ALGORYTM
PUSTKI

Ji

ALGORYTM PUSTKI
Ryszard Głowacki      JJ

ISKRY  WARSZAWA   1988

Opracowanie graficzne: Kazimierz Hałajkiewicz
Redaktor: Hanna Pusz
Redaktor techniczny: Elżbieta Kozak
Korektor: Jolanta Rososińska

mm

wito*

Biblioteka Publiczna
Wrocław, ul. Szewska 78

00075815

ISBN 83-207-1026-X

© Copyright by Ryszard Głowacki, Warszawa 1988

PRINTED IN POLAND

Państwowe Wydawnictwo „Iskry", Warszawa 1988 r.

Wydanie I. Nakład 39 700 + 300 egz.

Ark. wyd. 9,3. Ark. druk. 10.

Papier offset. kl.V, 70g, 61 cm (rola).

Wrocławskie Zakłady Graficzne,

Zakład Główny, Wrocław ul. Oławska 11.

Zam. nr 1282/87/00       K-29

Rozdział I
____________________

Kręgi, dużo czerwonych kręgów. Pojawiają się u wylotu ciemnego tu-
nelu i rozprzestrzeniają na wszystkie strony ni to pełznąc, ni płynąc nad
szklistą, spieczoną ziemią. Z początku jednakie, krwiste, pulsujące ta-
jemniczym światłem — w nieuchwytnej dali tracą ostrość konturów
i szkarłat barwy, uginają swe świetliste obręcze, stają się kłębowiskiem
niepowtarzalnych pętli, serpentyn, meandrów, różowych ameb i ośmio-
rnic, leniwych kaskad ceglastej poświaty, spływających z niewidzial-
nych progów.

Nagły błysk kłującej bieli wdziera się w senną krainę łagodnych
krzywizn, aż staje się wszechogarniająca jasność.

Kurczowo zaciskają się powieki na oszołomionych oczach, a ręka
obronnym gestem zasłania głowę przed nie znanym niebezpieczeń-
stwem. Fala miłego ciepła ogarnia twarz i piersi, narasta aż do przyje-
mnego żaru, zmusza do leniwego odwrócenia się od przeczuwanego
słońca — człowiek z wolna unosi powieki, by wpuścić w siebie dookol-
ną rzeczywistość.

W łagodnych muśnięciach ciepłego wiatru drży sklepienie z liści,
a nad nim przeświecają skrawki pogodnego nieba. Gdzieniegdzie wnika
odprysk śnieżnej bieli, by wnet odpłynąć i przepaść za powałą zwartej
zieloności. Pęki słonecznych promieni znajdują sobie tylko wiadome
ścieżki, by choć przez chwilę spocząć na ziemi i wyczarować zeń ulotny
okruch drżącego złota. W oceanie zastygłej ciszy kiełkuje nikłe ziarno
dźwięku, słabego jak echo marzenia sprzed lat, robiąc miejsce dla śpie-
wu ptaków w gałęziach drzew, szelestu rozgadanych liści i miarowego



)

oddechu. I dla fali dźwięków przypływającej z daleka, niosącej ledwie
słyszalne zgrzyty i piski, głuche pomruki i tępe uderzenia, urywki melo-
dii i strzępy ludzkich wołań. W nozdrza uderza zapach rozgrzanej gleby
zmieszany z odurzającym aromatem nie znanych kwiatów — trwa przez
chwilę niezmiennie, by pierzchnąć w silniejszym porywie wiatru, ustę-
pując przed drażniącą wonią.

Człowiek z trudem unosi głowę i wspiera się na łokciu. Niespokoj-
nym spojrzeniem omiata najbliższe otoczenie — spękaną, prawie po-
zbawioną trawy ziemię, pokryty pomarszczoną korą pień drzewa, ka-
mień omszały po stronie wiecznego cienia i mrówkę wlokącą źdźbło
słomy ku niewidocznemu mrowisku. Druga, swobodna ręka wędruje
po suchej, ciepłej ziemi i nagle wchodzi w pole widzenia. Dłoń, zwykła
dłoń pokryta na grzbiecie meszkiem jasnych włosów, gęstą siecią drob-
nych spękań skóry tworzących labirynt ciągnący się od przegubu aż po
krańce palców z zaniedbanymi paznokciami; wewnątrz trzy grube kre-
chy poprzecinane gęstwą drobniejszych, krótszych.

Wzrok ześlizguje się z dłoni na przegub pokreślony niebieskimi żył-
kami, wypełzającymi spod wytartego rękawa swetra, spływa na biodra
i podkurczone nogi, odziane w wymięte i poplamione spodnie nieokre-
ślonego koloru, i w końcu na bose stopy o sękatych palcach.

Człowiek gwałtownie siada i ze zdziwieniem wpatruje się w te roz-
czapierzone brudne paluchy, jakby widział je po raz pierwszy w życiu.
Wreszcie postanawia poruszyć wielkim palcem u prawej nogi, ale nie
może zdobyć się na wysłanie rozkazu, bo nie jest pewny, czy ten obcy
paluch go posłucha. Odkładanie decyzji staje się coraz trudniejsze, co-
raz bardziej męczące, prawie nie do wytrzymania. Tak, to są jego nogi,
słuchają jego poleceń.

Uchwyciwszy najbliższą gałąź, staje na chwiejnych nogach, cofa się
o dwa kroki, aby oprzeć się plecami o pień. Z wysiłkiem ściąga sweter
przez głowę, patrzy na swoje ręce, na bladą skórę klatki piersiowej,
z rzadka porośniętą włosami. Nerwowym ruchem wsuwa dłonie do na-
kładanych kieszeni spodni w poszukiwaniu czegokolwiek.

Są puste. Żadnej chusteczki, żadnego grzebienia, skrawka pa-
pieru — niczego. Długie paznokcie nie wyczuwają nawet najdrobniej-
szego okrucha chleba cży też tytoniu. Na powrót wkłada sweter i odgi-
nając gałęzie rusza w stronę odległej tajemnicy. Po kilkunastu krokach
musi się schylić, a po kilku następnych może już tylko pełznąć pod kłu-
jącym baldachimem krzewów.

Gąszcz urywa się nagle, przegrywając z betonowym pasem ścieżki,
za którą wznosi się niewysoki mur. Za nim w dole gładka tafla wody
z rzadka upstrzona lśniącą zielenią płaskich liści. Dalej nienaturalne
złomiska skalne, platformy, półki, groty. W jednym miejscu rdzawa
skała łagodnie przechodzi w betonową pochylnię, zbiegającą aż do sa-
mej wody. Po dokładnym przyjrzeniu się załamaniom skalnego labiryn-
tu widać w nich jaśniejsze pasma zaprawy na stykach wielkich bloków.
Wzrok ześlizguje się po płytach, błądzi wśród kwiatów wodnych lilii
przytulonych do ceglanego muru w omszałej zatoczce i wędruje coraz
bliżej, zmuszając do wychylenia głowy ponad wodę. I wtedy spotykają
się oczy z odbitym w wodzie wizerunkiem wychudłej twarzy, okolonej
kosmykami potarganych włosów.

Twarz... znajoma twarz... Jakie imię kryje się za nią? Kim jest ten
odziany w łachman swetra na gołym ciele? Jakże pusto brzmi słowo:
JA! Zbielałe z wysiłku palce wpijają się w spękany okap i kruszą zmur-
szałe cegły na rdzawy pył. Pył opada na wodę i mąci obraz znajomej
twarzy nieznajomego człowieka.

Mężczyzna czuje na sobie czyjś wzrok i gwałtownie podnosi gło-
wę — pod sztucznym skalnym okapem, po drugiej stronie wody, stoi
biały niedźwiedź, jego małe oczka wpatrują się wyczekująco. Ręka
sama odłupuje kawałek tynku i rzuca w kierunku zwierzęcia. Niedź-
wiedź zsuwa się po betonie do wody i z zadziwiającą lekkością wypływa
na środek sadzawki, oczekując pożywienia.

Pływający wśród wodnych lilii polarny niedźwiedź, posklejana beto-
nem imitacja skalnego gniazda, mdły zapach unoszący się w powietrzu —
wszystko zaczyna układać się w logiczną całość. Gdzieś, kiedyś było
już coś podobnego. A może to tylko przywidzenie, może nie zdarzyło
się nigdy?

Zza ściany zieleni dobiegają dziecięce głosy, zbliżają się. Trzeba
uciekać, jak najprędzej uciekać od ludzi, trzeba schować się w zbaw-
czym gąszczu, zanim otoczą kołem i będą oglądać jak dzikie zwierzę.
Uciekać!

Litościwe kępy wysokich kwiatów dały schronienie zdyszanym płu-
com i głośno bijącemu sercu. Głosy przeszły gdzieś bokiem i rozpły-
nęły się w cichym szumie drzew i świergocie ptaków. Uspokoił się od-
dech i serce, a przyszło uczucie głodu i pragnienie, silniejsze niż niezro-
zumiała obawa przed ludźmi. Otrzepał nędzne ubranie i ruszył w tę
stronę, gdzie ucichły rozbawione głosy.

Po kilkunastu krokach otworzył się przed nim rozległy widok na
park porośnięty równo przyciętą trawą, pośród której z rzadka wystrze-
lały grube pnie starych drzew o rozłożystych konarach. Pomiędzy drze-
wami spokojnie pasły się stadka rogatych antylop, przykuwały wzrok
pasiaste zebry, zachwycały gracją ruchów długonogie i długoszyje
żyrafy. Z prawej strony, na tle ściany zieleni, widać było nieliczne
sylwetki ludzi spacerujących wzdłuż kanału odgradzającego królestwo
zwierząt od reszty parku. Wąskie pasmo wody biegło w jego stronę
i znikało za niewielkim garbem terenu. Poszedł tam. Nie uczęszczana
ścieżka, wysypana drobnym żwirem, zmierzała w stronę ściany zieleni
i ginęła wśród drzew. Tam rozpełzła się na kilka zaledwie widocznych
odnóg. Ciemny, pokryty gnijącymi gałęziami kanał kończył się piono-
wą ścianą z betonu wyrastającą nad ziemię i ginącą w gęstwinie. Po
chwili wahania ruszył środkowym śladem ścieżki w dół urwiska. Pomię-
dzy koronami niżej rosnących drzew ukazały się zarysy wysokich bu-
dynków na tle wyblakłego nieba nad horyzontem.

Chwytając się powyginanych pni i gałęzi dotarł do ogrodzenia z sia-
tki rozpiętej na betonowych, zagiętych u góry słupkach. Potrójny rząd
kolczastego drutu nie pozwalał na przejście górą, przebiegł więc wzro-
kiem wzdłuż siatki i dostrzegł w pobliżu otwór tuż nad ziemią. Aby
nie zsunąć się po stromym gliniastym zboczu, uchwycił rękami siatkę
i przeczołgał się poza ogrodzenie. Ostrożnie ruszył wypłukanym przez
deszcze lejem. Nagle potknął się o wystający korzeń i runął w dół.
Wpadając na trawiastą skarpę kątem oka dojrzał tłum ludzi w alei
u podnóża i zbliżający się szybko rów. To był ostatni obraz, jaki zapa-
miętał.

Gdy się ocknął, leżał na boku, a z rozciętego przy upadku czoła
spływał mu na policzek lepki i ciepły strumyk krwi. O kilka kroków
dalej przechodzili mężczyźni i kobiety, biegały rozbawione dzieci, lecz
nikt nie zwracał na niego uwagi, mimo iż niepodobieństwem było, aby
go nie widzieli.

Starając się zachować spokój wstał, otarł twarz rękawem swetra
i korzystając z chwilowej przerwy między dwiema falami idących,
wdrapał się na chodnik i usiadł na murku.

Ludzie szli powoli, rozmawiali, gestykulowali. Zdumiewała różnoro-
dność strojów, jakby nie obowiązywały tu żadne mody ani style —
obok niebieskowłosej kobiety, strojnej w powłóczystą liliową szatę,
szedł mężczyzna w białych obcisłych spodniach, żółtej koszulce gimna-

stycznej i w fezie śliwkowego koloru, za nim majestatycznie kroczył
starzec w mocno poplamionym surducie i spodniach od piżamy, spada-
jących na pofałdowane buty z cholewami, troje dzieci w czarnych try-
kotach podrzucało wielką piłkę pokrytą rysunkami piszczeli i czaszek,
chudy młodzieniec w slipach niósł na ramieniu zardzewiałą dubeltówkę
z urwaną kolbą, a blada dziewczyna o wielkich, smutnych oczach osła-
niała się przed słońcem parasolem z samych tylko drutów. I tak bez
końca płynęli w jednym kierunku, zamknięci w swoim światku i oboję-
tni na wszystko, co ich otaczało.

W pewnym momencie przyszła mu do głowy niedorzeczna myśl, że
może jest dla tych ludzi niewidzialny, więc wstał i wysunął się na śro-
dek chodnika, pokrwawiony i słaniający się na nogach. Nadchodząca
grupka mężczyzn otulonych białymi prześcieradłami, z wieńcami sztu-
cznych kwiatów na czołach, rozstąpiła się przed nim jak rzeka przed
filarami mostu i zaraz zwarła na powrót; nie przerywając słuchania
mówcy o rozbieganych, czarnych jak węgle oczach, kobieta z wielką
kokardą w białe grochy na niebieskim tle zręcznie ominęła go skacząc
na jednej nodze, a mały chłopczyk na chwilę schował się za nim przed
goniącym go rówieśnikiem.

Widzieli! A więc to wszystko działo się naprawdę. Nie znane miasto
z dziwnym, obojętnym tłumem istniało na jawie, rozumiał mowę tych
ludzi, chociaż niektóre wyrazy stanowiły dlań zagadkę.

Woda! Trzeba znaleźć wodę i ugasić pragnienie. Bezwolnie poddał
się ludzkiej fali i natychmiast stał się jednym z tłumu zdążającego
w niewiadomym kierunku, cząstką niczym nie wyróżniającą się wśród
setek i tysięcy podobnych w swej różnorodności. Jego bose stopy, wy-
tarte spodnie i postrzępiony sweter na gołym ciele również stały się
czymś naturalnym. Intuicja podszeptywała, że niedaleko powinna być
fontanna albo studzienka. I rzeczywiście — po chwili z lewej strony
ukazała się porośnięta bluszczem grota, a w niej mosiężny maszkaron
wypluwający zwały wody do ocembrowanego basenu. Mokry pył wisiał
w powietrzu, dając przyjemne uczucie ochłody i lekkości oddechu.
Nikt się tam nie kręcił, jedynie w kącie drzemał ktoś skulony pod wiel-
kim słomkowym kapeluszem, przystrojonym pękiem pawich piór.
Twarzy nie było widać, a brudnopomarańczowa szata nie pozwalała
domyślić się płci śpiącej osoby.

Sadzawka kusiła obietnicą ugaszenia pragnienia, więc zaszył się
w przeciwległym kącie sztucznej groty i uklęknąwszy na posadzce zanu-

Q

rzył twarz w rozfalowaną ochłodę i chciwie sycił się jej smakiem. Zanu-
rzył dłonie i zmył z nich krew, a potem dotknął czoła w miejscu, gdzie
pod palcami dawał się wyczuć niewielki wzgórek skrzepu.

Wtem od strony wejścia dobiegł go jakiś szmer; stał tam wysoki
barczysty mężczyzna w ciemnym garniturze i przyglądał mu się badaw-
czo. Widocznie uznał go za mało interesujący obiekt, bo wnet odszedł
z założonymi w tył rękoma w kierunku, skąd wszyscy inni przychodzili.

Człowiek w kącie westchnął głęboko i osunął się jeszcze niżej. Wy-
glądał teraz jak kupka szmat przykryta starym meksykańskim som-
brerem.

— Przepraszam, może w czymś pomóc... — głos był ochrypły, pra-
wie obcy.

Cisza. Podszedł i delikatnie dotknął ramienia siedzącego. Pod tym
dotknięciem górna część tułowia osunęła się na posadzkę, a przekrzy-
wiony kapelusz odsłonił nienaturalnie bladą twarz mężczyzny w wieku
niemożliwym do określenia. Ręka sama sięgnęła do przegubu leżącego,
usiłując wyczuć puls. Bezskutecznie. Ten człowiek przed chwilą wydał
ostatnie tchnienie.

W pierwszym odruchu chciał wybiec na zewnątrz, wołać ludzi, lecz
zaraz pojawiły się wątpliwości. Po co? Temu człowiekowi nic już nie
jest w stanie pomóc, więc trzeba stąd jak najprędzej odejść, aby nie
narobić sobie kłopotów w tym nie znanym mieście.

Pokonując lęk przysunął się do wyjścia i wcisnął pomiędzy grupę
wyrostków, pchających ogromny bęben na kółkach, a idącą na rękach
dziewczynę o wygolonej do skóry czaszce. Nie oglądając się przeszedł
kilkadziesiąt metrów i skręcił w boczną uliczkę bez chodników, wybru-
kowaną wyślizganymi do połysku kostkami granitu. Po obu stronach
biegły wysokie pasy żywopłotów, ponad którymi w oddali majaczyły
prostopadłościany domów. Za pierwszym zakrętem uliczka kończyła
się ślepo wysokim murem z cegły, zwieńczonym gęstym zwojem kolcza-
stego drutu. Wrócił więc na główną aleję i ukradkiem zerknął w kieru-
nku groty ze zmarłym, spodziewając się ujrzeć żądne sensacji zbiegowi-
sko,  lecz tłum przebierańców obojętnie przepływał obok wejścia.

Znów włączył się w ludzki potok sunący ku widocznej w oddali kolu-
mnadzie zamykającej perspektywę. Patrząc na twarze pojawiające się
w pobliżu miał wrażenie, że wszystkie charakteryzuje jakiś wspólny
rys, jakaś cecha wszechobecna, której jednak nie potrafił zidentyfiko-
wać. Mimo iż oczywiste, wymykało się opisowi, powodując niewytłu-

maczalny, narastający niepokój. Wkrótce osiągnął taki stan, że nie
mógł na niczym skoncentrować uwagi, odszedł więc na bok i stanął
twarzą do ściany z pnącymi różami, rozpiętymi na kratach rusztowania.
Olśnienie! Twarze tych ludzi pozbawione były uśmiechu; od początku
nie dostrzegł ani jednego wesołego człowieka, nawet dzieci bawiły się
w skupieniu, jakby zamyślone. Nie było też smutnych. Po prostu ich
twarze nie wyrażały niczego, tak samo jak oczy — zimne, obojętne,
nieobecne. Gdzieś, kiedyś, widział już takie twarze namalowane ręką
artysty na prostokącie płótna, lecz gdzie to było... gdzie to było...?

Widział? Kto widział? Ja. Ale kto to jest, ten ja? Skąd się tu
wziął? Ukrył twarz w dłoniach i spuścił głowę, starając się zebrać
rozbiegane myśli. Wtedy poczuł lekkie uderzenie w ramię. Odwrócił
się i stanął twarzą w twarz z wysokim mężczyzną w czarnym ubraniu
i nieskazitelnie białej koszuli. Spoza przyćmionych szkieł przeciwsło-
necznych okularów patrzyły nań spokojne, uważne oczy. Mógł to
być ten sam człowiek, który przed kilkoma minutami zajrzał do gro-
ty, albo ktoś do niego podobny sylwetką i ubiorem. Bez słowa wska-
zał kciukiem w kierunku, dokąd zdążał rzednący już tłum, po czym
odszedł w przeciwną stronę.

Przechodnie przyśpieszali kroku, więc mimo woli przyjął ich rytm
i coraz szybciej szedł ku rzędowi kolumn potężniejących na tle nieba.
Wkrótce dostrzegł nad chodnikiem cztery trójkątne tablice oznaczone
kolejnymi numerami i zauważył, że ludzki strumień zaczyna się roz-
dzielać na cztery węższe i wciskać pomiędzy bariery. Niezdecydowanie
zwolnił, lecz kolejka naparła na niego i wepchnęła w lewy skrajny po-
tok. Coraz wolniej zbliżali się do jaskrawo oświetlonej galerii, gdzie
porwał ich ruchomy chodnik i wciągnął w czeluść wąskiego tunelu.
U jego wylotu wszyscy wchodzili na pochylnię prowadzącą do oszklo-
nego z trzech stron boksu. Tam każdy stawał na środku czerwonego
kwadratu i wkładał prawą rękę do otworu w ścianie. Wtedy zapalało
się zielone światło i odsuwały drzwi przepuszczając do następnego po-
mieszczenia. Na opuszczone miejsce stawał ktoś następny i wszystko
powtarzało się od początku.

Jeszcze pięć osób dzieliło go od czerwonego kwadratu, nie, już tylko
cztery! Co to jest? Trzeba koniecznie zapytać kogoś, wyjaśnić... Co wy-
jaśnić? I komu? Temu odwróconemu plecami starcowi kręcącemu kor-
bką staroświeckiego młynka do kawy, albo dziewczynce z tyłu, zajętej
rozmową z lalką-kościotrupem?

Przecież musi tu być jakaś służba porządkowa, ktoś obsługujący to
urządzenie!

Poprzedzający go starzec właśnie wchodził z trudem na podwyższe-
nie. Przełożył młynek do lewej ręki, a prawą wsunął aż po łokieć do
otworu. Światło, drzwi — koniec.

Poczuł lekkie uderzenie w udo, kątem oka dostrzegł plastykowy
szkielecik w ręku dziecka. Jeszcze tylko dwa kroki, czerwony kwadrat,
otwór w ścianie. Ostrożnie wsunął rękę do środka i czekał. Nic się nie
działo. Światło się nie zapaliło, a drzwi trwały na swoim miejscu. Wsu-
nął rękę jeszcze głębiej, aż końcami palców dotknął chłodnego metalu.
Nic. Nagle poczuł, że zaczyna się zapadać wraz z fragmentem pod-
łogi. Rzuciło nim o ścianę i ujrzał nad głową szybko malejący kwadrat
jasności.

Ruch w dół ustał i zapanowała cisza, tylko w górze słychać było
powtarzający się odgłos kroków i hurkot odsuwanych drzwi. Kiedy
oczy przywykły do ciemności, zaczął rozróżniać kontury otoczenia.
Znajdował się na dnie szybu z jednym maleńkim otworem na wysoko-
ści jakichś trzech metrów. Sączyła się przezeń odrobina szarości pozwa-
lającej dostrzec kontury rąk, lecz nic ponadto. Na metalowych ścianach
nie dało się wyczuć żadnych nierówności, tylko jedna z nich zdawała
się być nieco cieplejsza od pozostałych. Końcami palców stwierdził kil-
kumilimetrową szparę między tą właśnie a dwoma prostopadłymi do
niej. Stamtąd również sączyło się blade światło.

Znowu poczuł głód. W odruchu złości zaczął łomotać pięściami
w blachę. Przerywał co chwilę, aby posłuchać, czy nie dochodzą z ze-
wnątrz jakieś głosy, a potem walił coraz mocniej, nie czując już ani
głodu, ani bólu, nic tylko zwierzęcą wściekłość z własnej bezsilności.
W kolejnej przerwie usłyszał za ścianą jakiś odgłos, jakby ktoś w pod-
kutych butach szedł po żelaznym pomoście.

—  Hej! Jest tam kto?

Cisza, tylko kroki coraz bliższe, coraz głośniejsze.

—  Otwórzcie!

Trzask rygli i ściana ze zgrzytem odsunęła się w bok, odsłaniając wi-
dok na wąski pomost, kończący się schodami. Na pomoście nie było
nikogo. A jednak ktoś musiał otworzyć tę pułapkę! Wreszcie dostrzegł
go — mężczyzna w czarnym, obcisłym uniformie stał z boku za siatką.
W ręku trzymał przedmiot podobny do rewolweru.

—  Przed siebie!

—  Ale...

—  Marsz, mówię!

Bose nogi śmiesznie klapały po żelazie, kiedy szedł osiatkowanym
tunelem. U podnóża schodów tunel rozszerzał się, tworząc coś w ro-
dzaju klatki zamkniętej ścianą. Po wejściu do środka usłyszał za sobą
trzask zapadającej kraty i zaraz po nim przytłumiony głos strażnika
zwróconego do niszy w ścianie.

—  Ja S-14; ja S-14. Odrzut na przejściu do Strefy Czwartej.

—  Sprawdzić! Meldować! — szczeknął ukryty głośnik.

—  Wykonuję!

Umundurowany mężczyzna przysunął krzesło do siatki, oparł na nim
nogę w ciężkim bucie i mrużąc oczy zaczął uważnie oglądać więźnia.

—  No, co z tobą?

—  Ja... ja nic nie rozumiem. Nie wiem, skąd się tu wziąłem.

—  Zawsze to samo; nic nie wiedzą, niczego nie rozumieją!

—  Ja naprawdę nie wiem. Coś mi się stało, chyba jestem chory.

—  Gdybyś był zdrów, bracie, siedziałbyś w klinice, a nie pętał się
po wybiegu — odparł z ponurym uśmiechem. — Zachciało ci się
Czwartej Strefy! A czy nie wiesz, że jeszcze przed wieczorem zostałbyś
wykryty przez Migraton i dopiero by się zaczęły kłopoty.

—  Nie wiedziałem. Ja w ogóle nie wiem, gdzie jestem. Coś złego
stało się z moją pamięcią.

—  W której strefie jesteś zarejestrowany?

—  Nie wiem... Ja nic nie wiem. Jestem głodny!

—  Wolnego! Nie chcesz gadać? Ja cię i tak znajdę, szybciutko.
Podszedł do pulpitu przy biurku i nacisnął jakiś guzik. Natychmiast

w ścianie ukazał się otwór, taki sam jak na górze, gdzie wszyscy wkła-
dali ręce, stojąc na czerwonej płycie.

—  Daj, sprawdzimy twój zakres swobody.

Człowiek w klatce bezwolnie wsunął rękę w otwór, a strażnik z nara-
stającym zniecierpliwieniem zaczął manipulować przyciskami i pokręt-
łami. W końcu wstał, podszedł do siatki i uchylił drzwi.

—  Pewnie zepsułeś — stwierdził z dezaprobatą. — Pokaż rękę!
Odsunął wytarty rękaw swetra i uważnie zaczął wpatrywać się

w okolicę łokcia, a potem wodzić po przedramieniu palcami, jakby szu-
kał podskórnego zgrubienia. Na jego twarzy malowało się niedowierza-
nie. Nerwowo pochwycił drugą rękę i powtórzył takie same czynności.

—  Chłopie — odezwał się ryglując uważnie drzwi. — Powiedz mi
po dobroci, co zrobiłeś ze swoim permitorem?

—  Nie wiem, o czym mówisz i nie będę więcej odpowiadał na żadne
pytania. Nie mam najmniejszego pojęcia, co się tutaj dzieje. Zawia-
dom, kogo chcesz, aby mnie stąd zabrali, dali jeść, ubrać się przyzwoi-
cie i powiedzieli nareszcie, co to wszystko znaczy, czy ja śnię, czy zwa-
riowałem.

—  No, dobrze, zawiadomię kogo trzeba i będziesz cienko śpiewał za
usunięcie permitora! Tylko jakżeś ty to zrobił, że nie ma ani śladu, co?

Nie doczekawszy się odpowiedzi splunął przez ramię i podszedł do
biurka.

—  Śluza czternasta do Kontroli! Meldunek nadzwyczajny!

—  Można.

—  Odrzut z wybiegu do Strefy Czwartej, mężczyzna około... około
trzydziestki, normalny. Brak permitora.

—  Co?! Powtórz!

—  Nie ma permitora ani nawet blizny po nim.

Przez chwilę panowała cisza, po czym odezwał się jakiś inny głos.

—  Turbid, piliście?!

—  Ależ panie majorze... Na służbie?!

—  Dajcie wizję na boks.

—  Tak jest!

Umieszczona pod sufitem kamera zaczęła obmacywać swym szkla-
nym okiem sylwetkę uwięzionego, a ten ostentacyjnie odwrócił się od
niej plecami i odszedł w kąt.

—  W porządku, Turbid. Przyślemy po niego — głos umilkł z cha-
rakterystycznym stuknięciem wyłączanego mikrofonu. Człowiek w czar-
nym uniformie zaczął spacerować tam i z powrotem z rękami założony-
mi do tyłu. Zdawał się nie zwracać na nic uwagi, oprócz miarowego
przemierzania przestrzeni między dwiema przeciwległymi ścianami.

—  Panie Turbid...

Strażnik zamarł w pół kroku, odwrócony bokiem do klatki.

—  Co takiego?

—  Kto przyjedzie po mnie?

—  Za dużo chcesz wiedzieć, a to niezdrowo. Czy ci nie wszystko
jedno kto? Przecież i tak go nie znasz.

—  Mnie chodzi o to, z jakiej instytucji.

—  Człowieku, tyś chyba z księżyca spadł! Zadajesz cholernie dziw-

ne pytania. Wiesz co, lepiej będzie, jak przestaniesz gadać i jak naj-
szybciej zapomnisz moje nazwisko.

—  Nie potrafię.

—  Dlaczego?

—  Bo jest to jedyne nazwisko, jakie znam.

Ostry dźwięk dzwonka wdarł się w ciszę podziemia i wypełnił
ją przejmującym jazgotem. Strażnik rzucił się do pulpitu biurka,
gdzie na rozjarzonym monitorze zapalał się i gasi symbol złożony
z liter i cyfr. Równocześnie przestrzeń wypełnił wyraźny metaliczny
głos:

—  Migraton do Nadzoru. Numer WAA175B2408 nie przeszedł
S-14 w oznaczonym czasie. Koniec.

—  Gorąco dzisiaj — mruknął strażnik łącząc się z Kontrolą. — Ja
S-14, czy odebraliście raport alarmowy?

—  To znów u ciebie, Turbid.

—  Może to ten sam? Wtedy liczba będzie się zgadzać.

—  Chwileczkę... Co? Wykluczone! Mam już jego dane, tamten jest
dwa razy starszy. W tej chwili patrol zaczyna sprawdzanie wybiegu.

—  A co z moim?

—  Powinni być u ciebie za kilka minut; pozbędziesz się kłopotu.
Turbid podszedł do lustra wiszącego na ścianie, krytycznie obejrzał

swój dopasowany mundur, poprawił pas i zapiął guzik pod szyją.

—  Co za dzień! Dwa wykroczenia przeciw ustawie o stopniach swo-
body, a do tego obydwa u mnie. Ty, czekaj... Skąd ty w ogóle się tu
wziąłeś? W jaki sposób udało ci się przejść przez trzynastkę?

Człowiek w klatce nie odpowiedział. Usiadł na podłodze oparty ple-
cami o siatkę i rękami objął kolana podkurczonych nóg. Zdawało mu
się, że w ten sposób zdoła oszukać głód szarpiący wnętrzności. Udało
się! Dławiąca fala odpłynęła nie wiedzieć gdzie, lecz zdawał sobie spra-
wę z jej nieuchronnego powrotu.

—  Milczeniem nic nie wskórasz. W Kontroli wyciągną z ciebie wszy-
stko, co wiesz, a nawet trochę więcej. Pamiętam, byłem wtedy na
obwodowej, jedna taka chciała nielegalnie wyjść z miasta, ale zaplątała
się w zasiekach i nakrył ją patrol. Też nie chciała mówić, więc podłą-
czyliśmy ją do takiego małego aparaciku. Chłopie, jaką ona miała
przeszłość!

Gdzieś w oddali rozległ się pisk hamulców, tupot nóg, trzasnęły

drzwi, potem drugie i do środka weszło dwóch umundurowanych. Od
Turbida różnili się tylko dystynkcjami na rękawach bluz.

—  A... to ten — odezwał się jeden z przybyłych. — Pierwszy raz
takiego widzę. Wypuść go.

Strażnik otworzył drzwi i skinął na człowieka skulonego w kącie celi.
Równocześnie z tylnej kieszeni spodni wyciągnął kajdanki i spojrzał
pytająco na członków patrolu.

—  Nie trzeba, Turbid, on mi wygląda na rozsądnego. No, wstawaj,
jedziemy!

Bosy mężczyzna w wymiętych spodniach i obwisłym, starym swetrze
ciężko podniósł się z podłogi. Nie patrząc na nikogo, przeszedł przez
próg celi i zatrzymał się obok drzwi wyjściowych.

—  A co z tym WAA, nie zarejestrowanym przez Migraton? — za-
pytał Turbid.

—  Wszystko w porządku. Znaleźli go martwego w Źródlanej Grocie
na wybiegu. Bywaj!

Turbid strzelił obcasami podnosząc równocześnie dłoń do czoła i stał
tak, aż tupot nóg zaczął cichnąć w korytarzu. Potem spojrzał na zega-
rek i wrócił na swoje miejsce przy pulpicie czternastej śluzy migracyj-
nej.

r—~~

l     Rozdział \l

Szli długim, słabo oświetlonym korytarzem, zamkniętym masywnymi
drzwiami z blachy. Zimny beton chodnika kłuł bose stopy żądłami
chłodu, wywołując mgliste wspomnienie przeżycia tkwiącego jak cierń
w torbieli niepamięci. Co to było? Roje myśli kłębiły się bezsilnie, usi-
łując wydobyć wspomnienie, lecz za każdym razem tylko chłodny
dreszcz przebiegał go od stóp aż do lędźwi.

Korytarz skręcił w prawo i znaleźli się pod wiaduktem wspartym na
dwóch rzędach żelbetowych kolumn. Tuż przy wyjściu stał samochód.
Doskonała czerń wypolerowanej karoserii kontrastowała z nieprzejrzy-
stymi z zewnątrz lustrami okien. Bezszelestnie otworzyły się boczne
drzwi. Ledwie usiedli, samochód ruszył z dużą prędkością, wypadł
spod wiaduktu w pełny blask popołudniowego słońca i popędził pustą
szosą w stronę ściany wieżowców piętrzących się w oddali. Mijali długie
szeregi jednakowych domków skrytych w zieleni, gdzieniegdzie migały
niebieskie tafle basenów kąpielowych i szary asfalt prostopadłych uli-
czek — zwykła willowa dzielnica wielkiego miasta. Wpadli w słabo
oświetlony tunel, skąd właśnie wyjeżdżał, gasząc reflektory, taki sam
pojazd. Kilkaset metrów dalej skręcili w podziemny labirynt sal i pa-
saży, by w końcu stanąć przed zakratowanym wejściem. Niższy ze stra-
żników wsunął rękę w otwór obok drzwi i krata podniosła się na chwi-
lę, umożliwiając wejście do ponurego korytarza z czerwonej cegły.
W kilku miejscach ze stropu sączyła się woda, tworząc na ścianach ciemne
plamy zacieków. Potem były schody, jakaś sala, znowu schody i wy-
łożony parkietem korytarz z drzwiami po obu stronach. Wyższy





otworzył pierwsze z brzegu i, wpuściwszy eskortowanego do środka,
zatrzasnął je z rozmachem.

Pokój był mały i całkowicie pusty, tylko pod ścianą stało samotne
krzesło z wytartym oparciem. Przez zakratowane okno widać było
rachityczne drzewko na tle szarego muru. Człowiek usiadł na krześle
i opuścił głowę na piersi, ręce bezwładnie zwisały mu wzdłuż tułowia.
Nie czuł już głodu ani zmęczenia, nie czuł już niczego, oprócz całkowi-
tej obojętności.

—  Jak się nazywasz? — znajomy glos spłynął ze wszystkich ścian
naraz i jakby otoczył go szczelnym kordonem.

—  Ja... nie wiem — odparł nie podnosząc głowy.

—  Co się stało z twoim permitorem?

—  Nie mam pojęcia. Chyba nigdy nie miąłem czegoś takiego, panie
majorze.

—  Skąd mnie znasz? — padło po krótkiej pauzie.

—  Zapamiętałem głos usłyszany w tamtym podziemiu. Wydaje mi
się, że zapamiętuję wszystko, cokolwiek ujrzę lub usłyszę.

—  A swojego nazwiska nie pamiętasz. Dziwne... Powiedz mi cho-
ciaż, w jaki sposób znalazłeś się na wybiegu. Albo nie, poczekaj!

Po chwili do pokoju wszedł mężczyzna w jasnym flanelowym garni-
turze i sandałach, na pierwszy rzut oka sprawiający wrażenie urzędnika
na urlopie.

—  A więc, już wiesz, jak wyglądam. Ściągnij sweter!

Długo i uważnie oglądał najpierw prawą, a potem lewą rękę, z nie-
dowierzaniem kręcąc przy tym głową.

—  A teraz usiądź.

Stanął za krzesłem i odgarnąwszy włosy na karku siedzącego, aż
zagwizdał ze zdziwienia.

—  Numeru identyfikacyjnego też nie masz! Niewiarygodna historia!
W jaki sposób zdołałeś przeżyć tyle lat nie mając niezbędnych dla czło-
wieka rzeczy. Przecież bez permitora nie mogłeś poruszać się po mieś-
cie. Gdzie mieszkałeś? Co jadłeś? Odpowiedz!

—  Nie wiem, nie pamiętam.

—  A co w takim razie pamiętasz?

—  Wydarzenia z ostatnich dwóch godzin.

—  Opowiedz o nich.

Człowiek zaczął mówić o zielonym gąszczu i zwierzętach, o dziurze
w płocie i upadku ze skarpy, o dziwacznym tłumie w spacerowej alei

i o swoim uwięzieniu. Pominął tylko umierającego w grocie ze źró-
dłem.

—  To wszystko?

—  Tak.

—  Sprawdzimy. Jeśli jesteś szpiegiem, nie chciałbym być w twojej
skórze.

Major wyszedł, a po chwili zjawił się umundurowany strażnik i za-
prowadził więźnia najpierw do łaźni, gdzie po kąpieli wręczono mu
dość przyzwoite ubranie, potem zaś do bufetu na posiłek. Łapczywie
- zjadł nie znaną potrawę o mdłym smaku i popił jasnobrązowym pły-
nem z plastykowego kubka. Zaledwie skończył, przeszli do pomiesz-
czenia sprawiającego wrażenie laboratorium. Było tam kilkoro milczą-
cych ludzi w białych kitlach, zajętych obsługą nie znanej aparatury. Je-
dnemu z nich strażnik wręczył zapisany różowy kartonik, wskazując ru-
chem głowy na przyprowadzonego człowieka, po czym usiadł na krze-
śle stojącym w kącie i zaczął bawić się wyciągniętym z kieszeni scyzory-
kiem. Mężczyzna w bieli przeczytał kartkę i otworzył drzwi do oszklo-
nej kabiny z wielkim fotelem pośrodku.

—  Proszę siadać.

Przypięli go pasami tak mocno, że nie mógł poruszyć ani ręką, ani
nogą, głowę też unieruchomili mu całkowicie, a na oczy założyli czarną
opaskę. W różnych miejscach na ciele poczuł zimny dotyk metalu.
Wreszcie krzątanina ustała i usłyszał trzask zamykanych drzwi kabiny.

Cisza. Cisza i ciemność. Błogi spokój spływa powoli. Nie istnieje nic
oprócz bezpiecznego trwania pośród łagodnych półcieni rodzących się
gdzieś w górze i niespiesznie wypełniających przestrzeń. Narasta świat-
łość, a w jej strumieniu nikną stalowe obłoki i umykają ku krańcom,
coraz prędzej, prędzej, aż nie ma już niczego prócz bladej niebieskości;
stopniowo zaczynają wykwitać kształty, które z wolna nabierają wyra-
zistości przeżytych scen, kłują oczy zabłąkanym słonecznym promie-
niem, cieszą swobodnym wdziękiem zwierząt, przypominają wędrówkę
wśród drzew, upadek i czerwień krwi, karnawałowy tłum spacerowej
alei, człowieka umierającego z cichym westchnieniem, ciasnotę klatki,
czarnych strażników, jazdę pustymi ulicami podziemia i oszkloną kabi-
nę. Obrazy zaczynają się powtarzać, stawać coraz wyraźniejsze, gnać
niepowstrzymanym pędem coraz szybciej i szybciej, coraz bardziej
jaskrawe, prawie bolesne. Słychać potężniejący szum krwi w żyłach
i miarowe wybuchy tętna. Oszalały kalejdoskop wspomnień miota się

w otwartej ramie mózgu pośród eksplozji światłości i bólu, błyskawice
wydobywają z czerwonego mroku strzępy zdarzeń, stale tych samych,
aż wszystko staje się rozmazanym kręgiem jasności i cierpienia.

—  Niee! — zdławiony krzyk rozpaczy wyrwał się ze ściśniętego bó-
lem gardła, człowiek zadrżał na całym ciele i znieruchomiał w fotelu.

—  Stop!

Kiedy się ocknął, leżał w nie znanym pomieszczeniu, przykryty prze-
ścieradłem. Zza ściany sączyły się przytłumione dźwięki muzyki, prze-
rywane co chwilę skowytem pracującej, piły albo wiertarki. Powoli za-
czynały napływać wspomnienia ostatnich godzin, zadziwiająco wyraźne
i szczegółowe. Usiłował skoncentrować się i przeniknąć myślą poza ba-
rierę ciemnego tunelu, lecz bezskutecznie. Całe jego istnienie zawiera-
ło się między tym tunelem a szklaną kabiną, poza którą było już tylko
cierpienie.

Ostrożnie poruszył się unosząc głowę z poduszki — nic nie bolało.
Ośmielony uniósł się na łokciach, a potem usiadł na łóżku i rozejrzał
się wokoło. Biały szpitalny pokój z oknem na korytarz, stolik przy
łóżku, a na nim niedbale rzucone ubranie, plastykowy kosz na śmieci
z pokrywą unoszoną za naciśnięciem nożnego pedału. I jeszcze czerwo-
ny przycisk dzwonka nad łóżkiem.

Nagle dojrzał dwa kawałki plastra na prawej ręce, nieco poniżej łok-
cia, przytrzymujące tampon z gazy. Palcem dotknął ręki obok opatrun-
ku — zabolało.

—  Proszę nie dotykać!

Nawet nie zauważył, kiedy weszła. Była jedną z dwóch kobiet obec-
nych w laboratorium, gdy go tam wprowadzono. Zapamiętał jej sku-
pioną twarz i znamię na lewym policzku. Wówczas była w białym kitlu,
teraz miała na sobie czarny kostium wojskowego kroju.

—  Co mi się stało?

—  Proszę się położyć i czekać na przyjście majora — odparła zdu-
miewająco bezbarwnym głosem. Kiedy odwracała się, by wyjść z poko-
ju, na moment pochwycił szklane spojrzenie nadmiernie rozszerzonych
źrenic. Zobaczył ją jeszcze, jak szła korytarzem uparcie wpatrzona
w jakiś oddalony punkt. Długo szukał porównania, lecz im bardziej za-
stanawiał się nad znalezieniem odpowiedniego określenia jej zachowa-
nia, tym wyraźniej uświadamiał sobie braki w pamięci i utwierdzał się
w przekonaniu, że pozostały mu tylko resztki z zasobu wiedzy, jaki kie-
dyś musiał posiadać. Chciał wydobyć z mroku niepamięci chociaż jed-

no słowo rozmyte, choć sylabę, do której mógłby, cegiełka po cegiełce,
dołożyć inne i zbudować sensowne pojęcie stanowiące klucz do wspom-
njen — bez skutku. Zamknął oczy i zatopił się w zmaganiach z oporną
pamięcią, jednak prócz ułamków nierozpoznawalnych olśnień nie dało
się wskrzesić niczego. Im głębiej zapadał w przeczuwaną przeszłość,
tym głębszy mrok ją spowijał.

Major zjawił się dopiero późnym wieczorem przynosząc teczkę z do-
kumentami, rozłożył ją na stole i zapytał:

—  Jak się czujesz?

—  Dobrze, tylko trochę boli mnie ręka. Coście z nią zrobili?

—  Wszczepiono ci permitor.

—  Co to jest?

—  Jednostkowy identyfikator pełniący zarazem funkcję przepustki
na śluzach kontrolnych. Dzięki niemu staniesz się pełnoprawnym człon-
kiem naszej społeczności — tu major spojrzał do akt —
NBB231W8717. To z początku będzie trudne do zapamiętania, lecz
z czasem potrafisz swój numer wyrecytować nawet wyrwany z pierwsze-
go snu. Gdybyś zapomniał, jest wytatuowany, o tu, pod plastrem,
i jeszcze dodatkowo na karku, tak na wszelki wypadek. Mam nadzieję,
że kiedyś będziesz mógł poruszać się po mieście, a może nawet uzys-
kasz jeszcze wyższe stopnie swobody. Na razie masz zerowy, więc na-
wet nie próbuj przekraczać jakiejkolwiek śluzy, bo miałbyś tylko kło-
poty. Zresztą tam, gdzie cię zawieziemy, i tak nie będziesz miał okazji
zbliżyć się do żadnej.

—  Ale skąd ja się tu wziąłem? Co tu robię?

—  Nie wiemy. Twój mózg zawiera wspomnienia tylko z ostatnich
kilku godzin. Zdumiewający przypadek! Sprawdziliśmy — wszystko się
zgadza. Wybaczę ci nawet zatajony pobyt w grocie; miałeś prawo prze-
straszyć się nieboszczyka.

—  Co zamierzacie ze mną zrobić?

—  No cóż, badania wykazały, że jesteś w zasadzie zdrowy zarówno
pod względem fizycznym, jak i psychicznym, wobec tego musimy cię
na jakiś czas umieścić w zakładzie zamkniętym.

—  Nie rozumiem...

—  Nie przejmuj się tym, z początku wielu rzeczy nie będziesz rozu-
miał, będą ci się wydawały dziwne i niepojęte, lecz w końcu przyzwy-
czaisz się i zaczniesz brać świat taki, jaki będzie się podsuwał w nieusta-
jącej codzienności, aż kiedyś może nie wywoła w tobie ani śladu emocji

pojawienie się człowieka nie wiadomo skąd. Trzeba żyć chwilą, a ta
mówi, że najważniejszą dla ciebie sprawą jest teraz wybór nazwiska.

—  Jak to?

—  Normalnie, przecież musisz się jakoś nazywać. Z reguły człowiek
nie ma na to żadnego wpływu — nazwisko, dostaje niejako automatycz-
nie, imię wybiera mu się, na chybił trafił, z kalendarza. Przed tobą
otwarła się niepowtarzalna szansa nazwania się według własnej woli.

—  Kiedy... kiedy ja nie wiem, nie pamiętam żadnego imienia, żad-
nego nazwiska z wyjątkiem: Turbid.

—  Nie szkodzi. U nas panuje zupełna swoboda w tym względzie,
a mimo to obywatele nie potrafią z niej korzystać. Po początkowej
euforii szybko powrócili do nadawania tradycyjnych imion i dziedzicz-
nych nazwisk. No, jak chciałbyś się nazywać?

—  Nie wiem.

—  W takim razie ja ci pomogę. Czy podoba ci się imię: Mark?

—  Zupełnie niezłe.

—  A nazwisko: Grey?

—  Zgoda. A więc jestem Mark Grey NBB231W8717.

—  Masz wspaniałą pamięć, Grey. Musisz się tylko przyzwyczaić do
podawania numeru na pierwszym miejscu. Po prostu jest ważniejszy od
nazwiska.

—  Zapamiętałem.

—  W porządku — powiedział major kończąc wpisywanie danych do
akt. — Za kilka minut wprowadzę twoje personalia do pamięci Migra-
tonu i z tą chwilą staniesz się pełnoprawnym obywatelem naszego pań-
stwa. Życzę ci dużo powodzenia! — złożył papiery i wyszedł nie obej-
rzawszy się za siebie.

Ludzie się rodzą, potem zachłannie wychwytują strzępki otaczające-
go ich świata i dzięki nim stają się indywidualnościami, mają jakieś
przyjaźnie, jakieś ulubione doznania, małe radości i smutki, przeżywa-
ją euforie i upadki, aż wreszcie.4stają się dojrzałymi — jak major albo
jak Turbid. Skąd ja to wiem? Mark Grey... Ten pierwszy dźwięk ozna-
cza imię, moje imię, coś nieodłącznego jak bicie serca lub spokojny
rytm oddechu, coś szeptanego do ucha, gdy nadchodzi chwila wielkiego
wzruszenia, a wszystko zbiega się do tego jednego słowa. A więc mam
imię...

—  Grey Mark, to ty? — w drzwiach stał strażnik, jeden z tych, któ-
rzy przywieźli mnie z czternastej śluzy.                                                     •

—  Ja.

—  Ubieraj się!

Trochę kręciło mi się w głowie, ale nie dawałem nic po sobie po-
znać, nagle bowiem zapragnąłem jak najprędzej opuścić ten budynek.
Zdawało mi się, że w każdym kącie czai się nieznane niebezpieczeń-
stwo, że jeśli pozostanę tutaj choć minutę dłużej, zginę przytłoczony
ciężkimi ścianami. Wbiwszy wzrok w podłogę ruszyłem nie kończącą
się drogą do podziemi, a gdy wreszcie czarny samochód bezszelestnie
ruszył w ciemność rozkrojoną światłami reflektorów, odetchnąłem
z ulgą i zagłębiłem się w miękkim oparciu siedzenia.

Rozjarzone mrowisko miasta odpłynęło w mrok i stało się tylko łuną
na horyzoncie, coraz bledszą, coraz bardziej nierealną, aż i ona znikła
w gęstej ciemności. Dopiero wtedy uprzytomniłem sobie, że przecież
to miasto musi się jakoś nazywać, że żyje w nim wielka liczba ludzi,
a każdy z nich ma imię i nazwisko, każdy ma swoje życie, sprawy, swo-
je przedmioty, i że każdy z tych przedmiotów ma nazwę, a więc miasto
pełne jest rzeczy i nie znanych mi ludzi. Może nawet istnieje jeszcze
inne miasto, dlaczegóż by nie? Uświadomiłem sobie, jak mało wiem
i jaki ogrom doznań spadać będzie na mnie dzień po dniu, godzina po
godzinie. Równocześnie czułem, że kiedyś musiałem wszystko to znać,
może nie to samo, ale z pewnością podobne, bliskie.

Zza zakrętu wypełzło pomarańczowe światło i narastało w biegu
zwalniającego samochodu, wyłaniając z mroku wylot bocznej drogi,
zamkniętej bramą z kutego żelaza. Obok przycupnął niski budyneczek
z czerwonej cegły; jedno z okien niewidocznych od strony szosy przy-
ciągało wzrok prostokątem jasności. Strażnik zaprowadził mnie do
środka, gdzie dwóch znudzonych mężczyzn bez przekonania grało
w karty.

—  Co to za jeden? — zapytał siedzący na wprost drzwi, nie podno-
sząc wzroku znad stołu. Przybrudzona gimnastyczna koszulka zdawała
się pękać na jego potężnym torsie.

—  Pacjent, z zerowym stopniem.

—  To jakiś lepszy numer! — zawołał drugi z graczy i odwrócił się
do drzwi, aby mnie obejrzeć. Krótko ostrzyżone włosy sterczały nad
czołem nie wyższym niż na dwa palce, pod nim widać było malutkie
rozbiegane oczy, czerwony nos i wielką kwadratową szczękę. Koniec
języka  niezmordowanie   wędrował   pomiędzy  wilgotnymi   wargami.

—  Podejść bliżej! — ten pierwszy kiwnął na mnie palcem. — A ty
możesz już wracać.

—  Muszę poczekać, aż przejdzie przez śluzę rejestracyjną, przecież
znasz przepisy.

—  To ci służbista! — zarechotał ten z niskim czołem i świńskimi
oczkami. — Boisz się, żebyśmy ci go nie zjedli?

Strażnik nie odpowiedział, lecz czekał dopóty, aż włożyłem obanda-
żowaną rękę do otworu w ścianie i odskoczyła krata zamykająca wejś-
cie do ogrodu. Odszedł dopiero wtedy, gdy znalazłem się po drugiej
stronie, a krata śluzy ze zgrzytem powróciła na swoje miejsce.

Z bocznych drzwi wyszedł człowiek w gimnastycznej koszulce
i wkładając bluzę munduru obejrzał mnie z dezaprobatą. Dopiero teraz
widać było, że to prawdziwy olbrzym.

—  Idziemy! — zawołał cienkim głosem, zupełnie nie pasującym do
jego potężnej postaci. — Ty przodem — dodał cicho i już normalnie.
Widocznie miał jakąś wadę nie pozwalającą mu podnosić głosu.

Ruszyłem alejką w kierunku widocznego za drzewami wielkiego
oświetlonego budynku. W ciszy słychać było tylko odgłosy naszych
kroków i słaby szum wiatru w gałęziach drzew.

—  Jak się nazywasz? — zapytał olbrzym.

—  Mark Grey — odpowiedziałem zwracając się do niego.

—  Nie oglądaj się! — zapiszczał, a po chwili dodał: — Za co ta
zerówka?

—  Jaka, zerówka?

—  Nie udawaj mądrzejszego, niż jesteś. Pytam, dlaczego dali ci naj-
niższy stopień swobody.

—  Nie wiem, widocznie taki mi się należał.

—  A jaki miałeś przed wpadką?

—  Nie miałem żadnego.

—  Te, cwaniak... Tutaj nie takich prostujemy, zapamiętaj to so-
bie! — umilkł i nie odzywał się aż do końca alei. Jedynie u podnóża
schodów warknął coś, co mogło brzmieć jak rozkaz wejścia do środka.

W kącie holu siedział za biurkiem mizerny mężczyzna w wytartym
garniturze nieokreślonego koloru, całkowicie pochłonięty jakąś czyn-
nością wykonywaną za stertą niedbale ułożonych książek i gazet. Ol-
brzym nachylił się nad nim i coś mu szepnął do ucha, po czym oddalił
się tą samą drogą zostawiając mnie na środku. Urzędnik zachowywał
się tak, jakby poza nim nikogo nie było w pomieszczeniu — raz po raz

pochylał się nad stołem, podnosił i opuszczał rękę uzbrojoną w wielki
błyszczący nóż, kręcił głową z dezaprobatą lub gwizdał przeciągle.
Chcąc zwrócić na siebie jego uwagę zakaszlałem dwukrotnie, lecz nie
odniosło to żadnego skutku. Zacząłem więc rozglądać się po ścianach
obwieszonych wyblakłymi plakatami, na których aż do znudzenia po-
wtarzał się motyw strażnika prowadzącego za rękę zapłakane dziecko
albo też wskazującego tłumom ludzi właściwy kierunek w labiryncie
ślepych uliczek.

—  Umiesz naprawiać?

—  Proszę?

—  Pytam, czy umiesz naprawiać! — zawołał ze złością zza papiero-
wej piramidy. — Zepsuł mi się jeszcze wczoraj i w żaden sposób nie
mogę go uruchomić.

Zajrzałem mu przez ramię — na kawałku pokrwawionej gazety leżał
wróbel, a on wielkim nożem grzebał w jego wnętrznościach.

—  Nie, nie potrafię — odpowiedziałem prędko i wycofałem się na
środek.

—  Numer! Twój numer — dorzucił wyjaśniająco, wycierając ręce
w gazetę.

—  NBB231W8717.

Zdawał się nie słuchać zajęty wydłubywaniem brudu spoza pazno-
kci, lecz kiedy skończył, okazało się, że dokładnie zapamiętał, bo bez
zastanowienia wystukał go na klawiaturze przyrządu stojącego obok
biurka. W miarę wybierania kolejnych składników pojawiały się one
na ekranie zawieszonym w rogu holu przywodząc mi na myśl cień wspo-
mnienia czegoś podobnego. Gdzieś na dnie pamięci zatliło się prze-
świadczenie, że powtarza się scena dawno przeżyta, zaczęło przeradzać
się w pewność, gnębić, wyszydzać bezsiłę i ułomność skołatanego móz-
gu, aż zapadło w ciemność i znikło w chaosie myśli.

—  Grey Mark... Co? Tylko tyle? Skromny masz życiorys, dziwnie
skromny... Zresztą — nieważne. — Zawinął szczątki wróbla w świeży
papier i włożył do szuflady, patrząc mi przy tym cały czas prosto
w oczy. Przekręcił klucz w zamku, wrzucił go do kieszeni marynarki,
po czym sprawdził, czy szuflada jest zamknięta.

—  Teraz mi nie ucieknie, prawda Grey?
-— Na pewno. Na pewno!

—  Ostrożności nigdy za wiele. Sto dwadzieścia trzy C.

—  Proszę?

25

—  Pójdziesz do pawilonu C, pokój 123. Łatwo zapamiętać.
Wyszliśmy w ciemność lasu, czy też parku, pod nogami trzeszczały

gałązki i szeleściły zeschłe liście, pachniało żywicą i jeszcze czymś nie-
znanym. W oddali pomiędzy drzewami ukazały się oświetlone okna
parterowego budynku; można w nich było dostrzec poruszające się
sylwetki ludzi, słychać było chóralny śpiew kilku męskich głosów.
Drzewa przerzedziły się jeszcze bardziej, ujrzałem długi barak z wejś-
ciem w szczytowej ścianie. W świetle słabej żarówki można było do-
strzec wielką literę C wymalowaną nad drzwiami.

Mój przewodnik wyciągnął z kieszeni pęk kluczy i długo próbował,
zanim trafił na właściwy. Za drzwiami ciągnął się długi pusty korytarz,
po obu stronach którego znajdowały się płytkie nisze opatrzone kolej-
nymi numerami poczynając od stu. W połowie długości budynku była
przerwa w monotonnym ciągu pokoi. Po lewej stronie stał obity ceratą
stolik, a obok niego dwa krzesła, po prawej zaś w oszklonej klatce
drzemał jakiś niepozorny człowieczek. W ostatniej chwili widać usły-
szał nasze kroki, bo zerwał się na równe nogi i zasalutował wydając
przy tym jakieś nieartykułowane dźwięki. Sięgał mi najwyżej do piersi,
a jego starcza pomarszczona twarz bez zarostu silnie kontrastowała
z dziecięcą wręcz postacią.

—  Spocznijcie — powiedział z wyższością w głosie człowiek, który
mnie tu przyprowadził. — To jest nowy pacjent, nazywa się Grey.
Dasz go do 123.

—  Grey! Grey! — zachichotał przeraźliwie chwytając za pejcz wi-
szący na ścianie. Zbliżył się na odległość wyciągniętej ręki i wbił we
mnie świdrujące czarne oczy. — Zapamiętaj sobie, że jesteś we władzy
Cesarza — zasyczał podsuwając mi pod nos trzonek pejcza. — Jak bę-
dziesz grzeczny, to cię wyleczę bardzo szybko, a jak nie, to... —wymo-
wnie przejechał kantem dłoni po gardle.

Z głębi korytarza dobiegł zgrzyt klucza w zamku. Spojrzałem w tam-
tą stronę i zdołałem tylko dostrzec oddalającą się sylwetkę naprawiacza
zdechłych wróbli.

—  Za mną! — wybełkotał ruszając nieomal defiladowym krokiem.
Wysoko wyrzucał swoje krótkie, krzywe nogi, starając się przy tym stą-
pać jak najgłośniej. Komizmu postaci dopełniały staromodne, czarne
buty z cholewami, nieskazitelnie czyste i lśniące. Kilkanaście metrów
dalej zatrzymał się i odryglowal drzwi, po czym wskazał mi pejczem
drogę   Wszedłem do okratowanej klatki, a Cesarz zamknął za mną

drzwi i widocznie zwolnił jakiś mechanizm, bo przód klatki odchylił się,
dając mi przejście do pokoju. W świetle nocnej lampki ujrzałem zakra-
towane okno, stół z krzesłami i cztery żelazne łóżka pod ścianami. Na
trzech z nich siedzieli mężczyźni przyglądając mi się uważnie, czwarte
zaś było wolne.

—  Dobry wieczór! — powiedziałem starając się, aby zabrzmiało to
jak najbardziej naturalnie, lecz nikt się nie odezwał. — Nazywam się
Mark Grey i przydzielono mnie do waszego pokoju.

—  Po co? — zapytał najstarszy.

—  Nie wiem, po prostu przysłano mnie tu z miasta i kazano zamie-
szkać w tym pokoju. To wszystko.

—  Kto cię przysłał?

—  Mówili do niego: majorze.

—  Z Nadzoru — stwierdził rudy brodacz i zaczął podwijać rękawy
koszuli.

—  Z jakiego miasta?

—  Nie wiem. Ludzie, ja nic nie wiem!

—  Kapuś — wycedził przez zęby młody człowiek spod okna. —
Głupi kapuś.

—  Masz rację, Mały. Mogliby przysłać chociaż trochę mądrzejszych
i z jakąś wiarygodną historią — zgodził się rudzielec.

—  Czekajcie! Co on winien? Nic. Chory człowiek. Co ci dolega,
chłopie? Bo, że jesteś chory, widać na pierwszy rzut oka, znam się tro-
chę na tym. Początki schizofrenii? A może paranoja?

—  Badali mnie za pomocą jakiegoś aparatu i powiedzieli, że jestem
zdrowy i dlatego muszę być umieszczony w zakładzie zamkniętym. Czy
wy coś z tego rozumiecie?

—  To zupełnie normalne, tylko że ty zdrów nie jesteś, bo gdybyś
nim był, pamiętałbyś przynajmniej nazwę miasta, z którego cię tu przy-
wieźli. No więc?

—  Nie pamiętam żadnych zdarzeń z mojego dotychczasowego życia,
żadnych nazwisk — niczego.

—  Skąd więc ten Mark Grey?

—  Major mnie tak nazwał, żeby jakoś zarejestrować w pamięci
Migratonu. Dali mi też numer i wszczepili permitor, o, tutaj — pokaza-
łem obandażowaną rękę.

—  Czekaj... — najstarszy wstał i zaczął spacerować od okna do

drzwi. — Opowiedz nam wszystko o sobie, tylko staraj się nie opuścić
żadnego szczegółu.

Znów zacząłem wywoływać z pamięci wszystkie wydarzenia dzisiej-
szego dnia, a oni słuchali uważnie, nie przerywając mi ani słowem. Do-
piero kiedy opisałem dwóch strażników przy bramie wjazdowej na te-
ren zakładu, wtrącił się nachmurzony rudzielec.

—  Ten ostrzyżony na jeża, podobny do neandertalczyka, to Dingo,
sadysta. Miej się przed nim na baczności. Drugiego nazywają Kurcząt-
ko, a że jest tu dopiero od dwóch tygodni, dlatego niewiele jeszcze
o nim wiemy.

—  Potem ten Kurczątko zaprowadził mnie do głównego budynku
i przekazał jakiemuś wariatowi zajętemu właśnie dłubaniem w zde-
chłym wróblu.

—  To z pewnością ten maniak Alonso — dorzucił najmłodszy z trójki.

—  A on przekazał cię Cesarzowi?

—  Tak było. I to jest wszystko, co potrafię opowiedzieć o sobie. Ni-
czego więcej nie pamiętam.

Zapanowała cisza przerywana jedynie skrzypieniem obluzowanej
deski w podłodze, kiedy przechodzący się mężczyzna następował na nią
w swojej monotonnej wędrówce tam i z powrotem.

—  To mi wygląda na powikłany przypadek niepamięci. Psychoanali-
zator nie wlicza amnezji do chorób, wobec tego miał prawo uznać go
za nienormalnego, a zatem major postąpił prawidłowo kierując go do
kliniki. Tajemnicą pozostaje, w jaki sposób znalazł się w zoo i do tego
bez permitora.

—  Ale strażnik czternastej śluzy składając o mnie meldunek do
Kontroli użył określenia: normalny. Pamiętam dokładnie.

—  Wyjaśnij mu, Bird — rzekł rudy ściągając buty i kładąc się na
łóżku.

—  Posłuchaj, chłopie! Nie dość, że przychodzisz nie wiadomo skąd,
to na dodatek masz dość przestarzałe poglądy na temat stanu psychicz-
nego ludzi. Wydaje ci się, że jeśli ktoś nie przejawia wyraźnych oznak
obłędu, bez większego ryzyka można go przypisać do ogromnej więk-
szości społeczeństwa i z czystym sumieniem przykleić mu etykietkę nor-
malnego. Kiedyś, dawno temu, takie rozumowanie z pewnością było
słuszne, ale te czasy już minęły. U pierwotnych ludów żyjących zdro-
wym naturalnym rytmem przyrody obłąkani byli rzadkością, a społecz-
ność otaczała ich opieką i pewnego rodzaju szacunkiem przemieszanym

z obawą przed niepojętą tajemnicą tkwiącą w nawiedzonych. Potem,
kiedy ludzie coraz szybciej, coraz łapczywiej zaczęli rzucać się na okru-
chy władzy i nauki, wielu z nich w zaślepieniu przekroczyło granice
własnej osobowości, co kończyło się załamaniem systemu nerwowe-
go i chorobą. Coraz prędzej rozwijała się spirala szaleństwa rywali-
zacji, aż wreszcie zabrakło szpitali, a obłęd stał się czymś tak pospo-
litym, że aż normalnym. Bo i co to jest być normalnym? Znaczy to,
nie odbiegać zbytnio od przeciętnej ani w jedną, ani w drugą stronę.
Skoro teraz ogromna większość mieszkańców naszej wyspy jest cho-
ra, zdrowi znaleźli się poza kreskami wyznaczającymi przeciętność,
a tym samym stali się nienormalnymi, takimi, których należy izolo-
wać od społeczeństwa. W czternastej śluzie zachowywałeś się dziwa-
cznie, więc strażnik wziął cię za chorego, czyli normalnego. Potem
jednak poddali cię badaniom połączonym z sondowaniem pamięci
i wyszło, że nie masz żadnych zaburzeń, a więc jesteś nienormalnym
i dlatego stanowisz niebezpieczeństwo dla skostniałego w szaleństwie
ładu. Jedynym wyjściem dla nich było umieścić cię w którymś z za-
mkniętych zakładów i w ten sposób trafiłeś tutaj. Ot i po całej ta-
jemnicy!                 ,

Szumiało mi w głowie, a przed oczami pojawiły się żółte płaty, opa-
dały coraz szybciej, coraz większą masą wciskały się w zakamarki móz-
gu, aż złocista powódź zalała wszystko i zagłębiłem się w czeluść trwa-
nia poza czasem i przestrzenią. Z dali dobiegały strzępy dźwięków sła-
bych jak szept i było mi dobrze, po prostu dobrze.

Nagle zimny dreszcz wstrząsnął całym moim ciałem, wracając je rze-
czywistości wciskającej się nerwowym szmerem zmieszanych głosów,
ciężarem podnoszonych powiek i rozmytymi konturami zaniepokojo-
nych twarzy na tle białej płaszczyzny sufitu.

—  Lepiej ci?

Co odpowiedzieć, aby jak najmniej skłamać? Że niepotrzebnie tru-
dzili się wracając mnie życiu, że tam, za parawanem czucia króluje spo-
kój będący szczęściem, że tutaj jest tylko ból i ustawiczna walka.

—  Lepiej.

Leżałem na łóżku oparty o spiętrzone poduszki wypchane sianem;
wokół unosił się zapach trawy umierającej w parnej spiekocie letniego
dnia, ślad wspomnienia skrytego w niepamięci. Rudobrody troskliwie
Poił mnie wystygłą herbatą, a dwaj pozostali z niepokojem wpatrywali
się w moje oczy.

—  Może to z głodu? — zapytał najmłodszy i nie czekający na odpo-
wiedź, podsunął mi kromkę chleba z marmoladą. Jadłem żarłocznie
czując, jak z każdym kęsem wraca chęć życia, a żal za utraconym spo-
kojem odpływa i niknie bezpowrotnie.

—  Można jeszcze?

—  Poczekaj... — odchylił obluzowaną deskę w ścianie obok okna
i wydobył ze skrytki zawiniątko opakowane w srebrzystą metalową fo-
lię. — Masz, jedz!

Dwa zapleśniałe suchary, upstrzone regularną siatką drobnych
otworków. Twarde jak kość! Jadłem rozmoczone w zimnej herbacie,
delektując się ich nadzwyczajnym smakiem, przekonany, że nie zapom-
nę go nigdy.

—  Dziękuję wam. Nie wiem, co jadłem ostatnio, lecz z pewnością
nie było tak dobre jak to, co daliście mi tutaj.

—  Przesadzasz, Mark. To bardzo podłe jedzenie, musisz się jednak
przyzwyczaić do niego, bo przez dłuższy czas możesz nic lepszego nie
oglądać. Prawda, Jose?

Rudy kiwnął potakująco głową, a potem otworzył usta, jakby chciał
coś powiedzieć, lecz tylko machnął ręką i odwrócił się do drzwi.

—  O czym myślałeś, Jose? — zapytałem.

—  No dobrze, niech ci będzie: chciałem powiedzieć, że równie do-
brze możesz wyjść stąd bardzo szybko, nawet za kilkanaście dni.

—  A od czego to zależy?

—  Tylko i wyłącznie od ciebie.                                              ,

—  Ode mnie?!           *

—  Wytłumacz mu, Bird. Ja nie jestem dobry w gadaniu. Ostatecz-
nie masz za sobą świetną szkołę — zaśmiał się nerwowo i zaraz dorzu-
cił: — Przepraszam...

—  Nie musisz. Słuchaj, Mark, jest tylko jedna możliwość wyjścia
stąd: zwariować. Cały system tego zakładu nastawiony jest na jak naj-
szybsze doprowadzenie pacjentów da stanu normalnego, stanu przecię-
tnego, a co się za tym kryje — już wiesz. Nie, nikt nie będzie ci robił
krzywdy, jesteś przecież w szpitalu i to w jednym z najlepszych na wy-
spie, będziesz tylko leczony, to znaczy sprowadzany pomiędzy dwie
nieostre kreski stanowiące granice przeciętnego obłędu. Tylko tyle.
W marszu do choroby będą ci pomagać starymi jak świat środkami far-
makologicznymi, elektrowstrząsami, ale niezbyt często, żebyś w dłuż-

szych przerwach całkowitej bezczynności mógł się zastanowić, czy przy-
padkiem nie jesteś już wolny od zarazy samodzielnego myślenia. Jeśli
dojdziesz do tego wniosku, zgłoś się zaraz gdzie trzeba, a przyjmą cię
jak marnotrawnego syna, wracającego na łono stęsknionej rodziny.

—  Ależ to absurd! Nie można oszaleć na zamówienie. Pierwsze lep-
sze badanie wykryje mistyfikację.

—  Toteż nikt nie będzie cię badał. Tym z Nadzoru wystarczy tylko,
żebyś mówił i zachowywał się jak większość. Nie jesteś chyba taki na-
iwny, by dopuszczać istnienie społeczeństwa składającego się z samych
szaleńców; wkrótce musiałoby ulec zagładzie. Musi istnieć liczna grupa
ludzi wykonujących zwykłe codzienne obowiązki, aby reszta miała co
jeść, gdzie mieszkać, ktoś musi dbać o zdrowie innych, pilnować spoko-
ju, trzymać w ryzach demony prawdziwego obłędu.

—  A oni, ci z Nadzoru?

—  Wprawdzie większość z nich nie jest szaleńcami, jednak cierpią
na schorzenie groźniejsze od innych, chociaż niewykrywalne najczul-
szymi aparatami. Na imię mu bezwola. Bezwola wobec skostniałego
porządku półprawd zapisanych na, twardszych od spiżu, ścianach gma-
chu nawyków, odziedziczonych nie wiedzieć po kim, wobec mechaniz-
mu dającemu człowiekowi mniej swobody, niż ma jej koło zębate
wśród setek sobie podobnych, niemożność sformułowania myśli, która
wyrasta ponad przystrzyżony trawnik zwykłego konformizmu. Tknięty
zarazą bezwoli staje się niezdolny zrozumieć i uczynić cokolwiek odbie-
gającego od schematu, ucieka więc w świat rutyny, sloganów i frazesów
wyświechtanych od ciągłego używania, na koniec traci wielki dar wra-
żliwości i od tej chwili stają przed nim otworem wszystkie drogi w górę,
gdzie będzie mógł robić to samo co poprzednio, mając większą możli-
wość czynienia spustoszeń przy coraz mniejszej odpowiedzialności.
Mówię to z całą znajomością rzeczy, bo przez wiele lat nosiłem czarny
mundur. Zrzuciłem go zdając sobie sprawę, gdzie wyląduję, zrzuciłem,
czując" jak gubię resztki osobistej godności, zrzuciłem, aby nie stracić
szacunku dla samego siebie. Rozmyślnie pozbawiłem się przywilejów
i praw, przedmiotów gromadzonych przez dziesięciolecia, swobody poru-
szania się dostępnej wybrańcom, skazałem się na zerowy stopień, zysku-
jąc w zamian coś tak błahego jak wolność wewnętrzna. Wielu wzruszyło-
by ramionami, słysząc mnie w tej chwili, rozumiem ich doskonale, lecz
dla mnie możność przyglądania się własnym swobodnym myślom znaczy
więcej niż wszystko inne. Do takiego wniosku doszedłem po latach we-

wnętrznej walki o zachowanie resztek indywidualności i wreszcie ona
przywiodła mnie tutaj, gdzie usiłują leczyć szaleństwo własnego zdania.
Zapytasz, co mi przeszkadzało zachować niezależność myśli, nie wyrze-
kając się równocześnie przywilejów? Próbowałem, próbowałem uśmie-
chać się ustami, gdy oczy pozostawały smutne, chciałem nauczyć się
odtwarzać zgrane slogany wkładając w tę czynność tyle uczucia, ile
włożyłby w nią stary gramofon, usiłowałem żyć na dwóch równoległych
torach przedzielonych nieprzejrzystą zaporą obojętności, bo wydawało
mi się to możliwe do zrealizowania. Myślałem, że istnieją ludzie tak
właśnie egzystujący, usprawiedliwieni wyrokiem chwili rozciągniętej na
dziesięciolecia, że z czasem stanę się jednym z nich i nie będę już od-
czuwał narastającego wstrętu do samego siebie. Jakże byłem naiwny!
Nie można żyć w kłamstwie, nie przesiąknąwszy nim do szpiku kości,
powtarzane wielekroć zatruwa umysł, głuszy zdrowy rozsądek, aż staje
się własnością głosiciela, za którą gotów jest walczyć do końca, za któ-
rą wolałby polec, niż przyznać się do uwierzenia w fikcję. Uciekłem
w ostatniej chwili. Dużo czasu upłynie, zanim pozwolą mi poruszać się
w pierwszym kręgu wewnętrznym, mnie, który miałem trzeci stopień
swobody, a służbowo bywałem nawet w czwartym, najwyższym!

Zamilkł z twarzą ukrytą w dłoniach, zgarbiony pod brzemieniem
wspomnień i smutnych perspektyw rzeczywistości zredukowanej do
miotania się w zaklętym prostokącie czterech ścian baraku, spleśniałe-
go chleba i wrzasku dozorców pijanych szaleństwem zmieszanym z po-
płuczynami władzy. Siedzieliśmy bez słowa, wsłuchani w wycie wiatru
za oknem, dopóki przeraźliwe dzwonienie nie wezwało nas do snu.

t

Rozdział III

Mijały dni podobne do siebie, jak strzępy szarej mgły, przewalające
się przez wierzchołki drzew w czas ulewy. Każdego ranka Jose i Mały
wychodzili do pracy, by wrócić dopiero późnym wieczorem. Obydwaj
mieli pierwszy wewnętrzny stopień swobody, pozwalający poruszać się
w obrębie baraku i na skrawku podwórza przylegającym doń bezpośre-
dnio, otoczonym wysokim ogrodzeniem z siatki i kolczastego drutu.
Mieli za zadanie nie dopuścić, aby choć jedno źdźbło trawy pokazało
się na kawałku ogrodzonej ziemi i żaden ptak nie usiadł przypadkiem
na błyszczącym dachu z falistej blachy. Dwóch innych ludzi starało się
przychwycić ich na niedbalstwie, bo za to mogli otrzymać dodatnie
punkty, a każdy taki punkt zwiększał szanse na uzyskanie drugiego sto-
pnia swobody, z którym wiązało się mieszkanie w wygodniejszym
baraku, trochę lepsze wyżywienie i przede wszystkim większy obszar
spacerowy. Zdarzało się, że któryś zdołał przez siatkę dosięgnąć kępki
trawy i niepostrzeżenie wetknąć gdzieś w kącie, wtedy wzywał nadzor-
cę dowodząc niedbalstwa dyżurnych. Było to jednak pociągnięcie ry-
zykowne, pielęgniarze bowiem drobiazgowo sprawdzali wszystkie
zgłoszone wypadki i jeśli stwierdzili oszustwo, zamiast dodatnich pun-
któw — leciały ujemne.

W ten sposób można było szybciej zarobić na awans, ale równie do-
brze stracić zgromadzone punkty i posiadany stopień swobody, zwłasz-
cza że nikt nigdy nie wiedział, jaki jest stan jego konta zapisany w pa-
mięciach wszechwładnego Migratonu. Niższy i średni personel Nadzoru
mógł tylko wprowadzać do systemu dodatnie i ujemne punkty, nie miał

J

natomiast prawa wglądu w jednostkowy bilans. Decyzje o zmianach
stopni swobody i stanowisk wydawał system informacyjny niespodzie-
wanie, kierując się sobie tylko znanymi przesłankami, w postaci pisem-
nych rozkazów z nadrukiem: „Do natychmiastowego wykonania". Wy-
padały z końcówek dyspozycyjnych odnośnych placówek Nadzoru, a te
ograniczały się do ścisłego ich wykonywania i meldowania o zrealizo-
wanych zmianach. System nie mylił się nigdy, działał bowiem na zasa-
dzie żelaznej logiki, narzuconej mu przez konstruktorów. Mając na
uwadze obsadzenie dowolnego punktu w społecznej machinie wyspy,
zawsze wybierał człowieka o parametrach najbliższych oczekiwanemu
przez Nadzór ideałowi.                                              '

W szóstym dniu zniknął Jose. Jak co dzień wyszedł z Małym odga-
niać ptaki i szukać zielonych kiełków pod ścianami, jak co dzień mil-
cząco pożegnał nas kciukiem uniesionym w geście tajemnego porozu-
mienia, i tyleśmy go widzieli. Mały opowiadał potem, jak koło połud-
nia wychylił się ze swojego kantoru Cesarz i, przerywając na chwilę
dłubanie w nosie, wskazał palcem na"brodacza. Jose wszedł do baraku
i ślad po nim zaginął.

Jeszcze tego samego wieczoru przyprowadzili do nas niskiego, łysego
człowieczka o cerze barwy spieczonej ziemi, rozbieganych oczach i wiecz-
nie szukających czegoś rękach. Długie, kościste palce niezmordowanie
wędrowały po wyświechtanym ubraniu, strząsając nie istniejące pyłki, to
znowu przemierzały brudny blat stołu i załamania oparcia krzesła, by na-
gle znieruchomieć w kurczowym uchwycie na poręczy łóżka.

—  Koledzy! — wykrztusił po chwili głębokiego namysłu. —
Zły los rzucił mnie tutaj, tak samo jak i was. Bezduszna maszyna
poniewiera nami, jakbyśmy byli zeschniętym śmieciem, a nie...
a nie... — nagle zwolnione dłonie rozpoczęły gwałtowny taniec wo-
kół głowy, aż złapały ją w kleszczowy uchwyt i szarpały w bezsilnej
wściekłości.

—  Zapomniałeś, biedaku — Bird dotknął dłonią ramienia wstrzą-
sanego konwulsjami. — Widocznie za trudne dla ciebie. A czy ty
wiesz — zapytał sadzając nowo przybyłego na wolnym łóżku — czy
wiesz, że za takie gadanie powinni cię ukarać?

—  Coś ty! — przeraził się łysy i skoczył w stronę drzwi. — Ja, ja
tylko tak sobie. Nie miałem nic złego na myśli.

—  Uważaj, stary! Tym razem ci darujemy, ale na przyszłość zastana-
wiaj się nad każdym słowem, bo powiemy Cesarzowi, a on już będzie

wiedział, co z tobą zrobić. Jak się nazywasz? — zapytał ostro, nagle
zmieniwszy ton.

—  Ja?

—  Przecież ciebie pytam.

—  Jestem ZLV924...

—  Nazwisko, imię — przerwał mu Bird.

—  Umberti, Paolo Umberti, trzeci stopień wewnętrzny — do wczo-
raj.

—  Odpocznij, Dziewięćset Dwadzieścia Cztery, to ci dobrze zrobi
na nerwy — Bird odwrócił się twarzą do ściany, a ponieważ Mały rów-
nież nie zdradzał ochoty do rozmowy, Umberti pokręcił się trochę po celi
i w końcu zasnął w ubraniu. Ze mną nie próbował nawiązać rozmowy.

Śniła mi się jazda pustą autostradą w stronę fioletowych gór spię-
trzonych na horyzoncie. Nagle gładki jak stół beton jezdni urywa się,
a my z impetem wpadamy na świeżo zorane pole, po którym spokojnie
spacerują wielkie czarne ptaki, wypatrujące tłustych larw na połyskują-
cych bochnach skib. Rzuca mną na wszystkie strony, obijam się o po-
duszki siedzeń, o wyklejony gąbczastą masą sufit furgonu, czuję twarde
uderzenia o poręcz schodów. Wreszcie zatrzymujemy się w bezkresnym
polu, pociętym plątaniną krzyżujących się bruzd, gdzie wiatr leniwie
przewala tumany mgły, a czarne ptaki otaczają mnie coraz ciaśniejszym
kręgiem, wysokie, poważne. Widzę szare obrączki wokół ich paciorko-
watych oczu; nie, to nie obrączki, one noszą szkła w cienkich, drucia-
nych oprawach, wspartych na nasadach dziobów, a za tymi szkłami
tkwią badawcze znajome oczy. Znajome oczy... Tak! To oczy ma-
jora z Kontroli, poznaję. Wszystkie ptaki mają jego oczy! Jestem sam
w szarym polu, a wokół las wężowych szyi, mrowie wielkich dziobów.
Poruszają się, łapią mnie za ramiona i szarpią, szarpią, szarpią! Przera-
żająco dokładnie widzę okrwawione dzioby i strzępy mięsa w nich
tkwiące, a z tyłu ścianę niecierpliwych dziobów, oczekujących swojej
kolejki, słyszę rytmiczny klekot układający się w dwa jednosylabowe
wyrazy. Powtarzany wielekroć zaczyna przypominać mi znajomy ze-
staw dźwięków... Mark Grey... Mark Grey... Mark Grey...

—  Mark Grey! Obudź się wreszcie!

—  Co?! Kto?

¦— Wstawaj, idziemy!

Zerwałem się nie wiedząc, gdzie jestem. W wąskim strumieniu
światła elektrycznej latarki mignął znajomy kształt krzesła i dwie pary

nóg obutych w służbowe sandały na podeszwie z zielonej gumy, jakie
nosił personel kliniki. Od razu zastygła karuzela niedorzecznych rojeń.

Wybity z pierwszego snu bezwolnie ruszyłem za oddalającym się
snopem światła, przyciskając łokciem ubranie wepchnięte mi pod pa-
chę. Wyszliśmy w bezksiężycową noc, roziskrzoną mrowiem gwiazd.
Gdzieś w zaroślach zakwilił zbudzony ptak, nietoperz przekreślił noc
błyskawicą czarniejszą od ciemności, zawibrował wysoki, przejmujący
dźwięk, a po nim odległy, rozdzierający krzyk bólu i rozpaczy.

— Co to było?

Nie odpowiedzieli. Szliśmy w milczeniu ku ciemnej bryle głównego
budynku, piętrzącej się coraz wyżej na tle rozgwieżdżonego nieba.
Chrzęst żwiru pod nogami wdarł się w spokój upalnej nocy, by wnet
ustąpić głuchemu dudnieniu kroków na metalowej pochylni. Żółte
światło zakurzonej żarówki ledwie rozpraszało mroki podziemnego
przejścia, na tyle jednak, że zauważyłem czarne maski na twarzach
konwojentów.

Na rozwidleniu korytarzy pierwszy zatrzymał się i ruchem ręki naka-
zał mi iść w prawo. Po przejściu kilkunastu kroków usłyszałem za ple-
cami zgrzyt metalu o beton, lecz nie odwróciłem się, jakby zamknięcie
drogi powrotnej mnie nie dotyczyło. Pokonawszy kilka słabo oświetlo-
nych stopni, znalazłem się w nieskazitelnie białym pomieszczeniu bez
drzwi i okien. Sufit i podłoga też były białe, a ze ścianami łączyły je
łagodne krzywizny sprawiające wrażenie, jakby pion i poziom stały się
pojęciami z innego, nierealnego świata.

Obejrzałem się. Nie było już schodów ani otworu w podłodze; śnie-
żnobiała płaszczyzna wspinała się na ściany, a potem przechodziła
w sufit, i znowu w ściany, w podłogę, w sufit... Zakręciło mi się w gło-
wie, nie wiedziałem, gdzie góra, gdzie dół, słaniałem się na nogach,
próbowałem usiąść na ścianie, aż wreszcie osunąłem się i znierucho-
miałem oparty plecami"o wklęsłą powierzchnię. W potopie bieli roz-
świetlonej blaskiem płynącym zewsząd i znikąd tkwiłem jak owad przy-
kryty szklanką przez okrutne dziecko, patrzące z zainteresowaniem na
mękę konania. Brakowało mi czegoś, zacząłem odczuwać duszność
i nieokreślony lęk, z głębi wypełznął zwyczajny ból i ścisnął skronie
nękającą obręczą. Nagle zdało mi się, że wiem, co trzeba zrobić —
wciągnąłem do płuc potężny haust powietrza, po nim drugi, trzeci,
dziesiąty — lecz ból nie ustępował.

Dreszcz chłodu wstrząsnął mną przypominając o ubraniu wciśniętym

pod pachę, więc włożyłem je czym prędzej. W pośpiechu szarpnąłem
zbyt mocno i pękł szew na rękawie. Trzask rozrywanych nici zabrzmiał
niczym seria z karabinu maszynowego i dopiero wtedy zrozumiałem,
co było przyczyną mego lęku —- cisza. Idealna, przerażająca cisza, roz-
wieszona pomiędzy ścianami śnieżnobiałej pułapki sączyła się jadem
obezwładniającym ciało i wolę, niszczącym w zarodku każdą myśl.
Chcąc się od niej uwolnić, ległem twarzą do podłogi i zamknąwszy
oczy, usiłowałem wyobrazić sobie noc zaczajoną gdzieś za murami mo-
jego więzienia, noc wypełnioną chaosem tajemniczych szeptów i odle-
głych stuków, upajającym szumem morza za wałem wydm. Aby nie
słyszeć ciszy, zatkałem uszy palcami i znalazłem się w świecie wypeł-
nionym łomotaniem serca i szumem krwi płynącej w żyłach.

Nie wiem, jak długo tak leżałem — może godzinę, dwie, a może
tylko kilka minut; czas pozostał gdzieś na zewnątrz, nierealny, jak
strzępy śladów dawno minionych zdarzeń, coraz częściej powracające
ledwie wyczuwalnym, niepokojącym echem; kiedy ból wymusił rozpro-
stowanie zdrętwiałych rąk, cisza runęła na mnie zwielokrotnioną lawi-
ną wgryzając się w mózg, przytłaczając niemal namacalnie do podłogi.
Broniąc się przed nią zacząłem gwizdać improwizowane melodie, pohu-
kiwać dziko, klaskać w dłonie. Daremnie. Nikłe dźwięki natychmiast
ginęły pochłonięte przez dookolną biel, a cisza stawała się-jakby głęb-
sza, bardziej żarłoczna, nienasycona.

Zlany potem w bezsilnej wściekłości waliłem pięściami o podłogę
tak długo, aż zmorzył mnie sen.                                        <

Obudziłem się zmęczony i obolały. Wraz ze wspomnieniami wyda-
rzeń minionej nocy wróciło pragnienie dźwięków, obojętnie jakich,
byle tylko przestrzeń przestała torturować martwotą, byle cokolwiek
zaczęło wibrować dokoła.

Wzrok zatrzymał się na tacy stojącej pod ścianą — garnuszek z wy-
stygłą kawą zbożową i kromka czarnego chleba. Śniadanie. Łapczywie
pochłonąłem skromny posiłek i wróciłem na poprzednie miejsce. Nie
byłem pewny, czy trafiłem w to samo, bo nigdzie nie było żadnego cha-
rakterystycznego szczegółu, i z tego powodu znów zacząłem odczuwać
niepokój. Wydawało mi się, że tylko tam mogę czuć się bezpiecznie.
Jeśli leżałem tutaj, taca powinna być tam... Tacy nie było. Zniknęła.
Obserwują mnie — pomyślałem. — Patrzą, kiedy kuracja spowoduje
"wyniki i pacjent zacznie zdradzać pierwsze objawy normalności. Nie
zawiodę was...

Usiadłem na piętach i zacząłem kiwać się do przodu i do tyłu, tam
i z powrotem, tam i z powrotem, monotonnie. Najpierw powoli, potem
coraz szybciej, coraz głębiej skłaniałem tułów, aż do podłogi, za każ-
dym razem energiczniej, niech widzą, jak opanowuje mnie szaleństwo,
niech się cieszą z postępów leczenia.

Pięści walą w nieskazitelną podłogę i już nie wie, czy posłuszne
są jemu, czy też jakiejś innej, obcej sile, stara się je zatrzymać, lecz
bezskutecznie walczy o panowanie nad nimi. Bez zdziwienia rejestruje
czerwone plamy przybliżające i oddalające się w rytm skłonów, nie czu-
je bólu okaleczonych dłoni, nie słyszy przyśpieszonego oddechu ani bi-
cia zmęczonego serca. Resztką świadomości zdaje sobie sprawę, że nie
panuje nad sytuacją, co miała być przedstawieniem. Idąc za głosem na-
kazu zrywa się i pędzi wzdłuż ścian, wspina na nie i spada na podłogę,
nie myśląc o niczym, byle szybciej, byle wyżej, dosięgnąć czegoś nie-
zwykle ważnego zawieszonego gdzieś tam, wysoko. Wreszcie nie ma
już sił i osuwa się na kolana, wydając długi żałosny skowyt.

Wraz z nim wraca poczucie rzeczywistości i już wiem, kim jestem,
to znaczy kim jestem teraz, a nie kim byłem przed rozwarciem się tune-
lu pulsujących światłością kręgów, bo przecież musiałem kimś być, za-
nim... Zanim co?

Odczułem dziwną ulgę. Coś nieuchwytnego pojawiło się w prze-
strzeni albo raczej przestrzeń stała się dopiero w tej chwili. Zacząłem
wsłuchiwać się w nią i rozpoznałem napływające dźwięki, dobre, wytę-
sknione odgłosy istnienia, bez których życie staje się męczarnią. Zrazu
ciche jak myśl, ledwie wyczuwalne uchem, z biegiem czasu narastały
do szmerów, wypełniały powietrze kojącym drżeniem; wkrótce był we
mnie tylko spokój i wstydliwe wspomnienie minionego szału.

Fala dźwięków narastała, aż gdzieś śmiało wybił się z niej muzyczny
motyw, by spotężnieć w skończone piękno i bez reszty zawładnąć świa-
tem bieli. Przymknąwszy oczy, pławiłem się w harmonii dźwięków nie
pamiętając już o niczym, nie czując niczego prócz radości obcowania
z pięknem.                                                                •

Znowu wybuchła cisza. Przerażająca, śmiertelna cisza runęła ze
wszystkich stron miażdżąc strzępy dźwięków.

.— Nie!! — protest ugrzązł w drapieżnej bieli.

—  Dlaczego krzyczysz? — metaliczny głos spływał z sufitu, wydoby-
wał się ze ścian, osaczał.

—  Nie chcę ciszy!

—  Kim jesteś?

—  Znacie moją historię, więc po co tyle razy wypytywać. Nie wiem,
kim jestem, nie wiem, kim byłem, nie wiem nic.

—  Byłeś nikim, czyli nie było cię. Stałeś się dopiero w momencie
wprowadzenia twoich danych do Systemu. Od tamtej chwili zaczyna się
twoja przeszłość, radzę o tym pamiętać. A więc — kim jesteś?

—  NBB231W8717.

—  Brawo! Czynisz postępy, Grey. Jesteś na dobrej drodze do wyle-
czenia i uzyskania wyższych stopni swobody. Co chciałbyś robić, gdy-
byś kiedyś znalazł się na zewnątrz jako normalny członek naszego spo-
łeczeństwa?

—  Nie zastanawiałem się nad tym.                          '

—  A co potrafisz robić?

—  Chyba riic...

—  Świetnie! Właśnie takich ludzi najbardziej potrzeba naszej społe-
czności, ludzi o świeżym i elastycznym umyśle, nie skażonym jadem
wykształcenia i rutyny. Z pewnością zostaniesz ekspertem do spraw nie
wymagających żadnych kwalifikacji, bo o takich najtrudniej — mówią-
cy zaniósł się chichotem i umilkł, a równocześnie zniknął gdzieś frag-
ment ściany, ukazując wejście do wąskiego korytarza.

Z ulgą opuściłem salę ciszy, by wnet znaleźć się w niewielkim pomie-
szczeniu, prawie w całości zajętym przez jakąś skomplikowaną maszy-
nę. Obsługiwał ją trupioblady mężczyzna o wielkich czarnych oczach.
Spojrzawszy w nie, przestałem dostrzegać cokolwiek oprócz błyszczą-
cych, zda się trawionych gorączką źrenic. Zdawało mi się, że już kiedyś
widziałem takie oczy badawczo wpatrzone w moje, ale gdzie i kiedy —
nie mogłem sobie przypomnieć.

—  Ręka!

Automatycznie wyciągnąłem prawą, a on z nie ukrywanym obrzy-
dzeniem ujął za przegub i odsunąwszy rękaw poza łokieć, unieruchomił
J4 w uchwytach urządzenia. Potem usiadł na obrotowym krześle ze
sprężynującym oparciem i przymknąwszy powieki, zaczął się huśtać.
Trwało to dobre kilka minut, podczas których zdawał się bez reszty za-
jęty swoją czynnością.

Nagle jednostajny rytm ustał, a mężczyzna otworzył oczy i spojrzał
na mnie ze zdziwieniem przechodzącym w niechęć. Po namyśle pociąg-
nął za rączkę z prawej strony pulpitu uruchamiając krótkotrwały brzę-
czyk i zwalniając uchwyty trzymające moją rękę.

—  Drugi wewnętrzny — powiedział odchylając głowę do tyłu.

—  Nie rozumiem...

—  Co?! Nie rozumiecie? Chory człowiek! — złapał mnie za rękę
i pociągnął do ściany z otworami. — Dalej nie rozumiesz?

Bez słowa wsunąłem rękę w środkowy, oznaczony cyfrą 2. Natych-
miast odskoczyły drzwi, ukazując w perspektywie korytarza zieleń
trawnika i błękit nieba między koronami drzew. Wszedłem w słońce,
w szum wiatru i w śpiew ptaków. Za mną wznosił się szary masyw głó-
wnego budynku, a z lewej, między drzewami, błyszczał dach baraku.

Byłem sam. Po raz pierwszy od wielu dni mogłem iść przed siebie
nie troszcząc się o pozwolenie, mogłem kluczyć wśród drzew, radować
się słońcem i wiatrem, mogłem zrobić coś z własnej woli, mogłem...
A stałem na granicy cienia, nie wiedząc, co uczynić z namiastką swobo-
dy darowanej mi przez Migraton.

Od strony baraku dobiegły strzępy rozmowy zbliżających się ludzi,
ruszyłem więc w przeciwną, aby choć trochę dłużej nacieszyć się samo-
tnością wśród drzew. Wąska ścieżka wyprowadziła mnie na brzeg stawu
pokrytego grubym kożuchem zieloności. Idąc wzdłuż niego, natrafiłem
na solidne ogrodzenie z kolczastego drutu, rozpiętego na betonowych
słupkach rozdwojonych u góry, za nim widać było drugie, pomiędzy
pionowymi rzędami izolatorów, a dalej przyciągała wzrok zielona rów-
nina aż po horyzont. Ślad ścieżki wiódł wzdłuż ogrodzenia, już to odda-
lając się dla ominięcia kęp kłujących krzaków, już prześlizgując obok
zardzewiałych drutów. W pewnym miejscu ostro skręcił w lewo, a za
podwójnym kordonem widać było teraz pofałdowany krajobraz za-
mknięty sinym masywem wulkanu. Potem jeszcze jeden zakręt i w od-
dali ukazała się droga biegnąca równolegle do ogrodzenia. Klucząc
wśród zieleni, dotarłem do kutej w żelazie bramy i wartowni z czerwo-
nej cegły. Jeszcze jeden zakręt i znalazłem się ponownie w cieniu głów-
nego budynku.

Dopiero teraz przyjrzałem się uważnie ślepej ścianie, wśród szarości
jaśniej odcinały, się dwa prostokąty śluz. Nie, jeszcze nie teraz! Zaszy-
łem się w gęstwinę i leżąc na wznak, nasłuchiwałem odgłosów dobiega-
jących od strony głównego budynku. Z rzadka rozlegał się hurkot ślu-

zy, w pobliżu ktoś krzyknął niezrozumiale, słychać było tupot nóg po
ubitej ziemi. I znowu cisza upalnego popołudnia, i zapach lasu.

przymknąłem oczy i zdało mi się, że wszystkie wydarzenia ostatnich
dni były wieszczym snem, a ja za chwilę wstanę i jeszcze raz odbędę
całą drogę — od powodzi czerwonych kręgów do sali upiornej ciszy.

Muszę ją przejść, bo za pierwszym razem przebył ją ktoś inny —
obcy człowiek o wymyślonym nazwisku, który nie miał ze mną nic
wspólnego, oprócz ciała. Mark Grey... Czy kiedyś przyzwyczaję się do
tych dźwięków? Czy uznam je za cząstkę własnego ja?

Pochłodniało. Na liściach zaszumiał deszcz, zerwał się wiatr i zaciął
ulewą grubych kropel. Bez zastanowienia pobiegłem w stronę śluzy, gdzie
już stało kilku ludzi z pierwszym stopniem wewnętrznym. Gdym wkładał
rękę w otwór oznaczony dwójką, dostrzegłem zawiść w ich oczach.

Wąski korytarz o zakratowanych oknach, wychodzących na podwó-
rze, z prawej strony długi ciąg pozamykanych drzwi, oznaczonych ko-
lejnymi numerami, w perspektywie schody wiodące na piętro. Cisza.
Ruszyłem w tym jedynym możliwym kierunku, starając się czynić jak
najmniej hałasu. Przy końcu korytarza znów była śluza do strefy pierw-
szego stopnia, a także do trzeciego. Z piętra dobiegało stukanie garn-
ków i szum wody, poszedłem więc tam i znalazłem się w jadalni.
Dwóch ludzi krzątało się wokół stołów zbierając brudne talerze i gar-
nuszki; nie zwracali na mnie uwagi.

— Można tu coś zjeść?

Wyższy przestał na chwilę zsypywać nie zjedzone resztki do plasty-
kowego kubła i spojrzał na mnie z niechęcią. Przez chwilę zastanawiał
się nad czymś, a potem wskazał ręką w kąt jadalni.

—- Tam!

Usiadłem przy stoliku przykrytym półprzezroczystą taflą szkła,
przez którą przeświecały dwa białe prostokąty papieru. Z braku zajęcia
nachyliłem się nad jednym — było to coś w rodzaju wizytówki z nume-
rem identyfikacyjnym i nazwiskiem. Jakiś Roberto Monti. Na innych
stolikach też widać było takie same karteczki.

Wysoki przyniósł talerz z zupą, lecz postawił go po przeciwnej stro-
nie stołu, obok aluminiowej łyżki i wyszczerbionego widelca, a palcem
wskazał na drugie krzesło. Przesiadłem się zatem, i pierwszą rzeczą,
jaka rzuciła mi się w oczy, była świeża biel papieru pod szkłem. Unie-
siona łyżka zawisła w pół drogi, gdy treść napisu dotarła do mojej świa-
domości: NBB231W8717 Mark Grey.

Dyżurny podał mi drugie danie i kubek jakiegoś płynu, a kiedy
skończyłem jeść, bez słowa zaczął sprzątać ze stołu.

—  Słuchaj, powiedz mi, co mam teraz robić.

—  Ja jestem od zmywania naczyń, a nie od dawania dobrych rad.
Jeśli ci się nie podoba, zawsze możesz się powiesić albo zrobić sobie
tak: — wymownym gestem przeciągnął palcem po szyi i odszedł chicho-
cząc. W drzwiach kuchni zatrzymał się, mrugnął do mnie porozumie-
wawczo i jeszcze raz pokazał na szyję.

Wróciłem na parter i usiłowałem otworzyć jakiekolwiek drzwi —
bezskutecznie. W końcu zdecydowałem się wypróbować śluzę do strefy
pierwszego stopnia swobody. Przeszedłem bez kłopotu i znalazłem się
na podwórzu.

Deszcz padał w dalszym ciągu, dlatego posiedziałem tylko chwilę na
ławce pod balkonem i wróciłem do Drugiej Strefy. U podnóża schodów
wiodących do jadalni siedział mężczyzna w uniformie funkcjonariusza
Nadzoru niskiego szczebla. Sądząc z wyglądu, mógł mieć równie do-
brze trzydzieści, jak i pięćdziesiąt lat. Przez chwilę przyglądał mi się,
a potem wyciągnął w moim kierunku wskazujący palec i wykrztusił
ochrypłym głosem:

—  Nowy?!

—  Nowy — potwierdziłem.

—  Tabula rasa — zaśmiał się przeraźliwie. — Coraz więcej was ta-
kich się pojawia, coraz... — umilkł nagle, spojrzawszy przypadkowo
w głąb korytarza. Pojawił się tam wysoki, dobrze zbudowany mężczyzna
w szarym cywilnym ubraniu, musiał jednak być kimś ważnym, bo mun-
durowy zerwał się i stanął na baczność. Tamten podszedł do nas, nie-
dbałym ruchem ręki odprawił wyprężonego funkcjonariusza, a mnie
polecił iść za sobą.

Weszliśmy do niewielkiego pomieszczenia bez okien, wypełnionego
poświatą płynącą z sufitu. Zielone półcienie kładły się na sprzętach,
łączyły z zielenią dywanu i ścian; wszystko tutaj było lub zdawało się
być nasycone kolorem więdnących roślin. Mężczyzna wskazał mi fotel
ze sztucznego tworzywa, a sam usiadł za biurkiem, włączył lampę nie-
zbędną przy pracy w tym półmroku i na dłuższą chwilę zastygł w bez-
ruchu.

Nagle w środku świetlnej plamy ukazały się jego ręce o długich pal-
cach, ręce niespokojne, jakby należące do kogoś innego, żyjące włas-
nym, powikłanym życiem. Niecierpliwie wertowały pokryte drobnym

pismem kartki zeszytu w czarnej oprawie, aż zatrzymały się i znieru-
chomiały w powietrzu.

—  Mark Grey, to ty?

—  Ja.

Lewa ręka zniknęła w mroku, rozległ się stukot jakiegoś urządzenia
i po chwili ukazała się powtórnie z kawałkiem papierowej taśmy.

—  Sto siedem minut w sektorze W i cztery w Pierwszej Strefie —
palce zabębniły po zielonyfn blacie biurka. -7- Po co poszedłeś do'
jedynki?

—  Tak zwyczajnie, z ciekawości.

—  To znaczy, że nie znasz powodu lub nie chcesz go podać. Tak źle
i tak niedobrze. Nie powinno się robić niczego bez uprzedniego prze-
myślenia, natomiast odmowa podania pobudek czynu jest zwykłym
przestępstwem podlegającym stosownej karze.

—  Chciałem wypróbować działanie permitora, a zresztą — każde-
mu wolno poruszać się we wszystkich niższych strefach.

—  Wolno, wolno, jednak tylko w uzasadnionych przypadkach.
Gdyby wszyscy chcieli spacerować, gdzie się komu zamarzy, System nie
nadążyłby rejestrować i analizować, a to oznaczałoby chaos i anarchię.
Co ci dolega? — zmienił nagle temat.

—  W zasadzie nic, tylko...

—  Co: tylko?         t

—  Nie pamiętam nic ze swojej przeszłości; to jest tak, jakbym uro-
dził się dorosłym i ukształtowanym człowiekiem, a równocześnie świa-
domość moja pełna jest pustych miejsc, w których coś musiało tkwić,
zanim pewnego dnia ocknąłem się w niewiedzy.

—  To nie są objawy chorobowe! — ręka mojego rozmówcy wyko-
nała gest zniecierpliwienia. — Czy nie wydaje ci się, na przykład, że
ogromna większość ludzi zachowuje się dziwnie, nienaturalnie? Jakby
ludzie ci zamiast żyć, grali niezbyt dobrze wyuczone role w wielkim
przedstawieniu?

—  Tak... Chyba tak. Zwłaszcza w pierwszych dniach odnosiłem ta-
kie wrażenie. Teraz już się trochę przyzwyczaiłem.

—  To oznaka wracającego zdrowia! — ucieszył się. — Nasze stara-
nia zaczynają przynosić efekty. A czy nie odczuwasz przypływów nie-
określonej tęsknoty, potrzeby posiadania kogoś bliskiego, z kim mógł-
byś porozmawiać o swoich wątpliwościach i marzeniach, chęci zrobie-
nia czegoś zupełnie niepotrzebnego?

Nie wiedziałem, kim jest i do czego zmierza. Nie ulegało wątpli-
wości, że rozmowa ta nie jest przypadkowa i że wiele może od niej za-
leżeć, dlatego też zwlekałem z odpowiedzią, patrząc na jego ręce.
W przedłużającej się ciszy znieruchomiały pośrodku świetlnej plamy,
a tylko ledwie uchwytne drżenie zdradzało napięcie panujące w tym
człowieku. Nie chcąc przeciągać ciszy ponad miarę, zacząłem z wa-
haniem.

—  Chyba jest właśnie tak... — jego ręce posiniały w mocnym uścis-
ku. — Prawie na pewno jest tak, jak pan mówi.

Odetchnął z ulgą i wygodnie oparł się o krzesło, a ręce opuściły
miejsce pod lampą.

—  Dobrze — odezwał się z satysfakcją w głosie. — Dobrze, że nie
kłamiesz. My i tak wszystko wiemy o każdym, więc żadne kłamstwo
nie potrafi nas wprowadzić w błąd, a tylko pogarsza opinię oszusta. Je-
steś chory, może nawet nieuleczalnie, widzimy u ciebie w pełni rozwi-
nięty syndrom rozbitka, ale nie przejmuj się, można z tym żyć, pod
warunkiem uznania zjawisk otaczającego cię świata za normalne. Po-
trzebujemy ludzi, dużo ludzi, dlatego staramy się leczyć wszystkich
i wracać społeczeństwu. Jeśli nawet trafi się ktoś taki jak ty, nie pozwo-
limy mu zginąć, a System znajdzie najwłaściwsze dla niego miejsce. Bo
System ustawicznie klasyfikuje każdego człowieka i wie o nim wszyst-
ko, co można zapisać w pamięciach, zna jego zalety i słabostki oraz
potencjalne możliwości.

—  Jeśli jest tak uniwersalny, powinien wiedzieć, kim byłem, zanim
nazwano mnie Markiem Greyem.

—  Nie zrozumiałeś! Dla Systemu stałeś się dopiero w momencie
wprowadzenia twoich danych. Uprzednio nie mogłeś istnieć, nie mając
numeru ani permitora, bo nie miałbyś gdzie mieszkać ani co jeść, nie
mógłbyś się poruszać po kraju, kontaktować z ludźmi. Pozostałoby ci
tylko oddychanie, a to za mało, by przeżyć choćby tydzień.

—  Jednak istniałem!

—  Jaki masz na to dowód?

—  Dowód? A po co tu dowód? Ja sam jestem tym dowodem! Te
kości, mięśnie, włosy — wszystko to żyło przez co najmniej trzydzieści
lat, poza rzekomo wszechogarniającą pamięcią Systemu, a on nic
o mnie nie wiedział. Dosłownie nic!

—  Twoja choroba jest cięższa, niż sądziliśmy — powiedział ze smu-
tkiem. — Zastanów się: gdybyś istniał od trzydziestu lat, musiałyby

istnieć przedmioty będące twoją własnością lub wykonane twoją ręką,
byliby gdzieś ludzie znający ciebie, a ty ich, miejsca ulubione lub niena-
widzone, dokumenty wreszcie. Opisz lub narysuj jakiś znany ci pejzaż,
wymień choć jedno nazwisko. Nie wysilaj się! Nie znajdziesz niczego
takiego w swoim mózgu, bo nic tam nie ma, i z pewnością nigdy nie
było. Tak mówi logika.

—  A przecież jestem, umiem mówić i pisać, więc musiałem mieć
sporo czasu, aby się tego nauczyć.

—  Niedobrze z tobą, Grey. Zagłębiasz się w nieistotne szczegóły.
Posłuchaj uważnie i powtórz: istniejesz od chwili wprowadzenia twoich
danych do pamięci Migratonu.

—  Ale...

•— Powtórz!

—  Istnieję od chwili wprowadzenia moich danych do pamięci Mi-
gratonu.

—  Świetnie! Widzę, jak szybko wracasz do zdrowia. A teraz idź
i zgłoś się w pokoju numer 8.

Drzwi rozsunęły się bezszelestnie i znów znalazłem się na korytarzu.
Przestało padać. Za oknami było słońce i rozkołysane wiatrem, ocieka-
jące jeszcze wodą drzewa w parku.

W głowie miałem pustkę. Zwątpiłem w realność otaczającego mnie
świata. Oparty o parapet zacisnąłem powieki i postanowiłem, że jak je
otworzę, skończy się korowód majaków i wrócę do rzeczywistości. Lecz
zaraz przyszły refleksje. Kto wróci? Do jakiej rzeczywistości? Myśli
biegły coraz prędzej, coraz natarczywiej kształtowały się pod czaszką.
Muszę otworzyć oczy, muszę otworzyć!

Drzewa za oknem niezmiennie chwiały się na tle czystego nieba,
a ja dalej byłem sobą z upiornego snu. Zdawało mi się, że mknę nie-
skończenie długą stromą rynną i będzie tak już zawsze, aż po kraniec
moich dni, a rozmieszczone wzdłuż drogi bezosobowe oczy sprawdzać
będą, czy w oznaczonym czasie mijam kolejne punkty.

Powlokłem się korytarzem do drzwi oznaczonych numerem 8 i bez
pukania wszedłem do środka. Pomieszczenie wyglądało na rupieciarnię
lub warsztat pełen połamanych krzeseł, łóżek o porwanych siatkach,
starych koszy na śmieci i popękanych garnków. Gdzieś z kąta dobiegały
odgłosy stukania metalu o metal.

—  Jest tam kto?

Stukanie umilkło, a spoza góry gratów wyjrzał stary człowiek w gra-

natowym berecie. W ręku trzymał jakieś narzędzie o zakrzywionym
końcu.

—  Jestem. A co?

—  Kazano mi się tu zgłosić.

—  Kto?

—  Taki wysoki, w szarym ubraniu.

—  Z zielonego pokoju? — zapytał z niedowierzaniem.

—  Tak.

—  Ho, ho! — powiedział kręcąc głową. — Musisz być nie byle kim,
skoro dostąpiłeś takiego zaszczytu. Od dawna jesteś u nas? Nie widzia-
łem cię w żadnej strefie...

—  Dzisiaj rano przeszedłem z zerowej, a tam byłem tylko przez kil-
ka dni.

Głowa zniknęła i znów rozległo się uparte stukanie. Nie wiedziałem,
co mam robić, ale ponieważ w ciągu mojego krótkiego życia, jako
Mark Grey, nauczyłem się, że najbezpieczniej jest nie wykazywać żad-
nej inicjatywy, dlatego usiadłem na zrolowanym chodniku pod pira-
midą śmierdzących materacy i usiłowałem przypomnieć sobie, do czego
służy dziwne narzędzie w ręku starego. Przymknąłem oczy, żeby wy-
obrazić sobie je w działaniu, lecz im bardziej wysilałem pamięć, tym
większą czułem pustkę. W głowie zaczęły wirować jakieś koła, po-
jawiły się roje świetlnych punktów i ciemne postaci za mgłą. Potem
wszystko znikło i zagłębiłem się bez reszty w otchłań niepamięci.

Nie wiem, ile upłynęło czasu, zanim wybawił mnie głos. Dobiegł
z przepastnej dali wypełnionej chaosem błysków i szmerów.

—  Otwórz oczy, otwórz oczy...

Posłuchałem tego głosu. Pomarszczona twarz, siwe włosy wystają
spod śmiesznego beretu. To ten sam, znowu jestem w zagraconym po-
mieszczeniu za drzwiami numer 8. Pamiętam dokładnie.

—  Już dobrze, już dobrze — podsunął mi pod głowę worek wypeł-
niony czymś miękkim i podał garnek z wodą. — Pij!

Smakowała nadzwyczajnie. Z każdym łykiem czułem, jak wracają
mi siły, a równocześnie przypływa natrętna myśl sprzed omdlenia.
Chcąc ją uprzedzić, zerwałem się i skoczyłem za stertę gratów.

Leżało na stole. Lewą ręką wyjąłem z pudełka gwóźdź, a prawą za-
cząłem z zapamiętaniem walić weń tym czymś. Ręce pamiętały te czyn-
ności. Wbiłem gwóźdź aż po główkę, a potem rozdwojonym końcem
wyciągnąłem z deski i wreszcie odetchnąłem z ulgą.

__. Co to, nie widziałeś nigdy młotka?

Młotek! Jakżeż mogłem zapomnieć! Wiedziałem, że gdzieś tkwi we
mnie to słowo i wszystko z nim związane. Co mogło wyrwać mi je
z pamięci?

—  W porządku, szefie — zwróciłem się do starego. — Już wszystko
w porządku.

Popatrzył na mnie ze współczuciem i podsunął stołek przykryty bru-
dną wygniecioną gąbką.

—  Usiądź! Jesteś chory.

—  Nic mi nie jest, tylko ten cholerny młotek tak mnie rozstroił.
Nie mogłem sobie przypomnieć, jak się nazywa i do czego służy. Słu-
chaj — zmieniłem temat. — Nie wiesz przypadkiem, po co mnie tu
przysłano?

—  Czekaj... — zamyślił się. — Może do pomocy. Już od dawna nie
mogę się doprosić o kogoś, a roboty coraz więcej. A czym ty byłeś,
zanim cię tu przywieźli?

—  Nie pamiętam.

—  Może w takim razie inaczej: co potrafisz albo co najbardziej
lubisz robić?

—  Już mnie o to pytali. Nie wiem.

—  Więc nie masz żadnego konkretnego zawodu, nie ukończyłeś ża-
dnej szkoły, nie masz żadnego dyplomu?

—  Nie mam.

—  To bardzo dobrze! Nauczę cię paru prostych czynności i będziesz
mógł żyć jak człowiek. Bo widzisz, im ktoś wykonuje bardziej skompli-
kowaną pracę, tym bardziej staje się zależny od innych, aż w końcu nie

¦ ma już możliwości żadnego wyboru. Wepchnięty w koleiny perfekcji,
nie ma siły wydostania się z nich i brnie aż po kres.
— Kim ty jesteś?

—  Pacjentem, jak każdy. Tyle tylko, że opornym w leczeniu, bo
przyszedłem tu z wyboru i chcę pozostać jak najdłużej. Tutaj, za druta-
mi, wreszcie czuję się swobodny i jestem zadowolony z życia, a tam
byłem tylko częścią wielkiego mechanizmu, chociaż częścią ważną. Aż
kiedyś, nagłe, rzuciłem wszystko i położyłem się na trawie, twarzą do
chmur. Ot, i cała moja historia.

—- Kim byłeś?

—  Nieważne. Nawet gdybym tam kiedyś wrócił, nie będę już tym
samym człowiekiem, więc nie ma potrzeby rozgrzebywania przeszłości.

Chodź, nauczę cię prostować gwoździe, bo to przyda ci się zawsze
i wszędzie — przysunął kawałek grubej blachy i pudełko z zardzewia-
łym żelastwem, a potem wyszukał najbardziej poskręcany i tak długo
męczył się nad nim, aż gwóźdź znów nadawał się do użytku.

Pracowaliśmy aż do kolacji, a po niej poszliśmy na krótki spacer do
parku. Opowiedziałem mu o sobie, a on wcale nie wydawał się zdziwio-
ny moją historią. Nie usłyszałem od niego ani jednego słowa, tylko kie-
dy skończyłem, spojrzał w wyzłocone zachodzącym słońcem niebo
i rzekł:

— Jutro będzie pogoda.

Rozdział IV

Poprzez szum wody spływającej z pękniętej rury na posadzkę umywal-
ni dobiegło mnie wezwanie z głośnika:

—   Grey Mark, do raportu!

Narzuciłem koszulę na mokre ciało i pobiegłem zapinając w pośpie-
chu guziki. Niedobrze było spóźnić się na takie zaproszenie; w najlep-
szym wypadku można było dostać w zęby, a jak się trafiło na zły humor
dyżurnego — stracić pięć punktów, co było prawie zawsze równoznacz-
ne z obniżeniem stopnia swobody. W wezwaniach nie można było do-
szukać się celu, ograniczały się bowiem do zameldowania i odstania kil-
ku minut przed biurkiem. Potem wracało się do swoich zajęć.

Czasem, ale to bardzo rzadko, zdarzało się, że wezwany nie wrócił
i nikt go już więcej nie widział w klinice, dlatego też każdy z nas starał
się zawsze nosić przy sobie drobiazgi, do których się przywiązał.

Biegnąc korytarzem dotknąłem kieszeni spodni, gdzie tkwiły moje
skarby: okrągły twardy kamyk w biało-czarne paski, ogryzek ołówka
znaleziony w trawie i barwne ptasie pióro. Można było za nie zarobić
kopniaka w czasie kontroli, ałe mało kto potrafił się wyrzec przyje-
mności posiadania czegoś własnego.

Drzwi ze szkła nieprzejrzystego od korytarza. Trzeba stać nierucho-
mo i czekać, aż się rozsuną. Czasem trwa to dość długo. Dzisiaj nie.
W środku nie ma nikogo, tylko głos: — Idź prosto!

Drzwi, korytarz, znowu drzwi. Otwierają się przede mną i zamykają
zaraz po przejściu. I cały czas uczucie, że jest się obserwowanym przez
kogoś.

Drewniane, obustronne wieszaki, ławki i szafy, drabinki na pod-
łodze.

—  Rozebrać się! Kąpiel kabina numer 3!

Postawiłem buty obok ławki, ubranie na wieszak, i wszedłem do
środka. Normalny prysznic, zimna i ciepła woda, mydło, ręcznik na
gwoździu.

Po powrocie do szatni zamiast mojego wytartego kombinezonu znala-
złem nowe, eleganckie ubranie, brązowe sandały i torbę na pasku. Był
przywiązany do niej kartonik z moim nazwiskiem i numerem.

—  W porządku! Możesz wychodzić.     V

Znowu drzwi, korytarz bez okien, schody. Zdawało mi się, że już
kiedyś szedłem tędy. Tak, na pewno! Znajome pomieszczenie, blady
człowiek o płonących oczach. To już było.

—  Szybko awansujesz — powiedział, unieruchamiając mi rękę
w uchwytach stołu. — Żeby ci tylko nie zaszkodziło — dodał, przestra-
jając mi permitor.

Nie odpowiedziałem. Zarzuciwszy torbę na lewe ramię, otworzyłem
śluzę 3W/1Z i znalazłem się w holu. Te same plakaty na ścianach, ten
sam urzędnik za stertą papierów na biurku.

—  Umiesz może... A, to ty! Szkoda, że nie potrafisz, bo znów mi
się popsuło. Nauczysz się w mieście i mi pomożesz, kiedy tu wrócisz.
Przysięgnij!

—  Pomogę ci, Alonso.

—  Jesteś dobry. Będę czekał na ciebie. A teraz idź już.

—  Dokąd?

—  Tam — pokazał ręką na otwarte drzwi wyjściowe. — Przecież
masz trzeci stopień.

Zapamiętałem dobrze tę drogę, chociaż była wtedy noc, i staro-
dawną żelazną bramę, i wartownię z czerwonej cegły. Teraz siedział
tam jakiś inny strażnik i przyglądał się obojętnie, jak przekraczam
śluzę wyjściową.

Swoboda! Jestem wolny i mogę robić, co chcę! Mogę iść prosto
przed siebie nie pytając nikogo o zezwolenie, mogę położyć się w tra-
wie i nie myśleć o niczym, mogę skręcić w pole i... Nie, tutaj się nie
da. Może dalej, tam koło głównej drogi. Przyspieszyłem kroku, aby
jak najprędzej dotrzeć do kępy drzew obok rozwidlenia.

—  Dokąd ci tak spieszno, Grey?

Stali w cieniu na tle furgonetki Nadzoru. Obaj z podwiniętymi ręka-
wami, bez czapek, pewni siebie.

—  Mam pierwszy zewnętrzny...

—  Wsiadaj! — rozkazał wyższy. — To nie upoważnia do włóczenia
się po kraju. W ten sposób łatwo możesz stracić swój stopień.

Znajome wnętrze, chociaż nie to samo. Tam była rysa na suficie,
i jeszcze skrzywiony szew na oparciu prawej ławki. Pamiętam dokła-
dnie.

—  Jak ty to sobie wyobrażałeś? Że pójdziesz do pierwszego lepsze-
go miasta i tam już zostaniesz? Tak? Nie pomyślałeś, co będziesz jadł,
gdzie spał. Jak można być takim naiwnym w twoim wieku!

Cóż mogłem mu odpowiedzieć? Nic. Miał rację. Lecz jak ja żyłerrr
przedtem, kim byłem? Nie, lepiej o tym nie myśleć, bo znów mi się coś
stanie.

—  Dokąd mnie wieziecie?

—  Do Harltonu.

—  To duże miasto?

—  Dość duże. A co, nigdy o nim nie słyszałeś?

—  Chyba nie.

—  Lou, uważaj! Ten nieborak nie wie, co to Harlton!

—  Coś takiego! — dobiegło z kabiny kierowcy.

—  A gdzie ty się chowałeś przed chorobą?

—  Nie wiem, nic nie pamiętam.

Pokręcił głową z niedowierzaniem i zajął się wydłubywaniem brudu
spod paznokci.

—  Wiesz co — odezwał się Lou. — Ja już taką jedną wiozłem
w zeszłym roku. Tyle można się było z nią dogadać, co i z tym frajerem.

Umilkli. Ja też o nic więcej nie pytałem. W pozbawionym okien pu-
dle furgonetki zaczęło się robić gorąco i duszno. Strażnik rozpiął koł-
nierz koszuli, potem usadowił się wygodnie i zachrapał. Spał z otwarty-
mi ustami, mamrocząc chwilami przez sen.

Nie wiem, jak długo tak jechaliśmy — może dwie godziny, a może
tylko kwadrans. Potem samochód skręcił kilka razy i zatrzymał się
z piskiem opon. Strażnik odkaszlnął, zapiął kołnierzyk i wyszedł na ze-
wnątrz. Po chwili przyszedł inny, sprawdził mój numer z zapisanym na
kawałku papieru i polecił iść za sobą.

Wiata z falistej blachy na stalowych podporach, niewielki budynek
skryty w zieleni, szlaban w biało-czarne pasy, a nad nim tablica z napi-

sem HARLTON. W obie strony płot z kolczastego drutu, ginący wśród
drzew. W oddali spowita mgłą sylweta miasta. Cisza, upał.

Znowu śluza, inny samochód, inni strażnicy. Jazda, chyba ulicami
miasta, bo dużo zakrętów. Czuję się jak rzecz, jest mi zupełnie oboję-
tne, dokąd mnie wiozą i co mnie tam czeka. Ktoś już opisywał taki
stan... Bird! Tak, to on. Mówił, żeby się nie dać, trzymać na powierz-
chni. Jakżeż to było dawno!

Znów stajemy. Tym razem chyba w podziemnym garażu. Schody,
korytarze, schody, drzwi, dużo drzwi.

—  Stój!

Strażnik odszedł, zostawiając mnie na korytarzu, a po chwili wrócił
i kazał wejść do pokoju 214.

Przyćmione światło, puszysty dywan na podłodze, egzotyczne kwia-
ty, fotele.

—  Możesz usiąść.

Miękki, kobiecy głos spływał z sufitu albo ze ścian. W jednej chwili
osaczył mnie burzą nieokreślonych wspomnień i strzępów zdarzeń czy
też snów dawno prześnionych. Czy ja w ogóle słyszałem kiedyś taki
glos?

—  Usiądź!

—  Oczywiście...

—  Nazywasz się Grey, prawda?

—  Tak.

—  Cieszę się mogąc cię na powrót powitać w społeczeństwie. Mam
nadzieję, że czujesz się już dobrze?

—  Nic mi nie dolega.

—  To świetnie! Zresztą, gdyby było inaczej, nie wypisano by cię
z kliniki i nie skierowano tutaj. Od dzisiaj stajesz się pełnoprawnym
obywatelem z pierwszym stopniem swobody. Tylko od ciebie zależy
dalszy twój los. Jeśli będziesz się starać, możesz zajść wysoko, jeśli zaś
nie... Nie mówmy jednak o smutnych sprawach, bo nie pora po temu
ani miejsce.

—  Co mam robić?

—  Pomału! Po skończonej rozmowie ze mną zostaniesz zaprowa-
dzony do twojego mieszkania, gdzie otrzymasz dalsze instrukcje doty-
czące pracy i zaspokojenia potrzeb bytowych. Twoje życie będzie się
składać z dwóch warstw — pozornej i właściwej. Pozornie będziesz
najzwyklejszym człowiekiem z określonym adresem, ze stałym, niezbyt

absorbującym zajęciem, z bagażem obowiązków i przysługujących ci
praw. Będziesz mógł swobodnie poruszać się we właściwej ci strefie
miasta, raz w tygodniu zaliczyć wybieg, słowem — prowadzić normalne
życie mieszkańca Harltonu. Druga warstwa twojej egzystencji, ta właś-
ciwa, będzie znacznie ciekawsza. Zanim jednak cokolwiek o niej usły-
szysz, musisz złożyć przysięgę zachowania całkowitej tajemnicy.

—  To jakiś specjalny rodzaj pracy. Skąd można mieć pewność, że
się do niej nadaję?

—  Wytypował cię System, a on najlepiej zna predyspozycje każde-
go numeru.

—  A jeśli się nie zgodzę?

—  Nie masz wyjścia. W takim wypadku zostaniesz natychmiast ode-
słany na dłuższą kurację, przy której poprzedni pobyt wyda ci się szczy-
tem marzeń. Jeśli szczęśliwie dotrwasz do jej końca, znów się tutaj spo-
tkamy. Bo System nie myli się. A więc uważaj: przysięgam zachować
w całkowitej tajemnicy wszystko, cokolwiek będzie się wiązało z moją
właściwą pracą.

—  Przysięgam.

—  Od tej chwili jesteś członkiem Oddziału K.

—  Co oznacza ta nazwa?

—  Tego się nigdy nie dowiesz. Zresztą nie jest ci to do niczego po-
trzebne. Praca polega na wykonywaniu pojedynczych zleceń otrzymy-
wanych stale od tej samej osoby. Ten ktoś skontaktuje się z tobą sam
lub za pośrednictwem łącznika, ustali sposób przekazywania zadań i roz-
liczania się z nich. Za pierwszym razem wylegitymuje się połówką sta-
rego banknotu, którego druga część leży na stoliku przed tobą. Zadania
mogą być najrozmaitsze, niekiedy nawet dziwne, ale zawsze musisz je
wykonać bez dyskusji. Nigdy nie próbuj ustalić żadnych danych doty-
czących osoby zlecającej ci pracę. Wykonując ją, działaj tylko i wyłącz-
nie w swoim własnym imieniu; w żadnym wypadku nie wolno ci powo-
ływać się na przynależność do Oddziału. Jedynie gdybyś w czasie wyko-
nywania zadania, powtarzam: w czasie wykonywania zadania,
został zatrzymany przez Nadzór, zażądaj rozmowy z oficerem na osob-
ności i wtedy wymień liczbę 212. On będzie wiedział, co zrobić. Pozo-
stałym funkcjonariuszom podawaj tylko numer i nazwisko. Oprócz
tego żadnych wyjaśnień. Na normalnej, czyli pozornej, płaszczyźnie
swego życia masz zachowywać się jak każdy zwykły człowiek, a więc
udzielać wszystkich żądanych informacji i wykonywać wszystkie polecę-

nia Nadzoru. Ewentualna zmiana twego dysponenta może nastąpić tyl-
ko tu, w tym pokoju. Otrzymasz wtedy nowe instrukcje.

Jeśli będziesz dobrze wywiązywać się ze swych obowiązków, czeka
cię życie przyjemne i pełne wrażeń, jeśli natomiast nie zechcesz wyko-
rzystać naturalnych uzdolnień wykrytych u ciebie przez System, zagu-
bisz się w szarym tłumie i chaosie codzienności. A teraz odpowiedz,
czy zapamiętałeś wszystko, co mówiłam?

—  Każde słowo.

—  Gdyby było inaczej, nie trafiłbyś do Oddziału.

Zapaliła się dodatkowa lampa pod sufitem. W jej świetle ujrzałem
wyraźnie stolik, a na nim połówkę banknotu i małe plastykowe pudeł-
ko z przykrywką.

—  Otwórz je!

Pincetka, przezroczysta torebka wypełniona krystalicznymi okrucha-
mi wielkości ziarnka grochu i krążek podobny do guzika, pokryty z je-
dnej strony czarnym włosiem.

—  To jest zestaw SK-7. Przed każdą akcją wyjmiesz pincetą jeden
kryształ, włożysz w gniazdo mikrodysku i całość umieścisz na potylicy.
Pokrycie maskujące dobrane jest pod kolor twoich włosów. Po akcji
wyjmiesz kryształ i przy najbliższym spotkaniu oddasz dysponentowi.
Zrób próbę!

Kryształ ciasno wchodził do wnętrza, a krążek raz przyciśnięty do
skóry, z trudem dawał się oderwać.

—  W porządku. Staraj się zawsze mieć trochę dłuższe włosy, aby
mikrodysk nie był widoczny, nawet z najbliższej odległości. To wszy-
stko. Teraz możesz zabrać swoje rzeczy i wyjść na korytarz.

—  Chciałbym jeszcze o coś zapytać.

—  Wszystko zostało już powiedziane.

—  Ale ja w dalszym ciągu nie wiem, na czym ma polegać moja pra-
ca i do czego służy ten zestaw.

—  Instrukcja nie przewiduje dalszych wyjaśnień.

Zabrałem zestaw, połówkę banknotu i wyszedłem. Za drzwiami nie
było strażnika, jedynie jakiś cywil z przesadnym zainteresowaniem
oglądał obraz zawieszony przy klatce schodowej. Po chwili wyjął z kie-
szeni kawałek papieru i obejrzał go uważnie przy oknie.

—  Pan Grey, prawda? — zapytał podchodząc.

Pierwszy raz ktoś zwrócił się do mnie w ten sposób, dlatego nie od-

powiedziałem natychmiast. Potwierdziłem dopiero wtedy, gdy zatrzy-
mał się niezdecydowanie i powtórnie wyciągnął papier.

—  To ja.

—  Mam zaprowadzić pana na kwaterę przy Bulwarze Południo-
wym. Czy możemy już iść?

—  Możemy.

Po długim kluczeniu w labiryncie ciasnych korytarzy wyszliśmy na
zalaną słońcem ulicę. Cisza i upał. Gdzieś w oddali stary zegar kończył
wybijać przedpołudniową godzinę. Pusto.

Przewodnik wyprzedził mnie o kilka kroków, omijając wyrwy
w asfalcie. Dochodząc do przecznicy obejrzał się do tyłu, kiwnął porozu-
miewawczo głową i skręcił w prawo. Znaleźliśmy się na jakiejś głów-
niejszej ulicy, wśród nielicznych przechodniów o smutnych twarzach.
Zdawało się, że niektórych widziałem już na wybiegu, w tamtym mieś-
cie sprzed niewielu dni, lecz z pewnością było to złudzenie.

Przeszliśmy na ukos skwer porośnięty pożółkłą trawą i chwastami,
potem zaułek tak wąski, że można było, rozłożywszy ręce, dotknąć
ścian domów stojących po obu stronach, aż rozwarła się przed nami
szeroka przestrzeń nadbrzeżnej ulicy z rzeką za drzewami. Na drugim
brzegu wznosił się zwalisty gmach z czerwonej cegły, w którym trudno
byłoby się doszukać odrobiny dobrego smaku jego twórców.

Szliśmy teraz wzdłuż rzeki, mijając po lewej stronie wille ukryte za
wybujałymi żywopłotami. Przed jedną z nich przewodnik zatrzymał się
i kilkakrotnie szarpnął za mosiężną rączkę, zawieszoną na drucie.
Gdzieś wśród zieleni rozległ się głos dzwonka, a zaraz po nim stukot
butów po bruku ścieżki.

Po chwili zjawiła się stara kobieta z pękiem kluczy w jednej ręce
i brudną ścierką w drugiej.

—  Czego chcecie? — prychnęła przez kratę furtki.

Cywil z Nadzoru wręczył jej złożoną we dwoje kartkę i spokojnie
czekał, aż przeczyta.

,— Proszę, proszę, panie Grey! — zaskrzeczała mocując się z za-
rdzewiałym zamkiem. Kiedy weszliśmy do ogrodu, zamknęła za nami
furtkę, a klamkę wytarła ścierką.    '

Willa miała już dawno poza sobą okres świetności; powybijane tu
i ówdzie okna zatkano niedbale tekturą, pod ścianami walały się pokru-
szone płaty tynku i ułomki dachówek, ze szpar w obnażonym murze
Wyrastały chwasty, a nawet anemiczne drzewka. Wewnątrz czuło się

stęchliznę i jeszcze coś, co znałem, lecz nie mogłem sobie przypomnieć,
jak się nazywa. W półmroku rozsiadły się stare meble z wyliniałymi
obiciami, nieokreślonego koloru, jakieś kanapy, szafy — któżby zresztą
spamiętał te wszystkie dziwaczne nazwy.

Obok schodów rozłożyła swe liście palma sięgająca sufitu. Dopiero
z bliska widać było, że jest od dawna martwa, a trzyma się tylko dzięki
obręczom z drutu, obejmującym wyschniętą wiechę liści.

—  To tutaj. Tutaj będzie pan mieszkał — powiedziała, gdyśmy wy-
dostali się po skrzypiących schodach na piętro, po czym zabrała się do
czyszczenia poręczy.

—  Gdzie są sorty pana Greya? — zapytał cywil.

—  Gdzieś tam są, szukajcie. Ja się nie mieszam do nie swoich
spraw. Byli, zostawili — nie moja rzecz.

—  Chodźmy!

Najpierw była łazienka z pękniętą wanną i nieczynnymi kurkami.
Dalej pięć pokoi. W największym, sprawiającym wrażenie zamieszka-
nego, stały przy drzwiach dwie paczki opatrzone moim numerem oraz
dużą czarną literą K.

—  W porządku — stwierdził przewodnik. — Tu jest wszystko, co
potrzeba. Powodzenia, panie Grey!

—  Dziękuję.

Odszedł. Nie pytałem o nic, bo już zdążyłem przywyknąć, że tu
wszystko staje się wiadome w określonym czasie, a jeśli nie ma się stać,
pytania i tak niczego nie wyjaśnią. Otworzyłem okno. Poprzez gałęzie
widać było ścieżkę do ulicy. Moja gospodyni właśnie zatrzasnęła furtkę
i wzięła się do czyszczenia klamki.

Podmuch wiatru przyniósł do pokoju zapach rzeki, przegnał stęchli-
znę i zrobiło się całkiem przyjemnie, swojsko. W moim pokoju...

Metalowe łóżko przykryte kraciastym kocem, okrągły stół na trzech
nogach, wyblakłe, sztuczne kwiaty w kryształowym pucharze, dwa
krzesła misternej roboty, poobijana miednica na stołku w kącie, dwa
sczerniałe ze starości obrazy w złoconych niegdyś ramach, ogromna
rzeźbiona szafa z pękniętym lustrem. To wszystko. Chociaż nie, jeszcze
na ścianie obok drzwi urządzenie z białą tarczą i numerami. Znałem je
kiedyś, na pewno. Służyło do rozmów. Tylko zamiast tarczy miało trzy
rzędy guzików. I jeszcze coś miało...

Zdjąłem z wieszaka słuchawkę i przyłożyłem do ucha — wibrujący,
ciągły sygnał przywołał falę nieokreślonych wspomnień. Jakieś mgliste

twarze, rozmyte kontury osób i przedmiotów, nikłe echa dawno
przebrzmiałych rozmów. A więc działa! Mogę za... Ale do kogo?

Położyłem się na kocu i zamknąwszy oczy, starałem się odegnać mę-
czący korowód cieni i szmerów z przeszłości. Udało się. Znów nastał
spokój upalnego dnia przy Południowym Bulwarze w Harltonie, mieś-
cie nad rzeką.

Ty, Mark Grey z Oddziału K, leżysz na plecach i patrzysz w sufit,
gdzie brunatne plamy zacieków otaczają pierścieniem odprysk tynku.
I jest ci dobrze, bo masz nowe ubranie i buty, własny pokój z oknem
na rzekę, skąd przychodzi wiatr, bo ktoś myśli i dba o ciebie, mimo iż
wziąłeś się nie wiadomo skąd i niczego nie potrafisz zrobić porządnie,
a myśli twe szarpią się czasami jak przerażone ogniem zwierzęta.
I szybko przeskakujesz stopnie swobody, podczas gdy inni daremnie
usiłują odzyskać utracone. Jeśli będziesz dobrze wypełniał swe obowią-
zki, na pewno czekają cię wyższe strefy. Najważniejsze — zaufać Mi-
gratonowi, bo on zna cię lepiej niż ty sam, nie pytać nigdy o nic, i nie
myśleć, nie myśleć... Nie myśleć!!

Rozdział V

Sprawdziłem adres z podanym na szkicu w instrukcji. Zgadzało się.
Zwykła, szara kamienica, jakich wiele w tej części miasta, okna parteru
przeważnie zamalowane niebieską farbą, witryny sklepów zabite na
krzyż deskami, I mała, ledwie czytelna tablica na murze: ARCHI-
WUM I Piętro.

Jakiś starszy mężczyzna wyszedł z bramy i przyjrzał mi się uważnie,
zanim skręcił w stronę śródmieścia. Patrzyłem za nim, aż zniknął w bo-
cznej uliczce opadającej ku rzece. Dopiero wtedy zagłębiłem się w pół-
mrok sklepionej sieni, zakończonej schodami z kamienia wygładzonego
stopami wielu pokoleń. Gdzieś na górze ktoś kaszlał, słychać było szum
wody płynącej w rurach i gdakanie kur z podwórza.

Na piętrze było troje drzwi. Do archiwum wiodły środkowe, obite
blachą i zamknięte na kłódkę. Wyjąłem z kieszeni klucz dołączony do
instrukcji i otworzyłem ją.

Za drzwiami uderzył ciężki zaduch butwiejącego papieru. Były tu
książki. Setki, tysiące książek! Piętrzyły się na półkach, wysypywały
z szaf, leżały w stosach na podłodze, na parapetach, wszędzie. Chcąc
dostać się do okna, musiałem po nich przejść.

Dopiero kiedy świeże powietrze wtargnęło z ulicy i pozwoliło swo-
bodnie oddychać, rozejrzałem się po zagraconym wnętrzu. Z masy
książek zwalonych na podłogę wystawały połamane krzesła, składane
drabinki, jakiś stół z pustymi miejscami po szufladach. Na nim odcinała
się świeżą bielą koperta. Do mnie. Ktoś nieznany polecał mi uporząd-
kować archiwum. Tylko tyle. Nie ograniczał mnie żadnym terminem

ani czasem pracy, nie podawał systemu, w jakim mam tę pracę wyko-
nać. Zostawił mi całkowitą swobodę działania.

Na początek oczyściłem z książek wąski pas podłogi, aby móc poru-
szać się między stołem a półkami. Potem zacząłem podnosić najbliżej
leżące i układać w alfabetycznym porządku, a tytuły i nazwiska auto-
rów zapisywać na pożółkłym papierze, odkrytym pod stołem. Tam też
znalazłem kilka połamanych kredek i połówkę zardzewiałej żyletki.

Nie wiem, ile czasu upłynęło, lecz zanim zapełniłem połowę pierw-
szej półki, zdałem sobie sprawę, że jest to praca na miesiące. Każdą
kolejną książkę wertowałem kartka po kartce, chłonąc urywki tekstu,
fotografie i rysunki, z każdą przejrzaną stroną narastało we mnie zdu-
mienie wobec mnogości spraw i światów zaklętych w czarnym mro-
wisku liter. Było to jak błysk światła w nieprzejrzanych mrokach nocy,
jak zapach dymu na pustyni.

Czułem, jak kiełkuje we mnie ziarno chciwości wszelkiej wiedzy,
drzemiącej w stosach powoli rozkładającego się papieru. Odeszła
gdzieś rzeczywistość obcych miast, ludzi i wydarzeń, zapomniałem
o głodzie i pragnieniu, nie czułem niczego oprócz gorączkowej pasji
poznania. Jakieś niejasne przeczucie mówiło mi, że tu mogę odnaleźć
siebie.

Wraz z głosem syreny wróciła proza Pierwszej Strefy Harltonu. Na-
stępny sygnał będzie dla mnie; tak mówi instrukcja. Zamknąłem okno,
drzwi i udałem się do kantyny numer 6. Właśnie wychodziła pierwsza
zmiana — sami starzy, milczący ludzie. Nieśli zawiniątka z produktami
na kolację i jutrzejsze śniadanie. Wśród oczekujących też byłem naj-
młodszym i najlepiej ubranym. Nowy człowiek. Ciekawe skąd przy-
szedł — z góry czy z dołu? A może z Nadzoru? W każdym razie długo
tu miejsca nie zagrzeje, w tej strefie bez nadziei — zdawały się mówić
ich oczy.

Przed wejściem śluza, żeby ktoś niepowołany nie wśliznął się na
obiad. Włożyłem rękę do otworu z nadzieją, że nie odskoczy zapora,
że ten szczegół z mojego życia jeszcze nie tkwi w ewidencji wszechwie-
dzącego Migratonu.

Rozczarowałem się. Barierka podniosła się przepuszczając mnie do
wnętrza wąskiej sali, gdzie przy dwóch długich stołach siedzieli ludzie
z miskami pełnymi jedzenia. Wydawano je w okienku naprzeciw wejścia.

Starałem się zachowywać jak każdy, a mimo to wszystkie twarze
zwróciły się w moją stronę i prowadziły wzrokiem przez całą salę,

a potem aż do stołu. W pośpiechu pochłonąłem obiad składający się
z jednego dania, wziąłem torbę z następnymi posiłkami i z ulgą opuści-
łem kantynę. Trudno będzie się przyzwyczaić do tego siorbiącego i mla-
skającego otoczenia.

Od tej chwili rozglądałem się uważnie, szukając młodych ludzi, lecz
do wieczora wypatrzyłem zaledwie kilka osób mniej więcej w moim
wieku. Dzieci tutaj widocznie nie mieszkały.

Dopóki słońce nie schowało się za domami, przewędrowałem cały
dostępny mi obszar — od rzeki aż po mur na szczycie wzgórza, od siatki
na styku ze Strefą Drugą, po kanał oddzielający od Trzeciej. Dotarłem
też do mostu z silnie strzeżoną śluzą do Strefy Czwartej. Usiadłem na
kamiennej balustradzie i patrzyłem, jak krwawe refleksy układają się
drgającą łuską na wodzie.

Nawet nie zauważyłem, kiedy podeszli — dwóch barczystych, jedna-
kowych, w przepoconych koszulach.

—  Co tu robisz?

—  Patrzę na wodę.

—  Na wodę? A po co ci to patrzenie?

—  Ładna jest, kiedy tak lśni w zachodzącym słońcu. Spójrzcie!
Wzruszyli ramionami i odeszli na bok rozmawiając po cichu. Po

chwili jeden odwrócił się do mnie i kiwnął palcem.

—  Pójdziesz z nami!

Wzięli mnie w środek i zaprowadzili do podziemnych pomieszczeń
śluzy przy moście, gdzie dyżurny strażnik odnotował mój numer, po
czym zażądał od Systemu danych szczegółowych. Zdziwiony ubóstwem
informacji przypatrywał mi się przez chwilę podejrzliwie.

—  Skąd się tu wziąłeś?

—  Przyprowadzili mnie ci dwaj — wskazałem na mundurowych.
Zagwizdał z udawanym przejęciem.

—  Widzieliście cwaniaka, chłopcy? Stary koń z życiorysem niemow-
lęcia! Powiedz tym ze swojego wydziału, żeby lepiej przygotowywali
operacje, bo w tej chwili jesteś spalony. A wy — zwrócił się jeszcze raz
do nich — możecie odejść.

Kiedy kroki ucichły w głębi korytarza, spojrzał na mnie zupełnie
innym wzrokiem i wskazał krzesło.

—  Proszę usiąść. Jestem kapitan Ronny, komendant strefy.

—  Mark Grey.

—  Tak, tak, oczywiście... Widzi pan, lubię wiedzieć o wszystkim, co

się dzieje na moim terenie. Ludziom z zewnątrz potrafię wiele pomóc,
ale mogę też utrudnić. Wszystko zależy od ich lojalności względem do-
wództwa strefy. Jaki jest numer drugiego poziomu informacyjnego
pańskiej misji?

—  Proszę wybaczyć, ale zupełnie nie rozumiem, o czym pan mówi.

—  No cóż, w takim razie radzę mieć się na baczności, bo bardzo
łatwo jest popaść w konflikt z regulaminem mojej strefy, a wtedy mogą
być kłopoty! Do zobaczenia, panie... Grey.

—  Do widzenia, kapitanie.

Wróciłem nad rzekę tonącą w przedwieczornej mgle i wpatrywałem
się w nią tak długo, aż noc pochłonęła wodę, drzewa i miasto.

I tak zaczęły się dni różniące się tylko pogodą i dziesiątkami coraz
to innych książek, chciwie pochłanianych w samotności. Ktoś, kto pole-
cił mi zająć się porządkowaniem archiwum, zdawał się nie interesować
tym, co robię, gdyż nikt nie pojawiał się, aby doglądać postępu roboty,
zapytać o cokolwiek, zwyczajnie sprawdzić, czy w ogóle przychodzę do
pracy.

Jedyną osobą, z którą zamieniłem parę słów, byta stara kobieta dy-
sponująca kluczem do furtki. Nazywała się Erikson. Codziennie rano
otwierała ją, gdy wychodziłem do pracy, a wieczorem wpuszczała mnie
na nocleg. Kiedy ją zapytałem, czy nie ma zapasowego klucza, aby
mi go wypożyczyć, odparła, że jak otrzyma polecenie, to i klucz się
znajdzie.

Z upływem czasu coraz bardziej utwierdzałem się w przekonaniu,
że moja praca nie jest nikomu do niczego potrzebna, a jedynym jej
skutkiem będzie fakt, że książki rozsypią się kiedyś w proch, ale upo-
rządkowane alfabetycznie.

W piątym dniu mojego pobytu w Harltonie, kiedy już zdążyłem do-
kładnie poznać wszystkie smutne uliczki wspinające się mozolnie na
wzgórze zwieńczone murem, i kiedy mogłem z pamięci narysować do-
kładny plan strefy, niespodziewanie zjawiła się w archiwum kobieta.
Weszła bez pukania i nic nie mówiąc usiadła na wolnym miejscu przy
stole, gdyż właśnie układałem książki na półce oznaczonej literą B.
Była w tym wieku, kiedy kobiety jeszcze walczą o utrzymanie ostatnich
śladów młodości, lecz już widać beznadziejność tej walki.

—  Czym mogę służyć?

Nie odpowiedziała, zajęta szukaniem czegoś w torebce z dermy
imitującej skórę krokodyla. Przynajmniej kilkanaście takich samych

widziałem na stołach w kantynie i w rękach kobiet na Południowym
Bulwarze. Zastanawiałem się tylko, skąd one biorą te torebki, skoro
w strefie nie ma ani jednego czynnego sklepu z wyjątkiem dwóch pun-
któw, gdzie na talony wydawano niektóre podstawowe produkty spoży-
wcze i przedmioty codziennego użytku.

Wreszcie znalazła i wyciągnęła w moim kierunku.

—  Proszę! — była to połówka banknotu. Wyjąłem moją i poło-
żyłem obydwie na stole obok siebie. Przylegały dokładnie. Kobieta
wzięła swoją i włożyła pomiędzy kartki notatnika w zielonej oprawie,
a ten schowała do torebki.

—  Zgadza się?

—  Zgadza.

—  W takim razie możemy zaczynać. Od tej chwili jesteś do dyspo-
zycji na hasło: „Czterdziesty piąty narożnik". Zapamiętasz?

—  Oczywiście.

Wstała, poprawiła włosy przeglądając się w lusterku i wyszła, tak
jak się pojawiła — bez słowa.

„Czterdziesty piąty narożnik" — wzruszyłem ramionami i powróci-
łem do układania książek autorów na literę B. Dużo pozycji zawierają-
cych krótkie utwory pisane w sposób, z jakim się dotychczas nie spot-
kałem. Dziwnie skonstruowane zdania płyną jak wielka rzeka świado-
ma swej spokojnej potęgi, to znów miotają się jak górski potok w ska-
lnej gardzieli albo jak serce w czas trwogi, wciągają rytmem i melodią
niesłyszalną. I niknie chaos, brud, niepokój.

To nazywano poezją. Wiem, wiem z całą pewnością, że nigdy przed-
tem nie zetknąłem się z nią, bo musiałoby tkwić we mnie wyczuwalnym
wspomnieniem, wiem, że od tej chwili potrzebna mi będzie jak powie-
trze i sen.

Wychodząc zabrałem ze sobą dwie cienkie książeczki. Nie dane mi
jednak było zatracić się w wierszach stworzonych przez, tych niereal-
nych ludzi z czasów szerokich przestrzeni i pełnego oddechu, gdyż zale-
dwie opuściłem kantynę i, jak codziennie, zagłębiłem się w chłód ulicz-
ki bez nazwy, z mijanej właśnie sieni dobiegło mnie ciche wołanie:

—  Grey, zatrzymaj się! — był to głos mężczyzny.

Spojrzałem w ciemność bramy, lecz ten, co się tam ukrył, był niewi-
doczny za resztkami szyby, wczepionymi w drucianą siatkę o drobnych
oczkach.

—  Tutaj jest czterdziesty piąty narożnik. Stań w bramie, twarzą do

ulicy... Dobrze! — rozległ się szept tuż kolo mojego ucha. Wyraźnie
słyszałem ciężki oddech mówiącego. — Twoje pierwsze zlecenie przed-
stawia się następująco: kiedy zrobi się ciemno, pójdziesz na plac
Rybny. Wiesz, gdzie to jest?

—  Wiem.

—  Dwupiętrowa kamienica pod numerem 12, szeroka brama, a za
nią podwórze otoczone przybudówkami. Pamiętaj, będzie noc! Na
wprost bramy, po przeciwnej stronie podwórza, jest wejście do piwni-
cy. Zapukasz trzy razy i wtedy ktoś otworzy ci drzwi. Na dole będą
ludzie. Usiądź gdzieś z tyłu i słuchaj. Nic więcej. Kiedy się zaczną
rozchodzić, wrócisz do domu. Pamiętaj, że wprawdzie nie ma zakazu
poruszania się nocą w obrębie strefy, jednak lepiej nie natknąć się na
patrol. Spotkamy się tutaj jutro, o tej samej porze, a wtedy wręczysz
mi kryształ z mikrodysku. Jeszcze jedna uwaga —- idąc tam ubierz się
tak, aby wyglądać możliwie staro i nie rzucać się w oczy. Zrozumiałeś
wszystko?

—  W zasadzie tak. Nie mogę jednak pojąć, na czym polega moja
rola. Nie wiem też, jak się zachować, jeśli ktoś zapyta mnie, po co tam
przyszedłem.

—  Oni nie pytają. Będąc tam staraj się zrozumieć, powtarzam:
zrozumieć, co im dają te spotkania odbywane w tajemnicy, staraj
się być jednym z nich, odczuwać to samo, co oni, a z pewnością dobrze
wywiążesz się ze swojego zadania i potwierdzisz przydatność dla Od-
działu. A teraz idź już.

Do Rybnego placu nie było daleko. Brama kamienicy pod dwunast-
ką wyróżniała się bielą ścian, niewprawną ręką pomalowanych w krzy-
żujące się smugi wapna. Zajrzałem na podwórze, aby nie błądzić po
nocy — było tak, jak mówił tajemniczy zleceniodawca.

Zestaw SK-7 stale nosiłem przy sobie, lecz i tak musiałem przed ak-
cją wpaść na kwaterę, aby włożyć znoszone ubranie z paczki. Zaraz po
wejściu do pokoju zauważyłem, że ktoś tu był w czasie mojej nie-
obecności i na pamiątkę zostawił na stole klucz, taki sam, jakim gospo-
dyni otwierała furtkę.

Tuż przed zachodem słońca wiatr przygnał chmury znad morza i za-
czął siąpić drobny deszcz. Ciemność, bardziej gęstą niż kiedykolwiek,
rozpraszało kilkanaście latarń ustawionych przy bulwarze, głębiej zale-
gała czerń z nielicznymi plamami oświetlonych okien, zawieszonymi we
mgle i ciszy.

Wszedłem w tę czerń, mając w pamięci każdą bramę i każdy załom
muru dzielące mnie od tajemniczej piwnicy, a mimo to w pewnej chwili
straciłem orientację w labiryncie uliczek i pasaży. Zacząłem piąć się co-
raz wyżej, aż do muru granicznego ze Strefą Drugą, i dopiero, skręci-
wszy koło nieczynnej śluzy, znalazłem się na placu. Teraz już bezbłęd-
nie trafiłem na podwórze pod dwunastkę i zastukałem do drzwi, spraw-
dziwszy uprzednio położenie mikrodysku na karku.

Otworzył mi mały, zasuszony staruszek i bez słowa wskazał ręką
schody wiodące do piwnicy, tak jakby istniała jakaś inna droga. Było
w nim coś uderzającego, coś, z czym jeszcze się tutaj nie zetknąłem.
Schodząc, zastanawiałem się nad tym i nagle przyszło olśnienie: ten
człowiek uśmiechał się! Uśmiechał się jak... jak kto? Kiedy? Może
Bird? W twarzy Birda było coś podobnego, gdy opowiadał mi swoją
historię.

Jeszcze jedne drzwi na końcu korytarza, za nimi długa sklepiona
piwnica. Dwie świece ledwie rozpraszają mrok przy wejściu, nikt nie
zwraca na mnie uwagi. Ludzie rozmawiają szeptem, jakby w napięciu
oczekiwali czegoś niezwykłego, czegoś co nadejdzie, by odmienić ich
los.

Nagle milkną. Spoza kotary wyłania się kobieta w brzydkiej, czarnej
sukience, nawet z tej odległości widać jej nienaturalnie zgarbione ple-
cy. Kaleka. W ręku trzyma instrument. Wiem, to na pewno jest instru-
ment muzyczny, chociaż nie pamiętam jego nazwy. Wiem sam z siebie,
nie z książek. Ten, kim byłem wtedy, widział go, a może nawet gładził
dłonią i próbował wydobyć zeń dźwięki.

Coś dziwnego zaczęło się dziać wokół mnie — zniknęły wilgotne
mury, a przestrzeń bez granic wypełnił kojący dźwięk skrzypiec. Skrzy-
piec! Były we mnie, czekały na tę chwilę, aby mi przypomnieć o tę-
sknocie nie nazwanej, o ptaku zapamiętałym w śpiewie pośród chmur
i słońca, o szumie drzew szepczących sobie tajemnice wielkiego lasu,
mówiły o szczęściu samego życia i o bólu najgorszym, bez rany, sławiły
wieczny powiew wiatru na szczytach gór i ryk wodospadu niknącego
w rozpadlinie skalnej, zapłakały jak dziecko skrzywdzone przez los
i umilkły w cichym szmerze oklasków.

Nie wiem, jak długo trwał ten koncert ani ile utworów wykonała nie-
pozorna kobieta w czerni — byłem w tym czasie poza rzeczywistością-
Dopiero kiedy pierwsi ludzie zaczęli pojedynczo przechodzić koło mnie
i znikać w drzwiach, wyrwałem się z oczarowania i podążyłem za nimi.

Ciemność i mgła zgęstniały tak, że trzeba było sunąć ręką po murze,
aby nie zabłądzić w zaułkach. Z ulgą powitałem żółtą poświatę latarni
przy bulwarze, lecz zaledwie znalazłem się w jej zasięgu, zatrzymał mnie
okrzyk stłumiony mgłą.

—  Stój!

Patrol! Było ich dwóch, jak zwykle. Zatrzymali się na skraju jasności
z pistoletami gotowymi do strzału.

—  Stopień swobody?

—  Pierwszy.

—  Dlaczego wałęsasz się po strefie o tej porze?

—  Sprawia mi to przyjemność.

—  Słyszysz, Bori? — odezwał się ten sam głos. — On lubi przyjemno-
ści. Zrobimy mu malutką?

—  Czemu nie...

Jeden z nich skrył się we mgle, lecz wyraźnie słyszałem jego kroki,
najpierw z boku, a potem za plecami. Drugi przez cały czas trzymał mnie
na muszce.

Nagły świst — i piekący ból spłynął od karku aż po biodro. Odrucho-
wo skoczyłem na środek jasności i ręką zasłoniłem tył głowy. Pod włosa-
mi dawał się wyczuć krążek mikrodysku. Trzasnęły kajdanki.

—  Podobno lubisz spacery — zarechotał ten z pejczem i szarpnął za
łańcuszek. — Bardzo proszę!

Ból na plecach przygasł. Pozostała pręga ognia, przypominająca
o sobie przy każdym gwałtowniejszym ruchu. Znowu podziemia, śluzy do
Czwartej Strefy i ten sam kapitan Ronny.

—  Kogo ja widzę! Pan Grey we własnej osobie! Nie sądziłem, że spo-
tkamy się tak prędko. Co on zrobił? — zwrócił się do strażników
z patrolu.

—  Węszył w strefie po nocy.

—  Siedem punktów ujemnych, a to z pewnością wystarczy do obniże-
nia stopnia swobody. Pójdziesz, bracie, do sanatorium. Albo do kopal-
ni... Dokąd wolisz?

—  Nie ma takiego prawa, które by zabraniało poruszać się w obrębie
strefy — odparłem siląc się na spokój.

—  Prawda?! Tutaj my jesteśmy prawem, inne nie istnieją. A więc
jak — masz mi jeszcze coś do powiedzenia?

¦— Man], ale na osobności.

Nie wyglądał na zdziwionego. Jednym ruchem ręki odprawił strażni-
ków i zapytał zdejmując mi kajdanki:

—  Usłyszę coś ciekawego?

—  Dwieście dwanaście.

—  A jednak! — zapisał sobie mój pełny numer identyfikacyjny, po
czym wprowadził go do końcówki Migratonu. Kiedy ukazały się dane,
wystukał podaną przeze mnie liczbę. Ekranu nie widziałem, lecz wyraz
jego twarzy powiedział mi wiele.

—  Trzeba było od razu, kolego Grey. Formacja specjalna! Ja się je-
dnak trochę domyślałem. Proszę siadać!

—  Dziękuję. Czy mogę już wyjść?

—  Oczywiście! Gdyby pan miał jakieś problemy, zaraz proszę do
mnie. A moim chłopcom przykażę, aby pana zostawili w spokoju.

—  A co z tymi siedmioma ujemnymi punktami?

—  Cha, cha, cha! Co za poczucie humoru! Pan doskonale wie, że
wasze konta nie przyjmują minusów. Dopóki jesteście w specjalnej.

—  Dobranoc, Ronny.

—  Dobranoc, kolego Grey. Dobranoc!

Kim ja w ogóle jestem? — zastanawiałem się idąc środkiem bulwa-
ru. — Komendant strefy traktuje mnie co najmniej jak równego sobie.
On, wysoki funkcjonariusz Nadzoru, nazywa kolegą człowieka bez
przeszłości. Co się za tym kryje? Na pewno Oddział K... Lecz co to
jest? Same pytania...

W domu położyłem kryształ wyjęty z mikrodysku obok pozostałych.
Nie różnił się niczym. Nazajutrz przekazałem go w tej samej bramie
człowiekowi, który był dla mnie tylko głosem. Zapytał, czy nie było
jakichś komplikacji w czasie wykonywania zadania. Zacząłem opowia-
dać o incydencie z patrolem, łecz on zdawał się nie interesować tym,
co mówiłem. Odprawił mnie, zanim zdołałem dobrnąć do połowy.

Późnym wieczorem ostry głos dzwonka wtargnął w krainę ze słów
i rytmów wyczarowaną z pożółkłych kart książki. Rozsypała się bez śla-
du, jedynie gdzieś w głębi pozostał żal za światem ludzi umiejących pię-
kno zakląć w słowa. Telefon! Zerwałem się, by nie pozwolić mu jeszcze
raz rozerwać ciszy. Daremnie!

—  Słucham...

—  Grey?

—  Tak, to ja.

—  Jestem z ciebie zadowolony i dlatego postanowiłem powierzyć ci

poważniejsze zadanie — był to głos człowieka z bramy. — Jutro rano
zgłosisz się do Wydziału Ewidencji, pokój numer 6, a tam podwyższą
ci stopień swobody. Następnie udasz się do Drugiej Strefy, by objąć
pracę w Instytucie Kształtowania, przy końcu alei Róż. Stoją tam dwa
samotne wysokie budynki; trafisz na pewno. Mieszkać będziesz w dal-
szym ciągu tu, gdzie obecnie.

—  A zadanie?

—  Właśnie to jest zadaniem. Od jutra przez cały czas będziesz nosić
dysk załadowany. Wymiana codziennie rano. Wykorzystane kryształy
wkładaj do numerowanych kopert i zawsze miej przy sobie. Klucz do
archiwum możesz na razie zatrzymać.

Wyłączył się. Wróciłem do książki, chcąc powtórnie wywołać na-
strój zburzony rozmową, lecz zamiast niego pojawił się niepokój,
a wraz z nim przyszła długa noc przeorywana myślami. Dopiero świt
przyniósł   odrobinę   snu   bez   majaków   i   lęku   przed   nieznanym.

Rozdział VI

Znudzony funkcjonariusz ożywił się wraz z moim wejściem do budynku
śluzy oznaczonej numerem 2. Ruch tutaj prawie nie istniał, podobnie zre-
sztą, jak i w pozostałych dwóch strefach. Jedynie przejście w kie-
runku wybiegu ożywało raz w tygodniu, kiedy wszyscy, dosłownie wszys-
cy, wychodzili na dwugodzinny spacer.

Czując na sobie wzrok strażnika, wsunąłem rękę do otworu rejestrują-
cego. Trzy sekundy, w czasie których System przeprowadzał identyfikację
i wydawał zezwolenie na przejście, te trzy sekundy rozciągnęły się teraz
nieomal w nieskończoność. Oczyma wyobraźni ujrzałem zapadającą się
podłogę i siebie w ciemnej klatce odrzutów, słyszałem stukot podkutych
butów na metalowym pomoście i głos kontrolera płynący ze ściany. Lecz
nic takiego nie nastąpiło — odskoczyła natomiast zapora na przejściu i
przeciąg przyniósł nie znany zapach, zapach stamtąd.

Kilka kroków wąskim tunelem, zgrzyt zapadającej grodzi, baczne spoj-
rzenie strażnika przechadzającego się wzdłuż oszklonej ściany i już ulica.
Niby to samo miasto, ten sam nijaki styl budynków mieszkalnych, podob-
ne wyboje w jezdni i dziury w chodnikach, fasady nie odnawiane od nie-
pamiętnych czasów, pokryte kurzem witryny opuszczonych sklepów, a je-
dnak na pierwszy rzut oka widziało się różnicę.

Tkwiła w ludziach. Poruszali się szybciej, bardziej elastycznym kro-
kiem, nosili lepiej dopasowane ubrania, daleko odbiegające krojem
i barwą od szarzyzny strefy leżącej tuż za ogrodzeniem. Przede wszystkim
zaś — byli młodsi. Idąc w stronę rzeki, spotykałem coraz więcej przecho-
dniów   w   średnim   wieku,   a   niekiedy   nawet   całkiem   młodych.

)

U wylotu ulicy na bulwar — ten sam Południowy Bulwar przegro-
dzony jedynie zaporą z kolczastego drutu, skrytą w podwójnym szpale-
rze ozdobnych krzewów — pośrodku skweru zobaczyłem dzieci. Troje.
Skakały ze sterty desek nad zaniedbanym wykopem, o osypujących się
ścianach z żółtej, tłustej gliny. Wycierały brudne ręce w jednakowe,
bladoniebieskie kombinezony z barwnymi emblematami w kształcie
elipsy. Na pierwszy rzut oka mogły sprawiać wrażenie rodzeństwa, jed-
nak przy dokładniejszej obserwacji złudzenie pryskało, bo różniły się
od siebie wszystkim, z wyjątkiem wieku. O kilkanaście kroków od nich
siedziała na ławce młoda kobieta w mundurze takiego samego koloru,
jak ubrania dzieci, i z takim samym emblematem na ramieniu. Na ma-
łej składanej szachownicy sama ze sobą rozgrywała partię warcabów.

Południowy Bulwar kończył się trójkątnym placem z sadzawką zatę-
chłej wody pośrodku. W spękaniach betonowych postaci zgrupowanych
wokół nieczynnej fontanny zieleniły się glony i trawa. Za fontanną wi-
dać było ulicę wybiegającą z placu ku szczytowi wzniesienia górującego
nad Harltonem. Po obu jej stronach, pomiędzy chodnikami a pustą je-
zdnią, ciągnęły się zarośla zdziczałych róż o drobnych kwiatach i jas-
nozielonych liściach — raj dla ptaków bezpiecznych w kolczastej kry-
jówce.

Nawet nie szukałem tablic, aby się upewnić, że gdzieś tam, przy
końcu alei, był cel wyznaczony przez człowieka z bramy. Na jego wspo-
mnienie zatrzymałem się w cieniu jednego z trzech filarów wspierają-
cych potężny balkon, ozdobiony wykruszonymi sztukateriami i przygła-
dziłem dłonią włosy z tyłu głowy — dysk tkwił we wgłębieniu u nasady
czaszki.

Z bocznej ulicy wyłonił się połyskujący furgon i bezszelestnie sunął
środkiem jezdni w stronę placu z fontanną. Poprzez lustrzane płaszczy-

¦zny szyb nie widać było nawet konturów siedzących w nim ludzi, lecz
każdy wiedział, że są tam i uważnie patrzą na mijanych przechodniów,
ci zaś odruchowo przyśpieszali kroku, a ich twarze przybierały wyraz
obojętności, by zamaskować napięcie.

Ja również bezwiednie przyjąłem rytm wszystkich i zaczęło mi się
wydawać, jakbym został porwany przez wezbraną rzekę bez możliwości
zrobienia czegokolwiek wbrew jej potędze. Dopiero kiedy wóz zniknął
wśród nadrzecznych drzew, przyszło odprężenie, a ludzie wrócili do
przerwanych rozmów i swobodnego kroku.

Za rogiem najbliższej ulicy natknąłem się na czynny sklep. Przez

nie domytą szybę wystawy widać było tęgiego mężczyznę o grubym karku
i szerokiej czerwonej twarzy, przekładającego towar z wielkiego pudła do
koszyków ustawionych na kontuarze. Wszedłem do środka i stanąłem na
końcu kolejki złożonej z kilku osób wpatrzonych w koszyki wypełnione
drobnym pieczywem. Ludzie trzymali w rękach okrągłe plastykowe żeto-
ny przypominające mi coś, co musiałem już kiedyś widzieć, czym z pew-
nością posługiwałem się, zanim...

Grubas otrzepał ręce, strącił pudło na podłogę i zaczął wydawać towar
— za każdy żeton trzy sztuki. Wyszedłem odprowadzany jego bacznym
spojrzeniem aż na drugą stronę uliczki.

Zarośla zdziczałych róż ustąpiły miejsca zaniedbanym trawnikom,
a te z kolei przeszły w pasma spękanej ziemi pokrytej liszajami gruzu
i chwastów. Z obu stron ulicy pojawiły się puste place po wyburzonych
dawno domach, resztki ozdobnych ogrodzeń na podmurówkach z kamie-
nia i samotne drzewa pośród stert śmieci. Dalej, na tle zalesionego wzgó-
rza, tkwiły dwa jednakowe prostopadłościany budynków Instytutu Kształ-
towania. Wyglądały dokładnie tak, jak je sobie wyobrażałem: szare pu-
dełka od zapałek powiększone tysiąckroć, upstrzone monotonnym ryt-
mem pięter i okien, ślepe ściany zwrócone ku miastu, naznaczone owalny-
mi dekoracjami od ziemi po dach. Dopiero kiedy podszedłem bliżej, sko-
jarzyłem je z emblematami na ubraniach dzieci i ich opiekunki. Były do-
kładnie takie same, jeśli nie brać pod uwagę barw spłowiałych od deszczu
i słońca. Z bliska zatraciły się w szarości ścian i w płatach odpadającego
tynku.

Długo czekałem przed wejściem na ogrodzony teren instytutu, zanim
zjawiła się kulawa dozorczyni i wpuściła mnie do środka. Okazało się, że
oprócz chromej nogi jest także głucha i muszę sam poszukać kogoś, kto
będzie zorientowany w mojej sprawie.

Wąskim chodnikiem o wykruszonych płytach dotarłem do bramy
pierwszego budynku, lecz ta była zamknięta z zewnątrz na wielką za-
rdzewiałą kłódkę. Z bliska odkryłem, że ten olbrzymi prostopadłościan
jest nie zamieszkany od dawna, albo w ogóle nigdy nie był zasiedlony.
Szyby okien pokrywała gruba warstwa brudu, pod ścianami walały się
sterty gruzu i śmieci, ogrodowe ławki zaś straszyły połamanymi oparciami
i złuszczonym lakierem.

Wokół drugiego budynku panował względny porządek. Nad wejściem
przykuwała wzrok biała, marmurowa tablica z napisem: INSTYTUT
KSZTAŁTOWANIA   W   HARLTONIE,    wykutym   ozdobnymi   li-

terami, noszącymi ślady złocenia. Mimo ciszy panującej wewnątrz czułem
obecność wielkiej liczby ludzi, a przecież nie spotkałem tu jeszcze nikogo.

—  Czego tam? — zaskoczył mnie głos za plecami.

Tęga kobieta w średnim wieku, wsparta pod boki, patrzyła wyzywa-
jąco maleńkimi oczkami, skrytymi w fałdach tłuszczu.
:— Kazano mi się tu zgłosić.

—  Po co?

—  Do pracy.

—  Tu?! — jej głos załamał się z niedowierzaniem. — Przecież tu
nigdy żaden mężczyzna...

—  O co chodzi?

Niski spokojny głos. Stała w otwartych drzwiach o kilka kroków ode
mnie. Całe piękno istnienia, obraz wywołany z samego dna duszy. Zni-
kły niepotrzebne dekoracje rzeczywistości, świat zawarł się w sylwetce
na tle prostokąta jasności. Skurcz serca aż do granicy bólu, fala żaru
spływająca wzdłuż ciała i wracająca chłodem do mózgu, czas rozkoły-
sany rytmem pulsującej krwi. I przeświadczenie o wartości życia dla ta-
kiej jednej chwili.

—  Słucham...

Już tylko oszalały stukot w piersiach i słowa z trudem przeciskające
się przez gardło.

—  Ja w sprawie...

—  Wiem — przerwała mi, cofając się do pokoju. — Proszę wejść!

Nieruchoma twarz o zdumiewająco regularnych rysach i nieskazitel-
nej cerze. W wielkich szaroniebieskich oczach nie ma nic prócz chłodu.
Kobieta o takiej twarzy powinna odstraszać doskonałością, a ja nie
mogę oderwać od niej oczu, gdy nieśmiertelnym gestem bezwiednie po-
prawia włosy spływające na ramiona.

—  Nazywacie się Grey, prawda?

—  Mark Grey.

—  Wasze imię mnie nie interesuje, zwłaszcza że jest z pewnością
fikcyjne, jak i nazwisko zresztą. Ponieważ lubię grać w otwarte karty,
zapytam wprost: po co was tu przysłano?

Zastanawiałem się, ile może mieć lat. Z dziewczęcą sylwetką, opa-
nowaniem męża stanu i twarzą gotyckiej madonny ze starego sztychu
zdawała się być ponadczasowym ideałem piękna, a nie kobietą z krwi
i kości.

—  Mam tu pracować.

—  Dobrze o tym wiecie, Grey, że nigdy w żadnym instytucie nie
pracował mężczyzna, bo nie nadajecie się do kształtowania osobo-
wości. Jeśli przysłanie was tutaj ma być eksperymentem, może on przy-
nieść naszym wychowankom tylko szkodę. Mam nadzieję, że ten, kto
was tu przysłał, zrozumie swój błąd i odwoła was w możliwie krótkim
terminie. Do tego czasu nie będziemy wam przeszkadzać w spełnianiu
swoich obowiązków.

—  Co będzie do nich należało?

—  Jeśli o nas chodzi — nic.

—  Jak to?!

—  Normalnie: nie macie tu nic do roboty. Możecie przychodzić,
kiedy chcecie, albo jeszcze lepiej — nie przychodzić wcale, możecie
wychodzić o dowolnej porze, najlepiej wkrótce po przyjściu v- po-
deszła do drzwi i położyła rękę na klamce. — Zrozumieliście mnie chy-
ba, Grey?

Nie wiedziałem, jak się zachować w tej dziwacznej sytuacji: z jednej
strony jawna niechęć, jeśli nie wrogość, z drugiej bezdyskusyjne zlece-
nie dysponenta i do tego tajemnicza siła emanująca z tej kobiety, siła
nakazująca mi być w jej pobliżu za każdą cenę.

—  Postaram się być przydatnym... — zacząłem zdanie, nie wiedząc,
jak będzie brzmiał jego dalszy ciąg, lecz nie musiałem kończyć, bo
otwarła szeroko drzwi, dając mi niedwuznacznie do zrozurhienia, że
mam opuścić pokój.

Długo stałem w mrocznym korytarzu wpatrując się w tabliczkę z na-
pisem: NADYA VILLER, aż czarne litery zaczęły się rozpływać przed
oczami i poczułem potrzebę odetchnięcia pełną piersią, by wyrwać się
z odrętwienia.

Przymknąwszy oczy, z wdzięcznością przyjmowałem wiatr spadający
ze szczytu wzgórza, co niósł odprężenie i zacierał obraz wyryty w móz-
gu, lecz równocześnie jakaś inna część świadomości buntowała się prze-
ciw temu, nie chciała pozbywać się wstrząsu.

Ostry, przenikliwy dźwięk dzwonka przeorał ciszę krótkotrwałym
jazgotem i zgasł równie nagle, jak nastał. Ale cisza już nie wróciła do
gmachu — ożył narastającym stukotem kroków w korytarzach i na
schodach.

Dzieci! Dziesiątki, dziesiątki małych ludzi w jednakowych kombine-
zonach z emblematami instytutu na piersiach. Wychodziły z bramy
dwoma milczącymi rzędami i ustawiały się w karny czworobok na wy-

betonowym placu przed wejściem. Zastygłe w obojętności dziecięce twa-
rze, oczy wpatrzone w nie istniejący punkt gdzieś na horyzoncie, ręce nie-
ruchomo zwisające wzdłuż tułowia. Za nimi przyszło kilkanaście młodych
kobiet ubranych tak samo, jak opiekunka ze skweru grająca w warcaby.

Poprzez gałęzie krzewów widziałem, jak stanęły przed frontem,
a jedna z nich wystąpiła i zaczęła przemawiać do dzieci. Szum wiatru
nie pozwalał mi zrozumieć, o czym mówiła, ale na dziecięcych twarzach
nie było widać żadnej reakcji na jej słowa. W pewnym momencie przy-
szła mi do głowy myśl, że-wszystkie one są głuchonieme, lecz zaraz
odrzuciłem ją jako niedorzeczną, bo po co w takim przypadku byłoby
do nich mówić.

Wreszcie padła głośna komenda i czworobok rozdzielił się na bezła-
dne grupki odchodzące w różnych kierunkach. Im dalej od miejsca
zbiórki, tym bardziej ożywały twarze, rozlegały się rozmowy, a nawet
okrzyki. Jedna z grup skierowała się w stronę mojej ławki, skrytej za
kępą zeschniętych krzaków, a na jej czele biegł może dziesięcioletni
chłopiec z grzywą popielatych włosów. Kiedy wypadł zza zakrętu ście-
żki i ujrzał mnie siedzącego na ławce — zatrzymał się zdumiony.

—  Co tu robisz?

Zanim zdołałem cokolwiek odpowiedzieć, nadbiegli inni i otoczyli
mnie zdyszanym półkolem. Kilkanaście par oczu zaokrąglonych zdzi-
wieniem wpatrywało się we mnie z najwyższą uwagą.

—  Będę tu pracował.

Zbili się w ciasną gromadkę i przez chwilę naradzali szeptem, zanim
ten sam, co poprzednio, odezwał się niepewnie.

—  Co będziesz robił?

—  A co byście chcieli? — odpowiedziałem pytaniem.

—  Żebyś z nami rozmawiał! — zawołał trzymający się trochę na
uboczu blady malec.

—  Zgoda! A o czym będziemy mówić?

—  O wszystkim — powiedział nieomal szeptem i skrył się za pleca-
mi kolegów, jakby przestraszony Własną śmiałością.

—  Cicho, Mały! — grubym głosem skarcił go popielatowłosy i wy-
stąpił o krok przed grupę. — Jak się nazywasz? — zwrócił się do mnie,
założywszy ręce do tyłu.

—  Jestem Mark.

—  Ja się nazywam Negrescu, ale możesz do mnie mówić: Siwy, jak
wszyscy. Nasz zespół npsi imię Bariona.

—  Jaki zespół?

—  No, my... Nasz pluton — odwrócił się w stronę stłoczonych za nim
chłopców. — On jest naszym patronem.

—  Kto?

—  Przecież ci mówiłem: Sandro Barion. Nie słyszałeś nigdy o nim?!

—  Chyba słyszałem... Ale już nie pamiętam.

—  On był z tych, co założyli Nadzór. Na samym początku. Dlatego
codziennie rano i wieczorem śpiewamy o nim hymn. W sypialni wisi por-
tret, żeby każdy wiedział, jaki był.

—  To wy tutaj sypiacie?

—  Przecież to nasz dom!

—  A wasi rodzice?

Zamilkł i zmarszczył czoło, ja zaś zacząłem żałować tego pytania. Za-
stanawiałem się, w. jaki sposób zmienić temat rozmowy, kiedy ode-
zwał się Mały.

—  Co to znaczy: rodzice?

—  No... ojciec, matka.

Milczeli, spoglądając jeden na drugiego. Widać było, że nie rozumieją,
o czym mówię. Chcąc w jakiś sposób obejść niezręczną sytuację, podsze-
dłem do Małego i położyłem mu rękę na głowie. Pozostali chłopcy oto-
czyli nas ciasnym kręgiem.

—  Co się tu dzieje?

Żaden z nas nie zauważył, kiedy podeszła. Jedna z kilkunastu opieku-
nek w niebieskich mundurach. Miała szeroką twarz o lekko wystających
kościach policzkowych.

—  Negrescu! Kim jest ten człowiek?

—  Nazywam się Mark Grey.

—  Skąd się pan tutaj wziął?

—  Od pół godziny jestem pracownikiem waszego instytutu, a zatem
również pani kolegą.

—  Chłopcy, pójdziecie do czwartej sekcji i zajmiecie się ćwiczeniami
zgodnie z instrukcją.

— Tak jest — powiedział bez entuzjazmu Siwy i ruszył we wskazanym
kierunku, a za nim cały zespół.

—  Kolego Grey — zwróciła się do mnie. — Czy rozmawialiście już z
komendantem instytutu?

—  To znaczy z panią Viller?

—  Tak.

—  Rozmawiałem. Właśnie przed chwilą od niej wyszedłem.

—  Co powiedziała?

1 — Nie jest zachwycona moją obecnością.

—  Tak przypuszczałam.

—  Dlaczego?

—  Nieważne. Proszę mi powiedzieć, co pan ma zamiar tu robić?

—  Jeszcze nie wiem. Wydaje mi się jednak, że znajdziecie dla mnie
zajęcie, zwłaszcza że dzieci już mnie zaakceptowały. Ile ich tutaj
macie?

—  Nieco ponad setkę.

—  I wszystkie sieroty?

—  Panie Grey — odparła po chwili namysłu. — Nie wiem, kim pan
jest i co go tu sprowadza, ale jestem całkowicie pewna, że poświęciłam
panu zbyt wiele czasu.

—  Ja przepraszam, jeśli...

Odeszła szybkim krokiem w stronę kępy drzew, gdzie przed chwilą
skrył się zespół Sandro Bariona.

Usiadłem na ławce i starałem się powiązać w jakąś logiczną całość
wszystko, co usłyszałem od chłopców i od tej kobiety, doszedłem jednak
do wniosku, że najciekawsze było to, czego nie powiedzieli. Postanowi-
łem nie zrażać się niczym i udowodnić każdemu, kto tylko będzie miał
wątpliwości, że Mark Grey przyda się tutaj. A najbardziej sobie samemu.

Instytut Kształtowania, pusto brzmiąca jeszcze wczoraj nazwa, przyku-
wał mnie coraz liczniejszymi więzami. Przed wejściem rządził mną tylko
rozkaz dysponenta, potem doszedł wstrząs oczarowania, tajemnica ma-
łych ludzi i wreszcie zwykła ambicja.

Poszedłem na plac między budynkami i ze sterty połamanych ławek
wydobyłem najmniej uszkodzoną. Posługując się znalezionym kamie-
niem i kawałkiem zardzewiałej blachy doprowadziłem ją do stanu uży-
walności,-a potem ustawiłem w cieniu rozłożystego drzewa na wprost
wejścia. Kiedy po pewnym czasie, zgrzany i spocony z wysiłku, przycią-
gnąłem następną, na pierwszej ławce leżała kolekcja zaschniętych pę-
dzli, a na ziemi stos puszek po farbach. Resztki lakieru znalezione
w kilku z nich, pod grubą skorupą, zmieszałem w ciemnopopielatą maź
1 pomalowałem nią obydwie ławki. Wyglądały dość przyzwoicie.

Chciało mi się pić, wszedłem więc do budynku i zaraz natknąłem się
"a tę samą kobietę o nalanej twarzy. Tym razem spojrzała na mnie nie-
co łaskawszym okiem i zapytała:

—  Potrzeba czego?

—  Chciałbym napić się wody i umyć.

—  No pewnie, trzeba — wyjęła z kieszeni fartucha pęk kluczy
i otworzyła obite blachą drzwi do umywalni. Kiedy rnyłem ręce, stała
z boku i uważnie śledziła każdy mój ruch.

—  Kto przyniósł pędzle i farby?

—  Ja. A któżby inny!
.   — Szefowa kazała?

Pokiwała głową, mrucząc przy tym niewyraźnie. Kiedy wyszedłem
na korytarz, zamknęła drzwi, dwukrotnie przekręciwszy klucz w zam-
ku, i ciężko zaczęła wspinać się po schodach.

Wrzuciłem puste puszki w wyrwę za płotem wypełnioną do połowy
śmieciami, pędzle owinięte w papier położyłem przy wejściu do budyn-
ku i na tym postanowiłem zakończyć pierwszy dzień pracy w instytucie.
Zaledwie jednak ruszyłem w stronę bramy, dobiegł mnie znajomy głos.

—  Grey, pozwólcie do mnie! — stała w oknie swojego pokoju na
parterze. Znowu gwałtowne bicie serca i skurcz krtani. Zawracam do
budynku, znajoma wizytówka na drzwiach, pukam.

—  Wejść!

Minęły zaledwie dwie, może trzy godziny od czasu, gdy byłem tutaj
poprzednio, a mnie się zdaje, że tygodnie albo miesiące.

—  Siadajcie, Grey. O, tam! Powiem otwarcie: nie mam nic przeciw-
ko tego typu pracom, jakie wybraliście sobie, chociaż w dalszym ciągu,
bynajmniej, nie wpadam w zachwyt na wasz widok. Jeśli więc nie bę-
dziecie się mieszać do innych spraw, wasz pobyt u mnie może prze-
biegać w miarę bezkonfliktowo. Dostałam właśnie miłą wiadomość,
że jadać będziecie poza obrębem instytutu, w kasynie przy ulicy Szero-
kiej 14, najlepszym w całej strefie.

Słuchałem, a równocześnie zastanawiałem się, co było w niej takie-
go, że mimo szorstkości, chłodu bijącego z twarzy i bezwzględności
skrytej w oczach — przyciągała, starając się odpychać. Nagle zapragną-
łem ujrzeć ją bez maski opanowania, roześmianą albo z oczami opu-
chłymi od łez, biegnącą przez łąkę rozkwitłą wiosennymi kwiatami, bi-
jącą pięścią w stół lub pochyloną z niepokojem nad łóżkiem chorego
dziecka.

—  Grey, dlaczego nie odpowiadacie?

—  Przepraszam, nie dosłyszałem.

—  Pytałam, czy potrafilibyście naprawić buty.

—  Buty? Jeśli będę miał odpowiednie narzędzia i materiały, chyba
dam sobie radę.

—  Jutro je dostaniecie. A teraz idźcie już sobie, bo narobiliście zbyt
wiele zamieszania jak na jeden dzień.

Chciałem jeszcze choć przez chwilę pozostać w jej pobliżu, dlatego
stojąc już z ręką na klamce zapytałem:

—  Pani Viller, ile jest w Harltonie placówek podobnych do tego
instytutu?

, — Po pierwsze, mówi się do mnie: komendancie, a po drugie, wasze
pytanie świadczy albo o kompletnej ignorancji, albo ma być pretekstem
do przedłużenia pobytu w tym pokoju.

—  Obydwa domysły są słuszne.

Podeszła do okna i mimo że przez chwilę stanowiła tylko sylwetkę
kobiety odwróconej plecami, to nawet z tej sylwetki emanowała har-
monia proporcji i wdzięk tkwiący w lekkim odchyleniu głowy do tyłu,
w ręce spoczywającej na oparciu krzesła.

—  Dziwny z ciebie człowiek, Grey — powiedziała zwrócona twarzą
do firanki. Zdawało mi się, że w jej głosie zabrzmiał trochę cieplejszy
ton, że słowa te wymknęły się spod nieustającej kontroli, jaką sama
sobie narzuciła. — Bardzo dziwny. Właśnie zastanawiam się, czy kpisz
ze mnie, czy mówisz prawdę — odwróciła się do mnie.

—  Po prostu mówię ją, komendancie.

—  Daj spokój. Możesz zwracać się do mnie po prostu: pani Viller.
Oczywiście, gdy nie będzie nikogo w pobliżu. A jeśli chodzi o twoje
pytanie, nasz instytut jest jedynym w całym mieście; tutaj żyją wszyst-
kie dzieci Harltonu.

—  Nawet te z Czwartej Strefy?

—  U nas, jak i wszędzie, dzieci mieszkają tylko w Drugiej, podob-
nie jak starcy w Pierwszej.

—  Ale ja widziałem! Na śluzie!

—  Idź już, Grey. Odpocznij. Jutro czeka cię dużo pracy.

Głucha dozorczyni dojrzała mnie z daleka i otworzyła bramę. Prze-
chodząc uśmiechnąłem się do niej, a ona najpierw znieruchomiała
z ręką na klamce, a po chwili — jakby przyporhinając sobie dawno za-
pomniany odruch — odwzajemniła uśmiech. Będąc już na ulicy, od-
wróciłem się i dostrzegłem ją, szarą i maleńką na tle pierwszego gma-
chu, zastygłą w tej samej pozie. Przysiągłbym, że jeszcze uśmiechała
się kącikami ust.

Z dołu nadchodziła znajoma trójka dzieci, a kilkadziesiąt kroków
za nimi opiekunka w niebieskim mundurze. Minęli mnie i skręcili ku
budynkom instytutu, ja zaś przeszedłem na drugą stronę ulicy, aby
przyjrzeć się ruinom dziwnej budowli z ciosanego kamienia. Przez
wyrwę w murze i otwory po wypalonych oknach widać było wewnę-
trzne ściany pokryte złuszczonymi malowidłami. Różnobarwne odłam-
ki szkła chrzęściły pod butami, gdy kluczyłem pośród gruzów i kawał-
ków przeżartej rdzą blachy, by popatrzeć na nie z bliska, doszukać się
sensu w ocalałych fragmentach krajobrazów, ciał i przedmiotów.

Niebezpieczeństwo wyczułem chyba o ułamek sekundy wcześniej,
zanim usłyszałem gardłowy okrzyk i świst rozcinanego powietrza nad
głową. Gwałtowny skręt tułowia, cień przelatujący tuż obok ramienia,
chmura pyłu od uderzenia w gruzowisko.

Skoczyłem butami na koniec stalowego prętu, a napastnik wypuścił
go z rąk i rzucił mi się do gardła. Z łatwością trafiłem go pięścią w
podbródek; obróciło go do mnie tyłem i bezwładnie osunął się na bruk.

Leżał na plecach, dysząc ciężko i patrząc na mnie z nienawiścią —
mały, zasuszony człowieczek w łachmanach. Zapamiętałem tylko jego
paznokcie zakrzywione w długie szpony i wielkie, rozgorączkowane
oczy. Widziałem je jeszcze idąc wzdłuż ściany zdziczałych róż, spoglą-
dały z ciemnych sieni starych domów, spoza firanek i.zasłon. Uwolni-
łem się od nich dopiero w podziemnym przejściu na skrzyżowaniu, gdy
wzrok spoczął na ledwie czytelnej tablicy z nazwami ulic rozchodzący-
mi się z pobliskiego placu. Szeroka...

Nie wypytując nikogo o drogę, trafiłem pod właściwy adres i wkrótce
stanąłem przed trzypiętrowym przeszklonym budynkiem z szyldem kasy-
na nad bramą. Poprzez firanki parteru widoczne było wnętrze zastawione
stolikami i kolejka ludzi przed okienkiem, gdzie wydawano posiłki.

Bez emocji przeszedłem przez końcówkę rejestrującą i zająłem
miejsce za przygarbionym mężczyzną, o twarzy pozbawionej zarostu
i wytrzeszczonych rybich oczach. Czekając na otwarcie okienka obser-
wowałem ludzi stojących przede mną; różnice między nimi a bywalcami
kantyny w Pierwszej Strefie widoczne były na pierwszy rzut oka — tam
schodził się szary tłumek ludzi stojących u schyłku życia, tutaj zaś prze-
ważali ludzie młodzi i w średnim wieku. Przy samym okienku zebrała
się milcząca grupka kobiet zapatrzonych w matową szybę, zza której
dobiegały odgłosy kuchni.

Usłyszałem skrzypienie wahadłowych drzwi, odgłos zbliżających się

kroków i cichą rozmowę za plecami. Wkrótce umilkła, lecz miałem
wrażenie, że ludzie stojący za mną wymieniają jakieś uwagi posługując
się gestami i mimiką. Chcąc się upewnić, spojrzałem w lustro zawieszo-
ne na ścianie i zobaczyłem dwóch młodych mężczyzn; jeden z nich trzy-
mał palec na ustach w geście nakazującym milczenie,-drugi zaś wtulił
głowę w ramiona i zanosił się tłumionym śmiechem.

Ruch zrobił się koło okienka, czyjeś ręce unosiły drewnianą ramę
i zaczęło się wydawanie obiadów. Zaledwie dotarłem z tacą w kąt sali,
zjawili się ci dwaj z kolejki i usiedli obok mnie, mimo iż wokół stały
same wolne stoliki i musieli przeciskać się obok nich, aby dotrzeć do
najdalszego. Ten, który poprzednio nakazywał drugiemu milczenie, te-
raz wyjął z kieszeni kawałek zatłuszczonego papieru i coś na nim noto-
wał. Kiedy skończył, położył zapisany świstek koło mojego talerza
i wskazał nań palcem.

Kolego, chcemy ci coś powiedzieć. Zdejmij eskę i wyłącz.

Nie wiedziałem, jak się zachować. Odłożyłem łyżkę i spojrzałem
temu człowiekowi prosto w oczy. Spokojnie wytrzymał mój wzrok, po
czym odwrócił się profilem, a końcami palców dotknął swojej głowy
w miejscu, gdzie ja miąłem umocowany mikrodysk. Widząc moją nie-
pewność, jeszcze raz sięgnął po papier i dopisał:

Jesteśmy z Oddziału. Tak samo jak ty.

Nie bez trudu zsunąłem zestaw na szyję i oderwałem od skóry. Kie-
dy niezdecydowanie trzymałem go w zaciśniętej ręce, drugi wyciągnął
z kieszeni niewielkie metalowe pudełko i podał mi bez słowa. Włoży-
łem mikrodysk do środka, zatrzasnąłem wieczko i schowałem pudełko
do wewnętrznej kieszeni marynarki.

—  Edward — przedstawił się ten, co przed chwilą pisał do mnie.
Równocześnie sięgnął po papier i zaczął ugniatać go w małą kulkę.

Miał wysokie czoło myśliciela i twarz wzbudzającą zaufanie.

—  Alu — powiedział drugi uśmiechając się kącikami ust. Był zdecy-
dowanie młodszy od swego kolegi i sprawiał wrażenie człowieka pełne-
go energii i pomysłów.

—  Nazywam się Mark — wyciągnąłem rękę w stronę Edwarda, lecz
ten ściągnął usta i przecząco pokręcił głową.

—  Tutaj nie można, Mark. Ktoś może patrzeć. Rozmawiajmy tak,
aby nie zwracać na siebie uwagi. Ty chyba dzisiaj po raz pierwszy jesteś
na Szerokiej?

—  Pierwszy.

—  Zaczepiliśmy cię, bo twoja eska jest widoczna na tle włosów.
Zwykły człowiek może niczego by nie zauważył, ale my, kaskaderzy,
jesteśmy wyczuleni na maskowanie. Powinieneś zapuścić dłuższe włosy.

—  Wiem o tym.

—  Więc dlaczego nosisz takie krótkie? — zdziwił się Alu.

Nie odpowiedziałem. Machinalnie przełknąłem kilka łyków zupy nie
czując jej smaku, po czym odłożyłem łyżkę i dotknąłem kieszeni z pu-
dełkiem.

—  W porządku, Mark — odezwał się starszy. — Nie ma powodu do
obaw, bo pudełko ekranuje totalnie, a przerwy w seansach są nie do
wykrycia bez badań laboratoryjnych. Zresztą, który dysponent odwa-
żyłby się zlecić badanie ciągłości zapisu na krysztale własnego kaska-
dera! Możemy spokojnie rozmawiać.

—  Coś mi się wydaje, że on jest zupełnie zielony w zawodzie — po-
wiedział młodszy przysuwając do siebie talerz z drugim daniem. — No,
przyznaj się! Jesteś zielony?

—  Jestem. Bardziej, niż się wam wydaje.                                   x

—  Uspokój się, Alu! A ty, Mark, zajmij się jedzeniem i tylko słu-
chaj. Jeśli jest to jedno z twoich pierwszych zleceń, masz prawo być
nieufny wobec wszystkich. Każdy z nas na początku ciężko przeżywa
okres przyzwyczajania się do nowej roli, chociaż nie wie, jaką pełnił
poprzednio i czy była ona tą właściwą, czy przed okresem niepamięci
na pewno był sobą, a nie kolejnym wcieleniem członka specjalnego
Oddziału.

Jesteśmy w założeniu skazani na ślepe posłuszeństwo dysponentowi,
o którym przeważnie nie wiemy nic, na samotne miotanie się w niepe-
wności jutra i stokroć gorszej niepewności tego, co było, gnębi nas brak
sensu w tym, co każą nam robić i z pewnością oszalelibyśmy po kolei,
stając się pełnowartościowymi obywatelami na chwałę Systemu, gdyby
nie cudowny dar rozpoznawania sobie podobnych.

Pozbywszy tożsamości i wspomnień, równocześnie naznaczono nas
piętnem czytelnym tylko dla nas samych. Dlatego możemy kontakto-
wać się i bezustannie zwiększać wiedzę o nas samych. Dzięki tej wiedzy
rozpracowano kiedyś tajemnicę zapisu, a tym samym cel istnienia Od-
działu, znaleziono sposób takiego ekranowania mikrodysków, by nie
wzbudzały podejrzeń dysponenta.

Przerwał i zabrał się do jedzenia, a jego towarzysz Alu właśnie
skończył drugie danie i odstawił puste talerze na ostatni stolik.

—  Zatrzymaj sobie to pudełko — powiedział. — Może ci się przy-
dać, skoro masz zlecenie ciągłe. Ja skombinuję sobie nowe. Musisz tyl-
ko pamiętać, żeby początek i koniec ekranowania wypadały w zbliżo-
nych warunkach akustycznych i psychicznych, bo inaczej syntetyzator
wrażeń wykryje uskoki zapisu. I żeby suma przerw na jednym krysztale
nie była większa niż pół godziny. A teraz muszę już iść, aby ktoś nie
zwrócił na nas uwagi. Czołem, kaskaderzy!

—  Cześć! — mruknął Edward nie podnosząc głowy znad talerza. —
Będziesz na kolacji?

—  Nie wiem, czy na pewno.

—  Dziękuję! — powiedziałem, kiedy już wstawał. — Nie wiem, jak
mam ci dziękować.

—  Nie przejmuj się, stary! Każdy z nas przechodzi tę samą drogę.
Kiedyś z pewnością pomożesz jakiemuś nowicjuszowi i w ten sposób
zwrócisz dług.

Patrzyłem, jak kluczy wśród stolików, stawia naczynie na obitym
blachą kontuarze i znika w drzwiach kasyna. Nie wiadomo, dlaczego
przypomniały mi się zapleśniałe suchary ze skrytki w baraku i smak
zimnej herbaty pitej w aluminiowym kubku.

—  Teraz staraj się zapomnieć o wszystkim, co tu usłyszałeś, bo po-
winieneś już założyć eskę. Nie należy kusić losu.

—  Ależ ja mam całą masę pytań! Muszę wiedzieć, co tu się właści-
wie dzieje, co ja robię i dla kogo!

—  Przede wszystkim uspokój się i kończ obiad. Jak na pierwszy raz
powiedzieliśmy ci i tak zbyt wiele. Musisz zepchnąć to wszystko w jakiś
kąt świadomości, aby dysponent niczego się nie domyślił. Gdybym ci
wyjaśnił trochę więcej, najpóźniej pojutrze znalazłbyś się w klinice
albo w jakimś innym podobnym miejscu. Następnym razem znowu do-
wiesz się czegoś nowego.

—  Gdzie was znajdę?

—  Chyba tutaj, ale nie ma niczego pewnego w naszym zawodzie.
Gdybyś jednak żadnego z nas już nie zobaczył, pamiętaj, że są takie
miejsca w Harltonie, gdzie w wolnych chwilach spotykają się kaskade-
rzy — jedno obok wieży widokowej Ternera, drugie zaś pod Pustym
Cokołem na wybiegu. Znakiem rozpoznawczym jest lewa ręka zaciś-
nięta w pięść. Gdybyś potrzebował pomocy, dodatkowo oprzyj się ple-
cami o mur albo o drzewo. A teraz idź już, bo za długo siedzimy
razem.

— Dziękuję!

Zamknąłem oczy, by wyobrazić sobie, że stoję w kolejce przed za-
mkniętym okienkiem i czekam, aż zaczną wydawać obiady. Potem
ostrożnie wydobyłem z pudełka mikrodysk i osadziłem na szyi. Wstając
uśmiechnąłem się do Edwarda, a ten odpowiedział mi uniesieniem ręki
zaciśniętej w pięść.

Rozdział VII

Do domu wróciłem tylko po to, żeby umyć się i przebrać. Ciągnęło
mnie do Drugiej Strefy, tak różnej od martwoty moich uliczek, na
których z rzadka pojawiała się postać powłócząca nogami. Tam było
życie — przygaszone, dziwne, jeszcze niezrozumiałe, czaiło się
w ukradkowych spojrzeniach, w nie dopowiedzianych zdaniach, prze-
mykało pod ścianami nieśmiałe i ciche. Ale było, i chciałem je chłonąć
najpełniej i najgłębiej.

Znowu śluza. Już trzeci raz w tym zdumiewającym dniu przekraczam
granicę. Jakie to proste, a równocześnie miłe móc postanowić sobie
przejść do innej strefy i patrzeć, jak System usuwa przed tobą zaporę,
bo ty tego zapragnąłeś. Wszechwładny Migraton nie jest w stanie prze-
szkodzić ci w realizacji twego zamierzenia, a strażnik śluzy tylko patrzy
podejrzliwie, lecz nie zaczepia, bo wszystko dzieje się w zgodzie z pra-
wem ustanowionym przez Nadzór.

Tym razem poszedłem uliczką wzdłuż granicy między Pierwszą
a Drugą Strefą. Domy z lewej straszyły bliznami niedbale zamurowa-
nych okien i bram, jakby komuś bardzo śpieszyło się oślepić je i stwo-
rzyć dwupiętrową zaporę, upstrzoną resztkami ozdobnych ongiś elewa-
cji. Pośród wykruszonych gzymsów, kolumienek niczego nie dźwigają-
cych, sztukaterii ledwie widocznych spod grubej warstwy kurzu, gdzie-
niegdzie wysterczały balkony służące teraz tylko ptakom. Pordzewiałe
rynny pionowymi krechami odmierzały rytm domów pozbawionych ży-
da gruntowniej, niżby je wypalono do gołej cegły.

Przed misternym portalem wykutym ręką zapomnianego artysty klę-
czała kobieta otulona wielką czarną chustą. Wpatrzona w kamienny

)

ornament mówiła sama do siebie, nie zwracając uwagi na przechodzą-
cych z rzadka ludzi. Miała głęboki, dźwięczny głos, czysto brzmiący
w ciszy zaułka.

—  ...schody, skrzypiące w dół schody, niosą coraz mniejsze, płaczą-
ce. Nie wolno ci, nie wolno ci, nie wolno ci! Szumiących dachów ciem-
na rozpacz kwili wśród nocy od brzegu do brzegu. Pisk opon nie wróży
spoglądającym w niebo ufać. Szczęście moje, niepokój, ból i radość
nieogarniona pełznie w zwały mroku fioletowego zielenią otchłanną.
Co robić, żeby skowyt w trzewiach pęka w bezgłośnym rozprysku roz-
paczy. Stłamszona miazga nadziei, schody, skrzypiące w dół schody...

—  Ona tak już z pięć lat — dobiegło z bramy za moimi plecami.
Kaleka bez nogi wsparty na kulach patrzył na mnie z zaciekawie-
niem. — Jak jej zabrali dziecko, co ukrywała na strychu.

—  Kto zabrał?

—  Oni! — powiedział z wyrzutem. —: Oni wszystko znajdą prędzej
czy później — zaczął przekładać kule zamierzając odejść w głąb sieni.

—  Poczekaj! Nie odchodź!

—  Muszę już iść. Śledzą mnie dzień i noc! Chcą złapać i posłać tam,
za mur! — zastukało drewno o kamień posadzki i mrok wchłonął go
tak nagle, że już po chwili nie byłem pewny, czy widziałem go rzeczy-
wiście, czy też stworzyła go moja wyobraźnia.

Skręciłem w pierwszą uliczkę, idącą ku środkowi strefy. Pięła się za-
kosami wśród domków przytulonych do zbocza, pomiędzy białymi że-
brami skał, niby stado ptaków zmęczonych długim lotem. Z każdym
krokiem coraz bardziej rozwierała się w dole misa Harltonu przecięta
taśmą rzeki w obramowaniu pasów nadbrzeżnej zieleni, aż dotarłem do
wierzchołka wzgórza z metalową wieżą w kształcie śruby z sześciokątną
platformą na szczycie.

Spod wieży wzrok ogarniał całe miasto — od postrzępionych dachów
w pobliżu Rybnego placu, aż po szare bryły obydwu gmachów Instytutu
Kształtowania. Widać było, jak rzeka rozwidla się przed pierwszymi
zabudowaniami, by oplynąwszy odnogą całą Czwartą Strefę, znów się
połączyć na przedmieściu. Trzy mosty w jednakowych odstępach spina-
ły brzegi; tylko środkowy z nich znałem, ten ze śluzą między Pierwszą
a Czwartą Strefą. Południowy Bulwar pocięty zasiekami biegł w dół
rzeki, by stać się ledwie widoczną nitką drogi wśród płaskich pól za
Trzecią Strefą. Tam skąd płynęła rzeka, piętrzyły się góry przykryte
czapą czarnych, skłębionych chmur.

Obszedłem wieżę dokoła szukając drzwi — były, ale zamknięte i to
chyba bardzo dawno, bo kurz zdążył pokryć grubą warstwą schodki do
nich wiodące. Jeszcze raz spojrzałem ku górom niknącym w rodzącej
się burzy i zacząłem schodzić stromą ścieżką wykutą w wapieniu.

Na pierwszym zakręcie dostrzegłem kobietę idącą ku wieży. Kiedy
ją mijałem, uderzyło mnie coś dziwnego w wyrazie jej twarzy — jakby
chciała o coś zapytać i w ostatnim momencie słowa uwięzły jej w gar-
dle. Na następnym zakręcie spojrzałem w tamtą stronę; stała w tym
samym miejscu zwrócona do mnie bokiem. Lewą rękę, lekko ugiętą
w łokciu, miała zaciśniętą w pięść, prawej nie było widać.

Znowu tarasy czerwonych dachów, białe domki z kamienia przytulo-
ne do zbocza tak ściśle, że nie sposób rozróżnić, gdzie kończy się mur,
a zaczyna lity wapień, stroma uliczka bez chodników, z brukiem wypłu-
kanym przez wodę, w szparach pomiędzy kamieniami trawa trzymająca
się kurczowo śladów rdzawej zwietrzeliny, okiennice zabite na krzyż
deskami, w potopie chwastów niknące resztki grządek wydartych skale
i ścieżek biegnących ku drzwiom pozbawionym klamek.

Za skrzyżowaniem zaczął się świat domów zamieszkanych, pelar-
gonii i wzorzystych zasłon w oknach, nielicznych przechodniów zaję-
tych swoimi sprawami. Kluczyłem pośród uliczek, przecinałem place
i podwórza starając się dotrzeć do alei Róż.

Udało się! Wyszedłem gdzieś w połowie drogi między placem z fon-
tanną a instytutem, którego budynki wyzłocone słońcem chylącym się
ku "zachodowi górowały w oddali.

Z drugiej strony przecznicę zamykał ogromny łuk wsparty na dwóch
grubych filarach. Podobny, albo nawet taki sam, widziałem na zdjęciu,
w którejś z książek zalegających podłogę mojego archiwum. Im bliżej
podchodziłem, tym wyraźniej rysował się fryz biegnący przez całą jego
szerokość, aż stanąłem przy krawężniku, skąd najlepiej widać było
stłoczony korowód wykutych w kamieniu jeźdźców i pieszych, sztanda-
rów powiewających w podmuchach kamiennego wiatru, włóczni kłują-
cych marmurowe niebo i tłumów zwykłych ludzi, wiwatujących na
cześć zwycięzców wkraczających triumfalnie do miasta. Światło łuku
zamykała krata misternie wykuta w żelazie, a w obie strony od budowli
ciągnęło się wykonane w tym samym stylu ogrodzenie wsparte na pod-
murówce z ciosanego kamienia. Kłęby kolczastego drutu niedbale na-
rzucone na jego szczyt mówiły wyraźnie, że z tamtej strony rozpościera
się następna strefa Harltonu.

Niewielki domek przy opuszczonym w dół szlabanie w czerwono-
-żółte pasy był z pewnością śluzą wiodącą do tej dzielnicy białych willi,
prześwitujących za drzewami.

Od strony alei Róż dobiegał szmer pracującego silnika, a po chwili
czarny kształt przemknął tak blisko krawężnika, że poczułem na policz-
kach strugi powietrza. Zwolniwszy nieco na zakręcie, skierował się
w stronę szlabanu, lecz nie dojechał doń, bo nagle z piskiem hamulców
zatrzymał się w połowie drogi dojazdowej do śluzy. Był mniejszy i bar-
dziej elegancki od typowych furgonów Nadzoru, miał białe opony
i ozdobną listwę biegnącą od reflektora do tylnego koła.

Strażnik śluzy czekał wyprężony przy zaporze, lecz wóz zamiast
w kierunku Trzeciej Strefy ruszył do tyłu. Dwie kobiety o kilka kroków
ode mnie rozeszły się w pół słowa, jakiś mężczyzna zniknął w najbliż-
szej bramie, po drugiej stronie ulicy ludzie przyśpieszyli kroku.

Samochód zatrzymał się tak blisko, że mogłem ręką dotknąć jego
wypolerowanej karoserii lub szyby, spoza której czyjeś oczy z pewnoś-
cią obserwowały mnie uważnie. Czułem to spojrzenie na sobie, lecz po-
stanowiłem zachowywać się tak, jakbym nie widział żadnego samocho-
du, a jedynym obiektem zaprzątającym moją uwagę była monumenta-
lna kamienna brama.

Nie wiem, jak długo trwały zmagania między mną, a tym kimś za
taflą czarnego szkła — mogło to być kilkanaście lub kilkadziesiąt se-
kund, mnie się jednak zdawało, że tkwię tam od wielu godzin.

Wreszcie wysiadł drzwiami od strony kierowcy — zwalisty strażnik
Nadzoru w czarnym mundurze ze złotymi naszywkami na kołnierzu
i rękawach bluzy, jakich dotychczas nie widziałem.

—  Twój numer? — zapytał wyciągając z kieszeni notes i ołówek.

—  NBB231W8717 — odpowiedziałem nie przerywając oglądania
płaskorzeźby na szczycie łuku. Powtórzyłem jeszcze dwukrotnie, cho-
ciaż tego nie żądał.

—  A teraz tatuaż!

Sprawdził numer z zapisanym w notesie i odszedł bez słowa. Samo-
chód ruszył, by zaraz zatrzymać się na placu obok śluzy, gdzie strażnik
oraz kierowca pomogli wysiąść starej kobiecie poruszającej się z tru-
dem na schorowanych nogach i wejść do dyżurki. Po chwili wyszli dru-
gimi drzwiami i odjechali w głąb kolejnej strefy.

Skręciłem w ulicę równoległą do alei Róż. Stąd obydwa gmachy in-
stytutu widoczne były ponad wierzchołkami drzew parku Trzeciej Stre-

fy, wciskającej się zielonym klinem w gęstą zabudowę Drugiej. Za
ogrodzeniem kilka osób spacerowało wokół sadzawki z wysepką po-
środku, przypatrywało się parze białych ptaków o długich szyjach, su-
nącej majestatycznie wzdłuż brzegu. Nieco dalej siedzący na ławce
mężczyzna w jasnym ubraniu rzucał patykiem w stronę kępy drzew,
a długonogi pointer za każdym razem odnajdywał go w trawie i aporto-
wał merdając radośnie ogonem. Ze zdziwieniem uświadomiłem sobie,
że jest to pierwszy pies, którego widzę w Harltonie.

Zauważyłem ją w ostatniej chwili, mijając opuszczony dom naprze-
ciw parkowego narożnika podchodzącego nieomal do samej alei Róż.
Stała na najwyższym stopniu schodów wiodących do bramy zabitej de-
skami i z napięciem wpatrywała się w wycinek strefy leżącej za ogro-
dzeniem.

Natychmiast zacząłem sobie wmawiać, że to nie ona, że to tylko
przypadkowe podobieństwo, że trzeba pozbyć się urojeń i przestać
w każdej napotkanej kobiecie dostrzegać ją. Bezskutecznie! Zaczęło
mi się wydawać, że nie jestem już sobą, lecz składam się z dwóch anta-
gonistycznych sił — jednej, ciągnącej do ludzi przechodzących aleją
i usiłującej zatrzeć wstrząs wywołany niespodziewanym spotkaniem,
oraz drugiej, co trzymała na miejscu, bo ona kiedyś wyjdzie z bramy
i będę mógł choć przez moment ujrzeć ją na tle zieleni. Ujrzeć,.tylko
ujrzeć, bo nie dopuszczę, aby wypowiedziane słowa, moje lub jej, stały
się jutro czyjąś własnością.

Stałem na rogu ulicy, a obok ludzie spieszyli się do domów po koń-
czącym się dniu, raz i drugi, tuż przy krawężniku, przemknął furgon
Nadzoru wzniecając tumany kurzu, aż czerwone słońce dotknęło szczy-
tu wzgórza na przedłużeniu alei.

Wtedy wyszła. Nasze spojrzenia na chwilę spotkały się, ale z pewno-
ścią nie poznała mnie z tej odległości. Ruszyłem w stronę rzeki unosząc
ze sobą jej obraz, a równocześnie narastające przeświadczenie o grożą-
cym mi nieznanym niebezpieczeństwie. Przechodnie i domy, róże
i drzewa za rzeką, miasto i niebo — wszystko to zbladło, zszarzało, stało
się nieistotnym dodatkiem do świata skrytego we mnie, świata, którego
istnienia jeszcze wczoraj nawet nie przeczuwałem. Mimo to miałem wra-
żenie, że już kiedyś byłem w tym świecie i spotkało mnie tam coś strasz-
nego, a pamięć tego wydarzenia tkwi nie w mózgu, lecz w sercu.

— Grey! — dobiegło mnie wołanie jakby spoza mgły. — Grey! Czy
to naprawdę wy?

*7

—  Cóż w tym dziwnego, Viller? — odpowiedziałem pytaniem,
a zabrzmiało ono znacznie bardziej oschle, niż zamierzałem.

—  W pierwszej chwili nie poznałam was w tym ubraniu. Kim pan
właściwie jest, Mark?

—  W instytucie — podwładnym pani komendant. Potrafię odnawiać
stare ławki, naprawiać buty i zepsute zamki. Tutaj natomiast jestem
przechodniem i nikim więcej. I nie lubię, jak ktoś wtrąca się do nie
swoich spraw.

Nie wiem, co mi się stało. Nagle doszedłem do wniosku, że muszę
otoczyć się pancerzem nieuprzej mości, zrazić ją do siebie tak dalece,
by odciąć wszystkie możliwości nawiązania bliższego kontaktu. Może
dlatego, że zaczynała mi być potrzebna jak powietrze, a równocześnie
bałem się jej. A może przez wzgląd na krążek mikrodysku?

—  Dlaczego chcesz zniszczyć coś, co jeszcze nie istnieje? — zapyta-
ła spokojnie, jak gdyby czytając w moich myślach. — Przecież podo-
bam ci się, nie zaprzeczysz!

—  Nieprawda! Może rzeczywiście jesteś ładna i parę razy udało ci
się oszukać ludzi swoją powierzchownością, ale ja dostrzegam więcej
niż przeciętny człowiek, widzę w tobie bezmiar pychy i egoizmu,
a oprócz nich tylko pustkę. Jesteś z gruntu złą, zimną i wyrachowaną
kobietą, jesteś zerem!

—  Dziwne... Znamy się dopiero od kilku godzin, nie zrobiłam ci nic
złego, a ty nagle zapragnąłeś mnie obrazić. Bez powodu! I udało ci się.
Gdybyś jednak zrozumiał, że twoje zachowanie było niewłaściwe —
powiedz mi o tym. Nie wiem, w jakim celu zjawiłeś się w instytucie,
może nawet ty sam nie wiesz, ale wiem jedno — nie jesteś człowiekiem
od drobnych napraw, chociaż potrafisz je wykonywać.

Odwróciła się i odeszła.

Patrzyłem, jak jej sylwetka maleje na tle purpurowych chmur zacho-
du i niknie w mroku nadchodzącej nocy. Nie byłem pewny, czy to nie
gra wyobraźni, bo nagle wydało mi się, że przystanęła na skraju szaro-
ści i czekała na jakiś gest z mojej strony, więc w pierwszej chwili chcia-
łem biec, przepraszać, lecz zamiast tego odwróciłem się i poszedłem w
stronę rzeki posłuszny wewnętrznemu głosowi, co nakazywał mieć się
na baczności. Szedłem opustoszałym bulwarem starając się zapomnieć
brzmienie jej głosu, przemóc skurcz gardła i ucisk w piersiach, myśleć
tylko o rzece płynącej z gór na horyzoncie, tylko o rzece...

Przy śluzie nie było żadnego strażnika, ale czujnik działał normalnie

i przepuścił mnie do Pierwszej Strefy. Nie napotykając po drodze niko-
go, dotarłem na kwaterę i z ulgą położyłem się w ubraniu na łóżku.

Obrazy minionego dnia, zasłyszane zdania, potop nowych wrażeń,
twarze i słowa, twarze i słowa wirowały w nieustającym pędzie, nie
chciały odejść, zostawić mnie w spokoju. W końcu zapadłem w półsen
wypełniony strzępami zdarzeń i trwałem w nim świadom upływającego
czasu, aż ostry dźwięk dzwonka wtargnął weń i przywrócił mnie rzeczy-
wistości ciemnego pokoju.

—  Halo! — wychrypiałem do słuchawki.

—  Czy to ty, Grey? — był to głos dysponenta.

—  Ja — odpowiedziałem, odchrząknąwszy.

—  Poznajesz mnie, czy mam podać hasło?

—  Nie trzeba.

—  Jak ci minął dzień? Miałeś może jakieś kłopoty?

—  Chyba tylko zbyt wiele wrażeń; nie jestem przyzwyczajony do ta-
kiego tempa życia.

—  Powiedz mi, dlaczego nie byłeś na kolacji?

Albo mnie śledzi, albo ma dostęp do danych Migratonu. Żeby tak
wiedzieć, o co mu chodzi...

—  A więc...

—  Nie chciało mi się jeść, pewnie ze zmęczenia.

—  Niedobrze! Musisz dbać o siebie, żeby zawsze być w dobrej for-
mie. Pamiętaj! A teraz opowiedz mi, jak cię przyjęto w instytucie.

—  Niechętnie i podejrzliwie.

—  Nic sobie z tego nie rób! — zaśmiał się gardłowo. Była w tym
śmiechu nuta wzbudzająca niepokój, ukazująca jakiś mroczny rys cha-
rakteru człowieka, którego byłem pomocnikiem czy też służącym. Ile
może mieć lat? Z brzmienia głosu wyobrażałem sobie mężczyznę około
pięćdziesiątki, lecz śmiech wibrował starczym chichotem. — A kto był
ci najbardziej niechętny?

—  Komendant.

—  Widziałeś się z nią! Rozmawiałeś?    '

—  Tak, trzykrotnie.

Z tamtej strony przewodu zapanowała cisza. Słychać było tylko cię-
żki, przyśpieszony oddech.

—  Halo!

—  Jestem, jestem... Posłuchaj: zaraz wyjmiesz dzisiejszy kryształ
i włożysz do koperty. Na wprost domu są schody do rzeki, a u ich pod-

89

noża stoi kosz na śmieci. Tam zostawisz kopertę i wrócisz do domu.
Następny kryształ załóż dopiero jutro rano.

Wyłączył się. Z uczuciem ulgi rozbroiłem mikrodysk i wyszedłem
w mrok i ciszę ulicy. Kosz na brzegu rzeki znalazłem dopiero, gdy oczy
przyzwyczaiły się do ciemności rozproszonej jedynie odbitą w wodzie
poświatą z tamtego brzegu. Gwiazdy i księżyc zniknęły za mokrą watą
mgły i chmur zwiastujących niepogodę. Położyłem kopertę na szczycie
kopca śmieci, sterczącego nad koszem nie opróżnianym od niepamięt-
nych czasów i rozejrzałem się wokoło — leniwy spokój wody cicho pły-
nącej ku swojemu przeznaczeniu i pustka obetonowanego wybrzeża po-
grążonego w mroku. Gdzieś w tej ciemności mógł kryć się człowiek,
od którego był zależny każdy mój krok, dla którego pracowałem, nie
wiedząc, co robię.

Nagle zapragnąłem go ujrzeć, sprawić, aby nie był tylko głosem wy-
dającym polecenia. Pogwizdując przez zęby wróciłem do furtki, zatrza-
snąłem ją demonstracyjnie i poszedłem w kierunku domu. Tuż przed
bramą wejściową skręciłem wzdłuż muru i bezszelestnie dotarłem
w kąt ogrodu, a stamtąd przez dziurę w siatce, do kępy krzaków zwisa-
jących nad brzegiem rzeki nieco powyżej miejsca, gdzie zostawiłem ko-
pertę z kryształem.

Cisza i ciemność zdawały się rozciągać czas w nieskończoność, gdym
leżał wsparłszy głowę na dłoniach, ręce cierpły w bezruchu, a oczy łza-
wiły od wpatrywania się w ciemność.

Jakiś cichy dźwięk spłynął ze wszystkich stron naraz, alarmując na-
pięte nerwy, ale to tylko drobne krople deszczu zaszemrały na krótko,
i znów cisza parnej nocy, i zapach ziemi, i rzeka.

Gdzieś na środku rozległ się cichy plusk, po nim drugi, trzeci.
Kształt czarniejszy od nocy wyłonił się z mgły i płynął wprost na mnie.
Człowiek skulony w łódce posługiwał się jednym krótkim wiosłem,
trzymając je oburącz.

Bezszelestnie dobił do brzegu dokładnie na wprost schodów, sznur
od łodzi okręcił kilkakrotnie wokół kołka sterczącego tuż nad wodą
i podszedł do kosza na odpadki. Widziałem tylko jego przygarbio-
ną sylwetkę, jak schyla się nad stertą śmieci i zaraz wraca do łodzi.
Odpłynął ku światłom Czwartej Strefy przebijającym opary wiszące
nad rzeką.

\

Rozdział VIII

Dzień wstał mokry, ponury, ociekający deszczem bębniący gru-
bymi kroplami w parapet przeżarty na wylot rdzą. Długo patrzy-
łem na popielate chmury pełznące tuż nad dachami, ciężkie i po-
wolne, jak kłęby dymu z ogniska podsycanego mokrym drewnem, na
zamglone kontury drzew i domów za rzeką. Patrzyłem nie myśląc
o niczym, nie słysząc niczego, aż zdawało mi się, że jestem jednym
z tych strzępów mgły bezwolnie unoszonych wiatrem ku niewiadome-
mu przeznaczeniu.

Z odrętwienia wyrwało mnie dopiero trzaśniecie drzwi na par-
terze i stukot obcasów przed domem — to stara gospodyni rozpo-
czynała swą codzienną krzątaninę przy mosiężnych klamkach błysz-
czących złotem.

Ubrawszy się. załadowałem mikrodysk kolejnym kryształem
i już zamierzałem umocować go na szyi, lecz ostatecznie zdecydo-
wałem się odwlec ten moment, by mieć na własność chociaż cząstkę
nadchodzącego dnia.

Wiatr zacinał deszczem marszcząc kałuże na jezdni. Otulony prze-
ciwdeszczowym płaszczem ruszyłem pustą ulicą rozkoszując się chło-
dem, co nastał po spiekocie minionych dni, gdy pot zalewał oczy
i nie było czym oddychać.

— Proszę pana! Proszę pana!

Dogoniła mnie zdyszana, ociekająca deszczem — bosa dziewczyna
w żółtej pelerynie z kapturem. W jednej ręce trzymała sandały, dru-
gą zaś ocierała mokre czoło i policzki zaróżowione biegiem. Samo

zjawienie się kogoś takiego w Pierwszej Strefie było czymś zdumiewa-
jącym, lecz nie to zaskoczyło mnie najbardziej. Najdziwniejsze były jej
oczy — wielkie, roześmiane, przepełnione radością życia. Od tej rado-
ści wszystko wokoło zdawało się jaśnieć i nabierać żywszych barw,
a szum deszczu i świst wiatru w gałęziach drzew zlewały się w muzykę
przyśpieszającą bicie serca. W zapamiętanym korowodzie twarzy bez
uśmiechu o oczach zgaszonych, apatycznych te skrzyły się blaskiem
rozpraszającym smutek i niepokój.

—  Przepraszam, jak stąd trafić do Drugiej Strefy? — zapytała. —
Pomyliłam drogę — dodała chowając głowę w ramiona i rozkładając
ręce. Przez chwilę wyglądała jak bezradna dziewczynka zabłąkana
w obcym mieście, lecz jej oczy w dalszym ciągu śmiały się, rozbawione
kłopotliwą sytuacją.

—  Masz szczęście, bo tam właśnie idę. Inaczej przyszłoby ci zginąć
marnie ze zmęczenia i głodu — powiedziałem z najbardziej ponurą
miną, na jaką mnie było stać, a ona podchwyciła grę i zastygła w uda-
wanym przerażeniu, lecz nawet na moment nie potrafiła zmusić się do
powagi. Widząc to, wybuchnąłem śmiechem i poszliśmy pustym
bulwarem żartując i rozmawiając o wszystkim, i o niczym, jak para
przyjaciół znających się od lat i rozumiejących się w pół słowa.

Wkrótce po przejściu śluzy zatrzymała się nagle na rogu ulicy odcho-
dzącej w lewo i wyciągnęła rękę na pożegnanie.

—  Cześć! — powiedziała. — Dziękuję za uratowanie mi życia.

—  Głupstwo! Nie takich czynów dokonuję przynajmniej dwa razy
dziennie — odrzekłem przetrzymując jej dłoń w swojej. — Kiedy znów
zabłądzisz na prostej drodze?

—  A chciałbyś mnie jeszcze raz uratować?

—  Marzę o tym!

—  Więc znajdź mnie — odpowiedziała, wysuwając rękę łagodnie,
lecz stanowczo.

—  Gdzie?

—  Podobno nie z takimi trudnościami potrafisz się uporać, jak
słyszałam.

Patrzyłem, jak jej sylwetka maleje w głębi uliczki i znika za zakrę-
tem. Dopiero wtedy uświadomiłem sobie, że nie znam nawet imienia
tej dziewczyny ani też nie potrafię opisać jej wyglądu, oprócz tego, że
miała żółtą pelerynę, uśmiech na twarzy i oczy pełne życia. I że minuty

wypełnione jej obecnością trwają we mnie wbrew potokowi upływają-
cego czasu.                                                           i

Przestało padać. Szedłem bulwarem, mijając nielicznych przechod-
niów o twarzach naznaczonych piętnem obojętności, oczach wpatrzo-
nych w spękane płyty chodnika, i porównywałem z bosonogim trzpio-
tem, którego śmiech jeszcze brzmiał mi w uszach. Jakże szaro wyglą-
dali! Czy ja też jestem taki jak oni?

W szybie ujrzałem twarz znajomą, lecz jakby nieco inną niż dotych-
czas — było w niej trochę radości, a cień uśmiechu błąkał się w kąci-
kach ust. Dobrze wiedziałem, komu zawdzięczam tę odmianę.

Skręciwszy w aleję Róż, przypomniałem sobie o mikrodysku za-
mkniętym w pudełku, przystanąłem więc na chwilę w bramie i umoco-
wałem go na karku. W myśli błogosławiłem pomysł, co mi kazał użyć
ekranu, bo dzięki temu niedawne spotkanie stało się moją wyłączną
własnością. Z coraz większą jasnością zacząłem dostrzegać czekający
mnie podział życia na długie okresy gry przed nie znaną widownią
i chwile prawdziwego przeżywania dzięki ludziom, których postawił na
mej drodze zwykły przypadek. Powinienem myśleć o nich z wdzięczno-
ścią, lecz nie wolno mi było dopuszczać wspomnienia absorbującego
uwagę. Dlatego zrozumiałem, że muszę nauczyć się żyć równocześnie
w dwóch strumieniach świadomości — oficjalnym przeznaczonym dla
kogoś, kto był tylko głosem i cieniem z mgły, moje ciało zaś z chwilą
uruchomienia zapisu musi istnieć wyłącznie dla niego, i w tym włas-
nym, ledwie zarysowanym gdzieś na peryferiach postrzegania.

Mijałem ludzi śpieszących do pracy, przechodziłem wzdłuż domów
pozornie jednakich nijaką szarością, zapamiętywałem kształty bram,
zasłony w oknach i pęknięcia murów, lecz gdzieś daleko, bardzo da-
leko, widziałem roześmiane oczy i krople deszczu spływające po po-
liczkach.

Zaledwie wszedłem do kasyna i pobrałem tacę z jedzeniem, rozległ
się gong, a na świetlnej tablicy zapłonął mój numer. Pulsująca czerwie-
nią strzałka nagliła wskazując korytarz wiodący na zaplecze, a tam taka
sama płonęła nad drzwiami w głębi. Nacisnąłem klamkę i znalazłem
się w małym zagraconym pokoju, gdzie przy biurku siedział mężczyzna
mający głowę pozbawioną włosów do tego stopnia, że nawet brwi tylko
z trudem można się było dopatrzeć. Na mój widok uniósł się nieco na
krześle i zapytał:

—  Nazwisko?

—  Grey.

—  W porządku! — podniósł słuchawkę telefonu i wybrał jakiś
pięciocyfrowy numer. Czekając na zgłoszenie, przyjął postawę pełną
szacunku dla tego kogoś, kto miał z nim rozmawiać.

—  Tu kasyno w Drugiej Strefie, wezwany jest już u mnie w gabine-
cie... Tak, oddaję.

—  Grey, słucham... — przedstawiłem się niepotrzebnie, bo w słu-
chawce wibrował sygnał wzywania. Widocznie właściwy rozmówca nie
był jeszcze połączony.

—  Czy to ty, Grey?

Poznałem głos dysponenta. Z pewnością miał dostęp do pamięci
Systemu i śledził moje przejścia przez śluzy i końcówki rejestrujące.

—  Tak, to ja.

—  Jestem z ciebie zadowolony! Pracuj tak jak dotychczas, a twoja
sytuacja będzie ulegała stałej poprawie. Czy masz może jakieś życzenia?

—  Nie mam żadnych.

—  W takim razie: do usłyszenia.

Odłożyłem słuchawkę i spojrzałem na człowieka siedzącego za biur-
kiem; przyglądał mi się z zainteresowaniem, a może nawet z odrobiną
szacunku.

—  Czy to już wszystko?

Zamiast odpowiedzi wydobył z szuflady rulon owinięty w szary pa-
pier, a z kieszeni bloczek pokwitowań.

—  Pięćdziesiąt — powiedział, podając mi ołówek. — Proszę tutaj
podpisać.

—  Co to jest?

—  Żetony, a cóż by innego? Ważne we wszystkich strefach! Zlece-
nie przyszło jakieś dwie godziny temu. Już nie pamiętam, kiedy wypła-
całem tak dużą sumę!

Machinalnie pokwitowałem odbiór w przeznaczonej do tego celu ru-
bryce obwiedzionej podwójną, czarną kreską i położyłem ołówek na
bloczku. W tym momencie spojrzałem na podpis uczyniony moją ręką
i doznałem uczucia, jakby otaczająca mnie rzeczywistość nagle roz-
padła się na dwie części, a w szczelinę między nimi wdarło się nieco
światła przyprawiającego o ból głowy. Widziałem wyraźnie B, a po nim
szereg malejących liter, niemożliwych do odczytania. Gdzieś za nimi
kryłem się ja — prawdziwy.

Człowiek zza biurka mówił coś, musiałem zamknąć oczy, żeby słowa
dotarły do świadomości.

—  Proszę...

—  Pytałem, czy coś się nie zgadza.

—  Ach, nie! Nie... Wszystko w porządku. Trochę się tylko zamy-
śliłem.

—  Proszę napisać także swój numer.

—  Oczywiście!

Wyszedłem ściskając w ręku rulon żetonów, za które można kupo-
wać sobie różne rzeczy w kilku sklepach przy alei Róż. Jedząc śniada-
nie zastanawiałem się nad tym, co chciałbym mieć na własność, lecz
żadna sensowna myśl nie przychodziła mi do głowy. Zresztą, nie wie-
działem nawet, co można kupić, oprócz nieapetycznych ciastek po krą-
żku za trzy sztuki.

Po drodze do instytutu natknąłem się na stragan ustawiony w cieniu
kamienicy, gdzie kobieta przystrojona w wieniec z dawno zwiędłych
Jiści kiwała się nad słojem pełnym zielonkawych landrynek. W zamian
za osiem plastykowych krążków całą zawartość przesypała do zmiętej
papierowej torby, lecz spojrzawszy na pusty słój, zawahała się, czy mi
ją oddać. Zostawiłem ją stojącą nieruchomo przy stole, jakby niezado-
woloną z tego, że od razu pozbyła się zajęcia na cały dzień, a może
nawet na dłużej.

W bramie instytutu głucha dozorczyni przywitała mnie smutnym
uśmiechem na pomarszczonej twarzy, zdawał się jednak być bardziej
niewymuszony niż ten wczorajszy, co z trudem pokonał opór zasty-
głych policzków i martwotę oczu. Nie wiem, dlaczego odpowiedziałem
jej uniesieniem dłoni o rozstawionych szeroko palcach.

Przed wejściem do drugiego budynku przechodziła właśnie opie-
kunka o szerokiej twarzy, z wystającymi kośćmi policzkowymi. Ujrza-
wszy mnie, najpierw przyspieszyła kroku, jakby chciała uniknąć roz-
mowy, ale zaraz zrezygnowała z tego zamiaru i zatrzymała się przy
drzwiach.

—  Dzień dobry! — powiedziałem wyciągając do niej rękę na przy-
witanie. Po chwili wahania podała mi swoją,-spracowaną i mocną jak
u mężczyzny. — Szczęśliwie się składa, bo właśnie przyniosłem trochę
cukierków dla dzieci. Gdyby pani była tak dobra...

—  Będę, ale tylko ten jeden, jedyny raz. Nie wolno dawać im niczego,
oprócz tego, co przewiduje regulamin. Zdążą zjeść, zanim ona wróci.

—  To jej nie ma?

Spojrzała mi prosto w oczy i otworzyła usta chcąc coś powiedzieć,
lecz zagryzła wargi i szybkim krokiem weszła do budynku. Zoba-
czyłem, jak rozmawia przez chwilę ze sprzątaczką i wskazuje głową
w moim kierunku. Tamta zaraz wyszła na zewnątrz i nic nie mówiąc,
wskazała mi drogę do komórki w piwnicy.

Zostałem sam przy stosie zniszczonych, dziecinnych butów. Leżące
na samym wierzchu zachowały jeszcze kształt i kolor, im bliżej spodu
natomiast, tym bardziej zlewały się w jednolitą plątaninę pokrytą gru-
bym kożuchem pleśni. Długo wpatrywałem się z obrzydzeniem w ten
śmietnik, aż wreszcie przemogłem się i zacząłem myć, a potem segrego-
wać na zdatne do uratowania i takie, co się nadawały jedynie na mate-
riał do napraw.

Około południa dotarłem do najniższej warstwy cuchnącej zgnilizną
i rojącej się od robactwa. Przezwyciężając wstręt, wyniosłem wszystko
na śmietnik i doszedłem do wniosku, że zrobiłem już wystarczająco
dużo jak na jeden dzień.

Pozornie nikt nie interesował się moją pracą, kiedy jednak wymyty
i przebrany zmierzałem do wyjścia, zjawiła się sprzątaczka i zastąpiła
mi drogę.

—  Szefowa kazała się zgłosić — powiedziała zasapanym szeptem
i wskazała ręką w kierunku gabinetu Viller.

Zapukałem w znajome drzwi, opatrzone tabliczką z jej nazwiskiem
i natychmiast przyszło wspomnienie wczorajszej chwili oczarowania.
Stalą wtedy właśnie tu, w tym miejscu...

—  Proszę!

Zwalczyć! Zwalczyć falę gorąca spływającą na sam dźwięk jej stłu-
mionego głosu! Odepchnąć od siebie ten zdumiewający stan ucisku
i rozedrgania!

—  Polecono mi zameldować się tutaj — powiedziałem nie patrząc
jej w oczy. — Słucham...

—  Jest dla was wiadomość z Systemu — mówiła powoli, starając się
wzbudzić we mnie niepokój. — Od dzisiaj nie będziecie już mieszkali
tam, gdzie poprzednio. I co wy na to?

—  Nic. Gdzie mam się przenieść?

—  Druga Strefa, ulica Zielona numer 3. To niedaleko od miejsca
naszego wczorajszego spotkania. Zapamiętasz adres?

—  Oczywiście. Czy to wszystko?

—  Dotychczas mieszkałeś w Pierwszej, prawda?

—  Tak.

—  To awans! Nie cieszysz się?

Dziwne... Zrobiło mi się żal zaniedbanej willi nad rzeką i gospodyni
wiecznie czyszczącej klamki, a nade wszystko obawiałem się, że już nie
spotkam dziewczyny w żółtej pelerynie. Na jej wspomnienie przepadł
gdzieś urok tej niesamowitej kobiety i już mogłem spokojnie spojrzeć
jej w oczy. Jakby czekała, kiedy oderwę wzrok od podłogi, bo zaraz
wyszła zza biurka i stanęła przede mną, nie dalej niż na odległość wy-
ciągniętej ręki.

—  Chciałeś mnie przeprosić, prawda, Mark?

Ten głos! I świetlne refleksy w przegięciach włosów spływających na
ramiona. Wiedziała! Wiedziała, jak bardzo tego pragnę.

—  Nawet mi w głowie taka myśl nie postała!

—  Kłamiesz, biedaku — powiedziała z udawanym współczuciem,
kładąc dłonie na moich barkach. — Nie mogę zrozumieć, dlaczego to
robisz! Zresztą nie powiedziałeś nic takiego, co mogłoby mnie obrazić,
a jeśli nawet — sam nie wierzyłeś w swoje słowa. Mimo to byłoby
wskazane, abyś je czym prędzej odwołał, chociaż wcale mi na tym nie
zależy.

—  Pomyślę i dam ci znać w odpowiedniej chwili.

Odwróciła się i odeszła na swoje miejsce za biurkiem. Mimo iż nie
dostrzegłem żadnej zmiany w jej zachowaniu, a twarz pozostała jak za-
wsze nieruchoma, odniosłem wrażenie, że w pokoju jest teraz ktoś
inny.

—  Oprócz wiadomości o zmianie mieszkania nie ma dla was żadnej
innej, możecie więc odejść, Grey.

Wiatr przegnał chmury i nawet najmniejszy strzęp bieli nie mącił
nieba Harltonu, jedynie nad górami ostro rysującymi się w przezroczy-
stym powietrzu wisiał skłębiony opar. Orzeźwiające podmuchy niosły
ledwie wyczuwalny zapach czegoś, co kryło się za równiną, tam dokąd
zmierzała rzeka. Tak pachniało morze w świecie za tunelem czerwo-
nych kręgów, wiedziałem na pewno, ale co jeszcze składało się na po-
jęcie morza, nie potrafiłem sobie przypomnieć.

Jak wczoraj schodziłem ku miastu mijając znajome domy i drzewa,
przeszedłem koło ruin, gdzie omal nie pozbawił mnie życia szalony ka-
rzeł z paznokciami jak szpony, a potem obok straganu z cukierkami^

¦7<v

Sprzedawczyni w wieńcu na głowie tępo wpatrywała się w słój wypeł-
niony kotłującą się masą owadów, zwabionych resztkami cukru.

Przed wejściem do kasyna przechadzała się kobieta w niebieskim
mundurze Instytutu Kształtowania. Ujrzawszy mnie zatrzymała się na
moment, spojrzała na zegarek i ruszyła w moim kierunku. Poznałem
opiekunkę grupy Sandro Bariona, więc zatrzymałem się odruchowo,
lecz ona zdawała się całkowicie pochłonięta swoimi myślami i nie do-
strzegała mnie, mimo iż musiała mnie widzieć.

—  Proszę za mną! — powiedziała patrząc w kierunku placu, skąd
rozchodziło się przynajmniej pięć ulic.

Skręciła wpierwszą równoległą do alei Róż, a gdy idąc jej śladem
znalazłem się na skrzyżowaniu, już czekała tam na mnie, obok słupa
ogłoszeń upstrzonego pstrokacizną skrawków spłowiałego papieru i nie
dojedzonych przez ptaki resztek kleju.

—  A, jest pan... Mam mało czasu, bo już muszę wracać na górę,
dlatego proszę mnie odprowadzić kawałek. W tej uliczce nie spotkamy
nikogo. Doszłam do wniosku, że należy to powiedzieć, aby kiedyś nie
mieć sobie nic do zarzucenia; ona chce pana zgubić!

—  Kto?                    ,

—  Viller. Ja sama z\iam cztery przypadki zakończone samobój-
stwem mężczyzn, którymi się zainteresowała, i to w ciągu zaledwie
dwóch lat, odkąd pojawiła^ię w naszej strefie.. Pan może zostać kolej-
ną ofiarą.

—  Dlaczego?!

—  Proszę nie przerywać! Nie wiem, w jaki sposób doprowadza was
do takiego stanu, że nie widzicie już innej drogi przed sobą, ale wiem,
że po każdym z tych przypadków przez pewien czas zachowywała się
jak w transie, przybywało jej urody i blasku w oczach. Może aż,tak
was nienawidzi... Ja wprawdzie też nie przepadam za wami, ale pana,
Grey, trochę byłoby mi szkoda. Jeśli mimo ostrzeżenia spotka pana to
samo, co poprzedników, wzruszę ramionami nad waszą naiwnością
i schylę czoła przed geniuszem mojej przełożonej. To już wszystko,
co miałam do powiedzenia w tej sprawie. Proszę mnie nie odprowa-
dzać — dodała spojrzawszy na mnie, idącego w milczeniu.

Gdybym w tej chwili nie miał mikrodysku rejestrującego każde sło-
wo na użytek dysponenta, z pewnością nie pozwoliłbym jej odejść bez
dalszych wyjaśnień. Teraz zdobyłem się jedynie na zdawkowe podzię-
kowanie i zostałem na chodniku patrząc, jak przemierza puste po-

dworze w stronę przejścia pod kolumnadą, na tyłach kamienicy przy
alei "Róż.

Starałem się na razie wyrzucić na margines pamięci wszystko, co od
niej usłyszałem, aby pozornie nie zrobiło to na mnie wrażenia większe-
go niż majaczenia zwykłego szaleńca. Po chwili ze zdziwieniem stwier-
dziłem, że dokonanie takiego przesunięcia przychodzi mi tak łatwo,
jakbym posiadał zdolność ochrony pewnych fragmentów osobowości
przed penetracją z zewnątrz.

W kasynie nie było kaskaderów poznanych wczoraj, a przy stoliku
w kącie kończył obiad zwalisty mężczyzna w ciemnych okularach. Za-
raz zresztą odszedł, pozostawiając mnie samego w tej części sali. Ja-
dłem powoli, mając nadzieję doczekania się któregoś z moich znajo-
mych, lecz do końca nie zjawił się żaden.

Wychodząc, natknąłem się w bramie na owego potężnego mężczy-
znę od sąsiedniego stolika. Kiedy zbliżyłem się, wyciągnął do mnie
rękę z małą karteczką, tak samo jak tamci dwaj wczoraj. Przysyła mnie
Edward. Zaledwie trzy słowa, a kryły siłę mogącą spowodować zabu-
rzenie zapisu, gdyby ich treści nie umieścić od razu we „własnej" części
świadomości. Korytarz był pusty. Schowałem eskę do pudełka i wysze-
dłem na zewnątrz. Nieznajomy zdążył przez ten czas odejść kilkanaście
kroków od budynku. Dogoniłem go, gdy skręcał w stronę skweru na
tyłach kasyna.

—  Jestem. Co się stało?

—  Wpierw muszę sprawdzić, czy na pewno o ciebie chodziło — głos
miał niski, spokojny, wzbudzający zaufanie. — Jak ci na imię?

—  Mark.

—  Zgadza się. Poznałem cię z opisu, ale zawsze lepiej upewnić się,
niż powiedzieć do kogoś niewłaściwego o jedno słowo za dużo. Edward
musiał nagle wyjechać z miasta, a ponieważ jesteś nowy w zawodzie,
prosił mnie, abym cię wprowadził w sprawę. Pytaj więc, skoro masz
okazję.

—  Go!zie jest Alu?

—  Nie wiem, o kim mówisz. Zadawaj raczej konkretne pytania, bo
nie mamy zbyt wiele czasu.

—  Dobrze. Wiem bardzo mało: rano wstaję, zakładam eskę z krysz-
tałem i idę do pracy, gdzie nikt mnie nie potrzebuje. Wieczorem dyspo-
nent odbiera kryształ i jest ze mnie bardzo zadowolony. Przecież w tym
wszystkim nie ma odrobiny sensu!



—  Z pewnością jest, trzeba go tylko odszukać — powiedział, sia-
dając na ławce skrytej wśród drzew. — Tutaj nikt nas nie będzie wi-
dział — dorzucił tonem wyjaśnienia. — Czy jest to twoje pierwsze zle-
cenie?

—  Pierwsze.

—  A wcześniej nie miałeś jakiegoś próbnego?

—  Wysłuchałem tajnego koncertu w jednej z piwnic Pierwszej Strefy.

—  Podobał ci się?

—  To było wspaniałe przeżycie!

—  Dysponent był, oczywiście, zadowolony z wyniku próby?

—  Tak.

—  Czy tam, w tej fikcyjnej pracy jest coś, co wzbudza w tobie podo-
bne uczucia, coś, co zdolne jest do głębi poruszyć całe twoje jestestwo,
zawładnąć tobą bez reszty? Odpowiedz sobie sam. Jesteśmy specjal-
nym rodzajem niewolników — dostarczamy naszym panom przeżyć
nieosiągalnych dla nich w inny sposób. Nieosiągalnych już lub w ogóle.
Mając wszystko, co można mieć w tym kraju, zapragnęli jeszcze inten-
sywności przeżyć właściwej nielicznym; głębi uczuć, wzruszeń dostęp-
nych tylko wybrańcom. Dzięki nam mają to wszystko lub zdaje im się,
że mają, dlatego dbają o nas, jak dba się o rasowe psy lub o konie
w strefach specjalnych. Jesteś dobry, dopóki rozpraszasz ich nudę i za-
spokajasz potrzebę niezwykłych wrażeń. Wiesz już teraz, kim jesteś?

—  A kim byłem, kim byliśmy, zanim...

—  Tego nie wie nikt. Nikt z nas. Nawet choćbyś dowiedział się kie-
dyś, co ci z tego przyjdzie? Nie, nie ma dla nas powrotu do minionego
świata!

—  Wydaje mi się, że zrozumiałem moje zadanie w instytucie. A ty,
czy wiesz, na czym polega twoje? Powiedz, jeśli to nie tajemnica.

—  Mój dysponent, jak zresztą wszyscy, jest kimś ważnym w górnych
warstwach Nadzoru, a przy tym małym nijakim człowieczkiem pełnym
zahamowań, kompleksów i lęków. Poznałem go dokładnie w ciągu
trzech lat pracy, mimo iż nigdy nie udało mi się go zobaczyć. Robię dla
niego wszystko, w czym kryje się niebezpieczeństwo, wszystko, co
może dać dreszcz emocji — nurkuję po perły w lagunie pełnej rekinów,
tresuję dzikie zwierzęta w cyrku, wspinam się po kruchych wapiennych
skałach, a potem jemu się wydaje, że przeżywa to samo. Ale przecież
jest to tylko namiastka prawdziwego życia, złożona przez syntetyzator
z zapisów mikrodysku. Dlatego czasem nawet żal mi go, tego czło-

wieka, który chciałby żyć naprawdę, ale nie ma dość siły, aby sobie na
to pozwolić.

Umilkł i spojrzał na zegarek. Po chwili wstał i wyciągnął rękę na
pożegnanie.

—  Do zobaczenia, Mark. Przyjaciele mówią do mnie: Tony.

—  Do widzenia, Tony! — powiedziałem, starając się nie okazywać
bólu, choć ścisnął moją dłoń jak w kleszczach.

Poszedł. Podniosłem wzrok ku górze i wpatrywałem się w skrawki
nieba prześwitujące przez kopułę zieleni, próbując zapomnieć o wszys-
tkim oprócz ciepłych podmuchów wiatru na twarzy i spokoju pory
sjesty.        /

Udało się nadspodziewanie łatwo, mogłem więc kontynuować zapis
bez obawy wykrycia przerwy. Myślałem już tylko o błękicie nad
Harltonem i o moim nowym, nie znanym mieszkaniu.

Zielona była krótką, wąską uliczką, wciśniętą łukiem pomiędzy sta-
re domy o grubych murach, stromych dachach krytych płatami czarne-
go łupku i niewielkich oknach, pozasłanianych tu i ówdzie żaluzjami.
W załamaniach ścian i pod okapami gnieździły się setki gołębi czynią-
cych swoim gruchaniem i łopotem skrzydeł atmosferę odprężenia, spo-
koju, bezpieczeństwa, jakże różną od napięcia wyczuwanego w pozo-
stałych częściach miasta. Ani jedno drzewo, krzak, nawet źdźbło trawy
nie usprawiedliwiało nazwy ulicy, zresztą nie miałyby nawet gdzie wy-
rosnąć wśród kamiennych płyt, tkwiących tu pewnie od setek lat, tylko
resztki wyblakłej farby na tynkach i cegłach świadczyły, że kiedyś wszy-
stkie kamieniczki pyszniły się zielenią.                                                 .

Dom pod trójką nie wyróżniał się z zewnątrz niczym specjalnym
spośród kilkunastu stłoczonych w ulicy, za to wewnątrz panował nie-
spodziewany porządek. Okazało się, że z holu w obie strony wybiegają
korytarze łączące kilka sąsiednich budynków w jeden o wspólnym
wejściu.

Wkrótce zjawił się niższy funkcjonariusz Nadzoru, by sprawdzić mój
identyfikator z rejestrem lokatorów; byłem tam już zapisany, a obok
widniał numer przydzielonego mi pokoju. Wyszedłem na piętro spraw-
dzić, czy przypadkiem ktoś nie przyniósł już moich rzeczy z Południo-
wego Bulwaru, lecz w pokoju nie było niczego oprócz wyposażenia.

Już po godzinie, z torbą przewieszoną przez ramię opuszczałem
Pierwszą Strefę, przyrzekając sobie nie wracać tam bez potrzeby, choć

101

wiedziałem, że będę pamiętał o książkach butwiejących w stosach
i o koncercie w piwnicy przy Rybnym placu.

Kiedy przed zachodem słońca, już uwolniony od zmory zapisu wy-
szedłem pospacerować nad rzekę i swobodnie pomyśleć o wydarze-
niach minionego dnia, omal nie wpadłem na jakąś kobietę nadchodzą-
cą od strony granicy stref.

—  Ładnie to tak nie poznawać znajomych?

Dziewczyna z deszczu! A raczej tylko uśmiech i oczy tamtej, bo te-
raz stała przede mną zupełnie inna osoba odmieniona przez strój i porę
dnia.

—  Przepraszam, ale to twoja wina; nie wolno bezkarnie tak bardzo
zmieniać wyglądu.

—  Na korzyść?

—  Nic podobnego! — skłamałem bez przekonania, patrząc prosto
w jej oczy.

—  I tak ci nie wierzę! Powiedz lepiej, w jaki sposób zdołałeś zdobyć
mój adres.

—  Twój adres?!

—  Nie udawaj. Przecież wiesz, że mieszkam tu, pod trójką, a stam-
fąd właśnie wyszedłeś.                     ,

—  Bo ja też tam mieszkam, od kwadransa.

Poszliśmy w stronę rzeki okrywającej się na noc szczelnym woalem
mgły i nie było już stref otoczonych drutami, czarnych furgonów
Nadzoru, patroli; nie było ludzi samotnie przemykających pod ściana-
mi, świateł Czwartej Strefy na tamtym brzegu, a tylko księżyc wscho-
dzący nad górami, cichy plusk niewidocznej wody, i my.

—  Wiesz, chciałbym ukraść ci trochę radości i schować gdzieś bar-
dzo głęboko, tak głęboko, aby nikt nie był w stanie odebrać mi jej.

—  Nie musisz kraść — odpowiedziała przeplatając palce swojej dło-
ni z moimi. — Oddam dobrowolnie.

mmmmii

Rozdział IX

Nie ma niczego oprócz bliskości*i ciepła, oddechów nierozróżnialnych,
bicia serc. Gładkość skóry odkrywana po tysiąckroć od nowa, i wciąż
pełna nieodgadnionego. Gdzieś daleko plącze się myśl o dwóch świa-
tach przenikających się wzajem, lecz musi odejść, bo przecież jest je-
den, wspólny, a poza nim tylko ciemność nocy.

Uciec i przed tą nocą, zamknąć się gdzieś w bezpiecznym miejscu,
by nic już nigdy nie zdołało spłoszyć czasu zastygłego w szczęściu.
Wiem! Ukryjemy się w namiocie z twoich włosów, a za jego ścianami
pozostanie wszystko inne. Na zawsze! Prawda, Trzpiocie?

Palce przesypują miękkość włosów, leniwie wędrują na kark... Na-
gle zatrzymują się, niepewne... To niemożliwe! Spokojnie, trzeba
sprawdzić.

Tylko, czy na pewno chcesz poznać prawdę? Tak, muszę! Jeszcze
raz, powoli, spokojnie... Jest.

Bez emocji. Jakbym od dawna wiedział, że tkwi tam i rejestruje
każde westchnienie i dreszcz. Za to ona drgnęła ledwie wyczuwalnie
i w napięciu czekała na moją reakcję.

Musiałem to zrobić. Zsunąłem krążek mikrodysku z jej szyi i pod-
szedłem z nim do okna. Wyjęty kryształ zalśnił w księżycowej poświa-
cie na podobieństwo świetlika, jakich wiele widziałem, będąc innym
człowiekiem. Nawet nie zdziwił mnie nagły przypływ obrazów wyrwa-
nych 7. tamtego umarłego świata. Przez chwilę ważyłem okruch we
Wgłębieniu dłoni, zanim z rozmachem rzuciłem go w noc.

Ona siedziała z podkurczonymi nogami, oplótłszy ramiona wokół

J

im

kolan i w milczeniu patrzyła, jak kładę pusty krążek na stole, ubieram
się i wychodzę.

Przemierzałem puste ulice i place strefy, nie bacząc na możliwość
spotkania patroli, zagubiłem się w nie oświetlonym labiryncie gdzieś
między wieżą a lasem na szczycie wzgórza, aż w końcu było mi zupełnie
obojętne, w którą idę stronę, gdzie jest rzeka, gdzie dom. Wymówiłem
to słowo kilkakrotnie, z oporem; zabrzmiało jak dźwięk, bez znacze-
nia, wyrzucony z gardła szaleńca. Głuchy pusty dźwięk.

Gdzieś na horyzoncie zaczęła wypełzać szarość rodzącego się dnia
i wnet pół nieboskłonu zajaśniało krwawą różowością wschodu słońca,
a w dole zamajaczyły kontury miasta. Niedaleki las zakwilił świergotem
budzącego się ze snu ptactwa i dźwięk ten przepełnił mnie zdumie-
wającą błogością; nagle wszystkie sprawy wydały mi się nieistotnymi
dodatkami do prawdziwego życia czekającego dopiero tam, wśród
drzew i ptaków.

Omijając bezładnie rozrzucone głazy, pobiegłem ku czarnej ścianie
lasu; splątane, mokre trawy owijały się wokół kostek, jakby chciały
mnie zatrzymać i zawrócić w dół, do miasta, wznosząca się łąka zmu-
szała do coraz większego wysiłku, aż wreszcie przegięła się gwałtownie
i ukazała bliski już las — a na jego tle podwójny szereg zasieków
z kolczastego drutu i pośrodku pas zaoranej ziemi.

Od strony wieży strażniczej, rozkraczonej w oddali pomiędzy druta-
mi, dobiegło szczekanie psa, lecz zaraz ucichło w skowycie. Schylony
za głazem popatrzyłem przez chwilę na jasne kolumny pni rysujące
się wyraźnie w poświacie idącej od słońca skrytego jeszcze za hory-
zontem, tak bliskie, a jednak nieosiągalne, i tą samą drogą zawróciłem
ku miastu.

Pusty wąwóz ulicy, jak na komendę, zaczęły ożywiać szare figurki
ludzi wychodzących z bram i przecznic. W ciszy, rozbijanej jedynie stu-
kotem butów o płyty chodnika, wszyscy zmierzali w stronę przysadzi-
stej ceglanej wieży bez okien, zamykającej ulicę. Pod tą wieżą stało
kilka odkrytych ciężarówek; wiedziałem, że są to ciężarówki, chociaż
nigdy jeszcze nie widziałem żadnej. Ludzie wchodzili po żelaznych dra-
binkach i siadali w milczeniu, mimo iż z pewnością nie był to ich pierw-
szy wspólny wyjazd, gdyż bez namysłu zajmowali niektóre miejsca,
inne zostawiając dla nadchodzących.

Stanąłem na skrzyżowaniu próbując się domyślić, dokąd jadą, gdy
nagle jakiś mężczyzna przechodzący już na drugą stronę ulicy spojrzał

w moją stronę, zatrzymał się, a potem podszedł do mnie i wyciągnął
rękę na powitanie.

—  Witaj —zawołał jak do dobrego znajomego. — Co ty tu robisz?!

—  To chyba jakaś pomyłka...

Przyglądał mi się przez chwilę, zanim cofnął dłoń i odstąpił krok do"
tyłu.

—  Zdumiewające podobieństwo! — pokręcił głową z niedowierza-
niem. — Bardzo pana przepraszam.

Wchodząc na jezdnię, jeszcze raz spojrzał na mnie i zaraz przyśpie-
szył kroku, bo silniki ciężarówek zaczęły się odzywać hałaśliwym war-
kotem. Patrzyłem, jak wskoczył do drugiej z kolei, a ta natychmiast
ruszyła i zaczęła maleć na drodze biegnącej zakosami w stronę granicy
miasta. Dopiero teraz uświadomiłem sobie niewykorzystaną szansę,
jaką otworzył przede mną ten mężczyzna i postanowiłem przyjść tu je-
szcze raz, pod byle pretekstem wypytać o wszystko, co wie o tamtym
człowieku tak do mnie podobnym.

Wkrótce nikogo już nie było na skrzyżowaniu pod wieżą, a ciszę po-
ranka mącił jedynie odległy pomruk silników ciężko pracujących na
serpentynach, które wspinały się w stronę lasu wyzłoconego pierwszy-
mi promieniami słońca.

Po kilku minutach trafiłem na plac w pobliżu kasyna, a stamtąd już
prosto na Zieloną, do siebie. Dyżurujący przy drzwiach funkcjonariusz
obrzucił mnie pytającym spojrzeniem, więc pokazałem mu klucz wycią-
gnięty z kieszeni, a on natychmiast ożywił się i z przegródki na kores-
pondencję wyjął zwinięty w rulon i zaklejony pasek papieru. Widniał
na nim wydrukowany mój identyfikator oraz numer pokoju.

Od dzisiaj przekazuj zaklejone koperty w recepcji hotelu. Nie oba-
wiaj się, trafią prosto do mnie.

Po chwili kopertę z kryształem wręczyłem dyżurnemu, a ten włożył
ją do przezroczystego cylindra z metalowym dnem i taką samą przykry-
wką, cylinder zaś wsunął w jedno z trzech gniazd na pulpicie niewiel-
kiej szafki, wystającej ze ściany. Zapłonęła czerwona lampka poniżej
pokrywy gniazda, rozległ się cichy szum trwający kilkanaście sekund,
po czym zapanowała cisza. Dyżurny odwrócił się dopiero wtedy, kiedy
zgasła kontrolka.

—  Odebrane — powiedział schylając głowę w ukłonie.
Poczułem się dziwnie... Mundurowy funkcjonariusz Nadzoru po-
traktował mnie z wyszukaną grzecznością, jakbym był kimś ważnym

in<

w sPołecznej hierarchii. A może rzeczywiście jestem, sam o tym nie
wiedząc? Uśmiechnąłem się do własnych myśli i nagle wszystko stało
s,e- jakieś inne, prostsze, nie wymagające głębszego zastanowienia, da-
jące zadowolenie z samego faktu istnienia, z tego, że świeci słońce,
a drzewa pysznią się świeżą zielonością, oczywiste, jak dla ptaka szybo-
wanie w ciepłych porywach wiatru.

W jednej chwili stałem się cząstką otaczającego świata, tego praw-
dziwego — bez murów, stref i zasieków, bez tłumu szarych postaci
o twarzach nie wyrażających niczego oprócz zmęczenia, świata przeczu-
wanego z przebłysków tamtej świadomości. Postanowiłem przenieść się
doń w jedyny dostępny mi teraz sposób.

zanurzyłem się w znany już ciąg skojarzeń, ukryty na kartach cien-
iej książeczki bez początku i końca. Nie starczyło jej jia długo, lecz
Przecież miałem skarbiec pełen ludzkich myśli. Tylko ręką sięgnąć.

Znów śluza i lepki wzrok strażnika, znowu smutne uliczki Pierwszej
Strefy, i rzadka naznaczone ruchomymi przecinkami zgarbionych po-
staci, i wreszcie miejsce oddzielone przepaścią trzech dni. Zapach
umierających książek ściele się wśród znajomych sprzętów aż do bólu,
'ecz zaraz pierzcha zostawiając mnie w krainie stworzonej słowem mi-
nionych ludzi. Bez poczucia upływającego czasu trwam w jej labiryn-
tach, odkrywając coraz to nowe i nowe przestrzenie wyobraźni czy też
rzeczywistości. Nie wiem. Nie ma bowiem granicy między nimi, bo czyż
jedna nie rodzi drugiej? Są nierozerwalnie splecione wspólnym losem
i biada temu, kto buduje na samej tylko realności.

To wszystko powiedziały mi wyblakłe szeregi liter, to wszystko wie-
działem wchodząc w wyzłocone słońcem popołudnia zaułki mojej dzie-
lnicy. Właśnie tak nazwałem ją teraz w myślach, zrozumiawszy,
ze jest jedynym miejscem wspominanym bez przykrości. Mimo wszy-
stko]

^Vraz z rzeczywistością Harltonu zjawił się głód i znów byłem jed-
nym z wielu spieszących na posiłek wyznaczony rytmem codzienności.
Skądś napłynęła myśl o opuszczonym śniadaniu i o tym, że dysponent
JuL z pewnością wie o moim pobycie w Pierwszej Strefie zamiast
w instytucie, lecz przyjąłem ją obojętnie. Przypomniała mi jedynie o
mikrodysku wetkniętym rano do kieszeni, więc umieściłem go na kar-
ku, by mógł rejestrować także moje myśli i uczucia.

F*rzed budynkiem kasyna ujrzałem Alu rozmawiającego z jakąś ko-
metą odwróconą do mnie tyłem. Mimo iż oczy nasze spotkały się na

chwilę, na jego twarzy nie drgnął ani jeden mięsień, chociaż było nie-
podobieństwem, aby mnie nie poznał. Ominąłem stojących, ocierając
się nieomal o jego ramię, również zachowując się tak, jakby w pobliżu
nie było nikogo znajomego.

Jedząc czekałem na wezwanie do telefonu, na pytania, wymówki, lecz
nic takiego nie nastąpiło i opuściłem kasyno, by rozpocząć bezcelową
włóczęgę wśród znanych ulic i placów. Po długim krążeniu dobrnąłem na
Zieloną i rzuciłem się na łóżko, by dać odpocząć utrudzonym nogom.

Zapadłem w półsen wypełniony rytmem zapamiętanych strof i rozfa-
lowanych natłokiem obrazów, niemożliwych do opisania słowem, obra-
zów przybywających zewsząd i niknących po ulotnym zaistnieniu, aż
wyrwał mnie zeń obcy, natarczywy dźwięk dochodzący z zewnątrz.
Znów była pora zachodzącego słońca, a dźwięk był zwykłym pukaniem
do drzwi.

—  Proszę!

Nadya... Tak właśnie nazwałam ją w myśli, ujrzawszy znajomą
sylwetkę na tle drzwi. Zaskoczyła mnie do tego stopnia, że nie zdoby-
łem się na słowo przywitania, a tylko patrzyłem, jak swoim zwyczajem
podchodzi do okna i staje w aureoli świetlnych refleksów na włosach,
drobna i spokojna. Jakże niewiarygodne wydawały się teraz słowa wy-
rzucone w pośpiechu przez kogoś, kim mogła powodować zwykła za-
zdrość, jak bezsensowne obawy niczym nie uzasadnione. Chciałem wy-
rzucić z siebie bagaż podejrzeń, prosić o przebaczenie, lecz nie zrobi-
łem najmniejszego gestu, nie chcąc, by stał się on za kilka godzin
przedmiotem czyjejś satysfakcji lub rozczarowania.

—  Nie jesteś przypadkiem chory, Mark?

—  Cóż ci przyszło do głowy!

—  Nie było cię dzisiaj u nas, więc pomyślałam, że mogło ci się przy-
trafić coś złego i przyszłam. Zawsze tak robię, ilekroć ktoś z moich lu-
dzi nie zjawi się w pracy — dodała tonem wyjaśnienia.

—  Nic mi nie jest, a do instytutu nie poszedłem, bo nie miałem
ochoty. Zresztą powiedziałaś już w pierwszym dniu, że mogę przycho-
dzić lub nie, bo nikt mnie tam nie potrzebuje. Czyż nie tak?

—  Zmieniłam zdanie, poznawszy cię bliżej.

—  Kiedy?

—  Potrafię dokonać oceny człowieka na podstawie szczegółów za-
chowania, niezauważalnych dla ogromnej większości ludzi. I nigdy się
nie mylę.

im

—  Interesujące, z jakiego powodu potraktowano cię z taką suro-
wością...

—  Dlaczego, zabrano ci trzeci stopień swobody?

—  Więc wiesz...

—  Jak widzisz.

—  Co jeszcze wiadomo ci o mnie?

—  Wszystko.

—  Mocno powiedziane! — odsunęła krzesło od stołu i usiadła bo-
kiem do mnie. Na tle gasnącego błękitu widziałem jej nieskazitelny
profil, jakby wykuty w kamieniu.

—  Musisz więc wiedzieć, że właśnie tu moje zdolności wykorzysty-
wane są najpełniej; wybór młodzieży do specjalnych szkół Nadzoru
jest zadaniem ludzi takich jak ja. To ja decyduję, przed którymi z nich
otworzy się droga ku górze, a którzy na całe życie pozostaną tylko wy-
konawcami naszych poleceń i skończą w Pierwszej Strefie. Obserwuję
ich bacznie, aby nie uronić natur pozbawionych przesądów pieniących
się jak chwasty — litości, współczucia, słabości charakteru.

Szukam zwłaszcza dziewczyny o twarzy przyciągającej wzrok każde-
go, a umyśle chłodnym i precyzyjnym jak skalpel, bo tylko taka potrafi
dokonać wszystkiego, co zamierzy. Chcę jej przekazać me doświadcze-
nie, by nie musiała błądzić i niepotrzebnie tracić czas na błahostki, aby
go potem nie brakło na sprawy poważniejsze. Chcę, by jej wszyscy za-
zdrościli wszystkiego, by błyszczała, była podziwiana, uwielbiana, po-
żądana, lecz z dystansu, jak podziwia się kwiat wyrosły na skalnej ścia-
nie lub tęczę rozpiętą nad ziemią. Niech chłoną każdy jej gest i każde
słowo, niech bezskutecznie oczekują na cień uśmiechu, proszą o łaskę
przebywania w jej pobliżu, skamlą jak psy. I niech umierają — powoli,
nieuchronnie, a ona niech gardzi nimi i z tej pogardy czerpie przyjem-
ność najwyższą.

—  Jak ty?

Odwróciła twarz w moją stronę, lecz nie widziałem jej rysów, bo
była zaledwie szarym kształtem na tle niewiele jaśniejszego prostokąta
okna. Mogłem tylko przypuszczać, co się na niej maluje i byłem pew-
ny, że nic oprócz chłodu. A wystarczyłoby sięgnąć ręką do wyłącznika
zwisającego w zasięgu ręki...

—  Mnie czasem zdarza się popełnić błąd, mimo to zawsze realizuję
swoje zamierzenia, bo widzę wasze słabości okazywane i ukryte, a na-

wet te, z istnienia których nie zdajecie sobie sprawy. Jeśli się bliżej
przyjrzeć, każdy z was nie jest bardziej skomplikowany od pajaca na
sznurku i niewiele więcej można się po was spodziewać niespodzianek.
A już tępota wasza jest zdumiewająca! Niby patrzycie na świat, niby
słuchacie, a przecież zachowujecie się jak ślepi i pozbawieni uszu. Cza-
sem macie jakieś przebłyski rozsądku, wystarczy jednak jeden tani
gest, kilka słów wypowiedzianych ze zmianą intonacji, by rozum prze-
padł w odmętach nieogarnionej głupoty. Wtedy jesteście na każde ski-
nienie i nawet nie trzeba słów, a zrobicie wszystko, czego się od was
zażąda.

—  Po co mi to mówisz? — zapytałem po chwili ciszy, jaka zapadła
w pokoju.

—  Żebyś wiedział .naprawdę wszystko! Dzięki temu moja saty-
sfakcja będzie pełniejsza.

—  Nie rozumiem...

—  Zakończmy na tym. Być może popełniłam błąd, lecz dalszych już
nie zrobię. Dobranoc, Mark!

Usłyszałem skrzypnięcie krzesła i kroki na podłodze. Światło nocnej
lampki skomplikowało prosty dotąd świat z samych głosów.

—  Odprowadzę cię.

—  Nie! — powiedziała stanowczo, kładąc rękę na moim ramie-
niu. — Dzisiaj nie... — dodała po chwili, a w tych dwóch krótkich sło-
wach wypowiedzianych miękkim ciepłym głosem mieścił się ogromny
ładunek emocjonalny, słychać było nadzieję i wątpliwości, obietnicę
i nieśmiałość. Nigdy bym nie przypuszczał, że w dwóch słowach można
zawrzeć tak wiele treści.

—  Dobranoc, komendancie!

Pogroziła mi palcem i wyszła z twarzą opromienioną zagadkowym
uśmiechem, jakby tu, w tym pokoju, nagle pozbyła się maski chłodu
i wyniosłości.

Zacząłem przywoływać z pamięci przestrogi opiekunki grupy Sandro
Bariona, moje własne nieuzasadnione obawy, wreszcie zdania usłysza-
ne przed chwilą, lecz wszystko to nie mogło się przedrzeć przez melo-
dię dwóch ostatnich słów i wyrazisty obraz jej twarzy. Musi minąć tro-
chę czasu, bym zdołał otrząsnąć się z wrażenia wywołanego jej obecno-
ścią, a jeszcze tak niedawno zdawało mi się, że jestem uodporniony na
jej wpływ. A może ci z kliniki mieli podstawy do szybkiego wypisania
mnie jako „ozdrowieńca", może ja niepostrzeżenie dla samego siebie

pełznę w szaleństwo? Przecież coraz rzadziej rażą mnie jego objawy wido-
czne wokół. Czyż to, co robię od chwili znalezienia się w Harltonie, nie
jest jednym wielkim marnowaniem czasu i energii! W imię czego?

Zerwałem krążek z szyi, żeby bez zahamowań przemyśleć wątpli-
wości narastające o wiele szybciej, niż próby ich rozwikłania, i odnio-
słem kryształ na dół. Tak długo przemierzałem puste ulice strefy, aż
pozbyłem się wspomnień i po raz pierwszy zapragnąłem pomyśleć
o przyszłości. Mimo wysiłków nie byłem w stanie wyobrazić sobie choć-
by tej najbliższej, jutrzejszej, a przecież kiedyś (wiedziałem o tym na
pewno) była motorem wszystkich moich poczynań. Teraz zaś moje ży-
cie w każdej chwili może zostać odmienione jedną zachcianką nie zna-
nego mi człowieka i będę musiał robić, co mi każe, być może nie wi-
dząc ani sensu tej pracy, ani możliwości odmiany swego losu aż po kra-
niec, w którejś z ruder Pierwszej Strefy.

Wróciłem do pokoju z pustką w głowie i z mocnym postanowieniem
oderwania się od wszystkich gnębiących mnie myśli. Sen przyszedł, za-
ledwie przyłożyłem głowę do poduszki, lecz nie był to sen przynoszący
spokój i odprężenie napiętym nerwom, gdyż męczyła mnie świadomość
upływającego czasu, przerywana jedynie krótkimi okresami całkowi-
tego zatracenia się. Po ktprymś kolejnym przyszły majaki — szedłem
środkiem szarej, smutnej ulicy mając pełną świadomość śnienia, nie za-
mieszkane domy straszyły pustymi otworami okien i bram podobnych
jaskiniom, słyszałem nawet zwielokrotnione echo własnych kroków od-
bite od ścian i bruku.

Gdzieś daleko u wylotu ulicy pojawił się czarny furgon i bezgłośnie
pędził wprost na mnie. Chpiałem zejść z drogi, uskoczyć pod ścianę,
ale bezwładne nogi nie potrafiły oderwać się od ziemi, chciałem krzy-
czeć, by mnie usłyszeli ci w środku, lecz żaden głos nie przebrnął
przez ściśnięte gardło. Pędząca masa narastała nieubłaganie, poczułem
strużki potu spływające z czoła i choć wiedziałem, że to realny pot
z jawy nocnego Harltonu, zamknąłem oczy przed nieuchronnym cio-
sem. A ten nie nastąpił. Zamiast niego usłyszałem głos dysponenta na-
kazujący mi stanąć pod ścianą. Cofając się, patrzyłem na czarną maskę
wozu sterczącą tuż obok końca śladów uczynionych moimi stopami
w pyle ulicy. Dopiero kiedy poczułem za plecami chropowatą twardość
muru, podniosłem głowę i ujrzałem odkryty furgon, a w nim dwa rzędy
mundurowych. Siedzieli sztywno jak'manekiny i salutowali wpatrując
się we mnie szklanymi oczyma, a ich głowy obracały się w miarę, jak

i

1

wóz ruszał w dalszą drogę. Nagle przyśpieszył i bezszelestnie zniknął
w kłębach pyłu wznieconego pędem. „Szanuję cię"! — usłyszałem znów
ten sam głos. Dochodził z wypalonej bramy po przeciwnej stronie
ulicy. Widać tam było niepozorną postać mężczyzny odwróconego do
mnie plecami. „Dlaczego? — zapytałem. — Przecież nie jestem wa-
szym człowiekiem". — Zamiast odpowiedzi zaniósł się starczym chi-
chotem i śmiał się, śmiał się niepowstrzymanie, aż śmiech przeszedł
w rzężenie i zgasł w napadzie kaszlu. „Skąd... wiesz... — wybełkotał po-
przez świszczący oddech — czy już nie jesteś członkiem Nadzoru?" —
uspokajał się szybko, a jego głos rozbrzmiewał głośno i wyraźnie mimo
dzielącej nas odległości.

Poczucie nierealności powróciło ze zdwojoną siłą chcąc mnie wypro-
wadzić na jawę, a ja walczyłem z nim uparcie, bo zamierzałem we śnie
zrobić coś, na co nie wolno mi było zdecydować się w rzeczywistości.
„O ludzkich losach decyduje System, nie pytając nikogo o zdanie, bo
sam najlepiej wie, gdzie jest czyje miejsce w społecznym labiryncie.
Podjąwszy decyzję, natychmiast wprowadza ją w życie, stwarzając sieć
nowych powiązań między ludźmi, przy czym niektórzy z nich nawet *
przez dłuższy czas nie orientują się w zachodzących zmianach i nie ro-
zumieją celu własnego działania, a tym bardziej celów nadrzędnych.
Stan taki bynajmniej nie jest szkodliwy dla celów!7 Z punktu widze-
nia Migratonu najważniejszą sprawą jest, by obiekt sprawdzał się
w miejscu działania, jeśli czyni to, jest premiowany, a główną nagrodę
stanowi wciągnięcie na listę Nadzoru". W miarę jegOSłów posuwałem
się w kierunku bramy, gdzie czerniała jego nieruchoma postać. Już mo-
głem rozróżnić fałdy zbyt długiego płaszcza dotykającego nieomal zie-
mi i łuk przygarbionych pleców, i siwe kosmyki włosów na głowie. Je-
szcze tylko kilka kroków rozciągniętych w mnóstwo spowolnionych ru-
Ichów, jeszcze wstrzymać oddech, by on nie usłyszał, uciszyć stukot ser-
ca... „Człowiek, choćby nawet nie chciał, staje się członkiem jakiejś
grupy z chwilą, gdy działalność dla niej zaczyna mu przynosić korzy-
ści". — Ręka spada na bark mówiącego i silnym szarpnięciem odwraca
do światła... człowieka bez oblicza. Bez oczu, nosa, ust. Wielka blizna
twarzy szydzi z moich wysiłków, a ciałem wstrząsa śmiech płynący zni-
kąd. „Co ty wyprawiasz, Grey!" — odzywa się z wymówką w głosie.
Z ulgą powracam w rzeczywistość nocy i czterech ścian pokoju, lecz
głos podąża za mną, słyszę go tuż obok, jak tamten.
— Pytam się, co ty wyprawiasz!

Świecę światło, otwieram drzwi na korytarz. Nikogo. A głos był!
Na pewno.

—  Jest tu ktoś?

—  No, wreszcie — rozlega się z głośnika ukrytego w obudowie noc-
nej szafki, stojącej tuż obok łóżka. — Poznajesz mnie?

—  Poznaję.

—  Zejdziesz,zaraz na dół i będziesz czekał przed wejściem do bu-
dynku numer 8. Zrozumiałeś?                                       i

—  Tak.

Wyłączył się. Włożyłem ubranie, wypiłem kubek wody z karafki sto-
jącej na szafce i wyszedłem w wilgotną ciemność nocy, przesiąkniętą
wodnym pyłem, przenikającym odzież aż do skóry. Wyznaczony dom
był gdzieś w czerni, po przeciwnej stronie ulicy; pamiętam ozdobne że-
lazne słupki po obu stronach bramy wjazdowej i wykutą w kamieniu
figurkę słonia nad wejściem. Szedłem, sunąc ręką po murze, aż potkną-
łem się na słupku i zatrzymałem w niszy, bardziej wyczuwalnej niż wi-
docznej .                 '

Pewnie znów odezwie się za zamkniętymi drzwiami — myślałem wo-
dząc palcami po wypukłościach rzeźby i zwiniętych płatach farby, kry-
jącej spękane drewno. W nikłym blasku jedynego w uliczce, oświetlo-
nego okna rysowały się czarne fasady najbliższych domów, a w smudze
poświaty połyskiwały płyty bruku wypolerowane przez stulecia.

Czekałem. Z początku w napięciu wyolbrzymiającym każdy szmer,
z upływem czasu przechodzącym w obojętność, potem w zniecierpli-
wienie. Nikt się nie zjawiał. W końcu zacząłem wątpić w realność roz-
mowy i zastanawiać się, czy nie była ona wytworem mojej wyobraźni,

Kiedy już całkowicie zwątpiłem, że ktoś przyjdzie na spotkanie ze
mną — pojaśniało w oddali i ostre światło reflektorów wymiotło ciem-
ność z wąwozu uliczki.

Furgon powoli przetoczył się ku mnie i znieruchomiał w odległości
kilku kroków. Ucichł szum silnika, zgasły światła i ciemność zapadła
jeszcze czarniejsza niż przed chwilą. Teraz bałem się jej i oni o tym
wiedzieli. Płynęły sekundy rozciągnięte w wieczność, a furgon milczał,
chociaż musieli mnie zauważyć, zanim wyłączyli reflektory.

—  Wsiadaj! — znajomy głos dysponenta dobiegł z ciemności.
Boczne drzwi odskoczyły z cichym trzaśnięciem i znalazłem się

w ciasnym pudle furgonu. Jedna mała żarówka rozpraszała ciemność
wnętrza wybitego grubą, ozdobną tkaniną i wyłożonego stosami wielo-

1

barwnych poduszek. Wóz ruszył. Jedyne co mogłem zrobić, to liczyć
zakręty. Po piątym zatrzymał się, a w ciszy znów usłyszałem jego głos:

—  Nasze hasło: „Czterdziesty piąty narożnik". Z twojej dotychcza-
sowej pracy w zasadzie jestem zadowolony. A czy ty masz do mnie ja-
kieś prośby? Życzenia?

—  Nie mam.

—  Dziwny z ciebie człowiek, Grey. Ktoś inny starałby się wyciągnąć
ze mnie, co się tylko da, a ty o nic nie pytasz i niczego nie potrzebujesz.

—  Mam wszystko, co niezbędne do życia, a ważniejszych od siebie
wypytywać nie należy.

—  Daleko zajdziesz! — powiedział z uznaniem. — A ja ci w tym
pomogę. Teraz natomiast otrzymasz poważniejsze zadanie, mimo iż
w pewnym sensie będzie ono kontynuacją tamtego. Nie ograniczam cię
czasem, chociaż staraj się je wykonać możliwie szybko. Gdybyś potrze-
bował czegokolwiek ode mnie, po prostu powiedz to głośno i wyraźnie,
kiedy będziesz sam. Od dzisiaj aż do zakończenia zadania mikrodysk
noś bez przerwy na karku, a kryształy przekazuj jak dotychczas.

—  Na czym polega to zadanie?

—  Masz ją zlikwidować! — powiedział z zawziętością w głosie. —
Tylko tak, żeby nie padł na ciebie cień podejrzenia.

Jakże pragnąłem, aby to wszystko było snem! Jeszcze się łudziłem,
jeszcze miałem nadzieję, że to tylko próba, badanie reakcji.

—  Nie rozumiem...

—  Zabijesz ją! A potem przeniosę cię do Trzeciej Strefy. Pod wa-
runkiem, że będziesz do końca patrzył i słuchał, jak ona umiera w dłu-
gich męczarniach.

—  Kto?!

—  Nadya Yiller!

Rozdział X

Pierwsze barwy świtu zastały mnie w pobliżu ceglanej wieży bez okien.
Ukryty za załomem muru czekałem na człowieka, co wczoraj powitał
mnie jak starego znajomego. Ulica pusta i cicha niepostrzeżenie oswo-
badzała się z mroku i oparów przyniesionych nocnym wiatrem. Gdzieś
w oddali najpierw rozległ się stukot drewniaków, a po chwili ze znika-
jącego tumanu mgły wyłoniła się przygarbiona sylwetka powłóczącego
nogami mężczyzny, z wielkim koszem na ramieniu. Przeszedł koło
mnie zapatrzony w ziemię i zniknął w którejś z bocznych uliczek.

Czekałem. Jak wczoraj wzeszło słońce i wyzłociło krawędź lasu na
szczycie, potem zbocze ze znajomymi serpentynami drogi, wreszcie
dachy i ściany domów, a mnie nadal otaczała pustka i cisza, jedynie
z domów zaczęły dobiegać odgłosy porannej krzątaniny. Choć rninęła
już pora wczorajszego odjazdu, nie było ciężarówek pod wieżą, nikt
też więcej nie pokazał się na ulicy, jeśli nie liczyć rowerzysty ciągnące-
go wózek pełen śmieci, i człowieka z koszem wracającego tą samą dro-
gą. Zwolnił, ujrzawszy mnie wychodzącego spoza załomu muru, i z na-
pięciem śledził moje ruchy.

—  Wczoraj rano odjechały stąd ciężarówki z ludźmi. Czy dzisiaj też
będą odjeżdżać?

Patrzył na mnie, jakby nie docierało doń nic z tego, co powiedzia-
łem. Ale nie odchodził.

—  Był tam mój znajomy, chciałbym się z nim spotkać.

—  Gdzie mieszka?

—  Nie wiem. Przyszedł stamtąd — pokazałem ręką w dół ulicy,

\

1

którą i ja przyszedłem. — Nie zdążyliśmy porozmawiać, bo zaraz odje-
chali.

—  Tam? — zapytał, uniósłszy twarz w stronę serpentyn, wspinają-
cych się ku szczytowi wzgórza.

—  Tam — potwierdziłem.

—  Za trzy miesiące — poprawił kosz i ruszył obchodząc mnie wiel-
kim łukiem.

—  Poczekaj! Co to znaczy?

—  Że wróci do miasta za trzy miesiące. Albo nie wróci — dodał nie
patrząc już na mnie i odszedł powłócząc nogami.

Czułem pustkę w głowie. Bezwiednie przemierzałem mroczne zaułki
i podwórza cuchnące stęchlizną, mijałem pierwszych przechodniów bu-
dzącego się miasta, nie widząc ich twarzy ani ubiorów. Wreszcie,
w którymś miejscu przyszło opamiętanie —- zacząłem uważnie obser-
wować, czy nie ma wśród nich kogoś, kto wyglądałby podobnie jak ja
sprzed kilku minut.

Byli! W nasilającym się ruchu wzrok coraz częściej spoczywał na po-
staciach odbijających od reszty, mimo iż nie różniły się ani ubiorem,
ani wyglądem. Nie potrafiłbym powiedzieć, na czym polegała ich od-
mienność, ale dostrzegało się ją na pierwszy rzut oka; była w ruchach
jednakowych do najdrobniejszych szczegółów, w twarzach nie wyraża-
jących niczego, w oczach pozbawionych woli życia. Dziwne... Skąd na-
gle wzięli się na ulicach Drugiej Strefy? A może byli tu zawsze, prze-
chodzili codziennie koło mnie, a tylko ja ich nie zauważałem, może
trzeba było stać się na krótko jednym z nich, by dopiero potem zacząć
dostrzegać tłum obojętnych na wszystko?

Tak zaczął się dzień. Na skwerze koło kasyna uzbroiłem mikrodysk
z pełną świadomością, że od tej chwili będę mógł go ściągać tylko dla
wymiany kryształów. Nawet w nocy będzie śledził moje sny! Jeślibym
nie miał możliwości ekranowania go, choć przez pół godziny na dobę,
od nawału tłumionych myśli chyba ogarnąłby mnie obłęd. A może już
jestem szalony? Gdybym nie spotkał tych dwóch, nie zdawałbym sobie
sprawy z mojej roli i wtedy łatwiej byłoby żyć... Żyć? Ze świadomoś-
cią, że każda minuta przybliża mnie do zbrodni! Nie. Wtedy on nie-
uchronnie przejrzałby moją grę i poczynił odpowiednie kroki, abym
nie miał wyjścia. A teraz mam? Jakie? Nie mogę nie wykonać zadania,
a równocześnie wiem, że go nie wykonam. Dość!!

Już jestem tylko członkiem Oddziału K, mam wykonać jakieś zada-

nie, więc je wykonam tak, jak życzy sobie dysponent, a on w nagrodę
przeniesie mnie do Trzeciej Strefy. Ciekawe, jak tam jest w tej Trze-
ciej? Na pewno znacznie lepiej niż tutaj. I słusznie! Tak być powinno.

Teraz idę w stronę ogromniejących gmachów instytutu, skinieniem
głowy witam głuchą dozorczynię przy furtce, nawet przyklejam do twa-
rzy spóźniony uśmiech, aby wszystko było zgodne z kształtującym się
rytuałem codzienności, lecz przez cały czas myślę, w jaki sposób
mógłbym wykonać zadanie postawione przez dysponenta.

Siedzę nad stertą martwych, dziecinnych butów pragnąc, by zwykłe
czynności pochłonęły mnie bez reszty, wbijam zardzewiałe gwoździe
w porowatą gumę podeszew, usiłując cieszyć się pierwszą naprawioną
parą — jednak nie potrafię, bo przez cały czas powracają echem strzę-
py nocnej rozmowy, a oprócz nich, gdzieś z dna pamięci chce się prze-
bić coś, co musi pozostać w ukryciu. W końcu gubię się, w którym krę-
gu myśli istnieje ktoś zwany Markiem Greyem, choć wiem na pewno,
że on, to nie ja — prawdziwy.

Gwałtownie zerwałem krążek z szyi, by choć przez chwilę być sobą,
nieważne którym, tylko po prostu sobą, abym nie musiał miażdżyć
świadomości przymusem myślenia o jednym. Jeszcze wczoraj łatwo po-
trafiłem uśpić własną myśl pod bagażem wrażeń pozornej rzeczywisto-
ści; dziś stało się to męką nie do zniesienia.

Mimo wszystko muszę nauczyć się być mechanizmem do włączania
i wyłączania, bo nie ma innej drogi przede mną.

Pomogło. Mimo iż założyłem eskę, mogłem skupić się na pracy
i w miarę spokojnie przetrwać do czasu, aż słońce zajrzało w okna mo-
jej piwnicy. Na ten sygnał ruszyłem w powrotną drogę bacząc, by nie
spotkać nikogo, z kim musiałbym rozmawiać. A zwłaszcza, by nie
spotkać jej.

Udało się. Za mną pozostało ogrodzenie instytutu, gdzie miałem
niby to pracować, a w rzeczywistości skierowano mnie tam, bym poznał
ją. Mogę tak myśleć, nawet powinienem, bo takie rozwiązanie narzuca
się samo, jeśli ktoś zachował resztki zdrowego rozsądku. Byłoby nawet
dziwne, gdybym nie rozumował właśnie tak.

W kasynie nie było nikogo znajomego. Dopiero kiedy miałem
już wstawać od stołu, pokazała się w drzwiach zwalista postać To-
ny'ego. Wypracowanym ruchem zdjąłem z karku mikrodysk i cze-
kałem, że przyjdzie i usiądzie obok. Gorączkowo zastanawiałem

się, czy wyjawić mu decyzję dysponenta, poprosić o radę, doszedłem
jednak do wniosku, że nie zrobię tego. Przynajmniej dzisiaj.

Tony rozejrzał się po sali i usiadł w kącie obok dwojga ludzi, nie
znanych mi nawet z widzenia. Idąc do wyjścia widziałem tylko jego po-
tężne plecy pochylone nad stołem.

Nogi same skierowały się w stronę skweru na tyłach kasyna, podda-
łem się więc ich wyborowi, bo właśnie tam mogłem odciąć się zielenią,
i niebem, i ptakami od tego świata, co nie był moim, mimo iż przema-
wiał znanym mi językiem, świecił tym samym co wszędzie słońcem,
a jego wiatr przynosił zapamiętany zapach morza.

Ktoś szedł za mną. Usłyszałem jego kroki najpierw na płytach cho-
dnika, a potem, już bliższe, na żwirze alejki. Nie obejrzałem się do
tyłu. Po co? Jeśli to ktoś znajomy — podejdzie i odezwie się, jeśli
obcy — pójdzie swoją drogą. Wolałbym, żeby to nie był znajomy. Dzi-
siaj nie.

Idący zrównał się nieomal ze mną i zwolnił. Był o krok z tyłu, po
mojej prawej stronie. Teraz już musiałem spojrzeć, bo mogło mi grozić
niebezpieczeństwo...

Kiedyś, bardzo dawno temu, była „dziewczyną z deszczu". Teraz
szła ze spuszczoną głową i wzrokiem wbitym w ziemię. Nie było w niej
niczego z tamtej wykreślonej z pamięci, a przecież to była ona, Trzpiot.

Skręciłem w boczną ścieżkę wiodącą ku znajomej ławce. Usiadłem
i zamknąłem oczy, aby nie patrzeć na nią stojącą o kilka kroków ode
mnie.

—  Mark... — powiedziała ledwo dosłyszalnie. — Chciałabym
z tobą porozmawiać.

—  O czym?

—  Chciałabym, abyś mnie wysłuchał i zrozumiał.

—  Ależ ja cię doskonale rozumiem! Nie ma tu niczego do wyjaśnie-
nia; praca jest pracą.

—  Wiem, masz prawo myśleć o mnie jak najgorzej, ale ja znalazłam
się w sytuacji bez wyjścia.

—  Cóż, taki zawód. A teraz masz kłopoty, bo zgubiłaś kryształ
z całodziennym zapisem i dysponent się wścieka.

—  Nie wiem, kim jesteś, nie wiem, skąd znasz najdrobniejsze szcze-
góły dotyczące mojej pracy, mam jednak mocne przeświadczenie, że
nie muszę się ciebie obawiać i że potrafisz mi choć w części wybaczyć.

Tak, mam kłopoty. Ona powiedziała, że drugiego zagubienia kryształu
nie przepuści płazem.

—  Ona?!

—  Tak, dysponentka. Oprócz tego skłamałam, że jesteś chory i na
razie nie mogę się z tobą spotkać.

—  Jestem więc obiektem specjalnego zadania! Pochlebia mi to!
W takim razie spotkanie w porannym deszczu nie było przypadkowe.
Prawda?

Skinęła głową w milczeniu.

—  A ja, głupi, dałem się nabrać na bose nogi i oczy zawodowo ro-
ześmiane. I potem na drugie „przypadkowe" spotkanie przed wejściem
do hotelu. Dobrze się spisałaś! Powiedz mi, jeśli wiesz, dla kogo pracu-
jesz i skąd ta osoba zna mnie.

—  Oną jest starą, schorowaną kobietą. Kiedyś podobno słynęła
z urody, ale także z bezwzględności. Przez wiele lat stała na czele Try-
bunału sądzącego wrogów Nadzoru i właśnie wtedy rozprawiono się
z nimi ostatecznie. Wydaje mi się, że jest dożywotnim członkiem
Pierwszego Kręgu. Ciebie zauważyła przejeżdżając koło śluzy między
Drugą a Trzecią Strefą i zaraz kazała mi zapoznać się z tobą. Resztę
znasz...

Umilkła. Patrząc na nią, stojącą ze spuszczoną głową i rękami sple-
cionymi w geście bezradności, nie mogłem oprzeć się nieokreślonej sa-
tysfakcji, a równocześnie było mi jej trochę żal, bo przecież robiła tyl-
ko to, do czego zmuszały ją polecenia.

—  A więc tak: nie wywiązujesz się z zadania i grozi ci wylanie z Od-
działu, klinika, może jeszcze coś. Z pewnością chcesz mnie prosić,
abym przez jakiś czas zgodził się odgrywać komedię na użyłek zagrożo-
nej kaskaderki i ku uciesze śmiertelnie znudzonej staruszki. Płacić bę-
dziesz żetonami?

—  Nie, Mark! Nie! Nie chcę tego. Chcę tylko twojej rady. Co ja
mam robić? Nie będę dłużej odgrywać komedii! Jesteś jedynym czło-
wiekiem, którego... Który może mi pomóc. Nie wiem, skąd ta pew-
ność? Ja to czuję, po prostu czuję. Bo ty nie jesteś zły. Ty też na pewno
dusisz się tutaj. Jak ja. Przez te kilka godzin poznałam cię. Uciekajmy
stąd!

—  Dokąd?

—  W góry, do wolnych. Tam są takie grupki. Ja wiem, jak wyjść
z miasta. Znam drogę! Zgódź się, proszę...

Milczałem. Jeśli udawała, robiła to z mistrzostwem niezrównanym —
drżały jej ręce, a w oczach pojawiły się najprawdziwsze łzy.

—  Ja już tak dłużej nie potrafię — powiedziała po chwili namysłu.
Jej głos był teraz spokojny i zdecydowany. — Teśli się nie zgodzisz —
ucieknę sama.

—  Nagrywasz tę scenę?

W pierwszej chwili nie zrozumiała. Nagle jej oczy zwęziły się,
a twarz zastygła w gniewie. Nerwowo zaczęła odpinać kieszeń bluzki,
aż prysnął guzik wyrwany z kawałkiem materiału. Z otwartym jak sko-
rupka małża mikrodyskiem na dłoni podeszła do mnie i najpierw poka-
zała mi jego puste wnętrze, a potem upuściła go na udeptaną ziemię
i z zaciętością zaczęła rozgniatać obcasem, aż popękał na drobne ka-
wałki. Jakby jej jeszcze było mało, porwała kamień leżący opodal i tłu-
kła nim w ziemię, dopóki pył z metalu i tworzywa nie zmieszał się
w jedno z piachem i gliną.

Dopiero wtedy podniosła się z klęczek i jakby z niedowierzaniem
przyglądała się kamieniowi trzymanemu w ręce. Z jej twarzy, z oczu,
z całej postaci uleciało gdzieś napięcie i przypominała teraz dziecko
bezradne w obliczu niezrozumiałego.

—  Usiądź!

Zdawała się nie słyszeć lub nie rozumieć, dlatego wziąłem ją za rękę
i posadziłem obok siebie.

—  Czy ty wiesz, co zrobiłaś?! Nie zdołasz opuścić miasta, bo ja za-
raz doniosę na ciebie i jeszcze przed wieczorem znajdziesz się w szpi-
talu. Tam dobrze wiedzą, jak postępować ze zdrajcami. To będzie twój
koniec!

—  Nie zrobisz tego — powiedziała tak obojętnie, jakby to nie jej
groziło niebezpieczeństwo. — A zresztą, już mi nie zależy na takim
życiu.

—  Co ci w nim nie odpowiada?

—  Że jest takie... puste. Odkąd zaczyna się pamięć, był instytut
i nieustanna samotność w tłumie podobnych. Pod żadnym pozorem nie
wolno było pomagać sobie wzajemnie, a najdrobniejsze oznaki przy-
jaźni wyszydzano na nie kończących się zbiórkach jako słabości charak-
teru. Kto doniósł na drugiego, zyskiwał punkty do Małego Systemu,
pochwały i wyróżnienia. W Brygadach było jeszcze gorzej, nie ma cze-
go wspominać. I tak aż do pełnoletności — zawsze w zakłamaniu, za-
wsze samotnie, bez nadziei na okruch czyjegoś zainteresowania. Potem

zaczęłam pracować dla niej, ale to już tylko kilka ostatnich miesięcy.
No i czego tu żałować? Nie mam i nigdy nie miałam nikogo bliskiego,
jeśli nie liczyć pająka z mojego pokoju w Trzeciej Strefie.

—  Masz trzeci stopień?

—  Tak, załatwiła mi zaraz na początku.

—  W jaki sposób trafiłaś do nas?

—  Nie wiem, jakim cudem udało mi się zachować trochę radości ży-
cia. Potrzebowali kogoś takiego. Z początku myślałam, że spotkało
mnie nie wiadomo jakie szczęście. Teraz jednak widzę cały bezsens ob-
noszenia się z uśmiechem na ustach, kiedy czujesz, jak się w tobie coś
wypala z dnia na dzień, a wokół ciebie przestrzeń nie do zapełnienia.

Przez cały czas kurczowo trzymała w ręku kamień; może dawał jej
poczucie bezpieczeństwa, a może po prostu zapomniała o nim? Milcze-
liśmy. Wokół była tylko zieleń drzew i mokry upał popołudnia, i cisza.

Nagle wszystko stało się dla mnie zdumiewająco proste i jasne —
wyjmuję pudełko, otwieram skorupkę mikrodysku, przez chwilę ważę
w dłoni matową czerń rozchylonych płatków i skrzenie kryształu, by
zaraz upuścić je pod nogi, delikatnie, ale stanowczo odbieram jej ka-
mień i powoli, dokładnie miażdżę nim piach i glinę tak długo, aż tylko
dwa jednakie wklęśnięcia znaczą ziemię u naszych stóp.

Jak lekko! Mogę myśleć, o czym chcę, i nie bać się nikogo, mogę
patrzeć i słuchać dla siebie samego, mogę żyć. Teraz jestem na wprost
dwojga bliskich oczu i śledzę pierwsze iskry radości, przedzierające się
poprzez niedowierzanie, a widok ten pozostanie we mnie na zawsze
i nie będę musiał nim dzielić się z nikim.

—  Więc ty też!

Spotykają się dwie rozpalone dłonie i, zda się, krew zaczyna krążyć
wspólna, i myśli przenikają jednakie. I zdumienie, bezgraniczne zdu-
mienie nad prostotą spełnienia. I strach przed utratą tego, co się dopie-
ro zaczęło.

—  Idziemy!

Trudno być teraz tak daleko od siebie; widzę jej sylwetkę na tle zie-
leni, ogląda się, daje znak ręką. Możemy iść. Kluczymy po sieniach
i podwórkach, wreszcie jakieś drzwi i piwnica.

Mdłe światło naftowej latarni wydobytej ze skrytki pod stosem ce-
gieł, zejście do kanału nie używanego od niepamiętnych czasów. Wa-
pienne sople zwisają spomiędzy cegieł łukowatego stropu, szmer wody
kapiącej tu i ówdzie, cisza.

—  Cały czas prosto, a przy trzeciej studzience trzeba skręcić
w lewo, pod górę. Wychodzi się przez zabagnioną piwnicę zburzonego
domu w pobliżu parku Trzeciej Strefy. Tam przeczekamy aż do zmroku.

—  Ty możesz przejść legalnie, przez śluzę. Po co masz się brudzić.

—  O, nie! Musimy być razem. Przyrzeknij, że nigdy nie będziemy
się rozstawać. Boję się!

—  Masz rację. Tak będzie nam łatwiej.

Chybotliwy płomyk rozpraszał ciemność zaledwie na kilka kroków,
dalej czaiło się niewiadome. Drogę powrotu łapczywie zamykały cienie
tańczące po ścianach i stropie. Szliśmy długo. Zdawało mi się, że idzie-
my tak już od wielu godzin uwięzieni w pierścieniu bez końca i począt-
ku, nieomal rozpoznałem znajome miejsca: wykruszone cegły, połys-
kujące pasma wody na ścianach, zwały twardego błota, ślady butów
w czerwonym pyle pod nogami. Czasem zadudniło gdzieś w górze
i ceglane okruchy sypały się na głowę, wtedy przyśpieszaliśmy kroku
i znów była cisza i mrok.

Wreszcie doszliśmy do miejsca, gdzie boczny kanał uciekał stromo
w górę i kończył się wyłomem do piwnicy zalanej wodą, pokrytą gru-
bym kożuchem pleśni. Na stercie gruzów przeczekaliśmy zachód słońca
i dopiero, gdy wieczór zaczął okrywać miasto szarością, odważyliśmy
się wyjść na ulicę.

Szliśmy wzdłuż parku. Po drugiej stronie, za drzewami, majaczył
znajomy łuk koło śluzy, a za nim masyw zabudowań Drugiej Strefy.
Gdzieś tam było okno mojego pokoju. Z tyłu, na tle bladożółtego nie-
ba zachodu czerniały dwa prostokąty gmachów instytutu.

Ściemniało się szybko. Główna ulica strefy płonęła dziesiątkami la-
tarń i okien, oszałamiała oświetlonymi witrynami sklepów i świeżością
fasad. Przecznice, podobnie jak po tamtej stronie ogrodzenia, tonęły
w gęstniejącym mroku.

Było cicho i pusto. Czasem tylko rozległ się odległy stukot kroków
samotnego przechodnia lub szczekanie psa w głębi domu.

Nagle drgnąłem, bo w oddali zapłonęły dwa reflektory i szybko za-
częły się zbliżać ku nam.

—  Nie bój się! — powiedziała z uśmiechem. — W Trzeciej Strefie
patrole legitymują tylko w wyjątkowych przypadkach. Choćby nas na-
wet zapisali, i tak nielegalne przekroczenie granicy wyszłoby na jaw do-
piero jutro, bo nieistotnych raportów zewnętrznych nie wprowadza się
w nocy do Systemu.

Furgon przetoczył się środkiem ulicy i zniknął za zakrętem obok
parku. Znowu cisza. Powiew wiatru przyniósł zapach rzeki i odległy
warkot motorówki. Czekaliśmy w cieniu na rogu Południowego Bul-
waru, aż ucichł gdzieś powyżej mostu między Trzecią a Czwartą Strefą.
Dopiero wtedy zdecydowaliśmy się wkroczyć w przyjazną z pozoru cie-
mność nie zabudowanego pasa przy granicy miasta, lecz w tej ciemności
kryły się naelektryzowane zasieki i straż widząca poprzez noc. Tutaj
już było niebezpiecznie. Wolałem nie myśleć, co by się stało, gdyby
nas tam zatrzymali.

Wytężając słuch, czekaliśmy na moment odpowiedni do przeskocze-
nia na drugą stronę drogi, gdzie czerniały nadbrzeżne zarośla. Wreszcie
zdecydowaliśmy się! Mokre gałęzie uderzyły w twarze i zamknęły się
nad głowami. Cisza. Pojedyncze krople rosy spadające po liściach,
plusk rzeki. Czekamy, aż zgasną światła w Czwartej Strefie i mgła
wstanie z wody. Czekamy długo, bardzo długo. Wydaje się nam, że
uciekamy tak już od początku świata, co się zaczął w niepomiernej dali,
a przecież nasz wspólny świat to zaledwie kilka ostatnich godzin.

Nagle snop światła z mostowej wieży omiata brzeg i kratę zamyka-
jącą rzekę na granicy miasta, by zatrzymać się na środku wyznaczonym
ciężką metalową ramą.

Ze zgrzytem rozchodzą się wrota, otwierając drogę w dół, ku morzu.
Jak urzeczeni patrzymy na smukłą białą łódź wynurzającą się z oparów
na skraju światłości i bezszelestnie spływającą ku granicy. Po chwili
mija otwartą bramę i niknie w mroku, a krata zwiera się z piskiem łań-
cuchów i chlupotem zmąconej wody, światło reflektora zaś pełznie aż
do tamtego brzegu i gaśnie.

Mrok zda się teraz całkowity, lecz wiemy, że to tylko kontrast po
jasności i trzeba czekać, aż głęboka noc wygasi odległe światła i uśpi
czujność straży.

Czekamy. Powoli milkną odgłosy miasta, gęsta mgła wchłania re-
sztki świateł z tamtego brzegu, chłodzi rozpalone twarze i ręce.

Teraz! Cal po calu czołgamy się w stronę cichego pluskania fali
i odoru rozkładającej się ryby. Stromy obryw brzegu i szmer grud sy-
piących się w dół skarpy, mozolne zsuwanie się po glinie i wreszcie
upragniony dotyk wody. Jest płytko, zaledwie do kolan. Jak najprędzej
na środek, gdzie można zatracić się we mgle i bezszelestnie spłynąć do
kraty.

I dopiero teraz przychodzi wątpliwość: czy umiem pływać? Nie



wiem. Skoro jednak bez lęku wchodzę coraz głębiej w wodę, więc pew-
nie ciało pamięta to, co umysł zapomniał, dlatego tylko mocniej ścis-
kam jej dłoń i zagłębiam się aż po piersi.

Nagle porywa nas nurt i niesie w ciemność. Płynę zagarniając wodę
jedną ręką i wiem, że już tak kiedyś płynąłem w tamtym moim świecie
i że ona robi to samo co ja i jest tak samo napięta w oczekiwaniu ude-
rzenia.

Przychodzi wcześniej, niż się spodziewaliśmy — napór wody rozpła-
szcza nas na kracie i w pierwszej chwili wydaje się, że nie będziemy
w stanie zrobić żadnego ruchu i już tak zostaniemy wtłoczeni pomiędzy
zardzewiałe pręty, a o świcie zdejmą nas strażnicy z placówki strzegącej
zapory.

Wnet jednak oswajamy się z siłą rzeki i z wysiłkiem pełzniemy
w prawo, bo tam, na środku, powinna być brama z kratą nie sięgającą
dna. Ręka odlicza pręty — raz... dwa... trzy, na czwartym zatrzymuje
się, przyciąga ciało rozpłaszczone na zaporze, i znowu ten sam rytm,
zda się bez końca. Takie same ruchy powtarza w ciemności ona i tak
suniemy jak dwa zdychające pająki, aż w końcu zdaje się nam, że prze-
oczyliśmy słupy bramy lub prąd zniósł nas za bardzo w prawo i zaraz
będzie brzeg Czwartej Strefy, a na nim strażnik z reflektorem i kaj-
dankami.

Wreszcie jest! Nurt rozdziela gruba, żelazna rura przeżarta rdzą,
w przodzie słychać cichy szum zawirowania. Ściskam jej rękę, biorę głę-
boki wdech i zanurzam się w wodę szukając dna. Głęboko! W końcu
dotykam rękami kamienistego podłoża i odnajduję spód kraty — mię-
dzy żelazem a gruntem jest szpara szerokości czterech palców. Czuję
ucisk w uszach i zaczyna mi brakować powietrza. Tu, na spodzie, prąd
jest słabszy i mogę odbić się od dna, pomknąć ku górze, ale tam znów
porywa mnie prąd i rzuca na zaporę!

—  Mark!

Chwytam powietrze otwartymi ustami, starając się uspokoić oddech
i rozszalałe serce, a ona dotyka grzbietem dłoni mojej twarzy i czeka
na słowo jak na wyrok.

—  Chodźmy dalej.

Przesuwamy się na środek bramy i tam znowu nurkuję. Na dnie cią-
gnie się płytka rynna i przez nią można się przecisnąć poza zaporę. Za-
pominam o wszystkim, co nie jest walką z żywiołem, i przeciągam ciało
na drugą stronę pamiętając, by nie dać się oderwać od kraty. Rękami

wyszukuję poziome pręty i z wysiłkiem wspinam się ku górze, choć
wszystko we mnie krzyczy, by puścić szorstkie żelazo i dać się wynieść
na powierzchnię. Wiem jednak, że tego nie zrobię i kiedyś dotr^ tam,
gdzie można oddychać i żyć. Wreszcie wynurzam głowę z wody i jesz-
cze przez chwilę zaciskam wargi, by udowodnić sobie, że to nie był kres
mojej wytrzymałości.

Ona jest po tamtej stronie, wsłuchuje się w zmęczony oddech, po-
tem w słowa gorączkowo szeptane, aż daję znak gotowości i równocze-
śnie zanurzamy się w wartki nurt. Schodzimy chwytając dłońmi te same
szczeble, a gdy ona jest już poniżej kraty, odbijamy się od dna i dajemy
wodzie wynieść się na powierzchnię. Płyniemy długo starając się zbli-
żyć do lewego brzegu i w końcu nogi dotykają dna. Teraz jeszcze kilka-
dziesiąt kroków w spokojnej wodzie zatoczki, zwały miękkiego piachu
pod stopami i znowu zarośla na skraju mgły. W górze widać gwiazdy
na bezchmurnym niebie i czarną linię lasu na szczycie wzgórza.

Rozdział XI

Noc zeszła nam na przemykaniu się wąwozami najpierw pod górę, a po-
tem zbawczym lasem w dół, w nieznane, na wypatrywaniu znajomych
gwiazd i wsłuchiwaniu się w każdy podejrzany szmer. Kiedy niebo za-
częło płowieć za nami, przystanęliśmy na chwilę, by choć trochę dać od-
począć umęczonym nogom i chłonąć spokój budzącego się dnia.

Pierwsze ptaki zaczynały kwilić w koronach drzew, oswobadzających
się z ciemności, prostować skrzydła zdrętwiałe nocnym bezruchem, i na-
gle cały las ożył szumem i beztroskim świergotem'. Spojrzeliśmy na sie-
bie, na twarze podrapane gałęziami, na podarte, brudne ubrania, na
włosy spadające w mokrych strąkach — i wybuchnęliśmy śmiechem.
A ona znów miała oczy jak wtedy w deszczu.

Od tej chwili kierowaliśmy się tak, żeby wschodzące słońce mieć po
lewej stronie, i kiedy otworzyła się przed nami polana uciekająca w dół,
spojrzenia prześliznęły się po trawie i zawisły na koronkowych graniach
rozjarzonych światłem nowego dnia. Białe płaty śniegu spływały ku
lasom pogrążonym jeszcze w mroku i w mgłach przewalających się doli-
nami. Zdawało się — wystarczy głośniej krzyknąć, by wołanie odbite
od skalnych ścian powróciło ustokrotnionym echem, lecz wiedzieliśmy,
że to złudzenie i w drodze do gór musimy pokonać nieprzeliczone jary,
przedzierać się przez chaszcze i zarośla, unikać dróg, dolin, grzbietów
i otwartych przestrzeni, a nade wszystko — strzec się ludzi.

I szliśmy przez cały dzień i następną noc, pijąc wodę ze źródeł i poto-
ków, żywiąc się jagodami i owocami zdziczałych drzew, jakich wiele zo-
stało przy ruinach domów, wsłuchując się w każdy podejrzany szmer,

sypiając na zmianę, gdy już brakło sił do dalszego marszu, moknąc
w deszczu lub błocie przepustów pod drogami, które trzeba było prze-
kraczać w pełnym świetle dnia — i byliśmy.szczęśliwi.

Aż nadszedł nowy świt i trzeba było wysoko podnieść wzrok, by
ujrzeć barwy dnia na skałach i śniegach zawieszonych w błękicie.
Gdzieś niedaleko powinni być ci, do których chcieliśmy dotrzeć, nie
wiedząc jednak, jak i gdzie ich odnaleźć, lecz przysięgliśmy sobie szu-
kać póki starczy sił, a jeśli nie znajdziemy — zostać tutaj na zawsze.

Koło południa drogę zaczęły nam zagradzać skalne żebra i wąwozy
wypełnione potrzaskanymi blokami, dlatego po raz pierwszy zdecydo-
waliśmy się pójść grzbietem. Dopiero tam góry objawiły nam całe swo-
je piękno i chłonęliśmy je w milczeniu, zapomniawszy o głodzie, zmę-
czeniu i niebezpieczeństwie, wzrok błądził po szczytach, spadał w doli-
ny i znów powracał ku graniom otulonym strzępami chmur. Wydawało
się niepodobieństwem, by w tę krainę skończonego piękna miały wstęp
przemoc, krzywda i zło.

Z kryjówki pośrodku skalnego rumowiska syciliśmy oczy dostojeń-
stwem granitowych olbrzymów, aż wszechobecny spokój udzielił się
nam i zasnęliśmy w cieple bijącym od głazów wygrzanych słońcem.

Obudził nas chłodny wiatr popołudnia. Słońce, choć jeszcze wyso-
ko, chowało się już za granią i cienie wypełzały z głębi dolin. Ostat-
kiem drobnych, zdziczałych owoców ugasiliśmy głód zdając sobie spra-
wę, że znów się odezwie jeszcze mocniejszy, jeszcze bardziej odciąga-
jący uwagę od wszystkiego, co nie będzie szukaniem pożywienia. Chcąc
go uprzedzić, trzeba zejść w dolinę, bo tam łatwiej znaleźć coś do je-
dzenia niż pośród skał i skarłowaciałych drzew.

Ślad dawno nie używanej ścieżki, wijącej się wśród głazów, po wej-
ściu w las przeobraził się w wygodną drożynę biegnącą nieomal pozio-
mo w stronę kamiennych szczytów. Przekraczaliśmy zmurszałe mostki
i wąwozy z sączącymi się strumykami wody, mijaliśmy obalone drzewa
porośnięte mchem i grzybami, aż otwarła się przed nami przestrzeń łąk
pokrytych kępami krzaków i mnogością głazów błyszczących jak lód.
Wyżej, ciemna zieleń ląk przechodziła w szarość usypisk, spośród któ-
rych dźwigały się w niebo skalne kolosy, poprzecinane krechami wiecz-
nych śniegów.

— Warto było... — powiedziała, podniósłszy twarz ku grani roz-
świetlonej aureolą od słońca skrytego za górą. — Nie wiedziałam, że
może istnieć takie piękno.

A ja wiedziałem! Gdzieś w głębi czaiły się wspomnienia podobnych
wzruszeń z tamtego życia. W przeciwieństwie do innych śladów prze-
szłości te objawiły mi się zdumiewająco wyraźnie, jakbym dopiero wczo-
raj opuścił tamten świat stromych ścian, lodu i wiatru. Ręka pamiętała
szorstkie dotknięcie skały, płuca smak powietrza przesiąkniętego górami,
a świadomość — że w takiej scenerii jest się narażonym na wiele niebez-
pieczeństw. Z wyjątkiem najgroźniejszego — człowieka. Obcy do niedaw-
na świat gór nagle stał się przyjazny i już wiedziałem, jak musimy postę-
pować, żeby w nim przeżyć i odnaleźć sobie podobnych.

Krawędź lasu opadała w stronę tafli jeziorka rozlanego na dnie zie-
lonej .misy, zamkniętej od dołu kamiennym wałem. Klucząc wśród kar-
łowatych drzew i głazów dotarliśmy do najwyższego punktu usypiska,
skąd otwierał się widok na dolinę zaczynającą się wypełniać mgłami
przedwieczornej pory. Potok wybiegający ze stawu przewalał się przez
krawędź przepaści i niknął w szumie wodospadu, by daleko, daleko
w dole pojawić się postrzępioną białą wstążką.

Tuż nad stawem sterczała z rumowiska wielka kamienna płyto, jak-
by ustawiona tam po to, by dawać schronienie przed deszczem i wia-
trem. Zajrzałem pod nią i pierwszą rzeczą, jaka rzuciła mi się w oczy,
były nie dopalone resztki ogniska przed wejściem do skalnej kryjówki.
W głębi, za kamiennym murkiem, majaczyło legowisko wyścielone
•zeschłą trawą, a obok niego równo ułożony stos suchego drewna.
W pobliżu kryjówki nie było widać żadnych śladów ludzkiej bytności.

— Trzpiocie, mamy dom!

Wczołgała się do środka i po chwili z dumą pokazała mi dwa szczel-
nie zakręcone słoje wypełnione sucharami. Ja znalazłem trzeci,
a w nim zapałki. Suche! Ten, co pozostawił to wszystko dla zabłąka-
nych, nie mógł być złym człowiekiem...

Zjedliśmy po dwa suchary rozmoczone w wodzie z jeziora i patrzyliś-
my na ryby przemykające wśród kamieni. Wiedziony jakimś nagle oży-
łym wspomnieniem wszedłem w lodowatą wodę potoku i po chwili mia-
łem w ręku trzepoczącego się pstrąga; nazwa spłynęła na mnie wraz
z zaciśnięciem się dłoni na śliskim ciele ryby przyczajonej pod kamie-
niem. Teraz czekaliśmy nocy, by upiec zdobycz, kiedy nie będzie widać
dymu, a blask ogniska ujrzą tylko szczyty spiętrzone nad nami.

I wreszcie przyszła upragniona noc, a wraz z nią ciepło ogniska ukry-
tego wśród kamieni i niezapomniany smak ryby upieczonej w glinie.

Długo siedzieliśmy wpatrzeni w gasnący żar i było nam tak dobrze, jak

jeszcze nigdy żadnym ludziom na Ziemi, i zdawało się nam, że jesteśmy
razem od niepamiętnych czasów i pozostaniemy na zawsze ze swoim
szczęściem. Nie było już smutnych wspomnień z nierealnej rzeczywi-
stości pozostawionej tam, w dole, ani trosk o przyszłość schowaną za
kurtyną nocy, a tylko chwila rozciągnięta na czas i przestrzeń.

Obcy głos wtargnął w nasz świat utkany z marzeń i zmroził przeczu-
ciem nadchodzącej ostateczności:

—  Kto tam jest?

Mózg pracuje z chłodnym wyrachowaniem; ruchem nakazującym
milczenie kładę palce na jej ustach i zaraz wypełzam spod skalnego
okapu w noc i szum wodospadu, dłoń sama zaciska się na napotkanym
kamieniu...

—  Człowiek — odpowiadam z twarzą przy ziemi, by głos rozproszył
się wśród głazów i zarośli.

—  Czego tu szukasz?

—  Ludzi.

—  Znalazłeś ich — inny męski głos, blisko mnie. — A teraz wstań,
musimy cię obejrzeć!

Myśli biegną szybko: jeśli to Nadzór, zacznę uciekać, by odciągnąć
ich od kryjówki. W zamieszaniu ona zdąży przeskoczyć potok i zapaść
w las po tamtej stronie

—  Jestem...

Snop światła pełznie po kamieniach i gałęziach, aż zatrzymuje się
na mnie. Widzę tylko kłującą jasność, zasłaniam oczy ręką.

—  Wystarczy! Teraz wy się pokażcie.

Światło biegnie w inną stronę i na moment ukazuje cywila z bronią
przewieszoną przez piersi.

—  Skąd przybywasz?

Nie odpowiadam. Czaję się za głazem i nie wiem, co robić. Wzrok
przyzwyczajony już do ciemności zaczyna dostrzegać szczegóły otocze-
nia, a wśród nich na tle nieba sylwetkę mężczyzny z latarką. Drugi jest
niewidoczny.

—  Nie bój się, jesteśmy od wolnych. Jeśli chcesz pójść z nami,
przejdź na tamtą stronę potoku. Będziemy czekać.

Światło zakołysało się i znikło za garbem. Po chwili ujrzałem je na
drugim brzegu, a przy nim trzy ludzkie sylwetki. A więc było ich więcej...

—  Jestem tutaj — słyszę jej szept nieomal przy uchu.

—  Schowaj się! Nie wiedzą o tobie. Ja pójdę i zobaczę, czy nie ma

niebezpieczeństwa. Jeśli to rzeczywiście wolni — wrócę po ciebie, jeśli
nie — uciekaj w las.

—  Idę z tobą.

—  Posłuchaj: chciałaś sama uciekać w góry. Teraz, kiedy najgorsze
już poza tobą, na pewno dasz sobie radę.

—  Idę z tobą!

—  Zabraniam ci! Rozumiesz?!

—  Zaczekajcie! —krzyknęła w noc. — Idziemy do was!

Światło zaczęło się przybliżać, by wnet znieruchomieć na brzegu.
Szliśmy ku niemu patrząc na spienioną wodę i głazy omywane rwącym
nurtem. Kiedy już znaleźliśmy się przy nich, nagły cios w żołądek spa-
raliżował mnie zupełnie. Ktoś skoczył na mnie z tyłu i z wprawą wykrę-
cił mi ręce zatrzaskując na nich kajdanki. Równocześnie usłyszałem
krzyk dziewczyny napadniętej gdzieś z boku. To już koniec — prze-
mknęło mi przez głowę. Tak się dać głupio zaskoczyć prawie u celu
wędrówki, zupełnie jak dzieci nie mające żadnego doświadczenia ży-
ciowego.

Wloką mnie gdzieś między kamieniami, wreszcie rzucają na gruzo-
wisko dna jaskini, a jeden z oprawców stawia mi nogę na piersiach.
W świetle pochodni widzę z dołu jego spodnie i wystający gdzieś wysoko
podbródek.

—  W porządku, kapitanie. Mamy ich oboje.

—  A gdzie kobieta?

—  W celi numer 2.

Nazwany kapitanem wyłania się z mroku. Jest w czarnym uniformie
Nadzoru i ostentacyjnie bawi się bronią. A we mnie jest tylko pustka
i lęk o Trzpiota zamkniętego w podobnej jamie.

—  Dane personalne!

Nie odzywam się, bo co mi mogą zrobić? Ten z końską szczęką na-
chyla się nade mną.

—  Odpowiadaj, kiedy pan kapitan prosi!

Milczę.                    .                                                            \,

—  Może go trochę zagrzać, szefie? — pyta.

Przyzwalający gest głowy. Pomocnik zapala jeszcze jedną pochodnię
i przykłada mi do rąk. Ostry piekący ból i swąd palonej skóry. Milczę
dalej, choć wszystko we mnie krzyczy.

—  Przyprowadź kobietę!

—  Tak jest!

Nie, tylko nie to! Jej nie mogą nic zrobić. Nie wolno im! Nie wolno!

Po dłuższej chwili dwóch drabów wnosi Trzpiota za ręce i nogi.
Dziewczyna wije się, usiłuje krzyczeć, lecz nic nie może uczynić, bo
jest związana, a usta ma zakneblowane. Rzucają ją jak worek pod ścia-
nę. W jej oczach przerażenie.

—  Można, szefie?

Znów skinienie głową i pochodnia zbliża się do jej twarzy.

—  Nieee!

Zbir zatrzymuje ogień o kilkanaście centymetrów od policzka, a ka-
pitan z zadowoleniem bije się pejczem po cholewie.

—  Co, przemówiłeś? I nie trzeba było tak od razu? Sprawiłeś nam
wiele kłopotów, kochasiu. A więc do rzeczy: twój numer?

—  NBB231W8717.

—  Nazwisko i imię.

—  Grey Mark.

—  O, coraz lepiej. Skąd przybywacie?

—  Z Harltonu.

—  Chcecie do wolnych, prawda?

Nie odpowiadam. Ten szatan znowu przysuwa płomień do jej twarzy.

—  Tak...

—  Nic z tego. Ostatnich bandytów wyłapaliśmy wczoraj. Na szczęś-
cie pozostawiono nas tu jeszcze na jakiś czas i — jak się okazuje —
słusznie. W jaki sposób wydostaliście się z Harltonu? — Mój mózg za-
czyna pracować jak wściekły kierat, żeby tylko nie zdradzić drogi ucie-
czki. Przynajmniej na razie. Ale w żaden sposób nie mogę znaleźć
odpowiedzi zadowalającej jego i mnie.

—  No...

—  Ależ tak, oczywiście. Wyszliśmy starymi kanałami z terenu
Pierwszej Strefy. Nie potrafię opisać, lecz może uda mi się pokazać,
kiedy znajdziemy się na miejscu.

—  Ty masz nadzieję dożyć tego momentu? — pyta zawieszając głos,
jakby moja egzekucja była już postanowiona, ale ja wiem, że nie zlik-
widują mnie fizycznie, aby nie tracić „materiału ludzkiego", lecz naj-
pierw przepuszczą mnie przez tę cholerną maszynkę, co wydziera z pa-
mięci wspomnienia, a dopiero potem skasują dotychczasowe zapisy
i wszystko zacznie się od nowa. Żeby do tego nie dopuścić, popełnię
samobójstwo przy pierwszej nadarzającej się okazji i w ten sposób ucie-
knę im — na zawsze.

i — Sierżancie, sprawdźcie danr osobowe tego człowieka!
Drugi z cywilnych pomocników przewraca mnie na brzuch i w świe-
tle latarki odczytuje tatuaż na moim ciele.

—  NBB231W8717. Zgadza się.

—  Permitor jest?

—  Tak.

—  Czy jeszcze ktoś przyszedł z wami?

—  Nie, jesteśmy sami.

Kapitan, jakby się nad czymś zastanawiał, w końcu wyjął składany
nóż, podszedł do Trzpiota i rozciął węzeł kneblujący jej usta.

Pewnie będą ją teraz przesłuchiwać — myślę — lecz on zabiera przy-
stojniaka z wielką brodą i mówi do drugiego:

—  Sierżancie, pilnujcie ich jak oka w głowie! W razie czego —
strzelać bez ostrzeżenia.

Wychodzą skrzypiąc butami po ostrych kamieniach dna jaskini.
W tym czasie dziewczyna wypluwa zaśliniony kawał szmaty i bierze głę-
boki wdech. Milczymy, czekając na powrót kapitana albo na nowy
dzień, co nas rozłączy na zawsze.

Wracają nadspodziewanie szybko. Kapitan staje na rozkraczonych
nogach i mówi cicho:

—  Może któreś z was ma mi coś do przekazania na osobności. Za-
stanówcie się, bo potem będzie za późno.

Propozycja jest kusząca — może wystarczyłoby podać tajne hasło,
które już raz uratowało mnie z opresji, a oficer uwolniłby nas z prze-
prosinami. Takie samo hasło musi znać ona, ale boi się podać, gdyż
mogą mieć radiowe połączenie z Migratonem, a w jego pamięci jest
już spalona. Ja z pewnością też. Zresztą, po rozszyfrowaniu mojej toż-
samości, rzeczywiście nie ma dla nas żadnych szans.

I wtedy następuje nagła zmiana w zachowaniu się kapitana — nor-
malnym, spokojnym głosem każe pomocnikom rozwiązać nas, a sam
ściąga czapkę oraz bluzę od munduru i staje się zwykłym cywilem.

—  Witajcie! — mówi — i wybaczcie to wszystko, cośmy z wami tu-
taj wyprawiali. Zrozumcie, że musimy być bardzo czujni, aby nikt nie-
powołany nie przeniknął do naszej wielkiej rodziny. Jeszcze raz prosi-
my o wyrozumiałość.

Najpierw ostrożnie rozplątują więzy krępujące dziewczynę, potem
zdejmują kajdanki z moich rąk. Tępo patrzę na spieczoną skórę, na
zadrapania spowodowane żelaznymi pierścieniami i nie wiem, co o tym

wszystkim sądzić. Moje rozterki potęgują się jeszcze bardziej, gdy
wchodzi młoda kobieta, by delikatnie posmarować poparzone ramię
i przylepić jakiś plaster. Jeśli to ma być jakiś nowy chwyt Nadzoru, to
zupełnie niepotrzebnie się męczą, gdyż i tak mogą wszystko wydrzeć
z nas innymi sposobami.

Ten, co jeszcze przed chwilą zwał się kapitanem, jakby przeczuł
moje rozterki:

—  Macie prawo mieć wątpliwości, a rozwiać je może tylko dalszy
marsz z nami. A więc — chodźmy!

Ruszyliśmy z nimi w ciemność. Droga wiodła początkowo zakosami
pod górę, a później grzbietem najeżonym tu i ówdzie skalnymi wyspa-
mi. Nie pytaliśmy o nic. Oni także szli w milczeniu, a ciszę nocy mąciły
tylko odgłosy naszych kroków i odległy szum wodospadu w dolinie.

Nagły powiew wiatru przyniósł jakiś dźwięk obcy górskiej nocy, lecz
był on chyba zabłąkany wśród szczytów, pomruk odległej burzy lub
tylko złudzenie napiętych nerwów, bo znów nastała cisza.

Zeszliśmy z grzbietu w stronę zbiorowiska skał, majaczących
w świetle gwiazd jak ruiny gigantycznych budowli i wtedy dźwięk po-
wrócił ze zdwojoną siłą — od złomisk niosła się pieśń śpiewana chórem
zgranych głosów, a było w jej brzmieniu coś tak mi bliskiego i przeczu-
wanego od dawna, jakieś spełnienie tęsknot nie nazwanych, że zatrzy-
małem się w pół kroku, nie chcąc uronić nawet odrobiny melodii ście-
lącej się poprzez mrok. Wszyscy idący też znieruchomieli i otoczyła nas
pieśń cicha i spokojna jak noc.

—  Kto idzie? — obcy głos spomiędzy skrajnych bloków skalnego
rumowiska zagłuszył odległy chór.

—  Swoi. Zwiad Virena i dwoje nowych ze schronu nad Zielonym
Stawem.

—  Wchodźcie!

Zagłębiliśmy się w labirynt spękanych bloków, przejść wydrążonych
przez wodę i wiatr, a śpiew narastał i wypełniał każdy załom i każdą
szczelinę, aż ogarnął nas ze wszystkich stron i dopiero wtedy pojawił
się blask płomienia i zapach dymu.

Ludzie siedzieli wokół ogniska i śpiewali — młodzi, starzy, dzieci.
Wszystkie twarze zwróciły się ku nam, wkraczającym w poświatę bijącą
od ognia, a na każdej gościł przyjazny uśmiech. Najbliżej siedzący roz-
sunęli się, robiąc dla nas miejsce z taką prostotą, jakbyśmy właśnie
wrócili z krótkiej przechadzki. Ktoś podał nam kubki z parującą her-

bata, ktoś inny chleb i kawałek pieczonego mięsa, a śpiew rozbrzmie-
wał bez chwili przerwy.

Zniknęli gdzieś ludzie, którzy nas tu przyprowadzili, i choć wokół
były nie widziane nigdy twarze, a pieśni miały nie znane słowa i melo-
die, nie czuliśmy się obco.

Wkrótce przestano zwracać na nas uwagę, a wszystkie oczy skiero-
wały się w stronę wielkiego białego kamienia, na tle którego widać
było przygarbioną sylwetkę człowieka trzymającego na kolanach jakiś
instrument muzyczny. Jeden po drugim milkły głosy śpiewających
i wnet nastała cisza przerywana tylko trzaskaniem palącego się drewna.
Mężczyzna rozprostował plecy, odłożył na bok instrument połyskujący
miedzią strun i zaczął mówić wpatrzony w przygasający płomień ogniska:

Mrok.

Szarość odwieczna.

Znikąd donikąd przenikanie.

Pęd wydający się bezruchem.

I nieskończoność zaklęta w kręgu.

I trwania bieg poprzez mrowie cieni.

I pamięć błysku stwórczego sprzed zwojów otchłani.

Mocą jedyną jestem, gnającą przez bezmiary pustki dookolnej. Świat-
łością i siłą dla całej przestrzeni objętej moim wirowaniem. Wielkością
pierwszą w chaosie widm kłębiących się na krańcach istnienia. Jestem
osłoną kruszyny bytu trwającej niezmiennie dla wyznaczenia środka
mego świata. Samotność jest racją mojej egzystencji, świadomość nie-
powtarzalności — źródłem jedynej satysfakcji z istnienia.

Bo czymże są ledwie majaczące w niezmierzonej pustaci roje nicości
twardszej od niebytu? Nicością jeno w kształt bezwymierny zawartą,
w ruch nie istniejący pchniętą, w kręgi niezamknione rzuconą.

A może trzeba je nazwać imieniem ulotnym, jak więź rozpostarta
na niewidzialnych niciach szkieletu przestrzeni? Może są ułomną treś-
cią uniwersum mroku wstrząsanego konwulsjami brzasków z nieodgad-
nionych impulsów sprawczych ani z kierunków? Bo czyż nie zdarza się
raz na skończoność pęd przeciwstawny po moim torze, jak niedościg-
łość trawiona pychą... Usiłuję go dognać i poznać, lecz on, szbkością
mi równy, zawsze jest w najdalszym punkcie naszej wspólnej drogi.

Mijają bezskutecznych wysiłków ogromy i oto znika pył pędem
i kręgiem tak mi wspólny — chłonie go przestrzeń chciwa odmiany.

113

Zwiera się za nim splot sił i lśnień nieoznaczalnych w swej subtelności,
a przez to jakże trudnych do przeniknięcia zamiarem! I znów przez
złogi niezgłębionej dali, przez rytmy czasu znaczonego zmianą, na
wskroś szarości wypełnionej więzią nie wiedzieć, skąd dokąd płynącą.

Niekiedy przemknie poprzez połać wnętrza iskra zwodnicza z głębi
firmamentów, niczym niezamierzony zwiastun tajemnicy kopuł,
upstrzonych migotliwym rojem ułomków rzeczywistości innego wy-
miaru. Przemknie i niknie pośród nicości zamieci będącej treścią świa-
tów, zamkniętych poza obłokiem mojego trwania, gdzie tkwią mnogo-
ści okruchów bytu, strzępów przestrzeni, zawirowań czasu.

W wieczystym pędzie wokół środka zdarzeń, niezniszczalnie, jak ni-
cość trwam na równoważni istnienia, od początku skrytego w mgle cza-
su, po kraniec będący zaczynem nowego. Przyjdzie moment, kiedy
znów pojawi się na mej drodze nieprzebytej cień ścigany, czy też ściga-
jący mnie równie bezskutecznie, jak i ja jego usiłuję. I znów będziemy
razem przemierzać kręgi niezliczone, tak równi pędem jednakim, sen-
sem wspólnym, losów zbieżnością, że identyczność naszych istnień na-
rzuca się sama. Więc jeśli ruch przeciwległy będzie mi podobieństwem,
środek naszego świata ogromem się okaże w dali nieruchomej, ja zaś
drobiną cząstki okrucha. Siła nieznana wyrwie mnie z toru i rzuci
w bezlik światów wypełnionych ustawicznym mijaniem, krągłą potęgą
istnienia i radością swobody. I wreszcie poznam mój wizerunek zawarty
w gęstwie powtórzeń będącej strumieniem płynący w niewiadome,
z nieznanego rozkazu, bez końca.

Lecz kiedyś jednak stanie się kres biegu zamieci do niezmierzo-
nego, kiedyś rozpadnie się chmura pędzona dwóch krańców odmienno-
ścią. Stanie się wtedy czas wirowania po sferach wspólnych dla jedna-
kich istnień, gromad spojonych więzią idącą od punktu. I dzielić będę
radość mi podobnych, znów w bieg niezamkniony rzuconych rozkazem
wszechstronnej woli czystego przypadku.

Potem przybędą zewsząd wirowania, spęcznieją sfery porządkiem
bogate, a pieśń tworzenia zabrzmi potężnych sił akordem. Wzbierze
szaleństwem mocy ziarno przestrzeni, upojone ogromem swej zniko-
mości, ku przeznaczeniu ruszy w dal. Wichrem światłości z nagła zawy-
je ciemna cisza, pomiędzy kręgi ruchu wpadnie zaródź nieznanej od-
miany. Przez gruzy ładu tkniętego żądzą zatraty w chaosie ruszy ryczą-
ca lawina zdarzeń. Wedrze się w prawa rządzące bytem i niespełnialne
uczyni treścią porywu.  Wybuchnie cała przestrzeń żarem zaklętym

w trwaniu od rzeczy początku. Pochłonie wielki pożar światów rojo-
wiska i zamieć sil ożywczych. W strzępach przestrzeni zostanie pamięć
dobrej konwulsji tworzenia.

I nieskończoność pędu w prostej koleinie czasu.

I nowych ziarn trwałości przyszłe narodzenie.

I wokół środków sił splątanie.

By znów zaistnieć pełnią.

Wśród pyłu światów.

W pomroce.

Wirując.

Skończył. Ognisko przygasło stając się rozżarzonym kręgiem
upstrzonym cętkami węgli i popiołów. Emanowała zeń jakaś tajemni-
cza siła przyciągająca wzrok ludzi siedzących wokoło, i patrzących nie-
ruchomymi oczyma na misterium gasnącego ognia, jakby na agonię ży-
wego stworzenia konającego w milczeniu, bez skargi.

Ktoś podniósł się spośród siedzących, stanął w czerwonej łunie na
skraju żaru i położył wyschniętą gałąź na środku ogniska. Natychmiast
wystrzeliły płomienie ukazując drobną, kilkunastoletnią dziewczynę
o dziecięcej twarzy i wielkich smutnych oczach dorosłego człowieka,
który zaznał bólu i nieszczęścia. Jej cichy głos zdawał się dobywać spo-
śród żaru i szczelnie wypełniać przestrzeń zawartą w poświacie ogniska.

Kiedyś

Gdy w mrowiu iskier zalśni dom

Kiedyś

Gdy ze skowytem pryśnie cisza pędu

A świat ogarnie ciepła jasność dnia

Stanie się czas dla życia

Stanie się czas radości

Stanie się czas

Zrzucimy z siebie tchnienie zaskorupiałych globów

Odejdzie w głąb ciemności pamięć obcych barw

I poprzez fale ożywczego żaru

Wskroś mgły szkarłatnej opar

Mijając las zastygłych protuberancji

Wrócimy

Na łąki gorejące

Ostatnie słowa powiedziała cofając się w półmrok zaczajony poza
milczącym ludzkim kręgiem. Cisza trwała tak samo długo jak poprze-
dnim razem; domyśliłem się, że jest ona wyrazem uznania dla człowie-
ka mającego coś do powiedzenia pozostałym i nagle odczułem niepoha-
mowaną potrzebę sformułowania myśli cisnących się na usta. Jeszcze
nie wiedziałem, jak wypowiedzieć to wszystko, co stłumione tkwiło
gdzieś we mnie od dawna, a przecież byłem pewny, że ci, co siedzą
wokół ognia, zrozumieją mnie.

Tymczasem popłynęła nowa pieśń, lecz ja nie słyszałem jej słów ani
melodii, bo myśli to błądziły w nieodgadnionej dali, to znów skupiały
się na twarzach ludzi wpatrzonych w płomienie, aż wreszcie pojąłem
tajemnicę wielką i prostą zarazem. Teraz tylko czekać na ciszę, a kiedy
nastanie — podejść ku światłu.

Wraz z cichnącym refrenem serce przyśpiesza swój rytm. Wystarczy
zdobyć się na wysiłek i zacząć, a słowa już popłyną same...

— Istnieć w skończonej.nieskończoności. Istnieć w dwoistości ru-
chu i trwania. I w niej zawierać wszystko, co było, jest i będzie. Tylko
w niej jednej, jedynej.

Źródło wszystkiego bytu.

Ogrom samotnych wirów ognia rodzących przestwór i przemijanie
w pędzie ku krańcom nie istniejącym. Otchłań chmur bez ruchu
i kierunku. W niej ziarna gwiazd płomiennych z ich życiem roz-
rzutnym ulewą światłości i długim cichym umieraniem dla nowych,
w niej każda błyskawica przeszywająca bezmiar spazmem śmierci
i narodzenia, w niej chaos kul stygnącego żaru zaklętych w zamknię-
tym pędzie, i martwych globów rdzawe rumowiska wszędzie jed-
nakie.

Lecz także samotne wyspy błękitu i bieli, gdzie wiatr niesie ku gó-
rom wilgotny oddech mórz rozkołysanych tajemnicą skrytą w głębi-
nach, pierwsze zwiastuny potęgi, co pokona skałę i rozszumi się zielo-
nością, stworzy zdumiewające iskry światów ponad równiną prawdopo-
dobieństwa.

A wszystko z dwoistości pierwszej.

By głód i pragnienie nigdy nie miały przystępu do żadnego z tych
światów.

Oby nikogo nie zrywała ze snu trwoga o życie swoje i najbliższych.

Zęby miłość była dla wszystkich, jak cień drzewa i woda dla utru-
dzonych skwarem.

Abyś zaznał szacunku za mądrość słowa i piękno czynu.

Abym mógł stworzyć niepowtarzalne i dodać je do wspólnego do-
robku człowieka.

Że światy powstają i giną

Że po nocy nadchodzi dzień, a po dniu noc

Że serce bije, a potem bić przestaje

Że przy ogniu wśród skał siedzą ludzie i jest im dobrze.

To wszystko zapisane jest od początku ruchem i trwaniem.
I to, co będzie.

Znów usłyszałem ciszę'nocy zastygłą wśród skał poza krę-
giem przyjaznych oczu, a w niej szmer rozpadających się w żarze
resztek zwęglonego drewna. Usiadłszy na swoim miejscu, poczułem
na ramieniu dotknięcie jej dłoni i zdało mi się, że tak było zawsze,
gdyśmy wieczorami spotykali się przy ognisku, po kolejnym dniu
życia.

—  Mark! — usłyszałem za plecami męski głos nabrzmiały radością
i zdumieniem. — Skąd się tu wziąłeś?

Roześmiane oczy i twarz okolona gęstym zarostem. Przez chwilę
szukam w pamięci imienia brodacza z pawilonu C. Jest! Lecz tamten
nigdy się nie uśmiechał...

—  Jose?

—  Tak!

—  Uciekłeś?!

—  Też pytanie! A ty to niby nie?

Znów popłynęła pieśń, a my gorączkowym szeptem wyrzucaliśmy
z siebie wydarzenia tych niewielu dni, które dla mnie stanowiły całe
życie. Aż przyszedł czas na ostatnie i tę, co w milczeniu siedziała tuż
obok.

—  Jose, to właśnie jest ona. Nazywa się... Trzpiocie, jak ty się
właściwie nazywasz?

—  Twoja dziewczyna — odpowiedziała z powagą w głosie.

Rozdział XII

Nastały dni znaczone pracą dla siebie i wszystkich, długie wieczory wy-
pełnione rozmowami i śpiewem, zbyt krótkie noce bez snów i marzeń,
bo same były marzeniem ziszczonym. Każdego ranka szliśmy z inną
grupą poznawać coraz nowe cząstki życia tych ludzi, co przyjęli nas bez
pytania i dali zaznać poczucia własnej wartości, a było to życie proste
jak lot ptaka w bezwietrzny dzień — pilnować krów i owiec pasących
się na łąkach u podnóża skał, uprawiać drobne poletka na wysuszonych
słońcem stokach, łowić ryby w jeziorach i potokach, nosić drzewo
z lasu. I z bronią w ręku strzec tego życia.

Ci z dołu wiedzieli o istnieniu wolnych mieszkańców gór i początko-
wo próbowali walczyć z nimi, ale kiedy patrole spotkały się ze zdecydo-
wanym oporem i pierwsze trupy w czarnych mundurach zaległy w tra-
wach ponad granicą lasów — odeszli, by więcej nie powrócić. Może
uznali za lepsze zachowywać się tak, jakby nic się nie stało, niż walczyć
z uciekinierami i przez to dopuścić do nieuniknionego rozgłosu ich ist-
nienia? Utworzyli tylko wokół gór podwójny pierścień strażnic i poste-
runków, aby jak najszczelniej odgrodzić swój świat od buntowników
ukrytych w skałach.

Mieliśmy dużo szczęścia uniknąwszy pułapek i czujników strzegą-
cych każdej ścieżki i każdego mostka pomiędzy Harltonem a górami.
Mało komu udało się dokonać takiego wyczynu bez przewodników,
znających nieomal na pamięć wszystkie ścieżki i rozpadliny, a także
zwyczaje patroli i ich trasy.

W drugim tygodniu pobytu wyznaczono mnie do grupy mającej

J

zanieść żywność ludziom z Doliny Lawy, którzy w zamian za nią dostar-
czali nam swoje wyroby z metalu. Wyszliśmy wczesnym rankiem niosąc
na plecach worki wyładowane wędzonym mięsem i ziarnem. Krok za
krokiem wspinaliśmy się godzinami ku przełęczy niby to bliskiej, a jed-
nak wyciskającej ostatnie krople potu. Kiedy przed południem zbocze
pod nogami przegięło się w dół, otwierając widok na królestwo olbrzy-
mów zakutych w błękit i biel, każdy z nas zapomniał o zmoczeniu
i milczał onieśmielony majestatem gór.

Dopiero po chwili zrzuciliśmy z siebie ciężary, żeby odpocząć i po-
silić się przed dalszym marszem po graniach.

Usiadłszy w cieniu, starałem się prześledzić naszą dotychczasową
drogę aż po obozowisko, gdzie była ona, Trzpiot, lecz wzrok gubił się
w plątaninie skalnych żeber, stanowiących teraz tylko smugi szarości
na tle wielkich zielonych łąk. Pozostała gdzieś w tym chaosie barwnych
plam bezpieczna wśród ludzi, co dzielili się uśmiechem i chlebem, nieśli
sobie wzajemnie pomoc i otuchę, dobrą radę i zwykłe ciepłe słowo. Po
kilku zaledwie dniach pobytu znała już imiona wszystkich mieszkańców
skalnego labiryntu, a każdy na jej widok uśmiechał się i pozdrawiał jak
kogoś znajomego od dawna. Szczególnie ceniła sobie przyjaźń Nill, tej,
która była w zwiadzie Virena podczas naszego nocnego spotkania nad
stawem, chociaż trudno byłoby sobie wyobrazić dwie istoty bardziej
różniące się każdym szczegółem wyglądu, sposobu bycia, przyzwy-
czajeń. Drobna, ciemnowłosa, zawsze poważna i małomówna Nill
w obecności Trzpiota nabierała radości życia, a w jej oczach pojawiały
się iskierki przekory i kokieterii. Przyjemnie było wtedy patrzeć na
Virena zachwyconego przemianą w zachowaniu żony.

Odpoczynek dobiegał końca i ruszyliśmy w drogę po krawędziach
płyt spiętrzonych mocami z głębin, spękanych od mrozu i słońca, wy-
gładzonych wodą i wiatrem. Po obu stronach wzrok znajdował oparcie
dopiero gdzieś w nierealnych dolinach, przesłoniętych niebieskawą
mgiełką odległości, dlatego każdy z nas patrzył pod nogi, a w krótkich
chwilach postojów na dymiący stożek wulkanu przed nami.

Pod koniec dnia zeszliśmy w dolinę usłaną głazami w liszajach poro-
stów, co były całym życiem tej surowej krainy, i tam zatrzymaliśmy się
na noc, w niszy wydrążonej pod wodospadem.

Następne południe otwarło przed nami Dolinę Lawy — świat czar-
nych spękanych słupów i zastygłych w kamieniu trzewi monstrualnego
potwora. Na granicy skały i lasu leżało osiedle wolnych, zamaskowane

tak znakomicie, że obcy przeszedłby jego środkiem i niczego nie zau-
ważył. Spędziliśmy w nim prawie dwa dni, poznając nowych ludzi, ich
radości, troski i pieśni.

Potem znów była droga wśród skał i śniegów, aż znajome łąki pod-
pełzły do stóp i zapach dymu przypomniał wieczory przy ognisku
i smak kartofli upieczonych w gorącym popiele.

Dzieci pierwsze wybiegły spomiędzy skał, by wnet otoczyć nas roz-
krzyczaną gromadą i towarzyszyć w ostatnich chwilach długiej drogi.
Za nimi pojawili się chyba wszyscy obecni w domu, pomagali zdejmo-
wać ciężary z utrudzonych grzbietów, pytali o drogę, o znajomych
z Doliny. Gwar! Szum! Powitania!

Trzpiota nie było, ale na posłaniu zauważyłem złożoną kartkę
z moim imieniem napisanym wielkimi, okrągłymi literami. Uśmiechną-
łem się. List! Przyjemnie otrzymać list od kogoś bliskiego... Trzyma-
łem w ręku nie otwierając, by przedłużyć chwile niecierpliwej radości,
aż przyszła mi do głowy myśl, że przecież ona zaraz może wrócić i czy-
tanie straci sens.

Wewnątrz było tylko kilka słów: M. Poszłam z Nilł i Yirenem. Po-
staramy się wrócić jak najprędzej. T.T. Iw rogu data sprzed trzech dni.

Nie ma jej już od trzech dni... Co się stało? Dokąd oni poszli?
Chciałem biec między ludzi, pytać, ale zaraz przyszły refleksje — jeśli
nie pisze, widocznie jest to jakieś specjalne zadanie. Będę zachowywać
się tak, jakby nie zaszło nic, co mnie dotyczy.

Czekałem. Przyszedł wieczór, po nim noc niespokojna, bezsenna,
wstał nowy dzień, czwarty dzień ich nieobecności, a ja tylko czekałem
licząc upływające godziny i wsłuchując się w znajome odgłosy obozowi-
ska, by z nich wyłowić powrót.

W południe zjawił się Jose. Przyszedł wprost z posterunku na szczy-
cie, zwanym nie wiedzieć czemu „żaglem", skąd widać było wszystkie
możliwe dojścia do naszej kryjówki.

—  Cześć, Mark! Widziałem przez lornetkę wasz wczorajszy powrót.
Pewnie jeszcze dzisiaj czujesz w nogach ten spacer?

;  — Trochę...

' — A oni... — rozejrzał się wokoło. — Jeszcze nie wrócili?

—  Kto? — zapytałem, udając obojętność.

—  Viren i dziewczyny.

—  Nie. A kiedy mieli wrócić?

—  Terminu nie podali, ale mówiło się o dzisiejszym wieczorze. Mar-
twisz się? — zapytał po chwili.

—  Dlaczego miałbym się martwić?

—  Bo każda wyprawa do miasta jest niebezpieczna.

—  Słuchaj — powiedziałem stanąwszy przed nim i spojrzawszy mu
prosto w oczy. — Dokąd oni poszli?

—  To ty nie wiesz?!

—  Przecież byłem w Dolinie Lawy.

—  Myślałem, że już ci ktoś zdążył powiedzieć. Oni poszli do Harlto-
nu, po dziecko.

—  Jose, opowiedz mi wszystko, co ci wiadomo o tej sprawie.

—  Dobrze. Nill i Viren pochodzą z Onyx. Przed dwoma laty uro-
dziło się im dziecko, dziewczynka, lecz po ukończeniu pierwszego roku
życia odebrano im je i wywieziono do innego miasta. Nill, chociaż była
przygotowana na to, załamała się nerwowo i nawet usiłowała popełnić
samobójstwo. Nie wiem, w jaki sposób udało się Virenowi przywrócić
jej chęć życia i namówić do ucieczki z miasta, w każdym razie są tu już
od kilku miesięcy i przez ten czas nikt nie widział uśmiechu na jej twa-
rzy. Tego wieczoru, kiedy poszliście w góry, one obydwie dogadały się,
że małą przywieziono do Harltonu, a twoja dziewczyna opiekowała się
nią podczas ostatnich miesięcy pobytu w instytucie". Mark, żebyś wi-
dział wtedy Virenów! Oni musieli tam pójść! Natychmiast. Gdybyś
akurat był wtedy tutaj, nie potrafiłbyś wstrzymać Trzpiota.

—  Poszedłbym z nimi.

Rozmowa urwała się. Zbyt dobrze wiedzieliśmy, na co poważyli się
ci troje, decydując się odszukać i wykraść małe dziecko, strzeżone
przez fachową służbę instytutu. A przecież najpierw musieli pokonać
drogę między górami a Harltonem, przedostać się do miasta, do Dru-
giej Strefy. W jaki sposób? Którędy?

—  Viren zna bezpieczne przejścia do miasta, był tam już dwukrot-
nie w ciągu minionego miesiąca — powiedział Jose jakby przeczuwając
moje wątpliwości. — To najlepszy nasz zwiadowca.

—  Ale dlaczego ten pośpiech?

—  Raz na kwartał najmłodsze dzieci prowadzone są na badania
w specjalnej placówce Nadzoru. Po każdym takim przeglądzie kilkoro
z nich nie wraca do instytutu i nikt nie zna ich dalszego losu. Może
chodzi tu o zatarcie śladów, może o coś innego — nie wiadomo. Na
miejsce zatrzymanych przysyłane są inne, i tak cztery razy w roku.

Właśnie wczoraj był dzień przewidziany na badania i dlatego nie cze-
kali ani chwili dłużej, bo to mogła być ostatnia szansa odzyskania dzie-
cka. Teraz pozostało nam tylko czekać.

— Masz rację, pozostało nam czekanie...

I znów przyszła noc z cichym trzaskaniem palącego się ognia i zawo-
dzeniem wiatru w gąszczu spękanych skalnych bloków i iglic wyrzeźbio-
nych przez wieki. Każdy odgłos mógł być tym najważniejszym, więc
wsłuchiwałem się w oddech górskiej nocy i trwałem w oczekiwaniu,
lecz ciemność nie przyniosła upragnionego zgrzytania piargu pod buta-
mi wracających.

Kiedy świt zgasił gwiazdy na wschodzie, ruszyłem w dół, bo coś mó-
wiło mi, że pewnie zatrzymali się w schronie nad stawem, aby przecze-
kać mglistą noc doliny. Długo błąkałem się wśród głazów i karłowatych
zarośli, zanim drogę przegrodził mi znajomy potok nad wodospadem.
Przeszedłem na drugą stronę w tym samym miejscu, gdzie przeprawia-
liśmy się w pamiętną noc spotkania ze zwiadem Virena i wnet rzednie-
jący opar odsłonił pochyłą płytę nad brzegiem jeziora.

Pusto. Zimny, rozwiany wiatrem popiół ogniska, naszego ognis-
ka, pokrywał ziemię szarym nalotem bez śladów ludzkiej bytności.
Wracać! Szybko wracać, bo przecież oni mogli w tym czasie przyjść
inną drogą i teraz wypytują o mnie, szukają, niepokoją się.

Już dzień. Mgły spływają coraz niżej i nikną w promieniach słońca.
Witają mnie zaciekawione oczy ludzi szykujących się do swoich zajęć.
Zjadam coś na prędce i idę wraz z grupą mężczyzn wykuwać korytarze
w wapiennej skale.

Dobrze jest walić młotem w rękojeść dłuta i nie myśleć o niczym
więcej, oprócz miarowosci ciosów, patrzeć, jak góra ustępuje przed
wolą człowieka, by dać mu schronienie od zimna, deszczu i wiatru, do-
brze jest ciężko oddychać w pyle i pocie. Dobrze jest zapomnieć.

Minęło wiele godzin w wąskim korytarzu, gdy nagle w przerwach
między uderzeniami młota usłyszałem zbliżające się powoli kroki.
W pewnej chwili umilkły, niedaleko za moimi plecami, lecz ten ktoś nie
odzywał się do mnie, czekając, aż się odwrócę. Po każdym uderzeniu
młota powiększała się szczelina między odłupywanym głazem a skle-
pieniem, wreszcie z hukiem upadł na stos odłamków miażdżąc je swo-
im ciężarem. I w tym momencie rozległ się płacz dziecka.

Viren! Za nim Nill z zawiniątkiem na rękach. Dalej już tylko plama
jasności u wylotu korytarza.

—  Mark... My...

—  Jesteście! Nill, odzyskałaś je! Jakże się cieszę! —wyprowadziłem
ich w słońce i zapach rozgrzanej łąki. Dziewczynka patrzyła na mnie
wielkimi czarnymi oczyma z kropelkami łez w kącikach. Milczeli. Już
wiedziałem, że coś złego zawisło nade mną i za chwilę spadnie, zadając
ból. Czekałem.

—  Mark — znów odezwał się Viren. — Stało się nieszczęście.

—  Mów.

—  Trzpiot już nie wróci do nas...

To wiedziałem od niepamiętnych czasów, gdy zobaczyłem ich ze
spuszczonymi głowami. Ich twarze mi powiedziały.

—  Żyje?

—  Tak, żyje.

—  Gdzie jest?

—  W Harltonie; zabrał ją patrol.

...Kaskaderka... Może właśnie to było jej prawdziwym zadaniem?
Dostać się do wolnych, zdobyć ich zaufanie, a potem zdradzić wszyst-
ko, co wiedziała — drogi, kontakty, położenie obozu. Wystarczy, że
powie: „dwieście dwanaście" lub jakieś inne hasło, a natychmiast ją
wypuszczą z honorami. To by znaczyło, że wszystko, każdy gest i od-
dech ostatnich dni był kłamstwem. Nie! Byle nie to!! Byle nie to!!!

—  Jak się to odbyło? — zapytałem tak zdumiewająco opanowanym
głosem, że sam zdziwiłem się jego brzmieniem. W szybkim spojrzeniu
Nill dostrzegłem niedowierzanie wobec mojego spokoju i cień nieokre-
ślonego podejrzenia.

—  Po dostaniu się do Drugiej Strefy jednym z naszych kanałów
przerzutowych zatrzymaliśmy się z Nill w najbezpieczniejszym punkcie
kontaktowym, a ona rano wyszła do miasta. Nie powiedziała, w jaki
sposób zamierza porwać małą, tylko kazała nam czekać w opuszczo-
nym domu przy alei Róż.

Zjawiła się z dzieckiem dokładnie o umówionej godzinie wesoła
i rozbawiona, jakby wracała ze spaceru, a nie z akcji grożącej najwięk-
szym niebezpieczeństwem. Miała na sobie bladoniebieski strój opieku-
nki z Instytutu Kształtowania, a w ręku dużą płócienną torbę ze swoim
ubraniem.

Daliśmy małej środek nasenny i ułożyliśmy ją w przygotowanym
wcześniej koszyku, a kiedy zasnęła, wyszliśmy na ulicę, żeby jak naj-
prędzej wrócić do bezpiecznej kryjówki.

My z dzieckiem szliśmy lewą stroną, ona zaś, już przebrana, prawą.
Nagle z przecznicy wyjechał czarny furgon i wolno potoczył się tuż przy
krawężniku po tamtej stronie. Dogonił ją, kiedy miała tylko kilkanaś-
cie kroków do podziemnego przejścia, w którym mieliśmy się spotkać,
by dalszą drogę odbywać już razem.

Wyglądało na to, że właśnie jej szukali wśród przechodniów, bo wóz
zatrzymał się i wysiadło dwóch umundurowanych strażników. Najpierw
sprawdzili jej numer identyfikacyjny, a potem jeden zabrał jej torbę
i wydobył mundur opiekunki. W tym momencie cofnęła się gwałtow-
nie, jakby chciała uciekać, ale oni byli szybsi. Chwycili ją pod ręce
i bezwładną powlekli do auta, a my nie mogliśmy jej pomóc, chociaż
to wszystko stało się z naszej winy. To nasza wina! Nasza! — ukrył
twarz w dłoniach i zapłakał.

Nill stała za nim, tuląc do siebie małą opiekuńczym gestem. Pomy-
ślałem, że chyba ani jedno słowo Virena nie wtargnęło w jej świat, ze-
środkowany na dziecku.

—  Przestań! — powiedziałem kładąc mu rękę na ramieniu. — Naj-
ważniejsze teraz to ostrzec naszych przed niebezpieczeństwem.
Jeżeli nie powie im dobrowolnie, wydrą z jej mózgu wszystko, co wie
o nas — o obozie, ludziach, kanałach przerzutowych i kontaktach. Oni
to potrafią, wierz mi! — wydawało mi się, że stoję gdzieś z boku,
a mówi ktoś obcy ukryty wewnątrz mojego ciała.

Viren otworzył usta, jakby chciał coś powiedzieć, lecz zaraz zacisnął
wargi i wbił wzrok w ziemię.

—  Z niej niczego nie wydobędą — odezwała się Nill. — Musisz
usłyszeć najgorsze, Mark, żeby w pełni zrozumieć, do czego ją dopro-
wadziliśmy. Ona już nie istnieje! Rozumiesz? Nie istnieje!! I to przez
nas! W momencie aresztowania rozgryzła niebieską ampułkę; wszyscy
dostają je przed niebezpiecznymi akcjami. W jej mózgu nie ma już
niczego, co by mogło zainteresować tych z Nadzoru. Nie ma już twoje-
go Trzpiota...

—  Ale ona żyje, prawda? Żyje, sami mówiliście...

—  Żyje, ale to już nie jest ona. Nie pamięta niczego ze swego do-
tychczasowego życia — ani ciebie, ani nas. Niczego i nikogo.

—  Może tylko udawała z tą ampułką, żeby wprowadzić was w błąd.
Skąd możecie mieć pewność? — uczepiłem się tego pomysłu, chociaż
wolałbym, żeby pozostał tylko niedorzecznym przypuszczeniem.

—  Widziałem wcześniej ludzi popełniających ten czyn, kiedy już nie

mogli znieść nagromadzonej w sobie beznadziejności. Nie, tego nie da
się odegrać jak przedstawienia! Kiedy człowiek nagle przestaje być
sobą, widzi jakieś obce przedmioty, nie znane twarze, słyszy niezrozu-
miałe słowa — zamienia się w przerażone zwierzę. Tak właśnie wyglą-
dała.

Nill odeszła z dzieckiem na skraj platformy, skąd widać było coraz
dalsze, coraz niższe pasma wzgórz przeciętych doliną rzeki. Gdzieś tam
było miasto, a w nim udręczony człowiek bez przeszłości — „dziewczy-
na z deszczu".

—  Co oni z nią zrobią?

—  Będą sondować jej mózg w poszukiwaniu tego wszystkiego, cze-
go w nim już nie ma — odpowiedział Viren.

—  A potem?

—  Nie wiem. Jednak na pewno jej nie zabiją, bo przecież potrze-
bują żywych poddanych, i na pewno nie pozostawią jej w Harltonie,
gdzie spędziła większą część życia.

—  Pójdę jej szukać!

Zapanowała cisza, tylko gdzieś z głębi góry dobiegły głuche odgłosy
uderzeń młota o skałę. Viren stanął przede mną z wyrazem zdecydowa-
nia i powagi na twarzy.

—  Ja z tobą!

—  O, nie! Ty będziesz miał teraz bardzo dużo obowiązków — wska-
załem na Nill trzymającą dziecko na rękach i nawet się uśmiechnąłem.

—  Pozwól mu, Mark... — powiedziała podchodząc do nas. — On
ci może wiele pomóc. Sam nie dałbyś rady nawet wejść do miasta.

—  Dobrze! — zgodziłem się po namyśle. — Ale tylko na kilka dni.
Potem wrócisz bez względu na rozwój wypadków, bo twoje miejsce jest
tutaj.

(     Rozdział XIII

Po raz pierwszy widziałem miasto z tej strony. Leżeliśmy w zaroślach na
szczycie stromej skarpy obsypującej się ku rzece. Dzieliła nas od niej
tylko wyboista, nie używana droga biegnąca ku górom i wąski pas przy-
brzeżnej zieleni. Poświata zachodzącego słońca drgała na zawirowa-
niach przy bramie zamykającej nurt od południa; daleko, w dole czer
niała kreska północnej zapory, pod którą przepłynęliśmy tamtej pamię-
tnej nocy. W lewo od niej, zatopione w zieleni zabudowania Trzeciej
Strefy, nieco bliżej — Druga z prostokątami wieżowców Instytutu
Kształtowania i ostrzem wieży widokowej Ternera na szczycie białego
wzgórza, wreszcie wyraźnie już zaznaczone zaułki Pierwszej, spadające
ku prostej linii Południowego Bulwaru.

Gdzieś tam był mój pierwszy dom z błyszczącymi klamkami i sypią-
cym się tynkiem, magazyn niepotrzebnych nikomu książek, piwnica,
gdzie zbierano się potajemnie, by posłuchać muzyki. Jakie, to dawne
czasy!

— Kiedy się ściemni — usłyszałem cichy głos Virena — przetniemy
tę boczną dolinkę i dostaniemy się na wybieg. Stamtąd już tylko mały
skok do Drugiej Strefy.

Długi, wąski wybieg opasywał lewobrzeżną część Harłtonu od połud-
nia i zachodu. Mieszkańcy dwóch najniższych stref mogli się nań dostać
przez bezpośrednie śluzy, natomiast ci z Trzeciej musieli najpierw prze-
być całą szerokość Drugiej. Z Czwartą Strefą wybieg połączony był wą-
ską kładką umocowaną na linach tuż poniżej górnej zapory.

Słowa Yirena nie były dla mnie niespodzianką, bo plan pierwszych

)

kroków w mieście omówiliśmy już wielokrotnie, podczas drogi z obozo-
wiska w górach. Nie czułem zmęczenia, chociaż za nami była cała noc
marszu bez wytchnienia, żeby przed świtem zapaść w las przylegający
do miasta, a potem czujnie przekradać się od kryjówki do kryjówki.
Teraz patrzyłem na zacierające się już w mroku kontury domów, ulic
i mostów i po raz setny usiłowałem wyobrazić sobie jej losy, podczas
tych trzech dni od zatrzymania.

—  Mark! — trącił mnie w ramię. — Weź to!

Trzymał na dłoni niewielką kapsułkę ze sztucznego tworzywa,
a może ze szkła. W zapadającym zmroku można jeszcze było dostrzec
jej niebieską barwę.

—  Rozumiem...

Więcej nie rozmawialiśmy. Dopiero kiedy ciemność pochłonęła rze-
kę i łąki ciągnące się aż po ogrodzenie wybiegu, bez zbędnych słów
ruszyliśmy ku miastu. Po wyjściu z wąwozu trzeba było czołgać się dłu-
go wśród kamieni i krzaków, aż wreszcie z ciemności wyłoniły się zwały
kolczastego drutu rozciągnięte między słupami. Viren przez chwilę wo-
dził ręką po jednym z nich, a następnie poczołgał się w prawo, ku rze-
ce. Niedaleko znajdował się sprytnie zamaskowany właz do jakiegoś
wąskiego tunelu, którym przedostaliśmy się na teren wybiegu.

Wiatr przeganiał śmieci po spękanych, betonowych jezdniach dwu-
pasmowej ulicy, służącej kiedyś do omijania miasta, teraz zaś zamie-
nionej w miejsce cotygodniowych spotkań mieszkańców wszystkich
stref. Przeczołgaliśmy się w głęboką ciemność pod ślepymi ścianami
domów na granicy z Drugą Strefą i tam Viren odszukał załom muru,
a w nim zwisającą sznurową drabinkę o metalowych szczeblach, po któ-
rej wspięliśmy się na płaski dach piętrowego domku. Jakiś milczący
człowiek zaprowadził nas do piwnicy oświetlonej mizernym kagankiem
i odszedł, zamykając za sobą drzwi na klucz.

Nie wiem, jak długo siedzieliśmy w podziemiu oddychając ciężkim
stęchłym powietrzem — mogły to być godziny całe lub tylko kwadran-
se, aż wreszcie zazgrzytał zamek i w drzwiach stanęła jakaś postać.

—  Skąd przybywacie? — był to niski, wzbudzający zaufanie głos
dojrzałej kobiety.

—  Z labiryntu — odparł Viren.

—  Ciebie poznaję, zwiadowco. A kim jest ten drugi?

—  To nowy, nazywa się Grey.

—  Czy potrzebujecie naszej pomocy?

—  Tak. Chcemy odnaleźć dziewczynę zatrzymaną trzy dni temu
przez patrol.

—  Czy mówisz o incydencie w alei Róż obok podziemnego przejś-
cia? Znaleziono przy niej niebieski mundur opiekunki.

—  Tak.

—  Jej już z pewnością nie ma w mieście.

—  A doftąd mogli ją wywieźć?

—  Wszędzie. Chcąc się dowiedzieć, musielibyście dotrzeć do tych
z Nadzoru. Inaczej nie macie szans.

—  Spróbujemy — włączyłem się do rozmowy.

—  To będzie niebezpieczne...

—  Wiemy — powiedział Viren. — I jesteśmy przygotowani na wszy-
stko. Czy możecie zapewnić nam kwaterę na czas akcji?

—  Tam gdzie byłeś poprzednim razem. Drogę znasz, prawda?

—  Znam.

—  W takim razie idźcie, jak tylko zrobi się dzień.

Wyszła, nie zamykając drzwi na klucz. Wątły płomyk lampki falo-
wał jeszcze przez jakiś czas, aż zgasł z cichym skwierczeniem dopalają-
cego się knota.

Viren spal. Słyszałem jego oddech i zazdrościłem mu tego snu.

Po raz tysięczny wyobrażałem sobie czarny furgon znikający za ro-
giem i siebie wbiegającego za nim, na przeraźliwie pustą ulicę z doma-
mi bez okien i drzwi, zakończoną kratą sięgającą dachów. Wreszcie, w
którymś kolejnym biegu zamknęła się wokół mnie ściana spokoju i za-
padłem w upragniony sen.

Obudziło mnie dotknięcie w ramię — Viren stał nade mną widoczny
w świetle dnia zza piwnicznego okna pod sufitem.

—  Już czas!

Wyszliśmy w poranek zaułka gdzieś na peryferiach Drugiej Strefy,
gdzie przygarbione domki na zboczu sprawiały wrażenie narośli pokry-
wających wiekowy pień, obalony wiatrem. Budzące się miasto witało
nas obojętnymi twarzami pierwszych przechodniów i niepokojem za-
czajonym w każdej mijanej bramie. Za kolejnym skrzyżowaniem wyj-
rzały sponad dachów szare prostopadłościany Instytutu Kształtowania,
a równocześnie poznałem ulicę wiodącą w kierunku kasyna. Teraz już
musiałem bardzo uważać, by nie natknąć się na kogoś znajomego, bo
takie spotkanie mogło grozić najgorszym.

Poprzez jakieś podwórza przedostaliśmy się w to miejsce, gdzie za-
mknęły się za Trzpiotem drzwi furgonu. Wpatrywałem się w płyty cho-
dnika, chcąc wyczytać z nich jakiś ślad, lecz widziałem tylko pył i po-
gmatwaną siatkę spękań.

—  Chodźmy! — szepnął Viren nerwowo, spojrzawszy w dół ulicy,
i skierował się ku podziemnemu przejściu na drugą stronę alei Róż.
Od strony rzeki obu jezdniami zbliżały się kolumny czarnych po-
jazdów.

W połowie przejścia szerokie schody sprowadziły nas na niższą kon-
dygnację, pogrążoną w całkowitej ciemności. Przyświecając sobie ręcz-
ną latarką weszliśmy w plątaninę niezliczonych korytarzy i pochylni
pozbawionych stopni, aż pod jakieś zardzewiałe drzwiczki, za stosem
worków skamieniałego cementu. Czekaliśmy kilkanaście minut, zanim
wpuszczono nas do długiej, wąskiej piwnicy z rzędem materacy ułożo-
nych wprost na betonowej posadzce.

—  No, jesteśmy w domu — powiedział Viren z ulgą. — W najbez-
pieczniejszym miejscu w Harltonie. Trafiłbyś tu sam?

—  Tak.

—  Wystarczy usiąść pod drzwiami, a prędzej czy później ktoś ci
otworzy. Tutaj będę czekał na ciebie.

Wyprowadził mnie schodami do pustego pomieszczenia z sufitem
sklepionym z wielkich czerwonych cegieł i odszedł, uścisnąwszy mi mo-
cno dłoń. Po chwili zjawił się człowiek z twarzą zasłoniętą kawałkiem
tkaniny i zawiązawszy mi opaskę na oczach, powiódł krętą drogą kilka-
krotnie otwierając i zamykając skrzypiące drzwi. Po którymś kolejnym
zakręcie zdjął mi opaskę i lekko pchnął w plecy.

—  Wyjdź na ulicę i nie rozglądaj się!

Byłem na Zielonej o kilkadziesiąt kroków od wejścia do hotelu! Po
przeciwnej stronie ulicy nad bramą oznaczoną numerem 8 pyszniła się
kamienna figurka "słonia.

Z chaosu przypuszczeń w ułamku sekundy wyłonił się jasny obraz
miasta i moich dalszych kroków. Nie bałem się. W razie zatrzymania
przez patrol zdecydowany byłem zażądać rozmowy z oficerem, gdyż
dysponent mógł jeszcze nie zawiadomić Systemu o moim zniknięciu,
a wtedy wystarczyłoby wymienić hasło, aby zostać wypuszczonym
z przeprosinami. Jako ostateczność zawsze pozostawała mi ampułka
ukryta pod językiem...

Szedłem na wzgórze, żeby tam szukać pomocy u kaskaderów. Miną-
łem znajome domki na zboczu i poprzez zakosy ścieżki wykutej w skale
dotarłem na plac pod wieżą Ternera. W dole miasto, jak wielka mapa
rozpostarta wśród pól przeciętych rzeką, daleko na horyzoncie wał gór
z wierzchołkami w ciemnych, burzowych chmurach, podmuchy wiatru
niosą chwilami odległy pomruk grzmotów.

Tutaj jest pusto i cicho. Czekam. Jeśli nikt się nie zjawi do południa,
przejdę pod kasyno, gdzie mogę spotkać któregoś z trzech znajomych
kaskaderów. Wolę nie myśleć, co będzie, jeśli żadnego z nich nie ma w
mieście... Czekam. Mijają godziny, a może kwadranse, burza milknie
i rozpływa się wśród szczytów, a tutaj tylko parny upał podpełza z dołu
obezwładniając ciało i wolę.

Nie zauważyłem, kiedy nadszedł — stał pod wieżą opierając się ple-
cami o zamknięte drzwi, prawa ręka oparta na biodrze, lewa zaciśnięta
w pięść. Kaskader szukający pomocy! I to musiało się przytrafić właś-
nie mnie i właśnie teraz, kiedy sam najbardziej tej pomocy potrze-
bowałem!

—  Gorąco dzisiaj — powiedziałem zbliżywszy się do niego na odle-
głość kilku kroków. Wydawał się nagle postarzałym dzieckiem o twa-
rzy pooranej bruzdami cierpienia. Milczał wpatrując się we mnie
z ogromną uwagą.

—  O, przepraszam! — zacisnąłem pięść w umownym geście. — Za-
pomniałem o tym!

Jeszcze przez chwilę trwał w napięciu, jakby ważył każdy szczegół
zaistniałej sytuacji, aż wreszcie przyszło odprężenie z nikłym uśmie-
chem i ręką wyciągniętą na powitanie.

—  Jednak to prawda! — odezwał się ściskając mą dłoń. — A już
zwątpiłem po trzech dniach beznadziejnego czekania. Powiedziałem
sobie: „Dzisiaj ostatni raz"! Gdyby się nikt nie zjawił, zrobiłbym chyba
coś bardzo niedorzecznego. Nazywam się...

—  Nie, nie trzeba! — przerwałem mu. — Im mniej będziemy wie-
dzieć o sobie, tym bezpieczniej dla nas obu. Ogranicz się do niezbęd-
nych konkretów.

—  Masz rację — odpowiedział po namyśle. — Powiedz mi, w jaki
sposób mógłbym wydostać się z miasta.

—  Dlaczego chcesz to zrobić?

—  Bo... bo już dłużej nie mogę. Musisz mi uwierzyć!

—  Wierzę ci. A czy zastanowiłeś się, jak wyglądałoby twoje życie,

gdyby udało ci się tego dokonać? Przecież tam również są patrole
i uważne oczy niewolników. Nie zajdziesz daleko!

—  Słuchaj, jeśli znasz drogę, wskaż mi ją. Ja chcę po prostu trochę
pożyć, jak przystoi człowiekowi.

—  Dobrze! — powiedziałem po namyśle. — Muszę jednak wie-
dzieć, czy umiesz pływać.

—  Rzeka, prawda? — ożywił się wyraźnie na moją wzmiankę o pły-
waniu. — Zawsze uważałem ją za najsłabszy punkt, ale też zawsze za-
trzymywałem się w myślach na kracie zamykającej miasto od północy.

—  A próbowałeś nurkować pod prętami bramy na środku nurtu?
Jest tam wystarczająco dużo miejsca.

—  Nie, o tym nie pomyślałem. Ucieknę podczas pierwszej mglistej
nocy, może nawet dzisiaj. Doprawdy nie wiem, jak mam ci dziękować!

—  Jeśli po tamtej stronie nie będziesz wiedział, co z sobą zrobić,
kieruj się ku górom, a kiedy już znajdziesz się ponad granicą lasu, nie
ukrywaj się zbyt pilnie i nie unikaj ludzi, choćby byli uzbrojeni.

—  A więc to prawda, że oni tam są! Nie spodziewałem się usłyszeć
lepszej wiadomości. Czym mógłbym ci się za nią odwdzięczyć?,Mów!

—  Wiadomością, dokąd wywieźli z Harltonu człowieka, który popeł-
nił samobójstwo psychiczne.

—  Nie rozumiem...

—  W takim razie powiedz mi, kiedy przypada dzień wybiegu?

—  Dzisiaj po południu — odparł ze zdziwieniem. — O tym wie każ-
dy mieszkaniec miasta...

—  Skoro chcesz mi pomóc, idź tam i stań pod Pustym Cokołem tak
samo, jak tutaj pod wieżą. Jeśli się czegoś dowiesz, przyjdź tu przed
zachodem słońca.

—  Będę na pewno!

Patrzyłem, jak odchodzi w stronę ścieżki na skraju urwiska i odwraca
się z ręką uniesioną w pożegnalnym geście. Patrzyłem, jak cień wieży niepo-
strzeżenie pełznie po wyszczerbionym bruku i z każdą minutą staje się coraz
krótszy, krótszy, aż znika nieomal zupełnie w promieniach słońca zawieszo-
nego nad głową. Dopiero wtedy opuściłem szczyt wzgórza i przeniosłem
się do bramy naprzeciwko kasyna, by tam czatować na kaskaderów.

Czas zastygł w dusznym upale południowej pory, w obcych twarzach
mijanych przechodniów, łapiących skrawki cienia pod murami domów
po tamtej stronie, i w drzwiach, które kiedyś wielokrotnie otwierałem
i zamykałem.

>

Znowu czekałem. Czekałem długo, aż wreszcie pierwsi ludzie za-
częli znikać w korytarzu, lecz nie było wśród nich znajomych sylwetek.
Potem wychodzili, a po nich przybywali inni, aż ulica odetchnęła w cie-
niu i znieruchomiały drzwi kasyna. Nie czułem głodu ani pragnienia,
chciałem tylko usiąść gdzieś spokojnie i odpocząć.

Ostatni krok ku ławce skrytej w zieleni zamknął krąg wydarzeń, co
się tu właśnie zaczęły wdeptaniem naszych mikrodysków w piach ścież-
ki, i choć deszcze już zmyły wszystkie ślady, potrafiłem przywołać
z pamięci każde zagłębienie w ziemi i każdy okruch metalu połyskujący
w słońcu, mogłem usłyszeć brzmienie pojedynczych słów zastygłych
w trwaniu od tamtego dnia.

Czas popołudnia płynął odmierzany przesuwaniem się plam światła
przesianego przez liście. Kiedy zniknęły wraz z zajściem słońca
za dachy niewidocznych stąd domów, wyszedłem w nienaturalną
ciszę i pustkę wyludnionego miasta. Znów strome uliczki z klockami
domów bez życia, wąska ścieżka wśród skał, i plac przekreślony cie-
niem wieży.

W miejscu, gdzie siedziałem przed południem, teraz widzę zgarbio-
ne plecy człowieka opartego o balustradę. To on! Wkładam do ust nie-
bieską ampułkę i idę licząc kroki dzielące mnie od kolejnego rozczaro-
wania lub od niebezpieczeństwa.

Odwraca się, osłaniając oczy przed wielkim słońcem za moimi pleca-
mi i czeka, aż podejdę.

—  Czy chodziło ci o dziewczynę z Trzeciej Strefy?

—  Tak.

—  Wczoraj wywieźli ją do Kwatery Głównej Nadzoru w Onyx.
Więcej nie potrafiłem się dowiedzieć...

—  Dziękuję! Zrobiłeś dla mnie bardzo dużo. Kiedyś może spotka-
my się gdzie indziej i usłyszymy swoje imiona.

Uścisnąłem jego dłoń i zbiegłem po serpentynach ścieżki w uliczki
zapełniające się dziwacznie ubranymi ludźmi, wracającymi z wybiegu.
Tam zwolniłem, aby wtopić się w odświętny tłum.

Zobaczyłem ją na skrzyżowaniu tuż obok podziemnego przejścia
na drugą stronę alei Róż. Jedynym moim pragnieniem było, aby nie
odwróciła się, zanim zdołam przebyć schody wiodące do tunelu.Udało
się! Viller (tak właśnie o niej pomyślałem: Viller) została na górze na-
wet nie przeczuwając, jak bardzo ktoś pragnął nie ujrzeć jej.

Za prostokątem okna, z zębami wytłuczonych szyb na obrzeżu, wsta-
wał dzień. Płaska sylweta miasta zaczynała się niepostrzeżenie rozpa-
dać na pojedyncze bryły gmachów, ostro rysujących się na tle nieba,
a z półmroku wypływały wille za skarpą pustej autostrady. Gdyby zejść
z tego strychu i stanąć na nasypie, mozaika dachów, uliczek i kąpielo-
wych basenów ułożyłaby się we wzór widziany kiedyś przez moment...

Olśnienie! Samochód pędzi uwożąc człowieka uchwyconego przez
urządzenie Systemu. Za chwilę będzie wjazd do tunelu i gasnące reflek-
tory z naprzeciwka.

—  Paul!

—  Co się stało?

—  Ja tu już byłem!

—  W Onyx? Kiedy?

—  Stąd się zaczyna moja świadomość. Tam, po prawej, jest wybieg
i czternasta śluza, prawda?

—  Rzeczywiście!

—  A więc widzisz, że nie zmyślam. Jechaliśmy tą drogą — pamię-
tam rytm prostopadłych uliczek i niebieskie tafle basenów kąpielo-
wych .

—  To część mieszkalna Czwartej Strefy. My jesteśmy w rejonie wy-
dzielonym, gdzie przebywają ludzie z różnych powodów pozbawieni
prawa poruszania się po mieście, mimo iż mają najwyższe stopnie swo-
body. Migraton nie ma wobec nich żadnych zastrzeżeń i przepu-
ściłby w każdym kierunku, tylko że jedyna śluza, przez którą mogliby

153

opuścić odizolowany rejon, jest od wielu lat nieczynna. Za to tutaj nikt
nie zwraca na nich uwagi i mogą robić, co im się podoba. Ty również
możesz pochodzić sobie po ulicach, jeśli będziesz się nudził podczas
mojej nieobecności; tutaj nic ci nie grozi.

Patrzyłem na narodziny dnia budzącego nowe nadzieje. Który to
dzień? Już nie pamiętam. Wszystko, co było, zanim opuściłem góry,
majaczyło w pamięci, jak wydarzenia sprzed dziesiątków lat przesłonię-
te upływem czasu. Może najbliższy mi, udręczony ponad wszelką miarę
człowiek czeka w którymś z tych ponurych prostopadłościanów na po-
moc, nie pamiętając już o moim istnieniu? Myślałem o lawinach jasno-
ści i bólu spadających na jej mózg za sprawą zwyrodnialców usiłujących
wydrzeć zeń wszystko, co czyni człowieka.

Nawet nie zauważyłem, kiedy odszedł Viren. Samemu, w znanym
sobie mieście, łatwiej będzie mu dotrzeć do ludzi mogących naprowa-
dzić nas na ślad dziewczyny. Ja na razie musiałem zostać tutaj i czekać,
aż wróci znanymi sobie drogami, których nie wolno mu było zdradzić
nikomu.

Słońce coraz mocniej nagrzewało blaszany dach, aż w końcu upał
wpędził mnie na ulicę ocienioną szpalerem starych drzew. Szedłem w
stronę wysokiego budynku z dwiema ściętymi wieżami, zresztą nie mia-
łem innej możliwości, bo kilkadziesiąt kroków za naszą kryjówką wid-
niał podwójny rząd drutów rozciągniętych na izolatorach, a za nim au-
tostrady. Aleja wyprowadziła mnie na prostokątny plac z pięknie utrzy-
manym trawnikiem i czynną fontanną pośrodku. Nieliczni przechodnie
snuli się wśród ozdobnych krzewów obrzeżających plac, czterech męż-
czyzn grało w karty na kocu rozłożonym w cieniu akacji, dwie starsze
kobiety rozmawiały gestykulując zawzięcie, a kilka osób było pochło-
niętych czytaniem książek. Chyba nikt nie zwrócił na mnie uwagi.

Zagłębiłem się w plątaninę uliczek za budynkiem z wieżami. Stare
domy, chociaż puste i pozamykane, miały jednak wszystkie szyby w ok-
nach, a ich fasady sprawiały wrażenie niedawno odnowionych.

Ludzi tu nie było, jedynie za zakrętem mignęła mi sylwetka jakiegoś
przygarbionego mężczyzny w słomkowym kapeluszu. Kiedy po chwili
odwróciłem się, ujrzałem go pod ostrołukowym sklepieniem bramy,
koło której dopiero co przeszedłem — stał z rękami założonymi na
piersiach i przypatrywał mi się uważnie. Siwe włosy aureolą otaczały
jego twarz pokrytą siatką drobnych zmarszczek.

— O co chodzi? — zapytałem ostro. Nie bałem się; choćby nawet

I

był szaleńcem, potrafiłbym go obezwładnić jednym uderzeniem pięści.

—  Tak... tak... tak... —powtarzał zbliżając się- W ciszy zaułka sło-
wa dobiegały mnie wyraźnie. — Pomyłka wykluczona.

—  Czego chcesz?

—  Żebyś mi powiedział, czy pamiętasz swoje dzieciństwo.

—  Dlaczego miałbym zwierzać się obcemu człowiekowi?

—  Nie chcę niczego za darmo: ty odpowiesz na pytanie, ja odwzaje-
mnię się swoją wiedzą. Zgoda?

—  Dobrze. A więc — nie pamiętam.

—  Spodziewałem się tego — powiedział spokojnie i widać było po
nim, że właśnie takiej odpowiedzi oczekiwał. — Nie możesz pamiętać,
ponieważ niedawno zostałeś skasowany.

—  Co to znaczy?

—  Pomału... Teraz moja kolej! Od jak dawna trwa twoje świadome
życie?

—  Od kilku tygodni.                                                 't

—  Odpowiedziałeś, więc i ja odpowiadam: wymazano z twojej pa-
mięci wszystko to, co czyni indywidualność. Najpewniej byłeś kimś nie-
wygodnym, a może nawet niebezpiecznym... Po przejściu przez dezin-
tegrator osobowości stałeś się nie zapisaną kartą do wykorzystania
w dowolnym miejscu.

—  Nie prościej byłoby mnie unicestwić?

—  Oczywiście, że prościej! Pomyśl jednak o szkodliwości takiego
postępowania — byłeś młodym zdrowym człowiekiem, którego
ukształtowanie pochłonęło spore sumy; zmarnowanie ich byłoby zwy-
kłą niegospodarnością.

Weź również pod uwagę ciągły spadek rozrodczości, a dojdziesz do
nieuniknionego wniosku, że fizyczne likwidowanie nonkonformistów
jest fatalnym nieporozumieniem. Tak właśnie rozumowałem przed laty
i to doprowadziło mnie najpierw do koncepcji dezintegratora, a póź-
niej do jego urzeczywistnienia.

Nie dziw się więc, że na pierwszy rzut oka rozpoznałem w tobie ska-
sowanego, bo już wielu takich widziałem. Zawsze fascynowało mnie,
co czuje człowiek, kiedy nagle pojawia się wokół niego nowy nie znany
świat, a w tym świecie obca istota, która ma być nim samym. Winien
mi jesteś odpowiedź, słucham.

—  Pustkę. Pustkę i strach — nic więcej.

—  Tak — potwierdził po namyśle. — To musi być prawda. W kilku

słowach zawarłeś wszystko, co inni opisywali dziesiątkami nieudolnych
zdań. Miałeś jednak nad nimi wielką przewagę,- bo wpierw powiedzia-
łem ci o skasowaniu.

—  Domyślałem się tego.

—  Domyślać się, a wiedzieć, to wielka różnica.

—  Jestem więc wyróżniony! Dlaczego?

—  Bo nie wyniesiesz tej wiadomości na zewnątrz. Zresztą ja też.
Wsadzili mnie tutaj, ponieważ jako „ojciec wynalazku" wiem o nim
wszystko i stałem się niewygodnym świadkiem. W zasadzie powinni
mnie już dawno skasować, ale chyba ktoś najważniejszy waha się
z podjęciem decyzji, bo nagle mogę się okazać niezastąpionym.

Interesuje mnie, za co izolowano ciebie, raz już przecież skasowane-
go. Czyżbyś zdołał w krótkim czasie aż tak zepsuć sobie konto, że nie
widzieli innej możliwości, jak ulokować cię tutaj? A jeszcze dziwniej-
sze, w jaki sposób zdołałeś tak szybko wspiąć się do Czwartej Strefy...

Zastanawiałem się, co począć z jego wątpliwościami: jeśli mu nie od-
powiem, mogę utracić wspaniałą szansę dowiedzenia się czegoś o losie
skasowanych, prawdy nie mogę wyjawić, bo nie wiadomo, jak by na
nią zareagował. Pozostaje kłamstwo. Dzięki zbiegowi okoliczności od-
dałem wielkie usługi komuś postawionemu bardzo wysoko. Niestety —
rozłożyłem bezradnie ręce. — Jestem zobowiązany do milczenia.

—  Nie przejrhuj się! Z wdzięczności ten ktoś każe cię wymazać w
pierwszej kolejności. I znowu zaczniesz od zera.

Nagle rozmowa znalazła się w punkcie wymarzonym do postawienia
decydujących pytań.

—  Ocknę się w jakimś odludnym miejscu głodny, obolały, niczego
nie rozumiejący, w kałuży wody ujrzę obcą twarz i wielkie przerażone
oczy.

—  Tak będzie!

—  Dokąd oni wywożą skasowanych?

—  Nocami podrzucają ich gdzieś na peryferie niskich stref. Gdzie?
O tym nawet ja nie wiedziałem; to sprawa kilku zaledwie wtajemniczo-
nych osób. Potem wyłapuje takiego patrol albo śluza i jest mała sensa-
cja na niższych szczeblach Nadzoru. Ci z wyższych już tylko udają zdzi-
wienie, bo zbyt często docierają do nich echa o pojawieniu się ludzi
bez przeszłości i tożsamości, aby nie wzbudziło to ich zaniepokojenia.

—  Gdzie jest zainstalowany dezintegrator?

—  Nie mam pojęcia! Zresztą, po co ci to wszystko wiedzieć? Apara-

tura pozostawi w twoim mózgu tylko pewien wybrany zasób neutral-
nych wiadomości.

Mówiąc to, obszedł mnie wokoło i zaczął się oddalać z powrotem
w stronę ostrołukowej bramy.

—  Zaczekaj! Chciałem cię jeszcze o coś zapytać!

—  Już mnie nie interesujesz.

Wkrótce znów znalazłem się na placu, gdzie dwie kobiety w dalszym
ciągu z ożywieniem rozmawiały w tym samym co poprzednio miejscu,
a mężczyźni pod drzewem byli pochłonięci grą w karty. Mimo zapew-
nień Virena bałem się zbyt długo przebywać w rejonie, dlatego zaraz
skręciłem w aleję wiodącą ku autostradzie i z ulgą dotarłem do kryjówki.

Długo czekałem na jego powrót. Zjawił się, kiedy słońce przewęd-
rowało już większość swej drogi, i nic nie mówiąc postawił przede mną
koszyk z jedzeniem.

—  Co z nią? — zapytałem, chociaż wystarczyło spojrzeć w jego
twarz, aby znać odpowiedź.

—  Ślad się urwał. Jest w Kwaterze Głównej ściśle tajny wydział zaj-
mujący się podobnymi przypadkami, lecz na szczęście mamy tam kon-
takt i może uda się coś zrobić, chociaż niczego nie mogę gwarantować.
Mark... powiedziano mi jeszcze — umilkł i podszedł do okna, jakby
coś nagle zaciekawiło go na dworze. Widać jednak było, że nie taki był
powód, bo spuścił nisko głowę i podparł czoło dłonią.

—  Co ci powiedziano?

—  Że sprawa jest beznadziejna! Nikt nigdy nie ujrzał więcej czło-
wieka skierowanego do tego wydziału. Znikają również z pamięci Sy-
stemu wszystkie dane o tych ludziach.

Viren, ten spokojny i zawsze opanowany Viren — płakał. Położy-
łem rękę na jego ramieniu i powiedziałem:

—  Ona żyje i będzie żyć, a moją sprawą jest ją odnaleźć.

—  Ale w jaki sposób?

—  Zaprowadź mnie na wybieg.

—  Teraz to niemożliwe! Spróbujemy w nocy.

—  Dobrze.

Na resztę dnia Paul gdzieś przepadł. W tym czasie ja usiłowałem za-
snąć, lecz przeżycia ostatnich dni nie pozwalały mi na całkowite wyłą-
czenie się. Przed oczami ciągle miałem Trzpiota — przerażone zwierzę —
ciągnięte do furgonetki przez funkcjonariuszy Nadzoru.

Viren wrócił dopiero, kiedy się ściemniło, a gdy zapadła głęboka

noc, znów przyszedł czas przeciskania się pod kolczastymi drutami
ogrodzeń, czas napiętych do ostateczności nerwów.

Przekraczając kolejną granicę stref pomyślałem sobie, że ludzi dzie-
lą nie mury i zasieki, bo te w końcu okazują się do pokonania, lecz
marazm i strach, a ich siewcy chcą osiągnąć taki stan, by linia nakreślo-
na kredą na asfalcie odgradzała pewniej niż ściany z betonu.

Od sztucznej groty, gdzie kiedyś umarł w mojej obecności człowiek
o numerze identyfikacyjnym zaczynającym się na litery WAA, ja obją-
łem prowadzenie. Stromym gliniastym lejem wspiąłem się aż do ogro-
dzenia z siatki i przez dziurę przedostałem się na teren ogrodu zoologi-
cznego. Mimo ciemności odnajdywałem drogę bez zastanowienia, bo
pamięć zdumiewająco wiernie przechowała pierwsze obrazy nowego
życia. Przez cały czas Viren ani razu nie zapytał o cel naszej wędrówki,
dopiero kiedy usiedliśmy w gęstwinie, gdzie kiedyś odkryłem siebie, za-
gadnął:

—  Nie domyślam się, dlaczego przyszliśmy właśnie tutaj.

—  Bo nic innego nam nie pozostało, jak tylko liczyć na przyzwycza-
jenie tych, co mnie tu zostawili nieprzytomnego. Jeśli się nie zjawię po
upływie trzech dni — wracaj w góry, do swoich.

—  Przyjdę jutro w nocy — powiedział. —Bez względu na to, co się
stanie, masz tu być. — I chyba się uśmiechnął.

Odprowadziłem go aż na wybieg i pożegnałem mocnym uściskiem
dłoni. Kiedy bezszelestnie wtopił się w ciemność za grotą, zawróciłem
do miejsca, gdzie zaczęło się moje drugie istnienie. Ani przez moment
nie wierzyłem, że przywiozą ją właśnie tutaj, a mimo to postanowiłem
czekać, aby później nie mieć sobie nic do zarzucenia. Przecież mogłem,
wiedziony jakimś instynktem, przywlec się tutaj nie wiadomo skąd, jak
ranne zwierzę szukające bezpiecznego gąszczu. Już raczej Viren może
wpaść na jakiś ślad, penetrując obie niskie strefy.

Noc minęła nie wiedzieć kiedy. Wraz z pierwszą płowością nieba ru-
szyłem wzdłuż siatki z zamiarem obejścia całego ogrodu. Wmawiałem
sobie, że na wszelki wypadek należy dobrze poznać najbliższą okolicę,
ale naprawdę chodziło o to, żeby cokolwiek robić, bo bezczynność sta-
wała się nie do zniesienia. Kilkakrotnie okrążyłem cuchnące sterty na-
wozu na tyłach klatek i za każdym razem słyszałem zwierzęta zaniepo-
kojone moją obecnością. Potem zarośla niepostrzeżenie przeszły
w zadbany trawnik z kępami krzewów, przegrodzony kamienną kolum-
nadą porośniętą pnączami. Drugi szereg kolumn majaczył w szarości po

przeciwnej stronie szerokiej wjazdowej alei zamkniętej teraz bramą
z kutego żelaza.

Należało zawrócić. Ostrożnie wycofałem się za najbliższy krzak,
uniosłem na łokciach, żeby móc lepiej przyjrzeć się otoczeniu, i... za-
marłem. O kilka kroków ode mnie był ktoś. Leżał na boku, z podkur-
czonymi nogami. Chyba spał.

Nieskończenie wolno zacząłem pełznąć do tyłu, nie patrząc w stronę
leżącego i starając się nie pamiętać o jego istnieniu, jakby sama myśl
mogła go obudzić. Dopiero kiedy zasłonił mnie gruby pień drzewa na
skraju zarośli, odważyłem się stanąć na nogach i spojrzeć w tamtą stro-
nę — w blasku wstającego dnia zobaczyłem bladą plamę twarzy, oto-
czoną masą rozsypanych w nieładzie włosów...

Nagle dostrzegam w tym profilu znajome rysy i rzucam się ku bra-
mie zapominając kryć się przed jasnością świtu.

To ona! Grzbietem dłoni dotykam twarzy — nie reaguje. Przeraża-
jące przypuszczenie... Nie mogę zdobyć się na to, by końcami palców
objąć przegub naznaczony sinymi kreskami żył, dlatego nachylam się
nad tą nienaturalnie bladą twarzą i z przeogromną ulgą słyszę szmer
płytkiego, urywanego oddechu.

Teraz szybko zabrać ją z tego miejsca i zanieść tam, gdzie będziemy
mogli bezpiecznie doczekać nowej nocy. Nie czuję zmęczenia ani bólu
mdlejących rąk, nie czuję nic, oprócz strachu, by nie umarła teraz, kie-
dy ją odnalazłem.

Ostrożnie klękam obok pnia drzewa, co mi dało kiedyś schronienie,
i dopiero wtedy słyszę oszalały łomot własnego serca, wypełniający bez
reszty przestrzeń z wirujących kół i ciemności.

Pierwszy promień słońca sobie tylko wiadomą drogą przedarł się aż
do naszej kryjówki i wyrwał mnie z odrętwienia spowodowanego zmę-
czeniem. Dopiero teraz uważniej spojrzałem na nieruchomą postać
ubraną w znoszony, roboczy kombinezon z plamami farb i smarów —
bose nogi pokryte czarną, zakrzepłą krwią z drobnych ran i zadrapań,
twarz naznaczona piętnem wielkiego cierpienia, na rękach widoczne
sine pręgi uderzeń.

Z obawą odwijałem postrzępiony rękaw bluzy, lecz gładka, biała
skóra wyglądała tak, jakby pod nią nigdy nie było metalowego guza
permitora. Sprawdzanie lewego przedramienia było bezcelowe, a jed-
nak zrobiłem to, by się przekonać, że też nie ma tam rany ani blizny.
Numer wytatuowany na karku usunięto bez śladu... A przecież to ona!

KO

^a pewno! Pamiętam profil jej twarzy, jaśniejsze pasmo włosów, pa-
miętam maleńkie znamię za uchem i zgrubienie na dłoni.

Nieskończenie wolno wlecze się czas oczekiwania, a równocześnie
%asta lęk przed pierwszym spojrzeniem, pierwszym jej słowem. Cóż
ztego, że ja potrafię ofiarować jej przeszłość, skoro dla niej będzie to
tylko relacja o życiu obcego człowieka, trochę zmieniona, ubarwiona,
a już na pewno niepełna, jak opowiadanie ślepca o ptaku uwięzionym
w dłoniach.

Coraz więcej świetlnych plam będzie drżeć na rękach i twarzy dziew-
c*yny, aż któraś przywróci ją rzeczywistości. I choć wszystko buntuje
Slc we mnie, wiem, że w oczach jej ujrzę smutek.