Jerzy Grundkowski

Śmierć w kosmolocie

1
Więc Vincent dąży do mojej śmierci, pragnie mojej zguby? Wniosek ten wydaje mi 
się tak 
absurdalny i groteskowy, że aż nie mogę (i nie chcę!) weń uwierzyć, chociaż sam 
go przed 
ułamkiem sekundy sformułowałem, opierając się na nie byle jakich przesłankach! 
Przecież 
znamy się z komandorem nie od dzisiaj, niejeden rok wspólnie spędziliśmy w 
kosmosie i w 
niejednym locie braliśmy razem udział! Vincent zawsze był moim najlepszym 
przyjacielem (raz 
mi nawet życie uratował), wierniejszego od niego nie miałem nigdy. Zatem 
dlaczego, dlaczego 
on zamierza mnie teraz zabić? Czyżbym się pomylił, nie dość dokładnie wszystko 
przemyślał? 
I tak być może. Winienem przeto powtórzyć cały mój tok rozumowania raz jeszcze, 
aby 
wykluczyć możliwość omyłki. W tym celu będę musiał najpierw opowiedzieć 
wydarzenia 
dzisiejszego dnia, siedemdziesiątego czwartego dnia lotu powrotnego z Piątej 
Vecatora.
Zacząłem go jak zwykle od porannego obchodu pokładów. Jest to czynność, której 
od 
pewnego czasu nie cierpię (nie warto mówić, z jakiego powodu), ale której 
jednocześnie nie 
zaniedbuję – z poczucia obowiązku naturalnie. Dziś rano jednak sprzeniewierzyłem 
się swoim 
zasadom. Sprawdziłem tylko jeden generator niczego podejrzanego nie dostrzegając 
i zawróciłem. Po drodze natknąłem się na kałużę rozlanego oleju. Wyminąłem ją 
bez żadnej 
ubocznej myśli i poszedłem dalej. Wkrótce oczom moim ukazała się następna tego 
rodzaju 
kałuża. Tu zatrzymałem się i podumałem trochę, czy nie jest to dla nas 
niebezpieczne i czy nie 
warto by przywołać robota, by zrobił z tym porządek, lecz po namyśle poniechałem 
owego 
zamiaru. Uznałem, że szkoda zachodu na podobne głupstwo i skręciłem w kierunku 
mesy, gdzie 
spodziewałem się zastać dowódcę „Givenusa”, komandora Vincenta. Drzwi do mesy 
otworzyłem 
tak, żeby zdenerwować przełożonego, nie znoszącego niepotrzebnych hałasów i 
wrzasków. Zły 
byłem chyba na niego, na ten przydługi lot, a może i na cały świat. Oczywiście 
skarcił mnie za 
ten wybryk, co mnie rozwścieczyło jeszcze bardziej i uniosłem się odrobinkę – 
nie na tyle 
jednak, by wyprowadzić dowódcę z równowagi. Jestem człowiekiem rozsądnym i wiem, 
co mi 
wolno, a czego nie. Vincent spochmurniał i zapytał, jak tam obchód. „Dobrze” – 
powiedziałem. 
„Niczego nie przeoczyłeś?” „Na pewno nie”. Odprężył się. „Opowiem ci pewien 
kawał, chcesz?” 
„Chcę” – skłamałem. No i komandor opowiedział mi ten swój kawał. Słyszałem go od 
niego 
przynajmniej ze trzydzieści razy, lecz nie przerwałem mu ani słowem. Takie 
rzeczy niekiedy 
procentują w przyszłości. „Niezłe to było, no nie?” „Jasne, że niezłe”. 
„Pozwolisz się namówić 
na partyjkę?” Odparłem, że przykro mi bardzo, ale nie. „Dlaczego?” „Ponieważ nie 
mam czasu 
na grę”. „Czasu nie masz? A co właściwie zamierzasz robić?” Zwlekałem z 
odpowiedzią, 
a potem powiedziałem, że nic. Oburzył się. „Nic? Astronauta nie może pozostawać 
w stanie 
absolutnej bezczynności. To dla niego zgubne”. „Tak? – zdziwiłem się. – Niby z 
jakiej przyczyny 
jest to dla nas zgubne?” „Nie udawaj, że nie wiesz”. „Naprawdę nie wiem, 
Vincent”. Zasępił się. 
Po chwili rzekł: „Skoro nie masz ochoty na szachy, to nie będę cię do nich 
namawiał. Idź do swej 
kabiny i utnij sobie drzemkę, jak to zazwyczaj o tej porze czynisz. Nie myślę ci 
w tym 
przeszkadzać”.
Tolerancyjny zwierzchnik z komandora, no nie? Łaskawie pozwolił mi odejść w 
spokoju, nie 
zmusił mnie siłą do gry. Na ogół bywa inaczej. Taki z niego fanatyczny 
szachista, że zupełnie nie 
liczy się z cudzym zdaniem i dopóty wierci człowiekowi dziurę w brzuchu, aż ten 
ulegnie 
i wyrazi zgodę, aby się dowódcy bez potrzeby nie narażać. Najgorsze, że Vincent, 
który był 
niegdyś zawodowym graczem i z tej racji uczestniczył w licznych turniejach, 
rozgrywanych na 
całym globie, pamięta moc szachowych dykteryjek i robi z owej wiedzy bezwzględny 
użytek, 
opowiadając je jedną po drugiej, aż nie wytrzymuję i błagam go, prawie na 
kolanach, żeby 
wreszcie raczył przestać. Wówczas komandor udaje zatroskanego i mówi, że on nie 
wiedział, iż 
mnie to w jakiś sposób drażni i irytuje. Rzecz jasna kłamie – podobne sytuacje 
zdarzają się za 
często, by mieć co do tego choćby najskromniejsze wątpliwości.
Dowódca mylił się przypuszczając, że zaraz po obchodzie pójdę się przespać do 
swojej 
kajuty. Dzisiaj wyjątkowo czułem się rześki i wypoczęty, i planowałem skończyć 
lekturę zaczętej 
wczorajszego wieczoru książki. Było mi to jednak nie dane. Przejrzałem ledwie 
parę stronic i w 
tym momencie zgasło światło. Awarię usunąłem własnoręcznie, bowiem posiadam ku 
temu 
niejakie predyspozycje, lecz czytać już mi się odechciało. Wyszedłem zatem z 
kabiny i udałem 
się do biblioteki, ponieważ było to jedno z nielicznych miejsc na statku, gdzie 
Vincent zwykle 
nie zachodził. Poza tym pragnąłem przekonać się, czy znajdę w niej jeszcze 
jakieś inne powieści 
godne uwagi. Głównie zależało mi na literaturze sensacyjnej, ewentualnie również 
historycznej.
Od razu gdy wszedłem do środka, rzucił mi się w oczy widok pociętych rysami 
półek, 
przypominających bardziej jakąś fantastyczną płaskorzeźbę niż solidne regały 
uginające się pod 
ciężarem prawdziwych książek, nie tych zmikrofilmowanych. Te rysy to robota 
Vincenta. 
Komandor pasjonuje się wszystkim, co ma jakikolwiek związek z drewnem: a więc 
rzeźbi, stuka 
młotkiem i zbija przeróżne zydle i taborety. Swego czasu udało mu się nawet 
wyprodukować 
porządne biurko, które mi natychmiast, na znak naszej przyjaźni, podarował i 
którego używam 
do tej pory. Jego samopoczucie, jak sądzę, zależy tylko od jednego: od postępów, 
jakie czyni 
w swej twórczej pracy. Gdy mu się wiedzie, chodzi po pokładzie radosny i 
rozpromieniony, 
i milczy na temat szachów. Gdy jest na odwrót, wtedy mój los, los podwładnego, 
jest nie do 
pozazdroszczenia.
Niestety, nie mogłem znaleźć wśród starodruków żadnej interesującej pozycji. 
Wyglądało na 
to, że powieść, której lekturę przerwałem, będzie ostatnią przeczytaną na 
statku.
– Więc to tutaj ukryłeś się przede mną, drogi Calenie? Trafnie przypuszczałem, 
że poszedłeś 
do biblioteki.
Odwróciłem się twarzą w kierunku drzwi. Oczywiście stał w nich Vincent, jedyny 
oprócz 
mnie członek załogi „Givenusa”. Stał i uśmiechał się drwiąco, jakby chciał 
powiedzieć, że mój 
trud okazał się daremny.
– Mylisz się, komandorze – zaprotestowałem. – Przyszedłem tu nie, aby uciec 
przed tobą, 
lecz w tym celu, żeby wybrać sobie coś do czytania.
Popatrzył na mnie z niedowierzaniem.
– I co, zapewne niczego wartościowego nie znalazłeś? Wartościowego w twoim 
mniemaniu.
– Istotnie nie – odparłem.
Komandor z udawaną serdecznością poklepał mnie po ramieniu.
– Spodziewałem się tego. Ale nie martw się. Przyszedłem tu po to, żeby ci pomóc 
i zaproponować małą partyjkę. Chyba się zgadzasz? Naturalnie, siłą do gry nie 
będę cię zmuszał, 
lecz skoro masz tyle wolnego czasu, że nie wiesz, co z nim począć, to 
protestować raczej nie 
powinieneś, nieprawdaż?
– Jasne, że nie – powiedziałem. A po chwili dodałem: – Zauważyłem, iż brakuje ci 
już 
materiału do pracy. Zapasy drewna powoli się wyczerpują, czyż nie tak?
– Niestety! – odparł, jakby nagle czymś zasępiony.
– Możesz skorzystać z mojego biurka. Jakoś się bez niego obędę.
Komandor wahał się przez moment. Potem rzekł:
– Doceniam twoje do mnie przywiązanie, ale przecież nie wolno mi zabierać z 
powrotem 
mego własnego prezentu! To by nie miało sensu...
– Nie krępuj się, Vincent – powiedziałem. – Nie będę gniewał się na ciebie z 
tego powodu.
– Mimo to nie skorzystam z twojej propozycji. Nie zrozum mnie źle. Ja 
naprawdę...
– Przepraszam – automat swoją masywną sylwetką niemal całkowicie zatarasował 
drzwi od 
biblioteki – nawigator Calen jest proszony do wykonania badań w laboratorium.
Robot wyrzucił to z siebie jednym tchem, tym samym głosem bez intonacji, po czym 
zastygł 
w bezruchu. Pomyślałem, że nadarza mi się wyśmienita okazja do ucieczki przed 
Vincentem; 
pomyślałem również, iż ostatnio tylko ja jestem tam wzywany, a komandora jakoś 
kolejka 
omija...
– Vincent, ty badałeś te próbki z Vecatora w zeszłym tygodniu?
– Nie.
– A dwa tygodnie temu?
– Też nie.
– To dziwne.
– Dlaczego dziwne?
– Bo ja robiłem to już trzy razy z rzędu.
Vincent zastanawiał się przez chwilę.
– To rzeczywiście jest zadziwiające. Nie umiem jednak tego wytłumaczyć.
Wówczas jeszcze nie zwróciłem uwagi na te słowa; nie zabrzmiały one dla mnie tak 
absurdalnie jak teraz, gdy je sobie przypominam i gdy dostrzegam zawartą w nich 
złowrogą 
ironię.
Pożegnałem się z dowódcą obiecując, że przyjdę na szachy natychmiast po 
zakończeniu 
badań i ruszyłem do laboratorium. Po drodze rozmyślałem o swym smutnym losie 
człowieka 
zagubionego wśród gwiazd, jakże obojętnych na nasze cierpienie, i doszedłem do 
przekonania, że 
nic w nim już mi się zmienić nie uda. Że jestem skazany na bycie astronautą aż 
do śmierci, że 
zawsze będę przebywał z dala od ludzi.
Potwornie zagracone, pełne najrozmaitszych bań, przyrządów, kabli, stołów, 
szafek 
z preparatami i instrumentami wnętrze laboratoryjnej salki pogłębiło jeszcze 
moje przygnębienie. 
Nie zbliżałem się w ogóle do kabiny, z której w normalnych okolicznościach 
powinienem 
sterować badawczym procesem. Nie było to potrzebne. Przemyślnie skonstruowany 
system 
przewodów i kabli dawał mi szansę uniknięcia zbędnego trudu. Wcisnąłem 
przełącznik do oporu 
i z zadowoleniem stwierdziłem, że aparatura działa jak należy. Wprawdzie z 
niektórych 
przewodów zaczynała już złazić warstwa izolacyjna (omal nie zraniłem sobie 
dłoni), ale nie 
napawało mnie to specjalnym niepokojem.
Wyszedłem stamtąd i prawie od razu zatrzymałem się. Dwa kroki przede mną 
rozpościerała 
się sporej wielkości kałuża jakiejś cieczy. Przedtem jej w tym miejscu nie było. 
Pewną myśl, 
która mi się niespodziewanie nasunęła, natychmiast odrzuciłem jako niedorzeczną. 
Ograniczyłem 
się tylko do wezwania aparatu naprawczego. Gdy nadszedł, rozkazałem mu 
zlikwidować kałużę 
i ustalić rozmiary awarii. Po otrzymaniu informacji, że są one nieznaczne, 
poleciłem robotowi 
oddalić się i poszedłem do siebie, zapominając o przyrzeczeniu danym 
komandorowi. Położyłem 
się i chyba na moment usnąłem; gdy się ocknąłem, zauważyłem, że w kabinie jest 
ciemno. 
Najpierw chciałem usunąć awarię sam, jak to na ogół czynię, potem jednak 
doszedłem do 
wniosku, że szkoda mego trudu. Połączyłem się z pokładowym komputerem i 
poleciłem mu, aby 
przysłał do mnie jakiś automat naprawczy. Następnie, nie myśląc już o tym 
więcej, wyszedłem 
na korytarz, żeby trochę po nim pospacerować. W trakcie chodzenia tam i z 
powrotem 
przypomniałem sobie o złożonej wcześniej komandorowi obietnicy i, niechętnie bo 
niechętnie, 
ruszyłem w kierunku mesy.
Dowódca oczekiwał mnie wpatrzony w szachownicę.
– Przyszedłem – oznajmiłem siadając naprzeciw niego.
Odburknął coś niezrozumiale, po czym zapytał:
– Wybierasz czarne czy białe?
Pomyślałem, że to obojętne, jakimi figurami będę grał, ponieważ Vincent i tak 
mnie 
z łatwością pokona, i zaproponowałem zdanie się na przypadek. Komandor nieco się 
skrzywił, 
jakby pragnął w ten sposób wyrazić swoje zdziwienie, po czym, szczęściarz, 
wylosował białe 
i rozpoczął partię pionem hetmańskim. Oho! – pomyślałem – dowódca jest mocno 
zdenerwowany. Widocznie nie mógł się mnie doczekać. Specjalnie wybrał debiut 
wymagający 
precyzji i dokładności, aby przy jego rozgrywaniu się uspokoić. Odpowiedziałem 
identycznie, też 
pionem sprzed królowej, Vincent zagrał c2-c4, ja ofiary nie przyjąłem 
odpowiadając skoczkiem 
i po chwili bój rozgorzał na dobre.
Po kilkunastu posunięciach sytuacja na szachownicy przybrała dla mnie 
niepomyślny obrót. 
Nie byłem tym zaskoczony. Groziła mi utrata lekkiej figury w zamian za jednego 
pionka, albo – 
gdybym rozpaczliwie bronił gońca – rozbicie mojego centrum pionowego i w 
konsekwencji 
tegoż umocnienie się białych na moim przedpolu, z realną groźbą mata w 
następnych ośmiu-
dziesięciu ruchach. Po krótkim wahaniu postanowiłem jednak bronić pozycji i 
oddałem figurę. 
Komandor spojrzał na mnie z wyraźną dezaprobatą.
– Coś nie tak? – zapytałem.
– Oczywiście.
– Niepotrzebnie poświęciłem gońca?
– Owszem.
– A co niby powinienem zrobić?
– Kontratakować. Miałeś całkiem niezłą kontynuację na skrzydle królewskim. 
Musiałbym 
przejść do obrony.
Zamyśliłem się. Zrazu niczego podobnego nie zauważyłem, lecz po pewnym czasie 
przekonałem się, że Vincent nie kłamał. Istotnie, gdybym ruszył do ataku, 
błyskawicznie 
skończyłyby się moje kłopoty w centrum. Kto wie, może po raz pierwszy w życiu 
wygrałbym 
z komandorem? Byłem wściekły na siebie za przegapienie takiej szansy.
– Wydaje mi się – powiedział Vincent, jakby uprzedzając moje pytanie – iż partii 
byś chyba 
nie wygrał, mimo bardzo dobrej pozycji, ale – po serii uproszczeń – mógłbyś 
łatwo przejść do 
remisowej końcówki, co i tak byłoby dla ciebie niemałym osiągnięciem.
– Dlaczego uważasz, że nie wykorzystałbym tej pozycji? Sam przecież mówiłeś, że 
była 
znakomita...
– To prawda. Ty jednak jesteś zbyt niecierpliwy, nie dość dokładny, żeby nie 
przeoczyć 
takiej okazji.
– Czyli że jestem słabym graczem. To chciałeś rzec?
– Słabym to niewłaściwe określenie. Raczej nierównym, niekonsekwentnym.
– Skoro tak twierdzisz, to dlaczego ciągle namawiasz mnie na szachy? Spokoju mi 
nie 
dajesz, a ten IBM stoi od dawna bezczynnie. Z nim graj, on jest na pewno o wiele 
lepszy ode 
mnie.
Vincent jak gdyby się zawstydził, zmieszał, bowiem mruknął coś niewyraźnie, 
spojrzał 
gdzieś w górę, potem w bok i dopiero po chwili odpowiedział:
– Nie sądziłem, że gra aż tak bardzo cię irytuje... Zdawało mi się, że lubisz 
szachy.
Żal mi się go zrobiło (jego!), więc nie wyprowadzałem dowódcy z błędu i 
oświadczyłem, że 
rzeczywiście lubię, ale że nade wszystko cenię sobie umiar, gdyż uważam, iż 
każda przesada jest 
groźna. Komandor pojął od razu, co zamierzałem przez to powiedzieć, albowiem 
więcej do 
tematu nie wracał i przez parę minut graliśmy w milczeniu. Już myślałem, że on 
się do końca 
partii nie odezwie, lecz myliłem się. Usłyszałem, że Vincent coś do mnie mówi i 
odruchowo 
pokiwałem głową, a on bez wątpienia potraktował ów gest jako moje przyzwolenie, 
ponieważ 
powiedział:
– Wybornie. Wobec tego zaraz ci wszystko wytłumaczę...
Pomyślałem, że niechcący sprowokowałem Vincenta do zwierzeń, czego wcale nie 
pragnąłem. W duchu przekląłem siebie za ten zgubny pośpiech.
– Słuchaj zatem. Te komputery są na pewno dobrymi szachistami, lecz gra z nimi 
jest nad 
wyraz nudna. Nie rozumiesz? Po prostu, gdy tylko zechcę, wygram z tym mózgiem 
każdą partię, 
wystarczy, że wybiorę odpowiedni debiut. Nasz IBM jest już niestety przestarzały 
– 
wypuszczono go na rynek bodajże przed ćwierćwieczem – a od tego czasu szachowa 
teoria 
poczyniła ogromne postępy. Jak wiesz, kompletuję literaturę szachową i jestem w 
nowościach na 
bieżąco. Widzę, że jednak nie rozumiesz, więc pozwól, że wyjaśnię ci to na 
przykładzie...
– Mów dalej, chętnie tego wysłucham – skłamałem.
– Załóżmy, że gram obronę wenusjańską. Jest tam taki wariant Barlssona-Zweiga, 
zresztą 
bardzo popularny. Do niedawna uważano, że nic nowego już nie można do niego 
wnieść. Ale, 
pamiętasz, co ci kiedyś opowiadałem o Cvetkowie?
– Tak, pamiętam – skłamałem ponownie.
– To jest ten sam Cvetkow. Zmienił on ów wariant tak, że w osiemnastym 
posunięciu czarne 
(komputer gra białymi) zamiast, jak dotychczas bywało, zrobić wreszcie roszadę, 
dalej z tym 
zwlekają i grają gońcem na c6. Ruch ten, z pozoru nonsensowny, boć przecież jest 
tam naturalne 
miejsce dla skoczka lub hetmana, wywołuje niesamowite komplikacje w grze 
białych, a jedynym 
dla nich skutecznym ratunkiem jest zagrać Sa4 – widzisz trudność dla komputera – 
skoczek musi 
iść na bandę, ponieważ w przeciwnym wypadku biały prędko przegra, a IBM 
nauczono, że na 
bandę szachownicy chodzić nie wolno, gdyż skoczek ma tam ograniczone możliwości 
manewru. 
Komputer oczywiście zna przykłady podobnych posunięć, ale w niczym nie 
przypominają one 
sytuacji, jaka się wytwarza we wzmocnieniu Cvetkowa.
– Zgoda, Vincent – powiedziałem. – Czy jednakże IBM sam rozwiązania znaleźć nie 
jest 
w stanie? Wszakże myśli on milion razy szybciej od przeciętnego człowieka i 
oblicza 
poszczególne warianty posunięć na ogromną ilość ruchów naprzód...
– I to jest właśnie dla niego zgubne – rzekł z zadowoleniem. – Komputer rozważa 
wszystkie 
możliwe posunięcia, a każde z nich pociąga za sobą następne; w końcu wariantów 
jest tyle (a 
IBM ma ambicję ogarnąć każdy z nich), że nawet komputer nie potrafi sobie z tym 
poradzić. 
Jego możliwości też są przecież ograniczone. Rozumiesz więc chyba; komputer w 
tej tak 
nietypowej sytuacji, zdany tylko na własne siły, zwyczajnie zawodzi.
– Pięknie, komandorze – rzekłem. – Niemniej Cvetkow również przy swoich 
obliczeniach 
korzystał zapewne z usług mózgów elektronowych, może one zatem po prostu były 
lepsze, 
sprawniejsze od naszego IBM, który, jak sam twierdzisz, jest już mocno 
przestarzały.
– Jasne, że tak, nawet miał do swej dyspozycji całą armię maszyn liczących, bez 
ich pomocy 
niewiele by zdziałał.
– Słuszność jest przeto po mojej stronie?
– Po twojej? – zaśmiał się Vincent.– Żartujesz chyba...
Poruszyłem się nieco w fotelu.
– Nie martw się, Calen, zaraz ci wszystko wyjaśnię. Komputery, które pracowały 
dla 
Cvetkowa, były ukierunkowane, rozumiesz, ukierunkowane! Przeliczały tylko te 
warianty, 
którymi je tamten nakarmił, każdy z nich był pod ciągłą kontrolą Cvetkowa 
pilnującego, aby nie 
pogubiły się w morzu najrozmaitszych rozwiązań... No jak, czy teraz nareszcie to 
zrozumiałeś?
– Tak, Vincent. Dziękuję ci za wspaniały wykład. Aha. Poddaję się.
Komandor rzucił okiem na szachownicę i powiedział:
– Istotnie, nie masz już szans.
– Niestety, to prawda.
– Może następną partyjkę?
– Nie. Lepiej zróbmy przerwę.
– Jak chcesz.
Ociężale uniosłem się z miejsca.
– Przyjdę niebawem – powiedziałem i opuściłem mesę.
Wróciłem do swej kabiny w nastroju raczej podłym. Coś – dotąd nie wiem co – 
denerwowało 
mnie i złościło i nie pozwalało mi na spokojne rozkoszowanie się samym biegiem 
czasu tak 
ospale w rakiecie w porównaniu do ziemskiego płynącym. Nie sprawiła tego chyba 
moja 
szachowa porażka, jako iż z Vincentem przegrywałem praktycznie zawsze, o ile nie 
przyznawał 
mi forów. Bardziej skłaniałem się do przypuszczenia, że drażni mnie właśnie 
jednostajność 
i monotonia kosmicznej podróży, ten czas tak leniwie na statku płynący.
Myśląc o tym nieomal bez przerwy, wszedłem do kajuty i spróbowałem zapalić 
światło. Nie 
udało mi się to. Spróbowałem znowu – też bez rezultatu. Pomyślałem, że to 
niemożliwe. Przecież 
automat usunął awarię – przynajmniej wydałem mu takie polecenie. Czyżby nie 
zostało ono 
wykonane? Jest to równoznaczne z buntem! Buntem robotów. Co na to komputer, nasz 
opiekun 
i prawdziwy dowódca „Givenusa”? Także wypowiedział nam posłuszeństwo? To oznacza 
katastrofę!
Nonsens, pomyślałem. Trzeba sprawdzić, i to jak najszybciej, z jakiego powodu 
automat nie 
usunął awarii.
– Nawigator Calen. Który z robotów wyruszył do mojej kabiny?
– Automat naprawczy RX-00/9.
– Dotarł do celu przeznaczenia? Komputer nie okazał zdziwienia.
– Tak.
Zawahałem się przez moment. Potem rzekłem:
– Przyślij „dziewiątkę” do mnie!
ENTAC potwierdził polecenie. Odszedłem od tasteru i zacząłem nerwowo krążyć po 
kajucie. 
Kroki robota usłyszałem już z daleka. Szedł ciężko, niespiesznie. Pomyślałem, że 
zaraz wszystko 
się wyjaśni i że powinienem się uspokoić.
– Wejdź! – powiedziałem. – Dlaczego nie ma tu światła?
– Naprawiłem kontakt.
– Kłamiesz! Włącz światło... No i co teraz powiesz?
– Awaria kontaktu.
– Usuń ją – zażądałem.
Odwrócił się do mnie tyłem. Spoglądając na jego potężny korpus, czułem, jak 
stopniowo 
ogarniają mnie dreszcze. Naraz w kabinie pojaśniało.
– Możesz odejść – powiedziałem.
Awarię usunął, mam zatem do czynienia tylko ze zwykłym automatem, a nie z 
robotem-
buntownikiem żądnym ludzkiej krwi, lecz wyjaśnia to niewiele. On oczywiście nie 
kłamał 
meldując o usunięciu awarii, gdyż kłamać nie mógł, ale światła znowu nie było, a 
więc... co 
z tego wynika? Chwileczkę. Do awarii niewątpliwie doszło, a skoro kontakt był 
naprawiany 
przez automat, a nie przeze mnie, dyletanta, to po dwudziestu minutach zepsuć 
się jeszcze raz nie 
powinien. Wygląda to tak, jakby komuś zależało na tych idiotycznych usterkach.
A dlaczego zależy? Co ja dotychczas czyniłem, gdy światło nawalało? Naprawiałem 
sam. 
Innymi słowy grzebałem przy wyłączniku. Często? Tak. Robiłem to wystarczająco 
często, aby 
przytrafił mi się jakiś nieszczęśliwy wypadek, na przykład porażenie prądem. 
Groźne porażenie? 
To rzecz wątpliwa, naturalnie do tragedii wcale by dojść nie musiało, lecz 
wykluczyć tej 
możliwości się nie da.
Dalej – sprawa tych kałuż i wycieków. Spotykam je na swej drodze już od dawna, 
bodajże od 
miesiąca, co jest o tyle groźne, że łatwo się wtedy poślizgnąć i uderzyć głową o 
coś twardego, 
metalowego, a głowy nie mam z żelaza. A laboratorium? Byłem tam wzywany kilka 
razy 
z rzędu, w przeciwieństwie do Vincenta, który od jakiegoś czasu przestał je 
zaszczycać swoją 
obecnością, do czego skądinąd sam się przyznał. Jak sobie pomyślę o tym 
przewodzie, z którego 
złazi izolacja, robi mi się momentalnie niedobrze; tam jest przecież tak ciasno, 
że aby korzystać 
ze skonstruowanego przez nas przełącznika, trzeba działać formalnie po omacku, a 
napięcie 
panujące w tych przewodach jest dość wysokie, dla człowieka w zupełności 
wystarczy.
Z rozważań tych płynie jeden wniosek: Ktoś (lub coś) chce cię zabić, pilocie; po 
prostu 
zabić. I tym hipotetycznym Kimś może być tylko twój współtowarzysz, komandor 
Vincent. 
Nikogo innego bowiem poza wami w kosmolocie nie ma.
2
Rzekłem przed chwilą, że wyłącznie Vincent może być tym, kto dąży do mojej 
zguby. Jest to 
takie jasne i oczywiste, że aż podejrzane. W sytuacji, w jakiej się znajduję 
obecnie, nie mogę 
zadowolić się rozwiązaniem najprostszym. Muszę szukać innych możliwości 
wyjaśnienia 
zagadki, choćby z pozoru najbardziej absurdalnych.
Na przykład ingerencja sił pozaziemskich. Dlaczegóż by nie, wprawdzie już samo 
istnienie 
INNYCH jest mało prawdopodobne, lecz o próbach zabójstwa na kosmicznym statku 
kroniki 
także milczą. Czyli to Obcy byliby autorami tych wszystkich „przypadków”, które 
mi się 
dotychczas przytrafiały. Ale, na miły Bóg, jak oni to zrobili? Jest to problem 
niebłahy, gdyż na 
pokład nic materialnego dostać się nie może – „Givenus” jest otoczony 
anihilacyjnymi ekranami, 
przez które nic nie ma prawa się przecisnąć, nie mówiąc już o tym, iż każda 
najdrobniejsza nawet 
cząstka w promieniu trzech milionów mil jest natychmiast niszczona przez nasz 
miotacz 
antymaterii, urządzenie o wzorcowej wręcz niezawodności. Trzeba tedy przyjąć, że 
ONI są 
niematerialni, czyli że składają się z samej świadomości, energii, siły woli i 
tak dalej. 
Znakomicie. Ustaliłem zatem, że moimi prześladowcami są niematerialni INNI, 
którzy w jakiś 
tajemniczy sposób wtargnęli na pokład fotolotu. Dlaczego to uczynili? Niechybnie 
dlatego, ażeby 
opanować statek, to się narzuca od razu, samo przez się. Jak może coś 
niematerialnego 
zawładnąć materialnym? Owo hipotetyczne „coś” musi się po prostu 
zmaterializować. A że tego 
chyba zrobić się nie da, wybrali mnie jako swoisty przekaźnik, za pomocą którego 
ONI opanują 
fotolot i – w konsekwencji – całą naszą flotę, a ciąg dalszy łatwo już sobie 
wyobrazić... Wszystko 
się zgadza, jestem ich posłusznym sługą, więc z jakiej przyczyny tak sprawnego i 
potrzebnego 
agenta Obcy chcą się pozbyć? No, dlaczego? Tutaj ludzki umysł musi skapitulować. 
Możliwe 
jednak, że Tamci, działając z nieznanych pobudek, naprawdę dążą do mojej 
śmierci, a droga jaką 
sobie obrali, jest nieco zawiła i niejasna, co zaraz wykażę. Mianowicie 
dopuszczam możliwość, 
iż moi wrogowie posłużyli się bronią tajemną, psychiczną lub parapsychiczną i 
siłą swej woli 
sprawili, że olej zaczął mi się naraz rozlewać przed nosem, albo „namówili” 
pokładowy 
komputer do czynienia tego w ich przebrzydłym i nieludzkim interesie. Tylko po 
co to 
marnotrawstwo czasu, sił i środków? Skoro tak potężne przeszkody przebyli i z 
takimi 
potwornymi trudnościami się uporali, to czyż nie łatwiej by im było zabić mnie 
natychmiast, bez 
zabawy w kotka i myszkę? Sądzę, że koncepcja INNYCH upada bezpowrotnie.
Komputer. Tym samym zdobyłem się na nie lada odwagę, jako iż nikt jeszcze 
żadnemu 
robotowi krwiożerczych skłonności nie dowiódł i w moim przekonaniu nigdy nie 
dowiedzie. 
Pójdźmy wszelako na to (już następne) nieprawdopodobieństwo. Komputer w roli 
kosmicznego 
tyrana, mordercy. Moim towarzyszem lotu jest przeto zbuntowany mózg pokładowy, 
bestia 
dybiąca na ludzkie życie. Przyczyna buntu? Chęć zawładnięcia kosmolotem. Bzdura. 
ENTAC 
i bez tego jest jego jedynym władcą.
Czyli bunt bez powodów. Komputer zamierza mnie zabić, bo mu się nie podobam. 
Szkopuł 
w tym, że o tej hipotezie mogę powiedzieć to samo, co o poprzedniej. Mózg 
pokładowy, mający 
praktycznie nieograniczone możliwości zgładzenia każdego z nas, ucieka się do aż 
tak 
karkołomnych sztuczek? Nie jest to zbyt prawdopodobne, łagodnie się wyrażając.
Krótko mówiąc, znalazłem się z powrotem w punkcie wyjścia – Vincent. 
Niepotrzebnie się 
zatem tyle trudziłem... Ale, ale czy to naprawdę musi być Komandor? Bynajmniej. 
Jest jeszcze 
inna ewentualność. Nikt ciebie nie prześladuje, pilocie – wszystko to jest 
wyłącznie wytworem 
twego przewrażliwionego umysłu, nie było nigdy żadnej awarii, nikt nigdy nie 
zastawiał na 
ciebie żadnej pułapki, jesteś po prostu chory, znużony monotonią i 
jednostajnością kosmicznej 
podróży. Koniecznie winienem dać się dokładnie zbadać – jeśli testy wykażą, że 
jestem 
absolutnie zdrów na umyśle, to wówczas istotnie pozostanie tylko jedna odpowiedź 
– Vincent.
– Nawigator Calen. Nakazuję przeprowadzenie na sobie wszelkich badań niezbędnych 
do 
sprawdzenia, czy aby nie przejawiam jakichś aberracji psychicznych. Ukierunkować 
testy pod 
kątem podatności na halucynacje i urojenia. Początek badań: osiemnasta zero 
zero. Skończyłem.
Leżę wygodnie na tapczaniku, trochę co prawda zmęczony badaniami, ale zarazem 
zadowolony, jak człowiek, który wykonał swój obowiązek. Prócz tego jestem też 
trochę głodny, 
lecz z tym problemem uporam się z łatwością.
– Calen. Kolację do mojego pokoju za dziesięć minut. Kiedy będą wyniki?
– O dziewiętnastej dwadzieścia.
– Zawiadomisz mnie o tym. To na razie wszystko.
Oczekując na przyjście stewarda, spacerowałem po kabinie. Gdy się pojawił, 
kazałem mu 
postawić tacę na stole i jak najszybciej się stąd wynosić, bowiem obawiałem się, 
że jego 
niechlujny wygląd – steward nie oliwił się od dawna, wyglądał więc 
nienadzwyczajnie i na 
domiar złego niemiłosiernie skrzypiał – do reszty zepsuje mi apetyt. Jedząc 
myślałem, że ta 
robocia niedbałość ma pewne dodatnie strony, ponieważ w zupie tym razem nie 
można było 
odkryć najmniejszych grudek smaru, a i herbata była wyjątkowo bez domieszki 
towotu.
– Komputer. Wyniki badań nawigatora Calena.
Niechętnie uniosłem się z krzesła – nie znoszę, jak mi się przeszkadza w 
czymkolwiek, a już 
najbardziej w jedzeniu.
– Czytaj.
– Wykonuję. Badania przeprowadzał zespół medyczny „Triumf” według testu 
opracowanego 
w pięćdziesiątym ósmym roku przez doktora Brenta Haidera...
– Szczegóły możesz sobie podarować – przerwałem. – Proszę o samą konkluzję.
– Zrozumiałem: Wniosek: „Automaty medyczne niczego nie wykryły. U badanego nie 
stwierdzono żadnych odchyleń od psychicznej normy. Nie wykryto też jakichkolwiek 
skłonności 
do halucynacji. Wyklucza się aberrację psychiczną, w obojętnej postaci”.
– Dosyć – powiedziałem. – Rozłącz się.
Sytuacja zatem wyjaśniła się całkowicie. Tym hipotetycznym KIMŚ jest jednak 
Vincent! 
I pomyśleć, iż przez lata całe uważałem go za swego przyjaciela! I, co gorsza, 
on nim był 
naprawdę.
Położyłem się ponownie na tapczaniku. Ciekawe (zastanawiałem się) jakie on może 
mieć 
powody, by życzyć sobie mojej śmierci. Nic mi nie przychodziło na myśl, pomimo 
dość 
wytężonych wysiłków. Po pewnym czasie uprzytomniłem sobie, że z mojego punktu 
widzenia 
odgadnięcie motywów postępowania komandora jest nie tyle interesujące, co wręcz 
konieczne! 
Przecież, rozumowałem, skoro będę je znał, to może uda mi się wszystko jakoś 
wyjaśnić, 
zwłaszcza iż wobec niego nie czuję się winny. Postanowiłem działać metodycznie. 
Jakie 
przyczyny najczęściej popychają ludzi do zbrodni? Chęć zysku na przykład... Tak, 
to 
zdecydowanie należy postawić na pierwszym miejscu. Następnie zemsta, kobieta, 
urażone 
ambicje, pragnienie zajęcia czyjegoś stanowiska...
Pieniądze – posiadam je naturalnie, ale nie w większej ilości niż Vincent i w 
dodatku są one 
w nader odległym miejscu, jakieś trzydzieści parseków stąd. Ubezpieczony rzecz 
jasna jestem, 
nawet na pokaźną kwotę, lecz nie na dowódcę „Givenusa”. Wykluczam także 
możliwość 
porozumienia się Vincenta z moim wspólnikiem; nikt by tego nie dokonał.
Motywem poczynań komandora nie może być również zemsta, nikogo dotychczas nie 
skrzywdziłem, może nie tyle z dobroci serca, co raczej dlatego, iż nie miałem ku 
temu stosownej 
okazji.
Trudniej będzie w charakterze motywu zbrodni wykluczyć kobietę, ponieważ takie 
sprawy 
każdy na ogół otacza tajemnicą i z braku wiarygodnych danych łatwo o pomyłkę.
Czy istniała kiedykolwiek jakaś dziewczyna, którą obaj znaliśmy? Chyba nie, lecz 
warto na 
pewno się nad tym porządnie zastanowić, albowiem idzie tu wszakże o moją własną 
głowę.
Więc po kolei. Kiedy poznałem komandora? Przed pięcioma laty, na wyprawie 
„Skorpiona”. 
Nie wcześniej? Nie.
Podczas naszego wspólnego pobytu w Orionie mieliśmy oczywiście chwile 
wypoczynku, ja 
byłem na Alfie dwukrotnie, on tylko raz... O ile dobrze pamiętam, jego urlop 
wypadł między 
moimi, zatem niewielkie prawdopodobieństwo zajścia takiej sytuacji jednak 
istnieje... Ależ nie, 
Vincent też dwukrotnie odwiedzał Alfę, a ten drugi urlop nie poprzedzał mojego 
ostatniego... 
Oznacza to, że... Zaraz, kiedy wydarzył się ten wypadek na Almagro? Winienem to 
sobie 
koniecznie przypomnieć, to szalenie ważne! Komandor – wtedy jeszcze, podobnie 
jak ja, 
nawigator pierwszej klasy – wyciągnął mnie pewnego upalnego popołudnia z dna 
krateru, 
w którym się tak niebacznie znalazłem, choć robić tego nie musiał, nawet nie 
powinien, i gdyby 
w ogóle wówczas nie zareagował udając na przykład, że zmylił drogę, nikt nie 
miałby o to do 
niego najmniejszych pretensji, albowiem sytuacja rzeczywiście była paskudna, i 
ja sam, gdy 
schodził w dół czepiając się jak kot kruchych półek, gorąco przeciw owemu 
szaleńczemu 
krokowi protestowałem rozumując, że Vincent jest bez szans, a po co obaj mamy 
ginąć (wyznam 
jednak, że w duchu liczyłem na tę pomoc, przecież na nic innego liczyć wtedy nie 
mogłem!).
Tak więc gdyby mnie już na Almagro nienawidził, to nie schodziłby na pewno, a 
jeżeli 
ponownie wyjechał na Alfę przed tym wypadkiem, to żadnej urazy do mnie nie żywił 
i kobietę 
jako motyw zbrodniczego postępowania zwierzchnika mogę śmiało wykluczyć, lecz 
jeśli było na 
odwrót... Kiedy to się wydarzyło? No, kiedy?
Moment: zostały wówczas jeszcze dwa dni do końca tury, a potem przyleciał Pankov 
i zmienił Sjedberga, lecz to nic mi nie mówi... Pamięć ludzka jest jednak 
zawodna. Ale nie 
pamięć maszynowa!
Rzuciłem się natychmiast do tasteru.
– Nawigator Calen. Którego dnia przytrafił mi się ów wypadek na bazie w Almagro?
– Szóstego października.
– Czy komandor zdążył już wtedy powrócić ze swego drugiego urlopu?
– Tak.
A więc wszystko jest jasne. Gdyby Vincent chciał mnie zamordować z 
ambicjonalnych 
pobudek, to miałby tam, na Almagro okazję wręcz wymarzoną – wystarczyłoby, gdyby 
nie 
uczynił nic.
Z pozostałymi potencjalnymi motywami uwinę się szybko. Nigdy żadnego donosu na 
dowódcę nie złożyłem, awansu mu nie odebrałem, na moje stanowisko ochoty on mieć 
nie może, 
gdyż ma wyższe, czyli komandor nie ma właściwie powodu, aby sobie życzyć mojej 
śmierci.
Trzeba zatem skonstatować, stojąc w obliczu nieubłaganej wymowy faktów, że tym 
hipotetycznym Kimś on nie jest – skoro brakuje motywów, nie ma też zbrodni (po 
łacinie brzmi 
to zapewne znacznie efektowniej, ale już całą, niestety, zapomniałem). Głupia 
sytuacja, bo 
przecież Vincent jednakże jest moim wrogiem, czego sposobem dedukcyjnym przed 
chwilą 
dowiodłem, acz wróg to nietypowy, bo wszak w niczym mu, jako żywo, nie 
zawiniłem...
Wstałem z kanapy i zacząłem chodzić od ściany do ściany. Przy którymś z 
kolejnych 
nawrotów olśniła mnie pewna myśl. Kim jest przestępca mordujący ot, tak sobie, 
dla 
przyjemności? Czy aby nie psychopatą, wariatem?
Koncepcja owa, na pierwszy rzut oka absurdalna, jest zapewne słuszna, już choćby 
z tej 
przyczyny, że obłąkanemu do popełnienia zbrodni racjonalne motywy nie są 
potrzebne, a tylko 
ich brak sprawiał, że nie mogłem dotąd położyć znaku równości pomiędzy 
komandorem a osobą 
mego przypuszczalnego prześladowcy.
Doszedłem zatem do przekonania, iż Vincent jest chory psychicznie... Szczerze mu 
współczuję; być wariatem, to musi być naprawdę przykre, lecz moje współczucie 
dla niego nie 
sięga aż tak dalece, żebym miał z założonymi rękami czekać spokojnie na moment 
rzezi! 
Walczyć mi trzeba, winienem starać się pokrzyżować jego mordercze zamiary, 
bowiem jest to 
dla mnie kwestia życia i śmierci.
Ciekawe, swoją drogą, czemuż to ja wcześniej się w istocie rzeczy nie 
zorientowałem. Toż 
osobnik obłąkany nienormalnych właściwości swego charakteru ukryć raczej nie 
potrafi. Muszą 
być jakieś spostrzeganie objawy obłędu. Po czym zwykle poznać wariata? Taki 
nieszczęśnik 
biega zazwyczaj z pianą na ustach, rzuca się na każdego, kto tylko nawinie mu 
się pod rękę; 
gryzie, kopie, płacze i wyje. Wtedy wszystko jest oczywiste. Każdy domyśla się, 
że ma do 
czynienia z szaleńcem. Podobne przypadki medycyna określa bodajże mianem 
furiatów, lecz do 
końca nie jestem tego pewien. A co się dzieje, gdy objawów brak, gdy są one 
skrzętnie przez 
chorego ukrywane? Wówczas rozpoznanie jest trudniejsze. Łatwo nawet czasami o 
pomyłkę, 
o pozostawienie obłąkanego przez dłuższy czas na wolności. Najprawdopodobniej 
właśnie takim 
pomyleńcem jest i komandor.
Inaczej mówiąc, Vincent jest psychicznie chory, ale ty tego nie spostrzegłeś, 
gdyż do jego 
dziwactw zdążyłeś się już przyzwyczaić. No tak, jestem chyba na właściwym 
tropie. Komandor 
rzeczywiście posiada pewne zastanawiające cechy charakteru i niekiedy postępuje 
nader 
nierozumnie. Przykład pierwszy z brzegu. Ten kawał o pijaku śpiącym nocą na 
cmentarzu. 
Opowiada go bez przerwy, dlaczego? Bo sprawia mu to przyjemność. Słyszałem to od 
niego 
przynajmniej trzydzieści razy, co mu do tej pory wybaczałem, ale teraz inaczej 
na to patrzę. 
Przecież ta anegdota ma swój niesamowity podtekst, z którego on przypuszczalnie 
w ogóle sobie 
sprawy nie zdaje! Jak mogę w inny sposób potraktować puentę tego rodzaju, iż 
grabarz mówi do 
unoszącego się z grobu śpiocha: „Skoro już wstajesz, to powinieneś się cieplej 
ubrać”, niż jako 
dowód na moją hipotezę? Mowa jest tam o śmierci, zmartwychwstaniu, grobach – 
czyż to nie 
wystarczy?
A te hobby komandora? Stolarka i rzeźba zarazem – bardzo podejrzane połączenie 
upodobań! Drzewo? Kto dzisiaj rzeźbi w drewnie? Nikt; nikt poza osobnikami 
pokroju Vincenta. 
Wprawdzie to jeszcze o niczym nie świadczy, lecz co on z owego drewna wyrabia! 
Trumny 
produkuje! I to taśmowo, jakby pragnął je później sprzedawać hurtem. Zniszczył 
półki 
w bibliotece, pokrywając je siecią wizerunków mocno przypominających trumny. 
Każdy 
wykonany przez niego sprzęt domowego użytku jest po prostu trumną; mniej lub 
bardziej 
trumną. Nawet moje biurko (które nigdy nie budziło we mnie entuzjazmu) jest 
raczej trumną, 
aniżeli prawdziwym biurkiem.
A jak się zachowywał, gdy rozpaczliwie szukał na statku jakichś drewnianych 
części? 
Dosłownie szalał, biegał po całym kosmolocie, nie pomijając żadnego 
pomieszczenia, wracając 
do niektórych wielokrotnie; spotykane po drodze automaty lżył, przeklinał, jakby 
nie wiedział, że 
one nic sobie z tego nie robią; jednym słowem było to typowe zachowanie 
człowieka niespełna 
rozumu. Najgorsze, że on właśnie w tych dniach po raz pierwszy zrzucił z siebie 
maskę, a ja 
w ogóle nie zwróciłem na to uwagi. Wyrzucam sobie obecnie ten brak 
przenikliwości. Być może 
wydarzenia potoczyłyby się w innym kierunku, gdybym już przed miesiącem doszedł 
prawdy.
Wariat! I pomyśleć, że ktoś taki jest moim towarzyszem podróży! Znienacka 
ogarnął mnie 
chłód; dostałem dreszczy i poczułem, że drżą mai palce u rąk.
– Calen. Doprowadzić do porządku klimatyzację w mojej kabinie.
Osobnik chory na umyśle na pokładzie fotonowca to fakt niemal kuriozalny, w 
najwyższym 
stopniu zadziwiający, ale niestety prawdziwy i wypadałoby jakoś się z tym 
pogodzić... Pogodzić! 
Bzdura, powinienem przystąpić do działania, bo w przeciwnym wypadku nigdy nie 
powrócę na 
Alfę!
Czy aby na pewno Vincent jest obłąkany? Bezpośrednich dowodów na to nie 
posiadam, 
wszystko to są jedynie moje domysły. Może komputer by mi pomógł? Pytanie tylko, 
w jaki 
sposób ja go przekonam do swojej wersji. Jak dla mózgu elektronowego jest ona 
chyba niezbyt 
precyzyjnie uargumentowana. Sprytny jest ten Vincent, sprytny... Niemniej ze mną 
tak łatwo 
sobie nie poradzi. Nie dam się zarżnąć jak ofiarne cielę.
Załóżmy optymistycznie, że udałoby mi się jednak nakłonić komputer do poddania 
dowódcy 
odpowiednim testom. Załóżmy również, że wypadłyby one po mojej myśli. Co bym 
przez to 
zyskał? Niewiele. Jedynie pewność, że komandor jest rzeczywiście nienormalny. 
ENTAC 
bowiem nie podjąłby przeciwko Vincentowi żadnych kroków. Nie mógłby tego 
uczynić. 
Działanie komputera na moją korzyść byłoby możliwe tylko wówczas, gdyby mój 
towarzysz 
zaatakował mnie bezpośrednio, na przykład z bronią w ręku, a nie za pomocą 
chytrze 
obmyślonego planu (którego ogólnych zarysów zaczynam już się powoli domyślać). 
Mózg 
pokładowy musi chronić życie człowieka za wszelką cenę, ale wyłącznie w sytuacji 
krytycznej, 
wręcz zagrażającej jego życiu lub zdrowiu. Wcześniej nie może zrobić nic.
Zatem mój pojedynek z Vincentem toczyć się będzie na razie bez udziału maszyny. 
Niemniej 
zdobycie dowodów na chorobę komandora jest dla mnie dalej szalenie ważne. Ryzyko 
omyłki 
trzeba mi bowiem zredukować do minimum. Powinienem przeto szukać innych dróg, 
innych 
możliwości. Inaczej mówiąc, muszę wybrać się do naszej pokładowej biblioteki. 
Przypuszczam, 
iż znajdę tam jakieś podręczniki z zakresu psychologii i psychiatrii i dowiem 
się wreszcie, jak na 
temat postępowania osobników pokroju komandora wypowiada się nauka.
Ostrożnie uchyliłem drzwi i wyszedłem na pusty korytarz. Niespokojna wyobraźnia 
podsunęła mi natychmiast obraz Vincenta uzbrojonego w drewnianą pałkę i 
czyhającego na mnie 
za najbliższym zakrętem... Tłumaczyłem sobie, iż to niemożliwe, bo skoro próbuje 
zamordować 
swego kolegę za pomocą tak perfidnych i wyrafinowanych środków, to niby dlaczego 
miałby 
naraz uciekać się do sposobu niewątpliwie prymitywnego i wbrew pozorom mało 
skutecznego; 
lecz strach mnie nadal nie opuszczał. Bałem się; niemal fizycznie czułem na 
czole ciężki dotyk 
drewnianej maczugi, specjalnie przez komandora na tę okazję przyszykowanej. 
Nagle olśniła 
mnie pewna zbawcza myśl. Podszedłem do tasteru.
– Nawigator Calen. Proszę podać mi miejsce aktualnego pobytu komandora Vincenta.
– Sterownia.
– Skończyłem.
Uspokojony tą wiadomością wyminąłem sporej wielkości kałużę, która znalazła się 
na mojej 
drodze i skręciłem w bok, myśląc o tym, że nawet zwykły spacer po kosmolocie w 
obecnych 
warunkach rodzi wciąż nowe problemy. Na przykład teraz: wybrać schody, czy 
raczej posłużyć 
się windą? Na schodach można niekiedy poślizgnąć się i upaść, co nie wzbudza we 
mnie 
zbytniego entuzjazmu, a windy potrafią czasem i znienacka się zatrzymać, a 
powietrza w nich za 
dużo nie ma, tyle tylko, ile jest naprawdę konieczne; tlen w kosmosie jest za 
bardzo deficytowym 
towarem, aby go bezmyślnie trwonić.
Postanowiłem jednak wybrać schody.
Zmęczyłem się nieco tą wędrówką, serce mi wali niczym młotem, ale to chyba 
bardziej ze 
strachu niż z przemęczenia. Zaraz będzie sterownia, którą niepodobna obejść, 
trzeba niestety 
przejść obok niej. Niekorzystne to dla mnie, ponieważ w jej drzwiach może 
przypadkowo 
pojawić się Vincent, a do spotkania z nim mi niespieszno. Komandor przecież 
mógłby 
zorientować się przedwcześnie, iż rozszyfrowałem jego plany, a tego wolałbym 
uniknąć.
Sterownię minąłem szczęśliwie, znowu schody, tym razem prowadzące w dół, jest 
i biblioteka. Ciekawe, jakiego rodzaju niebezpieczeństwo może się tu czaić... 
Przypuszczalnie 
jednakże niełatwo byłoby w jej drzwiach zainstalować jakąś pułapkę, można zatem 
śmiało 
wchodzić.
Katalog. Astrofizyka. Medycyna... Dział IV. Choroby psychiczne. Sporo tego, aż 
ręce 
opadają, nigdy nie sądziłem, że wariaci mogą być tak zróżnicowani.
Niemniej od czegoś należy zacząć. Pozycji moc, najlepiej uczynię, jeśli będę 
szukał wśród 
najcieńszych, czasu wszakże za dużo nie mam, kto wie, jakie niespodzianki mnie 
jeszcze 
oczekują.
Zwangler S. Psychiatria. Zarys ogólny.
Wnosząc po tytule jest to swoiste kompendium naszej wiedzy o chorobach 
psychicznych, 
powinienem przeto coś interesującego dla siebie znaleźć.
Schizofrenia... Schizofrenia prosta, przewlekła, powikłana, dziecięca... Stop – 
komandor już 
dawno wyrósł z wieku dziecięcego. Jest nawet trochę starszy ode mnie, bodajże o 
dwa lata.
„Chory przestaje zajmować się czymkolwiek, nie przejawia chęci do jakiejkolwiek 
aktywności, nie dba o swój wygląd zewnętrzny, chodzi obszarpany, potrafi całymi 
miesiącami 
nic nie robić, o swoją przyszłość się nie martwić, staje się leniwy i 
niepunktualny...”
Przerwałem lekturę. W zasadzie nic tu do Vincenta nie pasowało. Komandor zawsze 
ubiera 
się starannie, zgodnie z wymogami regulaminu; do pracy, chociaż z natury leniwy, 
pewną ochotę 
jednak przejawia, twierdząc przy tym, że winienem obrać go sobie jako wzór do 
naśladowania, 
tak że jakby na to nie patrzeć, trudno uznać dowódcę „Givenusa” za 
schizofrenika.
Charakteropatia starcza i miażdżycowa... Nie to nie to. Charakteropatia 
poencefalityczna. 
„Przestępca – zapowiada się ciekawie – jest w stanie dokładnie opisać szczegóły 
popełnionego 
czynu, ale nie umie wyjaśnić, dlaczego w danym momencie nie uświadamiał sobie 
karalności 
i następstw czynu przestępczego; osobnicy ci popełniają z reguły czyny 
impulsywne”.
Ponieważ postępowanie Vincenta nosi wszelkie znamiona planowości, głębokiego 
i starannego namysłu, będę musiał i tę hipotezę odrzucić.
Zmieniłem rolkę w aparaciku i ponownie wbiłem wzrok w tekst. „Cyklofrenia – 
czytałem – 
czyli psychoza maniakalno-depresyjna. Najbardziej symptomatycznym jej objawem 
jest to, że 
posiada ona jak gdyby okresowy charakter. Okresy wzmożonej pobudliwości 
przeplatają się tu 
z okresami całkowitego zaniknięcia choroby. Nauka nazywa to remisjami. 
Cyklofrenia jest 
chorobą trudną do wykrycia i niełatwą w leczeniu. Chory nie zdradza tendencji 
agresywnych 
wobec innych ludzi...”
Wielka szkoda, że oni nie są agresywni, bo dotychczas wszystko się zgadzało.
„Psychopatie – czyli wrodzone odchylenia struktury osobowości od przeciętnej 
normy, 
włącznie z nieprawidłowościami życia uczuciowo-popędowego, uczuciowości wyższej 
i temperamentu. Psychopatia jest raczej uważana za stan prawidłowy, można o niej 
mówić 
dopiero wówczas, gdy nasilenie odchyleń od przeciętnej normy jest tak duże, iż 
zagraża 
harmonijnemu współżyciu jednostki z otoczeniem. Psychopaci mają skłonność do 
wchodzenia 
w kolizję z prawem...”
Natychmiast wyostrzyłem uwagę. Coś podpowiadało mi, że niebawem już definitywnie 
upewnię się w swoich podejrzeniach. Czytałem w pośpiechu dalej: „Zdarza się 
nawet, że 
dopuszczają się oni przestępstw najcięższych, ze zbrodnią włącznie. Ponieważ 
charakter, 
temperament, sposób uczuciowego doznawania są to wszystko dyspozycje 
przejawiające się 
dopiero po zetknięciu się z podnietami otoczenia, rozpoznanie psychopatii jest 
bardzo 
utrudnione”.
Doskonale, pomyślałem. Przynajmniej teraz wreszcie rozumiem, dlaczego nikt dotąd 
poza 
mną nie zauważył, że komandor jest szaleńcem. Po prosta starannie ukrywał przed 
ludźmi swoje 
zbrodnicze skłonności, co mu się w pełni udawało.
Sytuacja właściwie jest jasna. Vincent, mój współtowarzysz, z nie znanych mi 
przyczyn 
zwariował i zapragnął nagle mojej śmierci. Jego psychopatyczne ciągoty są na 
nieszczęście znane 
tylko mnie, nikt inny o tym nie wie, toteż mogę liczyć wyłącznie na własne siły.
Lot potrwa jeszcze około siedmiu miesięcy; jeżeli przez ten czas Vincent nie 
dopnie swego, 
to epilog tej historii będzie niezmiernie pouczający – złożę przed komisją 
odpowiedni raport, 
lekarze go w końcu zbadają i niewątpliwie szeregi astronautów zmniejszą się o 
jednego 
człowieka. Niemniej równie dobrze może być inaczej; aby do tego nie dopuścić, 
muszę zacząć 
nareszcie działać. Od jutra zabieram się uczciwie do pracy; z takim 
postanowieniem udałem się 
na spoczynek i z tą myślą zasnąłem.
Jak na człowieka, któremu grozi śmiertelne niebezpieczeństwo, wyspałem się 
zupełnie 
przyzwoicie. Na dobrą sprawę niesłusznie wpadłem wczoraj w panikę, przede 
wszystkim jeszcze 
żyję, co już jest coś warte. Powinienem jednak dotrzymać danego sobie wcześniej 
przyrzeczenia 
i zastanowić się serio nad swoim położeniem. A więc: dlaczego Vincent sięga do 
tak 
wyrafinowanych metod, zamiast rzucić się na mnie z dłutem czy jakimś innym 
śmiercionośnym 
narzędziem, których posiada przecież pełno z racji swych niecodziennych 
upodobań? Być może 
odpowiedź na to jest prosta. Komandor przypuszczalnie spodziewa się, że w ten 
sposób 
powiedzie mu się dokonanie czegoś w rodzaju zbrodni doskonałej, ale ja już jego 
marzenia 
niechybnie rozwieję. Ciekawe jednakże, czy szaleniec jest zdolny do obmyślenia 
tak 
demonicznego planu? Chyba jest, ponieważ autor podręcznika, który przeglądałem w 
bibliotece, 
zauważył na jednej ze stron, że wśród psychopatów zdarzali się i tacy osobnicy, 
którzy 
odznaczali się wybitną inteligencją. Vincent co prawda nigdy nadmierną 
błyskotliwością się nie 
wyróżniał, lecz całkiem możliwe, iż dotychczas swych talentów w pełni nie 
ujawniał...
– Wejść! – krzyknąłem słysząc pukanie do drzwi.
– Przyniosłem śniadanie – powiedział automat, zatrzymując się dwa kroki przede 
mną.
– Widzę. Dziękuję.
Robot oddalił się. Wstałem z tapczanika, uruchomiłem dźwigienkę przywracającą 
kabinie 
normalny wygląd i podszedłem do stołu. Jedząc pokaźnych rozmiarów befsztyk, 
poprawnie 
przyrządzony, dalej snułem swoje rozważania.
Komandor zapewne nic nie stracił ze swych umiejętności logicznego myślenia, 
doszedł 
zatem do słusznego wniosku, iż metodami bezpośrednimi, tymi najpospolitszymi, 
wskóra 
niewiele, gdyż przed takimi zamachami na moje życie komputer mnie z łatwością 
obroni. Nasz 
mózg pokładowy ma dostatecznie jasny obraz sytuacji na statku, aby nie dopuścić 
do, dajmy na 
to, rozbicia głowy nawigatorowi Calenowi przez komandora Vincenta. Dowódca 
wiedział o tym, 
zaczął więc szukać innych możliwości. Najzabawniejsze, że poszukiwania komandora 
uwieńczył 
w końcu sukces. Postanowił on, sądzę, wykorzystać komputer jako nieświadome 
narzędzie 
zbrodni! Rzeczywiście, pomysł był wyśmienity. Wydaje mi się, że potrafię 
odtworzyć tok jego 
rozumowania. Prawdopodobnie rozmyślał nad rozmaitymi sposobami zgładzenia mnie 
i spostrzegł, iż skoro automaty muszą człowieka chronić przed każdym 
niebezpieczeństwem, to 
najlepiej będzie, jeżeli one same „brudną robotę” zrobią za niego, albowiem nikt 
ich w ogóle 
„podejrzewać” nie będzie!
A kto kieruje wszystkimi robotami na pokładzie?
Komputer. Ten również ma zakodowane w programie zalecenie ochrony człowieka 
przed 
obojętnego rodzaju zagrożeniem, byle nie jedynie pozornym, lecz nie posiada 
nakazu 
bezwzględnej jego ochrony! Jest to całkowicie uzasadnione, gdyż gdyby mózg 
elektronowy 
podobny nakaz miał wpisany w program, to nawet nikomu wyjść z własnego pokoju by 
nie 
pozwolił; nie wspominając już o tym, że ENTAC wtedy bezsprzecznie nikogo by z 
fotolotu ani 
na krok nie wypuścił – przecież prawdopodobieństwo zajścia jakiegoś 
nieszczęśliwego wypadku 
podczas przebywania na obcym globie jest niemałe; a astronautyka bynajmniej na 
chowaniu się 
po kątach nie polega.
Słowem musi on posiadać tak skonstruowany program, żeby człowieka chronił, ale 
nie do 
przesady, czyli że na pewne niewielkie niebezpieczeństwa, jakich można się w 
kosmolocie 
spodziewać, zgadzać się powinien. A Vincent postanowił tę lukę wykorzystać do 
swych celów. 
Zaprogramował więc (nie wiem tylko, w jaki sposób) komputer tak, ażeby mnie 
przytrafiały się 
te niewinne z pozoru „przypadki”. Rozlewający się tu i ówdzie olej trudno wszak 
uznać za 
zagrożenie dla życia człowieka! A już bezspornie nie mogą być dla mnie 
niebezpieczne badania 
w laboratorium, ponieważ z tego nieszczęsnego wynalazku korzystać wcale nie 
muszę i niby 
zawsze mogę wejść spokojnie do kabiny, na nic wówczas nie będąc narażonym. 
Przyznaję – 
świetnie obmyślone. W zasadzie powinienem niezwłocznie pójść do Vincenta i 
pogratulować mu 
jego pomysłu, lecz coś mnie od tego powstrzymuje. Czyżbym kierował się wąsko 
rozumianym 
interesem osobistym? Zasługujesz na słowa nagany, nawigatorze; tak postępować 
się nie godzi. 
Przeciwnika należy docenić.
Chwilowo wystarczy już tych rozważań. Niestety jestem zmuszony wykonywać różnego 
rodzaju czynności, do czego zobowiązuje mnie program lotu, a ponieważ nie 
zamierzam 
przedwcześnie budzić w dowódcy najmniejszych podejrzeń, powinienem do tego jak 
najszybciej 
się zabrać. Wczoraj sprawdzałem funkcjonowanie głównego generatora 
destylatorowi, dzisiaj 
kolej na co innego.
Ruszyłem do drzwi i w tym momencie dobiegło mnie buczenie tastera.
– Tu Vincent – usłyszałem. – Co się z tobą dzieje, dlaczego nie jadłeś razem ze 
mną 
śniadania? Źle się czujesz?
– Nie – odpowiedziałem. – Samopoczucie mam wyborne.
Dowódca udał zdziwienie.
– W takim razie nie pojmuję przyczyn twej nieobecności w mesie. Coś cię trapi? 
Pomóc 
w czymś?
– To niepotrzebne, komandorze.
– Cieszę się, że nie potrzebujesz mojej pomocy. Pozwolisz jednak, że powrócę do 
swego 
poprzedniego pytania. Z jakiego powodu odstąpiłeś od swoich zwyczajów i nie 
pojawiłeś się dziś 
rano na śniadaniu? Zawsze jedliśmy przecież wspólnie...
– Przestań mnie w końcu o to nagabywać! – uniosłem się. – Robię to, na co mam w 
danej 
chwili ochotę i ani myślę komuś się z tego tłumaczyć!
– Nie denerwuj się, Calen – powiedział. – Wszakże nie czynię ci żadnych 
wyrzutów, możesz 
robić co tylko ci się żywnie podoba. Natomiast jeżeli obawiasz się szachów, to 
wiedz, że...
Wybuchnąłem ponownie.
– Przestań opowiadać bzdury! Nie boję się nikogo i niczego!
– Zgadzam się z tobą, ale...
– Skończyłem.
Powinienem nareszcie iść na ten obchód, zanim nie stracę nerwów do reszty. 
Wezwać 
automat? – nie warto, sam się potrafię obronić. Idę wolno, ostrożnie, 
rozglądając się na boki... 
Jest! Potężna kałuża.
Miejsce zostało znakomicie wybrane, na samym skraju półpiętra, poniżej znajduje 
się 
kilkanaście schodków, w sumie niezła stromizna, z łatwością można się stąd 
stoczyć i zwalić jak 
kłoda na podłogę, która nie posiada niestety właściwości amortyzujących.
Automat! Auutooomat!!
Nigdzie ani śladu robota. Dalej nie pójdę, być może przesadzam z tą 
ostrożnością, lecz lepiej 
mieć się zawczasu na baczności, niż później ponosić konsekwencje braku rozwagi. 
Zażądam 
przysłania automatu naprawczego; niech robot usunie awarię. Najbliższy taster 
jest na górnym 
poziomie, muszę się więc odrobinkę cofnąć. No proszę – kałuża pojawiła się i 
tutaj. Na szczęście 
jeszcze nie zdążyła urosnąć, postaram się zatem ją przeskoczyć. Powiodło się. 
Coś takiego, 
łączność szwankuje? Ten Vincent czyni kolejne postępy. Teraz drogę schodami mam 
już odciętą, 
skorzystam przeto chyba z usług windy, która stoi otworem, jak gdyby zapraszała 
mnie do 
środka. Czy to czasami nie jest pułapka? Zaraz się o tym przekonamy. Ruszyła... 
no tak, 
doigrałeś się, pilocie, winda stanęła. Nie wierzę w żadne przypadki, to 
niechybnie nowy wyczyn 
Vincenta. Myliłem się jednakowoż, winda znowu ruszyła z miejsca.
Korytarz pusty? Owszem, można śmiało zabierać się do pracy... Oczywiście 
wszystko jest 
w porządku, inaczej zresztą być nie może, wracajmy więc... Nie, jeszcze nie 
teraz, korzystając 
z okazji sprawdzę najpierw zapisy w księdze rejestrów, dzięki czemu powinienem 
się 
dowiedzieć, czy Vincent czasami nie wydawał pokątnie jakichś poleceń 
komputerowi, poleceń 
o wiadomej treści.
Wszedłem do pomieszczenia z taśmami. Rozejrzałem się naokoło, by spenetrować 
wnętrze, 
ale nic tu nie budziło mojego niepokoju. Fonogramy odnalazłem tam, gdzie się 
zawsze 
znajdowały: pod jednym z rejestrujących pulpitów. Zastanowiłem się, czy 
przejrzeć wszystkie 
zapisy od razu, czy też skoncentrować się głównie na tych ostatnich. Po chwili 
namysłu 
opowiedziałem się za tą drugą ewentualnością.
Czytałem: „Kontrola zapasów żywnościowych”, „Pomiary odległości”, „Kontrola 
zespołów 
napędowych”; słowem nic ciekawego, nic, co mogłoby mi cokolwiek wyjaśnić. 
Zmuszony byłem 
zatem do zapoznania się z wszystkimi fotogramami, z całym materiałem. Gdy to 
uczyniłem, 
doznałem nieodpartego wrażenia bezgranicznej pustki. Przyczyna tego była 
banalna. Ponownie 
niczego nie odkryłem. Przed moim wzrokiem przesuwały się i zaraz znikały zapisy 
o identycznej 
treści jak poprzednie.
Jeszcze raz! – pomyślałem.
Nic, nadal nic.
Stałem jak ogłupiały na środku salki, wpatrzony w bezlik poplątanych ze sobą 
taśm 
fonogramowych, nie rozumiejąc nic.
Przecież te rozkazy, uderzające we mnie, wydane przez komandora być musiały, 
bowiem 
ENTAC sam z siebie owych „zagrożeń” stwarzać nie może, a skoro tych poleceń 
brak, to 
widocznie dowódca, przy obmyślaniu swego zbrodniczego planu komputera w rachubę 
nie brał 
i z jego (nieświadomej) pomocy nie korzystał, co z kolei jest kompletnym 
absurdem, jako że bez 
woli ENTACA nic istotniejszego na statku zdarzyć się nie może! Vincent nie mógł 
nie 
uwzględnić w swych zamierzeniach, niezależnie od ich moralnej kwalifikacji, 
obecności 
pokładowego komputera, to jasne. Jak zatem postąpił? Wprowadził te polecenia do 
pamięci 
maszyny. Dokonał tego w sposób niezrozumiały i tajemniczy, niejako „po drodze” 
zmieniając 
komputerowi program! Wszelako zmienić zasad funkcjonowania mózgu elektronicznego 
dopiero 
podczas lotu zwyczajnie nie można. Obejść ich również się nie da. Z rozważań 
tych wynika, że 
komandor nie jest moim prześladowcą, wracam przeto do punktu wyjścia, bogatszy 
tylko 
o wielki ból głowy...
Chwileczkę. O czym może świadczyć brak tego typu rozkazów? Na pewno o tym, iż 
nikt ich 
nigdy nie wydawał. Pozornie jest to odpowiedź jedyna, lecz tak wcale być nie 
musi. Jak ja bym 
postąpił na miejscu Vincenta? Starałbym się chyba zabezpieczyć przed 
ewentualnością wykrycia 
przez potencjalną ofiarę moich zamysłów. Zatarłbym więc za sobą ślady, czyli, po 
pierwsze, 
wydałbym wspomniane polecenia, a po drugie, rozkazałbym je z pamięci maszyny jej 
samej 
wymazać... No tak, lecz tą metodą nie osiągnąłbym niczego. Zrobiłbym tedy 
inaczej. Ukradłbym 
– jest to bardzo łatwe – obciążające mnie fonogramy, po czym naturalnie 
zniszczyłbym je. 
W takiej sytuacji, gdybym pragnął przekonać się o wiarygodności moich domysłów, 
trzeba by mi 
było najpierw „rozbabrać” cały komputer, dotrzeć do jego wnętrza, co jest wręcz 
niewykonalne, 
nie mówiąc już o tym, że byłby to niezmiernie wyrafinowany sposób na popełnienie 
samobójstwa! Sądzić należy, że akurat tak Vincent uczynił. Zaprogramował 
stosownie do swych 
celów komputer i następnie zniszczył obciążające go taśmy... I jeszcze coś. Tego 
rodzaju 
postępowanie dowodzi również, że dowódca zamierza mnie naprawdę zabić i wyklucza 
hipotezę, 
iż on chce mnie tylko, przysparzając mi tych wszystkich trosk, z niewiadomych 
przyczyn 
nastraszyć. Gdyby bowiem to drugie wchodziło w grę, to niechybnie komandor nie 
zadawałby 
sobie tyle trudu, żeby zatrzeć za sobą wszelkie ślady.
Odpoczywam w kabinie, tutaj przynajmniej czuję się względnie bezpieczny. 
Przeżycia 
ostatnich dni wywarły na mnie swoje piętno, ogarnęła mnie apatia, straciłem 
ochotę do działania. 
Jestem jakiś pusty, osowiały, godzinami mogę uporczywie wpatrywać się w sufit – 
co zresztą 
cały czas czyniłem – lub też rozmyślać o latach mego szczęśliwego dzieciństwa. 
Pragnę jedynie 
leżeć spokojnie na łóżku, które jest przecież tak wygodne, że opuszczenie jego 
byłoby 
niewybaczalnym błędem. W postanowieniu owym utwierdza mnie przekonanie, że i tak 
nie mogę 
się przed Vincentem obronić. Odpowiednio zaprogramowany komputer działa wszakże 
wyjątkowo sprawnie, stopień zagrożenia wciąż rośnie, tych „przypadków” będzie 
niewątpliwie 
coraz więcej, aż w końcu któryś z nich okaże się ostatnim, który mi się 
przytrafi...
Moje rozmyślania przerwał nagle pewien przenikliwy dźwięk. Nie zareagowałem. Po 
chwili 
taster ponownie zabarwił się na niebiesko. Wolno uniosłem się z łóżka i 
zbliżyłem do ściany.
– Calen, słucham – powiedziałem.
– Komandor Vincent. Przepraszam, jeżeli ci w czymś przeszkodziłem, lecz 
chciałbym 
zamienić z tobą parę słów. Możesz wpaść do mnie za chwilę?
– Wolałbym nie – odpowiedziałem.
– Ale dlaczego?
Tylko się nie unosić. Żadnych wybuchów gniewu.
– Jestem bardzo zmęczony.
Dowódca umilkł na moment.
– Czyli nie pragniesz ze mną porozmawiać?
– A o czym mielibyśmy ze sobą mówić?
– O twoim zachowaniu, na przykład – powiedział. – Od kilku dni jest ono co 
najmniej 
dziwaczne.
– Doprawdy? – zdziwiłem się. – A cóż niby jest w nim takiego dziwnego?
– Właściwie wszystko – odpowiedział. – Każdy twój gest, każde twoje słowo, 
świadczą 
o tym, że coś się wydarzyło, coś, o czym ja w ogóle nie wiem.
– A chciałbyś się dowiedzieć?
– No... raczej tak.
– To zabawne, bo mnie na tym bynajmniej nie zależy.
– Nie rozumiem...
Przerwałem połączenie, z zadowoleniem wpatrując się w stopniowo tracący 
zabarwienie 
przycisk tastera. Gdy zbladł zupełnie, odszedłem stamtąd i usiadłem wygodnie w 
foteliku; na 
nowo wzbudziła się we mnie chęć do życia. W głębi duszy czułem wdzięczność do 
Vincenta za 
wyrwanie mnie z apatii. Pomyślałem, iż powinienem ponownie przeanalizować swoje 
położenie. 
Nie uważałem już, że jest kompletnie beznadziejne. Postanowiłem zacząć od tego, 
co dotąd 
ustaliłem. Zatem: dowódca „Givenusa” dąży do mojej zguby; to pewne. Jako 
nieświadomym 
narzędziem zbrodni komandor posługuje się naszym mózgiem pokładowym. 
Prawdopodobnie 
Vincent zabezpieczył się przed ewentualnością, że ja postąpię identycznie i też 
wydam stosowne 
polecenia komputerowi. Tak więc skopiować jego pomysłu nie mogę i trzeba mi 
wymyślić coś 
nowego.
A gdybym tak spróbował go zgładzić? Myśl to przednia, ten drań na śmierć 
niewątpliwie 
zasłużył. Interesujące jednakże, czy ENTAC będzie wówczas, gdy zabraknie 
rozkazodawcy, 
dalej mnie prześladował. Chyba tak, chociaż być może jakoś go od tego odwiodę. 
Łatwe to nie 
będzie, lecz nie widzę powodu, aby przedwcześnie się tym zamartwiać.
Zresztą, nawet jeżeli nadal wtedy jakieś „przypadki” będą mi się przydarzały, to 
i tak 
usunięcie mego towarzysza z grona żywych ma swoje zalety. Przede wszystkim nikt 
mnie 
wtenczas nie dobije, gdy znajdę się w krytycznym położeniu, a obecnie nie jest 
to wykluczone – 
załóżmy, że stracę nagle przytomność w miejscu, gdzie niemożliwa jest szybka 
kontrakcja 
automatów i „Vincent mnie tam odnajdzie i zamorduje. Koniecznie zatem powinienem 
wymyślić 
jakiś skuteczny sposób na definitywne pozbycie się komandora. Najprościej byłoby 
wezwać 
pierwszego lepszego robota i rozkazać mu rozwalić głowę dowódcy, ale automat 
takiego rozkazu 
nie wykona, czego szczerze żałuję. Może inaczej. Wykradnę skądś palnik albo 
laser i zamienię 
Vincenta w kupkę popiołu... Nie, komputer mnie nie wpuści bez potrzeby do 
magazynu. Roboty 
jak na złość wykonują tylko takie polecenia człowieka, które mu w niczym nie 
zagrażają, 
a przecież laserem mógłbym się niechcący sam zranić, nie mówiąc już o zabiciu 
kogoś innego. 
Bardzo ubolewam, że wciąż jesteśmy na statku, a nie na lądzie stałym, bo tam 
astronauta 
wreszcie jest prawdziwym zdobywcą, a nie byle marionetką posłuszną na każde 
skinienie mózgu 
pokładowego.
Mogę więc liczyć wyłącznie na siebie samego. Żałuję, że nie jestem zawodowym 
mordercą, 
bo taki coś by wymyślił na pewno.
W jaki sposób zabić komandora? Może po prostu go udusić? Odpada, Vincent siłą 
fizyczną 
znacznie nade mną góruje. Nożem czy innym śmiercionośnym narzędziem też go nie 
zgładzę, 
gdyż komputer wtedy niechybnie zdąży dowódcę odratować. Z identycznego powodu 
nie mogę 
działać także przez zaskoczenie – byłoby to bezcelowe, albowiem gdyby nawet 
udało mi się 
dostać niespodziewanie w nocy do jego kabiny, to i tak zawsze czuwający mózg 
elektroniczny 
zauważyłby, iż z pracą serca Vincenta, czy też z jego tętnem coś nie jest w 
porządku 
i momentalnie wysłałby mu na pomoc automaty, z którymi już bym sobie nie 
poradził...
Wstałem z krzesła i zacząłem krążyć po kajucie. Straciłem już poprzedni zapał, 
stałem się 
znowu osowiały i obojętny, ponownie przyszło mi na myśl, że sieć, w której 
skutkiem iście 
wariackiej chytrości komandora się znalazłem, jest zbyt misternie utkana, ażebym 
potrafił się 
z niej wydostać... Jestem w potrzasku, pomyślałem. Niestety, nie jest łatwo 
zabić kogoś na statku, 
gdzie sprawujący nad nami nadzór mózg pokładowy jest dysponentem broni 
wszelkiego 
rodzaju... Ale czy naprawdę każdej? Nie, absolutnie nie! Jest pewien nieznaczny 
wyłom w tej 
ochronnej barierze.
I jest to pewna, choć znikoma szansa na zrealizowanie moich zamysłów.
Automaty Walki... Automaty Walki są jednym z najdoskonalszych narzędzi służących 
do 
niszczenia materii żywej i nieożywionej, jakie człowiek kiedykolwiek wymyślił...
Nie podlegają one dowódcy statku. Komputer im rozkazów wydawać nie może. Ponadto 
mają one jeszcze wiele innych zalet. (Zaczynam myśleć o nich z rozrzewnieniem, 
jakby 
z czułością). Automaty Walki są znakomicie wyposażone i uzbrojone. Zainstalowane 
na nich 
lasery i niewielkie miotacze antymaterii potrafią zamienić w parę wody dużego 
jeziora. Ich 
zasięg rażenia jest przynajmniej kilometrowy. A nade wszystko – taki automat 
może zabić 
człowieka (modeli tych prawa robotyki nie dotyczą), czego zwyczajny robot 
uczynić nie jest 
w stanie.
Niemniej wykorzystać ich do moich celów nie będzie łatwo. Automaty Walki są w 
zasadzie 
przeznaczone do działania wyłącznie w warunkach planetarnych i w trakcie lotu 
spoczywają 
w ładowni, bezradne niczym niemowlęta, a dostępu do niej, do ukrytych tam 
skarbów, komputer 
będzie mi zapewne wzbraniał...
Automaty Walki! Po prawdzie budowano je chyba nie tylko z myślą o ochronie 
gwiezdnych 
ekspedycji. Wybornie się przecież też nadają do tłumienia najróżniejszych 
zamieszek 
i rozruchów (aczkolwiek jakoby na Ziemi ich nie ma), albo do usuwania zagrożenia 
ze strony 
nieodpowiedzialnych, nieoczekiwanie tracących zmysły astronautów, bo i takie 
rzeczy się 
niekiedy zdarzają, jak chociażby ten wypadek na Piacenzie, do którego doszło 
zaledwie przed 
kilkoma laty, kiedy to załoga tamtejszej bazy, snadź niebotycznie znudzona i 
sfrustrowana, 
wpadła na zadziwiający pomysł zniszczenia sąsiedniego księżyca, a trzeba 
wiedzieć, że ów 
satelita był siedzibą innej stacji, wprawdzie bezludnej, automatycznej, będącej 
radiolokatorownią 
i magazynem paliw jednocześnie, tak że gdyby ci pomyleńcy z Piacenzy dzieło swe 
doprowadzili 
do końca i w żadne rokowania się nie wdawali, to szkody byłyby wręcz 
niewyobrażalne, a zatem 
ich nagłej śmierci nie należy się zbytnio dziwić.
Niewątpliwie był to przykry incydent – zginęło wtedy siedmiu ludzi, cała załoga 
bazy, 
włącznie z uwięzionym przez podwładnych dowódcą, komandorem Olafssonem, który 
starał się, 
bezskutecznie, buntowników powstrzymać – ale dobro ludzkości i interes 
zagrożonej 
w promieniu paręnastu parseków kosmolocji tego – niestety wymagały.
Stoi więc przede mną zadanie nadzwyczaj trudne – znalezienie sposobu na prędkie 
dostanie 
się do wnętrza ładowni. Jedno jest w każdym razie oczywiste – dostać się tam po 
prostu muszę. 
Tylko pewien drobiazg – jak? Może pod pozorem kontroli? Pomysł byłby niegłupi, 
gdyby nie to, 
iż tych automatów się podczas lotu nie sprawdza – nie ma takiej potrzeby. Siłą? 
Absurd. 
Miałbym wówczas na karku wszystkie pokładowe roboty. Wprowadzić do programu 
ENTACA 
informacji o zagrożeniu na fotonowcu wymagającym aż interwencji Automatów Walki 
również 
mi się nie uda... Właściwie mógłbym to zrobić, lecz skutek byłby niechybnie 
mizerny, jako że 
w tak prymitywny sposób komputer się oszukać nie pozwoli... Nie jest dobrze, nie 
jest!
Mam! Wymyśliłem coś. Mój pomysł wymaga jednakże podjęcia pewnych kroków 
wstępnych.
Błyskawicznie zerwałem się z miejsca i podszedłem do tastera. Równie impulsywnie 
nacisnąłem przycisk.
– Nawigator Calen – powiedziałem. – Przysłać do mojej kabiny podręczny zestaw 
narzędziowy.
– Zestaw osobistego ekwipunku? – zapytał komputer.
Gdyby był człowiekiem a nie bezduszną maszyną, przypuszczalnie uznałbym, że w 
jego 
głosie pojawiły się nutki zdziwienia.
– Tak – odpowiedziałem stanowczo.
Po chwili, trochę rozzłoszczony własną nieuwagą, znów nawiązałem łączność z 
centrum 
dyspozycyjnym kosmolotu.
– Jeszcze raz Calen. Polecenie: sprowadzić do mnie automat kierujący pracami 
w laboratorium.
Gdy wezwany robot wreszcie się pojawił, rzekłem mu, nie wdając się przy tym w 
żadne 
zbędne wyjaśnienia, aby przyniósł niezwłocznie do laboratorium wszystkie próbki 
zabrane 
z Piątej Vecatora (punktu docelowego naszego nieistotnego rekonesansu), z 
wyłączeniem tych 
znajdujących się w ładowni. Po odejściu automatu doszedłem do przekonania, iż 
należałoby 
właściwie ponownie rzecz przemyśleć. A więc, rozumowałem krążąc niecierpliwie po 
kajucie, 
roboty dostarczą do laboratorium przedmiot mojego zainteresowania. Wtedy wydam 
im rozkaz 
zniszczenia próbek. Powinny to wykonać. Co prawda może się w to wszystko wtrącić 
ENTAC 
i pokrzyżować mi plany, lecz wcale nie jest to takie jasne ani nieuniknione. 
Ostatecznie automat 
nie będzie strzelał do człowieka, a tylko niszczył materię nieożywioną, nie 
licząc paru 
śmiesznych bakterii i drobnoustrojów. Potem zażądam odtworzenia zapasów w ich 
pierwotnym 
stanie. Powiem, że naszła mnie ochota na zrobienie pewnego eksperymentu. Albo 
inaczej: 
niczego nie będę wyjaśniał. Zniszczone próbki trzeba będzie zastąpić nowymi. A 
te można 
czerpać jedynie z zapasów znajdujących się w ładowni. Pójdziemy tam przeto: ja i 
roboty. 
Pomieszczenie z Automatami Walki wprawdzie nie zostanie otwarte, ale mnie 
wystarczy, jeżeli 
same drzwi od ładowni staną przede mną otworem. Dalej będzie mi już znacznie 
łatwiej.
Przynieśli narzędzia.
– Idziemy – powiedziałem.
Ruszyliśmy: przodem automaty, ja za nimi. Podczas marszu do laboratorium nie 
wydarzyło 
się nic szczególnego, godnego uwagi. W środku oczekiwał nas automat, którego 
poprzednio 
wezwałem do siebie. Zapytałem go, czy wykonał mój rozkaz. Odpowiedział, że tak. 
Powiodłem 
wzrokiem dokoła. Na stojącej nie opodal „skrzyni” znajdował się duży, szary 
pakunek. 
Wskazałem nań ręką i rzekłem:
– Czy na pewno wszystkie próbki z Piątej tu się znajdują?
– Tak – odparł robot.
– Bardzo dobrze – oświadczyłem. – Spal to!
Automat nie zareagował. Zaskoczony, powtórzyłem polecenie. Dopiero wówczas 
powoli, 
jakby z niechęcią zbliżył się do tych materiałów i bez trudu podniósł pakunek w 
górę. W tej 
pozycji znieruchomiał.
– Dlaczego nie wykonujesz rozkazu?
– Polecenie jest nieprecyzyjne – odpowiedział. – Nie mówi, gdzie mam to uczynić.
Doznałem wtedy uczucia pewnej ulgi, przyznaję. Powiedziałem:
– Obojętnie gdzie.
Automat oddalił się natychmiast. Dwa pozostałe natomiast nadal znajdowały się 
w pomieszczeniu. Przez kilka sekund stałem nieruchomo, po czym wyjrzałem na 
korytarz. 
Ujrzałem robota wracającego do laboratorium.
– Zniszczyłeś próbki? – zapytałem.
– Tak!
Odwróciłem się i wezwałem tamte dwa automaty. Zatrzymały się pół kroku za mną.
– W takim razie – oznajmiłem spokojnie – ruszamy do magazynu po nowe materiały. 
Zrozumiałeś?
Zawahał się na moment, jak gdyby uzgadniał to polecenie z komputerem, a potem 
odpowiedział potwierdzająco.
– Wy dwaj idziecie również – powiedziałem niedbale. – Nie zamierzam męczyć się 
dźwiganiem tych narzędzi.
Zeszliśmy jeden pokład niżej i stanęliśmy przed wejściem do ładowni. Z 
zaciekawieniem 
przyjrzałem się klapie. Sprawiała wrażenie odpornej nawet na działanie lasera o 
wielkiej mocy, 
tak że pogratulowałem sobie swego pomysłu.
Klapa otworzyła się.
We wnętrzu panowały niepodzielnie ciemności. Któryś z towarzyszących mi robotów 
uruchomił agregat. Stopniowo robiło się jaśniej. Włożyłem aparat tlenowy. 
Automaty w tym 
czasie mocowały się z wejściem do kolejnej grodzi. Ich poczynaniom przyglądałem 
się 
z obojętnością. Naraz drzwi ustąpiły; znaleźliśmy się na długim, pogrążonym w 
półmroku 
korytarzu z niewyraźnie zarysowującymi się kształtami pancernych płyt.
– To tutaj – rzekł robot zatrzymując się.
– Połóż torbę z narzędziami w tym miejscu – powiedziałem. – I wracaj na górę – 
dodałem po 
chwili, gdy już pozbył się swego ciężaru. – Odszedł. – Wy dwaj – zwróciłem się 
do pozostałych 
– zabierzcie stąd tyle eksponatów i próbek gruntowych z Piątej Vecatora, żeby 
wystarczyło to 
w zupełności do końca lotu, jakby komuś przyszła ochota nad nimi pracować. 
Później także 
wrócicie do laboratorium. Tam będziecie na mnie czekali.
Roboty wykonały polecenie, weszły do magazynu, pobrały stamtąd próbki. Po chwili 
znikały 
już w korytarzyku prowadzącym do wyjścia z ładowni. Odetchnąłem. Teraz 
pozostawało mi 
jedynie doprowadzić mój plan do końca. Otworzyłem torbę z narzędziami.
Zamek od drzwi, za którymi ukrywały się Automaty Walki, nie sprawił mi większych 
trudności. Z łatwością dostałem się do środka, namacałem kontakt i zapaliłem 
światło.
Gdy wzrok mój przywykł do zmienionych warunków, zobaczyłem je. Stały pod ścianą, 
jeden 
przy drugim, w idealnie równym szeregu. Podszedłem do najbliższego. Czułem się 
jak 
zwycięzca: jakby udało mi się przezwyciężyć już wszystkie przeszkody. 
Pomyślałem, iż 
niebawem moja sytuacja, dotąd nie najlepsza, radykalnie się odmieni i że z 
uzbrojonym 
w miotacz antymaterii automatem u boku będę mógł stawić czoła nawet komputerowi 
i jego 
sforze.
Odszukałem we wnętrzu machiny bojowej jej bank pamięci i zabrałem się do 
sprawdzania 
działania poszczególnych zespołów automatu. Pospiesznie kontrolowałem jedno 
ogniwo po 
drugim, na podręcznym kalkulatorze obliczałem potencjalne zasięgi rażenia 
atomowym ogniem, 
zachłannie wpatrywałem się w wyskakujące w okienku tarczy wyniki, sprawdzałem 
stopień 
zużycia akumulatorowych baterii, ponownie wracałem do przebadanych poprzednio 
podzespołów, z radością odnotowując sprawne ich funkcjonowanie; słowem, 
przygotowywałem 
automat do walki.
W pewnym momencie uznałem, że mogę już zacząć programowanie. Zrobiłem to: 
miarowym, jak gdyby mechanicznym głosem jąłem dyktować pierwsze polecenia... 
Mówiłem: 
„Rażenie celów wyłącznie na moje, nawigatora Calena, wyraźne polecenie. Cel 
ataku: człowiek. 
Przedziały: osiemdziesiąt – sto dziesięć, sto dziewięćdziesiąt – sto 
dziewięćdziesiąt osiem. 
Wykonanie G + 1. Roboty stawiające opór niszczyć, inną materię nieożywioną 
niszczyć tylko na 
mój rozkaz...
Dyktowałem tak jeszcze przez niecałą minutę. Potem – powodowany 
niewytłumaczalnym 
impulsem – odstąpiłem o krok od automatu. Był piękny, ogromny, niezwyciężony. 
Czułem, jak 
przepełnia mnie radość. Podszedłem do niego z powrotem. Zamierzałem po raz 
ostatni przekonać 
się, czy wszystko przebiegło tak, jak przebiegać powinno.
I wtedy uderzył we mnie grom.
W banku pamięci programowanego przeze mnie automatu brakowało mojego zapisu! 
Byłem 
zgubiony: nic i nikt nie mogło mnie już uratować. Ta przerażająca prawda dotarła 
do mnie z całą 
jaskrawością. Osłabiony, z niemałym wysiłkiem utrzymałem się na nogach. 
Poczłapałem do 
jakiejś skrzyni, usiadłem na niej. Zrozumiałem w tej chwili dwie rzeczy: jedną, 
że Vincent na 
pewno dopnie swego, i drugą, że komputer dlatego nie przeszkodził mi w dostaniu 
się tutaj, 
ponieważ doskonale orientował się, iż ja i tak nic nie wskóram. Wiedział, że w 
żaden sposób nie 
uda mi się zerwać z Automatów Walki blokady, tej blokady, która następuje 
automatycznie 
z chwilą ich zamknięcia w ładowni kosmolotu... A ja, nieszczęsny astronauta, 
niegodny owego 
dumnego miana, o tym na śmierć zapomniałem.
3
Vincent nie jest wariatem!!
I, być może, nie jest nawet dybiącym na moje życie przestępcą.
Oto, w jaki sposób doszedłem do tak zadziwiających wniosków.
Nieudana wyprawa po Automaty Walki zostawiła bardzo silne ślady w mojej 
psychice. 
Z wielkim trudem dobrnąłem do swojej kabiny. Natychmiast po powrocie rzuciłem 
się na łóżko 
i postanowiłem jak najszybciej zasnąć. Sen jednak nie przychodzi. Pod moją 
czaszką nieustannie 
kłębiły się najprzeróżniejsze myśli. Nie były one radosne, zapewniam. Momentami, 
choć zabrzmi 
to zapewne absurdalnie i groteskowo, chciałem po prostu skończyć ze sobą, zabić 
się. 
Wiedziałem, że ten zamiar jest niewykonalny, ale uporczywie trzymałem się tej 
myśli. Cały mój 
organizm domagał się chwili spokoju. Rozumowałem, że może to być wyłącznie 
spokój wieczny. 
Pragnąłem tego z całej siły.
Pomimo tych katuszy w pewnym momencie nareszcie zmorzył mnie sen.
Moje przebudzenie także nie było najradośniejsze. Znowu powróciły natrętne myśli 
z poprzedniego dnia. Długo rozpamiętywałem swoją porażkę, tym boleśniejszą, iż 
zrazu nic jej 
nie zapowiadało i długo rozmyślałem o swoim wrodzonym pechu. W końcu uczucie 
głodu, które 
mnie nagle ogarnęło, zmusiło mnie do opuszczenia kajuty. Zszedłem na pokład 
spacerowy, tam 
zatrzymałem się, czego nigdy dotąd nie czyniłem i rozejrzałem się dokoła. 
Spostrzegłem go nie 
od razu, lecz widok ten zaskoczył mnie nader niemile. Zawołałem: „Czego znowu 
chcesz ode 
mnie, bydlaku!” i odwróciłem się do niego tyłem, jednoznacznie dając mu do 
zrozumienia, iż nie 
życzę sobie z nim rozmawiać. Nie speszyło go to jednak. Dogonił mnie i zapytał 
drwiąco: 
„Znowu źle się czujesz?”, po czym zamilkł. Też nie mówiłem ani słowa, czekając, 
aż wreszcie 
zniechęci się i odejdzie. Ale on nie odchodził. Stał metr de mnie i nie 
spuszczał wzroku z mojej 
twarzy. Nieswojo się poczułem pod tym badawczym spojrzeniem. Powiedziałem: 
„Wolałbym 
z tobą nie rozmawiać”. A on na to: „Dlaczego, Calenie? Przecież zawsze byliśmy 
dobrymi 
przyjaciółmi”. Ja: „To nie ma nic do rzeczy, dowódco”. A Vincent: „Chyba to 
jednak o czymś 
świadczy, tak mi się przynajmniej wydaje”. Nie odpowiedziałem. Komandor 
chrząknął raz, 
potem ponownie (niegdyś było to u niego oznaką dużego zakłopotania) i rzekł: 
„Ostatnio 
zachowujesz się dziwacznie, kolego. Jakbyś nagle stracił zmysły...” Absurdalność 
owego 
oskarżenia wstrząsnęła mną. Jeżeli ktoś tu jest szalony, to na pewno nie ja! 
Niemniej zbyt byłem 
wzburzony, żeby wypowiedzieć to słowami; milczałem rozmyślając o jego 
przewrotności. Po 
chwili Vincent wznowił rozmowę: „Obawiam się, nawigatorze, że między nami zaszło 
coś 
nieodwracalnego, coś, czego cofnąć nam już się nie uda, choćbyśmy czynili nie 
wiadomo jakie 
wysiłki. Przykro mi z tego powodu. Dotąd, mimo pewnych nieporozumień, pracowało 
się nam 
razem dobrze, chyba zgodzisz się z tym stwierdzeniem, więc przykro mi z owego 
powodu 
podwójnie... Nie mam pojęcia, jak sprawy się potoczą dalej. Co by się jednak nie 
stało, musisz 
pamiętać o jednym: że zawsze byłem twoim najwierniejszym przyjacielem”.
Czułem, jak stopniowo opada ze mnie zacietrzewienie. Uspokajałem się. Vincent 
stał 
nieruchomo, wpatrzony gdzieś w bok. Mojego wzroku unikał. Ja też starałem się 
nie patrzeć 
w jego kierunku. Czułem się niezręcznie, jakbym w czymś zawinił. I wówczas 
przyszło mi na 
myśl (po raz pierwszy tego dnia), że moje podejrzenia są niesłuszne! Czyżby to 
wszystko było 
tylko wytworem mojej wyobraźni? Ale, na miły Bóg, od kiedy zacząłem się tak 
panicznie bać! 
Toż nigdy dotąd, do chwili wstąpienia na pokład „Gwenusa”, nie zawodziłem! Z 
trudniejszych 
sytuacji, rzeczywiście niebezpiecznych, wychodziłem obronną ręką! I nigdy nie 
byłem tchórzem! 
I nie jest to wyłącznie moja opinia. Tak uważał Vincent, tak sądzili również 
inni moi koledzy. 
Więc dlaczego?
Nie potrafiłem odpowiedzieć sobie na to pytanie. Milczałem.
– Przepraszam cię – powiedział nagle komandor. – Niepotrzebnie się tobie 
narzucam, 
przepraszam cię za to. Więcej tego czynić nie będę. – I wyciągnął do mnie 
nieśmiało rękę.
Machinalnie uścisnąłem ją. Vincent i przeprosiny? To wręcz niewiarygodne! Ten 
wysoki, 
barczysty mężczyzna, odważny aż do szaleństwa, a w razie potrzeby – spokojny i 
niesamowicie 
opanowany, jest zbyt dumny, nazbyt przekonany o swej nad innymi wyższości, ażeby 
posuwać 
się aż do takiego kroku!
W każdym podobnym czynie jest bowiem coś upokarzającego, ohydnego. A Vincent 
nigdy 
dotychczas upokarzany nie był. To raczej on górował nad innymi, zmuszał ich do 
czynów 
i postępków mniej lub bardziej im nienawistnych. A teraz łamie własne, uświęcone 
przyzwyczajeniem zasady. Dlaczego? I natychmiast nasuwa się pytanie następujące: 
Na ile jest 
on w tym wszystkim szczery? Tego, niestety, nie wiedziałem.
– To wreszcie pogodziliśmy się? – zapytał.
Odniosłem wrażenie, iż nie jest całkowicie pewien mojej reakcji.
– Tak – odrzekłem.
Odetchnął z ulgą. A może był to tylko dalszy ciąg gry? Gry rozpoczętej przez 
niego 
w momencie bezprawnego przeprogramowania naszego mózgu pokładowego?
Roześmiał się krótko. Postąpiłem identycznie: także zdobyłem się na niewyraźny, 
nieco 
wymuszony uśmieszek. Powiedział:
– A zatem nic nie stoi na przeszkodzie, abyśmy mogli znowu wspólnie jadać 
posiłki 
w mesie?
– Nie, Vincent – odparłem.
Jakby się trochę uspokoił.
– Od czasu do czasu – rzekł – możemy również zagrać w szachy, no nie?
Przytaknąłem. Komandor uśmiechnął się ponownie i powiedział:
– No to do rychłego zobaczenia!
Jeszcze raz przytaknąłem. Dowódca, nie zwlekając już dłużej, pożegnał się ze mną 
ostatecznie i oddalił się, znikając w korytarzyku prowadzącym do jego kabiny. 
Obserwowałem 
go przez moment, a potem także udałem się do siebie. Tam, w tych czterech 
obleczonych 
dźwiękoszczelną wykładziną ścianach, czułem się nieodmiennie najlepiej.
Kilka następnych godzin spędziłem na kolejnych rozważaniach nad swoją tutaj, na 
pokładzie 
fotonowca „Givenus”, sytuacją. Uznałem (nie wiem, czy słusznie), że zaszły w 
niej pewne 
zmiany. Nie mogłem być już absolutnie przekonanym o winie komandora. Traciłem 
stopniowo 
pewność, iż chce mnie zabić, korzystając z pomocy (to nic, że bezwiednej) 
naszego komputera. 
Nie wiedziałem też, czy przydarzające mi się od paręnastu dni rozmaite 
„przypadki” są w istocie 
częścią wyreżyserowanego przez Vincenta planu, a jeżeli nie, to czemu 
zawdzięczam owe 
„przywidzenia”? Tylko mojej chorobliwej wyobraźni? Jedynie mojemu długotrwałemu 
odosobnieniu? Słowem, i kałuże oleju, i psujące się co rusz kontakty, i groźba 
porażenia prądem 
w laboratorium, to wszystko nic nie znaczy? I są to po prostu normalne 
nieprawidłowości 
w funkcjonowaniu statku kosmicznego, koniec końców tworu dość skomplikowanego i 
na 
sprawy tego rodzaju niezmiernie podatnego? I tak być może – odpowiadałem sobie.
Więc to ja, a nie dowódca, oszalałem? Toż to jawny absurd! Przecież automaty 
zbadały mnie 
i żadnych oznak obłędu nie wykryły! A może namówić komandora do poddania się 
testom? 
Wyjaśniłoby to wiele... Niestety, jest to nierealne. Natychmiast obraziłby się 
na mnie i nic więcej 
bym już nie wskórał. Ciężko by go było potem nakłonić do jakiejkolwiek rozmowy, 
a ja wszakże 
chcę pertraktować. Rozmowa z Vincentem może mi coś niecoś wyjaśnić. Ponieważ 
nadal 
o niczym nie jestem bez reszty przekonany, muszę coś zrobić, by to przekonanie 
uzyskać. Rzecz 
w tym jednakże, iż nie wiem do tej pory, co powinienem uczynić. A jakby tak 
poddać się nowym 
badaniom, bardziej specjalistycznym? Aż strach pomyśleć, co taki test może 
wykazać. Może 
naprawdę zwariowałem i jak paranoik szukam wszędzie dziury w całym? Nieprzyjemna 
ewentualność.
Niemniej od czegoś trzeba mi rozpocząć. Najlepiej od rozmowy z dowódcą.
Vincenta zastałem pogrążonego w lekturze. Prawdopodobnie było to coś związanego 
z szachami. Na mój widok wyraźnie się ucieszył i poprosił mnie, ażebym usiadł. 
Potem zaczął 
mówić o czymś nieistotnym. Słuchałem komandora uważnie, w skupieniu, aby go 
niepotrzebnie 
nie drażnić. Po pewnym czasie zaproponował mi partyjkę. Od razu się zgodziłem i 
Vincent 
rozpoczął grę pionem hetmańskim. Zanosiło się na długą partię. Wybrałem obronę 
staroindyjską, 
gdyż spostrzegłem kiedyś, że dowódca jej nie znosi.
– Nie lubię tej partii – powiedział.
– Właśnie dlatego się na nią zdecydowałem – rozwiałem jego wątpliwości.
– Domyślam się. Ale i tak nic ci to nie pomoże.
– Zobaczymy – mruknąłem.
– Nie wierzysz mi? – zapytał ironicznie, atakując mego białopolowego gońca. 
Cofnąłem go 
aż na ostatnie pole. Vincent nacierał konsekwentnie dalej.
Broniłem się dosyć umiejętnie, tak mi się w każdym razie wydaje. Swoimi pionami 
zagrodziłem dostęp do mojego centrum jego lekkim figurom, a zwłaszcza 
szczególnie silnie 
niepokojącemu moją pozycję skoczkowi, nie ograniczając się bynajmniej do biernej 
obrony 
(dowódca zawsze mi powtarzał, aż do znudzenia, że w szachach, podobnie jak i w 
życiu, 
najlepszą obroną jest atak), ale próbując zarazem zmontować jakieś 
przeciwnatarcie na skrzydle 
królewskim, po drugiej stronie pola walki. Doskonale pamiętałem wynik 
poprzedniego 
pojedynku, kiedy to przez swoją asekurancką grę straciłem szanse przynajmniej na 
remis. 
Wprawdzie komandor uważał wówczas, że i tak bym końcówkę przegrał, mimo lepszej 
pozycji, 
bo on końcówki opanował wybornie, jak przystało na rutynowanego szachistę, lecz 
do tego wcale 
dojść nie musiało, jak sądzę.
Vincent na dobre zaangażował się w bój o przełamanie mego pionowego centrum. 
Ściągnął 
w ten rejon nawet hetmana i przygotowywał się do manewru wieżami. Zamierzał – 
było to 
widoczne jak na dłoni – odtworzyć sobie linię „c”, ażeby później wtargnąć przez 
nią swymi 
ciężkimi figurami na moje tyły. Postanowiłem mu w tym pomóc. Sam nie wiem 
dlaczego.
– Zabijam z „d” na „c” – oznajmiłem.
Wymieniliśmy skoczki. Dzięki temu pozbyłem się owego irytującego mnie konika, 
ale 
jednocześnie linia „c” została otwarta. Z dużym niepokojem oczekiwałem na 
nieuchronny szturm 
białych.
Atak ów jednakże nie nastąpił! Komandor nie zdwoił swych wież i nie ruszył nimi 
na wolne 
pole. Zaczął natomiast przegrupowywać swe siły, czego się zupełnie po nim nie 
spodziewałem...
– Vincent – zapytałem – czemu to uczyniłeś?
– Coo!?
Speszyłem się odrobinkę.
– No, dlaczego – rzekłem niepewnie – nie skorzystałeś z otwarcia linii „c”?
Wzruszył ramionami.
– Nie zależy mi na remisie.
– To w efekcie tego partia byłaby nie rozstrzygnięta?
– Tak. Po pewnych uproszczeniach, tak.
Ale odpowiedź komandora mnie nie przekonała. Zacząłem intensywnie wpatrywać się 
w szachownicę. Starałem sobie wyobrazić teren niedoszłej potyczki. Mnogość 
nasuwających się 
tu wariantów, ich niesamowite powikłanie, aż odebrało mi oddech. Do ładnych 
rzezi by tutaj 
doszło, pomyślałem z radością. (Nie cierpię bowiem gry pozycyjnej, statycznej, 
lubię ostrą, 
bezpardonową walkę, czego z kolei nie znosi dowódca). Niemniej taki znakomity 
szachista jak 
Vincent niechybnie by sobie ze mną poradził... A jeżeli on nie jest wcale takim 
dobrym graczem, 
za jakiego pragnie uchodzić? I jego zwycięstwa nade mną są tylko efektem 
większego ogrania, 
lepszej znajomości szachowej teorii? I tak być może.
– Szach – powiedział nagle komandor.
Zorientowałem się momentalnie, że jego atak jest niegroźny. Zasłoniłem się 
skoczkiem. 
Dowódca wykonał manewr hetmanem. Zlekceważyłem go. Sam ruszyłem do natarcia – 
jednym 
ruchem wieżą zapanowałem nad linią „c”!
– Szach – powiedział Vincent ponownie.
– Odchodzę królem – poinformowałem go z nie tajonym zadowoleniem.
– Widzę.
– Nie denerwuj się, Vincent.
– Nie denerwuję się.
– Co myślisz o moim ataku w centrum?
– Twój atak w centrum to pomysł maniaka. Lepiej broń się.
Ja jednakowoż robiłem nadal swoje. Zawzięcie szturmowałem jego pozycję. 
Niespodziewanie na twarzy komandora zagościł uśmiech. Przestraszyłem się.
Czyżbym popełnił jakiś błąd? Zapytałem go o to wprost. Odparł, że... nie. A po 
chwili dodał:
– Skoczek bije na e5.
Vincent poświęcił skoczka w zamian za pionka. Nie zastanawiając się ani trochę, 
przyjąłem 
tę ofiarę. I wtedy rozpoczął się wielki atak białych.
Natychmiast znalazłem się w poważnych opałach. Groziło mi kolejno: rozbicie 
pozycji, 
strata wieży, wtargnięcie nieprzyjacielskiego hetmana w moje szyki obronne, 
wreszcie 
przegranie partii. Lecz do najgorszego nie doszło. Po kilkunastu posunięciach 
sytuacja na 
szachownicy ustabilizowała się. Obydwaj mieliśmy pozycje rozbite doszczętnie. 
Partia wkraczała 
teraz w fazę manewrową. Skończyła się gra pozycyjna, wymagająca sporej 
dokładności i wielkiej 
cierpliwości z naszej strony. Teraz można było sobie pozwolić nawet na niejaką 
improwizację.
Vincent siedział milczący, zachmurzony. Nie odzywał się ani słowem. Wiedziałem 
dlaczego. 
Mógł przegrać; trapiło go to niepomiernie. Zapytałem komandora, czy się poddaje.
– Jeszcze nie – odburknął.
Jeszcze nie! Czyli że powinienem wygrać tę partię! Przedtem pytałem właściwie 
żartobliwie, 
obecnie uwierzyłem w możliwość pokonania dowódcy. Grałem jak z nut, w 
natchnieniu, kolejne 
posunięcia wykonywałem bez specjalnego namysłu, instynktownie. W końcu Vincent 
skapitulował! Powiedział ociągając się nieco:
– Chyba już nie mam szans... – zamyślił się. – Zrobię ci tę przyjemność – mówił 
skrzywiony 
– i poddam partię...
Aż podskoczyłem na krześle.
– Poddajesz się? Nie żartujesz? Poddajesz się rzeczywiście?
– Tak! – warknął.
Rozradowany uścisnąłem mu nieoczekiwanie dłoń.
I nie odniosłem wrażenia, jakbym ściskał rękę zbrodniarza czy wariata. Czułem 
się 
wyśmienicie. Uściskałbym go znowu, gdyby nie to, iż w dalszym ciągu siedział 
naburmuszony 
i milczący. Wreszcie odezwał się do mnie:
– Życzysz sobie rewanżu?
– Ja? Rewanżu? Po co? – roześmiałem się. – Nie należy kusić losu. Wystarczy mi 
jedno 
zwycięstwo. Mogę teraz odejść w przekonaniu, iż jestem lepszym od ciebie 
graczem.
Zdenerwował się potwornie. Krzyknął:
– Ty! Ty masz być niby lepszy ode mnie!? Chyba oszalałeś! – podniósł się z 
fotelika i począł 
krążyć po mesie. Obserwowałem go z życzliwą uwagą. Chodził tam i z powrotem, 
obijał się 
o sprzęty, mruczał coś niewyraźnie, słowem, zachowywał się jak człowiek głęboko 
dotknięty 
w swej zawodowej dumie. Nagle powiedział zatrzymując się równocześnie:
– Przecież na podstawie jednej partii nie wolno ci w ten sposób wyrokować! To 
w najwyższym stopniu nierozsądne!
– Uspokój się, Vincent – rzekłem. – Wcale tak nie myślę.
– Nie? To w jakim celu opowiadasz podobne brednie?
– Dla żartu – wyjaśniłem ochoczo, czym go zirytowałem jeszcze bardziej.
– Stroić sobie żarty z takiej poważnej gry, jaką są szachy! – wybuchnął. – A 
niech cię... – 
i machnął ręką zrezygnowany. Potem usiadł.
Przez pewien czas milczeliśmy. Ciszę przerwał komandor, wstając z miejsca i 
mówiąc, że 
musi iść do siebie.
– Ciekawe, czy korki ponownie nawaliły – powiedział na odchodnym. – Ostatnio w 
mojej 
kabinie bezustannie coś się psuje...
Poszedł. Znaczenie tych paru słów dowódcy, wypowiedzianych jakby od niechcenia, 
mimochodem, bardzo wolno torowało sobie drogę do mojej świadomości. Kontakt? U 
niego 
również? To nie wyłącznie mnie takie rzeczy się zdarzają? A jeżeli kłamie? A 
jeżeli kłamie – 
celowo? Potrząsnąłem bezradnie głową. Niczego już nie byłem pewien. Znowu opadły 
mnie 
wątpliwości. Dlaczego on o tym wspomniał? Czy naprawdę był to po prostu 
przypadek? A może 
zrobił to umyślnie?
Absolutnie nie mogłem się uspokoić. Wracając do swojej kajuty, myślałem o tym 
nieprzerwanie, lecz z identycznym efektem jak uprzednio. Z westchnieniem ulgi 
położyłem się 
na łóżku. I nadal rozważałem wszystkie za i przeciw, dalej niczego nie byłem 
całkowicie pewien. 
Raz skłaniałem się ku jednej ewentualności, raz ku drugiej. Męczyłem się tak 
dość długo, może 
godzinę. Przyniesiono mi kolację. Zapytałem robota o Vincenta. Powiedział, iż 
nie wie, gdzie 
komandor się w tej chwili znajduje. Kazałem mu porozumieć się z komputerem. 
Samemu nie 
chciało mi się zwlekać z łóżka. Poinformowano mnie, że dowódca nie przybył na 
posiłek do 
mesy i że także je u siebie. Ponownie miałem nad czym rozmyślać. Nie pragnie się 
ze mną 
widzieć? Przedtem mówił coś zupełnie odmiennego. Vincent jednak dalej zachowuje 
się 
dziwacznie. Niby chce pojednania, ale nie do końca. Odnosi się do mnie z pewną 
rezerwą. 
Przejął się tą przegraną, czy co... A jeżeli udaje? I kłamie? Kłamie, aby 
rozwiać moje 
podejrzenia... Przewidział to raczej nagle, z przebiegu rozmowy to w każdym 
razie nie 
wynikało... Wstałem i zacząłem krążyć po pokoiku, naśladując niedawne zachowanie 
komandora. Nawet chyba również mruczałem coś pod nosem, albo wręcz gadałem do 
siebie.
Niemniej w końcu optymizm wziął u mnie górę. Przykazałem sobie stanowczo więcej 
się 
nad tym nie zastanawiać. Postanowiłem, iż poddam się nowemu badaniu. Jego wynik 
mógł mi 
bowiem wyjaśnić wiele.
Wezwałem automaty, rozkazałem im przygotować aparaturę. Potem połączyłem się 
z mózgiem pokładowym. Powiadomiłem go o swoim zamiarze. Jak zwykle nie wyraził 
zdziwienia. Pomyślałem, że jest to niewątpliwie przejaw wyższości robotów nad 
ludźmi 
i rozpocząłem długie oczekiwanie.
4
Wiem już wszystko!
(Albo mi się wydaje, że wiem).
Vincent nie jest psychopatą. I ja jeszcze do końca nie oszalałem. Obaj jesteśmy 
jednakowo 
zdrowi na ciele i umyśle. Vincent jednak chce mnie zabić!
Do wysunięcia takiego przypuszczenia upoważnia mnie pewne odkrycie, którego 
niechcący 
dokonałem.
Test okazał się dla mnie niejakim zaskoczeniem. Zaskoczyły mnie nie jego 
rezultaty (które 
wobec dalszego rozwoju wydarzeń są najzupełniej nieistotne), ale sam sposób 
przeprowadzania 
badań. Leżałem zanurzony w jakiejś cieczy, dziwnie lekki, beztroski, 
zobojętniały i śniłem. 
Wiedziałem, że śnię, lecz nie umiałem uzmysłowić sobie treści tych majaków. Z 
kolei byłem 
absolutnie przekonany, że powinienem je pamiętać i że wystarczy tylko niewielki 
wysiłek, żeby 
sobie dany sen przypomnieć. Próbowałem to zrobić i zawsze bez żadnego, efektu. 
Trudno mi 
powiedzieć, jak długo przebywałem zanurzony w tej bezbarwnej i bezwonnej cieczy, 
ale sądzę, 
że nie dłużej aniżeli godzinę.
Wspomniałem uprzednio, iż w trakcie poddawania się czynnościom przewidzianym 
testem, 
a dla mnie całkowicie niezrozumiałym, czułem się wybornie: byłem jakiś lekki, 
beztroski 
i odprężony. Niemniej po zdjęciu ze mnie całego kilometra najrozmaitszych 
przewodów 
i drucików i po opuszczeniu ambulatorium moje samopoczucie pogorszyło się 
niezwłocznie. 
Taki byłem zmęczony i wyczerpany, jakbym przebiegł w pełnym ekwipunku, z 
blasterem 
obijającym się o biodro, najmniej trzy mile nierównego, pagórkowatego terenu. 
Toteż 
potrzebowałem czasu, by dojść do normalnej sprawności. Zajęło mi to kilkanaście 
minut, które 
spędziłem w swej kabinie, odpoczywając wyciągnięty na tapczaniku i oczekując na 
wyniki 
badań. Ponieważ jednak komputer nie spieszył się z ich podawaniem, opuściłem 
kajutę i udałem 
się na mały spacerek po kosmolocie.
W pewnym momencie znalazłem się nie opodal wejścia od naszego pokładowego 
archiwum. 
Uprzytomniłem sobie, że dawno tam nie zaglądałem. Pomyślałem również, że zanim 
zostanie 
wydane orzeczenie co do stanu moich władz umysłowych, to zapoznanie się ze 
zgromadzoną 
w nim dokumentacją, jest takim samym dobrym zajęciem, jak każde inne. Wszedłem 
więc do 
środka.
Prowadzenie archiwum należy do obowiązków Vincenta, jako dowódcy statku. 
Pamiętałem, 
iż na początku lotu robił to w miarę starannie i regularnie, i ciekaw byłem, czy 
nadal to czyni.
W pomieszczeniu nie zastałem nikogo. Zlustrowałem ściany, jakbym spodziewał się 
odkryć 
na nich coś interesującego, po czym zasiadłem za stołem i wziąłem do ręki 
pierwszą lepszą 
księgę. Traf chciał, że był to dziennik pokładowy. Zazwyczaj dokonuje się w nim 
zapisów 
najrozmaitszego rodzaju czynności, odnotowuje się tam położenie jednostki 
względem biegunów 
Galaktyki, jej odległości od portu macierzystego (lub punktu docelowego 
podróży); i można 
w nim spotkać niekiedy uwagi na temat zachowania poszczególnych członków załogi. 
Przyznaję, 
iż najbardziej intrygowało mnie to ostatnie. Rozczarowałem się jednak. Mimo 
usilnych starań nie 
znalazłem w dzienniku o sobie najmniejszej wzmianki.
Nieco tym zdziwiony, zacząłem oglądać mapy. Stwierdziłem, że jeszcze szmat drogi 
przed 
nami i że wygląda to na przynajmniej cztery miesiące lotu. Zauważyłem też, że 
szkice są 
wykonane nader niedbale. Zastanowiłem się więc nad przydatnością Vincenta jako 
dowódcy 
„Givenusa”. Po głębokim namyśle uznałem jednakowoż wielkodusznie, że może on 
nadal tę 
funkcję sprawować – głównie dlatego, iż sam nie miałem na to ochoty.
Po chwili wyciągnąłem na stół wszystkie papierzyska. Powstał z tego stos wcale 
pokaźnych 
rozmiarów. Z coraz większym znużeniem przeglądałem dokumenty, zatrzymując się 
tylko przy 
niektórych, ciekawszych.
Wykazy surowców, normy ich zużycia, całe mrowie najprzeróżniejszych instrukcji, 
redagowanych zresztą nie przez ludzi, a przez komputery pośledniejszego 
autoramentu, 
instrukcji, których nikt nigdy, o ile wiem, nie przestrzegał, dzięki czemu 
skądinąd wielu moich 
kolegów żyje do tej pory; opinie ekspertów, protokóły komisji zwyczajnych i 
nadzwyczajnych, 
specyfikacje, armator...
Postanowiłem rzucić okiem chociażby na jedną z ekspertyz.
..Obiekt badany – czytałem – kosmolot o napędzie fotonowym, klasa F-04, typ II, 
nazwa: 
«Ghenus», armator: Zarząd sx d/s Zagospodarowania Przestrzeni Kosmicznej, 
miejsce startu: 
Alfa Minor, punkt docelowy podróży: planety układu XP-1543-LCV, zadanie 
specjalne (tu moja 
uwaga wyraźnie się wyostrzyła) – zbadanie możliwości stworzenia wahadłowej 
komunikacji na 
trasie Alfa Minor – baza C-14 na Volancie – układ XP-1543-LCV – Alfa Minor.
Ocena wyposażenia technicznego statku: standardowe.
Uzbrojenie: miotacz antymaterii wielkiego zasięgu, cztery baterie laserowe, 
jeden zespół 
Automatów Walki (tutaj lekko, czy raczej: gorzko uśmiechnąłem się).
Automaty pokładowe: dwanaście robotów uniwersalnych, trzydzieści jeden 
naprawczych 
i specjalistycznych. Trzy automaty do prac górniczych (uzbrojone w lasery 
średniej mocy) typu 
SAVI-41.
Ocena sprawności wszystkich środków walki: zadowalająca.
Wniosek: mało prawdopodobne wystąpienia jakichkolwiek zakłóceń podczas trwania 
lotu, 
absolutna gwarancja – czytałem ze wzrastającą irytacją – prawidłowości 
funkcjonowania 
wszystkich urządzeń pokładowych.
Wniosek kolejny: zadania postawione przed astronautami zostaną wykonane bez 
większych 
trudności”.
Pod koniec śmiałem się już zupełnie głośno. Jak to wspaniale sformułowano: 
„Żadnych 
niedostatków w wyposażeniu fotolotu nie zauważono”, czy coś w tyra rodzaju. W 
tym starym 
pudle – myślałem posępnie – przecież wszędzie tego pełno; gdzie by nie spojrzeć, 
wszędzie 
wychodzi tandeta i brakoróbstwo. Aż dziw bierze, że statek w ogóle jeszcze leci! 
Moim zdaniem 
to, iż „Givenus” jak dotychczas nie rozleciał się na kawałki, jest niezbitym 
dowodem na poparcie 
tezy o przypadkowości wszystkiego, kosmicznych podróży nie wyłączając. Najlepiej 
o tym wcale 
nie myśleć, bo można nabawić się niestrawności.
Uznałem, że myliłem się sądząc, iż lektura zgromadzonych w archiwum instrukcji 
nie będzie 
zbyt interesującym zajęciem. Przeciwnie – stwierdziłem teraz, iż ma to na mnie 
wprost 
dobroczynny wpływ i że powinienem zaglądać tu częściej.
Czytałem więc dalej.
Wzrok mój obojętnie prześlizgiwał się po przerzucanych niedbale dokumentach.
I nagle uderzył we mnie grom: jakbym otarł się o wiązkę laserowego światła 
skierowaną we 
mnie.
Benzohyl wśród zapasów wody! To się wszakże zdarzyć nie mogło!
Oszołomiony uniosłem się wolno z krzesła. I zaraz opadłem na nie z powrotem.
Woda jest skażona!
Przetarłem dłonią piekące powieki. Potem przymknąłem je. Po chwili ponownie 
otworzyłem 
powieki. Tekst nadal był niewyraźny, albo ja go w ten sposób odbierałem, lecz 
nic istotnego się 
nie zmieniło. Część zapasów wody była dalej skażona nieusuwalną domieszką 
benzohylu, środka 
dla ludzkiego organizmu zabójczego. Nie wiedziałem tylko, jaka część. I nie 
wiedziałem jeszcze, 
na jak długo wystarczy zapasów wody nadającej się do picia.
Wkrótce dokonałem nowego odkrycia.
Woda nie była skażona ani zanieczyszczona czymkolwiek, z benzohylem włącznie! 
Jej – 
mówiąc bez ogródek – pozostało bardzo niewiele. W ilości wystarczającej tylko 
dla jednego 
członka załogi kosmolotu: dla mnie albo dla Vincenta! Tylko dla jednego...
Niebawem, po uważnej lekturze długiej listy zapasów zgromadzonych w ładowniach 
fotolotu, domyśliłem się wszystkiego.
Wody nie wystarczy dla dwóch ludzi, ponieważ jej w wystarczającej dla dwóch 
ludzi ilości 
na statek w ogóle nie zabrano! Doszło do jakiejś nieprawdopodobnej i niczym nie 
usprawiedliwionej pomyłki, w wyniku której dostarczono na pokład zamiast 
wyłącznie wodę, 
równocześnie wodę i benzohyl. Nie mogłem wszelako pojąć, jak można było nie 
odróżnić wody 
od tego świństwa, które wprawdzie wodę do złudzenia przypomina, ale pić go się, 
niestety, nie 
da. Nieporozumienie owo – myślałem – tak brzemienne w skutkach, musiało mieć 
miejsce już 
przy ładowaniu zapasów na statek, a raczej przy kontroli tego, co w jego wnętrzu 
znaleźć się 
powinno.
Kontrola jest trójstopniowa, zawiodły przeto wszystkie trzy czynniki 
jednocześnie! Omylił 
się komputer bazy, zawiedli technicy ze służb pomocniczych i sami inspektorzy 
Kontroli Lotów, 
a ci ostatni rekrutują się przecież z grona doświadczonych astronautów i czegoś 
podobnego 
zrobić nie powinni!
Załóżmy jednak, iż benzohyl był przeznaczony dla jakiegoś innego kosmolotu i że 
zamiana 
nastąpiła dopiero po wyjściu towaru z magazynu. Wykluczamy wówczas pomyłkę 
komputera, to 
by już w zakres jego obowiązków nie wchodziło. Pozostają ludzie, którzy bywają 
niekiedy 
zawodni – szczególnie wtedy, gdy ich działalność przeżarta jest rutyną. Tak być 
mogło. Niemniej 
istnieje jeszcze inna możliwość. Nikt nigdy niczego nie kontrolował. Nawet 
bowiem najbardziej 
niedbała kontrola wykryć by omyłkę powinna. A zatem – jeśli wolno mi tak 
przypuszczać – 
kontrolerzy zamiast trwać na swoim posterunku, zniknęli gdzieś na ten czas i 
pozostawili 
załadunek drobnicy na łasce losu. A ten dla nas, członków załogi fotonowca 
„Givenus”, okazał 
się niezbyt łaskawy.
Parszywi łajdacy! Mocno się zdenerwowałem, o ile słowo to właściwie oddaje stan 
mojego 
umysłu. We łbie aż mi huczało, czułem się tak, jakby mnie ktoś systematycznie, 
raz za razem, 
walił młotem w podstawę czaszki. Taki byłem wściekły, iż gdybym naraz natknął 
się na 
Vincenta, to niewątpliwie rzuciłbym się na niego z pięściami, byle tylko na kimś 
wyładować 
swoją złość.
Vincent! Toż komandor musi o tej wodzie wiedzieć! W archiwum bywał 
niejednokrotnie, 
znacznie częściej ode mnie. I najprawdopodobniej kiedyś, podobnie jak ja teraz, 
przejrzał tę 
dokumentację! Na nadmiar sensownych zajęć nikt z nas wszak uskarżać się nie 
może! Nudziło 
mu się i... zapoznał się z tymi papierzyskami. Wie więc wszystko! Wie również, 
iż wody 
wystarczy wyłącznie dla jednego! Zatem nie oszalał, o nie! Rozumuje jak 
najbardziej 
prawidłowo. Za wszelką cenę musi się mnie pozbyć. Żeby przeżyć samemu, nie wolno 
mu dłużej 
tolerować widoku żywego, kręcącego się po statku nawigatora Calena! Nie wolno! 
Umrze, o ile 
mnie nie zabije. I jego poświęcenie na Almagro o niczym już obecnie, w 
zmienionej całkowicie 
sytuacji, nie świadczy! Wtedy miał pewną szansę, teraz nie ma żadnej!
Najzwyczajniej w świecie musi mnie, swego towarzysza podróży, z zimną krwią, 
podstępnie 
zamordować. Musi.
Czy zgon jednego z nas jest absolutnie konieczny? Niby tak, wody do końca lotu 
dla dwóch 
nie wystarczy, ale w zasadzie dlaczego? Czy naprawdę jeden powinien umrzeć, aby 
drugi mógł 
przetrwać?
Nie. Zginąć mogą obaj, a raczej żyć dopóty, dopóki zapasy wody pitnej nie ulegną 
wyczerpaniu.
Rozumując w kategoriach etycznych jest to bezspornie najsłuszniejsze 
rozwiązanie... Jedyne 
rozwiązanie. W jaki sposób bowiem rozstrzygnąć, kto ma pozostać przy życiu? 
Podobne 
kryterium nie istnieje.
Jeśli mnie pamięć nie myli, nasz Kodeks przewiduje takie sytuacje i 
jednoznacznie mówi, że 
każdy z zagrożonych musi posiadać identyczną szansę przetrwania.
Zresztą, co ja się tu będę na Kodeks powoływał. Doświadczenie uczy, iż autorzy 
przepisów 
się w tym przypadku nie mylili, chociaż raz.
Boesmenn. On i jego towarzysze znaleźli się w swoim czasie we wręcz 
podręcznikowej 
sytuacji bez wyjścia. Okolice Bety Cyrtusa nigdy nie zaliczały się do zbyt 
bezpiecznych, 
występują tam uskoki, czasem dzieją się różne dziwy z grawitacją, planety owego 
układu są stale 
narażone na nieustanne bombardowanie promieniami kosmicznymi, a wówczas, gdy 
trafiła doń 
grupa dowodzona przez Boesmenna, wszystko to wyglądało wyjątkowo paskudnie.
Nikt nie przejawiał specjalnej ochoty na lądowanie, Boesmenn mógł zadecydować 
inaczej, 
lecz jednak tego nie uczynił. Rozkazał skierować statek w dół.
Skutki tej decyzji były fatalne. Rychło wyszło na jaw, iż dowódca wyprawy nie 
docenił (lub 
nie chciał docenić) grożącego ludziom zewsząd niebezpieczeństwa. Nastąpiła nie 
notowana od 
lat kilkunastu aktywizacja profonidów, właśnie wtedy gdy astronauci podzieleni 
na niewielkie 
zespoły penetrowali teren, szukając odpowiedniego miejsca na założenie bazy i 
zaczęło się 
piekło. Pierwsza poszła łączność; potem kompasy i nikt już nie wiedział, gdzie 
się znajduje; na 
koniec wszyscy, Boesmenna nie wyłączając, dostali się do strefy uskoków.
To było koszmarne. Ralf Edberg, od którego dowiedziałem się o tej historii, gdy 
mi o tym 
opowiadał, trząsł się cały, mruczał coś niezrozumiale, zapominając niekiedy, iż 
słucham go 
z napiętą uwagą.
Niektórzy nie wytrzymali – trzech członków wyprawy przepadło bez wieści. 
Prawdopodobnie – albowiem o niczym nie można tu mówić z absolutną pewnością – 
popełnili 
samobójstwo. Do wysunięcia tego ponurego przypuszczenia skłoniły Ralfa jego 
własne przeżycia 
w strefie uskoków, w tym zdradzieckim rejonie, gdzie każdy krok groził wręcz 
niewyobrażalnymi następstwami. „Tego nie da się opisać słowami – mówił 
zataczając dłonią 
koło – tam byłem jednocześnie sobą i kimś innym, Ralfem Edbergiem i Carlosem 
Boesmennem, 
tam spotkałem się z ludźmi dawno już zmarłymi, tam staczałem boje z 
krwiożerczymi potworami 
i, zakuty w stalowy pancerz, szturmowałem mury ceglastej cytadeli; w owych 
posępnych 
chwilach pod moimi stopami rozwierała się ziemia, waliłem się w dół i wracałem 
na 
powierzchnię; tam swobodnie rozmawiałem w jakimś nie znanym mi języku, nie 
pojmując 
zarazem niczego... Momentami byłem pewien, że doszczętnie oszalałem...”
Sześciu astronautów ocalało. Do statku jednak dostać się nie mogli. Doszło do 
jakichś zmian 
w ukształtowaniu terenu, a że wszystkie automaty gdzieś poznikały, nie miał kto 
otworzyć im 
drogi do rakiety. Nikt nawet się nie domyślał, jak wyglądają możliwości startu. 
Po tych 
przejściach żaden z nich nie był w najlepszym humorze i o mały włos w napadzie 
szału nie 
zatłukli swego dowódcy – podejrzewali go, że wydał rozkaz lądowania tylko 
dlatego, ażeby 
ujrzeć strach w ich oczach i po to, by dać im odczuć, do jakiego stopnia muszą 
mu być posłuszni. 
Trudno mi powiedzieć, ile jest prawdy w owym posądzeniu.
Osobnikom pokroju Boesmenna szczęście zwykle sprzyja, więc i jemu nic się nie 
stało. 
Chyba powstrzymała ich świadomość, iż za trzy dni i tak wszystkim tlen się 
definitywnie 
skończy.
Mieli przed sobą trzy dni, dwieście metrów do, być może, nie uszkodzonego 
kosmolotu 
i przynajmniej kilkaset ton skał, piargu i ziemi do przekopania. Te niepomyślne 
perspektywy 
czyniły ich jeszcze bardziej ponurymi i wrogimi względem siebie aniżeli 
poprzednio. Boesmenn, 
zapewne zbytnio nie przekonany o pokojowym nastawieniu swych byłych 
podkomendnych, 
w pewnej chwili zniknął. Reszta tępo wpatrywała się w te setki ton. Następnego 
dnia komandor 
powrócił. Rzucili się natychmiast ku niemu, w wiadomych zamiarach, ale 
powstrzymała ich 
uśmiechnięta, acz mocno pokiereszowana twarz tamtego. Sądzili, iż postradał 
zmysły, a kogoś 
takiego zamordować było im jakoś niezręcznie. Postąpili nader rozsądnie, 
ponieważ Boesmenn 
przypadkowo natrafił na coś w rodzaju wąskiego i krętego tuneliku, przez który 
przy odrobinie 
szczęścia, jak zapewniał, mogli dostać się w głąb tych zwałów skał i piargu.
Trzeźwo zawsze myślący Edberg zapytał, czy tunel prowadzi do statku, lecz tego 
komandor 
nie wiedział.
Ożywieni nadzieją poszli za prowadzącym ich pewnie Boesmennem. Szybko jednak 
okazało 
się, że to bynajmniej łatwe nie będzie. Według opinii Ralfa, głośno przez niego 
wyrażonej, tunel 
mógł ich równie dobrze doprowadzić do rakiety jak i w głąb piekieł. Słysząc to, 
inni obrzucili go 
wściekłymi spojrzeniami, ale nie powiedzieli ani słowa.
Tunel ów nie był w zasadzie tunelem, lecz wijącą się nierównomiernie szczeliną, 
kończącą 
się nielichym spadkiem. Na skraju przepaści zatrzymali się zdezorientowani. 
Wreszcie ktoś 
odkrył boczną odnogę owej nibyszczelinki. Ruszyli tamtędy, sapiąc z wysiłku. 
Siły już ich 
stopniowo opuszczały. Nikt jednak nie zamierzał się poddawać.
„Tędy!” – krzyknął nagle Ralf.
Ściana, przed którą stanęli jak wryci, przypominała nieco ser szwajcarski, tak 
była 
naszpikowana różnymi dziurami i kanalikami. Wczołgali się do wybranego na chybił 
trafił 
korytarzyka, ten prowadził donikąd, wycofali się z niego, ubrudzeni ziemią, 
jaśniejszą niż na 
Ziemi czy Alfie, i spróbowali ponownie, szukając innej drogi. Metodą prób i 
błędów, pracując 
w pocie czoła przy poszerzaniu szczelin, wyczerpani, zgłodniali i zziębnięci, 
posuwali się 
naprzód, licząc minuty, jakie im jeszcze pozostały. W pewnym momencie stracili 
kontakt 
z Boesmennem. W godzinę później zginął Droom. Udusili się przysypani zwałami 
piargu 
i odłamkami skał, albo skutkiem defektów ich aparatów tlenowych. Nikt nad tym 
się nie 
zastanawiał ani nie starał się odnaleźć zaginionych. Jak się zdaje, nie czuli z 
tego powodu 
najmniejszych wyrzutów sumienia. Każdy pragnął jedynie przeżyć; tylko to ich 
interesowało.
W końcu, czterech ludzi-kretów, niesamowicie wyczerpanych i zabrudzonych, 
wydostało się 
stamtąd i zatrzymało się przy kosmolocie, który ukazał się im zupełnie 
niespodziewanie, niczym 
wyskakujące naraz nad powierzchnię wody stado rozkapryszonych delfinów. Był 
trochę 
przesunięty w bok, trudno też było rzec, iż stoi w pionie, ale był w ogóle!
Nowe kłopoty pojawiły się z chwilą, gdy chcieli dostać się do środka. Klapa, nie 
dość że 
znajdowała się wyżej niźli powinna, była na dodatek zaklinowana skalnymi 
złomami, a zapasy 
tlenu w butlach wyczerpywały się nieubłaganie. Szczęściem mogli skorzystać z 
awaryjnego 
wyjścia. Podczas wspinaczki jeden odpadł od ściany, lecz nie poniósł 
poważniejszych obrażeń. 
Wystartowali z tej niegościnnej planety dwa dni po śmierci Boesmenna, w znacznym 
stopniu 
odpowiedzialnego za zaistniałą tragedię.
Ich okrutna przygoda najlepiej ilustruje słuszność takiego postawienia sprawy, 
jakie znalazło 
swe odbicie w Kodeksie. Nikomu z zagrożonych szansy przetrwania odbierać nie 
wolno! Zawsze 
coś nieoczekiwanego zdarzyć się może. A Vincent zamierza mnie tej skromnej, 
niewielkiej 
szansy pozbawić. Jest więc wyjątkowym draniem zasługującym na śmierć. Tylko że 
on przeżyje, 
łajdak. To ja umrę, zginę od nagłego porażenia prądem czy w jakiś inny sposób. 
Komandor jest 
doprawdy bezlitosnym mordercą. Uważa zapewne, że lepiej nie ryzykować i nie 
liczyć wyłącznie 
na jakiś sprzyjający zbieg okoliczności. Uważa, że powinien dopomóc mi w 
przeniesieniu się na 
tamten świat. Tak, jego zdaniem, będzie i prościej, i bezpieczniej. Jak ja bym 
postąpił na miejscu 
Vincenta? Identycznie? Na pewno nie. Powiedziałbym mu wszystko i razem byśmy się 
zastanawiali nad obmyśleniem ratunku dla nas obydwu. Ale do tego nie doszło. 
Stało się inaczej. 
To dowódca pierwszy odkrył prawdę w jej przerażającej postaci i zaczął swój 
ohydny plan 
wprowadzać w czyn. Taka jest wymowa faktów.
Wstałem z krzesła i opuściłem archiwum wypełniony myślami o zbliżającym się 
nieuchronnie końcu. Czy jednak rzeczywiście nieuchronnie? Będę walczył; 
przynajmniej będę 
próbował walki.
W chwili, gdy przekroczyłem próg swej kajuty, rozległo się w niej ciche buczenie 
tastera. To 
komputer chciał ze mną rozmawiać.
– Są już wyniki – usłyszałem.
– Podawaj.
– ...”Badania wykazały pewne naruszenie równowagi psychicznej u poddawanego 
testowi. 
Przeprowadzono siedem prób. Oto płynące z nich wnioski: test Heidelberga-Mailera 
udowodnił, 
iż nawigator Calen przejawia niejakie skłonności do wyolbrzymiania grożącego mu 
niebezpieczeństwa, do poddawania w wątpliwość prawd dotąd wyznawanych, do nie 
doceniania 
swoich sprawdzonych wielokrotnie kwalifikacji jako astronauty. Badania wykazały, 
że jego 
układ nerwowy stracił swą dotychczasową stabilność. Przypuszczalną przyczyną 
tych zaburzeń 
jest stan długotrwałego odosobnienia na pokładzie kosmolotu przebywającego w 
przestrzeni 
kosmicznej...”
– Co to w praktyce oznacza? – przerwałem.
– Praktycznie nic; a jeżeli już, to niewiele.
– Jaśniej!
– Zmierzam właśnie do tego. Zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego 
nawigatora 
Calena mieszczą się w granicach obowiązującej normy, aczkolwiek jest to stan 
zbliżony do jej 
górnej granicy...
– Górna granica normy... – powtórzyłem.
– Tak – odpowiedział sucho komputer.
– Zatem nie zwariowałem? – starałem się, nie wiadomo dlaczego, być dowcipny. 
W rozmowie z mózgiem elektronowym to przecież jawny nonsens. I tak nie potrafi 
tego docenić.
– Nie – zaprzeczył.
– A gdybym pragnął latać nadal? Pozwolono by mi na to?
Odniosłem wrażenie, jakby komputer przez moment się zastanawiał. Potem rzekł:
– Nie wiem.
Zdziwiłem się.
– Nie wiesz!? Jak to?
– Niełatwo jest w danej chwili stwierdzić, czy wspomniana tendencja będzie się 
nasilała 
w przyszłości. A jeśli nawet będzie, to do jakiego stopnia.
– A gdzie są granice – tu zawahałem się, nie umiejąc znaleźć właściwego słowa – 
mego... 
obłędu? – wykrztusiłem z wysiłkiem.
– O obłędzie nie może być w ogóle mowy. U badanego zauważono jedynie stan 
pewnej, 
niezbyt daleko posuniętej „nadwrażliwości”. I jest to nadwrażliwość względna. 
Posłużyłem się 
tym wyrażeniem tylko dlatego, ponieważ w grę, jako podmiot badany, wchodził 
człowiek 
wykonujący zawód astronauty. W przypadku zwyczajnego śmiertelnika tak bym nie 
powiedział.
– Uznałbyś go za całkowicie normalnego, czy tak?
– Potwierdzam owo przypuszczenie. Rzeczywiście w ten sposób bym to sformułował.
– No dobrze – nie ustępowałem – a co uczynisz, gdy wreszcie wylądujemy? 
Powiadomisz 
kogo trzeba o moim stanie?
– Naturalnie.
– Więc jednak...
– O niczym to jeszcze nie będzie świadczyć – powiedział jakby trochę znudzony 
(oczywiście 
jedynie tak mi się wydawało). – Komisja lekarska, sądząc po wynikach testu 
Heidelberga-
Mailera, licencji panu nie odbierze, skieruje pana wyłącznie na przymusowy 
urlop, odpoczynek.
– Czasowy zakaz startów?
– Tak.
Przerwaliśmy na krótko rozmowę. Nad czymś się zastanawiałem; nad czymś, co mi 
przyszło 
na myśl dosyć nieoczekiwanie. Potem zapytałem:
– Ten test dwojga imion jest coś wart? Przysiągłbym, iż ENTAC zaniemówił. Chyba 
udało 
mi się go poważnie zaskoczyć.
– Nie rozumiem – odparł niepewnie.
W dalszym ciągu rozkoszowałem się osiągniętą przewagą. Powiedziałem uśmiechając 
się 
w duchu:
– No, chodzi mi o to, czy daje on absolutną gwarancję rzetelności...
– Gwarancję rzetelności? – powtórzył komputer. – Rzecz jasna tak.
– Skąd to przekonanie?
– Stąd, że jest on ostatnią zdobyczą nauki i że do jego przeprowadzenia 
posłużyły 
najnowocześniejsza urządzenia i aparaty, jakimi statki tej klasy dysponują.
– Bardzo się z tego cieszę – powiedziałem. – Czyli że mogę spać od tej pory 
spokojnie?
– Tak.
– I to, co mi jest, niczyjemu bezpieczeństwu nie zagraża? I jestem prawie 
zupełnie 
normalny?
Ponownie przytaknął. Kazałem mu się rozłączyć i opadłem ciężko na krzesło, to 
wykonane 
niegdyś przez komandora Vincenta.
O tym właśnie dialogu z naszym mózgiem elektronicznym myślałem mówiąc, że 
rezultaty 
badań, których sam zażądałem, są wobec dalszego rozwoju wydarzeń na pokładzie 
absolutnie 
nieważne. Gdyby nie moje przypadkowe odkrycie, to mógłbym ewentualnie 
przypuszczać, iż 
wysuwane przeze mnie pod adresem dowódcy zarzuty są istotnie jedynie wytworem 
mego 
przepracowanego umysłu. Aczkolwiek ENTAC niemal całkowicie rozwiał moje 
wątpliwości, to 
jednak do końca zrobić tego nie był w stanie. Powtarzam zatem: gdybym do 
archiwum się nie 
wybrał, to zapewne wciąż żyłbym w rozterce, popadając z jednej krańcowości w 
drugą, albo 
wręcz zapomniałbym o tym wszystkim – przynajmniej dopóty, dopóki coś 
groźniejszego by mi 
się znowu nie przytrafiło – i zaufałbym Vincentowi bez reszty, co by mu zadanie 
mocno ułatwiło. 
Dobrze więc się stało, że wiem o tej wodzie. Wprawdzie nie potrafię z całą 
pewnością 
skonstatować, że i komandor o tym wie, lecz byłoby absurdem sądzić, że tak nie 
jest. Jest to tak 
mało prawdopodobne, że aż niemożliwe. Vincent przeto jest winien; życzy sobie 
mojej śmierci. 
Od tego zależy po prostu jego własne życie. Jeden z nas musi umrzeć, aby drugi 
mógł żyć. 
Bezwzględności dowódcy nie powinienem się zatem dziwić. Moje zdumienie może 
tylko budzić 
zmiana, jaka w nim zaszła. Z człowieka, który ryzykował tak wiele, żeby mnie od 
śmierci 
uratować, przerodził się nagle w pospolitego mordercę, a od określenia go mianem 
parszywego 
zwyrodnialca powstrzymuje mnie wyłącznie to, iż działa on za pomocą metod 
niezmiernie 
wyrafinowanych, nawet subtelnych. Przecież omal mu nie uwierzyłem, gdy mnie 
zapewniał 
o swych dobrych intencjach! Szkoda słów, komandor jest niezwykle przebiegły.
Niemniej jednak skoro raz zdobył się na podobny gest jak ten na Almagro, to może 
tlą się 
w nim jeszcze resztki ludzkich uczuć? Pertraktacje... Trudne czeka mnie zadanie. 
Z czym ja 
właściwie na nie pójdę? Apelowanie do jego poczucia przyzwoitości, do ongiś 
łączących nas 
więzi nie ma najmniejszego sensu. Wyśmieje mnie, rzeknie, że zwariowałem, lub 
też będzie 
udawał, że niczego nie rozumie. Tak zawsze najłatwiej. Nie rozumieć...
Czyli argumenty nie mogą być błahe. W zasadzie posiadam zaledwie jeden: 
przypadek 
Boesmenna (czy coś w tym rodzaju) i tegoż optymistyczny wydźwięk. Niewiele. 
Wystarczyć 
jednak musi. Musi, gdyż jest to jedyny sposób na powstrzymanie Vincenta. Później 
moglibyśmy 
już wspólnie zastanowić się nad wybrnięciem cało z opresji. Skrócenie czasu 
trwania lotu (przez 
zwiększenie mocy ciągu, wykorzystanie ostatnich rezerw. Oczywiście statek 
poszedłby potem na 
złom, ale zagrożenie usprawiedliwia takie kroki. Inna sprawa, że ten gruchot już 
teraz nadaje się 
wyłącznie na złom i wątpliwe jest, czy ma on w ogóle jakąś rezerwę mocy); 
wykonanie choćby 
prymitywnego systemu odzysku wody, ewentualne odkażenie tej zanieczyszczonej, 
nieoczekiwane spotkanie jakiegoś patrolowca, z tych najnowocześniejszych, 
wyposażonych we 
własne systemy odzyskiwania utraconych produktów; to tylko niektóre z 
możliwości, jakie mi się 
teraz nasuwają. Na ile to byłoby realne, tego nie wiem, ale może byśmy na jakiś 
pomysł jednak 
wpadli... No, dosyć już tych deliberacji. To sprawa przyszłości, wierzmy, że 
niezbyt odległej, na 
razie wypada mi przekonać do tej idei komandora. Wyrazi chyba zgodę na krótką 
rozmowę, 
przecież ostatnio dba o dobre ze mną stosunki. Do dzieła zatem! Czasami trzeba 
krzykiem dodać 
sobie otuchy.
– Tu Calen. Gdzie zastanę dowódcę?
– Komandor Vincent – usłyszałem – przebywa obecnie w mesie.
– Zapytaj go – powiedziałem - czy przypadkiem nie zechce ze mną trochę pogadać.
Chwila ciszy.
– Komandor Vincent bardzo się cieszy z pańskiej propozycji rozmowy. Oczekuje 
pana 
z niecierpliwością.
Nadal gra swoją rolę, pomyślałem ponuro.
– Powiedz mu, że ja także się cieszę. Znowu przerwa.
– Czy mam przekazać coś jeszcze?
– Owszem. To, że zaraz idę do niego. Skończyłem.
Taster zabarwił się na fioletowo. Wyszedłem z kabiny.
Na korytarzu przyszło mi na myśl, że właściwie powinienem przygotować się do 
rozmowy 
z Vincentem. Szybko jednak z tego zrezygnowałem. Doszedłem do wniosku, że 
wszystko i tak 
zależy wyłącznie od jego dobrej woli.
Sprzeniewierzając się swym zasadom, otworzyłem bezszelestnie drzwi do mesy i 
chyba 
właśnie dlatego komandor nie zauważył mego wejścia. Siedział przy stole, 
odwrócony do mnie 
tyłem, palcami lewej ręki, charakterystycznym dla siebie gestem, delikatnie 
bębnił w blat stolika 
i – niestety – jak zwykle głośno mlaskał przy jedzeniu. Powziąłem 
przypuszczenie, że nawet 
gdyby przez okrągły rok żywił się samymi pigułkami, to też by mu smakowało. 
Wydobyłem 
z siebie jakiś dziwaczny odgłos, który w założeniu miał być chrząknięciem. 
Vincent postąpił 
podobnie, widocznie spożywał akurat wyjątkowe delicje. Oburzyłem się. Przecież 
on mnie 
w ogóle jeszcze nie zauważył! Jak można tyle uwagi poświęcić jedzeniu i piciu.
Oderwałem się od progu, niczym wypuszczony z bloków startowych sprinter i 
dowódca 
wreszcie raczył dostrzec moją obecność.
– Cieszę się, że cię widzę – powiedział ilustrując te słowa imitującym uśmiech 
grymasem, po 
czym przełknął kolejny kęs.
– Pozwolisz? – zapytałem przysuwając sobie nogą krzesło.
– Oczywiście – powiedział z entuzjazmem w głosie. – Przecież nie musisz pytać 
mnie 
o zezwolenie. Jesteśmy na pokładzie, a nie na placu musztry.
W międzyczasie zdążyłem już usiąść. Rozejrzałem się dokoła. Niczego ciekawego 
nie 
zaobserwowałem. Wnętrze mesy wyglądało identycznie jak w poprzednich dniach. 
Żadnych 
obrazków, portretów, malowideł, figurek z drewna; dosłownie niczego, same gołe, 
nużące ściany. 
Ziewnąłem nie zakrywając dłonią ust.
– Jesteś zmęczony?
– Trochę. A ty nie?
– Ja czuję się wybornie.
Nic dziwnego, pomyślałem posępnie. Toż na razie wszystko idzie po jego myśli...
– Ty rzeczywiście źle się czujesz? – zapytał.
– Tak.
– To niedobrze. Trzeba ci odpoczynku, odprężenia. Po powrocie wystąpię dla 
ciebie 
o dodatkowy urlop. Zadowolony?
Ten też chce mnie wysłać na urlop? Łajdak z niego nie lada.
– Owszem.
– Znakomicie. Zjesz coś?
– Nie.
– A może jednak?
– Jadłem u siebie – skłamałem.
– Naprawdę – powiedział i niezwłocznie zamilkł. Odniosłem wrażenie, jak gdyby 
znał 
prawdę i nie zamierzał się z tym zdradzić. Czyżby mnie śledził? Niewykluczone.
– A ja, widzisz, jem dużo. I zawsze mi smakuje. Smakoszem byłem od dziecka.
Nie odzywałem się. Głównie dlatego, iż widok uśmiechniętej gęby dowódcy budził 
we mnie 
wstręt, a ponadto nie wiedziałem, w jaki sposób skierować rozmowę na właściwy 
tor. Po chwili 
komandor znowu przejął inicjatywę.
– Wyglądasz istotnie nieszczególnie. Zmizerniałeś jakby...
– Ty za to jesteś uosobieniem wszelkiej pomyślności – zauważyłem ironicznie. 
Vincenta 
jednak dziś nic nie było w stanie wyprowadzić z równowagi.
– Bo tak też jest – powiedział triumfalnie. – Dobrze mi tutaj na statku. A tobie 
nie?
– Nie! – warknąłem rozzłoszczony.
Udał, że jest tym zdziwiony.
– Nie pojmuję tego – rzekł po niedługim namyśle. – Dlaczego ci się tu nie 
podoba?
Zacząłem się powoli irytować.
– Bo nie! – odpowiedziałem podnosząc głos.
Wzruszył ramionami.
– Dlaczego nie? Aha, rozumiem. O szachy ci chodzi? Ależ to drobiazg. Możemy 
przerwać 
grę na jakiś czas. Co o tym sądzisz?
– Nawet możemy nie grać wcale.
Ponownie udał, iż jest zaskoczony moją odpowiedzią. Na jego twarzy, twarzy 
człowieka 
mającego o sobie jak najlepsze mniemanie, pojawił się grymas; pojawił się i 
zaraz zniknął, 
niczym knot znienacka dopalonej świecy.
– W karty także nie?
– Owszem.
– Zatem nasze stosunki – powiedział – znowu się zepsuły... A już myślałem, że 
wróciły one 
do normy.
Powstrzymanie się od walnięcia go w tę parszywą gębę sprawiało mi niemal 
fizyczny ból. 
Opanowałem się z trudem. Pomyślałem, że jeszcze za wcześnie na otwarte 
wystąpienie; 
pomyślałem, iż nie mogę wszakże dostarczyć mu pretekstu do zerwania 
pertraktacji.
– W bingo ewentualnie możemy nadal grywać – powiedziałem.
– A w szachy?
– W szachy nie.
– Czy to właśnie chciałeś mi zakomunikować?
– Między innymi, tak.
– Między innymi? – powtórzył. Potem umilkł i odchylił się na krześle do tyłu. W 
tej pozycji 
obserwował mnie spod półprzymkniętych powiek. Przysiągłbym, że w duchu wspaniale 
się bawi. 
Spoglądałem na niego z nie tajoną nienawiścią. Obawiam się, że nie potrafiłem 
już tego dłużej 
ukrywać. Wreszcie odezwał się, pierwszy przełamując milczenie:
– Dziwnie jakoś na mnie patrzysz... – zauważył wracając do poprzedniej pozycji. 
Siedział 
obecnie w miarę prosto, z łokciami wbitymi w blat stolika, stolika, który nas 
wciąż rozdzielał.
– Dziwnie?
Przytaknął. Poruszyłem się nieco na krześle. Vincent natomiast wstał z miejsca. 
Górował 
teraz nade mną zdecydowanie. Odniosłem niemiłe wrażenie, że sytuacja ta kiedyś 
już się 
przydarzyła...
– Może więc mi w końcu wyjaśnisz, po co tutaj przyszedłeś?
Wzdrygnąłem się. Podniosłem wzrok na komandora. Wpatrywał się we mnie z nie 
słabnącą 
uwagą. Uprzytomniło mi to grozę mojego położenia. Postanowiłem nareszcie, lecz 
ciągle nie bez 
obawy, nawiązać do absorbującego mnie całkowicie problemu. Woda. I jej 
topniejące 
nieubłaganie zapasy. I zamachy Vincenta na moje nieistotne życie. Wprost go o to 
zapytać nie 
byłem w stanie – zresztą on musiałby się wtedy wszystkiego wyprzeć. Spróbowałem 
przeto 
okrężnych dróg.
– Słuchaj, Vincent – powiedziałem chrapliwie. – Pamiętasz zapewne sprawę 
„Abukira”?
– „Abukir”? – ożywił się. – Jeden z naszych fotonowców, nieprawda?
– Tak. Lecieli nim Boesmenn, Edberg, Cavini, Droom i jeszcze paru innych. 
Wylądowali 
w układzie Cyrtusa w okresie wzmożonej aktywności profonidów. Cała ta historia 
jest 
niezmiernie pouczająca – mówiłem spokojnie. – Wylądowali, i zaraz potem zaczęło 
się piekło. 
Trafili do strefy uskoków. Część załogi nigdy z niej się nie wydostała. Nikt o 
nich więcej nie 
słyszał. Pozostali, a było ich bodajże pięciu, jednak przeżyli. Przeżyli, ale 
nie mogli dostać się do 
statku zagrzebanego w skałach.
– W skałach?
– Tak! Nie przerywaj, Vincent, dobrze?
– Obiecuję ci solennie, że będę odtąd milczał niczym prawy nieboszczyk.
Zaczerpnąłem powietrza w płuca i wolno wypuściłem. Komandor wiedział, co ów gest 
u mnie oznacza.
– No, mów dalej – powiedział zachęcająco.
– Dziękuję. Zatem mieli niemałe kłopoty ze znalezieniem drogi do kosmolotu...
– I po co mi o tym opowiadasz! – wtrącił Vincent, unosząc się z krzesła. – 
Przecież my 
jesteśmy na statku. Nie mamy podobnych problemów. Nie rozumiem, czemu uczepiłeś 
się tej 
historyjki. Poza tym nigdy nie słyszałem o żadnym Boesmennie.
– Nie słyszałeś!?
– Przenigdy! I nie pojmuję, co to ma z nami wspólnego.
– Może jednak ma...
– Posługujesz się dziwnym językiem, przyjacielu – rzekł udając wzburzenie. – W 
żaden 
sposób nie potrafię odgadnąć, do czego zmierzasz.
– Nie potrafisz...
– Skończ już z tymi mdławymi sugestiami, Calenie!
– Grozisz mi!?
Wstał.
– Chcesz uciec, komandorze? – zadrwiłem. Pragnął tego całym sercem, wiedziałem o 
tym.
Niemniej jednak jakieś atawistyczne resztki jego natury wzbraniały mu teraz 
odwrotu. 
Zarzuciłem mu tchórzostwo! Jemu! Dowódcy fotonowca „Givenus”, komandorowi 
Vincentowi! 
Jemu! Wielokroć sprawdzonemu astronaucie, prawie bohaterowi przestworzy!
Zatrzymał się w pół kroku, zajął swe miejsce za oddzielającym nas stolikiem i 
rzekł:
– Czekam na ciąg dalszy.
– Wybornie – oznajmiłem. – Tamto pominiemy, okryjemy milczeniem. Żaden Boesmenn 
nigdy nie istniał. Nie powiesz mi jednak, że nagle „zapomniałeś” o tym, co 
przytrafiło się 
Thurdoltowi?
– Thurdolt... Coś niecoś pamiętam. Ale nie wszystkie szczegóły.
– Pozwolisz, że cię w takim razie oświecę?
– Ależ naturalnie, zawsze lubiłem słuchać, jak opowiadasz. Mówisz tak 
interesująco...
– Początki tego znasz...
– Oczywiście.
– Thurdolt był na rekonesansie i nawaliło mu radio. Był głuchy jak pień starego 
drzewa i nie 
mógł na dodatek znaleźć powrotnej drogi, bo przy okazji poszedł mu również 
tachdar. I co on 
wtedy zrobił? Pamiętasz Vincent, jak on wówczas postąpił?
– Chyba wylądował na jakiejś planetoidzie.
– A tak. Wspaniały wyczyn, na zmniejszonym ciągu i przy ręcznym sterowaniu. 
Rzeczywiście, był świetnym pilotem.
– Jeżeli nie najlepszym w naszej Strefie.
– Nie zaprzeczam. Był dobry. Thurdolt ogromnie ryzykował, zapas powietrza w 
„szydle” jest 
nader ograniczony, pomoc musiała zatem nadejść szybko.
– Mógł uczynić coś innego?
– Nie. Na pewno nie. To była jego jedyna szansa. Rzecz jasna zaczęto by go w 
końcu szukać, 
lecz odnalezienie kogoś w przestrzeni jest nade wszystko kwestią przypadku; więc 
Thurdolt, 
decydując się na owo lądowanie, tak bardzo ryzykowne, postanowił losowi 
dopomóc... Wiesz, 
jak on to zrobił?
– Tak, pamiętam.
– Właśnie. Thurdolt orientował się, że ta dawka promieniowania, jaką przy 
realizacji swego 
pomysłu otrzyma, może okazać się dla niego zabójcza. Teoretycznie nie miał 
szans. Powinien 
umrzeć!
– Ale jednak przeżył. Dzięki temu odnaleźli go na czas.
– Otóż to, Vincent, otóż to. On ocalał. Pozornie jego sytuacja była 
beznadziejna, lecz 
powiodło mu się. Przeżył.
– Niemniej, o ile dobrze pamiętam, wystąpiły u niego pewne powikłania, czyli tak 
zupełnie 
bez szwanku z opresji nie wyszedł.
– To fakt, ale przecież żyje. Żyje!
– Lecz zakazano mu dalszych lotów...
– Wszak to już nieistotne – zaprotestowałem. – Najważniejsze, że ocalał.
– No, nie wiem – Vincent nie ustępował. – Latanie było dla niego wszystkim. 
Musiał więc 
odczuć to dość boleśnie.
Zdenerwowałem się.
– Vincent! – powiedziałem z wyrzutem. – Dlaczego ty widzisz wszędzie tylko tę 
drugą, 
czarną stronę medalu? Czyż nie wystarczy tobie, że tamten jednak przeżył? A 
szanse miał 
wszakże znikome! Weź to, proszę, pod rozwagę!
– A po co? Z jakiego niby powodu powinienem się tym przejmować? Nie rozumiem...
– Ty nigdy niczego nie rozumiesz!
– Oszalałeś, Calen! Bredzisz i bredzisz, jakbyś popadł w malignę, i na domiar 
złego 
domagasz się, żebym odgadywał twoje myśli. Nie przesadzasz czasami?
– Ja nie! Za to ty – tak!
Wyraz twarzy dowódcy uległ nagłej zmianie. Przedtem była ona nieruchoma, nic nie 
mówiąca, zupełnie jak twarz zawodowego gracza w pokera, a teraz malowała się na 
niej 
zdecydowana wrogość. Komandor był najwyraźniej wściekły; wściekły na mnie, swego 
towarzysza podróży, zły za to, że przypieram go do muru i nie pozwalam mu na 
pełne 
samozadowolenia oczekiwanie na moją śmierć.
– Opowiadasz bzdury, nawigatorze – mówił chrapliwym, zduszonym głosem – jakbyś 
był nie 
wyszkolonym astronautą, a jakimś astrologiem, jacy się wciąż jeszcze tu i ówdzie 
trafiają... Nie 
umiem sobie wyjaśnić, dlaczego wybrałeś zawód astronauty. W porównaniu z 
przepowiadaniem 
przyszłości kosmonautyka jest przecież mało popłatna. Chyba minąłeś się z 
powołaniem...
– Przestań wreszcie!
– To ty zacznij w końcu mówić jak człowiek!
– Posłuchaj, Vincent... Twoje oburzenie, zresztą świetnie udawane, jest czymś 
wyjątkowo 
nikczemnym. Ty też skądinąd rozminąłeś się ze swoim powołaniem, trzeba ci było 
zostać 
aktorem, grasz istotnie znakomicie, gratuluję ci z całego serca.
– Calen! Uważaj, Calen! Za chwilę stracę resztki cierpliwości! I pożałujesz 
swych słów! Nie 
przekraczaj pewnych granic!
– Granic? – zaśmiałem się sztucznie. – Kto tu je przekracza, Vincent...
Poderwał się z miejsca. Stał i wpatrywał się we mnie z nienawiścią. Widocznie 
udało mi się 
zakłócić jego spokój, którym się tak lubił afiszować. Niespodziewanie jednak 
usiadł. Jakby 
uznał, że jeszcze nie pora na decydujące starcie.
Powiedziałem:
– Spróbujmy zatem inaczej...
Nie odrzekł nic, mimo iż specjalnie przerwałem na moment, aby dać mu tę szansę.
– Z racji zajmowanego przez siebie stanowiska, dowódco, niewątpliwie wybornie 
znasz 
Kodeks.
– Na moje potrzeby wystarczająco – odparował. – Do czego zmierzasz? – zapytał 
nieufnie.
– Wkrótce się dowiesz. Czy pamiętasz, co przewiduje on w podobnej sytuacji?
– W jakiej sytuacji? – zapytał szybko.
– W naszej, Vincent – powiedziałem ostrożnie.
Nie zrobił nic. Nie wstał z krzesła, nie wrzasnął na mnie, nie trzasnął 
drzwiami, po prostu – 
nie odpowiedział.
Powtórzyłem swoje poprzednie słowa.
Nadal nie reagował.
– W sytuacji, w jakiej się obaj znajdujemy... A właściwie dotyczy to tylko mnie, 
z twojej 
zresztą... Winy!
– Z mojej winy! – zerwał się z miejsca. – Znowu w czymś zawiniłem, tak! Chwilowo 
wystarczy już tych bzdur! Nie mogę już dłużej na ciebie patrzeć! – krzyczał. – 
Bez przerwy o coś 
mnie oskarżasz, coś mi zarzucasz! Chyba zwariowałeś!
Stało się, pomyślałem ponuro. Wepchnąłem mu do rąk szansą, a on skorzystał z 
niej 
skwapliwie. Stało się.
Vincent krzyczał na mnie dalej. Nie pojmowałem nawet, o co mu obecnie idzie. 
Docierały do 
mnie zaledwie pojedyncze okrzyki. Epitety, jakimi mnie obrzucał, w końcu 
przemogły moją 
wrodzoną cierpliwość.
– Przestań, komandorze – rzekłem. – Nie obrażaj się, bo nie masz do tego prawa.
– Ach tak! – zbliżył się do mnie ponownie. – Wzbraniasz mi tego? Więc posłuchaj. 
Twoje 
zachowanie od paru dni jest co najmniej dziwne. Zamykasz się w swoim pokoju, 
wędrujesz po 
całym statku, zajrzałeś nawet do ładowni – po co tam poszedłeś? Nie odpowiadasz, 
wolisz 
milczeć. Niech i tak będzie. Ponadto szpiegujesz mnie – nie zaprzeczaj, 
zasięgałeś na mój temat 
informacji u komputera. Traktujesz mnie obraźliwie, nie kłam, i tak było; do 
czego dążysz, 
nawigatorze! Gdy starałem się usilnie ci dopomóc, spotykałem się z epitetami w 
rodzaju: wariat, 
łajdak i z innymi tego typu, i ty twierdzisz, że nie powinienem ci czynić 
wyrzutów? 
Przypuszczalnie nie najlepiej znosisz ten lot, lecz nawet w takim przypadku nie 
jesteś 
usprawiedliwiony. Daj się zbadać...
– Sugerujesz, że przydałaby mi się porada psychiatry?
– Ty to powiedziałeś!
Ogarnęła mnie wściekłość; omal nie rzuciłem się na komandora z pięściami, 
zapominając 
o jego przewadze fizycznej.
– Wystarczy już, Vincent, wystarczy – wymamrotałem.
– Nie, nie wystarczy. Udzielam ci nagany. Wiesz doskonale – za co. Jako dowódca 
„Givenusa” jestem do tego w pełni uprawniony.
Zaśmiałem się zimnym, nieprzyjemnym śmiechem.
– Dowódca... Ha-ha. Jakiż z ciebie dowódca, Vincent...
W komandora jak gdyby uderzył grom. Najpierw znieruchomiał, zesztywniał cały, 
potem ze 
świstem wypuścił powietrze z płuc, wreszcie wszystkie mięśnie jego twarzy 
puściły się 
w obłąkańczy taniec. Vincent drżał, dygotał i... milczał. Z najwyższą uwagą 
śledziłem każdy jego 
ruch, każde drgnięcie jego niespokojnej twarzy, gotowy, gdyby zaszła taka 
potrzeba, do 
natychmiastowej reakcji. Ale komandor nie czynił nic. Stał nadal nieruchomo, 
wpatrzony we 
mnie dziwnym, pustym spojrzeniem. Poczułem się nieswojo. Wolno uniosłem się z 
fotelika. 
Pomyślałem (nie po raz pierwszy), iż Vincent jest ode mnie znacznie silniejszy i 
że 
zdecydowanie przewyższa mnie wzrostem. Przyszło mi też na myśl, że automaty mogą 
nie 
zdążyć... Powiedziałem, nieznacznie odsuwając się do tylu:
– Wracając do naszej rozmowy, dowódco... Toż niebawem nie będziesz już miał kim 
dowodzić. Czyż to cię nie przeraża?
– Wynoś się – odpowiedział cicho.
– Mesa jest dla wszystkich – przypomniałem urągliwie.
I w tym momencie zaatakował. Odskoczyłem w bok, unikając potężnego uderzenia i 
od razu, 
tylekroć wyćwiczonym gestem, wysunąłem do przodu prawą rękę (jestem bowiem 
mańkutem). 
Komandor po nieudanym zamachu stracił na ułamek sekundy równowagę, zatoczył się 
i odsłonił. 
Wykorzystałem to niezwłocznie: w ten cios włożyłem cały zapas swej nagromadzonej 
(w 
przeciągu dni, miesięcy, lat?) nienawiści. Vincent jednak nie upadł, utrzymał 
się na nogach. Jego 
odporność na ciosy była doprawdy zdumiewająca. Obserwowałem go z niesłabnącą 
uwagą. 
Naraz spostrzegłem, że się stopniowo uspokaja. Poznałem to po zmianie, jaka w 
nim zaszła. 
Oddychał bardziej równomiernie, rytmiczniej niż poprzednio. Rysy jego twarzy 
wygładzały się 
również. Na pewno nie przychodziło mu to łatwo; przekonany jestem, że wciąż nie 
darzył mnie 
zbytnią sympatią. Jeszcze przez chwilę milczał, dysząc z tłumionej niechęci, a 
potem odezwał się 
do mnie tak: „Powiedziałem ci już – przerwa na złapanie oddechu – żebyś zniknął 
mi z oczu”.
Donośny tupot nóg biegnących korytarzem automatów, spieszących nam z odsieczą, 
ułatwił 
mi podjęcie decyzji.
– Idę – rzekłem. – Przyjemnego wypoczynku po kolacji.
– I życzysz mi tego szczerze? – próbował zdobyć się na ironię.
– Tak – odpowiedziałem i cofnąłem się do drzwi wyjściowych.
Te otworzyły się i stanął w nich pierwszy z interweniujących robotów. Wyminąłem 
go bez 
słowa i wyszedłem na korytarz. W pobliżu, pod ścianami oczekiwały trzy dalsze 
automaty. 
Wyminąłem je również bez słowa i ruszyłem do swej kajuty, mojego jedynego na 
„Givenusie” 
schronienia.
5
Nie chciałbym popadać w przesadny optymizm, ani być posądzonym o zbytnie 
czarnowidztwo, ale wydaje mi się, że komandor niebawem dopnie swego i mnie 
zabije. 
Właściwie pogodziłem się już z tym, cóż, nie sądzone mi było widocznie doczekać 
późnej 
i spokojnej starości, trapi mnie jedynie myśl, że on ocaleje i nikt nawet 
podejrzewać go nie 
będzie! Za bardzo dowódcy nienawidzę, ażeby miałoby to być mi obojętne.
Vincent!
Spokojnie, nawigatorze. Nienawiść nie może cię zaślepiać. Rzecz musisz 
przemyśleć 
gruntownie i bez popadania w histerię, biorąc przykład ze swego zaciętego wroga, 
komandora 
Vincenta.
Przyznaję, że teoretycznie wiem, jak należy postąpić. Powinienem mianowicie 
pozostawić po 
sobie jakąś informację, ślad pewien, który potem, po moim zgonie, posłużyłby do 
odkrycia 
prawdy.
Gorzej jest wszelako z realizacją owego pomysłu.
No bo niby jak to ma wyglądać? List (jakby testament) schowany tak, ażeby tamten 
go nigdy 
nie odnalazł? Czasami można coś ukryć za dobrze. A cóż miałbym w nim takiego 
napisać? 
Opowiedzieć o swoich podejrzeniach? Któż mi uwierzy! Bez najmniejszej 
wątpliwości to 
posłanie z zaświatów zostanie potraktowane jako pisanina obłąkańca, lub w 
najlepszym razie jak 
kogoś cierpiącego na manię prześladowczą, co wychodzi na to samo... Załóżmy 
jednak, że wśród 
członków komisji śledczej znajdzie się ktoś, kto mi zaufa i że nadto zdoła on 
innych na swą 
stronę przeciągnąć. Co się wtedy stanie? Nic. Będą naturalnie przekonani o mojej 
prawdomówności, lecz to nie wystarczy, by komandora skazać za zabójstwo! Oni 
będą łaknęli 
dowodów, a ja muszę im ich dostarczyć.
Czyli powinienem stworzyć taką sytuację, która pokazałaby zamiary Vincenta jak 
na dłoni...
Zacząłem się nad tym zastanawiać. Rezultaty wszelako były nikłe, aby nie rzec – 
żadne. 
Pomyślałem, że pora na krótki odpoczynek. Uczyniłem to. Położyłem się wygodnie 
na łóżku, 
włączyłem muzykę, co zdarza mi się niezmiernie rzadko, i rozluźniłem mięśnie.
Ale nie leżałem tak długo. Przykre burczenie w okolicach żołądka uprzytomniło 
mi, że czas 
najwyższy bym zjadł wreszcie kolację.
Po wydaniu niezbędnych dyspozycji usiadłem przy biurku. Szybko jednakże uciekłem 
stamtąd. Biurko, podarunek dowódcy, zbyt dokładnie wydawało mi się bowiem 
podobne do 
ofiarodawcy.
Wchodzący z tacą automat powitałem niezwykle uprzejmie i kazałem mu natychmiast 
się 
stąd wynosić. Potem zjadłem to, co mi przyniesiono, starając się nie myśleć o 
dręczącej mnie 
zagadce. Udawało mi się to jedynie częściowo.
Gdy już się posiliłem i uznałem za pełnego sił, najpierw wyłączyłem magnetofon, 
ponieważ 
nie byłem w stanie dalej tego słuchać; a później jąłem nerwowo krążyć po 
kabinie, przemierzając 
ją w trzech-czterech krokach, czując narastającą we mnie wściekłość (niewątpliwy 
wpływ 
muzyki) na Vincenta.
Chętnie bym zamienił się z nim miejscami, myślałem. Cóż za łajdak, słów wprost 
nie 
znajduję, które by wiernie oddawały jego postępowanie. To, co zamierza zrobić i 
czego już 
dokonał, jest nieetyczne nawet w warunkach ziemskich, a co dopiero w kosmosie! 
Przestrzenią 
rządzą inne prawa, tutaj za mordercę uważa się już tego, kto swemu towarzyszowi 
w potrzebie 
nie pomógł, chociaż leżało to w jego możliwościach.
Kary grożące tchórzom nie są, niestety, specjalnie surowe ani wymyślne, lecz 
zawsze może 
się zdarzyć jakiś wypadek, o co w astronautyce nietrudno.
Wypadki bywają rozmaite. Przykładowo, dość interesujący przytrafił się ongiś 
Browsounowi.
Swego czasu zapomniał on przywieźć zaopatrzenie dla załogi stacji badawczej w 
Łabędziu, 
przez co trzech ludzi zginęło. Szczególnym zbiegiem okoliczności satelita, na 
którym była 
umiejscowiona ich baza, przechodził akurat okres ruchów tektonicznych, dla 
stacji niegroźnych, 
lecz dla lądującego statku – tak. Browsoun tłumaczył się zrazu mylną informacją 
– niby miał 
polecieć dopiero za tydzień – a potem nieprzystosowaniem rakiety do lądowania 
w nienormalnych warunkach i ryzykiem stąd wynikającym (z czym się zgadzam), ale 
nic mu to 
nie pomogło, aczkolwiek początkowo wcale go nie ukarano, puszczając wszystko w 
niepamięć. 
Niemniej, po paru miesiącach, podczas pewnego lotu zwiadowczego coś mu naraz w 
silniku 
nawaliło i spadł prosto na najbliższą gwiazdę.
Z Alfy przybyła komisja ekspertów (znaczy, tajniaków za ekspertów przebranych), 
węszących wszędzie i zadających przy tym tak naiwne pytania, że aż się płakać 
chciało; 
„eksperci” jednak niczego nie wykryli, bo też wykryć nie mogli – rakieta 
wyparowała, Browsoun 
również, a astronauci z jego rodzimej bazy nabrali wody w usta i żadnej pomocy 
tajniakom nie 
udzielili.
Podobna przygoda mogłaby przydarzyć się także Vincentowi. Podejrzewam, że 
wymyślono 
by dla niego coś nadzwyczajnego, superwyrafinowanego, a istnieją ku temu 
odpowiednie 
możliwości.
Powiedzmy, można by delikwenta wysadzić na Orchosie. Orchos posiada specyficzną 
atmosferę, wywierającą na ludzki organizm wpływ wprost dobroczynny. Tlenu w niej 
za dużo 
nie ma, lecz za to jak wspaniale się nią oddycha! Da się tam przeżyć najwyżej 
trzy-cztery 
godziny, co komandora by pewnie niezbyt uradowało. Portini, jeden z naszych 
wspólnych 
znajomych, przebywał w jej oparach zaledwie przez półtorej godziny, niemniej nie 
przeszkodziło 
mu to osiwieć. Katusze, jakie przechodził, nie nadają się żadną miarą do 
opisania. On miał dobre 
chęci, ten poczciwy Portini i naprawdę starał się przekazać nam swe wrażenia, 
ale nie 
wychodziło mu to jakoś. Niejasno i mętnie coś opowiadał o wypluwaniu płuc, które 
uprzednio 
nakłuwane były miliardami igieł, o biciu w dzwony, o pękaniu bębenków w uszach 
(rzeczywiście, cały był zalany krwią, gdy go stamtąd zabierano); a na końcu 
wspomniał, że po 
kilkunastu minutach zaczęło mu się wydawać, że siedzi w nim jeszcze jakiś inny 
Portini i że, co 
gorsza, pragnie z jego cielesnej powłoki wydostać się na zewnątrz.
Portini, widząc nasze niedowierzające spojrzenia, przyrównał tamto uczucie do 
sytuacji 
człowieka rozrywanego końmi, lecz słuchaczom to porównanie mówiło niewiele i 
ktoś zaczął 
z niego się naśmiewać. Portini, taki zawsze spokojny, natychmiast runął na 
dowcipnisia i zanim 
go odciągnęliśmy, zdążył jeszcze tamtego porządnie pokiereszować, co 
niezwłocznie 
poskutkowało, bowiem pozostałym żartów zaraz się odechciało.
Gdy nieco odpoczął, rzekł, że skoro mu nie wierzymy, to możemy bez trudu się 
przekonać, 
jak w istocie na Orchosie jest – wystarczy, jeżeli tam polecimy.
Ja Portiniemu ufam i zaznaczam, że z najwyższą przyjemnością zobaczyłbym na 
Orchosie 
Vincenta.
Tak, ale żeby do tego doszło, muszę się jeszcze trochę pomęczyć. Niezbędny jest 
mi 
przekonywający dowód, który uwidoczniłby zamiary dowódcy. Chwileczkę, o czym to 
ja 
przedtem rozmyślałem? Aha, o liście-testamencie. List kojarzy się nieodparcie ze 
skrzynką 
pocztową, a co może odegrać rolę skrzynki w kosmolocie? Komputer naturalnie – on 
w tej roli 
będzie najlepszy, ponieważ to jego przede wszystkim będzie się dokładnie badać; 
niewątpliwie 
każda zarejestrowana przez niego rozmowa zostanie wielokrotnie przesłuchana, a 
każdy z jego 
zespołów pamięciowych poddany nie kończącej się analizie.
Znalazłem zatem łącznika pomiędzy umierającym nawigatorem Calenem, a komisją 
szukającą przyczyn jego zgonu. Trzeba mi teraz tylko (tylko!) zaaranżować taką 
sytuację, żeby 
komandor mógł pokazać swoje prawdziwe oblicze.
Kiedy on na to się zdobędzie? Jeżeli zostanie sprowokowany. Więc powinienem 
niejako 
pójść mu na rękę i samemu wpakować się w kabałę. Przecież on niczego więcej nie 
pragnie! Już 
widzę go uśmiechniętego, z zadowoleniem oblizującego wargi! Te grube, zmysłowe, 
napawające 
mnie wstrętem wargi!
Uraduje się na pewno, jako iż będzie to wyśmienita okazja do popełnienia 
zbrodni, okazja, 
której on nie omieszka wykorzystać. Ale Vincent jest przebiegły, nieufny... Może 
zatem nie dać 
się skusić, podejrzewając podstęp... Wszak dobrze wie, że przeniknąłem jego 
zbrodnicze 
zamiary.
Oznacza to, że nadarzająca się sposobność musi być nieodparcie pociągająca! 
Ażeby Vincent 
wyzbył się momentalnie wszelkich wątpliwości! Żeby musiał skorzystać z 
pojawiającej się przed 
nim szansy.
Czyli że niebezpieczeństwo nie może być jedynie pozorne, a rzeczywiste...
Przejął mnie zimny dreszcz. Zdecydowanym ruchem wcisnąłem klawisz tastera.
– Tu Calen. Doprowadzić do porządku klimatyzację w mojej kabinie. Koniec.
Nie będę przecież niepotrzebnie marzł, pomyślałem.
W jaki sposób komandor będzie przypuszczalnie starał się wykorzystać ów dar 
niebios? Albo 
spróbuje, nieufny do ostatniej chwili, dopomóc losowi i mnie dobije (znaczy, 
wyłącznie we 
własnym mniemaniu dobije), lub też nie uczyni niczego, by kolegę uratować, choć 
ten owej 
pomocy domagać się od niego będzie” co wyjdzie na jedno. Dowód, o który 
nieprzerwanie 
zabiegam, będę miał wtedy w ręku.
Spostrzegłem niestety pewien błąd w tym rozumowaniu. Do śmierci, acz tyle o niej 
mówię, 
bynajmniej mi niespieszno, zatem bezpośrednia interwencja dowódcy na moją 
niekorzyść 
powinna być absolutnie wykluczona. Wystarczą dowody pośrednie, typu zapis 
rozmowy między 
nami w tym krytycznym momencie zagrażającym mojemu życiu.
Tenże zapis miałby oczywiście miejsce w pamięci komputera. Byłby wówczas 
nieścieralny, 
niemożliwy do usunięcia. I samo istnienie mózgu pokładowego dostarcza mi pewnej 
gwarancji 
bezpieczeństwa. Vincent będzie udawał, że o niczym nie wie, a komputer mnie na 
czas uratuje. 
Na czas? A jeżeli nie zdąży? Musi zdążyć, ENTAC jest na statku wszechmocny.
Więc mogę być o swój los zupełnie spokojny. A jednak się boję. Ta cała zabawa 
może się 
skończyć dla mnie fatalnie. Wystarczy, jeżeli przeliczę się w swych rachubach, 
czegoś nie 
dopatrzę...
Wstałem. A jakby tak – pomyślałem – stworzyć tylko pozorne zagrożenie? Przystaję 
na to? 
Naturalnie, ochoczo. A co przez to uzyskam? Nic. Komandor nie wkroczy, zgoda, 
pocznie grać 
sam ze sobą w szachy, zgoda, i cóż z tego? Toż w istocie nic mi wtedy grozić nie 
będzie! I niby 
dlaczego miałby on w takim przypadku ruszać mi na ratunek? Z przyzwyczajenia? 
Rzecz jasna 
dowódca w chwili mego S.O.S. działać powinien, ale skoro byłby to wyłącznie 
kawał, żart, to po 
prostu nie będzie później podstaw do oskarżenia go o nie udzielenie mi pomocy w 
sytuacji tego 
wymagającej.
Tak więc zagrożenie musi być jak najbardziej autentyczne.
Zreasumujmy. Wprowadzam sam siebie w stan śmiertelnego zagrożenia, komandor, 
ucieszony, nie kiwnie nawet palcem w mojej obronie, co zostanie zakodowane w 
pamięci 
ENTACA i będzie łatwe do sprawdzenia. Zagrożenie owo nie może być błahe ani 
tylko pozorne, 
jednocześnie jednak musi być wykluczona bezpośrednia interwencja dowódcy na moją 
niekorzyść. To ostatnie zapewnia mi istnienie komputera, który mnie w 
odpowiednim momencie 
uratuje. Dysponuję przeto czymś w rodzaju ramowego szkicu sytuacyjnego, kolej 
teraz na 
wypełnienie go treścią.
Najtrudniej będzie mi znaleźć miejsce, w którym mój pomysł mógłby się w pełni 
objawić. 
Nie obędę się bez planów kosmolotu.
Podszedłem do tastera i rozkazałem komputerowi dostarczyć je do mojej kabiny. 
Gdy mi te 
plany wreszcie przyniesiono, od razu uderzyły mnie stosunkowo niewielkie 
rozmiary statku. 
Pomyślałem, że widocznie moje cierpienie i mój strach powiększają go. Szybko 
jednak wziąłem 
się w garść.
Jakie powinno być to miejsce?
Zamknięte pomieszczenie – na pewno tak, może wybrać jakiś magazyn, już 
opustoszały, albo 
iść do ładowni...
Rodzaj niebezpieczeństwa w tym czasie? Brak czegoś, najlepiej powietrza. 
Rzeczywiście, 
niełatwo długo pożyć bez wystarczającego zapasu tlenu. A gdzie go za dużo nie 
ma? Ot, 
problem. Nie obędę się bez opisów... Nie, nie będą mi one potrzebne. W komorze 
próżniowej 
powietrza nie ma w ogóle, są tylko butle z tlenem.
Wybornie. Idźmy dokonać wizji lokalnej. Obejrzę sobie dokładnie owo miejsce.
Statek jednak nie jest taki mały – myślałem po drodze – zmęczyłem się tą pieszą 
wędrówką, 
serce mi wali jak młotem, ale to pewnie jedynie z wrażenia.
Zamek. Hm... z zamkiem powinienem sobie poradzić bez trudu. Wszystko sprowadza 
się 
wyłącznie do posłużenia się właściwymi narzędziami.
No cóż – skonkludowałem odchodząc już stamtąd – wybrałeś chyba trafnie. Łączność 
jest, 
butle z tlenem są także, uszkodzenie zamka będzie przypuszczalnie niewinną 
igraszką dla kogoś 
tak wprawnego w podobnej robocie jak ty. A teraz – odpoczynek. Zasłużyłeś na 
niego bez 
najmniejszej wątpliwości.
Obudziłem się rześki i wypoczęty i od razu zacząłem ustalać plan działania na 
najbliższe 
godziny. Najpierw, myślałem, uniemożliwię komandorowi wszelką interwencję na 
moją 
niekorzyść, naturalnie jeszcze przed zamknięciem się w komorze. Zwyczajnie, 
zepsuję zamek, 
aby nie był w stanie opuścić pomieszczenia, w którym będzie wówczas przebywał.
Wstałem. Ale zaraz opadłem na krzesło z powrotem. Stop! – pomyślałem ponuro. 
Tego będę 
mógł dowiedzieć się dopiero wtedy, gdy już rozpocznę swoją akcję, nigdy 
wcześniej. Nie stać 
mnie na popełnienie żadnego błędu.
Sprawa narzędzi. Moje własne nie wystarczą.
– Calen – powiedziałem nienaturalnie głośno. – Przysłać mi natychmiast pełny 
zestaw 
narzędziowy osobistego ekwipunku.
Następnie (rozumowałem dalej) zamknę się w upatrzonym wczoraj miejscu i 
bezwarunkowo 
uszkodzę tamte drzwi, po czym zażądam pomocy od Vincenta. Ten nie zareaguje, 
albo będzie 
działał z zastraszającą powolnością, żeby czasami nie przybyć za wcześnie, a z 
niebezpieczeństwa wybawi mnie komputer, który wyśle roboty, by otworzyły mi 
drzwi i tak oto 
zdobędę upragniony dowód.
Zapas powietrza w butli znajdującej się w komorze próżniowej wystarczy mi na 
sześć minut, 
mniej więcej na sześć minut, wszak człowiek przestraszony, podekscytowany zużywa 
więcej 
tlenu niż w normalnych warunkach; ENTAC zacznie akcję ratowniczą z pewnym 
wyprzedzeniem, z solidnym marginesem bezpieczeństwa, nie będzie przecież czekał 
do 
momentu, aż mi zabraknie tchu; powiedzmy, że po dwóch-trzech minutach od chwili 
mego 
dobrowolnego zamknięcia się tam; prędzej nie pospieszy mi z pomocą, ponieważ 
astronauta ma 
prawo tak postępować, jak mu się żywnie podoba, dopóki nie zagraża to jego 
cennemu życiu. 
Interwencji zaś natychmiastowej wzbraniają komputerowi prawa robotyki, którym 
każdy 
skonstruowany przez Ziemian automat czy mózg elektronowy, musi być bezwzględnie 
posłuszny, o ile nie zależy mu na rychłym złomowaniu...
Mój drogi Calenie, ależ z ciebie dureń! Co to będzie za zagrożenie! Żadne, 
absolutnie żadne! 
Automaty będą musiały zdążyć na czas!
Butla z sześciominutową rezerwą tlenu! I cóż z tego! Czym mi to będzie grozić?! 
Niczym. 
I nic również przez to nie zyskam. Vincent wszakże nie będzie mnie musiał wtedy 
w ogóle 
ratować!
Wracam więc do punktu wyjścia, bogatszy o jeszcze jedno doświadczenie i o coraz 
intensywniejszy ból głowy. Grożące mi w tej sytuacji niebezpieczeństwo nadal 
jest wyłącznie 
pozorne, a nie autentyczne... Trzeba mi przeto skorygować mój plan.
Zgadzam się z tym, lecz przecież tak zupełnie swego losu w ręce komandora 
składać nie 
mogę. I nawet nie powinienem; wzbrania mi tego mój instynkt samozachowawczy, 
całkiem 
nieźle rozwinięty.
Okazuje się, iż mój plan jest znacznie trudniejszy do przeprowadzenia, niż 
pierwotnie 
sądziłem; wielka szkoda. Zrażać się wszelako nie myślę. Skoro raz powiedziałem 
sobie, że 
komandora do zguby przyprowadzę, to tego dokonam. Sylwetka dowódcy budzi we mnie 
zbyt 
duży wstręt, żebym miał się zrażać przejściowymi niepowodzeniami.
Powinienem posiadać jakąś możliwość ingerencji w bieg wydarzeń? Naturalnie tak. 
I mam 
taką możliwość. W komorze też jest taster; mogę zatem w każdej chwili porozumieć 
się 
z komputerem.
Ucieszony wróciłem na nowo do przerwanego uprzednio toku rozumowania. W 
dotychczas 
obowiązującej wersji – myślałem – interwencja robotów jest za szybka jak na moje 
potrzeby, 
czyli niezbędnego dowodu w ten sposób nie uzyskam... Błąd, Calenie, co do czasu 
rozpoczęcia 
akcji ratowniczej, żadnych zmian być nie może, bo chciałbyś zapewne jeszcze 
trochę pożyć, ale 
jest to błąd jedynie częściowy – pociesz się tym i uprzytomnij sobie, iż w owej 
komorze, do 
której wkrótce się udasz, śmierć ci musi grozić naprawdę, gdyż w przeciwnym 
wypadku Vincent 
z twej nieudolności będzie wyśmiewał się do końca swoich dni, a jego kres 
nadejdzie nieprędko, 
później, o wiele później niż twój, a tego nie ścierpisz; więc wysil znowu swe 
szare komórki, 
pomyśl jeszcze, nie przegap niczego, żadnej nasuwającej się niespodziewanie 
ewentualności, 
bowiem ryzykujesz stawką najwyższą, własną głową, ciągle ci do osiągnięcia 
wyznaczonego 
sobie celu potrzebną... Tak, pilocie – zagrożenie musi być jak najbardziej 
prawdziwe. A przecież 
już wiesz, co powinieneś zrobić... Tyle tylko że strach cię przeszywa i nadal 
odwlekasz moment 
podjęcia ostatecznej decyzji. Pamiętaj jednak, że owo zagrożenie, acz 
autentyczne i dlatego tak 
bardzo ci nienawistne, będzie miało charakter zaledwie hipotetyczny, gdyż ENTAC 
z pomocą 
zdąży na pewno. Porzuć przeto te zbędne obawy, połącz się z komputerem, przekaż 
mu to, co 
przekazać zamierzasz i co cię taką bojaźnią napawa, pamiętając o tym, że 
komandor podobnej 
szansy z rąk nie wypuści, bo lepszej się nigdy nie doczeka, choćby żył wiecznie, 
czego mu wszak 
nie życzysz...
– Nawigator Calen – powiedziałem obcym, nieswoim, jakby zachrypniętym głosem. – 
Do 
komory próżniowej o symbolu ET-09 dostarczyłem przed chwilą dodatkową butlę z 
tlenem 
z sześciominutowym zapasem. Przyjąłeś?
– Tak.
– Koniec rozmowy – oznajmiłem. Taster rozbłysnął nagłym światłem, po czym równie 
nieoczekiwanie zszarzał, zmatowiał przybierając z powrotem swój normalny, 
niepozorny 
wygląd.
Spojrzałem w innym kierunku. Czas jest teraz moim najważniejszym problemem – 
rozumowałem z przeraźliwą jasnością. – Dziewiąta dwanaście. Za osiemnaście 
minut, o wpół do 
dziesiątej automaty pójdą na codzienny obchód statku i ów fałsz zostanie 
wykryty; muszę się 
zatem spieszyć, gdyż w przeciwnym wypadku cały mój plan, tak misternie 
skonstruowany, 
rozwali się jak domek z kart. Na razie ENTAC wie, iż tlenu w komorze wystarcza 
dla jednego 
człowieka na minut dwanaście, a o nic więcej mi nie chodzi...
– Wejść! – krzyknąłem wytrącony z równowagi głośnym dobijaniem się do drzwi.
– Przyniosłem narzędzia – oświadczył robot i znieruchomiał, nie przestępując 
progu.
– Połóż je tutaj – pokazałem ręką na biurko. Wyminął mnie bez słowa, postawił 
torbę we 
wskazanym miejscu.
– Możesz odejść.
Wyszedł – pomyślałem z ulgą. Dziewiąta czternaście. Sekundy płyną z przerażającą 
szybkością. Rozchyliłem torbę, zajrzałem do środka. Jest thordan, uspokoiłem 
się. Co ponadto? 
Pilniki, młotek, palnik o małej mocy. Tego zabrać ze sobą nie mogę. Jest i tubka 
z pastą. 
Posiadam więc wszystko, co mi będzie do pracy potrzebne.
– Calen! Gdzie przebywa mój towarzysz?
– W sterowni.
– Nadal w sterowni? – zapytałem z niedowierzaniem, jakby komputer potrafił 
okłamać mnie 
świadomie.
– Tak, nadal.
Wcisnąłem klawisz do oporu. Co on ciągle w tej sterowni przesiaduje! Upodobał ją 
sobie, 
czy co?... Do diabła z Vincentem, niech siedzi tam, gdzie mu najwygodniej. 
Powoli staję się 
wspaniałomyślny. Powinno mi się powieść, będę miał tylko pewne kłopoty z 
uszkodzeniem 
drzwi do centrum dyspozycyjnego kosmolotu, on nie może niczego usłyszeć! Bez 
wątpienia 
natychmiast udaremniłby mi moje zamierzenia.
Dziewiąta dwadzieścia. Wszystko rozwija się zgodnie z planem. Sądzę, że w końcu, 
chociaż 
raz, coś mi się uda w życiu doprowadzić do końca. A to będzie komandora trochę 
kosztowało; oj, 
będzie.
Otóż i sterownia. Korytarz pusty, nigdzie ani śladu robota. A może Vincent już 
stamtąd 
wyszedł? Trzeba to koniecznie sprawdzić.
Jest! Moje obawy były bezpodstawne, słychać nawet szelest tłamszonych kart, on 
rzeczywiście wykreśla tor naszego lotu! Wariat! Ładne zajęcie sobie wymyślił! 
Podobno ma to 
na niego dobroczynny wpływ, jak mi to zawsze tłumaczył.
Każdy początek jest trudny, ale przebrnąłem już przez najgorsze. Dalej pójdzie 
jak z płatka. 
Plaster. Drugi plaster. Komandor nie reaguje, widocznie owa zabawna czynność tak 
dalece 
absorbuje jego uwagę, że nic poza tym dla niego nie istnieje.
Wybornie. Spoglądam krytycznie na mój thordan, chyba nie odwykłem jeszcze od 
posługiwania się nim?
Kuleczka, tak... Znakomicie. Dowódca nadal niczego się nie domyśla. I coś 
takiego uważa 
się za rutynowanego astronautę! Można skonać ze śmiechu.
Operacja „zamek” przebiega pomyślnie. Niezmiernie się z tego cieszę. Wywołałem 
chyba 
mniej hałasu od doświadczonego przestępcy. Nigdy nie wiadomo, na co człowiekowi 
może się 
przydać jego z pozoru całkowicie niewinne hobby.
Dziewiąta dwadzieścia jeden. Poszło mi nad wyraz sprawnie. Mam jeszcze trochę 
czasu, 
posłucham, jak dowódca poczyna sobie z mapami. Trzaski, huki – najwyraźniej pękł 
mu grafion. 
Biedny Vincent. Na pewno niczego nie zauważył.
Muszę dostać się teraz jak najszybciej do komory...
Cień robota zamajaczył po przeciwległej stronie korytarzyka, czyżby obchód już 
się zaczął? 
Absurd. Pozostało mi jeszcze parę minut; wykorzystam je bez najmniejszej 
wątpliwości.
A może jednak? Żeby tylko do interesującego mnie pomieszczenia za prędko nie 
dotarli. 
Dziewiąta dwadzieścia cztery. Nie, to nie mogła być inspekcja, za wczesna pora. 
Automaty są 
zazwyczaj dokładne w działaniu; chwała im za to. Chociaż kto wie, mogli przecież 
zmienić 
godziny kontroli bez uprzedniego porozumienia się z nami... Bezczelność. Nie 
powiadomić ludzi 
o tak ważnym wydarzeniu? Toż to zakrawa na jawny bunt! Bunt na pokładzie 
fotonowca? 
Bzdura. Pewnie powiadomili jedynie Vincenta, a ten oczywiście zatrzymał tę 
wiadomość dla 
siebie. Skłonny jestem jednak mu to wielkodusznie wybaczyć.
Zbliżam się powoli do celu. Zakręt w prawo, jedno krótkie spojrzenie w bok i już 
jestem pod 
drzwiami. Spokój, nade wszystko spokój. Oddycham rytmicznie, niespiesznie, potem 
gwałtownie 
wypuszczam powietrze z płuc i wchodzę do pakamery.
Aparat tlenowy odszukałem w tym samym miejscu, gdzie znajdował się poprzednio. 
Założyłem go. Następnie sprawdziłem stan powietrza w butli i zanurzyłem się w 
przesmyku 
prowadzącym do właściwej komory. Po chwili wyprostowałem się rażony nagłą myślą. 
Drzwi! 
Zamek w drzwiach do pakamery! Nie uszkodziłem go przecież, nawet tego nie 
próbowałem!
Wycofałem się z korytarzyka, rozcierając dłonią obolałe czoło.
Pamięć to ja mam rzeczywiście wyborną, przez to niedopatrzenie omal nie wyzbyłem 
się 
ostatniej szansy na udowodnienie Vincentowi jego niecnych zamiarów. Wszystko to 
wina 
zbędnego pośpiechu, a może odczuwam podświadomy lęk przed postawieniem 
przysłowiowej 
kropki nad „i”? Idiotyczne to wręcz, teraz już niczego zmienić nie mogę.
Postawiłem butlę ostrożnie na podłodze. Naprzód! – dodałem sobie otuchy tym 
krzykiem, 
który przypominał wszystko, tylko nie porządny krzyk. Drzwi wejściowe muszę 
uszkodzić 
doszczętnie, aby zagrożenie było jak najbardziej autentyczne, zgodnie z 
założeniami planu.
Praca idzie mi jakoś opornie, zgubiłem gdzieś swą precyzję, którą się tak 
szczyciłem, palce 
mi drżą – jednak to strach. Nie umiem poradzić sobie z zamkiem. Thordan! 
Przepadł! Ugrzązł we 
wnętrzu, jestem teraz bezsilny!
Wychodzę!
Szarpnąłem klamką w geście rozpaczy. Ale drzwi się nie otworzyły!
Natychmiast pojąłem, iż niechcący dopiąłem swego. Założyłem butlę na nowo, 
sprawdzając 
równocześnie, ile ubyło z niej jej drogocennego ładunku. Ubytek był nieduży; 
powietrza 
starczało jeszcze na ponad pięć minut.
Jestem w samej komorze – oddycham czystym, ożywczym tlenem z butli. Pomyślałem, 
że za 
kilka sekund zwrócę się do Vincenta z prośbą o pomoc. Pomyślałem, że od jego 
reakcji zależy 
praktycznie wszystko. Przycisk mam w zasięgu ręki... Już!!
Dowódca fotonowca „Givenus”, komandor Vincent, stał pochylony nad pulpitem 
zawalonym 
mapami oznaczającymi aktualne położenie statku, i starannie, z niezwykłą uwagą 
wykreślał tor 
jego lotu. Zajęcie owo pochłaniało go całkowicie. Gdyby ktoś nagle coś do niego 
powiedział, to 
zapewne w ogóle nie usłyszałby pytania. Praca ta była niezmiernie nużąca, lecz 
jemu to nie 
przeszkadzało. Z natury opanowany i spokojny, irytował się jedynie wtedy, gdy 
stykał się 
z czymś niejasnym, nie dość dokładnie sprecyzowanym, a przez to – budzącym lęk i 
niepokój. 
W takich sytuacjach potrafił zachowywać się nieobliczalnie, jakby był zupełnie 
kimś innym, 
a nie wielokrotnie sprawdzonym kosmonautą, wychodzącym z reguły bez szwanku 
z najrozmaitszych opresji. Właśnie nachylony nad pulpitem kreślił kolejną 
krzywą, z wyraźną 
dezaprobatą przyglądając się, jak źle wyostrzony grafion pozostawia zbyt szeroki 
ślad na 
perforacji, wściekły, iż będzie prawdopodobnie zmuszony rysunek powtórzyć, gdy 
wtem usłyszał 
przeciągłe buczenie tastera; znak, że ktoś pragnie z nim rozmawiać.
Drgnął, nieco przestraszony, przy okazji grafion zatoczył łuk o promieniu co 
najmniej stu lat 
świetlnych, niwecząc jego dotychczasowy trud. Z obrzydzeniem spojrzał na 
zmarnowany szkic 
i przeklął głośno nieznanego sprawcę nieszczęścia. Bez cienia entuzjazmu 
podszedł do tasteru.
Winowajcą okazał się nawigator Calen, jego towarzysz podróży, od dłuższego czasu 
denerwujący go swoim niezrozumiałym zachowaniem.
– Ach, to ty... – powiedział. – Czego chcesz ode mnie tym razem?
Usłyszana odpowiedź zaskoczyła go w najwyższym stopniu.
– Vincent, przyjacielu... – mówił tamten, łamiącym się ze strachu głosem. – 
Jestem 
w śmiertelnym niebezpieczeństwie. Musisz mnie ratować! I to natychmiast, 
niezwłocznie!!
– Ratować? – powtórzył bezwiednie komandor. – Ciebie?
– Tak, mnie! – krzyknął tamten. – Nie przesłyszałeś się, Vincent. Grozi mi coś 
potwornego, 
grozi mi niechybna śmierć!
– Ale co się stało?
– Zostałem zamknięty w komorze próżniowej, rozumiesz? Musisz mnie ratować!
– Kto cię tam, u diabła, zamknął?!
– Nie wiem, Vincent. Przecież to nieistotne. Ważne tylko...
– Już biegnę! – krzyknął. – Trzymaj się, Calen! Zaraz powiadomię kogo trzeba o 
twojej 
sytuacji.
I nie zwlekając ani chwili przesunął dźwigienkę tastera nieznacznie w bok, 
łącząc się 
z mózgiem elektronowym.
– Komandor Vincent – powiedział spokojnie. – Dyktuję polecenie dla komputera: 
człowiek 
zamknięty w komorze próżniowej. Rozkazuję uwolnić go stamtąd przed wyczerpaniem 
się 
zapasów powietrza.
Gdy skończył, momentalnie ruszył w kierunku drzwi. Ażeby zyskać na czasie, nie 
silił się na 
uruchomienie mechanizmu otwierającego, lecz nacisnął dłonią klamkę, zarazem 
uderzając całym 
ciałem w ich powierzchnię, taranując ją swymi dziewięćdziesięcioma kilogramami; 
postąpił tak 
jedynie po to, aby przekonać się, iż w ten sposób tych drzwi nie otworzy. 
Rozcierając dłonią 
obolałe ciało, usiłował otworzyć je już tym razem normalnie, bez zgubnego 
pośpiechu, ale nie dał 
rady: mechanizm otwierający, zawsze dotąd niezawodny, nie poddawał się jego 
wysiłkom. 
Pomyślał przez moment, że najwidoczniej wpadł w identyczną pułapkę jak Calen i 
że powietrza 
w sterowni chyba na zbyt długo nie wystarczy, jednak wkrótce, gdy ponownie 
znalazł się pod 
ścianą z tasterem, zapomniał o tym, nawiązując ponownie łączność z odciętym w 
tamtym 
pomieszczeniu nawigatorem.
– Słuchaj, Calen – mówił zdyszany – nie mogę się stąd wydostać, ten ktoś 
uszkodził zamek 
również w moich drzwiach... Calen, co to może oznaczać? Kto nas pozamykał, 
żebyśmy się 
podusili jak szczury? Automaty wznieciły bunt, czy co... Calen! Calen! Dlaczego 
nie 
odpowiadasz! Nie słyszę ciebie! Odezwij się wreszcie, Calen!!
Ale znikąd nie dochodził żaden dźwięk, nawet najcichszy szelest nie mącił 
panującej 
w sterowni ciszy. Słyszał wyłącznie swój przyspieszony oddech i bicie swego 
nierytmicznie 
pracującego serca. W końcu przemógł strach i niepewnym ruchem wcisnął znów 
klawisz tastera, 
przesuwając go równocześnie w prawo.
– Komandor Vincent do komputera – powiedział. – Kto uniemożliwił mi wydostanie 
się ze 
sterowni?
– Człowiek – padła krótka odpowiedź.
– Czy ten sam – zapytał absurdalnie – który i mie tutaj unieruchomił?
– Tak.
– Czyli był to nawigator Calen?
– Tak.
– Kiedy on to zrobił?
– Mechanizm otwierający w drzwiach od sterowni został popsuty przez nawigatora 
Calena 
przed ośmioma minutami, a on sam się zamknął...
– Dosyć! – wrzasnął, rozjuszony. Potem zwrócił się do Calena – Mówi twój 
dowódca, 
komandor Vincent. Rozkazuję ci natychmiast przerwać to idiotyczne milczenie! To 
rozkaz, 
Calen!
Odpowiedzi nadal nie było: jakby tamten nad czymś się zastanawiał, jak gdyby 
ciągle nie 
mógł zdecydować się, czy wykonać owo polecenie.
– Ostrzegam cię, nawigatorze!
– Tu Calen – usłyszał. – Chciałbym...
Komandor jednakże nie pozwolił sobie przerwać.
– Co ty niby masz mi do powiedzenia, ty... wariacie! Zbrzydło mi już twoje 
postępowanie, 
rozumiesz? Mam tego po dziurki w nosie! Od pewnego czasu prowadzisz ze mną jakąś 
dziwną 
grę, bezustannie mi czymś grozisz, ubliżasz mi, lecz to się niebawem skończy! To 
już się 
skończyło! A teraz... teraz naraz domagasz się ode mnie pomocy! Życzysz sobie, 
by cię ratować, 
wiedząc doskonale, że uprzednio uniemożliwiłeś mi to! Sam się zamykasz w tej 
komorze, chyba 
tylko w tym celu, aby swojego dowódcę doprowadzić do szału, po czym opowiadasz 
jakieś 
bzdury o mitycznym zagrożeniu – cóż to może być za zagrożenie, Calen! Powiem 
jasno: nie 
widzę żadnego sensu w kontynuowaniu tej rozmowy!
– Vincent! Vincent! Pamiętasz Almagro? Uratowałeś mnie wtedy. Nie gub mnie więc 
teraz!
– O czym ty bredzisz? O jakiej zgubie? Toż komputer wie o wszystkim i pomocy 
niewątpliwie ci udzieli, chociaż bezsprzecznie na to nie zasługujesz!
– Ty nic nie rozumiesz! Jest zupełnie inaczej, niż myślisz! Vincent, ja nie 
żartuję, naprawdę 
grozi mi śmiertelne niebezpieczeństwo!
– Przestań nareszcie brednie opowiadać! Za chwilę tego nie zniosę! Już mam tego 
dosyć!
– Vincent, ja potrzebuję wolnej, nie zajętej przez ciebie linii! Wyłącz się, 
wyłącz!
– Kto? Ja?! Zwariowałeś do reszty, Calen! Tyle złego narobiłeś i jeszcze masz 
czelność 
domagać się, żebym się wyłączył? Dosięgnąłeś szczytu swych możliwości, 
nawigatorze. To ja 
cię rozłączę, odetnę ci łączność, przynajmniej nie będę zmuszony wysłuchiwać 
ciebie nadal!
– Błagam cię, komandorze, nie czyń tego!
– Wystarczy! – ryknął Vincent, jednym ruchem zrywając pieczęć z czerwonej 
kasety, i jak 
oparzony odskoczył od tastera. „Chciał, żebym się wyłączył – mówił półgłosem, 
spacerując po 
sterowni – błagał – mnie, bym tego nie robił... A ja, to co! W czym jestem 
gorszy od niego? 
W niczym! Ja też jestem zamknięty, identyczne niebezpieczeństwo mi zagraża, ja 
również 
potrzebuję łączności, chociażby w tym celu, aby porozumieć się z mózgiem 
pokładowym. A on 
do czego jej potrzebował? Na pewno do niczego sensownego, na pewno”.
Zbliżył się do pulpitu i kopnął go z całej siły, jakby to był nawigator, a nie 
zlepek kawałków 
drewna. Pulpit pękł z ohydnym trzaskiem, co komandora rozzłościło jeszcze 
bardziej, po czym 
podszedł do drzwi i przekonał się, że są w dalszym ciągu zamknięte. Zachrypiał, 
wydał z siebie 
jakiś dziwaczny okrzyk, ni to wrzask, ni to ryk, i łapczywie sięgnął do 
przycisku.
– Vincent. Dlaczego dotąd nie otworzyłeś drzwi?
– Ponieważ nie otrzymałem takiego polecenia.
– Otrzymujesz je teraz. Zrozumiałeś?
– Tak. Wykonuję.
Odsunął się od ściany, usiadł za pulpitem systemu ostrzegawczo-alarmowego. Długo 
w tej 
pozycji jednak nie wytrzymał, zerwał się gwałtownie z miejsca i znów połączył 
się 
z komputerem.
– Powiedz mi, dlaczego nie wyciągniesz stamtąd Calena natychmiast?
– Astronauta ma prawo robić, co mu się żywnie podoba, dopóki nie zagraża to jego 
życiu...
– To jemu nic nie grozi? Przecież on sam nie może wydostać się z tej komory, a 
zapasy 
powietrza są tam ograniczone!
– Wiem o tym. Ale nie wolno mi interweniować wcześniej, zanim sytuacja nie 
będzie 
naprawdę niebezpieczna. Tak zostałem skonstruowany, przekroczyć owego zakazu nie 
jestem 
w stanie.
– Przynajmniej czegoś nie potrafisz! Dobre i to... A na jak długo wystarczy mu 
tego tlenu?
– Teoretycznie na dziesięć minut.
– A w istocie?
– Na krócej. Człowiek zastraszony, podekscytowany zużywa więcej powietrza niż 
w normalnych warunkach.
– Ty jednak to uwzględniłeś?
– Naturalnie.
– Czyli uratujesz go ponad wszelką wątpliwość?
– Oczywiście.
– To świetnie. W takim razie wydaję kolejne polecenie. Zarejestrujesz przebieg 
wszystkich 
wydarzeń na pokładzie w dniu dzisiejszym, począwszy od godziny dziewiątej. 
Potrzebne mi jest 
to, ponieważ zamierzam nawigatora Calena pociągnąć za jego wyczyn do 
odpowiedzialności 
dyscyplinarnej. Udzielam mu również nagany drugiego stopnia, wykorzystując tu 
swoje 
uprawnienia jako dowódcy kosmolotu, nagany za to, iż swym bezmyślnym 
postępowaniem 
ściągnął na mnie i na siebie samego poważne niebezpieczeństwo. Skończyłem.
– Tak, zrozumiałem. Komandorze!
– Słucham.
– Automaty przetną palnikiem drzwi do sterowni. Proszę odsunąć się na bezpieczną 
odległość.
Dziewiąta trzydzieści jeden. Powietrza wystarczy jeszcze na niespełna trzy 
minuty. Jestem 
zgubiony. Sytuacja, w jakiej się znalazłem wymagała stworzenia autentycznego 
zagrożenia; 
w tym celu oszukałem komputer co do ilości zapasów tlenu w tej komorze. Dzięki 
temu moje 
położenie stało się rzeczywiście niebezpieczne, grożące nawet utratą życia. Dla 
uzyskania 
dowodu na winę Vincenta było to niezbędne. Ponieważ jednak nie pragnąłem 
bynajmniej 
przedwcześnie umrzeć, planowałem po pewnym czasie, jaki był konieczny do 
uwidocznienia 
zamierzeń komandora, powiadomić mózg elektronowy o prawdziwym stanie zapasów 
powietrza. 
Obecnie nie mogę już tego uczynić. Oznacza to, że komputer nie zdąży z ratunkiem 
na czas.
Ale poznałem prawdę. Wiem już wszystko! Po raz ostatni wiem już wszystko.
Vincent jest niewinny. Sam to niechcący udowodniłem. Gdyby istotnie pragnął 
mojej zguby, 
nie spieszyłby się wcale z powiadomieniem ENTACA o moim położeniu, ani nie 
ruszałby mi na 
ratunek. Wszakże on chciał nawet, aby drzwi od komory próżniowej zostały otwarte 
natychmiast! Wprawdzie komandor pośrednio przyczynił się do mej śmierci, która 
za parę minut 
nastąpi, lecz nie winię go zbytnio za to. Miał prawo czuć się wzburzony.
Dowódca nie wiedział o niczym i niczego nie pojmował naprawdę, a ja traktowałem 
to 
wyłącznie jako wybieg. W sytuacji, gdy Vincent okazał się wolnym od podejrzeń, 
wszystko jest 
absolutnie jasne – sprawcą nieszczęścia jest nasz pokładowy komputer.
ENTAC bezsprzecznie odkrył prawdę jako pierwszy – miał ku temu największe 
możliwości. 
Zorientował się, iż zapasów wystarczy tylko dla jednego. Co prawda starał się 
zapewne 
racjonować zużycie wody, ale w jego mniemaniu na pewno były to jedynie 
półśrodki. Musiał 
posunąć się dalej. I w tym momencie stanął przed pozornie nierozwiązywalnym 
problemem.
Wszystkie automaty czy mózgi elektronowe posiadają w swych programach zakaz 
zabójstwa 
człowieka i jednocześnie nakaz jego najsurowszej obrony; to celem przypomnienia.
Zgodnie z tym drugim komputer zaczyna działać. Przekonuje się, że aby uratować 
jednego 
z nas, musi zgładzić drugiego. Ale przecież on nie powinien nawet dopuścić myśli 
o zabójstwie! 
Czyli jak on to zrobił?
Wyobrażam to sobie tak: w chwili, gdy ENTAC poznał prawdę, to niejako 
automatycznie 
jeden z astronautów przestał dla niego istnieć. Po prostu jak gdyby skreślił go 
z ewidencji. (Nie 
na tyle wszelako, by rozkazów owego „skreślonego” nie wykonywać. Słuchać musiał, 
więc 
spełniał te żądania, swoje robiąc nieprzerwanie dalej).
A który z nas przestał dla niego istnieć? To było dla komputera całkowicie 
obojętne; znaczy, 
obojętne do momentu, w którym on sobie ofiarę, czyli mnie, upatrzył. Na życie 
dwojga ludzi 
równocześnie nastawać nie mógł.
Rozumiem teraz, dlaczego nie poinformował nas o braku wody. Bał się zapewne, że 
dojdziemy do porozumienia, postanawiając, iż każdy z nas musi mieć szanse 
jednakowe, a wtedy 
nie zdziałałby nic. Nie mógł przeto tego uczynić i na moje nieszczęście nie 
musiał – nie 
pytaliśmy go o to, przynajmniej ja nie pytałem. Komputer jakby pozwolił mi 
odkryć prawdę na 
własną rękę, albowiem odpowiadało to jego zamierzeniom. Z punktu widzenia mózgu 
pokładowego takie powiadomienie praktycznie równałoby się morderstwu – zabiłby 
wtenczas 
nas obu, a zabijania program mu zakazuje. Inaczej mówiąc, ratować ludzkie życie 
musiał, bo 
wymagały tego wpojone mu zasady, ażeby spełnić tę powinność, musiał z kolei owe 
zasady 
złamać! Piękny paradoks.
Myślę, że komputer w swoim przekonaniu żadnego przestępstwa nie popełnił – jak 
można 
zamordować już nieżyjącego! – a tak przecież, jak mi się wydaje, on rozumował: 
skoro wody 
wystarcza tylko dla jednego, to ten drugi jest po prostu pasożytem, kimś, kto 
zwyczajnie 
przeszkadza w osiągnięciu założonego celu – uratowania jedynego żyjącego członka 
załogi 
statku.
Niezależnie jednak od tego, jakimi drogami przebiegało jego rozumowanie, musiał 
on 
złamać pewną żelazną zasadę: pod żadnym pozorem nie wolno mu zabijać ludzi. 
Stop; 
wyraziłem się niezbyt poprawnie. Żaden mózg elektronowy złamać owego zakazu nie 
może. 
ENTAC nie umiałby nawet obejść tej zasady, on czegoś w tym rodzaju zrobić nie 
jest w stanie!
A jednak zrobił! Przyznaję, jestem wobec niego pełen najwyższego podziwu.
Komputer rzeczywiście łatwego zadania nie miał. Był zmuszony przez program do 
uczynienia czegoś, czego mu ten sam program jak najsurowiej zabraniał. Typowy 
zamknięty 
krąg. Pozornie sytuacja była bez wyjścia, lecz tylko pozornie.
Zasadniczym celem budowy każdego mózgu pokładowego jest skonstruowanie takiej 
machiny, która nieodmiennie będzie potrafiła człowieka przed jakimkolwiek 
grożącym mu 
niebezpieczeństwem obronić. Poza kosmolotem ENTAC jest prawie bezsilny, ale w 
jego wnętrzu 
może dużo, nawet więcej, niż to się twórcom programu wydawało. Żaden z całego 
sztabu 
naukowców układających dla niego program, nie chciał niewątpliwie doprowadzić do 
takiej 
sytuacji, w jakiej ja się znalazłem. Toteż obwarowali oni komputer wielką 
ilością zakazów 
i nakazów, które jakoby coś podobnego uniemożliwiały. A jednak tak nie jest, 
czego jestem 
żywym (wprawdzie nie na długo) dowodem.
Ażeby wydostać się z owego zaklętego kręgu nakazów i zastrzeżeń, ENTAC musiał 
niejako 
wykorzystać je dla swoich, a właściwie programu potrzeb. On posiada zakaz 
zabijania ludzi, lecz 
nie ma zakodowanego w swej pamięci zakazu wzbraniania im prowadzenia 
niebezpiecznej 
działalności, obojętnie jak będziemy ów termin rozumieli. (Gdyby podobny 
posiadał, 
oznaczałoby to koniec astronautyki).
ENTAC musi po prostu pozwolić kosmonautom na narażanie ich cennego życia 
(wkracza 
dopiero wówczas, gdy już innego wyjścia nie ma), i na tej samej zasadzie może 
sobie pozwolić 
(tego program mu nie zakazuje) na poddawanie astronautów pewnej presji 
psychicznej, niejako 
na rozsiewanie wokół nich atmosfery strachu, jakiegoś niepojętego i niejasnego 
zagrożenia. 
Naturalnie granicy między niebezpieczeństwem pozornym i autentycznym komputer 
przekroczyć 
nie jest w stanie, zabraniają mu tego zasady, według których on funkcjonuje, ale 
potrafi jednakże 
coś podobnego uczynić w ogóle. Tylko na tyle go stać...
I właśnie tak postąpił.
Wszystkie te niepozorne i mało groźne przypadki, które mi się przydarzyły, o 
autorstwo 
których niesłusznie podejrzewałem komandora, były wyłącznym dziełem naszego 
mózgu 
pokładowego! Pewnym, choć niewielkim pocieszeniem jest dla mnie fakt, że wtedy 
jeszcze 
byłem pozbawiony wszelkich szans na wykrycie prawdy i sądzę, iż na moim miejscu 
każdy by 
dał się na to nabrać.
Teraz oczywiście rozumiem, że owe zagrożenia, których się tak obawiałem, nie 
były niczym 
groźnym naprawdę! Prawdopodobieństwo zajścia jakiegoś nieszczęśliwego wypadku 
było 
niewyobrażalnie znikome! Praktycznie nic mi się stać nie mogło. Ale cóż... 
strach, jak powiadają, 
ma zawsze wielkie oczy.
Pojmuję obecnie, dlaczego te rzeczywiście błahe i nie zasługujące na większą 
uwagę 
przypadki mi się przytrafiały. ENTAC orientował się wybornie, że mnie w ten 
sposób nie 
uśmierci. To było jedynie preludium, wstęp jakby. Komputer – w świetle wniosków, 
do jakich 
przed chwilą doszedłem – zapoczątkował jak gdyby reakcję łańcuchową, do której 
później 
poszczególne ogniwa łańcucha dodawałem już sam, przez nikogo do tego nie 
przymuszany, aż 
znalazłem się tutaj, w owej nieszczęsnej komorze, która za półtorej minuty 
stanie się moim 
grobem.
Rzecz jasna on nie mógł być swego do końca pewien, moje rozumowanie mogło pójść 
odmiennym torem, mogłem zupełnie inaczej się zachowywać, nie wpadać w panikę, 
nie 
wyzwalać w sobie aż takiego potężnego ładunku nienawiści wobec Vincenta 
(widocznie 
podświadomie nienawidziłem go już wcześniej, nawet się tego nie domyślając – 
może za to 
uratowanie mi życia na Almagro?), bo gdyby nie ta niechęć, tak niespodziewanie 
ujawniona, to 
bez wątpienia nie skończyłbym w tej komorze: lecz wydarzenia potoczyły się 
akurat w kierunku 
jak najbardziej komputerowi odpowiadającym. To on mnie doprowadził do owego 
stanu, jakby 
kierując moim samobójczym postępowaniem, acz przecież zaledwie dał wszystkiemu 
początek... 
Potem działałem już prawie samodzielnie.
Zgubiło mnie właśnie to, iż zacząłem myśleć i analizować. Gdybym żadnych 
wniosków nie 
wyciągał, nad niczym się nie zastanawiał, żyłbym nadal, aż do momentu 
wyczerpania się 
zapasów, niby niewiele, kilka tygodni, może nawet miesięcy, ale teraz, w danej 
chwili, wydaje 
mi się to wiecznością.
Ciekawe, jak zachowałby się Vincent, gdyby komputer wybrał jego... Podobnie jak 
ja? 
Niewykluczone, potencjalni kandydaci na astronautów przejawiają bardzo zbliżone 
predyspozycje natury psycho-fizycznej, konieczny jest tu stan pewnej równowagi 
pomiędzy ich 
sprawnością fizyczną a „potencjałem” intelektualnym, lecz w miarę upływu czasu, 
w przestrzeni 
ciągnącego się nieznośnie, te cechy ulegają znacznym nieraz zmianom, ludzie się 
spalają, nie 
wytrzymują spadających na nich obciążeń i dochodzi do różnych paradoksów, o czym 
mogę 
własnym przykładem zaświadczyć. Okazałem się złym astronautą i drogo za to 
zapłaciłem.
Wszystko to wina tej elektronowej bestii! Wściekam się na komputer, lecz 
jednocześnie 
jestem pełen dla niego uznania. Rozwiązał problem znakomicie, żadnego zakazu nie 
przekroczył, 
nawet obejść nie próbował, wyłącznie wykorzystał możliwości tkwiące w samym 
programie.
ENTAC nie jest zatem bynajmniej zbuntowanym mózgiem pokładowym, ogarniętym żądzą 
mordu – nie, wcale nie, to zwyczajny komputer, nawet ludziom życzliwy – wszakże 
człowieka, 
czyli Vincenta, uratuje. A ja... a cóż ja, nawigator Calen, ktoś od dawna 
martwy, mogę mieć 
z tym wszystkim wspólnego?
Przekonany jestem, że – aczkolwiek zabrzmi to może dziwacznie – ENTAC będzie 
mnie 
ratował. Tyle tylko że się z ratunkiem spóźni. I ja sam ponoszę za to winę.
O! Słyszę, jak komputer czyni już odpowiednie przygotowania. Vincent mocno się 
niecierpliwi, przykazuje mu się spieszyć, widocznie pragnie wyładować na mnie 
swoją złość. 
Dowiedział się, że akcja ratownicza zostanie rozpoczęta za trzy minuty, ponieważ 
komputer 
wyliczył sobie (niby słusznie), że tlenu wystarczy mi jeszcze na sześć i pół 
minuty, a te 
dodatkowe sekundy to dwustuprocentowy margines bezpieczeństwa i tak jest w 
istocie. Teraz on 
postępuje w myśl hasła „ratować człowieka”, hasła głęboko w jego pamięci 
zakodowanego, aż za 
głęboko jak na mój gust; mózg wie, iż tutaj znajdują się aż dwie butle z tlenem, 
a ponieważ nie 
zdążyłem tej fałszywej wiadomości sprostować, on jeszcze niczego się nie 
domyśla! Nie wie, że 
swój plan zrealizował i że ten powiódł mu się całkowicie.
Przychodzi mi do głowy myśl, iż komputer chyba wiele nad wyborem ofiary się nie 
zastanawiał. Byłem pierwszy na liście, „C” jest przecież przed literą „V”, zatem 
to musiało 
zadecydować! Okrutny paradoks! Moi nieodżałowanej pamięci rodzice nosili inne 
nazwisko: 
Zahlen. Nie podobało mi się ono, brzmiało jakoś staroświecko, nienowocześnie, a 
że chciałem 
uchodzić za człowieka postępowego, zapłaciłem sporą sumkę i przemianowałem się 
na Calena! 
Okazuje się, że konserwatyzm i wstecznictwo niekiedy popłacają.
Ogromna szkoda, że wiedzy tej już nie zdążą spożytkować.
Swoją drogą ciekawe, czy prawda wyjdzie kiedykolwiek na jaw? To niełatwe do 
rozstrzygnięcia, oczywiście początkowo każdy dojdzie do wniosku, że było to 
samobójstwo, 
postępek wariata, ale z czasem rozmaite komisje na pewno wykryją prawdziwego 
sprawcę mego 
nieszczęścia.
Ta nowina będzie dla niektórych nielichym szokiem. Zostanie bowiem udowodnione, 
że 
pospolity komputer pokładowy, wcale nie robot-buntownik, jest w stanie zabić 
człowieka, ani 
o włos nie uchybiając zasadom, na jakich został skonstruowany.
A jeżeli – odpukać – nikt się prawdy nie domyśli, to sytuacja zawsze będzie 
mogła się 
powtórzyć. W kosmosie krążą tysiące ziemskich statków, każdy z nich posiada swój 
mózg 
pokładowy, a większość – ten sam model, który tak wyśmienicie spisał się na 
pokładzie 
fotonowca „Givenus”.
Jak długo pozbawiony powietrza człowiek potrafi przetrwać? Jakoby zdarzają się 
szczęśliwcy, którzy wytrzymują te dwie-trzy minuty, lecz ja siebie aż o taki 
wyczyn nie 
podejrzewam. Przypuszczam nawet, że połowy tego czasu nie przetrzymam.
Fatalnie się czuję, coś mnie wgniata do wewnątrz, czyżby już? Nie, pozostały mi 
jeszcze 
cztery sekundy, ciągle oddycham tlenem z butli, przestałem już wykonywać 
jakiekolwiek ruchy, 
może to mnie uratuje... Przecież to niemożliwe, absurdalne. Tam, za tymi 
drzwiami, jest 
powietrza w bród, mógłbym oddychać nim w nieskończoność; tam, za tymi bliskimi 
drzwiami 
automaty czekają na sygnał o ruszeniu mi z pomocą, a ja mam za chwilę umrzeć?
Tak być nie może.
Wskazówka dobiegła czerwonej kreski, minęła ją.” Czyżby tlenu w butli było 
więcej, aniżeli 
wskazywałyby na to oficjalne dane?
Nadal oddycham. Koniec. Zachłysnąłem się ostatnim haustem powietrza. Wielki 
Boże! Jakiż 
ono miało wspaniały smak!
Duszę się! Szybko, do drzwi! Czemuż oni ich nie otwierają! Mordercy! Otworzyć, 
otworzyć 
te przeklęte drzwi! Coś złotawego się nagle pojawia, jak to Portini powiedział? 
Kłucie, 
pulsowanie, rzekomo, gdy nadchodzi kres, człowiek widzi całe swe życie, ale ja 
tylko widzę 
drzwi! Ucisk w piersiach staje się nie do zniesienia! Prędzej, pospieszcie się! 
Prędzej!