumiało jej tak w głowie, 
świat razem z nią kręcił się na kolorowej karuzeli, w zawrocie głowy leciała do 
gwiazd. 
–
Jestem szczęśliwa, wiesz? – powiedziała. 
–
Ja też – odpowiedział. 
W gwarnym, hałaśliwym lokalu byli sami. Ale świat nie przestał istnieć i nasycał 
się coraz większą groźbą. Disc jockey raz jeszcze zmienił rytm, nieoczekiwanie 
popłynęły tony tanga. 
„Czarny Książę” podniósł się zdecydowanym ruchem, włożył brokatową marynarę i 
skiero-wał się ku Soledad z wyraźnym zamiarem zaproszenia jej do tańca. Ale 
czujny, bacznie go obserwujący „Bruce Lee” był szybszy. 
– Pani tańczy ze mną – powiedział cicho, a w jego głosie był świst rzuconego z 
morderczą precyzją noża. 
Olbrzymi ciemny mężczyzna zbladł, a potem poczerwieniał. Wielka pięść zacisnęła 
się, gotowa do ciosu. Soledad nie miała ochoty tańczyć z nikim poza Tedem, ale 
wstała i położyła rękę na ramieniu kelnera. Prowadząc ją na parkiet poprzez 
ulewę świateł miał dojmująco silną świadomość życia, z zarazem przeczucie 
śmierci. Zacisnął szczęki, aż muskuły naprężyły się pod skórą gładkiego 
policzka, niemal omdlewał od muśnięć jej włosów miękkich i puszys-tych, woń jej 
perfum zmieszana z lekkim zapachem potu przyprawiała go o zawrót głowy: umrzesz, 
zaraz umrzesz – dzwoniło mu w uszach. – Umarłbym dla tych oczu – pomyślał, bo 
odkąd ją kilka dni temu zobaczył, te jej niezwykle jasne, przejrzyste oczy po 
prostu go prze-śladowały. 
–
Pan tutaj nie zastępuje nikogo, prawda? – zapytała Soledad.Drgnął, wyrwany ze 
swego zapamiętania, nad którym pomału tracił kontrolę.
–
Prawda – przyznał. – Przyszedłem, żeby na panią patrzeć i panią chronić. 
Tego nie zamierzał powiedzieć. Dobrze jednak, że wyrwały mu się te słowa, gdyż 
ich sens przywrócił go rzeczywistości. A rzeczywistość była groźna. Zapomniał 
się, zapamiętał i mógł przegapić moment, w którym ślepa siła weźmie górę nad 
żelaznymi prawami obowiązującymi w tym szczególnym środowisku, do którego 
należał. Może ten moment jeszcze nie nastąpił, lecz nagle odczuł, on, były 
marynarz, że barometr niebezpiecznie spada. 
Kilka par kręciło się na parkiecie, lecz „Czarny Książę” nie tańczył. Siedział 
rozparty na krześle, muskularna pierś napierała na przepoconą koszulę, jego 
połyskliwe oczy ciemniały niby wyloty luf rewolweru wycelowane w tańczącą na 
parkiecie parę. Posępny uśmiech odę-tych warg zawierał nie zawoalowaną groźbę. 
Powoli, ruchem dziwnie obscenicznym obracał na palcu pierścień z dużym czerwonym 
kamieniem. Po obu stronach sali, niedbale wsparci o ściany stali „dwaj jego 
chłopcy”. Paweł tańczył czujnie. Podprowadził swą partnerkę w pobli-że disc 
jockeya. 
–
Po tym kawałku ogłaszaj striptiz – rzucił władczo. 
–
Sam widzę – odparł disc jockey. – I zabieraj stąd tę cizię, ale szybko. 
Końcowe akordy tanga „Blue spanish eyes” zlały się z istną kaskadą wybuchających 
świateł. Zgasły wraz z ostatnią nutą i zaraz potem biało-fioletowy krąg zawisł 
nad podium niby ogromny księżyc. 
– 
Proszę o uwagę! – zawołał disc jockey – za chwilę clou naszego wieczoru, coś na 
co wszyscy, a zwłaszcza panowie, czekają! „Czarny Książę” i jego akolici nie 
wzięli udziału w chóralnym szmerku. Paweł Nehring, odprowadziwszy Soledad do 
stolika, nachylił się ku Tedowi. 
– 
Lepiej będzie, jeśli państwo teraz wyjdą! – szepnął po polsku. – Robi się 
gorąco. 
–
Walczyłem w Wietnamie – uśmiechnął się Ted. 
– 
Bardzo proszę, niech państwo wyjdą! – powtórzył Nehring, a jego głos stał się 
metalicz-ny. 
–
Dobrze – przystał Ted. 
–
Co on mówi? – dopytywała Soledad. 
–
Mówił, że tańczysz czarująco – skłamał gładko Ted. – Pójdziemy już, kochanie. 
–
Już? Nie masz ochoty oglądać tutejszej gołej panienki? 
–
Mam ochotę iść z tobą nad morze – powiedział i to był dobry argument.Paweł 
Nehring z ulgą zamknął za nimi drzwi.Z ciemności dusznego lokalu wyszli prosto w 
przestrzeń zalaną jasnym światłem księżyca.
Płynęło bezszelestnie, fala za falą, niby księżycowa rzeka. Drzewa wyglądały jak 
bryzgi nocy cofającej się bezsilnie przed ulewą światła, latarnie zdawały się 
połykać swój własny, żółtawy blask. Cisza była tak wielka, że dobiegający od 
morza plusk fali wypływającej na brzeg, wy-dawał się bardziej dotykalny niż 
słyszalny. 
– Boże drogi! – szepnęła Soledad zaciskając rękę na ramieniu Teda. 
Patrzyła przed siebie, nieruchoma. Jej włosy, okalające bladą, patetyczną w tej 
chwili twarz, wybuchały ekstazą własnego światła, jakby właśnie w nich 
zmaterializowało się prze-pełniające ją w owej chwili szczęście. 
– Chodźmy na molo – powiedział Ted. 
Szli w milczeniu, które jest jedyną mową, w jakiej naprawdę może się porozumieć 
dwoje ludzi. Niebo spływające ciągle w dół falami księżycowego światła kładło 
się im pod stopy niby srebrny dywan, najpierw wąski w szpalerze drzew, potem 
wielki, kwadratowy, pokry-wający srebrną mgiełką pachnące smołą deski. 
Przystanęli. Jeszcze nie widzieli morza, ciągle niebo, daleko na horyzoncie 
wygięte w gigantyczną srebrną podkowę. Wiatr, w którym czuło się już zapowiedź 
przedświtu, był świeży i lekki. Czysty oddech morza. 
Stali obezwładnieni nieruchomą wspaniałością rozpostartej przed ich wzrokiem 
zatoki, a kiedy wreszcie wyrwawszy się z oplotu światła ruszyli, stukot ich 
własnych kroków zdawał się im obcy, jakby odgłos kroków przewodnika prowadzącego 
ich na drugą stronę świata. Wysunięte daleko w morze molo wyglądało jak smuga 
księżycowego światła. 
– To jakby wejść na promień księżyca, albo na mleczną drogę – rzekła cicho 
Soledad. – Ted! Czy ty też to wszystko widzisz? 
–
Widzę – powiedział Ted. – Chodź! 
–
Boję się. Boję się wejść w to światło. 
–
To wejdę pierwszy – rzekł żartobliwie i postąpił krok. 
–
Nie! – z siłą uczepiła się jego ręki. Nigdy mnie nie zostawiaj. Słyszysz? Nigdy! 
Ted Skorsky ocknął się w środku nocy, której ciemność wydała mu się zupełnie 
niezrozu-miała. Przecież dopiero co pławił się w wodach księżycowego światła, 
rozgarniał je ramio-nami, szedł do przodu tam, gdzie zawieszony w kształcie 
wielkiej, srebrnej podkowy widniał drugi brzeg, wystarczy tam dojść i będzie 
spokój. A tu ciemność niezrozumiała: przecież nie doszedł jeszcze na tamten 
brzeg! 
– 
Boję się! – powiedziała z ciemności Soledad. – Nigdy mnie nie zostawiaj. 
Słyszysz. Nigdy. Tak powiedziała, a on wszedł w srebrne wody sam. Zostawił ją. 
Ból przenikający jak ostrze noża odciął brutalnie pępowinę snu. Zostawił ją? To 
ona go zostawiła! Odepchnęła w ciemność, z której oboje się wydobyli ułaskawieni 
światłem, jak wydawało się, na zawsze wyzwoleni z rujnującego ich życie 
koszmaru. Nie musiał wyciągać ręki, by wiedzieć, że miejsce obok niego na 
szerokim tapczanie jest puste. Za oknem huczał wściekły wiatr, morze wyło, 
masywny jak bunkier hotel dygotał. Ciemna, wyjąca pustka. A dopiero co było 
światło i szczęście, morze łaszące się miękko pod pieszczotą księżycowego 
blasku, a księżyc był przejrzysty jak jej oczy i byli razem, razem jak nigdy w 
życiu. Zawrócił ku niej i objęci razem weszli na zalane światłem molo, które 
niosło ich w głąb morza, gdzie w srebrnej, ciemnieją-cej od dołu podkowie 
horyzontu, błyskało światło latami morskiej. Wypatrywali tego krótkie-go 
rozbłysku, potwierdzającego sens nadziei. 
–
Nie zostawię cię nigdy – myślał poruszony trwogą, która brzmiała w jej głosie. 
Słowami, które się wyrwały tej wspaniałej kobiecie, będącej uosobieniem zdrowia, 
siły i życiowego rozmachu. Te słowa wychynęły z głębi jej podświadomych, 
tajemnych lęków; wiedział, że tylko on może mieczem swojej miłości ucinać ich 
ohydne pyski. 
Tak myślał, a co zrobił następnego dnia? 
Ted obrócił się gwałtownie, wcisnął twarz w poduszkę. Nic nie zrobiłem! Przecież 
nie mogę ciągle udowadniać... Dopiero co stali w oceanie światła, opromienieni 
blaskiem księżyca. 
– 
Jaka szkoda, że nie możemy pójść dalej – powiedziała Soledad. Nie mogli pójść 
dalej, zawrócili, lecz nieśli w sobie światło. Gdy przechodzili koło „Fantomu”, 
Soledad mocniej uścisnęła ramię Teda: 
– 
On ci wcale nie powiedział, że tańczę zachwycająco, prawda? Nie znam polskiego, 
ale widziałam jego oczy. On ci powiedział, żebyś mnie stamtąd wyprowadził, bo 
będzie draka, tak? 
– Tak – przyznał Ted. 
– 
Czułam to – powiedziała Soledad zamyślona. – Innym razem może bym nie wyszła... 
To bywa bardzo podniecające, no i czułam się z tobą bezpiecznie. Ale dziś nie 
miałam ochoty, by cokolwiek zakłóciło to, co między nami. Ja tam byłam tylko z 
tobą, rozumiesz? 
–
Rozumiem. Ja też byłem tylko z tobą – odparł. 
–
A w ogóle, to mi się tutaj podoba. Chciałabym tu kiedyś przyjechać latem. 
–
Przyjedziemy. 
Samochód miękko rozgarniał szarość przedświtu nabrzmiewającą już śpiewem ptaków, 
które się lada moment obudzą. Ted prowadził odprężony, pełen spokojnej pewności. 
Soledad siedziała obok niego w sennym zamyśleniu, w kącikach jej ust igrał 
szczęśliwy uśmiech; z takim uśmiechem zasnęła później w jego ramionach, ufnie 
jak dziecko. Następnego dnia dłu-go nie wstawali. Zjedli przyniesione im do 
pokoju śniadanie, potem się kochali, zasypiali i budzili się, by się znowu 
kochać, leniuchowali. 
Jeszcze czuł w ciele tamtą rozkosz, jeszcze czuł jej zapach. Wtulił twarz w 
poduszkę, pra-gnąc się oszołomić, odwlec tę chwilę, kiedy wreszcie wstaną, 
ubiorą się i zejdą do kawiarni, a on znajdzie w zostawionej przez kogoś gazecie 
wiadomość, która ich brutalnie obudzi z księ-życowego snu. Raz jeszcze się 
przekonał, że nic, że nic się nie zmieniło, że znowu obudziły się demony. Jej 
demony, którym nie uciął łba, ale jak mógł, skoro... Więc był winny, znowu był 
winny. Czy był winny? 
Wstał i podszedł do okna. Olbrzymie ciemne chmury leciały niebem niby śpieszące 
ku złowieszczej uczcie ptaki. Bezceremonialnie atakowały księżyc, bez 
najmniejszego respektu dla jego jaśniejącej pełni. Był to widok tak symboliczny, 
że Ted odebrał go jak spojrzenie w twarz swego losu. 
Podszedł do barku i nalał sobie whisky; na trzeźwo nie potrafi o tym wszystkim 
myśleć, ale to ważne, bardzo ważne przypomnieć sobie chwilę po chwili. 
Przypadkiem spojrzał w lustro, odbiło jego twarz, policzki zapadnięte, pokryte 
nalotem czarnej szczeciny, oczy prze-krwione. „Wyglądam jak po większym 
łajdactwie” – pomyślał. 
Uniósł w górę szklankę. 
– 
Prosit – powiedział do swego odbicia w lustrze, po czym pochylił głowę i tak 
siedział, obracając w palcach szklankę z rdzawym trunkiem. Po co się jeszcze 
zastanawiać nad czym-kolwiek? Zając nie ujdzie przed nagonką, człowiek nie 
ucieknie od swego losu. Ale były przecież te dni niewiarygodnego szczęścia, było 
to światło! Światło. 
Podniósł głowę z nagłym buntem, jego oczy były pełne bólu. Jeszcze to się nie 
stało, jesz-cze może powstrzymać chwilę, kiedy zejdą na śniadanie, tak 
szczęśliwi, że bijąca od nich promienność zwracała powszechną uwagę. Patrzył w 
mrok i widział, jak wchodzą do kawiar-ni, którą Soledad od razu polubiła, bo 
oprócz stolików ustawionych przy olbrzymich szkla-nych ścianach były w niej 
zaciszne zakątki chroniące przed wścibskimi spojrzeniami: półkoli-ste loże z 
wygodnymi siedzeniami. Przebywali w hotelu „Marina” od kilku dni, ale mieli już 
„swoją” lożę i właśnie do niej skierowała się Soledad. 
– 
Musiała być dziś wolna! – powiedziała uradowana. Wszystko musiało być tak, jak 
po-winno, każdy najmniejszy szczegół był znakiem poświadczającym wyjątkowość 
chwili. 
Wsunęła się na swoje miejsce w zakolu i podczas gdy wyjmowała z torebki 
papierosy oraz zapalniczkę, wszystko to układając pieczołowicie na stoliku, Ted 
machinalnie raczej niż z ciekawości podniósł pozostawione przez kogoś pismo. 
– „Skandale” – przeczytał i pokręcił głową rozbawiony. – No, no, mają tu już 
takie pismo! 
Był rozbawiony, nie miał najmniejszych przeczuć, doprawdy nic go nie ostrzegło. 
Soledad przysunęła się do niego. 
–
Przeczytaj mi coś – poprosiła.Otworzył pismo ciągle uśmiechnięty, włosy Soledad 
muskały jego policzek. Nagle zbladł.
–
To niemożliwe – powiedział.„Potworna zbrodnia z zazdrości. Była asystentka 
profesora W., znanego fizyka, podejrzana
o zamordowanie swojej rywalki Sabiny H., będącej w trzecim miesiącu ciąży”. 
Tytuł krzyczał olbrzymią czcionką. A pod tytułem były dwa zdjęcia. Dwie młode 
twarze. Jedną z tych twarzy osłupiały Ted natychmiast rozpoznał. Była to piękna, 
surowa twarz dziewczyny z placu Na Rozdrożu. „Irma O. podejrzana o morderstwo”. 
– To absolutnie niemożliwe – rzekł zdławionym głosem, nie zdając sobie sprawy 
ani z te-go, że cokolwiek mówi, ani z tego, że Soledad patrzy na niego 
spojrzeniem, w którym nagły chłód wypiera czułość, a jej usta, układające się 
już do figlarnego uśmiechu, wykrzywia gry-mas. 
Gdyby wtedy na nią spojrzał! Gdyby na chwilę oderwał wzrok od zdjęcia. Może 
zdołałby powstrzymać to, co piętrzyło się nad jego głową. 
–
Co jest niemożliwe? – spytała Soledad. 
–
Niemożliwe, żeby ona – zaczął najnaturalniej w świecie. 
–
Ona?! 
Słowo chlasnęło jak bicz, Ted podniósł głowę znad pisma i napotkał oczy żony, 
których nie poznawał. Dwa białe ostrza. 
–
Znasz tę dziewczynę? 
–
Tak, to znaczy nie – bąknął. 
Gwałtownym ruchem zdusiła w popielniczce papierosa, zebrała „swoje gałganki” i 
wyszła. Stukając głośno wysokimi obcasami. Odrzucił gazetę i pobiegł za nią. 
Dogonił ją przy win-dzie. 
– Soledad! Na miłość boską, Soledad! 
Milczała. Nawet na sekundę nie zwróciła głowy w jego stronę. Jej twarz była 
biała i nie-ma. Ruchem denerwująco mechanicznym podrzucała na dłoni klucz do ich 
pokoju i łapała niby kamyk w grze w ciupy, z pozoru niesłychanie tą zabawą 
pochłonięta. 
–Soledad! Nadjechała winda, wysypała się z niej grupa hałaśliwych Niemców, jeden 
z nich, masyw-ny, o dużej, wygolonej twarzy spojrzał na Soledad z wyrazem 
zachwytu i pożądania. 
– 
To przecież... – zaczął z niedowierzaniem. – Jakże bym mógł pani nie poznać! – 
wy-krzyknął. – Moja żona ubiera się wyłącznie w pani... 
– 
Pan mnie myli z kimś innym – powiedziała zimno Soledad, a lodowata furia w jej 
głosie sprawiła, że Niemiec zamilkł i stał z rozdziawionymi głupkowato ustami. 
Winda ruszyła, zo-stawiając go na pastwę śmiechu kolegów. 
W pokoju Soledad wyjęła swą torbę podróżną i bez słowa zaczęła się pakować. 
–
Co ty robisz? 
–
To, co widzisz. Pakuję się. 
–
Ale dlaczego? Co się stało? 
–
Nic poza tym, że mnie okłamujesz. 
–
Ja ciebie okłamuję? 
– 
Powiedziałeś, że nikogo tu nie znasz, a tymczasem znasz. Co najmniej jedną 
dziewczy-nę. I jesteś bardzo nią przejęty. 
–
Soledad! Posłuchaj! To nie jest tak, jak myślisz. 
–
Wiem, wiem. Nigdy mnie nie zdradzasz. 
–
To jest prawda! Nie zdradzam cię! 
– 
Bo to się kłóci z twoimi zasadami, tak wiem. Och, nawet ci wierzę, że z żadną 
się nie przespałeś. Ale dobrze wiesz, że to nie o to chodzi. 
–
Soledad! Co ty najlepszego robisz? Było tak cudownie. Dlaczego psujesz? 
–
Było. 
– 
Na miłość boską! Ja zwariuję! Albo jest prawdą to, co było między nami, albo, 
jeśli byle co może wszystko zburzyć, to znaczy, że to nieprawda. A to 
niemożliwe. 
– Niemożliwe, żeby ona... – zakpiła, do złudzenia naśladując intonację jego 
głosu.Zdesperowany podszedł do niej, przyciągnął ją i posadził obok siebie na 
tapczanie.
– 
Posłuchaj mnie. Opowiem ci, jak było. Ja naprawdę nie znam tej dziewczyny. 
Zgubiłem się na mieście i zapytałem ją o drogę. 
–
Właśnie ją. 
–
Owszem, mogłem podejść do kogoś innego. Ale podszedłem do niej. Miała twarz... 
–
Zachwycającą... 
–
Nie, nie zachwycającą. 
–
O klasycznych, szlachetnych rysach. 
– 
Tak. To była bardzo szlachetna twarz. Zapytałem o drogę i – nie spotkałem jej 
więcej! A teraz przeczytałem w tym piśmie, że popełniła potworną zbrodnię. 
Wydaje mi się to niemoż-liwe. 
– 
Aha. Bo takie o klasycznych, szlachetnych rysach, jak Juana, mamusia twojego 
ukocha-nego Grega, nie zabijają. Ha, ha, ha. 
Odrzuciła głowę do tyłu i śmiała się ochryple. W jej śmiechu pobrzmiewała 
wściekłość. To zauważył. Nie zauważył wszakże, sam coraz bardziej wściekły, że w 
oczach jej mignęła i znikła nieznośna udręka. 
– Soledad!
Wywinęła się z jego objęć i powoli zamykała torbę.
– Nigdy się nie zmienisz – rzekła z nienawiścią. – Przyjechałam tu jak głupia. I 
pomyśleć, że aby do ciebie przyjechać zmusiłam Lorenza do przerwania rejsu! 
–
Popłynęłaś z Lorenzem?! 
– 
Tak. I nie żałuję tego. Żałuję, że tu przyjechałam. A jeżeli chodzi o tę twoją 
dziewczynę 
o szlachetnych rysach, to najlepiej będzie, jeżeli podejmiesz się jej obrony. 
Zamknęła torbę, rozejrzała się po pokoju sprawdzając, czy czegoś nie zapomniała, 
choć było widoczne, że jej białe z wściekłości oczy niczego nie widzą, po czym 
wyszła trzaskając drzwiami. 
Może by za nią poszedł. Może próbowałby jednak ją zatrzymać, gdyby nie 
bulwersująca informacja, że popłynęła na jachcie Lorenza i gdyby nie to, że ta 
scena wybuchła tak niespo-dziewanie, w samym środku szczęścia. 
Ted od lat był wściekle zazdrosny o Lorenza di Lampedusę i Soledad wiedziała o 
tym; cio-sy zadawała precyzyjnie, choć wydawało się, że robi to całkowicie na 
oślep. 
Ted, cały teraz we władzy swoich demonów, pozwolił jej wyjść. Nie miał pojęcia o 
tym, co na własne oczy zobaczył portier przyzywający dla niej taksówkę: ta 
olśniewająca kobieta wyglądała, jakby się dusiła, a w jej oczach kręciły się 
łzy. Wiedziała, wiedziała, że przeholo-wała! Ale już nie mogła się zatrzymać. 
Jeszcze wsiadając do taksówki myślała: to niemożli-we, to nie dzieje się 
naprawdę. Gdyby wybiegł za nią, pozwoliłaby się z powrotem zaprowa-dzić do 
pokoju i wtulona w jego ramiona szlochałaby jak dziecko. Przecież tylko tego 
chciała, żeby ją utulił i żeby to wszystko przerwał. A on zamiast ją wziąć w 
ramiona i pozwolić się jej wypłakać, kłócił się ząb za ząb; mężczyźni nigdy nic 
nie zrozumieją! Nie wybiegł, a taksów-ka ruszyła. Na lotnisko. 
Dziesięć razy chciała zawrócić. Marzyła, aby nie było dziś samolotu do Warszawy. 
Jak na złość był. I w dodatku akurat tego dnia wieczornym rejsem odlatywał 
samolot do Rzymu. 
Siedziała potem długo w noc na tarasie swego apartamentu przy Via Flaminia, 
niewidzą-cymi oczami wpatrzona w rozciągające się w dole Wieczne Miasto, całe 
stąd widoczne, od św. Piotra po Villa Borghese. 
Dokładnie w momencie, kiedy Ted w hotelu „Marina”, pogrążony w mściwych 
rozpamię-tywaniach, nalewał sobie trzecią szklaneczkę whisky, wstała i wykręciła 
numer rzymskiego mieszkania Lorenza di Lampedusy. 
– Muszę się z tobą natychmiast zobaczyć, Lorenzo – powiedziała. Nie zapytał „czy 
wiesz, która godzina”, a była czwarta nad ranem. 
– Zaraz u ciebie będę, carissima – powiedział. 
Ted był już prawie pijany. Poprzedniego dnia, poza śniadaniem, właściwie nic nie 
jadł, nie był w stanie. Po odjeździe Soledad najpierw siedział jak ogłuszony, a 
potem wyszedł na plażę i mimo silnego wiatru doszedł niemal do Gdańska. Po 
powrocie był tak skonany, że rzucił się na tapczan i zasnął kamiennym snem. 
Wieczorem powlókł się do baru, gdzie wmusił w siebie sandwicza z szynką, po to 
tylko zresztą, aby móc pić. Lecz alkohol wcale nie koił jątrzących myśli. 
Przeciwnie, wprawiał go niemal w stan rozjuszenia. 
Teraz mściwą pamięcią przywoływał nie tylko wczorajszą scenę. Z satysfakcją 
przywoły-wał całe zło, które mu Soledad wyrządziła, wszystkie nieszczęścia, 
jakie na niego ściągnęła, przywoływał piekło swojej u jej boku egzystencji, a 
zwłaszcza zdradę, do której go nakłoniła. Musiał być mocno wstawiony, jeśli to 
ją, a nie siebie obwiniał za to, co zrobił swemu najlep-szemu przyjacielowi. 
Zniszczyłem dla niej to, co miałem najświętszego, zniszczyłem swoje życie, a ona 
żyje, jak chce, z kim chce. Jakby mnie nie było. Lampedusa, LL jak BB, czy CC, 
gwiazda psiakrew, najwierniejszy przyjaciel, uosobienie wszelkich cnót, tych 
cnót, których w jej oczach, on Ted Skorsky, absolutnie nie posiadał. Stary, 
zblazowany bałwan! Spryciarz! Czy nie widzisz, jaki to cwaniak, jak cię 
sprytnie, prześlicznie łapie w swoje sieci? Bez-in-te-re-sow-ny przyjaciel! 
Prosit! 
Uniósł szklankę, wyślizgnęła mu się z ręki, patrzył, jak się toczy w ciszy, 
dlaczego w ci-szy, dlaczego ani brzęku, ani jęku, nawet się nie poskarży, blada 
i niema. Blada i niema. A ja? 
Chwiejnie przeszedł do łazienki, zapalił światło. Z lustra spojrzała na niego 
wymięta twarz, zapadnięte oczy i przerażająco czarny zarost. Czarny, bo jestem 
blady. Blady, ale inte-resujący, słyszysz! Postaw przy mnie nawet teraz tego lwa 
salonowego od siedmiu boleści, nawet nos mam bardziej arystokratyczny, och, ale 
on ma klasę, w żyłach cały ocean błękitnej krwi. Ja też mam błękitną krew. I ma 
najpiękniejszy jacht. Jak śmiał nazwać go „Soledad”? Niewinny. To jest zupełnie 
niewinna historia. Ted, cheri, to po prostu przyjaciel. Przyjaciel! Przyjaciel 
to Greg. Imię eksplodowało w zamroczonym alkoholem mózgu. Ted poczuł, że 
trzeźwieje, że zalewa go fala zimnej, jasnej trzeźwości, która skuteczniej 
dokonuje okrutnego zabiegu na duszy człowieka, niż skalpel krojący ciało bez 
znieczulenia. 
Wrócił do pokoju i padł na fotel. Wiatr łomotał w szyby, jakby niósł ze sobą aż 
tu wście-kłość i zajadłość rozszalałego morza. Wściekłe i rozszalałe pędzi ku 
brzegowi, lecz fala cofa się bezsilna. Tylko wiatr pędzi dalej, uderza we 
wszystko, co na drodze w bezsilnej złości. Nie ma nic gorszego niż bezsilność. 
Szturmują obrazy i cofają się na głębinę duszy, by tam zostać, by jątrzyć. 
Jak pozbyć się obrazu Grega Wintera z tamtego dnia, kiedy odbyła się między nimi 
roz-mowa, po której, przynajmniej dla Teda, świat nigdy już nie był taki, jak 
poprzednio? 
– Stary, tyle meczami i wszystko na nic – powiedział to tak głośno, że huk 
wichury za oknem nie zagłuszył słów. Ted patrzył w ścianę z tak silnym 
natężeniem, że twarz Grega (Grega, który teraz przebywa gdzieś w nowojorskim 
szpitalu, może walcząc o życie, na które się targnął), ta jego szczera, otwarta 
twarz, jasne lekko sfalowane włosy nad ładnie sklepio-nym czołem, jego 
zniewalający uśmiech, niebieskie oczy okolone drobnymi zmarszczkami świadczącymi 
o wesołym usposobieniu, ta przyjacielska twarz, która rozświetlała jego życie od 
zawsze, pojawiła się dojmująco realna. 
–1 to wszystko na nic – powtórzył Ted. – Rozumiesz? Twarz naprzeciw niego 
wykrzywiła się serdecznie. 
– Od razu ci mówiłem, że to dziwka. 
Przywołany w pamięci ton tego głosu, sprawił, że Ted skulił się w fotelu. 
Pamiętał ten ton. Pamiętał też twarz przyjaciela nie do poznania zmienioną. 
–
Żenić się chcesz? Złapała cię ta dziwka. 
–
Greg! 
– 
Spojrzyj prawdzie prosto w oczy, chłopie. Spójrz na mnie. Wiem, co mówię, 
ożeniłem się z nią. 
– A teraz ja się żenię. Masz coś przeciw temu? 
– 
Ależ skąd! Weź ją sobie. Teraz tobą będzie sobie wycierał gęby cały ten wielki 
świat, beau monde, jaka ohyda. 
Greg śmiał się ochryple, a Ted cierpiał: nigdy go nie widział takiego. Boże, 
Boże co ja mu zrobiłem, co my mu zrobiliśmy. Greg, bracie. 
–
Greg, bracie... 
–
No dobrze, dobrze, stary. 
–
Nie, ja nie mogę. Byłeś dla mnie zawsze bardziej niż bratem. 
– 
I ty dla mnie. 
– 
Uratowałeś mi życie w Wietnamie. Twoja matka traktowała mnie zawsze, nadal 
traktuje mnie jak syna. 
– 
Nie mieszaj do tego mojej matki! – warknął Greg i Ted spostrzegł w jego oczach 
coś mrocznego. 
– 
Przychodzisz do mnie, swego przyjaciela, żeby mi powiedzieć, że zabierasz mi 
żonę i chcesz, żebym cię pocieszał. Weź ją sobie, powiedziałem! Z moim 
błogosławieństwem. Tyl-ko bądź mężczyzną, bądź choć raz mężczyzną! 
Ta sama czerwień co wtedy wypłynęła na nie ogolone, policzki Teda. Pamiętał, jak 
go za-piekły te słowa, zapiekły do łez. Po raz pierwszy w życiu zapragnął 
wyciągnąć pięść i zdzielić tę twarz stuprocentowego mężczyzny, krzepkiego 
nordyka, swego przyjaciela. Powstrzymał się, zmilczał: on ma prawo tak się 
zachowywać, nie jest w tej chwili sobą. On ma prawo po-wiedzieć mi wszystko. 
– 
To ja już pójdę – bąknął Ted, a wtedy Greg uśmiechnął się z wyraźnym wysiłkiem i 
tak jakoś żałośnie, że Ted zbladł ugodzony w samo serce. 
– Ted, stało się i nie odstanie – zaczął Greg ostrożnie dobierając słowa. – Ale 
my przecież 
– 
zawahał się lekko, jakby te słowa nie chciały mu przejść przez gardło – 
pozostaniemy przyjaciółmi, prawda? – dokończył mężnie. Tak powiedział i – 
otworzył ramiona. Objęli się mocno. Ted wyszedł bliski łez, z uczu
ciem, że zatrzasnęło się nad nim wieko trumny. Ożenił się z Soledad. Dopiero po 
tej rozmowie się ożenił. Jak gdyby chciał się ukarać. 
– No i dobrze mi tak, stary – szepnął do ściany, z której różowawe lśnienie 
starło twarz Grega. 
„Zaraz wzejdzie słońce” – stwierdził beznamiętnie. 
Podniósł się z fotela, podszedł do okna i nie bez trudu je otworzył. Morze 
ciągle szalało. 
Stąd było widać niewielki jego skrawek oraz czarny las dźwigów i masztów w 
gdańskim por-cie. Nagle stało się tak, jakby na masztach wybuchły różowe płachty 
żagli. Przeciągły ryk syreny okrętowej, który wtargnął do pokoju, był jakby 
krzykiem morza witającego słońce. Wynurzyło się zza horyzontu ogromne, zalało 
świat poranną świeżością, nieodwołalnie spy-chając w niebyt szaleństwa nocy. 
Świeżość i niewinność spływająca na świat przypomniała mu to, o czym w ciągu 
pełnych majaków nocnych godzin zupełnie zapomniał: „Irma O., była asystentka 
profesora W., podejrzana o zamordowanie swojej rywalki Sabiny H.” 
Niemożliwe. Co jest niemożliwe? Niemożliwe, żeby ona... Ona? Najlepiej zrobisz, 
jeśli podejmiesz się jej obrony. 
A żebyś wiedziała, że zrobię to, cholera jasna, zrobię to. 
CZĘŚĆ II
Ossowiecka leżała w izolatce więziennego szpitala z podejrzeniem o dur rzekomy. 
Naj-pierw podejrzewano czerwonkę. Badania jednak tej diagnozy nie potwierdziły. 
Ale i ta druga jakoś nie znajdowała potwierdzenia. Lekarze kręcili głowami i 
mówili, że co prawda są obja-wy, ale obraz kliniczny im się nie zgadza. Na 
wszelki wypadek, ponieważ miała gorączkę, naszpikowano ją ogromnymi ilościami 
antybiotyków, które do reszty odbierały jej apetyt. Gdyby nie to, że matce 
pozwolono na dokarmianie, groziłaby jej śmierć z wycieńczenia, o czym wiedziała, 
i czym się absolutnie nie przejmowała. Byłoby to, myślała, bardzo pożądane 
rozwiązanie. Lecz sama nie robiła nic, aby przyśpieszyć śmierć. Stan, w jakim 
się znajdowa-ła, był bliski całkowitego zobojętnienia. 
Od momentu, gdy szok, jakiego doznała, wybuchł gorączką i uchodzącą z niej 
krwią, wła-ściwie niczym się nie przejmowała. Była w niej a b s o l u t n a o d 
m o w a, która obejmo-wała wszystko. Nawet matkę i jej straszliwe cierpienie. 
Cierpienie kończy się jak wszystko – myślała, gdy była przytomniejsza. – 
Cierpieć to znaczy żyć. A ja nie żyję. 
Zamordowano Sabinę Holz. Ktoś ją zamordował okrutnie. Ją i jej nie narodzone 
dziecko. To się nie mieści w głowie. Po co by ktoś miał mordować Sabinę Holz? 
Sabina świetnie sobie radziła w życiu, a pierwszą ciążę usunęła mając lat 
osiemnaście. Irma wiedziała o tym. Więc najpierw było bezbrzeżne zdziwienie, 
dopiero potem dotarł do niej fakt, że jest podejrzana. Podejrzana o zabicie 
swojej rywalki o względy profesora Wirskiego; jaki tani melodramat! Sabina Holz 
za-mordowana, a ona Irma Ossowiecka podejrzana o dokonanie tej potwornej 
zbrodni. 
Z początku pytała w oszołomieniu: dlaczego? Dlaczego miałabym zabijać Sabinę? 
Filip powiedział to jasno, dobitnie. 
–
Podejrzewają cię, że zabiłaś z zazdrości.I zaraz dodał, tak wzburzony, że zaczął 
się jąkać:
–
Trzeba cię zupełnie nie znać, aby posądzić o zbrodnię z takim motywem! 
Pomagał jej się spakować, a oni czekali przed domem. Na szczęście byli po 
cywilnemu, a poza tym wiosenne prace w polu niemal wyludniły wieś. Było piękne, 
ciepłe przedpołudnie. Miała tego dnia tylko cztery lekcje, więc Filip 
natychmiast to wykorzystał. 
– 
Grzech siedzieć w czterech ścianach, gdy taka wiosna na świecie! Mam propozycję 
nie do odrzucenia. 
– Długi, długi spacer? 
– 
Trafione. Wsiadaj w pierwszy autobus. Przyjadę po ciebie. Przepraszam, że nie do 
Bia-łej, ale mam jeszcze trochę roboty w polu. 
Żartowali z tej jego roboty w polu, była to wszakże ciężka harówa. Filip, oprócz 
tego, że pracował jako instruktor w Domu Kultury, dzierżawił kawałek ziemi, 
którą sam uprawiał. Miał również konia, krowę i stadko kur. I – młodszą o kilka 
lat siostrę, słabą i chorowitą, któ-rą sam utrzymywał i – jak to nie bez dumy 
określał – sam odżywiał. A od kiedy dawni wła-ściciele ziemscy zaczęli dochodzić 
swych praw, ludzie z okolicznych wsi, ba, nawet w Tere-spolu i Białej coraz 
częściej pogadywali, że chłopak zaharowuje się na śmierć, a przecież przez sto 
lat bogate włości w tych stronach, w tym Neple, należały do Niemcewiczów. 
Ludzie byli pewni, że ten młody chłopak, który zjechał w ich strony przed 
czterema laty, jest potomkiem tamtych Niemcewiczów. Przypisywali mu zamiary, 
których jako żywo nie miał. Wiedział co prawda, że pochodzi z tych Niemcewiczów, 
ale wiedział też, że żadnych praw do włości nie posiada. Ludzi jednak drążyło 
pytanie: po co miejski chłopak zjechał w te strony? Właśnie tu! Po co się tutaj 
osiedlił? 
Jedynie Irmie mógłby powiedzieć, jaka go tu przywiodła tęsknota. Ale – tak to 
już się uło-żyło – to ona zawsze mówiła, a on słuchał, często w pełnym cichej 
dezaprobaty milczeniu. Słuchał niezmordowanie i – niezmordowanie wyciągał ją na 
wielkie spacery po okolicy, którą ukochał miłością tak wielką, że przewyższała 
ją tylko miłość do tej dumnej, nieszczęśliwej dziewczyny. Ona wszakże zupełnie, 
ale to zupełnie się nim nie interesowała. Chociaż od momentu, gdy wróciła ze 
swej nagłej wyprawy do Warszawy, coś się w jej stosunku do niego zmieniło. Była 
mniej szorstka. Czasem patrzyła na niego badawczo i w jej oczach zapalało się 
światełko, które pobudzało jego serce do żywszego bicia. A na świecie była 
wiosna. 
Tego właśnie dnia od samego rana świeciło słońce, był to więc wymarzony czas na 
spacer. Czuła się lekka, niemal wesoła. Nie miała żadnych złych przeczuć. 
Przeciwnie, wstała w do-skonałym nastroju. Nawet las, który odkąd tu 
zamieszkała, jawił jej się jako więzienny mur, dziś był przyjazny i zwyczajny. 
Przez cały czas, podświadomie oczekiwała, że Filip zadzwo-ni. I nie zawiodła 
się. 
Filip. Dobrze, że jest Filip – myślała jadąc brudnym, prawie pustym o tej porze 
autobusem. Jechała w błogim rozmarzeniu, a kiedy za lasem ukazał się dom 
Wańczuków, w którym mieszkała, poczuła zapomniane, iście wakacyjne rozradowanie. 
Lubiła Neple. Neple, całą tę okolicę, tak cudownie położoną między Bugiem a 
Krzną, nie bez racji nazywaną Szwajcarią Nepelską. Nie była w Szwajcarii, może 
by jej się podobała. 
Nie poszła od razu do domu. Poszła nad Krznę, stanęła na moście, patrzyła ku 
nadrzecz-nym łąkom i pozwalała, aby ta sielankowa wizja wchłaniała ją w siebie. 
Nie wiedziała, że z jasnego nieba znowu spadnie grom. Skąd miała wiedzieć? Nie 
wiedziała więc oczywiście, że tę chwilę na moście, że tę drogę powrotną do domu, 
życzliwy uśmiech starego Mikołajczuka, że tę stareńką kobietę modlącą się pod 
niebotycznym dębem, że to wszystko, a zwłaszcza spacer z Filipem, będzie 
przywoływała, patrząc w zakratowane okno więziennej izolatki, zwrócona w ten 
sposób ku jedynemu światu, na który jeszcze mogła spoglądać, jedyny, jaki w i d 
z i a ł a, odgradzając się w ten sposób od całej reszty, od gorączki, 
poniewierki, krat i cierpienia matki. 
Och, jeszcze nie odbył się ten spacer! Idzie z wolna przez wieś, patrzy z 
przyjemnością na schludne drewniane chaty w ogródkach, wesoło dziękuje staremu 
Mikołajczukowi trzymają-cemu w ryzach gęsi, których agresywnego syczenia idąc 
tędy nie sposób uniknąć. Nie opodal domu Wańczuków zatrzymuje się jeszcze, by 
popatrzeć na, jak ją sobie zawsze określała, starą kobietę pod dębem. 
W bocznej piaszczystej uliczce stał stary dom, jeden z tych wiejskich domów, 
które cze-kała bliska ruina. Mieszkała w nim kobieta, od której wieś stroniła, 
przez szereg lat była bo-wiem konkubiną swego gospodarza. Gospodarz dawno umarł, 
a ona dożywała dni utrzymując się z niedużej renty, no i tych paru kurek, które 
hodowała. Nie narzucała się ludziom we wsi. Znała swoje miejsce. A miejsce 
wybrała sobie piękne. W cieplejsze dni ubierała się bardzo porządnie i siedziała 
pod dębem, bardzo starym ogromnym dębem, który rósł naprzeciwko jej chaty. 
Właśnie teraz tak siedziała. Ubrana w porządny kraciasty kaftan, z różańcem 
przeple-cionym przez palce, lecz nie przesuwała modlitewnie jego kuleczek. Po 
prostu siedziała, pa-trzyła na dom, który nigdy nie był jej domem, bo nigdy nie 
była jego prawdziwą gospodynią, ale nie widziała go. W starej pomarszczonej 
twarzy, w wyblakłych, szeroko otwartych oczach było pogodne zapatrzenie, jakaś 
pogodna cicha akceptacja świata i boskiej woli. Nie widziała przechodzących 
ludzi. Irmy, która jej się otwarcie przyglądała, też nie widziała. Skąd mogła 
wiedzieć, jak bardzo zapadła w serce tej dziewczyny, takiej młodej jeszcze i tak 
ciężko do-świadczonej przez los? A los, choć piętrzy ciosy, stawia czasem na 
naszej drodze znaki, rzuca nam promień, który dla kogoś, kto potrafi go 
dostrzec, będzie liną ratunkową. W więzieniu Irma przypomni sobie, jak 
zachłannie chłonęła wydarzenia tego pięknego, wiosennego dnia. 
W chwilach przytomności, gdy miłosierna gorączka nie odbierała jej zdolności 
odczuwa-nia czegokolwiek, znowu szła obok Filipa, najpierw przez las, a potem 
drogą pod lasem. W polu pracowali ludzie, Medor płoszył przepiórki i zające, 
potem jakaś wieś, której jeszcze nie znała, niebieski domek w małym sadzie na 
brzegu wysokiej spadającej do Bugu skarpy, ko-bieta, która dała im klucze, aby 
sobie wszystko obejrzeli, bo ten domeczek w sadzie jest do sprzedania, niedrogo 
państwu sprzedamy, można tu spędzać całe lato, cisza, spokój, daleko od świata, 
a obiady gotuję, może im posmakują, dwa małe kotki, które baraszkowały na środ-
ku, przy drodze wsparta o parkan starowina w chuście, zaczepiła ich ciekawie. 
–
Skąd idą? 
–
Z Nepli. 
–
Skąd? 
–
Z Nepli, babciu – huknął Filip. 
–
A, z Nepel – poprawiła. – A ile lat mają? Dwadzieścia mają? 
–Mają, babciu, mają – odpowiedziała Irma, bo to pytanie, pełne nieposkromionej 
ciekawo-ści wyraźnie było do niej skierowane. – Mają babciu. Nawet więcej. 
– Popatrz, popatrz, starzejesz się! – zażartował Filip. – Już ci dają 
dwadzieścia! 
Włóczyli się po polach, po łąkach i lesie, niebo ciągle jaśniało i jaśniał 
Filip, a tego dnia był nieprzytomnie szczęśliwy; przepełniała go miłość, którą 
pozwalała mu okazywać, którą zauważała, więc cały po prostu jaśniał, doprawdy 
trudno znaleźć lepsze określenie. Cudowny, cudowny spacer. Dla nich obojga. 
Oczywiście, że trwa. Nie, nie było, nie ma tej strasznej chwili, kiedy dogoniła 
ich, wracających, długonoga Agata, najmłodsza, czternastoletnia córka Wańczuków. 
– 
Irma! – wołała zadyszana. – Czekają na ciebie. 
–
Kto na mnie czeka, Agatko? 
–
Policja.Policja. Zbrodnia. Alibi.Choć zwłoki Sabiny Holz odnaleziono dopiero po 
upływie kilku dni, ustalono ponad
wszelką wątpliwość, że śmierć jej nastąpiła 24 kwietnia, między dziewiątą 
wieczorem a pół-nocą. Tego dnia Irma Ossowiecka niespodziewanie przyjechała do 
Warszawy. Nie miała ali-bi. 
Alibi. 
Więzienie. 
Jest w więzieniu. Nie, nie, nie. Nie jest w więzieniu. Jest na spacerze z 
Filipem, las, pola, 
ptaki i Medor. Oczy Filipa. Oczy Medora. Krowy na łące. Uparcie rzutowała te 
obrazy na zakratowane okno. Tylko to. A kiedy to jej się udawało, kiedy udawało 
jej się nie tylko wi-dzieć, ale i być częścią tego wszystkiego, jej oczy niemal 
czarne w wymizerowanej twarzy promieniały i takie właśnie spojrzenie 
niewiarygodnie promienne i przerażająco nieobecne, zobaczy Ted Skorsky, kiedy 
wreszcie otrzyma upragnioną przepustkę i przyjdzie na pierwsze z nią widzenie. 
Pomyśli, że sędzia Kazimierz Czajkowski ma rację, że Irma Ossowiecka po-pada w 
obłęd i że trzeba ją będzie przenieść do innego szpitala. Ale i ta diagnoza się 
nie po-twierdzi. 
Gabinet sędziego Kazimierza Czajkowskiego był równie mylący jak on sam. Z pozoru 
ciemny i ponury, ale już po chwili, gdy gość otrząsnął się z pierwszego 
wrażenia, stwierdzał, że jednak nie jest tak bardzo ciemny, a przede wszystkim, 
że wcale nie jest ponury. Nieduże okno przecięte szczebelkami żaluzji dawało 
wystarczająco dużo światła, by z miłego półmro-ku wydobyć dyskretnie plamy 
kolorów, obrazy, których tu było sporo, grzbiety książek, któ-rych tu było 
jeszcze więcej, tak dużo, że pokój mógł uchodzić za bibliotekę. Wśród ciemnych, 
masywnych mebli doskonale zharmonizowanych z boazerią, rozweselającym akcentem 
był mały, cedrowy stolik, który wyglądał jakby niezbyt pewnie trzymał się na 
nogach, i puszysty, niewątpliwie kosztowny dywan. 
Kiedy Ted Skorsky zdejmował płaszcz w ciasnym przedpokoju, od razu się 
zorientował, jak niewielkie mieszkanie zajmuje ten polski sędzia. Ledwo jednak 
zamknęły się za nim drzwi gabinetu, który najwyraźniej był również sypialnią 
(kotara skrywająca wnękę lub może drugi mały pokoik, pozwalała się domyślać 
tapczanu), wiedział, że temu zagadkowemu czło-wiekowi najzupełniej takie 
mieszkanie wystarczy, że żyje w tym swoim ciemnawym wnętrzu jak żółw wewnątrz 
skorupy, która jest jego integralną częścią. Idąc tutaj nie wiedział właści-wie 
nic o człowieku, od którego tyle oczekiwał. Lecz już krótka rozmowa telefoniczna 
spra-wiła, że pomyślał: zagadkowy typ. 
Od dwóch dni był z powrotem w Warszawie, znowu mieszkał w hotelu „Victoria” i 
cały czas spędzał na gorączkowych poszukiwaniach śladów i dróg, które pomogłyby 
mu urzeczy-wistnić z pozoru karkołomny zamiar aktywnego włączenia się w sprawę 
morderstwa Sabiny Holz. Uzyskał sporo: nazwisko sędziego, któremu sprawę 
powierzono oraz jego telefon. Wie-dział też, że Irma Ossowiecka ciężko chora 
leży w więziennym szpitalu. I – że ta sprawa bę-dzie głośną sprawą. Wyczulonym 
nosem prawnika czuł wokół niej jakiś przykry swąd. 
Do sędziego Czajkowskiego zadzwonił rano. Wiedział, że o ósmej dwadzieścia ma 
roz-prawę i że zawsze przychodzi godzinę wcześniej, z którego to czasu tylko 
część spędza w gabinecie sędziowskim. Przez resztę przechadza się po korytarzach 
olbrzymiego gmachu Są-dów na Lesznie. Ludzie, którzy go nie znają, widząc jak 
tak chodzi z rękami założonymi do tyłu, ze zwieszoną głową i wzrokiem wbitym w 
podłogę, czarnowłosy, czarnooki i w czarnej todze, jak złowrogie ptaszysko, 
myślą: byle tylko nie on. Lecz ci, co go znają, myślą zupełnie inaczej: żeby tak 
on. Żeby moją sprawę wziął sędzia Kazimierz Czajkowski. 
Wszystkie te szczegóły Ted poznał dzięki woźnemu sądowemu Cezaremu Kopiakowi. 
Ted Skorsky miał wiele szczęścia, że trafił, przypadkiem zresztą, na tego 
starego oryginała i dzi-waka, który o wszystkim, co działo się w ponurym 
gmaszysku Sądów, wiedział więcej niż ktokolwiek inny. Szczególnie wiele zaś 
wiedział o sędzi Kazimierzu Czajkowskim, do które-go zresztą był podobny. 
Podobieństwo byłoby wprost halucynacyjne, gdyby nie to, że sędzia nosił okulary, 
a woźny nie, i że sędzia, choć młodszy, był odrobinę pochylony, a Cezary Ko-piak 
trzymał się prosto jak żołnierz c.k. armii. Sędzia Czajkowski był to jedyny 
sędzia, które-go stary woźny naprawdę cenił i poważał. 
Woźny sądowy Cezary Kopiak choć faktycznie sporo wiedział o sędzi Czajkowskim, 
nie znał jednak żadnego z licznych sekretów tego nadzwyczaj skrytego człowieka, 
nie mógł więc przewidzieć, że Kazimierz Czajkowski, nieoczekiwanie dla siebie, 
wyjawi świeżo poznanemu nowojorskiemu prawnikowi, że jest autorem bardzo 
popularnych, tłumaczonych na wiele ję-zyków powieści kryminalnych, które wydaje 
pod angielskim pseudonimem Kevin Condor. 
Kopiak wiedział natomiast, że sędzia Czajkowski chciał dostać sprawę morderstwa 
Sabiny Holz i znanym sobie sposobem postarał się, aby los mu ją przydzielił. 
Woźny sądowy, podobnie jak „jego” sędzia, był człowiekiem skrytym, obdarzonym 
du-żym poczuciem godności, zarówno własnej, jak i wynikającej z godności urzędu, 
który spra-wował. Nie łatwo więc było zyskać jego zaufanie i sympatię, nie 
spoufalał się z ludźmi, nie-znajomymi zwłaszcza. Lecz ten przystojny mężczyzna, 
mówiący po polsku z silnym amery-kańskim akcentem, bardzo szybko zdobył jego 
względy. Być może niemal z tego samego powodu, z jakiego pozyska sobie względy 
sędziego Kazimierza Czajkowskiego. Obaj wyczu-li, że jest to człowiek 
poszukujący prawdy. Ted więc uzyskał od niego sporo informacji, wśród których 
duże wrażenie zrobiła na nim ta opinia starego oryginała: 
– Takich sędziów już w Polsce nie ma – powiedział Cezary Kopiak. – Za wielu 
było, i cią
gle jest, widzących bardziej swoją korzyść niż prawo. I dodał coś jeszcze: 
– 
A tę dziewczynę, tę podejrzaną Ossowiecką, to na mój nos, ktoś wrabia. Pan sobie 
przypomni moje słowa, panie Skorski. 
Tyle powiedział, nie chciał dodać nic więcej, ani słowa wyjaśnienia. Opinia ta 
zrobiła pewne wrażenie na Tedzie Skorskym. Był jednak zbyt wytrawnym prawnikiem, 
by sugero-wać się własnym lub czyimkolwiek irracjonalnym przeświadczeniem. Do 
sędziego Czajkow-skiego zadzwonił wszakże mocno podbudowany na duchu. Nie 
wiedział, że sędzia uprzedzo-ny przez wiernego woźnego, oczekiwał tego telefonu. 
Nie domyślał się też, że oczekiwał go z pewną niecierpliwością. 
– 
Dzień dobry. Nazywam się Ted Skorsky. Ośmieliłem się do pana zadzwonić z prośbą 
o spotkanie, choć moje nazwisko nic panu nie mówi... 
–
Niewykluczone, że pan się myli. 
–
Mylę się? 
–
Jest pan nowojorskim prawnikiem, czyż nie tak? 
–
Tak. 
–
Specjalistą od zbrodni doskonałej? 
–
Tak – przytaknął powtórnie Ted, coraz bardziej zdziwiony. – Pan o mnie słyszał? 
– 
Nie tylko słyszałem, ale nawet czytałem niektóre pana prace. W pewnym sensie 
oczekiwałem pana... 
– Oczekiwał mnie pan? 
– 
Czasem przecinają się drogi tych, którzy zmagają się z własnym demonem... Pan 
chce się ze mną spotkać prawdopodobnie jak najszybciej? 
–
W samej rzeczy. 
–
To proszę dziś. O siedemnastej. 
Po takiej rozmowie Ted ze zrozumiałą ciekawością wchodził na czwarte piętro domu 
bez windy przy ulicy Odyńca na Mokotowie. Nacisnął dzwonek i melodyjnym gongiem 
poprze-dzony otworzył mu drzwi mężczyzna, którego widok natychmiast wywołał w 
nim męczące wrażenie, że go skądś zna, że go już widział. 
Sędzia Kazimierz Czajkowski był szczupły, wysoki, lecz wyraźne pochylenie ramion 
czy-niło go niższym. We włosach nie było ani śladu siwizny, nos mięsisty, 
wydatny znamionował upór i silę woli, czarne oczy przesłaniały duże okulary w 
rogowej oprawie, tak grubej, że niemal całkowicie skrywała gęste ciemne brwi. 
Czoło miał wysokie, zwężające się u nasady włosów, a w wyrazie oczu i warg, 
zwłaszcza wydatniejszej dolnej, łagodną miękkość zna-mionującą człowieka, który 
wiele wycierpiał i niewiele dobrego spodziewa się od ludzi, co go wszakże nie 
złamało, ani nie uczyniło zgorzkniałym. 
Ubrany w czarne spodnie i czarny golf stał w milczeniu i patrzył na swego 
gościa, a choć normalnie takie zachowanie bywa niegrzeczne lub irytujące, w tym 
wypadku paradoksalnie, każda sekunda milczenia ujmowała napięcia, w jakim 
znajdował się Ted. Stali w ciemnym przedpokoju i patrzyli na siebie. 
Nie wiedzieli, że z czasem połączy ich głęboka przyjaźń, jakiej obaj, i ten 
starszy, i ten młodszy, który mógłby być jego synem, bardzo potrzebowali. 
Wreszcie sędzia Czajkowski wyciągnął rękę. 
–
Witam – powiedział. – Więc pan jest taki. 
– 
I ja witam. Jaki jestem, to pan jeszcze nie wie – zaśmiał się Ted. 
– Skąd mógłbym wiedzieć to, czego pan sam nie wie? – odparł sędzia. Weszli do 
gabinetu. Sędzia oficjalnie jakoś zasiadł za dużym biurkiem, zdjął na chwilę 
okulary i wówczas Ted natychmiast odgadł, kogo mu ten człowiek przypominał. 
Przypominał mu woźnego sądowe-go, Cezarego Kopiaka. 
– Pan właśnie odkrył podobieństwo między mną a Cezarym Kopiakiem – stwierdził 
Czajkowski. 
Zapalił lampę stojącą na biurku i włożył z powrotem okulary, w szkłach odbiło 
się światło, przydając oczom intrygującego wyrazu. 
– W samej rzeczy – przyznał Ted sucho, bardziej sucho, niż zamierzał. 
„Usiłuje mnie epatować jak młodą panienkę” – pomyślał, nagle zły. Zły na 
sędziego Czaj-kowskiego za jego sposób prowadzenia rozmowy i zły na siebie, że 
wpada w jakąś pułapkę, bo to, co ten ciemno ubrany człowiek o łagodnych ustach 
mówił, było może nie egzaminem, lecz z pewnością szczególnym doświadczeniem. 
– 
A zatem czytał pan moje prace – przerwał milczenie, by nie poddać się 
gęstniejącej, hip-notycznej aurze. 
– 
Tak. I dlatego właśnie mogłem powiedzieć, że pan jeszcze nie wie, kim jest. To 
są prace człowieka poszukującego prawdy o sobie. 
–
Szukam prawdy o zbrodni doskonałej. 
–
Może to na jedno wychodzi? 
– 
Nie sposób zajrzeć w czyjeś mroki, jeśli nie zajrzy się w swoje, a zagłębiając 
się w cu-dze, często uciekamy przed własnymi – powiedział Ted jak w transie, tak 
bardzo był poru-szony tym, co mu ten człowiek tak zwyczajnie podsunął. 
Mur runął. Teraz, przezornie milcząc, oswajali się ze sobą. Złoty krąg lampy na 
biurku stanowił strefę intymności znakomicie współdźwięczącą z puszystością 
dywanu, a także z rozweselającą dezynwolturą chwiejnego cedrowego stolika. 
„Dobrze mi tu” – pomyślał nieoczekiwanie Ted. 
– Dobrze się tutaj czuję – rzekł głośno, nie bez nuty zdziwienia. Tutaj jest... 
tutaj jest... 
– 
Azyl –– podpowiedział sędzia Kazimierz Czajkowski i pomyślał, że to jest coś, 
czego siedzący naprzeciw niego mężczyzna bardzo potrzebuje. Potrzebuje azylu dla 
swojej niespo-kojnej duszy. Głośno jednak tego nie powiedział. 
– 
A w jaki sposób pan dotarł do moich prac? – spytał Ted. Sędzia Kazimierz 
Czajkowski uśmiechnął się. 
– 
Pan zdaje się myślał, że Polska jest krajem całkowicie odciętym od świata. Otóż 
nie jest i nie była, pominąwszy okres, który nazywamy stalinowskim. Mamy dostęp 
do książek i czaso-pism z całego świata. A ja staram się poznać niemal wszystko 
z dziedzin, które mnie interesują. 
– Rozumiem, że jedną z tych dziedzin jest to, czym ja się zajmuję. 
– 
W pewnym sensie – sędzia Czajkowski znowu się uśmiechnął –zajmuję się tym samym. 
Jestem mianowicie autorem powieści kryminalnych. O czym prawie nikt nie wie. 
Pisuję je pod cudzoziemskim pseudonimem Kevin Condor. 
– 
Kevin Condor! – wykrzyknął Ted. – Ależ ja znam pana książki. Jedną czytałem 
ostatnio lecąc z Nowego Jorku do Rzymu. To się nazywa... 
– 
„Asystentka profesora Kindlessa” – podpowiedział sędzia. Błyski w szkłach jego 
okula-rów coś sygnalizowały. 
– Ależ to jest... – ciągnął Ted i zamilkł z otwartymi ustami. 
Teraz obaj milczeli we władzy tej samej emocji. 
„Właśnie tę z moich książek musiał przeczytać – myślał sędzia Czajkowski. – 
Właśnie tę”. 
Czy przeczuwał to wyjawiając amerykańskiemu prawnikowi swój sekret? 
Pochylił głowę w kornym zachwycie nad przemyślnością losu, nad jego cudowną 
zdolno-ścią misternego prowadzenia wątku. Tylko los może sobie pozwolić na 
zuchwałe spiętrzenie z pozoru odległych od siebie, nieprawdopodobnych wydarzeń. 
Powieściopisarzowi poczytano by to za fałsz. To nieprawdopodobne – mówią ludzie 
i tak zupełnie nie zdają sobie sprawy z tego, że życie, także ich własne życie, 
składa się z samych (pozornych) nieprawdopodo-bieństw. Nie zdają sobie sprawy, 
bo widzą to, co nauczono ich widzieć, bo czują to, co na-uczono ich czuć, bo 
nauczono ich gorszyć się tym, co w życiu jest najcudowniejsze: jego wła-sną 
nieprzewidywalną logiką, tym, że może się stać wszystko. Życie ma swoją logikę, 
która nie ma nic wspólnego z logiką arystotelesowską. Sędzia Kazimierz 
Czajkowski miał na to kolejny dowód. 
Podniósł wzrok i napotkał oczy Teda, w których wyczytał tę samą fascynację. Ta 
wymiana spojrzeń była ich prawdziwym spotkaniem. 
– 
Pan napisał książkę o tym, co miało się zdarzyć, co już było jakby postanowione 
– rzekł wolno Ted. – Wie pan, znam w Nowym Jorku pewną poetkę. Opisywała w wielu 
wierszach, obsesyjnie wręcz, swój ból, swoje doznania po śmierci męża, który 
wówczas żył. Żył i nic nie zapowiadało jego bliskiej śmierci. I oto umarł. A ona 
nie miała już ani jednej łzy, ani jednego wiersza. „Ja to wszystko już 
napisałam” – powiedziała mi z rozpaczą. A pan, pan w „Asy-stentce profesora 
Kindlessa” antycypował historię Irmy Ossowieckiej. 
– Pan ją zna? 
– 
Tak. To znaczy nie. Widziałem ją. Zwróciłem na nią uwagę, bo ma twarz... taką 
czystą... Podszedłem do niej na ulicy, spytałem o drogę. To wszystko. 
Chciałbym... chciałbym podjąć się jej obrony. 
– Jako bezpośredni obrońca nie może pan. Nie jest pan obywatelem polskim. 
– 
Spodziewałem się tego. Ale mogę być w cieniu... Jako obrońca pomocniczy, a w 
gruncie rzeczy kierujący obroną. To jest chyba możliwe. 
– Raczej tak. Dlaczego chce pan to zrobić? 
– 
Dlatego, że... – Ted urwał, jakby to, co miał powiedzieć, należało do kategorii 
wyznań intymnych i tak w istocie było. – Wierzę, że jest niewinna – dokończył 
mężnie. 
– 
Hm... No cóż, czuję, że ta sprawa ma dla pana jakieś istotne znaczenie. Więc pan 
Irmę Ossowiecką widział w dniu 24 kwietnia. 
–
Tak. Niestety tak, ale ona... 

–
Czy pan ją widział tylko wtedy na ulicy, gdy pan pytał o drogę? Ted zawahał się. 
–
No nie – rzekł po chwili milczenia. – Widziałem ją jeszcze z okna hotelu 
„Victoria”. A w każdym razie tak mi się wydawało. 
– Ach, tak. 
– 
Właściciwe, wie pan, znajdowałem się wtedy w dość dziwnym stanie i głowy bym 
sobie nie dał uciąć, że to była ona. 
–
Dokąd szła? Znowu wahanie. 
–
Kierowała się w stronę Ogrodu Saskiego. 
– 
A więc była w Warszawie w dniu, kiedy popełniono zbrodnię. I była w Ogrodzie Sa-
skim, do czego się zresztą, gdy jeszcze mogła myśleć, przyznała. Sabinę Holz 
znaleziono w Ogrodzie Saskim. Irma Ossowiecką nie ma alibi. 
– 
Panie sędzio! – wybuchnął Ted i przygryzł wargę. – Przepraszam. –Nie wierzę, że 
po-pełniła tę zbrodnię. 
– Bo ma taką czystą twarz?Ted Skorsky spojrzał na niego z wyrzutem.
– 
Przepraszam, teraz ja – rzekł szybko sędzia. – Nie chciałem być złośliwy. Obaj 
jesteśmy prawnikami, obaj sporo wiemy o zbrodniarzach i – o ofiarach. Powiem coś 
panu: ja też jestem skłonny myśleć, ze ona jest niewinna. Mogę to panu 
powiedzieć z czystym prawniczym su-mieniem, bowiem odebrano mi tę sprawę. 
Właśnie dziś. I dlatego pan musiał się zjawić. 
–
Odebrano panu tę sprawę?! Czy dlatego, że napisał pan tamtą książkę? 
–
Nie. Jak już panu mówiłem, nikt nie wie, że jestem autorem powieści 
kryminalnych. 
–
Więc dlaczego?! 
– 
To jest trochę skomplikowane – sędzia Czajkowski zmarszczył brwi. – 
Skomplikowane dla kogoś, kto nie zna polskich stosunków. Krótko mówiąc, odesłano 
mnie na emeryturę. Nawet nie tak bardzo wczesną, gdyż w listopadzie kończę 65 
lat. Dostatecznie wczesną jed-nak, bym nie mógł prowadzić sprawy o zamordowanie 
Sabiny Holz. Widzi pan... rodzice Sa-biny są ludźmi wpływowymi i znanymi. 
Wpływowymi, że tak powiem, na każdym etapie. 
– Rozumiem. 
– 
Nie całkiem pan rozumie, ale mniejsza. Wierzę, że sytuacja się unormuje. Ale 
jesteśmy w bardzo trudnym okresie przejściowym i daleko nam jeszcze do 
normalności. Profesor Wir-ski – sędzia wypowiedział to nazwisko z nieukrywaną 
odrazą – należy do tej samej kategorii ludzi, co rodzice Sabiny Holz. Dokładnie 
tej samej. 
–
Pan go zna? 
–
Niestety, tak. Od bardzo dawna. 
– 
Czy mam rozumieć, że postać profesora Kindlessa kształtował pan na jego obraz i 
podo-bieństwo?! 
– 
Powiedzmy, że mieści się w kategoriach prawdopodobieństwa tamtej postaci – 
odparł sędzia i na chwilę umilkł. – Kontynuując – podjął – rodzice Sabiny Holz 
pozostają w bardzo dobrych stosunkach z profesorem Wirskim. 
–
Pan ją znał? Sabinę Holz? 
–
Widziałem ją kiedyś. 
– 
I ja ją widziałem. Piękna, zimna, niebezpieczna. Takie odniosłem wrażenie. 
Ciągle jed-nak nie wiem, dlaczego odebrano panu tę sprawę? 
– 
Odpowiem panu. Wziąłem ją dlatego właśnie, że dobrze znam profesora Wirskiego. 
Bardzo nie lubię, kiedy prawo jest bezsilne, a tu się na taki przypadek 
zapowiada. 
– Aha. 
– 
Formalnie mi tej sprawy nie odebrano. Była to, powiedzmy, subtelna perswazja i 
nacisk. W okresie, w jakim znajduje się teraz nasz kraj, wielu ludzi musi 
odchodzić ze swych stano-wisk. Często słusznie, ale często wykorzystuje się 
różne okoliczności, jak na przykład ko-nieczność redukcji etatów, by pozbyć się 
niewygodnych, a przede wszystkim by zrobić miej-sce dla swoich. Sprawę prowadzi 
teraz – sędzia Czajkowski uśmiechnął się uśmiechem, któ-rego Ted nie zrozumiał – 
kombatant. 
– Kombatant? 
– 
Tak siebie nazywają ci. którzy konspirowali w czasie niedawnego stanu wojennego, 
byli internowani. 
– Pan... był człowiekiem starego reżimu? – Należał pan do partii? 
– 
Pierwsza i ostatnia organizacja, do jakiej należałem, proszę pana, to były 
okupacyjne Szare Szeregi. 
– Walczył pan z Niemcami! Więc to pan jest kombatantem! 
– 
Cóż... Walczyłem. I siedziałem po wojnie, prawie dwa lata w śledztwie w X 
Pawilonie na Rakowieckiej. Czy panu to coś mówi? 
– 
Wiem, że komuniści po wojnie aresztowali i nawet stracili wielu akowców. To mi 
się wydawało monstrualne. 
– Miałem siedemnaście lat, kiedy skończyła się wojna... Walczyłem w batalionie 
„Zośka”. 
Z Przyczółka Czerniakowskiego udało mi się przedostać na lewy brzeg Wisty i tak 
ocalałem. Niestety, nie ocalała moja matka. Zginęła na Woli, już w pierwszych 
dniach powstania. Oj-ciec nie wrócił z Mauthausen. 
– Został pan więc sam... Siedemnastoletni. 
– 
Jak to się mówi, wcześnie osierocony. Coś jednak od życia w ciągu tych niewielu 
lat otrzymałem: zrobiłem w konspiracji maturę, a była to jeszcze solidna 
„przedwojenna” matu-ra. I miałem mądrych rodziców. Zapisałem się na prawo, gdyż 
ojciec mój był prawnikiem. Matka była autorką baśni dla dzieci. Czemu pan się 
uśmiecha? 
– Moja matka też pisze. Tyle że baśnie dla dorosłych... Kiedy pana aresztowali? 
– 
W czterdziestym ósmym. My Zośkowcy, to znaczy ci nieliczni z nas, którzy ocaleli 
i wrócili do Warszawy, spotykaliśmy się czasem. Owszem, gromadziliśmy broń. Ale 
ujawnili-śmy się na wezwanie Radostawa. 
Niewiele to pomogło. Przyszli pewnego dnia, zabrali mnie, śledztwo w X 
Pawilonie, po-tem więzienie w Rawiczu i Jelczu. Wyszedłem w pięćdziesiątym 
czwartym, odsiedziałem wyrok. Oczywiście o kontynuowaniu studiów nie było mowy. 
W pięćdziesiątym siódmym zostałem zrehabilitowany wyrokiem Sądu Najwyższego. 
Dokończyłem studia i zacząłem normalnie żyć. Pan się nazywa Skorski? 
–
Słucham? Nie, nie. Sikorski. Dziadkowi źle wpisali i tak zostało. 
–
Mam wrażenie, że pan w niewielkim stopniu czuje się Polakiem. 
– 
Już mój ojciec urodził się w Ameryce. Dziadek... – zaczął z wahaniem i przerwał. 
– Je-stem Amerykaninem! – rzucił twardo, wyraźnie czymś bardzo poruszony. 
– Ale mówi pan nieźle po polsku. 
– 
O, mam duże zdolności do języków. Jestem prawie poliglotą. Mówię nawet trochę po 
chińsku. Mój Boże! To właściwie niewiarygodne, po prostu potworne... 
–
Co? 
–
To, że ja w Polsce ani razu nie pomyślałem o nim! 
–
O pana dziadku? 
Pytanie sprawiło, że Ted znowu zaczął odbierać fale płynące ku niemu od 
siedzącego przed nim człowieka. Znowu nawiązało się to głębokie porozumienie 
niosące uczucie, że na-stąpiło spotkanie, na które całe życie, ostatnio już bez 
nadziei, czekał. W jakim momencie urwał się ten kontakt? Ach tak, kiedy sędzia 
Czajkowski zaczął przytaczać, jakby od niechce-nia fakty ze swego polskiego 
życiorysu. To wtedy Ted przestał słuchać. Zadziałała blokada, którą od dziecka 
budował w nim ojciec, który z kolei takie nastawienie do spraw polskich przejął 
od swego ojca, a dziadka Teda. Paweł Sikorski, wykonując szczególny testament, 
uczył swego syna i wnuka wcale niełatwej sztuki odcinania się od polskich 
korzeni. To zdu-miewające, ale ani razu tutaj nie pomyślał o dziadku! 
Zdumiewające i – groźne, gdyż stano-wiło dowód na to, jak monotematyczne stało 
się jego życie skoncentrowane niemal bez reszty na borykaniu się z piękną i 
straszną miłością do Soledad. Ta jeszcze jedna prawda, którą do-prowadził do 
jego świadomości dopiero co poznany polski prawnik, po prostu wstrząsnęła Tedem. 
– Żeby stworzyć siebie, trzeba najpierw siebie unicestwić – powiedział 
obserwujący go uważnie sędzia Czajkowski. 
Powiedział to cicho, mimochodem, jakby nie przywiązując większej wagi do tych 
słów. Chciał powiedzieć, co powiedział, wyczuł, że jest to moment, w którym to 
brzmiące jak sen-tencja zdanie powinno paść, bał się jednak spłoszyć tego 
najwyraźniej bardzo udręczonego mężczyznę, który przybył do niego z drugiego 
końca świata, nieświadom faktu, że jego świat znajduje się tu. 
„Nawet nie wie, jak bardzo jest naznaczony polskim dziedzictwem” 
– pomyślał sędzia Czajkowski, choć w tej chwili niemal nic nie wiedział o 
polskim dzie-dzictwie Teda Skorsky’ego. 
Pomyślał to samo, co kilka dni później powie pani Ossowiecka, matka Irmy: jest 
pan o wiele bardziej Polakiem, niż pan przypuszcza. I może po to, by się o tym 
dowiedzieć, przyje-chał pan do Polski? 
Ted Skorsky tym razem nie pomyślał, że sędzia chce go epatować błyskotliwymi 
senten-cjami. W tej ostatniej była obezwładniająca i darząca nadzieją prawda. 
Cóż innego bowiem robił od lat, jeżeli nie unicestwiał siebie? A w każdym razie 
tak myślał od czasu, gdy miłość do Soledad obaliła jak burza bastion jego 
najświętszych zasad, gdy myśląc o zdradzie, jaką popełnił, nie przestawał 
zapytywać: kim jest, kim jest ten człowiek, który jeszcze niedawno był pewny, że 
wie o sobie niemal wszystko, że wie, czego może od siebie oczekiwać i wyma-gać, 
wie, czemu nigdy się nie sprzeniewierzy? A przecież zło zaczęło się wcześniej. 
Zanim zdradził Grega, zdradził jego matkę: nie dotrzymał przysięgi. A może 
wszystko zaczęło się wcześniej, dużo wcześniej i zupełnie gdzie indziej, w 
Szkarawce, jeszcze wówczas w Polsce, gdy jego prababka cudem ocalona z pożogi, 
śmiertelnie ranna, przed śmiercią właśnie pisała swój list-testament do 
przebywającego za granicą jedynego syna? 
Tej rodzinnej historii Ted nigdy nie opowiadał nikomu. Nie odczuwał takiej 
potrzeby zresztą. Opowiedziano mu ją jedynie po to, aby o niej i wszystkim, co 
się z nią wiązało, za-pomniał. Zapomniał. Nie zapomniał. Był Amerykaninem, czuł 
się Amerykaninem, wszyscy Amerykanie mają jakieś, najczęściej europejskie 
korzenie, nikt nie robi z tego historii. 
– 
Jestem Amerykaninem i czuję się Amerykaninem – powiedział patrząc w przestrzeń. 
Moja matka jest Amerykanką, tylko ojciec... dziadek... 
Urwał i wciągnął głęboko powietrze. Wokół jego ust zarysowały się niewidoczne 
zazwy-czaj bruzdy. 
– 
Dziadek mój, Paweł Sikorski, był jedynym synem Stanisława i Heleny ze 
Skopowskich, właścicieli sporych podobno dóbr na Wołyniu. Rewolucja 1917 roku 
zastała go w Belgii, do-kąd pojechał na studia. Studiował na politechnice w 
Liege. Była to bardzo patriotyczna rodzi-na po mieczu i po kądzieli, z całym 
szeregiem powstańców, zesłańców, z kolejnymi konfi-skatami majątków itd. Aż w 
1917 przyszła pożoga... Spalono dwór, straszną śmiercią zginął jego ojciec i 
trzy siostry. Matkę ciężko ranną ocalili chłopi z majątku. Podobno wiele było 
takich przypadków, że chłopi próbowali ratować swoich panów... 
– A było. 
– 
Tuż przed śmiercią, bo jednak z ran zmarła, napisała list do syna, czyli do 
mojego dziad-ka. Historia tego listu, jego droga z tamtych stron objętych pożogą 
do Belgii, to jest temat na powieść. Bohaterstwo Polaków! W każdym razie dziadek 
mój ten list otrzymał. Czytałem go. Dziadek mi go pokazał, gdy skończyłem 18 
lat. 
– 
Nie wiem, dlaczego chcę ci pokazać Tadeuszu to, co ci zaraz pokażę – powiedział 
dzia-dek. – Nie wiem. Pewnie niedługo umrę. A może dlatego, że jesteś do niej 
taki podobny... 
Ted pamiętał, jak niechętnie jechał wówczas do dziadka wezwany pilnym telefonem. 
Bar-dzo nie w porę przyszło to wezwanie. Właśnie zainstalował się w Cambridge, 
właśnie wkra-czał w swoje nowe życie studenta i ogromnie nie chciało mu się 
jechać do Detroit. 
–
Tadziu, muszę koniecznie z tobą porozmawiać, przyjedź na jeden dzień. 
–
Czy koniecznie teraz, dziadku? 
– Koniecznie teraz, Ted. Pojechał nie wiedząc, że do swego nowego studenckiego 
życia nie wróci ani za dzień, ani za dwa, że wróci do Cambridge tylko po to, aby 
zaraz wyjechać do Wietnamu. 
Właściwie mało znał dziadka Skorsky’ego, jego ojciec żyt, jakby nie pamiętał, że 
ma ro-dziców. Ale – czy on pamiętał o czymkolwiek poza tym, że ma żonę? Ted im 
był starszy, tym lepiej rozumiał, jak opętańczo zakochany w swojej księżycowej 
żonie jest jego ojciec, jak żyje tylko nią. Ted lubił babcię Skorską. Była to 
kobieta pogodna, energiczna, w każdym calu Amerykanka, mocno dzierżąca ster 
rządów domu i dziadek, choć wysoki i szeroki w barach, wydawał się przy niej 
dziwnie bezbarwny. Może dlatego, że wyraz smutku nigdy nie opusz-czał jego oczu, 
a może dlatego, że świadomie się takim czynił. Być może takim musi się stać 
człowiek na siłę zapierający się siebie i swojej przeszłości, człowiek, który 
stracił wszystko i któremu nie udaje się o tym zapomnieć. 
– 
Dziadek chyba też bezustannie żył w poczuciu zdrady – stwierdził Ted, tak bez 
reszty pogrążony w rozmyślaniach, jakby nie znajdował się w mieszkaniu sędziego 
Czajkowskiego, lecz w domu dziadka na przedmieściach Detroit i raz jeszcze 
przeżywał to wszystko, co prze-żył lat temu blisko dwadzieścia. Widział zaciszną 
bibliotekę dziadka – jak wiele czytał ten człowiek, inżynier-humanista! Były tam 
prawdziwe książki, a nie atrapy, jak w wielu amery-kańskich domach, na kominku 
palił się prawdziwy ogień, meble kryte skórą, podłoga z desek o pięknym 
mahoniowym połysku, rząd fajek pod lampą z porcelany i brązu, o kloszu w 
kształcie lampy naftowej. Niewiele zapamiętał z tego wnętrza, raczej zapach, 
zapach tytoniu i juchtowej wody kolońskiej, aurę melancholii otaczającą 
siedzącego w dużym fotelu wysokiego mężczy-znę, jego dziadka. Tamtego dnia 
wyglądał na chorego. I chyba czuł się chory. W każdym razie drżały mu ręce. Ted 
zapamiętał, bardzo piękne męskie ręce, subtelne i wrażliwe, które otwie-rały 
safianową teczkę, a potem z wyraźnym drżeniem trzymały fotografię. Siwe oczy pod 
spło-wiałymi brwiami wędrowały z fotografii na twarz Teda i z powrotem, 
porównywały. 
– 
Jesteś do niej taki podobny – szepnął. – Kiedy cię zobaczyłem w dniu twego 
chrztu, po-myślałem, że będziesz do niej podobny. W miarę, jak rosłeś 
podobieństwo było coraz bardziej widoczne. Dlatego nie chciałem widywać cię 
często. Nie mogłem! Popatrz sam: to moja mat-ka, a twoja prababka, Helena ze 
Skopowskich Sikorska. 
Była ujmująca, romantyczna, o szlachetnym profilu i wrażliwych ustach. Spod 
pięknie zary-sowanych brwi czarne oczy patrzyły śmiało, z nutką zadumy czy 
rozmarzenia, znamionując natu-rę otwartą, bezpośrednią, nieco marzycielską. 
Niewątpliwie byt do niej bardzo podobny. To było dziwne i jakoś żenujące w 
tamtym momencie, odnaleźć swoją twarz, swoje rysy, a nawet swoje spojrzenie w 
twarzy tej pięknej, czarnowłosej młodej kobiety w staroświeckiej sukni. 
– 
Była to bardzo dzielna, bardzo szlachetna kobieta – powiedział dziadek, a jego 
ręce za-palające fajkę drżały. – Chłopi w majątku uwielbiali ją. Kiedy nadeszli 
z odsieczą jeszcze żyła. I napisała do mnie tuż przed śmiercią ten list, którego 
nigdy nikomu nie pokazałem. Te-raz chcę pokazać go tobie, tak, chcę, choć 
jeszcze kilka dni temu byłem pewny, że zabiorę go ze sobą do grobu, jako tylko 
moją i jej tajemnicę. 
– 
Dziadku – powiedział wtedy osiemnastoletni Ted. – Ja przepraszam, ale ja 
właściwie nie wiem, o czym dziadek mówi... Ja tej historii nie znam. Ja bardzo 
niewiele wiem o tych na-szych polskich sprawach. Wiem tylko, że dziadek urodził 
się w Polsce, w rodzinie ziemiań-skiej, która wszystko straciła w czasie 
rewolucji bolszewickiej. Wiem tylko tyle. 
– 
Bo tylko tyle powiedziałem mojemu synowi, a on tobie – rzekł bardzo wolno, pan 
Skor-sky. – Wychowałem go na Amerykanina. A i on ciebie tak wychował. 
– Więc dlaczego teraz, dopiero teraz? Dziadku! Czy ja to wszystko muszę 
wiedzieć? W tej Polsce to tylko same straszne rzeczy. 
Paweł Skorsky, a właściwie Paweł Sikorski wziął z jego rąk fotografię. Był 
bardzo blady. 
– Więc widzisz, mamo, wykonałem twój testament – powiedział do kobiety na 
fotografii. – Tylko... mój Boże... gdybym miał pewność! Gdybym miał pewność, że 
naprawdę sobie tego życzyłaś! Że to nie były majaczenia nieprzytomnej, 
umierającej w szoku. 
Wówczas Ted słuchał tego wszystkiego z narastającym zniecierpliwieniem. Dziś też 
od-najdywał je w sobie, lecz jednocześnie wiedział, że było ono barierą, którą 
wrażliwy chłopak odgradzał się wtedy od mrocznego dziedzictwa przeczuwając, że 
miało być dodatkowym, ukierunkowującym jego los ciężarem, jakby nie dość było 
mrocznej tajemnicy zamkniętej w Domu pod Sekwoją. Słuchał opowieści o tym, z 
jakiego rodu pochodzi i jakim tradycjom i ideałom ten ród był wierny. A potem 
trzymał w ręku ów list, który ciężko ranna, umierająca i pragnąca umrzeć matka 
napisała do swego przebywającego za granicą jedynego syna, jedy-nego ocalałego z 
rodu. 
Była to kartka wyrwana ze szkolnego zeszytu, a tekst napisany był często 
ślinionym ko-piowym ołówkiem, pismem zrazu zadziwiająco pewnym, potem coraz 
bardziej rozchwianym, jakby palce już z trudem zaciskały się na ołówku. Jedynie 
podpis był znowu nakreślony ręką pewną, jak gdyby pisząca włożyła w nakreślenie 
swego śladu na ziemi całą swą zanikającą moc. List był trochę chaotyczny, lecz 
jego przesłanie jasne. Nakazywał synowi odcięcie się od fatalnych polskich 
korzeni. 
– Dziadek podporządkował się woli swej matki – skończył Ted. Nie wiedział, 
dlaczego 
opowiedział tę historię sędziemu Czajkowskiemu. Lecz pasowało to do szczególnego 
klimatu ich spotkania. 
– 
Wyjechał do Ameryki, pozwolił, aby mu zmieniono nazwisko na Skorsky, ożenił się 
z Amerykanką, co prawda polskiego pochodzenia, ale z rodziny już od pokoleń 
zamerykanizo-wanej. Mówiła trochę po polsku, ale słabo. Wychował swego syna na 
Amerykanina. Nie sprzeciwiał się, gdy ten syn, a mój ojciec, postanowił ożenić 
się z rdzenną Amerykanką. Dziś myślę, że zapłacił za to wszystko straszliwą 
cenę. 
– 
No i dręczyły go jednak wątpliwości, skoro zdecydował się panu to wszystko 
opowie-dzieć. Było to w pewnym sensie złamanie słowa... 
– Myślał, że umiera. Ale żyje. Do dziś. Bardzo już stary, ciągle żyje. 
– 
Co być może uważa za karę – mruknął sędzia Czajkowski. –Przypuszczam, że złamało 
go pana niezwykłe podobieństwo do jego matki. To była kropla, która drążyła... 
– 
Myślę, że on po prostu nigdy nie przestał czuć się Polakiem. Nie tylko Polakiem, 
ale Pawłem Sikorskim ze Szkarawki w ziemi wołyńskiej. Chyba dlatego zdecydował 
się, pozwo-lił sobie może, na jedno tylko dziecko. 
–
Bał się przedłużenia tego rodu? 
–
Może. 
–
Pana ojciec... też ma tylko jedno dziecko? 
–
Tak! 
–
A pan? 
– 
Nie mam dziecka – odparł Ted, a jego oczy stały się mroczne. Sędzia Czajkowski 
poża-łował, że zadał to pytanie. Z tego, jak bardzo zmieniła się twarz jego 
gościa, zrozumiał, że dotknął bardzo bolesnego miejsca. 
– 
Nie urodzę dziecka człowiekowi, który będzie uważał miłość do jego matki za swój 
mo-ralny upadek. Nie chcę, żeby miało ojca znerwicowanego, kultywującego swoje 
obsesje – powiedziała Soledad z brutalną szczerością i nigdy nie chciała wrócić 
do tej sprawy. 
To bolało. To piekielnie bolało, tym bardziej że Ted, nie bez racji, wyczuwał za 
tą odmo-wą jeszcze inny powód, coś o czym nie chciała nawet napomknąć. 
–
Wracając do Irmy Ossowieckiej – sędzia Czajkowski zaniepokojony wyrazem oczu 
Teda szybko zmienił temat – nie chciałbym, aby pan odniósł wrażenie, że 
człowiek, który zamiast mnie będzie prowadził tę sprawę, jest nieuczciwy czy 
niekompetentny. Sędzia Pasiński jest... no jest przede wszystkim trochę za 
młody, by prowadzić tak trudny proces poszlakowy. 
– 
Jest pan pewien, że będzie poszlakowy? – Ted z wdzięcznością przyjął zmianę 
tematu, lecz zmarszczka bólu ciągle przecinała jego czoło. 
– 
Nie ma żadnych dowodów, jak do tej pory. Sabinę Holz zamordowano dwudziestego 
czwartego kwietnia, lecz ciało znaleziono dopiero po kilku dniach. Rodzice nie 
podnosili alarmu, bo miała wyjechać na weekend do przyjaciół i czasem zostawała 
dłużej. 
– Jak ją zabito? 
– 
Została uduszona. Dziwne, że nie znaleziono przedmiotu, którym morderca posłużył 
się, by ją udusić. W każdym razie ślady wskazują, że musiała przed śmiercią 
stoczyć walkę. 
– 
I znaleziono jaw Ogrodzie Saskim. 
–
Tak. A Irma Ossowiecka przyznała, że tego dnia tam była. 
–
Jednak była! 
–
Jednak? – podchwycił sędzia. 
–
Wydawało mi się, że widzę ją idącą przez plac Piłsudskiego, ale nie byłem pewny. 
– 
Była, ale twierdzi, że wcześniej. Ustalono, że śmierć nastąpiła między dziewiątą 
wieczorem a północą. 
– Szła tam dużo wcześniej! To było popołudnie. 
– 
Hm. Zgadza się to z tym, co ona utrzymuje... Początkowo byliśmy pewni, że Sabinę 
Holz zamordował jakiś oprych: Ogród Saski, niestety, ciągle nie ogrodzony, 
późnym wieczo-rem i nocą jest bardzo niebezpieczny. Więc było to prawdopodobne. 
Zresztą w dalszym ciągu jest. Śledztwo kręci się w kółko. Gdyby nie rewelacje 
profesora Wirskiego, zapewne do tej pory nikt nie zostałby aresztowany... 
– A jednak! – wykrzyknął żywo Ted. – Profesor Kindless! Tak jak u pana w 
książce. 
–
Sabina Holz była jego studentką, chodziły plotki, że mieli romans. Naturalną 
więc rzeczy koleją, inwigilując środowisko rozmawiano i z profesorem Wirskim. I 
to on właśnie – sędzia Czajkowski znacząco uniósł brwi – powiedział, że 
oczywiście nie ma pojęcia, kto by mógł zabić tę piękną dziewczynę i w ogóle 
popełnić tak ohydną zbrodnię, lecz – to dorzucił jakby mimochodem – Irma 
Ossowiecka, była tego dnia w Warszawie, właśnie tego dnia, a od prze-szło roku 
tutaj nie mieszkała... 
– Rozumiem – kiwnął głową Ted. – Rozumiem. Powiedział coś, czego nie musiał 
powie
dzieć. Co może znaczyć, że jednak musiał... Sędzia Czajkowski odwzajemnił 
uśmiech. 
– 
Sprawę komplikuje fakt, że Irma Ossowiecka nie była hm... osobą lubianą. 
Chociażby z racji tego, że tak bardzo wybijała się ponad przeciętność, że 
wróżono jej wielką przyszłość, sławę... Jej koledzy mówią, że była szorstka, 
często nieprzyjemna w obejściu, że zadzierała nosa. Ich zdaniem, oczywiście. No 
i... 
– 
No i z satysfakcją będą chcieli teraz jej tego nosa utrzeć – dokończył Ted. – 
Czy sądzi pan, że będę mógł się z nią zobaczyć? Czy pozwolą mi włączyć się do 
tej sprawy? 
– 
No cóż, odsunięto mnie od niej, ale wie pan, przepracowałem w sądzie wiele lat i 
coś tam jeszcze mogę... Postaram się panu pomóc, skoro panu tak na tym zależy. 
– Bardzo mi zależy! – rzekł porywczo Ted. 
Ale w chwili, gdy to mówił, nie był już tego tak bardzo pewny. Zmiana tematu 
niewiele pomogła i rozrastał się w nim tępy, gniotący ból. Więc to, że mu 
zależy, nie było już dla nie-go takie oczywiste. Bardzo zależało natomiast 
sędziemu Czajkowskiemu. Miał swoje podej-rzenie co do mordercy Sabiny Holz. 
Dociekliwy amerykański prawnik, romantyczny i szla-chetny, spadł mu po prostu z 
nieba. Dlatego ułatwi mu wszystko, co tylko będzie mógł. A przede wszystkim 
widzenie z oskarżoną, by wzmocnić jego gasnący zapał. To, że gasł, sędzia 
zauważył. Wyczuwał, że w pełnej zamętu duszy Teda Skorsky’ego płomień wybuchał 
już tylko chwilami i że te chwile trzeba chronić, również dla jego własnego 
dobra. 
– Myślę, że będzie pan mógł zobaczyć się z Irmą Ossowiecką jutro – powiedział. 
Filip Niemcewicz siedział na schodkach swego domu. Była to drewniana chałupa, 
bardzo stara, lecz jeszcze solidna, zbudowana według wszelkich wymogów dawnego 
wiejskiego bu-downictwa. Zapadał zmierzch i ogród w obłoku kwitnących drzew 
owocowych wyglądał nie-realnie baśniowo. Z daleka, od Krzny podnosiła się mgła i 
nasycała wilgocią powietrze pełne zapachu łąk i świeżo zaoranych pól. Mnóstwo 
cudownych wiosennych zapachów płynęło ku siedzącemu na progu swego domu młodemu 
mężczyźnie, chciałoby się powiedzieć chłopcu, bo takie wrażenie sprawiał mimo 
swych dwudziestu czterech lat. Ale Filip Niemcewicz, mi-mo chłopięcego wyglądu, 
był mężczyzną. Z żelazną konsekwencją realizował swe plany i zamierzenia. Oprócz 
uczciwości cechowało go niezwykłe poczucie odpowiedzialności. Męż-nie borykał 
się z trudami swej egzystencji, mężnie stawiał im czoło i – właściwie był szczę-
śliwy. Do czasu, gdy w Neplach zamieszkała Irma Ossowiecka. Od tej pory już 
tylko bywał szczęśliwy, za to innym, burzliwym szczęściem. Poznał też namiętność 
tak silną, że – nie-spełniona – sublimowała się i wynosiła go w rejony tak 
górne, aż wydawało mu się nieraz, że przestaje istnieć, że staje się częścią 
czystej, bezgranicznie ofiarnej Miłości opływającej świat. Ze zdziwieniem 
przyjmował fakt, że to nie wystarcza, by obudzić miłość wzajemną, i że to za 
mało nawet, by wynagrodzić wyrządzoną tej dziewczynie krzywdę, sprawić by się 
śmiała, by uwierzyła, że życie może być dla niej dobre, że ma jeszcze życie 
przed sobą. Bied-na, biedna Irma! Tak okrutnie skrzywdzona. Jakby nie dość było 
dobrowolnego wygnania, wyrzeczenia się wszystkiego, teraz jeszcze więzienie. 
Irma w więzieniu! A on – siedzi na progu swego domu, bezradny. Czy cztery lata 
temu wyjeżdżając z Jeleniej Góry mógł przy-puszczać, ku jakim zawiłościom 
wiedzie go los, tak prosto i jasno, zdawałoby się wytyczony? 
Filip mieszkał z rodzicami w Jeleniej Górze, dokąd w powojennej wędrówce ludów 
zawę-drował jego dziadek. Mieszkali w niedużej, czteropokojowej poniemieckiej 
willi, której za-miana na pokoik z kuchnią umożliwiła dwudziestoletniemu 
Filipowi zrealizowanie marzenia, obudzonego w nim przez Juliana Ursyna 
Niemcewicza, jego dalekiego przodka. Sam Julian Ursyn był co prawda obywatelem 
świata, lecz ziemię podlaską kochał na tyle, by miłością do niej zarazić 
żyjącego niemal dwa wieki później innego Niemcewicza. 
Matka Filipa zmarła zaraz po urodzeniu jego siostry, Joasi, a Joasia, która 
rosła na śliczną, zdrową dziewczynkę, około dziesiątego roku życia zaczęła 
poważnie niedomagać, czemu nie należy się zbytnio dziwić zważywszy, w jakiej 
mieszkała okolicy. Wystarczy popatrzeć na upiorny martwy las w niegdyś 
tętniących życiem Górach Izerskich. Więc pan Niemcewicz nie sprzeciwiał się, gdy 
Filip podjął decyzję wyjazdu na Podlasie. 
– To jest wyjście – powiedział. – Zamienimy dom na małe mieszkanie dla mnie. Za 
pie-niądze, które dostaniemy, kupisz jakąś chatę z ogrodem w tamtych stronach. 
Weźmiesz Joasię i pojedziesz. 
Postawił tylko jeden warunek: po skończeniu szkoły podstawowej Joasia pójdzie do 
li-ceum z internatem, najlepiej u sióstr. Tak trzeba. Nie dasz sobie rady z 
wychowaniem młodej dziewczyny. 
Był to jedyny warunek ojca i Filip się podporządkował. Od starej kobiety, która 
pragnęła przenieść się do córki w mieście, kupił chatę z niedużym ogrodem. Kupił 
krowę i wydzierża-wił dla niej miejsce w oborze u sąsiada. Za pomoc w pracach 
polowych. I jeszcze starczyło to na używanego malucha. Mając ukończone liceum 
plastyczne bez trudu dostał pracę w Domu Kultury w Małaszewiczach. Miejscowi 
ludzie szybko polubili szczupłego jasnowłosego mło-dzieńca, do czego być może 
nie mało przyczynił się fakt, że nosił nazwisko Niemcewicz. Pomagali mu i on im 
pomagał. Wbrew obawom ojca wszystko nieźle się układało. Aż los, który uwielbia 
wtrącać swoje trzy grosze do najlepszych, najmądrzejszych ludzkich planów i 
zamiarów, postawił na jego drodze dziewczynę z Warszawy. 
Filip widział ją wcześniej, pewnego lata, w czasie wakacji. Zobaczył ją z 
daleka. Szedł obok piwnicznych dołów zarośniętych zielskiem, jedynej 
pozostałości po ruinach pałacu wy-budowanego przez Mierzejewskich w pobliżu 
dawnego, też już nie istniejącego dworu Niem-cewiczów, przez smutne resztki 
wspaniałego niegdyś parku, myślał o przemijaniu, o drze-wach, których już nie 
ma, o kwiatach – podobno kwitło tu przeszło tysiąc kamelii! – właśnie 
o kameliach pomyślał, o ich czystej surowej urodzie, gdy jego zapatrzone w 
przeszłość oczy zwrócił ku czasom teraźniejszym miedzianozłoty błysk, jakby 
światło zachodzącego słońca rozbłysło silnym ostatnim błyskiem wśród nieco 
zakurzonej zieleni. 
Zrazu widział tylko to: miedzianozłotą plamę blasku oprawioną w zieleń. Potem 
zobaczył dziewczęcą postać. Stała z głową lekko uniesioną ku górze, w powiewnej 
białej sukience, włosy spływały na ramiona. Amor strzelił celnie ze swego 
niezawodnego łuku: Filip zobaczył Irmę taką, jaką rzadko kto mógł oglądać, 
zobaczył jej twarz wizjonerki olśnionej tajemnicą własnych wizji, zobaczył ją w 
szczególnym oświetleniu i natychmiast zapragnął ją namalować. Już szedł ku niej, 
gdy ptak czymś spłoszony poderwał się z gałęzi i odleciał. Dziewczy-na jeszcze 
przez moment śledziła go wzrokiem, a potem, przyciągnięta zapewne spojrzeniem 
Filipa, odwróciła głowę w jego stronę i twarz jej natychmiast zgasła. Zobaczyła 
jego oczy i wyczuła, że ten długonogi, jasnowłosy chłopak idzie ku niej. W jej 
twarzy, którą teraz roz-świetlał już tylko blask spływający od włosów, dojrzał 
stanowcze „nie”. Nie, nie podchodź do mnie! 
Odszedł wtedy i zagadkowym lękiem powodowany, nie starał się jej odnaleźć. Nawet 
nie wypytywał o nią, choć przypuszczał, że przyjechała tutaj na lato, i zapewne 
wynajmowała u kogoś pokój w Neplach. Za to malował ją. Z pamięci. Niszczył 
płótno za płótnem, usiłując uchwycić i utrwalić to,co zobaczył w s z c z eg ó l 
ny m oświ e t l e n i u,cośco byłotą dziewczyną i zarazem wizją od dawna 
przybierającą kształt w jego duszy. Malował ją i ma-rzył o niej, pewny, że 
któregoś dnia odnajdzie ją, a ona odpowie na wołanie jego serca. 
Kim była, dowiedział się jeszcze tego samego lata, lecz już po jej wyjeździe. Od 
Janki Wańczukówny, która przyjeżdżała czasem na film do Domu Kultury w 
Małaszewiczach. Miała więc już imię i nazwisko, a nawet adres. Lecz nie pojechał 
do niej. To ona przyjechała. Przyjechała jesienią – i została. A on spoglądał ku 
niej tak, jak ona patrzyła na ptaka, który wtedy w parku przysiadł na gałęzi. 
Wkrótce stał się jej cieniem, jej powiernikiem. Mówiła do niego, jak nigdy nie 
mówiła do nikogo. Ale – czy w ogóle go widziała? Czy wiedziała, do kogo mówi?! Z 
rozpaczą myślał, że go nie widzi, mówi do niego, bo musi mówić, bo on słu-cha i 
w sposób widoczny cierpi. Tak było aż do tej niedawnej chwili, gdy rozpłakała 
się, zo-baczywszy go na dworcu w Terespolu. 
Pochylił głowę i ścisnął ją rękami z całej siły. Ten właśnie moment wybrał sobie 
Medor, by wrócić z miłosnej eskapady do suki sąsiadów, wrócił jakby wyczuł, że 
powinien tu teraz być. Podszedł i wyciągnął się u nóg Filipa z pyskiem opartym o 
jego stopy. I tak trwali obaj, jeden w rozpaczy, pełen bólu, a drugi dodający 
otuchy, współczujący. Mgła znad Krzny po-woli ogarniała ogród, lecz obsypane 
białymi i białoróżowymi kwiatami drzewa jeszcze za-chowały swój kształt, tyle że 
zapach stał się bardziej intensywny. Gdzieś od rzeki odezwała się kukułka, czemu 
kuka we mgle, powiedz, kukułko, ile jeszcze dni, ile dni, zanim Irma wró-ci, 
zanim tu wróci. 
Przypomniał sobie beznamiętną twarz inspektora Rudzińskiego prowadzącego 
śledztwo, przypomniał sobie, jak krążył w pobliżu więziennego szpitala, 
bezradny, umęczony, niemal jak ona, która tam za murami, za kratami, leżała w 
gorączce. 
– Pan jest kochankiem Irmy Ossowieckiej? – zapytał inspektor. 
– 
Nie, ale ją kocham – odpowiedział Filip. Należało powiedzieć: jestem! Tak, 
jestem jej kochankiem, bo może to ujęłoby ciężaru tej prymitywnej insynuacji, że 
popełniła zbrodnię z zazdrości! 
– 
Nie potrafiłem skłamać – powiedział potem jej matce. – Nie potrafiłem! A 
przecież dla jej dobra, ja bym... mój Boże, ja bym proszę pani poszedł za nią 
siedzieć, gdyby to było moż-liwe – wybuchnął, a pani Ossowiecka, która od razu 
poczuła sympatię do Filipa, pomyślała ze ściśniętym sercem, że Irma zapewne 
nigdy nie odpowie na uczucie tego mężczyzny-chłopca: za bardzo ją kochał... 
Chociaż może... 
Zauważyła zmarszczkę uporu między jasnymi brwiami. Zauważyła to tak 
charakterystycz-ne dla Filipa pochylenie głowy, które nie było wyrazem 
rezygnacji, a uporu właśnie. 
– 
Proszę pani – mówił Filip. – Jak można o tę potworność oskarżyć taką dziewczynę. 
Ten profesor Wirski... 
Urwał, bo nazbyt uczciwy i czysty nie chciał wypowiedzieć podejrzenia, które 
chodziło mu po głowie, lecz w bardziej niż zwykle podkrążonych oczach pani 
Ossowieckiej zobaczył dalszy ciąg swego urwanego zdania, trwało to mgnienie, ale 
zobaczył. 
– 
Ja nie znam tego człowieka – powiedział – lecz sądząc po tym, co zrobił Irmie... 
Proszę pani, dlaczego ona tak łatwo skapitulowała, dlaczego nie walczyła, nie 
dochodziła swoich praw? Nie byłoby dzisiaj tej sprawy. 
Pani Ossowiecka gestem znużenia odsunęła opadające na czoło włosy. 
–
Przecież pan wie, dlaczego. 
–
Proszę mówić mi ty. 
– 
Dobrze. Więc przecież sam wiesz, dlaczego. Z tego samego powodu, jeśli jej się w 
tym nie przeszkodzi pogrąży siebie teraz. Jak smakowitym będzie kąskiem dla 
zręcznego proku-ratora? 
–
Czy pani ma dla niej adwokata? 
–
Jeszcze nie. Wiesz, co powiedziała, zanim straciła przytomność? 
–
Że nie chce, aby pani szukała adwokata. 
– 
Dokładnie. Powiedziała, że jest niewinna i nie zamierza się bronić. Niech będzie 
adwo-kat z urzędu. 
– Ale nie możemy na to pozwolić! 
– 
Zaczekajmy, aż wróci do zdrowia. Czy rozumiesz, że ja się modliłam o to, by była 
nie-przytomna jak najdłużej? 
– Rozumiem! Rozumiem. Nie można się jednak poddawać. 
– 
Toteż ja się nie poddaję – pani Ossowiecka uśmiechnęła się dziwnie. – Od dawna 
wiem, że zdarza się nam tylko to, co zdarzać się powinno, że wszystko, co nam 
się zdarza, ma swój ukryty sens, który objawia się później tym, co potrafią żyć 
świadomie, czasem po latach do-piero... Jest to dla mnie dość istotną pociechą. 
Westchnęła, a Filip, który wcześnie stracił matkę, pomyślał, że to jest matka, 
jaką chciałby mieć. I stwierdził jeszcze, że rozumie, dlaczego Irma z całych sił 
odpycha miłość swojej mat-ki. Bo to miłość za trudna, by tak bardzo młoda 
jeszcze, mogła ją właściwie odczytywać. 
– Pani jest bardzo zmęczona – powiedział ze współczuciem. 
– Bardzo – przytaknęła ledwo dosłyszalnie. – Jak każdy człowiek, który po latach 
do-świadczeń zrozumiał i zaakceptował fakt, że nie należy niczego oczekiwać od 
świata, a... 
– ...jedynie od siebie – dokończył wtedy Filip. 
Chciał zostać w Warszawie, lecz dostał tylko jeden dzień zwolnienia, a poza tym 
była Jo-asia. Wrócił więc, lecz wykonywał swe obowiązki półprzytomny, właściwie 
całkowicie nie-obecny duchem, bo przecież myślami stale był przy Irmie. Co dzień 
dzwonił do jej matki i w kółko powtarzał: – Jej trzeba adwokata! Dobrego 
adwokata! Nie mają przecież żadnych do-wodów przeciw niej, nie mogą skazać 
niewinnej. To niemożliwe! 
– To możliwe – odpowiadała pani Ossowiecka, sama nie raz w przeszłości osądzana 
za winy, których nie popełniła, skazana za nie, choć to nie było przed sądem i 
nie siedziała w więzieniu. 
Mgła znad Krzny podchodziła już pod dom, gdy Filip usłyszał stukot końskich 
kopyt i miękkie plaśnięcie ogumionych kół w kałuży błotnistej drogi. Medor 
zerwał się i zaczął szczekać, powitalnie merdając ogonem, co oznaczało, że ktoś 
znajomy nadjeżdża. Lub może tylko przejeżdża? 
„Może tylko przejeżdża” – pomyślał Filip z nadzieją: nie chciał widzieć nikogo. 
Lecz wóz zatrzyma się właśnie przed jego domem. Filip chcąc nie chcąc poszedł ku 
furtce. Z mgły wy-łoniła się fura na ogumionych kołach, z fury lekko, mimo 
pewnej tuszy, zeskoczyła Stasia Wańczukowa, gospodyni domu w Neplach, u której 
Irma wynajmowała pokój. 
– 
No, Bogu dzięki, Filip jest! – powiedziała od furtki. – Muszę z Filipem pogadać. 
Ale le-piej chodźmy do domu. 
– 
Bardzo proszę – rzekł martwo Filip, lubił Stasię Wańczukową i jej męża 
Stanisława, bardzo ich nawet lubił. Lecz czuł się tak, że ust po prostu nie 
chciało mu się otwierać, a tym bardziej wysłuchiwać słów najszczerszego nawet 
współczucia. 
Weszli do chaty i zasiedli w dużej kuchni, której centralną częścią była spora 
kuchnia wę-glowa. Pod fajerkami żarzył się ogień, na ścianie ponad paleniskiem 
Filip powiesił różne fa-jansowe talerze, na półkach poustawiał garnki. Wyglądało 
to ładnie i znakomicie współgrało z solidnym dębowym stołem, po którego obu 
stronach ławy zapraszały do posiłku. Albo jak teraz – do sąsiedzkiej pogawędki. 
– Napije się pani herbaty, kawy?— spytał Filip. 
Stasia Wańczukowa jakby nie usłyszała pytania Filipa. Przysiadła na brzegu ławy. 
Była najwyraźniej czymś ogromnie podekscytowana, przejęta. Miała miłą okrągłą 
twarz, z której rzadko schodził charakterystyczny dla niej wyraz dobroci i 
życzliwości. Włosy ukryte pod niebieską chustką, dziś odrobinę wystawały na 
czoło, nadając twarzy gospodyni nepelskiej wyraz młodzieńczej zadzierzystości. 
– Napije się pani czegoś? – powtórzył pytanie Filip. 
–
A niech mi Filip zrobi trochę kawy. Pora późna, ale mnie kawa na sen nie 
szkodzi. Joasia śpi? 
– 
Śpi. Wcześnie się dziś położyła, kazałem jej. Wczoraj uczyła się do późna i 
bardzo była zmęczona. 
– Będzie zdawała do liceum? 
– 
Będzie. Ale nie tu. Ojciec kazał do szkoły z internatem. Wymieniali te zdania, 
gdy Filip przygotowywał kawę, oboje wszakże myśleli o czym innym. 
– 
Filip – zaczęła Wańczukowa wsypując do kawy trzy łyżeczki cukru – ja do Filipa 
przy-jechałam w sprawie Irmy. To nie może tak być. 
–
Co nie może być, pani Stasiu? 
–
Żeby ją tak zostawić ze wszystkim. 
–
Nikt jej nie zostawił. Ma matkę. 
– 
Wiem, Filip, wiem. Znam ją przecież, przyjeżdżała tu na lato. Inteligentna pani, 
ale wie, Filip, nieżyciowa. Niezaradna. A czasem, wie, Filip – mrugnęła 
porozumiewawczo – trzeba pokombinować. Adwokata ma? 
– O ile wiem, to jeszcze nie. Irma nie chce. 
– 
Wiem, mówiłeś mi. Irma nie chce, matka szanuje jej wolę, ty szanujesz i z tego 
szano-wania wsadzają do więzienia na cale życie! 
– 
Filip – Wańczukowa pochyliła się poufnie – my z moim Stachem uradzili pomóc. 
Mamy trochę grosza, kawałek pola miałam dokupić, ale... 
–
Grosza? – nie zrozumiał Filip. 
–
Ano tak. My damy pieniądze, a Filip pojedzie i opłaci kogo trzeba. 
–
Adwokata? 
– 
Adwokata, no i kogo trzeba – powtórzyła z naciskiem Wańczukowa. Filip rozumie? 
Tyl-ko matce nie wolno mówić, ani, broń Boże, jej. To będzie nasza sprawa, 
cicho, sza. Załatwi-my po cichu i wyciągniemy ją z tego. Uradziliśmy ze Stachem, 
że to jedyne wyjście. Robić coś trzeba! – wykrzyknęła i przyłożyła rękę do ust, 
jakby przestraszona, że ktoś usłyszy. – Czas płynie, Filip, czas płynie. A i o 
sobie by pomyślał – dodała, przyglądając się z troską wymizerowanej twarzy 
Filipa, w której oczy, głęboko osadzone, teraz zdawały się niknąć po prostu w 
głębokich dołach, jakby odmawiały dalszego patrzenia na świat. – Jak się Filip 
za-gryzie, to jej nie pomoże. No to co, pojedzie? 
Filip patrzył na nią wzruszony. Jeszcze parę minut temu nie chciał z nikim 
rozmawiać, nawet z nią, był zły, że przyjechała zakłócić jego tragiczną 
samotność. Teraz wszakże czuł, że ta wiejska kobieta, która do życia podchodziła 
prosto i praktycznie, która nawykła była dzia-łać, a nie rozmyślać po próżnicy, 
swoimi słowami, swoją życzliwością wyrywa go z zaklętego kręgu rozpaczy i 
niemożności, z tego osamotnienia, które odczuwał nie bez pewnej gorzkiej dumy. 
Wiedział, że ludzie w Neplach lubili Irmę, w przeciwieństwie do jej kolegów 
nauczy-cieli w Białej Podlaskiej. Zawsze się zdumiewał, że taka z pozoru 
wyniosła i nieprzystępna, zmieniała się zupełnie rozmawiając z prostymi 
wiejskimi ludźmi, że chętnie pomagała w polu. 
– 
Ja ich lubię i niejednokrotnie podziwiam. Wiesz, Filip, jestem warszawianką z 
dziada pradziada, ale jacyś moi przodkowie musieli mieć związek z ziemią, ze 
wsią. Mnie to wszystko jest takie bliskie. 
– Pewnie byłaś w którymś życiu panienką ze dworu – zażartował Filip. 
– 
Myślę, że raczej ze szlacheckiego zaścianka – odparowała, albo i z chłopów; nie 
cier-piała snobizmu na ziemiańskie pochodzenie i innych bajdurzeń o błękitnej 
krwi. Miała herb i wiedziała o tym. Lecz jedyna arystokracja, którą Irma 
Ossowiecka uznawała, to była arysto-kracja ducha. Bardzo się w tym względzie 
zgadzała z Schopenhauerem... 
– 
To jak będzie Filip? – ponagliła zamyślonego Wańczukowa. – Niech się zdecyduje, 
bo muszę wracać. Mgła coraz większa. A i świniom jeszcze muszę... Magdzie 
spódnicę obieca-łam podszyć. 
Siedziała na brzeżku ławy cała już zwrócona ku rozlicznym sprawom swych 
wypełnionych od wczesnego świtu do nocy dni. Koń parsknął przed domem i psy 
zaniosły się rozgłośnym ujadaniem. Pewnie ktoś obcy szedł drogą. – Chciałbym 
pojechać pani Stasiu. Ale urlopu mi nie dają! Prosiłem. Poza tym Joasia... – 
rzekł z udręką. 
– 
Nie dają to nie dają! – zniecierpliwiła się Wańczukowa. – To pojedziesz na 
sobotę i nie-dzielę. Joasia przyjdzie do nas. Nie wynajduj, czego nie trzeba. 
Dziewczyna tam ginie. 
– Życie bym za nią oddał, pani Stasiu – powiedział Filip i położył głowę na 
stole, jego ra
miona zadrgały. Wańczukowa wstała i położyła ręce na tych drgających ramionach. 
– No już, Filip, cicho, cicho – mówiła jak do dziecka – będzie dobrze, trzeba 
wierzyć. A i pokocha cię ona pewnego dnia. Zobaczysz, pokocha. 
Z macierzyńską czułością pogłaskała udręczoną jasną głowę. Wańczukowa ceniła 
Filipa i szanowała. Za to, że dzielnie borykał się ze swym niełatwym życiem, że 
tak odpowiedzialnie, jak mówiła, opiekował się siostrą, a i za to także, że 
malował piękne obrazy... 
Podniósł głowę i otarł oczy. 
–
Dziękuję – powiedział cicho.Wańczukowa nasunęła chustkę bardziej na czoło.
–
Dziękuję za kawę. To się domówiliśmy. Ale... swoją drogą... powiedziała już w 
drzwiach 
–
po co ta Irma pojechała do Warszawy właśnie tamtego dnia? 
Mój Boże! – myślał Filip odprowadzając ją do furtki. – Dobry Boże! Jeśli nawet 
ona sta-wia to pytanie, jeśli nawet ona... Mój Boże! 
–
Wioo, Waluś, wioo – zawołała Wańczukowa ujmując lejce, koń ruszył ciężkim 
truchtem, wóz zniknął we mgle. 
– 
Czy pani mnie poznaje? – zapytał Ted Skorsky, siadając przy łóżku Irmy w 
izolatce wię-ziennego szpitala. 
Zezwolenie na widzenie z oskarżoną otrzymał szybko. Ale nie od razu mógł tam 
pójść, le-karze nie pozwalali. Tłumaczył, że tylko na kilka minut, że chce po 
prostu uzyskać jej zgodę na to, by wystąpił jako jej współobrońca, usłyszał 
odpowiedź, że Irma Ossowiecka nie wyrazi żadnej zgody, bo ona po prostu nie 
kontaktuje. 
– 
Nie wiemy, co jej jest – powiedział doktor Rasiński. – Chorobę zakaźną już w 
zasadzie wykluczyliśmy. Gorączka nie ustępuje mimo antybiotyków. 
– To wszystko psychogenne – mruknął Ted. 
Wreszcie jednak mógł tutaj przyjść, choć dr Rasiński ostrzegł, aby się za wiele 
po tym wi-dzeniu nie spodziewał. Rozważa się bowiem możliwość przewiezienia jej 
do szpitala psy-chiatrycznego. Ted chciał tego uniknąć za wszelką cenę. Chciał, 
aby została uznana za po-czytalną i – niewinną. 
Tylko taki wyrok go satysfakcjonował, a w każdym razie na to liczył utrzymując w 
sobie, przy wydatnej pomocy sędziego Kazimierza Czajkowskiego, stan gotowości 
bojowej, o co wcale, a wcale nie było mu łatwo. Cicha, dławiąca chandra, która 
dopadła go pod koniec tak przecież interesującej wizyty w domu sędziego, nie 
popuszczała, kładła się cieniem na wszystkim, co robił. Zachowywał się jak 
puszczony w ruch automat, który nie może się sam zatrzymać, bo czas, na jaki go 
zaprogramowano jeszcze nie upłynął. 
W takim nastroju, eskortowany przez strażnika, wchodził na szpitalny korytarz, a 
gdy zbli-żyli się do drzwi, strażnik zatrzymał go gestem. 
– Proszę chwilę zaczekać. Jest jeszcze u niej matka. Po niedługiej chwili drzwi 
izolatki otworzyły się i na korytarz wyszła niewysoka, szczupła kobieta o ładnie 
przystrzyżonych mocno szpakowatych włosach. 
Ja ją gdzieś widziałem – pomyślał Ted, lecz ani rusz nie mógł sobie w tym 
momencie przypomnieć gdzie i absolutnie nie pojmował, dlaczego jego serce 
zaczęło nagle mocno bić. 
– Przepraszam – powiedział podchodząc. – Nazywam się Ted Skorsky. Jestem... 
– 
Słyszałam o panu od sędziego Czajkowskiego, jeżeli pan pozwoli, zaczekam na pana 
przed wejściem. Proszę nie męczyć mojej córki. 
–
Postaram się – powiedział z lekkim ukłonem. Odeszła i tylko jej plecy trochę 
przygarbione zdradzały wszechwładnie w niej panującą rozpacz. 
Wszedł do izolatki, usiadł przy łóżku, zapytał: czy pani mnie poznaje, lecz sam 
nie był pewny, czy zdołałby ją poznać, tak bardzo była zmieniona. Dziewczyna, 
która leżała na szpi-talnym łóżku, żyła, jej wychudzone ciało było niewątpliwie 
ludzkim ciałem, lecz zapadnięta twarz z wyostrzonym nosem była niemal trupia, 
włosy, w których pobłyskiwały zwykle mie-dziane lśnienia, nie miały żadnego 
koloru, były martwe, zlepione, ciasno przylegały do jakby trupiej czaszki. Tylko 
oczy paliły się w tej twarzy, ciemne, przepaściste jak otchłań i równie jak 
otchłań niezgłębione. 
„Boże drogi – pomyślał Ted wstrząśnięty – ona już chyba nigdy nikogo nie 
rozpozna!” 
Lecz Irma Ossowiecka poznała Teda Skorsky’ego. Nie od razu. Z początku patrzyła 
po-przez niego jakby był ścianą, poza którą jakiś punkt skupił na sobie jej 
uwagę. Stopniowo jednak wyraz jej oczu się zmieniał, przez co nie stały się 
wszakże mniej przerażająco odległe. Błysk rozpoznania, jaki się w nich pojawił, 
był bowiem zarazem błyskiem szaleństwa, jakby w dziewczynie wezbrał dziki, 
obłąkańczy chichot. I – było tak istotnie. 
– Po... podrywacz z placu Na Rozdrożu – szepnęła; o Boże, Boże, to on, 
czarnowłosy, z tymi ustami, które... które... 
Wezbrał w niej śmiech bezgłośny, trzęsła się jakby dostała drgawek, a kiedy ten 
szaleńczy chichot się uspokoił, poczuła, po raz pierwszy od wielu dni, że coś w 
jej na poły martwym ciele zaczyna pulsować. Zdumiony Ted zobaczył, że na blade 
policzki dziewczyny wypływa delikatny rumieniec. 
Chciała zapytać: aż tu pan za mną przyszedł? Lecz zapytała inaczej: 
– Dlaczego pan tutaj przyszedł? 
– Przyszedłem, ponieważ pragnę zostać pani obrońcą – odparł Ted. – Jestem 
nowojorskim prawnikiem. Nie mogę oczywiście wystąpić w sądzie osobiście, bo 
takie są przepisy. Lecz chciałbym ściśle współpracować z adwokatem, którego dla 
pani wybiorę. Przyszedłem prosić panią o zgodę na to. 
Słuchała uważnie. 
– Dlaczego pan chce mnie bronić? 
– 
Mógłbym pani długo o tym opowiadać i pewnie opowiem, lecz nie teraz, potem, jak 
pani będzie zdrowa i wolna. Teraz powiem tylko: dlatego, że nie wierzę, aby pani 
zabiła Sabinę Holz. I tylko dla formalności zadam to pytanie: czy pani zabiła 
Sabinę Holz? 
Zadał to pytanie naprawdę dla formalności, lecz zaskakująca mieszanka pogardy i 
czegoś jeszcze, czego na razie nie potrafił odczytać, a co ujrzał na jej twarzy, 
sprawiła, że jego szósty zmysł wytrawnego prawnika uruchomił dzwonek alarmowy. 
To, co powiedziała, tylko wzmocniło ten alarm. 
– 
Nie miałam powodu. Miałam powód, żeby zabić jego. W jej oczach pojawił się ostry 
błysk, zaraz jednak zgasł ustępując goryczy i znużeniu. 
–
Niech pan już idzie – powiedziała odwracając głowę do ściany. 
–
Dobrze, idę. Lecz proszę mi powiedzieć, czy pani zgadza się na mój projekt? 
Milczenie trwało tak długo, że już nie spodziewał się żadnej odpowiedzi. Ale 
odpowiedź padła. 
– Zgadzam się – powiedziała Irma ledwo dosłyszalnie, nie odwracając ku niemu 
głowy. 
Czy mu się zdawało, że była w tym znużonym szepcie jakaś nuta nadziei? Wołanie o 
po-moc? 
– 
Dziękuję pani – powiedział wstając – od tej pory na wszystkie pytania proszę 
odpowia-dać: proszę porozumieć się z moim adwokatem. 
Zapamięta pani? Nie odpowiedziała, tylko naciągnęła koc na głowę. Mimo to dodał 
jesz-cze: 
–
Proszę zdrowieć i być dobrej myśli. Wyciągnę panią z tego. Do zobaczenia. 
Ulegając nieprzepartemu odruchowi pogładził zlepione od potu włosy i wyszedł, 
cicho zamykając za sobą drzwi. 
Ledwo wyszedł, Irma natychmiast odrzuciła koc. Było jej duszno. Po raz pierwszy 
rozej-rzała się wokół: wąski biały pokoik pachnący lizolem, kraty w wysokim 
oknie, duszno, dla-czego tak duszno. 
Przymknęła oczy i pod wilgotniejące powieki nadpłynął obraz niby powiew 
orzeźwiające-go powietrza: rozległa polana pod lasem nepelskim, w wysokiej 
trawie rozrzucone kępy ja-łowców obsypanych zielonymi pędami, pod jałowcami 
dorodne maślaki całymi koloniami, wiatr nadlatujący od łąk, owiewa ją zapachem 
łąk, jałowców, trawy leciusieńko falują jak morze, tak jasno, tak świeżo, tak 
przestrzennie... Znaleźć się tam jeszcze raz! Rzucić się w trawę nagrzaną 
słońcem i leżeć patrząc w niebo, po którym wolno płyną białe obłoki. Musi być 
wolna! Co powiedział ten Amerykanin? „Powiem, jak pani będzie zdrowa i wolna”. 
Tak! Chcę być zdrowa. Chcę być wolna. Chcę! 
Nagle przestała pojmować, dlaczego zrobiła aż taką tragedię z krzywdy, jaką jej 
wyrządził profesor Wirski. To było okropne, to jest okropne. Ale Filip ma rację; 
jest zdolna, bardzo zdolna i ma ukończoną pracę doktorską, a gdyby nawet nie 
miała, to zawsze przecież może zacząć od nowa, a zresztą to nieważne. Ważne, 
żeby nie było tych krat w oknach, tej izby więziennej cuchnącej szpitalem i 
śmiercią, żeby była przestrzeń owiana pachnącym wiatrem, żeby jej można było 
doznawać całą sobą. 
Wycieńczona, zamknięta w izolatce więziennego szpitala dziewczyna dostąpiła 
wielkiej łaski: w nagłym olśnieniu zrozumiała, jakim cudem jest sam fakt życia. 
– 
Tak bardzo pragnę żyć – szepnęła i obróciła się na brzuch, twarzą do poduszki, 
rozrzu-ciła ramiona i tak leżała jakby ukrzyżowana, jej ramiona zapragnęły objąć 
nieznajomego, który przyniósł jej życie. Lecz jednocześnie ciągle trwał w niej 
tamten obraz, tamto doznanie sprzed chwili: jałowcowa przestrzeń pod lasem 
nepelskim. Leży w wysokiej trawie czując pod sobą rozgrzaną pachnącą ziemię, 
leżała tak niejednokrotnie, lecz dopiero teraz, we wspomnieniu i po ponownym 
spotkaniu Amerykanina, czuła jej ciepło, całym ciałem przyj-mowała je w siebie, 
syciła się nim. A w trawie przy niej jak zwykle siedział Filip Niemce-wicz. 
– 
Nie wiem, jak pan tego dokonał – powiedziała pani Ossowiecka z nie ukrywanym 
zdu-mieniem patrząc na Teda. – Pan znał moją córkę? 
– 
Nie. Tak – odpowiedział Ted po raz trzeci tymi samymi słowami i natychmiast 
opadła fala enztuzjazmu, jaka podniosła się w nim w czasie rozmowy z Irmą. Opadł 
razem z nią, znowu bliski swego dna. Dopiero po chwili uświadomił sobie 
przedłużające się milczenie; na sekundę stracił świadomość tego, że obok niego 
ktoś stoi, choć jednocześnie nie opuszczało go przeświadczenie, że gdzieś 
widział tę kobietę, że mu przypominała... Irmę? Nie, nie była aż tak podobna, 
więc... 
– 
Zupełnie inaczej wyglądał pan w spodenkach kąpielowych na brzegu basenu – pani 
Ossowiecka jakby czytała w jego myślach, choć jasnowidz Ossowiecki był dalekim 
kuzynem nie jej, lecz jej męża. 
– 
W spodenkach kąpielowych na brzegu basenu? – powtórzył bezmyślnie Ted, a gdy 
doj-rzała w jego oczach błysk przypomnienia dodała: 
– 
To było w Jelitkowie, w hotelu „Marina”. Spędzałam urlop w Sopocie z moją 
przyja-ciółką, robiłyśmy dalekie spacery brzegiem morza i czasem zachodziłyśmy 
na kawę do hote-lowej kawiarni. Tamtego dnia nie chciało nam się okrążać całego 
tego ponurego gmaszyska i wchodzić od frontu. Drzwi do sali basenowej były 
otwarte. Siedział pan na brzegu basenu, a obok pana na leżaku bardzo, bardzo 
piękna kobieta. 
– To moja żona – powiedział Ted. 
– 
Pan spojrzał na nas wściekle, lecz ona się uśmiechała. Wyglądała na szczęśliwą. 
Mój Boże, to był mój taki cudowny urlop! 
– 
Mój też – szepnął Ted. – I – uśmiechnął się blado – w pewnym sensie został 
zakłócony z tego samego powodu. Nie, proszę pani. Nie znałem pani córki. Ja 
tylko zobaczyłem ją na uli-cy i zwróciła moją uwagę swym niebanalnym typem 
urody. Pomyślałem sobie – znowu uśmiechnął się niewesoło – że to uroda dla 
znawców... 
Mówił jakby do siebie, do swoich wspomnień, co pani Ossowiecka doskonale 
wiedziała. Nieomylnym instynktem człowieka, który wiele przecierpiał i musiał 
stawiać czoło nieła-twym wyborom, wyczuła w nim pęknięcie, otwierającą się 
ciągle na nowo ranę. Gdzie jest jego żona? Wyglądali wtedy oboje na bardzo 
szczęśliwych. 
I znowu jakby włączyła się myślami w nurt myśli Teda. Wspomnienia tak 
nieoczekiwanie, tak ostro przywołane, bezpardonowo obaliły tamę, którą się od 
nich odgrodził! „Obok pana siedziała bardzo piękna kobieta. Wyglądała na 
szczęśliwą”. Tak! Tak. Była szczęśliwa, byli-śmy szczęśliwi oboje! Szczęśliwi. 
Raz jeszcze przeżył tę chwilę: siedział przy niej na brzegu basenu, trzymała w 
ręku szklankę martini przyrządzonego, jak lubiła, przez „ich” kelnera, 
wyciągnęła stopę, dotknęła nią jego nagiego uda, odczuł, niesłychanie realnie 
odczuł, jaka była chłodna, niewiarygodnie gładka, elektryzująca. „O czym 
myślisz? O tym, że cię ko-cham”. Tak zapytała, tak odpowiedział i czuł to bez 
żadnych zwykłych zahamowań i wyrzu-tów, bez przykrego skurczu rozpaczy. 
Poczuł na ramieniu dotyk kobiecej ręki, ale nie była to ręka Soledad. Nie była! 
–
Czuję, że ma pan ochotę zostać teraz sam— powiedziała pani Ossowiecka. Zupełnie 
o niej zapomniał! Lecz ona była, patrzyła na niego i najwyraźniej dużo, dużo ro-
zumiała. 
„Dobra i mądra” – pomyślał Ted, na chwilę wracając do rzeczywistości. Nie mógł 
wrócić na dłużej niż na chwilę i ona o tym wiedziała. 
– 
Pani ma rację – rzekł z wdzięcznością. – Teraz rzeczywiście chciałbym zostać 
sam. Lecz musimy się zobaczyć jeszcze dziś. 
– Naturalnie. Proszę wpaść do mnie. Wracam teraz do domu i nigdzie nie wychodzę. 
Sięgnęła do torebki i podała mu wizytówkę. Mimo głębokiego poruszenia zauważył, 
jak drżała jej ręka i zawstydził się: nie powinien jej teraz zostawiać, to 
właściwie świństwo z jego strony. Tak pomyślał, lecz nie był w stanie niczego 
zmienić. Chciał, musiał zostać teraz sam. 
– Proszę pani, może jednak ja... – zaczął z wyraźnym wysiłkiem. Potrząsnęła 
przecząco głową. 
– Każdy ma swoje tragedie – powiedziała i odeszła. 
Chciał pobiec za nią. Powiedzieć jej chociaż to, co od razu powinien był 
powiedzieć: wy-ciągnę z tego pani córkę! Czekała na niego w rozpaczy i może 
nadziei, a on zachował się jak człowiek kompletnie nieodpowiedzialny, 
niepoczytalny nawet! 
Nie pobiegł za nią. Nie mógł. I nie był w stanie myśleć o czym innym niż o tym, 
gdzie jest Soledad? Gdzie jest teraz Soledad? 
Ruszył przed siebie nie wybierając kierunku. Szedł jak lunatyk za księżycem, 
który wycią-gnął go na niebezpieczną krawędź przepaści: były tamte dni w 
Jelitkowie, były oczy Soledad, unosiła powieki i patrzyła na niego, patrzyła na 
niego. 
Sam nie wiedział, w jaki sposób, jakimi ulicami doszedł do hotelu. Wszedł, nie 
zaszczy-ciwszy ani jednym spojrzeniem uśmiechającej się do niego prowokująco 
recepcjonistki. W ogóle jej nie widział. Wyciągnął rękę, włożyła w nią klucz, 
ręka automatycznie się zamknęła. Takie w każdym razie miała wrażenie zawiedziona 
i zła recepcjonistka. 
–
Patrzył na mnie, jak na ścianę – powiedziała do koleżanki. Nawet nie powiedział 
„dziękuję”. 
–
Może popłynął? 
–
Nie, on nie z tych. On ma kłopoty z tą piękną żoną, mówię ci. Byli tu razem, a 
teraz jest sam. 
Nachyliły się ku sobie i szeptały. Ted zaś już wchodził do swego pokoju. To był 
pokój dwuosobowy. Dopiero teraz dotarło do jego świadomości, że wynajął pokój 
dwuosobowy. 
–
„Boże, jaki ja byłem głupi”. 
–
„Długo byłeś”. 
Byłem, byłem i jestem! Boże, jaki ja jestem głupi. Zsunął z nóg mokasyny, rzucił 
się na tapczan, ręce splótł nad głową. Ogarnęła go fala tęsknoty i pragnienia. 
Co najlepszego zrobił? Dlaczego pozwolił jej odejść? Dlaczego jej nie zatrzymał? 
Zatrzymałbyś i znowu przeżyłbyś piękną chwilę. Tylko chwilę, bo to są tylko 
chwile, ona bezustannie burzy, niszczy. Nie tylko ona, Ted, nie tylko! Dlaczego 
jednak jest taka nieufna? Jest zazdrosna. Dlaczego nie wierzy, kiedy jej mówię, 
jak jest? A ty jej wierzysz? Wierzę. Ale dlaczego pojechała z... Stop. 
Myśli, pytania przestały kołować w jego głowie, czuł już tylko sercem i – miał 
ciało; była tylko ona, ona, oni dwoje. Przymknął oczy i poczuł ją na sobie. 
Jęknął, obrócił się na bok i leżał zwinięty w kłębek. Nie miał pojęcia jak długo 
tak leżał pogrążony w rozpaczy, gdy ktoś zapukał do drzwi. 
– Come in – rzucił nie zmieniając pozycji i tak cicho, że ów ktoś, kto zapukał, 
nie mógł, nie powinien usłyszeć. 
Ale drzwi się otworzyły. Usłyszał, jak się otwierają i zamykają. Nie podnosił 
głowy wci-śniętej w poduszkę. W pokoju była cisza, już myślał, że ktoś po prostu 
zajrzał i odszedł, wi-dząc go śpiącego, gdy wtem jego nozdrza musnął zapach... 
Uniósł głowę, spojrzał. W pokoju stała Soledad, patrzyła na niego. 
Widział ją, jeszcze nie dowierzając własnym oczom i – widział siebie: skulony na 
tapcza-nie, na którym zmięta narzuta, włosy w nieładzie i nie pozostawiający 
wątpliwości wyraz twarzy, poświadczały jego dopiero co przebytą męczarnię, jego 
ostateczne znękanie. Ofiaro-wywał to jej oczom. Ofiarowywał jej to. Nagą, niczym 
nie osłoniętą niedolę. 
Ciągle stała. 
–
Sama widzisz – rzekł ochryple. – Sama widzisz, żyć bez ciebie nie mogę. 
–
A ja bez ciebie – odparła prosto. 
Mogła to już powiedzieć. Mogła to wreszcie powiedzieć. Poddała się i pomyśleć, 
że tak bardzo przyczynił się do tego Lorenzo! Doskonale pamiętała chwilę, w 
której skapitulowała. Przegadali resztę tamtej nocy, w środku której, 
natychmiast po przyjeździe, a raczej po swej ucieczce z Polski, go wezwała. 
Wzburzona, niemal rozhisteryzowana wyrzuciła z siebie wszystko. Jak byli z Tedem 
szczęśliwi w Jelitkowie. Jak coś się, tak myślała, w sposób nie-oczekiwany, 
nieodwołalny i oczywisty między nimi przełamało, jak się jej oddał wreszcie 
całkowicie, jak jej powiedział, że ją kocha w taki sposób, jakiego pragnęła i na 
jaki czekała długich siedem lat, że był wreszcie taki jej, bez reszty, wyzwolony 
z niszczącego poczucia winy, wszystkich zapiekłych uraz i... 
– 
I co? – przerwał LL, przerywał zawsze w tym samym miejscu, a mówiła, opowiadała 
da capo al fine, kilka razy, a Lorenzo nieskazitelny mimo późnej pory, 
cierpliwie słuchał. 
– 
I co? Co on właściwie tobie zrobił? – pytał cierpliwie. 
–
Ta dziewczyna, z tego pisma! Polka! Coś dla niego znaczyła, skoro tak się 
przejął! 
–
Po pierwsze, nie wiem, w jaki sposób się przejął. Po drugie, carissima mia, 
wiesz dobrze, że on cię nie zdradza. 
– 
Nie wiem! Zresztą, może wiem, no dobrze. Ale zrozum Lorenzo, on mnie nie zdradza 
nie dlatego, że jest niewrażliwy na pokusy, tylko dlatego, że ma takie zasady! 
To jest przecież monstrualne. Te jego cholerne zasady! To w ogóle nie jest 
człowiek, tylko zbiór przepisów z dziedziny etyki. A czy ty wiesz, czy ty, 
Lorenzo, wiesz, dlaczego on do tej pory się ze mną nie rozstał? 
– Dlatego, że cię kocha. 
– 
Odszedłby mimo to, Lorenzo! Ma śmiertelnie dosyć tej koszmarnej sytuacji, 
podobnie jak ja zresztą. 
– Więc czemu nie odeszłaś? 
– 
Nie mogę! Nie mogę, Lorenzo. Po raz pierwszy w życiu nie mogę. Kocham go. Auten-
tycznie kocham tego drania. 
– A on ciebie. 
– 
Może. Ale on, on, Lorenzo, nie zrywa ze mną, gdyż uważa, że musi już do końca 
życia zostać ze mną. 
– Musi? 
– 
A tak! Musi, po pierwsze dlatego, że mi wyznał, iż jestem jedyną, prawdziwą 
miłością jego życia. A jego cholerne zasady nie pozwalają mu wycofać się z tego. 
A po drugie, i waż-niejsze, on uważa, że musi ze mną zostać ze względu na Grega 
Wintera, na swego nieposzla-kowanego, cudownego przyjaciela Grega. Rozumiesz? 
–N-nie... 
– 
Zabrał mnie Gregowi. Tak uważa. Popełnił, jego zdaniem, ohydną zdradę, bo to 
jego przyjaciel od dziecka, syn tej matki, w której jako dziecko się kochał itd. 
itp. I uważa, że je-dynym, no całkiem malutkim, niewystarczającym, niestety, 
usprawiedliwieniem jest wierność tej miłości, wierność aż po grób. Gdyby 
wiedział, jaki naprawdę jest Greg! 
–
Nie powiesz mu tego. 
–
Nie. Lorenzo, ja zwariuję! 
–
Czy mogę ci coś powiedzieć, cara mia? 
–
Co? Że już dawno powinnam odejść? 
– 
Nie, nie. Otóż nie. Uważam, że zrobiłaś wielkie głupstwo urządzając mu tę scenę 
w Pol-sce, a jeszcze większe – wyjeżdżając. 
– Jak to zrobiłam głupstwo? Miałam znosić... 
– 
Co znosić, carissima? Co? Pomyśl. Pomyśl przez chwilę spokojnie. Stało się to, 
na co –jak mówisz – czekałaś siedem długich lat. Powiedział ci, że cię kocha, w 
taki sposób, że wreszcie to w twoich uszach zabrzmiało tak, jak uważałaś, że 
zabrzmieć powinno. Byłaś tego pewna, prawda? 
– Byłam. 
– 
A zachowałaś się przy tym incydencie tak, jakbyś w to wcale nie wierzyła! Jakby 
nie zmieniło się nic! Ergo: albo to, co pomyślałaś i odczułaś nie było prawdą, 
albo twoje zachowanie... 
Wzruszył ramionami, wstał i wyszedł na taras. Rzym w dole leżał cichy, 
oczekujący na cud, który za chwilę się wydarzy. Jego powtarzalność nie zabija 
tajemnicy misterium, jakim jest powrót słońca, które po raz kolejny obudzi do 
życia uśpione Wieczne Miasto. Daleko wgłębi horyzontu tlił się słaby blask, niby 
światełko lampki oliwnej. Lorenzo di Lampedusa wiedział, co za chwilę nastąpi. 
Lampka rozgorzeje i szarość rozpierzchnie się, jak stado spło-szonych gołębi, 
odsłaniając Rzym, który wraz z wieżami i pałacami, ogrodami rozrzuconymi na 
siedmiu wzgórzach popłynie niby olbrzymi okręt w oceanie światła, a dusze tych, 
którzy oglądają ten widok, wypełni radość, lekkość i zachwyt, a także 
przeświadczenie, że po to da-no nam ciało, po to dano nam zmysły, byśmy mogli 
smakować coś, do czego błądząca przez eony bezcielesna dusza zapewne tęskni 
nawet wówczas, gdy doświadcza niewysłowionego szczęścia rozprzestrzeniania się w 
nieznającej granic przestrzeni. 
Lorenzo di Lampedusa, człowiek wrażliwy na piękno, uczestnicząc w tajemnym 
misterium powrotu słońca myślał, nie po raz pierwszy zresztą: kto powiedział, że 
nam ludziom dane jest coś więcej niż to właśnie – możność oglądania takich 
widoków? Kto powiedział, że coś wię-cej? Do wybranych należą ci, którzy wiedzą, 
jak to wiele... 
Usłyszał szelest za plecami: to Soledad podeszła. 
– Jestem o niego totalnie zazdrosna – powiedziała cicho. Położył rękę na jej 
ręce wspartej o ba-lustradę tarasu. Ręka była zimna, skostniała po prostu, a 
przecież owiewał ich ciepły oddech świtu. 
–
Zazdrość niszczy wszystko, wiesz dobrze – powiedział.I pogłaskawszy lekko 
nagrzewającą się od jego ręki dłoń dorzucił:
–
Uważam, że powinnaś wrócić. 
–
Do Warszawy? 
–
Tak, kochanie. Ale zrobisz, jak zechcesz.Pocałował ją w policzek i już bez słowa 
odszedł.Patrzyła, jak szedł przez taras, wytworny, nieskazitelny, w każdym calu 
gentleman. Lubiła
go, nawet szanowała, lecz trochę lekceważyła, jak wszystkich zakochanych w niej, 
a nie ma-jących szans na wzajemność mężczyzn. Lecz dziś jej naprawdę 
zaimponował. Wiedział o tym. Wiedział! Grał, jak zwykle. Ale dziś, istotnie, nie 
była to tylko gra; Lorenzo di Lamped-usa, człowiek świadomie żyjący tylko dla 
siebie, przekroczył dziś na chwilę granicę, jaką sobie zakreślił w stosunkach 
między sobą a ludźmi. O tym też wiedział. I sprawiło mu to coś w rodzaju 
melancholijnej, gorzkiej nieco satysfakcji. 
Soledad posłuchała go. Wróciła do Warszawy. Nie od razu wszakże. Nie chciała, 
aby to był powrót pod wpływem emocji, pierwszego impulsu. Wolała poczekać, 
rozpatrzyć się w sobie. Nigdy do tej pory nie zrobiła tak zwanego pierwszego 
kroku, nawet wówczas, gdy miała świadomość, że to ona i tylko ona ponosi winę za 
kolejne między nią a Tedem starcie. Wiedziała, co dla niej oznaczało to, że 
wróci. Doskonale zdawała sobie z tego sprawę. Więc nie poleciała do Warszawy 
pierwszym możliwym samolotem, jak to zrobiła uciekając w przeciwnym kierunku. 
Odczekała. Miała zresztą sporo pilnych spraw do załatwienia, przewi-dywała też, 
że jej nieobecność w Rzymie może się przedłużyć. Lecz nie dotrzymała terminu, 
który sobie sama wyznaczyła. Nocą obudziła ją tęsknota i – lęk. Wrócił lęk o 
niego, niepokój 
o to, co się tam w Polsce z nim dzieje. Przede wszystkim jednak tęsknota. Tak 
bardzo go pra-gnęła! Wiedziała, że nie zaśnie, więc wstała, spakowała się i 
„pierwszym możliwym samolo-tem” poleciała do Warszawy. 
Jeśli miała cień wątpliwości co do słuszności swojej decyzji, rozwiało go to, co 
wszedłszy do pokoju Teda zobaczyła. To była prawda, tamte dni w Jelitkowie! Nie 
pomyliła się, oczy-wiście, że się nie pomyliła. Prawdą było to, co usłyszała w 
jego „kocham cię”. Ale w tej chwili patrząc na niego, skulonego na tapczanie, 
udręczonego odkryła, że to od tej właśnie prawdy w panice uciekła. 
–
Sama widzisz – powiedział. – Nie mogę bez ciebie żyć. 
–
Ani ja bez ciebie. 
Powiedziała to, już nie było odwrotu. Jak mało ludzi na świecie zna groźne 
oblicze miło-ści, jak niewielu wie, że jest taka przerażająco zaborcza i 
wyłączna. Żąda dla siebie wszyst-kiego, tak jak inna wielka pasja człowieka – 
pasja twórcza. Cóż ludzie wiedzą o miłości! Śpiewa się o niej, mówi, pisze, 
głównie dlatego, że szuka się skutecznych sposobów ucieczki od jej wielkiej, 
często niszczycielskiej mocy. Soledad zawsze wiedziała, czym jest miłość, 
widziała nie tylko jej piękno, ale i groźne oblicze. I w niej tkwił lęk przed 
ostatecznym pod-daniem się jej mocy, teraz była tego pewna. Kompleksy Teda, jego 
zamykanie się na to, co do niej czuł, co mógł odczuwać, były w gruncie rzeczy 
dla niej wygodnym alibi, odwlekaniem chwili, kiedy już nic nie będzie dla niej 
deską ratunku. Ta chwila przyszła. A ona uciekła. Pod pierwszym pretekstem. Taka 
była prawda. 
Rzucili się ku sobie, zwarli w namiętnym uścisku. Kochali się szaleńczo, 
gwałtownie, lecz to też było ucieczką, jeszcze jedną próbą ucieczki. Namiętność 
bowiem bywa przejawem mi-łości, lecz często jest jej atrapą. Mimo wyczerpania 
miłością żadne z nich potem nie zasnęło. Leżeli przytuleni i w ciszy patrzyli na 
siebie. Po pewnym czasie Soledad poruszyła się, od-garnęła włosy z czoła Teda, 
pocałowała go lekko i wstała. 
–
Jestem piekielnie głodna – powiedziała. 
–
Ja też. Wyjdziemy? 
– 
Nie, nie chcę teraz wychodzić. Zamów coś do pokoju. Zjemy coś, a potem mi 
opowiesz, co się tu właściwie dzieje. 
– 
Nie dzieje się nic takiego, czego nie mógłbym w każdej chwili rzucić! Zapewniam 
cię, ja... Przyłożyła palec do jego ust. 
–
Ci... Nie trzeba tak – szepnęła. Zwiesił głowę. 
–
Jestem cholernie niedojrzały – wyznał ze skruchą. – Ale o tym wiem... 
– 
W tej chwili z pewnością dojrzewasz do zjedzenia... czekaj, czego? Befsztyk 
Chateau-briand? Ja marzę o sałatce z krewetek. Na początek oczywiście... 
– Już zamawiam.Jedli w milczeniu, w niemym porozumieniu, które nie potrzebuje 
słów. „Jak lubię z nią
jeść” – pomyślał. 
To może być taka radość, wspólny posiłek – jeżeli ludzie się kochają. 
„Właściwie niemal wszystko lubię robić razem z nią” – pomyślał jeszcze. 
Mówił jej to oczami, nie musiał inaczej. Mówiła mu to samo. Nie musiała inaczej. 
Ciągle 
był lekko oszołomiony: wróciła. Można wyciągnąć rękę i dotknąć jej dłoni. 
Wyciągnął rękę. Wyciągnęła swoją, zetknęły się, czas płynął, chwila trwała. – 
Aha, byłabym zapomniała z tego wszystkiego – powiedziała, gdy kelner zabrał 
stolik. – Przywiozłam twoją pocztę. Pochyliła się nad torbą, wyjęła kilka listów 
i – niedużą paczuszkę. Właśnie ta paczuszka przyciągnęła uwagę Teda. Spojrzał na 
nadawcę. 
– To od ojca – rzekł i otworzył ją zaintrygowany. 
Wewnątrz było małe pudełeczko i dwie koperty zaadresowane do niego, tylko jedna 
pi-smem ojca. Tę otworzył najpierw i przygryzł wargę poruszony. 
–
Jakaś zła wiadomość, kochanie?Nie odpowiedział, tylko wpatrywał się w list, 
jakby odczytywał wciąż na nowo jego treść.
–
Coś podobnego! – szepnął. – Zupełnie jakbym to wszystko wywołał. 
–
Jakbyś co wywołał, kochany? Spojrzał na nią zamyślony. 
– 
Umarł mój dziadek. Dziadek Sikorski. Tak się naprawdę nazywał, Sikorski. Miał 
chyba ze sto lat. Zapisał mi w testamencie sygnet rodowy, list swojej matki i 
jej zdjęcie. 
– Dziadek Sikorski? 
– 
Nigdy ci tego nie mówiłem. W ogóle nikomu nie mówiłem, dopiero teraz w Warszawie 
temu dziwnemu sędziemu... 
Mówił ciągle raczej do siebie. Wyjął z pudełeczka sygnet, wyjął z zaadresowanej 
do niego koperty fotografię oraz tę wyrwaną ze szkolnego zeszytu kartkę, którą – 
osiemnastoletni – trzymał w ręku z takim niechętnym zdumieniem. Teraz jego ręka 
drżała. Fotografia upadła na podłogę i to Soledad ją podniosła. 
–
Kto to jest Teddy! – zapytała bez tchu. – Kto to jest?! 
–
To moja prababka. Polka. 
– Boże drogi! Jesteś do niej podobny jak dwie krople wody! Opowiedział jej 
wszystko. Słuchała wstrząśnięta. 
– A więc takie masz dziedzictwo – rzekła w zamyśleniu, kiedy skończył. 
Mówiąc to nie patrzyła na niego, ciągle patrzyła na fotografię. Trzymała ją w 
ręku z uczu-ciem, że trzyma niespodziewanie odnaleziony brakujący fragment 
tekstu, którego niemal wszystkie słowa znała, lecz brak tego jednego fragmentu 
właśnie nie pozwalał jej na właści-we odczytanie całości. Jak dobrze teraz 
(wreszcie!) rozumiała, co ją do tego mężczyzny tak przyciągało! Patrzyła na 
fotografię i widziała kobietę, która żyła w nim, miał ją w sobie i być może – 
paradoksalnie – to ona właśnie stanowiła bardziej męską część jego 
skomplikowanej natury. To była kobieta z charakterem, ta jego egzotyczna 
prababka. Ten list! Chciała uchro-nić syna od zguby i – odrodziła się we wnuku. 
Na jego zgubę. To z nią w sobie tak się zma-gał, to ona powodowała jego 
najskrytsze, najstraszniejsze rozterki, to ona uparcie dyktowała mu ocenę tego, 
co działo się z nim, w nim, w świecie, to po niej miał to wszystko, co go tak 
bardzo różniło od innych Amerykanów. 
– Mówi się, że Amerykanie są jak dzieci – przemówiła odkładając wreszcie 
fotografię. – Może. W każdym razie na ogół nie mają kompleksów i zahamowań 
większości Europejczy-ków i innych przedstawicieli starych narodów. W pewnym 
sensie nie mają tradycji. 
–
Są więc bardziej wolni. 
– 
I tak, i nie. I tak, i nie. Ach, Teddy, że ja tego wszystkiego wcześniej nie 
wiedziałam! 
–
Nie mówiłem ci, bo... 
– Wiem. Wiem. Był czas, że bym to źle przyjęła. A kto to jest ten sędzia, jak 
powiedziałeś, dziwny? Czy to się łączy ze sprawą tej dziewczyny, o której 
niewinności jesteś tak bardzo przekonany? 
Rzuciła to pytanie lekko. Za lekko. Sama usłyszała tę szczególną nutkę w swoim 
głosie. 
„Soledad, uważaj, Soledad nie zaczynaj” – pomyślała. „Uważaj, Ted, uważaj, bo to 
się znowu zacznie” – pomyślał Ted. Spotkały się ich oczy, parsknęła śmiechem i 
nakryła dłonią jego dłoń. 
– Nie bój się, Teddy – rzekła miękko. – Proszę, opowiedz mi wszystko. 
Nie bał się. Bał się. Tak bardzo chciał być z nią szczery, szczery do końca! Po 
głowie ko-łatało mu wyczytane gdzieś zdanie, że mężczyzna powinien najbardziej 
uważać właśnie wte-dy, gdy w rozmowie z ukochaną kobietą ogarnia go taka 
potrzeba szczerości. Dziedzictwo krwi. Nasze lektury. Jaki cholerny galimatias. 
Jak w tym zgiełku usłyszeć własny głos? 
Opowiedział jej wszystko. Wszystko od momentu, gdy zobaczył Irmę stojącą przy 
balu-stradzie nad Trasą Łazienkowską. Po to ostatnie widzenie z nią i z jej 
matką. 
– 
Masz pojęcie, to ona była jedną z tych dwóch kobiet, które przeszły koło brzegu 
basenu w hotelu „Marina”. Zapamiętała nas! Powiedziała, że wyglądałaś na bardzo 
szczęśliwą. 
– 
I ona wyglądała na szczęśliwą – szepnęła Soledad. Była bardzo poruszona. Co do 
moty-wów Teda – wierzyła i nie wierzyła: bądź co bądź przyznał, że zachwycił się 
urodą tej młodej Polki, że pojechał za nią, że próbował nawiązać znajomość, a 
choć często wypominała mu rzekome flirty i romanse, w głębi duszy wiedziała, że 
on mówi prawdę, że nic takiego na-prawdę nie ma miejsca. Teraz jednak usłyszała 
bardzo poważne (i odważne) wyznanie, po-
ważne, zważywszy w jakim stanie przyjechał do Polski, odważne, gdyż ze 
wszystkich sił, w tych pierwszych dniach tutaj starał się odciąć od przeszłości, 
czyli od niej. Czuła się tak, jak-by cudem uniknęła śmiertelnego 
niebezpieczeństwa. Co do motywów zaś – wierzyła w to, że ta dziewczyna wyzwoliła 
w nim siły psychiczne, obudziła nadzieję i że na tym kończyła się jej rola. 
Wierzyła w to. Lecz coś najgłębiej kobiecego, coś, co wzmacniało jej totalną za-
zdrość, dzwoniło na alarm. 
– 
Jeśli chcesz – powiedział Ted jakby czytając w jej myślach – to zostawię tę 
sprawę. Mo-żemy wyjechać, choćby dziś. 
Jaki był uczciwy! Czyżby sądził, że będzie akceptowała coś, czego on (potomek 
takiej prababki) nie wybaczyłby sobie? Lecz nie tylko to powodowało nią, gdy 
kategorycznie zaprotestowała. 
– 
Nie możesz tego zrobić! Nie możesz zostawić tej nieszczęsnej dziewczyny. 
Doprawdy Ted, jak w ogóle mogłeś coś takiego powiedzieć. 
– Mogłem – rzekł twardo. – I wierz mi Soledad, mógłbym naprawdę to zrobić. 
Mówił nie patrząc na nią, zapatrzony w głąb siebie, a może w coś poza sobą, w 
jego oczach, ciemnych jak oczy jego polskiej prababki, tężało światło. 
–
Miłość jest groźna – powiedział. – Przerażająca. 
–
Więc już to wiesz. Ted obrócił na nią oczy. 
– 
Wiem to, odkąd cię znam. Ale – uśmiechnął się – wiedziałem i nie akceptowałem. 
Teraz wiem i akceptuję. Wiesz co myślę? 
– Co kochany? 
– 
Myślę, że odbiera się miłości jej groźną siłę wówczas, gdy ludzie kochający się 
razem stawiają temu czoło. Słowem, gdy oboje znają niebezpieczeństwo i... 
– 
Trzymają się za ręce – dokończyła, jej oczy lśniły. Wyciągnął rękę, nakrył 
dłonią jej dłoń. Resztę już powiedzieli sobie oczami. Miała teraz twarz jaką 
znał tylko po miłosnej roz-koszy, miękką, wyrazistą, pełną cichego, szczęśliwego 
oddania. Jaka słodycz była w wyrazie jej ust, podkreślona jeszcze przez tę 
malusieńką zmarszczkę, która była znakiem cierpień. Nachylił się i pocałował tę 
zmarszczkę. 
– 
Teddy, musisz uratować tę dziewczynę – powiedziała. Powiedziała to zupełnie 
szczerze. Bo, choć bardzo intensywnie przeżywała to, co się między nimi działo, 
ani na chwilę nie przestała myśleć o młodej Polce oskarżonej o popełnienie 
strasznej zbrodni. Ku swemu zdu-mieniu czuła z nią jakąś więź, jakby ją znała od 
dawna i – lubiła! Było to dziwne uczucie. 
–
Dlaczego nie wyciągnąłeś jej z więzienia za kaucją? 
–
Polskie prawo kryminalne na to nie zezwala. Nie w sprawie o morderstwo. 
– 
Przecież ona musi być potwornie wycieńczona! Musi odpocząć. W dobrych warunkach. 
Możemy tutaj wynająć apartament i... 
–
Przecież ma matkę. 
–
Może by wolała u nas. 
Ted słuchał zdumiony. Powiedziała to wszystko pod wpływem chwili, lecz ciągle na 
mocy zagadkowej więzi czuła, była pewna, że ta dziewczyna wolałaby spędzić czas 
do rozprawy z ludźmi obcymi, takimi jak oni, bo są obcy właśnie, więc nie tak 
głęboko zaangażowani, nie tak głęboko cierpiący, jak matka, ta matka. I nie 
myliła się, choć nie mogła tego sprawdzić. 
– To piękna wizja, kochanie. Byłbym za. Ale – nie wypuszczą jej. A propos matki. 
Obie-całem, że dzisiaj do niej zadzwonię i umówię się na rozmowę. Muszę też 
zadzwonić do sę-dziego Czajkowskiego. 
– Dzwoń. Załatw wszystko. Ja się tymczasem rozpakuję. 
Filip Niemcewicz siedział na Dworcu Centralnym z biletem powrotnym do Terespola 
w portfelu i – jak jakiś czas temu Irma, przepuszczał kolejne pociągi, 
niezdecydowany, nie-szczęśliwy, w pomieszaniu graniczącym z rozpaczą. Nie 
wiedział, co ma robić, zupełnie nie wiedział. Jego misja, z którą wysłała go 
tutaj Wańczukowa, skończyła się; Irma miała adwo-kata (a Filip pieniądze 
Wańczuków ciągle miał w portfelu). Ale – jakoś nie ufał temu amery-kańskiemu 
prawnikowi, którego spotkał idąc do matki Irmy. Może to zresztą źle powiedziane 
– 
nie ufał. Nie przypisywał mu bowiem żadnych złych zamiarów. Lecz od pierwszej 
chwili, od momentu, kiedy spojrzał w jego twarz, poczuł lęk przemieszany z 
przeczuciem, że ten atrakcyjny mężczyzna jakoś mu zagraża. A kiedy podczas owej 
przykrej rozmowy, jaka od-była się w mieszkaniu pani Ossowieckiej, dowiedział 
się, kim on jest i co zamierza, w jaki sposób zainteresował się Irmą, a 
zwłaszcza to, że Irma zgodziła się z nim rozmawiać (właśnie z nim, choć do tej 
pory nie rozmawiała z nikim poza matką) zaczęła się dla niego męczarnia. Z 
całego serca chciał, aby ten człowiek pomógł Irmie, aby ją ratował, a 
jednocześnie odczu-wał silną zazdrość, którą rozpoznał i której od pierwszej 
chwili straszliwie się wstydził. Nie-omylnym instynktem zakochanego wyczuł, że 
między tymi dwojgiem coś zaszło coś dla każ-dego z nich bardzo ważnego. 
Amerykanin wytłumaczył, a raczej próbował wytłumaczyć, czym to było dla niego. 
Pani Ossowiecka odebrała to lepiej, a poza tym ona widziała Soledad! Filip 
natomiast, obdarzony artystyczną wyobraźnią, od razu zobaczył ową scenę na placu 
Na Rozdrożu. 
– 
Dawno nie widziałem tak pięknej dziewczyny – powiedział przecież Skorsky. – W 
taki sposób pięknej – poprawił się. – Pomyślałem – uśmiechnął się do swoich 
wspomnień – że to uroda dla znawców. 
– 
A pan jest znawcą – nie wytrzymał Filip i przygryzł wargę, zaczerwieniony. – 
Przepra-szam – bąknął. – Nie chciałem być niegrzeczny. 
– 
Ależ nie był pan! – wykrzyknął Amerykanin. – Coś mi się wydaje, że to pana można 
by, w tym sensie, nazwać znawcą... 
– 
Jestem malarzem – palnął Filip – i zaczerwienił się jeszcze bardziej. Pot zlepił 
mu jasne włosy nad czołem, z tymi spoconymi włosami, błyszczącym nosem, z 
plamami rumieńca na chudych policzkach, był w tej chwili doprawdy brzydki, 
bezbarwny i nijaki, zwłaszcza w ze-stawieniu z wyrazistym, w każdym calu 
wytwornym Tedem Skorskym. W każdym razie Filip takim siebie widział: brzydki i 
nijaki, co się dziwić, że Irma... Pochylił głowę, by ukryć łzy gniewu i wstydu, 
przede wszystkim wstydu, napływające mu do oczu. 
Ten mały jest w niej zakochany! – pomyślał Ted i – chociaż Irma była dla niego 
bardziej znakiem, symbolem, wskazówką wreszcie niż dziewczyną z krwi i kości, 
poczuł przez mo-ment coś w rodzaju irytacji, czy też może pewnej psychicznej 
niewygody; w tym momencie zrozumiał coś, co do tej pory uszło jego uwagi, że 
sobie tę nieznajomą młodą Polkę jakby przywłaszczył. Zaskoczony, teraz on 
przygryzł wargę. 
– 
Moi panowie – przemówiła milcząca dotąd pani Ossowiecka –wróćmy do sprawy. Mam 
zasadnicze pytanie: czy amerykański prawnik może stawać jako obrońca w polskim 
sądzie? 
– Właśnie! – wykrzyknął Filip z ulgą. 
– 
Nie, nie może – odparł spokojnie Ted. – Może mógłbym, gdybym miał polski 
paszport, lecz i w tym wypadku musiałbym być dopuszczony do praktyki przez Izbę 
Adwokacką. Nie spełniam tych warunków. Więc nie mogę wystąpić bezpośrednio. 
– Bezpośrednio? – podchwyciła pani Ossowiecka. 
– 
Będę tę sprawę prowadził za pośrednictwem pewnego polskiego adwokata. Jest to, 
mó-wiąc nawiasem, jeden z najlepszych waszych adwokatów, Jan Wileński. 
–
Dlaczego więc nie może prowadzić tej sprawy sam?! – Filip ani rusz nie mógł się 
pozbyć agresywności dźwięczącej w jego głosie. 
– Dlatego, głównie dlatego, że Irma Ossowiecka mi ufa – rzekł nieco wykrętnie 
Ted. Przypomniawszy sobie te słowa Filip siedzący na Dworcu Centralnym znowu 
poczuł ból i 
–
wstyd, bo znowu nie wytrzymał, bo zapytał, musiał zapytać napastliwie, tak, 
napastliwie. 
–
A czy powiedziała panu, co zrobił jej profesor Wirski? 
–
Filipie, proszę! – rzekła ostrzegawczo pani Ossowiecka. 
Ale Filipa, zazdrosnego, nieszczęśliwego Filipa nic już nie mogło zatrzymać. 
– 
Wirski ukradł cały rozdział z jej pracy doktorskiej i opublikował w pańskim 
kraju pod swoim nazwiskiem! To właśnie dlatego Irma go rzuciła, dlatego opuściła 
uniwersytet i War-szawę. 
–
Ach, to dlatego powiedziała... – szepnął Ted Skorsky. 
–
Co powiedziała? 
–
Że jeśliby miała powód zabić kogoś, to jego... Więc to było tak! 
– 
Jakkolwiek było, moja córka nie pozwoli panu ani słowa na ten temat powiedzieć – 
rze-kła sucho pani Ossowiecka. 
– Nie próbowała oskarżyć profesora? Dochodzić swoich praw? 
– 
A pan sądzi, że by próbowała? Kategorycznie zabraniam panu poruszać z nią ten 
temat. Chyba że sama coś powie. 
Ależ już właściwie powiedziała – myślał Filip, po raz kolejny w męce przeżywając 
tę roz-mowę. – Powiedziała, że miałaby powód zamordować jego. To już połowę 
powiedziała. Ona powie mu wszystko! Ona się chyba... ona się chyba w nim 
zakochała! 
Nerwowo ścisnął palce. Przypomniał sobie, jaka wróciła wtedy, z tego 
niezaplanowanego pobytu w Warszawie, który okazał się dla niej tak fatalny. Jak 
się rozpłakała na dworcu w Terespolu i płakała długo, w samochodzie, z głową na 
jego ramieniu. Jaka była potem przez kilka dni odmieniona, odprężona, ba, nawet 
promienna! I jaka – mój Boże – jaka dla niego miła! Czy to dlatego, że nosiła 
już w sobie uskrzydlającą ją miłość do tego pięknego, czarno-włosego mężczyzny? 
Ani słowem nie wspomniała o tym incydencie. Ani słowem! A przecież mówiła mu 
wszystko! Mówiła rzeczy, których pewnie nie powiedziałaby nikomu innemu, co z 
czasem stało się dla niego źródłem cichej, czasem trochę gorzkiej satysfakcji. 
Lecz opowia-dając z najdrobniejszymi przecież szczegółami, co robiła i co czuła 
tego okropnego dnia, gdy coś ją pognało do Warszawy – o tym incydencie nie 
wspomniała ani słowem. A jak ważny był dla niej świadczyło to, że z mroków 
choroby wydobyła się, zobaczywszy przy swym szpitalnym łóżku tego mężczyznę 
właśnie. Właśnie tego! Jak to bardzo bolało. 
Nie pamiętał, aby kiedykolwiek był tak bardzo nieszczęśliwy i – to też bolało. 
Bo powi-nien być nieszczęśliwy wyłącznie z jednego powodu, że Irma została 
aresztowana pod zarzu-tem popełnienia zbrodni, że leżała w więziennym szpitalu 
chora i zdruzgotana, że miała przed sobą perspektywę ohydnego procesu, wyrok 
uznający jej winę może. Tylko to powinno go boleć! A on cierpiał katusze z 
zazdrości o tego Amerykanina! Jak idiotycznie, jak beznadziej-nie głupio 
zachowywał się podczas całej rozmowy u pani Ossowieckiej. Zdradził Irmę. Tak, 
dla własnej urażonej ambicji zdradził zaufanie Irmy, wykrzyczał głośno jej 
sekret, a zrobił to, aby się pochwalić, żeby rzucić tamtemu w twarz, że wie o 
niej więcej, że on Filip Niemce-wicz to wie. 
Już wtedy, nie mogąc powstrzymać słów, które cisnęły mu się na wargi mimo 
ostrze-gawczego spojrzenia pani Ossowieckiej, miał ochotę wstać i wybiec, uciec 
po prostu. Zrobił to, ale później, obciążając swoje konto jeszcze jednym 
beznadziejnie głupim zagraniem. 
– Ten adwokat, o którym pan wspomniał, ten Jan Wileński z pewnością jest bardzo 
drogi – powiedziała pani Ossowiecka. 
– Biorę na siebie wszystkie koszty – rzekł natychmiast Ted Skorsky.I właśnie 
wtedy Filip, delikatny, taktowny Filip sięgnął do kieszeni, wyjął portfel.
– 
Ja wszystko zapłacę! – rzucił zdławionym głosem, doskonale świadom faktu, że nie 
ma prawa tak mówić, że to nie jego pieniądze. – Mam na ten cel fundusze – dodał 
szybko i wi-dział, teraz też widział, spojrzenie, jakim Amerykanin obrzucił 
najpierw jego portfel, po któ-rym widać było, że rzadko bywa w nim większa suma 
pieniędzy, a potem jego całego od stóp do głów. 
– 
Ależ proszę pana, dla mnie to drobiazg! – powiedział też niezbyt zręcznie Ted; 
niepo-zorny młodzik czerwieniący się bezustannie wzbudzał w nim ciągle lekką 
irytację. – To jest naprawdę moja sprawa – dodał. 

– 
To jest, proszę pana, nasza sprawa! – wybuchnął Filip. – Moja i... Już dłużej 
nie mógł. Wstał. 
–
To ja lepiej sobie pójdę – powiedział i kłaniając się niezgrabnie wybiegł z 
pokoju. To też odczuwał jako zdradę wobec Irmy. Powinien zostać, zostać do 
końca, poznać za-mierzenia amerykańskiego prawnika, powinien zostać, być 
czujnym. 
Jaki to palący wstyd być przekonanym, że zrobiło się z siebie pośmiewisko! Co 
sobie o nim pomyśli matka Irmy? Miała oczy ciepłe, rozumiejące, z domieszką 
jakiegoś nie pozba-wionego wyższości współczucia; Filip coraz lepiej rozumiał, 
dlaczego Irma nie mogła jej czasem znieść, dlaczego nie złożyła swego jak to 
nazwała pohańbienia, swego bólu na jej barki, by stał się wspólnym ciężarem do 
dźwigania, dlaczego wolała dźwigać go sama. Jak mógł tak się zachować! Przez 
cały czas mówił nie to, co chciał powiedzieć, dał się wmanew-rować w jakąś 
idiotyczną rywalizację, myślał nie o Irmie, a o sobie. O sobie! On, który tak 
niedawno powiedział, że oddałby za nią życie. Ale to była prawda! Odkrył jednak 
teraz, w męce i wstydzie odkrył jeszcze jedną prawdę: że choć ciągle się usuwał 
w cień, usuwał na drugi plan ze swoją miłością, chociaż nawet nie śmiał myśleć, 
że ona może kiedyś go poko-cha, odpowie na jego miłość, jednak gdzieś w 
najtajniejszych zakamarkach duszy piastował cichą, nie wyznawaną nawet samemu 
sobie nadzieję, że Irma będzie jego... To odkrycie było prawdziwym wstrząsem. 
A tu zjawił się z dalekiego świata piękny, wytworny mężczyzna i jej serce 
zabiło. Dokład-nie tak pomyślał: jej serce zabiło dla niego. I może lepiej, iż 
nie wiedział, że to nie serce, lecz jej ciało ogarnął płomień. Nie wiedział 
tego, lecz kiedy wywoływał przed sobą tę męską twarz, nie mógł nie pomyśleć, z 
jakim upodobaniem muszą na niej spoczywać oczy kobiet. Odkrył, jak bardzo on, 
taki pewny, że odcieleśnił swą miłość, pragnie tej dziewczyny. Nie od razu udało 
mu się odsunąć od siebie słodką świadomość, że jest to dziewczyna z krwi i 
kości. Jego miłość miała ciało. Całe noce leżał bezsenny, trawiony gorączką, 
którą ukoić może tylko spełnienie, a przecież nawet nie dotknął jej ust. 
Spędzali razem całe godziny, patrzył na nią, chłonął wzrokiem każdy szczegół jej 
postaci, nieraz przymykał oczy, by nie zauważyła ich wyrazu, aż przyszedł 
wreszcie moment gorzkiej prawdy: wcale nie musiał przymykać oczu. Ona niczego 
nie zauważała, nie zauważyłaby nic, gdyby nawet cały drżał z namiętności. Jak 
boleśnie zapamiętał ruch, jakim odtrąciła jego rękę, którą niby przypadkiem, w 
rozmowie, położył na jej kolanie. Strąciła ją niecierpliwie, nieuważnie, jakby 
to była mucha lub zeschły liść. A może jednak coś zauważyła, bo wkrótce po tym 
incydencie zaczęła mówić, jak płaska i zwierzęco wstrętna jest fizyczna strona 
miłości, słuchał jak zbity pies i czuł się brudny, bo wziął do siebie tę 
płomienną przemowę oraz wstręt, który skaził jej rysy, a ona w owym mo-mencie 
pomyślała przelotnie o profesorze Wirskim, o tych jego ustach wypukłych i ośli-
zgłych, jakby napuchniętych w ohydnie łakomym wyrazie. Zrozumiał i zaakceptował 
w po-korze, że miłość była dla niej związkiem dwóch czystych dusz, mistycznymi 
zaślubinami. Prowadziła go za sobą na szczyty, podążał za nią coraz bardziej 
(jak się zdawało) odciele-śniony, czasem brakowało mu tchu i miewał zawroty 
głowy, szedł za nią, lecz długo jeszcze, jak często to robił w czasie jej 
monologów na rozmaite tematy, pochylał głowę w milczącym oporze, w cichości 
ducha myślał, że miłość, aby była pełna i prawdziwa musi mieć ciało. Nigdy tego 
nie przeżył inaczej niż w marzeniach (w gruncie rzeczy dwudziestoczteroletni 
Filip Niemcewicz był nie mniej, a może nawet bardziej dziewiczy niż Irma), miał 
jednak traf-ną intuicję, przeczucie, czym może być, czym powinno być cielesne 
obcowanie dwojga ko-chających się ludzi. Próbował, owszem, raz i drugi próbował 
coś z tej intuicyjnej wiedzy przekazać Irmie, przekonać ją, że się myli, lecz 
słowa, zamierały mu na ustach pod błyskami pogardy w ukochanych oczach. 
Wstał i zaczął przemierzać halę dworcową nerwowymi, spiesznymi krokami, niby 
ścigany człowiek. I takie robił wrażenie: człowieka ściganego. I on uciekał. 
Uciekał od myśli i słów, które na strzępy rwały jego miłość, które znieważały 
Irmę, którymi brutalnie strącał z piede-stału ukochaną dziewczynę. „Życie jest 
ponurą żałosną przygodą” – powiedziała. Ponura, żałosna przygoda. Od której 
tylko on sam jest bardziej żałosny. Głupi i żałosny! 
„Jestem głupia i żałosna. Głupia i żałosna” – słowa wypowiedziane z rozpaczliwą 
zaciętością, po prostu zastąpiły drogę gorączkowo maszerującemu wzdłuż i wszerz 
dworcowej hali Filipowi. A może bardziej niż słowa – oczy, przyćmione bólem i 
wstydem, ta zmieniona twarz, twarz, która nie potrafiła ukryć jątrzącej duszę 
męki. Taka była młoda i bezbronna, tak straszliwie ugodzona, czego ty od niej 
chcesz, Filipie, czego ty od niej chcesz? Dlaczego ją opuściłeś? 
Nagle zabrakło mu powietrza. 
Czy mu kiedykolwiek cokolwiek obiecywała? Czy mu robiła jakiekolwiek nadzieje? 
Nig-dy. Była głęboko uczciwa i – była wolna. Miała pełne prawo pokochać, kogo 
chce. To on nie był do końca uczciwy w swoich zapewnieniach, że nie chce nic dla 
siebie, że ważne jest tylko to, by ona była szczęśliwa, by zdobyła to, czego 
pragnie. Nie powinien tak mówić, powinien był wiedzieć, że niepodobieństwem jest 
dla kochającego nie pragnąć wzajemności, w cichości ducha nie liczyć na nią. To 
wszystko było piękne, gdy przebywali sami na tej głuchej wsi, gdy w pewnym 
sensie miał ją tylko dla siebie. 
Nie wytrzymał pierwszej próby: zjawił się ktoś inny i błędny rycerz Filip 
Niemcewicz wdeptał w błoto wstążkę, którą obdarowała go pani jego serca, szalony 
z zazdrości myślał nie 
o niej, a o sobie. Tylko o sobie! Opuścił ją w tak straszliwej potrzebie. 
Wyszedł na zewnątrz i przysiadł na murku, blady, znękany. Bezmyślnie gapił się 
na długi sznur taksówek. Na przystanek przed dworcem podjechał autobus, 
wyrzucając czarne spaliny, i Filip wyrwany ze swego zapatrzenia wstał. Poszedł 
do tramwaju i pojechał z powrotem na plac Narutowicza. Z bijącym sercem, lecz 
pełen determinacji nacisnął dzwonek. Pani Osso-wiecka otworzyła. 
– Dobrze, że wróciłeś – rzekła z nie ukrywaną radością. Spojrzawszy w jego 
przemienioną twarz od razu wiedziała, jak wielkie odniósł nad sobą zwycięstwo. I 
nagle, w swej wielkiej radości pojęła coś, co uszło dotychczas jej wnikliwemu 
wsłuchiwaniu się w siebie: że zawsze pragnęła mieć syna, takiego syna właśnie. 
Inspektor Andrzej Rudziński był wysokim, postawnym mężczyzną, znanym ze swego 
za-miłowania do porządku i – skórzanych marynarek, w których mu zresztą było 
wyjątkowo do twarzy. Wyglądał na tego, kim był: na inspektora policji. Lubił 
żartować, że dzięki temu wy-glądowi właśnie przeszedł pomyślnie weryfikację 
funkcjonariuszy MO i przeistoczył się w inspektora policji. Prawdą jest jednak, 
że był człowiekiem głęboko uczciwym i bezkompro-misowym, co życia w milicji 
bynajmniej mu nie ułatwiało. W policji zresztą też. To, że chciał tak wyglądać, 
nie świadczyło o jego kabotyństwie, a o potrzebie porządku. Inspektor Rudziń-ski 
lubił sprawy jasne i swoim absolutnie jednoznacznym wyglądem pragnął się 
przeciwsta-wić grze pozorów, która nazbyt często sprawiała, że człowiek niewinny 
wyglądał na zbrod-niarza, a zbrodniarz robił wrażenie kogoś o nieposzlakowanej 
uczciwości. Potwierdzało się to zwłaszcza w przypadku kobiet. Dlatego inspektor 
Rudziński niechętnie prowadził śledztwo w sprawach, w których oskarżoną była 
przedstawicielka płci pięknej, tym bardziej że wyniósł z domu rzadki w 
dzisiejszych czasach szacunek dla kobiet, co było zasługą jego matki, którą 
poważał i cenił jak nikogo na świecie. 
Sprawa Sabiny Holz, a raczej sprawa Irmy Ossowieckiej od początku budziła w nim 
opo-ry, z którymi walczył, miał bowiem być bezstronny, jego zadaniem było 
dostarczenie faktów i tylko faktów, a tymczasem w żaden sposób nie potrafił 
uwierzyć w winę tej szczególnej dziewczyny. Tym bardziej że faktów, czyli 
bezspornych dowodów, jak od początku nie było, tak nie przybywało, mimo że 
szukał ich tym gorliwiej, im bardziej intuicyjna ocena podpo-wiadała mu, że 
aresztowano niewłaściwą osobę, że Irma Ossowiecka nie jest morderczynią, a 
ofiarą. Nie sądził, by w ogóle doszło do aresztowania jej, gdyby nie wysoce 
obciążające, acz głównie poszlakowe zeznania profesora Wirskiego, wsparte równie 
obciążającymi zeznaniami niektórych kolegów Irmy, a zwłaszcza asystenta Jana 
Filińskiego. Obydwaj panowie – jeden ze swymi gładkimi manierami światowca, 
drugi zręcznie operujący bronią autoironii – pozornie broniąc dziewczyny, 
oskarżali ją każdym słowem. W inspektorze Rudzińskim budzili jak naj-gorsze 
uczucia, a także umacniające się w miarę upływu czasu podejrzenia. Jako wzorowy 
in-spektor policji zachowywał je dla siebie. Jego protokoły z początkowych 
przesłuchań i faz śledztwa lądowały na biurku prokuratora Okołowicza i na tym 
kończyła się jego rola. 
Prokurator byt młody, podobnie jak sędzia, który wylosował sprawę po 
nieoczekiwanej re-zygnacji sędziego Czajkowskiego, o ile to była naprawdę 
rezygnacja! Obaj mieli sporą wie-dzę teoretyczną i niewiele doświadczenia, 
zarówno w prowadzeniu takich spraw, jak i życio-wego, co w tym wypadku nie było 
bynajmniej obojętne. Pełnym zaufaniem natomiast in-spektor obdarzał mecenasa 
Wileńskiego i w duchu miał nadzieję, że poradzi on sobie i z mło-dym 
prokuratorem, i młodym sędzią, a także z rodzicami Sabiny Holz, których 
zakulisowe działania i próby wywierania nacisków, zwłaszcza mobilizowanie opinii 
publicznej przeciw oskarżonej, nie uszły jego uwagi. W zasadzie był dobrej 
myśli; nie sposób skazać kogoś na podstawie faktu, że w dniu morderstwa 
znajdował się w miejscu, gdzie było popełnione. Faktem było jednak również to, 
że Irma Ossowiecka, która przyznała, że w Ogrodzie Saskim była, tyle że nie w 
godzinach, kiedy popełniono zbrodnię, nie potrafiła wskazać nikogo, kto by mógł 
to potwierdzić, nie miała żadnego alibi. Inspektor Rudziński był przekonany, że 
sprawa zostanie umorzona w powodu braku dowodów, co oznaczało, że Irma 
Ossowiecka wprawdzie wyjdzie na wolność, lecz dopóki nie zostanie znaleziony 
właściwy sprawca, bę-dzie niewinna tylko w oczach prawa, niekoniecznie w oczach 
ludzi, zwykle chętniej węszą-cych zło w człowieku niż dobro. 
Tego dnia, a był to dzień bliski rozprawy, gdyż Irma Ossowiecka nagle zaczęła 
zadziwia-jąco szybko przychodzić do zdrowia, inspektor Andrzej Rudziński 
przyszedł do pracy w pa-skudnym nastroju i to najwyraźniej bez żadnego powodu. 
Bystre niebieskozielone oczy pa-trzyły chmurnie, co widząc koledzy i podwładni 
schodzili mu z drogi. 
–
Stary ma dziś zły dzień – powiedział młody aspirant. 
–
Gryzie się – mruknął protokolant. 
–
Sprawą tej małej? 
– Yhm. Sam bym się gryzł, gdybym prowadził to śledztwo. Ciągle pływa, a 
prokurator domaga się dowodów. 
Inspektor zamknął się w swoim pokoju i jakby pragnąc ukarać się za to niczym nie 
uza-sadnione złe samopoczucie, zabrał się do znienawidzonej roboty papierkowej. 
Siedział tak z godzinę, ukrywając swój zły humor z kłębach tytoniowego dymu, gdy 
zadzwonił telefon. 
– Rudziński, słucham. 
– 
Panie inspektorze – odezwał się w słuchawce podekscytowany głos – jakaś chce się 
z panem zobaczyć. Pilnie! Próbowałem ją spławić, bo wygląda... sam pan inspektor 
zobaczy jak wygląda! Ale się uparła. Mówi, że w sprawie tego trupa z Ogrodu 
Saskiego. Dosłownie tak powiedziała. 
– 
Dawaj ją tu natychmiast – powiedział inspektor Rudziński i odłożył słuchawkę z 
uczu-ciem, że to coś, co dziś od rana zdawało się wisieć nad jego głową, za 
chwilę spadnie. I to nie tylko na jego głowę. 
Instynktem doświadczonego policjanta wyczuł, że w drepczącej w kółko sprawie o 
zamor-dowanie Sabiny Holz nastąpi zaraz znaczący zwrot. Nie mylił się, nic mu 
jednak nie powie-działo, że będzie to tylko kamyk, który poruszy lawinę, nada 
nowy obrót sprawie, w której od tej pory sensacja będzie goniła sensację. 
Młoda kobieta, a raczej dziwne stworzenie wprowadzone do gabinetu inspektora, w 
ni-czym nie przypominało kamyka, choć miało w sobie pewną sztywność manekina z 
wystawy bazarowego butiku. Głowę uczesaną w tak zwany koński ogon zdobiła wielka 
złota kokarda. Złote również były długie buty pozostawiające między sobą, a 
brzegiem obcisłej dżinsowej minispódniczki tylko kilkanaście centymetrów ciała 
ubranego w przyozdobione motylim wzorkiem rajstopy. Motylkami ozdobiona była 
również oprawa okularów wymyślnego kształtu. Z uszu zwisały długie, błyszczące 
klipsy z Jablonexu. Na szczupłej twarzy dwie plamy sztucznych rumieńców 
wyglądały jak nalepione. Musiała zlać się od stóp do głów pol-skimi perfumami 
Curara, dla których nazwę wymyślił zapewne ktoś, kto nie wiedział, co to jest 
kurara, albo też ta straszliwa trucizna kojarzyła mu się z duszącym zapachem. W 
każdym razie po kilku zaledwie minutach pokój inspektora wypełnił się mdląco-
słodką wonią. Prze-dziwnie wystrojona młoda kobieta nie miała jednak w sobie nic 
słodkiego. W jej oczach za szkłami frymuśnych okularów była agresja, stalowe 
błyski zdawały się drapać szkło. Nie pro-szona usiadła, zakładając wysoko nogę 
na nogę, celując w inspektora złocistym czubkiem buta. 
–
Słusznie myślałam, że od milicji grzeczności oczekiwać nie można. Ten pana 
straż... 
–
Pani się nazywa? – przerwał inspektor. 
–
Niby co? 
–
Pytam, jak pani się nazywa. Imię, nazwisko. Data urodzenia. Zawód. 
– 
A co to, ja ankietę personalną wypełniam? Skończyły się ankiety personalne, 
teraz jest kapitalizm, znam swoje prawa! 
– 
Bez uwag proszę. Ja zadaję pytania, pani odpowiada. W przeciwnym wypadku każę 
pa-nią wyprowadzić. Mogę też panią aresztować za obrazę władzy. 
– Mówili mi, że milicja... 
– 
Policja, proszę pani. Powinna to pani wiedzieć, skoro pani tak dobrze wie, w 
jakim ustroju żyjemy. 
–
Pewno, że wiem. Mam firmę. Polonijną zagraniczną. Kapitał 13 miliardów. 
– 
Imię? 
–
Mariola. 
–
Nazwisko? 
–
Szymczyk. To znaczy z męża. 
–
Panieńskie? 
–
Spyra. 
–
Data urodzenia? 
–
l stycznia 1961. 
–
Gdzie? 
–
W Wólce Radzymińskiej. 
–
Zawód? 
–
Mówiłam, że mam firmę! Z mężem. Ale ja prowadzę. Ja się, proszę pana, na 
pieniądzach znam. 
–
Cel pani wizyty? 
–
Jakiej wizyty? 
–
W jakiej sprawie pani się do nas zgłosiła? 
–
Aha. Mówiłam temu strażnikowi. W sprawie tego trupa z Ogrodu Saskiego. 
–
Rozumiem, że ma pani dla nas jakąś informację? 
–
Co mam? 
–
Że pani coś ma dla nas. 
– 
Aha. Mam. Przyniosłam – zagryzła wargę i na chwilę stała się bardzo młoda – 
przynio
słam ten szalik. Nic z tego nie wyszło, może dlatego, że to nie sznur. –Jaki 
szalik?! 
Sięgnęła do torby, wyjęła celofanową torebkę, w której było coś barwnego i 
podała in-spektorowi. Wewnątrz znajdował się wytworny, wąski, kaszmirowy szalik. 
Mariola Szym-czyk patrzyła nań z wyraźną odrazą i jakby z pretensją. 
– Byłam pewna, że przyniesie mi szczęście! – powiedziała. 
– 
Do rzeczy. Skąd pani ma ten szalik i co on ma wspólnego ze sprawą zabójstwa 
Sabiny Holz? 
– Jakiej Sabiny Holz? 
– 
Tak nazywała się dziewczyna, której, jak pani to określiła, trupa znaleziono w 
Ogrodzie Saskim. 
–
Aha. 
–
Pytałem, co to ma wspólnego z zabójstwem... 
– 
Jak to co? Śmieszny pan jest! Przecież ktoś ją, tę Sabinę jakąś tam, tym 
szalikiem udusił, no nie? 
Ręka protokolanta zatrzymała się nad maszyną. Inspektor Rudziński, opanowując 
się z najwyższym trudem, pochylił się do przodu. 
– 
Proszę pani, to co pani powiedziała, to bardzo poważna sprawa. Proszę pamiętać, 
że pani zeznaje do protokołu. 
– 
Zeznanie podatkowe to mój mąż wypełnia – rzekła urażona. – Ale ja sprawdzam! Ja 
mam lepszą głowę do pieniędzy niż on. 
–
Skąd pani ma ten szalik? 
–
Jak to skąd? Zabrałam z tego trupa. Już nie był jej potrzebny, nie? 
–
Zabrała pani! Dlaczego pani to zrobiła? 
Pochyliła głowę, złoty motyl na czubku majtnął jakoś żałośnie. Nerwowo zmięła 
pasek torby, po raz pierwszy zdradzając oznaki wyraźnego pomieszania, ba, 
silnego poruszenia. Milczała. 
– Pytam panią, dlaczego pani zabrała ten szalik?Uniosła głowę i przygryzła 
wargę.
– 
Mąż mnie zdradza – wyznała wreszcie. – Zmówił się z taką jedną z „Kolorado”, 
znaczy z tej firmy. Ale jego niedoczekanie! Pieniądze są moje! 
– 
Mam rozumieć, że zabrała pani ten szalik, bo zdradza panią mąż? Przytaknęła 
energicz-nie głową, złoty motyl błysnął zwycięsko. 
– 
Myślałam, że to będzie na szczęście. Bo przecież sznur zdjęty z powieszonego 
szczęście przynosi, nie? Ale ten cholerny szaliczek... Nadaje się, ale w sam raz 
do uduszenia kogoś! Jakiejś lafiryndy z „Kolorado”, cha, cha! – roześmiała się z 
wściekłością. 
– 
Proszę pani, proszę się skupić. Jak to się stało, że znalazła się pani wówczas w 
Ogrodzie Saskim i... 
– 
Zwyczajnie się stało. Ktoś mi doniósł, że oni spotykają się w Ogrodzie Saskim. I 
że wła-śnie mieli być tego dnia, więc poszłam. I cieszyłam się, że wieczór był 
zimny, bo się tej dziwce amorów odechce. 
– Ale przecież zwłoki leżały w krzakach. 
– 
A co pan myśli, że ja ich w otwartych alejkach szukałam? – przerwała z dawną 
hardo-ścią. – Cudzołożnik świata się boi, a mój się boi, bo ta dziwka za skórę 
mu zalazła, ale kasę ja trzymam i ja dałam magazyny. To moje! Więc zaglądałam w 
każde ciemne miejsce. Ale ich nie znalazłam. Na jego szczęście. Za to znalazłam 
tego trupa. 
–
Nie bała się pani? 
–
Niby czego? 
–
No, tego trupa. 
– 
Czego się miałam bać? Trup to trup. Człowiek jak zwierzę, żyje i umiera. Na wsi 
czło-wiek od małego napatrzył się na śmierć. Przyjechała do nas kiedyś 
letniczka, jeszcze mała byłam, ze 13 lat. Miałam małego kotka, ona go bardzo 
lubiła. Kiedyś tego kotka wzdęło i 
zdechł. A ona akurat na podwórku siedziała. Wzięłam więc go za nogi, niosę i 
mówię: nie ma kotka. A ona napadła na mnie, jakbym sama tego kotka zabiła! Że 
jak mogę tak spokojnie, że go tak trzymam za nogi. A za co miałam go trzymać? 
Sztywny był! Więc trup to trup. Pode-szłam blisko, bo najpierw widzę kobieta 
leży, po ciemku nie widziałam dobrze, to pewnie ta dziwka z „Kolorado” myślę i 
walę prosto na nią. No i widzę jakaś baba, może też dziwka, kto ją wie. Patrzę, 
sztywna, uduszona szalikiem. Więc sobie pomyślałam, że wezmę ten szalik, wąski 
jak sznur, a sznur powieszonego szczęście przynosi, nie? – Ale – podniosła rękę 
do oczu i otarta łzę – guzik z tego miałam, nie szczęście. Czekam ja na to 
szczęście, czekam, a mój przychodzi i rozwodu żąda. Takie mi pieskie szczęście 
przyniósł ten szalik uduszonej! 
– 
Dlaczego nie zgłosiła pani na policję, że znalazła pani zwłoki? To było pani 
obowiązkiem. 
–
Obowiązkiem porządnego człowieka jest trzymać się z daleka od milicji. 
–
Policji. Więc dlaczego pani teraz do nas przyszła? Siąknęła nosem i znowu otarła 
łzę. 
– 
Bo pomyślałam sobie, że jak go oddam komu trzeba, to złamię zły urok i mąż do 
mnie wróci. 
Inspektor Andrzej Rudziński w zamyśleniu oglądał szalik. Coś się tu wyraźnie nie 
zga-dzało. Ten szalik powinien być zmięty, może pokrwawiony, na szyi denatki 
były zadrapania, widocznie usiłując odciągnąć zaciskającą się pętlę przeorała 
sobie szyję paznokciami. A tu – nic. Gładki, jakby prosto ze sklepu. Przesuwał 
go w rękach, jakby chciał odczytać tajemnicę zapisaną być może w delikatnym 
wzorku wytłoczonym na materiale. Nagle drgnął. Zrozu-miał. 
–
Pani go uprała, prawda? Spojrzała zdumiona. 
–
Pewnie, że uprałam! Moczyłam go we wodzie ze dwie godziny. 
–
Ale dlaczego?! 
–
Jak to dlaczego? Brzydziłam się, nie? 
Inspektor Rudziński już nie zapytał, czy pani nie słyszała o karalności 
zacierania śladów zbrodni. Nie, nie zadał tego pytania. Nie zadał już żadnego 
pytania. Podał Marioli Szymczyk protokół przesłuchania. 
– Proszę to przeczytać i podpisać, że jest zgodny z prawdą. Wzięła arkusz 
papieru nieuf-nie, jak człowiek, który się boi każdego urzędowego pisma. W 
miarę, jak czytała, jej twarz zalewał rumieniec, walcząc o lepsze z plamami 
różu. 
–
Wyście to zapisali, co ja mówiłam? Wszyściutko? 
–
Uprzedzałem, że zeznaje pani do protokołu. 
–
Tu jest każdziusieńkie moje słowo! 
–
Więc proszę podpisać i być do dyspozycji sądu. Dostanie pani wezwanie. 
–
Ja? Wezwanie! 
–
Jest pani świadkiem w sprawie o morderstwo. 
„Bardzo ważnym świadkiem” – dodał w myśli, ale głośno tego nie powiedział. Byt 
zmę-czony i zatroskany. Powinien się cieszyć, gdyż miał wreszcie coś więcej niż 
poszlakę. To już był dowód, choć fakt, że szalik został uprany, redukował do 
minimum jego wartość dowodo-wą: dobry adwokat bez trudu się z tym upora. 
– Dawno nie widziałem takiego prymitywu – rzekł, ciągle lekko oszołomiony 
protokolant. Ale myślę, że mówiła prawdę. 
Inspektor Rudziński podzielał tę opinię. Mariola Szymczyk, współwłaścicielka 
firmy po-lonijno-zagranicznej mówiła prawdę: była zbyt prymitywna, aby to 
wszystko wymyślić. A ten szalik, piękny kaszmirowy szalik mógł należeć do 
kobiety. Albo do wytwornego, noszącego się trochę ekstrawagancko mężczyzny. 
Irma Ossowiecka, która na żadne pytania teraz nie odpowiadała inaczej, niż w 
porozumie-niu ze swoim adwokatem, nie powiedziała tak, jak by powiedziała, gdyby 
mecenas jej nie pouczył: to jest mój szalik. Powiedziała pouczona: miałam szalik 
taki jak ten. Niestety, wśród jej rzeczy i tych, które miała u matki, i tych, 
które zabrała do Nepli, takiego szalika nie było. 
Kiedy Irma Ossowiecka składała wyjaśnienia przed sądem, w dniu rozprawy, nikt z 
tych, co ją znali, a zwłaszcza tych, co ją znali bliżej, nie miał wątpliwości, 
że jest całkowicie prze-mieniona. Promieniował z niej jakiś wewnętrzny spokój, 
który łagodził emanujące zawsze z całej jej postaci wrażenie chłodu. Czuło się, 
że tę złotowłosą, brązowooką dziewczynę wy-pełnia teraz siła zrodzona ze 
zwycięstwa. Ze zwycięstwa nad odbierającym rozum zamętem sprzecznych doznań. 
Była bardzo blada, bardzo spokojna i – bardzo piękna. Pięknością szla-chetną, 
narzucającą mimowolny szacunek. 
„Gdyby chciał to dostrzec – myślała Soledad siedząca wraz z sędzią Kazimierzem 
Czaj-kowskim daleko w głębi szczelnie wypełnionej sali – gdyby Ted chciał to 
dostrzec, miałby teraz jak na dłoni różnicę między twarzą tej dziewczyny a 
twarzą Juany Winter, matki Grega. Ma tu wszystko jak na dłoni”. 
Irma natychmiast wzbudziła jej sympatię. Taką z pozoru niczym nie uzasadnioną, 
od pierwszego wejrzenia. Sympatię i głębokie współczucie. „Ted ma absolutną 
rację, ona nie popełniła tej zbrodni” – pomyślała i odwróciwszy głowę ku 
sędziemu Czajkowskiemu, bo patrzył na nią, spostrzegła w jego oczach, że wie, o 
czym ona myśli i to ich jeszcze bardziej zbliżyło. 
Sędzia Czajkowski i Soledad też polubili się od pierwszego wejrzenia. Ten stary 
kawaler, który od kobiet stronił i trochę się ich bał, nie oparł się aurze 
zmysłowości otaczającej tę nie-zwykle atrakcyjną kobietę niby miękkie futro. 
Sędzia z niejakim zaskoczeniem stwierdził, że w obecności tej kobiety, z którą 
skądinąd świetnie mu się rozmawiało, odczuwał pożądanie; raz po raz niby fala 
przypływu szturmowało zlodowaciałe przestrzenie jego ciała, które nigdy, nawet w 
młodości nie było plażą poddającą się namiętnie pieszczocie gorących, zaborczych 
fal. Były to doznania zaskakująco nowe i sędzia pomyślał, że Kevin Condor w 
swoich na-stępnych książkach będzie inaczej niż do tej pory traktował kobiety, 
doprawdy inaczej! Zwłaszcza bohaterkę książki, którą właśnie zaczynał pisać. Nie 
była to Soledad, ale obdarzył ją jej wyglądem i tym zniewalającym seksapilem. 
Teraz jednak, choć siedziała blisko, wy-chylona ku niemu tak, że zapach jej 
włosów owiewał go całego (podjął się tłumaczyć na an-gielski wszystko, co w 
czasie tej bulwersującej rozprawy będzie powiedziane), świadom tego zapachu 
myślał jednak głównie o tym, jak proroczą wizję miał w swojej powieści o 
asystent-ce profesora Kindlessa. Do najdrobniejszych szczegółów powtarzało się 
tu wszystko, a zwłaszcza to, że składająca zeznania przed sądem asystentka była 
podobna do Irmy Osso-wieckiej: taka sama twarz, która wzruszała i która 
narzucała szacunek emanującą z niej siłą. Wyraz tej twarzy zbijał z tropu ludzi. 
Zasiedli tu na sali, aby sycić swoją zachłanną, niezdro-wą ciekawość, a oto już 
na samym początku, ledwo oskarżona dziewczyna zajęła swoje miej-sce, 
nieoczekiwanie i bez ich udziału coś zaczęło się przetasowywać w mrokach ich 
podświa-domości, nabierać niepodejrzewanego kształtu. 
Irma Ossowiecka miała nieprzychylną prasę i to nie tylko za sprawą „Skandali” . 
Dzienni-karze, jak to niestety często bywa, sugerowali, że jest winna (tu już 
wyraźnie zaznaczał się wpływ Artura Holza, ojca Sabiny) i bynajmniej nie 
kreowali jej na ofiarę zazdrości; przed-stawiali Irmę jako osobę zimną i 
wyniosłą, która z precyzją właściwą jej ścisłemu umysłowi zaplanowała swój czyn 
i bez skrupułów zabiła będącą w trzecim miesiącu ciąży rywalkę. Ted Skorsky 
próbował temu przeciwdziałać. Artykuły powstałe z jego inspiracji nawołujące do 
opamiętania i nie ferowania wyroków a priori odnosiły skutek odwrotny do 
zamierzonego. Sabinę Holz dziennikarze wykreowali na boginię; sam czar i sam 
urok, fascynująca piękność, przy której niepozorna Irma Ossowiecka nie miała 
żadnych szans. Jakoś nikogo nie szoko-wało, że była w ciąży nie mając męża i 
nikt jakoś nie zastanawiał się nad tym, z kim w tę cią-żę, tak obciążającą konto 
mordercy, zaszła. 
Profesor Wirski w śledztwie przyznał, że owszem, Sabina Holz bardzo mu się 
podobała („Komu by się nie podobała taka dziewczyna!”), i że, owszem, flirtował 
z nią lekko, pół żar-tem, pół serio, co było raczej jego zwykłym sposobem bycia 
ze studentkami niż celowym uwodzeniem. Kto mógłby być ojcem jej dziecka, nie 
wiedział. Nie wiedział w ogóle, tak twierdził, że była w ciąży. Nikt nie 
wiedział, nawet jej rodzice. Przyjęto jednak jako fakt oczywisty, że Irma 
wiedziała. Nie, nie udało się zniweczyć aury sensacji i skandalu, jaka pa-nowała 
od momentu aresztowania Irmy Ossowieckiej do dnia rozprawy. 
Artur Holz wchodząc na salę sądową mógł być zadowolony. Znał oczywiście Irmę, 
bywała w ich domu jako koleżanka szkolna Sabiny, więc znal ją i – nie lubił jej. 
Tata Holz miał zwy-czaj podszczypywać co ładniejsze koleżanki swojej córki, 
lubił niby przypadkiem kłaść rękę na kolanie, muskać palcami odsłonięty kark. Z 
Irmą też próbował. I – choć przesadą byłoby twierdzić, że do końca życia 
zapamięta wzrok, jakim go obrzuciła, przez całe lata nie mógł się pozbyć urazy i 
– przeświadczenia, że to jest zimna, niedobra dziewczyna, po której można się 
wszystkiego spodziewać. Jego żona zaś, matka Sabiny, która Irmę traktowała z 
łaskawą po-błażliwością bogatej damy, nie mogła jej darować, że o tyle 
przewyższyła, prześcignęła w osiąganiu błyskotliwych sukcesów jej światową, 
zasługującą na wspaniały los córkę. To Sa-bina, Sabina Holz miała być chlubą 
Wydziału Fizyczno-Matematycznego UW! 
A oto Irma niczym szczególnym się nie wyróżniająca, poza tym, że budziła we 
wszystkich antypatię – zrobiła olśniewającą karierę. Cóż z tego, że odeszła, 
zaszyła się gdzieś na wsi. Pani Holz była przeświadczona, że to tylko jakiś 
reklamowy chwyt, by wzbudzić jeszcze większe zainteresowanie swoją osobą. 
– Od razu, jak ją tylko zobaczyłam – mawiała teraz – pomyślałam, że taka idzie 
po trupach. 
Sabina Holz, podobnie jak Irma Ossowiecka była jedynaczką i w przeciwieństwie do 
Irmy była tzw. dzieckiem nie chcianym. Rodzicom jej, którzy lubili się bawić i 
często wyjeżdżali za granicę, dziecko przeszkadzało. Mała więc rosła dość 
samotnie, zdana na opiekę kolejnych gospoś. Miała wszystko. Oprócz miłości 
rodziców. A kiedy wyrosła na bardzo piękną dziew-czynę – ojciec zaczął ją 
dostrzegać i zaczął być z niej dumny. Matka natomiast przeżywała klasyczną 
zazdrość kobiety, która była niegdyś ośrodkiem zainteresowania (to po niej 
Sabina odziedziczyła swą ciemną urodę femme fatale), a teraz widzi, jak jej 
własna córka przejmuje berło. Widziała w niej swoje własne wcielenie, lecz to 
nie była ona, Regina Holz. To była jej córka, Sabina. Pani Holz pocieszała się w 
skrytości ducha tym, że zawsze miała zgrabne nogi, jedyny szczegół, którego 
Sabina po niej nie odziedziczyła. Świadoma swej urody Sabina, bardzo nad tym 
bolała. Znajomi państwa Holz, którzy świetnie bawili się rywalizacją między 
matką a córką, zaobserwowali, że kiedy były gdzieś razem, pani Holz siadała w 
taki sposób, by jej nogi były jak najkorzystniej wyeksponowane. Lubiła też 
rozprawiać o tym, jakim nie-przezwyciężonym magnesem dla mężczyzn są nogi 
kobiece, mówiąc to poprawiała doskonale równy szew na pończosze. Ambicje miała 
jednak dla tej córki wielkie i fakt, że zginęła ona w taki sposób, że znaleziono 
ją gdzieś w krzakach, uduszoną, pozostawioną jak zdechłego psa – to była nie 
tylko tragedia. To był policzek. To była hańba. 
Pani Holz, dla której omotanie i zdobycie takiej osobistości, jak profesor 
Wirski było czymś niesłychanie cennym, nie miała wątpliwości co do winy Irmy. 
Nie miała! 
„Sprytnie to sobie zaplanowała – myślała, patrząc na Irmę podchodzącą do 
wyznaczonego dla niej miejsca. – Prawie jej się udało! Gdyby nie Arnold i gdyby 
nie Artur...” 
W czasie tygodni po aresztowaniu Irmy stosunki państwa Holz z profesorem 
Arnoldem Wirskim, do tej pory dość zdawkowe, głównie brydżowe, bardzo się 
zacieśniły. Zwłaszcza stosunki pani Holz – podstarzały lowelas należycie ocenił 
jej piękne nogi. 
Spojrzała więc na Irmę z nienawiścią, a potem przeniosła wzrok na profesora i 
coś, co zo-baczyła w jego oczach zwróconych na oskarżoną, sprawiło, że poczuła 
dziwny niepokój. Pani Holz była powierzchowna, ale nie była głupia. Mężczyzn, a 
do tej pory krążyli wokół niej, znała dobrze. Zwłaszcza takich podstarzałych 
lowelasów jak Wirski. Wyraz oczu profesora utkwionych w rozpoczynającej składać 
zeznania dziewczynie wstrząsnął nią: były to oczy kocura patrzącego na schwytaną 
mysz, osaczoną po długim, cierpliwym czatowaniu. Była w nich okrutna satysfakcja 
i – wyraźnie wyczuwalny cichy chichot. Satysfakcja! Satysfakcja i – ledwo 
maskowana pycha. 
Irma bynajmniej nie była drżąca i przerażona jak mysz, a spojrzenie profesora 
oprócz pani Holz zauważył jeszcze ktoś. Zauważył je nie przypadkiem, gdyż pilnie 
obserwował profesora, również Ted Skorsky. 
Jest rzeczą pewną, że gdyby Wirski odwrócił głowę i napotkał oczy Teda, malująca 
się w nich zimna determinacja przyprawiłaby go o lekki – profesor Wirski był 
bardzo pewny siebie, a raczej swej oceny Irmy – niepokój. Patrzył jednak na 
Irmę. A Irma nie patrzyła na niego, choć była świadoma tych wszystkich twarzy 
wokół, a przede wszystkim tej, z której czerpała spokój i siłę, twarzy 
czarnowłosego nowojorskiego prawnika, który przybył do Polski w tym właśnie, a 
nie innym momencie, jakby specjalnie po to, by ją wyciągnąć ze strasznych tara-
patów, w jakich się znalazła, po to, by na wpół zamordowana, zawróciła ku życiu. 
A zawróciła całą sobą, gwałtownie, niepowstrzymanie, jakby to wszystko, co w 
niej latami drzemało w uśpieniu, wzięło nagły, triumfalny odwet. Lekarze, dla 
których ten przypadek ciągle pozostawał zagadką, nie mogli się nadziwić, w jakim 
tempie ta zdawało się umierająca, a w każdym razie nie zdradzająca najmniejszej 
chęci życia dziewczyna, wracała do zdrowia. Rozkwitała po prostu i tylko ona 
wiedziała, jakimi sokami syciło się jej ciało, któremu po-zwoliła wreszcie 
zaistnieć, które zaczynało kochać, które sprawiało jej niepodejrzewaną ra-dość. 
Czasami aż chciało jej się śmiać z samej siebie, z tego, co jej się przydarzyło, 
z tego, co się z nią dzieje. Co się w ogóle dzieje. 
Była na samym dnie. A jednak od dnia, kiedy Ted Skorsky wszedł do izolatki 
więziennej i usiadł przy jej łóżku, nie czuła tego. Była wielka, bezrozumna 
radość. Bezrozumna, bo prze-cież nawet nie musiała widzieć tego człowieka, który 
ją obudził do życia. Właściwie nie wi-dywała go: najczęściej przychodził w jego 
imieniu mecenas Wiloński, którego tolerowała, ponieważ przysyłał go Ted, bo to 
było częścią planu ustalonego przez Teda. Ted Skorsky był w niej, w jej ciele, 
które pragnęło. Pragnęło pragnieniem, które szybko przestało być chęcią wtulenia 
się do bólu, w mocne męskie ciało, a stało się po prostu niezwykle silnym poczu-
ciem własnego istnienia w ciele, rozkoszowaniem się własną cielesnością i 
doznawaniem świata poprzez ciało. Syciła się sokami, które w nim krążyły. Czasem 
więzienna prycza za-mieniała się w łąkę, na której leżała z rozrzuconymi 
ramionami, twarzą ku niebu, pełna do-sytu, szczególnego zaspokojenia. I wtedy 
czasem, przelotnie wraz z łąką i niebem, które w nią, otwartą, wchodziły, 
zjawiała się twarz Filipa. Odsuwała ją szybko. 
Teda Skorsky’ego naprawdę nie musiała w tym szczególnym okresie widzieć. Ale 
chciała. Chętnie widziała matkę, mecenasa Wileńskiego i chętnie zobaczyłaby 
jeszcze parę osób, na przykład Wańczuków, o których wiedziała, że są po jej 
stronie, że są jej życzliwi. Tylko Fili-pa widzieć nie chciała. Filipa nie. Tak 
było w niej silne to „nie”, którego ani razu nie próbo-wała zrozumieć, że niemal 
o nim zapomniała. A w dniu rozprawy obudziła się... pełna rado-ści! Lekka i 
radosna szła w asyście policjantów na salę rozpraw. Wiedziała, dlaczego tak się 
cieszy, głupia: że zobaczy Teda Skorsky’ego, że będzie na niego znowu patrzyła. 
W całym ciele czuła dreszcz przyjemnego podniecenia. Jak gdyby nie szła na salę 
rozpraw, gdzie bę-dzie odbywać się sąd nad nią, a na majówkę z upragnionym 
mężczyzną. 
Dopóki nie weszła na salę, fakt, że to się dzieje naprawdę, że za chwilę obcy 
ludzie będą ją oskarżać o popełnienie zbrodni, wydawał jej się absolutnie 
nierealny. Pogrążona w marzeniu zupełnie nie zdawała sobie sprawy z powagi 
sytuacji. Obudzona ku życiu, żyła we śnie. To stało się tak, jakby nie umiejąc 
pływać skoczyła w głęboką wodę, a na dnie czyhały potwory. Twarze. Oczy. Cisza 
tej sali. Szmer dopiero wtedy, kiedy wszedł Wysoki Sąd. Miało ją są-dzić, 
stosownie do wagi sprawy, trzech sędziów i dwóch ławników, tak zwany poszerzony 
komplet sędziowski. Szmer głosów pełnych napięcia, potem znowu cisza. Uczucie, 
że to wszystko jest nierealne, że nie dzieje się naprawdę, nie opuszczało jej. 
Lecz rzeczywistość spojrzała na nią oczami pani Holz, tak podobnymi do oczu 
Sabiny. Sabina nie żyje! 
Dopiero teraz spojrzawszy w twarz pani Holz zrozumiała, że to się stało 
naprawdę. Nie ma już Sabiny. Nie żyje. Ktoś ją zabił. Była niedobra, lubiła 
sprawiać ból. Ale żeby ją aż zabijać? Okrutnie zamordować? Dlaczego?! 
Pochłonięta tym, co się jej nagle z całym okrucieństwem objawiło, na pierwsze 
pytanie prokuratora odpowiadała niemal machinalnie. Tak, była w dniu zbrodni w 
Warszawie. Dla-czego przyjechała właśnie tego dnia? Po prostu nagły impuls. Nie 
wie. Czy spotkała tego dnia Sabinę Holz? Tak, spotkała. Czy wówczas poczuła chęć 
jej zamordowania? 
– Sprzeciw, Wysoki Sądzie! – zawołał mecenas Jan Wileński. 
– Dobrze, sformułuję to pytanie inaczej – powiedział prokurator. – Czy spotkanie 
z Sabiną Holz wywołało w pani jakieś złe myśli? 
– Sprzeciw! – zawołał znowu mecenas Wileński. 
Nikt włącznie z nim nie mógł zrozumieć, dlaczego twarz Irmy w tym momencie 
rozjaśnił przelotny uśmiech. A ona przypomniała sobie, o czym wtedy myślała. 
Myślała o tym, że przystojny Amerykanin poszedł za Sabiną i wtedy właśnie byłam, 
proszę Wysokiego Sądu, o nią jeden jedyny raz zazdrosna... 
–
Czy była pani kochanką profesora Wirskiego? 
–
Tak. 
–
Czy pani z nim mieszkała? 
–
Tak. 
–
Czy pani wiedziała o jego flircie z Sabiną Holz? 
–
Mówiono mi. 
–
Czy była pani o nią zazdrosna? 
–
Nie. – Omal nie odpowiedziała: nie wtedy... 
Pytania padały, odpowiadała, jakby nieobecna, zapatrzona w coś, co tylko ona 
mogła wi-dzieć. Nie była zapatrzona. Ona tylko bardzo się starała omijać 
wzrokiem człowieka, który budził w niej wstręt. Ze wszystkich sił starała się 
nie spojrzeć na profesora Wirskiego. Nie spojrzy na niego. Nie chce! Nie może. 
Nie chce. 
– Czy pani miała jakiś szczególny powód, by wyprowadzić się od profesora 
Wirskiego i wyjechać z Warszawy? 
–
Miałam. 
–
Jaki to powód? 
–
Nie mogę powiedzieć. 
Pełen napięcia szmer przebiegał przez salę. Tym bardziej że twarz Irmy przy tej 
ostatniej odpowiedzi wyraźnie się zmieniła, stężała. 
– 
Powtórzę jeszcze raz pytanie: czy miała pani jakiś szczególny powód, aby 
wyprowadzić się od profesora Wirskiego i wyjechać z Warszawy? 
– 
Miałam, ale nie mogę powiedzieć jaki – rzekła Irma głosem, którego lekkiego 
drżenia nie potrafiła opanować. W sposób widoczny cierpiała. 
– Czy ten powód, tak ważny, że rzuciła pani świetną karierę, łączył się z 
wiadomościami o 
flircie profesora Wirskiego z Sabiną Holz? –Nie. 
– Pani składała przyrzeczenie, że będzie pani mówiła prawdę. Raz jeszcze pytam. 
– 
Sprzeciw, Wysoki Sądzie! – zawołał adwokat. – Oskarżona dwukrotnie, wyraźnie 
odpo-wiedziała na pytanie. To jest nękanie psychiczne. 
– 
Pytanie jest najwyższej wagi dla sprawy – powiedział sędzia przewodniczący 
kompleto-wi sędziowskiemu – uchylam sprzeciw. 
Nie był to, jak wiemy, sędzia Kazimierz Czajkowski. Nie był to też sędzia Leszek 
Sękacz, 
o którym Czajkowski mówił „kombatant”; wkrótce po tym, jak przejął sprawę 
morderstwa Sabiny Holz, został potrącony przez samochód i w stanie dość ciężkim 
przebywał w szpitalu. Sędzia Mieczysław Jaworowski, któremu ostatecznie 
przypadła ta, jak to już mówiono, pe-chowa sprawa, był doskonałym, doświadczonym 
prawnikiem i nie wierzył w pech, jak się wydawało słusznie, gdyż dotrwał do dnia 
rozprawy i teraz z najwyższym zainteresowaniem przysłuchiwał się wymianie zdań 
między prokuratorem a oskarżoną. 
Rozprawa sądowa często przypomina teatr. W zażartej walce o wyrok wszyscy grają 
role, jakie sobie wyznaczyli, lub jakie wyznaczył im obrońca czy oskarżyciel i 
tylko czasem pod-czas ostrego skrzyżowania szpad poleje się prawdziwa krew, 
spadają maski. Publiczność zresztą zawsze tego oczekuje, po to głównie 
przychodzi, aby obejrzeć widowisko. Tu od po-czątku było inaczej. Oskarżona w 
sposób bardzo wyraźny nie grała. Bijący z jej słów, z jej postaci autentyzm 
porażał. Zmuszał do zarzucenia postawy widza zaglądającego domyślnie pod maskę 
aktora, a zarazem niepokoił, gdyż otarcie się o autentyzm, o szczerość niepokoi, 
poraża możliwością zajrzenia we własne raczej rzadko lub wcale nie penetrowane 
wnętrze. 
Sędzia Mieczysław Jaworowski był przystojnym mężczyzną, o gęstych szpakowatych 
włosach uczesanych z przedziałkiem z boku na angielską modłę, o suchej orlej 
twarzy. Szczupły, dystyngowany miał w jasnoniebieskich oczach wyraz 
charakterystyczny dla oczu marynarza wpatrującego się w bezgraniczne dale i nie 
bez powodu; naturę miał bowiem mi-styczną, a w całej postaci coś 
arystokratycznego, lecz był to przede wszystkim arystokratyzm ducha, co 
stwarzało dystans między nim a większością ludzi. Odznaczał się ponadto ogromną 
kulturą osobistą i nieposzlakowanymi manierami. Niechętni mu koledzy nazywali go 
snobem i zarozumialcem, oskarżeni zaś, zwłaszcza ci, którzy mieli coś na 
sumieniu, bali się go bar-dziej niż prokuratora i niejeden pod spojrzeniem 
przenikliwych jasnych oczu tracił wątek, zaczynał się plątać i ku rozpaczy 
obrońcy wypadał z roli, rozrywał sieci misternie przygoto-wanej obrony 
pozwalając, by oskarżyciel dopadał go i szarpał niczym drapieżny szczupak. 
Sędzia Jaworowski, który rozprawę prowadził, postanowił, że będzie to jego 
ostatnia roz-prawa, zamierzał bowiem wreszcie zrealizować od dawna dojrzewające 
w nim postanowie-nie: zrezygnować z zawodu sędziego i poświęcić się pracy 
naukowej oraz studiom nad nie-zmiernie interesującą go spuścizną antropozofa 
Rudolfa Steinera. Specjalizację w prawie kar-nym wybrał ze względu na 
pasjonującą go od najmłodszych lat tajemnicę ludzkiej natury, a zwłaszcza jej 
niesłychanej, jak sądził za młodu, różnorodności. Teraz jednak, po blisko dwu-
dziestu latach wykonywania zawodu, był nie tylko zawiedziony; był śmiertelnie, 
po prostu śmiertelnie znudzony. Czasem myślał, że jedynym logicznym wnioskiem, 
jaki mógłby wy-ciągnąć z wieloletnich obserwacji, było przeświadczenie o 
powtarzalności typów i zachowań ludzkich, wbrew powszechnemu przekonaniu, że 
każdy człowiek jest inny. Zaledwie kilka razy zdarzyły się wyjątki 
potwierdzające regułę. 
Kiedy Irma Ossowiecka zaczęła składać wyjaśnienia, już po pierwszych jej słowach 
wie-dział na pewno, że dla tej jednej jedynej rozprawy, która zresztą na 
podstawie akt śledztwa nie wydała mu się zbyt interesująca, że dla tej jednej 
rozprawy, a może raczej dla tej jednej oskarżonej wszedł przed laty na jakże 
rozczarowującą drogę szukania prawdy o człowieku w świecie legalnego 
rozstrzygania o winie i karze. Sprawy nie uważał za interesującą, ponieważ wyrok 
narzucał się z góry. Wiedział, że dobry adwokat, a za takiego i on uważał 
mecenasa Jana Wileńskiego, bez trudu poradzi sobie z poszlakami rzekomo 
wskazującymi na Irmę Ossowiecką jako autorkę istotnie ohydnej zbrodni i bez 
trudu podważy ten jeden, wątpliwy zresztą dowód rzeczowy, jaki znajdował się w 
aktach śledztwa. Oskarżona zostanie zwolnio-na z braku dowodów winy, co 
bynajmniej, sędzia Jaworowski świetnie o tym wiedział, nie ułatwi jej życia. 
Dopóki nie zostanie schwytany i skazany prawdziwy sprawca, plotki i podej-rzenia 
zatrują jej życie. Sam przecież, zanim ją zobaczył, wcale nie był pewny, czy ten 
brak 
dowodów jest istotnie dowodem niewinności, czy też może wskazuje na zaistnienie 
kolejnej zbrodni doskonałej, lub też na nieudolność śledztwa, choć to raczej 
wykluczał, gdyż znał do-brze i cenił inspektora Rudzińskiego. 
Po zapoznaniu się z aktami śledztwa uderzyło go to, jak wielu ludzi w swoich 
zeznaniach próbowało stworzyć nieprzychylną atmosferę wokół oskarżonej i jak z 
wyraźnie złą wolą charakteryzowali jej sylwetkę i poczynania. Instynktownie 
wyczuwał zawiść gęstniejącą na kartach protokołów śledztwa. Na tym tle nieliczne 
pozytywne charakterystyki świeciły jak klejnoty. Rzetelna i tchnąca autentyzmem 
była opinia starej bibliotekarki UW, pani Janiny Dzieniesiewicz. Bardzo 
korzystne zeznanie złożyła gosposia profesora Wirskiego, co dziwiło w 
zestawieniu z iście jezuickimi meandrami wypowiedzi jej pracodawcy. W zeznaniach 
tych uderzała wyraźna niechęć do mówienia o profesorze. Same monosylaby i nic 
nie mówiące ogólniki. 
Mieczysław Jaworowski instynktownie czuł, że wśród osób obciążających dziewczynę 
kryje się morderca. Jeżeli ona była istotnie niewinna. Za tym, że była, mocno 
przemawiał fakt, iż zgodził się jej bronić mecenas Wileński i że występował o 
całkowite uniewinnienie. A także to, że współpracował z nim ten amerykański 
prawnik, którego prace z dziedziny krymi-nalistyki sędzia Jaworowski znał i 
cenił. Wszedł na salę rozpraw z uczuciem, że może jednak ta sprawa, ostatnia 
jego sprawa, nie będzie tak brudna i typowa, na jaką się zapowiadała. Mo-że. 
Jeszcze nikogo świadomie nie zobaczył, a już zobaczył ją. Choć wcale nie 
zamierzał od razu spojrzeć na miejsce, gdzie w asyście policjantów siedziała 
oskarżona, musiał na nią spoj-rzeć, a ona popatrzyła na niego. 
– 
To ona! – pomyślał w dziwnym uniesieniu sędzia Jaworowski i – jak kilka tygodni 
temu Ted Skorsky – poczuł, że opada znudzenie i rutyna, że go przenika, niesie 
ożywczy prąd. Sę-dzia Mieczysław Jaworowski, który w przeciwieństwie do swego 
kolegi sędziego Kazimierza Czajkowskiego lubił kobiety, zachwycił się surową 
urodą Irmy Ossowieckiej. Lecz przemó-wiło do niego przede wszystkim to, co 
rozświetlało ją całą: promienne światło, które budo-wało wokół niej przestrzeń o 
klarownych jasnych konturach, zostawiając w strefie cienia całą resztę sali. 
– 
Czy miała pani jakiś szczególny powód, by wyprowadzić się od profesora Wirskiego 
i wyjechać z Warszawy?, Tylko sędzia Jaworowski, który doskonale znał sposób, w 
jaki pro-kurator osaczał oskarżonych, tudzież świadków obrony, wyczuł w jego 
głosie, z pozoru za-wodowo napastliwym, jakieś lekkie załamanie i widział, jak 
przy odpowiedzi coś załamało się w jego oczach. Czy miała powód, by wyprowadzić 
się od profesora Wirskiego? Jak mogła się w ogóle do niego wprowadzić?! Sędzia 
omijał wzrokiem Wirskiego. Nie znał go osobi-ście, lecz słyszał o nim, o jego 
reputacji snoba i libertyna, która wszakże nie pomniejszała w niczym jego 
naukowych osiągnięć, a te zdawały się być w owym okresie niepodważalne. Młode 
dziewczyny ciągną do stawy? Zaraz, zaraz, profesor Wirski niedawno dostał jakąś 
prestiżową nagrodę Uniwersytetu Harvarda chyba. Zostawiła go. Wyprowadziła się i 
wyje-chała rezygnując z błyskotliwej kariery u jego boku. U jego boku? 
–
Miałam – powiedziała oskarżona; światło, które budowało przestrzeń wokół niej 
leciutko zadrżało. 
–
Jaki to był powód? 
–
Nie mogę powiedzieć. 
Jasne, wyraźne kontury emanującego z dziewczyny światła zamazały się, jakby 
wypierane przez mroczny cień. To starcie się światła i cienia skrzesało nagle w 
umyśle sędziego Jawo-rowskiego iskrę przeczucia, niezachwianej intuicji. Ale 
nawet wówczas jeszcze nie spojrzał na profesora Wirskiego. 
–
Czy ten powód łączył się z wiadomością o flircie profesora z Sabiną Holz? 
–
Nie. 
To „nie” zabrzmiało jak wystrzał. Albo może raczej jak starter podrywający 
zawodników do biegu. Teraz do szaleńczej gonitwy poderwały się nie tylko myśli 
sędziego Jaworowskie-go. Dramat rozgrywał się według zupełnie nieprzewidzianego 
scenariusza. 
–
Pani składała przyrzeczenie. Raz jeszcze pytam... 
–
Sprzeciw, Wysoki Sądzie! 
– 
Uchylam sprzeciw – powiedział sędzia Jaworowski. Wiedział, że ta jasna 
dziewczyna, którą mógłby pokochać i która mogłaby całkowicie zmienić bieg jego 
życia, zaczyna cierpieć, że dopiero teraz obudziła się ze szczególnego transu, 
który chronił ją zaporą światła od rze-czywistości, że to pytanie, właśnie to, 
jest dla niej prawdziwą torturą, jak gdyby dotknęło, ono właśnie, otwartej rany. 
Ale powiedział: uchylam sprzeciw. 
– 
Nie mogę powiedzieć – powtórzyła Irma, wyraźnie cierpiąc i wówczas, dopiero wów-
czas jej oczy pobiegły ku siedzącemu obok rodziców Sabiny Holz profesorowi 
Wirskiemu. 
Wyraz jego oczu, spojrzenie wybiegające ku składającej wyjaśnienia dziewczynie, 
sędzia Jaworowski przechwycił niejako w locie i odczytał, jak nie do niego 
skierowany list. Nie, jeszcze w tym momencie nie wiedział, kto zamordował tak 
okrutnie Sabinę Holz i jej nie na-rodzone dziecko. Nie miał już jednak 
wątpliwości co do tego, że to, co zrodziło się między nim a Irmą Ossowiecką, to 
ich spotkanie w błysku intuicji poprowadziło go właściwym tro-pem. Innymi słowy 
wiedział, co się między podstarzałym profesorem a jego wybitnie utalen-towaną 
asystentką naprawdę rozegrało. I wobec tego odkrycia to, co było przedmiotem 
roz-prawy, na chwilę, a właściwie nie tylko na chwilę, przestało być dla 
sędziego Jaworowskiego ważne. Wiedział, że dokonała się też inna zbrodnia i znał 
jej sprawcę. 
„Największe tragedie, najgorsze zbrodnie rozgrywają się zazwyczaj poza salą 
sądową. Nigdy nie docierają do sądu” – pomyślał. 
Nie w tej chwili doszedł do owego niezbyt odkrywczego zresztą wniosku, w tej 
chwili jed-nak zrodził się w nim pomysł napisania pracy o zbrodni doskonałej, 
książki, w której będzie penetrował inne obszary niż jego amerykański kolega Ted 
Skorsky. Będzie ją pisał w uniesie-niu i przyniesie mu ona spory, choć 
bynajmniej nie naukowy rozgłos. Tak oto na tej ostatniej rozprawie, której 
przewodniczył, dopełniło się jego przeznaczenie. 
A rozprawa trwała. 
– 
Pozwoli pani – rzekł prokurator sięgając do akt, że coś pani przeczytam. Znajomy 
arku-sik, ten pierwszy lepszy z brzegu, który wzięła z zabałaganionego biurka 
profesora zawirował przed oczami Irmy, choć trzymająca go ręka prokuratora nie 
drżała. Za to Irma Ossowiecką drżała. Wszystko mogła znieść. Mogła znieść 
wypytywanie o zbrodnię, której nie popełniła, mogła znieść, tak, już teraz mogła 
znieść i jak się wydawało znosiła dobrze fakt, że stanęła przed sądem, że tu 
stoi podejrzana, oskarżona. Ciągle jeszcze natomiast wszystko, co wiązało się z 
tamtą historią, z tamtym krachem jej wiary i złudzeń sprawiało, że zaczynała 
dygotać, że chwiała się bezbronna pod stale nawracającą nawałnicą cierpienia. 
– 
„Wszystko wiem. Odchodzę. Nie zobaczysz mnie nigdy więcej. Irma” – przeczytał 
pro-kurator. – Czy to tę kartkę zostawiła pani na biurku profesora Wirskiego 
odchodząc? 
Irma milczała. Szmer napięcia przebiegł przez salę i ucichł, bo ona milczała. 
Stała, nie wi-dzącym wzrokiem wpatrując się w coś, co znajdowało się poza 
zasięgiem wzroku kogokol-wiek i w sposób widoczny dla wszystkich z każdą sekundą 
uciekało z niej życie. 
– 
Czy to pani pisała? – ponaglił prokurator, cienie wokół jego ust wyraźnie się 
pogłębiły, nadając im wyraz kłócący się z zawodową surowością twarzy. 
A Irma biegła ulicą, raz jeszcze biegła ku śmierci, w zawieszonej na ramieniu 
torbie ciążył numer biuletynu, ciążył niby kamień młyński zawieszony u szyi, 
biegła, dusiła się od łez, które nie chciały popłynąć, tonęła, a wokół ludzie. 
Ludzie. Wokół. 
Nieprzytomnie rozejrzała się po sali. To nie warszawska ulica, to sala, na sali 
ludzie, pa-trzą jak ona tonie, tonie. Nagle, z tłumu twarzy, które w tym 
momencie wszystkie wydawały się jej nieznajome, wybłysnęła błysnęła jedna. 
Dosłownie wybłysnęła zbawczym światłem. 
Rozpoznała ją w tym błysku: była to twarz Filipa Niemcewicza. Filip! Mój Boże, 
Filip. Światło płynęło, wypływało z owej bezkresnej dali, w którą odsunęła tę 
twarz. Filip! Od ser-ca, które zabiło słodko, boleśnie napłynęła krew do jej 
martwiejących żył. 
– Czy oskarżona źle się czuje? – zapytał sędzia Jaworowski. 
– Nie – powiedziała Irma patrząc w oczy Filipa rzucające jej ponad przepaścią 
zbawczą kładkę. – Nie, nie czuję się źle. Tak, poznaję tę kartkę. To ja ją 
napisałam. 
Cisza na sali pękła jak przekłuty balon. Powietrze ulatywało z sykiem, a on 
osiadał pełen ulgi. Soledad zdjęła rękę z ramienia sąsiada i zarazem tłumacza, 
sędziego Kazimierza Czaj-kowskiego, dopiero teraz świadoma, że ją na tym 
ramieniu położyła i jak mocno ją zaciskała. I ona, jak wszyscy, szukała w tłumie 
tej twarzy, na którą oskarżona tak długo patrzyła. Po raz pierwszy pożałowała, 
że nie chcąc wywoływać dodatkowej sensacji swym pojawieniem się, usiadła tak 
daleko. Widziała tylko szczupłe plecy i pięknie sklepioną, rasową głowę, którą 
trzymał ze wzruszającą godnością. 
„Biedny mały” – pomyślała Soledad; domyśliła się, że to Filip, gdyż Ted 
relacjonował jej najdrobniejsze szczegóły tej nieprawdopodobnej historii. Jakie 
katusze musi przeżywać ten śmiertelnie zakochany chłopiec! 
Więc to jednak nie Ted – przypłynęła następna myśl. Do tej pory Soledad była 
pewna, że Irma Ossowiecka zakochała się w jej mężu, co ją z lekka irytowało, ale 
tylko do momentu, gdy zobaczyła na własne oczy tę, której portret rysował się 
jej, nawet dość wyraźnie, z róż-nych opowieści. Instynktowna sympatia, jaką 
poczuła do Irmy, pogłębiała się z każdą minutą spędzoną na tej coraz bardziej 
dusznej, nie tylko z braku powietrza, sali. W obliczu tego, co się w ułamkach 
sekundy rozegrało między dwojgiem bardzo młodych ludzi, straciła swą pewność, co 
do rodzaju uczuć, jakimi Irma darzyła Teda. Czegoś tu jednak jeszcze nie rozu-
miała. A kiedy kilka dni później zrozumie, jej niemała wiedza o różnych 
postaciach miłości wzbogaci się o element, bez którego zagadka natury Teda, tak 
bardzo, jak się okazało, tkwią-cego korzeniami w glebie swoich polskich 
przodków, długo jeszcze, może zawsze, stawiałaby opór jej dociekliwemu umysłowi. 
– 
Czy napisała pani tę kartkę dlatego, że pani dowiedziała się o flircie profesora 
Wirskiego z Sabiną Holz? 
–
Sprzeciw – zawołał mecenas Wileński. 
–
Sprzeciw przyjęty – powiedział sędzia Jaworowski. 
– 
Spytam inaczej. Czy ta kartka została napisana w dniu, kiedy kolega doniósł 
pani, że wi-dział Sabinę Holz z profesorem Wirskim w Łazienkach? 
Sędzia na moment pochylił głowę, w pozornej nieuwadze. Nikt patrząc na tę jego 
głowę, równie pięknie sklepioną, jak głowa Filipa Niemcewicza, nie mógłby 
odgadnąć, jakie prze-biegały przez nią myśli, jak nikt po wyrazie sarkastycznych 
ust nie odgadłby, że w duszy tego szczupłego mężczyzny w czarnej todze rodzi się 
uniesienie bliskie miłości. 
–
Tak. W tym dniu. 
– 
I mimo to twierdzi pani, że ten fakt nie miał nic wspólnego z tym, co pani 
napisała? 
–
Tak twierdzę. 
– 
Czyli twierdzi pani tym samym, że w tym dniu zaszło coś innego, co spowodowało 
napi
sanie przez panią kartki tej treści? –Tak. 
–
i nie może pani powiedzieć, co to było?
–Nie mogę.
–
Dobrze. Czy rozpoznaje pani ten szalik? 
To już nie bolało tak bardzo: światło, które znowu zagościło w jej duszy, 
ponownie budo-wało przestrzeń wokół niej. Zmianę tematu Irma przyjęła jednak z 
ulgą tak wyraźną, że był to moment, kiedy znowu zgęstniała wrogość wobec 
oskarżonej: ludzie tak bardzo nie lubią nie rozumieć. Irma Ossowiecka nie 
zdawała sobie sprawy z nastroju sali. Stała rozluźniona, w pełnym świetle. 
Odpowiadała teraz lekko, niemal obojętnie. A mowa przecież była o czymś 
niesłychanie ważnym, kluczowym dla sprawy. 
–
Czy rozpoznaje pani ten szalik? 
–
Tak i nie. 
–
Proszę uściślić, co pani ma na myśli. 
–
Miałam taki sam. 
–
Ten sam? 
–
Sprzeciw, Wysoki Sądzie. Oskarżona już odpowiedziała na pytanie. 
–
Sprzeciw przyjęty.„Ależ mogę odpowiedzieć – myślała Irma. – Mogę odpowiedzieć. 
Ależ mogę!”Na te pytania mogła odpowiadać: nie dotyczyły jej!
–
Dobrze. Więc miała pani taki szalik, czy ma pani? 
–
Powinnam mieć. 
– Pani wie, że jej szalika, tego samego, przepraszam, takiego samego nie 
znaleziono wśród jej rzeczy. 
– Tak wiem. Pewnie się gdzieś zapodział. 
To już było niepotrzebne! Ted Skorsky nerwowo zagryzł wargę. Co ona robi? Co ta 
dziewczyna najlepszego robi? Nie można odpowiadać na takie pytania tonem pełnym 
dezyn-woltury, jeśli nie kpiny! To jest sprawa, w której komplet sędziowski, a 
zwłaszcza dwóch ławników powinno być po jej stronie. A tak dobrze szło! Co 
robisz dziewczyno? – pomyślał i właśnie w tym momencie ona spojrzała na niego. 
Jej spojrzenie, którego nie rozumiał, wprost go poraziło. Była w nim radość – i 
jakby wyzwanie? A może wezwanie? 
– 
Ach tak, gdzieś się zapodział – podchwycił natychmiast prokurator, w jego głosie 
już nic się nie załamywało, co sędzia Jaworowski natychmiast zauważył. Lecz on, 
w przeciwieństwie do Teda bynajmniej się nie zaniepokoił. Uważnie słuchał 
wymiany zdań między prokurato-rem i oskarżoną, a także milczenia widzów na sali, 
przede wszystkim jednak był otwarty na potężny prąd, który płynął ku niemu od 
tej dziewczyny całej w świetle, a przecież nie od niej. Była tylko niesłychanie 
czułym przekaźnikiem skierowanego ku niemu wezwania; odbierał je z uczuciem 
triumfu. 
– 
Dziękuję, nie mam więcej pytań – powiedział prokurator. Irma Ossowiecka trochę 
oszołomiona wróciła na swoje miejsce, a sala nie zdążyła nasycić się złowróżbnie 
brzmiącą nutą w pozornie bezosobowym głosie prokuratora; na miejscu świadków 
stanęła teraz Ma-riola Szymczyk. Strój, który miała na sobie w momencie wizyty w 
komisariacie policji, wi-docznie uważała za najbardziej korzystny, gdyż ubrana 
była dokładnie tak samo, co wywołało wyraźną dezaprobatę prokuratora. Pojawienie 
się tej zadziwiającej osoby wywołało na sali szmer, a nawet śmiechy. 
– Proszę o ciszę, bo każę opróżnić salę – ostrzegł sędzia Jaworowski. 
Wygłoszenie formuły przyrzeczenia było dla Marioli Szymczyk wyjątkowo trudnym 
zadaniem. 
– Proszę za mną powtarzać: „Pomna powagi mych słów i odpowiedzialności przed pra
wem przyrzekam uroczyście, że będę mówiła prawdę... Przy tych właśnie słowach 
nie wytrzymała. 
–
A co, ja kłamię? Niech mi tu nikt nie usiłuje wmawiać... 
–
To jest formuła przyrzeczenia, którą każdy... 
– 
Nie jestem jakiś każdy! Jestem Mariola Szymczyk, właścicielka firmy polonijno-
zagranicznej. Moje książki są w porządku. Śmiech na sali, ponowne upomnienie 
sędziego. 
– Proszę o spokój. Przypominam, że świadek nie jest na targu, tylko zeznaje w 
sądzie – dodał sędzia Jaworowski. – Proszę powtarzać formułę przyrzeczenia. 
– 
...że będę mówiła prawdę, niczego nie ukrywając z tego, co jest mi wiadome – 
dokoń-czyła wreszcie. Ale zaraz ją poniosło. 
–
Jest mi wiadome, że znalazłam trupa zamiast męża z tą dziwką. Więc wzięłam ten 
szalik. Coś z tego musiałam mieć, nie? Śmiech na sali, śmiech na sali. 
–
Pani odpowiada na moje pytania – rzekł, z trudem ukrywając irytację, prokurator. 
– Imię. Nazwisko. Dobrze. A teraz proszę mi powiedzieć, czy była pani w Ogrodzie 
Saskim w dniu 24 kwietnia? 
–
No przecież... 
–
Tak czy nie? 
–
Tak. 
–
Czy natknęła się pani na zwłoki zamordowanej? Tak czy nie? 
–
Tak. 
–
Czy była ona uduszona? 
–
Sprzeciw, Wysoki Sądzie. 
–
Sprzeciw przyjęty. 
– 
Czy miała okręcony wokół szyi ten szalik? – spytał inaczej prokurator. Niestety, 
zapo-mniał dodać „tak” czy „nie”, co Mariola Szymczyk natychmiast wykorzystała. 
– 
Pewnie, że ten! Sama go przecież wyprałam. Przyżółcił się trochę na brzegu, bo 
źle na-stawiłam żelazko. 
Mimo wysiłków prokuratora przesłuchanie Marioli Szymczyk było jedną wielką 
farsą. W rozweselonej sali Irma Ossowiecka należała do tych, którym ta farsa 
objawiła tragedię. Za maską clowna zobaczyła twarz-horror, siną, obrzękniętą 
twarz młodej kobiety, uduszonej i rzuconej w krzaki jak zepsuta lalka. Nagle 
stało się tak, jakby groteskowa, prymitywna Ma-riola Szymczyk, która znalazła 
„trupa” w Ogrodzie Saskim, która o tej okrutnie zamordowa-nej mówiła, jak o 
czymś zupełnie bez znaczenia, była wysłannikiem diabła przynoszącym potworną 
nowinę. Irma przez cały czas nie zdawała sobie w pełni sprawy, że dzieje się coś 
realnego. Dla niej był to senny koszmar, który nie miał nic wspólnego z 
rzeczywistością. I oto dziś, na tej sali, po raz drugi dotarło do niej, że 
trupem znalezionym w krzakach Ogrodu Sa-skiego z szyją okręconą szalikiem jest 
Sabina Holz, że Sabina Holz nie żyje, naprawdę nie żyje. Ktoś okrutnie 
zamordował piękną Sabinę Holz, ktoś udusił ją tym szalikiem, który jako dowód 
koronny przeciw niej, Irmie Ossowieckiej, leży tu na stole. Może naprawdę jej 
szali-kiem? Patrzyła ze zgrozą na barwny kawałek kaszmiru; to taki ładny szalik, 
wytworny, jeżeli to jej, jeżeli naprawdę jej, to skąd się znalazł na szyi 
Sabiny? Może Wirski jej go podarował? Może go miała akurat na szyi i ktoś... Ale 
kto? Na miłość boską, kto? Ktoś, kto wiedział, że ten szalik (taki szalik?) 
należał do niej i będzie ją obciążał. Kto? Janek Filiński? Sabina była w ciąży, 
o Boże. Sabina! Dlaczego? 
Ogarnięta prawdziwą zgrozą, blada i drżąca, niemal zapomniała, gdzie się 
znajduje, niemal nie docierały do niej ostatnie wysiłki prokuratora, by 
okiełznać i poprowadzić właściwą drogą swego głównego świadka. 
–
Pani widziała więc, że zamordowana Sabina Holz była tym tu oto szalikiem 
uduszona. 
–
Sprzeciw, Wysoki Sądzie. Nie zostało dowiedzione, że to jest narzędzie zbrodni. 
–
Sprzeciw przyjęty. 
–
Proszę więc jeszcze raz powiedzieć: czy zdjęła pani ten szalik z szyi ofiary, 
tak czy nie? 
–
Sprzeciw, Wysoki Sądzie. To znowu insynuacja. 
–
Uchylam sprzeciw. 
–
Czy tak? 
–
Co tak? 
–
Czy pani zdjęła ten szalik? 
–
Aha, tak. Zdjęłam. 
–
Proszę się zastanowić. Przyrzekła pani mówić prawdę i... 
– A dlaczego nie miałabym mówić prawdy? Sama przyszłam na policję! Sama! Nikt 
mnie do tego nie zmuszał. Ale musiałam się go pozbyć. 
Mariola Szymczyk zdenerwowana do ostateczności teraz już krzyczała. Zdesperowany 
prokurator odesłał ją na miejsce. Odeszła butnie, głośno stukając obcasami swych 
długich złotych butów. A mecenas Wileński dwa razy musiał powiedzieć, że teraz 
prosi oskarżoną. 
Irma, kiedy wezwanie wreszcie do niej dotarło, wyszła jak w transie. Była blada, 
znękana, jak-by przytłoczona ciężarem nie do zniesienia, co natychmiast odbiło 
się na samopoczuciu sali. 
Co się z tą dziewczyną dzieje? – głowił się Ted. 
„Boże, ona już nie wytrzymuje” – myślał Filip. 
–
Czy szalik podobny do tego kupiła pani sama? – zapytał mecenasWileński.
–
Sprzeciw – zawołał prokurator. – Nie podobny! Taki sam! 
–
Sprzeciw przyjęty. 
–
Czy szalik, taki sam jak ten, kupiła pani sama? 
Oczy Irmy rozszerzone grozą prześlizgnęły się po szaliku i jak przyciągnięte 
magnesem pobiegły tam, gdzie siedzieli rodzice Sabiny Holz, którzy w taki 
straszny sposób stracili jedy-ną córkę. Ich jedyna córka zamordowana. Dlaczego 
patrzą na mnie z taką nienawiścią? 
Nigdy mnie nie lubili! 
–
Czy szalik, taki sam jak ten, kupiła pani sama? Irma wzdrygnęła się ledwo 
dostrzegalnie. 
–
Nie. 
–
Czy to był prezent? 
–
Tak. 
–
Czy może pani powiedzieć od kogo? 
–
Od profesora Wirskiego. 
–
Czy znajdował się wśród pani rzeczy, które miała pani mieszkając u niego? 
–
Tak. 
–
Czy odchodząc z domu profesora Wirskiego zabrała pani coś ze sobą? 
–
Tylko moje notatki. 
–
Notatki do swojej pracy doktorskiej? 
–
Tak. 
–
Czy pani ukończyła tę pracę? 
–
Tak. 
Tak bardzo myślała o czym innym, że odpowiedziała bez cienia wahania, lecz już w 
sekundę potem, gdy nagle Wirski ściągnął ją oczami, spojrzała na niego, raczej 
przesunęła oczami po jego twarzy, zobaczyła, jak ucieka z niej krew, i przeżyła 
sekundę mściwej radości. Sekundę tylko. Poczuła ból w krtani, nieświadoma, że to 
czyni, uniosła rękę do szyi. Uduszona. Szali-kiem. Wirski kupił jej ten szalik, 
tak bardzo się cieszyła, był to właściwie pierwszy prezent, jaki dostała od 
niego, tak lubiła go nosić, dotyk miękkiej materii na szyi był jak pieszczota. 
–
Rozumiem więc, że rzeczy nie zabrała pani z domu profesora Wirskiego? 
–
Nie. 
–
Czy posłała pani kogoś po nie? 
–
Tak. 
–
Czy może pani powiedzieć kogo? 
–
Moją matkę. 
–
Dziękuję. 
–
Słucham? 
– 
Nie mam więcej pytań. Dziękuję – powtórzył mecenas Wileński i Irma wróciła na 
swoje miejsce oskarżonej. Miejsce oskarżonej! Oskarżają ją, że zamordowała 
Sabinę Holz! Udusiła szalikiem. Dlaczego ktoś udusił Sabinę? Niejednokrotnie 
powodowała złe uczucia wobec siebie. Być może niejeden raz ktoś pomyślał w 
bezsilnej złości: zabiję ją. Ale takie myśli to tylko myśli. To może zdarzyć się 
w myślach. To może zdarzyć się we śnie. Ale to się stało naprawdę. 
Do głębi duszy wstrząśnięta, niemal nieświadoma była tego, co dzieje się na sali 
sądowej, a przecież zeznawała teraz, jako świadek obrony, jej matka. Pani 
Ossowiecka, postarzała się o dobrych kilka lat. Na jej twarzy pogłębiły się 
wszystkie zmarszczki, bruzdy. Była to twarz jak pole zaorane przez nieporadnego 
rolnika: wszystko zdawało się być nierówne, niedopasowa-ne, jakby nie 
przynależne do tej twarzy, którą ci, co panią Ossowiecka znali, widzieli zawsze 
wygładzoną wewnętrznym spokojem. 
– 
Czy córka powiedziała pani, co pani ma zabrać od profesora Wirskiego po jej 
wypro-wadzce? 
–
Powiedziała: zabierz moje rzeczy. 
–
Czy pani to zrobiła? 
–
Tak. 
–
Jak to się odbyło? 
–
Kilka dni po wyjeździe córki zadzwoniłam do profesora Wirskiego. 
–
Kilka dni! – podchwycił mecenas Wileński. 
–
Tak. 
–
Dlaczego nie wcześniej? 
–
Nie mogłam się na to zdobyć. 
– 
Innymi słowy, rzeczy pani córki pozostawały u profesora Wirskiego jeszcze przez 
kilka dni po jej wyjeździe. 
–
Sprzeciw, Wysoki Sądzie! – zawołał prokurator. – To stwierdzenie zawiera 
czytelną su-gestię. 
– To pan powiedział – zareplikował natychmiast adwokat. 
Zdążył, zanim sędzia Jaworowski powiedział: uchylam sprzeciw, lecz już do sprawy 
nie wracał. Nieoczekiwanie zmienił temat. 
–
Czy pani zna powód, dla którego pani córka wyprowadziła się od profesora 
Wirskiego? 
–
Znam. 
–
Czy może nam pani powiedzieć, jaki to był powód? 
–
Nie, nie mogę. 
–
Dlaczego? 
–
Dlatego, że moja córka sobie tego nie życzy. 
–
Czy ten powód miał coś wspólnego z flirtem profesora Wirskiego z Sabiną Holz? 
– 
Nie, nie miał – odpowiedziała pani Ossowiecka i w tym momencie nierówne bruzdy i 
nazbyt ostro zarysowane zmarszczki wygładziły się, chciałoby się powiedzieć 
uciszyły jak morze po burzy. Była to znowu twarz jasna i cicha, pełna 
wewnętrznego spokoju, a nawet ci, którzy nie odznaczali się szczególną 
bystrością, musieli pomyśleć, że jest to twarz prawego człowieka. W tej 
przemianie, w tonacji głosu było coś, co sprawiło, że nikt nie pomyślał z 
przekąsem: „wiadomo, matka broni córki”. W powietrzu wisiała prawda, niemal 
każdy czuł jej ostre, zmuszające do myślenia, do przewartościowywania 
wszystkiego dotknięcie. Mece-nas Wileński doskonale wyczuwał tę atmosferę. Nie 
bez powodu pozornie porzucił problem szalika i nie bez powodu teraz do niego 
wracał. 
– 
A zatem kilka dni po wyjeździe córki zadzwoniła pani do profesora Wirskiego, 
żeby oznajmić, iż przyjdzie pani po jej rzeczy? 
–
Tak. 
– 
I poszła pani. Czy profesor Wirski wydawał się być zdenerwowany? 
–
Sprzeciw! To pytanie nie ma nic wspólnego z przedmiotem rozprawy. 
–
Uchylam sprzeciw. 
–
Profesor Wirski był taki jak zawsze. 
–
Pani go znała? 
–
Rozmawiałam z nim kilka razy. 
–
Czy pani aprobowała związek córki z profesorem Wirskim? 
–
Nie. 
–
Dlaczego? 
– 
Sprzeciw, Wysoki Sądzie – zawołał prokurator. – Adwokat ciągle rozmija się z 
tematem rozprawy. 
–
Uchylam sprzeciw! 
–
Profesor Wirski nie wydawał mi się odpowiednim człowiekiem dla mojej córki. 
–
Czy ze względu na różnicę wieku? 
–
Nie. 
– 
Protestuję! Protest, Wysoki Sądzie, stanowczo protestuję! Adwokat prowadzi 
przesłu-chanie tak, jakby oskarżonym był profesor Wirski. 
– Uchylam protest! 
– 
Nie będę wracał do tego tematu... Czy pani zabrała od profesora Wirskiego 
wszystkie rzeczy swojej córki? 
–
Nie wiem. 
–
Nie wie pani? 
–
Nie. Wszystko było już przygotowane, zapakowane. Po prostu wzięłam torbę. 
– 
A teraz proszę się skupić: czy w torbie był szalik, który pani córka dostała w 
prezencie od profesora Wirskiego? 
–
Nie przypominam sobie. Zrobiłam paczkę i wysłałam wszystko do Nepli. 
–
Nie przypomina pani sobie? 
–
Byłam bardzo zdenerwowana. 
Sekundy, minuty, chwile mijały jak sen. Irma Ossowiecka patrzyła przed siebie 
nieobec-nym wzrokiem, było jej zimno, coraz zimniej, choć przepełniona sala w 
ten pogodny czerw-cowy dzień pomału zaczęła przypominać wnętrze tunelu foliowego 
na warzywnej działce. Ale Irmę zagarniał stopniowo śmiertelny chłód: czuła w 
sobie śmierć. Śmierć Sabiny Holz. Sabina była piękna. Jej śmierć była ohydna. 
Kto. Kto? Janek Filiński? Kto? Ohydny, zimny chłód tej śmierci. Rzucona w krzaki 
w Ogrodzie Saskim, w pobliżu miejsca, gdzie ona jakiś czas przedtem, tego samego 
dnia, siedziała, osłabła, unicestwiona. 
Ja też byłam trupem – przemknęła myśl. – Człowiek żyje, umiera. Umiera. 
– Obrona nie ma więcej pytań, świadek do dyspozycji prokuratora. 
– Czy pani nie aprobowała związku swojej córki z profesorem Wirskim dlatego, że 
miał opinię kobieciarza? 
Teraz atakuje prokurator. Profesor Wirski był kobieciarzem! Profesor Wirski. Kim 
jest na-prawdę profesor Wirski? Profesor Wirski. Powtarzała to nazwisko w 
myślach, nieświadomie; „trup” powtarzała przedtem – „trup”, a teraz – „profesor 
Wirski”, „profesor Wirski”. 
Sprawa toczyła się dalej. 
–
Sprzeciw, Wysoki Sądzie! – to mecenas Wileński. 
–
Sprzeciw przyjęty. 
– 
A więc nie przypomina pani sobie, czy w torbie z rzeczami pani córki odebranej 
od pro-fesora Wirskiego był szalik? – to prokurator. 
–
Nie przypominam sobie – to matka. 
–
Aha. Ale przyzna pani, że mógł tam być. 
–
Sprzeciw! 
–
Sprzeciw odrzucony. 
–
Mógł tam być – powiedziała pani Ossowiecka. 
–
Nie mam więcej pytań.Ted Skorsky nachylił się ku mecenasowi Wileńskiemu, coś 
szeptał. Mecenas Wileński wstał.
– 
Ja mam jeszcze jedno. Czy córka pani otrzymała ten szalik w czasie, kiedy już 
mieszkała u profesora? 
–
Tak – odparła pani Ossowiecka. 
–
Czy pani w ogóle ten szalik widziała? 
–
Raz. 
– 
Można by więc założyć, że w trakcie przepakowywania rzuciłby się pani w oczy 
jako coś, czego pani właściwie nie znała? 
–
Sprzeciw – poderwał się prokurator. 
–
Sprzeciw przyjęty. 
–
Nie mam więcej pytań. 
Pytania. Krzyżowy ogień pytań. Świadkowie w krzyżowym ogniu pytań. To ostre 
strzela-nie niezmiennie pasjonuje zarówno czytelników kryminalnych powieści, jak 
i gapiów na sali sądowej. Od dawna już raczej nudziło sędziego Mieczysława 
Jaworowskiego. Chwyty oskar-żenia. Chwyty obrony. Zeznania świadków, które 
najczęściej nie mają dużej wartości, zwa-żywszy na ułomności natury ludzkiej, a 
zwłaszcza na fakt, że rzadko kiedy człowiek potrafi sądzić inaczej niż według 
własnego widzenia, własnego wzorca, że zabarwia sobą każdą in-terpretację. Tym 
razem, na tej rozprawie, która miała być jego pożegnaniem z praktyką sądo-wą, 
sędzia słuchał uważniej, lecz dopiero później zrozumiał, że przez cały czas na 
coś czekał. Nie wiedział na co. Wiedział, że coś się wydarzy, gdyż wydarzyć się 
musiało. Prawda wisiała w coraz cięższym, coraz bardziej dusznym powietrzu i 
narzucała ludziom (bo nie tylko sę-dziemu Jaworowskiemu) jakieś dziwne, zupełnie 
niesprecyzowane oczekiwania. 
Irma Ossowiecka na nic nie czekała. Od momentu, gdy dotarto do niej, że w owej 
całko-wicie nierealnej sprawie tkwi straszliwa realność, w żaden sposób nie 
mogła wejść w rolę oskarżonej; czuła się jak ktoś, kto do tej pory nigdy nie 
zetknąwszy się ze sceną, otrzymuje nagle jakąś rolę w zastępstwie i musi grać: 
to uczucie nasiliło się od chwili, gdy za sprawą doznań, jakie budził w niej Ted 
Skorsky, zaczęła wydobywać się z otchłani, wracać od śmier-ci do życia. Była. 
Żyła. Miała ciało, które chłonęło wszystkie soki ziemi. Reszta była niereal-na, 
sen, z którego się przecież obudzi. I nagle – w samym środku życia, ku któremu 
zawróci-ła, które objawiło jej swoją potęgę, zjawił się trup. Prawdziwy trup. 
Sabina Holz, trup. Sabina Holz, profesor Wirski, profesor Wirski. 
Nie była świadoma, że właśnie on stoi na miejscu dla świadków. Ale usłyszała 
jego głos, który przyrzekał, że będzie mówił prawdę, niczego nie ukrywając. 
– 
Profesorze Wirski – pytał prokurator swego świadka – czy wśród rzeczy Irmy 
Ossowiec-kiej, które spakował pan, by je oddać matce, był ten szalik? 
–
Sprzeciw! Nie wiadomo czy ten. 
–
Sprzeciw przyjęty! 
– 
Dobrze. A więc czy wśród zapakowanych przez pana rzeczy był szalik, który 
podarował pan swojej hm... przyjaciółce? 
–
Nie pamiętam. Chyba był. 
–
Sprzeciw! 
–
Sprzeciw przyjęty. 
– 
Czy jest pan pewny, że zapakował pan wszystkie rzeczy, jakie miała w pana domu 
Irma Ossowiecka? 
–
Jestem pewny. 
–
Dziękuję. Nie mam pytań. Świadek do dyspozycji obrony. 
– 
Panie profesorze – zaczął mecenas Wileński – czy mógłby pan powiedzieć, gdzie 
kupił pan szalik, który ofiarował pan w prezencie Irmie Ossowieckiej? 
–
Na Bazarze Różyckiego. 
–
Czy pamięta pan, na którym straganie? 
–
Nie kupowałem na straganie. 
–
A zatem od kogo? 
–
Od jakiegoś cudzoziemca ze sprzedażą naręczną. 
–
Czy miał on tylko jeden taki szalik? 
–
Nie. 
– 
Ile ich miał? Dwa? 
–
Sprzeciw, Wysoki Sądzie. 
–
Sprzeciw przyjęty. 
– 
Ile ich miał? 
–
Miał ich kilkanaście. 
–
Dziękuję. Nie mam więcej pytań. 
– 
Panie profesorze – podchwycił natychmiast prokurator – powiedział pan: 
kilkanaście. Czy to oznacza, że było wśród nich więcej takich jak ten, który pan 
kupił? 
–
Nie. Były niuanse w kolorach. 
–
Czyli ten szalik był jedyny w swoim rodzaju. 
–
Sprzeciw! 
–
Sprzeciw przyjęty! 
–
Czy szalik taki, jak ten tutaj, taki, jak pan kupił, był tylko jeden? 
–
Tak. Tylko jeden. 
–
Sprzeciw! Sprzedawca mógł mieć więcej takich szalików i już je sprzedać. 
–
Sprzeciw przyjęty! 
–
Dobrze! Czyli w momencie, kiedy pan kupował, miał tylko jeden taki? 
–
Tak. 
–
O której był pan na bazarze? 
–
Sprzeciw. 
–
Uchylam sprzeciw! 
–
Dość wcześnie. 
–
A więc mógł być pan pierwszym kupującym? 
–
Sprzeciw, Wysoki Sądzie! 
–
Sprzeciw przyjęty. 
– 
Panie profesorze – prokurator zrobił znaczącą pauzę – czy pan, panie profesorze 
wie, z jakiego powodu Irma Ossowiecka opuściła pana dom, zostawiając kartkę o 
cytowanej tu tre-ści? 
–
No cóż... Domyślam się... 
–
Proszę o sprecyzowanie. 
– 
Irma była... Irma Ossowiecka jest naturą apodyktyczną i... zaborczą. 
–
Sprzeciw, Wysoki Sądzie! 
–
Sprzeciw przyjęty! 
– 
Dobrze, zapytam wprost. Czy pana zdaniem przyczyną jej odejścia była zazdrość o 
Sabinę Holz? 
– 
Tak pomyślałem – powiedział profesor Wirski, a na jego pełne, bardzo czerwone 
wargi wypełzł uśmieszek całkowicie jednoznaczny: uśmieszek zadowolonego z siebie 
samca. Był to uśmieszek doprawdy perfekcyjny. Dreszcz obrzydzenia wstrząsnął 
niezwykle uważnie śle-dzącą przebieg rozprawy Soledad. 
Wstrętny oślizgły dziad! – pomyślała. 
Lecz nie zdążyła pomyśleć nic więcej. A prokurator nie zdążył powiedzieć tego, 
co zamie-rzał: nie mam więcej pytań, dziękuję. Oto bowiem ze swego miejsca 
między dwoma poli-cjantami podniosła się Irma Ossowiecka. 
Jej oczy wyrażające bezgraniczną pogardę utkwione były w profesorze. 
– Wysoki Sądzie – powiedziała czystym, jasnym głosem. – Chcę złożyć zeznanie. To 
ja zabiłam Sabinę Holz. 
Nastąpiła cisza. Cisza pełna świętej grozy, jaka ogarnia ludzi w obliczu 
spełnienia się bu-dzących niejasną obawę przeczuć. Stało się niemożliwe. 
„Biedne głupie dziecko” – pomyślała Soledad z bezmiernym współczuciem. Sędzia 
Czaj-kowski, porażony tym, co się stało, nie przetłumaczył jej tego, co Irma 
Ossowiecka powie-działa, lecz Soledad zrozumiała. 
„Biedne, głupie dziecko” – pomyślała więc z bezmiernym współczuciem, a sędzia 
Mieczy-sław Jaworowski, w którego duszy rozdzwoniły się dzwony, nie zdążył 
powiedzieć tego, co w tej sytuacji powinien: ogłaszam przerwę do godziny... I 
jego ktoś uprzedził. Wgłębi sali wstała nieduża kobietka w kapelusiku niemal 
męskiego kroju, przybranym gałązką sztucznej jarzębiny. 
– Zamierzałam milczeć, ale nie pozwolę skazać niewinnej. To nie Irma zabiła 
Sabinę Holz 
– zawołała z mocą. – To on! Ten potwór! To on! 
Stała bardzo wyprostowana i sztywna jak sztuczna jarzębina na jej kapelusiku, 
wyprosto-wane ramiona czyniły ją wyższą niż była, a może takie wrażenie 
sprawiała w tej dramatycz-nej chwili, jej palec oskarżające celował w stojącego 
ciągle na miejscu dla świadków profeso-ra Wirskiego. 
Profesor Wirski podniósł ręce do szyi, jakby się dusił. Wściekłość, której nie 
potrafił opa-nować, uderzyła mu do głowy falą krwi, lecz wkrótce odpłynęła 
uwydatniając chorobliwą siność warg w upiornie bladej, nagle obwisłej twarzy. 
– Ogłaszam przerwę do jutra, do godziny jedenastej – powiedział sędzia 
Mieczysław Ja-worowski. Irma Ossowiecka zemdlała. 
Soledad stała przed lustrem i czesała swe wspaniałe włosy. Czesała je wolno, z 
najwyższą uwagą. Lecz niemal nie widziała świetlistej wspaniałości odbitej w 
tafli lustra, które z wolna napełniało się lekko falującą złotawą wodą. To w tę 
wodę patrzyła Soledad, woda płynęła, płynęła, niosła wstecz, a może w 
przyszłość? Nikt dwa razy nie wejdzie do tej samej rzeki. Co było to było, 
odpłynęło, płynie. Czas nie istnieje. Lecz człowiek ma moc zatrzymywania, 
wywoływania minionych chwil. Zdarza się, że to one mają wielką władzę nad 
człowiekiem. Narzucając mu się bezustannie, natrętnie. Bywa, że stają się 
chorobą, nerwicą natręctw. Psy-choanalitycy, którzy tak to zjawisko nazywają, 
przekopują się przez pokłady wspomnień. A może bardziej potrzebny by był 
egzorcysta, który potrafi wypędzać demony z ludzkiego wnętrza. 
Biała dama, przechadzająca się nocą po zamkowych korytarzach, czy brzęczący 
łańcu-chami szkielet nawiedzający podziemia – to bardzo śmieszne strachy, 
strachy z filmowego horroru, które natychmiast spłoszy zapalone światło. One są 
na zewnątrz. Tych wgryzionych w człowiecze wnętrze nie przepędza światło słońca 
ani światło najsilniejszych żarówek. Gra-sują zresztą głównie za dnia. Ale 
przecież i one znikłyby w takim oślepiającym świetle, wy-dobywającym z mroku 
ludzkie przywary i doskonałości, jakie rozbłysło na sali sądowej Sądu 
Wojewódzkiego w Warszawie. 
Warszawa, Polska, Nowy Jork, USA. Po drodze Rzym. W Rzymie jest teraz ta 
dziewczy-na, Irma Ossowiecka. Być może po straszliwych przejściach, które Mircea 
Eliade nazwałby próbą inicjacyjną, wypatruje teraz w nasyconej znakami 
atmosferze Wiecznego Miasta tego jedynego, tego przeznaczonego dla niej, a może 
nie tylko dla niej? 
Soledad uśmiechnęła się niewesoło. Znaki. Znaki! Ted nie otrzymał jednak znaku, 
choć wierzył w to, choć przez cały czas, tam w Polsce, był pewny, że otrzymał. 
Dla niego światło prawdy, które rozbłysło nagle w sali sądowej, nie było 
zbawienne: odsłoniło rzeczy oczywi-ste. Ted Skorsky w swojej ucieczce od prawdy 
jeszcze nie rozumiał, jakie to ma konsekwen-cje dla niego, dla przyssanych do 
jego wnętrza upiorów; żywiły się krwią bijącą z najsilniej-szego źródła, 
najbardziej żywotnego: chłopiec patrzący z okna swego pokoju w oświetlone okno 
dalekiego Domu pod Sekwoją ciągle marzy, a dorosły już mężczyzna za nic nie chce 
wyrzec się tego marzenia. Za nic. Jak uparte, jak zadziwiająco trwale są 
marzenia dzieci z małych miasteczek! Nie ma nic trwalszego doprawdy niż 
fatamorgana pojawiająca się na bezlitosnej pustyni życia. Zwłaszcza, jeśli 
dziecko ma w żyłach krew narodu, który fatamor-ganę uczynił swoim symbolem. 
Jeśli ma w żyłach krew takiej kobiety, jak Helena Sikorska ze Szkarawki na 
Wołyniu. Co tam było? Bory, knieje, dorodne pola, białe dwory, biały orzeł i 
krew, biało-czerwony uparty mit. 
„Cały ten naród ma nerwicę natręctw” – pomyślała Soledad z nagłym gniewem i – 
roze-śmiała się. 
Od tego złego śmiechu roziskrzyły się jej włosy, tafla lustra rozprysła się na 
miriady ma-leńkich złych iskierek; zamknij oczy, Soledad, szybko zamknij oczy, 
kawałeczek lustra może wpaść ci do oka jak Kajowi z „Królowej Śniegu” Andersena, 
nie możesz do tego dopuścić, w twoim sercu i tak podnosi się już lodowaty chłód 
ostatecznego zwątpienia. 
Boże, jaka była szczęśliwa w Polsce! Chyba nigdy w życiu nie była tak 
szczęśliwa, jak tam! W tym szczęściu pokochała nawet ów dziwny kraj z jego 
zwariowanymi, cudownymi, ogłupiającymi i wprowadzającymi w zachwyt absurdami i 
kontrastami. Wydały się jej wów-czas glebą, z której wyrośnie zbawienie dla 
świata. Zbawienie dla świata! Bardzo byłaś wtedy w swoim szczęściu hojna, 
Soledad. Ty, której imię oznacza pustkę i samotność, na zawsze naznaczona przez 
kaprys matki cierpiącej z zawiedzionej miłości przy wtórze pełnych melan-cholii 
hiszpańskich pieśni soledad, ty, rozpaczliwie pragnąca zbawienia, w swoim 
szczęściu objęłaś tym pragnieniem cały świat, a zresztą cały świat to dla ciebie 
jeden człowiek. Jeden! Jest. W sąsiednim pokoju. Za ścianą. Pochylony nad 
biurkiem uparcie poszukuje kolejnego nie wykrytego sprawcy, znowu na tropie 
zbrodni doskonałej, daleki jeszcze od prawdy, że najdoskonalsze zbrodnie nigdy 
nie trafiają do akt sądowych, nie pada nawet słowo „zbrodnia" czy „morderstwo"; 
takie właśnie przypadki zapragnął uczynić dziełem swego życia polski prawnik 
Mieczysław Jaworowski, na którego w czasie pamiętnej rozprawy Soledad prawie nie 
zwróciła uwagi, aż do momentu, gdy w nieopisanej wrzawie powiedział: ogłaszam 
prze-rwę do jutra do godziny jedenastej. Sędzia Czajkowski przetłumaczył 
znaczenie słów, lecz Soledad nie dosięgły słowa, były w tamtym momencie w 
gruncie rzeczy obojętne. Dosięgło ją co innego: dwa błękitne płomienie, które 
zapaliły się w oczach prowadzącego rozprawę, przeleciały nad salą i spłynęły do 
jej serca. 
– Kto to właściwie jest? – spytała wtedy. 
– To jeden z naszych najlepszych sędziów, bardzo ciekawy człowiek, teozof – 
odpowie-dział Kazimierz Czajkowski. 
Soledad wyszła z sali sądowej z sercem wypełnionym światłem. Tak to czuła, że 
jej serce wypełnione jest światłem, które przekazał jej ten osobliwy sędzia. 
Jeszcze jeden prawnik! Jeszcze jeden Polak. Ci egzotyczni ludzie mieli w sobie 
zdolność do przetwarzania świata zmysłowego w świat ponadzmysłowych doznań i 
marzeń. Nie chodzili po ziemi, bo jej nie czuli pod stopami. Ted, Kazimierz 
Czajkowski, Filip Niemcewicz, sędzia Jaworowski, każdy z nich wierzył w Miłość i 
każdy na swój sposób od niej uciekał, lecz tylko Teda ciągle trapiły sny pełne 
nieokreślonych kształtów, cieni, potwornych krzyków. Jak go miały nie trapić 
zresztą, gdy los uosobiony w postaci człowieka, którego uważał za swego 
najlepszego, jedy-nego prawdziwego przyjaciela nie dawał mu spokoju, nie dawał 
odetchnąć? Może powinni byli zostać w Polsce? 
Soledad, ciągle stojąca przed lustrem buduaru w swym nowojorskim domu, 
potrząsnęła głową, by odpędzić inny obraz, przypłynął, ogarnął ją, chciała się 
bronić: po co wracać do tego, co zdawało się być zapowiedzią świtu, a nie 
zapobiegło powrotowi w najciemniejszą noc? Jaki to byt miły wieczór, kiedy 
siedzieli w apartamencie w hotelu „Victoria” we troje: ona, Ted i – wolna już, 
oczyszczona ze wszystkich oskarżeń, przywrócona do czci i wiary, a także 
naukowej chwały – Irma Ossowiecka. Jaka się wtedy czuła szczęśliwa u boku 
szczęśli-wego Teda, wyciszona, pogodzona z sobą, z nim, ze światem i z ludźmi. 
Było w niej tyle światła, że zapalało miedziane błyski we włosach młodej Polki, 
którą Los na początku drogi nauczył bać się życia i która była, mimo swej 
genialności w dziedzinie fizyki teoretycznej, kobietą z krwi i kości, czego Ted, 
szukający ratunku na zamęt duszy wcale to, a wcale nie zauważył, gdyż tak bardzo 
po polsku dojrzał w niej znak, drogowskaz dla swej udręczonej psyche. Jak on to 
powiedział? 
– 
Kiedy patrzyłem na panią stojącą tamtego dnia przy balustradzie nad Trasą 
Łazienkow-ską, poczułem, proszę się nie śmiać, ale poczułem mistyczny dreszcz. 
Tak powiedział dosłownie, ten duży chłopak, jej mężczyzna, Amerykanin-Polak, 
mistycz-ny dreszcz, a wtedy ta dziewczyna, siedząca naprzeciw nich obojga po 
drugiej stronie nie-wielkiego stolika, w sposób widoczny zesztywniaia, a na jej 
twarz buchnął rumieniec, który tylko Soledad z kobiecą intuicją odczytała 
właściwie. 
– 
Poczułem, że to znak, zapowiedź, że moje pogmatwane życie nabiera sensu, że się 
odra-dzam – mówił Ted, nawet nie zauważywszy wiele mówiącego rumieńca. 
„Na miłość boską, przestań!” – pomyślała wtedy Soledad. – „Przestań ją 
torturować”. Ale Ted nie przestawał, więc korzystając z chwili, gdy szukał 
słowa, które mogłoby najwłaściwiej oddać piękno dokonującego się w nim na widok 
dziewczyny duchowego odrodzenia, zmie-niła temat, a rzucone ku niej ukradkiem 
pełne wdzięczności spojrzenie napełniło jej serce ciepłem. 
– Pani teraz potrzeba zmiany, ucieczki od tego, co pani tutaj przeżyła – 
powiedziała. – Mam propozycję. My z Tedem wracamy teraz na jakiś czas do Nowego 
Jorku, nasze rzym-skie mieszkanie będzie puste i do pani dyspozycji. Proponuję, 
aby pani pomieszkała tam tak długo, jak pani zechce. 
– 
Świetny pomysł! – ucieszył się Ted. – A ja zabiorę ze sobą pani pracę doktorską, 
przeka-żę ją osobiście Uniwersytetowi Harvarda. Proszę nie protestować. Pani 
należą się takie waka-cje. A my – bardzo wiele pani zawdzięczamy. Nawet pani nie 
wie, jak wiele! Rzym jest cu-downy. Była pani kiedyś w Rzymie? 
Nie była. A teraz jest. A oni wracali do Nowego Jorku szczęśliwi, ciągle razem; 
to trwało. Nie miała żadnych złych przeczuć w samolocie, gdy wzięła od 
stewardesy najnowszy numer „Vogue”. Tym razem ona wykonała ten ruch: wzięła do 
ręki pismo, przeglądała nieuważnie, lecz to Ted, który zajrzał jej przez ramię, 
zobaczył pierwszy. – Popatrz, popatrz! – zawołał – Greg się żeni! Ulga w jego 
głosie zmyliła ją tylko na chwilę. Czytał: „Znany nowojorski playboy, Greg 
Winter, zaręczony! Fakt ten wydaje się ostatecznie zadawać kłam pogłoskom o jego 
rzekomej próbie samobójczej. Zaręczyny są bardzo w stylu tego lubiącego stwarzać 
wo-kół siebie atmosferę tajemniczości mężczyzny, który od czasu swego 
niespodziewanego roz-wodu z piękną modelką Soledad, stał się zaprzysięgłym 
wrogiem małżeństwa ku rozpaczy kolejnych wybranek. I oto bomba: żenię się – 
powiedział Greg Winter ze swym olśniewają-cym męskim uśmiechem zblazowanego 
kowboja. – Zaręczyłem się. Ślub wkrótce. Nie zdra-dził wszakże, kim jest, ani 
nawet jak się nazywa jego przyszła żona i nie pokazał jej zdjęcia. Nie ujawnił 
również, gdzie się odbędzie ich tajemniczy ślub.” – skończył Ted, a ulga ciągle 
brzmiała w jego głosie, lecz Soledad, która dobrze znała Grega Wintera i czytała 
w jego grze, w mimowolnym drżeniu ręki trzymającej modne czasopismo, wyczuła 
zagrożenie i serce jej ścisnęło przeczucie jakiejś diabolicznej machinacji. 
– 
Mam nadzieję, że nie zaprosi nas na ten ślub – mruknęła. Była pewna, że zaprosi, 
lecz nawet ona nie była w stanie przewidzieć tego, co Greg Winter zrobi, a teraz 
wszystko przepa-dło, przepadło. To już koniec. 
– To już koniec – powiedziała Soledad do swego odbicia w lustrze. 
Koniec, bo nawet nie miała ochoty, jak to się nieraz zdarzało, rzucić się z 
pięściami na tę ścianę, za którą Ted w swoim gabinecie przesiadywał godzinami; 
muszę napisać tę książkę, kochanie – mówił, a choć oczy miał zmęczone i w 
czerwonych obwódkach, nie wierzyła, że pracuje, że naprawdę pracuje i – miała 
rację. 
Usiadła w fotelu, podkuliła nogi, oparła głowę na kolanach, włosy opadły i tak 
siedziała całą ich wspaniałą świetlistością odgrodzona i od tamtej ściany, i od 
swoich myśli. Ted godzinami siedział przy swoim biurku, martwo wpatrzony w ekran 
monitora, na którym od wielu dni nie przybyło ani jedno zdanie. Sam się czuł 
takim komputerem, w który ktoś coś wpisał i urwał w połowie tekstu. Do połowy 
zapisany, od połowy pusty, bo jedyny możliwy ciąg dalszy jakoś nie chciał nabrać 
ostatecznego kształtu. Od powrotu ze ślubu Grega Wintera, Ted Skorsky wiedział, 
że pozostało mu już tylko jedno: musi skończyć ze sobą. Ta śmierć, w gruncie 
rzeczy nie chciana, a jedynie narzucona jako logiczna konsekwencja, nie mogła 
jednak nabrać kształtu. 
Kiedy Soledad stojąc przed lustrem czesała włosy, widząc w ich odbiciu płynącą 
wodę, Ted po-grążony w martwej zadumie dał się porwać temu prądowi, jakby i jego 
zagarniały wody wspo-mnień. Wiedział, że Soledad jest tam za ścianą, czuł jej 
obecność i jak wiele razy przedtem, chciał wstać, pójść do niej, uklęknąć, 
pozwolić, aby jej ręce odjęły z jego głowy tę potworną martwotę, aby szepcząc 
słowa miłe i kojące, zniszczyła owo straszne bezczucie, które nie pozwalało mu 
ani umrzeć, ani żyć, które sprawiało, że wegetował jak człowiek potworną 
sklerozą skazany na życie w ciele bez duszy. Najgorsze było to, że przestał 
cokolwiek odczuwać. On, który czuł za bardzo, spa-lając się latami. Dzisiaj, po 
raz pierwszy od wielu dni czuł obecność Soledad. 
Nie potrafiłby powiedzieć, w jakim momencie zaczął odczuwać. Najpierw zobaczył, 
przed sobą jej twarz, która budziła w jego sercu szarpiący ból. Soledad! Jest 
przecież Soledad. Nie ziemia. Nie słońce. Samotność i pustka. Samotność. Jak 
straszliwie musi być samotna! Czy choć przez chwilę pomyślał, czym to wszystko 
dla niej jest? 
To było tak, jakby ktoś brutalnie zerwał plaster z żywej rany; zobaczył z bólu 
wszystkie gwiazdy i w tej roziskrzonej chwili wróciła mu zdolność odczuwania. W 
przejmującym lęku poczuł, że jest, poczuł siebie żywego. Cierpiał i cierpienie 
przywracało mu zdolność myśle-nia. Nie oszczędzało go. Nie oszczędzało! Pękła 
tama i runęło na niego wszystko. Tama pa-dała w huku, który szedł o lepsze z 
dzwonkiem alarmowym, nie, to nie dzwonek alarmowy, to się odezwał, raz jeszcze 
się odezwał dzwonek telefonu, dzwonił w pustym mieszkaniu, ale już stali na 
progu, właśnie przyjechali z lotniska. 
– 
Świat się do nas dobija kochanie – powiedział Ted żartobliwie, otworzył drzwi, 
telefon dzwonił, podniósł słuchawkę. 
–
Cześć stary! Wreszcie wróciłeś. Chyba czytałeś, że się żenię? 
–
Czytałem w samolocie. Właśnie wszedłem do domu. Świetna nowina. 
– 
Chciałem cię prosić, żebyś był świadkiem na moim ślubie. Bardzo mi na tym 
zależy, sta-ry. Chyba nie odmówisz? Ślub będzie cichy, skromny. Sami swoi. 
–
Ja świadkiem na twoim ślubie? 
–
Oczywiście, że ty. Musisz się zgodzić, stary. 
Odmów, Ted! Odmów, kochany! – błagała Soledad słuchając tej rozmowy z drugiego 
apa-ratu, lecz nie powiedziała tego głośno. Stała ściskając w ręku słuchawkę z 
uczuciem, że się dusi. Ted, odmów, nie daj się wciągnąć. 
Może by odmówił. Może. Gdyby nie to, że Greg, wyczuwając zagrożenie w wyraźnym 
braku natychmiastowego entuzjazmu, wzmocnił atak. 
– 
Nie byłeś świadkiem na moim pierwszym ślubie, bo ci chciałem zrobić 
niespodziankę, cha, cha! Teraz też chcę ci zrobić niespodziankę! Widzisz, nie 
boję się! Nie boję się, że mi i tę żonę odbijesz... Jest wychowana jak 
zakonnica, mówię ci, stary, prędzej by poszła do klasztoru, niż zdradziła męża, 
cha, cha! No to, stary, stoi? 
– 
Stoi – powiedział Ted, a krople potu spływały po jego czole, brakowało mu 
powietrza. Pamiętał odgłos odkładanej przez siebie słuchawki, przycisk pisnął 
jak ostryga na sekundę przed śmiercią w ciemnych ludzkich wnętrznościach. 
Pamiętał, jak przeszedł do barku, nalał sobie niemal pełną szklankę whisky i 
wypił ją duszkiem i pamiętał odgłos, z jakim odstawił szklankę na stół. Pamiętał 
co zaraz potem powiedział. 
– Uff! Ale historia! – powiedział. – Zrobić ci drinka? 
Soledad przecząco pokiwała głową, mimo to znowu podszedł do barku i przygotował 
mar-tini: mogło to być deską ratunku, doprawdy mogło. 
– 
Proszę, dwie cebulki, jedna oliwka i trochę cytryny, jak pani lubi – powiedział 
naśladu-jąc głos ich „ulubionego kelnera” z hotelu „Marina”. Roześmiali się 
oboje i ich śmiech będą-cy echem tamtych szczęśliwych chwil podziałał jak 
podmuch świeżego powietrza. Ale to, co się miało dziać, już się działo. 
Uniósł pustą szklankę, chciał powiedzieć: no to za naszego ulubionego kelnera, 
kochanie, lecz Los już miał przygotowane wszystkie kwestie. 
– 
No to za zdrowie narzeczonej – powiedział, unosząc pustą szklankę. – Na pewno 
będzie kropka w kropkę podobna do ciebie. 
Znowu słyszał tamte wypowiedziane przez siebie słowa i znowu słyszał ciszę, jaka 
nastała po nich. W rzeczywistości trwała sekundę, bo tylko tyle czasu 
potrzebowała Soledad, by ru-chem powiek wymazać obraz, jaki się pojawił w 
oślepiającym blasku: drogę, prostą, jasną, przecięła inna droga. Czerwone 
światła nakazywały „stop”, a zarazem mrugały ostrzegawczo. 
–
Myślisz, że znalazł taką? – rzuciła lekko. 
–
Myślę, że nie – odparł równie lekko. 
Przyciągnął ją do siebie, całował jej powieki, jakby wiedząc, że to one 
unicestwiłygrozę, która ogarnęła go, gdywypowiedział słowa, jakich nie zamierzał 
powiedzieć, gdy usłyszał wywołaną przez nie ciszę. 
– Ale zobaczysz, że będzie podobna – dorzucił – będzie podobna, a ślub, czekaj, 
ślub od-będzie się w Paryżu. Tyle dorzucił, wypita duszkiem whisky szumiała mu w 
głowie. 
– Witaj w domu, kochanie! Dobrze jest wrócić – powiedział ze szczerą radością. 
Udzieliła się jej ta radość, choć czerwone światła na skrzyżowaniu dróg ciągle 
błyskały „stop”. Spędzili dzień na nowo odkrywając swój dom i – z niezmienną 
radością odkrywając siebie na-wzajem. Kochali się, sączyli drinki, przenosili 
się ze swoją miłością z pokoju do pokoju, jak dwoje uczniaków, którym 
nieoczekiwanie pozostawiono do dyspozycji duży dom tylko dla nich; ani razu tego 
dnia z domu nie wyszli. Aha, wyłączyli telefon. Wszystkie aparaty leżały na 
swoich miejscach jak zadowolone koty, których nie poderwie, nie wygoni z błogiej 
drzemki żaden dzwo-nek. Wypoczywały świadome, że rolę czarnego posłańca już 
spełniły i teraz znowu mogą być po prostu tylko i wyłącznie rozleniwionymi długą 
nieobecnością ludzi aparatami telefonicznymi. 
Nad Nowym Jorkiem zbierała się burza, niebo opadało ku drapaczom chmur jak 
wielkie szare zwierzę, które pragnie, aby je podrapać w obwisły brzuch. To duże 
miasto Nowy Jork ma świetne połączenia z Rzymem i Paryżem. W Rzymie Irma 
Ossowiecka, stąpając po śla-dach przeszłości, odnajduje wieczność w płowym 
niebie ponad Ogrodami Pincio, w Paryżu... w Paryżu być może Greg Winter 
przygotowuje ślub, a oni ścianą szczęścia odgrodzili się od wszystkich miast 
ziemi, od wiosek i miasteczek, od lasów i pustyń, pozostawiając sobie z planety 
Ziemia tylko jej błękitny płaszcz. Skryci w jego fałdach, mieli w tych godzinach 
da-rzące szczęściem poczucie bezpieczeństwa. Ale powłoka chroniąca Ziemię od 
trujących pro-mieni i wyziewów oddychającego Kosmosu w wielu miejscach jest 
podziurawiona, a czas, który tak bardzo wypełnili swoją miłością, że stał się 
naprawdę czwartym wymiarem, dał im błogosławioną chwilę wytchnienia, wiedząc 
doskonale, że już lada moment nie pozostanie im nic innego, jak tylko pędzić ku 
temu, co już się przecież stało. 
Jeszcze udało im się powstrzymać noc i nie zbłądzić na jej bezgranicznie czarne 
pustynie, pełne zwidów i majaków, poranek po przebudzeniu i całkiem zwyczajny 
dzień obdarzyły ich błyskami życia. Potem już było tylko spadanie w mrok. 
Wszystko potoczyło się błyskawicznie. Zaproszenie na ślub Grega Wintera przyszło 
wie-czorną pocztą. Ślub nie odbył się w Paryżu. Odbył się w Green Winds, 
rodzinnym miasteczku Grega Wintera i Teda Skorsky’ego. Panna młoda w niczym nie 
przypominała Soledad: była jak dwie krople wody podobna do Juany Winter, matki 
Grega. 
Ślub odbył się w małym, parafialnym kościółku, tym samym, w którym przed laty 
młody farmer Greg Winter prowadził do ołtarza wielkiej urody dziewczynę, 
przywiezioną po trzech dniach znajomości z Nowego Meksyku. Był to stary 
drewniany kościółek zbudowany przez kilkudziesięciu Irlandczyków, którzy 
zawędrowali w te strony, a potem rozpierzchli się po Nowym Świecie i nigdy tutaj 
nie wrócili. Ale kościółek pozostał. Doglądał go stary kościel-ny, dla którego 
ten zbudowany z grubo ciosanych pni kościółek stał się, jak dla jego kilku 
poprzedników, przybytkiem duszy. Nie będzie wielką przesadą, jeśli powiemy, że 
ksiądz ka-tolicki przyjechał tu po raz ostatni właśnie 39 lat temu, by udzielić 
ślubu farmerowi Wintero-wi, który dla ukochanej dziewczyny, ku dezaprobacie 
miejscowych ludzi, w większości bap-tystów, przeszedł na katolicyzm. Przyjechał 
więc, by udzielić mu ślubu i by go kilka dni póź-niej pochować. 
Ksiądz nie był ten sam, ale kościelny – tak. O’Neil był to człowiek bardzo, 
bardzo stary i trzeba powiedzieć, że wszystko kompletnie mu się w głowie 
pomieszało, co jak gdyby uwia-rygodniło grozę, jaka ogarnęła miasteczko. Już 
tamten ślub, ślub sprzed 39 lat, otaczała aura pewnej niezwykłości, co świetnie 
pamiętali ci, którzy podówczas na nim byli. Różne prze-czucia krążyły wówczas w 
powietrzu, głównie za sprawą panny młodej, której uroda rzucała na kolana, ale i 
budziła nieokreślony lęk, jakby ta czysta, ale i dziwnie mroczna twarz była 
maską kryjącą coś, co nie przeznaczone jest dla ludzi, a z pewnością nie dla 
młodego, tryska-jącego życiem narzeczonego. Z pozoru tworzyli przepiękną parę, 
lecz wśród obecnych w ko-ściele niemal nie było takich, którzy by nie odczuli, 
często nie precyzując tego słowami, ist-nienia trudnego do uchwycenia 
zagrożenia. 
Śmierć Wintera, okrutnie zamordowanego trzy dni po ślubie, zdawała się być jedną 
z tych żelaznych konsekwencji życia, którą ludzie wolą od niespodzianek i 
zaskakujących, zupełnie niemożliwych do przewidzenia zwrotów. Była wstrząsem. 
Była szokiem. Mieściła się wszak-że w granicach przewidywalnego. Podświadomie 
wielu czekało na jakiś dalszy ciąg. Ale nie taki! Jedynie matka Teda 
Skorsky’ego, która wiele dostrzegała swymi fiołkowymi oczami, w gruncie rzeczy 
wcale się nie zdziwiła. Ona też miała przez te wszystkie lata niejasne przeczu-
cie jakiegoś dalszego ciągu. Ten, który nastąpił, jej nie zaszokował. 
Greg Winter junior nikogo w Green Winds nie uprzedził o tym, co nastąpi. Po 
prostu pew-nego ranka, gdy niebo było tak błękitne, że bezustannie wchłaniało 
ptaki, a słońce zmieniło w słup blasku Sekwoję na wzgórzu, przywiózł wszystkich, 
włącznie z księdzem, kazał otworzyć stary kościółek i już po południu tego 
samego dnia każdy w miasteczku wiedział, że dziś żeni się po raz drugi, ale po 
raz pierwszy w kościele, syn Juany Winter. Jak jeden mąż stawili się w 
kościółku, gdzie naturalnie nie dla wszystkich starczyło miejsca, utworzyli więc 
szpaler na zewnątrz. Tym szpalerem drużba pana młodego, Ted Skorsky, prowadził 
smukłą, wiotką dziewczynę o twarzy szczelnie zakrytej ślubną woalką. Wchodząc 
między szeregi gapiów, jakby posłuszna dyrygenckiej pałeczce czy też kierowana 
wskazówkami opracowanego do najdrobniejszych szczegółów scenariusza, przystanęła 
i uniosła woalkę. 
Szpaler zafalował. Śmiertelnie pobladły Ted Skorsky o mało nie zasłabł. A 
Soledad po-czuła przenikające ją od stóp do głów zimno zmieniającego się w 
pewność przeczucia. Panna młoda uniosła woalkę i obróciła się twarzą ku swemu 
drużbie. Ted poczuł się tak, jakby otrzymał prosto w pierś wszystkie kule 
wystrzelone przez pluton egzekucyjny. 
Ja wtedy zginąłem – stwierdził wspominając to wszystko w swoim nowojorskim 
gabine-cie. Znowu zobaczył ów ruch, jakim dziewczyna uniosła woalkę i nagle 
ogarnęło go uczucie śmiertelnego zagrożenia, czuł się jak bezbronna ofiara w 
paszczy nieubłaganej bestii. Dopadli mnie – pomyślał niejasno. Chciał przerwać 
zalewającą go falę wspomnień, która wdarła się obaliwszy tamę bezczucia. Chciał, 
nie potrafił. Czuł ciepło dziewczęcego ramienia przy swoim ramieniu, prowadził 
ją, prowadził do ołtarza Juanę. 
Przejście przez szpaler było męką. Kościółek nie był duży i droga do ołtarza, 
nawet jeśli się szło wolno w takt organowej muzyki, nie trwała długo. Ale w tym 
krótkim czasie Ted Skorsky przeżył całe lata; przeżył przede wszystkim to, co 
zrodzone w dziecięcej wyobraźni miało się stać, co się już kiedyś, w dziecięcej 
wyobraźni, stało. To przecież on miał się ożenić z Juaną. To on! 
Miał pewnie siedem, może osiem lat, gdy po raz pierwszy wypowiedział to głośno. 
–
A ty, chłopcze z kim się ożenisz, jak będziesz duży? 
–
Z wdową Juaną – odpowiedział bez wahania chłopiec i wszyscy się śmiali. 
W czasie dziecinnej miłości do Juany Winter, pięknej i mrocznej matki Grega, 
swego ko-legi, swego przyjaciela po wielokroć prowadził do ołtarza tę, która bez 
reszty zawładnęła jego chłopięcym sercem i to się sprawdziło. Sprawdziło się! 
Los rzucił wyzwanie naturalnemu porządkowi rzeczy, spełnił marzenia zakochanego 
chłopca. 
Ludzie w kościółku widzieli co innego, widzieli, jak wszystko się powtarza, 
widzieli, że znowu Greg Winter stoi u ołtarza z Juaną Sanchez. 
Patrzyli przejęci grozą, jakby im dano zaszyfrowaną wiedzę, do której nie znali 
kodu: Ju-ana Sanchez po czterdziestu latach znowu tak samo młoda, dziewczęco 
smukła stała u ołtarza i – Juana Sanchez – cała nieodmiennie w czerni siedziała 
w pierwszym rzędzie kościelnych ławek. 
Przyszła na ten ślub. Przyszła spóźniona. Przyszła w czerni, jak zwykle, z 
odsłoniętą twarzą. Czas, którego nieistnienie zostało teraz oto potwierdzone, 
oszczędził tę twarz. Oszczędził ją całą. Ostatnimi laty niemal nie schodziła ze 
swego wzgórza do miasteczka, tym większe było wraże-nie. Nie przybrała na wadze. 
Była po dziewczęcemu szczupła, ramiona tylko miała może pełniej-sze, niż stojąca 
u boku jej syna panna młoda. Ani jedna zmarszczka nie osiadła na jej twarzy, 
któ-rej nieskazitelny owal mógł iść o lepsze z owalem ubranej w ślubną biel 
dziewczyny. 
Nie stanęła w orszaku ślubnym. Usiadła w ławce w pierwszym rzędzie, lecz nieco z 
boku. Ted jej nie widział. Nie obejrzał się, choć jej spóźnione przybycie 
wywołało spore porusze-nie, choć ona patrzyła na niego. Przez cały czas trwania 
ślubnej ceremonii patrzyła na niego. 
Soledad, której oczy wędrowały od Teda do niej właśnie, pomyślała, że Juana 
Winter spe-cjalnie usiadła nieco z boku, by móc go lepiej widzieć, by móc na 
niego patrzeć swymi ocza-mi, których nigdy (Soledad była tego pewna) nie 
ożywiała młodość. Mimo zamętu i wstrząsu, które przeżywała, Soledad pierwsza, 
wcześniej nawet niż matka Teda, zauważyła różnicę. Jakże znamienną różnicę! Te 
dwie kobiety z pozoru podobne do siebie, jak dwie siostry bliź-niaczki, w 
gruncie rzeczy były ogromnie różne. Dziewczyna, której Greg Winter z pewnością 
szukał przez wszystkie ostatnie lata, przygotowując swój diaboliczny plan, miała 
rysy jego matki. Lecz była to całkiem zwyczajna dziewczyna. W Hiszpanii lub w 
Nowym Meksyku nikt by zapewne nie zwrócił na nią uwagi. Była to po prostu bardzo 
piękna młoda dziewczy-na, która w swoim czasie zmieni się w ociężałą matronę – 
cena, jaką los każe płacić tym przepięknym młodym istotom za ich południową 
urodę. Była onieśmielona, najwyraźniej trochę przestraszona; trafiła przed ten 
ołtarz niemal prosto z przyklasztornej szkoły i przy-puszczać należało, że Grega 
Wintera starszego od niej o przeszło dwadzieścia lat nie ona sa-ma wybrała, że 
go dla niej wybrano, a ona potulnie wyraziła zgodę. 
Juana Meraviliosa Sanchez była inna. Nawet we wczesnej młodości była całkowicie 
inna i Soledad, która nie widziała jej stojącej u tego samego ołtarza, doskonale 
wychwyciła tę róż-nicę. Przeżyła szok, gdyż spojrzenie w twarz żałobnej wdowy 
Juany Winter było spojrzeniem w najmroczniejszą, zwykle zakrytą twarz Losu. 
Wstrząśnięta, zrozumiała jego przewrotny manewr: z właściwą sobie ironią 
przyciągnął do tej swojej zakrytej strony najczystszą, naj-wznioślejszą 
dziecięcą miłość. 
Spojrzenia obecnych w kościele wędrowały od panny młodej do Juany, stale też 
zatrzy-mując się na Gregu. Ci, którzy pamiętali jego ojca, a pamiętali prawie 
wszyscy, patrzyli na niego z wyraźną przykrością. W tamtym Gregu oprócz 
młodości, która wcale nie tak rzadko nie mija z wiekiem, była szczerość, 
uczciwość, prostota i jakaś swojska niewinność. Miał twarz, która budziła 
zaufanie. Jego syn zachował niewątpliwe podobieństwo: rysy twarzy, kolor włosów 
i oczu, postawę, miał wszakże w twarzy coś zdecydowanie odpychającego. Była to 
twarz, jak sobie niejeden powiedział, człowieka niedobrego, jakby czymś 
skażonego. I ci, którzy pamiętali jego ojca, odebrali to tak, jakby został on po 
raz drugi zamordowany, może nie mniej okrutnie. I niejeden pomyślał, że to 
raczej Ted Skorsky powinien, mógłby stać u boku tej młodziutkiej dziewczyny. 
Raczej Ted! 
Tylko trzy osoby wiedziały, co się z nim w owej szczególnej chwili działo: jego 
matka, je-go żona i Juana Winter. Ci, którzy pomyśleli, że to on powinien stać u 
ołtarza jako pan mło-dy, odczuwali lęk, lęk o niego, jakby ta siekiera, która 
przed laty przecięła życie Grega Win-tera, zawisła teraz nad jego głową. 
W kościółku przesyconym zapachem kadzidła i nagrzanego słońcem drewna, 
najczystsza miłość i najohydniejsza zbrodnia tworzyły atmosferę wprost nie do 
zniesienia i wielu przy-klękało w trwożnym uniesieniu, jakie ogarnia człowieka w 
zetknięciu z niezgłębioną tajemni-cą ludzkiej duszy. Green Winds było to małe, 
typowe amerykańskie miasteczko: kilka skle-pów, hotelik z werandą, stacja 
benzynowa, gospoda i restauracja, do której starsi przychodzili się napić i 
załatwić interesy, a młodzi potańczyć. Owego dnia nikt jednak nie wątpił, że 
przed 39 laty Bóg wychylił się z przestworzy i jego palec zatrzymał się tutaj na 
tę jedną chwilę, jakiej potrzeba Bogu, aby człowieka, naród lub miasteczko 
uczynić wybranym. To miastecz-ko było wybrane, by zaświadczyć o jego wszechmocy 
i tajemnicy jego wyroków. Nikt tego nie odczuł tak silnie, jak Ted Skorsky, w 
momencie gdy Greg Winter wkładał obrączkę na palec narzeczonej, który to fakt 
nieodwołalnie rozbił marzenie kilkuletniego, bezgranicznie kochającego chłopca. 
Zabrał mi ją! – pomyślał wówczas i zaraz potem, już znowu dorosły i ugięty pod 
brzemieniem winy, pomyślał z zabobonnym lękiem, że się wypełniło, że dosięgła go 
kara, że stało się zadość boskiej sprawiedliwości, że los postawił tu kropkę nad 
„i”. „To kara” – przyznawał w pokorze mężczyzna, a chłopiec, który miał swoją 
miarę sprawiedliwości, padał pod ciężarem utraty. 
Ted nie pamiętał, w jaki sposób dotrwał do końca ślubnej ceremonii. Dotrwał. Ale 
– nie wyszedł z niej żywy. Ze śmiercią w duszy szedł ku szeroko otwartym drzwiom 
kościółka, blady, ze wzrokiem pozornie utkwionym w te otwarte drzwi, a przecież 
nie widzący niczego. Nawet przez sekundę nie odwrócił głowy i nie spojrzał ku 
ławce, gdzie ciągle siedziała ża-łobna wdowa Juana. Po co miał tam patrzeć? 
Juana szła z nim do ołtarza i teraz odchodziła na zawsze z jego życia, 
poślubiona innemu. 
Soledad udało się zabrać go stamtąd natychmiast. Obojętna wobec zdziwionych 
spojrzeń i wymienianych półgłosem uwag, a zwłaszcza wobec fałszywego współczucia 
nadającego twa-rzy Grega Wintera wyraz, przy której twarz Judasza wydawałaby się 
szlachetna, zaprowadziła go do samochodu i natychmiast odjechali. 
Szosa prowadząca do autostrady biegła w pobliżu wzgórza, na którym stał Dom pod 
Se-kwoją. Spojrzała w tamtą stronę nieuważnie, ot, niemal przypadkowy rzut oka, 
lecz wystar-czyło, aby to posępne, olbrzymie drzewo, górujące nad domem i nad 
całym miasteczkiem niby gigantyczna maczuga, na zawsze wryło jej się w pamięć. 
Krzyk ptaka gdzieś w górze, w samym niebie, wtedy uznała za głos nadziei. Ale 
złowrogi cień sekwoi też sięgał nieba, ciem-nym skrzydłem zgarniał resztki 
światła z roziskrzonego błękitu, strącił ptaka. Tak strącił, strącił tego ptaka. 
Wiozła go do domu martwego. 
Do drzwi gabinetu ktoś lekko zapukał. 
– Come in – rzucił ochryple Ted. 
– Poczta proszę pana. Pozwoliłem sobie panu przeszkodzić, bo to ekspres 
polecony. Z Green Winds. 
– Dziękuję Tom.Z Green Winds?
Bezmyślnie obracał w palcach żółtą podłużną kopertę zaadresowaną nie znanym mu 
pi-smem. List wysłany ekspresem z Green Winds. Czego jeszcze może chcieć od 
niego Green Winds? Jakie to może mieć znaczenie? Soledad odchodziła. Utracił 
Soledad. Mówił o tym ból, który rozsadzał mu klatkę piersiową, który go całego 
rozrywał na kawałki, który mu roz-rzucił na biurku puzzle jego życia. Układały 
się bez jego woli w jakąś nieubłaganie logiczną całość, niemal widział, jak 
poszczególne elementy wskakują na właściwe miejsce, wypierając wątek Soledad. 
Soledad? Mój Boże, kiedy ostatnio rozmawiał z Soledad? Od tygodni żyła ze 
snującym się po mieszkaniu cieniem. Tak pomyślał i nagle w puzzlach pojawił się 
cień ogromnej sekwoi, wydłużył się, sunął po innych segmentach, zaciemniał 
wszystko, zaciem-niał wszystko. 
Ted chwycił nóż do rozcinania papieru i trzymał przez chwilę tępym ostrzem 
zwrócony ku sobie, niby samuraj, który za chwilę popełni sepuku. Nie popełnił 
sepuku, ale ten gest wymu-szony przez cień gigantycznej sekwoi rozrastający się 
i pochłaniający puzzle jego życia, przypomniał mu, że może zrobić tylko jedno, 
zatrzymać to mordercze rozrastanie się i ściąć drzewo u korzeni, zabić je. To 
znaczy zabić siebie. 
Doprawdy nie widział już innego dla siebie wyjścia. „Że też nie zginąłem wtedy w 
Wiet-namie” – pomyślał z bezmiernym żalem. 
Wtedy szukał śmierci, jakby chcąc przekreślić, odciąć na zawsze to, co przecież 
już się stało, przeciąć nić swego życia, która cała już była nawinięta na kłębek 
i w każdym dniu, w każdej minucie, w każdej sekundzie swego życia miał go 
odwijać i iść, przebiegać przez labi-rynt w poszukiwaniu swego Minotaura. 
Wietnam. Wściekły głos Grega. Grega. W drodze do śmierci zatrzymał go wściekły 
głos Grega. 
Nagle koperta w jego ręku zaczęła go parzyć niby koniec dopalającego się lontu. 
Znał to pismo. Znał je! Takie same litery, bez żadnych ozdób, pewną ręką 
kreślone były na liście, który Greg otrzymał w Wietnamie. 
To Ted wtedy rozdawał pocztę. 
– Greg, coś do ciebie – zawołał, a serce bijące w powolnym crescendo mówiło mu 
od kogo ten list: to Juana z Domu pod Sekwoją napisała do swego syna, wreszcie 
napisała. Czekał, tak bardzo czekali obaj i wreszcie napisała, żółta koperta, 
proste, pewną ręką kreślone litery. Ta-ka sama koperta, takie same litery i 
nazwisko, wreszcie jego, Teda, nazwisko. Przyszedł ten list, na który z taką 
nadzieją czekał w Wietnamie. 
Rozcinał powoli żółtą kopertę, porażony tym, co przecież od najwcześniejszych 
lat wie-dział, nieuchronnością tego, co się dzieje, nieubłaganą, żelazną logiką 
życia. 
W puzzlu rozsypanym na biurku cień ogromnej sekwoi kurczył się, odsłaniając 
puste miej-sce, miejsce, które czekało na ten list, tak, kurczył się ten cień 
odsłaniając to, co było u po-czątku: Dom pod Sekwoją, już tylko dom, pusty. To 
był pusty dom. 
Wyjął list. Czytał. Przeczytał. 
– Soledad! – zawołał. 
Nie, nie zawołał, chciał ją zawołać, lecz jedynie szeptem wymówił jej imię. Nie 
usłyszała, nie mogła usłyszeć. A może... a może jej nie było?! 
– Soledad!Wstał i poszedł tam, szedł do pokoju, w którym być może jej nie było, 
otworzył drzwi.Była. Siedziała w fotelu skulona, z głową opartą o podciągnięte 
kolana, jasne włosy opadły
w dół jak martwe. 
– Soledad! – powiedział.Uniosła głowę i serce skoczyło mu go gardła.„Mój Boże, 
co się z nią stało?” Soledad. SOLEDAD!Była to niewątpliwie Soledad, jego piękna 
żona. Ale przybyło jej wiele, wiele lat. Nie
bruzdy, które zarysowały się jakoś zdradziecko na tej młodej jeszcze twarzy, 
nadawały jej ów wyraz osoby starej, ostatecznie zmęczonej życiem, pokonanej, 
lecz wszechwładnie w niej panująca pustka. Soledad. Pustka. Samotność. 
Opuszczenie. 
„Boże, co ja z nią zrobiłem” – pomyślał Ted do głębi duszy poruszony jej 
widokiem i prawdą, jaka mu się objawiła: jak ona go kochała! Kochała go. Co 
musiała przeżyć po po-wrocie z tego fatalnego ślubu. Zabrała mnie rannego z pola 
walki, przywiozła do domu. Ko-lejny wstrząs, kolejne objawienie: nie zostawiła 
go na pastwę jego chimer. Nie zostawiła go! Mogła przecież pojechać do Rzymu. 
Boże, w Rzymie ta dziewczyna! Jej praca doktorska, miałem zanieść, obiecałem, co 
ja zrobiłem, Soledad, co ja ci zrobiłem!? 
– Soledad – szepnął i ukląkł przy niej.Patrzyła na niego pustymi oczami, z 
których odpłynęło światło.
– 
Soledad! – krzyknął z rozpaczą i wcisnął głowę w jej kolana, jakby pragnął, aby 
ją zmiażdżyły. 
Pozostały nieruchome, więc tylko klęczał i kręcił głową jak pies, który pragnie 
wytrząść ból roz-sadzający jego czaszkę, trwało to chwilę, potem znieruchomiał i 
wolno, bardzo wolno uniósł głowę. 
– 
Ile ty się przeze mnie nacierpiałaś – powiedział cicho. Patrzyła na niego. Miała 
tuż przy twarzy jego twarz wreszcie, znowu jego twarz, żywą, jakby obmytą, 
rozświetloną przez mi-łość. Patrzyła na niego. Przekazywał jej oczami całą swoją 
miłość, całą swoją mękę. Nie mam prawa niczego oczekiwać – mówiły jego oczy, ale 
kocham cię, przebudziłem się z koszmaru, kocham cię, jestem – mówiły jego oczy. 
List w żółtej kopercie prostym śmiałym pismem za-adresowany leżał na podłodze 
zapomniany. 
Patrzyła na niego. 
– 
Soledad! Wiem, co przeszłaś i wiem, że odchodzisz, że już teraz nieodwołalnie 
odej-dziesz ode mnie. Przyznaję ci całkowitą rację. Ale chcę, żebyś wiedziała, 
że ocknąłem się, że wróciłem do życia, co oznacza, że wróciłem do ciebie. Kocham 
cię. I tylko to jest dla mnie ważne. Kocham cię. Zawsze będę cię kochał, 
cokolwiek zrobisz. Obudziłem się z tego po-twornego bez-czucia. Ja... ja nic nie 
czułem! Byłem martwy. W ogóle nic, rozumiesz? I wła-śnie dziś, nagle pojąłem, że 
odejdziesz, że odchodzisz, że cię tracę i poczułem ból, ocknąłem się. Ocknąłem 
się zanim, pamiętaj, zanim otworzyłem ten list. Przeczytaj go. Przyniesiono go 
przed chwilą. Proszę cię, przeczytaj i pamiętaj, że przyszedłbym do ciebie 
nawet, gdybym go nie otrzymał. To bardzo ważne! – Przyszedłbym – powtórzył 
cicho, pochylił się, podniósł z podłogi list i podał jej. 
Przez chwilę trzymała go w ręku nie czytając. Patrzyła na Teda, ciągle na niego 
patrzyła i nagle dojrzał zapalające się w jej oczach światło. Nie dojrzał nic 
więcej, bo opuściła powieki, skupiając się już teraz na liście, lecz 
wystarczyło, by zadrżał, by zobaczył te oczy wypełnione miłością. Już nie będzie 
miała takich oczu! 
A Soledad czytała. Czytała list do Teda Skorsky’ego od Juany Winter z Domu pod 
Se-kwoją w Green Winds. Właściwie kilka zdań. 
„Dear Teddy – pisała Juana – w chwili, gdy będziesz czytał ten list, nie będę 
już żyła. To ja zamordowałam mego męża, Grega Wintera. Tę tajemnicę ci wyjawiam. 
Ale mam jeszcze dwie i pozostawiam je sobie: dlaczego to zrobiłam i – dlaczego 
teraz się zabijam. Zabieram je ze sobą do grobu. To już doprawdy tylko moja 
sprawa. Każdy człowiek jest potworem, takie jest moje najgłębsze przekonanie. 
Juana Meraviliosa Sanchez PS Strzeż się Grega. Zawsze cię nienawidził. Z a w s z 
e.” 
–
Przecież się tego domyślałeś – powiedziała miękko Soledad. 
–
Twarz w tunelu – szepnął Ted. 
–
Uciekłeś od tej prawdy. 
– Tak, uciekłem. Najpierw do Wietnamu. I potem stale uciekałem. Tak, zgoda. Ale 
Greg? „Zawsze cię nienawidził”. Greg, mnie? Dlaczego? 
–
Był zazdrosny o swoją matkę. 
Rozdarła się zasłona i jeszcze jeden klocek wskoczył na swoje miejsce. 
–
„Gdy będę duży ożenię się z Juaną”. 
–
„Ja się ożenię z Juaną!” 
–
„Ty nie możesz. To twoja matka”. 
–
„Mogę! Ożenię się z nią!”. 
Wściekły błysk niebieskich oczu, wściekły błysk niebieskich oczu. Jak mógł 
zapomnieć tę skondensowaną morderczą wściekłość, która eksplodowała błyskami? 
– 
Greg czuł, że matka go nie kocha. Dzieci zawsze takie rzeczy czują. Wolał 
przerzucić winę na ciebie, znienawidzić ciebie, niż dopuścić do świadomości tę 
najstraszniejszą dla dziecka praw-dę. Między swoją miłością do niej a sobą 
postawił nienawiść do ciebie. Był zazdrosny, bo czuł, że ona cię woli, choć jak 
sądzę, żadnego z was nie kochała. A potem już był zazdrosny o wszystko. 
– Uratował mi życie w Wietnamie! Wyszedł z okopów pod ostrzał, by mnie uratować! 
– 
Wyszedł, aby cię zabić. Wiem to na pewno, powiedział mi. Kiedyś, gdy wiele 
wypił, buchnęło z niego to wszystko. 
–
Wyszedł, żeby mnie... Błyski i strzały, błyski i strzały. Błysk. Grząskie pole 
ryżowe, jak ohydnie błoto chlupocze w butach, chlupocze w głowie, dżungla pluje 
ogniem, drzewa, splątane, obce, ale to drzewa, drzewa... 
Biegłem ku sekwoi na wzgórzu – pomyślał Ted i w błysku prawdy zobaczył wszystko, 
zrozumiał. Wtedy na tamtym polu grząskim i śmierdzącym jak cała ta wojna, 
przystanął na chwilę. Przystanąłem, zanim mnie zawołał. Przystanął ogłupiały, 
przerażony bardziej sobą niż tym, co się wokół rozgrywało i nie wiadomo czym 
powodowany spojrzał do tyłu, ku okopom, z których dopiero co tak szaleńczo 
wybiegł. Greg biegł za nim z bronią uniesioną do strzału, wycelowaną, nie we 
wroga ukrytego za drzewami. W niego. Zobaczył ruch, jakim Greg opuszcza karabin. 
Opuścił karabin i dopiero teraz krzyknął. Krzyknął dopiero, jak zobaczył, że 
przystaję i odwracam się. 
–Ted! Padnij! 
Podbiegł, przydusił go do ziemi, wciskał w cuchnące śmiercią błoto. Ted pozwolił 
mu na to, lecz zanim runął w błotniste ryżowisko, dojrzał wściekły błysk w 
niebieskich oczach. Skondensowana, mordercza wściekłość. To nie była wściekłość 
wywołana tym, co zrobił, jego szaleńczym biegiem pod kule. Nie, nie. To był 
tamten, zapomniany, a teraz objawiony we wspomnieniu błysk w niebieskich oczach 
chłopca, wściekły błysk w oczach chłopca. 
– O Boże! – jęknął. 
– 
Przypomniałeś coś sobie – powiedziała Soledad, łagodność, nieskończona czułość w 
znużonym brzmieniu tego głosu. 
– Ty przez cały czas wiedziałaś! – rzekł z rozpaczą. – Dlaczego mi nie 
powiedziałaś! 
– 
Przecież byś mi nie uwierzył – powiedziała prosto. Przez cały czas wiedziała! 
Wiedziała, jaki był, kim był Greg. Wiedziała, że maska przyjaźni skrywała 
nieubłaganego wroga. „Prze-cież byś mi nie uwierzył”. Tak. Nie uwierzyłby. W 
męce pochylił głowę. 
– 
Wtedy mu się to nie udało – powiedziała wolno Soledad. – Udało mu się 
dwadzieścia lat później, kiedy ci kazał prowadzić do ołtarza dziewczynę 
wyglądającą jak jego matka. 
Dziewczyna w ślubnej sukni unosi woalkę, jej twarz, cios w piersi, jakby 
rozdzierała je salwa plutonu egzekucyjnego. 
– 
Nie, Soledad, mylisz się – rzekł opierając czoło ojej kolana. Nie udało mu się. 
I tym ra-zem mu się nie udało. Moja miłość do ciebie była silniejsza. Jest 
silniejsza. Ja już ci to po-wiedziałem, ale powtórzę: odżyłem, zanim otworzyłem 
ten list. Nie wiem, czy kiedykolwiek wybaczysz mi to, co przeze mnie 
wycierpiałaś, ale... 
Urwał, a jego ramiona zadrgały. W twarzy Soledad nachylonej ku klęczącemu, 
poprzez ciągle widoczne znużenie przebi-jało się światło. Ruchem pełnym czułości 
i zamyślenia wsunęła rękę w jego włosy. 
– Teraz urodzę ci dziecko – powiedziała. – Jeszcze czas. 
EPILOG
Irma Ossowiecka szła wolno przez Pincio – najpiękniejszy i najelegantszy ogród w 
Rzy-mie. Za kilkanaście minut spłynie płowy zmierzch, najpierw wszakże zajdzie 
słońce. Irma od pewnego czasu przychodziła tutaj niemal co dzień, zawsze o tej 
samej porze, by stąd właśnie, z wysokości tarasu patrzeć, jak zachodzi. Turyści 
z całego świata ciągnęli o tej porze ku Pin-cio, by zobaczyć słynny zachód 
słońca nad słynną kopułą Michała Anioła, wieńczącą Bazyli-kę Św. Piotra. 
Irma w pierwszych dniach po przyjeździe do Rzymu przekonała się, jak niewiele 
znaczą słowa, jeśli nie towarzyszy im autentyczne przeżycie. Patrzyła, chodziła 
po ulicach, zwiedzała z przewodnikiem w ręku i – nie czuła nic. Mówiła sobie: 
oto słynne Forum Romanum, oto słynna fontanna di Trevi i – nie czuła nic. Była w 
Rzymie. Ale nie przebywała tutaj duchem. Duchem była w Warszawie. Jej oczy 
prześlizgujące się obojętnie po wspaniałych zabytkach, ciągle widziały co 
innego: twarz profesora Wirskiego upiornie bladą, nagle obwisłą, a po-przez 
wesoły gwar rzymskiej ulicy przebijał się głos jego gospodyni Pelasi, która 
krzyczała, ciągle w jej uszach krzyczała: „To on! To on zamordował Sabinę Holz! 
Ten potwór!” Ciągle też słyszała odgłos, z jakim jej własne ciało osuwa się na 
ławkę. Musiała to usłyszeć, zanim na dobre straciła świadomość. Miała wszakże 
szczególne wrażenie, że z ciemności omdlenia, nawet z tej ciemności wybłyskiwała 
ta twarz i że ciągle rozbrzmiewał ten krzyk: „To ten po-twór! To potwór!” 
Profesor Wirski potwór. Profesor Wirski zamordował Sabinę Holz. Zrobił to na 
zimno, z premedytacją, choć sam pomysł powstał pod impulsem chwili. Zamordował i 
postarał się, aby podejrzenia padły na nią, na Irmę Ossowiecką. Świadomie. Z 
premedytacją. „Dobrze. Zapytam wprost. Czy pana zdaniem przyczyną jej odejścia 
była zazdrość o Sabinę Holz?” 
– „Tak pomyślałem...” Te słowa poparte jednoznacznym uśmieszkiem zadowolonego z 
siebie samca, to potworne kłamstwo w żywe oczy ciągle podnosiło w dziewczynie 
falę pogardy. Przypłynęła aż tu do Rzymu i wraz z samym faktem zbrodni tworzyła 
zaporę między Irmą a światem, w którym się znalazła, stale ją zawracała w 
przeszłość, stale ją zawracała. 
To się w głowie nie mieści – myślała w czasie drugiej rozprawy, na której zapadł 
wyrok skazujący nie ją. – To się w głowie nie mieści. 
W głowie profesora Wirskiego nie mieściło się to, że mógłby wpaść przez kobietę, 
on tak zręcznie, z taką diaboliczną maestrią posługujący się kobietami. Jak 
bezbłędnie rozegrał swoją grę z Irmą! Krok po kroku doprowadził ją tam, dokąd 
chciał, zapędził bezlitośnie w śmiertelną pułapkę. Ta gra wychodziła mu zawsze. 
Wychodziła mu! Miał małe potknięcie z Sabiną Holz. Do tej diablicy w ogóle nie 
powinien był się zbliżać. Powinien był wyczuć umysł podobny do swego, chłodno 
kalkulujący, powinien był zobaczyć, że jej oczy nie uśmiechały się nigdy, ich 
żar nie był żarem wulkanu, parzyły jak lód. Oszukiwała go, lecz w końcu musiała 
zrzucić maskę. Wobec tego on musiał ją zabić. Proste. 
Profesor Wirski nie zamordował Sabiny Holz dlatego, że wyznaniem o ciąży chciała 
go zmusić do małżeństwa. Nie, nie dlatego. Z taką drobnostką poradził sobie już 
kilka razy w życiu. Profesor Wirski zamordował Sabinę Holz, gdyż domyśliła się, 
że jego niezwykle inte-resujące doniesienie naukowe opublikowane w biuletynie 
było w istocie autorstwa Irmy. 
Tak, ona się tego domyśliła. Domyśliła się już wówczas, gdy zobaczyła Irmę 
wychodzącą z czytelni, nie do poznania zmienioną, tragiczną. Sabina Holz była 
inteligentna. Poza tym, w przeciwieństwie do swej utalentowanej koleżanki, 
nieźle znała się na ludziach, a Irmę, która ją od lat fascynowała, rozgryzła nie 
mniej perfekcyjnie niż profesor Wirski. Znała ją. W każ-dym razie na tyle, by 
wiedzieć, że z sukcesu swego mentora i przyjaciela mogłaby co najwy-żej ogromnie 
się ucieszyć. Ale w jej twarzy wówczas nie było radości. Była w niej śmierć. Nie 
miała więc cienia wątpliwości co do tego, że artykuł Wirskiego opublikowany w 
biulety-nie wywołał w niej wstrząs zupełnie innego rodzaju; otrzymała cios, cios 
straszliwy. Sabina domyśliła się, jaki to był cios, a późniejsze zachowanie 
Irmy, dla wszystkich niezrozumiałe, jej odejście z wydziału i wyjazd z Warszawy, 
tylko to przypuszczenie potwierdziły. Dowo-dów nie miała. Ale nie potrzebowała 
ich. Dokładnie wiedziała, w jakim momencie ona zada swój cios i jakie będą jego 
efekty. 
Plan miała dalekosiężny. Potrzebny był jej mąż. Mąż, którego by miała całkowicie 
w swojej władzy. Bogaty i ustosunkowany ponadto. Sabina Holz była wychowana w 
luksusie i rozumiało się samo przez się, że będzie jej towarzyszył do końca 
życia. Mężczyźni kręcili się wokół niej od najmłodszych lat, mogła, jak się 
zdawało, wybierać i przebierać, żaden wszak-że, nie licząc pewnego bardzo 
młodego nieśmiałego chłopca, jakoś nie śpieszył się do ślubu. Ta piękna 
dziewczyna, przedwcześnie dojrzała, wzbudzała silne namiętności, ale i nie mniej 
silne obawy. Pomału zaczęła zdawać sobie sprawę z tego i wyciągnęła odpowiednie 
wnioski. Czekała na okazję i – okazja się nadarzyła. Niebywała okazja. 
Oboje, profesor Wirski i Sabina Holz, uważali siebie nawzajem za łatwą zdobycz. 
Oboje się przeliczyli. 
Romans był namiętny. Kilka kobiet uważało profesora Wirskiego za mężczyznę 
niezwykle atrakcyjnego w łóżku i Sabina dołączyła do ich grona. Stało się tak, 
jak gdyby podobieństwu dusz odpowiadało przyciąganie się ciał. Sabina Holz to 
nie była uległa, obojętna Irma Osso-wiecka i Wirski doprawdy mógł być zadowolony 
tym zadowoleniem, które odczuwał czę-ściej, niż były po temu powody, a które 
układało jego usta, zawsze jakby napuchłe i lekko oślizgłe, w ów wzbudzający w 
Irmie obrzydzenie wyraz łakomej, samczej pychy. Był więc zadowolony, ba, 
przeżywał niemal pełnię szczęścia! Jeszcze się pławił w blasku swego nie-dawnego 
„naukowego sukcesu”, który umiejętnie dyskontował i – miał piękną młodą ko-
chankę, w której wzbudził autentyczną namiętność. Był więc zadowolony. Aż do 
owego dnia, gdy Sabina, przy kolacji, którą podawała jak zwykle milcząca 
Pelasia, rzuciła od niechcenia. 
–
Wiesz, jestem w ciąży.Ręka profesora podnosząca do ust widelec z mięsem nawet 
nie drgnęła.
–
Tak? – rzekł obojętnie. – W którym tygodniu? 
–
W trzecim miesiącu – powiedziała Sabina upijając łyk wina z kryształowego 
kieliszka. 
–
W trzecim?! Nie wiedziałaś?! 
–
Wiedziałam. Chcę urodzić to dziecko. 
–
Moje? 
–
Twoje? 
– Pewnie chcesz – profesor uśmiechnął się do listka sałaty, który lśnił od oliwy 
jak jego wargi – abym mu dał swoje nazwisko? 
– Nie jestem tego pewna – odparła. 
Odstawiła kieliszek, jej ogromne ciemne oczy błysnęły niepokojąco. Wirski nie 
dostrzegł tego. Był zbyt zaskoczony. 
– Co?! – rzucił głupawo. 
– 
To, co powiedziałam. Nie jestem pewna, czy chcę memu dziecku, naszemu dziecku, 
dać twoje nazwisko. 
– 
No, no! – Wirski pokręcił głową, w jego głosie znowu dźwięczał żartobliwy ton. – 
Zaw-sze uważałem, że mam nie najgorsze nazwisko. Czy mogłabyś mi to łaskawie 
wytłumaczyć? 
– 
Mogłabym. Bo ono w każdej chwili, w każdej chwili – podkreśliła znacząco – może 
zo-stać okryte niesławą. 
– 
Moje nazwisko niesławą?! – profesor mimo woli podniósł głos, a podsłuchująca pod 
drzwiami Pelasia rozpoznała w nim metaliczne brzmienie rodzącej się złości. 
– Tak, twoje – potwierdziła Sabina.Ona była spokojna. Bardzo nawet spokojna. 
Lecz w jej oczach rosło coś monstrualnego,
coś niewyobrażalnie groźnego. Wirski rzucił serwetkę na stół i wstał. 
– Sabino! – rzekł swym najbardziej profesorskim głosem. – Ostrzegam cię, że 
przekra-czasz granice żartu, a nawet dobrego wychowania. 
– Obawiam się, że to ty przekroczyłeś granicę – odparowała. – Zwykłej i naukowej 
przy
zwoitości. –Co takiego?. 
– Wiem, że twój słynny artykuł w biuletynie naukowym Uniwersytetu Harvarda to, 
mó-wiąc delikatnie, zapożyczenie. A mówiąc brutalniej – kradzież sporego 
fragmentu pracy doktorskiej Irmy Ossowieckiej. 
Strzeliła na oślep. Ale trafiła. Jej oczy, teraz czujne, nie straciły 
najmniejszego szczegółu przemiany, jaka zaszła w twarzy Wirskiego, z którego 
opadła cała wysławiana przez otoczenie kultura. 
– Won! – krzyknął piskliwie. – Wynoś się z mego domu! Natychmiast! 
Sabina Holz siedziała nieporuszona, lekko uśmiechnięta. Dopiero, kiedy 
nieprzytomny z wściekłości rzucił się ku niej w niewątpliwym zamiarze wyrzucenia 
jej siłą, ostrzegawczo uniosła rękę. 
– 
Lepiej nie rób tego – rzekła wolno. – Lepiej tego nie rób. A w ogóle, po co się 
tak de-nerwujesz? Nie jesteś jedynym profesorem na świecie, któremu zdarzyło się 
ukraść pracę czy pomysł swojej asystentki czy asystenta. To jest groźne tylko 
wtedy, gdy wyjdzie na jaw. A ja 
– 
nie mam zamiaru, w każdym razie jeszcze teraz nie mam zamiaru, wyciągać tej 
sprawy na światło dzienne. Bądź co bądź jesteś ojcem mego dziecka! 
Kompromitowanie ciebie nie leży więc w moim interesie. Jak w twoim – dodała 
znacząco – kompromitowanie mnie. 
Teraz ona wstała. Podeszła do niego i łagodnie poprowadziła go z powrotem do 
krzesła. 
– Siadaj i opanuj się. Jedz. Stroganow Pelasi jest naprawdę znakomity. 
Usiadł prowadzony jej wzrokiem. Już teraz widział, jaki to był wzrok: koci, 
czający się wzrok kobiety świadomej swojej władzy. Rozkładał serwetkę na 
kolanach, wygładzał ją i było to tak, jakby ścierał maskującą nalepkę z 
kalkomanii, odsłaniając klarowny, czysty rysunek. A więc to tak. Sam mistrz w 
podobnych machinacjach, bezbłędnie, acz o wiele za późno, wyczuł mistrza. 
Prowadziła misterną grę i oto leżał na deskach pokonany. A w każdym razie tak 
się jej wydawało. Tak się jej wydawało! Wydawało się jej coś jeszcze: że go 
dobrze znała. Takie przeświadczenie jest na ogół zawodne; z reguły najmniej zna 
się tych, o których się myśli, że się ich zna... Patrzyła więc, jak on wygładza 
tę serwetkę, na jego ręce starannie wy-manikiurowane, patrzyła na jego ręce i 
nic jej nie ostrzegło, że te ręce są zdolne zacisnąć się na szyi ofiary. 
Zresztą, nie dowiedziała się tego do końca. Będzie ją bowiem dusił szalikiem, 
lecz bardziej seksualnym niż morderczym odruchem powodowany nie odmówi sobie 
także zaciśnięcia rąk na jej szyi. 
Wirski wygładził serwetkę i ziewnął. 
– 
Przepraszam cię moja droga – rzekł już bez śladu emocji w glosie. – Wybuch 
nerwowy wywołuje u mnie zawsze senność. 
Nie przeprosił za scenę. Przeprosił za ziewnięcie. To też nic jej nie 
powiedziało. Przeżywała chwilę triumfu. 
– 
Więc napijmy się – podniósł w górę kieliszek – napijmy się za nasze dziecko. 
Może spo-kojnie nosić moje nazwisko. Nie jest, nie było i nie będzie okryte 
żadną niesławą! Żartowałaś przecież? Prosit! 
Gdyby przytaknęła. Gdyby odpowiedziała: oczywiście, że żartowałam. Może by żyła. 
Mo-że. Jeżeli Wirski zgodziłby się żyć ze stale wiszącym nad głową zagrożeniem. 
Sabina Holz nie przytaknęła jednak. Uniosła kieliszek, jej wargi uśmiechały się, 
lecz wzrok ciągle był kocim czającym się wzrokiem pewnej swojej władzy kobiety. 
– 
Prosit! – powiedziała. Nie miała pojęcia, że w tej chwili, chwili swego 
wielkiego trium-fu, wydała na siebie wyrok śmierci. 
Gospodyni profesora Wirskiego, Pelasia, też nie miała o tym pojęcia. Nie 
widziała też oczu Sabiny podnoszącej w górę kieliszek, a gdyby je widziała, 
pomyślałaby, być może, że są jak tajemnicze oczy wielkiego pająka. Niewiele 
widziała; wnosząc kolejne potrawy wzrok trzymała uparcie spuszczony, wbity w 
stół. Ale wszystko słyszała. To zaś, co słyszała, opo-wiedziała, a raczej 
wykrzyczała w sądzie. 
W sądzie, Jadwiga Owczarek, zwana przez swego pracodawcę Pelasią, wykrzyczała z 
sie-bie całe swoje życie. Wreszcie mogła wykrzyczeć wszystko, co ją latami 
dławiło, unice-stwiało, w pewnym sensie pozbawiało człowieczeństwa. Czuła się 
unicestwiona, choć zawsze z godnością nosiła głowę, zwłaszcza gdy przyozdobiona 
była ukochanym kapelusikiem z ga-łązką sztucznej jarzębiny. Nie zrezygnowała z 
tego nakrycia głowy, mimo że taki kapelusik wybrał los, by ją wprowadzić na 
drogę męki, którą jej wyznaczył w swych nieprzewidywal-nych planach. Mówiąc 
prościej: od takiego kapelusika, niedużego, niemal męskiego kroju, 
przyozdobionego gałązką sztucznej jarzębiny, wszystko się zaczęło. Leżał na 
wystawie u mo-dystki, a Jadźka Owczarek, którą wystawy z kapeluszami nieodparcie 
przyciągały, od razu go wśród innych wypatrzyła. Miała wtedy 16 lat i w 
Warszawie była od niedawna. Wyjechała z rodzinnego Jadowa, a właściwie uciekła. 
Uciekła od awantur wiecznie pijanego ojca, jadow-skiego szewca, niedoli matki, 
wrzasku licznego rodzeństwa, a być może zwłaszcza od brudu. Jadów, małe 
mazowieckie miasteczko, do którego z miejscowości wczasowej Urle prowadziła 
szosa wśród pól, latem pełnych śpiewu skowronków, zimą – swojskiego krakania 
gawronów, był miasteczkiem zadbanym i czystym. Lecz w dwuizbowym mieszkaniu 
Owczarków brud panował nie mniej niepodzielnie niż wrzask. Schorowana, obarczona 
kupą dzieciaków Owczar-kowa nie dawała sobie rady nawet i wówczas, gdy Jadźka 
mogła ją już w wielu obowiązkach wyręczać. A Jadźka brudu nie znosiła jeszcze 
bardziej niż wrzasku. Lubiła, żeby było czysto i żeby sama była czysta. Marzyła 
o domu czystym i zadbanym, którego byłaby porządną, przez wszystkich szanowaną 
gospodynią. Nie widziała mężczyzny w tym domu. Mężczyzn, po eks-cesach ojca, 
trochę się bała, a trochę się nimi brzydziła. Mężczyzna? Niekoniecznie. Ale dom 
tak, własne mieszkanie, własna szafa na ubrania, a na szafie pudło od kapelusza. 
Któregoś lata w Urlach Jadźka zobaczyła młodą kobietę w dużym kapeluszu, którego 
ron-do rzucało cień na twarz, niby woalka. Kobieta wysiadła z samochodu, który 
zatrzymał się przy budce z lodami i przechadzała się z wolna, podczas gdy jej 
towarzysz – Jadźka nie potra-fiłaby o nim nic powiedzieć – stanął w kolejce po 
lody. Jadźka patrzyła na nią zachłannie. Na jej postać w zwiewnej sukience. Na 
jej nogi poruszające się niemal tanecznie w pięknych pantoflach. Lecz przede 
wszystkim patrzyła na kapelusz. Robiło jej się tak dziwnie słodko, jakby po 
całym ciele, po niej całej, rozprzestrzeniał się nieporównywalny z żadnymi 
innymi smak pistacjowych lodów. Takie lody mogła sobie kupić. Tu w budce były 
najsmaczniejsze. Smaczniejsze niż w Jadowie. Kapelusz zaś... czy śmiałaby kupić 
sobie taki kapelusz? Gdzie by w nim chodziła? Po rynku w Jadowie? 
Za duży na taki rynek – pomyślała, lecz jeszcze wtedy nie nawiedziła jej wizja 
innego ka-pelusza, skromniejszego, niedużego, takiego w sam raz dla niej. 
Kiedy uciekła z domu do Warszawy i zgodziła się do pracy jako pomoc domowa, nie 
od razu wyruszyła na poszukiwanie obiektu swych marzeń. Odwlekała jakoś te 
poszukiwania, jakby pragnęła uciec od losu, który już zastawił swoje sidła. 
To była pierwsza wystawa z kapeluszami, przy której przystanęła. Wypatrzyła od 
razu coś, co było dla niej w sam raz, od razu to wypatrzyła! Ją zaś wypatrzył 
przechodzący właśnie ulicą asystent Wydziału Fizyczno-Matematycznego UW, Arnold 
Wirski. Może by nie zwrócił na nią uwagi, gdyby miała inne łydki. Arnold Wirski, 
niestrudzony podrywacz, należał do mężczyzn, którzy patrząc na kobietę widzą 
przede wszystkim jej nogi. Na te nogi w mysiego koloru rajstopach właściwie nie 
spojrzał. Kątem oka spostrzegł, że przy wystawie z kapelu-szami stoi jakaś 
dziewczynina, dziewczynka raczej. Coś chudego, niedużego. Jego wzrok z 
przyzwyczajenia przesunął się w dół i – Wirski przystanął. Zatrzymany parą 
mocnych, krą-głych łydek, których widok podziałał na niego wstrząsająco. Odczuł 
pożądanie, ostre, zadają-ce ból, który byt zarazem rozkoszą. Nigdy jeszcze nie 
doświadczył równie ostrego fizycznego doznania. Przemożnej żądzy posiadania. 
Stał przez chwilę niezdolny do najmniejszego ruchu, porażony, aż ona ocknąwszy 
się ze swego zapatrzenia zdała sobie sprawę z jego obecności. Kiedy obróciła ku 
niemu twarz drob-ną i mizerną od razu pomyślał, że to będzie łatwe. 
– 
Lubi pani kapelusze? – zapytał najnaturalniej w świecie. 
–
Bardzo. 
– A który podoba się pani najbardziej? Obróciła się znowu ku wystawie, na jej 
chude po-liczki wypłynął rumieniec. Palcem wskazała jak dziecko. 
– Ten. Ten maluśki – rzekła z głębi serca. – Z jarzębinką. Byłby dla mnie w sam 
raz. 
Nie kupił jej wówczas tego kapelusika. Stał i patrzył razem z nią, przez cały 
czas dojmują-co świadomy łydek, tylko łydek. Potem ruszył powoli, a ona 
najnaturalniej w świecie ruszyła z nim. Nie bała się tego mężczyzny. Był 
elegancki, spokojny. Wydawał się jej okropnie stary. Zagadaną podprowadził pod 
dom, w którym mieszkał, zaprosił na herbatę. Najnaturalniej w świecie przyjęła 
zaproszenie. Dlaczego miała nie przyjąć? Był taki miły, spokojny, taki pan. 
Wcale jej nie podrywał, rozmawiał z nią zwyczajnie, nie jak mężczyzna, a jak 
człowiek. W skromnej kawalerce Wirskiego najdłużej stała przed książkami. Pan to 
wszystko przeczytał?! Ja też lubię czytać, najbardziej o pięknych paniach w 
pięknych domach, o pięknym życiu. Ale takich książek jest mało, prawda? Bo i 
takiego życia jest mało – pokiwała głową i westchnęła przytłoczona wspomnieniem 
swojego szesnastoletniego życia, które piękne było tylko dziś, gdy stanąwszy 
przed wystawą wypatrzyła ten kapelusik maluśki z jarzębiną, dla niej w sam raz. 
Kupię sobie ten kapelusik – zadecydowała. Wirski nie przerywał jej milczenia, 
kiedy milczała zamyślona, słuchał, kiedy mówiła, a właściwie dziecinnie 
zwierzała mu się ze swoich myśli, nalewał herbatę, podsuwał cukier, 
uprzejmy, uważający. On też coś zadecydował (a może zadecydowały za niego jej 
łydki?). Nie dotknął jej ani razu. Kiedy zegar wybił szóstą, zerwała się 
spłoszona. 
– Tak późno! Miałam wolne tylko do piątej. Ale tu się tak przyjemnie siedzi. Tak 
tu czy-sto, porządnie... 
– Możesz tu przychodzić, kiedy zechcesz – powiedział. 
Przychodziła. Przybiegała w każdej wolnej chwili. Oddała mu się pewnego dnia z 
wdzięczności. Za ten spokój, który przy nim odczuwała. Za poczucie 
bezpieczeństwa. Za po-południa przy herbacie, za to, że uważnie słuchał tego, co 
mówiła, za to, że nie próbował na-chalnie się do niej dobierać. Oddała mu się 
więc, kiedy uznał, że już na to czas. Miał swoje łydki. Ona zaś, gdy minął szok 
i ból zaczęła w tym nowym ich wspólnym życiu znajdować przyjemność. Wkrótce 
zorientowała się, że go kocha, że jakoś nie wiedzieć kiedy pokochała tego 
kulturalnego i przyzwoitego (tak o nim wtedy myślała) mężczyznę. Było jej 
dobrze. 
–
Tak mi było dobrze, tak dobrze! – wyznała w sądzie, a jej twarz stała się na 
moment twa-rzą młodej szczęśliwej dziewczyny. 
Po roku Wirski się ożenił. Nie z nią. Ożenił się, jak jej ze śmiechem powiedział 
– z miesz-kaniem. Z dużym luksusowym mieszkaniem w przedwojennym domu na 
Bartoszewicza. Wprowadził się do tego mieszkania i – wprowadził ją. Jako swoją 
kochankę i jako gosposię. Długo wierzyła, że on ją kocha, że ślub nie z nią, to 
tylko dla mieszkania. 
– 
Będę profesorem, rozumiesz, Pelasiu, a profesor musi mieć duże reprezentacyjne 
miesz-kanie. I musi – przymrużył oko – dobrze się prowadzić. 
To wtedy właśnie zaczął ją nazywać Pelasią (niby to żartobliwie: moja gosposia 
Pelasia) i wtedy nabrał zwyczaju mówić jej niemal wszystko. O tym, co robił i o 
tym, co myślał. Słu-chała, zrazu nierozumiejąca, potem żarliwie go 
usprawiedliwiająca (gdzie jej tam sądzić ta-kiego pana), a w końcu z rosnącą 
zgrozą. Nie miał pojęcia (a zresztą i tak by go to nie obcho-dziło), jak bardzo 
zatruwa jej duszę. Z próżnością typową dla cynicznego gracza musiał się przed 
kimś chwalić. Wybrał ją, pewny jej miłości, jej podziwu i swojej nad nią władzy. 
Długo, bardzo długo istotnie miał nad nią całkowitą władzę. Nie zdawał sobie 
jednak sprawy z tego, że zatruwa jej miłość do niego, że ta miłość, wyrosła z 
wdzięczności i podziwu zmienia się powoli w pogardę i nienawiść. 
– To jest potwór, potwór! – krzyczała w sądzie. – Zły! Ile kobiet ten piekielnik 
umęczył. Zamęczył swoją żonę. Chciał być sam w tym pięknym mieszkaniu. Jej 
mieszkaniu! Wygnał ją i dzieci. Ze wszystkiego obrał. Chciał być znowu 
kawalerem, im więcej miał lat. Do żona-tego panienki by nie przychodziły! A ile 
świństw ludziom narobił i jeszcze się tym chwalił! Jakby ta jego biedna żona nie 
uciekła, to już by nie żyła! Jak ta Sabina. Po trupach szedł ten potwór. A co 
zrobił temu biednemu dziecku, małej Irmie? Okradł ją! 
–
Protest, Wysoki Sądzie! – krzyczał obrońca Wirskiego. – Protest. 
–
Ukradł to, co napisała i podał za swoje! – nie dała sobie przerwać Pelasią. 
Obrońca Wirskiego, który od pewnego czasu stał protestując nieustannie, 
bezskutecznie zresztą, bo sędzia Mieczysław Jaworowski sprzeciw za sprzeciwem 
odrzucał, przy tej ostat-niej rewelacji usiadł wyraźnie załamany. Natomiast 
Wirski zerwał się, to on teraz próbował protestować. Próbował zakrzyczeć 
Pelasię. Próbował nie dopuścić do tego, by opowiedziała to, co jak teraz 
wiedział, podsłuchała pod drzwiami. Opowiedziała wszystko, bardzo dokład-nie. 
Poprzedniego dnia oskarżyła go. A teraz dostarczyła motywu tej wyjątkowo 
odrażającej zbrodni. Miała ponadto dowód na poparcie prawdziwości swoich słów. 
– 
Ja pakowałam rzeczy Irmy – powiedziała. – Byłam pewna, że zapakowałam wszystko. 
Ale ten szalik jakoś mi gdzieś uciekł. Nie wiem dlaczego. Chyba, że o n – 
spojrzała na pro-fesora – specjalnie go schował. Zabrał, co swoje – skomentowała 
zjadliwie. – Dawać to on nie lubił, o nie. Aż się zdziwiłam, gdy tamtego dnia 
pannie Sabinie na szyi go zawiązał. Ład-nie ci – powiedział. Ładnie jej, prawda 
Pelasiu? Żebym to ja wiedziała, że on ją nie na spacer do Ogrodu Saskiego 
prowadzi a na śmierć! 
– Wiedziała pani, że idą do Ogrodu Saskiego? – podchwycił mecenas Wileński. 
– 
Wiedziałam. Najpierw kazał przygotować kolację na dwie osoby, a jak ona 
przyszła, ta Sabina, to mówi do niej: kochanie, jestem taki zmęczony, siedziałem 
osiem godzin na Radzie Wydziału. Proponuję spacer przed kolacją. Niedaleko. Do 
Ogrodu Saskiego. – O, coś sobie przypomniałam! Być może – dodał i zachichotał – 
być może kogoś tam spotkamy... 
Wirski istotnie tak powiedział, choć naprawdę tego spotkania, o którym, 
powodowany straszliwą emocją, nie mógł nie napomknąć, nie spodziewał się. Ono, w 
pewnym sensie, miało miejsce wcześniej i podsunęło mu pomysł. 
Nie tylko Ted Skorsky widział Irmę Ossowiecką idącą do Ogrodu Saskiego. Zobaczył 
ją również, całkiem przypadkowo zresztą, profesor Wirski. To była okazja, na 
którą coraz bar-dziej niecierpliwie czekał. Musiał pozbyć się Sabiny Holz. I 
musiał to zrobić w taki sposób, by nie padł na niego bodaj cień podejrzenia. 
Nieoczekiwany przyjazd Irmy Ossowieckiej do Warszawy, jej pojawienie się na 
wydziale, gdzie przecież widział ją nie tylko on, stwarzało okazję po prostu 
zesłaną z nieba. Za jednym zamachem pozbędzie się ich obu, gdyż Irma mimo 
wszystko zawsze będzie stanowiła potencjalne zagrożenie. Widział Irmę wchodzącą 
do Ogrodu Saskiego. Ku jego radości szła nie przez Ogród, a do Ogrodu właśnie. 
Widział, jak usiadła w ustronnym miejscu, na ławce ukrytej w gałęziach wierzby 
niby w altanie. Siedział nie opodal, też ukryty i czekał. Na zimno, precyzyjnie 
obmyślał swój plan. Widział, jak Irma dziwnie pośpiesznie opuszczała Ogród 
Saski. Widział, jak podeszła do niej jakaś stara kobieta i coś mówiła. Nie 
interesowało go, co. Przelotnie wszakże pomyślał, że w razie czego ta ko-bieta 
byłaby idealnym świadkiem. Oskarżenia oczywiście. W razie czego dam ogłoszenie 
do gazety, odnajdę ją – pomyślał. I oto w najczarniejszym dniu jego życia 
kobieta ta stała na miejscu dla świadków. Była świadkiem oskarżenia. Ale nie 
Irmę oskarżała. Dostarczyła jej, już właściwie niepotrzebnego, alibi. 
– 
Czytałam o tej historii. Nie przypuszczałam jednak, że oskarżoną jest ta młoda 
dziew-czyna. Prędzej bym się spodziewała wiadomości o jej samobójstwie lub 
nieszczęśliwym wy-padku. Była tak bardzo znękana! Wyglądała na chorą, dlatego do 
niej podeszłam i potem szłam za nią. Poszła na Dworzec Centralny i ja tam 
poszłam. (Och, ta twarz, która mi się wy-dała znajoma w tłumie na peronie – 
pomyślała Irma.) Widziałam, jak wsiadała do pociągu. 
– 
Innymi słowy – podchwycił mecenas Wileński – praktycznie rzecz biorąc nie 
spuszczała pani z niej oka od godzin popołudniowych do północy. 
– 
Tak – potwierdziła starsza pani. – Byłam przez wiele lat nauczycielką. Znam 
młodzież. A ta dziewczyna, Irma Ossowiecka, Boże, Boże – przez pewien czas 
uczyłam jej matkę, była najlepszą, jaką miałam kiedykolwiek, uczennicą z 
polskiego – wyglądała na zdruzgotaną przerastającym jej siły cierpieniem. Gdybym 
wiedziała wcześniej, że to o nią chodzi! Ale dopiero wczoraj zobaczyłam 
zdjęcie... 
Irmie Ossowieckiej, jako się rzekło, to alibi właściwie już nie było potrzebne, 
a i samo ze-znanie starej nauczycielki przeszło raczej bez echa, przecież 
dopiero co opuściła miejsce dla świadków gospodyni profesora Wirskiego, Jadwiga 
Owczarek. Wstąpiła na nie jako Pelasia, opuściła je jako Jadwiga Owczarek. Była 
świadkiem, lecz tak naprawdę ona tutaj stawała przed sądem, może bardziej boskim 
niż ludzkim. Wyznawała swoją niedolę, swoje pohańbie-nie i swoje winy, zostały 
jej odpuszczone. 
– 
Wrócił z tego spaceru z Sabiną sam. Późno w noc. Ale ja ciągle trzymałam kolację 
na stole. Przyszedł, siedział z pół godziny w łazience, potem przyszedł i mówi: 
to my Pelasiu zjemy tę kolację razem. Jak za dawnych dobrych czasów! A ja – 
Pelasia wyprostowała ra-miona, jej oczy zalśniły – ja powiedziałam: nie, 
dziękuję, już jadłam. Nie, dziękuję, już ja-dłam – powtórzyła z mocą i każdy 
mógł łatwo odgadnąć, że było to pierwsze „nie”, jakie po-wiedziała człowiekowi, 
który ją zniewolił. Ale jeszcze wówczas nie odzyskała wolności. Trzeba było 
jeszcze tego szalika, niegdyś należącego do Irmy, który na jej oczach profesor 
czule, a zarazem z dziwnym chichotem poprawiał na szyi Sabiny Holz, tuż przed 
wyjściem na 
spacer, z którego mieli wrócić oboje, a wrócił tylko on. Trzeba było jej 
pewności, że to on jest mordercą. Trzeba było tego Irmy przyznania się do 
niezawinionej winy, by Jadwiga Owcza-rek z Jadowa stanęła przed sądem, ocaliła 
niewinną i sama odzyskała wolność. Była wolna, a potwór zgnije w więzieniu. 
Potwór, naprawdę potwór – myślała Irma, zamknięta na Rzym, który jej oczom, 
sercu, wszystkim zmysłom podsuwał swoje niezrównane piękno. To chyba trwało 
dobry tydzień. Aż pewnego dnia wędrując po mieście, weszła nie bardzo wiedząc, 
dlaczego to czyni, bo już tutaj przecież była, na najwyższe piętro Palazzo 
Venezia i stanęła przy balustradzie. Dzień był upalny, a tu w górze wiał lekki 
wiatr, dając przyjemne uczucie świeżości. Wsparła się łok-ciami o balustradę, 
przymknęła oczy i nagle poczuła na twarzy inny wiatr, chłodniejszy, bo nie 
sierpniowy, a kwietniowy, inaczej pachnący, gdyż nie od Tybru wiał, a od Wisty. 
Zoba-czyła siebie, jak stoi wsparta o balustradę nad Trasą Łazienkowską. 
Zobaczyła nie swoimi oczami. Oczami Teda Skorsky’ego. 
– Siedziałem w kawiarence „Rozdroże” i patrzyłem na panią. Pomyślałem: jaka to 
piękna dziewczyna! Potem podszedłem do pani i nagle poczułem, że w tej dziwnej 
chwili moje życie zaczyna się zmieniać, nabiera nowego sensu. 
Nie sposób zapomnieć tych stów, a zwłaszcza dalszych, które nastąpiły, nie 
sposób zapo-mnieć tego wstydu, który wypłynął na jej twarz zdradzieckim 
rumieńcem, jak nie sposób za-pomnieć wszystkiego, co przystojny Amerykanin tak 
nieoczekiwanie w niej obudził. A prze-cież tu, w Rzymie ani razu nie pomyślała o 
nim. Może dlatego, że groza, w której władzy niepodzielnie się znajdowała, 
wyparła tamto wspomnienie. A może sama je wyparła, by nie przeżywać ponownie 
tego wstydu, którego się najadła w hotelu „Victoria”. Jak można się tak pomylić? 
Pragnęła tego mężczyzny, a on, jak się okazało, widział w niej ucieleśnienie 
jakie-goś swego mistycznego ideału, była pożywką dla jego duchowego głodu, nie 
istotą z krwi i kości, lecz sygnałem uruchamiającym zardzewiałą zwrotnicę jego 
losu. 
Zacisnęła pięści w bezsilnym gniewie, w takiej złości, w której człowiek pragnąc 
unice-stwić wspomnienie palącego wstydu, pragnie zarazem unicestwić siebie. I 
nagle parsknęła śmiechem. To, co się stało, wydało się jej nagle nieodparcie 
komiczne. 
– Hello! – powiedział ktoś za jej plecami.Obróciła się zaskoczona.Stał, tuż za 
nią, wysoki, wysportowany, z głową ostrzyżoną najeża, w każdym calu Ame-
rykanin, na pewno Amerykanin! Znowu parsknęła śmiechem. 
– 
Do you speak English? – zapytał nieco zbity z tropu. 
– 
No – skłamała. Podszedł bliżej. 
–
Roma! – rzekł szerokim gestem obejmując rozległy widok w dole. – This is 
beautiful. Bello. Roma – szukał z wysiłkiem włoskich słów – Roma e bello. 
Belvedere maravi... 
–
Maryellous – podpowiedziała, drgnął zaskoczony. 
–
You speak English! 
– 
No – powtórzyła i odwróciła się do niego plecami. Włoch by nie odszedł. Ale to 
był Amerykanin. Amerykanin! Znowu stała przy balustradzie i patrzyła, i znowu 
próbował ją poderwać Amerykanin. Ach prawda, tamten w Warszawie właściwie nie 
chciał jej poderwać, chciał – jak to sformułować, Irmusiu? – dzięki niej się 
odrodzić. Odrodził się. Ona też się odrodziła, są kwita! Poczuła wielką ulgę. 
Pełną piersią wciągnęła powietrze, przymknęła oczy, wystawiła twarz na 
pieszczotliwe podmuchy wiatru, było jej dobrze. Jest mi dobrze. „Tak mi było 
dobrze, tak dobrze” – przy-płynął głos Pelasi, Irma szybko otworzyła oczy i 
nagle zobaczyła Rzym. Leżał tam w dole, jak lekko sfalowane, pokryte nalotem 
płowej mgiełki morze. Właściwie najpierw zobaczyła wzgórza – płową falę wpisaną 
w blady od upału błękit ogromnego panoramicznego nieba. Miała wrażenie, że ta 
fala płynie niosąc przed sobą, ku niej, rozległe miasto. Płynęło ku niej. 
Otworzyła się i całą sobą wchłonęła to miasto, które jeszcze kilka minut temu 
leżało u jej stóp niby stronice księgi, zapisane w niezrozumiałym języku, obce. 
Stała na szczycie Palazzo Ve-nezia, wiatr owiewał jej twarz i owiewało ją 
przenikające do głębi duszy tchnienie wieczno-ści, majestatyczny spokój. 
Majestatyczny spokój ponad całym tym zgiełkiem. Jak dobrze. Jak lekko. Ogarnęła 
ją radość, głęboka, mistyczna, a zarazem dojmująco cielesna. To jest Rzym! Rzym 
jest cudowny – powiedział Ted Skorsky. – Zakochałem się w tym mieście od pierw-
szego wejrzenia. Ma rację! Ona też zakochała się w Rzymie. Nic to, że nie od 
pierwszego wejrzenia. Od pierwszego przytomnego spojrzenia. Dobrze, że właśnie 
tu mogła przywieźć ze sobą zgryzotę i udrękę, doświadczenie podłości i małości 
ludzkiej. Tu, lepiej niż gdziekol-wiek indziej mogła zrozumieć, że były tylko 
zmarszczką potężnej, płynącej poprzez Wszech-świat fali życia. Wiecznego. To 
miasto jest wieczne. 
Od owego momentu przemierzała je niestrudzenie, jakby pragnąc nadrobić czas, 
kiedy była na nie zamknięta. Ciągle w darzącym szczęściem poczuciu wolności. 
Pozbyła się gniotą-cego ciężaru, zbladł, znikł, rozpłynął się w płowej mgiełce 
otulającej Rzym. Były to wędrów-ki gorączkowe, zachłystywała się 
teraźniejszością tak misternie wplecioną w przeszłość: to był jeden wzór, wzór 
na życie. Po pierwszym zachłyśnięciu się, uspokojona, pełna Rzymu, zaczęła 
godzinami przesiadywać na Forum Romanum. Siadała na Palatynie pod rozłożystą 
pinią i odpoczywała. Wsparta plecami o chropawy pień patrzyła w niebo. Zdawało 
się spły-wać poprzez parasolowate gałęzie pinii ku jej twarzy długimi, 
błękitnozłotymi kroplami. Za-pach nagrzanego słońcem igliwia budził w jej sercu 
delikatną, słodko-bolesną tęsknotę, jakieś nieokreślone, ulotne pragnienie, 
któremu, rozleniwiona, szczęśliwa, nie pozwalała nabierać kształtu. Jeszcze nie. 
Odpoczywała. Pławiła się w szczęściu bezmyślnego trwania, żyła, była, po prostu 
była, osobna, swoja, a jednocześnie głęboko wtopiona w to, jakby unoszące się w 
powietrzu, a tak bardzo zakorzenione, miasto. Czuła je wokół siebie, z jego 
pałacami, w ru-inie lub nie, z niezliczonymi statuami – tworzącymi nieruchomy 
tłum jakiegoś antyświata, z akweduktami, obeliskami, łukami triumfalnymi; 
teraźniejszość beztrosko mieszająca się z przeszłością we wszechobecnym szepcie 
tysięcy fontann. Wieczorem, do późna w noc siady-wała na tarasie domu, który był 
teraz jej domem, chłonęła feeryczny widok. W mozaice świateł, barw, kształtów, 
którym teraz potrafiła dać nazwy, coraz częściej przyciągała jej wzrok widoczna 
zewsząd kopuła Michała Anioła; była emanacją rzymskiego nieba, w dzień 
przybierając nawet jego szarolazurową barwę, nocą nasuwała zapatrzonej 
dziewczynie myśl o wielkim białym namiocie rozpiętym na bezkresnej pustyni 
nieba. Obecność. Nadzieja. Znak? Nagle wszystko stało się pełne znaków. 
Po pewnym czasie rzadziej już zachodziła na Forum Romanum, upodobała sobie inne 
miejsce: Ogród Pincio. Zaszła tam podczas jednej ze swoich wędrówek, 
stwierdziła, że pięk-nie, ale woli Villa Borghese, z Pincio jednak rozciągał się 
wspaniały widok na Rzym, a ona ciągle tego widoku była niesyta. Przysiadła więc 
w cieniu, twarzą ku doskonale stąd widocz-nej kopule Michała Anioła i patrzyła. 
Zamierzała odejść, gdyż ku tarasowi podchodziło coraz więcej turystów, lecz 
rzuciwszy ostatnie spojrzenie ku majestatycznej kopule, nagle zrozu-miała po co 
tutaj takie tłumy ciągną: zbliżał się zachód słońca, „słynny zachód słońca nad 
kopułą Michała Anioła”. Znała to określenie z przewodnika, ale do tej pory nie 
uczestniczyła w owym, jak pisano „misterium zaślubin nieba z ziemią”. Została. I 
– od tej pory wracała tu niemal co dzień, by uczestniczyć w czymś, czego piękna 
nie potrafi oddać żaden opis. 
Przyszła również i tego dnia, gdy poczta przyniosła jej dwa listy ze Stanów. 
Jeden od So-ledad. Drugi z Uniwersytetu Harvarda. 
Soledad pisała do niej często, krótkie miłe listy, w których wrażliwa dziewczyna 
odczyty-wała, między wierszami, smutek. Smutek? Jak może być smutna taka 
olśniewająca kobieta? Soledad, jak wiemy, poczuła do Irmy sympatię od pierwszego 
wejrzenia. Dla Irmy zaś pierw-sze niezapomniane spotkanie w hotelu „Victoria” z 
żoną Teda było niemal szokiem. Było to jakby spotkanie ze słońcem. 
– Mogłabym na panią patrzeć całe życie! – rzekła dziecinnie, a Soledad 
przytuliła ją do siebie. 
– Już dobrze, już wszystko będzie dobrze – powiedziała miękko, a Ted nie bez 
zdziwienia i szczególnego poruszenia, stwierdził, że miała w twarzy czułość, 
której, za jego pamięci, nigdy nikomu poza nim, w rzadkich chwilach, nie 
okazywała. Ze ściśniętym sercem pomy-ślał, że z taką twarzą, nieskończenie czułą 
mogłaby nachylać się nad swoim dzieckiem, tym dzieckiem, którego nie chciała mu 
urodzić. Nie wiedział, że Irma w miękkich, pachnących ramionach właśnie tak się 
czuła, jak dziecko, nigdy dotąd w ten sposób przez matkę nie utu-lona. Między 
nią a jej własną matką panowało zbyt wiele napięć, by takie spotkanie w czuło-
ści było możliwe. A poza tym, poza tym Soledad była samym życiem! Słońce, 
jasność, życie. Mimo że jej imię znaczyło: pustka, samotność, beznadzieja. Ale w 
życiu sąsiaduje przecież ze sobą jasność i cień. 
Rzym jak każdego lata nieodmiennie byt jasny, skąpany w blasku, od którego 
często trzeba było szukać wytchnienia. Nie ochładzało się nawet o zachodzie. 
Irma wolno szła przez Pin-cio, w torbie przewieszonej przez ramię miała jeden 
tylko list, jeden z tych dwóch dzisiaj otrzymanych, list w urzędowej kopercie 
Uniwersytetu Harvarda. Znowu miała w torbie coś z Harvardu. Znowu była w stanie 
nie szoku, lecz silnego oszołomienia. I znowu czegoś nie ro-zumiała. Nie 
rozumiała mianowicie, dlaczego od razu nie odpisała na ten list. Dlaczego w 
radość wplatał się bezustannie motyw, jak gdyby z innej melodii. 
W Pincio było dziś mniej tłoczno niż zazwyczaj. Może upał doprawdy trudny już do 
znie-sienia, zniechęcił turystów, a może tak właśnie miało być? Irma tak bardzo 
dziś pragnęła, aby ławka, na której lubiła tutaj siadywać, była pusta i 
pragnienie jej się spełniło. Usiadła z wes-tchnieniem ulgi, torbę z listem z 
Harvardu położyła na kolanach. Przymknęła oczy i tak przez chwilę siedziała 
pozwalając, aby dochodziło do głosu owo nieokreślone pragnienie, które 
towarzyszyło jej stale, owa melodia jakby z innego utworu, teraz wyraźnie 
potęgująca radość. Czysty ton przywracający ład. Uśmiechała się bezwiednie 
czułym uśmiechem, a kiedy otwo-rzyła oczy, słońce było już ogromne, purpurowe. 
Ale to nie ono w tym momencie przyciągało wzrok, stanowiło bowiem tylko tło dla 
kopuły Michała Anioła. Bardzo teraz białej, jaśnieją-cej. Jaśniejąca twarz 
Filipa na dworcu w Terespolu. Filip. 
W powietrzu wisiała burza. Ostatnio stale burze przelatywały nad podlaską 
ziemią, nie przynosząc ochłody; lato tego roku i w Polsce było upalne. Muchy 
brzęczały i cięły. Motyle omdlewały w żarze. Psy szukały cienia i leżały ciężko 
dysząc. Te uwiązane na łańcuchach chroniły się do budy. Jeden tylko, w zagrodzie 
przylegającej do zagrody Filipa Niemcewicza raz po raz opuszczał budę i nie 
wiadomo dlaczego, ochryple szczekał. To szczekanie było jedynym dysonansem w 
harmonii ospałości upalnego wiejskiego dnia. Nie zakłócało jej mru-czenie 
obracającej się niezmordowanie małej betoniarki, Filip kupił ją w owym momencie, 
kiedy ból tęsknoty przeszedł w stadium, w którym człowiek ma do wyboru: położyć 
się i ga-pić w sufit lub rzucić się w wir jakiejś obłędnej pracy. Filip 
Niemcewicz wybrał to drugie. Tym bardziej że niespodzianie jego ojciec 
zapowiedział swój przyjazd na stałe, co dostar-czyło Filipowi motywacji 
niezbędnej do podjęcia wysiłku, na jaki może by się nie zdobył obolały. Malować 
nie mógł i to było miarą jego cichej, drążącej niby kornik, rozpaczy. 
Powoli tracił nadzieję. Miał ją! Na początku, w pierwszych dniach po wyjeździe 
Irmy do Włoch ją miał. 
W tym krótkim czasie od rozprawy uniewinniającej Irmę do jej wyjazdu, właściwie 
ani przez chwilę nie byli sami. Nie dbał o to, szczęśliwy, że jest wolna, 
oczyszczona ze wszelkich zarzutów, w pełni zrehabilitowana. Wystarczyło mu, że 
była, że była wolna, że mógł na nią patrzeć. Później jednak, rozpamiętując w 
samotności każdą chwilę, doszedł do wniosku, że ona go unikała. Unikała 
jakiegokolwiek sam na sam, jakby jej w jakiś sposób zawadzał. On zawadzał! Taki 
wniosek nasuwał się jednak nieodparcie. Ale przecież był ten moment w sądzie, na 
pierwszej rozprawie, kiedy osaczona, bliska załamania, dojrzała w tłumie jego 
twarz, kiedy spojrzała na niego, rozpoznała i jej oczy wypełniło światło. 
Zdarzało mu się też w ciągu następnych dni przyłapywać jej rzucane ku niemu 
ukradkowe spojrzenia. Nie potrafiłby po-wiedzieć, co w nich było, wiedział 
tylko, że serce zaczynało mu bić z zapierającej dech emo-cji. Po prostu na 
chwilę przestawał oddychać, by nie spłoszyć czegoś cudownego. Później już nie 
był taki pewny. Myślał, że mu się to wszystko zdawało, często tak myślał. 
Na lotnisku unikając jego wzroku szepnęła: – Napiszę. 
Czekał. 
Mijały dni, nie nadszedł ani jeden list, ani jedna kartka. Żadnego znaku, nic. 
Dlaczego tak zupełnie nic? Nie rozumiał i cierpiał. Wiedział, że Ted Skorsky i 
jego żona pojechali do Sta-nów. Lecz w najczarniejszych godzinach i to sobie 
wyobrażał, że Skorsky jest w Rzymie, że oni są tam w Rzymie oboje, że są tam 
razem. W Rzymie. Tę myśl jednak stosunkowo łatwo było mu odpędzić. Co innego 
bolało bardziej: myśl, że ona ma dość, dość Polski, bo tutaj właśnie tak 
straszliwie się nacierpiała, dość ludzi, którzy byli świadkami i uczestnikami 
jej dramatu. Było to przypuszczenie całkiem logiczne i uzasadnione. Tak, było to 
uzasadnione! Rozumiał tę chęć: odciąć się od wszystkiego, rozpocząć nowe życie. 
Życie, w którym nie będzie miejsca dla niego. 
W momencie, gdy ta myśl zaczęła się w nim rozrastać jak kukułcze pisklę 
wypierające ostatki nadziei, Filip Niemcewicz zaciął zęby i rzucił się w wir 
gorączkowej pracy. Pracował zajadle, do upadłego. Schudł, skóra na jego 
policzkach napięła się, czasem z trudem rozwierał zaciskane zbyt mocno szczęki. 
Tego dnia, gdy niebo pociemniało na północy – ciemna ściana wyrosła nad lasem 
wiesz-cząc kolejną burzę – nagle poczuł się bardzo zmęczony. Nie zatrzymał 
betoniarki. Siadł jak stał, na ziemi, wsparł się plecami o werandę domku, który 
niedawno poskładał z zakupionych w Białej Podlaskiej elementów, przez chwilę 
patrzył na swoje zabrudzone cementem ręce, patrzył jakby należały do kogoś 
innego, a potem pozwolił, by opadły. Dosłownie tak: pozwo-lił im opaść, zwisały 
jak dwie odrzucone z obrzydzeniem kule. Żeby chociaż byt Medor – pomyślał 
niejasno, bo Medor był. Ale owczarek alzacki Filipa nie mógł znieść znerwicowa-
nego psa podwórzowego sąsiadów, któremu zazwyczaj zawzięcie wymyślał przez 
parkan i leżał w najbardziej zacienionej części ogrodu, tam gdzie ogród 
przechodził w wilgotną jesz-cze po wiosennej powodzi łąkę. Upał tężał. Wiatr 
leciał górą, pędząc przed sobą wielkie, sza-robiałe obłoki. 
Szerszeń zahuczał podnosząc się z krzaków ciężkim lotem, lecz starczyło mu sił 
tylko na to, by dolecieć do sąsiedniej gałęzi. Za parkanem rozgdakała się kura, 
która, upał nie upał, zniosła jajko, gdakała i gdakała, co znerwicowany kundel 
uznał za obrazę albo wyzwanie i rozszczekał się tak, że niemal było słychać, jak 
zrywa sobie zdarte od ciągłego ujadania stru-ny głosowe. 
– Powinno się coś zrobić z tym psem – powiedziała kiedyś Irma.Irma.Filip skulił 
się jak uderzony w żołądek. Zabijana, zatłukiwana morderczą pracą tęsknota
wybuchła. Nie chcę tak żyć – pomyślał. – Nie chcę tak żyć. 
– Nie mogę żyć bez ciebie – szepnął z udręką. – Nie mogę! Medor nie mógł 
usłyszeć tych słów. Ale ledwo przebrzmiały, zaszczekał krótko i poderwał się ze 
swego zacienionego miej-sca. „Nic nie pomożesz, piesku” – pomyślał Filip, mimo 
woli wzruszony. Lecz pies pędził nie ku niemu, biegł, już teraz przez cały czas 
szczekając, ku furtce. 
Filip zdziwiony nastawił uszu. Chyba samochód zatrzymał się przed bramą? 
Taksówka? Czyżby to ojciec przyjechał? Ale czemu nie dał znać, przecież by po 
niego wyjechał! Wstał i machinalnie wycierając o spodnie upaćkane cementem ręce, 
poszedł ścieżką do 
miejsca, z którego widać było bramę i stanął. Przed domem istotnie zatrzymała 
się taksówka, już odjeżdżała. Ale nie przyjechał nią pan Niemcewicz. Nie, to nie 
był ojciec Filipa. To była... Irma! Irma. 
Jeszcze nie dowierzał własnym oczom. Musiał uwierzyć! Ze śmiechem poskromiła 
psa, stała tam, drzewa rosnące przy bramie rzucały na nią cień, lecz cała była w 
świetle, w tym szczególnym oświetleniu, w jakim zobaczył ją po raz pierwszy w 
alei podworskiego parku, gdy z głową uniesioną ku górze z twarzą pełną blasku 
patrzyła na przysiadłego w gałęziach drzewa ptaka. Teraz też miała taką twarz. 
Ale nie patrzyła na ptaka. Patrzyła na niego. 
Irma. To była Irma. 
Ruszyła ku niemu, podbiegł, chwycił ją w ramiona. 
– 
Irma – szeptał – Irma!Puścił ją wreszcie i na jego wymizerowanej twarzy 
odmalowało się przerażenie.
–
Boże drogi! Ubrudziłem cię! Masz białą sukienkę, a ja... Przepraszam! 
– 
Ładnie mnie witacie, ty i Medor – zaśmiała się. – Powinnam była włożyć 
kombinezon ochronny! Nie rób takiej miny, wariacie, wszystko w porządku. O, 
widzę, że postawiłeś do-mek! 
– 
Tak. Tata przyjeżdża. Na stałe. Stracił pracę i nie ma szans na znalezienie 
innej w Jele-niej Górze. Więc zadecydował przenieść się tutaj. Joasia się 
cieszy, nie będzie musiała iść do internatu, zdała do liceum w Białej. A ja tu 
porządkuję. W tym domku urządzam tacie warsz-tat. Lubi majsterkować, a może i 
pieniądze z tego będą. Tata ma złote ręce. Irma! Irma! Już nie miałem nadziei, 
myślałem, że masz dość, że tu nigdy nie wrócisz, a ja... 
Nie dokończył. Nie powiedział: a ja nie mogę żyć bez ciebie. Mówiły to jego 
oczy, cała jego twarz, na której wyraźnie rysowały się ślady przeżytej udręki. 
Cień człowieka – pomyślała Irma ze ściśniętym sercem. Ale ten cień człowieka 
miał oczy, które patrzyły na nią. Jak one patrzyły! W błysku przeczucia pojęła, 
że nikt nigdy nie będzie jej kochał tak jak on. 
Do głębi duszy poruszona, odwróciła wzrok. Ogromny szary obłok pojawił się nad 
ogro-dem. Gnany wiatrem pędził na spotkanie coraz groźniejszej czarnej ściany 
sunącej od półno-cy. Zderzenie było nieuniknione. 
– Będzie burza – powiedziała. 
Weszła na małą werandkę, Filip rzucił się rozstawiać leżak. Usadowiła się 
wygodnie. Miała przed oczami niebo rozpięte nad wierzchołkami drzew. Szara 
chmura przesunęła się, odpłynęła, a teraz szły spiesznie jeden za drugim ciężkie 
białe obłoki. Biała kopuła Michała Anioła pojawiła się między nimi i trwała 
przez chwilę nieruchoma, oaza spokoju w zwiastu-jącym burzę pędzie. 
–
Wiesz, dostałam list z Harvardu. 
–
Tak? 
– 
Drukują moją pracę. Ukaże się nie w biuletynie, a jako osobna książka. Dołączyli 
recen-zję, z której wynika – uśmiechnęła się jakoś smutno – że jestem ni mniej, 
ni więcej tylko ge-niuszem. Soledad pisze, że głośno tam o mnie. 
–
To wspaniale! Nareszcie! – wykrzyknął Filip. 
–
Coś mi proponują – ciągnęła nie patrząc na niego. 
–
Stypendium?Pokręciła przecząco głową.
–
Nie. Kontrakt. Wykłady i zajęcia ze studentami. 
–
Pojedziesz?!Milczała.
– 
Musisz pojechać – powiedział mężnie. Jego twarz jaśniała radością, lecz ręka 
zdradziec-ko zacisnęła się na poręczy leżaka, mocno, aż pobielały kostki. 
– Pojadę – rzekła kładąc dłoń na tej zaciśniętej ręce. – Jeżeli ty ze mną 
pojedziesz.