Stanisław Ignacy Witkiewicz
Maciej Korbowa i Bellatrix 

Maciej Korbowa i  Bellatrix




Tragedia w pięciu aktach prologiem



1918

Prolog zaginął wraz ze spisem i charakterystyką osób





OSOBY
Bellatrix
Maciej Korbowa
Baron Hibiscus - kompozytor
Księżniczka Cayambe
Satanescu - skrzypek
Karolina Montecalfi - była aktorka
Baron Vessanyi
Dzinia - córeczka Vessanyiego
Baar-Łuk Chan
Teozoforyk
Tetrafon Pneumakon
Michał Węborek
Jan Dexterowicz - malarz
Książę Lykon v. Brassberg - porucznik
Sylfa - eks- wychowawczyni księżniczki Cayambe
Lokaj
Dr. Merdal
Banda centralistów (sześć osób)
Banda Marynarzy Śmierci (piętnaście osób)
przywódcy bandy Marynarzy Śmierci:
Tępiel
Chętka
Mondral




AKT PIERWSZY

Ten sam pokój i osoby co w prologu. Orkiestra w chwili podnoszenia [kurtyny] gra 
,,Tres moutarde" bardzo cicho. Szalone zamieszanie. Wszyscy gonią się naokoło 
stołu. Na pierwszym planie leży Brassberg zupelnie pijany. Maciej Korbowa goni 
się na równi z innymi. Wszyscy ubrani jak w prologu.


SCENA PIERWSZA

BELLATRIX stoi wprost ściany i deklamuje
Zagadki same się zgadują,
Wszystko samo siebie tworzy,
Póki się śmierć nie umorzy
Sama sobą, zagadki się radują,
Życie patrzy w zwierciadło
Swej własnej głębi.
Przerażenie samo się zdębi
Ze strachu przed sobą.
To, co samo upadło,
Własną nad sobą żałobą,
Samo swoją ozdobą się stanie
W końcu - nic nie zostanie:
Śmierć jednolita
Zastygnie sama w sobie.
Nic o nic nie zapyta
W swym własnym pustym grobie.

Kończy z przesadną emfazą. Wszyscy się uspokajają i, dysząc ze zmęczenia 
gwałtownie, rozmawiają. Korbowa z Bellatrix stają bliżej widowni.

KORBOWA
Bellatrix! Czy jesteś naprawdę tym samym, o czym mówisz? Czy naprawdę forma 
stalą się twoją treścią? Czy jesteś wcieleniem tego, czego w istnieniu być nie 
może, co chcemy odnaleźć, my, którzy zaprzeczamy istocie bytu? Chodź! (Bellatrix 
zbliża się i kładzie mu głowę na piersi.) Kocham w tobie stającą się Nicość, to, 
czego nie mogą osiągnąć mędrcy Indii Wschodnich ani samobójcy, ani ci, którzy 
szukają stracenia w życiu, w samej jego dwoistej sprzeczności. Być i nie być, to 
mało. Ja muszę nie być i potem być, nie stając się nieśmiertelnym: tego nie ma, 
mimo że Szatan według starego mitu włożył człowiekowi w duszę wiarę w jego 
wieczność.
Całuje ją w usta. Jest w tej chwili miody i piękny. Bellatrix powoli staje się 
mężczyzną.

BELLATRIX głosem bardziej męskim
Samotna jestem na tych piaskach,
Gdzie Tyfon skrzydłem ocienia pustynię
I rdzawe plamy krwi rosną.
Tu wygnam z siebie świnię.
Lecz roje much obsiadły
Mą czaszkę pełną miodu,
Z kochanką mą dialektyką
Nie mogę wziąć rozwodu.

KORBOWA
Czymże jest zbrodnia, jak nie potwierdzeniem Tożsamości każdej chwili samej ze 
sobą. Och - dosyć mam zbrodni i samotności.(głosem coraz bardziej kobiecym) Weź 
mnie ze sobą na te kwietne łąki, gdzieśmy błękitne zbierali kwiateczki i w 
letnim słońcu bzykiwały bąki i miód zbierały w swe dziwne wo­reczki.
Mięśnie jego jakby się rozluźniają. Cała siła przechodzi na stronę Bellatrix.

BELLATRIX
Patrz - tam na podniebnej skale, w którą swe kły spienione zatapia fala law, tam 
stanę ja, król zimnej pożogi, w której się Nicość ucieleśnia, i Tajemnica 
pokorna jak jakieś małe zwierzątko przypełznie mi do nóg, i tam podaruję ją 
Tobie, mój biedny Mistrzu. (zupełnie męskim głosem) Moja biedna kochanko. (teraz 
Bellatrix całuje Korbowę, który zmienia się na miękką, bezwładną masę ciała) Tam 
rozżarzonym sokiem nieznanych owoców zagaszę twe zimne pragnienie Jedynej 
Jedności bez trwania... (Korbowa mdleje i tak pozostaje. W tej chwili Bellatrix 
staje się kobietą i mówi tonem ironicznym.) Nie być i być! Czyż właśnie nie 
wcielam słów naszego Mistrza? Czymże jest ta hiperperwersja, jak nie tym, co 
było przedtem, nim się wszelka perwersja narodziła, w czasach, kiedy komórki 
dzieliły się nie wiedząc o pierworodnym grzechu.
Hibiscus zbliża się do niej. Cayambe, ze wzrokiem pełnym dzikiej tęsknoty 
zapatrzona w Bellatrix, przysłuchuje się ich rozmowie.

HIBISCUS
Wszystko, co mówisz, jest tylko sztucznie wydętym pęcherzem na tle tej 
rzeczywistości, którą mamy odegrać my wszyscy, jako wszyscy. Przezwyciężyć życie 
jest głupstwem. Zrobiliśmy to dawno. Dexterowicz, Satanescu, ja i Teozoforyk. 
Nawet Węborek to przyznać musi na tle naszej działalności poprzedniej. Trudniej 
daleko było przezwyciężyć sztukę. Jesteśmy wolni, ale żyjemy jak efemerydy.

BELLATRIX
Cóż to znowu za żal za stałością? Nie jestem i jestem - oto jest dewiza naszego 
Mistrza. Widzę w tobie aż nadto rzeczy dawnych. Przez twoją sztukę życie kusi 
cię zza ładnego parawaniku.

HIBISCUS
Mylisz się. Ja skończyłem. Ale czy skończyłbym również sam ze siebie nie 
spotkawszy Maćka - tego nie wiem. Stałość pewnej zmienności - oto co mnie 
niepokoi. A nie Sztuka- zanadto jestem wyprztykany: dziewięć symfonii, trzy 
opery - a zresztą, po co mam wyliczać. Dramat, który się staje między samymi 
tonami, znudził mnie tak samo jak ich wyraz życiowy. Wszystko jest wyczerpane. 
Nie - stąd nie przychodzi niebezpieczeństwo. Ono jest w samej istocie naszych 
zasad.

BELLATRIX
Zasady nasze (właściwie są one moimi, ale myślę, że tylko przez to, czym jestem: 
jestem śpiącym bez snów hermafrodytą, jak ów posąg znany, który tak lubią 
oglądać panienki), nasze zasady, jeśli chcesz, są bardzo dwuznaczne.

CAYAMBE
Och! To słowo budzi we mnie tyle, tyle wspomnień. (do Bellatrix) Chciałabym, 
abyś wziął moje wspomnienia, aby się one stały twoimi, abyś zabił je, zniszczył 
i był do końca tym, czym czasem jesteś dla pana Macieja.

BELLATRIX do Cayambe
Dziecko - nie wiesz, czego żądasz. To jest śmierć.

HIBISCUS
Nie wierz mu, Cayambe. Ona w tej chwili właśnie kłamie. Oto wyraz naszych zasad. 
Zwyciężyć mijające trwanie przez stawanie się, ale nie sobą. Ciągłe 
pasożytnictwo.

BELLATRIX
Dlatego jesteśmy razem. Czyż nasz Mistrz mógł być samotnym? Byłaby to wiara, 
metafizyka jakaś nie­jasna, ale nie to. On musi mieć nas wszystkich. Ja jestem 
tylko angielskim plasterkiem na drobne rany duszy.

SATANESCU bierze skrzypce z szafy
Muszę się sam kusić, aby nie zapomnieć, że byłem kuszony.

MONTECALFI szeptem
Dziś będziesz grał. Dobrze? Nie jestem bynajmniej szczęśliwa, kiedy wiem, że 
twoje ręce nie mogą wy­dobyć tego z mojego ciała przez tony same - stają się 
martwe, nawet kiedy mnie pieścisz.
Całuje go w usta.

CAYAMBE
Dlaczegóż nie pozwalacie mi na nic? Pozwalacie nawet Dzini. (Dzinia siedzi na 
ziemi i bawi się uszami pijanego Brassberga, który leży po prawej stronie.) A ja 
jestem wiecznie czekającą panienką.

BELLATRIX
I możesz nią zostać do końca. Chyba że pokochasz Mistrza.

HIBISCUS
Zbyt ordynarnie mówicie, moje panie. Mistrz jest zanadto we władzy swego 
wewnętrznego demona. Ma sobowtóra. Ma gdzieś kogoś w ostatniej rezerwie. Ale 
kogo - nie mogę zgadnąć.
Węborek przerwał rozmowę z Vessanyi i przysłuchuje się uważnie.

VESSANYI kończąc zdanie
Mówi pan, że nie jestem patriotą? Nie byłem nim właściwie nigdy. Stłumiłem te 
uczucia, jak tylko zrozumiałem, że właściwie narodów już nie ma. Jest jedna 
wielka Hydra, tym straszniejsza, że jest maszyną. To jest szczęśliwa ludzkość.
Węborek go nie słucha.

HIBISCUS do Cayambe
I ty możesz myśleć, że w twoim wieku możesz zniszczyć prawidłowość dnia i 
wieczoru, że rano nie będziesz marzyć o miłości. A wiesz, że on może cię zamknąć 
tam, skąd nie wyjdziesz, i nigdy, nigdy nie poznasz już mężczyzny.

WĘBOREK
Tak, oczywiście. Tylko że maszyna zjada samą siebie. Zresztą słońce zgaśnie 
przecież kiedyś.

BAAR-ŁUK CHAN
Chcecie więc utrwalić to, czym myśmy żyli lat trzy tysiące.

TEOZOFORYK
Chcemy wzniecić wiarę, która by nie była wiarą. Widziałem widma, mówiłem z nimi 
jak teraz z wami i mogę je wywołać w każdej chwili...

CAYAMBE do Teozoforyka
Och, zrób to! Zaklnij rycerza, Teozoforyku, rycerza jak z obrazu Paola Ucello. 
Ja tak chcę kochać widmo.

TEOZOFORYK groźnie
Nie żartuj. (kończy myśl poprzednią) Czymże jest drugi świat, jeśli nie 
powtórzeniem tego - aż w nieskończoność możemy iść w ten sposób. Nieskończoność 
- to jest jedna jedyna istność, której ująć nie zdołamy.

CAYAMBE
Pokaż mi widmo, Teozoforyku! Rycerza!

TEOZOFORYK
Chcesz?
Kurczy się i obraca do drzwi. Słychać brzęk ostróg i wchodzi Rycerz w srebrnej 
zbroi - olbrzym - zupełnie materialny. Cayambe lekko krzyknęła. Nikt nie zwraca 
na to uwagi. Tylko Brassberg wstaje. Szybko nakłada hełm - jest zupełnie trzeźwy 
i szpadą oddaje honory. Dzinia zdaje się nie widzieć nikogo.

TETRAFON PNEUMAKON do Montecalfi
Znane są sztuczki tego starego blagiera. Niedarmo siedział w Indiach.
Korbowa nagłe wstaje i jak zahipnotyzowany podchodzi do Rycerza, i całuje go w 
ten sam kobiecy sposób, tak nie licujący z jego męskim wyglądem. Lekkie 
zdziwienie u wszystkich. Teozoforyk spokojnie zapala fajkę. Cayambe na palcach 
podchodzi do Korbowy i Rycerza i na widok twarzy Korbowy - dla publiczności 
niewidzialnej - wstrząsa się ze wstrętem.

CAYAMBE
Jesteście ohydni.
Rycerz podnosi rękę, jakby chciał ją uderzyć. Baar-Łuk Chan uderza go w rękę: 
ręka w łokciu odpada i spada z brzękiem na ziemię. Rycerz powoli odwraca się i 
wychodzi. Brassberg,  który dotąd stał na ,,baczność", kładzie się znowu. 

TEOZOFORYK
Halo! (Wchodzi  Lokaj   dyżurny.) Czy był kto w korytarzu?

LOKAJ
Nikogo, jaśnie panie.

TEOZOFORYK
Możesz wyjść.
Lokaj wychodzi. Korbowa stoi na miejscu, potem znowu kładzie się kobiecym ruchem 
na ziemi.

BELLATRIX dumnie
Jak można... (z zupełną prostotą dziecka) Gdybym chciała, zawsze bym chodziła z 
takim dużym, czarnym psem, którego by nikt nie widział, nikt oprócz mnie.

HIBISCUS
Nie dosyć ci jednego Mistrza?

WĘBOREK zimno; zupełnie niepoczciwie wygląda
Zwracam uwagę na pewne przyrzeczenia.

HIBISCUS szyderczo
Jesteśmy wolni jak efemerydy.

WĘBOREK tajemniczo
Efemerydy też nie są wolne, rządzi nimi instynkt. Twój instynkt myli cię jednak, 
panie baronie, ponieważ, niestety, jesteś człowiekiem.

CAYAMBE
Dosyć kłótni, czyż nie widzicie, że ręka jest, i to pusta wewnątrz. Jest to 
dowód, że gdybyśmy chcieli...

BAAR-ŁUK CHAN przerywa jej, bierze rękę i kładzie na stół
Gdybyśmy chcieli, to moglibyśmy się unicestwić nie używając zupełnie tak 
ordynarnego środka jak śmierć. Przy pomocy pewnej muzyki lub patrząc na niektóre 
obrazy ostatnich naszych, to jest waszych, mistrzów.

DEXTEROWICZ
Mówi pan o mojej ostatniej wystawie, na której omal nie umarła księżna York i 
pani van Hummel? Oto maleńkie ,,photo" z tego obrazka. Zniszczony? Ach tak, 
naturalnie.

BAAR-ŁUK CHAN oglądając fotografię, lekko zmieszany i przestraszony
Ten sam. Ale nie lubię waszej zachodniej blagi. My nie doszliśmy nigdy do tego w 
Chinach, aby ze sztuki robić truciznę na szczury albo podniecające środki. 
Dopóki trwać będą Chiny, nasza Sztuka będzie po­wtarzać to samo, a potem się 
skończy. Muzyka u nas nie istnieje. Jest zbyt ordynarną.

HIBISCUS syczącym głosem
Strzeż się, Chanie.

BELLATRIX
Oto znowu kusi cię życie, Hibiscusie.
WĘBOREK
Mam cię na oku, panie baronie.

HIBISCUS
Skąd wiesz, że ja właśnie w tej chwili, kiedy jestem u siebie, nie piszę właśnie 
mojej dziesiątej symfonii? A może robię to naprawdę - jako sobowtór.

BELLATRIX
Tak, jesteśmy swobodni. Czyż swobodnym jest morfinista albo palacz opium? Nasza 
swoboda są to najsubtelniejsze więzy. Nie mówię o narkotykach. My mamy jeszcze 
sumienie. Czy znacie ten obraz: ,,Die elenden Miissigganger"? nieszczęśni 
próżniacy?

CAYAMBE
Chciałabym kochać próżniaka, księcia wszystkich Leniwców Świata.

TETRAFON PNEUMAKON
Lenistwo nie jest wolnością. Prawdziwą wolność mają tylko zbiorowiska istnień, 
które my nazywamy materią - one są absolutnie zdeterminowane w naszym umyśle, a 
więc absolutnie wolne.

DEXTEROWICZ
Nie pleć, stary. Należenie do naszego kółka nie upoważnia do dywagacji. Cayambe! 
- radzę waszej ksią­żęcej mości wybrać na początek kogoś zwykłego - na przykład 
mnie.

TEOZOFORYK
Janie - trzymaj się. Wiesz, że nie lubię zwykłego uwodzicielstwa.

SYLFA
Tak, jesteś, Teozoforyku, niezwykłym uwodzicielem. Dotąd nie mogę zapomnieć tego 
dzikiego szału z po­wodu pewnej panienki, której kazałeś rozpuścić włosy na balu 
u pani Vessanyi.

BELLATRIX
Z głębiny nocy niepojętej
Sen modrooki na mnie kiwa,
W postaci dziwnej, wniebowziętej
Ku światom swoim mnie przyzywa.
Wśród nocy dziwnej, niepojętej
Ocknę się nagle w innym świecie,
Gdzie sama dziwność w ludzkiej szacie
Niepodobieństwa straszne plecie.
W metafizyczną głębię lecę,
Zaświatów jedność trzymam w ręku...
Wtem zezem ku mnie życie spojrzy,
Budzę się w strasznym, podłym lęku.

TEOZOFORYK
Obyśmy kiedyś naprawdę nie zbudzili się w strachu gorszym niż lęk zaświatów.

BELLATRIX
Ty wątpisz? Ja jestem tego pewna. I to stanowi właśnie pół uroku życia.
Co mogło być kiedyś jak nuda bez skazy,
Twarz wyuzdana śmieje się w obłoku,
Dając demonom ponure rozkazy.
Widzisz, jak Montecalfi marzy o dzisiejszym wieczo­rze. Ranek zimowy nie trwa 
tak długo, jak się to wydaje.

CAYAMBE
Och! niedługo wzejdzie olbrzymie, żółte słońce i ziemia będzie planetą: tam 
wśród gór można to odczuwać, ale nie tu między wami, w tym okropnym mieście. Ja 
naprawdę chcę miłości!


SCENA DRUGA

Korbowa budzi się. Jest takim, jak na początku. Wstaje. Wszyscy cichną, tylko 
Wąborek  gwiżdże cicho ,,Homoboco" i zachowuje się nonszalancko i bez 
dystynkcji. Pije, głośno bulgając wódką w gardle.

KORBOWA siada i zapala papierosa
Wódki. (Montecalfi szybko mu nalewa i drżąc ze strachu podaje na tacy. Korbowa 
pije.) Dziękuje. Spałem czy nie spałem - to rzecz obojętna. Wiem wszystko - nie 
słowa wasze, tylko siłę tej pokusy, z którą musimy walczyć. Każdy z nas z osobna 
ulec by musiał, jeśli nie życiu, jak Cayambe, która chce miłości, to sztuce, 
która jest tylko potwierdzeniem wieczności w przypadku poszczególnym istnienia, 
w jego bezsensie. O ile mi się zdaje, przemyśleliśmy wszystko. Wiara - dla nas 
nie istnieje. Sen jest naszym wzorem, ale narkotyki same przez się nie stworzą 
tego życia poza życiem. Obawiam się jedynie sztuki. To, co tworzymy my, nie może 
być komedią; bylibyśmy nędzniejszymi od najgorszych saltembanków, gdybyśmy się 
przekonali o nierzeczywistości naszej nierzeczywistości. Nicość musi być naszym 
ideałem i musimy jednocześnie być w tej nicości, którą tylko razem możemy 
stworzyć, niwelując wzajemnie wszelkie przejawy rzeczywistych związków. Musimy 
przeczyć każdym chwilowym stanem, a nie słowami wypowiadanymi w chwili ułudy. 
Każdy musi to robić na swojej własnej drodze przynosząc tutaj, kiedy jesteśmy 
razem, tylko ostateczny wynik swojej nieszczęsnej i rozkosznej pracy, która musi 
zastąpić codzienny dzień, w jego nieuniknionym przesuwaniu się rzeczywistości. 
(pije znowu) Kto chce, może wyjść.
Pierwszy wychodzi Brassberg, za nim Montecalfi, potem  Baar-Łuk Chan.

HIBISCUS
Maciek, nie mów nic więcej. Jesteś dziś pozbawiony natchnienia w słowach, 
ponieważ dałeś nam chwilę zupełnie niezwykłą podczas twego snu.

CAYAMBE
Dlaczego dla mnie chwila ta była zwykłą zupełnie?

WĘBOREK
Niech księżniczka będzie cierpliwa. Chcemy ci ukazać coś, co będzie daleko 
bardziej wartościowe, niż kiedy dzieje się to z nami, którzy życie znamy. 
Zaczniesz żyć w zupełnie nowym wymiarze, zamiast zaczynać to, od czego 
uciekliśmy my, aby z trudem zdobywać nowy pogląd na rzeczywistość.

KORBOWA
Szczerość tej dzierlatki zaczyna mi się nie podobać.

TEOZOFORYK
Panie Macieju - jesteś  pan jak ta  trucizna,  która działa po tygodniu od 
chwili zażycia, bez określonych symptomów.

DEXTEROWICZ  obejmuje księżniczkę
Znam antydot stokroć silniejszy.
Cayambe odtrąca go i szybko podchodzi do Macieja.

CAYAMBE
Pokaż twarz, hipokrytyczny wujaszku. Twoje przeżycia dawne są ciekawsze dla mnie 
więcej od twoich teorii nienasyconego pożeracza Nicości. Gdybym mogła pokochać 
ciebie, Mistrzu, miłością tą, o której tyle mówił mi Jan! Jest on jednak zbyt 
głęboki w swej banalności i przy tym zakochany w sobie zbyt bezczelnie.
Korbowa miesza się i zakrywa oczy

KORBOWA
Wyprowadźcie dziecko.
Baron Vessanyi wychodzi z Dzinią, która płacze. Za nimi Sylfa, Satanescu i 
Tetrafon.


SCENA TRZECIA

Maciej Korbowa, Bellatrix, Teozoforyk, Cayambe, Węborek, Hibiscus,  Dexterowicz

KORBOWA do Węborka
Kiedy stanie się nareszcie to?

WĘBOREK uśmiecha się wymijająco
Na to trzeba nie mieć pewnych wyrzutów, o które posądzam cię Macieju. Lampy 
płoną zbyt jasno.
Przykręca lampą łukową i zapala małą lampkę czerwonawą na stole.

TEOZOFORYK do Cayambe
Strzeż się. Przestaję być sobą. Czuję, jak dziwny stwór jakiś zaczyna mnie 
przekręcać na odwrotną stronę.

JAN DEXTEROWICZ histerycznie
Boję się, strasznie się boję. Już ósmy miesiąc nie maluję. Wszystko zostaje tu. 
(wskazuje na głowę) Mistrz nigdy nie był artystą.

KORBOWA twardo
Skąd wiesz, czym byłem, histeryczna małpo. Potrzebuję ciebie dla dopełnienia 
jednej kombinacji. Dla ciebie będzie to tylko tematem.

CAYAMBE do Bellatrix
Zdaje mi się, że jestem tobą.

BELLATRIX ironicznie
Dzieciątko.
Popycha ją z lekka ku Korbowie.

TEOZOFORYK
Żarty na bok. Wszyscy wiedzą, czym trudniłem się w Australii dla pokonania 
mistyki. Jestem silniejszy, niż wam się zdaje. 

KORBOWA niespokojnie
Boję się, ażebym tego właśnie ranka nie zrozumiał na nowo, kim jestem.

JAN DEXTEROWICZ
Jestem malarzem. Wszystko jednak zmienia się w formę. Boję się - ach, jak się 
boję.
Robi wrażenie człowieka, któremu jest bardzo zimno. Wszyscy, z wyjątkiem 
Hibiscusa, grupują się w środku sceny. Skupiają się.

KORBOWA uderza lekko pięścią Jana Dexterowicza w głowę
Tchórzu - gdzież jest twoja siła? Starczyło ci jej na głupie obrazki i na 
uwodzenie znudzonych bab. Gdzież są twoje perwersje.

JAN DEXTEROWICZ z lekkim jakiem pada na krzesło
Nie wiem, kim będę za chwilę.

TEOZOFORYK
Mogę cię zaczarować w karalucha. Tych boją się cza­sem najodważniejsi. Nawet 
Lykon drży na samą myśl o nich.

JAN DEXTEROWICZ
Nie żartuj - doprawdy przeszłość moja zdaje się nie być moją własną. O Boże, kim 
ja jestem.
Zakrywa oczy.

BELLATRIX podchodzi do Korbowy. Z nakazem
Teraz lub nigdy - uczyń to. 

KORBOWA bierze Cayambe za skronie
Masz kochać mnie tak, jak ja kocham Bellatrix, kiedy nie jestem sobą. Masz 
kochać Bellatrix tak, jak kochasz mnie. Masz kochać Teozoforyka i być dla niego 
niedostępną, choćbyś go miała tym zamęczyć na śmierć. Jeśli tak nie będzie - 
zginiesz tak zwyczajnie, jak mucha rozgnieciona niecierpliwą łapą.

CAYAMBE patrzy na niego jakby walcząc z jakąś myślą
Ja nie chcę obłędu - ja się boję.

KORBOWA chwytając ją za rękę
Musisz.

CAYAMBE słabo
To nie jest to, czego szukałam. Ja chcę żyć.

TEOZOFORYK z boku
Musisz. Musisz mnie zamęczyć.

JAN DEXTEROWICZ
To jest zwykła hipnoza - ja się nie poddam. Ja się tak boję jak małe dziecko. 
(Krzyczy) Musisz!
Dziki strach jest w tym krzyku.

TEOZOFORYK wskazując Dexterowicza oczami
Ta galareta przeżywa siebie w strachu najistotniej.

BELLATRIX prawie jednocześnie, męskim głosem
Musisz!

CAYAMBE która dotąd miała spuszczone oczy, podnosi głowę i patrzy na Bellatrix z 
wyrazem poddania się i miłości
Zdaje mi się, że teraz rozumiem wszystko. To mi się śniło kiedyś, kiedy byłam 
mała. Kocham was wszystkich. (Teozofizyk wydaje jakiś rodzaj krzyku, jak gdyby 
go coś mocno zabolało, a Hibiscus, który dotąd robił manicure i nie zwracał 
uwagi na nikogo, zbliża się i uważnie patrzy na Cayambe. Cayambe podchodzi do 
Bellatrix i zarzuca jej ręce na szyję.) Weź mnie ze sobą.

HIBISCUS
Z tą małą trudniej wam będzie.

WĘBOREK
Zwracam uwagę na niestosowność tego wyrażenia.

KORBOWA wstrząsa się nagle, jakby od jakiegoś ciosu; do Bellatrix
A więc przez ciebie. Zobaczymy, kto będzie silniejszy.

BELLATRIX wybucha męskim, grubym śmiechem; do Cayambe
Chodź, moja nowa, biedna kochanko
Obejmuje Cayambe i wyprowadza

CAYAMBE nie odwracając się
Moja dusza zostaje przy tobie.
Korbowa i Teozoforyk  spoglądają na siebie z nienawiścią i, zmieszani jakby, 
odwracają się. Korbowa zapala papierosa, Teozoforyk fajkę.

HIBISCUS
Teraz wy nie wiecie nic obaj. Zdaje się, że Maciek się zblamował.
Wychodzi.

KORBOWA zamyślony
A jednak w ten sposób ona będzie moją podwójnie. Jeśli się nie mylę.

WĘBOREK
Wyższością jednego człowieka nad drugim nie jest zdolność tworzenia 
rzeczywistości, tylko zdolność od­powiedniego teoretyzowania rzeczywistości już 
stworzonej.

TEOZOFORYK
Tak myślałem kiedyś - ale w tym wypadku...

KORBOWA groźnie
Milcz!

TEOZOFORYK odwracając uwagę od tego
Patrzcie lepiej na tego zdobywcę nowej formy. Jestem przekonany, że wróci do 
domu i będzie coś tworzył.

JAN DEXTEROWICZ zupełnie złamany
Nie - o nie - zanadto wiele dziś zrozumiałem. (w nagłym zachwycie) To szalona 
rozkosz - nie wiedzieć, kim się jest - nareszcie to rozumiem. I tak się boję, 
żeby tego nie stracić, że możecie być spokojni. Za tę cenę mogę do końca życia 
nic nie stworzyć.
Wychodzi.

KORBOWA znowu budząc się z zamyślenia
A jednak...

WĘBOREK
Idź spać, stary. Ujęcie tego, co się stało, nie jest dziś w twoich siłach. 
Bellatrix pierwsza - ty drugi - czyż porządek nie jest tu obojętny?

TEOZOFORYK
Nie wiadomo jeszcze, kto będzie właścicielem tego, co jest w niej najcenniejsze, 
a co właściwie dopiero jutro lub pojutrze w niej powstanie.

WĘBOREK
W każdym razie nie ty, magiku z przedmieścia.

TEOZOFORYK
To jeszcze pytanie.

KORBOWA do Wąborka, jakby zbudzony ze snu
Porządek jest więc obojętnym, powiadasz?

WĘBOREK
Oczywiście. Będzie to jeszcze bardziej odwrotnością wszelkiej miłości 
prawdziwej. Będzie to nieco zawiłe co najwyżej. (do Teozoforyka) Chodź, stary 
czarowniku.
Wychodzą.

KORBOWA podchodzi do okna na  prawo i pociąga  za sznurek. Ciężka czarna firanka 
odsuwa się i widać świt niebieskawy; patrząc w okno
Najgorszym jest dzień i samotność. (podchodzi do stołu i gasi lampę; niebieskawe 
światło w pokojuwystępuje jeszcze wyraźniej) Nie mogę być sam - psiakrew. 
(wypija szklankę koniaku) Cóż tam teraz być może - czy ona, czy Bellatrix?
Wstrząsa się jakby od zimna i wypija drugą szklankę.




AKT DRUGI


Pokój w pałacu ks. Cayambe, w górach. Dowolnie bogate i trochę stare urządzenie. 
Na prawo kominek. Jedne drzwi wprost, drugie na lewo. Meble ze złoceniami. 
Por­trety na ścianach. Na lewo koło drzwi stół i fotele. Przed kominkiem 
półokrągła kanapka. Na kominku pali się; reszta pokoju w cieniu. Wieczór, godz. 
9. Cayambe w szarym, angielskim kostiumie, Bellatrix ubrana jak w akcie I. 
Korbowa i Węborek ubrani jak do konnej jazdy, w galifetach i długich butach. 
Montecalfi w amazonce. Reszta towarzystwa ubrana zwykle. Hibiscus i Teozoforyk w 
automobilowych płaszczach i czapkach.


SCENA PIERWSZA

Cayambe i Bellatrix siedzą obok siebie na półokrągłej  kanapce przed kominkiem. 
Bellatrix obejmuje Cayambe, siedzącą z prawej strony, bliżej widowni.

CAYAMBE zdławionym głosem
Nie wiem, czy to jest miłość, bo zbyt jest wiele mąki w tym wszystkim. Jestem 
szczęśliwa, że tak cierpię A jednak tych trzech dni nie oddałabym za całą 
przyszłość tego szczęścia, o którym marzyłam dawniej. (pauza; z coraz większym 
przejęciem) Kocham w tobie to, czego nie rozumiem. Jesteś naprawdę, widzę w 
tobie tysiące masek i w każdej jest jakaś straszliwa siła.

BELLATRIX męskim głosem
Nie chciej, abym stał się okrutnym. Czasami nie wiem, co może wzburzyć we mnie 
to morze zwierzęcości, która nie jest we mnie ani z mężczyzny, ani z kobiety. 
Jest mi tak dobrze jak teraz. Nie bądź zanadto sobą. Chcę odpocząć, choć raz w 
życiu.

CAYAMBE
Czyż taka męka może być miłością? Jesteś silny, ale twoja siła nie ujmuje mnie 
do głębi. Jak stalowa pajęczyna oplata mnie twoja siła. Czuję jej więzy, ale nie 
odczuwam tego uderzenia, które miażdży i od którego chciałabym umrzeć. Zbyt 
wiele ze śmierci jest w tej ciągłej męczarni nienasycenia. Powiedz, czy ty 
musisz udawać, aby być tym?

BELLATRIX
Nie muszę - tylko to, co wy, oprócz Mistrza może jednego, jeszcze nazywacie 
kłamstwem, jest moją najgłębszą prawdą. On mówi: jedność w dwoistości - ja tym 
jestem, ale w nim kocham metafizyczność jego uczuć.

CAYAMBE
A to, czym ty jesteś dla mnie, czyż nie graniczy z tajemnicą całego Istnienia? 
Gdy wszystko jest tym, dla czego jest stworzone przez naturę, nie może być 
uczucia tajemnicy. Wszystko jest jednością zupełną. Teraz dopiero rozumiem, czym 
jest perwersja i w życiu, i w sztuce. Przez te trzy dni zrozumiałam dawne obrazy 
Jana i muzykę Hibiscusa. Rozumiem, czemu cierpiał tak Satanescu, że musiał grać 
to, czego sam stworzyć nie mógłby, nie stając się błaznem.

BELLATRIX bardziej kobiecym głosem
Żal mi ciebie, że musisz się kiedyś ocknąć. Na was wszystkich życie musi się 
zemścić. Ja jedna...

CAYAMBE przytulając się do Bellatrix
Nie mów tak - nie budź mnie z tego snu.

BELLATRIX bezdźwięcznie
Muszę cię obudzić. Jesteś jakimś biednym stworzonkiem mimo całego zła, które 
masz we krwi. Tu idzie ze straszliwym rozpędem maszyna, którą  ja kierować nie 
mogę. Muszę ci powiedzieć...

CAYAMBE przeczuwając coś przykrego
Błagam cię, jutro, jeszcze jeden wieczór nie budź mnie.

BELLATRIX twardo
Teraz poznasz, czym jest to, o czym oni wszyscy ma­rzą tak gwałtownie. Korbowa 
przyjechał i mieszka na drugim piętrze. Przyjechali o piątej razem z Węborkiem 
Michałem. O, ten to jest główne medium Mistrza, jego odwrotne sumienie i 
ostatnia rezerwa, i prawdziwy życiowy przyjaciel.

CAYAMBE odsuwa się gwałtownie od  Bellatrix i zakrywa oczy rękami pochylając się 
naprzód
Wiedziałam, że wszystko to był sen. Teraz naprawdę zaczyna się męka. Och, jakież 
to okropne.

BELLATRIX wstaje nagle, jest kobietą zupełnie
Muszę iść, czuję, że on mnie wzywa.

CAYAMBE
Więc ty go kochasz?
Wstaje. Stoją naprzeciw siebie profilami do widowni, dwie nienawidzące się 
kobiety.

BELLATRIX dumnie
Może nawet kocham, ale ty tego w żadnym razie pojąć nie jesteś zdolna.

CAYAMBE złamana osuwa się na kanapę
O jakież to wszystko wstrętne! (Bellatrix milcząc wychodzi pewnym krokiem. 
Cayambe pozostaje milcząca z zakrytą rękami twarzą. Pauza. Wchodzi Korbowa. 
Idzie cicho po dywanie i, kiedy jest tuz za Cayambe, ona odczuwa jego obecność. 
W ręku trzyma szpicrutę. Cayambe nagle przerażona wstaje, jakby chcąc go 
odepchnąć.) Nie chcę! Nie chcę! - Odejdź! (Korbowa, oświecony ogniem ko­minka, 
piękny i młody, Cayambe ostatnim wysiłkiem opanowuje strach, mówi szybko, głosem 
przery­wanym i sztucznie spokojnym.) Wiem, kto pan jesteś. Zwyczajny alkoholik 
albo szarlatan. Wszystko jest kłamstwem. Zaraz zawołam służbę. On zostanie tutaj 
ze mną.

KORBOWA spokojnie
Służby twojej nie ma - jest za to moja. (dzwoni: we drzwiach ukazuje się drab w 
liberii jak w akcie I; do Lokaja) Podaj wódkę.

CAYAMBE
Ohydny pijak. Jakim sposobem - wy śmieliście w domu mojej matki...

KORBOWA ironicznie
Czy widziałaś mnie kiedy pijanym? Zresztą, to jest detal. Nie ma żadnej matki - 
dawno nie żyje. Jesteś z nami - to wystarcza.

CAYAMBE krzyczy
Bellatrix! (do siebie) Jestem oszukana. Kto tu kłamie? Ja nie kłamię. Ja chcę 
dalej być sobą. Bellatrix!! (chce wyjść) Jestem przecie u siebie.

KORBOWA zastępuje jej drogę
O nie, nieporozumienie jest wykluczone. (Wchodzi Lokaj. Korbowa pije dwie 
szklanki i lekkim skinieniem głowy odprawia fagasa; Cayambe stoi w miejscu, 
jakby się wahając.) Pamiętaj, panienko, że między nami śmierć jest rzeczą tak 
zwykłą jak na wojnie.

CAYAMBE
Kłamiesz.

KORBOWA
Nie mogę ci tego udowodnić nie mając nikogo pod ręką. Dla ciebie mam zaś inną 
rolę niż milczącą rolę trupa.

CAYAMBE
Kłamiesz, kłamiesz wszystko. To jest to samo udawanie. Tylko teraz 
zdemaskowaliście się wszyscy. Jesteście ohydni oszuści.

KORBOWA zimno
O tym, czy tak jest, przekonamy się niedługo. (dzwoni i odwraca się znowu do 
Cayambe) - Poczekaj chwilę, dowiemy się o wszystkim. Na prośbę Teozoforyka 
przyjąłem cię tutaj. (Wchodzi Lokaj; do Lokaja) Zawołać pannę Bellatrix. (Lokaj 
wychodzi.) Zbyt jednak życie przemawia przez twoją dziecinną głupotę.

CAYAMBE
Ja szukałam piękna, dlatego dotąd byłam czystą - i teraz, teraz, kiedy poznałam 
to, o czym nigdy nie śmiałam marzyć, ty, obrzydliwy kłamco, chcesz mi to 
zniszczyć. Ja się też nie boję niczego.

KORBOWA szyderczo, ale zły, prawie do siebie
Więc tak daleko zaszło?
Wchodzi Bellatrix podśpiewując.

BELLATRIX
Przyszedł raz do mnie Pan jakiś nieznany, Możeś to ty jest, brat mój ukochany.

KORBOWA odwracając się i wskazując ręką Cayambe
Co to znaczy?

BELLATRIX kończy, mówiąc ze sztucznym smutkiem
Mówił ciężko, długo, patrzał tylko w siebie, Ostatnia gwiazda zgasła mi na 
niebie.

KORBOWA groźnie
Dość tych żartów. (z wyrzutem i hamowaną złością) Wiesz, jak nie znoszę życia i 
rzeczywistych uczuć. Wiesz, czym jest dla mnie to, gdy muszę spoglądać w oczy 
temu, czego nie chce nawet nazywać. Wiesz, że kto jest z nami - musi pozostać 
tam albo tu (wskazuje na ziemię) i uciekasz z nią orle mnie, aby narazić mnie na 
ordynarną scenę.
BeIIatrix patrzy to na Cayambe, to na Korbowę i wybucha srebrzystym śmiechem 
prawdziwej kobiety.

CAYAMBE
Bellatrix - dlaczego cię nie poznaję - ty mnie nie bronisz, ty stajesz się złym 
widmem, kiedy ten ohydny kłamca w taki bezczelny sposób zdziera swoją maskę. Czy 
zapomniałaś o tych dniach, kiedy byliśmy na­prawdę samotni, kiedy byliśmy dla 
siebie samotnością, w przepięknej otchłani istnienia? Gdzie jest twoja siła?

KORBOWA
Czyż jeszcze będzie mnie ścigać życie? (z nagłą wściekłością) A! Dosyć tego.
Rzuca się na Bellatrix, która mu się usuwa, dogania ją u drzwi, chwyta za włosy 
i zaczyna bić szpicrutą. Bellatrix z początku śmieje się, a potem zaczyna lekko 
skowytać. Cayambe stoi jak skamieniała tyłem do publiczności, potem się okręca, 
chwyta się za głowę, znowu staje i patrzy.

BELLATRIX
Aa! A! Aaa!

KORBOWA bijąc, ale słabiej
Tak wywiązujesz się z zadań, których spełnienie powinno być największą łaską! Ty 
szeteczna  stworo! zachciało ci się życia. Masz! masz!

CAYAMBE
Boże wielki! Co się ze mną dzieje?
Korbowa rzuca szpicrutę w kąt pokoju i wielkimi krokami podchodzi do Cayambe. 
Jest wściekły i piękny, oczy mu płoną, zęby błyskają spod czarnych wąsów w 
dzikim uśmiechu. Skatowana Bellatrix leży bez ruchu w głębi sceny.

KORBOWA
Chodź, trujący kwiatku - wyprowadzę cię tam, skąd się wraca albo w najwyższej 
rozkoszy nieistnienia, albo w obłędzie. Jedno warte drugiego.

CAYAMBE w najwyższej ekstazie
Dopiero teraz cię rozumiem. Kocham cię. Jesteś widmem, płonącym zwierzem, mądrym 
i silnym w swoim gniewie. Jesteś tym właśnie.
Korbowa, nie zwracając uwagi na jej słowa, bierze ją za rękę i nie patrząc na 
nią ciągnie ją za sobą przez drzwi prawe. Teozoforyk i Hibiscus ubrani po 
automobilowemu wchodzą szybko przez drzwi w środku i widzą jeszcze wychodzącego 
Korbowę. Teozoforyk spostrzega leżącą Bellatrix.

TEOZOFORYK spokojnie
Scena ta jest zupełnie nowa.
Zapala lampę elektryczną u góry. Rażące światło zalewa pokój.

HIBISCUS
Patrz, Forciu, ona ma poszarpane ubranie i pręgi krwawe na rękach.

TEOZOFORYK
Nowy sposób unicestwiania wynalazł pewno Maciej.

HIBISCUS podnosi Bellatrix
Jak się czujesz, kochanko?

BELLATRIX
Pierwszy raz naprawdę nie wiem, co się stało.

HIBISCUS
Kto cię pobił? Maciej?

BELLATRIX
Tak - oczywiście - owładnął nim szał życia. Bo może pierwszy raz żyłam naprawdę. 
Ból fizyczny zadany przez mężczyznę to jedyna rzecz, którą naprawdę odczuwa 
kobieta - o ile nią jest. A myślę, że dawno nie byłam tak bardzo kobietą jak w 
tej chwili.

Hibiscus kładzie ją na kanapie.

TEOZOFORYK
A ja wam mówię, że przychodzą rzeczy okropne. Wszystkie syndykaty połączyły się 
w jedno i następuje koniec wszystkiego. Wszyscy są przeciw rządowi centralnemu. 
Chodzi o pewną mechanizację wychowania dzieci i zawodową specjalizację, 
zaczynając od szóstego roku życia. Czyż to nie jest okropne?
Wchodzi Węborek.

WĘBOREK
Telefonują do mnie z miasta, że rewolucja zaczęła się na dobre.

TEOZOFORYK
Tak, ale jest to tylko tłem. Nie wprowadzajmy tych tematów jako takich do 
naszych rozmów istotnych.

WĘBOREK
Gdzie jest Maciej?

BELLATRIX skulona, grzeje się przy kominku
Mistrz oddaje się życiu samemu w sobie. Dla wypoczynku. Jest to nieistotne, ale 
tym niemniej rzeczywiste.

TEOZOFORYK
Nieprawda, Bellatrix! Mam przeczucie, że zobaczymy dziś w nocy rzecz stokroć 
ciekawszą od wszystkich rewolucji. Są to ostatnie podrygi mechanizującego się 
życia. Tu mamy ujrzeć cud odradzającego się bezsensu samego w sobie.
Wbiega Montecalfi, ubrana w amazonkę.

MONTECALFI
Ledwo się wymknęłam. Reszta kompanii przyjedzie po dwunastej, ponieważ nie mogą 
mieć wcześniej aut. Mój koń, mój biedny Orontes, mało nie padł.

WĘBOREK
Może w braku tego skrzypiciela poświęcisz mi czas, ten do dwunastej. Wiesz, że 
mam czasem niezłe pomysły. Nie znam tego domu, ale chyba znajdziemy jakiś kącik, 
w którym  będziemy mogli istotniej   pomówić.

MONTECALFI wesoło
Chodźmy na poszukiwanie. Może znajdziemy coś więcej jak odpowiedni pokój.


SCENA DRUGA

Bellatrix, Hibiscus, Teozoforyk


HIBISCUS
Dlaczego nie spotkałem cię pierwej, Bellatrix! Byłabyś tą, którą całą 
przetworzyłbym w tony. Byłabyś cudownym chłopcem - młodym Adonisem, dla którego 
stworzyłbym wszystko to, co teraz staje się tylko walką o nieistnienie.

BELLATRIX
Życie mija i starszą jestem, niż ci się wydaje. Gdybym mogła mieć dziecko, byłby 
to potwór, jakiego nie znała dotąd ziemia.

HIBISCUS
Okropnie lubię marzenia hermafrodytów. Jest to czymś tak kojącym jak balsam 
peruwiański.

TEOZOFORYK
Oddal tę pokusę, Hibiscusie. Czyż nie rozumiesz, że tajemnicy nie ma: zabiliśmy 
ją sami. Starałem się uwierzyć w nową metampsychozę. Cóż z tego wyszło? Oto 
jestem jednym z tworzących odwrotność życia.

BELLATRIX
Nasi przodkowie nazywali to właśnie życiem. Męczy mnie względność naszych 
przeżyć. Musimy je zawsze do czegoś odnosić.

TEOZOFORYK
Absolutu nie ma. Straszliwym jest to, że tylko bezpośrednie przeżywanie możemy 
przetwarzać dowolnie. W innych sferach panuje konieczność. Nauka, której dziś 
już tak nazwać nie można, sztuka, która jest tak konieczna, ta, a nie inna, jak 
to, że kamień spada, a nie toczy się sam pod górę. Myślenie nasze utknęło, bo 
nowych pojęć nie ma i niestety już nie będzie. Mój system, który chciałem oprzeć 
na słowie: kalamarapaksa - na Absolutnej Nicości, był tylko jałowym 
przetwarzaniem panteizmu.

BELLATRIX
A jednak istnienie jest tak bezmiernie dziwnym. To, że coś jest, a nie to, że 
niczego być nie może.

HIBISCUS
Dawniej unicestwiałem siebie na inny sposób. I teraz widzę jasno - kłamałem w 
sztuce, cały czas, długie lat dwadzieścia. Czy wy wiecie, że artysta ma swój 
honor? Rzecz dziwna - straciłem honor artystyczny od czasu poznania Macieja. Ta 
beztroska, ta obojętność na to, co było i będzie. To, co dawniej mieli artyści i 
wojownicy.

TEOZOFORYK
To nie istnieje dawno. Już w mistyce był element rozkładu. Nie była to wiara 
wynikająca z przerażenia nad samym faktem istnienia.

BELLATRIX
Och! Dlaczego jest tak smutnym to, że nie istnieć nie można. Ograniczenie do 
małego kółeczka czegoś, co mogłoby być całym światem.

TEOZOFORYK
Ten przeskok dawniej robili myślą nasi przodkowie. Dla nas jest to fikcją, 
ponieważ zbadaliśmy, czym są pojęcia: takim samym następstwem jakości jak 
wszystko. Czy wiecie teraz, czemu upadła moja mistyka, moja Nicość, cała ta 
kalamarapaksa? Oto właśnie przez genetyczne rozmyślanie.

HIBISCUS smutnie
To symptom mechanizacji.
Słychać huk kilku motorów za sceną. Otwierają się drzwi środkowe, wchodzi 
Korbowa i Cayambe.

CAYAMBE
Drodzy, kochani przyjaciele! Czyż ciebie to widzę, Teozoforyku, ciebie, drogi, 
kochany Hibiscusie, mój wielki dzieciaku -
Hibiscus i Teozoforyk patrzą na nią ze zdumieniem.

BELLATRIX jest kobietą w najwyższym stopniu
Oto upadek - oto ta stałość w zmienności. Czyż jest to ta sama Cayambe? - Nie, 
to zostało jakieś nieokreślone ciałko, jakaś mdła galaretka, która siebie ,,ja" 
nazywa. Ona znikła dawno.

KORBOWA do Bellatrix
Bellatrix, zbiłem cię jak burą sukę. Przebacz.

BELLATRIX
Mistrzu, dlaczego jesteś smutnym? Czyż nie dokonało się to, czego chciałeś...
Teozoforyk zbliża się do Cayambe.

CAYAMBE wyciągając do niego ręce
Przyjacielu!!!

TEOZOFORYK
Czy myślisz, że pożądanie cierpienia tak daleko we mnie zaszło, że mogę ci 
powiedzieć: (przesadnie) Przyjaciółko?!

CAYAMBE
Nie, tylko myślę, że teraz...

TEOZOFORYK
Przestań - odgrywasz cudzą rolę.

KORBOWA
Teraz odkryliśmy w sobie ten dziwny dar zmieniania istniejących uczuć w 
nierzeczywiste. Wiem, że za pomocą pewnych alkaloidów to przychodzi samo. Ale 
nie o to chodzi. (tajemniczo) Czy rozumiecie? Zgwałciłem w sobie to, o co nie 
chodziło wcale Panu Bogu, kiedy nas tworzył. O twórczość!!! To dał nam Szatan, 
mówię symbolicznie.
Hibiscus ściska go za rękę.

BELLATRIX
Niestety, byłam twoim dziełem sztuki, Mistrzu. Znalazłeś inny sposób. Dla ciebie 
łatwiej stworzyć życiową teorię, niż Janowi było kiedyś wymalować nową 
kompozycję.

HIBISCUS
Co za okropność! A więc usprawiedliwiać swoją twórczość! Ja kładłem każdą nutkę 
świadomie. Cóż z tego, że te nutki inaczej pojmowały kobiety. Fizjologia, wic 
pan, trudno, wie pan. - Obrazy mają tę wyższość, że wiszą na ścianie, a nie 
stają się powoli, a to właśnie dla kobiet jest najistotniejszym.

BELLATRIX do Cayambe
Dlaczego mną pogardzasz?

CAYAMBE
Teraz rozumiem wszystko. Potworna jest głębia tego, co zrozumiałam. Siła, która 
jest bezprawiem nad skłamaną systematycznie słabością mechanizmu. Macieju! - 
ohydne imię, a piękne przez to, że ty je nosisz - przebacz! Ja nie rozumiałam, 
ja nie wiedziałam nic. Teraz dopiero...

KORBOWA
Czyż mógłbym ci przebaczyć, że jesteś kobietą? Jesteś tym czymś, co daje mi nowy 
wykładnik nieistnienia. Dzisiejszy wieczór jest wczorajszym dniem i jutrzejszą 
nocą. Chcę nie mieć czasu. Tym jesteś ty.

CAYAMBE
Och, jak straszliwie cię kocham teraz, Macieju. Kochany mój, daj mi twoje usta, 
które są dla mnie ustami samej Nicości. Czasu nie ma. Jesteś ty jeden.
Całuje go.

BELLATRIX
Strzeż się, Cayambe. We mnie jest siła wyższa niż brak czasu. Pamiętaj, że ja 
jedna nie zażywam narkotyków. Wąchałaś kokainę jednak. Masz nozdrza białe. A 
gdyby moja miłość była silniejszą?

CAYAMBE naiwnie
Przecież nie mogę być mężczyzną.

BELLATRIX
A gdybym się stała tobą, tym, czym ty jesteś dla niego-

CAYAMBE
Jedna śmierć. - Możesz go zabić, ale to jest niemożliwe. Ty się go boisz. Ty 
kochasz ból fizyczny, ale boisz się śmierci. Ja kocham śmierć, ale drżę przed 
bólem. Oto różnica.

KORBOWA który przysłuchiwał się temu
A gdybym cię zbił, Cayambe?

CAYAMBE
Lepiej zabij. Jako mała dziewczynka marzyłam o śmierci z rąk silnego jakiegoś 
ducha. Duch ten zmienił się w mężczyznę zatrutego rozkoszą. Ten zmienił się w 
ciebie.
Pada na kolana przed nim.

BELLATRIX
Czyż wszystko, co teraz się dzieje, nie staje się zwykłym życiem?

KORBOWA okropnie się śmieje
Chcesz już uczynić odwrotność tego. Najlepiej wyjdź z pokoju.

BELLATRIX
Uważaj,  abym nie wyszła tam, skąd się nie wraca.

KORBOWA
Nie kłam. (wskazuje na Cayambe) Ona, ta mała dzierlatka, uczyni to prędzej niż 
ty, która wiesz wszystko.

BELLATRIX
Skąd wiesz, co jest we mnie? We mnie jest wszystko. Pogardzam tym, co jest teraz 
w tobie. Małość uczuć, oto, co mnie przeraża. Gdzież pójdę, jeśli znajdę w tobie 
dno twej samotności, niewolniku.

HIBISCUS zbliża się ku nim od stolika na lewo, gdzie mówił z Teozoforykiem
Widzę, że życie wkracza wszystkimi bramami.

KORBOWA
Mylisz się: jesteśmy teraz dopiero u szczytu marzenia o nieistniejącym bycie. 
Dzisiejsza noc jest naprawdę twórcza.

BELLATRIX strasznie poważnie
Mistrzu, to wszystko było kłamstwem. Czy jesteś ze mną, czy nie?

KORBOWA wskazując na Cayambe
Patrz na tę jasną główkę. Dlaczegóż biłem ciebie, a nie ją? Jestem teraz starcem 
i oto moja córka klęczy przede mną. Właściwie czy nie wszystko jedno? Jest to 
symbol.

BELLATRIX nie zważając na jego słowa
Nas jest dwie. Ty jesteś jeden. Wybieraj! Czy nie chcesz, abym odeszła?

TEOZOFORYK
Cayambe! Teraz chodź do mnie.

CAYAMBE
Bellatrix, jednak nasze chwile nie zginą nigdy.

TEOZOFORYK
Nie ma absolutu poza myśleniem. Cayambe, chodź na dach, tam patrząc na gwiazdy 
przemyślimy to w pojęciach ścisłych, o czym oni tylko mówią bezładnie.

CAYAMBE wstaje, jest jakby dojrzałą kobietą
Chce mi się czegoś, czego być nie może. Chce mi się, aby Maciej, aby Bellatrix, 
żebyś ty, Teozoforyku, żebyście stanowili jedność. Ja nie chcę kłamać. Czyż to 
jest tajemnicą osobowości, o której mówiłeś mi kiedyś? Jest to w obrazach Jana, 
jest to szczególniej w siódmej symfonii Hibiscusa, jest w grze Satanescu, kiedy 
staje się półbogiem, kiedy kobiety kąsają jego ręce podczas koncertu. Ja chcę 
być tym wszystkim. Chcę się oddać temu, co bez bólu przejdzie ze mną w nicość. 
Jestem kobietą - rozumiem już wszystko. Gdyby Maciej chciał ze mną zejść w 
śmierć, byłabym z nim.

TEOZOFORYK
Pójdź ze mną na dach, tam jest komin, będziemy jak na okręcie w falach Nicości. 
Teraz ci powiem ostatnie słowo wiedzy o Nicości. Jestem teoretykiem tego, co wy 
bezpośrednio wtłaczacie w samo trwanie. Mam na to pojęcia bardziej ścisłe niż w 
rachunku nieskończoności.

CAYAMBE
Tylko pojęcia?
TEOZOFORYK
Czegóż chcesz więcej?

CAYAMBE
Gdyby to, co mówisz i co masz mi powiedzieć, mogło się stać tym samym, co 
obiecuje mi moje pragnienie, tym samym - nie pojęciem, Teozoforyku.

KORBOWA do Cayambe
Czy pamiętasz tę chwilę?

CAYAMBE
Tak, ale gdzie była ta myśl? Ona tworzy w nas nowy świat. Przeżycia bezpośrednie 
są zawsze te same. Każdy wymoczek i ktoś, kto jest prawie Bogiem, czuje to samo 
co ja. Gdzież jest ta różnica? Och, chciałabym zabić was obu, aby złączywszy 
wasze martwe oczy ujrzeć w nich to, co was rozdziela.

JAN DEXTEROWICZ wchodząc
Nasza adeptka jest, jak słyszę, na dobrej drodze.
Wchodzi cale towarzystwo.

KORBOWA
Panowie i panie. Jesteśmy znowu w komplecie. Cayambe jest naszą. Jesteśmy u 
siebie. Zdobyta nowa forteca ginącej wiedzy o istnieniu.

SATANESCU
Tam już rzeź idzie na dobre. Zgubiłem skrzypce i Montecalfi nie odnajdzie siebie 
w moich dźwiękach.

KORBOWA
To jest co najmniej nieistotne. Mam pewne dane, że zdradziła cię z Węborkiem.

SATANESCU z wysiłkiem i sztuczną pogardą
Tak? Jestem podwójnie szczęśliwy. Teraz nie ma już nic, co by mnie oddzielało od 
ciebie, Mistrzu.

TEOZOFORYK szeptem do Cayambe
Chodź ze mną.
Cayambe wstaje i wychodzi z Teozoforykiem.

BELLATRIX
Mistrzu, jesteś mój. Będę kobietą, mężczyzną, dzieckiem, będę dla ciebie 
wszystkim - ach, jak marne jest to słowo - Niczym. Wiem, że jedna śmierć moja 
uczyni mię wszystkim dla ciebie. Ale ja chcę żyć, (poprawia się nieszczerze) to 
jest trwać w Nicości.

VESSANYI
Gdzież jest twoja beztroska, Belciu? Gdzież jest, że tak powiem, twoja 
dystynkcja?

DZINIA
Belciu, kiedy powiesz mi o tym?

BELLATRIX
Już nie chcę. Straszne zmęczenie. Chcę tylko umrzeć, raczej przestać istnieć i 
żebyś ty patrzał na mnie, Mistrzu, i żebyś się raz bał, ale strasznie, tak jak 
nigdy. Wiem, że mordowałeś nosorożce w Afryce, wiem, że pływałeś między rekinami 
w oceanach wszystkich części świata. Moja mała dusza, dusza pełna sprzeczności, 
nie, nie krzyw się tak - sprzeczności prawdziwych, prosi cię o ostatnią chwilę. 
Ostatnią chwilę będziesz ze mną?

KORBOWA roztargniony rozgląda się
Gdzie jest Cayambe? Czyż ten nędzny magik, którego z nędzy wydobyłem w 
Australii, kiedy przestał wierzyć w swoją głupią kalamarapaksę, zabrał mi ją?

BELLATRIX
Mistrzu!! Ja jestem z tobą.
Pełza mu u nóg.

KORBOWA kopie ją niecierpliwie
Żeby cię siarczyste pioruny. Nie lubię, jak byle kto odbiera mi kochankę.
Wszyscy patrzą z przerażeniem.

HIBISCUS
Odejdźcie, chcę pomówić z Maciejem istotnie.
Wszyscy, prócz Bellatrix u nóg Korbowy leżącej, przechodzą na lewo do stolika.

KORBOWA
Dobrze, dobrze. Czy nie słyszycie, że zbliża się koniec? Oto Cayambe opuszcza 
mnie z tym starym szarlatanem.

HIBISCUS szeptem
Czy to jest prawda, że ty czujesz to, co mówisz?

KORBOWA również szeptem
Chcę nareszcie odróżnić sen od rzeczywistości. Czy nie widzisz, że to jest 
ostatnia chwila? Mechanizuje się wszystko i nie wiem, czy to nie dosięgnie nas 
tym razem.

HIBISCUS z zupełną wiarą
Teraz nareszcie wierzę ci, Macieju.
Podaje mu rękę, ściskają się.

KORBOWA zawstydzony; dla uniknięcia konsekwencji i zamaskowania się przed 
Hibiscusem podnosi leżącą Bellatrix; do Bellatrix
Chcę, abyś była kobietą raz jeden. Czyż nie widzisz, że ciebie jedną kocham? 
Chcę, aby ta faktyczna dwoistość stała się sama, w jednej ze swoich stron, 
naprawdę uczuciem odwrotnym. (Bellatrix płacze.) Przestań płakać, bo cię zbiję 
na kwaśne jabłko!
Kończy z naglą złością.

BELLATRIX z płaczem
A więc za to wszystko żądasz ode mnie niemożliwości. Pomnij jednak, kto dał ci 
pierwszy raz poczucie odwrotności uczuć. Ja, tylko ja. Miałeś wszystkie kobiety 
świata i byłeś też art...

KORBOWA zakrywa jej usta ręką
Cicho, cicho, biedaczko moja najdroższa. (obejmuje Bellatrix z prawdziwą, 
męczącą czułością) Kocham cię, kocham cię...
Całuje jej włosy.

BELLATRIX
Jestem taka mała, taka biedna, taka samotna...
Wszyscy powoli zbliżają się ku nim.

TETRAFON PNEUMAKON
Wiedziałem, że to się źle skończy. Ale nawet zło nie jest zupełną wolnością. To 
zło, które czynimy my.

HIBISCUS
Milcz, stary idioto. Czy nie widzisz naprawdę wielkich przeznaczeń w tym, co 
teraz się dzieje?

VESSANYI
Ja widzę tylko to, że życie takie, jakie prowadziliśmy dawniej, zawsze zwycięża. 
Powtarzamy się w coraz gorszych wydaniach. Tak dowodzi teoria kompleksów Freuda.

KORBOWA puszcza Bellatrix i spogląda błędnym wzrokiem dookoła
Proszę wszystkich o czwartej do mojego pokoju. Będziemy obchodzić ostatnie 
wtajemniczenie księżniczki Cayambe.

BELLATRIX prawie z jękiem
Będzie to uczta skazanych. Macieju! Macieju! Coś uczynił z moją podwójną duszą? 
Ty, do którego należy moje podwójne ciało. Śmierć jest jednak jedna dla nich 
obojga.



AKT TRZECI


Pokój Macieja w pałacu księżniczki Cayambe na pierwszym piętrze. Wprost ogromne 
okno, przez które widać ośnieżone góry w świetle księżyca. Na lewo łóżko, nogami 
do widowni. Przy łóżku dwie walizy z jasnożółtej skóry. W prawej ścianie dwoje 
drzwi: jedne na korytarz w rogu dalszym widowni, drugie do sąsiedniego pokoju 
bliżej widowni. Między drzwiami tualeta zastawiona mnóstwem sprzętów, flakoników 
i pudełek. Kolor ścian bordo. Na prawo od okna obraz (jakiegokolwiek 
renesansowego malarza, przedstawiający nagie kobiety). Wszyscy ubrani jak w 
akcie I z wyjątkiem Bellatrix odzianej w szary kostium. Na środku stół, przy 
którym siedzi całe towarzystwo w porządku następującym: wprost do widowni, tyłem 
do okna, od lewej ręki do prawej: Maciej Korbowa, Cayambe, Bellatrix, Hibiscus, 
Teozoforyk, Węborek. Tyłem do widowni: Satanescu, Baar - Łuk Chan, Dexterowicz, 
jedno krzesło puste, Sylfa. U węższego końca stołu: Montecalfi, Tetrafon, u 
prawego: Vessanyi, Lykon. Piją kawę i likiery. Usługują lokaje jak w akcie I


SCENA PIERWSZA

KORBOWA wesoło i przyjaźnie
Teraz, Cayambe, powiedz nam, o czym mówiłaś na dachu z naszym byłym magikiem. 
Czy pokazał ci jaką nową sztukę? Może uniósł się na promieniach księżyca i 
szybował ponad lasami?

CAYAMBE
Nie, mówiliśmy poważnie. Zrozumiałam teraz zupełnie umysłowo to, co było 
niejasnym. Ale przez to moja miłość do ciebie stała się smutniejszą. Boję się 
mówić

TETRAFON PNEUMAKON
Nie bój się niczego, księżniczko. Dlatego wszystko jest między nami otwartym i 
jawnym, ponieważ nie boimy się niczego. Mówimy wszystko, ponieważ tajemnica 
naszych przeżyć jest głębsza niż jakiekolwiek słowo i nic jej rozjaśnić nie 
zdoła. Jedyną tajemnicą jest konieczność.

CAYAMBE
Tak, ale coś zginęło dla mnie w myślowych kombinacjach Teozoforyka. Czuję, że 
zbliża się do mnie jakaś okropna pustka.

LYKON
Ja nie analizuję niczego. Unikam wszelkiej myśli.

SATANESCU
Ja zaś analizowałbym z rozkoszą, gdybym miał co. Ale cierpię dziś na zupełne 
,,manque de contenu".

MONTECALFI
Zawsze byłeś takim. Nasz Mistrz szczyci się pustką, ale jest ona bogatszą od 
najbogatszej rzeczywistości. Wiem coś o tym, bo kiedyś, dawno już, jeszcze przed 
Bellatrix, zaszczycał mnie swymi względami.

CAYAMBE
Jednak zbyt wiele miłości miałeś, Macieju. Jak pomyślę o tym okropnym orszaku 
duszyczek i umęczonych ciał i ciałek, smutek mój jest jeszcze większym.

KORBOWA wymijająco
To jest tylko odblask życia. Musisz zaprzyjaźnić się z Montecalfi i żyć z 
duszami tych, których imion już nie pamiętam.

SYLFA
Czy zapomniałeś, Mistrzu, o mnie? Kiedyś także byłam cząstką twojej beztroski. 
Ach, jakże pięknie męczyłam się wtedy.

VESSANYI ponuro
Za wiele śmierci kosztowały twoje męki. Moja żona, Adzio i Staś, moi najdrożsi 
synowie, i moja siostra. Zresztą teraz jest to już wszystko jedno.

KORBOWA
Nie wywlekajmy przeszłości.

WĘBOREK
Teraźniejszość jest aż nadto istotna.

CAYAMBE
Jeszcze niezupełnie.

BELLATRIX
Ciągle jesteś z czegoś niezadowolona, ciągle czegoś ci potrzeba. Posłuchajcie 
lepiej:
Ostatnia stacja
Rezygnacja
Minięta.
Z hukiem ogłuszającym
Pędzi lawina w dół,
Gdzie się czai obłęd.
Wśród miękkich czarnych zwałów,
Porozrzynanych kawałów
Mięsa i torturowych kół.
Jękiem nie milknącym kogoś obcego
Wypełnia się mózg.
Dręczyciel sam udręczony...

HIBISCUS cicho
To Maciej.

BELLATRIX
Nie żaden Maciej, tylko mój dawny narzeczony.

CAYAMBE
Czyż ty byłaś zdolna?...

BELLATRIX smutnie kiwając głową.
Dręczyciel sam udręczony
Wśród wiórów stalowych i dróg,
Na niebie krwawe ogony
Komet i meteorów smugi.
Dzień szary, nieskończenie długi,
Zamyka życia sklepienie.
Nad horyzontem martwego jeziora
Dawno umarłej duszy.
Przy drodze krwawa pokora
W żałobne ubrana szaty
Liżąc zamarznięte kraty
Wymęcza w sobie cierpienie.

CAYAMBE
Oto jest prawda. Nikt z was naprawdę nie cierpi oprócz mnie.
Zakrywa twarz.

KORBOWA
Będziesz cicho czy mam cię wyprowadzić?

BELLATRIX wstaje powoli i mówi do Korbowy
Nieznany stróż, groźny jak mroźna noc,
Uprzejmie zaprasza za bramę
Potwornego, o nieskończonych salach więzienia.
Tam marzenia nasycają się złem
I bóstwo śmierci, czarny nieruchomy kloc,
Upadla strachem pełzające cienie.

KORBOWA
Jesteś moim marzeniem, Cayambe, którego jeszcze złem dostatecznie nasycić nie 
mogę.

CAYAMBE
Jedna śmierć tylko - bez ciebie nie ma dla mnie już życia: w nicości czy w 
rzeczywistości - jak chcesz.

BELLATRIX mocniej
Czarne, zimne płomienie
Zygzaki tworzą na białej nicości
I otaczają tego, co już cierpieć nie może,
Mimo w sercu zatrute przez najdroższych noże.
I mimo że cierpień pożąda.

JAN DEXTEROWICZ
Takim było to, co malowałem. Wyprułem niejednemu kiszki dla zdobycia formy, a 
przede wszystkim sobie, może nawet jedynie sobie.

KORBOWA
Tchórz, zawsze tchórz musi wyleźć z tej histerycznej marionetki.

BELLATRIX
Och, ciebie, Mistrzu, doprowadzić do strachu, tego zwykłego życiowego strachu. 
Oddałabym za to życie.

KORBOWA lekko zmieszany, sili się na otwartość w przykrej kwestii, aby 
zamaskować jeszcze coś gorszego
Jedna rzecz, której się naprawdę boję, to samotność. Tydzień celkowego więzienia 
jest czymś gorszym dla mnie od śmierci w torturach.

BELLATRIX
Dlatego jedna rzecz, którą kocham, jest twoja odwaga, a druga - jest wiara w nas 
wszystkich. Przecież każda z twoich programowych zbrodni, mój najdroższy 
wampirze, to najmniej dwadzieścia lat więzienia, bez możności samobójstwa.

CAYAMBE do siebie
Ja jeszcze jestem wolna. (głośno) Widzę teraz jak we mgle i nie mogę jeszcze 
odgadnąć, ale mam już niewyraźne kontury słabości twojej, Macieju. Nic nie ma 
gorszego dla kobiety jak pogardzać ukochanym człowiekiem.

KORBOWA ze sztuczną wzgardą, niespokojny
To jest życiowe zawracanie głowy.

HIBISCUS
Nie jest to tak proste, jak się wydaje. Co zaś do pierwszego, nauczyła mnie tego 
Montecalfi, oddając się skrzypicielowi tylko dlatego, że umiał zagrać czego by 
stworzyć nie potrafił.

WĘBOREK wali pięścią w stół
Panie baronie, ostatni raz wzywam cię do porządku.

DZINIA cienko
Skąd tyle siły ma wuj Węborek?
Pauza. Węborek nie wie, co ze sobą zrobić.

BELLATRIX
Jego męka już w innym wymiarze. I urasta pomału do rozmiarów całego 
wszechświata, w myślach Wielkiego Alchemika Męki, łagodnego staruszka Boga, 
który o ni­czym nie wie i wiedzieć nie może. A ciało Niszczycielki Wiecznej 
rozpływa się w krwawym tumanie. - I cisza taka, że słychać chuchanie Boga, 
którym ogrzewa zmarzniętego wśród dobroci Diabła. - I pierwszy raz Alchemik 
Wielki zwątpił w swój dogmat sprzeczno­ści. - I uczuł się tragicznym w swej 
małości, wiecznie nie dorośniętego dziecka swej matki - Nieskończoności.

TEOZOFORYK
To jest naprawdę dobre. Żal mi, że nie znałem twego narzeczonego, Bellatrix.

BELLATRIX
Ja byłam moim własnym narzeczonym. Ale on umarł dziś na wieki.

CAYAMBE
Więc ze mną zdradził cię twój narzeczony po raz ostatni?

BELLATRIX
Ty zaś zdradziłaś go z Mistrzem.

LYKON
W głowie mi się kręci od tej komplikacji uczuć, tym bardziej że są one 
nierzeczywiste, a nie są przecież kłamstwem. Wiem to intuicją, ale zanalizować 
tego, żebym pękł, nie potrafię.

KORBOWA
Dlatego masz taki zły wpływ na młodych ludzi, Lykonie. Nie staraj się o większą 
precyzję myśli. Dialektykę zostawmy obaj Teozoforykowi.

TEOZOFORYK wstając; wszyscy się podnoszą
Właśnie określiłem dokładnie, czym jest uczucie odwrotności, a czym 
nierzeczywiste.

CAYAMBE
Nie mów - chcę zapomnieć o tym.

TEOZOFORYK
Nie można być tak tchórzliwą. Jakkolwiek to mi się podoba i zaczynam mieć dla 
ciebie ojcowskie uczucia, ale takiego ojca z innej planety.

TETRAFON PNEUMAKON
Ona tylko nie chce być niewolnicą myśli. Nieprzewidzialność - czyż to nie jest 
naszym celem? Tylko z wami będąc nie wierzę w konieczność. Wtedy, gdy jestem 
poza społeczeństwem.

CAYAMBE siedzi na innym miejscu niż podczas uczty
Jestem odważniejsza, niż wam się zdaje.
Zamyśla się. Goście powoli przechodzą do drugiego pokoju na prawo. Zostają 
tylko: Sylfa, Cayambe, Korbowa, Teozoforyk, Lykon, Hibiscus.


SCENA DRUGA

SYLFA
Chciałabym być kurtyzaną. Jedyna rzecz, której nie przeżyłam. Ach, jak lubiły 
mnie małe dziewczynki.

CAYAMBE
Byłaś przecie i moją wychowawczynią. Ale niepojętna byłam wtedy. Marzyłam o 
duchu i oto zwierzę mści się teraz na mnie. Czymś obcym wypełnia się moja 
istota. I czuję dwie dusze w jednym ciele, które wyrywa się w nicość.

HIBISCUS
Nie mów tak - zmienia mi się to w jeden temat, który słyszę, jak grają nieznane 
mi instrumenty w przestrzeni dalekiej od naszej. Tony zdają się przepływać przez 
ciebie.

CAYAMBE
Czyż ty będziesz moim przeznaczeniem?

KORBOWA
Zmień te wyrazy na ich odwrotność. One muszą zmienić się w uczucie. W ten sposób 
tworzymy każdą chwilę.

SYLFA
Albo chwila, która tworzy się sama, taka, a nie inna, staje się przedłużeniem 
nas poza trwanie, aż w wieczność.

KORBOWA wstaje, nagle zainteresowany słowami Sylfy
Sylfo, jestem dziś z tobą. Jak ćma wieczorna, jak powojowy sfinks, przelatuję z 
kwiatu na kwiat. Jestem sfinksem i powojem razem - bądź tą nocą, która mnie 
otuli swym aksamitnym gąszczem.

CAYAMBE
A ja? Czyż mam być tylko szumem odległego lasu, podmuchem gorącego huraganu 
gdzieś w oddali?

KORBOWA
Ty jesteś tym, co w nas przepływa.

TEOZOFORYK przerywa im
Cayambe! Czasami musisz zapomnieć o tym, co jest teraz. Zamknij oczy i śnij 
przez chwilę o nienarodzonych pojęciach, co same łącząc się ze sobą zbudują ci 
piękny gmach za sekund kilka zaledwie.

CAYAMBE
Zbyt świeże są rany, zadane mi przez tego potwornego zwierza, którego Maciej 
więzi w swych wewnętrznych klatkach, i jeszcze ich ból rozdziera mnie, kiedy 
wsączają mi w nie palący witriol. Jestem tak samotna.

Bellatrix przechodzi przez pokój do drzwi od korytarza. Zatrzymuje się na chwilę 
i patrzy zlośliwie. Hibiscus daje jej znak ręką, aby poszła. Bellatrix wychodzi.

KORBOWA przeprowadza ją wzrokiem
Czuję dziką radość i potęgę. Mam wrażenie, że idę pod straszną górę w 
księżycowym świetle, o tam. (wskazuje przez okno) - Olbrzymie czarne skrzydła 
wiszą u mych ramion, a twarz moja jest zła. Tak dziwnie rozdwajam się w tej 
chwili. (do Cayambe) Czy mnie widzisz? 

CAYAMBE
Aż nadto dobrze i mierzę ściśle głębię mojej rozpaczy.

KORBOWA
Jesteś jeszcze z tej strony rzeczywistości. Gdy ci to przejdzie, powrócę znów do 
ciebie. Umiem czekać. Tylko silni umieją czekać, aż wszystko samo się stoczy w 
ich rozpalone ramiona. Wytrzymać ten żar oczekiwania - oto czego brak ci, 
Hibiscusie.

CAYAMBE wstając, zapala cienkiego papierosa
Macieju, ten wieczór bądź ze mną do końca. Błagam cię, ten jeden wieczór. Dziś 
cię poznałam i myślę już, że możesz odejść, nie wiem na jak długo.

KORBOWA z ironią
Czemuż uciekłaś tu wtedy, czemu Teozoforyk nie objaśni ci tego w pojęciach 
ścisłych? Chodź, Sylfo, tylko męczarnie uczynią z niej widmo. Idźmy patrzeć 
razem w noc mroczną i palić jej mróz naszymi pocałunkami.

CAYAMBE błagalnie
Macieju, raz jeden - słów mi brak na to... błagam cię.

KORBOWA ironicznie
Otóż to właśnie - brak ci słów. Tylko dla wyrażenia prawdziwych uczuć może ich 
zabraknąć. Wiesz, że nawet trochę brzydzę się tobą w tej chwili.

Wychodzi z Sylfą do korytarza. Cayambe rzuca papierosa i siada bezwładnie.

HIBISCUS chce ją rozerwać
Czy znasz ten wierszyk - mówiła go kiedyś Bellatrix:
Zemstą przeznaczeń,
Ponurych sflaczeń
Świat cały rzucił
Na poniewierkę
(Jak brudną ścierkę),
A potem cucił
Słodkimi słowy.
A czemu pod oczami podkowy?
A czemu zdrapana bródka?
A chwila była krótka,
Lecz dla wspomnienia długa...

CAYAMBE wstaje nagle, ze złym błyskiem w oczach
Poddałeś mi myśl jedną. Jakże strasznie jestem naiwną. Jedno jest tylko zło, nad 
którym panuje kobieta, jest to zło jej ciała. Dusza jej zawsze biedna i 
opuszczona, i tak strasznie samotna. Teraz rozumiem, dlaczego Montecalfi tylko 
zdradzając coś lub kogoś żyje naprawdę bez troski.

LYKON który dotąd siedział zupełnie ogłupiały
O, teraz rozumiem wszystko tak, że nawet potrafię to wypowiedzieć: jedyną bronią 
kobiety przeciw jednemu mężczyźnie jest drugi mężczyzna. Sama jednak jest 
bezsilna.

CAYAMBE ze złością
Głupcze, chciałam pójść z tobą, ale widzę teraz, jak nisko bym upadła. (woła do 
drugiego pokoju, na prawo) Janie! Artysto! (Wchodzi Jan, pytająco spogląda na 
Cayambe. Teozoforyk budzi się z zamyślenia) Chcę pójść z tobą, jedynie z tobą, 
abyś mi objaśnił cuda księżycowej nocy, iskry na polach śniegowych i spadającą 
okiść.

JAN DEXTEROWICZ
Przypomnę sobie dzieciństwo. Już od lat piętnastu nie wiem, czym jest natura.

TEOZOFORYK
Oto jest życiowa odwrotność uczuć. Poczekajcie, powiem wam to na drogę. Nim się 
narodzi uczucie, powinno się rodzić słowo, które je dopiero wywoła. Ludzie 
zwykli wyrażają uczucia słowami - treść wtłaczają w formę. Odwrotność uczucia, 
która jest tak rzeczywista jak to, że się np. nudzę w tej chwili, jest uczuciem, 
które rodzi forma, ale nie forma sztuki - ta wyraża tylko jedność Bytu - forma 
innego rodzaju, ale nie mająca artystycznego sensu, jest tym, co rodzi uczucia 
odwrotne. Ale są one związane między sobą w sposób zaprzeczający logice życia, 
choćby objawiła się ona w koncepcjach szaleńca.

LYKON
Tak więc przytomne szaleństwo - raczej nieprzytomny zdrowy rozsądek.

CAYAMBE znudzona
Chodź, Janie. (wychodzą na korytarz) Ten musi mi zawsze zepsuć każdą chwilę 
szaleństwa.
Mija się z nimi Bellatrix wchodząca z korytarza.

BELLATRIX ostrzegawczo
Jakże daleką jesteś od szaleństwa, Cayambe. Gdzie jest Maciej?

TEOZOFORYK
Poszedł z Sylfą. Zdaje się, że są w jadalni i piją tam na umór. Sądzę po pewnym 
hałasie na dole.

BELLATRIX
Mistrz ma dziś szał życiowy po prostu. Unicestwia samą odwrotność wszystkich 
uczuć i znęca się nad tą biedną gąską, która przecie kocha go naprawdę w dość 
dziwny jak na nią sposób.

TEOZOFORYK
Czasem męczy mnie cała ta gadanina. Mam ochotę wyciągnąć się i nie wiedzieć nic.

LYKON
To tak jak ja.
Wychodzi do drugiego pokoju. Teozoforyk kładzie się na łóżku. Hibiscus zdaje się 
drzemać, od czasu do czasu wykonuje jakieś ruchy rękami. Bellatrix stoi, jakby 
się nad czymś namyślając.

BELLATRIX do Hibiscusa
Chodź ze mną. Mam ci coś powiedzieć.
Hibiscus wstaje i wychodzi za Bellatrix do pokoju na prawo.


SCENA TRZECIA

Przez chwilą scena pusta, tylko Teozoforyk leży na łóżku z zamkniętymi oczami.

TEOZOFORYK gładzi ręką łysinę, mamrocze do siebie
Przez uczuć najdziwniejsze sploty
Błądzą drapieżne koty.
Wchodzi Korbowa, sam.

KORBOWA jakby do siebie
Nic nie może mnie dziś nasycić. Czuję nudę tak potworną, jakby cała ludzkość 
szczęśliwa leżała mi na piersiach. Dialektyka pustki pożerającej samą siebie.

TEOZOFORYK ziewając
A nie mówiłem?

KORBOWA
Psiakrew, żeby sto osób było ze mną, będę samotnym w tę noc przeklętą.

TEOZOFORYK
Kultura - dziedziczność - jesteś społeczne bydlę. Tylko jeden Baar-Łuk Chan wie, 
czym jest samotność. Trzydzieści lat nie widział człowieka.

KORBOWA
Muszę stworzyć dziś nową kombinację uczuć. Inaczej wścieknę się.

TEOZOFORYK ironicznie
Najlepiej weź się do jakiej pracy.

KORBOWA
Milcz, idioto! (Wchodzi Bellatrix i Hibiscus. Korbowa jakby zbudzony ze snu; 
twarz mu się rozjaśnia) Bellatrix! Wiesz? Zapomniałem o twoim istnieniu. Ty 
jedna...

BELLATRIX
Ja też chcę dziś czegoś zupełnie nowego. Oto dziś będę z Hibiscusem. To jest 
owoc zakazany w twoich wymiarach duszy.

HIBISCUS
Przebacz, Mistrzu. Ale nasz statut...

KORBOWA
Wiem przecie. Nie wolno podejrzewać nikogo. A jednak masz takie myśli co do 
mnie, z których często musi cię budzić Węborek.

HIBISCUS
Teraz nie. Od czasu jak widziałem twój przestrach przed mechanizacją życia - 
nie. Ja teraz boję się tylko mechanizacji muzyki. Zupełna dowolność, którą każda 
maszyna zimitować potrafi.

BELLATRIX
Chodź, maszyno. Ja też umiem stwarzać przeżycia.
Wychodzą.

KORBOWA zaciskając pięści
Zwyczajna nuda. Ta sama, którą miałem wtedy w Tybecie. Strasznym jest to, że nie 
mogę odczuwać strachu, tego najzwyklejszego strachu. Boję się tylko czasem, jak 
przypomnę sobie więzienie w Sydney. Jedynie wtedy, i to we wspomnieniu, boję 
się. 

TEOZOFORYK
Mówię ci, że jedynie praca... (Korbowa gwałtownie wychodzi.) Nareszcie. Mistrz 
bywa czasem nudny. Nie rozumiem tych wszystkich bab czasami. Wytwarzanie 
problemów, kiedy ich nie ma, oto sztuka - np. problemat związku istnień 
nieskończenie małych. Jakże mało czasu trzeba na zdradę; zdaje mi się, że już 
idą. (pauza) Zbliżamy się do niezwykle realnychrozwiązań. Co do mnie, to tak 
dawno nie widziałem życia, że z przyjemnością zobaczyłbym jaką scenkę prawdziwie 
życiową. Dla odświeżenia umysłu.
Wchodzi Cayambe z Janem. Cayambe blada jak śmierć. Jan czerwony, włos rozwiany i 
dzikie ruchy, roztrzęsione i gwałtowne. Cayambe patrzy błędnie przed siebie. 
Teozoforyk zrywa się z łóżka i wychodzi.

JAN DEXTEROWICZ
Boję się i boję się potwornie. Zakochałem się w tobie i boję się Macieja. Gdybym 
mógł to namalować, bałbym się mniej, ale na to nie ma już formy. Jakieś potworne 
zygzaki tylko, w nieograniczonej przestrzeni.

CAYAMBE ze skrzywieniem obrzydzenia w twarzy
Jesteś tak wstrętnym; żebyś wiedział, jak pogardzam tobą!
Strzepuje śnieg z sukni.

JAN DEXTEROWICZ w zupełnym obłędzie
Ja nie wytrzymam tego; gdybym się nie bał, musiałabyś mnie kochać.
Wybiega do pokoju na prawo. Cayambe  siada i patrzy błędnie przed siebie. 
Wchodzi Korbowa.

KORBOWA zupełnie zwykle
Jak ty wyglądasz? Cayambe! Co ci jest?!

CAYAMBE z jękiem
Zdradziłam ciebie z tym malarzyną. Jestem niegodna nawet ciebie, mimo że jesteś 
zły i okrutny. (pada mu do nóg; twarz  Korbowy,  przez którą przeszedł zły cień, 
rozjaśnia się jakimś ohydnym pożądaniem) Nie mogę nawet prosić cię o 
przebaczenie. Mój Mistrzu!
Ty jesteś prawie jak ojciec.
Korbowa przybiera kobiecy wyraz i staje się takim, jak w akcie I, w scenie z 
Bellatrix. Korbowa podnosi Cayambe, która płacząc opiera mu się na piersiach, 
nie widząc jego twarzy. Korbowa bierze jej głowę w ręce i patrzy na nią tym 
samym wzrokiem. Stoi twarzą do widowni.

KORBOWA szeptem omdlewającym, jak kobieta
Wiesz, tam, na wyspach, na wschód od Australii...
(Cayambe spogląda na niego.) kobiety...
Nachyla się do jej ucha. Cayambe odtrąca go z taką silą, że Korbowa mdło się nie 
wywraca.

CAYAMBE z dziką siłą
Precz! Precz!
Korbowa  zmienia się w mężczyznę, ale opanowuje się, chwyta krzesło i wali nim z 
całej siły o podłogę.

KORBOWA
Czyż nic mi się nie uda tej piekielnej nocy?
Wybiega. Cayambe  siada bezwładnie na krzesło, twarzą do widowni. Oddycha 
ciężko, w oczach ma obłęd.

CAYAMBE
Jego nie ma... Wszystko jest złudzeniem... Ale ja zostanę czysta.
Wydobywa mały rewolwer i szybko strzela się w piersi. Krzyczy i spada z krzesła. 
Pauza. Z korytarza wbiega Korbowa, Bellatrix, Hibiscus, Węborek i Teozoforyk. Z 
pokoju Montecalfi, Satanescu, Baar - Łuk Chan, Tetrafon Pneumakon, Lykon, 
Dexterowicz, Dzinia, Vessanyi, Po chwili Sylfa z korytarza, z rozpuszczonymi 
włosami, w nocnym kostiumie. Korbowa staje i patrzy dziko na leżącą Cayambe.

BELLATRIX
Oto potwierdzenie życia, Mistrzu. Twoja to nauka. Pierwsze zblamowanie się 
Macieja.

HIBISCUS
To ja jestem winien.
Lykon rozdziera Cayambe bluzkę i jednocześnie bada, czy oddycha. Wszyscy się 
pochylają tak, że dla publiczności  Cayambe jest niewidzialna.

WĘBOREK
Panie baronie, winnych nie ma w naszym towarzystwie, jak również win. Są tylko 
kary. 

LYKON
Żyje. Przestrzeliła sobie lewe ramię, kość nie naruszona.
Wstaje. Ogólny śmiech.

HIBISCUS ze śmiechem
Teraz doprawdy nie wiem, kto się zblamował.

JAN DEXTEROWICZ
Co za szczęście! Myślałem, że umrę z niepokoju.

LYKON
Satanescu! Prędko daj śniegu z dachu. Ona zemdlała tylko od huku.
Satanescu rzuca się do okna, otwiera je i wychodzi na dach. Podczas tego gwar 
zmieszanych rozmów, ale wszyscy się śmieją. Jedna Dzinia trochę krzyczy. Na tym 
tle słychać krzyk Satanescu, który poślizgnął się i spadł z dachu. Węborek rzuca 
się do okna, za nim Montecalfi, potem wszyscy rzucają się do okna i zostawiają 
Cayambe samą. Tłoczą się do okna. Jeden Węborek wybiega drzwiami na korytarz. Za 
nim Montecalfi. Lykon znowu wraca do Cayambe. W gromadzie przy oknie słychać 
krzyki: ,,zabił się", ,,Węborek go niesie", ,,nadział się na sztachetę". Cayambe 
otwiera oczy i próbuje wstać.

HIBISCUS krzyczy
Nadział się na sztachety!

CAYAMBE podnosząc się, nie zważając na Lykona, który jej chce przewiązać ramię
Kto? - Co się stało?
Spogląda na Lykona i ogląda swoje ramię. Siada na krześle. Wszyscy odchodzą od 
okna i otaczają Cayambe.

KORBOWA
Janie, dostarczę ci nowych wrażeń. Dziś rano strzelamy się na osiem kroków, z 
muszkami. 

JAN DEXTEROWICZ ostatnim wysiłkiem opanowuje się
Dddobrze...
Mówi szczękając zębami. Całuje Cayambe w rękę i chce wyjść. Natyka się na dwóch 
lokai niosących Satanescu. Cayambe nieruchomo, ze spuszczonymi oczami daje się 
spokojnie obwiązywać Lykonowi.

WĘBOREK wchodząc z lokajami
Nie żyje, serce i wątroba przebite.
Wbiega Montecalfi, potrącając Jana. Lokaje kładą trupa na łóżko  Korbowy i 
wychodzą.

MONTECALFI rzuca się na trupa i całuje jego ręce, klęcząc przy łóżku
Biedny Sanio! Już nigdy, nigdy więcej. Zostaję zakonnicą.

TEOZOFORYK gładząc ją po głowie
Moje dziecko, rzecz jest wiadoma, że jeśli gdzie nie uda się samobójstwo, musi 
się zdarzyć w bliskości i niedługo potem nieszczęśliwy wypadek.

CAYAMBE ponuro
O, jakże żałuję, że nie umarłam. Ten potwór zaczarował mnie.

KORBOWA zimno
To niby ja? Po prostu mały kaliber i szarpnęło ci rękę. Któż widział strzelać 
się z małego wellodoga.

CAYAMBE
Jakże teraz żyć będę? Miałam raz tę siłę i nie daliście mi umrzeć.

WĘBOREK
Zwracam uwagę, żeby nie szukać winnych. Tym bardziej, że tym razem to już 
zupełnie sensu nie ma.

KORBOWA
Życie wtargnęło dziś między nas ze straszną siłą. Pojedynek z Janem otrzeźwi 
mnie trochę.

HIBISCUS
Zastrzelisz go jak psa. Wiadomo, że on strzelać nie umie.

KORBOWA
Właśnie o to chodzi.
Jan Dexterowicz z krzykiem wylatuje z pokoju. Montecalfi wstaje z klęczek.

MONTECALFI
Proszę o kokainę.

LYKON
Proszę cię. Teraz nic już nie ma między nami.

CAYAMBE wstając
Dajcie i mnie. Nie mam siły żyć i nie mam siły umrzeć.
Lykon  częstuje ją kokainą. Wysypują sobie kokainę na lewą ręką między pierwszym 
a wskazującym palcem i wąchają.

KORBOWA podając jej lewą rękę
Właśnie jest to chwila jedyna, abyś poznała istotę naszego  systemu, poczciwa  
sroko. Teraz lub nigdy - tym bardziej, że lubię czasem popić sobie trochę krwi 
ze świeżej rany. Może wskażesz mi jaki pokój w ,,twoim domu" (to wymawia z 
ironią). Moje łóżko zajmuje bowiem poczciwy Sanio. Za godzinę zaś będę już na 
mecie z twoim substytutem kochanka. 
Wychodzą. Świt różowy robi się za oknem.

TETRAFON PNEUMAKON
I wy mówicie, że jest wolność. Wszystko to było obliczone jak jakaś piekielna 
maszyna. Nawet moje słowa ,,y compris".

BELLATRIX do Hibiscusa
Mistrz zapomniał o mnie po raz drugi. Masz wielką szansę, Hibiscusie, poznania 
zupełnie nowego sposobu unicestwiania siebie, bez wstrząsów istotnych.
Wychodzą.

TEOZOFORYK do Pneumakona
Teraz muszę ci wytłumaczyć moje poglądy na twą głupią wolność. Jak wyrżniesz 
głową o mur, nie jesteś wolny - stąd fizyka i determinizm; jeśli idziesz 
swobodnie przez powietrze, jesteś wolny, stąd metafizyka i omfalopsychizm, i 
wszystkie brednie świata. (Lykon wychodzi z Montecalfi.) Chodź na spacer, 
pomówimy o tym szerzej. Oba te poglądy są równie dobrze usprawiedliwione.
Wychodzą. Vessanyi bierze na ręce śpiącą już od pewnego czasu na krześle Dzinię, 
mówi ,,dobranoc" - i wychodzi. Coraz czerwieńszy blask za oknem. Zostaje jedna 
Sylfa z rozpuszczonymi włosami, nieruchomo pochylona na krześle za stołem. Pada 
pierwszy pomarańczowy promień słońca i oświetla trupa Satanescu i czarne włosy 
Sylfy. Pauza.



AKT CZWARTY


Scena przedstawia róg oddzielnej sali na parterze w szykownej kawiarni w 
mieście. W rogu stół, po bokach kanapki obite czerwonym pluszem. Ulica po lewej 
stronie sceny. W lewej ścianie dwa okna; między nimi lustro. Na przodzie 
mniejszy stolik i fotele również obite czerwono. Pod lustrem ukryte drzwi do 
podziemi. Cale towarzystwo z wyjątkiem Macieja Korbowy i Węborka. Ubrani jak 
robotnicy, panie w chustkach na głowach. Jedna Bellatrix ubrana jak 
trzeciorzędna kokota: purpurowy kapelusz, czarna suknia z purpurowymi wyłogami. 
Lokaje też ubrani jak robotnicy. Na przodzie koło małego stolika: Bellatrix, 
Hibiscus, Montecalfi, Cayambe i Teozoforyk koło małego stołu. W głębi: Tetrafon 
Pneumakon, Vessanyi z Dzinią, Sylfą, Lykon (ubrany w podejrzanego wyglądu 
kostium sportowy). Oglądają jakieś papiery i śmieją się.


SCENA PIERWSZA

HIBISCUS
Widocznie nie jest już bezpiecznie, skoro Maciej dał nam takie legitymacje.

CAYAMBE
Nareszcie teraz cudownie się czuję. Wyjechaliśmy ode mnie tak gwałtownie, tak 
mnie zmęczyła ta przejażdżka po morzu, że myślałam, że umrę. Ramię dokucza mi 
jednak okropnie i strasznie niepokoję się o Mistrza.

TEOZOFORYK
O niego bądź spokojna, moje dziecko. Swoją drogą nie widziałem nigdy, aby Maciej 
tak się śpieszył. Mam wrażenie, że twój pałac jest już w ręku syndykalistów, do 
których mamy zaszczyt chwilowo należeć.

MONTECALFI
Tak, jesteśmy przedstawicielami branży siarkowej. Jest to bardzo ciekawa zmiana 
losu. 

HIBISCUS
Maciej jednak został, to mnie niepokoi. Biedny Janek pewno już ziemię gryzie od 
dawna. 

CAYAMBE
Ohydny tchórz. Im prędzej, tym lepiej.

TEOZOFORYK
Ta śmiertelna tresura ma jednak swoje złe strony. Myśli mam trochę splątane i 
nie opuszcza mnie złe przeczucie. (Słychać z oddali parę wystrzałów, potem parę 
salw maszynowego karabinu.) Nie wiadomo, kto zwycięży tym razem. A podwójnych 
papierów mieć nie można, bo w takim razie ma się jeszcze szansę pewnej śmierci w 
obu razach, w razie osobistej  rewizji. Najlepszy jest zaiste syndykat siarkowy. 

Ktoś przebiega pod oknem, potem cała grupa ludzi.

HIBISCUS
Mam wrażenie, że siedzimy w łodzi podwodnej, której Maciej jest kapitanem. Czuję 
wprost ciśnienie obu stron walczących na ten pokój, wypełniony innym fluidem. 
Jesteśmy jedni z ostatnich. Cóż to za hołota ci artyści, którzy dziś jeszcze 
mogą tworzyć.
Drzwi się nagle otwierają i wchodzi Korbowa z Węborkiem, obaj ubrani jak 
robotnicy. Korbowa ma obwiązaną szczękę, mówi z trudem. Węborek bardzo blady, 
wąsy wiszą. Ogólne poruszenie. Cayambe podbiega do Korbowy. Bellatrix patrzy 
spode łba, nie wstając.

CAYAMBE
Macieju! Jesteś raniony.

KORBOWA
Mieliśmy ciężką przeprawę. Jakaś banda, nie badając naszych papierów, zaczęła do 
nas strzelać. Było ich kilkunastu - sześć godzin powolnego odwrotu pod ogniem. 
Było to nad samym brzegiem morza, gdzie twój były park, była księżniczko, styka 
się z zatoką. Więcej niż połowa ich zginęła. Ale tę ranę, zgadnijcie, kto mi 
zadał -

HIBISCUS
Chyba nie Jan?

KORBOWA
On sam. (Lokaj Korbowy wnosi tacą z napojami.) Trafiony w serce, nieprzytomny ze 
strachu, nie upadł jednak i wystrzelił; trafił w mój pistolet, który opuściłem 
już trochę, i zranił mnie moją własną bronią. Umarł zaraz. Widocznie dobrze jest 
być tchórzem. (pije; Lokaj wychodzi; do Cayambe z ironią, oficjalnie) Pałac twój 
jest oficjalnie zajęty. Nasi współtowarzysze z siarkowego syndykatu założyli tam 
lazaret. Oczekujemy wielkiego zwycięstwa. Teraz idzie atak na ostatnie siły 
centralników. (Słychać znowu salwy maszynowych karabinów w oddali.) Życie w 
formie potęgi żywiołów zawsze działa na mnie orzeźwiająco i tym głębiej rozumiem 
sens najwyższy tych lat, które przeżyliśmy w upojeniu. Gdybym mógł bać się choć 
czasami, byłbym szczęśliwym. Stwarzanie jednak sztucznych niebezpieczeństw 
uważam za tchórzostwo ostateczne. Jest to próbowanie samego siebie - tak częste 
u oficjalnie bohaterskich tchórzów.

CAYAMBE
Szkoda, że nie mogę być całym syndykatem lub całą partią centralnych, aby być 
dla ciebie żywiołem, jeśli już nie mogę być wulkanem albo stadem bawołów.

KORBOWA żartobliwie
Gdybyś mogła spalić się sama na stosie, może bym nawet rzucił się w płomienie 
podsycane twoim ciałem. Byłabyś wtedy żywiołem.

CAYAMBE z żalem
Czyż nic nie jest w stanie zniszczyć mojej miłości do ciebie? Coraz większą 
czuję rozkosz tej męki, ale nie wiem, czy to już jest uczuciem odwrotnym.
Salwa wystrzałów i huk armatni dwa razy.

KORBOWA
Jesteś beznadziejna: ciągle wyrażasz uczucia całkiem zwykłe.

BELLATRIX
Tak, Cayambe, jesteś nudna. Nie jesteś kobietą zdobywców, z którą może odpocząć 
bohater po niesłychanych awanturach.

CAYAMBE
Zaczyna mnie męczyć to, że jestem winna śmierci Jana.

KORBOWA
Wierz mi, że strach ten, który przeżył, był najwyższą rozkoszą, jakiej doznał. 
Nie cierpiał zaś wcale. Czyż to nie lepiej, że zabiłem go w honorowym pojedynku 
o osobę tak uroczą jak ty, niż żeby go unicestwił jakiś twórca szczęścia na 
ziemi w sposób bardziej skomplikowany, z przypiekaniem czy łaskotaniem.

WĘBOREK
Przy jego tchórzostwie, czy prędzej, czy później, wpadłby na pewno.

HIBISCUS
Nie uwierzysz, Macieju, co to za szczęście było dla mnie być tej nocy pamiętnej 
z Bellatrix. Kocham się w niej straszliwie.

KORBOWA
Uważaj, Belciu, aby nie przedoskonalić siebie. Pamiętaj, że ta mała samobójczyni 
(pokazuje oczami na Cayambe) - jest tylko fazą przejściową. Bez ciebie nie mogę 
być samotnym.

CAYAMBE z rozpaczą
Och, gdybym mogła pojąć mechanizm twojej duszy! Jest ciemna i jednocześnie 
barwna jak tęcza. Gdybym mogła żyć z tobą naprawdę!

KORBOWA
Nawet śmierć ciebie nie chce, Cayambko. Przejdź tam, gdzie cierpienie jest 
równowartościowe rozkoszy, tam, gdzie chodzi tylko o rodzaj metafizycznej 
beztroski, a nie o różnice: przyjemnego lub nieprzyjemnego. Doprawdy, nie wiem 
(jeśli mam istotne przeżycia), czy cierpię nieludzko, czy konam z rozkoszy. Ta 
krystaliczno-zimna obojętność na wszystko, co ciepłe lub zimne, ciemne i jasne, 
silne czy słabe! Wydaje się to letnim, szarym tym, którzy tego nie pojmują, a 
jednak jest w tym możliwość wściekłego żaru i mrozu międzygwiezdnego, czarności 
nocy i oślepiających blasków, i to wahanie, ta nicość, która się spełnia! Ale na 
to trzeba pokonać życie i śmierć - nie mówiąc już o sztuce.

HIBISCUS
Pokonać śmierć można tylko umierając, o ile mi się zdaje. Czy jednak nie 
widzicie, że tylko przeżycie wszystkiego daje to, o czym mówisz i co wszyscy 
odczuwamy tak silnie, gdy jesteśmy z tobą; wszyscy oprócz Cayambe.

TEOZOFORYK
Tak, Cayambe jest w pośrodku. Wierzę bardziej, że Dzinia będzie ostatnią kobietą 
z naszego świata, mimo że żyć będzie w czasach okropnych. Ona rośnie w tej 
atmosferze. Ale Cayambe! Ona nie może nie poznać życia.

KORBOWA
Właśnie chcę jej to ułatwić w sposób skrócony, skondensowany.

CAYAMBE
Tak, ja cierpię zupełnie po ludzku. Jakżebym chciała być takim wampirem! 
Niestety, jestem sama wysysaną przez wampira, a nie ma tego, którego bym chciała 
zniszczyć. Czasami chciałabym zniszczyć Macieja. Ale nie rozumiem tego, co może 
być narzędziem zniszczenia.

BELLATRIX
Ja jedna to mogę.

HIBISCUS
Jesteś bezczelna, Belciu.

BELLATRIX wykonuje odpowiednie ruchy
Oto stanę się chłopcem - oto dziewczynką - oto dziewczynką - oto chłopcem.
Korbowa patrzy na nią zachwycony, ale zaniepokojony.

HIBISCUS
Jan nazwałby to sztuką w życiu.

KORBOWA
Jan był znanym idiotą. Zresztą nie żyje.

CAYAMBE
Kłamstwem jest, że możecie przezwyciężyć śmierć.
Słychać huk wystrzałów.

KORBOWA
Śmierć sama przez się nie jest niczym strasznym. Strasznym jest tylko to, co za 
sobą zostawia.

BELLATRIX
Mówisz tak zwykle, po ludzku, mój Mistrzu. Och gdybym mogła umrzeć. Ja się boję 
śmierci.

HIBISCUS
W tym jest cały twój urok, Belciu.

TETRAFON PNEUMAKON
Śmierć jest tylko stawaniem się konieczności w wymiarach dostępnych naszym 
zmysłom.

KORBOWA
Umrzyj więc - teraz - zaraz - czy potrafisz?

TETRAFON PNEUMAKON
Teraz nie, za pięć minut. Muszę przemyśleć konieczność tego pozornie prostego 
faktu.

CAYAMBE
Zaczynam rozumieć teraz, o co wam chodzi. Te słowa, wypowiedziane z taką 
prostotą, natchnęły mnie tym, czego nie może dać nawet twoja rzeczywista miłość, 
Macieju. Och, życie, jakże cię kocham.

KORBOWA
Zdaje się przechodzisz punkt zwrotny. Chciałbym, abyś ty, abyście razem z 
Bellatrix stanowiły jedność.

BELLATRIX
Zbyt rozporządzasz moją osobą, Mistrzu.

KORBOWA
Jest to więc problemat osobowości. Społeczeństwo rozwiązuje tę zagadkę w sposób 
bardzo prosty. Oszukanie tego, za cenę czego istniejemy.

TEOZOFORYK
Podziwiam precyzję twoich myśli, Macieju.

BELLATRIX
Zbyt jesteś ścisły - Macieju.

CAYAMBE
Jesteś naprawdę władcą, Macieju. Czy nigdy nie będziemy już sami? (z rozpaczą 
woła) Macieju?

MONTECALFI
Cayambe jest zbyt skomplikowana. Jest w niej zwierzę i jakaś dziwna duszyczka, 
która nie wie, czego chce. Prawda, Macieju?

HIBISCUS
Zaiste jesteś widmem, Macieju!
Ostatnie słowo krzyczy.

DZINIA
Jak szach perski, jesteś pępkiem świata, wuju Macieju.

KORBOWA
Jestem przeklęty przez moje imię - każdy mnie zwie: Macieju.

VESSANYI
Czymże jest moja była dyplomacja wobec twojej, Macieju!

LYKON
Służyłem w lejbgwardii fioletowych kirasjerów! Służyłem wszystkim rządom. Teraz 
jestem syndykalistą. Ale przede wszystkim jestem twojej gwardii porucznikiem, 
Macieju!

SYLFA
Czyż będę kiedy twoich synów guwernantką, Macieju?

KORBOWA
Niestety, moja rasa wymrze wraz ze mną.

CAYAMBE
A więc czemu tworzymy całą tę nicość?

KORBOWA
Dla przezwyciężenia osobowości, ale nie w społeczeństwie.

CAYAMBE
Obce mi są teorie, Macieju. Ostatni raz chcę być z tobą, Mistrzu. Duch Jana 
jednak zwie cię artystą, Macieju. Oto, co mi powiedział na dowód twojej zdrady, 
Mistrzu.

KORBOWA
Tajemnica tego bytu należy tylko do mnie. Była larwa, uleciał z niej motyl czy 
duch wszechświata wcielony przypadkiem w tę, a nie inną istność. Całe życie to 
tylko wtłaczanie jakiejś lepkiej masy w tę martwą skorupkę dla stworzenia nowej 
formy tego samego bytu. Już skończyło się życie, w którym tworzyliśmy 
sprzeczność samą w sobie. Oto wszyscy, aby żyć, mamy inne dokumenty. Cayambe, 
chcę twojej śmierci. Przez ciebie pokocham naprawdę Nicość, jeżeli umrzesz w 
porę.

CAYAMBE
Jestem gotowa, ale ty, Mistrzu, musisz pójść ze mną.

KORBOWA
Jest to ostatnia próba. Śmierć jest tylko wymysłem.

TETRAFON PNEUMAKON
Jest tylko rozkładem Istnienia na wielość Istnień.

HIBISCUS
Iluż więc będzie Maciejów? Czyż jeden nie starczy na całą wieczność?

KORBOWA
Jestem jeden. Takich dziewczynek jak Cayambe jest milion. Musimy ją zabić. Wtedy 
będę zupełną odwrotnością mojej najgłębszej istoty. - Wielość stanie się 
Jednością.

HIBISCUS chwyta Cayambe za kark
Niechże i ja będę raz mordercą.

CAYAMBE poddając się
To sen - ja umrę z wyroku mego Mistrza! (do Korbowy) Wtedy będę naprawdę z tobą 
całą wieczność.

KORBOWA
Będę cię kochał w dwoistości, którą mi da Bellatrix.

BELLATRIX dobywając z woreczka szprycę Pravatza
Cayambe, to ja cię zabijam przez Niego.

CAYAMBE
Kocham cię za to - to była jego wola. Ja wiem, że życie po śmierci silniejsze 
jest od życia na ziemi. Chcę stworzyć Nicość, której twoja miłość nie zdoła już 
wypełnić.

BELLATRIX wbija szprycę Cayambe w kark, trzymany przez Hibiscusa
Biedna dziewczynka.
Korbowa  zmienia się w kobietę i pada na kolana przed Cayambe. Teozoforyk 
podbiega i podtrzymuje głowę jej. Słychać parę wystrzałów działowych i silne 
salwy karabinów maszynowych.

CAYAMBE głosem zdławionym
Prędzej - chcę umrzeć - -

KORBOWA kobieta
Nie - potrzymaj ją jeszcze - chcę nasycić mój wzrok tym szalonym bólem konania w 
całej świadomości. Czy czujesz teraz?

CAYAMBE
Kocham twą duszę, Macieju - z nią wyolbrzymia mi się wszechświat do potęgi nie 
znanej nikomu z was.

TETRAFON PNEUMAKON
To jest konieczność w niespodziance. Tegom się nie spodziewał.

TEOZOFORYK zimno
Jest to właśnie dowolność, zupełna dowolność. Jesteśmy wszyscy tylko tłem. Nie 
czuję mego istnienia.

BELLATRIX wbija szprycą i pcha ją coraz głębiej
Sama umieram. W rzeczywistości ty tworzysz nowy twór Sztuki naszego Mistrza.

WĘBOREK
Sztuki nie ma. Chyba że ja jestem artystą bez teki.

CAYAMBE
Macieju - kobieto - stworze - potworze. Jesteśmy - jesteś niczym.
Umiera.

KORBOWA zrywa się. Jest mężczyzną. Huk dział coraz bliżej
Czyż nareszcie wszystko przewróciło mi się pod czaszką? Nie czuję nic.

BELLATRIX puszcza Cayambe, która wali się na ziemię
Mistrzu, jestem tobą. Jestem twoją wolą. Rozkazuj - a wymorduję ich wszystkich -

KORBOWA zimno
Czy wiesz, Bellatrix? Chciałem wrócić do życia. Teraz ty jesteś widmem tylko. Ją 
jedną kocham, ale tylko dlatego, że jej nie ma.
Siada i zagłębia się w sobie.

TEOZOFORYK
Mówiłem dawno, że osobowości nie zdołamy jednak zwyciężyć.

WĘBOREK
Od dawna twierdzę to samo.

LYKON
Właściwie to powinniśmy teraz popełnić masowe samobójstwo.

BAAR-ŁUK CHAN
To jest największa zbrodnia przeciw temu, co zdziałać mimo naszej woli. 
Samobójstwo nie jest zbrodnią, jest zwyczajnym świństwem, prawie takim jak 
społeczna sprawiedliwość.

HIBISCUS
Masz rację, Chanie. Myślałem o tym dawno, ale nie pozwolił mi na to honor. Czyż 
tylko honor, który jest najwyższym potwierdzeniem osobowości, nie odróżnia nas 
tak od centralnych, jak od zwolenników syndykatu?

KORBOWA budzi się z zadumy
Honor? Czymże jest honor, jak tylko nieuznawaniem śmierci. Dla honoru można 
umrzeć z przyjemnością. Jest to coś, co ludzkość utraciła teraz na zawsze. 
Jednak Cayambe nie żyje. Pierwszy raz odczuwam śmierć jako śmierć. Czyż nie jest 
to wstępem do strachu?

BELLATRIX
Mam jeszcze cyjankali tyle, że starczy dla nas wszystkich. Wszystkim mogę zrobić 
iniekcję.

KORBOWA
A sama chcesz zostać. Nie, ja cię jeszcze nauczę, czym jest śmierć. Jeśli nie 
dziś, to jutro.

BELLATRIX
Mistrzu! Czy chciałbyś razem ze mną? Za tę cenę śmierci nie ma dla mnie wcale.
Wbiega Lokaj.

LOKAJ do Korbowy
Ekscelencjo! idzie tu banda z syndykatu żelaza.

KORBOWA spokojnie
Ależ proszę.
Wchodzi sześciu Marynarzy Śmierci. Ogólne milczenie. Sprawdzają legitymacje 
Hibiscusa, Bellatrix i Teozoforyka.

JEDEN Z MARYNARZY wskazując na trupa Cayambe
Kto to jest?

KORBOWA odwraca się do nich nagle
To zemdlała jedna postrzelona na ulicy. Od upływu krwi.
Na widok Korbowy wszyscy Marynarze stają na baczność.

KORBOWA zimno
Możecie iść - ja tu odpowiadam za wszystko.
Zwrot w tył &#151; wychodzą.

TEOZOFORYK
To całkiem nowa sztuka, panie Macieju.

KORBOWA
To lepsze od indyjskiej magii. Nieprawda, Forciu?

LYKON
Przyznaję, że dreszcz mnie przeszedł na widok tych drabów z żelaza.

HIBISCUS
Czy to nie jest czasem jedyną twoją tajemnicą, Macieju?

WĘBOREK
Jeszcze jedno słowo, panie baronie, a będę zmuszony postąpić według statutu, 
panie baronie.

KORBOWA
Stary formalisto, daj spokój temu wielkiemu dziecku.

BELLATRIX
Mistrzu, dziś w nocy dam ci wszystko. Czuję coś, co przechodzi Nicość i 
osobowość, dźwięki i barwy, życie i śmierć. Czuję, że duch Cayambe wstępuje we 
mnie z całym nienasyceniem jej szatańskiej miłości. To coś, czego mi brakowało 
dotąd, aby być całkiem twoją.

DZINIA
Czy wuj Maciej będzie zawsze młody? Wuju, ty nie zrobisz mi tej przykrości i 
ożenisz się ze mną.

KORBOWA
Biedne dziewczątko, w tobie odrodzi się nowy świat zdobywców Nicości bez formy 
sztuki.

VESSANYI
Zabraniam wszelkich rozmów z moją córką. Do lat dziesięciu ma tylko patrzeć.

KORBOWA do Vessanyiego
Zabierz więc dziecko i wynoś się, póki czas.

HIBISCUS
A więc jednak boisz się, Macieju. Znowu ci wierzę, i nie tylko dlatego, abym się 
bał Węborka. Straszny to człowiek, ale ma przebłyski honoru.
Vessanyi z Dzinią wychodzą. Korbowa podnosi trupa Cayambe i kładzie go na stole 
w głębi; klęka przy nim i przez chwilę tak pozostaje.

BELLATRIX
Nie zmuszaj mnie, abym była zazdrosną o umarłych

KORBOWA
Spełniło się to, o czym marzyłem. Czuję lekki strach.
Słychać blisko huk wystrzałów i huk dział.

BELLATRIX
Teraz, żebyś stał się nawet najgorszym tchórzem, będę twoją do śmierci.

TEOZOFORYK podchodzi do trupa Cayambe
Ty, która byłaś jedyną na moim ciemnym horyzoncie zabitej kalamarapaksy: twoja 
śmierć otworzy mi horyzont myśli, który będzie ostatecznym wypowiedzeniem praw 
Istnienia.
Wpada Lokaj.

LOKAJ
Ekscelencjo, idzie banda centralnych; zdobyli Zamek Słońca i walą tutaj 
zmiatając wszystko na ulicy.

KORBOWA
To nic. Ostateczne zwycięstwo musi być po stronie syndykatów. Ale tymczasem 
musimy szukać schronienia, (otwiera tajne drzwiczki pod oknem) Wszyscy na dół!
Wszyscy po kolei włażą w otwór w murze. Korbowa czeka u wejścia.

TEOZOFORYK przy trupie Cayambe, z nagłą decyzją
Ja zostaję.

KORBOWA
Jak chcesz. Wierzysz w twoją odwagę więcej niż w moją rzeczywistą siłę.

TEOZOFORYK
Wierzę, że żyć po śmierci, nawet w naszym towarzystwie, jest co najmniej 
dysonansem. (Korbowa schodzi w dół i zatrzaskuje drzwiczki; Teozoforyk opiera 
się o Cayambe i cicho płacze.) Moja biedna, ukochana córeczko. Lepiej, że nie 
dożyjesz tego szczęścia na ziemi. Wszystko, co istnieje, zaprzecza temu 
principium, według którego istnieje. Oto ostatnie słowo metafizyki.
Banda centralistów (sześć osób) w czerwonych czapach wbiega. Wszyscy uzbrojeni.

DR MERDAL
Twój paszport, stary Myślicielu czy też dziwny Myśliwcze! (Teozoforyk daje mu 
legitymację syndykalistów. Ten czyta i krzyczy) Śmierć zdrajcom! Strzelajcie! 
Oto, jak się bawią z dziewczynkami po gabinetach zdrajcy ludu pod maską 
syndykalizmu.
Strzelają. Teozoforyk pada.

TEOZOFORYK
Trochę za dużo trupów w ciągu jednej doby, ale w prawdziwej tragedii tak być 
widocznie musi.
Umiera.

DR MERDAL dotykając się do Cayambe
Ta już dawno nie żyje. Złapaliśmy jakiegoś potwornego nekrofila. Myślę, że może 
to jeden z tej bajecznej szajki, która dawne życie odradzać chce w rzeczywistym 
trwaniu. Obszukać ich!
Rozpoczyna się rewizja trupów Teozoforyka i Cayambe. Podczas tego kurtyna spada.



AKT PIĄTY


Scena ta sama co w akcie I. Na stole, przesuniętym trochę więcej na prawo, pali 
się czerwona lampka. Słychać cykanie budzika, przerywane czasami salwą 
maszynowych karabinów. W oddali ciągły huk ciężkiej artylerii. Nowość stanowią 
jedynie dwie kanapy, obite czerwonym suknem. Jedna pod ścianą wprost widowni, na 
lewo od drzwi. Druga przy ścianie lewej. Na pierwszej złożona kupa bielizny 
przykryta czarną kołdrą. Na niej purpurowy kapelusz Bellatrix. Wszyscy ubrani 
jak w akcie IV. Maciej z dużym czarnym plastrem na prawej szczęce: bardzo blady, 
wygląda staro. Lykon ma obwiązaną bandażami głową. Marynarze Śmierci uzbrojeni w 
karabiny z nasadzonymi bagnetami.


SCENA PIERWSZA

Maciej i Bellatrix siedzą na kanapie na lewo.

BELLATRIX w ekstazie
Jesteś mi bliższym teraz, kiedy zrozumiałeś śmierć, nie zmieniając się w 
istocie. Czy potrafisz wypowiedzieć to właśnie? Ta noc była objawieniem.

KORBOWA
Jestem teraz tak straszliwie silnym! Czuję, że mógłbym żelazo gnieść jak glinę, 
granity rozgniatać na proszek. Tworzyć siłę i nie zużywać jej jest to szczy­tem 
siły.

BELLATRIX przytula się do niego
Nie mogę się tobą nasycić, Mistrzu. Chciałabym, abyś był wszędzie wewnątrz mnie. 
Jednak więcej kocham cię, kiedy moje ciało jest jednością z duszą, kiedy jestem 
naprawdę kobietą.

KORBOWA
Piekielna rozkosz nietworzenia niczego. Stanowimy jedność dla siebie. Każda 
parka zakochanych wieczorem w parku podmiejskim jest taką jednością. Nie myślę o 
tym, co jest względnym. Może przez nasze zbrodnie tylko jesteśmy czymś ponad 
wszystkim, bezwzględnie, bez żadnej miary.

BELLATRIX
Czemuż nazywasz to zbrodnią? Nie było pozorów nawet w jej śmierci. Sama tego 
chciała. Kocham ją, bo czyż bez tego byłbyś dla mnie tym, mój Mistrzu? Jesteś 
dziś starszy niż zwykle i mimo to tym więcej cię kocham.

KORBOWA
To było dawniej naprawdę. Dziś wszystko stało się marnym i płaskim. I 
przezwyciężyć względność życia jest piekielnym zaiste zadaniem. Zbrodnią nazywam 
to tylko w stosunku do naszych czasów. Dawniej było to pięknem i ludzie tacy jak 
my szli prosto do nieba po śmierci.

BELLATRIX
My zaś staniemy się wielością istnień. Tak mówi Tetrakon.

KORBOWA
Jednak ta teoria nie może wcale wpłynąć na tajemnicę śmierci.

BELLATRIX
Chciałabym zabijać, bez końca zabijać, ażeby to zrozumieć. Śmierć jest tak 
niepojęta jak rozkosz miłości, którą im więcej się poznaje i stara zgłębić, tym 
większą jest tajemnicą.

KORBOWA
Tajemnica osobowości - tylko łącząc się odnajdujemy to, co nas dzieli. 
Nieskończoność jest między nami i tylko dlatego jesteśmy nieskończenie bliscy. 
Tylko ty jedna jesteś moją samotnością, w której staję się naprawdę poza czasem 
w wieczności.

BELLATRIX
Tylko ty jeden zapełniasz mi świat.

KORBOWA
To jest właśnie wyjście poza czas. Mieć siłę i nie tworzyć, na własne sumienie 
patrzeć jak na robaczka pełzającego w śniegowej pustyni i w najdzikszym 
bezsensie czuć konieczność tego bezsensu.

BELLATRIX
Tylko mężczyzna może czuć bezsens i sens. Dla mnie, kiedy jestem tak z tobą, nie 
ma tej różnicy. Wszystko jest jednością. Między tobą a całym istnieniem nie ma 
tej przepaści, która dzieli całość od części.

KORBOWA
Strasznym jest to, że wszystko musi zginąć. Nie mówię o śmierci, ale o małości 
dzieł wszelkich. Jeden moment poczucia tajemnicy wart jest miliony nowych dzieł 
i nawet nowych istnień stworzonych.
Daleki huk dział wzmaga się, staje się częstszym i bliższym.

BELLATREX
A jednak śmierć kusi mnie straszliwie. Im więcej się boję, tym więcej jej 
pragnę.

KORBOWA
Pamiętaj, że tamten świat niczym nie różni się od tego.

BELLATRIX
Czemu jednak Teozoforyk został z nią? Czy ten piekielny magik nie okradł przez 
to nas z czegoś najcenniejszego? Mam wrażenie, że jej biedne, małe ciałko 
powiedziało mu coś, co miało być tylko naszą własnością.

KORBOWA
Trzeba być bardziej wspaniałomyślną. Była to może jedyna chwila jego, w której 
stanął nad nami wszystkimi. Nie żyje i on, i tym, że przeżył śmierć, jest 
wyższym ponad nas, nawet kiedy tworzymy jedność.
Ostatnie słowa wypowiada głosem nieszczerym.

BELLATRIX jakby zbudzona
Jakiś chłód powiał na mnie - jakby mi koło serca prześlizgnęła się zimna żmija.
Korbowa zapala papierosa. - Milczenie 10 sekund.

KORBOWA
Nie rozumiem, jak można nie czuć dziwności istnienia.

BELLATRIX
Tu czasem tracę to, gdy ciebie nie mam. Tam w górach, kiedy naprawdę ziemia jest 
planetą w mroźną noc i płoną odległe słońca, tam czuję to najwięcej.

KORBOWA
Naprawdę jesteś wampirem, Bellatrix, czym nigdy naprawdę nie byłem ja. Ja tylko 
piłem krew czasami i stawałem się jeszcze bardziej sobą. Ty znasz sposób 
wypijania cudzych dusz. Twoja dusza jest jak komnata, której ściany ze 
zwierciadeł odbijają siebie w nieskończoność.

BELLATRIX
A jednak w życiu trzymamy się czegoś absolutnego. W myślach widzimy względność 
wszystkiego, ale myśli zawsze przelatują nad rzeczywistością jak żałobne motyle 
nad kwiecistą łąką. Czasem motyl schodzi w tajemniczą głębię kwiatu i zapuszcza 
swą spiralną trąbkę w pachnącą gąszcz miodu. Tak myśli nasze karmią się tym, co 
tworzy w nas niewiadome. Ale motyl leci dalej w dziwnych zygzakach. Tylko czasem 
liniami jego lotu kieruje zapach kwiatu.

KORBOWA
Mów dalej...

BELLATRIX
Potworny, samotny, zbłąkany łeb
Zatacza koła w bezgwiezdnej przestrzeni,
Trawka majowa dziko się zieleni
(Ciężar sumienia jako pyłek strzęp),
Uśmiech zaświatów na umarłej twarzy
Płoszy motyle rozwścieczone słońcem.
Wszystko się zdaje swoim własnym końcem,
Ostatni punkcik już się ledwie żarzy.
Smutek bezdenny
Rozchyla wewnętrzne zasłony
I ukazuje sens życia na zawsze stracony
I uśmiech Nicości zimny i promienny.

KORBOWA
Czy tak myślisz teraz?

BELLATRIX
To moje myśli, kiedy byłam jako mały chłopiec zakochana w sobie. Przypominam to 
dlatego, ażeby jeszcze bardziej odczuwać przepaść, która mnie dzieli od mojej 
przeszłości.
Przeszłość, ofiara mej zbrodni.
Miga się w czarnej pochodni;
Trup się uśmiecha przez zęby,
Daremnie pręży swe kłęby. Czasem się coś pisze nie rozumiejąc istotnego sensu.
Potem to przychodzi i trzeba się dziwić, skąd się o tym wiedziało, nie wiedząc 
właściwie nic.
Bliska salwa wystrzałów karabinowych, potem maszynowych karabinów i kilka 
wystrzałów działowych.  Dalekie krzyki. Pukanie - wchodzi Lokaj.

LOKAJ
Jego książęca mość porucznik Brassberg.

KORBOWA
Prosić, i dalej nikogo nie meldować.
Lokaj wychodzi. Wchodzi Lykon.

LYKON oddając ukłon wojskowy
Nasi zwyciężają.

KORBOWA
Mówisz to tak, jak gdybyś naprawdę był członkiem siarkowego syndykatu.

LYKON
Tak wchodzę w tę rolę, że chwilami zupełnie mam złudzenie prawdy. (Wbiega 
Montecalfi; Lykon ją całuje) Cóż za szczęście; byłem już bardzo niespokojny.

MONTECALFI
Prędko zapomniałam z tobą o biednym Sanim. Jesteś potwornym demonem. Żałuję, że 
nie znałam cię wtedy, kiedy byłam aktorką, a ty młodziutkim kadetem.
Wchodzi Tetrafon Pneumakon, Vessanyi z Dzinią. Nikt z nikim się nie wita.

TETRAFON PNEUMAKON
Biedny Teozoforyk! Jednak on jeden kochał tę biedną małą, która tak fatalnie 
między nas się zabłąkała.

KORBOWA
Daleko silniej żyje ona w niej.
Wskazuje na Bellatrix.

VESSANYI
Jednak nie mógłbyś umrzeć dlatego, aby żyć w kimś jeszcze silniej. To nie jest 
męska psychologia.

KORBOWA
Nie mógłbym umrzeć w ogóle - nie dlatego. Mój czas nie przyszedł, a dla 
eksperymentu umierać zbyt jest idiotyczne.
Wchodzi Hibiscus z browningiem w ręku.

HIBISCUS
Jest coś podejrzanego koło naszego muzeum. Jacyś ludzie bardzo sprawdzali mój 
papier i widocznie nie bardzo się im podobał. Jest coś niepokojącego w 
atmosferze.
Huk strzałów coraz głośniejszy.

KORBOWA
Zdaje ci się. Cierpisz dawno już, dawno na manię prześladowczą.
Wchodzi Węborek z teczką pod pachą.

WĘBOREK
Jakiś drab ośmielił się oglądać moje papiery tuż koło domu. Ledwo obroniłem 
tekę.
Huraganowy ogień artylerii.

HIBISCUS do Korbowy
Widzisz, że jest w tym coś dziwnego.

KORBOWA żartobliwie
Dowodzi to tylko wielkiej czujności naszych współwyznawców. Upadek rządu 
centralnego wisi na włosku

BELLATRIX
Nie wiem czemu, ale cała ta historia, zamiast dodawać uroku chwili, nudzi mnie 
straszliwie.

KORBOWA
Przetrzymywanie nudy jest najwyższą mądrością. Nawet ja miewam chwile słabości w 
tym kierunku. Cóż dopiero kobiety i hermafrodyci. Może chcesz pójść popławić się 
trochę we krwi? Jest to najlepsze lekarstwa na nudę.
Wszyscy protestują oprócz Lykona.

WĘBOREK do Korbowy
Widzę, że twój aide de camp jest godnym potomkiem wampirów i jedynym gentlemanem 
w naszym towa­rzystwie, oprócz ciebie.
Wchodzi Sylfa.

KORBOWA
Czy i ciebie pytano o coś na ulicy?

SYLFA
Słyszałam dziwne rozmowy koło naszego domu. Mówią o znalezieniu Teozoforyka i 
Cayambe w kawiarni ,,Villa Real". Słyszałam nazwisko Cayambe wyraźnie.

HIBISCUS
Czy nie zanadto interesuje się nami ta hołota? 

KORBOWA z gniewem
To my zanadto interesujemy się nimi. Oni mogą bez wątpienia dostarczyć nam 
interesujących wypadków, ale to nie dowód, aby czas tracić na rozmyślanie o 
możliwościach. Doprawdy, nie poznaję was wszystkich. Michale Węborek, czy i ty 
masz przeczucia?

WĘBOREK
Ja przede wszystkim chcę pić.
Korbowa dzwoni. Lokaj wchodzi.

KORBOWA
Podawać zwykłą porcję.

LOKAJ
Ekscelencjo - straszna rzeź idzie o dwie ulice od nas.

KORBOWA
Nie wtrącaj się do nie swoich rzeczy.

Lokaj wychodzi i zaraz wnosi tacę z butelkami. Wszyscy piją, wąchają, robią 
iniekcje. Korbowa po wypiciu namyśla się, stojąc twarzą do widowni. Bellatrix 
patrzy na niego z natężonym oczekiwaniem. W całym towarzystwie lekkie 
podniecenie.

HIBISCUS
Jednak ciśnienie naokoło nas wzrasta coraz bardziej. Dwie spiętrzone fale 
naszych wrogów, walcząc między sobą, gniotą na naszą wątłą łysinkę.

LYKON
Chwilami wolałbym walczyć z kimkolwiek bądź.

HIBISCUS
Każdy ma swoje pokusy, zależne od swojego fachu. Mam teraz ochotę napisać małe 
,,impromptu", które by niejednej kobiecie mogło krew zamienić w rozpaloną magmę.

BELLATRIX odrywa wzrok od Macieja
Czy to ja cię natchnęłam, Hibiscusie?
Hibiscus niecierpliwie się porusza, po czym się zamyśla.

LYKON
Potwornie zachciewa mi się krwi.
Słychać grzmot wystrzałów bardzo blisko, krzyki tłumów, po czym nastaje zupełna 
cisza.

KORBOWA budzi się z zadumy; do Lykona
Szkoda, że nie żyłeś we Włoszech w czasach Renesansu. Byłbyś doskonałym 
kondotierem, biedny poruczniku.

LYKON
Czyż może być coś głupszego jak oficer, który nie ma kogo prowadzić do walki? 
Tylko dlatego jestem twoim adiutantem. Zawsze miałem wstręt do sztabów.

KORBOWA
Mogłeś się zaprzedać którejkolwiek stronie.

MONTECALFI
Mój Lykon na czele tej hołoty - tego nikt nie zobaczy.

LYKON
Dziękuję ci, Karolino. (Lykon wydobywa szpadą z kąta i przypasuje ją na swoje 
ubranie sportowe, po czym wkłada hełm na obwiązaną głowę; słychać głosy na 
dole.) Mam wrażenie, że moje przeczucia spełnią się.
Wbiega Lokaj. Drżąc ze strachu, mówi bezładnie.

LOKAJ
Ekscelencjo - ludzie są pod bramą. Jedni chcą wysadzić wszystko - inni mówią, że 
nie można, bo [to] jest muzeum. (ogólne poruszenie) Mówią o klubie naszym, zdają 
się wiedzieć wszystko.

KORBOWA zupełnie spokojnie
Czy wszystko, to jest wielkie pytanie. Stańcie pod bramą i starajcie się nie 
puszczać nikogo. Dostaniecie potrójną pensję.

LOKAJ wychodząc, drżącym głosem
Tak jest, ekscelencjo.

TETRAFON PNEUMAKON
Czy teraz życie ma wtargnąć do nas i ukazać nam sens przez śmierć? Czy śmierć 
wtargnie do nas i ukaże nam nowe życie? Ciekawy jestem twarzy pierwszego draba, 
który tu wejdzie.

KORBOWA
Nie będzie to na pewno twarz, lecz maska. Na razie ani życie nie wtargnie do 
nas, ani śmierć nam niczego nie ukaże. Proszę o spokój zupełny. Są to potęgi 
żywiołowe jak wulkany, burze lub lawiny. Nie chodzi o samą katastrofę, tylko o 
to, jak ją przeżyjemy. Możemy być dalecy od rzeczywistości umierając lub żyjąc.

BELLATRIX
Zbliża się chwila ostateczna. Nie myślę o śmierci zupełnie. Jestem ciekawa, jak 
kiedy czytam powieść i mam odwrócić stronicę.

LYKON wesoło
Jakże się cieszę! Zginiemy pośród walki. Nie myślę o ludziach. Teraz naprawdę 
zalewa nas morze.

MONTECALFI przytula się do niego
Tak mało byłam z tobą, Lykonie.

WĘBOREK
Radziłbym odrzucić wszelki sentyment.

BELLATRIX
Macieju, kim ty będziesz za chwilę? Kim ja się stanę w twoim nowym ujęciu?

KORBOWA roztargniony
Czuję strach, ale nie przed tym, co nastąpi. Strach zupełnie nowy, w którym jest 
dzika śmieszność naszego położenia. Pierwszy raz wydajecie mi się tak piekielnie 
śmieszni, razem ze mną samym.
Wybucha śmiechem. Słychać uderzenia ciężkich przedmiotów w metalowe drzwi. 
Wbiega Lokaj.

LOKAJ z dzikim strachem
Ekscelencjo - kują w bramę, chcą nas wszystkich wymordować.
Ogólne poruszenie.

KORBOWA
Nas? Co za poufałość. Dobrze - możesz wyjść. (Wypija wódki; Lokaj wychodzi; 
Montecalfi wącha kokainę; Hibiscus w kącie robi sobie jakąś iniekcję; Korbowa do 
wszystkich) Zdaje się, że przychodzi czas próby. Czy zdołamy zachować maskę 
wobec żywiołów, które widzą i słyszą? Jest to problemat niezwykle interesujący.

LYKON
Nawet ja zaczynam analizować mój stan. Czuję, jakby mi ze skroni wychodził 
fioletowy płomień, a w głowie mam krwawą miazgę.
Hałas staje się coraz gwałtowniejszy. Słychać krzyki.

BELLATRIX
Jakże zamienimy to, co jest, na odwrotność? Zawsze bałam się śmierci, teraz nie 
boję się zupełnie. Czyż to jest odwrotnością? Nie - jest nowym stanem.

KORBOWA
Poczekajcie chwilkę, może przyjdzie mi nowa idea. Wszystko, co było, wydaje mi 
się jakimś wyblakłym i bez wartości.

BELLATRIX
Mistrzu,  ty ustępujesz. Musimy skończyć inaczej.

HIBISCUS
Zdaje się, że Maciek oblicza swoje rezerwy. Co do mnie, to czuję, że wszystko, 
czego nie stworzyłem przez ostatnich lat pięć, rozpiera mi głowę jak dynamit. 
Mam wrażenie, że pękną mi uszy od tego, co słyszę.

WĘBOREK zimno
Mam w szafie papier nutowy. Może zechcesz naprawdę coś stworzyć, panie baronie. 
- Dla potomności.

HIBISCUS
Niestety, jest to niewyrażalne. Gdyby tu był Jan, narysowałby coś na pewno. 
Malarz przeżywa siebie w swej pracy. Muzyk stawia kropki na pięciu linijkach. 
Oto różnica istotna. Boję się tortur.

KORBOWA
Dziwna jest ta szalona pustka, którą odczuwam. Po prostu nie jestem w stanie nic 
wymyślić.

TETRAFON PNEUMAKON
Mówiłem zawsze, że swobody żadnej nie ma. Chciałbym mówić z Teozoforykiem. 
Niestety, już nie żyje i kto wie, czy nie postąpił lepiej niż my.

MONTECALFI
Przeciągnęliśmy strunę, Macieju. Widzisz sam, że nawet ty rzeczywistości tak 
skomponowanej nie możesz nic przeciwstawić.
Słychać potworne łomotanie.

BELLATRIX
Mistrzu, spójrz na mnie. Czyż nie pamiętasz, co mówiliśmy przed chwilą?

KORBOWA
Wiesz, że mam wrażenie, że byłem zupełnie kim innym. Ten stan jest piekielną 
niespodzianką.

HIBISCUS
Pójdź do mnie, Bellatrix. Powiedz jaki wierszyk, a ja w duszy dorobię do niego 
muzykę. Ostatnią w życiu. Cóż z tego, że nikt jej nie usłyszy. Jednak mam 
piekielną satysfakcję, bo może w tej chwili na przykład grają gdzieś którąś z 
moich symfonii.

KORBOWA spogląda na niego złośliwie
Wiesz, Hibciu, że takiego pocieszania się nie spodziewałem się z twojej strony.

HIBISCUS
Trudno, Mistrzu - każdy ratuje się, jak może. Jednak złagodniałeś trochę, 
Macieju.

KORBOWA
Och, nie dlatego, o czym myślisz. Nikt mnie teraz nie zrozumie.

Bellatrix
Nawet ja?

KORBOWA
Za chwilę - poczekaj - nie mogę ci nic powiedzieć. Wszystko się rozstrzygnie za 
parę minut.

BELLATRIX
Za parę minut może nas nie będzie, Mistrzu. Czyż chcesz, abym ja sama przetrwała 
ostatnią chwilę?

KORBOWA ponuro
Przeciw temu jestem bezsilny. Bądź ze mną, nie znając ostatniej myśli.

BELLATRIX
Gdybyśmy mieli żyć dalej, mogłabym być z twoim duchem tylko. W tej ostatniej 
chwili chcę, abyś mnie kochał, Mistrzu.

KORBOWA zaciskając pięści
Nie mogę! Nie mogę!

BELLATRIX
A więc pójdź do mnie, Hibiscusie, powiem ci wierszyk

HIBISCUS
Czyż mam w ostatnią chwilę karmić się ochłapami ze stołu Macieja? Jestem jedynym 
artystą tutaj i będę sam.

WĘBOREK
Widzę, że strach, zupełnie zwykły strach, pozbawia cię taktu, panie baronie.

HIBISCUS
A ciebie strach, ten zwykły strach, czyni bardzo łagodnym w uwagach formalnych. 
Nikt nie chce być zanadto srogim dla drugiego, bo myśli: a może ten mnie 
wyratuje?

BELLATRIX
Tylko dla kobiet jesteście bezwzględni, bo te wam nic pomóc nie mogą. Minęły 
czasy, kiedy przyjemnie było razem umrzeć.

WĘBOREK
Zwracam uwagę, że niezupełnie jesteś kobietą.

BELLATRIX
Od kiedy dusza biednej Cayambe wstąpiła we mnie, jestem tylko kobietą. I teraz 
widzę wszystko, co prze­cierpiała ta biedna, pogardzana przez wszystkich gąska.

KORBOWA budząc się z zamyślenia
Nie poznaję ciebie, Bellatrix.

BELLATRIX
A ty, czy jesteś sobą, Macieju? Jesteś tajemniczy jak sfinks i to w zupełnie 
życiowy sposób. Czuję, jak kom­binujesz plan jakiś, ale my nie wchodzimy w tę 
kombinację zupełnie.

LYKON
Pierwszy raz czuję wstręt do was wszystkich. Zginę po prostu, jak rycerz.

TETRAFON PNEUMAKON
Magia Teozoforyka była silniejszą jednak od dyplomacji Macieja.

VESSANYI który dotąd milczał, siedząc na kupie bielizny, przy śpiącej Dzini
To nie wiadomo. Mistrz przygotowuje jakąś niespodziankę, której nie możemy 
jeszcze odgadnąć. Jestem zupełnie spokojny. Dzini w każdym razie nic się nie 
stanie.
Łomotanie dochodzi do szczytu. Wszyscy zaczynają chodzić niespokojnie po pokoju, 
tylko Vessanyi siedzi w dalszym ciągu. Lykon wyjmuje szpadę, Hibiscus browning. 
Korbowa stoi jak zahipnotyzowany, z zaciśniętymi pięściami. Korbowa nagle kiwa 
na Węborka, który zaczął również chodzić; obaj przechodzą na prawo i stają koło 
okna.

KORBOWA cicho do Węborka
Oni są skazani na pewno, i o tym dobrze wiedzą. Ja zdaję się tu na przypadek. 
Jak gdybym grał w kości. I pomyśl, nie czuję nic. Coś okropnego.

WĘBOREK
Rozumiem. Zależy od tego, czy ci, co tu wpadną, znają nas osobiście, czy nie. 
Jeśli nie, wyrżną nas na równi z innymi. Kiedyś, kiedy byłem skazany i pewny 
byłem, że zginę, nie bałem się nic. Dziś muszę się przyznać, że boję się. To 
wahanie między nadzieją i rezygnacją jest właściwie najgorsze.
Bellatrix podchodzi do nich.

KORBOWA dla zamaskowania rozmowy, głośno
Jednak nawet to bydło ma jeszcze pewien kult dla sztuki. Za jakieś paręset lat 
później wysadziliby muzeum jak jaką inną zwykłą budę.

BELLATRIX
Czym wy się zajmujecie? Czyś ty oszalał, Macieju? Co cię to wszystko obchodzi? 

KORBOWA śmieje się
Wytwarzam właśnie odwrotność tego uczucia, które w tej chwili jest treścią mojej 
duszy. Weź jeden, zrób kreskę, a pod spodem umieść to, a będziesz mieć ekstrakt 
mojego obecnego stanu.
Przekręca kontakt łukowej lampy; rażące światło zalewa pokój. 

BELLATRIX chwyta się za głowę, ale się opanowuje
Naprawdę, może to jest najdziwniejsza chwila w moim życiu.

KORBOWA z pewnym podziwem
Wiesz, Bellatrix, że jednak zadziwiasz mnie w tej chwili. (Słychać straszliwy 
łomot i zaraz potem stąpa­nie wielu ludzi na schodach. Wszyscy kamienieją w 
oczekiwaniu. Korbowa zaciska pięści. Drzwi pękają pod naporem i ukazuje się 
banda Marynarzy Śmierci. - Tępiel, Chętka i Mondralna przodzie. Na chwilę stają 
zdziwieni jaskrawym światłem i całym otoczeniem. Korbowa krzyczy piekielnym 
głosem) Tępiel! Chętka! Ratujcie! Rżnijcie ich, bijcie, chcieli nas wymordować, 
więżą nas tu od wczoraj.
Węborek ściska Korbowę nerwowo za łokieć. Hibiscus, najbliżej drzwi stojący, 
ogląda się na Korbowę wyłupionymi ze zdziwienia oczami. Cale towarzystwo 
skupione w lewym rogu przy kanapach także zbaraniało chwilowo z podziwu i 
zapomniało o śmierci. Be11atrix, która stała za Korbową przy stole wprost 
widowni, wydaje okrzyk zdziwienia. Nagle Hibiscus odwraca się i strzela we 
wchodzących. Tępiel pada. Reszta rzuca się. Hibiscus dostaje kolbą w głowę i 
pada, ściskając kurczowo browning. Po nim przewala się cała banda (piętnaście 
osób) i rzuca się na grupę przy kanapach. Korbowa, profilem do publiczności, 
patrzy na to z dzikim uśmiechem, ściskając pięści z zachwytu. Węborek, wściekle 
rad, ściska go nerwowo za prawy łokieć. Bellatrix jak zahipnotyzo­wana patrzy w 
Macieja. Następuje bezładna rzeź. Vessanyi, który wstał, pada przebity bagnetem. 
Montecalfii Tetrafon Pneumakon padają również przebici. Lykon v. Brassberg rzuca 
się, by bronić Montecalfi, ale upada przewrócony. Lykon podnosi się, opiera o 
ścianę i broni się rycząc dziko, i kładzie trupem kilku napastników, ale wkrótce 
pada. Dzinia z krzykiem zrywa się, obudzona przez padającego na nią trupa 
Vessanyiego, przelatuje koło drzwi i przypada do Korbowy. 

DZINIA krzyczy u kolan Korbowy
Wuju, co oni robią - nie daj mnie im!
Korbowa nie zwraca na nią uwagi.

WĘBOREK podnosząc Dzinię
Uspokój się, dzieciątko, nic ci nie będzie. 
Kiedy wszyscy wałcza z Lykonem, dwóch dopada Bellatrix stojącej przy stole. 
Korbowa robi ruch, jakby chciał ją bronić, ale ręce mu opadają i stoi nieruchomo 
tyłem do publiczności. Draby powalają Bellatrix i duszą ją.

BELLATRIX krzyczy strasznym głosem
Macieju! - ratuj!!!!!
Umiera zduszona. Korbowa stoi jak zahipnotyzowany. Hibiscus, który już od 
pewnego czasu ocknął się - koło drzwi przy stole - z omdlenia i próbuje się 
podnieść, nagle podnosi się na łokciu i krzyczy strzelając w stronę Korbowy i 
Węborka. 

HIBISCUS strzela
Kanalia!
Strzela drugi raz i pada zemdlony. Pierwszy raz nie trafia, drugi raz trafia 
Węborka. Węborek pada. Korbowa wyrywa mu teczkę i wkłada pod marynarkę. Dzinia 
krzyczy. Wszyscy: ci dwaj, co dusili Bellatrix, i ci, którzy walczyli z Lykonem, 
rzucają się na Hibiscusa. Dokłuwają go bagnetami. Korbowa patrzy błędnie 
dookoła.

KORBOWA do siebie
Czy będę mógł znieść tę samotność? To jest pytanie.
Dzinia czepia się nóg Korbowy. Wszyscy zbliżają się do Korbowy.

CHĘTKA raniony w twarz, morda zakrwawiona, do Korbowy
Towarzyszu Magiel - który to z nich jest Maciej Korbowa - to ścierwo go wołała.

KORBOWA zupełnie spokojnie
Wyszedł, może na godzinę przed waszą odsieczą. Widzicie, jeszcze mam ślad tej 
bytności. 
Pokazuje plaster na twarzy.

CHĘTKA
Dobrze, że wam dali plaster.
Śmieje się.

KORBOWA wskazuje na wijącą się u nóg jego Dzinię
To ta mała, córka tego draba, co tam leży, uprosiła ich o to. Dlatego biorę ją 
na wychowanie. Idźmy z tej jaskini wyrzutków.
Bierze rzucającą się w konwulsjach Dzinia na ręce i wychodzi między trupami. 
Hibiscus kopie jeszcze ziemię nogami. Zaczyna się obszukiwanie trupów.




kurtyna



koniec aktu piątego i ostatniego