Wizualizacja sposób na zdrowie i pomyślność Żyć godnie, to spełniać posłannictwo ludzkie. Marian Pomorski Co miesiąc: - PARANAUKA -UROLOGIA -TELEPATIA - MEDYCYNA NATURALNA -ŻYCIE PO ŻYCIU - MĄDROŚCI WSCHODU A ponadto stałe pozycje: Horoskop, krzyżówka z cennymi nagrodami, ciekawostki i niespodzianki ze świata nauki, wywiady, felietony Co miesiąc 69 stron interesującej lektury, wiele barwnych atrakcyjnych zdjęć i rysunków „Nie z tej ziemi", Warszawa, ul. Wronia 23, tel. 24-14-85 sposób na zdrowie i pomyślność Marian Pomorski by Marian Pomorski for this edition by Marian Pomorski 1996 awa zastrzeżone ; graficzne: Marek Moćko iterowy: Anna Domańska rosław Ksel ra: „KOLDRUK" Kielce „MARPO" Kielce rwsze 1156-1-0 li Przedmowa Książka pt. Wizualizacja - sposób na zdrowie i pomyślność znanego już autora parapsychologicznych zagadnień - w dodatku lekarza medycyny -jest bardzo cenną pozycją na rynku w\daw- nicz>m, tym bardziej, że zagadnienie wizualizacji doczekało się w tej książce całościowego, dokładnego i fachowego opracowania, bowiem dotychczas, ta dziedzina pojawiała się w literaturze polskiej jedynie w formie cząstkowych i uogólnionjch opracowań. Największe jednak powody do zadowolenia mają ludzie z nadwagą ciała, gdyż \\ książce tej w rozdziale „Nadwaga ciała a wizualizacja", przedstawion> jest czytelnikowi program pozby- wania się zbędn>ch kilogramów, a ćwiczenia nagrane na dołączo- nej do książki profesjonalnej kasecie magnetofonowej są podstawą prawidłowego stosowania tych ćwiczeń. Biorąc pod uwagę wielką potęgę psychicznych sił ludzkiego organizmu, mogących lawinowo - przy prawidłowym postępowa- niu - pomyślnie programować codzienne działania w zakresie zdro- ycznego i pomyślności, przedstawione wizualizacyjne i zakresie dr. Mariana Pomorskiego dajączytelmkowi 2czny program działania. ;z jednak w tym, aby cenne wskazówki - zawarte czytelnik maksymalnie wykorz> stał w procesie samo- bowiem pełne opanowanie przedstawionych przez lizacyjn-ych metod może zapewnić w dużym procencie /ego życia. mgr inż. Apolinary Stetz „Proście, a będzie wam dane." (Łk. 11, 9) „A Jezus odpowiadając, rzekł im: Miejcie wiarę w Boga! Zaprawdę powia- dam wam: ktokolwiek by rzekł tej górze, wznieś się i rzuć w morze, a nie wątpiłby w sercu swoim, lecz wierzył, że stanie się to co mówi, spełni mu się. Dlatego powiadam wam: wszystko o cokolwiek byście się modlili i pro- sili, tylko wierzcie, że otrzymacie, a spełni się wam." (Mk.ll, 22-24) „Kiedy nauka zacznie badać zjawiska niefizyczne, dokona większego postępu w ciągu jednego dziesięciolecia, niż przez całe stulecia swojego istnienia." Fred Hoyle Wstęp Organizm ludzki stanowi całościową płaszczyznę działania wszystkich organów i psychiki, między którymi istnieje ścisła korelacja. Człowiek, to nie tylko ciało fizyczne, ale również umysł, procesy psychiczne, energetyczne, sfera duchowa, współdziałanie z otoczeniem itp. Schorzenie jednego organu - za pomocą układu nerwowego i hormonów, przenoszonych przez krew po całym ustroju - wywiera znamienny wpływ na inne organy, a nawet na cały organizm. Działania medyczne zmierzają do zlikwidowania choroby, ale podstawą ustąpienia dolegliwości jest zlikwidowanie jej przyczyn, niespójności między psychiką, a ciałem fizycznym, a nawet dyshar- monii życia duchowego. Negatywny wzorzec myślowy jest często zaporą, przez którą nie mogą przebić się pozytywne objawy ustępowania choroby. Pasywna postawa chorego, zwiększanie napięć nerwowych, brak miłości bliźniego, niepozytywne myślenie itp. rodzą podatność m różnego rodzaju negatywne bodźce chorobotwór- c przepływ pozytywnej energii. <:, jako istota stworzona „na obraz i podobieństwo ada w sobie potężne, lecz utajone siły psychiczne, m \\ dużym stopniu sam może wpływać na swój los, zakresie swojego zdrowia, ale również w zakresie yciowych sytuacji. nienie drzemiąc) ch w człowieku potężnych, utajonych oiych jest w stanie usuwać ze swej drogi choroby irzykre sytuacje na lepsze. człowiek nie posiada powszechnej świadomości istnie- 1 w swoim organizmie, choruje, cierpi, narzeka, nie się tkwiącej w nim samym potęgi - „wyższego Ja" — / stanie rozprawić się z chorobami i pozytywnie prze- rać jego życie. sób uważa samodzielne programowanie własnego orga- iemożliwe i rezygnuje z podejmowania jakichkolwiek y m kierunku, zadowalając się jedynie przeciętną ,,we- ;dnak. kto nie dąży do rzeczy niemożliwych, nigdy ich e! lyśl Kartezjusza „cogito ergo sum" - myślę wiec jestem, lyślący tryb ludzkiego działania. zdać sobie sprawę z tego, że chcąc uzyskać szansę vania własnego organizmu, trzeba wykazać dużo chęci arcia, porzucić łatwy, komfortowy, leniwy, a więc ku- życia, który w zasadzie - generalnie ujmując - częściowo pozytywne myślenie, relaksację, medytację itp., jako imokontroli i sił) woli, a więc związane z wysiłkiem, ale możoną jasność myślenia i łączność z wiedzą wnętrza i. Łatwiej płynie się z prądem, aniżeli pod prąd. metafizycznego oddziaływania na własny organizm, : / nas może sama stosować, gdyż jest ona niesłychanie prosta. Technika ta polega na odwołaniu się do własnej nadświa- domości, z żądaniem spełnienia wydanego organizmowi polecenia, z jednoczesną wizualizacją żądanej sytuacji. Technika ta opisana jest \\ dalszej treści książki. Wizualizacja, polegająca na wytworzeniu we własnej wyobra- źni (przy zamkniętych powiekach) konkretnego obrazu w kształ- tach i kolorach, wyzwala w sposób pozytywny i kreatywny samo- regulacyjne, wewnętrzne procesy dla przeprowadzenia pożądanych zmian w organizmie, a nawet w całym życiu. Wszyscy ludzie (za wyjątkiem niewidomych od urodzenia) po- siadaj ą zdolność obrazowej wyobraźni w myślach. Trzeba jednak zdolność tą odpowiednio pielęgnować poprzez trening. Wyobraźnię można porównać do mięśni, które nie używane stopniowo zanikają. Jeżeli wyobraźnia nie jest wykorzystywana regularnie, staje się słabsza, aż wreszcie zanika. Z drugiej jednak strony wyobraźnia - jak każdy mięsień - poddaje się ćwiczeniom i może być wzmocniona poprzez specyficzne ćwiczenia. Dużą zdolność korzystania z wyobraźni posiadają dzieci, gdyż rodzą się one z naturalnie żywą i bogatą wyobraźnią, a w miarę dorastania uczą się dopiero korzystania z logiki i rozumowania. Wizualizacja może w równej mierze opierać się na \\yobrazni pozytywnej i negatywnej, a osoby stosujące negatywną wizualizację wyrządzają sobie krzywdę dopuszczając do tego, że negatywna wyobraźnia odgrywając istotną rolę w ich życiu, programuje nie- powodzenia, choroby i inne niepożądane zdarzenia. Chcąc jednak prawidłowo i skutecznie wizualizować konkretny narząd, lub układ w organizmie, należy znać jego położenie i budowę, dlatego też w rozdziale „Zarys podstaw anatomii i fizjo- logii" przedstawiono - mam nadzieję zrozumiale - zasadnicze wiadomości z tego zakresu wiedzy. Aby czytelnik mógł prawidłowo zrozumieć wielopłaszczyzno- wy i skomplikowany system działania ludzkiego organizmu, wnież ważne dla życia układy, reakcję obronną orga- /pływ kolorów na organizm. idstawą wizualizacji jest wyciszony i zrelaksowany itego w treści książki zawarte są różne metody rela- tacji, w tym również sposób osiągania stanu umysłu locą należy stwierdzić, że prawidłowo stosowana izualizacja - jako proces wyzwalania wewnętrznych, yjnych procesów w organizmie - może być skutecz- :m na zdrowie i pomyślność, a to za pośrednictwem ości - wyższego „Ja". dzie posiadali świadomość potęgi własnej nadświado- negatywnych zjawisk, nie tylko medycznych, mogliby Nie mając takiej świadomości, rzadko sięgamy i odwo- io naszego wnętrza, które pozostaje jakby uśpione. nasza na tle podświadomości i nadświadomości jest swoim działaniu. Wzmocniona jednak wielką mocą lości, a jeszcze bardziej nadświadomości, może wyty- mowi prawidłowe „ścieżki", które prowadzą do zdro- ności i zadowolenia. ie, aby wejść na taką „ścieżkę", trzeba sprostać pew- tnym warunkom, w czym podstawowe znaczenie ma myśl i zrelaksowany organizm, ojąc - głównym celem tej książki jest dać czytelnikowi o realnego poznania własnego organizmu oraz zrozu- lanizmów utrzymujących równowagę między układami nymi siłami ludzkiego ustroju w oparciu o jedność ;zną, a w związku z tym, zrozumienie potęgi wewnę- i optymalne ich wykorzystanie. „Myślę, więc jestem." Kartezjusz „Pamiętaj, że na złożoność życia składa się nie tylko praca myśli szybkiej jak błyskawica i lekkiej jak podmuch wiatru, lecz także ciężar ziemi." Gótz Blome Potęga myśli w świetle nauki Każdy żywioł - nieokiełznany działa z ogromną siłą, niszcząc wszystko na swojej drodze. Jednak ujęty w karby, skierowany w jednym kierunku, potrafi swoją moc przeznaczyć dla jakiegoś dobra. Na przykład spiętrzone wody (wodospad) obracające koło turbiny, wytwarzają energię elektryczną, tak bardzo potrzebną i pożyteczną dla ogólnego dobra. Siły psychiczne - choć niefizycz- ne, nie można ich zobaczyć, dotknąć itp. - są potęgą, mając nie- wątpliwy wpływ również na zjawiska fizyczne, ale przede wszy- stkim w dziedzinie psychicznej mogą wywierać przemożny dobro- czynny wpływ niwecząc bojaźń, trwogę, niepewność, itp. oraz wpływając na stanowczość, zrozumienie i bystrość w każdym przedsięwzięciu. Życie fizyczne podlega ciągłym wpływom otoczenia - dodat- nim i ujemnym - a siły psychiczne człowieka mimo, że nie pocho- dzą z ciała, lecz z wnętrza duchowego, również są poddawane działaniom otoczenia. ęc miedzy siłami fizycznymi, a siłami psychicznymi ist- i korelacja. Siła nie ogranicza się bowiem do muskułów, oje źródło tak w ciele, jak też w umyśle, swoich sił zużywamy niepotrzebnie, hołdując pośpie- lotycznemu działaniu, złośliwej krytyce, niepozytywne- niu itp., co w pewnym stopniu rozprasza nasze siły A cv potrzebujemy \\ życiu jak najwięcej sił, więc dużo simy skupiać na koncentracji tych sił poprzez pozytywne - w pierwszym rzędzie, ale również poprzez... spokój, ie, sprawiedliwe działanie, jednym słowem ciągłe potę- \ sobie władz ducha i wznoszenie się coraz wyżej na ystencji. udzka jest zjawiskiem, jak ciepło, zimno, światło itp., ma oraz trwałość. Siła myśli posiada wpływ na kreowanie lierzeń i codziennych sytuacji. Zakładając, że myśl jest całą mocą należy podkreślić, że mamy w swoich rękach i zasadniczy wpływ na jakość naszego zdrowia i życia. :n tkwi głęboko w naszych myślach, ka odpowiedzialność za własne myśli jest podstawą pra- :h kojarzeń myślowych, dlatego trzeba się jej uczyć . Dokładne funkcjonowanie myśli nie zostało jeszcze jednak uchodzi za pewnik, że własna myśl jest twórczą, zalną potęgą i może działać pozytywnie i negaty wnie. Nie 'ięc niektóre zaistniałe życiowe zdarzenia można tłuma- ko w kategoriach zbiegu okoliczności, przypadku, czy tez a kilkadziesiąt tysięc> myśli dziennie, cała masa z nich : nieokiełznana, o fatalistycznym podłożu, a więc niepo- Niepozytywne myśli w stosunku do własnej osob> nie ą na właściwy rozwój psychiki, hamują procesy wewnę- egracji psychicznej, a więc istotnie wpływaj ą na zahamo- tasnego rozwoju duchowego, bez którego trudno mieć osiągnięcia np. w procesie samouzdrawiania. Niepozytywna myśl może w istotny sposób przeszkadzać w funkcjonowaniu samore- gulacyjnych procesów obronnych organizmu, a nawet konstruować podstawy do rozwoju choroby. Jeszcze gorsze skutki mogą wywo- ływać niepozytywne myśli (np. myślowe złorzeczenia) skierowane ku bliźnim, potrafią one bowiem jakby na zasadzie odbicia, wracać do punktu wyjścia i dezorganizować psychikę osoby tak myślącej. Pozytywne myślenie nie jest rzeczą łatwą. Ułomność natury ludzkiej powoduje ciągłe kłębienie się niepozytywnych energii my- ślowych, wciskających się w codzienność naszego postępowania. Istotną, praktyczną pomocą w pozbywaniu się złych, niepozytyw- nych myśli jest natychmiastowe przypominanie sobie, w momencie ich pojawienia się, przyjemnych zdarzeń z własnego życia. Pozwala to na oddalenie złych skojarzeń i pewną stabilizację psychiczną. Dużąpomocąw uwalnianiu się od wzorców negatywnego myślenia może być afirmacja, która w zasadzie jest pozytywnym myśleniem, narzuconym wcześniej świadomości, a pośrednio i podświadomo- ści. Podświadomość, mająca właściwości magazynu pamięci, przyj- muje afirmację i uruchamia stabilizujące procesy psychiczne. Kon- struowanie afirmacji winno być proste, zwięzłe i ukierunkowane na własne przemyślane dążenia. W ten sposób sama afirmacja stanie się odzwierciedleniem naszych pragnień i oczekiwań. Umysł ludzki na jawie wciąż emanuje różne myśli, które w zależności od siły rzutu (projekcji), mieszając się z innymi falami myśli tegoż samego charakteru, mają zdolność rozchodzenia się nawet po najdalsze krańce ziemi. Wysyłana*przez-umysł myśl ludz- ka, podobnie jak energia świetlna, cieplna itp. rozprzestrzenia się wokół. Każde ze źródeł tych energii jak słońce - wysyłające światło, piec - emanujący ciepło, jak tez umysł ludzki - tworzący myśl, daje początek wibracjom (drganiom, falowaniem), które jako niematerialne cząsteczki rozchodzą się w przestrzeni, na w et jeżeli zniknie źródło ich powstania. Tak więc myśli mogą trwać w eg- ynnej, chociażby zostały wysłane w przestrzeń przez i nawet wiele lat wcześniej. Umysł ludzki wciąż wyłania lanacje, przy czym stają się one coraz subtelniejsze ialania od osoby emanującej. Większość ludzi zbyt mało iwadza w s\\oje myśli, a wiec myślenie ich staje się trawie mechanicznym, dlatego ich fale myślowe nie >ię daleko, chyba że przyciąga je ku sobie inny człowiek ii rodzaju myślenia. ii wyczuć można charakterystyczną „atmosferę" danej ści, która opiera się w szczególności na „atmosferze" nieszkańców. Nowi ludzie, szczególnie o silnej osobo- dlający się w danej miejscowości, mogą wydatnie wpły- ianę tej myślowej „atmosfery". Pozytywna myśl jednej e silnej jednostki jest w stanie przeważyć myśli wielu .atywnej emanacj i. Pozytyw jest zawsze - w myśl zasady - przeciwwagą negatywu. Nie jest tajemnicą, że niektóre notorycznie „nieszczęśliwe", a to w dużej mierze za gatywnego myślenia olbrzymiej większości zamieszka- >sób. I chociaż człowiek pozytywnie myślący, o silnej ;i, może usunąć w stosunku do siebie to fatalne oddzia- :dnak osoba przeciętna nie potrafi się temu negatywnemu >przeć. Czasem w niektórych domach panuje „atmosfera" :i, światła, radości i wesela, natomiast inne domy wprost chłodem i negatywem. To samo dotyczy również po- ych osób. Jedne roztaczają wokół siebie „atmosferę" yczliwości, zaufania i woli życia, natomiast inne osoby oczucie skrępowania i dysharmonii. Tak więc każdy jrzyciąga ku sobie myśli odpowiadające myślom powsta- jego umyśle, jak też jego myśli ciążą ku podobnym, lyślom. Każdą myślą człowiek otwiera się dla danego ;taje się centrum najczęściej występujących myśli. Kon- in umysłu człowieka w wyniku długotrwałego i często powtarzającego się myślenia o rzeczach wzniosłych i pięknych, z biegiem czasu może osiągnąć cenny nawyk pozytywnego myśle- nia. Właśnie pozytywne myślenie leży u podstaw wszelkich ducho- wych i materialnych osiągnięć człowieka. Dobro i zło, jako przeciwstawne pojęcia etyczne, mają swoją emanację.' Każdy odruch zdenerwowania, wysyłania złych myśli w kierunku otaczających nas istot żywych, jak też nawet przedmio- tów martwych, wytwarza pewien zamęt i sprzeciw otaczającego środowiska. Na zasadzie jakby „odbicia", wszelkie przekleństwa, złorzeczenia, odruchy negatywnego wyładowania itp, wracają do nas i są źródłem niepowodzeń w pełnym tego słowa znaczeniu. Natomiast każdy odruch dobrej woli, pozytywnej i pogodnej myśli, skierowany do otaczających nas istot żywych i środowiska, powo- duje wzajemne otrzymywanie harmonijnych, pozytywnych energii. Czym więc emanujemy, to otrzymujemy w zamian. Myśl wyprzedza czyn, a więc wyobrażenia rzutuj ą na wszystkie działania człowieka. Wiara w samego siebie jest jedną z podstaw procesu samouzdrawiania. Wiara w zwycięstwo, to połowa osią- gnięć. Również koniecznym warunkiem samouzdrawiania - oprócz właściwego poziomu etycznego i moralnego - jest umie- jętność koncentrowania się i kierowania uwagi na konkretny cel działania. Zasada - chcieć to móc, ma wizualizacyjne podstawy. Samouzdrawianie jest procesem ciągłym. Nie da się tego celu osiągnąć jednorazowo i na stałe, dlatego nie można poprzestawać na chwilowych osiągnięciach i zapominać o stałym kierunkowym programowaniu swojego organizmu. Żyjemy w świecie materialnym, gdzie wszystko ma swojąprzy- czynę. Te materialne zjawiska rozpoznawane są przez naszą świa- domość, w której myśl zajmuje poczesne miejsce. Świadomość jest cechą rodzaju ludzkiego, którą człowiek rozwinął w procesie ewo- lucji. ienie się świadomości w strukturze psychicznej homo worzyło podstawy - nie zawsze właściwe - do obserwacji otaczającego nas świata. Wraz z rozwojem świadomości la drugi plan zeszły'procesy psychiczne, bowiem rozumna zka miała trudności w zrozumieniu, a co za tym idzie Dtowaniu tego,co nie\vidziałne,niepojęte, nie podlegające nemu badaniu. Powstały uzależnienia między świadomo- świadomością, ale również zaistniała możli\\ość rozwoju omości. Łączność świadomości z podświadomością dało lie uczuciom: miłości, nienawiści, lęku, winy, wiary itp., 3isane" sąw podświadomości. Uczucia te ulegaj ą wyzwo- ileżności od siły woli i maj ą decydujący wpływ na ludzkie ; kultury w różny sposób określają pojęcie świadomo- dej jednak we wszystkich pojęciach występuje - nazwana podświadomość i nadświadomość, jako „ulotny", ducho- yewnętrznego odczuwania. Max Fredon Long np. podaje, :i umysłu'' odpowiednio zmobilizowane, mogą wyzwalać ieku stany poza fizyczne, będące odpowiednikiem pod- ości i nadświadomości. r starożytności Kahunowie1^ - starożytni magowie, zamie- na Wyspach Hawajskich, posiadający i posługujący się ajemną - wykazali godną podziwu znajomość wiedzy igicznej, dzięki której mogli uruchamiać potężne siły w człowieku i jego otoczeniu. Kapłani Hun> określali lość słowem „uchane", bardziej szczegółowo określając ją poziomach świadomości jako: „średnie Ja", „niższe Ja" rższe Ja". Starożytni kapłani Huny wierzyli, że istniejątrzy czy też stopnie energii życiowej, z których korzystają ii Huny. Huna - tajemnica. poszczególne „Ja". Wyższą moc tej energii, współczesna psycho- logia określa mianem „woli", lub „siłą woli". Formy myślowe mogą absorbować siłę życiową. Myśl jest potężną siłą, która może działać pozytywnie i nega- tywie. Na przykład uczucie nienawiści odpowiednio wzmocnione siłą myśli, może przerodzić się \\ obsesję. Pozytywna myśl, nato- miast, zasila energią uczucia, działa kojąco i swoją mocą może „emanować" pozytywne elementy uczuciowe. Symbolem kształtu myślowego według kapłanów Huny jest „nasienie". Choć nie można zobaczyć rośliny wewnątrz nasienia, to jednak ukształtowana roślina znajduje się już w nasieniu. Podświadomość, określana przez Z. Freuda (1856-1939) jako ukryta \\arstwa psychiki ludzkiej, przechowująca treści, które uprzednio były w świadomości, ale zostały z niej wyparte i stłu- mione, zachowuje pamięć wszystkiego co do niej dotarło, ale ma ograniczone możliwości myślenia. Nadświadomość, lub „wyższe Ja", jako indywidualna cecha ludzka, jest skomplikowanym „mechanizmem". Nadświadomość posiada wyższy poziom umysłowości, posiada wiele cech pozytyw- nego działania, a więc np. możliwość uzdrawiania ciała fizycznego oraz realizację ludzkich pocz\nań. Sama jednak nie może, bez specjalnego, określonego „wezwania'', uruchomić swoich potęż- nych możliwości. Dla „przywołania" nadświadomości nie wystar- czą same chęci człowieka, lecz potrzeba umiejętności nawiązania Z nią kontaktu. O ile świadomość i podświadomość są ze sobą w kontakcie, to nadświadomość reaguje jedynie na wezwanie podświadomości, gdyż nie ma bezpośredniego połączenia między świadomością i nadświadomością Do nadświadomości można więc trafić jedynie przez podświadomość, czyli „niższe Ja". Dzięki więc zdolnościom naszego umysłu, możemy wpływać na nasze zdrowie i pomyślność. i nasze dające zadowolenie są dobroczynną, wewnętrzną :dy z nas ma zakodowane - w różnym stopniu - upodo- o piękna, symetrii, dobrobytu, elegancji, komfor- lania... oraz „wstręt" do niechlujstwa, bałaganu... i to jest s naturą. danie ubóstwa, nędza wcale nie rozwija duchowych war- lobnie jak roślina pozbawiona wilgoci i słońca, nie zakwit- :śniej i nie wyda lepszych owoców, sst więc grzechem- posiadać, przeciwnie, posiadane dobra iwądo rozwijania uczuć: miłości, miłosierdzia, braterstwa, tp. stus nie zakazywał posiadać, lecz nakazywał dzielić się ii swoimi dobrami. Uczniom swoim zalecał, aby nie zabie- abą „podróżnych sakiew", lecz wcale nie zakazywał wy- a się wszystkiego co czyni życie przyjemnym. „Szukajcie va Bożego, a wszystko inne będzie wam przydane" L wiara w Boga, modlitwa i prośba o dary codziennego iwoduje udział w darach Bożych tak duchowych, jak też . nych - dobrej jakości. Bóg bowiem - w swej szczodrobli- spełniając nasze prośby, daje tylko rzeczy dobre, wśród nie może być nigdy np. spleśniałego chleba, zatęchłej czy też podartych łachmanów. i człowieka nie ma powinności „walki" z jego ciałem, s - z uwagi na swoją „wyższość" - stara się trzymać je na Nie należy więc „wybrzydzać" cielesnych wartości, lecz >wać ciało, aby swoje walory zgrało z walorami du- d. lając siebie stwarzamy podstawy do rozszerzania tej miło- ałe - dane nam przez Boga - otoczenie, a więc na ludzi, ta, rośliny i materię nieożywioną. iv teolog i filozof ojciec Innocenty Maria Bocheński głosił ze aby człowiek mógł spełniać przykazanie „miłuj bliźniego swego, jak siebie samego", musi choć trochę kochać właśnie siebie samego, własne ciało, własną psychikę, \\ łasną osobowość, które również wymagają pewnej troski i pielęgnacji. Z powyższych roz\\ażań płynie wniosek, że tyle jesteśmy w stanie dać bliźniemu, ile dajemy sami sobie, tylu próbom jesteśmy w stanie podołać, ile sił przygotowaliśmy z naszej strony, aby im sprostać. Zakończenie Modlitwy Pańskiej ,.... i nie wódź nas na pokuszenie" w polskim przekładzie ks. Wujka nie oddaje dokładnie istoty sprawy. Precyzyjniej ujmuje to tłumaczenie francuskie, wy- rażające prośbę „o nie poddawanie nas próbom ponad nasze siły". Najważniejszym wyznacznikiem tych wszystkich działań jest ludzka myśl. Reasumując całość rozważań na temat działania myśli, trzeba ciągle pamiętać, że myśl jest potężną siłą która może działać pozytywnie i negatywnie, a tylko pozytywna myśl jest zdolna właściwie pro- gramować procesy samouzdra\\iania w organizmie. ,. Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga." Adam Mickiewicz „ Tylko to dzieło jest czegoś warte, z którego człowiek może się poprawić i mądrości nauczyć." Adam Mickiewicz Sarys podstaw anatomii i fizjologii iizm ludzki składa się z olbrzymiej ilości komórek, których i funkcje sterowane są przez system genetyczny. W cen- ;o systemu mieści się Kwas Dezoksyrybonukleinowy - w chromosomach i mitochondriach - biorący udział w zie białka i w przenoszeniu cech dziedzicznych, spełniając trycy życia". Geny, jako jednostki dziedziczenia poszcze- cech danego organizmu, wkomponowane są liniowo losomy jąder komórkowych. orki wchodzą w skład poszczególnych tkanek i narządów ciu, scalając procesy biologiczne ustroju. Jca jest to zespół komórek morfologicznie i czynnościowo >wanych w jednym kierunku. •ganizmie ludzkim można wyróżnić: tankę nabłonkową - po\\ lękającą wszystkie powierzchnie ewnętrzne i wewnętrzne różnych narządów, wyścielając wiatło wsz\stkich jam i kanałów, tworząc skupienia u\\ar- twione, w których różnokształtne komórki stykaj ą się bez- pośrednio i ściśle ze sobą, odżywiającąsię przez przenikanie składników odżywczych z jednej tkanki do drugiej gdyż nie posiada naczyń krwionośnych, pokrytą w części wypustka- mi, zwanymi rzęskami, mającymi zdolność ruchu w jednym kierunku. 2. Tkankę łączną - czyli grupę tkanek, która w swym osta- tecznym wyglądzie różni się bardzo od siebie (tkanka wła- ściwa, chrzestna, kostna, tłuszczowa), zbudowaną z ko- mórek, włókien oraz istoty międzykomórkowej, charakte- ryzującą się bardzo silnym rozwojem istoty międzykomór- kowej, co odróżnia ją wybitnie od tkanki nabłonkowej. 3. Tkankę mięśniową - w skład której wchodzą: mięśnie gładkie, mięśnie prążkowane szkieletowe i mięsień sercowy, a cechą charakterystyczną tej tkanki jest jej kurczliwość, czyli zdolność elementów mięsnych do skurczu pod wpły- wem jakichkolwiek bodźców na nie działających. 4. Tkankę nerwową - zbudowaną z elementów wrażliwych i przewodzących w postaci komórek nerwowych. (Bardziej dokładnie budowa komórek nerwowych omówiona jest w rozdziale Ważne dla życia układy). 5. Krew - w skład której wchodzi część płynna - osocze (woda, fibrynogen, produkty przemiany materii, ciała od- pornościowe itp.) oraz część stała (krwinki czerwone, krwinki białe, trombocyty). W organizmie ludzkim jest około pięciu litrów krwi, która ze względu na posiadane w swoim składzie 2 rodzaje aglu- tynogenów (A i B) oraz 2 rodzaje aglutynin (a i P) dzieli się na: grupę A, grupę B, grupę AB i grupę 0. a A ki czerwone (erytrocyty) powstają z erytroblastów ku kostnym czerwonym, występują we krwi ludzkiej :i 4,5-5,5 min w l mm3 krwi. Głównym składnikiem :ytu jest białko połączone z żelazem zwane hemoglo- osiadającą zdolność łączenia się z tlenem i dwutlen- vęgla w związek nietrwały, dzięki czemu bierze udział ychaniu płucnym i tkankowym. )ocyty, występujące w ilości 300 tysięcy w l mm3 posiadają składniki potrzebne do krzepnięcia krwi. nięcie polega na wytworzeniu się we krwi - pod /em pewnych czynników - siateczki włóknika (fibry- u). Osocze pozbawione włóknika staje się surowicą iki białe (limfocyty, monocyty, leukocyty obojętno- ae, kwasochłonne, zasadochłonne) występują w ilości tysięcy w l mm3 krwi. Krwinki białe spełniają w izmie wybitną rolę dzięki pewnym ich fizjologicznym m. Posiadają one przede wszystkim zdolność ruchu cowatego, wytwarzają w swej protoplazmie różnego ju fermenty, dlatego mają zdolność do fagocytozy. ;ytoza polega na tym, ze ciałko białe otacza swymi stkami i wprowadza do wnętrza swojego ciała różne mcje, między innymi bakterie, które następnie trawi ielonymi przez protoplazmę fermentami. Szkielet człowieka 1 - rękojeść mostka 2 - chrząstki żebrowe 3 - klatka piersiowa 4 - tuk zebrov\y 5 - kręgosłup 6 - kość miedniczna 7 - miednica \\ieksza 8 - miednica mniejsza 9 — spojenie łono\\e 10- rzepka 11 - staw skokowo- goleniowy 12 - staw kolanowy 13 - staw biodrowy 14- staw promieniowo- nadgarstkowy 15- kość łokciowa 16- kość promieniowa 17- kość krzyżowa 18 - staw krzy zowo- biodrowy 19- krążek między- kręgowy (dysk) 20- otwór dolny klatki piersiowej • 21 - staw łokciowy 22- kość ramieniowa 23 — wyrostek mieczykowaty mostka 24- trzon mostka 25 - staw ramieniowy 26- łopatka 27- obojczyk 28- otwór górny klatki piersiowej Układ kostno-stawowy iec jest jakby rusztowaniem całego ustroju, określa kształt ciała ludzkiego i stanowi 10-20% wagi ciała. Obciążenie Wytrzymuje 9-12 kg na l mm2 powierzchni. Niektóre kości l rolę osłony pewnych narządów. Na przykład kręgi •dzeń kręgowy, czaszka - mózg, klatka piersiowa - płuca •P- )żniamy: kości długie, krótkie i różnokształtne. Na przy- iczyny utworzone są przez kości długie, krótkie i różnok- W trzonie każdej kości długiej znajduje się jama szpikowa, jest szpik kostny żółty i czerwony. Szpik jest narządem órczym, jednak czynnym krwiotwórczo jest tylko szpik y, a szpik żółty jest szpikiem spoczynkowym. ; pokrywa okostna, będąca błoną łącznotkankową. Kost- zyli odkładanie soli wapnia zaczyna się już w 6-tym tygo- ;ia płodowego, a kończy w 20-30 roku życia. ' jest anatomicznym, ruchomym połączeniem dwóch lub ykających się kości, objęty błoniastą torebką stawową, chnie stawowe kości powleka chrząstka. Jamę stawową a maź. W skład stawu wchodzą również więzadła stawowe, i stawowe i łękotki. latok przynosowych tka czołowa >ka sitowa Układ mięśniowy W przeciwieństwie do kośćca, który stanowi bierną część układu ruchowego, mięśnie stanowią czynną część tego układu. Ogólna masa mięśni stanowi około 1/3 wagi całego ciała dorosłego człowieka. W zależności od wykonywanych czynności mięśnie dzielą się na: zginacze, prostowniki, przyuodziciele, odwodziciele, obrotowe. W ruchach najczęściej bierze udział jednocześnie kilka mięśni, a nawet cała grupa mięśni. Są to mięśnie współdziałające - synergistyczne. Grupy mięśni działających przeciwnie - antago- nistycznie powodują, że np. kończyny działają prawidłowo. Mięśnie szkieletowe zbudowane są z włókien mięsnych po- przecznie prążkowanych, mięśnie gładkie natomiast występują w układzie oddechowym, moczowo-płciowym, pokarmowym. Mięsień sercowy jest odrębnym mięśniem. Mięśnie szkieletowe są rozpięte na szkielecie i posiadaj ą zdolność szybkiego kurczenia się. Poza tym wykazująone pewne napięcie, będące jakby pogotowiem kurczliwości mięśnia. To napięcie mięśniowe obrazuje fakt, że najczęściej przy złamaniu kości następuje przesunięcie złamanych odcinków kości względem siebie. Napięcie to znika w czasie snu, mięśnie wiotczeją. Napięcie mięśniajest zależne od dochodzących do niego nerwów i może w różnych stanach chorobowych zwięk- szać się, lub zmniejszać. Mięsień posiada zdolność kurczenia się i to kurczenie polega na: a. skracaniu się mięśnia - skurcz izotoniczny b. wzroście napięcia bez skracania - skurcz izometryczny Mięśnie, znajdujące się pod kontrolą Ośrodkowego Układu Ner- wowego (OUN), mają pewne prawidłowe, stałe napięcie, czyli są w stanie minimalnego skurczu. Napięcie to utrzymuje równowagę np. stawu, gdyż mięśnie antagonistyczne sąrównież w tym samym stopniu napięte. Przerwanie nerwowego połączenia danej grupy mięśni z OUN. powoduje wzrost stałej przewagi grupy mięśni antagonisty cznych. Taki jest między innymi mechanizm powstawa- y i, jamy piersiowej i brzusznej po usunięciu ściany przedniej 2*. yk vica szyjna nętrzna lewa ramienno- o\va prawa podobojczykowa górny płuca go -1 płucny dolny płuca go y lek żebro wo- ponowy dek zioną żnica poprzeczna 3 cienkie żnica esowata lerz moczowy o ślepe (kątnica) żnica wstępująca 20- wątroba 21 - przepona 22- płat dolny płuca prawego 23 — płat środkowy płuca prawego 24- uszka serca 25 - płat górn\ płuca prawego 26 - aorta (tętnica główna) 27- zvla główna eórna Schemat układu oddechowego i pokarmowego wpisane w sylwetkę głowy, szyi i tułowia - jama ustna - krtań, chrząstka pierścieniowa i tarczowa 3 - tchawica 4 — płuco lewe 5 — przeiyk 6 - żołądek 7 - trzustka 8 - okrężnica zstępująca 9 - jelito cienkie 10- okrężnica esowata 11 - odbytnica 12- wyrostek robaczkowy 13 - jelito ślepe (kątnica) 14- okrężnica wstępująca 15- pęcherzyk żółciowy i przewód żółciowy wspólny 16 - wątroba 17- oskrzele górne prawe 18- gardło ^kurczów. Pobudliwość mięśnia to zdolność reagowania m na dostatecznie silne podniety, gdy zostanie przekroczo- pobudliwości danego mięśnia. Chronaksja mięśnia, czyli początku zadziałania podniety do chwili wystąpienia skur- losi dla mięśni szkieletowych ułamek sekundy, dla mięśni h nawet do kilkudziesięciu sekund. Wyróżnić można skur- idyncze oraz skurcze tężcowe, gdy po pierwszym skurczu je następny bodziec, zanim nastąpi rozkurcz. W życiu, na ększość skurczów mięśni to skurcze tężcowe. Skurcz trwa- ,as dłuższy powoduje zmęczenie mięśnia. Praca mięśnia i się dzięki spalaniu glikogenu na dwutlenek węgla i wodę istatecznej ilości tlenu dostarczonego przez krew. Przy bra- u praca mięśni odbywa się nie kosztem spalania, lecz ko- rozpadu glikogenu i wytwarza się kwas mlekowy, który Izi się w mięśniach. Zgromadzenie większej ilości kwasu vego powoduje jakby samozatrucie mięśni, występuje zmę- mięśni. Dostarczenie mięśniom - wraz z krwią — tlenu va zapotrzebowanie i zjawisko zmęczenia ustępuje. Układ nerwowy nnówiony jest w rozdziale Ważne dla życia układy. Układ oddechowy skład układu oddechowego wchodzą: jama nosowa, jama gardło, krtań, tchawica, oskrzela i płuca. A. p utworzony jest z części kostnej oraz z przodu leżącej części i _ tnej. Jama nosowa podzielona jest na dwie części. Jama 2 - ra od tyłu kończy się nozdrzami tylnymi, które prowadzą do ^ ~ . Do jamy nosowej uchodzą zatoki: czołowe, szczękowe, 5 _ L i klinowa oraz przewód nosowo-łzowy. 6 - i - zbudowana jest z chrząstek, z których największa jest 7 itka tarczowata. Między chrząstkami nalewkowatymi a prze- ześcia chrząstki tarczowatej rozpostarte są wiązadła głosowe .ro i mikroskopowa budowa płuc łuca tchawica szczyt płuca lewego wycisk aortowy tętnica płucna żyły płucne wycisk sercowy szczelina międzypłatowa skośna 8 - podstawa płuca 9 - pień płucny 10- żyła płucna prawa dolna 11- oskrzela płatowe: górne, środkowe i dolne prawe 12- oskrzele główne nat budowy drobnowidowej płuca rzelik zynia \\losowate oplatające pęcherzyk płucny riko herzjk płucny ^zka zył> płucnej tętnicy płucnej zące w skład struny głosowej, która bierze czynny udział awaniu głosu. W gardle jest również chrząstka zwana na- k która w czasie ruchów połykowych bierze udział w zamy- krtani od góry. Do chrząstek krtani przyczepiaj ą się drobne e krtaniowe powodujące przesuwanie się chrząstek krtani leni siebie. Umożliwia to zmianę w położeniu struny głoso- wej i wydawanie dźwięków. Krtań wraz z tchawicą położone są w śródpiersiu, czyli w części pośrodkowej jamy klatki piersiowej Tchawica - ma kształt rury długości 12 cm i średnicy 2 cm zbudowana jest z pierścieni chrzestnych, przebiega w śródpiersiu poniżej krtani z przodu do położonego przełyku. Na wysokości IV kręgu piersiowego tchawica rozwidla się na dwa oskrzela - lewe i prawe. Na przedniej powierzchni górnej części tchawicy leży gruczoł dokrewny - tarczyca. Oskrzela - stopniowo dzielą się na drobniejsze oskrzela i już w płucach na coraz drobniejsze oskrzeliki. Płuca - są narządem parzystym. Wyróżniamy szczyt płuca, który wystaje ponad pierwsze żebro, natomiast podstawa płuca przytyka do przepony. Od strony śródpiersia w każdym płucu znajduje się wnęka płuca, będąca miejscem, gdzie wchodzą do niego oskrzela, tętnice oraz nerwy, zaś wychodzą żyły i naczynia chłonne. Do powierzchni śródpiersiowej lewego płuca przylega serce. Płuco lewe ma dwa płaty, płuco prawe zaś trzy płaty. Lewe płuco posiada tzw. wcięcie sercowe, czyli wygięcie brzegu spowodowane obe- cnością serca, które nie jest w tym miejscu pokryte przez płu- co.Płuca pokrywa opłucna, która jest błoną łącznotkankową suro- wiczą. Składa się ona z dwóch warstw, między którymi znajduje się szczelina zwana jamą opłucnową. Obie warstwy opłucnej są przesuwalne względem siebie. Zasadniczym elementem budowy płuca, jest pęcherzyk płucny, do którego dochodzi oskrzelik. Płuca znajdują się w klatce piersiowej. Oddychanie spełnia podstawową rolę w utrzymaniu życia do- starczając tkankom organizmu, za pomocą krążenia krwi i auto- matyzmu płucnej ł tkankowej wymiany gazowej, niezbędnego do życia tlenu. W pęcherzykach płucnych krew pobiera z powietrza oddecho- wego tlen, a oddaje dwutlenek węgla (oddychanie zewnętrzne - płucne), natomiast w tkankach zachodzi proces odwrotny, to jest obierają tlen, a oddają dwutlenek węgla (oddychanie zne - tkankowe). .kładową oddychania są poszczególne oddechy. Oddycha- ym pov» ietrzem w sposób pełny i swobodny ma ogromne e dla organizmu. Prawidłowe oddychanie jest swego ro- .uką. 'chaniem nazywamy zespół zmian fizykochemicznych, ych z \\ymiana gazową tlenu i dwutlenku węgla między :em atmosferyczn>m i tkankami organizmu, odbywający dałem krwi oraz zmian mechanicznych w płucach, klatce rej i w mięśniach oddechowych. ad oddecho\\y składa się z dróg oddechowych, w skład wchodząj jama noso\\a, jama ustna, gardło, krtań, tcha- skrzela i pęcherzyki płucne. eje szereg określeń klinicznych procesu oddychania, jak np.: - oddychanie spokojne (normalne), - bezdech - zatrzymanie oddychania (zmniejszenie dwutlenku węgla we krwi), noe - oddychanie wzmożone (dostateczny dopływ tlenu), e - . oddychanie z wysiłkiem (duszność). odek oddechowy - mieszczący się \\ rdzeniu przedłużonym >obudzany przez dwutlenek węgla, \\skutek czego wysyła i do mięśni oddechowych,które kurcząc się rozszerzają nersiową, a przepona, zamykająca klatką piersiową od stro- y brzusznej, ró\\nież wskutek wspomnianych impulsów się. Następuje \\dech, w czasie którego zostaje rozciągnięta płucna, a pobudzone wskutek tego receptory oddechowe zyków płucnych wysyłają impulsy za pomocą nerwu błęd- o zatrzymuje \\dech. Wydech jest już tylko aktem biernym. piersio\\a opada (kurczy się), przepona rozszerza się puje wydech. Ta regulacja nosi nazwę samo sterowania od- Przy spokojnym wdechu wciągamy do płuc około 500 ml po- wietrza i tyleż powietrza wydychamy. Jest to tak zwane powietrze oddechowe. Przy bardzo silnym wdechu możemy dodatkowo wciągnąć jeszcze do płuc 1500 ml powietrza. Jest to tzw. powietrze uzupełniające. Przy silnym wydechu jesteśmy w stanie wyrzucić z płuc ró\\nież około 1500 ml powietrza. Jest to tzw. powietrze zapasowe. Te trzy rodzaje powietrza nazwane zostały pojemnością życiową płuc i przeciętnie wynosi ona około 3500 ml, czyli 3,5 litra powietrza. Pojemność życiowa płuc jest różna dla mężczyzn i kobiet oraz zależna od wieku. U ludzi uprawiających sport pły- wacki pojemność życiowa płuc może dochodzić do 7 litrów. Mimo najsilniejszego wydechu w płucach pozostaje jeszcze około 2000 ml powietrza. Jest to tzw. powietrze zalegające, którego nie możerm usunąć z płuc. W płucach istnieje tzw. przestrzeń martwa. Niecałe bowiem 500 ml powietrza oddechowego ulega wymianie gazowej, gdyż około 140 ml powietrza zalega w górnych drogach oddechowych i nie ulega wymianie. Przestrzeń martwa odgrywa jednak pozytywną rolę w fizjologii oddychania, gdyż powietrze przechodzące przez przestrzeń martwą: a. oczyszcza się, b. ogrzewa się, c. ulega nasyceniu parą wodną, dzięki czemu płuca nie wysy- chają. Każdorazowe powiększenie przestrzeni martwej upośledza wymia- nę gazową. Na przykład oddychanie w masce gazowej jest utru- dnione. Częstość oddychania u dorosłego człowieka wynosi około 16 oddechów na minutę, u niemowlęcia natomiast częstość ta jest większa i \\ynosi 30-50 oddechów na minutę. W samym mecha- nizmie oddechowym biorą udział: przepona i klatka piersiowa (mięśnie oddechowe). awidłowość oddychania wielu ludzi polega na zbyt płyt- •chach oraz nieprawidłowym stosunku \\dechu do wyde- 3ż pauz\ między oddechami. Ż\ \\otnosc i dobre zdrowie mierze zależą od szybkości dostarczania organizmowi energii z jednej strony oraz usuwania odpadków prze- iterii z drugiej stron>. Oddech wywiera zasadniczy wpływ rganizm. Konkretny nastrój człowieka wpływa na proces da i odwrotnie. Na przykład nastrój przygnębienia, lęku, nerwowego itp. tłumi oddech. Natomiast nastrój pogodny pozwala oddychać miarowo, spokojnie i głęboko, a taki izjologiczny oddech sprzyja pogodnemu nastrojowi, jadzie wyróżnić można dwa tory oddychania: tor piersio- rzuszny - przeponowy. Na ogół tor oddechowy piersiowy ądkowuje się kobietom, a tor oddechowy brzuszny — i wy mężczyznom. Jeden i drugi tor ma swoje fizjologiczne enie i zastosowanie w praktykach oddechowych. Na przy- czenia Yogi opierają się na oddychaniu brzusznym — iwym, natomiast ćwiczenia Rebirthingu preferują oddy- icrsiowe. Istotą jednak prawidłowego oddychania sąod- ębokie,pełne, a więc korzystne, gdyż pozwalają uzyskać obniczą pojemność oddechową. ch głęboki opiera się na pełnym przebiegu fazy wdechu hu oraz na małej pauzie pomiędzy poszczególnymi ni. awidłowym procesie oddychania faza wydechu trwa za- dwukrotnie dłużej od fazy wdechu. Fakt ten wskazuje na ństwo wydechu w hierarchii ważności bowiem, aby można rac w czasie wdechu zdrowe, wysoce utlenione powietrze, Drzedtem pozbyć się za pomocą wydechu zużytego, ącego dwutlenek węgla , niezdrowego powietrza. Można lać, że wydech ratuje przed śmiercią, natomiast wdech je życie. Nie wszyscy ludzie potrafią prawidłowo oddychać. Powinni więc oni poprzez ćwiczenia oddechowe uczyć się prawidłowego oddychania według zasady: krótszy wdech, dłuższy, zrelaksowany wydech oraz mała pauza między fazą wydechu a fazą wdechu. Układ krążenia Układ krążenia obejmuje serce i naczynia krwionośne, a więc: tętnice, żyły i naczynia włosowate tętniczo-żyInę.Serce i naczynia krwionośne wypełnione są krwią. Fizjologiczną rolą tego układu jest utrzymywanie w ruchu krwi płynącej w naczyniach krwiono- śnych dzięki nieustannej pracy serca, odżywianie organizmu po- przez dostarczanie mu potrzebnych składników, jak też usuwanie z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii. Schemat budowy układu krążenia 1 - krążenie małe (płucne) 2 — serce 3 - krążenie duże Za pomocąkrążeniakrwi dochodzi do wymiany gazowej (pobranie tlenu i wydalenie dwutlenku węgla w płucach—oddychanie płucne oraz pobranie tlenu i wydalenie dwutlenku węgla w tkankach - oddychanie tkankowe). Zbyteczne, a nawet szkodliwe produkty przemiany materii krew dostarcza do nerek i wątroby. W nerkach te szkodliwe produkty są przesączane i z moczem wydalane na zewnątrz organizmu. W wątrobie natomiast poprzez różnorodne procesy biochemiczne szkodliwe produkty sąunieszkodliwiane lub wydalane do żółci, a wraz z nią w przewodzie pokarmowym są wydalane z kałem. Tak wiec krew dostarcza tkankom wszystko, co jest im potrzebne do życia (tlen, białko, tłuszcze, węglowodany, mikroelementy, hormony, enzymy, witaminy) i oczyszcza orga- nizm z produktów szkodliwych. Krew wraz z limfąstanowi płynne, wewnętrzne środowisko organizmu. Komórki organizmu są po- przedzielane przestrzeniami międzykomórkowymi, które wypełnia płyn tkankowy - limfa. Płyn ten z przestrzeni międzykomórkowych zbiera się w naczyniach limfatycznych, które dalej łączą się w coraz to większe naczynia limfatyczne. Limfa płynie od tkanek w kierun- ku serca, podobnie jak krew żylna. Limfa przepływa przez węzły chłonne - limfatyczne, oczyszczając się jakby na filtrze. W węzłach chłonnych powstają białe ciałka krwi - limfocyty, które walczą z bakteriami już w węzłach chłonnych oraz płynąc dalej wraz z limfą dostaj ą się do krwi i tam spełniaj ą swój ą rolę obrony orga- nizmu. Limfa z dużych naczyń limfat>cznych wlewa się do krwi żylnej. Skład limfy podobny jest do składu osocza i tak jak krew, ma zdolność krzepnięcia, a powstaje wskutek przesączania się płynnej części krwi. W przypadku utrudnionego odpływu krwi żylnej następuje nadmierne wytwarzanie się limfy, która gromadzi się w tkankach tworząc obrzęk. Naczynia limfatyczne - podobnie jak żyły - posiadają zastawki, które nie pozwalają na cofanie się limfy i dlatego płynie ona w jedn>m kierunku - do serca. 36 W krwiobiegu wyróżnić można: - krążenie duże, — krążenie małe Krążenie małe śluzy do odprowadzania krwi z prawej komory serca tętnicą płucną do płuc dla \\ymian> gazowej (oddychanie płucne) i powrotu jej czterema żyłami płucnymi do lewego przedsionka serca. Serce (w przekroju) lewa lewa - tętnica płucna prawa - żyły ramienno-głowowe - pień ramienno-giowowy - wiązadło tętnicze - tętnica szyjna wspólna - tętnica podobojczykowa - luk aort\ - przedsionek lew 3 - tętnica płucna lewa 10- żyły płucne lewe 11— tętnica i z>ła wieńcowa 12 - jama osierdzia 13- worek osierdziowy 14- zastawka półksiężycowata aorty 15- płatek zastawki dwudzielnej 16- strun) ściągniste 17- mięsień sercowy 18- komora lewa 19- mięśnie brodaw kowale 20- przegroda serca 21 - koniuszek serca 22- aorta 23 - komora prawa 24 - żyła główna dolna 25- płatek zastawki trójdzielnej 26 - przedsionek prawy 27- zastawka pnia płucnego 28- żyła główna górna 29- żyły płucne prawe 30 - pień płucnj 37 Krążenie duże służy do odprowadzania krwi z lewej komory serca poprzez aortę do tętnic i nacz>ń włosowatych tętniczo-żylnych w tkankach i narządach dla wymiany gazowej (oddychanie tkan- kowe) i powrotu j ej żyłą główną górną, żyłą główną dolną i zatoką wieńcową serca do prawego przedsionka serca. Serce ma kształt stożkowaty, posiada podstawę i koniuszek. Ściany serca są zbudowane z warstwy mięsnej o różnej grubości (mięśnie komór są dużo grubsze od mięśni przedsionków). Jamy serca (komory, przedsionki) wyściela błona surowicza - wsierdzie, ze- wnętrzną powierzchnię serca pokrywa również błona surowicza - osierdzie, które, podobnie jak opłucna, składa się dwóch blaszek, między którymi znajduje się włosowata szczelina -jama osierdzia. Wewnątrz serca, w jego długiej osi znajduje się przegroda dzieląca je na część lewą i prawą. W każdej z tych części mieści się przed- sionek i komora. Serce zawiera dwa przedsionki i dwie komo- ry.Przedsionki leżą od strony podstawy, a komory od strony ko- niuszka. Na granicy między przedsionkami i komorami znajduje się ujście przedsionkowo-ko.morowe. W obu ujściach przedsionkowo- komorowych (lewym i prawym) są zastawki składające się z kilku płatków; w lewym ujściu zastawka dwupłatkowa - dwudzielna, w prawym ujściu zastawka trzypłatkowa - trójdzielna. W komo- rach serca w okolicy wierzchołka znajdują się mięśnie brodawko- wate w kształcie stożków. Ze szczytu tych mięśni biegną ku obu zastawkom „struny ścięgniste", nie pozwalające w czasie skurczu komór na wywinięcie się zastawek w kierunku przedsionków. Z każdej komory serca odchodzi jedna tętnica, z lewej tętnica główna - aorta, z prawej pień płucny. W obu miejscach wyjścia tętnic znajdują się zastawki półksiężycówate. Do prawego przed- sionka serca uchodzą3 żyły z krwiąodtlenioną(żyła gówna górna, żyła główna dolna i zatoka wieńcowa serca). Do lewego przed- sionka uchodzą 4 żyły płucne z krwią utlenioną (dwie lewe i dwie prawe). W ścianie przegrody między przedsionkami występuje 38 w pewnym miejscu ścieńczenie ściany. W tym miejscu w życiu płodowym istnieje otwór, łączący oba przedsionki, zwany otworem owalnym. Serce odżywiane jest przez naczynia wieńcowe serca. Serce, tłocząc krew na obwód ciała, kurczy się przeciętnie około 70 razy na minutę. A. Schemat przekroju podłużnego przez jamy serca 1 - aorta 2 — tętnica płucna 3 - lewy przedsionek 4 - lewa komora serca 5 — część zstępująca aorty 6 - ż)ła główna dolna 7 - prawa komora serca 8 - prawy przedsionek 9 - żyła główna górna 39 B Schemat umiejscowienia i przebiegu układu bodźcotwórczego serca Pracę serca dzielimy na: - okres skurczu przedsionków przy rozkurczu komór, - okres skurczu komór przy rozkurczu przedsionków, - okres, w którym tak przedsionek jak i komory są rozkur- czone. Klinicznie praca serca dzieli się na dwa okresy: 1. okres skurczowy - systoliczny, czyli czas od początku skur- czu komór do jego końca, 2. okres rozkurczowy - diastoliczny, będący resztączasu pracy serca. 40 Ciśnienie w tętnicach zależy od skurczu i rozkurczu serca oraz od wielkości światła tych tętnic. W czasie skurczu komór ciśnienie tętnicze jest najwyższe, zaś w czasie rozkurczu komór najniższe. Mięsień sercowy, podobnie jak inne mięśnie, odpowiada skurczem na zadrażnienie bodźcem. Serce kurczy się automatycznie, \\ nim sam>m bo\\iem powstają bodźce do skurczu. Automat)zm serca zlokalizowany jest w praw>m przedsionku serca, gdzie mieści się węzeł zatokow>, \\ezel przedsionków o-komorow) i pęczek mię- śmo-nerwowy, którym wytwarzane w węzłach prawego przedsion- ka serca bodźce są przenoszone na mięsień sercowy. Położenie serca i dużych naczyń w klatce piersiowej 1 - przełyk 2 - tchawica 3 - aorta 4 - tętnica płucna 5 - serce 6 - przepona 7 - zvła główna górna Naczynia krwionośne w krwiobiegu to tętnice, żyły i naczynia włosowate. Tętnice mają światło wysłane śródbłonkiem. Ściana tętnicy składa się z trzech warstw powodując, ze tętnica jest ela- styczna. Żyły mają ściany stosunkowo cienkie - dwuwarstwowe z bardzo słabo rozwiniętą warstw ą mięsną. Zvł\ posiadają zastaw- ki, które uniemożliwiają cofanie się krwi zylnej. Naczynia włoso- 41 watę zbudowane sątylko ze śródbłonka i stanowiąprzejście między tętnicami i żyłami. Układ pokarmowy Przewód pokarmowy jest kanałem długości około 5 metrów i rozpoczyna się jamą ustną, a kończy odbytem. Podstawową funk- cją układu pokarmowego jest dostarczanie organizmowi substancji odżywczych, witamin, soli mineralnych i wody. Są one niezbędne do życia. Aby substancje odżywcze mogły służyć jako materiał do budowy i odnowy tkanek ustroju oraz jako źródło energii, muszą wpierw - w wyniku skomplikowanych przemian biochemicznych - zostać przerobione na formę przyswajalną. Przemiany te noszą nazwę trawienia i wchłaniania. W wyniku rytmicznych skurczów mięśni przewodu pokarmowego, pokarm pogryziony, przeżuty i połknięty przesuwa się do żołądka i jelit, gdzie ulega przyswo- jeniu, a nie strawione resztki zostają wydalone na zewnątrz w postaci stolca. Skrzyżowanie układu oddechowego i pokarmowego 1 - język 2 - podniebienie 3 - kręgosłup 4 - przełyk 5 - krtań 42 Proces trawienia rozpoczyna się już w jamie ustnej, gdzie pokarm ulega procesom mechanicznym (rozdrobnieniu) oraz zmieszaniu ze śliną. W ślinie znajduje się ferment zwany ptialiną rozkładający węglowodany. Następnie pokarm poprzez przełyk dochodzi do żołądka. Żołądek wydziela tzw. sok żołądkowy w ilości około 2 litry na dobę. W soku żołądkowym znajduje się około 0,6% kwasu solnego oraz ferment}': pepsyna - rozkładająca białko, podpuszczka - rozkładająca kazeinę mleka i ścinająca mleko, lipaza - rozkładająca tłuszcze. Dużo większe ilości podpuszczki znajdują się u niemowląt oraz u osobników, których głównym pożywieniem jest mleko. Pokarm z żołądka dostaje się do dwunastnicy dopiero wtedy, gdy ulegnie odpowiedniemu zakwaszeniu, odźwiernik bowiem dopiero przy odpowiedniej kwasocie pokarmu ulega rozkurczowi. W dwunastnicy panuje odczyn zasadowy. Kwas solny dostawszy się wraz z pokarmem z żołądka do dwunastnicy oddziaływuje na jej ścianę w ten sposób, że uwalnia ona do krwi ciało chemiczne zwane sekretyną. Sekretyna wraz z krwią dostaje się do wątroby i trzustki pobudzając je do wydzielania żółci i soku trzustkowego. Wątroba produkuje około 1,5 l żółci na dobę. Gdy pokarm znajduje się w dwunastnicy, to żółć płynie prosto przewodem żółciowym wspólnym do dwunastnicy. Gdy dwunastnica jest pusta, to żółć z wątroby spływa do pęcherzyka żółciowego i jest tam zagęszczana i magazynowana. Żółć działa na tłuszcze emulgujące, ułatwia ich wchłanianie w jelitach oraz uczynnią lipazę produkowaną przez trzustkę i wzmaga ruchy robaczkowe jelit. W soku trzustkowym, który trzustka produkuje w ilości około l litra na dobę, znajdują się fermenty: maltoza, laktoza i diastaza, rozkładające węglowo- dany oraz trypsyna, rozkładająca białko. Lipaza trzustkowa działa na tłuszcze. Główne wchłanianie produktów odbywa się w jelicie cienkim. W jelicie grubym natomiast odbywa się wchłanianie nie- 43 Trzewa szyi, jamy klatki piersiowej i jamy brzusznej (od przodu) 2A 44 1 - krtań 2 - żyta szyjna wewnętrzna lewa 3 - tętnica szyjna wspólna lewa 4 - żyła ramienno-glowowa 5 - żyła podobojczykowa lewa 6 - aorta 7 - tętnica płucna lewa 8 - opłucna płucna 9 - jama osierdziowa 10- worek osierdziowy 11 - opłucna ścienna 12- żołądek 13 - tętnica i żyła śledzionowa 14- śledziona 15 - trzustka 16- przewód trzustkowy 17 - okrężnica poprzeczna 18- jelito czcze 19- nerka lewa 20- moczowód 21 - okrężnica zstępująca 22- tętnica jądrowa, u kobiet jajnikowa 23 - okrężnica esowata 24- odbytnica 25 - wyrostek robaczkowy 26 - jelito ślepe (kątnica) 27 - jelito kręte 28- krezka jelita cienkiego 29- aorta brzuszna 30- żyła główna dolna 31 - dwunastnica 32 - okrężnica poprzeczna 33- pęcherzyk żółciowy 34 — przewód żółciowy wspólny 35- żyła wrotna 36- wątroba 37- zachyłek żebrowo-przeponowy 38- serce 39- oskrzele prawe 40 - żyła główna górna 41 - pień ramienno-głowowy 42- kąt żylny prawy 43 - tchawica Trzewa szyi, jamy klatki piersiowej i jamy brzusznej (od tyłu) 46 1 — tchawica , 2 - tętnica szyjna wspólna lewa 3 — tętnica podobojczykowa lewa 4 - aorta wstępująca 5 — oskrzele główne lewe 6 - przełyk 7 - przepona 8 - światło przełyku 9 - kora nerki 10— rdzeń nerki 11 — kielich nerkowy większy 12- miedniczka nerkowa 13- moczowód 14- odbytnica 15- pęcherz moczowy 16- ujście moczowodu 17- ujście cewki moczowej 18- cewka moczowa 19- kość łonowa 20- mięsień biodrowy 21 - mięsień lędźwiowy większy 22 - mięsień czworoboczny lędźwi 23 — tętnica jądrowa 24 — żyła jądrowa 25— nerka 26— nadnercza 27— przepona 28 - żyła główna dolna 29 - jama klatki piersiowej 30- oskrzele główne prawe 31 - pień ramienno-głowowy 47 któr>ch resztek pokarmowych - głównie wody, czyli zagęszczenie produktów trawiennych. Poza tym odbywa się rozkładanie przez florę bakteryjną resztek nie wchłoniętych oraz nie strawionych części pokarmów.Jelito cienkie posiada ścianę pofałdowaną w postaci kosmków. Kosmki te, leżące wewnątrz jelita zwiększają powierzchnię chłonną jelit. Wchłonięte substancje ustrój zużywa pośrednio lub bezpośrednio do wytwarzania energii przez spalanie. Dla człowieka dorosłego, o średniej wadze, przeciętnie pracujące- go, trzeba dostarczyć pokarm o łącznej wartości 2000-3000 Kcal na dobę, natomiast ciężko pracujący np. hutnik, górnik potrzebuje na dobę 5000-6000 Kcal. Schemat przewodu pokarmowego 1 - ślinianka 2 -język 3 - ślinianka 4 - przełyk 5 - żołądek 6 - trzustka 7 - jelito cienkie 8 — jelito grube 9 - odbytnica 10- wyrostek robaczkowy 11- ujście jelita cienkiego do grubego 12- przekrój dwunastnicy 13- pęcherzyk żółciowy 14- wątroba 15- zęby 16- jama ustna 48 Anatomicznie, drugim po jamie ustnej odcinkiem przewodu pokarmowego jest gardło, które jest jakby „rozdzielnią" czynności, gdyż z dolnego odcinka gardła prowadzą dwa otwory -jeden do krtani, drugi do przełyku, a więc w gardle występuje „skrz\ żowa- nie" drogi oddechowej z przewodem pokarmowym. Jama nosowo- gardłowa łączy się przez nozdrza tylne z jamą nosa, a przez kanał zwany trąbką słuchową z jamą bębenkową ucha. Ku dołowi jama nosowo-gardłowa przechodzi w przełyk. Przełyk ma długość około 25 cm, w odcinku szyjnym leży między tchawicą - z przodu, a kręgosłupem - z tyłu. Schemat przełyku, żołądka i dwunastnicy 1 - przełyk 2 — trzon żołądka 3 — odźwiernik 4 - opuszka dwunastnicy 5 - wpust Żołądek ma kształt workowatego rozszerzenia przewodu pokar- mowego. Żołądek łączy się z przełykiem za pośrednictwem otworu zwanego wpustem, a z dwunastnicą za pośrednictwem odźwierni- ka. Brzeg górny żołądka - wklęsły, zwiemy krzywizną małą, a brzeg dolny - wypukły, krzywizną dużą. Ściany żołądka posia- dają bardzo silne umięśnienie. Większa część żołądka leży w lewej połowie jamy brzusznej. Przednia ściana żołądka przylega częścio- wo do wątroby, a częściowo do ściany jamy brzusznej i przepony. 49 Makro i mikroskopowa budowa żołądka A. Żołądek 1 - dno 2 - trzon 3 — krzywizna większa 4 - część przedodźwiernikowa 5 - odźwiernik 6 — opuszka dwunastnicy 7 — krzywizna mniejsza 8 - wpust B. Schemat budow> drobnowidowej żołądka J — błona śluzowa 2 - błona podśluzowa 3 — \\arstwa mięśniowa okrężna 4 - warstwa mięśniowa podłużna 5 — błona surowicza 50 Jamę brzuszną pokrywa błona łącznotkankowa, surowicza z warstwą nabłonkową - zwana otrzewną. Otrze\\na pokrywa też wszystkie narządy znajdujące się w jamie brzusznej. Jeśli jakiś narząd znajduje się w środku jamy brzusznej, to ta część otrzewnej, która biegnie od ściany jamy brzusznej do danego narządu zwie się kreską. Żołądek jest też pokryty otrzewną. Otrzewna ta jednak schodzi niżej poza krzywiznę dużą żołądka, zwisając w jamie brzusznej w kształcie jakby fartucha. Fartuch ten zwie się siecią wielką. Jelito cienkie jest częścią przewodu pokarmowego, następujące po żołądku i ma 3 metry długości. Dzieli się na: dwunastnicę, jelito czcze i jelito kręte. Dwunastnica - kształtu podkowiastego - ma długości około 30 cm i składa się z: części górnej, zstępującej i dolnej. Do części zstępującej uchodząjednym wspólnym przewo- dem: przewód żółciowy wspólny oraz przewód trzustkowy. Jelito czcze stanowi 2/5 długości jelita cienkiego i przechodzi bez wy- raźnej granicy w jelito kręte. Schemat ujścia dróg żółciowych i przewodu trzustkowego do dwunastnicy 1 - wątroba 2 - przewód żółciowy wspólnj 3 - trzustka 4 - przewód trzustkowy 5 - dwunastnica 6 - zwieracz bańki trzustko wo-w ątrobowej (Oddiego) 7 - pęcherz> k żółciowy 8 - przewód pęcherzykowy 9 - węwnątrzwątrobowe drogi żółciowe 51 Makro i mikroskopowa budowa jelita cienkiego A. Jelito cienkie 1 - błona surowicza i mięśniowa 2 — błona śluzowa, fałd okrężny 3 — pętla jelita cienkiego B. Schemat budowy drobnowidowej jelita cienkiego 1 - kosmek jelitowy 2 - błona surowicza 3 - błona mięśniowa, warstwa podłużna 4 - błona mięśniowa, warstwa okrężna 5 — tkanka podśluzowa, a nad nią błona śluzowa 52 Makro i mikroskopowa budowa jelita grubego A. Jelito grube, kątnica i początko\vj odcinek okrężnicy wstępującej 1 - zastawka krętniczo- kątmcza 2 - \v\rostek robaczkowy 3 - ujście wyrostka robaczkowego 4 - fałd\ półksiężycowate okrężnicy 5 - \\-\puklenia okrężnicy 6 - taśma wolna okrężnicj wstępującej B. Schemat budowy drobnowidowejyjelita grubego 1 - błona śluzowa 2 - tkanka podśluzowa z blaszką mięśniową 3 - błona mięśniowa, warstwa okrężna 4 - błona mięśniowa, warstwa podłużna 5 - błona surowicza Jelito grube rozpoczyna się w prawym dole biodrowym jako kiszka ślepa, kończy się zaś otworem odbytniczym. Pierwszym odcinkiem jelita grubego jest kątnica zwana też jelitem ślepym. W kamicy jest otwór prowadzący do wyrostka robaczkowego, który jest częścią 53 kątnicy zahamowanej w rozwoju. Dolną częścłąjelita grubego jest okrężnica, która składa się z 4 odcinków: 1. okrężnicy wstępującej - przebiegającej od prawego dołu biodrowego do wątroby, 2. okrężnicy poprzecznej-przebiegającej w poprzek części górnej jamy brzusznej, 3. okrężnicy zstępującej - przebiegającej od śledziony do le- wego dołu biodrowego, 4. okrężnicy esowatej — położenie zmienne, zależnie od jej długości. Odbytnica jest ostatnią częścią jelita grubego. Kończy się ona otworem odbytniczym, czyli odbytem. Otrzewna pokrywa odbyt- nicę tylko w górnej części i to jej przedmą ścianę. Otrzewna ta z odbytnicy przechodzi następnie u mężczyzny - na pęcherz mo- czowy, a u kobiety - na pochwę i macicę. W części odbytniczej odbytnicy znajdująsię fałdy podłużne zwane słupami odbytniczymi, w których znajdująsię między innymi sploty żylne.W części odbyt- niczej odbytnicy jest mięsień zwieracz odbytu wewnętrzny oraz poniżej leżący mięsień zwieracz odbytu zewnętrzny. Narządy pomocnicze układu pokarmowego i wielkie gruczoły jamy brzusznej Ślinianka przyuszna jest największa z gruczołów ślinowych. Leży w przestrzeni poza żuchwą, a przed i poniżej małżowiny usznej.Przez śliniankę tę przechodzą: nerw twarzowy,żyły i tętnice. Ślinianka podżuchwowa leży poza trzonem żuchwy tak po stronie lewej, jak i prawej. Ślinianka podjęzykowa znajduje się w okolicy podjęzykowej. Ujście wszystkich ślinianek znajduje się w jamie ustnej. Wątroba jest największym gruczołem organizmu, wagi około 1500 gramów, spełnia liczne czynności fizjologiczne. Podstawową czynnością tego narządu jest wytwarzanie żółci niezbędnej w pro- 54 cesie trawienia i wchłaniania, przetwarzanie produktów rozpadu krwinek czerwonych, wytwarzanie wielu białek krzepnięcia krwi i odtruwanie organizmu oraz przemiana hormonów. Żyła wrotna prowadzi do wątroby krew z jelit zawierającą substancje odżywcze, wchłonięte do krwi z pokarmem. Wątroba usuwa z krwi szereg substancji trujących - szkodliwych. W wątrobie magazynowane są niektóre witaminy, pierwiastki i związki chemiczne, jako materiał zaporowy dla organizmu. Wątroba 1 - żyła główna dolna 2 - prawy płat wątroby 3 - przewód żółciowy wspólny 4 - pęcherzyk żółciowy 5 - tętnica wątrobowa 6 - żyła wrotna 7 - lewy płat wątroby Wątroba składa się z dwóch płatów - lewego i prawego. Mieści się pod przeponą, większą częścią w prawej połowie ciała. Po- wierzchnia dolna wątroby sąsiaduje z żołądkiem, dwunastnicą, prawą nerką oraz prawą częścią okrężnicy. Przylegające narządy tworzą wyciski na powierzchni wątroby. Brzeg przedni wątroby, 55 będący brzegiem ostrym, oddziela powierzchnię dolną od górnej. Na powierzchni dolnej położony jest pęcherzyk żółciowy - pojem- ności około 50 cm3 - od którego odchodzi przewód pęcherz} ko- wy, łączący się z przewodem wątrobowym tworząc przewód żółciowy wspólny. Przechodzenie pokarmu z żołądka do dwuna- stnicy jest bodźcem do obkurczenia pęcherzyka żółciowego i wydalenia żółci. Wątroba posiada tzw. wrota w ątroby, przez które wchodzą do wątrób}: żyła wrotna, tętnice wątrobowe oraz nerwy, a wychodzą: przewód żółciowy wątrobowy oraz naczynia żylne i chłonne. Przewód wątrobowy - odprowadzający żółć z wątroby - powstaje z przewodów żółciowych, odchodzących od obu pła- tów wątroby. Makro i mikroskopowa budowa trzustki •1 A. Trzustka 1 - przewód żółciowy wspólny 2 - przewód trzustkowy 3 - trzon trzustki 4 - ogon trzustki 5 - tętnica krezkowa górna 6 - żyła krezkowa górna 7 - głowa trzustki 8 - brodawka większa dwunastnicy 9 - dwunastnica 56 B. Budowa drobnowidowa trzustki 1 - pęcherzyki trzustkowe 2 - w\spa trzustkowa (Langerhansa) 3 — część zewnątrzwydzielnicza 4 - nacz>nia włosowate w obrębie wyspy C. Schemat budowy drobnowidowej trzustki 1 — pęcherzyki trzustkowe 2 - komórki w>sp> (Langerhansa) 3 - naczynia krwionośne 2 4 — przewodzik trzustkowy Trzustka leży na tylnej ścianie jamy brzusznej i ma kształt podługowaty. W trzustce wyróżnić można: głowę, trzon i ogon. Przez środek trzustki biegnie przewód trzustkowy, odprowadzają- cy wydzielinę trzustki - sok trzustkowy - do dwunastnicy. Przewód ten ma wspólne ujście z przewodem żółciowym wspólnym w części zstępującej dwunastnicy. Trzustka spełnia podwójną czynność: zewnątrzwydzielnicząi we- wnątrzwydzielniczą. Czynność zewnątrzwydzielnicza polega na wydzielaniu soku trzustkowego w ilości l litra na dobę, bogatego w węglowodany i enzymy - trawiące głównie tłuszcze i białka. Brak soku trzustkowego (np. stany zapalne trzustki) powoduje zaburzenia trawienia i upośledzenie wchłaniania z objawami bie- gunki. Czynność wewnątrzwydzienicza polega na wytwarzaniu i wydalaniu do krwi hormonów, regulujących poziom cukru (glu- 57 kozy) we krwi. Tymi hormonami są: insulina i glukagon, wydzie- lane wprost do krwi przez osobne grupy komórek tzw. Wysepki Langerhansa. r • Śledziona ma kształt ziarna kawy, wielkość 12 cm x 6 cm x 2 cm, leży w lewym podżebrzu między przeponą a dnem żołądka. Jest narządem limfatycznym, włączonym bezpośrednio do krwio- biegu. W śledzionie ulegają rozpadowi zużyte czerwone krwinki, a powstałe z hemoglobiny produkty jej rozkładu dostarczane są wraz z krwią żyłą śledzionową do wątroby, gdzie są przetwarzane na barwniki żółciowe. Układ moczowo-płciowy Układ moczowo-płciowy składa się z nerek i dróg odprowa- dzających, do których zalicza się: kielichy i miedniczki nerkowe, moczowody (prawy, lewy), pęcherz moczowy oraz cewkę moczową. Schemat budowy dróg moczowych wraz z przykładami umiejscowienia kamieni 1 - kamień w miedniczce nerkowej 2 - kamień w moczowodzie 3 - kamień w pęcherzu moczowym 4 - cewka moczowa 5 - pęcherz moczowy 6 — moczów ód 7 - nerka 58 Nerka - kształtu fasoli, ma wymiar 12 cm x 6 cm x 3 cm i jest narządem parzystym, leżącym pozaotrzewnowo na tylnej ścianie jamy brzusznej, po obu stronach kręgosłupa, między XII kręgiem piersiowym, a III kręgiem lędźwiowym. Na nerce wyróżnić można: powierzchnię przednią, tylną oraz brzeg przyśrodkowy i boczny jak również biegun górny i dolny. Na brzegu przyśrodkowym mieści się wgłębienie, zwane wnęką nerki. Wgłębienie to rozszerza się w głąb, prowadząc do zatoki nerkowej. W zatoce mieści się mie- dniczka nerkowa, dzieląc się na kielichy nerkowe. Każdy kielich obejmuje jedną brodawkę nerkową, na szczycie której mieszcząsię otworki, którymi spływa mocz. Na przekroju nerki znajduje się istota korowa, leząca przy brzegu oraz istota rdzenna, leżąca przy wnęce. Istota rdzenna zbudowana jest z piramid nerkowych, których szczyty wypuklają się do kielichów nerkowych. Podstawowym elementem wydzielniczym nerki jest - nefron, za- wierający siateczkę naczyń krwionośnych włosowatych, cewkę krętą pierwszego i drugiego rzędu oraz inne naczynia odprowadza- jące. Nerki odgrywaj ą zasadniczą rolę w procesie wydalania nie- pożądanych produktó\\ przemiany materii z organizmu, ale rów- nież utrzymuj ą stałą objętość i skład płynów wewnątrzustrojowych, wytwarzają i wydzielają do krwiobiegu substancje hormonalne (nadnercza)oraz biorą udział w licznych przemianach biochemicz- nych. Podstawową czynnością nerek jest wytwarzanie i wydalanie moczu. Niewydolność nerek i dróg moczowych jest powodem wielu zaburzeń i odbija się na ogólnej sprawności ustroju. Drogi moczowe zaczynają się kielichami nerkowymi, których jest 12. Kielichy te zbierają się w jeden wspólny, szeroki narząd zwany miedniczką, która następnie przechodzi w długi, około 30 cm przewód - moczowód - prowadzący do pęcherza moczowego. 59 w Makro i mikroskopowa budowa nerki A. Przekrój czołowy l - część rdzenna nerki, piramida - torebka włóknista nerki - brodawka nerkowa - \\arstwa korowa nerki - miedniczka nerkowa - kielich mniejszy - moc zowód - ż\ła nerkowa - tętnica nerkowa 10- kielich mniejszy i większy B. Ciałko nerkowe, schemat 1 - naczynie doprowadzające 2 - cewka nerkowa 3 — torebka kłębka 4 - naczynie doprowadzające i naczynie włosowate kłębka 60 C. Schemat budowy nefronu - cewka nerkowa kręta pierwszego rzędu - kłębek nerkow\ - tętnica międzypłacikowa - żyła międzj płacikowa - ce\\ki proste - tętnica międzypłatowa - żyła międzypłatowa - cewki zbiorcze - cewka kręta drugiego rzędu Pęcherz moczowy jest workiem o kształcie jajko watym, u męż- czyzn leżący między spojeniem łonowym a odbytnicą, u kobiet zaś, między spojeniem łonowym a macicą i pochwą. W pęcherzu mo- czowym może znajdować się 0,5 litra moczu, a przy utrudnionym odpływie nawet do czterech litrów. U mężczyzn pęcherz moczowy od dołu przylega do gruczołu krokowego (prostaty), z tyłu przy- legają do pęcherza moczowego pęcherzyki nasienne i nasieniowo- dy. U kobiety natomiast pęcherz moczowy od 'dołu sąsiaduje z pochwą i od tyłu z szyjką macicy. Przednia część dna pęcherza moczowego przechodzi w cewkę moczową. Normalnie, pęcherz nie wystaje ponad spojenie łonowe. Między odbytnicąa spojeniem łonowym u mężczyzny jest zagłębienie odbytnicze - pęcherzowe, 61 u kobiety natomiast między pęcherzem moczowym a macicą, za- głębienie pęcherzowo-maciczne. W dole pęcherza moczowego, niedaleko odejścia cewki moczo- wej, znajduje się mięsień - zwieracz pęcherza moczowego. Cewka moczowa - zaczyna się w pęcherzu moczowym ujściem cewki moczowej \\ewnetrznym, a kończy się ujściem cewki zewnę- trznym. U kobiet cewka moczowa służy do odpływu moczu, u mężczyzn zaś jest wspólną drogą dla moczu i nasienia. Cewka kobieca ma długość 3^ cm i przylega do przedniej ściany pochwy. Ujście jej zewnętrzne leży poniżej łechtaczki. Cewka moczowa męska ma długość około 20 cm i składa się z części: - sterczowej (przechodzi przez gruczoł krokowy i ma wzgórek nasienny, gdzie uchodzą drogi nasienne i ujście gruczołu krokowego), - błoniastej (przechodzi przez przeponę moczówo-płciową), - jamistej (otoczonej przez ciało jamiste, wchodzące w skład prącia). Narządy płciowe męskie Jądro - jest gruczołem parzystym, wytwarza plemniki, leży w worku mosznowym. Zbudowane jest ze zrazików, a pokryte toreb- ką włóknistą - błoną białawą. W zrazikach jądra znajdują się kanaliki tzw. cewki nasienne, które produkują plemniki. Górny biegun i tylny brzeg jądra w kształcie jakby hełmu pokrywa nają- drze. W najądrzu sąkanaliki, które odprowadzaj ą plemniki z jądra. Kanaliki najądrza przechodzą w jeden przewód długości około 40 cm zwany nasieniowodem. Z worka mosznowego nasieniowód wydostaje się przez kanał pachwinowy do jamy brzusznej docho- dząc do pęcherza moczowego, gdzie na tylno-dolnej ścianie łączy się z przewodem pęcherzyka nasiennego, skąd jako przewód wytryskowy wpada do części sterczowej cewki moczowej. Wraz z nasieniowodem - w odcinku od jądra do jamy brzusznej - prze- biegaj ą naczynia i nerwy, tworząc razem tzw. powrózek nasienny. 62 Prącie - zbudowane jest z trzech ciał jamistych pokrytych żołę- dzią,otoczonych skórą, nie pokrywającąjednak żołędzi, która po- kryta jest przez podwójny fałd skóry - napletek. Skóra otaczająca prącie o bardzo wiotkiej tkance podskórnej,posiada dużą przesu- walność. Gdy ciała jamiste wypełniają się krwią- pod wpływem odpowiednich bodźców - następuje wzwód prącia. Stercz czyli gruczoł krokowy - prostata, leży pod pęcherzem moczowym i produkuje płyn stanowiący główną ilościową część ejakulatu, potęgujący ruchliwość plemników. Moszna - jest workiem, składającym się ze skóry oraz tkanki podskórnej, zawierającej włókna mięsne gładkie. Worek moszno- wy przedzielony jest przegrodą na dwie nie komunikujące się części. W worku mosznowym znajdują się jądra. Narządy płciowe żeńskie Jajnik-jest narządem parzystym o kształcie jajkowatym, produ- kującym komórki płciowe żeńskie i leży w miednicy. Pokryty jest warstwą nabłonka tzw. płciowego, pod nim leży warstwa włók- nista, zwana błoną białawą. Sam miąższjajnika składa się z dwóch warstw: korowej i rdzennej. W warstwie korowej są pęcherzyki jajkonośne, w rdzennej - naczynia krwionośne. Jajowód - narząd parzysty, długości około 15 cm, spełnia rolę drogi komórki jajowej do macicy. Wolny koniec jajowodu leży w jamie brzusznej przy jajniku, drugi koniec dochodzi do jamy macicy. Ujście brzuszne jajowodu jest postrzępione, co ułatwia dostanie się komórki jajowej z jajnika do jajowodu. Zazwyczaj zapłodnienie komórki jajowej następuje \\ górnej części jajowodu, po czym jajo schodzi w dół zagnieżdżając się w macicy. Macica - ma kształt gruszki, szerszą częścią zwróconą ku górze, z bardzo silnie rozwiniętą tkanką mięśniową. Ściana macicy składa się z trzech warstw: wewnętrznej, środkowej i zewnętrznej. Otrzewna pokrywa macicę w postaci poprzecznego fałdu, biegną- cego w poprzek miednicy, w środku którego leżą: macica oraz 63 jej przydatki tzn. jajowód) i jajniki. Część górna macicy nosi nazwę dna, cześć środkowa - trzonu,cześć dolna naz\\ana jest sz\jką. Szyjka macic} kończy się w pochwie ujściem pochwowym macicy. W trzonie macicy mieści się jama macicy. Szyjka macicy jest w swej dolnej części objęta przez pochwę. Pochwa. Ścian}' pochwy są bardzo rozciągliwe. Wejście do po- chw> od strom zewnętrznej - w stanie dziewiczym - zamknięte jest fałdem, zwanym błoną dziewiczą. Długość pochwy jest nieza- leżna od wzrostu kobiety.Z przodu od pochwy leży cewka moczo- wa, z tyłu zaś odbytnica. Wejście do pochwy ograniczone jest wargami większymi sromu,pod którymi leżą wargi mniejsze sromu. Wargi \\ieksze są pokryte skórą owłosioną, wargi mniejsze nie są owłosione. Między wargami sromu znajduje się szpara sromu. Łechtaczka - zbudo\\ana z ciał jamistych - objęta przez górną część warg mniejsz}ch, jest tworem wałowatym, o długości około 3 cm, zwisającym ku dołowi. Narząd wzroku Narząd wzroku składa się z gałek ocznych i narządów oka dodatkowych (mięśnie oka, powieki z rzęsami, brwi, narząd łzowy, naczynia i nerwy). Gałka oczna składa się z trzech błon: - zewnętrznej (twardówka, rogówka), - środkowej (naczyniówka, ciałko rzęskowe, tęczówka), - wewnętrznej (siatkówka). Najważniejszą częścią oka jest siatkówka, którą uważa się za wy- suniętą część Ośrodkowego Układu Nerwowego, z którym łączy się przy pomocy nerwu wzrokowego. Warstwa zewnętrzna w zasadzie spełnia funkcję ochronną gałki ocznej, a większa część tej warstwy tzw. twardówka jest biała i nieprzezroczysta. Część prze- dnia powłoki ochraniającej - warstwy zewnętrznej -jest przezro- czysta i nosi nazwę rogówki. 64 Narząd wzroku - oko 1 — siatkówka 2 - mięsień skośny oka dolny -* 3 - zalamek dolny spojówki 4. - po\\ieka dolna 5 - rogówka 6 - powieka górna 7 - komora przednia gaiki ocznej 8 — soczewka 9 - tarczka powiekowa 10- gruczoły tarczkowe 11 - tęczówka 12- spojówka powiekowa 13- mięsień skośn\ gorm oka 14- załamek górn> spojówki 15- obwódka rzęskowa 16- ciałko rzęskowe 17- naczyniówka 18- mięsień prost\ górny oka 19- mięsień przyśrodkowy oka 20- mięsień boczn\ oka 21 - nerw wzrokowy 22 - ciato tłuszczowe oczodołu 23 - mięsień prost) dolny oka 24- twardówka 25 - gruczoł łzowy 26- twardówka 27- tęczówka 28- punkt Izowy dolny 29- przewód nosowo-łzowy 30 - kanalik łzowy górny 31 - woreczek łzow\ 32- kanalik łzowy górny 34- gruczoł} tarczkowe 35 - źrenica 65 Rogówka ma zadanie ochronne oka oraz bierze udział w załamy- waniu promieni świetlnych. Warstwa środkowa sprawuje przede wszystkim funkcję odżywczą. Tylna część tej warstwy nazywa się naczyniówką. Bardziej ku przodowi znajduje się tzw. ciałko rzę- skowe, zaś najbardziejjcu przodowi leży tzw. tęczówka. W środku tęczówki znajduje się okrągły otwór o średnicy 2,5-4,5 mm z\\any źrenicą. W tęczówce mieszczą się włókna mięsne - zdolne do skurczu - dzięki którym źrenica może się zwiększać lub zmniejszać. Tęczówka, poza funkcją odżywczą, spełnia też funkcję przesłony zwiększającej lub zmniejszającej ilość światła przenikającego do środka oka. Cała błona naczyniowa jest od wewnątrz wysłana błoną nerwową. Tylna jej część nazywa się siatkówką. Tylko tylna część siatkówki jest wrażliwa na światło. Zbudowana jest z wystających tzw. prę- cików i czopków odbierających wrażenia wzrokowe. W obrębie bieguna tylnego oka znajduje się na powierzchni siatkówki tzw. plamka żółta zbudowana tylko z czopków. Ostrość \\idzeniajest największa w plamce żółtej. Na siatkówce wytwarzają się obrazy świata zewnętrznego, które siatkówka przerabia na wrażenia wzro- kowe i przenosi drogami nerwowymi do odpowiednich ośrodków, w których ulegają uświadomieniu. Soczewka przedstawia się jako przezroczysty, silnie załamujący światło twór dwuwypukły. Soczewka leży poza źrenicą, przymo- cowana wiązadełkami do ciała rzęskowego. Wnętrze oka - poza soczewką - wypełnia ciałko szkliste. Jest to bezbarwna, przezroczysta masa galaretowata. Gałka oczna przy- mocowana jest wiązadełkami do oczodołu. Narząd łzo wy składa się: z gruczołu łzowego, leżącego w górno zewnętrznej części oczodołu oraz z dróg łzowych odprowadzają- cych, zaczynających się otworami łzowymi,leżącymi w wewnętrz- nym kąciku oka i prowadzącymi do przewodzików łzowych, ucho- 66 dzących do worka łzowego. Worek ten przechodzi ku dołowi w przewód nosowo-łzowy, kończący się w jamie nosowej. Narząd słuchu Ucho - narząd parzysty - odbiera wrażenia dźwiękowe. Mał- żowina uszna jest fałdem skórnym, okrywającym chrząstkę. Ucho dzieli się na 3 części: 1. ucho zewnętrzne, 2. ucho środkowe, 3. ucho wewnętrzne Narząd słuchu i równowagi - przewód słuchowy zewnętrzny - małżowina uszna - młoteczek - ko\vadełko - kanah półkoliste - strzemiączko 7 - przedsionek 8 - ślimak 9 - trąbka słuchowa 10 - jama bębenkowa 11 - błona bębenkowa 67 W skład ucha zewnętrznego oprócz małżowiny usznej wchodzi przewód słuchowy zewnętrzny, zbudowany w swej części bocznej z chrząstki, zaś w części przyśrodkowej z kości. Przewód słuchowy zewnętrzny kończy się błoną bębenkową, zbudowaną z tkanki łącznej, pokrytej tkanką nabłonko\\ą. Poza błoną bębenkową znajduje się ucho środkowe, w skład którego wcfiodzą: - - - jama bębenkowa, leżąca poza błoną bębenkową; - jama sutkowa, położona z tyłu poza jamą bębenkową, ko- munikująca się z całym systemem mniejszych jamek, znaj- dujących się w \\yrostku sutkowym; - trąbka Eustachiusza, kanał od jamy bębenkowej ku przodo- wi, łączący jamę bębenkową z jamą nosowo-gardłową. W jamie bębenkowej znajdują się 3 kosteczki słuchowe: - młoteczek, - kowadełko, - strzemiączko Kosteczki te leżą między błoną bębenkową a przyśrodkową ścianą jamy bębenkowej. Poza tą ścianą- w piramidzie kości skroniowej - znajduje się ucho wewnętrzne czyli tzw. błędnik, składający się z części: - środkowej, zwanej przedsionkiem - tylnej, złożonej z 3 kanałów półkolistych - - przedniej, zwanej ślimakiem. Wyróżniamy błędnik kostny i leżący w nim błędnik błoniasty, będący właściwym aparatem przetwarzającym bodźce słuchowe oraz aparatem równowagi. Błędnik błoniasty wypełnia płyn zwany endolimfą. Między błędnikami kostnym i błoniastym znajduje się taki sam płyn -zwany'perylimfą. Trzecia kosteczka słucho\\a - strzemiączko - zatyka ^okienko" prowadzące do przedsionka błę- dnika. Tą drogą drgania błony bębenkowej poprzez kosteczki słu- 68 chowe przenoszą się na ucho wewnętrzne. Przednia część błędnika czyli ślimak jest kanałem spiralnym, w którym znajduje się właści- wy narząd słuchu. Kanały półkoliste są trzema kanałami, w których znajduje się narząd równowagi ciała. Do przedsionka i kanałów półkolistych dochodzi nerw przedsionkowy, do ślimaka zaś, nerw ślimakowy. Reakcja bólowa organizmu Wszystkie tkanki i narządy ustroju mają w sobie mechanizm, który sygnalizuje nieprawidłowość funkcjonowania organizmu lub jego części. Sygnałem tym jest ból. Łagodzenie i usuwanie bólu stanowiło od niepamiętnych czasów większą część praktyki me- dycznej. Ból jest zjawiskiem nagminnym, występuje jako:powierzchowny, głęboki i trzewny, jak również ostry i przewlekły. Zakończenia czuciowe bólu są rozsiane we wszystkich tkankach - w całym organizmie. Częstym powodem występowania bólu jest stan zapal- ny. Przebiega on zazwyczaj z miejscowym podwyższeniem tempe- ratur) ciała, a często z podwyższeniem ciepłoty całego organizmu. Różne schorzenia mogą być związane z różnym charakterem bólu. Może on być, np.: kłujący, gniotący, dławiący, powolnie narastający, czy też gwałtowny. Zawsze jednak ból sygnalizuje jakąś nieprawidłowość ostrą lub przewlekłą dotyczącą jakiegoś narządu, czy też układu. Ból jest więc potrzebny i pożyteczny. Znajomość charakteru bólu i jego lokalizacji jest cenną pomocą diagnostyczną. Ból jest zawsze sygnałem jakiegoś schorzenia. Może być spowodowany urazem, stanem zapalnym, niewydolno- ścią wieńcową serca, zawałem, kurczem mięśni, nowotworem itp. Oczywiście truizmem jest stwierdzenie, że istotne i zasadnicze, to postępowanie przyczynowe. Najlepszy więc, to znaczy najszybszy i najtrwalszy efekt osiąga się zawsze wtedy, gdy usunięta zostaje przyczyna bólu. 69 Ból nie może istnieć jako odosobnione uczucie. Ból powierz- chowny np. skojarzony jest z odruchami obronny mi, jedynie bardzo silne bodźce bólowe powodują: pocenie się, nudności, rozszerzenie źrenic, zwolnienie tętna i spadek ciśnienia tętniczego krwi. Czym jest ból? Czy możem> go mierzyć? Jaki jest wpł\ w bólu na psychikę? Jaki jest wpływ psychiki na ból? Na te i inne pytania możemy udzielić tylko częściowej odpo\\iedzi. Niemniej jednak duże znaczenie odgrywa w tej kwestii psychika, wola i myśl. Ból ustępuje samoistnie, gdy: 1. nastąpi usunięcie bodźca drażniącego zakończenia czucia bólu (np. usunięcie skurczu narządu zbudowanego z mięśni gładkich) 2. nastąpi przerwanie przekazywania impulsu bólowego na drodze: zakończenia nerwowe - Ośrodkowy Układ Nerwo- wy (OUN) 3. wystąpi wybiórcza depresja receptorów mózgu 4. nastąpi utrata świadomości. Typowo objawowym lekiem przeciwbólowym jest morfina i jej pochodne. Ważną rolę w walce z bólem odgrywają metody psy- chotroniczne. Przedstawiona w olbrzymim skrócie anatomia i fizjologiaorga- nizmu ludzkiego jest konieczną podstawą do samouzdrawiania. Im większa będzie znajomość anatomii i fizjologii ludzkiego organi- zmu,tym szybciej i skuteczniej wystąpi efekt wizualizacji. 70 „Światło jest dla pokornych i upartych, przywykłych do szukania dróg, gdzie się ich normalnie nie przewiduje'' Włodzimierz Sedlak „Kto oczekuje nieszczęścia..., otrzymuje je" rtrentce Mulford Ważne dla życia układy w ludzkim organizmie Organizm ludzki w oparciu o układ nerwowy, a szczególnie mózg, z ważnym czynnościowo podwzgórzem, wespół z układem autonomicznym oraz układ hormonalny, a szczególnie przysadka mózgowa - sprzężona zwrotnie z pozostałymi gruczołami dokrew- nymi - w oparciu o myśl, są zdolne do utrzym\ \\ania- czynności obronnych organizmu w równowadze psychofizycznej. Aby przybliżyć czytelnikowi bardzo skomplikowany mecha- nizm funkcjonowania organizmu, koniecznym jest prześledzić - w dużym skrócie - funkcjonowanie układu nerwowego, układu gruczołów wewnętrznego wydzielania, układu immunologicznego oraz powiązań między nimi. Komórka nerwowa 1 - neuryt 2 - dendryty 71 Otóż tkanka nerwowa składa się z komórek nerwowych - neuronów, z wypustek oraz istoty podporowej tzw. neuroglii, która jest jakby zrębem, na którym, a właściwie, w którym znajduje się właściwa tkanka nerwowa.Komórki nerwowe - z jądrem \\ środku - posiadają różne kształty, są różnej wielkości i posiadają różną ilość wypustek. Najczęściej komórka nerwowa - neuron, posiada wiele wypustek. Są to wypustki protoplazmatyczne - dendryty, których jest wiele w komórce nerwowej i jedna wypustka osiowa - neuryt. Dendryty przewodzą bodźce biegnące do komórki, zaś neuryt przewodzi bodźce od komórki na zewnątrz.W protoplazmie komórki nerwowej znajduje się szereg tworów, a miedzy innymi delikatne włókienka nerwowe - neurofibrylla, które przebiegają przez komórkę w różnych kierunkach wchodząc do niej, względnie opuszczając ją drogą różnych wypustek protoplazmatycznych. Są one przewodnikami stanów czynnych, czyli bodźców nerwowych. Neurofibrylla, przebiegając przez komórkę nerwową w różnych kierunkach oraz wypustki - dendryty i neuryt, zapewniąjąciągłość między neuronami. Wszystkie wypustki osiowe komórek nerwo- wych - neuryty, otoczone są specjalnymi osłonkami, tworząc tzw. włókna nerwowe. Większe zbiorowisko włókien nerwowych nosi nazwę pnia nerwowego. W całym układzie nerwowym wyróżniamy: 1. układ nerwowy somatyczny - animalny, zależny od naszej woli, za pomocą którego pozostajemy w łączności ze śro- dowiskiem zewnętrznym 2. układ nerwowy wegetatywny - autonomiczny, niezależny od naszej woli, który wpływa bezpośrednio lub pośrednio na czynność przemiany materii, rozrodczości, oddychania, pracy serca itp. będąc ich regulatorem poprzez przyspiesza- nie lub opóźnianie czynności - działania. 72 Układ nerwowy (w ujęciu schematycznym) - półkule mózgowe - móżdżek - opona twarda - nerw twarzowy - rdzeń kręgowy (odcinek szyjny) - rdzeń kręgowy (odcinek piersiowy) -. rdzeń kręgów j (odcinek lędźwiowy) - splot ramiennj 9 - nerwy międzyżebrowe 10- nerw pachowy 11 - nerw błędny 12- nerw promieniowy 13- nerw pośrodkowy 14 - nerw łokciowy 15 - nerwy dłoni 16- splot lędźwiowy 17- nerw udowy 18 - splot krz\żowy 19- splot sromowy 20- nerw kulszowy 21 - nerw skórny uda, boczny 22- nerw strzałkowy wspólny 23- nerw piszczelowy 24- nerw strzałkowy 25 - nerwy grzbietu stopy 73 Układ nerwowy 1 — włókna do międzymózgowia 2 - móżdżek 3 - rdzeń przełożony 4 - kręgi szyjne 5 - kręgi piersiowe 6 - kręgi lędźwiowe 7 - kość krzyżowa 8 - kość ogonowa (guziczna) 9 - półkule mózgowe 10- włókna przywspółczulne wchodzące w skład III i VII nerwów czaszkowych 11 — prz> sadka mózgowa 12- nerw błędny 13- zwój gwiaździsty 14- pień współczulny 15- splot słoneczny 16- zwoje przedkręgowe 17- zwój miedniczny 18- nerwy rdzeniowe 19- oko 20- gruczoły ślinowe 21- naczynia głowy 22— tarczyca 23 - serce 24- płuca 25 - żołądek 26 - wątroba 27- trzustka 28- nadnercze 29- jelito cienkie 30- jelito grube 31 - nerka 32 - pęcherz moczowy 33 - narządy płciowe 74 Układ nerwowy wegetatywny posiada dwa antagonistyczne skła- dniki: a. układ współczulny - sympatyczny b. układ przywspółczulny - parasympatyczny. Dla obu układów mózg i rdzeń kręgowy stanowiącześć ośrodkową - centralną(OUN), skąd odchodzą nerwy na obwód ciała. Włókna nerwowe odchodzące od rdzenia kręgowego łączą się w pewne oddzielne partie, zwane splotami, natomiast od mózgu odchodzi 12 par tzw. nerwów czaszkowych (nerw węchowy, wzrokowy, oko- ruchowy, bloczkowy, trójdzielny, odwodzący, twarzowy, słucho- wy, językowo-gardłowy, błędny, dodatkowy, podjezykowy). Naj- ważniejszym nerwem współczulnym jest nerw błędny, którego włókna unerwiaj ą narządy szyi,klatki piersiowej i jamy brzusznej. Schemat układu nerwowego autonomicznego a) Układ nerwowy ośrodków' b) Pień współczulny c) Zwoje i sploty układu autonomicznego DI — nerw okoruchowy VII — nerw twarzowy X - nerw błędny 1 - zwój rzęskowy 2 - oko i gruczoł łzowy 3 - zwój skrzydłowo- podniebienny 4,5 i 6— nerwy trzewne 7 — splot nerkowy 8 - splot wątrobowy 9 - splot trzewnv 10 - splot krezkowy górny 11 - splot krezkowy dolny 12 - splot podbrzuszny górn\ 13 - splot podbrzuszny dolnj 75 Mózg składa się z pnia mózgu, czyli trzonu (rdzeń przedłużony, konary mózgu, jądra mózgu, móżdżek, nakrywka, blaszka czwo- racza), dwóch półkul mózgowych i czterech komór mózgu. Pół- kule mózgo\\e połączone są spoidłem wielkim. Każda półkula mózgowa składa się z płatów: czołowego, skroniowego, ciemie- niowego, potylicznego i środkowego, czyli wyspy. Mózg i rdzeń kręgowy otaczają trzy opony: naczyniowa, pajęcza i twarda. Komory mózgu i kanał rdzenia kręgowego wypełnione są pł> nem mózgowo-rdzeniowym. Niektóre drogi nerwowe idące z półkul mózgowych przez rdzeń przedłużony i rdzeń kręgowy, krzyżują się, to znaczy nerwy wychodzące z lewej półkuli przechodzą następnie na prawą połowę rdzenia kręgowego i na odwrót. Podwzgórze mózgu, tworzące dno III komory mózgowej, dzięki gęstej siatce naczyń włosowatych - otaczających komórki podwzgórza - jest w stanie nie tylko za pomocą mechanizmów nerwowych, lecz również poprzez wydzielinę tkanki nerwowej i czynniki humoralne, podołać swoim zadaniom jako nadrzędny ośrodek, służący utrzymaniu stałości środowiska wewnętrznego w każdych okolicznościach życiowych. Tak więc, podwzgórze mieści między innymi nadrzędne ośrodki autonomicznego układu nerw owego, ośrodki regulujące stałość wewnętrznego, fizyko-che- micznego środowiska organizmu, ośrodki reakcji emocjonalnych i seksualnych. Konkretniej mówiąc, w-podwzgórzu mieszczą się niektóre ośrodki jak np. temperatury, gospodarki wodnej, przemia- ny materii itp. Ośrodek głodu i sytości podwzgórza ma istotne znaczenie dla utrzymania prawidłowej wagi ciała. W rdzeniu przedłużonym znajdują się ważne dla życia ośrodki, jak np. ośrodek oddechowy, akcji serca, naczynioruchowy, wydzie- lania potu itp. W móżdżku znajduje się ośrodek regulacji napięcia mięśniowe- go, potrzebnego do utrzymywania równowagi. Płat czołowy mieści ośrodek ruchowy mowy. 76 Ośrodki czucia dotyku, bólu, temperatury oraz czucia głębokie- go (mięśniowego) znajdują się w płacie ciemieniowym. W płacie skroniowym mieszczą się ośrodki: słuchu, smaku i powonienia, a w płacie potylicznym jest ośrodek wzroku. Od przodu rdzenia kręgowego wnikają \\łókna nerwowe, zwane korzonkami przednimi,od tyłu zaś rdzenia kręgowego od- chodzące wtókna nerwowe, nazywamy korzonkami tylny- mi.Korzonki rdzeniowe przednie przewodzą nerwy ruchowe, zaś korzonki rdzeniowe tylne przewodzą nerwy czuciowe. Przekrój mózgu w płaszczyźnie strzałkowej 77 «..-„ ,. Przekrój mózgu w płaszczyźnie wieńcowej Kora mózgowa - siedlisko świadomości - posiada miliardy wzajemnie połączonych komórek nerwowych, jest jakby analiza- torem mózgu, odpowiadając za wyższe czynności nerwowe, prze- kształcając odbierane \\razenia w działanie organizmu, które może być korzystne lub szkodliwe w zależności od myśli pozytywnych i negatywnych. Kora mózgowa posiada liczne połączenia pośrednie i bezpośrednie z niższymi strukturami układu nerwowego, a między 78 innymi z układem limbicznym, który umożliwia wymianę bodźców między strukturami umiejscowionymi w śródmózgowiu, miedzy- mózgowiu oraz korze mózgowej. Struktury te kieruj ą zachowania- mi człowieka, związanymi z emocjami, pamięcią i motv \\acja, co wyraża się jako radość - przygnębienie, gniew — depresja. Waga mózgu człowieka wynosi około 1400 g, z osobniczymi odchyleniami, co stanowi 1/42 wagi ciała. Stopień inteligencji nie zależy jednak wyłącznie od wagi mózgu, lecz również od innych czynników, jak np. stopnia pofałdowania powierzchni mózgu, grubości kory mózgowej itp. Istota szara mózgu (kora mózgowa, jądra szare mózgu) składa się z komórek nerwowych, natomiast istota biała mózgu z włókien nerwowych. W mózgu, istota szara jest na obwodzie (kora), zaś istota biała w centrum,odwrotnie niż w rdzeniu kręgowym. Ośrodkowy Układ Nerwowy (OUN) - mózg, wytwarza natu- ralne związki chemiczne - Endorfiny (neuropeptydy), mające wpływ na takie podstawowe funkcje jak np. sen, napięcie nerwowe, apetyt, seks, przyjemność, ból itp. Niewątpliwie umysł ludzki zdolny jest więcej wytworzyć, ani- żeli może znieść jego system nerwowy. Niewielkie - w porównaniu ze spełnianiem licznych czynności - wymiary mózgu, dobrze re- alizują zadania wyznaczone mózgowi, który odpowiada przecież za pracę całego organizmu. Ważną rolę Ośrodkowego Układu Nerwowego, spełnia w mózgu podwzgórze. Zawiera ono ośrodki dla wszystkich auto- nomicznych czynności organizmu. Funkcje podwzgórza wspiera część nerwowa tylnego płata przysadki mózgowej, wytwarzając wazopresynę, oksytocynę i adiuretynę. Podwzgórze zawiera szcze- gólne rodzaje receptorów, które powodują, ze układ ten kontroluje wszystkie autonomiczne czynności organizmu, regulując konieczną do życia stałość środowiska wewnętrznego (homeostaza). Tak więc podwzgórze reguluje równowagę wodną, współdziałanie 79 gruczołów wydzielania wewnętrznego, gospodarkę cieplną orga- nizmu,przemianę materii, proces przyjmowania pokarmów - „ośrodek głodu" i „ośrodek sytości", wydzielanie substancji gona- dotropowych itp. Tak skomplikowana budowa układu nerwowego, a szczególnie Ośrodkowego Układu Nerwowego ponosi - wspólnie z układem wewnętrznego wydzielania oraz układem immunologicznym - za- sadniczą odpowiedzialność za wielopostaciowe funkcjonowanie organizmu ludzkiego. Między układem nerwowym a układem wewnętrznego wydzie- lania istnieje ścisła korelacja. Aby zrozumieć pewne uzależnienia neurohormonalne, należy uświadomić sobie sposób oddziaływania hormonów na organizm ludzki. Hormony biorą swoją nazwę z greckiego słowa hormao - pobudzam i takie właśnie jest ich działanie, gdyż podobnie jak enzymy i witaminy, należą do biokatalizatorów. Hormony są produkowane w swoistych narządach wydzielni- czych, pozbawionych przewodów odprowadzających, w tak zwa- nych gruczołach dokrewnych i wydalane są bezpośrednio do krwi. Skutkiem zaburzenia funkcji tych gruczołów jest zwiększona lub zmniejszona produkcja hormonów, co prowadzi do poważnych schorzeń. Nadrzędną rolę w regulacji hormonalnej organizmu ludzkiego spełnia przysadka mózgowa, leżąca na podstawie mózgu w siodełku tureckim. Nadczynność przysadki mózgowej powoduje akromegalię i wzrost olbrzymi, niedoczynność natomiast prowadzi do zaburzeń przemiany materii i karłowatości. Przysadka mózgowa, jako gruczoł nadrzędny, ma wpływ — reguluje pracę pozostałych gruczołów dokrewnych wskutek pro- dukcji własnych hormonów oraz bezpośredniego połączenia z układem nerwowym za pomocą podwzgórza. 80 Schemat układu dokrewnego wpisany w sylwetkę człowieka \ 1 - szyszynka 2 - gruczoły przytarczyczne 3 - grasica 4 - trzustka 5 - jądro 6 - jajnik 7 — nadnercze 8 — gruczoł tarczowy (tarczyca) 9 - przysadka mózgowa 81 Oprócz przysadki mózgowej gruczołami dokrewnymi sąrównież: 1. Szyszynka - zapobiega przedwczesnemu dojrzewaniu płciowemu 2. Tarczyca - reguluje procesy spalania komórkowego Nadczynność - choroba Basedowa Niedoczynność - karłowaty wzrost i matołectwo, obrzęk śluzakowaty 3. Przytarczyce - reguluj ą poziom wapnia we krwi za pomocą parathormonu niedoczynność - tężyczka 4. Grasica - wpływa na odporność immunologiczną ustroju, reguluje limfocytopoezę, hamuje przewodzenie impulsów nerwowo mięśniowych, wywiera wpływ na przemianę wapnia w ustroju i procesy kostnienia 5. Nadnercza - regulują gospodarkę mineralną, przemianę białkową i węglowodanową, podnoszą ciśnienie tętnicze kr\\i, przyspieszająprzemianę materii, mająwpływna zdol- ność przystosowania się organizmu do różnych warunków otoczenia np. zimna, gorąca, promieniowania i innych, główny hormon to adrenalina. 6. Wysepki Langerhansa trzustki poprzez hormon insulinę, wytworzoną w komórkach trzustki reguluj ą przemianę wę- glowodanów i tłuszczów w organizmie, a poprzez hormon glukagon, wytwarzany w komórkach trzustki - będący antagonistą insuliny - podnoszą poziom cukru we krwi przez wzmożenie rozpadu glikogenu w wątrobie. Insulina spełnia bardzo ważną rolę, obniżając poziom cukru we krwi i powodując gromadzenie nadmiaru cukru w postaci gliko- genu w wątrobie i w mięśniach, a w stresie mobilizuje niezbędny materiał energetyczny. Obniżanie się poziomu cukru we krwi jest bodźcem do wydzielania przez nadner- cza, działającej antagonistycznie - adrenaliny. 82 Niedoczynność - cukrzyca Nadczynność - zespół hypoglikomiczny (przedawkowanie insuliny) 7. Jądra - produkują testosteron 8. Jajniki - produkują folikulinę i progesteron * Gruczoły płciowe produkują hormony kierujące rozwojem cech płciowych oraz rozrodczością. Funkcje gruczołów płciowych u kobiet, szczególnie w ciąży, \v czasie porodu i karmienia zmieniają się - ulegają przestrojeniu. 83 „Są dziwy pod słońcem, o których nie śniło się filozofom." W. Szekspir „Nie osądzajmy srogo ojców Kabały, jasnowidzów i innych urzeczonych, bo może właśnie oni są na tropie dróg pewniejszych niż nasze." Włodzimierz Sedlak Reakcja obronna ustroju Ważną rolę w utrzymywaniu sprawności psychofizycznej orga- nizmu, w profilaktycznym rozumieniu, spełniają, w śladowym wy- miarze, pierwiastki życia - biopierwiastki. Działaj ą one pobudza- jąco, lub hamująco na czynność białek enzymatycznych i decydują o wielu zasadniczych dla życia procesach przemiany materii. Działanie biopierwiastków jest podobne do działania witamin, jednak biopierwiastki są wyłącznie egzogennego pochodzenia, natomiast niektóre witaminy (endogenne) organizm potrafi synte- tyzować. Jak ważną rolę spełniająbiopierwiastki, świadczą niektóre tylko przykłady: cząstka żelaza, zawarta w hemoglobinie'\ decy- duje o aktywności hemoglobiny w przenoszeniu tlenu z płuc do całego organizmu, a jod warunkuje pracę tarczycy. Niedobór 1) Czerwony barwnik zawarty w erytrocytach, przenosi tlen atmosferyczny z płuc do tkanek, a dwutlenek węgla w kierunku odwrotnym, uczestniczy w utrzymywaniu równowagi kwasowo-zasadowej krwi. 84 żelaza utrudnia procesy utleniania, niedobór cynku sprzyja nato- miast zaburzeniom rozwoju mózgu oraz gonad. Niedobór fluoru ma wpływ na powstawanie próchnicy zębów, niedobór magnezu sprzyja miażdżycy i białaczkom limfatycznym, a niedobór chromu sprzyja cukrzycy. Miedź, podobnie jak żelazo, jest nieodzownym czynnikiem w syntezie hemoglobiny. Mangan wchodzi w skład wielu enzymów, bierze udział w funkcjach gruczołów płciowych, kobalt natomiast ma wpływ na procesy przeciwanemiczne, wcho- dząc w skład witaminy B12. Zasadnicze znaczenie w profilaktyce zatruć organizmu i po- wstawania białaczek ma magnez. Lit decyduje o stanach emocjo- nalnych człowieka (euforia, agresja - przygnębienie, depresja), niedobór jego powoduje np. depresje, która mija, gdy poziom litu we krwi wzrośnie do normy. Nawet u alkoholików zmniejsza się głód alkoholowy, gdy podnosi się u nich poziom litu we krwi. Również selen odgrywa w organizmie ludzkim niepoślednią rolę, bowiem chroni w jakimś stopniu organizmy żywe przed procesami nowotworowymi. Tak wielce skomplikowany, wielopłaszczyznowy mechanizm funkcjonowania organizmu, działając w stanie dynamicznej rów- nowagi tj. utrzymując stałość środowiska wewnętrznego organi- zmu (homeostaza) np. stała temperatura,stałe ciśnienie osmotyczne komórek itp., dzięki mechanizmom dostosowawczym, powiąza- nym głównie z czynnością układu nerwowego i gruczołów do- krewnych, jest związany z układem immunologicznym - odporno- ściowym, gdyż pełna sprawność układu immunologicznego w dużym stopniu chroni ludzki organizm przed chorobą. Jeżeli jeszcze stan psychiczny i myśl sącałkowicie pozytywne, szansa nie dopuszczenia do powstania choroby zwiększa się wielokrotnie. Działanie układu odpornościowego polega na swoistym reago- waniu organizmu na czynniki (antygeny), które rozpoznaje jako 85 obce dla siebie i odrzucajak też powoduje powstanie odporności na po\\tórne zakażenie, stwarza wiec tzw. barierę immunologiczną. Pewne szkodliwe czynniki (promieniowanie cieków \\odmch, antymetabolity, niektóre antybiotyki, hormony sterydowe kory nadnerczy, surowice antylimfocytarne itp.) mogą załamywać tą barierę i wówczas organizm nie rozróżnia obcych antygenów i nie reaguje na zetknięcie się z nimi - podczas gdy normalnie stanowią one bodziec do wytwarzania przeciwciał - tym samym ułatwia wnikniecie do organizmu chorobotwórczych bakterii lub wirusów powodujących chorobę. Czasem jednak wskazane jest celowe przełamanie bariery im- munologicznej ustroju w wyniku lekarskiego postępowania, zmie- rzającego do osłabienia mechanizmów odpornościowych np. w przypadkach przeszczepiania narządów, aby ustrój nie odrzucił przeszczepu, jako obcego ciała. Podstawową komórką układu odpornościowego jest leukocyt -krwinka biała. Krwinki białe sąto jądrzaste komórki krwi i limfy, w większości zdolne do ruchu pełzakowatego i fagocytozy, w skład których \\chodza „żerne" limfocyty i monocyty (mikrofagi). Leu- kocyty powstają w szpiku kostnym, w węzłach chłonnych (lim- fatycznych), w migdałkach, śledzionie i grasicy. Norma leukocytów w ludzkim organizmie wynosi 4-10 tysięcy w l mm- krwi, nato- miast zwiększenie ilości leukocytów ponad tą maksymalną wartość nazywa się leukocytozą i jest wyrazem choroby, za wyjątkiem fizjologicznego zwiększenia leukocytów np. po wysiłku fizycznym i w ciąży. Tak więc krew ma podstawowe znaczenie dla odporności organizmu. Właściwa podaż magnezu i innych brakujących w organizmie biopierwiastków potęguje funkcje układu immu- nologicznego. Układ odpornościowy działa również poprzez reakcję humo- ralną organizmu, polegającą na wytworzeniu swoistych białek — przeciwciał, zdolnych do bezpośredniej reakcji łączenia się, 86 z jednoczesnym neutralizowaniem toksyn bakteryjnych, opłaszcza- nia bakterii, które w tym stanie łatwiej ulegają fagocytozie oraz tworzenie kompleksów antygen - przeciwciało. Przeciwciała na- leżą do gamma-globulin surowicy krwi, występują ponadto w płynach ustrojowych (ślina,łzy, mleko) oraz na powierzchni niektórych komórek (limfoidalnych) i błon śluzowych. Ogólna liczba różnych przeciwciał wynosi kilka tysięcy. Antygeny, po wchłonięciu przez makrofagi ulegają rozkładowi. Dużym sukcesem medycyny jest możli\\ ość sterowania w pew- nym sensie układem odpornościowym przez podawanie surowic leczniczych i szczepionek, jako metody zapobiegania i leczenia chorób zakaźnych. Na ogół nie docenia się mechanizmów obronych, które orga- nizm w sobie posiada, zresztą sposobów zapobiegawczych, szcze- gólnie przeciwko nowotworom znamy właściwie niewiele. Każda choroba nowotworowa jest zespołem polietiologicznym (wielo- przyczynowym), a na jej powstanie mają niewątpliwy wpływ: wirusy, predyspozycja genetyczna oraz czynniki środowiskowe. Niewątpliwie do choroby dochodzi wówczas, gdy zostanie za- chwiana równowaga miedzy siłami obronnymi a siłami „wroga". Sprawne działanie układów: nerwowego i hormonalnego za- pewnią ludziom dobre samopoczucie i prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Sytuacja zmienia się diametralnie, gdy organizm zostaje uwi- kłany w stres. Stres jest reakcją organizmu na bodźce zewnętrzne, a wielkość jego zależy od siły bodźca oraz umiejętności naszej psychiki do walki z nim. Stres może spowodować porażenie układu immunologicznego - bariery obronnej organizmu - i wówczas bakterie chorobotwórcze oraz wirusy łatwiej przenikają do ko- mórek organizmu. Stres to groźna broń, zmniejsza odporność organizmu na infekcje, zaburzając środowisko hormonalne w orga- nizmie. 87 Przyczyn powstawania stresu jest bardzo wiele. Stres - oprócz drobnoustrojów chorobotwórczych - jest pod- stawowym czynnikiem zaburzającym prace organizmu. Wynika on z różnych przesłanek np. biologicznych, psychicznych, moralnych, bądź emocjonalnych. Organizm ludzki w swej złożonej strukturze jest podatny na czynniki zewnętrzne, wymuszając jakby zmianę zachowania ustroju w celu dostosowania się do konkret- nej,określonej sytuacji. Każdy czynnik szkodliwy, naruszający równowagę psychiczną organizmu, działając swoiście, wywiera również niekorzystny wpływ nieswoisty - ogólny. Organizm wówczas reaguje - prze- ciwdziała swoiście i nieswoiście. Swoiste przeciwdziałanie organi- zmu związane jest z indywidualnymi cechami czynnika szkodliwe- go, przeciwdziałanie nieswoiste natomiast jest ogólną odpowiedzią organizmu, nazwaną przez dr. Seyle stresem, który dotyczy psy- chofizycznego „wnętrza". Niezależnie od rodzaju czynnika szkodliwego, każdy z nich w pierwszej fazie tzw. „alarmowej", mobilizuje obronę ogólną organizmu poprzez uruchomienie funkcji podwzgórza mózgu, przysadki mózgowej, nadnerczy oraz układu chłonnego i układu nerwowego - autonomicznego, poprzez mechanizmy adaptacyjne np. asymilację, akomodację, dostrojenie. W sytuacji stresowej, gdy zagraża ona spokojowi i równowadze psychicznej ustroju, następuje zmiana jego zachowań, aby dosto- sować się do powstałych zaburzeń. W obrębie mózgu rolę koor- dynatora spełniają: układ limbiczny i ośrodki podkorowe - repre,- zentujące działania emocjonalne oraz ośrodki korowe - reprezen- tujące wyższe czynności układu nerwowego, związane z działal- nością intelektualną i wartościowaniem czynności. W codziennym życiu, organizm na niekorzystne zmiany zacho- dzące wewnątrz i na zewnątrz ustroju reaguje w sposób fizjologicz- ny stresem, co przebiega zazwyczaj bez wyraźnego udziału naszej 88 świadomości. Dopiero nadmierna siła bodźców i długi czas jej trwania, przekraczają możliwości adaptacyjne naszego organizmu i tym samym fizjologiczny stres przeradza się w stres przewlekły, prowadzący do fazy wyczerpania, wymagający ogólnej mobilizacji ustroju i wykorzystania wszelkich dostępnych mechanizmów obronnych, motywacji emocjonalnej oraz aktywności intelektualnej i siły woli. Zalecane wtedy przez psychologów metody przeciw- działania stresom (asymilacja, akomodacja, dostrojenie) sąmożliwe w indywidualnych, pojedynczych przypadkach. Ogólną metodą walki ze stresem - oprócz leków, które psychtronika wyklucza — jest medytacja, ćwiczenia relaksacyjne itp. Niezależnie od charakteru przewlekłego stresu, w następstwie zachwianej równowagi, organizm podświadomie sam wykazuje mobilizację całego ustroju i uruchamia mechanizmy adaptacyjno- obronne, w związku z posiadanym przez układ nerwowy wielo- stronnie rozbudowanym systemem informacyjno-decyzyjnym, działającym na rzecz przywrócenia równowagi biologicznej ustroju. W dobie szybkiego postępu technicznego i zatrucia - niszczenia naturalnego środowiska, występuje w życiu codziennym niebez- pieczny pośpiech. Stwarza to dla człowieka liczne zagrożenia,gdyż różne szkodliwości wywierają niszcząc} wpływ na organizm. Mózg, jako najwyżej ewoluc\jnie zorganizowana żywa materia, jest ogromnie wrażliwy nawet na małe stężenia szkodliwych czyn- ników środowiska biofizycznego i psychospołecznego. Na przy- kład kilkuminutowe niedotlenienie mózgu powoduje nieodwracal- ne uszkodzenia, a w konsekwencji - śmierć. Stale pogarszające się warunki ekologiczne wywierająstały, niekorzystny wpływ na pracę delikatnej tkanki nerwowej, z której zbudowany jest mózg. Powszechne nadużywanie syntetycznych środków uspokajają- cych lub dopingujących zaburza procesy myślenia i może być powodem upośledzenia niektórych funkcji mózgu. 89 „Intuicja jest Boskim darem trafnego dostrzegania tego, na co dowody znajduje się znacznie później." Włodzimierz SedJak Wpływ kolorów na organizm Kolory odgrywają olbrzymią role w procesach wizualizacyj- nych, bowiem każdy przedmiot - rzecz oraz każda osoba, związane są z konkretnymi kolorami, a ponadto każdy kolor sam w sobie posiada indywidualne cechy, które \\ czasie prawidłowej wizuali- zacji wyzwalaj ą konkretne psychotroniczne działanie. Kolory występują \\ naturze jako forma wibracji rejestrowana przez oko. Bodźcem dla oka są fale elektromagnetyczne różnej długości i o różnej amplitudzie drgań. Padająone na siatkówkę oka, która łączy obwód organizmu z ośrodkowym układem nerwowym. W olbrzymim skrócie można powiedzieć, że nerw wzrokowy przekazuje energetyczne wrażenia wzrokowe do kory mózgowej wywołując odpowiednią reakcję. Życie na ziemi przebiega w ścisłej zależności od światła. Bez światła nie ma życia. 90 Każdy kolor posiada odpowiednią długość fali. Różne kolory mogą być ułożone w gamę, podobnie jak gama dź\\ ieków muzycz- nych. Te dwie formy wibracji: u ibracja bar\\ i \\ibracja dź\\ ięków, mimo że reprezentują odmienną naturę, posiadają wspólną cechę. Odbierane są miano wicie przez zmysły człowieka (wzrok, słuch), tylko w pewnej ograniczonej gamie drgań. Tak jak w muzyce dźwięki o w> sokiej i bardzo niskiej częstotliwości nie są odbierane przez narząd słuchu człowieka, tak również oko ludzkie widzi wyłącznie kolory widma słonecznego, z różnymi niuansami, jako mieszaninę tych kolorów podstawowych. Natomiast kolory (pro- mieniowanie) niewidzialne jak np. podczerwień, ultrafiolet, cz) też promienie x, fale elektromagnetyczne etc., można odbierać przy pomocy różnych skonstruowany ch instrumentów. Do takich instru- mentów zalicz) ć można wahadło uniwersalne, odbierające pewne rodzaje promieniowania, jak kolory widzialne i niewidzialne, pro- mieniowanie żył wodnych itp. Niektóre z tych niewidzialnych pro- mieni wywierają w pewnych przypadkach szkodliwy wpływ na organizm człowieka np. promienie x, promienie ultrafioletowe itp. Obecnie, obok widzialnych kolorów widma słonecznego, z jego niuansami, radiestezja posługuje się również podczerwienią, ultra- fioletem, bielą, czernią i zielenią ujemną (szarością), a także pro- mieniami z, x, P itp. Biel i czerń są objęte gamą widma słonecznego. Biel - reprezentuje syntezę wszystkich kolorów w promie- niowaniu widma słonecznego, wywiera całościowy wpływ na przywracanie równowagi psychofizycznej, a wiec bierze udział w leczeniu ciała i umysłu, a szczególnie przy braku konkretnej diagnozy scho- rzenia. Czerń — symbolizuje brak jakiejkolwiek wibracji koloru, mrok absolutny, ciemność. 91 Zieleń ujemna (szarość1))— stanowi pozycje między bielą i czernią, łączy przemiennie ma- ksimum wibracji światła (biel), z absolutnym brakiem tych wibra- cji (czerń). Ta osobliwość zieleni ujemnej bardzo utrudnia posługi- wanie się nią, gdyż posiada ona promieniowanie silniejsze niż wszystkie inne kolory. Na ogół przyjmuje się, że promieniowanie zieleni ujemnej generalnie jest szkodliwe dla czło\\ieka, ponie- waż zatrzymuje mikrobiologiczne życie tkanek. Na przykład mięso, lub ryba pod wpływem działania zieleni ujemnej w krótkim czasie ulegająmumifikacji. Kolory radiestezyjne dzielą się na: 1. kolory dodatnie: czerwony, pomarańczowy, żółty, podczer- wony, czarny; 2. kolory ujemne: niebieski, indygo, fiolet, ultrafiolet, biały (zieleń jest dodatnia i ujemna). Inny podział kolorów radiestezyjnych to: 1. kolory gorące i podniecające: czerwony, pomarańczowy, żółty, podczerwony, ciepłe odmiany czerni; 2. kolory zimne i uspokajające: błękit, indygo, ultrafiolet, biały, zimne odmiany czerni; zieleń i fiolet, jako kolory będące mieszaninami barw zimnych i ciepłych (zieleń = błękit + żółty, fiolet = błękit + czerwień) można klasyfikować raz 1) Klasyfikacja ta jest niezależna od klasycznych teorii koloru (między innymi np.od układu Osvalda). 92 jako ciepłe, raz jako zimne, zależnie od przewagi któregoś składnika kolorystycznego. Każda barwa posiada swe własne cechy i powiązania z różnymi elementami natury i organami ciała ludzkiego. Można więc powie- dzieć, że poszczególne kolory wywieraj ą istotny wpływ na ludzkie zdrowie. Kolor czerwony - dodatni wytwornik ciepła, energii, działa pobudzająco, antyseptycznie, zabliźnia- jące, zalecany jest w chorobach krwi, a szczególnie w anemii, działa wzmac- niająco na ludzi osłabionych, daje suk- ces w gorączce, braku apetytu, egze- mach, róży, oparzeniach skóry. Koloru czerwonego powinny unikać osoby z nadciśnieniem tętniczym krwi, jak również osoby nerwowe i wrażliwe, gdyż czerwień wpływa na ich organizm niekorzystnie, pobudza do agresji i pod- nosi ciśnienie tętnicze. Kolor pomarańczowy- dodatni, posiada energię potrzebną do trawienia i asymilacji, wzmacnia serce, przeciwdziała ospałości, duszności, pe- symizmowi, używany jest do ogranicze- nia zbyt silnego działania koloru niebie- skiego, jest specjalnie korzystny przy leczeniu astmy i chorób płuc. Kolor żółty - dodatni,posiada energię potrzebną dla oczyszczenia organizmu, oddziaływuje szczególnie na trzustkę, wątrobę i śle- dzionę, ogólnie wzmacnia regenerację tkanek, jest korzystny przy leczeniu cu- krzycy, chorób nerek i jelit, poprawia dobry nastrój. 93 Kolor zielony - dodatni, mimo że zieleń j est mieszaniną koloru niebieskiego i żółtego, to jed- nak nie posiada żadnej z cech tych dwóch baru, posiada energię potrzeb- ną dla odnow> systemu nerwowego, serca i układu krążenia, przygotowuje przejściowo drogę do leczenia innymi kolorami, uspokaja, wymaga krótkiego stosowania. Zieleń ujemna natomiast przynosi ulgę w przypadku raka. Kolor niebieski (błękit)-ujemny, wycisza i uspokaja, działa znieczulająco, działa pozytywnie w ar- tretyzmie, reumatyzmie, w neural- giach, przyspiesza gojenie kontuzji, obniża nadpobudliwość seksualną. Kolor indygo -ujemny, jest kolorem pośrednim mię- dzy niebieskim, a fioletem, trudno wi- dzialny w widmie słonecznym, przy- wraca równowagę między ciałem fi- zycznym i duchowym, stymuluje ak- tywność psychiczną, zawiera energię leczniczą potrzebną szczególnie w obrębie głowy (oczy, uszy,nos, gardło) oraz przy zaburzeniach umysłowych i psychicznych. Kolor fioletowy -ujemny, ogólnie uspokajający, posiada energię potrzebną przy leczeniu cho- rób systemu nerwowego, chorób urny- • słowych spowodowanych urazami mózgu, przeciwdziała bezsenno- ści,poprawia głębię wewnętrznego przeżywania. 94 Kolor ultrafioletowy — ujemny, stosowany przy leczeniu krzy- wicy, przeciwwskazany do stosowania w chorobach serca i płuc, wręcz zaka- zane jest jego stosowanie w raku. Kolor podczerwony - dodatni, wzmaga odnowę czerwonych ciałek krwi, działa pozytywnie w ane- mii, gruźlicy i w neuralgiach. Zieleń ujemna (szarość)-wykazuje silne promieniowanie, działa bakteriobójczo i mumifikująco na tkan- ki. Te niejako „obce" promienie, uży- wane były w starożytności w pirami- dach Egiptu, jak również na Wyspie Wielkanocnej. Zieleń ujemna może być używana jako „fala nośna" dla trans- .portowania innych kolorów na odle- "głość. Może być stosowana punktowo w leczeniu nowotworów. Światło w postaci promieni słonecznych jest niezbędne do życia ludziom i zwierzętom oraz wywiera ogromny wpływ na wzrost i kształt roślin. Chorzy- i rekonwalescenci wykazują podświadome pożądanie niektórych barw. Nie są to jednak nigdy kolory ciemne, czy też szare. Poszczególne osoby często świadomie zdają sobie sprawę ze swojego „koloru aktywności", „koloru odpoczynku" oraz „koloru inspiracji". Każdy kolor poprzez swoje działanie może być odpowiednio wykorzystywany dla dobra człowieka, ale może również - nieod- powiednio zastosowany - szkodzić zdrowiu. Na przykład wiado- mym jest,że kolor niebieski (błękit) wycisza i uspokaja, ale dlatego właśnie nie powinien być stosowany u osób - bądź przez osoby - które posiadają znacznie obniżony poziom wewnętrznej energii fizycznej i psychicznej, gdyż wyciszający wpływ tego koloru je- szcze bardziej wzmocniłby zanik sił witalnych organizmu. 95 Ważną, leczniczą- samouzdrawiającą_- funkcję, posiada kon- kretny, selektywny kolor, gdy działa na dany narząd w organizmie. Jednym ze sposobów dotarcia koloru do konkretnego narządu jest wizualizacja oddychania kolorowego. Oddychanie kolorowe jest połączeniem relaksacji z wizualiza- cjąi ma na celu oprócz uzyskania odprężenia umysłowego i fizycz- nego, przywrócenie prawidłowej funkcji danego narządu wzglę- dnie układu. Każdy kolor ma wybiórcze oddziaływanie na konkret- ny układ, wrzglednie narząd w organizmie. W czasie oddychania kolorowego, staramy się skupić i ukierun- kować naszą uwagę - tylko i wyłącznie - na kolorze, którym oddychamy. "Niżej podane są kolory, które należy wykorzystywać w konkretnych schorzeniach - do oddychania kolorowego w czasie wizualizacji koloru. Nazwa choroby Anemia Artretyzm Astma Bezsenność Bóle krzyża Ból zębów Brak apetytu Choroby krtani Choroby nerek Choroby serca Choroby skóry Choroby uszu Choroby oczu Egzema Epilepsja Hemoroidy Ischias kolor czerwony zielony pomarańczowy niebieski niebieski, zielony niebieski czerwony, żółty czerwony niebieski niebieski czerwony zielony, niebieski niebieski, zielony czerwony żółty, czerwony niebieski czerwony, zielony Katar Koklusz Liszaje Łysienie Martwica tkanek Melancholia Miażdżyca naczyń wieńcowych serca Migrena Nadciśnienie tętnicze Nadwaga Nieżyt oskrzeli Odra Owrzodzenie podudzi Postrzał Przewlekły nieżyt j elit Przewlekły nieżyt żołądka Ran jątrzenie Rany Reumatyzm Ropnie Uogólnione obrzęki Wrzody Wole Wychudzenie Zaburzenia czynności wątroby Zapalenie błony śluzowej nosa Zapalenie oczu Zapalenie okostnej Zapalenie opłucnej niebieski zielony czerwony czerwony czerwony ' czerwony niebieski niebieski niebieski niebieski zielony, oranż czerwony niebieski, czerwony czerwony, zielony żółty żółty niebieski, zielony czerwony niebieski, zielony niebieski zielony, niebieski niebieski niebieski czerwony, zielony żółty niebieski niebieski niebieski zielony, czerwony Chorzy powinni jednak odpowiednio selekcjonować wizualizo- wanie kolorowego światła. Na przykład nie jest wskazane, aby 97 IHAi W chory z anemią, ale również z nadciśnieniem tętniczym krwi, wizualizował czerwone światło, gdyż 'czerwień ,mimo że działa pozytywnie w przypadku anemii, to jednak podnosi ciśnienie tęt- nicze krwi.. Dodatni efekt wizualizacji koloru może być wzmocniony od- powiednim wystrojem mieszkania w potrzebnych kolorach (tapety, malowanie ścian, zasłony, narzuty itp.) w zależności od konkretnej potrzeby. Oddychanie kolorowe polega na tym,że musimy w stanie re- laksacji, przy zamkniętych powiekach „zobaczyć" w swojej wyo- braźni konkretny kolor, a następnie wyobrazić sobie, że to właśnie powietrze, którym oddychamy, jest danego koloru. Przy wdechu wyobrażamy sobie, że całe powietrze wchodzi do płuc, a następnie z płuc przenika do konkretnego narządu w organizmie. Na przy- kład: przy schorzeniu wątroby, wizualizując kolor żółty, staramy się - przy zamkniętych powiekach - „widzieć" w naszej wyobraźni, jak kolor ten z płuc przenika do prawego podżebrza i dochodzi do poszczególnych, anatomicznych części wątroby. W astmie natomiast - ponieważ dotyczy głównie oskrzeli - kolor pomarań- czowy wizualizujemy już szczegółowo na poziomie oskrzeli (lewe- go i prawego), zanim przeniknie do płuc. Ważnym składnikiem wizualizacji oddychania kolorem jest widzenie w wyobraźni dane- go czystego koloru w miejscu do tego przeznaczonym, a więc w konkretny m narządzie. Wizualizacja koloru nie jest rzeczą łatwą, wymaga czasem długich ćwiczeń. Skuteczność bowiem tej formy samouzdrawiania uzależniona jest ściśle od wyraźnego „zobaczenia" przy zamknię- tych powiekach i selektywnego kierowania danego koloru do kon- kretnego narządu. W tym właśnie celu opracowano rozdział „Zarys podstaw anatomii i fizjologii", aby ułatwić czytelnikowi - nie po- siadającemu podstaw naukowych w tym zakresie - szybkie opa- 98 nowanie, naturalnie pobieżne, anatomicznego położenia i fizjolo- gicznych czynności poszczególnych narządów. Sam proces wizualizacji kolorowego oddechu, winien trwać 15 minut dwa razy dziennie (rano i wieczór), w zasadzie aż do uzy- skania pozytywnych efektów. Naturalnie osoba wizualizująca kolor w czasie oddychania, winna przebywać w warunkach całkowitego spokoju i wyciszenia, bowiem wszelkie wrażenia słuchowe utru- dniają wizualizację koloru. adaptacyjnych danego organizmu, czyli od zdolności szybkiego pozbycia się długu tlenov\ego,po\vstałego w czasie wysiłku. Częstość skurczów serca jest skorelowana z ilością^ pochłania- nego tlenu przez organizm. Tak więc w wyniku wypoczynkowego pozbywania się „długu tlenowego", akcja serca wykazuje zdolność normalizacji. Faza skurczowa ciśnienia tętniczego krwi (RR) w zrasta szybciej w czasie wysiłku fizycznego, aniżeli faza rozkurczowa. Osoby wytrenowane fizycznie są bardziej odporne na wahnięcia ciśnienia tętniczego krwi i w czasie pracy ciśnienie to pozostaje u nich na stałej wysokości. W zakresie wahnięć ciśnienia tętniczego krwi można wyróżnić: a. reakcję hypertoniczną- nadmierny wzrost ciśnienia skur- czowego i umiarkowany wzrost ciśnienia rozkurczowego, albo nadmierny wzrost ciśnienia skurczowego oraz ciśnienia rozkurczowego; b. reakcję hypotoniczną - obniżenie ciśnienia tętniczego krwi w obydwu fazach; c. reakcję dystoniczną - nadmierny wzrost ciśnienia skur- czowego z jednoznacznym spadkiem ciśnienia rozkurczo- wego. W zasadzie ciśnienie tętnicze krwi szybciej powraca do stanu przed wysiłkiem fizycznym, aniżeli występuje wyrównanie przy- spieszonego tętna. U osób z objawami choroby wieńcowej serca trudniej dochodzi do normalizacji powysiłkowej. Osoby starsze potrzebują większej ilości czasu na pozbycie się objawów zmęcze- nia w przeciwieństwie do osób młodych. Podstawowa przemiana materii" również zwiększa się po ma- ksymalnym wysiłku fizycznym. Polega to na pobudzeniu metabo- 1) Ilość wytwarzany c h kalorii przez człowieka będącego 12-14 godzin na czczo, znajdującego się \\ całkowitym spokoju fizycznym i psychicznym i przebywającego w warunkach pełnego komfortu klimatycznego. 102 lizmu energetycznego organizmu wskutek pracy układu mięśnio- wego. Mięśnie człowieka pracującego fizycznie pobierają energię do suej pracy z węglowodanów, tłuszczów i białek. Praca układu mięśniowego następuje w wyniku spalania wyżej wymienionych substancji organicznych, na zasadzie ich utleniania. Pewna część uwolnionej - w wyniku procesów utleniania - energii jest maga- zynowana i wykorzystywana w dalszych procesach życiowych. Podczas znacznych wysiłków fizycznych w mięśniach wzrasta poziom glukozy, natomiast we krwi tętniczej poziom glukozy spada. W okresie wypoczynku poziom glukozy we krwi wraca powoli do stanu wyjściowego. Duży wpływ na szybkość i głębokość występowania zmęczenia wywiera upośledzenie funkcji fizjologicznych organizmu. Wypo- czynek stanowi formę profilaktyki i ma istotny wpływ na procesy odnowy organizmu. Czynny wypoczynek ma wielu zwolenników, jest on niewątpliwie szczególnie atrakcyjny, gdy odbywa się w warunkach kontaktu z przyrodą. Czynności wykonywane w czasie takiego wypoczynku zmniej- szaj ą subiektywne objawy zmęczenia, wywieraj ą dodatni wpływ na samopoczucie i powodują szybsząlikwidację skutków wywołanych .przeciążeniem organizmu pracą. Niemniej jednak, nie zawsze czyn- ny wypoczynek jest uzasadniony. Niektóre rodzaje ciężkiej pracy fizycznej jak np. ciężka praca w kamieniołomach, wymagają bier- nego wypoczynku. Czynny wypoczynek niewątpliwie wskazany jest dla osób zatrudnionych przy lekkich i monotonnych pracach fizycznych oraz dla osób pracujących umysłowo. Wypoczynek winien przebiegać w warunkach normalnej tem- peratur) otoczenia. Wysoka temperatura wpływa niekorzystnie .i utrudnia proces wypoczynku. Korzystnie na maksymalizację wy- poczynku wpływa sauna, usprawnia bowiem mechanizmy home- ostatyczne, wywiera korzystny wpływ na zaburzenia neurowege- .tatywne. Warto wspomnieć, że korzystną rolę w czasie wypoczyn- 103 ku mogą spełniać umiejętnie dobrane ćwiczenia relaksacyjne oraz medytacja. Trzeba jednak również zdawać sobie sprawę z tego, że warunki otoczenia w postaci cywilizacyjnego skażenia środowiska utrudnia- ją procesy wypoczynkowe. Najpoważniejszym problemem jest skażenie powietrza. Wsku- tek wzrostu w powietrzu zawartości dwutlenku siarki i innych groźnych związków chemicznych, jako. następstwa procesów wy- twarzania energii, układ oddechowy człowieka narażony jest na ogromne niebezpieczeństwo. Bardzo niebezpieczne jest skażenie atmosfery pyłem radioak- tywnym i wytwarzanymi izotopami promieniotwórczymi, które opadając na ziemię, skażają ją również. Skażona ziemia wytwarza skażoną żywność, która działa szkodliwie na ludzki organizm. Naturalnie woda również nie jest wolna od skażeń. Dodać można, że nikotynizm, narkomania, a nawet lekomania wywierająswój niszczący wpływ na ludzki organizm oraz w istotny sposób utrudniają procesy wypoczynkowe. Czynnikiem pogłębiającym zmęczenie organizmu są zaburzenia równowagi nerwowej. Bodźce psychospołeczne ciągle oddziały- wująna ośrodki mózgowe, przysadkę mózgowąi obwodowy układ nerwowy. Takie bodźce jak: gniew, strach, ból, hałas, smutek itp. powodują pobudzenie ośrodków podwzgórza, współczulnego układu nerwowego oraz rdzenia nadnerczy,powodując wydzielanie się znacznej ilości adrenaliny i noradrenaliny, co wywołuje różne gwałtowne reakcje organizmu np.wzrost ciśnienia tętniczego krwi, przyspieszenie akcji serca, zwolnienie perystaltyki przewodu pokar- mowego itp. Organizm ludzki posiada zdolność samoobrony. W przypadku zagrożenia, a więc np. wtargnięcia do organizmu bakterii choro- botwórczych, bądź wirusów, uruchamiany jest mechanizm obrony ustroju, polegający w dużym uproszczeniu na tym, że ilość granu- 104 locytów, znajdujących się we krwi w ilości 1-3%, mnoży się i „walczy" z wtargniętym agresorem. Granulocyty posiadają spe- cjalne enzymy, za pomocą których - po wprowadzeniu bakterii do swego ciała - niszczą je. Zjawisko to nosi nazwę fagocytozy. Tak samo np. komórki nabłonka układu oddechowego zaopatrzone są w rzęski, którymi usuwają bakterie oraz drobiny ciał obcych (np. kurz) z dróg oddechowych. Limfocyty kształtują przebieg walki organizmu z chorobą. Znając podstawę we zagrożenia środowiska oraz osobiste na- wyki, trzeba świadomie dążyć do eliminowania tych podstawowych zagrożeń, aby wypoczynek mógł zapewnić powrót organizmu do stanu równowagi psychofizycznej. W codziennym życiu człowieka bierze górę często nieuzasa- dniony pośpiech,a sam człowiek narażony jest na działanie różno- rodnych, często zmieniających się bodźców, z czasem - w miarę postępu technicznego - ulegających nasileniu. Nadmiar nasilonych bodźców płynących z otoczenia, uruchamia stresowy proces my- ślenia, powodujący w konsekwencji ciągłe napięcie mięśni organi- zmu. Wskutek wybiórczego napięcia mięśni i niespójności układu nerwowego z innymi układami, mogą wy stępować przykre objawy np. ból głowy, drżenie rąk i nóg, zaburzenia widzenia, zaburzenia równowagi, z całą gamą klasycznych objawów nerwicowych (lęki, niepokoje, napięcia) włącznie. W wyniku chronicznego napięcia, człowiek szybko zaczyna odczuwać znużenie,ulegająznacznemu osłabieniu jego wola i chęć działania, następuje utrata radości życia, a występujące - związane z napięciem - bezsenność, niestrawność, nadciśnienie tętnicze itp. pogłębiają złe samopoczucie i doprowadzają do psychicznego rozkojarzenia. Przeciwwagą takiego stanu jest relaks, dający odprężenie fi- zyczne i psychiczne,polegający na odpoczynku z jednoczesnym 105 rozluźnieniem mięśni ciała i zmniejszeniem do minimum aktywno- ści myślowej. Są różne techniki relaksacyjne,prowadzące do odprężenia psy- chofizycznego. Relaksacja wg Jacobsona Poz)cja ciała leżąca, kończyn) górne \\yciagniete wzdłuż tu- łowia, zamknięte powieki, pod głową mała poduszka, pomieszcze- nie wyciszone. 1. Zginamy w stawie łokciowym kolejno prawe i lewe ramię, maksymalnie napinając bicepsy. 2. Naciskamy kolejno prawą i lewą ręką podpórkę na wysokości ok. 20 cm (może być np. stos książek) starając się na przemian naprężać i rozluźniać mięśnie tylnej części ramienia. 3. Odd)chamy spokojnie zwracając uwagę na różnice własnych odczuć pomiędzy napięciem i rozluźnieniem mięśni prawego i lewego ramienia. 4. Zginamy, a następnie prostujemy w nadgarstku kolejno prawą i lewa dłoń najpierw grzbietem do góry, a następnie grzbietem w dół. 5. Zginamy i prostujemy stopę w stawie skokowym, kolejno prawą i lewą, aby naprężyć i rozluźnić mięśnie najpierw goleni, a następnie łydki. 6. Naprężam) i rozluźniamy kolejno mięśnie przedniej części uda prawego i lewego. 7. Opuszczamy z leżanki zgiętą w kolanie najpierw prawą, a później lewą nogę naprężając i rozluźniając tylną cześć każ- dego uda. 8. Naciskamy w dół tylną częścią każdego uda (prawego, a na- stępnie lewego) podpórkę np. z książek pod kolanem, naprę- żając kolejno mięśnie każdego pośladka. 106 9. Napinamy mięśnie brzucha - wciągając powietrze głęboko do płuc - a następnie rozluźniamy je, skupiając się na uzyskanych odczuciach. 10. Unosimy się lekko - opierając się tylko na barkach i piętach - wyginając się w łuk opistotonus, napinamy mięśnie grzbietu. 11. Wykonujemy głębokie oddechy napinając mięśnie klatki pier- siowej, skupiamy się na uzyskanych odczuciach. 12. Zginamy głowę w prawo, a następnie w le\\o - leżąc na małej poduszce - zbliżając ją kolejno do każdego barku, naprężając tym samym mięśnie szyi. 13. Marszczymy czoło w poziomie. 14. Marszczymy czoło w pionie. 15. Zamykamy po\\ ieki. 16. Napinamy mięśnie oczu poprzez mocne kierowanie spojrzenia raz w prawo, raz \v lewo. 17. Zaciskamy mocno szczęki, naprężając mięśnie żuchwy. 18. Naprężamy mięśnie ust przy otwartych ustach. 19. Naprężamy mięśnie warg przy otwartych ustach. 20. Napinamy mięsień języka cofając go do tyłu. 21. Liczymy głośno do dziesięciu. 22. Liczymy ściszomm głosem do dziesięciu. 23. Liczymy szeptem do dziesięciu. 24. Wypowiadamy różne zwroty zwracając szczególną uwagę, aby napinać mięśnie krtani. 25. Pozostajemy przez kilka minut w stanie odprężenia, wyobraża- ni} sobie np., że ręka nasza wydłuża się i zmienia położenie w stosunku do tułowia, ustawiając się w różnych położeniach. W czasie tego ćwiczenia staramy się odprężyć mięśnie gałek ocznych. Wbre\\ pozorom, prawidłowe wykonanie wyżej omówionej relaksacji nie jest łatwe, wymaga bowiem żmudnej realizacji zapla- nowanych w zasadzie długotrwałych ćwiczeń naprężania i uwal- 107 niania poszczególnych grup mięśniowych, w połączeniu ze świa- domym rejestrowaniem odczuć związanych z napinaniem i uwal- nianiem mięśni. Według Jacobsona łączny czas ćwiczeń relaksacyj- nych, winien wynosić 60 minut dziennie przez około 50 dni, przy czym najdłużej należy relaksować kończyny górne, kończyny dolne i gałki oczne. Jacobson uważa, że relaks uczy lepiej rozumieć siebie i innych, daje umiejętność umiejscowienia nieprawidłowego napięcia w organizmie, rozładowywuje stresy, wypiera drażliwość i nad- miernąpobudliwość, lepiej przystosowuje do warunków życia, sta- bilizuje system nerwowy, szczególnie autonomiczny, poprawia zdolność koncentracji, uczy ekonomicznie gospodarować swoją energią fizjologiczną. Relaksacyjny Trening Autogenny według Schultza J. H. Schultz uważa, że ćwiczenia wchodzące w skład autogen- nego treningu doprowadzają do rozluźnienia mięśni całego orga- nizmu, a następnie ułatwiają stosowanie autosugestii. Podstawę tego treningu stanowią dwa schematy ćwiczeń: a. odczuwania ciężaru ciała (rozluźnienie i zwiotczenie mięśni szkieletowych) b. odczuwanie ciepła (rozluźnienie i zwiotczenie mięśni gład- kich oraz rozszerzenie naczyń krwionośnych). Ćwiczenia wykonywać należy 2 razy dziennie przez 15-30 minut nagrywając poszczególne ćwiczenia na taśmie magnetofo- nowej. r Ćwiczenie odczuwania ciężaru ciała Leżę wygodnie, zamykam powieki, Oddycham głęboko, równo, spokojnie, Odczuwam wyciszenie, zupełny spokój, Jestem częścią całego Kosmosu, Zapominam o kłopotach, 108 Wyciszam maksymalnie swoje wnętrze, Rozprężam wszystkie mięśnie mojego ciała, Rozluźniam mięśnie prawej ręki, Prawa ręka staje się ciężka, coraz cięższa, Nie mogę jej unieść, Oddycham równo i spokojnie, Rozluźniam mięśnie lewej ręki, Lewa ręka staje się ciężka, coraz cięższa, Nie mogę jej unieść, Oddycham głęboko, równo, spokojnie Odczuwam spokój, bezgraniczny spokój,. Rozluźniam mięśnie prawej nogi, Prawa noga staje się ciężka, coraz cięższa, Nie mogę jej unieść, Oddycham równo i spokojnie, Rozluźniam mięśnie lewej nogi, Lewa noga staje się ciężka, coraz cięższa, Nie mogę jej unieść, Moje ręce i nogi są całkowicie odprężone, Oddycham głęboko, równo i spokojnie, Rozluźniam mięśnie szyi i karku, Rozluźniam mięśnie głowy, Pozbywam się wszelkich myśli, Jestem spokojny, całkowicie wyciszony, Wtapiam się w ciszę i spokój otoczenia, Oddycham głęboko, równo i spokojnie, Całe moje ciało jest odprężone, Odczuwam przyjemny bezwład, Wypoczywam, całkowicie wypoczywam, Oddycham głęboko, równo i spokojnie, Uzyskuję harmonię działania wszystkich mięśni, Uczucie bezwładu powoli ustępuje, 109 Ręce i nogi stają się lżejsze, Odzyskują zdolność ruchu. Całe ciało odzyskuje zdolność ruchu, Oddycham głęboko, równo, spokojnie, Otwieram powieki, Jestem wyciszony, zrelaksowany, Czuję przypływ energii, radość życia, Jest mi dobrze,bardzo dobrze. Ćwiczenie odczuwania ciepła Leżę wygodnie,zamykam powieki, Oddycham głęboko, równo, spokojnie, Odczuwam wyciszenie, zupełny spokój, Jestem częścią całego Kosmosu, Zapominani o kłopotach, Wyciszam maksymalnie swoje wnętrze, Rozprężam wszystkie mięśnie mojego ciała, Ciepło przepływa przez moją prawą rękę, aż do dłoni, Prawa ręka jest ciepła, coraz cieplejsza, Ciepło przepływa przez moją lewą rękę, aż do dłoni, Lewa ręka jest ciepła, coraz cieplejsza, Oddycham głęboko, równo, spokojnie, Ciepło przepływa przez moją prawą nogę, aż do stopy, Prawa noga jest ciepła, coraz cieplejsza, Ciepło przepływa przez moją lewą nogę, aż do stopy, Lewa noga jest ciepła, coraz cieplejsza, Oddycham głęboko, równo, spokojnie, Ciepło z obydwu rąk promieniuje na klatkę piersiową, Odczuwam przyjemne ciepło w klatce piersiowej, Ciepło z obydwu nóg promieniuje na brzuch, Odczuwam przyjemne ciepło w okolicy splotu słonecznego, Splot słoneczny jest ciepły, czuję promieniowanie energii, 110 l Ciepło słoneczne ogarnia całe moje ciało, Jestem odprężony, zespolony z naturą, Uczucie ciepła wróciło do normy, Oddycham głęboko, równo,spokojnie, Otwieram powieki, ^ Jestem wyciszony, zrelaksowany, Czuję przypływ energii, radość życia, Jest mi dobrze, bardzo dobrze. W przypadku bezsenności, wskazane jest poszerzenie wieczor- nej relaksacji (tuż przed snem), a więc schemat ćwiczenia odczu- wania ciepła należy poszerzyć (na kasecie) niżej przedstawionym tekstem: Czuję się dobrze, bardzo dobrze, Odczuwam spokój i bezpieczeństwo, Wsłuchuję się w ciszę, odczuwam senność, Odczuwam coraz większą senność, Pogrążam się łagodnie we śnie, Zasypiam. Cowieczorne włączanie do schematu relaksacji „tekstu na za- sypianie", zazwyczaj już po kilku dniach (czasem kilkunastu), po- woduje prawidłowe zasypianie oraz sen długi i spokojny. Dużą wartość - w czasie ćwiczenia odczuwania ciepła - ma skupianie się na wywołaniu wrażeń ciepła w okolicy splotu słonecz- nego (miejsce pomiędzy końcem mostka, a pępkiem). W okolicy splotu słonecznego umiejscowiony jest jeden z sied- miu głównych czakramów, przekazujących cenną energię życiową całemu organizmowi, dlatego pobudzenie tego czakramu powodu- je promieniste rozchodzenie się energii życiowej, odczuwana w postaci świeżości organizmu. Trening Autogenny według Schultza ma również wpływ na formowanie niektórych cech własnej osobowości programując w czasie każdego ćwiczenia: odwagę, pewność siebie, życzliwe 111 nastawienie do bliźnich, radość życia, wytrwałość itp. Według J. Schultza w czasie głębokiego odprężenia opartego na wraże- niach i sugestiach, powtarzanie konkretnych formułek sprawia, że występują w psychice podobne działania, jak w czasie stosowania sugestii w hipnozie.' Ćwiczenie pokonania stresu wg Silvy 1. Zamykamy powieki, gałki oczne zwracając w górę, w kierunku brwi2). 2. Liczymy w myśli od 50 do l, w tempie jedna cyfra na sekundę. _ 3. Poszczególne, odliczane cyfry łączymy z kolejnym, świadomym rozluźnianiem mięśni, poczynając od głowy (50), a kończąc na stopach (1). 4. Doliczywszy do cyfry l, stwarzamy w swojej wyobraźni, swoją osobę jako młodą, zdrową, pozbawioną stresu, pełną energii, zatrzymując obraz wyobraźni na l minutę. a. w czasie tej minuty, dodatkowo staramy się akceptować ludzi, o których dotychczas nie myśleliśmy pozytywnie, prze- baczając im wszelkie ich nietakty i złe działania b. wyobrażamy sobie całkowite nasze pogodzenie z tymi oso- bami poprzez uśmiech, podanie sobie rąk, czy nawet przy- jacielski uścisk c. powtarzamy w myśli: „moje ciało i umysł są zawsze w doskonałym zdrowiu". 5. Odliczamy od l do 5 powtarzając w myśli: „gdy doliczę do 5, otworzę oczy i poczuję się doskonale, bez żadnego stresu, w dobrym zdrowiu". 6. Otwieramy powieki i powtarzamy ponowne w myśli: „czuję się doskonale, w dobrym zdrowiu, bez stresu". 2) Zwrócenie gałek ocznych w górę, pod kątem 20° powyżej linii poziomej, tworzy „ekran wyobraźni", ułatwiając aktywność umysłu. 112 Powtarzając powyższe ćwiczenie, po pewnym czasie faktycznie odczujemy poprawę stanu zdrowia i uzyskamy w jakimś stopniu odporność na stres. Właściwym jest również profilaktyczne stoso- wanie tego ćwiczenia. Ćwiczenie pozwalające wejść w stan „alfa"$ 1. Zająć wygodną pozycję (kręgosłup wyprostowany). 2. Wykonać parę głębokich oddechów (przeponowych). 3. Zaniknąć powieki, zwracając gałki oczne w górę, w kierunku brwi. 4. Liczyć wolno od 10 do l wizualizując każdą cyfrę trzy raay na przemian w czasie wdechu i wydechu np. l O - w czasie wdechu, ...l - w czasie wydechu. 5. Zastosować mentalną afirmację powtarzając w myśli: Jestem całkowicie odprężony, czuję się lepiej niż poprzednio". 6. Oddychać cały czas głęboko i ponownie liczyć w myśli od 10 do l na przemian w czasie wdechu i wydechu, wizualizując każdą cyfrę trzy razy na przemian w czasie wdechu i wydechu np. 10 - w czasie wdechu, ...l - w czasie wydechu. 7. Zastosować następną, mentalną afirmacj ę, powtarzając w myśli: „mój umysł jest całkowicie odprężony, czuję się coraz lepiej". 8. Zacząć - po kilku sekundach - ponownie odliczać w mysi od 10 do l, tym razem napinając i rozluźniając za każdym odli- czeniem mięśnie: cyfra 10 - mięśnie całego ciała cyfra 9 - mięśnie głowy cyfra 8 - mięśnie szyi cyfra 7 - mięśnie barków cyfra 6 - mięśnie klatki piersiowej cyfra 5 - mięśnie brzucha cyfra 4 - mięśnie pośladków cyfra 3 - mięśnie kończyn górnych 113 cyfra 2 - mięśnie kończyn dolnych cyfra l - mięśnie całego ciała. 9. Wstrzymać oddech na przeciąg 3-4 sekund, wypuszczając na- stępnie silnie powietrze z klatki piersiowej i maksymalnie roz- luźniając mięśnie całego ciała. 10. Zastosować następną mentalną afirmację: „mój umysł i całe ciało doznały maksymalnego odprężenia, czuje się wspaniale". Ćwiczenie to ułatwia s\\obodm przepływ energii przez centra energetyczne i jest doskonałym wstępem do prawidłowej wizua- lizacji. Uzyskanie stanu umysłu „alfa" jest podstawą mentalnej projekcji samouzdrawiającej. „Dla tego, kto wierzy, wszystko jest możliwe." (Mk. 9, 23) „Choćbym miał... wiarę taką, iż góry bym przenosił, a miłości bym nie miał, byłbym niczym." ' (I Kor. 13, 2) Medytacja Medytacja — jest techniką skupiania i koncentracji, wyzwala w'człowieku proces ujarzmiania wewnętrznych sił, poznawanie samego siebie i odkrywanie własnych wartości, przywraca człowie- kowi stabilizację psychofizyczną. Podłożem medytacji jest przejaw miłości do bliźnich i otocze- nia. Medytacja jest trudną sztuką, którą każdy osobnik wyrabia indywidualnie. Wymaga dużej dyscypliny wewnętrznej i uwagi skierowanej ku wnętrzu, jak również na zewnątrz. Spokój wewnę- trzny osiągnięty przez medytację nie może być wymuszony, wszelki przymus bowiem powoduje rozdwojenie i konflikt. Prawidłowa - pozytywna medytacja wyzwala w człow ieku wol- ność od zawiści, zachłanności,żądzy władzy, uwrażliwia go na dobro i prawość. Medytacjajest niezwykłym zjawiskiem i nie zależy od intelektu. Potrafi jednoczyć serce z umysłem, szuka głębszych, transcendentnych doświadczeń i jest zawsze ucieczką od własnego, 115 ograniczonego umysłu, który krępuje medytacyjną wędrówkę. Medytacja w zupełnej ciszy jest wszechciszą. Obecnie, słowo medytacja posiada znaczną popularność, ale w istocie rzeczy niewielu ludzi wyławia dla siebie jego istotę, więk- szość natomiast poprzestaje na powierzchownym potraktowaniu tematu, nie wnikając głębiej i nie korzystając z potęgi medytacji. Medytacja wprowadza człowieka w proces wyzwalania od czegoś, np. od wpływu złych nawyków, ale również od wpływów hamu- jących samą medytację.Medytacja może być podporą wielu ludzi uwikłanych - szczególnie w trudnych czasach obecnych - w zawiłe problemy życia codziennego, niezależnie od wyznawanej religii i punktu widzenia na wiele spraw. Jedno wszakże wszyscy medy- tujący muszą mieć wspólne: wiarę w moc medytacji oraz umiejęt- ność skupiania się, z wyłączeniem wpływów otoczenia. Medytują wyznawcy różnych religii: Buddy, Hare Kriszna itp., uprawiający Yogę, dalej jednak omówione zostaną w skrócie tylko aspekty medytacji chrześcijańskiej. Podstawą medytacji chrześcijańskiej jest objawienie i wiara, a jej treścią- Bóg i Syn Boży, a więc Chrystus wcielony, ukrzyżowany i zmartwychwstały. Technika medytacyjna winna być skierowana w tym kierunku, aby poprzez medytację uzyskać trzy aspekty: doświadczenie, prze- mianę i przejrzystość. Doświadczenie jest procesem, obejmującym całego człowieka z jego dwoma postawami: czynną i bierną. Prze- miana łączy się z doświadczeniem, ale wybiega naprzód, łącząc człowieka wewnętrzną „nicią" z Praźródłem. Z doświadczenia i przemiany wynika przejrzystość postawy człowieka, który wsku- tek wrażliwości wynikającej z medytacji, potrafi dostrzegać w sobie ważne wewnętrzne przemiany, odrzucając płytkie i powierzchow- ne spojrzenie. Przejrzystość odczuć wewnętrznych niweluje dale- kie, niejasne perspektywy ścisłego połączenia z Praźródłem i roz- jaśnia drogę do Boga. 116 Całe nasze życie w kontakcie z Bogiem sprowadza się właści- wie do unikania grzechów, postępowania w zgodzie z Dekalogiem. Grzech jest pewnym zatruciem środowiska moralnego, w którym to środowisku wszyscy żyjemy. Każdy więc grzech „zaśmieca" w sposób niewidoczny nasze środowisko moralne, podobnie jak zaśmieceniu w widoczny sposób ulega nasze środowisko materialne. Nie jest prawdą, że grzech jest tylko czyjąś prywatną sprawą, bowiem istnieje ścisły związek pomiędzy grzechami różnych ludzi. Czyż np. grzech zabójstwa, chociaż dokonany przez bandytę, nie dotyczy innych ludzi? W Talmudzie hebrajskim jest opis działania jednego człowieka, z obrazowym wpływem na los innych ludzi - z którymi pozostaje w ścisłym związku - zaprzeczającym twierdze- niu niektórych osób, że ich działanie jest ich osobistą sprawą. Otóż kilka osób znajdowało się w płynącej łodzi i jedna z nich rozpoczęła drążyć dziurę w dnie łodzi, pod miejscem, gdzie sama siedziała. Inni pasażerowie widząc to zapytali: co robisz? Uzyskali odpo- wiedź: co was to obchodzi, czyż nie robię dziury pod swojąławką? Oni odpowiedzieli: przecież w ten sposób woda dostanie się do łodzi i zatopi nas wszystkich! Podobnie jest w dziedzinie moralnej, duchowej, gdzie pewna cześć osób, grzeszników, swoim niegod- nym działaniem „zatruwa" w jakimś stopniu duchowe wartości ogólnoludzkie. Również Ewangelia według św. Mateusza ukazuje zatruwanie moralnego środowiska człowieka: „Z serca pochodzą złe myśli, zabójstwa, cudzołóstwa, czyny nierządne, kradzieże, fałszywe świadectwa, przekleństwa. To właśnie czyni człowieka nieczystym". (Mt. 15, 19-20) Nieczystość w ogólnym znaczeniu, to nieumiejętność życia w relacji człowiek - Bóg, a więc postępowanie samolubne, grze- szne, dla własnych egoistycznych celów. Pewne postawy ciała mogą pomagać w wyrażaniu tego co czuje wnętrze albo odwrotnie, „zmuszać", aby wnętrze dostosowało się do postaw ciała. 117 Bywają w-życiu sytuacje, gdy wskutek różnych niepowodzeń, czasem klęsk, człowiek o słabej, chwiejnej psychice zaczyna wątpić w dobroć i miłość Najw> ższego. Nie zastana\\ ia się jednak nad tym, że Bóg, dający czło\\iekowi - \\raz z życiem - wolną wole, ma prawo wystawiać go na próbę. Bunt przeciwko Bogu, niepozytyw- ne, a na\\et bluźniercze myśli, pogarszają jeszcze sytuację człowie- ka. T\ Iko ufność i wytr\\ałość w modlitwie do Najwyższego mogą od\\rócić złą passę, przywrócić stabilność psychofizyczną, a tym samym pozwalaj ą opanować fizyczne dolegliwości. Czasem człowie! niodli się do Boga, mając na uwadze fragment Ewangelii: „Proście, a będzie wam dane'' (Łk. 11, 9) i nie zostaje wysłuchany. Albo więc prosi o złe dla siebie sprawy - rzeczy, albo źle prosi, z małą pokorą, bez ufności, nie wytrwale. Jakość mo- dlitwy więc ma dec> dujący \\plyw na los człowieka. Bez dobrej modlitwy nie można dobrze żyć, a bez dobrego życia nie można dobrze się modlić. Oto sprzężenie z\\rotne, które z jednej lub drugiej strony trzeba rozpocząć, ab\ zawrzeć prawdziwe przymie- rze z Bogiem i zapewnić sobie Jego opiekę. Tak wiec, można powiedzieć, że podstawą, fundamentem twór- czego kontaktu z Bogiem jest wiara, nadzieja i miłość, a kochać Boga, oznacza kochać również bliźniego. „Kto nie miłuje brata swego, którego widzi - mówi św. Jan - nie może kochać Boga, którego nie widzi." (J. 4, 20). Miłość bliźniego mieści się w realnych możliwościach każdego człowieka, nie wymaga rzeczy niemożliwych. Trzeba jedynie wy- zwolić się z klatki własnego ciała poprzez własną świadomość. Najdrobniejszy nawet gest w kierunku bliźniego jest gestem skie- rowanym ku Bogu. Miłość Boga jest wzorcem dla naszej ludzkiej miłości. Pomiędzy" nami, a miłością Boga w przeszłości (Stary Testa- ment) istniały dwie zasadnicze przeszkody, uniemożliwiające naszą pełną wspólnotę z Bogiem. Pierwsza przeszkoda, to przeszkoda 118 „natury", gdyż Bóg jest Duchem, a my jesteśmy ciałem. Druga przeszkoda, to przeszkoda grzechu. W Now\m Testamencie, poprzez Jezusa Chrystusa Bóg usuwa obie przeszkody, bo przez wcielenie, Jezus Chrystus usuwa prze- szkodę „natury", gdyż stał się do nas podobny,oprócz grzechu, a poprzez s\\oją śmierć i zmartwychwstanie, usuwa przeszkodę grzechu. W ten sposób w Nowym Testamencie już nic nie prze- szkadza w objęciu Bożą miłością człowieka poprzez działanie Du- cha Św. W świetle pełnej miłości Bożej, w relacji miłości człowieka do człowieka, jako bliźniego, a t>m samym miłości do Boga, na czoło wysuwa się zagadnienie pokory, jako przeciwności pychy. „Mocą łaski jaka została mi dana, mówię każdemu z was: niech nikt nie ma o sobie wyższego mniemania, niż należy, lecz niech sądzi o sobie trzeźwo." (Rzym. 12, 3) „Bądźcie zgodni we wza- jemnych uczuciach, nie gońcie za wielkością, lecz niech was po- ciąga to co pokorne, nie uważajcie siebie samych za mądrych" (Rzym, 12, 16) Te dwa wersety z Listu do Rzymian wyraźnie wskazują czło- wiekowi drogę pokory, bezwarunkowo potrzebnej. ab\ podobać się Bogu. Poszukiwanie pokory przypomina poławiacza pereł, który łowiąc perły musi zejść do samego dna, gdzie spoczywa perła. Tak samo każdy z nas, szukając pokory musi zejść do dna, gdzie jest prawda o nas. Moc naszej pychy natomiast będzie dążyć do tego, aby nas wypchnąć w górę, abyśmy wywyższali się ponad innych. W docieraniu do tego dna, w poszukiwaniu prawdy o nas samych, trzeba przebyć iluzoryczną przestrzeń naszych poglądów, fałszywych osądów, by dotrzeć do naszego Ego, aby odkryć to, co jest prawdziwą wartością człowieka. Św. Franciszek określił tą wartość następująco: „Człowiek ile jest wart wobec Boga, tyle jest wart w ogóle i nic więcej". Właśnie pokora jest perłą, którą win- niśmy co dzień wyławiać, gdyż pokora jest jedną z miar wartości człowieka. Ideałem pokory jest Bóg - Człowiek, Jezus Chrystus. 119 Ubóstwu mało wartościowych, płytkich zachowań wobec oto- czenia, należ}' przeciwstawiać bogactwo właściwej postawy moral- nej, mając na u\vadze pokorne ot\\arcie się do bliźnich. Można by nawet powiedzieć, że nikt nie jest na tyle biedny, aby nie mógł obdarować bliźniego uśmiechem, również nikt nie jest na tyle bogaty, aby nie przyjąć uśmiechu bliźniego. Człowiek zawsze kroczy jakąś drogą ku wyznaczonemu celowi. Dobrze jest, gdy swoją drogę wybiera świadomie. Świadomość ta zależna jest od woli i przekonań związanych z postawą moralną człowieka. Chrześcijanin przypomina sobie co dzień słowa Chrystusa: „Ja jestem drogą, prawdą i życiem". (J. 17, 6) Chrześcijańska medyta- cja winna być swoistą, ale intensywną wędrówką tą właśnie drogą. Z pewnością, jest w człowieku pewna psychiczna sfera, prze- znaczona wyłącznie dla Boga. Medytacja jest jednym ze sposobów psychicznej łączności z Bogiem, a powyższe rozważania wskazuj ą kierunek medytacyjny, oparty na ufności w dobroć i moc Najwyższego. Prawidłowa - pozytywna medytacja, jako stan um\ słu oparty na spokoju i wyciszeniu emocjonalnym, dający relaks również ciału fizycznemu, wyzwala w mózgu prądy czynnościowe alfa. Prądy czynnościowe alfa uaktywniają „zmysły" wewnętrzne. Medytację można wykonywać o każdej porze doby, ale najle- piej jest wejść w stan med>tac>jny zaraz po przebudzeniu, lub przed udaniem się na nocny wypoczynek. W czasie medytacji pozycja ciała winna być maksymalnie wygodna (leżąca lub siedząca), w miarę dokładnie w osi północ - południe, względnie wschód - zachód, kręgosłup przy tym winien być wyprostowany. ^ Ćwiczenie 1. Pozycja siedząca lub leząca, głowa na południe lub wschód, kręgosłup wyprostowan), powieki zamknięte. 120 2. Wprowadzamy organizm w stan relaksu, wykonując kilkanaście spokojnych, głębokich oddechów. 3. Wchodzimy w stan medytacji odliczając uważnie od 100 do l w pierwszym dniu medytacji, zmniejszając w następnych dniach odliczanie:od 50 do 1; od 40 do 1; od 30 do 1; od; 20 do 1; od 10 do 1; od 5 do 1. Odliczanie pomaga wejść w stan medytacyjny. 4. Wytwarzamy przed sobą w odległości około l metra(przy za- mkniętych powiekach) mentalny obraz męki i zmartwychwsta- nia Chrystusa oraz zagadnień moralnych, omówionych wyżej w części opisowej medytacji chrześcijańskiej. 5. Wizualizujemy następnie światło w postaci świetlistej kuli ener- getycznej, która wchodzi do ciała czakramem zlokalizowanym na szczycie głowy wypromieniowując następnie nadmiar ener- gii wizualizacyjnie - przez serce - do otoczenia ludzi. 6. Wychodzimy ze stanu medytacji odliczając od l do 5-10. 7. Pozostajemy przez minutę w ciszy i spokoju, otwieramy powieki. Medytacja na czakramach. W ciele ludzkim medycyna chińska wyróżnia kanały energe- tyczne, zwane meridianami, którymi następuje przepływ energii życiowej między poszczególnymi narządami i funkcjami życiowy- mi. Miejscem pobierania energii przez organizm są „czakry"^: 1. Pierwsza czakra „Kundalini" - znajduje się przy podsta- wie kręgosłupa (między genitaliami, a odbytem) i otwiera się w kierunku ziemi, promieniuje kolorem czerwonym. Temat do medytacji - niewinność, zdrowie, moc, spełnie- nie, błogość. l) „Czakra" — termin występuje również jako „czakram". 121 2. Druga czakra „Svadhistana" — umiejscowiona jest dwa palce poniżej pępka, a wychodząca nią energia, ma cechy pobudzające daną płeć, promieniuje kolorem pomarańczo- wy m. Temat do medytacji - zgoda, bezpieczeństwo, życzliwość, akceptacja, niezależność, przyjemność, zadowolenie. 3. Trzecia czakra „iManipura" - znajduje się w okolicy splotu słonecznego, promieniuje kolorem żółtym i zielonym. Temat do medytacji - dostatek, pełnia, szacunek, przeba- czenie, ciepło, radość. 4. Czwarta Czakra „Anahata" — obejmuje okolicę serca i w ogólności zawiaduje sferą uczuciową, promieniuje ko- lorem zielonym oraz świetistozłotym. Temat do medytacji - szczerość, ufność, ciepło, miłość, radość, hojność. 5. Piąta czakra „Yisuddha" - umiejscowiona jest w okolicy gardła i krtani, promieniuje kolorem niebieskim. Temat do medytacji - łatwość, lekkość, wolność, sponta- niczność, delikatność, swoboda. 6. Szósta czakra „Adżna" - znajduje się w środku czoła (trzecie oko), a sięga podniebienia, odpowiada za wyższe formy inteligencji, promieniuje kolorem indygo i fioletem. Temat do medytacji - spokój, pewność, łagodność, spra- wiedliwość, mądrość, cierpliwość. 7. Siódma czakra „Sahasrara" - inaczej „Tysiącpłatkowy Lotos" - zlokalizowana jest na szczycie głowy i związa- na z wyższą świadomością, promieniuje szerokągamąkolorów. Temat do medytacji - rzeczywistość, prostota, szczęśli- wość, piękno. Pierwsze pięć czakr połączone są z rdzeniem kręgowym i krę- gosłupem. Przednia część każdej czakry znajduje się na powierzch- ni ciała astralnego i łączy się z ciałem fizycznym. 122 Medytacja na czakramach przyczynia się do:- a. rozwijania czakramów b. oczyszczania czakramów z negatywnych energii c. wzmocnienia przyjmowania i przekazywania do ciała pobie- ranej energii d. uzyskania harmonijnego współdziałania czakramów między sobą. Medytację na czakramach - w kolejności, począwszy od siód- mego czakramu - wykonuje się według wyżej podanych,ogólnych zasad, a więc po wejściu w stan medytacyjny, skupiamy swoją uwagę na poszczególnych czakramach. W tym celu prawą dłoń (u mańkutów lewą) kładziemy kolejno: a. na czubku głowy i w czasie pięciu kolejnych oddechów powtarzamy jedno ze słów, przypisanych siódmemu czakra- mów i np. rzeczywistość. b. na czole i w czasie pięciu kolejnych oddechów powtarzamy jedno ze słów, przypisanych szóstemu czakramowi np. spokój. c. na gardle i w czasie pięciu kolejnych oddechów powtarzamy jedno ze słów, przypisanych piątemu czakramowi np. wol- ność. d. na sercu i w czasie pięciu kolejnych oddechów powtarzamy jedno ze słów, przypisanych czwartemu czakramowi np. szczerość. e. na splocie słonecznym i w czasie pięciu kolejnych oddechów powtarzamy jedno ze słów, przypisanych trzeciemu czakra- mowi np. radość. f. na brzuchu (2 palce poniżej pępka) i w czasie pięciu kolej- nych oddechów powtarzamy jedno ze słów, przypisanych drugiemu czakramowi np. życzliwość. 123 g. w dole, między genitaliami i odbytem i w czasie pięciu kolejnych oddechów powtarzamy jedno ze słów, przypisa- nych pierwszemu czakramowi np. zdrowie. h. na czubku głowy (zawsze na zakończenie) i w czasie pięciu kolejnych oddechów powtarzamy jedno ze słów, przypisa- nych siódmemu czakramowi np. prostota. Każda medytacja dając organizmowi spokój i stabilizację psy- chofizyczną stawia pewne warunki, aby uzyskane osiągnięcia nie były tylko chwilowe. Tak więc bezwzględnie i kategorycznie należy zerwać z paleniem papierosów i piciem alkoholu, a używki ogra- niczyć do minimum. Wskazane jest zrezygnować z konsumpcji mięsa, szczególnie wieprzowego. , Wszystko, co nas spotyka, jest skutkiem dtugo pielęgnowanego nastroju." ~Prentce Mulford „Cuda stoją w sprzeczności nie z samymi prawami natury, ale z tym, co o nich wiemy." Św. Augustyn Wizualizacja Organizm ludzki, jako bardzo skomplikowany „mechanizm" posiada szereg instrumentów i zabezpieczeń dla jego właściwego funkcjonowania i tylko rozregulowanie ich - z różnych przyczyn - stwarza problemy zdrowotne. , Właściwą drogą postępowania jest słuchanie własnego organi- zmu, który wiele nieprawidłowości wcześniej sygnalizuje pod postacią niektórych zewnętrznych,bądź wewnętrznych objawów. Z powstaniem choroby związany jest nie tylko tryb życia i nawyki, ale również czynniki genetyczne, przekazane przez ro- dziców. Dużą rolę w powstawaniu choroby i jej rozwoju mają cechy psychofizyczne człowieka, jak np. budowa ciała, temperament oraz reakcja organizmu na czynniki zewnętrzne. Temperament człowieka związany jest z ogólną przemianą ma- terii, metabolizmem, systemem nerwowym oraz pracą poszczegól- nych układów: np. układu krążenia, układu pokarmowego itp. 125 Pod wpływem różnych czynników, a w szczególności wieku człowieka, powstają różne dolegliwości i schorzenia organizmu. Niewłaściwa proporcja niektórych soli wapnia może prowadzić do zaburzeń w pracy narządów. Płeć człowieka ma swoją charakterystyczną podatność na po- szczególne schorzenia. Na przykład mężczyźni są bardziej podatni na arteriosklerozę, chorobę Biirgera itp., natomiast u kobiet czę- ściej występuje nadciśnienie tętnicze, kamica żółciowa, kamica nerkowa itp. Przyczyny chorób wiążą się ściśle z konstytucją organizmu i trybem życia, uwzględniając przy tym zawsze nieprawidłowe nawyki. Choroba dotycząca ludzkiego organizmu manifestuje się nie- prawidłowym jego funkcjonowaniem w postaci: zaburzeń akcji serca, oddechu, nieprawidłowości oddawania i składu moczu, wzdęć brzucha, biegunek, zaparć, zaburzeń energetycznych itp. Ważnym elementem rozpoznawczym wielu schorzeń jest nie- prawidłowość tętna. Tętno zdrowego człowieka mieści się w gra- nicach 70-80 uderzeń na minutę, w zależności od płci i wieku, u dzieci ilość tętna na minutę jest wyższa. Podstawowym sygnałem różnych nieprawidłowości w organi- zmie jest ból, sygnalizujący zawsze jakiś defekt czynnościowy, bądź organiczny. Na przykład duży wysiłek fizyczny w danej chwili, względnie w ciągu dłuższego czasu, może spowodować ból jakie- goś odcinka ciała, a dalsze forsowanie nadmiernego wysiłku nie tylko może pogłębić ból, ale może nawet spowodować jakiś trwały uraz mięśnia, względnie grupy mięśni, kręgów, wiązadeł itp. Za- zwyczaj bólowi spowodowanemu stanem zapalnym towarzyszy podwyższona temperatura ciała. Ból trzeba traktować jako wcze- sny sygnał ostrzegawczy, a im dłużej ignorowany, tym bardziej stwarza prawdopodobieństwo pojawienia się poważnych kłopotów zdrowotnych. 126 Również barwa skóry może być wyrazem toczącego się w organizmie chorobowego procesu. Otyłość wiąże się z nieprawidłową przemianą materii, a wychu- dzenie można przypisać np. gruźlicy, zaburzeniom żołądka i jelit, odwodnieniu, nieprawidłowej przemianie materii, chorobie nowo- tworowej itp. Kaszel jest odruchem obronnym układu oddechowego, w celu pozbycia się zbędnej substancji z dróg oddechowych i świadczy o toczącym się procesie zapalnym. Nudności, wymioty, biegunka itp. mogą być sygnałem np. nie- strawności, nieżytu żołądka i jelit w wyniku spożycia nieodpowie- dniego pokarmu, ale również nudności i wymioty mogą być ob- jawem mózgov\ym np. przy wstrząsie mózgu, względnie jeszcze w innych schorzeniach. Nieregularne menstruacje u kobiet mogą być wynikiem kłopo- tów i zmartwień, a ciągły i "długotrwały stres u dziewcząt, może opóźnić menstruację, stwarzając obawę ciąży. Ciężarna kobieta narażona na stres, przekazuje płodowi ten czynnik chorobotwórczy, bowiem istnieje korelacja pomiędz> ustrojem matki i płodu np. stres kobiety ciężarnej może spowodo- wać niską wagę noworodka, a nawet (choć rzadziej) wady wro- dzone płodu. Ciśnienie tętnicze krwi jest również uzależnione od napięcia nerwowego, stresu.Częściej występuje podwyższone ciśnienie tęt- nicze krwi u ludzi w mieście, aniżeli u ludzi na wsi, a takie zawody jak: dyrektor, biznesmen, taksówkarz, nauczyciel itp. bardziej wpływają na podwyższenie ciśnienia tętniczego, aniżeli zawód księgowego, księdza, rolnika itp. Filozofia potęgi ciała jest czymś osobistym i aby prawidłowo korzystać z potęgi ciała jako psychofizycznej jedności, trzeba in- dywidualnie dopasować własne możliwości do zakresu potrzeb 127 Ciało ludzkie ma pewne normy działania. W przypadku jakie- goś świadomego zagrożenia, natychmiast automatycznie urucha- miane są mechanizmy wewnątrzustrojo\ve,przeciwdziałające za- grożeniom. Na przykład mięśnie napinają się, ciśnienie tętnicze krwi podnosi się (wzrost adrenaliny we krwi), a więc ciało przyj- muje „pozycję" obronną. To jest działanie odruchowe. Ważniejsze jednak jest działanie oparte na własnej wyobraźni i pozytywnym myśleniu. Na przykład krocząc po linie z przekonaniem, że za chwilę spadniemy, nastąpi to na pewno natychmiast. Jednak wy- obrażając sobie pewne, niezachwiane kroczenie po tej linie, jeste- śmy w stanie przejść po niej bez upadku. Podobne zastosowanie ma wyobraźnia całkowicie bezpiecznego chodzenia po rozżarzo- nych węglach. Z wielu konkretnych zdarzeń wynika, że o ile negatywne emo- cje wywierają zły wpływ na umysł i ciało, o tyle emocje pozytywne zawsze wpływają na osiąganie konstruktywnych osiągnięć. Jeżeli będziemy wyobrażać sobie siebie jako niezdarę, nieudacz- nika, tym samym głębiej będziemy kodować w podświadomości fatalną konstrukcję naszych działań, a to na pewno źle odbije się na naszym codziennym postępowaniu. Działania nasze bez wiary w sukces i własne możliwości, niepozytywnie również oceniać będą inni ludzie z naszego otoczenia. Jeżeli dopuścimy do negatywnych uczuć, tym gorzej będziemy radzić sobie ze stresem, a stres, jak wiemy, jest dezorganizatorem naszego życia i wybitnie uaktywnia procesy powstawania różnych chorób. Dużą wartość pozytywnych uczuć naukowcy udowodnili także na zwierzętach. Szczury poddane badaniom naukowym zostały podzielone na dwie grupy.Po pewnym czasie okazało się, że jedna grupa szczurów jest bardziej pogodna oraz łatwiej i szybciej zwal- cza choroby od drugiej grupy szczurów. Otóż szczury bardziej pogodne i o zwiększonej odporności na choroby,trzymane były w klatkach, koło których regularnie w ciągu dnia przechodził do- 128 zorca, głaszcząc za każdym razem każdego szczura. Okazywanie uczucia grupie szczurów wpłynęło więc na ich dobre samopoczucie i odporność immunologiczną. Podobnie przecież jest z dziećmi. Dzieci pozbawione systema- tycznej opieki i miłości rodziców - szczególnie matki - mają większe skłonności do społecznej agresywności oraz częściej cho- rują - również jako dorośli - od dzieci, mających dzieciństwo pogodne, w atmosferze miłości i ogniska rodzinnego. Pozytywne uczucia, łącznie z aktywnym życiem to droga, która oprócz zadowolenia, poczucia własnej wartości, daje również wymierne korzyści stabilizacji procesów psychofizycznych w organizmie. Ogólnie wiadomo, że fakt przejścia na emeryturę może być wybitnie niekorzystnym zjawiskiem, jeżeli emeryt zaprzestanie również równoległego działania społecznego,kontaktu z otocze- niem oraz rutynowych, codziennych swoich obowiązków. Wów- czas stanie się podatny na depresję, wystąpią kłopoty ze zdrowiem, a nawet groźne dla życia objawy, gdyż mechanizmy obronne orga- nizmu zaczynaj ą słabnąć i zmniejsza się zdolność ustroju do zwal- czania napięć. Powyższe rozważania charakteryzują wielorakość spraw i za- gadnień jakie występuj ą w codziennym życiu człowieka. Wypada nam funkcjonować w różnych warunkach i na różne niebezpie- czeństwa organizm nasz jest narażony. Musimy dobitnie uświado- mić sobie fakt, że ciało ludzkie ma możliwości samouzdrawiania w stopniu większym, aniżeli jesteśmy w stanie sobie to wyobrazić. Dobre zdrowie jest cennym skarbem, od nas samych w dużej mierze zależy jego funkcjonowanie. Na zdrowie fizyczne zasadniczy wpływ wywiera stan naszego umysłu. Ważną rolę w tym procesie odgrywa myśl, która powodując wibracje w ciele mentalnym, wywołuje myślokształty. W tym miejscu należy przypomnieć, że istota ludzka posiada cztery zasadnicze ciała: 129 ciało fizyczne przypisane jest świadomości ludzkiej. Ciało to komunikuje się z otoczeniem pięcioma zmysłami, a utrzymywane jest w swej życio- wej formie za pomocą oddychania i codzien- nie spożywanego pokarmu. Ciało fizyczne, utworzone z gęstej materii fizycznej, okry- wają bardziej subtelne (wyższe) ciała. Im ciało jest subtelniej sze, tym posiada bardziej delikatne wibracje. Odpowiednie traktowa- nie ciała fizycznego ma wpływ na prawidło- we lub zaburzone funkcjonowanie innych ciał (wyższych) i energii życiowej. ciało eteryczne - astralne znajduje się na zewnątrz ciała fi- zycznego i podobne jest kształtem do ciała fizycznego otaczając je. Astralne i fizyczne ciała przenikają się wzajemnie, a rola ciała astralnego polega głównie na dostarczaniu ciału fizycznemu energii. Ciało astralne jest niewidzialne dla zwykłego oka, natomiast ciało to dostrzega człowiek, obdarzony zdolnością jasnowidzenia. W godzinie śmierci ciało astralne odłącza się od ciała fizycznego - co widzą jasnowidzący - i unosi się nad ciałem fizycznym, jako jego sobowtór,połączony z nim cienką nicią astralną. Z chwilą śmierci, nić astralna zosta- je przerwana i dusza wraz z ciałem astral- nym ulatuje, a z czasem ciało astralne, podobnie jak ciało fizyczne, ulega rozpa- dnięciu i przestaje istnieć. Ciało astralne występuje około pół centymetra od skóry, natomiast jego aura może sięgać do trzy- dziestu centymetrów. ciało mentalne jest centrum myślenia i wraz z ciałem astral- nym stanowi jakby aparat nadawczo- odbiorczy myśli i odczuć. Ciało mentalne przenika ciało astralne i łączy go z ciałem duchowym i fizycznym. Ciało mentalne oprócz funkcji myślowej, ma ścisły związek z różnymi zdolnościami paranormalnymi jak np. jasnowidzenie i jasnosłyszenie. Ciało mentalne podlega wpływom zarówno ciała duchowego, jak też ciała' astralnego i fizycz- nego, a reprezentuje intelekt i rozum. ciało duchowe1^ występuje na płaszczyźnie nieskończonej świadomości i w przeciwieństwie do świa- domości doczesnej jest miejscem kontaktu całej osoby ludzkiej z Bogiem. W ciele duchowym znajduje się źródło uzdrawiają- cej siły, jednakże zasadnicze uzdrawianie, bądź samouzdrawianie rozpoczyna się już w ciele mentalnym.Poprzez ciało duchowe - posiadające najwyższe wibracje ze wszy- stkich ciał - cały człowiek połączony został ze wszechświatem, a ciało to jest w człowie- ku jakby „iskrą" Bożą. W procesie samouzdrawiania wybitną rolę może odgrywać wi- zualizacja, jeżeli spełnia podstawowe warunki zgodnie z treścią tej książki. 1) Termin taki używany jest w literaturze przedmiotu i tak go tu przytoczono. Określenie „ciało duchowe" nie jest jednak najszczęśliwsze, ponieważ kojarzy- się z materialnym aspektem istnienia ludzkiego, który dotyczy wyłącznie trzech pierwszych ciał: fizycznego, eterycznego i mentalnego. Właściwszym określeniem byłby tu „duch" albo „dusza", wierniej odda- jącym metafizyczny aspekt istnienia. 131 Wizualizacja wytwarza wibracje za pomocą siły myśli, wywo- łując myślokształty. Skuteczność wizualizacji zależy w dużej mie- rze od koncentracji myśli, ich selektywności i uczuć. My ślokształty,to twór myślowo-astralny, a wpływ na pełny ich kształt ma głęboka koncentracja. Trwałość myślowej wizualizacji zależy od intensywności koncentracji. Niekontrolowane przeskakiwanie od jednej myśli do drugiej - przeszkadzające wizualizacji - występujące pod wpływem zmysło- wych wrażeń wzrokowych i słuchowych, należy eliminować po- przez skupianie się na konkrecie całą siłą woli. Do efektywnej wizualizacji potrzebny jest całkowity spokój wewnętrzny, aby różne myśli przychodzące i odchodzące, nie zaburzały spokoju, a koncentracja umysłu była stabilna. Z całą mocą należy stwierdzić, że wizualizacja połączona z relaksacją i medytacją oraz wzmocniona odpowiednimi autosu- gestiami daje znakomite rezultaty terapeutyczne, nawet w przypad- kach poważnych schorzeń. Poprzez prawidłowo wykonaną wizualizację, wzmocnioną od- powiednimi autosugestiami, człowiek uruchamia ogromne rezerwy swojego organizmu na polu samouzdrawiania. Następuje psychicz- na samoregulacja organizmu. Na mechanizmach samoregulacji psychicznej opiera swojąmetodę psychoterapii dr.Anatolij Kaszpi- rowski, pobudzając w zgromadzonych widzach, zdolność organi- zmu do samouzdrawiania i przywracania zachwianej równowagi bioenergetycznej. Wizualizacja podobnie, opierając się na psychicznych procesach samoregulacji w organizmie, wyzwala ogromny potencjał leczni- czy. Główną rolę w tych procesach spełnia mózg, który stymuluje procesy psychiczne organizmu. Mózg ludzki, jako szalenie skom- plikowany i w dużej mierze tajemniczy „mechanizm", gdyż wyko- rzystywany jedynie w około 10%, steruje procesami fizycznymi i psychicznymi poprzez pracę paru miliardów komórek nerwowych 132 — neuronów, sprawuje swoje działanie za pomocą dwóch swoich półkul, które zarządzają odmiennymi sferami działania. Lewa półkula - połączona jest z działaniem prawej połowy ciała i prawą stroną pola widzenia każdego oka. Prawa półkula - połączona jest z działaniem lewej połowy ciała i lewą stroną pola widzenia każdego oka. Prawa półkula mózgu w sferze psy- chicznej jest wykorzystywana jedynie w nie- wielkim procencie. U większości ludzi dominuje działanie lewej półkuli mózgowej, która odpowiada za logiczny i analityczny sposób myślenia, rozu- mowanie, zdolność uczenia się, racjonalne myślenie, zapamiętywa- nie szczegółów, działania matematyczne, ale również mówienie, czytanie, odmierzanie czasu itp., a skrótowo mówiąc, w lewej półkuli mieści się „ośrodek rozumu". Prawa półkula jest odpowie- dzialna za nasze emocje, kreatywność, marzenia, zapewnia poten- cjał emocjonalny naszego umysłu. W zasadzie, istnieje współpraca — synchronizacja - pomiędzy lewą i prawą półkulą mózgową. Gdy np. za pośrednictwem lewej półkuli zapamiętujemy nazwisko zapoznanej osoby, to prawa półkula powoduje zapamiętywanie twarzy tej osoby, Często więc zauważamy znajomą twarz nie mogąc przypomnieć sobie nazwiska tej osoby. Ciągłe wykorzystywanie w codziennym życiu tylko jednej półkuli mózgu, powoduje zachwianie równowagi umysłowej i emocjonalnej. Tak więc, ludziom logicznego i analitycznego spo- sobu myślenia,potrzeba również prawopółkulowego działania emocjonalnego, a więc wrażliwości, kreatywności, marzeń i na odwrót. Mózg człowieka pracuje w oparciu o elektryczne impulsy, po- jawiające się w pewnych pasmach częstotliwości. Pracę mózgu 133 można rejestrować aparatem o nazwie elektroencefalograf, a wynik badania prądów czynnościowych mózgu określa się jako elektro- encefalogram (EEG). Nie wnikając w szczegóły, można ogólnie powiedzieć, że z wielu prądów czynnościowych mózgu można wyróżnić cztery zasadnicze rytmy, mające znaczenie dla omawianych zagadnień. Rytmy te nazwano falami: alfa, beta, theta, delta. Alfa - mieszczą się paśmie częstotliwości 7-14 Hz. Beta — mieszczą się paśmie częstotliwości powyżej 14 Hz. Theta - mieszczą się paśmie częstotliwości 4-7 Hz. Delta — mieszczą się paśmie częstotliwości poniżej 4 Hz. Nauka udowodniła, że mózg człowieka będącego w stanie negatywnych odczuć (złość, zazdrość, lęk, świadomość winy, negatywne myślenie itp.) pracuje w oparciu o niższe częstotliwości, natomiast wyższe pasma częstotliwości pracy mózgu występują u osobników zrównoważonych, opanowanych, medytujących, bę- dących w stanie miłości agape2) oraz u niektórych dzieci przed okresem pokwitania. Częstotliwość pracy mózgu „beta" (miedzy innymi z powodu niższego napięcia) odróżnia się od pozostałych częstotliwości (alfa, theta, delta). Jest ona właściwa ludziom normalnego, przeciętnego postępowania, będącym w stanie czuwania. Niemniej jednak, skłonności do negatywnych odczuć wywodzą się właśnie z rytmu „beta". Rytm „theta" kojarzony jest ze snem, choć może również wystąpić w czasie głębokiej medytacji, czy w jasnowidzeniu. Fale „delta" pojawiają się tylko w stanach głębokiego wyłącze- nia świadomości np. w narkozie. 2) Agape - miłość Boska, szczyt uczucia miłości. 134 Człowiek będący w stanie umysłu „alfa", jeżeli dołączy aflrma- cję i wizualizację, będzie w stanie sam działać uzdrawiająco na swój organizm. Najkorzystniejszym skojarzeniem jest połączenie dwóch stanów umysłu: „alfa" - „theta". Stan „alfa" uaktywnia „zmysły" wewnętrzne człowieka, których również jest pięć, jak i zmysłów zewnętrznych. Zmysły wewnętrzne pobudzają umysł do postrzegania rzeczy - spraw, które tkwią w naszej podświadomości, posiadającej szerokie infor- macje. Wizualizacja może być w równej mierze pozytywna i negatyw- na. Naturalnie tylko pozytywna wizualizacja przynosi korzyści. Negatywna wizualizacja np. wyobrażanie sobie siebie jako niezda- ry, fatalisty, nieudacznika itp. już w swojej naturze programuje niepowodzenia i po jakimś czasie niepowodzenia zaczynaj ą wystę- pować. Nawet brak negatywnej wizualizacji i negatywnego myśle- nia, ale również brak myślenia pozytywnego i pozytywnej wizu- alizacji, powoduje stagnację uczuć i odczuć, czyli zatrzymanie wewnętrznej wrażliwości. Bardzo wymownym przykładem pozytywnej wizualizacji jest samouzdrawiająca metoda leczenia Evelyn Monachan, która dzięki tej metodzie, jako beznadziejnie chora wróciła do pełnego zdro\\ia, mimo że jej poważne schorzenia nie dawały żadnych szans wyle- czenia medycynie oficjalnej. Otóż w wieku 22 lat Evelyn Monachan (USA) uległa wypadkowi, wskutek którego ujawniła się padaczka z bardzo licznymi atakami,paraliż prawego ramienia oraz całkowita utrata wzroku. Dziewięcioletnie leczenie w różnych klinikach me- dycznych nie dało żadnego rezultatu. Wówczas Evelyn Monachan postanowiła szukać pomocy u Boga. Modląc się gorąco i żarliwie doszła do wniosku,że organizm ludzki -jako cząstka Natury -jest w stanie przy odpowiednim nastawieniu mentalnym, korzystając z własnej nadświadomości, zwalczyć nawet bardzo poważne scho- rzenia. Opracowała więc psychotroniczną metodę samouzdrawia- 135 nią własnego organizmu. Ćwicząc trzy razy dziennie intensywnie z zapałem i dokładnością wraz z dwojgiem swoich przyjaciół, w krótkim czasie wróciła do zdrowia, a wiec odzyskała wzrok, pozbyła się padaczki i paraliżu. Widząc „cudowne" rezultaty, uzyskane dzięki silnej woli i psychotronicznej, wizualizacyjnej me- todzie leczenia, stała się gorącą propagatorką tej metody na całym świecie. Jako autorka książki: „The Miracle of Metaphysical He- aling", stała się znanym i uznanym autorytetem samouzdrawiania własnego organizn u. Metoda Evelyn Monachan stanowi przykład zwycięstwa umy- słu i procesów psychicznych nad ciałem. Również - omówiona dalej - wizualizacyjna metoda Simonto- nów, według której ulegają niszczeniu komórki nowotworowe w organizmie i zastępowane sązdrowymi komórkami, zasługuje na uwagę. Metoda Simontonów stanowi również zwycięstwo umysłu i procesów psychicznych nad ciałem. W oparciu o sprawdzoną metodę Evelyn Monachan, podaję niżej własną metodę wizualizacyjna-opartą na wiedzy medycznej - która prawidłowo wykonana (zrelaksowany organizm, dokładna wizualizacja anatomiczno fizjologiczna danego narządu) daje - trudne do uwierzenia - pozjtywne, samouzdrawiające rezultaty. Naturalnie wcześniej należy dokładnie opanować położenie i funk- cje poszczególnych układów i narządów, aby wizualizacja była pełna. Najlepiej, podaną niżej treść ćwiczenia wizualizacyjnego nagrać na kasecie magnetofonowej, aby - nie rozpraszając się - w ciszy i spokoju, przy zamkniętych powiekach „widzieć" przed- stawioną na kasecie treść. Ćwiczenie wizualizacyjne - samouzdrawiające (kaseta magnetofonowa) Leżę wygodnie, zamykam powieki, maksymalnie wyciszam się, wyłączam swój umysł z otaczających mnie wrażeń zewnętrznych, 136 staram się wczuwać w funkcjonowanie mojego organizmu. Roz- luźniam mięśnie całego ciała od góry do dołu, jestem spokojny, zrównoważony, zrelaksowany. Oddycham głęboko przez nos i obserwuję jak moja klatka piersiowa i przepona regularnie się rozszerzają. W czasie wdechu, powietrze przez nos, tchawicę i oskrzela dochodzi do płuc, gdzie w naczyniach włosowatych tętniczo-żylnych następuje wymiana gazowa, a więc pobranie tlenu i wydalenie dwutlenku węgla. Pobrany w płucach tlen, w czasie wdechu, krew dostarcza tkankom mojego organizmu, dwutlenek węgla natomiast, pobrany z tkanek, przeniesiony zostaje przez krew do płuc i jest wydalony z mojego organizmu w czasie wydechu. Oddycham głęboko: wdech - wydech, wdech - wydech, wdech - wydech, wdech - wydech. Mój układ oddechowy działa prawidłowo, w wyniku czego nie odczuwam żadnych dolegliwości oddechowych. . „Przez potęgę mojej nadświadomości i mądrość mojego wy- ższego Ja rozkazuję, aby mój układ oddechowy cały czas działał prawidłowo i wydajnie oraz pozostawał w harmonii z samym sobą i całym organizmem". Wsłuchuję się w pracę mojego serca, które pracuje regular- nie,prawidłowo tłocząc krew z lewej komory do tętnicy głównej (aorty) i innych bardzo licznych tętnic, aż do naczyń krwionośnych włosowatych tętniczo-żylnych włącznie, aby dalej w prawym przedsionku przyjąć wracającąkrew - płynącą licznymi, drobnymi i coraz większymi żyłami - z żyły górnej głównej (zbierającej krew z górnej części ciała) i z żyły głównej dolnej (zbierającej krew z dolnej części ciała) oraz z zatoki wieńcowej serca, a po wyjściu krwi z prawej komory serca do tętnicy płucnej, skierować ją do płuc w celu utlenienia. Naczynia wieńcowe prawidłowo odżywiają moje serce. Auto- matyka pracy mojego serca - mająca swoje źródło w prawym 137 przedsionku serca - działa prawidłowo. Ściany naczyń krwiono- śnych tętnic i żył mają budowę prawidłową, sprężystą. Zawartość cholesterolu w mojej krwi nie przekracza normy. Wszystkie skła- dniki mojej krwi jak: krwinki białe, krwinki czerwone, płytki krwi i inne jej składniki są w normie. Ciśnienie tętnicze krwi mojego organizmu jest również prawidłowe. Nie odczuwam żadnych dolegliwości serca, gdyż mój układ krążenia działa całkiem prawi- dłowo, rozprowadzając odżywcze składniki wraz z krwiąpo całym moim organizmie oraz zabierając i usuwając z organizmu produkty przemiany materii. „Przez potęgę mojej nadświadomości oraz głęboką mądrość mojego wyższego Ja polecam, aby moje serce pracowało równo, rytmicznie i wydajnie, aby cały mój układ krążenia był w pełnej harmonii z samym sobą i innymi układami mojego organizmu i usunął z mojego ciała wszelkie zanieczyszczenia i wniósł nową energię do wszystkich komórek organizmu." Układ pokarmowy mojego organizmu,a więc przełyk, żołą- dek, dwunastnica, jelito cienkie (czcze i kręte), jelito grube w tym okrężnica wstępująca,poprzeczna, zstępująca i esica oraz narządy pomocnicze: wątroba i trzustka, pracuje prawidłowo, a w wyniku mechanicznych i biochemicznych procesów trawienia, przyczynia się do budowy i odbudowy tkanek oraz do wytwarzania cennej energii. Błona śluzowa mojego przewodu pokarmowego, a w szczególności żołądka i dwunastnicy w całym swoim przebiegu jest nie uszkodzona i bierze czynny udział w procesach trawienia pobieranego pokarmu. Mięśniówka mojego przewodu pokarmo- wego jest sprężysta, prawidłowa, ruchy robaczkowe jelit są w normie. Wpust i odźwiernik żołądka jest prawidłowy, bez żad- nych dolegliwości. Sok żołądkowy, sok trzustkowy i żółć prawi- dłowo działają na spożywany pokarm. Komórki wątrobowe prawidłowo spełniaj ą funkcje odtruwania mojego organizmu, żółć - pozbawiona wszelkich konkrementów 138 —jest wydalana do przewodów żółciowych i w postaci zagęszczo- nej jest magazynowana w pęcherzyku żółciowym, w którym nie ma żadnych złogów ani kamieni, a przewodem żółciowym wspól- nym - w miarę potrzeby - przechodzi do dwunastnicy i bierze udział w procesie trawienia tłuszczów, emulgując je. W wyniku prawidłowego przebiegu procesu trawienia nie od- czuwam żadnych wzdęć brzucha, a wypróżniania są regularne i prawidłowe. „Przez potęgę mojej nadświadomości oraz głęboką mądrość mojego wyższego Ja nakazuję, aby cały mój układ pokarmowy, w zakresie wchłaniania, trawienia i wydalania, pracował właściwie, współdziałając harmonijnie z innymi układami mojego organizmu." Wyobrażam sobie teraz układ moczowy w moim organizmie, a więc: nerki, pęcherz moczowy i drogi moczowe to jest: dwa moczowody i cewkę moczową. Część korowa i część rdzenna każdej mojej nerki ma budowę prawidłową i dobrze spełnia czyn- ności fizjologiczne. Kłębki nerkowe prawidłowo filtrują mocz, kielichy nerkowe i miedniczki nerkowe w każdej nerce są wolne od złogów i kamieni. Obie nerki są prawidłowej wielkości i pra- widłowo położone.Przekazany mocz z obu nerek do moczowo- dów, dopływa do pęcherza moczowego, którego ściany mają budowę prawidłową, elastyczną. Zwieracz pęcherza moczowego jest prawidłowo napięty, cewka moczowa również prawidłowej budowy. Cały układ moczowy pracuje prawidłowo, usuwając z mojego organizmu wraz z moczem niepożądane produkty prze- miany materii. „Przez potęgę mojej nadświadomości oraz głęboką mądrość mojego wyższego Ja nakazuję nerkom prawidłową filtrację moczu i usuwanie z dróg moczowych wszelkich złogów i kamieni oraz niepożądanych produktów przemiany materii, aby układ moczowy pozostawał w harmonii z samym sobą oraz innymi układami." 139 Układ mięśniowo-kostny mojego 'organizmu nie odbiega od normy. Wszystkie kości, stawy, mięśnie i ścięgna mają budowę prawidłową. Kręgosłup w całym swoim przebiegu nie posiada żadnych nieprawidłowości. Wszystkie mięśnie tak tułowia jak również kończyn są silne i prawidłowo reagują na pobudzanie nerwowe. „Przez potęgę mojej nadświadomości oraz głęboką mądrość mojego wyższego Ja polecani, aby wszystkie chore, zwyrodniałe komórki mojego układu mięśniowo-kostnego zostały odłączone i usunięte z organizmu oraz zastąpione nowymi i zdrowymi." Mój układ limfatyczny w postaci węzłów chłonnych i naczyń limfatycznych prawidłowo zatrzymuje drobnoustroje, zwalczane następnie przez limfocyty w węzłach chłonnych. Wydzielanie wewnętrzne poszczególnych hormonów w moim organizmie przebiega prawidłowo. Kierownicza rola przysadki mózgowej - za pomocą swoich hormonów - właściwie wpływa na pracę innych gruczołów dokrewnych jak: tarczycy, przytarczyc, nednerczy, trzustki i gruczołów płciowych. Przemiana materii i energii mojego ciała prawidłowo wyko- rzystuje budulcowe i energetyczne produkty odżywcze dla zapew- nienia właściwych procesów anabolicznych i katabolicznych. Praca narządów zmysłów w moim organizmie nie odbiega od normy. Nie odczuwam żadnych dolegliwości w tym zakresie. Skóra, jako powłoka mojego ciała, prawidłowo zabezpiecza mnie przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi i ma prawi- dłową budowę. Układ nerwowy mojego organizmu jest całkowicie sprawny. Ośrodkowy Układ Nerwowy, a więc: mózg, rdzeń przedłużony i rdzeń kręgowy właściwie czuwa nad prawidłowym działaniem innych układów, a poprzez układ somatyczny - zależny od mojej woli, oraz układ wegetatywny - niezależny od mojej woli, prawi- 140 dłowo zabezpiecza procesy przemiany materii, krążenie, oddycha- nie, wydalanie i wiele innych procesów oraz nawiązuje łączność ze środowiskiem zewnętrznym. Cały mój układ nerwowy, a szczególnie ośrodków}' układ nerwowy jest prawidłowo ukrwiony. Narządy moich zmysłów działają prawidłowo i właściwie oddziaływują na bodźce zewnę- trzne za pomocą prawidłowych receptorów nerwowych, a hormo- ny są prawidłowo wydzielane do krwi pod kontrolą ośrodkowego układu nerwowego. Układ nerwowy wegetatywny prawidłowo kieruje pracą podstawowych narządów mojego organizmu, a wiec: płuc, serca, żołądka i jelit, wątroby, trzustki, śledziony i wielu innych. „Przez potęgę mojej nadświadomości oraz głęboką mądrość mojego wyższego Ja nakazuję ośrodkowemu i obwodowemu układowi nerwowemu prą widłową koordynację pracy pozostałych układów mojego organizmu, zlikwidowanie wszelkich chorób organicznych i czynnościowych układu nerwowego oraz pozosta- wanie w harmonii z czynnością całego mojego organizmu." Widzę w moim wewnętrznym projektorze samego siebie bez żadnych dolegliwości, a więc uzdrowionego, sprawnego, w dosko- Etaiym zdrowiu, pełnego energii i radości życia. „Przez potęgę mojej nadświadomości oraz głęboką mądrość mojego wyższego Ja nakazuję wszystkim układom oraz całemu mojemu organizmowi idealne funkcjonowanie we wzajemnej har- monii." Oddycham głęboko, przeponowe, w dowód czego ręka poło- żona na brzuchu podnosi się i opada. Wyobrażam sobie jak tlen pobrany przez krew w płucach w czasie wdechu, dociera za pomocą naczyń krwionośnych do poszczególnych tkanek i odżywia je, pobierając jednocześnie do krwi z tkanek dwutlenek węgla i wydalając go na zewnątrz w czasie wvdechu. 141 Jestem zdrowy, całkowicie i stale zdrowy, rozluźniony i na- energetyzowany. Oddycham głęboko i czuje jak życiodajna energia rozchodzi się po całym moim organizmie. Przedstawione wyżej ćwiczenie nie obejmuje wszystkich ukła- dów, ale daje ogólne wytyczne, jak stosować metodę samouzdra- wiania według Evelyn Monachan (z moją modyfikacją). Evelyn Monahan zaleca wykonywanie przedstawionego ćwi- czenia samouzdrawiającego trzy razy dziennie, mniej więcej w równych odstępach czasu. Prawidłowe wykonanie tego ćwiczenia zajmuje 20-30 minut. Regularność powtarzanego ćwiczenia jest podstawą wysyłania i kodowania odpowiednich sygnałów w pod- świadomości, która ma możność na drodze samoregulacji przeka- zywanie do nadświadomości zapotrzebowania na konkretne dzia- łanie lecznicze. Włączając do samoleczniczego działania na co dzień właściwą profilaktykę, można dość skutecznie oddziaływać na swój orga- nizm, aby zmniejszyć do minimum zagrożenie wystąpienia choroby. W ramach profilaktyki, ćwiczenie wizualizacyjne wystarczy wy- konywać tylko jeden raz dziennie lub nawet raz na dwa dni. Każdy człowiek może opracować na własny użytek swojego organizmu własną metodę wizualizacyjną. Przykładem takiej oso- bistej wizualizacji może być np. kruszenie kamieni w pęcherzyku żółciowym, w nerkach, bądź w pęcherzu moczowym. Otóż w stanie umysłu alfa - theta, czyli na pograniczu stanu podświadomości i nadświadomości, mentalnie - przy pełnej wizu- alizacji -można wyjmować kamienie np. z pęcherzyka żółciowego i kruszyć je w swoich dłoniach. Następnym przykładem indywidualnej wizualizacji jest próba przetkania zaczopowanego naczynia krwionośnego w organizmie. Również tutaj w stanie umysłu alfa - theta, należy wyobrazić sobie siebie jako maleńką, miniaturową osobę, która płynąc w naczyniu 142 krwionośnym, udrażnia to naczynie. W tym przypadku potrzebna jest jednak dokładna lokalizacja miejsca zaczopowania. Te dwa sposoby indywidualnej wizualizacji posiadająnajwyższy stopień trudności. Podstawą prawidłowego działania wizualizacji jest nie tylko wiara w korzystne jej działanie, ale również wiara w siebie, w swoją wewnętrzną moc, wiara w skuteczne działanie wewnętrznych sił organizmu. Jednym słowem trzeba: a) akceptować siebie b) posiadać poczucie własnej wartości c) mieć poczucie własnych możliwości Aby opanować technikę wizualizacji, należy poświęcić na to sporo czasu, a rozpocząć trzeba od relaksacji, medytacji, maksy- malnego wyciszenia się. Większość ludzi nie zdaje sobie sprawy z tego, że ich stany emocjonalne i przeżycia zależą od nich samych. Aby jednak zacho- wać prawidłowy stan psychiczny, należy wypracować własny styl wewnętrznego wyciszania, a więc i przepływu energii do właści- wych, niedoenergetyzowanych miejsc w organizmie, poprzez mentalne udrożnienie kanałów energetycznych organizmu. Celowi temu służą właśnie ćwiczenia relaksacyjne i oddechowe oraz medytacja. Relaksacja nie oznacza pozostawania w bezruchu i bezczynności. Bezruch jest domeną medytacji. Relaksacja ma na celu natomiast uzyskanie relaksu i odprężenia ciała poprzez napi- nanie i rozprężanie poszczególnych partii ciała. Korzystanie z nagranej kasety relaksacyjnej umożliwia łatwiejsze wykonanie^ ćwiczenia. Zrelaksowane ciało ułatwia proces wizualizacji. Nie każda osoba potrafi łatwo i szybko uzyskać wizualizowany obraz, gdyż nie jest to takie łatwe. Wymaga bowiem dużego sku- pienia, które można uzyskać na drodze żmudnych ćwiczeń. 143 Ćwiczenie I Wielokrotnie staramy się wizualizować poszczególne kolory barw tęczy, a więc: czerwony, pomarańczowy, żółty, zielony, nie- bieski, fioletowy. Jeżeli wizualizacja kolorów nie będzie już na- stręczać trudności, można przejść do wizualizowania przedmiotów. Ćwiczenie II W ćwiczeniu drugim wizualizujemy pojedyncze przedmioty nieruchome. W tym celu - będąc w stanie relaksacji - staramy się obserwować w pokoju przez jakiś czas konkretny przedmiot, przy- glądając się wszystkim jego szczegółom. Gdy uznamy już, że przyjrzeliśmy się dokładnie, wówczas, zamykamy powieki i wizu- alizujemy ten przedmiot, starając się odtworzyć wszystkie oglądane szczegóły. Ćwiczenie III W tym ćwiczeniu staramy się naszą obserwacją objąć w miarę wszystkie przedmioty stojące w pokoju, a gdy już utrwalimy je w naszej pamięci, wówczas wizualizujemy oglądane przedmioty, starając się odtworzyć jak najwierniej przedmioty i meble stojące w pokoju. Ćwiczenie IV Siadamy przy oknie i przez jakiś czas przyglądamy się budyn- kom, ale również poruszającym się pieszym i pojazdom. Staramy się zapamiętać ze szczegółami stojące budynki, jak też ludzi i pojazdy będące w ruchu, a następnie wizualizujemy wszystko co oglądaliśmy. W tym ćwiczeniu łączymy pamięciowo przedmioty stojące i ruchome oraz ludzi. Ćwiczenie V Będąc w terenie przyglądamy się otaczającej nas przyrodzie (drzewa, kwiaty, niebo itp) starając się zapamiętać kształty i kolory. Następnie przy zamkniętych powiekach wizualizujemy w miarę dokładnie otoczenie w kształtach i kolorach. 144 Ćwiczenie VI Ćwiczenie to polega na wizualizowaniu przedmiotów, których w najbliższym czasie nie widzieliśmy.Odtwarzamy z pamięci przy zamkniętych powiekach kształty i kolory przedmiotów widzianych w przeszłości. Ćwiczenie VII Siadamy wygodnie (kręgosłup wyprostowany), zamykamy powieki, koncentrujemy swoją uwagę na środku głowy (czakram „Tysiącpłatkowy Lotos - Sahasrara) wyobrażając sobie przez jedną minutę swoją osobe^ otoczoną jasnym światłem, a dalej wizualizu- jemy zmniejszanie się ciężaru ciała i unoszenie się do góry w otaczającym świetle oraz wędrówkę do miejsc przez siebie akcep- towanych. Po kilku minutach (może być jedna minuta) wędrówki wizualizujemy powrót swojej osoby do miejsca aktualnego poby- tu. Otwieramy powieki. Ćwiczenie VIII Siadamy wygodnie (kręgosłup wyprostowany), nie krzyżując nóg, dotykając opuszkami palców obu dłoni własnych żeber. Oddychając głęboko przez nos, skupiamy swoją uwagę na rozsze- rzającej się klatce piersiowej w procesie oddychania w czasie jednej minuty, a następnie zaczynamy odliczać w myśli, w czasie wdechu — raz,w czasie wydechu - dwa, przez następną minutę. Ćwiczenie IX Patrzymy w płomień palącej się świecy, skupiając całą swoją uwagę tylko na płomieniu, bez mrugania powiek aż do czasu wystąpienia łzawienia oczu, następnie zamykamy powieki i wizu- alizujemy wcześniej oglądany płomień świecy. Ćwiczenie X • W pozycji siedzącej lub leżącej (kręgosłup wyprostowany) za- mykamy powieki i wyobrażamy sobie w myślach swoje serce i cały układ krążenia (serce - tętnice - żyły - naczynia włosowate - naczynia wieńcowe serca) prawidłowo pracujące, w całkowitej 145 harmonii z innymi układami w organizmie (np. krew płynąca w naczyniach włosowatych pęcherzyków płucnych oddaje dwutlenek węgla, a pobiera tlen itp.). Wcześniej należy naturalnie zapoznać się z anatomią i fizjologią układu krążenia. Po kilku minutach otwieramy powieki, powracając do stanu aktualnego. Podobnie jak układ krążenia można wizualizować poszczegól- ne układy w organizmie. Carl i Stephani Simonton opracowali metodę wizualizacyjną, za pomocą której osiągnęli pozytywne rezultaty nawet w tak groźnej chorobie jaką jest rak. A oto wizualizacja według Simontonów: 1. zastąpić wyobrażenie sylwetki raka - skorupiaka ze szczyp- cami i pancerzem - pozytywnymi wizjami: a) wyobrazić sobie komórki nowotworowe jako kruche, niestałe i łatwe do zniszczenia, b) wyobrazić sobie skuteczne działanie prowadzonego le- czenia, które niszczy komórki nowotworowe, rozpu- szczając je i wydalając z organizmu, c) wyobrazić sobie w swoim organizmie olbrzymią ilość krwinek białych, które docierają wraz z krwią do tkan- ki nowotworowej, niszcząją, trawiąc posiadanymi enzymami, d) wyobrazić sobie - w miejsce zniszczonej i usuniętej tkanki nowotworowej - prawidłową tkankę, odporną na wszelkie toksyczne i mechaniczne działania uszkadzające. 2. Wyobrazić sobie siebie w doskonałym zdrowiu, jako osobę pełną energii, woli życia, uśmiechniętąi szczęśliwą (spraw- ne wykonywanie wszystkich codziennych czynności, zasko- czenie lekarza, stwierdzającego całkowite wyleczenie, ra- dość rodziny i przyjaciół z faktu całkowitego wyleczenia). 3. Stworzyć we własnej wyobraźni wizję siebie, jako osoby stanowczej, zdecydowanej, dążącej do celu i osiągającej wszystko czego pragnie. 146 Wizualizację według Simontonów należy wykonywać 15-20 minut kilka razy dziennie, aż do skutku. Należy odpowiedzieć na p>tanie dlaczego wizualizacja jest sku- teczna w samouzdrawianiu? Otóż wizualizacja sprawia, że: ^ 1. ułatwione jest komunikowanie się chorego z własną pod- świadomością, 2. zachodzące procesy psychiczne wywołują zaangażowanie systemu immunologicznego chorego i powodująuaktywnie- nie mechanizmów obronnych organizmu, 3. ulega redukcji stres i strach oraz zmniejsza się ból utrudnia- jący powrót do zdrowia, 4. występuje poczucie chęci szybkiego wyzdrowienia, 5. zmniejsza się poczucie pasywności, co pozwala choremu docenić swój wkład w proces własnego leczenia i zdrowienia. A oto kilka przykładów postępowania wizualizacyjnego w po- zbywaniu się dolegliwości: Na początku musimy założyć, że osoba przystępująca do wi- zualizacji jest już zrelaksowana, a więc przygotowana do samou- zdrawiającego działania. Ból głowy I sposób: 1. Zamykamy powieki i wchodzimy w stan umysłu „alfa", stosując odliczanie od 10 do l, względnie - aby pogłębić efekt - podwójne odliczanie od 10 do 1. 2. Uświadamiamy sobie problem - ból głowy. 3. Wizualizujemy naczynia włosowate tętniczo-żylne głowy, które dokładnie odżywiaj ą każdy jej odcinek, oddając tkan- kom tlen, a pobierając dwutlenek węgla. 4. Wypowiadamy w myśli afirmację: „ból głowy ustępuje, głowa staje się lekka, powraca spokój wewnętrzny" 147 i dalej: „odliczam od l do 5, ale już przy liczbie 3, ból głowy całkowicie ustąpi" (l, 2, 3, ...4, 5) 5. Wizualizuj emy obraz własnej osoby, uśmiechniętej, pozba- wionej bólu głowy. 6. Otwieramy powieki. II sposób: 1. Zamykamy powieki i wchodzimy w stan umysłu „alfa", stosując odliczanie od 10 do l, względnie - aby pogłębić efekt - podwójne odliczanie od 10 do 1. 2. Uświadamiamy sobie problem - ból głowy. 3. Wyobrażamy sobie - przez jedną minutę - siebie pod cie- płym prysznicem, pod wpływem którego, wraz ze spływa- jącą po nas na podłogę wodą, spływa również uczucie bólu głowy. Wizualizacja winna objąć spływanie wody nie tylko po głowie, ale również po całym ciele. 4. Wypowiadamy w myśli afirmację - po zakończeniu wizu- alizacji: „ból głowy ustąpił, jest mi lekko, przyjemnie, powrócił spokój wewnętrzny". 5. Otwieramy powieki. Bezsenność 1. Zamykamy powieki i wchodzimy w stan umysłu „alfa", odliczając od 200 w dół i być może nie zdążymy doliczyć do cyfry l usypiając. 2. Jeżeli jednak doliczymy do cyfry l i nie nastąpi rezultat - sen, wówczas odliczamy ponownie od 200 w dół. Zmęczenie, osłabienie 1. Zamykamy powieki i wchodzimy w stan umysłu „alfa" od- liczając od 10 do l, a następnie pogłębiamy ten stan. 2. Uświadamiamy sobie nasz problem - zmęczenie lub osła- bienie. 148 3. Poddajemy wizualizacji mózg oraz mięśnie kończyn, które uległy zmęczeniu - osłabieniu wskutek niedostatecznego utlenienia i wyczerpania rezerw energetyczn>ch. 4. Wyobrażamy sobie,że licząc od l do 5 już po wypowiedzia- nej liczbie 3 będziemy czuć się dobrze, a więc po wypowie- dzianej liczbie 3 włączamy myślowąafirmację: „organizm mój pozbył się zmęczenia i osłabienia, mózg i mięśnie całego ciała wskutek prawidłowego dotlenienia i wzrostu energii zregenerowały się, czuję przypływ siły i dobrego samopoczucia". 5. Otwieramy powieki. Niewydolność naczyń wieńcowych serca 1. Zamykamy powieki i wchodzimy w stan umysłu „alfa" sto- sując odliczanie od 10 do l, względnie - aby pogłębić efekt — podwójne odliczanie od 10 do 1. 2. Uświadamiamy sobie problem - niewydolność wieńcowa serca. 3. Wizualizujemy naczynia wieńcowe serca, które prawidłowo odżywiają mięsień sercowy, oddając mu tlen, a pobierając dwutlenek węgla. 4. Wypowiadamy w myśli afirmację: „ból serca ustąpił, gdyż naczynia wieńcowe w pełni odży- wiają serce". 5. Wizualizujemy obraz własnej osoby, uśmiechniętej, pozba- wionej wszelkich dolegliwości. 6. Otwieramy powieki. Depresja Schorzenie to wymaga dłuższego stosowania technik wizuali- zacyjnych. Zazwyczaj, do wyjścia z depresji trzeba stosować niżej przedstawione ćwiczenie minimum 3 razy dziennie przez 10 dni. 149 1. Zamykamy powieki i wchodzimy w stan umysłu „alfa", stosując odliczanie od 100 do l, względnie - aby pogłębić efekt - podwójne odliczanie wstępne od 50 do 1. 2. Uświadamiamy sobie problem - depresja. 3. Przypominamy sobie miłe, przyjemne, radosne zdarzenia z własnego życia i wizualizujemy je przez jedną minutę. 4. Wypowiadamy w myśli afirmacje: -„depresja ustąpiła, czuję się dobrze, otwieram swój umysł i swoje serce na wszystko, co najlepsze". 5. Otwieramy powieki. Ból Gdy nie mamy możliwości - z różnych przyczyn - wejścia w stan umysłu „alfa", możemy stosować bardzo prosty, szybki, lecz powierzchowny sposób usunięcia bólu poprzez dotkniecie miejsca położenia grasicy z pełnym uśmiechem na ustach z jednoczesną wizualizacją ustępowania bólu. Stwierdzono bowiem, że między innymi zwykły uśmiech powoduje wyzwolenie się w mózgu związ- ków chemicznych - endorfin, likwidujących ból. Drugim sposobem usunięcia bólu to pocieranie o siebie dłoni powyżej dwadziestu razy, a tym samym skoncentrowanie w nich bioenergii, a następnie przyłożenie prawej dłoni do miejsca wystę- powania bólu z jednoczesną wizualizacją ustępowania bólu i afir- macją: „ból ustępuje, ból został zlikwidowany". Wizualizacja nie jest metodą wykluczającąkorzystanie z porad lekarskich, przeciwnie, wizytę u lekarza ludzie „wizualizujący" traktować będą bardziej poważnie, problemowo, gdyż wiele prze- ciętnych prostych dolegliwości będą w stanie usuwać we własnym zakresie. Myśl iudzka nie musi wyrażać się słowami, aby mózg zarea- gował, wywołując niezbędne zmiany w procesie przemiany materii „ustawiając" jakby działanie danego narządu, układu, części ciała, bądź całego organizmu. Twórcze wyobrażenia są jakby komendą, 150 uruchamiającą mózgowy komputer, a zatrzymanie danego obrazu w wyobraźni może powodować zmiany w procesach metabolicz- nych, w rezultacie których powstaje fizyczna realizacja mentalnego obrazu. Istotną rolę spełnia tutaj trenowanie własnej wyobraźni z równoczesnymi technikami relaksacji organizmu. Nie daje powodu do zmartwienia fakt, jeżeli w czasie psychicz- nego treningu zaśniemy, gdyż świadczyć to może, że nauczyliśmy się odprężać nasz organizm. Aby jednak wizualizacja dawała coraz to lepsze rezultaty, konieczne jest wkładanie w wykonywanie poszczególnych ćwiczeń całych swoich emocji i uczuć oraz wcze- śniejsze doprowadzenie swojego organizmu do całkowitej relaksacji. Uzdrawianie i samouzdrawianie to nie jedyna domena wizua- lizacji. Ważną rolę spełnia wizualizacja w pozbywaniu się wielu ujemnych cech charakteru np. nadmiernej nieśmiałości, bojaźni, poczucia samotności, poczucia braku własnej wartości i innych negatywnych cech, a nawet pozbycia się nadwagi ciała. W tym celu należy drogą wytrwałej pracy nad sobą przezwyciężać, aż do całkowitego zaniechania negatywne wyobrażenia dotyczące swojej osoby. Niewskazane - gdy nawet popełniamy gafę - zadręczać się (nawet krótkotrwale) zbyt samokrytycznymi autosugestiami w rodzaju: jestem niezdarą, nieudacznikiem itp. Natomiast nieodzowne jest: 1. wyrobić w sobie autentyczną chęć zmiany złego sposobu bycia, 2. uwierzyć w możliwość osiągnięcia właściwej postawy i pra- widłowego działania, 3. pracować systematycznie nad sobą dla minimalizacji i w efekcie wyeliminowania ujemnych cech charakteru. Przystępując do wyzbywania się ujemnych cech swojego cha- rakteru drogą wizualizacji, nakreślamy scenariusz tego działania. A więc: a) własne spostrzeżenia na temat swojej osoby, 151 b) spostrzeżenia innych osób na temat własnej osoby, c) własn> pogląd - ocena słuszności oceny innych osób o własnej osobie, d) cel wizualizacji. Taki scenariusz dotyczy wizualizacji pozbywania się ujemnych cech własnego charakteru. W tym celu stwarzamy w naszej wyo- braźni obraz konkretnej cechy charakteru, którą chcielibyśmy po- siadać. Obraz taki wizualizujemy przez kilka minut, co najmniej trzy razy dziennie, przeznaczając na tą wizualizację około l miesiąca. Można również opracować scenariusz wizualizacji na każdy temat, jak np. pokonywanie określonych problemów życiowych, chęć bycia szczęśliwym, a nawet spełnienia marzeń. Warto więc uświadomić sobie dobitnie,ze wizualizacja prawi- dłowo wykonywana jest siłą, mogącą dać wiele satysfakcji i zado- wolenia. Należy jednak pamiętać o tym, że siła umysłu opiera się na: 1. regularnej wizualizacji upragnionego przedmiotu, układu w organizmie, czy też określonego pragnienia itp., 2. absolutnej wierze w skuteczność wizualizacji, 3. wizualizowaniu końcowego rezultatu - efektu, a nie tylko pośrednich ogniw działań, mogących służyć temu celowi. Reasumując całość omówionych zagadnień związanych z wi- zualizacją nasuwają się końcowe wnioski: 1. Ludzie nie są doskonali, gdyż programowani są przez ludzi i wydarzenia życiowe, jednak siłą własnej, niezłomnej woli można przeprogramować siebie i osiągnąć prawidłowe re- lacje. 2. Każdy człowiek posiada wewnątrz swego organizmu potęż- ne psychiczne siły, mogące - w oparciu o pozytywne myśli i korzystanie z podświadomości/nadświadomości - uzyskać wprost niewyobrażalne rezultaty. 152 3. Trenowanie wyobraźni w oparciu o swoje zmysły z wyłą- czeniem wzroku,rozwija intuicje, wyobrażenia, kreatyw- ność i potencjał emocjonalny naszego umysłu. 4. Opanowanie i stosowanie technik relaksacyjnych stwarza podstawy do wizualizacji. 5. Pokonywanie negatywnego myślenia stwarza niezachwianą podstawę rozwijania własnej osobowości i tworzy zręby pozytywnych osiągnięć. 6. Stany emocjonalne i przeżycia psychiczne są niewolnikami naszej woli. 7. Wiara w siebie i siłę własnego umysłu wspomaga wszelkie pozytywne procesy zachodzące \v organizmie wraz z pod- stawowym procesem samoregułacji. 8. Zastosowanie - z pozytywnym skutkiem - wizualizacji jest możliwe po uprzednim treningu i nauczeniu się prawidłowej relaksacji i medytacji oraz uzyskiwania w wyobraźni zapro- gramowanych obrazów, czy też sytuacji. 9. Stosowanie wizualizacji jest możliwe w wielu sytuacjach np. a) przezwyciężanie problemów ze zdrowiem, b) pozbywanie się ujemnych cech własnego charakteru, c) poprawianie stosunków międzyludzkich, d) inne zaprogramowane działania. 10. Szybka i dynamiczna decyzja rozpoczęcia wykorzystywania siły własnego umysłu, przybliża końcowy efekt wizualizacji. „Niczego się nie obawiać i nic nie nazywać niemożliwym." Prentce Mulford „Nic nie służy lepiej postępowi niż odkrycia sprzeczne z panującymi teoriami." Julian Ochorowicz Nadwaga ciała a wizualizacja Wielu ludzi uskarża się na kłopoty z utrzymaniem prawidłowej wagi ciała. Oznacza to - nadwagę (w większości przypadków) oraz - niedowagę. Tak nadwaga, jak również niedowaga ma swoje źródło w nieprawidłowej przemianie materii. Zasadniczą cechą każdego żywego ustroju, a więc także ludzkiego organizmu jest przemiana materii - metabolizm1). Wszystkie procesy związane z budową i odbudową tkanek oraz z prawidłowym funkcjonowa- niem organizmu noszą nazwę - anabolizmu, natomiast procesy odwrotne, prowadzące do rozkładu związków \\ieloczasteczko- wych, a więc do rozpadu tkanek, nazwano - katabolizmem. 1) Metabolizm - przemiana materii, to całokształt przemian chemicznych i energetycznych w ustroju żywym, dostarczających energii do czynności życiowych. 154 W zdrowym, dorosłym organizmie tak anabolizm, jak też katabolizm znajdują się wstanie równowagi. Zdrowy, młody orga- nizm oraz organizm w stanie rekonwalescencji posiada przewagę procesów anabolizmu nad procesami katabolizmu, natomiast w ustroju starym, bądź dotkniętym chorobą procesy katabolizmu góruj ą nad procesami anabolizmu. Zachowanie równowagi między tymi procesami wymaga ciągłego dostarczania organizmowi pra- widłowych i koniecznych składników pokarmowych. Ta zasada leży u podstaw patrzenia na organizm, jako na bardzo skompliko- wany system procesów, wymagający prawidłowego sterowania. I chociaż niektóre elementy endogenne organizm sam potrafi wy- twarzać, to jednak większość składników (składniki egzogenne) musi być dostarczana z zewnątrz. Jak wiemy, podstawowymi składnikami pokarmowymi są biał- ka, tłuszcze, węglowodany, sole mineralne i witaminy, naturalnie w odpowiednich proporcjach, z ograniczeniem tłuszczów zwierzę- cych. Nie chodzi jednak w tym wypadku o dokładną recepturę posiłków, gdyż książka ta ma na celu zastosowanie psychotronicz- nych metod w pozbywaniu się kłopotów ze zdrowiem, a tym samym również w procesie żywienia i wagi ciała. Niebagatelną rolę może tutaj spełnić wizualizacja, tak w pozby- waniu się zbędnych kilogramów, jak również w zapobieganiu narastania tego problemu. Łatwiej zapobiegać niż leczyć, dlatego na pewno łatwiejsze i skuteczniejsze wydają się profilaktyczne ćwiczenia wizualizacyjne, aby zatrzymać przyczyny osłabiające przemianę materii. W mózgu, a konkretnie w podwzgórzu, następuje regulacja procesu przyjmowania pokarmów, czyli odżywiania, za pomocą „centrum kontroli apetytu"2'. Jego zadaniem jest utrzymanie 2) Odkrycia dokonała w latach dwudziestych dr. M. Davis z Chicago, opisując w roku 1928 w American Journal of Diseases of Children. 155 w normie wagi ciała. „Ośrodek głodu" znajduje się w bocznej części guza popielatego, natomiast „ośrodek sytości" w jądrze brzuszno-przyśrodkowym podwzgórza. Otyłość ma różne przyczyny. Głównymi przyczynami są: a) nieprawidłowa - osłabiona przemiana materii w organizmie, b) spożywanie zbyt dużej ilości pokarmu - objadanie się. W zwalczaniu otyłości, względnie w działaniu profilaktycz- nym,oprócz metody wizualizacyjnej, konieczne jest zastosowanie - narzucenie sobie dziesieciopunktowego reżimu: - jedzenie tylko w czasie odczuwania głodu, - koncentrowanie się na spożywanym pokarmie, aby machi- nalnie nie przekraczać ilości pokarmu, potrzebnego orga- nizmowi w danej chwili, - kategoryczne unikanie spożywania tłuszczu zwierzęcego, - przygotowywanie małych porcji posiłku, aby w przypadku wystąpienia w czasie jedzenia uczucia sytości, nie było ko- nieczności pozostawiania pokarmu na talerzu, - w przypadku odczucia sytości w czasie posiłku, pozostawie- nie i niedojadanie zbędnej ilości pokarmu w danej chwili, - spożywanie posiłków w małej ilości, ale częściej, aby nie został on magazynowany w postaci tłuszczu, bowiem kon- sumpcja małych ilości pokarmu zapewnia spalenie go bez konieczności magazynowania, - absolutnie nie wolno traktować jedzenia jako podpory w przypadku np. smutku ,radości, szczęścia itp., - nie wolno namawiać kogoś, albo zmuszać siebie do jedzenia nie lubianych potraw oraz nie wolno w przypadku dzieci łączyć jedzenia z karą, czy nagrodą, - należy koniecznie słuchać własnego organizmu w przypad- ku uczucia głodu, na wzór zachcianek pokarmowych, jakie mają kobiety w ciąży, czyli jeść z apetytem, gdyż wówczas spalanie pokarmu jest pełne, 156 - konieczne jest stosowanie zasady - być smakoszem, a nie łakomczuchem. Nadwaga, oprócz niepożądanego wyglądu, nadmiernie obciąża poszczególne układy organizmu, a w szczególności układ krążenia, gdyż krew musi dodatkowo odżywić zbędną tkankę tłuszczową, a więc serce musi wykonać większą prace, aby pokonać zwiększo- ne opory na obwodzie (im dłuższa droga, tym więcej siły potrzeba na przepchnięcie krwi). Jeżeli w pewnych oddalonych odcinkach ciała serce nie może sprostać w pełni wykonywanej pracy, nastę- puje zwolnienie krwiobiegu, co prowadzi do niedotlenienia tkanek, a nawet mózgu, powodując wystąpienie różnych dolegliwości i schorzeń. Nie jest tajemnicą, że osoby szczupłe w zasadzie - przeciętnie żyją dłużej. Świadczy o tym poniższa tabelka: Na każde 100 zgonów ludzi o prawidłowej wadze przypada: 115 zgonów ludzi o nadwadze — 16 kg 137 zgonów ludzi o nadwadze — 26 kg 141 zgonów ludzi o nadwadze - 32 kg 168 zgonów ludzi o nadwadze - 46 kg Często nadwaga ujawnia się niespodziewanie i zanim zdążymy się zorientować, objawia się już w dziesiątkach kilogramów. Dla- tego nie warto lekceważyć nawet małej nadwagi. Zresztą według zasady „łatwiej zapobiegać niż^leczyć", mniej wysiłku będziemy musieli poświęcić na przeciwdziałanie otyłości, aniżeli na zwalcze- nie jej. W młodym wieku organizm w trakcie swojej rozbudowy i wzrostu, łatwiej może zużyć nadmierną ilość dostarczonych - wraz z pożywieniem - kalorii na rozbudowę, ale po 20-24 roku życia - kiedy organizm ludzki przestaje rosnąć - każdy nadmiar kalorii służy powiększaniu nadwagi. Utrzymywaniu prawidłowej wagi ciała dobrze służy prawidłowa kaloryczność spożywanego w ciągu dnia pokarmu, a więc przeciętnie: mężczyźni - 3000/3500 kalorii, kobiety - 2000/2500 kalorii. 157 Tabela prawidłowego ciężaru ciała w zależności od wzrostu: MĘŻ( :ZYŹNI KG >BIETY Wzrost w cm Ciężar c lała w kg Wzrost w cm Ciężar cia la w kg optym. maksym. optym. maksym , 155 . 54,2 58,2 145 45,6 49,6 157 55,8 60,1 147 46,7 50,6 159 57,5 62,0 149 47,7 51,7 161 59,1 63,9 151 48,8 52,7 163 60,7 65,8 153 49,8 53,8 165 62,4 67,6 155 50,9 54,9 167 64,0 69,5 157 51,9 55,9 169 65,6 71,4 159 53,1 57,2 171 67,2 73,3 161 54,4 58,5 173 68,8 75,1 163 55,7 59,9 175 70,2 76,6 165 56,9 61,2 177 71,6 78,1 167 58,2 63,2 179 73,1 79,6 169 59,4 63,9 181 74,5 81,0 171 60,7 65,2 183 75,9 82,8 173 62,0 66,5 185 77,3 84,0 175 63,4 68,1 187 78,8 85,0 177 64,8 69,7 189 80,2 87,0 179 66,2 71,3 191 81,6 88,4 181 67,2 72,9 193 83,0 89,9 183 69,1 74,5 195 84,4 91,3 185 70,5 76,1 158 L Otyłość, oprócz problemów zdrowotnych, stwarza również proble- my innego rodzaju. Ludzie otyli - szczególnie kobiety - marząc o schudnięciu, poddają się różnym zabiegom i sposobom, które dająjakąkolwiek nadzieję pozbycia się zbędnych kilogramów, a więc stosująróżnego rodzaju diety, wczasy odchudzające, tabletki odchudzające, gimna- stykę i ruch, a nawet - o zgrozo! - drutowanie szczęk. Za najpopularniejszą metodę odchudzania większość osób uważa dietę odchudzającą i ruch. Ruch jest czynnikiem pozytyw- nym, niekwestionowanym, prawidłowo dozowany (bez nadmier- nego zmęczenia), przysparza w różnych dziedzinach organizmowi wielu korzyści. Wszelkie diety odchudzające natomiast oparte są na ogólnych założeniach, z wyłączeniem jednak wielu indywidu- alnych potrzeb i zasad danego, konkretnego organizmu, przymu- szając jednak świadomą psychikę do poddania się czemuś, czego organizm nie akceptuje. Jeżeli nawet potrafimy przebrnąć przez „mordercze" warunki stosowanej - wbrew sobie samym - diety i uzyskamy pożądany rezultat pozbycia się zbędnych kilogramów, to bez dalszego, ścisłego stosowania tej diety na codzień, czyli każdego dnia bez wyjątku, bardzo szybko kilogramy te wrócą i to często w nadmiarze. Istnieje jednak jeszcze jedno realne niebezpieczeństwo. Rady- kalna dieta odchudzająca zazwyczaj ustawiona jest na granicy głodzenia ustroju i jeżeli zawiera nawet dostateczną, dobową ilość witamin i soli mineralnych (warzywa, owoce), to bardzo często nie zaspokaja zapotrzebowania organizmu na kalorie zawarte w biał- kach, tłuszczach i węglowodanach. Wówczas powoli, ale stale następuje „wyniszczenie" ustroju, co odczuwamy w postaci niena- leżytego - na początku - funkcjonowania poszczególnych ukła- dów, przeradzając się z czasem w groźne objawy. Zażywanie chemicznych środków odchudzających - najczęściej w postaci tabletek - również zmusza nas do prowadzenia diety, 159 poprzez sztuczne obniżanie uczucia głodu. Jest to sposób niebez- pieczny i o wiele bardziej szkodliwy od zwykłej diety odchudza- jącej, gdyż środki te poprzez swoje chemiczne działanie - nie wdając się w szczegóły - dezorganizują procesy wewnątrzustro- jowe. Długie używanie tych niebezpiecznych środków, czyni „spu- stoszenie" w organizmie, dlatego dłuższe ich stosowanie w zasadzie nie jest możliwe. W przypadku jednak zaprzestania kuracji, waga ciała zaczyna rosnąć i to nadmiernie, a szkody wy- wołane chemicznym, szkodliwym działaniem tych środków pozo- stają w organizmie. Dodać trzeba jeszcze, że każdy środek - lek, wprowadzany do organizmu przez czas dłuższy, wywołuje przy- zwyczajenie, dlatego dla kontynuowania kuracji odchudzającej konieczna jest okresowa zmiana środka depresyjnie działającego na „ośrodek głodu" w podwzgórzu mózgu. Następny sposób odchudzania, polegający na „drutowaniu szczęk" nie zasługuje nawet na jakiekolwiek omówienie, gdyż jest sposobem nieludzkim i poniża osobowość człowieka. Mimo to, ten sposób odchudzania - szczególnie na zachodzie - ma wielu entu- zjastów. Sposób ten nie jest żadną rewelacją, gdyż po zaprzestaniu stosowania go, kilogramy również intensywnie rosną. Każdy człowiek indywidualnie podchodzi do spożywanego po- karmu, konsumując pewne składniki pokarmowe z apetytem, a przymuszając się do innych. Ja np. nie jadani majonezu, tatara i szpinaku, mimo że sąone - a szczególnie szpinak - zdrowe. Wiele dzieci np. nie toleruje mleka pod żadną postacią, a znamy przecież wartość szklanki gorącego mleka. U niektórych niemowląt mleko powoduje biegunkę oraz inne niepożądane objawy. Wiadomo też, że na przykład pomidory, truskawki itp. powodują u niektórych osób różne wysypki. Powszechnie wiadomo, że mleko, pomidory, bądź truskawki zaliczająsię do składników o walorach odżywczych i smakowych, tak więc niepożądane objawy występujące po ich konsumpcji, złożyć trzeba na karb osobistej nietolerancji, która 160 odgrywa dużą rolę w doborze poszczególnych składników pokar- mowych w konkretnej diecie. Dzieje się to za sprawą umiejscowio- nego w podwzgórzu „centrum kontroli apetytu", stymulującego wszelkie reakcje związane z odżywianiem, a więc doborem po- szczególnych składników odżywczych, aby proces odżywiania przebiegał z korzyścią dla organizmu. Z powyższych - krótkich i spłyconych - rozważań płynie konkretny i zasadniczy wniosek, że nie można pod żadnym pozo- rem przymuszać się - lub kogoś - do konsumpcji danego pokarmu, aby nie wywierał on niepożądanego wpływu na organizm. Sami wiemy najlepiej, jaki pokarm jest dla nas pożyteczny. Na zakończenie rozważań procesu odżywiania się i jego wpły- wu na powstawanie nadwagi, wypada krótko zastanowić się nad ruchem, który niewątpliwie ma spory wpływ na proces spalania konsumowanego pokarmu. Powszechnie uważa się, że zwiększona aktywność fizyczna wpływa na wzrost apetytu. Czy tak jest naprawdę? Otóż, wszelkie ćwiczenia fizyczne powinny być skoordynowane z indywidualną osobniczą wydolnością fizyczną, gdyż przeciążanie organizmu zbyt dużym wysiłkiem fizycznym, daje poczucie dyskomfortu psychicz- nego, spowodowanego zmęczeniem. Ludzie z nadwagą mają dość ograniczoną wydolność fizyczną, dlatego nieodpowiednio dobrane ćwiczenia fizyczne wywołują szybkie zmęczenie i zwiększa się u nich wówczas zapotrzebowanie na dodatkowe kalorie. Osoby z nadwagąsame wiedzą najlepiej do jakiego wysiłku fizycznego są zdolne. Tak więc duży i bardzo duży wysiłek fizyczny daje faktycz- nie zwiększone zapotrzebowanie organizmu na dodatkowe kalorie. Przykładem tego jest sport. Sportowcy jedzą więcej. Ludzie z nadwagą zazwyczaj prowadzą siedzący tryb życia i niewielki wzrost aktywności fizycznej \v postaci właściwie dobra- nych, prostych ćwiczeń (aby nie dochodziło do zmęczenia), wcale 161 nie zwiększa zapotrzebowania na dodatkowe kalorie, a przeciwnie - zmniejsza to zapotrzebowanie kaloryczne, czyli osłabia apetyt. A więc wskazane są spacery na świeżym powietrzu i ćwiczenia fizyczne nie powodujące zmęczenia. Tak więc spacery na świeżym powietrzu i umiarkowane ćwi- czenia fizyczne sprzyjają powoli, ale skutecznie pozbywaniu się zbędnych kilogramów, a poza tym poprąwiają sprawność fizyczną i zwiększająprzemianę materii, a to właśnie jest potrzebne ludziom z nadwagą. Jeżeli jeszcze dodamy, że aktywność fizyczna zwiększa ukrwienie całego ciała, z czym wiąże się wymiana gazowa (tlen — dwutlenek węgla) w tkankach, a tym samym poprawia się samo- poczucie, to należy kategorycznie stwierdzić, że aktywność fizycz- na winna być przyjacielem numer jeden wszystkich ludzi otyłych. Warto jednak zastanowić się krótko nad rodzajem spożywane- go pożywienia, co szczególnie dla ludzi z nadwagą jest bardzo wskazane. Są to z całą pewnością owoce i warzywa oraz kasze, rośliny strączkowe, ciemne pieczywo, a jeśli mięso, to tylko chude (wołowina młoda, cielęcina, drób) jak również ryby. Aby umotywować preferowanie takiego odżywiania, warto do- wiedzieć się że: - Owoce i warzywa oprócz węglowodanów, składników mi- neralnych (K, Fe, J, Mg, itp.) zawierają również niewielkie ilości białka i tłuszczu, dostarczają więc organizmowi wie- lowartościowych składników, reguluj ą równo wagę kwaso- wo-zasadową organizmu, a dzięki znacznym ilościom pek- tyn, pobudzają perystaltykę jelit i ułatwiaj ą trawienie. - Produkty zbożowe (pieczywo ciemne, kasze) są bogatym źródłem witamin z grupy B, źródłem białka, węglowoda- nów (skrobi) i niewielkich ilości tłuszczu, a skrobia jest czynnikiem energetycznym oraz ułatwia trawienie. - Rośliny strączkowe (fasola, groch, soczewica, soja) posia- dają prowitaminy A, duże ilości białka i węglowodanów, 162 łatwo przyswajalne tłuszcze, a także znaczne ilości składni- ków mineralnych oraz pewne ilości witamin z grupy B. Mimo jednak dużej wartości odż\ wczej mają właściwości wzdymające i nie są zbyt łatwo strawne. — Mleko i produkty mleczne (twaróg, sery) zawierają wapń, dużo wartościowego biologicznie, pełnowartościowego białka, łatwo przyswajalne tłuszcze, witaminy A, B9 oraz małe ilości witamin D i Bj, a więc są wielowartościowym źródłem składników odżywczych. — Chude mięso cielęce (młode wołowe) i drobiowe jest bo- gatym źródłem białka zwierzęcego, potrzebnego szczegól- nie organizmom młodym, a w porównaniu z mięsem wie- przowym, jest o wiele bardziej wskazane dla organizmu ludzkiego. — Ryby są bogatym źródłem białka, witamin z grupy B, wi- taminy D oraz soli mineralnych. Popularny obecnie wegetarianizm jest znakomity dla osobni- ków dorosłych, ukonstytuowanych już fizycznie. W przypadku dzieci i młodzieży w fazie rozwoju fizycznego, potrzebne sąjednak organizmowi proteiny pochodzenia zwierzęcego jako najłatwiej przyswajalne. Dają one bowiem niezbędny ładunek energii życio- wej, wykorzystywanej później przez cały okres egzystencji. Wszy- stkie proteiny wchodzące w skład ciała ludzkiego są nieustannie wydalane i zastępowane świeżymi proteinami, czerpanymi z poży- wienia. Historycznie wiadomo, że w paleolicie ludzie wychodząc z okresu zbieractwa, zaczęli zajmować się myślistwem (wynalazek łuku), co spowodowało przełom w kierunku gwałtownej ekspansji demograficznej i kulturowej gatunku Homo Sapiens. O ile uprzedni wegetarianizm dawał człowiekowi tylko szansę na bierne przysto- sowanie się do natury, o tyle energia biologiczna uzyskana w wyniku bezpośredniej konsumpcji protein zwierzęcych, wzma- 163 gając z jednej strony instynkty agresji, dawała z drugiej strony efekt czynnego, aktywnego ustosunkowania się do otoczenia, a w kon- sekwencji do rozwoju i postępu. Na przykład datujący się od t> sięcy lat religijny zakaz spożywania mięsa w Indiach, spowodował nie- słychaną stagnację i bierność zamieszkujących je narodowości, upadek wspaniałej i prężnej niegdyś kultury. Warto zaznaczyć, że wymienione wyżej składniki mineralne są częścią składową organizmu ludzkiego jako mikro i makroelemen- ty. Makroelementy (Ca, F, Na, K, Mg itp) w połączeniach chemicz- nych wchodzą w skład budowy organizmu i wspólnie z mikroe- lementami (Fe, Cu, J, Co, Zn, Mo itp) są niezbędne w wielu procesach życiowych. Witaminy natomiast są biokatalizatorami wielu reakcji organi- zmu, czyli przyspieszają ich przebieg, a dzięki temu, że w wielu wypadkach są częścią składową koenzymów, służą do wykorzy- stywania energii zawartej w pożywieniu. Tak więc, jedzenie jest nie tylko potrzebne, ale nawet konieczne i nie jest wcale „wrogiem" ludzi z nadwagą. Rzecz jednak w tym, aby mieć zawsze na uwadze odpowiednią kaloryczność poszcze- gólnych posiłków oraz różnorodność pożywienia, aby dostarczać organizmowi na bieżąco wszystkie potrzebne składniki, a więc: białka, tłuszcze, węglowodany, sole mineralne i witaminy. O ilości i jakości pokarmów winny decydować własne potrzeby organizmu, które ujawnią się wówczas, gdy skupimy swoją uwagę na samym sobie i sami odczujemy potrzebę konsumowania okre- ślonych potraw w konkretnym czasie, to znaczy ujawni się jakie składniki są potrzebne w danym czasie naszemu organizmowi. Ćwiczenia relaksacyjne mogą być znaczną pomocą w uaktyw- nieniu działania w naszym mózgu ośrodka „głodu i sytości", aby zostały zachowane właściwe proporcje pomiędzy głodem a syto- ścią. 164 Ćwiczenie relaksacyjno-odchudzające (kaseta magnetofonowa) „Leżę wygodnie, zamykam powieki, rozpoczynam sesję rela- ksu, spokoju, odprężenia, jako wstęp do wizualizacji mojego pro- blemu - pozbycia się nadwagi ciała. Rozpoczynam od 10 głębokich oddechów przeponowych wy- konywanych przez nos: Wdech - wydech, wdech -wydech, wdech -wydech... l O razy. A teraz wykonuję 5 oddechów, w których nie będzie przerwy między wdechem i wydechem: Wdech - wydech, wdech - wydech... 5 razy. Ćwiczenie oddechowe kończę pięcioma normalnymi oddecha- mi przeponowymi: Wdech - wydech, wdech - wydech... 5 razy. Czuję, jak całe moje ciało ogarnia przyjemne uczucie spokoju, ciepła i odprężenia, obejmujące całe moje ciało... Wyobrażam sobie teraz jasne, przyjemne, niebieskie światło, błękitne światło, które otacza mój ą głowę i pozwalam, aby umysł mój skoncentrował się przez kilka sekund na tym błękitnym świe- tle... Wspaniałe, błękitne światło spływa niżej i obejmuje szyję i barki. Wraz z tym światłem moją szyję i barki ogarnia przyjemne ciepło, spokój i odprężenie... Błękitne światło obniżając się ogarnia moją klatkę piersiową, mięśnie międzyżebrowe, narządy śródpier- sia, oskrzela i płuca. Oddech mój staje się lekki, zrelaksowany... Błękitne światło następnie ogarnia część piersiową mojego krę- gosłupa, który pod jego wpływem staje się elastyczny, znikają wszelkie napięcia i bolesności, a więzadła kręgosłupa prawidłowo utrzymuj ą j ego pozycję. Błękit obniża się wzdłuż mojego kręgosłupa, aż do kości ogo- nowej, obejmując całą moją jamę brzuszną wraz ze wszystkimi narządami, a głównie: żołądek, dwunastnicę, jelito cienkie, jelito grube, wątrobę, śledzionę, nerki, trzustkę, przeponę. 165 Pod wpływem błękitnego światła, cały mój tułów ogarnia przy- jemne ciepło, spokój, odprężenie... Wszystko czego dotyka to cudowne, błękitne światło, każda cześć ciała, każdy organ, mięsień i więzadło, każda komórka mojego ciała, stają się całkowicie rozluźnione. Światło to coraz bardziej pogłębia moje odprężenie... odczuwam coraz bardziej głęboki spokój i ciszę... Widzę, jak błę- kitne światło, ogarniające początkowo moją głowę, owiewa teraz całe moje ciało, spływając z barków na moje ramiona, łokcie, przedramiona i dłonie, powodując całkowite odprężenie obu koń- czyn górnych. W dole brzucha błękitne, wspaniałe światło obejmuje moją miednicę i biodra, spływając dalej w dół na moje uda, kolana, podudzia i stopy... Pod wpływem wspaniałego, błękitnego światła, mięśnie koń- czyn dolnych, a więc: ud, kolan, podudzi i stóp, uległy całkowitemu odprężeniu. Całe ciało, od głowy aż do stóp jest całkowicie roz- luźnione, odprężone. Widziane w wyobraźni przyjemne, błękitne światło obejmuje całe moje ciało, docierając do wszystkich tkanek i komórek, gdyż oddycham błękitem... Wdycham błękit głęboko i rozprowadzam go po całym ciele... wdech - wydech, wdech - wydech, wdech — wydech. Zaczynam odczuwać przyjemną ociężałość całego ciała... Od- czuwam, jak pod wpływem błękitu, moja głowa jest przyjemnie ciężka i odprężona. Odprężenie spływa niżej i niżej, spływa na barki, ramiona, łokcie, przedramiona, dłonie i palce. Uczucie od- prężenia objęło już górną część mojego ciała, a więc: głowę, szyję, barki i kończyny górne... Ręce moje obejmuje uczucie przyjemnego ciepła i ciężkości, moje ręce są coraz bardziej ciężkie, przyjemnie ciężkie... są prawie tak ciężkie jakby były z ołowiu, przyjemnie ciężkie... 166 Miłe uczucie ciepła i spokoju spływa w dół i obejmuje cały mój kręgosłup, aż do kości ogonowej i pośladków. Narządy klatki piersiowej i brzucha pracują prawidłowo, odczuwam cudowny, głęboki relaks tych narządów. Przyjemne, błękitne światło schodzi niżej na obie •kończyny dolne, odczuwam ciepło i przyjemny ciężar kończyn dolnych, ciężar ten obejmuje kolejno moje uda, kolana, podudzia i stopy. Nogi moje są ciężkie, coraz cięższe, przyjemnie ciężkie, są prawie tak ciężkie, jakby były z ołowiu, przyjemnie ciężkie. Całe moje ciało jest ciężkie i całkowicie odprężone, zrelakso- wane, odporne na wszelkie stresy, kłopoty, problemy, przeszkody i zmartwienia. Teraz mogę już pokonywać swoje problemy i prze- szkody z większą siłą, łatwością i konsekwencją, a wiec również problemy związane z nadwagą... Będę więc w żywieniu konsekwentnie utrzymywać niskokalo- ryczną dietę, a tym samym zrzucać nadwagę... Widzę i czuję w jamie brzusznej błękitne światło, które daje przyjemne, wibrujące ciepło i cały mój układ pokarmowy jest pod działaniem tego światła... Mój żołądek pod wpływem tych błękitnych wibracji trwale się kurczy, zmniejsza do rozmiarów żołądka kilkuletniego dziecka... Teraz będę konsumować małe, znacznie mniejsze ilości poży- wienia niż dotychczas, gdyż mój żołądek będzie o wiele mniejszy, będzie posiadać rozmiary żołądka kilkuletniego dziecka, a więc małe ilości pożywienia wystarczą do całkowitego nasycenia... Małe ilości spożywanego pokarmu, zaspokajające całkowicie potrzeby trawienne mojego żołądka - likwidujące głód - dają mi komfort psychiczny. Wpust, jak również odźwiernik, dobrze speł- niają swoją rolę w procesach trawiennych żołądka, prawidłowo wprowadzając z przełyku do żołądka spożyty pokarm i odprowa- dzając go dalej do jelita cienkiego, po wykonanym procesie trawie- nia w żołądku. 167 Małe ilości pokarmu całkowicie zaspokajająteraz fizjologiczne potrzeby trawienne tak żołądka, jak również całego mojego układu pokarmowego. Działające w moim żołądku fermenty: podpuszczka i pepsyna prawidłowo trawią białka w środowisku kwaśnym soku żołądko- wego, a pokarm bez przeszkód przechodzi poprzez odźwiernik do dwunastnicy, gdzie już w środowisku zasadowym, poszczególne składniki pokarmowe poddawane są działaniu następnych fermen- tów: maltozy, laktozy i diastazy - węglowodany, fermentowi try- psyny - białka, a fermentowi lipazy trzustkowej - zemulgowane przez żółć, tłuszcze. Główne wchłanianie spożywanego przeze mnie pokarmu odbywa się w jelicie cienkim, a w jelicie grubym następuje wchłanianie niektórych resztek pokarmowych i wo- dy,czyli zagęszczanie produktów trawiennych. Prawidłowe ruchy robaczkowe moich jelit zapewniają prawi- dłowe trawienie. Aby uzyskać uczucie sytości, wystarczają mi teraz małe ilości pokarmu, tak małe, jak porcje małego, kilkuletniego dziecka, gdyż ośrodek głodu i sytości w moim mózgu skutecznie reguluje te zależności, to znaczy osłabia uczucie głodu, a zwiększa uczucie sytości. Głęboko wierzę, że teraz mogę osiągnąć cel poprzez wizuali- zację mojego podstawowego problemu - pozbycia się nadwagi... Przed oczami mojej wyobraźni malują się i przesuwaj ą obrazy mojej sylwetki po pozbyciu się nadwagi... Sylwetka moja jest teraz szczupła, zgrabna, prawidłowo odchudzona... Chociaż droga pozbycia się nadwagi jest żmudna i wymaga wyrzeczeń, to jednak ja, mając wielką chęć i samozaparcie, osiągnę upragniony rezultat w ciągu trzech miesięcy i moja sylwetka będzie bardzo szczupła i zgrabna, a waga mojego ciała będzie zgodna z normami przynależnymi dla mojego wieku i wzrostu. 168 i Chcę, aby moje ciało było szczupłe i zgrabne, ale również dobrze odżywione i silne. Wsłuchuję się więc w działanie mojego organizmu i płynące z niego informacje, gdyż sam mój organizm wie najlepiej jaki styl życia jest mi potrzebny i jakie pożywienie jest dla mnie właściwe... Pożywienie akceptowane przez mój organizm jest zdrowe i dla mnie wskazane, a spożywane w małych, dziecinnych porcjach, stymulować będzie szczupłą i zgrabną sylwetkę... Zdrowe i właściwe dla mnie pożywienie, to na pewno: owoce i warzywa, kasze, ciemne pieczywo, rośliny strączkowe, chude mięso cielęce i wołowe, drób, ryby, sole mineralne i witaminy... Ogarnia mnie uczucie zadowolenia i dumy, że jestem osobą stanowczą dlatego kategorycznie będę przestrzegać zasad psycho- tronicznego działania, aby systematycznie z dnia na dzień, zrzucać zbędne kilogramy i pod koniec trzeciego miesiąca wizualizacyjnych ćwiczeń, pozbyć się całkowicie wszelkich problemów z nadwagą. Moje ciało jest podatne na wizualizację procesów trawienia i wchłaniania... Koduję w mojej podświadomości cały przyjęty system pozby- wania się nadwagi, a więc: 1. jedzenie tylko w czasie odczuwania głodu, 2. skupianie uwagi na spożywanym pokarmie,aby machinalnie nie przekraczać ilości pokarmu potrzebnego organizmowi w danej chwili, 3. kategoryczne unikanie spożywania tłuszczu zwierzęcego, 4. przy goto wywanie do konsumpcji małych porcji posiłku, aby w przypadku wystąpienia uczucia sytości w czasie jedzenia, nie było konieczności pozostawiania pokarmu na talerzu, 5. pozostawienie i niedojadanie pokarmu w przypadku ~dczu- cia sytości w czasie posiłku, 6. spożywanie posiłków w małej ilości, ale częściej, aby nie został on magazynowany w postaci tłuszczu, bowiem kon- 169 sumpcja małych ilości pokarmu zapewnia spalanie go bez konieczności magazynowania, 7. nie traktowanie jedzenia jako podpory w przypadku np. smutku, radości, szczęścia itp., 8. konsumowanie tylko lubianych potraw, 9. słuchanie własnego organizmu, w przypadku uczucia głodu, jedzenie z apetytem, ale małych porcji, aby spalanie pokar- mu było pełne, 10. całkowite zerwanie z łakomstwem i konsumowanie pokarmu na zasadzie smakosza. Moja podświadomość zapamiętała wszystkie moje problemy z nadwagą, a ponieważ ma bezpośredni kontakt z nadświadomo- ścią, która jest w stanie uzdrawiać fizyczne ciało, dlatego na moje wezwanie przekaże nadświadomości polecenie zlikwidowania moich zbędnych kilogramów. Dla wzmocnienia psychotronicznego działania odchudzające- go, postanawiam wprowadzić raz w tygodniu w piątek jednodnio- wy post, w czasie którego spożywać będę tylko 500 kalorii dzien- nie, tym samym ułatwię mojemu organizmowi częściowe samoo- czyszczenie się z toksyn. Poddaję się błogiemu działaniu błękitnego światła, które w dalszym ciągu owiewa mój organizm i wszystkie jego narządy. W wyniku działania tego światła i mojej woli,żołądek mój zmniej- szył swoją objętość chłonną do rozmiarów żołądka kilkuletniego dziecka, dlatego będę teraz konsumować tylko małe porcje poży- wienia, w którym będą zawarte - w odpowiednich proporcjach - wszystkie wartościowe składniki pokarmowe, aby organizm mój mógł spełniać właściwie swoje życiowe funkcje... Teraz, tylko ja będę mieć decydujący wpływ na ustalenie wagi mojego ciała, gdyż siłą swojej woli nakazuję mojej podświadomo- ści, przekazanie polecenia, aby moja nadświadomość systematycz- nie, poprzez znajdujący się w moim mózgu — ośrodek głodu 170 i sytości, regulowała na bieżąco przemianę materii w moim orga- nizmie, co przy jednoczesnym stosowaniu pewnych ograniczeń żywieniowych zapewni mi pozbycie się zbędnych kilogramów i uczyni moją sylwetkę szczupłą i zgrabną... Czuję przypływ energii, mam doskonałe samopoczucie i głę- bokie przekonanie, że już teraz ciało moje będzie pozbywać się nadwagi, a proces ten na bieżąco stymulować będzie ośrodek głodu i sytości w moim mózgu... Podświadomość moja zakodowała do wykonania wszystkie za- lecenia i teraz występowanie głodu i sytości oraz przemiana materii w moim organizmie przebiegać będą prawidłowo, gwarantując właściwą wagę mojego ciała..." W całym ćwiczeniu pozbywania się nadwagi, niezmiernie istot- ne są następujące zasady: l. Postanowienie i regularne, codzienne stosowanie wizualiza- cji, 2'. wiara w pełną skuteczność własnego działania, 3. wejście w stan umysłu „alfa", 4. pełny relaks organizmu, 5. pełna wizualizacja przedstawionych na kasecie problemów i działań, w oparciu o anatomię i fizjologię układu pokar- mowego, 6. stosowanie na codzień zaleceń żywieniowych. ..Lepiej być wyleczonym przez ignoranta, niż pozostawionym z cierpieniem przez profesjonalistę." L. J. Trillot ., To, cośmy osiągnęli umysłem, wykorzystujmy dla dobra człowieka. czego zaś nie umiemy jeszcze wyjaśnić, otaczajmy szacunkiem." Czesław Klimuszko Zakończenie Życie stanowi harmonijną całość, jest niepodzielne. Świado- mość tego co ponadczasowe, pozwala na prawidłowe „poruszanie się" w zagadnieniach czasoprzestrzennych.Świadomość nieskoń- czoności i wieczności wyzwala w człowieku wrażliwość na realne poczynania tu i teraz. Świadomość czegoś niewidzialnego uwraż- liwia na realia bieżące: kształty i barwy, które nie są trwa- łe.Świadomość całości pomaga właściwie spojrzeć na szczegóły. Szczegóły związane z codzienną egzystencją wymagają ciągłej uwagi, aby wychwytywać ostrzegawcze wskaźniki związane z funkcjonowaniem organizmu. Wszechświat, z którego napływają na ziemię różnego rodzaju impulsy, wibracje, oddziaływuje na ludzi. Człowiek jest jego maleńką cząstką, stanowi ekologiczną jedność świadomości ciała i ducha. Widzialny świat jest materialny, lecz świat duchowy jest od niego ważniejszy „odciskając" swoje piętno w materii oraz kształ- 172 tując wszelkie działania fizyczne. Mimo że duch i materia stanowią oddzielne pojęcia, to jednak połączenie ducha z materią daje dopiero inteligentne działania. Zagadnienie zdrowia i pełnej wydolności organizmu człowieka jest w centrum zainteresowania ludzkości już od zarania istnienia. Mimo że na przestrzeni historii różne były kierunki rozwoju me- dycznych działań, to jednak we wszystkich kulturach problem ten znajdował swoje poczesne miejsce. Każdy człowiek jest odrębnym organizmem, różniącym się w odbiorze metod leczniczych, w czym ważną rolę odgrywa stan psychiczny. Każdy też ponosi indywidualną odpowiedzialność za własne zdrowie i brak tu miejsca na samozadowolenie, a tym bardziej na samouwielbienie. W ciągu swojego życia człowiek w pewnym sensie kształtowa- ny jest przez ludzi z otoczenia, a także przez środowisko.Jest również możliwe samoprogramowanie człowieka w oparciu o wolę i wyobraźnię. W życiu codziennym jesteśmy narażeni na ciągły stres, zwią- zany z cierpieniem, bólem, lękiem przed chorobą, a nade wszystko przed nieuniknioną śmiercią. Określona struktura i funkcja mózgu sprawia,że istnieje łącz- ność między człowiekiem i człowiekiem oraz między człowiekiem i środowiskiem poprzez wymianę informacji. Po czterdziestym roku życia w zasadzie występująjuż u czło- wieka objawy starzenia się. Nie znaczy to, że wraz ze starzeniem fizycznym musi bezwzględnie dochodzić do procesów „starzenia" duchowego, a więc utraty aktywnej ciekawości, jasności umysłu, wrażliwości psychicznej, a nawet utraty zainteresowania życiem. Organizm ludzki posiada wiele różnorakich mechanizmów obronnych oraz właściwość przyspieszania procesów leczniczych. Prawidłowe korzystanie z tych doskonałych właściwości orga- nizmu, w dużym procencie może zabezpieczać przed wystąpieniem 173 choroby. Dzięki temu można w dużej mierze unikać zażywania chemicznych leków, które przecież pomagając nawet w danym schorzeniu, z drugiej strony niszcząco wpływaj ą swoim działaniem ubocznym na organizm. Nie chcę przez to powiedzieć, aby nie korzystać z porad lekar- skich, gdyż w niektórych przypadkach porady te i pomoc lekarska mogą być bezwzględnie potrzebne, nie zawsze również każdy z nas potrafi prawidłowo korzystać z uzdrawiających możliwości swo- jego organizmu. Generalnie jednak korzystanie z uzdrawiających mocy własnego ustroju, może odciążyć lekarzy od banalnych przy- padków chorobowych i uchronić organizm przed ubocznym, szko- dliwym działaniem chemicznych leków. Jest wiele metod - w tym właśnie wizualizacj a - sprzyjających utrzymywaniu organizmu w dobrej kondycji, a wszelkie ćwiczenia cielesne i duchowe są tutaj wskazane. Wizualizacja prawidłowo stosowana—to pewne — daje konkret- ne, pozytywne i wymierne korzyści dla ludzkiego organizmu. Zapewnić jednak trzeba organizmowi przebywanie w pomieszcze- niach pozbawionych szkodliwego promieniowania żył wodnych. Przebywanie bowiem w pasie promieniowania radiacji wodnej zaburza działanie układu immunologicznego (odpornościowego), co powoduje zmniejszenie się odporności organizmu na choroby. Najbardziej groźne jednak dla ludzkiego organizmu są rakotwórcze własności promieniowania żył wodnych. Zlikwidowanie tego pro- mieniowania jest stosunkowo proste za pomocą ekranów radieste- zyjnych. Na rynku dostępne są różne rodzaje tych ekranów, jednak najskuteczniejsze działanie posiadają ekrany radiestezyjne typu RET-posiadające atest Polskiego Towarzystwa Psychotroniczne- go — likwidujące szkodliwą radiację w największym wymiarze: w poziomie - 27 metrów średnicy, w pionie — (Tmettó. w w górę i 3 metry w dół od swego położenia. 174 „Animus sanus in corpore sano" - w zdrowym ciele zdrowy duch. Ta starożytna prawda obowiązuje niezmiennie do dziś. Intencja tej książki zmierza w kierunku bezwzględnego uświa- domienia czytelnikowi istotnego faktu, że każdy człowiek w dużej mierze sam może bardzo wiele zdziałać na rzecz utrzymania swo- jego organizmu w sprawności psychofizycznej, gdyż prawidłowo wykonana wizualizacja ma potężne działanie. \ „Sny magii mogą pewnego dnia stać się rzeczywistością i jawą nauki." James George Frazer Tajemniczy Yin-Yang Znaki, symbole i dziwne figury geometryczne promieniujące " w zależności od ustawienia: dodatnio lub ujemnie, wywodzą się z zamierzchłych czasów. Były znane i stosowane w starożytności jako nieodzowny element obrzędów, obyczajów i filozofii. Najbardziej znanym symbolem radiestezyjnym jest Yin-Yang wywodzący się od 3000 lat przed naszą erą, z filozofii starożytnych Chin - TAOizmu. TAO, oznacza w chińskiej filozofii metodę, drogę, sposób ciągłego ruchu wszechświata, regularność zjawisk w nim występu- jących, prawa rządzące światem, ale także drogę wędrówki ludzi, drogę natury oraz Drogę Ostatecznej Rzeczywistości. Podstawą ładu i porządku świata oraz wszechświata było istnienie, oddziaływanie i przenikanie się dwóch przeciwstawnych sobie sił, dwoistości natury, bieguny dobra i zła: Yin-Yang. Yang - element męski, wyraża siły aktywne, pozytywne, radość i jasność, a konkretnie w odniesieniu do natury: życie, słońce, dzień i niebo. Yin - element żeński, wyraża negację, uspokojenie, bierność, smutek i ciemność - czerń, a w odniesieniu do natury: śmierć, księżyc, noc i ziemię. Tak Yin, jak również Yang przenikają się wzajemnie i nie można ich oddzielić. Yang, to biała część koła, Yin przeciwnie, czarna część koła. Na wzór wszechświata istniejącego wskutek oddziaływania dwóch sił: nieba i ziemi, także istnienie człowieka, jak również życie i śmierć łączą się ściśle ze współdziałaniem dwóch elementów: Yin-Yang. 176 V 177 Bibliografia K. Boruń S. Manczarski Yernon Cóleman E. Jacobson Prentice Mulford Marian Pomorski Julian Ochorowicz J. H. Schultz Gawain Shakti A. Skarżyński Maria Szulc Tajemnice parapsychologii, Warszawa 1977 Bodypower, London 1989 You Must Relax, a practical method of reducing the strains modern living, Chicago Niewyzyskane siły życia, Wrocław 1992 Tajemnice uzdrawiania — Uzdrawianie bez tajemnic, Kielce 1995 O sugestii myślowej, Kraków 1937 Dos Autogene Treining, Stuttgart 1960 Creative Yisualisation: Meditation, 1991 Anty stres, Warszawa 1988 Potęga podświadomości, Warszawa 1995 Skorowidz A afirmacja 13, 113, 114, 135, 147, 148, 149, 150 aktywność i wydajność 89, 94, 106, 112, 161, 162 \ aura 130 B bezsenność 94, 96, 105, 111, 148 biopierwiastki 84,86 błędnik 68,69 ból 69, 70, 77, 79, 96, 104, 105, 126, 147, 148, 149, 150, 173 C cewka moczowa 47, 58, 61, 62, 64, 139 ciało astralne 122," 130, 131 ciało duchowe 94, 131 ciało fizyczne 130, 131 ciało mentalne 129, 131, 135 ciężar ciała 108,145,158 czakramy 111,121,122,123,124,145 Ć ćwiczenie wg Silvy 112 D depresja 70, 79, 85, 149, 150 dieta 159, 160, 167 DNA 20 dwunastnica 43,45, 48, 49, 50, 51, 55, 56, 57, 138, ł39, 165, 168 179 E ekrany radiostezyjne RET 174 endorfmy 79, 150 F fagocytoza 22, 86, 87, 105 fermenty 22, 43, 168 G geny 20 glikogen 28,82 glukagon 58,82 grasica 81, 82, 86, 150 H homeostaza 79,85 hormony 7, 36, 55, 57, 58, 80, 82, 83, 86, 140, 141 I insulina 58, 82, 83 J jajniki 63, 64, 81, 83 jajowody 63,64 jądra 20, 62, 63, 72, 79, 81, 83, 156 K kolory 9, 10, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 98, 99, 121, 122, 144, 145 komórki 20, 36, 57, 63, 82, 86, 105, 136, 138, 140, 146, 166 komórka nerwowa 21,71,72,78,132 kora mózgowa 78, 79, 90 180 krew 7, 21, 22, 28, 31, 32, 35, 36, 37, 38, 39, 41, 43, 55, 57, 58, 63, 70, 80, 82, 84, 85, 86, 87, 93, 95, 98, 102, 103, 104, 105, 127, 128, 137, 138, 141, 146, 157 M macica 54,61,62,63,64 medytacja 8, 10, 89, 104, 115, 116, 120, 121, 122, 123, 124, 132, 134, 143, 153 - metabolizm 101, 102, 125, 154 mikroelementy i makroelementy 36, 164 miłość 7, 16, 18, 115,118, 119, 122, 129, 134 Monahan Evelyn 142 moszna 62,63 mózg 24, 70, 71, 75, 76, 77, 78, 79, 80, 85, 88, 89, 94, 120, 127, 132, 133, 134, 140, 149, 150, 155, 157, 160, 164, 168, 170, 171, 173 móżdżek 73, 74, 76 myśl - myślenie 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 19, 70, 71, 78, 85, 89, 105, 109, 112, 117, 118, 128, 129, 131, 132, 133, 134, 135, 145, 152, 153, 178 N nadnercza 47, 59, 74, 81, 82, 86, 88, 104 nadświadomość 9, 10, 16, 17, 135, 137, 138, 139, 140, 141, 142, 152, 170 nadwaga 5, 97, 151, 154, 157, 161, 162, 164, 165, 167, 168, 169, 170, 171 narząd słuchu 67, 69, 91 narząd wzroku . 64,65 nerki 36, 45, 47, 55, 58, 59, 60, 74, 93, 96, 139, 142, 165 nieczystość 117 niewydol. naczyń wieńcowych 69, 149 o oddychanie 22, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 72, 99, 130, 141, 145 oddychanie kolorowe 96, 98 oskrzela 27, 28, 29, 31, 32, 45, 47, 97, 98, 137, 165 osłabienie 86, 105, 148, 149 ośrodek głodu ł sytości 76, 80, 156, 160, 164, 168, 170, 171 Ośrodkowy Układ Nerwowy 25, 64, 70, 75, 79, 80, 90, 140, 141 otrzewna 51,54,63 P pęcherz moczowy 26, 47, 54, 58, 59, 61, 62,63, 74, 139, 142 płuca 24, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 36, 37, 74, 84, 93, 95, 98, 107, 137, 141, 165 pochwa 54, 61, 62, 64 podświadomość 10, 13, 16, 17, 128, 135, 142, 147, 152, 169, 170, 171, 178 podwzgórze 71, 76, 79, 80, 88, 104, 155, 156, 160, 161 półkule mózgowe 73, 74, 76, 133 prącie 62,63 prądy czynnościowe mózgu 120, 134 procesy psychiczne 7, 13, 132, 136, 147 promieniowanie żył wodnych 86,91, 174 przemiana materii 21, 34, 35, 36, 59, 72, 76, 80, 82, 84, 102, 125, 127, 138, 139, 140, 141, 150, 154, 155, 156, 162, 171 przysadka mózgowa 71, 74, 79, 80, 81, 82, 88, 104, 140 przytarczyce 82, 140 R relaksacja 100, 101, 106, 143 relaksacja wg Jacobsona 106 relaksacja wg Schultza 108 rytmy: alfa, beta, theta, delta 134 182 s samoobrona samouzdrawianie sen serce siatkówka siły psychiczne Simonton Carl i Stephani sok trzustkowy sok żołądkowy stres szyszynka Ś śledziona ślinianki świadomość T tarczyca tchawica tkanki trzustka U układ immunologiczny 104 6, 13, 15, 19, 70, 98, 129, 131, 132, 135, 136, 142, 147, 151 25,79, 111, 148 7, 24, 26, 31, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 45," 72, 74, 76, 93, 94, 95, 96, 102, 104, 115, 117, 121, 122, 123, 126, 137, 138, 141, 145, 149, 150, 157 64, 65, 66, 90 5,8,11,12 136, 146, 147 43, 57, 138 43, 138, 168 82, 87, 88, 89, 105, 108, 112, 113, 127, 128, 147, 167, 173 81, 82 26, 45, 54, 58, 86, 93, 141, 165 48,54 8, 10, 13, 15„16, 17, 70, 78, 88, 118, 122, 130, 131, 134, 172 31,74,81,82,84, 140 26, 27, 28, 29, 31, 32, 41, 45, 47, 49, 137 20, 21, 22, 31, 32, 36, 38, 52, 53, 63, 68, 69, 72, 76, 89, 95, 100, 137, 146, 147, 157, 162 27, 43, 45, 48, 51, 56, 57, 74, 81, 82, 93, 138, 140, 141, 165 80, 85, 86,- 87, 147, 174 183 układ kostno-stawowy 24 układ krążenia 35, 125, 138, 145, 146, 157 układ limfatyczny 85, 140 układ mięśniowy 25, 103 układ moczowo-płciowy 25, 58 układ nerwowy 7, 28, 71, 73, 74, 75, 76, 78, 80, 85, 88, 89, 100, 104, 105, 140, 141 układ oddechowy 25, 27, 28, 42, 104, 127, 137 układ pokarmowy 25, 27, 42, 54, 125, 138, 139, 167, 168, 171 układ somatyczny 72, 140 układ wegetatywny 72, 75, 140, 141 W wątroba 26, 27, 36, 43, 45, 48, 49, 51, 54, 55, 56, 58, 74, 82, 93, 97, 98, 101, 138, 141, 165 wizualizacja 5, 9, 10, 70, 90, 96, 98, 99, 114, 125, 131, 132, 135, 136, 142, 143, 144, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 155, 165, 168, * 169, 171, 174, 175 wypoczynek 101, 103, 104, 105, 120 wysepki Langerhansa 57, 58, 82 Y Yin-Yang 176 Z zmęczenie 28, 100, 101, 102, 103, 104, 148, 149, 159, 161, 162 Ż żołądek 26, 27, 42, 43, 45, 48, 49, 50, 51, 55, 56, 58, 74, 97, 127, 138, 141, 165, 167, 168, 170 184 Spis treści Przedmowa 5 Wstęp * 7 Potęga myśli w świetle nauki 11 Zarys podstaw anatomii i fizjologii 20 Ważne dla życia układy w ludzkim organizmie 71 Reakcja obronna ustroju 84 Wpływ kolorów na organizm 9 O Relaksacja 100 Medytacja 11-5 ^ Wizualizacja - 125 Nadwaga ciała a wizualizacja 154 Zakończenie 172 Taj emniczy Yin-Yang 176 Bibliografia 178 Skorowidz 179 POWSZECHNY ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ NA ŻYCIE S.A. INSPEKTORAT W KIELCACH ul. Solna 3, tel. 68-33-11, fax 68-44-66 proponuje Państwu: Q grupowe ubezpieczenie pracownicze dla załóg zakładów prac\ G grupowe ubezpieczenie na wypadek śmierci i dożycie zawierane na koszt zakładu prac> -tj p FIRMA i KAPITAŁ Q ubezpieczenie kontynuowane na życie dla emerytów i rencistów Q md\\\idualne ubezpieczenie na życie i dożycie uwzględniające należny udział w z\sku z dodatków} mi opcjami na wypadek śmierci w wyniku nieszczęśliwego wypadku lub trwałej niezdolności do prac> Q jednostkowe ubezpieczenie rentowe O jednostkowe ubezpieczenie na zjcie z udziałem w zyskach i sumą ubezpieczeniową wyrażoną w dolarach amerykańskich - t>p SUPER INWESTOR Q ubezpieczenie na z>cie z funduszem emerytalnym „POGODNA JESIEŃ" Zapraszamy również do naszych Przedstawicielstw na terenie województwa kieleckiego '«%» ZAKŁADY PRZEMYSŁU GIPSOWEGO GIPS DOLI N A NIDY 28-407 GACKI TELEFON: Sekretariat: (049) 578-101, Dział Sprzedaży: (049) 578-126 do 129 Dział Marketingu: (049) 578-131 do 132 FAX: (049) 543-660 TELEX: 0612275 __________OFERUJEMY:___________ * kamień gipsowy * płyty gipsowe ścienne PRO-MONTA * gips budowlany * płyty dźwiękochłonne i dekoracyjne * gips modelowy * sufity podwieszane z płyt gipsowych: * gips szpachlowy dźwiękochłonne * gips górniczy dekoracyjne * kleje gipsowe wentylacyjne * gipsowe zaprawy tynkarskie: impregnowane GT - maszynową •> elementy sztukaterii gipsowej: listwy, GT-R - ręczną plafony, narożniki przysufitowe, elementy GT-O - ognioochronną kominka, inne elementy' dekoracyjne _____OFERUJEMY NOWOŚCI: *:• płyty gipsowe ścienne PRO-MONTA impregnowane * klej gipsów}' impregnowany „I" * gipso\\a zaprawa tynkarska ognioochronną GT-O * roztwór gruntujący RG * klej gipso\\y „T" do klejenia płyt gipsowo-kartonowych * klej gipsowy „P" do klejenia płyt typu PRO-MONTA * gips szpachlo\\y „B" do gładzi gipsowych na podłożach betonowych * gips szpachlowy „F" do fugowania płyt gipsowo-kartonowych * gips szpachlowy „G" do gładzi gipsowych na podłożach gipsowych * agregat tynkarski ATWG-II/93, ATWG-III/94 * agregat tynkarski F-18 MIKSER <• narzędzia do prac tynkarskich: szpachelki, poziomice, łaty, pace, kielnie *> akcesoria do prac tynkarskich: narożniki podtynkowe, listwy prowadzące, blachowkręty