J.V. Jones
Jaskinia czarnego lodu 
Przełożyła: Maria Gębicka-Frąc

Tytuł oryginału „A Cavern of Black Ice”
 Wersja angielska: 1999
Wersja polska 2001

Paulowi,
który po drugiej stronie Atlantyku
spędza godziny w każdej minucie
tak dziwne jak moje

Podziękowania

Łatwo jest zabłądzić podczas pisania tak obszernej książki. Na szczęście, wielu dobrych ludzi oświetlało mi dro-
gę. Byli to: Betsy Mitchell, Tim Holman, Sona Vogel, Mari Okuda i personel Warner Books, Russ Galen oraz Richard, 
który wszystko czyta jako pierwszy. Składam im wszystkim podziękowania i ślę wyrazy wdzięczności.

Prolog
Narodziny, śmierć i więzy

Przed spojrzeniem w niebo Tarissa wyszeptała z nadzieją:
- Proszę, niech tym razem pójdzie lżej niż wcześniej. Błagam...
Kiedy jej wargi znów się złączyły, spojrzała nad uginającymi się pod podmuchami wiatru sosnami i 
zrębem oszronionego granitu w niebo, szukając słońca. Słońca nie było. Przysłaniały je burzowe chmury, 
skotłowane i przewalające się po nieboskłonie, gnane wichrami, które wyły i zataczały kręgi niczym wataha 
wilków wokół zbłąkanej owcy. Tarissa z rezygnacją machnęła ręką. Burza nie przejdzie. Zatrzyma się na stoku 
góry.
Spojrzała w dół i odetchnęła głęboko, żeby się uspokoić. Nie mogła ulec panice. Miasto, leżące tysiąc stóp 
niżej, wznosiło się w cieniu góry jak drugi, mniejszy szczyt. Widziała wyraźnie pierścień czterech wież. Dwie były 
przysadziste, a najwyższa dźwigała brzuch burzy żelazną iglicą. Wiodła do nich daleka droga. Całe godziny drogi. 
A ona musiała być ostrożna.
Kładąc rękę na wydętym brzuchu, zmusiła się do uśmiechu. Burza? To fraszka.
Przyspieszyła. Musiała uważać na piargi, ptasie szkielety, wiatrołomy. Marsz był trudny, jeszcze trudniejsze 
utrzymanie równowagi na coraz bardziej stromym zboczu. Musiała obchodzić strome żleby i rozpadliny, 
nadkładając drogi. Temperatura szybko opadała i, po raz pierwszy tego dnia, Tarissa zobaczyła własny oddech. 
Wiele dni temu, gdzieś po drugiej stronie góry zgubiła lewą rękawicę. Zdjęła prawą, wywróciła na drugą stronę 
i naciągnęła na lewą rękę. Palce już miała zgrabiałe.
Martwe drzewa zagradzały jej drogę. Niektóre pnie były tak gładkie, że wyglądały jak wypolerowane. 
Kiedy wyciągnęła rękę, by wesprzeć się o twardy czarny konar, ostry ból przeszył jej podbrzusze. Coś się 
poruszyło. Wilgoć spłynęła po jej udach. Zakłuło ją w krzyżu i fala mdłości wezbrała w przełyku, zostawiając w 
ustach smak kwaśnego mleka. Tarissa zamknęła oczy. Tym razem zachowała pobożne życzenia dla siebie.
W chwili gdy odepchnęła się od martwego drzewa, zaczął padać mokry śnieg. Rękawica lepiła się od 
żywicy, a pokruszone sosnowe igły przywierały do palców. Granitowe podłoże było niestabilne, żwir wysypywał 
się z głębokich szczelin, obumarłe siewki rozkruszały się w pył pod jej nogami. Pomimo zimna, Tarissa zaczęła się 
pocić. Ból w plecach kąsał coraz głębiej i choć nie chciała tego przyznać - nie chciała nawet przyjąć tego do 
wiadomości - podbrzusze zaczęło kurczyć się rytmicznie.
„Nie. Nie. NIE”. Jeszcze nie pora. Jeszcze dwa tygodnie... na pewno dwa tygodnie. Musiała 
wytrzymać, zanim nie dojdzie do miasta, by znaleźć schronienie. Uzbierała dość monet na akuszerkę i izbę.
Znalazła ścieżkę między skalnym załomem i przyspieszyła. Samotny kruk o piórach czarnych jak spalona 
na ogniu wątroba, przyglądał się jej w milczeniu z koślawej gałęzi czarnej sosny. Patrząc na niego, Tarissa 
zdawała sobie sprawę jak śmiesznie musi wyglądać: rozczochrana, z wielkim brzuchem, zsuwająca się z góry w 
wyścigu z burzą. Krzywiąc twarz, odwróciła się od ptaka. Ciarki ją przechodziły na jego widok.
Skurcze występowały coraz częściej. Tarissa stwierdziła, że, będąc w ruchu, czuje się dużo lepiej. 
Przystanki tylko przedłużały cierpienie, dawały jej czas na liczenie i rozmyślanie.
Z rozpadlin wzniosła się mgła. Płatki śniegu uderzały Tarissę w twarz, wiatr tarmosił połami płaszcza. 
Chmury podążały za nią, jakby wskazywała im drogę. W marszu podtrzymywała brzuch. Wilgoć między nogami 
wyschła w lepką błonkę, która teraz sklejała uda. Żar płynął arteriami w szyi, rumienił nos i policzki.
Szybciej. Musi iść szybciej.
Zauważając wolne przejście między głazami, skręciła bardziej w prawo. Spódnica zahaczyła o ciernie. 
Tarissa szarpnęła płótno, tracąc cierpliwość. Kiedy odwróciła się, by spojrzeć na przebytą drogę, kruk zerwał się 
do lotu. Czarne skrzydła rozpostarły się na prądzie burzy, łopocząc i drąc powietrze jak zęby.
Gdy tylko ruszyła, żwir i skalne okruchy ożyły pod jej stopami. Straciła równowagę i zaczęła się zsuwać. 
Wyciągnęła ramiona, żeby czegoś się przytrzymać, czegokolwiek. Nisko zalegająca mgła skrywała wszystko na 
poziomie ziemi. Ręce znajdywały jedynie poluzowane kamienie i gałązki. Dojmujący ból przeszył bark, gdy 
uderzyła o występ skalny. Sosnowe szyszki i kamienie podskakiwały nad jej głową, gdy wymachiwała rękami w 
desperackiej próbie zatrzymania się na stromym zboczu. Zacisnęła gołą rękę na kępce wilczej trawy, ale kępka 
została jej w dłoni. Uderzyła biodrem o granitowy głaz, coś ostrego zdarło skórę z jej kolana, a kiedy otworzyła 
usta, śnieg wpadł między wargi, mrożąc krzyk na języku.
Odzyskała przytomność. Nie czuła bólu. Mgła poszarpanego światła odgradzała ją od zewnętrznego świata. 
Ponad nią, jak okiem sięgnąć, pięły się mury z ręcznie wygładzonego wapienia, bloki gładkie jak kość. Wreszcie 
dotarła do miasta z Żelazną Iglicą.
Mgliście zdawała sobie sprawę, że coś głęboko w niej prze. Minęły minuty, nim zrozumiała, że to jej 
ciało pracuje nad wydaniem dziecka. Przełknęła ślinę. Nagle zatęskniła za wszystkimi ludźmi, od których uciekła. 
Porzucanie domu było błędem.
Kraa!
Tarissa spróbowała obrócić głowę w stronę, z której dochodził dźwięk. Gorąca igła bólu zakłuła ją w 
kręgosłup u podstawy szyi. Zemdlała. Kiedy się ocknęła, zobaczyła kruka siedzącego przed nią na skale. Czarno 
złote oczy przeszywały Tarissę spojrzeniem pozbawionym współczucia. Kręcąc głową i podnosząc łuskowe, 
żółtawe szpony, kruk odtańczył krótki taniec potępienia. Kiedy skończył, zakrakał cicho, jak matka karcąca 
dziecko, a potem wzbił się w powietrze, zdając na łaskę burzy. Zimne prądy uniosły go szybko.
Pchnięcie. Jej ciało parło.
Tarissa czuła, że traci przytomność... była taka zmęczona... tak bardzo, bardzo zmęczona. Gdyby tylko 
mogła zaleźć drogę we mgle... gdyby tylko oczy mogły pokazać jej coś więcej.
Gdy jej powieki zamykały się po raz ostatni, a żebra wypychały z płuc nie zużyte powietrze, zobaczyła parę 
wysokich butów zmierzających w jej stronę. Płatki śniegu topiły się w kontakcie z przyczernioną smołą skórą.

***
Przyłożyli mu pijawki, w pierścieniach po sześć sztuk. Jego ciało pokrywała skorupa zbita z potu, skalnego 
pyłu i brudu. Jeden człowiek smarował skórę jelenim sadłem, które następnie zdrapywał do czysta cedrową łopatką, 
drugi zaś, w grubych kozłowych rękawicach, szczypcami wyjmował z sosnowego cebrzyka pijawki i przykładał je 
w oczyszczonych miejscach.
Ten, który już nie znał swojego imienia, na próbę naprężył więzy. Pęta grubego sznura wpijały się w jego 
szyję, ramiona, przeguby dłoni, uda i kostki nóg. Mógł dygotać, oddychać i mrugać, ale nic więcej.
Ledwie czuł pijawki. Spiął się na chwilę, gdy jedna przyssała się w pachwinie. Oprawca zaczerpnął 
szczyptę białego proszku z sakiewki na szyi i posypał pijawkę. Sól. Pijawka odpadła. Zastąpiono ją nową, nieco 
wyżej, w odpowiednim miejscu.
Oprawca zdjął rękawice i wypowiedział pojedyncze słowo. Pomocnik odszedł w kąt celi po tacę i lampkę z 
mydlanego kamienia. Samotny czerwony płomień ogrzewał zawartość tygla. Na widok ognia człowiek bez imienia 
wzdrygnął się tak mocno, że sznur na rękach przeciął mu skórę. Płomienie były wszystkim, co mu pozostało. 
Wspomnienia płomieni. Nienawidził i bał się ich, a jednak ich potrzebował. „Znajomość rodzi pogardę” - 
powiadają, ale człowiek bez imienia wiedział, że to tylko połowa prawdy. Znajomość rodzi zależność.
Zatopiony myślami w tańcu płomieni nie widział, jak oprawca ugniata w garści wałek z pakułów. Ręce 
pomocnika spoczęły na jego czole, przesunęły głowę, przegarnęły włosy na jedną stronę i mocno przycisnęły 
czaszkę do ławy. Bezimienny poczuł, jak wsuwają w jego lewe ucho wystrzępiony szpagat i kulkę wosku. 
Okrętowe uszczelnienie. Uszczelniali go jak skołatany przez sztormy kadłub. Druga kulka trafiła w prawe ucho. 
Potem pomocnik szeroko rozchylił jego szczęki, a oprawca wcisnął głęboko w gardło wałek z pakułów. 
Wezbrały w nim wymioty, lecz oprawca położył jedną dłoń na piersiach, drugą na brzuchu i nacisnął na kurczące 
się mięśnie. Po minucie mdłości minęły.
Pomocnik nadal trzymał go za szczękę. Oprawca sięgnął do tacy, jego pracujące ręce rzucały cienie na 
ścianę celi. Po chwili odwrócił się. Między kciukami napinało się zwierzęce ścięgno. Na ten widok pomocnik 
przesunął dłonie, szerzej rozchylił wargi i odsłonił zęby. Człowiek bez imienia poczuł w ustach grube palce. Miały 
smak moczu, soli i wody, w której trzymano pijawki. Palce zahaczyły ścięgno o dolne zęby, unieruchamiając język.
W piersiach Bezimiennego ożył strach. Być może płomienie nie były jedynym, co mogło go skrzywdzić.
- Zrobione - oznajmił oprawca, odsuwając się od niego.
- Co z woskiem? - z cieni blisko drzwi wydyszał trzeci głos. Był to ten, który wydawał rozkazy. - 
Miałeś zakleić mu oczy.
- Wosk jest za gorący. Może go oślepić, jeśli zostanie teraz nałożony.
- Rób, co trzeba.
Płomień zatańczył, gdy pomocnik zdjął tygiel z kamiennej lampki. Człowiek bez imienia poczuł dym 
wydzielany przez zanieczyszczenia w wosku. Wstrząsnął się, gdy coś zapiekło go w oczy. Po wszystkim, przez co 
przeszedł, po całym dotychczasowym cierpieniu wyobrażał sobie, że już nie potrafi odczuwać bólu. Mylił się. W 
miarę upływających godzin, kiedy oprawca metodycznie łamał jego kości pałką owiniętą gęsim puchem, pomocnik 
pilnował, żeby rozszczepione końce się nie stykały, a igły - tak długie i cienkie, że mogły przebić serce i płuca bez 
uszkadzania tkanki - przekłuwały wewnętrzne narządy, zaczął pojmować, iż zdolność odczuwania bólu odchodzi 
jako ostatnia.
Kiedy ten, który wydawał rozkazy przysunął się i zaczął szeptać słowa więzi starsze niż miasto, w którym 
się znajdował, człowieka bez imienia już to nie obchodziło. Jego umysł powrócił w płomienie. I znalazł w nich 
ból, który przynajmniej był mu znany.

Rozdział 1
ZŁE ZIEMIE

Raif Sevrance skierował wzrok na cel i przywołał do siebie lodowego zająca. Nastąpiła chwila 
dezorientacji, w której świat rozmył się jak oglądany z góry wielki ciemny głaz opadający na dno jeziora. Dopiero 
potem usłyszał, zobaczył, poczuł serce zwierzątka. Kolory, dźwięki i zapachy złych ziem zniknęły; został tylko 
ciężar krwi w piersiach lodowego zająca i kolibrze trzepotanie jego serca. Powoli, z rozwagą, Raif przesunął łuk w 
bok od celu. Strzała roztrzaskała lodowate powietrze jak wypowiedziane głośno słowo. Żelazny grot przemknął 
obok zająca, który poderwał głowę i czmychnął w kępę turzycy.
- Strzel jeszcze raz - powiedział Drey. - I tym razem lepiej się przyłóż.
Raif opuścił łuk i spojrzał na starszego brata. Twarz Dreya ocieniał lisi kaptur, ale zaciśnięte usta były 
wyraźnie widoczne. Chciał się sprzeciwić, jednak w końcu tylko wzruszył ramionami i przestąpił z nogi na nogę. 
Nigdy nie czuł się dobrze, oszukując brata.
Gładząc palcami łęczysko, przyjrzał się omiatanej wiatrami równinie złych ziem. Rozlewiska pokryły się 
grubymi taflami lodu. Szron na zwarzonej mrozem trawie narastał bezgłośnie i podstępnie jak pleśń na czerstwym 
chlebie. Na często zalewanej równinie przetrwało niewiele drzew, głównie pokrzywionych przez wichry sosen i 
koślawych świerków. Przed nim leżał płytki parów pełen skalnego złomu i kolczastych krzaków, twardych i 
rosochatych jak rogi łosia. Raif spojrzał na brązowy dywan porostów wokół stosu mokrych kamieni. Nawet w tak 
zimny poranek spływały po nich strużki słonej wody.
Następny zając wystawił łebek z trawy. Jego policzki i uszy drżały, gdy stał słupka, wypatrując 
niebezpieczeństwa. Potrzebował soli z lizawki. Zwierzęta przybywały tu z wielu mil, by lizać słoną wodę 
spływającą po kamieniach w parowie. Tem powiedział, że przesącza się ona z podziemnego strumienia.
Raif uniósł łuk, jednocześnie sięgając do kołczana przy pasie. Jednym płynnym ruchem umieścił strzałę o 
stalowym grocie na siodełku i przyciągnął cięciwę do piersi. Zając obrócił głowę. Ciemne oczy spojrzały wprost 
na niego. Za późno. Już widział jego serce. Pocałował cięciwę i wypuścił strzałę. Palce lodowej mgły rozstąpiły 
się, rozległ się cichy syk i strzała przebiła pierś zająca. Jeśli zwierzę wydało jakiś odgłos, to Raif go nie usłyszał. 
Pchnięty uderzeniem strzały zając wpadł do słonego strumyka.
- To twój trzeci. Ja nie mam żadnego. - Głos Dreya zdradzał rezygnację.
Raif udał, że sprawdza, czy na łęczysku nie ma żadnych spękań.
- Chodź, postrzelamy do tarczy. Przy lizawce nie pokaże się więcej zajęcy. - Drey wyciągnął rękę i 
dotknął jego łuku. - Strzała powinna mieć mniejszy grot. Miałeś zająca zabić, a nie wypatroszyć.
Raif podniósł głowę. Drey wyszczerzył zęby. Rad z tego widoku, odwzajemnił się uśmiechem. Drey był dwa 
lata starszy i prześcigał go we wszystkim, jak na starszego brata przystało. Do tej zimy również lepiej strzelał. O 
niebo lepiej.
Raif zatknął łuk za pas i popędził do parowu. Tem nie pozwalał im strzelać do zwierząt dla zabawy, więc 
musieli zabrać zające do obozu, oprawić je i upiec. Skórki należały do niego. Jeszcze jedna para i wystarczy na 
zimowe futerko dla ośmioletniej Effie, choć pewnie nie na wiele jej się przyda, gdyż nie lubiła bawić się na śniegu. 
Ostrożnie, by nie uszkodzić drzewca, wyciągnął strzałę spomiędzy połamanych żeber zająca. Na złych ziemiach 
ogromnie trudno było o proste drewno na brzechwy.
Schował zdobycz w myśliwskim worku i spojrzał w niebo, sprawdzając położenie słońca. Dochodziło 
południe. Daleko na północy szalała burza, przesuwając się ku wschodowi. Ciemnoszare chmury kłębiły się nad 
horyzontem niczym dym odległego pożaru. Wzdrygnął się. Na północy leżało Wielkie Pustkowie. Tem mówił, 
że jeśli burza zrodzi się na Pustkowiu, to pewne jak mur, że trafi na złe ziemie.
- Hej, ty! Zarośnięta Szczęka! Dawaj tutaj łuk, postrzelamy do celu. - Rzucony przez Dreya kamyk odbił 
się od skalistych garbów i wylądował dokładnie pod jego nogami. - A może się boisz, że szczęście cię opuściło?
Raif mimo woli podniósł rękę do policzka, pomacał skórę szorstką jak zamarznięta szyszka. A jakże, miał 
zarośniętą szczękę. Bez obrazy.
- Namaluj tarczę, Rozjuszony Szczeniaku - zawołał. - Pozwolę ci poćwiczyć, sam zaś zajmę się zmianą 
cięciwy.
Nawet z odległości stu kroków widział zaskoczenie malujące się na twarzy Dreya. Coś takiego mógłby 
powiedzieć doświadczony i nie mający sobie równych mistrz sztuki łuczniczej. Raif ledwie powstrzymywał się od 
śmiechu. Drey głośnym parsknięciem skwitował obraźliwe i chełpliwe słowa. Zaczął wyrywać kępki trawy, 
którymi później wyrysował na pniu zabitej przez mróz sosny nierówne koło, mokre od topniejącego śniegu i soku 
ze źdźbeł.
Drey strzelał pierwszy. Cofnął się o sto pięćdziesiąt kroków od pnia, trzymając łuk w wyciągniętej ręce. 
Łuk zrobiony był ze ściętego zimą cisu, suszonego przez ponad dwa lata i ręcznie giętego. Raif zazdrościł mu go. 
Jego łuk był zwyczajny, przechodzony, używany przez każdego, kto miał cięciwę, żeby na niego założyć.
Drey wycelował, nie spiesząc się. Miał pewny, niewzruszony chwyt i siłę potrzebną do utrzymania 
cięciwy tak długo, jak długo nie chronione rękawicami palce wytrzymywały nacisk. Kiedy Raif szykował się, by 
zawołać: „Strzelaj!”, puścił cięciwę. Strzała z głuchym łupnięciem utkwiła w samym środku wyrysowanego celu. 
Drey odwrócił się i dał znak głową. Nie uśmiechał się.
Raif już czekał z łukiem w dłoni, z nałożoną strzałą. Brzechwa strzały Dreya jeszcze drżała w celu, gdy 
napinał łuk. Sosna od dawna była martwa. Zimna. Kiedy spróbował przywołać ją do siebie, tak jak zrobił to z 
lodowym zającem, nie chciała się przybliżyć. Stała, jakby nigdy nic, a on nic nie czuł: ani przyspieszonego pulsu, 
ani tępego bólu za oczami, ani metalicznego posmaku w ustach. Nic. Ten cel był po prostu celem. Wymierzył, 
szukając nieruchomej linii, która miała poprowadzić strzałę. Nie widząc niczego poza odległym drzewem, zwolnił 
cięciwę. Wiedział, że chybi. Zbyt mocno zacisnął rękę na majdanie, a palce poruszyły się nieznacznie podczas 
oddawania strzału. Łuk rozprostował się z cichym odgłosem i jego ramię źle przyjęło odrzut. Strzała uderzyła 
dobre dwie dłonie poniżej celu.
- Strzel jeszcze raz - rzekł chłodno Drey.
Raif rozmasował obolałe ramie, wybrał drugą strzałę. Potarł lotkami na szczęście o kruczy talizman, który 
nosił na szyi. Drugi strzał wypadł lepiej, ale i tak o długość kciuka od prowizorycznej tarczy. Odwrócił się i 
spojrzał na brata. Była jego kolej.
Drey lekko machnął łukiem.
- Jeszcze raz.
- Nie. Teraz twoja kolej. 
Drey pokręcił głową.
- Dwa razy specjalnie spudłowałeś. Strzel jak należy.
- Nie, strzelałem najlepiej, jak umiem. Ja...
- Nikt nie trafia w serce biegnącego zająca, a potem chybia, mierząc do nieruchomego celu wielkości 
piersi mężczyzny. - Drey zsunął kaptur z głowy. Oczy miał ciemne. Wypluł kawałek czarnego twarogu, który 
przeżuwał. - Nie potrzebuję łaski. Albo strzelasz serio, albo wcale.
Patrząc na brata, widząc jego duże dłonie mocno zaciśnięte na łęczysku, szukające wyobrażonej skazy, Raif 
odgadł, że tłumaczenie na nic się nie zda. Drey Sevrance miał osiemnaście lat, był jednorocznym. Pod koniec lata 
wplótł we włosy czarne rzemienie i założył srebrny kolczyk. Zeszłej nocy przy ognisku, kiedy Dagro Blackhail 
zdmuchnął pianę ze słodowego piwa w płomienie i wrzucił swój kolczyk do czystego płynu, Drey uczynił to 
samo. Zrobili tak wszyscy mężczyźni. Metal przylegający do gołej skóry gwarantował szybkie odmrożenie, a 
wszyscy w klanie widzieli czarne zgrubienia, jakie zostawiały na skórze. Wielu chętnie opowiadało o przypadku 
Jona Marrowa, który wlazł do jakiejś dziury, żeby się załatwić, gdy w okolicy pojawili się Dhoone’owie. Nim 
odeszli, a on wygramolił się z dołka, jego przyrodzenie zamarzło jak mięso schowane na zimę. Powiadano, że nic 
nie czuł, dopóki nie przyniesiono go do ciepłego okrąglaka, gdzie naprężone i lśniące ciało zaczęło rozmarzać. 
Jego wrzaski nie pozwoliły nikomu zasnąć przez całą noc.
Raif przeciągnął ręką po cięciwie, żeby rozgrzać wosk. Jeśli Drey koniecznie chce zobaczyć, że nie udaje, 
proszę bardzo, strzeli trzeci raz. Inaczej brat straci ochotę do zawodów.
Ponownie spróbował przywołać do siebie martwe drzewo, szukając nieruchomej linii, która pokierowałaby 
strzałą. Choć sosna obumarła dziesięć sezonów łowieckich temu, jeszcze nie całkiem uschła. Tylko straciła igły. 
Żywica zakonserwowała konary, a zimne, suche powietrze nie pozwoliło grzybom rozplenić się pod korą. Tem 
mówił, że na Wielkim Pustkowiu trzeba setek, czasami tysięcy lat, by drzewo spróchniało.
Mijały sekundy, gdy koncentrował się na celu. Im dłużej się wpatrywał, tym bardziej martwe wydawało się 
drzewo. Czegoś mu brakowało. Lodowe zające były żywe. Raif czuł ich ciepło pomiędzy oczami. Wyobrażał sobie 
płynący w nich strumień gorącej krwi i widział linię łączącą serce z grotem strzały tak wyraźnie, jak pies widzi 
swoją smycz. Zaczynał rozumieć, że nieruchoma linia oznacza śmierć.
Wreszcie się poddał. Przestał szukać ukrytego serca drzewa i skupił wzrok na wymalowanym kręgu. 
Mierząc w pierzysko strzały Dreya, strzelił.
W chwili, gdy kciuk uwolnił cięciwę, zakrakał kruk. Wysoki i przeszywający krzyk padlinożercy zdawał 
się rozszczepiać samą substancję czasu. Raif poczuł dotyk lodowatych palców na kręgosłupie. W oczach mu się 
zaćmiło, gęsta i gorąca ślina o smaku metalu spłynęła do ust. Zatoczył się i puścił łuk, który uderzył gryfem o 
ziemię i przewrócił się z suchym trzaskiem. Strzała z tępym odgłosem ugrzęzła w pniu, o szerokość palca pod 
strzałą Dreya. Nawet na nią nie spojrzał. Czarne plamki tańczyły przed jego oczami, gorące jak sadza buchająca z 
ogniska.
- Raif! Raif!
Poczuł, jak wielkie, muskularne ręce brata opasują jego ramiona, wciągnął w nozdrza zapach oleju 
kopytkowego, garbowanej skóry, koni i potu. Zobaczył wpatrzone w siebie brązowe oczy brata. Drey miał 
stroskaną minę. Jego cenny cisowy łuk leżał płasko na ziemi.
- Usiądź. - Drey posadził go na mchu.
Chłód zamarzniętej ziemi przegryzł się przez kozłowe spodnie. Raif odwrócił głowę i splunął, żeby pozbyć 
się metalicznej śliny. Piekły go oczy. Tępy ból w głębi czoła wywoływał nudności. Zacisnął szczęki, aż 
zazgrzytały zęby.
Czas mijał. Drey nic nie mówił, tylko obejmował go z całej siły. Raif chciał się uśmiechnąć; ostatni raz Drey 
obejmował go trzy wiosny temu, kiedy spadł z wysokości dwudziestu stóp z sosny zwanej lisią kitą. W wyniku 
upadku skręcił nogę w kostce. W niedźwiedzim uścisku Dreya pękły mu dwa żebra.
To wspomnienie podziałało kojąco i ból powoli zaczął ustępować. Mgła ustąpiła sprzed oczu. Narastało w 
nim złe przeczucie. Przekręcił się w ramionach brata i spojrzał w kierunku obozowiska. Omył go smród metalu, 
gęsty jak tłusty dym z dołów do wytapiania łoju.
Drey popatrzył w tę samą stronę.
- Co się stało? - Jego głos zdradzał napięcie.
- Nie czujesz tego?
Drey pokręcił głową.
Obóz leżał pięć mil na południe, ukryty w obniżeniu terenu. Raif widział tylko szybko ciemniejące niebo, 
niskie grzbiety i skaliste równiny złych ziem. Ale coś czuł. Coś okropnego, nie dającego się nazwać, jak wówczas, 
gdy koszmary wyrywały go ze snu w ciemnościach czarnych jak smoła lub gdy wracał pamięcią do dnia, w 
którym Tem zamknął go w domu kamienia ze zwłokami matki. W tym czasie miał osiem lat i był dość duży, by 
darzyć śmierć należnym respektem. W domu kamienia panował mrok, zagęszczony przez kłęby dymu. Wydrążony 
lipowy pień, w którym leżała matka, pachniał mokrą ziemią i zgnilizną. Wnętrze pnia natarte zostało siarką, żeby 
odpędzać robaki i padlinożerców, kiedy ciało spocznie na ziemi.
Raif czuł teraz zło. Czuł smród metalu, siarki i śmierci. Wyrywając się z uścisku Dreya, krzyknął:
- Musimy wracać.
Drey puścił go i wstał. Wyciągnął zza pasa rękawice z psiej skóry i założył je dwoma gwałtownymi 
ruchami.
- Dlaczego?
Raif potrząsnął głową. Ból i nudności minęły, ale ich miejsce zajęło coś innego: dojmujący, drążący go 
strach.
- Obozowisko.
Drey pokiwał głową. Zaczerpnął powietrza, jakby chciał coś powiedzieć, lecz nagle się rozmyślił. Podał mu 
rękę i jednym szarpnięciem poderwał z ziemi. Gdy Raif otrzepywał spodnie ze szronu, Drey podniósł oba łuki i 
wyciągał strzały z pnia. Kiedy odwrócił się od sosny, Raif zauważył, że lotki strzał w jego dłoni drżą jak liście 
osiki. Ta drobna oznaka lęku brata zaniepokoiła go bardziej niż cokolwiek innego. Drey był starszy o dwa lata i 
nie bał się niczego.
Opuścili obozowisko przed wschodem słońca, jeszcze zanim wygasł żar ogniska. Nikt za wyjątkiem Tema 
nie wiedział, że odeszli. To była ich ostatnia szansa na zapolowanie przed zwinięciem obozu i powrotem do 
okrąglaka na zimę. Wieczorem Tem przestrzegł ich przez błąkaniem się samopas po złych ziemiach, choć wiedział, 
że nic ich nie powstrzyma.
„Synowie! - rzekł, potrząsając wielką, siwiejącą głową. - Nie będę wam powtarzać, co wolno, a czego nie 
wolno. Równie dobrze mógłbym zająć się iskaniem psów. Wieczorem w nagrodę za kłopot miałbym przynajmniej 
odpchlone szczeniaki”. Tem silił się na groźną minę i posępnie marszczył czoło, ale jak zwykle zdradziły go oczy.
O brzasku Raif odsłonił skórzane skrzydło namiotu, który dzielił z ojcem i bratem, i zobaczył tobołek na 
kamieniu do grzania. Jedzenie. Prowiant myśliwych. Tem zapakował dwie uwędzone w dymie pardwy, mendel jaj 
ugotowanych na twardo i tyle pasków suszonej baraniny, że wystarczyłoby na załatanie wielkiej jak łoś dziury w 
namiocie. Wszystko to dla synów, którzy wypuszczali się na wyraźnie im zakazaną wyprawę myśliwską.
Raif uśmiechnął się. Tem Sevrance dobrze znał swoich synów.
- Załóż rękawice. - Drey zachowywał się jak starszy brat. - I naciągnij kaptur. Temperatura szybko spada.
Raif posłuchał, naciągając rękawice dłońmi, które zdawały się wielkie i niezdarne. Zadygotał, gdy kolejna 
fala dreszczy przemknęła po krzyżu. Drey miał rację: robiło się coraz zimniej, ale troskliwość brata tylko ich 
opóźniała.
- Idziemy.
Musieli wrócić do obozu. Natychmiast. Coś było nie w porządku.
Chociaż Tem stale powtarzał, czym grozi utrata sił w wyniku biegania na mrozie, Raif nie mógł się 
powstrzymać. Spluwał raz za razem, lecz nie mógł pozbyć się z ust posmaku metalu. Powietrze źle pachniało, a 
chmury nad głową zdawały się ciemniejsze, niższe, coraz bliższe. Na południu ciągnęła się linia łysych, 
podobnych jedno do drugiego wzgórz, na zachód od nich pięły się Nadmorskie Pasma. Tem mówił, że to z ich 
powodu Pustkowie i złe ziemie są takie suche. Mówił, że szczyty gór wysysają każdą kroplę wilgoci z 
przepływających nad nimi chmur burzowych.
Trzy ustrzelone zające obijały się o jego biodro. Raif nienawidził ich ciepła, a zapach krwi przyprawiał go o 
mdłości. Kiedy dotarli do Jeziora Starych Wnykarzy, odwiązał sakwę od pasa i cisnął w środek mętnej, czarnej 
wody. Zasilane przez rzekę jezioro jeszcze nie zamarzło. Tęgi mróz musiał trzymać przez tydzień, żeby skuł je 
lód. Woda wydawała się oleista, gotowa do zamarznięcia. Gdy worek opadał na dno, plamy roślinnego tłuszczu i 
kępki łosiej sierści zatańczyły w kręgach na powierzchni.
Drey zaklął. Raif nie zrozumiał słów, ale domyślił się, że chodziło o marnotrawienie upolowanej 
zwierzyny.
W miarę, jak biegli na południe, krajobraz stopniowo się zmieniał. Coraz liczniejsze drzewa stawały się 
wyższe i bardziej proste, łaty porostów złych ziem ustępowały wysokiej trawie, krzewom i turzycy. Tropy koni i 
dzikich zwierząt krzyżowały się w zamarzniętej ściółce, a z podszytu podrywały się tłuste pardwy: pierzaste, 
dziobate kule.
Raif ledwie zwracał uwagę na otoczenie. Byli już blisko obozu i powinni dostrzec dym, usłyszeć 
podzwanianie metalu, podniesione głosy, śmiech. Mace, przybrany syn Dagra Blackhaila, powinien wyskoczyć im 
na powitanie na swym krępym kucu.
Drey ponownie zaklął. Cicho, pod nosem.
Raif oparł się chęci spojrzenia bratu w twarz. Bał się tego, co mógłby zobaczyć.
Drey, doskonały jeździec, łucznik i młociarz, wyprzedził go, gdy pędzili w dół zbocza do obozu. Raif 
zmusił się do większego wysiłku, zaciskając pięści i wysuwając brodę przed siebie. Nie chciał stracić brata z oczu 
i nie podobała mu się myśl, że Drey samotnie wpadnie w krąg namiotów.
Lęk wstrząsnął jego ciałem, naprężył skórę i jelita. W obozie zostało trzynastu mężczyzn: Dagro 
Blackhail i jego syn Mace, Tem, Chad i Jorry Shank, Mallon Clayhorn i jego syn Darri, przez wszystkich 
zwany Półmasztem...
Raif lekko potrząsnął głową. Trzynastu mężczyzn na złych ziemiach mogło okazać się niewiarygodnie 
łatwą zdobyczą. Na równinach nie brakowało wojowników z klanu Dhoone, Bludd, Okaleczonych Ludzi. Ścisnęło 
go w dołku. I Sullów. Byli również Sullowie.
Wreszcie zobaczył ciemne, poszarzałe od deszczu i słońca namioty. W obozie panowała cisza. W zasięgu 
wzroku nie było koni ani psów. Na pustym placu ciemniała jama, w której rozpalano ognisko. Rozsznurowane 
skrzydła namiotów łopotały na wietrze niczym sztandary pod koniec bitwy. Drey wyrwał się do przodu, ale zaraz 
stanął jak skamieniały i czekał na niego. Oddychał z trudem, urywanie, powietrze buchało z nosa i ust w wielkich 
białych pióropuszach. Nawet nie spojrzał, gdy zbliżył się Raif.
- Wyciągnij broń - syknął.
Raif już trzymał miecz w dłoni, ale przeciągnął nim po pochwie z gotowanej skóry, naśladując szmer 
towarzyszący dobywaniu broni. Gdy tylko Drey usłyszał hałas, skoczył do obozu.
Najpierw natknęli się na Jorry’ego Shanka. Leżał w rowie z obrokiem przy konowiązach. Drey obrócił 
ciało i odkrył śmiertelną ranę. Twarz Jorry’ego w miejscach zetknięcia z ziemią miała żółtawy odcień zamarzniętej 
skóry. Rana, wielka jak pięść, sięgająca do samego serca, zadana została mieczem. Z jakiegoś powodu prawie 
wcale nie spłynęła krwią.
- Może krew zamarzła... - mruknął Drey, kładąc ciało tak, jak leżało. Słowa zabrzmiały jak modlitwa.
- Nawet nie zdążył dobyć miecza. Patrz. - Raif był zaskoczony spokojnym brzmieniem własnego głosu.
Drey przytaknął. Poklepał Jorry’ego po ramieniu i odsunął się kawałek.
- Tu są ślady koni. Zobacz. - Raif kopnął ziemię przy pierwszym słupku. Stwierdził, że łatwiej 
skoncentrować się na tym, co mógł zobaczyć tutaj, na skraju obozu, niż spojrzeć w stronę kręgu namiotów i tego 
jednego - podniszczonego, często reperowanego, z filcu i łosiowej skóry - należącego do Tema Sevrance’a. - 
Tych śladów nie zostawiły konie Blackhailów.
- Bluddowie używają żłobkowanych podków.
„Podobnie jak inne klany i nawet niektórzy mieszkańcy miast” - pomyślał Raif, ale nie miał zamiaru 
przeczyć słowom brata. Klan Bludd stawał się coraz bardziej liczny, coraz częściej przypuszczał ataki na granice 
sąsiadów i kradł stada bydła. Vaylo Bludd miał siedmiu synów i krążyła pogłoska, że marzą mu się osobne włości 
dla każdego z nich. Mace Blackhail powiedział, że Vaylo Buldd zabija i zjada własne psy, choć ma na rożnie nad 
ogniem łosiowe i niedźwiedzie mięso. Raif ani trochę nie wierzył w tę opowieść - dla członka klanu zjedzenie 
własnego psa graniczyło z kanibalizmem, usprawiedliwionym jedynie w przypadku długotrwałego głodu 
grożącego śmiercią - ale inni, łącznie z Dreyem, wzięli jego słowa za dobrą monetę i uwierzyli. Mace Blackhail był 
o trzy lata starszy od Dreya i kiedy mówił, Drey pilnie nadstawiał ucha.
W miarę zbliżania się do kręgu namiotów, ich kroki stawały się coraz wolniejsze. Na ziemi leżały martwe, 
oblepione lodem psy ze śliną zamarzniętą na stępionych kłach. W masywnych szarych łbach lśniły nieruchome 
żółte oczy. Lodowaty wiatr najeżył im sierść na karkach, przez co martwe psy wyglądały jak miniatury turów. Jak w 
przypadku ciała Jorry’ego Shanka, tutaj też było niewiele krwi.
Raif czuł w nozdrzach smrodliwą woń stopionego metalu. Powietrze wydawało się inne, lecz brakowało 
słów, żeby określić, na czym polega różnica. Nasuwało mu na myśl powoli krzepnącą wodę Jeziora Starych 
Wnykarzy. Coś sprawiło, że jakby zgęstniało, uległo zmianie. Coś o sile równej potędze samej zimy.
- Raif! Tutaj!
Drey wszedł już w krąg namiotów i teraz klęczał niedaleko dołu ogniska. Raif zobaczył znajomy rząd 
garnków i schnących skór rozwieszonych na świerkowych gałęziach nad dołkiem, i zapas polan przygotowanych 
do porąbania na szczapy. Widział nawet częściowo sprawione cielsko niedźwiedzia, którego wczoraj Dagro 
Blackhail ubił na turzycowej łączce na wschód od obozu. Niedźwiedzie futro, z którego był taki dumny, suszyło się 
na pobliskiej drabince. Zamierzał sprezentować je żonie, Rainie, kiedy wyprawa myśliwska powróci do okrąglaka.
Ale Dagro Blackhail, naczelnik klanu Blackhail, nigdy nie wróci do domu.
Drey klęczał nad częściowo zamarzniętym ciałem. Dagro otrzymał potężny cios w plecy mieczem o 
szerokiej głowni. Ręce miał zbryzgane krwią, podobnie jak topór rzeźniczy o szerokim ostrzu. Ale nie była to ani 
jego krew, ani napastnika. Pochodziła z oskórowanego i wypatroszonego niedźwiedzia leżącego u jego stóp; Dagro 
musiał kończyć oprawianie zwierza, kiedy zaskoczono go od tyłu.
Raif chrapliwie wciągnął powietrze i opadł na kolana u boku brata. Coś dławiło go w gardle. Patrzył na 
dużą, szeroką twarz Dagra Blackhaila. Naczelnik klanu nie umarł w spokoju. Furia zamarzła w jego oczach. Lód w 
wąsach i brodzie okalał usta zaciśnięte z gniewu. Raif podziękował Kamiennym Bogom, że jego brat nie zalicza 
się do ludzi, którzy mielą językiem bez powodu. Trwali w milczeniu, stykając się ramionami, oddając należny 
hołd człowiekowi, który przez dwadzieścia dziewięć lat dowodził klanem Blackhail, kochany i szanowany przez 
wszystkich jego członków.
„Jest prawym mężem - rzekł niegdyś Tem o naczelniku klanu w jednej z tych rzadkich chwil, kiedy był 
skłonny wypowiadać się na tematy nie związane z polowaniem i psami. - Może brzmi to skromnie w zestawieniu z 
innymi pochwałami sypanymi na głowę Dagra Blackhaila, ale cnota prawości jest najtrudniejsza do codziennego 
praktykowania. Niekiedy naczelnik musi wystąpić przeciwko zaprzysiężonym braciom i swoim krewnym. Dla 
nikogo nie jest to łatwe”.
Raif uważał, że była to jedna z najdłuższych mów, jakie wygłosił jego ojciec.
- Coś tu nie pasuje. - To było wszystko, co miał do powiedzenia Drey, gdy wstał znad ciała Dagra 
Blackhaila. Raif doskonale wiedział, o co mu chodzi. Coś tu nie pasowało.
Byli tutaj ludzie na koniach, używali jedno i dwuręcznych mieczy. Konie myśliwych przepadły, zostały 
skradzione. Psy leżały zarżnięte. Obóz rozbito na otwartym terenie, a Mace Blackhail stał na warcie, więc 
najeźdźcy nie mogli podejść niezauważalnie. Jeźdźcy robią hałas, zwłaszcza na złych ziemiach, gdzie twarda jak 
kość tundra dudni pod kopytami. I ten brak krwi...
Raif ściągnął kaptur i przegarnął zmierzwione czarne włosy. Drey szedł w stronę namiotu Tema. Chciał go 
zawołać, powiedzieć, że najpierw powinni sprawdzić inne namioty, doły do wytapiania tłuszczu, brzeg strumienia, 
granicę obozu po drugiej stronie - zajrzeć wszędzie z pominięciem tego jednego namiotu. Drey, jakby słysząc 
jego myśli, odwrócił się. Machnął ręką i czekał. Dwa jasne punkty bólu zakłuły Raifa za oczami. Drey zawsze 
czekał.
Synowie Tema Sevrance’a razem weszli do namiotu ojca. Ciało leżało parę kroków od wejścia. Wyglądało 
na to, że Tem szedł do wyjścia, kiedy szeroki miecz strzaskał jego mostek i obojczyk, wbijając drzazgi kości w 
tchawicę, płuca i serce. Upadł z mieczem w ręce, ale, jak w przypadku Jorry’ego Shanka, broń nie była 
zakrwawiona.
- Znów szeroki miecz - rzekł Drey głosem początkowo wysokim, potem chrapliwym, kiedy starał się 
nad nim zapanować. - Bluddowie ich używają.
Raif nie zareagował. W milczeniu stał i patrzył na martwe ciało ojca. Brakowało mu tchu. Zwłoki Tema nie 
były tak sztywne jak inne. Ściągnął rękawicę i pochylił się, żeby dotknąć policzka ojca. Zimne, martwe ciało. Nie 
zamarznięte, ale zupełnie zimne, bez odrobiny życia.
Gwałtownie cofnął rękę, jak po dotknięciu czegoś gorącego, i potarł dłonią o spodnie. Miał wrażenie, że 
zbrukało ją coś nieczystego.
Tem odszedł.
Odszedł.
Nie czekając na Dreya, odrzucił na bok klapę namiotu i wyskoczył na zewnątrz. Niebo nad obozem szybko 
ciemniało. Jego serce waliło dziko, nieregularnie. Musiał coś zrobić - to był jedyny sposób, żeby nie pękło.
***
Kiedy kwadrans później Drey znalazł brata, prawa ręka Raifa odsłonięta była po samą pachę i zbroczona 
krwią z trzech odrębnych nacięć. Drey zrozumiał w jednej chwili. Rozdarł swój rękaw i ruszył od jednego zabitego 
do drugiego. Wszyscy zmarli, nie nurzając broni w krwi napastników. Śmierć z czystym ostrzem nie przynosiła 
chwały wojownikowi, więc bracia po kolei brali ich broń, nacinali skórę i moczyli ostrza we własnej krwi. Była to 
jedyna rzecz, jaką mogli zrobić dla swojego klanu. Kiedy po powrocie do okrąglaka ktoś zapyta - a zawsze ktoś 
pytał - czy wojownicy zginęli w walce, będą mogli powiedzieć: „Ich broń spływała krwią”.
Dla członka klanu słowa te miały ogromne znaczenie.
Raif i Drey chodzili po obozie, znajdując zabitych w namiotach i pod gołym niebem, niektórych z bladymi 
sopelkami moczu przymarzniętymi do ud, innych z włosami najeżonymi jak szczotki, gdyż zaskoczono ich podczas 
mycia, kilku z zamarzniętymi grudami czarnego twarogu w ustach, a jednego - Metha Ganlowa - obejmującego 
potężnymi ramionami ulubionego psa, chroniącego go nawet w chwili śmierci. Jeden cios mieczem zabił i 
człowieka i zwierzę.
Później, kiedy srebrne kałuże księżycowej poświaty lśniły na zamarzniętej ziemi, a zwłoki Tema spoczęły 
przy dole ogniska, blisko innych ciał, choć w pewnym oddaleniu, Raif stanął jak rażony gromem.
- Nie znaleźliśmy Mace’a Blackhaila - powiedział.

Rozdział 2
DNI CIEMNIEJSZE OD NOCY

Ash March przebudziła się raptownie. Usiadła na łóżku, okryła ramiona ciężką jedwabną narzutą i 
szczelnie się otuliła. Znów śniła o lodzie.
Parę razy odetchnęła głęboko, żeby się uspokoić, a potem rozejrzała po komnacie. Z dwóch bursztynowych 
lamp stojących na gzymsie kominka paliła się tylko jedna. Dobrze. To znaczyło, że Katia nie przyszła, żeby 
dołożyć żywicy. Kłębuszek srebrzystych blond włosów, które zdjęła ze szczotki przed położeniem się do łóżka, 
leżał nienaruszony pod drzwiami. A zatem nikt nie wchodził do komnaty.
Ash odprężyła się odrobinę. Palce stóp, skulone pod pościelą, wyglądały komicznie tak daleko od reszty 
ciała - poruszyła nimi, po prostu żeby sprawdzić, czy na pewno należą do niej. Uśmiechnęła się, gdy zareagowały. 
Palce stóp były zabawne.
Uśmiech nie bardzo jej wyszedł. Kiedy tylko mięśnie twarzy rozluźniły się, natychmiast przypomniał się 
jej sen. Do pościeli, skręconej wokół talii, mokrej od potu, przywierała cierpka woń strachu. Znów nękały ją złe 
sny, drugi raz w ciągu tygodnia.
Mimowolnie podniosła rękę do ust, niemal jakby próbowała coś powstrzymać. Choć w komnacie było ciepło 
- węgiel drzewny żarzył się w metalowym koszu pod warstwą nasączonego olejem filcu, grzały też rury z gorącą 
wodą, obsługiwane przez palacza i jego załogę trzy kondygnacje niżej - palce miała zimne jak lód. Wbrew woli, 
mimo usilnych starań, żeby temu zapobiec, nawiedziły ją obrazy z koszmaru. Zobaczyła jaskinię o ścianach z 
czarnego lodu. W jej stronę wyciągnęła się płonąca ręka, pęknięcia pomiędzy palcami broczyły krwią. Ciemne 
oczy obserwowały, czekały...
Ash zadrżała. Opuściła rękę na łóżko i z całej siły zaczęła uderzać w poduszkę, żeby przepędzić 
wspomnienia. Nie chciała myśleć o śnie. Nie chciała się dowiedzieć, czego łaknęły te zimne oczy.
Puk. Puk. Puk. Trzy lekkie skrobnięcia w drzwi ze skamieniałego drewna.
Coś zacisnęło się w jej piersiach, serce na chwilę zamarło, oddech uwiązł w gardle. Choć brakowało jej tchu 
od uderzania w poduszkę, nie zaczerpnęła powietrza. Nawet nie zamrugała. „Bądź cicha jak opadający kurz” - 
przykazała sobie, nie odrywając wzroku od drzwi.
Idealnie szarą powierzchnię, twardą jak żelazo i porysowaną delikatnymi słojami, szpeciły trzy czarne 
wgłębienia wielkości kciuka: otwory na skoble. Sześć miesięcy temu dała swojej służce Katii cztery półsztuki 
srebra, żeby na żelaznym rynku w pobliżu Bramy Jałmużników kupiła rygiel do drzwi komnaty. Katia spełniła 
polecenie i wróciła z żelazną zasuwą dość wielką, by zaryglować bramę fortecy. Ash sama zamocowała metalową 
sztabkę i skobel. W trakcie mozolnej pracy stłukła sobie paznokieć, który zrobił się czarny, i złamała dwie srebrne 
szczotki, ale bolce weszły we właściwe miejsca i zasuwa sprawowała się jak należy. Przez tydzień spała lepiej niż 
kiedykolwiek.
Do czasu.
Puk, puk, puk.
Ash wbiła oczy w puste dziury po bolcach. Nie zrobiła nic, by odpowiedzieć na drugą serię kołatania.
- Asarhio. - Pauza. - Prawiecórko, nie próbuj mnie zwodzić.
Ash opadła na łóżko. Jedną ręką przewróciła poduszkę mokrą od potu, drugą przygładziła włosy. Gdy tylko 
zamknęła oczy, usłyszała skrzyp otwieranych drzwi.
Penthero Iss przyniósł z sobą lampę i ostry błękitny blask płonącej nafty przyćmił światło żywicznego 
kaganka. Stanął w progu i popatrzył na nią. Nawet mając zamknięte oczy, wiedziała, co robi.
Odczekał dłuższą chwilę, nim przemówił.
- Prawiecórko, nie sądzisz, iż wiem, kiedy ktoś mnie oszukuje?
Nadal zamykała oczy, ale niezbyt mocno - już raz zdradziła się silnym zaciskaniem powiek. Nie zareagowała 
na jego słowa, koncentrując się na płytkim i miarowym oddychaniu.
- Asarhio!
Trudno było nie zadrżeć. Robiąc zaspaną minę, udając, że wyrwał ją ze snu, otworzyła oczy, po czym 
przetarła je z wigorem.
- Och, to ty.
Nie zwracając uwagi na ten pokaz, Penthero Iss wszedł do komnaty, postawił lampę na ołtarzyku z 
czerwonego drewna obok miseczek ofiarnych z suszonymi owocami i kawałkami mirry, splótł dłonie o długich 
palcach i potrząsnął głową.
- Poduszki, prawiecórko. - Palec wskazujący lewej ręki zakreślił kółko, wskazując nogi łóżka. - We śnie 
rzadko kopie się poduszki tak mocno, że odcisk stopy zostaje na nich do rana.
Ash przeklęła wszystkie poduszki w Fortecy Masce. Przeklęła Katię za cowieczorne spiętrzanie na łóżku 
jedwabnych, puszystych, bezużytecznych worków gęsiego puchu.
Penthero Iss podszedł do łóżka. Misterne złote łańcuszki wplecione w tkaninę ciężkiego jedwabnego 
płaszcza dzwoniły cichutko, gdy się poruszał. Choć nie był muskularny, nosił się sztywno, jakby miał kręgosłup 
wykuty z kamienia. Jego twarz, gładka niczym odarty ze skóry zając, była pociągła i blada. Wyciągjąc smukłą, 
wypielęgnowaną, całkowicie bezwłosą dłoń, powiedział:
- Jak bardzo cię miłuję, prawiecórko. - Ręka, nie doczekawszy się uścisku, odsunęła się, żeby zakreślić 
krąg w powietrzu. - Popatrz na wszystko, czym cię obdarzyłem: srebrne grzebienie, wonne olejki...
- Jesteś moim ojcem, który miłuje mnie bardziej niż mógłby miłować prawdziwy. - Ash zacytowała jego 
słowa. Straciła rachubę, ile razy słyszała je w ciągu szesnastu lat.
Penthero Iss, surlord Spire Vanis, dowódca Straży Rive, kasztelan Fortecy Maski i pan Czterech Bram, z 
niezadowoleniem potrząsnął głową.
- Drwisz ze mnie, prawiecórko?
Czując lekkie ukłucie winy, Ash nakryła dłonią jego rękę. Winna była miłość i szacunek człowiekowi, 
który stał się jej przybranym ojcem i panem.
Szesnaście lat temu, na długo przed przybraniem tytułu niezależnego surlorda, Penthero Iss znalazł ją za 
Płonną Bramą. Była noworodkiem, porzuconym dziesięć kroków od bramy miasta. Wszystkie takie znajdy 
wzbogacały protektorskie mienie. Iss w owym czasie sprawował urząd protektora generalnego, odpowiedzialnego 
za bezpieczeństwo i obronę miasta. Zawiadywał patrolowaniem Czterech Bram, kierował podkomendnymi, 
towarzyszamistrażnikami zbrojnymi w czerwone miecze, oraz dowodził siłami obsadzającymi mury.
Od kiedy Thomas Mar wykuł pierwszy Miecz Rive ze stali i wytoczył nim krew z ludzi, którzy zdradzili 
go pod Wzgórzem Hove, żaden protektor nie otrzymywał zapłaty za swoją pracę. Przez stulecia protektorzy 
utrzymywali się ze swoich folwarków, ojcowizn i nadanej ziemi. Dzisiaj nie było już ziemi do nadawania, do 
Straży wstępowało coraz to więcej ludzi nikczemnego stanu, a protektorzy czerpali dochody z innych, mniej 
szlachetnych źródeł. Towary z przemytu, miecze o niezgodnej z prawem długości albo krzywiźnie ostrza, strzały z 
haczykowatymi grotami, zakazane substancje takie jak siarka, żywice i saletra potasowa, które mogły być użyte do 
wyrobu prochu, pokątnie pędzony alkohol, trucizny, wywary nasenne i proszki uśmierzające ból, nieuczciwie 
zdobyte dobra, łupy znalezione u przestępców i to, co zostało porzucone w obrębie murów miejskich skrzynie 
gnijącej kapusty, tłuste prosiaki zerwane z uwięzi czy też noworodki zostawione w śniegu na pewną śmierć - 
wszystko to należało do protektora. A protektor mógł ze swoim mieniem robić, co tylko chciał.
Protektorskie mienie uczyniło Penthera Issa bogatym człowiekiem.
Jak gdyby odgadując jej myśli, Iss przysunął usta do jej ucha.
- Nie zapominaj, prawiecórko, że podczas sprawowania przeze mnie urzędu natknąłem się na tuziny 
porzuconych osesków, a jednak to ciebie postanowiłem wychować jak własne dziecko.
Ash mimo starań nie mogła opanować drżenia, które przebiegło po jej krzyżu. Inne dzieci Iss sprzedawał 
ciemnoskórym kapłanom ze Świątyni Kości.
- Jesteś zziębnięta, prawiecórko. - Bezwłose palce Penthero Issa przesunęły się po ręce Ash do jej ramienia. 
Błądziły po szyi, szukając ciepła, tętna, nabrzmiałych gruczołów.
Zwalczyła impuls, który nakazywał jej się odsunąć. Nie chciała w żaden sposób prowokować Issa. Gdyby 
potrzebowała jakiegoś dowodu, wystarczyło spojrzeć na trzy ślepe dziury po ryglu w drzwiach ze skamieniałego 
drewna.
- Twoja krew pędzi, Asarhio. - Iss pochylił się nad nią. - A serce...
Niezdolna znieść tego dłużej, szarpnęła się w tył. Iss złapał nocną koszulę i skręcił płótno w garści.
- Znów miałaś sen, prawda? - Nie odpowiedziała. Włókna muślinu pękały pod naciskiem jego ręki. - Pytam 
cię! Prawda?
Ash milczała. Wiedziała, że twarz ją zdradza. Jej policzki rumieniły się przy każdym kłamstwie.
- Co widziałaś? To było w szarym kraju? Jaskinia? Gdzie byłaś? Myśl. Myśl.
Potrząsając głową, krzyknęła:
- Nie wiem! Nie wiem. Widziałam jaskinię wyłożoną lodem... to mogło być wszędzie.
- Widziałaś, co leżało za nią? - Słowa płynęły z ust Issa niczym mroźna mgła, lodowata i skrząca się 
błękitem. Wisiały w powietrzu, chłodząc przestrzeń między nimi, sprawiając, że trudno jej było oddychać. Ash 
zobaczyła, że żuchwa Issa zastyga w bezruchu. Usłyszała mlaśnięcie śliny w jego ustach.
- Ojcze, nie rozumiem, o co ci chodzi. Sen skończył się tak szybko. Ledwie pamiętam, co widziałam.
Penthero Iss zamrugał, gdy nazwała go ojcem. Cień smutku przemknął przez jego oblicze tak szybko, że 
wątpiła, czy w ogóle go widziała. Powoli, z rozmysłem, odsłonił szare zęby.
- Czy musiało do tego dojść? Kłamstwa znajdy wychowanej jak własne dziecko...
Iss nieczęsto pokazywał zęby. Były drobne, schowane za obwisłą wargą. Plotka mówiła, że szkliwo zostało 
spalone w wyniku magicznych, leczniczych zabiegów, jakim poddano go w pacholęcym wieku. Niezależnie od 
przyczyny, Iss wykształcił nawyk mówienia, uśmiechania, jedzenia i picia bez odsłaniania zębów.
Jednym szybkim ruchem Iss znalazł krągłość jej lewej piersi. Przez chwilę obejmował niewielki wzgórek, 
potem go uszczypnął.
- Nie będziesz wiecznie dzieckiem, Asarhio. Już wkrótce pokaże się stara krew.
Ash poczuła, że płoną jej policzki. Nie rozumiała, o czym on mówi.
Iss przypatrywał się jej przez dłuższą chwilę, jego zielona jedwabna szata mieniła się w jaskrawym 
świetle płonącej nafty. Wreszcie puścił koszulę i wstał.
- Doprowadź się do porządku, dziecko. I nie zmuszaj mnie, bym znów musiał cię strofować.
Ash oddychała równo i starała się nie okazywać strachu. Na usta cisnęły się jej niezliczone pytania, lecz była 
dość mądra, aby ich nie zadawać. Iss umiał żonglować słowami. Oczywiście udzielał odpowiedzi, które brzmiały nad 
wyraz logicznie, ale co z tego? Później, kiedy pytający zostawał sam i miał czas na przemyślenie, dochodził do 
wniosku, że w rzeczywistości niczego się nie dowiedział.
Kiedy Iss się odsunął, Ash poczuła zapach, który czasami przywierał do jego odzienia. Woń starych, bardzo 
starych rzeczy zamkniętych tak szczelnie, że wyschły na kruche łupiny. Coś przesunęło się na skraju pola widzenia. 
Przebiegło ją drżenie, drobne włoski najeżyły się na jej karku i znów zawładnął nią koszmar.
Sięgała, sięgała w ciemność.
- Asarhia?
Wróciła do rzeczywistości. Penthero Iss patrzył na nią, jego pociągła, gładka twarz lśniła z podniecenia. 
Cienie tańczyły po obitej jedwabiem ścianie. Ash nadal pamiętała miękkie kunie i sobolowe futra, które niegdyś 
zajmowały miejsce jedwabiu. Iss przysłał strażnika, który zdarł je i zastąpił gładkim, bezkrwistym jedwabiem. 
Futra i zwierzęce skóry budziły w nim obrzydzenie; nazywał je barbarzyńskimi zbytkami i nie życzył sobie, by 
wisiały w komnatach masywnej, rozległej fortecy o czterech wieżach, która stanowiła serce Spire Vanis.
Brakowało jej futer. Bez nich komnata wydawała się zimna i naga.
- Jesteś niezdrowa, prawiecórko. - Iss splótł ręce w charakterystyczny dla niego gładki węzeł kości i 
ciała. - Posiedzę z tobą przez ostatnią godzinę nocy.
- Och, nie, proszę. Muszę wypocząć. - Ash potarła czoło, starając się zachować jasność myśli. Co się z nią 
działo? Podniesionym głosem poprosiła: - Wyjdź. Po prostu odejdź. Muszę skorzystać z nocnego naczynia. 
Wypiłam za dużo wina do kolacji.
Iss nie okazał żadnych emocji.
- Tak, wina... Myślisz, że Katia nie powiadomiła mnie, iż nie tknęłaś czerwonego trunku z cynowego 
dzbana, a później odesłałaś ją, gdy przyniosła ci białe wino w srebrnej karafce? - Rozbrzmiał stłumiony 
metaliczny brzęk: Iss kopnął pusty nocnik, który leżał u stóp łóżka wśród zrzuconych poduszek. - I jakoś 
wytrzymałaś aż do teraz.
Katia. Wiecznie Katia. Ash skrzywiła się. Bolała ją głowa; czuła się taka zmęczona i roztrzęsiona, jakby 
przez całą noc biegła pod górę, a nie spała w wygodnym łóżku. Rozpaczliwie pragnęła zostać sama.
Iss, co ją zaskoczyło, ruszył do drzwi. Wsunął palce w puste dziury, odwrócił się do niej i powiedział:
- Każę Nożowi stanąć przed twoimi drzwiami. Nie wyglądasz zdrowo, prawiecórko. Jestem strapiony.
Jego słowa przeraziły ją niemal tak bardzo, jak nękające ją sny. Marafice Oko budził w niej lęk - bało się 
go mnóstwo ludzi w Fortecy Masce. Przypuszczała, że głównie z tego powodu jej ojciec trzymał go przy sobie.
- Nie możemy zamiast tego zawołać Katii?
Iss zaczął kręcić głową jeszcze zanim skończyła mówić.
- Myślę, że nasza mała Katia nie jest godnym zaufania stróżem. Spójrz na dzisiejszy wieczór: ty 
powiedziałaś, że piłaś wino, ona zaś przysięgała, że nie piłaś, i oczywiście muszę postawić słowo swojej córki nad 
słowem gminnej służki. Nie mam innego wyboru, jak przyjąć, że dziewka skłamała i może to powtórzyć. - Zimny 
uśmiech. - Jesteś niezdrowa, Asarhio. Trapią cię złe sny i bóle głowy. Jakimż byłbym ojcem, gdybym nie troszczył 
się o swoją córkę?
Ash spuściła głowę. Chciała spać, zamknąć oczy i nie śnić. Jej przybrany ojciec był zbyt przebiegły. 
Kłamstwa, nawet błahe, przypominały jedwabny sznur. Umiał je naciągać i splatać, używać do krępowania 
rozmówcy. A ona tej nocy miała zbyt wiele kłopotów. Najlepiej, jeśli już nic nie powie, potulnie pokiwa głową i 
pozwoli, by przybrany ojciec życzył jej dobrej nocy. Już stał przy drzwiach; jeszcze minuta, a odejdzie.
A jednak...
Była Ash March, znajdą pozostawioną za Płonną Bramą na pewną śmierć, porzuconą w śniegu głębokim na 
dwie stopy, w kocu sztywnym od krwi z łona, pod niebem ciemnym jak noc w dwunastą burzę zimy. Była zdana 
na łaskę losu, a jednak przeżyła. Była słaba, a jednak tląca się w niej iskierka życia rozgorzała silnym 
płomieniem. Prostując ramiona, spojrzała przybranemu ojcu prosto w oczy i rzekła:
- Chcę wiedzieć, co się ze mną dzieje.
Odpowiadając jej spojrzeniem, Iss sięgnął po lampę naftową. Na żelaznej podstawce widniał herb surlorda 
Spire Vanis: wielki, szary jak dym drapieżny ptak zwany psobojem, zatapiający szpony wielkości rzeźniczych 
haków w szpicu Żelaznej Iglicy. Ash pamiętała, jak kiedyś przybrany ojciec powiedział jej, że choć psoboje żywią 
się jagniętami, młodymi niedźwiadkami i cielakami łosi, słyną z zabijania psów myśliwskich, które za bardzo zbliżą 
się do ich terytoriów. „Nigdy nie zjadają zabitych psów - mówił Iss z błyskiem fascynacji w swoich zwykle 
zimnych oczach. - Choć urządzają sobie zabawy z ich padłem”.
Zadrżała.
Iss zgasił lampę. Przytrzymując otwarte drzwi, wszedł w słup zimnego powietrza, które wtargnęło z 
korytarza.
- Nie masz się o co martwić, prawiecórko. Po prostu nadrabiasz zaległości, to wszystko. Katia zapewne 
mówiła ci, że większość dziewcząt w twoim wieku jest już kobietami, w każdym znaczeniu tego słowa. W twoim 
ciele zachodzą zmiany, które inne dziewczęta już mają za sobą. Nie należy się spodziewać, że nastąpią one bez 
niewielkiej miarki bólu.
Mówiąc to, wszedł w cienie korytarza, szybko się z nimi jednocząc. Metalowe łańcuszki wplecione w 
płaszcz zadźwięczały delikatnie jak dalekie dzwonki, a potem drzwi się zamknęły i zapadła głucha cisza.
Ash opadła na łóżko. Drżąca i dziwnie podekscytowana, naciągnęła okrycie na piersi i zajęła się 
wymyślaniem sposobów, w jakie sama mogłaby znaleźć odpowiedzi na dręczące ją pytania. Słowa przybranego 
ojca miały tylko wydźwięk prawdy. Wiedziała, że nie zaśnie, mogłaby przysiąc, że nie zaśnie, a jednak - 
niewiarygodne - zasnęła.
Jej sny były pełne lodu.
***
Nasłuchiwacz nie mógł zasnąć. Jego uszy - to, co z nich zostało - bolały go niczym próchniejące zęby.
Nolo przyniósł mu świeżego niedźwiedziego sadła z dołka, w którym się go wytapiało. Sadło było dobre i 
białe i na oko nadawało się do jedzenia, więc Nasłuchiwacz je zjadł. Zatykanie białym, dobrym sadłem dwóch 
starych czarnych dziur, które niegdyś były uszami, byłoby marnotrawstwem. Podobnie jak ogrzewanie ich 
porządną sierścią piżmowołu. Ale niewiele można było poradzić: nic bardziej od starych blizn nie potrzebowało 
ciepła.
Ślady stóp Nolo układały się z wyraźną linię biegnącą do dołka do wytapiania i z powrotem, i dalej do żerdzi 
do suszenia mięsa na środku oczyszczonej ze śniegu przestrzeni. Patrząc na te tropy, Nasłuchiwacz zapisał w 
pamięci, żeby pogadać z żoną Nolo, Silą: nie wypchała mukluków męża odpowiednią ilością siana. Obute stopy 
Nolo topiły śnieg! Sili należała się reprymenda.
Przez leniwą chwilę wyobrażał sobie, jak Silą przeżuwa w ustach pęczek trawy, by po zmiękczeniu upchać go 
między wewnętrzną a zewnętrzną warstwą butów męża. Chwila ta sprawiła mu ogromną przyjemność. Silą miała 
nadzwyczaj piękne, pulchne usta.
Niestety, on był stary i nie miał uszu, Silą zaś była młoda i miała męża, razem mieli czworo zdrowych 
uszu, więc Nasłuchiwacz wyrzucił z myśli ponętny wizerunek i wrócił do bieżącej kwestii: swojego snu.
Siedział w wejściu do ziemianki na zydlu z kości wieloryba, ze starą garbowaną mózgiem skórą 
niedźwiedzia na grzbiecie, i spoglądał w noc. Ciepło dwóch lampek z mydlanego kamienia grzało jego plecy, a 
zimno nieruchomego, lodowatego powietrza chłodziło go od przodu: tak lubił, kiedy słuchał swoich snów.
Lootavek, ten, który słuchał przed nim, klął się, że człowiek może słyszeć swoje sny tylko we śnie, on jednak 
nie mógł przyznać mu racji. Podobnie jak wyściółka butów Nolo, sny musiały zostać przeżute.
Nasłuchiwacz słuchał. Na kolanach trzymał pusty czubek kła narwala, mały srebrny nóż użyty niegdyś do 
dobicia umierającego z głodu dziecka, i kawałek stwardniałego od soli drewna z wraku okrętu, który został 
osaczony, a potem rozbity przez zimny błękitny lód Morza Krańca. Jak wszystkie porządne talizmany, przedmioty 
te dobrze leżały w ręku i gdy rozgrzało je ciepło ciała, otworzyły umysłowi Nasłuchiwacza drogę do półświata, 
który był częściowo ciemnością i częściowo światłem.
Strach zmroził mu wnętrzności, gdy zapadł się w swoje sny.
Ręce wyciągnięte. Opłakana strata. Człowiek bez wyboru podjął najlepszą decyzję, jaką mógł...
- Sadaluk! Sadaluk! Zbudź się, bo zimno spali ci skórę.
Nasłuchiwacz otworzył oczy. Stał nad nim Nolo. Nieduży, ciemnoskóry mężczyzna trzymał pod pachą 
swój cenny płaszcz z wiewiórczych skórek, a w ręce miskę czegoś gorącego i buchającego parą.
Nasłuchiwacz przeniósł spojrzenie z niego na nocne niebo. Nad Zatoką Pingwinów jaśniała nikła 
zapowiedź świtu. Gwiazdy bladły w oczach. Słuchał swoich snów przez połowę nocy.
Nolo otulił jego ramiona wiewiórczym płaszczem, a potem wyciągnął ku niemu parującą miskę.
- Zjedz zupę, Sadaluku. Silą kazała dać mi słowo, że dopilnuję, byś ją wypił.
Nasłuchiwacz grymaśnie pokiwał głową, choć, prawdę mówiąc, był wielce rad - nie z niedźwiedziej 
polewki, którą mógł dostać przy każdym z ognisk płonących wokół dołu do wytapiania, ale z troski Sili.
Zupa była gorąca, ciemna i zawiesista, gęsta od kawałków ścięgien, niedźwiedziego sadła i szpiku. 
Nasłuchiwacz podniósł miskę do ust i pił, delektując się aromatem pary omywającej policzki. Ciepło kościanej 
miski uśmierzało ból w stawach jego czarnych, twardych jak drewno dłoni. Kiedy skończył, oddał pustą miskę.
- Teraz odejdź. Zwrócę ci płaszcz, kiedy trochę odsapnę. Nolo wziął miskę ze zwykłą ostrożnością męża, 
który ma do czynienia z najlepszymi naczyniami żony, i wrócił do swojej ziemianki.
Nasłuchiwacz zazdrościł mu.
Po tym, co tej nocy ukazały mu sny, Nasłuchiwacz wiedział, że powinien wznieść się ponad tak przyziemne 
i doczesne emocje. Ale nie potrafił, ten świat już tak był urządzony.
Nasłuchiwacz widział, jak Ten z Wyciągniętymi Rękami sięga i kiwa w ciemności. A to znaczyło tylko 
jedno.
Czekały ich dni ciemniejsze od nocy.
Zasłonił wejście skórami i wrócił do ciepłego, zalanego złotym światłem wnętrza ziemianki. Na ławie 
piętrzył się stos futer przełożonych świeżym białym wrzosem. Położył się i zamknął oczy. Nie chciał spać i śnić, 
więc skierował myśli ku Sili i wyobraził sobie, jak wraz z Nolo jedzie saniami przez zamarznięte skraje Morza 
Krańca. Jak lód pod płozami cienieje i Nolo nakazuje postój, by żona jak najszybciej mogła zrobić nowy.
Ten przyjemny obraz przykuwał jego uwagę tylko przez krótki czas. Czekała go praca. Należało rozesłać 
wieści. Nadchodziły dni ciemniejsze od nocy i ci, którzy żyli, powinni wiedzieć o takich rzeczach. Musieli zostać 
powiadomieni. Nikt nie powie, że Sadaluk, Nasłuchiwacz z plemienia Lodowych Łowców, nie dowiedział się 
pierwszy.

Rozdział 3
KRĄG PROCHU

- Na pewno sprawdziłeś za okólnikiem dla koni? - Lodowaty wiatr sprawiał, że Drey Sevrance krzywił 
się podczas mówienia. Kryształki lodu błyszczały w lisim futrze kaptura, a sosnowe igły oblepiały jego barki, ręce 
i plecy jak splątane włosy.
Raif pomyślał, że brat wygląda na zmęczonego i starszego niż zwykle. Brzask, który żółcił się na 
horyzoncie, nadawał jego policzkom siarkowy odcień.
- Sprawdziłem - odparł. - Ani śladu Mace’a.
- A na olchowych moczarach i w strumieniu?
- Moczary zamarzły. Przeszedłem kawałek brzegiem strumienia. Nic.
Drey zdjął rękawice i przeciągnął gołymi rękami po twarzy.
- Nurt mógł porwać ciało.
Raif potrząsnął głową.
- Nie ma dość wody, by przeniosła spasionego lisa od jednego zakrętu do drugiego, co dopiero mówić o 
dorosłym mężczyźnie.
- Wczoraj w południe prąd mógł być silniejszy.
Raif zaczerpnął powietrza, żeby coś powiedzieć, ale zmienił zamiar. Strumień mógłby unieść ciało tylko w 
drugim tygodniu wiosny, w pełni roztopów, kiedy zasilała go woda z łysizn i Nadmorskich Pasm - Drey o tym 
wiedział. Przejęty nagłym niepokojem, złapał brata za rękaw.
- Chodź, wracajmy do ogniska.
- Mace Blackhail musi tu gdzieś być, Raif. - Drey machnął ręką w mroźnym powietrzu. - Wiem, że 
najpewniej nie żyje, ale jeśli jest inaczej? Jeśli został ranny i nie może się ruszać?
- Widzieliśmy ślady...
- Nie chcę już o nich słuchać. Czy to jasne? Mógł je zostawić byle kto i nie wiadomo kiedy. Mace pełnił 
nocną wartę - mógł być wszędzie, kiedy nastąpił atak. Albo najeźdźcy zabili go na samym początku i teraz leży 
zamarznięty w jakimś wądole na równinie, albo zdążył wrócić do obozu, żeby ostrzec innych, tylko jeszcze go nie 
znaleźliśmy.
Raif zwiesił głowę. Nie wiedział, co na to rzec. Jak powiedzieć bratu o swoim przeczuciu? Czuł, że 
nieważne, jak długo i dokładnie będą szukać, nie znajdą Mace’a Blackhaila. Wzruszył ramionami. Postanowił nie 
strzępić języka. Był śmiertelnie zmęczony i sprzeczka z Dreyem była ostatnią rzeczą, na której mu zależało.
Twarz Dreya trochę złagodniała. Zmarznięta trawa zachrzęściła, gdy przeniósł ciężar ciała z jednej nogi na 
drugą.
- W porządku. Wrócimy do ogniska. Spróbujemy znaleźć Mace’a za dnia.
Zbyt znużony, by ukryć ulgę, Raif podążył za bratem do namiotu. Skręcone przez wiatr świerki i sosny 
szamotały się niczym skute łańcuchami bestie. Gdzieś nieopodal woda szemrała na luźnym łupku, a daleko za 
widnokręgiem kruk zakrakał na powitanie świtu. Słysząc chrapliwy i zły okrzyk ptaka, którego klan zwał Patrzącym 
na Umarłych, Raif podniósł rękę do gardła. Przez grube rękawice z psiej skóry ledwie wyczuwał twardy haczyk 
kruczej kości, który nosił na lnianym powrózku. Kruk był jego znakiem, wybranym przez przewodnika klanu przy 
narodzinach.
Przewodnik, który dał mu kruczy talizman, nie żył już od pięciu lat. Nikt w klanie nie cieszył się 
większym szacunkiem. Był sędziwy, śmierdział świniami i Raif nienawidził go z całego serca. Obdarzył go 
talizmanem najgorszym z możliwych! Nikt wcześniej ani nikt później nie został powierzony krukowi. Kruki były 
ścierwojadami, zjadaczami padliny; umiały zabijać, ale wolały kraść. Raif widział, jak całymi dniami podążały za 
samotnym wilkiem, licząc na ochłapy z upolowanej przez niego zwierzyny. Wszyscy inni w jego klanie, 
mężczyźni i kobiety, mieli lepsze talizmany. Drey dostał pazur niedźwiedzia, jak przed nim Tem. Znakiem Dagra 
Blackhaila był byk łosia, Jorry’ego Shanka - rzeczny szczupak, Malona Clayhorna - borsuk. Shor Gormalin nosił 
orła, jak Raina Blackhail. Co do przybranego syna Dagra, Mace’a... Raif myślał przez chwilę. Jaki był jego 
talizman? Przypomniał sobie: wilk.
Jedyną osobą w całym klanie, która nosiła znak dziwniejszy od kruka, była Effie. Przewodnik dał jej 
kawałek kamienia w kształcie ucha. Raif zezłościł się na samą myśl. Co złego zrobili Sevrance’owie, że ten 
stary łotr potraktował ich tak podle?
Raif szarpnął kruczy talizman, sprawdzając siłę natartego olejem sznurka. Kiedy był młodszy, wyrzucał 
talizman częściej niż mógłby zrachować, a jednak jakimś sposobem przewodnik zawsze znajdywał go i przynosił z 
powrotem. „Należy do ciebie, Raifie Sevrance - mawiał, wyciągając na pokiereszowanej, brudnej dłoni kawałek 
czarnego rogu. - I pewnego dnia możesz być z niego rad”.
Wszystkie myśli o krukach uleciały Raifowi z głowy, gdy wraz z Dreyem zbliżyli się do kręgu 
namiotów. Pierwsze promienie słońca prześlizgiwały się nad zamarzniętą tundrą, oplatając obozowisko długimi 
nićmi porannego światła. Sześć namiotów ze skór i filcu, konowiązy, dół do palenia ognia, rusztowania do suszenia 
mięsa i pniak do rąbania drewna już miały w sobie coś z ruiny. Tem kiedyś opowiedział Raifowi historię o 
wielkim mrocznym korabiu śmierci, którego załoga przysięgła strzec wejścia na Morze Krańca i zatrzymywała 
wszystkich prócz ślepych i obłąkanych. Oto, jak teraz wyglądały namioty: jak żagle martwego korabia.
Raif zadrżał. Jego ręka opadła od szyi do wydrążonego rożka przymocowanego do pasa pierścieniem z 
przyczernionego smołą mosiądzu. W rożku była zamknięta poświęcona ziemia: pył z kamienia przewodniego, 
który stanowił Serce Klanu. Każdy klan miał swój kamień przewodni i każdy członek klanu nosił przy sobie 
jego część przez całe życie.
Kamień przewodni klanu Blackhail był masywną płytą fałdowanego granitu pożyłkowanego czarnym 
grafitem i śliską od tłuszczu. Kamień przewodni klanu Bludd również był granitowy, ale usiany ziarenkami granatu, 
które lśniły niczym krzepnąca krew. Raif nigdy nie widział sproszkowanego kamienia Bluddów, ale uważał, że musi 
przypominać pył z kamienia Hailów: drobniutki szary proszek, który przesypuje się między palcami jak płynny 
dym.
Gdy zbliżył się do dołu, w którym palono ogień, sięgnął do pasa po rożek i zerwał mosiężne kółko. Rożek 
zamykała zakrywka z bitego srebra i Raif przeciągnął po niej kciukiem, wyczuwając skraj. W obozowisku zmarło 
dwunastu ludzi i tylko dwóch pozostało przy życiu. Dwaj ludzie bez koni, wozów czy sań nie mogli zabrać 
zmarłych do domu. I nie mogli ich zostawić. Okrąglak stał pięć dni drogi na południe od obozowiska, a pięć dni 
wystarczyło, by ścierwojady rozdarły ciała na strzępy.
Raif nie chciał do tego dopuścić. Kruki już unosiły się w przestworzach, zataczając kręgi szerokie na milę, i 
wkrótce ich krakanie zwabi wilki, kojoty, niedźwiedzie i tundrowe koty. Wszystkie zwierzęta żerujące na padlinie 
ściągną do obozowiska, licząc na ostatnią ucztę przed początkiem prawdziwej zimy.
Potrząsając głową, Raif jednym gwałtownym ruchem zerwał nakrywkę. Rożek otworzył się z cichym 
sykiem. Drobny proszek z kamienia przewodniego rozsypał się na wietrze jak ogon komety, przynosząc do ust smak 
granitu. Po chwili grobowej ciszy Raif zaczął zataczać krąg. Obszedł dół ogniska, minął drabinki do suszenia skór 
i mięsa, okrążył namioty i ciała, kreśląc ścieżkę powietrza i pyłu. Szary proszek żeglował długo na tchnieniu 
wiatru, niesiony zimnymi porywami i podrywany w górę, nim wreszcie opadł za zmarzniętą ziemię.
Żaden zwierz nie tknie Tema Sevrance’a. Nigdy. Kruki nie wydziobią mu oczu i ust, wilki nie zatopią 
kłów w jego brzuchu i pośladkach, niedźwiedzie nie wyssią szpiku z jego kości, psy nie będą walczyć o ochłapy. 
Byłby przeklęty i skazany na najciemniejsze czeluście piekieł, gdyby do tego dopuścił.
- Raif?
Raif rozejrzał się. Drey stal w wejściu do namiotu ich ojca, przyciskając do piersi węzełek z prowiantem.
- Co ty robisz?
- Rysuję krąg przewodni. Spalimy obóz. - Raif ledwo poznawał własny głos. Był zimny, a w słowach 
brzmiało niezamierzone wyzwanie.
Drey patrzył na niego dłuższą chwilę. Jego zwykle jasnobrązowe oczy teraz ściemniały do koloru ściany 
dołka na ogień. Raif odgadł przyczynę - jako bracia byli sobie dość bliscy, by znać nawzajem swoje myśli - i 
wiedział, że brat nie jest zadowolony. Miał własne plany związane z ciałami.
Wreszcie grdyka Dreya znów się poruszyła. Po chwili twardym głosem powiedział:
- Dokończ krąg. Złożę zapasy przy konowiązach, potem poszukam oleju i smoły.
Mięśnie klatki piersiowej Raifa rozluźniły się. Usta miał suche - zbyt suche, by mówić - więc tylko pokiwał 
głową. Ruszył dalej. Czuł na plecach spojrzenie Dreya, towarzyszące mu dopóki nie zamknął kręgu. I nie miał 
najmniejszych wątpliwości, że odebrał bratu coś cennego. Drey był starszy. To on powinien mieć pierwsze słowo 
w sprawie poległych.
Drey Sevrance zrobił, co trzeba, by rozniecić porządny ogień. Pracował dokładnie i niezmordowanie: 
porąbał drewno, odarł pobliskie drzewa z igliwia i rozsypał igły po nagiej ziemi między namiotami a dołkiem, 
spiętrzył wielkie sterty mchu wokół ciał, wzbogacił łatwopalne stosy grudkami wytopionego łosiowego tłuszczu 
oraz wstążkami oleju i smoły. Skóry namiotów zlał mocną gorzałką, której zapas zawsze można było znaleźć w 
jukach Metha Ganlowa.
Podczas przygotowań Raif zajmował się wyłącznie tym, o co prosił go Drey, niczego nie podpowiadał, nic 
nie mówił. Traktował brata z szacunkiem należnym mu z racji starszeństwa.
Tymczasem kruki podciągnęły bliżej; ich długie czarne skrzydła rzucały cienie na śnieg, a chrapliwe 
krakanie stale przypominało Raifowi o tym, co nosił na szyi. Patrzący na Umarłych.
Kiedy wszystko było gotowe i bracia stanęli za kręgiem przewodnim, patrząc na czekającą na podpalenie 
ogniową pułapkę, Drey wyjął krzesiwo i krzemień. Krąg wyrysowany przez Raifa nie był widoczny dla oka, ale 
istniał. Obaj wiedzieli, że istnieje. Krąg przewodni zawierał całą moc kamienia, którym został wykreślony. Było 
tu Serce Klanu, tutaj, w zamarzniętej tundrze złych ziem. Wszystko w obrębie kręgu znajdowało się na uświęconej 
ziemi.
Tem kiedyś powiedział, że daleko na południu w Miękkich Krajach słynących z miast o płaskich dachach, 
trawiastych równin i ciepłych mórz, pewni ludzie też używali kręgów przewodnich do ochrony. Zwano ich 
królami. I Tem powiedział, że wypalali je na własnej skórze.
Raif nie wyznawał się na cudzoziemskich obyczajach, ale wiedział, że człowiek klanu prędzej opuści 
okrąglak bez miecza niż bez flaszki, sakiewki czy jeleniego rożka z miarką sproszkowanego kamienia 
przewodniego. Mieczem mógł tylko walczyć. Na uświęconej ziemi przewodniego kręgu mógł rozmawiać z 
Kamiennymi Bogami, mógł prosić o rozgrzeszenie czy szybką i miłosierną śmierć.
Wilk zawył w dali i jego zawołanie wyrwało Dreya z transu. Ściągnął kaptur i rękawice. Raif uczynił to 
samo. Wokół panowała cisza i spokój. Wiatr ucichł, kruki przysiadły na drzewach, wilk umilkł, może węsząc trop 
ofiary. Bracia milczeli. Słowa nigdy nie były mocną stroną Sevrance’ów.
Drey uderzył krzesiwem. Iskra skoczyła na hubkę, która błysnęła płomieniem w jego dłoni. Drey 
przykląkł i zapalił ścieżkę z nasączonego alkoholem mchu.
Raif zmusił się do patrzenia. Było to trudne, lecz należał do klanu, a tutaj spoczywał jego naczelnik i jego 
ojciec. Nie chciał odwracać wzroku. Płomienie popędziły w kierunku Tema Sevrance’a, pożądliwe żółte palce, ostre 
czerwone szpony. Piekielny ogień. Miał pożreć ciało z łapczywością wygłodzonego zwierzęcia.
„Tem...”
Nagle Raif mógł myśleć tylko o zdeptaniu ognia. Posunął się do przodu, ale płomienie już dotarły do 
pierwszego namiotu i rozlały się szeroko po nasączonej olejem skórze. Iskry skoczyły w górę wraz z wielkim 
kłębem dymu i grzmiący ryk zniszczenia wstrząsnął złymi ziemiami do samych trzewi. Płomienie tak gorące, że 
ich biel raziła oczy, zatańczyły w zrywającym się wietrze. Kieszenie podziemnego lodu stopiły się ze zwierzęcym 
sykiem, a potem ze stosu pogrzebowego wzbił się odór płonących ciał. Falujące powietrze naparło na policzek 
Raifa. Oczy go piekły, strużki słonej wody spływały po policzkach. Patrzył prosto przed siebie. Miejsce ostatniego 
spoczynku Tema wypaliło się głęboko w jego duszy. Patrzenie na trawione ogniem zwłoki było obowiązkiem 
narzuconym przez Kamiennych Bogów. Musiał patrzeć, dopóki ciało nie obróci się w popiół.
Wreszcie mógł się odwrócić. Popatrzył na swego brata. Drey nie chciał spojrzeć mu w oczy. Zacisnął dłoń 
w pieść tak mocno, że zadrżały mu piersi. Po chwili oznajmił:
- Idziemy.
Nie czekając na jego reakcję, Drey odszedł do konowiązów, dźwignął z ziemi tobołki z zapasami i 
zarzucił je na ramiona. Raif domyślił się, że dla siebie wybrał najcięższe.
Drey czekał przy słupku. Nie chciał spojrzeć na brata, ale na niego czekał.
Raif podszedł do brata. Jak podejrzewał, zostawione pakunki były lekkie i zarzucił je na plecy bez wysiłku, 
jakby przywdziewał płaszcz. Chciał odezwać się do Dreya, lecz żadne słowa nie wydawały się stosowne, więc 
zachował milczenie.
Ogień ryczał za ich plecami, gdy opuścili obozowisko i skierowali się na południe. Dym podążał w trop za 
nimi, smród przyprawiał o mdłości, a popioły osiadały na ramionach jak pierwsze cienie nocy. Przecięli dolinę i 
szałwiową łąkę i wydostali się na rozległe trawiaste równiny, które ciągnęły się do samego domu. Słońce zaszło 
powoli, ale wcześnie, zalewając niebo krwawym blaskiem, który długo nie chciał wygasnąć.
Drey nie wspomniał o podjęciu poszukiwań Mace’a Blackhaila i Raif był z tego zadowolony. To znaczyło, 
że jego brat widział po drodze te same rzeczy, co on: załamaną taflę lodu na zamarzniętym rozlewisku, wyraźny 
odcisk końskiego kopyta w porostach, ogryzioną do czysta, przyczernioną przez ogień kość pardwy.
Kiedy wyczerpanie wreszcie wzięło nad nimi górę, zatrzymali się. Wyspa czarnych sosen stała się ich 
nocnym schronieniem. Wielkie stuletnie olbrzymy tworzyły obronny pierścień; były potomstwem jednego drzewa, 
które rozsiało wokół życie, a samo umarło. Raifowi spodobało się to miejsce. Jakby obozowali w przewodnim 
kręgu.
Drey rozpalił ognisko z suchych gałęzi i zarzucił na ramiona skórę łosia, żeby zatrzymać ciepło. Raif wziął 
z niego przykład. Siedząc blisko ognia, posilili się paskami baraniny i gotowanymi jajami. Wypili ciemne, wręcz 
niezdatne do picia piwo. Kwaśny smak i smołowy zapach tak nieodłącznie kojarzył się z ojcem, że Raif aż się 
uśmiechnął. Piwo warzone przez Tema Sevrance’a było najgorsze w całym klanie; wszyscy tak mówili, nikt nie 
chciał go wziąć do ust. Krążyła nawet plotka, że kiedyś zabiło psa, który je wychłeptał. Mimo wszystko Tem 
nigdy nie zmienił receptury. Niczym bohaterowie starych podań, codziennie zażywający po kropelce trucizny, żeby 
przygotować organizm na podstępny atak truciciela, Tem uodpornił się na swój morderczy napitek.
Drey też się uśmiechnął. Niepodobna było zachować powagę w obliczu groźby uśmiercenia przez piwo. Ból 
ścisnął Raifa za gardło. Zostało ich teraz tylko troje: on, Drey i Effie.
„Effie”. Uśmiech zniknął z jego twarzy. Jak jej powiedzieć, że ojciec nie żyje? Nigdy nie zobaczyła 
swojej matki. Meg zmarła w połogu, w kałuży własnej krwi, i Tem samotnie wychowywał córkę. Wielu mężczyzn i 
niejedna kobieta mówiła mu, że powinien ożenić się powtórnie, dać dzieciom drugą matkę, on jednak powtarzał: 
„Kochałem raz, duszą i ciałem. To dla mnie wystarczające błogosławieństwo”.
Nagle Drey wyciągnął rękę i lekko szturchnął Raifa w policzek.
- Nie martw się. Damy sobie radę.
Raif pokiwał głową, w głębi duszy rad, że Drey się odezwał. Świadomość, że te same myśli przemykają 
przez głowę brata, dodała mu otuchy.
Drey poprawił kijem bierwiona. Czerwone i niebieskie płomienie tańczyły blisko jego rękawicy, gdy 
przewracał zwęglone kłody.
- Klan Bludd drogo za to zapłaci, Raif. Przysięgam.
Ręka z czystego lodu ścisnęła wnętrzności Raifa. Klan Bludd? Drey nie miał dowodu, że to oni są winni. 
Napad mógł być dziełem każdego innego klanu: Dhoone’ów, Croserów, Gnashów, bandy Okaleczonych Ludzi. 
Albo Sullów. Poza tym nie dawała mu spokoju natura ran, smród zła, wrażenie, że w obozowisku zagościło coś 
więcej niż śmierć. Bluddowie słynęli z żądzy krwi i dzikości, chełpili się swoimi młotami obciążonymi ołowiem, 
włóczniami z hartowanej stali, częściowo ogolonymi głowami i dwuręcznymi mieczami o głębokich zbroczach do 
odprowadzania krwi wroga; jednakże nigdy nie słyszał, by Tem czy Dagro Blackhail mówił, że klan Bludd parał 
się...
Raif potrząsnął głową. Brakowało mu słów na opisanie tego, co wydarzyło się w obozowisku. Wiedział 
tylko, że każdy wojownik godzien swego talizmanu odwracał się plecami do takich rzeczy.
Zerkając na Dreya, nabrał powietrza w płuca, żeby wyrzucić z siebie ciążącą prawdę. Widząc, jak 
zawzięcie brat szturcha polana i jak kij wygina się, bliski pęknięcia, wypuścił oddech bez słowa. Za pięć dni 
wrócą do domu. Wtedy prawda wyjdzie na jaw.

Rozdział 4
KRUK PRZYLECIAŁ

Angusa Loka obsypywał grad całusów. Dokładnie było ich czternaście, po jednym za każdego 
półmiedziaka, które miał wydać na Beth i Małą Moo. Ma się rozumieć, to Beth wpadła na taki pomysł; 
wymarzyła sobie nowe wstążki do włosów i gotowa była zrobić wszystko - łącznie z całowaniem - byle je otrzymać. 
Mała Moo, choć ledwo odrosła od ziemi i uważała wstążki po prostu za kolejną zabawkę nadającą się do 
wpakowania do buzi, piszczała z przejęcia i pokrywała jego twarz lepkimi całusami o smaku owsianki.
- Proszę, ojcze. Proszę - mówiła Beth. - Obiecałeś.
- Plosę, tata - powtarzała za nią Mała Moo.
Angus Lok jęknął. Wiedział, że został pokonany. Bijąc się ręką w pierś, zawołał:
- Zgoda! Zgoda! Rozdzieracie biednemu ojcu serce wraz z sakiewką! Wstążki! A w jakim kolorze?
- Różowe - odparła Beth.
- Bienieski - zapiszczała Mała Moo.
Angus Lok zdjął ją z kolan i posadził ostrożnie na lisim futrzaku u swoich stóp.
- Różowe i bienieski, niech będzie.
Beth zaśmiała się, po raz ostatni cmokając ojca w policzek.
- Niebieskie, ojcze. Mała Moo chce niebieskie wstążki.
- Bienieski. Niebieski - powtórzyła z radością Mała Moo.
- Angus.
Angus podniósł głowę, słysząc głos żony. Wypowiedziała tylko dwie sylaby, ale od razu wiedział, że 
stało się coś złego.
- O co chodzi, kochanie?
Darra Lok stała przez chwilę w drzwiach, jakby niechętna postąpić dalej, wreszcie westchnęła z rezygnacją 
i weszła do kuchni. W drodze do Angusa siedzącego przy ogniu zatrzymała się, żeby odgarnąć kosmyk włosów z 
twarzyczki Beth i zabrać Małej Moo okudlony kawałek ciastka, wydłubany z lisiego futra.
Siadając na dębowej ławie, którą przed osiemnastu laty dostała w prezencie ślubnym od włodarza swojego 
ojca, Darra Lok ujęła w ręce dłoń męża. Sprawdziwszy, czy dwie młodsze z trzech córek zatraciły się w swoich 
małych światach wstążek i ciastek, pochyliła się i wyszeptała:
- Kruk przyleciał.
Angus Lok zaczerpnął powietrza i przytrzymał je w płucach. Zamknął oczy i skierował milczącą modlitwę 
do wszystkich bogów, którzy mogli go słuchać. „Błagam, tylko nie kruk. Niechaj będzie to gawron, kawka, wrona, 
byle nie kruk”. Choć pragnął tego z całej duszy, wiedział, że żona nie mogła się pomylić. Darra Lok umiała 
rozpoznać kruka.
Angus podniósł do ust rękę żony i ucałował ją z czułością. Wiedział, że bogowie nie lubią, gdy zaraz po 
pierwszej prosi się o następną rzecz, dlatego nie modlił się, by jego twarz nie zdradziła lęku. Po prostu sam ukrył 
go jak najstaranniej.
Darra zwróciła na niego ciemnoniebieskie oczy. Jej śliczna twarz była blada, a drobniutkie zmarszczki na 
czole, wcześniej ledwo dostrzegalne, teraz tworzyły głębokie bruzdy.
- Cassy zauważyła go dziś rano. Długo krążył nad domem, nim wreszcie przysiadł.
- Zaprowadź mnie.
Darra Lok puściła rękę męża i pokiwała głową. Podniosła się powoli, z ociąganiem, strzepując 
niewidoczne pyłki z fartucha.
- Beth, uważaj na siostrę. Niechaj nie zbliża się do ognia. Za chwilę wrócę.
Ruch głowy Beth był lustrzanym odbiciem skinienia matki i Angusowi serce zaciążyło niczym 
ołowiana bryła. Kruk przybył do jego domu. Wielkie granatowoczarne ptaszyska z rozłożystymi skrzydłami, 
potężnymi dziobami i ludzkimi głosami wielu różnym ludziom zwiastowały odmienne rzeczy, dla niego jednak 
oznaczały wyłącznie jedno: zapowiedź rychłego opuszczenia domu.
Darra pierwsza wyszła z kuchni. Angus zatrzymał się na chwilę, by pogładzić Beth po policzku.
- Różowe i niebieskie - powiedział, żeby wiedziała, iż nie zapomni o wstążkach.
Na dworze dżdżyło - jednostajna mżawka zaczęła siąpić tuż przed świtem - i grunt wokół zagrody Loka 
przemienił się w błoto. Spodziewając się pierwszych mrozów, Darra zebrała rankiem ostatnie zioła z ogródka i pod 
kuchennym oknem widniał spłachetek gołej ziemi. Obok zielnika, w kurniku, który przylegał do kuchennego 
komina, nerwowo gdakały kury. Wiedziały wszystko o krukach.
- Ojcze!
Angus Lok odwrócił się w stronę najstarszej córki. Cassy Lok miała twarz umazaną ziemią i mokre włosy 
przylegające do boków głowy jak zamoczone płachty wystające spod starej ceratowej czapki, którą wraz z 
masielnicą i dwoma spróchniałymi sochami znaleźli w zakupionej zagrodzie. Mimo wszystko, zdaniem Angusa 
wyglądała prześlicznie z zarumienionymi policzkami i piwnymi oczami, błyszczącymi niczym krople rosy na 
bursztynie. Miała szesnaście lat, dość, by wyjść za mąż i mieć własne dzieci. Angus ściągnął brwi. Jakie ma szanse 
na poznanie odpowiedniego młodego człowieka tutaj, w chacie zaszytej w lasach dwa dni drogi na północ od 
Ule Glaive? Niewielkie. Między innymi dlatego nie sypiał dobrze po nocach.
- Chcesz rzucić okiem na kruka? - zapytała Cassy, biegnąc do ojca. Jej głos zdradzał podniecenie. - To 
posłaniec, podobny do gawronów, które czasami tu przylatują. Tylko większy. I ma coś przywiązane do nogi.
Darra i Angus wymienili spojrzenia.
- Cassy, idź do domu i ogrzej się. My z ojcem obejrzymy ptaka.
- Ale...
- Do domu, Casilyn.
Cassy zacisnęła usta, parsknęła, potem odwróciła się na pięcie i pomaszerowała do domu. Darra rzadko 
używała jej pełnego imienia.
Angus przeciągnął ręką po twarzy, zgarniając krople deszczu z brwi i brody. Patrzył, jak Cassy zamyka za 
sobą drzwi kuchni. Była dobrą dziewczyną. Porozmawia z nią później i wyjaśni tyle, ile będzie mógł.
- Tędy. Nie spodobała mu się kalenica, w przeciwieństwie do innych ptaków. Przysiadł na starym wiązie 
za domem. - Nie czekając na męża, Darra przecięła podwórze i ruszyła wzdłuż szczytu domu. Angus przeżył 
ze swoją żoną czas wystarczająco długi, by wiedzieć, że jej beztroska jest udawana. Darra była ogromnie 
przejęta i ze wszech miar starała się tego nie okazać.
Za zagrodą Loków rósł rzadki las. Wielkie stare dęby, wiązy i lipy miały dość miejsca, by strzelać wysoko 
w niebo i rozpościerać szeroko korony nad bogatym w wilgoć poszyciem mchów, martwych liści, krzewinek i 
paproci. Wiosną Cassy i Beth szukały tutaj błękitnych kaczych jaj, leśnych żab i dzikiej mięty, a latem całymi 
dniami zbierały maliny, jeżyny, agrest i czarne śliwki - wracały do domu po zachodzie słońca z umorusanymi 
buziami i koszykami pełnymi ciemnych papkowatych owoców, które następnie moczyły w wodzie, żeby pozbyć 
się robaków. Jesienią wyprawiały się na pieczarki i inne grzyby, a zimą, kiedy obowiązki wyganiały Angusa z 
domu, Darra zastawiała wnyki, by łapać drobną zwierzynę.
Kraa! Kraa!
Kruk oznajmił swoją obecność dwoma ostrymi, złymi krzykami. Angus Lok spojrzał w niebo, w gałęzie 
wielkiego białego wiązu, który latem ocieniał cały dom. Kruk wyróżniał się nawet wśród konarów grubych jak 
ramię. Siedział na drzewie z hardością pantery wypoczywającej po łatwym polowaniu. Czarny i nieruchomy, wbijał 
w Angusa Loka oczy o barwie płynnego złota.
Spojrzenie Angusa przesunęło się z oczu ptaka na jego nogi. Wyraźnie zobaczył zgrubienie nad lewym 
szponem: skóra szczupaka okręcona ścięgnem i posmarowana żywicą.
Kraa! Kraa!
„Popatrz, wyzywam cię”.
Angus odebrał krakanie kruka jako wyzwanie. Tylko dwóch ludzi w Północnych Terytoriach używało tych 
ptaków do przenoszenia wiadomości i Angus żywił głębokie przekonanie, że nie chce słyszeć wieści od żadnego z 
nich. W zawiniątkach ze skóry szczupaka kryła się przeszłość, i obaj z krukiem to wiedzieli.
- Przywołaj go. - Głos Darry był niski, jej ręce zaciśnięte na płótnie fartucha.
Angus lekko pokiwał głową i zagwizdał, jak nauczono go prawie dwadzieścia lat wcześniej: dwa krótkie 
tryle zakończone przeciągłą nutą.
Kruk przekrzywił głowę i wstrząsnął skrzydłami. Złote ślepia przyjrzały się bacznie Angusowi Lokowi. 
Mijały sekundy. Wreszcie, z hałasem, który zabrzmiał jak ludzki śmiech, kruk sfrunął z gałęzi.
Darra cofnęła się, gdy wielki ptak wylądował, i nawet Angus musiał zwalczyć chęć odskoczenia. Dziób 
kruka był wielki jak grot włóczni, ostry, zakrzywiony niczym lemiesz pługa. Wyraźnie rad ze strachu, jaki 
wzbudził w ludziach, ptak ruszył w stronę Darry, przekrzywiając głowę i cicho pokrakując.
- Nie, paskudne ptaszysko. - Angus pochwycił go, jedną ręką opasując tułów, drugą łapiąc za dziób. 
Podniósł ptaka z ziemi i przycisnął do piersi. Kruk naprężył skrzydła i szpony, ale Angus trzymał go mocno i 
zaciskał rękę na dziobie. - Darro, wyjmij nóż zza mojego pasa i odetnij wiadomość.
Darra zrobiła, o co prosił, choć ręka drżała jej tak bardzo, że łamiąc pieczęć niemal skaleczyła ptaka. Po 
przecięciu ścięgna i żywicy na jej dłoń wypadła paczuszka nie większa od dziecięcego palca.
Angus odwrócił się od żony i wyrzucił kruka w powietrze. Ptak rozpostarł skrzydła, wzbił się w przestworza 
o barwie metalu i zniknął, zanosząc się kruczym śmiechem.
- Proszę. Weź to. - Darra Lok podała mu pakiecik, mokry od deszczu, lepki od żywicy, poplamiony 
ptasimi odchodami. I upstrzony drobnymi zielonymi plamkami. Skóra szczupaka, lekka, wytrzymała, odporna na 
wodę i elastyczna po zamoczeniu, była przydatnym materiałem. Mimo tych zalet Angus nie przypominał sobie, by 
kiedyś otrzymał wiadomość w podobnym opakowaniu. W chwili, gdy jego palce zamknęły się na miękkim, 
mokrym zawiniątku, Darra postąpiła krok w tył. Rzucił jej proszące spojrzenie. „Zostań”.
Pokręciła głową.
- Nie, mój mężu. Jestem twoją żoną od osiemnastu lat, i nigdy nie patrzyłam na przysyłane ci wieści. Nie 
sądzę, by ten czas był dobry na złamanie zasad. - Z tymi słowami, Darra pogładziła go po policzku i odeszła.
Angus podniósł rękę do twarzy, jakby chcąc zatrzymać ciepło jej ręki, i patrzył, jak niknie za węgłem 
domu. Nie zasługiwał na nią. Pochodziła z rodu Rossów ze Wzgórza Clad, była córką pana na folwarku i 
dziewiętnaście lat temu, kiedy się poznali, mogła mieć każdego mężczyznę. Angus Lok nigdy o tym nie zapomniał. 
Nawet teraz, kiedy rozkręcał zwitek skóry i wyjmował zmiękczony śliną pasek kory białego świerku.
Był tak cienki, że przez włókna łyka widział własny kciuk, ozdobiony wypalonym szlaczkiem, który 
przedstawiał foki ścigające sierpy księżyca. Wiadomość też została wypalona, pracowicie wykłuta czubkiem 
rozgrzanej do czerwoności igły:

Ten, który Wyciąga Ramiona, przyzywa
 nadchodzą. Dni Ciemniejsze od Nocy
Sadaluk

Angus podszedł do wielkiego starego wiązu i wsparł się ciężko o pień. Padający deszcz tworzył perlistą 
kurtynę. Był przygotowany na wiele rzeczy, wiele strasznych i bardzo złych rzeczy, ale to... Gorzki uśmiech 
wykrzywił jego oblicze. Myślał, że to już ma za sobą. Że wszyscy mają to za sobą.
„Decyzja należy do ciebie, Angusie Loku. Postąpisz, jak zechcesz”. Przeszłość stale dawała o sobie znać jak 
nadwerężony mięsień gdzieś w piersiach. Zaciskała mu gardło, sprawiała, że trudno było oddychać. Będzie musiał 
odejść. Tego wieczoru. Ruszyć do Ule Glaive, spotkać się z tymi, których należało powiadomić. Ani razu nie 
przyszło mu na myśl, by powątpiewać w wagę wiadomości. Sadaluk z plemienia Lodowych Łowców nie zaliczał 
się do ludzi skłonnych do bezmyślnego gadulstwa. Dał o sobie znać po dwudziestu latach milczenia.
Naga ziemia wokół pnia jesionu przemieniła się w błoto. Echo kruczego śmiechu tłukło się wśród ostatnich 
liści. Angus zerknął na swój dom. Wewnątrz Cassy pomagała Darze dokładać do ognia przed kolacją, Beth miesiła 
ciasto na lepkie, nie dające się nazwać ciasteczka, które obie z Małą Moo wprost uwielbiały. A Mała Moo... cóż, 
prawdopodobnie leżała brzuszkiem do góry na lisiej skórze i ucinała sobie drzemkę. To dziecko mogło spać 
wszędzie.
Ból, który nigdy do końca nie opuścił jego piersi, przypomniał się jednym miękkim ukłuciem. Czy jego 
dzieci będą dziś w nocy bezpieczne?
Wsuwając list do wewnętrznej kieszeni kamizelki, Angus odepchnął się od jesiona i skierował do ciepłego 
domu. Nie. Nie, nie zostawi ich, nie odejdzie w ciemności. Niech ci, którzy przysłali wiadomość, idą do 
najgłębszego spiralnego piekła. Obiecał Beth i Małej Moo wstążki i, na wszystkich bogów, dziewczynki je dostaną. 
A jednak, choć ta przekora sprawiła mu odrobinę satysfakcji, strach zalegał jak proch w jego kościach. Kruk 
przybył, wieści zostały odebrane, a przeszłość dobijała się do jego drzwi.
***
„Bądź cicha jak opadający kurz” - powiedziała sobie Ash March, wymykając się z komnaty. Chłodne 
powietrze z korytarza musnęło jej nocną koszulę i musiała przygryźć wargi, żeby powstrzymać się od drżenia. 
Dlaczego musiało być tak zimne? Obejrzała się na drzwi. Może zarzucić płaszcz? Pomysł wędrowania po Fortecy 
Masce w nocnej koszuli i wełnianym kaftaniku nagle przestał być taki kuszący. Z drugiej strony, jeśli zostanie 
przyłapana w lekkim przyodziewku, będzie mogła powiedzieć, że chodzi we śnie i liczyć, że jej uwierzą. Płaszcz 
znacznie skomplikowałby wyjaśnienia. Czy chodzący we śnie zakładają płaszcze? Nie miała pojęcia.
Patrząc przed siebie na łagodnie zakrzywiający się korytarz z ciosanego kamienia, nasłuchiwała kroków 
Marafice’a Oko. Nóż parę minut wcześniej opuścił posterunek pod jej drzwiami, zapewne w przekonaniu, że 
zasłużył na drzemkę. Nie wiedziała, dokąd poszedł i nie miała pojęcia, czy i kiedy wróci. Wiedziała tylko, że miał 
powyżej uszu spędzania nocy pod jej drzwiami. Nie mogła mieć do niego pretensji. Panował tutaj taki ziąb, że 
oddech dobywał się z ust w obłoczkach bieli, a prócz przyglądania się osiadającemu kurzowi i gasnącym jedna po 
drugiej pochodniom nie było nic do roboty.
Śmiech. Ash zesztywniała. Odgłos powtórzył się; płynął z głębi korytarza, z prawej strony. Z pokoju Katii. 
Ale nie był to jej śmiech. Chyba że służka spędzała noce na chłeptaniu smoły i zagryzaniu jej garściami żwiru.
- Mówiłem, zdmuchnij kaganek.
Ash od razu poznała zimny, nakazujący głos Marafice’a Oko. Był w pokoju Katii... z Katią. Ash zadrżała; 
ta myśl nie przypadła jej do gustu. Ciemnowłosa Katia była taka delikatna, filigranowa jak lalka. A Marafice Oko? 
Wielkie, barczyste chłopisko miało ręce tak potężne, że na ich okrycie trzeba było tyle materiału, co na rękawy dla 
czterech ludzi, a jego przeguby przypominały żelazne sztaby.
Ash wsunęła się w cień pod przeciwległą ścianą i szybko ruszyła dalej. Zimno wapiennych murów 
dosłownie kąsało, dlatego starała się ich nie dotykać. Jej komnata i izdebka Katii mieściły się w najniższej i 
najgrubszej z czterech wież Fortecy Maski: w Beczułce. Beczułka była główną ufortyfikowaną budowlą Spire 
Vanis i jej mury mierzyły dwanaście stóp grubości. Ciągi spiralnych korytarzy i kręconych schodów pięły się od jej 
podstawy niczym ścieżka okrążająca pagórek, przerywane tu i ówdzie obronnymi bartyzanami, strzelnicami dla 
łuczników, komnatami, zacisznymi alkowami i niszami, w których stały ciosane z kamienia tak zwane ławy 
schadzek.
Jej komnata ulokowana była w samym środku Beczułki. Wprost pod podłogą mur wieży wydymał się w 
pierścieniu umocnień tak grubych, że z zewnątrz przypominał masywne wapienne ptasie gniazdo uwite wokół 
pnia drzewa. Beczułka nie grzeszyła urodą. Z trzech baszt mieszkalnych w fortecy ta miała najmniej wdzięku - 
brakowało jej kutych w żelazie i odlewanych z ołowiu płyt Rogatej czy ozdobnych blanków i obrzeżonych 
czarnym marmurem okienek Jasnej.
Co do Drzazgi, najwyższej wieży w Fortecy Masce, zwieńczonej na wysokości sześciuset stóp Żelazną 
Iglicą, na którą niegdyś nabijano szlachetnie urodzonych zdrajców, żeby wszyscy w mieście mogli ich oglądać i 
zaznać strachu... Ash potrząsnęła głową. Nikt nie zaglądał tam od lat. Drzazga była niestabilna, niezamieszkała, 
lodowata, wilgotna i spękana. Dziw, że jeszcze stała. Ludzie powiadali, że tkwiła tak głęboko w zamarzniętym 
skalnym fundamencie Zabitej Góry, iż trzęsła się wraz z nią. Drugi jej koniec sięgał tak wysoko w chmury, że po 
murach stale spływały strumyczki wilgoci, nawet w słoneczne dni. Zimą Drzazga pokrywała się grubą na palec 
skorupą lodu. Bladą, oblodzoną, smukłą i skrzywioną wieżę zwano bardzo różnie: Zimową Wieżycą, Białym 
Cierniem, Bezkrwistą Fujarą Penthero Issa. Ash ściągnęła brwi. Katia zawsze roznosiła takie bzdury.
Docierając do pierwszego ciągu stopni, Ash rzuciła spojrzenie przez ramię. Katia musiała zdmuchnąć 
kaganek, jak przykazał Marafice Oko, gdyż szczelina pod drzwiami była teraz ciemna. To dobrze, pomyślała 
Ash, wzbraniając się przed domysłami. Nie chciała nawet myśleć, co może się dziać w izdebce panny pokojowej.
Lite wapienne stopnie tłumiły jej kroki, gdy ruszyła na dół. Wystające ze ściany żelazne haki pokryte 
brązowymi i pomarańczowymi plamkami rdzy i pleśni, zakrzywione jak ptasie szpony, zmuszały ją do trzymania 
się środka schodów. Niegdyś wisiały na nich długie, przyczernione w ogniu łańcuchy, które łączyły wszystkie 
spuszczane kraty w Beczułce z jedną dźwignią w wartowni na dole. Teraz stanowiły po prostu kolejne ryzyko, 
którego - po służbie, strażnikach i ostrym górskim powietrzu - należało się wystrzegać.
Ash potarła ramiona. Było jej bardzo zimno, wręcz lodowato. Dobrze, że ubrała najcieplejszą nocną 
koszulę, a na nogi wzuła futrzane bambosze. Zima jeszcze się nie zaczęła, przynajmniej nie ta właściwa, dlaczego 
więc nie mogła się rozgrzać?
„Jesteś niezdrowa, prawiecórko. Martwię się”.
Ash przepędziła z głowy głos przybranego ojca. Była niezdrowa, ale nie w taki sposób, jaki miał na myśli. 
Katia uświadomiła ją, co się dzieje z dziewczętami, które wchodzą w swoje lata. Koszmary i zimne poty nie miały 
nic do rzeczy. „Miewasz skurcze brzucha - poinformowała ją w poczuciu własnej wyższości, co ociepliło jej głos. 
- I twoje myśli zaczynają zwracać się ku mężczyznom”. Ash wypuściła powietrze przez nos. Mężczyźni. Nie, w jej 
przypadku zdecydowanie nie o to chodziło.
To coś zupełnie innego. Dziesięć nocy pod rząd śniła o lodzie. Zawsze budziła się w pościeli mokrej od 
potu i skręconej wokół ramion jak lina. Sny były takie prawdziwe, a głosy przemawiających do niej stworzeń nie 
przypominały niczego, co dotąd słyszała. „Pani - mruczały mdląco, ociekając słodyczą jak maślane bułeczki 
miodem - pójdź do nas, sięgnij ku nam, wyciągnij...”
Ash odetchnęła głęboko, żeby powstrzymać się od drżenia. Nagle postała jej w głowie myśl o powrocie do 
sypialni i nogi zrobiły się jakby dużo cięższe. Przybrany ojciec znał przyczynę jej cierpień, była tego pewna. 
Podobnie jak tego, że nigdy nie wyzna jej prawdy.
Wciąż ją obserwował; zakradał się do jej pokoju, gdy spała, sprawdzał piersi, włosy, zęby, wypytywał 
Katię o najdrobniejsze szczegóły jej życia. Nic nie było dla niego nieważne: zawartość nocnika, ilość gęsiego 
tłuszczu zostawiona na talerzu po kolacji, zmieniające się wymiary jej gorsecika i bielizny. Czego od niej chciał? 
Czy ojcowanie prawiecórce mu nie wystarczało?
Ash odepchnęła ostrze bólu zanim ją zraniło. Nie był jej prawdziwym ojcem, musiała o tym pamiętać. 
Nigdy nie nazwał jej córką bez dodawania słowa „prawie”.
Schody urywały się na podeście między kondygnacjami, dając dostęp do strzelnic, potem znów wiodły na 
dół. Ash przyspieszyła. Tutaj było więcej światła, a z Czerwonej Kuźni na dole sączył się gwar wykrzykiwanych 
rozkazów i brzęk stali.
Penthero Iss coś wiedział, coś o niej, o jej rodzicach albo okolicznościach jej narodzin. Coś, co sprawiało, 
że strzegł jej jak oka w głowie, postawił Noża przed jej drzwiami i bez uprzedzenia nachodził ją za dnia i w nocy. 
Jakby miał nadzieję, że przyłapie ją... na czym? Ash potrząsnęła głową. Tej nocy musiała znaleźć odpowiedź.
Co noc na godzinę przed północą Iss opuszczał swoje prywatne komnaty w podstawie Beczułki i dokądś 
podążał. W ciągu minionych lat Ash niezliczoną ilość razy widziała, jak wychodził i wracał, jednak nie miała 
pojęcia, dokąd i po co chodzi. Według słów Katii rzadko zamykał za sobą drzwi. Beczułka była dobrze strzeżona i 
tylko Ash, Katia i garść zaufanych sług miała tu dostęp w nocy. Do baszty przylegał garnizon Straży Rive i 
potężna Czerwona Kuźnia, gdzie towarzyszestrażnicy wykuwali i chłodzili swoje krwistoczerwone miecze. Nikt 
nieproszony nie mógł wejść do wieży. Komnata Issa zabezpieczona była przed intruzami z zewnątrz, ale nie przed 
kimś, kto już był w środku.
W tej komnacie jej przybrany ojciec przechowywał wszystkie swoje osobiste dokumenty. Jeśli istniały 
jakieś zapiski z dnia, kiedy ją znalazł i wziął za swoją, leżały pogrzebane gdzieś głęboko pod księgami i 
pergaminami, pod atlasami o welinowych stronicach, manifestami i listami.
Ash zaczęła schodzić po drugim ciągu stopni, przesuwając rękę z jednego haka na drugi. Głos Issa snuł się 
za nią niczym dym z pochodni. „To tak mi się odpłacasz, prawiecórko? Odziewam cię i żywię, a gdy tylko 
odwrócę się plecami, dopuszczasz się zdrady. Jestem rozczarowany, Asarhio. Myślałem, że bardziej kochasz 
swego ojca”.
Asarhią. Ash nastroszyła się. Była Ash, po prostu Ash, a jednak nikt w Fortecy Masce nie przyjął tego do 
wiadomości. Wszyscy zwali ją Asarhią, panną Asarhią albo panienką. Była to następna rzecz, którą zawdzięczała 
Penthero Issowi. Znalazł ją i nazwał. Nadał jej imię Asarhią, ponieważ było ono modne wśród dam wysokiego 
rodu, i nazwisko March od marchii, dawnej nazwy pogranicza, gdyż właśnie tam została znaleziona: tuż za 
rogatkami miasta. „Pięć kroków na południe od Płonnej Bramy, prawiecórko, i wcale nie musiałem cię 
zatrzymywać. Protektorskie mienie kończy się z cieniem, który rzuca brama”.
Ash przystanęła na ostatnim podeście, żeby posłuchać płynących z dołu odgłosów, i odetchnęła zimnym 
powietrzem.
Płonna Brama. Dlaczego akurat ta? Spire Vanis miało cztery bramy, po jednej z każdej strony świata. Płonna 
zwrócona była na południe. Na południe. Nie wiodły do niej żadne drogi, nikt jej nie patrolował, wozy obładowane 
towarami nigdy nie mijały jej słupów. Płonna Brama wychodziła na północną ścianę Zabitej Góry. Wzniesiono ją 
wyłącznie dla parady, by zadowolić wymogi jakiegoś pradawnego mularskiego kodeksu, który nakazywał, by 
miasto miało w murach cztery bramy. Kto zostawia dziecko przed nigdy nie używaną bramą?
Odpowiedź, jak zawsze, nadeszła z mdlącą siłą: ktoś, kto chce, żeby dziecko umarło.
Głosy. Blisko.
Ash zamarła. Codziennie godzinami obserwowała, jak forteczne koty łowią na dziedzińcu myszy i ptaki, 
i wiedziała, że kot nie atakuje, póki coś się nie poruszy. Okpienie kota wymagało nie lada odwagi. Myszom jej nie 
wystarczało, ptaki też jej nie miały, ale niektóre zające umiały się na nią zdobyć. Widziała, jak stare wygi zastygały 
w bezruchu, bezczelne jak mało kto.
Skuliła się w głębokich, skośnych cieniach, przyciskając ramiona do wapiennej ściany. Głosy przybliżyły 
się, coraz wyraźniejsze, a kamienne płyty niosły echo kroków. Tup, tup, tup.
- Nie trzymaj miski w wyciągniętych rękach, jakby to był pełen nocnik, ty niewydarzony łosiu. W ten sposób 
szybko wystygnie. Przyciśnij ją do piersi. Lepiej, żeby Jego Oziębłość nie musiał skarżyć się na letnią fasolę. 
Wystarczy, że dostanie ją poniewczasie.
- I co z tego? Z pewnością nie on ją zjada. Fasola to pospolita strawa, a wszyscy wiemy, jak potężny i 
wybredny jest Psobój. Nie przełknąłby kęsa wieprzowej kiełbasy nawet gdyby od tego zależało jego życie.
- Mnie tam nic do tego. Chciał fasolę w topionym maśle, dostanie fasolę. A ty dostarczysz ją w te 
pędy, bo od wezwania upłynęło już dużo czasu. I masz powiedzieć, że nikt z kuchni nie zawinił. Te przeklęte 
kocmołuchy palacze! Bodaj ich zaraza! Niech tylko się dowiem, który z tych diabłów o psich pyskach zadusił 
ogień w moim piecu, to dalibóg klnę się, że...
Głosy ucichły, gdy dwie postacie zniknęły w głębi korytarza. Ash odsunęła się od ściany. To tylko pani 
Wence ze sługą. Nawet nie zerknęli w jej stronę, gdy przechodzili. Sądząc z rozmowy, spóźnili się z 
dostarczeniem jedzenia jej przybranemu ojcu, co znaczyło, że Iss nadal przebywa w komnacie. Ash z irytacją 
otrzepała ramiona z wapiennego pyłu. Co ma teraz począć?
Kwestię tę rozstrzygnął tupot ciężkich butów wysoko na schodach. Towarzyszstrażnik, wnosząc z 
cichutkiego podzwaniania metalu, który towarzyszył każdemu krokowi. Nie było odwrotu. Ash opuściła 
bezpieczną kryjówkę w cieniach, pokonała ostatnie stopnie i skręciła w korytarz na dole. Wejście do Czerwonej 
Kuźni mieściło się po południowej stronie wieży, dlatego skręciła na północ, idąc w ślad za panią Wence i 
służącym w kierunku komnaty Issa.
Na dole krzywizna korytarzy Beczułki malała do tego stopnia, że łatwo było zapomnieć, iż biegną one 
kręgiem po obwodzie podstawy. Prywatne pokoje Issa zajmowały tylko czwartą część powierzchni najniższej 
kondygnacji. Prócz nich na dole mieściły się komnaty reprezentacyjne, Sala Sądów i Czarny Skarbiec, oraz 
główne wejścia na dziedziniec i do Czerwonej Kuźni. Wzdłuż korytarza stał szereg naturalnej wielkości posągów 
z dymnego marmuru, przedstawiających Czterech Założycieli Miasta i Nadziane Bestie Spire Vanis.
Ash zadrżała, gdy dobiegł ją szmer otwieranych drzwi baszty. Zimne powietrze naparło na tył jej nóg. 
Zaczynała żałować, że w ogóle wyszła ze swojej komnatki. Z drugiej strony, ostatnimi czasy robienie 
czegokolwiek lepsze było od spania.
Sny budziły ją każdej nocy. Jej umysł zaczął błądzić... zobaczyła lodową jaskinię, poczuła straszliwie 
zimny oddech, który buchał ze lśniących ścian...
Trzasnęły następne drzwi, przywodząc ją do rzeczywistości. Znów głosy. Pani Wence i służący wracali z 
komnaty Issa. Zjawią się tutaj lada chwila.
Ogarnięta paniką Ash zawróciła na pięcie. W świetle płonącej pochodni widziała gładkie ściany, obite 
żelaznymi płytami drzwi, które wiodły do nie używanej wschodniej galerii i przez cały czas były zamknięte, wnękę 
z posągiem Torny’ego Fyfe’a, Lorda Bastarda, sławetnego szermierza i żarłoka, a ostatnio wielce szanowanego 
Założyciela Miasta...
Pięty pani Wence wybijały marszowy rytm na wapiennej posadzce. Jej nosowy głos stał się piskliwy z 
niezadowolenia.
Ash podbiegła do pochodni, wyrwała ją z cynowej oprawy i trzasnęła nią o ścianę. Płomienie zgasły, 
pogrążając tę część korytarza w półmroku. Kłęby gęstego dymu ze zwęglonego końca snuły się ku stropowi, gdy 
wsuwała pochodnię na miejsce. Zapach palonej żywicy rozjaśnił jej w głowie. Odwróciła się, pobiegła ku 
posągowi Torny’ego Fyfe’a, wcisnęła się za grube marmurowe uda i podziękowała Stworzycielowi za każdy 
złożony z ośmiu dań posiłek, jakim Założyciel uraczył się za życia. W cieniu rzucanym przez wystający kałdun 
mogłaby skryć się cała sfora psów.
- Dalibóg! Mając do wyboru między tobą a palaczami nie wiem, kto jest nikczemniejszy. Miałeś rzec 
Issowi, że to nie z winy kucharzy. Zamiast tego niczym ostatni gamoń stękałeś coś o drewnie i ogniu.
Pani Wence i służący zatrzymali się kilka kroków od marmurowej podobizny Torny’ego Fyfe’a. Choć 
światło w korytarzu było teraz nikłe, Ash wyraźnie widziała drżący czubek ostrego nosa ochmistrzyni.
- Pochodnia zgasła, Grice. Zapal ją, nuże. Niech Jego Oziębłość nie ma dalszych powodów, by na nas 
pomstować.
Kiedy Grice szukał krzesiwa za pazuchą kaftana, Ash poczuła przy uchu strumyczek zimnego potu. Nie 
bacząc na senne mary, wróci do swojej komnaty, gdy tylko ta para się oddali. Nie powinna tu przychodzić. Gdyby 
nie ten od początku chybiony pomysł, leżałaby w łóżku i śniła o lodzie, a nie tkwiła za marmurowym posągiem, 
kryjąc się przed forteczną służbą.
Pani Wence zrozumiała, że Grice nie ma czym skrzesać ognia, i parsknęła z pogardą.
- Dalibóg! Jak możesz zwać się mężczyzną i nie nosić krzesiwa?
- Mogę odpalić ją od innej pochodni, pani.
Ku wielkiej uldze Ash ochmistrzyni pokręciła głową, wzruszyła ramionami i zatrzęsła obfitym biustem.
- Ani mi się waż, ośle. Co będzie, jeśli Iss wyjdzie z komnaty i zobaczy, że o tej porze szwędasz się z 
dymiącą pochodnią? - Parsknięcia następowały jedno po drugim. - Dalibóg pomyśli, że jakiś skrytobójca 
przyszedł poderżnąć mu gardło, ot co. I równie pewne jak to, że zgniłek przyciąga muchy, tak ty słono byś zapłacił. 
Zabieraj się stąd, nuże!
Rozsierdzona pani Wence i potulny sługa ruszyli dalej korytarzem.
Opierając się o bark Torny’ego Fyfe’a Ash odetchnęła cicho. Marmurowy pył pokrywał jej szyję, ciemny i 
ziarnisty jak zlodzony śnieg. Strząsnęła go. Była zesztywniała i skostniała z zimna, nocna koszula kleiła się do jej 
zlanych potem pleców. Zimnym potem. Wciągnęła piersi i brzuch i wysunęła się zza ramion Torny’ego Fyfe’a. 
Uważała, żeby nie uderzyć się o kamienne kończyny. Gdy tylko stanęła w korytarzu, coś szarpnęło jej głowę do 
tyłu. Ostrożnie zerknęła przez ramię. Pasmo włosów zahaczyło o misternie wyrzeźbioną pochwę Założyciela. 
Przeklinając wszystkich mężczyzn noszących miecze, zajęła się odczepianiem włosów.
Poza uzbrojeniem Torny’ego Fyfe’a w miecz dość długi, by nadziać konia, rzeźbiarz wyposażył go w 
wydętą na wietrze pelerynę. Ostre fałdy marmuru otarły jej łydki, gdy się przesuwała. Wydając odgłos pośredni 
między piśnięciem a szlochem Ash poprzysięgła, że natychmiast zawróci do komnaty i nigdy, ale to nigdy nie 
przyjdzie tu w nocy.
Sss... Drzwi otworzyły się gdzieś daleko i cichy szmer poniósł się korytarzem. Ash odwróciła głowę. Hałas 
dochodził od strony komnaty Penthero Issa. Jeszcze nie zdążyła zadecydować, co zrobić, gdy usłyszała szuranie 
miękkich podeszew o kamień. Iss szedł w tę stronę.
Ash szarpnęła włosy i wycofała się w najgłębsze cienie wnęki. Iss się wścieknie, jeśli ją tu znajdzie. 
Dostanie furii. W porównaniu z tym wybrykiem założenie rygla na drzwiach było niewinną psotą.
Nim miała szansę stanąć w wygodniejszej pozycji, przybrany ojciec wyłonił się zza zakrętu. Chudy, blady i 
bezwłosy, pomijając krótko przystrzyżoną szczecinę na ciemieniu, Penthero Iss wyglądał jak topielec po tygodniu 
wyciągnięty z jeziora. Wszystko w nim było blade, gładkie i bezkrwiste. Oczy miał niby zielone, ale ledwie, 
ledwie, usta i policzki barwą i fakturą przypominały gotowaną cielęcinę, a przez płatki uszu prześwitywało 
światło.
Iss, z jakimś zawiniątkiem w lewej ręce, poruszał się żwawiej niż zwykle. Niebieskie jedwabie, obficie 
naszywane metalowymi łańcuszkami i okruchami agatu, uderzały o jego uda.
Ash wstrzymała oddech. Skuliła się w cieniach, jak najdalej od przybranego ojca. Zamknęła oczy, gdy 
miał ją minąć.
Ale nie minął. Nie całkiem. Zatrzymał się. W milczeniu. Przeświadczona, że została odkryta, Ash 
otworzyła oczy. W tych okolicznościach tłumaczenie się chodzeniem we śnie zdałoby się psu na budę.
Zamrugała ze zdziwienia. Była pewna, że ujrzy wpatrzone w siebie bladozielone oczy przybranego ojca, 
lecz on nawet nie patrzył w jej stronę. Stał odwrócony do niej plecami przed okutymi żelazem drzwiami. Widziała, 
jak naprężyło się ścięgno na przegubie jego dłoni, a potem rozległ stłumiony szmer klucza obracanego w zamku.
W ciągu lat spędzonych w Fortecy Masce Ash ani razu nie widziała, by ktokolwiek otwierał żelazne 
drzwi. Prowadziły do nie używanej wschodniej galerii i do Drzazgi. Nikt nigdy nie zachodził do Drzazgi. 
Zakazywało tego prawo. Ludzie mówili, że w wieży pomarło wielu robotników: jedni spadli w ramiona śmierci 
przez dziury w przegniłych stropach, drudzy zostali zmiażdżeni przez spadające kamienie, a jeszcze inni nadziali się 
na ostre pręty balustrady, która wiła się wokół głównych schodów jak piekielna spirala.
Ash przesunęła się odrobinę, wspierając rękę na gładko wyrzeźbionym zadzie Torny’ego Fyfe’a.
Drzwi uchyliły się, gdy Penthero Iss pchnął metalową płytę. Na korytarz wypadła mgiełka stęchłego 
powietrza. Ash poczuła suchy, drapiący w gardle odór starego kamienia i zbutwiałych przedmiotów. Ten sam 
zapach, tylko słabszy, przywierał czasami do szat Issa, kiedy ten w środku nocy zachodził to jej komnaty. Ash 
zadrżała, niepewna, czy ze strachu, czy z zaintrygowania. Klucz w zamku obrócił się prawie bezgłośnie! Zawiasy 
drzwi ślizgały się jak krążek masła po pieczystym. Wszystko zostało naoliwione. Niedawno. Nie było rdzy, nie 
było pleśni.
Iss wsunął się w ciemność za drzwiami. Wszystkie poprzednie przysięgi o powrocie popadły w niepamięć. 
Ash pragnęła, by przybrany ojciec nie zaryglował za sobą drzwi. Spieszył się, to było widać. Czy przystanie, żeby 
przekręcić klucz?
Żelazne drzwi przymknęły się płynnie jak drzwiczki kuchennej szafki. Ruch powietrza sprawił, że jedna z 
żelaznych płyt zadrżała w oprawie. Ash słuchała, czy Iss wsuwa klucz do zamka. Coś usłyszała, jakby szczęk czy 
stuknięcie, a potem zapadła cisza.
Czekała. Jej serce biło szybko i mocno, gdy gotowała się do skoczenia ku drzwiom. Zmusiła się do 
odliczania sekund. Przybrany ojciec poszedł do Drzazgi. Drzazga.
Mijały minuty. Pod wpływem ciepła jej ręki plecy Torny’ego Fyfe’a zrobiły się letnie. Ash poklepała 
marmur. Zaczynała lubić starego Lorda Bastarda.
Tym razem wydostała się z wnęki bez przeszkód, wsuwając włosy za kołnierzyk koszuli i podnosząc 
wysoko kolana, żeby uniknąć ostrych krawędzi. Rozprostowując ścierpnięte nogi i plecy, podeszła do drzwi. 
Okrywające je płyty z hartowanego metalu tworzyły nieustępliwy pancerz. Na każdej wytłoczony był stojący 
wysoko na szczycie Żelaznej Iglicy Psobój.
Ash niezdecydowanie popchnęła drzwi. Zimny metal ustąpił i odchylił się pod jej dłonią. Cienie i stare 
powietrze popełzły po jej palcach i ręce. Iss nie zamknął drzwi. To wydawało się szalone, nieprawdopodobne. 
Niedowierzanie ścisnęło ją w brzuchu niczym gwałtowny skurcz. Mimo wszystko pchała drzwi dalej, otwierając je 
na całą szerokość. Za nimi kryły się tajemnice, to nie ulegało wątpliwości. Musiała wiedzieć, czy dotyczą jej 
osoby.
Wkroczyła w cień i pozwoliła, by drzwi zamknęły się za jej plecami. Chłód odmienny od zimna panującego 
w rotundzie nacisnął na jej piersi: suchy, gryzący i ciężki, jakby powietrze zagęszczały drobiny zamarzniętego 
pyłu. Ash zamarła na chwilę w bezruchu, dając oczom czas na przywyknięcie do ciemności.
Wschodnia galeria była długą arkadą wapiennych łuków krytych łupkiem - wiedziała to, gdyż konstrukcja 
tworzyła masywną wschodnią ścianę dziedzińca - a jednak otaczające ją cienie niewiele zdradzały. Widziała tylko 
ciemne blizny otwartej przestrzeni, blade połyskujące krawędzie filarów i zarysy łuków matowego kamienia. Z 
góry dobiegało ciche gruchanie i Ash domyślała się, że to gołębie znalazły wejście pod krokwie.
Mając nadzieję, że ptaki są tutaj jedynymi żywymi stworzeniami, ruszyła przed siebie. Kamienny pył 
chrzęścił pod bamboszami przy każdym kroku. Lodowate palce szronu muskały jej ramiona i kostki. Smród 
suchego rozkładu przybrał na sile. Nagle zdenerwowana, przyspieszyła, wkraczając w tunel ciemności. „W każdej 
chwili mogę zawrócić” - powtarzała sobie w duchu, próbując robić to z przekonaniem.
Galeria ciągnęła się w nieskończoność i tylko nikła księżycowa poświata, wpadająca przez szpary w 
deskach, którymi zabito prześwity między kolumnami, rozpraszała głęboki mrok. Ash zerknęła w kałuże cieni po 
obu stronach przejścia. Co można zobaczyć w takiej ciemności? Zwolniła. Co można zrobić?
Zatrzymała się i spojrzała w dal. Drogę tarasowała wybrzuszona ściana, czarna, a jednak dość wygładzona, 
by odbijać odrobinę światła. Na tle ciemnego kamienia rysował się ledwie widoczny zarys bogato rzeźbionych 
drzwi. Ash poznała je od razu. Identyczne drzwi, zaryglowane i zabite deskami, znajdowały się w ścianie fortecy. 
Drewno było obrobione w taki sposób, by omamić oczy i wyrobić w patrzącym przekonanie, że drzwi są już 
otwarte i że przechodzi nimi Robb Claw, prawnuk Lorda Bastarda Glamisa Clawa.
Drugie wejście do Drzazgi.
Ash już napięła mięśnie, by ruszyć w ich stronę, gdy nagle ziemia zadrżała pod jej stopami, zatrzeszczały 
belki nad głową. Mżawka kurzu opadła ku podłodze. Ash poczuła, jak jeżą się drobne włoski na jej ramionach. 
Wszystko znieruchomiało, a jednak w powietrzu i cieniach nadal następowały zmiany. Ściana na końcu galerii nagle 
zdała się czarniejsza, jakby głębsza, wysysająca samą istotę nocy. Temperatura powietrza opadła tak szybko, że Ash 
miała wrażenie, iż zanurza się w lodowatej wodzie. Cienie stopiły się, kierunki pogmatwały. Wszystko wydawało się 
jakby pomniejszone.
A potem Ash coś poczuła.
Coś złego, pragnącego i złamanego. Coś uwięzionego w ciemności, wysychającego powoli na łuskową 
łupinę. Coś nie nazwanego i pełnego nienawiści, obłąkanego z samotności, przerażenia i dzikiego, oślepiającego, 
niewysłowionego bólu. Przepełnionego złem, zżeranego strachem, zdjętego pożądaniem, które płynęło jak krew 
przez ciemne, wyjałowione serce. To coś pragnęło, tak bardzo pragnęło. Trudno powiedzieć czego, ale pragnęło. I 
nienawidziło. I było zupełnie samo.
Ash zatrzęsła się ze grozy, która opadła ją niczym straszliwy ziąb. Oddech wyrwał się z jej ust, płuca 
nagle stały się niepotrzebne. Chwila zastygła w powietrzu jak pył zbyt lekki, by osiąść za ziemi. Ash miała 
wrażenie, że tonie w lodowatej wodzie. Nie mogła oddychać, nie mogła mówić ani myśleć.
Powoli, niezmiernie powoli i straszliwym kosztem owo bezimienne pragnące coś zwróciło ku niej swój 
umysł. Ash March poczuła, jak przetacza się po niej wielkie koło młyńskie jego świadomości, i w jednej 
sekundzie poznała pełne brzemię jego istnienia. Aż zaschło jej w ustach.
Stworzenie sięgnęło.
Nie było go tutaj, nie było ani obok niej, ani wyżej ani też pod nią. Ale sięgnęło.
Ash zadygotała. Z trudem zassała powietrze, zawróciła na pięcie i pobiegła.
Tłukąc pięściami powietrze, z rozwianymi włosami, plaskając podeszwami bamboszy o kamień, pędziła 
wschodnią galerią z powrotem w kierunku żelaznych drzwi. Ściany, łuki i otwory zlały się w jedną rozmytą 
smugę. Serce podeszło jej do gardła. Kiedy dotarła do okutych żelazem drzwi, niemalże przedarła się przez nie 
jak niedźwiedź przez skorupę lodu. Korytarz rotundy był ciepły i pełen światła. Pochodnia, którą zgasiła, ponownie 
płonęła żółtym skwierczącym płomieniem. Mało brakowało, a zerwałaby ją ze ściany i rzuciła w ciemność za 
drzwiami, by spalić wszystko, co tam żyło.
Przeważyło pragnienie ucieczki. Nie zatrzymując się, by sprawdzić, czy drzwi zamknęły się za nią albo czy 
ktoś nie nadchodzi, Ash popędziła ku schodom. Wapienne ściany, wcześniej zimne jak kamienie nagrobne, teraz 
wydawały się ciepłe jak spieczona słońcem glina.
Ash potrząsnęła głową, pokonując schody po dwa, trzy stopnie naraz. Była głupia. Głupia. Wszem i 
wobec było wiadomo, że nie ma czegoś takiego jak dobre sekrety. Powinna trzymać się z daleka, nie 
wściubiać nosa, nie prowokować. Nawet gdyby poszła do prywatnych komnat przybranego ojca zamiast 
kierować się do Drzazgi, efekt byłby taki sam. W gruncie rzeczy nie liczyła na znalezienie jakiegoś magicznego 
skrawka papieru, który mówiłby, że była kimś więcej niż tylko podrzutkiem, a Penthero Iss oszukał jej 
prawdziwych rodziców i siłą zabrał im dziecko. Nie było dobrych sekretów. Niemądrze wierzyła, że jest inaczej.
Ash zaszlochała histerycznie. Była Ash March, znajdą zostawioną za Płonną Bramą na śmierć.
Łzy zapiekły ją w oczy, gdy pokonywała ostatnie stopnie w drodze do swojej komnaty. Nie chciała myśleć o 
bezimiennym stworzeniu w Drzazdze, nie chciała wiedzieć, czym było.
- Co my tu mamy?
Ash pokonała ostatni zakręt schodów i stanęła twarzą w twarz z Marafice’em Okiem. Zagradzał jej drogę, 
uniemożliwiając zrobienie następnego kroku. Potężna, wydęta klatka piersiowa zmusiła ją do postąpienia w tył. 
Marafice Oko miał małe oczka i drobne usta, a ręce wielkie jak bochny chleba. Ash bała się jego rąk. Widziała, 
jak rwie nimi łańcuchy.
- Gdzie byłaś? Masz dosyć lania do nocnika? Uznałaś, że lepiej przejść się do wychodka?
Ash nie odpowiedziała. Marafice Oko lubił po grubiańsku odnosić się do kobiet. To sprawiało mu 
przyjemność.
Przesunęła się w bok, żeby go wyminąć. Spuściła oczy, nie chcąc na niego patrzeć, starając się, by nie 
dostrzegł jej wzburzenia.
Marafice Oko przesunął się wraz z nią, znów tarasując jej drogę. Kawał purpurowego mięsa, który był 
jego lewą pięścią, poderwał się do jej brody. Pięść ledwie dotknęła ciała, dźgając podbródek kłykciem wielkości 
ptasiej czaszki, a jednak to wystarczyło, by Ash poderwała głowę.
Nóż skrzywił usta w uśmiechu.
- Co zdenerwowało naszą małą dziewczynkę? Widziałaś coś, czego nie powinnaś widzieć czy może mróz cię 
ukąsił?
- Daj mi spokój! - Ash skoczyła, nacierając z całej siły na jego pierś. Nóż ledwie się zakołysał. Brunatny 
skórzany kaftan zaskrzypiał, gdy mężczyzna pochylił się lekko, żeby przyjąć siłę uderzenia. Ash zachwiała się na 
piętach i straciła równowagę, jak po silnym pchnięciu drzwi, które wbrew oczekiwaniom wcale nie były 
zamknięte.
Uśmiech Noża zwęził się niebezpiecznie. Marafice Oko wsunął pięść pod jej szczękę i wbił kłykcie w 
miękkie ciało podbródka.
- Zabijałem kobiety za dużo mniejsze przewiny - warknął, błyskając świńskimi oczkami. - Skądś taka 
pewna, że nie utłukę i ciebie?
Ash miała wrażenie, że zamiast nóg ma kruche słomki. Obecność bezimiennego stworzenia przylegała jak 
tłuszcz do jej skóry. Jej piersi drżały z wyczerpania i, choć biegła co tchu przez fortecę, czuła zimno, jakby cały czas 
stała bez ruchu.
Podnosząc głowę, żeby uwolnić się od kontaktu z pięścią Marafice’a Oko, odetchnęła głęboko i 
powiedziała:
- Iss kazał ci mnie pilnować, a nie dotykać. Jeśli odsuniesz się i zostawisz mnie w spokoju, to może - tylko 
może - jutro nie powiem mu, jak łatwo wyśliznąć się spod twojej pieczy.
Oczy Noża zwęziły się w dwie ciemne szczeliny. Mięśnie jego twarzy zesztywniały. Popatrzył na Ash, 
zionął na nią oddechem i w końcu, w dogodnej dla siebie chwili, odsunął się i pozwolił jej przejść.
Po raz drugi tej nocy Ash czuła zło za plecami, gdy szła do drzwi swojej komnaty. Marafice Oko patrzył 
za nią przez całą drogę. Kiedy jej ręka sięgnęła do drzwi, przemówił:
- Pchnij mnie jeszcze raz, Asarhio March, a długo nie pożyjesz.
Ash przymknęła oczy, broniąc się przed złymi słowami. Kolana ugięły się pod ciężarem jej ciała i musiała 
wesprzeć się o drzwi, żeby nie upaść. Choć się nie obejrzała, wiedziała, że Marafice Oko dostrzegł tę chwilę 
słabości. Nienawidziła go za to.
Z całą siłą, jaką mogła przywołać, pchnęła drzwi i niemal wpadła do komnaty. Mimo że ledwie trzymała 
się na nogach, najpierw ustawiła pod drzwiami krzesło zabrane sprzed komody. To za mało. Rozejrzała się 
gorączkowo po pokoju. Wybór padł na kufer z cedrowego drewna. Wywlokła go z ciepłego, suchego miejsca przy 
koszu z węglem drzewnym i ustawiła obok krzesła. Podniosła trójnożny zydelek i dodała go do barykady. Nadal 
niezadowolona, postanowiła przestawić samą komodę - pchała ramieniem i kopała mebel, aż zaczął sunąć po 
podłodze. Powoli, metodycznie, na wpół przytomna z wyczerpania, piętrzyła sprzęty pod drzwiami ze 
skamieniałego drewna.

Rozdział 5
POWRÓT DO DOMU

Padał deszcz ze śniegiem, gdy wkroczyli na tereny klanu. Raif nienawidził takiej pogody - wolał deszcz, 
śnieg albo grad. Coś, co było konkretne.
Nękało ich kąśliwe zimno. Mróz ustąpił, ale szarpiące porywy wiatru przenikały do szpiku i trudno było się 
rozgrzać. Wszystko w zasięgu wzroku było szare. Stary las na Klinie, sosny na wierzchołku Spiczastego Szczytu, 
strumień uchodzący do Zimnego Jeziora i chata Szalonej Binny wzniesiona na palach na brzegu wody: wszystko 
szarzało jak łupek. Raif kopnął bryłę ziemi i trawy. W trzewiach czuł, że coś jest nie w porządku.
Drey trącił go w ramię.
- Dym. Tam.
Raif spojrzał we wskazanym kierunku. Poszarpane kłęby dymu snuły się nad kępą dębów i lip, które rosły na 
wzniesieniu. Na ich widok skurcz zacisnął jego gardło. Zaraz za nimi w dolinie leżał okrąglak. Dom był bliżej niż 
mu się wydawało.
- Zaraz będziemy na miejscu - oznajmił Drey, zasłaniając widok. Obaj mieli szczelnie zaciśnięte kaptury z 
lisiego futra i, jeśli nie patrzyli wprost na siebie, jeden nie mógł widzieć oczu drugiego. Płatki śniegu i krople 
deszczu zebrały się na rzęsach i w sześciodniowym zaroście Dreya. - Zaraz będziemy na miejscu - powtórzył. - 
Ciepły ogień, ciepła strawa. Dom.
Raif wiedział, że Drey chce, by coś mu odpowiedział, wspomniał o spaniu przy Wielkim Palenisku albo 
o siedzeniu przy stole i zajadaniu się pyszną jagnięciną, obłożoną miętą i pieczoną cebulą przez Anwyn Bird, albo 
o staniu obok kamienia przewodniego i śpiewach do Kamiennych Bogów. A jednak słowa nie padły. Próbował - 
daremnie.
Po chwili Drey ruszył, kuląc ramiona pod płaszczem z nasączonego olejem płótna, przeciągając 
rękawicami po pakunku z łosiowej skóry, żeby strzepać śnieg. Raif wiedział, że brat jest rozczarowany.
- Drey.
- Co?
Raif zaczerpnął powietrze. Nagle opadł go przymus powiedzenia czegoś ważnego przed dotarciem do 
okrąglaka. Tylko nie był pewien, czego ani dlaczego.
- Napad.
- Co z nim? - Drey nie podniósł głowy. Nagle zaczął pilnie patrzeć pod nogi, wypatrując kryjących się pod 
bujnymi kępami trawy śliskich kamieni, błotnistych dziur i wykrotów po drzewach, które dawno przestały istnieć.
- Nie wiemy, kto zaatakował obóz. - Raif usilnie szukał właściwych słów. - Musimy być... ostrożni, 
to wszystko. Ty i ja. Ostrożni. - Wiatr porywał jego słowa, wyjąc w konarach drzew na zboczu, gnąc trawę do 
ziemi i rzucając śnieg z deszczem w ich twarze, Raif zadrżał. Popatrzył na brata.
Drey po chwili podniósł głowę i odsunął kaptur, odsłaniając twarz. Zatrzymał się.
- To Corbie Meese. Na wzniesieniu, przy starym czarnym dębie.
Wnętrzności Raifa skręciły się w śliskim, przyprawiającym o mdłości ruchu. Czyżby Drey nie słyszał, co 
do niego mówił? Otworzył usta, by powtórzyć, ale Drey wyrzucił rękę w powietrze i zaczął krzyczeć:
- Corbie! Corbie! Tutaj!
Raif zerwał kaptur i odgarnął włosy z twarzy. Patrzył, jak szara figura na skłonie wznosi rękę na znak, że 
ich poznaje, a potem cofa się o parę kroków i wyprowadza konia. Rzeczywiście był to Corbie Meese. Nawet z tej 
odległości nietrudno było poznać krępą sylwetkę młociarza z nieproporcjonalnie umięśnionymi ramionami i 
potężnym karkiem. Nawet lekkie spłaszczenie ponad lewym uchem - pamiątka z dzieciństwa po uderzeniu 
młotem ćwiczebnym - wyróżniało się na tle jasnoszarego nieba. Na plecach, jak zawsze, miał przytroczony młot. 
Kiedy się odwrócił, żeby dosiąść wierzchowca, Raif zauważył, że żelazna głowica nie odbija światła, co znaczyło, 
iż zwykle gładki metal został położony na kowadle i ponacinany dłutem.
- Zawraca - powiedział Drey. Po chwili cicho dodał: - Pewnie zbiera klan.
Raif zassał powietrze. Młociarz nacinał swój młot tylko w czas wojny. Gładki metal odbijał światło i mógł 
zdradzić pozycję, a poza tym muśnięcie gładkim metalem było niczym więcej, jak tylko muśnięciem, podczas gdy 
poszarpane krawędzie mogły zedrzeć skórę z twarzy przeciwnika.
Raif podniósł rękę do szyi, szukając krzepiącej gładkości kruczego talizmanu. Klan gotował się do wojny? 
Czyżby już otrzymał wieści o napaści?
Przez pięć dni wraz z Dreyem podróżowali na piechotę. Pięć mroźnych nocy, pięć dni gryzącego chłodu i 
porywistej wichury. Raif był niewiarygodnie zmęczony. Nie pamiętał, kiedy po raz ostatni czuł się suchy i 
ogrzany. Drugiego dnia skończyło im się piwo i jego usta spękały od ssania lodu. Dopiero wczoraj rano, gdy 
pokonali łysizny i weszli na ziemie klanu, temperatura lekko się podniosła - na tyle, że nie zamarzała woda. Kiedy 
jednak zaczął siąpić deszcz, ocieplenie było niewielką pociechą.
Nocami Raif zasypiał z głębokim uczuciem zaniepokojenia. Po drodze jego uwagę przyciągały świeżo 
złamane gałązki z zamarzniętym wokół pęknięć sokiem, odciski końskich kopyt w szronie, załamany lód na bajorach. 
Łosie i niedźwiedzie mogły połamać lód i gałązki, przekonywał sam siebie, a samotni myśliwi z klanu Orrl często 
korzystali z łowieckich ścieżek Blackhailów. Jednakże samopoczucie wcale mu się nie poprawiało, gdy wmawiał 
sobie takie rzeczy. Brzmiały rozsądnie, ale brakowało im wydźwięku prawdy.
- Chodź, Raif. Ścigamy się do wzniesienia. - Drey złapał go za rękę i szarpnął mocno, ruszając przed 
siebie.
Raif uśmiechnął się szeroko. Nie chcąc znów sprawiać bratu zawodu, popędził za nim, przytrzymując w 
biegu podskakujący na plecach tobołek. Gałęzie chrzęściły, kiedy przedzierali się przez gąszcz karłowatych brzóz 
i olch.
Drey był wytrawniejszym biegaczem i choć zataczał szerokie łuki i potykał się o kamienie i pniaki, 
pierwszy dotarł do pagórka. W połowie zbocza odwrócił się, uśmiechnął i czekał na brata.
Raif stracił dech w piersiach, nim się z nim zrównał. Pęcherze na piętach, które popękały w trakcie 
wielodniowego marszu, tętniły jak oparzeliny. Pocieszyło go to, że Drey wyraźnymi względami otacza swoją 
prawą stopę, a twarz ma czerwoną jak burak.
- Jesteśmy w domu, Raif - zawołał Drey, waląc w jego pakunek. - W domu!
Raif wymierzył mu kuksańca w żebra i wystartował w kierunku szczytu. Drey wrzasnął, żeby zaczekał, 
nazwał go diabelskim pomiotem i łosiem w rui, a potem sam popędził co sił w nogach.
Śmiejąc się, pohukując i popychając, dwaj bracia dotarli na szczyt pagórka. Stanęli jak wryci, gdy 
zobaczyli ludzi jadących im na spotkanie.
Corbie Meese, Shor Gormalin, Orwin Shank z dwoma średnimi synami, Will Hawk, Ballic Czerwony, tuzin 
jednorocznych i w pełni zaprzysiężonych wojowników, Raina Blackhail, Merritt Ganlow i przewodnik klanu Inigar 
Stoop. Wszyscy, łącznie z kobietami i Inigarem Stoopem, uzbrojeni byli po zęby. Włócznie jeżyły się w skórzanych 
tulejach, a wielkie miecze, młoty i topory bojowe ciążyły im na plecach. Wielki cisowy łuk Ballica Czerwonego 
tkwił w łubiach napięty i gotów, kołczan pęczniał od czerwonych strzał, od których wziął się jego przydomek. 
Shor Gormalin niósł tylko krótki miecz, ale ten wojownik o zaskakująco łagodnym głosie nie potrzebował 
innego oręża.
Gdy Raif i Drey stanęli na szczycie, ramię w ramię, zadyszani, z twarzami stygnącymi w mokrym 
powietrzu, dwa tuziny konnych rozdzieliły się i w środku, w płaszczu z czarnego wilczego futra, falującym na 
wietrze jak żywe, oddychające stworzenie, ukazał się Mace Blackhail na siwym dereszu Dagra Blackhaila.
Drey sapnął.
Raif spojrzał twardo w twarz Mace’a Blackhaila. I nie odrywał wzroku, póki Mace nie odpowiedział mu 
spojrzeniem.
- Zdrajca.
Na to słowo jeźdźcy zamarli.
Raif usłyszał, jak u jego boku Drey ostro zasysa powietrze.
Mace Blackhail nawet nie mrugnął. Wznosząc dłoń w rękawicy uszytej z najdelikatniejszej jagnięcej skóry i 
farbowanej trzy razy, do uzyskania idealnego odcienia czerni, uciszył ludzi zebranych za jego plecami. Przez chwilę 
mierzył się wzrokiem z Raifem. Deszcz zbierał się w jego natartych olejem warkoczach, spływał po wąskim nosie i 
policzkach. Kiedy przemówił, zwracał się do Dreya.
- Gdzie byłeś, kiedy zaczął się atak?
Drey wyprostował ramiona.
- Razem z Raifem byliśmy przy lizawce, strzelaliśmy do zajęcy.
- A gdzie ty byłeś? - Twardość głosu Raifa sprawiła, że część ludzi wstrzymała oddech. Raif o to nie 
dbał. Patrzył na Mace’a Blackhaila, który dosiadał konia Dagra, zdrowy, najedzony i zachowujący się jak 
naczelnik klanu. Jego talizman zapłonął na szyi jak gorący węgiel. Podczas gdy z Dreyem zostali w obozowisku, 
żeby zająć się martwymi, Mace Blackhail co tchu wrócił do okrąglaka. To odciski kopyt deresza widział w błocie i 
szronie, i to on połamał lód na kałużach, a nie jakiś bezczelny Okaleczony Jeździec czy samotny Orrl tropiący 
zwierzynę.
- Ja - zaczął Mace Blackhail, głosem równie twardym jak głos Raifa - tropiłem niedźwiedzia przy Jeziorze 
Starych Wnykarzy. Zwierz pojawił się o brzasku, spłoszył konie. Zabił dwa psy. Odpędziłem go i ścigałem na 
wschód wzdłuż potoku, i wraziłem mu włócznię w kark. Już miałem go dobić, gdy usłyszałem odgłosy walki z 
zachodu. Pocwałowałem do obozu, ale było za późno. Jeźdźcy z klanu Bludd już odjeżdżali.
Wypowiedziawszy to zdanie, spuścił głowę i dotknął woreczka ze sproszkowanym kamieniem przewodnim, 
wiszącym na jednym z jego licznych pasów. Inni uczynili to samo.
Po chwili Drey wziął z nich przykład. Z trudem przełknął ślinę i cicho powtórzył:
- Klan Bludd?
Mace pokiwał głową. Jego wilczy płaszcz mienił się jak warstwa oleju na powierzchni jeziora.
- Widziałem ostatniego z nich. Widziałem ich młoty z zaostrzonymi rabami i czerwony filc czapraków.
Ballic Czerwony lekko potrząsnął głową. Stwardniałe ręce łucznika pogładziły pieszczotliwie czerwone 
jastrzębie lotki strzał.
- Złą rzecz czyni wojownik, który najeżdża obóz innych o pierwszym brzasku.
Corbie Meese, Will Hawk i inni zamruczeli na poparcie jego słów.
Raif przemówił, by ich uciszyć.
- Do napaści nie doszło o świcie, tylko w południe. Nie czułem nic do czasu...
Pięść Dreya wbiła mu się w plecy. Nie z całej siły, ale dość mocno, by wyprzeć powietrze z płuc.
- Nie wiemy, kiedy napadli na obóz, Raif - rzekł o wiele za głośno Drey, wyraźnie nieszczęśliwy, że musi 
się odezwać. - W południe cisnęło cię w dołku, lecz kto mówi, że najazd nie zaczął się wcześniej?
- Ale, Drey...
- Raif!
Przez całe życie Raif nie słyszał, by Drey tak ostro wymówił jego imię. Zacisnął usta w cienką linię. Żar 
zarumienił mu policzki.
- Drey. - Raina Blackhail wysunęła się przed grupę i zatrzymała kilka kroków przez przybranym synem, 
Mace’em. Strumienie białej pary buchały z nozdrzy jej kłaczki. - Co zobaczyłeś po powrocie do obozu?
Raif patrzył w jej twarz, czekając na odpowiedź brata. Szare oczy Rainy Blackhail niewiele zdradzały. 
Pierwsza żona Dagra Blackhaila, Norala, zmarła na guzową gorączkę, i Raina była jego drugą małżonką. Naczelnik 
klanu pojął ją w nadziei, że obdarzy go synem, który nie pozwoli zaginąć jego imieniu. Po drugim roku małżeństwa, 
kiedy brzuch Rainy nie chciał spęcznieć nowym życiem, Dagro Blackhail z niechęcią wziął na wychowanie 
dziecko siostry z klanu Scarpe. Mace miał jedenaście lat, gdy trafił do  okrąglaica Blackhailów; był tylko osiem lat 
młodszy od przybranej matki, Rainy.
Drey zerknął na Raifa, nim odpowiedział na pytanie Rainy.
- Dotarliśmy do obozowiska jakąś godzinę przed zmrokiem. Najpierw zobaczyliśmy psy, potem Jorry’ego 
Shanka... - Drey zawahał się. Orwin Shank, ojciec Jorry’ego, pochylił się w kulbace, jego zwykle rumiana twarz 
pobladła, jakby skuł ją lód. - Nie wiem, jak długo leżał w krzakach, ale częściowo zamarzł. I nie było tam dużo 
krwi.
Mace Blackhail spiął ostrogami deresza i szybko ściągnął wodze, aż wałach trzasnął w ziemię kopytami i 
potrząsnął głową.
- Tak jak mówiłem - wykrzyknął, z łatwością poskramiając pobudzonego wierzchowca. - Bluddowie noszą 
wykute w piekle miecze. Ich głownie wsuwają się w bebechy tak gładko jak łyżka w smalec, a potem szybko 
rozpalają się i od środka przypiekają ciało.
Merritt Ganlow zakolebała się w siodle. Białowłosy Inigar Stoop pochylił się i podtrzymał ją. Jego 
sakiewki, rożki i kawałki kości zagrzechotały jak muszle, gdy się poruszył.
Raina Blackhail rzuciła ostrzegawcze spojrzenie przybranemu synowi.
- Drey jeszcze nie skończył.
Drey przestąpił z nogi na nogę. Nie czuł się dobrze, będąc w centrum uwagi.
- Nie wiem... Nic nie wiem o wykutych w piekle mieczach. Nie widziałem śladu spalonego ciała...
- Dalej. - Głos Rainy Blackhail, jeszcze nie łagodny, nie był już taki srogi jak wcześniej.
- Razem z Raifem obeszliśmy obóz. Zajęliśmy się ciałami: Metha Ganlowa, Półmaszta... to znaczy 
Darriego, Mallona Clayhorna, Chada... i wszystkimi innymi. - Drey z trudem przełknął ślinę. Zacisnął ręce na 
połach olejówki z taką siłą, że skóra rozeszła się na szwach. - Wszystkie rany wyglądały tak samo: czyste, niewiele 
krwi, szybko zadane. Wygląda na to, że użyto szerokich lub dwuręcznych mieczy.
- Tak jak mówi Mace - mruknął Ballic Czerwony. - Klan Bludd.
Wielu z przybyłych pokiwało głowami.
- A jużci - mruczeli.
Zauważając, że Raina Blackhail jako jedna z nielicznych zachowuje spokój, Raif zwrócił się do niej.
- Nie tylko klan Bludd używa wielkich mieczy. Również klan Dhoone, klan Croser, klan Gnash... - 
powstrzymał się od wymienienia Scarpe’ów, rodzinnego klanu Mace’a Blackhaila - Okaleczeni Ludzie... wszyscy 
oni używają mieczy jako swojej drugiej broni.
Mace Blackhail pchnął deresza do przodu, zatrzymując go parę kroków przed Raifem.
- Mówiłem, że widziałem Bluddów uciekających z obozu. Zarzucasz mi kłamstwo, Sevrance?
Kątem oka Raif ujrzał, że Drey podnosi rękę, by pociągnąć go w tył. Odsunął się spoza jego zasięgu. Nie 
chciał być uciszany. Wbił oczy w wąską, szarą twarz Mace’a Blackhaila.
- Drey i ja zajęliśmy się poległymi. Nie zostawiliśmy ich w tundrze na pastwę ścierwojadom. 
Odprawiliśmy obrzędy krwi, wyrysowaliśmy wokół nich krąg przewodni. Oddaliśmy im należny szacunek. 
Chciałem powiedzieć, że może tak się spieszyłeś z powrotem do okrąglaka, iż nie poświęciłeś należytej uwagi 
wycofującym się jeźdźcom.
Drey zaklął pod nosem.
Wszyscy byli poruszeni. Ballic Czerwony parsknął, Merritt Ganlow pisnęła wysoko i przeciągle, Corbie 
Meese zassał powietrze spękanymi od wiatru ustami, a na twarz Orwina Shanka kolory wróciły tak szybko, jakby 
został obryzgany farbą. Ruch głowy Shora Gormalina mógł być skinieniem.
Raina Blackhail, niemal jakby bała się okazać uczucia, podniosła ręce i założyła kaptur z soboli. Choć 
Raif był świadom, że myślenie o takich rzeczach w obecnej chwili jest co najmniej śmieszne, nic nie mógł na to 
poradzić: poraziła go jej uroda. Nie była ładna, nie w dziewczęcy sposób, jak Lansa i Hailly Tanner, ale w jej 
oczach lśniła czysta siła, która sprawiała, że nikt nie pozostawał obojętny na jej urodę. Zastanowi! się, czy 
jeszcze kiedyś wyjdzie za mąż.
Mace Blackhail czekał, aż wszyscy się uciszą, nim odpowiedział. Jego oczy połyskiwały krwawo jak 
zamrożone mięso. Poruszył lekko ramionami. Wilcze futro zafalowało i odsłoniło miecz na jego biodrze. Nie 
zwracając najmniejszej uwagi na Raifa, odwrócił się do zgromadzonych.
- Nie przeczę, że odjechałem jak najszybciej - chłopiec nie mija się z prawdą. - Urwał, pozwalając, by 
wszyscy zwrócili uwagę na nacisk, jaki położył na słowie „chłopiec”. - Nie myślałem o poległych, przyznaję. I 
teraz, pamiętając to, jestem tym zawstydzony. Ale kiedy zobaczyłem ciało mojego ojca na ziemi przy palikach do 
koni, kiedy spojrzałem w jego zamarzające oczy, mogłem myśleć tylko o ludziach pozostałych w domu. 
Bluddowie co prawda skierowali się na wschód, lecz co by było, gdyby zakręcili przy Pysku i ruszyli na 
południe? Gdyby drugi, większy oddział napadł na sam okrąglak, ja zaś stałbym w obozie i dumał, czy zabrać 
ciało ojca z zimna czy też odprawić rytuały krwi w miejscu, w którym upadło? A gdybym po powrocie zobaczył w 
Sercu Klanu to samo, co zastałem w obozie ojca?
Mace Blackhail kolejno zaglądał wszystkim w oczy. Nikt się nie odezwał, ale paru jednorocznych, łącznie z 
dwoma średnimi synami Orwina Shanka, poruszyło się niespokojnie na końskich grzbietach.
Mokry śnieg dmuchał w twarze ludzi, topiąc się na gorących, zarumienionych policzkach Orwina Shanka i 
jego synów, Ballica Czerwonego, Corbiego Messe’a i Merritt Ganlow, przywierając i częściowo zamarzając na 
bledszych obliczach Shora Gormalina, Rainy Blackhail i Willa Hawka. Płatki, które osiadły na licu Mace’a 
Blackhaila, natychmiast przemieniały się w lód.
Wreszcie, zmusiwszy wielu do spuszczenia wzroku, Mace Blackhail ponownie przemówił:
- Wstydzę się swojej postawy, ale nawet gdybym mógł, niczego bym nie odmienił. Wierzę, że mój ojciec 
postąpiłby podobnie. Miałem wybór między żywymi a martwymi i wszyscy tutaj obecni, którzy znali i kochali 
Dagra Blackhaila, muszą przyznać, iż jego pierwsze myśli skierowałyby się ku żonie i klanowi.
Ballic Czerwony pokiwał głową. Inni uczynili to samo. Skóra napięła się na ścięgnach po obu stronach 
potężnego karku Corbiego Messe’a i po chwili młociarz opuścił głowę.
- Prawdę rzecze - mruknął.
Raina Blackhail ustawiła klaczkę w taki sposób, że jej twarzy nie widział nikt z przybyłych za wyjątkiem 
przybranego syna.
Raif stał za plecami Mace’a. Kłujący gniew, który wezbrał w nim, gdy ten młokos nazwał go 
chłopcem, teraz mieszał się z innym uczuciem: powoli narastającym strachem. Mace Blackhail wykręci się 
sianem. Raif widział to w twarzach przybyłych. Nawet Shor Gormalin, który nigdy nie czynił pochopnych sądów i 
ostrożnie ważył wszystkie decyzje, wraz z innymi powoli kiwał głową. Czyżby nie widział? Czy nie zdawał sobie 
sprawy?
Nawet Drey. Raif zerknął przez ramię na brata, który stał ledwie krok za nim, mnąc w garści płótno jego 
płaszcza. Gdyby chciał wysunąć się do przodu, żeby zabrać głos, Drey natychmiast szarpnąłby go do tyłu.
- Ciało Dagra - syknął mu do ucha - nie leżało...
- Co mówisz, chłopcze? - Mace Blackhail obrócił deresza. Mosiężne haczyki łuku i młota zadźwięczały 
jak dzwonki. - Mów głośno. Wszyscy należymy do klanu. To, co mówisz jednemu, musisz powiedzieć 
wszystkim.
Gniew sprawił, że Raif trzasnął łokciem w pięść Dreya, żeby uwolnić się od jego ręki. Krew zaszumiała 
mu w skroniach, gdy zaczął:
- Powiedziałem, że Dagro Blackhail nie upadł przy palikach. Znaleźliśmy go przy drabince do suszenia. 
Oprawiał czarnego niedźwiedzia, kiedy go dopadli.
Oczy Mace’a Blackhaila pociemniały. Jego usta wygięły się i przez mgnienie oka Raif był pewien, że 
zaraz się uśmiechnie. Potem Mace Blackhail odwrócił się przodem do grupy, ucinając wszystkie zduszone pomruki.
- Przeniosłem ciało od konowiązów do żerdzi. Nie chciałem zostawiać ojca poza kręgiem namiotów. 
Może to głupie, ale zależało mi, by spoczął blisko ognia.
- Ale krew niedźwiedzia...
Drey złapał Raifa za rękę z taką siłą, że zaskrzypiała kość.
- Dość, Raif. Uwziąłeś się na niewłaściwą osobę. To Psiego Lorda i jego klan powinniśmy zaatakować. 
Obaj na własne oczy widzieliśmy odciski podków zostawione przez konie Bluddów, nie możesz zaprzeczyć. A ilu 
innych rzeczy nie widzieliśmy? Pod pewnym względem zachowaliśmy się jak Mace, bez namysłu robiąc głupie 
rzeczy. Nie było nas tam, pamiętaj. Nie było nas w czasie ataku. Podczas gdy my wykradaliśmy się w 
ciemności, by postrzelać do lodowych zajęcy, Mace stał na warcie nad obozem. Nie możemy go winić, że opuścił 
posterunek, aby przepędzić niedźwiedzia. Każdy z nas zrobiłby to samo.
Puszczając rękę Raifa, Drey odwrócił się i stanął na wprost niego. Choć twarz miał napiętą, jego oczy 
patrzyły błagalnie.
- Mace postąpił właściwie, wracając do domu, Raif. Postąpił jak prawy członek klanu, jak doświadczony 
wojownik. My zachowaliśmy się jak... - Drey zawahał się, szukając właściwych słów - jak dwaj bracia, którzy 
stracili ojca.
Raif wbił wzrok w ziemię, uciekł przed spojrzeniem brata i ostrymi spojrzeniami zebranych. Drey 
swoją mową zyskał moc szacunku w oczach klanu; Raif poznał to po ich twarzach. Drey był głosem rozsądku, 
skruszonym, przemawiającym z tą samą wyważoną niechęcią do mów, jaka cechował jego ojca. Raif przełknął 
ślinę, która podrażniła nagle suche gardło. Przez chwilę jakby słyszał Tema.
Podnosząc wzrok, zobaczył, że patrzy na niego Mace Blackhail. Jego twarz zastygła w grymasie 
zmartwienia, współgrając z nastrojem narzuconym przez Dreya. Harmonizowała również z usposobieniem reszty 
ludzi, którzy czekali cierpliwie, poważnie, żeby zobaczyć, co zrobi nieznośny młodszy brat Dreya Sevrance’a. 
Spojrzenie Raifa przesunęło się z twarzy Mace’a Blackhaila na jego ręce, które skubały grzywę deresza z 
satysfakcją wilka kręcącego ogonem. Drey wykonał za niego robotę.
Mace Blackhail spojrzał mu w oczy i w tej chwili Raif poznał, że ma do czynienia z kimś gorszym od 
podłego tchórza. Mace Blackhail pojechał na złe ziemie na krępym kucu jako jeden z dwudziestu innych 
jednorocznych, jako przybrane dziecko z innego, mniejszego klanu. Teraz siedział na dereszu ojca, w jego wilczym 
płaszczu, który mienił się bogatymi odcieniami czerni, i przemawiał modulowanym głosem, wraz ze strojem i 
wierzchowcem przywłaszczając sobie autorytet naczelnika klanu.
Raif potarł rękę, którą ścisnął Drey. Nie warto było nawet pytać, jak to się stało, że Mace wrócił do 
domu na ojcowym wałachu. Mace Blackhail nie da się przyłapać; gra zaszła zbyt daleko.
- Raif.
Głos Dreya przywołał go do porządku. Patrząc mu w twarz, zobaczył, jak bardzo jest zmęczony. Mieli za 
sobą sześć długich dni, a przecież to Drey niósł większą część ekwipunku, to Drey co wieczór przez godzinę 
korował polana i strugał je aż do twardych słojów, żeby podtrzymywały ogień w czasie długiej nocy.
- Chodźcie do domu, młodzieńcy - rzekł cicho Shor Gormalin, przenosząc spojrzenie z Dreya na Raifa. Z 
wyglądu tego niskiego, jasnowłosego mężczyzny o łagodnym usposobieniu nikt by nie odgadł, że jest zagorzałym 
wojownikiem, który w walce na miecze nie ma sobie równych. - Macie za sobą szmat trudnej drogi i widzieliście 
rzeczy, których nikt z nas nie chciałby oglądać. I nie jest ważne, czy zostając, by zająć się naszymi zmarłymi, 
postąpiliście słusznie czy niesłusznie. Zrobiliście to i winniśmy wam głęboką wdzięczność.
Shor urwał. Wszyscy albo kiwali głowami, albo mruczeli, przyznając mu rację. Natomiast z ust Merritt 
Ganlow wyrwał się stłumiony szloch.
- Chodźcie ze mną. Niech Inigar zemle trochę kamienia do waszych rożków. Rozgrzejecie się i najecie, a my 
ugościmy was z radością. Należycie do klanu i jesteście nam potrzebni. Musicie opowiedzieć nam o naszych 
krewnych.
Słowa wojownika wywarły głębokie wrażenie na słuchaczach. Orwin Shank zamknął oczy i podniósł 
pieść do gardła. Widząc gest ojca, dwaj jego synowie uczynili to samo. Inni jednoroczni wzięli z nich przykład i 
po paru sekundach wszyscy siedzieli wyprostowani w kulbakach, z zamkniętymi albo spuszczonymi oczami, 
oddając należny szacunek tym, którzy nie żyli. Raina Blackhail podjechała do boku Gormalina i położyła mu 
rękę na ramieniu.
Raif kątem oka ujrzał, że Mace Blackhail poderwał głowę. Gest Rainy nie uszedł jego uwagi. Promień 
słońca odbił się w oczach, które przez chwilę jarzyły się żółto niczym wilcze latarnie.
Raif zdusił niepokój i postąpił w stronę brata. Drey podniósł rękę i otoczył jego plecy. Nie odezwał się 
słowem i Raif był z tego zadowolony. Niewielki miał wybór: kochał brata i szanował Shora Gormalina zbyt 
mocno, by się im przeciwstawić. Shor Gormalin błyskawicznie zsunął się z siodła. Raif wiele razy widział ten 
pokaz szybkości i zwinności, lecz zawsze był nim zaskoczony. Chwilę później Corbie Meese też zeskoczył na 
ziemię i obaj wojownicy zaproponowali braciom swoje wierzchowce. Mace Blackhail pogalopował w dół 
zbocza, chcąc jechać na czele grupy, kiedy zawrócą do domu.
Shor Gormalin skierował na Raifa błękitne oczy i podał mu  wodze.
- Dobrze postąpiliście, młodzieńcze, ty i twój brat. Jesteśmy  klanem Blackhail, pierwszym ze wszystkich 
klanów. Musimy trzymać się razem i działać jak jeden mąż.
Raif ujął wodze. Shor Gormalin nie powiedział tego wprost,  ale mówił o wojnie. Dwadzieścia sześć 
osób ruszyło rzędem i dwójkami w dół, w stronę domu. Wiatr zmienił kierunek i przybrał na  sile, musieli 
więc przejechać przez dym z kominów okrąglaka.  Raif nie miał nic przeciwko: dym był ciepły i niósł zapach 
dobrych,  znanych rzeczy, takich jak żywiczne drewno, pieczony baran i łupkowy olej. A ciemność, którą tworzył, 
skrywała jego twarz.
Przed nimi leżał okrąglak. Dom. Raif dobrze pamiętał, co czuł na jego widok w przeszłości. Tym razem... 
sposępniał.
Z góry okrąglak wyglądał jak masywna wyspa szarobiałego kamienia na zamarzniętym morzu. Zatopiony 
sto stóp w podłoże dla ochrony przez gwałtowanymi wichurami, oślepiającymi śnieżycami i paraliżującymi 
mrozami zimy, był ledwie widoczny; tylko górna ćwierć ściany kurtynowej i kamienny dach wystawały nad ziemię. 
Umieszczone wysoko okna wpuszczały światło, lecz były tak wąskie, że nikt nie mógłby się przez nie przecisnąć. 
Przez lata u podstawy muru nagromadziły się zwały błota i pyłu, jeszcze bardziej grzebiąc okrąglak. Każdej 
jesieni Longhead i jego załoga przez dwa tygodnie wykopywali nadmiar ziemi. Samo wyrwanie siewek, które 
zapuściły korzenie na dachu, zabierało im cały dzień.
Niektóre klany pozwalały, by ziemia spiętrzyła się wokół ich okrąglaków aż po sam dach, który zarastał 
trawą i drzewami. Okrąglak klanu Bannen z zewnątrz nawet nie przypominał budowli, tylko idealnie okrągłe 
wzgórze.
Blackhailowie tak nie postępowali. „Chronimy się przed zimnem i wrogami, ale prędzej spojrzymy śmierci 
w oczy niż się przed nią schowamy”. Raif słyszał te słowa i im podobne tysiące razy. Powtarzali je wszyscy 
członkowie klanu i to, co zaczęło się jako butne przechwałki jednego naczelnika klanu przed drugim, z biegiem 
czasu przerodziło się w życiową dewizę. Nawet zmarłych pozostawiano na zewnątrz. Ułożeni w wydrążonych 
lipowych pniach umieszczanych w pobliżu szlaków, przełęczy i strumieni, Blackhailowie również po śmierci 
gardzili ukrywaniem się.
Raif gwałtownie potrząsnął głową. Widział takie ciała. Siarka i ług powstrzymywały padlinożerców tylko do 
czasu. Po porządnej ulewie czy mrozie nieuchronnie przylatywały kruki.
- Raif.
Głos Rainy Blackhail przywołał go do teraźniejszości. Patrzył, jak zawraca zgrabną kasztankę i jedzie 
wzdłuż szeregu ku niemu. Futro jej kaptura i płaszcza błyszczało niczym skóra foki. W ciągu paru minut znacznie 
się ochłodziło i krople deszczu marzły w szare kulki. Oddech Rainy bielił się w pióropuszach pary.
Patrzył, jak inni ustępują jej z drogi. Choć Rainy mąż nie żył, zachowała w klanie dotychczasową pozycję. 
Odziedziczyła po mężu majątek i przynależny mu szacunek. Klan stał przed wyborem nowego naczelnika i Raif 
wiedział, że Mace Blackhail będzie próbował zająć miejsce przybranego ojca. Wiedział też, że jeśli Raina 
postanowi ponownie wyjść za mąż, mężczyzna przez nią wybrany będzie miał duże szanse, by zostać naczelnikiem. 
Zawsze respektowano jej decyzje. Ilekroć Dagro Blackhail wyruszał z domu, a w okrąglaku rodziły się kwestie 
wymagające rozwiązania, ludzie zwracali się po radę do jego małżonki. „Raina zna myśli swego męża” - mawiali, 
dając do zrozumienia, że całkowicie ufają jej osądom. Raina Blackhail potrafiła zająć się każdą sprawą, czy 
chodziło o porody pośladkowe, złe znaki, obrzędy krwi, bicie żony, pijackie burdy, spory o miedzę, budowę 
grobli, kradzieże bydła czy też o honor klanu.
„I Effie...”
Raif zaczerpnął powietrze i przytrzymał je w płucach. Raina Blackhail była dla Effie dobra jak matka.
- Dnia ubywa - powiedziała Raina, zerkając na niebo i ustawiając klacz przy wierzchowcu Raifa. - Już 
niedługo światła zostanie tylko tyle, by namierzyć cel z łuku. - Uśmiechnęła się przelotnie. - Z drugiej strony, Tem 
mówił mi przed samym wyjazdem, że twoje strzały choćby w ciemności lecą tam, gdzie je posyłasz.
Popatrzył na nią uważnie.
Raina Blackhail nie pozwoliła sobie na drugi uśmiech.
- To nie twoja wina, wiesz to. Ani twoja, ani Dreya. Każdy kiedyś wymknął się cichcem z obozu, by 
postrzelać do zwierzyny przy lizawce.
Raif owinął wodze wokół ręki.
- Zawróciłaś, żeby mi to powiedzieć? - Patrzył, jak Mace Blackhail na czele gromady wskazuje na dalekie 
pastwisko i mówi coś do Willa Hawka i Ballica Czerwonego. Obaj kiwali głowami. Raif mocniej ściągnął wodze, 
aż krew przestała napływać do jego palców.
Raina też zwróciła uwagę na władcze zachowanie Mace’a. Leciutko poruszyła ramionami, prostując je i 
sprawiając, że sobolowy płaszcz przesunął się na zadzie kłaczki.
- Chciałam porozmawiać o Effie. Musisz postępować z nią delikatnie, Raif. To takie ciche dziecko. Trudno 
powiedzieć, co myśli.
- Co jej powiedziano?
Raina zawahała się.
- Mace rozmawiał z nią, nim ja miałam okazję to zrobić. Powiedział, że ty i Drey umarliście razem z 
waszym ojcem.
Raif z cichym sykiem wypuścił powietrze.
- Jak to przyjęła?
- Źle. Sprawiała wrażenie... - Raina potrząsnęła głową, szukając odpowiedniego słowa. - Zagniewanej. 
Uciekła i przez długi czas nikt nie mógł jej znaleźć. Przetrząsnęliśmy wszystkie zakamarki w okrąglaku. Corbie 
Meese i Longhead zorganizowali poszukiwania. Letty i dziewczęta zapaliły pochodnie i przemierzyły całe 
pastwisko. Dwaj najstarsi synowie Orwina Shanka pojechali nawet do Klina. To Shor Gormalin znalazł ją w 
końcu, wciśniętą w kąt małej psiarni, skostniałą z zimna i powalaną ziemią. Zaciskała w rączce swój 
błogosławiony kamień. Kołysała się w przód i w tył. Tak się rozchorowała, że ledwie trzymała się na nogach. 
- Raina klasnęła językiem. - Dziw, że nie zżarły jej te dzikie wilczury. Słowo daję, Orwin Shank karmi je dwa 
razy na tydzień.
Luzując wodze, Raif skierował wałacha Shora Gormalina wokół usypiska sypkiego żwiru. Nagle jego 
osobista złość straciła na znaczeniu.
- Jak się miewa od tej pory?
- Właśnie o tym chciałam ci powiedzieć. Straciła na wadze. I tyle chowa w sobie... - Słowa Rainy wyciszyły 
się, gdy z okrąglaka na dole wyszła niewielka postać.
Gdy Raif i Raina jechali doliną, a Mace Blackhail na czele pierwszych jeźdźców podciągnął bliżej 
okrąglaka, drobna figurka zrobiła kilku niepewnych kroków. To była Effie. Raif poznał ją po grzywie 
ciemnokasztanowych włosów. Pochylił się w siodle. Była taka mizerna...
- Uważaj na nią, Raifie Sevrance - przypomniała Raina Blackhail, popędzając klaczkę. - Ty i Drey 
jesteście jedynymi, którzy jej zostali.
Raif prawie nie zwrócił uwagi na jej słowa. Patrzył na dwóch jeźdźców: na Dreya u boku Orwina Shanka. 
Drey obejrzał się. Miał naciągnięty kaptur, a niebo było prawie czarne, lecz Raif wyraźnie zobaczył twarz brata. 
Jego mina mówiła: „Co się stało Effie?”
Czując w piersiach ukłucie niepokoju, Raif ruszył cwałem wzdłuż szeregu jeźdźców. Po chwili Drey 
pogalopował za nim.
Ubita glina placu przed wielkimi drzwiami okrąglaka szybko zapełniała się ludźmi. Niektórzy trzymali 
nasączone smołą pochodnie, inni dymiące połcie baraniny i rożna z królikami pieczonymi w skórkach. Kilku 
wyniosło worki z obrokiem i derki dla koni. Jedna osoba - Anwyn Bird, sądząc z wydatnego brzucha - toczyła 
baryłkę ogrzanego przy palenisku piwa, które buchało parą w mroźnym powietrzu.
Effie stała przed nimi, skulona, drżąca, mnąc w rączkach fałdy sukienki z błękitnej wełny. Nikt nie 
pomyślał, by zarzucić jej płaszcz na ramiona czy wetknąć rękawiczki na ręce. Raif zobaczył, że siostra ma 
zapadnięte policzki i podkrążone oczy. Serce rozbolało go na ten widok.
Zsunął się z konia i pobiegł do niej. Effie zrobiła krok w jego stronę. Zwróciła ku niemu poważną 
twarzyczkę, a po chwili wyciągnęła rączki i czekała, aż weźmie ją w ramiona. Raif porwał ją z ziemi i przycisnął 
do piersi. Otulił Effie fałdami olejówki, żeby ochronić przed zimnem. Była taka lekka... Jakby trzymał kukłę 
wypchaną słomą. Przytulił ją mocniej, pragnąc podzielić się własnym ciepłem i siłą.
Potem doskoczył Drey i Effie przekręciła się w jego ramionach. Podał ją bratu. Drey zamknął dziewczynkę w 
uścisku potężnych ramion i, pochyliwszy głowę, całował jej włosy, skronie i nosek.
- Już dobrze, maleńka. Wróciliśmy. Raif i ja wróciliśmy.
Effie wtuliła się w jego piersi.
- Wiedziałam - szepnęła cicho, poważnie, przenosząc spojrzenie z Dreya na Raifa, a potem na Mace’a 
Blackhaila, zajętego rozkulbaczaniem deresza. - Powiedział, że nie żyjcie, ale ja wiedziałam, że to nieprawda.

Rozdział 6
ODWRÓCONA WIEŻYCA

Ash March rzucała się przez sen. Płótna utkane przez staruszki na Wyspie Stworzyciela tak gładko, że 
ziębiły ją między udami niczym szklane tafle, mocno okręciły jej brzuch i ręce.
Śniła, że jest zamknięta w lodowym łonie. W niebieskawobiałym świetle jej ręce i nogi błyszczały jak 
gładki metal. Lodowa ściana była śliska w dotyku, jej powierzchnia rozgrzewała się i topiła. Lód pękł z trzaskiem, 
gdy się poruszyła. Jej nozdrza wypełniły gęste jak mleko lodowe opary.
Gdyby tylko mogła pchnąć dalej, głębiej.
Coś się przesunęło. Masywny pokład lodu ponad nią zadrżał i lodowe drzazgi posypały się na jej twarz i 
piersi. Kłujące i twarde jak igły, przebijały skórę na rękach i piersiach Ash, a w rankach ukazywały się kropelki 
krwi. Strząsnęła odłamki. Lodowaty podmuch omył jej twarz, a potem lodowy strop spadł jej na piersi. Lód 
zagrzechotał na skórze w błysku białego światła, a kłęby drobin i dymu przyciemniły powietrze.
Ash krzyknęła.
Nagle znalazła się w pustce i zaczęła spadać.
Głosy szeptały do niej przymilnym i błagalnym tonem głodnych ludzi: Sięgnij, pani. Tutaj jest tak zimno, tak 
ciemno. Sięgnij.
Ash potrząsnęła głową. Chciała się ruszyć, lecz jej ciało było odrętwiałe, zamarznięte.
Już nie spadała, tylko stała na środku jaskini z czarnego lodu. Wszystko było ciemne, lśniły tylko 
zamarznięte rzeczy. Nawet lodowy oddech buchający ze ścian był ciemny i gęsty jak dym z ognia, który dusi 
się z braku powietrza. Strach paraliżował jej myśli. Kiedy odetchnęła, poczuła zapach czegoś zimnego. Nie była 
sama. W jaskini coś się poruszyło. Nie w jej stronę, ale po prostu by zaznaczyć swoją obecność.
Czekaliśmy tak długo, pani: tysiące lat w łańcuchach krwi. Czy każesz nam czekać tysiąc lat dłużej?
Ash poczuła, że gną się pod nią kolana. Te głosy wręcz przyciągały.
W dali, poza zasięgiem wzroku, nawet poza ścianami jaskini, zawyły jakieś stworzenia. Cienie zatrzepotały 
na powierzchni lodu - kształty ludzi, bestii i demonicznych koni. A potem nagle lód zniknął i została tylko 
ciemność, która rozciągała się do... W najgłębszych zakamarkach duszy Ash wiedziała, że nie chce się tam znaleźć.
Sięgnij, pani. Śliczna pani, sięgnij.
Ręka przyciśnięta do boku przekręciła się z taką siłą, że aż chrupnęły kości. Mięśnie na piersiach i plecach 
naprężyły się, gotowe do podniesienia ciężaru. Ścięgna zawibrowały. Palce rozprostowały się, stawy trzaskały jak 
łamane patyki.
Sięgnij po nas. Sięgnij po nas. SIĘGNIJ. 
Kości obróciły się w stawach, gdy ręce Ash zaczęły się podnosić.
Kraa! Krzyk kruka przeszył ciemność. Ciało Ash wstrząsnęło się, jakby ktoś wbił igłę w kręgosłup.
Otworzyła oczy. Ciemność uciekała w długiej rozmytej smudze. Była w swojej komnacie. Węgle w koszu 
jarzyły się bladopomarańczowym światłem. Obie bursztynowe lampki zagasły.
Pukanie.
Ash odwróciła głowę w kierunku źródła dźwięku. Nie drzwi, ale maleńkiego okienka z zamkniętymi 
okiennicami po drugiej stronie pokoju. Czekała. Pukanie nie powtórzyło się, ale dobiegł ją cichnący szelest, jakby 
łopot skrzydeł na wietrze. Ptak. Ash zadrżała. Kruk.
Nagle zwróciła uwagę na zimne i mokre prześcieradła, zdarła je z siebie gwałtownie. Koszula nocna też 
była wilgotna, więc ściągnęła ją przez głowę i odrzuciła wraz z pościelą. Zmarznięta i naga, podbiegła do kosza 
z węglem i uklękła w ciepłym blasku. Zdjęła z haczyka małe miedziane szczypce i przegarnęła węgle. Nasączony 
olejem filc spalił się do ostatniego włókna - przepadł wraz z zapachem migdałów i sandałowego drewna. Ash nie 
miała nic przeciwko. Nie była w nastroju do wdychania bogatych, mdlących woni.
Ręce jej zadygotały, kiedy odkładała szczypce na miejsce. Błonka zimnego potu pokrywała jej skórę, a kolana 
miała tak drżące, jakby bez przystanku wbiegła po schodach na sam czubek Beczułki. Z cichym westchnieniem 
poderwała rogi haftowanego kilima, na którym klęczała, i naciągnęła na plecy miękką zieloną wełnę. Padała ze 
znużenia. Jedynym, czego chciała, był sen.
Czując się trochę lepiej pod ciepłym okryciem, zerknęła na drzwi. Puste otwory po ryglu przypominały, że i 
Marafice Oko, i Penthero Iss może bez przeszkód wejść do jej komnaty. Marafice Oko nigdy tego nie zrobił, ale 
wiedziała, że jest tuż za drzwiami: siedzi na ławie, wielkimi łapskami naciągając rzemienie kaftana lub naciskając 
na poręcze ławy albo też napierając plecami na kamienne oparcie. Zawsze wszystko sprawdzał, żeby się przekonać, 
ile trzeba siły do zniszczenia danego przedmiotu.
Ash szczelniej otuliła się kilimkiem. Przez cały zeszły tydzień, od czasu nocnego spotkania na schodach, 
starała się unikać Marafice’a Oko. Nóż nie lubił, gdy ktoś go unikał, więc z rozmysłem zachodził jej drogę. Ilekroć 
spotykał ją samą w korytarzu czy na schodach, stawał wprost przed nią i czekał, by go obeszła. Ani razu jej nie 
dotknął, ani razu się nie odezwał, nawet na nią nie patrzył - małe oczka błądziły gdzieś dalej, patrzyły jakby na 
przestrzał - lecz usta krzywiły się ze złośliwej satysfakcji. Jak poręcze ławy i skóra kaftana, stała się kolejną 
rzeczą, której wytrzymałość należało zbadać.
Ash przegarnęła włosy. Była znajdą i żyła tylko dlatego, że Penthero Iss tak postanowił. Nie była 
szlachcianką i nie była służącą, więc gdzie było jej miejsce? Marafice Oko nie wiedział i dlatego ją 
wypróbowywał: żeby zobaczyć, jak daleko może się posunąć, nim Iss go powstrzyma.
- Panienko. - Cichy szept zza drzwi. - Mogę wejść, panienko?
Ash nie chciała nikogo widzieć. Nie teraz, nie w tym stanie.
- Odejdź - mruknęła. Zezłoszczona słabym brzmieniem własnego głosu, spróbowała jeszcze raz. - Jestem 
zmęczona, Katiu. Daj mi spać.
- Przyniosłam gorące mleko i różane ciasteczka.
A więc to Iss ją przysłał. Ash wstała, zrzucając kilim na podłogę.
- Zaczekaj chwilę, ubiorę się. - Odsyłanie Katii nie miało sensu, nie wówczas, gdy wykonywała polecenia 
Issa. Tkwiłaby pod drzwiami przez całą noc, co kilka minut prosząc o wpuszczenie, dopóki Ash nie padłaby ze 
zmęczenia. Penthero Iss nigdy nie podnosił głosu ani nie groził stosowaniem przemocy, umiał jednak nakłaniać 
ludzi do robienia dokładnie tego, co sobie życzył.
Otulając ramiona świeżą koszulą, Ash odetchnęła parę razy i spróbowała przywrócić się do normalnego 
stanu. Ostatnimi czasy z coraz większym trudem przypominała sobie, co w jej przypadku oznacza „normalność”, 
zawsze bowiem była zmęczona, spocona i zmarznięta. A jej ciało... Ash spojrzała w dół. Zdecydowanie przestało 
być normalne. Piersi pojawiły się jakby znikąd, wyrosły w dwa miesiące.
- Teraz możesz wejść. - Ash cofnęła się w kąt. Nie chciała, żeby Marafice Oko zobaczył ją, gdy Katia 
otworzy drzwi.
Katia, drobnej budowy i o oliwkowej skórze, miała kształtne usta, ciemne oczy i czarne loki, które nie 
dawały się okiełznać spinkom. Ash zawsze patrzyła na nią z ukłuciem zazdrości. Przy Katii czuła się blada, 
koścista i kanciasta. Katia wszystko miała zaokrąglone: usta, policzki, biodra, nawet włosy. Jej włosy opadały 
niczym strugi wody poniżej talii, proste i srebrzyste. Próbowała gorących żelazek, wilgotnych ręczników, szpilek i 
zaplatania warkoczy na noc, jednak włosy nie poddawały się nawet najwyszukańszym zabiegom. Żadna siła nie 
mogła ich skręcić.
- Postaw tacę na stoliku, Katiu.
Katia podskoczyła na dźwięk jej głosu.
- Tu panienka jest! A kto to widział, żeby się chować za drzwiami. Zlękłam się.
Ash zignorowała jej słowa. Dziewczyna zawsze twierdziła, że coś ją wystraszyło.
Położywszy miedzianą tacę na stole, Katia podeszła do komina, żeby zapalić lampki. Ash przez chwilę 
chciała ją powstrzymać, ale zmieniła zdanie. Penthero Iss z pewnością polecił ją sprawdzić. Lepiej niech służka bez 
przeszkód zrobi to, co jej przykazano - w ten sposób szybciej będzie po wszystkim.
Gdy Katia wyjmowała z płóciennego woreczka okruchy bursztynu, żeby wsypać je do kaganków, Ash 
prędko przygładziła włosy i potarła policzki. Żałowała, że równie łatwym sposobem nie może pozbyć się 
wewnętrznych dreszczy.
- Jedna wystarczy - powiedziała, gdy Katia zapaliła knot umieszczony w mieszance oliwy i bursztynu. 
- Chodź tutaj, miejmy to z głowy.
- A niby co, panienko?
Ash uśmiechnęła się. Katia była niepoprawną kłamczuchą.
- To chyba jasne. Mój przybrany ojciec przysłał cię, żebyś mnie sprawdziła, więc zrób to od razu. - 
Wyciągnęła ręce, pozwalając, by koszula rozchyliła się na piersiach. - Mam się rozebrać do naga czy tyle 
wystarczy?
Katia potrząsnęła głową, aż czarne pukle zatańczyły na jej ramionach.
- Jesteś niedobra, panienko! Taka niedobra! Jego lordowska mość nigdy nie mówił nic takiego. 
Przyniosłam panience późną kolację z dobroci serca i oto, co mnie spotyka za moje starania! - Skinęła głową w 
stronę okutej srebrem komody, na której piętrzyła się chwiejna sterta książek i złożonych manuskryptów. - Za 
dużo panienka ślęczy nad tymi szpargałami, jakby mnie kto pytał. Gorąca kolacja to tylko gorąca kolacja, nic się 
za nią nie kryje. Nawet pod kożuchem na mleku nie znajdzie panienka niczego niezwykłego.
Nagle rada z obecności Katii, Ash zakryła piersi. Katia usługiwała jej od czternastu miesięcy - dłużej niż 
inne służące - i dobrze było znać kogoś na tyle dobrze, by móc mu dokuczyć.
- Przepraszam, Katiu. Ale różane ciasteczka zawsze zdradzają Issa. Są bez smaku, pachną jak zwiędłe 
róże i kosztują fortunę.
Katia parsknęła, ale cicho.
- Ano, jeżeli panienka ich nie chce...
- Weź je. I zapamiętaj na przyszłość: jeśli już musisz mi przeszkadzać w środku nocy, to przynoś świeży 
chleb, słone masło, całą osełkę, i piwo zamiast mleka. Ciemne, pamiętaj. I dość gęste, by łyżka w nim stała, i 
przecedzone przez muślinową szmatkę, żeby nie zostało w nim chmielu. - Ash starała się zachować poważną 
minę, ale przy słowie „przecedzone” nie wytrzymała i wybuchnęła śmiechem.
- Och, panienko! Taka panienka niedobra!
Śmiech Katii brzmiał odrobinę za głośno, by uchodzić za kobiecy, jednak Ash uwielbiała go słuchać. 
Czasami zapominała, że Katia jest o cały rok młodsza od niej. Była taka wyrośnięta, taka... zaokrąglona, a jednak, 
gdy zanosiła się śmiechem, ponownie stawała się dzieckiem.
Nagle uśmiech zgasł na twarzy Ash.
- Katiu.
- Słucham, panienko?
Ash szukała słów.
- Nadal jesteś... - widząc wpatrzone w siebie wielkie ciemne oczy zawahała się i pożałowała, że w ogóle 
zaczęła - zaprzyjaźniona z Marafice’em Okiem?
Mina Katii natychmiast się odmieniła.
- A bo co? Nic panience do tego.
Ash odetchnęła, postanawiając już nic nie mówić, jednak nie wytrzymała.
- Jest takim wielkim i potężnym mężczyzną. Istny wół. Powinnaś uważać, to wszystko.
Katia pokręciła głową.
- To moja sprawa, co robię w wolnym czasie. W przeciwieństwie do paru innych, jestem dorosłą kobietą, 
a te, które nie są i nigdy nawet nie pocałowały mężczyzny, powinny zachować dobre rady dla siebie.
Krew zrumieniła policzki Ash, wstyd odjął jej mowę. To głupie, ale zaszczypały ją oczy.
Po chwili wyraz twarzy Katii znowu uległ zmianie. Przeszła przez pokój i położyła rękę na ramieniu Ash.
- Przepraszam, panienko. Naprawdę. Przymusiła mnie panienka do gadania głupstw, których wcale nie 
myślę. Jestem pewna, że lada dzień dojdzie panienka do swojej krwi. - Pociągnęła Ash do łóżka. - I gdy tylko 
to się stanie, dostanie panienka śliczne nowe suknie i pokojówkę, która będzie trefiła jej włosy, a adoratorzy staną 
sznurem od samej Siwej Bramy po Czerwoną Kuźnię, żeby prosić panienkę o rękę.
Katia nacisnęła delikatnie na jej ramię, każąc jej usiąść. Drugą rękę przyłożyła do czoła.
- Ale panienka dygoce. Gorąc i zimno bije na panienkę na zmianę.
- Nic mi nie jest, Katiu, naprawdę. Powiedz mi, co się stanie, gdy pojawi się moja krew. - Ash niewiele 
dbała o ciągnącą się przez całe miasto kolejkę zalotników; wiedziała również, że każda panna dworska godna 
swego miana po tygodniu uciekłaby ze służby, mrucząc, że włosy jej pani nijak nie chcą się zakręcić, jednak 
lubiła słuchać paplaniny Katii. Wtedy niemal wierzyła, że wszystko jest i pozostanie normalne i że dziwny, 
niemal głodny wyraz od paru miesięcy widoczny w oczach przybranego ojca jest wynikiem niczego więcej, jak 
tylko gry światła.
Katia sięgnęła po szczotkę i zaczęła czesać jej włosy.
- Niech się zastanowię, panienko. Ano, będą nowe trzewiczki, ma się rozumieć, całe tuziny: z jagnięcej 
skórki na dzień, a z haftowanego jedwabiu i sztywnej koronki na wieczór. Będzie miała panienka nowy 
płaszcz do jazdy wierzchem - lamowany czarnym lisem, niezależnie od woli jego lordowskiej mości - i klaczkę 
jak się patrzy, w sam raz dla damy, nie tego starego kuca, na którym pan Haysticks pozwala panience truchtać po 
majdanie. Może nawet jego lordowska mość sprowadzi jaką starą mniszkę, która nauczy panienkę manier i 
zachowania przy stole. Choć nie ma potrzeby uczyć panienki abecadła, bo jego lordowska mość sam o to zadbał...
Ash kiwała głową, zadowolona z dotyku zwinnych rąk Katii na włosach. Po chwili oderwała uwagę od 
bajdurzenia służki.
Zbyt wiele zmieniło się tego roku. Kiedyś jej przybrany ojciec był inny, kiedyś posyłał po nią codziennie, 
by uczyć czytać i pisać. Mógłby to zlecić każdemu z licznych kapłanów czy skryb, lecz postanowił samodzielnie 
zająć się jej edukacją. Ash wcześnie poznała jego zaborczy charakter, gdyż nieodmiennie odprawiał dzieci i 
służące, z którymi się zbratała, lecz uczył ją osobiście nie z obawy przed przyjaźnią z innymi. Nie. Wspólne 
zajęcia sprawiały mu niekłamaną przyjemność. Wiedza i jej przekazywanie napawało go radością.
- ... i, ma się rozumieć, będzie nowa komnata, taka z oknami z prawdziwego zdarzenia, w których będą 
mikowe szybki, i...
Ash zamrugała, nagle zainteresowana potokiem słów Katii.
- Nowa komnata?
- A jużci, panienko. To pewne jak lód na Drzazdze.
- Nie rozumiem. Dlaczego?
Katia odłożyła szczotkę. Rozglądając się na boki, jakby podejrzewała, że ktoś może chować się i słuchać, 
ściszonym głosem zaczęła:
- Ano, już teraz gadania o tym co niemiara. Tamtego dnia, jak byłam z... eee... jak wstąpiłam z Nożem 
do kuźni, jego lordowska mość przyszedł i powiedział mu, że ma być gotów do przeniesienia cię na jego 
rozkaz. Ma się rozumieć, jak tylko Cielęca Skóra mnie zobaczył, to urwał w pół słowa i rzucił mi jedno z tych 
swoich spojrzeń - zna je panienka, blade i straszne jak u zamarzniętego trupa - i kazał mi w te pędy zmykać do 
pokoju. - Katia rozpromieniła się. Uwielbiała zdradzać sekrety.
Ash przełknęła ślinę. Była zadowolona, że siedzi.
- Przenieść mnie? Tak powiedział?
Katia pokiwała głową, podeszła do komody i wsunęła w usta jedno z kosztownych różanych ciastek. Gryząc 
je, wymamrotała:
- Słowo w słowo. Jakby mnie kto pytał, to pewnie chodzi o jedną z tych frymuśnych górnych komnat w 
Jasnej, z czarnym marmurem i czarnym szkłem na posadzce. Może nawet z prywatnym wejściem i osobnymi 
schodami. - Katia poczęstowała się drugim ciastkiem, nadgryzła je i odłożyła. - Musi panienka przysiąc, że 
zabierze mnie z sobą. Dokąd by panienka nie poszła. Nie zniosłabym powrotu do kuchni, do szorowania garów. Nie 
zniosłabym...
- Cicho, Katiu. - Paplanina służącej zaczynała ją nużyć.
Katia zamknęła usta. Energicznym krokiem, aż spódnice zafurgotały w powietrzu, obeszła komnatę. 
Sprawdziła, czy okiennice są dobrze zamknięte i poruszyła węglami w koszu, przygotowując je na noc.
Ash ledwie na nią zważała. Wynieść się z Beczułki? Nie do pomyślenia. Ta komnata była jej domem, jak 
tylko sięgnąć pamięcią. Ze wszystkich czterech baszt w Fortecy Masce znała tylko Beczułkę. Tutaj w wieku sześciu 
lat złamała rękę, wspinając się po zewnętrznych umocnieniach; mając osiem, przez dwa miesiące nie opuszczała 
komnatki z powodu krwawej gorączki i przybrany ojciec odwiedzał ją codziennie, przynosząc mrożony miód i 
żółte gruszki; kiedy miała jedenaście, zachorował jej ptaszek w klatce - wyskubywał sobie pióra i dziobał pazurki - i 
Iss, chcąc umniejszyć jej rozpacz, odprawił małą ceremonię przed oddaniem go Caydisowi, który skrócił jego 
cierpienia. Spędziła tu całe życie. Całe.
Strapiona, oderwała stopy od podłogi i przycisnęła kolana do piersi. Nikt nie wspomniał jej o 
przeprowadzce. Nie poczyniono żadnych przygotowań, nie wezwano robotników ani cieśli. Przecież ktoś 
powinien coś jej powiedzieć. Potarła nagie łydki. Pościel pod stopami była mokra od potu. I lodowata.
Nie. Ash potrząsnęła głową. Nie chciała myśleć o śnie. To nic takiego. Nic.
Katia wrzuciła dwa ostatnie różane ciastka do woreczka z bursztynem.
- Trzeba wam jeszcze czego, panienko?
- Nie. - Ale gdy Katia szła do drzwi, Ash zmieniła zdanie. - To znaczy, tak. Jeszcze jedno.
- Co? - Pełne usta Katii zrobiły się jeszcze większe, gdy je wydęła.
- Wiem, że pójdziesz teraz do mojego przybranego ojca... - Widząc, że Katia chce zaprotestować, Ash 
wyciągnęła rękę. - Nie, nie zaprzeczaj. Nie mam do ciebie pretensji. Musisz to robić, żeby nie wrócić do kuchni. 
Na twoim miejscu postępowałabym dokładnie tak samo.
Katia spochmurniała, lecz Ash mówiła dalej.
- Nie mam nic przeciwko, że opowiadasz mu o moim złym samopoczuciu i wyglądzie, o rozkopanym łóżku i 
o wszystkim innym. Ale proszę, nie zdradzaj nikomu, że wiem o planowanej przeprowadzce. Błagam.
Katia popatrzyła na swoją panią. Ash wiedziała, że służąca jej zazdrości i pożądliwym okiem patrzy na 
ubrania i ładne rzeczy w komnatce, takie jak srebrne szczotki i szylkretowe grzebienie. Wiedziała też, że kiedy 
chce, potrafi być miła i uczynna. Poszła wszak aż do Bramy Jałmużników, żeby kupić rygiel do drzwi.
Katia westchnęła przesadnie i potrząsnęła kędziorami.
- Zgoda. Zrobię, co w mojej mocy, ale tylko przez wzgląd na panienkę, niech panienka pamięta. Jeśli 
Cielęca Skóra dowie się, że wypaplałam coś, co przypadkiem wpadło mi do ucha, z miejsca odeśle mnie na 
dół. I to nie do szorowania garów.
- Dziękuję, Katiu.
Katia chrząknęła, posuwając się do drzwi.
- Ale i tak muszę mu powiedzieć, jak się panienka miewa. Tego nie da rady obejść. Wie panienka, jaki on 
jest.
Ash pokiwała głową i przygasiła lampkę. Doskonale wiedziała, jaki jest Iss.
***
Błonowe muchy brzęczały w siatce, czarne przejrzyste skrzydła trzepotały tak szybko, że oko nie mogło za 
nimi nadążyć. Czteroskrzydłe, smukłe, z długimi nogami o podwójnych stawach, fruwały ospale mimo swoich 
starań, zataczając się niezdarnie na boki. Były to, oczywiście, samice. Lśniące zielonkawoczarne worki wokół ich 
brzuchów pęczniały od setek jaj. Penthero Iss, surlord Spire Vanis, dowódca Straży Rive, kasztelan Fortecy Maski 
i pan Czterech Bram wolał nie trzymać siatki zbyt blisko siebie. Minął już termin złożenia jaj i zdeterminowane 
muchy mogły rozedrzeć gazę ząbkowanymi chi ty nowymi szczękami. Zwłaszcza gdyby wyczuły krew.
Iss z fascynacją przyglądał się, jak jedna samica podfruwa do miejsca, gdzie jego blada ręka zaciska się na 
siatce. Skóra była czysta i zdrowa, absolutnie nie taka, na jakiej zależało owadowi, ale kiedyś widział, jak muchy 
same robiły potrzebne im rany. Ta nie miała takiej szansy. Wolną ręką wyciągnął zza pasa szmatkę z 
niebieskiego filcu i przykrył nią górną część siatki. W ciągu kwadransa znajdzie się tam, dokąd zmierzał, i krótki 
okres ciemności nie uśpi samic. Dokładnie przestudiował ich zwyczaje. Robiły się niemrawe na zimnie, nie w 
ciemności.
Idąc pustą wschodnią galerią w kierunku Drzazgi, liczył dni. Sześć. Prowadził zapiski, oczywiście, ale 
bardziej ufał skrupulatnemu umysłowi. Nie chciał ryzykować osłabienia Spętanego, podejmując działanie zbyt 
szybko po ostatnim czerpaniu. Umiar i dokładność we wszystkim, zwłaszcza w używaniu mocy.
Ale sześć dni w zupełności wystarczy. W sam raz.
Zima wcześnie zawitała do miasta Spire Vanis i temperatura we wschodniej galerii opadła poniżej punktu 
zamarzania wody. Iss zapanował nad drżeniem. Nienawidził zimna. Zimno kojarzyło mu się z brakiem opału i 
niedostatkiem koców na łóżku. Jako dziecko marzył o ogniu buzującym w kominie i warstwach gęsiego puchu 
spiętrzonych na piersi. Czterdzieści lat później miał jedno i drugie, jednak nie mógł powiedzieć, że to mu 
wystarcza.
Był surlordem, nie królem, i choć mógł władać jeszcze przez lat dwadzieścia czy nawet więcej, czekała go 
gwałtowna śmierć. Takie już były koleje losu w Spire Vanis. Historycy co prawda mogliby przytoczyć nazwiska 
Urona Czystego, Rheesa Gryfa i paru innych ludzi, którzy władali miastem i zmarli spokojnie we śnie, ale... Ale 
sam Iss stał w cieniu i patrzył, jak pięciu zaprzysiężonych towarzyszy ćwiartuje Borhisa Horgo. Borhis był stary, 
suchy i pokurczony; Iss nie mógł uwierzyć, że jego sędziwe ciało zawiera tyle krwi. Czasami widywał krew w 
swoich snach. Czasami była to jego własna krew.
Tylu surlordów. Borhis Horgo, Rannock Hews, Theric Hews, Connad Hews, Lewick Crieff, który zwany 
był Półkrólem, Garath Lors, Stornoway Zuchwały... lista ciągnęła się aż do Therona Pengarona, który zginął z rąk 
skrytobójców nasłanych przez swojego bratanka w miejscu, w którym dzisiaj stała Drzazga. Wszyscy zmarli 
śmiercią surlordów: cios sztyletem w plecy, strzał z daleka, trucizna, strzaskana czaszka, zdrada. Jedynym 
obowiązującym w Spire Vanis prawem dziedziczenia było prawo siły. Kiedy rywal wietrzył słabość surlorda, 
zbierał spiskowców i knuł, jak go uśmiercić. Iss wiedział, że podobny los stanie się jego udziałem. Wiedział i nie 
chciał się z tym pogodzić.
Nie wystarczyło być surlordem. Musiał stać się kimś więcej.
Zimne powietrze osiadło w jego płucach, kiedy zbliżył się do Drzazgi. Wapień, blady i gładki jak lód na 
jeziorze, wykradał mu ciepło przez podeszwy stóp. Ciężkie przedmioty wiszące u pasa wtulały się z fałdy 
grubego jedwabiu. Mała kamienna lampka z fiszbinowymi osłonami i rogową przykrywką, przemyślne dzieło 
barbarzyńców żyjących wzdłuż północnego wybrzeża, była bezpieczniejsza od innych. Mogła się przewrócić, a 
płomień nie gasł. Obijając się lekko o jego biodro, dawała światło i przyjemne ciepło. Co do dwóch innych 
pakunków wiszących u pasa... Lepiej, żeby pani Wence starannie je opakowała. Nikt noszący jedwabie nie lubi 
ociekać ogrzanym w rondlu miodem czy papką z utłuczonej żółtej fasoli.
Iss stwierdził, że muchy lubią się najeść po złożeniu jaj. Powszechnie pokutowało mniemanie, że dojrzałe 
samice żywią się krwią. Iss po długich obserwacjach wykazał jego bezzasadność. Błonowe muchy najbardziej 
lubiły miód, najlepiej ciepły. Lęgły się w fortecy, w zimnym klimacie Północnych Terytoriów, ale zachowały 
wspomnienia Dalekiego Południa, z którego pochodziły.
Żółta fasola przeznaczona była dla Spętanego. Iss poprosił, by pani Wence wzbogaciła ją masłem oraz 
żółtkami i posoliła łagodnie, jak dla dziecka.
Trzymając przed sobą częściowo zakrytą siatkę, zmierzał do Drzazgi. Jak zawsze, temperatura opadała w 
miarę zbliżania się do drzwi. W ciągu ledwie paru dni woda sącząca się z kamieni nad łukiem zamarzła w skorupę 
błękitnego lodu. Wyjął klucz. Nadziane bestie z wieloma głowami i grubymi muskularnymi ogonami węży 
przyglądały mu się ze swojego miejsca u podstawy iglicy. Lampka olejna zamigotała i rzeźbione stwory zatańczyły 
na swoich palach. Iss poprawił knot, światło przygasło i stworzenia ponownie zastygły w bezruchu.
Drzwi uchyliły się z cichym sykiem. Z otworu buchnął mroźny dym, jak materializujący się duch. Muchy 
przestały machać skrzydłami i pospadały na dno prowizorycznej klatki.
Pierwszy mróz w Drzazdze zawsze był najgorszy. Zewnętrzne kamienie przez okrągły rok ociekały wodą i 
każdy z nich był przesiąknięty wilgocią. Wewnętrzne ściany płakały. Strumyczki płynęły krętymi liniami, 
naśladując bieg stopni i krzywizny ukośnie ciętego kamienia. Krople nabierały masy na występach, kałuże zbierały 
się w zagłębieniach i rowkach, przez co całe ściany błyszczały od wilgoci. Pierwszy mróz przemieniał parę w 
marznącą mgłę. W miarę upływu tygodni, w miarę skracania się dni, gdy na zewnętrznych ścianach tworzyła się 
skorupa lodu, woda wychładzała się i zamarzała. Lód rozsadzał skałę tak pewnie, jak murarz uderzeniem młotka. Po 
każdorazowym ociepleniu i tajaniu Drzazga była o krok bliżej rozpadu. Jedynie precyzja dawnych budowniczych, 
którzy dokładnie obrobili i ułożyli kamienie, trzymała ją w pionie.
I fundamenty, oczywiście, pomyślał Iss z przelotnym, pozbawionym humoru uśmiechem. Żaden budynek 
w Północnych Terytoriach nie miał fundamentów, które mogłyby równać się z podstawą Drzazgi.
Światło z kamiennej lampki prawie nie wystarczało na oświetlenie jego twarzy, kiedy schodził przez 
mroźny dym do niższej rotundy wieży. Spękane płyty kołysały się pod jego nogami. W posadzce brakowało 
wielkich fragmentów - zostały albo zdarte przez chciwych robotników, albo zniszczone przez mróz i spadające 
kamienie. Niewiele go to obchodziło. W sercu Drzazgi wiły się kręte schody, prowadzące na każdą z trzydziestu 
dziewięciu kondygnacji i sięgające iglicy, która przeszywała brzuchy burz. Iss nie poświęcił im chwili uwagi. 
Kamień nad ziemią był martwy i nieprzydatny jak odmrożona stopa. Nabierał życia pod ziemią, w Odwróconej 
Wieżycy.
Iss zbliżył się do stóp spiralnych schodów, wszedł w mroczne cienie ciasnej przestrzeni, która kryła się pod 
pierwszym ciągiem stopni. Przygarbił ramiona i wcisnął się jak najgłębiej, aż do kamiennej ściany.
Napinając szczękę i pięści, wymówił słowo. Osłabiło go to bardziej niż się spodziewał i krople moczu 
spryskały jego udo. Ból był ostry, ale na szczęście krótkotrwały. Potężny skurcz żołądka przepełnił usta smakiem 
soli.
Nim zdążył splunąć, fragment ściany zadudnił i zaczął obracać się jak skrzydło bramy. Grube na trzy stopy 
mury tłumiły chrzęst żelaznych kół i łańcuchów. Wielkie kamienne schody nad głową Issa zadrżały, bloki 
przesunęły się nieznacznie w leżach zmurszałej zaprawy. Wapienny pył osypał się na jego ramiona, kiedy ściana 
znieruchomiała, odsłaniając otwór nie większy od kucającego człowieka.
Iss nienawidził tego etapu. Nadal roztrzęsiony po czerpaniu, czując urynę spływającą po udzie, ugiął 
kolana słabe jak młode drzewka i przecisnął się przez otwór. Mroźny dym nie wzniósł się na spotkanie. Tutaj 
panował inny, bardziej trwały chłód i cała mgła już dawno osiadła i zamarzła. Głęboko, na „szczycie” Odwróconej 
Wieżycy, powietrze trochę się ocieplało, ale lód nie ustępował ani na jeden dzień w roku.
Ciemność również była inna, bardziej gęsta. Iss musiał odpiąć kamienną lampkę od pasa i przesunąć 
fiszbiny, żeby płomień dostawał więcej powietrza. Nie przejmował się zbytnio ciemnością, nawet był skłonny 
przyznać, że miała swoje zalety. Z biegiem czasu wszystko, co przebywało w mroku, zwykle pękało.
Pozbywszy się ze śliną smaku metalu z ust, ruszył przed siebie drobnymi krokami, dopóki stopa nie 
natrafiła na krawędź pierwszego stopnia. W przeciwieństwie do baszty na powierzchni, Odwrócona Wieżyca nie 
miała centralnej klatki schodowej; stopnie biegły wzdłuż zewnętrznej ściany, opadając wielką, zacieśniającą się 
spiralą. W środku ziała wielopiętrowa otchłań, czarna jak noc, zimniejsza od morza pokrytego lodową krą, 
omywana przez prądy zimnego powietrza. Odwrócona Wieżyca, podlegająca wszelkim ruchom góry, w której 
została wywiercona, zwężała się stopniowo i niczym zaostrzony pal przeszywała skałę Zabitej.
Oblodzone ściany połyskiwały w świetle lampy. Im głębiej schodził surlord, tym czystszy i twardszy stawał 
się lód. Ściśnięty w soczewki pod własnym ciężarem i naporem Zabitej Góry, mienił się w świetle lampy 
nieznanymi oku barwami. Nie po raz pierwszy Iss musiał oprzeć się pokusie. Kiedyś, prawie osiemnaście lat 
temu, dotknął lodu ręką i stracił skórę na środkowym palcu.
Góra walczyła z Odwróconą Wieżycą, krusząc całe partie granitowego oblicowania, przebijając je niczym 
korzenie dębu. Ale wyłomy uczynione przez kłykcie i kości Zabitej nie naruszyły samych ścian. Licówka 
pochodziła z kamieniołomu Wieża w Linn i mówiono, że nad kamieniami odprawiono krwawe czary. Robb Claw, 
prawnuk Glamisa Clawa i budowniczy Fortecy Maski, niegdyś oznajmił, że zniszczenie Wieżycy wymagałoby 
ręki Boga.
Drżąc, Iss przycisnął siatkę do piersi. Zimno odrętwiało muchy i ani jedna z tuzina samic się nie poruszała. 
Liczył się z tym, że niektóre nie przeżyją. Raz, kilka lat wcześniej, w środku jednej z najsroższych zim, jakich 
zaznało Spire Vanis, zdechły wszystkie samice. Praca była ohydna, ale zdołał wyłuskać z nich jaja. Jedyna strata, że 
wylęgło się i przeżyło mniej larw niż zwykle.
Z lampką i siatką w rękach schodzenie było powolne i trudne. Iss dawno temu opanował sztukę nie 
spoglądania w dół, lecz nie potrafił zapomnieć o jakże bliskiej przepaści. Co prawda, każdy stopień miał szerokość 
trzech stóp, lecz zaczynał się w sfałdowanym przez ciśnienie granicie, śliskim jak szkło, a kończył w pustce. 
Schodzący człowiek nie mógł zgrzeszyć zbytkiem ostrożności. Iss, trzymając się samego środka schodów, zwrócił 
myśli ku przyjemniejszym tematom.
Na przykład ta służebna, Katia. Taka szczwana, urodziwa bestyjka. O wiele za dobra dla tego ordynusa 
Noża. Choć on sam nie był zainteresowany zaciągnięciem jej do łóżka, z przyjemnością by zobaczył, co jest 
gotowa zrobić, chcąc uwolnić się od groźby powrotu do kuchni.
Iss uśmiechnął się z zadowoleniem złotnika oprawiającego szlachetny kamień. Strach przed kuchniami 
był jej słabym punktem. Bała się myśli o pożyłkowanej i czerwonej twarzy, o niegdyś strzelistych piersiach 
leżących na brzuchu jak puste bukłaki, o zmatowiałych, poszarzałych włosach. Urodzona i wychowana w Fortecy, 
przyzwyczaiła się do widoku pracujących tu kobiet: Forteca Maska brała i brała, ale nieczęsto dawała coś w 
zamian. I ta lisiczka bała się, że spotka ją podobny los.
Kiedy tylko Issowi udało się odkryć lęki danej osoby, stawała się jego własnością. Katia należała do niego. 
Dziewczyna kochała Asarhię March, podziwiała ją i chroniła, a zarazem jej zazdrościła. Ogromnie. Zawiść i 
miłość zmagały się w jej sercu, lecz strach przed powrotem do kuchni zawsze odnosił zwycięstwo. Weźmy dla 
przykładu ten wieczór. Wyraźnie nie chciała mu wyznać, że komnata jej pani, pościel i włosy były w nieładzie, 
skóra Asarhii parzyła, choć pot ziębił jak woda wymyta z lodu. A jednak powiedziała mu to wszystko i jeszcze 
więcej. To nie panienka Ash mogła ją ochronić przed harówką w kuchniach. Postarał się, by o tym wiedziała.
Co do innych spraw - możliwości, że wypaplała swojej pani, co kiedyś podsłuchała w Czerwonej Kuźni - 
cóż, to naprawdę nie miało znaczenia. Nóż miał na Asarhię baczenie we dnie i w nocy, nawet kiedy opuszczała 
komnatę i nie przypuszczała, że może być obserwowana. Iss zwolnił na chwilę. Powzięcie takich środków wobec 
prawiecórki nie sprawiało mu przyjemności - Asarhia wszak była słodkim i ufnym dzieckiem... ale zaczynała 
okazywać strach. A on z doświadczenia wiedział, że przerażeni ludzie są skorzy do popełniania głupstw.
Czując na policzkach podmuch cieplejszego powietrza, ostatni raz poprawił lampkę. Pierwsza komora 
musiała być już blisko. Odwrócona Wieżyca miała tylko trzy poziomy, wszystkie leżące blisko „wierzchołka”. 
Nim zeszło się do pierwszego, lej zwężał się do szerokości zagrody dla byka. Druga komora była jeszcze mniejsza, 
a ostatnia zaledwie wielkości studni. Wnikając w czarną skałę, „szczyt” wieżycy kończył się cienkim jak igła 
ostrzem stali.
Nie po raz pierwszy Penthero Iss pożałował, że kamienna lampka nie daje więcej światła. Schody robiły się 
coraz bardziej strome, a stopnie wytarte i nachylone. Przechodzenie z jednego na drugi groziło upadkiem. Iss 
wiedział, że czarami mógłby zyskać więcej światła, lecz skórka nie warta była wyprawki. Przypominała o tym 
kropelka zamarzniętego moczu na udzie. W przeciwieństwie do innych użytkowników magii nie dysponował 
wielkimi możliwościami. Miał ich zaledwie tyle, by wiedzieć, czego może dokonać. Jego siła leżała w czym 
innym... Na przykład w umiejętności dobierania sobie ludzi.
Zaliczał się do nich Marafice Oko. Generał Straży Rive był niebezpieczny; potrafił wzbudzić lojalność w 
sercach swoich podkomendnych. Iss wcześnie zdał sobie z tego sprawę, w czasach, kiedy Marafice Oko był 
towarzyszemstrażnikiem niższej rangi, paradującym z nowo wykutym mieczem u biodra i zaschniętym błotem 
Siwej Bramy na butach. On piastował wówczas stanowisko protektora, wciąż uważającego na rywali. Ktoś inny na 
jego miejscu mógłby postawić sobie za cel zniszczenie Marafice’a Oko, zabicie go, nim zacznie stanowić 
zagrożenie. Iss postanowił go wykorzystać. Dostrzegł w Nożu użyteczne narzędzie, obdarzone brutalną siłą i żądzą 
bezwzględnej dominacji, których to cech brakowało jemu. Kiedy nadszedł czas przypuszczenia szturmu na fortecę 
w celu obalenia podstarzałego i schorowanego Borhisa Horgo, to właśnie Marafice Oko dowodził Strażą Rive, i 
to on zabił tuzin wielmożów i Krzywoprzysięzców na oblodzonych stopniach Rogatej.
Było to dziesięć krwawych dni. Krzywoprzysięzcy zostali wypędzeni z miasta, a ich warownie, które 
zwano Klasztorami, zdobyto i zburzono. Kiedy było po wszystkim, Penthero Iss, krewniak dziedzica Odłączonych 
Folwarków, przyjął tytuł surlorda. Marafice Oko stanął u jego boku jako protektor generalny i Nóż.
Piętnaście lat później układ się nie zmienił: on nadal był surlordem, a Marafice Oko - Nożem. Iss miał 
niewiele powodów, by żałować dokonanego wyboru. Z Marafice’em Okiem u boku i lojalną Strażą Rive za 
plecami miał wolne ręce, by rozprawić się z dziedzicami.
Wielkie rody Spire Vanis były mu solą w oku, stale domagając się ziemi, tytułów i złota. Trzynaście lat 
wcześniej dobito targu i dziedzice nie pozwalali, by Iss o nim zapomniał. „Obiecałeś nam ziemię i chwałę - 
powiedział Biały Wieprz ledwie sześć dni temu w jego prywatnej komnacie. - Tylko dlatego jesteś dziś surlordem. 
Puść to w niepamięć, a my po prostu zapomnimy, że w Czarnym Lochu przysięgliśmy cię chronić”.
Iss niemal się uśmiechnął, słysząc te butne słowa. Groźby siedemnastoletniego młokosa! Jednak wiedział 
dość, by zdawać sobie sprawę, że młode i ambitne paniątko, przywdziane w biel i złoto Hewów, z przytroczonym 
na plecach długim na pięć stóp mieczem, może pewnego dnia spróbować zająć jego miejsce. Już nazwał się 
Białym Wieprzem na cześć swojego pradziada, który powiódł Straż Rive do zwycięstwa na Wysokim Gościńcu. 
Nie trzeba było proroctw jasnowidza, aby odgadnąć, że marzył o podobnej chwale dla siebie.
„Cóż - pomyślał Iss, zerkając w ciemność na dole - być może Biały Wieprz prędzej niż myśli będzie miał 
okazję ruszyć na czele zbrojnych. I być może zobaczy topór klanowy wbity w swoje świńskie serce”.
Dostrzegając pod sobą pierwszy kamienny strop, pozwolił sobie na uśmiech. Gdyby teraz spadł, nie 
skręciłby karku.
Strop przegradzał Odwróconą Wieżycę jak wielki kamienny czop. Przez stulecia na wierzchu zebrał się 
gruz strząsany z wyższych ścian. Sterty kamieni, kawałki płyt oblicowania oraz okruchy zaprawy piętrzyły się 
wśród pożółkłych kości szczurów, gołębi, nietoperzy i innych stworzeń, które niewiadomym sposobem znalazły 
wejście do wieżycy. Ludzkie kości też tam się walały. Dwie klatki piersiowe wśród pagórków skalnego pyłu 
przypominały pająki ukryte w piasku. Iss kiedyś pokusił się o poszukiwania, ale znalazł tylko jedną czaszkę.
Jedzenie, paski siatek i kilka innych drobiazgów wypadło z jego rąk. Ostatniego lata w czasie Święta 
Jałmużny zabrał z sobą koszyk dorodnych truskawek, który wyśliznął się z jego rąk w połowie schodów. Owoce 
nadal tam leżały, rozsypane na kamieniach jak bryzgi krwi. Czerwone i lśniące, zapachem przypominające 
perfumy na brudnej dziwce, dopiero zaczynały się psuć. Tak głęboko w jądrze góry rozkład trwał całe lata.
Schody niknęły pod kamienną platformą i wchodziły do komory na dole. Iss uważał, żeby nie uderzyć się w 
głowę. Powietrze znieruchomiało, ociepliło się. Płomień w kamiennej lampce zadrżał i przygasł, oświetlając 
wypolerowane ściany. W kamieniu tkwiły haki i metalowe pierścienie. Łańcuchy biegły przez szereg pętli i 
kończyły się nagle, odcięte w połowie ogniwa. Z bliska można było zobaczyć na nich strzępy brązowej materii. 
Mogły to być kawałki nie wyprawionej zwierzęcej skóry, lecz gdyby Iss miał się założyć, postawiłby na skórę 
ludzką.
Schodząc po pochyłej płycie wzdłuż obwodu komnaty, poświęcił ledwie przelotne spojrzenie jej 
zawartości. Wkrótce, już niedługo, każe Caydisowi usunąć drucianą klatkę, kamienną przeciwwagę, spękane i 
zatłuszczone koło. W ich miejsce pojawią się śliczne rzeczy: pulchne poduszki, skrzynie z mimozowego 
drewna, gobeliny przetykanie błękitną i złotą nitką. Rzeczy, które sprawiają przyjemność dziewczętom.
Schodząc do komory na „szczycie”, Iss przegnał wszelkie zbędne myśli. Tutaj powietrze było gęste i ciężkie 
jak stojąca woda na dnie jeziora. Za każdym razem, gdy zbliżał się do ostatniej komory, ta nagła zmiana zawsze go 
zaskakiwała. Jego płuca miały trudności z wyrzucaniem powietrza, a głęboko w uszach kłuły go dwa ostre szpice 
bólu. Przełknął ślinę i pomodlił się, żeby tym razem uszy nie krwawiły.
Tutaj kamień licówki był grubszy niż wyżej. Sprasowany granit, poskręcany i węzłowaty jak kora drzewa, 
pękał tylko w czasie najbardziej gwałtownych konwulsji Zabitej Góry. W kamieniu migotały płatki złota 
głupców.
Odpinając od pasa zawiniątka z miodem i fasolą, Iss pokonał kilka ostatnich stopni i wszedł do komory na 
„szczycie”. Spętany czekał: głodny, złamany, rozpaczliwe pragnący światła, odizolowany od świata zewnętrznego 
przez strukturę i szczególne właściwości Odwróconej Wieżycy.
Iss wyjął srebrne szczypczyki i odkrył błonowe muchy. Tej nocy miał zaczerpnąć dużo więcej mocy niż 
dotychczas.

Rozdział 7
WIELKIE PALENISKO

- Effie, pamiętasz, co powiedziałaś tamtego dnia, kiedy wróciliśmy z Dreyem do domu? Wtedy, kiedy 
spotkaliśmy cię przed okrąglakiem?
Raif czekał, aż siostra pokiwa głową.
- Tak. Powiedziałam, iż wiedziałam, że obaj wrócicie. - Effie Sevrance skierowała spojrzenie 
poważnych błękitnych oczu na starszego brata. - Próbowałam powiedzieć to innym, ale nikt nie chciał mnie 
wysłuchać.
Raif przeniósł ciężar ciała z jednej nogi na drugą. Kucał w cieniu kamienia przewodniego klanu, w ciemnym 
i pełnym dymu domu kamienia. Paliły się wszystkie z dwunastu świec, ale kamień przewodni wchłaniał światło i 
ciepło jak czarna kępa drzew na środku śnieżnej równiny. Błyszczały tylko poszarpane krawędzie. Czasami 
ponacinane skraje wyglądały jak uszy, kiedy indziej przypominały złomki kości i zęby. Żyły grafitu tworzyły 
sińce wokół świeżo wyciętych szczerb, z których na chropawą, nierówną powierzchnię wyciekały paciorki 
tłustych łez. Żaden kamień przewodni nie lubił być cięty.
Nieważne, o jakiej porze dnia Raif przychodził do kamienia przewodniego, zawsze miał wrażenie, że na 
świecie panuje noc. Budynek przylegający do okrąglaka, dom kamienia, nie był tak dobrze chroniony ani 
odizolowany od zimna. Niektóre klany trzymały swoje kamienie przewodnie wewnątrz głównych budowli z 
obawy, że najeźdźcy mogliby skraść je pod osłoną ciemności. Patrząc na masywny blok sprasowanego granitu 
wielkości jednoizbowej chaty, Raif nie wyobrażał sobie, by ktokolwiek poza zgrają olbrzymów wyposażonych w 
wałki, bloczki i dźwignie mógł poważyć się na próbę kradzieży. A niektóre z klanowych monolitów były 
dwukrotnie większe od kamienia Blackhailów.
Mimo wszystko trzydzieści sześć lat wcześniej klanowi Bludd udało się skraść kamień przewodni 
Dhoone’ów, co zmusiło ten najpotężniejszy z klanów do wysłania przewodnika na południe, na kamienne pola 
Trance Vor, w poszukiwaniu zastępcy. Wiele osób mówiło o tym zdarzeniu ściszonymi głosami, jakich używa się 
w miejscach, w których przelano krew. Wszyscy utrzymywali, że od tej pory klan Dhoone już nie był taki sam 
jak dawniej.
Bluddowie rozbili kamień Dhoone’ów na kawałki i zbudowali z nich wychodek. Cała operacja - najazd, 
przeniesienie kamienia, roztłuczenie go i budowa - została zaplanowana przez Psiego Lorda, Vaylo Bludda. 
Vaylo, w owym czasie jednoroczny, był nieślubnym synem naczelnika klanu, Gullita Bludda. W tym samym roku 
Vaylo uśmiercił swoich dwóch przyrodnich braci, pojął za żonę przyrodnią siostrę i zajął miejsce swojego ojca. 
Mówiono, że miał w zwyczaju co wieczór przed udaniem się na spoczynek korzystać z wychodka.
Raif zmarszczył brwi. Czasami nie wiedział, jak traktować wszystkie te opowieści o Psim Lordzie. A tego 
dnia Mace Blackhail przyniósł nowe.
Czując w piersiach gorące ukłucie złości, Raif odepchnął na bok wszystkie myśli o Macie Blackhailu. Nie 
był po temu ani czas, ani miejsce. Effie siedziała przed nim ze skrzyżowanymi nogami. Cienie postarzały jej bladą 
twarzyczkę, bielejącą pod grzywą potarganych kasztanowych włosów. Sukienkę miała wilgotną od siedzenia pod 
kamienną ławą. W rękach i na podołku trzymała kolekcję skalnych okruchów i kamyków. Bawiła się nimi, 
czekając, aż się odezwie. Z jakiegoś powodu Raif miał ochotę wyrzucić precz tę całą jej kolekcję.
- Dlaczego byłaś taka pewna, że Drey i ja powrócimy, Effie? - zapytał łagodnie. - Czy czułaś coś 
złego... - dźgnął się w brzuch - tutaj?
Effie zastanowiła się nad pytaniem. Wysunęła dolną wargę, wbiła wzrok w przestrzeń, potem powoli 
pokręciła głową.
- Nie, Raifie.
Patrzył na nią przez dłuższą chwilę, wreszcie odetchnął z ulgą. Effie nie czuła niczego podobnego do tego, 
czego on doświadczył w dzień najazdu. To dobrze. Jeden odmieniec w rodzinie wystarczy. Słowa siostrzyczki 
chodziły mu po głowie przez wiele dni. Miał zamiar porozmawiać z nią zaraz po powrocie ze złych ziem, ale 
pierwszy wieczór nie był odpowiednią porą, gdyż wszyscy chcieli usłyszeć, jak wraz z Dreyem zajęli się ciałami 
ich krewnych. Następny dzień poświęcony był żałobie. Inigar Stoop odłupał z kamienia przewodniego kawałek 
wielkości ludzkiej głowy, rozbił go na dwanaście części - pojednaj za każdego, kto umarł z obozie - a potem złożył 
je do ziemi w miejsce ciał.
To było trudne dla wszystkich. Kiedy Corbie Meese i Shor Gormalin zaintonowali niskimi głosami pieśni 
śmierci, a wszystkie kobiety, które straciły mężów, łącznie z Merritt Ganlow i Rainą Blackhail, wycięły wdowie 
pręgi wokół przegubów rąk, Raif nie potrafił myśleć o nikim innym prócz Tema. Cisza tej nocy została zakłócona 
tylko raz, przez Mace’a Blackhaila, który poprzysiągł zemstę klanowi Bludd.
Następnego dnia Raif szukał Effie, ale znalazł ją dopiero wtedy, gdy była pora wyłącznie na sen. Teraz 
wreszcie przydybał ją tutaj. Shor Gormalin powiedział mu, że często widział, jak mała wymyka się do domu 
kamienia, by bawić się w samotności. I rzeczywiście, Effie tu była, niemal w zupełnym mroku. Wciśnięta pod 
ławę, na której zwykle siadywał Inigar Stoop podczas ucierania kamienia, bawiła się swoimi kamykami.
Raif popatrzył na nią uważnie. Schudła, od kiedy razem z bratem wyruszył w drogę. Oczy miała wielkie i 
ciemne, błękitne jak jej matka. Taka poważna dziewczynka - nigdy się nie uśmiechała, nigdy nie bawiła się z 
innymi dziećmi. Łatwo było zapomnieć, że ma tylko osiem lat. Raif wyciągnął ramiona.
- Chodź tutaj i uściskaj starego brata.
Effie namyślała się przez chwilę.
- Ale mnie nie pocałujesz, prawda?
Było to poważne pytane i Raif tak je potraktował. Też się zastanowił.
- Nie. Wystarczy uścisk.
- Dobrze. - Effie najpierw pieczołowicie ułożyła kamyki na ubitej ziemi, dopiero potem przysunęła się do 
niego. - Nie całuj, pamiętaj - powiedziała i pozwoliła się przytulić.
Raif uśmiechnął się szeroko, trzymając ją w ramionach. Effie weszła w wiek, w którym dziewczynki nie 
lubią być całowane przez mężczyzn, nawet przez braci. Mimo to nie odsunęła się od niego, tylko przytuliła do 
jego piersi i oparła głowę o jego ramię.
- Tatuś nigdy nie wróci - szepnęła. - Wiedziałam od samego początku.
Uśmiech Raifa zgasł. Effie mówiła z takim spokojnym przekonaniem, że go to zmroziło. Nieświadomie 
przytulił ją mocniej. I poczuł, jak coś twardego naciska na jego żebra. Delikatnie odsunął siostrę.
- Co tam masz? - zapytał, wskazując na jej szyję.
Effie spuściła głowę.
- Mój talizman. - Drobna rączka zanurkowała w wycięcie koszuli i wyłoniła się z kamykiem wielkości 
śliwki. Był szary, niczym się nie wyróżniał, na oko najzwyczajniejszy okruch z jej kolekcji. Przez maleńki otworek 
wywiercony na skraju przewleczony był kawałek szorstkiego sznurka. - Zeszłej wiosny Inigar zrobił dziurkę, 
żebym mogła go nosić przy samej skórze jak wszyscy inni.
Raif wziął talizman. Nie był ani niezwykle ciężki, ani chłodny w dotyku. Zwyczajny kamyk. Nagle 
wypuścił go z ręki. Postawił Effie na ziemi i podniósł się.
- Chodź, znajdziemy coś do jedzenia. Anwyn Bird przez cały dzień gotuje boczek i jeśli ktoś jej nie 
powstrzyma, nigdy nie pozbędziemy się tego zapachu.
Effie zaczęła zbierać w stosik swoje kamyki. Kości jej ramion prawie przebijały skórę, kiedy wyciągała 
rączki. Raifowi serce się kroiło na ten widok. Musi dopilnować, żeby się najadała.
Effie zebrała kamyki do sakiewki z zajęczej skórki, złapała go za rękę i razem wyszli z domu kamienia. 
Dobrze było wyjść z dymu na świeże powietrze. Do krótkiego tunelu, który łączył domek z okrąglakiem, przez 
liczne szczeliny wpadało nikłe światło. Niebo ciemniało. Południe minęło niecałe dwie godziny temu, lecz w 
zimie nie miało to większego znaczenia. Za miesiąc prawie wcale nie będzie dnia i wszyscy, którzy mieszkali na 
ziemiach klanu w zagrodach, stanicach, siołach czy szałasach drwali, przybędą do okrąglaka, żeby przeczekać 
najgorsze tygodnie zimy. Liczba mieszkańców już wzrastała, ale Raif nie sądził, by miało to wiele wspólnego z 
porą roku.
W głównej sieni zobaczyli, jak Anwyn Bird wita trzech wieśniaków. Otyła matrona nie marnowała czasu i 
już kazała przybyszom zrzucie ciężkie wierzchnie odzienie. Raif ujrzał śnieg na ich ramionach i kapturach. 
Zauważył też, że wszyscy mieli cięciwy założone na łuki. Najstarszy, wielki rudobrody olbrzym, który, jak Raif 
pamiętał, nazywał się Paille Trotter, przytargał na plecach kosz pełen strzał i grotów włóczni, a na sznurze na szyi 
szaflik oleju kopytkowego. Wszyscy ludzie związani z klanem stawiali sobie za punkt honoru nie przychodzenie do 
okrąglaka z pustymi rękami.
Ogarnięty nagłym niepokojem, Raif podniósł rękę do szyi i znalazł gładziznę kruczego talizmanu. Po 
raz pierwszy widział, by wieśniak przyniósł broń, nie żywność, w podzięce za przezimowanie.
- Idźcie i ogrzejcie się przy małym palenisku, a ja przyślę dziewczynę z gruszkami i boczkiem. Zważcie, 
ani trochę nie przypalony, samo mięso i mięciutki tłuszcz. - Ton Anwyn Bird sugerował, że marny los czeka tego, 
kto poważy się skrytykować zaoferowany poczęstunek. Żaden z wieśniaków, łącznie z Paillem Trotterem, który był 
dwakroć od niej większy, a jego twarz mogła przerazić niedźwiedzia, nie śmiał się odezwać. Anwyn Bird pokiwała 
głową, przywykła do dyrygowania ludźmi. - Idźcie już. Znajdziecie przy ogniu bukłak dobrego piwa.
Wieśniacy, trochę zakłopotani, że muszą paradować w kalesonach z miękkiej skóry i w filcowych butach, 
szybko zniknęli z sieni.
Anwyn Bird, pierwsza matrona okrąglaka, naczelna kucharka i piwowarka, specjalistka od wszystkiego 
łącznie z odbieraniem porodów i wyrobem łuków, skierowała ogrom swej uwagi na Raifa i Effie Sevrance’ów.
- A gdzie wyście byli?
Rzadko zadając pytanie, na które sama nie mogłaby odpowiedzieć, Anwyn Bird nie dała im szansy na 
otworzenie ust.
- Zbijaliście bąki w domu kamienia, jak mi bogowie mili! - Skinęła na Effie. - Ty, moja kruszyno, 
pójdziesz ze mną. Wszyscy lękają się, że znów uciekniesz i nigdy się nie znajdziesz. Ale ja pierwsza dopatrzę, 
żebyś dostała dobrą gorącą kolację, parę owsianych ciastek i maczankę gęstą od masła. Jeśli choć jeszcze 
trochę schudniesz, przysięgam, że Longhead weźmie cię za drzewko i posadzi na pastwisku.
- Longhead sadzi drzewka na wzniesieniu, nie na pastwisku - powiedziała rzeczowo Effie. - A teraz nie 
pora na sadzenie.
Podbródki Anwyn Bird zatrzęsły się z oburzenia.
Raif przygryzł wargi, żeby powstrzymać się od uśmiechu. Raina Blackhail i Effie Sevrance były jedynymi 
osobami w okrąglaku, które potrafiły sprawić, że Anwyn zapominała języka w gębie.
Mrucząc pod nosem coś o tych dzisiejszych dziewczyniskach, Anwyn Bird złapała Effie za kołnierz i 
odeszła z nią w stronę kuchni. Kamyki w sakiewce grzechotały z każdym krokiem dziecka i, nim obie znalazły się 
poza zasięgiem słuchu, Raif uchwycił zwroty „stos bzdur” i „ceregiele ze starymi kamieniami”.
Zadowolony, że Effie wpadła w ręce kogoś, kto ją nakarmi, odetchnął z ulgą. Jedno strapienie z głowy, 
przynajmniej tego wieczoru.
Zastanawiał się przez chwilę, gdzie o tej porze podziewa się Mace Blackhail. Mimo jedenastodniowej 
żałoby ustanowionej przez Inigara Stoopa, nikt nie zasypywał gruszek w popiele. Wieśniacy ściągali do okrąglaka 
z bronią i tłuszczem do łuków, okna zabito deskami i zabarykadowano kamieniami, a dziś jeszcze przed świtem 
zbudziło go dzwonienie młotów w klanowej kuźni. Klan Blackhail szykował się do wojny - pod kierunkiem i 
nadzorem Mace’a Blackhaila.
Raif zacisnął usta, aż utworzyły białą linię. Ten człowiek był gorszy od mordercy. Przyjechał do domu z 
pobojowiska z ustami pełnymi kłamstw. Raif wyszedł z sieni, choć nie bardzo wiedział, dokąd ma pójść. Musiał 
znaleźć Mace’a Blackhaila, zobaczyć na własne oczy, co planuje człowiek, który chciał zostać naczelnikiem klanu.
Wnętrze okrąglaka było kamiennym labiryntem. Tunele, pochylnie i schody prowadziły do nie 
posiadających okiem komór, spiżarni, zbrojowni i krypt, gdzie niegdyś składano zwrócone ku północy kości 
wrogów, żeby zgniły. W wilgotnej piwnicy dwie kondygnacje pod powierzchnią ziemi Longhead przez cały rok 
hodował grzyby. Wszystkie komory miały kamienne ściany i beczkowe sklepienia, podpierane przez masywne, 
zakonserwowane smołą słupy z czerwonego drewna.
Nic nie było zamknięte, nawet skarbiec. Członek klanu, który okradał swoich, równy był zdrajcy i 
spotykała go należyta kara. Raif widział raz egzekucję wykonaną na latarniku Wennilu Drooku. Obowiązkiem 
Wennila było zapalanie wszystkich pochodni w okrąglaku. Miał dostęp do każdego pomieszczenia, mógł 
wchodzić, gdzie chciał bez zwracania uwagi i bez pytania. Kiedy pewnego wieczoru po kolacji zginął przedni 
srebrny nóż Corbiego Messe’a, przeszukano cały okrąglak. Mace Blackhail znalazł nóż tydzień później, owinięty 
w liście szczawiu na dnie kuferka latarnika.
Raif zacisnął zęby, zbiegając po ciągu krótkich pochylni. Następnego dnia po odkryciu zguby Wennil 
Drook został wyprowadzony na plac przed okrąglakiem i położony twarzą w dół na glinianym klepisku. Jedną 
ostrą żerdź przeciągnięto pod skórą Wennila, od jednego ramienia do drugiego, a drugą od biodra do biodra. 
Potem zawieszono go za tyczki między dwoma końmi. Jeźdźcy zawiedli konie na wrzosowiska i na Klin. Wennil 
Drook przebył tylko połowę drogi. Wielki płat skóry oderwał się z jego pleców i nieszczęśnik skonał przed 
zachodem słońca.
Corbie Meese dostał skórę z pleców złodzieja. Użył jej raz do wyczyszczenia swojego młota, a potem ją 
wyrzucił.
Marszcząc brwi, Raif zszedł po schodach do wielkiej owczarni leżącej bezpośrednio pod wejściem, gdzie w 
czasie siarczystych mrozów i oblężeń trzymano konie i inwentarz. Teraz komora świeciła pustkami. Nikt nie 
tresował psów ani nie stał pod ścianą, by patrzeć na biegające i bawiące się dzieci. Raif zatrzymał się przy 
wejściu. Owczarnia była największym pomieszczeniem w okrąglaku. W dni tak zimne jak ten zwykle było tu rojno i 
gwarno.
Trzasnął ręką w ścianę. Czas złożyć wizytę w Wielkim Palenisku. Jak długo siedział z Effie w domu 
kamienia? Godzinę?
Tunele oraz pochylnie okrąglaka były wąskie i kręte, co miało ułatwić obronę w przypadku zdobycia 
głównych wrót. Raif klął na każdym zakręcie. Tutaj nie można było się spieszyć. Mijając ścianę kuchni, usłyszał 
dobiegający z drugiej strony dziecięcy śmiech. Dźwięk trochę go uspokoił. Ale, z drugiej strony, dzieci bawiące 
się w królestwie Anwyn Bird? Matrona zawsze się zarzekała, że prędzej zamarznie najgłębsze spiralne piekło.
Wielkim Paleniskiem nazywano główną nadziemną komorę okrąglaka. Jednoroczni, goście i wszyscy 
chłopcy dość duzi, by nie trzeba było ich karmić, spali tutaj co noc wokół ognia. Większość mieszkańców jadła 
wieczerzę na zakrzywionych kamiennych ławach pod wschodnią ścianą. Wieczorami wszyscy gromadzili się wokół 
ognia, by się ogrzać, snuć opowieści, raczyć się piwem, kurzyć fajki nabite suszonym wrzosem, flirtować, śpiewać, 
grać w kości i ćwiczyć fechtunek. Było to Serce Klanu; tutaj podejmowano wszystkie ważne decyzje.
Pokonując ostatnie stopnie, Raif wiedział, że coś jest nie w porządku. Dębowe podwoje Wielkiego Paleniska 
były zamknięte. Nie zatrzymując się, by przygładzić włosy czy otrzepać płaszcz, pchnął drzwi i wsunął się do 
środka.
Pięć setek twarzy zwróciło się w jego stronę. Corbie Meese, Shor Gormalin, Will Hawk, Orwin Shank i 
tuziny innych pełnoprawnych członków klanu zgromadziło się wokół masywnego paleniska z piaskowca. Raina 
Blackhail, Merritt Ganlow i dwie dziesiątki innych kobiet z należnym szacunkiem również zajmowały miejsca 
blisko ognia. Na zakrzywionych ławach pod ścianą siedzieli jednoroczni: dwaj średni bracia Shankowie, Lyesowie, 
Bullhammer, Craw Bannering, Rob Ure, przybrany z klanu Dregg, i tuziny innych.
Raif poczuł, jak twarda kula podnosi mu się do gardła. Drey też tu był, siedział obok niebieskookiego 
Rory’ego Cleeta, trzymając na kolanach świeżo ponacinany młot. Raif patrzył i patrzył, ale brat nie spojrzał mu w 
oczy.
- Nie zostałeś wezwany na to spotkanie, chłopcze. - Mace Blackhail wysunął się zza czerwonego słupa. - 
Nie zostaniesz jednorocznym prędzej, jak na wiosnę.
Raif nie dbał o ton jego głosu. Nie dbał również o to, że Mace Blackhail przypasał Klanowy Miecz swego 
przybranego ojca. Naga stal, czarna jak środek nocy, z rękojeścią z ludzkiej kości obciążonej ołowiem, przez cały 
czas przechowywana była w okrąglaku i noszona tylko przez naczelnika klanu, kiedy ten rozsądzał sprawy wojny i 
śmierci.
Raif rozejrzał się po Wielkim Palenisku. Od czasu wiosennego Święta Bogów nie widział tylu ludzi 
zebranych w jednym miejscu. Nawet kilku związanych z klanem wieśniaków, hodowców świń i drwali stało 
niedaleko drzwi. Spośród w pełni zaprzysiężonych wojowników brakowało tylko tych, którzy obsadzali stanice i 
forteczki na północnych kresach klanu.
Raif zmrużył oczy.
- Jeśli zebraliście się, by mówić o wojnie - zaczął, przenosząc spojrzenie z jednej twarzy na drugą i 
zupełnie ignorując Mace’a Blackhaila - w takim razie chcę być obecny. Zanim dojdzie do pierwszej bitwy, Inigar 
Stoop odbierze moją przysięgę.
Wielka głowa Corbiego Messe’a, z wklęśnięciem po młocie i łysiną, pierwsza pochyliła się na znak 
zgody.
- Prawdę rzecze. Przyjdzie nam związać słowem tylu jednorocznych, ilu tylko mamy, i to jak najszybciej. 
Bez żadnych wątpliwości.
Ballic Czerwony i paru innych pokiwało głowami.
Mace Blackhail wtrącił się, nim ktoś zdążył dodać coś więcej.
- Zanim zaczniemy mówić o wojnie, musimy wybrać naczelnika klanu.
Raif spojrzał na Dreya z takim natężeniem, że ten w końcu musiał na niego popatrzeć. Mace Blackhail 
zwołał spotkanie, żeby wybrać naczelnika klanu, a jego własny brat nawet mu o tym nie wspomniał. Raif 
spiorunował go wzrokiem. Czy nie zdawał sobie sprawy, że tańczy tak, jak Mace Blackhail mu przygrywa?
- Skoro więc... - podjął Mace Blackhail, dochodząc do drzwi i zatrzymując się przed Raifem - wojna nie 
jest głównym przedmiotem zgromadzenia, pozwólmy temu chłopcu odejść. - Uśmiechnął się niemal słodko. - 
Takie delikatne kwestie z pewnością by go zanudziły.
Raif wbił oczy w pochyloną głowę Dreya. Tym razem brat nie chciał na niego spojrzeć.
Mace otworzył drzwi. Odwrócony plecami do zebranych, rzucił Raifowi spojrzenie pełne jadu. „Idź” - 
powiedział bezgłośnie, mrużąc oczy w dwie czarnożółte szczeliny.
- Ja mówię, że ma zostać. - Raina Blackhail podniosła się z ławy. - Wbrew twoim słowom, Macie 
Blackhailu, Raif Sevrance nie jest już chłopcem. Jeśli chce mieć równe innym prawo głosu, ja mu tego nie 
zabronię. - Spojrzała prosto w oczy przybranego syna. - A ty?
W ciągu paru sekund mowy Rainy, wyraz twarzy Mace’a Blackhaila odmienił się dwa razy. Nim się 
odwrócił, jedynym śladem gniewu, jaki wzbudziły jej słowa, były szybko wygładzające się linie po obu stronach 
ust. Pozwolił, by drzwi się zamknęły.
- Dobrze. Niech chłopiec zajmie miejsce na tyłach.
Raif stał przez chwilę przy drzwiach, potem przesunął się na bok i stanął przy grupie wieśniaków. Jego 
oczy ani na chwilę nie odrywały się od Mace’a Blackhaila.
- Uprzedzam cię, chłopcze - rzekł Mace cicho, ważąc słowa. - Nie przybyliśmy tutaj, by roztrząsać to, co 
się stało w obozowisku na złych ziemiach. Utrata ojca była dla ciebie wielkim ciosem - wszyscy to widzieliśmy 
tamtego dnia. Ale nosimy w sercach żałobę nie tylko po Temie Sevrance i racz o tym pamiętać. Nie ty jeden 
straciłeś bliską osobę. - Grdyka Mace’a przesunęła się do góry i na dół. - Inni też. I wiedz, że za każdym razem, 
kiedy bez namysłu zabierzesz głos, zranisz ich wspomnienia i rozdrapiesz rany.
Słowa Mace’a Blackhaila uciszyły zebranych. Wielu pospuszczało głowy i wbiło wzrok w podłogę, w 
ręce i stopy. Paru starszych, łącznie z Orwinem Shankiem i Willem Hawkiem, pokiwało głowami. Stojący obok 
Raifa świniarz Hissip Gluff, odsunął się odrobinę dalej.
- Pora wrócić do celu zgromadzenia - powiedział spokojnie Shor Gormalin. Stał przy palenisku, z prawą ręką 
na okapie. - Przypuszczam, że ten młodzieniec sam potrafi rozsądzić, co jest, a co nie jest właściwe.
Jak zawsze, kiedy głos zabierał mały, jasnowłosy fechmistrz, ludzie przyznawali mu rację. Ci, którzy przed 
chwilą patrzyli na Raifa z przyganą, teraz śmigali oczami po kątach. Raif nic nie powiedział. Zaczynał rozumieć, jak 
przebiegły jest Mace Blackhail.
- Ani chybi... - zaczął Ballic Czerwony, wysuwając się na wolne miejsce na środku pomieszczania - 
Mace ma rację. Musimy wybrać naczelnika klanu, i to jak najrychlej. Dhoone’owie są słabi, a ich zaprzysiężone 
klany cierpią na niedostatek ochrony. Wszyscy wiemy, że Psi Lord węszy wokół okrąglaka Dhoone’ów jak pies, 
którego miano nosi - człek ów ma siedmiu synów i każdy z nich łaknie własnej ziemi. A wydaje mi się, że 
naczelnik Bluddów zamiaruje dużo więcej. Ma chrapkę na wszystkie klany razem wzięte i każdy z osobna. 
Umyślił sobie nazwać się Lordem Klanów. Jeśli będziemy siedzieć z założonymi rękami i nie kiwniemy 
palcem, to tylko patrzeć, jak do nas zawitają jego wojownicy.
W Wielkim Palenisku rozbrzmiał chór okrzyków. Corbie Meese zdjął młot z pleców i trzasnął drewnianym 
trzonkiem w podłogę. Paru jednorocznych, łącznie z Dreyem, zaczęło tłuc pięściami o ławy. Wielu 
wojowników tupało nogami albo waliło dzbanami z piwem o ściany. Mace Blackhail czekał, aż tumult 
przycichnie.
Wznosząc otwartą dłoń, zawołał:
- Tak! Ballic ma rację! Psi Lord zdobędzie nasze ziemie, nasze kobiety i nasz okrąglak. A kiedy 
skończy, rozbije w pył kamień przewodni Hailów. Z zimną krwią zamordował naszego naczelnika w 
obozowisku na ziemi niczyjej. Co będzie, kiedy ruszy na zachód i najedzie nasz klan?
Mace Blackhail zacisnął rękę w pięść. Hałas przycichł i wszyscy zamarli. Jedyną osobą, która się 
poruszała, była Iatarniczka Nellie Moss, zajęta przenoszeniem pociętej kory świerku od jednej pochodni do 
drugiej. Ogień w Wielkim Palenisku ryczał jak północny wicher, a czerwone belki powały trzeszczały i dygotały 
jak drzewa w czasie burzy.
Raif poczuł chłód na twarzy. Słowa jednego człowieka wstrząsnęły ich całym światem. Nie mógł uwierzyć, 
że do tego doszło. Jakby patrzył na owczarka, który według własnego widzimisię zagania stado bezmyślnych 
owiec.
- Mój ojciec zginął z ręki Vayla Bludda - podjął Mace Blackhail głosem, który drżał wraz z pięścią. - 
Został zabity wykutym w piekle mieczem, zostawiony jak pies na zamarzniętej ziemi. Mówię, że Psi Lord musi 
drogo zapłacić za to, co zrobił. Nie jesteśmy klanem Dhoone, który pozwolił bezkarnie wykraść sobie kamień 
przewodni, nie będziemy gnuśnie wylegiwać się na posłaniach pod naszymi niewiastami. Jesteśmy klanem 
Blackhail, pierwszym ze wszystkich klanów. Nie chowamy się i nie tchórzymy. I wywrzemy naszą zemstę.
Klan jakby zbudził się do życia. Wszyscy skoczyli na nogi. Topornicy i młociarze tłukli orężem w kamienną 
podłogę, jednoroczni zaczęli skandować: „Śmierć Bluddom! Śmierć Bluddom!”, a stojący przy stołach dobyli 
mieczów i kłuli sztychami deski. Kobiety rozdzierały rękawy sukni, pokazując wszystkim swoje wdowie pręgi. 
Corbie Meese dźwignął nad głowę skórzany bukłak z gorzałką i cisnął go w ogień. Skóra wybuchła w kuli 
czystego białego płomienia, osmalając włosy stojącym w pobliżu i wyrzucając falę gorąca, którą poczuli 
wszyscy zgromadzeni.
Gdy czarne burzowe chmury dymu wytoczyły się z Paleniska, Baltic Czerwony poderwał łuk. Sporządzony 
z jednego kawałka cisowego rdzenia, wzmocniony rogowymi płytkami i okręcony ścięgnami, napinał się płynnie 
jak zachodzące słońce. Ballic przytrzymał cięciwę przy policzku, pocałował lotki i wypuścił strzałę. Strzała 
przeszyła dym jak ostry nóż przecina gardło. Wnikając w czerwone serce ognia, ścięła czubki płomieni i strzaskała 
żarzące się polana. Gorące węgle rozsypały się po ciemnym, zasłanym popiołem palenisku i zamrugały niczym 
czerwone ślepia.
- To dla Psiego Lorda! - ryknął Ballic Czerwony, przekrzykując panujący harmider. Pełnym uczucia 
ruchem otarł łęczysko z niewidocznych pyłków kurzu.
Raifa zdjął podziw na widok siły tego strzału, ale jego spojrzenie szybko oderwało się od łucznika i 
przeniosło w drugi koniec pomieszczenia, gdzie Drey skandował co sił w płucach. On i pyzaty Rory Cleet trącali 
się i popychali, próbując się przekrzyczeć. Drey trzymał młot i stale się odwracał, by tłuc obuchem w ławę. Raif 
przyciągnął jego wzrok, który spiesznie umknął w inną stronę. Zakłuło go w dołku. To nie był Drey. Czerwona 
twarz, wytrzeszczone oczy, usta rozwarte w okrzyku... nawet nie był podobny.
- Śmierć Bluddom! Śmierć Bluddom!
Raif przysunął się do drzwi, wsparł głowę o futrynę i spuścił oczy. Czuł się fizycznie chory. Zgiełk uderzał 
go w twarz niczym pięść. „Nie wiemy, czy zrobił to klan Bludd” - chciał zawołać, ale Mace Blackhail zadbał, by 
każde z jego słów zostało potraktowane jak skargi niedojrzałego chłopca, który utracił ojca. Raif przeciągnął 
pięścią po ościeżnicy, aż drzazgi rozdarły mu skórę. Dlaczego nikt poza nim nie widział, że Mace Blackhail jest 
wilkiem w ludzkiej skórze?
Gdy oderwał pięść od drewna, poczuł czyjeś spojrzenie na plecach. Zakładając, że to Mace Blackhail, 
zawirował na pięcie, by spojrzeć mu w twarz. Ale zamiast Mace’a zobaczył jego przybraną matkę, Rainę. 
Opuścił rękę. W tej sali pełnej wzburzenia i wrzawy Raina Blackhail przypominała wyspę spokoju. Zdarła 
bandaże z wdowich pręg, odsłaniając niedawno zadane rany. W trakcie gojenia nie wolno było dopuścić, by 
utworzyły się strupy - ciało musiało się zrosnąć pod ciasno zawiązanymi ścięgnami, tworząc wyraźne zgrubienia. 
Te wdowie szramy miały jej towarzyszyć do śmierci.
Po raz pierwszy Raif zwrócił uwagę, co okrywa ramiona Rainy: czarna niedźwiedzia skóra, przy skrobaniu 
której zmarł Dagro Blackhail. Futro jednakże wyglądało na czyste, a spodnia strona była kremowa, dokładnie 
oczyszczona. Raif poczuł, że po raz drugi tego dnia ziemia przesuwa się pod jego nogami. Drey musiał ją 
przynieść. Schował skórę w swoim tobołku, przyniósł do domu ze złych ziem, dokończył skrobanie, namoczył w 
wapiennej wodzie i zmiękczył. Zadał sobie wiele trudu, żeby Raina Blackhail mogła nosić ostatni dar od męża.
Raif potrząsnął głową, rozluźnił zaciśniętą dłoń. Czasami odnosił wrażenie, że wcale nie zna brata.
Jakby odgadując jego myśli, Raina Blackhail otuliła się niedźwiedzim futrem. Łzy błysnęły w jej oczach. 
Nie odezwała się, nie uczyniła nijakiego gestu, tylko patrzyła mu w oczy tak pewnie, jakby trzymała go za ramię. 
Jej małżonek nie żył i chciała, by on o tym pamiętał.
- Śmierć Bluddom! Śmierć Bluddom!
- Cisza! - Mace Blackhail wskoczył na stół na środku sali i wzniósł nad głowę Klanowy Miecz. 
Własnoręcznie rozpłatał czarny kaftan z psiej skóry, odsłaniając wilczy talizman. Z ciemnymi włosami, w 
ciemnym ubraniu i z żółtym wilczym kłem połyskującym na piersiach, wyglądał dziko i groźnie. Miecz 
pewnie spoczywał w jego prawicy - już wypróbował jego ciężar i wyważenie.
Hałas zaczął zamierać. Za sprawą strzały Ballica Czerwonego ogień dawał nierówne, mrugające światło. Ze 
stygnących kłód płynęły cienkie strużki dymu. Niedawno zapalone pochodnie na ścianach Wielkiego Paleniska 
skwierczały i sypały iskrami.
Mace Blackhail czekał, aż zapanuje całkowita cisza. Klanowy Miecz błyszczał niczym czarny lód.
- Czeka nas wojna. Nasi wojownicy ruszą na wschód, by zmierzyć się z Bluddami. Bardziej niż dotąd 
trzeba nam silnego człowieka, który nas poprowadzi. Wojna nie kończy się na jednej bitwie. Musimy zawiązać 
przymierza, zebrać siły, poznać nasze słabe strony i osądzić, jak wykorzystać te mocne. Nigdy nie zastąpimy 
Dagra Blackhaila i ja pierwszy stanę do walki, tu i teraz, z każdym, kto jest innego zdania. - Mace opuścił miecz i 
zatoczył nim łuk wokół piersi. Na ułamek sekundy zatrzymał spojrzenie na Raifie, lekko wykrzywił usta i 
odwrócił głowę.
Gdy nie znalazł się nikt, kto chciałby zniesławić pamięć zmarłego, podjął:
- Jednakże musimy wybrać przywódcę. Wszyscy tutaj mamy prawo do noszenia Klanowego Miecza i do 
nazwiska Blackhail. Będąc Blackhailem przez usynowienie większe mam prawo od innych, ale nie wezwałem 
was po to, by o tym powiedzieć. Chcę oświadczyć, przed wojownikami, jednorocznymi i kobietami z należnym 
szacunkiem, że przysięgnę wierność każdemu, kto obwołany zostanie naczelnikiem klanu i słuchać go będę do 
samej śmierci.
Słowa Mace’a Blackhaila wywarły zamierzony efekt. Wszędzie widać było otwarte w zdumieniu usta, 
zewsząd dobiegał szmer wciąganych oddechów. Stary Turby Flapp wypuścił włócznię, która głośno zagrzechotała 
na podłodze. Świniarz stojący opodal Raifa poderwał brodę i szepnął do drugiego wieśniaka, że Mace’owi 
Blackhailowi należy się najwyższa pochwała. Raif czekał. Jak wszyscy był zaskoczony deklaracją Mace’a 
Blackhaila, jednakże w przeciwieństwie do innych wiedział, że to nie koniec.
- O Blackhailu świadczą jego czyny - rzekł Corbie Meese; z łańcuchami młociarza na kaftanie z gotowanej 
skóry, stanął na środku sali. - Mace okazał się prawym wojownikiem godnym swojego ojca i ja pierwszy z dumą 
ruszę do bitwy pod jego przewodnictwem. - I z tymi słowy Corbie złożył swój wielki żelazny młot u stóp Mace’a 
Blackhaila.
- Ja będę drugi. - Ballic Czerwony wystąpił z cisowym łukiem. - Po ataku na złych ziemiach pierwsze 
myśli Mace’a Blackhaila skierowały się ku tym, którzy zostali w domu. Nie chcę mówić źle o chłopcach 
Sevrance’a - wszyscy tutaj zgodzą się, że postąpili słusznie i chwalebnie - ale na mój rozum Mace Blackhail od 
samego początku zachowywał się z rozwagą naczelnika klanu.
Raif zamknął oczy, gdy ściany sali zadrżały od głośnych przytaknięć. Słyszał, jak Ballic Czerwony kładzie 
swój łuk obok młota Corbiego Messe’a. Uchylił powieki. Orwin Shank i koziobrody Will Hawk składali swoje 
topory i miecze. Jednoroczni pod wschodnią ścianą wiercili się niecierpliwie na ławach. Musieli czekać na swoją 
kolej, po w pełni zaprzysiężonych wojownikach i kobietach o należnym szacunku.
Wojownicy kładli oręż u stóp Mace’a Blackhaila. Bliźniacy Cull i Arlec Byce skrzyżowali lipowe styliska 
toporów na szczycie rosnącego stosu. Niektórzy jednak trzymali się z tyłu. Shor Gormalin był pośród nich 
najznamienitszy. Stojąc przy Rainie Blackhail, patrzył na wszystko z błyskiem w oku, z twarzą jakby wykutą z 
kamienia. Wielu starszych, jak Gat Murdock, mały łucznik zwany przez wszystkich Krótką Cięciwą, brało z niego 
przykład. Raif widział, jak kilku mężczyzn i większość kobiet patrzy wyczekująco na Rainę Blackhail.
Kiedy stało się jasne, że broń złożyli wszyscy ci pełnoprawni członkowie klanu, którzy chcieli to uczynić, 
Mace Blackhail przycisnął płaz miecza do serca. W zestawieniu z czarnymi włosami i czarną, krótko 
przystrzyżoną brodą, jego skóra wydawała się blada jak lód. Zęby miał silne i białe, ostre niczym kły drapieżnika.
Odwrócił się do Rainy.
- Co powiesz, przybrana matko? Nie prosiłem o ten hołd i nie jestem pewien, czy go pragnę. I choć 
poparcie klanu grzeje moje serce, twoje zdanie jest dla mnie ważniejsze.
Raif zagryzł zęby, żeby powstrzymać się od krzyku. Mace Blackhail nie był nawet pełnym wojownikiem! 
Jednoroczny, jak Drey, z roku na rok wiązał się ślubem ze swoim klanem. Miało tak być dopóki się nie ożeni, 
nie ustatkuje i nie będzie gotów zaprzysiąc się na całe życie. Większość jednorocznych wiązała się z 
macierzystymi klanami, ale bywało, że niektórzy brali żony u sąsiadów, byli usynawiani przez inne klany albo 
dochodzili do wniosku, że są bardziej potrzebni i poważani w obcym okrąglaku.
Raif wstrzymał oddech. Jego spojrzenie przesunęło się na Rainę Blackhail, która stała w pewnym 
oddaleniu od innych kobiet. Mace Blackhail postawił ją w trudnej sytuacji; wypowiedzenie się przeciwko 
krewnemu lub powinowatemu w obliczu klanu było nie do pomyślenia. Zwłaszcza przeciwko przybranemu synowi, 
który dopiero co potraktował przybraną matkę z rewerencją większą, niż wymagał tego należny jej szacunek.
Raif wyrzucił z płuc palące powietrze. Mace Blackhail manewrował jak wilk, którym wszakże był: 
odrywał upatrzoną zwierzynę od stada, potem zmuszał ją do samotnej ucieczki.
Raina Blackhail nie była kobietą, która daje się poganiać. Lekko poruszyła ramionami i czarne 
niedźwiedzie futro zsunęło się na podłogę. Wszyscy w Wielkim Palenisku patrzyli, jak na nim staje. Była ubrana 
w szarą wełnianą suknię, usta i policzki miała blade i jedynym żywszym akcentem jej całej postaci była krew 
sącząca się z wdowich szram. W jej oczach zalśniły łzy.
- Przybrany synu - zaczęła, kładąc lekki, ale wyraźny nacisk na słowie „przybrany”. - Jak mój małżonek, 
jestem osobą nieskorą do wydawania pochopnych sądów. Dobrześ mówił, z pokorą, i zyskałeś uznanie w oczach 
wielu mężów, którzy przewyższają cię godnością. - Raina urwała, by zebrani mieli czas dobrze sobie przypomnieć, 
że jej przybrany syn jest tylko jednorocznym.
Po raz pierwszy od czasu wejścia do sali Raifowi błysnęła iskierka nadziei. Nikt w klanie nie cieszył się 
takim poważaniem jak Raina Blackhail.
- Wierzę, żeś silnym człowiekiem, Macie Blackhailu - kontynuowała Raina - z silną wolą, mocnym 
ramieniem i zdolnością nakłaniania innych do wykonywania twoich rozkazów. Widziałam cię na placu 
ćwiczebnym i wiem, że wprawnie władasz toporem i mieczem. Zręcznie radzisz sobie ze słowami - jak 
wszyscy z klanu Scarpe - i mniemam, iż równie zręczny okażesz się w bitwie. Zważywszy na te przymioty, możesz 
w istocie być niezrównanym naczelnikiem klanu. Jestem jednakże wdową po Dagrze Blackhailu i przystoi mi 
należny jemu szacunek, toteż żądam, by dzisiejszej nocy nie podejmować żadnej decyzji.
Gdy z ust Rainy padły ostatnie krewkie słowa i zebrani zastanawiali się, jak je przyjąć, Raif usłyszał tupot 
stóp na zewnętrznych schodach. W milczeniu dziękował Rainie za ostrożność i radował się, że nikt z 
obecnych nie śmie wyrazić sprzeciwu, kiedy dwuskrzydłe wierzeje Wielkiego Paleniska otwarły się na oścież.
Do sali, potykając się z pośpiechu, wpadł młodzian z czołem i policzkami zaczerwienionymi od nagłego 
ciepła, w olejówce oproszonej śniegiem. Stał chwilę zadyszany, z włosami mokrymi od potu i w butach po 
cholewy unurzanych w błocie, chwytając wielkie hausty powietrza. Raif poznał syna Willa Hawka, Brona, 
jednorocznego przybranego przez Dhoone’ów.
Ogarnął go chłód, jakby Bron Hawk przyniósł z sobą ziąb zewnętrznego świata. W jego żołądku 
zaciążyła bryła lodu, a pod kaftanem z koźlej skóry i wełnianą koszulą kruczy talizman sparzył go lodowatym 
zimnem.
Wszyscy zebrani wstrzymali oddech, czekając na słowa przybysza. Mace Blackhail popadł w zapomnienie 
wraz ze stosem oddanego mu oręża. Przemowa Rainy Blackhail i myśli o ostatnim darze jej męża wyciekły z 
umysłów zebranych jak woda z dziurawej beczki. Pięćset par oczu skupiło się na przybyłym.
Bron Hawk odgarnął z twarzy jasne włosy. Omiótł zebranych spojrzeniem, zatrzymał je na Rainie 
Blackhail i stojącym za nią małym Shorze Gormalinie.
- Klan Bludd wziął dom Dhoone’ów - wykrztusił. - Pięć nocy temu. Wycięli trzy setki wojów bronią, która 
nie puszcza krwi.
Syk zdumienia, gniewu i trwogi zjednoczył zabranych. Raif czuł, jak bryła lodu w żołądku topi się z płynną 
powolnością. Już nikt nigdy nie podważy Mace’owej wersji wydarzeń, jakie rozegrały się w obozowisku na złych 
ziemiach.

Rozdział 8
PUŁAPKA W STARYM LESIE

- Wstawaj. Załóż płaszcz i olejówkę. Pójdziesz ze mną. - Raina Blackhail złapała róg koca i ściągnęła go z 
siennika.
Effie Sevrance zamrugała. Światło lampy raziło ją w oczy i nie podobała jej się myśl o wychodzeniu na 
zewnątrz. Tereny wokół okrąglaka, rozległe, otwarte i zimne, budziły w niej strach. Łatwo było zagubić się na 
wrzosowiskach i nigdy nie znaleźć powrotnej drogi do domu.
- Raino, proszę, nie chcę...
- Nie, moja mała - Raina ucięła jej protesty. - Nie obchodzi mnie, co o tym myślisz. Twoja blada 
buźka potrzebuje świeżego powietrza i pewne jak to, że Kamienni Bogowie stworzyli klany, tak ja cię choć 
trochę przewietrzę. - Poklepała ją po udzie. - No, ruszaj się. Pojedziemy do Starego Lasu sprawdzić pułapki, a 
chciałabym wrócić przed południem.
Kręcąc się po jej małej komórce, Raina Blackhail zbierała schludnie ułożone na zydelku albo wiszące na 
haczykach części garderoby: olejówkę, rękawiczki z psiej skóry, wełniany płaszcz. Effie powtarzała sobie, że nie 
ma nic przeciwko jej obecności, naprawdę. Raina nie była jak inni, wścibscy i skorzy do strojenia żartów. Jak Letty 
Shank, która kradła kamyki i rozrzucała je po komórce, zrywała jej z szyi talizman i zakładała go sobie. „Patrzcie 
na mnie - wołała do Mog Wiley i innych dziewczynek. - Jestem ciemna jak kamień, który dał mi przewodnik klanu”.
Effie zagryzła usta. Dziewczęta zanosiły się śmiechem, jakby to była najzabawniejsza rzecz pod słońcem. 
Tłocząc się wokół Letty Shank, próbowały zabrać jej talizman, żeby też go założyć.
Podnosząc się z siennika, Effie rzuciła Rainie gniewne spojrzenie. Raina chciała ubrać ją w płaszcz i 
rękawiczki, lecz ona wolała zrobić to sama.
Raina uśmiechnęła się.
- Po zachodniej stronie Starego Lasu jest kilka dobrych kamieni, wiesz, niedaleko zagrody Hissipa Gluffa. 
Może znajdziesz nowy okaz do swojej kolekcji.
- To tylko piaskowce. Jak w okrąglaku.
- Ach, nic podobnego, Effie Sevrance. Kiedy byłam tam ostatnim razem, mogłabym przysiąc, że coś 
błyszczało pod sidłami na lisy.
- Naprawdę? - Effie natychmiast okazała zainteresowanie. Wiedziała, że Raina Blackhail nie należy do 
kobiet, które kłamią, zwłaszcza gdy chodziło o skały.
Raina pochyliła się i pocałowała ją w czubek głowy.
- Tak. Pospiesz się. Jeśli zaraz nie założysz olejówki i butów, każę Longheadowi posadzić grzyby na twoim 
łóżku. Słowo daję, taka tu wilgoć, że prędko by urosły. - Zadrżała. - Naprawdę.
Effie niemal się roześmiała na myśl o grzybach rosnących na jej posłaniu, ale przygasiło ją niezadowolone 
spojrzenie Rainy, która podniosła żywiczny kaganek i rozglądała się po izdebce. Uprzedziła jej zastrzeżenia.
- Nie chcę się przenosić i spać z innymi dziewczynkami. Proszę... Anwyn dała mi swój najlepszy 
pled z koziej wełny. I prawie przez całą noc pali się tutaj pochodnia. - Zrobiło jej się przykro na widok 
zmartwionej miny Rainy.
- Zawiąż ciasno rękawiczki. Na dworze jest biało.
Effie najbardziej lubiła okrąglak wczesnym rankiem. Niewiele osób było już na nogach, z kuchni płynęły 
apetyczne zapachy boczku i smażonej cebuli, aż ślinka zbierała się w ustach, a światło wlewające się przez 
wysokie okna obiecywało nadejście dobrych rzeczy. Jak gdyby wszystko, co wydarzyło się poprzedniego dnia, 
zostało wymazane do czysta.
W drodze do sieni spotkały tylko latarniczkę Nellie Moss o rękach czerwonych i błyszczących od starych 
oparzeń. Bały się jej wszystkie dzieci, łącznie z Letty Shank i Mog Wiley. Effie nie bała się... nie całkiem. Nellie 
Moss bez przeszkód chodziła po całym okrąglaku i większość swojej pracy wykonywała w ciemnościach. Effie to 
się podobało.
Raina zatrzymała kobietę, kładąc jej rękę na ramieniu.
- Wrócili?
Latarniczka pokręciła głową.
- Nie. Nikt nie wrócił tej nocy.
Po twarzy Rainy przemknęło zatroskanie.
- Gdy wrócą, powiadom ich, że jestem w Starym Lesie i sprawdzam wnyki. Wrócę przed południem.
- W Starym Lesie przy wnykach - powtórzyła Nellie niskim, męskim głosem.
Effie pomyślała, że coś nieprzyjemnego mignęło w jej oczach, ale kiedy zamrugała, wrażenie przepadło. 
Wspomniała małego Wennila Drooka, który zapalał pochodnie przed Nellie. Nie wierzyła, że to on ukradł nóż 
Corbiego Messe’a. Wennil wiedział różne rzeczy o skałach. Latem nie było tygodnia, żeby nie przyniósł jej 
nowego kamienia.
- Effie, naciągnij kaptur.
Wyszły z okrąglaka bocznymi drzwiami, które prowadziły do stajni. Wszystko - stajnie, pastwisko, 
gliniany plac i szary kamienny dach domu kamienia - pokrywała gruba warstwa śniegu. Nawet strumyk, który 
płynął za brzozami - ten, który Orwin Shank zwał Sikami z uwagi na żółtawozieloną wodę - skrył się pod skorupą 
ośnieżonego lodu. Prószyło z przerwami od siedmiu dni, od czasu, kiedy Bron Hawk powrócił od Dhoone’ów.
Klan podzielił się następnego dnia rano. Mace Blackhail i zaprzysiężeni mu ludzie pojechali na wschód, 
żeby obejrzeć okrąglak Dhoone’ów. Drey im towarzyszył... To ją martwiło. Raif pojechał z Shorem Gormalinem i 
innymi do naczelnika Gnashów, którzy graniczyli z klanem Blackhail i Dhoone, żeby zasięgnąć języka. 
Wzmocniono posterunki na wschodzie i południu, a wszyscy rozproszeni na ziemiach klanu otrzymali rozkaz 
stawienia się w okrąglaku, by bronić go w wypadku najazdu. Zapowiedziano, że po powrocie oddziałów Mace’a i 
Shora odbędzie się wielka narada, w której wolno będzie uczestniczyć tylko zaprzysiężonym wojownikom.
Effie przypuszczała, że wybiorą Mace’a Blackhaila na naczelnika. W końcu dopnie swego.
- Nie stój tak, Effie Sevrance - skarciła ją Raina, idąc wydeptaną ścieżką do stajni. - Musisz pomóc mi 
okulbaczyć Łaskę.
Zerkając nad pastwiskiem na niski grzbiet piaskowca, Effie zagryzła wargę. Śnieg sprawiał, że wszystko 
wydawało się bardzo rozległe. Okolica już nie składała się z odrębnych części, takich jak pastwisko dla owiec, 
pastwisko dla krów, sad jabłoniowy Longheada i Klin, tylko stała się jedną białą całością.
Jej serce zabiło szybciej. Ziemia była wielką białą nicością, jak przestrzenie w snach, które ciągną się w 
nieskończoność...
- Och, nie, Effie Sevrance - Raina pociągnęła ją za ramię. - Tym razem mi nie czmychniesz. Nie ma się 
czego bać, to tylko świeże powietrze i śnieg. Nie zostawię cię. Obiecuję.
Effie pozwoliła zaciągnąć się do stajni. Lubiła stajnie, choć nie tak bardzo, jak psiarnie. Stajnie miały 
grube kamienne mury, lecz były wielkie i wysokie, z mnóstwem przestrzeni nad głową. Psiarnie to co innego. 
Buda była tak niska, że dorosły człowiek nie mógł się w niej wyprostować. Effie uśmiechnęła się szeroko na 
wspomnienie Shora Gormalina, który musiał zgiąć się wpół, żeby wyciągnąć ją stamtąd przed dwoma 
tygodniami. Jest miły, ten Shor Gormalin. Zrozumiał, kiedy mu powiedziała, że to wcale nie była ucieczka. „Tylko 
znalezienie sobie miejsca dobrego do rozmyślań - powiedział, poważnie kiwając głową.- Rozumiem. Sam robię to 
od czasu do czasu. Choć muszę przyznać, że wolę miejsca cieplejsze i bardziej bezpieczne. Te Shankowe diabły 
mogłyby odgryźć człowiekowi głowę”.
„Shankowe diabły”. Effie uśmiechnęła się szerzej. Psy Orwina Shanka były przy niej łagodne jak szczenięta.
Widząc jej uśmiech, Raina też się uśmiechnęła.
- Będzie przyjemnie, zobaczysz. Upiekłam jabłka w paskach boczku.
W lepszym nastroju Effie zaczęła zapinać uzdę Łaski. Uwielbiała patrzeć na uśmiech Rainy.
Kiedy kłaczka została osiodłana i objuczona dwiema pustymi skórzanymi sakwami, Raina wyprowadziła ją 
na plac. Stary Las rósł na zachód od okrąglaka, za pastwiskiem i północnym grzbietem. Strzeliste brzozy i czarne 
świerki rwały linie nieba, a wysoko nad nimi klucz dzikich gęsi leciał na południe. Świeży śnieg, utwardzony przez 
nocny przymrozek, poskrzypywał pod butami Effie. Było zimno i dziewczynka czuła, jak jej policzki płoną pod 
lisim kapturem. Kryształki lodu skrzyły się na gałęziach drzewek Longheada.
Effie skrzyżowała ręce na piersiach i wsunęła dłonie pod pachy. Zima zawsze szybko przychodziła do klanu 
Blackhail. „Tatuś mówi, że to dlatego...”
Effie stanęła jak wryta.
„Nie ma tatusia.
Tatuś odszedł”.
- Effie - odezwała się cicho Raina; jej głos napływał z bardzo daleka. - Wszystko w porządku, maleńka. Ze 
mną będziesz bezpieczna. Przysięgam.
Coś zabolało ją głęboko za oczami. Zamrugała, ale ból nie ustępował. Raina mówiła i ściskała ją za ramię, 
lecz ona ledwie ją czuła i słyszała. Talizman dźgał w mostek niczym wyciągnięty palec. „Tatuś odszedł”. A ona od 
samego początku, od pierwszego poranka jego nieobecności wiedziała, że będzie źle. Tak powiedział jej talizman.
- Chodź, Effie Sevrance. Siadaj na Łaskę. - Ręce Rainy wsunęły się pod jej pachy i oderwały od 
ziemi. Zobaczyła, że niebo się przybliża, białe i otulone śnieżnymi chmurami, potem poczuła pod sobą twarde 
skórzane siodło. - Weź wodze. Łaska cię posłucha. Mam rację, Łasko? - Raina poklepała klaczkę po karku.
Effie złapała wodze, a Raina skróciła strzemiona. Talizman mówił złe rzeczy, aż ogarnęły ją mdłości. 
Trzymając wodze w lewej ręce, sięgnęła pod olejówkę i wyjęła kamyk dany jej w dniu narodzin przez przewodnika 
klanu. Wystarczyło jedno szarpnięcie, by zerwać sznurek. Nawet przez psią skórę rękawiczek kamyk sprawiał 
wrażenie żywego. Nie był ciepły i nie poruszał się, ale... jakby napierał.
- O co chodzi, Effie? Czy kamień zadrapał ci skórę? - Raina szła obok Łaski, popatrując na Effie z 
twarzą ściągniętą i bladą.
Effie odchyliła się w siodle i namacała jedną z sakw. Wsunęła rękę pod skórzaną klapkę i puściła talizman. 
Coś zakłuło ją w żołądku, gdy to zrobiła. Zaczerpnęła powietrza, mówiąc sobie, że to głupio bać się kamyka nie 
większego od własnego nosa.
- Nic mi nie jest, Raino. To tylko... zimno. Kamyk ziębił mi skórę.
Raina pokiwała głową i Effie znów opadły wyrzuty sumienia. Nie cierpiała kłamać.
Dalszą drogę przebyły w milczeniu. Raina przeprowadziła Łaskę na drugą stronę grzbietu, w dolinę. Stare 
wiązy, lipy i psie brzozy pojawiły się po bokach ścieżki, ich nagie konary drapały niebo przy każdym podmuchu. 
Krople zamarzniętego soku świeciły u nasady gałązek, a w dziuplach lśniły wilgotne zęby lodu.
Effie zadrżała. Zwykle lubiła stare drzewa, jednakże dzisiaj widziała tylko złe rzeczy: huby wżerające się w 
korę, śliski zielony mech rosnący od południa na pniach, spróchniałe korzenie wyłażące z ziemi pod starymi 
dębami. Przecież korzenie nie powinny być widoczne, prawda? Już samo patrzenie na nie sprawiało, że czuła się 
nieswojo. Jakby zobaczyła coś, czego nie powinno się oglądać, na przykład obłe bezskrzydłe robaki, które 
mieszkały pod podłogami i głęboko w murach okrąglaka.
Czując przyspieszone bicie serca, odwróciła wzrok. Patrząc przed siebie między uszami Łaski, starała się 
nie myśleć ani o talizmanie leżącym na dnie sakwy, ani o korzeniach starych dębów. Miała ochotę zdjąć 
rękawiczki i dotknąć karku klaczy. Wiedziała, że jest ciepły, miękki i miły w dotyku.
- Dobra dziewczynka - szepnęła, pragnąc usłyszeć brzmienie własnego głosu. - Dobra Łaska.
Stary Las przybliżał się powoli. Pierwszą zapowiedzią był bardziej miękki grunt pod nogami, kilka 
krzaczastych brzóz i olch, sznur starych wiązów. Potem pokrywa śnieżna stała się cieńsza i odsłoniła szerokie liście 
zimowych paproci i nagie pędy trojeści. Nieco dalej leżały zaokrąglone głazy upstrzone bielą ptasich odchodów i 
żółte od uschniętego mchu. Gruba warstwa martwej i zamarzniętej ściółki chrzęściła przy każdym kroku. Pod 
rozłożystymi koronami drzew zrobiło się ciemniej i ciszej. Zapach wilgotnej ziemi i powoli rozkładającej się 
materii organicznej stał się bardziej intensywny. I wreszcie, gdy minęły spróchniałe pniaki i cienkie jak igła 
strumyki, znalazły się w sercu drżącego, poskrzypującego skupiska lip, wiązów i dębów. W Starym Lesie.
Effie z zadowoleniem opuściła otwarte przestrzenie doliny i była rada, że nie sięga wzrokiem dalej niż na 
parędziesiąt kroków. W lesie panowała cisza, mącona jedynie przez delikatny szmer wiatru w gałęziach. Effie 
zerknęła prosząco na Rainę, stęskniona za jej głosem. Raina jednak milczała, patrząc pod nogi. Rąbek jej wełnianej 
spódnicy oblepiony był śniegiem i błotem, a kryształki lodu osiadły na skrajach kaptura.
Effie okropnie pragnęła coś powiedzieć, coś zabawnego, interesującego albo mądrego, ale słabo radziła 
sobie ze słowami. W przeciwieństwie do Letty Shank i Mog Wiley.
Raina szła wzdłuż północnego brzegu Starego Lasu na jego zachodni skraj. Trochę się ociepliło i śnieg pod 
nogami nie był już taki kruchy. Kilka zimowych ptaków, głównie rudzików i kuropatw, nawoływało się z miejsc, 
których Effie nie mogła wypatrzyć. Od czasu do czasu czuła, jak coś trąca ją w podstawę kręgosłupa. Metalowa 
sprzączka albo twardy łęk kulbaki. Ani chybi. Talizman nie mógł trącać jej przez skórę sakwy i zad Łaski. Nie 
mógł...
Zachodni skraj Starego Lasu doskonale się nadawał na zastawianie pułapek. Wiele kobiet łapało tutaj 
drobne zwierzęta, każda z nich miała swój rewir i sekretne miejsca. Effie dobrze znała miejsca Rainy. Miała ona 
wyłączne prawo do strumienia między dwoma siostrzanymi wierzbami i urwiskiem oraz do samego urwiska, 
gdzie wysoko na szczycie rosły jeżyny i borówki. Effie nie znała się zbyt dobrze na zastawianiu sideł, ale 
wiedziała, że wszystkie stworzenia ciągną do leśnych jagód.
Przybyły na tereny Rainy, gdy słońce jeszcze pięło się po niebie. Effie zsunęła się z grzbietu kłaczki, a 
Raina zaczęła wspinać się na stromiznę. Na szczycie zajrzała pod krzak jeżyny, żeby sprawdzić pułapkę. Po 
chwili zawołała z zadowoleniem:
- Mam jednego, Effie. Lis. Wielki, z pięknym futrem. Jest jeszcze ciepły.
Effie ruszyła pod górę, rozmyślnie oddalając się od sakwy z talizmanem. Szkoda, że lis był ciepły. To 
znaczyło, że Raina zatrzyma się tutaj i oskóruje go, zanim zamarznie. Nie można obdzierać ze skóry 
zamarzniętego lisa.
Raina wyszła spod krzaka, trzymając za kark srebrnego lisa. Żółte ślepia były otwarte, ale brakowało w nich 
lisiego sprytu.
- Effie, wyjmij nóż do skórowania z lewej sakwy.
Effie niezbyt dobrze radziła sobie z rozróżnianiem prawej i lewej strony. Musiała wyciągnąć ręce, żeby się 
nie pomylić. Zmarszczyła brwi. W lewej sakwie leżał talizman. Z sercem bijącym odrobinę szybciej niż przed 
chwilą, jeszcze raz zastanowiła się, gdzie jest prawa, a gdzie lewa strona.
- Effie! Pospiesz się! Chcę wrócić przed południem.
Głos Rainy brzmiał bardziej ostro niż zwykle i Effie biegiem pokonała odległość dzielącą ją od Łaski. Z 
zamkniętymi oczami, mocno zaciskając usta, wepchnęła rękę do sakwy. Gdy palce zamknęły się na chłodnym 
metalu noża, talizman trącił grzbiet dłoni. Effie podskoczyła. Talizman chciał, żeby wzięła go w rękę... jak w 
psiarni tuż przed przyjściem Shora Gormalina.
- Nie - szepnęła. - Proszę. Nie chcę wiedzieć.
- Effie, nóż!
Łapiąc nóż, wyrwała rękę z sakwy. Przez chwilę stała absolutnie nieruchomo, ze ściągniętą twarzą, z nożem 
w wyciągniętej ręce. Czekała na coś strasznego. Nic się nie stało. Drzewa skrzypiały. Zahukała sowa, której dzień 
pomylił się z nocą. Effie odetchnęła z ulgą i pobiegła do Rainy.
Raina już zdjęła druciane wnyki z lisiego pyska i wytrzepywała z futra skrawki liści i śnieg. Effie podała 
jej nóż. Gdy to robiła, opadła ją nieodparta pokusa, żeby ją objąć. Otoczyła rękami talię Rainy.
- Maleńka. Maleńka. - Raina ściągnęła jej kaptur i pogładziła po głowie. - Nie powinnam zabierać cię tak 
daleko. Źle  postąpiłam.
Effie nie obchodziło to, że Raina nie rozumie. Liczyło się tylko brzmienie jej głosu, łagodne, dobre i 
znajome. Uścisnęła ją  mocno i odsunęła się. Raina nie próbowała jej zatrzymać. W wolnej ręce trzymała lisa i 
Effie wiedziała, że chce szybko zdjąć mu skórę i odejść.
- Słuchaj - zagadnęła Raina, nieznacznym ruchem ręki wskazując, że powinna założyć kaptur - może 
poszukasz po drugiej stronie krzaków tych błyszczących kamyków, o których rozmawiałyśmy? Zaraz za dwoma 
dębami, pod borówkami.
Kiedy Effie kiwała głową, śnieg i ziemia zachrzęściły w krzakach na dole. Poruszyły się gałęzie. Kawka 
śmignęła w niebo, wrzeszcząc jak opętana. Cicho zadźwięczał metal.
Raina przywołała Effie do siebie. Już zrobiła pierwsze nacięcie wzdłuż pyska lisa i błonka krwi pokrywała 
ostrze noża. Gdy Effie się przysunęła, rzuciła lisa na ziemię.
Mace Blackhail wyłonił się z krzaków, prowadząc za uzdę swojego deresza. Wałach pokryty był pianą, sierść 
błyszczała w chłodnym powietrzu, a w nozdrzach pienił się śluz. Brzuch i nogi obryzgane miał błotem, a skóra 
wokół siodła była łaciata i oblepiona sieczką. Mace Blackhail wyglądał niewiele lepiej w lisim kapturze ciężkim 
od błota i lodu, z policzkami spalonymi przez słońce,  które odbijało się od śniegu.
- Przybrana matko! - zawołał. - Przybyłem do okrąglaka  ćwierć godziny po twoim odjeździe.
Raina nie odpowiedziała. Jej palce wbiły się w ramię Effie.
Mace Blackhail wzruszył ramionami. Zatrzymał się i przywiązał wodze wałacha do brzózki o wiotkich 
gałęziach. Effie słyszała, jak metal - broń, jak sądziła - podzwania pod jego olejówką.
- Musimy porozmawiać, przybrana matko. - Mace spojrzał  w stronę Effie. - Na osobności.
Nie puszczając ramienia Effie ani noża do skórowania, Raina  zaczęła schodzić po stoku.
- Effie jest tylko dzieckiem. Nie...
- Jest Sevrance’ówna - uciął Mace Blackhail. - Popędzi z bekiem do tego swojego ciemnookiego brata i 
naopowiada mu głupot.
- Chodzi ci o Raifa? - W głosie Rainy pobrzmiewało coś, czego Effie nie rozumiała. - Bo z Dreyem szybko 
się dogadaliście. Skwapliwie dał ci swój młot tej nocy, kiedy Bron przybył od Dhoone’ów.
Mace Blackhail ściągnął kaptur. Twarz miał ogorzałą, wychudłą po długich dniach spędzonych w siodle.
- Pozbądź się dzieciaka, Raino.
Effie stała nieruchomo. Wyobrażała sobie, że nadal czuje talizman napierający na grzbiet ręki.
Raina westchnęła i poklepała ją po ramieniu. Zniżając głowę, szepnęła jej do ucha:
- Idź poszukać kamyków za krzakami, o których mówiłam. Ja zostanę na straży. Nie odjadę bez ciebie, 
obiecuję.
Effie przekręciła głowę, żeby spojrzeć jej w twarz. Przeraziło ją to, co zobaczyła.
- Raino?
- Idź, Effie. - Raina poklepała ją po ramieniu, tym razem mocniej. - Idź. Wszystko będzie dobrze. Nie ma 
powodów do strachu. To tylko Mace.
Effie zeszła po zboczu. Mace Blackhail patrzył za nią. Kiedy zrównała się końmi, Łaska zarżała i Effie 
chciała pogładzić ją po karku.
Znajome pchnięcie.
Cofnęła rękę i mocno zagryzła usta, żeby nie krzyknąć. To nie mógł być jej talizman. Nie mógł. 
Odwracając się na pięcie, znalazła się twarzą w twarz z Mace’em Blackhailem. Nim zdążyła się odsunąć, on złapał 
ją za brodę.
Woda z topniejącego śniegu ściekała z włosów na policzki, gdy przekrzywiał jej twarz w jedną i w drugą 
stronę. Śmierdział skórowanymi zwierzętami. Jego głos był śliski i zimny jak lód.
- Urodziwa to ty nie będziesz, moja mała. Ale uważaj, bo będzie dużo gorzej, jeśli zaczniesz paplać i 
zmyślać.
- Zostaw ją! - Raina zbiegła po zboczu. Effie zwróciła uwagę na nóż w jej ręce.
Mace Blackhail klepnął ją po pośladkach.
- Nie wracaj, dopóki nie odjadę.
Effie skoczyła w krzaki, nie bacząc, gdzie się kieruje. Raina zawołała za nią, ostrzegając, żeby nie 
odchodziła za daleko, jednakże Effie ledwie ją słyszała. Wszystko zagłuszało szybkie dudnienie serca. Gałąź dębu 
zadrapała jej policzek. Paprocie chłostały po butach i sukience, śnieg i gałązki trzeszczały pod nogami. Nawet nie 
wiedziała, czy ucieka przed Mace’em Blackhailem czy przed swoim talizmanem.
Zwolniła na stromym zboczu. Kaptur miała opuszczony, ale wcale nie czuła zimna. Kłęby pary buchały z 
jej buzi. Zerknęła przez ramię. Zobaczyła tylko dęby i wiązy. Korzenie przebijały się przez powierzchnię śniegu, 
blade i tłuste jak robaki.
Odwróciła głowę. Trochę wyżej i na lewo rosły borówki, gdzie Raina zastawiała sidła. Zmarszczyła brwi. 
Jeśli tam pójdzie, to będzie to samo, co wracanie na polanę. Ale Raina przykazała trzymać się w pobliżu. 
Niepewna, co zrobić, mimowolnie sięgnęła ręką do szyi, do talizmanu, którego nie było. To dziwne, zawsze brała 
go w rękę, gdy musiała dokonać wyboru. Kładąc rękę płasko na piersi, spróbowała uspokoić rozkołatane serce. 
Chciała być przy Rainie.
Lekki podmuch zaszumiał w drzewach, nastroszył śnieg jak zwierzęcą sierść. Effie przygryzła wargę. Nie 
lubiła Mace’a Blackhaila i żołądek kurczył jej się na myśl, że Raina została z nim sama.
Pokręciła głową i ruszyła pod górę. Nie potrzebowała skalnego okruchu, żeby podjąć decyzję. Była dość 
duża, by zrobić to samodzielnie.
Z tej strony wspinaczka była dużo trudniejsza. Na południowe zbocze, zasłane luźnymi kamieniami i 
zwalonymi pniami, śliskimi i zielonymi, zwykle zaglądały tylko lisy i kozy Hissipa Gluffa. Śnieg pogarszał 
sprawę, skrywając jeżyny, wykroty i spróchniałe kłody. Effie zakasała spódnicę wysoko nad kolana. Gdzieś z dołu 
dobiegał szmer strumienia płynącego pod piaskowcem. Nie patrzyła w dół. Nim dotarła na szczyt, spódnica była 
czarna od mokrego śniegu i błota. Przed sobą zobaczyła borówki i dwa dęby, o których wspominała Raina. 
Choć nie była w nastroju, zwróciła myśli ku kamieniom. Błyszczącym, powiedziała Raina. Pod krzakami.
- Zostaw mnie!
Effie zamarła, słysząc głos Rainy. Zastanowiła się, czy śnieg nie wpadł jej za kołnierz, gdyż coś mokrego 
i’lodowatego sunęło po jej kręgosłupie. „Raina”.
Przedarła się przez śnieg i paprocie na drugą stronę wzniesienia. Na ziemi pod krzakiem leżał potrzask, 
rozdziawiony, czekający na ofiarę. Effie ominęła go, osunęła się na kolana i na czworakach pokonała resztę 
drogi.
Z dołu nie dochodziły już słowa, tylko trzask gałązek i chrzęst olejówki. Któryś koń bił w ziemię 
kopytami. Usłyszała gwałtownie zaczerpnięty oddech, a po chwili czysty dźwięk rozpinanej sprzączki pasa, 
niosący się w chłodnym powietrzu jak uderzenie dzwonu.
Leżąc na brzuchu, poczołgała się bliżej krawędzi. Jej serce łomotało. Słuchała z takim wytężeniem, że 
rozbolała ją zaciśnięta szczęka.
Dalsze odgłosy. Głównie szelest ubrania i poskrzypywanie śniegu. Stęknięcie. Nie wiadomo, Mace’a 
Blackhaila czy jednego z koni.
Wsunęła głowę w plątaninę łodyg i liści na skraju urwiska i wyjrzała na polanę. Najpierw zobaczyła 
deresza Mace’a Blackhaila, potem Łaskę. Czerwone borówki, zimne i prawie zamarznięte, obijały się o jej policzki 
jak szklane paciorki. Drobne ciernie szarpały rękawy, gdy przysuwała się bliżej krawędzi.
Usłyszała ciężkie oddechy i dostrzegła plecy Mace’a Blackhaila. Poruszały się w górę i w dół. Effie 
ściągnęła brwi. Gdzie jest Raina? Wtedy zauważyła, że ręka Mace’a... mocno zaciska się na ustach Rainy. Raina 
leżała pod nim. Na ziemi. W śniegu. Poły olejówki były rozchylone.
Coś ścisnęło ją w piersiach. Co on robił? Mace Blackhail opadł niżej i pocałował twarz Rainy. Ona 
szarpnęła głową. Mace nadal podnosił się i opadał. I teraz ciężko dyszał.
Coś błysnęło na ziemi niedaleko koni. Nóż Rainy. Ze swojego miejsca Effie widziała trzy plamy krwi 
wsiąkające w śnieg. Jej wzrok z powrotem wrócił do Mace’a Blackhaila. Mężczyzna zatrząsł się, jakby zakaszlał, 
potem opadł na piersi Rainy. Miała zamknięte oczy. Mace już nie zakrywał jej ust, lecz ona nie próbowała 
krzyczeć, po prostu leżała z zamkniętymi oczami, zupełnie nieruchomo.
Mace powiedział coś, czego Effie nie dosłyszała, potem sturlał się z niej i podniósł z ziemi. Raina nadal się 
nie ruszała. Spódnicę miała zadartą do pasa, a spod rozchełstanego kaftana wyglądał lniany stanik. Effie odwróciła 
oczy: jak w przypadku korzeni dębów, takich rzeczy nie powinno się oglądać.
Mace Blackhail przypasał miecz w czarnej pochwie z jeleniej skóry. Kiedy szedł do konia, Effie ujrzała 
strużkę jasnej krwi na jego policzku i drugą na szyi. Zobaczył nóż Rainy i kopnął go mocno, w gąszcz 
ośnieżonego janowca. Splunął, przygładził włosy i dosiadł deresza. Wałach potrząsnął głową i zadarł ogon, ale on 
szarpnięciem wędzidła przywołał go do porządku.
Zawrócił konia i przez chwilę patrzył na leżącą na ziemi Rainę. Nadal się nie ruszała. Effie widziała tylko, 
jak wznosi się i opada jej pierś. Otworzyła oczy.
Mace wykrzywił usta.
- Doprowadź się do porządku przed powrotem. Skoro mamy się pobrać - skoro musimy się pobrać - nie 
życzę sobie, by moja żona wyglądała jak niechlujna dziewka. - Z tymi słowami spiął deresza i truchtem odjechał 
z polany.
Effie patrzyła za nim. Lewa strona jej twarzy zdrętwiała i przenikał ją ziąb, jakiego dotąd nie zaznała. 
Nawet serce wydawało się zimne. Z nieznanego sobie powodu zaczęła wzywać Kamiennych Bogów. Inigar 
Stoop powiedział, że są twardzi i rzadko odpowiadają na modły maluczkich. „Nigdy nie proś o nic dla siebie, 
Effie Sevrance - usłyszała jego oschły, starczy głos. - Proś tylko o opiekę nad klanem”. Dla Effie Raina Blackhail 
była klanem, dlatego wymówiła dziewięć świętych imion bogów.
Gdy doszła do Behathmusa, który zwany był Mrocznym Bogiem i, jak powiadano, miał oczy z żelaza, 
Raina zaczęła się ruszać. Przekręciła się na bok, podciągnęła kolana, wsunęła ręce między nogi i przycisnęła 
brodę do piersi. Kuliła się, jej ciało skręcało się niczym schnący, martwy liść. Najcichszy dźwięk nie dobył się z 
jej ust, łzy nie pokazały się w oczach, tylko robiła się coraz mniejsza i mniejsza, aż Effie pomyślała, że zaraz 
pękną jej plecy.
Effie zalała się łzami. Nie wiedziała, że płacze, dopóki wilgoć nie spłynęła do ust i nie poczuła smaku soli. 
Stało się coś złego. Nie była pewna, co, ale wiedziała dwie rzeczy.
Rainę spotkała krzywda.
A ona, Effie Sevrance, mogła temu zapobiec.
Talizman wiedział. Chciał jej powiedzieć. Próbował jej powiedzieć. Trącał i trącał, ale ona nie chciała 
słuchać.
Wygramoliła się z krzaków, otrzepała śnieg i lód z olejówki, kaptura, sukienki. Nie wiedziała, czy nadal 
płacze; policzki miała zbyt odrętwiałe, żeby wyczuwać łzy.
Mogła powstrzymać Mace’a Blackhaila od wyrządzenia krzywdy Rainie. Mogła wziąć talizman w rękę 
i trzymać, dopóki nie zobaczy złej rzeczy. „Tak było z tatusiem...”
Głębokie drżenie przebiegło jej po krzyżu. Nagle zapragnęła być daleko stąd, z powrotem w małej 
zamkniętej przestrzeni swojej komórki. Pobiegła brzegiem urwiska i na dół.
Nie wiedziała, ile czasu zajął jej powrót do Rainy - może kwadrans, nie dłużej - ale nim dotarła na polanę, 
Raina znów była sobą. Włosy miała przygładzone, spódnicę otrzepaną z lodu, a płaszcz zapięty po same kolana. 
Uśmiechnęła się na jej widok.
- Właśnie miałam zamiar zacząć cię szukać. Pora wracać do domu. Chodź. Posadzę cię na Łasce. - Jej 
głos prawie nie zdradzał napięcia. Jej oczy jednak były martwe.
Effie milczała. Coś zacisnęło jej gardło.

Rozdział 9
KARŁO DHOONE’óW

Vaylo Bludd splunął na psa. Wolałby opluć drugiego syna, ale tego nie zrobił. Pies, mieszaniec myśliwskiego 
z wilkiem o karku szerokim jak drzwi, obnażył kły i warknął na swego pana. Klucha czarnego twarogu wylądowała 
na jego przedniej łapie i pies zaczął zawzięcie szarpać zębami sierść i skórę. Vaylo Bludd nie uśmiechnął się, ale 
był zadowolony. W tym zwierzęciu zdecydowanie przeważała wilcza krew.
- A zatem, synu - powiedział, nadal patrząc na psa - zamiary twojego ojca wydają ci się szalone?
Drugi syn Vaylo Bludda, Pengo, chrząknął. Stał zbyt blisko ognia i twarz już miał zaczerwienioną, ale 
teraz zaczęła bić od niej łuna. Młot leżał za nim na podłodze niczym pies na smyczy.
- Musimy zaatakować Blackhailów teraz, kiedy zwycięstwo idzie naszym śladem. Jeśli przysiądziemy na 
zadach, stracimy okazję zmiecenia klanów jednym uderzeniem.
Siadając na wielkim kamiennym karle, które stało w samym środku najpotężniejszego i najlepiej 
ufortyfikowanego okrąglaka na ziemiach klanów, Vaylo Bludd zastanowił się, czy znów nie splunąć. Nie mając w 
ustach czarnego twarogu, przeciągnął językiem po zębach, żeby zebrać miarkę śliny. Na Kamiennych Bogów! 
Ależ te zębiska go bolały! W taki dzień miał ochotę poszukać kogoś, kto je powyrywa. Znaleźć takiego, a potem 
go zabić.
Przełknął ślinę. Po chwili spojrzał na drugiego syna. Pengo od wielu dni nie golił włosów na czubku głowy i 
nad czołem jeżyła się szczecina. Warkocze też miał zaniedbane, pełne gęsiego puchu i sieczki. Vaylo Bludd 
burknął. Potomstwo z prawego łoża miało prawo do fanaberii i popadania w gnuśne samozadowolenie. Ale 
niechby tak postąpił bękart!
- Synu - zaczął głosem niskim jak warczenie psa - władam tym klanem od trzydziestu pięciu lat, od 
dobrych pięciu przed twoimi narodzinami. Pewnie myślisz, że się chełpię, ale o to nie dbam. Jestem 
naczelnikiem klanu. Ja, Psi Lord. Nie ty, który nie masz nic więcej nad to, czym raczyłem cię obdarzyć.
Oczy Pengra zwęziły się w szczeliny. Ręka, która trzymała skórzaną pętlę młota, z trzaskiem zamknęła 
się w pięść.
- Zdobyliśmy okrąglak Dhoone’ów. Możemy również pokonać Blackhailów. Hailowie...
Vaylo Bludd kopnął wilczarza, który odskoczył z głośnym skowytem.
- Hailowie spodziewają się naszego ataku. Ich okrąglak będzie szczelny jak tyłek dziewicy, gdy tylko 
przekroczymy ich granice. Hailowie nie są durniami. Nie dadzą się zaskoczyć jak Dhoone’owie.
- Ale...
- Dość! - Psi Lord wstał. Wszystkie psy przywiązane do haków odskoczyły na długość smyczy. - Taką 
przewagę, jaką mieliśmy tutaj, niełatwo będzie powtórzyć. Wszystko ma swoją cenę. I to ja zadecyduję, kiedy 
i czy w ogóle użyjemy takich środków. Mamy Dhoone. Zróbmy z tego pożytek. Weź Drybone’a i tylu z tych 
nicponi, swoich braci, ilu zdołasz zebrać do południa, i jedźcie zabezpieczyć granicę z Gnashami. Są u nich 
wszyscy Dhoone’owie, którzy uszli z życiem. Jeśli ma dojść do ataku, to niechybnie z tamtej strony. - Vaylo 
pokazał w uśmiechu czarne, bolące zęby. - I ziemie, które tam ogarniesz wzrokiem, możesz uznać za swoje. Kiedyś 
słyszałem, że naczelnik powinien obsadzać synami rubieże swojego klanu.
Pengo Bludd warknął. Szarpiąc pętlę, poderwał młot z podłogi i przełożył trzon z lipowego drewna w 
poprzek piersi. Kolczasty młot jeżył się jak koszyk pełen noży. Oczy tego samego koloru co ojcowe zapłonęły 
zimno, niczym niebieskie wnętrze płomienia. Pengo bez słowa odwrócił się na pięcie, a warkocze i skręcone pasma 
włosów podskoczyły na jego ramionach.
Kiedy dotarł do drzwi komnaty, Vaylo zatrzymał go jednym słowem.
- Synu.
- Co? - Pengo nawet się nie obejrzał.
- Przyślij do mnie dzieciaki, zanim ruszycie w drogę.
Pengo Bludd wstrząsnął głową i wyszedł, z całej siły trzaskając drzwiami.
Psi Lord wypuścił powietrze. Psy, cała piątka łącznie z wilczarzem, leżały cicho. Po chwili Vaylo 
przykląkł i je przywołał. Psy podeszły na tyle, na ile pozwalały im różnej długości smycze. Vaylo mierzwił im 
sierść, klepał po brzuchach i sprawdzał ich prędkość, pociągając za ogony. Zwierzęta warczały, kłapały pyskami i 
szczypały go, mocząc jego ręce spienioną śliną. Były dobrymi psami, co do jednego.
W przeciwieństwie do większości psów myśliwskich i pociągowych, którym piłowano zęby, żeby nie 
przegryzały smyczy i nie niszczyły futer upolowanej zwierzyny, psy Vayla miały kły długie i ostre. Mogłyby na 
jego rozkaz rozedrzeć gardło człowiekowi. Żaden nie miał imienia. Vaylo dawno temu przestał nazywać swoje 
psy. Człowiek obdarzony siedmioma synami, z których każdy miał żonę, powinowatych i własne dzieci, szybko 
przestawał dbać nawet o imiona ludzi. Liczyło się tylko to, jacy byli.
Czując odrębne ukłucia bólu w każdym z pozostałych mu siedemnastu zębów, Psi Lord podniósł się z 
podłogi. Kości w kolanach zatrzeszczały pod jego ciężarem. Przyzywało go karło Dhoone’ów, wyrzeźbione z 
jednego bloku błękitnoszarego piaskowca wysokiego jak koń w kłębie. Vaylo odsunął się od niego, wybierając 
prosty dębowy zydel blisko paleniska. Był za stary na kamienne trony i zbyt ostrożny, by się do nich 
przyzwyczajać. Bękart wcześnie się uczy, że zawsze musi być gotów do ustąpienia miejsca.
Zerkając na drzwi, którymi przed chwilą trzasnął jego drugi syn, Vaylo zmarszczył brwi. Na tym polegał 
problem ze wszystkimi synami: żaden nie wiedział, co to znaczy ustąpić drugiemu. Znali tylko politykę brania.
Słyszał, jak za jego plecami psy biorą się za łby. Słyszał niskie, wyróżniające się warczenie wilczarza i bez 
odwracania głowy wiedział, że inne rzuciły się na niego z powodu przywilejów, którymi go obdarzał. Nie próbował 
się wtrącać. Takie było życie.
„Zatem - myślał, prostując nogi przed ogniem i rozglądając się po pokoju - to jest wielki okrąglak 
Dhoone’ów. Niegdyś mieszkali tu ludzie zwący się królami. Teraz zostali tylko naczelnicy”.
Uśmiech skrzywił jego twarz, gdy przypomniał sobie, kiedy był tutaj ostatnim razem. Wtedy też nie został 
zaproszony. Trzydzieści sześć lat temu, w środku nocy, pod nieobecność Airy’ego Dhoone’a, ówczesnego 
naczelnika, i jego sześćdziesięciu najlepszych ludzi. Vaylo klepnął się po udzie. Poruszenie tego przeklętego 
kamienia przewodniego było mordęgą! Staremu Ockishowi Bullowi wyskoczyła przepuklina wielka jak pieść. I 
następnego dnia z czterech tuzinów wojowników, którzy odtaczali głaz od domu kamienia, tylko dwóch zdołało 
ruszyć ręką czy nogą, a żaden przez tydzień nie mógł dosiąść konia.
Vaylo zarechotał. Przedsięwzięcie to bez wątpienia było najbardziej nierozważną, źle zaplanowaną, 
beznadziejnie głupią rzeczą, jaką mogli wymyślić dorośli mężczyźni. Dociągnęli kamień tylko do Błękitnego 
Jeziora Dhoone. Spoczywa tam do dziś, na dnie zabarwionej miedzią toni, wśród mułu i piasku, zatopiony 
trzysta kroków od domu Dhoone.
Oczywiście, nie wiedział o tym nikt prócz tych pięćdziesięciu. Kiedy dwadzieścia dni później wrócili do 
rodzinnego okrąglaka, wszyscy zaklinali się, że złom skalny na bojowym wozie ciągniętym przez zaprzęg mułów 
jest niczym innym, jak połupanym kamieniem przewodnim, a nie zakupionym w kamieniołomie gruzem, 
posypanym cebrem mielonego szkła. I przydał się na taki wyborny wychodek...
Vaylo Bludd pochylił się na stołku. To były czasy! Liczyła się tylko siła przebicia. On, nieślubny syn bez 
nazwiska i z wrogami zamiast braci, zyskał godność naczelnika, którą piastował do dzisiaj. A nie dostał tego 
daru w prezencie. Sam go sobie wywalczył. Nie poszedł do swojego ojca z wyciągniętą ręką, jak po jałmużnę. 
Gullit Bludd wyrzekł do bękarta ledwie parę słów od chwili, gdy uznał go za swego. I dobrą połowę z nich 
stanowiły przekleństwa.
Pukanie.
Psi Lord spojrzał na drzwi. Zbyt długo przebywał sam i zaczynał rozmyślać, a prawdziwy Bludd przede 
wszystkim działał.
- Wejść.
Spodziewając się dzieci drugiego syna, które rankiem przybyły z okrąglaka Bluddów, Vaylo skupił oczy w 
połowie wysokości otwieranych drzwi. Zobaczył męskie nogi, długą białą szatę i gładkie, niemal kobiece dłonie. 
Psi Lord westchnął ciężko. Kiedy człowiek układa się z diabłem, nie trzeba długo czekać na jego pomocników.
- Sarga Veys. Kiedy przybyłeś?
Do pokoju wszedł wysoki mężczyzna o ziemistej cerze i kobiecych oczach. Nosił białą, prostą szatę 
kleryka, nie był jednak sługą bożym.
- Na swój nieznaczny sposób, lordzie Bludd, jestem tu od początku.
Vaylo nie cierpiał wysokiego głosu mężczyzny i doskonałego kształtu jego ust. Nienawidził też, gdy zwano 
go lordem Bluddem. Był Psim Lordem, o czym wiedzieli wszyscy, łącznie z jego wrogami. Nagle rozzłoszczony, 
wykrzyknął:
- Zamknij za sobą drzwi, człowieku!
Sarga Veys szybko wykonał polecenie, poruszając się z niepewnością człowieka obdarzonego niewielką 
siłą fizyczną. Psy warknęły za jego plecami. Sarga Veys nie lubił psów i kiedy zamknął drzwi, odsunął się od nich 
jak najdalej. Gdy się odezwał, jego głos zadrżał. Drżenie mogło być wyrazem strachu, lecz Vaylo Bludd 
podejrzewał, że przyczyną była wściekłość.
- Widzę, że się urządzasz, lordzie Bludd. I że karło Dhoone’ów ci odpowiada.
Nieznacznie skinął głową, nakłaniając Psiego Lorda do spojrzenia na kamienne siedzisko. U stóp tronu 
poniewierał się cienki pasek skóry. Vaylo zmrużył oczy. Niby taki drobiazg, skrawek rzemienia, który wysunął się z 
jego warkoczy... a jednak ten pomocnik diabła dostrzegł go od razu. Nie po raz pierwszy upomniał siebie, żeby 
uważać na tego człowieka.
- Mówisz więc - zaczął, szukając u pasa mieszka z twarogiem do żucia - że od samego początku jesteś 
na ziemiach klanów. Powiedz mi, przebywałeś w bezpiecznym zaciszu pieczyska? A może twój pan chciał, 
żebyś był bliżej widowiska?
Ciemna krew zabarwiła blade policzki Sargi Veysa.
- Nie sądzę, by powinno cię to interesować.
Psom nie spodobało się brzmienie jego głosu. Warcząc i kłapiąc zębami, naprężyły smycze, posuwając się 
w jego stronę. Wilczarz zaczął gryźć swój postronek.
Usta Sargi Veysa ściągnęły się. Fioletowe oczy pociemniały.
- Psy! - zawołał Vaylo Bludd. - Spokój!
Psy natychmiast ucichły. Opuszczając łby i kuląc ogony, przypadły do kamiennej podłogi.
Psi Lord uważnie przyjrzał się Sardze Veysowi. Przez krótką chwilę zastanawiał się, czy jego grdyka nie 
poruszyła się wraz z oczami. To była kolejna rzecz do zapamiętania o pomocnikach diabła: nieważne, jak 
mizernie wyglądają, rzadko są bezbronni. Sarga Veys parał się magią. Vaylo był tego pewien.
- Przyjechałeś sam czy z drużyną?
- Na czele drużyny, jak zawsze.
„Na czele?” Akurat w to Vaylo wątpił. Chroniony przez nią, było bardziej prawdopodobne. Siedmiu 
twardych, wyszkolonych wojowników raczej nie pozwoliłoby, by kierował nimi ktoś w rodzaju Sargi Veysa. 
Zaprawieni w boju żołnierze nie znosili ludzi takiego pokroju.
- Stąd ruszę na południe, by spotkać się ze swoim panem. - Sarga Veys rozluźnił się trochę, gdy psy 
ucichły. Przez chwilę gładził swoje delikatne włosy. - Powiem mu, oczywiście, o odniesionym przez ciebie 
sukcesie. Zapewnię go, że wszystko poszło gładko i zamelduję, że jesteś na dobrej drodze do uzyskania tytułu 
Lorda Klanów. - Sarga Veys uśmiechnął się, pokazując drobne, białe, lekko zakrzywione do wewnątrz zęby. - 
Mój pan będzie rad. Zrobił, co do niego należało. Teraz od ciebie zależy...
Vaylo Bludd wypluł przeżuty kawałek czarnego twarogu, uciszając Sargę Veysa tak skutecznie, jak 
wcześniej swoje psiska.
- To nie twój pan zaplanował najazd i podjął ryzyko. Nie on przedzierał się przez ciemność i dym nie 
wiedząc, co przyniesie następny krok. Nie jego miecz zbroczyła krew. Nie jego synowie byli narażeni. Nie jemu 
przyrodzenie zmarzło od czekania.
- Dzięki mojemu panu - głos Veysa opadł o ton - wasze miecze nie spłynęły krwią tak mocno, jak mogłyby 
spłynąć.
Trzask!
Psi Lord opuścił stopę na zydel, którego rzeźbione nogi pękły jak patyki. Po drugiej stronie paleniska psy 
skuliły się pod ścianą. Sarga Veys wzdrygnął się. Mięsień na jego szyi zadygotał.
- Jeszcze raz spróbuj na mnie swej cuchnącej magii - ryknął Vaylo - a biorę psy na świadków, że nie 
opuścisz z życiem tego okrąglaka!
Psy pomarszczyły pyski i zawarczały, obryzgując kamienie kropelkami uryny.
Niezdolny cofnąć się dalej, ponieważ już opierał się plecami o drzwi, Sarga Veys ściągnął wargi.
- Tak. Teraz pojmuję, dlaczego zwą cię Psim Lordem.
Vaylo pokiwał głową.
- Właśnie. - Odepchnął nogą połamany zydel.
- Cóż, Lordzie Psów czy jak tam się nazywasz, skwapliwie przyjąłeś pomoc mego pana, gdy było ci to na 
rękę. Nie sądzę, byś wówczas z gniewem łamał jakieś stołki. A teraz stoisz w sercu siedziby, którą on dopomógł 
ci zdobyć, i skaczesz do oczu jego emisariuszowi niczym pospolity awanturnik w pieczysku. - Sarga Veys 
postąpił do przodu. - Powiem ci tedy...
Vaylo przerwał mu dzikim ruchem głowy.
- Powiedz mi, po coś przyszedł, a potem precz. Twoje pianie drażni moje psy. Jeśli twój pan przysyła 
wiadomość, mów. Jeśli chce zapłaty, podaj cenę. - Vaylo nie odrywał wzroku od twarzy Sargi Veysa. To wbrew 
naturze, by mężczyzna miał fiołkowe oczy.
Sarga Veys lekko wzruszył ramionami. Zdołał, co prawda nie bez trudu, zapanować nad mięśniami twarzy. 
Kiedy się odezwał, w jego głosie pobrzmiewały resztki złości.
- Dobrze. Nie przynoszę ci wieści od mojego pana. Kiedy dobito targu, nie prosił o nic w zamian i ten stan 
rzeczy nie ulega zmianie. Jak rzekł w owym czasie, pragnie zobaczyć klanowe ziemie pod jednym 
przywództwem i wierzy, że ty się do tego nadajesz. Nie umiem powiedzieć, kiedy i czy w ogóle znów zaoferuje 
ci pomoc. Jest zajętym człowiekiem, wiele spraw dopomina się jego uwagi. Wiem jednak, że z zainteresowaniem 
obserwować będzie twoje poczynania. Domyślam się, że wpadnie w rozdrażnienie, jeśli po zadanym sobie trudzie 
ty uznasz tron Dhoone’ów za wygodne jak wyściełane łoże i postanowisz lec na nim do góry brzuchem. Zostało 
jeszcze wiele klanów do wzięcia.
Psi Lord zassał powietrze przez bolące zęby. Rozglądając się po starej komnacie naczelnika Dhoone’a z 
wielkim paleniskiem z błękitnego piaskowca, z miękkimi skórami na posadzce i kilimami na ścianach, z dymnymi 
mikowymi szybkami w oknach, zastanawiał się głęboko nad słowami Sargi Veysa. Brzmiały fałszywie, ani chybi, 
jednakże była w nich też prawda.
- Mam swoje plany co do Blackhailów i reszty - rzekł wreszcie. - Ruszymy na nich w odpowiednim 
dla nas czasie. Najpierw jednak muszę zabezpieczyć okrąglak Dhoone’ów.
Uśmiech przemknął przez twarz Sergi Veysa.
- Ależ oczywiście. Mój pan wielce sobie ceni twój rozsądek.
Marszcząc brwi, Psi Lord ruszył do drzwi. Z satysfakcją zobaczył, że Sarga Veys kurczy się ze strachu, 
ale zadowolenie było krótkotrwałe. Naprawdę nie cierpiał tego człowieka. Veys był niebezpieczny. Miał 
temperament człowieka przywykłego do siłowego rozwiązywania problemów.
- Ruszaj w swoją stronę. I powiedz swojemu panu, że wiadomość, której miałeś nie przekazać, została pilnie 
wysłuchana.
Sarga Veys pochylił głowę. Gdy to zrobił, Vaylo zauważył, że skóra na jego twarzy nie jest wcale taka 
gładka i bezwłosa, jakby się wydawało, tylko ogolona brzytwą w doświadczonej ręce.
- Powiem memu panu, że siedziba Dhoone’ów przypadła ci do gustu. I że masz... jak powinienem to 
wyłożyć? Dalekosiężne plany zajęcia okrąglaka Hailów.
Vaylo Bludd był wówczas bliski uderzenia Veysa. Twarz mu pociemniała, dłoń zacisnęła się w pięść, a 
szczęki zwarły z głuchym trzaskiem. Waląc nasadą dłoni w klamkę, złamał dębową podkładkę.
- Precz! Zabieraj swoje kościste, ogolone dupsko wraz z chytrymi półprawdami i afektowanymi uśmieszkami 
i wynoś się z mojej ziemi, Półczłeku.
Fioletowe oczy Sargi Veysa przybrały barwę głębokiej nocy. Jego twarz skrzywiła się i stwardniała.
- A ty - jego głos wznosił się w miarę, jak tracił nad nim kontrolę - lepiej pilnuj swego psiego pyska. Nie 
mówisz do jednego ze swoich kundysów w zwierzęcych skórach. Przybyłem tutaj jako gość i emisariusz, i 
przynajmniej temu ostatniemu należy się szacunek. - Veys przestąpił próg i po raz ostatni odwrócił się do Vayla 
Bludda. - Na twoim miejscu nie przyzwyczajałbym się tak bardzo do tronu Dhoone’ów, Psi Lordzie. Pewnego dnia 
możesz odwrócić się i stwierdzić, że już go nie ma.
Sarga Veys złapał szatę, podniósł rąbek nad kostki i odmaszerował.
Psi Lord patrzył za nim. Po dłuższej chwili wypuścił powietrze i zamknął drzwi. Ostatnią rzeczą do 
zapamiętania o diabelskich pomocnikach było to, że często sprawiali większe kłopoty od samego diabła.
Vaylo podszedł do psów i poklepał się po udzie.
- Co myślicie, hę? - mruknął, pochylając się, żeby podrapać je po gardłach i wytargać za uszy. - Co myślicie 
o Półczłeku Veysie?
Psy skamłały i warczały, dopominając się o pieszczoty i poszczypując mu palce. Tylko wilczarz trzymał się 
z daleka. Siedząc pod ścianą, drżąc w gotowości, nie odrywał bursztynowych ślepiów od drzwi.
- Masz rację, mój śliczny. Półczłek nie powiedział mi nic, czego bym już nie wiedział: tylko głupcy i 
dzieci nie pilnują swoich tyłków.
- Dziadku! Dziadku! - Maleńkie stopki zatupały po kamieniu, drzwi otworzyły się gwałtownie. - 
Dziadziu! - Dwoje dzieci stanęło w progu, śmiejąc się i piszcząc.
Psi Lord wyciągnął ku nim ręce.
- Chodźcie i uściskajcie starego dziadka, i pomóżcie mu utemperować te przemądrzałe psiska.
Psom udało się wydać coś na podobieństwo zbiorowego jęku, gdy dzieci pędziły przez pokój do Vayla 
Bludda. Starsza, jasnowłosa ślicznotka o ciemnej skórze i ciemnych oczach jak u matki, chichotała jak szalona, 
tuląc się do dziadka i szturając nogą psy wielkie niczym kuce.
Psy były za mądre, by warczeć na wnuczęta Vayla Bludda, i bezwolnie pozwalały się pieścić, drażnić i 
nazywać niegodnymi imionami. Dzieciaki wabiły wilczarza Puszek! A on reagował! Dla Vayla nic nie mogło 
być bardziej zabawne, toteż ryczał śmiechem na całe gardło. Kochał tylko swoje wnuki i swoje psy, a kiedy 
miał jedno i drugie pod bokiem, był najszczęśliwszym człowiekiem pod słońcem. W ciągu miesiąca wszystkie 
jego wnuki zjadą do okrąglaka Dhoone’ów, bezpiecznego niczym forteca, i wraz z psami będzie miał na nie 
baczenie.
Gdy targał czarną czuprynę najmłodszego wnuka, ślicznego malca, którego potajemnie uważał za 
podobnego do siebie, przez myśl przemknęły mu słowa Sargi Veysa: „Pewnego dnia możesz odwrócić się i 
stwierdzić, że tronu już nie ma”.
Rozejrzał się po komnacie naczelnika, szukając wzrokiem środków obrony: błysk ostrych szpiców kraty 
otaczającej palenisko, żelazne klamry wbite w mur wokół okien, kamień do barykadowania drzwi leżący płasko pod 
ścianą - wszystko ozdobione Szkarłatnym Ostem, herbem Dhoone’ów. Czy wnuki będą tu bezpieczne? Był to 
najświetniejszy okrąglak ze wszystkich, jakie kiedykolwiek zbudowano, dziesięć razy lepiej zdatny do obrony od 
gniazda Bluddów, jednakże on, Psi Lord, zdobył go bez wysiłku. To hańba, wiedział aż nazbyt dobrze. 
Kamiennym Bogom stokroć milszy był człowiek, który przelewa krew i z furią walczy o poletko owsa, od tego, 
kto podstępem i knowaniami zagarnia cały kontynent.
Przeraźliwy ból przeszył jego siedemnaście zębów, gdy po raz pierwszy w życiu zaczął się zastanawiać 
nad słusznością dokonanego wyboru.

Rozdział 10
POWRÓT

Raif najpierw oporządził swojego konia w stajni i dopiero potem wszedł do okrąglaka. Shor Gormalin i 
inni wyprzedzili go, pozostawiając swoje wierzchowce gromadzie podekscytowanych dzieciaków, które 
wyglądały ich powrotu. Raif jechał na koniu pożyczonym przez Orwina Shanka. Orwin chował psy, konie i synów, 
a skoro dwaj jego synowie nie żyli, stwierdził, że ma więcej koni niż potrzeba. Zabójcy Chada i Jorry’ego zabrali 
ich konie, więc Raif nie mógł pojąć, jakim sposobem Orwin Shank ma wierzchowce na zbyciu. Jednakże jakoś 
wygospodarował dwa i w dzień po przybyciu Brona Hawka z wieściami z okrąglaka Dhoone’ów zaproponował 
jednego Raifowi.
- To nic takiego - zapewnił rumiany topornik. - Chcę, żebyś go zatrzymał. Jeśli wolisz nazwać to 
pożyczką, mnie też to będzie na rękę, ale powiem ci, Raifie Sevrance, że nie upomnę się o zwrot. Ty i twój brat 
zajęliście się moimi chłopcami, wyrysowaliście dla nich krąg przewodni... Noce stały się łatwiejsze, odkąd wiem, że 
spoczęli w jego obrębie.
Później Raif dowiedział się, że Orwin Shank „pożyczył” drugiego konia Dreyowi.
Poklepał siwego wałacha po karku. Orwin Shank był dobrym człowiekiem, tak samo jak Corbie Meese i 
Ballic Czerwony, dlaczego jednak pozwalał, by rządził nim Mace Blackhail? Raif odetchnął. Nie było łatwej 
odpowiedzi. Mace Blackhail umiał przekonywać, umiał kłamać, a jego historie wpadały w chętne uszy.
Raif zamknął boks na skobel. Co jeszcze zrobił Mace? To było naprawdę ważne pytanie. Siedem dni to 
szmat czasu. Jakich matactw dopuścił się, podczas gdy on był u Gnashów? Wrócił, tyle było mu wiadomo. 
Dzieci powiedziały, że wczesnym rankiem przygalopował do okrąglaka, na chwilę wstąpił do środka, a potem 
ruszył do Starego Lasu. Po jego odjeździe powrócili pozostali uczestnicy wyprawy na ziemie Dhoone’ów.
Ściemniło się, choć południe minęło zaledwie cztery godziny temu. Mace Blackhail miał mnóstwo czasu 
na odzyskanie władzy nad okrąglakiem. Raif nie miał zamiaru pędzić biegiem ze stajni, żeby posłuchać, co tym 
razem wymyślił samozwańczy naczelnik klanu. To niczego nie zmieni. Jakie by nie były jego nowe intrygi, z 
pewnością ich realizacja już była w toku.
Odkopując siano z drogi, Raif szedł środkowym przejściem w stajni. Drey będzie w okrąglaku z Mace’em. 
Gdyby Raina nie odezwała się na zgromadzeniu, zanim jednoroczni mieli okazję wystąpić, Drey z radością 
złożyłby swój młot u jego stóp. Na własne oczy widział zapał malujący się na twarzy starszego brata. Widok ten 
przyprawił go o mdłości. Splamił wszystko, co razem przeżyli w obozie na złych ziemiach.
Czuł gorycz w ustach, ryglując wrota stajni. Po spędzeniu siedmiu dni z Wilkiem Drey znalazł się 
całkowicie pod jego wpływem. Stał się kolejnym członkiem jego watahy. Nic bardziej nie zbliżało ludzi od 
dzielonego niebezpieczeństwa. Mace Blackhail osobiście poprosił Dreya o towarzyszenie mu na wyprawie 
zwiadowczej do Dhoone’ów.
Dźwięk, który miał niewiele wspólnego ze śmiechem, wyrwał się z gardła Raifa. Zatrzymując przy sobie 
jednego brata, Mace Blackhail stawał na głowie, żeby pchnąć drugiego z patrolem do Zachodniego Ustronia, 
leżącego sto mil od okrąglaka w zimnych niebieskich cieniach Nadmorskiego Pasma. Tam swoje ostatnie dni 
spędzali starcy, którym już nie zależało na niczym poza łowieniem ryb, polowaniem na kozy, kurzeniem 
wrzosowego tytoniu i śpiewaniem starych pieśni o śmierci ostatniego króla Dhoone’ów z ręki Ayana Blackhaila.
Shor Gormalin postanowił temu zapobiec.
- Zabiorę chłopaka Sevrance’ów do Gnash - powiedział. - Wedle powszechnej opinii nieźle strzela z łuku, a 
obecnie nie stać nas na marnowanie ani jednego przydatnego człowieka. Będę miał go na oku, dopilnuję, by nie 
zszedł na manowce.
Nikt, nawet Mace Blackhail, nie mógł się sprzeciwić najbardziej szanowanemu wojownikowi w klanie, więc 
Raif wszedł w skład dziesięcioosobowego oddziału, który wyruszył zasięgnąć języka od Gnashów.
Było to siedem ciężkich dni. Jechali dzień i noc. Koń padł pod jednym z jeźdźców, a wszystkie 
pozostałe trzeba było wymienić w Pieczysku Duffa. W drodze powrotnej przesiedli się na swoje wierzchowce. 
Shor Gormalin nie narzucał tempa ani nie naglił do pośpiechu, nie gonił nikogo na siodło przed napiciem się 
czarnego piwa i zjedzeniem chleba ze słoniną, a jednak wzbudził we wszystkich palące pragnienie jak 
najszybszego powrotu. Niejeden raz Raif zastanawiał się, czy zależało mu na powrocie do okrąglaka przed 
Mace’em Blackhailem. Wzruszył ramionami. Jeśli tak właśnie było, to mały jasnowłosy wojownik spóźnił się o 
pół dnia.
Raif zasunął ostatni żelazny rygiel, naciągnął lisi kaptur i przygotował się do krótkiego biegu do 
okrąglaka. Nie można było dłużej tego odkładać; pożyczony koń został wyszczotkowany i nakarmiony. Wkrótce 
ktoś zwróci uwagę na jego nieobecność. Pora raz jeszcze stawić czoło Mace’owi Blackhailowi.
Powietrze na zewnątrz było zimne i nieruchome. Raifowi wydawało się, że spędził na nim ledwie chwilę, 
zanim wykrzyknął swoje imię przed ciężkimi wierzejami ze smołowanych kłód i wszedł do ciepłego, 
oświetlonego wnętrza okrąglaka.
Panował tu tłok i gwar. Wieśniacy w garbowanych mózgiem skórach i zgrzebnej wełnie tarasowali 
przejścia, schody, izby. Zamartwiali się głośno o swoje zagrody, owce, dzieci i przyszłość. Raif nie widział dotąd 
w okrąglaku tylu pasterzy i kmieciów, nawet w samym środku zimy. Ci, którzy ściągnęli ich z najdalszych rubieży, 
sprawili się doskonale. Nie znał ani z imienia, ani z widzenia co trzeciej mijanej osoby.
W tłumie kręciło się stosunkowo niewielu pełnoprawnych i jednorocznych członków klanu, ale to o niczym 
nie świadczyło. Mace Blackhail prawdopodobnie zebrał ich w Wielkim Palenisku.
- Raif! Tutaj!
Raif poznał głos brata. Wszedł na kamień pod ścianą, z którego latarniczka zapalała pochodnie, i spojrzał 
nad głowami tłumu. Zamierzał schodzić mu z drogi, lecz gdy zobaczył Dreya pod drugą ścianą sieni, brudnego i 
ubłoconego po długiej wyprawie, z cieniem siedmiodniowego zarostu na szczęce, odetchnął z ulgą. Drey był w 
domu. Wyglądał na zmęczonego. W warkoczu miał kłaki lisiego futra z kaptura, a łańcuchy młociarza, rozpięte na 
kaftanie z gotowanej skóry, wyglądały jak przyczernione w ogniu. Nie odniósł szwanku, tylko parę żyłek pękło na 
nosie od mrozu.
Nie ruszając się z miejsca, Drey czekał, aż brat do niego podejdzie.
Uścisnęli sobie dłonie.
- Widziałeś Effie? - zapytał na wstępie Raif.
Drey pokręcił głową.
- Nie, ale inni ją widzieli. Była z Rainą w Starym Lesie. Anwyn spotkała ją po powrocie. Powiedziała, że 
była cicha jak myszka i z miejsca pobiegła do swojej komórki. Anwyn posłała do niej Letty Shank z mlekiem i 
podpłomykiem.
Raif pokiwał głową. Zapadła długa chwila milczenia, przerwana przez Dreya.
- Wróciliście tedy bezpiecznie.
- Tak. Okrąglak Gnashów pęka w szwach. Wszyscy Dhoone’owie, którzy uciekli albo zostali wypędzeni 
z własnego domu, gromadzą się w starej warowni. - Raif zobaczył, że Drey zerka na schody wiodące do 
Wielkiego Paleniska. - Następne zgromadzenie? - zapytał twardym głosem.
Drey spuścił oczy.
Raif zaczerpnął powietrza. Trudno było powstrzymać wzbierający gniew.
- Kiedy mi powiesz, Dreyu? Kiedy będzie po wszystkim?
Drey pokręcił głową.
- Nie. To nie tak, jak myślisz. Mace Blackhail chce poślubić Rainę i...
- Rainę? - Raif odetchnął urywanie. Miał wrażenie, że trafił w środek gry, która nie miała nijakiego sensu. - 
Ona nigdy za niego nie wyjdzie. Jest jego przybraną matką... wystąpiła przeciwko niemu na ostatnim 
zgromadzeniu... - Zapalczywie potrząsnął głową. - Ona go nienawidzi.
Drey zaklął.
- Nie zaczynaj od początku, Raif.
- Czego nie zaczynać? - zapytał ponuro.
- Przekręcania prawdy. Wymyślania niestworzonych rzeczy. Stawiania nas w kłopotliwym położeniu. - Drey 
przeciągnął ręką po brodzie. - Nie tylko ty musisz żyć z konsekwencjami swoich słów. Jeśli nie dbasz o mnie i 
moją pozycję w klanie, potrafię to zrozumieć, ale pomyśl przynajmniej o Effie. Jest mała. Teraz, po śmierci ojca, 
klan musi się nią zająć. Pamiętaj, że za każdym razem, kiedy otwierasz usta i mówisz coś złego o Macie 
Blackhailu, wyrządzasz krzywdę nie tylko sobie, ale również jej.
Drey wyciągnął rękę, żeby dotknąć jego ramienia. Raif odsunął się. Z nieznacznym, nieprzekonującym 
wzruszeniem ramion Drey opuścił dłoń.
- Mace Blackhail zamierza zostać naczelnikiem klanu, Raif. I ty będziesz musiał się z tym pogodzić, dla 
dobra nas wszystkich.
Raif popatrzył na niego uważnie. Podejrzewał, że Drey przećwiczył swoją mowę o rodzinie i lojalności 
wobec klanu już jakiś czas temu. Słowa wydawały się sztywne i sztuczne, nie brzmiały prawdziwie. Bardziej 
pasowały do Mace’a Blackhaila. Skrzywił usta w uśmiechu.
- Jak długo na mnie czekałeś, Drey? Czy Mace Blackhail kazał ci stać na warcie tu w sieni? Czy 
powiedział, że nie wolno mi wejść do Wielkiego Paleniska dopóki cię nie wysłucham, a potem nie pokiwam 
potulnie głową, jak przystało na młodszego brata?
W miarę, jak padały kolejne słowa, twarz Dreya ciemniała.
- To nie tak, Raif. Martwiłem się, że klan może zwrócić się przeciwko tobie... Mace powiedział, że 
człowiek nigdy nie słucha głosu rozsądku, gdy chodzi tylko o niego... Dopiero gdy zmusi się go do myślenia o 
rodzinie, wówczas...
Raif złapał brata za ramię. Dlaczego nie chciał zrozumieć?
- Drey, posłuchaj mnie. Nie zrobię nic, by zaszkodzić tobie i Effie. Mace Blackhail wkłada słowa w twoje 
usta. To my byliśmy razem w obozie na złych ziemiach. Ty i ja. Wiemy, co widzieliśmy, a Mace Blackhail wypacza 
prawdę.
Drey wyrwał się z jego rąk.
- Przestań, Raif! Po prostu przestań! Mace uprzedzał, że jesteś zbyt młody, by mnie wysłuchać. - Z 
oburzeniem kręcąc głową, Drey odwrócił się ku schodom.
Raif patrzył za nim. Po pewnym czasie jego ręka uniosła się do talizmanu i zacisnęła wokół twardego 
kawałka kości. Nienawiść zaczerwieniła jego skórę i dusiła w gardle. Był w domu ledwie od godziny, a Mace 
Blackhail już dopiekł mu do żywego.
Świadom zaciekawionych spojrzeń, wypuścił talizman z ręki. Drżał. Zapanowanie nad ciałem wymagało 
sporo wysiłku. Wygładzając włosy i ubranie, poszedł śladem Dreya do Wielkiego Paleniska. Z rozmysłem starał się 
nie myśleć o bracie. Nie chciał teraz myśleć o Dreyu.
Schody były pełne ludzi. Dzieci ganiały w górę i w dół, wrzeszcząc i śmiejąc się jak szalone. Grupy kobiet 
siedziały na stopniach, rozmawiając po cichu, żując kawałki suszonych owoców, cerując ubrania i oporządzając 
skórzaną uprząż. Paliło się dwa razy więcej pochodni niż zwykle i pasma tłustego czarnego dymu zagęszczały 
powietrze. Raif siłą zdusił pragnienie odepchnięcia ludzi z drogi. Czy nie mogli iść gdzie indziej? Dlaczego Anwyn 
Bird nie kazała im siedzieć w wyznaczonych izbach?
Zatrzymał się przed drzwiami Wielkiego Paleniska. Stojący przed nimi strażnicy skrzyżowali włócznie na 
jego widok.
Rory Cleet, złotowłosy, niebieskooki obiekt westchnień wielu dziewcząt w klanie, pierwszy zabrał głos.
- Nie możesz wejść, Raif. Przykro mi. Rozkaz Mace’a Blackhaila. Tylko zaprzysiężeni wojownicy i 
jednoroczni.
Bev, najmłodszy z chłopców Shanka i sam nie będący jeszcze jednorocznym, pokiwał głową.
- Przykro mi, Raif. Nie bierz tego do siebie.
- Mace Blackhail jeszcze nie jest naczelnikiem. Nie ma prawa wydawać rozkazów. - Raif postąpił bliżej. - 
Poza tym, od kiedy to zbrojna straż strzeże dostępu do Wielkiego Paleniska?
Bev i Rory wymienili spojrzenia.
Rory Cleet cmoknął, odrobinę opuścił żeleźce włóczni.
- Ja tam nic nie wiem, Raif. Mace kazał pilnować, żeby nie wszedł nikt prócz zaprzysiężonych, więc pilnuję. 
Nic w tym dziwnego, bo tylko tacy mają prawo decydowania o losach klanu. - Rory spojrzał mu w oczy. - 
Chodzą słuchy, że w przyszłym tygodniu Inigar będzie odbierać przysięgi. Może ty i Bev zostaniecie 
jednorocznymi wraz z resztą. Wtedy będziesz mógł domagać się wejścia, a ja wpuszczę cię ze szczerym 
zadowoleniem.
Raif potrząsnął głową. Lubił Rory’ego - chłopak przyjaźnił się z Deyem i ani trochę nie wynosił się nad 
innych pomimo swojej urody - lecz nie był w odpowiednim nastroju, by pozwalać komuś na wzbranianie mu 
wstępu do Wielkiego Paleniska. Przysuwając się bliżej drzwi, mruknął:
- Wpuść mnie.
- Nie mogę, Raif. - Rory Cleet przyłożył włócznię do jego ramienia.
Raif złapał drzewce i mocno pociągnął ku sobie. Gdy Rory postąpił do przodu, trzasnął go pięścią po 
palcach. Rory puścił włócznię. Rozzłoszczony, zamachnął się, trafił Raifa w ucho i pchnął go na drzwi. Drewno 
zatrzeszczało. Nim Raif zdążył zaczerpnąć tchu, szpic włóczni Beva Shanka zakłuł go w plecy na wysokości nerki.
- Odsuń się, Raif. - Policzki Beva, czerwone jak u wszystkich Shanków, płonęły z podniecenia.
Raif poczuł, jak drzwi się otwierają. Zatoczył się do tyłu. Ciepłe, wolne od dymu powietrze omyło mu kark. 
Ktoś wyszedł z sali.
- Co my tu mamy? - Mace Blackhail. Jego palce stukały po skórzanym napierśniku, gdy mówił: - Jak 
widzę, Sevrance znów sprawia kłopoty.
Raif wykręcił szyję i zobaczył, że Mace Blackhail ruchem głowy przyzywa kogoś z sali.
- Wydawało mi się, Drey, że miałeś okiełznać swojego braciszka.
Raif skrzywił się. Chwycił drzewce włóczni Beva Shanka, odsunął żeleźce. Nie słyszał całej odpowiedzi 
Dreya, ale wyraźnie dobiegły go słowa: „Przepraszam, Mace”. Nie przypuszczał, że jest już tak źle.
- Na Kamiennych Bogów, Mace, czegoś się spodziewał? Kto to widział, by stawiać straże pod 
drzwiami? - Orwin Shank przysunął się i złapał Raifa za ramię. - Znów w samym środku zamieszania, co, 
chłopcze? - Mrugnął do syna. - Dobra robota z tą włócznią, Bev.
Bev uśmiechnął się do ojca.
Rory Cleet cofnął się, ani na chwilę nie spuszczając oczu z Raifa. Palce jego prawej ręki już zaczynały sinieć 
i puchnąć.
Raif chciał mu coś powiedzieć, ale nie zdążył, gdyż Orwin Shank wciągnął go do Wielkiego Paleniska.
- Wzbranianie chłopakowi wstępu mija się z celem - powiedział młociarz, zamykając drzwi. - Był u 
Gnashów z Shorem Gormalinem. Jego meldunek będzie tak dobry jak każdy inny.
- Racja - poparł go Shor Gormalin ze swojego miejsca przy ogniu. - Przyprowadź go do mnie. Ręczę 
za jego zachowanie.
Raif rozejrzał się po sali. Zgromadziły się tutaj trzy setki wojowników. Na ich plecach jeżyły się napięte 
łuki i hartowane głowice młotów, piersi kryły się pod nabitymi błękitną stalą pancerzami z gotowanej skóry. 
Kobiet nie było. Nawet Rainy Blackhail.
Mace Blackhail sapnął, wyraźnie niezadowolony. Raif pomyślał, że Bev i Rory zostali postawieni przed 
drzwiami wyłącznie po to, by go zatrzymać.
- Dzisiejszego wieczoru będą tu się toczyć męskie rozmowy - rzekł Mace, ramieniem zagradzając mu 
drogę do ławy Shora Gormalina. - Ktoś, kto nigdy nie wsadził ręki pod dziewczyńską spódnicę, nie ma tu czego 
szukać.
Parunastu jednorocznych pod wschodnią ścianą nagle dostrzegło coś interesującego w podłodze pod nogami. 
Ktoś kaszlnął nerwowo, inni się zarumienili. Wielki psiogłowy Banron Lye, który został jednorocznym dopiero 
zeszłej wiosny, ale wyglądał na co najmniej o dziesięć lat starszego, po kolei pociągał za palce, aż strzelały mu 
stawy. Raif zerknął na Dreya, stojącego blisko słupa z czerwonego drewna. On nie należał do tych, którzy wbili 
oczy we własne stopy. Raif pogładził kiepsko ogoloną szczękę. Wiedział o swoim bracie mniej niż mu się 
wydawało.
- Macie Blackhailu - zaczął łagodnie Shor Gormalin, przekręcając się tak, że światło pochodni padło na 
krótki, bezpretensjonalny miecz u jego boku. - Jeśli wkładanie ręki pod dziewczęcą spódnicę uważasz za próbę 
męskości, to w takim razie najmniej pięćdziesięciu z nas musisz pokazać drzwi.
W sali gruchnął śmiech. Większość pełnoprawnych członków klanu ryczała ze szczerym rozbawieniem. 
Duża część jednorocznych roześmiała się z ulgą.
Nie czekając na odpowiedź, Shor Gormalin skinął na Raifa.
- Chodź do mnie, młodzieńcze, i to szybko.
Mace Blackhail nie opuścił ręki i Raif był zmuszony wyminąć go łukiem. Brud i ziemia tkwiły głęboko pod 
paznokciami Mace’a, a jego ubranie wydzielało woń wilgotnych, gnijących liści Starego Lasu.
- Nie zadzieraj ze mną, chłopcze - mruknął - bo pewnego dnia posuniesz się za daleko.
Raif unikał jego oczu, ale jakoś tak się stało, że w nie spojrzał. Źrenice Wilka były ciemne i ruchliwe jak toń 
jeziora nocą. Kiedy zamrugał, światło zapełgało po wilgotnej błonce oczu i tęczówki nabrały żółtawego odcienia. 
Raif szybko odwrócił głowę.
Shor Gormalin poklepał go po ramieniu, gdy zajął miejsce obok niego. Żar z paleniska grzał Raifa w 
nogi i, choć wylot komina nie został przymknięty, a okna otwarto na oścież, trudno mu było oddychać. Powietrze 
wydawało się gęste i zatrute. Kątem oka widział, jak Drey popatruje na niego z drugiego końca sali. Wyjął młot ze 
skórzanej plecionki na plecach i mocno zaciskał palce na stylisku z polerowanego lipowego drewna.
- A więc, Mace - powiedział Orwin Shank, ocierając irchą czerwone i spocone policzki - co to za plotka 
krąży o tobie i Rainie?
Mace Blackhail uśmiechnął się nieznacznie. Wzruszył ramionami i spojrzał na swoje ręce. Jego płaszcz z 
gotowanej skóry naszyty był krążkami pociętych i przyczernionych wilczych kości. Klanowy Miecz krył się w 
nowej pochwie u jego biodra.
- Zwykle z niechęcią mówię o takich rzeczach, gdyż to, co zachodzi między mężczyzną i kobietą, jest 
wyłącznie ich sprawą, nikogo innego. - Przerwał, żeby zebrani mieli czas mu przytaknąć. - Niestety, wraz z pewną 
niewiastą znaleźliśmy się w kłopotliwym położeniu, które przy zatajeniu prawdy z łatwością może zostać źle 
zrozumiane. - Pauza. - Nie mogę do tego dopuścić. Nie będę słuchać złych słów przeciwko Rainie. Jeśli wina 
musi na kogoś spaść, to niechaj spadnie na mnie. - Wyrzekłszy te słowa, Mace Blackhail opuścił dłoń na 
ołowianokościaną rękojeść miecza.
Raif czuł strumyczek potu na karku, płomienie ryczały za jego plecami. Gdzie się podziewa Nellie Moss 
czy Anwyn Bird? Czy nikt nie może przygasić tego ognia?
- Muszę tedy - podjął Mace Blackhail z ciężkim westchnieniem - wyznać to, co musi zostać powiedziane, 
i dopilnować, by prawda trafiła w jak najwięcej uszu. Dzisiaj wcześnie wróciłem do okrąglaka i dowiedziałem 
się, że Raina ruszyła do Starego Lasu posprawdzać pułapki. Pojechałem do niej, aby się przywitać i podzielić 
wieściami, co nie powinno dziwić, gdyż darzę ją szacunkiem należnym pierwszej niewieście w klanie i 
ukochanej przybranej matce. - Mace potarł dłonią w rękawicy bladą skórę twarzy. Znowu spuścił oczy. - To nie jest 
dla mnie łatwe. Mężczyzna nie lubi rozpowiadać takich rzeczy... - Jego głos wyciszył się, jakby zapraszając, by 
ktoś wystąpił z zachętą.
Corbie Meese chrząknął chrapliwie. Stał wprost pod zapaloną pochodnią i blask podkreślał wgniecenie 
po młocie na jego czaszce.
- Opowiedz nam, co się stało, Mace. Twoja niechęć jest zrozumiała - nikt nie może cię winić - ale jeśli 
sprawa dotyczy klanu, musimy poznać szczegóły.
Mace Blackhail pokiwał głową razem z setką innych. Przestąpił z nogi na nogę z miną człowieka, który nie 
wie, co powiedzieć ani od czego zacząć. Raif zacisnął usta. Ani przez chwilę nie wierzył w jego zakłopotanie. 
Wilk od samego początku dokładnie wiedział, co ma powiedzieć.
Wreszcie Mace podniósł głowę.
- Pojechałem do Starego Lasu i znalazłem Rainę siedzącą na zwalonej lipie. Była w ponurym nastroju. 
Myślę, że wszyscy tutaj wiedzą, jak bardzo kochała swojego męża. Stało się dla mnie jasne, że pojechała w 
knieję, żeby pobyć sam na sam ze swoją rozpaczą. Jest dumną kobietą - wszyscy o tym wiemy - i nie chce, by 
ktokolwiek wiedział, jak głęboką ranę zadała jej śmierć Dagra.
Mace Blackhail miał za sobą prawie wszystkich obecnych w sali. Raina rzeczywiście była dumna, nawet 
Raif musiał to przyznać. I dość prawdziwie zabrzmiały słowa, że chciała w samotności oddać się rozpaczy... Zaraz, 
zaraz, przecież Drey powiedział, że była z nią Effie! Policzki Raifa z gorących zrobiły się lodowate, gdy Mace 
Blackhail podjął swoją opowieść.
- Oczywiście, chciałem ją pocieszyć. Oboje utraciliśmy drogą nam osobę i ta strata nas przybliżyła. 
Wypłakaliśmy się i podzieliliśmy naszymi smutkami. Raina była pełna zrozumienia i delikatności i, jak to często 
bywa z kobietami, pomogła mi bardziej niż ja jej. - Mace leciutko poruszył ręką. Z trudem przełknął ślinę. - 
Muszę... muszę przejść do tego, co stało się później. Nie byłbym mężczyzną, gdybym tego nie zrobił. Nasza 
bliskość pociągnęła nas ku sobie, padliśmy sobie w ramiona... I zespoliliśmy się jak mężczyzna i kobieta.
Zapadła cisza, oddechy uwiązły w trzech setkach gardeł. Światło przygasło, gdy wypaliła się jedna z 
pochodni na środku sali. Raif widział, jak mięsień pręży się pod skórą na policzku Shora Gormalina.
Mace Blackhail mówił dalej, głosem cichym i urywanym.
- Nie znajduję żadnego usprawiedliwienia dla swojego postępku. Źle uczyniłem, wykorzystując sytuację. 
Jako starszy jednoroczny i przybrany syn Dagra Blackhaila powinienem być mądrzejszy. Powinienem odepchnąć 
Rainę i odejść. Jednakże tego nie zrobiłem. Pozwoliłem, by zawładnęła mną ta chwila... Gdybym mógł cofnąć 
czas o pięć godzin i odmienić to, co się stało, zrobiłbym to bez wahania. Na wszystkich bogów spoglądających 
tej nocy z Kamiennych Niebios, żałuję, że pojechałem do Starego Lasu. Raina nie jest moją krewną, ale troszczyła 
się o mnie jak matka i winieniem jej szacunek. A ja ją skrzywdziłem, głęboko skrzywdziłem. Nieważne, że ona tego 
chciała. Przybrany ojciec nauczył mnie wielu rzeczy, a pierwszą z nich było to, że mężczyzna zawsze musi 
odpowiadać za swoje postępki, zwłaszcza gdy dotyczą one niewiast.
Raif dostrzegł potępienie i dezaprobatę na wielu twarzach, głównie starszych, ale widział też, jak inni 
przytakują i wzdychają wraz z Wilkiem. Ballic Czerwony trzymał strzałę w spękanych, stwardniałych dłoniach i 
gładził lotki, niemal bez przerwy kiwając głową. Prawie wszyscy jednoroczni nieśmiało okazywali swoją sympatię, 
szarpiąc łańcuchy, skubiąc podbródki, zaciskając usta i wymieniając domyślne spojrzenia. Raif nie mógł znieść 
ich widoku. Jak mogli ze spokojem wysłuchiwać takich wierutnych kłamstw?
- Chcę też tu i teraz zapewnić, że odpokutuję swoją przewinę. Raina jest ode mnie starsza i jej łono okazało 
się jałowe, jednakże życie stałoby się dla mnie zbyt ciężkie, gdybym nie pojął jej za żonę. Zgrzeszyliśmy na 
oczach dziewięciu bogów i nie nazwę się mężczyzną, póki tego nie naprawię. - Skończywszy przemowę, Mace 
Blackhail stanął na środku sali i czekał.
Zebrani milczeli. Niezależnie od uczuć, jakie żywili do Mace’a Blackhaila, zachowywali powściągliwość. 
Małżeństwo wdowy po naczelniku klanu z jego przybranym synem było sprawą poważną i delikatną. Zwłaszcza 
jeśli od śmierci naczelnika minęło ledwie czternaście dni. Po dłuższej chwili Orwin Shank odezwał się:
- Wpadłeś po same uszy, Mace. W bagno jak się patrzy. Cóżeś ty sobie myślał, chłopcze? Pokładać się z 
Rainą?
Mace Blackhail potrząsnął głową.
- Nie myślałem, i w tym kłopot.
- Ani chybi myślałeś, tyle że kuśką - wtrącił Ballic Czerwony, wsuwając strzałę do sajdaka. - Nie masz 
innego wyjścia, teraz musisz ją poślubić. Co do tego masz rację. Nie można mieć ucha bez zabierania garnka. Na 
Kamiennych Bogów, człowieku! Palnąć takie głupstwo!
- Tak, tak - zawołał Corbie Meese. - Poczujesz na siedzeniu ciężar mego młota, jeśli jej nie poślubisz. I to jak 
najrychlej. Dotąd była jałowa, ale teraz może doczekać się przychówku. Nie będę stał i patrzył, jak jej dobre imię 
szargane jest w błocie.
- Ani ja! - krzyknął tuzin innych.
Raif słuchał, jak Will Hawk, Arlec Byce i nawet drobny, usiany wątrobowymi plamami Gat Murdock z 
wigorem popierają Corbiego Messe’a. Wymyślne pogróżki sypały się pod adresem męskości Mace’a Blackhaila, 
jeśli nie dopełni obowiązku wobec Rainy. Mężczyźni w klanie zawsze zawzięcie bronili swoich niewiast i 
wyglądało to tak, jakby Wilk sam zastawił na siebie pułapkę. Raif wszakże nie mógł oprzeć się wrażeniu, że 
wszyscy zachowują się zgodnie z jego zamysłami. Wyczuwał misterną intrygę Wilka, lecz nie umiał jej nazwać. 
Czyżby Mace Blackhail i Raina od samego początku planowali ożenek? Potrząsnął głową. To nie do uwierzenia.
Podnosząc głowę, napotkał spojrzenie brata. Dziwne, Drey nie krzyczał, że Mace powinien poślubić Rainę. 
Raif przypomniał sobie, jak brat przyniósł z obozowiska na złych ziemiach czarną niedźwiedzią skórę... nie 
mówiąc nikomu słowa.
Płaski kamień pod jego stopami zakołysał się, gdy Shor Gormalin wysunął się do przodu, żeby przemówić.
- Czy nikt nie zapyta Rainy o zdanie? Ja pierwszy chciałbym usłyszeć, co ma do powiedzenia w tej sprawie. 
- Mały wojownik nie mówił tak cicho jak zazwyczaj, a jego niebieskie oczy twardo spoglądały na Mace’a 
Blackhaila. - Wszak rozmawiamy tutaj o jej przyszłości.
Mace prędko pokiwał głową. Raif odgadł, że od początku spodziewał się takiego żądania.
- Drey - zaczął Wilk, ani na chwilę nie spuszczając oczu z Shora Gormalina - pobiegnij na dół i 
przyprowadź Rainę. Opowiedz wszystko, co się wydarzyło, żeby nie była zaskoczona.
Nim Drey zdążył się ruszyć ze swojego miejsca przy słupie, głos zabrał Gat Murdock. Sędziwy łucznik o 
indyczej szyi energicznie potrząsnął głową.
- Nie przystoi narażać Rainy na wstyd, jaki wiąże się z przyznawaniem się do tego błędu. Na wszystkie 
piekła! Jacy z nas mężczyźni, by dopuszczać do takiego widowiska?
Ballic Czerwony szybko poparł kamrata łucznika.
- Gat ma rację. Nie wolno nam w taki sposób zawstydzać Rainy. Jedną rzeczą jest dla męża branie, inną 
zaś dla niewiasty dawanie.
Mace przenosił skruszone spojrzenie z jednego łucznika na drugiego.
- Tak, macie rację. Ale jest tutaj kilku takich... - spojrzał ostro na Shora Gormalina i Raifa - którzy 
muszą usłyszeć prawdę z jej ust. Drey, przyprowadź Rainę i zrób, co powiedziałem.
Drey opuścił salę. Raif słyszał, jak biegnie po schodach, pragnąc spiesznie wypełnić polecenie. Mace 
Blackhail po mistrzowsku manipulował ludźmi i Raif zaczynał rozumieć jego metodę. Przyznawał się do swoich 
przewin, odbierając innym satysfakcję z wytknięcia ich czy użycia przeciwko niemu. A jego kłamstwa zawsze 
przemieszane były z prawdą.
Po paru minutach milczenia Mace Blackhail westchnął ciężko. Wilcze kości na jego płaszczu wyglądały jak 
muszle.
- Gat i Ballic mają rację. Sprowadzanie tutaj Rainy jest niestosowne. Kobieta ma prawo sama wybierać 
sobie powierników do wysłuchiwania zwierzeń. Ja pierwszy nie miałbym jej za złe, gdyby zaparła się 
wszystkiego albo nawet posunęła się do stwierdzenia, że została wzięta siłą. Sprowadzając ją tutaj, odbieramy 
jej przywilej zachowywania swoich spraw dla siebie. Kto spośród nas mógłby mieć do niej pretensje, że chce 
chronić własną cześć wszelkim możliwymi sposobami?
Raif zmarszczył brwi. Nie rozumiał, do czego zmierza Wilk.
Inni chyba rozumieli i wielu mężczyzn, głównie po trzydziestce i starszych, przytaknęło jego słowom. 
Ballic Czerwony popatrzył na Shora Gormalina.
Gdy czekali, zgasło więcej pochodni. Raif zastanawiał się, gdzie jest Nellie Moss. Była dziwną kobietą, z 
głosem i płaskimi piersiami mężczyzny, ale nigdy nie zaniedbywała swoich obowiązków.
Wreszcie drzwi stanęły otworem. Weszła Raina Blackhail, w prostej niebieskiej sukni, zabrudzonej na 
rąbku i przy mankietach. Bandaże na jej wdowich szramach nie były świeże, na płótnie widniała skrzepnięta krew i 
błoto. Drey zatrzymał się parę kroków za nią. Po chwili do sali wsunęła się Nellie Moss z naręczem pochodni i 
bukłakiem oleju do ich nasączenia.
Po przejściu kilku kroków Raina stanęła z wysoko uniesioną głową, bez słowa. Raif zauważył, że drżą jej 
ręce, ale szybko zacisnęła je na fałdach spódnicy, więc nie mógł być pewien.
Nastała krępująca chwila, gdy każdy uważał, że powinien odezwać się ktoś inny. Tylko Mace Blackhail, 
wsparty o czerwony słup, nie zdradzał zakłopotania.
Wreszcie przemówił Orwin Shank.
- Dziękujemy ci za przybycie, Raino. - Rumiany topornik był wyraźnie nieszczęśliwy i miął w ręce 
irchową szmatkę mokrą od potu. - Mace wyznał nam... hmmm... co się stało w Starym Lesie... i chcemy, żebyś 
wiedziała, iż nikt cię nie wini.
Nawet nie spojrzawszy na Orwina Shanka, Raina zwróciła się do Mace’a Blackhaila.
- Powiedziałeś zatem, że oddałam ci się z własnej woli?
Mace obrzucił szybkim spojrzeniem Corbiego Messe’a, Ballica Czerwonego i innych. Westchnął lekko.
- Powiedziałem im prawdę, Raino. Jeśli przedstawienie tego zdarzenia w innym świetle oszczędzi twoją 
dumę, ja pierwszy ci nie przeszkodzę. Niewiele wiem o kobietach, choć mam nadzieję, że dowiedziałem się od 
Dagra dość, by traktować je z należnym szacunkiem.
Raina skrzywiła się na wzmiankę o mężu. Jej szare oczy były matowe i po raz pierwszy Raif pomyślał, że 
wygląda na swoje lata.
- On cię poślubi, Raino. Masz na to moje słowo. - Zwykle szorstki głos Ballica Czerwonego był na tyle 
łagodny, że mógł uspokoić przestraszone dziecko. - Będę nosić jego przyrodzenie w sakiewce z woskiem, jeśli 
tego nie uczyni.
Łza spłynęła po policzku Rainy.
- Raino. - Shor Gormalin wystąpił do przodu. Chciał dotknąć jej ramienia, lecz ona się odsunęła. 
Wojownik zmarszczył czoło. Podnosząc ręce, by wiedziała, że nie chce jej dotknąć, powiedział: - Raino, wiesz 
dobrze, że niezależnie od tego, co postanowisz, będę stać u twego boku, ale muszę poznać prawdę. Czy 
połączyłaś się z Mace’em Blackhailem w Starym Lesie?
Raina nie odpowiedziała. W sali panowała cisza zakłócana przez Nellie Moss zapalającą pochodnie. Raif 
patrzył na Mace’a Blackhaila; Wilk miał zmrużone oczy i wsysał policzki. Powoli obrócił głowę w jego stronę. Gdy 
ich oczy się spotkały, Mace rozchylił usta. Między zębami górnej i dolnej szczęki drżały nitki śliny. Raif musiał 
siłą powstrzymać się od cofnięcia. Ułamek sekundy później Mace znów był sobą i Raif wiedział, że tylko on 
zobaczył jego wilcze oblicze.
- Raino? - Głos Shora Gormalina przerwał ciszę. - Nie masz się czego obawiać, powie...
- Tak - ucięła Raina. - Tak, połączyliśmy się w Starym Lesie, jeśli tak chcecie to nazwać. Tak. Tak. Tak.
Jasnowłosy wojownik zamknął oczy. Mięsień na jego szczęce zadrżał i znieruchomiał.
- Zatem postanowione - oświadczył z wyraźną ulgą Orwin Shank. - Musisz poślubić Mace’a.
- Tak - zawołał Ballic Czerwony, sięgając pod skórzany napierśnik po zapas twarogu do żucia. - Połóżmy 
kres tej gorszącej sprawie, zanim zbruka imię całego klanu.
- A jeśli się nie zgodzę? - zapytała Raina, patrząc prosto na Mace’a Blackhaila.
Gat Murdock ciężko potrząsnął głową, wydmuchując powietrze spomiędzy bezzębnych dziąseł. Orwin 
Shank wyżął pot z irchy, a Ballic Czerwony ścisnął garść czarnego twarogu.
Mace Blackhail rzucił w ich stronę przelotne spojrzenie. „Co ja mam z tą babą?” - mówiło. Westchnął.
- Raino, przez dziesięć lat byłaś pierwszą niewiastą w tym klanie. Wiesz lepiej od innych, co spotyka 
kobietę, która najpierw pozwoli się wykorzystać, a potem porzucić. Traci należny szacunek. Wszyscy ją lżą i 
omijają jak zarazę. Częstokroć dochodzi do wniosku, że lepiej opuścić klan i uciec przed złym imieniem, jakie 
sobie wyrobiła. - Mace namyślał się przez chwilę. - Jest jeszcze kwestia jej dobytku. Każdy z nas słyszał, jak 
najbliżsi traktują taką nieszczęśnicę, jak zdzierają z niej cenne futra i rżnięte kamienie.
Zebrani ponuro pokiwali głowami. Raif też znał takie opowieści, historie kobiet wypędzonych z okrąglaka 
w jednej świńskiej skórze na grzbiecie, zabierające z sobą oprócz imienia tylko tygodniową rację chleba i baraniny.
- Starałbym się zrobić, co w mojej mocy, to oczywiste... - Mace Blackhail przeciągał słowa. - Ale nawet 
ja musiałbym nagiąć się do obyczajów klanu.
Raina uśmiechnęła się w taki sposób, że Raifa zabolało w piersiach.
- Jesteś nieodrodnym Scarpe, do szpiku kości. Umiesz brać prawdę jak wierzbową witkę i pleść z niej 
koszyk o wygodnym dla siebie kształcie. Gdybyś tu i teraz ściął mnie Klanowym Mieczem, po godzinie wszyscy 
kiwaliby głowami, klepali cię po ramieniu i zapewniali, że tak było trzeba. Poślubię cię, Macie Blackhailu z klanu 
Scarpe. Nie zrzekę się dla ciebie należnego mi szacunku i pozycji w klanie. I choć na to właśnie liczyłeś od 
samego początku, na końcu możesz gorzko tego pożałować.
Trzęsąc się z gniewu, Raina omiotła wzrokiem zgromadzonych. Nikt nie śmiał spojrzeć jej w oczy.
- Wybraliście sobie naczelnika, a jemu żonę w ciągu jednej nocy. Zostawię was teraz samych, żebyście 
mogli klepać się po plecach i do upadłego opijać swój wybór. - Odwróciła się do wyjścia.
Drey wyprzedził ją, żeby otworzyć drzwi i zamknąć je delikatnie po jej wyjściu.
Raif wraz z tuzinami innych wbijał oczy w miejsce, w którym przed chwilą stała Raina Blackhail. Cisza, 
jaka zapadła po jej wyjściu, wręcz napierała na skórę. Nikt nie chciał pierwszy przerwać milczenia. Po długiej 
chwili Shor Gormalin zapiął na piersiach obszerny płaszcz ze skóry łosia i wyszedł z sali. Raif zobaczył, że gdy 
przechodził blisko Mace’a Blackhaila, pobielały mu palce zaciśnięte na rękojeści miecza.
Chuda twarz Mace’a Blackhaila pobladła. Już nie opierał się niedbale o słup i po raz pierwszy zapomniał 
języka w gębie. Raif przyglądał mu się przez minutę, potem zadecydował, że pora odejść. Miał rację od początku: 
nic, co mógłby zrobić, nie uczyniłoby najmniejszej różnicy. Plan Mace’a Blackhaila zapięty był na ostatni guzik.
Gdy szedł przez salę, a Drey przysunął się, żeby otworzyć okute metalem podwoje, Mace Blackhail 
chrząknął przed zabraniem głosu. Raif wyszedł i nie słyszał jego słów, lecz po paru sekundach trzy czy cztery inne 
głosy doścignęły go na schodach. Nie zdziwił się, słysząc przytakiwanie.
Szedł śladem Rainy Blackhail i Shora Gormalina. Wieśniacy i ich rodziny milczeli. Ci, którzy mieli 
dzieci, trwożliwie przyciągnęli je bliżej siebie. Raif mógł tylko się domyślać, że to mina Shora Gormalina 
przepełniła ich lękiem.
Popędził do stajni. Coś ściskało jego piersi, coś kwaśnego paliło w gardle, a serce biło jak szalone. Czuł, 
że musi wyrwać się z okrąglaka. Tej nocy i tak nie zaśnie; nie pozwoli mu na to wspomnienie twarzy Rainy 
Blackhail. „Co Mace jej zrobił?”
Kruczy talizman ziębił piersi jak kawałek lodu, gdy zrywał z kołków swoją sakwę i łuk. Koń Orwina 
Shanka zarżał cicho podczas kulbaczenia, potem obwąchał mu ręce, szukając poczęstunku. Raif znalazł w sakwie 
kilka spękanych od mrozu jabłek i dał je wałachowi. To był dobry koń, z mocnymi nogami i szerokim grzbietem. 
Orwin powiedział, że nazywa się Łoś, gdyż jak żaden inny radzi sobie na śniegu i lodzie.
Raif wyprowadził konia na gliniany plac. Założył cięciwę na pożyczony rogowy łuk i przytroczył go do 
pleców. Blady księżyc sunął nisko po niebie. Wiatr przybierał na sile i dął z północy; niósł zapach złych ziem. 
Zamarznięte kałuże chrzęściły pod jego butami. Gdy dosiadł wałacha, zauważył w śniegu świeże ślady podków 
innego konia. „Shor Gormalin” - pomyślał, ruszając kłusem.
Z terenów wokół okrąglaka, zarezerwowanych do wypasu owiec i bydła, Longhead i jego pomocnicy 
płoszyli dzikie zwierzęta. Jeśli chciało się zapolować, trzeba było jechać na północny wschód do Klina albo na 
południe do świerkowych borów za grzbietem. Stary Las leżał bliżej, ale służył do zastawiania sideł, nie do 
polowania. A zastawianie sideł było zajęciem dla kobiet, nie dla mężczyzn.
Raif ruszył na południe. Łoś nie był rączym wierzchowcem, ale szedł równym kłusem. Księżycowa 
poświata odbijała się od śniegu, łatwo więc było znaleźć ścieżkę i koń utrzymywał dobre tempo. Po wydostaniu 
się z doliny na zalesione pagórki i trawiaste parowy południowej tajgi, Raif zaczął wypatrywać zwierzyny. Szukał 
świeżych tropów, zamarzniętych bajorek z potłuczonym lodem, kłaków sierści zaczepionych na karłowatych 
brzozach, pni z korą odartą przez dziki i kozy. Nie dbał, co ustrzeli. Po prostu musiał oderwać myśli od okrąglaka i 
jego mieszkańców.
Sowa przepłynęła nad jego głową, z myszą albo nornicą zaciśniętą w szponach. Patrzył, jak opada ku 
dziupli w złamanym pniu. U stóp trafionego przez piorun drzewa na chwilę zapłonęły dwa złote punkty. Lis. Jedną 
ręką trzymając wodze, drugą sięgając po łuk, Raif nie spuszczał wzroku z miejsca, w którym błysnęły lisie ślepia. 
Cięciwa zesztywniała na chłodzie, ale nie miał czasu na przeciąganie po niej palcem i rozgrzewanie wosku. Choć 
teraz nie widział lisa, wiedział, że zwierzę powoli cofa się w gąszcz janowca i derenia. Jak większość łuczników, 
trzymał strzały w kozłowym kołczanie przy boku, by ograniczyć ruchy, które mogły spłoszyć zwierzynę. Wyjął 
strzałę i założył ją na cięciwę. Łuk zatrzeszczał, gdy go napinał.
Przyzwał lisa do siebie. Dzieląca ich przestrzeń zgęstniała i niemal natychmiast poczuł na policzku 
ciepło krwi stworzenia. Posmakował jego strach. Wszystko zniknęło, został tylko on, lis i leżąca między nimi 
nieruchoma linia. Kruczy talizman świerzbił mu skórę. Tego chciał. Tutaj wreszcie miał coś do powiedzenia.
Wypuszczenie strzały było zaledwie dodatkiem. Choć nie widział lisa, miał przed oczami jego serce. Kiedy 
palce rozwarły się i pierzysko zafurgotało w powietrzu, nie miał najmniejszych wątpliwości, że strzała znajdzie 
swój cel.
Lis nawet nie pisnął. Zaszeleściło parę liści, martwe ciało zadudniło na twardym śniegu. Raif spojrzał za 
spróchniały pień. Chciał więcej.
Z walącym sercem zsunął się z Łosia, nie wypuszczając łuku z ręki. Jego oddech krystalizował się w 
lodowatym powietrzu. Robiąc pierwszy krok po zlodzonym śniegu zdał sobie sprawę, że jakieś inne stworzenie 
kryje się po drugiej stronie stromizny, prosto za rocznym świerkiem. Raif podniósł łuk i wycelował. Nie mógłby 
powiedzieć, czy widział oczy zwierzęcia, czy dostrzegł w przelocie jego skuloną sylwetkę czy tylko usłyszał jego 
ruch. Nie miało to znaczenia. Wyczuł je, tyle wiedział.
Pióra na brzechwie połaskotały go w policzek, gdy przywoływał stworzenie do siebie. Była to łasica, 
zapchlona, ze stawami zgrubiałymi ze starości. Jej serce biło zbyt szybko.
Ręka Raifa spoczywała pewnie na majdanie, gdy wypuszczał strzałę. Nim łęczysko się wyprostowało, on 
już szukał następnej ofiary. Talizman mruczał na piersiach, łuk śpiewał w dłoni. Noc tętniła życiem, jego zmysły 
były wyostrzone, a każda para oczu błyszczących w ciemnościach nosiła imię Mace’a Blackhaila.

Rozdział 11
PRZYSIĘGI I SNY

Tej nocy Patrzący na Umarłych grasował po świecie. Nasłuchiwacz wiedział, ponieważ tak powiedziały 
mu sny. Patrzący przebywał szmat drogi dalej - tylko tyle było mu wiadomo. Tylko tyle sny mogły powiedzieć 
człowiekowi bez uszu.
- Sadaluk! Sadaluk! Zbudź się i chodź do domu. Nolo mówi, że nadciąga lodowa burza.
Nasłuchiwacz nie był rad, że go przebudzono. Choć jego sny odeszły, nadal słyszał ich ociągające się 
echa. Otworzył jedno oko, potem drugie. Stała przed nim Bala, niezamężna siostra Sili, ubrana w obcisłe spodnie z 
foczej skóry i kaftan z wydry; na głowę naciągnięty miała kaptur bramowany futrem piżmowołu, ciepłym i złotym 
jak zachodzące słońce. Bardzo cennym. Bala zawsze ładnie się ubierała. Młodzi mężczyźni ustawiali się w kolejce 
od drabinek do wędzenia po paliki do wiązania psów, by raczyła przyjąć od nich futra.
- Sadaluku, Nolo mówi, że masz przyjść do naszego domu. Siedziałeś przy otwartych drzwiach tak długo, 
że u ciebie jest za zimno, by przeczekać burzę. - Bala patrzyła ponad jego ramieniem, lustrując wnętrze ziemianki.
Sadaluk wiedział, czego wypatruje.
- Przyniosłaś mi coś gorącego? - zapytał, doskonale wiedząc, że nie, ponieważ ręce miała puste. - 
Niedźwiedzią polewkę? Może zupę ze sfermentowanych pingwinich jaj?
Bala spuściła oczy.
- Nie, Sadaluku. Przepraszam, nie pomyślałam.
Sadaluk klasnął językiem.
- Twoja siostra, Silą, z pewnością by nie zapomniała. Ilekroć przychodzi, zawsze przynosi mi coś do picia.
- Tak, Sadaluku.
Bala wyglądała tak ślicznie ze spuszczonymi oczami, że Nasłuchiwacz prędko skłonił się ku wybaczeniu. 
Wprawdzie nie miała pulchnych, wydatnych ust Sili, ale jej nos był najbardziej płaski w całym plemieniu. Gdyby 
tak przeciągnąć ręką z policzka na policzek, ledwo by się wyczuło guziczek pośrodku twarzy. I ręce miała drobne 
jak dziecko, wprost stworzone do rozwiązywania troczków męskich portek. Nasłuchiwacz westchnął tęsknie. Ten, 
kto ją pojmie za żonę, będzie prawdziwym szczęściarzem.
- Proszę, Sadaluku - powiedziała Bala, szarpiąc go za rękaw. - Nadciągnie burza, a my nie zdążymy 
uszczelnić drzwi.
Nasłuchiwacz znał się na burzach jeszcze lepiej niż na swoich snach i wiedział, że do wschodu słońca 
żadna im nie zagrozi.
- Nie powinienem ruszać się ze swego miejsca. Sny mnie wołają. Biegnij do domu i powiedz Nolo, że nie 
pomyślałaś, by przynieść mi zupę.
- Tak, Sadaluku. - Bala znów zerknęła ponad jego ramieniem do ziemianki. Przygryzła wargi. - 
Sadaluku, Nolo prosi o oddanie klamerki do ran. Foka już musiała zamarznąć.
Nasłuchiwacz syknął. W czarnych bliznach po uszach zatętnił ból, taki, jaki mogą sprawiać tylko brakujące 
uszy. Klamerka, bardzo stara i piękna nad podziw, sporządzona została przez starą krew daleko na wschodzie. Była 
przedmiotem dumy Nolo i przyczyną jego rozdarcia. Z jednej strony pragnął używać jej zgodnie z przeznaczeniem 
- do spinania brzegów rany, żeby krew nie wyciekała z upolowanej foki przed zabraniem jej do domu - z 
drugiej zaś trzymać tylko dla parady. A ilekroć ją pożyczał, nigdy nie mógł doczekać się zwrotu.
Nasłuchiwacz wstał. Kości mu zaskrzypiały, naszyjnik z sowich dziobów na szyi zadzwonił jak pękający 
lód. Jego buty, zesztywniałe z braku tranu i śliny, wymagały naprawy. Pękały i łuszczyły się jak kora, gdy 
tylko się ruszył.
Ziemiankę oświetlały i ogrzewały dwie lampki z mydlanego kamienia, ale ponieważ przez kilka godzin 
drzwi stały otworem, panował tu ziąb jak na dworze. Kryształki lodu mrugały na pokrywających ściany i podłogę 
skórach karibu.
Foka, którą Nolo przyniósł rankiem w podzięce za udane polowanie, istotnie zamarzła i jej smukły koci 
pysk stracił swój oleisty połysk. Zapinka przymocowana tuż nad zadnią płetwą przestała być potrzebna, gdyż krew 
stężała na kamień. Rękami, które nie rozprostowały się od dwudziestu lat i były tak czarne, twarde i pełne spękań 
od mrozu, że bardziej przypominały drewno niż ciało, Nasłuchiwacz odpiął klamerkę. Zrobiona z kości 
zwierzęcia, którego nie umiał zidentyfikować, twarda i gładka jak diament, pochodziła z czasów i miejsc 
starszych niż te, które były mu znane. Westchnął, podając ją Bali. Byłaby doskonałym talizmanem do trzymania 
w rękach podczas słuchania snów.
- Oddaj to Nolo. Powiedz mu, że przyjdę i zapukam do jego drzwi tuż przed uderzeniem lodowej burzy, 
nie wcześniej.
Bala otworzyła i zamknęła usta. Pokiwała głową. Wsunęła klamerkę w fałdę wydrzego kaftana. Zaciągając 
kaptur wokół twarzy, gdyż zerwał się wiatr, pobiegła przez otwartą przestrzeń do domu Nolo i Sili.
Nasłuchiwacz wrócił na swoje miejsce. Śnieg wirował przed nim jak mętna woda, ale nie było zimno, nie 
do końca. Zima dopiero się zaczęła. Niedźwiedzi płaszcz wystarczał, by utrzymać ciepło ciała, a gęste futro 
kołnierza broniło przed wiatrem. Sadaluk nie nakrył głowy. Przed trzydziestoma laty Lodowy Bóg odgryzł mu 
uszy. Jeśli przyjdzie mu ochota na nos i policzki, może je sobie zjeść.
W mieszku ze skóry szczupaka Nasłuchiwacz znalazł swoje talizmany: kieł narwala, srebrny nóż i kawałek 
drewna. Morze, ziemia i to, co rosło w niebo. „Zaraz. Gdzie to ja byłem?” Przesuwał talizmany na podołku, 
próbując przywołać ostatni sen. Blizny po uszach w kształcie nerek paliły pod czopami z niedźwiedziego sadła. 
Na krótko wrócił myślami do klamerki Nolo. Tak bardzo chciał potrzymać ją w rękach. Stara krew wiele 
wiedziała o snach... i jeszcze więcej o Patrzącym na Umarłych.
„Pokaż mi tego, który poniesie Stratę - poprosił drugi raz tej nocy. - Tego zwanego Patrzącym na 
Umarłych”.
Czas mijał. Talizmany rozgrzały się w jego dłoniach. Potem nagle ziemia uciekła spod jego stóp i Sadaluk 
zapadł się w sny. Lootavek niegdyś powiedział, że sny są tunelem do przejścia; dla niego były dołem. Zawsze 
mu się zdawało, że został połknięty i spada w gardziel wielkiego niedźwiedzia. Głosy mówiły do niego w trakcie 
opadania, robił więc to, czego go nauczono: słuchał.
Miejsce ze snu było ciemne i pokazywało mu rzeczy, które znał i których się nie bał; jeśli słuchał uważnie, 
nie mógł zgubić drogi. Lootavek zgubił drogę tylko raz, jednakże to wystarczyło, żeby wybiegł z domu na morze 
lodu, na kruche krawędzie, gdzie spotyka się biała kra i czarna woda. Wystarczyło, żeby zrobił krok za bezbarwny 
tłusty lód.
Nasłuchiwacz zamknął w garści kieł narwala. Wszyscy ci, którzy słuchali snów, prędzej czy później 
błądzili i umierali. Za każdym razem, gdy słuchał, Sadaluk stawiał sobie pytanie: „Czy to będzie ostatni raz?”
Gdy opuszka kciuka nacisnęła na gładką kość kła, Nasłuchiwacz ujrzał Patrzącego na Umarłych. Polował 
jak wcześniej, pędząc przez ziemie obfite w zwierzynę, a Śmierć biegła przy nim jak pies. Nasłuchiwacz zobaczył, 
że Śmierć odchodzi. W pobliżu był ktoś, kim musiała zająć się tej nocy.
***
Zad Łosia spływał krwią. Para lisów, łasica, świstak, pęk długouchych zajęcy, trzy norki i żbik 
podskakiwały na grzbiecie wałacha. Jego ciepło nie pozwalało zamarznąć upolowanej zwierzynie. Łoś napracował 
się ciężko tej nocy, kłusując w dół zboczy pokrytych grubą warstwą nowego śniegu i przez bajora skute lodem. 
Ani razu nie parsknął, gdy zwierz pojawiał się w polu widzenia, i zawsze zastygał w bezruchu na długie 
decydujące sekundy napinania cięciwy.
- Orwin dobrze cię nazwał - powiedział Raif, prowadząc go przez pastwisko w kierunku okrąglaka. - 
Przysięgam, że pewnego ranka zajdę do stajni i zobaczę rosochy za twoimi uszami.
Łoś obrócił łeb w jego stronę i przeciągłym rżeniem wyraził niezadowolenie.
Raif wyszczerzył zęby w uśmiechu. Polubił tego pożyczonego konia. Gdy na nim jechał i polował z jego 
grzbietu, noc mijała jak z bicza trzasnął. I o to mu chodziło. Ostatnio miał kłopoty z zaśnięciem. Coraz 
częściej musiał się zmęczyć przed wyciągnięciem na ławie czy na sienniku. Czasami lepiej było wcale nie spać. 
Jego sny nie były dobre. Widział w nich Tema miotającego się w skórzanym namiocie, walczącego z 
niewidzialnym wrogiem, wołającego syna na pomoc. Skóra Tema była czarna od mrozu, palce ogryzione przez 
wilki. Raif zadrżał. Zerkając przez tuman mroźnego dymu, skierował oczy w czarne niebo przedświtu. Kończyła 
się jedna z tych nocy, kiedy lepiej polować niż spać.
W okrąglaku paliły się światła. Większość okien została zabarykadowana kamieniami lub drewnem albo 
jednym i drugim. Wielu członków klanu żywiło przekonanie, że Vaylo Bludd przybędzie lada dzień i spróbuje 
zdobyć dom Hailów tak, jak wcześniej okrąglak Dhoone. Raif nie był tego pewien. Z tego, co widział i słyszał u 
Gnashów, wynikało, że Psiego Lorda czeka niemało zachodu z samym utrzymaniem ziem Dhoone’ów. Były 
rozległe i graniczyły z ponad tuzinem zaprzysiężonych Dhoone’om klanów. Ponad połowa ocalałych 
wojowników znalazła schronienie u Gnashów i Castlemilków, i łaknęli oni krwi Bluddów jak kania dżdżu. Raif 
nie wyobrażał sobie, by Psi Lord mógł oblegać jeden okrąglak, próbując zarazem utrzymać drugi.
Marszcząc czoło, poklepał Łosia po karku. Zamarznięte błoto kruszyło się pod butami, gdy pieszo wracał 
do domu. Tej nocy śnieg nie padał, ale zrobiło się tak zimno, że musiał nasmarować tłuszczem nos i policzki. Co 
parę minut strzepywał kryształki lodu z kaptura, ponieważ oddech zamarzał w lisim futrze.
Gdy wszedł na gliniany plac, dostrzegł ruch przy bocznym wyjściu okrąglaka. Pociągnął Łosia za uzdę, 
skręcił w stronę postaci wysypujących się z drzwi naprzeciwko stajni. Przez mgłę dobiegał hałas: chrzęst 
gotowanych łosiowych skór, grzechot strzał w kołczanach, poskrzypywanie nowych rzemieni naprężających się 
pod ciężarem. Ktoś ziewnął. Raif ujrzał w przelocie zniekształconą głowę Corbiego Messe’a, potem wielką, 
beczkowatą pierś Ballica Czerwonego. Łącznie trzy tuziny mężczyzn kierowały się z okrąglaka ku stajniom.
Ciągnąc Łosia za wodze, Raif przyspieszył do biegu. Nim znalazł się w przyćmionym świetle padającym z 
otwartych wierzei, Ballic Czerwony wymierzył w niego z łuku. Raif puścił wodze i wyrzucił ręce w powietrze.
- Ballic, to ja! Raif Sevrance. Nie strzelaj.
- Na kamienną kuśkę, chłopcze! - ryknął Ballic, opuszczając łuk. - Co ty sobie myślisz? Co to za 
bieganie? Byłem o szczurzy ogon od strzelenia ci w zęby. - Łucznik nie uśmiechał się, a jego słowa miały twardy 
wydźwięk. - Gdzie byłeś?
Raif poklepał bok Łosia. Zaschnięta, częściowo zamarznięta krew plamiła szkarłatem grzbiet wałacha. 
Ustrzelone zwierzęta zwisały po obu stronach zadu jak sakwy z prowiantem.
- W południowej tajdze. Polowałem.
Coraz więcej ludzi przybywało z okrąglaka. Wszyscy odziani byli do długiej jazdy, w olejówki i grube 
futra na pancerzach. Broń i worki z zapasami tworzyły garby na plecach, ramionach i wokół talii. Sakiewki z 
olejem kopytkowym, sproszkowanym kamieniem przewodnim, zapasowymi cięciwami i suszonym mięsem wisiały 
na haczykach u pasów. Na końcu pojawił się Drey. Miał na sobie woskowany płaszcz Tema.
- Widziałeś coś podejrzanego w okolicy, młodzieńcze? - zapytał Corbie, zwracając jasnobrązowe oczy w 
stronę ziem leżących na południe od okrąglaka.
Raif zaprzeczył ruchem głowy. Nie podobał mu się wyraz twarzy Corbiego.
- Co się dzieje? Dokąd jedziecie?
Corbie Meese i Ballic Czerwony wymienili spojrzenia. Corbie machnął koliście ręką, dając znać, by inni 
ruszyli przed nim.
- Jedziemy na wschód przez ziemie Dhoone na Szlak Bluddów. Mace dowiedział się, że przed trzema 
dniami oddział czterdziestu młociarzy i włóczników wyruszył z ziem Bluddów do okrąglaka Dhoone. 
Zamierzamy urządzić na nich zasadzkę.
Raif popatrzył na szeregi ludzi. Nie widział Mace’a Blackhaila.
- Skąd Mace to wie?
Corbie Meese przeciągnął rękawicą po wklęśnięciu w gołej głowie.
- Zasięgnął języka w Pieczysku Gloona. Dwie noce temu, niedługo przed powrotem do domu, odbił od 
reszty. Powiedział, że chce sprawdzić, co podróżni mówią o najeździe na Dhoone’ów.
- I dobrze - wtrącił Ballic Czerwony - bo gdyby nie on, mielibyśmy tylko świeże powietrze za 
przewodnika.
- Jużci. Okazało się, że paru gości u Glooma popuściło cugli językom. Mace usłyszał, że Psi Lord chce 
urządzić w okrąglaku Dhoone’ów swoją kwaterę główną. Wszystko - broń, sprzęty, zwierzęta, nawet kobiety i 
dzieci - ma zostać tam przeniesione. Psi Lord chce zostawić ziemie Bluddów swojemu pierworodnemu, 
Quarrowi.
Raif pokiwał głową. To miało sens. Okrąglak Dhoone był najsilniejszą warownią w klanach, z murami 
grubymi na szesnaście stóp i dachem z żelazistego kamienia. „Jak zatem udało się go zdobyć?” Mimo woli naszły 
go wspomnienia ze złych ziem... smród gorącego metalu w powietrzu.
- Jedziesz z nami, młodzieńcze? - zapytał Ballic. W rozłożystej miotle jego brody skrzyły się kryształki 
zamarzmiętego oddechu. - Tem zawsze mi mówił, że dobrze sobie radzisz z tym zakrzywionym kijem. 
Mielibyśmy jednego łucznika więcej. Prawda, Corbie?
Corbie Meese zawahał się przed udzieleniem odpowiedzi, poprawiając rękawice z psiej skóry.
- Nie jestem pewien, czy powinien jechać, Bal. Mace przykazał, że tylko jednoroczni i pełni wojownicy. 
Tak trzeba, gdy w grę wchodzi niebezpieczeństwo.
- A jakże. Prawdę mówisz. - Ballic Czerwony przez chwilę wbijał w Raifa przenikliwe szare oczy, potem 
przeniósł spojrzenie na zwierzynę na grzbiecie Łosia. Raif widział, jak rachuje. Do Corbiego powiedział: - 
Dwanaście skórek w pół nocy, co? W tym jeden żbik. I wszystkie strzały prosto w serce. Niezły łup, bez dwóch 
zdań.
- Chłopak sprawia kłopoty, Ballic. To nic osobistego, młodzieńcze. Po prostu wszedłeś w wiek, kiedy tyle 
samo robi się złego, co dobrego. I Mace Blackhail nie darzy cię przyjaźnią, to pewne.
Ballic zarechotał.
- A jużci, stawał na głowie, żeby nie wpuścić cię na zgromadzenie! - Łucznik poklepał Raifa po plecach ręką 
w dwóch rękawicach. Nikt tak jak on nie dbał o swoje palce. - Dobrze, chłopcze. Powiedz mi prawdę. Jesteś tak 
wybornym strzelcem, jak wmawiali mi Shor Gormalin i twój ojciec?
Raif spuścił głowę. Co miał odpowiedzieć?
- W pewnych rzeczach jestem lepszy od innych. Nie jestem taki dobry w strzelaniu do tarczy, ale na 
polowaniu... - Wzruszył ramionami. - Dobrze mi wychodzi strzelanie do zwierząt.
Gdy mówił, mężczyźni zaczęli wyprowadzać wierzchowce ze stajni. Drey był jednym z pierwszych. Orwin 
Shank dał mu świetnego czarnego ogiera o długich nogach i szerokim grzbiecie. Światło brzasku już pełgało po 
śniegu i Raif wyraźnie widział minę brata. Ścisnęło go w piersiach. Drey nie chciał go zabierać.
- Ile masz lat, młodzieńcze? - Pytanie Ballica Czerwonego zdawało się dobiegać z wielkiej odległości.
- Szesnaście.
- Zatem tej wiosny masz zostać jednorocznym?
Raif przytaknął.
- Zawołajmy Inigara Stoopa, niech tu i teraz odbierze twoją przysięgę. Parę miesięcy w tę czy w tamtą 
stronę nie czyni różnicy.
Corbie Meese zassał powietrze. Wargi poszarzały mu od zimna. Płaszcz z łosiowej skóry napiął się na 
jego szerokich barkach, gdy tupnął w śnieg.
- Na Kamiennych Bogów, Bal! Mace zapieni się z wściekłości, gdy się dowie, że planujesz zaprzysiąc 
chłopaka. Przecież ledwie zeszłej nocy...
- Gdzie jest Mace? - przerwał mu Raif. - Jedzie z odziałem urządzać zasadzkę?
- Wstrzyma się jeden dzień, by czuwać, zanim Inigar nie namaści go na naczelnika.
Raif zachował obojętny wyraz twarzy, ale czuł, jak maleją jego źrenice. A zatem Mace Blackhail odprawi 
Naczelnikową Wartę w domu kamienia, przywiązany do północnej płaszczyzny głazu przez dwanaście godzin 
ciemności, sam, nie odzywając się, z otwartymi oczami, by ujrzeć oblicza dziewięciu bogów. Jego kręgosłup 
w trzech miejscach stykać się będzie z granitem, a płaszcz naczelnika wchłonie grafitowy olej i płyn sączący się 
z kamienia przewodniego. Później Inigar uwolni go Klanowym Mieczem i puści krew, i dziewięć kropel krwi 
Mace’a spadnie do Czary Bogów wyżłobionej w kamieniu. Następnie Mace wypowie straszliwe przysięgi i 
ślubuje klanowi, wyrzekając się macierzystego klanu i oddając się Blackhailom na całe życie. Jeszcze później 
własnoręcznie wyrysuje krąg przewodni, stanie w nim i poprosi Kamiennych Bogów, by porazili go gromem, jeśli 
uznają, że nie nadaje się na naczelnika.
Świadom spojrzenia Corbiego Messe’a, Raif nie okazał złości. Ale gniew rozsadzał mu piersi, gorący i 
ciężki jak sztaba czarnego żelaza. Miał nadzieję, że Kamienni Bogowie poślą Mace’a Blackhaila do piekła.
- Mace ruszy za nami, kiedy tylko będzie mógł - podjął Corbie. - Przez całą noc nadzorował 
przygotowania do obrony. - Młociarz chyba się niecierpliwił, chcąc ruszyć w swoją stronę. Stale zerkał na 
powiększający się krąg mężczyzn, którzy wyprowadzali konie ze stajni i byli zajęci przytaczaniem mat do spania i 
sakw z jedzeniem. - Słyszał, że Psi Lord wysłał kaptumików na nasze granice. Od tej chwili nikt z nas nie może 
ufać własnemu cieniowi. Mace dopędzi nas w ciągu jednego dnia.
„Kapturnicy”. Myśli o Macie Blackhailu uciekły z głowy Raifa. Teraz rozumiał, dlaczego Corbie i Ballic 
byli tacy nerwowi, gdy zbliżył się do dziedzińca. Kapturnicy byli skrytobójcami. Nazwani tak z powodu długich 
płaszczy z kapturami, które, jak mówiono, zmieniały barwę wraz z porami roku, zakradali się na tereny 
nieprzyjaciela, zajmowali pozycje blisko ścieżek łowieckich i sideł. Całymi dniami czekali, aż pojawi się ktoś, kogo 
będą mogli zabić. Ich ofiary były nieliczne w porównaniu z tymi, które pochłaniały najazdy i zasadzki - zazwyczaj 
tylko samotni myśliwi albo, jeśli mieli szczęście, niewielkie grupy łowców - ale nie o to chodziło. Wzbudzali 
strach. Kiedy uważano, że kaptumicy grasują na terenach klanu, nikt nie mógł opuścić okrąglaka z pewnością, że 
do niego powróci. Kapturnik potrafił zastrzelić kobietę sprawdzającą pułapki, nawet nie pokazując twarzy. 
Mógł kryć się wszędzie: wysoko w gałęziach purpurowoniebieskiego świerka, w cuchnącym szlamie trzęsawiska 
albo mógł kucać za czerwonym grzbietem piaskowcowej grani. Powiadano, że zimą niektórzy zagrzebywali się w 
śniegu i leżeli godzinami z bronią na piersiach, gotowi do zadania śmierci z zimną krwią.
- Ano, niech Mace Blackhail znajdzie sobie moje tępe strzały i ciśnie je w ogień, bo chłopak pojedzie ze 
mną. - Ballic Czerwony niemal tęsknie spojrzał na zwierzynę na grzbiecie Łosia. - Wiesz, jak cenny jest dobry 
strzelec w zasadzce, Corbie. Takie strzały w serce powalą Bluddów pokotem. - Odwrócił się do Raifa i 
powiedział: - Zaczekaj, młodzieńcze, przywiodę Inigara Stoopa. - Nie czekając na odpowiedź, zawrócił do 
okrąglaka.
Raif patrzył za nim. Nie wiedział, czy chce jechać z oddziałem. Musiałby zostawić Łosia; wałach trzy dni 
spędził w drodze i potrzebował odpoczynku. Drey wyraźnie nie chciał, żeby z nimi jechał. Przysuwał się coraz 
bliżej na swoim karoszu, nie spuszczając wzroku z niego i dwóch starszych wojowników.
Poza tym nie dawało mu spokoju to, co usłyszał o Macie Blackhailu. To nienormalne, by dowódca oddziału 
odłączał od swoich ludzi na ostatnim etapie podróży. I mało prawdopodobne, by w czasie jednej krótkiej wizyty 
w pieczysku dowiedział się aż tyle, by posiać strach w sercach mieszkańców okrąglaka i wyprawić zbrojnych na 
Bluddów.
Coś tu nie pasowało.
Zerknął na Corbiego Messe’a, zastanawiając się, czy powinien na głos wyrzec swoje wątpliwości. Młociarz 
szybko złożył swoją broń u stóp Mace’a Blackhaila, lecz wczorajsze wydarzenia w Wielkim Palenisku nikomu 
nie przypadły do gustu. Tak Corbie, jak i Ballic, byli jakby mniej skłonni do opowiadania się po stronie Mace’a 
Blackhaila. Jednakże wszystko to pójdzie w niepamięć, gdy tylko Mace i Raina wezmą ślub. Raif ściągnął kaptur, 
ponieważ nagle zrobiło mu się duszno i poczuł się w nim jak w pułapce. Nie podobała mu się myśl o związku 
Rainy Blackhail z Mace’em. To kolejna rzecz, która nie pasowała.
- Bywajcie! Zbierzcie się! - Dudniący głos Ballica Czerwonego zakłócił ciszę dziedzińca. Łucznik 
wyszedł z okrąglaka, ciągnąc za sobą białowłosego przewodnika. - Raif Sevrance złoży Pierwszą Przysięgę.
Pomruk przetoczył się nad głowami zebranych. Łysy Toady Walker mruknął:
- To nie do uwierzenia...
Raif usłyszał, jak za jego plecami Drey zaklął szeptem, ale niezbyt cicho.
Inigar Stoop nie wyglądał na zadowolonego. Miał na sobie płaszcz ze świńskiej skóry, farbowany na 
czarno, zgodnie z obyczajem klanu. Przy kołnierzu i rąbku połyskiwały krążki łupka, tak cienkie, że wyglądały jak 
łuski. Mankiety zostały osmalone przy Wielkim Palenisku na znak rozpoczęcia wojny. Sądząc z rozczochranych 
włosów i licznych nie zawiązanych rzemyków płaszcza, Ballic Czerwony po prostu wyciągnął naczelnika z łóżka. 
Krążki łupka klekotały z każdym jego klokiem.
- Skończmy to jak najszybciej - powiedział, patrząc gniewnie na jaśniejące niebo. - Ale ostrzegam, nie pora 
ani miejsce po temu.
Raif odruchowo podniósł rękę do kruczego talizmanu. Czarna kość była zimna i gładka jak kamyczek 
wyłuskany z lodu. Nie był pewien, czy chce przysięgać teraz, przed trzema tuzinami wojowników, jednakże nim 
talizman opadł na jego piersi, Inigar Stoop już wyjął kamień ślubów z płóciennego woreczka u pasa. Ogrzewając go 
w garści, nazwał kolejno Kamiennych Bogów. Jego głos był wysoki i drżący, a imiona bogów miały w sobie 
ostrość, której Raif dotąd nie zauważył. Niska mgła rozproszyła się. Promienie wschodzącego słońca odbiły się od 
podbrzuszy chmur, omywając dziedziniec mdłym, srebrnym światłem. Wiatr ucichł już dawno i dźwięk głosu 
Inigara niósł się daleko wokół placu.
Kiedy naczelnik nazwał wszystkich dziewięciu bogów, rozchylił palce i podniósł rękę. Czarne oczy ani na 
chwilę nie oderwały się od twarzy Raifa, gdy czekał na wzięcie kamienia. Raif czuł obecność kruczego talizmanu, 
mimo że spoczywał na ubraniu, na nasączonej olejem skórze i nawoskowanej wełnie. Ogarnęło go silne pragnienie 
ucieczki, wytrącenia kamienia ślubów z ręki Inigara, wbicia go głęboko w śnieg obcasem buta i popędzenia 
przed siebie przez zamarznięte pola. Wszystko działo się zbyt szybko.
- Weź kamień, Raifie Sevrance. - Oczy Inigara Stoopa pociemniały niczym wulkaniczne szkliwo. - 
Weź go i włóż do ust.
Raif nie poruszył się, nie mógł się ruszyć. Przewodnik odrobinę podniósł rękę i przesunął ją w jego 
stronę.
- Weź.
Ballic Czerwony, stojący za przewodnikiem, energicznie pokiwał głową. Wyciągnął strzałę z kołczana i 
trzymał ją w dłoni, grotem w dół. Corbie Meese wysunął młot z pętli i ważył go w rękach. Raif zerknął na 
boki. Wszyscy wyciągnęli broń z rogowych tulei, skórzanych kolebek i pochew wyłożonych wełną. Wszyscy 
obecni już złożyli Pierwszą Przysięgę. Dobywanie oręża było oznaką szacunku.
Raifowi zaschło w ustach. Pomarszczona brązowa twarz Inigara Stoopa, z podobnym do dziobu nosem i 
zapadniętymi policzkami, stwardniała. Lekki podmuch zadzwonił łupkowymi medalionami.
- Weź.
Raif wyciągnął rękę w stronę kamienia ślubów. Gdy jej cień padł na otwartą dłoń Inigara, zakrakał kruk. 
Ciemny i oleisty jak przyczerniona w ogniu sztuka mięsa, sfrunął nad dziedziniec. Opadał na zimnym prądzie, 
kołysząc się i wrzeszcząc, aż wreszcie podniósł go słup ciepła. Załopotał skrzydłami i przysiadł na kurku na dachu 
stajni.
Żółte oczy kruka śledziły rękę Raifa, która zamknęła się na kamieniu. Okruchy białego metalu pstrzące 
powierzchnię odbiły światło, gdy Raif podnosił kamyk do ust. Wsunął go pod język, czując smak kredy, ziemi i 
potu. Drobinki osiadły mu w ustach.
Inigar Stoop zerknął na kruka i przemówił:
- Czy ślubujesz wierność klanowi, Raifie Sevrance? Czy ślubujesz zostać z nami, pośród nas, przez jeden 
rok i dzień? Czy będziesz walczyć w naszej obronie i nie powstrzymasz się przed niczym, by nas ratować i oddać 
ostatnie tchnienie za Serce Klanu? Czy będziesz posłuszny swojemu naczelnikowi? Czy będziesz strzegł 
naszych dzieci i na cztery pory roku wyrzekniesz się własnych pragnień?
Raif pokiwał głową.
Kraa!
- Czy robisz to z własnej i nieprzymuszonej woli? Czy jesteś wolny od innych przysiąg, obietnic i więzi?
Kraa!
Kamień ślubów ciążył w jego ustach jak ołów. Wytapiała się z niego sól, nadając ślinie wstrętny smak 
metalu. „To nie tak - chciał zawołać. - Nie czujecie tego?” Powstrzymał się. Protesty byłyby szaleństwem 
najgorszego rodzaju. Już zasłużył sobie na miano mąciwody - nawet jego brat tak powiedział. Jeśli poważy się 
przerwać rytuał Pierwszej Przysięgi, równie dobrze będzie mógł odjechać w południową tajgę i nigdy nie wracać. 
W takim wypadku już nigdy nie mógłby pokazać się w okrąglaku. Nie. Musiał złożyć przysięgę. Czekał na to 
wydarzenie przez całe życie, jak tylko sięgnąć pamięcią. I oto Inigar Stoop stał przed nim, w płaszczu z 
mankietami przyczernionymi na wojnę. Oddech wznosił się niebieskimi strużkami z jego ust, gdy czekał na znak, 
który miał przypieczętować więź zaprzysięganego z klanem.
Raif wziął się w garść. Drugi raz pokiwał głową.
Kraa! Kraa!
Inigar Stoop cofnął się, gdy kruk wrzasnął, i zgiął się wpół jak po ciosie w brzuch. Przymknął oczy, a kiedy 
je otworzył, Raif natychmiast zobaczył w nich wiedzę, ukrytą jak soczewka błękitnego lodu, który przez całe lato 
drzemie pod skorupą gleby na złych ziemiach. Szybko odwrócił wzrok. Inigar wiedział. „Wiedział”.
- Złożyłeś Pierwszą Przysięgę, Raifie Sevrance. - Słowa padały z ust przewodnika ciężko niczym kamienie. - 
Złam ją, a staniesz się zdrajcą klanu.
Raif nie mógł spojrzeć mu w oczy. Nikt nie poruszył się ani nie odezwał. Powiał wiatr. Kruk poderwał się 
z kurka i dał mu się ponieść, rozkładając skrzydła czarne jak pirackie żagle.
Kraa! Kraa! Kraa!
„Zdrajca! - usłyszał Raif. - Zdrajca! Zdrajca!”
Zadrżał. Talizman przygniatał mu piersi jak śmiertelny ciężar, tak mocno, że ledwie mógł oddychać. 
Naszła go nieproszona wizja. Zobaczył małego jasnowłosego latarnika Wennila Drooka: Dagro Blackhail i Gat 
Murdock przewlekali żerdzie przez różową, bezwłosą skórę na jego plecach. Później, kiedy było po wszystkim i 
zwłoki Wennila, sine i zamarznięte, leżały na jałowej ziemi wrzosowiska, Inigar Stoop wziął dłuto do ciosania 
kamienia przewodniego i wyciął jego serce z klanu.
- Kto poświadczy przysięgę tego jednorocznego? - zapytał Inigar, zwracając się do zebranych. - Kto 
poręczy za niego i będzie mu przewodnikiem, kto będzie stać u jego boku przez rok i jeden dzień? Kto spośród 
was stanie przede mną i weźmie na siebie ciężar jego przysięgi?
„Shor Gormalin”. Raif z trudem zaczerpnął powietrza i przytrzymał je w płucach. W drodze powrotnej od 
Gnashów jasnowłosy fechmistrz dał do zrozumienia, że poświadczy jego przysięgę. Ale Shora tu nie było. Raif 
nie wiedział, gdzie jest, nawet nie był pewien, czy wrócił z wczorajszej wyprawy. A jeśli nawet wrócił i siedział w 
kuchni, popijając grzane piwo i pogryzając boczek, raczej nie był w nastroju, żeby zawracać sobie głowę przysięgą 
jakiegoś nie wypróbowanego młodzieńca. Sprawa Rainy Blackhail ogromnie go przygnębiła.
Inigar Stoop czekał. Jego haczykowaty nos rzucał długi cień na policzek. Raif pomyślał, że byłby 
zadowolony, gdyby nikt nie wystąpił. Kruk w milczeniu krążył nad dziedzińcem, tylko powietrze syczało cicho w 
jego lotkach. Corbie Meese i Ballic Czerwony wymienili spojrzenia. Raif widział, jak Ballic medytuje głęboko, 
gładząc opatulonymi rękami pierzysko strzały. Niemal zgadywał, co myśli: „Ten chłopak jest łucznikiem, jak 
ja...”
- Ja poświadczę jego przysięgę. - „Drey”. Drey trącił piętami boki karego ogiera Orwina Shanka i podjechał 
przez śnieg do jego boku. - Wiem, że sam jestem tylko jednorocznym, ale złożyłem dwie takie przysięgi i wkrótce 
złożę trzecią, i uważam się za zrównoważonego człowieka, który nie traktuje lekko odpowiedzialności. Jeśli 
pełnoprawni wojownicy na to pozwolą, poświadczę słowo mojego brata.
Zgromadzeni westchnęli z ulgą. Przez chwilę zdawało się, że nie znajdzie się chętny. Inigar Stoop nie 
wyglądał na zadowolonego, ale teraz już nie miał nic do powiedzenia. To wojownicy otaczani największym 
respektem mieli zadecydować, czy Drey, sam jednoroczny, może poświadczyć przysięgę brata. Raif zerknął na 
Dreya, który lekko wzruszył ramionami. Łosiowy płaszcz Tema dobrze na nim leżał; wyglądał w nim na więcej niż 
swoje osiemnaście lat.
Corbie Meese chrząknął. Poklepując żelazną głowicę młota, powiedział:
- Jesteś dobrym członkiem klanu, Dreyu Sevrance. Nikt nie może temu zaprzeczyć. Ostatnie tygodnie 
ciężko doświadczyły nas wszystkich, ty jednakże nie straciłeś głowy, sumiennie wypełniałeś swoje obowiązki i 
dowiodłeś, ile jesteś wart. Nie widzę powodu, byś nie mógł poświadczyć przysięgi brata. Nakazuje ci to serce i 
masz do tego prawo. Jeśli chcesz stanąć przed nami i przysiąc, że będziesz pilnie baczył na swojego 
podopiecznego, mnie to wystarczy.
Ballic Czerwony i inni pokiwali głowami.
Kruk zataczał kręgi, powoli i leniwie jak ważka w środku lata.
Twarz Inigara Stoopa nie zdradzała żadnych emocji.
- Uczynisz, o co prosi Corbie, Dreyu Sevrance?
Drey zsunął się z konia. Jego brązowe oczy zatrzymały się na Raifie.
- Przysięgam.
Raif poczuł, jak coś zaciska mu gardło. Drey nie chciał, by brał udział w tej wyprawie, ledwie zeszłej 
nocy przestrzegł go przed krzywdą, jaką wyrządza sobie i swojej rodzinie... A jednak był tutaj, stojąc przed trzema 
tuzinami mężczyzn i opowiadał się po jego stronie. Zapiekł go wstyd. Chciałby cofnąć słowa wyrzeczone zeszłej 
nocy w sieni. Ale to było niemożliwe i on dobrze o tym wiedział.
- Niechaj tak będzie. - Inigar Stoop powiedział to takim tonem, jakby ogłaszał śmierć chorego. Obrócił 
się do Raifa. - Złożyłeś przysięgę, Raifie Sevrance. Jesteś teraz jednorocznym w oczach klanu i bogów. Nie 
zawiedź żadnej z tych stron.
Wiatr zmienił kierunek i dął twardo w policzek Inigara. Przewodnik powinien dodać coś więcej - Raif 
niejeden raz widział, jak błogosławi zaprzysiężonego i udziela mu rad - ale Inigar zacisnął usta i bez słowa zwrócił 
się prosto pod wiatr.
Zapadła krępująca cisza. Raif wypluł kamień ślubów. Wycierając go w lisie futro kaptura, czekał, aż Drey 
go od niego weźmie. W normalnych okolicznościach to Inigar Stoop przekazywał kamień, ale Raif z ostrego profilu 
wyczytał, że przewodnik stracił zainteresowanie ceremonią. Dla niego już się skończyła.
Wszyscy zebrani milczeli, gdy Drey brał mały ciemny kamień ślubów i wsuwał go do woreczka u pasa. 
Oddział palił się do wyjazdu. Drey objął ramiona Raifa.
- Lepiej się pospiesz i zroluj swoją matę... - wyszczerzył zęby w uśmiechu - ...jednoroczny.
Raif skinął głową. Nie mógł mówić. Gdy odwrócił się w stronę okrąglaka, kruk krzyknął, a on usłyszał: 
„Trup! Trup! Trup!”
- Nadciąga jeździec! - zawołał gładkolicy Rory Cleet.
Gdy Raif obrócił się na pięcie, Ballic Czerwony podniósł łuk do piersi. Barczysty łucznik ryknął, by 
wszyscy zeszli mu z drogi, żeby w razie potrzeby mieć wolne pole do strzału. Raif spojrzał przez pastwisko w 
kierunku wskazanym przez Cleeta. Biały wałach brnął w śniegu, stawiając kopyta z ogromną uwagą, sztucznie 
usztywniając grzbiet. Jeździec garbił się w siodle. Piersiami i głową wspierał się o koński kark, jego ręka 
spoczywała bezwładnie na łopatce wałacha, palce wplątane były w wodze.
Mięsień na szyi Raifa zaczął pulsować. Wałach należał do Shora Gormalina.
Powoli, jakby sekundy rozciągnęły się w minuty, Ballic zdjął strzałę z cięciwy. Młot Corbiego Meese’a 
upadł na ziemię z głuchym odgłosem pękniętego dzwonu. Usta Inigara Stoopa zaczęły się poruszać. Raif nie 
usłyszał słów, wiedział jednak, że po raz wtóry tego dnia padły imiona Kamiennych Bogów.
Wielkooki wałach o długiej szyi i foremnej głowie powoli zbliżał się do placu. Był skupiony na jednej 
rzeczy: dowiezieniu jeźdźca do domu. Jeden zły krok, jedno lekkie potrząśnięcie karkiem, a jeździec zsunie się z 
kulbaki w śnieg. Shor Gormalin nie żył. Gdy mężczyźni postąpili do przodu, powoli i po cichu, żeby nie spłoszyć 
świetnego białego wierzchowca, wyraźnie ujrzeli jego jasne włosy. Dwa wielkie bełty wystrzelone z bliska niemal 
odcięły mu bok głowy. Jeden pękł, drugi sterczał z miazgi krwi, tkanki i oderwanej kości niczym zaszczepiony 
pęd.
Wojownicy bez słowa stanęli półkręgiem i pozwolili siwkowi na dokończenie podróży. Takiemu koniowi 
należał się szacunek i dwudziestu dziewięciu mężczyzn dobrze o tym wiedziało. Gdy ciało Shora przechyliło się 
lekko na bok, wałach naprężył mięśnie karku i kłębu, żeby utrzymać je na grzbiecie. Różowe i czarne plamy 
zakrzepłej, częściowo zamarzniętej krwi zlepiały mu grzywę. Raif zobaczył, że niewielki miecz Shora tkwi 
pewnie w jego pochwie. Najświetniejszy fechmistrz w klanie nie miał szansy na dobycie broni.
- Kapturnik... - szepnął ktoś, może Corbie Meese.
Wałach zatrzymał się przed zebranymi, obrócił bokiem i znieruchomiał, prezentując jeźdźca. Nazywał się 
Obłok. Końskie imię spłynęło do Raifa jak dar. Shor jeździł na nim od ośmiu lat.
Cichy szelest rozbrzmiał w powietrzu, gdy kruk wybrał tę chwilę na odlot. „Patrzący na Umarłych” - 
pomyślał Raif z tępym ukłuciem nienawiści do samego siebie. Kruk wiedział od początku.

Rozdział 12
GARŚĆ LODU

Ash nękały nieustanne skurcze brzucha, gdy schodziła z Katią po schodach, kierując się ku dziedzińcowi. 
Przez cały czas było jej niedobrze, miała dość zamknięcia w komnacie i pilnowania przez całą dobę. I nienawidziła 
swoich snów. Nachodziły ją teraz co noc. Co noc. Nie pamiętała, kiedy ostatni raz zamknęła oczy i zapadła w 
normalny sen. Nie pamiętała, kiedy ostatni raz ocknęła się rankiem naprawdę wypoczęta. Budziła się w środku 
nocy, w czasie tych martwych godzin, kiedy na nogach są tylko złodzieje i strażnicy, czując się tak, jakby biegała 
po ulicach miasta. Zawsze wyzuta była z sił i roztrzęsiona. Pot spływał jej po szyi, serce szamotało się w 
piersiach niczym szalone zwierzątko, a prześcieradła tak ciasno okręcały jej szyję, że zostawiały pręgi, które znikały 
dopiero po wielu godzinach, a w ich miejscu pojawiały się sińce.
Ash potrząsnęła głową, chcąc o tym zapomnieć.
- O co chodzi? Panienka zziębła?
- Nie. To znaczy, tak. Zimno, to tylko zimno. - Ash zrugała się w myślach. Mówiła jak niespełna rozumu. - 
Podaj mi rękawiczki, prędko.
Katia parsknęła. Mogłaby coś powiedzieć, lecz zbliżały się do dolnej rotundy, a korytarzem ciągnęli do 
Czerwonej Kuźni zbrojni w czarnych skórzanych płaszczach, z krwawą stalą u boków i na plecach. Nikt, nawet 
taka pyskata panna służąca jak Katia, nie lubił ściągać na siebie uwagi Straży Rive. Już sam widok mieczy 
wystarczał, by wrażliwe panny i mężatki popadały w omdlenie. Powiadano, że czerwony barwnik wkuwany w 
stal długich sztyletów i dwuręcznych mieczy jest mieszaniną rtęci i ludzkiej krwi.
Ash, nagle zdenerwowana, wyrwała Katii rękawiczki z cielęcej skórki i zaczęła je nakładać z energią dużo 
większą niż była konieczna. Aż szwy zatrzeszczały.
- Nie pada, prawda? - zapytała, wychodząc na korytarz.
Jakiś tuzin kroków za jej plecami, niczym straszny, milczący pies, podążał Marafice Oko, protektor Spire 
Vanis i dowódca Straży Rive. To było naprawdę śmieszne. Czy nie miał nic ważniejszego do roboty? Dlaczego nie 
ścigał przemytników, nie przypalał złodziejom rąk na czarno, nie odrąbywał palców prostytutkom, które spóźniały 
się z zapłaceniem haraczu powiększającego Protektorskie Mienie?
- Przecie mówiłam, że na dworze jest zimno i sucho.
Ash podskoczyła na dźwięk podniesionego głosu Katii.
- Słyszałam - skłamała. Dlaczego czuła się taka słaba? I dlaczego wzdrygała się na każdy głośniejszy dźwięk 
czy skrzypnięcie podłogi?
Stanąwszy przed okutymi żelazem drzwiami, które wiodły z Beczułki na dziedziniec, Ash starannie zawiązała 
ostatnie troczki płaszcza. Penthero Iss od tygodni nie wypuszczał jej na zewnątrz, a ostatni raz po zamkniętej 
przestrzeni dziedzińca jeździła późną jesienią. Od tamtej pory zrobiło się dużo zimniej. Zbierając się w sobie, 
przestąpiła próg. Dużo, dużo zimniej.
Brukowany dziedziniec stanowił dobrze zabezpieczone serce Fortecy Maski. Chroniły go cztery wielkie 
baszty w narożnikach, a otaczały mury i ściany wielkich sal. Odbywały się na nim wyścigi konne, a każdej wiosny 
turnieje. Latem wielmoże sprawowali tu sądy, zaś w posępnych miesiącach zapowiadających nadejście zimy 
Penthero Iss zasiadał w obsydianowej loży przed Jasną i przewodniczył procesom wysoko urodzony zdrajców.
Dziedziniec przykrywała cienka warstwa śniegu. Srogie mrozy w zeszłym tygodniu zeszkliły powierzchnię 
białego puchu, który teraz chrzęścił pod nogami. Większa część dziedzińca była brukowana, ale wybieg dla 
koni wzdłuż zewnętrznego muru porastała szorstka żółta trawa, która przesiała się ze zboczy Zabitej Góry. 
Kosmate chwasty położyły się w szczelinach między kamieniami, a oleiste zielone mchy porastały płyty wokół 
trzech z czterech wież. W pobliżu Drzazgi nic nie rosło, ani jedno źdźbło trawy, ani jedna kępka mchu. Nic. 
Fundamenty skutej lodem baszty przypominały korzenie czarnego orzecha, który wsącza truciznę głęboko w glebę, 
zabija wszystko, co żyje i grozi drzewu obrabowaniem go ze światła.
Ash zadrżała. Skąd ta bzdura przyszła jej do głowy? Tutaj grunt był zbyt mokry, to wszystko. Zbyt wiele 
wody spływało po murach. Świadoma, że jej myśli krążą niebezpiecznie blisko nocy, w którą przestąpiła próg 
obitych blachą drzwi i szła arkadą opuszczonego wschodniego skrzydła, ubrała w słowa pierwszą myśl, która jej 
się nasunęła.
- Nie musisz chodzić przy mnie, gdy będę jeździć konno, Katiu. Możesz zostać w stajni i ogrzać się.
Katia mruknęła coś pod nosem. Jej ciemne lśniące włosy toczyły z góry wygraną wojnę z wełnianą 
czapeczką. Bujnym sprężystym kędziorom już udało się przekrzywić nakrycie głowy pod kątem, który 
gwarantował, że zerwie je pierwszy silniejszy podmuch. Ash zerkała na służkę kątem oka. Nawet na zimnie 
mrożącym solankę w kadziach Katia wyglądała prześlicznie. Jej policzki rumieniły się jak skórka na gorącym 
bochenku, a wargi pełne były od gorącej krwi. Ash wiedziała, że jej policzki i usta są blade i bezkrwiste jak 
środek wczorajszego chleba, a ostre światło odbite od śniegu tylko podkreśla cienie pod jej oczami. Zaczęła bać się 
wyglądu własnej twarzy. Sprawiała wrażenie na wpół obumarłej.
Nieświadoma, że jest obserwowana, Katia spojrzała w stronę Noża. Coś przemknęło między nimi - Ash nie 
potrafiła tego nazwać - a po chwili mina służki uległa zmianie.
- O rety, ale zimno, panienko. Dalibóg, zamarznę na tym mrozie. Nie jestem taka jak panienka, zrodzona 
w lodach. Pani Wence powiada, że sądząc po mojej skórze i ilości włosów, jakie dla przyzwoitości wyskubuję z 
łydek, moja rodzina musiała przybye z Dalekiego Południa. Lepiej, jeśli zostanę w stajniach. Ziąb mi lata po 
plecach.
„Zrodzona w lodach”. Ash nie spodobało się brzmienie tego określenia. Przestępując nad kupką parującego 
końskiego nawozu, zmusiła się do pomyślenia o bieżących sprawach. Katia chciała pobyć z Marafice’em Okiem, 
bez dwóch zdań. Stajnie były dość pospolitym miejscem romantycznych schadzek. Za kawałek pasztetu lub 
gomółkę przedniego sera pan Haysticks przymykał oko na to, co się działo w licznych pustych boksach. 
Niektórzy utrzymywali, że oko masztalerza nie bywało tak przymknięte, jak być mogło, i że w ściankach 
działowych wydłubał otwory, które odstępował chętnym za okrągłe sumki. Czasami Ash myślała o tych 
dziurkach przed zaśnięciem. Ciekawiło ją, co można przez nie zobaczyć.
- Odpocznij w stajniach, Katiu. Poradzę sobie sama. Nie będę galopować, obiecuję. - Ash zerknęła na 
wapienne umocnienia zwieńczone żelaznymi poręczami, grzędami dla łuczników i strzelnicami. Nigdzie nie 
pojedzie.
Katia ślicznie wydęła usta.
- Skoro tak panienka radzi, zostanę w stajniach.
Ash zerknęła przez ramię w stronę Marafice’a Oko, patrzącego z cieni pod zachodnią ścianą Beczułki. Nóż 
wygrzebał coś spod śniegu - kamień, zamarznięte zajęcze truchło albo kawałek polana - i naciskał na znalezisko 
obcasem, póki nie pękło. Kiedy zauważał, że Ash na niego patrzy, uśmiechnął się. Był to okropny widok. 
Wydawało się, że rozciągnięta skóra wąskich ust pęknie i spłynie krwią. Ash odwróciła głowę.
- Na co czekasz? - fuknęła na służącą. - Ruszaj do stajni. Powiedz panu Haysticksowi, żeby osiodłał i 
przyprowadził Kobyłkę.
Z naburmuszoną miną Katia obróciła się na pięcie i pomaszerowała do stajni. Ash natychmiast pożałowała 
szorstkich słów, ale nie zawołała jej z powrotem. Pocierając rękawiczką po twarzy, odetchnęła parę razy głęboko, 
żeby się uspokoić. Wychodzenie na dwór nie było dobrym pomysłem. Dziwne, ale podsunął go jej przybrany 
ojciec zeszłego wieczoru, kiedy zajrzał do jej komnaty po zmroku. „Jesteś taka blada, prawiecórko, jak lilia 
zamarznięta w lodzie. Jutro musisz wyjść na zewnątrz. Pojeździj po dziedzińcu, rozprostuj nogi, odetchnij świeżym 
górskim powietrzem. Twój pokój pełen jest kurzu i dymu z lampy. Tak się o ciebie martwię” - powiedział.
Ash kopnęła grudę zamarzniętego śniegu. Iss zawsze się o nią martwił.
Pan Haysticks wyszedł ze stajni, prowadząc starego bułanego kuca. Masztalerz nosił płaszcz pozszywany 
ze starych końskich derek i kawałków skóry z uprzęży, jego wielką głowę okrywała czapka utkana z końskiego 
włosia. Strzemiona przy siodle sporządzone były ze starych wędzideł. W stajniach pana Haysticksa nic nie miało 
prawa się zmarnować. Pewnego dnia kazał stajennym zbierać nawóz po dziedzińcu.
- Dobry dzień, panienko - powiedział, lekko chyląc głowę. - Stara Kobyłka jest już gotowa. Niech panienka 
nie szarpie za wodze, klacz ma poraniony pysk. Znów gryzła drzwi stajni. - Potrząsnął głową. - Paskudne drzazgi.
Ash wzięła od niego wodze. Choć nie za bardzo lubiła pana Haysticksa, podobał jej się bezpośredni 
sposób, w jaki ją traktował. Opiekował się stajniami w Fortecy Masce zanim przyszła na świat, kiedy surlordem był 
Borhis Horgo, a Penthero Iss piastował stanowisko dziś zajmowane przez Marafice’a Oko. Dobrze pamiętał, skąd 
się wzięła. Wiedział, że jest nikim więcej, jak znajdą.
- Panienka podniesie nóżkę. - Pan Haysticks splótł dłonie i przykucnął. Ash postawiła stopę na jego 
rękach, a on dźwignął ją na siodło.
Kiedy się usadowiła, obejrzała się w stronę Beczułki. Marafice Oko zniknął; ślady na śniegu wiodły prosto 
do stajni. Ash odetchnęła z ulgą. Dobrze było uwolnić się od Noża.
- Chodź, Kobyłko - powiedziała, trącając boki starej roboczej klaczy. - Zróbmy kilka rundek wokół 
dziedzińca.
Pan Haysticks spojrzał na nią krytycznym okiem. Zadowolony, że nie ciągnie za wodze, splunął w śnieg i 
zawrócił do stajni.
Ash odprężyła się po jego odejściu. Kobyłka była najłagodniejszym kucem, jakiego znała, i ani razu nie 
udało się nakłonić jej do kroku szybszego od kłusa. Nigdy nie miała imienia. Pan Haysticks nazywał ją po prostu 
Kobyłką. Od zeszłego lata zaczął zwać ją Starą Kobyłką, co znaczyło, że końskie dni były już policzone.
Skręcając na wybieg dla koni, Ash przepędziła z głowy wszelkie nieprzyjemne myśli. Teraz, będąc wyżej 
nad ziemią, widziała fragmenty miasta nad północnym murem. Wieże, spadziste dachy i kute w żelazie iglice 
wznosiły się nad murem jak szpice oręża. Gdyby wytężyła słuch, mogłaby usłyszeć turkot wózków na ulicy, gwar i 
rozgardiasz na targu przy Siwej Bramie.
Ash zawsze chciała zobaczyć Siwą Bramę. Ze wszystkich bram w mieście, ta uważana była za 
najpiękniejszą. Jej wielki łuk wyrzeźbiony był z liczącego tysiąc lat krwawego drewna, zwiezionego aż z 
Burzowego Brzegu na zachodnim wybrzeżu. Siwa Brama patrzyła na zachód i to wszystko wyjaśniało. Każdą z 
czterech bram wzniesiono z materiałów, które pochodziły z tych stron świata, ku którym się zwracały. Płonną 
zbudowano ze zwyczajnego kremowego wapienia z Zabitej Góry; Gniewną, zwróconą na zachód, wycięto z 
ogromnej płyty granitu z kamiennych pól Trance Vor, a północną - Bramę Jałmużników - odlano z błękitnego 
żelaza, które kopano na ziemiach klanów.
Siwa była jedyną drewnianą bramą. Według Katii, która widziała ją parę razy, budulec bardziej 
przypominał lśniący czarny kamień. Cieśle utwardzili i zakonserwowali drewno, nadając mu twardość stali. W 
czasie pełni zimy na kunsztownie rzeźbionej powierzchni osiadała gruba warstwa szadzi i stąd brała się jej nazwa: 
Siwa.
Była też Płonna, martwa brama zbudowana z pospolitego wapienia, zwieńczona parą parzących się 
psobojów i srebrzystoniebieskim jajem. Brama, za którą została znaleziona.
Ash oderwała wzrok od widoku miasta. Nie warto było o nim myśleć. Przybrany ojciec ani razu nie 
pozwolił jej postawić nogi poza obrębem Fortecy Maski. Spire Vanis widziała tylko jako dziecko, gdy wskrobała 
się na blanki Beczułki i przecisnęła na ganek dla łuczników na samym wierzchołku. Stamtąd roztaczał się widok 
na całe miasto: parujące i zadymione, z czerwonymi oczami tysięcy koszy mrugających  na skrzyżowaniach 
ulic, ze śniegiem zdeptanym przez ludzi i konie, czarnym od oleju skapującego z piast niezliczonych fur i 
wózków.
Spod tego wszystkiego, spod chorobliwie ciemnej przestrzeni Dzielnicy Jałmużny, spod wspaniałych 
dworów i pałaców wielmożów, spod wiecznie rozrastających się targowisk, spod straganów ze skór rozpiętych na 
podpórkach z łosich kości, wyraźnie wyzierały ręce pierwszych budowniczych. Mury miasta, szerokie niby 
grzbiety wołów, biegły prosto jak strzelił, kamienie zazębiały się precyzyjnie niczym tryby zegara. Ulice, płaskie 
jak stół, brukowane były płytami tak grubymi, jakby miały powstrzymać martwych od powstania.
Ludzie mówili, że Robb Claw złamał grzbiet góry, żeby zbudować Spire Vanis. Ash zastanawiała się, czy 
góra kiedyś odpowie ciosem za cios.
Kobyłka skręciła w stronę Drzazgi. Nawet z tej odległości dobrze było widać smużki pary bijącej ze ścian. 
Ash zadrżała. Jak pas czarnych sosen na skraju lasu, najwyższa wieża Fortecy Maski tworzyła własny klimat. 
Przenikliwie zimny. Lodowate powietrze wśliznęło się do piersi Ash i zacisnęło długie błękitne palce wokół jej 
serca.
„To tylko wieża - przekonywała samą siebie. - Kamień, zaprawa i drewno”.
Nie bacząc na zimno, Kobyłka z zadowoleniem truchtała ku baszcie. Ash przesunęła wodze w dłoniach, 
gotowa zawrócić, ale przypomniała sobie o drzazgach w końskim pysku. Co jej szkodzi podjechać bliżej? 
Zerknęła w niebo. Słońce stało wysoko, w niedalekiej Czerwonej Kuźni i Beczułce kręciło się mnóstwo ludzi, a 
poza tym wejście do wieży z zewnątrz nie było możliwe. Drzwi wiele lat temu zostały zabite na głucho.
Brzmiało to rozsądnie, jednak Ash zeszty wniała w siodle, gdy zbliżyła się do wieży. Zacisnęła uda na 
grzbiecie kuca.
Nie była zaskoczona, kiedy Kobyłka postanowiła opuścić wybieg i potruchtała ścieżką prowadzącą za 
basztę. Stara klacz lubiła chadzać własnymi drogami. Ash wykręciła szyję, rzuciła okiem na stajnie. Nadal nie 
było znaku Katii ani Noża. Katia kiedyś jej powiedziała, że kiedy mężczyzna i kobieta mają ochotę na zbytki, 
rozwiązanie i rozpięcie ubrania zajmuje więcej czasu niż samo zbytkowanie. Ash ściągnęła brwi. Sama mogła 
zdjąć suknię w pół minuty.
Gdy medytowała nad zagadkowymi słowami służki, Kobyłka skręciła za róg i znalazła się w niewielkim 
zakątku między murem kurtynowym a basztą. Widok śladów na śniegu wyrwał ją z zadumy. Świeże odciski 
dwóch par stóp i dwie szerokie bruzdy wiodły prosto do nie używanych drzwi wieży. Nie zawracały.
- Spokojnie - powiedziała nie tyle do siebie, co do Kobyłki.
Rozejrzała się. Ślady biegły od południowej bramy. Z doświadczenia wiedziała, że jeśli skieruje się w tamtą 
stronę, zostanie zatrzymana przed końcem muru. Bramę patrolował tuzin strażników.
- Stój - mruknęła, krótko ściągając wodze. Stara Kobyłka zatrzymała się bez protestów i szybko znalazła coś 
do obwąchania pod murem. Ash zsunęła się z siodła, tupiąc po twardej ziemi. Zerkając w lewo i w prawo, 
podeszła do drzwi wieży.
Deski zostały zerwane; zostały po nich tylko pogięte gwoździe w futrynie. Z ościeży zwieszały się sople i 
Ash poczuła krople wody ściekające na kaptur. W mosiężnej płycie, wielkiej jak łeb Kobyłki, czerniała dziurka od 
klucza. Ktoś zadał sobie wiele trudu, żeby zdrapać warstwę lodu z zamka. Ash po chwili namysłu cofnęła się o 
krok, a potem zaskoczyła samą siebie: pchnęła drzwi. Były zamknięte.
Powinna odczuć ulgę, lecz w parę sekund po oderwaniu rąk wstrząsnęło nią drżenie. Wbrew woli naszło ją 
wspomnienie nocy, w którą wędrowała wschodnią galerią. Nie bardzo wiedziała, co wówczas odczuła. Wiele razy 
próbowała sobie wmówić, że doznania były wytworem jej wyobraźni, wynikiem zimna, strachu i ciemności, a 
jednak teraz wrażenie pożądania powróciło z siłą, która przywiodła do ust smak metalu.
Coś w Drzazdze chciało tego, co miała.
W głębi duszy wiedziała o tym od początku, od chwili, kiedy poczuła tajemniczą obecność w wieży, lecz 
wypierała się tej świadomości z taką determinacją, że wszystkie wspomnienia splątały się i zatarły. Teraz jednak 
były wyraźne. Doskonale klarowne.
Powoli, drobnymi kroczkami dziecka, Ash odsunęła się od Drzazgi. Przyciskała rękę do piersi; palce, 
które dotknęły drzwi, sprawiały wrażenie zimnych jak lód.
- Chodź, Kobyłko - powiedziała, zdegustowana słabością własnego głosu. - Wracajmy do stajni.
Kobyłka nie zwróciła na nią uwagi, więc musiała po nią pójść. Nie chciała odwracać się plecami do drzwi 
wieży. Opadło ją przemożne pragnienie ucieczki. Musiała zagryźć wargi, żeby je zwalczyć. Nie mogła zostawić 
kuca na dziedzińcu. Usłyszałaby parę niewybrednych słów od pana Haysticksa, gdyby to zrobiła.
Kobyłka nadal węszyła pod murem. Kiedy Ash pochyliła się, żeby złapać za uzdę, dostrzegła przedmiot 
jej zainteresowania. Resztki ciepła uciekły jej z twarzy.
Na śniegu wiła się wstążka, błękitna jak żyła na ręce. Poznała ją natychmiast. Pochodziła z nocnej koszuli, 
którą dała Katii do zacerowania. Płótno przetarło się, kilka wstążek było naderwanych. Jedna czy dwie całkiem się 
odpruły.
Ash podniosła wstążkę ze śniegu. Niedawno Katia zapytała ją, czy ma jakieś rzeczy, które wymagają 
naprawy przed zimą, a ona dała jej naręcze płaszczy, sukienek i nocnych koszul. Nie odzyskała ich, ale to nie 
budziło zdziwienia. Szycie nie było mocną stroną Katii. Obrąbienie spódnicy zajmowało jej całe przedpołudnie.
Wstążka była zimna i sztywna jak język błękitnego lodu. Odwracając się do drzwi wieży, Ash przyjrzała 
się dwóm bruzdom wzdłuż odcisków stóp. Wleczono coś wielkiego i ciężkiego. „Jak łóżko”. Zmarszczyła czoło. 
Skąd taka myśl? Wiele rzeczy mogło zostawić podobne ślady na śniegu. Prawdę powiedziawszy, to miało sens. 
Drzwi we wschodniej galerii były o połowę mniejsze, bardzo wąskie z racji braku miejsca. Nic szerszego od 
człowieka nie mogło się przez nie przecisnąć. Jeśli więc Iss chciał, by wniesiono coś wielkiego do Drzazgi, te 
drzwi były jedyną drogą.
Ash przewinęła wstążkę w palcach. Co miały do tego jej stare ubrania?
„...i, ma się rozumieć, będzie nowa komnata...”
Nie. Ash potrząsnęła głową, żeby zapomnieć o słowach Katii. To szaleństwo. Przecież przybrany ojciec nie 
mógł planować takiej przeprowadzki. Nie do Drzazgi. Kochał ją i martwił się o nią. Nie dalej jak wczoraj zwrócił 
uwagę na jej bladość i zachęcił do przejażdżki po śniegu. Zmięła wstążkę w dłoni. Chciała wrócić do swojej 
komnaty. Nagle poczuła się zagubiona. Niczego nie rozumiała.
Żwawym krokiem ruszyła przy Kobyłce. Marafice Oko i Katia jeszcze nie wyszli ze stajni, nawet pan 
Haysticks nie wysłał stajennego po konia. Ash bez tchu dopadła do wrót stajni. Okropnie bolał ja brzuch. Nie 
wiedziała, co począć ani co myśleć, nie mogła uwierzyć w rzeczy, które przychodziły jej do głowy.
- Hola, panienko. Czego tu panienka szuka?
Ash odwróciła się. Nie zdając sobie z tego sprawy, weszła prosto do stajni.
Zza kopy siana wyłonił się młody chłopak stajenny o brzydkiej cerze i spłaszczonej głowie.
- Lepiej stąd wyjdźcie, panienko. Pan Haysticks nie lubi, gdy pod jego nieobecność zaglądają tu jaśnie 
państwo ze dworu. - Parobek podszedł bliżej. - Ja wezmę Starą Kobyłkę.
Czując się jak ostatnia idiotka, Ash podała mu wodze. Co sobie myślała? Przyprowadziła konia do stajni 
niczym ktoś z pospólstwa. Gdy stajenny złapał wodze, wielki rumor wstrząsnął budynkiem. Ash, już roztrzęsiona, 
zadrżała gwałtownie. Drugi koniec stajni zalała powódź światła, gdy duży fragment tylnej ściany odchylił się na 
zewnątrz. „Oczywiście - pomyślała odprężona - w stajni są drugie wrota, wychodzące na kupiecką bramę”.
W tej chwili Marafice Oko wyszedł z najbliższej zagrody. Jego wielkie ręce gmerały przy sprzączce u pasa. 
Na widok Ash parsknął i nagle prosta czynność zapinania przerodziła się w coś, na co nie mogła patrzeć. Z 
żarem na policzkach odwróciła się i wybiegła ze stajni. Dogonił ją rubaszny śmiech.
Gdy tylko znalazła się na zewnątrz, rzuciła wstążkę i wdeptała ją w śnieg. Aż ją zemdliło. Nienawidziła 
Marafice’a Oko i pryszczatego stajennego, i pana Haysticksa. Nienawidziła wszystkiego, co działo się za jej 
plecami. „Gdzie jest Katia?”
- O, panienka. Już wracamy?
Ash odwróciła się. Katia, bez czapki i z włosami w nieładzie, z Jeniwym uśmiechem opierała się o drzwi 
stajni.
- Ależ się zgrzałam. Dalibóg, przyjdzie mi wykulać się w śniegu, żeby ostudzić krew.
Ash zrobiła trzy kroki i znalazła się przy niej. Złapała ją za rękę i odciągnęła od stajni.
Katia szarpnęła się.
- Boli!
Ash wykręciła jej rękę za plecy. Przepełniała ją furia, złość na wszystkich i wszystko, robiło jej się 
niedobrze ze strachu.
- Nie dbam o to. Chodź.
Katia posłuchała, ale milczące posłuszeństwo nie leżało w jej charakterze.
- Panienka sama kazała mi iść do stajni! Sama mi gadała, że nie jestem potrzebna. Nie moja wina, że 
panienkę skręca z zazdrości o mnie i o Noża. Nie moja wina, że panienka płaska jest niby tafla lodu i że żaden 
chłop na panienkę nie chce spojrzeć. Trzeba panience...
- Milcz! - Ash mocniej wykręciła jej rękę. Sama była zaskoczona tym wybuchem gniewu. Drżała, ale po 
raz pierwszy od miesięcy nie ze strachu. Dobrze było nad kimś panować, nawet jeśli była to tylko służka. - 
Otwórz drzwi. Po cichu.
Od czternastu miesięcy, od kiedy znała Katię, nigdy nie widziała, by dziewczyna robiła coś w pośpiechu. 
Teraz nacisnęła na klamkę szybciej niż chowała do kieszeni różane ciasteczka. Dwaj strażnicy szli wielkim 
kolistym korytarzem Beczułki. Mieli skórzane płaszcze przypięte do kaftanów ołowianymi broszami wielkości 
wróbli. Obaj nosili płaskie hełmy, które zacieniały im oczy. Powiadano, że żaden z towarzyszystrażników 
nigdy się nie uśmiechał ani nijak nie reagował na to, co zobaczył. Teraz było podobnie. Zresztą, cała forteca już 
wiedziała, że dokąd by znajda nie poszła, ledwie parę kroków za nią podążał Nóż. Ash obcasem zatrzasnęła drzwi, 
potem pchnęła Katię prosto na dwóch strażników, zmuszając ich do rozstąpienia się przed Ash i służką.
Wchodząc po schodach do swojej komnaty, Ash była świadoma, że jej serce galopuje jak szalone. Tylko 
jedno dotknięcie! Wystarczyło jedno dotknięcie, by to coś zamknięte w Drzazdze dowiedziało się o jej obecności 
przy drzwiach. Przez całe życie nie spotkała się z takim pragnieniem. To coś pożądało części jej jestestwa, części 
nie dającej się nazwać.
Sięgnij, pani. Czujemy cię. Czujemy krew, skórę i światło. 
- O rety, panienko! Panienka łamie mi rękę!
Ash zrobiła duże oczy. Trzymała Katię tak mocno, że krew przestała napływać do ręki. Puściła ją. Katia 
odskoczyła, zaczęła pocierać obolałą rękę. I gadać jak najęta, przeplatając pomstowanie z głośnymi chlipnięciami. 
Ash puszczała wszystko mimo uszu. Spokojnie, jak gdyby służka przez cały czas milczała, poleciła:
- Za mną.
Pokonała parę ostatnich kroków dzielących ją od progu komnaty. Nie miała cienia wątpliwości, że 
dziewczyna potulnie podąża za nią. Drzwi były uchylone, a kiedy je pchnęła, stanęła twarzą w twarz z 
pokojowym Penthero Issa, Caydisem Zerbiną. Wysoki sługa stanął jak wryty. W smukłych, zadbanych dłoniach 
trzymał dziwny zestaw przedmiotów: zielony wełniany kilimek, płaszcz z grubej wełny, bursztynową lampę i 
srebrną szczotkę.
Ash przypuszczała, że jego widok powinien ją zdziwić, ale nic takiego się nie stało. Ogarnął ją spokój. 
Poderwała brodę, wskazując swoje rzeczy.
- Wszystko w porządku, Caydis. Nie przeszkadzaj sobie. Zdaję sobie sprawę, że nie spodziewałeś się 
tak szybko mojego powrotu. Wina leży po mojej stronie. Przepraszam cię. Proszę, skończ, co zacząłeś.
Caydis Zerbina miał w sobie krew Dalekiego Południa, jak Katia, lecz w przeciwieństwie do niej był cichy i 
łagodny w obejściu. Odprawiał praktyki religijne z kapłanami w Świątyni Kości i nigdy nie nosił odzienia 
grubszego od płótna, nawet w najzimniejsze dni. Wspólny nie był jego ojczystym językiem.
- Proszę o wybaczenie, panienko. Już wychodzę. Więcej nie sprawię panience przykrości. - Skłonił się 
nisko, kościane bransolety na jego rękach zagrzechotały jak padający grad. Powoli zaczął się cofać.
Ash podniosła rękę.
- Nie. Nalegam, żebyś robił to, co do ciebie należy. Twoje poczynania nie przynoszą mi ujmy.
Co dziwne, wcale nie była oburzona. Caydis Zerbina tylko wypełniał rozkazy, jak Katia i Marafice Oko. 
Jedna osoba rządziła Fortecą Maską, jedna osoba miała wolny wstęp do Drzazgi, jedna osoba podsunęła jej 
pomysł przejażdżki po dziedzińcu: Penthero Iss. Przybrany ojciec chciał się jej pozbyć z komnaty, żeby po cichu 
wynieść kilka rzeczy. Po powrocie nawet nie musiała zauważyć ich braku, z wyjątkiem kilimka i lampy, a jedno i 
drugie mogło przecież wymagać czyszczenia lub naprawy. Ich nieobecność można by wytłumaczyć bez większego 
trudu.
Caydis Zerbina z wyraźnie nieszczęśliwą miną kończył swoje zadanie. Skryte pod ciężkimi powiekami 
ciemne oczy o migdałowych białkach śmigały nerwowo, gdy kręcił się po komnacie. Ash przypuszczała, że zbierał 
rzeczy wyłącznie dlatego, by spełnić jej życzenie, nie z prawdziwej potrzeby. Przytrzymała drzwi, gdy wychodził, 
i wdzięcznie skinęła głową na pożegnanie.
- Caydis - powiedziała, gdy oddalił się o parę kroków - nie powiem mojemu przybranemu ojcu o 
naszym nieplanowanym spotkaniu. Ufam, że ty postąpisz podobnie. Rozgłaszanie własnych błędów przynosi 
niewielkie korzyści.
Caydis skłonił długą, gazelą szyję.
- Tak, pani.
Nim dotarł do schodów, Ash skierowała uwagę na Katię. Służka stała pod ścianą w korytarzu, czerwona, z 
podpuchniętymi oczami. Pocierała rękę ze zdziwioną miną, jakby nie mogła uwierzyć, że boli. Wystarczył jeden 
krok w jej stronę, by skuliła się ze strachu. Ash pomyślała, że powinna być tym zawstydzona, ale w głębi duszy 
bojaźń służki sprawiała jej przyjemność.
- Do środka. Natychmiast.
Oczy Katii zogromniały z oburzenia i podejrzliwości, lecz skwapliwie wypełniła polecenie. I to tak szybko, że 
ostatnie spinki wysmyknęły się z jej włosów i podskoczyły na kamieniu z melodyjnym dźwiękiem, gdy Ash 
zamykała za sobą drzwi.
- Siadaj - rozkazała, ruchem głowy wskazując na łóżko.
Katia usiadła.
Ash stanęła tyłem do niej.
- Zadam ci parę pytań, a ty będziesz miała wybór. Albo odpowiesz szczerze i wyjdziesz stąd za 
kwadrans, albo skłamiesz, a wówczas zrobię ci krzywdę. - Odwróciła się. - Co wybierasz?
- Panienka nie ośmieli się mnie skrzywdzić. Dalibóg, narobię wrzasku.
Pochylając się, aż jej oddech omył twarz Katii, Ash powiedziała:
- Śmiało. Krzycz. Nóż jest na zewnątrz. Usłyszy cię, jak się postarasz. Ale zanim to zrobisz, zastanów 
się przez chwilę. Możesz go sobie znać i z nim sypiać, ale to mnie jest zobowiązany chronić. Mnie. Nie jakąś 
kuchenną dziewkę, która nie umie poznać, co jest dla niej dobre. Mnie. - Zobaczyła ból w oczach Katii, ale nie 
złagodziła głosu. - Przemyśl to. Jeśli ty krzykniesz, ja zrobię to samo. Jak myślisz, której z nas pierwszej pospieszy 
z pomocą?
Katia nie odpowiedziała. Jej wargi napięły się na zębach.
Ash wyprostowała plecy.
- Zaczynamy. Dlaczego mój przybrany ojciec kazał Marafice’owi Oko mnie pilnować?
- Nie wiem - odparła Katia ponuro. - Sam Nóż uważa to za czystą głupotę. Powiada, że robi mu się 
mdło na widok panienki. Że ma do roboty rzeczy lepsze od patrzenia na taki pasek chudego boczku bez 
krztyny tłuszczu.
Nie zwracając uwagi na docinek, Ash zapytała:
- Zatem nie wie, dlaczego?
- Nie. Ale gada, że niedługo będzie po wszystkim. Cielęca Skóra obiecał, że lada dzień.
Ash ściągnęła brwi. Marafice Oko był protektorem generalnym; bez dobrego powodu nie zgodziłby się 
przyjąć roli osobistego strażnika takiej znajdy jak ona. Coś wiedział, była tego pewna. I wbrew temu, co 
powiedział Katii, obserwacja i szydzenie z niej sprawiało mu kocią przyjemność - choć nie przyznałby się do tego 
przed żadną dziewczyną, którą zaciągnął do łóżka.
Zdenerwowana tym tokiem myślenia i świadoma, że jeśli posunie się dalej, straci odwagę i zmięknie, Ash 
zmieniła temat.
- Co się stało z ubraniami, które w zeszłym tygodniu dałam ci do zacerowania?
- Iss je zabrał.
- Dokąd?
Katia wzruszyła ramionami.
- Nie wiem. Powiedział, że w ten sposób przeprowadzka będzie łatwiejsza, gdy nadejdzie właściwa pora. 
Powiedział, że chce sprawić panience niespodziankę. Miałam panience powiedzieć, że wzięłam rzeczy do naprawy.
- Jakie inne specjalne instrukcje dał ci mój przybrany ojciec?
Bez odpowiedzi.
- Pytam, co jeszcze?
Katia zaszurała nogami.
- Nic.
Kłamała. Ash zaczerpnęła powietrza, namyślając się, co zrobić. Pokręciła głową.
- Wiesz, Katiu, mój przybrany ojciec nie jest jedynym, który ma nad tobą władzę. Nie muszę cię zabierać, gdy 
będę się przenosić do nowej komnaty. Mogę powiedzieć przybranemu ojcu, że już nie potrzebuję twoich usług, że 
chodzisz do łóżka z każdym napotkanym mężczyzną i że ukradłaś mi...
- Nigdy nic nie ukradłam! - Katia poderwała się z zaciśniętymi pięściami. - Skłamiesz, jeśli tak powiesz. 
Skłamiesz!
- Cicho, dziewczyno - rzekła Ash głosem, w którym, miała nadzieję, pobrzmiewało znudzenie. - Mogę powiedzieć 
wszystko, co mi ślina na język przyniesie, i ujdzie mi to na sucho. Naprawdę sądzisz, że mój przybrany ojciec 
uwierzy tobie, nie mnie? Naprawdę tak myślisz?
Katia umilkła i popadła w zadumę. Jej oczy zmatowiały, usta wygięły się w podkówkę. Ash ujrzała ją taką, jaką 
naprawdę była: młodą i bezbronną. Miała piętnaście lat, to wszystko. Ash czuła, że jej zdecydowanie słabnie; chciała 
podejść do Katii, objąć ją i zapewnić, że nigdy nie powie o niej złego słowa - nawet gdyby naprawdę coś ukradła. Była 
prawie o cały rok starsza od niej, a jednak do dziś, do tej chwili, zawsze czuła się młodsza.
Dziwne, ale to samo, co ją przerażało, zarazem przydawało jej siły. Musiała wiedzieć. I zrobi wszystko - 
wszystko! - byle tylko poznać prawdę. Odzyskując panowanie, powiedziała:
- Myślę, że obie znamy odpowiedź, Katiu. Wrócisz do kuchni jeszcze tego samego dnia, choćbyś nie 
wiem jak pilnie wypełniała rozkazy mojego przybranego ojca. Ja jestem wychowanicą Penthero Issa, jego 
prawiecórką. Powiedz mi, co muszę wiedzieć, a przysięgam, że nie usłyszy ode mnie złego słowa na twój 
temat.
Choć Katia nadal stała, wydawała się mniejsza niż zwykle; ramiona jej opadły, plecy miała zgarbione. 
Nawet sprężyste kędziory stały się jakby spłaszczone.
- Niech panienka obieca, że weźmie mnie ze sobą, kiedy stąd odejdzie.
Ash zamknęła oczy. Ból, jakby otarła mięsień, zapłonął w jej piersiach.
- Jeśli pójdę do wspaniałej komnaty z kominkiem i mikowymi szybkami w oknach, to obiecuję, że cię z 
sobą zabiorę. - Czuła, że kłamie. Mówiła prawdę, a zarazem się z nią rozmijała.
Katia, sama będąca niepoprawną kłamczuchą, usłyszała tylko prawdę. Natychmiast się rozpogodziła.
- Dogadałyśmy się, prawda?
Ash pokiwała głową. Nie wiedziała, jakim cudem udało jej się powstrzymać rumieniec wstydu.
- Ano, niech panienka posłucha. Aż dziw bierze... Sama ledwo na tym się wyznaję, chyba że wiąże 
się z panienki ...odnością. - Widząc puste spojrzenie Ash, Katia uległa swojemu nałogowi do rozpowiadaniu 
sekretów. - Z panienki płodnością. Wie panienka, kiedy panienka wreszcie wejdzie w swoją krew, będzie gotowa do 
zamęścia i figlowania z mężczyznami. Od kiedy Jego Lordowska Mość mnie najął, a zwłaszcza przez trzy zeszłe 
miesiące, każe mi co rano sprawdzać nocne naczynie i prześcieradła. Mam wypatrywać śladów krwi. Wie 
panienka, miesięcznej krwi. Powiedział, że musi zostać powiadomiony, gdy tylko panienka zacznie 
miesiączkować. Strasznie jest zawzięty, jeśli o to chodzi. Ciarki mnie obłażą na samą myśl.
- Prześcieradła? Nocnik?
- Tak, i panienki koszulę i bieliznę.
Ash westchnęła cicho. Jej stanowczość zgasła równie szybko, jak się pojawiła. „Nie będziesz wiecznie 
dzieckiem, Asarhio. Już wkrótce pokaże się stara krew”. Wróciły do niej słowa przybranego ojca, a każde mroziło 
ją jak okruch lodu. Iss czekał na jej miesiączkę. „Dlaczego? Czego od niej chciał? Co zrobi, kiedy wreszcie 
popłynie krew?” Skurcze ścisnęły jej brzuch. Opierając się ręką o ścianę, gdyż jej nogi osłabły, powiedziała:
- Wyjdź, Katiu. Chcę zostać sama.
Służka zacisnęła wargi, zrobiła krok w jej stronę, zawahała się i cofnęła.
- Nie wyda mnie panienka Issowi, prawda? Gdyby się dowiedział, dostałby wścieklizny, jak żbik zamknięty 
w klatce. Chociaż po prawdzie nigdy nie podnosi głosu, tylko przewierca człowieka na wylot tymi swoimi 
zimnymi ślepiami...
- Obiecuję, że nie powiem ani słowa. - Ash przerwała jej ostro. W tej chwili przypominanie o 
zimnokrwistości przybranego ojca było ostatnią potrzebną jej rzeczą. Gdy Katia otworzyła drzwi, dodała: - 
Przepraszam, że sprawiłam ci ból. Naprawdę. To już się nie powtórzy.
Katia odwróciła się z uśmiechem.
- To nic takiego, panienko. Przywykłam do gorszego traktowania u pani Wence. Dużo gorszego.
Ash bez powodzenia próbowała odpowiedzieć uśmiechem. Nim zdążyła wymyślić coś do powiedzenia, 
Katia zniknęła. Ash wbiła oczy w zamknięte drzwi. Dlaczego nigdy wcześniej nie wspomniała o biciu?
Wydawało się, że upłynęło dużo czasu, nim wreszcie dobrnęła do łóżka. Skurcze przybrały na sile, 
przetaczając się przez brzuch mdlącymi falami. Chciała spać, tylko spać. Później... później zadecyduje, co 
zrobić. Jej powieki opadły, przynosząc ciemność i spokój. Nim zdążyła sformułować następną myśl, zapadła w 
głęboki, odrętwiający sen.
Tak zimno, pani. Tak ciemno. Sięgnij.
Ash przekręciła się na łóżku, odwracając plecami do snów. Ścigały ją cienie, płynne cienie z rękami, które 
pękały i spływały krwią. Kształty skupiały się i przesuwały, ciemność sączyła się z nich jak woda z lodu.
Sięgnij, pani, śliczna pani. Sięgnij. 
Znów zmieniła pozycję i zobaczyła przed sobą jaskinię czarnego lodu. „Nie. Nie tam”. Odwróciła się, 
poczuła cienie ślizgające się po twarzy, zimne jak woda z najgłębszej, najciemniejszej studni. Coś przesuwało się na 
skraju pola widzenia, oślizgłe i rozedrgane jak węgorz żywcem odzierany ze skóry. Ziemia przesunęła się pod jej 
stopami i nagle grota znalazła się pod nią, rozdziawiona paszcza otworu wejściowego nachyliła się ku morzu lodu; 
pod lodem przewalał się ocean czarnej smoły. Ash cofnęła się. Nie pójdzie tam, nie zrobi tego ostatniego kroku.
Sięgnij, pani. Sięgnij.  Wilgotne palce zacisnęły się na jej ramionach, ciągnąc w górę, w górę, w górę... 
Ash opierała się, ale z równym skutkiem mogłaby naprężać mięśnie, by zgiąć kolana do tyłu.
Sięgnij! Sięgnij! 
Nie. Potrząsnęła głową i spróbowała się odwrócić. Daremnie. Jej ręce nadal wędrowały w górę, aż 
wzniosły się na poziom ramion. Cienie napierały ze wszystkich stron, oczy śmigały jak wężowe języki.
SIĘGNIJ! 
Ash nie sięgnęła, tylko pchnęła. Jej dłonie opadły płasko na coś, co zalśniło bladością lodu. Odepchnęła się 
z całej siły. Rozgrzana do białości igła bólu skoczyła od rąk do jej serca. Coś pękło głęboko w jej wnętrzu, wielki 
blok lodu zagrzechotał na ziemi, a ona cofnęła się chwiejnie...
Otworzyła oczy, zobaczyła świat zaćmiony mgłą bólu. Leżała na brzuchu, z prześcieradłami skręconymi 
wokół talii. Ręce miała wyciągnięte daleko nad głowę, do najbliższej ściany. Gorący, uporczywy ból palił jej 
dłonie. Jedna była rozchylona, opuszki palców czerwone. Oparzone. Przesunęła drugą rękę do oczu. Była 
zaciśnięta, palce sztywne, jakby zakleszczone. Otworzyła dłoń powoli, świadoma, że coś twardego kłuje jej skórę. 
Kiedy palce rozkuliły się do połowy, kropla czystego płynu spłynęła po nadgarstku. Drżąc, rozprostowała dłoń.
Lód. Okruch lodu wypadł z jej ręki na łóżko.
„Zrodzona w lodach”. Wspomnienie słów Katii wyprzedziło zdumienie, strach czy potrzebę wyjaśnienia. 
Sparzył ją lód, nie ogień.
Lód miał kształt klina, był błękitny jak szron i warstwowany, jakby został poddany ogromnemu ciśnieniu. 
Widziała podobne warstwy na kamieniach wykopanych z podstawy Zabitej Góry. Topił się powoli na 
prześcieradle.
Oderwała od niego wzrok. Która godzina? Jak długo spała? W mdłym blasku późnego popołudnia wszystko 
w komnacie wydawało się szare. Lampy się nie paliły, ale węgle żarzące się w małym koszu rzucały nikłe 
światło. Ash podmuchała na poparzone ręce. Po chwili zaczęła podnosić się z łóżka.
Wtedy to poczuła. Zamarła, na wpół podniesiona, wspierając ciężar ciała ma łokciu i kolanie. Powoli 
sięgnęła w dół, pod płótno spódnicy i bieliznę. Minęło parę sekund, nim palce znalazły właściwe miejsce. Spięła 
się. Wilgoć, ciepła tym razem, między nogami. Powoli, jakby musiała pokonać opór wody, nie powietrza, 
wysunęła rękę. Nie chciała patrzeć, nie chciała zobaczyć, ale sprawy zaszły zbyt daleko. I ze wszystkich zmian, 
jakie ją czekały, ta wszak musiała być najłatwiejsza...
Ciemna krew spłynęła po jej palcach. Miesiączka. Ash odetchnęła głęboko, próbując przypomnieć sobie 
spokój, jaki czuła wcześniej, kiedy stawiała czoło Katii i Caydisowi Zerbinie. Potrzebowała spokoju bardziej niż 
kiedykolwiek. Czas mijał, a ręka nadal drżała. Zrozumiała, że już bardziej nie zdoła się opanować.
Powoli ścisnęła uda, żeby więcej krwi nie pobrudziło ubrania, odsunęła wilgotną rękę z dala od pościeli i 
wstała. Obejrzała prześcieradła. Na szczęście nie zostały poplamione. Rozebrała się do naga, odkładając na bok 
zabrudzoną halkę i majtki. Nożykiem do strugania owoców zaczęła ciąć płótno. Nie było to łatwe. Nóż był tępy i 
grube, zimowe płótno nie chciało mu się poddać. Na dodatek nadal drżały jej ręce. Przez cały czas zaciskała uda i to 
coś, co skrywało się głęboko w jej wnętrzu i krwawiło.
Choć pocięte kawałki nie były tak małe, jakby sobie tego życzyła, zaczęła wrzucać je do kosza. Musiała 
poruszyć węgle i dmuchać co sił w płucach, by w końcu płótno zajęło się płomieniem. Spłonęło szybko, niknąc w 
ciągu paru sekund i zostawiając gęstą mgłę dymu. Ash pomyślała, że powinna otworzyć okiennice i przewietrzyć 
pokój, ale miała do zrobienia i przemyślenia mnóstwo innych rzeczy. Musiała się spieszyć.
Przytroczyła między nogami pasek płótna i wróciła do łóżka. Lód zniknął, została po nim ciemna plama 
wilgoci w kształcie oka. W ciągu godziny nawet ona wyparuje i nic nie będzie świadczyć o istnieniu lodu. Ash 
zadumała się nad znikającą plamą. Oto, co musiała zrobić: zniknąć bez śladu.

Rozdział 13
SZLAK BLUDDÓW

Otoczyła ich mgła, czerwona niczym opary wznoszące się nad kadzią wrzącej krwi. Powietrze było 
przeraźliwie zimne i tak nieruchome, że trzask lodu pękającego na jeziorze rozchodził się na całe mile. Świtało i 
Raif przypuszczał, że gdzieś nad szczytami Miedzianych Wzgórz wznosi się słońce, zalewające trakt 
niesamowitym, krwawym blaskiem. Skrzywił się. Nie sięgał wzrokiem dalej, jak na dwóch jeźdźców jadących 
wprost przed nim.
Szron osiadł na pancerzu i sztywna skóra drapała mu kark. Nie spał dobrze. Nikt nie spał dobrze. Zimny 
obóz rozbity na północnowschodnim skraju ziem Dhoone’ów nie był miejscem, w którym mógłby porządnie 
wypocząć członek klanu Blackhail.
- Stać! - syk Corbiego Messe’a przeciął mgłę jak poryw zimnego powietrza. Kamienni Bogowie obdarzyli 
go głosem, który doskonale nadawał się do tego, co w walce robili wszyscy młociarze - ryczenia co sił w płucach. 
Jego szept nie brzmiał właściwie. Przypominał skowyczenie psa.
A jednak wszyscy w promieniu dwudziestu kroków szybko ściągnęli wodze. Metalowe elementy uzd 
okręcone zostały skórą, żeby nie mroziły końskich pysków, więc robili niewiele hałasu. Nawet młociarze natarli 
łańcuchy owsianą mąką, by grzechotem nie zdradziły pozycji jeźdźców. Dwie noce wcześniej silny wiatr spiętrzył 
śnieg w zaspy i klacz Raifa brodziła po kolana w suchym białym puchu.
Oddział utworzył luźny krąg na rzadko zadrzewionym stoku. Z nozdrzy wierzchowców trzymanych na 
krótkich wodzach buchały białe pióropusze oddechów, oczy jeźdźców ciemniały jak węgle pod lisimi kapturami. 
Ballic Czerwony wyjął łuk i zajął się woskowaniem cięciwy. Drey i kilku innych młociarzy poprawiało rzemienne 
plecionki, żeby łatwo było wyjąć młoty.
Corbie Meese ściągnął kaptur, więc wszyscy widzieli jego twarz. Wysuwając szczękę w kierunku 
południowego wschodu, powiedział:
- Pod nami biegnie trakt, zaraz za tymi sosnami. Znalezienie osłony nie powinno być trudne, ale w tej 
gęstej mgle trudno odróżnić kretowisko od łosia. Będziemy mądrzejsi, kiedy wróci Rory. Ostatnim razem, gdy 
tędy jechałem, po obu stronach drogi rosły drzewa, ale było to dziesięć lat temu i wiele się zmieniło od tej 
pory. Psi Lord nie jest głupi, dobrze to zapamiętajcie. - Rzucił spojrzenie na Raifa i paru innych młodszych 
jednorocznych. - I umie na pierwszy rzut oka rozpoznać zasadzkę. Mace mówił, że rozkazał powalić wszystkie 
drzewa wzdłuż szlaku. Ale nie w tym rzecz. Psi Lord dobrze się wyznaje na niebezpieczeństwach. Możecie założyć 
się o własne prawice, że każdy człowiek przejeżdżający tą drogą będzie uzbrojony aż po zęby, czujny jak dziewka 
kucająca w krzakach i gotów do ataku na pierwszy dźwięk napinanego łuku. Teraz mgła działa na naszą korzyść, ale 
niechaj was nie rozleniwi. Główne siły Bludda poprzedzać będzie szpica, a skoro jeźdźcy nie będą widzieć nawet 
końskich łbów, przestaną patrzeć i zaczną słuchać. Trzymajcie wierzchowce krótko przy pysku i nie ruszajcie się 
ani nie dobywajcie stali, dopóki nie zajmiecie pozycji. Zrozumiano?
Raif pokiwał głową wraz z pozostałymi. Zaschło mu w ustach. W pewnym momencie podczas przemowy 
Corbiego Messe’a w pełni do niego dotarło, co będzie musiał zrobić. Nigdy wcześniej nie zastrzelił człowieka, 
nigdy nie przymierzył się do niczego większego od żbika. Ale w głębi duszy wiedział, że będzie dobry w 
strzelaniu do ludzi.
- I baczcie na mgłę. Jeśli zerwie się wiatr, mgła zniknie, nim zdążycie ruszyć tyłki w siodle. - Corbie 
Meese miał ponurą minę. Wklęśnięcie po młocie w jego głowie wypełniała czerwona mgła. - Najpewniej 
przyjdzie nam czekać. Oddział Bluddów może przejechać tędy o każdej porze między południem a zmrokiem. 
Musimy się z tym liczyć i musimy być przygotowani. Niech nikt nie zsiada z konia.
- A pewnie - wtrącił Ballic Czerwony. - Dlatego odlać się teraz albo trzymać w sobie.
Gdy nikt się nie poruszył, Toady Walker wzniósł brew i dodał:
- Żadnego lania na końskich grzbietach, waszmościowie, bo by wam kuśki zapleśniały.
Wszyscy zaśmiali się urywanie, odruchowo; śmiech zdradzał więcej napięcia niż humoru. Gdy większość 
wojowników zajęła się ostatnimi przygotowaniami i poprawianiem broni, Drey spiął karego ogiera i podjechał do 
Raifa. Przytrzymując kaptur w taki sposób, że tylko ci na wprost mogli widzieć jego twarz, pochylił się w stronę 
brata i szepnął:
- Gdyby trzeba było się rozdzielić, ty idziesz ze mną. - Odwrócił się, nim Raif zdążył odpowiedzieć.
Raif patrzył na tył głowy brata. Rozdzielić się? Po raz pierwszy słyszał, by oddział urządzający zasadzkę się 
dzielił. Niespokojnie sięgnął pod olejówkę do talizmanu. Dotknął go po raz pierwszy od prawie tygodnia - od 
dnia, gdy koń Shora Gormalina przywiózł ciało pana do domu. Zaczerpnął powietrza i przytrzymał je w płucach. 
Ból związany ze śmiercią Shora nie przeminął. Nadal pamiętał wyraz jego oczu, gdy wojownik opuszczał Wielkie 
Palenisko, nadal widział, jak wzdrygnął się w chwili, gdy Raina Blackhail przyznała się do połączenia z Mace’em. 
Nagle puścił talizman. „Patrzący na Umarłych”. Ile śmierci ujrzy dzisiaj?
Śnieg zachrzęścił przed nimi, gdzieś głęboko poza zasłoną mgły. Ballic poderwał łuk. Corbie Meese 
zawołał cicho:
- Rory?
- Tak! To ja. Nie strzelaj, Ballic.
Raif nie mógł powstrzymać uśmiechu. Rory Cleet nie mógł z dołu widzieć Ballica Czerwonego, ale 
znając go, wiedział, że rudobrody łucznik już napiął łuk.
Po paru sekundach niebieskooki Rory Cleet ukazał się w polu widzenia. Kaptur miał odrzucony, rękawice z 
owczej skóry powalane żywicą i oblepione sosnowymi igłami, a skórzaną kurtę ciężką od grud zamarzniętego 
śniegu. Nie tracił tchu ani czasu.
- Droga jest pusta. Ani śladu konia czy wozu od ostatniego śniegu. Po południowej stronie leży pięć 
tuzinów niedawno powalonych sosen, ale drwale albo się znudzili, albo zmarzli, albo zostali wysłani gdzie 
indziej, ponieważ nie skończyli roboty. Teren został ogołocony, lecz trzysta kroków dalej nad drogą rośnie 
młodnik. Sosny są dość wysokie, by ukryć konnych, a naprzeciwko jest kępa derenia i jesionów. Wystarczy miejsca 
na kryjówkę dla trzydziestu ludzi.
Corbie Meese pokiwał głową.
- Dobrześ się spisał, młodzieńcze.
Rory bez większego powodzenia silił się na zachowanie obojętnej miny. Jego twarz pokraśniała z 
zadowolenia. Nie po raz pierwszy Raif pożałował zajścia przy drzwiach Wielkiego Paleniska, kiedy to siłą zmusił 
go do opuszczenia posterunku.
- Ballic - podjął Corbie - ty poprowadzisz grupę na południe. Ja ruszę na północ. Weźmiemy po tuzin ludzi, 
a pozostałych pięciu przypadnie ćwierć mili na wschód od zasadzki, żeby odciąć drogę ucieczki i wyłapać 
niedobitków. - Corbie uważnie zlustrował ludzi. Jego spojrzenie jasnobrązowych oczu twarde było niczym 
krzemień, na policzku drgał mięsień. Po chwili spojrzał na Dreya. - Jak myślisz, dasz radę pokierować odwodem?
Drey ściągnął kaptur. Kasztanowe włosy, płasko przyklejone do czaszki, pociemniały od potu i 
sześciodniowego łoju. Twarz miał bladą i wyglądał na dużo starszego niż w dniu, kiedy strzelali do zajęcy przy 
lizawce. Mówienie bez namysłu nie leżało w jego charakterze. Niespiesznie zdjął rękawicę i opuścił kołnierz z 
łosiowej skóry.
Raif domyślił się, że brat sięga do swojego niedźwiedziego talizmanu. Zawsze mu zazdrościł niedźwiedzia. 
Tem był niedźwiedziem, jak przed nim jego ojciec i wuj. Każde pokolenie Sevrance’ów wydawało niedźwiedzia.
Patrząc, jak brat waży w garści niedźwiedzi talizman, Raif zrozumiał, dlaczego Corbie Meese go wybrał. 
Drey słynął z solidności, budził zaufanie i nie było w nim ani śladu tej popędliwości, której większość 
jednorocznych pozbywała się dopiero po pięciu czy nawet więcej latach. Raif czuł, jak wzbiera w nim zazdrość i 
duma. „Pewnego dnia - pomyślał - Drey będzie świetnym naczelnikiem”.
- Mogę pokierować odwodem - oznajmił spokojnie Drey i wsunął niedźwiedzi talizman za pazuchę.
Corbie Meese i Ballic Czerwony wymienili spojrzenia. Raif poznał, że Drey zyskał w ich oczach, nie 
spiesząc się z odpowiedzią i ważąc swój talizman. Corbie przywołał go ruchem ręki.
- Niechaj tak będzie, młodzieńcze. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, nie będziesz miał wiele do 
roboty. Oddział Bluddów minie cię na dobre trzy minuty przed dotarciem do nas. Masz trzymać się z dala od 
drogi, wysoko za linią drzew. Pilnuj, by twoi ludzie zachowywali się cicho niczym nieboszczyki. Nie będzie 
sygnałów. Nie chcę usłyszeć ani hukania sowy, ani krzyku nura. Niczego. Ze swoich pozycji ruszycie dopiero 
wtedy, gdy usłyszycie nasz atak. Wtedy zjedziecie jak najszybciej na drogę i powalicie każdego Bludda, który wam 
się nawinie. Pojmujesz?
Słysząc te słowa, Raif w pełni zrozumiał, dlaczego młociarz powierzył dowodzenie Dreyowi. Nie chciał 
uszczuplać głównych sił uderzeniowych choćby o jednego doświadczonego wojownika. To oni będą ryzykować 
życiem, to oni będą walczyć wręcz i to od nich zależny będzie wynik starcia. Raif nie mógł go o to winić. Zadanie 
oddziału odwodowego miało polegać wyłącznie na wyłapywaniu uciekinierów.
Drey powoli pokiwał głową.
- Jaki skład?
- Ty, drugi młociarz, dwaj łucznicy i ktoś z mieczem. Pamiętaj, że wszyscy w oddziale będą wyszkolonymi 
wojownikami. Najpewniej włócznicy lub młociarze. Bluddowie walczą zagorzale i ich oręż jest ciężki, więc jeśli 
nie uważasz się za coś lepszego ode mnie, trzymaj się od nich z daleka. - Corbie Meese dźgnął palcem wgłębienie 
na czaszce. - Niech łucznicy rażą ich z kryjówki.
Corbie i Ballic wybrali swoich ludzi. Kiedy Ballic zaproponował, żeby Raif pojechał z Corbiem na północ, 
odezwał się Drey.
- Nie, chce go mieć przy sobie. Weź zamiast niego Banrona Lye.
Corbie Meese patrzył na niego przez chwilę, może czekając na wyjaśnienie, ale kiedy Drey nie dodał ani 
słowa więcej, skinął głową.
- To twój oddział. Decyzja należy do ciebie. Zabierz chłopaka.
Parę minut później ruszyli. Klucząc między brzozami bladymi jak woskowe świece, kierowali się na 
wschód wzdłuż zbocza, wysoko nad drogą. Wcześniej owczymi skórami owiązali koniom pyski, żeby nie buchała z 
nich para i żeby któryś nie zarżał. Raif założył cięciwę na gryf i trzymał łuk na łęku. Jechał ze strzałą w garści.
Niebo przybrało barwę gnijących śliwek. Mgła zaczęła rzednąć i ku jego niezadowoleniu zmieniała kolor z 
czerwonego na różowy. Powoli, stopniowo, po jednym drzewie i głazie piaskowca na raz, z oparów zaczęła 
wyłaniać się tajga rosnąca na północny wschód od ziem klanu Dhoone. Podłoże było nierówne, pełne wykrotów, 
skarp i wystających skał. Korzenie sosen głęboko rozdrobniły miękki, szary piaskowiec, który ustępował pod 
ciężarem koni i jeźdźców. Małe sadzawki, głębokie i ciemne jak studnie, perliły się w zagłębieniach. Powinny 
zamarznąć, ale tak się nie stało. Raif domyślał się, że sole mineralne lub olej skalny nie pozwoliły wodzie 
zakrzepnąć.
Nikt się nie odzywał. Raif wątpił, czy ma w ustach dość śliny, by poruszyć językiem, nie mówiąc już o 
wypowiedzeniu słowa. Wszyscy byli jednorocznymi: Bullhammer, Bitty Shank, Craw Bannering, Drey i on. Raif 
mało znał Crawa, drugiego łucznika. Był starszy od Dreya, miał bystrą, smagłą twarz i długie, wytatuowane palce. 
Jak się zdaje, miał się ożenić z Lansą Tanner.
Potężnego i krzepkiego jak niedźwiedź młociarza Bullhammera bogowie obdarzyli krzaczastymi brwiami i 
najbardziej przerażającym uśmiechem, jaki znano w klanie. Wszyscy go kochali; niemożliwym było nie kochać 
człowieka, który potrafił wyrwać z korzeniami pięcioletnią sosnę jakby to była lisia kita.
Bitty Shank władał mieczem. Jak wszyscy Shankowie, miał przebiegły wyraz twarzy. Choć był w wieku 
Dreya, jego jasne włosy już zaczynały rzednąć. Bitty bezustannie miotał się między nacieraniem ich dziegciem, 
żeby zapobiec łysieniu, a energicznym wyskubywaniem, żeby pokazać, jak mało dba o urodę. Obecnie był w 
nastroju „wszystko mi jedno”, ale nadchodziła wiosna i sezon uganiania się za dziewczętami, więc z pewnością 
znów będzie nosić dziegieć w woreczku na wosk.
Kiedy mgła zrzedła do tego stopnia, że momentami przeglądał przez nią Szlak Bluddów, Raifowi zaczął 
kurczyć się żołądek. Dwa główne oddziały już musiały być na stanowiskach i czekać na Bluddów. Raif dorastał, 
słuchając opowieści o wojownikach z klanu Bludd - o ich zapamiętaniu w bitwie, mieczach z wyżłobionym 
zbroczem do odprowadzania krwi wroga, straszliwych ogłuszających okrzykach wojennych, broni tak obciążonej 
ołowiem, że nikt, kto nie był Bluddem nie mógł jej podźwignąć - a jednak nigdy dotąd nie widział żadnego z nich 
z bliska. Dla niego byli legendą, jak mieszkańcy chat z wielorybich kości na zamarzniętej północy lub Okaleczeni 
Ludzie rozproszeni na Pustkowiu, dziesiątkowani przez straszliwe bestie i paraliżujące mrozy.
Drey nakazał postój głosem tak cichym, że brzmiał nie głośniej od myśli. Raif wstrzymał konia wraz z 
innymi. Przywołując ich ruchem dłoni, Drey kazał skryć się za gęstym zagajnikiem młodych sosen. Poniżej biegł 
Szlak Bluddów, ciemny i prosty jak bruzda wydrapana w ziemi. Raif spojrzał na zachód, lecz nie dostrzegł śladu 
oddziałów. Ballic i jego ludzie musieli cofnąć się przed przekroczeniem drogi, żeby nie zdradził ich zapach i 
ślady końskich kopyt.
Raifowi mignęła twarz brata. Oczy Dreya pociemniały i wyglądały teraz niczym dwa zamarznięte punkty. 
Raif poznał, co wyrażały, i jego kości przemieniły się w lód. Drey nie czekał na walkę z Bluddami; Drey czekał, 
by zabić ludzi, którzy uśmiercili jego ojca.
Nie mieli nic do roboty poza czekaniem. Minęła godzina, potem druga. Musieli zdjąć owcze skóry z 
końskich pysków, gdyż wierzchowce zaczynały się denerwować. W chwili, gdy Bullhammer odchylił się w 
siodle po worek z obrokiem dla niespokojnego ogiera, na wschodzie zabrzmiało niskie dudnienie.
Wszyscy spięli się. Bullhammer wyprostował plecy i wziął wodze w obie ręce. Bitty Shank zdjął grubą 
rękawicę z prawej dłoni, odsłaniając spodnie rękawiczki bez palców. Craw Bannering zacisnął usta i skierował 
spojrzenie zimnych oczu łucznika na drogę. Drey nie sięgnął po młot. Zerkając na swoich ludzi, wyraził wzrokiem 
jedno słowo: „Spokojnie”.
Hałas przybrał na sile i zaczął rozpadać się na rozpoznawalne części. Końskie kopyta, zbyt wiele, by je 
policzyć, opadały na ubitą nawierzchnię traktu. Gałęzie krzaków i drzew trzaskały jak bicze, zrzucając ładunki 
śniegu. Psy ujadały i wyły, wozy poskrzypywały, dzwoniła uprząż, a ponad tym wszystkim coś dudniło jak 
wielka i straszna machina wojenna. Raif i Drey wymienili spojrzenia. Mgła darła się jak pajęczyna. Trudno było 
zobaczyć drogę, prawie niepodobna ujrzeć zakręt, zza którego lada chwila miał się wyłonić oddział Bluddów.
Para śnieżnych gęsi zerwała się do lotu blisko zakrętu, ich krzyki zabrzmiały zgrzytliwie, jak dźwięk piły 
przeciąganej po metalu. Raif skupił się na opanowaniu konia. Klacz strzygła uszami i szarpała wodze. Zapach 
obcych psów wprawiał ją w zdenerwowanie. Raif pożałował, że nie dosiada Łosia; klacz, pożyczona w ostatniej 
chwili od Longheada, była zbyt płochliwa.
Wszystkie myśli wyparowały z głowy, gdy podmuch wiatru przesunął łatę mgły, zza której ukazał się 
oddział Bluddów. Maleńkie haczyki strachu wczepiły się w jego piersi. Bluddowie jechali czujnie, jak przez obce 
wybrzeże czy wrogi obóz. Jeźdźcy na szpicy, dosiadający muskularnych ogierów o grubych karkach, zaciskali ręce 
na włóczniach z czarnej stali. Drzewca tkwiły w rogowych tulejach, które zwieszały się z siodeł wzdłuż strzemion. 
Przed włócznikami pędziły byczogłowe psy, czarne i podpalane jak piekielny pomiot. Zza zakrętu wyłonił się wóz 
z zapasami, potem drugi, pełen beczułek w żelaznych obręczach. Raif wytężył wzrok, żeby zobaczyć coś więcej, 
ale mgła spłynęła po zboczu i osiadła w najniższych miejscach. Zdążył ujrzeć tabun koni otoczony przez 
gromadę ciężkozbrojnych mlociarzy.
Hałas stał się ogłuszający. Białe opary zawisły nad drogą. Drey jednym płynnym ruchem wyjął młot z 
rzemiennej plecionki. Raif zauważył, że metalowa głowica potarta została stalowym drutem. Ich spojrzenia 
skrzyżowały się. Drey był tak bardzo podobny do Tema... Mało brakowało, a Raif puściłby łuk i wyciągnął do niego 
ręce.
„Spokojnie - rzekł Drey bezgłośnie. - Tylko spokojnie”.
Zakłopotany, z mętlikiem w głowie, Raif starał się zapanować nad emocjami. Podniósł łuk, umieścił 
strzałę na siodełku. „Jesteśmy klanem Blackhail, pierwszym ze wszystkich klanów. Nie kryjemy się i nie chowamy, 
i zawsze mścimy zniewagi”. Najstarsza wersja klanowego zawołania Blackhailów przebiegła przez jego głowę, gdy 
patrzył wzdłuż brzechwy. Gniewne słowa. Nie po raz pierwszy zastanowił się, co je podpowiedziało.
Oddział Bluddów był teraz wprost pod nimi. Konie ciągnęły coś wielkiego, częściowo przysłoniętego przez 
mgłę. Raif liczył sekundy. Skrzyp osi działał mu na nerwy, zimno napierało na boleśnie wypełniony pęcherz. 
Spojrzał przed siebie: stal błysnęła w młodniku po drugiej stronie drogi. Grupa Ballica.
Psy Bluddów szczekały i wyły, zataczając kręgi wokół kłusujących koni. Gdy prowodyr stada przystanął, 
by obwąchać coś na północnym skraju drogi, mgła zawinęła się jak koński ogon. Raif zobaczył zaprzęg i ładunek.
Oddech zaświszczał mu w gardle. Ale kolos! Konie ciągnęły wóz bojowy wielki jak dom, z kolczastymi 
kołami wysokimi na chłopa, z wiązowymi pniami po bokach. Z miedzianego komina w drewnianym dachu snuły 
się smugi dymu. Koła orały drogę, żłobiąc głębokie koleiny w pagórkach ziemi i śniegu. Cała konstrukcja kolebała 
się na każdej napotkanej nierówności. Raif w życiu nie widział czegoś takiego. Jakby patrzył na cały okrąglak 
wprawiony w ruch.
- Raif, wyciągnij krzemień. - Głos Dreya był niski i rwał się jak pasma mgły. - Buli, daj mu gorzałkę ze 
swojej sakwy. Spokojnie. Wszyscy.
Raif zrozumiał. Nikt nie spodziewał się tego kolosa, tego wozu wielkiego jak dom. Nikt nie wiedział, co 
kryje się w środku. Należało go podpalić. Ten sam pomysł musiał przyjść do głowy Ballicowi Czerwonemu i 
Corbiemu Messe’owi, ale na wszelki wypadek, gdyby im się nie udało, Drey postanowił działać. Raif oderwał 
kciuk od rękawicy i naciągnął go jak kapturek na grot strzały. Bullhammer podał mu srebrną flaszkę, ogrzaną w 
mięsistych dłoniach.
Gdy zanurzył kciuk rękawiczki w klarownym bursztynowym płynie, pies przodownik zwietrzył zapach 
grupy przyczajonej w zasadzce. Radosne poszczekiwanie natychmiast przerodziło się w niskie, groźne warczenie. 
Raif czuł, jak dźwięk wprawia w drżenie wewnętrzną, miękką tkankę jego kości. Nim przebrzmiał, na drodze 
rozpętało się piekło.
Mgłę rozdarł grad strzał wymierzonych w wierzchowce jeźdźców na szpicy. Zwierzęta zakwiczały ze 
strachu i z bólu, gdy groty, ponacinane dla lekkości lotu i szarpania ciała, utkwiły w ich bokach. Stawały dęba, 
kopały i wierzgały, rzucając głowami na boki. Ich strach z szybkością pożaru na stepie rozprzestrzenił się na 
pozostałe konie Bluddów. Zaczęły parskać i bić kopytami, lecz jeźdźcy i woźnice szybko je uspokoili, 
wypowiadając ciche, ale ostre słowa, poklepując po karkach i ściskając ich boki udami.
Jeźdźcy szpicy z ociężałym wdziękiem zsunęli się z poranionych wierzchowców. Gdy tylko ich buty 
zadudniły na śniegu, wyciągnęli z tulei długie na dziesięć stóp włócznie. Żaden nie odniósł obrażeń, choć cztery 
masywne, przerażone konie miotały się po zamkniętej przestrzeni. Raif nie miał czasu o tym myśleć, ponieważ 
Corbie Meese, Toady Walker i ośmiu innych młociarzy wypadło na drogę. Wrzeszcząc co sił w płucach, 
wyciągając młoty zza pleców, szerokim łukiem ominęli stojących włóczników. Kierowali się do młociarzy za ich 
plecami. Gdy tylko oddalili się od szpicy Bluddów, powietrze ściemniało od strzał. Większość trafiła w szalejące 
zwierzęta i końska krew trysnęła czerwonymi łukami, ale tym razem ucierpieli też ludzie. Jeden włócznik dostał w 
ramię, drugi stracił kawałek twarzy. Mimo odniesionych obrażeń nie złamali szyku. Czterej włócznicy jak jeden 
mąż odwrócili się, by ruszyć za Corbiem i jego ludźmi. Raif uświadomił sobie, że nie mieli innego wyjścia. Stojąc z 
dala od innych, byli spełnieniem modłów łucznika, ale żaden łucznik nie wypuści strzały w kotłowaninę, w której 
walczą jego towarzysze.
Raif pociągnął nasączony alkoholem kapturek, aż metalowy grot przebił czubek. Starał się zamknąć uszy 
na okropny kwik poranionych koni. Od początku wiedział, że Ballic i jego ludzie najpierw będą strzelać do 
zwierząt.
- Raif, strzelaj. - Drey. Nie wspomniał, w co ma celować ani dlaczego, nie wyraził obaw związanych ze 
strzelaniem na taką odległość. Po prostu suchy rozkaz. Nie - Raif ułożył w dłoni krzesiwo i krzemień - coś więcej. 
Mówiąc tak niewiele, Drey założył nie tylko to, że młodszy brat zna jego myśli, ale również że jest zdolny do 
trafienia w cel bez zranienia Corbiego czy któregoś z jego ludzi.
Była to trzeźwiąca myśl. Raif przysunął zakapturzoną strzałę i uderzył w krzemień. Alkohol zajął się z 
cichym odgłosem, który zaniepokoił klacz. Raif nie próbował jej uspokajać - Drey pewnie trzymał ją za uzdę, 
przemawiał łagodnie i delikatnie gładził po chrapach.
Zakładając płonącą strzałę na cięciwę, Raif skierował myśli ku toczącej się w dole bitwie. Teraz brali w niej 
udział wszyscy wojownicy Corbiego i Ballica. Purpurowy z wściekłości Corbie Meese ryczał jak niedźwiedź i 
kręcił młotem młyńca nad głową. Krew czerwieniła się na jego skórzanych rękawicach. Z ukłuciem spokojnej 
dumy Raif uznał, że młociarz stanowi naprawdę przerażający widok. To przez wklęśnięcie od młota. Bluddowie 
tańczyli wokół niego, niechętni zetrzeć się z człowiekiem, który otrzymał taki cios i przeżył.
Z cieniem uśmiechu na ustach Raif podniósł łuk. Wóz bojowy był wielkim, nieruchomym celem. Gdyby 
nie mgła i walczący wokół ludzie, strzał byłby łatwy. Raif nabrał powietrza, rozluźnił rękę zaciśniętą na majdanie, 
wybrał na cel górną ćwiartkę wozu, potem poszukał wzrokiem nieruchomej linii, która miała poprowadzić strzałę. 
Nie próbował przywołać wozu. Był martwy, zrobiony z martwego drewna i przywoływanie go nie miało sensu - 
wiedział to od dnia przy lizawce i godził się z tą prawdą. Szukanie serca byłoby błędem, za który zapłaciłby 
zmitrężeniem czasu i pogorszeniem celności.
Napłynął tuman mgły. Cięciwa zaskrzypiała i ten dźwięk, dobry dźwięk, przywiódł mu ślinę do ust. Długie 
płomienie z kciuka liznęły go po policzku. Sekunda rozciągnęła się do punktu pęknięcia. Potem nagle mgła się 
rozwiała, jeźdźcy rozstąpili i linia łącząca łuk z wozem zrobiła się szeroka i zapraszająca jak otwarta droga. Raif 
puścił cięciwę. Strzała pomknęła do celu.
Słysząc cichy śpiew cięciwy, czując twarde szarpnięcie odprężającego się łuku, Raif poznał, że popełnił 
błąd. W wozie było życie i przez krótką chwilę, gdy cięciwa cięła powietrze, a jego oko przywierało do celu, czuł 
bijące wewnątrz serca. Tuziny serc. Trzepoczących, oszalałych ze strachu.
„Nie można zawrócić strzały”. To była pierwsza rzecz o strzelaniu, jakiej nauczył go Tem. Raif wreszcie 
zrozumiał, o co mu chodziło. Łucznik zadawał cios wtedy, gdy jego palce puszczały cięciwę, a nie chwilę 
później, gdy grot wnikał w ciało wroga. Ta niewielka różnica nie miała dla niego większego znaczenia. Do tej 
chwili.
Nie słyszał, jak strzała uderzyła w drewno, ale widział płomienie, które rozwinęły się niczym płachta po 
ścianie wozu. Ich kolor zmienił się z błękitnego w żółty. Strzał był bezbłędnie wymierzony, ogień z alkoholu dość 
gorący, by zapalić drewno, a grot utkwił między dwoma wiązowymi bierwionami, głęboko wprowadzając 
płomienie. Nawet wiatr dopomagał, dmuchając jak miech wzdłuż boku. Po minucie cała górna część wozu stała w 
płomieniach. Fale żółtego ognia płynęły po drewnie, jak płynny metal wlewały się w szczeliny i rzygały czarnym, 
tłustym dymem.
Podpalenie wozu bojowego wywarło na Bluddach porażający efekt. Woźnica szarpnął lejce, próbując 
zawrócić wóz. Strzelał z bicza i wrzeszczał, smagając końskie zady. Młociarze i włócznicy otoczyli wóz, 
zażarcie broniąc zaprzęgu i woźnicy. Toady Walker spadł z konia, gdy obciążony ołowiem młot strzaskał mu 
kręgosłup. Chwilę później włócznik wraził grot w jego trzewia.
- Raif, Craw, kryjcie nas, gdy ruszymy na dół. Gdy tam będziemy, zejdźcie niżej i strzelajcie, kiedy 
uznacie, że to bezpieczne - rozkazał chrapliwie Drey. Zacisnął ręce na trzonie młota. - Nie pokazujcie się. Bull, 
Bitty, za mną.
Raif ledwie miał czas pokiwać głową, gdy brat zawrócił konia i pokłusował w dół stoku. Bullhammer i 
Bitty Shank ustawili się po jego bokach. Bullhammer zdarł olejówkę, odsłaniając nabijany metalem napierśnik. Nie 
chciał, by cokolwiek krępowało jego ręce, gdy będzie robić potężne zamachy młotem.
Raif wyjął z kołczanu drugą strzałę. Wóz bojowy przechylił się, gdy jedno z tylnych kół zjechało z drogi. 
Drzewka zatrzeszczały jak oparcia krzeseł, gdy kolos wtoczył się w młodnik. Klin płomieni i iskier wystrzelił w 
korony. Woźnica smagał konie biczem, ale wóz na dobre ugrzązł w rowie. Raif widział teraz zarys drzwi z tyłu i 
wielką metalową sztabę, która je zamykała. Drzwi dygotały, jakby ktoś napierał na nie od środka.
Cięciwa zamruczała z lewej strony, gdy Craw Bannering wypuścił strzałę. Celował w wojownika, który 
mieczem zamierzył się na Dreya i jego ludzi. Strzał był celny, strzała trafiła wysoko w szyję i zabiła Bludda na 
miejscu. Młociarze walczyli wokół poległego, ich sobolowe płaszcze falowały jak płynący olej, młoty rozbijały 
resztki mgły. Raif napiął łuk i czekał na okazję do czystego strzału. Nie mógł się skupić. Czerwień i czerń 
płonącego wozu bojowego stale przyciągała jego oczy. Drzwi nadal się trzęsły.
Prawie nie myśląc, Raif opuścił łuk i wymierzył w drzwi. Wyobrażając sobie, że strzela do zwierzyny, 
przywołał wóz do siebie. Kula gorącego bólu eksplodowała między jego oczami, gdy zmuszał je do skupienia się 
poza drzwiami. Jakby znów patrzył przez mgłę. Oczy go rozbolały. Minęły sekundy ciemności. Gdy już miał 
opuścić łuk, poczuł gorączkowe walenie wielu serc. Groza wypełniła jego usta smakiem krwi.
W pułapce. Uwięzieni w wozie bojowym. Żar zakleszczył żelazne zamknięcie.
Wstrząśnięty siłą przerażenia uwięzionych ludzi, Raif puścił cięciwę. Poczuł na języku kwaśny metaliczny 
smak. Zerknął na Crawa. Czarnowłosy łucznik przymierzał się do drugiego strzału. Płynnym, oszczędnym ruchem 
Raif zamienił strzały, wybierając ciężką, myśliwską, zdolną powalić konia. Zbyt ciężką na łuk tego kształtu i 
wielkości - strzelał nimi tylko z długiego łuku Dreya - lecz mimo to założył ją na cięciwę. Jeśli się przyłoży i napnie 
łuk dostatecznie mocno, być może strzała trafi we właściwe miejsce.
Celował ułamki sekund. Ostatnie wstęgi mgły jak pętla okręciły mu szyję, gdy szukał linii łączącej grot 
strzały z żelaznym ryglem wozu. Łęczysko drżało wraz z jego rękami. Nie śmiał myśleć, nie śmiał pytać, co robi i 
dlaczego. Myśl o piekle panującym wewnątrz wozu była przytłaczająca. Linia uspokoiła go. Gdy tylko ją 
zobaczył, ręce znieruchomiały. Z delikatnością oddechu czerpanego w czasie snu, puścił cięciwę.
Strzała przeszyła kłęby dymu i ognia, pędząc w kierunku celu. Choć stał daleko, usłyszał twardy stukot, 
gdy metal uderzył o metal. Strzała spadła na ziemię. Po chwili zniknęła w dymie, a kiedy znów zobaczył drzwi, 
ktoś pchnął je mocno od środka. Po trzech uderzeniach żelazny rygiel ustąpił i drzwi stanęły otworem. Z wnętrza 
wylał się dym.
Raif przeciągnął ręką po twarzy. Nie wiedział, czy jego strzała spełniła zadanie, lecz, dziwne, nie miało to 
znaczenia. Drzwi zostały otwarte, a z wnętrza wozu wyskakiwali ludzie. Kryjąc twarze w dłoniach, przygarbieni, 
zanosząc się kaszlem, z krzykiem rzucali się do ucieczki.
Raif zrozumiał, że patrzy na kobiety i dzieci.
Z początku nie mógł uwierzyć. Przecież zasadzili się na oddział żołnierzy - Mace Blackhail tak powiedział. 
Co mają dzieci do wojny? Szukając sensownego wyjaśnienia, zaczął sobie uświadamiać, że zaszła okropna 
pomyłka. To nie był oddział bojowy. Grupa ciężkozbrojnych młociarzy, szpica z hartowanymi włóczniami i 
wojownicy z mieczami z błękitnej stali byli tutaj wyłącznie po to, by ochraniać wóz. Psi Lord nie przerzucał 
żołnierzy do okrąglaka Dhoone. Przenosił kobiety i dzieci.
„A Mace Blackhail o tym wiedział”.
Myśl ta zawładnęła nim tak szybko, jakby ktoś wypowiedział ją na głos. Nikt nie kwestionował informacji, 
które stały się podwaliną zasadzki. Corbie Meese powiedział, że Mace Blackhail zasłyszał je od podróżnych w 
pieczysku, jednakże skąd ktoś, kto nie należał do klanu Bludd, mógł znać plany Psiego Lorda? Zwłaszcza kiedy 
dotyczyły one przewożenia jego krewnych? Raif potrzasnął głową. Wszelkie możliwe odpowiedzi ścinały mu 
krew w żyłach.
- Raif! Dzieci. - Craw Bannering trącił go w ramię.
Raif pokiwał głową. Z lekkim poczuciem zdrady udał, że dopiero teraz zobaczył otwarte drzwi wozu.
- Lepiej chodźmy na dół.
Śnieg na szlaku był czerwony i różowy od krwi. Cztery konie padły, dwa inne uciekły. W śniegu, twarzą w 
dół, leżało stratowane ciało Toady’ego Walkera. W rowie leżał Banron Lye. Nie ruszał się. Psy zatopiły kły w jego 
kołnierzu i rękawach, wydzierały wielkie kawałki łosiowej skóry, by dobrać się do ciała. Wszyscy pozostali 
Hailowie, łącznie z Ballikiem i jego łucznikami, walczyli wręcz na otwartej drodze. Czarna krew i ślina pieniła się 
na ustach Corbiego Messe’a, jednak wnosząc z siły okrzyków i kręgów zataczanych młotem, wojownik nie został 
poważnie ranny.
Drey i Bullhammer, nie tracąc czasu, rzucili się w środek zamętu. Dobrze się sprawiali, wymachując 
młotami tępymi i popielatymi jak zwęglone polana, gdy próbowali oskrzydlić Bludda, który właśnie stracił 
wierzchowca. Najbardziej niebezpieczni byli włócznicy. Walcząc w zwartej formacji, stojąc oparci plecami jeden 
o drugiego, uniemożliwiali podejście na długość młota.
Ściągając wodze trzydzieści stóp nad drogą, Raif wyjął strzałę z kołczana. Psy nękające Banrona Lye były 
pierwsze do odstrzału. Stanowiły łatwe cele. Kiedy tylko ujrzał ich serca, nie bał się, że niechcący trafi Banrona 
czy innego ze swoich. Psy padły, jeden po drugim, kuląc nogi pod siebie jak wszystkie zwierzęta trafione w 
serce. Włócznicy nastręczali większy problem. Strzegąc woźnicę i jego zaprzęg, tworzyli grupę szarawej stali na 
środku drogi. Raif nie mógł oddać czystego strzału do żadnego z nich. Corbie Meese i Rory Cleet byli za blisko.
Pot spłynął mu po karku. Wóz bojowy płonął w ryku ognia, który topił śnieg z wężowym sykiem i zapalał 
rzędy sosen. Zajęła się uprząż i woźnica zaczął rąbać mieczem skórzane szory, żeby uwolnić konie. Raif już nie 
widział, co się dzieje z tyłu wozu. Kątem oka dostrzegł ludzi uciekających wysoko między drzewa.
Trudno było skupić się na włócznikach, jeszcze trudniej przywołać ich do siebie w tych ułamkach sekund, 
kiedy byli dobrze widoczni. Wypuścił jedną strzałę i spudłował. Grot tylko musnął napierśnik Bludda. Miotając 
przekleństwa, spróbował zapanować nad szybko bijącym sercem. Rory Cleet zawył, gdy włócznia przeszyła mu 
udo. Przez chwilę Raif widział białe linie obnażonego ścięgna i kości, potem trysnęła krew i wszystko zrobiło się 
czerwone. Z twarzą bladą i lśniącą od potu, z ręką przyciśniętą do rany, Rory zawrócił konia.
Raif napiął łuk, gotów wypuścić strzałę w chwili, gdy tylko Rory wyrwie się spośród Bluddów i oczyści 
pole. Włócznik, który go zranił, przesunął się do przodu, szykując do drugiego ciosu. Był ubrany do forsownego 
marszu, nie na wojnę, i nosił napierśnik z łosiowej skóry gotowanej w wosku. Raif zobaczył serce. Zapulsowało w 
jego głowie. Wstrząsnęło nim niczym fizyczny cios, wypchnęło wszystkie myśli. Nie potrzebował ich, nie musiał 
myśleć: jego wzrok już zastygł na celu, a palce wiedziały, kiedy puścić cięciwę. Po chwili było po wszystkim.
Gdy włócznik upadł, opadły go mdłości, w oczach się zaćmiło, kwasy z żołądka zapiekły w gardle. Łuk 
wysunął się z jego bezwolnej ręki. Bał się, że gdy się za nim wychyli, to sam osunie się pod końskie kopyta.
Potrząsnął głową, skupiony na utrzymaniu się w siodle. Zabijanie ludzi nie było tym samym, co zabijanie 
zwierzyny. Potrafił tego dokonać, lecz to nie było to samo.
- Sevrance! Podnieś łuk i jazda za niedobitkami! Nuże!
Raif drgnął, smagnięty ostrym głosem jak batem. Głos dobiegał z tyłu, ale chwila nie była odpowiednia, żeby 
odwracać się w siodle i patrzeć. Utrzymanie się na koniu wymagało całej uwagi.
Jeździec wyjechał spomiędzy sosen. Raif zobaczył fontannę wzbijanego śniegu, potem coś ukłuło go w 
podstawę kręgosłupa.
- Powiedziałem, jazda za niedobitkami.
Mace Blackhail. Nowo mianowany naczelnik Hailów. „Tutaj? - Myśli Raifa lepiły się jak żywica. - Jakim 
sposobem udało mu się ich dopędzić?”
- Craw, ściągnij Dreya i Bitty’ego z drogi. Jedźcie we trójkę na wschód przez las i wyłapcie tych, którzy 
przeżyli. Ani Bluddowie, ani ich suki nie wymkną się z zasadzki. Ruszaj.
Gdy Craw Bannering ruszył w dół zbocza, Raif splunął, by pozbyć się z ust smaku metalu. Wyprostował się 
w siodle i odwrócił, chcąc spojrzeć na Wilka. Oczy Mace’a Blackhaila miały barwę zamarzniętego moczu, usta 
przypominały hak z bladego mięsa. W szarym jak łupek futrze na kolczudze nabitej wilczymi zębami, siedział 
dumnie na grzbiecie błękitnego deresza i przypatrywał mu się z wysoka. Po chwili otworzył usta.
- Jestem twoim naczelnikiem. Przyjąłem twoją Pierwszą Przysięgę. Rób, co ci każę.
Raif drgnął. Pragnął, by przejaśniło mu się w głowie. Gdy wychylił się z siodła, Mace Blackhail pchnął 
deresza do przodu, uderzył nogą w brzuch klaczy i najechał na upuszczony łuk. Klacz stanęła na zadnich nogach, 
kwicząc z bólu. Ostroga Mace’a rozorała jej łopatkę. Raif walczył, żeby utrzymać się w siodle, ciągnął wodzami za 
koński pysk. Nim zdążył uspokoić swojego wierzchowca, deresz rozbił łęczysko w drzazgi.
- Zmieniłem zdanie - powiedział Mace, patrząc w dół zbocza. - Posłuż się mieczem.
Raif patrzył za nim, gdy odjeżdżał. Ledwie widział - pole widzenia rozmyte było na skrajach, a serce 
włócznika nadal łomotało w czaszce.
Mace Blackhail dotarł do drogi i z miejsca rzucił się w wir bitwy. Poruszał się szybko i choć nie był tak 
potężnie zbudowany jak Corbie Meese, Bullhammer czy Drey, wprawnie obracał mieczem. W ciągu minuty 
powalił jednego z trzech pozostałych przy życiu włóczników.
Drey i Bitty powoli zjeżdżali ze szlaku, wyraźnie unieszczęśliwieni rozkazem ścigania uciekinierów. 
Widząc, jak nikną między drzewami, Raif ruszył za nimi. Nawet nie spojrzał na zniszczony łuk. Dobrze, że 
przepadł.
Dach wozu zapadł się, gdy go mijał, wysysając powietrze z jego płuc. Buchnął żar, strzępy płonącej materii 
zawirowały między sosnami niczym rozwścieczone szerszenie. Jeden z psów Bluddów przebiegł drogę klaczy, 
wyjąc i tocząc pianę w pyska, z płomieniami na czarnym futrze. Raif stwierdził, że cierpienie zwierzęcia nie 
wywiera na nim większego wrażenia. Nie bardzo wiedział, co robi. Myśli napływały i odpływały bez przeszkód, a 
choć niemal bez przerwy przełykał ślinę i spluwał, nie mógł pozbyć się z ust miedzianego smaku krwi.
Niemal wpadł na pierwszą z kobiet. Przyciśnięta do pnia starej sosny, trwała bez ruchu prawie do ostatniej 
chwili. Nie wytrzymała napięcia: nerwy jej puściły i rzuciła się do ucieczki. Gdyby się nie poruszyła, nie 
zobaczyłby jej. Długi złocisty warkocz tłukł ją po plecach, gdy pędziła w głąb lasu. Miała ciemnoczerwony 
płaszcz ze złotym haftem przy rąbku i skórzane buty ufarbowane pod kolor. Biegła szybko, ale prosto przed 
siebie, nie korzystając z przewagi, jaką mogły zapewnić jej drzewa. Klacz szybko ją dopędziła. Raif wyciągnął 
miecz Tema. „Zatrzymaj go - powiedział Drey pierwszego wieczoru po powrocie do okrąglaka. - Ja mam jego 
płaszcz i talizman. Wypada, żebyś ty wziął miecz”.
Raif ruszył za kobietą. Gorączka pościgu coś w nim przebudziła. Ciął mieczem powietrze, przyzwyczajając 
się do jego wagi i zasięgu. Zaspa nowego śniegu w płytkiej niecce zapadła się pod ciężarem uciekającej. Kobieta 
straciła równowagę. Słysząc, że pościg zmniejsza odległość, odwróciła się do konia i jeźdźca. Długie pasma 
złocistych włosów uwolniły się z warkocza, okalając twarz czerwoną z wysiłku i ze strachu.
Raif zobaczył przed sobą dziewczynę, rok czy dwa młodszą od niego. Rozwarła szeroko jasne oczy, gdy 
podniósł miecz. Oddychając urywanie, poderwała rękę do szyi. Na pasku brzozowej kory wisiał jeleni talizman. 
Palce miała czarne od sadzy i dymu.
Miecz Tema zaciążył w ręce. Dziewczęta w domu też podkładały brzozową korę pod swoje talizmany. 
Mówiono, że to przynosi szczęście w znalezieniu męża.
Dziewczyna cofnęła się, zaciskając talizman w ręku. Miała małą szramę nad wargą, jak po ugryzieniu 
przez psa. Kiedy zobaczyła, że jego wzrok zatrzymał się na bliźnie, mimowolnie zakryła ją ręką.
Raif w tym momencie już wiedział, że jej nie zabije. Była tak bardzo podobna do znanych mu dziewcząt. 
Wierzyła, że każdy, kto na nią patrzy, dostrzega tylko wady. Zabawne, blizna sprawiła, że chciał ją pocałować.
Niezdolny wzbudzić w sobie gniewu, zawrócił klacz i odjechał. Mace nazwał je sukami. Jakich słów użyje 
na określenie dzieci?
Seria wysokich krzyków zawiodła go na polanę, gdzie Drey, Bitty Shank i Craw Bannering otoczyli dwa 
tuziny kobiet i dzieci. Były ładnie ubrane, w grube wełniane płaszcze, sobolowe kaptury i buty z miękko 
wyprawionej skóry. Niektóre kobiety trzymały dzieci przy piersiach, inne chowały maleństwa za spódnicami. Jedna, 
wysoka matrona z warkoczem, który sięgał do jej bioder i z oczami niebieskimi jak lód, stała dumnie 
wyprostowana i piorunowała wzrokiem napastników.
Raif odprężył się, gdy zrozumiał, że Drey nie ma zamiaru zrobić im krzywdy, tylko je pojmać. Aż zakręciło 
mu się w głowie z ulgi. Szaleństwo tego dnia wreszcie zbliżało się do końca. Marzył teraz o jednym: zawinąć się 
w koce i spać. Nie chciał myśleć o zabitym włóczniku czy dziewczynie z blizną po ukąszeniu, ani o tratowanych 
zwłokach Toady’ego Walkera.
Z piersią drżącą w wyczerpania, z sercem zabitego włócznika ciągle walącym mu w głowie, Raif 
podjechał do brata. Kobiety zwróciły ku niemu twarze pokryte sadzą i śniegiem, zaciskając ręce na fałdach 
spódnic.
Drey był ponury.
- Podnieś miecz.
Nim Raif zdążył posłuchać, na polanę wpadł Mace Blackhail na spienionym dereszu. Jego miecz leżał w 
poprzek łęku, cienka linia krwi spływała po ostrzu. Spojrzał najpierw na Raifa, potem na Dreya.
- Na co czekacie? Kazałem ich wybić.
Żaden mięsień nie drgnął na twarzy Dreya. Na brzegu polany Bitty patrzył, co zrobi Drey.
- Oni z zimną krwią zabili naszego naczelnika. - Mace Blackhail pchnął deresza do przodu, wbijając 
czarnożółte oczy wyłącznie w Dreya. - Oni zarżnęli twojego ojca w jego namiocie. Bracia Bitty’ego zginęli na 
miejscu, a ledwie pięć dni temu wysłali w nasze lasy swojego kapturnika, by zabijał nasze kobiety i dzieci. Tak, 
zastrzelili Shora Gormalina, ale pamiętaj: gdyby tym szlakiem jechała Raina i Effie, to one wróciłyby martwe do 
domu. Bluddowie pierwsi złamali prawo, Drey. Nie my. Jeśli puścimy wolno te suki i ich pomiot, śmierć naszych 
ojców nie zostanie pomszczona.- Mace Blackhail wytarł w spodnie głownię miecza. - Jesteśmy Blackhailami, 
pierwszym spośród wszystkich klanów, i życie naszego naczelnika warte jest setek żywotów ich kobiet.
Spojrzenie Mace’a Blackhaila biło w Dreya z niemal fizyczną siłą. Drey nawet nie mrugnął, ale coś w jego 
twarzy uległo zmianie. Raif nie mógł odgadnąć myśli brata, nie wiedział, co znaczy nagły brak światła w jego 
oczach, ale słowa wypowiedziane w drodze ze złych ziem wsączyły się w jego umysł jak zimna trucizna: „Klan 
Bludd drogo za to zapłaci, Raif. Przysięgam”.
Raif nie wiedział, czy Mace Blackhail wyczytał upragnioną odpowiedź w oczach Dreya, ale coś nakłoniło 
go do działania. Wbijając brązowe ostrogi w brzuch deresza, przypuścił szarżę. Światło spłynęło po świeżo 
wyczyszczonym mieczu jak woda, mieniąc się zimnymi barwami od bieli do błękitu. Pochylił się w siodle, 
wyjąc w czasie jazdy i obnażając zęby jak półdzikie zwierzę. Kobiety i dzieci rzuciły się do ucieczki, brnąc 
niezdarnie w śniegu głębokim do kolan.
Dopiero później, kiedy wróciła zdolność rozumowania, Raif pojął, że zmuszając kobiety i dzieci do 
ucieczki Mace Blackhail przemienił je w łowną zwierzynę. Drey Sevrance, Bitty Shank i Craw Bannering nie 
mogliby zabić stojących kobiet i dzieci - był o tym głęboko przekonany. Musiał w to wierzyć. Ale Mace’a 
Blackhaila charakteryzowała wrodzona przebiegłość jego zwierzęcego patrona. Wilki nie polują na nic, co się nie 
rusza, i kiedy słowa nie wywarły zamierzonego efektu, zdał się na instynkt, przekształcając rzeź bezbronnych w 
polowanie.
Raif niemal też dał się ponieść. Choć był zmęczony i głowa pękała mu z bólu, jakaś jego część chciała 
popędzić za uciekającymi, doganiać, ciąć mieczem po nogach, przewracać na ziemię. Pragnął tego okropnie, aż 
ślina napływała do ust. Dzieci piszczały, trzymając się blisko matek, jakby to mogło je uratować. Kobiety 
bezmyślnie brnęły w wysokie zaspy, choć nawet zwierzętom instynkt każe wychodzić z zasp śniegu i kierować się 
pod osłonę drzew. Były głupie, zatrzymując się, by pomagać tym, które się potykały albo zostawały z tyłu, i 
dźwigały dzieci zbyt ciężkie do niesienia. Zachowywały się jak stado bezrozumnych owiec. Brnąc po pas w śniegu, 
nawet wyglądały jak owce.
Kiedy Bitty Shank wymijając zawodzące dziecko, z policzkami już żółtymi od ukąszeń mrozu, wbił miecz w 
jego ramię i wciągnął pod końskie kopyta, gorący napór podniecenia sięgnął do piersi Raifa. Łomot w głowie 
przerodził się w szybkie bicie bębna, a zmęczenie w gorączkę łowiecką. Chciał dołączyć do Bitty’ego i wziąć 
udział w polowaniu.
Zamarł na widok Dreya: Dreya z młotem wirującym nad głową, z zapadniętymi oczami, z wargami 
rozciągniętymi na dziąsłach. Mięśnie jego twarzy i karku wybrzuszały skórę jak kości. Drey. Ścigał młodą matkę z 
dwójką małych dzieci. Groza wstrząsnęła Raifem do szpiku. Kruczy talizman schłodził piersi, szybko, jak śnieg 
chłodzi rozgrzany do czerwoności metal.
Otrzeźwiony jak po uderzeniu w twarz, wyjął strzałę z kołczana i sięgnął do sakwy po łuk. Zamierzał 
powalić konia Dreya, strzelić mu w serce, zatrzymać jeźdźca.
Łuku nie było. Raif zaklął, gdy przypomniał sobie, co zrobił Mace Blackhail. Nie rozumiał, dlaczego na 
to pozwolił. Co się z nim działo? Dlaczego się nie wściekł? Potrząsnął głową. Nieważne. Teraz był wściekły.
Przymuszając klacz do galopu, ruszył przez polanę. W uszach huczały mu odgłosy pola śmierci: okropne 
zawodzenie, wrzaski i sapanie, trzask pękających kości i dźwięk ostrzy wyszarpywanych z ciała. Dzieci 
rozpierzchały się przed nim, wczepiając gołe ręce we włosy, zasłaniając zmarznięte twarze - w trakcie ucieczki 
pogubiły rękawiczki, kapturki i czapki. Mace Blackhail miotał się po polanie jak cień Kamiennego Boga, 
zmuszając wszystkich do ruchu, biegu, ucieczki. Każdego, kto nie został ścięty i stratowany, kto nie leżał wbity 
głęboko w śnieg.
- Drey! - wrzasnął Raif z całej siły, podjeżdżając blisko skarpy, gdzie brat zapędził matkę i jej dzieci. - 
Przestań!
Drey obejrzał się, spowolnił bieg młota. Strumyczek śliny ściekał mu po brodzie. Przez dłuższą chwilę 
patrzył na Raifa, potem odwrócił się i spuścił młot na twarz kobiety. Okropny trzask przeszył powietrze, gdy szyja 
pękła i głowa przekręciła się do tyłu.
Dzieci wrzasnęły. Przytulone, ze splecionymi rękami, głowa przy głowie, próbowały stopić się w jedność. 
Drżenie przebiegło ciało Raifa, jego kości zagrzechotały jak kamyki w dzbanie. Okręcając wodze wokół palców, 
rzucił się w stronę brata, ustawił klacz na drodze jego konia. Klacz przekręciła się w ostatniej chwili i Raif uderzył 
barkiem w bok Dreya. Drey pochylił się w siodle, jego młot stracił pęd i opadł na jego udo. Wściekły, pchnął brata z 
całej siły.
- Wynoś się! Słyszałeś Mace’a Blackhaila. Nie my pierwsi złamaliśmy prawo.
Raif uderzył go w ramię.
- Uciekajcie! - zawołał do dzieci. - Uciekajcie!
Starsze tylko wbiło w niego oczy, a młodsze usiadło w śniegu i zaczęło potrząsać ramieniem matki, jakby 
chciało zbudzić ją ze snu. Raif obrócił klacz, gotów przestraszyć dzieci i zmusić je do ucieczki. Gdy wbił pięty w 
końskie boki, ból eksplodował mu w pasie, wycisnął powietrze z płuc w ostrym wydechu i zostawił w nich 
pustkę. Pole widzenia skurczyło się do dwóch punktów, gdy łapiąc rękami powietrze runął w tunel wirującej 
ciemności, gdzie śnieg był twardy jak szkło.
***
Ocknął się. Przeszył go spazm ostrego bólu, jakby zardzewiały gwóźdź żłobił jego kręgosłup. Przetoczył 
się, wykaszlnął krew w śnieg. Coś ciepłego naciskało na jego ucho, zmuszając do odwrócenia głowy: klacz, jej 
wielkie wilgotne nozdrza wciągały jego oddech, badały, czy jeszcze żyje. Raif podniósł rękę i odepchnął koński 
pysk. Zapłacił za to długą walką z przeraźliwym bólem. Powoli jego oczy przyzwyczaiły się do blasku śniegu. Trzy 
ciemne sylwetki, tkwiące w zaspie nieruchomo jak kamienie, przerywały ciąg nieskazitelnej bieli. Żałośnie mało 
krwi plamiło otaczający śnieg.
Raif zamknął oczy. Serce wydawało się nieznośnie lekkie. Te dzieci były młodsze od Effie.
Dźwięki za plecami powiedziały mu, że polowanie trwa nadal. Zwierzynie brakowało tchu na krzyki; 
chrapliwe zawodzenie i szlochy niemal ginęły w tętencie kopyt ubijających śnieg. Raif dźwignął się na łokciu, 
zobaczył, że Corbie Meese i Ballic Czerwony wjeżdżają na polanę. Krew przyczerniła ich zbroje i konie. Kiedy 
zobaczyli, co się dzieje, wymienili krótkie, zaniepokojone spojrzenia. Nadzieja wezbrała w piersiach Raifa. Corbie 
i Ballic byli przyzwoitymi ludźmi; położą kres tej rzezi.
- Zatrzymajcie ją! Ucieka! - wrzasnął Mace Blackhail.
Pędził przez polanę w stronę wojowników, gnając przed sobą przysadzistą kobietę. Mógł sam ją powalić - 
brnęła w śniegu trzydzieści kroków przed nim - ale nie na tym mu zależało. Raif odgadł to natychmiast. Wilk 
chciał się podzielić odpowiedzialnością za zabijanie. Chciał, by dwaj starsi wojownicy dołączyli do jego watahy.
Raif przyglądał się przez chwilę. Corbie i Ballic ulegli pokusie polowania i dobili zwierzynę, którą Mace 
Blackhail świadomie zapędził w ich stronę. Odwrócił się. Cicho zawołał na klaczkę. Opierając się o nią ciężko, 
podniósł się i otrzepał ze śniegu. Plecy paliły go żywym ogniem. Kiedy pomacał je palcami, łzy napłynęły mu do 
oczu. Jutro będzie miał siniaka wielkości obucha młota.
Nie ufając sobie na tyle, by wspinać się na siodło, złapał klacz za uzdę i ruszył na północny zachód. Musiał 
odejść. Nagle okazało się, że nie zna ani swego brata, ani swego klanu.

Rozdział 14
UCIECZKA

„Przyjdę do Noża dziś w nocy, a jakże. Co panience do tego?” Słowa Katii kołatały się echem w głowie 
Ash. Drobna ciemnowłosa służka wypowiedziała je przed czterema godzinami, a ona stała teraz w cieniach za 
drzwiami swojej komnatki, żeby się przekonać, czy mówiła prawdę. Plecy bolały ją od długiego stania, lecz nie 
śmiała się poruszyć. Tylko nasłuchując, mogła się dowiedzieć, czy Marafice Oko opuścił swój posterunek. Nie 
chciała, żeby przyłapał ją na wyglądaniu za drzwi. Nabrałby podejrzeń. Lepiej stać i czekać.
„Katia powiedziała mi, że wczoraj kosz na węgle zapchany był popiołem, prawiecórko. Nie paliłaś 
niczego, prawda? Nie muszę ci mówić, jakie to byłoby niebezpieczne”.
Ash zadrżała. Penthero Iss odwiedził ją późnym wieczorem i choć mówił wiele różnych rzeczy na 
wiele różnych tematów, była pewna, że w rzeczywistości przyszedł jej powiedzieć o popiele. Był przebiegły. I to 
znaczyło, że od tej chwili będzie ją obserwował jeszcze uważniej. Doskonale wiedział, że coś jej chodzi po głowie. 
Ash zbeształa Katię pod nosem. Popiół w koszu? Czy ta dziewczyna umiała cokolwiek, choćby najbłahszą rzecz, 
zachować wyłącznie dla siebie?
Marszcząc czoło, skierowała uwagę na drzwi. Drobne mysie kroczki po kamieniu. Coś zaskrzypiało. 
Cisza... potem szybko stłumiony śmiech. Katia. Katia była po drugiej stronie drzwi, rozmawiała z Nożem.
„Błagam, zabierz go do swojej izby, Katiu. Proszę”. Ash wyobraziła sobie, jak masywne łapska 
Marafice’a Oko obejmują szczupłe plecy Katii... Znienawidziła się za te myśli, a jednak chciała, żeby służka 
zajęła się Nożem. Musiała opuścić Fortecę Maskę. Dziś w nocy. A jedyna okazja wymknięcia się z komnaty 
nadarzała się wtedy, kiedy Katia zwabi Noża do łóżka.
„Do łóżka”. Ash przetarła ręką oczy, próbując odpędzić obraz, jaki te słowa przywiodły jej na myśl. To nie 
było właściwe określenie.
Czując, jak krew rumieni jej policzki, zaryzykowała jeszcze jeden krok w stronę drzwi. Marafice Oko 
potrafił mówić bardzo cicho, kiedy chciał, i nie mogła go usłyszeć, choć rozmawiali. Teraz mówiła Katia, jej 
głos był naprzemian niski i wysoki, gdy zapominała o konieczności zachowania tajemnicy. Ash wyłapała słowa 
„całus” i „podarek”. Po długiej ciszy usłyszała wyraźnie chrapliwe oddechy.
- Czarownica. - Głos Marafice’a Oko przebił się przez drewno. Słowo zabrzmiało nieprzyjemnie i Ash 
poczuła gęsią skórkę na ramionach. Później rozbrzmiały jakieś nie dające się zidentyfikować hałasy, następnie 
kroki oddalające się korytarzem. Ash wsparła głowę o drzwi. Kroki ucichły, ale to jej nie uspokoiło. Czy 
wyobraźnia płatała jej figle, czy też rzeczywiście jedna para nóg wróciła po cichutku? Zdając sobie sprawę, że 
takie myśli tylko ją spowolnią, wyrzuciła je z głowy. Katia była z Nożem nie po raz pierwszy. Mała służka 
umiała o siebie zadbać.
Ash zakręciła się po komnacie, sprawdziła poduszki ułożone pod pościelą na kształt śpiącego ciała, wyjęła z 
kufra najgrubszy, najmniej strojny płaszcz i otworzyła okiennice. Może ci, którzy prędzej czy później odkryją jej 
ucieczkę pomyślą, że jakimś sposobem opuściła się po ścianie Beczułki. Może dzięki temu poszukiwania zostaną 
skierowane w niewłaściwym kierunku. Zatrzymała się przy koszu, podniosła mosiężną pokrywę i wsunęła dłoń w 
rękawiczce w czarne sadze. Były gorące, gdy wcierała je we włosy, gorące i drażniące skórę. Drapały ją w gardle, 
właziły do oczu. Szczelnie zacisnęła powieki. Kiedy otworzyła oczy przed lustrem, zobaczyła nieznajomą 
dziewczynę. Matowe, czarne włosy nie pasowały do bladej, jakby zakonserwowanej w wosku twarzy. Odwróciła 
się. Musiała to zrobić.
Co zabrać? Czego będzie potrzebować? Przemyślała wszystko wcześniej; od sześciu dni nie myślała o 
niczym innym, ale z jakiegoś powodu nie chciała się zastanawiać, co z sobą weźmie. Wszystko w tym pokoju 
było własnością Issa. Och... jak najbardziej, mówił, że rzeczy należą do niej, dał jej wiele ślicznych, choć 
niedrogich prezentów. Lecz kiedy przyszło co do czego, odebrał je bez skrupułów. Od paru tygodni patrzyła, jak 
Katia i Caydis Zerbina wynoszą różne drobiazgi z jej pokoju. Ostatecznie nie była prawdziwą córką Penthero 
Issa; nigdy nie pozwolił jej o tym zapomnieć. Nieodmiennie zwał ją „prawiecórką”. I była prawiecórką.
„Znajdą - powiedziała sobie w duchu - zostawioną za Płonną Bramą na śmierć”.
Rozeźlona postawą Issa, zrobiła się mniej skłonna do uciekania z pustymi rękami. Za tę srebrną szczotkę z 
toaletki dostanie trochę grosza na Jałmużnym Rynku, podobnie jak za cynową zapinkę do płaszcza, ozdobioną 
czerwonym kamieniem. Spiesznie, żeby nie zmienić zdania, zawinęła oba drobiazgi w podszewkę płaszcza. Co 
jeszcze? Rozejrzała się po pokoju. Książki oprawne w świńską skórę, z przymocowanymi łańcuchami 
bibliotecznymi, warte były po parę sztuk monet każda. Nie mogła ich zabrać. Zbyt ciężkie. Zbyt hałaśliwe. Gdyby 
spróbowała je sprzedać, łańcuchy od razu by ją zdradziły.
Nagle odwróciła się do drzwi. Nie miała czasu na robienie spisu inwentarza. Albo wyjdzie teraz, alko 
okazja minie bezpowrotnie.
„Gdybym tylko mogła być pewna”.
Nie. Potrząsnęła głową tak mocno, że chmura czarnej sadzy poderwała się z włosów. Musi iść. Będzie 
głupia, jeśli nie ucieknie. Wszystko, co się z nią stanie, będzie tylko i wyłącznie jej winą. Była znajdą i nikogo nie 
obchodził jej los. Penthero Iss wcale nie dbał o jej dobro. Gorzej, planował zabrać ją do Drzazgi i... Ash 
zawahała się, odetchnęła głęboko. Prawda była taka, że nie miała pojęcia, co zamierzał zrobić jej przybrany ojciec. 
Wiedziała tylko, że jej rzeczy zostały przeniesione do lodowej baszty, a drugi najpotężniejszy człowiek w Spire 
Vanis pilnował jej drzwi niczym pospolity żołdak, i że co rano, gdy myła twarz i czesała włosy, jej pokojówka 
przetrząsała ubrania, szukając śladów krwi.
Ash omiotła pokój ostatnim spojrzeniem. Nie umiałaby wskazać konkretnego powodu odejścia. Do 
ucieczki nakłaniało ją coś, co było uwięzione w Drzazdze, coś, co cierpiało z nienawiści i żądzy tak wielkiej, 
że wystarczyło przyłożyć rękę do drzwi, aby to wyczuć. Na samo wspomnienie tej potwornej rozpaczy i 
niewysłowionej udręki jej żołądek przemieniał się w ołów.
To coś chciało tego, co miała ona. A Ash March, znajda i prawiecórka, nie zamierzała oddać ani krztyny 
siebie.
Podjąwszy decyzję, pchnęła drzwi. Zimno ukąsiło ją jak wąż i musiała zwalczyć pragnienie powrotu do 
ciepłego wnętrza. Wycieńczyły ją tygodnie złego snu, a taki drobiazg, jak wieczny chłód w Fortecy Masce, 
oddziaływał na nią gorzej niż zwykle. Niemal jakby miała rzucić się w wodę, nie w ciemność, zaczerpnęła tchu, 
przytrzymała powietrze w płucach i wyszła na korytarz. Wokół panowała grobowa cisza. Nad schodami płonęła 
pochodnia z zielonego drewna. Jej blask nie sięgał pod drzwi Katii.
Ash ruszyła szybkim krokiem. Już straciła cenne minuty na rozmyślania, a z wcześniejszych obserwacji 
wiedziała, jak niewiele czasu potrzebuje Marafice Oko. Mógł wyjść z pokoju Katii w każdej chwili, zawiązując 
rzemienie spodni, z wąskimi ustami jeszcze wilgotnymi od śliny kochanki.
„Niech panienka obieca, że weźmie mnie z sobą, kiedy stąd odejdzie”.
Słowa Katii sprawiły, że Ash znów poczuła żar na policzkach. Była to jedyna poważna obietnica, jaką 
złożyła w życiu, i choć użyła słów mających zwieść służkę, wcale nie czuła się lepiej. Jutro Katia wróci do 
kuchni, a było to jedyne miejsce w fortecy, do którego nie chciała trafić.
„Lepsze kuchnie niż to, dokąd ja idę”. Tłumiąc emocje, Ash zbiegła po schodach. Dziś była Noc Zabitej; 
Straż Rive w pełnej sile patrolowała miasto i pilnowała porządku. W fortecy zostało niewielu towarzyszy.
Noc Zabitej była najstarszym świętem z Dni Bogów, obchodzonym wyłącznie po zmroku. Ash nie była do końca 
pewna, co upamiętniało. Przybrany ojciec powiedział, że święto odbywa się na pamiątkę założenia Spire Vanis u stóp 
Zabitej Góry przez Lorda Bastarda Therona Pengarona. Wyjaśnienie brzmiało dość rozsądnie i rzeczywiście ludzie 
rozgrzewali kamienie z Zabitej w paleniskach lub w koszach, lecz znała też inne historie. Sędziwi słudzy w Fortecy 
Masce opowiadali o śmierci, o pieczętowaniu ciemności i o zamykaniu starych diabłów. Słyszała nawet, że nazwa Nocy 
Zabitej nie ma nic wspólnego z Zabitą Górą i że w niektórych miastach na wschodzie święto opatrzone jest prawdziwym 
mianem: Nocy Zabijania.
Ash ściągnęła brwi. Co ona wyprawia, w imię Stworzyciela? Noc była dostatacznie przerażająca bez 
wygrzebywania tych starych bzdur. Po co straszyć się jeszcze bardziej? Złajała się w myślach. Czasami była ciemna jak 
kopeć w lampie. Dzisiejsza noc najlepiej nadawała się na ucieczkę z Fortecy Maski. Przez cały dzień miała nadzieję, że 
Katia wywabi Noża spod drzwi, i teraz, gdy pragnienie się spełniło i ruszyła w drogę, musiała myśleć o tym, co robi.
Zaciskając zęby, zbliżyła się do ostatnich schodów. Na podeście nisza z ławą schadzek tworzyła pułapkę na cienie. 
Pochodnie były nieliczne, gdyż każdy płomień palony bez kamienia z Zabitej Góry wróżył nieszczęście. Ash zadrżała. 
Penthero Iss prawdopodobnie krzywił się na samą myśl o tych zabobonach. Nie cierpiał dawnych obyczajów i tradycji - 
wszystkiego, co mówiło o barbarzyńskich początkach i przeszłości Spire Vanis.
Słysząc kroki na dole, wsunęła się w niszę. Czekała, aż hałasy ucichną. Wapienna ściana ziębiła ją w plecy jak 
płyta żelaza. Kamienna ława, z twardym siedziskiem i rzeźbionym oparciem, nie mogła wyglądać mniej zapraszająco. 
Zabawna była myśl, że wielmoże przysiadali tutaj i flirtowali ze swoimi wybrankami. Złociste wino stygło w kielichach, 
gdy kradli pocałunki i wsuwali ręce pod jedwab. Wszystko odeszło w przeszłość. Penthero Iss dopilnował, by tak się stało. 
Twierdził, że jest człowiekiem światłym, ceniącym kulturę, sztukę i tradycję, lecz bezwzględnie tępił dawne obyczaje. 
Wyrugował wiele, pospolitych w fortecy w czasach Borhisa Horgo obyczajów - na przykład tańce w barbarzyńskim 
świetle płonącego stosu, pojedynki na śmierć i życie na dziedzińcu, doroczne zarzynanie tysięcy zwierząt na 
koniec zimy - i rzadko w ich miejsce wprowadzał coś nowego. Penthero Iss był chyba bardziej zainteresowany 
niszczeniem niż tworzeniem.
Skostniała z zimna, Ash wysunęła się z alkowy i pokonała ostatnie stopnie. Kroki ucichły w dali. 
Przypuszczała, że to towarzyszstrażnik odbywa obchód po Beczułce. Miał powrócić za parę minut.
Czarne dębowe drzwi nie zostały zaryglowane na noc, krata była podniesiona. Choć Ash wiedziała, że 
strażnicy stale z nich korzystają, kursując między Czerwoną Kuźnią a Beczułką, odetchnęła z ulgą, kiedy przestąpiła 
próg. Jej stopy zapadły się w śnieg. Wiatr szarpnął połami płaszcza, metalowa zapinka przesunęła się pod samą 
szyję. Łzy zapiekły ją w oczy, gdy zamknęła drzwi i wsunęła się w cień pod murem. Śnieg był zleżały i śliski, 
wypolerowany przez wichry z Zabitej Góry.
Na dziedzińcu panował półmrok, śnieg połyskiwał jak ludzka skóra. W Czerwonej Kuźni przez całą noc 
płonął ogień i blask z paleniska łączył się ze światłem padającym z okien trzech zamieszkałych wież. Rogata była 
szczególnie jasno oświetlona. Najbardziej elegancka z czterech baszt, z żelaznymi okuciami i ołowianym 
oblicowaniem, stała na zachód od Beczułki. Katia powiedziała, że dziedzic Siedmiu Folwarków wyprawia dziś 
ucztę. „Czyste wszeteczeństwo, panienko. Dalibóg, bezwstyd i rozpusta! Będą tam sprzedajne dziewki, zbereźnice 
z ogolonymi głowami i jeszcze gorsze szumowiny!” - zawodziła.
Ash sunęła pod murem zachodniej galerii, zmierzając w stronę Rogatej. Ciche dźwięki stłumionej muzyki 
drażniły jej uszy. Dobiegł ją śpiew i wysoki śmiech, wibrujący jak dzwonki, a potem podmuch wiatru porwał 
wszystkie odgłosy.
Ash walczyła z płaszczem.
- Trzynaście - szepnęła bezwiednie. Trzynaścioro drzwi, dużych i małych, wychodziło na dziedziniec. Jako 
dziecko siadywała na dziedzińcu i liczyła je kolejno. Pamiętała czasy, kiedy tylko jedne nie były w użyciu, ale 
potem Penthero Iss zamknął całą wschodnią galerię, zapieczętował Drzazgę i pozostało tylko ośmioro drzwi. I 
Straż Rive miała klucze do wszystkich.
Na wprost, osadzone głęboko w rzeźbionej wapiennej fasadzie wschodniej galerii, widniały zabite deskami 
szkaradne Drzwi Kaplicy. Prowadziły do niewielkiej krypty niegdyś używanej przez Krzywoprzysięzców. Zrobione 
były z drewna sprowadzonego aż z Dalekiego Południa, szarego i twardego jak stal. Zostały okaleczone przez 
dłuta i miecze, a dodatkowo szpeciła je groteskowa podobizna psoboja. Ptak łypał na nią z drugiej strony 
dziedzińca, pyszniąc się czerwonymi i nabrzmiałymi narządami płciowymi, wcale nie ptasimi. Drzwi były 
pokiereszowane i pomalowane jak tylko sięgała pamięcią. W czasach Borhisa Horgo rycerze, którzy zwali się 
Krzywoprzysięzcami, ponieważ odstąpili od wszystkich wcześniejszych ślubów w chwili wstąpienia do zakonu, 
swobodnie poruszali się po Spire Vanis. Pomogli Horgowi pokonać Rannocka Hewsa na Psich Moczarach, a 
czterdzieści lat później Iss ich za to ukarał. Ash dobrze znała opowieści o dwunastu sędziwych i 
zniedołężniałych rycerzach, którzy zamknęli się w krypcie i słali wieści do surlorda, błagając go o azyl. Penthero 
Iss poniekąd spełnił ich prośbę: rozkazał cieślom zabić Drzwi Kaplicy i trzy okienka krypty, grzebiąc tych ludzi 
żywcem.
Ash oderwała spojrzenie od drzwi. Wszystko, na co patrzyła, zdawało się zagrzewać ją do odwrotu. Kusiło 
ją, żeby jak najkrótszą drogą popędzić do komnatki i zapomnieć o ucieczce. Jakże łatwo było wyobrazić sobie, że 
została zamurowana w kamiennej komorze.
Nie. Nie. Nie. Zdusiła strach, nim zdążył nią zawładnąć. Dzisiejszej nocy albo nigdy, powiedziała sobie, 
rozmyślnie przyspieszając kroku.
Pionowa smuga mdłego światła wskazywała jej wrota stajni, przymknięte, ale nie zaryglowane. Stajnie 
stojące w połowie drogi między Beczułką i Rogatą były jej celem.
Kierując się w stronę źródła blasku, usłyszała skrzyp drzwi za plecami. Zamarła, nie śmiąc się obejrzeć. 
Serce dudniło w jej piersiach niczym pęknięty dzwon. „Pamiętaj o zającach - przykazała sobie w duchu. - 
Drapieżniki polują tylko na te stworzenia, które się ruszają”.
Wiatr rwał dźwięki, utrudniał ich zidentyfikowanie. Mógł to być rutynowy patrol, towarzysze zmieniający 
się na straży, słudzy niosący pieczyste na rożnach i baryłki czarnego piwa do Rogatej. Nikt nie krzyczał i nie 
biegał, co niewątpliwie było dobrym znakiem. Odkrycie jej ucieczki spowodowałoby hałas dużo większy od 
cichego skrzypnięcia drzwi.
Odczekawszy minutę, zaryzykowała spojrzenie przez ramię. Zobaczyła zamknięte drzwi Beczułki. Łańcuchy 
podtrzymujące kratę wisiały nieruchomo. W polu widzenia nie było żywego ducha. Zadowolona z wyniku 
inspekcji, ruszyła ku stajniom.
Dźwięki muzyki i śmiechu stały się wyraźniejsze. Z bocznych drzwi Rogatej wytoczył się grubas w 
lśniących jedwabiach. Zgiął się wpół i zwymiotował pod ścianą. Ash nie zatrzymała się. Ten człowiek był zbyt 
pijany, by zauważyć ruch w cieniach pod murem.
Półksiężyc płynął nisko nad Zabitą Górą, oblewając Drzazgę zimną poświatą. Skuta lodem baszta rzucała 
wyraźny cień. Ash starała się na nią nie patrzeć. Wolała błądzić wzrokiem po parze wznoszącej się z wymiocin 
grubasa, po kryształkach lodu tworzących się na jej butach. Wiedziała, że zachowuje się niemądrze, lecz nie 
mogła się przełamać. Spojrzeć znaczyło myśleć, a nie chciała zwracać myśli w stronę baszty. Nie teraz, gdy była tak 
blisko celu.
Zatrzymała się kilka kroków od masywnych, wzmocnionych belkami wrót stajni. Suchy, przyjemny aromat 
siana i owsa mieszał się z ostrą wonią końskiego potu i moczu. Ash z ulgą powitała znajome zapachy, łatwe do 
określenia w przeciwieństwie do dziwnego, lekko chemicznego odoru, który wiatr przynosił z Zabitej. Przecierając 
oczy, żeby pozbyć się resztek łez, podeszła do drzwi. Panowała za nimi cisza, więc po chwili zebrała się na 
odwagę i zajrzała do stajni.
Pan Haysticks i dwaj stajenni siedzieli na drewnianych skrzynkach plecami do wejścia. Popijając coś 
gorącego z cynowych kufli, rzucali drewniane klocki w skupionym milczeniu ludzi, którzy na poważnie podchodzą 
do gry. Kamienna podłoga była starannie zamieciona, wszystkie konie stały w boksach. Na mosiężnych kołkach 
nad głową pana Haysticksa wisiały dwie latarnie z rogowymi ochronnymi szybkami żółtymi jak zęby starego 
konia.
Ash nie zatrzymała się, żeby przed wejściem zaczerpnąć tchu. Musiała zaryzykować. Wymknięcie się przez 
stajnie rokowało największe nadzieje powodzenia, wiedziała to od chwili, kiedy postanowiła uciec. Brama za 
stajniami była najczęściej używana i najsłabiej strzeżona. Towarzysze, którzy ją obsadzali, bardziej interesowali 
się wchodzącymi niż wychodzącymi. Ze stajennej bramy korzystali głównie handlarze, dostawcy i strażnicy. 
Wielmoże, drobna szlachta, bogaci kupcy i wszyscy inni, którzy uważali się za lepszych od pospólstwa, nie zniżali 
się do tego przejścia. Wjeżdżali innymi bramami, choć musieli wołać stajennych po konie.
Pan Haysticks i dwaj stajenni nie słyszeli, jak weszła. Parobek o karku czerwonym i błyszczącym jak 
połeć wołowiny rzucił klocki. Pan Haysticks i drugi gracz wpatrywali się w ich rozkład. Nie wyglądali na 
zadowolonych. Byczy Kark miał dobrą passę; Ash odgadła to po dźwięku monet, które przeszły z ręki do ręki. 
Pieniądze zagrzechotały sucho, jak potrząsane muszelki.
Minęła chwila, nim otrząsnęła się po wietrze i zimnie. Półmrok panujący w stajni zapraszał, a końskie 
odgłosy - parskanie i oddechy, chrzęst ziarna w zębach, świst poruszających się ogonów - działały kojąco. Ash 
lubiła konie. Po chwili ruszyła w stronę długiego szeregu boksów, które zaczynały się dokładnie naprzeciwko 
miejsca, gdzie siedzieli gracze.
Musiała dotrzeć do wrót po drugiej stronie. Każdy, kto chciał opuścić Fortecę Maskę przez stajenną bramę, 
musiał przejść przez stajnie, więc tym samym poddawany był inspekcji koniuszego i jego stajennych. Z tego 
względu wartownicy przy stajennej bramie byli mniej czujni. Ash dobrze to przemyślała. Nie chciała zdawać 
się na łaskę przypadku, próbując wyjść przez inną bramę. Strażnicy pilnowali ich we dnie i w nocy. Zadawali 
pytania i prędzej wezwaliby dowódcę, niż wypuściliby kogoś podejrzanego. Sama tylko zachodnia brama 
obsadzana była przez pełną drużynę i oświetlona tyloma pochodniami, że według słów Katii ich ciepło topiło śnieg 
w promieniu trzydziestu kroków.
Ash ściągnęła usta. Jeśli istniał jakiś inny sposób opuszczenia Fortecy Maski niż przez jedną z czterech 
bram, to ona go nie znała. Wspinanie się po umocnieniach i dachach nie wchodziło w rachubę; kiedy miała sześć 
lat, złamała rękę w wyniku upadku na żelazną poręcz. Dobrze wiedziała, jak zdradliwe są mury forteczne: 
oblodzone, najeżone metalowymi szpicami, podziurawione strzelnicami oraz otworami do lania smoły i 
wrzącego oleju.
- Hej! Ten rzut się nie liczy. Ten przeklęty szczur przesunął klocek. - Głos pana Haysticksa trząsł się ze 
złości. - Rzuć jeszcze raz, bo przez tydzień każę ci wywalać łajno.
- Nie moja wina, że szczur...
- Rzucaj!
Poskrzypywanie skrzynek i sapanie ludzi zagłuszyło cichy trzask kości w kolanach, gdy Ash przykucnęła. 
Kryjąc się w coraz głębszych cieniach, pełzła w kierunku boksów, które ciągnęły się przez długość stajni. 
Oddzielały je ścianki działowe, uniesione na wysokość pełnej stopy nad podłogę. Raz w tygodniu stajnie 
spłukiwano wodą i między ściankami a podłogą musiała być luka, żeby nic nie tamowało końskiego nawozu, 
sierści i zdeptanego ziarna.
Chowając głowę w ramiona, Ash wczołgała się pod ścianką do pierwszego boksu. Pocieszała się, że takie 
rozwiązanie musi być bezpieczniejsze niż wspinaczka po oblodzonych kamieniach.
Czarny wałach spał blisko drzwi na usztywnionych nogach, z zamkniętymi oczami i obwisłym ogonem. 
Szelest siana przebudził go w jednej chwili. Ash znieruchomiała, gdy spoczęło na niej wielkie, wodniste, brązowe 
oko. Wałach opuścił łeb i wciągnął w nozdrza jej oddech. Kurz łaskotał ją w nosie, a źdźbła siana drapały w 
policzek, gdy walczyła z impulsem odsunięcia głowy. Kopyta wałacha były wielkie jak bojowe młoty, lśniące 
od oleju i podkute żelazem.
Kary zarżał i potrząsnął głową. Trącając ją chrapami, czekał, żeby zobaczyć, co zrobi. Ash zerknęła przed 
siebie. Pod tylną ścianą stał kamienny żłób i skórzany cebrzyk z wodą. Aby dotrzeć do następnego boksu i z daleka 
ominąć kopyta wałacha, będzie musiała przeczołgać się nad żłobem. Podciągając wysoko płaszcz, żeby nie 
zahaczyć połami o drzazgi, ruszyła ostrożnie w kierunku przeszkody.
„Tylko kawałek” - myślała, przenosząc spojrzenie ze ścianki na wałacha. Ani chybi był dobrym koniem, 
ale przywykłym do widoku szczurów, nie ludzi, pełzających w stajni po zmroku.
Przejście nad kamiennym żłobem okazało się trudne i bolesne. Ash uderzyła goleniem w ostrą krawędź i 
choć nie śmiała tracić minuty na oglądanie obrażenia, wiedziała, że rana spłynęła krwią. Wałach nie spuszczał jej z 
oka. Za każdym razem, gdy wykonywała gwałtowny ruch, zmieniał pozycję, stukając kopytami po pokrytym 
nawozem kamieniu. Serce Ash biło nierówno, skóra na twarzy wydawała się nazbyt napięta. Spodziewała się, że w 
każdej chwili usłyszy krzyk w fortecy i noc zbudzi się do życia, rojna od świateł i uzbrojonych ludzi. Gdzie 
był Marafice Oko? Czy wrócił pod drzwi jej komnaty? Czy Katia wśliznęła się do środka, by skontrolować ją po 
raz ostatni przed snem?
- Niech to licho! - Ash zaklęła pod nosem, gdy jej łokieć trafił w cebrzyk i przewrócił go na kamienie. 
Podłoga nachylała się lekko i struga wody popłynęła prosto pod drzwi boksu.
- Ten przeklęty kary znów wywrócił kubeł! - zawołał pan Haysticks. - Skimmer, rzuć trochę świeżego siana, 
zanim wilgoć wlezie mu w kopyta.
Ash przeczołgała się do następnego boksu. Płaszcz zahaczył rąbkiem o kawałek drewna i ledwie zdążyła 
go uwolnić, gdy drzwi boksu czarnego wałacha stanęły otworem. Zamarła. Stajenny zwany Skimmerem 
pogwizdywał, rozrzucając siano. Wałach, rozdrażniony tymi wizytami, parsknął i strzelił kopytem. Skimmer zaklął. 
Pan Haysticks i drugi parobek wybuchnęli śmiechem. Ash pomyślała, że słyszy cichy klekot drewnianych 
klocków, potem Skimmer zamknął drzwi.
- Czarny diabeł z piekła rodem - warknął. - Ostatni raz wszedłem do niego po nocy. - Wrócił do skrzynki. 
- Hej! Kto poprzekładał klocki? Leżały inaczej, kiedy szedłem po siano!
Rozpoczęła się ożywiona wymiana zdań. Pan Haysticks i drugi stajenny klęli się na wszystkie ślepe psy 
zamarznięte na rogu ulicy, że nawet nie spojrzeli na klocki, nie mówiąc o ich przesuwaniu.
Ash rozejrzała się po drugim boksie. Był pusty, tylko rząd ze świetnej ciemnej skóry wisiał na haku przy 
drzwiach. Nachrapnik zdobiły czerwonoczarne tłoczenia, przedstawiające psoboja na Żelaznej Iglicy, co 
świadczyło, że zwykle stał tutaj koń członka Straży. Ash z trudem wstrzymała głośne westchnienie ulgi. Strażnicy 
patrolowali miasto, mając baczenie na tłumy świętujące Noc Zabitej. Wiele boksów będzie świeciło pustkami.
Szybko ruszyła dalej. Kłótnia nad klockami stawała się coraz zagorzalsza. Pan Haysticks, z początku 
umiarkowanie oburzony, teraz grzmiał wściekle, gdy Skimmer z uporem zarzucał mu szachrowanie. Podniesione 
głosy głuszyły nieznaczny szmer, jaki robiła, czołgając się z boksu do boksu. Zgodnie z przewidywaniami tylko 
niektóre były zajęte. Im bardziej oblepiało ją siano, koński nawóz i sierść, tym prędzej akceptowały ją napotykane 
konie. Sztuka polegała na tym, by po wejściu do zajętego boksu przekręcić się na plecy i na chwilę zastygnąć w 
bezruchu, żeby koń mógł obwąchać delikatną skórę na szyi. Poza złośliwym uszczypnięciem przez źrebną kobyłę, 
która spała na leżąco i chciała się podnieść na widok intruza, Ash uniknęła dalszych obrażeń.
Wreszcie znalazła się w boksie najbliższym wrót, zajętym przez roczną klaczkę, ożywioną, ciekawską i ani 
trochę nie śpiącą. Kłaczka, początkowo ostrożna, po paru minutach nieustannego obwąchiwania zaczęła szarpać jej 
płaszcz, szukając poczęstunku.
- Przykro mi, mała - szepnęła Ash, dziwnie poruszona delikatnością i pięknem młodej klaczy. - Nie mam 
nic dla ciebie.
Szybko zerknęła pod drzwiami boksu. Pan Haysticks i stajenni z wigorem wymieniali się obelgami. Byli 
zbyt zacietrzewieni, by zauważyć, że ktoś wymyka się ze stajni. Pożegnała się z kłaczka i przeczołgała pod 
ścianką.
Kuląc się w najgłębszych cieniach pod ścianą stajni, przybliżała się do drzwi. Mężczyźni piorunowali się 
wzrokiem, gniewnie potrząsali głowami, szurali butami po podłodze. Kłótnia stawała się coraz bardziej zaciekła. 
Teraz wadzili się o pieniądze, nie klocki.
W jednej lampie dopalały się resztki oleju, płomień był pomarańczowy i nikły. Ash ostrożnie stawiała nogi, 
przyciskając się do wilgotnego kamienia i stąpając na palcach. Chciała jak najszybciej dopaść drzwi, ale zdradziłby 
ją hałas i nagły ruch.
Jak wrota od strony dziedzińca, te też były lekko uchylone, by spóźnialscy i strażnicy nie musieli się 
dobijać. Ash poczuła strumień zimnego powietrza na policzku. Jeszcze tylko jeden krok dzielił ją od wyjścia.
Raptem drugie drzwi zatrzęsły się gwałtownie. Błyskawicznie skuliła się w cieniach. Ktoś wchodził do 
stajni.
Skrzydło wrót odchyliło się i w polu widzenia pojawił się zwalisty Marafice Oko. Odziany był w miękkie 
skóry, jak przystało na człowieka o jego pozycji. W jednej ręce niósł rogową lampę rzucającą niebieskawe światło, 
w drugiej trzymał sztylet z rękojeścią z dzikiej jabłoni. Pan Haysticks i stajenni zamilkli. Drewniane klocki 
wypadły z rąk Skimmera na podłogę.
- Ty! - warknął Nóż do pana Haysticksa, dźgając powietrze sztyletem. - Przechodziła tędy wychowanica 
surlorda?
Pan Haysticks energicznie pokręcił głową.
- Nie, panie. Panuje spokój. Nie przechodził tędy nikt poza strażnikami.
Nóż chrząknął. Jego małe usta ściągnęły się jak sakiewka. Ash czuła, jak kości w jej nogach zamieniają 
się w wodę. Jaką część stajni widział Nóż z miejsca przy wrotach? Czy lampy oświetlały drugie wyjście, czy 
świeciły mu w oczy?
- Zapalić więcej lamp! Zamknąć wszystkie drzwi i nikogo nie przepuszczać, dopóki nie odwołam rozkazu. 
Czy to jasne?
- A co, panie, z towarzyszamistrażnikami...
Marafice Oko nie musiał nic mówić, by pan Haysticks zapomniał języka w gębie. Jego oczy błysnęły, to 
wszystko. Wzruszywszy ramionami, co u każdego innego byłoby oznaką niezdecydowania, u niego zaś wyrażało 
głęboką pogardę, Marafice Oko odwrócił się i odszedł. Smuga niebieskiego światła pociągnęła za nim jak dym.
Pan Haysticks postąpił ku drzwiom, ogromnie rad, że mówi do pleców, nie do twarzy Noża.
- Jak każecie, panie. Jak każecie. Skimmer, bierz się za lampy. Cribbon, pomóż mi zawrzeć wrota.
Ash nie czekała dłużej. Gdy trzej mężczyźni patrzyli za oddalającym się Marafice’em Okiem, 
wysmyknęła się w noc.
Zimno i ciemność spowiły ją tak szczelnie, jakby skoczyła w sadzawkę czarnej wody. Wiatr syczał nad 
jej głową, twardy śnieg chrzęścił pod butami. Po obu stronach przejścia piętrzyły się ściany, wysokie i ponure 
niczym kamienne olbrzymy, niedawno tynkowane i w dobrym stanie. Trzydzieści kroków przed nią wznosiła się 
brama.
Stajenna, handlowa - jak ją zwał, tak zwał - brama przypominała ustawioną na sztorc żelazną żuchwę. 
Oskrzydlały ją dwie budki strażnicze wycięte z bladego wapienia wygładzonego przez stulecia porywistych 
wichrów. Brona była podniesiona, wielkie metalowe zębiska zwisały nad poprzeczną belką, ociekając grudkami 
śniegu i końskiego nawozu. Łańcuchy, biegnące od belki do wartowni, owinięte wokół kół zębatych i dźwigni, 
skręcone w węzły czarnego żelaza, drżały na wietrze jak metalowe konary.
Ash stała i patrzyła, oddychając płytko i urywanie. Jedyna nadzieja, że towarzyszestrażnicy pilnujący bramy 
nie słyszeli o jej ucieczce. Była pewna, że nie zostali powiadomieni, lecz wizyta Marafice’a Oko nadwątliła jej 
przekonanie. Gdyby mógł, zmiażdżyłby jej czaszkę gołymi rękami...
„Przestań”. Ash uderzyła się pięścią w czoło, próbując odpędzić strach.
Śnieg pod stopami zajarzył się blado, gdy w stajni zapalono lampy. Słysząc grzechot ryglowanych wrót, 
usunęła się w cień i zaczekała, aż hałasy ucichną. Forteca budziła się do życia. Stajenne lampy nie były jedynym 
źródłem światła. Wysoko na murach zapłonęły liczne pochodnie. Dźwięki przebiły się przez wycie wiatru: 
wykrzykiwane rozkazy, terkot trybów i podzwanianie opuszczanych bron, szczęk metalowej broni.
Ash postąpiła w kierunku bramy. W marszu doprowadziła się do porządku, otrzepała płaszcz z siana i 
nawozu, utknęła włosy pod kapturem. Cuchnęła na odległość i nie mogła zadecydować, czy to dobrze czy źle. W 
jednej wartowni paliła się lampa; na śniegu pod zakratowanym oknem jaśniał prostokąt blasku. Do drzwi 
wiodła wydeptana ścieżka. Za kratą w oknie pojawił się strażnik.
Ash skręciła w jego stronę. Przeszkadzała jej świadomość, że została dostrzeżona. Poruszała się sztywno, 
nienaturalnie.
Drzwi wartowni otworzyły się. Strażnik był młody i czarnowłosy, z ładnie wykrojonymi ustami i zbyt 
szeroko rozstawionymi oczami. Insygnia w kształcie krzyży wytłoczone wysoko na stalowym naszyjniku zbroi 
oznajmiały, że jest trzecim lub czwartym synem dziedzica. Wyciągnął miecz.
- Kto idzie?
Drugi człowiek widoczny za kratą okna podniósł jasno płonącą lampę, oświetlając Ash i otoczenie.
Ash zamrugała. Dygnęła po chwili namysłu. Spuszczając oczy, powiedziała:
- Przepuścicie mnie, panie?
Wartownik postąpił w jej stronę. Jak wszyscy członkowie Straży, był gładko ogolony i na pancerzu nosił 
miękkie skóry. Czerwona stal jego miecza lśniła, damaskinaże na płazie falowały w świetle. Kątem oka Ash 
zobaczyła, że spojrzenie strażnika przesuwa się na krąg coraz liczniejszych pochodni, plujących ogniem i dymem. 
Kiedy za murem rozległ się okrzyk, przystanął, żeby posłuchać.
Ash mocno zacisnęła zęby, aż zabolała ją szczęka. Wiercąc obcasem w śniegu, zmusiła się do zachowania 
spokoju. Była służącą, dziewką na posyłki, szwaczką. Nie mogła sobie pozwolić na okazanie strachu.
- Jesteś jedną z dziewczyn Tilla Baileya?
Była tak mocno skupiona na wbijaniu obcasa w śnieg, że pytanie ją przestraszyło. Podnosząc głowę, 
obrzuciła strażnika trwożliwym spojrzeniem.
Nie wyglądał na zadowolonego. Hałas w fortecy wzmagał się z chwili na chwilę.
- Pytam, dziewka od Tilla Baileya? - Machnął mieczem w kierunku Rogatej. - Jedna z tych zabranych 
na ucztę?
Ash zaczerpnęła powietrza. Uważał ją za prostytutkę.
- Mów, dziewczyno. - Kształtne usta strażnika napięły się na dziąsłach, odsłaniając drobne, żółte zęby.
- Tak. - Ash pokiwała głową, wbiła oczy w miecz. - Od Tilla.
Strażnik splunął. Ash przez chwilę myślała, że ją przepuści. Przełożył miecz w rękach, chcąc schować 
go do pochwy, ale w tej samej chwili w fortecy rozdzwonił się wielki dzwon. Ash zamarła. Był to Dzwon 
Założycieli, wiszący w najwyższej komnacie w Beczułce. Jego bicie oznajmiało wojnę, zamieszki lub oblężenie i 
nakazywało zamknięcie wszystkich bram.
Strażnik przyskoczył do niej, złapał za rękę i pociągnął do okna strażnicy. Ostre paznokcie, żółte jak zęby, 
wbiły się w jej ciało. Drugi strażnik odsunął się od okna. Po chwili zaszczekały metalowe łańcuchy. Brona w 
bramie zadygotała.
- Proszę, panie. Przepuścicie mnie, zanim opadnie? Till na mnie czeka. - Ash uciekła się do przymilnej 
kokieterii, jaką posługiwała się Katia, kiedy chciała wkraść się w jej łaski lub dostać różane ciasteczka. To 
był błąd. Jej starania wypadły rozpaczliwie.
Strażnik przyciągnął ją do okna i przycisnął jej twarz do kraty.
- Gród, co zrobimy? To dziewka od Tilla.
Ten zwany Grodem obsługiwał korbę. Zwolnił, ale nie przestał kręcić, gdy skierował na Ash przebiegłe, 
świńskie oczka. Kępki siwych włosów okalały jego wyłysiałe ciemię. Nie nosił żadnych fantazyjnych insygniów 
na piersi, ramieniu czy szyi. Wyglądał na człowieka, który wiele lat poświęcił żołnierce.
Ash patrzyła na niego. Krzyżujące się pręty wbijały się w jej twarz, zimny metal wysysał ciepło z 
policzków. Powoli, ostrożnie, przesunęła rękę przyciśniętą do ściany, sięgnęła w zanadrze po zapinkę z kamieniem.
Dzwon huczał; niskie, zawodzące nuty raniły jej uszy. Brona skrzypiała i grzechotała, opadając drobnymi 
skokami, wstrzymywana przez grube łańcuchy.
Gdy palce Ash zacisnęły się na gładkim mosiądzu zapinki, Gród potrząsnął głową.
- Ona nie jest od Tilla. Zobacz, jakie to chuchro. Till lubi pulchne dziewki, śliczne jak malowanie, nie 
takie czarne i zabiedzone jak ten pasek suszonego mięsa. - Gród zmrużył oczy, skupił je na włosach, które 
wsunęły się za kratę. Puścił korbę, wyprostował się i złapał jeden kosmyk. Przeciągnął palcami po całej długości.
Sadza została na jego dłoni. Rysy Groda stwardniały, zastygły w zimnym uśmiechu, gdy przewijał w 
palcach wyczyszczone pasmo włosów. Nagle zacisnął rękę.
- Dziewka zostanie z nami. Wprowadź ją, Storrin. Zwiążemy ją i zawleczemy do fortecy.
Słysząc te słowa, Ash gwałtownie oderwała głowę od kraty. Zapiekł ją ból, łzy napłynęły do oczu, kiedy 
kosmyk włosów został w palcach Groda. Szybko przesunęła rękę i wbiła mosiężną szpilkę broszy w kształtne usta 
Storrina. Szpic przekłuł tkankę wargi oraz dziąsła i zatrzymał się na gładkiej kości.
Mężczyzna zaklął szpetnie. Krew trysnęła z jego górnej wargi, gdy z gniewem poderwał pięść. Ash 
oberwała w ramię, ale zdołała utrzymać się na nogach. Musiała przebiec za bronę. Gród znów kręcił korbą, chcąc 
opuścić kratę przed ruszeniem z pomocą koledze. Była to decyzja człowieka doświadczonego i trzeźwo 
oceniającego sytuację. Ash gardziła nim za to.
Pobiegła ku bramie. Storrin był szybszy, złapał ją za płaszcz i pociągnął. Padając na kolana, Ash 
szarpała troczki pod szyją. Nie mogła oddychać. Kryształki śniegu kłuły ją w kolana jak sproszkowane szkło. 
Storrin nie puszczał płaszcza, dźgał ją sztychem miecza po plecach i wrzeszczał, żeby przestała walczyć. Ash 
prawie nie czuła bólu. Była skupiona na rozwiązywaniu troczków i zmniejszeniu nacisku na gardło.
Krata zadygotała niemal prosto nad jej głową, nowe grudy śniegu posypały się ze szpiców. Ash nie 
poddawała się, choć palce, nagle wielkie i niezdarne, odmawiały posłuszeństwa. „Do licha, dlaczego te przeklęte 
sznurki nie chcą się rozwiązać?”
Storrin szarpnął mocno płaszcz i Ash przewróciła się na plecy. Zrobiło jej się czarno przed oczami, ale 
spróbowała się podnieść. Storrin dźgnął ją mieczem w żebra.
- Przestań się szamotać, suko!
Krew wypełniła jej usta. Głowa zdawała się ciężka i spuchnięta, naraz zabrakło w niej miejsca na myśli.
Sięgnij! Sięgnij! 
Głosy syczały w jej głowie niczym wrząca para. Napierały z nieznośną siłą, zalewały twarz krwią i 
żarem.
Kolejne pociągnięcie za połę.
- Wracaj tutaj.
SIĘGNIJ! 
Ash sięgnęła. Zdrętwiałymi, zmarzniętymi palcami sięgnęła do gardła i szarpnęła płaszcz. Wiązanie pękło. 
Gorąca krew spłynęła po szyi, parując w lodowatym powietrzu. Sapiąc i dygocząc, zaczerpnęła powietrza jak po 
wynurzeniu z wody. Dźwignęła się na kolana, wbiła czubek buta w śnieg. Za jej plecami Storrin nadal ciągnął 
płaszcz. Dopiero po chwili zrozumiał, że się uwolniła.
Sekunda była wszystkim, czego potrzebowała. Zmuszając nogi do ruchu, zimne i odrętwiałe, poderwała się 
ze śniegu. I pobiegła.
Krata była w dwóch trzecich opuszczona. Gdy Ash wpadła w jej cień, usłyszała wysoki piskliwy trzask. 
Łańcuchy zagrzechotały, tryby i bloczki zaczęły obracać się bez kontroli. Krata opadła. Ash wrzasnęła. Storrin 
wyciągnął ręce.
Dwie tony czarnego żelaza uderzyły w ziemię. Rozległ się miękki gulgot, jakby woda wylewała się z rury. 
Powietrze, śnieg i jeszcze coś innego uderzyło ją w plecy. Była na zewnątrz. Na zewnątrz!
Usłyszała, jak drzwi strażnicy otwierają się gwałtownie i Gród wzywa Stworzyciela. Dziwne. W jego głosie 
nie było złości. Tylko przerażenie.
Zerknęła przez ramię. Storrin leżał pod kratą. Żelazny kolec wniknął w jego kręgosłup. Nogi strażnika 
dygotały, mięśnie kurczyły się i rozkurczały, jakby wykonywał obsceniczny taniec na leżąco. Krew zbryzgała śnieg 
aż do jej stóp.
Ash zachwiała się i niemal upadła. Odwróciła się jednak i pobiegła w noc.

Rozdział 15
W MURACH FORTECY MASKI

- Uciekła przez stajenną bramę. Gród widział, jak biegła na wschód. Nim podniósł kratę i zawołał posiłki, 
zniknęła. Zgubiła się w tłumach Nocy Zabitej.
- A ten drugi... Jak się nazywał?
- Storrin. - Marafice Oko wypluł to słowo, wyraźnie niezadowolony, że Iss zdążył zapomnieć nazwisko. - 
Nie żyje. Zabiła go nie spadająca krata, ale jej podnoszenie.
Iss pokiwał głową, zainteresowany wbrew wszystkiemu, co zaprzątało mu myśli.
- Tak. Widziałem już takie rzeczy. Człowiek żyje, dopóki się nie rusza i szpikulec tkwi w jednym 
miejscu. W chwili, gdy próbuje się go uwolnić, wewnętrzne narządy rozdzielają się i krew zalewa płuca. Pech. 
Wielki pech. Kazałeś zabrać ciało?
- Ty o tym nie pomyślałeś, surlordzie. - Usta Marafice’a Oko napięły się, gdy mówił. Stał przed wielkim 
kominem w Okrągłej Sali, śnieg przyniesiony na butach wytapiał się na turkosowozłotym kobiercu. Całe ciało 
drżało w furii.
Iss postanowił nie wracać do tematu. Marafice Oko był zagorzałym protektorem swoich ludzi. Tej nocy ogień 
w Czerwonej Kuźni miał płonąć długo i jasno ku pamięci utraconego towarzysza.
Odwracając się plecami do Noża, Iss wbił wzrok w żółte płomienie buzujące w kominie. Dlaczego Asarhia 
uciekła? Czyż nie wiedziała, że nigdy nie zrobiłby jej krzywdy? Czyż nie mówił jej setki razy, że miłuje ją 
bardziej niż rodzony ojciec? Niech ją licho! Trzeba ją znaleźć. Nie wiadomo, w czyje ręce może wpaść. Mogą 
znaleźć ją Fagowie... albo nawet Sullowie. Iss zdjął ze stojaka czarny pogrzebacz i zaczął odwracać płonące 
głownie. Po chwili opanował się na tyle, by wrócić do bieżącej sprawy.
- Każ zanieść ciało Storrina Białym Szatom. Niech kapłani je pobłogosławią. Wyciągnij ich z łóżek, jeśli 
będzie trzeba. Gdyby utyskiwali, powiedz, że to rozkaz samego surlorda. I dopilnuj, by wdowa, matka czy 
ktoś, kogo po sobie zostawił, dostała należną rekompensatę.
Marafice chrząknął. Jego ogrom przytłaczał nawet w komnacie wielkości Okrągłej Sali, która zajmowała 
czwartą część najniższej kondygnacji w Beczułce. Protektor generalny Spire Vanis był niebezpiecznym 
zwierzęciem, nie zabawką, i Iss dobrze o tym wiedział.
- Ani razu nie wspominałeś, jaka to ważna sprawa odciągnęła cię spod drzwi Asarhii.
- Nie, nie wspomniałem. - Marafice Oko stał nieporuszenie. Jego spojrzenie twardniało wraz z ustami.
Iss wytrzymał jego spojrzenie. W Fortecy Masce wejście w posiadanie informacji nie wymagało ani dużego 
zachodu, ani dużych pieniędzy. Prędzej czy później pozna odpowiedź. Zadba o to Caydis Zerbina, poruszający się 
bezszelestnie w miękkich sandałach i obdarzony długimi zwinnymi palcami, wprost stworzonymi do otwierania 
zamków. Niewiele było rzeczy, których mały Caydis i jego ciemnoskórzy bracia nie wiedzieliby o Marafisie Oko. 
„Nóż woli swawolić z kobietami w ciemności, Sarab - wyśpiewał kiedyś Caydis swoim melodyjnym głosem. - 
Jego nocny grzyb jest brzydko uformowany”. Takie infomacje budziły w nim odrazę, zarazem jednak były 
użyteczne i Iss nieodmiennie kazał je sobie przynosić.
Odkładając pogrzebacz na miejsce, powiedział:
- Nieważne. Należy ją znaleźć. Trzeba wypytać służebną. Niemożliwe, by Asarhia na własną rękę 
zorganizowała taką przemyślną ucieczkę. Moja wychowanica jest bystrą dziewczyną, lecz zbyt naiwną i 
bojaźliwą, by bez pomocy wypełnić taki sprytny plan. Sadza we włosach, czołganie się z boksu do boksu, 
bezczelne podejście do bramy i podanie się za prostytutkę! - Iss urwał, jego blada ręka zacisnęła się na uchwycie 
pogrzebacza. - Służąca musiała maczać w tym palce.
Popatrzył na Noża. Twarz olbrzyma niczego nie zdradzała, gdy wymruczał:
- Wydobędę z niej prawdę.
- Zawołaj ją.
Iss puścił pogrzebacz, gdy Marafice Oko wyszedł z pokoju. Jasną i ciepłą Okrągłą Salę zdobiły jedwabne 
kotary i kilimy. W trzynastu czarnych cynowych lampach płonęła wonna ambra kaszalota, wydzielając słodki, 
jakby dziecięcy zapach. Tutaj, w świetle lamp, uczył Asarhię czytać i pisać. Raz, kiedy miała dziewięć lat, 
wróciła z dziedzińca zmarznięta jak sopel lodu. Zdjął jej wówczas buty i posadził przed ogniem, grzejąc w 
dłoniach jej drobne blade stopy.
- Dziewka zaraz tu będzie. - Nóż wrócił do komnaty, wprawiając w drżenie gobeliny i wiszącą na ścianach 
broń. - Ganron złożył meldunek. Potrojono straże przy Jałmużnej, Siwej i Gniewnej. Wschodnia brama...
Iss poruszył dłonią, uciszając Marafice’a Oko.
- Płonną też trzeba obsadzić. Niech stanie tam potrójna straż.
- Płonna wychodzi na pustkowie. Nikt przy zdrowych zmysłach nie opuści miasta od strony Zabitej Góry. 
Nie będę marnować ludzi na obsadzanie martwej bramy.
- Posłuchaj mnie i wzmocnij straże.
Marafice Oko spojrzał groźnie na swego surlorda. Jego wielkie ręce zacisnęły się na broszy wyobrażającej 
psoboja. Po chwili miękki, ołowiany stop przybrał kształt czegoś, co bardziej przypominało psa aniżeli ptaka.
Iss wyjaśnił swoje pobudki dopiero wtedy, gdy Nóż pokiwał głową i mruknął:
- Rozkaz, surlordzie.
- Znasz historię Asarhii tak dobrze jak ja, Nożu. Została porzucona za Płonną Bramą. Za Płonną. Po raz 
pierwszy w życiu może pójść tam, dokąd chce. Czy, będąc nią, nie byłbyś ciekaw miejsca, w którym cię 
znaleziono? Nie chciałbyś stanąć na zamarzniętym gruncie i przez chwilę zastanowić się, dlaczego matka zostawiła 
cię na pewną śmierć? Jest wrażliwą dziewczyną. Skrywała różne rzeczy nawet przede mną, znam jednak dobrze jej 
uczucia. Niejeden raz krzyczała przez sen, rozpamiętując porzucenie.
Marafice Oko przetrawiał informacje, opuszczając ręce do pasa, gdzie wisiał długi, czerwony miecz. Po 
minucie milczenia przemówił:
- Jeśli jesteś pewien, surlordzie, że twoja wychowanica pójdzie do Płonnej, nie każ powiększać straży. Na 
pozór. Dziewczyna nie jest głupia, o czym świadczy udana ucieczka, i nie pokaże się przy bramie, jeśli uzna, że nie 
jest to bezpieczne. Niech podejdzie. Niech zobaczy tylko żebraków, przekupniów i uliczny brud. Niech podejdzie 
w dobrej wierze, nie spodziewając się niczego złego. Będę na nią czekać i zatrzymam ją, kiedy tylko się pojawi.
- Nie wolno jej skrzywdzić, Nożu, pamiętaj.
- Zabiła jednego z moich ludzi.
Iss zawrzał gniewem, lecz tego nie okazał. Spokojnym głosem powiedział:
- Nie zrobisz jej krzywdy.
- Ale...
- Dość! - Iss przeszył wzrokiem swojego zausznika i nie odwrócił się, dopóki nie nabrał pewności, że 
Asarhia wróci do niego cała i zdrowa. Ignorując Noża, spojrzał na relief nad paleniskiem. Z wapiennych słupów 
patrzyły na niego bestie nadziane na pale, dwugłowe wilki, kozy z kobiecymi głowami i piersiami, węże z 
graniastymi oczami owadów. Iss zadrżał. „Asarhia! Głupia dziewczyna. Nie skrzywdziłby jej, gdyby została. 
Caydis by dopilnował, żeby opływała w dostatki. Jej życie prawie wcale by się nie zmieniło”.
Rozległo się pukanie.
- Dziewka przyszła, panie.
Marafice Oko otworzył drzwi. Strażnik wepchnął do pokoju drobną czarnowłosą dziewczynę. Nóż 
błyskawicznie wykręcił jej rękę. Krzyknęła, ale była dość mądra, by z nim nie walczyć.
- Zostaw nas - rozkazał Iss strażnikowi.
Kiedy drzwi się zamknęły, odwrócił się do służki i potrząsnął głową.
- Katia. Mała Katia. Zaufałem ci, a ty mnie zdradziłaś. Widzisz, w jakie straszne kłopoty popadłaś?
Katii zadrżały usta. Jej śliczne ciemne oczy zerknęły na Noża. Olbrzym odwrócił głowę.
Issowi zrobiło się żal dziewczyny. Tak bardzo była przerażona i już raz tej nocy została zbita.
- Puść ją.
Nóż posłuchał natychmiast. Dziewczyna zaszlochała i postąpiła przed siebie, nie bardzo wiedząc, co robi. 
Przez chwilę rozglądała się po pokoju, potem padła do nóg surlorda.
- Proszę, jasny panie. Błagam. Nie wiedziałam, co ona zamierza. Bóg świadkiem, nic mi nie powiedziała. 
Ani jednego słowa. Gdybym coś wiedziała, przyszłabym do was... jak zawsze. Wszystko bym wam wyznała, 
panie, dalibóg, wszyściutko... - Zaniosła się cichym płaczem. Jej głowa podrygiwała, drobne ręce wplotły się w 
malowany jedwab jego szaty.
Iss pogładził jej lśniące kędziory.
- Cicho, dziecko, cicho. Wiem, że przyszłabyś do mnie. - Wsunął palce pod jej brodę i zmusił do 
podniesienia głowy. - Jesteś dobrą dziewczyną, prawda?
Katia przytaknęła. Łzy wezbrały w jej oczach, śluz spływał z nosa do ust. Iss podał jej chusteczkę.
- Proszę. Wytrzyj twarz... Już lepiej, prawda? Nie trzeba płakać. Znasz mnie i znasz Noża, i żaden z 
nas nigdy nie zrobił ci krzywdy, prawda? Nie ma się czego obawiać. Chcemy tylko usłyszeć prawdę.
Katia uciszyła się, ale nadal drżała.
- Panie, powiedziałam wszystko, co mi wiadomo. Ash... to znaczy, panienka Asarhia nie wspomniała 
słowem, że chce opuścić fortecę. Dusiła to w sobie przez cały zeszły tydzień. Od dnia, kiedy udała się na 
przejażdżkę po dziedzińcu, a po powrocie zastała Caydisa w swoim pokoju...
- Widziała go?
Katia pokiwała głową.
- Tak, panie. Wprawiła go w pomieszanie. Obiecała, że nie wygada, że zaniedbał obowiązki, jeśli on też nie 
wspomni wam o tym spotkaniu.
- Rozumiem. A tobie nic nie powiedziała? - Gdy Katia okazała wahanie, Iss nacisnął: - Wyznaj mi 
prawdę, dziecko.
- Ano... panienka wykręciła mi rękę i zagroziła, że zada więcej bólu, jeśli nie powiem, o co mnie 
wypytujecie, panie. - Katia skręciła w dłoniach jedwabną chustkę. - Rzekłam jej, że najbardziej chcecie 
wiedzieć, kiedy zacznie miesiączkować... to wszystko. Bóg świadkiem, nie dodałam nic więcej. Tamtego dnia 
panienka była jakaś dziwaczna. Zimna i rozeźlona. Kazała mi iść precz.
Iss poklepał ją po głowie.
- Dobra dziewczyna. Spisałaś się doskonale. Czy widziałaś jakieś oznaki miesiączki? Zastanów się, 
dziewczyno.
- Nie, panie. Bielizna była taka czysta, jakby panienka wcale jej nie nosiła.
Oddech zaszemrał w ustach Issa.
- Jakby wcale jej nie nosiła. - Rzucił znaczące spojrzenie Marafice’owi Oko. Po chwili podjął decyzję. 
- Jeszcze jedno pytanie i będziesz mogła odejść. Zrobiłaś inwentarz wszystkich rzeczy w komnacie Asarhii?
Katia przytaknęła.
- Czy zabrała coś więcej poza zapinką i szczotką, którą znaleźliśmy w śniegu?
- Nie, panie. Brakuje tylko szczotki i zapinki.
Iss nie przestawał głaskać jej po głowie.
- Nie ma więc niczego na sprzedanie i nie ma płaszcza, który by ją ogrzał. Jej pierwsza wycieczka do 
miasta okaże się niezbyt przyjemna.
- Najpewniej trafi na Jałmużny Rynek. - Marafice Oko usadowił się na filigranowym foteliku obitym 
atłasem. Wnosząc z siły, z jaką naciskał na poręcz, zamierzał ją skruszyć. - Tam też podwoję straże.
Iss pokiwał głową. Ufał rozsądkowi Noża. Do Katii powiedział:
- Spójrz na mnie, dziecko.
Katia podniosła głowę. Takie śliczne, pulchne stworzonko. Doskonałe połączenie szczwanej służki i 
lękliwego dziecka. Asarhia bardzo ją lubiła.
- Proszę, panie. Nie każecie mi wrócić do kuchni, prawda? Miejcie litość...- Wielkie brązowe oczy patrzyły 
błagalnie, drobne, trochę brudne ręce zaciskały się na jedwabiu szaty.
Iss przesunął dłoń na jej rozpalony policzek.
- Nie. Nie wrócisz do kuchni. Obiecuję.
Na twarzy dziewczyny odmalowała się taka ulga i radość, że aż przyjemnie było na nią popatrzeć. Kiedy 
całowała rąbek jego szaty, zalewała się łzami i mruczała słowa podziękowania, Iss skinął na Marafice’a Oko.
Katia była tak przejęta, że nie usłyszała, jak Nóż do niej podchodzi. Gdy złapał oburącz jej głowę przez 
chwilę myślała, że to pieszczota. Nawet podniosła rękę, żeby go dotknąć. Potem dłonie Noża zacisnęły się z siłą 
imadła i wówczas poznała prawdziwy strach. Spojrzenie, które posłała Issowi, rozdarło mu serce.
Jeden szybki ruch wystarczył, by skręcić jej kark.
***
„Ludzie za to umrą”.
Ogień i lód płonął w jego ciele i duszy. Ból był głęboki i wielowarstwowy jak skała przez miliony lat 
tworzona na dnie morza. Bezimienny znał ból. Znał jego ciężar i miarę, jego posmak i cenę. Stawy nękał miękki 
wapienny ból starości; nawet ugięcie i nie wspieranie się na nich nie przynosiło ulgi. Połamane i źle zestawione 
kości płonęły w ciele jak rozgrzane pręty, a wewnętrzne narządy skurczyły się i stwardniały, stopniowo tracąc 
swoje funkcje. Już nie wiedział, co to znaczy wyprostować plecy czy oddać mocz bez bólu. Nie pamiętał, kiedy 
ostatni raz odetchnął pełną piersią czy przeżuł kawałek mięsa, jeśli nie był płaski i mały.
Znał tylko ból.
Nie miał przeszłości.
Wytężał się codziennie, żeby ją odzyskać, aż pękały naczynia krwionośne w brzuchu i plecach, aż szczęki 
chwytał skurcz, rany spływały krwią, a drżenie ciała otwierało wrzody na skórze. Strach, że zrobi sobie krzywdę - 
niegdyś tak silny, że był jedyną myślą, którą przenosił w głowie z jednego roku na drugi - spłowiał do 
umiarkowanego niepokoju. Niosący Światło zawsze go opatrywał. Niosący Światło z maściami i bandażami, 
workami gazy i szczypcami. Niosący Światło nie pozwoli mu umrzeć. Bezimienny pojął to po wielu latach, a 
minęło ich nieporównanie więcej, nim się z tym pogodził. Teraz już nie odrzucał tej prawdy.
Prawda go uwolniła, nie od bólu - od tego nic nie mogło go uwolnić - ale od lęku przed śmiercią. 
Bezimienny już dawno stracił władzę nad mięśniami twarzy, lecz nadal wyrażała ona gorycz. Nawet ból tak 
straszny, że wydarł z niego pamięć o całych latach życia, nie mógł sprowadzić śmierci.
Nie chciał umierać; to była druga rzecz, którą wiedział. Za jakiś czas będzie wiedział więcej.
Czekanie. Tym było jego życie - czekaniem, bólem i nienawiścią. Czekał na przyjście Niosącego Światło, 
czekał na ochłapy światła i ciepła, które mu przynosił, i zlizywał je jak pies kawałki szpiku. Ręka na jego ramieniu, 
ciepła ręka, mogła go teraz sparzyć. Tęsknił za ciepłem, dotykiem i kontaktem, ale kiedy je otrzymywał, nie mógł 
ich ścierpieć. Kiedy ręka się cofała, odczuwał wyłącznie ulgę, lecz nim na dobre oderwała się od ciała, już tęsknił 
za nią na nowo.
Samotność nie przypominała bólu. Nie miała stopni ani odcieni; nie przybierała ani nie traciła na sile, 
nie zmieniała się z dnia na dzień. Trapiła go bezustannie, z chwili na chwilę, z godziny na godzinę, z roku na 
rok, gryząc gdzieś w głębi gardła, zżerając go kawałek po kawałku. Przerażało go to, co zostawało. Mógł 
wytrzymać uwięzienie, wytrzymać tortury i wykorzystywanie, a nawet czerwononiebieskie płomienie ognia i lodu, 
które płonęły w miejscu jego przeszłości. Ale samotność, zupełna samotność, sprawiała mu ból, którego znieść nie 
potrafił.
Przemieniła go w coś, czego nienawidził.
Bezimienny poruszył się w żelaznej komnacie, która była jego domem, jego nocnikiem i jego łóżkiem. 
Łańcuchy, pokryte dziobami i rdzą przez lata potu, moczu i fekaliów, nie zagrzechotały głośniej niż gdyby 
poruszyło nimi małe, słabe dziecko.
Nienawiść nie była dla niego niczym nowym; była ostatnią znaną mu rzeczą. Przyszła zbyt łatwo i 
pasowała zbyt dobrze, by być czymś zrodzonym w zamknięciu. Choć tęsknił za każdą wizytą Niosącego Światło, 
tęsknił za światem światła, ciepła i ludzi, darzył to wszystko głęboką, zimną nienawiścią. Jego zżerała samotność, 
a sam żywił się nienawiścią. Nienawidził lat przeżytych w ciemności, przetrwania bolesnego bezruchu i katuszy 
fizycznego bólu. Nienawidził tego, że stawiał czoło światu bez dni i nocy, pór roku, światła słońca czy chłodnego 
deszczu. Nienawidził tego, że przywierał do tego ostatniego strzępu siebie.
„Ludzie za to umrą”.
Liczenie go przerastało - nie znał liczb i ich rodzajów - ale słowa szeptane w ciemność wydawały się 
znajome, wypowiadane wiele razy. Niosły mu pociechę. Sprawiały, że mógł znieść myśl o wijących się i 
szczypiących stworzeniach, umieszczonych pod skórą na rękach, plecach, udzie. Słowa przemieniały piłowanie ich 
chitynowych szczęk w miękki, możliwy do wytrzymania pomruk.
Skóra na twarzy Bezimiennego popękała i zaczęła krwawić, gdy zmusił się do uśmiechu.
„Ludzie za to umrą”.
Wystarczy przypomnieć sobie przeszłość, to wszystko. Przypomnieć sobie, kim był.
Już był silniejszy niż kiedyś. Niosący Światło o tym nie wiedział; myślał, że wciąż jest taki sam. Ale grubo 
się mylił. Bezimienny gromadził w sobie cieniutkie jak rogówka skrawki wspomnień, nawarstwiał je w ciemności 
jak gnijące, spleśniałe mięso. Już potrafił przypomnieć sobie myśli z dnia wczorajszego. Płacił za to drogo pod 
wieloma względami, zmuszał ciało do walki z bólem, kiedy jego umysł hołubił jakąś myśl, i stawy krwawiły, 
gdy narzucał sobie bezruch podczas snu. Jednakże teraz wiedział pewne rzeczy i mógł oceniać ich wartość. Przez 
niezliczone lata rozumiał ledwie tyle, co stworzenia, które dojrzewały w jego ciele, nieświadom niczego prócz 
głodu, bólu i pragnienia.
Miał teraz siebie. I spędzał dni czekając na okazję, by upomnieć się o więcej.
Kiedy Niosący Światło brał, kiedy schodził do komory ze swoim światłem i z ciepłymi pakunkami 
ociekającymi miodem i sosem z fasoli, kiedy kradł z jego ciała to, czego potrzebował, Bezimienny odkrywał 
rzekę ciemnych prądów. Ta oglądana w przelocie ciemność, te przypływy i odpływy płynnego szkła zaostrzały 
jego apetyt. Nurt płynął wyłącznie dla niego. I za każdym razem, gdy Niosący Światło rozcinał jego skórę 
grawerskim nożem i srebrnymi szczypczykami wyłuskiwał to, co było mu potrzebne, brzeg rzeki wił się coraz 
bliżej. Pewnego dnia przybliży się na tyle, że Bezimienny wejdzie w nurt. Pewnego dnia użyje tych wód, żeby 
zadusić płomienie, które płonęły w miejscu jego przeszłości.
Przybierając jak najwygodniejszą pozycję, z podkulonymi nogami i łańcuchami krzyżującymi się wysoko 
na piersiach, zaczął wytężać pamięć, próbując przywołać swoje utracone imię. Czas przychodził i odchodził. 
Ciemność zostawała. Wbrew staraniom i najgłębszym pragnieniom, umysł oderwał się od postawionego mu 
zadania i znów ukąsiła go samotność. W końcu zasnął. Jego sny pełne były ciepłych rąk, dotykających go, tulących, 
niosących w stronę światła.

Rozdział 16
GOŚĆ

Podczas jego dziesięciodniowej nieobecności ziemie klanu przykryła gruba warstwa śniegu. Klaczy nie 
podobały się miękkie, często wysokie po pierś zaspy i sama wybierała drogę, która, oględnie mówiąc, nie zawsze 
była najkrótsza. Raif zdał się na jej instynkt. Okrąglak już majaczył w polu widzenia, a on nie mógł wykrzesać w 
sobie krzty radości na myśl o powrocie do domu.
Niebo nad głową pokrywały pasma szarości i bieli, chmury rozciągnięte przez wysoko wiejące wichry. Za 
horyzontem szalała burza, zrodzona daleko na północy, na zamarzniętych Wielkich Pustkowiach. Wiatr gnany przed 
jej czołem kąsał niczym wściekły pies. Klacz srodze cierpiała od silnych podmuchów, chrapy miała oblodzone, 
oczy szkliste i załzawione. Mniej więcej co godzinę Raif zatrzymywał się i czyścił z lodu jej pysk i wędzidło, żeby 
nie powstały owrzodzenia od mrozu. Brakowało mu energii, by zatroszczyć się o siebie. Lisi kaptur zesztywniał od 
szronu, pozlepiana sierść sterczała jak lodowe kolce. Jego policzki zdrętwiały w miejscach zetknięcia z zimnym 
futrem.
Oczy go piekły, podrażnione kryształkami śniegu i z powodu śnieżnej ślepoty. Od pięciu dni wszystko, na 
co patrzył, było jakby rozmyte. Pozostali członkowie wyprawy na Szlak Bluddów prawdopodobnie mieli dość 
rozumu, żeby przeczekać najgorsze dni burzy, rozbić namioty pod osłoną wzgórza i przykryć je śniegiem. Raif 
zacisnął spękane od wiatru wargi w twardą linię. Nie chciał o nich myśleć. Wrócą, może dwa czy trzy dni później 
od niego, ale wrócą, a wówczas jego życie w klanie dobiegnie końca. Mace Blackhail tego dopilnuje.
„Raif Sevrance uciekł z pola bitwy - powie. - Jednoroczny złamał przysięgę”.
Raif podniósł pięść i wbił w piersi kruczy talizman. Wykonał robotę za Mace’a Blackhaila! Nie wiedział, 
jak by postąpił, gdyby mógł cofnąć czas i wrócić na Szlak Bluddów. Zabijanie kobiet i dzieci nie wydawało się już 
takie haniebne. Pięć dni samotności, piec dni ciężkiej jazdy złagodziło wspomnienie koszmaru.
Raif ściągnął wodze, nie pozwalając klaczy wkroczyć na wybraną ścieżkę. Zwalczył wątpliwości. 
Przeszłość była przeszłością i pragnienie jej odmiany nigdy nikomu nie przyniosło ulgi.
Gdy przecinał pastwisko, jego uwagę przyciągnęła strużka niebieskawego dymu, wznosząca się od strony 
okrąglaka. Przetarł obolałe oczy, lecz nie wyszło im to na dobre. Kiedy wreszcie pieczenie zelżało, skupił spojrzenie 
na dymie, wyśledził jego źródło. Dym snuł się z niebieskiego kamiennego dachu domu kamienia. Zaniepokojony, 
przymusił klacz do zwiększenia tempa. W domu kamienia nie było paleniska ani komina, tylko otwór w dachu, 
przez który uciekały opary z lamp. Wnosząc z ilości dymu, ktoś musiał palić tam ognisko.
Wszystko inne wokół okrąglaka wydawało się normalne. Longhead i jego załoga odśnieżyli dziedziniec, 
spiętrzając po bokach śnieg w sterty wielkie jak wozy. Szalała w nich gromada chłopaków. Przerwali zabawę i 
zaczęli mu się przypatrywać. Berry Lye, młodszy brat Banrona, wielki czerwonouchy podrostek z głową w 
kształcie rzepy, otrzepał śnieg z kozłowych spodni i wybiegł na powitanie. Chciał się dowiedzieć, jak udała się 
zasadzka. Ilu Bluddów wysadził z siodła Banron swoim młotem? Jak jego nowy oręż spisywał się w walce? Raif 
uciszył go jednym spojrzeniem. Nie był w nastroju na pogawędki z dzieciakami. Policzki Berry’ego 
poczerwieniały, dopasowując się barwą do uszu, i po chwili chłopak wyglądał jak lustrzane odbicie brata. Raif 
odwrócił się, nagle zawstydzony. Nawet nie wiedział, czy Banron żyje.
Berry pobiegł do okrąglaka, żądny podzielić się nowiną, że przynajmniej jeden członek oddziału powrócił 
żywy z wyprawy.
Raif zsunął się z konia i zaprowadził go do stajni. Było mu niedobrze. Co ma powiedzieć? Jak ma wyznać 
wojownikom i kobietom z należnym szacunkiem swoją przewinę?
Ze stajni wyszła śliczna, miedzianowłosa Hailly Tanner. Zarumieniła się, gdy ich ręce zetknęły się na 
wodzach. Raif, jak wielu młodych ludzi w klanie, przez wiele bezsennych godzin marzył o bladej, lekko 
piegowatej skórze Hailly i jej pięknych truskawkowych ustach. Wcześniej nawet na niego nie raczyła spojrzeć, 
co dopiero mówić o wychodzeniu po jego wierzchowca. A dziś? Stała przed nim, pytając nieśmiało, czy dać klaczy 
siana, czy owsa! Raif odpowiedział jej ponurym uśmiechem. Był teraz jednorocznym, stąd brała się różnica. Przed 
przysięgą był nikim, młokosem z pożyczonym łukiem, niegodnym jej uwagi pod żadnym względem. Wzruszył 
ramionami, udzielił jej instrukcji i odszedł.
Nie bacząc na tłum kobiet i dzieci, gromadzących się przed głównym wejściem, skręcił do bocznych drzwi. 
Nim coś powie czy zrobi, musi zajrzeć do domu kamienia. Sam.
Anwyn Bird stała w progu, ze splecionymi rękami, przypatrując mu się uważnie. Raif pomyślał, że zaprosi 
go na pieczyste, ale jego twarz musiała coś zdradzić, ponieważ siwowłosa matrona przepuściła go bez słowa. 
Gdy szedł sklepionym przejściem do domu kamienia, słyszał, jak woła innych na antałek ciepłego piwa i półmisek 
smażonego chleba. Ślina napłynęła mu do ust. Miał w tobołku suszone mięso, ale nie pamiętał, czy jadł je w drodze 
do domu.
Dom kamienia był otwarty. Poszarpane strzępy dymu i drobiny sadzy przepłynęły obok niego, gdy stanął w 
progu. Po chwili namysłu dokładnie zamknął za sobą drzwi.
W środku było ciemno od dymu, jak w wędzarni. Zapiekły go oczy. Początkowo widział tylko 
masywny, kanciasty zarys kamienia przewodniego. Stopniowo przyzwyczaił się do ciemności i zaczął rozróżniać 
szczegóły. Stanął niedaleko kamienia. Granit był śliski od grafitowego oleju. Twarde, mleczne minerały w 
zaskorupiałych dziobach lśniły jak odsłonięta kość. Sam głaz wydawał się jakby ciemniejszy. Może z powodu 
dymu.
W zachodnim kącie pomieszczenia płonęły szczapy polane świńską krwią; krew spowalniała spalanie. 
Wprost nad nimi widniał otwór do wypuszczania dymu, niedawno powiększony, ze skrajami pomazanymi smołą. 
Nie paliły się ani oliwne, ani łojowe kaganki. Podłoga domu kamienia zasłana była okruchami skały, które 
zachrzęściły pod jego butami, gdy postąpił w stronę kamienia. Mimo płonącego ognia w domu kamienia panował 
okropny ziąb. Spod mdłej woni palonej krwi przebijał się gryzący, kwaśny smród.
Raif ściągnął miękkie wewnętrzne rękawiczki i ukląkł przy kamieniu przewodnim. Nie był dobry w 
modlitwach. Tem nauczył swoich synów, że nie wypada prosić Kamiennych Bogów o nic dla siebie. Byli 
twardymi bogami, cierpienie ich nie wzruszało. Ludzkie życie i ich problemy nic dla nich nie znaczyły. Żądali 
przynależnego im miejsca w każdym okrąglaku, wymagali, by każdy w klanie nosił u pasa ich sproszkowaną istotę, 
lecz niewiele dawali w zamian... i nie odpowiadali na modlitwy maluczkich.
Palce Raifa zamknęły się na jelenim rożku, który zwisał z jego pasa. Ważąc w garści rożek, nagle 
uświadomił sobie, że nie ma potrzeby się modlić: Kamienni Bogowie towarzyszyli mu w zasadzce i w czasie 
długiej drogi do domu. Byli tutaj, w sproszkowanym kamieniu przewodnim u pasa. Wiedzieli o wszystkim, co 
chciał im powiedzieć.
Niepewny, czy ta myśl przynosi mu pociechę czy napawa niepokojem, położył dłonie na kamieniu 
przewodnim.
Kamień był twardy i zimny jak zamarznięte truchło. Raif musiał zwalczyć pragnienie cofnięcia rąk, 
świadom, że gest ten byłby przyznaniem się do porażki. Zwarł szczęki, w całej siły przycisnął dłonie do kamienia. 
Zgrabiały mu czubki palców, potem całe ręce, gdy naczynia krwionośne niosły chłód kamienia w stronę jego 
serca. Tępy ból zatętnił w lewym ramieniu. Światło wnikające przez źrenice zafalowało, w oczach się zaćmiło.
Drętwota rozprzestrzeniała się, łaskocząc ciało jak alkohol, który paruje po rozlaniu na skórze. Po paru 
minutach przestał czuć powierzchnię kamienia. Ból w ramieniu tętnił miarowo jak pompa ciągnąca wodę. Przez 
jedną chwilę Raif miał wrażenie, że on sam ściąga coś z przewodniego kamienia. Ogarnął go zupełny spokój, 
jakby zapadł w głęboki sen. Zrozumiał, że jeśli tylko sięgnie „poza” powierzchnię kamienia, wszystko będzie mu 
znane.
- Czemuś pomyślał, że zdołasz uleczyć kamień?
Głos zerwał kruchą nić więzi. Ból ustąpił, przyciąganie przeminęło. Spokój zapadł się do wewnątrz, 
wsączył się z powrotem w kamień. Zakręcający wir światła i ciemności tworzył przelotne obrazy. Raif zobaczył las 
wysokich drzew o koronach mieniących się błękitem i srebrem niczym morskie fale, potem jezioro zamarzniętej 
krwi, z taflą twardą jak ubity młotem metal, z nieforemnymi kształtami uwięzionymi głęboko w toni. Inne wizje 
przemykały zbyt szybko, by mógł pochwycić je czy zrozumieć: miasto bez nazwy i ludzi, para szarycłi, 
przerażonych oczu, kruk, który szybował na północ na skrzydłach wiatru, podczas gdy wszystkie inne ptaki 
uciekały na południe.
Nim zdążył powierzyć obrazy pamięci, ktoś szarpnął go za ramiona i odciągnął od kamienia. Ręce oderwały 
się powoli, z mlaśnięciem, gdyż przyssana skóra stawiała opór. Raif nie czuł bólu, tylko niejasne uczucie straty. 
Odwrócił się i spojrzał w czarne oczy Inigara Stoopa.
- Nie powinieneś dotykać kamienia, Raifie Sevrance - oznajmił cicho przewodnik. - Nie widziałeś, że jest 
pęknięty?
Raifowi serce nadal galopowało po wizjach ukazanych przez kamień przewodni i dopiero po paru 
sekundach pojął znaczenie słów Inigara.
- Pęknięty? Nie... nie rozumiem, o co ci chodzi.
Przewodnik wyciągnął dłoń, ciemną i sękatą ze starości.
- Pokażę ci.
Raif podał mu rękę, choć nie spodziewał się, że będzie potrzebować pomocy przy wstawaniu. I zdziwił się, 
gdyż nogi ugięły się pod jego ciężarem. Zatoczył się na kamień. Inigar podtrzymał go i pomógł złapać równowagę. 
Puścił Raifa dopiero wtedy, gdy mógł stanąć o własnych siłach.
Patrząc na niskiego przewodnika o zapadniętych piersiach, z posiwiałą głową i skórą cienką jak błona, 
Raif zastanowił się, jakim cudem zdołał mu dopomóc.
Inigar uśmiechnął się bez cienia uprzejmości.
- Za mną.
Niknąc w dymnej ciemności, pozostawił Raifowi niewielki wybór. Zatrzymał się po drugiej stronie 
kamienia przewodniego i potrząsnął głową.
- Oto, dlaczego palę dymiący ogień. Patrz.
Raif prześledził wzrokiem kierunek jego spojrzenia. Od górnej krawędzi kamienia do połowy wysokości 
biegła głęboka szczelina, ukazująca wilgotne i błyszczące wnętrze, pełna cieni jak bezdenna otchłań. Krwawiła 
grafitowym olejem.
- Zdarzyło się to pięć dni temu. - Inigar spojrzał na niego ostro. - O wschodzie słońca.
Odgadując pytanie skryte za słowami przewodnika, Raif odparł:
- Zasadzka się udała. Inni wrócą za dzień lub dwa.
Inigar zignorowałt te słowa. Przeciągnął ręką wzdłuż pęknięcia.
- Kamienni Bogowie sprawują pieczę nad wszystkimi klanami. Wbrew butnym twierdzeniom każdego 
naczelnika od czasów Wielkiego Zasiedlenia, nie mają swoich faworytów. Blackhailowie, Dhoone’owie, 
Scarpe’owie, Ganmiddichowie: wszyscy są równi w oczach tych, którzy mieszkają w kamieniu. Jeśli klan Scarpe 
odnosi zwycięstwo nad Gnashami, bogowie nie są niezadowoleni. Jeśli Ganmiddichowie oblegają okrąglak 
Croserów i zajmują go dla siebie, bogowie nie znajdują powodów do złości. Kamienni Bogowie stworzyli klany, 
wpoili nam głód ziemi i żądzę walki, więc się nie smucą, kiedy toczymy wojny i przelewamy krew. Wojna leży 
tak w naszej, jak i w ich naturze. Kiedy jednakże wydarzy się coś, co przeczy ich naukom i temu, co w nas 
zaszczepili, kiedy wydarzy się coś, co zagraża istnieniu klanu, bogowie wpadają w złość. - Inigar uderzył dłonią 
pęknięty kamień. - I oto, jak ją okazują!
Raif cofnął się.
- Tak, Raifie Sevrance. Cofnij się, dla dobra nas wszystkich.
Czując, jak gorąca krew napływa mu do twarzy, Raif zaczął kręcić głową. Nie mógł znieść widoku rysy w 
kamieniu.
- Ja... ja...
- Milcz! Nie chcę z twoich ust usłyszeć, co się wydarzyło. Bywa, że człek nie jest gotów na przyjęcie 
wieści lub nie potrafi podźwignąć ich ciężaru. - Inigar spojrzał mu prosto w oczy. - Tak jak przysięgi.
Raif skrzywił się. Ból odezwał się w jego ramieniu, tępy i pulsujący, jak po naderwaniu mięśnia.
- My trzej wiedzieliśmy, prawda? Jedenaście dni temu na placu. Ja, ty i kruk. - Przewodnik złapał łosiowy 
kaftan na piersiach Raifa, rozdarł go i odsłonił kruczy talizman. Zerwał kawałek kości i zacisnął go w ręku. - Nie 
ja ci go dałem i nie ja muszę się wstydzić. Może wina spada na was obu, na ciebie i na poprzedniego 
przewodnika. Tak czy inaczej, nie jesteś dobry dla tego klanu, Raifie Sevrance. Urodziłeś się pod kruczym 
znakiem, zostałeś wybrany do patrzenia na umarłych. I lękam się, że jeśli zostaniesz wśród nas, będziesz 
przyglądał się, jak umieramy, póki twoje oczy nie nasycą się widokiem śmierci. Już widziałeś śmierć swojego 
ojca, dziesięciu naszych najlepszych wojowników i naszego naczelnika. A jednak to nie wystarczyło, prawda? 
Musiałeś jeszcze zobaczyć śmierć Shora Gormalina. Shora. Najzacniejszego człowieka w klanie. Był orłem. 
Powiedz mi, jakie prawo ma kruk do patrzenia na śmierć orła?
Raif wbił wzrok pod nogi. Nie znalazł odpowiedzi.
Inigar Stoop jeszcze nie skończył.
- A co z twoim bratem, Raifie Sevrance? Kto poświadczył twoją przysięgę i wziął od ciebie twój kamień 
ślubów? Jakąż to nową hańbę mu przyniosłeś? Gdybym to ja miał brata, który miłuje mnie z całą siłą swego 
niedźwiedziego talizmanu, który wstawia się za mną, gdy nikt inny nie chce tego uczynić, który wiąże swój los z 
moim bez chwili wahania, uważałbym się za wybrańca bogów. Czciłbym go i byłbym mu posłuszny, i do 
końca swoich dni odwdzięczałbym mu się za okazane zaufanie. Nie przyniósłbym mu wstydu ani słowem, ani 
uczynkiem.
Raif zakrył twarz rękami. Przez pięć ostatnich dni nie chciał myśleć o Dreyu. Przewodnik zmusił go do 
tego. I wiedział, że usłyszał z jego ust słowa prawdy.
Inigar otworzył dłoń i upuścił kruczy talizman na podłogę.
- Przyszedłeś tutaj, by szukać rady Kamiennych Bogów. Popatrz więc bacznie na kamień przewodni i 
zobacz, czy nie podsuwa ci żądanej odpowiedzi. - Zatrzymał spojrzenie na szczelinie w kamieniu na tyle długo, by 
Raif zrozumiał, o co mu chodzi, a potem odwrócił się i wszedł w dym. - Kiedy skończysz, idź do tych, którzy 
wylegli na dziedziniec, żeby cię powitać. Czeka tam na ciebie gość.
Raif zamknął oczy. Stał bez ruchu, bojąc się dotknąć kamienia. Minęło sporo czasu, nim podniósł talizman i 
wyszedł.

***
- Dajcie mu spokój! Wszyscy! - Anwyn Bird parła przez tłum na placu, rozpychając ludzi taranem 
zrobionym z pełnej tacy. - Nie widzicie, że ten jednoroczny musi się najeść i napić, zanim zanudzicie go 
pytaniami?
Matrona klanu uśmiechnęła się z taką dumą, że Raifa zapiekł wstyd.
- Proszę, młodzieńcze. Oto najprzedniejsze piwo, jakie w życiu uwarzyłam. Wypij na zdrowie.
Raif wziął od niej róg z piwem, wdzięczny, że ma na czym skupić oczy. Odbite od śniegu promienie słońca 
raziły go po wyjściu z mroku domu kamienia. Rzeka twarzy, rozgorączkowanych i zasypujących go pytaniami, 
pchała go do ucieczki. Nie uciekł. Ci ludzie tworzyli jego klan i mieli prawo poznać los swoich krewnych. 
Podniósł róg do ust, wciągnął w płuca bogaty, drzewny aromat piwa długi czas dojrzewającego w dębowych 
beczkach, a po spuszczeniu przez trzy dni podgrzewanego przy palenisku. Anwyn miała rację: to było jej najlepsze 
piwo. I właśnie dlatego postanowił go nie pić.
Wspierając róg na piersi, próbował znaleźć w tłumie Rainę i Effie. Nie mógł ich wypatrzyć. Grupka 
ludzi stała w ciemności za wierzejami. Może one też tam były.
- Chcemy wiedzieć, co się stało, młodzieńcze. - Był to Orwin Shank; jego duża czerwona twarz wyrażała 
powagę i zmartwienie. - Ale nie musisz się spieszyć. Opowiesz wszystko w swoim czasie.
Raif powoli pokiwał głową. Dlaczego traktowali go tak życzliwie? To tylko pogarszało sprawę. Zmusił się 
do spojrzenia na Orwina Shanka.
- Bitty żyje i ma się dobrze. Walczył dzielnie, jego miecz ściął co najmniej dwóch Bluddów.
Orwin Shank zacisnął rękę na jego ramieniu. Łzy zaskrzyły się w jego jasnoniebieskich oczach.
- Przynosisz wieści, które niczym miód słodzą ojcowe serce, Raifie Sevrance. Jesteś dobrym chłopcem, 
dziękuję ci za to.
Słowa Orwina Shanka stały w tak wielkiej sprzeczności z tymi, które padły wcześniej z ust Inigara Stoopa, 
że Raifa zapiekły oczy. Nie zasłużył na nie. Omiótł zebranych spojrzeniem i przemówił. Bał się, że jeśli tego nie 
zrobi, za chwilę zabraknie mu odwagi.
- Zasadzka się udała, wszystko przebiegło zgodnie z planem. Corbie Meese poprowadził ludzi z północnej 
strony drogi, Ballic Czerwony z południa. Mój brat został wybrany na dowódcę odwodu. Bitwa była zażarta i 
Bluddowie walczyli zaciekle, ale pobiliśmy ich, zepchnęliśmy w śnieg i odnieśliśmy zwycięstwo. - Jego oczy 
znalazły Sarolyn Meese, pulchną, dobroduszną żonę Corbiego. - Corbie walczył niczym Kamienny Bóg. Serce 
rosło na jego widok.
- Nie został ranny? - Sarolyn dotknęła jego ręki, czekając na odpowiedź.
- Nie. Parę draśnięć, to wszystko.
- A co z Ballikiem?
Raif nie wiedział, kto zadał to pytanie, ale odpowiedział najlepiej, jak potrafił. Później padły inne pytania, 
wszyscy chcieli poznać los swoich najbliższych. Raif odprężył się w trakcie mówienia. Omijanie wydarzeń, jakie 
rozegrały się później na polanie, okazało się zdumiewająco łatwe. Dla zebranych ważni byli tylko synowie, 
mężowie i bracia: czy żyją, czy są zdrowi i czy dzielnie walczyli. Raif z ulgą stwierdził, że może mówić prawdę, 
która nie krzywdzi ani jego, ani żadnego z członków wyprawy.
Kiedy Jenna Walker wysunęła się do przodu i zapytała o syna, spokój przeminął bez śladu.
- Toady został ciężko ranny. Być może nie żyje.
Jenna Walker odepchnęła ludzi, którzy podeszli, żeby ją podtrzymać i pocieszyć. Zielone oczy, wyostrzone 
gniewem, przyszpiliły Raifa do miejsca.
- Dlaczego nie jesteś pewien? Dlaczego przybyłeś tu przed innymi? Co się stało po zasadzce?
Raif zaczerpnął powietrza. Bał się tej chwili od pięciu dni.
- Jak sprawił się Banron? - Wielki, rzepogłowy Berry Lye przepchnął się na czoło tłumu. - Ile wrażych 
czaszek otworzył swoim młotem?
- Powiedz nam, dlaczego wróciłeś przed innymi, Raifie Sevrance. - Jenna Walker trzęsła się, mówiąc te 
słowa. - Mów.
Raif przeniósł spojrzenie z Berry’ego na kobietę. Otworzył usta.
- Dość! - Raina Blackhail wyszła z cieni za skrzydłem wierzei. Odziana w miękkie skóry i delikatną 
czarną wełnę, pod każdym względem wyglądała jak żona naczelnika klanu. Sobolowe futro pod szyją i na 
mankietach falowało z każdym jej oddechem, a w srebrnym nożu przy biodrze przeglądało się słońce. Tłum 
rozstąpił się przed nią. - Ten jednoroczny ma za sobą długą drogę przez kopne śniegi. Niech powie, kto 
zginął albo został ranny, a potem dajcie mu czas na wypoczynek i jedzenie.
Strój miała prześwietny, lecz oczy matowe i twarz wychudzoną. Raifa przeniknął dreszcz, gdy zauważył, 
że jej wdowie pręgi nadal spływają krwią.
- Powiedz Berry’emu o jego starszym bracie.
Był to rozkaz, i on go posłuchał, oczami wyobraźni widząc leżące w rowie, szarpane przez psy ciało 
Banrona Lye. Dał Berry’emu i jego bliskim niewiele nadziei, mówiąc, że Banron nie poruszył się, nawet gdy psy 
zostały wybite. W gruncie rzeczy był pewien, że Banron nie żyje. Wspomniał, jak stał po drugiej stronie Szlaku 
Bluddów, patrząc...
„Urodziłeś się pod kruczym znakiem, zostałeś wybrany do patrzenia na umarłych”.
- A inni? - Głos Rainy przeciął jego myśli.
Pokręcił głową.
- Nie widziałem, by upadł ktoś jeszcze.
Rozluźnione dłonie i spuszczone oczy wyrażały ulgę. Ten i ów ze starszych pomacał mieszek ze 
sproszkowanym kamieniem przewodnim, składając dzięki bogom. Ale na wielu twarzach Raif ujrzał milczące 
zapytania, które Jenna Walker wcześniej ubrała w słowa. Raina dopilnowała, by nikt ich nie zadał: po prostu 
zawróciła do okrąglaka. To wystarczyło, by wszyscy ruszyli za nią. Anwyn dopomogła, obiecując gorące piwo i 
smażony chleb wszystkim, którzy wejdą do środka.
Raif nie poruszył się, patrząc, jak jedna osoba po drugiej niknie w okrąglaku. Pragnął nad życie pospieszyć 
za nimi, odszukać Effie, wziąć ją w ramiona i przytulić do serca. Jednakże już nie wiedział, czy ma prawo to 
zrobić. Raina naumyślnie zatrzymała ją z dala od zgromadzenia na placu, chcąc zaoszczędzić bólu i osłonić przed 
krzywdą.
Oto, co musiał teraz zrobić: osłonić Effie, Dreya i swój klan przed krzywdą. Inigar Stoop wyraźnie dał mu 
to do zrozumienia.
- Raif.
Poderwał głowę na głos, którego nie słyszał od pięciu lat. Z okrąglaka wyszedł mężczyzna barczysty 
jak niedźwiedź, z rudawym zarostem i lekko miedzianymi oczami. Zerkając w śnieżne chmury, powiedział:
- Miałem nadzieję na łaskawsze światło. Dalibóg, w przychylnym blasku wyglądam tak, jakbym ważył 
o pół kamienia mniej.
- Wuju.
Angusowi Lokowi wystarczyły tylko trzy kroki, by dotrzeć do Raifa. Zamknął go w potężnym 
niedźwiedzim uścisku i ścisnął tak mocno, że zatrzeszczały żebra. Wreszcie puścił go i odsunął na długość ręki, po 
czym przyjrzał się tak bacznie, jak gdyby był koniem, o którego zamierzał się targować.
W zamszowych spodniach i płaszczu do jazdy konnej, w wysokich czarnych butach i z tyloma skórzanymi 
pasami skrzyżowanymi na piersiach, że wystarczyłoby ich na uprząż dla pary koni, Angus Lok w każdym calu 
wyglądał na wytrawnego podróżnika. Policzki miał zaczerwienione od mrozu, wargi potarte pszczelim woskiem, a 
uszy owiązane paskami miękkiej skóry, żeby ustrzec się przed wrzodami i odmrożeniem.
- Na Kamiennych Bogów, chłopcze! Aleś ty wyrósł! - Potarł kłykciami dwunastodniowy zarost na jego 
policzku. - A co to takiego? W twoim wieku miałem tyle włosów na głowie, ile ty na szczęce!
Nie było na to odpowiedzi. Raif uśmiechnął się. Nie miał pojęcia, co zwiastuje obecność Angusa, ale 
wiedział, że wujowi można zaufać i że należy mu się szacunek. Ojciec mówił tak wiele razy, nawet gdy zmarła 
osoba, która ich połączyła: Meg Sevrance, żona Tema, matka Dreya, Raifa i Effie, siostra Angusa Loka.
Wyraz twarzy Angusa uległ raptownej zmianie. Piwne oczy uważnie wpatrzyły się w siostrzeńca.
- Przybyłem wczesnym rankiem. Raina powiedziała mi o Temie... Twój ojciec był prawym człowiekiem. 
Dobrym mężem dla Meg. Uwielbiał ją. - Angus uśmiechnął się łagodnie do swoich myśli. - Choć muszę 
przyznać, że nie lubiłem go od pierwszego wejrzenia. Nie było rzeczy, której nie robiłby lepiej ode mnie. 
Posłuchaj tylko: polowanie, strzelanie, picie, tańcowanie...
- Tańcowanie? Mój ojciec tańczył?
- Jak diabeł w wodzie! Wystarczyło, że usłyszał muzykantów, a zaczynał stukać obcasami i drobić 
nogami. Pysznie wyglądał w swojej niedźwiedziej czapie i w niedźwiedzim serdaku. Pewnikiem dlatego moja 
siostra się w nim zadurzyła, bo co jak co, ale urodą to nie grzeszył. Przynajmniej wtedy tak myślałem.
Raif z trudem zapanował nad łzami cisnącymi się do oczu. Nie wiedział, że Tem był urodzonym 
tancerzem. Angus dotknął jego ramienia.
- Przejdźmy się krzynę, mój chłopcze. Spędziłem w siodle dwa długie tygodnie i z chęcią rozprostuję 
stare nogi.
Raif zerknął w stronę okrąglaka.
- Muszę zobaczyć Effie.
- Dopiero co ją zostawiłem. Jest w dobrych rękach, z Rainą. Może zaczekać troszkę dłużej na swojego brata.
Raif nie był przekonany, a jednak ustąpił, gdyż jasne było, że Angus chce z nim pogadać.
Światło słońca przemieniło pastwisko w idealną równię, białą i gładką niczym kurze jajo. Młode świerki i 
sosny wcale nie wyglądały jak drzewa; te dziwaczne, garbate kopce wielu zwało duchami sosen. Śnieg pod nogami 
był sypki i ziarnisty, wiatr przesiewał go nieustannie, nie pozwalając zamarznąć. Na powierzchni rysowało sie parę 
zajęczych tropów, delikatnych i krętych jak wełniane nitki.
Raif znalazł pewną pociechę w przechadzce po znajomym terenie. Słowa Inigara Stoopa tłukły mu się w 
głowie. „Lękam się, że jeśli zostaniesz wśród nas, będziesz patrzył, jak umieramy, póki twoje oczy nie nasycą się 
widokiem śmierci”. Zadrżał. Wszystko teraz wyglądało inaczej. Próba uratowania kobiet i dzieci Bluddów od 
spalenia żywcem była błędem. Nikogo nie uratował. Zgotował im los stokroć gorszy.
- Masz. Wypij.
Głos Angusa Loka zdawał się napływać z bardzo daleka. Raif dopiero po chwili oderwał myśli od polany 
przy Szlaku Bluddów. Angus wcisnął mu flaszkę w rękę. Raif ważył ją przez chwilę, potem podniósł do ust. 
Klarowny płyn był taki zimny, że zapiekł go w dziąsła, zupełnie pozbawiony smaku i dość tęgi, by pozbawić go 
tchu. Angus zwolnił kroku. Po paru minutach zatrzymał się przy strzelistej sośnie i wsparł się plecami o jej pień. 
Grudki śniegu posypały sie z gałęzi na jego buty. Nieznacznym ruchem ręki wskazał na flaszkę w króliczym 
futrze, zachęcając Raifa do picia. Raif nabrał w usta odrobinę gorzałki.
- Przeżyłeś trudne chwile na Szlaku Bluddów. - To nie było pytanie. Angus rozwiązał rzemienie na 
nadgarstkach i zdjął rękawice z wybornej foczej skóry. Jego ubranie, prosty miecz wędrowca przytroczony do 
biodra i krótko ścięte włosy zdradzały cudzoziemca. Nie należał do klanu. Tem powiedział, że Angus i jego 
siostra wychowali się pod Ule Glaive, blisko granicy klanu Ganmiddich. Tem był jednorocznym u 
Ganmiddichów, gdy ten bogaty klan pograniczny urządził letnie tańce dla swoich młodzieńców i dziewcząt. 
Angus też został zaproszony - Raif nie przypominał sobie, z jakiej racji - ale pamiętał, że Krab Ganmiddich, 
naczelnik Ganmiddichów, zakazał mu przychodzić, chyba że przyprowadzi kobietę do tańca. Angus zabrał Meg. 
Tem ujrzał ją i według słów Gata Murdocka, który też był obecny, przez całą noc nie pozwolił jej zatańczyć z 
nikim innym. Pobrali się dwa miesiące później, kiedy tylko Tema przestała obowiązywać przysięga jednorocznego.
Meg Lok już nie wróciła do domu. W dniu, w którym poślubiła Toma Sevrance, została przyjęta do klanu.
- Raina mówiła, że trafiasz w cele po ciemku. - Angus wywrócił rękawice na lewą stronę i czyścił 
nożem podszewkę. - Mówiła też, że kiedy wraz z Dreyem wróciliście ze złych ziem, wspomniałeś, że 
wyczułeś napad.
Żar oblał Raifowi policzki. Kto dał jej prawo do powtarzania takich rzeczy obcemu?
- Inni powiedzieli mi, że masz problemy z Mace’em Blackhailem, kłócisz się z nim na oczach 
wojowników, nie słuchasz jego rozkazów...
- Mów, o co ci chodzi, Angusie. Sam dobrze wiem, jak się przedstawia moja sytuacja w klanie.
Jego złość nie wywarła żadnego wrażenia. Angus niespiesznie wywrócił i założył rękawice, oczyścił i 
schował nóż, i dopiero wtedy powiedział:
- Interesy każą mi jechać do Spire Vanis. Przyszło mi na myśl, że powinieneś pociągnąć ze mną.
Raif spojrzał mu w oczy, w niewzruszone tęczówki usiane plamkami mosiądzu. „Ile wie? Rozmawiał z 
Inigarem Stoopem?”
- Skąd ten pomysł? - zapytał ponuro. - Kto ci go podsunął?
Angus Lok rzucił spojrzenie, które wprawiło go w przekonanie, że wcale się nie powinien się odzywać. 
Angus nie należał do klanu, ale był krewnym. Należał mu się szacunek.
- Kiedy ktoś wraca przed tymi, z którymi wyruszył, zwykle świadczy to, że coś ich poróżniło. A 
ucieczka z pola bitwy jest zdradą wobec klanu. - Twarz Angusa stwardniała wraz z jego głosem. - Nie jestem 
głupi, Raif. Słyszałem, coś rzekł na placu. O walce wiedziałeś sporo, ale o rannych tyle, co kot napłakał. Nie 
byłeś nawet pewien, kto przeżył, a kto nie. Jasne jak słońce, żeś nie widział zakończenia bitwy. Coś się stało, 
prawda? Coś, co sprawiło, że odjechałeś przed końcem.
Angus wyciągnął rękę, powstrzymując go od odpowiedzi.
- Nie chcę wiedzieć, co się stało. Sprawy klanu nie są moimi sprawami. Ale leży mi na sercu dobro dzieci 
mojej siostry, a z tego, co dziś rano obiło mi się o uszy, Mace Blackhail chce się pozbyć jednego z nich. Wiesz 
dobrze, że ucieczka z pola bitwy równa się własnoręcznemu ostrzeniu żerdzi do przewleczenia przez skórę na 
grzbiecie.
Raif wbił wzrok w ziemię. Jedno popołudnie, dwóch ludzi. Dwóch ludzi mówiących mu, że najlepiej 
będzie, jeśli opuści klan. Podniósł rękę do talizmanu.
Klan był wszystkim.
Tutaj było wszystko, co kochał i co znał. Ledwie jedenaście dni temu przysięgą związał się z klanem 
Blackhail na rok i jeden dzień. Gdyby Inigar Stoop odmówił wysłuchania przysięgi, gdyby odmówił ogrzania 
kamienia, wtedy wszystko potoczyłoby się inaczej. Byłby po prostu zwyczajnym chłopakiem, nie zaprzysiężonym 
nikomu ani niczemu. Gdyby opuścił pole bitwy jako Raif Sevrance, zostałoby mu to wybaczone. Niemal słyszał, 
jak Orwin Shank lub Ballic Czerwony wstawiają się za nim: „Chłopak jest młody, nie zaprzysiężony i nie 
wypróbowany. Czy można go winić, że zachował się jak niedoważony młokos?” Niestety, odjechał jako 
jednoroczny. Nikt nie będzie strzępił języka, żeby znaleźć usprawiedliwienie dla jednorocznego, który przed 
końcem walki opuścił pole bitwy. Niewykonanie rozkazu, sprzeciwianie się naczelnikowi klanu, nawet 
marnotrawienie strzał na wóz bojowy już stojący w płomieniach - wszystkie te przewinienia można by 
wytłumaczyć gorączką chwili czy nadgorliwością. Wojownicy wybaczyliby takie błędy. Ale nie znajdą 
wybaczenia dla kogoś, kto opuścił pole bitwy, gdy walka jeszcze trwała, i odjechał bez słowa...
Raif zacisnął talizman w garści. Angus miał rację. Mace Blackhail każe go powiesić za skórę na plecach. 
Prawda o polowaniu na bezbronnych, prawda o rzezi kobiet i dzieci popadnie w zapomnienie. Nie może być 
inaczej. Raif wiedział, że on sam nigdy nie wspomni o tym we własnej obronie. Robiąc to, zniesławiłby Dreya, 
Corbiego Meese’a, Ballica Czerwonego i całą resztę.
Nie mógł ściągnąć takiej hańby na swój klan.
Niech Mace Blackhail na swój sposób przedstawi to zdarzenie, niech wysnuje jakąś pokrętną opowieść, w 
której kobiety Bluddów będą uzbrojone po zęby; niech wszyscy uczestnicy rzezi wrócą do domów z 
przeświadczeniem, że tak było trzeba; niech prawda rozpadnie się w nicość wraz z poległymi na Szlaku 
Bluddów. Tak będzie lepiej.
Palec lodu zakłuł go w policzek. „Patrzący Na Umarłych”. Raif po raz pierwszy w życiu zrozumiał, co to 
znaczy być urodzonym pod kruczym znakiem. Kruk krążył po niebie, patrzył i czekał, a potem szarpał 
pozbawione życia szczątki. Inigar Stoop mówił prawdę. Jego obecność nie była dobra dla klanu.
Piąty kamień przewodni klanu Blackhail, wycięty na kamiennych polach na południe od Trance Vor, 
stojący w okrąglaku od trzystu lat, pękł z powodu jego występku. Sam kamień kazał mu odejść. Raif nie pamiętał 
wszystkich obrazów, które mu pokazał, ale jednego był pewien. Żadne z tych miejsc nie było jego domem. Na 
ziemiach Blackhailów nie było krwawoczerwonych jezior ani srebrzystoniebieskich lasów. Kamień przewodni 
kazał mu odejść i wskazywał drogę.
Raif zadrżał, nagle przemarznięty do szpiku. Podniósł głowę i napotkał spojrzenie Angusa Loka. Duża 
szczera twarz i jasne miedziane oczy nie zdradzały wcześniejszej irytacji. Teraz Angus wyglądał na zmartwionego 
i popatrywał na wschód, może wypatrując powracającego oddziału czy nadciągającej burzy.
Minęło pięć lat od czasu jego ostatniej wizyty. Effie była wtedy malutka. Raif próbował sobie przypomnieć, 
co wie o wuju. Miał żonę i dzieci, lecz nie pamiętał ani ich imion, ani gdzie mieszkają. Nawet nie wiedział, z 
czego się utrzymują. Wiedział, że Meg darzyła Angusa głębokim siostrzanym uczuciem i za jej życia Angus 
odwiedzał okrąglak dwa razy do roku. Zawsze przywoził bogate podarki: miecze do ćwiczeń ze skamieniałego 
drewna, bryły zielonego szkła morskiego, pierścienie wyrzeźbione z kłów morsa, cięciwy uplecione z ludzkich 
włosów i małe sakiewki sporządzone ze skórek lemingów, idealnie nadające się do przechowywania krzesiwa.
Raif uśmiechnął się na myśl o bijatykach o podarki. Brali się z Dreyem za łby, jeden drugiemu 
rozkwaszali nosy. Kończyło się tym, że Tem dawał im klapsy, a Angus cudownym sposobem wyczarowywał z 
sakwy przedmiot taki sam, jak ten sporny. Meg łajała ich wszystkich bez wyjątku i wypędzała na dwór, skąd 
wracali po odzyskaniu zdrowego rozsądku.
Uśmiech Raifa zgasł powoli. Obejrzał się na okrąglak. Klan był wszystkim: domem, wspomnieniami, 
krewnymi. Gdy raz go opuści, nie będzie już miał powrotu. Nie można było złamać przysięgi, porzucić klanu i 
spodziewać się, że zostanie powitany z otwartymi ramionami. Ból zakłuł go w piersiach. Kochał swój klan.
- I co powiesz, chłopcze? Pojedziesz ze mną do Spire Vanis? Nie jestem już taki młody i przydałby mi się 
byczek do strzeżenia tyłka.
„Tak, Rafie Sevrance. Odsuń się, dla dobra nas wszystkich”.
Raif zamknął oczy i zobaczył broczącą ranę kamienia przewodniego. Zobaczył Dreya takiego, jakim 
widział go po raz ostatni: z młotem w dłoni, ze śliną ściekającą po brodzie, z ustami pełnymi słów, jakie włożył w 
nie Mace Blackhaih Nie. Oderwał się od wspomnień, nim zdołały głębiej wgryźć się w jego duszę. Na siłę 
przywołał wspomnienie Dreya z poranka, gdy ruszali urządzać zasadzkę. Z dwudziestu dziewięciu obecnych tylko 
on zgodził się poświadczyć jego przysięgę. „Gdybym ja miał takiego brata... nie przyniósłbym mu wstydu ni 
słowem, ni uczynkiem”.
Raif wyprostował się, wsparł dłoń na rękojeści miecza. Inigar Stoop miał rację. „Zostań, a niezależnie, co 
się stanie, okryjesz Dreya hańbą”.
Niebo pociemniało i burza ze złych ziem ruszyła na południe, gdy Raif odpowiadał Angusowi Lokowi.

Rozdział 17
TERAZ MY MUSIMY ZANIEŚĆ IM WOJNĘ

Psi Lord mocno ściągał wodze ogiera. Vaylo Bludd miał ciepłe miejsce w sercu dla starego konia, którego 
nazywał Psim Koniem. Leciwy wierzchowiec niedowidział i trzeba było wskazywać mu drogę, ale mimo 
podeszłego wieku krzepki był i wredny jak szczupak. Każdy, czy to człowiek, czy inny koń, znalazłszy się w 
zasięgu jego kopyt musiał się liczyć z potężnym kopniakiem w goleń czy w przyrodzenie. Ale choć Psi Koń od 
dawna miał w głębokiej pogardzie wszelkie zasady szkolenia czy posłuszeństwa, pamiętał dwie podstawowe rzeczy: 
nie wolno kopać psów i małych dzieci.
Vaylo obnażył w uśmiechu czarne i bolące zęby. Szkolenie ogiera było istną mordęgą. Nic niewart, 
mówili wszyscy, którzy rzucili na niego okiem, a jednak jedenaście lat później Psi Lord i jego nic niewart Psi Koń 
przemierzali rozlegle przestrzenie w najlepszej komitywie, jaka jest możliwa między wierzchowcem i jeźdźcem.
- Zapal pochodnie, człowieku! Nuże!
Jadąc na czele dwunastu ludzi, Vaylo słyszał, jak jego szósty syn woła o światło. Jak dzień długi, Hanro nic, 
tylko wywrzaskiwał rozkazy. Vaylo nie był do końca pewien, na kim próbuje wywrzeć wrażenie, ale poprzysiągł 
sobie, że gdy jeszcze raz syn każe zapalić pochodnie, złożyć meldunki zwiadowcom lub zatrzymać się, by 
załatwić naturalną potrzebę, podjedzie do niego na tyle blisko, by ogier mógł kopytem strzelić go w jaja. 
Wykrzykiwanie rozkazów wcale nie znaczyło, że jest się dowódcą. Hanro musiał wbić to sobie do głowy. 
Podobnie jak wszyscy jego bracia.
Nieskory do rozmyślań nad słabościami swoich siedmiu synów, Vaylo skierował uwagę na otoczenie. 
Przedwieczorne światło szybko gasło, śnieg pod nogami robił się niebieskawy i przejrzysty jak lód. Przed nimi 
leżały Miedziane Wzgórza, niegdyś będące podstawą zasobności i potęgi militarnej klanu Dhoone. Wydobywana 
tam miedź przysporzyła klanowi bogactwa, pozwoliła mu na zbudowanie największego okrąglaka na ziemiach 
klanów, przegrodzenie rzek tamami, zmianę biegu strumieni, zwiezienie wierzchniej warstwy górskiej gleby na 
północne nieurodzajne wrzosowiska i przekształcenie w żyzne pastwiska nieużytków, które zostawił po sobie 
wycofujący się lodowiec zwany Jęzorem Piekła.
Choć Vaylo Bludd pierwszy raz od czasu podboju wyprawił się na ziemie Dhoone’ów, niewiele baczył na 
bujną trawę, jeziora bogate w pstrągi czy stada łosi, tłustych i lśniących po dwóch sezonach wypasu na złych 
ziemiach, a teraz ciągnących na południowy wschód przez sosnowe lasy. Jego uwagę pochłaniał Szlak Bluddow.
Wnuczęta spóźniały się już cztery doby. Trzynaście dni temu wysłał po nie oddział do rodzinnego gniazda. 
Już powinni przybyć do Dhoone. Drybone przypuszczał, że być może zła pogoda zaskoczyła ich na wzgórzach i 
musieli ustawić wóz bojowy na dźwigarach i przeczekać burzę. Brzmiało to wiarygodnie, a Drybone był 
roztropnym człowiekiem - jak na Trenchlandczyka - jednak Vaylo nie mógł pozbyć się uczucia niepokoju. Jego 
psy zrobiły się swarliwe i skore do kąsania, a zapach Sargi Veysa snuł się wokół tronu Dhoone’ów jak 
torfowy dym.
W pewien sposób wyjazd z okrąglaka poprawił mu humor. Dom Dhoone’ ów nie był domem. Może za 
jakiś czas to się zmieni, kiedy przybędą synowe z dziećmi i po swojemu zagospodarują okrąglak, ale na razie 
miejsce to pełne było dziwnych ech, obcych cieni i wielkich pustych pokoi, które nie dawały się dostatecznie ogrzać 
ani oświetlić, niezależnie od liczby rozpalanych ogni. Siedziba Dhoone’ów przyprawiała go o ból zębów. Na domiar złego 
zamieszkali z nim czterej spośród siedmiu synów, użerający się jak lisy w norze, spiskujący, wykłócający się o ziemie i 
granice, co wieczór pijący na umór. I każdy sądził, że mógłby zająć jego, Psiego Lorda miejsce!
Vaylo Bludd wypluł grudę czarnego twarogu. Psy kłusujące przy pęcinach ogiera warknęły i zaszczekały, 
potrząsając łbami w skórzanych obrożach. Nie cierpiały, gdy się na nie pluło.
- Szukać - burknął. - Nie po to was brałem, byście orały śnieg łapami. Szukać. Znaleźć.
Chcąc im dokuczyć, zmusił ogiera, by wierzgnął i strzelił kopytami. Przeklęte psiska! Jechali od świtu, a one 
wytropiły tylko samotną owcę o szerokim grzbiecie, którą popędziły w górę łupkowego zbocza, i zamarzniętą na kamień, 
zadziobaną przez kruka kaczkę edredonową. A jednak, choć Vaylo po grubiańsku odnosił się do swoich psów, w głębi 
duszy był rad. Brak zapachów oznaczał brak ludzi, a brak ludzi oznaczał brak obcych na drodze.
Śnieg na szlaku był tak biały i równy jak piana na mocnym piwie. Przez cały dzień nie widzieli żywego ducha, a 
teraz, gdy światło gasło, nie zauważą ani śladów, ani obozowego dymu. Oto, dlaczego psy musiały zarobić na 
utrzymanie.
Psy wyczuły zmianę nastroju pana i z miejsca wysforowały się przed oddział, w zależności od długości łap 
skacząc albo przedzierając się przez śnieg. Vaylo usiadł głębiej w siodle, stara skóra zaskrzypiała wraz z jego kośćmi. 
Kamienni Bogowie! Ależ zimno! Sprawiało, że co minutę czuł napór na pęcherz. Wspomniał, kiedy pewnego dnia za 
młodu przejechał z granicy Trenchlandu do ojczystego okrąglaka, nie zatrzymując się ani dla opróżnienia pęcherza, ani dla 
wytrzepania z portek zmoczonej sieczki. Niewybaczalna głupota! Forsowna jazda musiała uszkodzić mu coś w 
bebechach.
- Vaylo, dłużej nie możemy jechać. Nawet z zapalonymi pochodniami.
Cluff Drybannock, lepiej znany jako Drybone, podjechał do jego boku. Vaylo usłyszał tętent następnego konia. Bez 
odwracania głowy wiedział, kim jest drugi jeździec. Hanro nie chciał uronić ani słowa z tego, co miał do 
powiedzenia Drybone.
- Przejedźmy jeszcze kawałek - rzekł głośno, żeby wścibski szósty syn nie nadwerężył sobie uszu. - Niech 
psy powęszą jeszcze przez jedną czy dwie mile.
Zerknął na człowieka, któremu ufał jak samemu sobie. Drybone był potężny niczym mur, z barykadą 
ramion i skórą barwy czerwonej gliny. Nie należał do klanu, nie całkiem. Jego matka była trenchlandzką dziwką, a 
ojciec... cóż, bękarty rzadko znały swoich ojców. Kiedy Drybone skończył siedem lat, matka wysłała go z 
Trenchlandu na ziemie Bluddów i zakazała powrotu. Nie był jednym z nich, i już nie chciał tego zmieniać.
Vaylo wciągnął powietrze przez popsute zęby. Nienawidził Trenchlandczyków. Jaką trzeba być matką, 
żeby w ten sposób potraktować własne dziecko? Jeszcze dziś pamiętał, jak zwalisty Yagro Wike o bulwiastym 
nosie złapał pędraka nad Potokiem, gdzie ten łapał pstrągi, i przyprowadził go do okrąglaka. Chłopak był chudy jak 
tyczka, na wpół zdziczały z głodu i od słonecznego udaru. Kiedy go zapytano, co robi na terytorium Bluddów, 
wyrecytował to, co wbiła mu do głowy wyrodna matka: „Jestem zrodzonym w Trenchu bękartem. Mój ojciec był 
Bluddem. Szukam go, by przyłożył rękę do mojego wychowania”.
Vayla z miejsca ujęła dzikość jasnoniebieskich oczu i zaciśnięte z determinacją pięści smarkacza.
„Bękart, co? - mruknął, wichrząc jego czarne jak noc włosy. - Będziesz pasować tu jak ulał. Jeśli nie 
upomni się o ciebie żaden z mężczyzn, wezmę cię za swego”.
Miało to miejsce przed dwudziestoma pięcioma laty. Obecnie Drybone był w pełni zaprzysiężonym 
członkiem klanu i najlepiej ze wszystkich władał mieczem, a jednak ciągle tkwiła w nim dusza bękarta. Nigdy go 
nie opuściła. Vaylo to wiedział. Rozumieli się wzajemnie, bękart dziwki i bękart naczelnika klanu. Obaj wiedzieli, 
co to znaczy ustępować miejsca przy stole, walczyć z prawdziwymi czy wyobrażonymi zniewagami, aż krew 
zalewała usta, i patrzeć na śmiech i besztanie prawowitych dzieci z zazdrością tak potężną, że wysysała siły jak 
długi dzień polowania. Vaylo dopilnował, żeby Drybone’owi wiodło się lepiej niż jemu, ale nie można było 
ochronić dziecka przed okrucieństwem innych dzieci. Samo próbowanie było błędem innego, gorszego rodzaju.
Drybone wyrósł na porządnego człowieka. Był bitny, pracowity oraz wyczulony na nastroje i pobudki 
innych ludzi, tak jak jest to tylko możliwe u bękarta. Vaylo wiedział, że jego synowie go nie znoszą, ale miał to w 
nosie. Lepiej niech się martwią o to, kto przejmie po nim schedę. Może dzięki temu wyrosną na ludzi.
- Balhagro odbiłby spory kawałek od traktu, żeby rozbić obóz. - Drybone zmrużył oczy, wpatrując się 
w ciemność za bladymi kręgami świateł pochodni. - I pomyślałby, żeby zatrzeć ślady wozu.
Psi Lord pokiwał głową. Co prawda miał gorsze zdanie na temat inicjatywy Balhagra, ale nie sądził, by 
Drybone się mylił. Z biegiem czasu zrozumiał, że nigdy nie przejrzy na wylot swoich ludzi i że nawet ci, których 
pozna najlepiej, zdołają go zaskoczyć. Balhagro był statecznym człowiekiem; właśnie dlatego otrzymał zadanie 
poprowadzenia oddziału. Poza tym, najstarsza córka powiła mu pierwszego wnuka, więc wiedział, jak pilnie należy 
strzec przychówku.
- Tak - mruknął Vaylo, nagle pewien, że Drybone na rację i że Balhagro rzeczywiście jest człowiekiem 
nadzwyczaj przezornym. - Szkoda, że nie wzięliśmy jastrzębi. W śniegu są lepsze od psów.
- Ostatnim razem, kiedy patrzyłem, brakowało twojej najlepszej pary. - Drybone zerknął na niego z 
pytaniem w bystrych niebieskich oczach.
Vaylo Bludd nieczęsto kłamał. Albo mówił prawdę, albo milczał. Spojrzał na Cluffa Drybannocka i 
zobaczył człowieka, który o powierzchowność dbał ani nie bardziej, ani nie mniej od innych. Warkocze miał 
ciasno, ale nie przesadnie splecione; ubierał się przyzwoicie, ale nie nosił paradnych soboli czy rysiów ani 
delikatnych skór z poronionych cieląt. Półtoraręczny miecz u jego pasa był krótszy niż większość mieczów 
opatrywanych tym mianem, lecz lśnił jak nowy i otulała go najlepsza jagnięca wełna. Vaylo nie musiał się 
oglądać, by wiedzieć, że jego szósty syn stanowi zupełne przeciwieństwo Drybone’a. Hanro był największym 
galantem w oddziale. Na nacieraniu warkoczy oliwą spędzał więcej czasu, niż większość kobiet poświęca na 
skubanie włosków z łydek. Jego ciemię zawsze było wygolone tak gładko, że czasami Vaylo zastanawiał się, czy syn 
po prostu nie wyłysiał.
Trącając boki ogiera, Vaylo wysunął się do przodu i nieznacznym ruchem ręki dał znak, by Drybone 
dotrzymał mu towarzystwa. We dwójkę podążali ciemną drogą, zostawiając resztę oddziału w świetle pochodni. 
Hanro przez jakiś czas kręcił się niezdecydowanie pomiędzy dwiema grupami. Kiedy Vaylo usłyszał, że syn 
wywrzaskuje rozkazy rozdrażnionym tonem zlekceważonego partnera do tańca, wiedział, że może rozmawiać 
swobodnie.
Pochylił się w stronę Drybone’a.
- Ta para już dawno powinna być w domu, Dry. Wysłałem je do Pieczyska Duffa, żeby się dowiedzieć, czy 
piecmistrz udzielił gościny Sardze Veysowi.
Drybone zastanowił się nad usłyszaną informacją. Jego szczupła, gładko ogolona twarz niczego nie 
zdradzała.
- Burze?
Vaylo pokręcił głową.
- Burze szalały na północy. Pieczysko Duffa stoi na południu.
- Myślisz, że ktoś je ustrzelił?
- Myślę, że ktoś je zatrzymał.
- Veys?
- Jest użytkownikiem magii, Dry. Oni umieją czarami ściągnąć ptaki z nieba.
Słowo „magia” wystarczyło, żeby Drybone polecił się opiece Kamiennych Bogów, najpierw dotykając 
powiek, a potem miedzianego flakonika u pasa. Flakonik zawierał miarkę sproszkowanego kamienia 
przewodniego.
- Jeśli stanowi zagrożenie dla klanu, powiedz, a ruszę drogą na południe i sam zajmę się jego gardłem.
Stare serce Vayla jakby się skurczyło, gdy padły te słowa. Drybone nie był człowiekiem, który rzuca 
słowa na wiatr. Dobrze o tym wiedział.
- Nie wiem, czy jest groźny, czy nie, Dry. Nie wiem nawet, czego chce wraz ze swoim panem. Wiem tylko, 
że nie ufam żadnemu z nich. I zaniepokoiło mnie, kiedy moje dwa najlepsze jastrzębie nie wróciły do domu z 
podróży, w którą wysyłałem je tuziny razy.
Drybone z łatwością mógłby wykazać, że przede wszystkim nie powinien przyjmować pomocy od Sargi 
Veysa. Ale jeśli nawet tak pomyślał, to milczał. Vaylo Bludd był mu za to wdzięczny. Nie potrzebował, żeby ktoś 
wypominał mu błędy. Życie z nimi było wystarczającą karą.
- Myślisz, że Sarga Veys spotkał się z kimś u Duffa? - zapytał Drybannock.
- To możliwe. Rankiem, kiedy odwiedził okrąglak, tylko węszył, wypytywał chłopców stajennych i 
podkuchennych. Szczwana z niego sztuka. Nie ufam człowiekowi, który gębę ma gładszą od półdupka.
- Nie prosił o nic w zamian za pomoc w najechaniu Dhoone’ów?
Vaylo popatrzył na niego. Drybone poważył się zadać śmiałe pytanie. Wielu Bluddów wiedziało, że w noc 
najazdu coś zapewniło im nienaturalną przewagę. Niewielu zdawało sobie sprawę, że ich naczelnik to 
zaaranżował, a jeszcze mniej liczni domyślali się, z kim wszedł w układy. Nikt nie znał warunków umowy. A 
teraz Drybone jakby nigdy nic zapytał o tak ponurą sprawę.
Może sprawiła to ciemność i cisza na szlaku, a może myśl, że jego wnuki są gdzieś tam na wzgórzach, 
zmarznięte i głodne, z wozem ugrzęzłym w śniegu, z wyczerpanym paliwem do lamp, ale z jakiegoś powodu 
Vaylo chciał się wygadać. Był Psim Lordem przez ponad trzydzieści lat i nie przypominał sobie, by kiedykolwiek 
przyszłość wydawała mu się tak niepewna. Przez całe życie brał bez pytania wszystko, co było mu potrzebne. 
Obawiał się, że teraz Kamienni Bogowi zażądają zapłaty.
Zamykając lewą rękę na mieszku ze sproszkowanym kamieniem, ściszonym głosem zaczął:
- Veys i jego pan knują jakieś bezeceństwo, Dry. Kiedy pierwszy raz przybyli do mnie sześć miesięcy 
temu, powiedzieli, że nie chcą nic w zamian za pomoc. Rzekli, że klany muszą zostać zjednoczone pod jednym 
przywódcą i że ja, jako naczelnik najpotężniejszego z nich, nadaję się na wodza. Veys przysiągł, że jego pan nigdy 
nie upomni się o zapłatę. Aż do dziś się nie upominał. Czuję jednak w kościach, że to nieprawda. Podejrzewam, że 
zostałem wykorzystany, ale choćbyś mnie zabił, nie mam pojęcia, jak ani do czego.
Drybone nie zmienił wyrazu twarzy podczas tej przemowy. Jeśli był wstrząśnięty, zły lub rozczarowany, 
niczego nie okazał. Skierował swojego wałacha na środek drogi i dopiero wtedy powiedział:
- Musimy zatem być czujni, obaj. Od tej pory wszystkie nasze poczynania powinny być starannie 
przemyślane, a naszym naczelnym obowiązkiem musi być zabezpieczenie okrąglaka Dhoone’ów i przygotowanie 
się na nieznane zagrożenie z zewnątrz.
Vaylo zacisnął rękę na jego ramieniu. Obaj byli bękartami i obaj wiedzieli, co to znaczy bronić swojej 
własności przed tymi, którzy chcą ją wydrzeć. Wystarczyła mu świadomość, że wzajemnie służą sobie wsparciem, 
Od razu się rozluźnił.
W chwili, gdy spojrzał w oczy Drybone’a i wyczytał w nich dawne przywiązanie, wilcze wycie rozbiło 
szklisty bezruch nocy. Przeraźliwe i twarde, przeszyło umysł Vayla niczym brzechwa strzały. Włos zjeżył się na 
karku, a głęboko w trzewiach resztki ostatniego posiłku zaciążyły ołowiem. Wilczarz. Biorąc następny oddech, 
usłyszał poszczekiwanie innych psów, które popędziły w kierunku zawołania.
Obrócił się w kulbace i spojrzał w ciemność. Zawodzenie wilczarza dobiegało z północy, z zadrzewionego 
stoku nad drogą. Nie zatrzymując się, by wydać rozkazy albo dokończyć rozmowę z Drybone’em, przymusił 
ogiera do cwału.
Jak najdłużej jechał traktem, choć oczy bolały, gdy go wypatrywał. Śnieg sięgał po końskie pęciny i wielkie 
chmury niebieskich kryształów strzelały w jego twarz. Niejasno zdawał sobie sprawę, że pozostali jadą za nim, ale 
nie zwracał na nich uwagi. Pancerz z gotowanej skóry cisnął piersi jak gorset i Vaylo pomstował na tego, kto go 
zapinał. Wycie wilczarza doprowadzało go do obłędu. Trzymał psa od trzech lat i ani razu nie słyszał, by podobny 
dźwięk dobył się z jego gardła.
Gdy pokonał zbocze, para psów wysforowała się przed niego. Skowyczały i miotały głowami na boki, aż 
piana bryzgała im z pysków - rwały się, by wskazać mu drogę. Vaylo odezwał się do ogiera i stary rumak 
podążył w trop za nimi.
Limby, zgięte pod ciężarem świeżego śniegu, dygotały jak więzione wbrew woli stworzenia, kiedy je mijał. 
Młode drzewka, trącane bokami ogiera, pozbywały się swojego brzemienia i poduchy śniegu spadały na ziemię 
niczym dojrzałe owoce. Odsłonięte sosnowe igły lśniły ochronną żywicą, sycąc powietrze zapachem zimy i lodu. 
Vaylowi oczy łzawiły z mrozu i musiał je przecierać rękawicami z psiej skóry. Futro na kołnierzu zesztywniało od 
szronu z oddechu, a wełniany płaszcz ciągnął go za gardło, ciężki od zmarzniętego śniegu.
Psy wiodły ogiera wzdłuż skarpy, gdzie wiosną spływała struga, przez gęste kępy czarnych świerków i 
kamiennych sosen. Vaylo wyczuwał nierówności pod śniegiem, ale nie mógł być pewien, czy to koleiny, czy 
naturalne fałdy podłoża. Serce pęczniało w piersiach, jakby rozdęte przez jakąś nieznaną chorobę. Z ledwością 
mógł oddychać.
Nagle psy rozdzieliły się, przepuszczając ogiera na łagodnie nachylony skłon wysoko nad traktem. Wilczarz 
o potężnym karku i pysku barwy metalu stał na środku polany. Zawył ostatni raz, gdy jego pan się przybliżył. 
Vaylo wypuścił wodze i zsunął się z konia. Za wilczarzem czekały inne psy, ich ujadanie stawało się coraz 
cichsze, aż w końcu zupełnie umilkło. Oczy wilczarza płonęły w ciemności niczym dwa węgle. Vaylo ruszył w ich 
stronę, świadom, że nie zobaczy niczego dobrego. Był Psim Lordem i minęło wiele lat od czasu, gdy po raz 
ostatni mamił się złudną nadzieją.
„Jesteśmy klanem Bludd wybranym przez Kamiennych Bogów do strzeżenia boskich granic. Śmierć jest 
naszym towarzyszem. Twarde życie jest naszą nagrodą”.
Buńczuczna pieśń klanowa tłukła się echem w jego głowie. Słowa wypowiadane były tyle razy w ciągu 
tak wielu stuleci, że ich znaczenie przysłoniły warstwy stwardniałej skóry niepamięci. Vaylo nie chciał 
rozmyślać nad ich znaczeniem. Nie tej nocy.
Z trudem zginając zesztywniałe stawy, w chrzęście lodu wykruszającego się z futer, postąpił w stronę 
wilczarza. Pies skulił się i przypadł brzuchem do ziemi. Ciche zawodzenie wibrowało w głębi jego gardła, gdy lizał 
i obwąchiwał coś, co wystawało spod śniegu.
Vaylo padł na kolana. Śmignął biczem, odpędzając wilczarza. Krzyknął na niego ostro, jak nigdy dotąd, 
pewien, że zwierzę nie wróci do końca nocy. Nie zwracając więcej uwagi na niechętnie oddalającego się psa i jego 
ciche, niemal ludzkie skargi, ściągnął rękawice i wbił gołe ręce w śnieg.
Kopał, aż palce mu zsiniały, a skóra dłoni popękała i spłynęła krwią. Kopał, aż skórzane mankiety 
płaszcza zesztywniały od mrozu. Kopał, aż stracił czucie w rękach i zdarł kłykcie do kości, a śnieg pod 
paznokciami ubił się w soczewki lodu. Kopał, aż jego dłonie i przeguby spuchły od mrozu, krew przestała 
napływać do palców i ciało umarło. Inni przybyli z pomocą, lecz Vaylo nie chciał, by któryś się zbliżył. Przynieśli 
pochodnie, mówili do niego, ale on myślał tylko o wygrzebaniu ciała wnuczki spod śniegu.
Miała dziewięć lat. Była najbardziej niesfornym szkrabem, jaki kiedykolwiek nosił warkocz w gnieździe 
Bluddów. Zaczepiała i biła na miecze wszystkich chłopców w jej wieku, walcząc twardo i nieczysto. On sam 
nadal nosił otarcia na dowód jej zaciekłości. Tuż przed jego odjazdem do Dhoone skoczyła na niego znienacka w 
spiżarni i uderzyła w kolano mieczem ćwiczebnym starszego brata. Vaylo uśmiechnął się na wspomnienie jej 
dzikiego, triumfalnego chichotu. „Taka dziewczyna - pomyślał. - Taka dziewczyna jest Bluddem w każdym 
calu”.
Miała zamknięte oczy, ale usta otwarte i pełne śniegu. Cios młotem, który ją zabił, nie wytoczył krwi. 
Kopiąc i drapiąc, by wydobyć ciało, Vaylo karcił ją za bawienie się w śniegu. „Co dziadek zawsze powtarzał? 
Nigdy nie baw się w śniegu w obcym ci lesie”.
Kiedy wreszcie skończył, zerwał płaszcz z pleców, otulił ją mocno i zaniósł tam, gdzie Psi Koń mógł 
mieć na nią baczenie. Stary ogier nie kopał dzieci; z nim będzie bezpieczna.
A potem wrócił i znów zaczął ryć w śniegu.
Przez całą noc uwalniał swoje wnuczęta. Inni zajmowali się kobietami, jeszcze inni pracowali na drodze, 
wykopując mężczyzn, którzy polegli w obronie wozu. Vaylo poświęcił im niewiele uwagi. Jego wnuczęta były 
zmarznięte i dziadek musiał je ogrzać, musiał wygrzebać ze śniegu wszystkie drobne ciałka.
Nastał świt, przynosząc światło, które nie było mile widziane i nowy dzień jeszcze mniej pożądany. Chmury 
przysłaniały niebo. Śnieg był perłowy i szary, barwy surowego foczego mięsa. Sosny wokół polany zastygły w 
zupełnym bezruchu.
- Tego nie zrobili Sullowie.
Vaylo podniósł głowę, kucając przy ciele najmłodszego wnuka, malca ledwie dziesięciomiesięcznego. 
Drybone stał nad nim z twarzą pociemniałą z żalu.
- Sullowie nie zabiliby dzieci.
Vaylo pokiwał głową. Wiedział, co powoduje Drybone’em: był na wpół Trenchlandczykiem, a oni byli 
półkrwi Sullami. Odwracając się do zamarzniętego ciała dziecka, zaczął usuwać lód z delikatnych, czarnych 
włosów.
- Zrobił to klan Blackhail - wymruczał. - I teraz my musimy zanieść im wojnę.
Gdzieś, wiele mil na zachód, wilczy pies zaniósł się przejmującym wyciem.

Rozdział 18
WYJAZD Z DOMU

Effie i Raina wyszły z nimi. Gdy Raif tulił siostrę, przyciskając policzki do jej delikatnych, ślicznych 
włosów, zauważył, że coś porusza się w mrocznym korytarzu za drzwiami okrąglaka. Zaskrzypiały deski i 
szczupła postać wsunęła się do groty cieni pod schodami.
- To tylko Nellie Moss - powiedziała Effie, nie oglądając się w tamtą stronę. - Zawsze chodzi za Rainą. 
Pewnego dnia zamarznie w śniegu.
Raif odsunął się od siostry, żeby spojrzeć jej w twarz. Wielkie granatowe oczy barwy nieba o północy 
odpowiedziały mu spokojnym spojrzeniem.
- Co to znaczy, Effie? Dlaczego Nellie Moss miałaby zamarznąć w śniegu?
Effie wzruszyła ramionami. W rdzawego koloru sukience utkanej z ciężkiej koziej wełny wyglądała jak lalka 
w ubraniu dorosłej osoby.
- Nie wiem. Po prostu będzie martwa, to wszystko.
„O, bogowie”. Raif przytulił siostrę do piersi. Była taka maleńka - zbyt drobna jak na swój wiek. Kiedy 
nauczyła się z takim spokojem mówić o śmierci?
Delikatnie postawił ją na ziemi. Powoli odgarnął kosmyki, które spadły na jej oczy. Musiał uwierzyć, że 
będzie jej lepiej bez niego. Musiał.
- Effie będzie bezpieczna ze mną i Anwyn - zapewniła Raina, biorąc małą za rękę. - Drey wróci dziś lub 
jutro, a sam wiesz, jak bardzo ją kocha.
Raif nie odpowiedział.
Angus dotknął jego ramienia.
- Chodź. Wstaje świt. Ruszajmy w drogę. - Wyprowadził na plac Łosia i własnego konia, muskularnego 
gniadosza o bystrych oczach. Prószył lekki śnieg i Angus miał założony kaptur. Obrzeżające go futro, ciemne i 
lśniące, pochodziło z nieznanego Raifowi zwierzęcia.
Raif po raz ostatni odwrócił się do Effie i Rainy. Raina przez całą noc szykowała prowiant na drogę na 
południe. Ani razu nie zapytała, dlaczego odchodzi, ale wiedziała o kamieniu przewodnim i domyślała się, że na 
Szlaku Bluddów miało miejsce coś więcej prócz wygranej bitwy. Jak wcześniej Inigar Stoop, nie chciała poznać 
szczegółów. Raif nie wiedział, dlaczego postanowiła mu pomóc. Możliwe, że Inigar powiedział jej, iż jego 
obecność zaszkodzi klanowi. A jednak w to wątpił. Raina Blackhail nie należała do kobiet, które kierują się 
słowami innych.
Mimo to poślubiła Mace’a Blackhaila tego samego dnia, kiedy ten został naczelnikiem, niecałe czterdzieści 
dni po śmierci Dagra. Według Anwyn ceremonia była krótka i niewesoła, ani jeden zaprzysiężony członek klanu 
nie zatańczył nad mieczami. Sama Raina zaraz potem oddaliła się do domu kamienia i nikt, nawet Inigar, nie zdołał 
nakłonić jej do powrotu na własną ucztę weselną. Anwyn powiedziała, że Mace był wściekły i gotów wyłamać 
drzwi, gdyby nie odciągnęły go myśli o zasadzce.
Raif sięgnął do pokładów zwyczajnej wściekłości. Na próżno. Mace Blackhail wygrał. Miał wszystko: 
klan, żonę naczelnika klanu, chwałę z udanej zasadzki. Wszyscy ci, którzy kwestionowali jego przywództwo, albo 
nie żyli, albo odeszli, albo mieli związane języki.
- Wstawię się za tobą u Dreya - powiedziała Raina, przerywając jego rozmyślania. - Głos mojego męża nie 
będzie jedynym, jaki trafi w jego uszy. - Spojrzała mu w oczy i w tej chwili Raif poznał prawdziwy powód jej 
małżeństwa z Mace’em Blackhailem.
Dziwne, wcale nie było łatwiej mu odejść. Skoro ona mogła poślubić mężczyznę, którego nienawidziła, 
tylko po to, żeby strzec klanu, to co on mógł zrobić dla Dreya? Wyszeptał parę pożegnalnych słów do ucha Effie, 
potem podszedł do Angusa Loka, który czekał z jego koniem.
Usadowił się w siodle, wsunął wodze w rozcięcie w grubych rękawicach z psiej skóry, obrócił konia na 
południe. Nie obejrzał się na Effie ani na okrąglak.
„Nie jesteś dobry dla tego klanu, Raifie Sevrance”.
Bez słowa mocno kopnął boki Łosia i ruszył.
Angus Lok dopędził go godzinę później, gdy Łoś brnął przez stary śnieg na obrzeżach pastwiska. Raif 
przypuszczał, że wuj został, żeby na osobności porozmawiać z Rainą. Nie chciał się zastanawiać nad tematem tej 
wymiany zdań. Skupił się na drodze przed sobą.
Dzień budził się niemrawo. Rozjaśniło się, lecz światło nie miało kierunku ani widocznego źródła. Śnieg 
szarzał, jaśniejszy lub ciemniejszy w zależności od grubości warstwy, a odległość do grzbietu z piaskowca i 
leżącej poza nim tajgi trudna była do określenia. Raif polował w wielkim sosnowym lesie więcej razy, niż mógłby 
zliczyć. Jako dziecko wyobrażał sobie, że tajga ciągnie się w nieskończoność: choćby się szło nie wiem jak długo, 
nigdy nie dotrze się na drugą stronę.
Angus jechał w milczeniu. Po mniej więcej godzinie rzucił słowo gniadoszowi i wysunął się naprzód. 
Kierując się do stóp wzniesienia, podążał ścieżką łowiecką, o której Raif nie miał większego pojęcia. Myśliwi z 
klanu rzadko brali wzniesienie od wschodu, woląc łagodniejsze skłony po zachodniej stronie. Tutaj pokrywa śnieżna 
była cieńsza i Łoś po raz pierwszy tego dnia stąpał po twardym gruncie. Młode świerki i kamienne sosny lśniły w 
szadzi jak ciała wynurzające się z wody. Choć kora i igły zamarznięte były na kamień, ostry, żywiczny zapach 
przesycał powietrze.
Raif trzymał myśli w żelaznych karbach, blokując dostępu wszystkim poza najbłahszymi.
Mijały godziny, temperatura podnosiła się wraz ze słońcem. Pardwa zaskrzeczała na ośnieżonej 
karłowatej brzozie, daleko w dali jeleń zaryczał jak muł.
- Masz dobrego konia.
Raif był tak mocno skupiony na drobiazgach dotyczących jazdy w górę skalistego zbocza, że dopiero po 
dłuższej chwili zdał sobie sprawę, iż Angus przemówił. Podniósł głowę i zobaczył, że wuj jedzie niedaleko Łosia. 
Podróże wyraźnie nie były mu obce: cały był nasmarowany olejem lub woskiem, opatulony, okręcony i 
zakapturzony w obronie przed zimnem. Jego twarz lśniła powłoką pszczelego wosku i łosiowego sadła, a 
gdzieniegdzie oleju kopytkowego.
Widząc, na czym zatrzymało się spojrzenie Raifa, Angus wyszczerzył zęby w uśmiechu.
- Żona przysmażyłaby mnie na suchej patelni, a potem dała stratować osłom, gdyby coś się stało mej 
nadobnej gębie.
Raif zmusił się do uśmiechu. Nie chciał rozmawiać.
- Ma się rozumieć, jak przyjdzie co do czego, przymknie oko na tę dziwną pękniętą żyłkę. Daruje mi... 
dopóki nie odmrożę połowy nosa.
Raif zdawał sobie sprawę, że Angus chce go rozruszać, ale nie interesowały go jego żarty. Poza tym, 
niewiele wiedział o rodzinie wuja. Pod tym względem Angus był wielce powściągliwy w słowach.
- Jedziemy do twojego domu? - zapytał, czując się jak zdrajca.
Jeśli Angus Lok rad był z jego odezwania się, to niczego nie okazał. Pochylił się w siodle, żeby lepiej 
widzieć kopyta gniadego, którym zagrażały ostre skały.
- Może, kiedy załatwię sprawy na południu. Minęło dużo czasu, od kiedy moja żona widziała ciebie i 
Dreya. Nigdy jeszcze nie widziała Effie. Odcięłaby mi uszy, gdyby się dowiedziała, że miałem cię przy sobie i nie 
przywiozłem do domu. Zawzięta z niej niewiasta. Zwłaszcza w zimowe miesiące.
„Drey. Ile czasu zajmie mu rozbicie kamienia ślubów na proszek?” - Raif usłyszał własny głos.
- Nie pamiętam, czy twoja żona była kiedykolwiek w okrąglaku.
- Tak, chłopcze, lecz nie możesz tego pamiętać. Byłeś tycim brzdącem, a Drey jeszcze nosił futrzane 
pieluchy. Miał najbardziej umięśnione łydki, jakie widziałem u chłopca w jego wieku. I umiał nimi kopać - wykapany 
tata. - Angus Lok popatrzył w górę. Rudawa szczecina już przebijała się przez łój roztarty na brodzie, nadając jego 
twarzy dziki wyraz parzącej ryby. Jego oczy zmieniały barwę od miedzianej po ciemnobursztynową tak szybko, 
jakby farba wlewała się w tęczówki. - Tak będzie najlepiej, wiesz o tym. Effie i Drey poradzą sobie bez ciebie. 
Zadbają o nich dobrzy ludzie, nie zapominaj. Mace Blackhail jest tylko jeden. Może stać na czele klanu, ale nie 
jest klanem. Klan to mężczyźni i kobiety tacy jak Corbie Meese, Anwyn Bird i Orwin Shank. Pójdą za Mace’em 
tylko tak daleko, jak pozwoli im prawość.
Raif chciałby uwierzyć w jego słowa, ale Angusa nie było w zasadzce na Szlaku Bluddów. Angus nie 
wiedział, co potrafili zrobić przyzwoici ludzie, kiedy stał za nimi ktoś taki jak Mace Blackhail. W czasie krótkiej 
wizyty w okrąglaku Angus dowiedział się wiele z prywatnych rozmów z Rainą, Orwinem Shankiem i innymi, 
jednak nie znał Mace’a Blackhaila. Raif zacisnął usta w twardą linę, smakując szron, który się na nich zebrał. Nikt 
poza nim nie znał Wilka.
Angus już nie wrócił do tematu. Zajął się szukaniem jak najdogodniejszej drogi w górę zbocza. Piaskowcowe 
urwiska były śliskie od lodu. Woda z podziemnych strumieni wsączała się w miękką porowatą skałę i zamarzała, 
krusząc ją i tworząc zdradliwe podłoże z luźnego żwiru oraz spękanych kamieni. Paprocie i trawa smagały końskie 
pęciny, a wielkie łaty zamarzniętego mchu sprawiały, że nawet gniadoszowi trudno było znaleźć pewne oparcie 
dla kopyt. Angus zsunął się z siodła i wziął konia za uzdę. Raif parę minut później poszedł jego przykładem.
W ciągu trzech godzin podróży ani razu nie natknął się na ślady, które by wskazywały, że Angus jechał 
tędy w drodze do okrąglaka. Poprzedniego dnia śnieg ledwie prószył, a tutaj, na zboczu, było sporo osłoniętych 
miejsc. Spodziewał się znaleźć jakieś wskazówki - zgniecioną trawę, pęknięty lód, ślady kopyt - świadczące, że 
wuj przebył tę trasę. Jednakże na próżno wypatrywał oczy. Gdy osiągnęli szczyt wzniesienia i nie zobaczył nic 
prócz śniegu ciągnącego się w kierunku wielkiej czarnej tajgi, zrównał się z Angusem i zapytał:
- Dlaczego nie wyjeżdżamy z klanu tą samą trasą, którą przyjechałeś?
Oczy Angusa zmieniły kolor drugi raz tego dnia. Raif zobaczył w tęczówkach maleńkie plamki zieleni, 
których nie było tam wcześniej. Ściągając kaptur, wuj powiedział:
- Masz dobre oczy, młodzieńcze.
Raif wyjął irchową szmatkę i, czyszcząc chrapy Łosia z lodu i śluzu, czekał na dalsze słowa. Angus 
wywrócił kaptur, potem niespiesznie wyjął z juków flaszkę w króliczej skórce. Pociągnął porządny łyk. Tym 
razem go nie poczęstował.
- Param się wędrowaniem. Od dwudziestu lat podróżuję po Terytoriach i mam w zwyczaju nie 
przemierzać tej samej trasy w ciągu jednego sezonu. - Angus pokazał w uśmiechu zdrowe proste zęby. - Ma się 
rozumieć, nie byłbym sobą, gdybym nie wybierał łatwej drogi wejścia, toteż wychodzić musimy tą wielekroć 
gorszą. Zawsze tak robię, chłopcze. Z czasem do tego przywykniesz.
Raif zdał sobie sprawę, że ulega sile uroku i życzliwości wuja. Nim zdążył coś powiedzieć, Angus zmienił 
temat.
- Co powiesz, jeśli wyjmę trochę tych cielęcych wątróbek, które Anwyn wycisnęła do sucha i 
ugotowała, aż stwardniały niczym podeszwy, i przekąsimy je w kulbakach? Chciałbym dotrzeć do tych sosen 
przed następnym śniegiem. - Zerknął zezem w martwą biel nieba. - Wygląda na to, że przed zmrokiem pogoda się 
spaskudzi. Co myślisz?
Raif w milczeniu wzruszył ramionami. Uniki wuja mówiły więcej niż jakaś prosta odpowiedź. Jeszcze 
parę zdań, a Angus Lok porzuci ostatni temat, radośnie zaczynając co najmniej dwa następne, żeby na dobre 
zablokować drogę odwrotu. Było to przemyślne posunięcie i zapisał sobie w pamięci, żeby w przyszłości mieć to 
na względzie.
Gdy wsunął but w strzemię, żeby dosiąść Łosia, wałach odwrócił się i Raif musiał się okręcić, żeby 
zachować równowagę. Nagle stwierdził, że patrzy nad grzbietem w kierunku okrąglaka. Nie był na to 
przygotowany. Przez cały dzień ani razu nie obejrzał się za siebie. Coś ścisnęło mu piersi.
Kolisty, pokryty śniegiem dach okrąglaka wyraźnie odcinał się od gołej ziemi leżącego przed nim placu. 
Na tle białego dachu wyróżniały się czarne pierścienie wokół kominów, które pluły parą i sadzą jak rodzące się 
wulkany. Ciemne cętki na pastwisku oznaczały wyprawę myśliwską wyruszającą na dziki, pardwy i jelenie. Raif 
wytężył słuch, żeby usłyszeć setery. Kiedy wreszcie dobiegło go wysokie, znajome ujadanie, nagle pożałował, że 
je usłyszał i odwrócił się spiesznie.
Robił mnóstwo hałasu, sadowiąc się w siodle i kierując Łosia we właściwą stronę. Kiedy to nie 
wystarczyło, powiedział pierwszą rzecz, która przyszła mu na myśl.
- Jaka jest twoja córka? Wyszła już za mąż?
Angus też już siedział w siodle, przeżuwając kawałek wątroby. Skwapliwie skorzystał z pretekstu, żeby go 
wypluć.
- Cassy nie jest zamężna. Nie. - Milczał przez chwilę z zadumanym wyrazem twarzy. Po skierowaniu 
gniadego w wysoki po kolana śnieg, podjął: - Ma się rozumieć, nie wiesz o pozostałej dwójce, prawda? Mam teraz 
Beth, drugą dziewczynkę, i maleńką Maribel. Choć jak się tak do niej odezwiesz, nie będzie wiedziała, do kogo 
mówisz. Nawet nie zna własnego imienia. Jest Małą Moo i Małą Moo pozostanie. - Angus uśmiechnął się ciepło 
do własnych myśli. - Strach pomyśleć, co powiedzą o tym młodzieńcy, gdy nadejdzie czas zalotów.
Obawiając się ciszy, Raif powiedział:
- Tem mówił, że mieszkasz blisko Ule Glaive.
- Tak, nie więcej niż kilka dni drogi od miasta. - Angus obrócił się w siodle i odpiął tubie z zadu 
gniadego. - Masz - powiedział, wyciągając łuk. - Zatrzymaj go na jakiś czas. Widzę, że nie masz swojego, a 
szkoda byłoby marnować jedyny łuk w kompanii na tego, kto ledwie umie z niego strzelać.
Raif odruchowo wziął łuk, choć wiedział, że wuj jest przesadnie skromny. Tem lubił opowiadać, jak Angus 
kiedyś ustrzelił dzika z dwustu kroków, i to w wysokiej przytulicy. „Zmierzchało - mówił. - I nawet cienie miały 
swoje cienie”.
Raif zdjął wierzchnie rękawice i zajął się mocowaniem łubi do haczyków na skórzanym czapraku Łosia. 
Dopiero wtedy uświadomił sobie, że Angus znów zmienił temat.
- Orwin Shank powiedział, że rankiem, kiedy zbierała się wyprawa na zasadzkę, wróciłeś do okrąglaka z 
tuzinem zwierząt ubitych strzałem w serce. Nieźle, jak na nocne łowy. Tem musiał być dobrym nauczycielem.
- Był.
Nie bacząc na jego nieprzyjazny ton, Angus mówił:
- Niegdyś znałem człowieka, który umiał trafić zwierza w serce, gdy tylko na niego spojrzał. Nawet w 
ciemności. Polowaliśmy kiedyś razem przez jeden sezon, wiele lat temu. Ilekroć rozbijaliśmy obóz, ja siadałem 
przodem do ognia, on zaś plecami, z łukiem na kolanach, z pierścieniem łuczniczym na kciuku, wypatrując 
zwierzyny w ciemności. Prędzej czy później pojawiał się jakiś ciekawski opos albo warchlak, zwabiony światłem 
i zapachem. Wtedy Mors strzelał, pewnie jak w biały dzień. - Angus położył rękę na piersi. - Sam nigdy nie 
widziałem niczego więcej niż błysk czerwonego ślepia czy niewyraźny ruch. Siedziałem przy ogniu z myślą, 
że ten, z którym dzielę obóz, jest szalony niczym pies z drzazgą w oku. A jednak gdy odchodził w ciemność, 
było wiadomo, że pięć minut później będziemy mieć świeże mięso do pieczenia. Muszę przyznać, że nie od razu z 
tym się pogodziłem. I tak między nami, trafiony w serce opos smakuje jak krowie łajno.
Raif uśmiechnął się.
Angus wyszczerzył zęby, jego oczy znów zrobiły się miedziane.
- Mawiałem do niego: „Mors, nie możesz strzelać w łeb albo gdzie indziej?” A on odpowiadał: „Nie. 
Tylko w serce”.
Raif stał się czujny, gdy Angus obrzucił go szybkim, badawczym spojrzeniem.
- Kim był ten Mors?
- Och, kim jest. Mors żyje i ma się dobrze, choć jest trochę inny niż dwadzieścia lat temu. Kto wie, może 
pewnego dnia go spotkamy. - Angus w milczeniu przeprowadził gniadosza przez zaspę wysoką do końskiej piersi. 
Kiedy znaleźli się po drugiej stronie, podjął: - Raz zapytałem, czy w ten sam sposób może zabijać ludzi.
- I?
- Rzekł mi, że to nie to samo. Próbował, ale nie zdołał dokonać tej sztuki.
W głębi lisiego kaptura Raifa zapiekła szyja i policzki. Zobaczył Bludda wyrywającego włócznię z uda 
Rory’ego Cleeta, wspomniał, jak znalazł wzrokiem jego serce... a potem go zabił. Strzałą w serce. Nagle zabrakło 
mu tchu i zerwał lisi kaptur. Słabość, jaka opadła go po wypuszczeniu strzały, wróciła z taką wyrazistością, jakby 
to zdarzyło się po raz wtóry, tutaj, na skraju tajgi.
- Masz. Napij się.
Podniósł wzrok. Angus Lok podawał mu gorzałkę. Potrząsnął głową. Ile czasu minęło, od kiedy zerwał 
kaptur? Z pewnością tylko chwila... A jednak wuj zdążył znaleźć i odkorkować flaszkę.
Wzruszeniem ramion kwitując jego odmowę, Angus sam pociągnął łyk. Uśmiechnął się czule do flaszki, 
zakorkował ją i powiedział:
- Odpoczniemy kapkę pod osłoną drzew. Nakarmimy konie. Śnieg w lesie powinien być dość lekki, 
zdołamy więc pokonać spory szmat drogi przed zmrokiem.
Tym razem Raif był wdzięczny za zmianę tematu. Serce waliło mu jak oszalałe, smak metalu rozchodził 
się po ustach niczym krew z rozciętego dziąsła. Choć nie bardzo miał ochotę, zmusił się do mówienia.
- Pojedziemy na południe przez tajgę do Czarnej Toni?
Angus pokręcił głową.
- Nie. Pojedziemy kawałek na południe, potem odbijemy na wschód. Jest parę miejsc, w które muszę 
zajrzeć po drodze.
- Pieczyska?
- Tak. Zawsze tak się składa, że w najbardziej nieodpowiednich miejscach kończy mi się zapas gorzałki, więc 
nigdy nie marnuję okazji, by go uzupełnić. Poza tym, żona piecmistrza Duffa jest wyborną tkaczką. Darra 
wydrapałaby mi oczy i przeżuła je jak kawał twarogu, gdybym, będąc w pobliżu, nie wstąpił po sztukę płótna.
Raif pokiwał głową. Pieczyska były ostoją na ziemiach klanów. Mogła to być jurta z filcu i błota, ziemianka 
zadaszona rozpiętą skórą, chata z bierwion czy też wiekowa stodoła. Wszystkim, czego potrzebowało pieczysko, 
był piec. Niektóre większe, jak Duffowe, przypominały gospody i miały swojego piecmistrza, który w dzień i w 
nocy trzymał ogień w piecu, a podróżnym oferował prycze do spania, gorącą strawę, ciepłe piwo i stajnie dla 
koni. Inne były niczym więcej, jak tylko pospiesznie skleconymi szopami, ze ścianami uszczelnionymi woskiem 
dla osłony przed wiatrem, z zimnymi piecami, sągiem polan w kącie i suchymi szczapkami na rozpałkę utkniętymi 
wysoko w krokwiach, poza zasięgiem niedźwiedzi. Korzystali z nich wszyscy podróżujący z jednego klanu do 
drugiego. Były one podstawą w kraju, gdzie burze z Wielkiego Pustkowia mogły nadciągać w czasie krótszym niż 
potrzeba na oskórowanie łosia.
Pieczyska stały na ziemi niczyjej. Każdy przybysz z każdego klanu miał prawo azylu we wszystkich 
pieczyskach. Już w jego cieniu odkładano na bok wojny, kłótnie o granice, waśnie klanowe i zatargi o tereny 
łowieckie.
Prawo pieca było święte na ziemiach klanów i choć wiele legendarnych potyczek i bitew stoczono w lasach i 
na pustkowiach otaczających wielkie pieczyska, nikt nigdy w środku nie dobywał broni. Ważąc się na coś takiego, 
okryłby hańbą siebie i swój klan oraz naraził się na ogólne potępienie.
Jadąc przez grubą warstwę sypkiego śniegu, Raif myślał, kogo spotkają u Duffa. Sposępniał. Mogli tam być 
wojownicy, polujący za dnia na wschód od tajgi, a wieczorami grzejący się wokół wielkiego miedzianego pieca 
w kształcie kadzi warzelnej.
Wśród nich mogą być Bluddowie.
Pierwszy raz tego dnia pomacał kruczy talizman, obracając go w dłoni jak pionek do gry. Nie chciał myśleć 
o tym, do czego dojdzie między Bluddami a Hailami, gdy rozejdą się wieści o rzezi na Szlaku Bluddów. Prawo 
pieca zostanie wystawione na ciężką próbę.
- Masz przygotowany łuk? - zawołał z przodu Angus. - Liczę na parkę lodowych zajęcy w zamian za 
pożyczenie. I to spaśnych, pamiętaj. Nie chudych jak zabiedzone szczury.
Raif spojrzał nad ramieniem Angusa na czarny klin lasu, do którego zmierzali. Na przemian rozproszona i 
gęsta, tu wypalona przez pożar, ówdzie przetrzebiona przez wichury, tajga ciągnęła się przez setki mil na południe 
i zachód od ziem klanów. Sędziwe, proste jak świece czarne świerki strzegły północnej ściany lasu. Wiatr osłabł, a 
światło przygasło, gdy się do nich zbliżyli - jakby wchodzili do mrocznego, zacisznego wnętrza strzelistej budowli. 
Śnieg z każdym krokiem robił się twardszy i bardziej płytki. Hałasy ucichły. W górze gałęzie świerków łączyły się 
w strop otulony śniegiem.
Raif przełknął ślinę i wyjął łuk z łubi. Nie mógł pozbyć się smaku metalu z ust.
Angus zwolnił. Po kilku minutach obejrzał się przez ramię.
- Zatrzymamy się i założymy koniom worki z obrokiem?
Raif pokręcił głową. Nie chciał się zatrzymywać. Już wypatrywał zwierzyny. Był to odruch właściwy 
wszystkim myśliwym wchodzących w tajgę, ale przede wszystkim tych, którzy wybrali łuk na swoją główną broń. 
Choć nienawidził się za to, w głębi duszy odczuł ulgę. Polowanie oznaczało, że nie będzie musiał myśleć.
Czas mijał. Angus milczał, z twarzą schowaną w głębi kaptura. Tajgę przecinały wąskie korytarze wiodące 
do zamarzniętych stawów, do kamieni stojących w pierścieniu bażyn, na polany porośniętych lodową trawą i 
niecierpkiem. Zapach smoły osiadał na ubraniu jak kurz, gdy Raif wodził wzrokiem po ziemi, szukając świeżych 
tropów.
Pardwa, wielka jak bochen chleba, frunęła między świerkami, zrzucając śnieg z igliwia. Podniósł łuk, 
wycelował w ptaka, a potem przywołał go do siebie. Ciepło krwi napłynęło między jego wargi. Szybkie 
trzepotanie serca pardwy pulsowało jak żyła na jego policzku. Ptak był młody, silny, z brzuchem pełnym bażyn i 
miękkich wierzbowych liści. Raif chuchnął na cięciwę, żeby ją ogrzać, i wypuścił strzałę.
Rozległ się cichy szmer, potem strzała uderzyła w ptaka z taką siłą, że strąciła go z nieba. Bez patrzenia 
wiedział, że przeszyła serce.
- Niezły strzał - pochwalił Angus.
Wbił wzrok w ziemię. Wuj przyjrzał mu się pilnie oczami koloru starego drewna.
Po chwili Angus zawrócił konia.
- Zaczekaj tutaj. Przyniosę ptaka.
Spluwając, żeby oczyścić usta, Raif patrzył, jak wuj wjeżdża między drzewa. Z roztargnieniem przeciągnął 
ręką po łęczysku. Sporządzone z drewna i rogu, gładkie jak szkło, różniło się od wszystkich mu znanych. Jego 
grzbiet zdobiły srebrne i granatowe znaczki nie wiadomo jakim sposobem wytłoczone pod gładką powierzchnią.
Zanim Angus wrócił z pardwą, zdążył ustrzelić dwa zające. Pierwszego widział wyraźnie, gdy uciekał spod 
kopyt gniadego. Drugi przycupnął w kępie bylicy. Raif wmówił sobie, że zobaczył go przed wypuszczeniem 
cięciwy.
- Nieźle dzisiaj podjemy - rzekł Angus, wyjmując strzały i chowając zające do worka, gdzie już czekała 
pardwa. - Widzę, Raifie Sevrance, że zabranie cię z sobą ma swoje dobre strony.
Raif tylko czekał, aż wuj napomknie, że wszystkie trzy stworzenia trafione zostały w serce, ale Angus zajął 
się strzałami. Wyczyścił groty i brzechwy, zanim krew zamarzła.
Przytroczyli worki do grzbietów koni i ruszyli w dalszą drogę. Jechali do zmroku.
Angus zarządził nocleg w pustym pieczysku, o którym, jak Raif myślał, wiedzieli tylko członkowie 
pobliskich klanów. Była to ledwie nora wygrzebana w piaskowcu i glinie w środku kępy kamiennych sosen. 
Wejście zasłaniała płyta wielka jak koło od wozu. Gdy Angus zabrał topór i poszedł nad niedaleki staw, by natłuc 
lodu na wodę, Raif zaczął usuwać mech i spróchniałe drewno, które zebrało się na bloku kamienia.
Pracował bez wytchnienia i, nie czekając na Angusa, sam odwalił ciężką kamienną płytę. Mięśnie go 
rozbolały, a wełna na plecach była mokra od potu, lecz to nie wystarczyło. Wyjął toporek z sakwy i poszedł naciąć 
drewna.
Angus znalazł go godzinę później: w rękawicach i olejówce lepkich od żywicy, z sosnowymi igłami w 
rękawach, z zakrwawioną prawą ręką i żółtymi plamami zapowiadającymi odmrożenie na skórze. Uginał się pod 
ciężarem szczap pociętych niemal na drzazgi.
- Wystarczy na dzisiaj, chłopcze. - Angus zabrał mu siekierę i poprowadził do ziemianki. - Chodź ze 
swoim starym wujem. W piecu już buzuje ogień, a na nim grzeje się pyszna strawa. Tej nocy nie będziesz miał 
swojego klanu, ale przecież jesteśmy krewnymi.
Raif pozwolił zaprowadzić się do pieczyska.
Angus wykonał dobrą robotę, przemieniając wygrzebaną w glinie jamę w miejsce pełne ciepła i światła. 
Wilgotna szmata parowała na mosiężnym brzuchu pieca. Angus ciasno owinął nią ręce Raifa, żeby nie porobiły 
się pęcherze. Następnie wyciągnął zębami korek z flaszki schłodzonej w garnku ze śniegiem.
- Pokrzep się - powiedział i Raif pociągnął łyk. Alkohol był taki zimny, że aż palił w gardle.
Pieczysko było maleńkie i niskie. Tu i ówdzie korzenie sosen przebiły się przez ściany i sterczały jak kości 
z rozmytego grobu. Raif usiadł na ziemi przed piecem, po czym zjadł i wypił wszystko, co podał mu Angus. Czarna 
skóra pieczonych królików pękała w palcach, uwalniając gorące soki i parzącą parę. Mięso pardwy było 
aromatyczne i tłuste. Angus nafaszerował ptaka dziką szałwią i upiekł go w piórach.
Po ziemiance snuł się dym. Piec był stary i pogięty, z komina sypały się sadze.
Raifa ogarnęło odrętwienie. Nie pamiętał, kiedy ostatni raz spał czy odpoczywał.
- Niebo w gębie - wymruczał Angus, wysysając kostkę ze skrzydła. - Przypuszczam, że oskubany byłby 
jeszcze lepszy, ale choćbyś mnie zabił, nie cierpię skubania. - Popatrzył przez kłęby dymu. Jego duża, wyrazista 
twarz była już oczyszczona z ochronnych olei. Odkładając na bok talerz kości, zapytał: - Kiedy strzelałeś do 
ptaka, czułeś jakiś smak albo zapach?
Raif pokręcił głową.
- Nic miedzianego, jak krew czy metal?
- Nie - skłamał. - Dlaczego pytasz?
Angus wzruszył ramionami.
- Bo tak się dzieje, kiedy człowiek czerpie ze starych talentów.
- Starych talentów?
- Czarów, niektórzy tak to nazywają. Sam nieczęsto używam tego określnia. Przeraża ludzi. - Wuj rzucił na 
niego okiem. - Lepiej używać nazwy Sullów: rhaer’san, stare talenty.
Włoski na ramionach Raifa podniosły się na wzmiankę o Sullach. Rzadko wypowiadano na głos ich miano. Z 
Trenchlandczykami, którzy wszak mieszkali na ziemiach Sullów i częściowo byli Sullami, było zupełnie inaczej. 
Klany handlowały z nimi futrami i drewnem, a w okrąglakach często mówiono o nich bez cienia szacunku, ale 
Sullowie... Sullowie to co innego. Nikt nigdy nie miał z nimi do czynienia. Dumni wojownicy z Racklandów, 
uzbrojeni w srebrne noże, miecze z bladej stali, łuki o podwójnie podgiętych ramionach, nie zniżali się do 
kontaktów z klanami.
- Jakie oznaki świadczą, że człowiek używa starych talentów? - Raif silił się na lekki ton.
- Jak powiedziałem, ten, kto z nich czerpie, czuje smak i zapach metalu. Bywa osłabiony. Jego wzrok się 
zaćmiewa, żołądek wywraca i często ma bóle głowy. Wszystko to pogłębia się wraz z poziomem czerpanej 
mocy. Widziałem, jak raz taki jeden spadł z konia. W jednej chwili siedział, w następnej leżał w błocie bez ducha. 
Minął tydzień, nim mógł ponownie stanąć o własnych siłach. Zaczerpnął zbyt dużo, rozumiesz, próbując zrobić coś, 
na co nie miał ani siły, ani umiejętności. I niemal go to zabiło.
Raif czuł, jak płoną mu policzki. Po strzale w serce włócznika bliski był upadku na ziemię.
- Swego czasu ci, którzy umieli czerpać ze starych talentów, cieszyli się wielkim poważaniem. Było to 
wtedy, gdy tynki w Górskich Miastach bielały jak śnieg, a klany miały królów zamiast naczelników. Znajdziesz 
takich, którzy ci powiedzą, że dawni budowniczowie Spire Vanis tyle samo zawdzięczali swom dłutom i kielniom, 
co starym talentom. Niejeden nawet przysięgnie, że w żyłach Założycieli płynęło więcej niż parę kropel starej 
krwi.
- Starej krwi?
Oczy Angusa zmieniły kolor.
- To tylko słowa. Stara krew. Stare talenty. Jedno i to samo.
Był to kolejny unik i Raif odgadł, że Angus szybko zatrze ślady. Miał rację.
- Oczywiście, w tamtych czasach nie było niczym dziwnym, gdy ktoś w klanach czerpał ze starych talentów. 
Chodziło o drobne rzeczy w rodzaju leczenia, wróżenia i tak dalej. Dopiero za Hoggiego Dhoone’a klany odwróciły 
się plecami do czarów.
- Żaden członek klanu godzien swojego talizmanu nie wziąłby udziału w nadprzyrodzonych praktykach.
- Doprawdy? - Angus podrapał się po szczęce. - A jak myślisz, skąd się biorą talizmany? Wybiera je 
przypadek? Przeznaczenie? A może przewodnik ciągnie słomki z kapelusza?
- Śni.
- Ahaaa... Właśnie. Śni. Jasne, w tym nie ma nic nadnaturalnego. - Angus przekrzywiał głowę z boku 
na bok w przesadnym pokazie myślenia. - I nie zapominaj o samym kamieniu przewodnim. Przypuszczam, że 
nikt w klanach nie rozstaje się z miarką kamiennego proszku. W ten sposób zawsze ma przy sobie niezbędny 
materiał. Bywa wielce przydatny, kiedy człowiek wyprawia się z domowych pieleszy i napotyka gdzieś dziurawą 
ścianę. Parę garnczków wody, trochę popiołu z ogniska, garść sproszkowanego kamienia przewodniego i 
zaprawa jak się patrzy. Nim mrugnie okiem, dziura zalepiona.
Raif spojrzał groźnie na wuja.
- Nosimy z sobą kamień przewodni, ponieważ jest on Sercem Klanu. Robimy tak od zawsze.
Co dziwne, Angus pokiwał głową.
- Tak, chłopcze, masz rację. Nie powinienem się naigrawać. Czasami nie mogę się powstrzymać i jestem 
gorszy od zarazy. Gdyby Darra tu była, już bym szuflował śnieg. - Podniósł się i wrzucił kości pardwy do 
pieca.
Raif patrzył, jak w dziurze dla dymu drżą płomienie. Krew mu pulsowała w przemarzniętym policzku i w 
palcach, zalewały go fale zmęczenia, coraz to wyższe, coraz bardziej zachłanne. Był zły na Angusa, ale zbyt 
zmordowany, żeby coś z tym zrobić.
- Czy dzisiaj ktoś korzysta ze starych talentów?
Angus nie przestał zajmować się piecem, ale coś w układzie jego ciała zmieniło się, gdy usłyszał pytanie. 
Wzruszając ramionami, nie odwracając się od płomieni, powiedział:
- Niektórzy. Paru.
- W miastach?
- Tak, może. Ale to niemile widziane, podobnie jak w klanach. Miasta mają swego Jedynego Boga i 
jest on bogiem zazdrosnym. Wszelkie moce nie będące jego dziełem już dawno zostały zepchnięte w cienie, 
ich czasy odeszły w przeszłość. Hoggie Dhoone poznał się na tym tysiące lat temu, kiedy wypędził z klanów 
wszystkich, którzy korzystali ze starych talentów. Jedyny Bóg ma długie ręce. Mieszka w Górskich Miastach, 
ale żebyś nie popełnił błędu: swym zasięgiem obejmuje również klany.
- Ależ my czcimy Kamiennych Bogów.
- Tak, i możesz podziękować za to ostatniemu z wielkich Klanowych Królów.
Raif przegarnął włosy palcami. Nie rozumiał, do czego Angus zmierza.
- Dlaczego stale wspominasz Hoggiego Dhoone’a? Nienawidził miast i ich jedynego zazdrosnego boga. 
Jego armie wycięły dziesięć tysięcy mieszczan w wielkiej bitwie pod Kamiennymi Kurhanami. Uczynił Gorzkie 
Wzgórza murem swoich ziem i przysiągł, że nikt, kto nie należy do klanu, nigdy nie wzniesie za nimi dachu. 
Uratował klany. I wcale się nie układał z Jedynym Bogiem.
Angus zaczął wybierać największe polana, żeby przygotować piec na noc.
- Tak, masz rację co do Hoggiego Dhoone’a: uratował klany. Wiedział, czym grożą miasta. Wiedział, jak 
niewiele trzeba, by przerzuciły swoje wojska za Gorzkie Wzgórza i rozbiły w pył klanowe kamienie 
przewodnie. Wiedział, co myślą o klanach i ich dziewięciu bogach. Hoggie Dhoone nie był głupi. Jedną ręką 
walczył z miastami, a drugą wyciągał im na powitanie.
- Hoggie Dhoone nigdy do nikogo nie wyciągał ręki.
- Doprawdy? - Angus wzruszył ramionami. - A więc to tylko zbieg okoliczności, że zaczął 
prześladować stare talenty w tym samym czasie, co Górskie Miasta? A może jednak było to posunięcie 
sprytnego człowieka, który widział, że świat się zmienia i postanowił zmieniać się wraz z nim, nie wbrew niemu?
- Nie rozumiem.
- To proste. Hoggie Dhoone gotów był wyrzec się Kamiennych Bogów. Wiedział, że Górskie Miasta 
uważają ich za okrutnych i barbarzyńskich bożków. Wiedział, że fanatyczne wojny szalejące w Miękkich Krajach 
na południu z łatwością mogą ogarnąć też Północ. Zamiast więc odwrócić się wraz z Kamiennymi Bogami od 
świata i ryzykować, że runie na niego dumna potęga miast, postanowił popłynąć z prądem. Wypędził lub 
zaszczuł wszystkich, którzy używali starych talentów. To była dla niego pestka. Kamienni Bogowie zawsze byli 
srodzy. Nie znali czegoś takiego jak opłakiwanie zmarłych. Jednym sprytnym posunięciem Hoggie Dhoone 
przemienił Górskie Miasta w sprzymierzeńców. Och, doszło do wielu bitew - wiesz to lepiej ode mnie - ale 
zawsze toczyły się o ziemię, nie o religię. Wspólne przekonania mogą być potężną rzeczą. Ale nic tak nie 
wiąże jak dzielona nienawiść.
Raif wbił oczy w Angusa; nie wiedział, co myśleć. Hoggie Dhoone był ostatnim z wielkich Klanowych 
Królów i nikt dotąd w ten sposób nie przedstawił jego dziejów. Taka wersja umniejszała jego dokonania.
- Skoro Górskie Miasta są tak fanatyczne jak powiadasz, dlaczego nie wystąpiły przeciwko Sullom? Ich 
bogowie są starsi od naszych.
Angus zamknął drzwiczki pieca, w jamie zapadła ciemność.
- Wolały bowiem pozbawić ich ziemi. To bardziej im odpowiadało.
Raif zamknął oczy. Myślał, że usłyszy coś więcej, lecz wuj w milczeniu zaczął mościć sobie posłanie pod 
przeciwną ścianą. Chciał się odezwać, przerwać ciszę. Nagle nie chciał być sam ze swoimi myślami. Po pewnym 
czasie oddech Angusa stał się płytki i regularny. Raif domyślił się, że wuj zasnął. „Kiedy ja zasnę? - zastanowił się. 
- Ile czasu minie, nim zaczną się koszmary?”

Rozdział 19
W CIENIU SZUBIENICY

Ash wstrzymała oddech, skrzywiła się i przystąpiła do trudnego zadania: zaczęła ścinać włosy. Nie mogła na 
to patrzeć. Nie zniosłaby widoku włosów spadających na śnieg. „Głupia, głupia... - powtarzała w myślach. - 
Próżna, słaba i głupia. To tylko włosy. Odrosną”. A jednak nie mogła zmusić się do obcięcia ich tak krótko, jak 
zamierzała. Próbowała, lecz ręce nie chciały jej słuchać, a nóż zsuwał się w dół i nie miała serca z nim walczyć.
Początkowo planowała obciąć się na chłopaka, lecz ta decyzja została powzięta w biały dzień, kiedy 
łatwiej jest decydować i dotrzymywać postanowień. Teraz, w środku nocy, siedząc na żelaznej ławce na ulicy 
Pięciu Zdrajców w Dzielnicy Jałmużny, schowana w cieniach wysuniętych okapów między zwałami czarnego 
śniegu i błota, nie odczuwała krzty entuzjazmu. I była bardzo przywiązana do swoich włosów, nawet jeśli nie 
zwijały się i nie lśniły jak kędziory Katii.
„Próżna, słaba, głupia” - rugała się raz za razem, przeciągając ostrzem po ostatnich kosmykach. Już. Po 
wszystkim. Przegarniając palcami wystrzępione, długie do ramion włosy, próbowała przyzwyczaić się do nowego 
uczucia i ciężaru. Głowa wydawała się niezwyczajnie lekka, jakby wypiła zbyt dużo wina do kolacji. Jasne, 
srebrzyste pasma, długie jak węże, wiły się w śniegu u jej stóp. Kopnęła je czubkiem buta, mówiąc sobie, że to 
naprawdę nic takiego, po prostu kupka starego siana.
Słysząc kroki i wysoki, urywany śmiech, zgarnęła obcięte włosy do płóciennego worka u pasa. Mogłaby 
dostać za nie niezłą sumkę na ulicy Strzyżonej Owcy, ale nie była już pewna, czy sprzedawanie ich jest dobrym 
pomysłem. Słyszała rozmowy w mieście. Wszyscy szukali wysokiej, szczupłej dziewczyny z długimi jasnymi 
włosami, płaskiej jak chłopak. Ash zerknęła na klatkę piersiową. Powoli, troszeczkę, ten szczególny aspekt opisu 
stawał się nieaktualny. Zdumiewające, jak szybko ciało potrafiło rosnąć, kiedy przychodziła mu na to ochota. 
Nawet kiedy nie było karmione niczym więcej, jak tylko gęsim tłuszczem i owsianymi plackami.
Ash pilnowała się, by zachować spokój, dopóki kroki i śmiech nie ucichną w oddali. Szorstka wełniana 
opończa drapała jej skórę, a zamieszkujące ją żyjątka pełzały powoli, jak przystało na mroźną noc wczesnej zimy. 
Dobrze, że nie kąsały. Ash przypuszczała, że powinna być za to wdzięczna.
Stare ubrania sprzedała w noc ucieczki z fortecy, zanim zdążyły rozejść się wieści i jeszcze nikt nie 
wypatrywał dziewczyn pasujących do opisu podopiecznej Penthero Issa. Sukienka była prosta, ale wybornej 
jakości, a lepszych trzewiczków z cielęcej skóry nie znalazłoby się w całym mieście. Stara przekupka, która je 
kupiła, była taka uradowana, że w zamian dała jej cały komplet znoszonych ubrań: płaszcz z kapturem, grube 
wełniane pończochy i rękawiczki bez palców, suknię w pospolitym brązowym kolorze i rozdeptaną parę 
„ulicznych trzewików”. Według przekupki nazwa wzięła się od ulicznic, które zakładały buty na grubych 
podeszwach, żeby podczas wystawania na rogach nie marzły im nogi.
Ash zastanowiła się nad jej słowami. Od czasu do czasu widziała, jak mężczyźni patrzą na jej buty. Noski 
chronił pasek wyjątkowo jasnej miedzi, który można było dojrzeć z drugiej strony w miarę szerokiej ulicy. Tego 
samego popołudnia natarła metal węglem drzewnym i końskim nawozem, mając nadzieję, że dzięki temu uniknie 
szacujących spojrzeń mężczyzn i krytycznych, złośliwych zerknięć innych dziewcząt.
Sprzedała też skórzany pas ze srebrną sprzączką, który miała na sobie w czasie ucieczki. Wytargowane od 
przekupki trzy sztuki srebra wystarczyły na to, by co rano przez pięć dni kupować owsiane placki i flak nadziewany 
tłuszczem z pieczonej gęsi. Teraz został jej tylko jeden srebrnik.
W nocy spała obok żebraków i ulicznic. To było łatwe, naprawdę - wystarczyło obserwować ludzi, patrzeć, 
dokąd chodzą i co robią. Wczesnym wieczorem nawet najbiedniejszy i najbardziej chory znikał w znanej sobie 
norze. Trójkątne przestrzenie pod schodami, zamarznięte ścieki, zarwane wieże strażnicze kryte prowizorycznymi 
dachami z łosiowej skóry, nie używane doły do pieczenia wołów, opuszczone przybudówki i wyschnięte studnie, 
jamy wygrzebane w wielkich hałdach śniegu piętrzących się pod południowym murem miasta i szczeliny w 
samym mieście, wiodące w dół do podziemi z precyzyjnie wyciętego kamienia, do labiryntu tuneli, lochów i 
kanałów: wszystko nadawało się na kryjówkę.
Pierwsza noc była najgorsza. Opuściła kram przekupki z pieniędzmi w garści i nie miała dokąd pójść. Nie 
ufając miejscom, które były ciemne i wyludnione, postanowiła trzymać się gwarnych, zatłoczonych ulic. Przeszła 
przez całe miasto: przemierzyła wielki kamienny dziedziniec zwany Placem Smutków, gdzie Garath Lors ogłosił 
się królem, a potem został ścięty przez skrytobójców nasłanych przez brata; pokonała Wieżową Drogę z 
podupadającymi kamienicami i spróchniałymi wieżyczkami; trafiła w mroczne i błotniste uliczki Dzielnicy 
Jałmużny, gdzie wszystkie mury i dachy brudziła sadza z tysięcy ognisk. Nawet padający śnieg był czarny, gdyż 
w drodze ku ziemi porywał drobinki spalonej materii.
Uznała, że Dzielnica Jałmużny jest odpowiednikiem piekła na ziemi. Katia zawsze mówiła o niej z tęsknym 
podziwem, opowiadała, iż można tam kupić całe połcie boczku, parujące i gotowe do zjedzenia, ogrzać ręce 
kubkiem piwa tak gorącego, że po postawieniu na ziemi wytapiał się śnieg, zobaczyć na ulicach strojne 
ciemnoskóre kokoty w kapturach ze złotogłowiu i błyskających nożami zabójców o cienkich wargach. Ash 
wypatrywała oczy za tymi wspaniałościami, ale jak dotąd widziała tylko brud, dym i otwarte wrzody na 
ludzkich twarzach. Nie miała pieniędzy na boczek czy piwo, a wokół niej były tylko prostytutki wykłócające się ze 
swoimi rajfurami, pomywacze odgarniający łopatami czarną breję śniegu, sprzedawcy pieczonego mięsa 
doglądający dymiących ogni i zmęczeni, starzy pijacy.
Nikt nikomu nie ufał. Ash szybko nauczyła się trzymać ręce przy sobie i wbijać wzrok pod nogi. 
Uporczywe przyglądanie się komuś lub zbyt długie wystawanie przy handlarzu sprzedającym gorące jedzenie czy 
zimne piwo równało się zapraszaniu kłopotów.
Mimo wszystko, pomyślała, podnosząc się z ławki i wychodząc na ulicę, Dzielnica Jałmużny była dobrym 
miejscem, żeby się zgubić. Tutaj nikt nie zawracał sobie głowy szukaniem wychowanicy surlorda. Iss zaoferował 
złoto w nagrodę za informacje wiodące do jej pojmania, ale mieszkańcom Jałmużny nawet przez myśl nie 
przeszło, że dama z Fortecy Maski może trafić pomiędzy nich.
Ash słyszała, jak ludzie o tym gadają. Kobiety żartowały, że ługiem wybielą sobie włosy, obandażują piersi i 
pójdą po nagrodę same za siebie. Mężczyźni rozmawiali ściszonymi głosami, mrucząc o Straży Rive, o szeroko 
zakrojonych poszukiwaniach z bronią i pochodniami, o tym, jak Marafice Oko kazał oślepić rzeźnika, który jakoby 
widział, że Asarhia March wchodzi do Świątyni Kości i prosi wysokich, milczących kapłanów o azyl.
Ash zadrżała. Czasami zastanawiała się, czy Marafice Oko nie zrobił tego tylko po to, żeby ją wystraszyć, 
gdy o tym usłyszy.
Powziąwszy silne postanowienie, że nie będzie się bać, ruszyła na południe przez jatkę na brukowane ulice 
po drugiej stronie. Kiedy blade, proste jak strzała sylwetki Rogatej i Drzazgi przyciągnęły jej oczy, nie odwróciła 
spojrzenia. Z tej odległości baszty były jedynymi widocznymi budowlami w obrębie Fortecy Maski. Wiedziała, że 
wystarczy przejść parę ulic na północ, by stracić z pola widzenia Rogatą, ale w całym Spire Vanis jeszcze nie 
znalazła rogu, zaułka czy rynsztoka, z którego nie byłoby widać Drzazgi. W pewien sposób to było dobre. 
Wystarczyło spojrzeć w niebo, żeby zobaczyć przyczynę ucieczki z fortecy.
Ash omiotła wzrokiem spadziste dachy, rozmigotane wieże strażnicze i żelazne kopuły rysujące się na 
południowym niebie. Najdalej na południe stała Płonna Brama.
Płonna. Zbudowana jako ostatnia i najmniej używana z czterech bram miasta. Ash nie wiedziała, ile godzin 
spędziła na wyobrażaniu sobie, jak to byłoby przejść pod kamiennym łukiem i znaleźć się na zboczu leżącej za 
nim góry. Płonna Brama była jedyną rzeczą łączącą ją z matką, jedyną wspólną rzeczą. Obie przeszły przez tę 
bramę.
Zaczerpnęła powietrza i przytrzymała je w płucach. Wszystkie jej dziecięce marzenia zaczynały się od tego, 
że wychodziła za Płonną. Wyobrażała sobie, że znajduje miejsce, w którym została porzucona, przegarnia rękami 
luźne kamyki i suche krzaki i znajduje coś, czego nikt inny wcześniej nie znalazł. Skrawek pergaminu, zardzewiały 
medalionik, strzęp płótna, cokolwiek, co mogłaby zatrzymać i powiedzieć: „To niegdyś należało do mojej matki”. 
W bardziej wyrafinowanych fantazjach znalezisko pozwalało odgadnąć, kim była jej matka. Przeszukiwała miasto 
i znajdywała ją, i okazywało się, że to ciepła, promienna i z gruntu dobra kobieta... choć nigdy nie miała twarzy. 
Ash uśmiechnęła się gorzko. Dziś zrozumiała, że mrzonki są tylko mrzonkami.
Żaden ukryty znak nie czekał na nią na Zabitej Górze. Matka zostawiła ją w śniegu na śmierć; 
dopilnowała, żeby nie zostało nic, co mogłoby ją zdradzić. W oczach Stworzyciela porzucanie zdrowego dziecka 
było poważnym grzechem. Gdyby nawet coś upuściła - spinkę do włosów, wstążkę lub kawałek koronki z sukienki 
- po szesnastu latach śniegu i nawałnic nie zostałoby po tym ani śladu.
Ash nadal patrzyła na południe. Nawet gdyby poszła tam i coś znalazła, nie wiadomo, do kogo by to 
należało. Poza tym, taka wyprawa nie byłaby bezpieczna. Płonna stała zbyt blisko Fortecy Maski. Nikt poza 
pastuchami owiec, myśliwymi, pątnikami pielgrzymującymi do Podniebnej Świątyni i uzdrawiaczami 
wyprawiającymi się na poszukiwanie górskich ziół nie przechodził na drugą stronę bramy. Zostałaby zauważona w 
jednej chwili.
Wbrew wszystkiemu ruszyła na południe. Od ucieczki minęło pięć dni - dość czasu, by strażnicy się znudzili 
i polowali z mniejszym zapałem. Mieli całe miasto do przeszukania. Czy mogli obserwować wszystkie rogi ulic i 
targowiska? „Tylko rzucę okiem”. Była północ. Mogła przejść przez miasto i dotrzeć do bramy przed świtem. 
Dopóki trzymała się z dala od Fortecy Maski i wież strażniczych, była bezpieczna.
Stopniowo przyspieszała kroku. Szła ze spuszczoną głową, ręką przytrzymując kaptur, unikając wszelkiego 
kontaktu z obcymi. Kiedy zbliżyła się do rozległego miasteczka chałup ze skór zwierzęcych, łosiowych kości i 
oblodzonych kłód, które wyrastało wzdłuż zachodniego muru miasta, zmieniła kierunek, żeby je ominąć. Woń 
jeleniego sadła, dymu z bydlęcego łajna i tysięcy nie mytych ciał wystarczała, żeby trzymać się z daleka. 
Nawet z bezpiecznej odległości widziała wielki krąg śniegu wytopiony przez żar i brud.
Im dalej na południe się posuwała, tym czystsze stawało się miasto. Wąskie uliczki ustępowały szerokim 
alejom i gładko brukowanym placom, jasno oświetlone zajazdy i szynki - wapiennym dworom i pałacom z 
brązowymi drzwiami i zamkniętymi okiennicami. Coraz mniej liczne prostytutki grzały się przy koszach z 
węglem i coraz mniej liczni pijacy oddawali mocz pod murami. Nawet śnieg pod nogami zrobił się jakby lżejszy - 
nie całkiem biały, ale jeszcze nie szary.
Pięć minut zabrało jej przejście wzdłuż nie oświetlonej fasady Sądu Założycieli, gdzie wielmoże sądzili 
wszelkich przestępców poza zdrajcami. Gmach został zbudowany przez dziesiątego surlorda Lewicka Crieffa, 
pana na Wysokich Folwarkach, którego wszyscy zwali Półkrólem. Jego herb, półksiężyc nad ostrym jak nóż 
szczytem Zabitej Góry, widniał na wszystkich gzymsach, występach i wspornikach. Ash rozejrzała się na boki, 
przystanęła i oparła plecami o czarny, pokryty sadzą kamień. Była coraz bardziej zmęczona, a maleńkie ćwieczki 
w ulicznych trzewikach wbijały się w jej stopy. Przeklęła przekupkę, która je sprzedała, a po chwili zastanowienia 
przeklęła też wszystkie ulicznice. Już nie była taka pewna, że kierowanie się w stronę Płonnej Bramy jest dobrym 
pomysłem.
Przed nią leżała pusta przestrzeń otoczona kręgiem stojących kamieni, które zwano Pierścieniem Grozy. 
W środku kręgu stało sześć szubienic, ich masywne belki w kształcie litery T tworzyły mroczne rusztowanie na 
tle nieba. Sprawiedliwość w Spire Vanis była szybko wymierzana i kiedy ktoś został skazany, z Sądu Założycieli 
trafiał prosto do kamiennego kręgu, gdzie ponosił karę na oczach całego miasta. Nikt nigdy nie umarł przez 
powieszenie - kaci wybierani byli z uwagi na zręczność we władaniu nożami, nie stryczkiem - ale ciała wciągano 
na szafot, by nasycić oczy gawiedzi.
Dziś zajęta była tylko jedna szubienica. Drobne ciało wisiało na linie jak pusty worek. Zakołysał nim ostry 
podmuch, lina zaskrzypiała.
Ash przesunęła się pod ścianą, nagle tracąc pewność siebie. Uciekanie było błędem. Nie miała dokąd pójść, 
nie miała nikogo do pomocy, żadnych planów poza utrzymaniem się przy życiu. Niedługo skończą się jej 
pieniądze... co wtedy? Nie umiała nic robić. Szukano jej po całym mieście. Wielu towarzyszy-strażników znało ją z 
widzenia. Zdejmując kaptur, obrzuciła szubienicę długim i twardym spojrzeniem. Głowę miała rozpaloną, ostre 
końcówki ściętych włosów kłuły ją w szyję. Tęskniła za bezpieczną, zamkniętą przestrzenią swojej komnaty, za 
nieskończoną gadaniną Katii, ciepłą kąpielą, słodkim jedzeniem i miękkimi ubraniami. Brakowało jej dawnego 
życia.
Nagle odepchnęła się od muru. Pięć dni temu dokonała wyboru, a teraz zaczynała się łamać, ponieważ była 
zmęczona, bolały ją nogi i nie podobało jej się to miejsce. To niemądre. Głupie. Da radę. Dojdzie do Płonnej i 
zobaczy, gdzie została porzucona, a potem znaleziona.
Kraa! Kraa!
Podskoczyła, gdy cień kruka prześliznął się po jej twarzy. Spojrzała w górę. Wielki ptak zerwał się z 
dachu sądu i opadał w stronę szubienic. W kręgu starożytnych kamieni rozłożył skrzydła, chwytając prąd 
powietrza wznoszący się prawie pionowo przy zajętej szubienicy. Unosząc się przez długą chwilę na wysokości 
głowy wisielca, szarpnął dziobem ścięgno, które urwało się z trzaskiem. Z kęsem mocno zaciśniętym w dziobie 
uderzył skrzydłami i wzbił się na belkę szubienicy. Usadowił się, wyrzucił kęs w powietrze, złapał go wprawnie i 
przełknął.
Mięśnie na jego szyi jeszcze się prężyły, gdy popatrzył na Ash. Potrząsnął głową w górę i w dół, zagdakał 
jak kwoka.
„Chodź. Dołącz do mnie. Dobre mięso”.
Ash zadrżała. Nie bardzo wiedząc, co robi, postąpiła krok do przodu, potem drugi. Śnieg kleił się pod jej 
butami, lepki od smoły i krwi. Księżycowa poświata wlewała się do kamiennego kręgu, spływała jak roztopione 
srebro po poprzeczkach szubienic. Wiatr przycichł, gdy zbliżyła się do środka, i po raz pierwszy tej nocy poczuła 
chłód. Ptak, czarny jak cegły w głębi paleniska, nastroszył pióra i zakrakał.
Ciało wisiało na linie grubości męskiego nadgarstka. Smołowane sznury przechodziły między nogami, 
wokół szyi i pod pachami ofiary. Ciało zostało pomazane czymś ciemnym, co mogło być ekskrementami lub 
błotem, więc Ash dopiero po chwili zdała sobie sprawę, że jest nagie. Kruki dziobały je od wielu dni i z rozdartych 
miękkich tkanek brzucha wypłynęły wnętrzności. Oczy były ciemnymi, wydziobanymi do czysta dziurami. 
Korzenie zębów widniały tam, gdzie została wydarta tkanka warg i dziąseł. Głowa była ogolona.
Ash przełknęła ślinę. Kobieta. Trudno było poznać, gdyż piersi zniknęły, a narządy płciowe zasłaniał węzeł 
sznura i grudy krwi, lecz resztki talii i bioder układały się w obwisły worek krzywizn. Przerażona, jeszcze raz 
zerknęła na twarz nieszczęśnicy.
Wtedy to zobaczyła. Lok wkręcony w linę. Ciemne, kręcone włosy.
„Niech panienka obieca, że weźmie mnie ze sobą, kiedy stąd odejdzie”.
Ash cofnęła się o krok. „Nie...”
Ciało obróciło się lekko, układ cieni zmienił się i twarz przybrała pozory życia. Ash zobaczyła znajomą 
krzywiznę policzka, dołeczek na brodzie.
„Jesteście niedobra, panienko! Taka niedobra!”
Ash zaczęła potrząsać głową. Treść żołądka podeszła jej do gardła i pomyślała, że zaraz zwymiotuje. 
Wisielec, trup, to coś, co było i nie było Katią, obserwowało ją martwymi oczami, kołysząc się na linie.
„Katia! Katia! Katia!” Kruk wzbił się w powietrze, bijąc ostrymi skrzydłami, z triumfalnym wrzaskiem niknąc 
na nocnym niebie.
Ash nie wiedziała, jak długo stała w kamiennym kręgu, patrząc na zwłoki Katii. „Nie dość długo - 
powiedział jej cichy głos - i nawet gdybyś została tu na zawsze, to też by nie wystarczyło”.
Kiedy szare słońce pokazało się na wschodzie i miasto zaczęło budzić się do życia, odwróciła się i uciekła 
na północ... po raz ostatni opuszczając swoją małą służkę.

Rozdział 20
W DUFFOWYM PIECZYSKU

Wstali przed świtem i ruszyli na południowy wschód. Szalała zamieć, silny wiatr podrywał z ziemi tumany 
starego zamarzniętego śniegu. Raif naciągnął lisi kaptur głęboko na oczy i usta, wystawiając tylko czubek nosa. 
Maleńkie fragmenty tajgi, które widział przez futro, wystarczały, by kierować koniem. Wiatr dął z północy i 
dmuchał mu w plecy. Wydawało się, że odpycha go od klanu.
Angus prowadził ich przez wąwozy i zamarznięte stawy, znajdując szlaki od dawna zagubione w śniegu. 
Obaj milczeli. Garbili się w kulbakach, znosząc uderzenia wiatru.
Raifowi spuchła prawa ręka, skóra na czubkach palców zaczęła się łuszczyć. We wnętrzu dłoni utworzył się 
paskudny pęcherz - ciemny i podeszły krwią. Za każdym razem, gdy poprawiał wodze, z bólu zamykał oczy i 
krzywił usta. Cóż, to go oduczy rąbania drew w noc zimną jak samo piekło.
Po sześciu godzinach spędzonych w ciemności, po niespokojnym śnie pełnym koszmarów, gryząca biel 
śnieżycy i otępiająca zmysły monotonia jazdy przez tajgę niosła ulgę. Raif wstał przed Angusem. Zagrzał tłuszcz i 
rosół z pardwy w małym blaszanym garnku i czekając, aż para zrzednie, podjął jedyną możliwą decyzję. Klan został 
za nim; nie mógł sobie pozwolić na rozpamiętywanie, tęsknotę, wiarę, że kiedyś w przyszłości znajdzie drogę 
powrotu.
Sam zgotował sobie taki los i teraz musiał z tym żyć. Już nie należał do klanu.
Długo i poważnie zastanawiał się nad wyrzuceniem talizmanu, ciśnięciu go do żelaznego pieca wraz z 
resztkami ostatniego posiłku lub wyniesieniu na zewnątrz i zagrzebania w śniegu. Ale za każdym razem, gdy 
brał go w ręce i szarpał sznurek, słyszał głos starego przewodnika.
„Należy do ciebie, Raifie Sevrance. I pewnego dnia możesz być z tego rad”.
Więc go zatrzymał. Jechał, z myślami zapieczętowanymi tak szczelnie jak mięso na zimę, z kruczym 
talizmanem ziębiącym mu skórę.
Minęło pół dnia, a zamieć ani myślała ustąpić. Śnieg, ubijany przez wiatr w twarde piguły, grzechotał 
niczym grad o pnie kamiennych sosen. Wielkie bryły śniegu spadały z gałęzi, zrzucone gwałtownym pędem 
powietrza. Raif nie polował. Rękę miał niesprawną, ropa i krew wsączały się w rękawiczkę, a rozszalała biała 
ciemność ograniczała pole widzenia. A jednak wbrew woli przyłapał się na wypatrywaniu zwierzyny.
Nawet w dzień taki jak ten w lesie pełno było zwierząt. Smukła, mlecznobiała łasica obserwowała go spod 
osłony papierowej brzozy. Lodowy zając wytknął łebek z nory i, wydymając policzki, wciągał powietrze. Pod 
śnieżnym nawisem nad zamarzniętym strumieniem żbik jednym ruchem zębatych szczęk zmiażdżył kości ryjówki. 
Raif gotów był przysiąc, że widział wszystkie te stworzenia, a jednak kiedy zerkał spod lisiego kaptura, jego 
spojrzenie napotykało tylko białą zasłonę śniegu.
Wcześnie zapadła ciemność. Niebo zmieniało barwę z szarej przez grafitową na czarną. Wiatr zamierał 
wraz ze światłem, las wydawał się pusty i zniszczony. Wszystkie drzewa odarte zostały ze śniegu, wiele 
jednorocznych siewek było połamanych.
Angus wiódł ich do pasa tajgi, który graniczył z Południowym Traktem. Przez parę godzin, w ciemności, 
podążali ścieżką w dyskretnej odległości od szlaku. Pocięty koleinami, zasłany końskim łajnem, ogryzionymi 
kośćmi i śmieciami gościniec przypominał Raifowi, że wkrótce spotka się z przedstawicielami różnych klanów. W 
czasie ładnej pogody w jeden dzień można było przejechać z okrąglaka Blackhailów do Pieczyska Duffa. Dom 
Dhoone’ów stał tylko o cztery dni forsownej jazdy od Duffa, a Gnash i Dregg były jeszcze bliżej.
Kiedy nad wzniesieniem ukazał się blask z pieczyska, Raif był zesztywniały z zimna, w jego szyi tętnił 
uporczywy, tępy ból, a pęcherz palił żywym ogniem. Angus dał znak i wjechali na drogę. Ćwierć godziny później 
dotarli do pieczyska.
Duffowe Pieczysko było przysadzistą budowlą o zaokrąglonych ścianach i z zaokrąglonym dachem. 
Zbudowane z wielkich pni wiązów i opasane żelaznymi taśmami, wyglądało jak wielka beczka piwa przewrócona 
na bok i zakopana do połowy w śniegu. Do środka prowadziło dwoje drzwi. Większe wiodły do stajni i tam się 
skierowali. Raif wyszczotkował Łosia i gniadego, podczas gdy Angus cicho konferował ze stajennym. Stajenny 
był młody, ślepy na jedno oko i mówił cicho, zacinając się na każdym słowie. Raif widział go wiele razy, ale aż do 
tej chwili nie słyszał jego śmiechu. Kiedy wymiana zdań dobiegła końca, Angus złapał parobka za rękę i poprosił:
- Postaw konie blisko drzwi.
Raif rozejrzał się po ciemnym, zadbanych wnętrzu. Ponad połowa z dwóch tuzinów boksów była zajęta, a 
kilka krępych kuców i górskich koników stało w przyległej przybudówce.
Droga do drugich drzwi pieczyska była długa. Sterty świeżo zgarniętego śniegu piętrzyły się pod 
ścianami. Szron skrzył się na belkach, a wysoko na dachu, gdzie gruby ceglany komin przebijał drewno, śnieg 
topił się z sykiem i skwierczeniem.
Kiedy pchnął drzwi i wszedł do pieczyska. Ciepło, dym, zapachy i dźwięki uderzyły go w twarz. Gdy jego 
oczy przyzwyczajały się do światła, do ust napłynęła ślina, zwabiona aromatem smażonego tłuszczu, łosiowego 
mięsa i cebuli. Zwykle o tej porze w pieczysku panował wesoły rozgwar i przyjazny nastrój: zapiewajło zachęcał 
do śpiewu, starcy kurzyli fajki, ludzie zaśmiewali się z dykteryjek, swarzyli się i rzucali kości. Dziś było inaczej. 
Choć w jasnej, przytulnej izbie o drewnianych ścianach stało lub siedziało ponad trzydzieścioro mężczyzn i 
kobiet, trzymali się w osobnych grupkach. Raif poznał oddział włóczników z klanu Scarpe, z włosami albo 
czarnymi od urodzenia, albo ufarbowanymi na czarno, z bronią w wymyślnych sznurkowych plecionkach, które 
miały podkreślać jej ostrość. Para z klanu Gnash grzała się przy wielkim piecu z cegły i metalu. Kobieta miała 
długie do pasa rude włosy rozpuszczone według klanowego zwyczaju. Była ubrana w miękkie spodnie ze 
świńskiej skóry, a pas wokół jej talii obciążały trzy sztylety: rogowy, stalowy i krzemienny. W oczy rzucał się 
wielki krąg Dhoone’ow, masywnych jasnowłosych brodaczy z niebieskimi tatuażami na twarzach. Na plecach, 
pasach, udach i przedramionach mieli przytroczoną broń. Stal błyszcząca jak płynąca woda siała po izbie ostre 
błyski.
- Odsuń się od drzwi, chłopcze - mruknął Angus do ucha Raifa. - Niech klientela nie zastanawia się zbyt 
długo, kim jesteśmy albo po co przybyliśmy.
Raif, jakby wyrwany z transu, posłuchał rozkazu wuja i ruszył na tyły pomieszczenia. Szmer rozmów, 
który zamarł w chwili, gdy weszli, rozbrzmiał ponownie z gorączkowym szaleństwem karaluchów pierzchających 
przed światłem. Raif przysiadł na ławie jak najdalej od pieca, podczas gdy Angus witał się z pieczmistrzem.
Duff miał w sobie po trosze z każdego klanu, przynajmniej tak twierdził. Był najbardziej owłosionym 
człowiekiem, jakiego Raif w życiu widział, i w młodości słynął ze swoich zębów. Do dziś były wspaniałe, 
zaskakująco drobne, ale idealnie równe, i kiedy przyniósł tacę z parującym mięsiwem i gorącym piwem, pokazał je 
w szerokim uśmiechu. Raif pamiętał, jak Tem kiedyś zapytał, skąd ma takie silne zęby. „Za młodu gryzłem nimi lód 
na stawie” - wyjaśnił piecmistrz.
- Angus! Stary psie! Ile to już czasu? - Duff ze zmarszczonym czołem pogrążył się w wyliczeniach. - 
Ha, nie będę zawracać sobie tym głowy. Zbyt długo, to pewne.
- Duff, jesteś coraz bardziej tłusty i coraz szpetniejszy. Na Kamienie, człowieku! Te czarne kudły 
wymagają strzyżenia. Gdybym był twoją żoną, przywiązałbym ci dupsko do pieca i ostrzygł cię na łyso.
Śmiech był drugim dziwem Duffa. Bogaty i serdeczny, wylewał się z szerokiej piersi niczym fale przyboju.
- Gdybyś był moją żoną, Angus, sam przywiązałbym się do pieca i podpalił!
Raif uśmiechnął się szeroko, nagle czując się lepiej niż przez cały dzień. Zapomniał, jak bardzo lubił 
Duffa. Dwaj mężczyźni przekomarzali się z tak niefrasobliwą swadą, że było jasne, iż są starymi przyjaciółmi. 
Kilka osób obróciło się w ich stronę, ale nikt nie przyglądał im się dłużej, niż wypadało patrzeć na piecmistrza i 
jego gościa.
Raif pociągnął łyk gorzkiego pienistego piwa i rozejrzał się po izbie. Grupka traperów siedziała w 
dalekim kącie, zajęta żuciem długich pasków brzozowej kory i naprawianiem drucianych pułapek. Stary Orrl, z 
oczami mlecznymi od śnieżnej ślepoty, siedział z psem blisko pieca. Po drugiej stronie kobieta w szarych skórach i 
filcu kończyła kolację składającą się ze smażonej cebuli i łosiowego mięsa. Jak wszystkie niewiasty Bannenów, 
nosiła na plecach długi miecz z czarnej stali.
Na wprost niego siedzieli w cieniach dwaj mężczyźni z opróżnionymi w połowie kuflami w opatulonych 
dłoniach. Nie zdjęli kapturów i ciemnych olejówek, więc nie mógł poznać, do jakiego należeli klanu. Nie byli 
Bluddami, co, zważywszy na krąg Dhoone’ow, było szczęśliwe dla klientów, obsługi i prawa pieca.
Raif wiedział, że on dla wszystkich tutaj jest Hailem. Klan Blackhail był najbardziej skromny pod 
względem klanowych atrybutów. Stracił swoje godło przed pięciuset laty, kiedy Ayan Blackhail odebrał życie 
ostatniemu Klanowemu Królowi. Od tej pory nikt nie nosił Hailowego Wilka. Mimo to srebrna zatyczka rożka, 
opaska z bitego srebra do wiązania włosów oraz czarna skóra pasa i pochew oznajmiały jego przynależność klanową 
tak wyraźnie, jak niebieskie tatuaże na twarzach Dhoone’ow. Klan Blackhail był jedynym, w którym kopano srebro, 
i tym metalem zdobiono rękojeści noży i mieczy. Krótki miecz Tema miał srebrny drut na rękojeści, a skórzana 
pochwa była ufarbowana na czarno, pod kolor grafitowych warstewek w kamieniu Hailów.
- Nie będziesz miał nic przeciwko pozostaniu we własnym towarzystwie? - Angus poklepał go po ramieniu. 
- Duff zabierze mnie na zaplecze, gdzie wybiorę sztukę płótna dla żony.
- A jużci - wtrącił Duff. - Moja biedna połowica nie cierpi się pokazywać, gdy już zaplotła warkocze 
przed pójściem do łóżka.
Raif pokiwał głową. Pomyślał, że obaj mówią zbyt nonszalancko, ale to nie była jego sprawa. Angus 
zarzucił na ramię płaszcz oraz sakwy i poszedł za Duffem do małych drzwi na tyłach izby. Raif patrzył za nimi. 
Czy Angus po drodze przywitał się z traperami?
- Raif Sevrance.
Odwrócił się do dwóch mężczyzn, którzy siedzieli w cieniach. Byli Hailami: Will Hawk i jego syn, Bron, 
usynowiony przez Dhoone’ow na jeden sezon. To on przyniósł wieści o ich klęsce. Raif spiął się wewnętrznie i 
postanowił mieć na baczności. Przywitał się uprzejmie, ale nie zapytał, co ich sprowadza do Duff a.
Will, ponurak o bladej, pożyłkowanej twarzy, przysiadł na stołku zwolnionym przez Angusa.
- Widzę, że jesteś ze swoim wujem obieżyświatem.
Był to wstęp do rozmowy, nie zapytanie. Raif pokiwał głową.
Will machnął ręką na Brona, zapraszając go bliżej. Matka Brona pochodziła z klanu Dhoone i syn 
odziedziczył po niej jasne włosy i jasne oczy. Raif przypomniał sobie, że słynął z władania mieczem i, dość 
dziwne, z pięknego głosu do śpiewania. Pomyślał, że nie wygląda na człowieka skorego do śpiewu.
Kiedy ojciec i syn usadowili się bliżej, Will westchnął ciężko i zagadnął:
- Jak się udała zasadzka, młodzieńcze?
Raif starał się zapanować nad wyrazem twarzy. Spodziewał się takiego pytania - jako starszy wojownik 
Will Hawk brał udział w planowaniu zasadzki - jednak trudno mu było mówić. Przez dwa zeszłe dni zakładał 
pieczęcie na wspomnienia klanu i nie chciał ich zrywać. Nie tutaj i nie teraz. Spojrzał w oczy Willa Hawka. 
Wyczytał w nich szczere przejęcie i narastające zniecierpliwienie. Nie znał go dobrze, ale Will Hawk był 
pełnoprawnym członkiem klanu i tym samym należał mu się szacunek.
- Zasadzka poszła dobrze. Było tak, jak zapowiedział Mace Blackhail.
- Kto z naszych został ranny?
- Banron Lye. Toady Walker.
Will i Bron dotknęli sakiewek z kamiennym proszkiem. Zapadła cisza. Po paru minutach Will zapytał:
- Jedziesz na południe, żeby rozpuścić wieści u Scarpe’ow i Orrlów?
Raif pokręcił głową. Nie chciał go okłamywać.
Will czekał na odpowiedź. Raif westchnął. Po minucie milczenia nie mógł już dłużej patrzeć mu w oczy. 
Bron wziął z talerza owcze serce i zaczął je przeżuwać.
Kątem oka Raif ujrzał, że Angus wraca z głębi pieczyska. Niósł zgrabny pakunek z przesadną troską, przez 
co jeden z traperów rzucił żart pod jego adresem. Angus roześmiał się wraz ze wszystkimi i wdał w swobodną 
rozmowę, która w miarę upływu czasu stawała się coraz cichsza.
- Podróżujesz tedy ze swoim wujem - podjął Will.
„Wie - pomyślał Raif. - Will wie, że złamałem przysięgę”.
Will wstał. Spojrzenie jego oczu starannie omijało Raifa, gdy mówił do syna:
- Chodź. Nie ma tu godnego nas towarzystwa. - Bron zrobił zdumioną minę, ale przełknął spiesznie 
ostatnie kawałki serca i razem z ojcem wrócił na swoje miejsce po drugiej stronie izby.
Raif nie poruszył się. Palił go wstyd. Nie było żadnego usprawiedliwienia, żadne słowa nie zawróciłyby 
Willa do stołu. Złamał przysięgę i nic nie mogło tego odmienić.
Klan Blackhail był najstarszy ze wszystkich, a wielu twierdziło, że jest też najtwardszy. Miał swoich 
zdrajców - trzy tysiące lat wojen, sporów o sukcesję i wewnętrznych waśni musiały wydać paru ludzi, którzy 
złamali przysięgi - jednak nigdy nie wspominano ich nazwisk. Pamięć o nich umarła przed nimi. Raif pamiętał, jak 
kiedyś zapytał Inigara Stoopa, skąd się wzięło duże czarne zagłębienie w najdalszym rogu kamienia 
przewodniego, wielkie jak wilk i pełne oleju, który przez stulecia stwardniał w czarne klejnoty. Inigar przeciągnął 
lepkimi palcami po wgłębieniu i odparł: „W tym miejscu wycinamy z kamienia serca zdrajców”.
Raif nadal czuł palący żar wstydu. Kiedy Inigar podniesie dłuto, by wyciąć jego serce?
Śnieg zachrzęścił pod ciężkimi krokami i drzwi pieczyska stanęły otworem. Temperatura opadła, gdy 
zimny wiatr wdarł się do izby. Raif zobaczył obwieszonych stalą Bluddów. Zatrzymali się tuż za progiem i 
zlustrowali wnętrze. Przestrzeń jakby zmalała, powietrza ubyło. Dhoone’owie zerwali się jak jeden mąż, ich 
prawice opadły do długich, półtoraręcznych mieczy. W dalekim kącie Will i Bron poruszyli się nieznacznie, 
gotując mięśnie i broń.
Raif czuł na sobie ciężar spojrzeń przybyszów. Widział, jak szare i ciemnoniebieskie oczy przywierają do 
srebra w jego włosach i na rożku. Na twardych twarzach malowała się nienawiść.
Gładko ogoleni, z warkoczami opadającymi na plecy jak smołowane liny, nie przypominali wojowników z 
innych klanów. Skóry garbowali inaczej, nosili dużo cięższą broń. Przyglądając się im z bliska, Raif uświadomił 
sobie, jak niewiele dowiedział się o nich na Szlaku Bluddów. Klan Bludd był prawdziwą potęgą.
- Zamknij drzwi, Chokko. Podprowadź swoich ludzi, niech ogrzeją sobie brzuchy przy piecu. - Duff wsunął 
się w przestrzeń oddzielającą Dhoone’ow od Bluddów.
Ten nazwany Chokko podniósł pięść.
- Nie, piecmistrzu. Tej zniewagi nie ułagodzi ani piwo ani ciepło. Nasz klan tej nocy wytoczy krew.
- Nie tutaj, Chokko. Żadna zniewaga nie może być gorsza od złamania prawa pieca.
Chokko potrząsnął masywną głową.
- Darzę cię szacunkiem, piecmistrzu. Wiesz o tym dobrze. I nie przyszedłem walczyć z Dhoone’ami. - 
Rzucił najważniejszemu Dhoone’owi długie, gorzkie spojrzenie. - Ale będę walczyć tej nocy. Muszę. Moje 
serce nie da mi spocząć, póki nie wytoczę krwi Blackhailów.
Pomruk zimnego strachu przetoczył się przez izbę. Twarze Dhoone’ow pociemniały. Kobieta z klanu Gnash 
przybliżyła rękę do trzech sztyletów u pasa. Scarpe’owie, zaprzysiężeni wojenni sprzymierzeńcy klanu 
Blackhail, nastroszyli się jak sierść na psie. Will i Bron Hawk zarzucili olejówki i wystąpili z twardą godnością na 
środek izby.
Raif zacisnął pod stołem rękę na mieczu Tema. Serce mu waliło, a jednak, dziwne, czuł coś zbliżonego do 
ulgi. „A więc taki będzie koniec, w walce z Bluddami”.
- Prawo pieca działa na dwa sposoby, Chokko. - Duff stanął na wprost Bluddów, odgradzając ich od reszty. 
- Jeśli ludzie przy moim piecu przestrzegają prawa pokoju, nie pozwolę nikomu wyciągać ich na dwór wbrew woli.
- Śmiałe słowa, piecmistrzu - rzekł Will Hawk, przechodząc na stronę Bluddów. - Ale my należymy do 
klanu Blackhail i nie tchórzymy ani się nie chowamy, i jeśli Bludd chce się z nami zmierzyć, niechaj tak będzie. - 
Ostatnie słowa skierowane były do Chokka i gdy przebrzmiały, zdawało się, że światło w izbie przygasło.
Chokko nawet nie mrugnął - prawdę powiedziawszy, prawie nie oddychał. Przemówił i, choć zwracał się do 
Willa Hawka, słyszeli go wszyscy obecni.
- Nasz naczelnik przysłał nam sukę, do obozowiska przy Łosiowym Szlaku z wieścią, co zrobili 
Blackhailowie. Suka biegła bez wytchnienia przez dwa dni i jedną noc. Zdechła, gdy wyjąłem zwitek z jej 
obroży. Wiadomość mówiła o zasadzce na Szlaku Bluddów i o tym, jak Hailowie polowali na trzy tuziny 
naszych żon oraz dzieci niczym na dzikie zwierzęta i wycinali je z zimną krwią na śniegu.
Zbiorowy syk, jak szum drzew smaganych wysokim wiatrem, wzbił się pod samą powałę. Duff zamknął 
oczy i dotknął powiek. Para z Gnash poleciła się pieczy Kamiennych Bogów. Kobieta z Bannen musnęła ręką 
czarny żelazny wisiorek z miarką sproszkowanego kamienia i grobowym tonem wyrzekła jedno słowo:
- Dzieci.
Nawet Dhoone’owie pospuszczali głowy.
Will Hawk potrząsnął głową.
- Łżesz, Chokko z klanu Bludd. Mój klan nigdy z zimną krwią nie zabijał kobiet i dzieci.
Drugi Bludd wysunął się do przodu.
- Nie łżemy. Nasz naczelnik nie kłamie. Jesteśmy klanem Bludd i mówimy prawdę nawet wtedy, gdy nie 
chce nam przejść przez gardło. - Chokko złapał go za rękę, żeby powstrzymać od wyciągnięcia miecza.
- To prawda, Hailu - zawołał. - A dowiodą jej nasze miecze.
Mięsień wysoko na policzku Willa Hawka zadrżał. Jego oczy rozbłysły w świetle lamp. Raif spiął się, jego 
muskuły naprężyły się niczym cięciwa w napiętym łuku. Will Hawk odwrócił się ku niemu.
- Rzeknij, że kłamią, Raifie Sevrance. Rzeknij, że mogę iść do walki z dumą ze swojego klanu.
Oczy wszystkich spoczęły na Raifie. Bluddowie, od razu pojmując implikacje apelu Willa, rzucili mu 
spojrzenia pełne takiej nienawiści, że odczuł je niczym ciosy zadane pięściami. Wszyscy zamilkli na jedną 
straszną, nieznośnie długą chwilę. Wiedza, jaką posiadał, skazała ich wszystkich. Bluddowie i Hailowie mieli 
walczyć tej nocy niezależnie od tego, co powie - to było jasne - ale jak mógłby posłać Willa i Brona do walki bez 
honoru? Czterech barczystych Bluddów w kwiecie wieku przeciwko trzem Hailom, z których dwaj byli świeżo 
zaprzysiężonymi jednorocznymi?
Mieli umrzeć. Jego, Willa i Brona czekała pewna śmierć.
Raif z trudem przełknął ślinę i zebrał się w sobie. Klan był wszystkim. To, kim był on, nie miało znaczenia 
- jego dusza już była stracona - ale nie mógł kłamstwem posłać Willa i Brona na śmierć.
Wstał.
- Zrobiliśmy to, co musieliśmy zrobić.
Rozległy się sapnięcia. Bluddowie wyciągnęli miecze. Wyraz twarzy Willa Hawka był dla Raifa niczym 
wyrok śmierci. Poznał, że wyrzeczone słowa nigdy nie zostaną mu wybaczone.
Will przez chwilę zmagał się z prawdą. Kiedy odwrócił się do Bluddów, już nie był tym samym 
człowiekiem.
- Wstrzymajcie się, dopóki nie wyjdziemy - rzekł głosem twardym i zmęczonym. - Nie dodam jednego zła 
do drugiego. Bron. - Popatrzył na syna. - Nadal obowiązuje cię roczna przysięga wobec Dhoone’ow. To nie twoja 
walka.
Bron pokręcił głową.
- Dziś jestem Hailem.
Ból przemknął po twarzy Willa. Nim przemówił, przeminął.
- Chodź tedy, synu. Walczmy za nasz klan.
Ojciec i syn ruszyli do drzwi.
Raif podążył za nimi.
Słysząc zgrzyt stołka i kroki na kamieniu, Will Hawk odwrócił się i podniósł rękę.
- Nie, Raifie Sevrance. Siadaj. Wolę miecz Bludda w sercu niż zdrajcę u swojego boku.
Po chwili ruszył do wyjścia. Bluddowie podążyli za nim. Bron również wyszedł. Ktoś zatrzasnął drzwi.
Raif szedł jak duch. Powoli. Niepowstrzymanie.
Angus chciał go zatrzymać. Zacisnął wielkie umięśnione ręce wokół jego piersi, dźgnął kolanami w 
golenie. Duff zaryglował drzwi i ruszył mu z pomocą. Raif walczył z rękami, nogami i piersiami tarasującymi mu 
drogę. Zwolnił, lecz nie mogli go zatrzymać. Cierpiał i zadawał cierpienie, a jednak wszystko wydawało się 
nierealne niczym sen. Liczyły się tylko drzwi. Nikt nie wątpił, że do nich dotrze. Patrzył na nie jak na zwierzynę, 
przywołując ich dębowe i żelazne serce. Łup należał do niego i musiał się do niego przebić. Gdyby Angus i Duff 
to wiedzieli, gdyby mógł im to wyjaśnić, pozwoliliby mu iść. Ale nie wiedzieli, więc z nimi walczył, i wszyscy 
trzej wyrządzali sobie krzywdę.
Czasami widział siebie w oczach innych ludzi. Jeden Dhoone trzymał rękę na rożku, jakby na jego oczach 
rozgrywało się coś, co nie da się wyrazić słowami, jakby patrzył na zstąpienie Kamiennego Boga mściciela. 
Scarpe’owie wyglądali na przestraszonych.
Gorąca krew spływała z jego nosa do ust, żółta ciecz zalewała oko. Parł jak bojowa machina, bijąc taranami 
z pięści, niepohamowanie stawiając jedną stopę przed drugą. Pełen tej samej nieuchronnej siły co wypuszczona 
strzała, nie miał innego wyboru, jak zmierzać ku drzwiom.
Nagle Angus coś powiedział, wytarł krew z twarzy i potrząsnął głową. Obaj z Duffem puścili go. Raif ledwie 
zwrócił na to uwagę. To było nieważne. I bez tego dotarłby do drzwi. Jego ręce jakby same podniosły się do rygla i 
po chwili stał w progu, mając przed sobą śnieg i noc. Zimne podmuchy chłodziły jego skórę, gdy patrzył na 
ostatnie sekundy walki. Jeden Bludd poległ. Bron poległ. Pozostali Bluddowie zadawali długie pchnięcia, 
nadziewając na sztychy bezwładne, wyzute z sił ciało Willa Hawka. Trzymał się na nogach tylko dzięki ich 
mieczom.
Wtedy Raif się zatracił. Później przypominał sobie różne rzeczy albo może słowa Angusa stały się jego 
wspomnieniem, ale wiedział jedno: kiedy przestąpił próg i wszedł w śnieg, stał się kimś innym.
Miecze nie dźwięczą, kiedy się je wyciąga, lecz jemu zdawało się, że jego miecz zadźwięczał. Usta miał 
suche, zupełnie suche. Kruczy talizman palił skórę niczym rozgrzana do białości stal.
„Patrzący na Umarłych”.
To była ostatnia jasna myśl. Potem jego świadomość poszybowała obłędną spiralą do miejsca, w którym 
liczyły się tylko bijące serca Bluddów.

Rozdział 21
SARGA VEYS

Penthero Iss stał w zimnej marmurowej czerni wysoko na szczycie Jasnej i patrzył, jak Sarga Veys wchodzi 
do Fortecy Maski. Nie dla niego skąpo obsadzona stajenna brama czy pospolity brud północnej. Nie. Veys wybrał 
paradną wschodnią bramę, której świetne marmurowe kolumny i kute w żelazie kraty zwykle zarezerwowane były 
dla wielmożów, dam i wysokich urzędników, a nie dla poślednich emisariuszy ze znajomością starych talentów. 
Iss cicho wypuścił powietrze. Sarga Veys był interesującym obiektem.
Przecinając dziedziniec, Sarga Veys zwrócił głowę w kierunku Drzazgi. Po chwili zatrzymał się, obrócił na 
pięcie i przez całą minutę kontemplował skutą lodem basztę. Issowi to się nie spodobało. Wcale mu się nie 
spodobało. Drobne zaczerpnięcie „poza siebie”, jak wciągnięcie powietrza nosem czy wystawienie oślinionego 
palca na wiatr dla sprawdzenia jego kierunku, powiedziało mu, że Veys bada Drzazgę wyłącznie parą oczu. Nie 
czarami, jak się obawiał.
Wróciwszy w siebie, poczuł smak metalu w ustach i kroplę moczu ześlizgującą się po udzie. Wilgoć była 
odrażająca. Gardził własną słabością. Urabiając ślinę do wyplucia, zerknął raz jeszcze na obłóczoną w biel postać 
Sargi Veysa.
Sarga Veys patrzył prosto na niego. „Stoję w cieniu - powiedział sobie - i pięć pięter nad nim. Skąd wie, że 
tu jestem?” Czerpanie! Sarga Veys wyczuł czerpanie. Issowi twarz pociemniała. Wszak moc, którą zaczerpnął, 
była tak nieznaczna, maleńka niczym ćma... Nie powinna zostać wykryta. A jednak Sarga Veys uśmiechał się, 
wznosząc ręce na powitanie. Iss odwrócił się i wszedł do pokoju. Veys teraz będzie wiedział, że w Drzazdze jest 
coś, co skrzętnie przed nim ukrywa.
Schodząc po zimnych jak lód schodach Jasnej, Iss przygotowywał się na spotkanie z Sargą Veysem. Chociaż 
słońce dopiero co wstało nad Zabitą Górą, dzień już przyniósł wiele przykrości. Ledwie godzinę wcześniej, pod 
mrocznym nachylonym stropem Sali Sądów, pani na Wschodnich Folwarkach i jej przeklęty syn Biały Wieprz 
wysunęli roszczenia do ziem wzdłuż północnych granic miasta.
„Brat mojego dziadka miał prawo do polowań na Północnych Folwarkach - oznajmiła przeszywającym 
głosem Lisereth Hews, dziedziczka Wschodnich Folwarków. - I żądam tego samego dla mojego syna”. 
Roszczenie śmieszne i buńczuczne, oczywiście, ale nie zmieniało faktu, że Lisereth Hews była niebezpieczną 
kobietą. Biel i złoto Hewsów pasowało jej jak każdemu mężczyźnie. W przyszłości przysporzy kłopotów. Z rodu 
Hewsów wywodziło się czterech z dawnych dziesięciu surlordów, i przebiegła dziedziczka zamyślała uczynić syna 
piątym. Kwestia Północnych Folwarków, świeżo wynikła po śmierci lorda Allocka Mure’a, dostarczyła jej 
wygodnego pretekstu do pokazania zębów.
Iss obnażył własne zęby. Lisereth Hews była idiotką, jeśli sądziła, że zdoła go przechytrzyć. Ani myślał 
siedzieć z założonymi rękami i czekać na przyjście zabójców. Wielkie stare rody Hewsów, Crieffów, Stornowayów, 
Gryphonów, Pengaronów i Marów już niedługo będą walczyć nie o sukcesję, lecz o coś zupełnie innego.
Zszedł do prywatnej komnaty, gdzie niespiesznie zmienił ubranie. Plamka uryny na szacie była prawie 
niewidoczna, ale Sarga Veys miał bystre oczy i bystry umysł. Iss nie chciał dawać mu satysfakcji, która byłaby 
wynikiem dodania dwóch do dwóch i uświadomienia sobie, że surlord wcale nie jest tak potężny, jak chce, aby 
się wydawało. Sarga Veys był zręcznym i wyrafinowanym użytkownikiem magii, co znaczyło, że jest tyleż 
użyteczny, co niebezpieczny.
Iss ubierał się bez pośpiechu, pozwalając Caydisowi Zerbinie zapinać po tuzinie perłowych guzików na 
każdym mankiecie i wiązać sznurówki jedwabnego płaszcza w misterną jodełkę na piersiach. Choć stroje jako 
takie były mu obojętne, doskonale wiedział, jakie wywierają wrażenie. Dlatego zawsze pamiętał, by nosić 
kosztowne jedwabie, wybornie skrojone i ciężkie od szlachetnych kamieni.
Kiedy uznał, że Sarga Veys już dość się naczekał, dał znak, że Półczłek może wejść do komnaty. Caydis 
bezszelestnie podszedł do drzwi.
- Panie. - Sarga Veys skłonił się głęboko, chcąc zadowolić pychę swego surlorda.
Iss przyjrzał się krzywiźnie jego karku, fakturze i zabarwieniu skóry. Choć Veys wrócił z podróży trwającej 
siedem tygodni, nie przywierał do niego pył drogi. Pewnikiem zatrzymał się w zajeździe i odwiedził łaźnię przed 
zaprezentowaniem się w fortecy. Issowi nie spodobał się ten akt samowoli i zanotował sobie w pamięci, żeby 
kazać śledzić Veysa podczas jego pobytu w mieście. Już wiedział sporo o Półczłeku, ale nie zaszkodzi dowiedzieć 
się więcej.
- Sarga Veys. Ufam, iż znajduję cię w dobrym zdrowiu? - Veys otworzył usta do odpowiedzi, lecz Iss mu 
przeszkodził. - Nie zauważyłem drużyny, gdy wróciłeś. Mam nadzieję, że towarzyszy nie spotkało nic złego?
- Spytali, czy mogą jechać przede mną, kiedy ujrzeliśmy mury miasta. Nie widziałem powodu, by im 
odmówić.
Kłamał. Nikt ze Straży Rive nie poprosiłby o nic Sargi Veysa. Bardziej prawdopodobne, że porzucili go, 
gdy tylko uznali, że nic mu się nie stanie. Iss pokiwał głową.
- Rozumiem.
Podejrzewając, że jego kłamstwo zostało odkryte, Sarga Veys wyprostował ramiona.
- Następnym razem, panie, gdy wyprawisz mnie w drogę, sam wolałbym wybrać sobie drużynę.
- Jak sobie życzysz. - Iss miał to w nosie. Ha, niech Veys próbuje! Ciekawe, jak daleko zajdzie, nim 
Marafice Oko stanie mu na drodze. - Masz dalsze żądania, zanim przejdziemy do rzeczy? Może chcesz nowego 
konia albo nowy tytuł, albo nowy komplet szat szamerowanych złotem?
Fiołkowe oczy Sargi Veysa pociemniały. Grdyka przesunęła się na jego szyi i przez chwilę Iss nie 
wiedział, czy zaczerpnie moc, czy też przemówi. Jak zauważył, sam Veys nie bardzo to wiedział. Po chwili 
opanował się i przełknął czary czy też słowa, które zebrały się na jego języku.
- Wybacz mi, panie. Jestem zmęczony i trochę niezdrów. Nie przywykłem do zimnych otwartych 
przestrzeni Północy.
- Oczywiście, przyjacielu, oczywiście - zapewnił Iss pojednawczo. Dotknął ramienia Veysa. - Chodź. 
Usiądź. Wino. Musimy napić się wina. I jedzenie. Caydis. Przynieś nam coś dobrego. I żeby było gorące. Tak, 
dopilnuj, koniecznie musi zostać podgrzane. Błogość w brzuchu jest tak samo ważna jak pełna sakiewka. - Iss 
z fascynacją przyglądał się, jaki efekt wywiera to małe przedstawienie. Sarga Veys lubił, gdy mu nadskakiwano. 
Przekonanie, że należą mu się specjalne względy, było jedną z jego słabości.
Kiedy Caydis wyszedł z pokoju, zamykając za sobą drzwi tak cicho, jak tylko on potrafił, Iss odwrócił się 
do Veysa.
- I co? Czy w klanach wszystko poszło zgodnie z planem?
Gładka skóra Veysa zalśniła jak płótno zanurzone w oliwie, gdy powiedział:
- Użerają się niczym psy na arenie.
Iss pokiwał głową. Milczał przez chwilę, przyswajając wiadomość. Z roztargnieniem przeciągnął ręką po 
ustach.
- A więc Mace Blackhail wykorzystał informacje, które mu podrzuciłeś?
- Natychmiast. To była istna masakra. Trzydzieści kobiet i dzieci zarżniętych z zimną krwią, w 
większości krewniaków samego wielkiego Psiego Lorda. Teraz Bluddowie łakną krwi Blackhailów, 
Dhoone’owie i Blackhailowie łakną krwi Bluddów, a wszystkie inne klany zachodzą w głowę, po czyjej stronie 
stanąć. - Veys wygładził idealnie równe rękawy białej szaty. - Psi Lord wkrótce znajdzie ciernie na siedzisku 
Dhoone’owego tronu.
- Może. - Iss miał dużo lepsze zdanie o Vaylu Bluddzie.
Sarga Veys widział tylko brak ogłady, plucie, złorzeczenie i psy. On dostrzegał bezwzględną 
determinację człowieka, który przez trzydzieści pięć lat przewodził klanowi Bludd i jak król był kochany przez 
zaprzysiężonych mu ludzi. Poza tym, Sarga Veys nie rozumiał sedna sprawy. Psi Lord był tylko jednym spośród 
wielu naczelników. Wojna musiała ogarnąć klany Croser, Bannen, Otler, Scarpe, Ganmiddich i całą resztę. Walka 
Blackhailów, Bluddów i Dhoone’ow nie wystarczała; musiały włączyć się wszystkie ich zaprzysiężone klany. Kiedy 
nadejdzie czas wysłania armii na północ, wielmożni panowie muszą wierzyć w łatwe zdobycze ziemi i bogactw. 
Na początek pójdą bogate klany pogranicza. Później przyjdzie czas na olbrzymów Dalekiej Północy z ich 
masywnymi kamiennymi okrąglakami, stalowymi kuźniami i wychowanymi wśród lodów wojownikami... później, 
gdy wykrwawią się przez lata w bratobójczych wojnach.
Iss przeciągnął bladą ręką po twarzy. Czy zdoła tego dokonać? A czy miał wybór? Świat się zmieniał, 
Sullowie niedługo ruszą się ze swoich leży. Obecnie nadarzała się jedyna okazja zagarnięcia ziemi, stworzenia 
potęgi. Jeśli Spire Vanis nie wyciągnie rąk po cały kontynent, zrobią to Trance Vor, Gwiazda Zaranna i Ule Glaive. 
Powstanie cesarstwo. Penthero Iss, syn hodowcy cebuli z Trance Vor i krewniak dziedzica Odłączonych Folwarków, 
nie zamierzał do tego dopuścić. Nie zamierzał stać z założonymi rękami i przyglądać się, jak inni biorą to, co 
powinno należeć do niego.
- Będąc na Północy, zebrałem jedną czy dwie inne informacje. - Głos Veysa przeciął jego myśli jak drut 
do dzielenia sera. - Myślę, panie, że uznasz je za interesujące.
Iss z pewnym wysiłkiem wrócił do bieżącej sprawy.
- Mów.
- Nasz stary druh Angus Lok znów przemierza szlaki. Kieruje się na północ do klanów, jak ostatnio 
słyszałem.
To ci dopiero wiadomość! Angus Lok siedział jak mysz pod miotłą przez sześć miesięcy. Żaden z jego 
szpiegów nie zdołał go wytropić. „Mieszka wraz z rodziną kilka dni jazdy od Ule Glaive” - tylko tyle mogli mu 
powiedzieć.
- Jeśli Angus się ruszył, to i Fagowie.
Sarga Veys spojrzał w oczy swemu panu.
- Ciekaw jestem, dlaczego.
„Nie wątpię” - pomyślał Iss. Nie po raz pierwszy wziął pod rozwagę pozbycie się Veysa. Półczłek był zbyt 
przebiegły, zbyt bystry. Już zdradził jednego mocodawcę. O ile łatwiej przyjdzie mu druga zdrada?
- Wydaje się, że niegdyś byłeś jednym z nich, więc ty mi powiedz, co zamierzają.
Veys wzruszył ramionami.
- Z Fagami nigdy nic nie wiadomo. Trzymają się jeden drugiego jak nietoperze ściany jaskini. W całym 
Spire Vanis jest prawdopodobnie tylko pięć osób, które coś o nich słyszały. A dwie z nich siedzą w tej komnacie. 
- Veys pochylił się i Iss odgadł, że może spodziewać się drugiej rewelacji. - Był jeszcze kruk, którego ustrzelił 
piecmistrz Gloon.
- Jaki kruk?
- Cóż, zacny piecmistrz boi się kruków latających nad jego kominem... Wiesz, panie, jacy przesądni są 
piecmistrze, gdy idzie o ich przeklęte piece. - Veys zaczekał, aż surlord pokiwa głową. - Ilekroć Gloon włazi na 
dach, by przeczyścić komin, zawsze zabiera łuk na wypadek, gdyby zobaczył kruka. Lubi do nich strzelać, a 
potem wiesza je na krokwiach niczym trofea. W każdym razie, siedem dni przed moim przybyciem do 
pieczyska, Gloon ubił największego kruka, jakiego w życiu widział. Przechwalał się tym na okrągło. 
Naturalnie, przesadzał - mali ludzie zawsze przesadzają - ale kiedy ściągnął ptaka z krokwi, żeby mi pokazać, 
zauważyłem ścięgno okręcone nad szponami.
- Posłaniec.
- Tak. I kierował się na północ w kierunku lodu.
- Nie było wiadomości.
- Nie.
A zatem ptak wracał do domu, do plemienia Lodowych Łowców. Nikt inny poza nimi i Sullami nie 
posługiwał się krukami. Niewidoczne włoski na ramieniu Issa stanęły dęba.
- Z której strony nadleciał?
- Z południa. Prosto z południa. - Mina Półczłeka zdradzała, że już dokonał powiązania między 
ptakiem a Angusem Lokiem. Był bystry, taki bystry.
Ale wieści istotnie były poruszające. I na tym właśnie polegał problem: Veys umiał zdobywać potrzebne 
informacje. Był wielce przydatny i tak bardzo wprawny w czarach.
Iss zajął się tacą z jedzeniem i winem, którą Caydis dyskretnie wsunął na marmurowy blat stołu. 
Wykwintne dania nasycały powietrze aromatem: wino grzane z goździkami, a następnie przelane w kielichy 
natarte cytryną, żółtka jaj drżące jak ostrygi pod ciężarem kurkumy i nasion sezamu, rozszczepione i parujące 
smażone figi, jagnięce języki polanę różaną konfiturą, piżmem i bursztynem. Nikt nie umiał przyrządzać potraw 
tak jak Caydis Zerbina. Nikt, tak jak on, nie potrafił wywiedzieć się różnych rzeczy.
Podając Veysowi srebrny puchar z winem, Iss rozmyślał nad tym, czego się dowiedział. A więc 
Nasłuchiwacz z plemienia Lodowych Łowców wysłał kruka? To znaczyło, że Północ przygotowuje się na taniec 
cieni. Iss wyprostował ramiona i oddychał głęboko, przytrzymując powietrze w płucach, żeby się uspokoić. 
„Niech tańczą - myślał. - Niech Sullowie tańczą z cieniami, a klany z mieczami. Niech ci dość śmiali, by ruszyć 
podczas gry muzyki, wykradną im świat spod nóg”.
Sarga Veys wsunął w usta dorodną figę. Wyglądał na wielce zadowolonego z siebie.
- Słyszałem, panie, że zaginęła twoja wychowanica, słodka i śliczna Asarhia. Jeśli chcesz, mógłbym 
pomóc ją wytropić.
- Nie - uciął krótko Iss. Nie miał zamiaru tłumaczyć się temu podrzędnemu posłańcowi, który nie miał nic 
własnego, ani rodziny, ani kawałka ziemi. Myśl, że mógłby tknąć Asarhię choćby palcem, przepełniła go 
niepokojem. Asarhia była taka młoda, taka nieświadoma...
Iss odstawił nietknięty kielich. Trzeba ją znaleźć. Miasto nie było dla niej odpowiednim miejscem. Mogła 
zostać skrzywdzona, zgwałcona. Mogła stracić palce w zimną noc, umrzeć z głodu w jakimś brudnym namiocie w 
Dzielnicy Jałmużny albo skulić się w śnieżnej jamie pod północnym murem miasta do wiecznego snu. Iss widział 
takie przypadki. Każdej wiosny, w czasie pierwszej odwilży, wraz z topniejącym śniegiem spływały do kanałów 
setki ciał. Ci biedni głupcy marli z uśmiechami na ustach w przekonaniu, że zabijające ich błękitne jęzory mrozu są 
ciepłe i kojące jak płomienie ogniska.
Iss westchnął ciężko. Musiał wezwać Noża. Należało rozszerzyć poszukiwania, podwoić nagrodę, zrównać 
z ziemią Dzielnicę Jałmużny i wszystkie tamtejsze rudery. Asarhia musiała wrócić do domu. Nie wychowywał jej 
przez szesnaście lat po to, by wpadła w ręce kogoś innego.
Widząc, że Veys nie spuszcza z niego oczu, które wiedziały i domyślały się zbyt wiele, podniósł się i 
podszedł do drzwi. Caydis Zerbina czekał po drugiej stronie. Jedno słowo wystarczyło, by wiedział, co ma robić.
- Czy znów poślesz mnie na północ, panie? - zapytał Veys.
Iss pokręcił głową.
- Nie. Wywoływanie wojen to bardzo delikatna gra. Naciskając zbyt mocno, ryzykujemy, że nasze zamiary 
wyjdą na jaw. Lepiej poczekać i zobaczyć, co się stanie. Blackhailowie stracili naczelnika, Bluddowie kobiety i 
dzieci, a Dhoone’owie swoje ziemie: niech duma klanów i klanowi bogowie zrobią resztę.
- A co z zaprzysiężonymi klanami? Co z Ganmiddichami, Bannenami, Orrlami...
- Wszystko w swoim czasie, Sargo Veysie. Jeśli tempo gry zmaleje lub zasady ulegną zmianie, ty pierwszy 
będziesz o tym wiedział.
Półczłek pochylił głowę.
- Jak sobie życzysz, panie.
Iss czekał na kolejne pytanie, doskonale wiedząc, czego będzie dotyczyć.
- A moje następne zadanie?
- Jeszcze go nie przemyślałem, przyjacielu. Nic naglącego. Oczywiście, byłbym wdzięczny za wieści o 
Angusie Loku i jego rodzinie. Poza tym proponuję, żebyś odpoczął po długiej podróży i nacieszył się urokami 
miasta.
Iss podniósł wieczko srebrnej szkatułki inkrustowanej szmaragdami, niegdyś należącej do surlorda 
Rannocka Hewsa. Przed czterdziestu laty Borhis Horgo zarżnął Hewsa na Psich Moczarach z pomocą pięciu 
Krzywoprzysięgłych, którzy butami wciskali go w czarne błoto. Wyjął coś ze środka i uśmiechnął się pobłażliwie 
do Sargi Veysa.
- Masz. Wydaj to mądrze.
Twarz Sargi Veysa miała ciekawy wyraz, gdy wlepiał wzrok w rzuconą mu sztukę złota. Nigdy dotąd nie 
postała mu w głowie myśl, że nie jest potrzebny i że można go odprawić niczym prostytutkę. Był młodym i 
błyskotliwym Sargą Veysem, największym odkryciem Fagów od ponad dekady. Któż mógł go nie chcieć lub nie 
potrzebować? Kiedy indziej Iss uśmiechnąłby się z cętek urażonej dumy błyszczących jak łososiowa ikra w 
fioletowych oczach. Teraz się nie uśmiechnął. Veys był niebezpieczny. Należała mu się nauczka, ale trzeba było 
zachować ostrożność, gdyż zaliczał  się do osób długo chowających urazę.
Przybycie Marafice’a Oko, sprowadzonego przez Caydisa Zerbinę, położyło kres Issowym rozmyślaniom. 
Nóż ani nie zapukał, ani nie czekał za drzwiami. Wszedł jak do siebie, po czym wbił małe niebieskie oczka w 
zwierzynę: Sargę Veysa.
Iss natychmiast pożałował, że go wezwał. Co prawda miał zamiar zastraszyć Półczłeka i pokazać mu, 
gdzie jego miejsce, ale pogardliwe rzucenie monety częściowo spełniło zadanie. Nóż mógł posunąć sprawy za 
daleko. To byłoby niebezpieczne.
Sarga Veys, który jeszcze nie doszedł do siebie po tej demonstracji lekceważenia, poróżowiał lekko pod 
siłą spojrzenia Noża. Nie zdając sobie z tego sprawy, skurczył się na krześle.
Nóż tylko stał; nie musiał robić nic więcej.
Iss przeniósł spojrzenie z jednego na drugiego. Czas zmienić plany. Biorąc płytki oddech, zwrócił się do 
Noża:
- Drużyna wysłana na północ z Sargą Veysem wymaga zdyscyplinowania. Dopilnuj tego.
Marafice Oko rzucił mu ponure spojrzenie. Iss stanął tyłem do niego na znak, że nie jest już potrzebny.
Kroki wstrząsnęły komnatą, a potem drzwi zatrzasnęły się z taką siłą, że pękła futryna.
Iss odwrócił się do Sargi Veysa.
- Nie będziesz próżnował zbyt długo.
Półczłek pokraśniał z zadowolenia; spodobało mu się odprawienie Marafice’a Oko.
- Będę czekać na wezwanie, panie. - Wstając, wsunął sztukę złota w fałdy szaty. - Mam nadzieję, iż 
mój pan rad jest z tego, jak sprawiłem się na Północy.
Jeszcze mu mało? Chce, żeby go pochwalić? Niechęć Issa do Półczłeka jeszcze się pogłębiła. Z 
uśmiechem otworzył drzwi. Odłupane kawałki drewna posypały się na podłogę.
- Zrobiłeś więcej niż trzeba, by udowodnić swoją wartość.
Sarga Veys promieniał, wychodząc z komnaty.
Gdy tylko znalazł się poza zasięgiem głosu, Iss rozkazał Caydisowi przyprowadzić Noża.

Rozdział 22
SPRAWY KLANU

Ból towarzyszył mu jak druga skóra. Ciało znaczyły siniaki w kształcie podeszew, narządy i miękkie tkanki 
podeszły krwią. Rany zaszyte czarną nicią pękały z cichym sykiem, brocząc ropą. Boleści wgryzały się w niego jak 
korniki w drewno. Przecięta warga pulsowała tępo. Podbite oko sprawiało, że każde mrugnięcie było torturą. W 
spuchniętym uchu zebrała się skorupa żółtej materii, a pęcherz na prawej ręce palił ogniem w kontakcie z wodzami.
Obolały, zziębnięty i zatracony w sobie, zamknięty w miejscu dobrze strzeżonym przed myślami, Raif 
Sevrance jechał u boku Angusa Loka. Posępne, szare światło padało na krajobraz błyszczący od szronu. 
Drapieżny wiatr przypadł nisko do ziemi, jakby przed przypuszczeniem morderczego ataku czekał, aż zimno osłabi 
jego ofiary. Kępy świerków o pniach pokrytych warstwą lodu niczym widmowa armia szykowały się do spotkania 
z zapadającą nocą.
Angus jechał w milczeniu, z przygarbionymi plecami i głową skrytą w głębi kaptura. Choć Raif nie widział 
jego twarzy, wiedział wszystko o siniakach i otarciach. Zadrżał na ich wspomnienie. Były tam nawet ślady po 
zębach.
Trudno było powiedzieć, ile dni minęło od nocy w Duffowym Pieczysku. Może tydzień. Może więcej. W 
tajdze wszystkie dni i noce były takie same. Raif niewiele pamiętał z nocy walki. Niejasno przypominał sobie, że 
Angus odciągnął go od porąbanych kawałków mięsa, które niegdyś były ciałami Bluddów. Pamiętał strach i grozę 
na twarzach Dhoone’ow, a potem jak obecni w pieczysku Scarpe’owie, Dhoone’owie, Ganmiddichowie i 
Gnashowie wspólnie rysowali krąg przewodni wokół sześciu ciał rozpostartych na śniegu.
Nie mogli się doczekać jego wyjazdu. Angus i Duff zabrali go do stajni i opatrzyli rany. Gdy tylko Duff 
skończył szycie ran, Angus wlał mu do gardła flaszkę słodowego piwa i posadził na grzbiecie Łosia. Ostatnią 
myślą Raifa było to, że Duffowi brakowało jednego z jego słynnych zębów: już nigdy nie pociągnie nimi sań.
Później, dużo później zdał sobie sprawę, że to on jest sprawcą wybicia zęba Duffa i ugryzienia na policzku 
Angusa. Myśl o tym była nie do wytrzymania.
Angus powiedział mu tyle, ile uznał za konieczne. Raif wiedział, że go powstrzymywali i był z tego rad. 
Nie chciał poznać wszystkich szczegółów walki. Ostatnio Angus też stał się dziwnie milkliwy, wieczorami 
zajmował się piecem, a w dzień rozprawiał tylko o pogodzie i podróży. Zerkając na zgarbioną, oszronioną 
sylwetkę wuja, Raif czuł, jak coś zaciska mu gardło.
„Nie jesteś dobry dla tego klanu, Raifie Sevrance”.
Teraz Angus też znał tę prawdę.
- Angusie - zagadnął, sam zaskoczony przerwaniem milczenia.
Angus odwrócił głowę, więc Raif mógł zobaczyć jego twarz. Skaleczenia i siniaki zostały grubo 
posmarowane woskiem, gdyż spękana i podrapana skóra wręcz prosiła się o odmrożenie.
- Co?
Raif poczuł, że zawodzi go odwaga, dlatego jak najszybciej, żeby nie zmienić zdania, zapytał:
- Dlaczego mnie puściłeś? Razem z Duffem walczyliście ze mną do samych drzwi, a tam coś powiedziałeś 
i obaj odstąpiliście.
Angus chrząknął cicho i skierował uwagę na drogę.
- Wiedziałem, że zapytasz. I że będziesz chciał poznać prawdę.
Zamilkł, prowadząc gniadosza wokół kolczastych chaszczy. W chwili, gdy Raif stracił nadzieję na 
usłyszenie odpowiedzi, przemówił głosem cichszym od szmeru wiatru.
- W pewnym momencie zrozumiałem, że nie damy rady cię powstrzymać, po prostu poczułem to w moich 
starych kościach. Walka z tobą przyniosłaby tylko większy uszczerbek mnie i Duffowi. Jednakże było coś więcej. 
- Angus westchnął ciężko. Kawałki lodu z płaszcza zsunęły się między jego nogi. - Mam w sobie krztynę 
starych talentów, Raif. Odrobinę, tyle, by wyczuć, kiedy inni wokół mnie używają czarów, i parę innych 
drobiazgów. Nie jestem użytkownikiem magii, nie zrozum mnie źle. Nie przesunę powietrza ani światła, choćby 
od tego zależało moje życie. Jeśli kiedyś znajdziemy się w sytuacji, w której potrzebne jest coś takiego, 
pamiętaj, żeby nie liczyć na Angusa Loka. Ale, jak powiedziałem, kiedy chcę, umiem wyczuć pewne rzeczy. I 
tej nocy, kiedy walczyłeś jak opętany, waląc starego Duffa w zęby i kopiąc mnie po przyrodzeniu, poczułem...
- Czary?
- Nie. Przeznaczenie. - Angus zamilkł na długą chwilę, potem wzruszył ramionami. - Nazwij to 
wymysłem starego włóczęgi. Nazwij to bzikiem po kopnięciu w samo przyrodzenie. Nazwij to jak chcesz, wolna 
twoja wola. Wiem tylko, że nadeszła chwila, kiedy pomyślałem: „To straszne, ale widocznie tak miało być”.
Raif westchnął ciężko i skrzywił się, gdy napięły się szwy na ranach. „Przeznaczenie”. Nie godził się z 
takim wyjaśnieniem. A jednak, gdy rozum gotował się do ataku, fragmenty wspomnień wśliznęły się do jego 
głowy. Zamarznięte czerwone jezioro, srebrnobłękitny las i zaciemnione miasto bez ludzi: miejsca pokazane przez 
kamień przewodni.
- Przeznaczenie napiera - podjął Angus, przerywając jego rozmyślania. - Czasami, kiedy leżysz w nocy 
pod gwiazdami, możesz je wyczuć. Dzieci je czują - dlatego zawsze są takie podniecone na myśl o obozowaniu 
pod gołym niebem. One wiedzą, choć nie umieją ubrać tego w słowa. Co do mnie, czułem przeznaczenie tylko 
parę razy i to zawsze odmieniało koleje mojego życia. W pieczysku odebrałem jedno z takich pchnięć.
- Ale mogłem zginąć.
- Tak. I nie umiem powiedzieć, czy skoczyłbym ci na ratunek. - Angus popatrzył na niego, w miedzianych 
oczach błysnęła zieleń. - Wiesz, że wieść o tym zdarzeniu lotem błyskawicy rozejdzie się po ziemiach klanów, 
dotrze do najdalszego zakątka. Zabicie trzech Bluddów jest wyczynem, który na długo zapada w pamięć.
Raif potrząsnął głową. Nienawidził tego, co się stało, kiedy wyszedł za drzwi pieczyska. Taki mord nie 
przynosił chwały; on sam niewiele był lepszy od wilka rozdzierającego gardła. Na samą myśl robiło się niedobrze. 
Pamiętał krew na śniegu przed Pieczyskiem Duffa.
- Blackhailowie nie upamiętnią mnie w swoich pieśniach.
- Może i nie. Ale trzydzieści par oczu widziało, czego dokonałeś, a pieśni nie zawsze są potrzebne, żeby 
słychać było śpiew. - Angus przez chwilę patrzył na niego twardo, potem kopnął boki gniadego. Wjechał na 
teren niegdyś podmokły, a teraz lśniący od lodu.
Raif podążył za nim. Wkrótce natknęli się na zamarzniętą strugę, która tworzyła oczyszczoną ścieżkę. 
Ruszyli nią przez wzgórza i doliny na skraju tajgi. Nim opuścili lód, by rozbić obóz na noc, zwarty las ustąpił 
luźnym skupiskom drzew. Sierp księżyca wznosił się nisko nad widnokręgiem, a w jego blasku strumień lodu 
skrzył się błękitnym ogniem.
- Co teraz będzie z Blackhailami i Bluddami? - zapytał Raif, zgarniając śnieg na skrzydło namiotu, 
żeby je obciążyć. Ręce go bolały, jednakże ten ból był drobnostką. Tej nocy pierwszy raz nie zatrzymali się w 
pieczysku... Kończyło się panowanie klanów.
Angus zdjął rękawice i zajął się korowaniem drewna. Jego nóż nie zaprzestawał tańca, gdy mówił:
- Wiesz, co się stanie, Raif. Wojna. Walka leży w naturze klanów. Hailowie śpiewają: „I zawsze mścimy 
zniewagi”. Ich sąsiedzi chełpią się inaczej: „Jesteśmy Dhoone, klanem królów i klanem wojowników. Wojna 
jest naszą matką. Stal jest naszym ojcem. A pokój jest cierniem w naszym boku”. Bluddowie twierdzą, że śmierć 
jest ich towarzyszem, Castlemilkowie przysięgają, że nie zaprzestaną walki, póki Kamienni Bogowie nie 
rozbiją świata, i nawet przeklęty klan Gray utrzymuje, że strata jest czymś, co zna i czego się nie lęka. - Angus 
parsknął. - Łza się w oku kręci.
Raif spojrzał na niego wilkiem, jednak on nie zwrócił na to uwagi. Zatrzymując nóż, dodał:
- Rzecz w tym, że klany skaczą sobie do gardeł od trzech tysięcy lat - a zapewne i dłużej, jeśli doliczyć 
czas, zanim Irgar poprowadził je na północ przez Łańcuch. W klanach Withy i Haddo przetrwała pamięć tych 
dziejów i wierz mi, że były one ponure. Ponure. Walczyliście między sobą, z Sullami, z miastami, 
Krzywoprzysięzcami, Trenchlandczykami - z każdym, kto się nawinął, niezależnie od szans na zwycięstwo. 
Ostatnie czterdzieści lat było inne i możesz za to podziękować staremu naczelnikowi Airy’emu Dhoone’owi i ojcu 
Dagra Blackhaila, Ewanowi. Obaj wychowali się w czasie Rzecznych Wojen, obaj stracili krewnych na 
brzegach Wilczego i Wschodniego Potoku. Airy opłakał siostrę Annę, którą miłował nade wszystko, a Ewan 
dwóch z trzech synów. Takie straty kształtują ludzi. Airy przejechał trzydzieści mil znad Potoku do okrąglaka 
Dhoone, wioząc ciało Anny na grzbiecie kobyły. Jej śmierć mocno go dotknęła. Niektórzy mówią, że wpędziła 
go w szaleństwo i że trzymał zasuszone zwłoki Anny na krześle z wierzbiny.
Angus uśmiechnął się łagodnie i sięgnął po następną kłodę.
- Kto może wiedzieć, jak było naprawdę? Z naczelnikami nigdy nic nie wiadomo. Tak czy inaczej, obaj 
wodzowie nakazali odwrót swoim wojskom, powrócili do swoich okrąglaków, odwrócili się plecami do 
zdobyczy i zostawili walkę zaprzysiężonym klanom. Gullit Bludd dobrze na tym wyszedł, podobnie jak Roy 
Ganmiddich i Adalyn Croser. Wszyscy dostali ziemię i wodę, której chcieli.
Minęło pięć sezonów, podczas których Ewan Blackhail i Airy Dhoone patrzyli, jak zaprzysiężone klany 
napierają na ich granice. W tym czasie Dagro wkroczył w wiek męski i złożył pierwszą przysięgę jednorocznego, 
a Vaylo Bludd wraził sztylet w serce ojca i przejął władzę nad klanem. Ewan i Airy poznali się na nim, 
jeszcze zanim zaczął nazywać się Psim Lordem i zaplatać włosy według zwyczajów królów Dhoone. Zrozumieli, 
że klan Bludd może zawładnąć innymi klanami.
Vaylo Bludd wyrwał Airy’ego Dhoone’a i Ewana Blackhaila z letargu żałoby. Obaj naczelnicy przejęli 
komendę nad swoimi zaprzysiężonymi klanami. Spotkali się w Domu nad Potokiem, nad wodą brązową jak 
błoto, i położyli kres wojnie, zawierając przymierze. Spotkali się tylko raz, a jednak obaj do końca życia budowali 
więzi braterstwa między swoimi klanami. I więzi te przetrwały do dnia dzisiejszego.
Raif pokiwał głową. Znał to dość dobrze. Ledwie dwie zimy wcześniej Drey został wysłany na rok do klanu 
Dhoone. Mannie, bratanek naczelnika Maggisa Dhoone, miał przybyć do Blackhailów na jego miejsce, ale 
uniemożliwił to nieszczęśliwy wypadek. Mannie spadł z konia na polowaniu i przetrącił obie nogi.
Wstając i otrzepując lód z olejówki, powiedział:
- Dhoone’owie dołączą do Blackhailów, żeby pokonać klan Bludd, prawda?
Angus rzucił w śnieg ostatnie polano i sięgnął za pazuchę po flaszkę w króliczej skórce. Nie napił się, 
tylko obracał ją w dłoniach.
- Nie umiem ci odpowiedzieć, Raifie. Dhoone’owie zostali rozproszeni i zdziesiątkowani. Maggis oraz jego 
synowie nie żyją i nikt nie wie, kiedy zostanie mianowany nowy naczelnik. Stracili trzy setki wojowników i 
jednorocznych. Stracili kuźnię, zapas surowego żelaza, swoje stada. - Angus potrząsnął głową. - Są tak bliscy 
wymarcia jak klan Morrow w przeddzień wesela Burniego Dhoone’a.
Raif dotknął rożka z kamiennym proszkiem, jak czynili wszyscy w klanach, gdy padała wzmianka o 
Straconym Klanie. Morrowowie niegdyś zajmowali ziemie na wschód od Dhoone’ow, konkurując z Bluddami i 
Blackhailami pod względem potęgi. Mroczny Król, Burnie Dhoone, wyniszczał ich przez trzydzieści lat po tym, 
jak jego młoda małżonka Maida zostawiła go dla Shanna Morrowa, najstarszego syna naczelnika. Tylko obcy, 
tacy jak Angus, zwali klan Morrow jego imieniem. Dla innych na zawsze miał pozostać Straconym Klanem. Tem 
raz wszedł z Dagrem Blackhailem na teren, gdzie niegdyś stał okrąglak Morrowów. „Nie ostał się kamień na 
kamieniu, Raif, i nic prócz białego wrzosu nie zapuściło tam korzeni”.
Angus pociągnął jeden, potem drugi łyk z flaszki.
- Blackhailowie będą walczyć samotnie. Klan Dhoone ma własne bitwy i własne demony. Może pomogą 
zaprzysiężone klany, ale mam wrażenie, że będą zbyt zajęte ratowaniem własnej skóry, by martwić się o 
Blackhailów i Dhoone’ow.
Raif popatrzył twardo na wuja. Wiatr przycichł, w mroźnym powietrzu oddechy przemieniały się w obłoki 
lodu i światła.
- Jak mam to rozumieć?
- Nijak. We wszystkich wojnach każdy musi sam martwić się o siebie, to wszystko. - Wsuwając flaszkę 
pod ubranie, Angus pochylił się po okorowane kłody. - Rozniecę ogień, bo inaczej przyjdzie nam jeść nerki na 
zimno. Nie wiem, jak ty, ale ja mam wrażenie, że po nocy mrozu nerki stają się lepszą bronią niż posiłkiem. - 
Wyszczerzył zęby. - Weź taką zamiast kamienia do procy, a pewnikiem utłuczesz ptaka. I to nie ledwie 
opierzonego wypierdka, zauważ. Może nawet gęś.
Raif patrzył, jak Angus buduje ognisko blisko wejścia do namiotu. Nie warto było powtarzać pytania. 
Angus Lok nie mówił niczego, czego nie chciał powiedzieć. Wiedział dużo więcej o nadciągającej wojnie, to 
pewne, ale puści parę z ust w wybranym przez siebie czasie.
Raif pochuchał na zimne, bolące palce. Już od paru godzin mrok panował nad światem, lecz mimo to 
pilnował się, żeby nie patrzeć na północ. Klan został za nim i tak musiało pozostać.
Wszedł do namiotu. Gdy czołgał się pod klapą, szwy na piersi napięły skórę. Po chwili zwalczył ból. Zdjął 
olejówkę i runął na koce i łosiowe skóry. Nie chciało mu się jeść, nie miał apetytu ani na zimne, ani na gorące 
mięso. Ułożył się w pozycji, która sprawiała najmniej bólu, i czekał na nadejście snu.
„Blackhailowie będą walczyć samotnie”.
Nie wypoczął, ale jakoś przespał całą noc.
Rankiem, gdy potrzeba wypędziła go z namiotu, ujrzał przed sobą ogromne, częściowo zamarznięte 
jezioro. Przybrzeżny lód okalał taflę czarnej, oleistej wody, z której buchały kłęby lodowej pary.
- Czarna Toń - mruknął Angus, stając u jego boku. - Najgłębsze jezioro w Terytoriach. Ule Glaive rości 
sobie prawo do wschodniego brzegu. Ruszymy zachodnim, w kierunku Łańcucha.
Raif pokiwał głową, nagle dotkliwie świadom, jak bardzo oddalił się od domu. Nigdy nie był tak daleko na 
południu, nigdy wcześniej nie stąpał po ziemi, która nie należała do klanu.
JEffie, Drey...”
Nagle odwrócił się, poszedł nakarmić i napoić Łosia. Niedługo później zwinęli obóz i ruszyli na południe w 
kierunku strzelistych wież Spire Vanis. Ociepliło się, wiatr przybrał na sile i od północy zaczęły nadciągać 
burzowe chmury.

Rozdział 23
PŁONNA BRAMA

Ash podrapała się po głowie. Wszy, pomyślała, patrząc na daleki łuk Płonnej Bramy. Właziły wszędzie. I 
nic nie mogło ich wybić, ani wiatr, ani mróz, nieważne, jak srogi. Myśl o żywych stworzeniach łażących po jej ciele 
powinna wzbudzić odrazę, ale od ponad trzech dni nie miała nic w ustach i zaczynała się zastanawiać, czy 
mogłaby pożywić się wszami.
Uśmiechnęła się niewesoło, a uśmiech sprawił, że pękła jej warga spierzchnięta od mrozu. Poczuła w 
ustach własną krew, ciepłą i słonawą jak morska woda. Jedzenie śniegu nie było dobrym pomysłem. Żałowała, że 
nikt nie powiedział jej tego wcześniej, zanim spękały jej usta. Ale choć mróz wraz z głodem ciężko ją doświadczył, 
miało to swoje zalety. Nie wyobrażała sobie, by ktokolwiek mógł ją teraz rozpoznać, nawet Penthero Iss. Włosy 
miała ciemne i tłuste, ubranie sztywne od błota, a jej skóra czasami przypominała coś, czego stolarz mógłby użyć 
do wygładzania krzesła. Niebiosa tylko wiedziały, jak wyglądała. Od wielu dni nie widziała własnej twarzy i 
teraz już nie była pewna, czy chciałaby się zobaczyć.
Hałaśliwe burczenie żołądka skierowało jej myśli z powrotem ku Płonnej. Był wczesny ranek i wschodzące 
słońce przemieniło trzypiętrowy łuk bramy w most złotego światła. Samo patrzenie na słoneczny blask spływający 
po ciętym wapieniu przepełniło ją taką tęsknotą, że zapomniała o głodzie.
Sięgnij, pani. 
Tak tu zimno, tak ciemno, sięgnij. 
Przestraszyły ją głosy, tłukące się w jej umyśle jak stado mrocznych ptaków. Walczyła z nimi, jak zawsze, 
lecz ostatnio coraz bardziej brakowało jej siły. Ostry jak brzytwa skraj ciemności przeciął jej myśli i szatkował je, 
dopóki nie pozostało nic prócz cienkiej linii.

***
Zamrugała, budząc się z omdlenia. Blask raził ją w oczy, oślepiał i przyprawiał o mdłości. Klamry bólu 
ścisnęły czoło, gdy przekręciła się na bok i zwymiotowała w śnieg. Wycierając usta, zapomniała o odmrożeniach i 
skrzywiła się, gdy ręka zdarła strup. Kiedy doprowadziła się do porządku, znów popatrzyła w niebo. Było 
południe. Straciła cztery godziny. Cztery.
Przestraszona, usiadła prosto. „W porządku - powiedziała sobie. - Nikt mnie tutaj nie mógł zauważyć”.
Siedziała na płaskim dachu zrujnowanej i opuszczonej garbarni. Od kiedy tydzień temu znalazła ten 
budynek, stał się on jej ulubionym miejscem w całym mieście. W okolicy Płonnej stało pełno nie zamieszkanych 
budowli, ale wszystkie były zamknięte, żeby nie zagnieździli się w nich bezdomni. Okna garbarni zostały zabite 
deskami, a łańcuchów, które broniły drzwi, wystarczyłoby na zawarcie więzienia pełnego złodziei. Na szczęście 
fragment dachu zarwał się pod ciężarem śniegu, a sezon ulewnych deszczy, mrozów i odwilży nadwątlił mury. 
Dzięki temu wejście do środka nie stanowiło problemu.
W przeciwieństwie do innych budynków w mieście, które dla obrony przed śniegiem miały spadziste 
dachy, dach garbarni w większej części był płaski. Ash przypuszczała, że na płaskich fragmentach rozpinano 
skóry do suszenia - jeszcze teraz kilka kołków sterczało jak kamienne chwasty.
Budynek nie był zbyt wysoki, ale stał ćwierć mili na północ od murów miejskich, więc roztaczał się z 
niego dobry widok na Płonną. Stale ją kusiło, żeby tu przyjść i popatrzeć. Teraz, wodząc wzrokiem po zabitych 
deskami oknach po drugiej stronie jakby wymarłej ulicy, wiedziała, że nie może ryzykować następnej wizyty. 
Głosy pozbawiły ją przytomności nie po raz pierwszy i na pewno nie ostatni. Stawały się silniejsze... i nauczyły 
się napastować ją na jawie.
Zadrżała. „Cztery godziny”. A gdyby się nie zbudziła? Gdyby leżała tutaj, niewidoczna i przez nikogo nie 
znaleziona, przez cały dzień i w nocy? Jedna noc pod gołym niebem wystarczała, żeby zabić. Ostatnia była tak 
zimna, że ślina marzła na zębach.
Z gardła Ash wyrwał się ni to szloch, ni stęknięcie. Doskwierało jej pragnienie, ale uznała, że zjedzenie 
śniegu do końca zniekształci jej usta. Próbowała nie patrzeć na swoje ciało, gdy otrzepywała śnieg z płaszcza, lecz 
kanciaste kształty przyciągały oczy. Śmieszne, najbardziej martwiły ją piersi. Ledwie dwa tygodnie temu, pełne i 
zaokrąglone, rosły jak na drożdżach, aż bolało. Teraz znów były małe, ledwie zaznaczone. Jakby jej ciało wracało 
do czasów dzieciństwa, zarazem pozwalając starzeć się twarzy i dłoniom.
Prostując plecy, stanęła pod wiatr i wciągnęła w nozdrza wonie miasta. Ślina napłynęła do jej ust, gdy 
smakowała zapach drzewnego dymu i smażonego tłuszczu. Była obłędnie głodna. Pieniądze skończyły się pięć dni 
temu. Jeśli nie sprzeda płaszcza i butów, znikąd nie zdobędzie ani miedziaka. Coraz bardziej nęciła ją myśl o 
kradzieży jedzenia z rusztów handlarzy, którzy we dnie i w nocy wystawali na rogach ulic, przypiekając na węglu 
drzewnym boczek i kiełbaski z gęsiny. Ale z obserwacji wynikało, że gdyby została złapana, czekałby ją los 
równie straszny jak śmierć głodowa. Handlarz nie miał litości dla pochwyconego złodziejaszka: przytrzymywał 
jego ręce nad kratą i opiekał je jak kawałek mięsa. Początkowo Ash zastanawiała się, dlaczego dzieci ryzykują. 
Teraz wiedziała. Zapach tłuszczu i cebuli wystarczał, by doprowadzić wygłodzone dziecko do utraty zmysłów.
Przespacerowała się kawałek, żeby wypróbować nogi, i jej oczy znów zwróciły się ku Płonnej. Wieża 
bramna wyglądała tak spokojnie - widziała tylko jednego strażnika - a krata była podniesiona. Łatwo byłoby się 
prześliznąć. Nikt jej nie pozna; tego była pewna. Po paru dniach obserwacji doszła do wniosku, że nie 
przedsięwzięto żadnych specjalnych środków. Bramy strzegł tylko jeden towarzysz-strażnik, czasami dwóch przy 
zmianie warty. Nawet żebracy i uliczni sprzedawcy nigdy się nie zmieniali.
W brzuchu jej zaburczało, gdy doszła do murku na obrzeżu dachu. Miękkie skurcze ścisnęły podbrzusze. 
Ciekawe, czy nie zbliża się druga miesiączka. Musiała dotrzeć do bramy. W każdej chwili mogły powrócić głosy. 
Nie wiedziała, jak długo zdoła im się opierać, nie wiedziała, czy przeżyje następną utratę przytomności. Wczoraj 
dwie godziny. Dzisiaj cztery.
Ash potrząsnęła głową. Teraz albo nigdy.
Podjęła decyzję, czując napływ wątłych resztek siły. Gdy tylko wyjdzie za bramę i zobaczy miejsce, w 
którym została znaleziona, wszystko się zmieni. Będzie mogła opuścić miasto i pójść, dokąd oczy poniosą. 
Umiała czytać i pisać; miało to swoje zalety. Może znajdzie posadę jako panna pokojowa lub dama do towarzystwa 
czy nawet najmie się jako skryba. Może uda się na wschód do Wieży Mniszek albo na Sowią Rubież i poprosi 
siostry w zielonych habitach o azyl. Gdyby tylko nie to zimno... i wiatr, który wtłaczał lodowaty oddech z 
powrotem do ust.
Otuliła się płaszczem i ruszyła na dół przez zdradliwe wnętrze garbarni. Była Ash March, znajdą 
pozostawioną za Płonną Bramą na śmierć.

***
- Hmm... nie, mój chłopcze. Myślę, że wejdziemy tylnymi drzwiami. - Angus uśmiechnął się do Raifa jak 
zawsze, gdy ten miał zamiar zrobić coś, co nie miało sensu. - Spacer wokół murów wyjdzie koniom na dobre. 
Przepędzi im kolkę z brzuchów.
Raif był za mądry, żeby się sprzeczać. Spędził z wujem już dwa tygodnie i na milę wyczuwał jego 
wybiegi. Angus Lok rzadko wybierał prostą drogę. „Jak ślepy kruk lata”, „jak ranny kruk kuśtyka” i ,jak zdechły 
kruk gnije” - były to jego ulubione powiedzonka używane do wytłumaczenia ekscentrycznej metody przenoszenia 
się z miejsca na miejsce. Jeśli był gościniec, Angus z niego nie korzystał. Jeśli był most, Angus go omijał. Jeśli 
była brama, Angus oglądał ją z daleka i potrząsał głową.
- Chodź, młody Sevrance. Gapisz się na Siwą niczym wół na malowane wrota. Jak postoisz tak jeszcze 
trochę, strażnicy uznają nas obu za chorych na umyśle.
Raif dalej wlepiał oczy w czarny, oblodzony łuk zachodniej bramy Spire Vanis. Była masywna, wielka jak 
świątynia, wycięta z jednego pnia czerwonego drzewa. Wypolerowane drewno błyszczało niczym obsydian. Spod 
grubej warstwy szadzi wyzierały płaskorzeźby symbolizujące zachodnią stronę świata - zachodzące słońce, lasy 
czerwonych drzew, Równinę Burz, Niszczycielskie Morze i rojące się w nim wieloryby. Raif w życiu nie widział 
takiej wspaniałości. Nic w klanach nie mogło mierzyć się z tą bramą.
Od kiedy dwa dni temu ujrzeli mury miasta, Raif czuł w trzewiach chłód podniecenia. Kremowe kamienie 
Spire Vanis przybierały barwę padającego na nie światła. Inaczej wyglądały w promieniach wschodzącego lub 
zachodzącego słońca, inaczej w blasku gwiazd i poświacie księżyca. Teraz, w jasnym świetle przedpołudnia, 
strzeliste mury błyszczały niczym kuta stal. Całe miasto pulsowało i oddychało jak żywe stworzenie. Pióropusze 
dymu wznosiły się nad skupiskiem kamiennych budowli, a ziemia pod stopami drżała i dudniła, jakby wstrząsało 
nią chrapanie smoka śpiącego w głębokiej pieczarze.
- To Zabita Góra - rzekł Angus, chwytając Raifa za ramię, wcale nie delikatnie, i odciągając go od bramy. - 
Trzęsie się jak rok długi. Za jakiś czas przywykniesz.
Raif z roztargnieniem pokiwał głową. Ledwie mógł uwierzyć, że tu jest.
Podróż wokół Czarnej Toni zabrała im tydzień. Gorzkie Wzgórza na północ od jeziora znaczyły południową 
granicę ziem klanów i wydawało mu się, że z każdym mijającym dniem jego ojczyzna coraz bardziej roztapia się 
w mgle. Od dawna nie widział nikogo, kto należałby do klanu. Wielkie i ponure pieczyska, w których się 
zatrzymywali, tak naprawdę wcale nie były pieczyskami, tylko miejscami z wyszynkiem piwa. Jeśli człowiek nie 
miał pieniędzy, by kupić piwo czy strawę, piecmistrz wyrzucał go za drzwi. Kiedy wybuchała bójka, nie było mowy 
o prawie pieca czy należnym szacunku, tylko o koszcie połamanych stołów i krzeseł. Siedział w tych obcych 
pieczyskach, obserwował i powoli godził się z nowymi prawdami. Tutaj piece już nie były święte. Stare prawa nie 
obowiązywały. Jedyny Prawdziwy Bóg ślepej wiary i świeżego powietrza nie kochał ludzi, którzy czcili kamień.
Angus, w przeciwieństwie do niego, czuł się tutaj równie swobodnie jak na ziemiach klanów. Znał wielu 
ludzi i kontaktował się z nimi na różne sposoby. Z jednymi śmiał się i gawędził na oczach wszystkich, drugich 
obdarzał prawie niewidocznym skinieniem. Z innymi, niby przypadkiem spotykanymi w drodze do wychodka czy 
wędzarni, zamieniał parę słów podczas naciągania rękawic i kaptura. Niektórzy udawali, że go nie znają, ale przez 
trzy tygodnie Raif miał niewiele do roboty poza przyglądaniem się wujowi i widział to, czego nie dostrzegłby 
przypadkowy obserwator. Angus umiał witać się z ludźmi, nawet na nich nie patrząc, umiał porozumiewać się 
nieznacznym wzruszeniem ramion czy aranżować spotkanie, lekko mrużąc powieki.
Cztery noce wcześniej, kiedy sadowili się przy ogniu w obskurnym pieczysku na zachodnim brzegu Toni, 
Raif stwierdził, że zostawił nóż w sakwie przy siodle. Kiedy wybiegł po niego do stajni, natknął się na człowieka, 
który wsuwał złożony pergamin pod czaprak gniadego. Raif udał, że nic nie zauważył. Jeśli nieznajomy chciał 
przekazać list Agnusowi, jemu nic do tego. Mężczyzna, bezzębny przeżuwacz brzozowej kory w łosiowym 
płaszczu, należał do grupy pięciu poganiaczy, którzy pędzili bydło w poszukiwaniu pastwisk. Przez cały wieczór 
Angus nawet nie spojrzał w jego stronę.
Choć Angus lubił odwiedzać pieczyska, rzadko spędzał w nich noce, toteż często obozowali pod 
gwiazdami. Bliżej miast było cieplej niż na północy, ale otwarte pola i ogołocone z drzew wzgórza coraz rzadziej 
oferowały osłonę. Raif zauważył, że Angus lubi osłonięte miejsca i częstokroć jechali przez parę godzin po 
zachodzie słońca, szukając gęstej kępy lip, skarpy wyciętej w zboczu czy odpowiedniego zbiorowiska skał.
Angus utrzymywał szybkie tempo, z czego Raif był zadowolony. Strudzony forsowną jazdą, szybko 
zapadał w sen. Długie dnie w siodle, smaganie wiatru, burze śnieżne i ból pokiereszowanego ciała - wszystko to 
sprawiało, że był zbyt zmęczony, by myśleć. Jechał, jadł, odzierał kłody na poranne ognisko, topił lód, skórował 
zające, skubał ptaki i zajmował się Łosiem. Nie polował. Pęcherz na prawej dłoni był purpurowy i wciąż podeszły 
krwią.
Ból nie opuszczał go ani na chwilę. Szwy na piersiach zaczęły łaskotać, gdy zrastały się brzegi ran. 
Niekiedy miał ochotę zerwać ubranie i rozdrapać zagojone ciało. I pewnie rozdrapałby piersi do żywego mięsa, 
gdyby nie liczba warstw odzieży dzieląca palce od skóry. Pomstował na rękawice, olejówkę, skórzaną bieliznę, 
łosiowy płaszcz i wełnianą koszulę. Swędzenie doprowadzało go do szaleństwa. Co gorsza, Angus z uporem 
smarował rany sklarowanym masłem i teraz cały cuchnął jak zjełczała słonina. W porównaniu z dokuczliwymi 
szwami na piersiach skaleczenia i siniaki na twarzy wydawały się całkiem znośne. Na policzku pod lewym okiem 
miał strup wielkości pijawki, a rozcięta warga drogo kazała mu płacić za każdy uśmiech.
- Tędy. Będzie prędzej, gdy odsuniemy się od muru.
Raif ruszył we wskazaną stronę, prowadząc Łosia przez nagi, pocięty koleinami teren wokół zachodniego 
muru. Ze zboczy góry dmuchał ostry wiatr, świszcząc w uszach i rzucając kryształkami lodu w twarz. Północna 
ściana Zabitej Góry wznosiła się nad miastem niczym zamarznięty bóg, zleżały śnieg odbijał się błękitem na 
urwiskach i wysokich płaskowyżach, na zboczach czerniły się sosny. Powietrze pachniało czymś, czego Raif nie 
umiał nazwać; jakimś lekko siarkowym minerałem, który powinien zalegać głęboko pod ziemią. Śnieg pod nogami 
był twardy i nieustępliwy, bez odcieni, które zdradzałyby jego grubość. Samo miasto dręczyło go widokiem 
żelaznych iglic, czubków wież strażniczych i kamiennych łuków, gładkich i białych jak kości dawno zmarłego 
dziecka.
Angus milczał, gdy zmierzali na południe wzdłuż muru. Tego ranka nie posmarował się ochronnymi 
woskami czy olejami, a jednak policzki miał równie blade. Narzucił gniademu żwawe tempo i niecierpliwił się z 
powodu spowalniających ich zasp.
Raif zerknął w niebo. Południe.
- Często bywasz w tym mieście?
Wuj obrzucił go ostrym spojrzeniem.
- Nie pałam do niego przyjaznym uczuciem.
Angus skupił się na przeprowadzeniu gniadego przez plątaninę chwastów i zlodzone błoto w kanale 
burzowym. Najwyraźniej uważał, że wyczerpał temat. Raif wiedział, że nie powinien dociekać, ale piersi go 
swędziały, siedział w nim diabeł i był zmęczony ciągłymi unikami wuja.
- No to dlaczego tu przyjechałeś?
Ramiona Angusa zesztywniały. Ściągnął mocno wodze, aż wałach parsknął i potrząsnął głową. Raif 
pomyślał, że wuj nie odpowie, lecz kiedy zbliżyli się do pierwszej z szeregu wielkich przypór pod głównym 
murem, odwrócił się w jego stronę.
- Przyjechałem, bo są tu ludzie, z którymi muszę się zobaczyć i inni, na których muszę uważać. Nie myśl, 
Raifie Sevrance, że jesteś na tym padole jedynym, który wpadł w kłopoty i został niesprawiedliwie potraktowany. 
Wydarzenia, które rozegrały się na ziemiach klanów, stanowią zaledwie początek. Są tacy, którzy chcieliby, żeby 
nie tylko klan Bludd i Blackhail skoczyły sobie do gardeł. Jedni mieszkają w tym mieście, inni po nocach knowań 
rankiem zwą się klanowymi wojownikami, jeszcze inni skrywają się w lochach tak głębokich, że słońce nie może 
ich znaleźć. Tutaj grozi mi niebezpieczeństwo, co oznacza, że ty też nie jesteś bezpieczny. Już niedługo 
przyciągniesz wrogów z własnego tytułu. Póki co, ciesz się, że brzemię zagrożenia i ochrony spoczywa na moich 
barkach.
Angus złapał go za ramiona. Twarz miał ponurą.
- Jestem twoim krewnym i musisz mi ufać. Wstrzymaj się z pytaniami do czasu, kiedy znajdziemy się daleko 
od tych murów. To miasto nie oferuje mi niczego poza złymi wspomnieniami.
Raif uważnie popatrzył na wuja. Widział, jak drży, czuł żar jego ciała przez rękawice z foczej skóry. Chciał 
wiedzieć więcej. Skąd Angus wiedział tyle o Klanowych Wojnach? Czy Mace Blackhail był jednym z tych, których 
wymienił? Kim byli ludzie, których słońce nie mogło dosięgnąć? Ściągnął brwi. Wbrew woli obiecał:
- Zachowam pytania na później.
Angus pokiwał głową.
- Wdzięczny jestem za łaskę.
Niebo pociemniało, gdy prowadzili konie wzdłuż przypór w kierunku masywu Zabitej Góry. Śnieżne 
chmury płynące na południe przysłoniły słońce. Nad zachodnim murem wznosiły się dwie wysokie budowle, jedna 
ciemna i opasana metalowymi okuciami, druga jasna jak lód i tak wysoka, że Raif nie mógł dojrzeć jej szczytu.
- Rogata i Drzazga - wyjaśnił Angus, klepiąc ręką po płaszczu w poszukiwaniu flaszki. - Po drugiej stronie 
muru leży Forteca Maska. Siedziba surlordów Spire Vanis.
Raif nie mógł oderwać oczu od wieży zwanej Drzazgą. Nie tylko miała kolor lodu, lecz była nim pokryta. 
Zamarznięta powłoka lśniła na kamieniach jak tłuszcz na oskórowanym ścierwie, najpierw żółtawa, potem 
niebieskawa w zmiennym świetle. Zadrżał. Był zziębnięty i pusty. Musiał się napić.
Angus podał mu flaszkę w króliczej skórce. Z alkoholu, zaprawionego brzozową korą, płynął słodki, bogaty 
zapach świeżo zaoranej ziemi. Jeden łyk wystarczył. Korkując flaszkę, Raif zapytał:
- Czy ktoś tam mieszka?
- W Drzazdze? Nie, chłopcze. Jest felerna od dnia, w którym ją zbudowano. Zbyt wysoka, rozumiesz. Doi 
burzowe chmury. Wedle powszechnej opinii jest niczym więcej jak pękniętą skorupą. Nie mieszkał w niej nikt z 
wyjątkiem Robba Clawa, jeśli „mieszkanie” to właściwe słowo. Pewnej zimy Claw wpadł w jakąś dziurę i już 
nigdy się z niej nie wydostał. Dziesięć lat później znaleźli jego zwłoki. Trzeba było pięciu chłopa, żeby wynieść 
trupa na światło dzienne, bo zrobił się ciężki jak kamień. - Angus parsknął. - Przynajmniej tak wieść niesie.
Raif odwrócił wzrok. Niewiele wiedział o Górskich Miastach i ich historii. Niektóre pograniczne klany 
handlowały z Ule Glaive, ale mało kto mówił, dobrze czy źle, o miastach i ich pilnie strzeżonych włościach.
- Kim był Robb Claw?
Angus zwolnił kroku, gdy dotarli do południowo-zachodniego narożnika muru. Gniadosz musiał szukać 
przejścia wśród zwałów kamieni, spróchniałego drewna i luźnego żwiru, który staczał się z góry. Ścieżka zrobiła się 
bardziej stroma i wąska, a potem w ogóle zniknęła. Raif poczuł, jak strumyczek potu spływa mu po szwach.
- Robb Claw był prawnukiem Glamisa Clawa, jednego z Czterech Założycieli Spire Vanis.
- Był królem?
- Nie, chłopcze. Królowie nigdy nie władali w Spire Vanis, choć to nie znaczy, że nikt nie chciał 
przywdziać korony. Założyciele Miasta byli bastardami. Ich ojcowie panowali daleko na południu i każdy miał 
tylu synów z prawego łoża, że nieślubni nie mogli liczyć ani na ziemie, ani na tytuły. Bastardom nie było to w 
smak, ma się rozumieć. Stoczono wiele bitew, wiele noży wniknęło w książęce plecy. Dwaj z Założycieli, 
bracia Theron i Rangor Pengaronowie, dołączyli do Glamisa Clawa i Torny’ego Fyfe’a, by zebrać wojenną 
czeredę i pomaszerować na północ przez Łańcuch. Theron był ich przywódcą i być może koronowałby się na 
króla, gdyby pozostali trzej nie patrzyli mu na ręce. Tak czy inaczej, powiódł armię na Sullów, założył miasto i 
zbudował z kamienia i bierwion pierwszy gród warowny w miejscu, gdzie dzisiaj stoi Forteca Maska. - Angus 
ruchem głowy wskazał Drzazgę. - Ale to Robb Claw wzniósł te cztery baszty.
Gdy Raif spojrzał we wskazaną stronę, góra zadrżała pod ich nogami i rumosz osunął się po zboczu. 
Skorupa lodu na wieży pękła z trzaskiem, rysa zbiegła zygzakiem ku ziemi.
- Dlaczego jej nie zburzyli?
- Duma, chłopcze. Powiadają, że herbowy psobój Spire Vanis przysiada na wieńczącej ją Żelaznej Iglicy. 
Pięćset lat temu za pomocą jakiejś maszynerii wciągano zdrajców na górę i nadziewano ich na iglicę. 
Powiadano, że skrzydlate bestie pożerały ich na śniadanie. - Angus spojrzał w chmury, które okręcały się 
wokół baszty. - A może na kolację? Nie pamiętam.
Poprowadzili konie dalej. Raifowi robiło się coraz goręcej i coraz bardziej nieswojo, gdy szli przez płytę 
dziobatego wapienia, a potem dnem kanału. W szerokich kamiennych kanałach, które broniły miasta przed 
spływającą z góry wodą, zalegał mokry, niestabilny lód. Łoś rozdarł lewą pęcinę na ostrej krawędzi, lecz Angus 
nie chciał tracić czasu na opatrywanie rany, przez co zostawiali za sobą szlak końskiej krwi.
Godzinę później w polu widzenia pojawiła się brama. Raif odetchnął z ulgą. Szwy swędziały jak wszyscy 
diabli, a z pęcherza wyciekało tyle płynu, że rękawica zrobiła się sztywna jak skorupa i zakrzywiła się na stałe 
wokół wodzów. Raif chciałby zaszyć się w jakimś ciemnym pieczysku i spać. Zmęczenie odpędziłoby sny, a 
gdyby nawet śnił, to i tak by nic nie zapamiętał.
Angus podał mu nazwę bramy i ruszył ścieżką w jej kierunku. Ta była mniejsza od Siwej, zbudowana ze 
zwyczajnego kamienia, który wyginał się wdzięcznie jak napięty łuk. Nie wiodła do niej żadna droga, nikt z niej 
nie wychodził - prawdę mówiąc, nie było dokąd pójść, jako że brama otwierała się na trawiaste zbocze. Gdy 
zrównali się z pierwszą wieżą bramną, chrapliwy krzyk przeciął powietrze.
- Łapać ją!
Dziecko wyszło za bramę. Dziewczynka. Słysząc krzyk, zawahała się, obejrzała i zaczęła biec. Dwaj 
mężczyźni, odziani jak żebracy, ale z mieczami z krwawoczerwonej stali u boków, wyskoczyli za bramę i rzucili się 
w pościg. Dziewczynka była bardzo chuda i wyraźnie osłabiona, toteż dopędzili ją w niecałe dziesięć sekund. 
Walczyła z nimi w niemal zwierzęcy sposób, bez dźwięku i zawzięcie. Kopała i szamotała się dziko, aż trudno im 
było ją utrzymać. Zdarli jej kaptur, potem rękawiczki. Długie do ramion włosy zlepione miała brudem, plamy 
odmrożeń przyciemniały jej usta.
Pojawiło się więcej ludzi. Dowodził nimi zwalisty olbrzym z rękami kołyszącymi się niczym ołowiane 
ciężary i małymi oczami, które błyszczały jak żelazne opiłki. Raif z narastającą złością patrzył, jak wielki 
mężczyzna zbliża się do dziewczyny i uderza ją w twarz. Dziewczyna przestała się szarpać. Krew spłynęła z jej 
nosa na wargi. Wielkolud powiedział coś do swoich pomocników, którzy zarechotali nerwowo, urywanie. 
Zdawało się, że śmieją się bardziej ze strachu niż z rozbawienia. Przywódca jeszcze raz uderzył dziewczynę, tym 
razem niedbale, na wpół zamkniętą pięścią.
Raif zawrzał gniewem. Wysunął się do przodu.
Angus położył mu rękę na ramieniu, nie pozwalając zrobić następnego kroku.
- Nie chcemy napytać sobie biedy. To Marafice Oko, protektor generalny Straży Rive. Jeśli chce pastwić 
się nad żebraczką przed jedną ze swoich bram, ani ty, ani ja nie możemy nic zrobić.
Raif nie zwracał uwagi na wuja. Człowiek zwany Marafice’em Oko zdarł płaszcz z dziewczyny. Trzasnęło 
rozdzierane płótno. Dziewczyna sapnęła ze strachu.
- Spokojnie, chłopcze - przestrzegł Angus, mocniej zaciskając palce. - Nie możemy sobie pozwolić na 
przyciąganie uwagi. Zależy od tego dużo więcej niż twoje i moje życie.
Raif zerknął na wuja. Twarz Angusa była ponura, zmarszczki wokół ust wyglądały jak głębokie blizny.
- Gdyby chodziło tylko o nas, pospieszyłbym jej na ratunek. Musisz mi uwierzyć. Nie kłamię, gdy w grę 
wchodzi czyjeś życie.
Raif uwierzył. Zobaczył prawdę w oczach wuja. Angus Lok bał się ogromnie kogoś lub czegoś w tym 
mieście... a nie był strachliwym człowiekiem. Zatrzymał się. Angus opuścił rękę.
Sześciu zbrojnych otaczało dziewczynę. Wszyscy poza dwoma mieli na sobie zabłocone płaszcze i wy 
szargane portki, ale Raif zaczął podejrzewać, że nie są żebrakami. Ich stal błyszczała od lnianego oleju, włosy i 
brody mieli przystrzyżone i czyste, a ręce i karki odznaczały twarde mięśnie, które wyrabiają się tylko podczas 
długich ćwiczeń z bronią. Ten zwany Marafice’em Oko nosił zgrzebny brązowy habit kleryka czy mnicha. Był 
uzbrojony tylko w nóż. Wszyscy pozostali odnosili się do niego z respektem.
Dziewczyna straciła rękawy i kołnierz sukienki. Trzymało ją trzech ludzi, z których tylko jeden miał na 
sobie natarte olejem, obcisłe skóry, jakie Raif widział u strażników przy Siwej Bramie. Podnieśli ją za ręce i nogi, 
głową w dół, aż spódnica zsunęła się wysoko na uda.
- Puśćcie ją.
Raif wyraźnie usłyszał słowa Marafice’a Oko. Mężczyźni natychmiast otworzyli dłonie i dziewczyna upadła 
na ziemię. Milczała, gdy Marafice Oko trącił ją czubkiem buta.
- Myślałaś, że uciekniesz, co? Myślałaś, że wyprowadzisz Noża w pole? - Kopnął ją dwa razy w 
żebra. - Myślałaś, że zbiegniesz, zostawiwszy śmierci jednego z moich ludzi. - Opuścił obcas na jej rękę, 
wbił palce w śnieg. Coś chrupnęło z miękkim trzaskiem spróchniałego drewna. Dziewczyna nawet nie 
krzyknęła.
Raif poczuł nawrót gniewu. Wyobraził sobie, jak zabija tych sześciu łajdaków w powolny i okrutny sposób. 
W klanach nigdy nie traktowano kobiet w ten sposób. Cichy głos wyszeptał: „A co było na Szlaku Bluddów?” - 
lecz on przepędził go z głowy.
- Dalejże, uciekaj. Zobaczymy, jak daleko zajdziesz. - Marafice Oko wepchnął bucior pod plecy dziewczyny, 
poderwał jej tułów z ziemi. - Uciekaj, mówię. Gród ma ochotę na polowanie. Pamiętasz Groda? Zostawiłaś mu 
kosmyk swoich włosów.
Dziewczyna spróbowała się podnieść. Była taka chuda; Raif zastanowił się, skąd brała siłę. Niebacznie 
wsparła się na zranionej ręce, gwałtownie wciągnęła powietrze i z powrotem opadła w śnieg.
Wtedy ich zauważyła.
Sześciu zbrojnych stanęło luźnym półkolem, żeby zrobić jej miejsce, i nic nie dzieliło jej teraz od 
Angusa i Raifa. Raif po raz pierwszy ujrzał ją bez cieni, jakie rzucały ich ciała. Coś zacisnęło mu gardło. Nie była 
taka mała, jak z początku pomyślał.
Burzowe chmury rozstąpiły się i światło słońca spłynęło na twarz dziewczyny, srebrząc jej skórę. Raif 
poczuł, jak krew stygnie mu w żyłach. Włosy jeden po drugim podniosły się na kręgosłupie, a skóra pod nimi 
napięła się tak mocno, jakby spoczęły na niej palce upiora. Gdy otrząsnął się z chłodu, jego uwagę zaprzątnął 
drobiazg, mający zarazem ogromne znaczenie.
Nie patrzyła na niego.
Patrzyła na Angusa Loka.
Szare oczy przyciągnęły miedziane tak pewnie, jakby łączyła je nić. Sekunda zastygła niczym pyłki kurzu 
w ciepłym powietrzu, gdy zwarli się spojrzeniami. Wszystko zamarło, wiatr, zimno i światło słońca. Raif czuł się 
jak cień, jakby go wcale nie było. Liczył się tylko Angus i ta dziewczyna.
Potem usłyszał, jak wuj wciąga powietrze. I słowo - wyraźne, lecz nie pojął jego znaczenia.
- Hera - powiedział Angus.
Angus Lok wyciągnął miecz. Prosty, szary jak łupek. Postąpił w stronę dziewczyny i gdy to zrobił, coś 
opadło z niego jak stara skóra. Zrobił się wyższy, potężniejszy, i bardziej straszny. Jego oczy zalśniły szczerym 
złotem.
- Trzymaj konie - mruknął, nawet na niego nie patrząc. - Trzymaj i czekaj.
Raif odruchowo wziął wodze gniadosza. Strach wypełniał puste przestrzenie w jego piersiach. Nie 
rozumiał. Czy Angus myśli, że sam pokona sześciu uzbrojonych ludzi? Co tu się działo?
Angus szedł, zaciskając prawicę na skórze rękojeści miecza. Trząsł się, niemal wibrował. Dziewczyna nadal 
leżała na ziemi. Marafice Oko trącał ją butem jak myśliwy, który nie jest do końca pewien, czy powalona 
zwierzyna nie żyje. Strażnik w czarnych skórach zauważył Angusa. Wznosząc czerwoną głownię, szturchnął Noża 
w bok.
Marafice Oko poderwał głowę. Dzieliło ich jeszcze jakieś trzydzieści kroków. Splunął. Jego oczy 
zaświeciły.
- Zrzuć bronę - krzyknął do niewidocznego strażnika w wieży. - Stoczymy tę walkę za bramą.
Nie odrywając oczu od Angusa, ruchem ręki kazał ludziom wnieść dziewczynę do miasta. Trzej zbrojni 
zajęli się wykonaniem rozkazu, dwaj pozostali stanęli po bokach dowódcy. Marafice Oko stał jak wmurowany, 
patrząc na zbliżającego się Angusa. Nad jego głową zajęczały metalowe tryby, brona zadygotała.
Raif pociągnął konie do uschniętej brzozy. Nie odrywał oczu od bramy, patrzył, jak najeżona kolcami, 
czarna od błota krata zaczyna opadać skokami. Gdy tylko skończył wiązać wodze, rzucił się biegiem ku bramie.
Angus wszedł na platformę przed bramą. Marafice Oko cofnął się z lekkim uśmiechem, pozwalając, by jego 
ludzie pierwsi skrzyżowali miecze. Głownie, czerwone, jak gdyby już zbroczone krwią, wzniosły się w górę, do 
światła. Bloczki zawirowały z wizgiem i brona opadła gwałtownie. Angus skoczył, w ostatniej chwili przemykając 
pod żelaznymi szpicami. Raif biegł co tchu w piersiach. Musiał dotrzeć do Angusa.
Nie zdążył. Brona trzasnęła w ziemię, gdy wskoczył na platformę. Grudy tłustego śniegu spadły na jego 
głowę i ramiona, gdy chwycił kratę i potrząsnął nią z całej siły.
- Angus!
Parę kroków za bramą pięciu zbrojnych okrążyło wuja. Angus stał z ciemnym, nieruchomym obliczem. 
Skraj miecza już miał unurzany we krwi jednego z przeciwników, a gdy zatoczył obronny krąg wokół swojej 
pozycji, zranił dwóch następnych.
Trzech ludzi w czarnych skórach wypadło z wieży bramnej i zajęło się dziewczyną, odciągając ją od 
miejsca potyczki. Raif zliczył w sumie dziewięć czerwonych mieczy. Marafice Oko stał z boku, obserwując. Jego 
małe usta skrzywiły się w złośliwym grymasie, gdy miecz drasnął Angusa w ucho.
Raifowi serce tłukło się w piersiach. Musiał coś zrobić. Gorączkowo powiódł wzrokiem dokoła. Konie 
obwąchiwały śnieg, szukając pod nim kępek smacznej trawy. Jego oczy przyciągnął kształt skrzydła wysoko na 
grzbiecie gniadego: łuk Angusa.
Rzucił się w stronę koni. Cichy krzyk rozległ się za jego plecami: Angus otrzymał drugą ranę. Raif 
zaczerpnął powietrza. Nie mógł teraz o tym myśleć; to tylko go spowolni. Ręce nigdy nie wydawały się takie 
niezdarne jak wtedy, gdy manipulował mosiężną zapinką łubi. Palce, śliskie od smaru z kraty, nie chciały się 
zginać.
Miał wrażenie, że upłynęły godziny, nim przygotował łuk. Nawoskowana cięciwa była zimna i sztywna; 
nie mógł jej naciągnąć na gryf. W końcu uciekł się do pomocy zębów i założył oporną cięciwę. Przebiegając 
palcami po łęczysku, spróbował się uspokoić. Grzbiet był wymyślnie rzeźbiony, inkrustowany srebrem i 
granatowym rogiem. Dotyk dopomógł. Napinał ten łuk wcześniej; znał jego zasięg i siłę.
Odwrócił się po kołczan, przypiął go do pasa i popędził do bramy. Żelazna krata była gęsta. Sztaby grube 
jak ręka w przegubie krzyżowały się pod kątem prostym, pozostawiając niewielkie kwadraty wolnej przestrzeni. 
Wyjął strzałę z kołczana. Był przyzwyczajony do lżejszych pocisków i instynkt mu podpowiadał, że będzie musiał 
mocniej napiąć łuk i celować nieco wyżej.
Po drugiej stronie bramy jeden mężczyzna leżał na ziemi, brocząc krwią z rozpłatanego ramienia, a dwaj 
inni krwawili z ran na rękach i nogach. Teraz tylko jeden strażnik pilnował dziewczyny, wykręcając jej rękę za 
plecami. Siedmiu pozostałych skupiało uwagę na Angusie Loku. Angus był wyraźnie zbity z tropu ich taktyką. 
Gdyby jeden czy dwóch natarło na niego, pokonałby ich; Raif widział, jak szybko się porusza, jak wprawnie 
obraca prostym mieczem wędrowca. Ale jego przeciwnicy woleli czekać, grać na zwłokę, na wyczerpanie. 
Wiedzieli, że przeciwnik jest niebezpieczny. Czekanie na jego błąd było łatwiejsze i niosło mniejsze ryzyko.
Marafice Oko nadal trzymał się z boku, od czasu do czasu wysuwając nóż z rękojeścią z dzikiej jabłoni. W 
przeciwieństwie do podkomendnych, z uwagą wybierał chwile ataku i nóż za każdym razem powracał czerwony. 
Strużka krwi, ciemnej i gęstej jak melasa, spływała Angusowi z policzka na szyję. Próbował przedrzeć się do 
dziewczyny, lecz czerwone miecze nieodmiennie spychały go do tyłu.
Raif przełknął ślinę. Co pchnęło Angusa do ataku? To szaleństwo. Cofnął się od bramy, założył strzałę o 
ołowianym grocie i podniósł łuk. Szwy na klatce piersiowej zapłonęły jak świeżo zadane rany, gdy ciągnął 
cięciwę. Walcząc z bólem i gorącymi, słonymi łzami, skupił się na wybraniu celu. W kołczanie Angusa było pięć 
strzał. Tylko pięć. Żadna nie mogła pójść na marne.
Patrząc między krzyżującymi się prętami, wybrał człowieka, który najbardziej zagrażał wujowi: 
ciemnowłosego chudzielca o wąskiej twarzy łasicy, ubranego w łachmany i gotowaną skórę. Zniecierpliwiony 
zaszczuwaniem, stopniowo przybliżał się do Angusa. Szybki i niebezpieczny, kojarzył się ze Scarpe’ami.
Raif wymierzył w górną cześć piersi, widząc wyraźnie w nacięciu na łęczysku łasicę. Nie chciał strzelać w 
serce, nie chciał, by coś go osłabiło. Nie chciał dodawać do tej walki jeszcze jednego szaleństwa. Gdy szukał 
nieruchomej linii, która miała poprowadzić strzałę do celu, pękł pęcherz na dłoni i żółta struga pociekła po ręce.
Puścił cięciwę. Strzała pomknęła. Łuk odprężył się, zatrzepotał w jego ręce jak ptak. Trzask! Metal uderzył o 
metal, strzeliły pomarańczowe iskry. Raif krzyknął z rozpaczy, gdy strzała spadła grotem w dół zaraz za bramą. 
Grot trafił w żelazny pręt. Jedno z piór wisiało na bronie jak kłąb łosiowej sierści na krzaku.
- Ach!
Raif spojrzał na walczących. Łasica wyszarpnął ostrze z ramienia Angusa, krew trysnęła z ciemnego 
rozcięcia w kozłowym płaszczu. Twarz wuja była szara i skrzywiona z bólu. Czerwone miecze nie zaprzestawały 
tańca, krew sączyła się z licznych drobnych skaleczeń. Angus ryknął. Zataczając mieczem krąg, odciął rękę 
jednemu i wbił stal głęboko w udo drugiego napastnika.
Zerknął na kołczan. Zostały cztery strzały. I siedmiu ludzi. „Bogowie, dopomóżcie, nie mogę stracić następnej 
strzały”. Pomstując na drżące ręce, ropiejący pęcherz i ogień płonący w piersi, wyciągnął drugą strzałę. Angus 
zwalniał; łewą rękę miał bezwładną, oddychał urywanie, z pianą na ustach. Patrząc na niego, widząc policzki 
drżące z wściekłości i czegoś nie nazwanego, czegoś pośredniego między smutkiem a strachem, Raif zrozumiał, 
co musi zrobić. To już nie była kwestia wyboru. To była kwestia więzów krwi.
Błyskawicznie założył strzałę i trzymał ją mocno w siodełku, gdy napinał łuk. Łasica urósł w jego oczach, 
zrobił się wielki jak olbrzym. Przywołał go bliżej. Przestrzeń między nimi skurczyła się, potem nagle wcale nie 
było przestrzeni. Raif poczuł pot oraz sekretny zapach krwi i zużytej materii, która kryła się pod skórą ofiary. 
Potem wszystko straciło znaczenie, prócz serca.
Przekrwione, nabrzmiałe życiową siłą, napędzane przez jedyną rzecz, nad którą bogowie nie mają władzy, 
serce wypełniło mu wzrok jak słońce. Dowiedział się wielu rzeczy o ciele, które otaczało to życiodajne, 
pompujące jądro. Krew płynęła zbyt szybko, mknęła jak gorąca para szukająca ujścia. Łasica miał wątrobę 
twardą i pomarszczoną, ściemniałą od choroby, i tylko jedno jądro wisiało w jego pachwinie.
Tego i innych rzeczy Raif dowiedział się w czasie krótszym niż uderzenie serca. To nie miało znaczenia. 
Nic nie miało znaczenia. Serce należało do niego.
Pocałował cięciwę i wypuścił strzałę. Nim ręka poradziła sobie z odprężeniem łuku, łasica nie żył. Zabity 
strzałem w serce. Nogi się pod nim ugięły, pęcherz wypróżnił... koniec.
Smak metalu napłynął Raifowi do ust. Ból, taki jak ten, który towarzyszy wyrywaniu kości ze stawu, 
przedzierał się przez jego piersi. „Kim jestem? Zimnym zabójcą ludzi?”
Nie miał czasu na takie pytania. Kolejna strzała już czekała w ręku, choć nie pamiętał, kiedy po nią sięgnął. 
Podniósł ją do majdana i napiął cięciwę. Ból i szaleństwo zaćmiewały rozum i zdolność dokonywania wyboru, 
toteż zatrzymał oczy na pierwszym czerwonym mieczu, jaki się nawinął.
Serce zbliżyło się do niego szybciej niż oko skupia się na dalekim przedmiocie. Młode i silne, w ciele 
dopiero niedawno nawiedzonym przez chorobę - coś ciemnego rosło w najgłębszych zakamarkach płuc, jak płat 
dzikiego mięsa. Nie poświęcił mu krzty uwagi, gdy puszczał cięciwę. Furgot pierzyska stopił się z miękkim 
charkotem zatrzymanego oddechu i drugie ciało runęło na śnieg bez życia.
Wyjął trzecią strzałę. Ból go oślepiał, ślina parzyła dziąsła. Po drugiej stronie bramy Angus zyskiwał 
przewagę, gdyż blady strach padł na jego przeciwników. Gdy Raif napinał łuk, Angus przeszył mieczem nerkę 
mężczyzny, który z obłąkańczym wrzaskiem upadł na ziemię. Za kręgiem walczących strażnik w czarnym stroju 
zaczął ulegać panice. Rzucił dziewczynę na ziemię, przyłożył jej sztych do szyi. Pierś dziewczyny wznosiła się i 
opadała, palce orały śnieg.
Nieświadom, co robi, Raif przywołał do siebie serce strażnika. Stało się to tak szybko, że tylko w niejasny 
sposób zdawał sobie sprawę, że bije ono w ludzkiej piersi. Strzała przemknęła między walczącymi i od tyłu 
wniknęła w serce strażnika, przyszpilając płaszcz do jego pleców.
Raif zachwiał się. Słyszał stłumiony grzechot przedmiotów trafiających w metalową bronę, grad 
miotanych noży i kamieni. Nie przechodziły na drugą stronę; krata była zbyt gęsta. Widział teraz niewiele, tylko 
ostre krawędzie i błyski światła. Ruchliwa plama była jego wujem, otoczonym przez trzy czy cztery niewyraźne 
cienie. Myśli rodziły się powoli, ospale, unosząc się w jego głowie jak kawałki drewna na falach morza. Jedna 
strzała, tylko tyle wiedział. Została mu jedna strzała. Jeden strzał. „Muszę strzelić”.
Wzrok go zawodził, ale nie czucie. Gdy napinał łuk, coś w nim przywarło do najbliższego serca. Stało się to 
z prędkością i nieuchronnością, z jaką kamień rzucony w studnię trafia w taflę wody... i przyprawiło go o 
mdłości. Ale ręce przestały drżeć i nie musiał się zastanawiać, kiedy zwolnić cięciwę - po prostu wiedział to z 
bezwzględną pewnością. „Martwy - pomyślał tępo - martwy w chwili, gdy znalazłem jego serce”.
Potem upadł ktoś inny: jeden z czerwonych mieczy w wyświechtanych łachach. Angus wymierzył cios, po 
którym tamten zakwiczał jak świnia. Raif zachwiał się, zatoczył na bramę. Musiał przytrzymać się kraty. Na 
chwilę przejaśniało mu się w oczach i zobaczył, że Marafice Oko patrzy prosto na niego. Zaczerpnął powietrza. 
Nóż stał z dala od walczących, w cieniu wschodniej wieży bramnej, jego oczy lśniły blado jak chrząstka w 
kawałku mięsa. Po chwili przeniósł spojrzenie na dziewczynę, potem na Angusa Loka. Zastanawiał się, co zrobić. 
Dziewczyna leżała trzydzieści kroków od niego. Gdy postąpił w jej stronę, Angus skoczył, by przeciąć mu drogę.
Raif poczuł, że omdlewa. Przywołał resztki sił, wbił wzrok w Marafice’a Oko. Pragnął, by Nóż się 
odwrócił i spojrzał na niego. Kiedy ich oczy wreszcie się spotkały, puścił kratę i sięgnął do kołczana. Marafice 
Oko widział, jaka śmierć spotkała czterech jego ludzi. Wiedział, że zginie. Wiedział, że nie zdąży dotrzeć do 
dziewczyny - wcześniej strzała przeszyje mu serce. Wiedział, że lepiej wycofać się, niż umrzeć. Raif wyczytał 
to wszystko w jego spojrzeniu. Gdy sięgnął do kołczana i zamknął pustą rękę, Marafice Oko wykrzyknął rozkaz i 
uciekł.
Raifowi nogi odmówiły posłuszeństwa. Osunął się w miejsce, gdzie ściany zrobione były z ciemności, a 
skraje tępił ból.

Rozdział 24
BOGOWIE ŚWIATEŁ

Z wielorybiego tranu płynęło dwanaście tajemnych korzyści i tej nocy Eloko, wdowa po Kulahuku, matka 
Nolo i Avranna, obiecała pokazać Sadalukowi jedną z nich. Eloko była urodziwą kobietą, z zębami drobnymi jak u 
dziecka i brzuchem niedźwiedzicy. Młodość miała za sobą, ale Sadaluk nie robił z tego ceregieli. Kiedy kobieta z 
plemienia proponowała, że pocieszy starego człowieka, należało to uczcić, a nie rozdrabniać na części jak cielsko 
upolowanego wieloryba. Eloko owdowiała przed dziesięcioma miesiącami i godziło się przerwać żałobę ze 
starszym plemienia. Było to wyrazem szacunku. Bóg Lodu nie mógłby jej winić.
Nasłuchiwacz pozwolił sobie myśleć o Eloko i jej obfitym zapasie tranu jeszcze tylko przez chwilę. Eloko 
czekała dziesięć miesięcy. On czekał znacznie dłużej. Nikomu nie stanie się krzywda, gdy oboje poczekają jeszcze 
trochę po obu stronach wioski - ona w chacie z gliny i drewna wyrzuconego przez fale, on w ziemiance 
wydłubanej w twardym gruncie i wzmocnionej kośćmi wieloryba. Mógł jeszcze przez parę godzin popatrzeć na 
iluminacje tworzone przez Bogów Świateł.
Niebo tej nocy było czyste, rozgwieżdżone i ciemne jak dziura w środku ludzkiego oka. Bogowie Świateł 
tańczyli na północy niczym płomienie pożaru szalejącego tuż za widnokręgiem. Migotały różowe i zielone 
światła, kolory wszystkiego, co żyje. Każdej zimy światła rozwijały się jak proporce na czystym nocnym 
nieboskłonie. Ich powolne, leniwe ruchy przypominały Sadalukowi wodorosty falujące w głębokiej wodzie, unoszące 
się z wdziękiem nieważkich rzeczy. Wystarczyło wytężyć słuch, żeby je usłyszeć. Hałas przypominał trzask żagli na 
wietrze. Niektórzy powiadali, że takie same odgłosy człowiek słyszy tuż przed śmiercią, ale Sadalukowi nic 
takiego nie było wiadomo.
Wiedział tylko, że światła są wieściami od bogów. „Spójrz na nas - głosiły. - Zobacz, jacy jesteśmy piękni i 
straszni. Zobacz, jak przychodzimy do ciebie w pełni zimy, kiedy twoi synowie i córki potrzebują nas 
najbardziej”.
Niepodobna było patrzeć na północne światła i zaprzeczać obecności bogów. Lootavek, ten, który słuchał 
przed nim, twierdził, że Lodowi Łowcy będą wiedzieli, kiedy nadejdzie koniec świata, bo światła zapłoną 
czerwienią. „Bogowie nas ostrzegą - rzekł pewnej nocy, gdy w obozie na morzu lodu oprawiali foki. - Ześlą nam 
niebiosa skąpane we krwi”.
Sadaluk pamiętał, jak popatrzył na wilgotne, zakrwawione ręce, i zapytał: „A skąd to wiesz?”
Lootavek obrzucił go jednym z typowych dla niego spojrzeń. „Stawiasz niewłaściwe pytanie, Sadaluku. 
Nieważne, skąd, tylko dlaczego”.
„No to dlaczego?”
„Żebyśmy byli pierwszymi, którzy będą wiedzieć”.
Sadaluk w milczeniu dokończył oprawianie. Nie całkiem pojmował, o co chodziło Nasłuchiwaczowi, lecz 
nie chciał go wypytywać. Był wówczas młodym łowcą i jak przystało, Nasłuchiwacz wzbudzał w nim nabożną 
grozę. Teraz, tej nocy, patrząc na taniec Bogów Świateł na północnym nieboskłonie, żałował, że nie zapytał o 
więcej. Światła wydawały się jakby ciemniejsze, róże głębsze, zielenie mrugające i dziwnie poskręcane. Czasami 
myślał, że widzi błyski czerwieni na najdalszych kresach korony. „To nic - powtarzał w duchu. - Zawsze były 
takie smugi czerwieni”.
Ale czy dzisiaj nie było ich więcej?
Niezadowolony z własnych myśli, odwrócił się plecami do nieba i wszedł do ziemianki. Eloko straci 
cierpliwość i może zawrzeć mu drzwi przed nosem. Lepiej nie urażać kobiecej dumy; czekanie było jedną rzeczą, 
ale zbyt długie czekanie nie wróżyło niczego dobrego. I miło będzie poczuć ciepłe ramiona na plecach i dotyk 
kobiecych rąk na twarzy.
Dlaczego zatem nie mógł przepędzić z głowy głosu Lootaveka? „Żebyśmy byli pierwszymi, którzy będą 
wiedzieć”. Duma kryła się w tym oświadczeniu, jak teraz zrozumiał. Lodowi Łowcy zawsze wiedzieli pierwsi. 
„Żyjemy na krańcu świata - rzekł przy innej okazji Lootavek, latem, kiedy chmary meszek przysłaniały niebo i 
nawet psy nie wystawiały nosów na dwór. - Płacimy za to wysoką cenę, płacimy głodem i śmiercią, ale nosimy 
posłania bogów. Jesteśmy im najbliżsi, Sadaluku. Nigdy o tym nie zapominaj. Po moim odejściu ty musisz słuchać 
snów i czekać na wieści”.
Sadaluk syknął. Gdyby był przy zdrowych zmysłach, sięgnąłby po niedźwiedzi płaszcz i rękawice, 
pomaszerował przez wioskę i stanął w drzwiach Eloko. To ledwie parę kroków. Okaże się głupszy od zgniłego 
śledzia, jeśli nie skorzysta z zaproszenia i przepuści taką okazję. Ale nie był przy zdrowych zmysłach. Martwili go 
Bogowie Świateł, a na domiar złego minęło już trzydzieści dni i trzydzieści nocy, a Czarny Pazur nie wracał do 
domu. Nawet nie przypuszczał, że kruk mógłby nie wrócić. Ogromnie kochał Czarnego Pazura i myśl, że leży bez 
życia w jakimś lodowym cyrku czy na zamarzniętym jeziorze, sprawiała mu niepomierny ból. Rodziła też wiele 
pytań. Zginął od szponów innych ptaków czy z ręki człowieka? Dostarczył wiadomość przed śmiecia czy też 
pasek świerkowej kory wpadł w niepowołane ręce? Nasłuchiwacz otrząsnął się z niepokoju. „To tylko kruk - 
powiedział sobie. - Jeden ptak mniej do wykarmienia przez długą zimową noc”.
Wsparł twarde sękate dłonie na ościeżnicy, żeby wejść do ziemianki. Najwyższy czas wysłać drugą 
wiadomość. Stara krew musi wiedzieć, że zaczął się taniec cieni. Musi przysłać do niego Dalekich Jeźdźców, 
którzy staną na morzu lodu i na własne oczy ujrzą Bogów Świateł.
Ściągając pasek brzozowej kory z kołka przy drzwiach, Sadaluk rzucił ostatnie spojrzenie na niebo. 
Zobaczył czerwień, przestworza rozmigotane czerwienią.

***
Zagrzechotały żelazne łańcuchy. Zajęczał metal. Stopy zabębniły po ubitym śniegu.
- Pij. Pij.
Raif instynktownie osłonił się przed zimnymi, gryzącymi oparami, które płynęły w jego twarz. Nie chciał 
pić.
Palce, ani czyste, ani pachnące, wepchnęły się w jego usta i na siłę rozchyliły szczęki. Płyn wypełnił 
jamę ustną, spłynął w dół gardła. Raif zakrztusił się, wykaszlnął płyn i poderwał głowę. Plując, oczyścił usta z 
ohydnego smaku.
Angus skarcił go wzrokiem.
- Musisz wypić całą porcję, chłopcze. Wiem, że smakuje jak paliwo do lampy, ale przysięgam, dobrze ci 
zrobi.
Raif rozejrzał się. Słońce zaszło za górą, niebo było ciemne i srebrzyste, zapadała noc. Leżał w śniegu przy 
bramie. Brona wisiała wysoko, po drugiej stronie w zdeptanym kręgu krwi, błota i śniegu spoczywało sześć ciał. 
Podniósł rękę do kruczego talizmanu. Kość była gładka jak wyrwany ząb, gorętsza od jego skóry. Przełknął płyn. 
Już po pierwszym łyku ciało zaczęło go mrowić, jakby został wychłostany brzozowymi witkami. Umysł wyostrzył 
się. Nagle uświadomił sobie, że Angus jest ranny; krew sączyła się z dziury w kozłowej kapocie. Zaczął się 
podnosić.
Angus położył rękę na ramieniu Raifa i zmusił do opadnięcia na ziemię.
- Spokojnie, chłopcze. Daj upiornicy trochę czasu.
- Upiornicy?
- Twojemu lekarstwu. - Angus odwrócił głowę i skrzywił się, gdy naprężyły się mięśnie na jego piersi. - 
Chodź. Proszę. Nie zrobimy ci krzywdy.
Dopiero po chwili Raif zdał sobie sprawę, że wuj mówi do kogoś innego. Dziewczyna. Przekręcił głowę i 
zobaczył, że stoi przy słupie bramy, nie spuszczając z nich oczu. Poszarpana suknia powiewała na wietrze, lód 
skrzył się na bladej skórze. Zaschnięta krew tworzyła czarną kreskę na jej policzku. Nie odzywała się.
Angus podniósł się z trudem i wielkim kosztem, przyciskając rękę do piersi.
- Musisz pójść z nami, z Raifem. Oni niedługo powrócą. Tutaj nie jesteś bezpieczna.
- Kim jesteś? Dlaczego mi pomogliście?
Raif był zaskoczony spokojem brzmiącym w jej głosie. Szare, chłodne oczy emanowały pewnością siebie, 
której nie spodziewał się po żebraczce.
Spojrzenie Angusa przesunęło się na miasto za jej plecami.
- Jestem Angus Lok z Ule Glaive, a to mój krewniak Raif Sevrance. Pomogliśmy ci, ponieważ byłaś w 
potrzebie. Pomożemy ci znowu, jeśli nam pozwolisz. Potrzebujesz jedzenia, ubrania i ochrony. Chodź z nami, 
zabierzemy cię w bezpieczne miejsce.
- Gdzie?
Raif prawie się uśmiechnął. Dziewczyna nie dała się zwieść wymijającej odpowiedzi Angusa.
Dziwne, Angus też się uśmiechnął. Całym ciałem pochylił się w jej stronę.
- Ruszymy do Ule Glaive.
Dziewczyna powoli pokiwała głową. Popatrzyła na Raifa. Za murami zagrzmiały okrzyki i tętent końskich 
kopyt. Jej rysy stwardniały.
- Proszę - mruknął Angus. - Przysięgam na wszystko, co jest mi cenne, że nie wyrządzę ci krzywdy;
Raif nigdy dotąd nie słyszał, by wuj mówił tak łagodnym głosem. To go zaintrygowało. Dlaczego 
ryzykował życiem w obronie tego chudzielca?
- Wyjdziemy przez Płonną Bramę? - Opanowanie dziewczyny malało w miarę, jak tupot i szczęk broni 
stawał się coraz głośniejszy. Skuliła ramiona, gdy ktoś ryknął: „Do bramy!”
- Ty i Raif, tak. Ja opuszczę bronę, żeby wyglądało, jakbyś nadal była ze mną w mieście. Zabiorę Straż Rive 
na długie polowanie. Spotkam się z wami na wschodnim trakcie po północy.
- Nie. Nie zostaniesz sam w tym mieście. - Raif zacisnął pięści i podniósł się, walcząc z bólem i 
mdłościami. - Pójdę z tobą.
- Nie. Musisz zostać z dziewczyną. Zbyt łatwo jest dopaść uciekinierów za bramą miejską. Ktoś musi 
odciągnąć strażników.
Zwykle rumiana twarz Angusa była teraz szara jak popiół. Nagle wuj wydał się Raifowi kimś obcym.
- Musisz już iść. Jako twój wuj rozkazuję ci.
Nie czekając na odpowiedź, odwrócił się do bramy. Raif pomyślał, że chciał dotknąć ramienia dziewczyny, 
gdyż jego ręka wyciągnęła się niezdarnie w jej stronę, ale tego nie zrobił. Ruszył do wieży bramnej.
Po chwili zaskrzypiały bloczki i brona opadła z hukiem. Szpice zagrzechotały w gniazdach niczym kości w 
słoju. Tafle lodu, które narosły nad kamiennym łukiem, posypały się na ziemię, odsłaniając płaskorzeźbę wielkiej 
skrzydlatej bestii. Dziewczyna ruszyła w stronę Raifa. Jej jasne oczy poruszyły w nim jakieś wspomnienie... starał 
się, lecz nie mógł go sprecyzować. Wzruszając ramionami, wsunął za pazuchę flaszkę z resztkami upiornicy. W 
głowie mu szumiało, czuł się pełen fałszywej siły. „Na wszystkich bogów, co to za mikstura?”
Po paru sekundach Angus wyszedł z budki strażnika. Plama krwi na płaszczu powiększyła się; kołysał się 
niepewnie przy każdym kroku.
- Jedź konno, nie próbuj iść piechotą- powiedział do Raifa. - Upiornica daje złudzenie siły i o zmroku 
poczujesz się dużo gorzej. Kieruj się na południowy wschód. Mniej więcej po godzinie trafisz na zwierzęcą 
ścieżkę nad kępą świerków. Trzymaj się jej. Wyprowadzi cię tam, skąd nie będzie widać murów. Kiedy dotrzesz na 
wysokość Gniewnej Bramy, odbij na wschód. Znajdę was na drodze.
„Pozwól mi pójść zamiast ciebie” - chciał powiedzieć Raif. Domyślał się jednak, co usłyszy: Angus znał 
Spire Vanis, on nie. Przybysz z klanu nie znający miasta nie miał szans na zgubienie czerwonych mieczy. Patrząc 
w miedziane oczy wuja, wiedział, że może tylko pokiwać głową i rzec:
- Do północy. - Nie wolno było opóźniać Angusa. Stukot kopyt już huczał w uszach. Usłyszeli szereg 
wykrzykiwanych rozkazów, a szmer stali o skórę oznajmił, że dobyto broń.
- Zaopiekuj się dziewczyną - przykazał Angus. Zniknął, nim Raif mógł odpowiedzieć.
Raif odwrócił się od bramy. Za kratą leżeli czterej ludzie ze strzałami w sercach: nie był to widok, którym 
chciałby się napawać.
Dziewczyny nie było u jego boku. Zeszła z platformy i brnęła przez ziarnisty śnieg i luźne kamienie na 
zboczu. Pobiegł po konie. Zrównał się z nią i zmusił do cofnięcia się pod mur. Na wschodzie zapadała noc, 
rzucając na śnieg czarne, oleiste cienie. Wapień ziębił mu plecy, gładszy niż przystało na kamień. Przyciągnął 
konie bliżej siebie, gdy ziemia zadygotała - ciężkozbrojny oddział dojechał do bramy. Z oddechem uwięzłym w 
gardle słuchał, jak czerwone miecze wstrzymują wierzchowce. Jak łatwo będzie podnieść kratę...
Przez chwilę długą jak wieczność panowała grobowa cisza. Domyślał się, że czerwone miecze stoją w 
milczeniu nad ciałami, wodząc wzrokiem od serca do serca. Łoś parsknął. Raif rzucił koniowi Orwina Shanka 
spojrzenie, które zmroziłoby nieboszczyka. Śnieg zachrzęścił pod butami. Brona zadźwięczała cicho, poruszona 
ręką lub wiatrem. „Zawróćcie ich - pomyślał. - Bogowie, zawróćcie ich”.
W mieście rozległo się zawołanie, wysokie jak wycie wilka. „Angus” - poznał w jednej chwili. Krzyk trwał. 
Usłyszał poskrzypywanie rzemieni uprzęży, a potem ziemia zatrzęsła się raz jeszcze, gdy wierzchowce ruszyły. 
Rozpoczęło się polowanie.
Odetchnął, ale zaraz wezbrała w nim złość na dziewczynę. To przez nią Angus sam biegał po mieście. 
Odwrócił się ku niej... i zobaczył, że klęczy na śniegu. Wspierała brodę na piersiach, a jej twarz była 
osobliwie nieruchoma, mięśnie rozluźniły się, jakby spała. Pociągnął konie. Co jej się stało? Czyżby była 
niespełna rozumu?
Dziewczyna nie podniosła głowy, gdy się zbliżył. Po raz pierwszy zwrócił uwagę na jej bladość, wyglądała 
jak posąg wyrzeźbiony z lodu. Gdy otworzył usta, żeby coś powiedzieć, jej ręce zaczęły się wznosić, sunąć w 
powietrzu jak nieważkie, bezkostne stworzenia, sięgać ku czemuś, czego on nie mógł zobaczyć. Poczuł ukłucie 
strachu blisko swego serca. Miała zamknięte oczy.
Nie wiedział, co skłoniło go do działania. Wiedział tylko, że dzieje się coś złego i że musi to powstrzymać. 
Złapał ją za rękę.
Sięgnij do nas, śliczna pani. Rozerwij nasze krwawe okowy. Już tak blisko... tak blisko. Sięgnij. 
Głosy zakłębiły się w głowie Raifa. Straszne, nieludzkie głosy, obłąkane z żądzy, dyszące zimnym sykiem 
gazów uciekających z rozkładającego się ciała. Otworzył się przed nim pejzaż czarnego lodu, pustkowie 
poszarpanych turni, lśniących grani i ciemnych, bezdennych rozpadlin. Talizman sparzył go w piersi. Z początku, 
wiedziony instynktem, chciał się odsunąć, zerwać więź, która go tam trzymała: to nie było miejsce dla niego. A 
jednak obecność dziewczyny na to nie pozwoliła. Jej serce biło w znajomy mu sposób i nagle przestała być obca.
Raptem kruczy talizman przemienił się w stal rozgrzaną do białości. Przepalał skórę, zalewał żarem 
mięśnie leżące pod spodem. Raif zassał powietrze. Było tak, jakby dziewczyna wnikała w niego, przewiercała się 
przez jego piersi razem z talizmanem. Otworzyła oczy. Szare oczy. I poznał, że już ją widział. Kamień przewodni 
ją pokazał.
Wspomnienie schłodziło mu skórę jak kubeł zimnej wody. Wzywając całą fałszywą siłę, którą dała mu 
upiornica, oderwał rękę od ramienia dziewczyny. Powietrze trzasnęło, gdy się rozdzielili. Kropelki jego krwi 
połączyły ich czerwonym łukiem. Dziewczyna zachwiała się i podparła wyciągniętą ręką. Raif podniósł do piersi 
obolałą prawicę; miał wrażenie, że zanurzał ją w substancji z innego świata.
Dziewczyna jęknęła. Nie zwrócił na to uwagi. Odwrócił się do niej plecami, rozchylił olejówkę i sięgnął 
pod ubranie, z determinacją dążąc do skóry. Kruczy talizman był nie zmieniony, ciemny i chłodny: martwy 
kawałek kości z dawno martwego ptaka. Nawet skóra wydawała się nienaruszona. Widniało na niej 
zaczerwienienie i płytkie wgłębienie po nacisku, ale żadnej wielkiej ziejącej rany, ani śladu spalonego 
purpurowego ciała. Zmarszczył brwi. Przecież to czuł! Czuł nadal, czymkolwiek było: oparzeniem, obecnością, 
stygmatem. Jakby rozpalony ożóg wwiercał mu się w skórę.
Ze strachu zrodził się gniew. Odwrócił się do dziewczyny.
- Wstawaj. Musimy jechać.
Skierowała na niego nieprzeniknione spojrzenie. Dotknęła ramienia, na którym wcześniej zamykała się 
jego ręka.
- Jak długo?
Nie zrozumiał. Nie odpowiedział.
- Pytam, jak długo? Jak długo klęczałam, zanim... - szukała słów - mnie zbudziłeś?
„Zbudziłeś?”
Raif pomyślał, że w tych okolicznościach to dość dziwne słowo.
- Parę minut. Dziewczyna pokiwała głową.
Po chwili, kiedy nie poruszyła się ani nie odezwała, dodał:
- Musimy jechać. Czerwone miecze powrócą.
Nieznacznie skinęła głową w stronę bramy.
- Czy nic mu się nie stanie?
Chciał powiedzieć, że Angusowi grozi śmiertelne niebezpieczeństwo i że to wszystko jej wina. A jednak 
usłyszał coś zupełnie innego.
- Angus nie jest głupi. Umie o siebie zadbać. Jeśli istnieje jakiś bezpieczny sposób wydostania się z 
miasta, to on z pewnością go znajdzie. - Słowa niewiele znaczyły, lecz poczuł się dużo lepiej. Niemal uwierzył, 
że są prawdziwe.
Dziewczyna odprężyła się odrobinę. Otrzepując podartą spódnicę ze śniegu, podniosła się na nogi. Raif 
postąpił krok, żeby jej pomóc, i zatrzymał się w ostatniej chwili. Nie wiedział, czy chce jeszcze raz ją dotknąć.
- Czy mógłbyś zostawić mnie na chwilę? Dołączę do ciebie przy koniach, gdy tylko... skończę.
Raif z natężeniem popatrzył w stronę bramy.
- Szybko. - Nie odwracając się ku niej, zabrał konie i odszedł. Jej prośba go zaintrygowała - nie sądził, że 
chodzi o wysiusianie się w śniegu - ale nie chciał zapytać ani podglądać, co robi. Zajął się wyjmowaniem 
rzeczy z sakwy Angusa: koców, zapasowych rękawic, wczorajszej pieczonej siewki owiniętej w natłuszczoną 
szmatkę, bryłek owczej krwi i serwatki, bukłaku z wodą ze stopionego śniegu, ogrzewaną przez ciepły zad Łosia, 
słoiczka z pszczelim woskiem. Rzeczy dla dziewczyny.
Nim wszystko wyjął i przygotował, palenie w piersiach zelżało do umiarkowanego bólu. Krew tętniła mu w 
ręce, ale mogło to być winą zdartego pęcherza. Wstrząsnął się lekko, żeby oderwać myśli od tego, co widział i 
słyszał. To sprawa dziewczyny, nie jego.
- Już jestem gotowa. - Stanęła obok.
Nie słyszał jej kroków i zamaskował zdumienie pytaniem, czy może jechać konno. Kiedy pokiwała głową, 
splótł ręce, żeby podźwignąć ją na grzbiet gniadosza. Kiedy gruba, skórzana podeszwa nacisnęła na dłonie, nie 
odczuł niczego przykrego. Był za to wdzięczny.
Podał jej koce i słoiczek z woskiem. Przyjęła je w sposób, który sugerował, że jest przyzwyczajona do 
obsługiwania. Jej wyniosłość zniknęła, gdy dostała do ręki jedzenie. Z lubością wgryzła się w mięso, chrupiąc 
spieczoną skórkę, miażdżąc kostki, zlizując tłuszcz z palców.
Raif uśmiechnął się, dosiadając Łosia. Teraz bardziej mu się podobała.
- Jak ci na imię?
- Ash.
- Ja jestem Raif.
- Wiem, tak nazwał cię ten drugi... Angus.
Raifowi zrobiło się głupio. Zachodził w głowę, co jeszcze powiedzieć, lecz przychodziły mu na myśl 
tematy zbyt niebezpieczne jak na ten czas i miejsce.
- Raif, musisz obiecać, że zbudzisz mnie, jeśli... jeśli zasnę. - Spojrzała mu w oczy. Połączyło ich 
milczące porozumienie: jakimś sposobem dziewczyna wiedziała, że on wszystko widział i słyszał. Dotknęła jego 
ramienia. - Wołają mnie. Głosy.
Pokiwał głową. Tyle sam zrozumiał. Wiedząc, że nie ma prawa jej wypytywać, podał jej grudkę serwatki i 
bukłak z wodą. Ich palce zetknęły się na kremowej powierzchni, ale nie poczuł nic złego. Zwrócił tylko uwagę na 
delikatność jej skóry.
- Będę na ciebie uważał - obiecał.

***
Szczyty Zabitej Góry skryły się w ciemności, stopiły z bezksiężycowym, bezgwiezdnym niebem. 
Czerwona łuna świateł z wież strażniczych pełgała im po plecach, gdy oddalali się od miasta, i poruszała ich 
cieniami. Śnieg nie padał, ale wirował w porywistych podmuchach, które przenosiły zaspy z wyższych zboczy 
na niższe.
Jelenią ścieżkę nietrudno było znaleźć. Raif miał wrażenie, że gniadosz Angusa już kiedyś ją przemierzał, 
gdyż znał wszystkie zakręty. Z ulgą pozwolił mu wybierać drogę. Krucha, ulotna siła, która przepełniała go 
wcześniej, odeszła w zapomnienie. Upiornica: warto zapamiętać, że to, co dawała, nie było prawdziwe. Czuł się 
jak po rozjechaniu przez koła wozu. Jedyną rzeczą, która powstrzymała go przed osunięciem się w otchłań 
niepamięci, był znajomy, uporczywy ból ciała pod szwami. Ból i obietnica złożona dziewczynie.
Popatrzył na nią. Garbiła się na gniadoszu, opatulona kocami, z podniesioną głową, podbródkiem 
podrygującym w takt ruchów konia. Nie rozmawiali od czasu wcześniejszej wymiany zdań. Ciążył na nich cień 
Spire Vanis. Raif nie mógłby zabijać czasu paplaniną o drobiazgach, podczas gdy Angus był uwięziony w 
mieście. Dziewczyna też miała własne strapienia i połączyło ich obopólne milczenie.
Raif wciąż ją obserwował, kiedy zagłębili się w sosnowy zagajnik. Zastanawiał się, jak to się stało, że 
zaczarowała Angusa jednym spojrzeniem, a jednym dotknięciem sprawiła... Co takiego? Raif zerknął na swoją 
dłoń; była czerwona i opuchnięta. Co się między nimi zdarzyło, gdy dziewczyna opadła na kolana w śnieg?
Wiedział, że nigdy nie zapomni głosów. Zostały w jego głowie na całe życie.
„Drey”. Nagle opadła go bezbrzeżna tęsknota za bratem i poczuł się ogromnie zmęczony. Gdyby Drey tu 
był, wiedziałby, co zrobić i powiedzieć. Nie puściłby Angusa samopas. Usta Raifa wykrzywiły się w nieznacznym 
uśmiechu. A gdyby nawet, to czekałby za bramą na jego powrót. Drey zawsze czekał. Ze wszystkich przymiotów, 
jakie posiadał jego brat, ten nagle wydał się najważniejszy.
- Gniewna Brama.
Głos dziewczyny wyrwał go z zadumy. Popatrzył na nią, a ona skinęła głową w kierunku rozmigotanej 
masy ciemności, która była Spire Vanis w objęciach nocy. Pierścień błękitnego ognia okalał bramę stojącą trzy 
setki stóp poniżej jeleniej ścieżki.
- Palą lampy oliwne we dnie i w nocy. To najczęściej używana brama.
- Czy od niej odchodzi trakt na wschód?
- Nie jestem pewna.
Raif popatrzył na twarz dziewczyny - Ash, przypomniał sobie. Mieszkała w tym mieście, a nie znała 
dróg? Kim ona była? W jakie kłopoty popadła? Wzruszając ramionami, powiedział sobie, że to dla niego 
nieważne.
- Skręcimy na wschód, a za jakiś czas zjedziemy na dół.
Jakby zakłopotana swoim brakiem wiedzy, dziewczyna nie odpowiedziała.
Raif skierował uwagę na ruchome zwały śniegu i rumoszu, które zalegały na południowo-wschodnich 
stokach Zabitej Góry. Pragnąc jak najszybciej znaleźć wschodni trakt i spotkać się z Angusem, wyprzedził Ash.
Im bardziej odsuwali się od murów miasta, tym ciemniejsza stawała się noc. Spire Vanis czaiło się za ich 
plecami jak wróg. Raif nawet nie wszedł do środka, a jednak zabił tam ludzi. Kolejnych czterech do jego kolekcji. 
Gorycz wypełniła jego usta, piekąc jak czysty alkohol, dlatego szybko uciekł myślami od tego, co zrobił i kim był. 
Liczyło się tylko spotkanie z Angusem.
Pod nimi na tle czerni pojawiły się światła, rozproszone w falującej ciemności jak ziarno czekające na 
wysiew. Coś się poruszało. Wozy, uświadomił sobie Raif z nieznacznym drżeniem. Światło rzucały pochodnie 
płonące na burtach wozów. Wschodni trakt. Zerknąwszy przez ramię, czy Ash dotrzymuje mu kroku, ruszył w 
stronę poruszających się świateł.
Wszystkie rośliny na stokach Zabitej Góry były karłowate, poskręcane przez wiatr. Łoś ostrożnie stawiał 
kopyta i przystawał niezdecydowanie, ilekroć góra drżała albo gdy natykał się na wystające spod śniegu 
spróchniałe kawałki martwego drewna. Raif ledwie trzymał się w siodle, a na domiar złego bolały go oczy. 
„Angus musi tu być. Na pewno nic złego go nie spotkało”.
Nim dotarli do gościńca, światła wozów dawno zniknęły. Wysechł strumień podróżnych ciągnących do 
miasta i na wieś. Zostały tylko puste pola, ogrodzone pastwiska i nie oświetlone czatownie zbudowane z grubo 
ociosanego kamienia. Z dali nadciągał samotny jeździec, ale Raif wiedział, że to nie Angus: zbyt chudy, zbyt 
ciemny, zbyt wyprostowany jak na rannego. Sam gościniec był szeroki i łagodnie nachylony, śnieg na jego 
powierzchni ubity i twardy jak lód. Na północy leżała długa na trzydzieści mil, łagodnie nachylona Dolina Iglic, 
zajęta głównie przez pola uprawne i pastwiska. Angus powiedział, że w środku doliny sterczy dziwna formacja 
granitowych iglic. Większość ludzi wierzyła, że zostały one uformowane przez samą naturę, wyrzeźbione przez 
tysiące lat wiatrów i nawałnic. Niektórzy utrzymywali, że iglice są dziełem czarnoksiężników-budowniczych, którzy 
w Czasie Cieni przez całe życie obrabiali kamień. Jeszcze mniej liczni poszeptywali o posępnych końskich 
lordach, o niestworzonych bestiach nadzianych na granitowe szpice. Raif nie wiedział, co o tym myśleć. Czasami 
gotów był przysiąc, że Angus mówił mu takie rzeczy wyłącznie po to, aby zobaczyć jego reakcję.
Według Angusa to od tych granitowych tworów brała się nazwa miasta i doliny.
Zaczekał na Ash i skręcił na drogę. Ruszyli na zachód. Wygoda jazdy po równym gruncie niemal przyćmiła 
strach przed otwartą przestrzenią. Panował siarczysty mróz i Raif czuł, jak nici szwów twardnieją w lodowatym 
powietrzu. Nie bacząc na ból, zaczął wyjmować z sakwy jedzenie i picie. Nie był specjalnie głodny, ale jedzenie 
pozwalało zabić trochę czasu. Suszona na wietrze baranina, którą Angus kupił dwa dni temu, miała smak i fakturę 
starej cięciwy. Łatwiej było ją ssać, niż przeżuwać. Nie wiedząc, jak wycieńczony organizm zareaguje na alkohol, 
popił mięso czystą wodą.
Gdy wytarł usta grzbietem dłoni, opadło go poczucie utraty i pustki, niemal jakby zapadał w sen. 
Mięśnie leżące wprost pod kruczym talizmanem napięły się lekko, jakby coś za nie szarpnęło.
Nawet o tym nie myśląc, odwrócił się do Ash.
Miała zamknięte oczy, jej głowa opadła na piersi.
Ściągnął wodze i zeskoczył na ziemię, zanim Łoś zdążył przystanąć. Zatrzymał gniadego, a potem ściągnął 
Ash z siodła. Była lekka jak piórko. Gdy wziął ją na ręce, coś ciepłego połaskotało mu skórę. „Oby to nie była 
krew” - pomyślał, przyciskając ją mocno do piersi.
Znalazł miękkie miejsce pięćdziesiąt kroków od traktu, skryte przed przypadkowymi spojrzeniami w 
zagajniku smukłych brzóz. Położył Ash na kocach, w które była otulona. Szybko zawrócił po konie. Gdy 
prowadził Łosia i gniadego przez krzaki, sięgnął do talizmanu. Róg był zimny i cięższy niż miał po temu 
prawo.
Ash leżała tam, gdzie ją zostawił, bez ruchu, oddychając szybko i płytko. Ciemna plama na jej spódnicy 
powiększała się jak kropla barwnika wpuszczona do wody. Konie wyczuły krew. Raif podciągnął rękawy i ukląkł w 
śniegu. Po chwili wahania wyciągnął rękę. Nie czuł nic, gdy ściągał ją z siodła, lecz co będzie, jeśli głosy wróciły? 
Z trudem przełykając ślinę, odgarnął włosy z jej twarzy.
Sięgnij do nas, sięgnij. Nie możemy czekać zbyt długo, jest nam zimno, bardzo zimno, łańcuchy nas ranią, 
tak bardzo nas ranią, pragniemy, potrzebujemy. Sięgnij. 
Chciał cofnąć rękę. „Uciekaj - coś mu mówiło. - Uciekaj i nie oglądaj się za siebie”. Ale nie uciekł, choć 
nie umiał powiedzieć, dlaczego. Złapał Ash za ramiona i potrząsnął.
- Ocknij się! - krzyknął. - Ocknij!
Nie drgnął żaden mięsień w jej twarzy czy ciele. Była bezwładna jak lalka z gałganków. Nie przestawał nią 
potrząsać; nie wiedział, co jeszcze mógł zrobić.
Stopniowo, w miarę jak mijały sekundy, jej ramiona sztywniały w jego dłoniach. Odgadł, że odzyskuje 
przytomność, puścił ją i usiadł na śniegu. Zastanowił się, dlaczego nie poczuł ulgi. Minęła dłuższa chwila, wiatr 
przycichł i śnieg opadł. Ręce Ash zaczęły się wznosić, powoli, metodycznie, jak machiny napędzane przez duchy.
Gęsia skórka zjeżyła Raifowi włosy na ramionach. Ledwie świadom tego, co robi, uderzył pięściami w jej 
ręce. Nie sięgnie do nich. On na to nie pozwoli. To było istne szaleństwo, z którego nic nie rozumiał, ale słyszał 
wołające ją głosy i wiedział, że nie ma w nich cienia miłości.
Ciało Ash stawiło opór i walczyło z nim, nie gwałtownie, lecz z nieubłaganą powolnością. Nowa plama 
zbrukała spódnicę, krew przesączała się w śnieg. Wiedział, że jest jej zbyt wiele, by mogła być zwyczajnym 
kobiecym krwawieniem. Nie mógł się tym zająć, wiedział, że nie może puścić jej rąk.
Nagle Ash przestała się z nim zmagać. Znieruchomiała. Poczuł, jak kropla zimnego potu spływa po jego 
szwach. Na chwilę wszystko zamarło, gdy noc weszła w nową fazę ciemności, a potem Ash otworzyła usta.
Wydobył się z nich zapach krwi i metalu. Tę samą woń czuł w dzień śmierci ojca.
Czary, dziewczyna czerpała czary.
Raif wykrzyczał w noc imię Angusa.

Rozdział 25
TUNELE SULLÓW

Penthero Iss stał w Sali Rive, w sercu Czerwonej Kuźni. Patrzył, jak Marafice Oko łamie miecz na 
kolanie, kiedy noc ożyła czarami. Nóż miał ubranie sztywne od błota i krwi, twarz umazaną sadzą, pod 
paznokciami wklinowany brud. Był wściekły, choć nie trząsł się ani nie pienił; brał w ręce co popadło i łamał.
- Sześciu moich ludzi nie żyje. Następnych trzech odniosło rany w pościgu. A oni uciekli - cała trójka. - 
Marafice Oko podniósł połówki miecza. - Tyle mi zostało po Angusie Loku. Tylko tyle!
I wówczas Iss to poczuł: silne, metaliczne, rezonujące jak czysty ton dzwonu. Czary. Bombardowały salę 
niczym grad niezliczonych strzał. Język mu zdrętwiał, oczy wyschły i zapiekły od soli i kurzu. Strach rozluźnił 
mięśnie w podbrzuszu i mało brakowało, a struga moczu spłynęłaby po jego udach. Jednak choć zdjęła go trwoga i 
skóra zalśniła od potu jak szmata zanurzona w oleju, sondował naturę czerpania drobnymi mentalnymi 
pchnięciami.
Wessał powietrze przez usta, smakując językiem metaliczny zapach. Od razu dowiedział się pewnych 
rzeczy. Czerpanie było chaotyczne - robota nowicjusza. Odbywało się gdzieś niedaleko na wschodzie. Gdyby był 
silniejszym czarnoksiężnikiem, mógłby opuścić ciało i wyśledzić ich źródło. Choć w zasadzie nie było to potrzebne. 
Wiedział, kto i gdzie czerpie.
Asarhia. Powietrze miało jej smak. Łaskotało go w gardle, budziło drżenie w pachwinie. Jego prawie-córka 
była blisko, prawdopodobnie na wschodnim trakcie albo tuż ponad nim, i robiła to, do czego została stworzona: 
sięgała z tego świata do tamtego, który leżał „poza”.
Struga czarów wyschła tak szybko, że aż zadygotał. Przez chwilę był zdezorientowany, jakby po 
przestąpieniu znajomego progu znalazł się w zupełnie obcym pomieszczeniu. Świadom, że spoczywa na nim twarde 
spojrzenie niebieskich oczu rozwścieczonego Marafice’a Oko, zapanował nad ciałem i umysłem. Czary wyczuwali 
tylko ci, którzy mogli ich używać.
- Wzdęło cię, surlordzie? - zapytał Nóż, rzucając połówki miecza na wybornie utkany kobierzec. - Za dużo 
przepiórczych jaj na kolację. Powinieneś zacząć jeść prawdziwe mięso.
Iss nie odpowiedział. Grubiaństwo Marafice’a Oko nic dla niego nie znaczyło; miał więcej niż piętnaście 
lat, żeby do niego przywyknąć.
By się uspokoić, powiódł wzrokiem po wielkiej komnacie o kamiennym sklepieniu. Na ścianach wisiały 
rzędy czerwonych mieczy, za krzyże, sztychami ku podłodze. Wykute z krwawej stali wytopionej w wielkim 
czarnym piecu w sąsiednim pomieszczeniu, chłodzone w oleju ściąganym ze smołowych dołów Spójni. Tylko 
dwaj ludzie w straży znali sekret wyrobu stali: Żelazny Mistrz i skryba Rive. Powiadano, że tekst zajmuje trzy 
arkusze pergaminu i jest zapisany w odwrotną stronę, jak czarnoksięskie zaklęcia.
Odwrócił się do Noża.
- Asarhia opuściła miasto. Jest na wschód stąd, na trakcie albo tuż ponad nim.
Marafice Oko nieprzyjemnie wykrzywił usta.
- Wyruszę w ciągu kwadransa. - Odwrócił się do wyjścia.
- Nie. - Iss był dziwnie poruszony czerpaniem Asarhii. Nadal żyły w nim echa czarów, toczyły go jak 
gorączka. Zmusił się do skupienia na ryku dobiegającym z kuźni. - Jeszcze nie. Muszę wiedzieć więcej o tych, z 
którymi mam do czynienia. Ten obcy... ten ze strzałami...
- Ten bękart zastrzelił czterech moich ludzi! Padli jak rażeni gromem.
Znów ta sugestia własności: „Moi ludzie”. Nie był pewien, czy podoba mu się ta nowa protekcja u Noża.
- Jak wyglądał?
- Ciemne włosy. Proste odzienie, jakie noszą te demony z klanów. Miał srebrną opaskę we włosach.
- Hail. - Poczuł się lepiej, znając ten drobny fakt. - I zastrzelił strażników przez bronę?
Marafice Oko postawił stopę na kawałku miecza i wgniótł go w kobierzec.
- Przez otwór nie większy od dziury w dupie.
Iss przeciągnął dłonią po przemyślnie obciążonym jedwabiu szaty. Czuł wcześniej cztery szarpnięcia mocy: 
prymitywne, twarde i cuchnące starą krwią. Założył, że to Angus Lok, stary pies, który nauczył się nowych 
sztuczek. Teraz wyglądało na to, że wtrącił się ktoś inny.
- Kiedy ścigaliście Loka po mieście, widzieliście Asarhię lub tego z klanu?
- Nie.
A więc prawdopodobnie ci dwoje byli razem. W tej chwili. Myśl o Asarhii w towarzystwie jakiegoś 
nieokrzesanego prostaka, który mógł czerpać ze starej krwi, przejęła go chłodem. Na domiar złego, był jeszcze 
Angus Lok. Zmiął jedwab w palcach. Asarhia należała do niego. On ją znalazł. On ją wychował. Nikogo poza nim 
nie zwała ojcem. Zbrojny pościg nie wystarczy.
- Zabierz z sobą Sargę Veysa. Asarhia musi do mnie wrócić.
- Półczłeka? - Marafice Oko parsknął pogardliwie.
- Tak. Półczłeka. Wytropi Asarhię w sposób dla was nieosiągalny.
- Nie chcę go mieć w swojej drużynie.
- Nie bądź głupcem. Jeśli ten z klanu jest demonem, jak powiadasz, kto lepiej od naszego własnego 
demona sobie z nim poradzi?
Marafice Oko chrząknął, lecz nie skomentował.
- A ty chcesz ich dopaść, prawda? Całą trójkę. Asarhia ma wrócić żywa i zdrowa, ale mężczyźni...
- Zabili moich ludzi.
- Otóż to. Z tym z klanu możesz zrobić, co ci się podoba. Angus Lok trafi do Beczułki, gdzie zostanie 
poddany torturom. Jest tak wypchany tajemnicami, że rozerwą mu skórę, gdy tylko przywiążemy go do koła. - Iss 
zerknął szybko na Noża i dodał: - Dostaniesz go, gdy Caydis zrobi swoje.
- Nie lekceważ mnie, surlordzie. Nie jestem jednym z twoich paniątek.
- Nie. Ale chcesz dostać Loka i tego drugiego. Wydaje mi się, że Sarga Veys może to zagwarantować.
Iss wpadał w złość. Krew stygła w jego żyłach na myśl o Sardze Veysie tropiącym Asarhię, ale czas uciekał 
i w grę wchodziły nowe zagrożenia. Dziewczynę trzeba było wytropić. Tak zwana „sucha drużyna” mogła ją 
zgubić, zwłaszcza teraz, gdy przebywała pod opieką człowieka, który siedmioma strzałami umiałby przeszyć serca 
siedmiu towarzyszy-strażników. Pościg musiał ruszyć w pełnym składzie: sześciu zbrojnych i jeden użytkownik 
magii. Takie niewielkie, mobilne oddziały niegdyś były plagą Północy.
Marafice Oko spojrzał na niego groźnie.
- Niech będzie. Zabiorę go z sobą, choć nie ręczę za jego dobre zdrowie po powrocie.
Iss zmusił się do uśmiechu.
- Jak sobie życzysz. - Może ostatecznie nie jest tak źle. Nóż będzie miał oko na Sargę Veysa... oko i 
pięść wielką jak cały pies. - Przyślij go do mnie przed wyjazdem.
- Tutaj? - Nóż przekrzywił głowę, wskazując ściany pełne czerwonej stali, tłoczone tarcze i żelazne ptasie 
hełmy na półkach, naturalnej wielkości posąg psoboja na gzymsie wielkiego komina, wyrzeźbiony z marmuru tak 
czarnego, że aż bolały oczy, gobeliny przybite do sklepienia z braku lepszego miejsca, przedstawiające Thomasa 
Mara, Therona i Rangora Pengaronów oraz Białego Wieprza z tuzinem innych ludzi, uzbrojonych po zęby i 
skąpanych we krwi.
Iss zrozumiał jego zastrzeżenia.
- Nie... powiedz mu, że spotkam się z nim w wartowni.
Marafice Oko uśmiechnął się.
- Będzie tam pełno rozeźlonych strażników.
Iss niewinnie wzruszył ramionami.
- W takim razie nie będzie samotny, jeśli trochę się spóźnię.

***
- Nie wyjmuj jej szmatki z ust, dopóki się nie przebudzi. - Angus wyprostował plecy, krzywiąc się z 
bólu. Przycisnął pięść do wilgotnej, dużej jak wróbel dziury z przodu płaszcza, policzył pod nosem do 
dwunastu i znów przemówił. - Lepiej pociągnij jeszcze jeden łyk upiornicy. Czeka nas długa noc.
Raif klęczał przy nieruchomym ciele Ash. Angus znalazł ich przed godziną, naprowadzony jego krzykiem. 
Choć trząsł się ze zmęczenia, palce miał żółte od pierwszych odmrożeń, twarz czarną od krwi, od razu zajął się 
Ash. Zwinął w kulkę irchową szmatkę i wepchnął w jej usta, a potem na siłę zwarł szczęki, żeby nic nie mogło 
się wydostać, nawet oddech. Raif poczuł, że czary zgasły tak szybko jak płomień świecy, gdy zdusi się go 
ręką. Nim rozproszył się smród metalu, Angus poczynił dalsze przygotowania. Rozniecił niewielkie, podsycane 
alkoholem ognisko, stopił śnieg w blaszanym kociołku, po zagotowaniu wsypał do wody garść suszonych ziół i 
korzeni. Wywar wnet zrobił się żółtawozielony i nasycił powietrze aromatem, który Raifowi przypominał wiosnę 
w Starym Lesie.
- Krwawnik zatrzyma krwawienie, a kozłek uspokoi jej umysł - wyjaśnił Angus.
Gdy wuj odwrócił się do Ash, Raif zauważył brak miecza. Pochwa z owczej skóry była pusta i bezkształtna, 
posiekana i ciemna od krwi. Po chwili odwrócił wzrok. Strach myśleć, przez co przeszedł, żeby wydostać się z 
miasta.
Kiedy zielonkawy wywar był gotowy, Angus przykląkł u jej boku. Delikatnie wyjął knebel i powolutku 
wlał parujący płyn do gardła dziewczyny. Kołysał ją w ramionach i szeptał coś, zbyt cicho, by Raif mógł 
zrozumieć. Kiedy uznał, że przełknęła dość płynu, popatrzył na niego.
- Odwróć się - rzekł ostro.
Raif natychmiast posłuchał. Usłyszał szelest i trzask dartego płótna. Potem szmer wylewanej wody. 
Kapanie kropel z wyżymanych do sucha szmat. I kolejne polecenie.
- Podaj czystą koszulę z mojej sakwy.
Wykonał je, nie patrząc w stronę Ash. Zastanawiał się, jak Angus wytrzymuje ból otwartej, krwawiącej rany 
na piersi. Dziura musiała zostać oczyszczona i zaszyta, ale wiedział, że wuj nie podziękuje mu za dobrą radę.
Po szmerze, jaki towarzyszył zawiązywaniu materiału, posypały się komendy.
- Potrzebny mi łój. Ogrzany wosk. Srebrny flakonik z mojej sakwy. Przytnij zapasowe ubrania, żeby na nią 
pasowały. Obtłucz lód z moich rękawic, potem stop szron przy ogniu. Prędko. Mamy niewiele czasu.
Raif nie wiedział, jak długo trwało zrobienie wszystkich tych rzeczy, choć stały spadek temperatury 
uświadamiał mu upływ czasu. Zastanawiał się, czy wuj cokolwiek widzi. Noc zrobiła się czarna i nieruchoma jak 
powietrze we wnętrzu zapieczętowanego grobowca. Ostre niebieskie płomienie podsycanego alkoholem ognia 
dawały więcej ciepła niż światła.
Kiedy Angus skończył opatrywać Ash, z powrotem wsunął szmatkę w jej usta i zajął się swoimi ranami. 
Jego ruchom brakowało delikatności, z jaką obchodził się z Ash. Pociągając z króliczej flaszki, oczyścił i zeszył 
ciało. Strumień krwi lejącej się z rany na przemian wprawiał go w złość i sprawiał mu udrękę. Przeklinał jak 
młociarz. Kiedy skończył, jego piersi szpecił gąszcz czarnych szwów. Raif pomyślał, że wyglądają jak skupisko 
martwych pająków, ale nic nie powiedział. Angus zadusił ogień.
- Przygotuj konie. Przebudzę dziewczynę. Piłeś upiornicę?
Pokręcił głową. Siła upiornicy była fałszywa jak bliźniacze pejzaże, które unoszą się nad ziemią w 
zimne, jasne dni na pustkowiach. Ogłupiała zmysły, nic więcej. Wolał być wyczerpany i wiedzieć, że jest 
wyczerpany.
Otrzepując śnieg ze spodni z psiej skóry, podniósł się i ruszył do koni. Łoś na powitanie parsknął cicho i 
trącił go chrapami w piersi. Był dobrym wierzchowcem, w sam raz do długich podroży przez głębokie śniegi. 
Raif wyszczotkował go, oczyścił nozdrza i powieki z lodu.
- Ty też masz za sobą długi dzień - powiedział, dziękując Orwinowi Shankowi i wszystkim świetnym 
koniom, które wyhodował. - Jeszcze tylko kawałek.
Cichy jęk sprawił, że spojrzał nad kłębem siwka na Angusa i Ash.
- Zbudź się, dzieweczko. Jesteś bezpieczna. Bezpieczna i pośród przyjaciół.
Ash otworzyła oczy. Zwierzęcy lęk zniekształcił jej rysy. Odsunęła się od Angusa. Nie powstrzymał jej, 
choć Raif odgadł, że chciał to zrobić.
- Nie bój się - poprosił cicho. - Jestem Angus, a to Raif, i zabieramy cię w bezpieczne miejsce.
- Jak długo... spałam? - Ash ściągnęła brwi i skrzywiła usta, jakby poczuła jakiś nieprzyjemny smak.
- Króciutką chwilkę, nie dłużej. - Angus wyprostował się i podał jej rękę. Ash podniosła się, spojrzała 
na Raifa, konie, otoczenie, w końcu na swoje ubranie.
- Twoja suknia była sztywna jak deska, kiedy tu przybyłem, więc nie pozostało mi nic innego, jak ją z 
ciebie zedrzeć. - Angus spojrzał jej w oczy. Ash spuściła powieki, nagle zainteresowana rozwiązanym rzemykiem 
pod brodą. Angus nie podzielał jej zakłopotania. Klasnął w ręce i zawołał: - Ruszajmy w drogę. Raif, zroluj koce. 
Zabiorę Ash na gniadego.
Jego ton nie sugerował pośpiechu, ale mimo to szybko zwinęli obóz, zakopali resztki ogniska i napełnili 
śniegiem puste bukłaki. Gdy Raif okręcił Łosia, gotów wrócić na gościniec, Angus zatrzymał go lekkim 
skinieniem głowy w kierunku Spire Vanis.
- Myślę, że pojedziemy górą.
Co znaczyło, że nie pojadą wygodną drogą. Angus ruszył sobie tylko znanym szlakiem przez kępy janowca i 
poskręcanych sosen nad traktem, wioząc za plecami bladą i milczącą Ash. Raif jechał za nimi. Z tempa 
narzuconego przez wuja i z nieznacznego gestu w stronę miasta wynikało, że muszą liczyć się z pościgiem.
Ta myśl nie ułatwiała jazdy. Zaczął żałować, że nie wyjął strzał z martwych przy Płonnej Bramie. 
Miecz Angusa przepadł, łuk był bezużyteczny bez strzał i nie mieli do obrony nic groźniejszego od dwóch noży i 
krótkiego miecza. Obaj byli w marnej kondycji i nie mieliby najmniejszych szans, gdyby doszło do walki. Szybka, 
długotrwała ucieczka też nie wchodziła w rachubę, ponieważ gniady niósł dodatkowy ciężar.
Raif zwrócił uwagę na Ash. Miała na sobie niebieską wełnianą koszulę Angusa oraz skórzany płaszcz i 
spodnie, które niegdyś należały do Dreya. Musiał przyznać, że wygląda całkiem nieźle. Kosmyki włosów wystające 
spod lisiego kaptura błyskały srebrem w blasku śniegu. Dlaczego Angus ryzykował, by ją chronić? I co by się stało, 
gdyby nie przybył na czas, żeby powstrzymać jej czary? Raif osądził, że nie wymyśli odpowiedzi i zwrócił uwagę 
na drogę.
Stok nad wschodnim traktem był stromy, pocięty jarami i wykrotami. Pod śniegiem trudno było wypatrzyć 
nierówności podłoża. W siarczystym mrozie oddychanie, ruszanie się, a nawet patrzenie wymagało dużego 
wysiłku. Nikt się nie odzywał. Angus z determinacją zmierzał do znanego sobie miejsca przeznaczenia i 
skupienie, z jakim to robił, trochę podniosło Raifa na duchu. Angus zawsze znał boczną drogę, ukrytą ścieżkę czy 
przerwę między skałami.
Gdy jechali przez skupisko gibkich sosen, usłyszał hałasy na drodze. Tętent kopyt, szczęk broni i 
poskrzypywanie skóry, chrapliwe szczekanie czyjegoś kaszlu płynęło w górę zbocza wraz z gęstniejącą mgłą. 
Angus przyspieszył bez słowa. Metalowe elementy rzędów Łosia i gniadosza jeszcze na północy okręcone zostały 
owczymi skórami, żeby zapobiec odmrożeniom, więc konie czyniły niewiele hałasu.
Wreszcie grunt zaczął się wyrównywać i przed jeźdźcami pojawiła się ścieżka, wąska i użyźniona 
odchodami jeleni. Tutaj jazda była dużo łatwiejsza. Raif po pewnym czasie zdał sobie sprawę, że są z powrotem na 
wschodnim zboczu Zabitej Góry. Monotonny ruch końskiego grzbietu ukołysał Ash do snu i jej głowa opadła na 
ramię Angusa. Raif nie martwił się o nią; tym razem zasnęła zwyczajnie, ze zmęczenia.
Po jakimś czasie zagadnął Angusa.
- Dokąd jedziemy?
- Wiem, że chcesz to wiedzieć. - Głos Angusa był cichszy od mgły płożącej się pod nogami koni. - Jeśli 
staremu wujowi pamięć jeszcze służy, jest tu gdzieś tunel, który wiedzie w dół z góry i pod wschodnim 
traktem.
Raif nie wiedział, co myśleć o tunelach.
- A czy ci, którzy nas gonią, nie zamkną wylotu?
- Nie, chłopcze. Drużyna pewnikiem będzie trzymać się drogi i czekać, aż zjedziemy. Wiedzą, że nie 
możemy zostać tu na zawsze.
- Wiedzą, że tu jesteśmy?
- Jeśli to pełna drużyna, to wiedzą.
- Pełna drużyna?
- Sześciu zbrojnych i jeden użytkownik. W ten sposób przez stulecia polowano na czarnoksiężników. Robił 
tak Irgar Rozkuty, Czerwony Kapłan Syraków, Maormor z Trance Vor i Asanna, zwana Królową Gór. Trzeba 
do tego użytkownika magii. Sama broń nie wystarczy. Niektórzy obdarzeni starymi talentami umieją poruszać 
powietrze, wodę i ziemię. Mogą rozkruszyć lód jeziora pod nogami żołnierzy, zasilić burze, przez które 
przejeżdżają i wstrząsnąć ziemią, na której śpią w ciemnych godzinach nocy. Potrafią zsyłać szaleństwo na psy 
tropiące i kazać im atakować własnych braci, rozniecić iskierki czarów w sercu ogiera. - Angus rzucił mu szybkie 
spojrzenie.
Raif poczuł żar na policzkach. Mocno ściągnął wodze, obcesowo traktując Łosia.
- Wyszkolony czarnoksiężnik jest niezmiernie groźny. Może mieć mało, ale zrobi dużo. Umie odbijać i 
gromadzić moce większe od własnej, osłaniać siebie i innych krwawymi ochronami, wczepiać pazury w podobnych 
sobie i kawałek po kawałku wysączać z nich moc. Potrafi zdezorientować wroga i wprowadzić zamęt w jego 
szeregach, tkając misterną siatkę czarów zwaną dopustem. - Angus posępnie spojrzał w mgłę. - I tropi innych 
użytkowników magii bez chwili wytchnienia, jak zawzięty pies.
Raif zadrżał. Mgła, gęsta i wilgotna, kłębiła się wokół nich jak morze. Widzieli nie dalej niż na dziesięć 
kroków.
- Jak polują na ludzi?
- Polują na czary, nie na ludzi, Raif. - Angus zerknął przez ramię, przeszywając go miedzianymi oczami. - 
Wszystkie czary zostawiają ślad, który można wytropić. Użytkownicy umieją smakować krew osoby, która czerpie 
ze starych talentów, wyczuwać metal, który wydycha w powietrze. Nawet po tygodniach resztki czarów mogą 
nadal przywierać do włosów i ubrania tego, kto je czerpał, pozostawiając trop tak wyraźny jak piżmowiec w 
lesie.
- Więc to, co zrobiła Ash...
- Tak, chłopcze. Niechybnie w tej chwili drużyna tropi ślad jej czarów.
- W takim razie czy możemy mieć nadzieję na ucieczkę? Nawet jeśli uda nam się zjechać z góry, oni 
będą to wiedzieć.
Angus w milczeniu przeprowadził gniadego między ostrymi skałami. Ash, zaniepokojona zmianą rytmu, 
westchnęła cicho i poruszyła się za jego plecami. Kiedy wuj znów się odezwał, Raif musiał wytężyć słuch.
- Śledzenie kogoś z czarami niesie z sobą ryzyko. Czasami czarnoksiężnik musi wziąć leki i opuścić 
własne ciało na czas poszukiwań. Coś takiego nie przychodzi mu darmo. Wyzuwa go z sił. Jest słaby jak 
zajeżdżony koń. Czasami ci, którzy opuszczają ciało, nigdy do niego nie wracają. Firmament mruga do nich 
kusząco, wabi w kierunku swego zimnego skraju. Powiadają, że leżą tam odpowiedzi na wszelkie możliwe 
pytania. Wszystkie tajemnice stają się znane w chwili śmierci. Ci, którzy nie mogą oprzeć się pokusie, po prostu 
zostawiają swoje ciała. Ich umysły kończą żywot w chwili zetknięcia ducha z dachem świata, ale ciała 
obumierają powoli, całymi tygodniami.
Zimno. Raif czuł takie zimno, że aż bolały go płuca. Zapatrzył się w czarny nieboskłon. „Tak, rozumiem 
taką pokusę”. Angus dostrzegł jego spojrzenie.
- Nie umiem powiedzieć, jak będziemy tropieni dzisiejszej nocy. Cena za używanie magii jest zbyt wysoka, 
by nie przywiązywać do niej wagi. Za każdym razem, gdy ktoś czerpie ze starych talentów, one biorą w zamian coś 
z niego. Ciało drogo za to płaci. Widziałem, jak jednym krew rzuca się z ust, inni drżą, jakby opadła ich 
gorączka. Kiedyś znałem człowieka, jednego z Burzowych Psów żyjących na zboczach Spójni, którego ciało 
umierało po trosze za każdym razem, gdy rozpętywał burzę. Jak go spotkałem, pomyślałem, że został spalony. 
Ręce i nogi miał czarne i uschnięte. Obumarłe.
Raif odwrócił się. Nienawidził czarów. Nikt w klanach nie chciał mieć z nimi do czynienia. W klanach 
liczyła się siła umysłu, woli i ciała. Czary były bronią słabych i przeklętych. Kiedyś widział, jak pewnego 
zimowego poranka Dagro Blackhail oraz Gat Murdock brutalnie obili kijami ciemnowłosą dziewczynę. Nie 
pamiętał, kim była, może siostrą Crawa Banneringa albo córką Metha Ganlowa, ale wiedział, że przyłapano ją na 
przywoływaniu zwierząt bez słów. Zmarła po tygodniu. Nikt jej nie opłakiwał, nawet najbliżsi krewni. I była też 
Szalona Binny, mieszkająca w starej chałupie nad Zimnym Jeziorem, wypędzona z okrąglaka na trzydzieści lat. 
Ludzie powiadali, że za jej sprawą owce porzucały jagnięta. Umiała też przepowiadać, która zima będzie 
najsroższa i zbierze największe żniwo.
- Większość użytkowników magii musi odpocząć po czerpaniu - powiedział Angus, przerywając jego 
rozmyślania. - Wielu potrzebuje snu. Niektórzy biorą leki, by użyczyły im siły.
- Jak upiornica?
- Tak, jak upiornica.
Raif spojrzał na wuja i nagle uświadomił sobie, dlaczego Angus mówi mu to wszystko. „Musisz pogodzić 
się z tym, kim jesteś - zdawał się mówić. - Wykazałem ci, że posiadasz stare talenty. Wiesz teraz, jakie są 
niebezpieczne i jakie mają granice. Musisz nauczyć się je akceptować i zwalczyć odrazę do samego siebie”.
Angus odetchnął, wyrzucając z ust kłąb pary.
- Nie wszyscy potępiają stare talenty. Są takie miejsca, które bez nich by nie zaistniały, tak ściśle wplecione 
w tkaninę historii, że nie można oddzielić ludzi od ich czarów. Może pewnego dnia wybierzemy się do tych krain.
Raif nie odpowiedział. Nie chciał już słyszeć ani słowa. Tęsknił za klanem, wyobrażał sobie, że jedzie przez 
gruby śnieg na pastwisko, strzela do celu z Dreyem na placu i siedzi tak blisko Wielkiego Paleniska, że gorące 
żółte płomienie parzą mu policzki.
- Dziewczyna się budzi - powiedział po pewnym czasie.
Angus zmrużył oczy. Ułamek sekundy później Ash poruszyła się za jego plecami. Nim zwrócił na nią 
uwagę, spojrzał badawczo w twarz Raifa. Raif odgadł, że coś w niej wyczytał. Wiedział, że Ash się budzi, zanim 
wuj cokolwiek poczuł. Nagle ściągnął wodze Łosia, zostając z tyłu.
Angus i Ash rozmawiali cicho przez jakiś czas. Ash odwróciła się, żeby wyjąć z sakwy paczkę z suszonym 
mięsem i bukłak. Raif pomyślał, że sen dobrze jej zrobił. Biorąc z niej przykład, napił się wody. Była gęsta i 
lodowata, i na jakiś czas odrętwiła to coś, co nie dawało mu spokoju.
Teren zmienił się, gdy wyjechali ponad granicę drzew, stał się surowy i bardziej niegościnny dla roślin. 
Nagie skały wznosiły się po obu stronach ścieżki, omiecione ze śniegu przez uparte wichury. Sosny krzewiły się 
blisko ziemi, pnie miały gładkie jak kości, igliwie skurczone i szare. Mgła była lepka i wonna, jakby wślizgiwała 
się w rdzenie drzew i wykradała z nich żywicę.
Angus pokonał szereg ostrych zakrętów i niespodziewanie kazał się zatrzymać.
- Zaczekaj tutaj - powiedział, podając Raifowi wodze gniadosza. Nim Raif zeskoczył na ziemię, Angus 
zniknął we mgle. Ash patrzyła za nim.
Milczeli. Raif nie miał ochoty się odzywać. Wrzała w nim głucha złość. Czuł się tak, jakby ta dziewczyna 
podkradła się do niego podczas snu, przecięła skórę na jego rękach i podstępnie uczyniła go swoim bratem krwi. Nie 
dała mu wyboru, a jednak czuł się zobowiązany. Była taka młoda i chuda, twarz miała spaloną przez słońce odbite 
od śniegu, włosy zlepione brudem. Tylko jej oczy budziły zainteresowanie: wielkie i szare, lśniące jak polerowany 
metal, w jednej chwili srebrzysty, w następnej żelazny.
- Dobrze. Zsiadajcie. Dalej pójdziemy pieszo. - Głos Angusa napływał z mgły. - Raif, natnij gałęzi na 
łuczywa z tamtego świerka. Zedrzyj korę, żeby popłynął sok.
Raif był zadowolony, że ma coś do roboty. Przygotował trzy pochodnie, rąbiąc gałęzie, aż rękawice z 
psiej skóry nasiąkły żywicą. Obciął nożem gałązki, porobił zadziory, żeby łatwo zajęły się skrzesanym ogniem. 
Dobrze umiał rozpalać ogień w śniegu i lodzie, a proste, znajome zajęcie poprawiało samopoczucie.
Pierwsza pochodnia zapłonęła, zanim Angus zdążył oporządzić konie. Ash zajęła się Łosiem, przemawiała 
do niego i drapała go za uszami. Łoś wyglądał na wielce zadowolonego, parskając i gdacząc jak kwoka. Raif 
spiorunował go wzrokiem. Zdrajca.
Angus wprowadził ich w głęboki jar między skałami. Blade, oblodzone skarpy robiły się coraz wyższe, 
ścieżka zwężała się i biegła coraz bardziej stromo. Wkrótce ściany zaczęły się stykać nad głowami i Raif miał 
wrażenie, że wchodzą w samą górę. Światło pełgało po oleistym kamieniu, płomienie z sykiem lizały wilgoć. 
Mgła kłębiła się wokół końskich pęcin jak fale przyboju, szara i zielona w kapryśnym świetle pochodni. Powietrze 
wyraźnie się ochłodziło.
Wreszcie skały nad głową zrosły się na dobre i jar, który mógł być kanałem odprowadzającym wiosną 
wodę z topniejącego śniegu, przemienił się w tunel.
Raifa zaswędziały gojące się rany. Kruczy talizman ziębił jego piersi niczym skamieniała kość.
- Teraz powoli - powiedział Angus. - Trzymajcie się blisko mnie. Są tutaj drogi, których lepiej nie wybierać. 
Raif, wysuń się naprzód z pochodnią. Ash, miej oko na Łosia. I pamiętaj, żeby co jakiś czas żuć liście ruty.
Raif zajął miejsce na czele. Podłoże zmieniało się pod jego nogami. To, co parę minut temu było szorstką, 
surową skałą, teraz miało gładkość kamienia obrobionego dłutem. Ściany były ociosane tylko z grubsza, by usunąć 
ostre występy. Coś - olej mineralny lub woda - kapało w dali jak woda z cieknącego dachu. W zagłębieniach, jak 
deszczówka w rowach, zbierały się cienie.
Raif uznał, że Effie byłaby zachwycona. Nikt, tak jak ona, nie znał jaskiń na ziemiach klanu. Latem 
wychodziła z okrąglaka tylko po to, by zapuszczać się w piaskowcowe jaskinie wokół Klina. Uśmiechnął się. 
Pamiętał, jak pewnego letniego poranka wybrali się razem i musiał czekać na nią godzinami, gdy badała jakąś 
dziwną norę nie szerszą od własnej głowy. Nie mógł się w nią wcisnąć, a Tem spuściłby mu lanie, gdyby 
wrócił do domu bez siostry.
- Co to za miejsce? - zapytała Ash.
Z trudem oderwał się od wspomnień. Tylko dlatego, że ta dziewczyna nie była Effie, wezbrała w nim złość. 
Ash nie była tym, na kogo wyglądała. Głos miała dźwięczny i nie znoszący sprzeciwu, ani trochę nie przypominała 
żebraczki z gawęd, które snuli Turby Flapp czy Gat Murdock.
- To tylko tunel, nic więcej. - Angus pociągnął łyk ze swojej flaszki. - Wyryty wiele tysięcy lat temu, 
zanim powstało Spire Vanis.
Ash dotknęła ręką skały.
- Kto go zbudował?
- Sullowie.
Raif zassał powietrze i przytrzymał je w płucach. Angus trzeci raz wspomniał o Sullach, lecz choćby 
powtarzał to słowo w nieskończoność, wcale nie brzmiałoby lepiej. Sullowie byli wrogami wszystkich. 
Nienawidzili Górskich Miast i klanów. Nienawidzili nawet Trenchlandczyków, choć ich chronili. Zaszyci w 
swoich rozległych lasach, w miastach z błękitnego i srebrzystego kamienia, nie chcieli handlować ani się układać. 
Wieść niosła, że wychodzili z Racklandów tylko po to, by bronić swoich granic i zabierać poległych.
- Co im po tunelu tutaj, na zachodzie?
- Myślisz, Raifie Sevrance, że ta kraina zawsze należała do Górskich Miast? - Ton Angusa sprawił, że Raif 
pożałował zadanego pytania. - Zanim powstały miasta, zanim przybyły klany, byli tutaj Sullowie. Klan Blackhail 
może zwać się pierwszym z klanów, jednak marna to przechwałka w porównaniu z Sullami. Oni zwą się 
Pierwszymi Zrodzonymi, i mówiąc to, nie myślą wyłącznie o Północnych Terytoriach.
Ash zapytała po chwili milczenia:
- Sullowie byli pierwszymi ludźmi w Znanych Krainach?
- Tak mówią legendy. Inne opowiadają, jak zostali wypędzeni z Dalekiego Południa, a potem z Miękkich 
Krajów środka, i wreszcie osiedli na Północy. Zajmowali całą Północ, nie tylko Polarną Dziedzinę, Wybrzeże 
Wielkiego Węża i Czerwone Lodowce, do których dzisiaj roszczą sobie prawo. Całą Północ, od Pękających 
Gruntów na najdalszych kresach kontynentu po Przełęcz Starego Kozła w Łańcuchu. - Głos Angusa brzmiał ostro, 
oczy pociemniały. - Nic im teraz po tunelu, którym schodzili z Zabitej Góry bez narażania się na wywęszenie 
przez drużyny Królowej Gór czy Mokre Płaszcze i ich psy. Ale niegdyś dobrze im służył i w Łańcuchu są dziesiątki 
jemu podobnych.
- Kim jest ta Królowa Gór? - zapytała Ash. - I Mokre Płaszcze? Nigdy o nich nie słyszałam.
Angus pokręcił głową.
- To ludzie i siły z innej epoki, sprzed narodzenia Czerwonych Kapłanów i Czterech Założycieli, zanim 
Miękkie Kraje na południu poznały religię, kiedy światem rządzili cesarze i królowie, a czary były ich bronią.
Raif odsunął pochodnię dalej od siebie. W wilgotnym powietrzu strzelała i pluła płonącą żywicą.
- Mówiłeś, że Sullowie znali się na czarach. Dlaczego w takim razie nie stworzyli własnego cesarstwa? - 
zapytał.
- Niegdyś je mieli - rzekł cicho Angus. - Dawno. Obecnie... - Potrząsnął głową. - Dzisiaj chcą tylko 
przetrwać.
Raif szedł przez chwilę w milczeniu. Słowa Angusa nie pasowały do tego, czego nauczył się w klanie.
- Przecież Sullowie są najzagorzalszymi...
- Tak - Angus uciął krótko. - Sullowie są najzagorzalszymi wojownikami, którzy kiedykolwiek wznieśli 
oręż na Północy. Nie mogą być inni. Są ludem samowystarczalnym, zamkniętym w sobie, zdanym wyłącznie 
na siebie. Przez trzynaście tysięcy lat budzili lęk w sercu każdego króla, cesarza i wodza w Znanych 
Krainach. Spychano ich na północ, przez trzy kontynenty, i dziś zostały im tylko Racklandy. - Głos Angusa 
przycichł i stał się dziwnie chłodny. - I szkoda mi każdego, kto próbuje im je odebrać... bowiem nie mają już 
dokąd pójść.
Raif i Ash wymienili spojrzenia, poruszeni tymi słowami. Oczy Ash wydawały się niemal granatowe w 
blasku łuczywa.
- Musimy zostawić zapłatę za przejście - rzekł Angus, starając się odzyskać dobry humor. - To stary 
obyczaj, choć może wydawać się niemądry, jako że nie ma tu nikogo prócz ciemnoskrzydłych nietoperzy. Ale 
Darra przerobiłaby moje uszy na solniczki, gdybym nie dopełnił obowiązku.
- Darra? - powtórzyła pytająco Ash.
- Moja pani małżonka.
Ash nie skomentowała i spowiła ich cisza.
Raif sięgnął do karku i namacał srebrną opaskę, która wiązała mu włosy. Ściągnął ją jednym szybkim 
ruchem.
- Masz - powiedział, podając ją Angusowi. - Weź to na zapłatę.
Angus zamknął jego rękę w wielkiej czerwonej dłoni.
- Nie, chłopcze. To znak przynależności do klanu. Zachowaj go. Ja zapłacę za przejście.
- Weź.
Coś dziwnego musiało zabrzmieć w jego głosie, ponieważ Angus obrzucił go twardym spojrzeniem i 
pokiwał głową.
- Jak sobie życzysz.
Szli dalej w milczeniu. Angus w marszu ugniatał w palcach pasek srebra. Tunel zwężał się i strop opadał, 
więc oboje z Ash musieli uważać na konie. Wilgoć sącząca się ze szczelin tworzyła oleiste kałuże, które trzeba 
było omijać.
Raif zapalił drugie łuczywo i w jaśniejszym świetle ujrzał znaki na kamieniu. Nie, nie na kamieniu, 
poprawił się, w kamieniu. Księżyce i gwiazdy, malowane ciemnym błękitem i płynnym srebrem, przebijały spod 
warstwy skały cienkiej jak błona na rybim oku. Twórca wprowadził barwnik pod powierzchnię, jak tatuaż. Raif 
pomyślał o łuku Angusa; też miał znaki wyrysowane w głębi drewna. „Czyżby miał łuk Sullów?” - zastanawiał się, 
gdy weszli do tunelu częściowo zarwanego przez powódź. Próbował dociec, co to może znaczyć.
Co kawałek napotykali odgałęzienia: czarne otwory w licu skały, zawsze wiodące w dół. Angus nalegał, 
żeby trzymać się blisko niego. Największa dziura była ciemna i biegła stromo jak szyb kopalni, z tysiącem wąskich 
stopni, które zdawały się schodzić prosto do samego piekła. Raif poczuł zimny podmuch na policzkach, gdy ją 
mijali. Ash wyglądała tak, jakby poczuła coś więcej. Kiedy Angus sięgnął do jej ramienia, nie próbowała się 
odsunąć.
- Przeżuj kawałek liścia ruty - poprosił. - Pamiętasz, co mówiłem?
- Mówiłeś, że tak robią skryby, kiedy muszą pracować po nocach. Mówiłeś, że to przejaśni mi w głowie.
- Prawda. Tak, żuj, nie połykaj. Jak smakuje? Powiedz mi, bo całkiem zapomniałem.
Raif usłyszał odpowiedź Ash. Był pewien, że Angusowi zależy na tym, by czymś zająć jej myśli. Po 
chwili dołączył do niego i razem prowadzili dziewczynę przez najgłębszą cześć tunelu. W pewnym momencie, 
kiedy rozmowa zeszła na długie zimy - jeden z nielicznych tematów, które mogli dzielić bez rozgrzebywania 
przeszłości - sam zaczął coś odczuwać. Początkowo tylko skurcz między łopatkami, który przypisał brakowi snu, 
ale już po chwili napięcie zaczęło rozprzestrzeniać się na piersi, gdzie naciskało na serce i płuca niczym druga, 
wewnętrzna klatka piersiowa.
Wrażenie narastało godzinami, tak powoli, że nie od razu poznał, co to takiego. Był to strach.
Nawet kiedy zamajaczył przed nimi koniec tunelu i Angus nakazał postój, by odprawić mały rytuał nad 
srebrną przepaską z jego włosów, Raif nadal nie wiedział, czego się boi. Raptem, nad pochylonymi plecami 
Angusa, spojrzał w oczy Ash.
Ona wiedziała. Wiedziała, co to było.
- Korzenie Zabitej Góry sięgają głęboko - powiedziała tylko tyle, ale zaczynał rozumieć. Coś było z nimi w 
trzewiach góry. Coś, co wiedziało, że oni tu są.
- Ehl halis Milhbann rass ga ‘rhal. 
Słowa Angusa zdawały się dochodzić z bardzo daleka. Raif nie rozpoznał języka. Po ułożeniu srebrnej opaski 
na skalnej ostrodze, Angus spryskał ją ostatnimi kroplami alkoholu z króliczej flaszki i podpalił. Błękitne płomyki 
zgasły w mgnieniu oka, pozostawiając na srebrze ciemny osad, wzorzysty jak korytarze korników.
- Proszę bardzo - mruknął cicho. - To powinno zadowolić sullskich bogów. Najbardziej lubią ofiary z krwi i 
ognia.
Angus wyprostował się, złapał gniadego za uzdę i skierował się ku wylotowi tunelu.
Po chwili Ash ruszyła za nim i Raif został sam przy skale. Zwalczył pragnienie ostatniego dotknięcia 
opaski. Przegarnął ręką rozpuszczone, długie do ramion włosy. Od tej chwili, gdy ktoś go zobaczy, nie od razu 
rozpozna jego klan. Tak będzie najlepiej, powiedział sobie, wyjmując nóż zza pasa i odcinając rzemyk z kołnierza 
olejówki. Nie bardzo w to wierzył, ale może wiara przyjdzie z czasem.
Wiążąc włosy rzemykiem, wyszedł z tunelu. Ledwie rzucił okiem na rysunek pary kruków strzegących 
wejścia.

Rozdział 26
SEKRETY W KAPUSTNIKU

Effie Sevrance siedziała ze skrzyżowanymi nogami w swoim ulubionym miejscu pod schodami i patrzyła 
na powrót oddziału. Potężni wojownicy o ponurych, surowych twarzach, z toporami, z których sypały się grudy 
zakrzepłej krwi i zmarzniętego błota, wchodzili wielkimi drzwiami do sieni, przynosząc z sobą ciszę, która, jak 
wiedziała, oznacza śmierć.
Ze wszystkich sił starała się odpędzić strach. Ściskając w rączce kamienny talizman, patrzyła w twarz 
każdemu, kto przestępował próg. Wypatrywała Dreya.
Tylu wojów, niektórzy ledwie trzymający się na zakrwawionych nogach, inni z siniakami na twarzach i 
szyjach, wielu z ranami skrytymi pod olejówkami - tylko powolność chodu i sine wargi zdradzały powagę obrażeń. 
Paru przywieziono na włókach i oczy Effie prześlizgiwały się po ich ubraniach. Wiedziała, że Drey w dniu wyjazdu 
miał na sobie łosiowy płaszcz taty z zygzakowym wzorem.
Raina, Anwyn Bird i inne kobiety o należnym szacunku zajęły się powracającymi. Opatrywały rany, 
przynosiły ciemne piwo i ciepłe ubrania, dobre pożywne jedzenie. Jak zawsze, pod komendą Anwyn nie było 
zamieszania ani zawodzenia innych kobiet. Matrona nie dopuszczała do histerycznych wybuchów, wiedząc, że to 
rozdrażni mężczyzn. Raina nie odzywała się, odliczając wchodzących. Jej wdowie pręgi były już zagojone, grube 
szramy otaczały ręce w nadgarstkach, nierówne jak wzruszona sochą ziemia na zagonie kukurydzy. Ostatnio 
nieczęsto z sobą rozmawiały. Raina troszczyła się o nią, pilnowała, żeby została nakarmiona i ubrana, żeby 
nigdy zbyt długo nie była sama, ale rzadko sama przynosiła jedzenie czy koce. Effie wiedziała, że dzieli je zły 
sekret. Zło sprawiało, że trudno jej było zasnąć w nocy i coraz częściej uciekała do zagrody dla psów. Psy Shanka 
kochały ją niemal jak Raina... i nie patrzyły na nią martwymi oczami.
Wszystkie te myśli przepadły, kiedy zobaczyła w drzwiach wielką sylwetkę. Drey. Szedł powoli, lekko 
pochylony, jakby chciał zmniejszyć ból. Jego twarz skrywała się pod maską brudu i krwi, w napierśniku ziała 
głęboka szczerba. Ledwie przestąpił próg, jego oczy zaczęły śmigać po kątach sieni.
Effie podniosła się, serce załomotało w jej piersi. „Drey”.
Zobaczył ją w chwili, gdy wygramoliła się z kryjówki. Coś głębokiego i napiętego odprężyło się w nim i 
przez chwilę wyglądał młodo, jak dawny Drey, jak przed złem zapoczątkowanym przez odejście Raifa. Bez słowa 
otworzył ramiona. Gdyby nawet zależało od tego całe jej życie, Effie nie mogłaby się oprzeć. Jej serce rwało się 
do niego tak mocno, że aż bolało.
Nie biegła; Anwyn tego nie pochwalała. Szła ku niemu powoli, odmierzonym krokiem. Drey czekał. Nie 
uśmiechnął się - żadne z nich się nie uśmiechnęło - po prostu wziął ją w ramiona i trzymał przez dłuższy czas.
Odsunęli się od siebie bez słowa. Drey złapał ją za rękę. Na chwilę odwrócił głowę do nowo 
zaprzysiężonego jednorocznego, opisał stan rannych i przykazał, jak należy się z nimi obchodzić. Jednoroczny, 
mikrus niewiele wyższy od przytroczonego do pleców miecza, chyżo pomknął w głąb sieni. Potem podszedł 
Corbie Meese o wgiętej czaszce, by o coś zapytać. Drey zastanowił się przed udzieleniem odpowiedzi, jak zawsze. 
Corbie pokiwał głową i odszedł.
Anwyn Bird zwróciła ku nim długą, końską twarz i rzuciła Dreyowi pytające spojrzenie. On w odpowiedzi 
podniósł rękę, nie wypuszczając z palców jej dłoni. Effie nie całkiem zrozumiała znaczenie gestu, ale Anwyn 
najwyraźniej tak, bo pokiwała głową, zabrała tacę z piwem oraz kukurydzianymi plackami i skręciła do grupy 
młociarzy siedzących na podłodze.
Drey pociągnął Effie za rękę.
- Chodź. - Poprowadził ją przez rzekę wojowników i kobiet w kierunku domu kamienia.
- Bluddowie zagrozili klanowi Croser.
- ...zginęła setka Dhoone’ow.
- Musieliśmy zawrzeć z Gnashami przymierze, dopiero wtedy pozwolili nam przejść.
- Corbie odciągnął go od ciała. Od tej pory nie wyrzekł jednego słowa. Jego serce zostało z bliźnim 
bratem.
- Nie, Anwyn. Najpierw zajmij się Rorym. Ta rana to tylko draśnięcie.
Effie słuchała cichych głosów, idąc u boku Dreya. Trwała wojna i oddziały bojowe, jak ten 
poprowadzony przez Corbiego Meese’a, codziennie wyruszały z okrąglaka. Dwie noce temu drużyna Bluddów 
przerwała granice blisko czatowni na nizinach i wycięła tuzin wieśniaków. Effie widziała ciała. Orwin Shank i jego 
synowie wyruszyli, żeby odeprzeć wroga. Jeden z Shankowych psów znalazł w śniegu żywe niemowlę. Orwin 
powiedział, że matka otuliła je w owcze skóry i ukryła w zaspie pod chałupą, gdy pojawili się Bluddowie na 
swoich bojowych rumakach. Teraz Jenna Walker zajmowała się maleństwem. Orwin zaniósł je prosto do niej. 
Powiedział, że ma silne serduszko oraz twarde piąstki i musi być w nim coś z Toady’ego. Każda mamka w klanie 
dawała mu swoje mleko.
Effie dużo myślała o dziecku, zastanawiała się, jak samo leżało pod śniegiem. Chciała zapytać Orwina, 
który pies je znalazł, ale Orwin był taki porywczy i ważny... Zabrakło jej odwagi.
Drey wciągnął ją w dymną ciemność domu kamienia i kazał usiąść na kamiennej ławie, sam zaś zbliżył 
się do głazu. Jeden czy dwóch wojowników już klęczało, wspierając czoła o twardą, wilgotną powierzchnię. 
Milczeli. Drey dołączył do nich. Milczał przez bardzo długi czas. „Przechadzał się z bogami” - jak zawsze mówił 
Inigar.
Effie dobrze znała kamień przewodni, lepiej niż ktokolwiek inny, z wyjątkiem Inigara Stoopa. Znaczną 
część życia spędziła w jego obecności, skulona pod ławą, na której Inigar rozbijał kawałki na proszek. Patrzyła 
w lico kamienia. To była jego twarz, wiedziała. Nie ludzka, gdyż miała zbyt wiele oczu, ale widząca, słysząca i 
czująca. Dzisiaj kamień był smutny i ponury. W wymoszczonych kryształami soli głębokich dołkach, które były 
jego oczami, lśniły łzy oleju. W ciemnych szczelinach, ustach, zalegały szare cienie. Nawet rysa, która biegła przez 
długość kamienia i, jak wszyscy mówili, była złym znakiem zapowiadającym wojnę, wyglądała jak głęboka 
zmarszczka na policzku starego, bardzo starego człowieka.
Effie szybko odwróciła oczy. Patrzenie na rysę zawsze przywodziło jej na myśl Raifa.
Talizman uprzedził ją, że Raif odejdzie, przekazał jej wiedzę przez skórę na dłoni. Musiał odejść, rzekł 
talizman. Wiedziała to jeszcze przed jego powrotem ze Szlaku Bluddów. Czasami chciała powiedzieć o tym 
Dreyowi, gdyż widziała, że odejście brata strasznie go gryzie, ale brakowało jej słów. Poza tym, Drey był 
wściekły na Raifa. Był też zły na Angusa za zabranie Raifa. Już nawet nie nazywał Angusa wujem, tylko mówił „ten 
człowiek, Angus Lok”. Effie ściągnęła brwi. Tydzień temu widziała, jak Drey stał przed wielkimi wierzejami, 
patrząc na południe. Z początku pomyślała, że sprawdza, czy minęła ostatnia burza. Potem zobaczyła jego minę. 
Wypatrywał Raifa... choć Raina powiedziała mu, że Raif już nigdy nie wróci.
Na tę myśl coś ścisnęło ją w brzuchu i ręka sama podniosła się do talizmanu. Kamień spał, zimny i bez 
życia jak zamarznięta mysz. Tak było lepiej. Nigdy nie mówił dobrych rzeczy. Bała się, iż powie jej, że Drey 
też odejdzie.
- Chodź, maleńka. - Drey podnosił się ciężko i niezdarnie, ale nie próbował wesprzeć się o kamień 
przewodni. „Przechadzanie się z bogami” coś mu odebrało, wyglądał na bardziej zmęczonego, zgnębionego i 
starszego niż wcześniej.
Effie podeszła prosto do niego i odnalazła w dymie jego rękę.
- Drey.
Obejrzeli się. Inigar Stoop wyłonił się z ciemności w dalekim kącie domu kamienia. Twarz miał szarą od 
popiołu, mankiety i rąbek płaszcza przyczernione na wojnę. Spojrzenie jego ciemnych oczu ledwie ją musnęło, ale 
ona wiedziała, że dokładnie widziały, kim była. Przewodnik wiedział wszystko o Sevrance’ach.
- Inigar. - Drey zamknął oczy i przyłożył palce do powiek.
- Corbie mówi, że biłeś się mężnie i zajadle, i przejąłeś dowodzenie, kiedy poległ Cull Byce.
Drey nie odpowiedział. Effie wiedziała, że krępują go pochwały, ale nie dlatego jego rysy stwardniały. 
Zastanowiła się, jak Stoopowi udało się tak szybko porozmawiać z Corbiem Meese’em; kiedy po raz ostatni 
widziała młociarza, wykłócał się z Anwyn o więcej piwa.
- Musisz zapomnieć o przeszłości - rzekł Inigar. - Całej. Klan potrzebuje ludzi twojego pokroju. Nie 
pozwól, by gorycz okradła cię z sił. Jest jak jest. Deliberuj, jak mogłoby być, a zeżrą cię upiory przeszłości. Mają 
ostre zęby i nie poczujesz, jak kąsają, dopóki nie zaczną wysysać szpiku z kości. Musisz zostawić je za sobą. 
Niedźwiedzie nie oglądają się za siebie.
- Nie wiesz, co mówisz.
Effie wciągnęła powietrze; nikt w ten sposób nie mówił do przewodnika. Nikt.
Inigar potrząsnął głową, strząsając z siebie jego słowa jak krople deszczu z olejówki.
- Moim znakiem jest jastrząb, Dreyu Sevrance. Widzę dalej niż niedźwiedź. Nie sądź, że nie wiem, co 
się stało na Szlaku Bluddów. Nie sądź, że uważam cię za wolnego od winy. Ale wiedz jedno: to, co się stało, 
już się nie odstanie i dla mnie liczy się tylko to, co będzie.
Drey przeciągnął ręką po twarzy. Przemówił ze zmęczeniem:
- Powinienem już iść, Inigarze. Nie musisz się o mnie martwić. Znam swoje miejsce w klanie.
Inigar pokiwał głową.
- Wyrzuciłeś kamień ślubowania?
Drey odwrócił się do niego plecami i dopiero wtedy odpowiedział:
- Nie.
Effie czuła, że Inigar odprowadza ich wzrokiem, gdy szli przez dom kamienia. Drey milczał, gdy w 
kuchni brał chleb i mięso dla nich obojga. Widziała, jak się skrzywił, gdy naciągnął zraniony mięsień, czuła, jak 
jego ciało drżało, gdy zmagał się z bólem.
- Usiądźmy w jakimś cichym zakątku i pożywmy się - powiedział.
- Moglibyśmy pójść do kapustnika. Tam jest spokój, a wysokie mury nie wpuszczają wiatru. - Effie była 
uradowana i odrobinę niespokojna, gdy Drey pokiwał głową. Ogromnie chciała mu się przypodobać.
Kapustnik był niewielkim kwadratem ziemi na tyłach okrąglaka, wydzielonym pod uprawę ziół. Wysokie 
mury zatrzymywały lodowaty wiatr jak rok długi, a ktoś dawno temu wpadł na pomysł, żeby sklecić dwie ceglane 
ławki. Zawsze można było tu przyjść, usiąść i cieszyć oczy widokiem zagrodzonego nieba. Kapustnik był teraz 
domeną Anwyn i nie miał prawa tu leżeć ani jeden płatek śniegu. Wystarczało, by spojrzała na Longheada, a ten 
zabierał się za wymiatanie śniegu. Effie zauważyła, że matrona ma podobny wpływ na wielu ludzi.
W kapustniku już nie sadzono jarmużu, bezgłowej kapusty. Zakazał tego Dagro Blackhail, nazywając 
jarmuż „tym cuchnącym zielskiem”. Effie w zasadzie lubiła długie, karbowane liście, choć przyznawała, że ich 
przeżucie wymagało czasu. Teraz Anwyn uprawiała tu warzywa i zioła, takie jak por, czarna szałwia i biała 
gorczyca. Po wyrwaniu wszystkiego na zimę zostawała pokryta mierzwą gleba.
Effie poczuła, jak serce jej przyspiesza, gdy szli wokół okrąglaka. Starała się patrzeć pod nogi, nie na 
szerokie otwarte przestrzenie, ale czasami się zapominała i przyłapywała na spoglądaniu w kierunku złych ziem i 
Pustkowia... miejsc, które nie miały końca. Dopiero gdy znalazła się za zamkniętą furtką i jej świat skurczył się do 
wielkości kapustnika, który mogła przemierzyć w niecałą minutę, poczuła się bezpiecznie.
Drey usiadł na najbliższej ławce. Ona, nadal bez tchu, przycupnęła na drugiej, naprzeciw niego. Patrzyła, jak 
brat wodzi wzrokiem po kapustniku, próbowała rozszyfrować jego minę. Wierzba posadzona w kącie zaskrzypiała 
jak obluzowana okiennica na wietrze.
- Ostatnim razem, kiedy tu byłem, dostałem lanie od Anwyn Bird - powiedział Drey. - Rzucaliśmy 
oszczepami za stajnią i wiatr porwał jeden i przeniósł nad murem. Oszczep ściął co najmniej tuzin jarmuży. 
Oczywiście, Raif próbował je naprawić. Ustawił je prosto, posmarował łodygi błotem, żeby były sztywne... - głos 
Dreya cichł stopniowo. - Tak czy inaczej, minęło wiele lat, od kiedy tu byłem.
Pokiwała głową. Nie przychodziło jej na myśl nic do powiedzenia.
Nagle Drey pochylił się w jej stronę.
- Effie, zostaliśmy sami i musimy otaczać się opieką. Musimy trzymać się razem. Jadąc z oddziałem, 
miałem czas na myślenie. Arlec stracił bliźniaka. BuIIhammer przybranego brata... - Potrząsnął głową. - Nie jestem 
dobry w gadaniu, jak wszyscy w naszej rodzinie, ale wzrok mi dopisuje. Widziałem, jak coraz bardziej zamykasz 
się w sobie. Wiedziałem, że źle się dzieje, ale dusiłem to w środku, wmawiałem sobie, że Effie jest dobrą 
dziewczynką, że nic jej nie będzie. Teraz uważam inaczej. Musisz mi powiedzieć, co ci doskwiera. Nikniesz w 
oczach, za każdym razem, gdy cię widzę, jesteś coraz mniejsza. Raina mówi, że bierzesz jedzenie, ale nie wie, czy 
je zjadasz. Anwyn powiedziała, że od nocy zrękowin Rainy i Mace’a wychodzisz ze swojej izdebki tylko do 
psów. Czego się boisz? Czy ktoś ci coś powiedział? Przestraszył cię? Proszę, Effie, muszę wiedzieć.
Patrzyła w brązowe oczy brata od chwili, gdy zaczął mówić, ale spuściła głowę, gdy padły ostatnie słowa. 
Była to najdłuższa przemowa Dreya. To ją zasmuciło. Nie odpowiedziała.
- Tamtego dnia pojechałaś z Rainą do lasu, prawda? Tamtego dnia, kiedy ona i Mace... - Drey urwał. - 
Tego dnia, kiedy się zaręczyli.
Zdobyła się na nieznaczne skinienie. Nie chciała myśleć o tym dniu. Nie chciała.
Drey z trudem podniósł się z ławy, przyciskając ręce do brzucha, i usiadł obok niej.
- Przestraszyłaś się czegoś, Effie. Wiem. Widziałem, jak chowasz się w sieni pod schodami. Nie chciałaś, 
żeby ktoś cię zobaczył. Wiem, że ostatnie miesiące były ciężkie, wiem, że brakuje ci taty... i Raifa. Ale myślę, że 
jest coś więcej. Jakaś tajemnica.
Podniosła głowę.
- Proszę, Effie. Jeśli to coś złego, muszę wiedzieć.
- Sekretów nie wolno wyjawiać.
- Nie te złe. Te złe wolno i trzeba.
Jej ręka znalazła talizman.
- Złe sekrety tracą swoją moc, gdy się je podzieli - przekonywał Drey. - Zło staje się o połowę 
mniejsze.
- Podzieli?
- Tak. Między ciebie i mnie.
- Ciebie i mnie?
Drey pokiwał głową. W napierśniku z gotowanej skóry nabitej żeberkami stali wyglądał tak staro jak 
pełnoprawny wojownik. I tak bardzo cierpiał - poznawała to po pocie perlącym się na czole i nierównym rytmie 
oddechu. Nie chciała go rozczarować ani okłamać. Nie chciała go utracić, tak jak utraciła tatę i Raifa.
Uspokoiła się, ściskając talizman, i zaczęła mówić. Opowiedziała bratu wszystko o dniu w Starym Lesie: jak 
Raina zbudziła ją i zabrała na sprawdzenie pułapek, jak Mace Blackhail przyjechał na spienionym i ubłoconym 
wierzchowcu, jak kazał jej odejść, chcąc porozmawiać z Rainą na osobności, jak podkradła się na skarpę nad nimi i 
co stamtąd zobaczyła i usłyszała. Powiedziała, jak Mace jej groził i wspomniała o martwych oczach Rainy. Nie 
radziła sobie dobrze ze słowami i brakowało ich na opisanie tego, co zaszło między Mace’em i Rainą, ale 
opowiedziała wszystko, jak najlepiej umiała, zachęcana milczeniem, cierpliwością i niezmiennym wyrazem 
twarzy Dreya.
Kiedy skończyła, brat pokiwał głową. Nie wziął jej na spytki, nie dociekał, czy jest pewna. Trzymał ją za 
rękę, siedział i rozmyślał. W pewnym punkcie swojej opowieści Effie zaczęła dygotać i nadal się trzęsła, z 
niepokojem czekając na reakcję Dreya. Niebo pociemniało, zrobiło się bardzo zimno, ale prawie nie czuła chłodu. 
Wewnątrz była gorąca i spięta.
Po jakimś czasie Drey wstał.
- Chodź, maleńka. Wracamy do środka.
Wstała razem z nim. Obarczała się winą za zmęczenie, jakie brzmiało w jego głosie, nienawidziła się za to, 
że nie umie mu powiedzieć, co czuje.
Droga do okrąglaka dłużyła się w nieskończoność. Effie patrzyła pod nogi, depcząc zmarznięte chwasty. W 
sieni było inaczej niż wtedy, gdy wychodzili. Płonęły pochodnie, mężczyźni stali grupkami, rozmawiając cicho i 
popijając piwo. Czterej mali chłopcy siedzieli wokół stosu oblepionej błotem i włosami broni, w nabożnym 
milczeniu czyszcząc głowice młotów i toporów. Pękaty rudy Paille Trotter śpiewał pieśń o królowej Moirze 
Dhoone i Okaleczonym Człowieku, którego pokochała i utraciła. Wszyscy ranni zostali wyniesieni.
Myślała, że Drey zaprowadzi ją do kuchni, do Wielkiego Paleniska albo do jej komórki, lecz przeszedł przez 
sień do schodów wiodących do komnaty naczelnika. Zrozumiawszy, co to oznacza, szarpnęła się, ale trzymał ją 
mocno. Na schodach spotkali płaską jak deska Nellie Moss. Niosła zapalone łuczywo i nawet nie próbowała go 
osłonić, gdy się mijali. Effie czuła, jak żar spieka włosy wokół jej twarzy.
Klan Blackhail nie miał tronu jak klan Dhoone. Żaden naczelnik Hailów nigdy nie obwołał się królem, choć z 
czasem zgromadzili atrybuty królewskiej władzy. Jednym z nich był Klanowy Miecz, znany na całej Północy jako 
symbol Blackhailów. Klan Bludd miał swój Czerwony Topór - tak naprawdę wcale nie czerwony, ale, jak 
powiadano, starszy od samych klanów. Ganmiddichowie posiadali wielką płytę zielonego marmuru, zwaną Krabią 
Taflą, gdyż na środku widniał wielki skamieniały krab, choć została wykopana tysiąc mil od najbliższego morza. 
Effie znała na pamięć wszystkie klanowe skarby i emblematy. Jej ulubiony należał do klanu Orrl; nie był ani 
bronią, ani polerowanym kamieniem, tylko zwyczajnym dębowym kijem zwanym Kosturem.
Lubiła myśleć o tych skarbach. Były piękne. Bezcenne. Raz, kiedy przy kobiecym palenisku wymieniała 
Rainie emblematy wszystkich klanów, wszedł Dagro Blackhail. Urwała w pół słowa, ale Dagro kazał jej 
kontynuować, więc przeszła przez wszystkie klany od Bannen do Withy, przerywając tylko raz, aby okazać 
szacunek dla Straconego. Kiedy skończyła, Dagro Blackhail roześmiał się z całego serca - ani trochę nie złośliwie - 
potargał jej włosy i powiedział, że nikt, nawet Gat Murdock, nie pamięta wszystkich tych rzeczy. Potem 
wyciągnął ku niej rękę i dodał: „Pójdź ze mną, mała klanowa panno, a pokażę ci nasze skarby. Obejrzysz je sobie 
dokładnie. Gdyby ktoś skradł je kiedyś w środku nocy, poślemy cię prosto do kowala. Dzięki twojej pamięci i 
rękom Broga w jeden dzień zostaną wykute nowe”.
Effie spodobało się, że naczelnik nazwał ją klanową panną. Jeszcze bardziej podobała jej się wizyta w jego 
izbie. Dagro godzinami opowiadał jej o skarbach klanu, podnosząc je do światła pochodni i polerując rękawem. 
Wtedy była tam ostatni raz, rok przed śmiercią Dagra Blackhaila.
Te i inne myśli przemykały jej przez głowę, gdy schodzili na dół. Wydawało się, że minęło dużo czasu, od 
kiedy Dagro Blackhail naczelnikował klanowi.
Sięgając do lśniących, przyczernionych smołą drzwi, Drey zatrzymał się, by przeganiać ręką włosy. 
Odetchnął, pchnął drzwi i wszedł do izby. Mace Blackhail poderwał się z zydla za kamiennym stołem, którzy 
wszyscy zwali Naczelnikowym Kurhanem. Był sam. Jego oczy błysnęły żółto i czarno w blasku pochodni. Gdy 
przeniósł je z Drey a na Effie, jego dłoń opadła do pasa z mieczem.
- Co to ma znaczyć?
Drey zacisnął rękę na jej ramieniu. Zaczerpnął tchu i oznajmił:
- Effie opowiedziała mi, co się stało w Starym Lesie. Nie jesteś godzien mojego szacunku, Macie 
Blackhailu. Wyzywam cię na plac, tu i teraz, aby rozstrzygnąć tę kwestię mieczami.
Effie zdławiła okrzyk. Drey nie mógł walczyć z Mace’em Blackhailem. Nie teraz, gdy był ranny. Nigdy. 
Miecz był pierwszą bronią Mace’a; bronią Dreya był młot. Dlaczego mu powiedziała? Dlaczego? Dlaczego? 
Dlaczego?
Mace Blackhail popatrzył na nią, jego cienkie wargi skrzywiły się w czymś pośrednim między grymasem a 
uśmiechem. Opuścił palce na blat Naczelnikowego Kurhanu, niedbale, jak gdyby sprawdzał, czy nie ma tam 
kurzu.
- Chcesz skrzyżować ze mną miecze, Dreyu Sevrance? Tak bardzo cenisz honor Rainy?
Drey nie odpowiedział. Jego ciało drżało z każdym oddechem.
- Jeśli się nad tym zastanowić, to ty przyniosłeś ze złych ziem ostatni dar mojego przybranego ojca. To ty 
wyprawiłeś skórę i wyczyściłeś futro. Dla Rainy.
Drey dziko poderwał głowę. Effie nie rozumiała, do czego zmierza Mace Blackhail. Oczywiście, że Drey 
troszczył się o Rainę... jak wszyscy. Komnata naczelnika, mała i przytulna niczym niedźwiedzia gawra, nagle 
zrobiła się gorąca i niebezpieczna jak dół pełen wrzącego łoju.
Mace Blackhail lekceważąco machnął ręką. Był odziany w ufarbowane na czarno wilcze skóry.
- Nieważne, Dreyu Sevrance. Nie jesteś jedynym jednorocznym, który darzy... względami moją żonę. 
Wiem, jak wielkim cieszy się szacunkiem, ale podczas gdy troska o jej honor budzi rozrzewnienie, rzucanie 
bezpodstawnych oskarżeń żąda krwi.
- Nie chodzi o honor Rainy, tylko o twój - o jego brak.
Effie aż się zachłysnęła. Z jednej strony, dumna z brata, chciała zakrzyknąć radośnie, z drugiej zaś bała się o 
niego. Mace Blackhail był śmiertelnie niebezpieczny. I różnił się od innych mężczyzn w klanie. Nie był ani 
porywczy jak Ballic Czerwony, ani zawzięty jak Corbie Meese. Był zimny i ostry jak czubki lodowych igieł, które 
na wiosnę tworzą się na dnie stawów, zabijając niedźwiedzie i psy przez akt samego istnienia.
- Nie posuwałbym się do tego, by wątpić w honor naczelnika na podstawie słów niedowarzonej smarkuli.
- Moja siostra nie kłamie. Ręczę za to własnym życiem.
- Nie powiedziałem, że kłamie, Drey. Coś widziała i coś słyszała, ale oczami i uszami dziecka. Nie 
rozumie, co zachodzi między mężczyzną i kobietą, kiedy są sami i krew się w nich gotuje. Tem żył jak 
pustelnik. Mała ani chybi nigdy nie widziała, jak jej ojciec pokłada się z kobietą. Nawet nie wie, co to znaczy. 
Zastanów się, Drey. Kiedy Effie szpiegowała mnie i Rainę w Starym Lesie, co zobaczyła? Zobaczyła, że Raina 
udaje wstydliwą i droczy się ze mną - która niewiasta tego nie robi? Sam wiesz, jakie one są. Kotłowaliśmy się w 
śniegu, nie przeczę, i muszę przyznać, że ległem na niej całym ciałem, ona zaś obiła mnie pięściami w nagrodę za 
moje starania. Kobieta taka jak Raina lubi niewybredną grę miłosną...
- Przestań! - Drey przyskoczył do niego, krzywiąc twarz z gniewu. - Nie będę słuchać, jak obrzucasz Rainę 
błotem.
- Nie musiałbym tego mówić, gdyby nie twoja siostrzyczka. To nie jej wina. Oczywiście, że to, co 
widziała, wzbudziło w niej niepokój. W oczach dziecka namiętne uprawianie miłości wygląda jak brutalna 
bijatyka.
- Groziłeś jej.
- Tak, i nie bez powodu. Nie chciałem, żeby ktoś poza mną i Rainą opowiadał o tym zdarzeniu. Dziecko nie 
ma prawa głosu. To nie jej sprawa.
- Kłamiesz. Nie masz honoru.
- Doprawdy? Może powinniśmy zawołać Rainę i zapytać, jak było? Wszak zgodziła się zostać moją żoną.
Effie zobaczyła, że coś w Dreyu zaczyna się łamać. Jeszcze nie ustępował, ale wypuścił powietrze i jakby 
się skurczył. Z ulgi zakręciło jej się w głowie. Nie dbała o kłamstwa Mace’a Blackhaila - wiedziała, że kłamał. Ale 
Mace Blackhail zabiłby jej brata, gdyby stanęli do walki.
- Drey, posłuchaj. Jestem twoim naczelnikiem. Nie będę bezczynnie patrzeć, jak idziesz w ślady swojego 
brata. Jesteś zbyt cenny dla mnie i dla klanu. Widzę, jakim szacunkiem darzą cię jednoroczni. Corbie i Orwin nie 
mogą przestać ciebie chwalić. Ledwie przed kwadransem Corbie mówił, jak pod koniec bitwy uratowałeś życie 
Arlecowi. Potrzeba mi takich ludzi u boku. Dobrych ludzi, uczciwych i lojalnych, godnych zaufania. Możemy 
zakończyć to, co się tutaj zaczęło. Serce, nie głowa, pchnęło cię do działania i nie mogę cię za to winić. Szanuję 
twoje wyzwanie do walki na placu. Jeśli kiedyś trzeba będzie wymierzyć mi sprawiedliwość, staniesz na tym 
samym miejscu i wyzwiesz mnie powtórnie.
Drey patrzył na Mace’a długo po zakończeniu jego przemowy. Mace nie zmienił wyrazu twarzy, ale 
wyprostował się na całą wysokość i podniósł rękę do ściany, gdzie na drewnianych kołkach wisiał Klanowy Miecz. 
Oczy miał teraz ciemne; nie było w nich wilczych żółcieni.
Po minutach, które zdawały się godzinami, Drey odwrócił się do Effie. Przykląkł i złapał ją za ręce.
- Nie sądzisz, maleńka, że stropiło cię to, co zobaczyłaś? Naprawdę widziałaś, jak Mace uderzył Rainę, 
tak jak ja uderzyłbym mężczyznę w walce?
Miłość i smutek wezbrały w jej piersi. To ona go naraziła. Drey postąpił właściwie, słusznie pod każdym 
względem. Nawet w tej chwili był gotów stanąć do walki. Wystarczyłoby jej słowo. Ta myśl była niemal nie do 
zniesienia. Jak by nie postąpiła, wyrządzi mu krzywdę. Jeśli skłamie, stanie się wspólniczką Mace’a Blackhaila i 
odwiedzie Dreya od prawdy. Jeśli powie prawdę, Drey umrze i przepadnie... jak tata i Raif.
Nie wolno do tego dopuścić, była o tym głęboko przekonana. Musiała skłamać. Wiedziała, że to jedyne 
wyjście, lecz mimo to zalała ją fala nienawiści, gdy tylko otworzyła usta. Nienawiści do siebie.
- Już nie jestem pewna, Drey. Nie tak bardzo. Myślałam, że... ale potem Mace powiedział...
- Cicho, maleńka. Cicho. - Drey przytulił ją, otoczył potężnymi ramionami jak płaszczem. Zadrżała z ulgi i 
okropnego wstydu. Jak gdyby go zdradziła.
- Cieszę się z całego serca, że sprawa została wyjaśniona - powiedział Mace Blackhail, wysuwając się 
zza Naczelnikowego Kurhanu i podając rękę Dreyowi. - Mamy to za sobą i nie powinniśmy do tego wracać.
Drey puścił dziewczynkę i postąpił do Mace’a. Bez słowa uścisnęli sobie przedramiona. Zwarli się 
spojrzeniami i Effie niemal czuła, jak Mace Blackhail nadal urabia jej brata. Przypominał Broga Widdie, który 
bierze rozgrzany do białości metal z paleniska i nadaje mu pożądany kształt. Mace poklepał Dreya po ramieniu, 
gdy odsuwali się od siebie.
- Idź do Laidy Moon. Niech obejrzy rany, które chowasz pod napierśnikiem. Potrzebny mi jesteś zdrów i 
cały. Doszły mnie słuchy, że Psi Lord ruszył na Bannenów. My pociągniemy na południe i znienacka przetniemy 
mu drogę.
Mace Blackhail odprowadził Dreya do drzwi. Effie szła za nimi. Gdy Drey wszedł na schody, palce 
Mace’a Blackhaila przesunęły się po jej gardle.
- Pamiętasz, co mówiłem? Co cię spotka, jeśli zaczniesz skarżyć? - Jego głos był cichszy od tupotu butów 
Dreya po kamiennych stopniach.

Rozdział 27
TAŃCZĄCY PO LODZIE

Zacisnęły się na niej skórzaste ręce. Napierały na nią twarze spalone przez coś ciemniejszego i 
straszliwszego od płomieni, z rozdziawionymi ustami, błagalne. Zwęglona tkanka pękała, odsłaniając różowe 
mięso. Dzikie mięso: guzowate i gąbczaste, ale pełne życiodajnej krwi. Pierwsza oznaka gojenia.
Sięgnij, sięgnij. Musimy to mieć... potrzebujemy tego... daj nam to, czego chcemy... musisz.  zmusimy cię... 
wiemy, jak cię skrzywdzić... czekaliśmy zbyt długo. Sięgnij! 
W czerwonych oczach błysnęła złość. Usta rozciągnęły się w koszmarnych uśmiechach. Odwróciła się, 
ale za plecami było ich więcej. Darła palcami tworzącą ich substancję, rozbijała na strzępy popiołu i ognia, lecz w 
miejsce jednej złamanej kończyny podnosił się tuzin następnych. Patrząc w dal, ponad zwęglonymi i oślizgłymi 
kłodami ramion i nóg, ujrzała ścianę czarnego lodu. Lodowa jaskinia. Już nie wydawała się taka...
- Przebudź się, Ash! Zbudź się!
Szarpnęły nią ręce z ciała i krwi, przeciągnęły przez wiele warstw snu - czuła się jak nurek wychodzący z 
głębiny na powierzchnię wody.
- Ocknij się! Proszę, zbudź się...
Otworzyła oczy. Światło wlało się w nie jak słona woda - ostra, piekąca i niepożądana. Sen był czarny jak 
smoła, pamiętała. Zawsze śniła o nocy.
- Angus, budzi się.
Ręce dotykały jej czoła i policzka, ciepłe i szorstkie, zupełnie inne niż ręce jej przybranego ojca. Przed jej 
oczami pojawiła się twarz. „Raif’ - pomyślała rada, że pamięta imię.
- To ja, Raif. Jesteś bezpieczna. Angus też tu jest. Obozujemy trzy dni na północ od Spire Vanis, w 
świerkowym lesie na wschód od Toni.
Dopiero po dłuższej chwili zrozumiała, co do niej mówił. Patrzyła mu w oczy: jaki miały kolor? 
Atramentowoniebieski? W odcieniu między barwą północnego nieba a czernią? Po chwili zadała jedyne pytanie, 
które było ważne.
- Jak długo?
- Resztę nocy i większą cześć poranka.
Czując, że zwymiotuje, uwolniła się z jego rąk i przekręciła głowę ku ziemi. „Pół dnia! Ile czasu minie, 
gdy nikt nie zdoła mnie dobudzić?” Świadoma, że Raif na nią patrzy, wyprostowała plecy. Zadecydowała, że nie 
okaże przy nim słabości. Po chwili poczuła się na tyle dobrze, by usiąść. Ruch sprawił jej ból. Trzeci palec u lewej 
ręki był spuchnięty, obolały i ujęty w łubki. W ramionach tętnił tępy ból, w ustach czuła smak skóry siodeł i koni.
- Masz, napij się.
Wzięła bukłak i pozwoliła, by trochę lodowatej wody spłynęło po jej twarzy. Raif patrzył na nią, gdy 
rozchyliła wargi, żeby się napić. Wiedział o głosach. Nie miała pojęcia, jak to możliwe, ale wiedział.
- Czułem, jak... odchodzisz zeszłej nocy, tuż przed popasem. Próbowaliśmy cię przebudzić, ale byłaś 
daleko. Angus uznał, że będzie lepiej, jeśli pozwolimy ci spać.
- Zawiązał mi usta?
Raif pokiwał głową.
- I ręce. - Oboje odwrócili oczy.
Ash rozejrzała się po okolicy. Obozowali na skarpie nad lesistą doliną. Wielkie kolumny czarnych 
świerków, obciążonych tonami świeżego śniegu, wznosiły się wokół nich jak miasto. Na południu majaczyły 
błękitne olbrzymy, migoczące lodem szczyty Południowego Łańcucha. Niebo zasnuwały grube śniegowe chmury i 
trudno było odgadnąć, gdzie kryje się słońce. Zadrżała. Nie pamiętała, jak i kiedy tu przybyli.
Gdy odwróciła się do Raifa, usłyszała dalekie wycie i szczekanie psów. Spojrzała w dół w najgłębszą 
gęstwinę świerków, których igły lśniły czernią nocy.
- Lepiej ruszajmy. - Angus wszedł w jej pole widzenia. Z jego szerokiej, pokrytej rudym zarostem twarzy 
emanował taki spokój, jakby słyszał ćwierkanie wróbli, nie ujadanie psów. - Ash. - Wyciągnął rękę, żeby jej 
pomóc. Poderwał ją z ziemi bez wysiłku, jakby była sklecona z gałązek. - Raif, osiodłaj konie. Ja pozbieram 
rzeczy.
- A co ja mam zrobić? - Bardzo się starała, żeby jej głos wyrażał opanowanie, którego wcale nie czuła. 
Również przed Angusem nie chciała okazywać słabości.
- Napełnij bukłaki śniegiem. - Angus wyjął zza pazuchy kozłowego płaszcza pakunek owinięty w płótno. 
- Weź to i zjedz do ostatniego skrawka, łącznie z tłuszczem. Wiem, że nie masz na to ochoty, ale musisz się 
wzmocnić. Nie jadłaś ponad dzień.
Niezdolna wymyślić odpowiedzi, w milczeniu pokiwała głową. W dziwny sposób troska Angusa 
przypominała jej zabiegi Penthero Issa - obaj chcieli ją karmić i nad nią czuwać.
Ostatnie trzy dni były dla niej koszmarem. Jej życie zmieniło się całkowicie i nieodwracalnie w chwili, gdy 
weszła w cienie Płonnej Bramy. Marafice Oko wyłonił się spod sterty żebraczych łachmanów. Dwaj ludzie 
obsługujący kosz z węglami wyszarpnęli z ukrycia czerwone miecze. Stary pijak leżący w śniegu zrzucił z 
grzbietu lata i niedołęstwo jak trędowaty, który po dotknięciu przez bogów otrząsa się z choroby. Strażnik 
stojący samotnie w wieży bramnej nagle rozmnożył się w trzech. W jej oczach wyglądało to jak magiczne sztuczki 
ulicznych kuglarzy: przedmioty wyczarowywane z powietrza, sztuczne ognie i kłęby dymu. Rzuciła się do bramy. 
Była tak blisko; gdyby nie spróbowała przejść na drugą stronę, poniosłaby klęskę najgorszego rodzaju.
A potem ogarnęło ją szaleństwo. Pamiętała tylko strach i śmierć. Kiedy było po wszystkim i człowiek, 
który zwał się Angusem, poprosił ją o ruszenie z nim i jego krewniakiem do Ule Glaive, dla niej liczyło się 
tylko wyjście za bramę. Dlatego w końcu zgodziła się im towarzyszyć: szli we właściwym kierunku. Za bramę.
Nie przypuszczała, co stanie się później. Gdy tylko osunęła się na kolana w twardym śniegu za Płonną, 
zatraciła się w głosach. Nie dały jej chwili spokoju, nie pozwoliły pomyśleć o matce... po prostu okradły jej umysł 
do czysta. Raif ją przywołał. Dotknął jej ramienia i w tej samej chwili połączyła ich wiedza. Ash potrząsnęła głową. 
Było coś więcej, niemal jakby coś w jej wnętrzu sięgnęło ku niemu - niewidoczna macka, sondująca i 
wiążąca... Sama myśl budziła w niej taką trwogę, że odepchnęła ją od siebie. Wiedziała, że zostali związani. I że to 
było jej dziełem, nie jego.
Ściągnęła brwi, zgarniając śnieg w rogową szyjkę bukłaka. Ujadanie psów stało się głośniejsze, bardziej 
naglące. Niemal wbrew woli podniosła rękę do ramienia, którego dotykał Raif.
- Ash, na koń.
Zarzuciła bukłaki na plecy i podeszła do wierzchowca. Raif bez słowa wziął od niej brzemię. Różnił się 
od Angusa; nigdy nie rozmawiał dla zabicia czasu.
Z trudem wspięła się na koński grzbiet. Od szybkiego ruchu zakręciło jej się w głowie, wróciły przebłyski 
snów. Było w nich jakieś przesilenie... coś ważnego, coś, co powinna sobie przypomnieć, jednak myśl zgasła 
równie szybko, jak się pojawiła.
Gdy tylko usadowiła się za kulbaką, podszedł Angus. Co prawda nie biegł, ale poruszał się szybciej, niż to 
miał w zwyczaju. Jego miedziane oczy śmigały ku dolinie. Popatrując w tę samą stronę, Ash ujrzała smugę ruchu 
na ubitym śniegu. Nieświadomie ścisnęła gniadosza kolanami. Drużyna ich dopędzała.
Tunel Sullów zapewnił im ćwierć dnia przewagi. Angus zarządził popas dopiero po całej nocy i następnym 
dniu jazdy. Doskonale orientował się w terenie, znał drogi i ścieżki, i im bliżej byli Ule Glaive, tym więcej wiedział. 
Czytał śnieg i lód tak, jak inni czytają książki. Wiedział, gdzie śnieg zalega na lodzie, nie na twardej ziemi, gdzie 
zaspy są najgłębsze, a lód na stawie najcieńszy i najsłabszy. Dostrzegał trop zwierzęcy pod dwudniową warstwą 
śniegu i z zapachu wiatru zgadywał, kiedy nadejdzie tęgi mróz.
Zawsze wiedział, kiedy trzeba ruszyć w drogę. Ash siedziała za nim i czuła, jak jego ramiona sztywnieją bez 
widocznego dla niej powodu. Zawsze w takich przypadkach Angus zmuszał gniadego do galopu albo posyłał Raifa 
na wzniesienie, by stamtąd rozejrzał się po okolicy.
Angus wiedział mnóstwo rzeczy jak na człowieka, który utrzymywał, że jest skromnym wędrowcem. Ani 
razu nie zapytał, co takiego zrobiła, że Marafice Oko ścigał ją i torturował. Nie okazał zainteresowania jej 
nazwiskiem, pozycją w mieście ani życiem, jakie wiodła przed ich spotkaniem. I to nie grzeczność wstrzymywała 
jego język, raczej pragnienie, żeby nie mówiła nic przed dotarciem do Ule Glaive. Pogodziła się z tym, ponieważ 
to jej odpowiadało. Im dłużej nie opowie im o sobie, tym lepiej.
Angus Lok nie był durniem. Może odgrywał takiego od czasu do czasu, ale na pewno nim nie był.
- Na północny zachód przez las, Raif. Potem wzdłuż strumienia. - Angus na chwilę wstrzymał konia, 
potem pogalopował za siostrzeńcem.
Ash trzymała się mocno, gdy gniady wpadł między świerki. Słyszała ściągające ich wysokie, podniecone 
jazgotanie psów. Ryczał róg, butnie i triumfalnie, coraz głośniej z sekundy na sekundę. Włosy zjeżyły się jej na 
karku. Czy Marafice Oko był jednym z siedmiu jeźdźców?
- Psy biegną ćwierć mili przed drużyną - powiedział Angus, być może chcąc ją uspokoić. - I niewątpliwie 
całą noc spędzili w drodze.
Ash nie była pewna, czy dobrze go rozumie.
- To znaczy, że ich konie są zmęczone?
- Tak. Chyba że przydali im fałszywej siły.
- Czymś takim jak upiornica?
- Lepiej nie mogłaś zgadnąć. - Angus skierował gniadego w górę brzegu.
Z nozdrzy wałacha buchały pióropusze gęstej pary. Raif już dotarł do strumienia i czekał, aż do niego 
dołączą.
- Przeklęty chłopak - syknął Angus pod nosem. - Ma to po bracie, to piekielne czekanie.
Twarz Raifa pobladła na te słowa, a ona poczuła dziwny skurcz w piersiach. Nie wiedziała, że Raif ma brata, 
nie sądziła, że ma jakąś rodzinę poza Angusem. Z jakiegoś powodu uważała go za sierotę... kogoś podobnego do 
niej.
Raif sięgnął nad zadem Łosia i wysunął łuk z miękkich skórzanych łubi. Wprawnie przygiął łęczysko i 
założył cięciwę, ogrzewając ją w palcach. Jego twarz szarzała w cieniach, oczy skupiały się na dolinie. „Widzi 
drużynę ze swojego miejsca?” Ta myśl przejęła ją chłodem.
Widziała, jak sobie radzi z łukiem. Tego dnia przy Płonnej, podczas gdy Nóż i pozostali patrzyli na strzały, 
ona nie spuszczała oka z twarzy Raifa. Nawet przez kratę widziała w jego oczach błysk myśliwego, poznała 
czyhającą w nich śmierć. Nawet teraz, parę dni później, wspomnienie ziębiło ją jak lodowaty oddech na plecach.
- Nie - zawołał Angus. - Nie możesz strzelać. Nie w ludzi.
Raif, który wyjął strzałę z kołczana i zakładał ją na cięciwę, zastygł w bezruchu. Ash zmarszczyła czoło. 
Myślała, że nie miał już strzał. Skąd się wzięły? Gdy gniadosz przybliżył się do siwka, zobaczyła, że brzechwa jest 
wystrugana z sośniny, nie z twardego drewna, opatrzona pierzyskiem z końskiego włosia i krzemiennym grotem. 
Sam ją zrobił. Ale kiedy? Odpowiedziała na własne pytanie: gdy spała.
Angus podjechał do Łosia.
- Nie celuj w ludzi - rozkazał szorstko. - W nikogo z drużyny. Rozumiesz? Jeden z nich jest 
użytkownikiem magii, a my nie wiemy, który. Gdy tylko ujrzysz jego serce, dasz mu do ręki broń, którą zabije 
ciebie.
- Ale...
- Nie, Raif. Nie próbuj ze mną dyskutować. Nie ma czasu na wyjaśnienia. Wystrzelaj psy, jeśli będzie 
trzeba, ale na razie odłóż strzałę. Odległość jest naszą najlepszą ochroną. - I Angus ruszył, zostawiając Raifa na 
skarpie nad strumieniem. Po chwili Ash usłyszała, jak Łoś nabiera prędkości za ich plecami. Odetchnęła z 
ulgą.
Świerki w dolinie falowały niczym zrobione z wody, nie drewna. Ash próbowała wypatrzyć drużynę, lecz 
każde drzewo i krzak kołyszący się na wietrze wyglądało jak jeździec. Przed nimi teren zaczynał się wyrównywać. 
Strumień zwolnił biegu, sznury lodowego dymu wznosiły się z częściowo zamarzniętej powierzchni. Końskie 
kopyta tłukły w ziemię z taką siłą, że kruszył się lód przy brzegu. Serce biło szybko. Była pełna zapału, chciała 
jechać i jechać i nigdy się nie zatrzymać.
Nie mogła uwierzyć, że jest wolna. Szesnaście lat przeżyła w Spire Vanis. Szesnaście lat dozoru, 
rozpieszczania i uwięzienia. Wszystko, co znała, leżało w obrębie murów miasta; nawet jej marzenia nie wybiegały 
dalej jak pięć kroków za Płonną Bramę. Kiedy była młodsza, Penthero Iss dokładał wszelkich starań, przekazując jej 
wiedzę o otaczającym świecie. Przynosił jej książki ilustrowane przez mistrzów rytowników, mozolnie przepisane i 
pokolorowane przez związanych przysięgą skrybów. W nich obejrzała wysoką spiralną Wieżę Mniszek na Sowiej 
Rubieży, otoczoną pierścieniem skamieniałych drzew; ruiny w Gwieździe Zarannej; kolosalne schody wiodące 
donikąd i pokryte pędami srebrnego bluszczu, które z roku na rok pięły się coraz wyżej; rozległe kamieniste pola 
Trance Vor; zapadnięte głęboko żelazne kurhany w Wiszącej Dolinie; kamieniołomy Wieża w Linn; strome 
urwiska otaczające Kruczą Głowę; złociste mury Ule Glaive z oknami w kształcie łez. Widziała świat w tych 
książkach, lecz nigdy nawet nie śniła, że stanie się jego częścią.
Spire Vanis było jej domem. Forteca Maska była jej domem. Teraz jechała wokół jeziora, które widziała tylko 
na obrazku, i zmierzała do miasta znanego wyłącznie z kart książek. Przypuszczała, że tak smakuje wolność, jeśli 
wolność była skokiem w nieznane.
- Przekrocz potok! - zawołał Angus.
Raif znów był przed nimi, kierując Łosia wzdłuż brzegu. Na rozkaz wuja zjechał na skraj wody.
Strumień zamarzł przy brzegach, ale środkiem płynęła zielona woda, pieniąca się na niewidocznych skałach. 
Ash bała się o Łosia. Widziała, jak łamie kopytami kruchy lód, jak się waha, walcząc z instynktem nakazującym 
mu powrót na twardy grunt. Raif poklepał go po karku, wypowiedział łagodne słowa, których nie dosłyszała. 
Łoś ostrożnie ruszył po lodzie ku środkowi strumienia.
Spojrzała na gniadego. Jeśli dobrze wiedziała, miał imię, lecz Angus chyba nie chciał, by poznał je ktoś 
obcy. Wałach nie okazywał lęku, jakby wychował się wśród lodów. Miała wrażenie, że kopytami sprawdza 
wytrzymałość tafli. Kiedy dotarli do małej sadzawki, gdzie nurt prawie nie burzył wody, stąpał pewnie, jakby 
wiedział, że lód jest dość gruby, by utrzymać ciężar jego i jeźdźca. Angus nic nie mówił, lecz Ash wiedziała, że jest 
dumny ze swego wierzchowca, gdyż stale drapał go po karku i łopatkach.
Gdy przedzierali się przez strumień, z lasu wypadł pierwszy pies. Szczekając i warcząc, przyskoczył do 
brzegu. Żebra prężyły się pod jego rdzawoczarnym futrem, ogon podrygiwał niczym drugi pysk. Po chwili ukazał 
się następny, za nim kolejne. Wysoki, przeraźliwy jazgot stał się nie do wytrzymania. Miały zwierzynę w polu 
widzenia.
Dotarli do lodu po drugiej stronie strumienia. Lodowata woda bryznęła jej w twarz, chwost gniadego 
smagnął ją po udach.
- Jedź wzdłuż brzegu! - zawołał Angus do Raifa. - Wyjdą dużo dalej. Jeśli dopisze nam szczęście, kilka z 
nich porwie woda.
Ash nie zrozumiała, ale Raif szybko zawrócił Łosia i ruszył galopem, trzymając się o krok od zamarzniętego 
strumienia. Angus popędził za nim.
Obejrzała się przez ramię i z miejsca tego pożałowała. Pół tuzina psów roiło się jak szerszenie na drugim 
brzegu. Żółte zęby błyskały w świetle odbitym od lodu. Mokre od śliny czarnoróżowe dziąsła przypominały 
nadpalone mięso.
Konie nabierały prędkości, psy jak cienie sunęły po drugiej stronie strumienia. Wkrótce nie musiała 
odwracać głowy, żeby je widzieć, gdyż po paru sekundach zrównały się z Łosiem. Teraz rozdzielał ich tylko 
strumień. Raptem pierwszy pies wskoczył na lód. Ash wbiła paznokcie w kozłowy płaszcz Angusa, żeby 
powstrzymać się od krzyku. Pies bez wysiłku pędził po lodzie, dość grubym, by unieść jega ciężar. Inne poszły za 
jego przykładem, potrząsając łbami i wyjąc jak opętane.
Gdy psy wskoczyły do wody, zaczęła rozumieć słowa Angusa. Widząc oddalającą się zwierzynę, zamiast 
kierować się do brzegu, zaczęły płynąć pod prąd. Gdyby Angus oddalił się od strumienia i zniknął im z oczu, 
przecięłyby strumień jak najkrótszą drogą. Jadąc brzegiem, zmusił je do podjęcia próby dotrzymania kroku.
Nie wszystkie jednak dały się wywieść w pole - kilka skręciło do brzegu. Widząc ich smukłe mokre łby 
podskakujące blisko przybrzeżnego lodu, Raif ściągnął wodze.
- Jedź! - krzyknął do Angusa, a sam ustawił Łosia na wzniesieniu. Już trzymał sosnową strzałę.
Ash poczuła, jak Angus sztywnieje. Wciągnął powietrze, jakby chciał się odezwać, ale powstrzymał się w 
ostatniej chwili. Być może uznał, że lepiej nie powtarzać wcześniejszego ostrzeżenia. Mimo zachęty Raifa, 
ściągnął wodze i zwolnił do kłusa.
- Ile psów?
Dopiero po chwili pojęła, że zwrócił się do niej. Zerknęła przez ramię na strumień. Jeden już dotarł do 
brzegu i otrząsał się, rozsiewając mgiełkę drobniutkich kropelek. Następne dwa ślizgały się po lodzie. Czwarty 
próbował wygramolić się z wody, ale był wyraźnie zmęczony, gdyż nurt ciągnął go w tył. Piąty nadal płynął pod 
prąd, szaleńczo wymachując łapami. Szósty został z tyłu. Widziała, jak łeb niknie pod wodą, dostrzegła panikę w 
bursztynowych ślepiach, gdy pies raz jeszcze wynurzył się z piany.
Usłyszała szmer.
Obejrzała się, zobaczyła Raifa. Siedział wyprostowany z łukiem drżącym po oddaniu strzału. Skupiał 
spojrzenie na brzegu. Pierwszy pies nie żył. Ash przycisnęła rękę do ust, wstrzymując oddech. To było straszne... 
straszne... nieść śmierć tak nieuchronną.
- Pięć psów - usłyszała własny głos. Nim skończyła mówić, druga strzała znalazła następne psie serce.
Gdy trzeci pies skoczył w stronę Raifa, świerki na przeciwnym brzegu zatrzęsły się od ruchu i hałasu. 
Gałęzie zaświszczały, wyrzucając w powietrze srebrzyste luki śniegu. Siedmiu konnych pojawiło się w polu 
widzenia. Szybcy, ciemni jak nocne drapieżniki, jechali w zwartej formacji klina. Ash kiedyś widziała, wyglądając 
z wysokich okien Beczułki, jak takim samym klinem Straż Rive wdziera się w uzbrojony i rozwścieczony 
tłum. Powieszono pewnego człowieka, sławetnego szelmę i zdobywcę serc niewieścich. Lud Spire Vanis poczuł 
się osobiście znieważony - nie tyle samą egzekucją, ile sposobem zadania śmierci. Penthero Iss rozkazał zedrzeć 
skórę z urodziwego oblicza i przyszyć ją z powrotem po wywróceniu na drugą stronę. Ash z trudem przełknęła 
ślinę. Czasami jej przybrany ojciec robił takie okropieństwa wyłącznie po to, żeby zobaczyć, jakie przyniosą 
efekty.
Zamieszki zostały stłumione w niecałą godzinę. Marafice Oko jechał na czele pierwszej drużyny. Sama 
pogłoska o jego obecności wystarczyła, by w tłumie zgasła chęć walki. Nikt w mieście, nawet sam Penthero Iss, nie 
był dość głupi, by lekceważyć Noża.
- Nie, Raif! - wrzasnął Angus co sił w płucach. - Nie strzelaj! - Zawrócił gniadego i drużyna zniknęła 
z jej oczu.
Musiała skupić uwagę na trzymaniu się Angusa, podczas gdy przez lód i zamarznięte sitowie pędzili w 
kierunku Raifa. Nagle, dosłownie znikąd, wypadł pies. Poczuła uderzenie powietrza na udzie, potem pysk zawarł się 
z siłą żelaznego potrzasku, wyrywając sierść i skórę z zadu gniadosza. Koń zakwiczał i strzelił kopytami. Angus 
zgarnął wodze w jedną rękę.
- Wyjmij nóż zza mojego pasa.
Zrobiła, co kazał. Pies zatańczył wokół tylnych nóg gniadego, potem raz jeszcze skoczył do zadu. Myślała 
tylko o gniadoszu. Już widziała dwie krwawe wyrwy w miejscu, gdzie psie kły wniknęły najgłębiej. 
Rozwścieczona, gwałtownie machnęła ręką w stronę psiego pyska. Co było do przewidzenia, nie wyrządziła mu 
najmniejszej szkody. Angus szarpnął wodze, koń obrócił się tak szybko, że psie szczęki zatrzasnęły się w powietrzu. 
Ash żachnęła się, zirytowana swoją bezużytecznością.
- Czekaj, aż pysk dotknie zadu. - Angus mówił niskim, niemal groźnym głosem. Zęby miał zaciśnięte.
Złapała nóż inaczej. Trzonek wyrzeźbiony był z korzenia, ale musiał zawierać metal, gdyż ciążył w ręku. 
Czekając na atak psa, spojrzała na drugą stronę potoku. Drużyna już wydostała się z lasu. Dowódca wykrzyczał 
komendę i klin jeźdźców ruszył wzdłuż brzegu. Dowódca był ogromny, odziany w czerń i czerwień straży, z 
psobojem naszytym nad sercem. Czarny żelazny ptasi hełm tworzył klatkę wokół jego twarzy. Gdy spojrzała w 
cienie pod dziobem hełmu, jej żołądek powoli, tak boleśnie powoli skurczył się w kulę nie większą od pięści. Na 
czele drużyny jechał Marafice Oko.
Coś ciemnego oderwało się od ziemi. Pysk pełen zębów zbliżał się prosto do jej uda. Ash zamarła ze grozy. 
Pies zmrużył pomarańczowe ślepia, gdy zatopił kły w jej nodze. Wstrząsnęła się ze strachu i bólu, gwałtownie, jak 
ugodzona lancą. Gorące łzy wezbrały w jej oczach. Gniew pokierował nożem. Nie widząc, co robi, nie myśląc, 
gdzie uderzy, z całej siły wbiła nóż. Kość pękła z wilgotnym trzaskiem. Oczy psa otworzyły się, szczęki rozwarły. 
Gdy osuwał się na ziemię, wyszarpnęła nóż. Nie miała zamiaru zostawiać broni w martwym psie.
- Końskiego zadu, mówiłem. Nie twojego. - Angus był wściekły. Jechał w górę zbocza, w milczeniu 
zmierzając w stronę Raifa. Ash zacisnęła rękę na udzie. Była zła. Spodziewała się pochwały.
Raif czekał na nich na szczycie wzgórza. Schował łuk i teraz miał w dłoni krótki miecz. Przy pęcinach Łosia 
leżały dwa zabite psy. I koń, i jeździec byli pogryzieni i zakrwawieni. Raif dyszał ciężko, rysy miał wyostrzone, 
twarz szarą jak popiół. „Zabijanie coś z niego zabiera - pomyślała Ash z chłodnym przekonaniem. - Sposób, w jaki 
zadaje śmierć, wyrządza mu krzywdę”.
Wytężyła wzrok, gdy coś zalśniło w dali nad jego ramieniem. Czarna Toń spoczywała w okowach lodu jak 
zwierzę zamknięte w szklanej klatce. Od szerokich pasów przybrzeżnego lodu odchodziły zamarznięte pomosty, 
sięgające w kierunku środka Toni. Para unosząca się z czarnej wody tworzyła nad powierzchnią drugie, widmowe 
jezioro.
Ash westchnęła cicho, rozluźniła rękę na zranionym udzie. Miała przed sobą wschodni brzeg Czarnej Toni, 
gdzie Stworzyciel Dusz ukazał się Robowi Ruce, Potępionemu, który zamierzał zdobyć Ule Glaive; gdzie 
Czerwony Kapłan omywał ręce z krwi Pięciu Sióstr, które miały wizje i mówiły w starej mowie; gdzie Samrel ze 
Spire Vanis spotkał się z klanowym królem Hoggiem Dhoone’em, aby wymienić zakładników; gdzie Sorissina z 
Wiązów utonęła pod lodem, gdy wołanie kochanka zawiodło ją w gęstą mgłę.
Jak zaczarowana obserwowała grę świateł i cieni na powierzchni jeziora. Zawsze czuła więź pokrewieństwa 
z Sorissiną z Wiązów: ona też była znajdą.
- Odciąć juki.
Głos Angusa przywołał ją do teraźniejszości. Nim osądziła, czy mówi do niej, zeskoczył z konia. Jego 
buty zachrzęściły na śniegu, gdy oglądał rany na zadzie gniadego.
- Odetnijcie juki, mówiłem.
Ash wymieniła spojrzenia z Raifem.
- Oboje. Prędko. Ash, przesuń się na kulbakę. - Angus otworzył sakwę po swojej stronie i wyjął z niej 
naręcze małych, owiązanych w skórę pakunków, które wsunął za pazuchę kaftana. Poruszał się szybko, stale 
oglądając się przez ramię, by sprawdzić postępy pogoni.
Marafice Oko był już wyraźnie widoczny, jego ręce w czarnych rękawicach wyglądały jak bliźniacze kruki, 
gdy ściągnął wodze ogiera, by zjechać nad strumień. Piłując rzemienie juków, Ash zauważyła, że jeden człowiek 
zostaje za drużyną. Nosił czarny płaszcz jak inni, lecz nie miał broni i najwyraźniej potrzebował obu rąk do 
kierowania koniem. Gdy wiatr rozchylił płaszcz, na jego piersiach błysnęła biel kleryka lub anachorety. Przebiegło 
ją drżenie. Już go kiedyś widziała. Poznała bladą skórę i kanciaste ramiona. Był jednym z psów Penthero Issa, 
jednym z tych, których Caydis Zerbina sprowadzał do jego komnaty po zmroku.
- Sarga Veys. - Angus przypomniał nazwisko jeźdźca. W jego ustach zabrzmiało ono plugawie, niczym 
przekleństwo Marafice’a Oko. W miedzianych oczach na chwilę zapłonęła czerwień, jakby metal rozgrzany w 
wybuchu płomieni. - Raif, daj mi łuk. Natychmiast.
Raif, który skończył zrzucać sakwy z końskiego grzbietu, odpiął łubie z kołczanem i podał je wujowi. 
Angus nie odrywał oczu od drużyny, gdy przyczepiał kołczan do pasa.
- Musimy się rozdzielić. Ich jest siedmiu, nas troje. To nasza jedyna nadzieja. Raif, ty pojedziesz wzdłuż 
brzegu na północ. Walcz tylko wtedy, gdy będzie to nieuniknione. Lepiej uciec i zachować życie. Jeśli zbyt wielu 
ruszy za tobą w pogoń, wjedź na lód. Łoś jest lżej obciążony niż wierzchowce drużyny, nie załamie tafli. Nie 
oddalaj się od brzegu dalej niż na długość czterech koni. - Angus czekał, aż Raif pokiwa głową.
- Dobrze.
Trzask lodu, który załamał się pod ciężarem konia Marafice’a Oko, niemal zagłuszył odpowiedź. 
Podkomendni skoczyli za swoim dowódcą i strumień pociemniał od ludzi i koni płynących do brzegu.
Angus przeciągnął palcem po cięciwie, żeby ją rozgrzać.
- Ash, ty popędzisz ku środkowi jeziora. Jesteś z nas najlżejsza...
- Nie - syknął Raif. - Zginie. Nie wiadomo, jak gruby jest lód...
- Nie sądzisz chyba, że nie zdaję sobie sprawy z zagrożenia, Raifie Sevrance? - zapytał cicho Angus. 
Mięsień drżał na jego policzku. - Znam Toń lepiej niż ty pastwiska wokół okrąglaka, a gniady nie ma sobie 
równych w ocenianiu lodu. Przewiezie ją bezpiecznie.
Odwrócił się do Ash.
- Nie możesz walczyć, dzieweczko. Masz tylko mój nóż. A ja nie mogę pomóc ci inaczej, jak 
prowadząc w bezpieczne miejsce. Nie będą cię ścigać daleko po lodzie - niechaj Stworzyciel ma ich w 
opiece, jeśli się na to poważą. Lodowy dym osłoni cię przed strzałami. Musisz zaufać gniademu. Stara krew 
płynie w jego sercu. Z nim będziesz bezpieczna. Nie kazałbym ci jechać, gdybym nie ufał mu bez granic.
Spojrzała Angusowi w oczy. Drżał lekko, jakby walczył z samym sobą. Wierzyła mu bez zastrzeżeń. Sama 
widziała, że gniady zna się na lodzie, a gdyby Angus chciał ją zabić, mógł zrobić to tuziny razy. Nie. Chciał, żeby 
żyła i była bezpieczna... widziała to w jego oczach. „Ale dlaczego? I dlaczego drżał? Jaką emocję próbował 
wytłumić? Czy bał się jej?” Odrzucając tę myśl, popatrzyła na jezioro. Czarna Toń. Nigdy do końca nie 
zamarzała, nawet w czasie najsroższej zimy. Sorissina z Wiązów poznała tę prawdę w chwili śmierci.
 „Porzucona za Płonną Bramą na śmierć”. Wróciły do niej te słowa, jak zawsze, jak swego rodzaju 
modlitwa. Towarzyszyły jej przez całe życie. Dzięki nim stała się tym, kim była.
Złapała wodze.
Angus odetchnął ciężko, bez śladu ulgi. Jego oczy skoczyły w stronę strumienia. Ostrogi Marafice’a 
Oko orały boki wierzchowca, gdy parł przez resztki lodu do brzegu. Jego małe usta były dobrze widoczne, 
blade i naciągnięte jak masarski szpagat na wędzonym mięsie.
- Ruszać! Oboje! - Angus trzepnął zad Łosia. - Raif, uważaj na Ash, dopóki będziesz mógł, ale nie 
jedź za nią. Łoś jest dobrym koniem, lecz marny z niego łyżwiarz. Nie forsuj go na lodzie. Dziesięć mil na 
północ stąd, gdzie jezioro zakrzywia się w półksiężyc, nad brzegiem rośnie gaj białych dębów. Jeśli nie 
znajdę cię wcześniej, spotkamy się tam po zmroku.
Złapał uzdę gniadego.
- Tharra dan mis - mruknął. Do Ash szybko powiedział: - Zaufaj mu. Poprowadzi cię do świetnego tańca. 
Kiedy wszystko ucichnie, zawołam cię z powrotem.
Ash szarpnęła głową w ruchu, który, jak miała nadzieję, choć trochę przypominał skinienie. Nie mogła 
mówić. Chciała go zapytać, co zrobi sam, pieszo, ale zostały tylko sekundy i bała się zatrzymywać go bezmyślną 
rozmową. Wsunęła stopy w strzemiona i złapała wodze.
- Jedź - przynaglił Angus. - I myśl o chwili obecnej.
Zawróciła gniadego i pozwoliła mu znaleźć drogę w dół stoku. Już słyszała skrzyp skóry i świst końskich 
ogonów, gdy jeźdźcy i wierzchowce otrząsali się z wody po wyjeździe ze strumienia. Znów ustawili się w klin. 
Kiedy zerknęła przez ramię, zobaczyła Angusa biegnącego w dół zbocza, ku gęstej kępie świerków.
- Niechaj Stworzyciel ma go w opiece - szepnęła, nagle żałując wcześniejszego milczenia. Powinna mu 
powiedzieć, żeby na siebie uważał, zapytać o imię gniadego, dowiedzieć się, dlaczego zabrał łuk Raifowi w 
chwili, gdy zauważył Sargę Veysa.
- Tam jest! Na gniadym! Strzelać w konia!
Wszystkie myśli pierzchły z jej głowy na dźwięk głosu Marafice’a Oko. Miała wrażenie, że pięść 
uderzyła ją w brzuch. Z głębin przeszłości wypłynął dziecięcy lęk przed tym człowiekiem. Zaciskając wodze w 
rękach, mocno kopnęła piętami boki gniadosza - mocniej, niż powinna. Salwa rozkazów ścigała ją w dół zbocza. 
Marafice Oko wrzeszczał co sił w płucach:
- Thray, Stagro, za mną. Malharic, Hood, za dzikusem z klanów. Crosshead, w drzewa. Stagro, trzymaj się 
Veysa. - Chciał, żeby go słyszała. Wiedział, że się go boi.
Gniadosz cwałował w kierunku zmarzniętego na kamień błota na brzegu jeziora. Strzała przemknęła przy 
zadniej nodze, druga poszybowała niedaleko głowy. Ash zacisnęła zęby. Świat wokół niej rozmył się w smugę cieni 
i ostrego, odbitego od lodu światła. W którym kierunku pojechał Raif? Na północ? Spojrzała w tamtą stronę, ale 
nie mogła go zobaczyć. „Dzikus z klanu” - tak nazwał go Marafice Oko. W głębi duszy od początku znała jego 
pochodzenie. Zdradzał go strój, prosty, niemal barbarzyński. Dobrze pamiętała przeczytane w książkach opisy 
klanowych wojowników. A jednak Raif ani razu nie wspomniał o swoim klanie.
Gniadosz zwolnił na lodzie jeziora. Wyciągnął szyję, naprężając wodze. Pozwolenie mu na wybór własnej 
drogi kłóciło się z jej instynktem. „Zaufaj mu” - powiedział Angus. Ash zmarszczyła czoło, popuściła wodzy. 
Zaczynała pojmować, jak trudna będzie przeprawa.
Lód zadźwięczał jak dzwon pod podkutymi żelazem kopytami gniadosza. Twardy niczym lita skała, ani 
trochę nie ustąpił pod ciężarem konia i Ash podskoczyła w siodle, gdy wpadli w ścianę mgły. Temperatura 
natychmiast spadła, mróz sparzył jej policzki. Charakter światła uległ zmianie, cienie zniknęły, nic nie pozwalało 
osądzić odległości ani głębi. Przerażona, spojrzała w dół. Pod nią lśniła powierzchnia jeziora, porysowana przez 
wiatr, który przesypywał kryształy śniegu o barwie diamentów i soli.
- Za mną! Nie zgubcie jej!
Głos Marafice’a Oko niósł się wyraźnie we mgle. Po paru sekundach lód jeziora zaczął wibrować, gdy inne 
konie wskoczyły na taflę. Ash usłyszała, jak Marafice Oko zaklął na mleczne opary. Ciszej powiedział:
- Rób swoje, Półczłeku. Nie wolno jej zgubić.
Zadrżała. Mgła wokół niej rozchodziła się jak zmurszałe płótno. Czy Marafice Oko ją widział? Nie chciała 
ryzykować oglądania się za siebie.
Gniadosz patrzył na lód, całym jestestwem skupiony na stawianiu kopyt. Ash czuła krew tętniącą wzdłuż 
jego kręgosłupa, widziała mięśnie prężące się na kłębie i karku. Nagle dźwięk lodu pod kopytami stał się bardziej 
płaski. Wałach zastrzygł uszami i skręcił. „Słucha brzmienia lodu - pomyślała ze zdumieniem. - Skąd 
pochodzi to mądre stworzenie?”
Konie pościgu zwolniły, ale nadal trzymały się blisko. Słyszała za plecami ich wytężone oddechy.
Jeszcze bardziej poluzowała wodzy, ścisnęła udami żebra wierzchowca. Pomyślała, że czuje coś znajomego, 
jakby zapach miedzi czy woń błyskawic podczas burzy. Wrażenie przeminęło, gdy gniady jeszcze raz zmienił 
kierunek, skręcając pod wiatr. Byli już daleko od brzegu. Ash popatrzyła na szczyty i równiny lodowego dymu. 
Czy Sorissina z Wiązów widziała je przed śmiercią? Czy ten świat mlecznego, uwięzionego światła był ostatnim 
obrazem w jej oczach?
Coś zaszczypało ją w kark, jakby żądło owada czy paznokieć wbity w kręgosłup. Strach ożył w jej piersiach. 
Wokół panowała cisza. „Kiedy ostatni raz słyszałam konie drużyny?” Nie mogła sobie przypomnieć. Nie chciała się 
oglądać. Bała się tego, co mogłaby zobaczyć.
- Zatrzymaj się, Asarhio March. Inaczej zastrzelimy konia. - Głos płynął z niedaleka.
Obejrzała się. Czterej ludzie jechali po lodzie trzydzieści kroków za nią. Marafice Oko, Sarga Veys, 
towarzysz o chudej twarzy i nosie zeszpeconym przez bliznę, a za nim drugi. Chudy trzymał w zgięciu ręki napiętą i 
załadowaną kuszę. Marafice Oko garbił się nisko w siodle, przyciskające ręce do boków. Pod dziobem ptasiego 
hełmu oczy lśniły jak soczewki lodu. Sarga Veys jechał w środku. Jasna, goła głowa sterczała nad skórzaną kryzą 
płaszcza Straży Rive jak martwy kikut. Dyszał ciężko, błonka szarego potu świeciła na jego nosie i czole.
Zamarła. Nie powinna ich widzieć - przecież mgła była zbyt gęsta. Spojrzała przed siebie. Sięgnęła 
wzrokiem ledwie na pięć kroków. Obejrzała się. Za plecami otwierał się tunel czystego powietrza.
Z trudem przełknęła ślinę. To nienormalne, sprzeczne z naturą, jak woda płynąca pod górę czy słońce 
wstające w środku nocy. Mgła została wstrzymana, stopiona, podporządkowana woli jednego człowieka. Przebiegły 
ją ciarki. „Więc to są czary? Nie sztuczki na pokaz, kłęby dymu i błyskające światła. Prawdziwe czary dające władzę 
nad naturą”.
Świst. Strzała wzbiła się łukiem nad głowy czterech ludzi. Ash poznała prymitywną brzechwę z pękiem 
końskiego włosia na końcu; przynagliła gniadego do galopu. Angus musiał strzelić wysoko, gdyż nie był pewien, 
gdzie ona jest, a nie chciał jej zranić. Nie było to wiele, lecz zdekoncentrowało kusznika. Gdy przytuliła się do 
karku gniadego, usłyszała suchy trzask kuszy. Gniady właśnie skręcał i bełt tylko zadrapał mu zad, wyrywając 
kępki sierści i kawałki skóry.
Zacisnęła usta, żeby powstrzymać się od krzyku. Końska krew obryzgała jej buty. Lód zaczął trzeszczeć pod 
kopytami wałacha. Konie pościgu galopowały jego śladem. Marafice Oko klął na Sargę Veysa. Usłyszała 
metaliczny terkot, gdy strażnik kręcił korbą, napinając kuszę do drugiego strzału.
Gniady cwałował coraz szybciej. Ash spojrzała w dół. Lód cieniał, przebłyskiwała pod nim ciemna, 
uwięziona woda. Przybrany ojciec kiedyś jej powiedział, że nawet lód, cienki jak skorupka kurzego jaja, może 
utrzymać ciężar człowieka. Ale co będzie z dziewczyną na koniu? Nie przypominała sobie żadnych wiadomości.
Lód poruszył się pod nimi. Gniady ostro skręcił w lewo. Jedno kopyto przebiło taflę, zachlupotała woda. 
Rysy z trzaskiem rozbiegały się po lodzie, wibracje pięły się po nogach gniadego niczym szybkie małe mrówki. 
Piana pokryła jego kark, gdy tańczył po pękających taflach. Ash czuła na twarzy bryzgi lodowatej wody. Za jej 
plecami lód trzasnął głośno, jak złamane drzewo. Ktoś wrzasnął. Koń zakwiczał, wysoko i przeraźliwie jak 
zarzynane zwierzę. Lód zafalował, woda jeziora nabrzmiała. Półka lodu, po której galopował gniady, podskoczyła 
jak tratwa na fali.
Ash zerknęła przez ramię. Lodowy dym buchał z powierzchni w fontannie błękitnych iskier. Konie i ludzie 
przedzierali się przez pękające pole lodu. Widziała wyciągnięte ręce, oczy wytrzeszczone z grozy, palce 
chwytające powietrze. Wierzchowiec Marafice’a Oko wpadł do jeziora, dziko wymachując przednimi nogami. 
Jeździec kurczowo przywierał do jego szyi. Ostatnią rzeczą, którą zobaczyła przed odwróceniem się plecami, 
była para rąk szukających oparcia w zimnej czarnej wodzie.
Ash pojechała przez lód, tańcząc z gniadoszem.

Rozdział 28
ATAK NA BANNENÓW

Psi Lord stał w milczeniu, gdy jego piąty syn, Thrago, ubierał go w zbroję. Pancerz miał trzydzieści lat, 
miejscami był powyginany, z dziurami zaślepionymi cyną, z czarnym wykończeniem zdrapanym do żywej stali. I 
skrzypiał jak wszyscy diabli. Vaylo niemal się uśmiechnął na jego widok. Dwa bite kamienie hartowanego żelaza... 
Towarzyszył mu dłużej od wszystkich przyjaciół.
- Nie tak ciasno, Thrago. Nie jestem kurczakiem wiązanym przed pieczeniem.
Thrago Bludd spojrzał na niego oczami Gullita. Vayla przebiegło drżenie. Stary Gullit Bludd od trzydziestu 
lat leżał w grobie, lecz wciąż o sobie przypominał. Odrodził się w swoich siedmiu wnukach. Vaylo czasami myślał, 
że Kamienni Bogowie robili mu na złość.
Spochmurniał, gdy Thrago zacisnął popręgi w pasie. Pięć zim temu zbroja leżała jak ulał; teraz płyty 
rozchylały się na brzuchu niczym luźne miski. Niech to diabli! Kto by pomyślał, że żelazny pancerz może się 
skurczyć?
- Powinieneś kazać Crodowi wykuć nową zbroję - wysapał Thrago, wytężając siły, żeby dociągnąć 
rzemienie. - Albo założyć tę, którą Gullit kazał zrobić dla swojego...
- Nie. - Głos Vayla był twardy. Nie chciał nosić zbroi należącej do kogoś innego.
„Wymierz tutaj, chłopcze, nóż wejdzie w górną komorę serca”. Vaylo odetchnął ciężko, gdy opadły go 
wspomnienia. Miał przed oczami ojca, leżącego na ławie ze starego czarnego drewna. Twarz była skurczona z 
choroby, oczy wytrzeszczone od krwi napierającej w czaszce. „Zrób to! Na miłość wszystkich bogów, zrób to! Obaj 
wiemy, że od siedemnastu lat o niczym innym nie marzysz. Teraz, gdy wreszcie podałem ci nóż, obleciał cię 
bękarci strach i jaja ci się skurczyły w gradowe kulki. Co się z tobą dzieje, chłopcze? Myślałem, że masz więcej 
odwagi”.
I wtedy nóż wniknął w ciało. Do dziś Vaylo nie wiedział, czy wbił ostrze, czy ojciec się dźwignął na jego 
spotkanie. W zasadzie nie miało to większego znaczenia. To jego, Vayla, dłoń zaciskała się na rękojeści. To jego 
palce pokryte były czerwoną wilgocią, która trysnęła z dziury. Tyle krwi... lała się na ławę i na podłogę, płynęła 
między kamieniami. A oczy ojca wyrażały... triumf. Myślał, że pogrążył nieślubnego syna.
Vaylo potarł ręką twarz. Dalej wszystko potoczyło się gładko niby w pieśni minstrela. Jakby na dany znak 
Arno i Gormalic wpadli do pokoju. On stał z nożem w ręku nad ojcem wydającym ostatnie tchnienie. Miał 
nadzieję, że nie zrozumieli uśmiechu ojca i wzięli go za pośmiertny grymas lub sztuczkę przeklętego światła. Ze 
wszystkich rzeczy, które tego dnia rozegrały się w komnacie naczelnika Bluddów, ta jedna prześladowała go 
najbardziej. Triumfalny uśmiech.
Arno i Gormalic rzucili się na niego z obnażoną stalą. Dwa długie miecze przeciwko nożowi do obierania 
owoców. A jednak z ręką na sercu mógł wyznać, że nawet przez chwilę nie myślał o śmierci. Dobrze znał 
swoich przyrodnich braci. Arno i Gormalic po dwie godziny dziennie ćwiczyli na dziedzińcu. On ćwiczył cztery. 
Arno i Gormalic byli przepełnieni wściekłością prawowitych synów, którzy widzieli śmierć ojca z ręki bękarta. On 
wrzał bękarcim gniewem. „Ojciec wywiódł go w pole!” Gullit Bludd umierał od miesięcy, zęby gniły mu od 
kości, brzuch skurczył się w luźny płat skóry, palce zakrzywiły w ptasie szpony. Kiedy zawołał go do komnaty, 
był niemal trupem. Nie przeżyłby miesiąca. A jednak był Gullitem Bluddem, synem Thraga HalfBludda, i duma nie 
pozwalała mu umierać samotnie. Pragnął zabrać z sobą bękarciego syna.
„Uwolnij mnie od bólu, chłopcze. Nie mogę go znieść. Zżera mnie, kawałek po kawałku. Chcesz zobaczyć, 
jak przemienia mnie w obsrane, zaślinione niemowlę?”
Pamiętał, że Gullit sam przygotował nóż. Miał go przy sobie na ławie. Błękitna stal osadzona w świętym 
jesionie. Palcami tak bladymi i wychudłymi, że już wydawały się martwe, Gullit Bludd przyłożył czubek do serca.
Vaylo na chwilę zamknął oczy. To mogło zdarzyć się wczoraj, wspomnienia były takie wyraźne. Nim dzień 
się skończył, trzech Bluddów leżało bez życia w komnacie naczelnika, a on nawet dziś mógłby kolejno wymienić 
ciosy, którymi powalił swoich braci.
Później nazwali go Lordem Śmiercią. Narodziła się legenda, jak to się zawsze dzieje, i nagle przestał być 
bękarcim jednorocznym wsławionym kradzieżą kamienia przewodniego Dhoone’ow - stał się zabójcą ludzi. 
Uzurpatorem. Mordercą swoich bliskich. Naczelnikiem klanu.
Niczego nie wyjaśniał, niczemu nie zaprzeczał. Nawet wtedy, trzydzieści pięć lat temu, wiedział, że lepiej 
nic nie mówić i pozwolić ludziom myśleć to, co chcą. Poza tym, kto by mu uwierzył? Kto uwierzyłby, że zabił ojca 
wiedziony miłosierdziem, a Gullit Bludd sam kierował nożem i błagał swego bękarta o wbicie go tak głęboko, by 
przeciąć wielką niebieską żyłę?
Dotykając ramienia piątego syna, Vaylo rzekł:
- Dość. Sam założę hełm i naszyjnik.
Thrago pokiwał głową.
- Przygotuję konia.
Vaylo patrzył, jak jego piąty syn wspina się po wąskich schodach, które wychodziły z komnaty naczelnika 
Withy. Okrąglak klanu Withy był dziwnym miejscem, wrogim dla przybysza z zewnątrz. Nie miał krzty sensu z 
labiryntem tuneli, sztolni, szybów, ślepych odnóg, tajemnych komór i pułapek. Człowiek mógł się zgubić, skręcić w 
niewłaściwą stronę i spaść w dół najeżony ostrymi palami. Molo Bean skręcił nogę w kostce, a Pengowi szpic 
przekłuł policzek, kiedy kamienna płyta ustąpiła pod ich ciężarem. Vaylo uznał, że jego drugi syn z dziurą w 
policzku wcale nie wygląda gorzej, lecz zdarzenie do końca zwarzyło mu humor.
Najechali klan Withy przed dziesięcioma dniami, nie mając innego powodu prócz tego, że ich okrąglak stał 
na południowy zachód od Dhoone. Pengo dowodził atakiem, wspierany przez trzech ze swoich siedmiu braci oraz 
przez dziewięć setek młociarzy i włóczników. Vaylo niemal żałował pokonanych. Dumny lud Whity, który przez 
dwa tysiące lat żył w cieniu Dhoone’ow, musiał pomyśleć, że Kamienni Bogowie odwrócili się do niego plecami. 
Może tak było; nie wyznawał się na takich rzeczach. Ale wiedział jedno: na Withy skrupiła się furia przeznaczona 
dla innego klanu.
„Blackhailowie”. Zesztywniał. W dniu ataku jego czterej synowie walczyli z klanem Blackhail, nie z Withy. 
Rozbijając młotami kości poległego naczelnika Withy, widzieli przed sobą twarz Mace’a Blackhaila. Patrosząc 
zwłoki trójzębami, wyobrażali sobie, że pastwią się nad Raifem Sevrance’em, tym, który w Pieczysku Duffa stanął i 
dumnie przyznał się do wymordowania ich kobiet i dzieci.
Pengo, Hanro, Gangaric i Thrago wycięli tego dnia dwustu ludzi, a następnych jedenaście setek zginęło z rąk 
innych. Poległo tysiąc trzystu dumnych ludzi Whity, którzy nosili kolczugi na płaszczach podbitych błękitnym lisim 
futrem i chełpili się, że ich klan wydaje królów.
Przechwałka była dość prawdziwa. To oni obwołali pierwszego króla Dhoone i to oni go koronowali.
Vaylo przypiął naszyjnik do napierśnika. Jeśli Whity obwoływali królów, to Blackhaile ich wycinali. Och, 
ludzie o tym zapomnieli. Minęło pięćset lat, od kiedy Dhoone’owie mieli króla, i w tym czasie Blackhailowie i 
Dhoone’owie prowadzali się niczym dwaj ślepcy z laskami. Ich wspólnym wrogiem stali się Bluddowie. 
Bezpardonowym, bezlitosnym wrogiem. A jednak to nie Bludd przeszył strzałą gardło Roddiego Dhoone’a, tylko 
Hail, Ayan Blackhail. Vaylo zmrużył niebieskie oczy. Roddie Dhoone może i był rozpuszczonym przez matkę 
bachorem, cherlakiem ze skazą okrucieństwa głęboką jak Czarna Toń, a jednak z łuku nie godziło się uśmiercać 
króla. Żaden Bludd nie zabiłby Roddiego Dhoone’e z daleka; podszedłby prosto do niego i wraził zimną stal w 
jego czarne serce.
„Nieważne, nieważne. Czy cokolwiek jest ważne?” Vaylo złapał w garść siwe warkocze i ściągnął je w 
dół, żeby założyć rogaty hełm. Inni wiązali warkocze pod hełmami, by pomagały amortyzować ciosy, ale nie on. 
Jego warkocze powiewały w bitwie. Drobiazg, ale takie drobiazgi świadczą o charakterze. I kiedy tej nocy 
rozgorzeje bitwa, dwa tysiące zaprzysiężonych Bluddom oczu zwróci się w stronę jego warkoczy.
Dotknął skórzanej sakiewki z miarką kamienia, po czym wetknął ją pod pancerz. „Kamienni Bogowie, 
miejcie tej nocy pieczę nad moim klanem”.
Maleńki okrąglak klanu Withy nie dorównywał wielkością siedzibie Dhoone, ale jego budowniczowie 
wykazali się dużą pomysłowością i skłonnością do budowania w dół, nie w górę. Komnata naczelnika mieściła się 
głęboko pod ziemią, może nawet na głębokości stu stóp. Vaylo zastanawiał się, gdzie naczelnik Withy ubierał się na 
wojnę, bo mało prawdopodobne, by z chęcią wspinał się po stu dwudziestu stopniach z dwoma kamieniami 
pancerza na grzbiecie.
On wspinał się i sapał, pilnie patrząc pod nogi. Otrząsał się z wcześniejszych myśli. Był Psim Lordem i 
musiał poprowadzić swój klan do bitwy, jak setki razy wcześniej. Jeśli Kamienni Bogowie okażą się łaskawi, o 
świcie będzie o krok bliżej od zajęcia domu Hailów. Jeśli zwrócą ku niemu swe zimne oblicza, następnego dnia 
uderzy gdzie indziej.
Wiedział, że musi pokonać Blackhailów. Był naczelnikiem Bluddów i w nagrodę czekało go twarde długie 
życie. Co prawda Gullit Bludd zmarł po sześćdziesiątce, ale Thrago HalfBludd przeżył osiemdziesiąt dwie zimy, a 
przed nim Wolver Bludd aż dziewięćdziesiąt cztery. Vaylo spodziewał się, że sam pożyje jeszcze ze trzydzieści 
lat... i jego zdaniem było aż nadto czasu, by posłać Mace’a Blackhaila do piekła.
- Vaylo, czereda Bluddów czeka na twoje słowo.
Cluff Drybannock stanął w drzwiach wykonanych z jednego kawałka białej dębiny wielkości łodzi. Miał na 
sobie zbroję tylko odrobinę mniej pokiereszowaną i zniszczoną niż pancerz naczelnika. Dostał ją po Ockishu 
Bullu, który nie żył już od pięciu lat i świadczył wszystkim jego przysięgom. Lampy olejne migoczące w idealnie 
okrągłej sieni podkreślały twarde kości policzkowe Drybone’a i zapalały błękit w jego oczach.
Do sieni wpadł jakiś pędrak z wielkim młotem bojowym. Metal lśnił jak lustro i niemal ociekał olejem. 
Vaylo nie miał serca mówić, iż nie chciał, aby czyszczono jego broń, że lubił, gdy pasowała do zbroi, miecza i 
konia.
- Przytrocz mi go do pleców - rozkazał chłopcu. Możliwe, że był latoroślą Stroma Carvo.
Pędrakowi trzęsły się ręce, gdy wypełniał zaszczytne zadanie. Z trudem umieścił wielki młot w kolebce z 
miękkiego zamszu i zapiął stalowe łańcuchy. Jak zawsze, kiedy młot leżał na jego plecach, Vaylo poczuł pierwsze 
ukłucie przedbitewnego strachu. Stoczył tyle bitew, wychodząc cało z najgorszych opałów, a jednak dotąd nie 
nauczył się uciszać ściskania w bebechach i walenia serca.
Thrago, jak obiecał, okulbaczył Psiego Konia i, gdy Vaylo z Cluffem Drybannockiem wyszli za 
dębowe drzwi okrąglaka w przedwieczorne światło, postąpił z nim do przodu. Vaylo przez chwilę stał na 
schodach i patrzył na morze czerwieni, które tworzyli jego ludzie. Był wśród nich Pengo, na dorodnym myszatym 
rumaku bojowym, z młotem wielkim jak ludzka głowa. Gangaric, trzeci syn, stał na czele, w niedawno wykutym 
pancerzu. Otaczali go topornicy z klanu HalfBludd. Vaylo poznał klan Otlerów w kasztanowych płaszczach 
bojowych i z dokładnie ogolonymi twarzami, i ludzi z klanu Frees z miedzianym drutem wplecionym we włosy, 
z guzami kości przodków na tarczach. Nawet mały klan Broddic wystawił sześćdziesięciu ludzi, którzy siedzieli 
dumnie na swych śnieżnych wierzchowcach, wspaniali w rdzawych skórach i hełmach z psich czaszek. Wszystkie 
zaprzysiężone klany przysłały mu ludzi, nawet przeklęty klan Gray, którego ledwo było na to stać. Ten stan rzeczy 
wiele mówił Psiemu Lordowi. Nieważne, że z dwóch tysięcy konnych skupionych na dziedzińcu półtora tysiąca 
stanowili Bluddowie. Absolutnie nieważne.
Więzy krwi i bitwy związały Bluddów z klanem HalfBludd, Frees, Otler, Broddic i Gray. Dhoone’owie 
mieli więcej zaprzysiężonych klanów, ale w głębi ziem klanów więzi nie sięgały tak głęboko jak na najdalszych 
rubieżach. Wszystkie reprezentowane tutaj klany wiedziały, co to znaczy bronić się przed Górskimi Miastami, 
przed Trance Vor i Gwiazdą Zaranną... i przed zimnymi, szybkimi strzałami Sullów.
Vaylo westchnął ciężko, schodząc po schodach. Nie chciał myśleć o Sullach... nie tutaj, nie teraz.
Używając dolnego stopnia jako podnóżka, dosiadł starego karego konia. Wierzchowiec był dziś ożywiony i 
szarpnął za wodze w chwili, gdy tylko Psi Lord je ściągnął. Vaylo odpłacił mu pięknym za nadobne. Psi Koń zarżał 
i stanął dęba, a inne wierzchowce natychmiast się cofnęły, żeby zrobić mu miejsce. Vaylo uśmiechnął się pod 
wąsem. Wyciągając miecz z pochwy, którą sporządził z psiego ogona, popatrzył w twarze ludzi i ryknął:
- Na południe, na Bannen!
Towarzyszyło mu wycie dwóch tysięcy wojowników, gdy jechał, by zająć miejsce na czele kolumny.
Narzucił ostre tempo. Dzień był zimny, wiatr często zmieniał kierunek, a na bezchmurne niebo niedługo 
wzejdzie sierp księżyca. Tereny na północ od Withy porośnięte były wiązami i białymi dębami, a wiele zagajników 
oczyszczono z krzewów, żeby dzikie świnie miały łatwy dostęp do żołędzi. Na północy leżały trawiaste pastwiska i 
pszeniczne pola. Na północnym wschodzie Wschodni Potok toczył mętne, brązowe wody, zakręcając łukiem w 
kierunku Dhoone. Od południowego zachodu, od strony Bannen, leżały faliste niziny porosłe białym wrzosem, 
ostami i owsem.
Vaylo wciągał w płuca ogromne ilości powietrza, rozkoszując się chłodem dnia i smakiem lodu na wietrze. 
Skorupa na śniegu pękała z przyjemnym chrzęstem, gdy Psi Koń opuszczał kopyta. Z tyłu dobiegało grzmienie 
tysięcy kopyt i ten odgłos budził w nim żądzę krwi.
Bannenowie. Niegdyś złożyli przysięgi Blackhailom, walczyli u boku ich naczelnika w bitwie o Kobylą 
Skałę, jednakże to nie było ważne. Liczyło się tylko to, gdzie mieszkali. Ich ziemie graniczyły z południowymi 
rubieżami Blackhailów. Po zdobyciu okrąglaka Bluddowie zyskają przyczółek do ataku na samego Haila Wilka. 
Vaylo długo nad tym myślał i wiedział, że lepiej zaatakować Blackhailów od południa, nie od wschodu. Gnashowie 
nie daliby się pokonać; na ich ziemiach pełno było Dhoone’ow, a okrąglak dorównywał warownemu fortowi. Ale 
Bannen... to co innego. Ich można było pobić. Blackhailowie i Dhoone’owie będą się spodziewać, że Psi Lord 
uderzy od zachodu, na Gnashów lub Dreggów. Nie przyjdzie im do głowy, że zamiast tego ruszy na południe. Sami 
Bannenowie nie będą się spodziewać takiego ataku; drzwi okrąglaka nie będą zawarte, bydło będzie na polu, a 
gruba na stopę warstwa darni na dachu będzie wprost czekać na nasączenie olejem i podpalenie.
Vaylo odchylił się w siodle, wiatr tarmosił jego warkoczami. Kiedy zdobędzie Bannen, będzie mógł po 
kolei rozprawiać się z zaprzysiężonymi klanami Blackhailów. Najpierw Scarpe. Rodzinny klan Haila Wilka. Nikt 
nie będzie po nich płakał. Później Dregg, choć byli urodzonymi wojownikami i Vaylo wiedział, że z nimi nie 
pójdzie łatwo. Orrl na końcu. Vaylo szanował Orrlów; podobnie jak Bluddowie, wiedzieli, co to znaczy żyć na 
rubieżach.
- Chcesz wyprzedzić swoją armię, naczelniku Bludd?
Vaylo obejrzał się. Drybone podjeżdżał na swoim siwku. W gasnącym świetle nie wyglądał na 
człowieka z klanów i Vaylo zastanowił się, dlaczego jego trenchlandzka matka go odesłała. Bardziej pasowałby 
do Piekielnego Miasta.
Psi Lord zdobył się na ponury uśmiech.
- O co chodzi, Dry, boisz się, że dotrę do Bannenów przed tobą?
Drybone pokręcił głową.
- Martwię się tylko o zasadzkę, to wszystko.
- Ostrożny jak zawsze.
- Powiedz mi, że sam o tym nie pomyślałeś.
Vaylo nie mógł zaprzeczyć. Zawsze istniało ryzyko zasadzki. Mimo to powiedział:
- Na tych otwartych polach nie ma gdzie się zasadzić. Nim księżyc zawiśnie wysoko na niebie, będziemy 
pod okrąglakiem.
- Jesteśmy blisko Gnashów, Scarpe’ow, Dreggów... nawet Ganmiddichów. Te średnie klany są ściśnięte.
Vaylo lekko ściągnął wodze i zwolnił. Miał dość rozumu, by nie sprzeczać się z Cluffem Drybannockiem. 
Niedługo zrobi się ciemno, tarcza słońca już tonęła na czerwonym niebie. Cichnący wiatr niósł z północy zimny 
zapach zamarzniętych jezior, lodowych pól i lodowców. Jego smak budził wspomnienia, ożywiał stare marzenia. 
Patrząc w czerń za zachodzącym słońcem, Vaylo powiedział:
- Czasami żałuję, że nie mogę po prostu odjechać. Ruszyć na północ i już nigdy nie wrócić.
- Dołączyć do Okaleczonych Ludzi?
Wybuchnął śmiechem.
- To nie byłoby najgorsze. Przysięgam, że za młodu myślałem o tym tysiące razy. Mieć dla siebie złe ziemie i 
całe Pustkowie, jechać po twardym lodzie z burzą za plecami i patrzeć w twarze Bogów Świateł...
- I stracić dwoje uszu, trzy palce i nos na rzecz mrozu?
Racja. Okaleczeni Ludzie byli bezdomnym, bezimiennym klanem, który wędrował po najdalszych 
rubieżach złych ziem. Mówiono, że nikt pośród nich nie był taki, jaki się urodził, gdyż z upływem lat mróz 
zabierał im uszy, nosy, palce, nawet całe kończyny. Powiadano, że plemię Okaleczonych Ludzi powstało w tym 
samym roku, w którym Dhoone’owie zakończyli swoje porachunki z klanem Morrow, i że wielu z nich pochodziło 
właśnie ze Straconego Klanu. Vaylo nie wiedział, jaka jest prawda. Będąc dzieckiem, z tuzin razy ruszał na 
północ, by do nich dołączyć. Był nieślubnym synem, ojciec nigdy nie pragnął jego narodzin, a wszyscy 
wiedzieli, że Okaleczeni Ludzie przyjmują zdrajców, wypędzonych i bękartów.
Przygnębiony tymi myślami, rzekł:
- Dalej pociągniemy kłusem.
Dwa tysiące ludzi zwolniło na rozkaz Drybone’a, który sam cofnął się w szeregi, gdyż rzadko lubił jeździć w 
pierwszej linii.
Vaylo prowadził ich na południe, a potem na zachód, ponieważ tak nakazywało ukształtowanie terenu. 
Wzeszedł księżyc i srebrna poświata popłynęła po śniegu. Vaylo już nie błądził w marzeniach. Postanowił, że nie 
pozwoli sobie na wspominki o innnych podobnych nocach i innej jeździe przez bezkresną biel.
Północnowschodnią granicę Bannenów wytyczał rozległy las czarnych świerków, wysokich na trzydziestu 
chłopa. Bór skrywał szerokie i wartkie, trudne do przebycia strumienie, pradawne, wyżłobione przez lodowiec 
wądoły i kamienne ruiny, przez które konie bały się chodzić. Gdy zbliżyli się do bazaltowych urwisk, które 
chroniły okrąglak Bannenów, Vaylo wysłał sześciu ludzi na zwiady.
Powrócił tylko jeden.
Mały rudy łucznik z klanu Broddic miał strzałę w ramieniu - czysto przeszła przez naramiennik z 
gotowanej skóry. Vaylo nakazał postój. Wszyscy jego synowie i dowódcy oraz wodzowie zaprzysiężonych klanów 
zgromadzili się w wielkim kręgu wokół łucznika.
- Wiedzą, że nadciągamy - zameldował łucznik z końskiego grzbietu. - I są tam nie tylko Bannenowie.
- Cawdo! - Psi Lord zawołał uzdrawiacza, który został daleko w szeregach. - Obejrzyj tego 
człowieka. - Łucznika zaś zapytał: - Kto jeszcze jest obecny i w jakiej sile?
Łucznik przełknął ślinę. Jego twarz była upiornie blada.
- Widziałem Dhoone’ow... Nie jestem pewien ich liczby. Czekają poniżej urwiska, cisi jak nieboszczyki. 
Widziałem włócznie. - Skrzywił się, gdy uzdrawiacz kazał mu zsiąść z konia. - Blackhailski łucznik...
- Blackhail? - Słowo, które padło z ust Psiego Lorda, zmroziło zgromadzonych.
Nad dwutysięczną armią zaległa cisza. Wszyscy zamarli, nawet wstrzymali oddechy. Nagle sama zasadzka 
straciła znaczenie, nikogo nie obchodziło, skąd się wzięła ani który z zaprzysiężonych Bluddom klanów dał znać 
Bannenom. Liczyło się tylko to, że w dolinie byli Hailowie.
Cawdo Salt mocno przycisnął palce do ramienia łucznika, po czym złamał brzechwę strzały przy samej 
skórze. Drewno pękło z mdlącym odgłosem. Łucznik zachwiał się i Cawdo musiał go podtrzymać. Vaylo nie mógł 
oderwać oczu od krwi, czarnej i połyskliwej w poświacie księżyca.
- Ilu Hailów widziałeś?
- Niewielu. Mniej niż dwie setki. Większość to Bannenowie i Dhoone’wie.
Cawdo podniósł flaszkę do jego ust i kazał mu się napić. Odsuwając flaszkę, łucznik powiedział:
- Zajęli najlepsze pozycje w zwężeniu doliny, wzdłuż wzniesienia, za okrąglakiem. Stoją na wszystkich 
wyniosłościach prócz urwiska. Żeby do nich dotrzeć, trzeba przejechać przez wylot doliny.
Psi Lord pokiwał głową.
- Pij, człowieku - mruknął.
Cawdo Salt trzymał nóż o srebrnym ostrzu i Vaylo wiedział, że gotuje się do usunięcia grotu.
- Musimy zawrócić - rzekł Drybone dziwnym głosem. - Nie znamy ich liczby. Dobrze się okopali na 
swoich pozycjach, znają teren i nie mają za sobą pięciu godzin jazdy.
- Uderzymy teraz, bękarcie - syknął Pengo Bludd. - W tej dolinie są Hailowie i choćby nawet zajmowali 
całą ziemię stąd po Morze Nocy, ani trochę by mnie to nie obeszło. Przejechałbym przez pożar na stepie i lodową 
burzę, byle tylko roztrzaskać młotem czaszkę jednego Haila.
Ani jeden mięsień w twarzy Cluffa Drybannocka nie drgnął podczas tej przemowy, ale Vaylo wyczytał 
gniew w jego oczach. Prawdopodobnie jako jedyny spośród dwóch tysięcy wojów.
- Możemy się rozdzielić - podsunął Thrago. Łańcuchy młota zagrzechotały, gdy pchnął konia do przodu. - I 
wziąć urwisko z dwóch stron. Niech łucznicy Broddic nas kryją, gdy ruszymy na dół.
Pengo szybko pokiwał głową, aż czarny warkocz wysunął się spod hełmu.
- Możemy też wysłać oddział włóczników, niech zatoczą koło i zaatakują ich od tyłu.
- Tak - zgodził się wódz HalfBludd - a drugi na zachód, żeby ich oskrzydlić.
- I zatrzymać dwustu pikinierów w odwodzie...
- Dość! - ryknął Psi Lord. - Nie podzielimy się na kawałki jak świńska noga rąbana na stole. Jesteśmy 
Bluddami, jesteśmy wybrańcami Kamiennych Bogów i nie ruszymy jak tchórze do tej ani innej bitwy. Pengo, 
weź setkę ludzi i jedź na południe. Zasadź się jakąś milę od okrąglaka, żeby w razie czego osłaniać nasz odwrót.
Pengo popatrzył wilkiem.
- Rzekłeś, że nie będziemy tchórzyć, a jednym tchem wspomniałeś o odwrocie.
- Jedną rzeczą jest odwaga, całkiem inną zaś głupota. Tutaj jest niebezpiecznie. Jak powiedział Cluff 
Drybannock, zbyt wiele niewiadomych. Nie pchnę ludzi do bitwy bez zabezpieczenia drogi odwrotu. - Vaylo czuł 
na sobie niebieskie jak u Sullów oczy Drybone’a, siedzącego na koniu na dalekim skraju kręgu. „Wiem, że masz 
rację, Dry - chciał mu powiedzieć. - To niemądre, ale czasami musimy kierować się złością, nie mądrością. 
Rozumiałbyś to, gdybyś w pełni należał do klanu. Ale tak nie jest, ja zaś nie chcę, by było inaczej”. Zamiast 
tego dodał: - Dry, chcę mieć ciebie i twoich ludzi u boku.
Drybone pokiwał głową.
Musieli ruszać, czas naglił. Podczas gdy Cawdo ciął na krzyż skórę na ramieniu łucznika, przemieniając 
kolistą ranę w taką, którą łatwiej było zaszyć, Psi Lord i jego wodzowie planowali atak. Stanęło na tym, że 
przejadą jeszcze dziesięć mil i zbliżą się do doliny od zachodu, nie od północnego wschodu, po czym uderzą szybko, 
przedzierając się na południe w kierunku pozycji Penga.
Nikt nie musiał mówić o naczelnym celu. Piętnaście setek Bluddów znało go doskonale: zabić każdego 
napotkanego Haila.
Vaylo poprowadził główną siłę uderzeniową na zachód. Ziemia drżała pod końskimi kopytami, noc budziła 
się od zawołań wojowników. Wrzaski i straszne gardłowe ryki, powtarzane imiona Kamiennych Bogów, wilcze 
wycie i rozpaczliwe niskie lamentowanie zagęszczało powietrze jak dym. Vaylo wyciągnął młot z plecionki i 
zakręcił nim młyńca nad głową. Młot ważył trzy kamienie - trzy kamienie ołowiu, lipowego drewna i stali - lecz 
z jego rękach tańczył z gracją boginki. Przepełniała go żądza krwi i po raz pierwszy od jedenastu dni i jedenastu 
nocy pozwolił sobie na myśl o poniesionej stracie.
Siedemnaścioro wnucząt utraciło życie.
Kiedy zjechał na dno doliny i czereda Dhoone’ow ruszyła im na spotkanie, zobaczył strach w ich 
szaroniebieskich oczach. Młot trzasnął w okrytą żelazem czaszkę, wysadzając z siodła pierwszego napotkanego 
wroga. Ostrza mieczy liznęły go jak zimny ogień. Wokół czarne świerki chyliły się i falowały w przybierającym 
wietrze. Pochodnie wokół okrąglaka rzucały czerwony blask, stonowany przez niebieskawą poświatę księżyca na 
śnieżnych polach. Vaylo czuł zapach żywicy, metalu mieczy i własnego strachu. Przed sobą widział straż przednią 
Dhoone’ow i oskrzydlających ich włóczników. Nad czarną kopułą okrąglaka łopotał sztandar Bannenów - Krwawy 
Ost.
Z nieba posypał się grad blackhailskich strzał o brzechwach czarnych jak noc i grotach okręconych srebrnym 
drutem. Vaylo zbijał je z powietrza swoim wielkim młotem, wściekły, że ludzie, którzy je wypuścili, są poza jego 
zasięgiem. Dhoone’owie odczuli jego gniew na własnej skórze, gdy wdarł się w ich szeregi, wyjąc, jak na Psiego 
Lorda przystało. Szeregi konnych zamknęły się wokół niego, ale każdy, kto znalazł się w zasięgu młota, 
otrzymywał pocałunek ołowiu i stali w nagrodę za swoje starania.
Stal Dhoone’ow zgrzytała po jego zbroi, warkocze smagały go po plecach, gdy wrzeszczał, by 
Blackhaile’owie wyszli w pole.
Za jego plecami Cluff Drybannock zabijał ludzi z zimną skutecznością, którą Vaylo uznał za umiarkowanie 
niepokojącą. Jego dwuręczny miecz był ostry i ciężki, obosieczna głownia mogła roztrzaskać wszystko prócz 
najgrubszego pancerza. Siał wokół spustoszenie, cichy jak sama śmierć, z twarzą bez śladu strachu czy gniewu, ze 
wzrokiem zawsze wyprzedzającym ręce.
Z Drybone’em za plecami Vaylo czuł się bezpiecznie, więc coraz głębiej wdzierał się w szeregi Dhoone’ow. 
Zobaczył, że od wschodu nadciągają pierwsi Bannenowie, by odciąć jego straż tylną. Bannenowie nosili płaszcze z 
szarej skóry lamowane łosiowym filcem i miecze słynne we wszystkich klanach, trawione kwasem aż do 
uzyskania czarnego połysku. W marszu w dół zbocza śpiewali powolną pieśń mówiącą o jakiejś pradawnej 
bitwie, w której Wilcza Rzeka spłynęła krwią.
Ponura pieśń działała na nerwy i Psi Lord modlił się, by jakiś sokolooki łucznik przeszył strzałą język 
zapiewajły. Otoczony przez Dhoone’ow, dręczony widokiem niedostępnych Hailów, zataczał młotem coraz szersze 
kręgi. Łańcuchy grzechotały wściekle, gardło miał zdarte od wrzasku. Widział martwych ludzi zgarbionych na 
końskich karkach, z krwią sączącą się ze szczerb w pancerzach. Do obucha młota przywarł kawałek ludzkiej twarzy, 
ale nie mógł tracić chwili, żeby się go pozbyć.
Rozpoczynanie tej bitwy od początku było szaleństwem, czystym szaleństwem, lecz teraz nie miał innego 
wyboru, jak walczyć i przeć do przodu. Lanca skruszyła się na jego napierśniku, zasypując oczy drzazgami i 
przechylając go w siodle. Kiedy podparła go czyjaś ręka, nie musiał patrzeć przez ramię, by wiedzieć, kto 
pospieszył z pomocą.
Tumany mgły zaczęły napływać znad Wilczej Rzeki i wkrótce gęste opary zaległy nad śnieżymi polami. 
Wielki wir walczących rozpadł się na grupy. Vaylowi ręka omdlewała z bólu i zmęczenia, lecz nie odkładał młota. 
Przed nim wojownicy siekali mieczami włócznie Dhoone’ow. Ktoś tkwił nieporuszenie wśród tego zamętu. Psi Lord 
przyjrzał się baczniej. Włócznia weszła w jego gardło, przeszyła całe ciało i przyszpiliła do padłego konia. 
„Topornik Grayów - pomyślał z drżeniem. - Zaiste, to przeklęty klan”.
Wreszcie przerwali linię Dhoone... i Vaylo ani przez chwilę się nie łudził, że to jego dzieło. Tak, miał 
gniew i miał młot, który nie ustawał nawet na chwilę. Ale to Drybone i jego ludzie, walczący jeden na jednego z 
Dhoone’ami, uratowali Bluddów przed klęską. Cluff Drybannock tańczył w blasku księżyca. Jego ruchy miały 
wdzięk, którego brakowało wszystkim innym wojownikom i gdy tylko złapał rytm, mógł jednym ciosem powalić 
albo wysadzić z siodła przeciwnika. Kiedy napłynęła mgła i Vaylo ledwo sięgał wzrokiem na dziesięć stóp za uszy 
Psiego Konia, Drybone wyciął drogę w bieli, stanął w strzemionach i mruknął:
- Szeregi Dhoone’ow przerwane, mamy wolną drogę od zachodu.
Vaylo zmrużył oczy, lecz nie dostrzegł nic prócz zadów bluddowych koni.
Pozwolił Drybone’owi przenieść walkę na południu, gdzie Pengo wraz z setką ludzi czekał, żeby 
wyprowadzić ich z poJa bitwy. Nie mogli zostać i walczyć, musieli się wycofać. Psi Lord, który umiał w lot 
chwytać nadarzającą się sposobność, nakazał odwrót. Okrąglak Bannenów nie zostanie wzięty tej nocy... i za mało 
przelano krwi Blackhailów.
Nienasycony, Psi Lord zawrócił do domu.

Rozdział 29
NAD JEZIOREM

Raif siedział w kręgu światła rzucanego przez płonące szczapy białego dębu i strugał strzały. Nie były 
dobre, gdyż drewno było świeże i miało szerokie słoje - ani chybi rozszczepi się w chwili uderzenia - lecz miał 
czym zająć ręce. Przy ognisku grzał się kamień, którym rozgrzeje i wyprostuje brzechwę po wystruganiu. 
Później, dużo później, pomyśli o spaniu.
Minęła północ, a blask księżyca to jaśniał, to przygasał, gdy wiatr gnał chmury po czarnym niebie. Angus 
klęczał przy przednich nogach gniadego, pocierając je delikatnie kawałkiem zamszu. Jego rękawice lepiły się od 
żywicy i krwi, ale był zbyt pochłonięty doglądaniem konia, by je oczyścić czy zatroszczyć się o siebie. Ash 
siedziała po drugiej stronie ognia, płomienie złociły jej twarz. Ramiona otuliła czaprakiem Łosia, a kolana 
kozłowym płaszczem Angusa, lecz okrycia nie mogły powstrzymać jej od drżenia.
Raif widział, jak wyjeżdżała z lodu, szron skrzył się w jej włosach, spojrzenie pełnych światła oczu było 
dzikie. Jakby widział ją po raz pierwszy. Nie była już chuderlawą dziewczyną w pożyczonym ubraniu, lecz 
młodą kobietą o wyprostowanych ramionach, siedzącą pewnie na grzbiecie rumaka. Oczy przygasły, gdy ruszyli na 
północ w kierunku wyznaczonego miejsca spotkania. Przemoczone ubranie i obolałe mięśnie zrobiły swoje. Gdy 
Angus znalazł ich godzinę później, Ash kucała na śniegu, trzęsąc się jak osika. Angus nazwał ją „lodową 
dzieweczką” i rozniecił ognisko, by mogła się ogrzać. Nie było wiadomo, jakie zniszczenie zostawiła za sobą. 
Wszystko skrywała jeziorna mgła.
Co najmniej dwóch ludzi z drużyny nie żyło. Raif sam zabił jednego z nich. Była to ohydna walka... nie 
ogrzała mu serca. Po odrąbaniu dwóch palców drugiemu przeciwnikowi, okazał mu łaskę i darował życie.
Shor Gormalin dawał mu lekcje miłosierdzia. „Musisz nauczyć się poznawać, kiedy walka jest wygrana - 
rzekł pewnego wiosennego poranka, fechtując się z nim na ćwiczebnym dziedzińcu. - Niektóre rany wypędzają z 
człowieka chęć do walki tak pewnie, jak smok dyszący ogniem. Inne wprawiają go w złość i rozpalają chęć odwetu. 
Sekret polega na poznaniu różnicy”.
Raif pamiętał, że czekał na dalsze słowa. Był pewien, że mały płowowłosy wojownik każe mu baczyć na 
rozlane wnętrzności, kości przebijające skórę czy rany, które nie przestają krwawić. Zamiast tego usłyszał: „Prawdę 
zawsze wyczytasz w oczach przeciwnika. Znałem młociarzy, którzy potrafili walczyć od południa do zachodu 
słońca z ranami w piersiach wielkimi jak szczury, i widziałem szermierzy, którzy brali ogony pod siebie i 
umykali z powodu paru draśnięć na karku. - Shor podniósł rękę do szyi, jakby sprawdzając, czy nie ma tam jakichś 
zadrapań. - Kiedy zranisz człowieka, spojrzysz mu w oczy i zobaczysz, że przepędziłeś wolę walki, wtedy musisz 
zadecydować, czy wziąć jego życie czy też je oszczędzić”.
„Miłosierdzie to sprawa między wojownikiem a Kamiennymi Bogami. Oni dają ci wybór i nikt poza nimi 
nie zna następstw okazania łaski. Bacz, by nie popełnić błędu, gdyż za to będą cię sądzić, i nigdy nie zakładaj, że 
darowanie komuś życia na polu bitwy zapewni ci wstęp do Kamiennych Dworów, które czekają w zaświatach. Z 
naszymi bogami nigdy nic nie wiadomo. Przeklęli Bannoga Taya ze Straconego Klanu, ponieważ nie zabił swego 
brata w bitwie o Skraj”.
Słowa Shora przemknęły mu przez głowę, gdy patrzył w oczy przeciwnika. Jego czerwony miecz leżał w 
śniegu obok dwóch tłustych palców i kałuży krwi. „Odeszła wola walki” - pomyślał, i coś dziwnego ścisnęło jego 
piersi. Zawrócił konia i uciekł.
Obecnie czuł w piersiach tę samą ściskającą go obręcz. Nagle cisnął w ogień resztę strzał i patrzył, jak żółte 
płomienie owijają się wokół drewna i przemieniają je w węgiel. Nie wiedział, czy okazał miłosierdzie w sposób 
rozumiany przez Shora Gormalina, gdy jeden wojownik oszczędza drugiego z szacunku. W opowieści wypadło to 
nieźle i nawet Angus pokiwał głową. „Postąpiłeś słusznie, Raifie, i takie miałeś prawo” - powiedział. On jednak 
zastanawiał się, czy nie oszczędził przeciwnika tylko po to, by udowodnić sobie, że może to zrobić; że nie każda 
stoczona przez niego walka musi kończyć się śmiercią, a nie każda wypuszczona strzała musi odbierać życie.
„Patrzący na Umarłych”.
Zadrżał i rzucił w ogień następną strzałę.
- Myślisz, że Sarga Veys nie żyje? - Głos Ash zakłócił ciszę obozowiska jak trzask drzewa łamiącego 
się pod ciężarem zimowego śniegu.
Raif nie pamiętał, kiedy ostatnio ją słyszał. Wymienili z Angusem przelotne, zmartwione spojrzenia.
Angus zostawił gniadego, nie zakładając mu pęt na nogi, i przykucnął przy ogniu. Ściągając zaplamione 
rękawice, powiedział:
- Nie będę cię okłamywać, Ash. Przeczucie mi mówi, że przeżył.
- Ale lód... widziałam...
- Tak, ale czy czułaś? Słyszałem trzask lodu i kwik koni, lecz chwilę później doleciała mnie woń 
czarów. Sarga Veys jest wprawnym czarnoksiężnikiem. I potężnym. Może i wpadł w lodowate wody Toni, ale 
takich ludzi niełatwo uśmiercić. Mógł zrobić różne rzeczy, mógł okraść ciała z ciepła, unieruchomić i 
usztywnić lód.
Ash spuściła oczy. Po chwili zapytała:
- A co z Nożem?
- Marafice Oko jest prawą ręką Penthero Issa. Veys byłby głupcem, gdyby zostawił go na łasce losu. 
Pragnie władzy, jednakże wie, że nic nie zyska, jeśli samotnie wróci do Spire Vanis. Jeśli istniał jakiś sposób na 
wyciągnięcie Noża z wody, to musimy założyć, że Veys to uczynił. Ogromnie wątpię, czy ci dwaj darzą się 
miłością, ale Sarga Veys ma o sobie wysokie mniemanie i jest człowiekiem, który nie dopuszcza myśli o porażce.
- Znasz Sargę Veysa? - zapytał Raif.
Angus wbił w niego spojrzenie miedzianych oczu.
- Tak, można tak powiedzieć. Nasze ścieżki już się kiedyś skrzyżowały... lecz wolałbym o tym nie 
mówić. - Angus odwrócił się do nich plecami, jasno dając do zrozumienia, że wyczerpał temat.
Raif czubkiem strzały wyrysował kreskę w śniegu. Wuj miał tyle sekretów co Anwyn Bird przepisów na 
baraninę. Wiecznie robił uniki i ustalał granice, których nie wolno było przekraczać. Po dzisiejszym dniu tajemnic 
jeszcze przybyło. Drużyna pod wodzą protektora generalnego Spire Vanis ścigała ich jak zwierzynę. Na jeziorze 
użyte zostały czary. Raif polecił się opiece Kamiennych Bogów, dotykając zamkniętych powiek i rożka przy pasie. 
Angus mógł lekkim tonem mówić o czarach, ale on, wychowany w klanie, podchodził do nich z powagą. Pewne 
rzeczy zapuszczały głębokie korzenie. W klanach wszystko - ziemię, kamienie i błoto - można było chwycić w rękę 
i zważyć. Czary były powietrzem, światłem i ułudą.
Westchnął ciężko. Czary zostały użyte w biały dzień, pod otwartym niebem. I w jakim celu? Z początku 
myślał, że to wuj jest grubym zwierzem tego polowania, a jednak użytkownik magii i Nóż popędzili za Ash, nie za 
Angusem. Kim ona była? Surlord Spire Vanis nie posłałby protektora generalnego za byle dziewką z ulicy. Raif 
odetchnął, wciągając w płuca ciepłe powietrze i siwy dym z ogniska. Niedawno zszyta skóra na piersiach napięła 
się mocno, gdy napełniał płuca. Szwów już nie było, Angus powyciągał je za pomocą noża. Blizny przypominały 
wdowie pręgi.
Nagle uznał, że łatwiej zapytać, niż zachodzić w głowę.
- Dlaczego Marafice Oko cię gonił?
Mówił do Ash, ale Angus usztywnił ramiona, jakby to jego zapytano. Przez chwilę myślał, że wuj się wtrąci 
i zamknie temat. Nic takiego się nie stało. Angus zajął się rękawicami, zdrapując lód i sosnowe igły ostrzem noża.
- Myślisz, że gonił mnie? - Ash oderwała głowę od kolan. Błonka potu lśniła na jej czole. Najmniejszy 
ruch wyzuwał ją z sił i przygnębiał.
Raif już zaczynał żałować pytania. Mgła uwięziona w ubraniu Ash w nocy przemieni się w lód. 
Potrzebowała świeżej bielizny, gorącej strawy i dodatkowych koców, a niczego nie mieli, wszystko przepadło z 
sakwami. Angus zabrał parę drobiazgów - trochę suszonego mięsa i leki, jeśli się dobrze orientował - jednak nie 
miał czystych ubrań, żeby obandażować udo Ash i zad gniadego, i została mu tylko odrobina alkoholu do 
przemycia ran.
Pokręcił głową.
- Nie. To nie ma znaczenia.
Ash skierowała na niego wielkie szare oczy. Po chwili jakby ostrzegawczo podniosła rękę.
- Ma znaczenie, Raifie. Ma znaczenie, ponieważ nie wiesz, na jakie niebezpieczeństwo się narażasz. Nawet 
gdyby Marafice Oko i Sarga Veys zginęli na jeziorze, Penthero Iss wyśle innych na ich miejsce. Chce mnie 
odzyskać... Jestem jego przybraną córką, Asarhią March.
Znaczenie jej słów dotarło do niego dopiero po dłuższej chwili.
- Córką surlorda? - powtórzył głupio.
- Jego prawiecórką. - Ash zerknęła szybko na Angusa.
Angus odłożył nóż.
- Zgadza się.
- I dlatego skoczyłeś jej na pomoc przy bramie?
- A jak myślisz?
- Myślę, że nie powiesz mi całej prawdy.
- No to dlaczego pytasz?
Raif dźwignął się na nogi.
- Pytam, ponieważ robi mi się niedobrze od kłamstw, bo za każdym razem, gdy zbliżam się do prawdy, ty 
mnie odpychasz. Łączą nas więzy krwi, jednak mi nie ufasz. Poszedłbym za tobą w ogień, zaufałem ci na ślepo, a 
jednak to nie ty, lecz Ash wreszcie mówi mi prawdę.
- Nie okłamałem cię w niczym, Raifie Sevrance. Możesz być tego pewien. Jeśli jestem zbyt oszczędny w 
słowach, to tylko dla twojego dobra. Jeśli czegoś ci nie mówię, to dlatego, że pewnych rzeczy lepiej nie wiedzieć. 
Sam wiem niemało i dźwigam nielekkie brzemię. Za prawdy, które są mi znane, drogo się płaci. Jakim byłbym 
krewnym, gdybym podzielił się z tobą wszystkimi okropieństwami, które widziały moje oczy, i wszystkimi lękami, 
jakich zaznałem? Wyrzeczonych słów nie można już cofnąć.
Głos Angusa był niski i groźny, lecz Raif nie dbał o to. Postąpił w stronę wuja.
- Nie traktuj mnie jak durnia, Angusie. Z ukontentowaniem dzielisz się ze mną niebezpieczeństwem, gdy 
jest ci to na rękę. W ciągu trzech zeszłych dni ścigano mnie jak zwierzę i atakowano. Co więcej musi się 
wydarzyć, byś wreszcie zaczął mówić?
- Im mniej wiesz, tym jesteś bezpieczniejszy.
- Dlaczego? Przed kim mnie chronisz? Drużyna Penthero Issa z radością poderżnęłaby mi gardło 
niezależnie od tego, co wiem, a czego nie wiem. Nikt nie wstrzymał ręki, żeby zadawać pytania.
Angus potrząsnął głową.
- Nie popełnij błędu, zakładając, że jesteś jedyną osobą, którą muszę chronić. Niektóre tajemnice nie są 
moją własnością.
- Wyznaj mi zatem te, które należą do ciebie. Dlaczego wizyta w Spire Vanis była taka ważna? Co się stanie, 
kiedy dotrzemy do Ule Glaive? Skąd znasz Sargę Veysa? I dlaczego zabrałeś mi łuk w chwili, gdy go rozpoznałeś? 
Miałem kołczan pełen strzał, mogłem ustrzelić sześciu pozostałych.
- I gniadosz - wtrąciła Ash cicho. - Kto go nauczył tańcować po lodzie?
Obaj odwrócili się, by na nią popatrzeć. W gorączce wymiany zdań zdążyli o niej zapomnieć. O prawiecórce 
surlorda, zziębniętej i drżącej jak dziecko.
Rysy Angusa złagodniały.
- Dostałem gniadosza w darze. Niegdyś uratowałem życie pewnemu człowiekowi, sullskiemu 
wojownikowi imieniem Mors Stormyielder. Obiecał mi, że w zapłatę wychowa i wyszkoli dla mnie wierzchowca. 
Sullowie nie składają pustych obietnic. Honor zakazywał Morsowi podesłać mi pierwszego lepszego konia, więc 
upłynęło jedenaście lat, nim uznał, że przyszedł na świat źrebiec godzien spłaty długu. Szkolił go przez następne 
trzy lata według sullskich zwyczajów, ucząc go, jak stać spokojnie, gdy łucznik bierze cel, jak znosić ból zadany 
przez kamienie i strzały bez zrzucania jeźdźca, jak walczyć w szyku z innymi końmi, tropić ślady, czytać śnieg i 
tańcować po lodzie. Kiedy Mors zakończył naukę, przysłał mi gniadosza.
- Czternaście lat to długo jak na spłatę długu - zauważyła Ash.
- Mors związał się słowem, nie czasem. Lata dzielące mój czyn od spłaty długu były dla niego niczym. 
Jest Sullem, widzi wszystko inaczej niż ty i ja.
- Jak nazywa się gniady?
Gniadosz, jakby wiedząc, że o nim mowa, zarżał cichutko i przestąpił z nogi na nogę. Już zdążył 
dokładnie obwąchać prowizoryczny opatrunek na zadzie i pociągnąć go zębami.
- Ma sullskie imię, które nie daje się dobrze przełożyć na wspólny. - Angus uśmiechnął się, gdy 
zobaczył w jej oczach następne pytanie. - Ehl Rhayas Erra ‘da Motho. To znaczy: „Ten, który zrodził się na 
spłatę długu, ale wychowany stał się kimś więcej”.
Ash uśmiechnęła się sennie.
- Łatwiej zwać go gniadoszem - dodał Angus.
- Teraz rozumiem. - Ziewnęła. Zamykając oczy, naciągnęła koc na piersi i położyła się na śniegu. - Ehl 
Rhayas Erra’da Motho - szepnęła, a parę minut później: - Tak mi zimno.
Raif i Angus popatrzyli na siebie. Raif zaczął skubać troczki łosiowego płaszcza. Już nie był zły na Angusa. 
Porozmawiają później, kiedy Ash zaśnie - obiecywało to spojrzenie wuja. Na razie musiał zająć się dziewczyną. 
Obszedł ognisko. Przygotował się na uderzenie zimnego powietrza i zdjął płaszcz. Zamarznięte liście i leśna ściółka 
chrzęściły pod jego nogami jak szkło. Gdy ukląkł, by otulić ją płaszczem, ręka musnęła jej policzek. Skóra była 
zimna jak lód.
Położył się obok, wziął ją w ramiona i naciągnął łosiowy płaszcz na oboje. Przytulał ją, drżącą i milczącą, 
dopóki nie zasnęła.
Jego myśli unosiły się leniwie w lodowatym bezruchu nocy. Angus czuwał, od czasu do czasu 
przechodząc między końmi na stromy brzeg schodzący do jeziora. Pasma mgły znad Toni wiły się po śniegu jak 
węże. Blask półksiężyca prześwitywał przez siatkę chmur. Raif pomyślał o Dreyu. Kiedyś zarwał się pod nim lód 
Zimnego Jeziora. On trzymał go później w ramionach, tak jak teraz Ash. Tem szalał ze złości, zwymyślał Dreya 
za bieganie po cienkim lodzie. Zdarzyło się to w miesiąc po śmierci ich matki. W tym miesiącu wszyscy 
Sevrance’owie robili dzikie i niebezpieczne rzeczy.
- Raif.
Podniósł głowę, zaskoczony, że Angus kuca tak blisko. Zaczął wstawać.
- Nie, chłopcze. Leż. Ja będę czuwać dzisiejszej nocy. - Skinął w stronę Ash. - Śpi?
- Tak.
- Nic jej nie nęka?
Przytaknął. Nie pamiętał, kiedy Angus dowiedział się o związku między nim i Ash, ale pytanie świadczyło, 
że wie. Nie bardzo wiedząc, co o tym myśleć, milczał przez chwilę. Wreszcie zaczął:
- Co do tego, co mówiłem wcześniej...
- Cicho, chłopcze. Nie myśl, że nie zasłużyłem na słowa nagany. Oboje z Ash mieliście rację. Masz 
prawo wiedzieć, na jakie niebezpieczeństwo się narażasz. - Angus wsunął rękę za pazuchę i wyjął króliczą 
flaszkę; była to jedyna rzecz, która nie przepadła z sakwami. Potrząsnął nią w garści. - Pusta, niech ją licho. Na 
śmierć zapomniałem.
Patrząc na flaszkę tak, jak człowiek mógłby spojrzeć na ukochanego psa, który go ugryzł, powiedział:
- Przede wszystkim wiedz, że wiążą mnie pewne przysięgi. Nie mogę ci wyjaśnić, skąd i dlaczego znam 
Sargę Veysa, musisz się z tym pogodzić. Może dowiesz się później. Póki co, powiem ci, że Sarga Veys jest 
niebezpieczny i nieprzewidywalny. Gdybyś strzelił dziś komuś w serce, mógłby cię zabić.
- Nie rozumiem.
Angus westchnął.
- Tak, nic dziwnego. Wojownik klanu prędzej otworzy sobie brzuch widłami i na tydzień zanurzy się w 
occie niż spokojnie pogada o czarach. Możesz za to podziękować Hoggiemu Dhoone’owi i całej dynastii 
bogobojnych Klanowych Królów. I nie obrzucaj mnie tym znaczącym spojrzeniem Sevrance’ow, chłopcze. Jest, jak 
jest i niczego nie zmienisz. Musisz pogodzić się z tym, że ilekroć podnosisz łuk i mierzysz w ludzkie serce, 
czerpiesz ze starych talentów. Wiem, że nie to chciałeś usłyszeć i wiem, że obaj mogliśmy stracić dużo czasu na 
krążenie wokół tematu, ale postaraj się wysłuchać, co ma do powiedzenia twój stary wuj.
Oczy Angusa zamigotały jak świeżo wybite miedziaki. Zdawało się, że w pełni doszedł do siebie po ciosie, 
który mu zadała pusta flaszka.
- Najważniejsza prawda dotycząca czarów brzmi następująco: wchodzenie w ludzkie ciało w celu 
wyrządzenia mu krzywdy jest najniebezpieczniejszą z rzeczy, które może zrobić czarnoksiężnik. Nasze ciała 
starają się ochraniać nas na tysiące różnych sposobów. Ból uczy dziecko nie dotykać gorących węgli. Strach 
sprawia, że człowiek porusza się szybciej i walczy zajadlej. Zimno wprawia w drżenie, by ogrzać krew. Jeśli 
zapadamy na płucną gorączkę, coś w nas walczy z chorobą, a jeśli zjemy zepsute jedzenie, nasze wątroby 
starają się pozbyć paskudztwa. Nasze naturalne instynkty walczą ze wszystkim, co zagraża naszemu życiu. I 
kiedy czary wnikają w nasze ciało, jest ono w gotowości.
Angus pochylił się nad Ash i utknął skraj łosiowego płaszcza wokół jej brody.
- Wtargnięcie czarów jest sprzeczne z naturą. Czary są nienaturalne pod każdym względem, toteż ciało 
walczy z nimi zębami i pazurami. Nic nie może ochronić czarnoksiężnika przed czystą siłą woli danej osoby. Wola 
może zerwać nić czerpania w ciągu paru sekund, odesłać ją jak bicz czerwonego ognia. Raz widziałem spaloną 
twarz czarnoksiężnika, który uważał się za lepszego od innych. Szliśmy razem przez Śluzę - to stara, okryta 
ponurą sławą dzielnica Trance Vor - i obaj byliśmy dość głupi, by myśleć, że nic nam nie zagrozi. W 
pewnej chwili młodociany rzezimieszek odciążył mnie z sakiewki. Popędziłem za nim co sił w nogach, ale 
Brenn nawet nie drgnął. Zaczerpnął czary, na środku ulicy. Nie mam pojęcia, czy chciał zabić chłopaka, 
spowolnić go czy po prostu zmusić do rzucenia trzosa. W gruncie rzeczy to nie miało znaczenia. Ważne, że nie 
był dość szybki i rzezimieszek przerwał czerpanie. Odesłał czary do Brenna, dziesięciokrotnie silniejsze. Angus 
zamknął oczy.
- To była długa noc. Twarz i piersi Brenna były zwęglone. Czarne... Tylko w jeden sposób mogłem ulżyć 
jego cierpieniom. - Angus westchnął, otworzył oczy i popatrzył na Raifa. - Między innymi dlatego nie pozwoliłem ci 
mierzyć w nikogo z drużyny.
- Przecież mierzyłem do ludzi bez nijakiej szkody.
- To część twojego daru. To, co robisz, rozgrywa się w czasie krótszym od chwili. Twój umysł wnika w ciało 
innego, łączy się z sercem i w mgnieniu oka wychodzi. Ty nie niszczysz ani nie zakłócasz pracy serca, tylko je 
namierzasz. Wszystko to dzieje się tak szybko, że ofiara nie ma szans, by zareagować. A nawet jeśli, to 
sekundę później uderza strzała i jest po sprawie. Czary ci pomagają, ale nie używasz ich jako broni. To w 
najlepszym wypadku subtelna różnica. Poza tym sama prędkość tego, co robisz, chroni cię przed odbiciem.
Raif zadarł głowę i popatrzył na gwiazdy prześwitujące między chmurami. Jego serce biło szybko. Słowa 
Angusa poruszyły nim do głębi; wuj dokładnie opisał to, co się działo, kiedy naciągał łuk i znajdywał serce.
- Skąd wiesz o tym wszystkim?
- Znam człowieka z darem wielce podobnym do twego.
- Morsa Stormyieldera. Sulla.
Jeśli Angus był zdumiony trafnym domysłem, wcale tego nie okazał, tylko przeciągnął ręką po 
szczeciniastej szczęce.
- Tak. Potrafi zabić każde zwierzę, gdy tylko je namierzy.
- I efekty są takie same?
Angus pokiwał głową.
- Zbliżone. Wola przeżycia u zwierząt jest taka sama jak u ciebie czy u mnie. Nie można z nią igrać. 
Mors o tym wie. Nigdy nie widziałem, by przyglądał się zwierzynie dłużej niż to naprawdę konieczne.
- Nie może namierzać ludzi?
- Nie. - Angus zerknął na niego i odwrócił wzrok.
Raif czekał, ale milczenie tylko się pogłębiło. Domyślił się, że poruszył temat, którego Angus nie lubił. 
Jemu też nie za bardzo odpowiadał, więc nie naciskał. Być może wuj miał rację: niektórych rzeczy lepiej nie 
wiedzieć.
Przysuwając się do Ash, powiedział:
- Nadal nie rozumiem, co to ma wspólnego z Sargą Veysem. Skoro mogę namierzać ludzi tak szybko, jak 
mówisz, w czym leży niebezpieczeństwo?
Angus jakby z ulgą powitał takie pytanie. Wcześniej, gdy obaj milczeli, popatrywał tęsknie na pustą 
flaszkę.
- To proste. Nigdy nie powinieneś namierzać żadnego czarnoksiężnika. Nigdy. Użytkownik magii od razu 
pozna, że w niego wnikasz, i jeśli będzie dość szybki i bystry, z nawiązką odeśle ci twoje czary. Nieważne, że sam 
tylko namierzasz, jak przed strzałem z łuku. Moc pochodzi z aktu zrywania. Zrywając łączącą was nić, 
czarnoksiężnik może nieznacznie zaczerpnąć i odesłać nić z potężną siłą.
Angus jeszcze nie skończył. Gdy raz zdecydował się mówić, chciał wyrzucić z siebie jak najwięcej i mieć 
to za sobą.
- Od nocy, w którą opuściliśmy Spire Vanis, wiedziałem, że jesteśmy tropieni przez użytkownika magii, 
jednakże dopóki nie zobaczyłem Sargi Veysa na zboczu, nie mogłem być pewien, kto to taki. Gdyby to był ktoś 
inny, może nie zabrałbym ci łuku. Dopóki mierzyłbyś do innych członków drużyny, istniała szansa, że będziesz 
bezpieczny. Ale Sarga Veys różni się od większości czarnoksiężników. Czary żyją w nim, jak przyszłość żyje w 
prorokach, a piekło w obłąkanych. Może robić rzeczy nieosiągalne dla innych, przebiegłe i wyrafinowane, które 
ludzie uważają za niemożliwe. Gdyby tylko zdał sobie sprawę, że namierzasz wzrokiem ludzkie serce, mógłby 
wśliznąć swoją moc obok twojej i sprawić, że twoje czerpanie uderzyłoby w ciebie z siłą piekielnego ognia.
Angus pokazał zęby w uśmiechu.
- I po czymś takim nawet nie musiałby pokrzepiać się upiornicą.
Raif sprężył się, żeby nie zadrżeć. Nie chciał okazać Angusowi strachu, który w nim zamieszkał. Nagle 
zatęsknił za Dreyem i Effie, za klanem.
- Jeśli Veys ma tyle mocy, dlaczego nie uderzył wcześniej, z daleka?
- Sarga Veys zna swoje możliwości. Najpewniej oszczędzał siły na czas, kiedy nas dopędzi, na wypadek, 
gdybyś użył swojej sztuczki z łukiem albo gdyby Ash zrobiła coś, co zmusiłoby wszystkich do ucieczki. 
Niezależnie od okoliczności, wolał zostawić zabijanie ludziom z drużyny. Czary są użyteczne na wiele sposobów 
- widziałeś, co się stało na jeziorze, jak rozdzielił mgłę, żeby Nóż mógł popędzić za Ash - ale jeśli chce się 
kogoś zabić, bezpieczniej jest użyć strzały albo miecza.
Parę rzeczy uderzyło go w słowach Angusa i rozmyślał o nich przez chwilę. „Albo gdyby Ash zrobiła coś, 
co zmusiłoby wszystkich do ucieczki”. Słowa wyrzeczone zostały dość lekkim tonem, ale ich znaczenie trudne 
było do zrozumienia. Co takiego Ash mogłaby zrobić, żeby przepędzić pełną drużynę, pół tuzina psów i 
czarnoksiężnika? Raif przytulił ją do siebie. Oddychała równo, już nie drżała, pogrążona w głębokim śnie bez 
koszmarów. Prawiecórka Penthero Issa. Z początku założył, że ścigano ich, ponieważ surlord Spire Vanis chciał 
odzyskać córkę. Teraz wyglądało na to, że chodzi o coś więcej.
Zerknął na wuja. Sam Angus również dawał do myślenia.
Kilka innych rzeczy też skłaniało do głębokiego zastanowienia. Dwa razy Angus powiedział, że czary nie są 
dobre do zabijania. A jednak on, Raif Sevrance, mógł nimi zabijać. Prawda, Angus mówił, że zabija strzała, nie 
czerpanie. Ale nie miał racji. Dowodem była Płonna Brama. W pewnej chwili, gdy strzelał do ludzi przez bronę, 
uświadomił sobie, że wystarczy zobaczyć serce, by człowiek, w którego piersi biło, został skazany. Strzała była 
tylko nośnikiem śmierci, jak wino, w którym rozpuszcza się truciznę; akt zabijania już został dopełniony.
Kim stał się dzięki swemu darowi? Powoli pokręcił głową, wzbraniając się przed odpowiedzią. Inigar Stoop 
wiedział, może nawet Angus wiedział. Lepiej na tym poprzestać.
Angus dotknął jego ramienia.
- Powinieneś odpocząć. Przebudzę cię o pierwszym świetle.
Raif pokiwał głową. Nagle bardzo chciał zasnąć.
- Nie mogę ci powiedzieć, jaka sprawa przywiodła mnie do Spire Vanis - powiedział Angus, poprawiając 
płaszcz na Raifie i Ash, żeby nie wdzierało się zimne powietrze. - To miasto żyje tajemnicami, zostało na nich 
zbudowane, i nie powinieneś mieć pretensji do starego wuja, że kilka z nich zachowa dla siebie.
- A Ule Glaive? - zapytał Raif, walcząc z opadającymi powiekami.
- Tak. Miasto Łez. Mieszka tam pewien człowiek, którego muszę odwiedzić. Jest wyniosłym uczonym i 
śmierdzi jak kozioł, ale ma smykałkę do odkrywania prawdy. Pamiętam, jak raz szukałem szarych lisów przy 
drodze Chaddi...
Raif zapadł w sen. Spowiła go absolutna ciemność, tworząc bezpieczny azyl, do którego nie miały wstępu 
ani myśli, ani sny. Czas mijał. Jakieś dźwięki zaczęły dopominać się o jego uwagę, lecz odwrócił się do nich 
plecami. Nadal nie dawały mu spokoju, coraz głośniejsze, głosy ze snu, żebrzące o coś, czego nie miał i nie 
mógł im dać. Rozdrażniony, odwrócił się od nich raz jeszcze. Czy nie wiedziały, że śpi? Wreszcie odeszły, 
pozostawiając go w głębokim odrętwieniu, które trwało przez całą noc.
Kiedy przebudził się o brzasku, opadły go nie głosy, tylko ból. Leżał na brzuchu, coś zimnego i ostrego 
kłuło go w piersi. Myśląc, że to kamień, sięgnął, by go odsunąć. Gdy tylko palce zetknęły się z powierzchnią, 
poznał talizman. Ash...
Otworzył oczy i poderwał rękę, ale już wiedział, że jest za późno. Była zimna, nieruchoma, zatracona w 
świecie głosów.
Zawołał Angusa i razem próbowali ją obudzić, lecz jej oczy nie chciały się otworzyć, a ciało było ciężkie 
i bezwładne. Wreszcie Angus dźwignął ją na gniadego i przywiązał do siodła. Ruszyli powoli do Ule Glaive.

Rozdział 30
ODMROŻENIA

Sarga Veys otworzył oczy. W przeciwieństwie do tych, którzy potrzebują czasu, by wyrwać się ze świata 
snów i przypomnieć sobie o czekającym ich dniu, on od razu był w pełni przytomny. Nigdy nie śnił. Był wolny od 
tej ludzkiej słabości.
Belki ponad nim były czarne i puszyste od pleśni, a cała powała gięła się pod ciężarem śniegu. Chata 
poławiaczy pstrągów stała pusta od co najmniej dwóch sezonów, ale pozostał w niej zapach ryb i sędziwych ludzi. 
Staroświeckie olejówki, zmurszałe i pokryte kurzem, wisiały na ścianach obok rakiet śnieżnych, przegniłych sieci i 
drabinek do suszenia ryb. Dębową podłogę pokrywała skorupa soli. W kącie, skryty za wiązkami drewna i 
połamanymi skrzyniami, stał lipowy ołtarzyk poświęcony Stworzycielowi. Sarga Veys skrzywił się na jego widok. 
Rybacy łowiący w sieci na Niszczycielskim Morzu czy zastawiający więcierze na brzegu jeziora, zawsze 
zabobonnie podchodzili do Boga.
Zbierając siły, usiadł na podłodze. Nagi pod koźlimi skórami, które znalazł w kącie blisko dołu do solenia, 
trząsł się z zimna. Ciało nie chciało go słuchać. Kwas z żołądka napłynął Veysowi do gardła i musiał z nim 
walczyć, zaciskając zęby i usta. Nie chciał wymiotować. Nie zniósłby takiego paskudztwa w ustach.
Po chwili mdłości zelżały, lecz wcale nie poczuł się lepiej. W głowie mu łomotało, a nogi wydawały się 
spuchnięte i opite wodą. Smród własnego ciała budził w nim odrazę. Cuchnął jak topielec - olejem rybnym, 
wodorostami i strachem.
Odetchnął lekko. Mało brakowało, a rzeczywiście by utonął, w topieli tak trafnie nazwanej Czarną Tonią. 
Pierwsze uderzenie zimna zaparło mu dech w piersiach. Pamiętał, jak lodowata woda ścisnęła go za gardło i 
pachwinę, jak ciemność okradała go z rozsądku. To było piekło. Zimne piekło. Wrzaski ludzi, trzask pękającego 
lodu, kwik koni... Zadygotał. Czterej dorośli mężczyźni przemienili się w bezrozumne zwierzęta.
Do czasu, pomyślał. Do czasu. On pomyślnie przeszedł próbę lodu i ciemności. I teraz niewątpliwie musiał 
być silniejszy. On, Sarga Veys, syn mężczyzny, który nie chciał się do niego przyznać i kobiety, która odebrała 
sobie życie, tuzin razy wbijając w brzuch nóż złotnika, wpadł w środku zimy do Czarnej Toni i przeżył.
A nie powinien. Ledwie chwilę wcześniej, zanim rozstąpiła się pokrywa lodu, wyzuł się z sił, otwierając 
korytarz we mgle. Takie czerpanie zawsze dużo kosztowało. Sarga Veys potrafił robić setki sztuk bardziej 
widowiskowych, wręcz olśniewających, a jego pokazy z ogniem i dymem budziły lęk w sercach dzieci i 
niewiast. Jednakże rozdzielanie mgły, które na nikim nie wywarło wrażenia, zwłaszcza nie na Nożu, kosztowało o 
wiele więcej niż takie błazeństwa. Przez pięć długich, dręczących minut jego wola zmagała się z naturą.
Zostało mu sił tylko na to, by oddychać i myśleć. Kiedy lód pękł i dzień przemienił się w noc, gdy czarna 
woda wzniosła się, by go pochłonąć, był słaby i bezwładny jak słomiany chochoł. Jednakże strach przed śmiercią 
coś w nim przebudził. Maleńka iskierka ukrytej siły zapłonęła gdzieś blisko serca. Nie było to wiele, ale nie byłby 
Sargą Veysem, najbłyskotliwszym czarnoksiężnikiem tej połowy stulecia, gdyby z takiej drobiny nie uzyskał 
całkiem sporo.
Koń zdychał, kiedy się nim zajął. Bezsilne zwierzę nie mogło przeciwstawić się czerpaniu. Gdy wnętrzności 
stanęły w ogniu, który przypiekł i ugotował ciało, końskie zwłoki popłynęły w górę, w kierunku światła. Sarga 
Veys wynurzył się na nich niczym upiór na widmowym rumaku. Rozdęte przez gazy ciepłe ciało ogrzało go i 
pozwoliło utrzymać się na wodzie. Przywierając do czarnego, cuchnącego mięsa, tłukł wodę rękami i nogami, 
kierując się ku tafli twardego lodu.
Odarty z magicznej mocy i fizycznej siły, z trudem wyciągnął się na twardy lód. Wolałby możliwie 
najszybciej zapomnieć, jak czołgał się po lodzie i w górę brzegu do tego schronienia. Skóra na łokciach i kolanach 
zrobi się czarna, pęcherze i rany po odmrożeniach zsinieją. Najgorsze były obrażenia na rękach, ale przeczytawszy 
tajemne historie wszystkich najlepszych czarnoksiężników wiedział, że blizny i deformacje były wśród nich 
powszechne. Wszyscy, którzy zrodzili się do wielkości, zostali w pewien sposób napiętnowani.
Dopiero gdy znalazł chatę rybaków i zdarł z grzbietu sztywne od lodu ubranie, poddał się wyczerpaniu. 
Teraz, wnosząc z natężenia światła wpadającego przez szparę pod drzwiami, przespał prawie cały dzień.
Doskwierało mu pragnienie i parcie na pęcherz, więc postanowił wstać. Wyciągnął nogi przed siebie na 
pokrytych solą kamieniach. Z osłabienia skulił się jak dziecko. Wezbrała w nim nienawiść do Penthero Issa. Jak 
śmiał ponownie wysłać go na północ! Przez niego marnował swoje talenty tutaj, na wschodnim brzegu Czarnej 
Toni, tropiąc zbłąkaną córkę surlorda i wiernego psa Fagów, Angusa Loka.
Złość przydała mu sił. Wstał, otulił się szorstką skórą i dobrnął do drzwi. Oczywiście, sam fakt wysłania go 
na północ w drużynie z Marafice’em Oko wyraźnie mówił, jak ważne jest sprowadzenie Asarhii March. Ta 
dziewczyna była niebezpieczna. Veys dowiedział się tego, gdy Iss wezwał go do Czerwonej Kuźni i kazał wyruszyć 
z miasta na poszukiwania. Tej nocy była czerpana moc. Ciemna i nieznajoma, drażniła jego skórę jak powiew z 
szybu kopalni albo najgłębszej w świecie, najbardziej suchej studni. Czerpanie pochodziło od prawiecórki Issa i 
podnieciło go w sposób, który nie w pełni rozumiał.
Od tej pory podążał w trop za echem jej magii. Nawet teraz wilżyło mu język. Znów zmierzała na północ. 
Pozostawiała ślad tak wyraźny, że nie musiał zadawać sobie trudu sondowania.
Wsparł się na ościeżnicy, przez chwilę nabierając sił. Przeklął utratę sakw. Leki, woskowane bandaże, 
olejek goździkowy, krew maku, świetlik, noże, skręcony drut, woskowe świece, krzemienie, miód, słodzone mleko, 
zapasowe ubranie i czysta bielizna... Wszystko przepadło. Mógł się obejść bez każdej z tych rzeczy prócz jedzenia. 
Nie był zadowolony z tej myśli. Dzieciństwo spędzone w brudzie i połyskliwym błocie Nieczystego Jeziora 
sprawiło, że przywiązywał ogromną wagę do luksusów.
Zadrżał, oglądając się na zamarzniętą stertę brudnych ubrań. Drżenie napięło mu mięśnie w piersiach i 
pachwinie. Okropnie potrzebował upiornicy. Pragnął ciepłego mleka zagęszczonego miodem i kojącego soku 
świetlika, zakropionego wydrążoną igłą do oczu. Na razie wzrok mu dopisywał, ale wiedział, że niedługo to się 
zmieni. Słabe oczy ze skłonnościami do zaczerwienienia i infekcji były jego przekleństwem. „To przez ich kolor - 
powiedział mu kiedyś pewien człowiek w Ule Glaive. - Taki niezwykły... wręcz poruszający. U kobiet byłby 
sławiony, otaczany podziwem. U mężczyzny, jak powiadają, przynosi pecha. Tak czy inaczej, oczy sprawią ci 
wiele kłopotów. Fiolet jest barwą bogów”.
Wspomnienie nie budziło przykrych uczuć. Veys odczepił haczyk, otworzył drzwi i wyszedł na zewnątrz.
Zimne powietrze uderzyło go w twarz, ostry zapach śniegu wypełnił jego nozdrza i usta. Przed 
załzawionymi oczami roztaczała się biała panorama. Zobaczył jezioro na dole, spowite płaszczem mgły, zobaczył 
wysokie świerki i białe dęby błyszczące od szadzi, oraz krwawy szlak, który jego ciało zostawiło w śniegu. Nie 
przebył tak dalekiej drogi, jak mu się wydawało. Chata rybaków stała ledwie czterdzieści kroków od wody, w kępie 
młodych brzóz. Wzruszył ramionami. Powiedział sobie, że odległość nie ma znaczenia; wcale nie umniejszyła 
jego wyczynu.
Kątem oka uchwycił ruch. Cofnął się instynktownie w cienie za drzwiami. Przekręcił głowę w lewo. Znów 
coś się poruszyło. Tam, na dole, coś szarego. Oblizał suche usta. Człowiek... nie, dwóch ludzi. Jeden leżał na lodzie, 
drugi klęczał. Jego żołądek skurczył się twardą kulę. Płaszcz klęczącego nie był szary... Czarna, ośnieżona skóra. 
Straż Rive. Myślał, że pozbył się ich drużyny.
Przez dłuższą chwilę rozmyślał o przybrzeżnym lodzie, zastanawiając się, jaki jest gruby i czy jest pod nim 
dość wody, by utonęło dwóch ludzi. Jednakże nie za dobrze znał się na lodzie, toteż odrzucił pomysł o morderstwie, 
zanim w pełni się skrystalizował.
- Półczłek! Tutaj!
Przestraszony, skupił oczy na klęczącym, który machał ręką nad głową. Natychmiast zrozumiał, że coś 
jest nie w porządku z jego dłonią. Dwa krwawe kikuty sterczały w miejscu, gdzie powinny być palce. Odetchnął z 
ulgą na widok tej słabości. Uspokojony, wyszedł z cieni w światło słońca.
Kiedy brnął przez śnieg w kierunku brzegu, przypomniało mu się nazwisko tego człowieka. Hood. 
Niechlujny strażnik z brudem pod paznokciami i resztami jedzenia między zębami. Powoływał się na 
pokrewieństwo z dziedzicem Słomianych Folwarków i na dowód nosił na piersi jaśniepański herb - skrzyżowane 
ręce. Veys miał go w głębokiej pogardzie. Był psem Marafice’a Oko - jak wszyscy w drużynie - ale wierniejszym 
od innych. I nie umiał otworzyć ust, by nie sypnęły się z nich plugastwa.
- Pomóż mi zanieść go do chaty. Stopa mu zamarzła.
Veys niewiele uwagi poświęcił słowom Hooda, idąc po zamarzniętym błocie. Stąd miał lepszy widok na 
drugiego mężczyznę. Raz jeszcze serce dziko załomotało mu w piersiach. Wielka głowa, cienkie jasnobrązowe 
włosy i ramiona wielkości owcy: Marafice Oko. Veys pobladł. Myślał, że Nóż nie żyje, że przepadł w czarnych 
odmętach Toni.
- Tak, Półczłeku. Zostawiłeś mnie na łasce diabła, ale diabeł mnie nie chciał. - Małe oko, idealnie 
niebieskie, łypnęło na niego z wyrazem wielce zbliżonym do satysfakcji. Drugie było zamknięte, powieki 
przymarzły do siebie. Nóż leżał na boku, do połowy na brzegu, do połowy na lodzie. Skórę na twarzy miał żółtą 
jak wosk, policzki i nos spękane, gdyż tkanka rozszerzała się w trakcie zamarzania. Palce jednej ręki 
zakrzywiały się jak ptasie szpony, żółte, łuskowe i skurczone. Zamarznięta stopa, nadal obuta, leżała na lodzie 
jak szufla.
Marafice Oko wykrzywił swoją zmarzniętą twarz w upiornym uśmiechu.
- Masz powody, żeby robić przerażoną minę, Półczłeku. Widziałem cię w wodzie z koniem Stagra. 
Chciałem cię złapać, patrzyłem, jak wyciągasz się na lód.
- Szukałem cię, ale lód się kotłował. Niepodobna...
- Zachowaj swoje kłamstwa dla tych, którzy ich potrzebują, Półczłeku. - Marafice Oko skrzywił się, gdy 
Hood zaczął ciąć skórę buta, żeby uwolnić zamarzniętą stopę. - Dla mnie ważne jest tylko to, czy kierowało 
tobą tchórzostwo, czy niechęć. Nie chciałeś, żebym przeżył, prawda? A może byłeś tak zajęty ratowaniem 
własnej skóry, że nawet nie pomyślałeś o mnie czy o moich ludziach?
Veys niespokojnie przestąpił z nogi na nogę. Hood zastygł w bezruchu, czekając na jego odpowiedź. 
Marafice Oko oddychał równomiernie, zaciskając zdrową rękę w pięść, by zapanować nad bólem. Obaj 
mężczyźni byli ranni, ale nadal niebezpieczni. Veys przełknął żółć podchodzącą do gardła.
- Nie życzyłem ci śmierci, Nożu. Nie możesz w to wątpić. Nie panowałem nad lodem. Załamał się z winy 
dziewczyny... Poprowadziła nas zbyt daleko. Jej koń niósł mniejszy ciężar i umiał tańczyć. Kiedy wpadłem do 
wody, myślałem tylko o tym, by wyjść z niej bezpiecznie. Mróz mącił moje myśli... Koń Stagra był blisko... 
Zrobiłem, co musiałem. Kiedy wygramoliłem się z wody, nie miałem siły na nic innego.
- A jednak dotarłeś do chaty - zauważył Nóż.
- I zdarłeś z grzbietu zamarznięte łachy - dodał Hood.
- Zrobiłem to bez myślenia. Ja...
- Milcz, człowieku. Drażnisz mnie jak pchły w kroczu. Twierdzisz, że jesteś tchórzem, nie mordercą. W takim 
razie musisz to udowodnić, poddając mnie działaniu swojej magii. Nie stracę nogi ani ręki. Nie ma mowy. 
Uratujesz je dla mnie.
- Ale...
Nóż trzasnął zdrową ręką w lód.
- Widziałem, jak poradziłeś sobie z koniem. Rozgrzałeś jego ciało. Teraz musisz zrobić to samo ze mną, 
tylko delikatnie, bez przypalania. Hood będzie stać obok. Dopilnuje, żebyś nie zrobił mi krzywdy.
Hood uśmiechnął się szeroko, pokazując włókna suszonego mięsa między zębami.
- Sam diabeł ci nie pomoże, jeśli go skrzywdzisz, Półczłeku.
Veys cofnął się o krok. Uzdrowić Noża? Zdjęło go przerażenie. Nie był lekarzem, nie posiadał wiedzy na 
temat krwi i narządów jak inni czarnoksiężnicy. Choroby i wszelkie niedomagania były mu wstrętne. Żółte, 
opuchnięte ciało Marafice’a Oko budziło w nim taką odrazę, jak widok larw na trupie. Do tego dochodziła utrata 
siły. Zaczerpnięcie mocy po tym wszystkim, co stało się wczoraj, graniczyło z cudem. Musiał odpocząć, 
potrzebował snu.
- Chodź. Pomożesz Hoodowi zanieść mnie do chaty.
- Nie mogę cię uzdrowić. To niemożliwe. Niemożliwe.
Marafice Oko potrząsnął głową. Drogo za to zapłacił, naciągając tkanki i wiązadła, które powinny być 
oszczędzane.
- Nie, Półczłeku, nie daję ci wyboru. Zginęli czterej moi najlepsi ludzie. Jeden ze strzałą w wątrobie, 
drugi z dziurą od miecza w sercu. Dwaj zmarli tutaj... - trzasnął pięścią w lód jeziora - w Toni. I gdybyś tylko 
miał ikrę, mógłbyś ich uratować. Posłuchaj mnie uważnie, Sargo Veysie. Przejrzałem dobrze twoje czarne serce. 
Chciałeś stąd odejść, wrócić do Spire Vanis i sprzedać swojemu panu Penthero Issowi bajeczkę, w której ty byłbyś 
bohaterem, a ja i moi ludzie ofiarami jeziora. Ale tak się nie stanie. Hood co prawda stracił dwa palce, ale 
lepszy jest z ośmioma niż ty z dziesięcioma. Zabije cię na jedno moje słowo i nie myśl, że to mnie nie kusi. 
Teraz jesteś mi potrzebny wyłącznie jako uzdrawiacz. Więc ulecz mnie, a może Hood zapomni o utracie 
zaprzysiężonych towarzyszy i daruje ci życie.
Veys spojrzał w otwarte oko Noża. Nawet leżąc na lodzie, był niebezpieczną bestią. Veys wierzył, że jest 
zdolny do wszelkiego rodzaju przemocy. Należał do ludzi, którzy potrafią przetrwać, nawet gdy ranni zostaną 
porzuceni na zamarzniętej pustyni. „Wyciągnął się z jeziora!” Już to mówiło o sile jego woli.
- Zbiera ci się na płacz, Półczłeku?
Veys spiorunował Hooda wzrokiem. Miał satysfakcję, gdyż żołnierz umknął ze spojrzeniem w inną stronę. 
Nie po raz pierwszy ktoś z drużyny komentował jego zaczerwienione i piekące oczy. Gwałtownie otarł łzy.
- Zanieśmy go do chaty.
Nóż milczał, gdy dźwigali go w górę skarpy. Hood trzymał go za ramiona, a on targał nogi. Była to 
trudna przeprawa i Marafice Oko musiał cierpieć srodze, ale nie krzyknął, nie zaklął ani nie okazał bólu. Veys 
przypuszczał, że niektórzy nazwaliby taki stoicyzm męstwem, lecz on o to nie dbał. Strach przed czekającym go 
zadaniem przygniatał mu piersi jak ołów.
Kiedy wreszcie dotarli do drzwi chaty, uświadomił sobie, że coś napiera na jego umysł z uporem i 
pulsowaniem bolącego zęba.
- Zabierz go do środka - powiedział do Hooda - i rozbierz. Wyrwij kilka desek z podłogi, rozpal ogień. I to 
szybko.
- Nie ociągaj się przy drzwiach, Półczłeku. Wchodzisz z nami. - Hood wciągnął Marafice’a Oko za próg. 
Nóż się nie odezwał. Może stracił przytomność.
Veys wzruszył ramionami.
- Mój pan mnie wzywa. Muszę z nim porozmawiać.
Słowa wstrząsnęły Hoodem do głębi. Jak wszyscy barbarzyńcy w Straży Rive, bał się czarów niczym 
samego Oskórowanego. Podniósł rękę do insygniów wielmoży na piersi i wymruczał pod nosem imię 
Stworzyciela.
- Idź - syknął Veys, zadowolony z zabobonnego strachu mężczyzny. Natychmiast postanowił to 
wykorzystać. - A może wolisz zostać tu i patrzeć na jego widmowego sobowtóra?
Jak na człowieka z ośmioma tylko palcami, Hood błyskawicznie poradził sobie z haczykiem na drzwiach. 
W pośpiechu przyciął drzwiami połę płaszcza i Veys usłyszał trzask dartej skóry - strażnik doszedł do wniosku, że 
lepiej stracić kawał płaszcza niż narażać się na zobaczenie widmowego sobowtóra.
Veys uśmiechnął się pogardliwie. Duchy, widma, upiory, wampiry przydawały się do postraszenia dzieci i 
mało rozgarniętych ludzi.
Uśmiech zgasł równie szybko, jak się pojawił. Veys wsparł się o zewnętrzną ścianę chaty i otworzył się na 
tego, kto go wzywał.
Szok i ból pozbawiły go tchu. Penthero Iss nagle znalazł się wewnątrz niego jak nowe serce. Włosy na ciele 
zjeżyły się, wszystkie pory otwarły i spłynęły potem. Jak tego dokonał? Czerpanie na taką odległość wymagało 
niewyobrażalnej mocy. Nie było to zwyczajne dalekie mówienie, było to wtargnięcie do obcego ciała. I istniała 
groźba odbicia. To prawda, sam go zaprosił, ale umysł i ciało nie zawsze się zgadzały w kwestii czarów, instynkt 
obrony bywał silniejszy od myśli. Co będzie, jeśli czerpanie pęknie?
- Uspokój się, Sargo Veysie. Czyż nie mówiłem ci, że w drodze będę z tobą rozmawiać? 
Veys zadygotał tak mocno, że kręgi zatrzeszczały w stosie pacierzowym. Strach palił go czystym i 
gwałtownym płomieniem, jak alkohol zapalony na skórze.
- Co chcesz wiedzieć?
- Czy Asarhia jest z tobą? 
- Nie. Jedzie na północ do Ule Glaive. Nóż próbował pojmać ją wczoraj na jeziorze, ale lód załamał się 
pod nami i dziewka uciekła.
- A drużyna? 
- Przepadła. Nóż cierpi od mrozu, Hood stracił palce u prawicy. Reszta nie żyje. - Veysowi nawet na myśl 
nie przyszło, by skłamać. Iss był w nim; co mógłby zrobić?
- Przyślę ci drugą drużynę. Ruszaj do Ule Glaive i czekaj tam na nich. 
- Ale musimy wrócić do Spire Vanis. Nóż potrzebuje...
- Zajmij się nim, Sargo Veysie. Po to tam jesteś. Trzeba ruszyć za Asarhią na północ. Należy ją 
sprowadzić. W pobliżu Ule Glaive mieszka rodzina Angusa Loka. Mało prawdopodobne, by przejeżdżając w 
pobliżu, nie zechciał zobaczyć bliskich. Ich też masz znaleźć. 
Veys wiedział, że nie może się kłócić. Penthero Iss wydawał się potężniejszy od niego. Jego moc była 
ogromna, obca. Miała posmak innego świata.
- Nie zawiedź mnie. - Słowa rozciągały się na południe przez kontynent, gdy Iss wycofywał się do Spire 
Vanis i okradał jego ciało z ciepła.
Veys osunął się po ścianie, zdrapując ramionami skorupę lodu z kłód. Echo czerpania Issa drażniło wnętrze 
ust jak piasek, ale nie chciał spluwać, więc przełknął ślinę. Skąd Iss wziął swoją moc? Był słabeuszem; Veys 
wiedział to od dnia ich spotkania. Dzięki dyskretnemu, delikatnemu sondowaniu dowiedział się wszystkiego, co 
chciał wiedzieć. A teraz, ni stąd, ni z owad taka potęga!
Przeciągnął dłonią po szczęce, zapanowując nad strachem. Z niesmakiem wykrzywił usta, gdy poczuł pod 
palcami jednodniowy zarost.
- Chodź tutaj, Półczłeku!
Wzdrygnął się, słysząc zawołanie Hooda. Odetchnął parę razy, szybko i płytko, odepchnął się od ściany i 
wszedł do chaty. Marafice Oko czekał. Stopę miał żółtą. Odmrożona skóra złaziła z jego twarzy w płatach 
wilgotnych i śliskich jak łupiny ze struganych warzyw. Veys zebrał się w sobie. Już nie odczuwał strachu; był 
wściekły i pragnął udowodnić swoją wartość tym, którzy uważali się za lepszych. Hood go zabije, jeśli zawiedzie? 
Akurat! Kto może zaręczyć, że pewnego dnia po przebudzeniu nie stwierdzi, iż w ślad za dwoma zniknęło osiem 
pozostałych palców? I kto zaręczy, że pewnego dnia Penthero Iss po przebudzeniu nie stwierdzi, iż ktoś lepszy 
wtargnął w jego ciało i zawładnął jego tajemnym źródłem mocy?
Takie myśli kłębiły się w głowie Veysa, dopóki nie ochłonął. Stał przed poważnym wyzwaniem i choć 
darzył Marafice’a Oko głuchą nienawiścią, duma wymagała, by dokonał jak najlepszego zaczerpnięcia.
Tłumiąc drżenie obrzydzenia, wniknął w zamarznięte kanały odmrożonego ciała Noża.

Rozdział 31
ILLE GLAIVE

Raif poznał Dhoone’ów z odległości pięciuset kroków. Odziani jak na wojnę w klanowy błękit i miedź, 
dosiadający ciężkich bojowych rumaków, z włóczniami tak wypolerowanymi, że lśniły niczym szkło, jechali na 
południe Traktem Glaive, spychając na boki wieśniaków i wozy. Było ich tylko dwóch, lecz mieli w sobie siłę, która 
przyciągała wzrok niczym stalowa góra. Siedzieli wysoko w kulbakach, z plecami prostymi jak świece, patrząc 
przed siebie. W lewych dłoniach trzymali drzewce włóczni. Głębokie hełmy ocieniały ich twarze pokryte 
niebieskimi tatuażami.
Angus coś powiedział, może kazał mu spuścić głowę, gdy się zbliżyli, ale on nie zwrócił na to uwagi.
„Wojownicy klanowi tutaj, w domenie Glaive?” Raif odruchowo sięgnął do rzemyka, którym związał włosy 
na karku. Srebro Blackhailów dawno zniknęło. Nawet czarna nić na łosiowym płaszczu kryła się teraz pod skorupą 
błota. Obecnie jego pochodzenie zdradzała jedynie srebrna przykrywka na rożku z kamiennym proszkiem i kawałek 
srebrnego drutu wokół rękojeści Temowego miecza. Niedługo nawet włosy przestaną świadczyć o jego związkach 
z klanem. Blackhailowie nosili najkrótsze włosy spośród wszystkich klanów, gardząc misternie splatanymi 
warkoczami, kitami, nacieraniem olejem i częściowym wygalaniem, będącym tak nieodłącznym elementem Północy 
jak kobierzec białego wrzosu, który na wiosnę rozkwitał w tundrze.
- Raif, zjedź na bok i przepuść ich.
Kątem oka Raif widział, jak Angus ściąga wodze gniadego i skręca. „Nawet Angus ustępuje 
Dhoone’om”. Na tę myśl aż zabolało go w piersiach.
Masywne podkowy ciężkich koni zadzwoniły na ubitym trakcie. Przedwieczorne słońce świeciło prosto w 
twarze Dhoone’ow, gdy zbliżali się stępem. Widział, jak ich oczy prześlizgują się po jego twarzy. Choć trzymał się 
środka drogi, nawet nie próbowali skręcić i jechali prosto na niego, jakby był niczym więcej jak pyłkiem kurzu.
Nagle trącił piętą bok Łosia i w ostatniej chwili zjechał z gościńca. Wojownicy zajęli zwolnione przez niego 
miejsce. Z wysoko uniesionymi głowami, ani razu nie spoglądając za siebie, zmierzali na południe.
Grudy szarego śniegu wzbite przez wierzchowce Dhoone’ow opadły na ziemię. Raif czuł na sobie spojrzenie 
Angusa, ale nie odwrócił się w jego stronę, nawet kiedy wuj przemówił.
- Wracajmy na drogę. Chcę dotrzeć do Ule Glaive przed zmierzchem.
Parę razy odetchnął głęboko, wreszcie pokiwał głową. Wyprowadził Łosia z rowu i wysforował się przed 
Angusa. Wiedział, że gniadosz z dwojgiem jeźdźców na grzbiecie za nim nie nadąży.
Był dla Dhoone’ow niczym więcej jak kurzem na drodze.
Okręcił wodze Łosia wokół pięści, pokonując zakręty i wyboje Traktu Glaive. W dole rozpościerała się Toń. 
Oleista powierzchnia jeziora przybrała barwę ptasiej krwi w blasku słońca, które zaświeciło po raz pierwszy od 
wielu dni. Zagrody, młyny, wędzarnie, pieczyska, zawalone wieże strażnicze i fortyfikacje, domy stojące na palach 
- wszystko to skupiało się w pobliżu drogi. Gościńcem ciągnęli głównie pospolici woźnice, poganiacze i handlarze, 
ale czasami trafiali się znamienitsi podróżni: elegancka dama w sobolach i szkarłatnych aksamitach w towarzystwie 
zbrojnej świty lub para rycerzy zakonu Krzywoprzysięzców w żelaznych łuskowych zbrojach błyszczących od oleju 
kostnego, z płaszczami ze skóry i wełny na ramionach, w kolczastych krezach, które zwano pokutnymi.
Raif nie zwracał na nich większej uwagi. Angus zawołał z tyłu, że lada chwila ukaże się miasto, lecz on 
wcale go nie wypatrywał. Wciąż widział puste, obojętne oczy Dhoone’ow. Już nie był jednym z nich. Choć jego 
strój się nie zmienił, a włosy były tylko odrobinę dłuższe, tygodnie spędzone z Angusem odmieniły go nie do 
poznania. Jeszcze miesiąc temu Dhoone’owie pozdrowiliby go, zapytali o jednorocznego, który przebywał u 
Blackhailów, jakie jeziora zamarzły na ich ziemiach, co robi tak daleko od domu, czy nie potrzebuje pomocy, 
żywności lub towarzystwa. Widzieliby w nim jednego ze swoich. Zobaczyli jednakże tylko człowieka na koniu, 
bez określonej pozycji czy należnego szacunku w ich świecie.
Raif westchnął ciężko. Z trudem rozprostował rękę zaciśniętą na wodzach i zmusił się do myślenia o czym 
innym. Garbiąc się w siodle, skupił się na prowadzeniu Łosia po stromym skłonie na wysoczyzny, które leżały 
wysoko nad taflą jeziora.
Na stromiźnie droga była wyjątkowo podła. Zamarznięte grudy błota odrywały się spod kopyt, gdy Łoś 
szukał oparcia na śliskim podłożu. Świecące od pięciu godzin słońce nadtopiło miejscami powierzchnię i Raif 
omijał zdradliwą wyrwę pełną luźnych kamieni i lodu, gdy Angus zagwizdał cicho za jego plecami. Poderwał 
głowę.
Ule Glaive wznosiło się przed nim jak miasto zbudowane ze złotego światła. Promienie zachodzącego słońca 
przemieniły kamienne mury, kryte łupkiem dachy i cienkie jak igły wieże w lśniący metal. Tysiące okien w kształcie 
łez miały barwę ciemnego bursztynu, a pajęczyna kładek, łuków i przypór przypominała ludzkie kręgosłupy 
zanurzone w złocie. Jezioro rozciągające się u stóp południowego muru odbijało mniejszą, przydymioną wersję 
miasta: lustrzany wizerunek oglądany przez stare szkło.
Gdy Łoś pokonał wzniesienie, Raif przyjrzał się jezioru. Zastanowił się, ilu trzeba było ludzi, by skruszyć i 
usunąć taflę przybrzeżnego lodu. Po chwili zwrócił uwagę na parę i bąble.
- Naturalne źródła - wyjaśnił Angus, podjeżdżając do jego boku. - Ule Glaive zostało na nich wzniesione. 
Zasilają jezioro przez okrągły rok.
Raif pokiwał głową. Od czasu wizyty pod murami Spire Vanis nie darzył miast miłością, ale tutaj nic nie 
mógł poradzić: patrzył z podziwem na złociste piaskowcowe mury Ule Glaive. Dziko podrapał blizny na piersiach. 
Skóra już się zagoiła, ale stale prześladowały go duchy mieczy Bluddów. Dwa dni temu, gdy przebudził się 
rankiem, zobaczył zaschniętą krew pod paznokciami i blizny rozdrapane do żywego ciała.
- Myślę, że skorzystamy z wejścia dla żebraków - rzekł Angus, wysuwając się do przodu. - O tej porze 
przejazd przez targowisko powinien być bezpieczny. - Wskazując na Ash, która kiwała się za jego plecami, dodał: 
- Im szybciej odstawimy ją do Heritasa Canta, tym lepiej.
Raif nie skomentował. Nie znał się na miastach i decyzja, którędy wjechać i gdzie się zatrzymać, należała do 
Angusa. Wiedział tylko tyle, że Ash potrzebuje szybkiej pomocy i niewiele więcej miało dla niego znaczenie.
Popatrzył na nią. Jej stan nie uległ zmianie. Siedziała zgarbiona za plecami Angusa, wspierając głowę na 
jego ramieniu. Oczy miała zamknięte, powieki blade i nieruchome, drobne różowe usta leciutko rozchylone. Nie 
odezwała się od nocy przy białych dębach. Obaj wiele razy w ciągu czterech dni próbowali ją przebudzić, jednakże, 
choć niekiedy reagowała, wzbraniając się przed szorstkim czy niedelikatnym dotykiem, jej oczy rzadko się 
otwierały. Angus zadawał sobie dużo trudu, by rozewrzeć jej szczęki i wlać sklarowany rosół czy wodę do 
gardła, ale do jedzenia nie mógł jej zmusić.
Czasami, jak tego ranka przed zwinięciem obozu, robiła się ożywiona i powoli wznosiła ramiona. W takich 
przypadkach Angus wykręcał jej ręce za plecy i wiązał je owczą skórą, pętał ją niczym narowistego konia. Czasami 
wpychał jej głęboko w usta irchową kulkę. Raif nie cierpiał tego oglądać. Co w niej było tak okropne, że musiało 
być krępowane i kneblowane?
Przeciągając ręką po tygodniowym zaroście, ściągnął brwi. Nawet teraz, kiedy na nią nie patrzył i dzieliło 
ich dwanaście kroków powietrza, czuł, jak napiera na niego jej obecność. Zawsze czuł ją w swoim talizmanie. 
Jakimś sposobem wdarła się do jego umysłu, wcisnęła się w miejsce należące do Dreya, Effie i Tema.
Gwałtownie potrząsając głową, powstrzymał się od dalszego rozmyślania, które zmierzało w 
niebezpiecznym kierunku. Zeszłej nocy, kiedy ogrzał przy ogniu zwilżoną szmatkę i wycierał jej twarz z kurzu, 
Angus powiedział: „Obchodzisz się z Ash tak delikatnie, jakby to była Effie”. Rzucił wtedy szmatkę i odszedł w 
cienie za ogniskiem. Asarhia March nie była Effie! Nienawidził Angusa za to, że zestawił je w jednym zdaniu. 
Zajmował się Ash, ponieważ obaj robili to od chwili, kiedy uratowali ją przy Płonnej Bramie. To było konieczne, 
jak szczotkowanie koni i rozniecanie ognia, żeby wysuszyć ubrania. Ash nie należała do rodziny. Nigdy nie zastąpi 
Effie czy Dreya w jego sercu.
Ale potrafił ją docenić. Nie zataiła przed nim prawdy. Podczas gdy Angus tańczył wokół prawdy tak, jak 
przewodnik klanu wokół ognisk Nocy Bogów, ona powiedziała mu, kim jest. Było to zachowanie godne kobiety 
klanu.
- Trzymaj wodze, Raif, a ja obejrzę naszą podchmieloną dzieweczkę. - Mrużąc miedziane oczy, Angus 
podał mu wodze gniadego.
Wczorajszego dnia rano wuj zostawił go z Ash pod osłoną gaju siostrzanych osik, sam zaś pojechał do 
zagrody leżącej ćwierć mili od drogi. Wrócił po godzinie ze świeżym jedzeniem, nowymi bukłakami, starą sakwą ze 
skruszałej skóry, skopkiem jeszcze ciepłego mleka i flaszką gryzącej brzozówki, do której miał upodobanie. Teraz 
wyjął flaszkę zza pazuchy, wyciągnął korek zębami i spryskał głowę i ramiona Ash kropelkami czystej gorzałki.
- Jeśli ktoś zapyta, mów, że w południe wyżłopała cały bukłak.
Raif pokiwał głową. Oddech Ash był teraz bardzo płytki, a brak reakcji na zimne krople przepełnił go 
niepokojem. Spojrzał przed siebie, żeby ocenić, ile czasu zajmie im droga do miasta.
- Czy człowiek, do którego jedziemy, potrafi jej pomóc?
Angus wbił korek w szyjkę flaszki, wyciągnął rękę po wodze.
- Heritas Cant zna się na wielu rzeczach: nieobca mu burzowa wiedza, zna prawdziwe imiona 
wszystkich bogów, umie odczytać tajemny język proroctw i mówić starą mową Łowców i Sullów. Jeśli tylko 
zechce, może kazać jastrzębiom przylecieć na zawołanie, wyrecytować listę bitew od Czasu Cieni, uleczyć chorą 
krew i umysł, rozszyfrować język układów gwiazd. Jeśli ktoś może jej pomóc, to tylko on.
- Jest użytkownikiem magii?
Angus z cichym sykiem zassał powietrze.
- Zrobi, co będzie trzeba.
Niezdolny rozstrzygnąć, co to za odpowiedź i nie będąc w nastroju do zabawy w kłamstwa i prawdę z 
Angusem, Raif porzucił temat. Spojrzał przed siebie i zaczął podziwiać Ule Glaive. Miasto leżało na skraju wąskiej 
równiny. Rzędy skib pod śniegiem, chałupy ze smołowanych pni i snujące się w dali smugi sinego dymu 
wskazywały, że okolica jest zagospodarowana. Z gruntami ornymi od zachodu graniczył mocno przetrzebiony las, a 
na północnym wschodzie ciągnęły się niskie pasma Gorzkich Wzgórz, sięgające po ziemie Bannenów, 
Ganmiddichów i Croserów.
Gdy światło zachodzącego słońca przygasło, Ule Glaive wydało się starsze, mniejsze, mniej wspaniałe niż 
wówczas, gdy ujrzał je po raz pierwszy. Podczas gdy Spire Vanis pyszniło się wyraźnie zarysowanymi konturami, 
białym tynkiem i precyzyjnie ciętym kamieniem młodego miasta wzniesionego przez jedno pokolenie 
budowniczych, Ule Glaive miało podniszczony, nieporządny, złożony jakby z wielu warstw wygląd miasta 
budowanego na przestrzeni stuleci przez wiele różnych rąk. W przeciwieństwie do Spire Vanis, nie żyło wyłącznie 
w obrębie murów: karczmy, stajnie, koszary, kryte targowiska, pojedyncze domy i porysowane piorunami wieże 
wylewały się z pęknięcia we wschodniej ścianie.
Angus sprowadził gniadego z drogi i ruszył ku skupisku zabudowań i targowisk. W nozdrza Raifa wpadł 
zapach dymu drzewnego i przypalonego tłuszczu, a potem lekko siarkowa woń gorących źródeł. Wiatr niósł 
urywane strzępy dźwięków: płacz dziecka, skwierczenie pieczonego mięsa, ujadanie psów, syk i szum wody 
płynącej rurami. Gdy zbliżyli się do zabudowań, Angus kazał mu zsiąść z konia. Sam tępą stroną noża zdrapał z 
twarzy olej oraz wosk i zaczął rozplatać skórzane pętelki wokół uszu.
Śnieg nie był gruby i piesza wędrówka nie przysparzała trudności. Raif zrozumiał, dlaczego Angus kazał mu 
iść pieszo: dwaj zbrojni na koniach zwracali uwagę. Dyskretnie przesunął pochwę z mieczem Tema, chowając ją w 
fałdach płaszcza. Angus nie musiał mu mówić, by nikomu nie patrzył w oczy. Idąc ze spuszczoną głową, widział 
tylko skórzane buty pierwszych napotkanych ludzi.
Angus przemierzał targowisko iście lisią ścieżką, pełną niespodziewanych zakrętów i nagłych przystanków. 
Kramy z pni, kryte skórą lub świerkowymi gałęziami, przypominały Raifowi klanowe jarmarki, które co wiosnę 
odbywały się na ziemiach Dhoone. Można tam było kupić wiele takich samych rzeczy jak tutaj: noże o trzonkach 
rzeźbionych w bukszpanie, suszone rybie skóry do pokrywania grzbietów łuków, pęczki piór cietrzewi na lotki, 
pierścienie łucznicze na kciuk, rogowe bransolety nabijane blackhailowym srebrem, garnki miodu, pęcherze z 
olejem kopytkowym i jasnożółty olej tungowy sprowadzany w ptasich czaszkach z Dalekiego Południa, rysie futra 
i szuby z wydr morskich, jaskrawo barwione skóry z miasta Leiss, bursztynowe paciorki nanizane na ścięgna 
karibu, lśniące purpurowe jedwabie z Hanatty, błękitne muszelki, suszone grzyby, zielone mięso focze, peklowaną 
nerkówkę, całe kaczki edredonowe, gomółki żyłkowanego żółtego sera, ciepłe piwo zagęszczane jajami, gorące 
kiełbasy z mięsa niewiadomego pochodzenia, tłuste białe cebule pieczone aż do czarności.
Raifowi ślina zwilżyła usta. Od trzech dni jedli niewiele, i wszystko na zimno. Angus natomiast tylko przelotnie 
interesował się jedzeniem i kluczył między kramami krokiem stałego bywalca.
- Są - szepnął. - Nie patrz. Ja będę gadać.
Raif, który spoglądał tęsknie na pieczony barani udziec doprawiony białym pieprzem i tymiankiem, nie miał 
pojęcia, o kogo mu chodzi. Zwalniając, by dostosować się do kroku wuja, z nagłym zainteresowaniem wbił wzrok 
pod nogi.
Buty, dwie pary, zadudniły na zamarzniętym błocie. Usłyszał przytłumiony brzęk metalu opatulonego w 
skóry, potem zobaczył, jak czubek sękatej wierzbowej laski dźga w łopatkę gniadego.
- Kogo my tu mamy, Facie Bollicku? - wyzgrzytał niski głos.
- Nowo przybyłych, Nouse. Biednych, jak spojrzysz na przyodziewek, bogatych, jeśli idzie o konie.
Raif podniósł głowę. Przed gniadym stali dwaj mężczyźni w białych strojach z czarnymi, czerwonymi i 
stalowymi łzami na piersiach. Nouse, ten z kijem, miał małe oczka i czarną głowę sroki. Fat Bollick był 
pomarszczony jak skóra na czubkach palców zbyt długo zanurzonych w wodzie.
Angus zwrócił się do Nouse’a.
- Dobrego wieczoru życzę, panowie strażnicy. Jeśli waszemu panu zależy na datkach, z radością wpuści 
nas do miasta. - Choć Angus nie zdjął rąk z wodzy, udało mu się sprawić, że w powietrzu zabrzmiał brzęk 
monet.
- Nasz pan nie potrzebuje datków - rzekł na to Fat Bollick. - Bierze je, bo takie jego prawo.
Skłaniając głowę, Angus raz jeszcze zwrócił się do Nouse’a.
- Ma się rozumieć, ani mi przez myśl nie przeszło, że wasz pan może być w potrzebie. Chciałem tylko 
powiedzieć, że trzos mi ciąży i poczytywałbym sobie za zaszczyt, gdyby wasz pan trochę ulżył mi w 
dźwiganiu.
Nouse zmrużył oczy, gładząc palcami bujną, oleistą brodę.
- Co myślisz, Facie Bollicku?
Fat Bollick wzruszył ramionami.
- Człek gada jak się należy, byłbym skłonny odciążyć go z sakiewki i pozwolić mu przejść. Ale muszę 
powiedzieć, że martwi mnie ta dziewka za jego plecami. Nie chcemy, by do Ule Glaive przywleczono jakąś 
cudzoziemską gorączkę.
Angus zerknął przez ramię na Ash.
- Ona? W gorączce? Chciałbym, żeby tak było. Jest opita gorzałką jak ścierka do wycierania szynkwasu... 
I niechaj Stworzyciel ma mnie w swej opiece, jeśli dojdzie to do uszu mojej pani małżonki, bo nóż do 
skórowania sam wskoczy jej w ręce, a radzi sobie z nim jak mało kto.
Nouse trącił laską Ash, aż zachwiała się w siodle.
- Pijana, powiadasz?
- A jużci, jak bela. - Angus mówił spokojnie, lecz Raif widział, jak bieleją zaciśnięte na wodzach 
palce.
- Śmierdzi akuratnie - oznajmił Fat Bollick. - Weźmy daninę dla pana i puśćmy ich wolno.
Wąskie oczka Nouse’a zwęziły się, gdy patrzył na Angusa.
- Już cię kiedyś widziałem.
- A jakże, i pewnikiem znowu mnie zobaczysz. I za każdym razem ty i twój pan będziecie kapkę bogatsi. - 
Angus oderwał rękę od wodzy i sięgnął po pękatą kiesę wielkości owczego pęcherza. Rzucił ją, wcale nie 
delikatnie, Nouse’owi, ten zaś złapał ją w lot i aż się przygiął pod ciężarem. - Jeśli wybaczycie, panowie 
strażnicy, chciałbym zadbać o potrzeby córki, która wymaga otrzeźwienia, pachołka, który rwie się do dziewek i 
własnej urodziwej gęby, która się tęskniła za brzytwą i żoninymi pieszczotami. - Mówiąc, kopnął boki 
gniadego. - Przekażcie waszemu panu wyrazy uszanowania.
Wierzbowa laska zadrżała w lewej ręce Nouse’a, gdy w prawej ważył sakiewkę. Fat Bollick strzelił na niego 
oczami. Spojrzenie Nouse’a opadło na trzos. Wreszcie śmignął laską po zadzie konia.
- Niech będzie, możesz jechać. Będziemy z Fatem Bollickiem mieć na ciebie oko. Wystarczy, że za 
wysoko obszczasz ścianę, a się o tym dowiemy.
Raif przeprowadził Łosia obok dwóch zbrojnych, starannie omijając wzrokiem Nouse’a. Nie wiedział, jak 
ma rozumieć rozmowę trzech mężczyzn. Angus powiedział, że władza seniora Ule Glaive, rządzącego miejską 
domeną z Jeziornej Twierdzy, bliższa jest królewskiej niż w przypadku surlorda Spire Vanis, jako że tytuł seniora 
przechodził z ojca na syna. „Threavish Cutler lubi zwać się Królem na Jeziorze - rzekł rankiem, gdy szlak, którym 
jechali, zbiegł się z Traktem Glaive. - A jego synowie i zaprzysiężeni ludzie nazywają się wasalami. Zapamiętaj 
moje słowa, niedługo stary Threavish zbierze całe złoto z danin, stopi je w garnku i wykuje sobie koronę. Wielką, 
zauważ, dość wielką, by pasowała na jego nadęty łeb”.
- Ano, poszło w miarę gładko - powiedział Angus, gdy znaleźli się poza zasięgiem słuchu Nouse’a i 
Fata Bollicka. - Zeszłym razem przejazd kosztował mnie sakiewkę i kulbakę.
Zirytowany dobrym humorem wuja, Raif warknął:
- Nie dałbym im złamanego grosza.
Angus westchnął pobłażliwie.
- Chłopcze, musisz się dużo nauczyć. Ci dwaj to stare wygi, które dobrze wiedzą, co w trawie piszczy. 
Wiedzieli, że chcemy niepostrzeżenie wśliznąć się do miasta, w przeciwnym razie weszlibyśmy przez Płytką 
Bramę. Wymusili od nas haracz za przymknięcie oczu.
Raif nie odpowiedział. Wiedział, że spotkanie ze strażnikami potoczyłoby się zupełnie inaczej, gdyby Nouse 
odrobinę mocniej szturchnął Ash swoim kijem.
- Zabierzmy Ash w bezpieczne miejsce.
Angus rzucił mu twarde spojrzenie.
- Będziesz musiał przywyknąć do miejskich obyczajów i zapomnieć o prawie pieca, prawach przejścia, 
należnym szacunku... Wszystko to znika szybciej niż śnieg w palenisku, gdy tylko opuszcza się ziemie klanów. Nie 
myśl, że ci dwaj Dhoone’owie, którzy zepchnęli nas z drogi, postąpili inaczej. Dzięki ich daninie Fat Bollick 
przez tydzień będzie żłopał piwo i opychał się kiełbasą.
Żar zalał twarz Raifa.
- Wjechali przez bramę.
- Doprawdy? Dwaj wojownicy uzbrojeni po zęby? - Angus przez długi czas potrząsał głową. - Żaden 
strażnik wart swojego żołdu nie wpuściłby dwóch Dhoone’ow do miasta, nie w czasie, gdy klany ogarnęła 
wojna. Nie, chłopcze. Nouse i Fat Bollick zrobili to za szczodrą zapłatę.
Raif wysunął się przed Angusa, nie chcąc słyszeć ani słowa więcej. Wstyd, jaki odczuł w chwili 
zlekceważenia przez Dhoone’ow, powrócił z wcześniejszą siłą i znowu trawił jego piersi. Był tak blisko ziem 
klanów... Po dniu forsownej jazdy znalazłby się na terytorium Ganmiddichów. Powiadano, że Krab Ganmiddich, 
ich naczelnik, pływał na swoją wyspę na Wilczej Rzece, która była znana jako Piędź, wspinał się na wieżę 
strażniczą i z jej czubka widział w nocy światła Ule Glaive. Raif podniósł głowę i spojrzał na północ. Niebo nad 
Gorzkimi Wzgórzami już było czarne i rozgwieżdżone.
- Pod łukiem, Raif.
Skinął głową i wprowadził Łosia przez podstemplowaną belkami szczelinę w murze do miasta Ule Glaive. 
Światła natychmiast ubyło, późny wieczór przemienił się w najczarniejszą noc. Nie zwracał uwagi na otoczenie. 
Kierował się rzucanymi co jakiś czas wskazówkami Angusa, który uprzedzał go o zakrętach, skrzyżowaniach i 
miejscach, które należało omijać. Ule Glaive było stare, bardzo stare. Cuchnęło minionymi stuleciami, pleśnią, 
sprawianym w rzeźniach mięsem, butwiejącą skórą i starością. Brukowane kocimi łbami ulice rzadko biegły prosto. 
Kamienice z piaskowca popadały w ruinę, mury wykruszały się, podparte przez masywne słupy z czerwonego 
drewna. Z tysięcy szczelin i szpar w ścianach sączył się dym i światło lamp. Labirynt garbatych mostków łączył 
mury miejskie z basztami i kamiennymi koszarami, a daleko na zachodzie kryte ołowiem kopuły Jeziornej Twierdzy 
chwytały ostatnie, czerwone promienie słońca.
Raif na nic nie baczył, gdy zagłębili się w labirynt uliczek tak wąskich, że dwa wieprzki miałyby kłopoty, 
żeby się wyminąć. Całą uwagę koncentrował na postaci zgarbionej za plecami Angusa. Ash oddychała coraz 
bardziej chrapliwie. Przysunął się i usłyszał, jak powietrze świszczy jej w gardle. Po pewnym czasie Angus 
zatrzymał się i pasami owczej skóry skrępował jej ręce. Nie powiedział słowa, ale twarz miał ponurą i szorstko 
obchodził się z gniadym. Kiedy znów ruszyli, ręce Ash naprężyły się w pętach, aż skóra poczerwieniała i zaczęła 
pękać. Raif przyspieszył.
- Tutaj. Przez żelazną furtę.
Głos Angusa oderwał jego myśli od Ash. W mroku ledwie widział kamienny mur i sklepione przejście. 
Niezdarnie manipulował ciężkim ryglem i łańcuchem, czyniąc wiele hałasu. Za furtą leżało skąpo oświetlone 
podwórze. Naprzeciwko furty stał wąski dwupiętrowy budynek z kamienia, zajmujący całą szerokość podwórza. 
Ściany pokrywała twarda skorupa gromadzonych od pięciuset lat ptasich odchodów i pnącza martwej winorośli. 
Okna kryły się za szczelnie zamkniętymi okiennicami. Okute żelazem drzwi były w tym domostwie jedynym 
elementem, który sprawiał wrażenie zadbanego. Angus kazał mu iść przodem i zapukać, sam zaś zsiadł z konia i 
zajął się Ash.
Raif złapał kruczy talizman w garść, gdy załomotał do drzwi. Nie podobała mu się zamknięta przestrzeń 
podwórza.
Drzwi uchyliły się bezgłośnie na dobrze naoliwionych zawiasach. Oślepiony jaskrawym światłem z latarni, 
zrobił krok do tyłu i odruchowo opuścił rękę do Temowego miecza. Po chwili rozróżnił chudą, skrzywioną, garbatą 
sylwetkę sędziwej kobiety. W czepcu z szorstkiej koronki i prostej sukni z granatowej wełny przypominała znane 
mu z klanu wdowy, które przywdziewały surowe stroje przed myciem zmarłych. Jej pokryte bielmem oczy 
przeniosły się z jego twarzy na rękojeść miecza. Zakłopotany, odsunął rękę.
- Mniszka Gannet. - Angus przepchnął się przed niego i skinął głową staruszce. Przytulał Ash do 
piersi.
- Minęło czterdzieści lat, od kiedy zbawiałam duszę w klasztorze, Angusie Loku. Nie mam prawa do 
miana, którym mnie obdarzasz. - Głos staruszki był oschły i twardy. Ręka, która trzymała lampę, nie drżała. - 
Wejdź. Widzę, że przyniosłeś panu chorą ptaszynę.
Mniszka poprowadziła ich ciemnym korytarzem na tyły domostwa i wprowadziła do pokoju. W kominie 
jakby ze zmęczeniem pełgały czerwone płomienie. Angus położył Ash na kilimku przy ogniu. Raif ukląkł obok i 
ogrzał ręce, zanim dotknął dziewczynę. Nie słyszał, jak mniszka wyszła.
- Co tu się dzieje? Co to za zamieszanie? - Wspierając się na dwóch kosturach, wlokąc za sobą poskręcane 
nogi, wydymając bezkształtne piersi, w których było więcej żeber niż trzeba, do pokoju, kuśtykając, weszła 
groteskowa karykatura człowieka. Stuk, stuk, stuk. Bystre zielone oczy w mniej niż sekundę oszacowały Raifa, 
potem szybko skoczyły na Angusa i Ash. Kość stercząca wysoko w ramieniu podskoczyła. - Nie przyjmuję gości 
po zmroku. Ogrzejcie się, potem precz. Na więcej nie macie co liczyć.
- Heritasie, to mój siostrzeniec, Raif Sevrance. - Angus przemówił głosem, jakiego Raif wcześniej nie 
słyszał, sztywnym i pełnym patosu.
Szyja wykrzywiła się nienaturalnie, gdy Heritas Cant odwrócił się i przeszył go twardym spojrzeniem. Raif, 
zakłopotany, spuścił wzrok. Jego spojrzenie zatrzymało się na bladej, kościstej dłoni Heritasa Canta. Dwa knykcie 
niemal przebijały skórę, a pozostałe wykręciły się w drugą stronę, przez co palce wyglądały jak szpony.
Podniósł głowę i zdążył zobaczyć, że Angus i Heritas Cant wymieniają spojrzenie, ogromnie wymowne 
spojrzenie: kaleka patrzył ponuro, Angus zaś jak szczeniak, który przywlókł do domu jakieś paskudztwo wykopane 
w ogrodzie.
- Pewnie będziesz chciał kolację? - wycedził Cant, a każde słowo było ostre jak pchnięcie nożem. - O tej 
porze! Nie dostaniesz nic gorącego, pamiętaj. Nie każę rozpalać w piecu dla włóczęgi, dzikusa z klanu i 
niedomagającej dziewki. Będziesz musiał się obyć zimną baraniną, cienko pokrajaną i tak spieczoną, że sam nie 
dałem rady jej pogryźć. Kobieto!
Mniszka stanęła w progu.
- Wieczerzę dla tych ludzi. Nie waż się zapalać dodatkowej łojówki i daj pośledniejsze miski.
Mniszka bez słowa pochyliła głowę.
- I żebyś mi się tutaj nie kręciła. Przynieś strawę i już nie wracaj. Nikt nie będzie wydeptywać mi 
kobierca po próżnicy. - Heritas Cant odwrócił się do Raifa. - I nie będzie brać całego ciepła z ognia.
Raif zacisnął usta i odsunął się od komina. Na pewno nie polubi tego wrednego starucha.
Gdy tylko mniszka odeszła, Cant zastukał laskami w deski podłogi.
- Przyniosłeś mi tedy chore stworzenie do obejrzenia, Angusie Loku. Tuszę, że nie jest w gorączce, nie mam 
bowiem zamiaru nabawić się zarazy pod własnym dachem. - Mówiąc, kuśtykał przez pokój ku Ash. Jego ruchy 
przypominały Raifowi starego czarnego niedźwiedzia, do którego Drey strzelił z daleka pewnego lata w Starym 
Lesie. Strzała weszła zwierzowi w krzyże. Kolebiąc się na boki i wlokąc zad za sobą, zniknął w poszyciu, nim mieli 
szansę go dobić.
Heritas Cant niezdarnie pochylił się, żeby obejrzeć Ash. Chcąc odwrócić od niego uwagę, Angus 
powiedział:
- Heritas jest skarbnikiem funduszy zbieranych w Starej Sullskiej Bramie.
Heritas wydmuchnął powietrze przez nos.
- I za każdy trzos nie dostaję więcej jak miedziaka. Marny to pieniądz za takie starania. Więcej złota 
wyciera się w kieszeniach strażników w ciągu jednego popołudnia, niż ja widzę po całym miesiącu liczenia 
monet. - Zdrowa ręka Heritasa Canta przesuwała się po ciele Ash, naciskając podstawę szyi, dołki pod oczami, 
brzuch, boki, mięśnie ramion.
Raif udawał zainteresowanie rozmową, choć w istocie nie spuszczał oczu z ręki Heritasa.
- Dlaczego nazywa się Starą Sullską Bramą?
- Bo tak zawsze była zwana. - Heritas Cant wsunął coś w usta Ash, coś ciemnego i kruchego jak 
uschnięty liść. - Senior Threavish Cutler chciał, żeby było inaczej. Próbował nazwać ją Królewską Bramą, 
Jeziorną Bramą, a nawet Bramą Herona, po tym, jak ten głupiec, jego brat, zginął w głębokim po pas śniegu, 
walcząc z tuzinem Croserów o sporny kawałek ziemi. Nieutulony w żalu Cutler miał nadzieję, że gdy nada bramie 
imię brata, wszyscy zapomną, iż miasto to niegdyś należało do Sullów.
- Myślałem...
- Co myślałeś? - Heritas Cant rzucił mu miażdżące spojrzenie, a potem odpowiedział na własne pytanie. - 
Że Ule Glaive zawsze zaliczało się do Górskich Miast? Że Sullowie zawsze żyli w lasach na wschodzie i nigdy nie 
zbudowali niczego większego od kamiennej reduty czy pierścienia chałup na palach? Nie. Sullowie pierwsi 
przecięli Łańcuch i zasiedlili Północne Terytoria. Na długo zanim klany pomaszerowały na północ, Sullowie 
przybyli na brzegi Czarnej Toni i wznieśli wspaniałe miasto wokół jej źródeł. To miasto istnieje po dziś dzień i 
każdy, kto chce, może je zobaczyć. Stanowi opokę późniejszych budowli, skrytą pod grubym tynkiem i spiesznie 
kładzionymi płytami. Na powierzchni nic się nie zachowało - wieże, posągi i ziemne wały zniknęły, niszczone 
systematycznie przez niezliczonych poprzedników Threavisha Cutlera - ale pod ziemią, w sercu Ule Glaive, leżą 
fundamenty Sullów, tunele Sullów i kamienie Sullów.
Raif ledwie mógł słuchać tonu Heritasa Canta. Gdyby ten człowiek nie był ułomny, z przyjemnością by mu 
dołożył. Dla dobra Ash zdobył się na wysiłek i zapanował nad złością.
- A więc panowie Ule Glaive wypędzili Sullów z miasta?
Heritas Cant oderwał rękę od brzucha Ash i potarł bezkształtny garb chrząstek na drugim nadgarstku.
- Tak i nie. Było oblężenie, stoczono wiele bitew, ale w końcu wasale Ule Glaive osiągnęli cel za 
niewielką cenę. Sullowie mają na usługach demony, które nie są ludzkim dziełem. One walczyły o to miasto i 
utrzymałyby je, gdyby nie miały starszych, bardziej naglących bitew do stoczenia. Wyszło na to, że praktycznie 
poddały miasto wasalom i ich dowódcy, Dunnessowi Feyowi... Nie po raz pierwszy takie zwycięstwo odbyło się 
kosztem Sullów, wszyscy wszakże powinniśmy się modlić, żeby to był ostatni raz.
Raif słuchał go z płonącą twarzą. Był zły, ale wzburzyło go coś więcej. Niemal wbrew woli sięgnął do 
kruczego talizmanu. Ostre zielone oczy Heritasa Canta zauważyły ruch, choć wstrzymał rękę w połowie drogi.
- Jaki jest twój talizman?
Było to obcesowe zapytanie i Heritas Cant dobrze o tym wiedział. Kiedy spotykają się ludzie z różnych 
klanów, nigdy otwarcie nie wypytują się o talizmany. Takie informacje zawsze pochodziły z drugiej ręki. Raif 
zastanowił się nad odpowiedzią. Heritas Cant był obcy i to, że Angus mu ufał, wcale nie znaczyło, że on też 
powinien. Ważniejsze jednak od bezceremonialności były implikacje zapytania: ten mały kaleka znał jego 
pochodzenie. Angus nic o tym nie wspomniał, a on sam wiedział, że ubranie i ozdoby już go nie zdradzają - 
obojętność Dhoone’ow na Trakcie Glaive utwierdziła go w tym przekonaniu. Jak zatem Heritas Cant odgadł jego 
pochodzenie? Czy na podstawie czegoś tak subtelnego, jak akcent lub maniery, czy też może Angus kiedyś 
opowiedział mu o rodzinie siostry? Tak czy inaczej, żadna odpowiedź nie podnosiła na duchu. Raif zerknął na 
Canta. Przebiegła, rzeźbiona bólem twarz lśniła w świetle ognia jak polerowane drewno.
- Jestem urodzony pod kruczym znakiem.
- Patrzący na Umarłych. - Cant zastukał laskami. - To twarda dola. Doświadczy cię dotkliwie, 
wykorzysta twoje ciało i w zapłatę zostawi niewiele więcej nad poczucie straty.
Raif nie poruszył się; ani nie zamrugał, ani nie odetchnął, ani nie zadrżał. Słowa zabrzmiały jak wyrok. 
Wydawało się, że w tej chwili może tylko go przyjąć i się z nim pogodzić. Ten sam nie dający się nazwać strach, 
który czuł chwilę wcześniej, gdy Cant mówił o Sullach, ścisnął jego piersi.
Angus przestąpił z nogi na nogę, aż zaskrzypiała deska w podłodze.
- Daj spokój, Heritasie. Nie musisz być taki ponury. Kruki są zmyślnymi stworzeniami. To jedyne ptaki, 
które potrafią przeżyć srogą zimę na Pustkowiu. Są silne, skrzydła mają ostre jak noże i takie same głosy. 
Prawda, nie należą do najmilszych stworzeń, ale gdyby przewodnik klanu, dając talizmany, kierował się samym 
wyglądem, wszyscy nosiliby kocięta i łaniookie... łanie.
Gdy Angus mówił, Heritas Cant położył martwą rękę na czole Ash. Teraz zdrową dłonią szeroko 
rozcapierzał palce, układając je we włosach, na nosie, w poprzek brwi.
- Może jest w tym trochę racji. Kruk jest szczwanym ptakiem. Woli cienie i czekanie na śmierć.
Gdy Cant wyrzekał te słowa, zaszła w nim trudna do opisania zmiana. Jakby płynna skała w okamgnieniu 
zakrzepła w żywe ciało. Obumarła ręka, która poruszała się tylko z pomocą drugiej, nagle zacisnęła się na głowie 
Ash. Cant otworzył usta. Wydobyły się nich dźwięki, które nie były mową.
Całe ciało Ash przesunęło się w jego stronę. Głowa oderwała się od podłogi. Wargi rozchyliły się z 
sapnięciem, ukazując martwy liść na języku. Raif widział, jak ścięgna na jej szyi i rękach pracują, naprężają się. W 
pokoju zawisł zapach wytopionego metalu, tak silny, że czuło się jego smak. Drobinki śliny trysnęły z ust Heritasa 
Canta. Kostury zagrzechotały na podłodze. Wszystko zamarło na krótką chwilę, potem Cant zachwiał się i niemal 
upadł, a Ash opadła bezwładnie na kilim.
Angus przypadł do Canta, podtrzymał go, pomógł odzyskać równowagę, a następnie podprowadził do 
krzesła.
Raif nie zwracał na nich uwagi. Podszedł do Ash i ukląkł na ciepłym miejscu zwolnionym przez Canta. Gdy 
wyciągnął rękę, by ją dotknąć, otworzyła oczy.
Ogarnęła go niewysłowiona ulga, oddech uwiązł mu w gardle. Poczuł się jak pijany i tak głupio 
uszczęśliwiony, że mógłby wyjąć miecz Tema i zatańczyć na ostrzu. Całe gadanie o krukach i śmierci popadło w 
zapomnienie. Szybko podziękował Kamiennym Bogom; byli zazdrośni oraz wymagający i mogli mu coś zabrać, 
gdyby nie złożył dziękczynienia. Ash była przytomna. Jej wielkie szare oczy, ukazane mu tygodnie wcześniej przez 
kamień przewodni, patrzyły, widziały i poznawały.
- Jesteś bezpieczna - powiedział. - Jesteśmy w domu przyjaciela. - Zawahał się. Wiedział, że ich szczególny 
związek wymagał, by zawsze mówił jej, jak długo spała. Nie chciał denerwować jej prawdą, zarazem nie chciał 
skłamać. - Spałaś przez cztery dni.
Ash spojrzała mu w oczy. Jej usta zadrżały.
Przez co przeszła? Ani trochę nie podobała mu się myśl o jej cierpieniach. Powoli, z rozwagą, pochylił się 
nad nią i przytulił mocno do piersi. Była taka zimna, że to go przeraziło.
- Spokojnie, Raif. - Angus położył rękę na jego ramieniu. - Daj jej odpocząć.
Pokręcił głową.
- Nie pozwolę im jej zabrać.
Angus przykucnął, przysunął twarz do jego twarzy. Patrzył w nią przez długi czas, potem rzekł ze 
zmęczeniem:
- Tak to się zaczyna.
Minął kwadrans, nim Raif dał się namówić na pozostawienie Ash w spokoju.

Rozdział 32
IMIONA BESTII

- W miarę możności odgrodziłem Ash od tego, co ją woła. Później zrobię coś więcej. Musicie jednak 
wiedzieć, że Skutych Ludzi i Bestii Ślepni nie można powstrzymywać w nieskończoność. Wiedzą, kim jest Ash i 
nie dadzą jej wytchnienia, póki nie da im tego, czego pragną.
Kalekie, połamane kołem ciało Heritasa Canta spoczywało niezdarnie na krześle z twardego czarnego 
drewna. Minęła godzina od czasu przebudzenia Ash. Wszyscy zjedli lekki posiłek złożony z rozcieńczonego piwa, 
chleba i pieczonej baraniny, podczas którego Cant utyskiwał z ożywieniem na licznych gości, ilość pochłanianej 
przez nich strawy, marnowanie okruszków, wypluwanie chrząstek, dokładanie do ognia, wycieranie dywanów, 
foteli, drewnianych misek i łyżek. Po kolacji gospodarz wezwał mniszkę i poinformował ją, że zabiera gości do 
„królikami”, aby pokazać im zbiór cudzoziemskich monet. Mniszka gwałtownie poruszyła głową, jak jaskółka 
łapiąca owady w powietrzu, lecz choć pochyliła twarz o ostrym podbródku, spojrzenie jej mlecznych oczu podążało 
za nimi.
Królikarnia mieściła się po drugiej stronie podwórka, które leżało na tyłach domu Heritasa Canta. 
Ulokowana całkowicie pod ziemią, przypominała Raifowi doły kopane na złych ziemiach, służące do wytapiania 
tłuszczu i takie głębokie, że mieściły na raz po trzydzieści łosiowych łbów. Błotniste ściany podparte były 
krzyżującymi się belkami wzrostu dorosłego mężczyzny, a strop tworzyły lipowe pnie wsparte na słupach. Między 
kłodami rosły srebrzyste chwasty, które poruszały się z każdym oddechem Raifa. Podłogę tworzył kamień, siwy 
łupek wytarty przez stopy bywalców. Powietrze pachniało wilgotną ziemią i starością.
Heritas powiedział, że piwnica została zbudowana przed półwieczem przez poprzedniego właściciela domu, 
dziwaka przekonanego, że pewnego dnia bezgłowe demony zaczną grasować po ziemi i oszczędzeni zostaną 
wyłącznie ci żyjący pod powierzchnią. Raif wybuchnął śmiechem. Angus zasugerował, że równie dobrze 
prawdziwym motywem mogła być chęć oddalenia się od małżonki. Heritas Cant skwitował oba komentarze 
krzywym uśmiechem.
Był w złym humorze, siedząc koślawo na krześle u szczytu szerokiego dębowego stołu. Na blacie piętrzyły 
się księgi w oprawach zaopatrzonych w łańcuchy, rulony skóry i miedziane tabliczki cienkie jak błona pęcherza. 
Na ścianie za jego plecami lśniło błoto, które pokryło się warstewką wody, gdy gęsi tłuszcz płonący w latarni 
ogrzał pomieszczenie.
- Nie rozumiem - powiedziała Ash. - Co to jest Ślepnia?
Heritas Cant i Angus wymienili spojrzenia. Raif pilnie obserwował twarz wuja, próbując dojrzeć, co skrywa 
maska jego dobrego humoru. Angus i Ash siedzieli blisko siebie na ławie naprzeciwko Canta. On przycupnął pod 
ścianą, zadowolony z tego nie wyeksponowanego miejsca w mrocznej, nisko sklepionej przestrzeni.
- Ślepnia jest miejscem ciemności - rzekł Heritas. - Niektórzy zwą ją światem podziemnym, inni granicą, 
gdzie spotyka się piekło i ziemia. Bardziej uczeni ludzie powiedzą ci, że to areszt, więzienie z cegieł i 
zaprawy starożytnych czarów. Osadzono w nim istoty, które nigdy nie powinny zaistnieć.
Heritas urwał, układając chrome nogi w bardziej wygodnej pozycji. Kiedy podjął, jego głos wibrował z 
bólu. Słuchaczom się zdawało, że wszystko zniknęło - ziemianka, błotne ściany, światło latarni, nawet jego ból - 
pozostały tylko słowa.
- Ślepnia jest domem tych, którzy winni być martwi. Żyją tam stworzenia, które łakną światła i ciepła 
naszego świata. Głód jest wszystkim, co znają. Pragnienie jest wszystkim, co czują. Przez tysiące lat żadne 
spośród nich nie sięgnęło do światła, ale nie zapomniały go ani nie zaprzestały pragnąć. Przeciwnie: pragnienie 
pogłębia się z czasem. Slepnia jest zimna i pusta jak wieczność, zasilana przez mroczne rzeki piekła, obłożona 
zaklęciami tak straszliwymi i trwałymi, że może zabić samo zbliżenie się do jej muru.
Tkwiące tam stworzenia, skute łańcuchami krwi, nienawidzą żywych ludzi całą substancją duszy. Niegdyś 
same były ludźmi, którzy stąpali po naszym świecie. Nastały wszakże mroczne czasy. .. Niektórzy powiadają, że 
świat pękł, a z rozpadliny wyjechali Władcy Kresu. Mają oni wiele imion: Panowie Cieni i Władcy Nocy, 
Rozkiełznani, Przeklęci, Mroczni Wojownicy, Porywacze Ludzi. Jedno dotknięcie wystarcza, by Władca Kresu 
posiadł ciało i duszę człowieka. Ich ciała krwawią ciemnością. Skalecz je, a wycieknie czarna substancja zła. W 
Czasie Cieni zgromadzili wielkie wojenne czeredy, które parły od morza do morza. Stanowili okropny widok, 
ludzie, a jednak nie ludzie, z twarzami mężczyzn i kobiet, którymi zawładnęli, cuchnący śmiercią, z oczami 
płonącymi czernią i czerwienią, z ruchliwymi cieniami ciał. Władcy Kresu jechali na czele swoich armii, wielkie 
bestioludy na czarnych rumakach, z bronią wykutą ze stali, która nie odbijała światła.
Powiadają, że zrodzili się w tym samym czasie, co bogowie, i podczas gdy boskim celem jest dawanie 
życia, celem Władców Kresu stało się niszczenie. Nie ma wątpliwości, że świat się skończy, może nie teraz, może 
nie za tysiąc tysięcy lat, ale kiedyś Władcy Kresu zatańczą na ruinach.
Co tysiąc lat przemierzają ziemię, powiększając swoje wojska. Ludzie przez nich dotknięci stają się 
Zniweczonymi. Nie umarłymi, ponieważ nigdy nie umrą, ale czymś zimnym i pragnącym. Cienie, które w nich 
wnikają, gaszą światło w ich oczach i przepędzają ciepło z ich serc. Nieszczęśnicy tracą wszystko po kolei. 
Najpierw opuszczają ich wspomnienia, wysączając się jak krew z odartego ze skóry mięsa. Za wspomnieniami 
odchodzi zdolność myślenia i rozumienia, a za nią wszystkie emocje oprócz pragnienia. Krew, skóra i kości 
przemieniają się w coś, co Sullowie zwą maer dan:  cieniociało.
Ci mężczyźni i kobiety zwani są Noszącymi Cienie, Skutymi Ludźmi, Zjawami i Zabranymi. Władcy Kresu 
mają też na usługach bestie z zapomnianych wieków, półludzi, półpotwory, olbrzymy, wampiry... istoty, które już 
nie chodzą po tej ziemi.
Zabrani tracą wszystko prócz świadomości, że niegdyś należeli do żywych. Pamięć o tym stanowi jądro 
ich istnienia. Pcha ich do bitwy... i podsyca nienawiść.
Był taki czas, kiedy Noszący Cienie i ich panowie hulali bez przeszkód po naszym świecie. Gdy urośli w 
liczbę i w siłę, zaczęła się długa noc ciemności. Wybuchły straszliwe wojny. Były tak wyniszczające, że przetrwało 
niewielu tych, którzy mogliby przekazać pamięć o nich nowym pokoleniom. Do dziś zachowały się jedynie strzępy 
wiedzy. Ludzie uczeni w historii znają je jako Wojny Krwi i Cienia, Wojny Ruin, Wojny Ślepni. Pochłonęły one 
setki tysięcy ofiar. Zmasakrowane zostały całe pokolenia czarnoksiężników. Rzeź trwała bez końca. Nad światem 
zaległa głucha, grobowa cisza wszechzniszczenia. I wówczas, gdy nikt już nie miał nadziei, powstało Palenisko 
Dziesięciu. Magowie-wojownicy z najpotężniejszych rodów zeszli się i radzili, jak położyć kres wojnom, jak 
przepędzić Noszących Cienie i władców, którzy ich stworzyli. Postawili sobie za cel wypędzenie ich tam, gdzie 
ich moc zostałaby okiełznana i skąd nie mogliby już wyjść na ziemię.
Nie wiem, czy Palenisko Dziesięciu stworzyło Ślepnię czy też ją znalazło. Niektórzy mówią, że stamtąd na 
samym początku wyłonili się Władcy Kresu, że wywodzą się oni z miejsca leżącego poza granicami naszego świata 
i że magowie Paleniska nie zrobili nic nadto, jak tylko ich w nim zamknęli. Inni powiadają, że Ślepnia jest ludzkim 
dziełem, tworem sztucznym jak szklane oko i tak potwornym jak klatka o ścianach najeżonych skierowanymi do 
wewnątrz szpicami.
Jedno jest pewne: Palenisko Dziesięciu zapieczętowało Ślepnię. Dziesięć największych rodów magów-
wojowników przez dziesięć pokoleń pracowało nad zamknięciem. Zaklęcia i czarna magia, ciężka od krwi i gęsta od 
upływu czasu, wspólnie ponoszone ofiary i straty, zostały wplecione w potężne zamknięcie. Palenisko Dziesięciu 
przez trzy stulecia tworzyło nowe czary, wynajdywało nowe metody widzenia, nowe sposoby łączenia mocy, i 
doskonaliło je w miarę upływu czasu.
Takimi metodami wzniesiono mur wokół Ślepni, mur, którego oko ludzkie nie widziało i którego nikt sobie 
nawet nie może wyobrazić. Nikt nigdy nie zdoła stworzyć podobnego dzieła. Tajemnica jego budowy umarła wraz z 
pokoleniami magów-wojowników, a ich krew, kości, prochy i dusze stały się nieodłącznym elementem konstrukcji.
I tak oto Ślepnia została zamknięta i zamknięta jest nadal, a w niej tkwią istoty żywiące się ludźmi, 
rozpamiętujące, czekające, żyjąc ćwiercią życia pod nieobecność światła. Ślepnia jest ich więzieniem i być może 
pewnego dnia stanie się ich grobem. Nikt nie może tam wejść: żaden mężczyzna, żadna kobieta, żaden wojownik 
czy mag. Nikt z wyjątkiem Sięgacza.
W pewnym momencie tej długiej opowieści Heritas Cant przestał być kaleką o koślawych nogach i 
krzywym kręgosłupie - przemienił się w potężnego czarnoksiężnika. Gdy skończył i wbił spojrzenie zielonych oczu 
w Ash, czekając na jej słowa, jakby ponownie się kurczył. Jego ramiona się zwęziły, piersi zapadły, a skóra 
napięła na rękach, bielejąc na wystających kościach.
„Jest w nim dwóch ludzi - pomyślał Raif - jeden kaleki i pokręcony jak jego ciało, a drugi potężny, 
cierpiący, rzadko ujawniający swoje prawdziwe oblicze”.
Nikt się nie odezwał. Ash siedziała sztywno, znosząc spojrzenie Heritasa Canta jak konieczną torturę. Od 
czasu przebudzenia niewiele mówiła i wydawała się rada, że może tylko siedzieć i słuchać. Teraz, gdy wszyscy 
na nią spoglądali, przygotowała się do mówienia.
Raif miał niewzruszoną minę, tak podczas opowieści Canta, jak po jej zakończeniu. Nie chciał okazać 
strachu w obecności tego człowieka... ani Ash. Zwłaszcza nie Ash.
Wreszcie dziewczyna poruszyła się i pochyliła nad stołem. Jej twarz znalazła się w kręgu światła. Angus 
położył dłoń na jej ręce, lecz ona strzepnęła ją niczym ćmę lub pyłek kurzu. Popatrzyła Cantowi w oczy, 
wytrzymując jego spojrzenie, i poleciła:
- Powiedz mi, kim jestem.
Zdrowa ręka Heritasa podniosła się, by podeprzeć opadającą szczękę. Po brodzie ściekał strumyczek śliny.
- Aby pojąć, kim jest Sięgacz, należy poznać położenie Ślepni względem naszego świata. Miejsca te istnieją 
obok siebie i zawierają się w sobie, jednakże pozostają całkowicie odrębne. Rozdziela je szara równina, ziemia 
niczyja zwana pograniczem lub Szarymi Marchiami.
- Marchiami... - powtórzyła Ash March, ściągając wargi.
- Tak, „marchia” jest starym słowem oznaczającym pogranicze. - Heritas Cant uśmiechnął się domyślnie. 
Angus nie powiedział mu, kim jest Ash, jednak wyraźnie sam to rozpracował. Stuknąwszy laskami, mówił dalej: - 
Te pogranicza oddzielają Ślepnię od naszego świata. Mogą tam wejść potężni czarnoksiężnicy, paru może nawet 
ujrzeć mur, ale nikt poza Sięgaczem nie może poznać ich naprawdę. I nikt poza nim nie może położyć rąk na 
murze i zrobić w nim wyłomu.
Ash wzdrygnęła się, słysząc jego słowa. Angus mruknął coś do bogów, w których wierzył. Raif 
skoncentrował spojrzenie na błotnistych ścianach za plecami Heritasa Canta. Patrzył na sączącą się wilgoć, na 
bezustanny rozkład, i wyobrażał sobie, że miażdży pięścią twarz Canta. Ten kaleka czerpał chorą przyjemność z 
własnych słów!
Zielone oczy błysnęły, gdy Cant zaczerpnął powietrza i podjął:
- Sięgacz, rodzący się co tysiąc lat jako mężczyzna lub kobieta, może wejść do martwej przestrzeni 
pogranicza, zbliżyć się do muru Ślepni i uwolnić uwięzione stwory.
Kiedy Raif zyskał pewność, że jego oczy nie zdradzą gniewu, spojrzał na Ash. Prawie nie drżała. Ścięgna 
jej splecionych rąk pulsowały rytmicznie. Powoli odwróciła się w jego stronę. Pytanie wypełniło jej wielkie szare 
oczy i nim w pełni je zrozumiał, odpowiedział szybkim, zdecydowanym skinieniem głowy.
Przyjmując jego odpowiedź uśmiechem nie dość chłodnym, by mógł skryć ulgę, zwróciła się do 
Heritasa Canta.
- Myślisz więc, że jestem Sięgaczem?
- Tak.
- I myślisz, że przyszłam na świat, by uwolnić stwory ze Ślepni?
- Tak.
- A jeśli ci powiem, że przez ostatnie pół roku śniłam o przyzywających mnie istotach, błagających, bym 
sięgnęła i im pomogła, wówczas dowiem się od ciebie, że w swoich snach słyszałam stwory Ślepni?
- Tak.
Mięsień w kąciku jej ust zaczął dygotać. Szybko zapanowała nad nerwowym drżeniem, zaciskając białe 
zęby na wardze.
- Powiedz mi zatem, Heritasie Cancie, skoro nie jestem pierwszym Sięgaczem, dlaczego Slepnia jest nadal 
zamknięta?
Angus i Heritas Cant znowu wymienili spojrzenia. Heritas zmienił pozycję, zdrową ręką przesuwając nogi. 
Zrzędliwym tonem powiedział:
- Mur pozostaje nietknięty z kilku powodów. Po pierwsze, wyłomy można zapieczętować, jeśli podejmie 
się szybkie działanie i spełnione zostaną określone warunki. Po drugie, nie wszyscy Sięgacze dożyli wieku, w 
którym mogliby uczynić wyłom. I po trzecie, istnieje miejsce, w którym Sięgacz może rozładować narastającą w 
sobie moc bez szkody dla całości muru.
Raif ściągnął brwi. W porównaniu z innymi odpowiedziami Canta ta była krótka i wymijająca. Chciał 
zapytać, dlaczego niektórzy Sięgacze nie żyli dostatecznie długo, ale zmienił zdanie. Wszystkie możliwe 
odpowiedzi martwiły go.
Ash milczała, wodząc palcami wzdłuż krawędzi stołu, pod paznokciami gromadził się wosk. Wreszcie 
powiedziała:
- Nie mam więc innego wyboru, jak rozładować tę... moc, która we mnie narasta?
Heritas Cant pokiwał głową.
- Ty jesteś Sięgaczem, niedawno weszłaś w wiek kobiecy i według wszelkich reguł już powinnaś 
spowodować wyłom. Wielka moc gromadzi się w tobie. Poczułem ją, kiedy położyłem ręce na twojej skórze. 
Napiera z zimną siłą, przemieszcza narządy, karmi się twoją krwią, wyciska powietrze z płuc. Musi zostać 
uwolniona, inaczej cię zniszczy.
- Ale jak dotąd ją zwalczała - wtrącił Angus.
- Tak, i popatrz, co się dzieje. Moc zżera ją od środka. Została z niej skóra i kości, oddech ma płytki, ciało 
żółtawe. I nie widzisz tego, co ja mogę wyczuć: podziurawione nerki, ściśnięte gruczoły piersiowe, trucizny 
gromadzące się w wątrobie, przyspieszone bicie serca. Niedługo zaschnie jej w ustach, dziąsła zszarzeją i 
popękają, oczy zapadną się. Włosy i paznokcie...
- Dość! - Raif poderwał się. W gniewie odepchnął krzesło pod ścianę. Angus i Ash odwrócili się w jego 
stronę. Heritas Cant przyjrzał mu się z zainteresowaniem, jakby widział nowy gatunek owada. Ciężkie jak ołów 
spojrzenie Raifa zmazało z jego twarzy wszelką fascynację. - Powiedz nam, co musimy zrobić.
Po raz kolejny Cant i Angus porozumieli się bez słów. Raif o to nie dbał. „Pomożesz mi?” - zapytała go 
wcześniej Ash. „Tak” - odparł bez chwili zastanowienia.
Idąc do stołu, był świadom wielkości i zdrowia własnego ciała w porównaniu z tym połamanym na kole 
pokurczem. Ujrzał zawiść i zimną iskrę strachu w zielonych oczach i nie mógł powiedzieć, że sprawiło mu to 
przykrość. Prostując się na całą wysokość, sięgnął do miecza.
Heritas Cant skulił się na krześle.
- Raif - rzucił ostrzegawczo Angus.
- Trzymaj się z daleka, Angusie - warknął, nawet na niego nie patrząc. - Jeśli komuś stanie się krzywda, 
to z pewnością nie tobie. Wiedziałeś o wszystkim od początku, od pierwszej chwili spotkania przed Płonną 
Bramą. Dlatego ją uratowałeś: żeby przyprowadzić ją tutaj, do Canta.
- Nie. - Angus też wstał. Raif usłyszał cichy zgrzyt nóg krzesła, zobaczył rosnący cień wuja na ścianie. - 
Ocaliłem Ash z innych powodów. Ja...
- Wiem, co chcesz powiedzieć. Masz swoje powody, jednak nie możesz ich podać. - Odwrócił się do 
wuja. - Nie myśl, że, zmieniając temat lub unikając odpowiedzi, powstrzymasz mnie od myślenia. Jesteś moim 
wujem i winieniem ci szacunek, ale nie będę stał z założonymi rękami i patrzył, jak oddajesz Ash w ręce tego 
człowieka. - Uświadomił sobie, że powiedział prawdę: Heritas Cant chciał mieć Ash. Z połamanymi kośćmi i 
poskręcanymi kończynami wydał mu się nagle podobny do pająka.
Angus łagodnie pokręcił głową, choć jego oczy wyglądały jak wykute z twardego złota.
- Nikt tutaj nie chce jej krzywdy. Nikt. Heritas przedstawił nam zagrożenie. Nie kłamał, wierz mi. Teraz 
musimy obmyślić sposób ratunku. Słyszałeś, co powiedział - Ash umrze, jeśli nic nie zrobimy.
Raif machnął ręką, odpędzając słowa wuja. Wierzył, że Heritas Cant powiedział prawdę - część prawdy - ale 
był też przekonany, że bardziej interesował go możliwy wyłom w murze Ślepni niż los dziewczyny. Zwrócił się do 
niego.
- Jak zwie się miejsce, w którym może bezpiecznie rozładować swoją moc? Zabiorę ją tam.
- Czasu jest niewiele. - Cant, rozeźlony, że przed chwilą kulił się ze strachu, mówił przeraźliwie 
piskliwym głosem. - Sam widziałeś, jak traci przytomność. Będzie coraz gorzej. Podupadnie na zdrowiu. Jak już 
mówiłem, założyłem jej ochrony, które trzymają głosy na wodzy, podałem leki, które wzmocniły umysł, ale 
te środki będą skuteczne tylko do czasu. Rzeczone miejsce leży na północy, kilka tygodni drogi stąd. Nawet 
latem podróż nie jest łatwa, a teraz, zimą... - Cant stuknął laskami. - Bogowie, miejcie nas w opiece.
- Powiedz mi tylko, gdzie to jest. - Ash sprawiała wrażenie zmęczonej. Raif widział, jak nieświadomie 
drapie paznokciami lakier stołu.
- Nie znam dokładnego położenia Jaskini Czarnego Lodu...
- Czarnego lodu? - powtórzyła Ash, wyraźne blednąc.
- Tak. Jaskinia Czarnego Lodu leży za Równiną Burz na zachodzie. Słyszałem, że pod Górą Potopu, w 
rozpadlinie, w której płynie Pusta Rzeka, dziesięć dni na południe od terenów Lodowych Łowców.
- Czy ta nazwa coś ci mówi? - Angus, ignorując Canta, zwrócił się do Ash.
Spuściła głowę.
- Jak tylko sięgam pamięcią, nawiedzały mnie sny o jaskini. Okropne koszmary, w których jestem 
więziona, miażdżona albo zagubiona.
- I ściany jaskini były z czarnego lodu? - W zielonych oczach Canta zabłysło zainteresowanie. Ash 
przytaknęła, a on chrząknął z satysfakcją. - Zatem twoje sny pokazywały ci, jak możesz przeżyć. Jaskinia ta 
jest stara jak Ślepnia i być może tworzy ją ta sama substancja. Nie jestem pewien, nie mogę tego wiedzieć. 
Wiem tylko, że korzystali z niej wcześniejsi Sięgacze. Powiadają, że jaskinia pochłania ich moc, zatrzymuje ją w 
swoich ścianach i uniemożliwia zrobienie szczerby w murze Ślepni.
Ash nie wyglądała na przekonaną. Zerknęła na Raifa, ale on nie mógł jej pomóc.
- Ale koszmary...
Cant uspokajająco machnął ręką. Jego głos zabrzmiał zaskakująco łagodnie.
- Istoty uwięzione w Ślepni mogą przenikać w twoje sny, kiedy do ciebie wołają. Za każdym razem, gdy 
zasypiasz, stajesz się wobec nich bezbronna. Wyczuwając, że jesteś bliska uwolnienia swojej mocy, nabrały 
śmiałości i teraz oblegają również twój umysł na jawie. Ich bronią jest strach. Dotychczas walczyłaś z nimi 
dzielnie z siłą, jaką ledwie mogę sobie wyobrazić. - Lekko wzruszając ramionami, Cant podkreślił swoją 
fizyczną słabość. - Nie pozwól, by powstrzymały cię od zrobienia tego, co musisz zrobić.
Raif oparł się o stół. W tej chwili nie wiedział, co myśleć o Heritasie Cancie. Nic tutaj nie było proste 
ani jednoznaczne. Za każdym słowem kryły się pułapki i tajemnice. Usłyszał prawdę, lecz nie całą prawdę, i 
zastanawiał się, ile Cant zachował dla siebie.
Dym z latarni wznosił się i drżał jak piąta osoba w ziemiance. Raif patrzył, jak Ash wciąga go w płuca i 
mówi:
- Jeśli pójdę do tej jaskini, czy to położy kres temu... temu, czego jestem częścią?
Cant westchnął ciężko, szeroko rozdymając nozdrza pięknie ukształtowanego nosa. Była to chyba jedyna nie 
zniekształcona część jego ciała.
- Tak i nie. Moc, która w tobie narasta, ma tylko jeden cel i gdy zostanie bezpiecznie rozładowana, już 
nigdy nie poznasz niczego, co byłoby do niej podobne. Ale nadal będziesz Sięgaczem, to się nie zmieni. Kiedy 
tylko zechcesz, będziesz mogła wejść na pogranicze, usłyszeć i poczuć żyjące tam stworzenia, a twoje ciało 
stanie się rahkardan, „sięgociałem”, które jest czczone przez Sullów. Nie mam pojęcia, dlaczego. I nie umiem ci 
powiedzieć, dlaczego rodzą się Sięgacze. Może w czarach, które na początku zapieczętowały Ślepnię, była jakaś 
skaza, albo też niemożliwe jest zbudowanie więzienia bez klucza. - Heritas Cant uśmiechnął się lekko. - Może 
pewnego dnia, kiedy postawisz mi te same pytania, będę znał odpowiedzi, które zaspokoją naszą ciekawość. 
Jednego wszakże jestem pewien: jeśli Władcy Kresu i Zabrani zostaną uwolnieni ze Ślepni, unicestwią nas 
wszystkich. Oni bowiem chodzą po śmierci i żywią się nienawiścią, a ich wspomnienia trwają tak długo jak 
słońce.
Tak, Asarhio March, nic dziwnego, że się boisz. Ja, który przez całe życie zgłębiałem te sprawy, lękam 
się bardziej, niż możesz przypuszczać. Znam imiona bestii. Wiem, co kryje się w Ślepni, choć nie do końca, lecz 
nawet ten okruch wiedzy pali mój umysł jak piekielne ognie. Ruszaj więc na północ za Równinę Burz z tym 
młodym człowiekiem, który nie dość, że połamał mi krzesło, to jeszcze za grosz mi nie ufa. Idź i pokonaj 
głębokie po pas śniegi, idź i przeczołgaj się przez czarny lód, idź i bezpiecznie uwolnij swoją moc. A kiedy się 
dokona, wróć do mnie, a wtedy może opowiem ci o więźniach Ślepni, wyrecytuję listę ich imion i zbrodni. 
Teraz nie wspomnę o nich słowem. Ważąc się na to, twoim kosztem uwolniłbym się od straszliwego brzemienia. I 
choć jestem ułomnym człowiekiem, który może poszczycić się ledwie odrobiną wiedzy i którego dni są 
policzone, nieczęsto kieruję się złością.
Zielone oczy, błyszczące i przepełnione wielorakimi emocjami, oskarżycielsko spojrzały na Raifa.
- Dobrze, że ja wiem dużo, a ty wiesz niewiele. Ty działaj, ja będę się martwić.
Raif czuł krew napływającą przez szyję do twarzy. Nie wiedział, czy słowa Canta przeznaczone były dla 
niego, czy dla Ash. Tak czy owak, był przestraszony i wzburzony. Chciał odejść, teraz, jak najdalej od Canta i 
rozwijającego się motka jego wiedzy, jak najdalej od Angusa i jego ukrytych pobudek. Chciał wrócić na szerokie 
przestrzenie ziem klanu. Miał dość tajemnic, które go dusiły. Wydobycie prawdy zdawało się niemożliwym 
zadaniem: Cant był zbyt bystry, a Angus zbyt doświadczony. Razem zamierzali zapanować nad Ash i najpewniej 
nad nim.
Drzwi zapraszały; jedno pchnięcie i staną otworem, potem krótki bieg tunelem i stanie pod nocnym 
niebem. Nie oszczędzając Łosia, w niecały dzień znajdzie się na klanowych ziemiach. Blackhailowie nigdy go nie 
przyjmą, ale może przygarną go Dhoone’owie lub jeden z mniejszych klanów, takich jak Bannen czy Orrl. 
Wygnańcy mogli znaleźć schronienie w innych klanach; Ewan Blackhail przyjął Gata Murdocka, który został 
wypędzony z klanu po bójce z Wortem Croserem o kobietę i jej wiano w postaci dwóch kiepsko nawodnionych 
poletek. Raif bezskutecznie próbował przypomnieć sobie innych wyrzutków. W pewnej chwili przeniósł spojrzenie 
z nęcących go drzwi na Ash i gdy tylko ich spojrzenia się skrzyżowały, wiedział, że nigdzie się nie wybierze, nie 
tej nocy. Prosiła, by stanął przy jej boku, a on wyraził zgodę. Związał się słowem, a słowo było święte.
Raptem cichy dźwięk, jak urwany oddech, wyrwał się z jego ust. Kimże on był, by powoływać się na dane 
słowo? On, który złamał przysięgę złożoną bratu i swemu klanowi? Na krótką chwilę zamknął oczy, pragnąc 
odeprzeć nadchodzący ból.
- Znam Równinę Burz jak nikt inny - rzekł Angus do Ash, przerywając ciszę, która zalegała w komorze od 
chwili, gdy ucichły ostatnie słowa Canta. Co dziwne, sprawiał wrażenie zakłopotanego i nie wiedział, gdzie podziać 
swoje wielkie ręce. - Zaprowadzę ciebie i Raifa do Góry Potopu. Przyda wam się ktoś, kto pokaże, jak radzić sobie 
w lodowych krainach. Na Równinie Burz zimą szaleją śnieżyce. Łatwo się zgubić, zapaść na zimną chorobę, 
nabawić się odmrożeń. Nauczę cię, jak przeczekiwać burze, pokażę, jak znajdywać jedzenie pod lodem i kopać 
schronienia w starym śniegu. Na Równinie Burz grasują watahy lodowych wilków, które w ciemnej porze roku z 
głodu atakują ludzi. Dopilnuję, byś cało i zdrowo dotarła do Góry Potopu.
Skończywszy, popatrzył na Raifa. Raif nigdy dotąd nie widział w oczach wuja czegoś tak bardzo 
zbliżonego do prośby. Wiedział, że Angus przewyższa go umiejętnościami, jednakże każdy mieszkaniec Północy 
wart swego talizmanu wcześnie uczył się twardego życia w białej pustce. Walka z wilkami i śnieżycami była 
częścią życia. Dlaczego w takim razie Angus tak bardzo chciał im towarzyszyć? Raif ze świstem zassał 
powietrze.
Ash spojrzała najpierw na niego, potem na Angusa.
- Kiedy ruszymy?
Przystąpili do układania planów.
Heritas Cant zostawił ich, gdy rozmawiali o zapasach, trasach, ubraniach i koniach. Podnosząc się 
niezgrabnie z czarnego krzesła, mruknął coś o rzeczach, które trzeba przygotować. Patrząc, jak wspiera kalekie 
ciało na dwóch kosturach, Raif zaczął podziwiać siłę woli, która niczym stalowa płyta kryła się pod pomarszczoną 
skórą Canta. Nie ufał mu, lecz go szanował i przyszło mu na myśl, że w miejskich domenach szacunek może być 
najwyższym uczuciem, jakie jedni ludzie mogą wzbudzać w drugich.
Po wyjściu Canta Angus zaczął układać marszrutę w taki sposób, by jak najmniej czasu spędzili na ziemiach 
klanów. Raif domyślił się, jakie względy nim kierują i był mu za to wdzięczny. W miarę, jak coraz więcej 
dowiadywał się o Równinie Burz i posępnych, rzeźbionych wiatrami pustkowiach wokół Góry Potopu, składał 
dzięki Kamiennym Bogom, że wuj będzie im towarzyszyć.
Późno w nocy, kiedy gęsi tłuszcz wypalił się w latarni i nikły płomyk pełgał po resztce knota, Cant wrócił do 
ziemianki z dwoma miedzianymi miskami i nożem z szarej stali. Angus, który właśnie ostrzegał Ash przed 
przeziębieniem, urwał w połowie zdania i wstał, by pomóc kalece. Jego duża czerwona twarz zdradzała 
napięcie, a uśmiech, do którego zawsze był skory, tym razem jej nie rozjaśnił.
Wszyscy mieli za sobą długi dzień. Ash i Raif patrzyli na siebie ponad stołem, gdy Angus i Cant 
konferowali po drugiej stronie komory. Raif nagle zapragnął zostać z nią sam na sam. Miał jej tyle do 
powiedzenia... Chciał zadać pytania, które nikomu nie przyszły na myśl, chciał wiedzieć, czy czuje się na siłach, by 
ruszyć na północ, czy się boi, na ile wierzy w słowa Heritasa Canta...
Ash uśmiechnęła się łagodnie i przetarła zaczerwienione oczy.
- Wcześniej nie chciałeś nikogo do mnie dopuścić.
Poczuł żar na policzkach.
- Nie chciałem, żebyś znów zasnęła. - Nawet w jego uszach zabrzmiało to gburowato.
- Cieszę się, że ze mną pojedziesz.
Z jej słowami noc odmieniła się po raz ostatni. Cant podszedł z miedzianą czarką. Jego oczy błysnęły niczym 
okruchy morskiego szkła, gdy powiedział do Ash:
- Połóż się na ławie. Muszę obłożyć cię ochronami.
Ash, spoglądając na Raifa, wykrzywiła usta ze strachu.
- Nie zrobię ci krzywdy - zapewnił Cant. - Tylko ja za to zapłacę.
- Ale...
- Ale co? Wolisz, żebym nic nie robił i dał stworom ze Ślepni wolną rękę? Ostatnio zawładnęły twoim 
umysłem na cztery dni. Chcesz, żeby to się powtórzyło?
Ash pokręciła głową.
- Połóż się tedy i pozwól mi zrobić, co trzeba.
Po chwili wahania Ash położyła się na ławie. Raif zauważył, że drżała. Podobnie jak Cant.
- Angus, jeśli ten młody człowiek ma zostać tu i patrzeć, to miej na niego baczenie. Nie życzę sobie, by 
miotał się i pieklił o rzeczy, których nie potrafi pojąć.
- Tak, Heritasie. - Angus przywołał Raifa do siebie. - Chłopak będzie przy mnie, bądź spokojny.
Raif nie lubił być traktowany jak dziecko. Podejrzewał, że Heritas Cant zachował się w ten sposób, żeby 
ukarać go za połamanie krzesła. Mimo wszystko podszedł do Angusa i oparł się o brzeg stołu.
Stos pacierzowy Canta miał zbyt wiele kręgów. Gdy się pochylił, żeby poluzować troczki pod szyją Ash, 
kręgi napięły cienkie płótno szaty jak sterczące ości. „Kto go połamał? - zastanowił się Raif. - Jakie 
przestępstwa karze się kołem?”
- Połóż to na języku. - Cant podał Ash suszony liść. - Zgryź go, gdy każę.
Ash wykonała polecenie. Raif wpatrywał się w nią z takim natężeniem, że początkowo nie spostrzegł, kiedy 
Cant wyjął nóż. Gdy zatrząsł się jak rażony gromem, Angus szepnął:
- Spokojnie, chłopcze.
Rozluźniając się, żeby uspokoić wuja, patrzył, jak Cant przykłada nóż do własnej ręki. Gdy ostrze 
spoczęło nad żyłą cienką i niematerialną niczym pasmo dymu, usta wyrzekały niesłyszalne słowa.
W komorze pociemniało. Powietrze stało się gęstsze, zimniejsze, trudniejsze do wyrzucenia z płuc. Woń 
miedzi i krwi zawisła jak mgła nad polem pod koniec bitwy. Raifowi zwilgotniały usta. Walcząc z mdłościami, z 
trudem przełknął ślinę.
Twarz Ash błyszczała od potu; oczy miała zamknięte, usta otwarte. Cant odsłonił jej różową szyję i pochylił 
się nad nią, związany z nią substancją, która dobywała się z ust Ash. Raif widział ją w postaci gęstego cienia, 
mieszaniny słów, powietrza i czegoś jeszcze, czego nie umiał nazwać. Światło spłynęło po ostrzu, gdy Cant 
przeciągnął nożem po skórze.
Krew była tak jasna i pełna życia, że dziw brał, iż wypływała z na wpół obumarłego, zdeformowanego ciała. 
Sącząc się po nożu, skapywała do miedzianej czarki z odgłosem, który przypominał tupot dziecięcych nóżek po 
kamiennych płytach.
- Zgryź liść - polecił Cant.
Ash zamknęła usta, poruszyła szczęką. Cant upuścił nóż i położył zdrową rękę na jej gardle. Powietrze w 
komorze poruszyło się, jakby przeciąg wpadł przez otwierane drzwi. Raif czuł, jak kruczy talizman rozgrzewa się na 
jego piersiach. Sylwetka Canta stała się mniej wyrazista, falująca, jakby patrzył na nią przez żar nad ogniskiem. Puls 
mu przyspieszył, w głowie kołatała się myśl o niebezpieczeństwie. Ash była Sięgaczem, a z tym wiązały się stare 
talenty, dawna wiedza i moc wyrastającą nad wszystko, co było mu znane. Gdyby postanowiła sprzeciwić się 
Cantowi, mogłaby go zabić.
Zerknął na Angusa i w jego oczach wyczytał, że wuj myśli o tym samym.
Ash i Cant stanowili teraz jedność, połączeni jak dwa jelenie splecione rogami. Raif zadrżał, gdy 
porównanie przypomniało mu o pewnym zdarzeniu. Trzy lata temu u podnóża łysizn natknęli się z Dreyem na 
oskubane do czysta szkielety dwóch łosi: leżały głowa przy głowie z łopatami splecionymi tak mocno, że żadna siła 
nie mogła ich rozdzielić. Przez niezliczone dni i noce byki walczyły o odzyskanie wolności, lecz w końcu, 
wyczerpane, padły na ziemię i zdechły. Tem nazwał je ofiarami rykowiska. Powiedział, że taki tragiczny koniec 
zdarza się tylko wtedy, gdy mierzą się samce o równej sile.
Krwawy dym zawisł między Ash i Cantem, gdy zaczęła parować zawartość miedzianych czarek. Twarz 
Canta poszarzała z wysiłku. Wściekle poruszał ustami, mamrocząc zaklęcia i tajemne słowa.
Raif nie mógł już na to patrzeć. Zatrzymał spojrzenie na cieniach rzucanych na ścianę. Po chwili nawet 
ich widok stał się nie do zniesienia. Czary nigdy dotąd nie wydawały mu się takie złe i sprzeczne z naturą. Po raz 
drugi tej nocy przyłapał się na tęsknym popatrywaniu na drzwi.
Tylko dzień jazdy na północ dzielił go od ziem klanów, lecz równie dobrze mogłyby one leżeć w mroźnym 
sercu dalekiego Pustkowia. Nigdy nie czuł się bardziej oderwany od znajomych mu rzeczy niż wówczas, gdy 
czekał, aż Heritas Cant zakończy swoje czary.

Rozdział 33
SHANKOWE PSY

Przebudził ją talizman. Śniła o Raifie, że błądzi w podziemnym labiryncie, nie mogąc znaleźć wyjścia, 
kiedy kamyk nacisnął na jej piersi z taką siłą, że aż zabolało. Natychmiast otworzyła oczy. Odcień mroku 
panującego w komórce powiedział jej, że nadal jest noc. Marszcząc brwi, sięgnęła pod wełnę nocnej koszuli i 
zacisnęła talizman w dłoni.
Pchnięcie.
Szybko, jakby trzymała gorący węgielek z ogniska, Effie otworzyła rękę.
Musiała wstać i opuścić swoją komórkę.
Ta myśl nie przyszła do niej w słowach; prawdę mówiąc, to wcale nie była myśl. Po prostu wiedziała, tak jak 
się poznaje porę dnia czy smak powietrza w ustach.
Spuściła nogi na podłogę. Buty czy kapcie? „Buty są cieplejsze” - podpowiedział cichy głos. „Kapcie są 
cichsze” - podsunął drugi. Effie wyciągnęła stopę w ciemność i szukała po omacku, aż palce musnęły puszystą 
miękkość wiewiórczych kapci. Ściągnęła okrycie z łóżka i narzuciła na ramiona. Nie było czasu na szukanie szala.
Nogi odmówiły jej posłuszeństwa, gdy wstała. Miała wrażenie, że zamieniły się w dwie mokre od 
deszczu gałązki, które nie mają nic wspólnego z resztą ciała i nie zamierzają dźwigać jego ciężaru. Czuła drżenie 
dolnej wargi, gdy powoli, krok po kroku, zbliżała się do ściany.
Pchnięcie.
- Przestań - szepnęła, z radością dając zajęcie dolnej wardze. - Wiem.
Myśląc, co usłyszałaby od Inigara Stoopa, gdyby się dowiedział, że rozmawiała ze swoim talizmanem, 
poczuła się lepiej. Zeszłej wiosny Rufus Pole stał się pośmiewiskiem całego okrąglaka, gdyż gadał do swoich 
owiec. Effie widziała jego owce - były czyste, zdrowe i opasłe jak deszczowe chmury - i zachichotała, gdy 
powiedział, że woli rozmawiać z nimi niż z ćwiercią ludzi w całym klanie.
Rozmyślanie o owcach podniosło ją na duchu. Nogi znów były posłuszne, gotowe do biegu. Zaciskając 
pod szyją narzutę z łóżka, ruszyła do drzwi.
Były zamknięte, oczywiście - otwarte drzwi były drugą złą rzeczą po otwartych przestrzeniach - ale Raina i 
Drey wymogli na niej, żeby nie zaciągała zasuwy. Przesuwając palce po ryglu, zastanowiła się, czy nie zamknąć się 
od środka i po prostu nie przeczekać niebezpieczeństwa, które nadciągało. Ale wiedziała, że takie rozwiązanie 
byłoby niemądre. Drzwi z łatwością można wyłamać. Oddychając płytko, pchnęła je i wyszła w nową ciemność 
czekającą po ich drugiej stronie.
Nocą w okrąglaku panował lodowaty chłód, korytarzami ciągnęły biorące się nie wiadomo skąd przeciągi, a 
wokół rozbrzmiewały dziwne odgłosy. Effie znała je dobrze. Źródłem hałasu były kamienne bloki w ścianach, 
które przesuwały się nieznacznie, gdy stygły rozdzielające je drewniane belki, a przeciągi ciągnęły z 
niewidocznych szczelin w dachu z torfu i siwego kamienia. Longhead mówił, że wiosną jaskółki wiją tam gniazda i 
przez chwilę myślała o ptakach, idąc korytarzem od drzwi swojej komórki. Zastanawiała się, co znajdują do 
jedzenia, kiedy usłyszała kroki na kamiennych schodach biegnących wprost nad jej głową. Z góry opadała aureola 
światła. Ktoś, mężczyzna, zakaszlał chrapliwie i charknął śluzem. Effie, stojąc w ciemności pod ścianą, wyciągnęła 
rękę, by znaleźć najbliższe drzwi.
Ręka znalazła szorstkie deski, gdy w polu widzenia ukazały się buty. Dziękując wszystkim Kamiennym 
Bogom - nawet Behathmusowi, który zawsze przyprawiał ją o ciarki i którego imienia nie wymawiał nikt prócz 
młociarzy - ostrożnie uchyliła drzwi i wsmyknęła się do czyjejś izby. W okrąglaku nigdy nie zamykano drzwi na 
rygle i po raz pierwszy w swym ośmioletnim życiu była z tego rada.
W komórce panowała ciemność tak gęsta, że nie widziała nawet ręki, którą zamknęła drzwi. Skądś z bliska 
dobiegało pochrapywanie. Śpiący ludzie. Nie tak dawno znała nazwiska i twarze wszystkich, którzy mieszkali 
blisko jej izdebki, ale teraz nie była pewna, kto tu śpi. Okrąglak pękał w szwach, do gniazda Blackhailów ściągnęli 
wszyscy związani z klanem, szukający ochrony przed Psim Lordem. Spali, gdzie tylko mogli. Wszędzie było ich 
pełno. Niektórzy wszczynali awantury. Ledwie w zeszłym tygodniu Anwyn Bird zbiła kopyścią żonę wieśniaka za 
to, że śmiała spędzić noc w jej kuchni. W powszechnym mniemaniu kobieta wyszła ze starcia bez szwanku; 
rozległe sińce nie były czymś, czego nie uleczyłoby parotygodniowe leżenie w łóżku.
Wciągając nosem powietrze, Effie wbiła wzrok w cienie. Po paru minutach zaczęła rozróżniać kształty: 
siennik ze skulonymi postaciami, czerwony słup podpierający strop, szereg pękatych worków zawieszonych 
wysoko, żeby zawartość nie naszła wilgocią. Słuchała szmeru oddechów i chrapania, sprawdzając, czy ludzie 
pogrążeni są w głębokim śnie. I właśnie wtedy, gdy poczuła się dość bezpiecznie, by zastanowić się nad swoim 
położeniem, pasek światła rozbłysnął pod drzwiami. Człowiek ze schodów skręcił w tę stronę!
Zesztywniała. Kroki przybliżyły się... światło pojaśniało... Potem kroki przycichły, a blask przygasł, gdy 
mężczyzna minął drzwi. Effie dopiero teraz zdała sobie sprawę, że wstrzymywała oddech, i wypuściła powietrze 
w długim westchnieniu ulgi. I w tej samej chwili usłyszała znajome zawodzenie zawiasów tak zardzewiałych od 
wilgoci, że żadna ilość oleju nie mogła ich uciszyć. Drzwi jej komórki. Oddech uwiązł jej w gardle. Talizman 
pulsował na jej piersi niczym drugie, mniejsze serce.
Przyciskając czoło do drzwi, nasłuchiwała dalszych odgłosów. Cisza. Co on tam robił? Przywołała w 
pamięci jego buty: skóra była zielonkawa, spleśniała, na noskach widniały zacieki od wody, a podeszwy 
oblepione były zaschniętym błotem z drobinami sieczki. Żaden szanujący się wojownik nie założyłby takich 
buciorów. Effie potrząsnęła głową. Nawet jednoroczny.
Jęk zawiasów powtórzył się, przepędzając z jej głowy wszelkie myśli o butach. Spięła się. Nie mogła 
oddychać. Jakby ktoś złapał ją za gardło.
Znów kroki. Kłap, klap, klap. Tak blisko, że czuła drżenie drzwi pod czołem. Zwolniły. Zatrzymały się. 
Wyobraźnia podsuwała jej najgorsze obrazy. Wiedziała, jak wyglądają buty tego mężczyzny, ale co z jego twarzą, z 
zębami? A może to jakiś potwór... Drobne, silne skurcze ściskały jej brzuch. Czy ma przebudzić śpiących? A 
może oni też są potworami?
Nagle mężczyzna znów ruszył, oddalając się z powolnością, która stanowiła kolejną torturę. Effie czekała. 
Nawet gdy kroki dawno ucichły i zastąpiły je nocne odgłosy, stała z czołem przyciśniętym do desek, z ciałem tak 
nieruchomym, że kurz osiadał na jej plecach.
Cichy chrzęst siana pod śpiącym, który zmieniał pozycję, przerwał zawieszone w czasie oczekiwanie. Effie 
oderwała głowę od drzwi i rzuciła okiem przez ramię. Przez maleńką szczelinę w dachu wsączał się strumyczek 
porannego światła. Siennik był teraz wyraźnie widoczny. Troje śpiących konkurowało o miejsce na wypchanym 
sianem materacu: chudy wieśniak ze srebrzystą brodą, ciemnowłosa kobieta o jasnych plecach i ciemnowłose 
dziecko. Effie po chwili zrozumiała, że malec nie śpi. Miał szeroko otwarte oczy i patrzył na nią z ciekawością, z 
jaką dzieci patrzą na rzeczy, które mogą, ale nie muszą być niebezpieczne.
Podnosząc palec do ust, nakazała mu zachowanie milczenia. Chłopiec był mały i chudy, dużo młodszy od 
niej. Choć normalnie nie zwróciłaby na niego uwagi, teraz wiedziała, że są ulepieni z tej samej dziecięcej gliny. 
Chłopiec też to wiedział i odpowiedział jej podobnym znakiem. Pilnowała się, żeby nie okazać ulgi. Oboje byli 
dziećmi, ale ona była starsza i choć mały wyświadczał jej przysługę, musiała zachować należny dystans.
Trwali na swoich miejscach przez dłuższy czas, patrząc na siebie w coraz jaśniejszym świetle, ani 
przyjaźnie, ani nieprzyjaźnie, czekając. Kiedy matka wyciągnęła rękę, by przez sen przytulić synka, Effie wiedziała, 
że pora odejść. Nie podobała jej się myśl o wychodzeniu za drzwi, ale rozsądek podpowiadał, że wstał świt i że nikt 
nie ośmieli się zrobić jej krzywdy w świetle dnia.
Gestem podziękowała chłopcu z powagą stosowną do jego wyczynu i wyszła.
Na korytarzu panował półmrok. Z góry napływał klekot metalowych garnków, tupot stóp, ostro 
wypowiadane rozkazy. Anwyn rządziła w kuchni, rozniecając ogień, by podgrzać wczorajszą zupę i podpłomyki. 
Effie spojrzała w stronę swojej komórki.
Pchnięcie.
Nie, lepiej na razie tam nie wracać.
Pocierając ręką czoło obolałe od przyciskania do drewna, zastanowiła się, co zrobić. Drey był w Wielkim 
Palenisku, spał blisko ognia jak inni jednoroczni. Ostatnio stał się kimś ważnym. Rory Cleet, bracia Shankowie, 
Bullhammer, Craw Bannering i wszyscy pozostali jednoroczni zwracali się do niego w sprawie dowodzenia 
wyprawami, rozsądzania sporów, pośredniczenia w rozmowach z Mace’em Blackhailem. Często nie było go w 
okrąglaku. Wyprawiał się na granice, ruszał na zwiady aż do Gnashów, przewoził wiadomości między 
Blackhailami a wypędzonymi Dhoone’ami. W zeszłym tygodniu pojechał z Mace’em Blackhailem i dwoma 
setkami pełnych wojowników, by bronić Bannenów przed siłami Psiego Lorda.
Drey powiedział, że Psi Lord chce podbić wszystkie klany zaprzysiężone Dhoone’om i umocnić swoją 
pozycję na podbitych ziemiach. Już zniósł klan Withy i zajął śmieszny mały okrąglak pocięty szybami, sztolniami 
i krecimi norami, leżący dwa dni drogi na południe od domu Dhoone. Nawet dla połączonych sił Dhoone’ow, 
Blackhailów i Bannenów obrona siedziby Bannenów nie była łatwa. Drey powiedział, że Bluddowie walczyli jak 
wcielone diabły, a sam Psi Lord szalał w pierwszym szeregu.
„Dobrze, że go nie widziałaś, Effie - wyznał po powrocie. - Dosiadał paskudnego karego konia i władał 
pospolitym orężem, a jednak nikt, kto skrzyżował z nim młot, nie przeżył, by o tym opowiedzieć. - Drżenie 
przebiegło po jego grzbiecie. Effie zapytała o przyczynę. - Wrzeszczał do nas, Effie. Wrzeszczał, że łaknie krwi 
Blackhailów”.
Ona też zadrżała. Według słów Dreya bitwa ciągnęła się długo w noc i choć zjednoczeni obrońcy mieli 
przewagę liczebną, Bluddom udało się przedrzeć przez ich szeregi i zadać straty większe, niż sami ponieśli.
Drey został ranny pod sam koniec bitwy. Mace Blackhail posłał go wraz z dwoma tuzinami młociarzy w 
pogoń za wycofującym się Psim Lordem i jego synami. Dziesięciu młociarzy poległo. Zaostrzony rąb obciążonego 
ołowiem młota przebił Dreyowi pancerz. Siła uderzenia wysadziła go z siodła i ciężko upadł na kamienistą ziemię.
Effie wciągnęła policzki. Raina powiedziała, że gdy tylko zniknie opuchlizna i sińce, szybko wydobrzeje. 
Miał złamane tylko dwa żebra.
Lekko potrząsając głową, podjęła decyzję. Postanowiła, że nie będzie szukać Dreya. Wiedziała, że 
poświęciłby jej czas niezależnie od tego, jak bardzo byłby zajęty - wszak to jej wypatrywał, gdy wracał z wypraw 
do domu i jej imię wypowiadał, modląc się co wieczór do Kamiennych Bogów -jednak nie chciała być mu 
ciężarem. Już i tak miał zbyt dużo zmartwień.
Odejście Raifa nadal sprawiało mu ból. Nigdy o tym nie wspominał, ale sama widziała, jak sztywnieje z 
gniewu, kiedy ktoś w jego obecności ośmieli się wypowiedzieć imię brata. Jednakże ostatnimi czasy trudno było 
opędzić się od opowieści o Raifie Sevrance. We wszystkich klanach aż huczało o zdarzeniu, które miało miejsce w 
Duffowym Pieczysku. Trzech Bluddów zginęło z jego ręki. Trzech, to nie do wiary! Effie zadrżała. Zwano go 
teraz Patrzącym na Umarłych.
Wspięła się po schodach do sieni. Tak bardzo chciała, żeby Raif tu był. Dreyowi nie mogła powiedzieć o 
człowieku na schodach, gdyż poszedłby prosto do Mace’a Blackhaila i tym razem naprawdę doszłoby do walki. 
Pokręciła głową. Nie wolno do tego dopuścić. Mace był złym człowiekiem. Drey przewyższał go siłą, ale ona 
dobrze wiedziała, że to nie wystarczy. Mace umiał ranić ludzi na różne sposoby. Zranił Rainę, odmienił ją. Mógł 
wypędzić Dreya z klanu albo zrobić coś jeszcze gorszego.
Uspokoiła się, przechodząc przez sień i mijając kuchnię. Powtarzała sobie, że naprawdę nie wie, czy 
Mace Blackhail ma jakiś związek z człowiekiem ze schodów, że nie może nawet być pewna, czy ten człowiek 
zamierzał ją skrzywdzić. Bojąc się kolejnego dźgnięcia kamiennego talizmanu, niecierpliwie uderzyła go piąstką. 
Nagle ogromnie zapragnęła znaleźć się w miejscu, o którym wiedziała, że będzie bezpieczne.
Stąpając na paluszkach, podeszła do bocznych drzwi wychodzących na plac. Uchyliła je, wystawiając twarz 
na uderzenie zimnego powietrza. Wirowały w nim ciężkie szare płatki, niesione silnym północnym wiatrem. 
„Kolejna burza - pomyślała, wychodząc na zewnątrz. - Trzecia w ciągu trzech dni”.
Wielkie wrota stajni były zawarte i podparte belkami, żeby wiatr ich nie otworzył. Idąc przez plac, nie 
spuszczała z nich oka. Śnieżyca przysłaniała otwartą przestrzeń pastwiska, daleki garb Klina i jeszcze dalszą linię 
horyzontu, ale dobrze wiedziała, że lepiej ich nie wypatrywać. Sama świadomość ich obecności sprawiała, że serce 
jej przyspieszało. „Do psiarni nie jest daleko - powtarzała w duchu. - Jeszcze tylko kawałek”.
Jebb Onnacre, który wżenił się do Shanków i teraz miał w swojej pieczy wszystkie konie i psy, minął ją o 
parę kroków w drodze ze stajni. Uśmiechnął się i podniósł rękę na powitanie. Effie lubiła go; był cichy, dobry dla 
zwierząt i nigdy nic jej nie mówił, gdy znajdywał ją w psiarni. Zwykle zawsze odpowiadała mu ruchem dłoni, ale 
dzisiaj spuściła głowę i udała, że go nie widzi. Zauważyła, że miał ubłocone buty. Mógł siedzieć i jeść śniadanie z 
człowiekiem ze schodów.
Zaniepokojona tą myślą, zaczęła biec wzdłuż ściany stajni do stojących na tyłach psiarni. Nim dotarła na 
miejsce, wiewiórcze kapcie zrobiły się sztywne od lodu. Otulając się kocem z posłania, ominęła dwie największe 
szopy i skręciła do stojącej za nimi niewielkiej budki. Zbudowana z kamienia na planie koła, zagrzebana głęboko w 
śniegu, wyglądała jak pomniejszona wersja okrąglaka. Mała psiarnia. Na jej widok coś ścisnęło ją w piersiach. Tak 
bardzo chciała się tu znaleźć.
Łoskot burzy jakby przycichł, gdy usłyszała psy. Jeden już zwietrzył jej zapach i ujadał jak najęty. Effie 
uśmiechnęła się szeroko. Domyśliła się, że to Czarny Nos; on zawsze jazgotał z byle powodu. Kucnęła przed 
niskimi drzwiczkami i odciągnęła zasuwkę. Zaskrzypiały zawiasy. Nie zdążyła otworzyć drzwiczek na całą 
szerokość, gdy po drugiej stronie ustawiły się wszystkie psy.
W jej sercu wezbrała radość.
- Przestańcie! Spokojnie. Żadnego gryzienia kapci. Oddajcie mi koc! Złe psiska. Niedobre psiska.
Psy witały ją w swoim ciepłym, ciemnym legowisku, energicznie merdając ogonami i liżąc ją różowymi 
jęzorami. W ich bursztynowych ślepiach płonęło zainteresowanie i uczucie.
Większość ludzi w klanie utrzymywała, że Shankowe psy są najbardziej złośliwymi, najdzikszymi, najmniej 
usłuchanymi bestiami pod słońcem. Anwyn zwała je diabelskim pomiotem, ktoś inny ogoniastymi 
niedźwiedziami. Oczywiście, od kiedy jeden z nich znalazł w śniegu żywe niemowlę, otoczyła je swego rodzaju 
legenda. Zaczęto darzyć je należnym szacunkiem... zawsze z bezpiecznej odległości. Anwyn podsyłała im przez 
Mog Wiley resztki jedzenia z kuchni, a Jenna Walker, która teraz matkowała uratowanemu maleństwu, nie 
pozwoliła powiedzieć o nich złego słowa. Orwin Shank, powszechnie uważany za najmajętniejszego człowieka w 
klanie, dał dorodne jagnię Paillemu Trotterowi w zapłatę za ułożenie o nich pieśni. Effie słyszała tę pieśń. Jej 
zdaniem nie była zbyt dobra i zbyt wiele słów rymowało się z „psami”, ale nawet ona musiała przyznać, że 
melodia brzmiała wesoło.
Przy niej psy Shanka były łagodne i skore do zabawy jak kocięta. Czasami, rzucając się na powitanie, 
zapominały, jakie są silne i raz czy dwa wróciła do okrąglaka podrapana i posiniaczona. Nigdy się tym nie 
przejmowała, a siniaki prawie wcale nie bolały.
Psy być może wyczuły jej wcześniejszy strach, ponieważ były wyjątkowo delikatne, gdy sadowiła się pod 
zamkniętymi drzwiami. Czarny Nos z przejęciem trącał jej twarz wydatnym mokrym nosem. Pani Pszczoła 
przytuliła się, dzieląc się własnym ciepłem z tą małą istotką, która przyszła z zimna. Effie pogładziła jej rdzawy 
kark. Dawno temu doszła do wniosku, że Pani Pszczoła uważa ją za jedno ze swych szczeniąt. Stary Szatan ułożył 
wielki łeb na łapach i natychmiast zasnął. Krzykacz i Zębaty tarmosiły jej kapcie, cicho posapując. Kocica 
przysiadła wyniośle z dala od wszystkich. Effie wiedziała, że raczy przyjść dopiero wtedy, gdy zwróci na nią 
uwagę.
Siedząc w psiej budzie na twardo ubitej ziemi, ciasno otoczona wszystkimi psami, wreszcie poczuła się 
bezpieczna. Talizman uspokoił się, zasnął. Myśl o człowieku na schodach przestała ją przerażać i zaczęła się 
zastanawiać, czy przypadkiem nie robi wideł z igły. Już było jej przykro z powodu lekceważenia, z jakim 
potraktowała Jebba Onnacre.
Czarny Nos nie odrywał od niej spojrzenia mądrych psich oczu, gdy inne psy mościły się do snu. Każdy 
pies postawił sobie za cel wykorzystanie jakiejś części jej ciała jako poduszki. Effie uwielbiała czuć na skórze ich 
ciężkie głowy i łapy. Przyszła nawet wyniosła i dystyngowana Kocica, zwabiona ręką wyciągniętą w jej stronę i 
cichym cmokaniem.
Effie kochała Shankowe psy. Były dobrymi psami. Trochę śmierdziały, ale Jebb Onnacre kiedyś 
powiedział, że jej zapach jest dla nich prawdopodobnie tak samo niemiły.
Przykryta ciepłym, żywym kocem psich głów i łap, zaczęła zapadać w sen. Była taka zadowolona, że nie 
pobiegła do Dreya... Psy ją ochronią.
Marzenia o psach ukołysały ją do snu.
Wrrrrr.
Warczenie psa stało się częścią snu. Ale nie chciało ucichnąć. Wkrótce dołączyły inne psy i podniosły taki 
harmider, że nie sposób było go ignorować.
Effie ocknęła się. Przez otwór w tylnej ścianie, służący do wyrzucania odchodów, wpadał snop światła. 
Musiała przyzwyczaić oczy do blasku. Rozejrzała się, jeszcze dobrze nie widząc. Sześć psów otaczało ją półkolem: 
stały ze zjeżoną sierścią, z opuszczonymi łbami, z ogonami przyciśniętymi do zadów. Widząc żółte kły i płonące 
ślepia, nagle zrozumiała, skąd się wzięły wszystkie te złe rzeczy opowiadane o Shankowych psach. Bez zmrużenia 
oka mogłyby zabić człowieka.
Gdy podniosła rękę, żeby je uspokoić, usłyszała dobiegające z zewnątrz głosy. Dwa. Podniesione, żeby 
przekrzyczeć burzę. Męski i kobiecy.
- Ta dziewucha to wiedźma. Czarownica. Cutty klnie się, że zniknęła na jego oczach. Pewnikiem poznała, 
że po nią idzie, gdy tylko zaciemnił drzwi okrąglaka. To przez ten jej talizman. Jak chcesz wiedzieć...
Effie wytężyła słuch, żeby usłyszeć coś więcej w hałasie, który tworzyło zawodzenie wiatru i warczenie 
psów. Wznosząc ręce, starała się bezgłośnie uciszyć zwierzęta. Natychmiast poznała, kto i o kim mówił. Niski, 
męski głos należał do latarniczki, Nellie Moss. Cutty, jej syn, był mniej więcej w wieku Dreya, jednak dotąd nie 
został jednorocznym. Zeszłego lata przyłapano go na kradzieży kurcząt z kurnika Merritt Ganlow, a zimą wydarzył 
się jakiś wypadek, w który zamieszane były dziewczęta Tanna. Effie miała nikłe pojęcie, o co chodziło. Ledwie 
znała Cutty’ego Mossa i była pewna, że przez większą część roku nie mieszka w okrąglaku. Przypominała sobie 
tylko jedną rzecz o nim, mianowicie, że jedno oko miał piwne, a drugie niebieskie.
- Cicho, kobieto! - Twardy męski głos uciął ostatnie słowa Nellie Moss. - Nie będę dłużej słuchać tego 
zabobonnego jazgotania. Ta Sevrance’owna jest nie bardziej opętana niż ty czy ja. Jeśli się wymknęła, to dlatego, że 
usłyszała kroki twojego nicponia.
Ciepło, jakim obdarzyły ją psy, przepadło bezpowrotnie. Zastąpił je chłód. Effie była pewna, że słyszy 
głos Mace’a. Ziębił ją przez kamienne mury psiarni jak lodowate krople deszczu.
- Cutty nie jest durniem - ostro odparła Nellie Moss. - Zrobił, co mu kazałeś.
- W takim razie będzie musiał się bardziej przyłożyć, bo nie zniosę, by ta mała suka węszyła po 
okrąglaku, wymyślała niestworzone rzeczy i wodziła za mną ślepiami zabitego ojca.
Psy z większych psiarni zaniosły się ujadaniem i wyciem, jednak wystarczyło, by Mace świsnął w 
powietrzu kawałkiem rzemienia, a zapadła cisza zmącona jedynie brzękiem metalu. Effie domyśliła się, że Mace 
przyniósł smycze, chcąc przed najsroższym uderzeniem burzy zabrać najlepsze psy do okrąglaka.
- Sumienie cię gryzie, co? - W głosie Nellie Moss pobrzmiewało zadowolenie.
- Rób, jak się umówiliśmy.
- Wszystkim byłoby łatwiej, gdyby trafiła ją strzała kapturnika... jak Shora Gormalina.
Nastąpiła szybka seria dźwięków. Tupot butów po śniegu, szelest płótna i niski, gardłowy jęk Nellie 
Moss.
- Nie radzę jeszcze raz wspominać o Shorze Gormalinie, kobieto. Czy to jasne? - Przez dłuższą 
chwilę Effie słyszała tylko wiatr i ciche, uparte warczenie Czarnego Nosa, a potem: - Pytam, czy to jasne?
Z trudem zaczerpnięty oddech.
- Tak. To jasne. Nikt ode mnie nie dowie się prawdy.
- To dobrze. - Po słowie rozbrzmiał dziwny dźwięk, jakby szybkie pstryknięcia palcami.
Effie skuliła się między psami, wstrząśnięta do głębi. Pani Pszczoła zaczęła lizać ją po uszach, jak chorego 
szczeniaka. Stary Szatan, Krzykacz i Zębaty nadal skupiały uwagę na ludziach przed budą, stojąc pysk przy pysku 
na wyprężonych łapach. Czarny Nos i Kocica, których Effie zawsze uważała za przywódców stada, czujnie 
dreptały przed drzwiami, nasłuchujące, w pogotowiu. Wszystkie poza Panią Pszczołą warczały.
Shankowe psy. Tak nazwał je Shor Gormalin. Effie pamiętała, jak się uśmiechnęła, kiedy nazwał je tak 
pierwszy raz. Shor Gormalin znał się na psach. I o niej też wiedział niemało. Jako jedyny w klanie rozumiał, 
dlaczego czasami musi uciec i schować się przed ludźmi. Powiedział nawet, że sam tak robił. Jego słowa miały 
dla niej ogromne znaczenie. Pomogły zapomnieć o niektórych złych rzeczach, które wygadywała Letty Shank i inne 
dzieci. Nie mogła aż tak bardzo się od nich różnić. Nie mogła. Przecież najlepszy fechmistrz w klanie powiedział, 
że w chłopięcych latach sam był do niej podobny.
Ból rozdarł jej piersi. Stało się coś strasznego. Ze słów Nellie Moss wynikało, że tak naprawdę Shor 
Gormalin nie został zabity przez kapturnika, a w jego śmierci maczał palce Mace Blackhail.
Effie zaczęła kołysać się na pośladkach. Poczuła się chora, okropnie chora, jakby najadła się ziemi i brudu. 
Kiedy Pani Pszczoła znów liznęła jej ucho, odepchnęła ją. „Shor Gormalin. Mace Blackhail zabił Shora Gormalina. 
Skrzywdził Rainę i...” Przestała się kołysać, gdy pewna myśl przebiła się przez inne jak kamień przez taflę lodu.
Mace zabił Shora z powodu Rainy. Shor kochał Rainę. On by ją chronił, nie dopuścił do wymuszonego 
małżeństwa. Effie teraz przypomniała sobie różne szczegóły. Shor w lot odgadywał życzenia Rainy, otaczał ją 
opieką po śmierci Dagra. Robił dla niej wszystko, co było możliwe. Przejął jej obowiązki, doglądał zapasów ziarna i 
oleju... nawet pojechał do Starego Lasu, żeby sprawdzić zastawione przez nią pułapki.
Effie miała wrażenie, że bryła lodu ciąży w jej brzuchu. Shor zajmował się Rainą od dnia, kiedy znalazł ją 
tutaj, w małej psiarni. Wezbrała w niej fala mdłości, aż zakręciło się jej w głowie. Odwróciła się od psów i 
zwymiotowała. Gdy wycierała usta grzbietem dłoni, Pani Pszczoła zaczęła zlizywać to, czego pozbył się żołądek.
- Co to? - Głos Mace’a Blackhaila nagle zabrzmiał bardzo blisko.
- Psy Shanka. Bodaj je zaraza wytłukła.
Mace Blackhail chrząknął.
- Zabieraj się stąd, kobieto. I nie przyłaź tu za mną. Ludzie mogą wyszpiegować nasze schadzki. - 
Zadzwoniły smycze. - Zajmij się swoimi sprawami.
- Cutty zaczeka do stosownej chwili. Zaczeka, aż wszystko przycichnie i dziewucha o nim zapomni, a 
wtedy zabierze ją w miejsce, z którego nie ma powrotu.
- Ma zniknąć, i to szybko.
- Cutty nie da się poganiać. Nie teraz, gdy wie, że to czarownica.
Mace Blackhail coś powiedział, ale wiatr porwał jego słowa.
- Nie musisz nas uczyć ciemnych sprawek - burknęła latarniczka.
- A ja nie potrzebuję lekcji męskiego rzemiosła od baby, która zapala pochodnie, żeby zarobić na miskę 
strawy. Precz. - Słowo zostało wypowiedziane szeptem, ale niosło się lepiej od wcześniejszych. Brzmiał w nim 
tak dobitny nakaz, że Effie odsunęła się od drzwi. Nawet psy ucichły.
Kroki oddaliły się w kierunku okrąglaka. Przez dłuższą chwilę panowała cisza, potem Mace zawołał na 
swoje psy. Zaskrzypiały drzwi, zwierzęta z ujadaniem i wyciem wypadły na śnieg. Wilgotny nos zaczął 
obwąchiwać drzwiczki małej psiarni. Potem padł rozkaz i Mace Blackhail zabrał swoje brytany.
Głęboko w psiej budzie Effie objęła kolana. Psy tworzyły wokół niej żywą barierę, jednak po raz pierwszy 
od wielu miesięcy, od kiedy tu przychodziła, nie czuła się już wśród nich bezpieczna.

Rozdział 34
FATAŁASZKI DLA DZIEWCZYNY

- Jak się czujesz? - Twarz Raifa była ponura, gdy zadawał pytanie. Wygładził ręką brzeg koca, który ją 
przykrywał.
- Chyba... dobrze. - Ash przetarła oczy. - Czuję się jakby związana w środku, jakby Heritas Cant okręcił 
sznurkiem wszystkie moje wnętrzności. - Raif nie lubił Heritasa Canta; poznała to z ust zaciśniętych w chwili, 
gdy o nim wspomniała.
- Dasz radę jechać konno?
- A mam wybór?
Nie odpowiedział. Popatrzył na nią ciemnymi oczami, potem odwrócił wzrok.
Siedzieli w pokoju, w którym Heritas Cant przyjął ich zeszłej nocy. Sądząc ze smużek szarego światła 
wpadającego przez szpary pod okiennicami, było już po południu. Ash spała na wyściełanej ławie blisko ognia. 
Nie pamiętała, jak się tu znalazła, nie wiedziała nawet, czy przyszła na własnych nogach, czy została przyniesiona. 
Ostatnim, co zachowała w pamięci, był plusk, z jakim krople krwi Canta spadały do czarki. Zadrżała. Nadal czuła w 
ustach smak strachu.
- Zostawię cię teraz - powiedział Raif. - Zjedz śniadanie. - Zmarszczył czoło. - Rano byliśmy z Angusem na 
targu. Kupiliśmy ci trochę ubrań. Są w koszyku przy stole. - Otworzył drzwi. - I czeka na ciebie kucyk.
Podniosła się z ławy.
- Kucyk?
- Tak, z górskiej rasy. Szary jak burzowa chmura.
- Sam go wybrałeś?
Raif przytaknął. Ich oczy spotkały się na chwilę.
- Nie wiąże cię żadna obietnica. Wczoraj wszystko było takie... - Potrząsnęła głową. - Nie miałam 
prawa prosić cię o pomoc - dodała.
Chłodne światło rozbłysło w oczach Raifa. Nie zrozumiała ich wyrazu. Przez chwilę chłopak wydawał się 
starszy, twardszy, jak ktoś, na czyj widok ma się ochotę przejść na drugą stronę ulicy.
- Nie cofnę obietnic wymówionych na głos czy złożonych w milczeniu. Winieniem lojalność wujowi i nie 
powiem przeciwko niemu jednego słowa, chyba że prosto w oczy. Nie będę też mówić źle o Heritasie Cancie, 
szanuję bowiem siłę jego umysłu i jestem wdzięczny za wszystko, co uczynił. Ale wiem jedno. Pomogłem ci z 
innych powodów niż oni. Mnie nie interesuje Sięgacz.
- Wiem. Dlatego wczoraj zwróciłam się do ciebie. Dlatego powiedziałam ci prawdę nad Tonią.
Raif patrzył na nią bez słowa. Po chwili odwrócił się do drzwi.
- Przepraszam - powiedziała.
Zatrzymał się.
- Za co?
Walczyła ze słowami. Dał jej tak wiele... cicho i bez żadnych korowodów.
- Za to, że pozwoliłam, byś dotknął mnie tego dnia przy Płonnej Bramie.
Raif podniósł rękę do szyi, szukając kawałka czarnego rogu, który zwał swoim talizmanem. Co dziwne, 
uśmiechnął się, i był to widok tak piękny, że Ash wstrzymała oddech.
- Jesteś godna szacunku, Asarhio March.
Nim mogła osądzić, co to za odpowiedź, drzwi zamknęły się za jego plecami. Nadal wpatrywała się w 
miejsce, które przed chwilą zajmował.
Później zaczęła przygotowywać się do wyjazdu, w przelocie chrupiąc kromki zimnego smażonego chleba i 
kwaśne zimowe jabłka. Ktoś przygotował wszystko do kąpieli, zapewne mniszka Gannet. Miała wrażenie, że 
upłynęły wieki, od kiedy ostatni raz korzystała z luksusu mydła i grzanej wody. Zrzuciła ubranie i stanęła nago w 
miedzianej wannie, rozkoszując się uczuciem, jakie powodowała gorąca para wsiąkająca w skórę. Po pewnym 
czasie wyszorowała ciało z brudu i natarła mydłem włosy, aż utworzyła się piana pachnąca owsem i zimową miętą. 
Woda szybko zrobiła się szara i przyszło jej na myśl, by poprosić Katię o zmianę kąpieli.
Wyszła z wanny, gdyż woda nagle wydała jej się zimna. Choć się spieszyła, nie mogła wytrzeć się dość 
szybko. Katia nie żyje. Odeszła. Zawisła ma szubienicy, wydana na pastwę krukom, wystawiona na widok całemu 
światu.
Penthero Iss zgotował jej taki los.
Ash wrzuciła do wanny wełniany ręcznik i patrzyła, jak pije brudną wodę. Teraz wiedziała więcej o swoim 
przybranym ojcu. Zeszłej nocy, gdy Heritas Cant mówił o Sięgaczach, o Ślepni i o żyjących tam stworzeniach, 
myślała o Issie. Wszystko, co kiedykolwiek zrobił i co jej powiedział - świadczone jej dobrodziejstwa, okazywana 
życzliwość, troska, jaką ją otaczał i pocałunki, którymi ją obdarzał - wszystko było fałszywe. Była Sięgaczem i on o 
tym wiedział. Dlatego przychodził do niej późno w nocy, dlatego przebiegle wypytywał o jej sny. Dlatego kazał 
Katii zaglądać do jej nocnika, Nożowi pilnować drzwi, a Caydisowi Zerbinie wykradać jej rzeczy.
Penthero Iss chciał mieć własnego Sięgacza.
Ash stała na środku pokoju, przyjmując do wiadomości ten okropny fakt. Gęsia skórka pokryła jej ręce i 
piersi, po chwili wstrząsnęły nią niepohamowane dreszcze. Jej przybrany ojciec planował zamknąć ją w Drzazdze i 
zatrzymać dla siebie. Już kogoś - albo coś - tam więził, a ona miała być następnym okazem w jego kolekcji.
Od kiedy wiedział, kim była? Od zawsze? Czy uratował ją tylko dlatego?
Nie miała pojęcia, jak długo tak stała, drżąc na całym ciele. Nie wiedziała nawet, czy trzęsła się ze 
złości, ze strachu czy z zimna. Słowa Heritasa Canta odmieniły jej życie. Jej wspomnienia były teraz tak brudne 
jak woda w wannie.
Suchy stuk drewna o drewno wyrwał ją z rozmyślań.
- Kto tam? - zawołała ostro, wracając do dawnych przyzwyczajeń tak łatwo, jakby nigdy nie opuściła 
Fortecy Maski.
- Heritas Cant. Muszę porozmawiać z tobą przed waszym odjazdem.
- Zaczekajcie chwilę, ubiorę się. - Jej głos był zimny jak ciało. Podeszła do stołu, gdzie leżał koszyk z 
nowymi ubraniami, i zaczęła je przeglądać. Dwaj mężczyźni kupujący fatałaszki dla dziewczyny! Skrzywiła się w 
szalonym, nabrzmiałym łzami uśmiechu, gdy zobaczyła, co jej przynieśli. Wyraźnie ją rozpieszczali. Sprawili 
jej czerwone jedwabne spódnice, śliczne haftowane bluzki i płaszcz z wełny tak miękkiej i delikatnej, jakiej 
jeszcze nie widziała. Wszystko było w jasnych, żywych kolorach: kaftanik w pawim błękicie, wstążki zielone jak 
szmaragdy, zamszowe buciki o barwie rdzy.
Śmiała się i płakała, oglądając haftowany kaftanik, prześcigający urodą najwymyślniejsze stroje dziedziczek 
widywanych w Fortecy Masce. Były też ciepłe pantofelki, chustki i śliczne wełniane mitenki, koronkowe 
kołnierze, kościane guziki i trzewiczki: wszystko, co według dwóch mężczyzn potrzebne było dziewczynie. 
Wszystko, co według nich miało się jej spodobać.
Spodobało się jej. Spodobało się jej tak bardzo, że przytuliła stroje do piersi jak żywe stworzenia. Na myśl 
o Angusie i Raifie chodzących po rynku, wybierających kolory, macających materiały, oceniających rozmiary i 
dyskutujących o fasonach roześmiała się jak dziecko. Słyszała, jak za drzwiami Heritas Cant posapuje i 
niecierpliwie stuka kosturem w podłogę.
Wybrała najprostszą wełnianą spódnicę, białą bluzkę wyszywaną w maleńkie niezapominajki i błękitny 
serdaczek. Jedynymi rzeczami, jakich nie znalazła w koszyku, były wełniane pończochy i bielizna. Wzruszyła 
ramionami. Nie można było wymagać, by o tym pomyśleli. Będzie musiała poradzić sobie z tym, co miała.
Zaczęła chować do koszyka pozostałe rzeczy. Gdy składała spódnicę z czerwonego jedwabiu, z fałd 
wysunął się mały muślinowy woreczek. Podniosła go i rozwiązała. Bielizna. Woreczek zawierał wykwintną 
bieliznę, pachnącą i przybraną kokardkami. „Angus - pomyślała od razu. - Angus pamiętał, żeby to kupić”.
Pięć minut później, ubrana i gotowa, otworzyła drzwi.
Heritas Cant nie wyglądał dobrze. Laski, na których się wspierał, trzęsły się pod jego ciężarem. Natychmiast 
opadły ją wyrzuty sumienia, że kazała mu czekać. Skoczyła mu z pomocą. Odtrącił ją i przez parę krępujących 
minut brnął w kierunku komina i sadowił się na krześle z wysokim oparciem, zrobionym, jak pomyślała, specjalnie 
dla niego.
- Zmarnowane pieniądze. - To były jego pierwsze słowa. Ash po chwili zrozumiała, że mówi o jej nowych 
ubraniach.
Nie odpowiedziała.
- Dobrze się czujesz? - Zielone oczy Canta wyłuskały z niej odpowiedź, zanim zdążyła się odezwać. Nie 
musiała przytakiwać. - To dobrze. Dobrze. Ochrony, które założyłem, są na miejscu. Czujesz je?
- Chyba tak. Coś ściska mi wnętrzności. Mam wrażenie, jakby były skrępowane sznurkami.
- W pewien sposób są. - Cant poruszył się, by poprawić nienaturalnie podkuloną prawą nogę. - Ochrony 
działają na dwa sposoby. Po pierwsze, skrywają cię przed użytkownikami magii i stworzeniami Ślepni. Ale 
pamiętaj: nawet gdyby nikt nie chciał czy nie mógł cię znaleźć, jeśli tylko zaczerpniesz swoją moc Sięgacza, to 
będzie tak, jakbyś zapaliła latarnię na najwyższej górze, przyłożyła róg do ust i zadęła. Ochrony są tylko sztuczką 
mającą na celu wyprowadzenie w pole tych, którzy nie szukają zbyt dokładnie.
Ash zmusiła się do pokiwania głową.
- Po drugie, chronią ciebie. Napięcie, jakie odczuwasz, jest po części następstwem wzniesionej przeze 
mnie bariery. Twoje ciało zostało skrępowane sznurami czarów. Okręcają one serce, wątrobę, mózg i łono, 
chroniąc narządy przed szkodą czy ingerencją. Teraz ochrony są silne, ale będą słabnąć z upływem czasu. Modlę 
się, by wytrzymały do chwili twojego przybycia do Jaskini Czarnego Lodu, ale niczego nie mogę zagwarantować. 
Możesz im dopomóc, dbając o potrzeby ciała. Jedz suto i często, śpij jak najdłużej, nie forsuj się i pilnuj, żeby 
strach nie doprowadził cię do zaczerpnięcia czarów.
- Nie jestem pewna, czy rozumiem.
- Jako Sięgacz urodziłaś się w jednym celu: żeby uczynić wyłom w murze Ślepni. Moc jest tutaj... - 
dźgnął się palcem w piersi - wewnątrz ciebie. Ciało i krew nie zdołają się jej oprzeć, kiedy zaczerpniesz i 
sięgniesz. - Spojrzenie Canta nagle nabrało twardości: zielone klejnoty w twarzy tak bladej, że mogła należeć do 
trupa. - Myślisz, że chcę cię przestraszyć, Asarhio March. Ano, może i tak. Może sam jestem przerażony. 
Żyjemy na wiekowej ziemi, na której przetrwały stare mity i moce. Przed przybyciem klanów i przed powstaniem 
miast, nawet zanim Sullowie osiedlili się w swoich grodach z lodowego drewna i kamienia, inni - nie ludzie, nie 
tacy, jakich my znamy, choć mieli ludzkie oczy i usta - budowali wielkie dwory z ziemi i kłód w sercu 
Pustkowia. Nie umiem ci powiedzieć, przez ile stuleci tam mieszkali, wiem jednak, że wymarli w ciągu 
jednego, wymordowani lub pozwani przez stworzenia Ślepni. Sullowie zwą ten okres Ben Horo, Przedczasem. 
Posiadają wiedzę o dawnych mieszkańcach i przekazują ją z pokolenia na pokolenie, choć nie łączy ich ani krew, 
ani powinowactwo. Robią to, by uczcić pamięć Dawnych, jak ich nazywają, i nie dać umrzeć strachowi przed 
Władcami Kresu.
- Dlaczego mi to mówisz?
- Ponieważ musisz wiedzieć, co leży na szali. Każdy niewyszkolony mag jest niebezpieczny. Złość, 
groza, strach: każda silna emocja może skoncentrować moc. Musisz się pilnować przed takimi uczuciami. Uderz w 
gniewie, a wraz z ciosem mogą zostać wyzwolone czary. Nie wolno ci utracić panowania. Zależy od tego nie 
tylko twoje życie.
Ash postanowiła, że nic nie powie... i nie będzie się bać.
- Gdyby było więcej czasu, pokazałbym ci coś, co Sullowie zwą Saer Rahl, Drogą Płomienia, która uczy 
panować nad emocjami i nie dać się ponosić złości czy lękowi. - Cant uśmiechnął się lekko. - Sam nigdy nie 
stosowałem się do tych nauk, ale, z drugiej strony, urodziłem się na zboczach Strzaskanych Gór i żadne 
znane mi płomienie nie płonęły zimnym ogniem.
Cant zastukał laskami w podłogę.
- Nie mam więc innego wyboru, jak posłać cię na północ jedynie z ochronami krwi. I może oboje 
powinniśmy się modlić, żeby następnym razem, gdy się spotkamy, twoja moc Sięgacza należała do przeszłości i 
żebyś nie potrzebowała lekcji samokontroli od takiego starego dziada jak ja. Wiedz jedno: wszelkie czary 
zaczerpnięte przed dotarciem do jaskini rozerwą sznury moich czarów. - Ślina trysnęła z jego ust. - Czy to 
jasne?
- Tak.
- Ochrony nie oprą się mocy Sięgacza. - Po chwili milczenia wymruczał: - Niewiele może się jej 
przeciwstawić.
Ash stała wyprostowana. Nie chciała zdradzać swoich uczuć przed tym człowiekiem.
Cant patrzył na nią przez chwilę; wzruszył ramionami.
- To wszystko, co miałem do powiedzenia. - Przystąpił do żmudnego procesu podnoszenia się na nogi.
Ash odwróciła się, żeby czuł się swobodniej. Jego oddech świszczał jak wypuszczane strzały.
Kiedy wreszcie dotarł do drzwi, zapytała:
- Skąd mój przybrany ojciec wie, że jestem Sięgaczem?
- Chcesz wiedzieć, skąd wie czy kiedy się dowiedział?
Zaskoczona jego przenikliwością, przyznała:
- Tak, chcę wiedzieć, kiedy.
Wyraz zbliżony do współczucia odmienił pomarszczoną twarz Canta.
- Proroctwa zapowiadające narodziny następnego Sięgacza były przekazywane z ust do ust od czasu, gdy 
ostatni zmarł dziesięć stuleci temu. Sam czytałem albo słyszałem wiele z nich. Jedne są fałszywe, napisane przez 
ludzi, którzy czerpią radość z oszustw i okłamywania naiwnych. Drugie są pełne tylu archaicznych zwrotów i 
metafor, że dwie osoby nie mogą zgodzić się co do ich znaczenia, i te stanowią pożywkę dla uczonych. Jeszcze 
inne, napisane w martwych dziś językach, po przetłumaczeniu tracą subtelność i sens. Nieliczne, tylko nieliczne 
mają w sobie wydźwięk prawdy. Jednym z takich proroctw jest dziecięca rymowanka, znana i powtarzana na 
Północy od wielu lat. - Cant zawahał się.
- Wyrecytuj ją.
Cant pokiwał głową. Poprawił laski, potem cichym głosem wyznań i sekretów wyszeptał:

Zrazu, by odetchnąć pod umarłą górą
Zrazu, by jałową bramą obrzucić spojrzeniem
Zrazu, by sięgać u innych, obcemu być córą
Na koniec, aby poznać swoje przeznaczenie. 

Cisza wypełniła pokój niczym zimna woda. Ash oddychała, rozmyślała i trwała w bezruchu. Cant czekał. 
Powietrze wokół nich było gęste i ciemne, przesycone wonią starych rzeczy. Ash spojrzała Cantowi w oczy, a on 
po chwili odwrócił wzrok. Nie miała ochoty rozmawiać z nim o wierszu. Została porzucona na północnym zboczu 
Zabitej Góry, pięć kroków od Płonnej, jałowej bramy, a Penthero Iss, Angus Lok i człowiek stojący przed nią 
wiedzieli, kim ona jest, zanim sama się tego dowiedziała.
Tak, Cant odpowiedział na pytanie, to, którego nie zadała. Jej przybrany ojciec wiedział od początku. Co 
roku w Spire Vanis porzucano dziesiątki dzieci, zostawiano je na progach wspaniałych dworów, na schodach 
Świątyni Kości albo u stóp posągu Therona Pengarona na Placu Czterech Modlitw. Przez ręce Issa przeszły setki 
niemowląt, on jednakże postanowił zatrzymać tylko jedno. Dziewczynkę pozostawioną za Płonną Bramą na 
śmierć.
Zamknęła oczy. Powiedziała sobie, że musi być silna.
- Idź już - rzekła do Canta. - Powiedz Angusowi, że jestem gotowa.
Cant otworzył usta, lecz nie padło z nich ani jedno słowo. Niczym sługa przywykły do wykonywania 
rozkazów, skłonił głowę i wyszedł.
Dopiero gdy drzwi się za nim zamknęły i Ash usłyszała szczęk klamki, wsparła się ręką o stół. Kiedyś 
myślała, że ojciec ją kochał.
Parę minut później, gdy Angus wszedł do pokoju, była już opanowana, a twarz nie zdradzała emocji. 
Zaskoczyła ją radość, jaką odczuła na widok szerokiego, rumianego oblicza. Angus, który zadał sobie trud 
ogolenia brody i przystrzyżenia włosów, prezentował się całkiem nieźle.
- Wyglądasz prześlicznie - powiedział. Jego bystrym oczom nie umknął żaden szczegół jej uczesania i 
stroju. - W błękicie ci do twarzy. Tak myślałem.
Zapomniała o nowych ubraniach, zapomniała nawet, że ma je na sobie. Chciała odpowiedzieć, ale z jakiegoś 
powodu zabrakło jej słów. Z uśmiechem okręciła się na pięcie, żeby pochwalić się strojem. Gdy wełniana spódnica 
furkotała wokół jej łydek, przyszło jej na myśl, że tę małą ceremonię wykonywała niezliczoną ilość razy przed 
Penthero Issem.
Angus patrzył na nią bez uśmiechu. Wydawało się, że też nie jest w nastroju do rozmowy.
- Chcę ci podziękować - zaczęła Ash - za wszystkie te śliczne rzeczy...
- Cicho - przerwał jej wcale niedelikatnie. - To nic takiego. Nic.
Nie pojmowała, skąd to szorstkie brzmienie jego głosu.
- Ruszajmy w drogę. Raif czeka z końmi. - Angus zabrał koszyk z resztą ubrań i wyszedł z pokoju.
Ash, założywszy nowy płaszcz i rękawiczki, ruszyła za Angusem. W ciemnym korytarzu spotkała mniszkę 
Gannet. Skurczona, odziana w czerń staruszka nie przywitała się, tylko zacisnęła małe, suche usta w jeszcze węższą 
linię.
Angus przytrzymał otwarte drzwi. Nadciągała burza i płatki śniegu wpadały do domu, osiadając na 
czerwonokremowym dywaniku. „Cantowi to się nie spodoba” - pomyślała Ash, w pośpiechu zapinając płaszcz.
Jej nowe buty głęboko tonęły w śniegu, gdy szła przez podwórko w stronę Raifa. Stał przy czarnej żelaznej 
furcie, trzymając Łosia, gniadego i wyrośniętego kuca o grubych nogach i silnym karku. Kuc był siwy jak Łoś, ale 
ciemniejszy i nakrapiany - nie tak elegancko umaszczony, jak powiedziałby pan Haysticks. Miał dużą głowę, trzy 
białe skarpety i wcale nie wyglądał na wiatronogiego rumaka.
Raif uśmiechnął się szeroko. Nie miał nic przeciwko zadymce. Nie drżał ani nie tupał nogami, jak większość 
ludzi w czasie brzydkiej pogody. Wskazując głową kuca, powiedział:
- Piękna, prawda?
- Tak. - Ash zatrzymała się w pewnej odległości, żeby nie spłoszyć zwierzęcia w czasie pierwszego 
spotkania. - Jak się nazywa?
- Rakieta Śnieżna. - Raif nadal szczerzył zęby.
Odpowiedziała mu nieco szalonym uśmiechem.
- Doskonałe imię. Idealne. - Zdjęła rękawiczki i podeszła do kobyłki. - Rakieta Śnieżna - powiedziała cicho, 
żeby przyciągnąć jej uwagę. Opuściła ręce i przysunęła się bliżej, żeby klacz mogła ją obwąchać. Pan 
Haysticks zawsze zwracał na to uwagę. „Koń musi wpierw obwąchać nowego jeźdźca. Jakby panienka się czuła, 
gdyby ktoś obcy podszedł i poklepał panienkę po karku?” Bardzo jej zależało, żeby Rakieta ją polubiła. Nagle 
stało się to ogromnie ważne.
Rakieta przez chwilę rozdymała chrapy i łypała okiem, wreszcie potrząsnęła łbem. Ash zerknęła na Raifa. 
Gdy pokiwał głową, pochyliła się i pogłaskała Rakietę po karku. Duże brązowe cko przyglądało się jej uważnie. 
Nim zdążyła przesunąć rękę do kłębu, Rakieta wyprężyła szyję, prosząc o pieszczotę. Serce Ash załomotało 
szybciej. Kiedy Raif podsunął jej małe zielone jabłuszko, by dała je klaczy, była o włos od zalania się łzami 
radości.
- Weź - powiedział. - Poprzedni właściciel mówił, że to jej przysmak.
Podała Rakiecie jabłko. Klacz potrząsnęła grzywą na znak, że chce być pogłaskana.
- Tak, masz w niej przyjaciółkę - powiedział Angus, przynosząc ostatnie pakunki.
Uśmiechnęła się do niego, gdy juczył konie. Śladów po psich zębach na zadzie gniadosza już nie trzeba było 
opatrywać. Z zadowoleniem zobaczyła, że są zasklepione i suche. Kiedy podniosła głowę, napotkała spojrzenie 
Heritasa Canta stojącego w drzwiach domu.
- Postaw nóżkę. - Angus pochylił się, gotów pomóc jej wsiąść na siodło.
Trochę zdenerwowana obecnością Canta, postawiła stopę na splecionych rękach Angusa i usadowiła się na 
grzbiecie Rakiety. Siodło było wygodne, a Raif przyskoczył szybko, żeby skrócić puśliska. Rakieta stała 
spokojnie, jakby spotkanie z nowym jeźdźcem w czasie burzy śnieżnej było dla niej czymś powszednim. Kiedy 
wszyscy siedli na koń, Cant zawołał z progu:
- Północna droga nie powinna być zawiana. Jedźcie nią do zmroku, a jak miniecie dwie szopy na granicy z 
klanami, skręćcie na zachód.
Angus pokiwał głową.
- Dobrze, Heritasie. Tak zrobimy. Dziękujemy, że podzieliłeś się z nami ciepłem paleniska i wiedzą. 
Bogowie pozwolą, a spotkamy się znowu przed końcem zimy.
Cant nie odpowiedział, tylko postukał laską w kamienny stopień.
- Jestem twoim dłużnikiem, Heritasie Cancie - zawołał Raif głośno, gdyż wiatr porywał słowa. - Kiedy znów 
się spotkamy, spłacę dług.
Cant potrząsnął głową.
- Nie powiększę twojego brzemienia, przybyszu z klanu, upominaniem się o zapłatę.
Ash patrzyła na twarz Raifa, gdy słuchał odpowiedzi. Zacisnął szczękę, aż zadrżały mu mięśnie 
policzków, po czym skłonił się i odwrócił głowę. Pogładziła kark Rakiety, szukając jej ciepła. Obracając kuca w 
stronę furtki, skinęła Heritasowi Cantowi na pożegnanie.
Ule Glaive różniło się od Spire Vanis. Gdy kuc truchtał ulicą, mijając kruszące się kamienice, kryte łupkiem 
dwory, zakryte wejścia do kanałów i wyloty ołowianych rur, z których buchała para, Ash zaczęła dostrzegać 
warstwy w kamieniu. Dolne, piwniczne poziomy, tylko częściowo widoczne z ulicy, zbudowane były ze starannie 
ociosanego kamienia, czarnego od sadzy i wieku. Widziała księżyce i gwiazdy wycięte na podstopnicach schodów i 
spodnich stronach łuków. Wyżej kamień był nowszy, lżejszy, łatwiejszy do obróbki. Nowsze warstwy piętrzyły się 
na starszych, budynki pękały i chyliły się pod ciężarem dodawanych pięter, wieżyczek i mostków. W dali nad 
murem kurtynowym z żelazistego kamienia wystawało pięć ołowianych kopuł Jeziornej Twierdzy. Na wieńczących 
je iglicach łopotały sztywne białe proporce z Trzema Łzami Ule Glaive - Czarną Łzą Toni, Czerwoną Łzą krwi 
Sullów i Stalową Łzą miecza Dunnessa Feya. Ash pamiętała, jak przybrany ojciec mówił jej, że Jeziorna Twierdza 
wzniesiona została wokół sadzawki czarnej wody zwanej Okiem Toni. Powiadano, że sadzawka jest głębsza od 
samego jeziora i że pływają w niej dziwne ślepe ryby.
Im bardziej zbliżali się do północnego muru Ule Glaive, tym nędzniejsze stawało się miasto. Wiele 
budynków przypominało zamieszkałe ruiny. Ash obojętnie przyglądała się zapadniętym dachom, oknom zabitym 
deskami, zamarzniętym rynsztokom. Widziała już takie rzeczy, wiedziała, co to znaczy żyć na ulicy, bez ciepła, 
strawy i bratniej duszy. W porównaniu z tamtym doświadczeniem podróż na północ wzdłuż brzegów Równiny 
Burz wydawała się fraszką.
Szybko, zanim jej myśli zdążyły wrócić do Heritasa Canta i tego, co od niego usłyszała, poklepała 
Rakietę po karku i szepnęła jej do ucha parę końskich bzdurek. Nie chciała myśleć o tym, że jest Sięgaczem. Nie 
teraz. Jeszcze nie.
Zadymka przybrała na sile, gdy zbliżyli się do Starej Sullskiej Bramy. Kopce brązowego śniegu piętrzyły się 
pod filarami, a z brony i łańcuchów zwisały rzędy sopli, wilgotnych i lśniących jak zęby potwora. Angus zsiadł 
z konia, dając znak, że ma zostać w siodle. Wyglądał spokojnie, ale widziała, że jego spojrzenie szybko skacze z 
wieży bramnej na strażników w białych kolczugach i na łuczników chodzących po murze.
Północna brama Ule Glaive, stara i pięknie rzeźbiona w miodowym kamieniu, ani stylem, ani barwą nie 
pasowała do muru, w którym była osadzona. Jej budowniczowie, inaczej niż w Spire Vanis, nie zamierzali nikogo 
olśnić rozmiarem i wspaniałością - była piękna sama w sobie, jak wejście do świętego miejsca. Relief na słupach i 
łuku przedstawiał pejzaż łagodnie nachylonych wzgórz, dolin, gęstych lasów i wąwozów, w których płynęły 
wartkie potoki.
- Ziemie klanów - mruknął Raif.
Ash odwróciła się, by na niego popatrzeć. Płatki śniegu wirowały wokół jego twarzy, posłuszne każdej 
zmianie kierunku wiatru. Wodze Łosia trzymał krótko. Przypomniała sobie, jak wyglądał, gdy napinał łuk.
- Tak - rzekł Angus. - To część terenów Dhoone’ow, Blackhailów i Bluddów. Kamień został wycięty i 
wyrzeźbiony przez budowniczych Sullów. Wszystkie ich bramy opowiadają historie o leżących za nimi ziemiach.
Raif nie zareagował na jego słowa. Ash obserwowała go, gdy dołączyli do strumyczka ludzi czekających na 
wyjście z miasta. Jego oczy już nie wróciły do bramy.
Przed nimi stała wieśniaczka z psem i ręcznym wózkiem oraz stary traper w króliczym futrze, które 
cuchnęło jak samo piekło. Dwaj strażnicy z Trzema Łzami na piersiach przepuścili ich bez większych problemów. 
Ash spodziewała się, że Angus rozluźni się po przejściu przez bramę, lecz tak się nie stało. „Czego się boi?” - 
zastanowiła się, gdy ostatni raz obejrzał się przez ramię.
Za murami miasta burza szalała na całego. Śnieg zakleił jej oczy i usta w chwili, gdy kucyk wysunął się spod 
osłony bramy. Naciągnęła lisi kaptur tak głęboko na oczy, że patrzyła na świat przez plątaninę szarej sierści. 
Północna droga, szeroka na cztery wozy, ciągnęła się przed nią prosto jak strzelił. Rozciągająca się po horyzont 
domena Ule Glaive wyglądała jak ulepiona ze śniegu. Okoliczne zagrody, przysadziste budowle za murami, maleńkie 
zwarte sioła, w których zabudowania stykały się bokami - wszystko było białe, nawet niebo. Jedynymi ciemnymi 
łatami były kominy i otwory do wypuszczania dymu na dachach niezliczonych chałup.
Angus siadł na koń i żwawo ruszył na północ.
Śnieg padał koniom w pyski przez całą drogę. Wcześnie zapadła ciemność, sunąc na południe niczym druga 
burza. Wiatr osłabł wraz ze światłem, temperatura opadła gwałtownie. Ash skuliła się w olejówce, czując mróz 
wciskający się przez każdy źle zszyty szew i każdą dziurkę. Zimno zalegało w jej piersiach jak choroba. Wydychane 
powietrze osiadało na kapturze i przemieniało się w niebieski lód. Światła przydrożnych zajazdów nęciły Ash, ale 
Angus nie chciał zarządzić popasu. Nad gościniec napływał dym pachnący pieczonym mięsem i spaloną na czarno 
cebulą. Ślinka napływała jej do ust, a żołądek burczał jak najęty. Mijały godziny, lecz Angus był niewzruszony.
Zaczęła się roztkliwiać nad bolącymi udami, zdrętwiałymi palcami, spierzchniętymi wargami i pełnym 
pęcherzem. Spojrzała w bezgwiezdne niebo i zastanowiła się, ile czasu zostało do świtu. Osądziła, że Angus chce 
jechać całą noc.
Wreszcie Raif powiedział do Angusa coś, czego nie usłyszała. Poszeptali chwilę. Angus potrząsnął głową. 
Głos Raifa opadł niebezpiecznie nisko... Ash usłyszała swoje imię. Ramiona Angusa zesztywniały na chwilę i 
rozluźniły z następnym oddechem. Zerkając na nią, powiedział:
- Dobrze, krótki popas nie zaszkodzi.
Ash starała się nie okazać ulgi.
Przejechali jeszcze kawałek, za światła pobliskich wiosek. Tutaj po obu stronach gościńca ciągnęły się 
zarośla. Skręcili ku kępie czarnych sosen, od których napływał ostry, cierpki zapach żywicy. Rakieta z 
zadowoleniem opuściła bitą drogę i co chwilę pochylała łeb, skuszona przebijającymi spod śniegu zapachami. Ash 
spojrzała ponad czubkami sosen, czekając, aż klacz podniesie głowę. Na północnym horyzoncie rysowały się 
poszarpane szczyty, ciemne cienie na tle niemal równie czarnego nieba.
- Gorzkie Wzgórza - powiedział Angus, gdy jego buty zadudniły na śniegu. - Za nimi leżą ziemie 
klanów. Po drugiej stronie mieszkają Ganmiddichowie, Bannenowie i Croserowie.
Ash poznała, że była obserwowana. Czy Angus zawsze obserwował ją tak skrupulatnie, że mógł powiedzieć, 
na czym spoczywa jej wzrok? Zsiadła z Rakiety w milczeniu, nie chcąc podejmować tematu klanów. Coś jej 
mówiło, że Raif nie byłby zadowolony.
- W pewne dni, gdy patrzy się na północny wschód, można zobaczyć światło ponad wzgórzami. 
Ganmiddichowie mają wieżę, choć nie można powiedzieć, że ją zbudowali. Blask ognia palonego na najwyższej 
kondygnacji widać na całej Północy.
Ash spojrzała na Raifa. Zeskoczył z Łosia i był zajęty oczyszczaniem jego chrapów i pyska. Jakby nie 
słyszał słów Angusa, choć głos niósł się dobrze pod osłoną sosen.
Angus zaczął sypać owies do końskich worków.
- Ostatni raz widziałem oświetloną wieżę, kiedy zmarł stary naczelnik Ork Ganmiddich. Polali kłody 
mlekiem, żeby dawały biały ogień.
Kątem oka Ash zobaczyła, że ręka Raifa opada do rożka ze srebrną przykrywką, który nosił u pasa. „Na 
znak szacunku” - pomyślała.
Może Angus także zauważył ten gest, ponieważ przestał mówić o wieży i klanach. Zajął się końmi, pojąc je 
wodą ze stopionego śniegu i podsypując ziarna.
Ash potupała nogami, żeby pozbyć się ciarek. Po jakimś czasie Raif przygotował posiłek. Składał się na 
niego chleb owsiany, który zwał „bannockiem”, kruchy biały ser, zimny czamy boczek, twarde jabłka i zwietrzałe 
piwo. Usiedli na zwalonym przez wiatr pniu sosny. Jedzenie smakowało jak najbardziej wymyślne frykasy. Angus 
dołączył do nich w połowie posiłku, z apetytem pałaszując wszystko prócz piwa.
- Nie mogę - powiedział, waląc się ręką w piersi. - Piję ciepłe piwo, zimne piwo, piwo zagęszczone 
owsianą mąką i jajami, ale nie tknę piwa bez bąbelków. Człowiek musi wyznaczyć sobie jakąś granicę.
Roześmiali się. Angus puścił w obieg swoją flaszkę, nalegając, żeby oboje łyknęli „po kropelce na 
rozgrzewkę”. Ash napiła się, choć trunek smakował jak paliwo do lampy i cuchnął martwymi drzewami.
- To brzozówka - wyjaśnił Angus, gdy oczy Ash zaszły łzami. - Wiór kory leży na dnie flaszki. 
Sprawia, że człowiek rośnie jak drzewo... a może robi się tęgi jak pień? Nie pamiętam.
Uśmiechnęła się szeroko. Trudno nie lubić Angusa Loka. Oddając flaszkę, wstała i otrzepała spódnicę ze 
śniegu.
- Rozprostuję nogi.
- Pójdę z tobą - zaproponował Raif.
Angus położył mu rękę na ramieniu.
- Myślę, że nasza lodowa dzieweczka potrzebuje ustronnego miejsca.
Raif przez chwilę miał zdziwioną minę, wreszcie spłynęło nań zrozumienie. Szybko usadowił się na pniu.
Miedziane oczy Angusa zamrugały, gdy odwrócił się do Ash.
- Idź. Będziemy tutaj, gdybyś nas potrzebowała.
Nie bardzo wiedząc, czy zaśmiać się, czy stropić, odeszła między drzewa. Angus Lok dużo wiedział o 
dziewczętach.
Znalazła krzak derenia i przykucnęła pod jego osłoną. Troczki nowego ubrania wprawiły ją w wielkie 
rozdrażnienie, a na wpół zamarznięte palce nie chciały jej słuchać. Gdy wróciła na polanę, Raif i Angus już siedzieli 
w siodłach. Worki z obrokiem i skórzane poidła zostały spakowane, a jedynymi śladami po obozowisku były 
brązowe ogryzki jabłek na śniegu.
Rakieta, ani trochę nie zmęczona, stała spokojnie, gdy Ash wspinała się na jej grzbiet. Zdecydowana nie 
zdradzić się z własnym wyczerpaniem, wyprostowała się w siodle. Angus ruszył na północ przez sosnowy zagajnik. 
Po jakimś czasie skręcili na wydeptany przez zwierzynę szlak, który prowadził na zachód. Jechali przez 
najciemniejsze godziny nocy, omijając opuszczone zagrody, zamarznięte strumienie i lasy parujące mgłą. W 
pewnej chwili Angus dał znak, by się zatrzymali.
Obracając się na wschód, stanął w strzemionach i obejrzał się na przebytą drogę. Potrząsając głową, 
powiedział:
- Zdarzało mi się kluczyć o niebo lepiej, ale tym razem musi wystarczyć. - Trącił boki gniadosza. - 
Najwyższa pora ruszyć do domu.

Rozdział 35
ZNAJDYWANIE ZGUBIONYCH RZECZY

Psy znalazły zamarznięte truchło kruka pod grubą na dwie stopy warstwą zlodzonego śniegu. Meeda 
Longwalker szukała norek dziewiętnaście mil na wschód od Serca, kiedy sfora terierów zaczęła kopać. Meeda 
polowała na norki na wysokim płaskowyżu zwanym Żebrem Starca od pięćdziesięciu lat i w chwili, gdy psy się 
ożywiły, wiedziała, że pod śniegiem znajduje się nie tylko lita skała.
Już miała je zawołać. Zmierzała na drugą stronę suchego koryta strumienia, na gęsto zadrzewionym brzegu, 
gdzie rosnące przez dziesięć tysięcy lat pokolenia wierzb i świerków rozdrobniły skałę podłoża w miękką, miałką 
glebę. Wiedziała, że mieszka tam matka z trzema młodymi. Jednakże zapał psów wskazywał, że coś wyczuły. 
Zawsze istniała szansa na znalezienie zdechłego zwierzęcia. Meeda wiedziała, że owładnięte macierzyńskim 
szaleństwem samice potrafią odgryzać samcom kończyny i genitalia. Zamarznięte i zakrwawione futro norki nie 
nadawało się na płaszcz ani na kubrak, lecz po wymyciu można było podszyć nim rękawice czy kaptur albo 
sporządzić worek na upolowaną zwierzynę. Warto było stracić trochę czasu i zadać sobie odrobinę fatygi.
Wsuwając pasek brzozowego łyka w usta odbarwione wiekiem, Meeda cofnęła się i czekała, aż psy skończą 
kopać. Teriery, wzgardzone przez myśliwych z racji niewielkiego wzrostu, małych mózgów i wąskich nozdrzy, darły 
śnieg pazurami tak ostrymi i silnymi, że nawet po pięćdziesięciu latach doświadczenia w hodowli nie pozwalała im 
zbliżać ich do twarzy. Myśliwi mieli rację: rzeczywiście miały małe mózgi. Ale ona dawno temu zrozumiała, że 
mały mózg skupiony na jednym zadaniu częściej bywa dużo lepszy od wielkiego, rozdzieranego przez wiele 
myśli.
Kiedy coś czarnego mignęło pod śniegiem, wypluła brzozowe łyko i rzuciła parę wymyślnych przekleństw 
pod adresem Pana Łowionych Stworzeń. Czerń nie była tym, czego chciała. Czerń nie była tym, co Slygo 
Toothripper obiecał wymienić na porządną parę nowych butów i metalowy grot do włóczni. Slygo chciał bieli. 
Za ciemne skórki można było dostać dwakroć tyle grotów do strzał, ile ważyły. Białe futra warte były dziesięć 
razy więcej.
- Mashi!  - zawołała, odwołując teriery od wygrzebanej jamy. Nie chciała tracić czasu na wykopywanie 
ciemnego i zakrwawionego futra.
Teriery uwielbiały wykopywać mięso, ale o wiele bardziej bały się Meedy. Pospiesznie odskoczyły od 
jamy, pozwalając pani obejrzeć swoje dzieło. Meedę otaczała sława największej żyjącej łowczyni norek w 
Racklandach. Pięćdziesiąt lat doświadczenia, jedenaście pokoleń psów, pięć tysięcy mil pokonanych piechotą i 
następnych dziesięć tysięcy przejechanych, i tylko dwadzieścia osiem dni straconych na połóg, żałobę i chorobę. 
Który mężczyzna mógł się pochwalić takim rekordem? Tego dnia jeszcze nie schowała do worka pierwszego łupu, 
więc jak zawsze była zniecierpliwiona, zła na siebie i na psy, ale wiedziała, że pewne rytuały muszą zostać 
dopełnione.
Teriery były jak dzieci: kiedy zadały sobie trud wykopania jamy, to niezależnie od tego, co się w niej 
kryło - niedawno padłe zwierzę czy choćby nawet stare, ogołocone kości - należało pochwalić je za starania. Meeda 
popatrzyła na cztery pary ciemnych gorliwych ślepi i choć nie miała na to ochoty, wyciągnęła zza pasa kostur z 
lodowego drewna.
- Co my tu mamy? - mruknęła, grzebiąc w śniegu przykrywającym ciemne ciało wielkości norki. 
Urodziła dwóch synów, ale ich imiona wypowiadała znacznie rzadziej niż te cztery słowa.
Mięśnie na karkach terierów zesztywniały. Jeden, ośmiomiesięczny szczeniak, z podniecenia spryskał śnieg 
moczem. Meeda ściągnęła brwi. Będzie musiała go tego oduczyć, ponieważ gdyby leżała tutaj piękna biała norka 
zamiast...
Kruka.
Z twarzą nagle zmarzniętą pod rysim kapturem, Meeda Longwalker odwaliła bryłę śniegu, odsłaniając 
granatowe lśnienie kruczego dzioba. „Złe wieści”. Myśl napłynęła tak szybko, jak gdyby ktoś pochylił się nad jej 
zgarbionymi plecami i wyszeptał słowa do ucha. Chciała przywołać psy i odejść z taką prędkością, na jaką tylko 
nogi pozwolą, w kierunku suchego łożyska i zalesionego brzegu. Była łowczynią norek, nikim więcej. Znaki i 
wieści to nie jej sprawa. Jednakże, choć szukała wymówek, doskonale wiedziała, że znalezienie kruka było jej 
przeznaczeniem, a zaniesienie go do domu - obowiązkiem.
Na dziś koniec z polowaniem.
Mówiąc do terierów ostrzej, niż zasługiwały, trzymała je z daleka od jamy podczas wykopywania ptaka. 
Kruk został zabity przez parę jastrzębi. Oczy miał wydziobane, a miękki czarny puch na podgardlu sztywny od 
lśniącej, zaschniętej krwi. Jastrzębie zaatakowały go w locie i gdy spadł na ziemię, siła uderzenia naderwała jego 
lewe skrzydło i wbiła żebra w serce. Meeda zaklaskała cicho językiem, odgarniając śnieg. Jastrzębie co prawda nie 
lubiły, gdy inne drapieżne ptaki naruszały granice ich terytorium, ale nieczęsto widywała efekty tak gwałtownego 
ataku. Nigdy zaś nie widziała, by zabiły kruka.
Gdy oderwała ptaka od śniegu, coś srebrnego i łuskowatego, jakby rybia skóra, błysnęło w zimowym 
świetle. Meeda Longwalker teraz wiedziała, że zły omen nie był jedyną rzeczą, jaką kruk przyniósł do 
Racklandów. Przyniósł też wiadomość.
Zdejmując grube robocze rękawice z końskiej skóry, które chroniły pokiereszowane ręce przed ostrymi 
zębami norek, osunęła się na kolana. Nim zdała sobie sprawę, co zamierza zrobić, już trzymała nóż. Do lewej nogi 
kruka przywiązany był pakiecik wielkości dziecięcego palca. Srebrzyste opakowanie sporządzono ze skóry 
szczupaka - oczy wytrawnej łowczyni zwróciły uwagę na ten szczegół, choć umysł skupiał się na czymś innym. Czy 
powinna rozwinąć pakiecik i przeczytać wiadomość?
Kruk przybył z daleka, wiedziała. Nikt w Racklandach nie używał szczupaczej skóry do przywiązywania 
wiadomości ptakom i tylko dwaj ludzie na Północnych Terytoriach używali kruków do ich przesyłania. O 
pierwszym wiedziała niewiele; należał do Dalekiej Rodziny i żył na odległym zachodnim wybrzeżu, gdzie latem 
tuczył się na tłuszczu wielkich wielorybów, a przez długie zimowe noce siedział w ziemiance i żuł focze skóry. 
Drugim człowiekiem był jej syn.
Wiadomość została wysłana do niego - innej możliwości nie było. I, sądząc ze stanu kruczej padliny, była 
już jedenaście dni spóźniona.
Meeda Longwalker odcięła zwitek. Suchy, lodowaty wiatr dawno wyssał z ptaka wszystkie płyny, jednak 
nawet teraz nie zapomniała o ostrożności łowczyni: nigdy nie należy przerywać skóry. Wiedziała, że w tej sytuacji 
to nie ma sensu, ale była za stara, żeby zmieniać przyzwyczajenia.
Zbyt stara, żeby czekać, aż syn otworzy i przeczyta wiadomość. Przeznaczona była dla niego - nie mogła 
nawet udawać, że jest inaczej - ale to jej psy wykopały ją ze śniegu. Znalezisko należało do niej. A w świecie 
myśliwych, tropicieli, traperów, łowców norek, fretek i borsuków to znaczyło, że może z nim zrobić, co tylko 
zechce.
Rękami nadzwyczaj zwinnymi mimo wieku i blizn, przecięła szczupaczą skórę w miejscu sklejenia rybim 
klejem. Kawałek białej kory, podobny do tego, który niedawno wypluła w śnieg, spadł na jej dłoń. Został 
zmiękczony śliną i zwierzęcym tłuszczem, którego nie mogła rozpoznać. Wiadomość była wypalona w drewnie.
Meeda odczytywała ją powoli przez kilka minut, choć składała się tylko z dwóch zdań. Jej ojciec był 
światłym człowiekiem, który pokładał wiarę w sens kształcenia synów i córek w piśmie, wiedzy ogólnej i historii, 
ale jak tylko sięgała pamięcią, ona wolność ciała ceniła bardziej od wolności umysłu. Jako dziecko uciekała z lekcji, 
nawet w środku zimy, gdy ojciec i jego Najwyższy Mówca zaklinali się, że ziąb w parę minut zabije delikatną 
dziewczynkę. Meeda nieodmiennie udowadniała im, że nie mają racji, choć teraz, na starość, zdejmował ją 
umiarkowany wstyd na myśl o takiej samowoli i nieposłuszeństwie. Najwyższy Mówca, w przeciwieństwie do ojca, 
żył jeszcze. Był najstarszym człowiekiem w Racklandach, pod względem mocy ustępującym tylko jej synowi. Nie 
miał oczu, lecz nawet w tym wieku starała się unikać jego ślepego spojrzenia.
Drżąc, złożyła wiadomość i wsunęła ją do kieszonki po spodniej stronie pasa. Teriery, przekonane, że sięga 
do worka z nagrodami, zaczęły szczekać i plątać się jej pod nogami. Potrząsnęła głową. Żadnego poczęstunku. Nie 
dzisiaj.
- Mis!  - powiedziała. Do domu.
Dziewiętnaście mil, które dzieliły ją od Serca Sullów, Meeda Longwalker pokonała krokiem ani 
szybszym, ani wolniejszym niż zwykle, choć droga kosztowała ją więcej niż wszystkie inne w życiu. Gdy ścieżka 
wzniosła się z dna doliny i nad Ogniami Serca ukazały się białe kredowe urwiska, dostrzegła w dali dwóch 
konnych.
Ark Veinsplitter i Mai Naysayer.
Dalecy Jeźdźcy wracający z wyprawy, w którą posłał ich jej syn pod koniec wiosny. Meeda opuściła rękę do 
pasa, macając palcami wiadomość. Dwaj mężczyźni jeszcze tego nie wiedzieli, ale ledwie wystarczy im czasu na 
puszczenie krwi koniom i przyczernienie rąk w popiołach Ogni Serca. Będą musieli ruszyć na północ. Meeda 
Longwalker, Córka Sullów, słuchała nauk ojca dość długo, by wiedzieć, że Dalecy Jeźdźcy posłuszni są 
milczącym wezwaniom bogów.

***
Jechali na wschód przez całą noc i większą część dnia. O świcie spadło jeszcze więcej śniegu, podrywanego 
przez niski, porywisty wiatr, który dmuchał ze wszystkich stron - trudno było się przed nim osłonić. Im dalej 
odsuwali się od Ule Glaive, tym bardziej pusta stawała się okolica. Rzadko napotykali wioski ukryte wśród zwałów 
kamieni, zamarzniętych bajor i wysokich, milczących drzew. Raif nazywał te rozległe leśne skupiska tajgą. 
Powiedział, że podobnie wygląda większa część ziem klanów.
Wieczorem drugiego dnia rozbili obóz niedaleko maleńkiego sioła, które szczyciło się piwiarnią, kuźnią i 
starym murem zaporowym, chroniącym zagrody i pastwiska przed zwałami śniegu i błota z Gorzkich Wzgórz. Para 
owiec z jagniętami w kojcu na pobliskim stoku dotrzymywała im towarzystwa w ciągu nocy.
Angus zarządził pobudkę. Panował jeszcze mrok, ale wstęga światła na południowowschodnim widnokręgu 
zapowiadała dzień. Ash spała na miękkim spiętrzonym śniegu, otulona w dwie warstwy olejówek, w masce z 
natłuszczonego płótna na twarzy. Tutaj łatwo było o odmrożenia i w nocy czuła ręce, które przez tkaninę 
obmacywały jej nos i policzki. Angus oglądał jej twarz - szorstkie palce szukały zesztywniałej czy zmarzniętej 
skóry. Raif sypnął koniom obroku, potem przygotował śniadanie. Chleb, który wczoraj był miękki i puszysty, 
dzisiaj miał w środku kryształki lodu.
Podczas gdy ona z Raifem napełniała bukłaki śniegiem, Angus wybrał się na wzgórze i rozejrzał po okolicy. 
Wreszcie poznała przyczynę jego czujności: nie chciał, by nieproszeni goście przybyli za nim do domu.
Nie ufał Heritasowi Cantowi, nie do końca. Dobrze pamiętała, jak przytakiwał, gdy starzec radził jechać 
na północ, a potem zakręcić na zachód. Jednak wcale nie miał zamiaru tak robić. Gdy tylko osądził, że jest 
bezpieczny, pospieszył na wschód. „Wstąpimy na chwilkę - powiedział wczoraj wieczorem. - Stracimy tylko trzy 
dni, dzień w jedną stronę, dzień z powrotem i jeden w środku na porządny odpoczynek pod bezpiecznym 
dachem oraz wysłuchanie litanii narzekań ze strony mojej pani małżonki”.
Nie próbowała kwestionować jego decyzji. Nie mogła się sprzeciwić spotkaniu z rodziną - no bo jakże? Dla 
niej rodzina była czymś nieznanym, nic a nic nie wiedziała o ojcach i córkach, o kuzynach i ciotkach. Ochrony 
Canta wytrzymają kilka dodatkowych dni. Muszą.
Nocą przeciągnęła burza i śnieg jeszcze nie osiadł. Droga była trudna, ale przed południem słońce wychyliło 
się zza chmur, rozpalając ognie w błękitnych kryształkach. Wędrowcom poprawiły się humory. Angus nucił coś 
pod nosem; Ash poznała piosnkę o  borsuku w norze. Raif milczał, ale już nie zaciskał kurczowo rąk na 
wodzach i często pochylał się, żeby poklepać Łosia po karku i szepnąć mu parę końskich słówek. Patrząc na 
mężczyzn podekscytowanych powrotem do domu, była coraz bardziej zdenerwowana. Jej żołądek kurczył się na 
myśl o córkach Angusa.
- Raif - zagadnął Angus, gdy na horyzoncie ukazały się zaśnieżone dachy wioski - nie wyjąłbyś swojego 
pożyczonego łuku i nie ustrzelił czegoś w sam raz do garnka Darry? Moja czcigodna małżonka gotowa wyrwać mi 
ścięgna i zrobić z nich procę, jeśli sprowadzę gości, a nie przyniosę prowiantu.
Mięśnie na szyi Raifa napięły się i Ash pomyślała, że zaraz odmówi. Po chwili jednak sięgnął do zadu Łosia 
i wyciągnął łuk z łubi. Łuk był jedną z niewielu rzeczy, które nie przepadły przy jeziorze. Był piękny, sporządzony 
z rogu i drewna, wygładzony tak, że aż błyszczał. Raif zdjął rękawice, żeby założyć cięciwę. Pracował szybko, 
wiążąc pętelki, ogrzewając nawoskowaną cięciwę, pocierając zginane łęczysko. W kołczanie tkwiło teraz dwanaście 
prostych, dobrze wyważonych strzał. Raif wyjął jedną i przyłożył do majdana.
Coś w jego twarzy zmieniło się, gdy lustrował otoczenie w poszukiwaniu zwierzyny. Ash widziała tylko 
czarne sosny, świerki, kępy trawy i śnieg, jednak jego oczy skupiły się w jednym miejscu i  po chwili przesunęły, 
jakby śledząc niewidzialne zwierzęta. Mijały minuty. Angus zajął się czyszczeniem paznokci czubkiem noża. 
Ash nie mogła oderwać spojrzenia od Raifa. Z łukiem w ręce stawał się jakiś inny, stawał się... Mimo wysiłków nie 
umiała ubrać tego w słowa.
Trzask. Łuk odprężył się i zawibrował, podczas gdy ręka Raifa chłonęła siłę odrzutu. Ash spojrzała w stronę, 
w którą poszybowała strzała. Panowała cisza, żadne zwierzę nie pisnęło z bólu czy ze strachu. Dziwny smak, jakby 
siarki czy miedzi, wypełnił jej nos i usta. Zniknął, nim zdążyła przełknąć ślinę.
Angus, który, jak przypuszczała, wcale nie był zainteresowany czyszczeniem paznokci, skierował gniadego 
w ślad za strzałą. Gdy śnieg wystrzelił spod kopyt, Raif wypuścił drugi pocisk.
- Dwie pardwy powinny wystarczyć - mruknął po chwili.
Nie wiedziała, co powiedzieć. Szybko pokiwała głową.
Odwrócił się w jej stronę. Wyraźnie widziała różową, świeżo zagojoną bliznę na jego prawej dłoni.
- Wyglądasz na przestraszoną.
Spróbowała się uśmiechnąć, bez większego powodzenia.
- Już wcześniej widziałam, jak strzelasz.
- To nie jest odpowiedź.
Miał rację, wiedziała. Spojrzała w jego oczy. Były ciemne, choć wpadało w nie słońce. Zdobyła się na 
uśmiech i zapytała:
- Obawiasz się mnie?
Uśmiech Raifa rodził się powoli, ale kiedy wreszcie się pojawił, ogrzał jej serce.
- Jeszcze nie.
Powrót Angusa z ustrzelonymi pardwami przerwał tę chwilę obopólnego zrozumienia. Choć trwała krótko, 
wystarczyła. Odjechali od siebie, gdy Lok podniósł nad głowę dwa tłuste ptaki i zawołał:
- Dziś będę spać w szerokim łożu!
Oboje wybuchnęli śmiechem.
Reszta drogi minęła jak z bicza strzelił. Podróż umilali sobie pogawędkami. Ash zdziwiła się, że Raif dotąd 
nie był w zagrodzie Loka ani nie poznał jego córek. Zapytała Angusa, dlaczego nie zabrał dziewcząt do klanu 
Blackhail, żeby zaznajomiły się z kuzynami, lecz on wykręcił się żartem. Wystarczy, że wydał siostrę za 
wojownika z Północy; nie miał zamiaru w ten sam sposób utracić swoich trzech córek. Ash roześmiała się razem 
z Raifem, choć zaczynała zachodzić w głowę, czego Angus się boi. Dlaczego tak pilnie ukrywał rodzinę przed 
światem?
W południe zbliżyli się do wioski, która wcześniej majaczyła na horyzoncie. Gleba tutaj była twarda, 
nadająca się tylko do dźwigania kamiennych ścian i pod wypas owiec. Na północy piętrzyły się Gorzkie Wzgórza, 
z których nadciągały wichry świszczące w szarej trawie, nie wiadomo jakim cudem wystającej spod śniegu. Na 
stokach czerniły się chałupy hodowców owiec. Powietrze pachniało dymem drzewnym, gnojem i mokrym 
drewnem. Rozpięty na wzgórzach naszyjnik zamarzniętych stawów przypominał o dawno stopionych lodowcach.
Wioska składała się z domostw z kamienia uszczelnionego smołą, stojących wzdłuż dwóch krzyżujących się 
ulic. Ash poznała, że właściciele dumni są ze swoich siedzib, ponieważ obejścia były schludnie wysprzątane, a 
okiennice i drzwi zadbane. Podobnie jak gniady, ta wioska też miała swoje imię, lecz Angus wolał go nie 
zdradzać.
Wolał też nie zbliżać się zbytnio do zabudowań i prowadził swoich towarzyszy drożynami, szlakami do 
pędzenia owiec i suchymi korytami strumieni, co najmniej trzy razy zbaczając z obranej trasy. Nim stanęli na brzegu 
zielonkawej rzeki, Ash straciła poczucie kierunku i nawet gdyby jej życie od tego zależało, nie umiałaby wskazać 
drogi do wioski. Jadąc z biegiem rzeki przez mniej więcej godzinę, dotarli do lasu wielkich, starych drzew. 
Strzeliste wiązy, lipy i czarne dęby otoczyły ich niby wojsko. Wiatr ucichł i tylko trzask ściółki pod końskimi 
kopytami mącił głęboką ciszę.
Ash ostatnia wypatrzyła zagrodę. Las nie zrzedł, tylko skończył się, jak nożem uciął. W jednej chwili jechali 
w głębokim zielonym cieniu stuletnich dębów, a w następnej drzewa zostały za nimi. Blask słońca zalał jej oczy. 
Raif odetchnął urywanie. Angus szepnął jedno słowo:
- Mis. 
Ćwierć mili przed nimi widniała zagroda Loków, stojąca na spłachetku ornej ziemi i ocieniona przez biały 
wiąz, wysoki i stateczny jak wieża. Dach domu kryty był szarym łupkiem, a ściany wzniesiono z bladożółtego 
kamienia. Na środku frontowej ściany znajdowały się niskie drzwi z miodowej dębiny, niedawno nasmarowane 
żywicą. Do głównego domostwa łukiem przylegały przybudówki, szopy i zadaszenia.
Drzwi stanęły otworem. Na ścieżkę wyszła kobieta... nie, dziewczyna w niebieskiej wełnianej sukience z 
białym kołnierzykiem i w mocnych roboczych trzewikach. Kasztanowe włosy spływały jej do pasa.
- Mamo! Beth! - zawołała głosem wysokim i uradowanym.
Angus hałaśliwie wciągnął powietrze i zeskoczył z konia. Ash zerknęła na Raifa, przekonana, że zrobi to 
samo, lecz on rzucił jej spojrzenie mówiące: „Zostanę z tobą”. Była zaskoczona ulgą, jaka ją ogarnęła.
Jeszcze dwie osoby pojawiły się w drzwiach, kobieta o ciemnozłotych włosach i dziewczynka w wieku 
sześciu lub siedmiu lat, ubrana w prosty strój podobny do siostrzanego. Kobieta trzymała coś w ramionach i Ash 
dopiero po chwili poznała, że to małe dziecko. Dwie dziewczyny popędziły ścieżką, nawołując ojca. Kobieta 
czekała w progu, patrząc na przybyłych. Ash widziała, jak jej oczy przesuwają się z męża na Raifa i na nią. 
Zadrżała pod wpływem tego badawczego spojrzenia.
Angus Lok wbiegł na ścieżkę i pospieszył na spotkanie córek. Zamknął je w niedźwiedzim uścisku, 
poderwał z ziemi i okręcił dokoła, nazywając „najmilszymi pod słońcem pannami”.
Musiała odwrócić głowę.
Raif, który tymczasem złapał wodze gniadego, zaklaskał językiem, nakłaniając trzy wierzchowce do 
postąpienia do przodu. Rakieta ruszyła bez przyzwolenia. Ash chciała ją zatrzymać, lecz po chwili zastanowienia 
zmieniła zamiar. „Wszak to rodzina Angusa - powiedziała sobie w duchu. - Nie będę robić zamieszania z byle 
powodu”.
Pożałowała tylko, że Angus ma same córki, ani jednego syna.
Angus postawił dziewczyny na ziemi, a one odstąpiły od niego, żeby mógł przywitać się z matką. Angus 
zdjął rękawice, ściągnął kaptur i spojrzał na żonę. Z pociemniałymi oczami czekał, aż go przywoła. Zaprosiła go 
półuśmiechem i nagle dzieląca ich przestrzeń skurczyła się w nicość, gdy Angus ruszył do drzwi.
Ash wtedy się domyśliła, że łgał w żywe oczy, mówiąc o swojej żonie. Wszystkie te niby pogróżki, 
wszystkie te historie o jej surowości były wyssane z palca.
Odwróciła głowę i napotkała spojrzenie najstarszej z córek. Była piękna, z piwnymi oczami i skórą, 
która lśniła zdrowiem. Gdy dziewczyna na nią patrzyła, młodsza siostra złapała ją za rękę. Niby drobiazg, ale 
dziewczęta nawet na siebie nie spojrzały, gdy ich ręce powędrowały ku sobie i złączyły się w uścisku.
- Darro, przywiodłem gości. - Głos Angusa położył kres tej wzajemnej obserwacji. Trzymając żonę za 
rękę, pociągnął ją z przyzby na dróżkę. - Raif przebył szmat drogi, żeby cię zobaczyć. Przyniósł dwie dorodne 
pardwy.
Słysząc, że Raif zsiada z konia, Ash poszła w jego ślady. Jej oczy ani na chwilę nie odrywały się od żony 
Angusa.
Sukienka Darry Lok była skromna, wełniana, bez żadnych ozdób, a włosy upięte starannie, ale 
niewyszukanie - Ash wiedziała, że taka fryzura wymaga ledwie paru minut zachodu. Gdy ciemnoniebieskie oczy 
spoczęły na Raifie, pani domu opuściła na ziemię najmłodszą córkę. Mała blondyneczka podreptała prosto do 
Angusa, brnąc uparcie przez śnieg i głośno wołając: „Tata!” Angus porwał ją w ramiona i podrzucił w powietrze jak 
woreczek ziarna. Dziecko zapiszczało z uciechy. Śmiejąc się na całe gardło, wołało:
- Jeszcze!
Darra znów spojrzała na Raifa.
- Tata odszedł - szepnął chłopak.
- Wiem - mruknęła. - Wiem. - Ash poznała, że Darra chce go przytulić, on jednak stał nieporuszenie, więc 
tylko sięgnęła do jego rękawa. - Tem był dobrym człowiekiem. Nigdy nie spotkałam nikogo bardziej uczciwego i 
szlachetnego.
Raif pokiwał głową.
Darra uśmiechnęła się.
- A jak on umiał tańczyć... bogowie, jak on pląsał...
Raif odwrócił się bez słowa.
Ręka Darry zawisła w powietrzu.
- Cassy, Beth! - zawołał Angus. - Otwórzcie stodołę. - Wyciągnął ku nim najmłodszą córeczkę. - I weźcie z 
sobą Małą Moo. Żwawo.
Średnia córka wydęła wargi.
- Ale, ojcze, chcemy się poznać z tą panną o srebrzystych włosach...
- Później.
W głosie ojca pobrzmiewało coś takiego, że dziewczęta zesztywniały. Najstarsza wzięła Małą Moo z jego 
ramion i siostry razem odeszły. Ash patrzyła, jak nikną za węgłem, a zazdrość zakłuła ją w sercu. Kiedy odwróciła 
głowę, napotkała spojrzenie Dany Lok.
Angus złapał żonę za rękę i podprowadził ją do niej.
- Darro, to Ash ze Spire Vanis. Zabieramy ją na północ.
Twarz Darry była blada i gładka jak wosk. Kobieta zadrżała, jakby z przejmującego zimna lub 
wielkiego strachu.
Ash nie pojmowała, o co chodzi. Przestraszyły ją wielkie oczy Darry, wpatrujące się w nią intensywnie, 
wyraziste, lecz nieodgadnione. Zerknęła przez ramię na Raifa, lecz stał teraz kawałek za nią, zajmując się końmi.
- Ash. - Zdawało się, że Darra smakuje wypowiadane imię. - Witamy w naszych progach.
Nie wiedziała, co zrobić. Nie był to czas najlepszy na uśmiechy.
Darra Lok sprawiała wrażenie zagniewanej. Słowa powitania ledwie przeszły jej przez usta.
- Dziękuję - powiedziała. - Cieszę się, że tu jestem. Darra Lok nerwowo machnęła rękami, otrzepując z 
fartucha nie istniejące pyłki.
Angus ustawił się między nimi, kładąc ręce na ich ramionach.
- Moje panie, najwyższy czas wejść do domu i posilić się przy ogniu piwną polewką.
Ash nie wiedziała, co to jest piwna polewka. Nagle wszystko straciło sens. Czy Darra wiedziała, że ona jest 
Sięgaczem? Co ujrzała w oczach starszej kobiety - strach czy coś innego?
Angus ujął je obie pod ręce, gdy szli ku domowi. Za nimi Raif prowadził konie. Kiedy najstarsza córka 
wróciła ze stodoły, niosąc derki i worki z obrokiem, zwrócił się do niej po imieniu: Cassy. Ash nigdy się nie 
dowiedziała, co ci dwoje sobie powiedzieli, czy podali sobie ręce, czy się objęli lub ucałowali, gdyż weszła do 
ciepłego, przytulnego wnętrza, zostawiając ich na śniegu.
W krótkim czasie, który potrzebny był na dojście do drzwi, Darra odzyskała panowanie. W domu, gdy 
odwróciła się do Ash, każąc jej zdjąć płaszcz i usiąść blisko ognia, wyglądała i zachowywała się jak zupełnie inna 
kobieta. Uśmiechając się łagodnie, pomogła Ash rozpiąć płaszcz, jej palce zwinne radziły sobie z haczykami i 
pętelkami. Angus zatrzymał się w progu, patrząc na nie z nieodgadnionym wyrazem spalonej od śniegu 
twarzy.
- Nie stój tak, Angusie Loku - powiedziała jego żona. - Dorzuć do ognia i przynieś mi ten ciężki żelazny 
kociołek, ten do grzania wody na kąpiel. Och, i może napełnisz go za jedną drogą.
Angus uśmiechnął się do Ash.
- Mówiłem ci, że to sekutnica. - Pochrząkując i strojąc miny jak człowiek, który jest niewymownie 
szczęśliwy, chociaż udaje, że jest wręcz przeciwnie, zajął się poruczonym zadaniem.
Ash rozejrzała się po przestronnej wiejskiej kuchni. Nagie kamienne ściany połyskiwały w blasku ognia jak 
stary pergamin. Podłoga z niebieskawego łupku zarzucona była podniszczonymi chodnikami wszelkich rozmiarów, 
kształtów i grubości; najstarszy, który wyglądał na wyliniałe lisie futro, leżał jak wierny pies przed paleniskiem. 
Nad kominem wielkim niczym stodoła na metalowych hakach wisiał arsenał noży, tarek, szpikulców, widelców, 
kleszczy do łupania orzechów i kości. Nad żarem na różnych wysokościach wisiały ruszty, a w samym środku 
płomieni leżał poczerniały kamień do podgrzewania.
Było to miejsce nie oszczędzane, ale zadbane. Wielki brzozowy stół na środku pomieszczenia aż błyszczał, 
wyszorowany do surowego drewna, a stojące wokół niego krzesła nosiły ślady częstych napraw - w jednym 
wymieniono nogę, w drugim rozpórkę, w jeszcze innym kawałek siedziska.
- Siadaj - powiedziała Darra, wieszając płaszcz na oparciu krzesła, żeby porządnie wysechł. - Zagrzeję 
trochę polewki.
Ash siadła na stołeczku, który okazał się całkiem wygodny. Patrzyła, jak Darra leje do dzbanka pieniste 
bursztynowe piwo, potem zagęszcza je garścią owsianej mąki.
- Przepraszam, jeśli moje przybycie sprawiło pani kłopot.
Nie przerywając pracy, Darra odparła:
- Nie, Ash. To ja powinnam cię przeprosić. Zgotowałam ci marne powitanie. Ja... ty... - zmagała się ze 
słowami. - Angus nieczęsto sprowadza nam gości.
Ash była pewna, że chciała powiedzieć coś innego, ale nim miała okazję zapytać, do kuchni wpadł 
Raif z trzema córkami Angusa.
- Patrz, mamo! - zawołała średnia. - Raif ustrzelił dwie pardwy na psich równinach. Mówi, że leciały 
szybko jak orły. Obiecał, że nauczy mnie tak strzelać.
Raif uśmiechnął się taktownie. Było jasne, że nic takiego nie mówił.
- Cicho, dzieci - powiedziała Darra. - Raif, chodź, ogrzej się przy ogniu. Niestety, nie mamy tutaj 
ciemnego piwa, tylko polewkę.
- Założę się, że jest pyszna.
- Nie wątpię - wtrącił Angus, wchodząc do kuchni z wielkim saganem pełnym wody. - Czarne piwo 
Tema ani chybi spaliło ci podniebienie i na całe życie zepsuło zmysł smaku.
- Przydawało się latem do odpędzania much - powiedział Raif.
- A także niewiast i dziewcząt!
Wszyscy wybuchnęli śmiechem. Ash domyśliła się, że piwo Tema słynęło z paskudnego smaku. 
Uśmiechnęła się, potem dołączyła do ogólnego śmiechu. Dobrze było dowiedzieć się czegoś drobnego i 
swojskiego o życiu Raifa w klanie.
- Ojcze. - Średnia córka wymówiła słowo w taki sposób, że zabrzmiało jak surowy wyrzut. Jej duże 
szaroniebieskie oczy łypnęły w jej stronę. - Jeszcze nie poznałyśmy naszego gościa.
Ash oblała się rumieńcem. Cassy rzuciła jej przepraszające spojrzenie: „Czasami moja siostra zachowuje 
się jak cielę”.
Angus zrobił marsową minę. Ustawił żelazny garnek na kamieniu w palenisku, przysłaniając płomienie. W 
kuchni pociemniało. Odwrócił się i powiódł wzrokiem po córkach, które stały rzędem przy drzwiach, od 
najmniejszej do najwyższej. Po chwili warknął na nie jak stare, zagniewane wilczysko. Mała Moo odpowiedziała 
mu warknięciem, naśladując go doskonale. Starszym dziewczętom mimo usilnych starań nie udało się zachować 
powagi.
- Ach, te córki! - poskarżył się Angus nie wiadomo komu. - Kto chciałby je mieć?
- Wrrrr - warknęła Mała Moo. Naprawdę była w tym dobra.
- Już dobrze! Dobrze! Poddaję się! - Potrząsając głową, odwrócił się do Ash. - Ash, oto moje córy. 
Casilyn, najstarsza, bliska wiekiem tobie i Raifowi. Beth... - Angus teatralnie spiorunował wzrokiem średnią 
córkę - rzecznik rodziny. I Maribel...
- Warcząca wilczyca - dopowiedziała Beth bez namysłu, jak robią to tylko dzieci.
Angus niemal przewrócił się ze śmiechu.
- Nasze maleństwo.
- Moo! Moo! - poprawiła z miejsca Mała Moo.
- Zgadza się. Moja najmłodsza latorośl z sobie tylko wiadomych powodów jest posłuszna tylko wtedy, 
gdy nazwie sie ją Małą Moo.
- Moo! Moo! - powtórzyła Mała Moo wyraźnie zadowolona, że sprawa jej imienia została wyklarowana.
Ash uśmiechnęła się nieśmiało do trzech dziewcząt. Cassy odpowiedziała uśmiechem, Beth dygnęła 
dwornie, w kluczowym momencie tracąc równowagę i osuwając się z hukiem na drzwi, a Mała Moo 
zaszczebiotała, po czym warknęła i na wszelki wypadek jeszcze parę razy powtórzyła:
- Moo! Moo!
- Dziewczęta - podjął Angus - to jest Ash. Podróżuje ze mną i z Raifem. Dziś wieczór będzie naszym 
wyjątkowym gościem i tak też musi być traktowana. Zrozumiano? - Dziewczęta pokiwały głowami. - To dobrze.
- Tato, czy Ash może spać ze mną i Beth? - Cassy podniosła piwne oczy i spojrzała na nią. - Jeśli chcesz...
Ash pokiwała głową. Cassy była niemal jej wzrostu, ale krąglejsza, z wyraźnie zarysowanymi biodrami i 
piersiami. Włosy miała przepiękne, raz rudawe, raz złociste, gęste, falujące i pełne światła. Ash przez krótką chwilę 
myślała o Katii, o jej kędzierzawej ciemnej czuprynie, której nie mogły ujarzmić żadne spinki. Szybko odgrodziła 
się od ponurych wspomnień.
- Cassy, może zabierzesz Ash do swojej izdebki? - Darra nalała do drewnianych garnuszków gorącej, 
zawiesistej polewki. - Pomóż jej w kąpieli i przy zmianie ubrania, jeśli będzie chciała. Ma za sobą ciężką drogę i 
może zechce odpocząć przed kolacją.
Ash podziękowała jej spojrzeniem. Spotkanie z rodziną Angusa wyczerpało ją emocjonalnie.
- Ja też mogę iść? - Drobna różowa buźka Beth aż promieniała ochotą. - Pomogę jej z ubraniem i 
włosami.
- Nie - sprzeciwiła się Darra. - Tylko Cassy.
- Ale...
- Żadnych ale. Możesz pójść później, gdy Ash wypocznie.
Beth zamknęła usta. Jej dolna warga drżała.
Po chwili w kuchni zrobiło się tak cicho, że Ash słyszała syk, z jakim paliły się zanieczyszczenia w 
polanach.
Raif wstał i wyciągnął rękę do Beth.
- Co powiesz na poszatkowanie paru drewienek? Do zachodu słońca będziesz trafiać w sam środek tarczy.
Ash popatrzyła na niego z uczuciem. Postąpił jak ktoś, kto wie, co to znaczy mieć siostry i braci.
Z wysokim, uradowanym piskiem Beth podbiegła do niego i uściskała mocno. Razem wyszli z domu. 
Beth już w progu zasypała Raifa gradem pytań o łuki, strzały, pardwy i pannę o srebrzystych włosach.
Angus i Darra wymienili spojrzenia. Angus założył grube rękawice z owczej skóry i zdjął z paleniska 
gorący już garnek.
- Chodźcie za mną - powiedział do starszych dziewcząt.
Zaprowadził je po schodach do maleńkiej, dziwnie nieforemnej izby. Postawił na podłodze żelazną 
wanienkę, zapalił lampę olejną i wyszedł. Ash zauważyła, że po drodze musnął palcami policzek córki.
- Chcesz się teraz umyć czy wolisz najpierw odpocząć? - Cassy machnęła ręką w stronę dwóch kanciastych 
prycz pod ścianami. Izdebka była skromnie urządzona: gołe ściany, na podłodze plecionka z sitowia i stół, 
pierwotnie przeznaczony do robót stolarskich, o czym świadczyły łebki wbitych gwoździ, nacięcia piłą i wgłębienia 
po dłucie.
- Przykro mi, że tu tak pusto. Beth i ja spędzamy tutaj niewiele czasu.
Ash potrząsnęła głową, myśląc o swojej wybitej jedwabiem, wysłanej kobiercami, ogrzanej bursztynem 
komnacie w Fortecy Masce.
- Nie, bardzo mi się podoba. A kąpiel wygląda kusząco. Chyba najpierw się umyję.
Cassy pomogła jej rozpiąć haftki spódnicy. Ręce miała szorstkie i stwardniałe, poznaczone starymi bliznami. 
Ash pomyślała, że to nic dziwnego: wszak Cassy mieszka i pracuje w gospodarstwie.
- Ojciec często wyjeżdża na długo - rzekła Cassy, zauważając, na czym zatrzymały się jej oczy. - Zeszłej 
wiosny razem z mamą strzygłyśmy owce. Wierzgają jak szalone.
Ash nawet nie próbowała schować swoich zniszczonych na ulicach dłoni.
- Zwykle tata stara się wyjeżdżać zimą, kiedy poza karmieniem kurcząt i dojeniem owiec jest niewiele do 
zrobienia. Ale czasami ptaki przylatują latem i wiosną. Nic nie można na to poradzić.
- Ptaki?
- Posłańcy... od ludzi.
- Aha. - Ash zamilkła wyczekująco, lecz Cassy nie chciała dodać nic więcej. - Czy nikt z wioski nie 
może wam pomóc przy owcach?
Cassy pokręciła głową, aż zatańczyły jej kasztanowe loki.
- Nie. Nie rozmawiamy z nikim z Trzech Wiosek. Trzymamy się na uboczu.
Ash uznała to za dziwne, ale nie skomentowała. Zrzucając spódnicę i halkę, patrzyła, jak Cassy sprawdza 
wodę do kąpieli. Czego obawiał się Angus? Dlaczego skrywał swoją rodzinę przed światem?
- Obawiam się, że woda nie jest zbytnio gorąca. Ojciec nadal wyobraża sobie, że dziewczęta są jak 
mężczyźni: szast-prast i po krzyku.
Ash uśmiechnęła się szeroko. Ogromnie polubiła Cassy.
- Twój ojciec jest miłym człowiekiem.
- Powiedz mu to, a będzie zaprzeczał dłużej, niż gdybyś przysięgła, że jest ostatnim hultajem.
Przygotowawszy się na spotkanie z chłodną wodą, Ash weszła do żelaznej kadzi. Cassy zaczęła robić pianę 
twardym skrajem mydła drzewnego i lnianą ściereczką. Ash domyślała się, że to jej najlepsza ścierka, gdyż zdobił ją 
szlaczek haftowanych ptaszków.
Cassy zaczęła myć jej włosy zdecydowanymi, umiejętnymi ruchami kogoś, kto zna się na rzeczy. Zapewne 
co tydzień kąpała swoje siostry.
- Na jak długo wyjeżdżasz? - zapytała Cassy, lejąc deszczówkę na jej głowę. - Jeśli wolno wiedzieć.
- Nie wiem. Niedługo, mam nadzieję. Może na miesiąc. - Ash przywołała na myśl mapę Północnych 
Terytoriów. Równina Burz leżała daleko na zachodzie, między Nadmorskim Pasmem i Niszczycielskim 
Morzem. Niewiele wiedziała o tym zakątku świata, o łańcuchu Pływających Wysp niedaleko brzegu, jak rok 
długi spowitych przez mgły, gdzie, jak powiadano, umarł król Sullów Lyan Summerled, i o Lodowych 
Łowcach z Dalekiej Północy, którzy w środku zimy obozowali na lodowym morzu i żuli kostki zamarzniętej foczej 
krwi tak, jak w klanach żuje się twaróg. Daleko na południu leżała Morska Warownia, gdzie mieszkali 
Królowie Handlarzy.
- Zazdroszczę ci.
Ash zobaczyła, że Cassy Lok przygląda się jej bacznie. Już chciała powiedzieć coś niefrasobliwego, na 
przykład że wędrówka przez grube śniegi w zimie nie jest tym, czego może zazdrościć ktoś przy zdrowych 
zmysłach, jednak kiedy zobaczyła jej minę, natychmiast zrozumiała, że córka Angusa wie, co mówi. Cassy Lok 
nie była osobą, która żartuje na takie tematy.
- A ja zazdroszczę tobie - odparła z powagą.

Rozdział 36
KSIĘŻYC Z KRWI

Śniadanie jedli w milczeniu. Chrupiący chleb, wędzony boczek i grzyby zasmażane w maśle popijali 
owczym mlekiem zaprawionym piniolami. Wszystkie talerze i kubki zrobione były z białej dębiny, więc ciszy nie 
zakłócał nawet szczęk naczyń.
Angus jadł powoli jak skazaniec, tnąc boczek na kawałki tak maleńkie, że wkrótce zawartość talerza 
przypominała kopczyk trocin. Raif siedział przy jedynym w kuchni oknie. Obok niego stał cebrzyk z gorącą 
wodą, w której kąpał się wosk. Od czasu do czasu wybierał trochę wosku na szmatkę i nacierał nim łuk. „Dla 
ochrony przed wodą” - wyjaśnił wcześniej Beth, która bez chwili przerwy zasypywała go pytaniami. Wciąż 
wyglądał przez okno, popatrując na ciemnoszare niebo.
Cassy siedziała obok Ash na ławie przy ogniu. Nie rozmawiały, ale milczenie wcale im nie ciążyło. Cassy 
trzymała na kolanach Małą Moo, która ssała plasterek boczku, twardy jak kawałek drewna. Darra Lok zasiadała za 
stołem z mężem i średnią córką. Ash co jakiś czas przyłapywała ją na badawczym spojrzeniu. Udawała, że tego nie 
widzi, ale była zaniepokojona. Co Angus powiedział żonie?
Angus w tej chwili odsunął talerz na środek stołu.
- Czas w drogę.
Wszyscy zerwali się z miejsc i po chwili krzątali się jak w ukropie. Cassy pobiegła na górę po rzeczy Ash, 
Beth popędziła z Raifem do stajni, żeby osiodłać konie, Angus napełniał swoją flaszkę z beczułki przy drzwiach, a 
Darra zawijała w pasy nawoskowanego płótna resztki pieczonych pardw, które zostały z kolacji.
Ash przystąpiła do długiego procesu zapinania, okręcania i otulania się przed zimnem. Nie wiedziała, czy 
odczuwa smutek z powodu odjazdu. Bliscy Angusa spełniali jej wyobrażenia o rodzinie, dla niej jednakże nie było 
wśród nich miejsca i ta świadomość przejmowała ją chłodem.
Była Ash March, znajdą pozostawioną za Płonną Bramą na śmierć.
Te słowa - jej słowa - przydały jej sił. Spokojnie pożegnała się z bliskimi Angusa i wyszła do Raifa.
Sakwy i maty do spania już były przytroczone. Padły ostatnie słowa pożegnania. Trójka podróżników 
dosiadła koni i ruszyła na południe przez stary las.
Angus nie obejrzał się. Ash odwróciła głowę. Zobaczyła piwne oczy Cassy przepełnione tęsknotą i błękitne 
Darry, wypełnione łzami.
Przez wiele mil jechali z biegiem zielonej rzeki, kuląc ramiona na wietrze, pochylając głowy w milczeniu. 
Burzowe chmury falowały na niebie jak wzburzone morze. Ash poczuła krople deszczu na twarzy. Ciepłe powietrze 
gnane z południa przed czołem burzy przyniosło odwilż i śnieg zrobił się mokry, a lód na stawach niepewny. 
Rakieta nie dorównywała w lodowym tańcu gniadoszowi, była jednak bystrym kucem i szybko nauczyła się stąpać 
krok w krok za wałachem. Stopniowo las ustąpił otwartym przestrzeniom, usianym kępami karłowatych sosen.
Po południowym posiłku złożonym z solonej pardwy Angus skręcił na północny zachód w kierunku 
Gorzkich Wzgórz. Ash z trudem znosiła nieustanne uderzenia wiatru i deszczu. Z przyjemnością porozmawiałaby 
z towarzyszami, lecz wydawało się, że ani Angus, ani Raif nie mają na to ochoty.
Gorzkie Wzgórza zmieniały kolor, gdy się do nich zbliżali. Najpierw uznała, że są szare, potem że 
niebieskie. Teraz, gdy jechali wprost na południowe zbocza, zobaczyła, że skały są pożyłkowane zielonkawą 
miedzią, białym iłowym łupkiem i czarnym żelazem. Pamiętała, jak przybrany ojciec mówił jej, że Gorzkie 
Wzgórza niegdyś przez ludzi z Ule Glaive zwane były górami, ale przybysze z klanów wyśmiewali się z tego 
określenia, mówiąc: „Te kopczyki? Toż to ledwie pagórki”. Jej zdaniem, wzgórza ze szczytami przyobleczonymi 
w burzowe chmury niczym król w gronostaje, wyglądały na prawdziwe góry.
Gdy zapadł zmrok i deszcz zaczął marznąć, Angus znowu zmienił kierunek jazdy. Znalazł ścieżkę u 
podnóży wzgórz, która biegła tuż nad zamarzniętym potokiem, i poprowadził na zachód wzdłuż granicy między 
ziemiami Ule Glaive a terenami klanów.
Jechali przez większą część nocy. Wzgórza osłaniały ich przed burzą. W miarę upływu czasu Ash coraz 
bardziej odczuwała obecność ochron założonych przez Canta. Tkwiły w jej piersi niczym kawał drutu i czasami 
sprawiały ból, gdy poruszyła się zbyt szybko lub odetchnęła zbyt głęboko. Nadal nie wiedziała, co myśleć o 
opowieści Canta, że jest Sięgaczem. Wcześniej nie słyszała o istnieniu kogoś takiego. I skoro Sięgacz narodził się 
tysiąc lat temu, dlaczego nikt w Spire Vanis o nim nie wiedział? Dobrze znała historię. W tym czasie surlordem 
był Haldor Hews, panujący przez sześćdziesiąt lat. Przesunął granice miejskich ziem aż do południowego krańca 
Czarnej Toni i przysporzył miastu takiego bogactwa, że nazwano go Haldorem Szczodrobliwym. Ściągnęła brwi. A 
jednak właśnie wtedy narodził się Sięgacz; Cant tak powiedział. Z kolei tysiąc lat wcześniej... przez chwilę 
sprawdzała daty... Theron i Rangor Pengaronowie powiedli swoje wojska na północ i  założyli samo miasto.
Zaintrygowana, potrząsnęła głową. Nie wyglądało na to, że Sięgacz sprowadza nieszczęścia, o jakich 
mówił Cant.
Zmęczona wiodącym donikąd rozumowaniem, trąciła piętami boki kuca i zwróciła myśli ku innym 
sprawom.
Niedługo później Angus zarządził popas i rozbili obóz nad strumieniem. Raif rozpalił ogień, ale nikt nie 
miał ani chęci, ani energii na rąbanie i korowanie drewna. Zdążyli wytopić tłuszcz z mięsa na rosół, a potem 
ognisko wygasło. Ash zasnęła z tłuszczem na wargach, otulona szczelnie kołdrą z gęsiego puchu, podarunkiem od 
Darry Lok.
W nocy nad wzgórza nadciągnęła z południa druga, większa burza, i przebudził ją grad łomoczący po 
plecach. Kosmyki włosów, które wymknęły się spod kaptura, przymarzły do ziemi. Temperatura spadła i kiedy 
kucnęła w krzakach za potrzebą, na wpół spodziewała się, że mocz zamarznie. Nie zamarzł, a przynajmniej nie 
wcześniej, niż poprawiła pończochy i rozprostowała spódnicę.
W milczeniu zwinęli obóz. Wiatr zawodził na graniach i w dolinach, zmieniając wysokość jak ludzki głos. 
Raif i Angus jechali po obu jej stronach, osłaniając ją przed atakami burzy. Noc niespostrzeżenie przeszła w dzień, 
szary i ponury. Im dalej posuwali się na zachód, tym niższe i bardziej zaokrąglone stawały się kopuły wzgórz. Nad 
nimi kotłowały się chmury, sypiące lodem i śniegiem, który szorował już wygładzone zbocza.
- Za tym wałem powinna stać Wieża Ganmiddichów - krzyknął Angus, machając ręką ku chmurom. - Jeśli 
tutaj skręcimy na północ, za godzinę będziemy na przełęczy.
Spojrzała w tamtym kierunku, lecz zobaczyła tylko skłębione chmury, które siały gradem.
Szybko zapadła ciemność. Ash popatrywała na północ, mając nadzieję, że zobaczy wieżę.
Po jakimś czasie dostrzegła nikłą łunę nad wzgórzami. Gruba zasłona chmur skrywała jej środek i z 
początku wyglądała na blask wschodzącego księżyca albo północnej gwiazdy. Potem wiatr zadął z zachodu, 
oczyszczając kawałek nieba, i ukazała się kula czerwonego ognia.
Coś zakłuło ją w brzuchu. Wyciągnęła rękę, dotknęła ramienia Raifa. Gdy spojrzał we wskazaną przez 
nią stronę, jego twarz i oczy poczerwieniały w odbitym świetle.
- Światło na wieży - rzekł cicho. - Czerwony ogień klanu Bludd.
Były to jego ostatnie słowa tej nocy.
Stado strzał zaświszczało w powietrzu jak wędzisko zarzucane przez rybaka. Coś uderzyło w zad Rakiety; 
klaczka stanęła dęba i gwałtownie ruszyła. Ash zaczęła piłować jej pysk wodzami, ale kucyk był przerażony i nic 
nie mogło powstrzymać jego panicznej ucieczki.
Podobne pociski uderzyły w Łosia i gniadego. Raif zmagał się z koniem, mocno ściągając wodze i 
zmuszając go do półobrotu. Złapał zębami rękawicę i rzucił ją w śnieg. Jedynie gniady zachował spokój. 
Wyszkolony przez Sullów, przypomniała sobie Ash, gdy wreszcie udało jej się zatrzymać Rakietę. Zobaczyła 
bliźniacze błyski stali, gdy Angus wyciągnął nóż i miecz.
Druga strzała trafiła kuca w pierś. Tym razem, nim upadła na ziemię, Ash zdążyła ją obejrzeć: czubek był 
tępy, okręcony wełną i obciążony ołowiem. Gdy próbowała zrozumieć, co to może znaczyć, oddział konnych 
ukazał się na południowym stoku. Ujrzała długie, natarte olejem warkocze, sobolowe płaszcze, matowe pancerze i 
gotowaną skórę ufarbowaną na kolor krwi.
Trzask! Jej świat zrobił się czerwony i biały, gdy tępa strzała uderzyła ją w brodę. Ból zatętnił w 
korzeniach zębów. Walcząc o utrzymanie się w siodle, szarpnęła wodze, aż Rakieta z rżeniem stanęła dęba. 
Chłodne powietrze musnęło jej policzek, gdy w pobliżu przemknęła druga tępa strzała. Nadlatywały ze 
wschodu. Na północy jeźdźcy ustawili się szerokim wachlarzem, gdy zjechali na równy teren.
Kątem oka zobaczyła podnoszący się łuk Raifa. Teraz to był jego łuk; niegdyś należał do Angusa, ale 
widząc, jak gnie się niczym tancerka w ręce chłopaka, Ash wiedziała, że Angus nigdy nie poprosi o zwrot.
Strach wypełnił jej usta, gdy Raif puścił cięciwę. Nie musiała oglądać się przez ramię - wiedziała, że grot 
znalazł serce jednego z wojowników.
Opadł ją chłód.
„Jakie to dla niego jest łatwe - pomyślała. - Gdyby miał dość strzał, wybiłby ich wszystkich”.
Nagle Angus znalazł się u jej boku. Podjechał tak blisko, że grudy śniegu i zamarzniętej ziemi uderzyły ją 
w nogę.
- Za mną.
Obecność gniadego uspokoiła Rakietę; przestała szarpać wędzidło i pozwoliła pokierować się w obraną 
stronę. Następny pocisk uderzył w szyję gniadego, lecz rosły sullski wierzchowiec nawet się nie wstrząsnął. Ash 
spojrzała w jego płynne brązowe oko i ogarnął ją nabożny podziw. „Już tańczyliśmy razem, ty i ja”.
Tuzin wojowników pędził na nich przez równinę u stóp wzgórza. Gdzieś było ich więcej, ukrytych w 
ciemności na wschodzie, strzelających tępakami. Ash patrzyła, jak wojownicy wysuwają z tulei włócznie o 
stalowych grotach i chylą je w czasie jazdy. Szpice zaopatrzone w zagięte ku tyłowi haki, żeby lepiej szarpać ciało, 
sięgały na dziesięć kroków przed końskie łby.
Raif powalił jednego, po chwili drugiego jeźdźca.
- Kim oni są? - krzyknęła.
Oliwa skapnęła z miecza i noża Angusa, gdy poderwał je w górę.
- Bluddowie. Podbili Ganmiddichów i chcą, by wiedział o tym cały świat... dlatego zapalili ogień na 
wieży.
- Dlaczego nie dają nam przejechać? - Była bliska histerii. Widok Raifa napinającego łuk mroził jej krew w 
żyłach. Chciała, żeby Angus go powstrzymał.
Wskazując nożem na Raifa, na nią i na siebie, Angus rzekł:
- Okup. We trójkę stanowimy łup wart fatygi.
Ash nie zrozumiała, o co mu chodzi. Czego mogli chcieć od niej wojownicy z Północy? A potem: Co 
takiego zrobił Raif, że chcieli go upolować? Ledwie to pomyślała, grad strzał posypał się na Raifa i jego 
wierzchowca. Łoś wierzgnął z kwikiem, gdy strzały uderzyły go w nogi, uszy i pysk. Raif dostał w szyję i lewą 
rękę, i niemal upuścił łuk. Szukając wodzy, starał się odzyskać panowanie nad spłoszonym koniem.
Ash krzyknęła cicho. Skóra Raifa była szara i coś bliskiego szaleństwu płonęło w jego oczach. Nie 
namyślając się wiele, kopnęła boki Rakiety. Musiała do niego dotrzeć.
Angus błyskawicznie złapał ją za rękę, tak mocno, że chrupnęły kości.
- Nie!
Wściekła, szamotała się z nim, śmigając wolną ręką i napierając Rakietą na gniadego. Paznokciami rozorała 
policzek Angusa, zostawiając cztery głębokie bruzdy. Nie puścił jej.
Kordon wojowników był coraz bliżej Raifa. W blasku ognia z wieży stalowe szpice błyszczały czerwono 
jak ostrza Straży Rive. Jadący pokrzykiwali jeden do drugiego, padały krótkie, chrapliwe słowa. Pancerze natarte 
mieli smołą, żeby blachy nie odbijały światła, a futrzane płaszcze falowały jak żywe cienie za ich plecami.
Na wschodzie ukazała się kompania skrytych dotąd łuczników. Kłusowali na koniach dobranych z uwagi na 
ciemną maść, pozwalającą roztopić się w mroku.
- Opamiętaj się! - zawołał Angus, wykręcając jej rękę, żeby przestała z nim walczyć. - Nie zrobią mu 
krzywdy.
Wtedy Ash uświadomiła sobie, że zostaną pojmani. Rzuciła Angusowi oskarżycielskie spojrzenie.
- Nie narażę cię przez wdawanie się w z góry przegraną walkę. - Krew spływała mu po policzku, lecz na 
to nie zważał. Patrzył na Raifa. Ash trochę ochłonęła i przestała się wyrywać.
Raif zapanował nad Łosiem i czekał z mieczem w pogotowiu. Na chwilę odwrócił twarz od linii Bluddów, 
zerknął przez ramię i spojrzał w oczy wujowi. Porozumieli się bez słów. Raif niedostrzegalnie skinął głową i 
odwrócił się ku Bluddom. Podniósł miecz nad głowę, muskając ostrzem wolną rękę, żeby wytoczyć krew, która była 
potrzebna jako znak poddania. Dla niej. Ash wiedziała o tym każdą cząstką swej istoty. Gdyby jej tu nie było, walka 
trwałaby nadal. Może Angus znalazłby jakiś przemyślny sposób wyjścia z opałów, może nie. Raif walczyłby do 
końca. Widziała w nim bitewne szaleństwo... nigdy nie był daleko od śmierci.
Bluddowie zwolnili, ale nie podnieśli włóczni. Dowódca wyłamał się z szeregu. Nie różnił się od swoich 
towarzyszy niczym prócz tego, że wysunął się do przodu. Nie nosił hełmu, a wygolone miejsca na głowie 
pomalowane miał czerwoną gliną. Kiedy osądził, że wystarczająco zmniejszył odległość, podniósł pięść, 
zatrzymując wojowników i łuczników.
Ash nigdy wcześniej nie widziała Bluddów, ale jak wszyscy inni na Północy uważała, że są najdzikszym z 
klanów. Jej siła woli wystawiona została na próbę, gdy zmagała się sama z sobą. Ledwo się powstrzymała, żeby nie 
zawołać do Raifa. Chciała, żeby odwrócił się i spojrzał na nią po raz ostatni, nim popadnie w niewolę.
- Nie wymawiaj jego imienia - przestrzegł Angus z naciskiem, ponownie zaciskając rękę na jej nadgarstku.
Zapadła cisza zakłócana tylko przez szum wiatru. Czerwony ogień na szczycie Wieży Ganmiddichów 
płonął jak krwawy księżyc. Dwaj ludzie stali w odległości dwunastu kroków: jeden z mieczem wzniesionym 
wysoko nad głową i strużką krwi ściekającą po ręce, drugi z włócznią wymierzoną prosto w jego serce.
Bludd wolną ręką podniósł talizman z piersi i zważył go w dłoni. „Jak Raif?” - pomyślała Ash, i gęsia skórka 
zamrowiła ją na ramionach.
Po chwili wojownik puścił talizman. Chwytając włócznię oburącz, złamał drzewce. Trzask zabrzmiał 
niesamowicie głośno, jak huk rozłupywanego kamienia czy drzewa padającego na ziemię. Bluddowie uczynili 
znaki, polecając się opiece bogów. Niektórzy dotknęli skórzanych woreczków i rogowych fiolek, które wisiały u ich 
pasów razem z pęcherzami tłuszczu, pochwami noży i hakami do korowania bierwion. Nocna czapla wzbiła się w 
powietrze, jej skrzydła zakrzywiły się do góry, gdy przecinała rozmytą tarczę kwarwego księżyca. Gdzieś daleko na 
północy wilk zawył do swoich pobratymców, powiadamiając watahę o znalezionej padlinie.
Angus niemal niedosłyszalnie szepnął jedno słowo:
- Wiedzą.
Ogarnęło ją przerażenie. Chciała zapytać, co wiedzą, lecz głos odmówił jej posłuszeństwa.
Raif siedział w siodle prosto jak świeca. Nawet nie drgnął, gdy rozległ się trzask łamanej włóczni. Ash 
domyśliła się, że spodziewał się czegoś takiego od chwili, gdy podniósł miecz.
- Jestem Cluff Drybannock z klanu Bludd - oznajmił cicho przywódca - i zabiorę twoje serce do Psiego 
Lorda, Raifie Sevrance z klanu Blackhail, za zło wyrządzone naszemu klanowi.
Przez dłuższą chwilę zimne światło płonęło w jego oczach. Wreszcie odwrócił się plecami do Raifa. 
Zwracając się do swoich ludzi, rozkazał:
- Zabrać mu kamień przewodni. Nikt taki jak on nie zasługuje na pieczę naszych bogów.
Ash spojrzała na Angusa. Po raz pierwszy od czasu, kiedy go poznała, Angus Lok wyglądał na 
przestraszonego.

***
Stopa Marafice’a Oko cuchnęła. Płyn z pęcherzy wielkości gałek ocznych sączył się na podłogę gospody - 
trzeciej najlepszej gospody w Ule Glaive. Czarna i purpurowa skóra przykrywała opuchniętą tkankę. Spod skorup 
martwej, łuszczącej się skóry wyzierało pulchne, różowe mięso. Było dobrym znakiem: znaczyło, że stopa zagoi 
się bez szwanku.
No, prawie. Czubek palucha, galareta przejrzystego ciała przypominająca jakiś twór z morskiej głębiny, już 
odpadł. Sarga Veys zadrżał na to wspomnienie. Nie cierpiał chorób, w żadnej postaci.
- Kiedy będę mógł wsunąć tę przeklętą nogę w strzemię, Półczłeku? - zapytał Marafice Oko. 
Spoczywał blisko komina na wielkim krześle.
Hood, zaprzysiężony towarzysz-strażnik i daleki krewny pana na Słomianych Folwarkach, siedział 
naprzeciwko swego generała na brzozowej ławie, rozprawiając się z antałkiem czarnego zagęszczonego jajami piwa 
i pieczonym, wielkim jak dziecko łosiowym udźcem. Hood i Sarga Veys przyjechali do miasta konno, Nóż zaś 
kolebał się na jednokonnym wózku jak snopek siana. Hood był wybornym jeźdźcem i w prowadzeniu konia nie 
przeszkadzał mu nawet brak dwóch palców u prawej ręki. W istocie wydawało się, że postanowił uczynić z 
kalectwa swój atut. Veys uważał go za niespełna rozumu. Nie dalej jak zeszłej nocy Hood zatrzymał go w korytarzu 
i pokiwał mu kikutami przed twarzą. „Robi ci się niedobrze na ich widok, co? - wyszeptał, zbliżając wilgotne usta 
do jego ucha. - Ha, chciałbyś zobaczyć, jaką uciechę sprawiam nimi dziewkom”.
Twarz Veysa pociemniała na to wspomnienie. Miał dość siedzenia w tym mieście z Marafice’em Oko i jego 
kamratem o byczym karku. Gdzie się podziewała drużyna obiecana przez Penthero Issa? Nie wątpił, że surlord 
opóźniał wysłanie ludzi tylko po to, by tym bardziej go udręczyć. Wszyscy się na niego uwzięli. Nie kryjąc złości, 
rzekł teraz do Noża:
- Wierzchnia warstwa skóry musi odpaść, nim spróbujesz naciągnąć but.
- A kiedy to nastąpi?
- Za jaki tydzień - odparł, umyślnie dodając parę dni.
Nóż zaklął. Machnął ręką, zmiatając ze stołu naczynia i dzbany. Piwo zasyczało na kamieniach paleniska.
- Tydzień! Tydzień! Mówiłeś, że już się goi. No, sam zobacz. - Wyciągnął w jego stronę pokrytą pęcherzami, 
oślizgłą stopę. - Twoja przebrzydła magia przyprawi mnie o trąd.
- Mówiłem, że jak najlepiej musiałem ogrzać ciało. Nie stracisz stopy. Będziesz chodzić i jeździć konno 
jak wcześniej. To, co się dzieje teraz, jest naturalnym biegiem wypadków. Nie mogę przyspieszyć gojenia skóry.
- Tak, ale gdybyś mógł, to byś spowolnił. - Hood przewrócił czubkiem buta pękniętą miskę. - Jeśli noga 
zacznie się paprać, umrzesz, Półczłeku. Dopilnuję tego swoimi ośmioma palcami.
Veys mocno zacisnął usta. Nie pojmował psiego przywiązania Hooda do Noża, wiedział jednak, że 
wierność ta nie jest udawana. Hood go zabije, i zrobi to powodowany jakąś dziwną i wynaturzoną miłością do 
Marafice’a Oko.
Ciskając bladymi oczami błyskawice gniewu, patrzył, jak oberżysta - grubas o kobiecych piersiach - 
popycha do ich stołu jedną ze swoich dziewcząt, by posprzątała bałagan. Blondynka, pulchna i bezczelna, była 
idealnym przykładem tego rodzaju kobiet, które on miał w pogardzie, a Hood i Nóż ogromnie lubili. Decydując, że 
czas odejść, wstał od stołu. Nie miał zamiaru przyglądać się, jak Hood i Nóż flirtują z tą sprośną, spasioną 
dziewką.
Patrząc na nogę Noża, powiedział:
- Dopóki rana będzie czysta i co noc okładana szczyrem, skóra nie zacznie się jątrzyć.
Marafice Oko chrząknął.
Hood rozchylił usta w leniwym uśmiechu, ukazując włókna przeżutej łosiny między zębami. Chwycił 
blondynkę w talii i posadził ją na kolanach.
- Biegniesz do łóżka, Półczłeku? Nasza mała Moll napędziła ci nielichego stracha!
Śmiech Hooda dudnił w całym szynku, gdy Veys ruszył ku głównym schodom.
Podkasując długą białą szatę, żeby rąbek nie zmiatał kurzu ze stopni, udał się do swego prywatnego 
pokoju. Trzecia najlepsza gospoda w Ule Glaive zwała się „Pod Padłym Cielakiem” i głównymi elementami 
wystroju były cielęce skóry, cielęce chodniki i malowidła cieląt. Nawet woskowe świece płonęły w 
wygotowanych cielęcych czaszkach. Sarga Veys nie mógł opędzić się wrażeniu, że jego wspinaczkę po schodach 
obserwują duchy od dawna martwych trawożerców.
Ochłonął w cichym luksusie pokoju. Żadnych brudnych plecionek, żadnej tłustej, niepranej pościeli czy 
robactwa. Wypolerowana sosnowa podłoga, łoże rzeźbione w owocowym drewnie, tuzin świec z pszczelego wosku 
bielszego od jego zębów, pościel szeleszcząca jak jesienne liście... I nic poza zabłąkanymi pyłkami kurzu nie 
krążyło wokół płomieni świec. Po przybyciu „Pod Padłego Cielaka” oberżysta omyłkowo wziął go za 
najważniejszą osobę, co wielce podbechtało jego próżność. Marafice Oko i Hood ulokowani zostali na tyłach 
gospody, w izbie z oknem wychodzącym na sąsiednią warzelnię octu. Kiedy Marafice Oko po odkryciu pomyłki 
nie przedsięwziął żadnych kroków, Sarga Veys najpierw był zdziwiony, potem przepełniła go pogarda. Nóż nie 
potrafił myśleć o niczym więcej, jak tylko o Straży Rive i swoich ludziach.
Oczywiście, z upływem dni oberżysta zorientował się, kto jest rzeczywistym dowódcą, lecz Sarga Veys 
niejednokrotnie pocieszał się, że na pierwszy rzut oka to jego wziął za zwierzchnika.
Tłusty dym na dole podrażnił mu oczy. Podszedł do okna wychodzącego na północ i otworzył okiennice na 
oścież, żeby wpuścić nocne powietrze. Lodowata ciemność podziałała kojąco, jak skok w chłodną wodę.
Gospoda stała blisko północnego muru miasta i ponad blankami roztaczał się widok na ziemie po drugiej 
stronie.
Linię horyzontu urozmaicały zaokrąglone przez lodowiec szczyty Gorzkich Wzgórz, zwieńczone srebrną 
koroną burzowych chmur. Co zimę setki burz przewalały się na południe znad ziem klanów i Pustkowia, niekiedy 
po trzy jednego dnia. Gorzkie Wzgórza dostawały srogie cięgi od wszystkich. Może niegdyś były górami, jednakże 
pradawne lądolody i miliony burz starły je do tej nieokreślonej wysokości, dla której człowiek nie ma 
odpowiedniej nazwy. Mieszkańcy Północy zwali je wzgórzami, jednakże powodowała nimi tylko klanowa 
duma. A on znał się na niej dobrze.
Krzywiąc się z niesmakiem w grymasie, który ukazał światu nieskazitelnie białe, lekko zagięte ku tyłowi 
zęby, usadowił się za dębowym biurkiem przy oknie. Na blacie leżała doskonała mapa domeny Ule Glaive w 
dużej skali. Dał za nią małą fortunę młodemu ambitnemu kartografowi, niejakiemu Siddiusowi Hornowi, ale warta 
była każdej zapłaconej monety, a nawet więcej.
„Są na niej naniesione i opisane wszystkie wioski w promieniu trzydziestu lig od miasta - chełpił się Siddius 
Horn, stojący za wyświechtanym, wypalonym kwasem kontuarem w swoim kantorku. - Wszystkie sioła, wszystkie 
zagrody z prawdziwego zdarzenia, wszystkie drogi, szlaki do pędzenia bydła i wzniesienia”.
Zaiste, była to bardzo dobra mapa.
Veys przeciągnął palcem po wybielonym, jedwabistym papierze, wzdłuż północnego traktu z Ule Glaive. 
Droga, starannie wyrysowana pędzelkiem z sobolowego włosia, wiodła prosto od Starej Sullskiej Bramy do 
Przełęczy Ganmiddich. Angus Lok i jego dwoje towarzyszy wyjechało nią z miasta. Veys wiedział to dobrze. 
Wiedział też, że zamiast pociągnąć na północ do przełęczy albo na zachód w stronę klanu Blackhail, wędrowcy 
skręcili na wschód.
Pierwsza informacja kosztowała stosunkowo niewiele. Strażnicy przy bramie byli przekupni jak małe dzieci. 
Hood szybko znalazł właściwą bramę i właściwego strażnika, i kupił potrzebne informacje. Drugą część Veys 
zdobył osobiście.
Wczorajszego dnia rano, po powrocie Hooda „Pod Padłego Cielaka”, osobiście złożył wizytę przy Starej 
Sullskiej Bramie. Monety przeszły z ręki do ręki. Wszystkie, jak przystało na pieniądz stale będący w obiegu, 
pokryte były niedostrzegalną warstewką tłuszczu, dzięki czemu lepiej trzymały się palców, jedna wszakże miała na 
sobie coś więcej: przymus. Nakładanie przymusów zaliczało się do wyższych sztuk magicznych. Co prawda często 
wystarczały same słowa, bez konieczności przekazywania przedmiotów, on jednak nie dysponował odpowiednim 
głosem. Najlepszy był głos ciepły, głęboki, zniewalający. Taki, który zachęca człowieka do wzięcia udziału w 
planach, pozbawia go siły woli, płata sztuczki jego rozumowi i sprawia, że najbardziej niedorzeczne żądania 
wydają się jak najbardziej rozsądne. Dobry głos i rozkazująca postawa wykonywały połowę roboty w przymusie. 
Bez nich takie czary rzadko odnosiły skutek.
Obłożenie monety przymusem zabrało mu połowę nocy. Ma się rozumieć, przymus był prosty. Działały one 
tylko wtedy, kiedy żądanie było umiarkowane i zgodne z naturą ofiary. Najlepiej nadawały się do zdobywania 
informacji. Pod takim przymusem dozorcy więziennemu mogło się wypsnąć, o jakiej porze jego więzień jest 
karmiony i drzwi celi stoją otworem, śliczna pokojówka mogła wyjawić buduarowe sekrety swojej pani, a szacowny 
oberżysta mógł wskazać drogę do pokoju gościa, który ledwie przed chwilą sowicie zapłacił mu za dyskrecję. 
Sztuczka polegała na tym, by skłonić daną osobę niejako do dobrowolnego spełnienia wysuniętego żądania.
Wraz z pięcioma srebrnymi monetami, wręczonymi chudemu strażnikowi o mętnym spojrzeniu, Veys 
podsunął również sugestię, żeby wszystkim, którzy tego ranka wejdą do miasta, zadawać proste pytanie. Czy widzieli 
podróżujących dwóch mężczyzn i kobietę, mężczyzn na rosłych koniach, kobietę na myszatym górskim kucu?
Oczy strażnika z mętnych zrobiły się puste, gdy wypowiedział żądanie. Jego głos niczego nie narzucał, 
lecz moneta zaciśnięta w spoconej dłoni paliła zimnymi czarami. Strażnik pokiwał głową na znak zgody, jeszcze 
zanim doszło do opisu kuca.
Pół dnia wystarczyło. Po niezbyt obfitym, ale wybornym południowym posiłku z bażanta zapiekanego w 
skorupce z własnej krwi, Veys wrócił do bramy. Strażnik przekazał mu informacje głosem szybkim i speszonym - w 
głębi duszy wiedział, że źle czyni. Paru przejezdnych widziało troje podróżnych kierujących się ku przełęczy. Veys 
już dochodził do przekonania, że Angus Lok wiedzie swoich towarzyszy na ziemie klanów, kiedy strażnik zdradził 
ostatnią rewelację.
- Trzy noce temu poganiacz i jego syn widzieli takich podróżnych zmierzających na wschód. Byli jakieś 
dziesięć mil od północnego traktu, jechali bydlęcym szlakiem znanym tylko miejscowym i poganiaczom.
Veys bez słowa - nikt nie dziękuje człowiekowi działającemu pod wpływem czarów - odwrócił się i odszedł. 
Dyskretnie zasięgając języka, poznał nazwisko najlepszego kartografa w mieście i parę godzin później siedział w 
wygodnej, bogato urządzonej komnacie, kreśląc marszrutę Angusa Loka patyczkiem maczanym w kałamarzu z 
inkaustem z sadzy.
Informacje uzyskane od strażnika nie budziły wątpliwości. Kto jak kto, ale Angus Lok znał boczne drogi, 
bydlęce szlaki, myśliwskie ścieżki i skróty. Jeśli poganiacz twierdził, że widział go w takim a takim miejscu, to w 
pewnością tak było.
Usatysfakcjonowany przynajmniej pod tym względem, Veys rozparł się na krześle i popatrzył na mapę 
Siddiusa Horna. Jeszcze godzinę temu sądził, że Lok dąży dokądś na wschód. Teraz już nie był taki pewien.
Trop Asarhii March od dawna był zimny. Albo wytarły się czary, które do niej przywierały, albo ktoś 
naprawdę umiejętny założył jej ochrony. Ochranianie stanowiło nie lada sztukę. Nie można było umieścić ochron 
bez oddawania części siebie chronionej osobie. Umieli to tylko nieliczni magowie, najpewniej wyłącznie wśród 
Fagów.
Usta Veysa skrzywiły się mimowolnie, gdy napłynęło niechciane wspomnienie. Tak, były w tym mieście 
jedna czy dwie osoby zdolne do chronienia Asarhii March... ale nie to go teraz trapiło. Trapiły go inne czary.
Godzinę wcześniej, gdy siedział w szynku z Marafice’em Oko i Hoodem, maczając usta w piwie zbyt 
ordynarnym, by przeszło mu przez gardło, i wykrawając paski mięsa z miękkiej wewnętrznej strony combru łosia, 
wyczuł obecność innego źródła mocy. Trzy szybkie pchnięcia, jedno po drugim. Nie zasługiwały na nazwanie ich 
czarami - po prostu trzy odruchowe zaczerpnięcia.
Przybysz z ziem klanów.
Veys wyczuł go dwa razy wcześniej. Raz, w Spire Vanis, gdy przeszył serca czterech zaprzysiężonych 
towarzyszy w cieniach Płonnej Bramy, a później na brzegu Czarnej Toni, kiedy powalił dwa psy. Echo jego czarów 
cuchnęło starą krwią. Aż ciarki przebiegały po skórze.
Czary przestały działać, nim zdążył się na nich skupić. Wiedział tylko, że moc zaczerpnięto na północy. Na 
północy, nie na wschodzie. Na północy.
Czysty i kształtnie opiłowany paznokieć Veysa wydrapał kreskę w mapie Siddiusa Horna. Po trzydniowej 
wycieczce na wschód Angus Lok i jego towarzysze wracali ku Przełęczy Ganmiddich.
Mogło to znaczyć tylko jedno: Angus Lok zabrał swoich nowych przyjaciół do domu. Uśmiechając się 
lekko, Sarga Veys zaczął wyliczać, jaką odległość troje jeźdźców na dobrych wierzchowcach mogło pokonać w 
jeden dzień jazdy po kopnym śniegu.

Rozdział 37
W WIEŻY

Rozdzielili go z Ash i Angusem - za co był wdzięczny. To jedno podnosiło go na duchu w gęstej ciemności: 
Ash nie zobaczy ani nie będzie wiedzieć.
Łódź sunęła płynnie po wodzie gładkiej i czarnej jak wulkaniczne szkliwo. Burza minęła już dawno i 
Wilcza Rzeka spała po nocy wycia do księżyca. Raif czuł zalegający nad wodą ciężki zwierzęcy zapach. Na 
wiosnę rwący z ogromną siłą nurt zabijał więcej łosi, muflonów, żbików, młodych niedźwiadków i drobnej 
zwierzyny płowej niż największa wilcza wataha na całej Północy. Teraz rzeka cuchnęła swoim łupem, na wpół 
zamarzniętymi ciałami unoszącymi się w wodzie tak gęstej i zimnej, że hamowała rozkład do następnej wiosny.
Przed dziobem łodzi majaczyła Piędź Ganmiddichów. Granitowy garb rozdzielał nurt na środku rzeki, 
wznosząc się nad powierzchnię niczym kopuła starożytnej, dawno temu zatopionej świątyni. Na nim przycupnęła 
Wieża Ganmiddichów. Czerwony ogień płonący na najwyższej kondygnacji był jedynym światłem, które kierowało 
sternikiem.
Zbliżał się świt. Raif odgadywał to z układu gwiazd i nieustannych zmian prądów powietrza, 
towarzyszących ustępowaniu nocy przed wstającym dniem. Leżał związany na dnie łodzi, wciśnięty między stopy 
sześciu wioślarzy. Sznur przeciągnięty przez grzbiet nosa utrudniał mu oddychanie, a drugi, okręcający miękką 
tkankę szyi, uniemożliwiał niemal wszystkie ruchy. Nie został pobity, ale wojownicy obeszli się z nim brutalnie, 
co spowodowało pęknięcie sztywnej jeszcze, niedawno zabliźnionej rany na piersiach. Ślina Bluddów nadal 
ziębiła go w kark i twarz, a krew z zadrapań na skroniach i czole ściekała na dno łodzi.
Cluff Drybannock stał na dziobie, z jedną nogą na burcie, pochylając się w kierunku Piędzi. Wcześniej, gdy 
jechali na północ w kierunku ziem Ganmiddichów, rozpuścił warkocze i teraz w chłodzie przedświtu długie do 
pasa czarne włosy powiewały za jego plecami.
Raif znał Drybannocka ze słyszenia, podobnie jak wszyscy na ziemiach klanów. Był prawą ręką Psiego 
Lorda, jego przybranym synem, trenchlandzkim bękartem bez znanego komukolwiek ojca, który dostał nazwisko od 
pierwszego posiłku, który zjadł w klanie Bludd: dry bannock - suchy chleb. Obecnie znany był wszystkim także jako 
Drybone, sucha kość. Powiadano, że jest jedynym człowiekiem, w którym Psi Lord pokłada zaufanie, jedynym, 
który umie mówić i walczyć na jego podobieństwo. I na całej Północy słynął jako pierwszy wśród wojowników 
władających dwuręcznym mieczem.
Zgrzyt przerwał ciszę, gdy stępka przeszorowała po granitowych kamykach na płyciźnie. Wioślarze 
podnieśli wiosła i skoczyli do wody, żeby wyciągnąć łódź na brzeg. Cluff Drybannock pracował wraz z innymi, 
jego długie włosy zanurzone były w cuchnącej wodzie, gdy barkiem napierał na burtę.
Raif popatrzył na pięcioboczną wieżę, która stała tu od dawien dawna, postawiona w czasach 
poprzedzających zasiedlenie tych ziem przez klany. Dolne partie budowli znaczyły pierścienie wodorostów, błota i 
mineralnych osadów, a każdy z nich oznaczał wysoką wodę dawnych powodzi. Smród rzeki na stałe przylgnął do 
kamienia, wżarty w dzioby i szczeliny w granicie. Sople lodu, zielonkawe i pomarańczowe od rdzy, zwieszały się z 
występów, zrębów i klamer do cumowania jak połamane przez burzę palce.
Sternik przywiązał łódź do najbliższego pierścienia i ustawił się w szeregu z wioślarzami, czekając na 
rozkazy Cluffa Drybannocka.
Minęła dłuższa chwila. Cluff Drybannock stał w milczeniu na granicy wody i ziemi, patrząc na czerwony 
ogień płonący trzydzieści pięter wyżej. Zmęczenie malowało się na jego twarzy i Raif zastanowił się nad ceną, 
jaką on i jego ludzie zapłacili za zdobycie okrąglaka i ziem Ganmiddichów.
Wreszcie przemówił, ani na chwilę nie odrywając spojrzenia bystrych niebieskich oczu od czerwonych 
płomieni.
- Zabierzcie go do środka i zbijcie.
Słowa zostały wypowiedziane ponurym tonem. Sternik wraz z sześcioma wioślarzami, dostosowując się 
do wytworzonego przez nie nastroju, w milczeniu i bez pośpiechu przystąpili do wykonania rozkazu.
Raif poczuł, jak wielkie, zimne dłonie łapią go za ramiona, kostki i ręce. Gdzieś niedaleko zaskrzypiały 
żelazne zawiasy i po raz pierwszy tej nocy żołądek zaczął go zawodzić, kurcząc się ze strachu. Zagrzechotały 
łańcuchy, gdy podniesiono go z dna cuchnącej, wilgotnej łodzi. Świeże powietrze dmuchnęło mu w twarz, lecz 
sznur na nosie i gardle nie pozwalał głęboko nim odetchnąć. Bluddowie posapywali urywanie, wlokąc go do 
wieży.
Wewnątrz panował bezruch i mrok jak w głębokiej sztolni. Wilgotne błoto mlaskało pod butami Bluddów. 
Zapach rzeki tworzył gęstą zupę, złożoną z woni padliny, minerałów i błota. Jedynie dym spływający ze szczytu 
wieży przynosił chwilową ulgę od tego smrodu. Raif patrzył na przesuwające się sklepienie, gdy wlekli go w głąb 
wieży. Myślał, że może zaniosą go na górę, ale ruszyli na dół.
Błoto przemieniło się w śliski szlam, a potem w gęstą, krwawą wodę. Nikt się nie odzywał. Nikt nie zapalił 
kaganka, żeby oświetlić drogę. Cienkie nitki szarego światła wpadały przez niedostrzegalne szczeliny. Szum rzeki 
głuszył wszelkie inne odgłosy. Nawet zimą, kiedy woda gęstniała od lodu i nurt spowalniały zimne wsteczne prądy, 
fale biły rytmicznie jak serce ogiera. W wieży huczało jak w morskiej jaskini. Ze ścian sączyła się wilgoć.
Otwarły się drugie drzwi. Woda zachlupotała wokół kostek Bluddów, potem Raif został rzucony na ziemię. 
Mocno uderzył ramieniem i skronią o kamień. Woda wlała się do jego nosa i ust. Sznur na szyi zacisnął się, 
niemal go dusząc. Ktoś powiedział:
- Rozwiązać go - i zimne ostrza liznęły jego skórę.
Zobaczył niewyraźny zarys zakrzywionej tylnej ściany, występu kamiennej ławy, kraty nad głową 
wpuszczającej tyle światła, co dziurka od klucza. Leżał w rzecznej wodzie, cuchnącej, gęstej od wodorostów i 
galaretowatych pasm rozkładającej się materii, tworzącej głęboką niemal do kolan sadzawkę. Nie zdążył 
zarejestrować innych szczegółów. Otrzymał pierwszy cios.
Eksplozja bólu przekształciła świat w smugi szarości i bieli, gorąca krew zalała usta. Po pierwszym 
nastąpiły kolejne ciosy, szybkie, dobrze wymierzone, w miękkie partie ciała. Bluddowie stękali z wysiłku. Woda 
uderzała o ściany i bryzgała wysoko, jak spod dziobu okrętu na wzburzonym morzu. Raif wznosił się i opadał na 
falach, połykając raz wodę, raz powietrze, bezskutecznie próbując przytrzymać się kamieni.
Zaciskał i rozwierał szczęki, przyjmując ciosy Bluddów. Szpice butów wbijały się w jego plecy, pięści 
młóciły wciąż te same miejsca na żebrach, raz za razem, niezmordowanie, jak machiny. Buty sięgały pod 
powierzchnię wody, szukając ud i pachwiny. Raif rzucał się jak ryba na haczyku, ogarnięty zwierzęcym strachem, 
zdezorientowany. Ból ogłupiał zmysły, sprawiał, że przełykał powietrze i oddychał wodą. Ciosy padały bez 
przerwy, kopniaki i uderzenia zlewały się w jeden nie kończący się ciąg razów. Plamki białego światła zapłonęły 
przed jego oczami. Wymiociny zapychały nos i przelewały się w ustach jak fala przyboju.
Stracił poczucie rzeczywistości, zapomniał, gdzie jest i co się z nim dzieje. Ciosy i walka z bólem były 
wszystkim, co wiedział. Woda go kołysała, ale nie niosła ukojenia. Plecy płonęły, odarte ze skóry i spływające 
kwasem zamiast krwi. Żołądek pulsował w uporczywych skurczach, lecz za każdym razem, gdy próbował 
podciągnąć kolana do piersi, żeby zmniejszyć ból, był powalany w wodę... przytrzymywany przez obutą stopę.
Stracił przytomność. Ocuciły go uderzenia w twarz. Na wpół zamknięta dłoń tłukła go po piersiach, 
wyciskając wodę z płuc. Palce znalazły jego kruczy talizman i zaczęły go przekręcać, aż sznurek zacisnął się 
wokół szyi jak garota. Nie mógł oddychać...
Tym razem upłynęło więcej czasu. Nie otwierając oczu, ocenił, że w celi zrobiło się jaśniej. Powieki miał 
sklejone - nie wiedział, krwią, śluzem czy opuchlizną. W gardle go paliło, a każdy oddech powodował 
rozdzierający ból. Czyjś głos wychrząkał słowa, których już nie rozumiał, potem coś, co mogło być tylko ludzką 
ręką, nacisnęło na jego głowę, raz jeszcze wpychając ją pod wodę.
Kiedy znów doszedł do siebie, już nie leżał w wodzie. Twardy kamień gniótł jego kręgosłup i żebra. 
Ubranie miał mokre. Światło dnia zniknęło. Ludzie zniknęli. Był sam w ciemności ze swoim bólem.
Minęły godziny, nim zebrał dość sił, by poruszyć prawą ręką. Nawet nie próbował rozchylić sinych płatów 
mięsa, które były powiekami, ani oblizać warg tak suchych, że mogły spękać i spłynąć krwią przy każdym bardziej 
łapczywie zaczerpniętym oddechu. Skupił się na podniesieniu ręki do szyi.
Z bólu stracił przytomność. Kwas z żołądka oblepiał jego dziąsła. Umierał z pragnienia, marzył o paru 
kropelkach czystej wody, ale ważniejsze było dosięgnięcie kruczego talizmanu.
Spuchniętymi palcami sięgnął do kawałka kości, która wpijała się w szyję. Była śliska od krwi. Odpadły 
kawałki skóry, gdy szarpnął sznurek i zamknął talizman w garści.
„Ash”. Natychmiast poczuł jej obecność, jak ciepły podmuch czy ciepło słońca na plecach. Była blisko i nie 
stała się jej krzywda.
„Blisko i nie została skrzywdzona”.
Dzięki tym słowom następne bicie wydało się znośne.
Przyszli po niego o niewiadomej godzinie tej nocy lub następnej - być może spał lub był nieprzytomny 
przez cały dzień. Tym razem naciągnęli mu kaptur na głowę. Chciał im powiedzieć, żeby nie zadawali sobie trudu, 
bo i tak nie może otworzyć oczu, ale instynktownie wiedział, że wtedy zgotują mu katusze gorszego rodzaju. Bili go 
w milczeniu - zawsze w milczeniu - postękując cicho, kiedy zadawali ciosy, oddychając ciężko, kiedy zmógł ich 
wysiłek. Ktoś przyniósł nóż i naciął mu skórę na udach i pośladkach. Ktoś inny oddał mocz na rany.
Mijały dni. Przez parę godzin dziennie wisiał na hakach wbitych w ścianę celi. Ręce miał martwe. Pod 
szczelnym kapturem każdy oddech cuchnął uwięzionym potem. Nie dostawał jeść, a wody miał tyle, ile 
wychłeptał z podłogi. Czasami rzeka podnosiła się i opadała, wynosząc jego nieczystości.
„Blisko i nie została skrzywdzona”.
Ilekroć się budził, powtarzał sobie te słowa. Nadszedł czas, kiedy przestał pojmować ich znaczenie, jednak 
nawet wtedy go uspokajały, jak modlitwa wymawiana w obcym języku.
Często śnił o Dreyu: Drey pędzi przez wysoką letnią trawę na pastwisku; Drey uczy go wiązać przynęty 
na pstrągi w środku zimy, kiedy wszystkie pstrągowe jeziora były zamarznięte; Drey czeka na niego na skraju 
obozu w dzień, gdy spalili zwłoki Tema. Wypadki, które rozegrały się na Szlaku Bluddów, zawsze przebiegały o 
jedno uderzenie serca wolniej niż w rzeczywistości. Co jakiś czas widział dwa punkty oczu brata, podnoszącego 
bojowy młot, by strzaskać twarz kobiety.
„Nie”. We śnie jaźń Raifa walczyła ze wspomnieniem. To nie jego brat wymachiwał młotem tego dnia na 
Szlaku Bluddów. To nie był Drey, którego znał.
Głód trawił jego ciało i umysł, odbierał siły i rozsądek, pozbawiał prostej zdolności spokojnego 
odpoczynku. Czekanie stało się gorsze od bicia. Czekając, był sam, zupełnie sam. Dręczyły go myśli i koszmary. 
Inigar Stoop wyciągał palec, nazywając go Patrzącym na Umarłych. Tem wychodził z ognia na złych ziemiach, z 
ciałem w płomieniach; otwierając i zamykając usta, wymieniał nazwiska ludzi, którzy go zabili. Raif wytężał 
słuch, lecz nie mógł ich usłyszeć. Później Effie była z nim w celi i, stojąc po kolana w wodzie, spokojnie 
recytowała listę odebranych przez niego żywotów... Nie wiadomo, jakim sposobem na liście znalazł się Shor 
Gormalin i Banron Lye, i chciał jej powiedzieć, że się myli, że nie zabił żadnego Haila, ale zniknęła, nim zdążył 
ubrać myśli w słowa. Jeszcze później pojawił się Mace Blackhail, którego wilcze zęby błyskały żółtawo pod wodą, 
gdy śmiał się i mówił: „Wiedziałem, że pchniesz mnie zbyt daleko, Sevrance”.
Ból był czymś, z czym zasypiał i z czym budził się każdego dnia. Sińce czerniły jego ciało, choć nie mógł ich 
zobaczyć. Pocięta skóra ściągała się i ropiała, gojąc się i ponownie otwierając, tworząc blizny i pręgi, które znały 
tylko jego palce. Niewidoczni Bluddowie co noc dusili go, trzymali głowę pod wodą, aż płuca płonęły jak piece, 
skręcali sznurek z talizmanem, aż okradał go z oddechu. Wkrótce chorobliwa czerń omdlenia stała się wszystkim, 
co znał poza snem.
Potem pewnego dnia bicie się skończyło. Wysokie zawodzenie zawiasów wyrwało go z półprzytomnego 
odrętwienia. Mgła spowijała jego osłabione zmysły, gdy czekał na pierwszy cios. Ciało miał sztywne, umysł 
otępiały od nieustannego bólu. Wyprężone nad głową ręce omdlewały z wysiłku dźwigania ciężaru ciała. Drogo 
płacił za każdy oddech. Skurcz mięśnia w kolanie wprawiał w drżenie całą nogę i tułów.
„Blisko i nie została skrzywdzona. Kto? Effie? Była tutaj?”
Wszystkie myśli popadły w zapomnienie, gdy poczuł na szyi ruch powietrza. Nienawidził swojego ciała za 
drżenie, nienawidził strachu, który sparaliżował go w jednej chwili, jakby był dzieckiem nasłuchującym w 
ciemności człapania potworów.
Spodziewany cios nie padł. Ręce odwiązały sznur, który mocował jego nadgarstki do haków. W ustach 
zapiekł go kwaśny smak bezradności. Z reguły bili go, gdy wisiał, dopiero później, gdy już nie miał sił, by bronić 
się przed upadkiem, pozwalali mu osunąć się na kamienną ławę czy podłogę. Zmiana taktyki wzbudziła w nim lęk. 
Kiedy silne ręce złapały go za ramiona, usłyszał zwierzęcy odgłos. Płynął z jego własnego gardła.
Palce złapały za kaptur i szarpnęły jego głowę do tyłu.
- Nie pora na fochy, Hailu. - Mężczyzna miał szorstki głos, z obcym akcentem. Podtrzymał go, przecinając 
ostatnie pęta, i położył na ławie.
Ulga wymyła wszystkie myśli z jego głowy, pozostawiając zimne i bezwładne ciało. Gdy następna para 
rąk złapała go za gardło, ledwie to poczuł. Choć raz zbiją go na leżąco...
Czubek noża wbił się w jego szczękę, gdy przecinano sznur konopnego kaptura. Krew spłynęła między 
wargi Raifa. Bludd z nożem pachniał ostatnim zjedzonym posiłkiem. Czując przypalony zwierzęcy tłuszcz i 
pieczone pory, Raif przełknął ślinę zmieszaną z krwią. Bludd przeciął sznur, wsunął palce pod brzeg kaptura i 
ściągnął go.
Raif jeszcze mocnej zacisnął powieki. Minęło wiele dni, od kiedy po raz ostatni widział twarze oprawców, i 
nie pragnął zobaczyć ich teraz. Świeże powietrze uderzyło go w twarz - nie sprawiło mu przyjemności. Nagle 
ogromnie zapragnął rozpoczęcia bicia.
Zachlupotała woda, gdy ten, który się nim zajmował, opuścił celę. Raif usłyszał jęk zamykanych drzwi, 
jednak nie ufał swoim zmysłom. Leżał bez ruchu. Jak dotąd ani razu nie zostawili go przytomnego. Minęły minuty. 
Wilcza Rzeka przewaliła się jak płynny grzmot po zewnętrznej ścianie wieży. Gdzieś wysoko krople wody spadały 
w odmierzonym rytmie pulsu. W celi nic się nie poruszało. Raif skupił się na oddychaniu... przynajmniej tyle mógł 
zrobić.
- Otwórz oczy i spójrz na mnie.
Głos dobiegał od strony drzwi. Nie należał do tego samego człowieka, który odezwał się wcześniej, choć 
oba naznaczone były akcentem Bluddów. Ten był twardszy, starszy, bardziej zmęczony.
Woda uderzyła w ściany celi.
- Powiedziałem, popatrz na mnie!
Raif posłuchał. Skóra pękła i spłynęła krwią, gdy zmusił sklejone powieki do rozchylenia. Przez błonkę 
krwi zobaczył człowieka średniego wzrostu, krępej, niemal otyłej budowy, z warkoczami, które wydawały się 
splecione ze srebra, nie z ludzkich włosów.
Psi Lord.
Raif wiedział to od razu. Emanował mocą jak kamień przewodni. Niepodobna było nie patrzeć w jego 
głębokie niebieskie oczy i nie kulić się w jego obecności. Jak długo stał, patrząc w całkowitej ciszy, nie dając 
znaku życia?
Psi Lord milczał. Patrzył na jeńca i na wskroś niego, jego oczy wydobywały odpowiedzi, cała jego 
istota napierała z siłą tak wielką, że wręcz uniemożliwiała oddychanie.
Raif wytrzymał jego spojrzenie. Myślał o czterech Bluddach w Pieczysku Duffa, o kobietach i dzieciach 
biegnących przez śnieg w dzień zasadzki. Palił go wstyd.
Psi Lord nadal patrzył, widząc i wiedząc. Jego ciężki oddech sprawiał, że głęboka do pół łydki woda 
falowała jak po wrzuceniu kamienia. Nagle poruszył się. Raif przygotował się na cios, ale Psi Lord odwrócił się 
do niego plecami.
Zimny sztylet wniknął w jego serce. „Nie jesteś godzien mojej pięści - dawał do zrozumienia Psi Lord. - Nie 
warto tracić na ciebie jednego oddechu”. Nie mógł okazać jeńcowi większej pogardy.
Gdy Psi Lord otworzył drzwi celi i wyszedł na świat czekający po drugiej stronie, Raif poczuł się tak, jak 
musi się czuć skurczony i martwy liść zmieciony z drzewa. Był niczym. Pogarda naczelnika Bluddów odarła go z 
tego, z czego nie mogło odrzeć go bicie. Złamał przysięgę, był wyrzutkiem i zabójcą ludzi. Jak zapowiedział Angus, 
wieści o zdarzeniu w Pieczysku Duffa rozeszły się szeroko. Wszyscy znali imię Raifa Sevrance’a i jego czyny. 
Wszyscy wiedzieli o jego udziale w zasadzce na Szlaku Bluddów i o zdradzie klanu.
Podciągnął kolana do piersi i modlił się o odrętwiającą łaskę snu. Nie chciał czuć ani myśleć. Ból jednak nie 
wystarczył. Ból zaropiałych oczu, połamanych żeber, rozciętego ucha i wargi, naderwanych mięśni w rękach i 
udach stał się nagle znośny.
Leżał w półmroku i cierpiał, słuchając głosów z przeszłości.
„Nie jesteś dobry dla tego klanu, Raifie Sevrance - mruczał Inigar Stoop. - Zostałeś wybrany do patrzenia 
na umarłych”.
„Wiedziałeś, że będę musiał odejść! - zawołał w odpowiedzi. - Dlaczego więc nie powstrzymałeś mnie od 
złożenia Pierwszej Przysięgi?”
Inigar Stoop potrząsnął głową w miejscu za cieniami, srebrne medaliony naszyte na płaszczu ze świńskiej 
skóry zadzwoniły jak tłuczone szkło. „Wyproś łaskę u Kamiennych Bogów, Raifie Sevrance. To oni wykuwają 
twoje przeznaczenie, nie ja”.
Raif odwrócił się, przesuwając kończyny, które parzyły w dotyku. Głosy nadal go prześladowały. Raina 
mówiła o Effie: „Uważaj na nią, Raifie Sevrance. Ma tylko ciebie i Dreya”.
A Drey mówił do niego na placu: „Ja poświadczę jego przysięgę”.
Raif zawył w ciemność.
Godziny później gorączka zabrała go w sen.
Kiedy się przebudził, świat spowijała mgła. Ktoś postawił obok niego na ławie miskę z gęstym szarym 
płynem. Wbił w nią oczy. Nie poruszył się. Gorączka płonąca w piersiach wprawiała jego ciało w drżenie. 
Pragnienie rozdzierało mu gardło, jednak nie mógł nic zrobić, by je zaspokoić. Mógł tylko patrzeć na miskę i 
robił to z takim skupieniem, że aż się zatracił. Z całego świata została tylko ta jedna miska.

Rozdział 38
LORDOWIE I PANNY

Vaylo Bludd wsunął w usta kostkę czarnego twarogu i zaczął ją przeżuwać. Wilczarz i pozostałe psy 
siedziały kręgiem wokół niego, mocno zaciskając szczęki i kładąc uszy po sobie na znak poddaństwa. Od czasu do 
czasu popiskiwały cicho, jakby doskwierał im ból.
Vaylo siedział w milczeniu, żując twaróg. Przed nim w dali leżała rozmigotana czarna wstęga Wilczej Rzeki, 
przedzielona czarnym garbem, Piędzią Ganmiddichów. Panował przejmujący ziąb, lecz on niewiele sobie z niego 
robił. Nocne powietrze zalegało nieruchomo, niebo było bezchmurne, rozświetlone przez zakrzywiony pazur 
księżyca i miriady lodowatych gwiazd. Ze swego miejsca na bloku zakrzepłej lawy, który służył do ścierania 
krawędzi młotów i patroszenia złowionych w rzece pstrągów, widział Wieżę Ganmiddichów i okrąglak. Jedno i 
drugie teraz należało do niego. Podobnie jak ziemie leżące na południe stąd, po same Gorzkie Wzgórza.
Śnieg zachrzęścił za jego plecami. Nie musiał się oglądać, żeby wiedzieć, kto się zbliża. Reakcja 
leżących psów powiedziała mu wszystko, co chciał wiedzieć.
- Żyw jeszcze?
Cluff Drybannock nie odpowiedział, jednak Vaylo doskonale wiedział, że usłyszał i zrozumiał pytanie. 
Drybone kucnął przy psach i, grzejąc ręce o gardło wilczarza, spojrzał na rzekę. Po chwili rzekł:
- Nadal trawi go gorączka. Cawdo nie ma pojęcia, jakim cudem przeżył pięć ostatnich dni. Mówi, że 
każdy Hail byłby już dawno trupem.
Vaylo wypluł twaróg na rękawicę. Nagle zapragnął znaleźć się pod dachem. Miał dość zimna. Chciał 
ogrzać się przy kominie, tuląc do piersi dwoje pozostałych mu wnucząt. Podniósł się bez słowa.
Psy, które jak siwe warkocze były jego nieodłączną częścią, podniosły się jednocześnie, gdy tylko usłyszały 
skrzyp skórzanych butów. Drybone też się wyprostował. Cluff Drybannock dowodził oddziałem, który zdobył 
gniazdo Ganmiddichów, i otaczał go teraz szacunek tak wielki, że nie musiał wstawać w niczyjej obecności, 
nawet własnego naczelnika - a jednak zerwał się z dawną chyżością. Inni mogliby uznać, że kieruje nim siła 
przyzwyczajenia, ale Vaylo wiedział lepiej. Cluff Drybannock wstał, ponieważ był bękartem, i taka była bękarcia 
dola.
Położył rękę na jego ramieniu i obaj, wojownik i jego naczelnik, ruszyli do niedalekiego okrąglaka.
Okrąglak Ganmiddichów był nieduży w porównaniu z domami Dhoone’ow i Bluddów. Zbudowany z 
bazaltu i zielonego rzecznego kamienia, górował na wysokim brzegu nad rzeką i starą dąbrową zwaną Gniazdem. 
Główny budynek wznosił się sześć pięter nad ziemię, co pasowało do klanowego zawołania Ganmiddichów: 
„Wznosimy się nad góry i nad naszych wrogów”. Jak większość mieszkańców północy, Vaylo podchodził z 
nieufnością do okrąglaka, który wspinał się chmurom na spotkanie. Siła każdego okrąglaka powinna pochodzić z 
ziemi, w ziemi bowiem mieszkali Kamienni Bogowie. Jednakże wiele południowych klanów budowało wysokie 
siedziby, co odzwierciedlało wpływ Górskich Miast i boga nieba, powietrza i nicości, do którego modlili się ich 
mieszkańcy.
Psi Lord potrząsnął głową, wchodząc z Drybone’em w wierzeje osadzone w wygładzonej przez burze 
południowej ścianie. Zawładnięcie okrąglakiem sprawiło mu niewiele radości. Krab Ganmiddich, naczelnik klanu, 
doszedł do władzy ledwie pięć lat po nim. Lubił go, choć klął jak traper, wszczynał bójki z każdym, kto krzywo 
na niego popatrzył, i spłodził wiele nieślubnych dzieci. Krab nigdy nie kłamał, nigdy nie wyparł się bękarcich 
synów, a raz przed dziesięcioma laty, kiedy w sąsiednim klanie Withy mokra ospa wytłukła jagnięta z 
wiosennego pokotu, posłał im w darze sześćdziesiąt sztuk czarnych karków.
Vaylo possał bolący ząb. Nie miał powodów, by uskarżać się na Kraba Ganmiddicha, pomijając niedawno 
przypieczętowane przymierze z Hailem Wilkiem. Po ataku na Bannenów naczelnik Krabów poczuł się zagrożony. 
Ochrona ze strony Dhoone’ow przestała mu wystarczać i zaczął paktować z Blackhailami. Dhoone’owie byli słabi, 
złamani i wywłaszczeni. Blackhailowie byli potężni i wciąż rośli w siłę. Kto mógłby mieć do niego pretensje za grę 
na dwie strony. A co do Mace’a Blackhaila... cóż, walczył u boku Dhoone’ow w obronie Bannenów. Kiedy bitwa 
dobiegła końca i wrócił do swojej mrocznej, cuchnącej nory, z pewnością skierował oczy na południe i zadał sobie 
pytanie: „Co dostałem za swój kłopot?”
Psi Lord potrząsnął warkoczami. Kiedy następnym razem Blackhailowie pospieszą z pomocą 
zaprzysiężonemu Dhoone’om klanu, ogromnie wątpił, czy Hail Wilk wróci do domu z pustymi rękami. Młody 
naczelnik miał swoje ambicje. Vaylo poznawał tę cechę na mile.
- Krab uciekł na wschód do Croserów - rzekł Drybone, jak zawsze nadążając za myślami swego 
naczelnika. - Zebrał ośmiuset ludzi i wziął w posiadanie starą fortalicję.
Vaylo chrząknął. Powoli wrogowie zbierali się na granicach podbitych przez niego ziem. Dhoone’owie 
rozproszyli się wśród Gnashów, Bannenów i Castlemilków, a Ganmiddichowie znaleźli schronienie u Croserów. 
Kiedy indziej te fakty pochłonęłyby go bez reszty, teraz jednak nie mógł się skupić. Ten Hail był zbyt blisko. Okna 
połowy izb z okrąglaka Ganmiddichów wychodziły na wieżę i Piędź. Wystarczyło podnieść głowę i spojrzeć.
I spojrzał po raz ostatni, nim Drybone zawarł wielkie wierzeje, broniąc dostępu mrozowi i nocy. 
Trzydzieści kondygnacji zielonego granitu wznosiło się nad powierzchnię rzeki jak palec Kamiennego Boga 
wskazujący w niebo: Wieża Ganmiddich. Tam, na poziomie wody, więziony był Raif Sevrance. Patrzący na 
Umarłych.
Drżenie wstrząsnęło ciałem Psiego Lorda, aż zagrzechotał każdy z jego siedemnastu zębów. Gdy 
przemierzał z Drybone’em wielką sień, podeszła do nich kobieta w średnim wieku. Miała warkocze szorstkie jak 
okrętowa lina, nawet w zbliżonym kolorze. Niosła piwo i moczone w mleku owsiane placki.
- Nan, przyprowadź do mnie maluchy. Będę w komnacie naczelnika.
Kobieta spojrzała mu w oczy, pokiwała głową i odeszła.
Nan Culldayis przybyła z nim z byłego okrąglaka Dhoone’ow. Zajmowała się jego wnuczętami po śmierci 
matki i starszej siostry. Ufał jej bezgranicznie. Opiekowała się jego żoną przez ostatni rok choroby, a później 
dbała o wnuczęta i synowe. Przez wiele lat zaspokajała też jego bardziej osobiste potrzeby. Była już w wieku, 
kiedy nie groziło jej poczęcie i rodzenie dzieci, i to mu odpowiadało. Trzydzieści pięć lat wcześniej, w dzień 
zaślubin, poprzysiągł sobie, że nigdy nie spłodzi bękarta.
Rozmyślania przerwał mu cichy szmer głosu Drybone’a.
- Rzeknij słowo, a zbiorę oddział młociarzy i wyprawię dzieciaki z powrotem do Dhoone.
Przystając przy drzwiach komnaty naczelnika, Psi Lord odwrócił się i spojrzał w błękitne, sullskie oczy 
mężczyzny.
- Uważasz, że nie powinienem ich tu sprowadzać.
Nie było to pytanie, ale Drybone odpowiedział.
- Tak. Ten okrąglak nie jest odpowiednim dla nich miejscem. Krab spróbuje go odbić, to tylko kwestia 
czasu.
- A co by było, gdybym zostawił je w Dhoone z ich ojcem? Byłyby bezpieczne?
- Bardziej niż tutaj, na granicy z miejskimi ziemiami, w okrąglaku leżącym tylko dzień drogi od 
Bannenów i Croserów, niewiele dalej od Gnashów.
Vaylo uderzył pięścią w drzwi. Psy podkuliły ogony i przysiadły na zadach.
- Sądzisz, że nie zdaję sobie sprawy z zagrożenia? Co noc leżę bezsennie, na okrągło myśląc o 
niebezpieczeństwach.
Drybone nie zareagował na gniew naczelnika. Z podniesioną głową, cichym głosem powiedział:
- Każda podróż, w którą zabierasz dzieci, jest dla nich ryzykowna. Najlepiej byłoby im w Sercu Klanu, w 
okrąglaku Dhoone.
Miał słuszność i Vaylo o tym wiedział. Wchodząc do komnaty, odwrócił się jeszcze raz do Drybone’a.
- Boję się stracić je z oczu, Dry. Mam teraz tylko tę dwójkę.
Cluff Drybannock pokiwał głową. Nie spieszył ze słowami pociechy, nie próbował przypominać, że jego 
synowie są jeszcze młodzi i mogą spłodzić tuziny dzieci. Był mu za to wdzięczny. Po raz drugi tej nocy dotknął 
jego ramienia.
- Za parę dni je wywieziesz.
Gdy Drybone uśmiechnął się nieznacznie, jak zawsze, dwójka dzieciaków dopadła do drzwi. Nie zwracając 
najmniejszej uwagi na dziadka, z miejsca popędziły do psów. Siłowały się, fikały koziołki, skrzeczały z uciechy i 
targały za uszy potężne psiska, na całej Północy zwane pięściami Psiego Lorda.
Vaylo uśmiechnął się szeroko.
- Nie mogę powiedzieć, że będą za mną tęsknić.
Cluff Drybannock odwrócił się do odejścia.
Vaylo, zatrzymując go nieznacznym ruchem dłoni, dodał:
- Jak dziewczyna?
- Dobrze. Nan była dziś w jej pokoju. Mówi, że ona nie z tych, co się głodzą albo wpadają w histerię. 
Myślę, że całkowicie panuje nad sobą.
Vaylo potarł szczękę, chcąc złagodzić ból zęba. Zastanawiał się przez chwilę.
- Ile ma lat?
Drybone wzruszył ramionami
- Nie wiem, ledwie wypierzony podlotek. Chuda, wysoka.
- Każ ją do mnie przyprowadzić, Dry. Sam chciałbym spojrzeć na córkę surlorda.
- Tutaj? - Wzrok Drybone’a przeniósł się na dzieci, które chichotały dziko, bębniąc piętami po brzuchu 
wilczarza.
- Tak. Skoro Nan ma o niej dobre zdanie, ścierpię ją przy swoim palenisku.
Drybone wyszedł, zamykając za sobą drzwi tak cicho, jakby był sługą, nie człowiekiem, który ledwie siedem 
dni wcześniej zdobył dla Bluddów ziemie Ganmiddichów. „Daj mi dwie setki wojowników - powiedział w 
przeddzień wymarszu - i milczące przyzwolenie, dopóki się nie dokona”. Nawet teraz Vaylo nie wiedział, jak zdołał 
osiągnąć cel. Z dwustoma ludźmi zdobył tak duży okrąglak... I to bez krwawej łaźni, jak w przypadku Withy.
Sadowiąc się na stołku blisko ognia, poklepał się po udach, zapraszając dzieci i psy. Dziecięce stopy i psie 
łapy na wyścigi zatupały po kamieniach. Gdy dzieci przycupnęły u jego stóp, odpiął od pasa skórzane smycze. Psy 
nie cierpiały, gdy ograniczało się im swobodę, i Vaylo osiągnął cel kosztem licznych zadrapań. Kiedy skończył, 
zarzucił główną smycz na hak w ścianie komina.
- Dziadku, dlaczego je uwiązałeś? - Casha, starsza od brata, rzuciła psom długie, współczujące spojrzenie.
Vaylo pogładził włosy małej. Jej matka miała w sobie krew z Dalekiego Południa; dziecko było śniade, 
ciemnookie i śliczne.
- Ponieważ spodziewam się gościa, a psy rzadko uprzejmie przyjmują obcych.
Chuda suka, która, jak się wydawało, składała się wyłącznie z zębów i pomarszczonego pyska, warknęła 
groźnie. Vaylo syknął na nią, choć prawdę mówiąc, nie był zagniewany. Gdy skierował spojrzenie na wnuczkę, 
jego uwagę przyciągnął czerwony blask wpadający przez wąskie okno na przeciwną ścianę: ogień Bluddów w 
górnej komnacie wieży. Płonął już siedem dni i nocy, dość długo, by wszyscy na ziemiach miast wiedzieli, że 
teraz Psi Lord stał u ich granic.
Vaylo daremnie próbował oderwać oczy od krwawej poświaty. Był taki czas, kiedy zagarnięcie ziem 
Ganmiddichów coś by dla niego znaczyło, kiedy myśl o wojnie i najazdach co rano podrywała go z łóżka i co noc 
zatrzymywała do późna na naradach z wodzami. Walczył, ponieważ miał do tego smykałkę i nad życie uwielbiał 
wygrywać. Teraz jednakże walczył z nienawiści.
I ze strachu.
Podniósł się i zatrzasnął żelazne okiennice, kolejno założył wszystkie siedem haczyków i zasunął rygiel.
Cluff Drybannok powiódł zbrojnych na Ganmiddichów z powodu Blackhaila. Dry był z nim tej nocy, kiedy 
niedaleko szlaku znaleziono ciała kobiet i dzieci. Pomagał odkopywać ciała. Każdy klan, który mógł sprzymierzyć 
się z Hailem Wilkiem i jego ludźmi, musiał otrzymać przesłanie śmierci. Drybone to wiedział. On, Psi Lord, to 
wiedział. I choć nie padło między nimi żadne słowo, obaj wiedzieli, że wojna nie dobiegnie końca, dopóki 
Blackhail nie zostanie zniszczony.
Vaylo wsparł ciężar ciała na żelaznych okiennicach. Czerwony ogień Wieży Ganmiddichów nadal płonął w 
jego źrenicach. Myśl o Hailu, który leżał w niej uwięziony, wciąż trawiła mu duszę.
Był ledwie chłopcem. Kiedy wszedł wczoraj do wieży, nie wiedział, czego się spodziewać. Patrzący na 
Umarłych - tak zaczęto zwać go po tym, jak uśmiercił trzech Bluddów u Duffa. Walczył jak sam Kamienny Bóg, 
powiadali, i z własnej woli przyznał, że brał udział w zasadzce urządzonej na Szlaku Bluddów.
Ręka Vayla ochłodziła się do temperatury żelaza. Teraz miał tutaj tego Haila, uwięzionego na Piędzi. 
Widział go na własne oczy, widział jego rany i wąchał jego smród. Cluff Drybannock i inni spodziewali się, że 
go wykończy. Wyczytał to w ich twarzach, później, kiedy wyszedł z wieży, a oni stali w półkolu przy łodzi. 
Drybone nawet przykazał, żeby bicie nie zagroziło życiu jeńca: przywilej jego odebrania należał do Psiego 
Lorda.
On jednak nie skorzystał z tego przywileju. Ledwie sam wiedział, dlaczego. Widząc Haila wyciągniętego na 
ławie, poturbowanego, w łachmanach ciemnych od krwi i rzecznego brudu, dręczył się: Czy Hailowie umyślnie 
wybili kobiety i dzieci? Czy może któremuś puściły nerwy i zabił dziecko niechcący, ze strachu lub zaskoczenia, a 
inni poszli jego przykładem? Czy kobiety walczyły? Jak długo umierały jego wnuki?
Vaylo zamknął oczy, jeszcze mocniej oparł się o okiennice.
Nie. Nie zabił Haila. Chciał - był Psim Lordem i śmierć z jego ręki czekała każdego, kto mordował 
jego krewnych - lecz liczne pytania nie dawały mu spokoju. A odpowiedzi znał jedynie ten, kto był owego dnia 
na szlaku.
Psy poderwały się i warknęły. Vaylo spojrzał na drzwi. Po paru sekundach rozległo się kołatanie. Do 
pokoju wszedł Drybone, prowadząc przed sobą dziewczynę. Zostawił ją na środku komnaty i bez chwili wahania 
odwrócił się do wyjścia. Vaylo wiedział, że będzie czekać za drzwiami, w odległości, w której nie dosłyszy ani 
jednego słowa.
Przybrana córka Penthero Issa zmierzyła się z nim wzrokiem. Jak zapowiedział Drybone, wysoka była i 
szczupła, ale Vaylo znał się dość dobrze na kobietach i wiedział, że jej figura szybko się zaokrągli. Wystarczy parę 
tygodni o smalcu i owsianych plackach.
- Co zrobiłeś Raifowi Sevrance i Angusowi Lokowi?
Głos dziewczyny był chłodny i przez króciutką chwilę przypominał mu głos jej przybranego ojca, Penthero 
Issa. Nic dziwnego, surlord wychowywał ją od urodzenia.
Nie odpowiedział. Podszedł do paleniska i usiadł w towarzystwie swoich psów. Wnuczęta zerwały się 
szybko na nogi, chłopczyk szarpał go za skórzane spodnie, domagając się wzięcia na kolana. Vaylo wiedział, że 
dzieci są zaniepokojone - przejęły strach od psów.
Zwykle, kiedy na terytorium ich pana pojawiał się ktoś obcy, psy z miejsca pokazywały zęby. Warczały, 
prężyły smycze, opuszczały ogony i wbijały w intruza ślepia, w których błyszczało wspomnienie stadnych polowań 
w zamarzniętej tundrze Pustkowia. W chwili, gdy do komnaty weszła przybrana córka Penthero Issa, psy nawet nie 
drgnęły. Ani jeden nie warknął, nawet wilczarz. Leżały na brzuchach, zadami opierając się o palenisko, z uszami 
przyklejonymi do czaszek. Gdy podniósł wnuka na kolana, jedna z suk zaskomlała cicho i schowała się między 
psami.
Vaylo patrzył na dziewczynę, która czekała na odpowiedź. Srebrne włosy sięgały jej do ramion, proste, jak 
gdyby każde pasmo obciążał ołowiany paciorek. Oczy miała szare jak niebo przed burzą, wielkie i czyste, ze 
srebrnymi nitkami w tęczówkach, które odbijały światło. Zdawało się, że cała jest ulepiona ze srebra, wody i 
twardego kamienia. Ale była ledwie podlotkiem, zalęknionym podlotkiem; Vaylo nie dał się zwieść pozorom. 
Widział, jak mnie płótno spódnicy, by powstrzymać ręce od drżenia, jak pulsuje mięsień na jej szyi, jak przełyka 
ślinę...
Ciekawe, że pierwsze postawione przez nią pytanie dotyczyło jej towarzyszy, nie jej samej.
- Zostałaś dobrze przyjęta przez mój klan? - zapytał.
- Odpowiedz na moje pytanie.
- Najpierw ty na moje.
Drgnęła, wystraszona ostrym brzmieniem jego głosu.
Vaylo położył ręce na ramionach wnucząt, chcąc je uspokoić. Zawsze bały się zagniewanego dziadka.
- Traktowano mnie dość dobrze. Zostałam nakarmiona. Ubrana. Uwięziona. - Srebro w oczach dziewczyny 
przemieniło się w coś ciemniejszego, jak stal. - Teraz powiedz mi, co się stało z moimi przyjaciółmi.
Kazał jej czekać na odpowiedź. Jej odwaga wywarła na nim duże wrażenie - nie pamiętał, kiedy po raz 
ostatni ktoś od niego czegoś zażądał - lecz zbyt długo był Psim Lordem, by córka surlorda mogła zmusić go do 
udzielenia spiesznej odpowiedzi.
Kiedy uznał, że upłynęło dość czasu, powiedział:
- Angus Lok siedzi w celi wprost pod moimi nogami. Dokucza mu tylko wilgoć czterech ścian i uboga 
dieta. Wydaje się, że niezbyt lubi surowe pory i maczane w wodzie owsiane placki.
- Co z nim zrobisz?
Już miał odpowiedzieć: „Co tylko zechcę”, gdy dziewczyna podniosła rękę, by odgarnąć włosy. Był to 
niewinny gest dziecka, nie kobiety. Dla Asarhii March włosy nadal były utrapieniem, czymś, co trzeba odpędzać 
jak komara czy pyłek kurzu, nie bronią w walce z mężczyznami. Mało brakowało, a uśmiechnąłby się na ten 
widok, lecz powstrzymały go duchy utraconych wnucząt.
- Zatrzymam Loka w okrąglaku, dopóki nie uznam, że należy go przenieść. Kiedy będę gotów, wezmę za 
niego okup albo go sprzedam. Na Północy jest paru takich, którzy nie poskąpią grosza za jego głowę.
Jeśli jego słowa były dla niej czymś nowym, to tego nie okazała. Zamrugała tylko i rzekła:
- A Raif?
- Umrze z mojej ręki.
Dziewczyna zaczerpnęła powietrza. Ogień w jej oczach przygasł, jakby zabrakło w niej czegoś, co dotąd go 
podsycało. W głębi psich gardeł zrodził się odgłos, jakiego Vaylo w życiu nie słyszał. Gęsia skórka podniosła mu 
włosy na ramionach, gdy słuchał tego przerażającego lamentu.
Zdjął wnuczka z kolan i podniósł się ze stołka.
- Raif Sevrance i jego klan wycięli nasze kobiety i dzieci na Szlaku Bluddów. Z zimną krwią dobyli broń, 
z lodem w sercach zarzynali moje wnuki niczym owce. - Nie odrywał oczu od córki surlorda. Instynkt 
przestrzegał go przed zagrożeniem, które stanowiła ta chuda dziewczyna, a on nigdy nie wątpił w jego 
podszepty. Nie zostałby Psim Lordem, gdyby tak robił.
Dziewczyna zastygła w bezruchu. Światło ciągnęło ku niej, jakby zasysała je z paleniska. Powietrze w 
pokoju poruszyło się, strosząc psią sierść i jedwabiste czarne włosy dzieci.
Wytrącony w równowagi, mówił dalej, coraz głośniej, zbliżając się do środka pokoju.
- Raif Sevrance jest zabójcą dzieci. Mordercą. Wrogiem mego klanu. Zabiję go, ponieważ nie mam wyboru. 
Żąda tego dziewięciu bogów. - Zatrzymał się o krok przed dziewczyną, wyciągnął rękę i dotknął jej policzka. 
Jakby dotknął kamienia.
Mięśnie na jej szyi zaczęły się poruszać.
„Czary”.
Poznając, z czym ma do czynienia, gwałtownie cofnął rękę i opuścił ją do szarego, żelaznego miecza u 
pasa. Gdy wyciągał głownię z pochwy sporządzonej z psiego ogona, dziewczyna otworzyła usta. Coś ciemnego i 
płynnego jak stopione szkło zebrało się na koniuszku języka. Cienie żyły w tym płynnym oku, unosząc się jak 
drobiny pyłu w oleju.
Chłód oziębił mu skórę. Głęboko, w szpiku kości i w naczyniach krwionośnych łączących umysł z sercem, 
czuł bliskość czegoś, co mógł nazwać tylko złem. Psy też to wyczuły. Słyszał je za plecami, słyszał skamlenie i 
drapanie pazurów po podłodze. Wiedział, że wilczarz przenosi się na miejsce przy jego wnuczętach.
Znał swoje możliwości, wiedział, ile czasu zajmie przeciągnięcie mieczem po gardle dziewczyny... i 
wiedział, że nie zdąży. Dlatego przemówił.
- Na razie daruję mu życie.
Wypowiedziane szeptem słowa zakłuły ją jak żądła, przy każdym mrugała powieką. Światło w jej oczach 
pojaśniało. Ciemna kropla zawisła na koniuszku języka, na wpół w świecie Psiego Lorda, na wpół w wilgotnej 
jamie ust. Powierzchnia błyszczała jak gorąca smoła. Vaylo ujrzał w niej swoją śmierć, gdy raptem dziewczyna 
wciągnęła powietrze i wessała substancję, którą wytworzyła w swoich płucach.
Komnata naczelnika zadrżała. Belki powały zatrzeszczały i zadygotały, pył z tynku posypał się na 
palenisko.
Psy zaczęły wyć.
- Dziadku! Ta pani jest chora! - Wnuczka przemówiła dziecięcym szeptem, donośniejszym od jej 
normalnego głosu. - Mam przynieść jej stołek?
Vaylo przyjrzał się córce surlorda. Wcześniejsza pustka ustąpiła z jej twarzy i teraz wyglądała jak 
młodziutka dziewczyna, która po długiej zabawie zbyt późno poszła do łóżka. Zachwiała się i Vaylo odruchowo 
wyciągnął prawicę, żeby ją podtrzymać. Zerkając przez ramię, rzekł do wnuczki:
- Tak, przynieś stołek, szybko. - I do psów: - Cisza!
Schował miecz. Ręce drżały, ale sztych trafił do pochwy przy pierwszej próbie. Co się tu stało? Po części 
wiedział, poznawał, co zrobiła dziewczyna, jednak w pokładach pamięci nie znalazł żadnego odpowiednika. 
Wrażenie zła zniknęło. Dziewczyna była tylko dziewczyną. Z trudem stała na nogach. Gdy wnuczka targała 
stołeczek od komina na środek pokoju, musiał ją podtrzymywać.
Krew spłynęła jej z nosa do ust, gdy posadził ją na stołku. Kazał wnuczętom iść do Nan Culldayis po 
słodowe piwo. Był rad, że wyprawił je z pokoju.
- Masz. - Ściągnął z szyi czerwoną chustkę i podał ją dziewczynie. - Wytrzyj się.
Patrzył na nią i oddychał głęboko, by uspokoić zmęczone serce. Musiał się napić. Okropnie. W pokoju 
unosił się lekki zapach uryny - świadectwo strachu którejś z suk. Nie miał siły ani ochoty, żeby ją skarcić.
- Powinienem cię zabić, córko surlorda. Wyświadczyłbym uprzejmość całym Północnym Terytoriom.
Podniosła na niego szare, czyste oczy dziecka.
- Ale tego nie zrobisz.
Nie myliła się; potrzebna mu była cała i zdrowa. Jednakże nie chciał, by o tym wiedziała.
- Kim ty jesteś?
- Nie chcesz tego wiedzieć.
Znów miała rację. Był Psim Lordem, żyjącym w świecie ziemi i gliny, gdzie okrąglaki rzadko wystawały 
więcej niż trzy poziomy nad powierzchnię terenu i gdzie wszyscy czczeni bogowie mieszkali w kamieniu. To, co 
widział na jej języku, należało do innych ludzi i innego miejsca. I gdy ta myśl wpadła mu do głowy, wreszcie w pełni 
uświadomił sobie to, czego po trosze się domyślał.
Ta dziewczyna nie należała do Penthero Issa ze Spire Vanis. Ta dziewczyna należała do Sullów.
Surowy ból przeszył jego siedemnaście zębów, gdy pomyślał o swoich dawnych wrogach. Bluddowie 
sąsiadowali z Sullami, a właściwie z Trenchlandczykami - po części Sullami, po części ludźmi klanów, po części 
każdym innym, kto zatrzymywał się w ich sadybach na tyle długo, by urodzić dziecko czy rozsiać swoje 
nasienie. Ale Trenchlandczycy to jedno, a Sullowie coś zupełnie innego. Prawdziwych Sullów - Sullów czystej 
krwi - lękał się niby piekielnych demonów.
Dokładnie pamiętał dzień, trzydzieści cztery lata temu, kiedy najechał trenchlandzkie osiedle Cedarlode. 
Niecały rok naczelnikował swojemu klanowi, gdy sucha wiosna wypędziła Trenchlandczyków z lasów na jego 
rubieże w poszukiwaniu zwierzyny. Trenchlandczycy polowali przy użyciu ognia. Wypalali w lasach szerokie 
korytarze, zmuszając zwierzęta do ucieczki. Jeśli ogień palił się jak trzeba i wiatr wiał w dobrym kierunku, w jeden 
dzień mogli zabić dość zwierzyny, by na sezon wystarczyło dla całej sadyby. Podczas gdy myśliwi z oszczepami 
czekali przy ujściu ognistego leja, popielarze przemierzali dymiące pogorzelisko, zbierając do worków upieczone 
zwierzęta.
Vaylo zadrżał. Nienawidził Trenchlandczyków. Widział, jak w pół dnia potrafią zniszczyć tysiącletnie 
ostępy.
Kiedy zaczęli palić ognie na jego granicach, szybko przystąpił do działania. Stu sześćdziesięciu najlepszych 
młociarzy i włóczników pojechało z nim na wschód do Cedarlode. Przypuścili atak, można powiedzieć, że stoczyli 
potyczkę. Trenchlandczycy nie mogli się z nimi równać i rzucili się do ucieczki, zanim bitwa na dobre się zaczęła. 
Usta Vayla rozciągnęły się w grymasie podobym do uśmiechu. Kamienni Bogowie! Jaki był wtedy zadufany w 
sobie! Łatwe zwycięstwo przewróciło mu w głowie. Dlaczego poprzestać na wypędzeniu Trenchlandczyków za 
granicę? Dlaczego nie pognać ich dalej? Dlaczego nie sięgnąć po ziemie nad rzeką Kaganiec, na które Bluddowie 
zawsze patrzyli pożądliwym okiem? Przecież to takie łatwe! Doskonale pamiętał, jak śmiał się z Jonem Grubberem 
i Masgro Faa, gdy maczugami rozbijali trenchlandzkie czaszki na czerwonych błotnistych brzegach Kagańca.
Zabrało im to cztery godziny. Cztery godziny, by przebyć rzekę i wspiąć się na wysokie urwiska po 
drugiej stronie. Później tańczyli na płyciznach. Masgro Faa znalazł kobiety, jak zawsze, i choć sam Vaylo nie 
brał udziału w gwałtach, patrzył, jak robią to inni. Kiedy skończyli z kobietami, spili się do nieprzytomności 
zzieleniałym łosiowym mlekiem i piwem wodnistym jak szczyny. Rankiem, nadal pijani zwycięstwem i oparami 
wczorajszej gorzałki, zawrócili do własnego okrąglaka.
Niecałą godzinę późnej zatrzymali ich Sullowie.
Otoczyło ich pięciuset wojowników. Sullowie czystej krwi, w puszystych i miękkich rysich skórach - 
zdawało się, że żywe drapieżniki przycupnęły im na plecach. Ich konie nie przypominały innych: potężne, ciche, 
lśniące niczym naoliwione machiny. Długie podwójnie wygięte łuki, błyszczące od wilczego sadła, wznosiły się 
nad zadami rumaków jak maszty.
Pojawili się znienacka, nic nie zapowiedziało ich przybycia. Poruszali się jak duchy, jakby ich 
wierzchowce nie stąpały po ziemi.
Vaylo doskonale pamiętał, że ani jeden Sull - nawet na szpicy - nie wyjął strzały z kołczana. Nie musieli. 
Po ich stronie była liczba, znajomość terenu, zaskoczenie, strategia. Vaylo wiedział też, że gdyby miał dwa, a 
nawet trzy razy więcej ludzi, Sullowie mieliby przewagę.
Była to pierwsza prawdziwa lekcja, jaką otrzymał jako Psi Lord: Sullom nie należy wchodzić w drogę.
Do dziś Vaylo nie wiedział, jak długo dwa konne oddziały stały naprzeciwko siebie. Czasami myślał, że 
może tylko parę minut. Kiedy indziej był pewien, że upłynęły godziny. Nagle, bez rozkazu czy sygnału, Sullowie 
zawrócili jak jeden mąż i zniknęli w lesie. Vaylo nadal pamiętał podmuch powietrza i gliniany pył wzbity przez 
kopyta ich koni, nadal pamiętał mieszaninę strachu i podziwu.
Nie zamieniono ani słowa, nie dobyto broni, a jednak przesłanie nie budziło najmniejszych wątpliwości: 
Trenchland jest ziemią Sullów. Trzymać się z daleka.
Vaylo od tej pory ani razu nie postawił nogi na trenchlandzkiej ziemi. Strzegł swoich granic - bronił ich 
zażarcie - jednak nigdy ani on, ani żaden podległy mu Bludd nie wysunął roszczeń do skrawka sullskiej ziemi. 
Granica od tej strony była święta. Wiedział o tym, gdy jechał do Cedarlode ze swoim ludźmi, jednak był nowo 
okrzykniętym naczelnikiem, rozpierała go duma i myślał, że mógłby ich pokonać.
Wracając myślami do tego zdarzenia, wiedział, że wyszedł z niego obronną ręką. Sullowie mogli ich 
wybić do nogi. A jednak zamiast tego postanowili udzielić im lekcji.
A Psi Lord nigdy jej nie zapomniał.
Marszcząc brwi, przypatrywał się bacznie córce surlorda z bezpiecznego miejsca przy palenisku. Siedziała 
na stołku i trzymała zakrwawioną chustkę przy nosie. Jeśli płynęła w niej sullska krew, to ani rysy, ani karnacja o 
tym nie świadczyły. Mimo wszystko nie mógł zlekceważyć podszeptów instynktu. Sullowie nie byli ludźmi ziemi i 
gliny jak członkowie klanów, mieszkali w kraju zimnych nocy i srebrnych księżyców, otoczeni przez oceany 
falujących lodowych lasów wysokich jak góry i bladych jak szron. Czary mieszkały w ich krwi. Wszystkie ich 
miasta wpuszczały poświatę księżyca. Sullowie byli nocą i zmierzchem, cieniem i mrokiem. Vaylo czuł po 
kościach, że poznaliby substancję, którą utoczyła Asarhia March, i uznali dziewczynę za swoją.
- Vaylo - dobiegł cichy głos zza drzwi - przyniosłam jedzenie i piwo.
- Wejdź, Nan.
Mająca prawie pięćdziesiąt lat Nan Culldayis poruszała się z wdziękiem większym niż wszystkie inne 
kobiety w klanie. Vaylo patrzył na nią, gdy szła przez pokój, podnosząc wysoko pięknie ukształtowaną głowę. 
Zauważył, że drobne zmarszczki na jej czole pogłębiły się, gdy popatrzyła na dziewczynę. Miała mocno 
zakorzeniony nawyk otaczania potrzebujących opieką. Jednak jak Cluff Drybannock godzinę wcześniej, opuściła 
pokój bez słowa.
Vaylo napił się piwa z dzbana. Jego przysmaki - przysmażona na czarno krwista kiełbasa i wieprzowa nóżka 
pieczona tak powoli, że mięso odchodziło od kości - sąsiadowały na półmisku z owsianymi plackami i 
wykwintnymi miodowymi ciastkami, które uwielbiały wszystkie kobiety poza Nan. Pociągnął drugi łyk piwa, 
pozwalając, by słodkie, piekielne płomienie paliły mu język. Nan myślała, że to poczęstunek dla dziewczyny.
Wzruszając ramionami, nalał piwa na przykrywkę od dzbanka i podał dziewczynie. Wypiła i poprosiła 
wzrokiem o więcej.
Vaylo przyniósł dzbanek.
- Masz tu frykasy, jak chcesz - mruknął, zakładając pokrywkę. - Miód, korzenie i inne takie.
Dziewczyna spojrzała na niego.
- Wolałabym mięso.
To wtedy, pod badawczym spojrzeniem tych czystych szarych oczu, Vaylo Bludd zaczął żałować tego, co 
zrobił. Asarhia March nie należała do Penthero Issa w Spire Vanis, nie pasowała do świata wybitych jedwabiem 
ścian, pachnących różami świec i nocników z przykrywkami dopasowanymi tak szczelnie, że nawet światło nie 
mogło do nich zajrzeć. A jednak zamierzał tam ją odesłać.
Odłamując kawałek wieprzowiny, powiedział:
- Wysłałem rybołowa do twojego przybranego ojca z wiadomością, że tu jesteś. Drużyna przybędzie po 
ciebie w parę dni.
Twarz dziewczyny nie zdradziła zdziwienia.
- Co? Bez okupu?
- To moja sprawa. - Odparł Vaylo szorstko. Zęby bolały go nieznośnie, więc odepchnął tacę z jedzeniem. 
Dziewczyna miała rację: nie zostanie uwolniona za okup, tylko przejdzie z ręki do ręki jak miedziaki, którymi 
traper płaci dziwce za usługę.
Psi Lord zaciągnął dług u surlorda. Och, Iss i jego diabelski pomagier zaprzeczali gorąco. Nieodmiennie 
słyszał: „Mój pan nie chce nic w zamian za pomoc w najeździe na Dhoone’ow” albo: „Myślimy, że jesteś najlepszy, 
by przejąć władzę nad klanami”. Jednakże słowom tym brakowało wydźwięku prawdy. Vaylo był naczelnikiem zbyt 
długo, by nie wiedzieć, że takich rzeczy nie dostaje się za darmo. Iss czegoś chciał. Vaylo nie był pewien, czego, ale 
podejrzewał, że wojna na ziemiach klanów jest mu na rękę. I pomoc naczelnikowi Bluddów w zajęciu okrąglaka 
Dhoone’ow była tak samo dobrym sposobem jak każdy inny, żeby ją rozpocząć.
Niezależnie od motywu, dokonało się. Vaylo nie chciał spoglądać w przeszłość i pragnąć, by się odmieniła. 
Nie chciał ulec takiej słabości. On i jego klan prowadzili wojnę, która z dnia na dzień stawała się coraz większa, 
gdy kolejne klany przystępowały do tańca z mieczami. Rozdrapywano stare rany, zadawano nowe, a on był dość 
wyrachowany, by wiedzieć, że jeśli wystarczy mu sprytu i energii, dużo może zyskać w tym szaleństwie. On, Psi 
Lord, nieślubny syn Gullita Bludda, który przyszedł na świat z połową nazwiska i połową przyszłości, mógł mimo 
wszystko zostać pierwszym naczelnikiem, który okrzyknie się Lordem Klanów.
Teraz jednak przyświecał mu mniejszy cel. Popatrzył na dziewczynę. Nie cierpiał być niczyim dłużnikiem, 
zwłaszcza gdy dług był tak mętny jak trenchlandzkie piwo i podobnie śmierdział. Penthero Iss zyskał nad nim 
przewagę, lecz teraz, dzięki bystrości Cluffa Drybannocka, Vaylo miał sposób, aby ją zniwelować.
Córka surlorda. Zwróci ją Issowi i wszystkie długi zostaną spłacone z nawiązką. Już nigdy więcej diabelscy 
pomagierzy nie będą kołatać do jego drzwi, drażnić jego psy i głosami bardziej pasującymi do mleczarek niż 
mężczyzn sugerowć kroki, które mógłby przedsięwziąć. On i surlord uwolnią się od siebie. I to mu odpowiadało. 
Jak najbardziej.
W dniu, w którym wieści o pojmaniu dziewczyny dotarły do okrąglaka Dhoone, Vaylo sam rzucił rybołowa 
w powietrze. Była to urodziwa samica, ciężka jak noworodek, wyszkolona przez mniszki w górskiej wieży, 
zdolna do szybowania na zimnych prądach brzasku i zmierzchu, z wrodzonymi wspomnieniami Spire Vanis. Już 
była w mieście albo może wracała do domu, z lewym szponem odciążonym z wiadomości, którą zaniosła na 
południe. Wypielęgnowane palce surlorda prawdopodobnie pogładziły jej szarobiałe lotki, gdy któryś z jego 
pomocników łamał pieczęć.
Zirytowany tymi myślami, Vaylo zabębnił pięścią w drzwi, przyzywając Drybone’a. Nie mógł już patrzeć 
na tę dziewczynę. Wysłał wiadomość, zanim ją zobaczył. To, co się stało, już się nie odstanie. Odbiegała od 
jego wyobrażeń o przybranej córce surlorda, lecz to wcale nie musiało skłonić go do zmiany planów.
Spojrzenie dziewczyny paliło go w plecy, gdy czekał na Drybone’a. Nie odezwała się, ale usłyszał, jak 
pokrywka dzbana poturlała się po podłodze. Duchy utraconych wnucząt znów nawiedziły komnatę i przez chwilę 
spodziewał się, że usłyszy: „Dziadku, nie odsyłaj mnie”.
Drybone wszedł do komnaty naczelnika. Spojrzał Vaylowi w oczy i wyczytał w nich rozkazy. Szybko 
podszedł do dziewczyny, złapał ją za rękę i zmusił do powstania.
- Zabierz mięso i dopilnuj, żeby je zjadła. - Vaylo skinął głową w stronę tacy.
Drybone podprowadził dziewczynę do stołu i złapał wieprzową nóżkę. Jeden z psów zaskowyczał cicho, gdy 
Drybone, dziewczyna i, co najważniejsze, kość, zbliżali się do drzwi.
Dziewczyna odwróciła się w progu. Podnosząc wysoko głowę, czekała, aż zwróci na nią uwagę.
- Kiedy zamierzasz zabić Raifa Sevrance’a?
Vaylo odetchnął głęboko. Nagle poczuł się bardzo stary i bardzo zmęczony. Dziewczyna też była 
wyczerpana; kąciki jej ust opadły, gdy czekała na odpowiedź.
- Wstrzymam się z egzekucją do dnia twego odjazdu. - Zaskoczyły go własne słowa, jednak z 
poważnym wyrazem twarzy i nieustępliwym głosem dodał: - Masz moje słowo.
Dziewczyna patrzyła na niego przez dłuższą chwilę, wreszcie odwróciła się i wyszła.
Wspierając się ręką o zielony rzeczny kamień ściany, Vaylo czekał, aż usłyszy szczęk klamki. Nie 
spodziewał się, że mu podziękuje, ale jej brak reakcji oziębił jego serce. Był pewien, że tej nocy nie zaczerpnie 
więcej czarów, wiedział jednak, że może wymknąć się spod kontroli. Jak w przypadku Sullów pod Cedarlode, była 
to kwestia przewagi.
Lepiej się jej pozbyć. Jak najszybciej.
Po jakimś czasie odepchnął się od ściany i chwycił psie smycze. W głębi duszy pragnął pokonać trzy piętra, 
które dzieliły go od pokoju Nan, i zatracić się w jej pachnącym sianem ciele. Nan dobrze go znała. Dałaby mu 
znajomą, swojską pociechę, z której byłby zadowolony. Z drugiej strony, ciągnęło go na dwór, chciał iść z psami 
przez ostre, pachnące rzeką powietrze.
Nikt go nie zatrzymał ani nie zagadnął, gdy szedł przez sień. Okrąglak Ganmiddichów był wysoki, 
wilgotny, oświetlany rybim olejem, przez co ściany śliskie były od tłuszczu. Vaylo z przyjemnością się od nich 
uwolnił. Gdy tylko wielkie drzwi zamknęły się za jego plecami, spuścił psy ze smyczy. Zwykle rozbiegały się we 
wszystkie strony, wciągając w miechy płuc zapach lisów, zajęcy i szczurów. Dzisiejszego wieczoru trzymały się 
blisko pana. Vaylo szturchnął je nogą, kazał im iść precz i znaleźć sobie jakąś kolację, on bowiem nie miał zamiaru 
ich karmić, ale nie chciały odejść. Klnąc po nosem, pozwolił im zostać.
Zaprowadził je na brzeg rzeki, gdzie razem, pan i jego psy, patrzyli na Wieżę Ganmiddichów przez 
ciemne godziny nocy.

***
Zabójczyni siedziała na krześle w miejscu dobrze oświetlonym przez bursztynowy kaganek, jednakże 
Penthero Iss prawie jej nie widział. Z początku uznał, że być może zanieczyszczenia przyciemniły płomień, lecz 
dymu wcale nie było więcej niż zwykle. Po paru minutach przypatrywania się doszedł do wniosku, że Magdalena 
Crouch jest kobietą, którą trudno zobaczyć.
Magdalena Crouch, zwana Kucającą Panną przez te nieliczne osoby, które wiedziały o jej istnieniu i 
mogły wyłożyć po sto sztuk za głowę za jej usługi, czekała na jego słowa. Miała może dwadzieścia, nie - 
trzydzieści, nie - czterdzieści lat, i włosy brązowe, rude lub złote w zależności od kaprysów światła. Jej oczy 
niczego nie zdradzały. Spojrzał w nie, gdy tylko otworzył drzwi, i zobaczył jedynie własne odbicie. Była szczupła, 
ale zarazem krzepka, niewysoka, ale z członkami i postawą dużo wyższej osoby. A może jednak była wysoka?
Nie była atrakcyjna, ale go pociągała. Nie była odrażająca, ale budziła w nim wstręt.
- Miałaś dobrą podróż z... - zawiesił głos, gdy uświadomił sobie, że nie wie, skąd przybyła. Plotka 
mówiła, że mieszkała w mieście. Ale plotki na temat Kucającej Panny z gruntu mijały się z prawdą.
Panna bez mrugnięcia powiedziała:
- Każda podróż, krótka czy długa, może zmęczyć o tej porze roku.
Tylko jej głos dawał się określić i sklasyfikować: piękny, głęboki, potoczysty jak miód. Iss uśmiechnął się 
na znak, że przyjął odpowiedź. Był też zadowolony, że wreszcie ma coś na nią.
Miał już wcześniej do czynienia z Kucającą Panną, ma się rozumieć, ale tylko przez pośrednika. Caydis 
Zerbina dzięki siatce wielkookich braci, kapłanów, podskrybów, osobistych sług, laziebnych, chłopców na posyłki i 
muzyków dowiadujący się różnych rzeczy o większości ludzi, którzy mieszkali w Spire Vanis lub przejeżdżali przez 
miasto, zawsze zajmował się szczegółami. Spotykając się z zabójczynią w miejscach przez nią wybranych, 
przekazywał jej instrukcje i płacił złotem. Nieodmiennie złotem.
Tym razem Iss postanowił wezwać ją do siebie. Nie było to łatwe zadanie, gdyż Kucająca Panna nie lubiła 
być przez nikogo wzywana i wysoce ceniła sobie swoją osławioną anonimowość. A jednak przyszła. W tydzień 
po wysłaniu wezwania, przyszła.
Dlaczego? Mógł tylko spekulować. Najpierw założył, że przyszła, gdyż był surlordem Spire Vanis i nikt 
nigdy nie odmawiał komuś takiemu jak on. Teraz jednak, stojąc w ruchliwych, dymnych cieniach jej obecności, 
wiedział, że nie miał racji. Kucająca Panna przyszła, ponieważ miała ochotę.
- Napijesz się wina... a może wolisz likier lub filiżankę różanej wody zaprawionej goździkami?
- Nie. - Słowo zabrzmiało łagodnie, ale Kucająca Panna sprężyła się jak tundrowy kot popisujący się 
przed rywalem.
Była zatem kobietą interesu. Iss uszanował tę cechę. A nawet uznał ją za zachwycającą.
- Mam problem, Magdaleno - rzekł, zamykając palce na kawałku kości psoboja. - Są ludzie, którzy 
stoją mi na przeszkodzie, ale nie znam dokładnie miejsca ich zamieszkania. Dzięki jednemu z informatorów mam 
dobre pojęcie o lokalizacji zagrody... ogólne, muszę przyznać.
Iss urwał, pewien, że usłyszy pomruk zachęty. Panna milczała i był zmuszony mówić dalej.
- Zagroda leży mniej więcej dzień jazdy na północny wschód od Ule Glaive. Mój informator nazwał trzy 
okoliczne sioła. - Podał jej nazwy. - Chcę, by ktoś objechał te Trzy Wioski i dyskretnie, bardzo dyskretnie, 
wywiedział się, gdzie mieszka ta rodzina, i zrobił co trzeba, żeby wszystkich zabić.
Nastąpiła przerwa. Iss nie był przyzwyczajony do braku odpowiedzi ze strony rozmówców i zaczął wpadać 
w złość. To prawda, Kucająca Panna była najsłynniejszą zabójczynią na całej Północy i ci, którzy korzystali z jej 
usług, nabożnym szeptem wymawiali jej imię, on jednak był surlordem Spire Vanis. Już miał ją upomnieć, gdy 
się odezwała.
- Ule Glaive leży dziewięć dni drogi na północ. To będzie kosztować więcej.
Odczuł umiarkowaną ulgę, choć tego nie okazał.
- Oczywiście.
- A rodzina? Jak liczna?
- Nie jestem pewien. Matka, jedna córka, to wiem na pewno.
- Niepewność kosztuje więcej.
Iss tego też się spodziewał.
- Zapłacę, ile zechcesz.
Kucająca Panna poruszyła ustami, pokazując suche zęby. Iss zwalczył pokusę, żeby się cofnąć. Jej obecność 
zaczynała go męczyć. Patrzenie na nią wymagało dużego wysiłku. Jak patrzenie na krajobraz przez 
zniekształcone szkiełko.
Większość ludzi utrzymywała, że Kucająca Panna swoje sukcesy zawdzięcza wyglądowi. Wyglądała jak 
służąca. Kiedy wymykała się po zabójstwach popełnionych w dworach, ratuszach, siedzibach cechowych, pałacach 
i prywatnych domach, wszyscy świadkowie ucieczki brali ją za służącą, posłańca, kuchtę, starą praczkę, piastunkę, 
mamkę, pomywaczkę. W przeciwieństwie do nielicznych zabójczyń, które można było wynająć na Północnych 
Terytoriach za garść złota czy rubin wielkości muchy, Kucająca Panna nie zachowywała się jak dziwka. Nigdy nie 
uwodziła mężczyzn, nie wsuwała ostrza w plecy, gdy mężczyzna wsuwał w nią swoją męskość, nie uciekała się do 
kokieterii, by zyskać dostęp do zakazanych miejsc, nie chowała noża pod koronkami głębokiego dekoltu. Nie 
musiała zastawiać kobiecych pułapek. Jej atutem była powierzchowność. Ludzie, którzy na nią patrzyli, widzieli to, 
co spodziewali się zobaczyć: kogoś pasującego do ich otoczenia.
I, ma się rozumieć, była przebiegła jak lisica.
W noc, w którą Sarga Veys przysłał wiadomość, że zagroda Loka leży w pobliżu jednej z Trzech Wiosek, Iss 
pomyślał: „Muszę posłać po Pannę”. Sarga Veys nie byłby dobry do tej roboty. Nikt z własnej woli nie udzieliłby 
mu informacji, a gdyby nawet, to Półczłekowi brakowało ikry, żeby przelać krew. Nóż miał ikrę, ale nie grzeszył 
chytrością. Gotów był łamać kości dla zdobycia informacji, przerazić wszystkich wieśniaków i ogłosić całemu 
światu, że przyszedł, aby zabić.
Iss odłożył kość psoboja na biurko. Poza tym, Nóż i Półczłek mieli inną sprawę na głowie. Musieli 
przywieźć Asarhię z ziem Ganmiddichów. Nie wolno dopuścić, żeby znów zniknęła.
- Wprowadź mnie w szczegóły - rzekła Kucająca Panna swoim jedwabistym głosem.
Iss pomyślał o Angusie Loku, pomyślał o Fagach, o dawnych nienawiściach i starych zmartwieniach, które 
ciążyły mu od szesnastu lat. Podał szczegóły. Parę minut później spotkanie dobiegło końca.

Rozdział 39
PATRZĄCY NA UMARŁYCH

Raif płonął. Skórę miał gorącą, wilgotną, napuchniętą. Kiedy dotknął obitego ciała na ramionach, miał 
wrażenie, że dotyka pieczeni wyciągniętej z ognia. Cały był obolały, choć ledwie zdawał sobie sprawę z bólu. 
Przez większość czasu uciekał w sen. Gorączka rosła, przeszywając jego piersi krwawymi sztychami i 
wprawiając kości w drżenie tak silne, że czuł je nawet przez sen.
Już nie śnił o znajomych ludziach i miejscach. Przemawiali do niego obcy, zwąc go Patrzącym na 
Umarłych. Ogromne, srebrzyście umaszczone wilki pędziły za nim przez lasy drzew o bladych liściach i przez 
zamarznięte jeziora o taflach tak gładkich, że przeglądał się w nich księżyc i gwiazdy. Nad głową szybowała para 
kruków, wiodąc go na północ, zawsze na północ. Czasami nad czubkami drzew widział spękane mury i szkielety 
łuków zrujnowanego miasta. Raz spojrzał pod nogi i zobaczył, że kroczy po morzu zamarzniętej krwi.
Miotał się między snem a jawą, budząc na krótkie, półprzytomne chwile, kiedy nawet poruszenie językiem 
przekraczało jego siły.
Nikt go już nie bił. Przychodzili raz lub dwa razy dziennie, przynosząc rybie pęcherze ze słodką wodą i 
owsiane placki gotowane w piwie. Spluwali, wracając do drzwi, jak gdyby zajmowanie się z nim zostawiało im w 
ustach zły smak, którego nie chcieli zanieść do domów, do swoich kobiet i palenisk. Niektórzy polecali się opiece 
Kamiennych Bogów, jeśli przypadkiem go dotknęli. Inni klęli pod nosem, zwąc go pierwszym psem Haila Wilka, 
nie szczędząc innych obraźliwych wyzwisk. Pragnęli jego śmierci; widział to w ich zimnych, czarnych źrenicach.
„Blisko i nie stała się jej krzywda”. Nawet teraz, gdy już od dawna nie pamiętał ich znaczenia, słowa te 
miały nad nim władzę. Słyszał je nawet wtedy, gdy zapadał się w głębokiej studni gorączkowej błogości, jego 
płuca syczały jak kowalskie miechy, a gorączka pokrywała czoło twardymi pęcherzami.
Wyrywały go z najgłębszego snu. Budził się z suchością w ustach, z trudem rozklejając powieki, z 
ręką pod szyją i palcami zaciśniętymi na talizmanie.
Dzięki tym słowom nie stracił rozumu.
Kiedy nadeszła najgorsza noc i leżał, drżąc, na kamiennej ławie, w łachmanach mokrych jak ubranie 
topielca, miotając się między prawdziwymi snami a halucynacjami, jakie zsyłała gorączka, poczuł, jak zsuwa się 
bliżej skraju świata. Blada obecność Śmierci zamajaczyła w celi. Nie musiał patrzeć, by wiedzieć, że przed nim 
stoi. Jakby była bliźniaczą siostrą, z którą rozdzielono go zaraz po narodzinach, poznał ją w jednej chwili.
Jesteśmy podobni, ty i ja. 
Słowa pochodziły znikąd, ślizgały się po jego kręgosłupie niczym lodowe paciorki. Półistoty, wysokie i 
nieproporcjonalne jak cienie dzieci o zachodzie słońca, tańczyły na skrajach pola widzenia. Oblizał usta suche jak 
pergamin. Pomyślał, że powinien się bać, ale ani jego ciało, ani umysł nie były zdolne wykrzesać strachu. 
Zamrugał, tylko to bowiem mógł zrobić.
Czy mam cię zabrać, Patrzący? 
Głos rozbrzmiał gdzieś pod jego szczęką, sprawiając delikatny, intymny ból, jak ugryzienie kochanki czy 
siostrzany prztyczek. Cieniste istoty falowały i rosły z każdym słowem.
Raif leżał nieruchomo. Coś musnęło go w policzek. Wydychany oddech skroplił się na zębach i oczach. 
Słodki zapach kwaśnego mleka wypełnił jego usta. Zapach Śmierci.
„Blisko i nie została skrzywdzona”. Nie wiedział, skąd pochodziły te słowa. Po prostu tłukły mu się w 
głowie, domagając się jego uwagi jak dziecko, które szarpie połę ojcowego płaszcza. „Blisko i nie została 
skrzywdzona”. Wytężył pamięć. „Kto?”
Cieniste istoty wypełniły pole widzenia, ich niematerialne jak dym kończyny okręcały się wokół jego 
palców i ud, puste oczodoły i usta wysysały z niego ciepło życia. Zimno wniknęło przez pory, przesączało się coraz 
głębiej przez warstwy tłuszczu, mięśni, błon i kości ku temu, czego chciała Śmierć: jego duszy.
Raif sapnął i poznał, co to jest prawdziwa groza. Widok, który Śmierć roztoczyła przed jego oczami, 
zatrzymał jego serce. Śmierć objawiła mu się w całym swym koszmarnym majestacie. Każdą cząstką swojej istoty 
wiedział, że nie chce podążyć jej ścieżką, nie chce odwiedzić piekła, które czekało w jej ramionach.
„Blisko i nie została skrzywdzona - słowa załomotały mu w czaszce. - Blisko i nie została skrzywdzona. 
Blisko i nie została skrzywdzona...” Raif rzucił się na kamiennej ławie. Musiał wiedzieć, musiał sobie 
przypomnieć... musiał znaleźć powód, by walczyć.
Cieniste istoty rozpoczęły ucztę. Nie sprawiając bólu, jak komary pijące krew, zatopiły diamentowe kły w 
jego ciele. Strużki śliny, błyszczące niczym jedwabista pajęczyna, z sykiem lądowały na jego skórze. Parzyły 
zimnem.
Raif podniósł rękę do gardła. Tuzin stworzeń Śmierci żerował na jego ramieniu, chłepcząc krew i wysysając 
ciało, lecz tylko zacisnął zęby. Był Raifem Sevrance’em, urodzonym pod kruczym znakiem, Patrzącym na 
Umarłych, i nic nie mogło go powstrzymać od sięgnięcia do talizmanu.
Zawrzał w nim gniew, zasilając gorącą krwią najdalsze części ciała, które już zaczęły obumierać. Cieniste 
istoty opadły go jak muchy, zwabione biciem serca. Machnął ręką, rozszczepiając na dwoje ich cienistą substancję. 
„Blisko i nie została skrzywdzona”. Dźgając palcami w puste oczodoły, sięgnął do talizmanu. Śmierć walczyła z 
nim, gdy szukał po omacku chłodnej czarnej kostki, ale był zbyt blisko celu i zbyt wielka płonęła w nim wściekłość, 
by mógł jej ulec. Wyszarpnął rękę i złapał kruczy talizman.
„Blisko i nie została skrzywdzona”.
Chwila rozciągnęła się do granic pęknięcia, gdy zamknął talizman w dłoni. Stworzenia nadal żerowały, 
ale nie zwracał na nie uwagi. Jego serce zabiło równym rytmem, gdy talizman wyszeptał imię przeznaczone tylko 
dla jego uszu.
„Ash”.
Ash była blisko i nie została skrzywdzona. Dla niej chciał walczyć ze Śmiercią, zębami i pazurami.
Wypuszczając talizman na piersi, Raif przygotował się do wojny. Złożył Ash obietnicę i nie chciał jej 
sprawić zawodu. Nie sprawi, jeśli tylko pokona swoją imienniczkę.
Gdy oderwał tors od kamiennej ławy, półistoty wydały głuchy pomruk. I w jednej chwili przepadły, 
uciekły.
Miękki śmiech zadźwięczał w celi. Cienie urosły w cieniach, coraz ciemniejsze, aż wreszcie zdało się, że 
sama substancja czasu zapada się pod ich ciężarem.
Może jeszcze cię nie wezmą, Patrzący. Walczysz na moje podobieństwo, zabijasz na moje konto i żyjesz w 
moim cieniu, jeśli więc zostawią cię tam, gdzie jesteś, dostarczysz dużo świeżego mięsa dla moich dzieci. Wiem. - 
Śmierć odsuwała się z uśmiechem. - Zabij dla mnie całą armię, Raijte Sevrance. Spraw się mniej dobrze, a 
przyzwę cię do siebie. 
- Nie! - zawył Raif w pustkę swojej celi. - NIEEEEEEE...

***
Przebudził go promyk na twarzy. Zanim otworzył oczy, wiedział, że gorączka ustąpiła. Leżąc bez ruchu, 
ciesząc się ciepłem słońca, otworzył się na cierpienie zmaltretowanego ciała. Wspomnienia krążyły blisko, 
wiedział, że mógłby je odzyskać, ale najpierw musiał rozprawić się z bólem.
Pragnienie sprawiło, że pomacał ławkę, szukając pęcherza z wodą. Język wypełniał mu całe usta, rozdęty i 
poraniony. Kiedy znalazł wodę, więcej wylał, niż wypił - kojąca struga chłodnego płynu pociekła mu po brodzie 
i szyi. Pierwszy łyk zapiekł go w gardle, nie miał ochoty na więcej. Brakło mu siły, żeby odłożyć pęcherz na 
miejsce, więc rzucił go do wody. Pęcherz unosił się przez chwilę, a potem zatonął.
Spał przez jakiś czas, a kiedy się przebudził, w celi panował mrok. Zatęsknił za słońcem. Nie chciał spać.
U jego stóp leżał nowy pęcherz z wodą i owsiane placki. Ich widok podniósł go na duchu: świat, który znał, 
pozostał nie zmieniony. Wypił wodę - tym razem do ostatniej kropli - lecz nawet nie tknął placków. Ból przeszył 
jego rękę, gdy odsuwał miskę, i z bólem napłynęły wspomnienia nocy. Stworzenia karmiące się jego ciałem. Kły 
zimne jak lód. Raif potrząsnął głową, odpędzając koszmarne obrazy.
Załatwił się w kącie celi, potem znów ogarnął go sen.
Nie śnił, a jeśli tak, to o zwyczajnych rzeczach, pozbawionych większego znaczenia. Spał długo i głęboko, a 
kiedy znów otworzył oczy, powitał go świt.
Tym razem zsunięcie się z ławy wymagało mniejszego wysiłku. Głowa też jakby mniej bolała. Kiedy 
sięgnął po pęcherz z wodą, spiął się, ale ból był mniejszy, niż się spodziewał. Napił się, obejrzał skaleczenia, 
siniaki i otarcia. Żebro pęknięte w czasie pierwszego bicia już zaczęło się zrastać. Bolało, kiedy go dotknął, ale zrost 
wydawał się zaskakująco gładki. Siniak wielkości i kształtu owczego serca barwił skórę nad lewą nerką. Skrzywił 
się, badając go palcami. Na rozerwanych ranach na piersiach odznaczała się twarda skóra, a ręce i nogi poryte były 
niezliczonymi skaleczeniami w różnych fazach gojenia. Bolały go wszystkie mięśnie. Kiedy macał gruczoły pod 
szczęką, palce musnęły sznurek z talizmanem.
Ash. Jest blisko i nie stała się jej krzywda. Nawet nie musiał dotykać samego talizmanu, żeby to wiedzieć.
Przestał oglądać rany i położył się na ławie, żeby odpocząć i pomyśleć o Ash. Świadomość, że jest 
bezpieczna, uspokoiła go i wkrótce zasnął.
Przebudził się ze świadomością, że nie jest sam. Nie otwierając oczu ani nie zmieniając rytmu oddechu, 
przez powieki sprawdził natężenie światła i posmakował powietrze na języku. Było ciemno, środek długiej zimowej 
nocy. Powietrze smakowało psimi skórami i topionym psim tłuszczem. Raif wiedział, że przyszedł do niego Psi 
Lord.
Otworzył oczy.
Blask księżyca srebrzył celę, migocząc na wodzie i przemieniając kamienne ściany w bloki lodu. Psi Lord 
patrzył prosto na niego, z twarzą na wpół ukrytą w cieniach, z oczami koloru inkaustu. Odetchnął, napełniając piersi 
powietrzem, które cuchnęło śmiercią
- Powiedzieli mi, że gorączka cię nie zmogła.
Raif poruszył szczęką na znak, że usłyszał słowa. Ruch rozdrażnił Psiego Lorda. Bludd kopnął wodę, siejąc 
bryzgami w twarz jeńca.
- Dlaczego ty żyjesz, wszyscy zaś, którzy wchodzą ci w drogę, umierają szybciej od niemowląt w wilczej 
paszczy?
Strząsając krople wody z twarzy, Raif usiadł prosto na ławie. Nie odpowiedział. Ciszę burzył tylko szum 
wody uderzającej o ściany celi.
Psi Lord przeciągnął wielką czerwoną ręką po twarzy i warkoczach. Przez chwilę wyglądał bardzo staro. 
Kiedy przemówił, jego głos drżał.
- Powiedz mi, jakie zło leży w sercu twego klanu, że rodzą się w nim tacy jak ty i Hail Wilk?
Hail Wilk. A więc tak nazywali Mace’a Blackhaila.
- Nie wiąż mojego imienia z jego - powiedział Raif.
- Dlaczego? W jego imię zabijałeś na Szlaku Bluddów, potem znów w śniegu przed pieczyskiem.
Raifowi żar zaognił policzki. Nie miał nic do powiedzenia.
- Odpowiadaj!
Wzdrygnął się, ale milczał. Gdyby coś powiedział, byłoby to zdradą wobec klanu... wobec Dreya. Prawda 
umarła tamtego dnia na Szlaku Bluddów. On nie mógł jej wskrzesić.
Psi Lord wzburzył rzeczną wodę. Przypadł do niego i poderwał ręce do jego gardła. Naciskając kciukami 
tchawicę, krzyknął:
- Zabiłeś moje maleństwa! Tam, w zimnie i śniegu. Dzieci... przecież to były tylko dzieci... Przerażone, 
drżące, chwytające się matczynych spódnic.
Głos ranił uszy, straszny, chrapliwy z gniewu, tak potężny, że każde słowo wstrząsało nim niby 
gorączka. Obraz wymalowany słowami był tak bliski prawdy, że Raif nie mógł spojrzeć mu w oczy.
- Wołały dziadka na pomoc. A dziadek ich nie słyszał.
Nagle Psi Lord puścił go i odwrócił się. Mięśnie na karku tętniły w potężnych skurczach, lecz po 
sekundzie odzyskał panowanie.
Raif splunął krwią. Ogień palił mu gardło, ale zmusił się, by głos zabrzmiał twardo.
- Ty zabiłeś naszego naczelnika na złych ziemiach, jego i tuzin innych. Ty zacząłeś taniec mieczy. Ty 
zadałeś pierwszy cios.
Bludd przeciął ręką powietrze, odpychając od siebie jego słowa.
- Klan Bludd nie najechał Blackhailów. Być może Hailowi Wilkowi pasuje tak twierdzić, ale Dagro 
Blackhail nie zginął z mojej ręki.
Raif wstał. Wiedział, że słowa Psiego Lorda powinny wzbudzić w nim zdziwienie, lecz wcale nie był 
zaskoczony. Narosła w nim zimna wściekłość i skrzywił się gniewnie, wbijając wzrok w plecy Psiego Lorda.
- Dlaczego nie zaprzeczyłeś?
- A kto by to zrobił? Wstałbyś i zaprzeczył, kiedy połowa ludzi w klanach sławi cię pod niebiosa za taki 
najazd, a drugiej połowie szczyny marzną ze strachu na dźwięk twojego imienia? - Psi Lord potrząsnął głową. - 
Bo ja nie.
- Zatem kto? Kto to zrobił?
Coś w jego głosie sprawiło, że Psi Lord się odwrócił. Jego oczy były twarde niczym szafiry, lecz Raif 
bez wysiłku zniósł jego spojrzenie. Człowiek stojący przed nim posiadał wiedzę, która mogła położyć kres wojnie.
Warkocze wzniosły się i opadły na piersiach, kiedy Psi Lord nabrał powietrza. Jego głos nie zdradzał 
skruchy.
- Nie usłyszysz ode mnie słowa o napaści na złych ziemiach. To nie ja powróciłem z miejsca rozlewu 
krwi i obwołałem się naczelnikiem.
Gniew Raifa zmalał. Psi Lord na głos wypowiedział jego własne myśli. Starając się doszukać w tym sensu, 
zapytał:
- A co powiesz o ranach? Bron Hawk był w domu Dhoone’ow w noc waszego najazdu. Mówił, że wasze 
miecze wchodziły w ciało, ale nie toczyły krwi. To samo widziałem w obozie na złych ziemiach. Klatka piersiowa 
mojego ojca została porąbana na kawałki, jednak tylko parę kropli krwi barwiło jego koszulę.
Psi Lord zaklął. Położył rękę na ścianie celi, wsparł ciężar ciała na starożytnym kamieniu Wieży 
Ganmiddichów.
- Powinienem wiedzieć - mruknął. - Ten diabeł gra na dwie strony.
Włos zjeżył się Raifowi na karku. W ciągu sekundy przypomniał sobie wszystko, co powiedziała 
Śmierć: „Zabij dla mnie całą armię, Raifie Sevrance”. Raif zadrżał. Usłyszał własny głos:
- Co to znaczy?
Psi Lord odwrócił się do niego.
- Co to znaczy? Co to znaczy? Ty śmiesz mnie o to pytać? Ty, który z zimną krwią zabiłeś dzieci i 
pokiereszowałeś trzech moich wojowników tak paskudnie, że nie pozwoliłem wdowom zająć się zwłokami? - 
Ślina tryskała z jego ust, a warkocze smagały ramiona jak węże. - Nie odpowiem na żadne pytania 
Patrzącemu na Umarłych. Cluff Drybannock miał rację. Trzeba z tobą skończyć, i to szybko. Dlaczego nie 
zarżnął cię w miejscu, w którym cię znalazł? Dlaczego oszczędził cię dla mnie? Dlaczego muszę splamić ręce 
twoją przeklętą krwią?
Raif stał wyprostowany i milczący w obliczu furii Psiego Lorda. Zastanawiał się, jaki był jego udział. 
Naczelnik Bluddów nie wiedział o ranach w obozie na złych ziemiach. Jednak dowiedział się teraz i wiedza ta nim 
wstrząsnęła.
Psi Lord postąpił trzy kroki i stanął naprzeciwko niego. Wyciągnął ręce i złapał jego talizman.
- Powiadają, że wasz przewodnik nazwał cię krukiem. - Jednym szybkim ruchem zerwał sznurek. - 
Gdybym nie złożył obietnicy surlordowej córce, umarłbyś tej nocy, Raifie Sevrance. Wiedz o tym. Pomyśl o tym. 
I przez następną noc módl się do Kamiennych Bogów, błagając o miłosierdzie, kiedy bowiem nadejdzie czas, 
ode mnie go nie uzyskasz.
Odwrócił się i pobrnął do drzwi. Po drodze rzucił kruczy talizman do ciemnej, tłustej wody pod nogami.
Raif zachwiał się, ale poddał się niemocy dopiero po wyjściu Psiego Lorda.

Rozdział 40
W KOMNACIE NACZELNIKA KRABA

Vaylo Bludd zauważył, że dym z rybiego oleju podrażnia oczy Sargi Veysa, rozkazał więc przynieść jeszcze 
dwie lampy. Sam nie cierpiał ich smrodu - mieszkał w tym przeklętym wysokim okrąglaku już sześć dni i jego 
ubranie i warkocze przesiąkły zapachem rzecznych pstrągów - ale niech go diabli, jeśli choć trochę ułatwi życie 
Półczłekowi. Niedoczekanie. Prędzej nazwą go Rybim Lordem!
Ani Marafice Oko, ani Półczłek nie wyglądali na rozluźnionych. Nóż już zajął kąt komnaty naczelnika i 
uznał go za swój. Wracał do niego teraz, a jego masywne mięśnie prężyły się pod zmiękczonymi moczem 
skórami. Od czasu do czasu rozglądał się, zatrzymując spojrzenie na tępych przedmiotach, metalowych ożogach i 
ceremonialnej broni, jakby był więźniem rozważającym myśl o ucieczce. Psi Lord zauważył, że utyka lekko, choć 
stara się to ukrywać. Co do Półczłeka - wyglądał tak samo jak ostatnim razem. Mimo długiej jazdy z Ule Glaive, 
jego biała szata i giemzowe buty były nieskazitelnie czyste. I musiał się ogolić, gdyż szczękę miał gładszą od 
jedwabnej sakiewki.
Przybyli w południe. Dziesięciu ludzi: Nóż, Półczłek, zaprzysiężony towarzysz z trzema palcami u prawej 
ręki i pełna drużyna Straży Rive. Pojawienie się zbrojnych na urwisku na południe od okrąglaka spowodowało 
poruszenie w klanie. Strażnicy Rive, z krwawoczerwonymi mieczami, w czarnych skórzanych płaszczach i z 
psobojem wyhaftowanym na piersiach, reprezentowali w oczach klanu potęgę Spire Vanis. Nosili ptasie hełmy, 
których nie zdjęli, dopóki tuzin włóczników nie zatrzymał ich sto kroków od drzwi okrąglaka. Vaylo kazał im 
zapłacić za ten akt arogancji i wrogości.
Po czterech godzinach czekania w zagrodzie dla owiec zachowanie drużyny uległo jakby niewielkiej 
poprawie.
Był wczesny wieczór. Silny wiatr grzechotał okiennicami i posapywał w kominie, aż płomienie 
wyskakiwały z paleniska na pokój. Drużyna i człowiek z ośmioma palcami zostali zaprowadzeni do kuchni, 
gdzie Molo Bean wziął ich w obroty. Vaylo niemal im współczuł, Molo bowiem, doskonały młociarz i 
niedościgniony kucharz, z gruntu nie cierpiał miastowych. Osiemnaście lat temu oddział białych hełmów z 
Gwiazdy Zarannej zabił jego brata podczas najazdu na ojcową zagrodę w klanie Otler. Białe hełmy zajęły 
stanowiska obrony przy grobli, którą Shaunie Bean zbudował własnymi rękami, by skierować wodę z Wilczej Rzeki 
na północ, na swoje pola.
Vaylo possał bolące zęby. Miasto Gwiazda Zaranna nie było przyjacielem klanu Bludd. Będzie musiał 
pamiętać, żeby wysłać rybołowa do pierworodnego syna, Quarra, z rozkazem wzmocnienia posterunków na 
południowej granicy. Wielmożny Rising i jego koguciki w białych hełmach nie wydrą Bluddom ani piędzi ziemi.
Strapiony tym rozmyślaniem, zwrócił uwagę z powrotem na Marafice’a Oko i Sargę Veysa. Zostawił ich na 
parę dodatkowych godzin w komnacie naczelnika, żeby nieco skruszeli, sam zaś poszedł nakarmić i zamknąć w 
psiarni swoje psy. W owym czasie wydawało się to przednim pomysłem, teraz jednak żałował, że zwlekał. Tę 
sprawę należało załatwić od ręki i mieć ją za sobą.
- Dostała już kolację? - zapytał Sarga Veys głosem wysokim i przeraźliwie piskliwym.
- Nie jestem jej niańką. - Vaylo siedział u szczytu stołu. Rolę mebla pełnił blok zielonego rzecznego 
kamienia pełen skamieniałych ryb i muszli. Tuzin doskonale zachowanych krabów tworzył krąg pod jego ręką. - 
Skąd mam wiedzieć, czy została nakarmiona? I co to ciebie obchodzi? - Gniew zrodził się szybko, gdyż nękał go lęk 
o wnuczęta. Wyruszyły do Dhoone, pod eskortą Drybone’a i jego ludzi. Towarzyszyła im Nan. Według jego 
wyliczeń oddział pokonał już połowę drogi. Kamienni Bogowie, miejcie ich wszystkich w opiece.
- Obchodzi - rzekł Sarga Veys, kłapiąc szczęką - ponieważ muszę podać jej leki.
Psiemu Lordowi nie spodobało się brzmienie jego głosu.
- Jakie?
- Nic takiego. Ot, ziółka nasenne.
- Jakie, pytam?
Marafice Oko przestał chodzić i opuścił rękę do pasa. Nie znalazł broni, oczywiście - drużyna i ich dowódca 
zostali rozbrojeni przez pierwszych napotkanych Bluddów - umiał jednak nadać temu gestowi groźną wymowę. 
Vaylo uważał go za niebezpiecznego człowieka, lecz bardziej bał się tego drugiego.
Sarga Veys rzucił Nożowi wyniosłe spojrzenie, które mówiło: „Zaprzestań okazywać swoją wrogość”. Nóż 
go zlekceważył, i nic dziwnego. To on dowodził. Ci dwaj nie darzyli się szacunkiem.
- Dobrze - rzekł Półczłek. - Jeśli musisz wiedzieć, zamierzam dać Asarhii krew maku i sproszkowane 
nasiona lulka.
Miał więc zamiar zabrać ją z okrąglaka bez jej wiedzy i zgody. Nim otępiające umysł narkotyki przestaną 
działać, będą daleko od ziem Ganmiddichów, po drugiej stronie Gorzkich Wzgórz. A sama dziewczyna będzie 
tak osłabiona, że tylko z dużym szczęściem zdoła przełknąć łyk wody i utrzymać się w siodle.
Vaylo wyjął z sakiewki grudkę czarnego twarogu. Widział na własne oczy, do czego jest zdolna córka 
surlorda w sytuacji zagrożenia i rozumiał więc konieczność zachowania ostrożności. Jednak lulek w dużych 
dawkach bywał trujący. Nie chciał, by stało jej się coś złego.
- Nie podasz jej lulka pod moim dachem.
- Dlaczego nie? - Nóż łypnął na niego drwiąco. - Co, ty też się w niej zadurzyłeś?
Vaylo wstał.
- Chcę, żeby dziewczyna bezpiecznie dotarła do twojego pana. Gdybyście właściwie wykonali swoją 
robotę i znaleźli ją sami, nie mielibyście teraz ze mną do czynienia. Ale jesteście tutaj, na nowej ziemi 
Bluddów, i poddacie się woli naczelnika klanu.
Marafice Oko wysłuchał go w milczeniu.
Sarga Veys parsknął.
- Znam życzenia swego pana. Dziewczyna musi...
- Milcz! - ryknął Nóż i postąpił w jego stronę. - Rób, co ci każe!
Półczłek cofnął się o pięć kroków i zrobiłby ich więcej, gdyby nie zatrzymała go ściana. Kłapiąc zębami, 
wydukał:
- Dobrze. Jak sobie życzysz. - Smukłe palce odpięły brunatną sakiewkę od pasa i wyjęły z niej mały 
flakonik długości strączku grochu, zapieczętowany brązowym woskiem. Veys wyciągnął go w stronę Psiego 
Lorda.
Vaylo zastanowił się, czy nie rozgnieść fiolki na podłodze. Nienawidził narkotyków i czarów - 
wszystkiego, co mogło robić sztuczki z ludzkim umysłem - teraz jednak miał niewielki wybór. Nie z powodu siły 
stojących przed nim ludzi ani nawet potęgi ich pana w Fortecy Masce. Nie, raczej z uwagi na moc dziewczyny. 
Wolał nie wiedzieć, co zrobi, gdy będą ją zabierać od Raifa Sevrance. Lepiej, żeby nie była przytomna.
Wziął flakonik i zawołał Stroma Carvo, który stał na straży za drzwiami. Sarga Veys poinstruował 
ciemnoskórego wojownika, by zużył całą zawartość fiolki, część rozpuścił w piwie i wodzie do picia, część 
zmieszał z masłem i miodem do smarowania chleba. Vaylo wypluł przeżuty twaróg. Czuł niesmak w ustach.
Gdy Strom wyszedł, Sarga Veys zaproponował:
- Lepiej z nim pójdę, będę nadzorować przygotowania. Mam większą wprawę.
Vaylo nie wątpił.
- Nie. Zostaniesz z nami i zaczekasz tutaj. - Zatrzasnął drzwi. Nie życzył sobie, by Półczłek wałęsał 
się po okrąglaku. Drybone i jego oddział odjechali do Dhoone, więc brakowało mu ludzi. Nie chciał, by 
ktokolwiek się o tym dowiedział.
- Mów, ile chcesz za dwóch więźniów - powiedział Marafice Oko, a jego małe usta zasznurowały się jak 
sakiewka; natomiast ręce - największe, jakie Vaylo widział w życiu - naparły na spróchniałą belkę w ścianie.
Vaylo nagle zatęsknił za swoimi psami. Jedna suka miała cieczkę, inne szalały z zazdrości, a psy były na 
wpół obłąkane z żądzy. Musiał zamknąć je na noc w psiarni. Nie lubił obywać się bez ich towarzystwa, ale na 
prawach natury znał się lepiej od walki.
Marafice Oko przedstawiał sobą problem innego rodzaju. Odrzekł:
- Nie trzymam Angusa Loka i Haila dla okupu.
Nóż uśmiechnął się. Zdawało się, że jego twarz pęka niczym flak pieczonej na ogniu kiełbasy.
- Pytam, ile chcesz za więźniów, Psi Lordzie.
Gdy Marafice Oko odepchnął się od ściany, Vaylo dostrzegł wybrzuszenie noża ukrytego na wysokości 
prawej nerki.
- A ja powiedziałem, że nie trzymam ich dla okupu.
- Jesteś dłużnikiem mojego pana - syknął Sarga Veys. - Nie będzie zadowolony, kiedy to usłyszy. Poradzę 
mu, żeby wstrzymał się z pomocą...
- Proszę bardzo! - ryknął Vaylo. - Nie chcę żadnych względów od króla Spire Vanis. Kamienni Bogowie, 
szczerze żałuję, że dałem mu posłuch i uległem jego namowom. Powiedz mu ode mnie, od Psiego Lorda, że kiedy 
jego przybrana córka tej nocy opuści ziemie Bluddów, wszystkie nasze umowy przestaną obowiązywać. 
Dziewczyna jest wystarczającą zapłatą.
Sarga Veys otworzył usta, ale zamknął je, gdy tylko Marafice Oko i Vaylo Bludd ruszyli groźnie w jego 
stronę. Nóż i Psi Lord przez chwilę mierzyli się wzrokiem. Wspólny cel i jednakowe zdanie o Półczłeku uczyniło z 
nich chwilowych sprzymierzeńców. Marafice Oko był doświadczonym wojownikiem. O wiele za mądrym, żeby 
skrzeczeć jak sroka i sypać pogróżkami, kiedy miał niewielu żołnierzy i był daleko od domu.
Z szyderczym ukłonem Vaylo cofnął się i pozwolił, by Nóż przemówił Półczłekowi do rozumu.
Marafice Oko zbliżył się do Sargi Veysa i stanął tak blisko, że zetknęli się ramionami. Przysuwając usta 
do jego ucha, wyszeptał: „Milcz” głosem tak zimnym, że aż skurczyły się płomienie w Palenisku Kraba.
Sarga Veys usiadł... i milczał.
Vaylo nalał dwa kieliszki słodowej gorzałki. Jeden zatrzymał dla siebie, drugi ofiarował Marafice’owi 
Oko. Nóż przyjął poczęstunek. Dwaj wojownicy stuknęli się kieliszkami. Kiedy indziej Vaylo mógłby napawać się 
milczącym towarzystwem człowieka, z którym dzielił przedni trunek, ale w tej chwili jego umysł był zbyt 
ożywiony. Wypił gorzałkę pospiesznie i bez większej radości. Kiedy Marafice Oko odstawił pusty kieliszek na 
kamienny blat stołu, Vaylo rzekł:
- Chciałbym, żebyś zaniósł wiadomość do swojego pana.
Nóż podniósł brodę na znak, że słucha.
- Powiedz mu, żeby trzymał ręce z dala od ziem klanów. Wiem, do czego dąży i jeśli nie przestanie 
knować, zbiorę wszystkie wierne mi klany: Broddiców, HalfBluddów, Otlerów, Freesów i Grayów, ruszę na 
południe na Fortecę Maskę i rozedrę bramy. Iss raz wystrychnął mnie na dudka, lecz na tym koniec. Jestem za 
stary i zbytnio się poważam, by pozwolić powtórnie się wykorzystać. Wiem, że nie jestem jedynym 
naczelnikiem, do którego zwrócił się z brudnymi obietnicami czarów i pomocy. Podczas gdy jedna z jego 
wielu twarzy szeptała mi sekrety Dhoone’ow, druga namawiała do zdrady Haila Wilka. Mace Blackhail wraz 
z twoim panem, Issem, uknuli plan napadu na wyprawę myśliwską Dagra na złych ziemiach. Urządzili 
wszystko tak, żeby wyglądało na robotę moich ludzi. Hail Wilk dostał naczelnikostwo za swoje starania, a Iss 
wciągnął Blackhailów do wojny. Nie mam pojęcia, których jeszcze naczelników nachodził i jakich dobił targów, 
ale wiem, że na tym koniec. Klany to już nie jego sprawa. Przekaż mu to ode mnie, od Psiego Lorda. Powiedz 
mu, że od dziś wszystkie wojny, które prowadzimy, będą naszą sprawą.
Vaylo trząsł się ze złości, gardło go rozbolało. Nie był dobry w przemowach, ale należało wysłać 
ostrzeżenie. Penthero Iss musiał wiedzieć, że klany już nie są jego placem zabaw.
Marafice Oko przez dłuższą chwilę patrzył mu w oczy, potem powiedział:
- Przekażę twoją wiadomość, Psi Lordzie, choć nie widzę łatwego zakończenia klanowych wojen.
Miał rację. Linie podziałów zarysowały się zbyt wyraźnie, a nienawiść zapuściła zbyt głębokie 
korzenie, by jeden naczelnik mógł spojrzeć w twarz drugiemu i wypowiedzieć słowa pokoju. Jednak nie o to 
chodziło.
- Teraz to sprawa klanów.
Marafice Oko pokiwał głową, pojmując od razu. Vaylo szanował go za to.
Czekali w milczeniu godzinę. Marafice Oko w tym czasie nie usiadł nawet na chwilę, choć, krążąc po 
komnacie, często dawał odpocząć lewej nodze i wspierał ciężar ciała na prawej. Sarga Veys siedział dokładnie 
tam, gdzie Nóż go posadził, i ani się nie poruszył, ani nie odezwał. Vaylo z trudem odpędził myśl o drugim 
kieliszku. Czekanie działało mu na nerwy. Tęsknił za towarzystwem Nan i swoimi psami. Martwił się o wnuczęta 
i zachodził w głowę, czy Drybone każe im jechać po nocy.
Od czasu do czasu zerkał na południowo-wschodnią ścianę komnaty i wbijał wzrok w okno z zamkniętymi 
na rygle okiennicami. Cały czas pamiętał o Raifie Sevrance. Samo patrzenie w kierunku Piędzi budziło w nim 
uczucia tak silne, że czuł w ustach ich smak. Żałował, że Drybone raz w życiu nie stracił żelaznej samokontroli i 
nie zatłukł chłopaka na śmierć. W ten sposób zostałaby wymierzona bezmyślna, ale za to szybka sprawiedliwość. 
Zaoszczędziłaby mu tej powolnej, coraz bardziej skomplikowanej tortury prawdy i kłamstw.
Vaylo przeciągnął ręką po warkoczach. Popełnił błąd, zachodząc do wieży na Piędzi. Nie spodziewał się, że 
w cuchnącej śmiercią celi ujrzy chłopca, młodego jednorocznego broniącego honoru klanu. Chciał zobaczyć 
bezwzględnego Haila, chciał zobaczyć mordercę.
Vaylo zawołał Stroma Carvo i rozkazał mu zajrzeć do dziewczyny. Kiedy ta mała zniknie z jego życia, a 
nad okrąglakiem wstanie nowy dzień, będzie mógł przyłożyć stal do gardła Haila.
- Śpi, wodzu - powiadomił Strom parę minut później. - Zawołałem ją po imieniu, ale nie 
odpowiedziała. Potrząsnąłem za ramię, ale nie przebudziła się.
Vaylo pokiwał głową.
- Przynieś ją tutaj, Strom. Załóż jej płaszcz i buty...
- I zwróć uwagę, ile zjadła.
Psi Lord wzniósł brew, patrząc na Veysa. Czy nikt mu nie powiedział, że nie należy przerywać 
naczelnikowi klanu? Ciemna, pobrużdżona twarz Stroma pojaśniała na myśl o awanturze, ale Vaylo puścił uwagę 
Veysa mimo uszu. Szkoda mu było słów na Półczłeka. Kładąc rękę na ramieniu Stroma, wyszedł wraz z nim z 
komnaty.
Kiedy znaleźli się poza zasięgiem słuchu, powiedział:
- Zrób, co każe Półczłek, Strom. Ale najpierw znajdź Ranalda i każ mu przetrząsnąć juki Półczłeka. 
Niech usunie z nich wszelkie proszki i mikstury.
Nie było to wiele, ale zawsze coś. Zdobycie lulka zimą graniczyło z cudem i Sarga Veys będzie miał 
nie lada kłopot.
Strom pokiwał głową.
- I powiedz Branonowi, żeby wszyscy co do jednego, mężczyźni i kobiety, przywdziali wojenne stroje i w 
kwadrans byli gotowi siąść na koń. Kiedy Marafice Oko i jego drużyna będą opuszczać Ganmiddich, niech na 
pożegnanie zobaczą zbrojną potęgę Bluddów. - Gdy Strom się odwrócił, Vaylo zatrzymał go ostatnią uwagą. - 
Musimy być ostrożni, Strom. Marafice Oko ma żołnierską głowę. Pozna, że jesteśmy nieliczni, jeśli damy mu 
taką okazję.
Strom Carvo, brat krwi Cluffa Drybannocka i jeden z najlepszych szermierzy w klanie, znowu pokiwał 
głową i powiedział:
- Już zostały przedsięwzięte środki ostrożności.
Vaylo poczuł się lepiej, słysząc jego słowa. Dzięki nim w miarę dobrze zniósł następne minuty.
Silny wiatr łomotał w mury okrąglaka, gdy Nóż, Półczłek i Psi Lord w milczeniu czekali, aż Strom 
przyniesie dziewczynę. Kiedy grad zaczął bębnić w okiennice, Vaylo nie był ani zmartwiony, ani zaskoczony. 
Burza współgrała z jego nastrojem.
Rozbrzmiało szybkie, jakby naglące kołatanie do drzwi. Sarga Veys wysunął język i zwilżył usta. Marafice 
Oko przestał chodzić po komnacie i obrócił masywne ciało ku wejściu.
- Wejść - zawołał Psi Lord.
Strom Carvo wniósł dziewczynę. Opatulił ją szczelnie przed burzą i jej smukła sylwetka pęczniała od 
wielu warstw wełny i płótna. Niewiasty nie szczędziły jej odzienia. Strom pomyślał nawet o tym, by utknąć jej 
śliczne popielate włosy pod kołnierzem, gdzie wiatr ich nie znajdzie. Dziewczyna leciała mu przez ręce, a głowa 
kołysała się bezwładnie w takt jego kroków.
Sarga Veys skoczył jak oparzony. Vaylo usłyszał oddech podniecenia. Zrobiło mu się niedobrze.
- Połóż ją na stole.
Strom posłuchał Półczłeka, choć Vaylo dostrzegł błysk gniewu w jego oczach. Strom nie chciał oddawać 
dziewczyny tym ludziom.
Sarga Veys podszedł do niej pierwszy, ściągnął nałożony przez Stroma lisi kaptur.
- Och, tak, to ona. - Do Stroma powiedział: - Ile zjadła?
Mięśnie na twarzy wojownika przesunęły się ze zwodniczą płynnością lodowej kry na wzburzonym 
morzu.
- Nic. Wypiła tylko wodę.
Vaylo zamknął oczy. „Tylko wodę. Jak silny jest narkotyk, który dał jej Półczlek?”
Sarga Veys rozchylił jej powieki, podniósł rękę i puścił. Marafice Oko zbliżył się do stołu. Jego twarz 
pociemniała, gdy spojrzał na Asarhię March, a wielkie ręce splotły się, miażdżąc powietrze nad jej piersiami. 
Patrząc na te ręce, Vaylo niemal powiedział: „Nie możesz jej mieć”.
Sarga Veys wyjął drugą fiolkę krwi maku z sakiewki.
- Parę kropel, które wypiła z wodą, nie wystarczy. Przebudzi się w nocy, jeśli nie będziemy ostrożni.
Strom popatrzył na swojego naczelnika. Vaylo rozkazał:
- Zabierz mu fiolkę i spuść dwie krople na jej język.
Strom w milczeniu wykonał polecenie.
Kiedy skończył, a Marafice Oko zajął się naciąganiem palców, aż strzelały stawy, szykując się do 
podniesienia Asarhii, Psi Lord zbliżył się do stołu. Twarz dziewczyny była blada, usta sine - zmarznięte. Łatwo 
było wyobrazić sobie te usta pełne śniegu...
Nagle odwrócił się.
- Idźcie już! - rozkazał, przepędzając duchy i ludzi. - I nie zapomnijcie powtórzyć swojemu panu, że 
wszystkie długi zostały z nawiązką spłacone.

***
Raif przebudził się.
„Ash”.
Podniósł rękę do gardła, szukając talizmanu. Nie było go. Wróciło do niego wspomnienie: Psi Lord rzucił 
go do stojącej wody u swoich stóp. W tej chwili szukanie go nie wydawało się ważne. Kruczy talizman zawsze 
wracał.
Przygotowując się na walkę z bólem i słabością, Raif podniósł się z kamiennej ławy i pobrnął przez głęboką 
do kolan wodę. Burzowa ciemność wypełniała celę. Nie widział nawet własnych rąk. Po chwili straciło to 
znaczenie, gdyż zanurzył je w czarnej wodzie i zaczął szukać talizmanu.
Wodorosty, śliskie jak surowe mięso, okręciły się wokół jego palców. Inne rzeczy unosiły się przy jego 
rękach, miękkie rzeczy, galaretowate, kawałki czegoś gładkiego jak wydrążona kość. Wdychał smród własnych 
nieczystości i odchodów tych, którzy byli tu przed nim, jednak to go nie zniechęcało. Musiał znaleźć talizman.
Ciało miał słabe, bardzo słabe, i przeklął je tuziny razy w ciemności. Kiedy nogi zaczęły trząść się pod jego 
ciężarem, kontynuował poszukiwania na klęczkach. Obmacywał palcami podłogę celi, badał szczeliny, rysy i 
wyżłobione przez rzekę dziury, poruszając stuletnią warstwę szlamu i fekaliów. Woda była gryząco zimna, lecz 
ledwie ją czuł. Na zewnątrz burza wyła jak dzikie zwierzę, drapała wieżę pazurami wiatru i gradu, jednak łoskot nie 
głuszył szmeru jego własnego oddechu. Ash stało się coś złego.
Lodowata woda odrętwiła palce, przemieniła je w nieczułe drewniane patyki. Skóra pękała, gdy orał nimi 
w szlamie. „Gdzie on jest? Porwał go prąd?” Potrząsnął głową. „Nie”. Jako dziecko tuzin razy wyrzucał talizman, 
jednak przewodnik klanu zawsze go znajdywał i przynosił.
Musiał gdzieś tu być.
Woda zachlupotała pod ścianami, gdy zaczęło ogarniać go szaleństwo. Ubranie miał mokre, śmierdzące. 
Nacięcia zrobione nożem na udach i brzuchu paliły go białym ogniem. Klatka piersiowa wydawała się wielka i 
spuchnięta, kości trzaskały denerwująco za każdym razem, gdy czerpał powietrze. Miał wrażenie, że słyszy chichot 
Śmierci, wysoki, dźwięczny śmiech, który zmroził go tak, jak nie mogła zmrozić lodowata woda. „Ash...”
Gdy przesuwał rękę pod ścianę, sznurek zaplątał się między jego palce. Zacisnął je i podniósł rękę. W chwili, 
gdy pięść przebiła powierzchnię, wiedział, że talizman do niego powrócił.
„Należy do ciebie, Raifie Sevrance. Pewnego dna możesz być z niego rad”.
Kawałek ptasiej kości wyłonił się z wody. Raif trzymał ją za sznurek, dopóki nie wrócił na suchą wysepkę 
ławy. Serce tłukło o żebra ze spokojną siłą. Pomyślał, że ręka mu zadrży, gdy rozplątywał sznurek, ale nie 
zadrżała. Woda z ubrania zbierała się w kałuży na ławie. Chciał sięgnąć do powiek, odwołać się do Kamiennych 
Bogów, poprosić ich o opiekę nad Ash, lecz zmienił zamiar. Kamienni Bogowie byli bogami klanów, a ani on, 
ani Ash nie należeli do klanu.
Zaciskając usta, zamknął talizman w garści.
Natychmiast przyszła do niego wiedza, ciepła jak krew, wślizgująca się w jego umysł z łatwością kolejnej 
myśli. Ash odeszła. Już nie była blisko i działa się jej krzywda. Ktoś ją zabrał.
Spluwając, by pozbyć się z ust smaku rzeki, Raif podniósł się z kamiennej ławy. Powoli podszedł do drzwi 
celi. Zatrzymał się dwa kroki od obitych żelazem dębowych desek. Naprężył się i nabrał powietrza w płuca. Potem, 
tak szybko, że stojąca woda rozstąpiła się na boki, uderzył ramieniem w masywne wierzeje.
Ash odeszła... i będzie musiał zburzyć wieżę, żeby do niej dotrzeć.

Rozdział 41
ZWRÓCONA WŁASNOŚĆ

Raif pozwolił, by ogarnęło go szaleństwo. Przez długie godziny miotał się w ciemnościach celi. Kiedy 
jedno ramię przemieniło się w posiniaczoną i krwawą miazgę, zaczął taranować drzwi drugim. Kiedy nie 
ustąpiły, a antaba czy zasuwa trzymająca je z drugiej strony nie pękła ani nie wyskoczyła z klamer, rzucił się na 
ławę i zaczął szarpać żelazną kratę. Pręty, grube jak ręce w ramionach, osadzone głęboko w gniazdach 
wypełnionych palonym wapnem, nawet nie drgnęły mimo jego starań.
Krzyczał, póki nie ochrypł, lecz nie przyszedł nikt, kogo mógłby zabić. Rzucał się na ściany, kopał je, a 
kiedy nie zdało się to na nic, darł rzeczny kamień gołymi rękami. Krew spływała mu spod paznokci, sączyła się po 
dłoniach, skapywała z przegubów do rzeki. Pot piekł go w oczy i przemieniał łachmany na grzbiecie w sztywną od 
soli skorupę. Chciał, żeby ktoś przyszedł - ktokolwiek. Ogarnęła go żądza mordu i wyobrażał sobie, jak tłucze 
głowami Bluddów o kamienne ściany, do utraty przytomności, a potem ich własnymi mieczami wycina im 
serca. Patrzący na Umarłych, tak go nazywali. Dobrze, niech przyjdą i zobaczą na własne oczy, jak szybko umie 
odebrać życie.
Mijały godziny, a wściekłość nie mijała. Wstrząsało nim drżenie, nogi uginały się z wyczerpania, oczy 
widziały rzeczy, których w rzeczywistości nie było. Tem leżał w celi na kamiennej ławie, ręce miał czarne, spalone, 
usta otwarte i pełne robaków. Kiedy Raif spojrzał powtórnie w to samo miejsce, zobaczył, że to nie Tem, tylko 
jego matka. Skórę miała żółtą i luźną, oczy zaklejone siarkową pastą.
Wkrótce nogi odmówiły mu posłuszeństwa. Osunął się na kolana i zaczął żłobić zaprawę talizmanem. 
Liczyła się tylko Ash. Musiał do niej dotrzeć.
Niejasno zdawał sobie sprawę, że najlepiej będzie przyczaić się do rana, zaczekać na strażnika, który wejdzie 
do celi - w jednej ręce trzymając pęcherz z wodą i miskę owsianki, drugą otwierając drzwi - i rzucić się na niego po 
wejściu: trzasnąć drzwiami w twarz, chwycić jego broń i uciec. Jednak myśl o bezczynnym czekaniu do świtu była 
nie do zniesienia. Wszystkie plany nieodmiennie wracały do Dreya... nie mógł złamać następnej przysięgi.
Walczył ze snem. Umysł wyłączał się na parę sekund, a on bezmyślnie mrugał w ciemności, z talizmanem w 
dłoni. Po jakimś czasie szyja już nie mogła utrzymać ciężaru głowy i broda opadła na piersi. Nie przerwał pracy. 
Zamknął oczy, ale nadal dźgał zakrwawionymi palcami kamień, a ból nie pozwalał mu zasnąć.
Wreszcie utracił nawet zdolność odczuwania bólu i granica między snem a jawą zaczęła się zacierać. 
Przysypiał na sekundy, minuty, potem całe godziny. Walcząc, zapadł w sen.
W jego snach rozbrzmiał klekot przypominający dźwięk zderzanych drewnianych ćwiczebnych mieczy. 
Zobaczył Shora Gormalina fechtującego się z Banronem Lye na placu: martwi ludzie pojedynkujący się mieczami. 
Klap! Klap! Klap!
Raif przekręcił się na drugi bok. Klekot nie umilkł. Teraz brzmiał inaczej; dźwięki były wyższe, bardziej 
dźwięczne, jakby stal spotykała się ze stalą. Ktoś wrzasnął. Kroki zadudniły w dali. Zawyły psy. Wycie narastało, 
wibrowała w nim rozpacz, aż przestały przypominać głosy stworzeń wychowanych przez człowieka. Zawodziły jak 
wilki.
Potężny łoskot wstrząsnął wieżą. Gdy prawa ręka zsunęła się z kamiennej ławy do wody, Raif otworzył 
oczy. Blade światło zimowego świtu wypełniało celę niby szary dym. Coś czerwonego i krwawego leżało wprost 
przed jego twarzą. Patrzył przez dłuższą chwilę, nim uświadomił sobie, że to jego lewa ręka. Usłyszał 
wykrzykiwane rozkazy. Miecz zagrzechotał na kamieniach. Kroki podciągnęły bliżej. Oddech wyrwał się w 
gwałtownym syku. Coś, najpewniej ciało, upadło z głuchym odgłosem rzuconego na podłogę zrolowanego 
kobierca.
Gdy Raif usiadł na ławie, drzwi celi otwarły się na oścież.
Metal głowni błysnął jak cięty lód. Pięść w czarnej rękawicy trzymała obciążony ołowiem miecz blisko 
piersi zakutej w posrebrzaną stal. Z mroku za drzwiami wyłoniła się twarz, ocieniona przez kolczasty hełm z 
przyczernionego kwasem żelaza.
„Blackhail”. Duma wezbrała w sercu Raifa: jego klan odbił ziemie Ganmiddichów.
- Wstawaj.
Zamarł. Duma opuściła jego piersi równie szybko, jak wydychane powietrze. Znał głos, który płynął spod 
hełmu.
- Zdejmij hełm.
Wojownik pokręcił głową. Oczy błysnęły zimno pod siatką żelaznych kolców. Wznosząc szpic miecza, 
powiedział:
- Podnieś się.
Raif wstał i obrócił się twarzą do postaci przy drzwiach. Trząsł się, w przeciwieństwie do przybysza. 
Ręka zaciśnięta na mieczu była nieruchoma jak skała. Pierś pod pancerzem wznosiła się i opadała w głębokim, 
miarowym oddechu.
- Drey?
Przybysz zesztywniał.
- Bracie. - Było to prawie, choć nie do końca, pytanie. Wojownik prawie nie przypominał Dreya; głos 
miał niższy, ramiona szersze. Nawet ubrany był inaczej. Nie nosił już przechodzonych rzeczy, co było 
znamienne dla wszystkich jednoroczych i synów klanu. Odziany na wojnę w hartowaną stal i czarne skóry, stał się 
pełnoprawnym wojownikiem.
- Nie jesteśmy braćmi. Krew przestała łączyć nas w dniu, w którym złamałeś przysięgę.
Raif zapanował nad mięśniami twarzy. Zmroził go wewnętrzny chłód. Drey nie przybył mu na ratunek. Była 
to dziecinna myśl. Nagle zrozumiał, że ci, w których pokłada się wiarę, mogą wyrządzić krzywdę. Poczuł się tak, 
jakby Drey trzasnął go w twarz. Wiedział, że nie powinien być zaskoczony, ale przyzwyczajenie do lojalności brata 
głęboko zapuściło w nim korzenie. Drey zawsze był w pobliżu, zawsze wyciągał go z tarapatów, skrywał zakrwawione 
kolana przed Temem i połamane drzewka przed Longheadem, popierał niewiarygodne historie o ucieczce przed 
niedźwiedziem po kruchym lodzie i o samotnym łosiu tratującym namioty. Drey zawsze czekał.
Miecze zadźwięczały w komorze na górze. Strop zatrząsł się, gdy coś ciężkiego, może kosz do węgli lub 
stojak na broń, z brzękiem upadło na podłogę. Drey postąpił do przodu, dźgnął mieczem powietrze przy jego szyi.
- Ruszaj się!
Raif przeklął odruch, który kazał mu się skulić. Patrząc w oczy brata, ledwie widoczne za siatką hełmu, 
ominął sztych.
- Po schodach. Jeden krok przede mną, nie więcej.
W milczeniu pokonał schody. Światło zakłuło go w oczy. Świeże powietrze i dawno nie słyszane dźwięki 
sprawiły, że zakręciło mu się w głowie. Raz potknął się i musiał przytrzymać się ściany. Miecz dźgnął go w plecy, 
przebił skórę i wytoczył krew. Już ani razu nie potknął się, ani nie zwolnił.
Dwaj Hailowie stali na straży przy drzwiach. Obaj mieli pogięte napierśniki, a naszyjnik jednego był 
przekłuty i zlany krwią. Na skrajach ich mieczy zaschły kępy włosów i kawałki skóry. Raif poznał Rory’ego 
Cleeta i Arleca Byce’a. Gdy podszedł bliżej, zobaczył, że przystojną twarz Rory’ego szpeci gruba biała blizna, 
biegnącą od kącika oka do ust.
- Kamienni Bogowie! - wydyszał Rory. - Co oni mu zrobili? - Nie otrzymał odpowiedzi i już się nie 
odezwał. Drey rzucił mu spojrzenie, które go uciszyło.
Raif zachował niewzruszoną minę. Nie mógł im zabronić oglądania ran na jego ciele, ale to było wszystko, 
co mogli zobaczyć.
- Do łodzi.
Słysząc, jak Drey wypowiada te słowa, Raif uświadomił sobie, że brat zmienił się nie tylko z wyglądu. 
Arlec Byce, pełnoprawny wojownik od pięciu zim, posłuchał go bez słowa.
Wyszli z wieży, mijając dymiące pochodnie, drzwi wyrwane z zawiasów, zwłoki Bludda bez głowy. 
Czarny dym buchał z wyjścia, zakręcał i kotłował się, przepełniając powietrze sadzą i smrodem wyziewów. Raif 
spojrzał na pasmo ciemności, zauważył, że Rory Cleet podniósł siatkową przyłbicę, żeby przetrzeć piekące oczy, a 
Arlec Byce zasłonił nos, broniąc się przed odorem płonącego ciała.
Tak łatwo byłoby ich pokonać.
Zabij dla mnie całą armią, Raifie Sevrance. 
Raif z niemą siłą pokręcił głową. Nie zabije swoich współbraci. Nie, nawet dla Ash.
Kiedy wychodzili w szare burzowe światło nad Piędzią, dołączył do nich czwarty Hail. Raif nie poświęcił mu 
większej uwagi, wiedział jednakże, że to Bev Shank w nowym pancerzu obwieszonym łańcuchami. Jego miecz miał 
paskudną szczerbę. Bev będzie musiał wysłać go do Broga Widdie na przekucie. Z drugiej strony, może ojciec 
sprawi mu nowy; Orwina Shanka było na to stać. Raif czuł na sobie spojrzenie Beva, jednak nie odrywał wzroku od 
miecza.
Krople rzecznej wody zbryzgały mu policzki, gdy czekał na wejście do łodzi. Silny wiatr marszczył 
powierzchnię, ścinał czuby grzywaczy i pchał ciernne fale w kierunku Piędzi. Grad tłukł w wieżę, przytłumiając 
odgłosy toczącej się na północy bitwy. Na brzegu okrąglak Gartmiddichów, oświetlony kręgiem ryczących 
płomieni, jarzył się pomarańczem i zielenią. To ognie zaporowe mające uniemożliwić Bluddom utworzenie 
szyku.
Łódź zakołysała się pod jego ciężarem. Na dnie stała woda, głęboka co najmniej na dwie dłonie, on 
jednak prawie jej nie czuł. W porównaniu z wodą w jego celi była ciepła i pachnąca. Grad wielkości grochu 
burzył powierzchnię rzeki.
- Zwiąż mu ręce. - Głos Dreya brzmiał twardo. Spojrzenie brązowych oczu niemal rzucało Rory’emu 
Cleetowi wyzwanie, niemal mówiło: „Tylko spróbuj się sprzeciwić”.
Rory nie był człowiekiem rzeki i kiedy podniósł się, by wypełnić rozkaz Dreya, łódź zakołysała się na 
spienionej wodzie. Bev Shank i Arlec Byce chwycili wiosła i osadzili je w dulkach.
Raif bez sprzeciwu pozwolił związać sobie ręce. Pomyślał, że traci rozum. Wszędzie, gdzie tylko spojrzał, 
widział śmierć. Jakże łatwo byłoby mu wypchnąć Rory’ego za burtę i wywrócić łódź. Wszyscy wpadliby do wody. 
Niektórzy by potonęli. Bev Shank umiał pływać, ale nowa zbroja musiała ważyć dwa i pół kamienia, poszedłby 
więc prosto na dno. Czterej Hailowie mieli hełmy i pancerze. Woda była zimna jak lód. Lodowata. Prądy denne i 
burzowe wiry wciągnęłyby ich w jednej chwili i roztrzaskały o brzeg Piędzi. Raif wiedział, że on wyszedłby z 
życiem. Zimna woda była dla niego niczym... i miał na grzbiecie nie stal, tylko łachmany.
Siedział bez ruchu. Sól z rzeki paliła jego skórę. Patrzył na Dreya, ale go nie widział. Myślał o śmierci, 
lecz nie robił nic, żeby ją sprowadzić.
Długa droga dzieliła ich od brzegu. Wojownicy chwycili za wiosła. Zamiast walczyć z prądem, Drey 
wykorzystywał jego siłę. Płynęli w dół rzeki, powoli zbliżając się do brzegu. Roili się tam konni, sylwetki falujące 
w żarze ogni jak demony. Hailowie i Bluddowie. Raifowi wydało się, że zobaczył beczkowatą pierś i kasztanowe 
warkocze Corbiego Messe’a w zamęcie, który tworzyło sześćdziesięciu ludzi. Słyszał kwik rannych koni i wściekły 
grzechot łańcuchów młociarzy.
- Podnieść wiosła. - Drey dał rozkaz, choć byli jeszcze w znacznej odległości od północnego brzegu i 
łódź niosła ich w dół rzeki. Nim stępka zazgrzytała o przybrzeżny żwir, znaleźli się dalego od okrąglaka i walki. 
Raif przenosił wzrok z twarzy na twarz, podczas gdy wojownicy ciągnęli łódź do brzegu. Żaden nie chciał 
odwzajemnić spojrzenia.
Mace Blackhail. Ta myśl nadeszła z siłą i prędkością odruchowej reakcji. Mace Blackhail chciał rozprawić 
się z nim po cichu, z dala od walki i innych członków klanu. Dużo lepiej pozbyć się zdrajcy samemu, skończyć z 
nim raz na zawsze bez przeszkód ze strony klanu. Raif omiótł wzrokiem brzeg, jego wzrok błądził ponad 
zalesionymi zboczami i podmokłymi łąkami Ganmiddichów. Spodziewał się, że lada moment zobaczy Mace’a 
Blackhaila, galopującego na swoim dereszu.
Drey przycumował łódź, a potem zwrócił się do swoich ludzi.
- Rory, Arlec. Idźcie brzegiem, znajdźcie Corbiego i Hugha Banneringa i powiedzcie im, że Piędź została 
wzięta. - Obnażył miecz. Był to ten sam, który zawsze nosił na plecach razem z młotem, lecz rękojeść pokrywała 
nowa ircha, a głownia natarta była olejem i wypolerowana. Metal mienił się wszystkimi kolorami burzy. - Bev, 
pójdziesz z nimi. Przyprowadź mojego konia i kuca dla więźnia. Wracaj co tchu.
Arlec Byce i Rory Cleet wymienili spojrzenia. Drey uderzył sztychem w kolano Raifa.
- Ruszajcie - mruknął, dźgając rzepkę. - Przypilnuję więźnia do waszego powrotu.
Bev Shank pierwszy ruszył na wschód. Rory Cleet i Arlec Byce ociągali się z odejściem, a Arlec kilka 
razy obejrzał się, idąc brzegiem rzeki. Raif zastanowił się, co się stało z bratem topornika; bliźniacy rzadko się 
rozdzielali.
Drey patrzył, jak trzej wojownicy brną po mokrym żwirze i śliskich od wody kamieniach na brzegu. 
Grad bębnił po jego napierśniku, odmierzając upływający czas.
Raifowi zaschło w gardle. Czuł czubek miecza na kolanie, ale nawet nie spojrzał, żeby sprawdzić, czy nie 
płynie krew. Wpatrywał się w brata. Twarz Dreya kryła się w cieniu. Rękawica zaciśnięta na mieczu była 
naprężona, aż bielały szwy. „Ja poświadczę jego przysięgę” - nagle w głowie Raifa zadźwięczały słowa brata. 
Zobaczył, jak Drey daje ostrogę czarnemu ogierowi i wyjeżdża na plac, jeden człowiek spośród dwudziestu 
dziewięciu. Tylko jeden chętny mu sekundować.
Nie zauważyć, kiedy został przecięty sznur krępujący ręce.
Drey przeciął postronek z końskiego włosia, lecz wyraz jego twarzy nie zmienił się ani na jotę. Zerknął ku 
wschodowi, w stronę gaju sędziwych dębów, które zasłaniały Rory’ego, Arleca i Beva. Powoli, nie patrząc Raifowi 
w oczy, zmienił chwyt na mieczu.
- Bierz.
Raif zamrugał. Drey pchnął miecz rękojeścią w jego stronę.
- Bierz, mówię.
Skonsternowany, Raif pokręcił głową.
Drey z sykiem zassał powietrze. Jego oczy śmignęły na boki. Gwałtownie chwycił za ostrze i trzasnął 
głowicą w piersi Raifa.
- Zatnij mnie!
„Nie”. Raif cofnął się o krok. Zobaczył, że ostrze przecięło rękawicę i skaleczyło dłoń Dreya. Stal 
poczerwieniała. Drey przyskoczył do niego, złapał go za rękę i zacisnął ją na rękojeści. Raif stawiał opór, lecz 
Drey zawsze był silniejszy i nim zdążył się odsunąć, Drey nadział się na sztych.
Sztych przebił metal z cichym sykiem. Drey spiął się. Jego oczy pociemniały, a usta wykrzywiły, gdy 
powstrzymywał krzyk bólu... jak nauczył go Tem. Raif, przerażony, wyszarpnął miecz. Krew, lśniąca i niemal 
czarna, pociekła z poszarpanej dziury w napierśniku brata. Raif puścił miecz, stal zagrzechotała na kamieniach z 
dźwiękiem, który wydawał się zbyt głośny.
- Idź - rzekł Drey, próbując rozwiązać rzemienie napierśnika. - Walczyliśmy. Odebrałeś mi broń, zraniłeś i 
uciekłeś.
Raif chciał pomóc, lecz brat powstrzymał go. Oczy miał szare. Krew spływała po zbroi, zbierając się w 
rowkach i zakładkach. Rana była wysoko na brzuchu, tuż pod żebrami. Jak głęboko wniknęło ostrze? Czy mogło 
przebić żołądek lub płuca?
- Idź!
Raif zachwiał się pod siłą jego głosu. „Jak możesz się spodziewać, że zostawię cię, gdy broczysz krwią? - 
chciał zawołać. - Jesteśmy braćmi, ty i ja”.
Drey wciągnął powietrze, zrywając napierśnik. Trysnęła krew. Przycisnął rękę do rany, przez długie 
sekundy walcząc z bólem.
Raif zmusił się do patrzenia. Nie mógł uwierzyć, że Drey to zrobił. Drey Sevrance nie był człowiekiem, 
który z lekkim sercem dopuszcza się zdrady. Żył dla klanu, jak przed nim Tem, wierny nakazom niedźwiedziego 
talizmanu.
Drey podniósł głowę. Spojrzenie miał pochmurne. Rękami czerwonymi od krwi sięgnął do sakiewek 
wiszących u pasa.
- Masz - powiedział, zrywając z mosiężnego haczyka rożek z proszkiem. - Weź to. Inigar wyciął pamięć o 
tobie z kamienia przewodniego. Wyciął kawałek wielkości i kształtu ludzkiego serca. Dał go Longheadowi, który 
miał go wyrzucić. Mace kazał rozbić serce w pył.
Raif wstrzymał oddech. Usunięty z kamienia przewodniego, jak Ayan Blackhail, drugi syn Ornfela, który 
zabił ostatniego klanowego króla, Roddiego Dhoone’a. Ayan Blackhail myślał, że ojciec mu podziękuje za 
przeszycie strzałą szyi Roddiego, ale spotkał się z gniewem. Stary Ornfel odciął mu obie dłonie. „Strzałami nie 
zabija się królów - powiedział. - Powinieneś użyć miecza albo wcale nie zaczynać”.
- Już nie jesteś moim bratem ani nie należysz do mojego klanu - rzekł Drey cicho, przywołując go do 
rzeczywistości. - Tutaj się rozstaniemy. Na zawsze. Weź moją porcję kamienia przewodniego... Nie podoba mi 
się, że jesteś bez ochrony.
Ich oczy się spotkały. Raif patrzył na brata i widział człowieka, który mógłby być naczelnikiem. Nie 
odezwał się. Nie była to pora ani miejsce na pytania o Angusa, Effie i klan. Był czas patrzenia na Dreya, na 
zapamiętanie jego twarzy.
Okazało się, że nawet na to nie wystarczyło czasu.
W dole rzeki rozległ się krzyk. Jakiś jeździec wspiął się na wysoki brzeg, pchając przed sobą swoją 
podobiznę z dymu. Na napierśniku widniał rysunek wilczego łba, natarty kwasem, aż poczerniał, a potem czystym 
węglem, żeby zyskał głębię czerni pustych oczodołów, otwartych ust i zwęglonej wełny. Mace Blackhail. Jeszcze 
ich nie zauważył.
Przez jedną krótką chwilę Raif wyobrażał sobie, że Drey odchodzi razem z nim, że obaj jadą przez Północne 
Terytoria, z mieczami w dłoniach, wojownicy i banici. Niemożliwe. Była Effie i klan... i Ash. I dni 
ciemniejsze od nocy.
Wziął rożek od brata. Musiał odejść, natychmiast, zanim Mace Blackhail zobaczy ich razem. Nie dbał o 
siebie - on z radością spotkałby się z Wilkiem - ale nie chciał narażać Dreya. Nie po tym, co dla niego zrobił. 
Nigdy.
Palce Dreya były lepkie od krzepnącej krwi. Przez chwilę, kiedy ich dotykał, czuł, jak lgną do jego 
palców.
- Idź, Raif - przynaglił go brat. - Ja będę strzec klanu.
Drey mówił cichym, ledwie słyszalnym głosem. Raif po raz ostatni spojrzał mu w oczy i odwrócił się.
Gdy zarobił pierwszy krok, Drey chwycił go za rękę, wcisnął w nią coś małego i chłodnego.
Pomyślał, że zaraz pęknie mu serce.
Kamień ślubów. Drey cały czas miał go przy sobie.
Opuszczając głowę w obronie przed burzą, ruszył na zachód.

Rozdział 42
PRZEŁĘCZ GANMIDDICHÓW

Sarga Veys leżał pod występem sprasowanego, pofałdowanego łupku. Wielkie jęzory lądolodów, które 
niegdyś sięgnęły z Pękających Gruntów po Gorzkie Wzgórza, zaburzyły warstwy podłoża. Nawet po tysiącach lat 
niektóre miejsca świadczyły o gwałtowności, z jaką napierał lód. Przykładem mogły być północne zbocza Gorzkich 
Wzgórz tuż pod Przełęczą Ganmiddichów. Tylko porosty zapuszczały korzenie w twardą szklistą skorupę, jednak 
ani drzewom, ani krzakom nie udało się zakorzenić wśród wygładzonych skał. Wiatr wydmuchiwał nasiona.
Okręcony w koce utkane z najdelikatniejszej koziej wełny, Veys bronił się przed wiatrem. Za jego plecami, w 
głębi schronu - w załomie pod samym nawisem - tkwił Hood. Zajmował najcieplejsze miejsce. Veys cierpiał z powodu 
jego bliskości, strapiony swoją fizyczną reakcją na sąsiedztwo ciepłego, oddychającego ciała.
Nie przyszło mu na myśl, że mógłby się odsunąć. Stąd, leżąc pod pękniętą płytą łupku, walcząc ze snem, 
mógł mieć oko i na Noża, i na Asarhię March.
Gdy wczorajszego wieczoru opuścili Psiego Lorda, Marafice Oko gnał ich bez chwili wytchnienia aż do 
jedenastej w nocy. W Ule Glaive kupili kuca, który miał dowieźć bezwładne ciało Asarhii z powrotem do Spire 
Vanis, lecz Nóż postanowił wziąć dziewczynę na siodło. Uznał, że dzięki temu będą posuwać się dużo szybciej. 
Chciał jak najspieszniej „zostawić za sobą smród klanowych kundli”. Veys był skłonny przyznać mu rację.
Śnieżyca, która z łoskotem nadciągnęła z północy, zatrzymała ich dwie mile od przełęczy. Z początku Nóż 
próbował się z nią zmagać, oznajmiając hardo, że żadna burza nie spowolni towarzysza-strażnika, ale kiedy 
diabelski poryw zdarł sakwy z końskiego zadu, nie miał innego wyboru, jak przełknąć harde słowa i nakazać 
popas.
Rozbili obóz w głębokim skalistym jarze. Veys przypuszczał, że w tych okolicznościach to najlepsze 
miejsce i, nie tracąc czasu, zajął niszę pod wąskim występem, który nie zainteresował nikogo z drużyny. Już 
założył, że nikt nie zechce dzielić z nim schronienia, gdy Hood wcisnął się w ciemną, pozbawioną powietrza jamę za 
jego plecami.
- Dopóki ja jestem za nim, a nie on za mną, dopóty nic mi nie grozi. - Hood ryknął śmiechem, a Veys 
zarumienił się w ciemności. Myśli o zemście ukołysały go do snu.
Teraz wstawał świt i czerwone, zmęczone słońce podnosiło się na wschodzie. Drużyna, która w nocy z 
takim zapałem zaśmiewała się ze słów Hooda, straciła rezon. Skórzane płaszcze stanowiły marną ochronę przed 
burzą, a baranice w pośpiechu zakupione w Ule Glaive były mokre i cuchnące. Jeden z zaprzysiężonych towarzyszy, 
krzepki, powolny olbrzym, topił grudę łosiowego tłuszczu w blaszanym garnku. Zapach przyprawiał Veysa o  
mdłości.
Marafice Oko nie spał. Wyszedł za obóz, żeby załatwić potrzebę, i teraz wracał na swoje miejsce przy 
podsycanym wełną i  alkoholem ogniu. Przez chwilę grzebał kijem w węglach, próbując wykrzesać z nich 
trochę więcej ciepła, a następnie skupił uwagę na Asarhii March. Dziewczyna leżała obok niego na macie, okryta 
owczymi skórami i płaszczami. Jakaś nieprzyjemna zmiana zaszła w jego twarzy, gdy się jej przyglądał. Veys 
pomyślał, że najpewniej wspomina ludzi straconych przy Toni. To do niego podobne. „Moi ludzie” - mówił o 
swoich towarzyszach-strażnikach. Zeszłej nocy, kiedy wiatr zerwał sakwy z jego bojowego rumaka, dwa czerwone 
miecze zagrzechotały na łupku. Veys poznał je w jednej chwili: były to miecze Crossheada i Malharica. Nóż 
zamierzał zawieźć je do kuźni, rozgrzać w wielkim czarnym palenisku i zwrócić ich stal straży. Jak gdyby mogło 
to pomóc Crossheadowi i Malharikowi.
Veys parsknął cicho, szukając w twarzy Asarhii March oznak przebudzenia. Krew maku, którą wypiła 
wieczorem w okrąglaku Ganmiddichów, była silnym środkiem nasennym. Osobiście ją przedestylował, 
przemieniając płyn zwykle rzadszy od wody w taki, który płynął wolno jak śmietana. Był silniejszy, niż 
przypuszczał Psi Lord, za co zresztą pogratulował sobie wtedy, gdy odkrył, że przetrząśnięto jego juki i 
skradziono zapas nasion lulka tak przemyślnie ukryty w rękojeści pejcza.
Psi Lord chciał chronić dziewczynę w drodze do domu.
Veys uśmiechnął się, pozwalając, by lodowate krople deszczu zabębniły mu po zębach. Mała miarka krwi 
maku, którą nosił przy sobie - tyle, by umoczyć kotlet jagnięcy - wystarczała aż nadto, by pozbawić Asarhię 
March czucia na całą długą drogę przez obsydianowe pustkowia Dalekiego Południa.
Uśmiech zgasł, gdy Veys zobaczył, że opatulona w rękawicę dłoń dziewczyny wysuwa się spod okrycia. 
Czyżby palce się poruszyły?
Marafice Oko nie spostrzegł tego ruchu. Był zajęty przewlekaniem sznurków kaftanika przez oczka i 
zaciąganiem kołnierza sukienki. Usta miał zaciśnięte jak mięsień zwieracza. Strażnik podgrzewający łosiowy 
smalec odwrócił się, by popatrzeć.
Veys wsunął rękę pod koce, szukając fiolki z krwią maku. Choć fizycznie skupiony był na tym zadaniu, 
jego umysł wysłał sondę w stronę Asarhii. Musiał wiedzieć, czy naprawdę odzyskiwała przytomność. Po takiej 
dawce krwi maku przeciętna dziewczyna w jej wieku i o jej wadze spałaby do południa. Jednakże im więcej 
dowiadywał się o prawie-córce surlorda, tym częściej dochodził do przekonania, że niewiele w niej przeciętności.
Zimne powietrze przegnało te myśli, gdy musnął umysłem jej skórę. Szybko zapuścić sondę i szybko 
wycofać, upomniał się, gdy strach pełzł po jego krzyżu niczym zimna woda. Sapnął urywanie, wnikając w ciało 
Asarhii i płynąc z jej krwią. Jej klatkę piersiową przeszywały przeciwne siły. Narządy miała oplecione mocnymi 
pasmami czarów, podobnymi do szklanych węży. Ochrony, uświadomił sobie, wyrafinowane, założone przez 
mistrza. Napierając od zewnątrz ku środkowi, przejęły kontrolę nad jej wątrobą, płucami, sercem.
Coś pchało w drugą stronę.
Veys coś wyczuwał... słabą, giętką siłę, połyskującą matowo jak skorupa, która tworzy się na stygnącej 
lawie.
Ciemność.
Nie poruszył się. Nie zadrżało ani jedno włókno koca, gdy wycofywał swoją eteryczną substancję z ciała 
Asarhii March. Posuwał się powoli, jak dworak wychodzący tyłem z sali tronowej. Gdy wyciągał ostatnią mackę z 
górnych warstw jej skóry, siła napierająca od wewnątrz wyciągnęła ku niemu palec ciemności.
Nie wzbraniał się. Pełna czci groza zacisnęła jego piersi. Przepełniała go surowa moc, będąca zupełnym 
przeciwieństwem światła. Usta mu zwilgotniały. Ścięgna podtrzymujące mosznę zadrżały ze słodkiego bólu. Oto 
wreszcie napotkał potęgę godną Sargi Veysa.
Łączność zakończyła się zbyt szybko. Veys wyciągnął szyję, próbując jak najdłużej trzymać się ostatniego 
włókna mocy. Robiąc to, był świadom, że coś zimnego cieknie mu przez palce. Deszcz, pomyślał, zirytowany tak 
prozaiczną rzeczą w owej podniosłej chwili. Pragnął, by moc powróciła.
Przepadła jednak, więź została zerwana i Veys nie miał innego wyboru, jak wrócić do własnego ciała. Ból 
zaatakował jego umysł, gdy z powrotem zajął swoją klatkę kości, i jego wzrok opadł na rękę. Różowa ciecz, krew 
maku zmieszana z jego krwią, ściekała po nadgarstku. Kawałki szkła tkwiły w jego dłoni. Veys syknął. Fiolka 
pękła!
Pozbawiony tchu po kontakcie z ciemnością i rozdrażniony stratą tak ważnego narkotyku, ledwie zwrócił 
uwagę na to, co działo się na środku obozu. Wokół Asarhii March i Noża zebrali się inni towarzysze. Jeden z nich 
rechotał z zażenowaniem, inni zaś, co było nietypowe, milczeli. Veys mało o to dbał. Obracał powoli rękę, żeby 
różowy płyn spływał wokół przegubu jak miód wokół dzbana. Dopóki nie spadnie w śnieg albo nie rozmaże się po 
kocu czy ubraniu, da się odzyskać. Gdy tylko obeschnie, zdrapie ją i schowa jak dziwka róż między dwa kwadraciki 
nawoskowanego papieru.
Nie miał nic przeciwko czekaniu. Objawienie ciemności wypełniało jego myśli. Taki ogrom mocy...
Do wzięcia.
Hood poruszył się za jego plecami, pochrapując cicho. Sarga Veys odsunął się odrobinę.
Ciemność obecna w Asarhii March wyjaśniła wiele rzeczy: dlaczego Issowi tak bardzo zależało na 
odnalezieniu dziewczyny, dlaczego wysłał po nią samego protektora generalnego Straży Rive, dlaczego 
odizolował ją od ostrych spojrzeń i paznokci dworaków w Spire Vanis. Dziewczyna była niebezpieczna... Potężna. 
On sam ledwie pojmował ogrom jej możliwości. Ktokolwiek nad nią zapanuje, zagarnie moc dla siebie.
Przekręcił rękę, żeby różowa kropla nie skapnęła na ziemię. Wspomniał ostatnią rozmowę ze swoim panem. 
Siła, z jaką Iss przejął kontrolę nad jego ciałem, sprawiła, że poczuł się zbrukany. Zgwałcony. Na myśl o tym 
wtargnięciu słodki ból w kroczu przemienił się w coś gorzkiego, pożądliwego. Zerknął w stronę Asarhii March. Iss 
miał już jedno źródło mocy. Po co mu drugie?
- Rozbierz ją.
Veysowi serce zamarło, gdy usłyszał komendę Marafice’a Oko. Poderwał głowę, ale Asarhii March już nie 
zobaczył. Zasłaniały ją ciała strażników. Nóż stał w środku czarno-czerwonej gromady, z twarzą mroczną, pociętą 
twardymi liniami.
- Zabiła naszych towarzyszy-strażników - wymruczał. - Iss chce ją żywą, i niech mu będzie, ale znam 
jeden sposób na zniszczenie życia bez konieczności jego odbierania.
Podekscytowany pomruk zgody zjednoczył drużynę. Dwaj towarzysze przepchnęli się ku dziewczynie. Ich 
oczy błyszczały od wiatru, policzki czerwieniały z podniecenia, ręce sięgały ku leżącej.
- Nie! - wrzasnął Veys, zrywając się na równe nogi. Wyobraził sobie, jak Asarhia March budzi się i posyła 
ich wszystkich do piekła. Ochrony, które wzmacniały jej ciało, były niczym w porównaniu z... z tym, co w niej 
mieszkało. Jeśli Marafice Oko spróbuje ją skrzywdzić, nie wiadomo, co ona zrobi. - Przestańcie! Zabije nas 
wszystkich.
Marafice Oko i jego drużyna odwrócili się w jego stronę. Przez jedną chwilę Veys widział siebie w ich 
oczach: wąska w ramionach postać odziana w klerycką biel, z pięknymi oczami i dłońmi, tuląca koc do piersi jak 
matka niemowlę. Wyprostował się, rzucił na ziemię koc z koziej wełny.
Nóż powiedział coś do swoich ludzi. Wszyscy wybuchnęli śmiechem. Dwaj towarzysze pochyleni nad 
dziewczyną wyprostowali zgarbione grzbiety. Nóż poklepał ich po ramionach, zachęcając do kontynuowania. 
Veysowi mignęło ciało dziewczyny, blada skóra wyglądająca spod wełny. Krople deszczu padały na zamknięte 
powieki, szare, pokryte podobną do śliny pianą.
- To nie twoja sprawa, Półczłeku. Nie jesteś jednym z nas. Jeśli takie rzeczy cię gorszą, to się odwróć.
Veys poczerwieniał.
- Głupcze! Nie słyszałeś, co rzekłem? Ta dziewczyna jest niebezpieczna. Czary...
- Hood.
Jedno słowo Noża wystarczyło, by zbudzić strażnika. Veys usłyszał chrzęst śniegu pod butami. Poczuł 
cuchnący oddech na karku.
- Przypilnuj go. Zadbaj, żeby nie zobaczył nic, czego rodzona matka nie chciałaby mu pokazać.
Hood niemal z uczuciem klepnął go po ramieniu płazem miecza.
- Wygląda na to, że obaj schowamy się przed burzą, Półczłeku. - Do Marafice’a Oko powiedział: - 
Zostawcie mi kąsek na spróbowanie.
Nóż pokiwał głową. Rzucił rozkaz i bracia zajęli się dziewczyną. Sam patrzył, jak Hood prowadzi Veysa z 
powrotem pod nawis.
- Narkotyk przestał działać - krzyknął Veys, podejmując słabą próbę wyrwania się Hoodowi. - Zabije 
nas wszystkich!
- Ucisz go. - Marafice Oko ściągnął czarne skórzane rękawice.
Hood uderzył Veysa w kręgosłup.
- Słyszałeś Noża, Półczłeku. Przestań jęczeć.
Veys wcisnął się pod nawis. Jego oczy zaszły łzami po ciosie w krzyż, lecz duma powstrzymała go od 
płaczu. Hood stanął  przed nim, zasłaniając widok swoim mięsistym tułowiem pijaka.
Wiatr przyniósł metaliczny szczęk sprzączki od pasa. Zabrzmiał  nerwowy śmiech, zapadła cisza. Veys czuł, 
jak włosy na jego  ramieniu podnoszą się jeden po drugim. Między nogami Hooda  widział, jak Marafice Oko 
odsuwa się od grupy i opiera o łupkową ścianę, a potem sadowi się, żeby obserwować widowisko. Oczywiście, 
pomyślał, Nóż robi to wyłącznie dla swoich ludzi. Sam nie weźmie w tym udziału. Wszyscy wiedzą, że woli 
zabawiać się na osobności. Ciekawe, dlaczego.
Wszystkie te myśli pierzchły, gdy pierwszy mężczyzna pochylił się nad dziewczyną. Pozostał tylko strach. 
Wiatr zmienił się. Podmuchy zaczęły wirować w przestrzeni między skałami... i nagle wiatr ucichł.
- Raif! 
Veys wyraźnie usłyszał krzyk dziewczyny, ale nie tak, jak człowiek zwykle słyszy dźwięki. Krzyk 
przeniknął przez skórę, nie przez bębenki w uszach, z taką siłą, że mięśnie się skurczyły, a ciało ogarnął chłód. 
Hood przesunął się i Veys zobaczył, że strażnicy stoją spięci, wbijając wzrok w dziewczynę. Żaden nie słyszał jej 
krzyku.
„Przestańcie! - chciał zawołać. - Nie widzicie, co się dzieje? Nie czujecie tego?”
Zapach metalu wypełnił powietrze. Szron zamrugał na pobliskich zboczach jak tysiące oczu, gdy towarzysz-
strażnik opadł na dziewczynę. Veys poczuł pierwsze pchnięcie jej mocy: nieznaczne, lekkie trącenie, gdy 
próbowała się zbudzić. Wystarczyło, by zmrozić oddech w płucach. Przemienić powietrze w lód.
Po cichu, niezwykle dyskretnie, zaczął czerpać. Uchwycił mignięcie ciemności, która była w niej, i choć 
fascynowała go i pociągała, wiedział, że byłby głupcem, gdyby się jej nie bał. Powoli,  przez wiele sekund, 
przyciągał do siebie małe skrawki mocy. Nie  mógłby mierzyć się z dziewczyną, to było jasne, skupił się więc na 
jednej rzeczy, która miała znaczenie: na uratowaniu własnego karku.
Natychmiast poznał, kiedy się ocknęła. Na ułamek sekundy zapadła absolutna cisza, gdy otworzyła oczy i 
spojrzała w twarz klęczącego nad nią mężczyzny.
Veys ledwie sobie radził z naporem strachu. Od kiedy sięgał pamięcią, czary były jedyną rzeczą 
zapewniającą mu przewagę nad każdym mężczyzną, każdą kobietą i każdym napotkanym w życiu dzieckiem. 
Nawet Penthero Iss, użytkownik magii i surlord Spire Vanis, nie mógł się z nim równać pod względem czerpania 
mocy. Talent ten był źródłem jego arogancji i jego dumą. Nieważne, na jakie poniżenia narażał go Marafice Oko 
wraz z jemu podobnymi, zawsze pocieszał się myślą, że kiedy nadejdzie czas ostatecznego starcia, on wyjdzie z 
niego obronną ręką. Człowiek nie może walczyć, gdy nieznana siła zrywa rogówki z jego oczu. Nie może skupić się 
na zwyciężeniu, gdy powietrze w płucach zamarza jak lodowy upiór.
Teraz jednakże, czując potężne pchnięcie Asarhii March, widząc, jak wiatr, powietrze, nawet samo światło 
naginają się jej woli, Veys uświadomił sobie, że nie może liczyć na swoje czary.
Ciemność w niej nie walczyła dłużej.
Chciał zawołać po raz ostatni, ostrzec drużynę, krzyknąć, żeby się skryli albo uciekli, ale szybko 
przypomniał sobie pogardliwy śmiech i w końcu postanowił zachować siły dla siebie.
- Puść mnie! - krzyknęła dziewczyna głosem piskliwym z przerażenia.
Veys zobaczył blade pięści tłukące w piersi strażnika, usłyszał trzask dartego płótna, a potem głos 
mężczyzny, niski i roztargniony:
- Zamknij się, suko.
Były to ostatnie słowa w jego życiu. Veys nie umiałby opisać tego, co się wydarzyło. Opadła go panika, 
skulił się jak przerażone dziecko. Światło i powietrze rozszczepiły się, rozdarła się tkanina świata. Z rozdarcia 
wylała się ciemność obcego rodzaju, niosąca słodkawy, zimny zapach rozkładu, falująca jak czarna oliwa, 
przybierająca kształt grzyba. Ciemność uderzyła w drużynę, rzuciła ciała ma łupkowe ściany.
Konie rżały i biły kopytami, stawały dęba i rzucały łbami na boki. Ludzie wrzeszczeli bez końca... a 
potem zapadła cisza. Chmura śniegu wzbiła się pod niebo, gdzie psy burzy rozdarły ją na strzępy.
Veys myślał, że przygotował się na wszystko, lecz nie miał racji. Uderzyło w niego ciało Hooda, żebra 
trzasnęły jak suche patyki. Powietrze uciekło z jego płuc i przemyślne drobne czerpanie, które wymyślił sobie na 
ratunek, wyszło na wpół ukształtowane, źle wymierzone i bez siły. Wystarczyło ledwie do osłonięcia mózgu i serca. 
Pędzący śnieg zalepił mu usta, wciskał się w uszy i w oczy. Chciał zobaczyć, co wyjdzie ze szczelin rozdartych 
przez moc dziewczyny, ale kryształki lodu raziły jego fioletowe tęczówki i w końcu musiał mocno zacisnąć 
powieki.
Siła uderzenia wbiła go w kąt pod nawisem. Był unieruchomiony przez ciało Hooda. Strach tak silny, że 
wcale nie przypominał strachu, obrabował jego gardło z wilgoci.
Oto, czego chciał. Tego.
Zaszumiało mu w uszach, gdy powietrze wypchnięte przez ciemność zaczęło powracać na swoje miejsce. 
Podmuch o temperaturze ciała zmierzwił jego włosy.
„Wycofuje to”.
Coś zawyło, wysoko i przeraźliwie, niemal poza granicami słuchu. Veys poznał, że to coś nie pochodzi z 
tego świata. Żadne znane mu zwierzę nie wydawało dźwięku, który mógł zatrzymać bicie ludzkiego serca.
Potem wszystko się uspokoiło.
Zapadła cisza. Śnieg wzbity w wielkiej białej chmurze opadał ku ziemi, powoli i delikatnie, jakby po raz 
pierwszy. Zerwał się wiatr, niezdecydowanie dmuchając to w jedną, to w drugą stronę. Veys ostrożnie zaczerpnął 
powietrza. Klatka piersiowa stanęła w ogniu, ale nie śmiał się ruszyć, by zmniejszyć ból. Udo Hooda miażdżyło 
mu stopę, kryształy lodu wdzierały się do gardła. Nie poruszył się, tylko otworzył oczy.
Przez zasłonę spadającego śniegu zobaczył, że dziewczyna podnosi się na nogi. Suknię miała rozdartą do 
pasa, piersi obnażone. Jasne włosy falowały wokół jej twarzy, jak gdyby każde pasmo unosiło się w wodzie, nie w 
powietrzu. Szare oczy omiotły oczyszczoną ze śniegu ziemię, potem rozrzucone, skrwawione ciała strażników. 
Zamknęła usta. Przez chwilę jej ręce poruszały się bezcelowo, ale szybko dała im zajęcie, zaciągając strzępy 
kaftanika. Veys zauważył sińce pod jej oczami, będące następstwem zażycia krwi maku, gdy odwróciła się w jego 
stronę.
Możliwe, że dostrzegła go w cieniach pod nawisem, lecz nie dała po sobie niczego poznać. Postąpiła parę 
kroków w jego stronę i podniosła płaszcz z koziej wełny, który wcześniej upuścił. Pewnymi już rękami zarzuciła 
okrycie na ramiona i odwróciła się plecami do Veysa.
Po drugiej stronie obozowiska ktoś jęknął.
Asarhia March zesztywniała. Pomyślał, że zaraz się odwróci. Nie zrobiła tego. Ruszyła przez obóz w 
kierunku spętanych koni.
Sarga Veys czekał cicho i bez ruchu. Wspomnienie ciemności przyćmiło ból w piersiach i nodze. Ciemność 
wołała go tak wyraźnie, jak gdyby na głos wymawiała jego imię.
Ruch uświadomił mu, że Hood jeszcze żyje. Słysząc stłumiony stukot końskich kopyt oddalających się na 
północ, Veys uwolnił stopę.
- Hood? - syknął. - Hood?
Hood zacharczał.
Znalezienie jego noża zabrało Veysowi kilka minut. Czubek złamanego żebra wbijający się w płuca 
uniemożliwiał wykonywanie szybkich ruchów, a na domiar złego Hood przyciskał jego bok. Musiał go odsunąć, 
żeby sięgnąć do pasa i pochwy. Strażnik miał rozdarty kaftan, jego nagi brzuch stykał się z lodowatym podłożem. 
Skóra już przybrała żółtawoszary odcień odmrożenia.
Veys stwierdził, że Hood nie ma powodów, żeby się tym przejmować. Przyłożył nóż do jego gardła.
Odmrożenie nie było problemem dla trupa.

Rozdział 43
SPOTKANIA

Gull Moler, właściciel karczmy „U Poganiacza Jacka” sprzątał bałagan po wczorajszej bijatyce. Miał 
porządną miotłę, ale nawet sztywne końskie włosie nie mogło sobie poradzić ze zdrapaniem zaschniętych wymiocin z 
podłogi. Guli z irytacją potrząsnął głową. Nie miał nic przeciwko bójkom na pięści, ale dlaczego nieodmiennie 
znajdował się jakiś przeklęty dureń, który kopał drugiego w przyrodzenie? Taki kopniak gwarantował, że żołądek 
poszkodowanego pozbędzie się kolacji, co było rażącym nietaktem wobec gospodarza. Wyraźnym brakiem 
uszanowania, gdyż właściciel musiał na kolanach zdrapywać z podłogi lepką, częściowo strawioną owsiankę.
Oczywiście, to wina Desmi. Spośród wszystkich swoich talentów jego córka miała jeden wyjątkowy: dar 
prowokowania awantur. Była zbyt urodziwa. Kto by przypuszczał, że okaże się taką odrodną córką swojej 
nieboszczki matki? Co nie znaczy, że Pegratty Moler nie była przyzwoitą niewiastą i przykładną żoną. Na nieba, 
nie! Po prostu nie grzeszyła urodą, to wszystko.
Czując drobne ukłucie winy, Guli odłożył miotłę i podszedł do pieca. Potrzebował kubła ciepłej wody 
do spłukania podłogi i łyka słodowej gorzałki dla pokrzepienia ducha.
Karczma „U Poganiacza Jacka” miała tylko jedną izbę. Kuchnia, składzik na piwo, stoły do jedzenia i do 
gry, podwyższenie dla minstreli i wielka miedziana wanna mieściły się na powierzchni nie większej od skromnego 
warzywnika. Gullowi przyszło na myśl, że mógłby pozbyć się podestu i wanny bez szkody dla interesów. Jego 
karczma stała trzydzieści mil na północny wschód od Ule Glaive, w cieniu Gorzkich Wzgórz, głęboko w sercu 
kraju. Zaglądało do niej niewielu muzykantów, by przygrywać gościom do kolacji, a ci, którzy już tu trafiali, wcale 
nie interesowali się podwyższeniem. Woleli siadywać przy piecu, a jakże, albo kręcić się wśród gości podczas 
muzykowania. Mimo wszystko, nawet wobec tego wołającego o pomstę braku zainteresowania, Guli nie mógł się 
zmusić do rozstania z podestem. Szczycił się nim, jako jedyny w Trzech Wioskach.
Podobnie było z wanną. Przybytek „U Poganiacza Jacka” był w zasadzie wyłącznie szynkiem: oferował 
jedzenie, napitki i ciepło. Żadnych noclegów. Na nieba, nie! Guli Moler ani myślał nocować podróżnych. Podróżni 
sprawiali kłopoty, płacili zagraniczną monetą, mówili z obcym akcentem, który raził jego jedyne zdrowe ucho, i 
zawsze wszczynali bijatyki. Prawda, miejscowi z Trzech Wiosek bywali wcale nie gorsi, od kiedy Desmi rozkwitła, 
ale to nie miało nic do rzeczy. Miejscowi to miejscowi; Guli wyznawał się na ich sposobach walki i nawet ich 
rozumiał. Nigdy nie narażali na uszczerbek pieca, antałków z piwem ani samego gospodarza. Podróżni niszczyli 
wszystko, co nawinęło im się pod rękę.
Ten tok rozumowania skierował myśli Gulla ku miedzianej wannie. Nikt z wyjątkiem Radrowa Peela nie 
korzystał z niej od piętnastu lat, kiedy to stanęła w kącie pod wiszącym u powały suszonym mięsem i 
schnącymi ziołami. A nawet Peele się nie kąpał, tylko używał jej do rozmrażania owczego mięsa. Mimo wszystko 
miedziana wanna była miedzianą wanną i Guli nie zamierzał się z nią rozstać. Nie dość, że błyszczała jak świeżo 
wybity miedziak, rozjaśniając ciepłym blaskiem kąt, który niegdyś był ciemny, to jeszcze stanowiła powód do 
dumy.
„U Poganiacza Jacka” można było rozgrzać zmarznięte członki, schłodzić gorączkę, zażyć kąpieli siarkowej, 
jeśli kogoś oblazły owcze kleszcze albo cierpiał na skrofuły lub robaki. Przejęty podziwem i dumą, Guli podszedł 
do wanny i poklepał zakrzywioną krawędź. Jego bystre oczy wyłowiły niebieskawe plamki na obrzeżu. Jego opasły 
brzuch zatrząsł się z oburzenia.
Śniedź!
Desmi klęła się, że wyszorowała wannę w zeszłym tygodniu, on jednakże po bliższej inspekcji wykrył co 
najmniej miesięczne zaniedbanie. Ta dziewczyna sprawia same kłopoty! Bijatyki konkurentów mógł wytrzymać, 
dziewczęce fochy mógł wytrzymać, ale brak dbałości o wyposażenie „Poganiacza” zdecydowanie przekraczał 
granice jego wytrzymałości. Należy przywołać ją do porządku, wziąć w karby. Uroda przewróciła jej w głowie!
- Desmi! - zawołał, zadzierając głowę ku dębowej powale. - Chodź tutaj, córko!
Brak odpowiedzi. A już prawie południe! Guli Moler przeniósł oczy z powały na wannę. Mógłby wejść po 
schodach i ściągnąć Desmi na dół, ale żeby to zrobić, musiałby zaryglować drzwi karczmy i zostawić brudną wannę, 
a te nienawistne niebieskie plamki nadal kłułyby go w oczy.
Stanął przed trudnym wyborem. Zza cennego szynkwasu z czerwonego drewna wyjął kosz ze ścierkami, 
miękkimi i szorstkimi, ziemię fulerską, wosk sosnowy i sproszkowany pumeks, biały ocet i ług. Kochał swoją 
córkę i był z niej dumny, ale wanna była jego skarbem.
Nie słyszał, kiedy weszła kobieta. Klęczał na ciemnej dębowej podłodze, skupiony na usuwaniu śniedzi, 
kiedy usłyszał:
- Mleko z fosforem byłoby lepsze, a parę kropel oleju tungowego wtartego w powierzchnię po 
wyczyszczeniu zapobiegłoby śniedzeniu.
Guli Moler odwrócił głowę i spojrzał w twarz niskiej... nie, średniego wzrostu kobiety w wieku, jak sądził, 
około trzydziestu lat. Początkowo był rozczarowany. Słysząc jej piękny, aksamitny głos, spodziewał się kogoś 
nadzwyczajnego. Kobieta miała pospolitą twarz i odziana była w bezkształtny, gołębioszary strój.
- Przepraszam, że przeszkadzam - dodała. - Drzwi były otwarte, więc weszłam.
Guli Moler zerknął ku wejściu. Nie zaciągnął zasuwy?
- Chciałam zapukać, ale powiedziałam sobie: „A jeśli gospodarz jest zajęty? Czy mam prawo odrywać 
go od pracy?”
Guli Moler odłożył miękką szmatkę i wygładził kołnierz, cały czas myśląc o zasuwie. Wyprostował plecy.
- Takie względy dobrze o was świadczą, panno...
Włosy kobiety, które z początku wydawały mu się ciemne i siwiejące, a teraz popielatokasztanowe, 
zatrzęsły się życzliwe.
- Dziękuję, gospodarzu. I nie jestem panną, tylko wdową.
- Och, przykro mi to słyszeć. Czy mogę zaproponować kieliszeczek słodu?
- Nigdy nie piję.
Guli Moler zaczął się marszczyć. Doświadczenie mówiło mu, żeby nie ufać abstynentom.
- Niczego mocniejszego od tęgiego wina.
Grymas Gulla przemienił się w skinienie aprobaty. Taki umiar przystawał wdowie.
Kiedy wyszedł zza szynkwasu, niosąc na lipowej tacy dwa kubki mocnego czerwonego wina, kobieta na 
kolanach szorowała miedzianą wannę.
- Mam nadzieję, że się nie gniewacie - rzekła, nie przestając trzeć metalu ruchami tak płynnymi i 
pewnymi, że ogarnęło go pełne winy podniecenie. - Ale wydaje mi się, że taki gospodarz ma na głowie wiele 
ważniejszych rzeczy. Szkoda marnować czas na zdrapywanie niebieskiej łuski z miedzianej wanny.
- Zwykle polerowaniem zajmuje się moja córka, ale...
- W tym wieku woli zajmować się sobą niż karczmą.
Guli westchnął.
- Otóż to.
Oczy kobiety pociemniały. Guli nie umiał powiedzieć, jaki mają kolor - po prostu pociemniały.
- Potrzeba wam kogoś, kto popracuje tutaj przez parę dni w tygodniu. Odciąży was i córkę. Do młodej 
dziewczyny nie można mieć pretensji za to, że zachowuje się jak podlotek, prawda? A gospodarz powinien 
zająć się pilniejszymi sprawami.
Guli kiwał głową. Nie był pewien, czy w szynku w rodzaju „U Poganiacza Jacka” są jakieś pilniejsze 
sprawy, ale to nie przeszkodziło mu przyznać jej racji.
- Przydałaby się wam pomocnica, żeby ulżyć strudzonym nogom. Takie obsługiwanie gości to nie lada 
kłopot...
Nagle pojmując, do czego zmierza rozmowa, Guli położył tacę na najbliższym stole. Z jakiegoś powodu 
czuł się tak, jakby został wystrychnięty na dudka.
- Nie mogę was przyjąć, pani. Od śmierci żony gospodarujemy tu razem z córką. Nie stać mnie na 
płacenie dodatkowej parze rąk. Karczma nie przynosi aż takich dochodów.
Kobieta z rozczarowaniem pochyliła głowę.
- A słyszałam takie dobre rzeczy o „Poganiaczu Jacku”. Przyszłam tutaj, żeby na własne oczy zobaczyć tę 
piękną miedzianą wannę i piękny podest dla minstreli... - Nagle odłożyła ścierkę i podniosła się z klęczek. - 
Lepiej już pójdę.
Guli przeniósł spojrzenie z kobiety na miedzianą wannę. Błyszczała jaśniej niż w dniu, kiedy Rees Tanlow 
przywiózł ją na furmance z Ule Glaive. Nawet relief wokół pierścieni dla rąk został wyczyszczony z gumiastych 
resztek wosku i czyścideł. Guli wbił wzrok w powałę. Desmi przysparzała coraz więcej kłopotów - wystarczy 
wspomnieć zeszły wieczór: Burdale Ruff kopnął Clyve’a Wheata w przyrodzenie, ponieważ nie spodobało mu się 
spojrzenie, jakim ten obrzucił jego córkę.
Jeszcze raz popatrzył na kobietę. Urodę miała dość pospolitą, by goście z jej powodu nie brali się za łby, 
a zarazem nie była na tyle brzydka, żeby odstraszać klientów. Poza tym wyglądała na uczciwą i robotną.
- Zapłacę wam pięć miedziaków za tydzień. - Było to żałośnie mało, tak mało, że zarumienił się ze 
wstydu.
- Zgoda. - Kobieta, którą z początku uważał za średniego wzrostu, teraz nagle wydała się wysoka. - 
Zabiorę się za szorowanie blatów. Ten, kto je ostatnio czyścił, nałożył zbyt dużo wosku. Potem przypaszę 
fartuch i będę usługiwać przy obiedzie. Wasi klienci pochodzą z Trzech Wiosek, prawda?
- Tak, pani.
- To dobrze. - Kobieta uśmiechnęła się, ukazując suche, nie zwilżone śliną zęby. - Nie wypada, żebyście 
się tak do mnie zwracali. Jestem Maggy. Maggy Sea.

***
Ash jechała na północ, potem na północny zachód. Kiedy dotarła na brzeg Wilczej Rzeki, skierowała konia 
w nurt i przepłynęła na drugą stronę. Koń, kudłaty wałach o grubych nogach i długich uszach muła, zdecydowanie 
nie lubił płynącej wody. Ash nie zwracała uwagi na jego fochy. Gdyby miała bicz, to by go wychłostała. Nie mogła 
sobie pozwolić na postoje i myślenie. Jeśli raz się zatrzyma, to być może wróci na przełęcz i policzy ludzi, których 
zabiła. Jeśli zacznie myśleć, to być może wysunie stopy ze strzemion, odepchnie się od siodła i pozwoli, by 
ciemny nurt zabrał ją do samego piekła.
Gęsta, czarna woda niosła ich w dół rzeki przez długą milę. Ash opuściła rękę w wodę i patrzyła, jak tłusta 
błonka faluje wokół jej palców, tworząc coś na kształt rękawiczek. Suknia unosiła się wokół niej, coraz 
ciemniejsza, gdy nasiąkała wodą. Dziwne, nie było jej zimno... ale, z drugiej strony, powinna czuć mnóstwo 
rzeczy, jednak nie czuła niczego.
Kiedy dotarła do północnego brzegu, zsiadła z konia i zdjęła mokrą kulbakę. Wałach otrząsnął się, 
smagając się grzywą po karku i uderzając zadnimi kopytami. Ash popatrzyła na niebo. Burza dawno minęła i w 
popołudniowym słońcu cienie rozciągały się na mile. Nawet wiatr ucichł i wokół panowała cisza, mącona tylko 
trzaskiem lodu na dalekich rozlewiskach.
Teren na północ od rzeki był trudny. W górze rzeki Ash zobaczyła dęby i zielone łąki, sady jabłkowe i 
ciemną, uprawną ziemię. W dole rzeki, dokąd się kierowała, widniały drzewa iglaste i bazaltowe skały, grząskie 
bajora i pajęczy mech. Na północno-zachodnim horyzoncie kołysały się czerwone i zielone korony żywicznych 
sosen, które rozsiewały nasiona dopiero wtedy, gdy umierały, w wyniku pożaru lasu lub ze starości. Na 
południowym zachodzie sterczał ciemnozielony palec Wieży Ganmiddichów. Z komnaty na szczycie wylewał 
się dym czarny jak noc, jakby płonęła smoła i skamieniałe drewno.
Blackhailowie. Ash wiedziała to od chwili, gdy zwróciła długouchego wałacha na północ i wyjechała z 
obozu. W okolicy znalazłoby się niewiele miejsc, z których nie byłoby widać wieży, jednak dym widoczny był 
zewsząd. Czerwony ogień Bluddów został wygaszony i w jego miejscu buchał czarny dym. Czarne płomienie 
nie istniały, więc Hailowie ogłaszali swoją obecność za pomocą dymu.
Ash nie była pewna, co może oznaczać dla Raifa pokonanie Ganmiddichów. Prawie jej to nie obchodziło. 
Raif już odszedł z wieży, wiedziała to, i czekał gdzieś, by się z nią spotkać. Nie zastanawiała się, skąd pochodzi ta 
wiedza. Była Sięgaczem. Raif przysiągł, że bezpiecznie doprowadzi ją do Jaskini Czarnego Lodu. Oboje byli 
związani tą obietnicą i dotknięciem, które połączyło ich za Płonną Bramą.
Pamiętała, jak go wołała, gdy... gdy obmacywały ją pożądliwe dłonie, a wszystko wokół przysłaniała mgła. 
Nie mogła myśleć, jej ręce wydawały się ciężkie jak ołów, tak ciężkie, że nie mogła nimi ruszyć. Słyszała, jak ktoś 
mówi: „Jeśli się ocknie, zabawa będzie tym bardziej przednia”. Wtedy zesztywniała. Myślała, że na głos 
wykrzyknęła imię Raifa, lecz jej usta nie chciały się otworzyć, a język poruszyć, więc krzyk zabrzmiał wewnątrz 
niej. Potem podniosła powieki i zobaczyła twarz klęczącego nad nią mężczyzny, oddychającego chrapliwie i 
urywanie, a jego oczy... jego oczy...
Przełknęła ślinę. Nie chciała teraz o tym myśleć. Nie chciała.
Dźwigając mokrą kulbakę, prowadziła konia w dół rzeki. Światła ubywało powoli, godzinami, i pierwsze 
gwiazdy zajaśniały na niebie, nim słońce skryło się za horyzontem. Księżyc wzniósł się za jej plecami, blady, 
jeszcze nie w pełni. W miarę posuwania się na zachód tereny po obu stronach rzeki stawały się coraz bardziej 
płaskie, a gdzieniegdzie widniały kanciaste zarysy zabudowań, drzewa owocowe i świeże odciski kopyt na śniegu. 
Nie przejmowała się, że mogą ją zobaczyć tutejsi mieszkańcy czy poganiacze. Nie wiedziała, czy ta obojętność jest 
wynikiem zmęczenia czy przeświadczenia o własnej mocy. Kto mógłby zrobić jej krzywdę? Kto ośmieliłby się 
spróbować?
W marszu wyprostowała plecy. Użytkownicy magii mogą ją teraz wytropić, Sarga Veys czy jeszcze ktoś, 
kogo jej ojciec wysłał na poszukiwania. Ale następnym razem będą czujni, będą przygotowani. Nagle pożałowała, 
że nie wypytała Heritasa Canta dokładniej. Niewiele wiedziała o własnej mocy, nie miała nawet pojęcia, co zrobiła. 
„Zabiłaś ludzi - podszepnąt cichy głos. - Zabiłaś ich samą myślą”.
Raif zobaczył ją pierwszy. Powoli, przez ponad godzinę okrążała przeklęte jezioro, które wyrastało z boku 
rzeki niczym pęczniejący wrzód. Gdy wróciła nad rzekę, uświadomiła sobie, że się do niego zbliża. Gęsia skórka 
pokryła jej ramiona i po raz pierwszy od czasu opuszczenia obozowiska ogarnął ją chłód. Brzuch rozbolał ją z 
oczekiwania. Gdy lustrowała wzrokiem brzeg rzeki, mając nadzieję, że zobaczy Raifa na tle rozświetlonej 
powierzchni wody, usłyszała swoje imię. Odwróciła się w kierunku, z którego napłynęło, i zobaczyła ciemną 
sylwetkę wyłaniającą się z kępy żywicznych sosen jakieś pięćdziesiąt kroków dalej na północ. Przez chwilę się bała. 
Postać była wysoka, zniekształcona, ciemniejsza niż wszystko inne w polu widzenia. Cofnęła się lekko, przytuliła 
do końskiego boku. Poczuła się trochę raźniej.
Postać podniosła ręce.
- Ash, to ja, Raif.
Strach pierzchnął, gdy zobaczyła jego twarz. Ból ścisnął jej piersi. Siodło wysunęło jej się z rąk, uderzając o 
ziemię z cichym łoskotem. „Co oni mu zrobili?” Odeszła spokojna siła, która przepełniała ją podczas jazdy, 
wezbrała w niej fala wyczerpania. Nogi drżały jak słomki, gdy biegła ku niemu przez śnieg.
Raif w milczeniu przycisnął ją do piersi. Pachniał jak lód. Twarde grudki blizn na jego szyi i rękach drapały 
ją w policzki, płatki zaschniętej krwi osypywały się z jego włosów. Ciało Raifa było takie zimne. Ash musiała 
powstrzymać się od drżenia.
Odsunął ją na długość ramion i przyjrzał się uważnie. Ash zobaczyła jego wychudzoną twarz, zapadnięte 
piersi: sama skóra i kości. Wyglądał o wiele starzej, ale zaszła w nim także inna, poważniejsza zmiana. Kruczy 
talizman na jego szyi lśnił granatową czernią w blasku księżyca... i tylko ten drobiazg sprawiał wrażenie nowego.
Ciemne oczy wędrowały po jej twarzy. Po chwili Raif powiedział:
- Poszukajmy jakiegoś schronienia.
Głos zdradzał zmęczenie, ale brzmiał łagodnie. Ash zastanawiała się, co się stało w Piędzi, lecz nie śmiała 
zapytać.
Wrócił po jej konia i siodło. Patrząc na jego wymizerowane, skatowane ciało, patrząc, jak sunie brzegiem 
rzeki niczym widmo, poczuła gniew rozpalający się w jej piersiach. Mogłaby zabić ludzi, którzy to mu zrobili, z 
przyjemnością i bez cienia żalu.
Kiedy wrócił, podała mu koc, który miała na ramionach, lecz on potrząsnął głową. W milczeniu poprowadził 
ją na północ od rzeki. Księżyc wznosił się coraz wyżej, rozlewając po śniegu kałuże niebieskiego światła.
- Znasz okolicę? - zapytała.
Zaprzeczył ruchem głowy.
- Ganmiddichowie są pogranicznym klanem, zaprzysiężonym Dhoone’om. Blackhailowie nie mieli tu 
czego szukać.
Ash pomyślała o czarnym dymie wylewającym się z wieży.
- Do dziś?
- Do dziś.
Taki był koniec rozmowy. Raif prowadził przez pole zwietrzałego łupka, niedawno porośniętego psimi 
porostami i kępami trawy o barwie moczu. Pokrywa śniegu ścieniała, ponieważ wiatr wysuszył górne warstwy na 
proszek i wydmuchnął je na południe, ku Gorzkim Wzgórzom. Lodowy dym kotłował się nad ziemią, wirował 
wokół końskich pęcin, gdy wspinali się na nadrzeczną wysoczyznę. Kiedy dotarli na krawędź, Ash zobaczyła w 
dolinie zagrodę i pół tuzina rozproszonych zabudowań. Ściany wzniesiono z tego samego zielonego rzecznego 
kamienia, co okrąglak Ganmiddichów, a dachy pokryto szaroniebieskim łupkiem. Raif skręcił w tamtą stronę, 
przechodząc przez szereg smołowanych niskich płotków, tworzących zagrody dla owiec.
- Nikt tam nie mieszka? - zapytała szeptem Ash.
- Nie. Przed zajęciem okrąglaka Blackhailowie najpierw zajęli się zagrodą.
- Dlaczego? Czy wieśniak mógł zagrozić wojownikom?
- Kiedy jeden klan podbija drugi, bierze wszystko.
- A co z tymi, którzy tu mieszkali?
Raif wzruszył ramionami.
- Nie żyją. Popadli w niewolę. Uciekli do Bannenów albo Croserów.
- Co się stało z ich inwentarzem?
- Jeśli wieśniak został zabity albo pojmany, jego zwierzęta trafiły w ręce napastników. Jeśli dopisało mu 
szczęście i zdążył uciec, odda większość zwierząt klanowi, który go przygarnął.
Ash zmarszczyła czoło.
- Mówiłeś, że Croserowie są sprzymierzeńcami Ganmiddichów. Nie przyjęliby ich bez zapłaty, w imię 
honoru?
Raif spochmurniał, słysząc słowo „honor”.
- Trwa wojna. Wszystkie klany robią to, co muszą.
Słowa te przypomniały jej, że Raif pochodzi z innego świata niż ona. Był dzieckiem klanu, wychowanym 
na omiatanych przez wichry surowych ziemiach, żyjący w strachu przez dziewięcioma bogami, którzy mieszkali w 
kamieniu i gloryfikowali wojnę. Spochmurniała. Jej bóg żył w powietrzu i głosił pokój - co nie znaczy, że 
mieszkańcy Górskich Miast go słuchali. Zerknęła na Raifa. Jego bogowie byli dla niego ogromnie ważni. Jej bóg 
prawie nic dla niej nie znaczył. Po chwili zastanowienia powiedziała:
- Jeśli chcesz zostać i walczyć dla swojego klanu, nie będę cię zatrzymywać.
- Nie mam klanu.
Zadrżała, słysząc ton jego głosu. Czekała, lecz Raif nie dodał nic więcej.
Zagroda składała się z szeregu kamiennych szop, niskich, ledwie wystających nad ziemię owczarni i kojców. 
W domu brakowało drzwi, okiennice tłukły się na wietrze. Gdy zbliżyli się do wejścia, Raif przystanął, żeby 
wydłubać pękniętą dachówkę z zamarzniętego błota. Ash starała się nie patrzeć na poszarpaną, zakrwawioną skórę 
na jego dłoniach, czarne paznokcie i białe knykcie, które wyglądały jak odarte ze skóry. Podniósł kawałek łupka i 
kazał jej czekać na dworze, sam zaś poszedł sprawdzić, czy dom jest pusty.
Z każdą minutą robiło jej się coraz bardziej zimno. Była już ciemna noc, zimna i sucha, jakby 
nierzeczywista. Zamarznięte zielsko chrzęściło pod jej butami, gdy przytupywała, pragnąc się rozgrzać.
Taka zimna noc, taka zimna. Rozgrzej nas, pani, śliczna pani. Sięgnij do nas. Jesteśmy już blisko. Czujemy 
cię, czujemy ciepło krwi i światło... 
- Ash! Ash!
Potrząsnęły nią szorstkie ręce, budząc ze snu. Już nie stała przy długouchym koniu, tylko w drzwiach 
domu. Raif, z ustami zaciśniętymi w prostą kreskę, wyciągał ją z otchłani.
- Jak długo?
- Parę sekund.
Ash odwróciła wzrok. Było jej niedobrze, jak po ciosie w głowę. Ochrony Heritasa Canta przepadły. 
Zerwało je to, co zrobiła w obozowisku. Teraz nic nie stało między nią a Slepnią.
- Wejdźmy do środka. - Głos Raifa był cichy, lecz rękom, które ją podtrzymywały, nie brakowało siły. - 
Nikogo tu nie ma. Będziemy bezpieczni.
Bezwolnie pozwoliła wprowadzić się do ciemnego, wonnego wnętrza domu. Raif kazał jej usiąść, a sam 
rozbił stołek i podarł na pasy parszywą owczą skórę, żeby rozpalić ogień. Zadrżała, widząc gwałtowność jego 
ruchów. Patrzyła, jak przetrząsa czarną paszczę paleniska, szukając czegoś do skrzesania iskier. Znalazł stary 
żelazny garnek z chropawym dnem, spiętrzył wokół niego kłaki wełny i strzępy ubrania, potem mocno uderzył w 
dno kawałkiem łupka.
Po długim dmuchaniu nikłe błyski światła przemieniły się w płomienie. Ash skupiła się na obserwowaniu 
Raifa. Obawiała się, że jeśli pozwoli myślom błąkać się w ciemności, głosy zabiorą ją w miejsce, do którego 
nie chciała trafić. Bolały ją mięśnie, gdy mocno przyciskała łokcie do boków.
Kiedy wreszcie buchnął żywiczny dym i zajęły się drzazgi z połamanego stołka, Raif wyszedł na 
poszukiwanie jedzenia. Ash siedziała bez ruchu dłuższy czas po jego wyjściu. Bała się odsunąć od ognia. Kuchnia 
była zaniedbana, tynk spękany, belki osmalone. Cienie tańczyły po czarnych od sadzy ścianach. Zadrżała. 
Brakowało jej Angusa... i Rakiety, i Łosia. Gdzie teraz byli? W niewoli u Psiego Lorda czy może zabrali ich 
Blackhailowie?
Na chwilę zamknęła oczy, potem zajęła się poprawianiem ubrania. Kaftanik był rozdarty i brudny, rąbek 
spódnicy sztywny od lodu. Ściągnęła poszarpany materiał, wiążąc supełki i wyplatając nitki z koca, żeby 
zasznurować stanik. Minie dużo czasu, nim spojrzy na swoje piersi... nie wcześniej, nim znikną siniaki. Ze 
spódnicą poszło łatwiej - po prostu zdjęła i uderzyła nią o ścianę, żeby wykruszyć lód.
Raif wrócił, gdy podsycała ogień ostatnimi kawałkami drewna. Przyniósł rondel pełen śniegu, korzeń 
cykorii z długimi liśćmi oraz ciepłe, ale nie krwawiące zwierzę. Było wielkości psiaka, miało ostre, ciemne 
pazurki, lisi pyszczek i gęste, czarno-złociste futro. Zastanawiała się, jak je zabił - wiedziała, że nie ma broni. Potem 
zobaczyła krwiak nad sercem stworzenia. Raif popatrzył na nią. Spróbowała wytrzymać jego spojrzenie, lecz w 
końcu opuściła wzrok.
„Może to zrobić nawet bez łuku - pomyślała. - Nawet wyszczerbionym kawałkiem dachówki”.
Raif szybko oprawił zwierzę. Powiedział, że to kuna, wysoko ceniona przez Dhoone’ow, „gdyż ich 
królowie nosili płaszcze z przedniej wełny, niebieskie jak kwiaty ostu, z kołnierzami z kuniego futra”. Ash lubiła 
go słuchać i cieszyła się, że nie poprosił jej o pomoc przy sprawianiu zwierzęcia. Jakimś sposobem, choć miał tylko 
kawałek łupka, udało mu się obedrzeć kunę ze skóry, wypatroszyć i oczyścić. Krew zachował na sos.
Podczas gdy mięso brązowiło się na blaszanej tacy, oskubał liście z cykorii i kulał je w dłoniach, aż 
popękały i puściły sok. Wycisnął je do garnka z topniejącym śniegiem, a po paru minutach dodał krew i sok z 
mięsa. Tłuszcz zaskwierczał, wpadając do wody. Para pachniała pieczonym mięsem i gorzką lukrecją.
Ślina napłynęła jej do ust.
- Znasz się na gotowaniu.
Raif wzruszył ramionami.
- Obozowanie. Oprawianie zwierzyny. Nim chłopak złoży pierwszą przysięgę jednorocznego, usługuje 
zaprzysiężonym wojownikom. Oni polują, przynoszą zwierzynę do obozu, a oprawiane i przyrządzanie 
zostawiają tym bez przysięgi. Tak było zawsze. Ludzie, którzy przysięgli oddać życie w obronie klanu, 
zasługują na szacunek.
Chciała zapytać, czy złożył przysięgę jednorocznego, jednak coś w jego ruchach przestrzegło ją przed 
poruszaniem tego tematu. Zamiast tego powiedziała:
- Wiesz, co się stało z Angusem?
Raif zesztywniał. Po długiej chwili milczenia przemówił:
- Być może został pojmany przez Blackhailów, nie jestem pewien. A nawet jeśli nadal pozostaje w rękach 
Bluddów, powinien być bezpieczny. Żywy jest dla nich cenniejszy niż martwy.
Ash chciałaby mu wierzyć.
- Co teraz zrobimy?
- O brzasku ruszymy na zachód.
- Nie możemy! Co z Angusem? I z tobą? Nie nadajesz się do podróży. Popatrz na swoje ręce, na 
twarz...
Raif zaczął kręcić głową, jeszcze zanim skończyła mówić.
- Nie ma czasu na pielęgnowanie ran czy szukanie Angusa. Ochrony Canta przepadły. Stworzenia ze 
Ślepni już zaczęły cię wzywać, a jeśli można wierzyć słowom Canta, nie to jest twoim najgorszym problemem. 
Powiedział, że umrzesz, pamiętasz? Powiedział, że walka z nimi drogo cię kosztuje. Dziś już raz tobą 
zawładnęły. A jeśli powtórzą to tej lub następnej nocy? Jeśli co noc będą nad tobą panować? Jak myślisz, kiedy 
nadejdzie dzień, w który już nie będę mógł cię sprowadzić?
Ash nie znalazła odpowiedzi. Nie mogła z nim walczyć. Miał rację, niestety. Chciałaby odłożyć wędrówkę 
co najmniej o jeden dzień - tylko o jeden dzień - by posiedzieć i pomyśleć, zapomnieć o koszmarze, który miał 
miejsce w obozie na przełęczy. Mimo woli przeciągnęła ręką po sukni.
- A co z ubraniami? Z prowiantem? Mamy konia, ale nic więcej.
Raif wskazał kunią skórkę wiszącą wysoko nad ogniem, zwróconą wewnętrzną stroną ku płomieniom.
- Do jutra powinna obeschnąć. Po oskrobaniu tłuszczu zrobię z niej parę przyzwoitych rękawic albo 
kołnierz. Gdy się rozwidni, rozejrzę się po obejściu. Może znajdę coś, co się nam przyda.
- A jedzenie?
Raif uśmiechnął się zimno.
- O to się nie martw.
Ash zachowała niewzruszoną minę. Przez chwilę ciszę zakłócało jedynie skwierczenie płonącej wełny. Raif 
nadział pieczone serce na patyk, przekręcił je tak, że widać było żyły.
- Co się stało dzisiaj o świcie?
Podniosła głowę.
- Dlaczego pytasz?
- Poczułem coś po opuszczeniu wieży. Jak w dniu, kiedy zmarł mój ojciec... tylko inaczej. Rzeka 
wezbrała i złamała przybrzeżny lód, i poczułem zapach metalu, jak po wyjęciu stali z paleniska.
- Wiedziałeś, że to ja?
- Tak. - Raif spojrzał jej w oczy. - Jeśli ktoś zrobił ci krzywdę, zabiję go.
Przeniknął ją chłód. U kogoś innego słowa te nic by nie znaczyły, ale w ustach Raifa Sevrance’a miały 
wydźwięk szczerej prawdy. Zastanowiła się głęboko przed udzieleniem odpowiedzi.
- Myślę, że zostałam uśpiona. Nie pamiętam, jak opuściłam okrąglak. Pamiętam, że zrobiło mi się niedobrze 
i zimno, że chciałam tylko położyć się i spać. Śniłam... wszystko mi się pomieszało. Potem poczułam czyjeś ręce... 
pomyślałam, że to dalszy ciąg snu. Ale było inaczej. - Ash wbiła wzrok w okruch żwiru na klepisku. - 
Wpadłam w panikę. Mężczyźni tłoczyli się wokół mnie, chciałam, żeby odeszli... narastała we mnie złość... 
- Potrząsnęła głową, nie odrywając wzroku od kamyka.
- Co się stało później?
- Naprawdę chcesz wiedzieć? Naprawdę chcesz wiedzieć, co zobaczyłam?
- Muszę wiedzieć, czy sięgnęłaś.
Ash przełknęła ślinę. Zapach piekącego się mięsa przyprawiał ją o mdłości. Przemówiła cicho:
- Poczułam, jak pękają ochrony Canta. I w tym momencie, w tym jednym momencie, wcale o to nie 
dbałam. Chciałam, żeby ci ludzie odeszli. Życzyłam im śmierci. Nie myślałam o Ślepni. Nie wiem, czy 
sięgnęłam, czy nie. To się stało tak szybko, a ja byłam skupiona tylko na jednym. - Urwała, zerkając na jego twarz. - 
Potem poczułam, jak skądś wylewa się moc. Usłyszałam hałas, wysoki, jak zgrzyt noża pociąganego po szkle. Coś 
się rozdarło... powietrze... nie wiem, co. Po drugiej stronie czekały same okropieństwa, Raif. Byli tam ludzie, ale z 
oczami płonącymi czarno i czerwono, o cienistych ciałach. Widziałam ich. Wiedziałam, kim są. - Zadrżała. - I oni 
nie bali się mnie.
Tłuszcz zasyczał, skapując w płomienie. Buchnęły kłęby czarnego dymu. Raif odsunął się od ognia. Po 
chwili Ash poczuła ciepłą rękę na ramionach i drugą w talii. Usłyszała szept:
- Kamienni Bogowie, miejcie nas w swej opiece... - I choć klanowi bogowie nie byli jej bogami, powtórzyła 
cicho te słowa.
Szybko, bojąc się, że straci odwagę, opowiedziała mu wszystko do końca, jak spanikowała i uciekła, jak czarny 
ogień w oczach istot przygasł, jak wrzeszczały, gdy odsyłała je tam, skąd się wzięły.
Czuła, jak Raifowi jeżą się włosy na karku. Liczyła sekundy, czekając, aż odsunie się od niej. Myślała, że 
odwróci się plecami, podejdzie do ognia i zajmie się pieczonym mięsem. Nie spodziewała się, że zostanie i 
spojrzy jej w oczy. Właśnie tak zrobił.
Niewiarygodne, ale uśmiechał się. Łagodnym, szalonym uśmiechem zrodzonym przez dzielone trudy, nie 
kończące się złe wieści i nie zadane pytanie: „Co dalej?” Oczy miał ciemne, ale spojrzenie ciepłe. I prawie nie 
było widać w nich strachu. Ujął jej ręce i zamknął je w dłoniach.
- Już się mnie boisz? - zapytała.
- Nie. Ale jestem tego bliski.
Ich śmiech graniczył z rozpaczą, ale i przed nią chronił. Po chwili Raif puścił jej ręce i wstał.
- Nie jesteś sama, Ash March. Musisz o tym pamiętać. Dotrzemy do Jaskini Czarnego Lodu i 
zakończymy ten koszmar. Przysięgam na oblicza dziewięciu bogów.
Ash pokiwała głową. Patrzyła, jak zdejmuje z ognia garnek z rosołem i stawia go z boku paleniska, żeby 
wystygł. Później zdjął z żaru półmisek z pieczoną kuną i podrobami, zaczął dzielić mięso ostrym kawałkiem łupka. 
Po raz pierwszy zauważyła nakryty srebrem rożek u jego pasa. Był większy niż ten, który znała, ciemniejszy, 
obtłuczony i porysowany. Sama widziała, jak Cluff Drybannock zerwał rożek. Teraz miał drugi.
To musiało coś znaczyć, ale wiedziała, że nie czas i miejsce na pytania.
Był czas na jedzenie, a potem na sen.

Rozdział 44
ZGUBA

Effie Sevrance zgubiła swój talizman.
Szukała go wszędzie, we wszystkich swoich tajemnych schowkach, w małej psiej budzie, pod schodami w 
wielkiej sieni, nawet w dziwnie pachnącej piwnicy, gdzie Longhead hodował grzyby i pleśń. Była pewna, że 
miała go wczoraj rano - dokładnie pamiętała, jak zdejmowała z szyi szary kamyk i chowała do filcowego woreczka 
razem z resztą kolekcji. Była tego pewna.
Ale nie była pewna, co stało się później. Pamiętała, że przed południem nie rozstawała się z filcową 
sakiewką; mogłaby przysiąc, że miała ją przy sobie, gdy w południe jadła leguminę z krwi. Kłopot w tym, że 
Anwyn Bird przez cały dzień nie dawała jej chwili spokoju, pędząc do obowiązków, które wiązały się z 
wyprawieniem w drogę połowy w pełni zaprzysiężonych wojowników. Dlatego wszystko jej się poplątało. Do tego 
stopnia, że teraz już nie wiedziała, czy leguminę jadła na kolację, w południe czy rano. Możliwe, że jadła ją trzy 
razy. Była zimna i tłusta i trzeba było żuć ją do upadłego, gdyż inaczej nie dawała się przełknąć.
Effie nie miała nic przeciwko obowiązkom... dopóki nie zmuszały jej do wychodzenia na dwór. Przyjemnie 
było czuć się potrzebną. Wypełnianie niektórych poleceń nie sprawiało jej przykrości i było łatwe, na przykład 
liczenie zapasu oliwy i drewna, rozdzielanie jaj i mleka, przenoszenie wiadomości między Rainą, Anwyn i 
Orwinem Shankiem. Czasami na całe godziny zapominała o swoim talizmanie i wszystkich złych rzeczach, które 
jej pokazywał. Przyjemnie było wchodzić do czyjejś izby, gdy ktoś czekał na wiadomość albo rachunki, gdy ludzie 
słuchali, co miała do powiedzenia. Dzięki temu było mniej czasu na martwienie się i rozmyślanie.
Nie dalej jak wczoraj rano sędziwy, pomarszczony Gat Murdock zatrzymał ją w drzwiach kuchni i 
powiedział, że przypomina mu jej matkę z czasów, gdy zaraz po ślubie z tatą zamieszkała w okrąglaku. „Tak, 
powinnaś wtedy widzieć Meg Sevrance - rzekł stary wojownik. - Lepsza w rachowaniu od niejednego mężczyzny, 
ale taka nadobna, że człek z miejsca o tym zapominał i myślał tylko o jej ciemnych oczach”.
Powtórzyła sobie jego słowa chyba po raz setny. Nie chciała ich zapomnieć. Jej matka była dobra w 
rachowaniu. Tak samo jak ona.
- Effie! Nie stercz na tych schodach jak kołek w płocie, dobrze? - Głos Anwyn Bird niósł się w górę 
niczym ryk zardzewiałego rogu. Effie zerknęła w dół, ale dostojnej matrony nie było w polu widzenia. Jej 
siwiejące płowe warkocze i beczkowaty brzuch skrywały się za słupami z czerwonego drewna. - Wiesz, co 
spotyka tych, którzy stoją na schodach i śnią na jawie?
Zastanawiała się przez chwilę.
- Zostają stratowani, jeśli wybucha pożar.
Pełne oburzenia parsknięcie wystarczyło, by spłoszyć gołębie siedzące na krokwiach. Effie wyobraziła 
sobie, że Anwyn Bird z dezaprobatą kręci dużą żółtą głową.
- Z tobą, moja mała, będzie nie lada kłopot, gdy wejdziesz w swoje lata. Mówisz ledwie dwa słowa na 
dzień, ale jak już się odezwiesz, to człowiekowi język kołkiem staje.
- Przepraszam, Anwyn.
Anwyn sapnęła głośno.
- Nie przepraszaj mnie, młoda damo. „Przepraszam” to słowo w sam raz dla niewiernych mężów i 
marnych kucharzy. - Nastąpiły dalsze sapnięcia. - Biegnij i poszukaj Inigara Stoopa. Powiedz mu, że Orwin Shank 
zwołuje zgromadzenie w Wielkim Palenisku i że potrzebna będzie jego rada.
- Już biegnę, Anwyn. - Effie ruszyła na dół. Wiedziała, że Anwyn tak naprawdę wcale się nie zezłościła, 
a przynajmniej nie w jakiś wyjątkowy sposób. Anwyn wściekała się na ludzi przez większość czasu i tylko dzięki 
temu udawało jej się tak sprawnie zarządzać okrąglakiem. Nim doszła do ostatniego zakrętu schodów, matrona już 
wróciła do kuchni, ciskając gromy na głowę jakiegoś nieszczęśnika, który miał pecha wejść jej w drogę.
Effie skręciła w krótki kamienny korytarz, który łączył główny budynek z domem kamienia. Musiała schylić 
głowę, żeby nie uderzyć w ociekającą smołą belkę z czerwonego drewna.
Było późne popołudnie. O tej porze nieczęsto tam zaglądała, ponieważ Inigar Stoop zawsze siedział przy 
kamieniu do zachodu słońca. Choć uwielbiała ciemne, zadymione, ciche wnętrze, za każdym razem ogarniało ją 
zimno i przechodziły ciarki w pobliżu człowieka, który zwał dom kamienia swoim. Inigarowi towarzyszył 
niesamowity zapach. Od kiedy zaczęła się wojna, własnoręcznie zarzynał świnie i lał ich krew w palenisko, żeby 
drwa płonęły długo i wydzielały gęsty dym. A oczy miał ciemne jak lustra i kiedy ktoś się w nich przeglądał, 
wydawał się sobie bardzo mały, i miał wrażenie, że stary przewodnik przenika wszystkie jego najtajniejsze 
sekrety i odczytuje złe myśli.
Po okrąglaku całymi dniami i nocami, od kiedy Mace Blackhail rozkazał Brogowi Widdie i jego załodze 
przetopić każdy dostępny kawałek metalu w groty strzał albo głowice młotów, niósł się huk i syk z klanowej kuźni. 
Ale gdy zbliżyła się do zaplamionych zielenią drzwi okrąglaka, hałas przycichł do niegłosnego szczęku, jaki w 
porze posiłku dobiega z kuchni. Nie lubiła gorącej i jasnej kuźni, gdzie pod okiem Broga Widdiego mozolili się 
najtężsi z zaprzysiężonych mężczyzn klanu. Przywykła jednakże do hałasu. Kiedy milkł, wydawało się, że w 
okrąglaku robi się zbyt cicho.
Jak w przypadku innych przybudówek okrąglaka, do korytarza zakradała się wilgoć. Brakowało ludzi do 
gacenia ścian. Raina Blackhail zakazała kobietom tracić czas na zatykanie szpar, gdyż w czasie wojny było wiele 
pilniejszych spraw. Największy problem stanowiły zapasy żywności. Choć zaprzysiężeni wieśniacy i nawet 
wolni włościanie dostarczali inwentarz i ziarno do klanowej warowni, wciąż brakowało świeżych jaj, masła i 
mleka. Zarżnięto na mięso tyle jagniąt z wiosennego pokotu, że w okrąglaku nie można było znaleźć jednego 
pomieszczenia, w którym nie wisiałyby wietrzące się skóry. Raina staczała wiele utarczek z wieśniakami. 
„Chcecie posłać ludzi do walki o słoninie i owsie?” - zawołała, gdy Hays Mullit zagroził, że zabierze czterdzieści 
swoich czarnych karków z powrotem do zagrody. Zawstydziła go i został, podobnie jak wielu innych, choć 
wystarczyło zejść na dolne poziomy okrąglaka, żeby usłyszeć utyskiwania i złorzeczenia hodowców owiec.
Effie nachmurzyła się. Dzisiaj rano Raina poleciła zarżnąć co piąte roczne zwierzę. Nie miał kto polować, w 
tym sezonie nie zabito ani jednego łosia, więc stale brakowało mięsa. A roczne owce w ciągu tygodnia zjadały tyle 
paszy, ile ważyły.
Myśli o wojnie uciekły z jej głowy, gdy stanęła przed drzwiami domu kamienia. Zaczerpnęła powietrza jak 
nurek przed skokiem do wody. Dym, niebieski niczym lód, sączył się ze szpary, napełniając oczy i nos zapachami i 
cieniami wnętrza. Odruchowo podniosłą rękę do piersi. Talizmanu nie było.
- Nie nosisz swojego talizmanu, Effie Sevrance? - Inigar Stoop wyłonił się z cieni, rozrywając pasemka 
dymu. Ze smugami czarnej farby pod oczami i na zapadniętych policzkach wyglądał jak człowiek dotknięty chorobą 
i gotów na śmierć. Mankiety płaszcza ze świńskiej skóry miał przyczernione na znak wojny: jako przewodnik klanu 
nie mógł walczyć ani podnieść broni we własnej obronie, lecz za każdym razem, gdy rozpalał dymiący ogień, 
kierował modłami wojownika lub odłupywał kawałek z kamienia przewodniego, robił to rękami naznaczonymi 
śmiercią. - Wejdź. Zamknij drzwi i zbliż się.
Posłuchała. Dym piekl ją w oczy. Nagle okropnie pożałowała, że nie ma swojego talizmanu.
Inigar Stoop stał w milczeniu, gdy szła przez dom. Za każdym razem, gdy przechodziła obok kamienia 
przewodniego, gładziła jego lico... ale tak było przed wojną. Obecnie kamień był inny. Zimniejszy. Jego 
powierzchnię zwilżały blade, sączące się płyny, które zbierały się w zagłębieniach i dziurach, gdzie twardniały 
w maleńkie zęby. Nawet sama bryła kamienia uległa zmianie; dłuto zniekształciło jego liczne oblicza i szczeliny. 
Wielu wojowników poległo daleko od domu, ich ciała spoczęły na ziemi wroga, i Inigar Stoop nie miał innego 
wyboru, jak wycinać z kamienia namiastkę ich doczesnych szczątków. Rodziny potrzebowały czegoś, nad czym 
mogłyby zapłakać. Wdowy, nie mając kości, potrzebowały kamienia.
Gruba warstwa kamiennego pyłu i sadzy tłumiła kroki, gdy Effie szła, by stanąć przed przewodnikiem. 
Ostatnimi czasy Inigar stale mełł kamień, palił ogień i rozmawiał z umarłymi.
- Nie odpowiedziałaś na moje pytanie, Effie Sevrance. Dlaczego nie nosisz swojego talizmanu?
Przez chwilę patrzyła w czarne oczy przewodnika, a po namyśle wbiła spojrzenie we własne stopy.
- Zgubiłam go.
- Sznurek pękł?
- Nie.
- Zdjęłaś go z szyi?
- Tak.
Inigar milczał. Effie czuła żar w piersiach. Spojrzenie przewodnika przypominało rękę zaciskającą się 
mocno na jej karku. Zmusiło ją, by podniosła głowę, czekając na następne pytanie.
- Dlaczego?
Chciała skłamać, lecz czarne oczy ani na chwilę nie odrywały się od jej twarzy i Effie widziała w nich 
własne odbicie. Stwierdziła, że nie może okłamać samej siebie.
- Noszenie go nie zawsze jest łatwe, nie po śmierci taty... i odejściu Raifa.
Ramiona Inigara Stoopa zesztywniały na wzmiankę o Raifie.
- Nasze talizmany doświadczają nas ciężko w czasie wojny. Dlaczego stajesz przede mną i twierdzisz, że 
twoja dola jest cięższa niż innych?
Pokręciła głową. Przecież nic takiego nie powiedziała.
- Czy talizman pokazuje ci rzeczy, Effie Sevrance? Czy wlewa w twoje uszy niedowarzony sos przyszłości? 
- Kościste palce Inigara zacisnęły się na jej ramieniu. - Powiedz mi prawdę, córko klanu. Kiedy w nocy leżysz 
na posłaniu, z talizmanem na piersiach, czy śnisz o tym, co wydarzy się pewnego dnia?
Wyszarpnęła się. Oddychała szybko i urywanie, czuła palce dymu ściskające jej płuca.
- Nie. Jest inaczej. Nie pokazuje mi niczego. Nigdy nie wnika w moje sny. Pcha mnie. Tutaj... - Uderzyła 
się w piersi. - I kiedy biorę go w rękę, wiem różne rzeczy. Drobiazgi, jak... jak...
- Jak co?
Effie stropiła się. Wpadła w pułapkę własnych słów. Talizman nie mówił jej o drobiazgach. Musiała 
zastanowić się przed udzieleniem odpowiedzi.
- Kiedy Mace Blackhail wrócił ze złych ziem na koniu przybranego ojca, powiedział, że nikt prócz niego 
nie przeżył... Ja wiedziałam, że jest inaczej. Wiedziałam, że Drey i Raif powrócą.
Oczy przewodnika zajarzyły się jak dwie grudki węgla.
- Co jeszcze?
Rozpaczliwie szukała w pamięci. Nie chciała powiedzieć, co się stało w Starym Lesie tego dnia, gdy Raina 
wybrała się sprawdzić pułapki, ani o nocy, kiedy talizman zbudził ją i kazał uciekać z komórki. To były złe 
sekrety, a nauka, że nie powinna ich zdradzać, nie poszła w las. Podnosząc brodę, powiedziała:
- Wiedziałam, że Raif opuści klan. Wiedziałam to w dniu, kiedy złożył przysięgę.
- To także. - Twarz przewodnika ani trochę nie złagodniała, ale kiedy znów się odezwał, jego głos był 
mniej gniewny. - Twój brat musiał nas opuścić, dziecko. Nie ma miejsca dla kruka w tym klanie.
- Wróci?
- Nie taki, jakim go znasz.
Effie przełknęła ślinę. Nie zrozumiała Inigara, lecz słowa sprawiły jej duży ból. Przez całe długie miesiące 
nieobecności Raifa z nikim o nim nie rozmawiała. Jego imienia już nie wymawiano w klanie.
- Widzę go czasami, kiedy trzymam talizman. Widzę lód i burze, wilki i martwych ludzi... chcę go 
ogrzać i powiedzieć mu, żeby na siebie uważał, lecz jego nie ma. - Łzy zaszczypały ją w oczy. - Nie ma go 
tutaj...
- Dlatego nie nosisz swojego talizmanu, dziecko? Bo pokazuje ci rzeczy, których nie chcesz widzieć?
Pokiwała głową.
- Szturcha mnie przez cały czas... Boję się. Nie chcę zobaczyć, jak coś złego spotyka Raifa i Dreya.
- Jednak to twój talizman, dany ci przez człowieka, który był przewodnikiem przede mną. Żadna 
kobieta w klanie nie odwraca się plecami do swojego talizmanu.
- Wiem. Zdjęłam go tylko na trochę. Jest najgorzej, gdy Dreya nie ma w pobliżu. Za każdym razem, gdy 
pcha... myślę...
- Cicho, dziecko. Wiem, jak bardzo kochasz swego brata.
„Braci” - poprawiła w myśli.
- Musisz nosić swój talizman, Effie Sevrance. Nasz klan prowadzi wojnę. Jeśli bogowie postanowią 
przekazać ci wiadomość, czy masz prawo się od nich odwracać? Nasi wojownicy walczą i narażają życie: czy ich 
brzemię jest mniejsze od twojego?
Effie nie znalazła na to żadnej odpowiedzi. Inigar powiedział prawdę. Wystarczyło pomyśleć o Dreyu, by 
wiedzieć, że jej strach jest głupstwem w porównaniu z tym, co on musi odczuwać. Jeździł z klanu do klanu w śniegu 
i ciemności, nigdy nie wiedząc, kiedy dojdzie do następnej bitwy ani jaki będzie jej wynik.
- Załóż talizman - rzekł przewodnik. - Już nie będę nękać cię pytaniami. Jesteś córką tego klanu i masz 
kamień za talizman, a to znaczy, że jesteś jak on twarda i milcząca. Wierzę, że nie będziesz rozmawiać o tym z 
nikim innym. W klanie nie brakuje takich, którzy nie zrozumieliby wiedzy płynącej z twojego talizmanu, i 
opatrzyliby cię mianem, na które nie zasługujesz.
Pokiwała głową. Rozumiała, o co mu chodzi. Szaloną Binny, mieszkającą w domku na palach nad jeziorem, 
obrzucano brzydkimi wyzwiskami. Anwyn Bird powiedziała, że Szalona Binny była niegdyś najpiękniejszą panną 
w klanie. Nazywała się Birna Lorn, a Will Hawk i Orwin Shank walczyli na pastwisku o jej rękę. Orwin wygrał, 
ale kiedy ogłoszono zrękowiny i wyznaczono datę ślubu, zaczęły rozchodzić się pogłoski, że Birna jest wiedźmą. 
Zawsze wiedziała, która krowa zdechnie od wzdęcia i która owca przed czasem zostawi swoje jagnię. Kobiety 
zaczęły się jej bać, bowiem raz rzuciwszy okiem na brzemienną, umiała powiedzieć, czy dziecko urodzi się zdrowe. 
Miesiąc przez weselem z Orwinem Shankiem Birna spotkała się z pierwszą żoną Dagra Blackhaila, Noralą. 
Według Anwyn brzuch Norali już pęczniał dzieckiem, ale ona o tym nie wiedziała. Birna spojrzała na nią i 
powiedziała: „Maleństwo, które nosisz, umrze w twoim łonie”. Trzy tygodnie później, kiedy z brzucha Norali 
wypadł krwawy worek, rozwścieczony tłum wypędził Birnę Lorn z okrąglaka. Norala obwiniła ją o rzucenie 
uroku na pierworodne dziecko naczelnika.
- Effie Sevrance... - Zimny, irytujący głos przewodnika wdarł się w jej myśli. - Załóż talizman.
Wstrząsnęła się.
- Nie wiem, gdzie jest. Zdjęłam go i włożyłam do filcowego woreczka z innymi kamykami. Nie pamiętam, 
co z nim zrobiłam.
- Twój filcowy woreczek leży pod moją ławą. Przynieś go i już nigdy tutaj nie zostawiaj.
Zbyt zawstydzona, żeby odczuwać zadowolenie, przesunęła się obok Inigara Stoopa w kąt domu 
kamienia, gdzie przewodnik łupał i mełł kamień. Ale z niej głuptas! Oczywiście, przyszła tutaj zeszłego wieczoru! 
Było za zimno, żeby ryzykować wyprawę do psiarni, a chciała pobyć sama. W ciszy, spokoju, bezpieczeństwie.
Gdy podniosła filcowy woreczek z podłogi, Inigar zapytał:
- Uważasz, dziecko, że jestem surowy?
Odwróciła się i pokręciła głową, ale on na to nie zważał. Oczy miał skupione gdzieś za chmurą dymu.
- Mace Blackhail jest naczelnikiem i robi to, co naczelnik musi robić w czas wojny, lecz jego wzrok nie 
sięga zbyt daleko. Mierzy przyszłość długością własnego życia. Myśli o tym, co może zyskać dla siebie, dla 
swojej rodziny, dla swojego klanu. Nie winie go. To znamienne dla wszystkich naczelników. Nie pora 
myśleć o tych, którzy przyjdą później. Jednak nadchodzą mroczne czasy i cienie zbierają się na Pustkowiu. 
Wkrótce niebo zapłonie czerwienią, Miasto Duchów podniesie się z lodu i miecz zostanie wyciągnięty z 
zamarzniętej krwi. Gdybym powiedział o tym Mace’owi Blackhailowi, nic by z tego nie zrozumiał. „Klan 
walczy z ludźmi, nie z cieniami” - odparłby. Nie miałby racji. Kamienni Bogowie nie odwrócą się plecami do 
tej walki.
Starając się zrobić to bezszelestnie, Effie przytroczyła woreczek do pasa. Nie pojmowała, dlaczego Inigar 
mówi jej takie dziwne rzeczy.
- To ja muszę przeprowadzić klan przez czekającą nas długą noc. Moim talizmanem jest jastrząb i sięgam 
wzrokiem dalej niż inni. Właśnie dlatego, gdy twój brat przyszedł do mnie szukać przewodnictwa, 
wypowiedziałem słowa, które uwolniły go od zobowiązań wobec klanu. Moim obowiązkiem jest służyć 
Blackhailom i bogom, którzy mieszkają w kamieniu.
Effie dyszała szybko, słuchając przewodnika. Inigar był stary i  mądry, ale wiedziała, że nie same słowa 
wypędziły Raifa.
- Jastrzębie nie widzą w ciemności - rzekła cicho. - Tylko sowy mają ten dar.
Drobna, pomazana farbą twarz Inigara Stoopa odwróciła się w jej stronę, jego oczy odszukały ją w 
kłębach dymu.
- Masz słuszność, dziecko, jednak nie ma pośród nas sowy. Gdybyś urodziła się dwa lata później, po 
śmierci starego przewodnika i przejęciu przeze mnie jego obowiązków, wybrałbym ten znak dla ciebie.
Effie jeszcze nie słyszała z ust Inigara takich życzliwych słów. W jej oczach zakręciły się łzy litości nad 
sobą i Raifem.
- Przecież przewodnik nie wybiera talizmanów dla małych dzieci, tylko bogowie ukazują mu je w snach.
- Dla ciebie i Raifa śniłbym drugi raz.
Łza spłynęła jej po policzku.
- Idź, dziecko. I noś talizman we dnie i w nocy.
Effie minęła przewodnika, pilnując się, żeby nie dotknąć ani jego, ani kamienia. Dopiero przy drzwiach 
przypomniała sobie polecenie Anwyn.
- Orwin Shank zwołuje zgromadzenie w Wielkim Palenisku. Prosi o twoją obecność.
Inigar Stoop pokiwał głową.
- Powiedz mu, że przyjdę, gdy tylko dołożę do ognia. - Jego suche brązowe palce pogładziły zwęgloną 
skórę rękawa. - I, Effie, uważaj na siebie.
Siła jego spojrzenia niemal rozwiązała jej język. Jak dobrze byłoby powiedzieć komuś o synu Nellie 
Moss, który przyszedł do niej w środku nocy. Nie mogła wyznać tego Dreyowi, gdyż honor nie zostawiłby mu 
innego wyboru, jak iść prosto do Mace’a Blackhaila i wyzwać go do walki. Na tę myśl zakłuło ją w brzuchu. Drey 
nie może się o tym dowiedzieć. Nagle opuściła rękę do filcowej sakiewki u pasa. Miała swój talizman; on 
ostrzeże ją, gdyby Cutty Moss znów przyszedł... jeśli przyjdzie. Od czasu podsłuchanej rozmowy Nellie Moss z 
Mace’em przed psiarnią talizman nie kazał jej uciekać. Może była bezpieczna. Może robiła z igły widły. 
Szczegóły zasłyszanej rozmowy już zaczynały zacierać się w jej pamięci.
- Nic ci nie jest, dziecko? - Głos Inigara był niemal łagodny.
Przemogła się i poklepała filcowy woreczek.
- Cieszę się, że odzyskałam talizman.
Nie czekając na kolejne pytanie, wymknęła się za drzwi, w chłód wilgotnego korytarza. Świeże powietrze 
sprawiło jej przyjemność i popędziła w podskokach. Musiała dostarczyć wiadomość Orwinowi Shankowi, ale 
najpierw chciała zrobić to, co przykazał przewodnik: założyć talizman na szyję. Tego nie można było zrobić byle 
gdzie. Ustanowiła sobie własne tajemne prawa i była im posłuszna. Musiała znaleźć jakieś ciche miejsce, potrzymać 
talizman w dłoniach, by nadrobić czas rozstania.
Przestrzeń pod schodami w sieni była dobra; mogła tutaj posiedzieć bez zwracania niczyjej uwagi. Dobra i 
ciemna, pełna wszelkiego rodzaju pająków, na które można było popatrzeć.
Effie wcisnęła się w najgłębszy, pełen kurzu kąt, gdzie nie sięgała miotła Anwyn, i wsunęła rękę do 
woreczka. Palce napotkały gładkie, martwe kamyki i okruchy skał. Marszcząc brwi, sięgnęła głębiej i rozcapierzyła 
palce, lecz nie mogła wymacać talizmanu. Szybko odczepiła woreczek od pasa, wysypała zawartość na podłogę.
Chłód sparzył jej policzki, gdy patrzyła na osiadający kurz. Talizmanu nie było.

Rozdział 45
ŻELAZNA KOMNATA

Sekret krwawych czarów, myślał Penthero Iss, wieszając fiszbinową lampę na gwoździu wbitym głęboko w 
ścianę, polega na usunięciu błonowej muchy w całości. Byle głupiec potrafiłby przyłożyć skalpel do skóry 
żywiciela, zrobić nacięcie nad ruchliwym zgrubieniem pasożyta, szybko chwycić szczypcami i wyciągnąć krwawą 
błonę. Kłopot w tym, że mucha prawie nigdy nie chciała współpracować. Gdy tylko ostrze skalpela zagłębiało się 
w skórę, pasożyt zaczynał się wiercić. Wymachiwał nóżkami o podwójnych stawach, rozkładał skrzydełka, 
okrywające odwłok niczym ochronny pancerzyk do czasu, gdy owad gotów będzie opuścić żywiciela. Zatapiał w 
mięśniu masywne szczęki i zaciskał je z całej siły.
Zadanie było paskudne, wyjątkowo paskudne. Niezależnie od tego, jak był ostrożny, bardzo rzadko 
udawało mu się wyciągnąć muchę w całości. I niezależnie od tego, jak bardzo się starał wydłubać resztki, często 
coś pominął. A kawałki muchy błonowej pozostawione w ciele żywiciela zwykle dawały początek jątrzącym się 
wrzodom i gangrenie.
Marszcząc brwi, Iss odwrócił się i omiótł wzrokiem żelazną komnatę, którą zajmował przykuty łańcuchami 
Spętany. Zdawało się, że tutaj, na „szczycie” Odwróconej Wieżycy, pochodnia świeci inaczej, a powietrze jest 
cięższe i trudniej nim oddychać. Spętany wciągał je ze świstem, skóra na jego gardle napinała się tak mocno, że Iss 
mógłby policzyć żyły. Postąpił krok ku niemu. W ręce trzymał filigranowe szczypczyki z czubkami czarnymi od 
sadzy po godzinie trzymania nad płomieniem i jubilerski nóż w kształcie klina - na wszelki wypadek.
Mięsień cienki jak drut we wnyku napiął skórę na przedramieniu, gdy Spętany spróbował wyciągnąć rękę w 
stronę swego pana. Jedno oko miał martwe i białe jak mleko. Drugie było zmącone, tęczówkę miejscami plamiła 
biel, ale widział. Iss sprawdził to dawno temu.
Iss przykląkł na żelaznym stopniu i rozsunął luźne fałdy kaftana Spętanego. Wysoko na plecach 
przymocowany był bandaż, wielkości i kształtu łatki na oko. Chcąc wyjąć muchę w całości, należało ją poddusić: 
zatkać kropelką rybiego kleju kanalik, przez który wpadało powietrze, przyłożyć plasterek na pęcherz, a następnie 
obłożyć jego skraje klejem. Zwykle po ośmiu godzinach mucha zapadała w sen.
Usmalonymi w ogniu szczypcami Iss zdjął łatkę z pęcherza. Żółta i wiotka skóra Spętanego prawie nie 
trzymała się ciała, musiał więc uważać, żeby jej nie rozedrzeć w trakcie pracy.
Po zdjęciu łatki i zdrapaniu kleju Iss kciukiem i palcem wskazującym nacisnął skórę po obu stronach 
nabrzmienia. Gdy poczuł pod opuszkami twarde łuskowate ciało muchy, podniecenie ogrzało mu twarz. Ta była w 
pełni wykształcona. Przepoczwarzyła się w ciele. Jeszcze parę dni, a wygryzłaby sobie drogę na zewnątrz. Była 
ciężka, opita krwią. Doskonały pasożyt, w całości zbudowany z tkanki żywiciela.
Właśnie to było prawdziwym powodem starannego wyłuskiwania muchy. Podczas wyjmowania nie powinno 
się stracić ani jednego odnóża, ani kawałka skrzydełka czy jednego włoska. Wprawdzie z pomocą 
zdekompletowanego owada można było czerpać krwawe czary, lecz nigdy nie dorównywały one mocą tym, które 
uzyskiwało się wtedy, gdy mucha nie została uszkodzona. Pod każdym względem mucha była dziełem Spętanego, 
jego czarodziejskim dzieckiem. Podczas ośmiu tygodni inkubacji karmiła się jego ciałem, koncentrując jego 
moc i destylując krew. Iss czytał, że niektórzy zyskiwali dostęp do mocy uwięzionych czarnoksiężników, 
używając innych stworzeń, takich jak pijawki, wszy czy tasiemce, on jednak uznał, że muchy bardziej mu 
odpowiadają. Trzymały się blisko skóry, łatwo było je znaleźć i wydobyć, i dwa ze swoich trzech cyklów 
życiowych przeżywały w ciele gospodarza.
Naciskające palce wypychały muchę ku powierzchni skóry. Już było ją widać, jej ciemne, fasetkowe oko 
spoglądało na niego przez kanalik powietrzny. Dobrze. Była bliska śmierci, ale drobniutkie włoski na odwłoku 
falowały w prądzie czystego płynu, który wyciekał z czyraka. Iss poruszył szczypczykami. Gdy sięgnął przez 
dziurkę, szukając odwłoku, z ust Spętanego wydobyło się ciche sapnięcie.
Iss nie zareagował. Spętany czasami hałasował. Nie mówił. Mowa, wspomnienia, wiedza - wszystko to 
zostało odebrane mu szesnaście lat wcześniej, w czasie trzydziestu jeden dni łamania. Pod koniec trzydziestego 
pierwszego dnia zostały tylko zwierzęce potrzeby. Stękał jak zwierzę, kiedy się bał lub cierpiał z powodu bólu. 
Wystarczyło wypowiedzieć cicho parę słów, żeby się uspokoił.
Mucha wydostała się z wilgotnym mlaśnięciem. Już zaczęła ciemnieć i powiększać się w przygotowaniu do 
rozmnażania. Pancerzyk pokrywający skrzydła był arcydziełem: czerwonawy, przejrzysty, podzielony na trójkąty 
siecią krzyżujących się szwów. Iss podniósł owada do światła.
„To dla ciebie, prawie-córko. Żebym mógł zobaczyć, jak daleko sięgnęłaś wczoraj o świcie”.
Spętany jęknął, gdy Iss cofnął dłonie. Ręka znów się poruszyła i przez chwilę Issowi wydawało się, że 
widzi błysk czystej nienawiści w jego oku. Nie był skłonny do drżenia, ale tym razem poczuł, jak kurczą się jego 
mięśnie na piersiach. Z pewnością się pomylił... Spętany widział, ale nie rozumiał, istniał, ale nie odczuwał.
Nie mogło być inaczej w przypadku zniewolonego czarnoksiężnika. Należało go złamać - ciało i umysł 
dokładnie w tej samej chwili. Iss znał niebezpieczeństwo wiążące się ze złamaniem ciała przed duchem. Wyrywanie 
kości udowych z miednicy, naprężanie kręgosłupa na kole, wbijanie igieł w ucho wewnętrzne, żeby przemieścić 
maleńkie kosteczki - to nie wystarczało, by zniszczyć umysł. Wiedział. Stracił dwóch ludzi, żeby się tego nauczyć, i 
szkliwo spaliło się na jego zębach, gdy czary wydobywające się z ust zostały cofnięte.
Potrząsnął głową, żeby odpędzić te wspomnienia. Jego blade zajęcze oczy skupiły się na twarzy 
Spętanego, szukając śladów wrażliwości na bodźce zmysłowe. Zdrowa źrenica była mętna i nie skupiona - 
czarna dziura, z której nic się nie wylewało.
- Wiesz, kim jestem, Spętany? - zapytał. - Wiesz, co ci zrobiłem?
Ręka Spętanego znów się poruszyła, tym razem w stronę pakunku z fasolą w nawoskowanym płótnie, 
który wisiał u jego pasa. Przepełniony dziwną mieszaniną podejrzliwości i ulgi, Iss pokiwał głową.
- Głodny, co? Oczywiście, oczywiście... Oto bestia, którą poznaję.
Odwracając się plecami do Spętanego i jego żelaznych okowów, przez chwilę uspokajał się przed 
czerpaniem. Bliskie, zakrzywione ściany żelaznej komnaty przypominały mu dno suchej studni. Nawet na tej 
głębokości ci, którzy wycinali skałę, pamiętali o stopniowym zwężaniu wieży. Wystarczyło zamknąć oczy, żeby 
wyobrazić sobie formę odwróconej wieży: pal wbity w serce góry. Idealnie zaokrąglony pal.
Wieść niosła, że Robb Claw, Lord Czwartej Iglicy, budowniczy Fortecy Maski, prawnuk Glamisa Clawa, 
rozpoczął wykopywanie Odwróconej Wieżycy pięć lat po wzniesieniu Drzazgi. Miasto Spire Vanis było wówczas 
nowe, wielkości jednej dziesiątej obecnego. Czterech Lordów Bastardów przebyło Łańcuch czterysta lat 
wcześniej i wydarło Sullom Zabitą Górę. Robb Claw zajął wzniesioną z bierwion i kamieni warownię Lordów 
Założycieli, wokół której powstało miasto. On stworzył plany, w jego głowie zrodziła się wizja i powiadano, że mur 
kurtynowy otaczający miasto byłby dwa razy wyższy, gdyby Robb Claw doczekał ukończenia swojego dzieła.
Iss odetchnął. Robb Claw czegoś się obawiał. Człowiek nie spędza trzydziestu pięciu lat z 
pięćdziesięcioletniego żywota na budowaniu fortecy nie mającej sobie równych w świecie, jeśli czegoś się nie lęka. 
Theron i Rangor Pengaronowie, Torny Fyfe i Glamis Claw nie żywili takich obaw. Po prostu ruszyli na północ i 
podbili tutejsze ziemie. I wbrew chwalebnym opowieściom o nadzianych na pale bestiach, o polach sphywających 
krwią i bitwach, które toczyły się przez dziewięć dni i dziewięć nocy, Iss podejrzewał, że wzięli Zabitą Górę i 
Dolinę Iglic bez większych trudności. Lordowie Założyciele wznieśli swoją pierwszą warownię zaledwie w 
siedemdziesiąt dni po zejściu z gór. Siedemdziesiąt dni.
Był to niezwykły fakt. Sullowie, znani w całym zamieszkałym świecie z tego, że nikomu nie oddają swojej 
ziemi i z zimną furią bronią jej granic, oddali Zabitą Górę właściwie bez walki. Och, historycy mówili co innego i 
mógłby wymienić z tuzin strasznych i krwawych bitew rzekomo stoczonych w czasie Wojen Założycielskich: 
bitew, podczas których niebo ciemniało od strzał Sullów, księżyc zniknął, przepędzony ich magią, a straszliwe 
półbestie krążyły po polu bitewnym, mrożąc walczących oddechem zimnym jak śmierć i gasząc im światło 
rozumu w oczach. Iss czytał te opowieści... ale nie był pewien, czy w nie wierzyć.
Dwa tysiące lat temu Sullowie oddali Zabitą Górę Lordom Założycielom. A tysiąc lat wcześniej oddali 
ziemie, zwane później klanowymi, dzikim, odzianym w zwierzęce skóry wojom, którzy zostali wypędzeni z 
Miękkich Krajów przez Irgara Rozkutego. Historycy utrzymywali, że Sullowie pogodzili się z Wielkim 
Zasiedleniem, ponieważ klany nie stanowiły zagrożenia; nie były agresywne wobec sąsiadów i zajęły twardą, 
niegościnną ziemię w środku kontynentu, z której Sullowie nie mieli żadnego pożytku i której wcale nie kochali.
Takie tłumaczenie brzmiało w uszach Issa jak fałszywa nuta. Wychował się w Trance Vor. Wiedział 
wszystko o Sullach. Na własne oczy widział, jak sullscy wojownicy wrazili tuzin strzał w plecy jego ojca. 
Czterej wojownicy. Każdy po trzy strzały. W mgnieniu oka.
Oddech wyrwał się z jego gardła jak kulka białego lodu. Ojciec był głupcem! Kradzież cienkich jak włos 
skrawków w czasie każdego sezonu nie była dobrym sposobem na zabieranie ziemi Sullorn. W tych sprawach mieli 
szósty zmysł, zawsze dokładnie wiedzieli, gdzie i kiedy obcy wdzierają się do Racklandów. I doskonale pamiętali 
każdy strumień, polanę, wrzosowisko i gaj wytyczający ich święte granice.
Ediah Iss postąpił tak samo, jak przed nim uczyniło tysiące wieśniaków z Trance Vor: u siebie widział tylko 
bagniste, źle osuszone poletko, a potem spoglądał w dal i widział miękką, żyzną glebę należącą do Sullów. „Oni 
jej nie uprawiają - skarżył się, używając słów wyświechtanych od ciągłego używania. - Dobra ziemia leży 
odłogiem, podczas gdy ja na tym jałowym polu codziennie wypruwam z siebie bebechy”.
Ostrzegli go, to oczywiste. Sullowie zawsze ostrzegali. Ci sami czterej wojownicy, którzy go w końcu zabili, 
przyjechali o brzasku do zagrody Issów. Penthero Iss pamiętał, że przebudził go łoskot, z jakim metalowy grot 
uderzył o kratę paleniska. Miał wtedy osiem lat, spał na sienniku w nogach posłania rodziców. Strzała wpadła 
przez szczelinę w okiennicach nie szerszą od ust małego dziecka. Ediah Iss od wiosny nosił się z zamiarem załatania 
dziury.
Iss stał u boku matki, gdy ojciec otworzył drzwi. Czterej konni wojownicy odziani w rysie futra, wilcze 
szuby i zamsz granatowy jak niebo o północy stali w półkolu przed domem. Mieli czarne, lakierowane łuki 
ozdobione sierpami księżyca i wizerunkami kruków, srebrne noże do puszczania krwi, które wisiały na łękach 
siodeł i brzękały na wietrze jak dzwonki, strzały o śnieżnobiałych lotkach rybołowa. Patrząc na nich, Iss dowiedział 
się, co to znaczy bać się jak dorosły. Do tej pory znał tylko dziecięce lęki.
Sullowie nie odezwali się - nie mieli tego w zwyczaju - po prostu stali ku przestrodze przez pewien czas, a 
potem zawrócili na wschód i odjechali. Matka Issa pierwsza się poruszyła i odezwała. Iss pamiętał, że pchnęła męża 
tak mocno, że uderzył czołem o framugę. „Ty głupcze! Ty beznadziejny głupcze! Mówiłam ci, że dowiedzą się o 
naszym cebulowym zagonie w chwili, gdy tylko wzruszysz ziemię motyką. Biegnij tam, zanim dotrą na wzgórze, i 
powyrywaj cebule”.
Wcale mu nie mówiła, Iss wiedział to na pewno. To ona dziesięć dni wcześniej namawiała go do posadzenia 
cebuli na ziemi Sullów, a potem stała nad nim, gdy przez cztery dni przemieniał zachwaszczoną łąkę w pole.
Być może ze złości na żonę Ediah Iss zostawił dwa rządki cebuli - a może wierzył, że te dwa rządki, 
najbliższe granicy i ukryte w najgłębszym cieniu stuletniego mlecznego drzewa, nie zostaną zauważone. Tak czy 
inaczej, zostawił na ziemi Sullów czterdzieści osiem cebul. Iss znał ich dokładną liczbę, ponieważ w godzinę po 
śmierci ojca wyrywał jedną po drugiej z żyznej, czarnej gleby.
Sullowie wrócili niecałe dwa dni później. Jeszcze dziś pamiętał, jak jego matka wrzeszczała, gdy czterej 
wojownicy odcinali z łuków stare cięciwy i wyrzucali je jak brudne szmaty. Wystarczyło, że zamknął oczy, a 
widział ojca leżącego brzuchem na ścieżce z gąszczem strzał w plecach - strzał złocistych jak kłosy pszenicy.
Napiął usta na spękanych i odbarwionych zębach. Była to głupia śmierć i ojciec sam się o nią prosił, ale on, 
Penthero, odniósł z niej korzyści. Po pierwsze, rodzina matki szybko się go pozbyła, wysyłając na wychowanie do 
dalekiego wuja, który miał folwark pod Spire Vanis, i po drugie, do końca życia zapamiętał lekcję daną przez 
Sullów.
- Biedny ojciec - mruknął, podnosząc muchę do światła. - Nikt nie zabiera ziemi Sullom kawałek po 
kawałku. Należy zaczekać na właściwą porę i zabrać wszystko od razu.
Pomachał ręką nad muchą, żeby powietrze ją zbudziło. Tylne odnóża owada zesztywniały, cztery w pełni 
wykształcone skrzydła poruszyły się w czerwonym pancerzyku. Mucha wiedziała, że już nie przebywa w swoim 
żywicielu. Chciała rozwinąć skrzydła i lecieć na poszukiwanie partnera. Iss nie był tym rozczarowany. Obecność 
silnego i uniwersalnego instynktu mogła tylko zwiększyć siłę czerpania.
Usiadł na czarnoksięskim siedzisku, przed dwoma tysiącami lat wyciętym przez kamieniarzy, którym przed 
śmiercią wyłupano oczy i wyrwano języki, żeby nawet ich duchy nie mogły wyjawić sekretów Wieżycy. Siedzisko 
było wąskim zagłębieniem w ścianie komnaty, ledwie szerokości bioder, z oparciem z tego samego falistego 
granitu, który tworzył ściany Odwróconej Wieżycy. Dodatkowo wyłożone było płytami matowego żelaza. W metalu 
nie wyryto niczego znaczącego, żadnych runów, symboli czy legendarnych scen. Siedzisko samo w sobie stanowiło 
legendę. Iss lubił wyobrażać sobie, że było ostatnią rzeczą, którą Robb Claw rozkazał zrobić budowniczym. 
„Wytnijcie czarnoksięskie siedzisko, gdzie mógłbym zasiadać i naradzać się z bogami”.
Naciskając językiem na podniebienie, Iss przygotował się do czerpania. Choć miał za sobą lata 
doświadczenia, nie mógł uwolnić się od zdenerwowania. Pokładał ufność w Odwróconej Wieżycy i znał moc 
Spętanego tak dobrze jak własną, ale zawsze przed wzięciem muchy do ust żołądek zaciskał mu się niczym 
wnyki na szyi zająca.
Prawda, niebezpieczeństwo odbicia nie istniało. Odwrócona Wieżyca pełniła rolę izolatora. Skała góry, 
która ją otaczała, płyty licowania pochodzące ze zniszczonej wieży czarnoksiężników w Linn i zwieńczona żelazem 
konstrukcja czyniły z Odwróconej Wieżycy azyl odcięty od zewnętrznego świata. Czary z zewnątrz nie mogły go 
spenetrować. Żadne odbicie nie mogło się przedrzeć do wnętrza. Nikt nie mógł wyśledzić źródła czarów, które stąd 
rzucano. Każdy, kto tutaj czerpał moc, miał swobodę działania równą boskiej.
Iss podniósł muchę do ust. Gdy wargi rozchyliły się, by przyjąć krwawy posiłek, żołądek i płuca skurczyły 
się, gotowe wyrzucić moc. Rozwarł szczypczyki i położył owada na języku. Owad wiercił się przez chwilę, 
dopóki Iss nie przegryzł go na dwoje.
Spętany zaczął wrzeszczeć, jego wysoki, załamujący się krzyk tłukł się o ściany komnaty niczym ptak 
uwięziony w studni. Gorzka ciecz wypełniła usta Issa, lepkie odnóża drapały go w zęby. Skrzydełka pękły z cichym 
chrzęstem łamanych wafli, a potem przepełniła go cała moc muchy, kradziona z ciała gospodarza przez osiem 
tygodni życia, jedzenia i wydalania - przepełniła go niczym woda powodzi, wypierając na zewnątrz jego 
eteryczną substację. Iss w stanie nieopisanej ekstazy rozstawał się z ciałem i kośćmi. Jakby jednoczył się z 
bogami.
Penthero Iss, surlord Spire Vanis, dowódca Straży Rive, kasztelan Fortecy Maski, pan Czterech Bram 
wzniósł się w miejsce, gdzie już nie słyszał wrzasków Spętanego. Moc wylewała się z muchy jak krew z 
rozciętej żyły. Iss spojrzał w dół i zobaczył powiewające dziko włosy oraz szatę. Zaczerpnął powietrza ciałem, 
którego już nie zajmował, i posmakował nowej wolności.
Wznosił się coraz wyżej, ryk czerpania przepełniał uszy porzuconego ciała. Granatowa kopuła firmamentu 
opadała mu na spotkanie, zakrzywiając się kusząco, z powolną przebiegłością nieskończoności zapraszając go do 
zimnej krainy poza śmiercią. Odsunął się od tej połyskliwej krawędzi. Gdyby raz wstąpił na tę drogę, już nigdy 
by nie powrócił.
Gdy zwrócił się do wewnątrz, w głąb siebie, szukając ciemnej ścieżki, która miała zaprowadzić go na 
pogranicze, w jego umyśle nadal ociągała się barwa firmamentu. Widział już kiedyś ten szczególny odcień błękitu... 
na brzuchach Sullów w dniu, w którym wrazili dwanaście strzał w kręgosłup Ediaha.
Półtora świata pod nim ciało zadrżało na siedzisku z żelaza i kamienia. Pchając eteryczną substancję na 
spotkanie z wirującymi szarymi cieniami pogranicza, Iss nie zwracał najmniejszej uwagi na swą doczesną 
powłokę.
Pogranicze miało wiele nazw. Fagowie zwali je Szarymi Marchiami, kapłani w Świątyni Kości opatrywali 
je mianem Rozstajów Niczyich, a Sullowie używali nazwy, której lepiej nie wymawiać. Nasłuchiwacz z plemienia 
Lodowych Łowców wcale jej nie nazywał, tylko mówił, że jest to miejsce, gdzie „człowiek może kraść sny”. Tak 
właśnie czuł się Iss, zbliżając się do bladych granic: jak złodziej.
Kreska światła, różowa niczym ciało noworodka, znaczyła próg pogranicza. Dym przysłaniał jego skraje, 
kłębiąc się i falując, wysuwając się i cofając. Tutaj nie było zapachów ani dźwięków, lecz cisza ta nie niosła 
spokoju. Wobec braku bodźców oddziałujących na zmysł powonienia, smaku, dotyku i słuchu Iss mógł tylko 
patrzeć, z determinacją i brakiem wyboru, jak heretyk na Dalekim Południu. Wiedział, że ciemnoskórzy kapłani 
wyprowadzają nieprawowiernych na pustynię, przywiązują do wbitych w ziemię kołków i zostawiają na śmierć. 
Wcześniej czarnym jedwabiem przyszywają im powieki do łuków brwiowych, żeby, umierając, mogli ujrzeć 
twarz prawdziwego Boga. Iss czuł się tak, jakby jego powieki zostały przyszyte. Mruganie czy odwrócenie 
spojrzenia nie było możliwe. Nie miał innej możliwości, jak tylko patrzeć.
Przed nim rozciągało się pogranicze, pejzaż szarych mgieł, gór lodowych, cienistych rozpadlin ginących 
w dalekiej ciemności. Wiedział o nim wiele rzeczy: garść ludzi w każdym pokoleniu może odwiedzać jego skraje, 
różni ludzie przychodzą tu, kierowani odmiennymi powodami, i niektórzy, jak na przykład Nasłuchiwacz z 
plemienia Lodowych Łowców, mogą zobaczyć tutaj wypisaną przyszłość. On, choć wspomagała go moc Spętanego, 
miał ograniczone możliwości. Był intruzem, złodziejem. Nie miał tu wstępu, nawet na próg. Jeśli otaczały go 
dojrzałe owoce wizji przyszłości, nie mógł ich zerwać. Jeśli widział w przelocie ścieżkę wiodąca do wewnątrz, 
mógł tylko zawrócić.
Asarhia March, znajda urodzona na górze i wychowana w wieży, była jedyną żyjącą osobą mogącą bez 
obawy wejść na teren pogranicza. Stanowiła jego część. Jej ciało zostało stworzone dokładnie w tym celu. Jej 
umysł mógł spostrzec przecinające je ścieżki, a jej ręce mogły dotknąć muru Slepni i nie spłonąć.
Mur Ślepni wznosił się daleko po drugiej stronie, gdzie szarość ustępowała ciemności, gdzie nie mogli 
dotrzeć nawet najpotężniejsi czarnoksiężnicy, z Nasłuchiwaczem włącznie. Tutaj graniczyły z sobą wszystkie 
światy, tędy przechodziły wszystkie umierające dusze w drodze do ostatecznego spoczynku albo zagłady. Iss kiedyś 
słyszał, że czasami, w najczarniejszych godzinach nocy, ludzie śnią o tej drodze. W przeciwieństwie do 
Nasłuchiwacza, który żył dla swoich snów, oni nie posiadali ani wiedzy, ani zdolności, które pomogłyby im znaleźć 
drogę. Ich śpiące jaźnie snuły się jak mgła, napędzane tęsknotą za ukochanymi, którzy odeszli. Nie mieli tu żadnej 
władzy zarezerwowanej dla Asarhii March i bogów, choć rozpacz, której doświadczali, pozwalała im otrzeć się o 
tajemnice pogranicza.
Iss, pchany mocą skradzioną drugiemu człowiekowi, przepłynął nad progiem i omiótł spojrzeniem 
wszystko, co leżało pod nim. Nie znał dobrze pogranicza, ale odwiedził je już z tuzin razy i jego taksujące 
spojrzenie chłodnych oczu od razu poznało, że coś się zmieniło.
Asarhia tu była.
Kanały otwarły się w dymie. Zimne prądy dęły z tą samą siłą co kiedyś, ale przecinały je prądy poprzeczne, 
tworzące falującą siatkę skaz. Szara masa pogranicza nabrzmiewała i przesuwała się, wysoko wyrzucając wielkie 
płaty materii i wciągając inne rzeczy pod spód tak szybko, że zostawiały ogony dymu jak u komet. Pod wzburzoną 
powierzchnią zalegały kieszenie ciszy, które wyglądały jak ciemne smugi w szarości. Jeszcze niżej, wijąc się na 
podobieństwo ogromnego i muskularnego węża, płynęła rzeka tak czarna, że pochłaniała światło.
Iss zadrżał. Przeniósł spojrzenie dalej. Kanały otwarte przez Asarhię prowadziły w kierunku centrum 
szarości. Przeszukał widoczny horyzont, starając się dostrzec choć fragment muru Ślepni. „Jak daleko sięgnęłaś, 
prawie-córko? Na Północy nie ma czarnoksiężnika, który wczoraj o brzasku nie odczułby twojej mocy. Nikt nie 
może się z tobą mierzyć, teraz to wiem, ani Fagowie, ani Sullowie, ani nawet sami Pierwsi Bogowie. Przez 
szesnaście lat chowałem cię z dala od wszystkich, rozpieszczając i chroniąc, a ty myślisz, że możesz uciec i 
zapomnieć o Spire Vanis? Wiedz jedno, Asarhio March: nieważne, jak szybko będziesz uciekać i jak daleko 
zajdziesz, kiedy sięgniesz, zrobisz to dla mnie”.
Gdy kończył ostatnie zdanie, podmuch wiatru wdarł się głęboko w szarość. Dym rozstąpił się. Przez jedną 
chwilę jego oczy skupiały się na solidnej formie. Była ogromna, wysoka, idealnie gładka i czarna jak noc...
Sapnął. Jego ciało na szczycie Odwróconej Wieżycy opadło bezwładnie, gdy moc Spętanego nagle 
zafalowała. Iss zacisnął szczęki, wysysając muchę do sucha. Miał przed sobą mur Ślepni. Był kolosalny, zapierał 
dech w piersiach, ale czyżby dostrzegał maleńką rysę u jego podstawy? Musiał wiedzieć.
Spętany wrzasnął przeraźliwie, przeszywająco, głosem tak wysokim, że mógłby roztrzaskać szkło. Iss 
zmiażdżył zębami głowę muchy. Pęd powietrza i światła zamazał wszystko przed jego oczami. Mur Ślepni zniknął. 
Pogranicze zniknęło. Moc uwolniona z muchy nie wystarczyła, by utrzymać go na miejscu, i ciało pociągnęło go ku 
sobie.
Wniknął w nie z szarpnięciem. Bezwładne kończyny załomotały o ścianę. Zęby przegryzły język. 
Wezbrały mdłości będące nieuchronnym następstwem powrotu do ciała, i Iss wypluł gęstą ślinę z kawałkami 
muchy. Przez jakiś czas mógł tylko siedzieć zgięty wpół z głową na kolanach. Minęły minuty, nim zdołał ją 
podnieść. Wzrokiem powolniejszym i bardziej nieruchomym niż ten, którym dysponował poza ciałem, przyjrzał 
się Spętanemu.
Spętany leżał bez życia, zlany potem. Oczy miał otwarte, lecz wywrócone w tył głowy, błyskały tylko 
białka. Otarcia od kajdan na rękach śliskie były od krwi, a na metalowych ścianach wierzchołka widniały ślady 
drapania. Jego pierś poruszała się... ledwie.
Iss podniósł się z siedziska. Z trudem wytrzymywał smród własnego ciała. Cuchnął jak starzec. W 
komnacie wisiał fetor uryny i kału. Zawsze, kiedy wracał do swojego ciała i odzyskiwał władzę nad pięcioma 
zmysłami, pierwsze atakowały go zapachy. Jak ludzie mogli z nimi żyć? Złość i odraza sprawiły, że trzasnął mocno 
pięścią w piersi Spętanego. Czarnoksiężnik szarpnął się odruchowo, zsuwając niżej, w głąb wierzchołka. Seria 
szybkich oddechów na chwilę ożywiła jego twarz, potem znów pogrążył się w nieświadomości.
Iss przyjrzał mu się uważnie. Co tu się stało? Zwykle moc Spętanego nie wyczerpywała się tak szybko - 
nawet na pograniczu, gdzie z natury była dużo mniejsza. Zastanowił się, czy nie uderzyć go drugi raz, na próbę. 
Czy mógł udawać brak czucia? Czy cofnął swoją moc umyślnie? Czy to możliwe, że on też widział mur Ślepni? A 
jeśli zachorował? Był stary, skórę miał żółtą, członki zesztywniałe. Należało liczyć się z tym, że jego moc będzie 
słabnąć. A jednak...
Wrócił na czarnoksięskie siedzisko. Siedział, patrzył i czekał. Dopiero po godzinie, gdy Spętany nie poruszył 
nawet palcem, ocenił, że może odejść.
Spętany po raz pierwszy nie żałował, że Iss zabrał światło.

Rozdział 46
POCZĄTEK PODRÓŻY

Raif zbudził się w lodowatej ciemności przed świtem. Wiedział, że już nie zaśnie, więc wstał i wyszedł na 
dwór. Opróżnił pęcherz pod ścianą stodoły, potem zgarnął garść śniegu i natarł nim twarz. Zimno, które go 
przeniknęło, szybko odeszło. Niebo było czarne, ale daleko na wschodnim horyzoncie, ponad linią drzew i 
łupkowymi turniami Ganmiddichów, różowiała lodowa mgła, zapowiedź brzasku.
Raif odwrócił się i zajął pracą. Owiązał skaleczenie na przedniej nodze wałacha, potem opatrzył własną 
pociętą i skrwawioną skórę. Jego ręce pachniały jak surowa wołowina. Paliły żywym ogniem, gdy wbił je w śnieg, 
aby je oczyścić i znieczulić przed obandażowaniem. Zimą największym niebezpieczeństwem dla spękanej skóry 
było odmrożenie. Kiedyś Gata Murdocka ugryzł pies, zostawiając na jego palcu ślad nie większy od dzioba po 
ospie. Gat stracił palec, ponieważ nie przyszło mu na myśl, by go obandażować w zimną noc. A zeszłej zimy 
Arlec Byce przez całe Święto Bogów paradował ze świńskim smalcem na twarzy, ponieważ w godzinę po 
ogoleniu wybrał się do Starego Lasu.
Srogi mróz bardzo go martwił. Ash potrzebowała dobrej ochrony. Ważyła mniej niż powinna, a mięso 
lodowych zajęcy i kun nie wystarczało, żeby odpędzić mróz. Niedostatek jedzenia mógł szybko spowodować 
wycieńczenie organizmu. Dwa lata temu Drey i Rory Cleet wrócili z dziesięciodniowego polowania na łysiznach 
zwinięci w pół przez skurcze i niestrawność. Zwierzyna nie dopisała i cały tydzień żywili się tylko cienkim piwem i 
mięsem królików. Raif pamiętał, jak z Bittym Shankiem i Tullem Melonem stali przed wychodkiem, wyśpiewując: 
„Nic nie biega szybciej od człowieka ze sraczką”, gdy Drey i Rory stękali w środku.
Uśmiechnął się na to wspomnienie... i w tej samej chwili łzy zakręciły mu się w oczach. To przez ten 
lodowaty wiatr.
Drey nie czekał.
Wczoraj, kiedy oddalał się od brzegu Wilczej Rzeki, obejrzał się na zakręcie, żeby ostatni raz spojrzeć na 
brata. Dreya już nie było. Drey odszedł. Mignął mu tylko cień, wolno przesuwający się na wschód, brnący na 
spotkanie z Hailem Wilkiem.
Teraz stał w śniegu, dyszał ciężko i starał się nie myśleć. Po chwili odwrócił się i ruszył do domu, 
koncentrując się na tuzinach rzeczy, które należało zrobić przed rozpoczęciem podróży na zachód.
Ash już nie spała. Siedziała przy palenisku, podsycając płomienie i podgrzewając resztki wieczornego 
posiłku. Uśmiechnęła się do niego nieśmiało, a on nie miał serca mówić jej, że nie chciał grzać jedzenia, żeby 
zebrać z wierzchu zakrzepnięty tłuszcz i posmarować nim twarze dla ochrony przed wiatrem. Mięso kuny, pocięte 
na paski, suszyło się przez noc, lecz, sądząc z wyglądu, nie było jeszcze takie jak trzeba. Musi wystarczyć. Skórka 
zesztywniała, ale nie miał czasu na zmiękczenie jej moczem, więc pokazał Ash, jak kulać ją po kamieniach 
paleniska niczym wałek ciasta i obijać pięściami.
Gdy zajęła się jedzeniem, przetrząsnął dom w poszukiwaniu ubrań, noży i żywności. Panował dojmujący 
ziąb. Kilimy i koce znalezione w schronie burzowym były sztywne i oszronione. Wybrał dwa najlepsze koce i 
wytrzepał je z lodu. Na dnie skrzyni z czerwonego drewna znalazł parę kozłowych rękawic. Właściciel nie 
wysuszył ich dobrze i skórę porosła szara pleśń, ale i tak je założył. Nawet pasowały, choć niemal nie nadawały się 
do noszenia i śmierdziały stęchlizną.
Znalazł jeszcze staroświecki wełniany płaszcz przypalony na ramieniu, dziecięcy kapturek z owczej skóry, 
blaszany kubek z lanoliną i woskiem pszczelim oraz nóż z nadżartym przez rdzę żelaznym ostrzem. Dom został 
dokładnie splądrowany - możliwe, że dwa razy, przez Bluddów i Hailów - i nie zostało w nim nic użytecznego czy 
wartościowego. I ani odrobiny jedzenia.
Raif patrzył, jak Ash zakłada rdzawy płaszcz i kapturek. Podczas jego nieobecności owinęła mięso w liście 
szczawiu, natopiła śniegu, ogrzała buty i pończochy nad ogniem.
- Nie masz płaszcza - powiedziała.
- Wystarczy mi koc. Gdy tylko naostrzę nóż, potnę futro kuny na kaptur.
Ash ściągnęła brwi.
- Powinnam zabrać zapasy z obozu. Wszystkie sakwy leżały w śniegu. Mogłam zabrać tyle, ile dusza 
zapragnie.
- To nieważne - powiedział i naprawdę tak myślał.
Skierowała na niego spojrzenie szarych oczu, potem odwróciła głowę. Raif chciał powiedzieć: „Jeśli ktoś 
znów cię dotknie, rozedrę go na sztuki gołymi rękami”, ale zmienił zamiar.
- Wylej wodę w płomienie i zaduś ogień. Ja pójdę okulbaczyć konia.
Rozwidniło się. Zrywający się wiatr niósł zapach lodowców. Śnieg pod nogami miejscami był miękki, a 
częściowo stopiony przez krótkotrwałą odwilż. Raif okrył derką grzbiet wałacha, założył siodło i zapiął popręg. 
Ręce wydawały się wielkie i niezdarne. Kiedy zacisnął je na trzonku, chcąc naostrzyć nóż na kamiennym progu, 
musiał zagryźć wargi, żeby nie jęknąć.
Metal był niewiele wart. Rdza wgryzła się głęboko w niehartowne żelazo i skraj nie dawał się naostrzyć. 
Raif usunął widoczne plamy rdzy i jak najlepiej wyostrzył czubek.
Ash wyszła z domu, gdy kończył robić kaptur, zdzierając sierść z dwóch pasków do wiązania pod szyją. 
Przerwał pracę, żeby na nią popatrzeć. Rąbek nadpalonego płaszcza zamiatał śnieg, gdy szła. Wiatr zaróżowił jej 
policzki, zaszklił oczy łzami. Pasma srebrzystych włosów powiewały wokół kaptura. Czas spędzony w okrąglaku 
Ganmiddichów wyszedł jej na dobre i twarz Ash zyskała miękkość, której wcześniej nie widział.
- Czy Psi Lord dobrze cię traktował? - zapytał, pomagając jej wspiąć się na siodło.
Szare oczy odrobinę pociemniały.
- Nie mógł się doczekać, kiedy się mnie pozbędzie.
W milczeniu opuścili zagrodę. Raif prowadził wałacha przez labirynt wybiegów dla owiec, kojców, 
kamiennych murków i drewnianych szop, smakując w marszu powietrze. Chmury były brzemienne śniegiem, jednak 
bardziej martwił go zapach lodowców. Kiedy tak daleko na południu powietrze pachniało Pustkowiem, oznaczało 
to tylko jedno.
Narzucił ostre tempo. Im dalej na zachód będą w chwili uderzenia burzy, tym lepiej. Gorzkie Wzgórza 
pochwycą burzę, zatrzymają ją między terenami HalfBluddów na wschodzie i Bannenów na zachodzie. Musieli jak 
najszybciej dotrzeć pod osłonę zachodniej tajgi, żeby kamienne sosny i czarne świerki przyjęły na siebie główny 
impet śnieżycy.
Idąc u boku konia, wypatrywał tropów pośród karłowatych brzóz i derenia. Nawyk ten tkwił w nim głęboko. 
Zeszłej nocy przekonał się, że nie potrzebuje strzał, by zabić zwierzę ciosem w serce. Kawałek łupka, ciężki jak 
żelazo i niebieski jak oczy Dhoone’ow wystarczył, by uśmiercić kunę. Myszkowała przy zagrodzie dla owiec, 
przyciągnięta zalegającym tam zapachem rzezi. Wywęszyła go, usłyszała chrzęst zamarzniętego błota pod jego 
butami - jej czułe uszy mogły usłyszeć nawet oddech czerwonej myszy polnej, siedzącej w norze pod dwoma 
stopami śniegu. Zobaczył ją, gdy uciekała pod murem. Wyrwał kamień z błota i ogrzał go w garści, nie spuszczając 
jej z oczu. Ash tak bardzo potrzebowała jedzenia.
Było inaczej niż w chwili wypuszczania strzały. Wystąpiła tylko prymitywna namiastka przywoływania. 
Najkrótsza chwila bezruchu nie połączyła go ze stworzeniem, nie przeniknęła do niego żadna wiedza o ofierze. 
Niespodziewanie zobaczył serce, płonącą bryłę węgla, a wtedy liczyła się tylko prędkość, zdyscyplinowana 
współpraca oka i ręki. Nic nie wiązało go ze zwierzęciem. Cisnął kamień. Serce przygasło.
Nie słyszał uderzenia. Zrobiło mu się niedobrze, gdy tylko opuścił rękę. Soki żołądkowe zabulgotały mu w 
gardle. Osunął się w błoto, żeby zwymiotować, splunąć i oczyścić usta. Minęło parę minut, zanim nabrał sił, by 
wstać i odszukać zwierzę. Mdłości minęły jeszcze przed powrotem do domu, ale wstyd pozostał. Zabijanie 
zwierzyny w ten sposób było niegodne myśliwego.
- Nie przejdziemy za wzgórza na miejskie ziemie? Myślałam, że Angus chciał ominąć ziemie klanów.
Głos Ash przerwał jego rozmyślania. Podniósł głowę, by na nią popatrzeć. Lanolina na jej twarzy zrobiła się 
woskowa i nieprzejrzysta pod wpływem lodowatego wiatru.
- Zyskamy na czasie, jeśli będziemy zmierzać prosto na zachód. Stracilibyśmy pół dnia na przejście przez 
wzgórza.
- Ale Angus powiedział...
- Angusa tu nie ma. Ja jestem. I nie wiem nic o domenie Glaive. Znam za to ziemie klanów aż po 
tereny Orrlów na zachodzie i szlak wiodący na Równinę Burz. - Mówił szorstko, nie bardzo wiedząc, dlaczego. 
Nie chciał tłumaczyć Ash, że Angus wybrał trasę przez ziemie należące do miasta tylko dlatego, żeby nie narazić 
go na spotkanie z Hailami. Dziesięć dni temu był z tego rad. Teraz o to nie dbał. Blackhailowie wycięli z 
kamienia pamięć o nim. Jeśli w drodze napotka jakiegoś Haila, będzie musiał go zabić albo sam zostanie 
zabity. I, co dziwne, ta myśl wcale nie sprawiła mu przykrości. Teraz znał swoją sytuację. Marzenia o powrocie 
do domu umarły.
- Jak uciekłeś z wieży?
Zastanowił się, dlaczego postanowiła zapytać go dopiero teraz. Nie odpowiedział.
- Wymusiłam na Psim Lordzie obietnicę - podjęła Ash po chwili. - Przysiągł, że nie zrobi ci krzywdy przed 
moim odjazdem. - Uśmiechnęła się przelotnie, rozpamiętując przeszłe wydarzenia. - Jest dzikim, nieokrzesanym i 
gwałtownym człowiekiem. Ale myślę, że bał się mnie bardziej niż ja jego.
- Nie podbił Dhoone’ow na własną rękę.
Ash ściągnęła brwi.
- Co to znaczy?
- Dom Dhoone’ow, zbudowany przez klanowego króla Thorniego Dhoone’a, jest najlepiej ufortyfikowany 
spośród wszystkich okrąglaków. Ma mury grubości szesnastu stóp i dach z żelaznego kamienia. W noc ataku 
przebywało w nim pięciuset wojowników, a wielu innych strzegło pobliskich fortów i pogranicznych czatowni. 
Jednakże Psiemu Lordowi udało się przełamać obronę, podnieść Ostową Bramę i wyciąć trzystu ludzi.
- Co wcale nie znaczy, że miał pomoc.
- Znaczy. Z ran zadanych mieczami Bluddów nie wyciekło dość krwi, by zbrukać pancerze.
- Nie rozumiem.
- Rzucono czary, które spowolniły bicie serc Dhoone’ow. Czary sprawiły, że nie mogli podnieść broni we 
własnej obronie. Psi Lord wiedział, że Dhoone’owie nie będą zdolni do walki. Odniósł zwycięstwo, ale 
stracił honor. - Raif mówił twardym głosem. Widział, jak Ash pochyla się w siodle, gotowa bronić Psiego 
Lorda. Widział i wcale mu się to nie podobało.
Spojrzała na niego z niedowierzaniem.
- Jeśli nawet użyto czarów, jak twierdzisz, to skąd możesz wiedzieć, że pochodziły z zewnątrz? Mógł 
pomagać ktoś z klanu.
- Klany nie używają czarów.
- Do czego zmierzasz?
- Ta sama osoba, która pomogła Psiemu Lordowi zająć okrąglak Dhoone’ow, zabiła mojego ojca, mojego 
naczelnika i dziesięciu innych członków mojego klanu.
Ash westchnęła cicho.
Mówił dalej, utwierdzając się w tym przekonaniu.
- Było nas piętnastu. Obozowaliśmy na złych ziemiach, przy starym szlaku łosiów. Co roku w pierwszym 
miesiącu zimy, kiedy stada ciągną na południowy wschód, Blackhailowie ruszają po należną im część 
zwierzyny. Tej zimy razem z bratem braliśmy udział w łowach. Był to wielki zaszczyt. Sam Dagro Blackhail 
kierował polowaniem. Po raz pierwszy od pięciu lat wyruszył na łosiowe szlaki. Polowanie szło kiepsko. Tem 
powiedział, że łosie wyczuły nadejście srogiej zimy i pociągnęły na południe miesiąc wcześniej niż zwykle.
- Kto to jest Tem?
- Mój ojciec. - Słowa te prawie nie sprawiły mu bólu. - Byli sobie bliscy z Dagrem Blackhailem. Mace 
Blackhail tygodniami chodził za swoim przybranym ojcem, namawiając go, żeby ruszył z nimi na północ, ale to 
mój ojciec w końcu go przekonał. „Jedźmy na północ ostatni raz, Dagro. Będziemy siedzieć w siodłach, póki nie 
poobcieramy tyłków, pić słodową gorzałkę, póki głowy nie zaczną nam pękać, i strzelać do łosi, póki nie skąpiemy 
się we krwi”. - Słysząc w uszach głos ojca, Raif odezwał się szybko, żeby go uciszyć. - Dzień przed planowanym 
powrotem Drey i ja urwaliśmy się z obozu, żeby postrzelać do zajęcy. Urządziliśmy zawody, kto dalej strzeli i kto 
zabije więcej zajęcy, gdy... gdy coś poczułem.
- Czary?
Pokiwał głową. Nagle trudno mu było mówić.
- Popędziliśmy do obozu co tchu, lecz oni już nie żyli. Wszyscy. Na broni nie było krwi, ani kropelki. 
Dwunastu martwych mężczyzn i ani jeden nie dobył miecza, żeby się bronić.
Ash nie próbowała okazać współczucia i był jej za to wdzięczny. Nie rozmawiali już więcej o przeszłości 
i to też wydawało się kolejnym powodem do wdzięczności. Nie chciał dzielić pewnych wspomnień wyniesionych z 
obozu na złych ziemiach. W milczeniu zmierzali na zachód, dnem rzecznej doliny wchodząc na terytorium 
następnego klanu.
W południe natknęli się na kamienny słup, głęboko zatopiony w śniegu, z wyrytym znakiem Bannenów, 
skrzyżowanymi dwuręcznymi mieczami. Klan Bannen był mały, ale bogaty, miał wiele jezior obfitujących w 
pstrągi, połacie wyżynnych łąk dobrych do wypasu owiec i kopalnie żelaza, sięgające na setki stóp w głąb Gorzkich 
Wzgórz. Przysiągł wierność Dhoone’om, ale nie była to przysięga wiążąca. Kiedy to im odpowiadało, dawni 
naczelnicy często opowiadali się po stronie Blackhailów, i Hawder Bannen walczył u boku Ornfela Blackhaila 
przeciwko królowi Dhoone pod Kobylą Skałą. Bannenowie słynęli z walki na miecze. Tem niegdyś powiedział, że 
ćwiczą fechtunek, stojąc po szyje w rwącej wodzie.
Raif spojrzał ku północy. Dom Bannenów był niski, przylegał do stromego urwiska z piaskowca i z rzeki 
nie było go widać. Zgadywał, że stoi jakieś dziesięć mil na północ, gdyż widział dym snujący się nad czubkami 
drzew. Za dymem, na najdalszych krańcach widnokręgu, ciemniało czoło burzy nadciągającej z Wielkiego 
Pustkowia.
Dotknął buta Ash.
- Gotowa do galopu na starym Mulim Uchu?
- A co będzie z tobą?
- Też pogalopuję, na własnych nogach. Chcę dotrzeć do tych drzew... - wskazał na północny zachód, gdzie 
wysoczyzna schodziła na spotkanie ze starym sosnowym borem - w ciągu godziny. Musimy mieć kryjówkę w 
chwili uderzenia burzy. - Klepnął wałacha po zadzie. - Ruszaj!
Ash nie miała innego wyboru, jak popuścić wodze. Grudy śniegu uderzyły Raifa w piersi, gdy koń 
gwałtownie ruszył. Patrzył za nim przez chwilę, zadowolony, że Ash radzi sobie z jazdą przez śnieg z taką 
prędkością, potem sam pobiegł. Odzwyczaił się od szybkiego ruchu i nogi mu drżały pod ciężarem ciała. Nie do 
końca zrośnięte żebra chrzęściły, gdy sadził sus za susem. Rozzłoszczony własną słabością, pędził na złamanie 
karku, wyrzucając fontanny błękitnych kryształków i bryłki zamarzniętej ziemi.
Ash wysforowała się daleko. Wiatr już przesiewał suchy śnieg i śnieżne kity powiewały na graniach. Wiatr 
przybrał na sile, niskie zawodzenie łomotało w uszach. Tutaj Wilcza Rzeka zakręcała szerokim zakolem na północ i 
spłycała się, zasilając tuziny łososiowych jezior, rozbijając rzeczny kamień na zielony piasek i tworząc obronną 
linię wokół południowych kresów Bannenów. Pod pewnym względem Raif cieszył się z nadejścia burzy. W inny 
dzień wojownicy, górnicy kopiący żelazo i traperzy wędrowaliby między domem Bannenów a wzgórzami.
Twarz i ręce paliły go w czasie biegu, palce puchły w parowej łaźni uwięzionego w rękawicach potu. Nim 
dopędził Ash, ściągnął rękawice zębami i zatknął za pas. Żebra przy każdym oddechu bolały go tak, jakby zaraz 
miały popękać.
Ash zsiadła z konia i opierała się o pień trzydziestoletniej jodły. Dotarła do drzew kwadrans przed nim i 
miała dość czasu, by oczyścić chrapy konia, wytrzepać śnieg z płaszcza i powiesić kaptur na najniższej gałęzi, 
żeby się przewietrzył. Uśmiechnęła się szeroko, gdy się zbliżył.
- W taki dzień mnie znaleziono. Biała pogoda mi nie przeszkadza.
Nie mógł się z nią nie zgodzić. Jej oczy skrzyły się jak morski lód. Przysiadł na piętach, żeby złapać oddech. 
Ash wyjęła blaszaną miskę zabraną z chałupy, pełną świeżego, częściowo stopionego śniegu. Raif zastanowił się, 
gdzie go trzymała, że rozgrzał się tak szybko.
- Co dalej? - zapytała.
Spojrzał na niebo pomiędzy strzelistymi wieżycami czarnych świerków.
- Idziemy dalej na zachód. Nie stać nas na tracenie połowy dnia przez burzę.
Ash energicznie pokiwała głową.
- Teraz ty będziesz jechać.
Chciał zaprotestować, powiedzieć jej, że jest wojownikiem, a wojownik nie będzie jechać konno, gdy 
kobieta idzie piechotą, lecz żebra mu trzeszczały, ręce paliły żywym ogniem i sama myśl o wstaniu przyprawiała 
go o ból ud. Aby zachować resztki dumy, polecił:
- Wyjmij z worka trochę mięsa. Musimy posilić się przed dalszą wędrówką.
- Nie jestem głodna.
- Nie obchodzi mnie to. Nie możesz polegać na tym, co mówi ci żołądek. Będziesz jadła na każdym 
popasie. Tutaj, na ziemiach klanów, wycieńczenie przychodzi dwa razy szybciej niż w murach Spire Vanis.
Ash spiorunowała go wzrokiem i bez słowa komentarza zaczęła przeżuwać pasek kuniego mięsa.
Raif niemal się roześmiał, ale jego uwagę przyciągnęła plamka świeżej krwi na bandażu wałacha. Zostawił 
Ash, żeby się tym zająć.
Mule Ucho zniósł jego zabiegi z apatią starego konia, dla którego nie ma już nic nowego pod słońcem. 
Oczyszczając ranę i obmacując ją w poszukiwaniu śladów odmrożenia, Raif przyłapał się na rozmyślaniu o 
Łosiu. Miał nadzieję, że wałach jest w drodze do okrąglaka Blackhailów, do Orwina Shanka, a nie do domu 
Dhoone’ow. Nie chciał, żeby Psi Lord miał coś, co należało do niego.
Ash podeszła i patrzyła, jak okręca nogę wałacha. Wiatr tarmosił jej płaszczem, rdzawa wełna łopotała za jej 
plecami jak sztandar. „Sztandar klanu Free” - pomyślał Raif bez związku.
- Wcześniej, kiedy byliśmy na otwartej przestrzeni, powiedziałeś, że Mace Blackhail pojechał na złe 
ziemie ze swoim ojcem. Dlaczego więc nie zginął wraz z innymi?
Nie potrzebowała dużo czasu, żeby dojść do sedna. Wiążąc ostatni supeł na bandażu dużo mocniej, niż 
było potrzeba:
- Mace twierdził, że tropił czarnego niedźwiedzia, gdy nadciągnęli napastnicy. Powiedział, że minął się z 
nimi o sekundy, i że, widząc leżące w śniegu ciało przybranego ojca, mógł myśleć tylko o jednym: o powrocie do 
domu i ostrzeżeniu klanu. - Sam się zdziwił, że słowa padały tak łatwo. - Nim wróciliśmy z Dreyem do okrąglaka, 
wszyscy już byli przekonani, że sprawcą napaści był klan Bludd. To kłamstwo. Wszystko kłamstwo. Mace nie 
wiedział nic o poległych, ani gdzie leżeli, ani jakie otrzymali rany. Wyruszył przed rozpoczęciem ataku. Pojechał 
do domu na wierzchowcu przybranego ojca.
- Przecież wy dwaj mogliście wszystko wyjaśnić, otworzyć ludziom oczy.
Raif uśmiechnął się gorzko, skóra na jego twarzy napięła się mocno.
- Nie znasz Haila Wilka. Urodził się w klanie Scarpe. Obraca językiem szybciej niż mieczem.
- Ale skoro Bluddowie nie byli winni, to dlaczego Psi Lord po prostu wszystkiemu nie zaprzeczył?
- Poznałaś go. Jak myślisz?
Ash przegarnęła ręką włosy.
- Duma. Spodobała mu się myśl o przypisaniu sobie zasługi.
Raif posmakował gorycz w ustach.
- Mówisz jak Psi Lord we własnej osobie.
- Tak ci powiedział?
- Tak. - Raif wstał. - A co powiedział ci o mnie?
Nie zamrugała, choć srebro w jej oczach nagle się ożywiło.
- Powiedział, że zabijałeś kobiety i dzieci na Szlaku Bluddów. Nazwał cię mordercą.
Nie skomentował. Nie chciał zniesławiać brata ani klanu.
Kiedy stało się jasne, że nie zaprzeczy oskarżeniu, Ash zabrała płaszcz i ruszyła przez las na zachód.
Patrzył za nią. Zaczął prószyć śnieg, ciężkie białe płatki wirowały między drzewami. Po paru minutach Ash 
zniknęła za śnieżną zasłoną. Raif dosiadł wałacha i ruszył w ślad za nią.
Burza szła ich tropem głęboko w tajgę, zrzucając śnieg z gałęzi, gnąc do ziemi młode drzewka i rycząc jak 
rzeka na skalnych progach. Jazda wymagała większego skupienia niż wędrówka na piechotę, gdyż końskim nogom 
stale zagrażały skryte pod śniegiem wykroty. Śnieg nie był zleżały i trudno było ocenić grubość pokrywy; Ash 
często musiała wybiegać do przodu i gruntować śnieg cienkim kijem. W końcu oboje szli na własnych nogach, 
chyląc głowy w obronie przed wiatrem.
Zapadł wczesny zmierzch, tajga rozmigotała się błękitem i szarością. Raif czuł, jak rożek Dreya przy 
każdym kroku uderza go w biodro. Wydawał się cięższy, niż powinien. Wkrótce mógł myśleć wyłącznie o kawałku 
rogu i miarce proszku z kamienia przewodniego. „Bogowie, błagam, niech Dreya nie spotka nic złego - myślał. - 
Niech rana zagoi się czysto i niech nie sprawi mu bólu”.
Trudno było zająć się szukaniem schronienia na noc. Chciał iść dalej, iść i nigdy się już nie zatrzymać. 
Powstrzymała go tylko myśl o buzującym ogniu, o grzaniu rąk nad żółtymi płomieniami i o ich cieple na twarzy.
Zimą nikt nie mieszkał w tajdze. Traperzy, zbieracze i drwale spędzali w lasach wiosnę i lato, ale na 
chłodne miesiące ściągali do kamiennych domów. Często budowali letnie chaty, ale Raif nie miał większej 
nadziei na ich znalezienie w czasie zamieci. Zatrzymał się przy kępie młodych sosen w wąskiej niecce i zaczął 
odzierać miękkie gałęzie z pobliskich drzew, żeby wymościć jamę. Ash oporządziła Mule Ucho, potem pomogła 
Raifowi sklecić prymitywny daszek z przygiętych sosen. Wiatr bił w nich bez litości, wydzierając z rąk całe 
gałęzie. Za każdym razem, gdy Raif mocniej zaciskał dłonie, ból zapierał mu dech w piersiach.
Burza przycichła, nim umocnili schronienie. Jego rękawice lepiły się od białej żywicy, a pod rękawicami 
palce lepiły się od krwi. Ash zrzuciła kaptur, który natychmiast wypełnił się śniegiem. Oddychała szybko i płytko, 
więc kazał jej odpocząć, a sam zbudował długie ognisko w poprzek wejścia do schronu. Fakt, że nie 
protestowała, tylko bez słowa usiadła na wyściółce z igliwia, bardzo go zmartwił. Miała sińce pod oczami.
W pośpiechu zbyt luźno nakładł paliwa. Dobrze zbudowane długie ognisko mogło płonąć przez całą noc: 
wsparte na słupkach polana kolejno podsycały ogień, gdy spaliły się podpórki. Jednak Raif bardziej przejmował się 
stanem Ash niż całonocnym ciepłem, dlatego spiętrzył chrust oraz polana szybko i byle jak. Rozniecił ogień i 
dmuchał, by szybciej zajęły się gałęzie.
Posiekał mięso kuny tępym nożem i ugotował rosół. Mówił do Ash w trakcie pracy, ponieważ nie chciał, 
żeby zasnęła z pustym żołądkiem. Była zima i czuł mróz, więc mówił o wiośnie, opowiadał jej o ziemiach Hailów 
po pierwszej odwilży, o kobiercach białego wrzosu, które pojawiały się w ciągu jednej nocy, o pierścieniach 
fiołków kwitnących w topniejącym śniegu. Opowiadał o ptakach, o niebieskich czaplach wysokich jak człowiek i 
uszatych sowach, które potrafiły unieść w dziobie dorosłego zająca, i o małych brunatnych jeżykach, które 
zwisały z gałęzi głowami w dół jak nietoperze.
Nie wiedział, jak długo mówił, lecz gdy raz zaczął, to jedna za drugą przypominały mu się rzeczy dość 
ważne, aby o nich opowiedzieć. Ash słuchała w milczeniu. Po pewnym czasie jej oddech stał się płytszy, oczy 
zaczęły się mrużyć, aż wreszcie zamknęły się na dobre. Raif zdjął rosół z ognia. Pochylił się nad nią i dotknął jej 
ramienia.
- Masz. Wypij przed snem.
Wzięła od niego miskę i przycisnęła do piersi, żeby para grzała jej twarz. Po dłuższej chwili powiedziała:
- Nie wierzę w to, co Psi Lord powiedział o Szlaku Bluddów. Nie wierzę, że zabiłeś kogokolwiek z zimną 
krwią.
Pokiwał głową. Wmawiał sobie, że jej słowa nie mają większego znaczenia, lecz nie do końca było to 
prawdą.
Później już nie rozmawiali. Jedli i pili w milczeniu, patrząc w roztańczone płomienie długiego ogniska. 
Burza zamiatała ogonem, wstrząsając szałasem. Ash zasnęła, gdy Raif wciąż trzymał w spękanych i bolących 
rękach miskę z resztką rosołu. Okrył ją jak najlepiej, sprawdził, czy skóra nie styka się ze śniegiem, a potem 
usadowił się przed ogniem.
Nie mógł spać. Był ogromnie znużony, ale sen nie nadchodził. Patrzył na nocne niebo nad płomieniami. 
Była bezksiężycowa, bezgwiezdna noc w środku zimy; nie była to noc, którą człowiek przy zdrowych zmysłach z 
własnej woli spędza pod gołym niebem. Może wobec tego on nie był przy zdrowych zmysłach, ponieważ wstał z 
miejsca przy ogniu, naciągnął kozłowe rękawice i skórzane buty i wyszedł z ciepłego, suchego szałasu. W niecałą 
minutę znalazł odpowiedni kawałek zielonego kamienia: poszarpany, z żyłą ołowiu. Czyszcząc go ze śniegu, wszedł 
do ciemnej, strzelistej świątyni lasu. Burza minęła i nocne zwierzęta buszowały w poszukiwaniu jedzenia, a on 
był Patrzącym na Umarłych.

***
Nasłuchiwacza przebudził syk płóz. Serce trzepotało w jego piersiach niczym śnieżna gęś. Starcze usta były 
suche jak wyprawiona skóra, a oczy, niegdyś ciemnobrązowe, teraz niebieskie od śnieżnej ślepoty, przez długi czas 
nie chciały mu ukazać otaczającego świata. Nad saniami wisiało ciemne, rozgwieżdżone niebo: zaczęła się długa 
noc zimy.
Znów śnił stary sen, ten, w którym Harannaqua prowadzi go w ciemne miejsce, gdzie czekają królowie 
Sullów. Byli tam Lyan Summerled, Thay Blackdragon i Lann Swordbreaker, a także królowa Sullów, Isane Rune. 
Nasłuchiwacz wiedział, że nie są to jego królowie, a jednak go nawiedzali. Nie byli martwi, nie do końca, gdyż 
ciało miejscami nadal przywierało do kości i poruszali się jak ludzie, nie duchy. Uśmiech Isane był piękny, dopóki 
królowa nie rozchyliła ust, ukazując jamę pełną skrwawionych zębów. Lyan Summerled, niegdyś najsławniejszy ze 
wszystkich królów, położył mu na ramieniu skórzastą rękę i wydyszał do ucha jedno słowo:
Niebawem. 
Sadaluk zadrżał.
- Nolo - powiedział, odwracając się do człowieka, który kierował saniami. - Musimy zawrócić. To nie jest 
dobra noc na błaganie o błogosławieństwo bogów, którzy mieszkają pod morzem lodu.
Nolo nie okazał zaskoczenia, jego brązowa twarz ani trochę się nie zmieniła; może też wyczuwał złe siły. 
Wołając na psy, szarpnął hamulce i zaczął wprowadzać sanie w szeroki zakręt na szarym przybrzeżnym lodzie. 
Sadaluk, opatulony w niedźwiedzie skóry, w wiewiórczej czapce na głowie, siedział z przodu i przyglądał się, jak 
psy zwalniają i zmieniają kierunek. Były spasione - Nolo je przekarmiał - jednak tym razem powstrzymał się od 
krytyki. Spasione psy świadczyły o dobrym sercu właściciela, a po mroku nieproszonego snu Nasłuchiwacz rad był 
z towarzystwa człowieka, który kochał swoje psy jak własnych krewnych.
Sanie sklecone z rogu i drewna wyrzuconego przez morze, powiązane foczymi ścięgnami, wyszły z zakrętu i 
zatrzymały się z poślizgiem. Psy, zaprzężone jeden za drugim, złamały szyk, skłębiły się i zaczęły tarmosić szory. 
Zęby miały spiłowane, mogły więc tylko ssać i żuć rzemienie.
Nolo ściągnął grube rękawice i podszedł do Nasłuchiwacza. Brakowało mu tchu, jego pierś szybko 
wznosiła się i opadała.
- Jesteś niezdrów, Sadaluku? Milczałeś przez długi czas.
Nasłuchiwacz potrząsnął głową.
- Śniłem.
Zapadła cisza. Nolo miał skruszoną minę, jakby to jego sanie były winne za sen. Nasłuchiwacz nie widział 
powodu, by temu zaprzeczać: nie zasnąłby, gdyby sanie nie sunęły tak gładko i cicho. Powiedział:
- Kiedyś, wiele żywotów temu, kiedy zima trwała kilka sezonów i Bogowie Świateł płonęli czerwienią, nasz 
lud zjadał skóry z grzbietów i z namiotów, żeby przetrwać. Wszystkie psy zostały zabite. Matki uśmiercały 
własne dzieci, żeby zaoszczędzić im cierpień, gdyż głód trawił je od środka. Starcy, tacy jak ja, wychodzili 
na morze lodu i już nie wracali. Młode pary, świeżo poślubione, zamykały się w lodowych domkach i marły 
z głodu w swoich objęciach.
Nim wróciły ciepłe wiatry i pękło morze lodu, przy życiu zostało tylko dwanaście osób. Jeden mężczyzna, 
Harannaqua, który stracił żonę i trójkę dzieci, rozzłościł się na bogów za to, że nie zesłali żadnego ostrzeżenia. 
„Gdybyśmy wiedzieli, zgromadzilibyśmy większe zapasy - zawołał. - Mniej byśmy jedli pod koniec lata”.
Bogowie wysłuchali go i choc nie znoszą, gdy ludzie wytykają im błędy, przyznali mu rację. „Od dziś twój 
lud będzie uprzedzany, Harannaquo Czterech Strat - odrzekli. - Odrzemy cię z ciała i zabierzemy z sobą twoją 
duszę, a ilekroć będą się zbliżać ciężkie czasy, poślemy cię do Lodowych Łowców, byś ostrzegł ich w snach”. I 
tak oto bogowie zabrali go i przyuczyli do tego zadania.
Nasłuchiwacz spojrzał uważnie na swojego młodego przyjaciela. Chmura zamarzniętego oddechu chwiała 
się między nimi jak trzecia osoba.
- Tak, Nolo z Milczących Sań, dzisiaj śniłem o Harannaqua, o nim i o czterech królach.
Nolo powoli pokiwał głową. Po długim namyśle zapytał:
- Co mamy zrobić, Sadaluku?
Nasłuchiwacz niecierpliwie machnął ręką.
- Uważać na siebie. Być czujnym. Mniej karmić psy. - Nolo zarumienił się, ale jego zakłopotanie nie 
sprawiło Sadalukowi żadnej satysfakcji. Bał się i jego głos zdradzał strach, gdy polecił: - Ruszaj.
Nolo nie szczędził bicza i przekleństw, ustawiając psy w rzędzie. Musiał założyć uprząż i ciągnąć jak jeden 
z nich, żeby przypomnieć zwierzętom, co mają robić. Sadaluk szczelniej otulił się niedźwiedzią skórą, gdy sanie 
szarpnęły i ruszyły.
Czterej królowie Sullów. Nie jego, przypomniał sobie, jakby to mogło coś zmienić. Łączyła ich krew, ale 
krew stara, bardzo stara. Mogła rozcieńczyć się w wodę w ciągu trzynastu tysięcy lat. Prawda, Lodowi Łowcy i 
Sullowie wywodzili się z tego samego miejsca za Morzem Nocy, ale opuścili je dawno, w zamierzchłej przeszłości. 
Wielkie lodowce cofnęły się na północ, słońce spaliło pustynie na popiół, a żelazne góry wzrosły z nasion skały i 
kamienia... Wydarzyło się wiele więcej, od kiedy Sullowie i Lodowi Łowcy zwali się krewnymi. Dlaczego zatem 
ich przeznaczenie nadal się splatało?
Nasłuchiwacz chmurnie wpatrywał się w gwiazdy, śnieg, rozmigotany błękitny pejzaż lodowego morza. 
Gdzie byli Dalecy Jeźdźcy? Kruk ruszył w drogę dwa księżyce temu; powinni już tu być.
Ważyło się ich przeznaczenie, nie jego.
- Śmignij biczem psy, Nolo! Śmiało! - Nasłuchiwacz patrzył, jak Nolo smaga biczem zwierzęta, i próbował 
na chwilę zapomnieć o śnie. Eloko obiecała, że po powrocie pokaże mu trzecią sekretną korzyść płynącą z 
wielorybiego tranu i już ustawiła kamienny garnek nad lampą do podgrzania, gdy razem z Nolo pakowali sanie. 
Dwie pierwsze korzyści ogromnie mu się spodobały i nic nie mogło być przyjemniejsze od myśli o poznaniu 
trzeciej. Ale gdy spróbował wyobrazić sobie szeroką i gładką twarz Eloko, zobaczył oblicze kogoś innego.
Thay Blackdragon, Król Nocy, spoglądał na niego oczami Sullów: granatowymi jak niebo o północy, 
pociętymi żyłkami lodu. Pasy ciała zwisały z jego policzków, ledwie przysłaniając białe skraje kości. Jechał na 
rumaku z cieni i czarnego oleju, który falował pod dotknięciem ręki. Ściągnął wodze i zwierzę otworzyło pysk, 
odsłaniając najeżone kolcami stalowe kiełzno. Król Nocy uśmiechnął się upiornie, jak wcześniej Isane Rune.
Niebawem - wysyczał. - Nasze tysiąc lat prawie przeminęło. 
Po raz pierwszy w swoim stuletnim życiu Nasłuchiwacz nie wiedział, czy śpi, czy śni na jawie.

Rozdział 47
ODZIENIE Z GRZBIETU MARTWEGO

Przed świtem byli już w drodze, przemierzając góry i doliny śniegu, który oblepiał pnie sosen jak sople 
wosku świecę. Dzień wstawał powoli, rozświetlając na przelotne chwile oszronione igliwie oraz białka i zęby Ash. 
Wiatr, łagodny i zimny, dął z południa. Gdzieś za horyzontem samiec pardwy wrzeszczał na rywala, który za 
bardzo zbliżył się do jego terytorium.
Raif niósł na plecach dwa zabite lisy, które szybko zamarzały w zimnym, suchym powietrzu. Wypatroszył je, 
ale nie odarł ze skóry. Chciał przytroczyć je do tylnego łęku siodła, lecz stary wałach chrapał nerwowo, 
zaniepokojony zapachem dzikich zwierząt.
Ash prowadziła konia za uzdę. Nierówna pokrywa śniegu utrudniała jazdę, dlatego wolała wędrować na 
własnych nogach. Raifa martwiły cienie pod jej oczami i żółtawy odcień skóry. Powoli zbliżali się do południowo-
zachodniego skraju tajgi, gdzie osiadły śnieg umożliwi jazdę wierzchem.
Przypuszczał, że mogą już być na terenach Scarpe’ow, choć nic nie potwierdzało domysłu: wszystkie 
znaki kryły się pod grubą pokrywą śniegu. Bannenowie i Scarpe’owie sąsiadowali z sobą, lecz nie darzyli się 
miłością. Choć Scarpe’owie byli zaprzysiężeni Blackhailom, przysięga nie powstrzymywała ich od patrzenia 
łakomym wzrokiem na południowe kresy ziem sprzymierzeńców. Naczelnikowała im Yelma Scarpe, która w ciągu 
dziesięciu lat rządów zagarnęła ziemię Bannenów i Dreggów, a także przejęła kontrolę nad pagórkami, które przez 
osiem dekad pozostawały w rękach Orrlów i stanowiły doskonałe tereny łowieckie. Symbolem Scarpe’ów była 
czarna łasica z myszą w pysku. Ich zawołanie brzmiało: „Nasze słowa tną równie ostro jak nasze miecze”. Yelma 
Scarpe nie toczyła bitew z Bannenami, Dreggami i Orrlami. Nie. Po prostu podstępnie wydzierała im ziemię 
kawałek po kawałku.
A teraz człowiek z jej klanu został naczelnikiem Blackhailów.
Raif niemal się uśmiechnął. Skóra na dłoniach pękła, gdy zacisnął je w pięści.
- Spójrz! - zawołała Ash, wskazując na północno-zachodnie niebo nad czubami drzew. - Dym.
Popatrzył w tamtą stronę. Dym, oleisty i gęsty od sadzy, buchał w wielkich kłębach w odległości kilku mil. 
Dom Scarpe’ow. To nie mogło być nic innego. Okrąglak stał blisko granicy z Bannenami, na urwisku otoczonym 
pasem trujących sosen.
Zimna fala niepokoju omyła jego policzki. Kto napadł na Scarpe’ow? Bluddowie dotarli na zachód nie 
dalej jak do terenów Ganmiddichów i byli teraz w odwrocie. Hailowie nie zaatakowaliby jednego z 
zaprzysiężonych klanów, zwłaszcza tego, z którego pochodził Hail Wilk. Czyżby zatem zrobili to Bannenowie lub 
Gnashowie? Albo wypędzeni z własnego okrąglaka Ganmiddichowie? A może będący w podobnej sytuacji 
Dhoone’owie?
Niezależnie od tego, kto był agresorem, atak oznaczał eskalację klanowych wojen. A atak na klan 
sprzymierzony z Blackhailami oznaczał, że muszą zareagować.
- Raif! Stój! Dlaczego jedziesz na północ?
Musiał się obejrzeć, żeby zobaczyć Ash. Szła wiele kroków za nim, w kierunku wytyczonym z samego 
rana. Popatrzył na ślady swoich stóp na śniegu - odbijały na północ od szlaku. Wziął się w garść. „Co ja robię? 
Podpalenie domu Scarpe’ow nie powinno mnie obchodzić”. Zły na siebie, zawrócił na szlak.
Narzucił szybkie tempo. W południe wyszli z tajgi i wędrowali wzdłuż zamarzniętych pól leżących na 
północ od rzeki. Od południa skaliste garby i urwiska, stanowiące zachodni kraniec Gorzkich Wzgórz, rzucały na 
wodę ciemne, ruchliwe cienie. Gdzieś pod nimi leżały Żelazne Jaskinie, wygrzebane przez Mordraga Blackhaila, 
Naczelnika Kreta, i zagarnięte przez Krzywoprzysięzców sto lat później, kiedy pokłady żelaza były już na 
wyczerpaniu. Tem mówił, że ściany Żelaznych Jaskiń są czarne i skrzące, i że nikt nie wnosi tam noża z obawy, 
że ucieknie mu z ręki. Krzywoprzysięzcy ogłosili jaskinie miejscem świętym. Wierzyli, że Jedyny Prawdziwy Bóg 
spędził tam jedną noc po Przebudowie Świata. Wypędzenie ich zajęło Aranowi Blackhailowi, wnukowi Mordraga, 
ponad dwadzieścia lat.
Na wprost, na zachodzie, błękitnawe szczyty Nadmorskich Pasm wyglądały jak okręty zbudowane z lodu. 
Tego dnia Raif często na nie spoglądał. Łatwiej było spoglądać w przód niż za siebie.
Od czasu do czasu mijali resztki ścian, spękane łuki, bloki ociosanego kamienia. Ruiny. Stały na ziemiach 
klanów dłużej od najstarszego okrąglaka. Podobne szczątki widział na ziemi swojego klanu, z tego samego 
mlecznego kamienia, który zawsze, nawet w najcieplejszy dzień, wydawał się bardzo zimny w dotyku. Tem mówił, 
że w wielkich białych lasach Dhoone’ow i Bluddów śnieg skrywa całe miasta. Powiadano, że od jednego z takich 
miejsc pochodzi nazwa klanu Castlemilk, czyli Mleczny Zamek.
Raif po drodze zbierał wszystko, co nadawało się do jedzenia. Przeszukiwał trawiaste kotliny i zarośla, 
zbierając jagody mącznicy, owoce dzikiej róży, liście mięty i małe huby rosnące na próchniejących pniach. 
Wprawdzie upolował lisy, ale zwierzęta miały obłożone języki i nie podobała mu się myśl o zjadaniu ich mięsa. 
Raz czy dwa widział lśniące białe pardwy kryjące się w śniegu, lecz nie próbował na nie zapolować. Ash wiedziała, 
że mógłby zabić je kamieniem, co wcale nie znaczyło, że chciał, aby to widziała.
Zarządził odpoczynek, gdy dotarli do kępy starych wierzb. Postanowił wyciąć sobie kij. Miał tylko nóż 
znaleziony w zagrodzie Ganmiddichów i sporo się natrudził, zmagając się z twardym drewnem. Odpiłowanie 
jednej gałęzi i obcięcie bocznych gałązek kosztowało go wiele minut wytężonej pracy. Ash, która od chwili 
opuszczenia tajgi jechała wierzchem, nie zsiadła. Skuliła się w siodle, wspierając brodę na piersiach. Kiedy 
zauważyła, że na nią patrzy, wyprostowała plecy i spróbowała się uśmiechnąć. Nie odpowiedział jej uśmiechem. 
Wspominał, co powiedział Heritas Cant, że narastająca w niej moc będzie naciskać na wewnętrzne narządy, aż 
zaczną pękać.
Być może odczytała te myśli z jego twarzy, gdyż powiedziała:
- Nic mi nie jest. Jestem trochę zmęczona, to wszystko.
- A głosy?
- Walczę z nimi. - Skierowała na niego czyste szare oczy i nagle pożałował, że te głosy nie należą do 
prawdziwych ludzi, z którymi mógłby walczyć i zabijać. Niestety, były cienistą nicością, której nie mógł 
nawet zobaczyć.
- Musisz jeść - powiedział po chwili. - Masz. Weź to.
Podał jej gałązkę z zamarzniętymi jagodami mącznicy i parę owoców dzikiej róży. Wszyscy wyjeżdżający 
na złe ziemie w sezonie łowieckim zabierali do sakiewki suszoną dziką różę. Twarde różowe owoce 
powstrzymywały chorobę, nawet gdy nie było żadnej zieleniny do jedzenia.
Ash skrzywiła się, gryząc owoc.
- Przywykniesz do nich szybciej niż do lisiego mięsa - zapewnił. Uśmiech, jakim go obdarzyła, rozgrzał 
i zarazem zmroził jego serce. - Idziemy. Mamy jeszcze godzinę światła.
Noc spędzili pod osłoną wzgórza, w jamie wygrzebanej w zaspie. Kiedy Ash zasnęła, Raif poszedł na 
polowanie. Zabił wypłoszonego z nory lodowego zająca i tłustą białą pardwę, która zerwała się do lotu, kiedy 
potknął się o jej gniazdo. Zadowolony z łupu, zawrócił do jamy, marząc o gorącym posiłku. Zupa z 
ciemnoczerwonego lisiego mięsa na wodzie ze śniegu nie była zbyt udana.
Wyczuł coś złego, gdy wspiął się na wzgórze. Noc pociemniała, zgęstniała, jakby skurczyła się do 
połowy. Jama wyglądała tak, jak ją zostawił, a przed wejściem płonęło ognisko, lecz coś się zmieniło. Powietrze 
stało się chłodniejsze. Z pobliskiej kępy osik dobiegał szelest i grzechot, gdy wiatr targał gałęziami. Nagle worek 
ze zwierzyną zaciążył mu na plecach. Rzucił go w śnieg.
„Ash”.
Zaciskając w dłoni kruczy talizman, popędził do jamy. Na śniegu przed wejściem widniały tylko ślady jego 
stóp, lecz choć do schronienia nie wszedł ani człowiek, ani zwierzę, wiedział, że Ash odeszła. Jej ciało leżało na 
macie z wierzbowych witek, które rozłożył dla ochrony przed zimnem. Mięśnie jej ramion i rąk dygotały tak 
gwałtownie, że tułów podskakiwał na macie. Usta miała otwarte, a w nich poruszało się coś ciemnego, podobnego 
do smoły.
„O, bogowie...”
Raif ścisnął talizman. Opadła go instynktowna chęć ucieczki. Czuł moc, tak jak pies wyczuwa chorobę. 
Heritas Cant miał rację: coś takiego nie powinno istnieć.
Zabij dla mnie całą armię, Raifie Sevrance. 
Potrząsnął głową, zatrwożony szybkością, z jaką naszła go myśl o zabijaniu.
To byłby akt miłosierdzia - podszepnął cichy głos. - I zyskałbyś wdzięczność świata. 
- Nie - powiedział głośno. Nie miał brata, nie miał klanu, pamięć o nim wycięto z kamienia. Ale miał Ash i 
przysiągł ją chronić. I kim był, by oceniać wartość życia innej osoby?
Myśląc o Angusie, wyobrażając sobie, co by zrobił, gdyby był tutaj, w dolinie rzeki na zachód od ziem 
Scarpe’ow, ściągnął rękawice i ukląkł przy Ash. Ilekroć zaczynała czerpać czary, Angus wkładał w jej usta kłębek 
wełny, więc on też musiał to zrobić. Szybko odciął kawałek materiału z płaszcza Ash i uformował go w kulkę. 
Starał się być delikatny, gdy wpychał kulkę w jej usta, lecz ręce mu drżały, a pragnienie pozbycia się tego, co 
widział na jej języku, kazało mu wepchnąć knebel głęboko w gardło. Ash poderwała się, nękana skurczami 
żołądka. Położył rękę na jej żebrach i nacisnął mocno, żeby powstrzymać odruch wymiotny. Choć panował 
chłód, krople potu spływały po jego twarzy.
Nogi Ash zadrżały. Ścięgna napięły się na szyi, gdy walczyła z kneblem. Trzymał ją, aż wreszcie przestała 
się prężyć. Jej mięśnie zwiotczały. Jeszcze jej nie puszczał, oddychając urywanie, z sercem walącym o żebra. 
Wreszcie odsunął się od maty, żeby podrzeć lisie skóry na pasy i związać jej ręce i nogi. W ustach czuł smak 
czegoś, co mogło być strachem. Wciąż miał przed oczami oleistą czerń tego, co niczym płynny metal 
przesuwało się po jej języku.
Delikatność popadła w zapomnienie, gdy ją krępował.
Później, kiedy siedział przy wejściu do jamy i grzebał w ognisku końcem wierzbowej laski, zastanawiał się, 
co by się stało, gdyby wrócił z polowania dużo później. Ash leżała spokojnie, jej ręce spoczywały nieruchomo 
pod kocem. Sięgacz, tak nazwał ją Cant. Raif nie wiedział, co to oznacza. Słyszał, co mówił Cant, lecz jego słowa 
niczego nie wyjaśniały.
Odłożył kij i wyciągnął ręce, chcąc ogrzać je nad płomieniami. Próbował myśleć o czymś innym, o 
lodowym zającu i pardwie, które leżały porzucone w śniegu, o kurczącym się zapasie drewna, o ubraniach 
wymagających przewietrzenia, lecz nie mógł się zmobilizować do zabrania za którąś z tych rzeczy. Lepiej, żeby 
siedział tutaj i miał oko na Ash.
Czas mijał, ognisko przygasało, małe czerwone płomyki pełgały po węglach. Raif doszedł do wniosku, 
że nie zaśnie. Ból w żebrach dokuczał mu znacznie mocniej niż dotychczas, ręce bolały i spływały śluzem. Mimo 
to oczy mu się zamknęły, myśli przestały się rodzić i zapadł w głęboki sen bez marzeń.
Przebudził się w ciemności parę godzin później, cały obolały, ale dziwnie wypoczęty. Zanim wyszedł na 
zewnątrz, żeby się załatwić i dołożyć do ognia, przeciął skórzane pasy, które mocowały ręce Ash do boków. 
Knebel był mokry od śliny i musiał siłą rozchylić jej szczęki, żeby go wyciągnąć.
Otworzyła oczy, gdy odsuwał rękę od jej twarzy.
Szybko schował knebel za plecy.
Potarła rękę, na której widniały głębokie ślady po więzach.
- Jak długo?
- Przez noc. Tylko przez jedną noc.
Spuściła oczy. Usta jej zadrżały, ale po chwili się opanowała.
Pomógł jej usiąść. Już liczył dni. Jeszcze dwa i dotrą na Równinę Burz. Za tydzień staną u stóp Góry 
Potopu.
- Jak się czujesz?
- Jestem zmęczona. Ręce mnie bolą. - Skrzywiła się. - I mam brzydki smak w ustach.
- Przyniosę ci trochę wody.
- Raif.
Odwrócił się w jej stronę.
- Myślisz, że się uda? Miałam szczęście, że... się zbudziłam. - Ostrożnie pokręciła głową, jej oczy 
pociemniały od wspomnień. - Tak trudno z nimi walczyć. Są teraz silniejsi. Ten dzień na przełęczy ich odmienił. 
Byli blisko przedarcia się i czuli to.
Nie wiedział, co powiedzieć. Ash musi wierzyć, że cała i zdrowa dotrze do Jaskini Czarnego Lodu. Ale Tem 
nie nauczył go kłamać. W końcu rzekł:
- Zabiję konia na mięso, wezmę cię na plecy i tak ruszymy, i prędzej stopy pożółkną mi od mrozu, niż 
poddam się czy zawrócę.
Skłonił głowę i wyszedł na mróz tak siarczysty, że każdy oddech palił go w gardle niczym kwas.
Wyruszyli z jamy, zanim się rozwidniło. Księżyc już dawno zaszedł, lecz śnieg jarzył się niebieskawo, jak 
gdyby oświetlało go jakieś dalekie źródło światła. Raif kazał Ash jechać kłusem na wałachu, a sam biegł, żeby 
dotrzymać im kroku. Często zostawał z tyłu, gdyż potłuczone żebra pozbawiały go tchu. Gdy słońce wzeszło na 
czyste błękitne niebo, granitowe szczyty Nadbrzeżnych Pasm wydały się bliskie na wyciągnięcie ręki. Zimowe 
słońce tylko go denerwowało, zwłaszcza kiedy widział, jak Ash rozluźnia kołnierz płaszcza, jakby było jej ciepło i 
potrzebowała powietrza. Wcale nie było ciepło. Było zimno, dość zimno, by łzy zamarzały na policzkach. W 
klanie Blackhail nie brakowało ludzi, którzy mogliby dużo powiedzieć o niebezpieczeństwach wiążących się ze 
złudnym przekonaniem, że słońce oznacza ciepło. Pod błękitnym niebem odmrożono tyle samo uszu co w 
najgłębsze, najciemniejsze noce.
Raif ani na chwilę nie mógł zapomnieć o własnym ciele. Ręce bolały go nieustannie, ale przynajmniej nie 
były zdrętwiałe. „Kłopoty zaczynają się wtedy, gdy ich nie czujesz - mawiał Tem - nie wtedy, gdy bolą”.
Ukształtowanie terenu zmieniało się stopniowo w ciągu dnia. Wielka, ciemna przestrzeń tajgi rozciągała się 
po same Nadbrzeżne Pasma, ale w miarę zbliżania się do wododziału nabierała innego charakteru. Drzewa były 
mniejsze, skarłowaciałe z powodu późnowiosennych przymrozków, odwilży w środku zimy i trawiącej je śnieżnej 
pleśni. Świerki ustępowały poskręcanym sosnom i limbom. Podłoże zrobiło się twardsze, na dnie doliny zalegały 
ogromne głazy spękane od mrozu. W szczelinach rosły poszarpane brody trawy i żółtego mchu. Rosochate wierzby 
tuliły się do ziemi bardziej na podobieństwo krzewów, nie drzew. Twardy i suchy śnieg chrzęścił pod nogami jak 
piasek.
Okolica przypominała Raifowi złe ziemie. Czuł tutaj tę samą zimną suchość.
Nim słońce osiągnęło zenit, nie był już pewien, przez czyje ziemie wędrują. Być może należały do Orrlów, 
klanu mieszkającego najdalej na zachodzie. Z drugiej strony wiedział, że gdzieś tutaj płynie strumień zwany 
Czerwoną Strugą. Do ziem leżących za strumieniem rościli sobie prawo Blackhailowie.
Na południu płynęła Wilcza Rzeka i czasami widział jej czarne oleiste wody. Większość dopływów wyschła 
albo zamarzła. Dolina Wilczej Rzeki przecinała Nadbrzeżne Pasma i Raif wiedział, że stanowi ona najkrótszą i 
bezpieczną drogę na Równinę Burz.
W południe zrobili krótki popas i zjedli resztki pieczonego ptaka. Raif uważnie obserwował Ash. Skórę 
miała żółtą i coś złego stało się z jej twarzą. Zmiana była subtelna, jednakże dostrzegł ją i poznał od razu. Maleńkie 
zmarszczki w kącikach oczu i ust zniknęły. Podskórne płyny wygładziły skórę i sprawiły, że spuchły policzki. 
Widział wcześniej podobne objawy u Braidy Tanny, starszej siostry Lansy i Hailly, której ciało złożone zostało w 
wydrążonym pniu lipowym w miesiącu przysięgi Dreya. Trucizna, powiedział Inigar Stoop. Organizm dziewczyny 
uległ zatruciu.
Po południu Raif kazał Ash jechać przez długi czas galopem. Sam biegł za nią, waląc stopami po 
zamarzniętej ziemi, z uszami płonącymi w zimnym powietrzu. O zachodzie słońca Ash zatrzymała konia. Był 
spory kawałek za nią, łapiąc oddech pod masywną wychodnią wapienia, kiedy usłyszał wołanie. Nim dotarł do 
konia, zsunęła się na ziemię i ruszyła w kierunku kamieni leżących na wzgórzu na północ od ścieżki.
Nieznaczny ruch jej ciała zmroził mu krew w żyłach. Stanęła z rękami przyciśniętymi do boków i z 
zaciśniętymi ustami. Raif sekundę później dotarł do głazów. Szare, z leciutkim odcieniem błękitu, pokryte szronem 
i ziarnistym śniegiem... wcale nie były głazami. Na wzgórzu leżało sześciu Orrlów, sądząc z pasków białego łyka 
wplecionych w warkocze i jasnego, połyskliwego płótna płaszczów. Na podstawie głębokości i wyglądu śniegu 
osądził, że zwłoki leżą tu niecałe dwa tygodnie, jednakże zimne, suche powietrze już zaczęło je mumifikować.
Złapał Ash za rękę. Jego wzrok powędrował ku cieniom pod skorupą szronu: błękitne, idealnie 
zakonserwowane oko, usta otwarte dość szeroko, by widać było różową kluskę zamarzniętego języka, pięść 
zaciśnięta wokół słupa powietrza.
- Co zrobimy? - zapytała szeptem Ash.
Raif w tej samej chwili zwrócił uwagę na krążek bitego srebra leżący niedaleko ciał.
- Nic.
- Nie trzeba ich pobłogosławić, pochować?
Widział, że jest zdenerwowana, ale pokręcił głową.
- Zabił ich mój klan. Nie będę zajmować się ciałami, które zostały porzucone.
- Skąd wiesz, że zrobili to Blackhailowie?
- Ten kawałek srebra należy do Blackhailów, nikogo innego. Oni zabili tych ludzi, a kiedy było po 
wszystkim, jeden z nich otworzył swój rożek i wyrysował krąg na śniegu.
- Aby oddać hołd poległym?
- Nie. Nie oddaje się hołdu temu, kogo właśnie się zabiło. Krąg ma przyciągnąć oczy Kamiennych 
Bogów, aby wiedzieli, że są tutaj dusze do zabrania.
Ash wyrwała się i odsunęła.
- Dlaczego zabili tych ludzi tutaj, gdzie nikt nie mieszka?
- Ponieważ jesteśmy na ziemi Blackhailów, a w klanach trwa wojna. Coś musiało rozzłościć lub 
przestraszyć Haila Wilka.
Przeciągnął rękami po twarzy. Orrlowie byli sojusznikami Hailów. Oba klany od dwóch tysięcy lat sąsiadowały 
ze sobą i jak tylko sięgał pamięcią, wszelkie spory rozwiązywano przy Palenisku. Jak widać, to się zmieniło. Do 
czego zmierzał Mace Blackhail? Co takiego się stało, że kazał zabić tych ludzi? Naczelnik Orrlów, Spynie Orrl, 
nie był głupcem. Był najstarszym naczelnikiem w klanach, przeżył cztery żony, dwóch synów i córkę. Dagro 
Blackhail lubił go na tyle, by zaprosić go na oba swoje śluby, a kiedy przed pięciu laty Spyniemu urodziła się 
pierwsza prawnuczka, naczelnik Orrlów przysłał Dagrowi dziesięć sztuk czarnych karków dla uczczenia tego 
radosnego wydarzenia. Raif nie wyobrażał sobie, by Spynie Orrl mógł zaatakować Hailów. Człowiek, który 
podejmował zbyteczne ryzyko, nie dożywał tak sędziwego wieku.
Klan Scarpe. Na wspomnienie dymu wznoszącego się nad ziemiami Scarpe’ow jego twarz ochłodziła się 
tak szybko, jakby przyłożył do niej lód. Jeśli z jakiegoś powodu klan Orrl skrzyżował miecze z klanem Scarpe, 
Mace Blackhail dopilnował, żeby Orrlowie drogo za to zapłacili. Mógł zwać się Hailem Wilkiem, ale był 
Scarpe’em z krwi i kości.
Raif zamknął oczy. Czuł się tak zmęczony, że mógłby położyć się na zamarzniętej ziemi i zasnąć obok 
martwych.
Wiedział, że nie ma pewności, czy podpalenie okrąglaka Scarpe’ow ma związek ze zmumifikowanymi 
ciałami na wzgórzu. Scarpe’owie przyciągali wrogów, tak jak ścierwo muchy. Ale jeśli nawet te dwa wydarzenia 
nie były powiązane, nic nie zmieniało brutalnej prawdy. Klanowe wojny rozprzestrzeniały się jak pożar na stepie. 
Mace Blackhail rozkazał zabijać Orrlów. Okrąglak Scarpe’ow stanął w płomieniach. Ziemie Ganmiddichów 
zagarnięte zostały najpierw przez Bluddów, potem przez Blackhailów. Niedobitki Dhoone’ow nadal były 
rozproszone, jednakże ich zebranie i uderzenie na Bluddów pozostawało wyłącznie kwestią czasu. Kiedy to się 
skończy? Kiedy każdy kamień przewodni rozbity zostanie w proch, a wszyscy w klanach polegną?
Raif popatrzył na północny wschód ku ziemiom Blackhailów. Po paru minutach linie wokół jego ust 
stwardniały i zabrał się za odzieranie martwych z ubrań.

***
Tej nocy nie znalazł zwierzyny. Myśl o Ash nie pozwalała mu oddalać się zbytnio od obozu. Noc była 
ciemna, bezksiężycowa, i niebo zdawało się wisieć na wyciągnięcie ręki. Wiatr spływający z gór mroził ślinę na 
zębach, a oczy napełniał piekącymi łzami. Para oddechu zamarzała na kunim kapturze w ciągu kilku minut.
Wrócił do obozu, orząc śnieg odrętwiałymi stopami. Oddalili się od Orrlów tylko na tyle, by stracić ich z 
oczu. Obozowali w suchym kanale burzowym osłoniętym daszkiem z wierzbowych witek, wysłanym wierzbowymi 
liśćmi i mchem. Raif wytrzepał z lodu ubrania zdarte z Orrlów i rozłożył je na grzbiecie wałacha, żeby rano były 
ciepłe i suche. Ash zaproponowała, że mu pomoże, lecz Raif kazał jej rozpalić ognisko i przygotować suszone 
mięso lisa na kolację. Wraz z ubraniami została zdarta skóra i choć wcale nie przypominała ludzkiej, nie chciał, 
żeby ją widziała.
Ash nie spała, gdy wszedł do szałasu. Siedziała z kolanami podciągniętymi wysoko pod brodę. W powietrzu 
snuło się pełno dymu, który nie nadążał uciekać, a ogień buzował jak szalony. Raif poznał, że Ash dokładała do 
ognia.
Zdjął rękawice i ukląkł obok niej. Drżała gwałtownie, jak wyciągnięta z lodowatej wody.
- Masz - powiedział, otulając ją kocami - musisz się dobrze okryć.
Uśmiechnęła się blado.
- Nie polujesz?
- Nie. - Jego spojrzenie przesunęło się po stercie wierzbowych gałęzi, które zebrał na opał; nie wystarczy 
na resztę nocy. Ash spaliła ponad połowę zapasu. - Czy głosy wróciły?
Pokiwała głową i spuściła ją na piersi.
- Teraz nie opuszczają mnie ani na chwilę. Czasami nie są silne i mogę je odepchnąć. Kiedy indziej 
brzmią tak głośno, jakby ci, którzy mówią, stali obok mnie... i czuję ich zapach... są zimni, oczy mają czarne i 
martwe. „To takie łatwe - mówią. - Takie proste. Wystarczy sięgnąć”.
- Wiesz, kim oni są?
- Ludźmi. Przynajmniej niegdyś byli ludźmi... jakby cienie z zewnątrz znalazły drogę do środka. - Z 
trudem przełknęła ślinę. - Oni nas nienawidzą, Raif. Od bardzo dawna przebywają w zamknięciu i marzą o 
wolności. Właściwie nie robią nic innego, tylko wyobrażają sobie, co to znaczy być wolnym... Tam jest zimno i 
ciemno, nie dociera do nich nawet odrobina światła... A oni są skuci łańcuchami, łańcuchami z krwi. Nazywają 
mnie „panią” i mówią, że mnie kochają, ale to wierutne kłamstwo. Są ich tysiące, tysiące tysięcy, i każdy czeka, 
żebym sięgnęła.
Raif dorzucił witek do ognia. Teraz rozumiał, dlaczego Ash tak bardzo pragnie się ogrzać.
Gdy żółte płomienie ogarnęły nowe drewno i cienie zatańczyły po glinianych ścianach schronu, Ash 
powiedziała:
- Dlaczego ja istnieję, Raif? Skoro to, co mogę zrobić, jest takie straszne, dlaczego w ogóle przyszłam 
na świat?
Jej oczy jaśniały w blasku ognia. Zagryzła spierzchniętą i spękaną dolną wargę. Raif chciał wziąć ją w 
ramiona i trzymać tak długo, aż się rozgrzeje, poczuje bezpieczna i pozbędzie się strachu. Chciał powiedzieć: „To 
nieważne, do czego jesteś zdolna. Jeśli tej nocy zrobisz wyłom w murze i wypuścisz ze Ślepni całą armię, ja 
zostanę u twego boku i będę cię chronić. Teraz jesteś moim klanem”. Zamiast tego powiedział:
- Wszyscy rodzimy się z darem zadawania śmierci i cierpienia. Niektórzy muszą starać się bardziej od 
innych, żeby nikomu nie wyrządzić krzywdy.
Ash oczekiwała innej odpowiedzi, a jednak widział, jak myśli nad jego słowami, odganiając ręką dym od 
twarzy.
- Ty też się starasz, prawda?
- Tak.
Przysunęła się do niego, aż zetknęły się ich ramiona, i patrząc w ogień, powiedziała:
- Dlaczego ze mną zostałeś, Raif? Nie chcesz niczego ode mnie. Nie czeka cię nagroda za 
doprowadzenie do jaskini. Być może oboje umrzemy w zimnie i śniegu, a nim ktoś natknie się na nasze ciała, 
będziemy wyglądać jak ci Orrlowie na wzgórzu: sini, biali i zamarznięci.
Raif siedział bez ruchu, w milczeniu. Co miał rzec? Była dla niego wszystkim, miał tylko ją, lecz nie mógł 
jej tego powiedzieć. Być może zaczęłaby mu współczuć, a on nie potrzebował niczyjego współczucia. Pochylił się 
i pogrzebał kijem w ogniu.
- Chyba będzie lepiej, jeśli pójdziemy spać.
Ash patrzyła na niego długo, bez mrugania, on jednak udawał, że tego nie zauważył. Skulił się pod kocem 
i czekał na sen.
Przed świtem przebudziło go wycie wichury. Ogień zgasł już dawno, temperatura w schronieniu spadła 
poniżej punktu zamarzania wody. Lodowy dym wisiał nad nim w powietrzu niczym kawałek jego duszy. Przez 
pewien czas leżał bez ruchu, słuchając wichru, jak nauczył go Tem. Wysoki świst mówił o powietrzu 
przepychanym przez górskie przełęcze i cienkie jak igła szczeliny w skalnych ścianach. Niski szum, miękki jak głos 
matki usypiającej dziecko, mówił o lodzie. Wiatr niósł kryształy lodu.
Wstał, choć wcale nie miał na to ochoty. Ból przeszył ręce, gdy naprężył zesztywniałe z zimna mięśnie. Nie 
mógł otworzyć lewego oka, a kiedy potarł brodę, martwy naskórek i kryształki lodu posypały się na jego rękę. 
Musiał zagrzać wodę i wytopić ostatnie krople tłuszczu z lisa, jednak myśl o wychodzeniu na zewnątrz i 
zbieraniu opału ciążyła jak niestrawny posiłek. Tarł lewe oko, aż go rozbolało i szkarłatne plamy rozkwitły pod 
powieką, a potem rozwarł je na siłę. Wraz z kawałkiem lodu zerwał część rzęs.
Przeklinał zimno.
Okręcił się kocem jak płaszczem, podszedł do Ash śpiącej pod ścianą schronienia. Oddychała płytko, jej 
piersi ledwie się poruszały. Wypowiedział jej imię, głośno, bojąc się, że się nie przebudzi.
Zamrugała.
Raif ukrył ulgę.
- Jest ranek. Za ćwierć godziny musimy być gotowi do drogi. Okryj się dobrze. Wiatr niesie dzisiaj lód.
Zostawił ja samą, jak zawsze, świadom, że kobiety po przebudzeniu potrzebują trochę czasu dla siebie. 
Rozerwał wierzbową strzechę i wyszedł na lodową burzę. Otoczyła go ruchliwa biel zlodzonego śniegu niesionego 
wiatrem, który można było zobaczyć i dotknąć. Wielkie sople lodu zwisały z pochylonych, poskręcanych sosen. 
Wszystko, co żyło, pokrywała puszysta pleśń szadzi. Twardy i suchy śnieg pękał pod nogami jak tafle szkła.
Z pochyloną głową, z rękami skrzyżowanymi na piersiach, Raif brnął ku płożącej się wierzbie, gdzie 
przywiązał konia.
Wałach był w marnym stanie. Od wczoraj nie dostał jedzenia. Żyły wokół pyska i oczu popękały od mrozu 
i mimo wielu derek i ubrań rozłożonych na grzbiecie wstrząsały nim dreszcze. Gdy tylko usłyszał jego kroki, zarżał 
cicho i postąpił ku niemu na niepewnych nogach. Raif pogładził go po chrapach, dziwnie poruszony tym 
powitaniem.
Trochę później dołączyła do niego Ash, opatulona w każdy skrawek wełny i skóry, jaki mogła znaleźć. 
Mdłe, nie podkreślone cieniami światło uwydatniało żółtą barwę jej skóry. Usta miały taki sam kolor jak reszta 
twarzy. Uśmiechnęła się blado.
- Teraz rozumiem, dlaczego nazywają te ziemie Równiną Burz.
Raif nie miał pojęcia, jak mu się udało odpowiedzieć uśmiechem. Nie miał serca mówić jej, że Równina 
Burz leży dopiero za górami, nad samym morzem.
Ash wskazała stos ubrań upchniętych pod derką wałacha.
- Musisz założyć te rzeczy, te, które zdjąłeś z... - jej głos się wyciszył.
„Martwych” - dokończył w myślach. Ash zadrżała, jakby powiedział to na głos. On też dygotał, ale odwrócił 
się i zaczął odkrywać konia.
Pasowały. Ubrania zabitych leżały na nim jak uszyte na miarę. Biały płaszcz Orrla miał niebieskawy odcień 
śniegu i w tej zawierusze Raif stał się niewidoczny, co sprawiło mu pewną satysfakcję. Orrlowie byli zawołanymi 
myśliwymi i nawet w środku zimy jadali świeże mięso, podczas gdy wszystkie inne klany łamały sobie zęby na 
wędzonej łosinie. Za godło mieli lodowego zająca, a Tem mówił, że nikt nie porusza się tak szybko i bezgłośnie po 
śniegu jak Orrl. Raif dotknął pokrywki na rożku z szacunku dla tych umiejętności. Klan Orrl był twardy, żył na 
trudnej ziemi i przez tysiąc lat pozostawał wierny Blackhailom.
Odpędził tę myśl. To nie jego sprawa, co zrobili Blackhailowie, ani co zrobił jakiś inny klan. Zmuszając się 
do myślenia o teraźniejszości, zmuszając zmysły do walki z burzą, osiodłał wałacha i przygotował go do 
podróży na zachód.
Ubrania zdarte z martwych ciał grzały mu plecy.

Rozdział 48
NOC „U POGANIACZA JACKA” 

- Ta twoja nowa dzierlatka to wiedźma - powiedział Gyve Wheat.
- Nie. To anioł - sprzeciwił się Burdale Ruff. - Zgadywanie, czego człowiek chce, jeszcze zanim on 
sam zda sobie z tego sprawę, jest darem niebios, a nie przekleństwem dwunastu piekieł bez jednej parszywej 
owcy. - Popis elokwencji zepsuło beknięcie, na które Burdale Ruff pozwolił sobie pod koniec wypowiedzi. 
Uśmiechając się głupawo, wielki kudłaty owczarz przeprosił, a potem z satysfakcją drugi raz ulżył przeciążonemu 
żołądkowi.
Guli Moler docenił komplement wyrażony tym zdrowym beknięciem, ale był zbyt mocno zainteresowany 
tematem rozmowy, by ryzykować, że przerwie ją jedno ze słynnych Ruffowych przedstawień dawanych po obfitej i 
suto zakrapianej kolacji. Nim jasnowłosy Cly ve Wheat i mały Silas Craw o szczurzej twarzy zdążyli zadrwić z 
błazeństw Burdale’a, Gull wtrącił z ożywieniem:
- Nie zwałbym Maggy dzierlatką. Dawno już wyrosła z różowych wstążek i przyciasnych trzewiczków. Jest 
wdową, jak wiesz. Wdową.
Clyve Wheat, który nie był tak pijany jak Ruff, choć wcale przez to nie mądrzejszy, trącił Silasa Crawa z 
taką siłą, że mały owczarz niemal spadł z beczułki piwa, na której siedział z powodu braku krzeseł.
- Wdowa, powiada! Wdowa! Ano, ja mogę rzec ci tylko tyle, że musiała wyjść za mąż, zanim 
odstawiono ją od cycka. Powiadam ci, że ta niewiasta nie starsza jest od mojej siostry Bell.
Silas Craw, który wyprostował się z szybkością człowieka przywykłego do popychania, chrząknął na 
zgodę.
- Bell! - zawołał z uczuciem. Wszyscy czekali, ale nie dodał ani słowa.
Guli Moler ściągnął brwi, przenosząc spojrzenie z jednego na drugiego. Mieli nieźle w czubach. Co oni 
mogli wiedzieć o kobietach i ich wieku? Z parsknięciem, jego zdaniem pasującym do właściciela karczmy, 
przecisnął opasłe cielsko między krzesłami Burdale’a Ruff’a i Clyve’a Wheata, żeby pozbierać ze stołu puste kufle, 
dzbany i misy.
Burdale Ruff złapał go za ramię.
- Wpadła ci w oko, prawda, Guli?
Będąc od czternastu lat jedynym właścicielem karczmy „U Poganiacza Jacka”, Guli Moler był 
przyzwyczajony do pijaków i pijackiej gadki. Z doświadczenia wiedział, że najlepszym sposobem postępowania z 
człowiekiem, który za dużo wypił i za dużo gada, jest ściągnięcie ust na znak głębokiej zadumy, a potem głośne 
przyznanie: „A jużci! Pewnikiem masz rację”. Nic nie gasiło zapału lepiej jak przyznanie racji. W tym jednakże 
przypadku nie mógł się do tego zmusić. Nie wtedy, gdy chodziło o Maggy. Po prostu nie wypadało.
Chrząknął.
- Maggy jest przyzwoitą niewiastą, Burdale’u Ruffie. I dobrze się prowadzi. Nie pozwolę jej obrażać, 
więc ukróć swój niewyparzony język. - Starał się mówić cicho, ale, jak to zwykle bywa, wieść o wybuchu 
konfliktu rozeszła się po karczmie niby aromat wieprzowego pasztetu. Nim skończył ostatnie zdanie, w całej 
izbie zaległa pełna wyczekiwania cisza. Nagle zdał sobie sprawę, że jest gorąco. Trzy tuziny klientów 
„Poganiacza”, w większości w ubraniach mokrych i parujących po wejściu z burzy, czekało na reakcję Burdale’a 
Ruffa.
Burdale Ruff nie był najwyższym mężczyzną w Trzech Wioskach - ten honor należał do przygłupiego Broda 
Hauncha, który zarabiał na życie łupaniem kamieni - ale otaczała go sława największego rozrabiaki. Był pijakiem 
najgorszego rodzaju, gdyż nie sposób było przewidzieć jego zachowania. W czasie krótszym niż potrzeba na 
spuszczenie kwarty piwa, potrafił przeskoczyć od żartu do groźby. Guli czuł, jak wielkie niczym kiełbasy palce 
Burdale’a wbijają się w jego ramię. Małe oczka zmniejszyły się do wielkości łebków od szpilek i nagle owczarz 
przestał wyglądać na pijanego. Nie puszczając szynkarza, kopnął stół, żeby zrobić więcej miejsca.
Guli zdążył pomyśleć o nogach stołu; trzeba będzie natrzeć je piaskiem, a potem wypolerować. Wilgotny, 
cuchnący torfem oddech Ruffa owionął mu policzki. Kłykcie trzaskały jeden po drugim, gdy zaciskał w pięść wolną 
rękę. Guli martwił się o połamane stoły i krzesła. O krew na pięknej dębowej podłodze. Pogięte dzbany. Rozlane 
piwo. Klientów, którzy mogą wymknąć się bez uiszczenia należności. Dopiero gdy prawa ręka Burdale’a Ruffa - 
umięśniona jak byczy kark od strzyżenia owiec - cofnęła się kawałek, robiąc zamach do potężnego ciosu, Guli 
Moler pomyślał, że warto by zatroszczyć się o siebie.
Zamknął oczy. Modlił się do duchów dawnych oberżystów, żeby mieli w opiece jego krzesła, jego kufle i 
jego skórę.
Mając zamknięte oczy, nie widział, co się stało. Usłyszał kroki, raptem ich rytm się załamał i rozbrzmiał 
kobiecy krzyk. Krzesło przewróciło się z głośnym hukiem. Nastąpił rumor, gdy metalowe kufle podskoczyły na 
stołach i twarde przedmioty posypały się na podłogę. Gyve Wheat syknął głośno:
- Niech to licho!
Guli zaryzykował uchylenie powiek. U jego boku stała pochylona Maggy Sea, zajęta masowaniem nogi, z 
pustą tacą przyciśniętą do piersi.
- Wybaczcie mi, szlachetni panowie - zagruchała swoim najsłodszym głosem. - Rano skręciłam kostkę na 
Gospodarskiej Dróżce. Nie przypuszczałam, że zawiedzie mnie wieczorem.
Guli prześledził wzrokiem kierunek jej spojrzenia. Zwracała się do Clyve’a Wheata i Silasa Crawa, 
zmoczonych do suchej nitki, ociekających piwem. Mokre włosy oblepiały im czaszki, wąsy zwisały znad ust 
jak kawałki sznurka, pod łokciami na stole tworzyły się kałuże. Guli zamrugał ze zdumienia. Maggy Sea rzuciła 
w nich tacą pełną piwa. Dopiero później przyszło mu na myśl, że to istny cud, że ani jedna kropelka nie spadła na 
Burdale’a Ruffa.
Spojrzał na swego oponenta, gdy z jego ust wyrwało się dziwaczne sapnięcie. Burdale nie patrzył na niego. 
Burdale patrzył na swoich dwóch kompanów. Pięść miał zaciśniętą, ale niezbyt mocno. Na jedną chwilę wszystko 
zamarło w bezruchu. Żaden z trzydziestu sześciu klientów karczmy nie poruszył się ani nie odezwał. Burdale 
Ruff stał, oddychał i deliberował.
Potem wybuchnął śmiechem. Było to jak wybuch wulkanu. Rozdziawił wielkie usta, rozdął nozdrza, 
zadarł głowę, a z jego gardła buchnął dźwięk przypominający dudnienie lawiny schodzącej ze szczytu góry. Co 
ważniejsze dla Gulla, puścił jego ramię i trzasnął pięścią we własny wielki brzuch, kołysząc się z uciechy. W ciągu 
paru sekund wszyscy pokładali się ze śmiechu. Jeden z gości aż miał łzy w oczach, drugi się zakrztusił, inny spadł 
ze stołka i kulał się pod stołem, póki jego połowica nie postawiła mu buta na gardle.
Guli Moler nigdy nie śmiał się z klientów, ponieważ interes mógł na tym ucierpieć. Ściągnął brwi, patrząc 
na kałuże na stole i podłodze, próbując oszacować straty. Ale z jakiegoś powodu rachunki, które zwykle nie 
sprawiały mu kłopotów, teraz plątały się w głowie i jedynym, o czym mógł myśleć, była pięść Burdale’a Ruffa.
Maggy Sea też się nie śmiała. Odłożyła tacę i dyskretnie wycierała rozlane piwo. W ciągu dziesięciu dni 
pracy „U Poganiacza” nie rozlała bodaj kieliszka piwa. Do dziś. Guli przyjrzał się jej uważniej. Czyżby zrobiła to 
umyślnie, żeby odwrócić uwagę Burdale’a Ruffa?
- Hej, Maggy! - zawołał Burdale Ruff. - Pozwól, że ci pomogę. Daj odpocząć tej kostce. Sam dwa dni 
temu byłem na tej dróżce, jest kostropata jak półdupki mojego ojca. Dziw, że nie złamałaś nogi.
Guli Moler w zdumieniu patrzył, jak Burdale Ruff na czworakach zbiera z podłogi cynowe kufle. Jego 
przemowa zakończyła przedstawienie i goście wrócili do swoich stołów z chyżością szczurów umykających z 
tonącego okrętu. Guli, nagle rozumiejąc, że stoi i gapi się na tych dwoje o wiele za długo, otrząsnął się i 
popędził po ręczniki.
Maggy Sea pracowała u niego od dziesięciu dni. Dziesięć dni bez jednej bijatyki, bez żadnych zgrzytów. 
Interesy nigdy nie szły lepiej. Kurki beczek były takie czyste, że można by karmić z nich oseski. Dębowa podłoga 
lśniła jak taca, olej w lampach został przecedzony przez druciane sita tak gęste, że prawie nie dymił. Wszystko było 
dziełem Maggy. Nawet jedzenie się poprawiło, gdyż Maggy codziennie wstawała przed świtem, żeby ugotować 
świeżą zupę na fasoli, grochu oraz boczku i przyrządzić jagnięce udźce z miętą. A jakby tego było mało, sama 
wypiekała chleb! Wyczyściła i wypolerowała szyld „Poganiacza”, odepchała ścieki burzowe, zlokalizowała 
tajemniczy przeciek w dachu i załatała go pakułami z wprawą żeglarza uszczelniającego burtę okrętu, nawet 
zabrała się za destylowanie osadu z beczek i pędzenie ostrej, ale zaskakująco smacznej żytniówki, którą nazwała 
Gorzałką Molera. Ta kobieta była cudowna pod każdym względem.
Dlaczego zatem czuł mrowienie niepokoju, gdy zdjął ciepłe ręczniki z kociołka i odwrócił się w stronę 
izby?
Była taka cicha - właśnie o to chodziło. Słowa skierowane przed chwilą do Clyve’a Wheata i Silasa Crawa 
były w zasadzie jedynymi, jakie wyrzekła przez cały wieczór. Co za pomysł, żeby nazywać ją dzierlatką! Ha, 
przecież była co najmniej w wieku matki Clyve’a Wheata i prawdopodobnie starsza od samego Gulla. Czy aby na 
pewno? Trudno powiedzieć.
Jej pospolita twarz nie budziła westchnień adoratorów, ale umiejętności, z jakimi radziła sobie przy 
palenisku i beczułce piwa stały się czymś w rodzaju miejscowej legendy. Już ściągały klientów z „Jagnięcej 
Nóżki”. I to nie byle jakich klientów. Ludzi z fachem w ręku. Takich, którzy wożą z sobą żony oraz starsze córki i 
zawsze płacą brzęczącą monetą.
Wystarczyło rozejrzeć się po gospodzie, żeby zobaczyć, ile zmieniło się na lepsze. Maggy była 
nieocenionym skarbem. Ledwie parę minut temu zapobiegła awanturze, która groziła uszkodzeniem nie tylko 
stołów i stołków, ale i jego zdrowia. I, patrząc na kałuże, poznał pospolity cienkusz - najtańsze piwo w gospodzie. 
Zapominając o niepokoju, pogratulował sobie szczęścia. Maggy Sea świadomie rozlała tanie piwo!
Gdy podał ciepłe ręczniki Clyve’owi Wheatowi i Silasowi Crawowi, zauważył, że Maggy rozmawia z kimś 
przez próg. Zaskoczył go fakt, że Maggy mówi więcej od przybysza. Ukłucie zazdrości naprężyło mięśnie w jego 
piersiach, gdy patrzył, jak jej usta poruszają się przy uchu mężczyzny.
Czyjaś ręka wcale nie lekko opadła na jego ramię.
- Guli! Zgoda, co? Sam nie wiem, co mnie naszło. Głupiec ze mnie. Nie chciałem ci przyłożyć, wiesz. A 
gdyby nawet, to i tak pewnikiem bym chybił. - Burdale Ruff zasłonił widok na Maggy, uśmiechając się jak 
urocze i wyjątkowo nieusłuchane dziecko. Wcisnął w rękę Gulla parę monet. - Za rozlane piwo, przyjacielu. 
Więcej niż przyjacielu, co?
Guli wziął się w garść. Burdale Ruff był awanturnikiem, ale tam, gdzie pił, tam pili wszyscy owczarze z 
Trzech Wiosek. Krygował się, ale wreszcie przyjął monety: kiedy jeden mężczyzna daje coś drugiemu, obrazą 
byłoby nie przyjąć prezentu. Guli dobrze o tym wiedział. Wiedział też, że Burdale Ruff chciał go uderzyć i że na 
pewno by nie chybił. Jednakże jako właściciel i gospodarz „U Poganiacza” nie mógł sobie pozwolić na 
chowanie urazy. Zdobył się na wysiłek.
- Tak, niedźwiedziu. Przyzwoity z ciebie człek, że pomyślałeś o mojej stracie. Podejdź ze mną do 
szynkwasu, poleję ci gorzałki. - Monet owczarza nie wystarczyłoby na gorzałkę, ale w gospodzie liczył się zysk 
długofalowy.
Dopiero kiedy napełnił alkoholem dwa drewniane kieliszki, przypomniał sobie o Maggy i człowieku, z 
którym rozmawiała. Zerknął ku drzwiom. Mężczyzna siedział w kompanii. Na jego twarz padało więcej światła i 
Guli Moler poznał jednego z nowych klientów, którzy przybyli spod „Jagnięcej Nóżki”. Thurlo Pike. Rzemieślnik. 
Dekarz, jeśli dobrze pamiętał, z wypchanymi kieszeniami i wydatnymi ustami. Guli trącił się kieliszkiem z 
Burdale’em Ruffem. Thurlo Pike rozmawiał z innym przybyszem z „Jagnięcej Nóżki” i zaśmiewał się głośno z 
własnego dowcipu.
- Ten Thurlo Pike nie przyszedł tu bez powodu - powiedział Burdale Ruff, patrząc w tę samą stronę.
Guli wypił gorzałkę i zrobił umiarkowanie zaciekawioną minę.
- To znaczy, niedźwiedziu?
- Dekarz, co? Po tych zawieruchach i odwilżach, jakeśmy tu mieli, nabije sobie kabzę szczerym złotem. 
Prawie u każdego dachy gniją albo brakuje im dachówek. Na przykład mój dach - ciurka jak baba na szmatę. 
Wedle Silasa, Thurlo jest jedynym dekarzem w Trzech Wioskach, który ma drabinę dość wysoką, żeby wleźć 
wyżej niż na wychodek. I jest znany ze swoich narzędzi. Kiedy matka zostawiła mu w spadku cztery sztuki 
złota, pogrzebał kobiecinę w skrzynce po jabłkach, a pieniądze wydał na komplet dłut i młotków. I teraz nie 
musi się na nikogo oglądać. Z wyjątkiem mściwego ducha swojej matki!
Uśmiechając się w uznaniu dla żartu, Guli siedział i czekał, aż Burdale dopije gorzałkę. Gawędzili o tym i 
owym, kiwali głowami i zapewniali się o wiecznej przyjaźni. Wreszcie Guli osądził, że wystarczy tego obopólnego 
pokazu dobrej woli, nalał więc Burdale’owi drugi kieliszek, a sam wrócił do pracy.
Burdale zaskoczył go po raz drugi tego wieczoru, łapiąc go za ramię.
- Jesteś dobrym człowiekiem, Gullu Molerze. I masz przyzwoitą karczmę. Gdybym kiedyś cię uderzył, to 
bodajby drzwi ciemnego domu stanęły otworem, a z nich wypadły upiory i mnie z sobą porwały.
Guli poczuł, jak lód sunie mu po krzyżu. Słowa Burdale’a były stare, od pokoleń wypowiadane przez 
mieszkańców Trzech Wiosek. Nie wiedział, skąd pochodziły ani co znaczyły, ale gdy słyszał, jak ktoś się nimi 
zarzeka, opadał go strach. Słowa miały moc, wszyscy to wiedzieli, i raz wymówione, nie dawały się cofnąć.
Wiele go kosztowało zachowanie uśmiechu, gdy wymykał się spod ręki Burdale’a. Gorzałka paliła go w 
brzuchu jak kwaśny ocet i nawet świadomość, że Burdale Ruff i jego kompania są teraz mocniej związani z 
„Poganiaczem” niż wcześniej, ani trochę nie poprawiała mu nastroju.
Kiedy natknął się na Maggy przy kociołku z zupą, z której zbierała tłuszcz, odezwał się do niej bardziej 
szorstko, niż zamierzał.
- Maggy, biegnij na górę i przynieś mi wełniany płaszcz. W nocy zrobi się zimno.
Maggy Sea spojrzała na niego oczami, które mogły być zielone lub szare. Palcami zawsze czystymi mimo 
ciężkiej pracy starła z czoła delikatną błonkę potu. Guli poczuł, że rumienią mu się policzki. Choć już sam jej gest 
świadczył o cieple przy kuchni, pokiwała głową i powiedziała:
- Tak, przy drzwiach jest bardzo zimno.
„Tam, gdzie siedzi Pike” - pomyślał z drugim rumieńcem zakłopotania. Podniósł oczy, na wpół 
spodziewając się, że Maggy patrzy znacząco na dekarza, ale ona już odwróciła się ku schodom. Trochę mu ulżyło. 
Nie lubił oszukiwać i doskonale wiedział, że nie jest w tym dobry, a jednak jako właściciel oberży często musiał 
uciekać się do drobnych kłamstw. Człowiek nie poradzi sobie z trzydziestoma sześcioma pijanymi klientami, gdy 
mówi samą prawdę. Ale przecież chodziło o coś więcej, jak doskonale wiedział. To jednak nie powstrzymało go 
od popędzenia do Thurla Pike’a w chwili, gdy drobne, schludnie obute stopy Maggy zniknęły z pola widzenia.
- Panowie! Witam was „U Poganiacza Jacka” w tę ponurą i burzową noc. - Na te słowa przybysze z 
„Nóżki” przestali rozmawiać i odwrócili się ku niemu. Guli uśmiechnął się promiennie i kontynuował: - Jestem Guli 
Moler, właściciel i gospodarz tego skromnego przybytku, i jeśli w jakiś sposób mogę powiększyć waszą 
wygodę albo obwód pasa, wystarczy jedno słowo.
Thurlo Pike odchylił się na krześle.
- A jakże! Możesz nam powiedzieć, gdzie jest Poganiacz Jack! - Głośny wybuch śmiechu zjednoczył 
ludzi z „Nóżki”. Thurlo Pike, ubrany w drogie, ale marnie farbowane sukno, z bobrowym kołnierzem wokół 
różowej, pryszczatej szyi, rechotał z własnego dowcipu.
Gull zdążył przywyknąć do żartowania z nazwy karczmy, jednak z jakiegoś powodu trudno mu było 
okazać dobry humor.
- Nigdy nie było Poganiacza Jacka, panowie. To imię moja nieboszczka żona wybrała z uwagi na 
przyjemne brzmienie. - „W czasach, kiedy razem z Peg mieliśmy nadzieję na syna i marzyliśmy o nadaniu mu 
takiego imienia”.
Thurlo Pike wciągnął policzki.
- Pozwól mi coś wyjaśnić. Ty nie jesteś Jack i, bez obrazy, przyjacielu, nie wyglądasz też na poganiacza. A 
zatem szyld nad twoimi drzwiami nie mówi prawdy. - Jeden z jego kamratów parsknął głośno. Thurlo polerował 
paznokcie o bobrowy kołnierz, szykując się do wbicia ostatniego żądła: - Jak zatem możemy być pewni, że 
kiedy poprosimy o najlepsze ciemne piwo, to naprawdę dostaniemy najlepsze ciemne piwo, a nie zlewki z 
poprzedniego wieczoru?
Guli musiał zacisnąć zęby, żeby powstrzymać się od wrzasku: „Precz!” Żarty z nazwy szynku mógł 
wytrzymać. Komentarze na temat tuszy bolały go coraz mniej z każdym mijającym rokiem. Ale kwestionowanie 
jego uczciwości jako właściciela i gospodarza „U Poganiacza Jacka” było jak sztylet wbity w serce. Z natury nie 
był porywczym człowiekiem, ale przez chwilę bawiła go myśl o trzaśnięciu Thurla Pike’a w zęby. Karczma „U 
Poganiacza Jacka” była uczciwą karczmą, gdzie człowiek mógł kupić doskonałe piwo i zjeść świetną kolację, 
tudzież ogrzać się za darmo przy kominie. I jej właściciel nigdy w życiu nie rozcieńczał piwa. A ten tutaj dekarz z 
„Nóżki”, dumny jak traper z norką w sidłach, śmie właśnie to insynuować!
Guli chrząknął.
- Ja nigdy się nie zabiorę za krycie dachów, Thurlo Pike’u, a ty, jeśli nie chcesz dokładać do mojego ognia 
i czyścić moich kurków, to lepiej nie wściubiaj nosa w moje interesy.
Ludzie z „Nóżki” zamruczeli z aprobatą. Ten, który chwilę wcześniej parskał - mały, ale muskularny 
czeladnik garncarza imieniem Slip - powiedział:
- Tak, Thurlo, gospodarz ma rację.
Thurlo milczał. Gull patrzył, jak dopija piwo z powolną bezczelnością, potem wstaje.
- Myślę, że wrócę pod „Nóżkę”. Tam przynajmniej wolno człowiekowi pożartować bez obawy, że 
kogoś obrazi. - Trącił cynowy kufel, potoczył go po stole w jego stronę i wyszedł.
Guli stał w wirze śniegu, który wpadł przez otwarte drzwi. Co się z nim dzisiaj dzieje? W czasie 
krótszym niż potrzeba na wypieczenie bochenka chleba niemal sprowokował dwie burdy. To irytujące. Ogromnie 
irytujące. Guli odruchowo postawił kufel i wytarł rękawem rozbryźnięte kropelki.
- Nie macie czego żałować - powiedział czeladnik garncarza, kiwając głową ku drzwiom. - Nigdzie za 
nim nie przepadają. Dorri May z „Nóżki” nie podziękuje wam za odesłanie go z powrotem. Myślała, że 
pozbyła się go choć na jedną noc.
Guli odkaszlnął.
- Poza tym chyba nie chcecie, żeby się skumał z waszą nową pomocnicą. Oboje mielibyście przez niego 
tylko kłopoty.
- Och.
- Tak. Thurlo przez cały czas wlepiał w nią oczy. I stale się przechwalał. Mówił jej, że naprawia dachy 
wszystkim w okolicy i że zarabia dość pieniędzy, by kupić konia i furę. Wspomniał, że szykuje mu się robota 
blisko starego lasu, wiecie, po drugiej stronie Koziego Strumienia. Powiedział, że jest tam dom, w którym 
mieszkają same baby. W zeszłym tygodniu burza zwaliła komin i Thurlo wykombinował, że słono mu 
zapłacą, może nawet w naturze.
Guli odzyskał zimną krew.
- I Maggy była tym zaciekawiona?
Czeladnik wzruszył ramionami. Drobiny gliny posypały się z rękawa na stół.
- A kto to może wiedzieć? Z babami nigdy nic nie wiadomo. Pewnie zapytała o nazwisko tamtych z 
grzeczności.
Zatem była to tylko karczemna pogwarka - mężczyzna przechwala się, a kobieta słucha - w rodzaju tych, 
jakich on sam wysłuchiwał przez całe życie. Powinien poczuć się lepiej, lecz wspomnienie suchych zębów Maggy 
Sea przy uchu Thurla Pike’a zaniepokoiło go w sposób, którego nie umiał ubrać w słowa. Nagle zapragnął, żeby noc 
się skończyła. Był zmęczony, nogi mu się trzęsły. Wsparł się ręką o stół. Nawet teraz trudno mu było prowadzić 
rozmowę, co wszak było obowiązkiem szanującego się gospodarza. Człowiek, klient, siedział przed nim i mówił 
coś, co wymagało odpowiedzi. Guli postanowił zmienić temat i odwrócić uwagę od Maggy Sea.
- I jak się nazywa ta rodzina z lasu?
Czeladnik przeciągnął po stole szarą od gliny ręką, wycierając pył, który się z niego sypał.
- Thurlo chyba nie wie. Prawdę mówiąc, myślę, że się rozzłościł, gdy Maggy zadała mu pytanie, na które 
nie umiał odpowiedzieć - wiecie, jacy są niektórzy mężczyźni. Szkoda, żeście nie widzieli, jak pierś mu się 
nadęła, gdy próbował zabawić ją czym innym. Według niego kobiety w tej zagrodzie są nader urodziwe i, 
jako że mąż zaciągnął się na sezon na statek wielorybniczy, żona rozpaczliwie potrzebuje chłopa. Zresztą 
najstarsza córka też ma swoje lata.
Guli skrzywił się, dając czeladnikowi do zrozumienia, co o tym myśli. Sięgnął po kufle, szykując się do 
odejścia.
- Ano, dom pełen kobiet czy nie, Thurlo Pike w tę zimę będzie miał huk roboty. Burdale Ruff 
przypuszcza, że burze utrzymają się przez tydzień.
- Thurla to nie zmartwi. Powiedział tym kobietom, że ma istne urwanie głowy i zamówienia na pięć dni w 
przód. To jedna z jego sztuczek... chce, by wyglądało, że jest ogromnie zajęty i rozrywany. Wiecie, jak to jest: 
„Za sztukę srebra więcej przesunę terminy”.
Guli zmarszczył brwi. I taki oto człowiek śmiał kwestionować uczciwość „U Poganiacza Jacka”! 
Odsuwając się od stołu, podniósł głos, żeby usłyszeli go wszyscy goście z „Nóżki”.
- Ano, muszę dołożyć do pieca. Nie mogę ryzykować, że zgaśnie w taką noc. Nie, panowie. Siedźcie. 
Podeślę Maggy z kolejką. - Zerknął na puste kufle, jego doświadczone oczy na podstawie obrączek piany oceniły 
dokładną ilość wypitego piwa. - Na mój koszt.
Szeroki gest zapewnił mu przyjazne pożegnanie. Zjednanie sobie klientów niosło taką ulgę, że Guli nie 
dbał o koszta. Poza tym, tylko jeden pił najlepsze piwo.
- Guli.
Odwrócił się do Maggy. Stała tak blisko, że czuł jej zapach. Pachniała lodem, kamieniami i innymi 
twardymi rzeczami.
- Płaszcz.
- Aha, tak. Dziękuję, Maggy. - Z jakiegoś powodu plątał mu się język. Maggy Sea była taka... poważna. 
To było właściwe słowo. Jej wzrok skupiał się bardziej niż u innych i wcale nie miała skłonności do śmiechu. 
Uśmiechała się, kiedy wymagała tego rozmowa, ale nigdy nie słyszał jej śmiechu.
Spojrzenie rzucane przez jej głęboko osadzone oczy nie oderwało się od niego ani na chwilę, gdy podawała 
mu płaszcz. Materiał był chłodny, jakby go nie niosła, tylko przed chwilą podniosła z podłogi.
- Mam zająć się ogniem? - zapytała.
Guli pozbierał się.
- Nie, Maggy. Zajmij się ludźmi z „Nóżki”. Obiecałem im kolejkę na mój koszt.
Maggy Sea pokiwała głową.
- Guli, w przyszłym tygodniu chciałabym mieć pół dnia wolnego. Muszę iść na targ i kupić porządne 
zimowe buty. Powinnam wrócić przed wieczorem. - Zęby, suche jak paznokcie, błysnęły w blasku ognia. - 
Spodziewam się, że potrącisz mi z wypłaty.
Guli Moler nie miał innego wyjścia, jak wyrazić zgodę.

Rozdział 49
LODOWE WILKI

Mule Ucho padł piątego dnia. Raif wiedział, że bez ostrego noża czy kawałka mocnego sznura trudno 
będzie go dobić.
Lodowaty wiatr dmuchał w jego twarz, gdy gładził szyję zwierzęcia. Wysokogórską dolinę, do której 
dotarli, wypełniał lód. Nie lodowiec, bo pole nie było dość grube ani duże, żeby zasługiwać na taką nazwę, ale 
spękany, grzechoczący lód z pęcherzami powietrza. W dole, pod częściowo zamarzniętą skorupą, płynęła wolno 
wąska Wilcza Rzeka. Kra unosząca się na jej powierzchni była czarna jak noc i wygładzona jak szkło przez prądy 
rzeki i wiatr. Nad głową niebo bielało zapowiedzią śniegu.
Raif napotkał spojrzenie Ash. Tuliła się do brzucha wałacha, dzieląc się ciepłem ze zdychającym koniem. 
Wędrówka przez góry wyczerpała ją i nawet nie mogła długo patrzeć mu w oczy, gdyż głowa opadła jej na piersi. 
Raif zachodził w głowę, jak jej pomóc, jak ogrzać, ochronić, ustrzec przed głosami, które ją prześladowały. Nie 
przychodziło mu na mysi nic innego, poza szybkim dotarciem do Jaskini Czarnego Lodu.
Złapał w zęby czubek rękawicy, ściągnął ją i odpiął skórzany pas. Okręcił nim aksamitny pysk zwierzęcia, 
zawiązał mocny supeł, zacisnął szczęki. Stary koń szarpnął łbem na znak protestu, ale zamarznięty śnieg, na którym 
leżał, pozbawił go woli walki. Raif nabrał garść śniegu i zaczął okładać nim chrapy. Stopniowo, przez wiele minut, 
zatykał nozdrza, gładząc poranionymi rękami śnieg, aż zaczął się topić. Po paru sekundach stwardniał na lód.
Wysiłek wciągania powietrza przez lód okazał się zbyt wielki i wyczerpane zwierzę zdechło w ciągu 
kwadransa. Raif patrzył, jak wielkie ciemne oczy mętnieją i lodowacieją. Wstał, by wyjąć nóż.
Gdy zamknął rękę wokół lipowego trzonka, usłyszał chrzęst śniegu za plecami.
- Nie, Raif. Nie oprawisz go. Nie tym tępym nożem. Nie w ten sposób.
Obejrzał się.
- Odwróć się. Nie upolowałem niczego od trzech dni. Nie mamy nic do jedzenia poza paroma jagodami 
i kawałkiem wędzonego mięsa.
- Proszę. - Światło w jej oczach przygasło i ten widok wyraźnie przypomniał mu o umierającym koniu.
Otworzył rękę i wypuścił nóż. Nie zamierzał oprawiać wałacha - nóż był za tępy - ale chciał spuścić krew 
do bukłaka, póki ciało jeszcze nie ostygło. Końska krew była dobra i tłusta.
- Zostawmy go tutaj. Był dobrym koniem. - Ash nieznacznie poruszyła ręką. - Nie wypada otwierać mu 
brzucha.
„Nie - pomyślał - niech zrobią to wilki”, głośno zaś powiedział:
- Ruszajmy. Niedługo zrobi się ciemno. Chcę rozbić obóz nad rzeką.
Patrzyła na niego przez chwilę, próbując osądzić, czy w jego głosie brzmi gniew. Pokiwała głową.
- Zdejmę z niego derki.
Było za zimno na zastanawianie się, czy Ash uważa go za okrutnika. W takich okolicznościach każdy 
oprawiłby padłe zwierzę. Zjadanie własnego konia było tragedią, ale nie przynosiło ujmy.
Naciągając rękawice na pokryte pęcherzami ręce, patrzył, jak Ash krząta się przy wałachu. Głosy mogły ją 
dopaść w każdej chwili. Tej nocy dwa razy musiał potrząsać nią tak mocno, że grzechotały kości. Ash za każdym 
razem budziła się z coraz większym trudem i Raif stale żył w strachu, że nadejdzie dzień, kiedy niezależnie od 
starań nie zdoła jej zbudzić.
Pochylając się pod naporem wiatru, podszedł, by zdjąć pas z końskiego pyska. Ash siedziała w śniegu. 
Zaczęła odwiązywać koce, ale przerwała pracę. Kiedy się do niej zbliżył, uśmiechnęła się sennie. Delikatnie 
pomógł jej wstać. Kazał jej tupać nogami, a sam zajął się koniem. Rozpoznał u niej pierwsze oznaki zimnej 
choroby, lecz starał się zachować obojętną minę. Ash uśmiechała się z zadowoleniem. Pozostawiona samej sobie, 
skuliłaby się przy końskim padle i zasnęła.
Słuchając, czy tupie w śniegu, jak przykazał, zdjął pas i przypiął do niego rożek.
Ofiara zimnej choroby niekiedy umierała tak szybko, jak po wpadnięciu w przerębel, ale z uśmiechem na 
ustach. „Śpij - mówiła zimna choroba. - Odpocznij trochę, tutaj, na tym miękkim śniegu, a obiecuję ci, że ból 
przestanie cię nękać”. Chory człowiek przysięgał na Kamiennych Bogów, że jest mu ciepło i wierzył w to bez 
zastrzeżeń, rozluźniając kołnierz i ściągając kaptur. Przez cały czas jego serce biło coraz wolniej, jak psujący się 
zegar, a stopy robiły się żółte od mrozu. „Zimna choroba jest jak dziwka z nożem - mawiał z upodobaniem Gat 
Murdock. - Uwodzi cię słodkimi słówkami, a potem znienacka dźga w plecy”.
Raif trzymał się blisko Ash, gdy schodzili z wysokiej hali. Wypytywał o życie w Fortecy Masce, o samo 
miasto, o Penthero Issa. Była zbyt wyczerpana, by rozprawiać dłużej na jakiś temat, on jednak nie ustępował, pytał 
o szczegóły, zmuszał ją do wspominania, do myślenia. Zastanawiał się, czy nie okryć jej końską derką, ale nie był 
pewien, czy zdoła udźwignąć dodatkowy ciężar. Wiele razy zwalniała i prosiła o odpoczynek, on jednak kręcił 
głową i powtarzał: „Jeszcze tylko kawałek”.
Ilekroć napotykali szeroką przestrzeń śniegu, badał jego głębokość wierzbowym kijem. Jeden niefortunny 
upadek, a oboje będą straceni.
Droga na przełęcz do pewnej wysokości była względnie łatwa. Żwirowe brzegi Wilczej Rzeki ułatwiały 
marsz, dopóki z wody nie wzniosła się wysoka na sto stóp stroma ściana granitu. Wspinali się przez pół dnia, żeby 
dotrzeć na szczyt porzeźbionego przez wiatry urwiska i pokonać przełęcz. Po zachodniej stronie podłoże było 
zdradliwe, spękane, a teren urozmaicały zamarznięte wodospady, żwirowe koryta i śnieżne zaspy. Wszystko 
pokrywał szron. Wszystkie krawędzie były wypolerowane przez wiatr.
Raif musiał podjąć decyzję. Ash była teraz słabsza od niego; choroba, która zatruwała krew i okradała jej 
skórę z koloru, czyniła ją wrażliwą na wpływ wysokości i zimna. Ale to wcale nie znaczyło, że on był odporny. 
Raif kilka razy przyłapał się na tym, że jego myśli odpływają na kojącej fali zapomnienia. Jak dotąd udawało mu się 
zawrócić, lecz strach przed letargiem był jak najbardziej uzasadniony. Nie mógł dopuścić, by jego umysł zaczął 
dryfować.
Liczyła się tylko Ash. Jej bezpieczeństwo.
Szli ścieżką wydeptaną latem przez muflony, wijącą się przez nadrzeczne urwisko i Równinę Burz. Przez 
szczeliny w chmurach Raif zobaczył leżącą daleko na południu ciemną, zwartą masę lasu czerwonych drzew. 
Potężne drzewa o czerwonej korze były najwyższymi roślinami w Terytoriach i rosły tylko na wilgotnych, 
mglistych zboczach południowego wybrzeża. Każdego lata ludzie z klanów wyprawiali się na zachód, a potem 
na południe, żeby kupić drewno od Zimnych Siekier, drwali mieszkających w wysokich chatach z bierwion. Klan 
Croser jako jedyny miał łodzie zdolne przeciągnąć surowe pnie w górę rzeki. Wszystkie inne klany płaciły za 
przewóz panu Ule Glaive.
Kiedy zwrócił spojrzenie na północ, zobaczył tylko białe śnieżne chmury. Gdzieś za nimi kryła się Góra 
Potopu i Pusta Rzeka. Nie znał dokładnie ich położenia. Tutaj kończyła się wiedza geograficzna klanu.
- Tęsknię za Angusem - powiedziała Ash. - Szkoda, że nie ma go z nami.
Przeciągnął ręką po twarzy. Jej słowa odebrały mu część siły.
- Dotąd dawaliśmy sobie radę bez niego. Poradzimy sobie przez resztę drogi.
- Nie stało mu się nic złego, prawda?
Zmusił się do przyznania jej racji. Skąd mogła wiedzieć, że wzmianka o Angusie sprawi mu ból - ona, która 
nie miała żadnych krewnych?
Ostatnią godzinę przebyli w krwawym blasku powoli zachodzącego słońca, które różowiło mgłę i 
sprawiało, że zwrócone ku zachodowi zaspy wyglądały jak pole po bitwie. Wilcza Rzeka płynęła bezgłośnie, 
ciemniejąc w gasnącym świetle. Wiatr osłabł, ochłodziło się. Ponad chrzęstem lodu wzbiło się wycie pierwszych 
wilków. Raif zastawiał się, ile czasu minie, nim wataha znajdzie konia.
Nie rozmawiali po wzmiance o Angusie. Byli około dwustu stóp poniżej wysokiej łąki i, mimo spadku 
temperatury, ryzyko zimnej choroby i wysokości znacznie zmalało. Poza tym ostatnie zejście było zdradliwe, pełne 
dziur i mokrego lodu, należało więc uważać, żeby uniknąć upadku. Koncentracja na schodzeniu stanowiła 
dostateczną gimnastykę dla umysłu.
Raif co chwilę spoglądał na Ash. Płaszcz miała ciężki od lodu, futro kaptura sztywne i białe. Chwiała się pod 
siłą uderzeń wiatru i musiał ją przytrzymywać, za każdym razem udając, że dotyka ją przypadkiem albo pociąga 
na właściwą ścieżkę. Pod koniec marszu nogi pod Ash się uginały i zaczęła gubić krok, więc wydawało się 
naturalne, że objął ją ramieniem i dźwigał jej ciężar.
Nim zeszli nad rzekę, lodowy dym ograniczył widoczność na parę stóp. Powietrze było zimniejsze od 
ciemnej, oleistej wody, dlatego rzeka miała parować przez całą noc. Raifowi brakowało sił na szukanie 
odpowiedniego miejsca, więc zadowolił się pierwszym występem, który zapewniał osłonę przed wiatrem. Ash 
zasypiała, gdy rąbał zakonserwowane żywicą resztki zabitej przez mróz wierzby. Jedyną rzeczą, która 
powstrzymywała go od przerwania pracy, było przeświadczenie, że Ash bardziej potrzebuje ciepła z ogniska niż 
słów pociechy.
Minęły całe wieki, zanim rozpalił ogień, ponieważ trzęsły mu się ręce, gdy zgarniał sosnowe igły i dmuchał. 
Kiedy wreszcie strzeliły płomienie i jasne, drobne jęzorki zadrżały na polanach, postawił w najgorętszym miejscu 
garnek ze śniegiem do stopienia, a potem odwrócił się do Ash. Zasnęła, skulona na najgorszej końskiej derce, 
wspierając zakapturzoną głowę na gładkim brzuchu bazaltowego głazu. Zamierzał ją zbudzić; musiała się napić, 
najeść, zdjąć buty, wytrzepać lód z pończoch, kołnierza i kaptura. Ale nie mógł się na to zdobyć. Spała spokojnie i 
po raz pierwszy od wielu dni jej twarz nie zdradzała napięcia. Po cichu zajął się zabezpieczaniem obozowiska na 
noc. Ogień ogrzeje ją wystarczająco.
Po pewnym czasie sam okręcił się drugim kocem i zasnął.
Kiedy zbudził Ash rankiem, nie poznała go. Oczy miała matowe jak szara glina. Skóra wokół jej ust 
łuszczyła się, język i dziąsła miały żółtawy odcień.
Raif poczuł, jak narasta w nim strach.
- Ash!
Zamrugała na dźwięk swojego imienia. Powstrzymał się, żeby nie potrząsnąć nią mocniej. Podniósł Ash za 
ramiona i przemówił stanowczo:
- Musisz się przygotować do drogi. Trzeba ruszyć na północ, do Góry Potopu.
Usta ściągnięte z odwodnienia powtórzyły ostatnie słowo.
Raif wypuścił powietrze. Stała, to musiało wystarczyć. Trzymając Ash jedną ręką, drugą sięgnął po blaszaną 
miskę ze stopionym śniegiem.
- Wypij.
Wzięła od niego miskę i wypiła wszystko. Woda spływała po brodzie, ale ona nie zważała na to i nie 
podniosła ręki, żeby się wytrzeć.
- Stój tu przez chwilę, a ja zroluję koce i zapakuję worek. - Podprowadził ją do bazaltowego głazu, na 
którym wcześniej spała. Czuł ciepło jej ciała przez podwójną warstwę odzieży. - Jeśli chcesz opróżnić pęcherz, 
zrób to tutaj, w cieple... - Żar innego rodzaju oblał mu policzki. - Nie będę patrzeć.
Nie wiedział, czy go zrozumiała. Patrzyła na wskroś niego.
Kiedy przygotował wszystko do drogi, zadeptał ogień i zagrzebał węgle pod śniegiem, wrócił do niej. 
Siedziała z brodą wspartą o piersi. Jej ręce leżały na udach, palce zaciskały się mocno. Złapał ją za ramię.
- Ash, musimy iść. Pamiętasz?
Jakby prowadził ducha.
Dzień zaczął się tak samo, jak skończył się poprzedni: lodową mgłą nad rzeką i niewidocznym słońcem 
oblewającym wszystko czerwienią. Wiatr dął ostro, łamał tłusty lód na rzece i przesuwał zaspy między drzewami i 
wyniosłościami. Powietrze pachniało śniegiem. Raif w drodze spoglądał na bezkształtne chmury. Nie mieli czasu na 
burzę.
Ash szła, w pewien sposób. Wstrząsały nią dreszcze, jej ciało było zbyt słabe, by walczyć z odruchem, a 
jednak zachowała wolę ruchu. Objął ją w pasie i na ile mógł, dźwigał jej ciężar, ale to jej determinacja 
stawiania jednej nogi przed drugą umożliwiała wędrówkę.
Zastanawiał się, czy Ash zdaje sobie z tego sprawę. Mówił do niej, lecz nie odpowiadała. Patrzył jej w 
oczy, ale cienie, które w nich widział, zmuszały go do odwracania wzroku.
Godzinę drogi od obozu rozstali się z rzeką, która doprowadziła ich tak daleko. Wielki kanał czarnej wody 
wiódł na zachód, ku morzu, gdzie zwały lodu każdej wiosny tarasowały ujście i woda rozlewała się szeroko, 
tworząc ogromną deltę. Raif z przykrością opuścił brzegi rzeki zwanej w klanach Sumą Wszystkich Strumieni, ale 
jego szlak biegł na północ i nie był to czas na bawienie się w sentymenty.
Mgła podniosła się, odsłaniając czarne bazaltowe kolumny, spękane urwiska, doliny pełne wykrotów i 
garbów, koryta zatarasowane lodowym rumoszem, martwe i zwapnione sosny na wpół pogrzebane w ziemi, 
przypominające wyrzucone na plażę wieloryby. Tak daleko na północy nie rosły czerwone drzewa, a jeśli nawet, to 
znacznie różniły się od potężnych, strzelistych olbrzymów cenniejszych w klanach od trzody. Tutaj wszystkie 
drzewa wyglądały jak rzucone na kolana przez wiatr, pnie miały gładkie jak polerowany kamień, a konary 
oplecione jemiołą, której blade, trujące dla człowieka owoce lśniły niczym opale.
Granitowe góry rozciągały się na wschodzie i północy. Raif przenosił spojrzenie z jednego szczytu na drugi, 
wypatrując spłaszczonej przez lodowiec sylwetki Góry Potopu. Oczy łzawiły mu od wiatru, ręce bolały jak 
wszyscy diabli. Według Angusa i Heritasa Canta Pusta Rzeka płynęła u stóp Góry Potopu, zasilana co wiosnę 
przez potoki ze śniegu i lodowców tak rwące, że rozrywały górę. Raif nie był pewien, jak obecnie może wyglądać 
rzeka. Te zasilane przez jedno źródło często zamarzały albo wysychały w środku zimy, lecz tak daleko na północy 
nic nie mogło być pewne. Nagle zmiany pogody, szybki nurt albo gorące źródła mogły sprawić, że rzeka płynęła 
przez całą zimę.
Raif ściągnął rękawice i pomasował dłonie. Z powodu zimna miał kłopoty ze skupieniem oczu, które przed 
chwilą wpatrywały się w dalekie szczyty, na bliskich rękach. Zmęczenie zbijało go z nóg. Gdyby mógł 
odpocząć, tylko przez chwilę... zasnąć...
Drgnął nagle, świadom, że już nie podtrzymuje Ash. Osunęła się na ziemię i teraz klęczała w śniegu. 
Przeklął własną słabość. Jak mógł być na tyle głupi, by przymknąć oczy? Gwałtownie, z gniewem, naciągnął 
rękawice na palce już żółtawe i szare od mrozu.
- Ash. - Zabolało go gardło, gdy wypowiedział jej imię. Kucając, dotknął ciała chłodnego i sztywnego jak 
napięta skóra namiotu. Ogarnął go chłód. Położył rękę na szyi Ash i podniósł jej głowę. Oczy miała zamknięte, 
mięśnie na szyi pulsowały. Wyczuł czary, jak zapach alkoholu.
Wrażenie chłodu jej skóry stopniowo ustąpiło czemuś innemu. Raif usłyszał pomruk głosów.
Sięgnij, pani. Tutaj jest tak ciemno, tak zimno. Sięgnij. 
Nie mógł się powstrzymać i odsunął się. Klan nie znał słowa na określenie brzmienia tych głosów. Były 
sykiem obłędu. Kim one były, te stworzenia mieszkające w Ślepni? Heritas Cant mówił o cieniach i innych 
niejasnych rzeczach, ale Raifowi wydawało się, że zbyt wiele pominął milczeniem. Cienie nie mogły dzierżyć 
miecza i zabić człowieka, dlaczego więc był przekonany, że te potrafią to zrobić?
Odepchnął tę myśl, nie mógł teraz tego roztrząsać. Zmuszając odrętwiałe dłonie do pracy, otworzył plecak i 
zaczął w nim grzebać, szukając czegoś, co nadawałoby się na knebel. Wiatr zawodził, bijąc połami płaszcza o 
plecy Ash. Nagle skały i drzewa rzuciły cienie, sunące po śniegu jak żywe stworzenia. Ash otworzyła usta i moc 
skupiona na jej języku przemieniła dzień w noc.
„Nie”. Raif rzucił się na nią, przez co oboje przewrócili się w śnieg. Trzymał w ręku koc, więc wepchnął 
róg w jej usta, spychając w głąb kałużę ciemności. Kiedy już zakneblował Ash, położył się na niej, 
unieruchamiając ręce i nogi.
Nie miał pojęcia, jak długo tak leżeli, tworząc krzyż ciał na śniegu. Wiedział tylko, że sam oddycha coraz 
wolniej, że jego ciało stygnie, a kiedy pierwsze płatki śniegu spadły na jego powieki, przeniósł się w świat, w 
którym dzień i noc stopiły się w szarość fałszywego świtu. W czasie upadku Ash zsunął się kaptur i jasne pasma 
włosów fruwały wokół jej twarzy. Raif wypowiedział jej imię, świadom, że nie odpowie, lecz nie mógł się 
powstrzymać. Zsunął się z niej, otrzepał z kryształów lodu. Naprężył mięśnie, żeby pozbyć się skurczu z zimna, 
zarzucił worek na ramię, wetknął wierzbową laskę za pas i poprawił płaszcz z grzbietu martwego. Samotny 
wilk zawył za horyzontem.
Kiedy był gotów, ukląkł na śniegu i wziął Ash na ręce. Tuląc ją do piersi, ruszył na północ.

***
Magdalena Crouch czekała w cieniach barwy łupka. Thurlo Pike powiedział, żeby spotkała się z nim pod 
„Jagnięcą Nóżką”, nie na pociemniałej przed burzą ulicy, ale ona miała swoje powody, żeby nie wchodzić do 
karczmy. Poza tym, nikt nigdy nie mówił Kucającej Pannie, co ma robić.
Poznała go po krokach. Ten człowiek wydawał pieniądze na ubrania, nie na buty, i nierówne klapanie źle 
naprawionych podeszew zdradziło go, jeszcze zanim pojawił się na ulicy. Powitała go cichym słowem:
- Thurlo.
Wszyscy lubią brzmienie własnego imienia, ale niektórzy bardziej od innych. Thurlo Pike się do nich 
zaliczał. Odwrócił głowę tak szybko, że przez chwilę widać było gołą skórę szyi, gotową do przyjęcia noża. 
Magdalena cmoknęła ustami tak miękko, że zabrzmiało to jak pocałunek. Odczekała chwilę, ponieważ wiedziała, że 
mężczyzny nic nie intryguje bardziej od tajemnicy, potem wyszła w światło.
- Tutaj. - Skinęła na niego smukłym palcem. Miała obcisłe rękawiczki ze skóry tak lśniącej, że wydawała 
się mokra.
Thurlo Pike, dekarz, stolarz i mąciwoda, poznał ją i ściągnął brwi.
- Chodź do środka, Maggy. Taki dziś ziąb, że marzną włosy na półdupkach.
Magdalena postąpiła w jego stronę, ale tylko dlatego, że tak chciała.
- Nie mogę tam wejść, Thurlo. Guli każe mi spakować manatki, jeśli to zrobię. Sam widziałeś, jaki on 
jest.
Choć w gruncie rzeczy Thurlo Pike uważał Gulla Molera za dobrodusznego jegomościa, który obruszał się 
dopiero wtedy, kiedy ktoś nadszarpnął dobre imię jego szynku, szybko pokiwał głową. Ludzie lubią doszukiwać się 
paskudnych cech w swoich wrogach; Magdalena doskonale o tym wiedziała. Była to jedna z jej sztuczek. Thurlo 
parsknął.
- W porządku, ale lepiej załatwmy to szybko. Gdybyś miała pod spódnicą nie świeże powietrze, a wiszące 
jaja, nie paliłabyś się do ubijania interesów pod gołym niebem w taki dzień jak dzisiejszy.
Magdalena uśmiechnęła się, lecz uśmiech ten nie rozjaśnił jej oczu. Gdy dekarz się zbliżył, cofnęła się w 
ciemną przestrzeń między budynkami. Ułożone z brył krzemienia ściany „Nóżki” były świadectwem umiejętności 
budowniczego, który bez zaprawy czy piasku skonstruował płaskie, odporne na lód płaszczyzny. Magdalena 
Crouch doceniała porządną robotę, niezależnie od fachu. Cofała się, dopóki schowane w bobrowych rękawicach 
dłonie Thurla Pike’a nie złapały jej za ramię.
- O co ci chodzi? Nie pójdę ani kroku dalej.
Magdalena Crouch zabijała wiele razy, ale tylko raz ze złości. Obiecała sobie nigdy w życiu tego nie 
powtórzyć. Szybkim, niemal przypadkowym ruchem wysunęła rękę w stronę piersi dekarza i skręciła mu 
nadgarstek do tego stopnia, że musiał ją puścić. Gdy to zrobił, nadal wymachiwała rękami jakby w panice, 
sprawiając wrażenie, że nie wie, co czyni.
- Dobrze - powiedziała. - Wyjaw mi swoje sekrety tutaj.
Mówiąc, zerknęła na ulicę. Wokół panował spokój. Szarówka przed burzą była pod pewnymi względami 
lepsza niż ciemność. Przemytnicy, złodzieje, prostytutki, niewierni mężowie i stręczyciele wychodzili w nocy. 
Nikt nie plątał się po wsi w czasie burzy.
- Masz miksturę?
Magdalena poklepała wypukłość pod wełnianym płaszczem.
- Powiedz mi, czego się dowiedziałeś.
Thurlo Pike przeniósł spojrzenie z wybrzuszenia na burzowe chmury, a następnie na twarz Magdaleny. Był 
ubrany w brązowy wełniany płaszcz lamowany bobrowym futrem, zapięty na cynowe zapinki. Futrzany kołnierz, 
lepki od potu i brudu, wyglądał jak parszywy kot.
- Jest ich cztery. Matka. Szesnastoletnia córka - pulchna i gotowa do rozpłodu. Druga dziewczyna, 
młodsza, bez cycków. I mała.
Kropelka śliny zwilżyła ciemne usta Magdaleny.
- Znasz ich imiona?
- Naprawdę dbają o zachowanie tajemnicy. Matka wypędziła córki do izby na tyłach, gdy tylko zobaczyła, że 
nadchodzę. Wiesz, jakie są dzieciaki. Zwłaszcza małe. Najmłodsze zaczęło płakać za matką, najstarsza córka 
próbowała je uciszyć. Potem średnia zaczęła się awanturować. Rozmawiając z matką o kominie, pilnie 
nadstawiałem uszu. Słyszałem, jak średnia córka wrzeszczy na całe gardło. „Zrobisz mi krzywdę, Cassy. 
Puszczaj!” - Thurlo Pike potrząsnął głową. - Powinnaś zobaczyć twarz matki. Tak jej zależało, żeby się mnie 
pozbyć, że w tym pośpiechu zgodziła się na dwie warstwy suszonej cegły na kominie. Dwie warstwy! To będzie 
kosztować ją fortunę. - Dekarz wyszczerzył zęby. - I kto sprawdzi, co jest pod pierwszą warstwą cegły?
Magdalena szepnęła cicho:
- Tak. - Nie lubiła drobnych oszustw i ludzi, którzy je popełniają. Sama miała wiele grzechów na 
sumieniu i wiedziała, że ma zaklepane miejsce w piekle, ale nie próbowała się usprawiedliwiać. Była przekonana, 
że bardziej uczciwe jest zabicie kogoś niż ciągłe oszukiwanie go z uśmiechem na twarzy. Świat pełen był 
Thurlów Pike’ow, a ona, Magdalena Crouch, na tym korzystała. Chciwość czyniła z nich bezwolne narzędzia.
Patrząc dekarzowi w oczy, zapytała:
- Gdzie dokładnie leży ich zagroda?
Thurlo Pike potarł kciukiem o palce.
- Zapłata, Maggy. Zapłata.
Wyjęła zamszową sakiewkę zawierającą sól, którą własnoręcznie rozbiła na miałki proszek. Rozwiązała 
rzemyk, podniosła sakiewkę do światła. Thurlo wyciągnął rękę, lecz ona szybko się cofnęła.
- Gdzie jest zagroda?
Piwne oczy Thurla pociemniały.
- Skąd mam wiedzieć, że mi zapłacisz?
- Skąd mam wiedzieć, że powiesz mi prawdę?
Thurlo Pike nie znalazł odpowiedzi. Wzruszył ramionami i powiedział, gdzie stoi zagroda. Magdalena 
patrzyła mu w oczy.
Kiedy skończył, zważyła w ręku zamszowy woreczek.
- Za mną. Umowa to umowa. - Nie czekając na odpowiedź, ruszyła w głąb zaułka na tyły karczmy.
- Hej! Dokąd idziesz? Daj mi to tutaj. - Thurlo chciał szarpnąć ją za ramię, ale chwycił tylko powietrze.
Magdalena nawet się nie obejrzała. Przyspieszała z każdym krokiem. W takim momencie każda inna 
zabójczyni uciekała się do kobiecych sztuczek. Zerkała uwodzicielsko, sugestywnie oblizywała usta, może nawet 
pozwalała się obłapić. „Zróbmy to w ustronnym miejscu. Dostanę lanie, jeśli mój ojciec nas zobaczy”. Magdalena 
przesunęła językiem po suchych zębach. Uwodzenie nie było w jej stylu. Powiedziała:
- Muszę ci pokazać, jak działa narkotyk. Potrzebna mi woda.
Wiedziała, że to go zaintrygowało, gdyż wykryła subtelną zmianę w rytmie jego oddechu.
- No to zaczekaj tutaj. Przyniosę dzban spod „Nóżki”.
Magdalena pokręciła głową. Była już za budynkiem, na dawnym podwórzu karczmy, brukowanym placyku 
ogrodzonym wykruszonym murkiem, zawalonym beczułkami, żelaznymi obręczami, krzesłami bez nóg, kobiecą 
bielizną, skrzyniami i paroma martwymi wronami. Cuchnącym nasieniem i kwaśnym piwem. Skierowała się ku 
wyłomowi w murze.
- Dokąd idziesz? Tam nie ma żadnej wody.
- Jest. W sadzawce za lipami.
- To szczalnik! Do wiosny będzie skuty lodem twardym jak mosiężne jaja.
- Nie. Przechodziłam tamtędy. - Magdalena przeskoczyła nad zwałem kamieni, które niegdyś tworzyły mur 
wokół podwórza. Thurlo musiał za nią pospieszyć, jeśli chciał ją słyszeć.
- Dlaczego tam chodziłaś? - W jego głosie zabrzmiała podejrzliwość.
- Dzieci. Usłyszałam płacz, gdy przechodziłam przez drogę przed „Nóżką”. Pobiegłam co sił w nogach. 
Bawiły się na sadzawce i lód się pod nimi załamał. Jedno wpadło do wody.
- Ach, te bachory!
Magdalena odwróciła się w stronę kępy przysadzistych lip, które otaczały sadzawkę, więc Thurlo Pike nie 
dostrzegł zmiany koloru jej oczu. Nie było żadnych dzieci, a gdyby ten dureń miał dość rozumu, by spojrzeć na 
śnieg pod nogami, nie znalazłby niczyich śladów między sadzawką a podwórzem. Wprawdzie była nad stawem 
godzinę wcześniej, ale przyszła i odeszła inną drogą. Nie chciała, żeby ktoś zobaczył ją z siekierą i młotem, które 
zabrała do rozbicia lodu.
Nie była to przyjemna robota. Żeby zrobić pierwszą szczelinę, musiała położyć się na brzegu i tłuc taflę co 
sił w ramionach. Nieduża sadzawka zamarzła na pół stopy. Nim przebiła się do wody, posiniaczyła sobie kłykcie. 
Po zrobieniu pierwszej szczeliny zaczęła rąbać lód od strony brzegu. Pot zalewał jej oczy, wełna wdowiej sukni 
pod pachami przemieniła się w wilgotną papkę. Wreszcie skończyła. Wrzuciła narzędzia do wody, otrzepała 
płaszcz z lodu i odeszła tą samą drogą, którą przyszła.
Przygotowania były dla niej najważniejsze.
- Tylko nie próbuj mnie wykiwać, Maggy Sea.
Obejrzała się. Thurlo Pike sztywno zsuwał się po skarpie, ręce trzymając przy bokach. Nie wyglądał na 
uszczęśliwionego. Udała, że się potyka, aby poczuł się pewniej.
- Chodź. Jesteśmy prawie na miejscu. - Na zachętę poklepała zamszową sakiewkę.
Zadyszany i czerwony, wyszedł spomiędzy drzew. Magdalena stała na brzegu stawu, na wprost przerębla. 
Woda już pokrywała się lodem.
Dekarz wytarł nos w rękaw.
- Racja. Pokaż mi, jak to się robi i spływajmy stąd, zanim uderzy burza i zadrze ci spódnicę do szyi.
Z sakiewki wszytej pod płaszczem Magdalena wyjęła miękki skórzany kubek. Nawoskowany w pośpiechu i 
smołowany tylko na szwie nie był zbyt szczelny, ale nie miało to znaczenia. Pochyliła się i napełniła go po wręby 
wodą z lodem. Prostując się, wysunęła spod płaszcza dwa inne przedmioty. Pierwszym był bukłak z psiej skóry. 
Palcem poruszyła wodę w kubku.
- Widzisz, trzeba zamieszać wodę, zanim doda się proszku. I musi być bardzo zimna. Jak ta. - Magdalena 
nie podnosiła głowy, ale każdym włoskiem ciała czuła, że dekarz zbliża się do brzegu. - Teraz trzeba dodać tylko 
szczyptę proszku. Gdy dasz za dużo, kobieta przez wiele dni będzie leżeć niczym zdechły pies.
- Umrze?
Magdalena niemal się uśmiechnęła.
- Nie. Ale są różne stopnie snu. Chcesz, żeby wszystkie padły bez zmysłów, tak? - Nie musiała podnosić 
oczu; poczuła ruch powietrza, gdy Thurlo Pike pokiwał głową. - W takim razie musisz uważać, bo dawka 
zdolna pozbawić przytomności dorosłą kobietę może okazać się za silna dla dziecka. A chyba nie chcesz, by 
najmłodsze spały zbyt długo po przebudzeniu się matki i starszej siostry.
Thurlo Pike chrząknął. Stał teraz tak blisko, że Magdalena wyczuwała podniecenie w jego oddechu.
- Chcę, żeby spały, póki nie skończę i nie odejdę.
- Jeden kubek wlany do studni, zanim wstaną i pójdą czerpać wodę, wystarczy z powodzeniem. - Dodała 
do wody szczyptę soli. - Powinieneś mieć co najmniej trzy godziny na to, co zaplanowałeś zrobić. W tym 
czasie można znaleźć dużo ukrytego złota i szlachetnych kamieni.
Thurlo przestąpił z nogi na nogę.
- Tak - mruknął chrapliwym, napiętym głosem.
Jej odraza znacznie się pogłębiła. Thurlo Pike nie kierował się zyskiem. Chciał uśpić kobiety wcale nie po to, 
żeby je okraść, choć gdy będzie po wszystkim, przetrząśnie puszki po herbacie i rozbije zamki. Zobaczył 
gospodarstwo z samymi kobietami i dziewczętami i marzył mu się gwałt. Trzy dni temu „U Poganiacza Jacka” 
Magdalena odgadła jego pożądliwe myśli, kiedy z błyszczącymi oczami i ustami wilgotnymi od śliny i piwa 
opowiadał o zagrodzie. Wystarczyło zaproponować mu interes: narkotyk,  który pozbawi ofiary przytomności, w 
zamian za informacje. Teraz interes był prawie ubity i Magdalena Crouch chciała rozstać się z tym człowiekiem.
Podniosła kubek.
- Posmakuj, żebyś mógł poznać siłę narkotyku.
Thurlo Pike nie uważał się za durnia.
- Ty pierwsza.
Uczyniła to skwapliwie. Skrzywiła się, choć smak soli nie był nieprzyjemny.
- Masz - powiedziała, podsuwając mu kubek. - Nie mogę obiecać, że smakuje jak mleko matki.
Thurlo Pike zrobił ostatni krok w swoim życiu. Gdy podniósł kubek do ust, Kucająca Panna ogrzała swój 
nóż.
Trwało to mgnienie oka: ostrze przebiło klatkę piersiową, płuca i serce. Magdalena wolała zabijać od tyłu. 
Plecy krwawiły dużo mniej niż miękkie tkanki brzucha i piersi. Kubek potoczył się do wody i plusnął, gdy 
podmuch wiatru zatrząsł gałęziami lipy i zmierzwił bobrowy kołnierz dekarza.
Podtrzymywała ciało, dopóki nie poczuła, że uciekło z niego życie, a wówczas wyrwała nóż i pchnęła zwłoki 
w ślad za kubkiem. Przerębel pasował doskonale i dekarz gładko wsunął się do stawu. Powierzchnia wody 
zamarznie w godzinę, a w ciągu następnej burza zasypie lód śniegiem. Thurlo Pike nie znajdzie się wcześniej, jak na 
wiosnę.
Magdalena szczerze wątpiła, czy komuś będzie go brakować.
Odwracając się plecami do sadzawki, oczyściła nóż, nie wodą ani śniegiem, ale miękką szmatką umoczoną 
w oleju tungowym. Choć nóż był prosty i niewiele wart, nie miała ochoty go zmieniać. Stal zawierała sumę 
odebranych przez nią żywotów.
Szybko schowała nóż, zanim ukazało się w nim jej odbicie, potem ruszyła w górę brzegu. Jeśli dopisze jej 
szczęście, wróci do „Poganiacza Jacka” o jeden krok przed burzą.

***
Wilki przyciągał zapach choroby. Raif słyszał, jak się nawołują. Długie zawodzenie napłynęło z ciemności 
niczym płacz zagubionych dzieci, a potem porwał je wiatr. Raz, gdy się obejrzał, zobaczył wilka - wysoko na 
bazaltowym zboczu, ze ślepiami płonącymi jak niebieski ogień. Lodowy wilk.
Wyczuły Ash: chorobę jej ciała i krew, która spłynęła z nosa do ust i zaschła w czarną skorupę na wargach. 
Jej zapach zdradzał słabość, jak w przypadku kulawego jelenia, starego łosia czy zarobaczonego muflona. Zapach 
ten oznaczał łatwą zdobycz. Raif starał się o tym nie myśleć; próbował skupić się na niesieniu Ash przez jałową, 
zaśnieżoną dolinę. Ale wycie wilków z czegoś go okradało. Zwierzęta ruszyły na łowy. Gdy wyszedł z obniżenia 
na półkę twardej skały i zobaczył drugą parę zimnych niebieskich ślepiów obserwujących go z cieni, wiedział, że 
niedługo przypuszczą atak.
Nie miał innego wyboru, jak iść dalej. „Wilki nie zaatakują dorosłego człowieka. Znają ludzi z zapachu 
zostawianego na ubitej zwierzynie i pułapkach, i szybko uczą się kojarzyć ten zapach ze śmiercią”. Brnąc w 
padającym śniegu, wspominał słowa Tema, które słyszał więcej razy, niż mógłby zliczyć. Czasami poruszał ustami, 
gdy je sobie powtarzał.
Ash leżała bez ruchu przy jego piersiach, oddychając tak płytko, że trudno było uwierzyć, iż jeszcze żyje. 
Raif obserwował jej twarz. Powietrze bielało, wydobywając się z jej ust, i ten widok mobilizował go do wysiłku. 
Nie umiałby powiedzieć, ile godzin szedł ani co widział, od kiedy Ash straciła przytomność. Wiedział tylko, że nie 
może się zatrzymać. Już nie zwracał uwagi na zimno. Ręce miał zdrętwiałe, gdyż ciężar Ash spowalniał krążenie. 
Kiedy indziej to miałoby znaczenie; przystanąłby, żeby grubiej owinąć dłonie czy wetknąć je w ciepłe miejsca pod 
pachami. Teraz myślał tylko o tym, żeby iść, póki nogi nie odmówią mu posłuszeństwa.
Złamał Pierwszą Przysięgę i zawiódł swojego brata. Nie chciał złamać drugiej i sprawić zawodu Ash.
Nie mógł się poddać wyczerpaniu. W marszu prostował plecy, walczył z bólem, i dzięki temu nie tracił 
przytomności. Stopy miał odrętwiałe i nie pamiętał, kiedy po raz ostatni czuł chłód śniegu pod butami. Jego wargi 
wyschły do tego stopnia, że gdyby rozciągnął je w uśmiechu, spłynęłyby krwią. Dobrze, że nie miał z czego się 
śmiać.
I dobrze, że nie mijał drzew czy skał dość wysokich, by osłaniały go przed północym wiatrem. Nie 
wiedział, co zrobi, kiedy będzie miał do wyboru albo dalszy marsz, albo postój. Odpoczynek przez długą noc 
ciemności wyszedłby mu na dobre, ale z pewnością nie przysłużyłby się Ash.
Odepchnął od siebie te myśli. Zerknął w niebo, na śnieżne chmury o barwie spuszczanego z pieca metalu. 
„Dobrze. Mam jeszcze godzinę światła”. Wiedział, że okłamuje sam siebie.
Szedł, zmagając się z wiatrem. Potykał się często w zaspach, których prawdziwą głębokość maskowały 
cienie lub nierówności podłoża, albo gdy stawiał nogę na zwalonym spróchniałym drzewie, które zarywało się pod 
jego ciężarem. Wciąż groził mu śliski lód. Klan nie znał tej doliny i gruba pokrywa śniegu niemal uniemożliwiała 
odczytanie biegu zamarzniętych strumieni, położenie stawów i torfowisk. Czasami widział rząd wierzb rosnących 
wzdłuż zagłębienia w dnie doliny. „Strumień” - mówił w duchu z odrobiną satysfakcji. Ale taka wiedza dawała 
dokładnie tyle samo korzyści, co jej brak. Przez większość drogi trzymał się wyniosłości, bazaltowych 
płaskowyżów, skał i moren. Pokonywanie nawet niewielkich skłonów stanowiło katorgę dla jego nóg.
Był w połowie doliny, gdy po raz pierwszy usłyszał chrzęst skorupy pękającej pod wilczymi łapami. Zapadł 
srebrzysty zmierzch, za sosnami i po wschodniej stronie skał zalegały granatowe cienie. Śnieg nadal prószył, ale 
wiatr ucichł i płatki spadały wolniej. Te, które opadły na ziemię, szybko twardniały w lód. Wilk łamał zamarzniętą 
skorupę, ciągnąc ich tropem. Raif zesztywniał na chwilę, po czym ruszył dalej. Miał ochotę przyspieszyć do 
biegu i z trudem poskromił to pragnienie. Masakra na Szlaku Bluddów nauczyła go wszystkiego, co powinien 
wiedzieć o drapieżnikach i ofiarach. Podobnie jak ludzie, wilki też śmielej atakowały uciekającą zwierzynę.
Ale musiał się obejrzeć. W ciemności za jego plecami płonęły trzy pary niebieskich latarni. Dwa inne cienie 
poruszały się daleko z boku: długonogie, chyże, z wielkimi kudłatymi karkami szerszymi od łbów. Świadome, że 
na nie patrzy, zawahały się, cofając przednie łapy i spuszczając łby. Chciały, żeby zwierzyna rzuciła się do 
ucieczki.
Raif uśmiechnął się posępnie, aż wargi mu popękały. Wątpił, czy zmusiłby się do truchtu, nawet gdyby sam 
diabeł następował mu na pięty.
Powoli obrócił głowę i ruszył dalej. W poprzek doliny ciągnęły się skały, kanciaste jak kamienie narożne i 
do połowy zagrzebane w śniegu. Najwyższa sięgała mu może do piersi. Wystarczy.
Wataha zaczęła zmniejszać odległość.
Raif myślał tylko o dotarciu do skał. Był zbyt wyczerpany, żeby odczuwać strach. Jego ręce zdrętwiały 
po łokcie, mięśnie ud przeszywał ból, który mógł uśmierzyć tylko sen. Bardzo powoli, krok za krokiem zatoczył 
półkole, ustawiając się plecami do skał i przodem do wilków. Były już blisko; widział śnieżnobiałe podgardla, a 
nawet czarne wąsy nad ich ślepiami i na pyskach. Pierwszy wilk zjeżył sierść na karku i położył uszy na płask, 
gdy na niego spojrzał. Drugi obnażył żółte zęby. Trzeci warknął i długi, wibrujący dźwięk popłynął nad śniegiem. 
Wszystkie zwolniły... czekając na to, co zrobi przywódca stada.
Wbijając oczy w basiora, Raif opadł na kolana. Wilki były nerwowe, podniecone zapachem krwi i słabości, 
ale bały się stworzenia, które odwróciło się i patrzyło im w ślepia. Podejrzewał, że strach powstrzyma je tylko do 
pewnego czasu. Patrząc na wysoko podkasany brzuch i wychudzony pysk przewodnika, z niezachwianą, zimną 
pewnością wiedział, że jego ojciec się mylił. Ten wilk zaatakuje człowieka.
Wiatr rzucał w jego twarz garści śniegu, gdy kładł Ash na ziemi. Dźwigał ją przez tak długi czas, że, 
pozbywając się ciężaru, miał wrażenie, iż traci własną skórę. Ash spoczęła bez ruchu w głębokim na stopę śniegu, 
jej pierś zapadła się mocno. Sprawdził, czy odkryta skóra nosa i policzków nie styka się ze śniegiem bądź lodem. 
Ból w rękach przywiódł mu łzy do oczu, gdy wyciągnął ręce, żeby naciągnąć jej kaptur na głowę.
Przewodnik stada warknął, niebieskie ślepia zwęziły się w szczeliny. Opuścił szyję, poderwał przednie łapy i 
kłapnął szczękami w powietrzu.
Raif cofnął się. Wilki zobaczyły tę oznakę strachu i powietrze zgęstniało od ich wycia.
Raif wyprostował się i wyciągnął zza pasa wierzbową laskę. Ręce wydawały się wielkie i odrętwiałe, ledwie 
czuł drewno. Kij niemal wysunął się z jego rąk, gdy przestępował nad Ash, żeby stanąć między nią a watahą.
Wilki posuwały się do przodu. Błyskając obnażonymi kłami, przygotowywały się do ataku. Za pierwszymi 
trzema pojawiły się kolejne dwa, które dotąd trzymały się na uboczu. Nagle Raif zobaczył z bliska ciemne łaty 
zmierzwionej sierści, białą szramę na przedniej łapie, pokaleczony i zakrwawiony pysk.
Przywódca rzucił się na niego. Zdawało się, że składa się tylko z pyska i zębów. Nitki śliny drżały między 
kłami. Basior zmrużył ślepia, niebieskie latarnie zgasły. Raif przeklął bolesną sztywność w ramionach, która 
spowalniała jego ruchy. Zdążył przełożyć kij w poprzek piersi, ale zabrakło czasu na przygotowanie się na 
uderzenie. Ciepło wilczego oddechu sparzyło go w szyję, gdy łapy trafiły w brzuch. Zatoczył się, odpychając wilka 
bardziej siłą nóg niż rąk. Wilcze zęby zagrzechotały na kiju. Siła zderzenia sprawiła, że drapieżnik i ofiara 
odskoczyli od siebie.
Dwa wilki wysunęły się z szeregu, gdy przewodnik potrząsnął wielkim łbem i zawrócił do stada.
Raif ledwie miał czas, żeby przekląć powolne ręce. Drugie zwierzę ruszyło, mierząc długim szarym pyskiem 
w jego brzuch. Znów nie miał innego wyjścia, jak się cofnąć. Jego nozdrza wypełniła ostra woń wilczego piżma. 
Krztusząc się, poderwał laskę. W nocnej ciszy rozbrzmiał głośny trzask, gdy zęby spotkały się z drewnem.
Rozeźlony własną słabością, zmusił nieczułe dłonie do zmiany uchwytu na kiju. Udał, że goni odstraszone 
zwierzę i wszystkie poza przywódcą cofnęły się pospiesznie.
„Zabij dla mnie całą armię, Raifie Sevrance” - zacisnął szczęki, przypominając sobie te słowa. Czym w 
porównaniu z tym była śmierć jednego wilka?
Stanął dwadzieścia kroków od skał. Ściągnął rękawice, odsłaniając dłonie poznaczone żółtymi, sinymi i 
prawie czarnymi plamami. Szybko zamknął palce wokół końca kija. Wilcze ślepia płonęły srebrzysto-błękitnym 
światłem, jakby pożyczonym od księżyca. Patrzył tylko w jedną parę. Przywódca stał na czele stada, z 
pochylonym łbem, ze ściągniętymi wargami, odsłaniając twarde czerwone dziąsła.
Przeniósł spojrzenie z oczu na umięśnione piersi... i w jednej chwili zobaczył serce. Wielkie jak ludzkie, ale 
dwa razy szybsze, tłukło się o żebra: pięść chrząstki i mięsa. Ciepło i zapach krwi zmieszały się w jego ustach. Nie 
wiedział, czyja to krew, jego czy wilka. Serce basiora należało do niego i tylko to się liczyło.
Warcząc, wilk przysiadł na zadzie, gotując się do skoku. Raif podniósł kij wysoko nad głowę. Gdy zwierzę 
skoczyło, czekał... czekał... dopóki ciemność otwartej paszczy nie przysłoniła mu całego świata. Wbił kij w 
gardziel. Trzasnęła kość. Oddech zasyczał jak para. Z pyska trysnęła delikatna mgiełka krwi, która spryskała mu 
twarz. Kij wniknął przez gardło do serca.
Wilk wisiał, jego łapy już nie dotykały ziemi, nadziany na wierzbową gałąź niczym prosię na rożen. Raif 
patrzył, jak niebieskie ślepia mętnieją, a ogon opada między zadnie łapy. „Patrzący na Umarłych”. Nagle odrzucił 
kij.
Wilcze cielsko upadło w śnieg, wzbijając sporą chmurę białych kryształków. Krew sączyła się z pyska i 
wyrwy w piersiach jak szkarłatny posiłek dla mrozu. Pozostałe wilki nerwowo dreptały w miejscu, z zadami nisko 
przy ziemi, węsząc, odczytując z rozrzedzonego powietrza wiedzę o tym, co się wydarzyło. Raif rzucił się ku nim 
z rykiem.
Wystarczyło, by rozpierzchły się w popłochu. Odwracały się jeden po drugim i uciekały, pozostawiając 
swojego przywódcę w zimnych objęciach śmierci. Żaden się nie obejrzał.
Przystanął, cały dygocząc. Siły go opuściły. Z trudem wyciągał nogi ze śniegu, wracając do Ash. Nim do 
niej dobrnął, wilcza posoka zdążyła zaschnąć na jego twarzy w sztywną maskę.
Leżała w absolutnym bezruchu. Plecy miała wygięte do tyłu. Ciemny płyn ciekł z jej nosa, uszu i ust. 
Strumienie krwi. Głowa spoczywała w kałuży zabarwionego na czerwono lodu.
Ogarnęło go szaleństwo. Rozsądek opadł z niego jak stara skóra, myśli wyciekły niczym woda z dziurawej 
beczki. Została tylko Ash, ciemność i oblicza dziewięciu bogów.
Nie mogła umrzeć.
On na to nie pozwoli.
Rękami pozbawionymi czucia zerwał z pasa rożek Dreya. Odnoga łosiowej rosochy była gładka jak ząb, 
zimna jak sama noc. Srebrna zatyczka pyknęła cicho, gdy podważył ją kciukiem. Wiatr porwał cienką strużkę 
proszku o barwie popiołu i kamienia. Przekręcając rożek na bok, Raif zatoczył krąg w śniegu.
„Ganolith, Hammada, lone, Loss, Uthred, Oban, Larannyde, Malweg, Behathmus” - wymieniał imiona 
Kamiennych Bogów. Sproszkowany kamień przewodni unosił się za nim jak pióropusz ciemnego dymu, tworząc 
na lodzie grafitową linię. Noc pogłębiła się, stała się pusta jak bezdenna przepaść, i Raif poczuł, że spada, spada, 
spada...
Zatoczywszy krąg, stanął w jego obrębie. I zawył jak wilk, którego niedawno uśmiercił.

Rozdział 50
DALECY JEŹDŹCY I WIEKOWI NACZELNICY

Mai Naysayer i Ark Veinsplitter jechali w milczeniu doliną gładkiego śniegu, kiedy usłyszeli zawołanie 
bogów. Dwaj wojownicy znali się tak długo, że niemal nie potrzebowali z sobą rozmawiać. Widząc mrużące się 
lekko blade jak lód oczy, Ark mógł powiedzieć, co myśli Naysayer. Na chwilę przed zawołaniem Ark zastanawiał 
się, czy nie nakazać popasu, ale powstrzymało go spojrzenie towarzysza. Już byli spóźnieni.
Martwy kruk wzywał ich na północ. Meeda Longwalker, rodzona córa Sullów i matka Tego Który 
Przewodzi, wykopała ze śniegu zamarznięte truchło. Według niej leżało jedenaście dni... co znaczyło, że Mai 
Naysayer i Ark Veinsplitter mają już jedenaście dni spóźnienia. Zwykle Dalecy Jeźdźcy nie przejmowali się 
takimi drobiazgami - byli Sullami i wszyscy ludzie na nich czekali - ale wezwanie od Nasłuchiwacza miało 
odrębny charakter. Przypominało o pokrewieństwie i wspólnych bogach. Lodowi Łowcy należeli do starej krwi, 
jak Sullowie.
Ark Veinsplitter ledwie miał czas wsunąć ręce w popioły Ognia Serca, gdy nadeszło wezwanie. Końska 
krew jeszcze nie zaschła na nożu, gdy Ten Który Przewodzi wskazał opałowym grotem strzały na północ. 
„Nasłuchiwacz wzywa nas na północ, by porozmawiać o wojnie i ciemności. Opatrzcie rany koni i ruszajcie. 
Mówcie moimi słowami i czyńcie na moje podobieństwo. W tym czasie synowie i córki Sullów będą świętować od 
świtu do wschodu księżyca na cześć ofiar, które musicie złożyć. Niechaj jasny księżyc będzie wam 
przewodnikiem”.
Mai Naysayer i Ark Veinsplitter napili się końskiej krwi i odjechali. Nie żegnał ich żaden krewny, ale kiedy 
zatrzymali się pierwszej nocy wysoko nad Ogniami Serca, znaleźli nowe pierzaste strzały w kołczanach z kości i 
skóry rosomaka, a także świeże pieczone języki karibu w sakwach na końskich zadach. Choć byli głodni, 
uszanowali święto i posilili się dopiero wtedy, gdy ślepe oko księżyca wzniosło się wysoko nad drzewa.
Byli Sullami. Wystarczała im końska krew.
Zima była zbyt sroga, by kierować się na północ i jechać przez Pustkowie. Pustkowie zamarzło na kamień, a 
jego podziurawioną, spękaną powierzchnię znaczyły blizny starożytnej magii i pradawnych bitew. Nawet stare 
opowieści skąpiły informacji na temat tych ziem. Wprawdzie niegdyś należały one do Sullów, którzy okupili ich 
zdobycie krwią pokolenia wojowniczych synów i córek, lecz pozostały miejscem nie do końca poznanym. W 
Czasie Przed mieszkały tam stworzenia starsze od ich rasy.
Dalecy Jeźdźcy skierowali się na zachód krętym szlakiem przez terytoria dwunastu odrębnych klanów, 
widziani przez nielicznych starych drwali, poganiaczy i kobiety sprawdzające sidła. Podążali we mgle tworzącej 
się nad otwartą wodą, korytami suchych strumieni, w cieniach drzew, przez lód, zamarznięte moczary i bagna, na 
których nie umiał tańczyć żaden klanowy koń. Ziemie klanów niegdyś należały do Sullów i pamięć o tym nadal 
płonęła zimnym ogniem w ich sercach.
Nikt poza nimi nie znał przejścia przez przełęcz na zachód od Pasm. Ścieżka miejscami znikała w skałach, 
dlatego Ark i Mai musieli iść pieszo. Ściany tuneli były wygładzone rękami Sullów i widniały na nich granatowe, 
niemal czarne kruki i srebrzyste księżyce we wszystkich fazach. Po przejściu przez każdy z tuneli Dalecy Jeźdźcy 
złożyli podziękowania ich twórcom i zostawili ofiarę z włosów i krwi.
Mijała ostatnia godzina dziennego światła. Tego dnia rano zbudzili się w obozie po zachodniej stronie gór i 
w szybkim tempie ruszyli ku Równinie Burz. Gęsty śnieg, przyniesiony tutaj znad Niszczycielskiego Morza i 
zatrzymany na brzegu przez górskie pasma, które przepuszczały tylko najwyższe chmury, prawie ich nie 
spowalniał. Deresz i myszaty były przyzwyczajone do białej pogody; urodziły się na lodzie. Choć dwa ogiery i 
juczny koń miały za sobą dzień forsownej jazdy, nie okazywały zmęczenia, stąpały czujnie i z wysoko 
uniesionymi głowami.
Oba ogiery zareagowały na zimne wycie, które zdawało się rozszczepiać substancję samego czasu. Myszaty, 
należący do Arka, potrząsnął głową i szarpnął wędzidło. Deresz Mala stulił uszy i parsknął. Ark odezwał się 
cicho, żeby uspokoić wierzchowca. Wokół wirował śnieg, wznosząc się i migocząc jak białe płomienie. Wiatr 
mruczał cicho w rysim futrze przy uszach i szyi i po raz pierwszy od początku podróży Dalekiego Jeźdźca 
opadł lęk.
Odwrócił się do Mala. Naysayer był wielkim mężczyzną, a w puszystych futrach wydawał się jeszcze 
większy. Miał oczy o barwie lodu i rysy wyostrzone przez trudy podróży w białą pogodę. Był przednim 
wojownikiem; mało kto umiał walczyć tyloma rodzajami broni co on. Nie potrzebował się odzywać, żeby uspokoić 
swojego wierzchowca.
„Mówcie moimi słowami i czyńcie na moje podobieństwo...” Ark Veinsplitter powtarzał te słowa w myślach 
jak litanię, zastanawiając się, co powiedzieć swojemu hass.  Wycie stworzenia, które nie było wilkiem, 
przerwało ich podróż, i każda blizna po puszczaniu krwi pulsowała świadomością ingerencji Boga.
Naysayer czekał. Jego blade oczy mrugały tylko wtedy, gdy dotykały ich płatki śniegu. Człowiek, który w 
gniewie potrafił zmusić całe stado karibu do ucieczki i całą wioskę do zabarykadowania okien i drzwi, umiał być 
cierpliwy.
Ark odetchnął głęboko i powiedział:
- Co myślisz, Malu Naysayerze? Mamy nie baczyć na krzyk, który nas zatrzymał, i jechać dalej na północ z 
przekonaniem, że to, co robimy, jest słuszne w oczach księżyca i Boga?
Mai Naysayer drgnął, aż zafalowało rysie futro - każdy poza Arkiem Veinsplitterem wziąłby ten ruch za 
wzruszenie ramion. Wyrzekł tylko jedno słowo:
- Nie.
To wystarczyło, by obaj skręcili na zachód i odmienili bieg przeznaczenia.

***
Spynie Orrl, sędziwy naczelnik klanu Orrlów, stał naprzeciwko Psiego Lorda po drugiej stronie stołu w 
okrąglaku Dhoone’ow. Burza gnała chmury po niebie i ciskała śniegiem w ściany z niebieskiego piaskowca, ale w 
komnacie naczelnika panował spokój. Psy leżały przy palenisku, przywiązane do haków. Wyrzeczone przed chwilą 
słowa Vayla Bludda zdusiły w zarodku wrogość, którą zwykle okazywały nieproszonym gościom.
Psi Lord w milczeniu nalewał gorzałkę, traktując bursztynowy płyn z należnym szacunkiem. Dwa 
drewniane kubki, bez uszek i ozdób, zostały napełnione dokładnie taką samą ilością alkoholu. Popychając 
pierwszy w stronę naczelnika Orrlów, zapytał:
- Co sprowadza zaprzysiężonego Blackhailom naczelnika na dawne ziemie Dhoone’ow?
Spynie Orrl nie odpowiedział, tylko wziął kubek i wypił. Był najstarszym naczelnikiem na ziemiach klanów 
i zdawało się, że jego ciało składa się z samej skóry i kości. Wianuszek białych włosów okalał jego łysinę, ale poza 
tym przypominał noworodka: bez brwi, z różową i błyszczącą czaszką. Oczy miał ciemne i zapadnięte, ale 
spojrzenie nadal było ostre jak noże. Odstawił kubek na stół i skinął głową w jego stronę.
- Przedni trunek. Piłem wcześniej gorzałkę Bluddów, ale, nie obrażając twoich piwowarów i 
gorzelników, ta musiała zostać upędzona przez Dhoone’ow.
- Masz więc złe zdanie o gorzałce Bluddów?
- „Złe” to nie jest właściwe słowo. Powiedzmy, że nie dałbym jej swoim owcom.
Vaylo Bludd parsknął, waląc ręką w stół i tupiąc nogami. Psy przy palenisku nerwowo szarpnęły smycze. 
Od miesięcy nie słyszały śmiechu pana i dźwięk ten zaniepokoił je głęboko. Vaylo sięgnął po kubek Spyniego.
- Ha, w ustach Orrla to niczego sobie przygana dla mnie i mojego klanu. Trzymaj. Wypijmy za 
piwowarów o zwinnych palcach i gorzelników o rękach chirurgów.
Spynie Orrl wzniósł toast z wyraźnym zadowoleniem.
Kiedy opróżnili drugi kubek i popadli w zgodne milczenie, Vaylo postanowił znów spróbować sił. Za 
pierwszym razem był zbyt arogancki, teraz to rozumiał. Człowiek po drugiej stronie stołu mógł sobie być 
naczelnikiem pośledniejszego klanu, ale rządził nim przez pięćdziesiąt lat i już z tego względu należał mu się 
szacunek.
- Słyszałem, że doszło do zatargu między wami a Scarpe’ami.
Naczelnik Orrlów przytaknął z roztargnieniem. Luźna jak u indyka skóra na jego szyi drżała długo po 
ustaniu ruchu głowy.
- Tak. I z Blackhailami.
Psi Lord o tym wiedział, ale wiedział również, że lepiej wysłuchać historii z ust osoby bezpośrednio 
zainteresowanej. Dlatego pokiwał głową i pozwolił mówić naczelnikowi Orrlów.
- To Mace Blackhail. Nazywają go teraz Hailem Wilkiem. Każdy inny w tym klanie, mężczyzna czy 
kobieta, byłby lepszym naczelnikiem. Jego przybrany ojciec był dobrym człowiekiem - mówię to, bo znałem go i 
szanowałem, i na jego cześć nazwałem wnuka. Ale Mace Blackhail nie dzieli ani krwi, ani charakteru z 
człowiekiem, który wziął go za syna od Scarpe’ow. Mace jest Scarpe’em. Yelma Scarpe jest kuzynką jego 
matki, dlatego jej ustępuje. Kiedy przyszła do niego i poprosiła o pomoc przeciwko nam, powinien zrobić to, co 
zawsze robił Dagro. Powiedzieć tej ostrozębej suce, że nigdy nie nasra między zaprzysiężone klany. - Spynie Orrl 
potrząsnął łysą głową. - Oczywiście, Dagro wyraziłby się bardziej układnie, ale, jak się nad tym zastanowić, 
układne słowa nie uratowały mu skóry.
Popatrzył ostro na Psiego Lorda. Vaylo miał wrażenie, że sędziwy naczelnik od dawna się domyślił, że klan 
Bludd nie ponosi odpowiedzialności za śmierć Dagra Blackhaila. Vaylo miał w sobie zbyt dużo ze starego psa, 
żeby zdradziła go mina, ale jego psy wyczuły zmianę zapachu swego pana i warknęły chórem na Spyniego Orrla.
Naczelnik Orrlów skinął głową w ich stronę.
- Miłe psiska. Kiedy ci się znudzą, przyślij je do mnie. Mam parę owiec, które z chęcią bym postraszył. Nie 
wspominając o kilku krewnych mojej żony. - Nim Vaylo zdążył coś powiedzieć, Spynie pochylił się nad stołem i 
podjął: - Mace Blackhail wypowiedział wojnę naszemu klanowi. Dwunastu Scarpe’ow zostało zabitych na naszej 
granicy i Yelmie Scarpe było na rękę zrzucić winę na nas. Zawsze chciała zająć to pogranicze. Moi myśliwi 
każdego sezonu zabijają tam setkę łosi. To dobre tereny łowieckie i Yelma Scarpe od razu pobiegła do Mace’a 
Blackhaila, żeby go ugadać. Wiesz, jacy są Scarpe’owie: za wszelką cenę unikają walki. Mają więcej mięśni w 
języku niż w ramionach. „Wybaczymy wam zabicie naszych ludzi, jeśli zrzeczecie się ziemi, na której umarli”. 
- Spynie Orrl odetchnął chrapliwie. - I Mace Blackhail uznał, że to uczciwa propozycja! „Weźcie ziemię - 
powiedział tak szybko, jakby Kamienni Bogowie dali mu prawo do rozporządzania. - Poślę cztery dziesiątki 
młociarzy, żeby pilnowali pokoju”.
Vaylo ściągnął brwi. Żaden naczelnik, Bludd, Dhoone czy Blackhail, nie miał prawa ingerować w zatargi 
między swoimi zaprzysiężonymi klanami.
Spynie Orrl, łagodnie potrząsając głową, mówił dalej:
- Nie miałem innego wyboru, jak bronić granic przed Scarpe’ami i Hailami. Orrlowie 
przeciwkoBlackhailom! Nie sądziłem, że zobaczę coś takiego w swoim życiu. Nim moi topornicy ruszyli na 
północ, przykazałem im wycinać tylko tych, którzy noszą barwy i znaki Scarpe. Ale nawet wtedy wiedziałem, że 
wydaję niewykonalny rozkaz. Nie można rozkazać ludziom, by wybierali sobie wroga jak jabłka z koszyka. - 
Westchnął ciężko. - Dwaj Hailowie zginęli wraz z dwudziestoma Scarpe’ami. Teraz wszyscy moi ludzie, którzy 
ośmielają się wychylić nos poza naszą ziemię, ryzykują życiem. Straciłem dwa pograniczne patrole i oddział 
wysłany na wschód, by ułożyć się z naczelnikiem Krabem. - Milczał przez chwilę. - Czekam na powrót 
pierworodnego wnuka i pięciu ludzi, którzy ruszyli z nim na zachód na polowanie.
Psi Lord wstał i odwrócił się do psów. Wiedział wszystko o wnukach i ich utracie. Postarał się, żeby 
jego głos zabrzmiał twardo.
- Podpaliłeś okrąglak Scarpe’ow.
- Tak. Podpaliłbym go drugi raz, gdybym mógł. Jesteśmy Orrlami, polujemy na zwierzynę i na 
wrogów.
Zawołanie Orrlów. Vaylo nigdy, aż do tej chwili, nie zastanawiał się nad jego znaczeniem. Zginając ręce - 
stawy zaskrzypiały jak stare drewno - sięgnął do psów, które mu zostały. Wilczarz wsunął wielki łeb pod jego dłoń, 
pierwszy dopominając się o pieszczoty. Oparzenia na jego uszach i łbie już zaschły, ale zagojone ciało, twarde i 
pobliźnione, już nigdy nie porośnie futrem. Nie po raz pierwszy Vaylo pomyślał o tej ostatniej nocy w 
okrąglaku Ganmiddichów. Gdyby psy nie siedziały w domu, ostrzegłyby o napaści Hailów; ledwie wystarczyło 
czasu na zebranie ludzi. Strom Carvo poległ z czaszką rozłupaną młotem Haila. Molo Bean zginął z rękami 
odrąbanymi po łokcie, twarzą spaloną na czarno przez płomienie, które spadały z nieba. Inni też nie żyli. Byli 
dobrymi ludźmi i, odchodząc do Kamiennych Dworów, uszczknęli po kawałku serca Psiego Lorda. Dwa psy zginęły 
w płomieniach, spalone tak, że nie dawały się rozpoznać. Jeden zdołał dobrnąć do Withy, nim Vaylo z litości 
skręcił mu kark.
Widok dwojga wnucząt, biegnących ku niemu przez dziedziniec Dhoone, niemal zaleczył jego rany. Cluff 
Drybannock zabrał dzieci na północ dwa dni przed najazdem, więc razem z Nan były bezpieczne. Drybone tego nie 
powiedział, lecz obaj wiedzieli, że gdyby połowa siły Bluddów nie ruszyła na północ z okrąglaka Ganmiddichów, 
aby odprowadzić dzieci do domu, Blackhailowie nie zyskaliby tego dnia niczego prócz śmierci.
- Wiesz, że Hail Wilk odmówił opuszczenia okrąglaka Ganmiddichów, dopóki Krab nie sprzeniewierzy się 
Dhoone’om i nie złoży przysięgi Blackhailom? - Ciemne oczy Spyniego Orrla błysnęły jak kawałki węgla.
„Czyżby umiał czytać w myślach?” - zastanowił się Vaylo.
- Słyszałem. To zły układ. Ganmiddichowie byli zaprzysiężeni Dhoone’om tak długo...
- Jak Orrlowie Blackhailom - dokończył Spynie i spojrzał mu w oczy. Cisza w pokoju pogłębiała się i 
przedłużała. Vaylo czuł, jak naciska na każdy z jego siedemnastu zębów.
Po co tu przyszedł, ten naczelnik wrogiego klanu? Dlaczego narażał życie jedenastu swoich najlepszych 
ludzi, jadąc na wschód przez tereny trzech walczących klanów? Ryzyko na tym się nie kończyło. Jeszcze większej 
odwagi wymagało stawienie się na granicy ziem Dhoone i zażądanie posłuchania u samego Psiego Lorda. Vaylo 
niemal uśmiechnął się na tę myśl. Spynie Orrl był twardy jak górski kozioł.
- Nie przybyłem tutaj ofiarować swojego klanu Bluddom - oznajmił naczelnik Orrlów, raz jeszcze 
czerpiąc myśli prosto z jego głowy. - Tylko głupiec tak by zrobił. Mam z dwóch stron klany zaprzysiężone 
Blackhailom i gra w dwa ognie ma mniej więcej tyle sensu, ile ciosanie krokwi z lodu. Nie. Postaram się 
dotrzymać słowa danego Blackhailom. Nie można ot tak sobie odłożyć na bok tysiąca lat lojalności.
Wyraz oczu Spyniego nie pozostawiał wątpliwości, co myśli o ludziach łamiących przysięgi. Nagle zeźlony, 
Psi Lord warknął:
- Mów, co cię sprowadza, naczelniku Orrlów. Nie będę o to błagać. Kamienni Bogowie zaszczepili nam 
zamiłowanie do wojny i  nie byłbym godny swego klanu, gdybym nie umiał dostrzec przewagi i jej nie 
wykorzystał. Mam bitwę we krwi.
Spynie Orrl wcale nie był urażony. Nim przemówił, mrugnął na wilczarza.
- Tak, nie przeczę. Ale ciągle się zastanawiam, co zobaczyłeś, kiedy wszedłeś na czubek Wieży 
Ganmiddichów i spojrzałeś ku północy. Na ziemiach klanów zawsze toczyły się wojny, ale czy możesz z ręką na 
sercu powiedzieć, że kiedykolwiek słyszałeś o takiej jak ta? Bluddowie przeciwko Dhoone’om, Blackhailowie 
przeciw Bluddom, zaprzysiężone klany walczące między sobą. A teraz, gdy Hail Wilk zmusił sprzymierzeńców 
Dhoone’ow do zdrady, Blackhailowie będą musieli skrzyżować topory z Dhoone’ami. - Sędziwy, różowy jak 
dziecko naczelnik klanu zaklaskał językiem o podniebienie. - Działają tu zewnętrzne siły, naczelniku Bluddów. Ja 
wiem. Ty wiesz. Pozostaje tylko pytanie, czy na to pozwolimy?
Vaylo Bludd odetchnął głęboko. Potrzebował chwili do namysłu, dlatego sięgnął do sakiewki i wyłowił 
kawałek twarogu do żucia, chropawego i czarnego, takiego, jaki umiała robić tylko Nan. Wsuwając go do ust, czuł 
na sobie oczy Spyniego. Nie cierpiał, gdy ktoś mu się przyglądał.
- Dlaczego mi to mówisz? Dlaczego nie udasz się do naczelnika Dhoone’ow na wygnaniu albo do 
samego Haila Wilka?
- Wiesz, dlaczego, naczelniku Bluddów. Jesteśmy najstarszymi naczelnikami na ziemiach klanów, ty i ja. 
Razem mamy blisko dziewięćdziesiąt lat naczelnikowania, a to nie byle co. Pochodzimy z przeciwnych 
krańców ziem klanów, a dzisiaj spotykamy się tutaj, w ich sercu.
Wiem, że jesteś ambitnym człowiekiem i nikt nie może cię za to winić, choć zastanawiam się, czy 
sypiasz dobrze po nocach. Jesteś wycięty z innego drewna niż Hail Wilk. Och, wiem, obaj marzycie o tytule Lorda 
Klanów, ty jednak przewodzisz Bluddom od trzydziestu pięciu lat, on zaś rządzi Blackhailami niecały rok. Jego 
ambicja jest ślepa. Nie nauczył się, co to znaczy być naczelnikiem w prawdziwym tego słowa znaczeniu, co to 
znaczy stawiać na pierwszym miejscu klan, nie siebie. Ty to umiesz. Nikt nie byłby naczelnikiem tak długo jak 
ty, gdyby się nie nauczył, że siła samego miecza nie wystarcza.
Spynie Orrl milczał przez dłuższą chwilę, a kiedy znów przemówił, wydawał się zmęczony i bardzo stary.
- Miasta planują zagarnąć ziemie klanów. One stoją za tą wojną, mieszają w kotle i pilnują, by w nim 
wrzało. Będą czekać, póki się nie wykrwawimy, a wówczas przejdą bez przeszkód przez Gorzkie Wzgórza i 
roztrzaskają w pył nasze kamienie przewodnie. Tę wojnę toczymy dla ich korzyści. I jeśli się nie otrząśniemy z 
tej bezmyślnej rzezi, także dla nich sami się wyniszczymy.
Vaylo Bludd zaczerpnął powietrza, chcąc się odezwać, ale Spynie ruchem ręki nakazał mu milczenie. 
Naczelnik Orrlów jeszcze nie skończył.
- I jest jeszcze jedna rzecz do rozważenia, naczelniku Bluddów, ty, którego klan chełpi się: „My jesteśmy 
klanem Bludd, wybranym przez Kamiennych Bogów do strzeżenia ich granic. Śmierć jest naszym 
towarzyszem. Twarde długie życie jest naszą nagrodą”. Sullowie przygotowują się do wojny.
Słowa zawisły w powietrzu jak smoczy dym, ciężki, czarny i przesycony wonią dawnych mitów. Psi Lord 
wciągnął go w płuca, a wówczas zbudziły się w nim wspomnienia tak dawne, że zastanowił się, czy przypadkiem 
nie należały do jego ojca albo do człowieka, który mu ojcował. Strach użądlił go jak szybkie ukłucie nożem. 
„Nie - powiedział w duchu, pragnąc przemienić strach w gniew. - Gullit Bludd nie przekazał mi żadnych 
wspomnień. Wyrzekł do mnie bodaj pięć słów przez wszystkie te lata, gdy dorastałem przy jego palenisku”.
- Skąd wiesz?
- Jestem stary. Ostatnio niewiele mam do roboty poza patrzeniem i słuchaniem.
To nie była dobra odpowiedź, ale widząc twardość spojrzenia Spyniego Orrla, Vaylo wiedział, że lepszej 
nie dostanie.
- Chcą walczyć z miastami czy z klanami?
Naczelnik Orrlów podniósł zręby różowej skóry w miejscach, gdzie kiedyś rosły brwi.
- Są Sullami. Kto może wiedzieć, z kim albo z czym będą walczyć?
Strach znowu zmroził kark Vaylowi.
- Żarty sobie ze mnie stroisz, starcze?
- Może gdybyś zimował we własnym okrąglaku, a nie w niebieskim domu Dhoone’ow, sam zobaczyłbyś 
znaki.
Vaylo wypluł na podłogę grudę twarogu.
- Niech cię diabli, naczelniku Orrlów. Mów jasno. Jeśli wiesz więcej, mów!
- Wiem tylko, że podczas gdy klany są zajęte wzajemnym wybijaniem się do nogi, Sullowie oczyszczają 
się, świętują i zapuszczają długie włosy na wojnę. Pięć nocy temu jeden z moich górali widział dwóch Dalekich 
Jeźdźców zmierzających na zachód. Tydzień wcześniej przybył kupiec z Ule Glaive i kupił cały mój zapas opali i 
gagatów. Opale i gagaty. Księżyc i nocne niebo. Sullowie używają jednego i drugiego do wykładania swoich 
łuków. - Spynie Orrl wypuścił powietrze, czekając, aż Psi Lord spojrzy mu w oczy. - Powiedz mi, naczelniku 
Bluddów, czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, co znaczy zawołanie twojego klanu?
Pytanie głęboko poruszyło Vaylem. Wolał nic nie mówić, zamiast kłamać.
Spynie Orrl patrzył przez dłuższą chwilę w twarz Psiego Lorda, a jego oczy czytały myśli mężczyzny. 
Nagle wstał.
- Pora wracać. Poślij po moją eskortę. Mam nadzieję, że nie kazałeś ich zabić. Niewygodnie by mi było 
wojować nie dość, że z Blackhailami i Scarpe’ami, to na domiar złego z Bluddami.
Vaylo nie chwycił przynęty. Był zbyt zaniepokojony.
- Zostali przyjęci jak goście. Zabrano im broń, ale nie wyniesiono jej z izby.
- To dobrze. Dziękuję za uprzejmość. - Spynie Orrl podszedł do drzwi. Psi Lord piętrzył się nad nim jak 
niedźwiedź nad kozą. - Nie możesz pozwolić, by nienawiść do Haila Wilka zatruła twoje serce i zraziła cię do 
Blackhailów. Są dobrzy ludzie w ich klanie. Raina Blackhail, Corbie Meese, Ballic Czerwony, Drey Sevrance...
Vaylo Bludd nie wytrzymał, słysząc ostatnie nazwisko, i potrząsnął głową tak gwałtownie, że warkocze 
uderzyły go po twarzy.
- Ani słowa więcej, naczelniku Orrlów, bo przeciągniesz strunę.
Co dziwne, naczelnik Orrlów pokiwał głową.
- Tak. Może i tak, ale nie możesz winić człowieka za czyny jego brata.
Vaylo warknął. Odgłos był tak niski i straszny, że psy skuliły się przy palenisku.
Spynie Orrl wzruszył ramionami.
- Pomyśl o tym, co ci powiedziałem, naczelniku Bluddów. Kiedy stary człowiek podróżuje przez 
ciemność czterech nocy i ziemie trzech walczących klanów, żeby się z tobą zobaczyć, byłbyś głupcem, nie 
traktując jego słów z należytą powagą. - To rzekłszy, wyszedł z komnaty.
Pięć dni później Vaylo dowiedział się o jego śmierci.

***
Mai Naysayer pierwszy zauważył człowieka, który kucał pod osłoną granitowych skał, pochylony nad 
tłumokiem gałganów. Ark uznał go za wojownika z klanu Orrl, ponieważ nosił jasny, zbliżony kolorem do 
śniegu płaszcz myśliwego z tego klanu. W dużej odległości od niego dwaj Dalecy Jeźdźcy zsiedli z koni i 
podeszli piechotą.
Ani Mai, ani Ark nie dobyli broni. Byli Dalekimi Jeźdźcami i obaj wiedzieli, że choć tutaj jest się 
czego obawiać, obcy nie ma broni i nie ma sił, by walczyć. Ark widział, jak podnosi głowę i skupia na nich 
wzrok. Jego twarz wyrażała mieszaninę gniewu i strachu.
Ark Veinsplitter, Syn Sullów i wybrany Daleki Jeździec, był przyzwyczajony do wzbudzania strachu. 
Przemierzał te krainy od dwudziestu lat, toczył walki z ludźmi i zwierzętami, przenosił wiadomości przez 
zamarznięte morza, żelazne góry i pustynie spieczone jak szkło - strach był mu przynależny. Ale nie spodziewał się 
własnego lęku, wzbierającego jak rtęć w przełyku. Wiedział, że do końca życia zapamięta spojrzenie, którym 
przeszył go obcy. I że do końca życia nie opuści go pytanie, szumiące w uszach niczym wiatr: „Czy wypełniłem 
wolę bogów?”
Obcy podniósł się. Wiatr tarmosił jego płaszczem, ręce miał żółte i odmrożone. Ark przypatrywał się 
mężczyźnie z takim natężeniem, że niemal nie zwrócił uwagi na leżące w śniegu zwierzę. Dorosły wilk, wielki jak 
czarny niedźwiedź, z kawałkiem wierzbowego kija w gardle.
- Zabity ciosem w serce - powiedział Naysayer, a słowa padły z jego ust niczym kamienie.
Ark zamknął oczy i pomodlił się do Siewcy Burz. Kiedy je otworzył, wiedział, że świat, w którym żyje, 
uległ zmianie. Ten człowiek zabił wilka ciosem w serce.
- Pomóż jej. - Obcy przemówił we wspólnej mowie ze śpiewnym akcentem klanów. Wskazał ręką na 
skrwawione łachmany. Bez słów powitania. Bez pytań. Bez strachu.
Mai Naysayer sięgnął do juków ze skóry rosomaka. Z drgnieniem Ark zrozumiał, że obcy nie jest sam, a 
skrwawiona kupka łachmanów, nad którą stoi, jest osobą... dziewczyną. I Mai zamierzał jej pomóc, ponieważ 
taką miał naturę. Nie odwracał się plecami do wołania o pomoc.
Ark chciał krzyknąć, żeby go powstrzymać. Zbyt późno zobaczył blady krąg proszku na śniegu, zbyt późno 
zrozumiał, że powinna zostać puszczona krew - teraz, nie później, w zapłacie za wejście na ziemię klanowych 
bogów. Skamieniały, patrzył, jak Mai Naysayer przerywa krąg i klęka przy dziewczynie. Już miał w rękach 
błam z soboli, by pod nią podłożyć.
Ark mógł tylko rozbić namioty i rozpalić ognisko.

Rozdział 51
ŚNIEŻNE DUCHY

Effie czuła piasek w oczach, ale nie chciała iść spać. Uparcie siedziała w sieni u stóp schodów. Drey jeszcze 
się nie pokazał. Anwyn Bird zaklinała się, że dziś wróci z ziem Ganmiddichów, lecz minęła północ, okrąglak był 
ciemny i trzeszczący, a Bitty Shank założył żelazne sztaby na wielkie wrota i podparł je kamieniem.
- Hej, maleńka, powinnaś iść do łóżka. Burza zatrzymała Dreya, to wszystko. Będzie tutaj rano, 
obiecuję. - Bitty Shank okręcił natłuszczoną linę, grubą jak jego ręka w przegubie, wokół mosiężnych klamer 
osadzonych głęboko po obu stronach drzwi. - Sam z nim gadałem jakieś dziesięć dni temu. Powiedział, że gdy 
tylko naczelnik Krab odzyska swój wysoki zielony okrąglak, wróci, żeby wyszorować ci buzię i wyczesać włosy.
Effie uśmiechnęła się wbrew własnej woli. Bitty Shank był zabawny. Jak wszyscy Shankowie miał 
błyszczącą czerwoną twarz i jasną czuprynę. I kochał Dreya. Wszyscy Shankowie kochali Dreya.
Zawarłszy wielkie wierzeje okrąglaka, Bitty odwrócił się do niej. Był przedostatnim synem Shanka, 
jednorocznym od dwóch zim. Miecz Bludda zabrał mu ucho, a mróz czubki dwóch palców. Jego jasne włosy już 
rzedły, choć klął się, że od kiedy stracił ucho, zaczęły rosnąć jakby chętniej. Effie była przeciwnego zdania, lecz 
nigdy nie wyrażała swoich sądów bez pytania.
- Czy mógłbym więc odprowadzić panienkę do jej komnaty? - Bitty skłonił się z przesadnym wdziękiem, 
udając, że zamiata kapeluszem podłogę. - Choć, jak powiadam, mam miecz wykuty do obrony dziewic, a moje 
kroki przeganiają szczury.
Roześmiała się. Miała wyrzuty sumienia, ale Bitty był taki zabawny, a ona tak bardzo spięta ze strachu i 
zmartwienia, że chichot wyrwał się sam. Jak bąk. To przyprawiło ją o jeszcze większy śmiech. Przez cały czas 
Bitty stał przy drzwiach, pokazując zęby w uśmiechu. Śmiech był dobry. Przepędzał na jakiś czas myśl o 
ślepocie.
- Chodź, maleńka. Zmykaj do łóżka, bo jeszcze zbudzisz Anwyn, która nas oboje zapędzi do przepędzania 
warząchwi i chłostania kociołków.
Effie znała się na żartach i wiedziała także, że śmiech w sieni, nawet najgłośniejszy, nie zbudzi Anwyn, 
ponieważ pękata matrona śpi w spiżarni na tyłach budynku, pilnując mięsa. Mimo wszystko przestała się śmiać i 
wstała. Bitty Shank był jednorocznym, ranionym w bitwie, i należał mu się szacunek.
Wyciągnął ku niej zdrową rękę, ale złapała go za tę odmrożoną. Effie Sevrance nie była nadwrażliwa. Dwa 
kikuty, ze lśniącym różowym ciałem i gładkimi czubkami bez paznokci, ogromnie ją intrygowały. Bitty, najpierw 
zakłopotany, a potem rad z jej zainteresowania, poprowadził ją na dół.
- Patrz - powiedział, przystając w połowie schodów, by potrząsnąć palcami w blasku płonącej pochodni. - 
Mogę jeszcze utrzymać lekki miecz i naciągnąć łuk.
Effie z powagą pokiwała głową. Należała do klanu i wiedziała, że niezależnie od lekkiego tonu Bitty’ego nic 
nie jest dla niego ważniejsze od zdolności do walki.
Bitty był jednym z tuzina jednorocznych i zaprzysiężonych wojowników, którzy opiekowali się nią pod 
nieobecność Dreya. Była świadoma ich troski i domyślała się, że Drey prosił, by mieli na nią oko. Och, jak to 
dorośli, byli przekonani, że są sprytni - zawsze udawali, że wpadają na nią przypadkiem późno w nocy, gdy dawno 
minęła pora kładzenia się do łóżka, albo zaglądali do niej, kiedy myśleli, że śpi; czasami nawet spali pod jej 
drzwiami, a później tłumaczyli, że akurat tam zmorzyła ich pijacka drzemka.
Duma nakazywała jej stawiać opór; była już prawie dorosła, miała całe osiem lat i oczywiście nie 
potrzebowała, by ktoś jej pilnował. Ale od kiedy straciła swój talizman, tylko widok takich ludzi, jak Bitty, Corbie 
Meese, Rory Cleet i Bullhammer sprawiał, że czuła się bezpieczna.
Była ślepa bez swojego talizmanu. Ślepa.
Nikt go nie widział ani nie wiedział, gdzie jest. Anwyn Bird poleciła paru starszym dzieciom przeszukać 
okrąglak od grzybiarni po gołębnik. Raina Blackhail zebrała klan, powiedziała, żeby ten, kto zabrał talizman, 
podrzucił go pod jej drzwi, i obiecała, że obejdzie się bez pytań. Nawet Inigar Stoop padł na kolana i przegrzebał 
rękami popiół, pył skalny i żwir, który zebrał się na podłodze w domu kamienia. Zgubienie talizmanu było złą 
wróżbą, najgorszego rodzaju. Effie o tym wiedziała. Inigar też wiedział i dlatego, kiedy nie znalazł nic po 
pierwszym przeszukaniu, zaczął szukać po raz drugi.
Kłopot w tym, że dopóki mały kawałek granitu w kształcie ucha się nie zawieruszył, nie zdawała sobie 
sprawy, jak bardzo go potrzebuje. Za każdym razem, kiedy była zmartwiona albo przestraszona, sięgała do 
talizmanu. Nie zawsze pokazywał jej złe rzeczy, ale sprawiał, że coś czuła. Dawniej, kiedy Drey spóźniał się z 
powrotem do domu, wystarczyło, że wzięła talizman w rękę i pomyślała o bracie. Dopóki talizman nie pchał, to 
znaczyło, że Drey jest bezpieczny. Kamyk uprzedzał ją tylko o złych rzeczach... jak w przypadku taty, Rainy, 
Cutty’ego Mossa. Teraz nie będzie wiedziała, czy nie wydarzyło się coś złego.
Trzy głośne łupnięcia przerwały jej rozmyślania.
- Otwierać! Otwierać! Ranni wojownicy! - Było to zawołanie powracających oddziałów.
Popatrzyła na Bitty’ego. Zanim zrozumiała, co się dzieje, jasnowłosy jednoroczny złapał ją w pasie i zarzucił 
na ramiona. Po raz pierwszy w życiu zobaczyła z bliska strop nad schodami. Między kamieniami rosła puszysta 
zielono-czarna pleśń.
- Drey z jedenastoma wojownikami powrócił z Ganmiddich! - wrzasnął Bitty, pędząc po schodach. - 
Wrócili! Wrócili!
Effie podskakiwała na jego ramionach jak futrzany kołnierz. Nie była pewna, czy odpowiada jej patrzenie na 
świat z wysoka, ale przypuszczała, że w takiej chwili nie miałaby nic przeciwko, nawet gdyby wszyscy Shankowie 
stanęli jeden na drugim i posadzili ją na samym czubku. Drey wrócił. Drey.
Larum pod drzwiami zbudziło cały okrąglak. Wszyscy, którzy wraz z nią czuwali przez większą część nocy, 
ale w pewnym momencie poddali się i poszli spać, wpadli hurmem do sieni. Z Wielkiego Paleniska spłynęła rzeka 
mężczyzn w metalowych pancerzach wiszących luźno na piersiach, a na szczycie schodów pojawiła się Anwyn Bird 
z tacą świeżego chleba w rękach i baryłką ogrzanego przy ogniu piwa u stóp.
Effie wbiła spojrzenie w drzwi. Bitty postawił ją na ziemi, a potem przydzielił jej ważne zadanie 
polegające na rozplataniu sznura, który przytrzymywał sztabę w uchwycie. Piersi puchły jej z dumy, gdy 
pracowała. Pomagała jednorocznemu otwierać drzwi! Nawet kiedy Orwin Shank skoczył synowi z pomocą, Bitty 
zrobił miejsce dla jej ręki i razem, we trójkę, odciągnęli ważący ćwierć tony piaskowiec po naoliwionych 
szynach.
Potem podniesiono antabę, odchylono nawoskowane, nabite metalem skrzydła do wewnątrz... Za progiem 
stali podobni mrocznym bogom, parujący, zakuci w posiwiałe od mrozu żelazne pancerze, ubłoceni i ponurzy 
pierwsi z jedenastu wojowników, którzy wyruszyli do Ganmiddichów. To oni obsadzali okrąglak w czasie, gdy 
Mace Blackhail pertraktował z naczelnikiem Krabem u Croserów. Po zaprzysiężeniu Blackhailom 
Ganmddichowie wrócili do swojego okrąglaka, a Drey i jedenastu wojowników pociągnęło do domu.
Jak wszyscy w klanie, Effie słyszała, że Raif został pojmany w wieży, lecz uciekł tej samej nocy, raniąc 
Dreya jego własnym mieczem tak poważnie, że rana krwawiła przez dwa dni. Nie wierzyła w to ani przez chwilę. 
Nie potrzebowała talizmanu, by wiedzieć, że Raif nigdy nie podniósłby ręki na brata. Przenigdy.
Corbie pierwszy przestąpił próg. Effie zawołała do niego:
- Gdzie jest Drey? - Niestety, Corbie nie zwrócił uwagi na jej cichy głosik, gdyż jego wzrok spoczął na 
żonie, Sarolyn, która była brzemienna i bledsza, niż Anwyn czy Raina by sobie życzyły. Wielki młociarz minął ją, 
nawet nie patrząc. Drugi wszedł Mull Shank. Chciała zapytać jego, ale Orwin Shank wsunął się przed nią i zamknął 
swego najstarszego syna w uścisku tak brutalnym, że wyglądało to niemal tak, jakby brali się za bary.
Effie wyszła na mróz. Wypatrzyła Clega Trottera, syna wieśniaka Paille’a, i ruszyła w jego stronę. 
Odchrząknęła po drodze, żeby nie zawiódł jej głos. Naparły na nią ciała pachnące końmi, skórą i mrozem, 
spychając ją w bok i do tyłu. Straciła z oczu Clega Trottera, a kiedy znów go zobaczyła, witał się z ojcem; dwa 
wielkie chłopiska szeptały sobie do uszu. Nie było między nimi miejsca nawet dla chudej ośmiolatki.
Mężczyźni i kobiety wylęgali na plac przed okrąglakiem. Prószył lekki śnieg i tylko klin pomarańczowego 
blasku wylewającego się z drzwi rozświetlał ciemną zimową noc. Effie słyszała śmiech i szepty, obietnice rozkoszy 
czekających w łóżku, recepty na okłady na odmrożenia, zaproszenia na ulubione potrawy parujące w kominie. 
Wokół niej ciała zderzały się gwałtownie, ciężkie grudy błota i lodu z butów oraz płaszczy sypały się na ziemię. 
Konie potrząsały łbami i wyparskiwały w powietrze strumienie białej mgły. Mężczyźni wyszli ze stajni, żeby 
się nimi zająć, i wkrótce trudno było odróżnić jedenastkę powracającą od Ganmiddichów od tuzinów innych, 
którzy roili się na placu.
- Drey? - pytała raz za razem. - Drey? - Nikt jej nie słyszał, a nawet jeśli, to z miejsca o niej zapominał, gdy 
tylko zobaczył swoich ukochanych,
Odeszła dalej od okrąglaka, ponieważ wypatrzyła samotnego mężczyznę czyszczącego konia. Był dość 
wysoki, by być Dreyem... w ciemności trudno było to ocenić. Drżąc, postąpiła w jego stronę. Jeszcze nim zobaczyła 
jego twarz, wiedziała, że to nie Drey. Ubrany w szare skóry i łosiowy filc Bannenów, z warkoczami ciasno 
splecionymi przy głowie, nawet nie był Hailem. Nie wiedziałby, kto to jest Drey.
Powoli ogarniał ją ziąb, podnoszący się od stóp jak wzbierająca woda. Obejmując się rękami, rozejrzała się 
po pastwisku. Serce skoczyło jej w piersiach. Tam. Na stoku, cień w cieniach, mężczyzna stojący na warcie. Drey.
Pobiegła. Lodowate powietrze z szumem omywało jej policzki, gdy pędziła po ziemi zamarzniętej na 
kamień. Oddychała płytko z przejęcia. Postać czekała. Czekała. To musiał być Drey.
Kiedy dotarła do podnóża stoku, postać skurczyła się. Nagle zobaczyła, że jest odziana na biało. Effie 
zatrzymała się.
- Drey? - Nawet w jej uszach głos zabrzmiał słabo i niepewnie. W odpowiedzi wiatr przyniósł zapach 
żywicy i z drgnieniem uświadomiła sobie pomyłkę. To wcale nie człowiek, tylko śnieżny duch, młoda sosna 
przykryta śniegiem.
„Powinnam wiedzieć - upomniała się ostro. - Każdy głupi umie odróżnić śnieżnego ducha od dorosłego 
człowieka”.
Śnieżny duch chwiał się i poskrzypywał na wietrze, środkowe gałęzie kiwały na nią lubieżnie. Effie 
poczuła, jak strach ściąga jej skórę na twarzy. Szybko odwróciła się... i zobaczyła, jak daleko odeszła.
Wielka kopuła okrąglaka czerniła się w dali na tle grafitowego nieba. Prostokąt pomarańczowego światła 
oznaczającego drzwi był nie większy od kropki. Na jej oczach plamka zwęziła się na grubość włosa, a potem 
zupełnie zniknęła. Drzwi zostały zamknięte. Jej serce mocno załomotało. Patrzyła na okrąglak, na bryłę stajni, 
szukając światła. Tylko że drzwi stajni znajdowały się od strony okrąglaka, widziała więc tylko bladą aureolę 
blasku.
Ruszyła z powrotem. Starała się nie patrzeć na ciemne krzywizny okrąglaka ani na otaczające go bezkresne 
przestrzenie. To było trudne. Żadne ściany nie przysłaniały widoku. Otaczały ją cienie, nie te drobne, nie ludzkie, 
ale wielkie cienie wzgórz i czarnych kęp drzew. I było zimno, bardzo zimno.
- Ach! - Wstrzymała oddech, gdy coś smagnęło ją w policzek. Uskoczyła, wypatrując w ciemności 
potworów. Jej wyobraźnia wyczarowała szare robaki wielkości ludzi, z zębami przypominającymi szklane igły i 
kończynami z tej samej substancji, co oczy. Zobaczyła cienką brzozową witkę wystającą ze śniegu, z 
chorągiewką czerwonego filcu na czubku. Był to jeden z palików Longheada; gdy pokrywa śniegu grubiała, 
tylko w ten sposób można było poznać, gdzie kończy się pastwisko, a zaczyna plac.
Effie, drżąc, przyspieszyła.
Prawie nie zwróciła uwagi na pierwsze kroki, tak była pochłonięta obserwowaniem łuny nikłego blasku nad 
stajniami. Nagle światło przygasło. Przecież nie mogli zamknąć także drzwi stajni. .Jeszcze nie!” Panika otumaniała 
ją jak gęsta mgła. Czy zdąży przed zamknięciem wrót, jeśli pobiegnie? A jeśli się przewróci? Jeśli pod śniegiem coś 
leży, na przykład korzeń drzewa, który okręci jej nogę i zatrzyma tutaj na zawsze? Serce biło jej tak szybko, że 
upłynęło kilka sekund, nim uświadomiła sobie, że cichy chrzęst, który słyszy, nie jest ani odgłosem jej kroków, ani 
szumem pędzącej krwi.
Powoli spłynęło na nią zrozumienie. Ktoś za nią szedł. Skóra zlodowaciała na jej twarzy. Nie Drey. Drey nie 
zrobiłby niczego, co mogłoby ją przestraszyć. Nie. To potwór albo kapturnik, albo Mace Blackhail, chcący...
Chrup, chrup, chrup. Kroki przyspieszyły. Effie spojrzała na okrąglak, ale światło ze stajni zgasło i nie miała 
czym się kierować. Krzyknęła cicho i ruszyła biegiem.
Chrup, chrup, chrup. Kroki rozbrzmiewały zaraz za jej plecami. Effie wyobraziła sobie potwora w stroju 
kapturnika, z korzeniami drzewa w miejscu palców i z żółtymi oczami Mace’a Blackhail a. Prędzej. Prędzej.
Śnieg był wszędzie: w jej włosach, sukience i butach. Oddech potwora parzył ją w tył głowy, kroki dudniły 
w uszach. Była na wpół przytomna ze strachu, już nie patrzyła, dokąd biegnie. Usłyszała, jak kroki zmieniają rytm, 
a potem ręka szarpnęła ją mocno za włosy. Ból eksplodował bielą w jej głowie. Noc przemieniła się w dzień, a 
potem znów ściemniała. Ktoś wlókł ją w śniegu. Straciła orientację, nie wiedziała, gdzie jest góra, a gdzie dół. Tak 
bardzo bolała ją głowa.
- .. .dam ci nauczkę, mała suko. Za bieganie z krzykiem do okrąglaka...
Dopiero po chwili Effie zrozumiała, że potwór mówi ludzkim głosem. Odwróciła się i stanęła twarzą w 
twarz z Cuttym Mossem. Nie potworem, tylko młodym mężczyzną o jednym oku niebieskim, a drugim piwnym.
- Suka.
Spróbowała się wyrwać, ale okręcił jej włosy wokół nadgarstka i trzymał mocno. Czując opór, szarpnął ją w 
tył. Białe cętki bólu zatańczyły przed jej oczami.
- Tym razem nie masz swojego wiedźmińskiego kamienia, co? - Cutty Moss postukał się po szyi. Ćmiło 
jej się w oczach, ale zdołała zobaczyć sznurek taki sam jak ten, który uplotła specjalnie do talizmanu. Cutty zaśmiał 
się cicho, rozdziawiając czerwone usta. - Tym razem nie wiedziałaś, że ktoś nadchodzi, co?
Nie poruszyła się.
Usta Cutty’ego były mokre od śliny, oczy lśniły jak dwa tłuste kamyki. W czasie pościgu rozsupłał się 
rzemyk, który wiązał jego warkocze, i teraz brudne strąki wisiały wokół jego twarzy. Niespiesznie wyjął nóż.
- Załóżmy, że dorwał cię kapturnik. Tutaj, w śniegu. - Kopnął śnieg czubkiem buta.
Ostrze błyskawicznie znalazło się przy jej gardle. Effie zobaczyła smugę niebieskawego światła, jaką 
wyrysowało w powietrzu, poczuła napór powietrza na skórze, potem coś ciepłego zakłuło ją w szyję. Nie czuła bólu, 
tylko uszczypnięcie, a potem ciepło. Szarpnęła się, odsuwając głowę od noża. Cutty zaklął. Szarpnął ją za włosy i 
przewrócił w śnieg. Poczuła kwaśno-słodki oddech, mocz i męski zapach jego ubrań. Ciepły strumyczek spływał 
jej po szyi. Bardziej bojąc się tego, że została ranna, niż Cutty’ego Mossa, zaczęła się z nim szamotać, wzbijając 
chmury śniegu.
- Wiedźma Sevrance’owna. - Cutty Moss kłuł ją nożem po policzkach, rękach, piersi. Krew była 
wszędzie, spływała po zębach i oczach. Nadal walczyła. Nie chciała myśleć o tym, co się stanie, gdy 
zaprzestanie walki.
Cutty Moss złapał nóż inaczej, tylko palcem i kciukiem, i trzasnął ją w twarz.
- Suka!
W tej chwili jej noga znalazła twardą ziemię pod śniegiem. Opierając ręce na zbitej białej powierzchni, 
fiknęła kozła w powietrzu. Przez krótką, zapierającą dech chwilę myślała, że się uwolni. Cutty był tak skupiony na 
biciu, że rozluźnił rękę, którą ją trzymał. Czuła, jak włosy odwijają się z jego nadgarstka niczym wełna z 
motowidła. Wtedy szarpnął ją z powrotem. Pociągnęła w drugą stronę, całym ciężarem ciała. Miała wrażenie, że 
tysiące rozgrzanych do czerwoności brzytew tną ją po głowie. Kawałek skóry oderwał się z wilgotnym 
mlaśnięciem. Na chwilę utraciła wzrok, ale nie równowagę. Straciła poczucie kierunku, ale nie celu.
Rzeka krwi spływała z jej głowy. Biegła. Biegła. Biegła.
Miała tylko parę sekund przewagi, lecz była lżejsza i napędzana zwierzęcym strachem. Słyszała, jak Cutty 
bluźni i goni za nią. Wiedziona instynktem, trzymała się głębszego śniegu, gdzie mogła biec, a on się zapadał. Nie 
przyszło jej do głowy, by krzyczeć; Effie Sevrance nie krzyczała. Musiała oszczędzać oddech, żeby uciekać i 
myśleć.
Dwa razy ręce Cutty’ego musnęły jej włosy i suknię, ale nie miała litości ani dla tkaniny, ani dla własnego 
ciała: pozwalała mu drzeć jedno i drugie, gdy próbował ją zatrzymać. Skóra na głowie paliła żywym ogniem, 
odsłonięte ciało piekło w powietrzu dość zimnym, by mrozić oddech. Ból innych części ciała prawie nie miał 
znaczenia; krew spływająca z ran ogrzewała skórę.
Kiedy okrążyła róg stajni, zobaczyła postać wysuwającą się z cieni. Nim skupiła wzrok, głębsza część jej 
umysłu zareagowała na kształt - zapadnięte piersi, kościste ramiona, męska szczęka: Nellie Moss. Latarniczka 
biegła w jej stronę, wołając do syna i klnąc w żywy kamień. Effie rozumiała niewiele słów, ale czuła, że złość 
latarniczki wymierzona jest w syna, który nie wykonał zadania szybko  i bez zbędnego zamieszania.
Ominęła łukiem ją i jej szponiaste, czarne od smoły palce, cały czas trzymając się głębokiego śniegu. Gdy 
spojrzała przed siebie na pejzaż cieni i otwartych przestrzeni, drżenie radości przebiegło jej po krzyżu. Znała 
sylwetki tych kamiennych sosen i pagórka ubitej ziemi za nimi. Znała, i nagle ciemność nabrała sensu. Pędząc 
przez śnieg, zmieniła kierunek. Miała dokąd uciec.
Nellie Moss była lżejsza od syna i Effie słyszała, jak zmniejsza dystans. Latarniczka złapała ją za kołnierz, 
ale materiał zrobił się śliski od krwi i łatwo było się wyszarpnąć. Zbyt zmęczona, by odczuć ulgę, biegła dalej. 
Nogi jej słabły, myślenie przychodziło z coraz większym trudem. Była taka zmęczona.... powieki ciążyły jej jak 
kamienie... wiedziała, że musi uciekać... ale tak trudno było myśleć...
Wycie i ujadanie psów przebiło się przez mgłę jak światło błyskawicy przez burzowe chmury. Otrząsnęła się 
i zobaczyła przed sobą małą psiarnię. Psy Shanka poznały ją. I wołały do domu.
Łzy zaszczypały ją w oczy. Usłyszała głębokie, basowe szczekanie Czarnego Nosa, podniecone wycie 
Krzykacza i Zębatego, złe warczenie Kocicy, niski ryk Starego Szatana i mrożące krew wycie Pani Pszczoły - Pani 
Pszczoły, która uważała ją za jedno ze swoich szczeniąt.
Słyszała, jak Nellie i Moss zwalniają niezdecydowanie. Rytm ich kroków załamał się. Wymienili pełne 
złości słowa. Nellie Moss obrzuciła syna plugawymi wyzwiskami. Effie starała się ich nie słuchać, ale wiatr 
niósł słowa prosto do jej uszu. Piekły jak najzimniejsze powietrze w środku nocy. Czarny Nos zaczął ujadać 
obłąkańczo i nagle przestała słyszeć matkę i syna. Kroki przyspieszyły i dwie pary rąk złapały ją za suknię i 
włosy.
Shankowe psy zawodziły i wyły jak szaleńcy w płonącym domu. Zbite z desek drzwi małej psiarni 
grzechotały i gięły się pod naporem sześciu cielsk. Łzy i krew spływały strumieniami po twarzy Effie, gdy ręce 
prześladowców ciągnęły ją w śnieg. Poczuła lód w ustach, gdy Nellie Moss zaczęła ją wlec. Drzwiczki były tak 
blisko, że widziała słoje drewna i pomarańczową rdzę na zasuwie. Gdyby tylko mogła wyciągnąć rękę... gdyby 
tylko tak nie bolało. W ramieniu ziała dziura, ciemna czerwona dziura zrobiona nożem Cutty’ego Mossa.
Wyrzuciła oporną rękę w stronę drzwiczek. Przygryzła język z bólu. Nellie Moss trzymała ją w pasie, 
ciągnęła... nie przestawała ciągnąć. Dłoń Effie ześliznęła się po deskach. Palce złapały zasuwkę. Cutty Moss 
chwycił ją za uda. Effie zacisnęła palce na zasuwie i gdy Cutty pociągnął ją przez śnieg, metalowy rygiel wysunął 
się ze skobla.
I zaczęła się noc psów.
Mroczne bestie wyskoczyły z psiarni, smukłe, koszmarne: same pyski, zęby i zjeżone karki. Ich warczenie 
przewalało się w powietrzu niczym grzmot, podnosząc włosy na jej szyi i plecach. Usłyszała okropne, przeraźliwe 
wrzaski i słowo „Nie!” rozciągające się w czasie, aż straciło sens i przerodziło w wycie wypełnione przerażeniem. 
Kark trzasnął z wilgotnym trzaskiem spróchniałej kłody, palce orały śnieg, coś rozdarło się z przyprawiającym o 
mdłości odgłosem... Effie straciła przytomność.
Później, kiedy było po wszystkim, Corbie Meese i inni znaleźli ją leżącą w środku zdeptanego kręgu krwi, 
kości, trzewi i ludzkich włosów, chronioną przez żywy mur psów. Psy wylizały ją z krwi do czysta i ogrzewały jej 
poranione ciało własnymi brzuchami. Trzeba było zawołać Orwina Shanka z Wielkiego Paleniska, ponieważ nie 
chciały nikogo do niej dopuścić, a wiele godzin później w okrąglaku dało się słyszeć pierwsze wyrzeczone szeptem 
słowo „wiedźma”.

Rozdział 52
SULLOWIE

- Wypij to, Orrlu. Zagęści ci krew.
Raif słyszał te słowa, ale dopiero co zbudził się z głębokiego snu i zrozumienie ich zabrało mu chwilę. 
Ciemnowłosy wojownik trzymał w dłoniach mosiężną czarkę zdobioną granatową emalią. Raif nie widział 
zawartości, ale musiała być gorąca, ponieważ nad wrębem unosiła się para. Różowa para. Zmienił pozycję pod 
wilczymi skórami, potem na próbę poruszył prawą ręką. Z bólu odsłonił zęby. Ręka, która wyłoniła się spod 
okrycia, była grubo owinięta skórą jakiegoś ptaka i posmarowana olejem łupkowym, wydzielającym ostrą, dymną, 
trudną do nazwania woń. Palce miał spuchnięte i sztywne i nagle ucieszył się, że ich nie widzi. Odmrożenia nie 
stanowiły miłego widoku.
Po długiej walce z poranionym, obolałym ciałem udało mu się usiąść, a po jeszcze dłuższym czasie 
podnieść ręce w taki sposób, że mógł chwycić emaliowaną czarkę. Sullski wojownik czekał w milczeniu, jego 
twarda, garbowana lodem twarz niczego nie zdradzała. Raif też zachował niewzruszoną minę, choć ciężar i 
gorąco czarki sprawiły mu ból. W milczeniu wypił czerwony płyn, uświadamiając sobie, że głównym 
składnikiem jest końska krew. Smak nie był nieprzyjemny, tylko dziwnie korzenny, a część krwi skrzepła w długie 
pasma, które lepiły się do języka i zębów. Kiedy skończył, oddał wojownikowi czarkę i podziękował.
Wojownik skłonił głowę. Zdjął wierzchnie odzienie, pod którym miał miękkie futra i granatowy zamsz 
nabity rogiem ciętym tak cienko, że falował niczym smocze łuski. Na pierwszy rzut oka jego włosy wyglądały 
jak splecione w warkocze, ale teraz Raif zobaczył, że są podzielone na grube pasma ujęte w liczne pierścienie z 
opali i białego metalu. Rysy obu mężczyzn w pewien sposób różniły się od rysów reszty mieszkańców ziem klanów: 
kolor oczu był bardziej żywy, usta i brwi pięknie zarysowane, kości policzkowe twardsze, zdradzające masywniejszą 
budowę kostną czaszek.
Ich namiot był zrobiony z filcu i skór karibu nasmarowanych połyskliwą substancją, która nie przepuszczała 
wiatru. Podłogę wykładał wybornie utkany kobierczyk z wzorem przedstawiającym księżyc we wszystkich fazach 
na tle nocy niebieskiego jedwabiu. W środku namiotu był wykopany dołek. Raif pamiętał, że przez dwie noce 
płonęło w nim drewno, teraz jednak paliły się bryły ciemnego kamienia, które dawały bezdymny, ametystowy 
ogień. Ash leżała po drugiej stronie namiotu, okryta kocami z białych lisów, odwrócona twarzą do ściany. Jej 
umyte włosy lśniły identycznym kolorem, co metal na głowach i szyjach sullskich wojowników.
Raif przesunął się w jej stronę.
- Co z nią?
Wojownik podniósł rękę do brody, a wtedy opadł rękaw płaszcza z rysich skór, odsłaniając tuziny nacięć 
na przedramieniu i nadgarstku. „Puścili krew koniom i sobie”. Raif nie był pewien, co odczuwa: fascynację czy 
niepokój.
- Ten, kto śpi, nabiera sił, Orrlu. Dziś zbudziła się, napiła rosołu i pytała o ciebie.
Raif nie widział powodu, by wyprowadzać go z błędnego przekonania, że jest Orrlem.
- Kiedy będzie mogła wstać?
- Chodzi ci o to, kiedy będzie mogła ruszyć w drogę?
Przytaknął. Wojownik mówił wspólną mową z leciutkim akcentem, który wskazywał, że nie jest to jego język 
ojczysty. Pierwszej nocy, kiedy wyjechali z ciemności - a w jego oczach prosto z legendy o krwi i wojnie - mówili 
między sobą w nie znanym mu języku. Raif nigdy dotąd nie spotkał Sullów, poznał ich jednak na pierwszy rzut oka. 
Poznał wojowników, którzy jeździli po rozległych lasach Polarnej Dziedziny, mieszkali w miastach z lodowego 
drewna i zimnego, twardego kamienia mlecznego, i mieli piękne strzały z grotami tak ostrymi, że mogły przez 
oczodół wniknąć w ludzką czaszkę. Ich miecze wykute z metalu, który spadał z gwiazd, stanowiły przedmiot 
marzeń każdego wojownika. W klanach poszeptywano, że twarde, błyszczące skraje broni odbierają człowiekowi 
nie tylko życie, ale i duszę.
- To zależy, dokąd musi iść i dlaczego. - Sullski wojownik wpatrywał się w niego bez zmrużenia oka. 
Szramy na jego rękach żarzyły się w ametystowym świetle jak popękane żyły.
Raif jeszcze nie podjął decyzji, ile powiedzieć Sullom.
- Podróżujemy na północ w sprawie nie cierpiącej zwłoki.
Wojownik powoli pokiwał głową, jakby usłyszał i zrozumiał dużo więcej, niż wynikało z tych słów. Jego 
oczy barwy sobolowego futra zwróciły się w stronę wyjścia z namiotu.
- Naysayer odpowie ci lepiej ode mnie. Opiekował się dziewczyną we dnie i w nocy. Jej życie, stało się 
jego brzemieniem.
Kropla strachu osiadła w piersiach Raifa.
- Co to znaczy?
- Naysayer wytoczył własną krew, żeby ją uratować.
- Dlaczego?
- Nie ja odpowiem na to pytanie, Orrlu. - Głos wojownika wyostrzyło coś, co mogło być złością. Gdy 
wstał, rogowe łuski na jego płaszczu zaszczekały jak zęby. Choć nie był ani barczysty, ani też wysoki, zdawało się, 
że zajmuje tyle przestrzeni, co dwie osoby.
- Dlaczego puścił sobie krew? - nalegał Raif, nie mogąc otrząsnąć się z niepokoju.
Wojownik odwrócił się i popatrzył na niego tak, jakby był kawałkiem brudu zdrapanym w podeszwy.
- Kiedy składamy ofiarę albo zapłatę, płacimy tym, co mamy najcenniejsze. A nic w świecie zimnych 
księżyców i ostrych strzał nie jest droższe od krwi Sullów. - Odrzucił na bok skrzydło namiotu i wyszedł w 
ciemność.
Raif odetchnął głęboko. Ręce pod bandażami sprawiały wrażenie odartych ze skóry. Przez dwie noce 
wił się i pocił z bólu na swoim posłaniu. Czuł się niemal tak, jakby ciało nie było zmarznięte, tylko przypiekane. 
W snach widział, jak zdziera opatrunki, a na śnieg spada przypalone mięso. Najgorzej było o zachodzie słońca 
drugiej nocy, kiedy Sull zwany Naysayerem zdjął bandaże i czyścił czarne ciało. Strzępy tkanki spadały na jego 
ubranie. Raif patrzył w dół, nie poznając własnych palców: czym były te wałki wilgotnego mięsa? Kiedy zapytał 
Sulla, czy straci któryś z nich, ten odparł krótko: „Nie”.
Powtórzył to samo słowo później, w środku nocy, gdy Ash wyrwała się ze snu. Raif patrzył, jak wielki 
mężczyzna kładzie jej rękę na głowie i mówi: „Nie, srebrnowłosa. Tutaj nie dosięgną cię żadne demony”.
Opieka, którą wojownik otoczył Ash, wyrastała nad wiedzę Raifa jako wychowanka klanu. Naysayer wyjął 
suszony czarny korzeń i liście berberysu, zaparzył z nich gorącą herbatę, a później budził Ash co parę godzin i 
dawał jej pić. Na jego pytanie odparł, że herbata oczyści krew z żółtej trucizny. Robił też tynktury z liściastych 
łodyżek jemioły i złotej żywicy nie znanego w klanach drzewa. Umył Ash i natarł jej ciało wonnymi olejami, 
pęcherze na twarzy przemył oczarem, a skaleczenia i rany od odmrożeń posmarował oczyszczonym lisim 
tłuszczem i obłożył mchem.
Raif przespał większość zabiegów Naysayera. Był wyczerpany i nie mógł czuwać przez dłuższy czas. Nim 
dwaj sullscy wojownicy weszli w krąg, który wyrysował na śniegu, zużył resztkę sił, by przyjąć ich na stojąco. 
Uśmiechnął się ponuro na to wspomnienie. Drogo zapłacił za ten pokaz klanowej dumy.
Podniesienie się z posłania zabrało mu haniebnie dużo czasu. Nie mógł podpierać się na zabandażowanych 
rękach, więc zdany był tylko na nogi. Ale im bardziej bolały go mięśnie, tym bardziej był zdecydowany wstać i 
ruszać w dalszą drogę. Sullscy wojownicy pomogli jemu i Ash, za co był wdzięczny, lecz zaciskał szczęki na 
myśl, że mógłby być zależny od nich bodaj chwilę dłużej niż potrzeba. Byli Sullami. On pochodził z klanu. Od 
trzech tysięcy lat Sullów i mieszkańców ziem klanów łączyły granice, nic więcej.
Nim dotarł do posłania pod ścianą namiotu, Ash zaczęła się poruszać. Cicho wypowiedział jej imię i to 
wystarczyło, żeby otworzyła oczy.
- Raif.
Złożył dziękczynienie Kamiennym Bogom... i sullskim bogom, choć nie znał ich imion.
- Dzień dobry, śpiochu.
Ziewnęła szeroko, potem uśmiechnęła się przepraszająco.
- Przepraszam. Dama nie zachowuje się w ten sposób, prawda?
To nie miało znaczenia. Kuracja Naysayera, na czym by ona nie polegała, spełniła swoje zadanie. Skóra 
na twarzy Ash była teraz różowa i przejrzysta, bez śladu żółtaczki czy opuchlizny.
Ukląkł, żeby być bliżej niej.
- Jak się czujesz?
- Obolała. Zmęczona. - Przeniosła oczy na jego dłonie. - Co ci się stało?
Wzruszył ramionami.
- Zabiłem wilka gołymi rękami.
Uśmiechnęła się nerwowo, niepewna, czy nie żartuje.
Zmieniając temat, zaczął:
- Muszę zapytać tych Sullów...
- Sullów?
Pokiwał głową.
- Ci mężczyźni, którzy zaleźli nas w dolinie, są Sullami.
Ash z roztargnieniem dotknęła łatki mchu na policzku.
- Nie zdawałam sobie sprawy... Czułam tylko dotyk ciepłych rąk... głosy proszące, żebym piła. - W jej 
szarych oczach nagle rozbłysło ametystowe światło ognia. - Jak długo...
- Jesteśmy dwa dni na północ od przełęczy. Rankiem drugiego dnia straciłaś przytomność i niosłem cię 
do zmroku.
- Niosłeś mnie - powtórzyła cicho. - Co stało się potem?
Raif spuścił oczy. Ledwie sam wiedział i nie był pewien, czy chce wiedzieć. Po raz pierwszy od wielu dni 
sięgnął do talizmanu. Utknięty głęboko pod wełnianą koszulą, wisiał na sznurku na wpół zmurszałym od potu. 
Schował go gwałtownym ruchem. I jak najszybciej opowiedział jej swoją historię.
Kiedy skończył, zapytała:
- Wyrysowałeś więc krąg przewodni, a wtedy pojawili się dwaj sullscy wojownicy?
- Pewnie przyciągnęło ich wycie wilków.
- Nie wierzysz w to, prawda?
- Już sam nie wiem, w co wierzyć. - Nie chciał, by jego głos zabrzmiał tak twardo.
Ash patrzyła na niego przez dłuższą chwilę.
- Ile czasu zajmie nam dotarcie do Góry Potopu?
Był jej wdzięczny, że zmieniła temat. Nie chciał się zastanawiać nad powodami, dla których Kamienni 
Bogowie mogliby otaczać go opieką.
- O to chciałem cię zapytać. Być może będę musiał powiedzieć Sullom, dokąd zmierzamy. Na północ stąd 
wznosi się wielki błękitny szczyt, z którego spływają lodowce, i jestem całkiem pewien, że to Góra Potopu. 
Ale nie wiem, z której strony płynie Pusta Rzeka. Możemy stracić tydzień na samo jej szukanie.
Ash namyślała się przed udzieleniem odpowiedzi. Raif słyszał jej chrapliwy oddech i uświadomił sobie, że 
nadal jest bardzo osłabiona. Wreszcie powiedziała:
- Powierzyłeś tym ludziom nasze życie. Mogli nas skrzywdzić w dowolnej chwili w ciągu tych dwóch 
dni, ale tego nie zrobili. Myślę, że przybyli, ponieważ ich wezwałeś, i tak ty, jak i oni o tym wiedzą, i w 
pewien sposób to ich z tobą wiąże. - Otworzył usta, żeby zaprotestować, lecz nie dopuściła go do głosu. - 
Myślisz, że Kamienni Bogowie sprowadzili ich tutaj tylko po to, żeby opatrzyli nasze rany i wyprawili nas w 
drogę, jak chirurdzy na polu bitwy?
Raif ściągnął brwi. Jej pytanie za mocno zbliżało się do spraw, których nikt w klanach nie ośmielał się 
kwestionować. Kamienni Bogowie nie przypominali Jedynego Boga, który miał w opiece miasta. Nie zajmowali się 
powszednim życiem swoich wyznawców. I nie odpowiadali na modlitwy maluczkich. Nagle świadom bólu w 
rękach, powiedział:
- Wyjawię im tylko, dokąd zmierzamy. Nic więcej.
Ash pokiwała głową.
Raif odwrócił się do ognia i zaczął się zastanawiać, skąd wziąć ciepłe jedzenie i picie dla Ash.
Na krawędzi dołka, w którym płonął ogień, leżały kamienne figurki w kolorze nocnego nieba lub 
księżyca, wprost proszące o to, by wziąć je w ręce. Wyrzeźbione z obsydianu, opalu, białej miki, czarnego żelaza i 
kryształu, skrzyły się srebrzyście w blasku ognia. Wchłonęły tyle ciepła z ogniska, że grzały ręce. Były bardzo 
stare i wiele detali się zatarło, ale ich zaokrąglone krawędzie i ciężar sprawiały, że było przyjemnie je trzymać. 
Raif widział, jak niższy z wojowników włożył jedną figurkę do miedzianej miski pełnej śniegu, a potem 
odstawił miskę na bok, żeby ciepło stopiło śnieg. Pamiętał, że Sull nie wypił wody. Zmoczył w niej szmatkę, 
którą on i jego towarzysz wyczyścili sobie ręce.
Raif odłożył figurki na miejsce i sięgnął po miedziany kociołek stojący na skraju ognia.
- Człowiek, który się mną zajmował - zaczęła Ash - przypomina mi jednego z Bluddów.
- Cluffa Drybannocka. - Choć tego nie chciał, słowa zabrzmiały ostro. - Urodzonego w Trenchu 
bękarta.
- Jest półkrwi Sullem?
Skrzywił się, zmagając się z ciężarem kociołka.
- Tak. Trenchlandczycy nie nazywają się Sullami od wieków, ale niezależnie od tego, ile rodzi się u 
nich dzieci spłodzonych przez mężczyzn z klanów i z miast, Sullowie nadal chronią ich jak swoich.
- Dlaczego?
- Nie jestem pewien. Trenchlandczycy handlują z klanami i z Górskimi Miastami. Sullowie handlują 
tylko z Trenchlandczykami.
- A zatem Sullowie potrzebują ich jako pośredników w handlu, a w zamian oferują ochronę?
Raif wzruszył ramionami.
- Mniej więcej.
Ledwie skończył mówić, para wielkich rąk rozchyliła skrzydła namiotu i do środka wraz z wirem śniegu 
wpadł wojownik zwany Naysayerem. Za nim wszedł drugi, niosąc zamarznięty kawałek mięsa. Podczas gdy 
Naysayer otrzepywał lód z włosów i futra, drugi wojownik rzucił mięso do stóp Raifa.
- Wyciąłem serce ze zwierzęcia, człowieku z klanu. Możesz je zjeść.
Raif bez patrzenia wiedział, że to serce przewodnika wilczej watahy. Pokręcił głową.
- Klan nie jada wilków.
Wojownicy wymienili spojrzenia.
- Więc nie zabijasz ciosem w serce dla mięsa?
Zdając sobie sprawę, że temat rozmowy już nie dotyczy wilka, ale człowieka, który go zabił, Raif odparł:
- Zrobiłem to, co musiałem, żeby ochronić Ash i siebie. Jeśli chcecie tego wilka, to możecie go wziąć. 
Nie mam nic innego, by ofiarować wam w zapłacie.
Wojownik nie odpowiedział. Po chwili rzekł:
- Naysayer jest przekonany, że nosisz płaszcz nie swojego klanu. Mówi, że jesteś Hailem. To prawda?
„Znaleźli srebrną zatyczkę z rożka Dreya”. Głośno powiedział:
- Nie mam klanu.
- Czy nie masz również imienia?
- Jestem Raif Sevrance. - „Patrzący na Umarłych”.
Wojownik powoli pokiwał głową.
- A ja Ark Veinsplitter, Syn Sullów i wybrany Daleki Jeździec. Mój hass to Mai Naysayer, też syn i 
Daleki Jeździec.
Dwaj wojownicy zastygli w milczeniu, jakby na coś czekali. Raif zawahał się, niepewny, co zrobić. To 
Ash przerwała ciszę.
- Jestem Ash March, znajda urodzona w cieniach Płonnej Bramy. Dziękuję wam, Arku Veinsplitterze i 
Malu Naysayerze, za opiekę i schronienie, którego nam nie poskąpiliście. Jak rzekł Raif, nie mamy czym się 
odwdzięczyć, ale wiedzcie, że zawsze będę nosić w sercu pamięć o dobroci Sullów.
Miny wojowników nie uległy zmianie, gdy mówiła, lecz zmieniło się coś w ich oczach. Naysayer postąpił ku 
niej i skłonił się, aż śnieg osypał się z rysiego futra pod jego szyją. Ark Veinsplitter popatrzył na swojego 
towarzysza i przez chwilę ametystowy blask ognia pełgał po jego twarzy. Wreszcie skłonił się nie mniej głęboko.
- Dobrze powiedziane, Ash March, znajdo. Oby księżyc zawsze oświetlał ci drogę w ciemności, a twoje 
strzały zawsze trafiały w serce.
Sullowie zabrali się za przygotowywanie posiłku. Ark Veinsplitter wyciągnął ze śniegu częściowo 
oprawionego kozła, Naysayer dołożył drew do ognia. Po wypatroszeniu zwierzyny i podaniu Ash surowej wątroby 
dla wzmocnienia krwi, Ark natarł mięso ciemnymi korzeniami i kwaśnym drewnem, po czym nadział je na rożen. 
Po paru minutach namiot wypełnił się gęstym, słonawym zapachem pieczeni.
- A wilk? - zapytał Raif, gdy stało się jasne, że nic więcej nie będzie pieczone.
Ark Veinsplitter uśmiechnął się po raz pierwszy.
- Sullowie też nie jedzą wilków. Gdy nachodzi nas chętka na łykowate mięso, zjadamy własne siodła. - 
Sięgnął po serce basiora, które odtajało w cieple namiotu. Raif wyraźnie widział, gdzie wniknęła wierzbowa 
laska. - Oczywiście, Naysayer słynie z ogryzania wilczych kości. Co na to powiesz, hassl
- Wilcze kości! Nie! Coś ci się poplątało, Veinsplitter. Może spuściłeś za dużo krwi.
Śmiejąc się cicho, Ark Veinsplitter wyszedł z namiotu. Po chwili Raif narzucił płaszcz i podążył za nim.
Wiatr był szokująco zimny po cieple namiotu. Śnieg przestał prószyć, ale zmarznięty proszek przesypywał 
się nad ziemią jak suchy piasek. Ręce zapiekły go pod bandażami, jakby zanurzył je w czystym alkoholu i 
podpalił. Patrzył, jak sullski wojownik rzuca wilcze serce na ziemię i butem wbija je głęboko w śnieg.
- Ta góra przed nami, ta ciemna ściana na horyzoncie, to Góra Potopu? - zapytał.
Jeśli wojownik był zaskoczony jego obecnością, to tego nie okazał.
- Tak brzmi jedno z jej imion. - Nie odwrócił się w jego stronę.
- A wiesz, z której strony płynie Pusta Rzeka?
Ark Veinsplitter zesztywniał.
- Wiem.
Raif czekał. Mijały minuty. Wreszcie Sull przemówił:
- Pusta Rzeka płynie na południowy zachód od Góry Potopu. Łatwo ją znaleźć, gdyż brzegi porośnięte są 
świerkami i wskazuje ją jęzor lodowca, który schodzi z góry.
- I jaskinie. Znasz jakąś, która leży blisko rzeki?
Wojownik odetchnął tak lekko, że w powietrzu nie pokazała się para. Raif zobaczył, że choć nie założył 
rękawic, wcale nie zaciskał dłoni. Bez słowa obszedł namiot. Tam, w osłoniętym miejscu pod daszkiem ze skóry 
karibu rozpiętej na palikach stały konie. Wszystkie trzy okryte były derkami z owczej wełny, a metal ich wędzideł 
i uprzęży został owinięty filcem. Były wielkimi zwierzętami o szerokich piersiach i gęstej sierści, z długimi 
włosami na pęcinach. Ich mądre, jakby wyrzeźbione głowy przypominały Raifowi Angusowego gniadosza.
Ark Veinsplitter potarł chrapy myszatego.
- Jaskinie leżą pod rzeką, nie przy niej.
Deresz obwąchał Raifa, dopominając się o pieszczotę lub poczęstunek. Raif nie mógł mu dać ani jednego, 
ani drugiego, jednak koń z jakiegoś powodu nie chciał od niego odstąpić.
- Nie rozumiem.
- Kith Masso.  Pusta Rzeka. Sullowie tak ją nazwali.
- Dlaczego?
Wreszcie Ark Veinsplitter odwrócił się i popatrzył na niego, jego twarde jak rzemienie dłonie zacisnęły się 
na końskiej uździe. Co dziwne, uśmiechał się.
- Zapomniałem, że pochodzisz z klanów. - W jego głosie nie było złośliwości, tylko głęboki, straszny 
smutek, który sprawił, że Raifa ogarnął lęk o wszystkich: wojowników, Ash, siebie.
Patrząc w ciemne jak noc oczy Arka Veinsplittera, wiedział, że nie popełnił błędu, pytając o rzekę i jaskinie, 
ale czegoś tu nie rozumiał. Kiedy wojownik przemówił, zdawało się, że każde słowo drogo go kosztuje.
- Kith Masso zasilana jest przez śnieg i lodowiec topiący się na Górze Potopu. Wiosną jest głęboka, 
niesie wodę barwy szafirów, pachnie ziołami i rudą żelaza. Gdy nadchodzi zima, zwalnia i gęstnieje, a na 
powierzchni tworzy się gruba skorupa lodu. Woda płynie bezgłośnie pod spodem. Zimą, gdy śnieg i lód już się 
nie topią, a źródło, które rodzi rzekę, zapycha się żwirem i lodem, Kith Masso wysycha.
Podobnie bywa z rzekami na Równinie Burz, ale wszystkie z wyjątkiem Kith Masso są szerokie i 
płytkie. Pokrywa lodu zarywa się, a woda ze źródeł znajduje sobie drogę wokół lodowych brył. Z Kith Masso jest 
inaczej. Płynie w głębokiej i wąskiej dolinie, którą sama wyżłobiła. Kiedy woda wysycha, lodowa skorupa 
zostaje.
- Pusta Rzeka. - Raif nie mógł ukryć zdumienia.
- Tak ją nazwaliśmy. - W głosie Sulla brzmiało zmęczenie. Rogowe i metalowe pierścienie w jego włosach 
zadźwięczały cicho na wietrze. - Aby dotrzeć do jaskini, której szukasz, trzeba przebić skorupę lodu i iść łożyskiem 
rzeki w kierunku góry. Tam znajduje się koryto dopływu, który zasila rzekę od zachodniej strony. Skręć. To 
jedyne wejście do Jaskini Czarnego Lodu.
Ark Veinsplitter spojrzał Raifowi Sevrance’owi w oczy. Śnieg wirował między nimi jak chmary owadów, 
uzbrojonych w żądła z czystego lodu. Raifowi serce tłukło się w piersiach. Chciał zapytać wojownika, skąd zna cel 
ich wędrówki, ale coś mu mówiło, że lepiej nie znać odpowiedzi. „Czas na pytania przyjdzie później, gdy Ash 
wejdzie do jaskini i będzie po wszystkim”.
- Do jaskini można dotrzeć tylko zimą, gdy wysycha opływająca ją woda. Masz szczęście, że przeszedłeś o 
tej porze roku, Raifie Sevrance Bez Klanu. - Słysząc jego ton, Raif wcale nie czuł się uszczęśliwiony. Nim 
zdążył się odezwać, Ark powiedział: - Chodź. Staliśmy zbyt długo pod tym zimnym, bezksiężycowym niebem. 
Blizny bolą mnie jak świeże rany.
Raif wszedł za nim do namiotu. Mai Naysayer, wojownik o oczach barwy lodu, nakładał na oparzoną 
śniegiem twarz Ash świeży gęsi tłuszcz. Odwrócił się, by spojrzeć na swojego towarzysza. Bez jednego słowa 
doszli do porozumienia. Mai Naysayer podniósł się od posłania. W przeciwieństwie do Arka Veinsplittera, który 
ułożył swoją broń przy macie do spania, Naysayer miał długi na sześć stóp dwuręczny miecz w rzemiennych 
pasach na plecach. Raif nie widział ostrza, ale rękojeść wykuta była z białego metalu i owinięta skórą w odcieniu 
odrobinę jaśniejszym od czerni. Głowica miała kształt głowy kruka.
Raif rzucił na ziemię płaszcz z grzbietu martwego. Po raz pierwszy widział podobiznę kruka na przedmiocie 
używanym przez człowieka. Wszystkie klany i miasta miały swoje godła, a liczne, jak Croser i Spire Vanis, 
wybierały sobie ptaki drapieżne, lecz nikt nie ubiegał się o kruka. Raif nie wiedział, co oznacza kruk w 
Górskich Miastach, ale w klanach symbolizował tylko jedno: śmierć. Cień uśmiechu przemknął po jego twarzy. 
Może ostatecznie posiadanie wizerunku kruka na mieczu nie było takie głupie.
- Raif Sevrance Bez Klanu i Ash March, znajda.
Raif podniósł głowę, słysząc Arka Veinsplittera. Dwaj Sullowie stali po drugiej stronie ogniska, blask 
płomieni jarzył się na ich twarzach. Porozmawiali krótko w swoim języku. Raif rozmyślał o broni Mala Naysayera 
i z początku nie zwrócił uwagi na szorstkie brzmienie ich głosów. Teraz jednak zrozumiał, że rozmawiali o nim i o 
Ash, i że podjęli jakąś decyzję.
Wiedziony instynktem podszedł do Ash. Dym i płomienie ogniska odgrodziły ich od Sullów.
Przemówił Ark Veinsplitter.
- Mój hass i ja rozmawialiśmy o waszej podróży. Jak my, zmierzacie na północ, i wasza ścieżka wiedzie 
w cieniach Góry Potopu. Naysayer mówi, że nowy księżyc, który jutro ukaże się na niebie, sprowadzi burze. 
Mówi, że raz rozniecone przez mróz najpewniej zapłoną na nowo. I nie podoba mu się pomysł, by znajda szła 
piechotą. Dlatego proponujemy wam wspólną podróż. Mamy siekiery, którymi rozbijemy lód Kith Masso. 
- Ash March powinna jechać na moim wierzchowcu - dodał Naysayer głosem tak niskim, że zawibrowało 
powietrze w namiocie.
- A Raif Sevrance weźmie mojego.
Raif patrzył to na jednego, to na drugiego wojownika, i wreszcie skierował spojrzenie na Ash. W jasnym 
blasku ognia jej twarz wydawała się bledsza i bardziej ściągnięta niż wcześniej. Nie musiał pytać, czy jest 
gotowa do drogi; znał odpowiedź. Ale pragnął, żeby odrzuciła propozycję  Sullów.
- Co powiesz, Raif? Myślisz, że nie zdołam iść o własnych siłach? - Ash starała się nie okazywać 
zmęczenia, lecz nie do końca jej się to udało.
Ale spodobało mu się, że próbowała. Przykucnął, znalazł jej rękę pod kocem.
- Wiem, że zdołasz, ale kamień spadnie mi z serca, gdy pojedziesz wierzchem. - Zaczekał, aż pokiwa 
głową, i dopiero wtedy odpowiedział Sullom.
- A więc postanowione - rzekł Ark Veinsplitter z posępną miną. - Co ty na to, Naysayer? Dwa dni twardej 
podróży wystarczą, by dotrzeć do kith?
- Nie - odparł Mai Naysayer. - Ponad trzy.

Rozdział 53
MARAFICE JEDNO OKO

- A więc Półczłek przepadł?
- Tak, i niech Bóg razem z diabłem mają go w opiece, jeśli kiedykolwiek powróci.
- Jesteś pewien, że zamordował Hooda?
- Nie wypytuj mnie jak jednego ze swoich pachołków, surlordzie. Wiem, co widziałem. Siedmiu 
martwych nie może poderżnąć gardła żywemu.
Penthero Iss przypatrywał się uważnie protektorowi generalnemu Straży Rive, idąc u jego boku przez czarne 
lochy pod Beczułką. Coś trzeba było zrobić z jego okiem. Przebywał w Spire Vanis zaledwie od wczoraj, ale już 
zaczęły się szepty. Marafice Jedno Oko, tak go nazywano. Widok jego twarzy nie rozgrzałby serca matki; ostroga, 
na którą upadł, przebiła jego lewą gałkę oczną i poszarpała ciało wokół oczodołu. Rana nie została opatrzona. Iss 
przypuszczał, że Nóż po prostu wydłubał uszkodzone oko, wcisnął palce w jamę, żeby powstrzymać krwawienie, a 
potem spił się na umór. Uśmiechnął się lekko, wchodząc w cienie. To powiększy reputację Noża. Protektor 
generalny Straży Rive mógł jeszcze stać się legendą.
Marafice Oko samotnie wrócił z klanu Ganmiddich i opowiedział, jak na łupkowych polach tuż pod 
Przełęczą Ganmiddichów Asarhia czarami rozbiła jego drużynę w puch. Cała drużyna zginęła - kręgosłupy pękały 
jak patyki, żebra rozlatywały się na kawałki, drzazgi kości przeszywały serca. Marafice Oko twierdził, że choć 
został rzucony z równą siłą jak inni, ciało jednego towarzysza złagodziło jego upadek. Na nieszczęście towarzysz 
ów miał na butach stalowe ostrogi.
- Już więcej nie dam się wyprawić w drogę dla twojego widzimisię. Jeśli chcesz odzyskać swoją 
przeklętą córkę, znajdź sobie innego durnia.
Penthero Iss pokiwał głową. Było jasne, że nikt nie zdoła choćby zbliżyć się do Asarhii, dopóki nie sięgnie. 
Lepiej zaczekać, aż to zrobi i wtedy ją pojmać. Poza tym, Nóż był mu potrzebny tutaj.
- Wiesz, że pan Ule Glaive kazał podwoić liczbę swoich straży i że przez całą zimę nie odprawił od 
swoich bram żadnego Krzywoprzysięzcy?
Nóż chrząknął.
- Zbroi się, jak wszystkie Górskie Miasta. Klany toczące wojnę są kuszącym celem.
- Bez wątpienia. Ale jeśli ktoś ma wysunąć roszczenia do ziem południowych klanów, muszą to być 
wojska i dziedzice Spire Vanis. Nie pan Miasta na Jeziorze.
- Za Gorzkimi Wzgórzami leżą dobre ziemie. Rwące rzeki. Bujne pastwiska. Ufortyfikowane okrąglaki z 
prawdziwego zdarzenia, nie jak te kamienne kupy łajna na północy.
A więc Nożowi spodobało się to, co widział na ziemi Ganmiddichów. Może ostatecznie wyprawa na północ 
nie była taką całkowitą klęską. Penthero Iss zatrzymał się przy wapiennej kolumnie zdobionej reliefem, który 
wyobrażał trzygłowego rumaka bojowego nadzianego na iglicę. Odwrócił się, żeby spojrzeć w zdrowe oko 
Noża.
- Tuzin dziedziców gromadzi wojska. Dziedzic Słomianych Folwarków, pan Bramy Jałmużników i pani 
Wschodnich Folwarków wraz z synem Białym Wieprzem to tylko paru, którzy postawili swoich ludzi pod 
bronią. Widzą, że nadchodzi czas, by ruszyć na północ i zagarnąć dla siebie część ziem klanów.
- Dziedzic Słomianych Folwarków! Ten głupiec nie umie się wyszczać bez niczyjej pomocy, co tu 
więc mówić o poprowadzeniu armii na północ. - Marafice Oko uderzył ręką w kolumnę. - A co do tego 
tłuściocha Ballona Troaka, który teraz tytułuje się panem Bramy Jałmużników... - Nożowi zabrakło słów i 
znów trzasnął w filar. - Wolałbym iść w bój pod wodzą tej suki ze Wschodnich Folwarków. Ona przynajmniej wie, 
jak ujeździć mężczyznę, zanim wyprawi go na śmierć.
Penthero Iss uśmiechnął się lekko. Marafice Oko używał niewybrednych słów, ale jego ocena pod każdym 
względem odpowiadała prawdzie. Był bystry na wiele sposobów. Łatwo było o tym zapomnieć.
- Niezależnie od liczby przywar, nie znajdziesz wśród nich słabości. Wszyscy chcą ziemi. Wszyscy 
dziedzice. Mają synów, pasierbów, bękartów, siostrzeńców i bratanków, a ziemie Spire Vanis leżą wciśnięte 
między góry i jałowe skały. Miasto może rozrastać się wyłącznie na północ. Na północ, na tereny bogatych 
pogranicznych klanów.
Świadom, że mówi coraz głośniej, Iss zapanował nad głosem. Grube ściany Czarnego Lochu budziły echa i 
porwane strzępy słów płynęły po podziemiu.
- Świat stoi u progu zmian, Nożu. Ziemia będzie przechodzić z rąk do rąk. Tysiąc lat temu Haldor Hews 
ruszył na czele swojej armii, by zająć tereny łowieckie na południe od Toni i cały kraj na zachód od Skagway. 
Tysiąc lat wcześniej Theron Pengaron pomaszerował na północ przez Południowy Łańcuch i założył miasto, 
w którym dziś stoimy. Obecnie mija następne tysiąclecie i  nadchodzi czas, by zagarnąć więcej. Nadchodzi wojna, 
nie ma co do tego wątpliwości. Powstaną nowe domy, ludzie okryją się sławą. Wojownicy będą wracać z łupami, 
które rozdzielą wśród braci i krewnych. Ważne jest tylko jedno: Czy Spire Vanis pierwsze upomni się o swoją 
część, czy będzie czekać, aż Glaive, Gwiazda i Vor zabiorą wszystko?
Iss spojrzał Marafice’owi w oko.
- Co ty na to, Nożu? Minęło sto lat, od kiedy wojska ostatni raz ruszyły w pole ze Spire Vanis. Dziedzice 
zbiorą ludzi i podniosą swoje sztandary, ale powinien poprowadzić ich jeden człowiek. - Urwał, wiedząc, że nie 
musi dodawać nic więcej. Lepiej, żeby rozmówca przejął pałeczkę.
Twarz Marafice’a Oka wyglądała koszmarnie w blasku świecy. Oczodół wymagał zaszycia, a w wyniku 
tygodni podróży przez śniegi skóra zyskała twardość i fakturę rzemienia. Wcześniej Iss zwrócił uwagę, że Nóż 
utyka; nawet teraz, gdy stali, wyraźnie faworyzował prawą nogę. Przemówił szorstkim głosem:
- Dałbyś mi więc armię, surlordzie? Poruczyłbyś mi niańczenie dziedziców i ich wojsk, i rozkazał 
zagarnąć ziemię dla ich zniewieściałych synów?
Iss pokręcił głową.
- Pojedziesz na czele wszystkich armii. Pierwsze ziemie i pierwsze łupy będą należeć do ciebie.
- Za mało, surlordzie. Nie sądzisz, że gdybym chciał ziemię, to zebrałbym wojsko i sam bym ją wziął?
- A co z twoimi towarzyszami-strażnikami? Czy odrzucą propozycję? Klanowe ziemie i łupy oznaczają 
dla nich majątek.
To dało Nożowi do myślenia. Łatwo zrzec się własnych splendorów, ale trudniej pozbawić bogactwa 
zaprzysiężonych braci. Nóż był oddany swoim ludziom. Zaraz po wejściu w mury fortecy udał się do Czerwonej 
Kuźni i opowiedział strażnikom, jak stracił ośmiu z drużyny. Ten głupiec przez całą drogę targał z sobą ich broń! 
Strażnicy natychmiast rozpalili ogień w palenisku. Zabarwiony rtęcią metal stygł, gdy rozmawiali. Wykuto nowe 
miecze. Przetopienie pogłębiło czerwony odcień i utrwaliło w stali wspomnienie straconych braci. Oddanie 
współtowarzyszom było w Straży Rive bliskie wierze w Boga.
- Ziemia Ganmiddichów jest piękna - mruknął Iss, powtarzając słowa Noża. - Powiadają, że na wiosnę 
wystarczy jechać z nadstawioną włócznią, a łosie i jelenie same nadziewają się na żeleźce.
Marafice Oko parsknął, lecz mimo to Iss dostrzegł błysk zainteresowania w jego niebieskim oku.
- Kto będzie strzegł miasta, jeśli Straż Rive ruszy na wojnę?
„Teraz uważaj” - przestrzegł się Iss.
- Ten, który poprowadzi armię, musi również ją zebrać. Należy zrównać z ziemią Dzielnicę Jałmużny, 
zwerbować i przeszkolić wszystkich zdolnych do noszenia broni. To samo dotyczy wszystkich mężczyzn w 
mieście. Dziedzice tego nie zrobią. Są znani i budzą lęk tylko w swoich folwarkach. Ciebie, Nożu, znają wszyscy 
od Bramy Gniewnej po Płonną i w leżących za miastem folwarkach. Ty samodzielnie mógłbyś zebrać armię i 
garnizon do ochrony miasta.
- Straż Rive broniła miasta i surlorda przez tysiąc dwieście lat.
- Straż Rive narodziła się w czasie wojny. Thomas Mar wykuł pierwsze czerwone miecze z krwi poległych 
towarzyszy broni. Kiedy wziął je wraz ze swoim ostatnim tuzinem ludzi, wywalczył przejście na północ z Ule 
Glaive.
Marafice Oko nie mógł temu zaprzeczyć. Nie mógł też zaprzeczyć, że Straż Rive z Wysokiego Gościńca 
wybiła osadników i budowniczych, którzy przybyli z Miękkich Krajów, aby trzysta mil na wschód od Spire Vanis 
wznieść konkurencyjne miasto. Strażnicy Rive uderzali, kiedy to im odpowiadało; obaj o tym wiedzieli. 
Pozostawało tylko pytanie, czy wiosną ruszą z Marafice’em Okiem.
Iss potrzebował wsparcia Straży Rive. Dziedzice i ich odziani w skóry żołdacy nie wystarczali, żeby podbić 
klany. Och, oczywiście, wielmoże paradujący z mieczami z wzorzystej stali na wierzchowcach narowistych i 
brzydkich jak łosie byli innego zdania, ale surlord znał ich możliwości. Jeśli nie będzie stał za nimi twardy człowiek, 
skruszą się jak owsiane placki w rękach dziecka.
- Co powiesz, Nożu? Czy powiedziesz armię na północ, żeby zmiażdżyć klany?
- Moi ludzie będą mieli pierwsi prawo do ziemi?
- I do tytułów dziedziców, gdy tylko staną na niej ich domy.
Nóż pogładził wiszący u pasa sztylet, zacisnął mocno małe usta. Wyglądał tak, jakby nie miał warg.
- To ryzykowne, surlordzie.
- Wobec tego powiedz, czego chcesz więcej.
- Twojego tytułu, gdy ciebie zabraknie.
Gdyby świecznik oświetlający Czarny Loch stał bliżej, Nóż zobaczyłby, że źrenice Issa zwężają się w dwie 
czarne kropki. Zawsze znalazł się ktoś, kto chciał zająć jego miejsce. Sama godność surlorda nie wystarczała, nie 
wtedy, gdy wokół roili się ludzie chcący go jej pozbawić. Tutaj, w tym samym lochu, Connad Hews spędził jako 
więzień trzydzieści dni swojego studniowego panowania. Jego brat Rannock wpadł z odsieczą do fortecy jak burza, 
ale spóźnił się siedem godzin. Trant Gryphon już przeszył mieczem serce więźnia. Od tej pory nazywano go 
Hewsem Stu Dni. Penthero Iss mógłby wymienić imiona tuzina innych surlordów, którzy władali niecały rok.
Ta myśl wcale go nie uspokajała. Cicho rzekł:
- Żaden surlord nie może wyznaczyć swojego następcy, wiesz o tym doskonale. Musiałem siłą 
odebrać władzę Borhisowi Horgo. Jeśli chcesz władzy, musisz mi ją wydrzeć.
- Nie sądź, że o tym nie myślałem, surlordzie. - Nagle Marafice Oko stanął tuż obok, jego martwy 
oczodół znalazł się parę cali od twarzy Issa. - Straciłem trzy drużyny, uganiając się za twoją córką. Trzy drużyny. 
Jedno oko. Skórę z kostki i stopy. Są tu czary i będzie ich więcej - wyczuwam je jak pies sukę. Znam cię, 
Penthero Issie, i wiem, że jesteś dość bystry, by zająć ziemie klanów z moją pomocą czy beze mnie, ale wiem 
też, że twoje zainteresowania nie kończą się na klanach. Twoje blade ręce topielca wyciągają się po coś 
więcej niż klanowe ziemie. Nie chciałbym pewnego dnia stwierdzić, że zostałem wraz ze swoimi ludźmi 
posłany w bój tylko po to, by zostać porzuconym, gdy większy łup przyciągnie twoje oczy.
Jego słowa były tak bliskie prawdy, że Iss zastanowił się, czy utrata oka nie dała mu drugiego wzroku. 
Najpierw ziemie klanów, potem Sullów: taki był plan. Uderzyć twardo, wykorzystując zamęt panujący w klanach. 
Uderzyć, wyciągnąć ręce po ziemie dla Spire Vanis... i po koronę dla siebie. Tytuł surlorda to za mało. Nie po to 
piął się tak wysoko, od chłopskiego syna do udzielnego władcy, żyjąc przez dziesięć lat jako wychowaniec 
dziedzica, traktowany bardziej jak parobek niż krewny, a potem przez dwanaście lat w Straży, pnąc się w górę, 
zawsze w górę, póki Borhis Horgo nie mianował go protektorem generalnym i swoją prawą ręką - nie po to 
przechodził przez to wszystko, by teraz jakiś uzurpator odebrał mu władzę. Pracował zbyt ciężko i planował zbyt 
długo, żeby do tego dopuścić.
Zachowując niewzruszoną minę, powiedział:
- Jesteś niezastąpiony, Nożu. I gdy ja się wznoszę, ty także.
- Wyznacz mnie swoim następcą.
- Nawet gdybym tak zrobił, nie miałoby to znaczenia. Surlord musi mieć poparcie nie tylko Straży Rive, ale 
także dziedziców. Jeśli wyznaczę cię na swojego następcę, dziedzice wyśmieją nas obu. „Za kogo oni się uważają - 
powiedzą - za króla Spire i jego syna?”
- Powiadają, że lord Trance Vor kazał nazywać się królem.
- Tak, i mówią też, że ma mózg otumaniony od zażywania ivysh i że lubi się zabawiać z małymi 
chłopcami.
Marafice Oko parsknął.
- Chcę zostać mianowany twoim następcą, surlordzie. To moja sprawa, czy dziedzice będą się z tego 
śmiać, czy spiskować za moimi plecami. Dzisiaj uważają mnie tylko za twojego psa, twojego Noża. Nazwij mnie 
swoim następcą, a przed końcem tej wojny skłonię ich do zmiany zdania.
Iss odsunął się trochę. Marafice Oko cuchnął mięsem i końmi, i nagle wydał mu się niebezpieczny jak 
zranione zwierzę. Jedenaście dni spędził w drodze do domu. Jedenaście samotnych dni, ze ślepym, palącym okiem i 
wspomnieniem śmierci swoich ośmiu ludzi. Iss zadrżał. Nie podobał mu się ten nowy, wyrachowany Nóż. Jego 
propozycja była wprost niesłychana - surlord mianujący własnego następcę - ale potrafił zrozumieć jego 
pobudki i nawet doszukać się w nich logiki.
Marafice Oko był dla dziedziców nikim, nieokrzesanym prostakiem z czerwonym mieczem. Nie urodził 
się z prawem do ziemi, jak oni; był synem rzeźnika, który używał słownictwa rodem spod Siwej Bramy i mówił z 
plebejskim akcentem. Podczas gdy synowie dziedziców uczyli się fechtunku na osłoniętych przed wiatrem 
dziedzińcach, Marafice Oko odrąbywał ręce każdemu, kto ukradł kiełbasę czy połeć wieprzowiny z ojcowego 
kramu. Wstąpił do Straży Rive, mając czternaście lat, gdy ojciec powziął podejrzenie, że nie wszyscy okaleczeni 
przez niego złodzieje naprawdę kradli. Marafice Oko obcinał im ręce za samo patrzenie.
Wiedział, że Nóż przez pierwsze trzy lata w Straży traktowany był w zwykły brutalny sposób. Być może 
wyszło mu to na dobre: Iss nie wiedział. Wiedział za to, że nim Nóż skończył siedemnaście lat, wywalczył sobie 
prawo do noszenia czerwonego miecza. Marafice Oko, syn rzeźnika spod Siwej Bramy, paradował w czerwieni 
wraz z bastardami i trzecimi synami dziedziców.
Iss zawsze zakładał, że Nóż wstąpił do Straży Rive, myśląc, że zostanie jednym z niższych strażników, 
którzy byli związani przysięgami, nie mogli nosić czerwieni i patrolowali wyłącznie te części miasta, w których 
mieszkali tylko głodujący nędzarze. Teraz zaczął się zastanawiać, czy Nóż od samego początku nie miał o wiele 
większych ambicji.
Jako protektor generalny zajmował najwyższy urząd osiągalny dla człowieka z gminu. Publiczne 
ogłoszenie, że ma zamiar zostać surlordem, usankcjonowałoby jego roszczenia. Nóż wiedział, że dziedzice wpadną 
w złość - będą potrząsać wypielęgnowanymi pięściami i przysięgać, że nigdy, ale to nigdy nie zaakceptują 
parweniusza jako surlorda - ale nie o to naprawdę chodziło. Powoli zaczną przyzwyczajać się do tego pomysłu. 
W ciągu pięciu lat coś, co niegdyś wydawało się takie skandaliczne, zmaleje do prostego faktu: „A więc Marafice 
Oko chce zostać surlordem... no, no, nawet Iss uważa go za godnego następcę”.
Iss odetchnął nieznacznie. Zysk mógł być duży, ale ryzyko ogromne. „Chcę twojego tytułu, gdy ciebie 
zabraknie” - powiedział Nóż. Ale czy będzie chciał czekać? Łatwo wyobrazić sobie, jak przejmuje władzę w 
Fortecy Masce, zamyka Beczułkę i odbiera życie swojemu surlordowi. Straż Rive należała wyłącznie do niego; 
gdyby rozkazał swoim ludziom pomaszerować na Pustkowie w środku najsroższej zimy, zrobiliby to z radością. 
A jednak... Nóż nie był głupi. Potrzebował aprobaty, a nie zdobędzie jej, jeśli zamorduje surlorda. Potrzebował 
czasu, żeby zostać dziedzicem i wodzem, przy czym zapewnienie Spire Vanis zwycięstwa w wojnie z klanami 
oznaczało tylko połowę sukcesu. Iss powziął decyzję. Lepiej zatrzymać Marafice’a Oko przy sobie, pozwolić mu 
wierzyć, że na wojnie może tylko zyskać - dzięki temu będzie walczyć lepiej i dłużej - a później, kiedy będzie po 
wszystkim... cóż, kto wie, co może spotkać generała w czasie długiej drogi do domu? Północne Terytoria 
cieszyły się uzasadnioną sławą ziem wyjątkowo niebezpiecznych.
Pokrzepiony tą myślą, powiedział:
- Wiesz, że najpierw musisz zdobyć folwark, w uczciwy czy nieuczciwy sposób?
Nóż wzruszył ramionami.
- W okolicy nie brakuje brzydkich córek dziedziców. - Jego usta były zbyt wąskie, by mógł wyszczerzyć 
zęby w szerokim uśmiechu, ale zdołał rozciągnąć je w obleśnym grymasie. - Albo może znajdę sobie jakiegoś 
starego ramola, który zechce mnie usynowić, jak było z tobą, gdy przybyłeś do Vanis. Słyszałem, że przyszedłeś 
na świat nie w zamku, ale w chałupie na jałowym spłachetku ziemi po gorszej stronie Vor.
Iss zignorował docinek. Ziemia to ziemia, a choć jego ojciec gospodarzył na zagrodzie, pradziad był 
urodzonym lordem Odłączonych Folwarków. Cały świat różnic istniał między nim, Issem, a Marafice’em Okiem, i 
jeśli Nóż tego nie dostrzegał, to był głupcem. Nikt z nikczemnego stanu nigdy nie władał Spire Vanis. I nie 
będzie władać. Nigdy.
Przesuwając się w stronę świecznika, Iss ustawił się tak, by blask opromieniał jego ramiona i prześwitywał 
przez czubki palców i włosy.
- Jutro zacznę rozpuszczać wiadomość, że uważam cię za swego naturalnego następcę. Samo moje słowo 
nie uczyni z ciebie surlorda, ale zrobię, co w mojej mocy, żeby cię zaakceptowano. Ty w zamian zbierzesz dla 
mnie armię i poprowadzisz Straż Rive wraz z dziedzicami na północ.
Marafice Oko pokiwał głową.
- Zgoda.
Iss popatrzył na jego oszpeconą twarz i zadrżał na myśl o tym, co Nóż zrobił z okiem.

***
Kucająca Panna chowała się w cieniach na tyłach domu. Był to ładny dom, spłowiałe żółte kamienie 
połyskiwały ciepło w południowym słońcu. Dym snuł się przy podstawie zniszczonego przez wiatr komina; 
śnieg na dachu poczerniał od sadzy i popiołu.
Magdalenę szczególnie interesowały drzwi i okna. Z początku zobaczyła zwyczajne dębowe i lipowe ramy 
oraz zardzewiałe klamki, ale za kolejnym rzutem oka dostrzegła inne szczegóły. Okna miały podwójne okiennice i 
choć wewnętrzne pomalowane były na kolor nasmołowanego drewna i z daleka wyglądały na drewniane, miały 
gładką fakturę lanego żelaza. Drzwi też mamiły oko: wielka płyta skołatanej przez deszcze i śniegi, łuszczącej się 
dębiny wisiała na zawiasach pokrytych czarnym nalotem. Magdalena przypatrzyła się im uważnie i ogarnął ją 
podziw na widok tak subtelnie stworzonych pozorów. Trzeba było czegoś więcej niż dwóch zardzewiałych 
zawiasów z pośledniego żelaza, żeby podtrzymać dębową płytę grubą na całą stopę.
Grubość drzwi nie budziła wątpliwości. Godzinę wcześniej otworzyła je jasnowłosa dziewczynka i 
Magdalena mogła dobrze im się przyjrzeć. Była mniej więcej siedmioletnia, stanęła na stopniu za progiem. „Zimno 
- zawołała do kogoś we wnętrzu domu - ale słońce świeci jak wiosną”. Kobiecy głos kazał jej zamknąć i 
zaryglować drzwi, zanim ucieknie całe ciepło.
Magdalena ściągnęła usta, które całowało niewielu żyjących. Zamknąć i zaryglować drzwi. Dom z zagrodzie 
Loków przypominał fortecę. Och, nie z wyglądu, i przepełnił ją podziw dla osoby, która zmodyfikowała 
pierwotny budynek w taki sposób, by pozory zwodziły nieuważne oko. Ale nie wzbudzał wątpliwości fakt, że 
wszystkie otwory można było zabarykadować. To bardziej od słów dekarza Thurla Pike’a utwierdziło ją w 
przekonaniu, że znalazła właściwe miejsce.
„Rodzina Loka żyje w odosobnieniu - powiedział Iss. - Angus Lok nie ufa nikomu, nawet swoim 
milkliwym braciom Fagom nie zdradził, gdzie mieszka”.
Magdalena znała kilku zabójców, którzy odmówiliby przyjęcia zlecenia dotyczącego zabicia człowieka 
kojarzonego ze Stromym Domem, jak Fagowie zwali swoją sekretną siedzibę. Ale wejrzawszy w głąb siebie, 
znalazła niewiele strachu przed czarami czy tymi, którzy ich używają. Urodziła się w Wieży Mniszek, 
wychowały ją siostry w zielonych szatach, i kiedyś znała człowieka, który przysięgał, że sama nosi piętno czarów. 
Magdalena obnażyła suche zęby. Zabiła go, oczywiście, ale jego oskarżenia nadal prześladowały ją zza grobu. 
Była Kucającą Panną; cała moc, której potrzebowała, kryła się w jej rękach.
Nagle zmęczona chowaniem się w dereniu, który rósł pod bezlistnym baldachimem starych drzew na tyłach 
domu, Magdalena podniosła się, żeby rozprostować nogi. Cienie podążały za nią jak dzieci za matką i choć nie 
sądziła, że zostanie zauważona przez istotę groźniejszą od królików i ptaków, nie przybliżała się do domu.
Dostanie się do środka nie będzie łatwe. Widać, że mieszkanki z należytą powagą podchodziły do własnego 
bezpieczeństwa - nocą drzwi i okna będą zaryglowane. Wyłamanie zamków i zawiasów nie wchodziło w rachubę: 
zbyt hałaśliwe i nie w jej stylu. Poza tym, biorąc pod uwagę zewnętrzne zabezpieczenia domu, można było założyć, 
że wewnątrz broń będzie pod ręką. Iss nie powiedział nic na temat charakteru kobiet, ale Magdalena podejrzewała, 
że matka i najstarsza córka umieją obchodzić się z nożem. Według powszechnego mniemania Angus Lok był 
fechmistrzem najwyższych lotów i musiałby być durniem, gdyby nie przekazał części umiejętności córkom i 
żonie.
Nie. Pokręciła głową. Włamywanie się do domu byłoby niebezpieczne. Mogła zostać przyłapana w 
ciemności przez uzbrojone mieszkanki. Na takie ryzyko wolała się nie narażać.
W jej rzemiośle chodziło o redukowanie ryzyka. Tylko naiwni dyletanci wierzyli, że zabójca skrada się za 
swoim celem w ciemnej uliczce, podrzyna mu gardło i ucieka jakąś sekretną trasą. Prawda była zupełnie inna. 
Magdalena zabiła kiedyś człowieka w zaułku i ledwo uszła z życiem. Była wtedy młoda, liczyła sobie za zlecenie 
tyle złota, ile waży wróbel, i nie zdawała sobie sprawy, jak trudno jest zbliżyć się do nieznajomego i po prostu go 
zabić. Ten konkretny człowiek przeżył cztery nieudane próby zabójstwa i choć zaszła go po cichu i od tyłu, 
odgadł jej zamiary, jeszcze zanim księżyc przejrzał się w jej nożu. Był wielki i silny i złamał jej dwa palce, nim 
w końcu przebiła mu tchawicę. Krew zalała jej twarz i ręce, a wrzaski zaalarmowały ludzi na pobliskich ulicach. 
Bezpieczny powrót do domu wymagał wszystkich jej umiejętności.
Od tej pory nauczyła się staranniej planować zamachy, używać przynęt i rekwizytów, żeby wkraść się w 
czyjeś życie i odegrać „sztukę śmierci”, w której była dramaturgiem, aktorem i scenografem. Weźmy Thurla Pike’a: 
ten człowiek był tak pochłonięty myślą o narkotyku, który pozbawi przytomności jego ofiary, że wszedł prosto do 
swojego grobu.
Należało przemyśleć jeszcze jedną rzecz, a mianowicie co zrobić z ciałami po wykonaniu roboty. Nie zawsze 
można było zostawić trupa rozłożonego na łóżku. Niektóre zabójstwa wymagały większej finezji; zleceniodawcy 
prosili, żeby upozorować śmierć z przyczyn naturalnych, bandycką napaść, przypadkowe utonięcie, samobójstwo 
albo morderstwo dokonane przez osobę trzecią. Wielu klientów żądało, żeby zwłoki przepadły na zawsze i nie 
pozostało żadne świadectwo śmierci.
Magdalena zdjęła cienkie skórzane rękawiczki i pomasowała zziębnięte ręce. Jak powiedziała dziewczynka, 
było zimno, choć słońce błyszczało na niebie z niedorzecznością króla na uczcie żebraka. Magdalena była wrażliwa 
na zimno. Martwiła się o ręce, lecz nie mogła się zmusić do założenia grubych wełnianych rękawic z jednym 
palcem. Zmysł dotyku był dla zabójcy wszystkim.
Chrząknąwszy cicho jak zwierzę, zwróciła uwagę z powrotem na dom. Iss zostawił jej wolną rękę odnośnie 
sposobu zadania śmierci, co w tym przypadku było jak najbardziej słuszne - prosił tylko o „dyskrecję”. To nawet 
jej odpowiadało. Ilekroć zadawała sobie trud wniknięcia w zamknięte środowisko takie jak Trzy Wioski, wolała 
po wykonaniu zadania odchodzić bez wzbudzania podejrzeń. W gruncie rzeczy śmierć Thurla Pike’a była jej na 
rękę, gdyż prawdopodobnie wina spadnie na niego. Oczywiście, jeśli w ogóle będzie można mówić o czyjejś 
winie.
Magdalena jeszcze nie podjęła decyzji. Mogła zaaranżować wszystko tak, że będzie wyglądać na 
wypadek.
Powoli zaczęła przesuwać się na szczyt domu, zataczając szeroki krąg wokół zabudowań gospodarczych, 
kamiennych zagród, pordzewiałych lemieszy, zakrytej studni, sadu zmarzniętych jabłoni i wału ziemnego w 
dolince między stokami sąsiednich pagórków.
Frontowe wejście nie było używane, poznała to od razu. Na ścieżce nie widniały ślady stóp, a pod drzwiami 
leżał klin nawianego śniegu. Nikt tędy nie chodził i Magdalena podejrzewała, że drzwi są zamknięte na stałe. Nic na 
to nie wskazywało, ale widziała dość zabezpieczonych zagród, by znać sposób rozumowania osoby, która obmyśliła 
zabezpieczenia. Drugie drzwi stanowiły niepotrzebne ryzyko; lepiej zabić je deskami, podobnie zresztą jak być 
może frontowe okna, i zostawić tylko te z tyłu domu.
Magdalena zdusiła falę chłodnego zaciekawienia, która w niej wezbrała. To nie jej sprawa, dlaczego Angus 
Lok umieścił swoją rodzinę w takim odludnym i zabezpieczonym miejscu. Czegoś się bał, to jasne, zresztą sam 
fakt jej obecności świadczył, że bał się nie bez racji... ale ani trochę tak, jak powinien.
Zabójczyni jeszcze przez minutę przyglądała się drzwiom, futrynie, progowi, smołowemu uszczelnieniu, a 
potem cofnęła się w las. Czekała ją ostatnia noc pracy „U Poganiacza Jacka” i nie widziała powodu, żeby się 
spóźniać. W swoim czasie pracowała u wielu chlebodawców i Guli Moler był przyzwoitszy od większości z nich. 
Ale już sam fakt, że się w niej podkochiwał, stanowił wystarczający powód do wyniesienia się ze wsi.
Jutro. Jutro opuści Trzy Wioski, pod osłoną ciemności, natychmiast po wykonaniu zadania. Już 
zadecydowała, co zrobi. Gdy skończy, będzie wyglądało tak, jakby zdarzyła się wielka tragedia.
Ogień zawsze był do tego dobry.

Rozdział 54
PUSTA RZEKA

Wicher zawodził, gdy sullscy wojownicy wyjęli siekiery do rąbania lodu. Potężny niczym niedźwiedź Mai 
Naysayer wkładał w uderzenia całą siłę swego wielkiego ciała, wyrzucając w powietrze fontanny ostrych białych 
drzazg. Ark Veinsplitter poszerzał zrobione przez niego dołki, rąbiąc w słabszych miejscach, na nadtopionych 
krawędziach i w szczelinach. Lód rzeczny pachniał ziemią, korzeniami sosen, rudą żelaza i zastygłą lawą. 
Dźwięczał pod siekierą Naysayera jak wielki, starożytny dzwon.
Raif stał przy koniach na wyniesionym brzegu gęsto porośniętym młodymi czarnymi świerkami. Nad nim 
piętrzyła się masywna, pokryta lodem zachodnia ściana Góry Potopu. Nad pokrywą śniegu u jej podnóża wyrastały 
głazy wielkie jak stodoły, górujące nad polami rumoszu i martwych, zabitych przez mróz drzew. Okoliczne tereny 
opadały ku rzece, tworząc ogromną nieforemną nieckę. Skalne ściany znikały pod śniegiem, strome jak nadmorskie 
klify. Zamarznięty wodospad wisiał niczym kolosalny biały kandelabr nad zakolem rzeki, a w niezliczonych 
suchych korytach strumieni hulał wiatr niosący drobiny lodu.
Sama Pusta Rzeka płynęła granitową doliną w labiryncie ostrych jak noże skał, które tworzyły obrzeża góry. 
Raif podmuchał na obandażowane palce. Oglądana z wysokiego brzegu rzeka przypominała morze błękitnego 
szkła.
Zgodnie z zapowiedzią Naysayera, dotarcie do tego miejsca wymagało trzech dni forsownej podróży. 
Dwaj wojownicy wybierali ścieżki, na które on nigdy nie odważyłby się wstąpić: przez piargowe pola, podmokłe 
łąki pełne polodowcowych oczek, jeziora skute lodem. Zawsze zdawali się na swoje wierzchowce. Nawet kiedy 
sami ich nie dosiadali, pozwalali dereszowi i myszatemu iść na czele. Ash wcześniej jechała na sullskim koniu, więc 
zdała się na ogiera i zostawiła mu swobodę wyboru drogi. Raif pierwszego dnia stale ściągał wodze i okręcał je 
wokół przegubów tak mocno, że palce drętwiały z braku krwi, nie z zimna. Stan rąk pogarszał sprawę, ponieważ 
trudno było powodować koniem, niemal nie czując wodzy.
Ból był rozdzierający. Raif śnił, że ma ręce obdarte ze skóry, rzucał się w kocach i pocił, gdy jego senna 
jaźń patrzyła, jak Śmierć i jej stworzenia oskubują z kości ostatnie skrawki mięsa. Przebudził się z drżeniem, 
przepełniony strachem. Raz zerwał bandaże, żeby zobaczyć, czy na pewno skrywają żywe ciało. Od razu tego 
pożałował. Ciało było, a jakże, różowe mięso pod czarno-czerwoną galaretą pęcherzy i martwej skóry. Nie mógł się 
doczekać, kiedy Naysayer ponownie założy bandaże.
Mai Naysayer nie widział w pokrytej bąblami, łuszczącej się skórze niczego niepokojącego. W jednej z 
najdłuższych wypowiedzi, jakie wygłosił we wspólnej mowie, oznajmił: „Ręczę, że znów będą sprawne. Widziałem 
w życiu gorsze odmrożenia. Ta ręka uniesie napięty łuk, a ten palec utrzyma i zwolni cięciwę. Nie będą 
zachwycać urodą i będą wrażliwe na mróz. Na zimnie muszą być opatulone jak noworodki, ale taka jest cena za 
zabijanie wilków gołymi rękami”.
Dopiero później Raif zaczął zachodzić w głowę, skąd Mai Naysayer wiedział, że jego pierwszą bronią jest 
łuk.
Obaj wojownicy mieli piękne podwójnie gięte łuki z rogu i ścięgien, z majdanami z laki i skręcaną na 
mokro cięciwą. Naysayerowi, który prowadził jucznego konia, udało się wypłoszyć z gniazd parę pardw i kun. Po 
każdym celnym strzale wyjmował strzałę z ciała zwierzęcia, wsuwał ją do kołaczana, spuszczał krew do łąkowej 
miski i dawał ją, jeszcze parującą, Ash do wypicia.
Ash nadal była słaba, lecz upierała się, żeby codziennie coraz dłużej iść na własnych nogach. Naysayer dał 
jej płaszcz, tak długi, że wlókł się za nią, gdy brnęła po śniegu. Był to piękny przyodziewek z rysiego futra i płótna 
połączonego w sposób dotąd Raifowi nieznany. Ash nie zgodziła się na obcięcie dołu i przewiązała się skórzanym 
pasem, żeby skrócić płaszcz mniej nieodwracalnym sposobem. Wyglądała tak, jak Raif wyobrażał sobie sullską 
księżniczkę: wysoka, blada, cała okryta srebrzystym futrem drapieżników.
Ark Veinsplitter przygotował podarek dla niego: rękawice ze skórek latających wiewiórek o najbardziej 
miękkim, najgęstszym futrze, jakiego w życiu dotykał; kaptur z rosomaka, który wystarczyło strzepnąć, żeby spadł 
nawet szron z oddechu i pikowany spodni płaszcz z owczej wełny, wypchany strzępkami jedwabiu. Nie chciał 
przyjąć tych rzeczy. Nie chciał niczego więcej zawdzięczać Sullom.
Ark Veinsplitter pokiwał głową i powiedział coś, czego nie zrozumiał: „Sull obdarowuje drugą osobę w 
chwili, gdy ofiarowuje dar, a nie wtedy, gdy dar zostanie przyjęty. Przechowam te rzeczy, dopóki nie nadejdzie 
czas, gdy będziesz ich potrzebować, inaczej Siewca Burz upomni się o moją duszę”.
W ciągu trzech następnych dni Raif dużo myślał o tych słowach. Z początku przyjął, że Sullowie w ten 
sposób zastrzegają sobie prawo do ubiegania się o spłatę długu w przypadku, gdy dar nie zostaje przyjęty. Potem 
zmienił zdanie. Ark Veinsplitter oddzielił rękawice, kaptur i płaszcz od swoich rzeczy i zrobił z nich pakunek, 
który wsunął na dno najmniej używanej sakwy. Raif był pewien, że paczka zostanie otwarta, gdy tylko on powie 
słowo.
Sullowie stanowili odrębną rasę. Myśleli inaczej. Raif wrócił myślami do opowieści Angusa o Morsie 
Stormyielderze, który przez czternaście lat szukał i wychowywał odpowiedniego rumaka, żeby spłacić dług. Teraz 
to rozumiał. Całkiem możliwe, że Ark Veinsplitter będzie nosić z sobą tę paczkę, nie otwartą, do końca życia.
- Przebiliśmy się! - zawołał Ark Veinsplitter.
Krzyk przerwał rozmyślania równie skutecznie jak smagnięcie biczem po policzku. Oboje z Ash popatrzyli 
na brzeg rzeki, gdzie wojownicy rąbali lód. Widzieli zwrócone w ich stronę pochylone plecy Arka Veinsplittera. 
Czekali, ale Sull nie dodał nic więcej.
Raif zerknął na Ash.
- Gotowa?
- Tak. - W jej szarych oczach zamigotało śnieżne światło, gdy mówiła: - Czas to zakończyć.
Pozwolił, by pierwsza zeszła na brzeg, rad, że ma chwilę na poukładanie myśli. Czekał na strach, spodziewał 
się strachu, ale była w nim tylko pustka. Ich podróż zbliżała się do końca.
W marszu założył rękawice i wypchał przestrzenie między palcami suszonym mchem, jak nauczył go 
Naysayer. Nie miał ani broni, ani kamienia przewodniego u swojego pasa, jednak szarpnął sprzączkę, by 
sprawdzić, czy dobrze trzyma. Sztywne skraje płaszcza z grzbietu martwego zawijały się na wietrze, gdy zbliżał 
się do rzeki.
Dwaj wojownicy cofnęli się, czerwoni z wysiłku, z siekierami błyszczącymi od lodu. Nikt się nie odezwał. 
Ash zadrżała, spoglądając w wybitą przez nich dziurę. Lód, przykryty nierównym kobiercem suchego śniegu, miał 
prawie dwie stopy grubości. Otwór był mniej więcej okrągły, niebieskie, poszarpane krawędzie tworzyły pułapkę 
na światło. Rysy wyżłobione siekierami skierowały spojrzenie Raifa w dół, za rozmigotany skraj w zupełną 
ciemność. Nie dostrzegł dna rzeki ani niczego innego, co mogło tam się znajdować.
- Jak głęboko? - wyszeptała Ash.
- Sprawdzimy. - Ark Veinsplitter odpiął z białego metalowego haczyka u pasa zwój liny. Wrzucił 
obciążony koniec do dziury i przepuszczał linę w na wpół zamkniętej dłoni, dopóki sama się nie zatrzymała. - 
Blisko piętnaście stóp. Bliżej środka będzie głębiej.
Raif popatrzył na lód.
- Pójdę pierwszy.
Wojownicy wymienili spojrzenia. Ark powiedział:
- Trzeba utoczyć krwi, zanim wejdziesz. Dla Sullów to miejsce składania ofiar. - W jego dłoni błysnął nóż 
do puszczania krwi. Srebrny łańcuszek, który łączył rękojeść z pasem, zadzwonił cicho jak trącone szkło. Drugą 
ręką podciągnął rękaw, odsłaniając przedramię.
Raif wyciągnął dłoń, żeby go powstrzymać.
- Nie. Jeśli ktoś musi zapłacić za tę podróż, to tylko ja. - Ściągnął rękawicę zębami. - Tutaj. Tnij po 
przegubie.
Twarz Arka Veinsplittera zesztywniała. Jego głos zabrzmiał niebezpiecznie nisko.
- W twoich żyłach nie płynie krew Sullów. Twoja krew jest tańsza.
- Może i tak, Daleki Jeźdźcze, ale to Ash i ja odbędziemy tę podróż, nie wy.
- Nie rozumiem - zaczęła Ash. - Myślałam...
- Nie, Ash March. - Szorstki głos Naysayera zabrzmiał niemal łagodnie. - Dalej z tobą nie pójdziemy.
- Ale będziecie na nas czekać? - Ash przeniosła spojrzenie z Arka na Naysayera. Starała się, lecz nie mogła 
zupełnie ukryć strachu. - Będziecie na nas czekać?
Błękitne oczy Naysayera wytrzymały jej spojrzenie bez mrugnięcia.
- Nie możemy tu zostać, Ash March. Musimy złożyć daninę za otwarcie przejścia i ruszyć na północ, nim 
księżyc zabłyśnie na lodzie. Jesteśmy Dalekimi Jeźdźcami. Kith Masso nie jest naszym celem.
Ash popatrzyła na niego, błagalny wyraz zniknął z jej twarzy. Przez dłuższą chwilę mierzyła się z nim 
wzrokiem.
- Niechaj tak będzie.
Raif starał się zachować niewzruszoną minę. Pustka, którą w sobie odkrył, teraz rwała się do Ash i nie 
chciał niczego więcej, jak podnieść ją z lodu i przytulić do piersi. Zamiast tego wysunął rękę w stronę Arka 
Veinsplittera.
- Tnij.
Oczy sullskiego wojownika pociemniały i Raif zobaczył swoje odbicie w czerni jego źrenic. Ark powoli 
podniósł nóż do puszczania krwi do ust i pochuchał na ostrą niczym brzytwa stal. Jego oddech skondensował się na 
metalu i zamarzł po chwili. Kawałkiem wełny ufarbowanej na granatowo Ark wytarł ostrze, złapał wyciągniętą 
rękę i mocno wbił palce w ciało. Raif czuł, jak szuka i znajduje żyłę. Ruchem tak szybkim, że oko nie mogło za nim 
nadążyć, Ark Veinsplitter ciął go po nadgarstku.
Raif poczuł zimno metalu, ale nie ból. Krew pojawiła się na skórze i spłynęła szeroką strugą.
Dopiero kiedy pierwsze krople spadły na śnieg na powierzchni rzeki, sullski wojownik puścił jego rękę.
- Już. Klanowa krew wylana została na sullski lód. Miejmy nadzieję, dla dobra nas wszystkich, że nie 
rozgniewa to żadnych bogów. - Akr Veinsplitter odwrócił się i ruszył w stronę konia.
Raif odetchnął głęboko i wbił palce w ranę. Ból rąk zaćmiewał mu oczy i skłaniał do zastanowienia, czy 
czasem nie tracił zmysłów. Co on sobie myślał, pozwalając, by Ark Veinsplitter puścił mu krew? Liczył sekundy, 
przyciskając przeciętą żyłę. Prawda była taka, że wiedział, co myślał; po prostu nie miało to większego sensu, i tyle. 
Nie chciał, żeby Sull zapłacił za podróż. Nie za ten etap... nie za ostatni etap, po tym, jak razem z Ash dotarł tak 
daleko.
- Masz.
Podniósł głowę. Mai Naysayer wyciągał coś ku niemu: szeroki liść, ciemnozielony i pokryty szorstkimi 
włoskami. Poznał, co to za roślina i do czego służy. Podziękował Naysayerowi i wziął liść. Spiął się, położył 
liść płasko na dłoni, a potem przycisnął go do rany. Żywokost albo, jak niektórzy mówili, ziele gojące rany. W 
klanach, podobnie jak u Sullów, używano go do tamowania krwawienia drobnych skaleczeń.
Gdy Naysayer odszedł, by podnieść pakunek zostawiony na brzegu, Ash odwróciła się do niego.
- Wiedziałeś, że nie pójdą z nami pod lód. - To nie było pytanie.
- Tak pomyślałem, ale nie byłem pewien, dopóki nie zobaczyłem ich min, kiedy dotarliśmy tutaj dziś 
rano. - Raif poprawił liść; strużka krwi nadal ciekła z rany. - Oni znają to miejsce, Ash. Myślę... - Urwał, 
nim słowa: „że nawet się go boją” opuściły jego usta.
- Co myślisz?
Wzruszył ramionami.
- Że coś dla nich oznacza, to wszystko.
Ash obrzuciła go takim spojrzeniem, że poczuł się jak skończony łgarz. Była blada i chuda; zastanawiał 
się, jak udaje jej się utrzymać na nogach w silnych podmuchach wiatru. Po chwili ruchem głowy wskazała jego 
rękę i powiedziała:
- Ciął cię głęboko, prawda?
Nie mógł zaprzeczyć.
- Zagoi się.
Dwaj Sullowie stanęli nad dziurą w lodzie. Obaj trzymali pakunki, a Ark Veinsplitter dodatkowo miał zwój 
mocnej liny uplecionej z filcu, używanej do stawiania namiotu. Ciemnooki wojownik podał swój pakunek 
Naysayerowi. Nie zamienili ani słowa, lecz Raif wiedział i rozumiał, na co się zanosi. Zapiekł go wstyd.
Naysayer wyciągnął oba pakunki w stronę Ash.
- Weź, Ash March, znajdo, ofiaruję ci te dary na podróż. Jest tutaj kamienna lampka i olej, który 
możemy wam dać z naszych zapasów, jedzenie, koce i zioła odpierające chorobę, i inne rzeczy potrzebne tym, 
którzy będą wędrować pod lodem.
Oczy Ash wypełniły się łzami w trakcie tej przemowy. Nieznacznym ruchem opuściła kaptur, żeby Sull nie 
widział jej twarzy. Kiedy przemówiła, jej słowa zabrzmiały równie formalnie, a wiatr osuszył łzy, nim zdążyły 
spłynąć na policzki.
- Dziękuję ci, Malu Naysayerze, Synu Sullów i wybrany Daleki Jeźdźcze, za wszystkie dary. Bez nich 
droga byłaby zimna i ciemna. Uratowałeś mi życie, jednak nie upominasz się o spłatę długu. Jestem ci za to 
wdzięczna i ofiaruję ci miejsce w moim sercu. Niechaj wszystkie księżyce, pod którymi będziesz podróżować, 
będą w pełni.
Naysayer stał nieruchomo, nawet nie mrugając, prosty jak czarny świerk, ze śniegiem na rysim kapturze, i 
przypatrywał się Ash bez słowa. Jego twarz wyglądała jak wyrzeźbiona z kamienia. Po chwili położył w śniegu oba 
pakunki, a następnie skłonił się tak nisko, że musnął kapturem rzeczny lód. Następnie ukłonił się Raifowi i 
odszedł, i Raif wiedział, że już nie wróci.
Ark Veinsplitter ukląkł na lodzie i wbił żelazny palik w odległości trzech stóp od otworu. Raif patrzył na 
jego pochylone plecy, nadal zawstydzony. Sull nie chciał, żeby jego dary zostały odtrącone po raz drugi, więc 
przekazał je swojemu hass, a ten z kolei dał je Ash.
- Zrobione. - Ark przymocował linę do palika, a potem szarpnął mocno, żeby sprawdzić, czy nie ustąpi 
pod ciężarem. - Wytrzyma.
Raif naciągnął rękawice z jednym palcem, zasłaniając zakrwawiony bandaż i ranę po puszczeniu krwi, i 
postąpił w jego stronę. Ark Veinsplitter spojrzał mu w oczy. Wiedział, że nie może podziękować za dary 
przekazane innej osobie, dlatego rzekł tylko:
- Dziękuję, że odpowiedziałeś na moje wezwanie w ciemności.
Ark Veinsplitter powoli pokiwał głową, jego twarz nagle się postarzała.
- Decydujące słowo należało do Mala.
- Może i tak, ale wiem też, że Mai odpowiada na każde postawione mu pytanie. - Raif patrzył na niego 
uparcie; obaj stali w milczeniu, oddaleni o parę kroków, a wiatr szarpał ich ubrania. Po chwili Raif wyciągnął 
rękę.-Dziękuję ci, Arku Veinsplitterze, za zadanie właściwego pytania.
Sullski wojownik z poważną miną złapał jego rękę.
- Nie dziękuj mi za coś, czego obaj możemy później żałować,  Raifie Sevrance Bez Klanu. Podziękuj mi za 
korzystanie z mojego  konia, namiotu i liny. - Uśmiechnął się gorzko. - Może obaj zdołamy z tym żyć.
Raif pokiwał głową, stwierdzając, że nie może mówić.
Z pomocą Arka okręcił piersi sznurem. Wojownik sprawdził  wszystkie węzły i obiecał spuszczać linę w 
taki sposób, żeby w czasie opadania jak najrzadziej musiał używać rąk. Piętnaście stóp to niewiele, ale złe 
lądowanie na skale mogło połamać kości. Raif chadzał wcześniej suchymi korytami rzek, lecz nie miał pojęcia, co 
znajdzie pod zamarzniętą skorupą Kith Masso. 
Ark Veinsplitter przytrzymał go za ręce i Raif opuścił nogi w głąb otworu. Mięśnie napęczniały pod 
rysim płaszczem, gdy wojownik chwycił linę. Raif myślał, że przygotował się na ból, ale gdy zacisnął rękę na 
sznurze, jęzory białego ognia popłynęły od jego ramion do serca. Rana po puszczeniu krwi na nadgarstku nagle 
zdała się dość głęboka, by odciąć dłoń, i palce ze strachu odskoczyły od sznura. Zaczął opadać.
Świat, w którym się zanurzał, był chłodny i mroczny jak wnętrze domu kamienia. Błękitny blask 
przecedzonego przez lód światła zamknął się wokół niego jak woda wokół tonącego kamienia. Panowała cisza. 
Słyszał bicie własnego serca. Ostry zapach powietrza uwięzionego pod lodem wdarł się w nos i usta. Ponad nim 
Ark Veinsplitter popuszczał linę. Włókna filcu trzeszczały pod jego ciężarem i szorowały o krawędź lodu. 
Krzywiąc się, Raif zacisnął ręce na linie.
Jego stopy gwałtownie uderzyły w dno. Szybko uwolnił się z prowizorycznej uprzęży i zawołał, by Ark 
wciągnął linę. Gdy zniknęła w otworze, przycisnął ręce do szczęki. Nienawidził własnej słabości. Słysząc nad 
sobą cichy głos Ash, skierował uwagę na tunel błękitnego lodu. Nie chciał słyszeć jej rozmowy z Arkiem 
Veinsplitterem.
Po lewej stronie granitowy brzeg lśnił soczewkami lodu. Cętki rudy żelaza połyskiwały jak kawałki 
skamieniałej kości. Na kamienistym, nierównym dnie rzeki wśród zamarzniętych kałuż leżały wyschnięte ryby, rogi 
karibu, sosnowe igły i algi. Wszystko pokrywał muł i biała piana soli mineralnych, które wytrąciły się podczas 
wysychania rzeki. Ponad łożyskiem rozciągał się lodowy strop. Raif w życiu nie widział czegoś takiego: miejscami 
poskręcany, pofałdowany i poszarpany, kawałek dalej gładki jak mur przejrzystej skały. Spływały z niego 
świetlne kaskady morskich zieleni, srebrzystych szarości i granatów. Raif miał wrażenie, że stoi pod brzuchem 
lodowca, w miejscu spotkania lodu i cieni.
Sucha materia zachrzęściła pod butami, gdy przesunął się, żeby zrobić miejsce dla Ash. Po obu stronach za 
światłem ciemniały kałuże mroku.
Ash osunęła się płynnie, oburącz trzymając linę. Chwycił ją, nim uderzyła nogami o dno rzeki, i rozwiązał 
sznur. Drżała. Niebieski blask odbity od jej twarzy przypominał poświatę księżyca. Kiedy ją puścił, poruszyła się 
nieznacznie, jakby nie chciała opuszczać jego ramion. Gdy czekali, aż Ark Veinsplitter spuści dwa pakunki, Raif 
przyjrzał się jej uważnie. Od nocy wilków nie straciła przytomności, ale nie wiedział, czy nadal walczy z głosami. 
Bez umawiania się postanowili nie wspominać o nich w obecności Sullów.
Nim pakunki zjechały na dół, Raif spostrzegł, że niebo nad lodem ciemnieje. Ten dzień był najkrótszy, jaki 
zima miała w zapasie. Zastanowił się, co robią teraz Drey i Effie, potem zamknął umysł przed takimi myślami.
- Będziesz musiał zapamiętać to miejsce - zawołał Ark  Veinsplitter, opuszczając linę po raz ostatni.- 
Być może to jedyne  wyjście, pomijając wyrąbywanie nowej dziury w lodzie.
Raif pokiwał głową; już o tym pomyślał.
- Stąd kierujcie się w górę rzeki, aż napotkacie ujście dopływu od zachodniej strony. Może też być 
zamarznięty. - Śniada twarz Arka wreszcie pojawiła się nad nimi. - Musicie uważać, Raifie Sevrance Bez Klanu i 
Ash March, znajdo. Naysayer mówi, że księżyc nie przyniesie odwilży, ale lód jest taki zimny i kruchy, że może się 
zarwać.
- Wtedy na nim zatańczymy - rzekła Ash, patrząc na niego - jak wszystkie wasze konie.
Raif pomyślał, że być może sullski wojownik uśmiechnął się, lecz jego usta tylko nieznacznie napięły się 
na zębach.
- Jedziemy z Naysayerem na północ. Gdybyście postanowili ruszyć za nami, zostawimy ślad dość wyraźny 
dla człowieka z klanu. - I odszedł bez słowa pożegnania, tylko jego buty wybijały rytm na lodzie.
- Chodź - powiedział Raif, gdy kroki ucichły. - Musimy wykorzystać ostatnią godzinę dnia. - Podniósł 
pakunki i zarzucił je na plecy. Jeden był dużo cięższy i grzechotały w nim metalowe przedmioty.
Ash nie poruszyła się, nie odezwała. Stała w kręgu gasnącego światła pod dziurą wybitą w lodzie. Raifowi 
nie spodobał się jej przyspieszony oddech. Dotknął lekko jej ramienia.
- Chodźmy - powiedział jak najłagodniejszym tonem. - Doszliśmy zbyt daleko, żeby się teraz zatrzymać.
Powoli skierowała na niego oczy. Skrzyły się w świetle odbitym od lodu i prawie nie widział w nich 
strachu, który płonął w nich jak blask z drugiego, słabszego źródła.
- Wiedzą, że tu jestem - szepnęła. - Wiedzą... i narasta w nich groza.

***
Raif patrzył w marszu na lodowe sklepienie. Masa zamarzniętej, wiszącej nad nim wody ciążyła na jego 
myślach. Stanowiła część rzeki, marznącej w dół od powierzchni, gładka od góry i nierówna od spodu, jak 
strop jaskini. Lód był najgrubszy przy brzegu, gdzie zamarznięte białe filary wspierały się na granicie i dźwigały 
największy ciężar sklepienia. Już zadecydował, że będą najbezpieczniejsi blisko ściany, ale gdy zapadła ciemność i 
powietrze ochłodziło się, lodowe podpory zaczęły trzeszczeć i dudnić jak okrąglak w czasie wichury.
Ash niosła lampkę z kamienia mydlanego, którą dał jej Naysayer i tuliła ją oburącz dla ciepła. Raif nie 
wiedział, jaki olej w niej płonie, ale dawał srebrzyste światło i wydzielał słodki, piżmowy zapach ambry. Płomyk 
zamknięty był w osłonie z miki, lecz w zupełności wystarczał do oświetlania drogi.
- Myślisz, że Mai i Ark wiedzą, kim jestem?
Raif był zaskoczony, że Ash się odezwała. Milczała, od kiedy zapaliła lampkę. Przenosząc spojrzenie z 
błękitnego szkła lodowego stropu na jej twarz, powiedział:
- Możliwe. Tem kiedyś mówił mi, że Sullowie wiedzą więcej niż każda inna rasa. Mówił, że przekazują 
wiedzę z pokolenia na pokolenie, a nawet dziedziczą wspomnienia tak, jak w klanach dziedziczy się wolę walki.
Ash mocniej przytuliła lampkę. Ponad mankietem rękawicy Raif widział jej rękę: biały patyk kości 
obciągnięty skórą.
- Myślę, że tej pierwszej nocy Mai dał mi coś, co odpędziło głosy.
- Coś w rodzaju ochron Heritasa Canta?
- Nie. Coś innego... Nie umiem wyjaśnić. - Wzruszyła ramionami. - Już nie działa.
Raif spojrzał w tunel cieni przed nimi. Światło lampy rzucało na lód malejące w dali wieńce błękitnego 
blasku.
- Może powinniśmy zatrzymać się na noc. Rozbić obóz. Przespać się.
Ash pokręciła głową, zanim skończył mówić.
- Nie. Dopadną mnie w chwili, gdy zamknę oczy. Są zdesperowani. I tak blisko... - Przełknęła ślinę. - 
Tak blisko, że czuję ich zapach.
Zapłonęła w nim iskra gniewu, gdy jej słuchał. Nagle znienawidził wszystkich, którzy pomogli jej dobrnąć 
tak daleko: Arka Veinsplittera i Mala Naysayera, Heritasa Canta, nawet Angusa. Żaden z nich nie należał do klanu. 
Nikt z klanu nie zmuszałby chorej dziewczyny do podróżowania na północ w pełni zimy. Tem Sevrance 
trzymałby ją w cieple przy piecu i potraktował swoim młotem wszelkie cienie czy mroczne bestie, które ośmieliłyby 
się do niej zbliżyć.
Zatrzymał się. Wysypał zawartość obu worków na dno rzeki, szukając broni. Wśród sakiewek z olejem do 
lampy, wędzonego łososia i wosku, znalazł smukły stalowy szpic długości przedramienia. Kolec do rąbania lodu. 
Zważył go w ręce, na siłę zamykając palce wokół prostokątnego uchwytu. Wystarczy. Musi wystarczyć.
Ash spojrzała na niego ponuro.
- Nie można walczyć z czymś, czego nie ma.
Raif zastanowił się nad odpowiedzią, ale milczał. Zaczął zgarniać do worków wysypane rzeczy. Rzeczny 
brud czepiał się jego rękawic jak szron, a głęboko pod futrem czuł krew. Ściekała z nadgarstka, gdy pękł strup, który 
utworzył się na ranie. Kiedy skończył, wsunął kolec za pas.
- Będziemy szli w nocy.
Godziny mijały w milczeniu. Najlżejszy podmuch nie mącił powietrza w tunelu, a jedynym dźwiękiem był 
trzask lodu i chrzęst zamarzniętych sosnowych igieł, rozcieranych w pył przez podeszwy ich butów. Koryto 
wznosiło się jednostajnie, gdy szli w górę rzeki, a lodowe sklepienie przybliżało się z każdym krokiem. Raif ani na 
chwilę nie potrafił uwolnić się od świadomości, że nad jego głową wisi krucha, wielotonowa masa zamarzniętej 
wody. Po pewnym czasie już nie mogli iść blisko brzegu i skręcili bliżej środka koryta, gdzie skorupa lodu była 
najcieńsza.
Od czasu do czasu ciemne, ziejące dziury dopływów przerywały granitową ścianę brzegu. Większość 
kanałów blokowały bryły szarego lodu, wylewające się w łożysko rzeki w stertach wysokich na parę stóp. Kałuże 
zamarzniętej wody lśniące pod zwałami mówiły o odwilżach mających miejsce już po zamarznięciu kanałów. Raif 
nie zwracał uwagi na kolejne ujścia; to, którego szukał, leżało od zachodu i było dość duże, by pomieścić ich 
oboje.
Trudno było ocenić mijający czas. Raif czuł, że robi mu się coraz zimniej i jego myśli płyną coraz 
wolniej. Zmusił Ash do zjedzenia paru pasków wędzonego łososia, ale sam nie miał apetytu. Powietrze w suchym 
korycie stało się gęstsze, bardziej skondensowane. Rzeka kurczyła się stopniowo i wkrótce musiał iść lekko 
przygarbiony. Lodowa skorupa wisiała tak nisko, że mógłby dotknąć jej twardej szklistej powierzchni. Widział linie 
pęknięć i wiry powstałe w wyniku nacisku. Bąbelki uwięzionego powietrza połyskiwały niczym perły.
Szli coraz dalej, pokonując kolejne zakręty Kith Masso,  która wiła się u podnóża góry. Raif wciąż spoglądał 
na Ash, znajdując tuziny pretekstów, żeby dotykać jej bez wzbudzania podejrzeń. Twarz miała szarą i ściągniętą. 
Zbyt często jej oczy skupiały się w miejscu, którego mimo prób nie mógł zobaczyć. W pewnym momencie zdjęła 
rękawice i zacisnęła lampę w gołych dłoniach tak mocno, jakby chciała ją zmiażdżyć. Kłykcie niemal przebijały 
skórę, białe i ostre jak zęby.
Niewiele się odzywał i otrzymywał niewiele odpowiedzi. Nie chciał przeszkadzać. Ash walczyła z głosami, 
a przeciwko nim nawet młot Tema okazałby się bezużyteczny,
W górze rzeki granitowe ściany były poszarpane i poskręcane, jakby coś zostało z nich siłą wydarte. 
Kamienne półki przebijały skorupę lodu. Wielkie pomosty czarnego żelaza wystawały ze ścian, a w wąwozach 
wyżłobionych głęboko w łożysku zalegał ciemny lód. Raif gwałtownie odwrócił głowę, gdy nieludzki krzyk 
przepłynął przez tunel jak podmuch zimnego powietrza. Płomyk w kamiennej lampce zamigotał. Ash gwałtownie 
wciągnęła powietrze. Spojrzała Raifowi w oczy i raz skinęła głową.
- Podciągają bliżej - powiedziała. - W tym miejscu ich świat styka się z naszym.
Raif zamknął oczy. Wyczerpał życiowy zapas modłów w noc, w którą zaatakowały ich lodowe wilki, i 
wolał nie prosić Kamiennych Bogów o nic więcej.
W milczeniu szli dalej. Ash już nie mogła iść wyprostowana i Raif zastanawiał się, kiedy będą musieli 
osunąć się na kolana. Czas mijał. Posuwali się powoli przez pofałdowane zwały granitu, który tworzył dno rzeki. 
Powoli narastał w nim strach, wypełniający puste przestrzenie w jego piersiach. Rozległ się drugi krzyk: wysoki i 
straszny, wibrujący niemal poza progiem słuchu. Słuchając go, pragnął wrócić na śnieżne równiny, stawić czoło 
wilkom. Wrzaskowi towarzyszyły inne dźwięki: syki, urywane szepty, głuche warczenie. Gdy wyszedł zza zakrętu, 
poczuł nikły swąd palonego mięsa i włosów. Kiedy znów wciągnął powietrze, po woni nie zostało śladu.
Nieeeeeeeee. 
Włos zjeżył się na jego karku. Głosy przypominały mu coś, co zdarzyło się w innym czasie i miejscu. 
Kiedy zrozumiał, co to było, zrobiło mu się niedobrze. Szlak Bluddów. Kobiety i dzieci. Rozpacz w obu światach 
brzmiała jednakowo.
Zgięty niemal wpół, z ciążącym żołądkiem minął wyrwę w zachodnim brzegu. Z początku pomyślał, że to 
tylko cienie, ale pobliskie ściany były zbyt gładkie, żeby je rzucać.
- Ash, daj lampę. - Czekał, aż stanie u jego boku. Rzeka zwęziła się tutaj do szerokości ledwie trzech 
koni, a lodowy strop miejscami schodził na wysokość jego piersi. Światło w tunelu znacznie pociemniało, gdy 
Ash kucnęła, żeby postawić lampkę.
Jama w skale miała kształt dzwonu, sięgała na wysokość ramion Ash i była zupełnie wolna od lodu. Raif 
skulił się i wszedł, by zbadać drogę. Tutaj powietrze było inne: zimniejsze, suchsze, pachnące rudą żelaza. Nad 
głową nie było lodowego stropu, tylko beczkowata krzywizna skały. Tunel wiódł na zachód, w głąb góry, niknąc w 
ciemności tak nieprzeniknionej, że zmroził go lęk.
- Raif, tutaj.
Cofnął się w koryto rzeki. Ash kucała przy lampie, jedną ręką oparta o ścianę, drugą coś wskazując.
- Patrz.
Raif sięgnął do talizmanu. Wejście do tego tunelu wskazywał wyryty w kamieniu wizerunek kruka.

Rozdział 55
JASKINIA CZARNEGO LODU

Cassy Lok obudził zapach dymu. „Beth - napłynęła pierwsza myśl. - Znów piecze miodowe ciasteczka i 
nałożyła do ognia bez umiaru”. Parsknęła w poduszkę, zdecydowana spać dalej. „Tym razem jej nie pomogę. Nie 
obchodzi mnie, ile ciastek przeleci przez ruszt i spali się na węgiel... i mam nadzieję, że zrobi się gruba po 
zjedzeniu tych, które zdoła uratować. Tłusta i opryszczona, z wielkimi czarnymi dziurami w zębach”.
Cassy jak najmocniej zacisnęła powieki, a potem na dodatek zęby. Rano przyłapała Beth na przymierzaniu 
niebieskiej sukni, którą ojciec przywiózł z Ule Glaive. Jej sukni. Nie miałaby nic przeciwko - w każdym razie, nie 
tak bardzo - gdyby nie fakt, że Beth mizdrzyła się przed lustrem, udając dystyngowaną damę dworu chrupiącą 
marcepany w złotych listkach i sączącą wino przez skorupkę pachnącego różami lodu. Za marcepany służyły jej 
orzechy laskowe posypane cynamonem, a za wino - sok śliwkowy. Sok śliwkowy! Cassy zgrzytnęła zębami. Kiedy 
ta dystyngowana dama dworu została przyłapana na gorącym uczynku, co zrobiła najpierw? Oczywiście, odwróciła 
się do starszej siostry, trzymając w dłoni kubek ze śliwkowym sokiem!
Już sama myśl była wystarczająco okropna. Mama powiedziała, że plama zejdzie. A Beth przez resztę dnia 
wodziła za nią wzrokiem zbitego psa. Niech to licho! Ojciec przywiózł jej tę sukienkę, która leżała jak ulał, i była 
całkiem dorosła, bez tych głupich dziewczęcych falbanek, których, jak ojciec wiedział, serdecznie nienawidziła, i 
naprawdę nie miało znaczenia, że właściwie do wiosny nie będzie okazji jej założyć.
„Zabiorę cię w niej na tańce, kiedy wrócę z północy, Casilyn Lok - powiedział ojciec, podając jej paczkę. - I 
słowa te są wiążące jak żadna inna obietnica, którą kiedykolwiek złożyłem”.
Cassy przestała się zamartwiać. Może była trochę zbyt surowa dla Beth. Swąd spalenizny stawał się coraz 
silniejszy i gdyby nie to, że była na to za mądra, wyobraziłaby sobie całą tacę miodowych ciastek w palenisku.
„Komin”. Usiadła na łóżku. A jeśli nadwątlone cegły wpadły do komina i zapchały przewód? Wiatr był dość 
silny, żeby je przesunąć. A dekarz nie przyszedł, jak obiecał, i cały komin trzymał się tylko dzięki paru 
sosnowym podpórkom.
Szybko i po ciemku znalazła kapcie i szal. Gdy szła w stronę drzwi, z głębokich cieni po drugiej stronie 
izby dobiegł senny głos:
- Cassy? To ty?
Beth.
W piersiach Cassy coś się poruszyło: jeszcze nie strach, ale jego zapowiedź. Miodowe ciastka nie 
piekły się na ogniu.
- Beth, okryj się i załóż kapcie. Prędko.
Pościel zaszeleściła w ciemności.
- Już nie jesteś na mnie wściekła, Cassy?
Cassy pokręciła głową. Potem, zdając sobie sprawę, że siostra nie może jej widzieć, powiedziała:
- Nie. Nie tak bardzo.
- Co się pali?
- Pewnie komin się zwalił.
- Ale...
- Żadnych ale, Beth. Rób, co każę. - Cassy była zaskoczona ostrym brzmieniem swojego głosu. Bose 
stopy zabębniły po podłodze. Rozległ się szelest. Po chwili Beth trąciła ją łokciem. - Złap mnie za rękę. - Dłoń 
była ciepła i spocona, gdyż Beth zawsze spała z zaciśniętymi piąstkami. - Nie stawiałaś niczego na ogniu, 
prawda?
- Nie, Cassy.
- Grzeczna dziewczynka. - Cassy pociągnęła zasuwkę i otworzyła drzwi. Fala dymu i gorąca wpadła 
do izby z takim impetem, że za plecami sióstr zagrzechotały okiennice.
- Chodź, zbudzimy mamę i Małą Moo. - Tym razem zadbała, żeby jej głos zabrzmiał spokojnie.
- Ale gorąco.
Szła po omacku, mocno trzymając siostrę za rękę.
- Wiem. Chodźmy do pokoju mamy. Opowiesz jej, jak znalazłaś drogę po ciemku. - Czuła, jak gorąco 
napiera na jej twarz. Z dołu dobiegało trzeszczenie. Beth cofnęła się. Cassy pociągnęła ją w kierunku pokoju 
matki.
Matka i Mała Moo spały bezpośrednio nad kuchnią. Żar ognia rozgrzewał podłogę w czasie chłodnych 
miesięcy zimy, a wiosną i latem przez dwa duże okna zaglądało słońce. Cassy poczuła falę ulgi, gdy zobaczyła 
bladą aureolę blasku wokół drzwi: matka miała zapaloną lampkę. Mała Moo nie lubiła spać po ciemku. Mówiła, że 
pod łóżkiem gnieżdżą się „bimy”. Nikt poza nią nie wiedział, co to takiego. Cassy podejrzewała, że Beth 
naopowiadała jej niestworzonych historii o potworach, bestiach i innych poczwarach, a Mała Moo na ich podstawie 
wymyśliła sobie nową kategorię dziecięcych straszydeł.
Dłoń trafiła na klamkę za pierwszym razem. Gdy otworzyła drzwi, owionęło ją ciepłe powietrze, 
przyciskając nocną koszulę do nóg. W pokoju kłębił się tłusty, prawie czarny dym. Czuła na łydkach jego gorące 
palce, chwytające ją jak ręce bez kości. Beth zaniosła się kaszlem.
- Cassy? - Darra Lok usiadła na łóżku. Piękne włosy barwy miodu, zwykle związane w prosty węzeł, 
spływały po jej ramionach jak ciemny ogień. Po raz pierwszy życiu Cassy dostrzegła w złocie siwe kosmyki.
- Mamo...
Darra Lok ruchem głowy nakazała jej milczenie, patrząc na dym. Wyciągnęła ręce po Małą Moo, śpiącą po 
drugiej stronie łóżka. Głowa dziecka opadła na ramię matki i Mała Moo wymamrotała coś po cichu, ale się nie 
przebudziła. Darra mówiła do niej cichym głosem, zrzucając koce z łóżka i wstając. Beth pociągnęła starszą 
siostrę za rękę, chcąc iść do matki, ale Cassy trzymała ją mocno. Darra Lok rzuciła najstarszej córce spojrzenie, 
które mówiło wiele rzeczy. Cassy pokiwała głową.
- Chodź, Beth. Idziemy na dół. - Tutaj, w obecności matki, łatwiej było zachować spokój. Wyciągając Beth 
z pokoju, słyszała, jak Darra Lok bierze lampkę z umywalki i idzie za nimi z Małą Moo w ramionach.
Beth trzęsła się, gdy Cassy prowadziła ją w dym, który niczym fala czarnej piany wylewał się z klatki 
schodowej. Cassy też drżała, ale matka posłała jej spojrzenie mówiące: „Bądź teraz silna, za Beth i za siebie”. 
Zapanowała nad strachem, pociągnęła młodszą siostrę za sobą i powiedziała:
- To nie jest gorsze od szukania grzybów we mgle. Pamiętasz, jak znalazłaś te wielkie brązowe pod 
dereniem, gdzie wszyscy inni już zaglądali, ale tylko ty je wypatrzyłaś? Pamiętasz?
Beth pokiwała głową. Jej drobna twarzyczka wydawała się jeszcze mniejsza.
Cassy prowadziła ją na dół, po jednym stopniu na raz.
- A ty powiedziałaś, że nikt nie umie szukać grzybów lepiej od ciebie, i nawet tata przyznał ci rację.
- Powiedział, że nie możemy ich zjeść. Powiedział, że wszystkie są psie.
Cassy zmusiła się do uśmiechu. Wyraźnie słyszała niski ryk ognia dochodzący sprzed domu. Drewno 
płonęło z trzaskiem i wyobraziła sobie kły płomieni pożerające ich dom.
- Cassy, idziemy na tyły domu, do kuchni. - Głos Darry był ostry, ale opanowany. - Widzisz drogę?
- Ja widzę! Ja widzę! - krzyknęła Beth.
- Dobrze. Trzymaj się blisko starszej siostry i pomóż jej znaleźć drogę.
Dym kłębił się w korytarzu łączącym frontowe wejście z kuchnią. Płatki sadzy żeglowały po całym domu na 
ciepłych prądach powietrza. Iskry śmigały niczym czerwone rybki. Ogień huczał jak jeden nie kończący się grzmot, 
jakby wokół domu szalała nawałnica. A jednak Cassy nie widziała płomieni. Może ogień płonął na zewnątrz. Może 
komin zarwał się i wiatr rozniósł iskry po dachu.
Mała Moo zbudziła się, gdy Cassy i Beth szły przez wysoki do piersi dym w korytarzu. Piszczała z 
przerażenia i wołała mamę. Cassy miała nadzieję, że dym nie szczypie jej w oczy. Matka uciszyła ją i Mała Moo 
uspokoiła się na pewien czas, ale oddychała szybko i nie przestała chlipać.
Beth pierwsza dotarła do kuchni. Tutaj było mniej dymu niż na schodach i w korytarzu, a kłody żarzące 
się w palenisku dawały światło. Gdy Darra i Mała Moo weszły do kuchni, potężny trzask wstrząsnął domem. 
Gorące powietrze uderzyło Cassy w plecy. Zapach płonącego drewna nasilił się, a gdy wciągnęła powietrze, 
drobiny popiołu zadrapały ją w gardle.
- Cassy, Beth, do drzwi. - Darra kołysała Małą Moo na biodrze. - Prędko.
Siostry pobiegły do drzwi. Nic nie mówiąc, Cassy szarpnęła górne rygle, a Beth zajęła się dolnymi. Cassy 
miała wrażenie, że jej ręce ulepione są z gliny. To głupie, ale przyłapała się na rozmyślaniu o niebieskiej sukience. 
Ojciec nigdy nie zabierze jej w niej na tańce.
Trzeba było porządnego pchnięcia, żeby uchylić ciężkie drzwi, i kiedy został odciągnięty ostatni rygiel, obie 
siostry naparły na nie ramionami. Ustąpiły odrobinę, a potem nagle odbiły z powrotem, jakby coś je tarasowało. 
Cassy zerknęła na matkę.
- Zablokowane.
- Ale jest dość miejsca, żeby się przecisnąć - zawołała Beth.
- Po kolei - dodała cicho Cassy.
Darra Lok przeniosła spojrzenie z drzwi na przypływ dymu za plecami. Mała Moo zaczęła płakać.
- Beth, przeciśnij się i zobacz, co je blokuje.
Beth wciągnęła brzuch bardziej niż potrzeba. Cassy widziała zarys żeber pod nocą koszulą, gdy wciskała 
się w szeroką na stopę szczelinę. Miała roziskrzone oczy; dla niej to była przygoda.
- Jest tak ciemno, że nic nie widzę. - To były jej ostatnie słowa.
Darra zawołała do niej, ale ryk i trzask ognia zagłuszył odpowiedź. Czekały, lecz Beth nie wróciła. Cassy 
ruszyła za nią.
- Nie - sprzeciwiła się ostro Darra. - Weź Małą Moo. Ja za nią pójdę.
Mała Moo nie chciała opuścić ramion matki. Zacisnęła pulchne paluszki na tkaninie koszuli, wyrywając 
kłębuszki wełny, gdy Cassy ją pociągnęła. Było bardzo gorąco i do kuchni wlewały się kłęby dymu. Cassy stanęła 
tak, żeby osłaniać Małą Moo.
Darra zrobiła trzy kroki, które dzieliły ją od drzwi, powiesiła lampkę na gwoździu wbitym w futrynę, potem 
odwróciła się, by popatrzeć na córki. Cassy jeszcze nigdy nie widziała tak głębokich linii wokół jej ust. Oczy matki 
przestały być niebieskie i szarzały jak stal. Zdaniem Cassy ich spojrzenie było silnie i niezwykle pięknie.
- Zaraz wrócę - powiedziała.
Cassy niemal ją zawołała z powrotem. Żal, że tego nie zrobiła, miał do końca życia rozdzierać jej serce. 
Niemal powiedziała: „Mamo, proszę, nie wychodź”. Niemal. Darra Lok przecisnęła się przez szczelinę. Cassy 
już nigdy jej nie zobaczyła.
Usłyszała wciągany oddech, gwałtownie, jakby Darra chciała krzyknąć, a potem zapadła cisza.
- Mamo! - zawołała Cassy, tuląc Małą Moo do piersi. - Mamo!
Gdzieś w domu eksplodowało gorące powietrze, tłukąc okiennice i szkło. Rozbrzmiał niski dźwięk prucia, 
gdy gorący tynk odpadał ze ścian korytarza. Kłęby dymu przysłoniły pomarańczowy blask paleniska. Cassy 
przycisnęła Małą Moo do piersi, plotąc trzy po trzy głosem rwącym się ze strachu.
Szybko spojrzała na drzwi. W szerokiej na stopę szczelinie ciemniały cienie, a pasma dymu wlewały się w 
nią jak woda do rowu.
„Po kolei”. Zadrżała, gdy wróciły do niej jej własne słowa. Ledwie świadoma, co robi i dlaczego, 
przesunęła się od drzwi do najbliższego okna. Obie pary okiennic były zaryglowane i musiała postawić Małą Moo 
na podłodze, żeby je otworzyć. „Po co tyle rygli?” Zdenerwowana, nie uważała na palce i rozdarła skórę na 
kostkach o wystający gwódź, gdy odciągała pierwsze okiennice. Ból okazał się zaskakująco łatwy do zignorowania. 
Z drugim zestawem okiennic poszło łatwiej i otworzyła je w mgnieniu oka. Zimne, czyste powietrze omyło jej 
twarz. Podwórze było ciemne i ciche. Drżąc z ulgi, schyliła się po Małą Moo.
Tylko że Małej Moo nie było. Cassy odwróciła głowę. Fala mdłości i strachu wezbrała jej w gardle. 
„Nie!”
Mała Moo poczołgała się do drzwi. Już trzymała piąstkę w otworze, wołając cicho:
- Mama? Mama?
Cassy nigdy w życiu nie poruszała się prędzej. Sięgnęła za niebieskie skarpetki na stopkach Małej Moo, ale 
ręce po drugiej stronie drzwi były szybsze. Ciągnęły Małą Moo na zewnątrz. Cassy trzymała... trzymała... czując 
miękką wełnę skarpetek Małej Moo... a potem w jej rękach zostało tylko zimne powietrze.
Wbiła oczy w miejsce, w którym jeszcze przed chwilą była jej siostra. Głupio, niedorzecznie, nadal 
zaciskała rękę, trzymając powietrze. Serce w jej piersiach umarło.
„Mama powierzyła mi maleństwo”.
Wchłonęła tę myśl wraz z powietrzem, wciągnęła ją w głąb siebie, głęboko do miejsca, w którym kiedyś 
biło jej serce. A potem podniosła się i odsunęła od drzwi. Ktoś po drugiej stronie pragnął jej śmierci. Ktoś podłożył 
ogień od frontu domu, a potem przywlókł coś ciężkiego, może kamień czy kawał drewna pod drzwi na tyłach, 
żeby rodzina Loków mogła uciekać tylko po kolei.
Cassy jak duch ruszyła przez dym. Pot spływał jej po twarzy i po plecach, aż karczek sukienki poczerniał i 
zaczął parować. Srebrny łańcuszek, który nosiła na szyi, palił ją niczym gorący drut. Lampa parzyła jak gorący 
węgiel. Mały miedziany krążek, który zakrywał otwór pojemnika z olejem, odskoczył po pierwszym podważeniu. 
Gdy przyciągnęła krzesło pod okno i stanęła na nim, kropelki sosnowego oleju trysnęły na podłogę. Nie starała się 
ukryć, gdy wciągała się na parapet: niech ręce, które wywlokły Małą Moo za próg, sięgną po nią. I niech spłoną 
na popiół.
Zobaczyła cień zmierzający w jej stronę, gdy odbijała się od parapetu. Mroczny i płynny, poruszał się jak 
rozlany atrament. Ręce obleczone w błyszczącą skórę rękawiczek trzymały zwyczajny nóż. Ostrze było czyste, 
ale nie dała się zwieść. Niejeden raz oprawiała króliki i owce z wiosennego pokotu. Wiedziała, jak łatwo jest 
wytrzeć krew. Czas zwolnił, gdy ostrze cięło powietrze, sekunda rozciągnęła się w nieskończenie cienką linię. 
Cassy zamachnęła się lampą. Nóż drasnął ją i była z tego rada, ponieważ lampa z wylewającym się olejem uderzyła 
prosto w te okryte rękawiczkami dłonie.
Syknęły płomienie, tworząc ścianę oślepiającego światła. Nagle nie miała czym oddychać, zamiast 
powietrza był tylko gorący, palący gaz. Jej włosy zatliły się, trzeszcząc niby suche patyki, lecz o to nie dbała. 
Patrzyła na okryte rękawiczkami dłonie, które znikały w kłębowisku krwawoczerwonych płomieni.

***
Wreszcie dotarli do miejsca, gdzie ściany były gładkie. Skalny korytarz rozszerzył się i podwyższył, 
mogli więc podnieść się z ziemi, po której pełzli, i wyprostować plecy. Raif pomógł Ash. Rysie futro było wytarte 
na łokciach i na kolanach, pozlepiane tłustym olejem skalnym i lodem. Rękawice też były łyse. Jedna rozdarła się i 
czerwień plamiła wystrzępione skraje. Ash miała krew na twarzy; wcześniej zatoczyła się na kamienną ostrogę, 
która ścięła z policzka kawałek skóry wielkości paznokcia.
Raif stracił poczucie czasu. Nie orientował się, czy jest dzień, czy noc. Nigdy się nie dowiedział, ile godzin 
minęło, od kiedy odeszli od Pustej Rzeki. Gdyby ktoś powiedział mu, że przez trzydzieści godzin pełzł na rękach i 
kolanach, przeciskając się przez otwory nie większe od drzwi psiarni i tak poszarpane, że podarły na strzępy 
płaszcz, pokiwałby głową i nie próbował zaprzeczać. Ręce go paliły. Raz w czasie podróży popełnił błąd, ściągając 
zębami rękawice i obmacując obandażowane dłonie. Jakby dotykał bukłaka; ciecz przelewała się pod opatrunkiem i 
ściekała po palcach, ciepława i żółta jak ubite jaja.
Gdy pozbył się skurczów z nóg, popatrzył na gładkie płaszczyzny korytarza. Na skale był wyrysowany, jak 
tatuaż, widok nocnego nieba. Gwiazdy i konstelacje połyskiwały nad głową, a nocne czaple i wielkie rogate 
sowy szybowały na zimnych prądach w blasku księżyca z czystego lodu. Mroczne stworzenia o palcach ze 
zwęglonej kości i z oczami czarnymi jak piekło wyjeżdżały na widmowych koniach z głębokiej rozpadliny w 
kamieniu. Raif spojrzał na drugi fragment skały. Tutaj, z drugiej rysy, jak larwy z padliny wylewały się stwory, 
dla których nie było miejsca w świecie ludzi.
Zabij dla mnie armię, Raifie Sevrance. 
Cicho powiedział do Ash:
- Przygaś światło.
Zrobiła, o co prosił. Złapał jej ciepłą od lampy rękę. Wiedział, że widziała to samo, co on, i serce go 
rozbolało. Ani razu w czasie wędrówki nie zatrzymała się ani nie odpoczęła. Ani razu też nie wspomniała o strachu. 
Pokochał ją głęboko i już nie wyobrażał  sobie świata bez niej u swego boku. Musi ją chronić, zawsze. Ona była 
klanem.
W tym gładkim nowym korytarzu wystarczało miejsca, by  mogli iść ramię w ramię. Raif pozwolił sobie 
na fantazjowanie: wyobrażał sobie, że mieszka z Ash w zagrodzie w jakimś dalekim zakątku ziem klanów. Effie też 
tam była, i Ash kochała ją jak siostrę, a on uczył je obie, jak walczyć i polować, i mieli poletko owsa i zagon 
cebuli, i chowali sześć owiec dla wełny i mleka. A Drey... Drey przyjeżdżał dwa razy w tygodniu i był im 
wszystkim bliższy od brata.
Odetchnął głęboko. Kawałek po kawałku odzierał to marzenie, aż nie zostało nic prócz strzępów. Był 
głupi, pozwalając sobie na dziecinne mrzonki. Jedyną rzeczą, która się liczyła, była Jaskinia Czarnego Lodu.
Nieeeeeee. 
Ash wzdrygnęła się, gdy wrzask jak fala napłynął korytarzem. Głosy od jakiegoś czasu milczały i Raif 
niemal wierzył, że ucichły na zawsze. Gdy krzyk przebrzmiał w lodowatym powietrzu, zaczął się drugi, potem 
następny. A później zawodzenie.
Prosimy, pani, nie, pani... 
Tak zimno, pani, podziel się światłem... 
Chcesz tego, daj nam je, sięgnij... 
Skóra mu ścierpła. Słyszał drapanie paznokci po kamieniu i smród spalenizny. Wszystko mówiło mu, że 
nie jest to miejsce dla człowieka z klanu. Widział księżyc i nocne niebo na ścianie: tutaj rozciągała się domena 
Sullów.
Ale był też kruk i to on wskazywał drogę, z pewnością nie bez powodu.
Zaciskając usta w ponurą linię, mocniej złapał Ash za rękę i poprowadził ją przez wycie obłąkanych 
stworzeń do czekającej na nią jaskini.
Droga nie była długa, nie tak bardzo. Głosy wiedziały, że Ash jest blisko. Skalne malunki nagle zniknęły, 
pozostały tylko symbole wyryte obcą rękę. Sklepione przejście wycięte w skale góry oznaczało kres podróży. Było 
kolejnym dziełem Sullów, ciemnym i opromienionym poświatą księżyca, z kwitnącymi nocą kwiatami u podstawy 
i srebrnoskrzydłymi ćmami zawieszonymi w kamieniu. Z grubsza wyrzeźbiona postać skakała nad zworą łuku, 
odwrócona tyłem do patrzących, z cienistym mieczem w ręce.
Gdy przechodzili pod łukiem, Raif zauważył bliźniaczą parę kruków wyciętych w najgłębszych 
zakamarkach skały. Oba miały otwarte dzioby, jakby zamrożone w czasie krzyku, a ich szponiaste łapy tańczyły po 
kamieniu. Bez namysłu sięgnął do szyi i wyciągnął talizman. Dotykając go, wszedł do Jaskini Czarnego Lodu.
W klanie nie znano słów na opisanie tego miejsca. Świat klanów był światem dnia, polowania, białego lodu; 
miał granice i linie podziałów, tuziny sposobów na oddzielenie ziem i dobytku ludzi. Tutaj nie można było mówić o 
granicach z prawdziwego zdarzenia, skraje były rozmyte i obłe jak płaz miecza. Znany mu świat stapiał się z innym 
światem i wątpił, czy w ogóle są tu prawdziwe granice. Jaskinia przypominała ledwie uchwytny twór wyczarowany 
z poświaty księżyca i deszczu, lecz jednocześnie przez cały czas był świadom jej ogromu, ciężaru, masy.
Lód parował niczym ogromny czarny smok wyłaniający się z jeziora. Mienił się wszelkimi barwami, 
jakie można zobaczyć w nocy. Raz, wiele lat temu, Effie poszła z Rainą zastawiać pułapki. Była wówczas 
maleńka, ledwie umiała chodzić, ale wróciła do domu z granitowym otoczakiem wielkości jaja. Cieszyła się 
znaleziskiem na swój zwykły cichy sposób tak bardzo, że Inigar Stoop, chcąc sprawić jej przyjemność, przeciął 
kamyk na pół. Raif pamiętał, jak woda do chłodzenia spływała po granicie, gdy piła cięła kamień. Pamiętał, jak się 
złościł z powodu straty dobrego kamyka do puszczania kaczek. Wreszcie kamyk pękł na dwoje i ukazało się serce 
czystego kwarcu. Ciemne, dymne i błyszczące jak najjaśniejszy klejnot, zamknięte w skorupie twardej skały. 
Raif myślał o tym, rozglądając się po jaskini. Jakby znalazł się w środku tamtego kamienia.
Nie miał pojęcia, jaka ciecz zastygła w lód. Płyty, niektóre tak gładkie, że widział w nich odbicie własnej 
twarzy, inne pokarbowane jak wyrostki na kręgosłupie, wykładały całą jaskinię. Zaraz po wejściu usłyszał trzask 
lodu pękającego pod jego ciężarem, zobaczył rysy rozbiegające się spod stóp, poczuł drżenie całej jaskini. 
Trzask rozchodził się po niej jak szept po pokoju.
Jaskinia wznosiła się na wysokość trzech pięter i w życiu nie widział szerszej. Była przytłaczająca i zimna - 
granica między światami. Patrząc na lód, zobaczył kształty przesuwające się i falujące w miejscu, gdzie powinna 
być ściana. Zobaczył cienie zakapturzonych istot, wielogłowych bestii i wilków bijących ogonami po bokach, i 
stworzenia, które nie były ludźmi, nie całkiem. Zobaczył nocne koszmary, cienie, mroczne kontury, a kiedy 
spojrzał drugi raz, ujrzał tylko nieruchomy lód.
Głosy wrzeszczały histerycznie. Błagały swoją panią, prosiły, żeby zawróciła, uciekła z jaskini, sięgnęła w 
innym miejscu.
Raif poczuł, że Ash wysuwa rękę z jego dłoni, i znienawidził się za to, że na to pozwala. Nie chciał jej 
puścić. Poczuła jego opór i odwróciła się do niego. Wtedy zobaczył, że zaszła w niej zmiana. Jej oczy przybrały 
barwę Sullów. Już nie były szare, tylko srebrzysto-granatowe. Miała zdecydowany wyraz twarzy, zaciśnięte 
szczęki i podniesioną brodę, ale jej usta czerwieniły się w miejscu, gdzie je zagryzła. Patrząc na nią, uświadomił 
sobie jedno: tutaj nie mógł jej w niczym pomóc.
Z lodowego kolca zatkniętego za pasem nie było pożytku. Tem, Drey, Corbie Meese: każdy z nich 
mógłby tylko stać i patrzeć. Nie było tu ciał, z którymi można by walczyć, nie było krwi do utoczenia ani 
karków czy miękkich brzuchów do uderzenia toporem. Tylko cienie i czarny lód. Kiedy Ash sięgnie, zrobi to 
sama.
Napłynął nieproszony obraz kobiet i dzieci uciekających przed Hailami na Szlaku Bluddów. On też stał i 
na nie patrzył.
„Patrzący na Umarłych”. Drżenie zrodziło się u podstawy jego kręgosłupa, ale zesztywniał i zapanował nad 
nim. Nie chciał pokazać Ash niczego prócz siły.
Ona patrzyła na niego przez dłuższą chwilę, przyszpilając go wzrokiem do miejsca. Powoli ściągnęła 
rękawice i rzuciła je na ziemię. Jednym delikatnym ruchem ramion zrzuciła płaszcz i nagle stała w jaskini w prostej 
szarej sukience, ze srebrno-złotymi włosami spływającymi na ramiona. Uśmiechnęła się łagodnie do niego i równie 
łagodnie przemówiła:
- W porządku. Jestem tutaj i wiem, co muszę zrobić. Zatańczyć na lodzie.
Nie uśmiechnął się. Zżerał go strach. Ash wiedziała, że może zabijać ciosem w serce - widziała to na własne 
oczy - ale nie wiedziała, że jest Patrzącym na Umarłych. Powinien powiedzieć jej wcześniej... bo teraz nie mógł.
- Musisz mnie puścić, Raif.
Nie zdawał sobie sprawy, że trzyma ją za rękę. Ash odsunęła się i zaczęła odwracać. Przerażenie ścisnęło 
Raifowi wnętrzności na myśl, że zostanie sama. Musiał ją chronić. On, który patrzył, jak kobiety i dzieci Bluddów 
umierają na Szlaku Bluddów, który widział powrót konia z Shorem Gormalinem na grzbiecie i który zabił trzech 
Bluddów w śniegu przed Pieczyskiem Duffa, nie mógł dopuścić, by stała się jej krzywda.
Nie wiedząc, co począć, szarpnął sznurek z talizmanem. Twardy, czarny kawałek ptasiej kości zakłuł go w 
rękę. Znak kruka. Zważył go w dłoni. Strzegł go tak długo. I może także strzegł Sullów. I może kruki, które mijał 
na łuku i na brzegu rzeki wcale nie wskazywały drogi, tylko jej strzegły.
Szybko zerwał sznurek.
- Ash.
Odwróciła głowę.
- Załóż to. - Podał jej talizman.
- Nie mogę. To część twojego klanu.
- Ty jesteś moim klanem. I nie masz talizmanu do ochrony. - „Kruki zawsze żyją do samego końca”. - 
Weź.
W jego głosie zabrzmiało coś, co skłoniło ją do wzięcia talizmanu. Założyła go na szyję. Wyglądał żałośnie, 
wisząc na sznurku na wpół zmurszałym od potu. Ale uradował się w głębi duszy, widząc, jak ciemnieje na jej 
piersiach. Teraz mógł ją puścić.
Odeszła w milczeniu, rąbkiem spódnicy zamiatając lód. Jaskinia trzęsła się z każdym jej krokiem, a głosy 
wyły jak psy.
Nienawidzimy cię, pani. Oszpecimy twoją twarzyczkę. 
Pociągniemy cię z sobą, spalimy na popiół. 
Ash trzymała wysoko brodę, choć nienawiść zawarta w groźbach mroziła krew, a czarny lód zimniejszy 
był od grobu. Raif czuł narastającą w niej moc, czuł, jak ściąga z powietrza to, czego potrzebowała. Jej brzuch 
wydął się, piersi wznosiły się i opadały, mięśnie ramion zaczęły się kurczyć.
Jaskinia migotała jak ciemny ogień, jej granice i krawędzie przesuwały się między dwoma światami, gdy 
Ash, Sięgacz, szła ku jej środkowi. Szła pewnie, lodowy wiatr rozwiewał jej włosy i targał rękawami sukni, kącik 
ust poruszył się, gdy go zagryzła. Powietrze wokół niej gęstniało i zakręcało, a wokół jej ramion i rąk rozbłysła 
aureola błękitnego światła.
Zimno zapiekło go w twarz. Widział wcześniej takie światło, na ostrzach zadających śmierć w blasku 
księżyca i w zimnych wewnętrznych sercach płomieni.
Czarny lód zatrzeszczał i zadygotał, gdy Ash March sięgnęła. Później Raif miał pamiętać, jak pięknie 
wyglądała, skąpana w błękitnym świetle, wznosząc najpierw palce, potem dłonie i ramiona, gdy sięgała w kierunku 
miejsca, którego nigdy, przenigdy nie chciałby zobaczyć na własne oczy. Później miał pamiętać... ale teraz czuł 
tylko strach.
Podniosła ręce, rozkładając je szeroko, żeby objąć świat leżący poza jego światem. Otworzyła usta i 
okropna czarna substancja pociekła z jej języka. Gdy uderzyła w lód, jaskinia zadygotała. Góra zadudniła głęboką 
basową nutą, jakby Kamienni Bogowie przystąpili do niszczenia świata. A jednak czarny lód pozostał 
nienaruszony. Ściany naginały się mocy Ash, poddając się jak słonowodny lód, jednak nie ustępowały. Lód naprężał 
się i deformował, w jednych miejscach pęczniejąc groteskowo, w innych rozciągany tak mocno, że wydawał się 
niemal biały. W jaskini grzmiał pomruk naprężeń. A głosy wrzeszczały, coraz to wyżej, zawodząc pieśń 
przerażenia i potępienia, która wznosiła się z miejsca głębokiego jak samo piekło.
Moc wypływała z ciała Ash z siłą strugi tryskającej pod ciśnieniem i biła w ściany jaskini. Czarny lód 
rozbłyskiwał pod siłą tego bombardowania, robiąc się przejrzysty jak polerowane szkło. Raif widział w nim rzeczy, 
których nie chciałby więcej oglądać.
Krajobraz pogorzelisk. Świat koszmarów. Ślizgająca się, szamocząca masa mrocznych dusz.
Ash zmagała się z tym wszystkim. Widział to teraz wyraźnie; widział też, że zmiana, która zaczęła się w 
chwili, gdy weszła do jaskini, nadal w niej zachodzi. Ash stawała się czymś, co wcześniej było dla niego tylko 
słowem. Stawała się Sięgaczem. I nigdy nie przestanie nim być, nie do końca, nawet jeśli opuści to miejsce. Heritas 
Cant tak powiedział, lecz on nie chciał przyjąć tego do wiadomości. Chciał wierzyć, że Jaskinia Czarnego Lodu 
oznacza koniec. Teraz, widząc powietrze falujące w żarze jej mocy i powierzchnię czarnego lodu wytężającą się, 
żeby zawrzeć to, co wyzwoliła, wiedział, że to dopiero początek.
Wzrok Ash skupiał się na jakimś dalekim punkcie poza lodem. Raif przez chwilę widział morze 
przesuwających się szarych wód... a może były to chmury lub dym? Heritas Cant nazwał je pograniczem i 
powiedział, że Ash jest jedyną żyjącą osobą, która może wchodzić na nie bez obaw.
Raif obserwował jej twarz. Chciał, żeby to się skończyło.
Ściany jaskini tarły o siebie, gdy płynęła moc. Strumyczki potu ściekały po jej szyi i krągłościach 
wysokich piersi, mokre włosy oblepiały twarz. Głosy już nie używały słów, tylko ryczały okropnie, jak stado 
zwierząt wiedzionych na rzeź. Raif nienawidził ich z całej duszy. Pomyślał, że doprowadzą go do szaleństwa.
Wreszcie hałas przycichł do chrząknięć i skamlenia, a potem zupełnie umilkł. Powietrze znieruchomiało. 
Pył opadał ku ziemi, gdy ściany jaskini przestały na siebie napierać. Czarny lód żarzył się srebrzyście przez chwilę, 
a potem spłowiał do matowej czerni. Był zużyty. Raif wyobraził sobie, że wystarczyłoby jedno szybkie pchnięcie 
kolcem, żeby rozbić go jak szkło.
Ash stała na środku jaskini, wyciągając rozpostarte ramiona, światło otaczające jej ciało powoli 
rozpraszało się w nicość.
Nic nie poruszało się przez dłuższą chwilę. Raif miał wrażenie, że jest w jaskini sam; obecność Ash była 
prawie niezauważalna. Plecy miała usztywnione, wzrok skupiony gdzieś w dali, nawet jej zagryzione usta pobladły. 
Jedyną rzeczą, która zdawała się całkowicie należeć do tego świata, był brzydki kawałek kruczej kości na jej szyi. 
Był namacalny: ciemny od olejów z jego skóry, miejscami wytarty od trzymania, spękany i porysowany jak 
paznokieć starca. Pochodził z ziemi lub z popiołów wypalonego ognia. Nie należał do krainy leżącej poza tym 
lodem.
Raif czekał. Pragnął pięściami strzaskać lód na kawałki i chwycić Ash jak szaleniec porywający dziecko. A 
jednak nie chciał jej skrzywdzić. Była taka krucha i chuda, niemal jak Effie; gdyby szarpnął ją mocno, mógłby 
połamać jej kości.
Powoli, oddech za oddechem, wróciła do niego.
Zamknęła usta. Wiele minut później zamrugała, a jej wzrok spoczął na czymś, co oboje mogli widzieć. 
Wydawało się, że rozluźnienie rąk przychodzi jej z trudem. Niezdarnie opuściła je do boków. Po chwili podniosła 
rękę do szyi, do kruczego talizmanu. Popatrzyła na niego nowymi srebrno-granatowymi oczami, podniosła do ust i 
pocałowała.
- Sprowadził mnie z powrotem - szepnęła głosem pozbawionym siły. - Zgubiłam się, a on mnie 
sprowadził.
Raif zamknął oczy. Jego serce od tak dawna nie zaznało radości, że nie poznał, co je przepełnia. Wiedział 
tylko, że musi podejść do Ash i zabrać ją z tego miejsca.

SERCE CIEMNOŚCI

Zachowanie myśli było najtrudniejsze. Mógł czekać w milczeniu, bez ruchu, ledwie oddychając, nie 
zdradzając, że czuje muchy błonowe żywiące się jego ciałem. To było łatwe. Taka była miara jego życia. 
Najwięcej płacił za pielęgnowanie myśli.
„Kiedy odejdzie, wrócę w miejsce, z którego go ściągnąłem. I tym razem pójdę tam sam”.
Bezimienny powtarzał w głowie te słowa, powoli, wypróbowując ich znaczenie, bojąc się, że w każdej 
chwili może przepaść sens jednego z nich czy nawet wszystkich. Słowa były dla niego jak woda. Chwytał je w 
splecione dłonie, lecz jeszcze nie umiał zatrzymać ich na stałe. Czekał tu wcześniej, w tej żelaznej komnacie, udając 
otępienie czy zmęczenie. A jednak, choć ciało służyło mu tak dobrze, jak tylko może służyć połamane kołem 
ciało, słowa zawsze odchodziły. Bez słów nie miał celu. Bez celu był otępiały dokładnie tak, jak udawał.
Ale tym razem będzie inaczej.
„Tym razem pójdę tam sam”.
Niosący Światło patrzył na niego z błyskiem podejrzliwości w oczach. Nie spodobało mu się, że został 
wyszarpnięty z tamtego miejsca. Trząsł się ze złości i zmęczenia. Bezimienny czuł zapach moczu... nie swojego 
moczu. Niosący Światło osłabł pod wieloma względami.
Cios, kiedy wreszcie padł, nie był niespodzianką.
- Ocknij się, przeklęty! Wiem, że widzisz mnie i słyszysz. Wiem, że sprowadziłeś mnie za szybko.
Bezimienny pozwolił, by jego głowa opadła bezwładnie na żelazną ścianę. Przeżarte rdzą łańcuchy 
zagrzechotały jak suche patyki.
Niosący Światło obserwował uważnie każdy jego oddech.
- Chcesz się ze mną bawić? Ty, który żyjesz tylko dzięki mnie? - Jedwab zaszeleścił po metalu, gdy 
podszedł bliżej. - Może na zbyt długo zostawiałem cię w spokoju. Może powinienem kazać Caydisowi rozgrzać 
haki.
Bezimienny nie wpadł w sidła strachu. Wiedział, że w strachu pogubi słowa. Nie mrużąc powiek, skupił 
spojrzenie na lewym ramieniu Niosącego Światło i wyhaftowanym tam wizerunku psoboja.
Czas mijał. Niosący Światło odczuwał go dotkliwiej - przenosił ciężar ciała z nogi na nogę, dyszał 
chrapliwie, a wreszcie postanowił opuścić żelazną komnatę. Nie był zadowolony, ale co więcej mógłby zrobić? 
Przecież nie zabije istoty, która jest źródłem jego mocy.
- Wrócę jutro - rzucił na odchodnym, zabierając kamienną lampę i idąc ku schodom. - I następnym 
razem wyciągnę ci dwie muchy z grzbietu. - Słowa ucichły, światło zgasło i ciemność zagościła w komnacie, 
wznosząc się od podłogi ku stropowi, jak zawsze.
Bezimienny nie poruszył się. Kiedy według jego rachuby minęło dość czasu, zamknął oczy. „Tym razem 
pójdę tam sam”.
To było łatwe, naprawdę. Niosący Świtało pokazał mu drogę. Miał wystarczająco dużo mocy, nauczył się 
bowiem zachowywać jej ochłapy dla siebie. Niosący Światło podejrzewał coś takiego, ale trudno było wydobyć 
prawdę z kogoś, kto przestał bać się bólu.
Z miękkim odgłosem kości wrzuconych do garnka Bezimienny opuścił swoje ciało. Ruszył w górę, przez 
warstwy skały i płyty oblicowania, przez Odwróconą Wieżycę. Pchając swoją nie-substancję na spotkanie nocnego 
nieba, wypróbowywał smak wolności. Było ciemno i zimno, jak w obłoku lodowego dymu, a horyzont rozciągał 
się i zakrzywiał jak okiem sięgnąć. Raczej nie sprawiało mu to przyjemności. Nadal był tym samym 
człowiekiem, połamanym na kole i pozbawionym imienia; granatowy firmament nie czynił różnicy. Uciekając 
przed rozpaczą, podróżował do miejsca, w które zabrał go Niosący Światło. „Tym razem pójdę tam sam”.
Na pograniczach nadal panował chaos, szare przestrzenie przewalały się i parowały jak morze 
uspokajające się po sztormie. W podnieceniu Niosący Światło wyssał muchę błonową do sucha, pragnąc wejść 
głębiej, dalej, i zobaczyć, czy można znaleźć źródło. Wspomnienie, jak ściągnął swojego pana z powrotem, sprawiło 
mu pewną przyjemność. Warto było narażać się na jego badanie i gniew. A teraz... cóż, teraz miał moc, by samemu 
przeszukać to miejsce.
Przed jego oczami unosiły się rozległe kontynenty eteru, wielkie klify i przylądki pyłu, lecz poświęcił im 
tylko przelotną myśl. Gdzieś tutaj płynęła Mroczna Rzeka - znał ją i wyczuwał - a w niej mieszkało jego imię. 
Podróżował coraz głębiej, muskając zimne szczyty i bezdenne przepaście, aż wreszcie zobaczył ją w dali. 
Kreska zupełnej ciemności. Nie chciał się łudzić, ale nadzieja narastała w jego piersiach jak coś jasnego i 
twardego. Nagle poczuł się jak dziecko.
Nawet gdyby dotarł do rzeki w jednej chwili, miałby wrażenie, że minęła cała wieczność. Zimne były jej 
wody i silny był jej nurt, tak silny, że pociągnął go z sobą. Wspomnienia naszły go w dręczących przebłyskach; 
pamiętał czyjąś twarz, noc pełną gwiazd, ciepło płomieni na policzku. Nie pamiętał swojego imienia. Wytężył się, 
wpłynął głębiej, poddając się nurtowi, a kiedy chwyciła go zimna ręka prądu dennego, nie próbował z nią 
walczyć.
Serce Ciemności, przebyłeś. 
Głos wymówił imię, i choć nie było jego imieniem, przytaknął. Gdyby Bezimienny miał ciało, zadrżałby po 
usłyszeniu odpowiedzi.
Czekaliśmy tak długo, Serce Ciemności. 
Nagle Bezimienny już nie był w rzece, tylko stał na brzegu, a przed nim widniał mur ciągnący się po 
krańce tego świata. Już kiedyś widział to miejsce, gdy przybył tu z Niosącym Światło, i tym razem, jak 
wówczas, dostrzegł to samo pęknięcie.
Pchnij, Serce Ciemności, a w zamian damy ci twoje imię. 
Była to propozycja nie do odrzucenia.
Substancja muru sparzyła go, gdy jej dotknął, sparzyła go zimnem tak głębokim i nieczystym, że wiedział, 
iż jego cielesne ręce srogo za to zapłacą. Nieważne. Albowiem kiedy świat zadrżał, mur pękł, a z wyłomu buchnął 
nieludzki wrzask, Bezimienny odebrał myśl.
Było to jego imię, i wypowiedział je na głos:
- Baralis.