Arkadiusz Niemirski

Pan Samochodzik i… Zagadka kaszubskiego rodu

WSTĘP
W szuwarach, na wschodnim brzegu jeziora, ustawili statywy i wmontowali w nie 
mikrofony skierowane na najbliższą wysepkę, która w zachodzącym kwietniowym 
słońcu 
spotężniała w cieniu własnych drzew i milcząco drzemała. Dogasające w resztkach 
dnia 
niebieskie lustro wody spokojnie obmywało zarośnięty, niedostępny brzeg, na 
którym 
ptactwo znalazło sobie przystań, a rybitwy miejsce na swą ościstą kolację. 
Komary cięły 
dzisiaj na deszcz, drażnił je zapach ludzkiego potu, ale nie przeszkodziły dwóm 
młodym 
chłopcom zamocować podpórki, na której tkwiły czułe mikrofony kierunkowe z 
okazałą 
tarczą lunety. Z małego głośnika poleciały niewyraźne odgłosy przyrody, pomruk 
drzew, 
szelest liści oraz ptasi szczebiot, który zamierzali rozszyfrować. Nie byli 
ornitologami, ale 
członkami szkolnego oddziału Ligi Ochrony Przyrody. Sprawdzili wzrokiem niebo i 
upewniwszy się, że deszcz jeszcze przed nimi, zmienili baterie, ustawili czułość 
sprzętu i 
włączyli mały magnetofon. Na paluszkach cofnęli się w głąb brzegu pod duży grab 
i z 
pozostawionych tam plecaków wyjęli bidony. Z ulgą łyknęli kompotu, który 
przyrządziła im 
wczoraj Kolasiowa, żona leśniczego.
W górze, w koronach drzew zaświergotał sennie, po raz ostatni, drozd, tak 
przynajmniej wydawało się młodszemu. Było ciepło, trochę duszno i jak dotychczas 
bezwietrznie.
- Powiedz teraz - zwrócił się do kompana starszy, oparłszy się o grab - co to są 
jeziora 
lobeliowe?
- Nazwa ich pochodzi od lobelii jeziornej, inaczej stroiczki wodnej - 
odpowiedział 
tamten śpiewająco, jakby wykuł się tego na pamięć. - To taka roślina wodna, 
zimozielona. W 
Polsce rzadka i ginąca.
- „Liść ich zielony jak jodłowe szpilki, kiedy je śniegi pobielą” - wyrecytował 
starszy, 
ale zaraz spoważniał i popatrzył na młodszego, piegowatego chłopca. - A teraz, 
sprawdzimy 
twoją łacinę. Tracz nurogęś?
- Mergus merganser.
- Gągoł?
- Bucephala clangula.
- Dobrze.
Na wyspie z wysokich trzcin wystrzeliło stado kaczek. Poderwały się do lotu z 
determinacją walczących o życie istot, ale zaraz z pluskiem opadły trzydzieści 
metrów dalej 
na spokojną wodę i zwróciły się dziobami ku oczeretom południowego cypla. Po 
jeziorze 
nadpływał z północy stary ponton z dwoma miejscowymi, którzy kierowali się 
wprost na 
wyspę. Byli zarośnięci i niedbale ubrani. Palili papierosy i cicho rozmawiali, 
ale w ich 
zachowaniu było coś konspiracyjnego i niepokojącego. Pojawili się tutaj nagle i 
cicho.
Starszy i młodszy przykucnęli automatycznie, aż ortalionowe kurtki zaszeleściły 
nieprzyjemnie o omszały pień drzewa, i w milczeniu obserwowali ponton.
- Kłusownicy - szepnął starszy i zerknął na młodszego.
Przestali rozmawiać, bo oto jeden z kłusowników wyjął wiatrówkę i stanął na 
dziobie 
łódki. Z gęstwiny oczeretu broniącego dostępu do małej wysepki wyleciał 
spłoszony łabędź 
średniej wielkości. Pisnął ostrzegawczo, a potem bijąc wściekle skrzydłami 
pędził po 
powierzchni jeziora w pozycji niemal wyprostowanej, gnany wyłącznie przez 
strach. A 
uciekał przed nieznajomymi, jakby przeczuł nadpływającą śmierć. Miał rację ten 
ptak. Jeden 
z mężczyzn, ten z wiatrówką, wycelował w białego i dumnego ptaka. Rozległ się 
suchy 
trzask, który tutaj w samym sercu rezerwatu ciszy zabrzmiał niczym armatni 
wystrzał. 
Trafiony łabędź spadł do wody, a wtedy kłusownik raz jeszcze poprawił z 
wiatrówki, tak na 
wszelki wypadek. Zajęci wiosłowaniem nie zważali na drugiego łabędzia 
uciekającego przed 
nimi nad samą wodą i kierującego się na zachodnią wyspę.
- Bandyci - wyszeptał młodszy chłopiec. - Widziałeś? Zamordował łabędzia. To nie 
kłusownicy. To mordercy.
Starszy nic nie mówił. Położył się na ziemi ostrożnie, tak aby nie zwrócić uwagi 
mężczyzn na łódce i podczołgał się wolno pod sam brzeg, gdzie stał mikrofon z 
lunetą. 
Młodszy szybko poszedł w jego ślady. W tym czasie dwóch kłusowników dobiło do 
brzegu 
wysepki zabrawszy uprzednio martwego łabędzia z powierzchni jeziora. Przód 
pontonu 
rozsunął zielsko po obu stronach burty i po chwili zielone badyle podniosły się 
mniej 
ochoczo, zakrywając częściowo gumowy ponton.
A na jeziorze było znowu spokojnie. Kłusownicy zapalili papierosa. Jeden z nich 
zaklął siarczyście. Rzucone przez niego przekleństwo, które poniosła woda na 
brzeg jeziora, 
brzmiało jak złe zaklęcie.
Starszy chłopiec przesunął lunetę mikrofonu i skierował ją na wprost ukrytego na 
brzegu wyspy pontonu. Ustawił odległość na aparacie i włączył podsłuch. Młodzi 
chłopcy 
szybko przekonali się, że rozmowa dotyczyła nie tylko łabędzi.
ROZDZIAŁ PIERWSZY 
ACH, WAKACJE! • AUTOSTOPOWICZKA • KIM JEST CZAPLA? • OSTRE 
POŻEGNANIE • NA JASIEŃ • „KOLASÓWKA” I SZCZEŻUJ • KOLASIOWA O 
WYPADKU LEŚNICZEGO • BŁOGOŚĆ POOBIEDNIA • CO MNIE TU 
SPROWADZA? • O DWÓCH KŁUSOWNIKACH • CO MAJĄ WSPÓLNEGO 
ŁABĘDŹ, KÓŁKO LOP I NASZ DEPARTAMENT? • O DZIWNYM NAGRANIU • 
BIWAK • PRZYRODA JASIENIA I DOLINY SŁUPI • STRAŻNIK W MOIM 
NAMIOCIE
Przełom czerwca i lipca każdego roku miał coś z radosnego uniesienia. Rzecz 
zrozumiała - wakacje! Jadąc od Warszawy do Lęborka, mijając miasta i wsie, 
wszędzie 
słyszałem ów powszechny oddech ulgi. Cała przyroda zdawała się oddychać tym 
leniwym, 
spoconym rytmem letniego błogostanu. Szczególnie po młodych ludziach widać było 
objawy 
wakacyjnej „choroby” - zachowywali się wbrew troskom życia codziennego. W ich 
nonszalanckim sposobie chodzenia i jaśniejszych, zdrowych twarzach objawiało się 
nasze 
własne dzieciństwo, a ich uśmiechy, wrzaski i kłótnie przypominały nasze dawne 
szaleństwa. 
Wakacje. Czas amnestii dla szkolnych obiboków, czas wytchnienia i opamiętania 
dla 
pracusiów i prymusów. Ach, wakacje!
Czas słońca i luzu nie oznaczał jednak dla wszystkich bezczynności i biernego 
odpoczynku. Weźmy mnie - miałem urlop, pierwszy od kilku lat pracy w 
Departamencie 
Ochrony Zabytków przy Ministerstwie Kultury i Sztuki w Warszawie, ale wcale nie 
zamierzałem jechać nad morze i lec na morskim piasku na całe dwa tygodnie albo 
pływać na 
mazurskim jeziorze całymi dniami. Z początku byłem nawet niezadowolony z wyboru 
miejsca na spędzenie urlopu. Kaszuby. Pomorze. Kochałem przyrodę i jej dzikie 
łono, ale 
lepiej się czułem, wiedząc, że w pobliżu rezerwatu są ciekawe zabytki. A co może 
być na 
Kaszubach? Jeden stary kościół na wsi albo zdewastowany poniemiecki dworek.
Jak tylko mój szef, zwany Panem Samochodzikiem, podpisał mi podanie o urlop 
udzieliwszy wcześniej odpowiednich wskazówek, pojechałem do swego mieszkania na 
Ursynowie spakować potrzebne rzeczy. Wyjąłem z pawlacza stary, nieużywany od lat 
namiot 
dwuosobowy, który zmieściłby się w niedużym plecaku, i pobieżnie go sprawdziłem. 
Żadnej 
dziury! Potem było kompletowanie pozostałego sprzętu, koszmarnie długie pranie i 
małe 
zakupy w pobliskim supermarkecie. Nastawiłem budzik na czwartą rano, ale 
zrobiłem to z 
przyzwyczajenia. Nie musiałem obawiać się, że zasnę, gdyż prawie nie zmrużyłem 
oka. Całą 
noc przewracałem się z boku na bok, ale zawsze tak reaguję przed wakacyjną 
podróżą. 
Wyjazd w piękne miejsca, które wprawdzie znam, ale wyłącznie z przewodników i 
folderów, 
był zawsze rodzajem wyzwania. Wyzwania przed konfrontacją. Oczekiwanie to miało 
coś z 
tremy przed randką z nieznajomą dziewczyną. Miejsca, których nigdy się nie 
widziało, ale 
znało się z opisów, hipnotyzują. Niechby to była nawet zabita deskami wieś - 
zawsze 
oczekiwałem takiego spotkania z pełną nabożeństwa ciekawością. Wtedy zwykły 
drewniany 
płot na ulicy, dzwonnica kościoła czy opuszczony dom wydawał się ciekawszy o to 
poprzedzające wrażenie ponadzmysłowego kontaktu.
Ale dość już tych refleksji. Minąłem przejazd kolejowy i w dalszym ciągu 
zbliżałem 
się od wschodu do centrum rozłożystego Lęborka, które niczym na patelni smażyło 
się w 
ostrym słońcu. Daleko przede mną, nieco na prawo niebieściutkie niebo łączyło 
się nad 
miastem z ciemnozielonymi wzgórzami, u stóp których legł stary, średniowieczny 
Lębork. 
Znalazłem jakąś przy drożną stację benzynową i postanowiłem zatankować do pełna 
i 
dokupić w sklepie trochę wody mineralnej.
- Do pełna - powiedziałem do milczącego pracownika stacji, gdy stanąłem przy 
dystrybutorze.
Kiedy ten wykonywał swoją pracę oparty plecami o Rosynanta, ja z postanowieniem 
rozprostowania kości przystanąłem przed wystawą z okularami przeciwsłonecznymi, 
ustawioną przed wejściem do sklepu. Obracałem w palcach jedną parę, taką, która 
pochłania 
promienie ultrafioletowe, sprawdziłem z ciekawości zamki, stan piętek i 
nośników, gdy nagle 
w odbiciu szkieł zauważyłem coś ciekawego.
Za dachem Rosynanta przesunęła się jakaś głowa. Dziewczyna. Tyle zdążyłem 
zauważyć. Trwało to krótko i nagle nieznajoma otworzyła drzwi i błyskawicznie 
wpełzła do 
środka jeepa.
„Co za czort?” - pomyślałem zdumiony i na wszelki wypadek nie odwracałem się, 
aby 
jej nie spłoszyć. Miałem bowiem zamiar ją złapać.
Dodam, że nasz ministerialny pojazd, który udało mi się na czas mojego urlopu 
wypożyczyć (szef wyruszał w służbową podróż do Paryża, więc nie potrzebował 
samochodu) 
był wyposażony w specjalny wtrysk gazu obezwładniającego. Przezroczysty i 
bezwonny gaz 
ulatniał się w chwili włamania. Jednak podczas krótkich, kontrolowanych postojów 
nie 
uruchamiałem tego zabezpieczenia i dlatego osobie, która z niejasnych dla mnie 
powodów 
wskoczyła przed chwilą na tylne siedzenie jeepa, nic się nie stało.
Udając obojętnego, zapłaciłem za paliwo i kupiłem okulary z granatowymi szkłami. 
Usiadłem za kierownicą, ale długo nie zapalałem silnika. Mogłem wprawdzie 
nacisnąć 
specjalny przycisk uruchamiający automatyczne złożenie się tylnego siedzenia i 
uwięzić 
intruza na dobre. Ale nie chciałem korzystać z tej pułapki. Zamiast tego wyjąłem 
mapę ze 
schowka i udawałem, że ją studiuję. Na moment wstrzymałem oddech i dzięki temu 
usłyszałem cichy szelest za swoim siedzeniem. Tajemnicza dziewczyna lekko się 
poruszyła.
„Kim jesteś?” - zgadywałem w myślach, oglądając plan miasta włożony w mapę. 
„Może złodziejką? Jakoś nie wyglądałaś mi na taką. A jeśli w ręce trzymasz nóż?”
Dopiero gdy za jeepem rozległ się klakson zniecierpliwionego klienta w 
polonezie, 
ruszyłem. Zdawało mi się, że dziewczyna ukryta z tyłu odetchnęła z ulgą.
Komisariat policji znalazłem bez trudu, znajdował się blisko centrum w 
zabytkowej 
części miasta słynącej z potężnych budynków neogotyckich przypominających 
kościoły. 
Zaparkowałem w miejscu niedozwolonym na poboczu, zgasiłem silnik i zablokowałem 
wszystkie drzwi.
- Jeśli nie powiesz mi - odezwałem się do nieznajomej głosem spokojnym, ale 
stanowczym, cały czas siedząc za kierownicą - co robisz w moim samochodzie, to 
idę na 
policję.
Zapanowała cisza. W lusterku wstecznym nie pojawiła się żadna głowa, usłyszałem 
jednak szmer, po którym nastąpił gwałtowny atak na drzwi Rosynanta. Dziewczyna 
rzuciła 
się z furią na klamkę i za wszelką cenę próbowała otworzyć drzwi.
- Ej, spokojnie! - upomniałem ją odwróciwszy się do tyłu. - Wyrwiesz mi klamkę!
Wreszcie ujrzałem ładną dziewczynę w wieku szesnastu lat z krótko przyciętymi na 
wysokości płatków uszu ciemnymi i lśniącymi włosami. Na sobie mała jasną koszulę 
bez 
rękawów i lnianą suknię. Była opalona w kolorze tabliczki mlecznej czekolady. I 
była bardzo 
szczupła. Wrażenie jej chudości pogłębiała jeszcze długa i wąska szyja jak u 
czapli. To 
skojarzenie z czaplą nasunęło mi się automatycznie.
- Co jest?! - złościła się Czapla, szarpiąc niemiłosiernie za klamkę. - Otwórz 
pan, no 
już!
- A kto tutaj wszedł bez pytania? - warknąłem. - I przestań szarpać! Wiesz, ile 
kosztuje klamka do jeepa grand cherokee? Starczyłoby na bilet kolejowy nad morze 
i z 
powrotem. Przestań!
Mój krzyk ją ostudził. Padła na tylne siedzenie zrezygnowana, oddychała szybko i 
nerwowo. Patrzyła na mnie spode łba, aż wreszcie jej wzrok spoczął na wysokich 
schodach 
prowadzących do budynku policji.
- Niech pan mnie puści - poprosiła spokojniejszym głosem. - Pójdę sobie i już. 
Po co 
komu policja?
- A ja wiem, kto ty jesteś? - zapytałem. - Złodziejka? A może uciekinierka?
- A wyglądam na taką?
- Nie. Ale w jakimś celu weszłaś do mojego samochodu. Jakaś dziwna jesteś.
Nie dowiedziałem się prawdy. W naszą stronę zmierzał bowiem czujnym krokiem 
policjant w mundurze. Wyłonił się nagle zza rogu, pewnie strażnik, który nas 
zauważył i szedł 
wypisać mandat, w najlepszym wypadku przegonić.
- Błagam - zajęczała Czapla zerkając na policjanta.
- Kim jesteś?! - zapytałem ostrym tonem. - Powiesz, to odjadę i nic nie powiem 
temu 
policjantowi.
- Jestem Agata z Częstochowy - wyrecytowała szybko, więc upewniło mnie to, że 
nie 
zmyśla. Może i jestem człowiekiem naiwnym, ale uwierzyłem. - Wybrałam się 
autostopem 
nad morze do Łeby, ale skończyły mi się pieniądze. Pomyślałam, że przejadę się 
na gapę... 
pan ma warszawską rejestrację i pewnie jedzie pan nad morze... O Boże, on już tu 
jest!
Miała na myśli policjanta.
- Ile ty masz lat?
- Ja? - zastanawiała się ciut przydługo. - Skończone osiemnaście!
- O - zdziwiłem się i zaraz posłałem jej ironiczny uśmiech. - To tyle, co ja.
Policjanta dzieliło od nas zaledwie kilka kroków. 
- A dobrze się uczysz?
- Średnio.
Uwierzyłem jej. W to, że uczyła się średnio.
Zapaliłem silnik i uspokoiwszy uniesioną ręką policjanta, odjechałem.
- Dokąd pan jedzie? - zainteresowała się zaraz, gdy oddaliliśmy się od komendy.
- Nad jezioro Jasień w powiecie bytowskim.
- A gdzie to?
- Na południe od Lęborka. Za godzinę będę na miejscu. Rozbiję nad brzegiem swój 
dwuosobowy namiocik w kolorze khaki i...
- Mogę jechać z panem? - wbiła we mnie pełne oczekiwania spojrzenie.
- Zaraz - zdenerwowałem się. - Twierdziłaś, że wybierasz się nad morze. Do Łeby!
- Ale nie mam pieniędzy, więc mogłabym zabrać się z panem - zaproponowała. - Co 
mi za różnica, czy będę opalała się na plaży, czy nad jeziorem.
- Moja droga - zaśmiałem się i uważniej jej się przyjrzałem. - Moim zdaniem, ty 
coś 
kręcisz. Ha, ja uważam, że właśnie wracasz znad morza!
- Jak to? - obruszyła się.
- Twoja opalenizna - posłałem jej słodki uśmiech. 
Wzruszyła ramionami, a następnie zaczęła tłuc pięściami w szybę.
- Zbrojone - oświadczyłem. - Prędzej rozwalisz sobie rączki.
- Puść mnie! - zaczęła krzyczeć. - Policja! Ratunku!
- Właśnie stamtąd wracamy. Czego ty chcesz? - uspokajałem ją. - W porządku, już 
cię 
wypuszczam. Nie chciałem cię porywać, ale odstawić na dworzec. Ale co mnie 
możesz 
obchodzić, dziewczyno?
Wzruszyłem ramionami i zatrzymałem samochód. Nie chciałem jej przecież wieźć nad 
Jasień, ale próbowałem cokolwiek z niej wyciągnąć.
- Wysiadaj - nakazałem surowym głosem. -Albo jadę prosto na policję.
Zawahała się.
- Ale gdzie ja pójdę? - wymamrotała.
- Chciałaś nad morze do Łeby, no to jazda! 
Wysiadłem i otworzyłem drzwiczki z jej strony.
- Na co czekasz? - popatrzyłem w jej brązowe oczy, które były tak samo urocze, 
jak i 
smutne.
Ale Czapla nie odpowiadała. Myślała intensywnie, zagryzając dolnymi zębami górną 
wargę, aż wreszcie popatrzyła na mnie z początku bojaźliwie, a potem z większym 
zainteresowaniem.
- A ty kim jesteś?
- Paweł Daniec z Warszawy. Pracownik Departamentu Ochrony Zabytków. 
Poszukiwacz przygód i tropiciel przemytników dzieł sztuki.
Wytrzeszczyła zdumiona oczy, ale zaraz pomyślała, że żartuję. Nie wysiadła z 
jeepa. 
Oceniała mnie bystro wzrokiem i chyba doszła do wniosku, że jestem raczej 
porządnym 
gościem, bo pokiwała z aprobatą wieńczącą długą szyję główką. Spróbowała się 
uśmiechnąć.
- I jak? - zwróciłem się do niej.
- A ładnie tam chociaż? - zapytała z rozbrajającą niewiedzą. - Nad tym pańskim 
jeziorem?
- Wynocha - rzekłem żartobliwym tonem, wyciągając ją jednocześnie z samochodu. - 
Nie wiem, co z ciebie za ziółko, ładne, bo ładne, ale nie mogę brać za ciebie 
odpowiedzialności. Jesteś krnąbrnym stworzeniem i pewnie przynosisz pecha. 
Mogłaś 
zapytać, poprosić, a nie wchodzić bez pytania. Proszę! - wyjąłem z kieszeni 
banknot 
pięćdziesięciozłotowy i wręczyłem jej. - To na bilet do Częstochowy. Ulgowy. 
Niech stracę. 
Nie chcę mieć żadnej smarkuli na sumieniu. Wracaj do domu. Żegnam!
Wreszcie Czapla wyszła niechętnie z jeepa i ruszyła przed siebie. Nawet się nie 
obejrzała. Powoli wsiadłem do samochodu i przez pewien czas obserwowałem ją, aż 
znikła 
mi z oczu.
„Może i ma te osiemnaście lat” - pocieszałem się w duchu. „Skoro rodzice puścili 
ją 
nad morze, to znaczy, że jest dorosła”.
Odjechałem, wierząc, że nic jej się nie stanie. Jednego byłem pewny, Czapla mnie 
oszukała mówiąc, że jedzie nad morze. Była opalona - to raz. Dwa - jak mogła 
wybrać się nad 
morze bez pieniędzy? Ona wracała znad morza, bo skończyły się jej pieniądze. 
Więcej już o 
niej nie myślałem.
Do Jasienia jechałem wolno, podziwiając zza szyby senny kaszubski krajobraz, 
prowincjonalne miasteczka bez fantazji i wsie sąsiadujące z zielonymi łąkami, 
torfowiskami i 
małymi jeziorami, osady leżące u podnóża większych i mniejszych wzniesień, już 
to 
zalesionych, już to porosłych trawami, których zieleń została przybrana rdzawymi 
zaciekami 
szczawiu.
Jeszcze tylko Rokitki i Rokity, potem las ustąpił pagórkom aż do Mydlity, by 
znowu 
wyłonić się i towarzyszyć drodze na odcinku kilku kilometrów po samą granicę wsi 
Jasień. Ta 
mała i zaciszna wieś położona na wschodnim brzegu jeziora o tej samej nazwie 
nawet latem 
nie tętniła życiem, a liczni turyści przebywali najczęściej w ośrodkach 
wypoczynkowych.
Przejechałem wolno główną ulicą, która za ładnymi, kolorowymi domami opadała 
nieco w dół, aż po samo jezioro zasłonięte z tego miejsca rzędami wysokich 
sosen. Niebieska, 
spokojna tafla jeziora migotała jaśniejszymi plamami słońca między brązowymi 
pniami 
drzew. Świetliki na niebieskim zwierciadle układały się w fantazyjne kompozycje 
dające 
uczucie letniej fatamorgany.
Droga biegła dalej, łącząc wschodni brzeg z cyplem przeciwległego brzegu, 
uformowanym na kształt wyspy. Ten cypel i ta droga przecinająca szeroką rynnę 
dzieliły 
jezioro na dwa akweny: południowy i północny. Wnet pojawił się większy prześwit 
między 
drzewami po lewej, ukazując szerszy obraz południowego akwenu z bujnie 
zarośniętymi 
wyspami. Natomiast po prawej stronie drogi porosła świerkami wysoka skarpa 
kończyła się 
piaszczystą leśną dróżką odbijającą prostopadle w las. Nie pokonałem drewnianego 
mostku 
przede mną, a skręciłem w prawo do leśniczówki, jadąc nieco pod górkę, w błogim 
cieniu, 
jaki tworzyły gęste korony drzew mieszanego lasu.
Leśniczówka stała blisko brzegu na zalesionym klifie w połowie długości jeziora. 
Teren był tu podmokły, wyludniony i pachniał wilgotnym igliwiem, tak świeżym, 
jak 
wstawiona na Wigilię w róg pokoju świeża choinka. Tyle że tutejsze drzewka były 
wyższe i 
starczyłoby ich dla całej Warszawy.
Piętrowy dom z góralskim dachem postawiono z bali, teren otoczono drewnianym 
płotem, a za otwartą bramą aż pod sam dom rozciągał się ubity dziedziniec, na 
którym stały 
gazik i kilkuletnia škoda. Z tyłu domu biegła do jeziora alejka, a drzewa wzdłuż 
niej 
wykarczowano, dzięki czemu z tarasu można było od biedy podziwiać północny akwen 
z 
lasem porastającym jego przeciwległy brzeg i kawałek cypla środkowej wyspy.
Pierwszy przywitał mnie pies. Wybiegłszy zza rogu domu zaczął szczekać na 
Rosynanta, a kiedy w drzwiach pojawiła się starsza, korpulentna pani w letniej 
sukience, pies 
natychmiast podbiegł do niej i posłusznie oczekiwał dalszych poleceń.
Zgasiłem silnik i wyszedłem kobiecie naprzeciw.
- Cicho, Szczeżuj! – upomniała go gospodyni i pokręciła niezadowolona głową. - 
Wcale mnie nie słuchasz, łapserdaku!
Przyjrzała się lepiej numerom rejestracyjnym jeepa.
- Czy mam przyjemność z panem Dańcem?
- On gryzie? - spojrzałem z niepokojem na ciemnego mieszańca przypominającego 
skrzyżowanie sznaucera z wyżłem.
- Szczeżuj? - uśmiechnęła się kobieta. - Owszem, groźny to on jest, ale 
zazwyczaj, 
gdy jest głodny. Niech się pan nie boi, pół godziny temu dostał miskę pełną 
żarcia.
Wyciągnąłem do kobiety rękę.
- Paweł Daniec z Warszawy.
I przykucnąłem z wyciągniętą do psa ręką. Szczeżuj siedział na zadzie i patrzył 
na nas 
uważnie, z zainteresowaniem.
- Dlaczego „Szczeżuj”? - zapytałem.
- A bo on lubi małże - wzruszyła ramionami kobieta. - Kiedyś, jak był u nas PGR, 
zakradał się, łapserdak, i wyjadał małże podawane do paszy. A małż to szczeżuja. 
Tak jakoś 
zostało. Szczeżuj to ukochany pies męża. Mnie wcale nie słucha. Znam tylko jedną 
komendę, 
na jaką reaguje. Ale i tak tylko wtedy, gdy jest głodny. Ale zapraszam pana do 
chałupy. Nie 
przedstawiłam się. Kolasiowa, żona leśniczego. Maria Kolas. Niestety, wczoraj 
wydarzył się 
wypadek, o niczym pan nie wie, mąż trafił do szpitala i prawdopodobnie wyjdzie 
dopiero za 
tydzień, taki pech...
- Coś poważnego? - zainteresowałem się, gdy w dwójkę, nie licząc Szczeżuja, 
którego 
z kolei zainteresowała opona jeepa, szliśmy w stronę domu. - Przedwczoraj 
rozmawiałem z 
leśniczym Kolasiem i był pełen energii...
- Tak, wiem, ale to wydarzyło się wczoraj - pokiwała smutno głową. - Mąż wracał 
z 
rezerwatu „Gniazdo Orła Bielika”. To niedaleko stąd na zachód, za Dziką Górą nad 
jeziorem 
Skoławsko Duże. Napadnięto go we wsi Łupawsko po drugiej stronie Jasienia. W 
szpitalu 
powiedzieli, że ma lekki wstrząs mózgu. Trzymają go na obserwacji.
Weszliśmy do sieni, a stamtąd do urządzonego w drewnie salonu, z którego 
wychodziło się na szeroki taras z widokiem na część jeziora.
- Kim byli napastnicy? - zapytałem. - Czy pan leśniczy widział może ich twarze?
- Było ich dwóch. Tylko tyle widział, a raczej usłyszał. Mąż obserwował z 
zachodniego brzegu wyspy na Jasieniu. To wszystko. Sądzi jednak, że wypadek może 
mieć 
związek z ostatnimi morderstwami... łabędzi. Ktoś je nadal zabija, z wiatrówki.
- Niewykluczone, że pan Kolas został zaatakowany przez kłusowników zabijających 
łabędzie - zauważyłem.
- Mąż tak uważa. 
- A policja?
- A policja jak zwykle ma ręce pełne roboty. Innej.
Usiadłem na wiklinowym fotelu, aby nieco odsapnąć.
- Gdzie są nasi młodzi detektywi z LOP?
- Przyjadą dzisiaj - odpowiedziała kobieta. - Z instruktorką, panną Małgorzatą. 
Ale 
dość gadania. Zapraszam na obiad.
Zjadłem kaszę gryczaną polaną świńskim tłuszczem, z miską zsiadłego mleka. 
Prawdziwe wiejskie jedzenie. Przepyszne! Inna sprawa, że szybko zmorzył mnie sen 
- posiłek 
i zmęczenie podróżą dały o sobie znać. Kolasiowa poszła zmywać i porobić coś za 
domem, 
więc usiadłem na fotelu w cieniu, jaki zapewniał na tarasie spad dachu. 
Odpoczynek. Drzewa 
stały nieruchome niczym zielone posągi i chroniły ptaki oraz ziemię przed 
spiekotą. Spokojne 
jezioro mieniło się złotymi refleksami na tle niebieskiej toni, a one zdawały 
się kołysać nas do 
snu niezliczonymi mirażami. Nie chciało się iść nad wodę, do pachnącego żywicą i 
jagodami 
boru - tak bardzo zachciało mi się spać.
Byłem już bliski złożenia swojej świadomości w ofierze Morfeuszowi, gdy z 
błogiego 
letargu wyrwały mnie głosy turystów płynących łódką wypożyczoną prawdopodobnie z 
któregoś z ośrodków nad brzegiem.
Otrząsnąłem się jak pies po kąpieli. Szkoda było czasu na spanie. Nie po to 
przyjechałem w te strony!
Pożegnałem Kolasiowa i Szczeżuja. Żona leśniczego gorąco zapraszała mnie na 
kwaterę, starając się wybić mi z głowy pomysł zamieszkania nad jeziorem w 
namiocie, a pies 
tęsknie na mnie szczekał. Obiecałem wpaść na kolację. Przede wszystkim chciałem 
spotkać 
się z chłopcami, którzy niecały miesiąc temu przeżyli na jeziorze prawdziwą 
przygodę. 
Przygoda ta była interesująca z kilku powodów.
Ale do rzeczy. W maju tego roku dwóch kłusowników zastrzeliło na jeziorze 
łabędzia, 
zaś wyżej wspomniani uczniowie lęborskiego liceum byli świadkami tego 
makabrycznego 
wydarzenia. Wybrali się na ptasie „łowy” w ramach programu szkolnego kółka Ligi 
Ochrony 
Przyrody. W majowy weekend Ballada z Młokosem, ukrywszy się na brzegu Jasienia z 
mikrofonem kierunkowym w ręku, chcieli nagrać śpiew ptaków o zachodzie słońca na 
jednej 
z wysp jeziora. Chłopcy zamierzali nagrać ptasią „mowę” w celach poznawczych i 
dla 
potrzeb sprawozdania w „Zeszytach Informacyjnych” LOP. Wszystko szło zgodnie z 
planem, 
gdy oto pojawił się ponton z kłusownikami, którzy zastrzelili jednego łabędzia. 
Jak donosił 
wychowawca chłopców z Lęborka, a mój dawny znajomy, kłusownicy wciąż polowali na 
te 
białe i dumne ptaki, które po Jasieniu pływały gęsto. Kłusownicy byli 
przebiegli. Znali teren i 
poruszali się po jeziorze pontonem. To utrudniało wytropienie przestępców i 
ułatwiało im 
prowadzenie przestępczej działalności. Doświadczony leśnik, pan Kolas, nie 
potrafił do tej 
pory złapać ich na gorącym uczynku ani przewidzieć ich kolejnego ataku. A jak 
się 
dowiedziałem od jego żony, został on prawdopodobnie zaatakowany przez nich na 
łupawskim 
brzegu.
Pewnie dziwi Was fakt, że nasz departament - zajmujący się przecież skarbami 
polskiej kultury - zainteresował się sprawą jasieńskich łabędzi. To była robota 
dla leśniczego i 
policji, a nie dla pracownika Ministerstwa Kultury i Sztuki. Jednak nie 
wspomniałem do tej 
pory, że Balladzie i Młokosowi udało się nagrać z brzegu rozmowę, którą 
kłusownicy 
przeprowadzili w pontonie zacumowanym na brzegu wyspy. Mikrofon kierunkowy ma tę 
zaletę, że potrafi nagrać nawet kroki osoby znajdującej się ponad sto metrów od 
nas. Dzięki 
specjalnie skonstruowanej lunecie otaczającej swoim szerokim kołnierzem czuły 
mikrofon, 
działa ten aparat jak mikrofon i wzmacniacz. Gorsze jakościowo mikrofony można 
już kupić 
za półtora tysiąca złotych, nie licząc magnetofonu i dodatkowych akcesoriów. 
Takie cacko 
może być idealnym instrumentem poznawczym każdego ornitologa, ale częściej 
służyło do 
ochrony obiektów, a także szpiegom do nagrywania z ukrycia rozmów obserwowanych 
osobników. Chłopcy z Lęborka pragnąc zostać sławnymi ornitologami, zostali 
szpiegami. 
Żartowaliśmy nawet z panem Tomaszem, że Ballada z Młokosem chcieli nagrać mowę 
jasieńskich ptaszków, a nagrali rozmowę niebieskich ptaszków.
Bardzo chciałem z nimi porozmawiać i przesłuchać dokładnie taśmę z nagraniem 
rozmowy kłusowników. Skoro Ballada i Młokos jeszcze nie zjawili się nad 
jeziorem, należało 
zająć się teraz znalezieniem odpowiedniego miejsca na biwak.
Miejsce takie szybko wybrałem.
Po ujechaniu ponad kilometra na południe szosą towarzyszącą wiernie wschodniemu, 
zalesionemu brzegowi jeziora, znalazłem leśną dróżkę ginącą w lesie, ale 
wyraźnie 
zmierzającą ku wodzie. Zatoczyłem nią duży łuk przyległy z jednej strony do 
lasu, a z drugiej 
opadający ubitym zboczem ku nieużytkowanej łące, i niebawem znalazłem się na 
rozłożystej 
polanie, której brzeg opłukiwały spokojne wody Jasienia. Stąd miałem dobry widok 
na kilka 
różnej wielkości wysp, na przeciwległy brzeg z kilkoma ośrodkami wypoczynkowymi 
ukrytymi pod iglastym płaszczem sosen, a przede wszystkim nie miałem daleko do 
leśniczówki Kolesiów i Jasienia. Panował tu wreszcie spokój, pachniało lasem i 
wodą, ale też 
i cięły nieznośnie gzy.
Dzięki ważnej legitymacji LOP, którą wyrobiłem sobie w czerwcu, i znajomościom 
mojego starszego kolegi z Lęborka, mogłem śmiało rozbić się tutaj, nie zważając 
na zakaz i 
surowe oko leśniczego. Inna sprawa, że leśniczy leżał teraz w szpitalu z 
rozwaloną głową, a 
kłusownicy dalej cieszyli się wolnością.
Samochód ukryłem w cieniu między drzewami, aby nie był widoczny z jeziora, a 
namiot postawiłem na cyplu wysuniętym ku płytkiemu brzegowi, częściowo jednak 
obrosłym 
młodymi wierzbami. Szare khaki tropiku idealnie stapiało się z wszechobecną 
tutaj zielenią, 
więc miejsce na swój urlop uznałem za wspaniałe. Byłem niewidoczny dla innych, 
ale 
jednocześnie miałem na oku południowy akwen jeziora Jasień z wyspami.
Może słów kilka o samym Jasieniu, największym jeziorze w Parku Krajobrazowym 
„Dolina Słupi”. Ma ono powierzchnię ponad pięćset siedemdziesiąt hektarów i 
średnią 
głębokość niewiele ponad osiem metrów (maksymalna: trzydzieści dwa metry). Ta 
długa na 
ponad osiem i szeroka na półtora kilometra „śledziona” jest podzielona wyraźnie 
na część 
północną i południową, a oddziela je od siebie usypana grobla. Jezioro jest 
otoczone 
zalesionymi wałami morenowymi, a jego dnem biegnie trzeci wał, którego szczyty 
wyłaniają 
się jako malownicze wysepki. Do Jasienia Południowego wpada rzeka Obrówka, z 
Jasienia 
Północnego wypływa w Zawiatach rzeka Łupawa. W spokojnych wodach jeziora żyje 
wiele 
gatunków ryb, w tym cenne sieje i sielawy z rodziny łososiowatych. Po 
powierzchni pływają 
łabędzie, w trzcinach i oczeretach gnieżdżą się kaczki, a gęste korony drzew na 
siedmiu 
wyspach dają schronienie wielu ptakom. Jezioro zachęca do ślizgów, ale niewiele 
po nim 
pływa żagli i łódek, a już wcale nie spotkamy tutaj motorówki. Co za szczęście, 
że są jeszcze 
na świecie miejsca oddane wyłącznie przyrodzie, w których człowiek może zmierzyć 
się z 
naturą bez pomocy ubezwłasnowolniającej go techniki. Wprawdzie bez niej nie 
sposób się 
dzisiaj praktycznie obejść, ale ograniczenia w jej stosowaniu uważałem w takich 
miejscach za 
idealny sposób na spędzenie prawdziwych wakacji.
Zanim opuściłem mój biwak, aby na wsi zrobić zakupy, wyjąłem z samochodu pewien 
tajemniczo wyglądający przyrząd własnej konstrukcji. Było to małe pudełeczko z 
kablami i 
dwoma głośnikami bezprzewodowymi, pełniące rolę alarmu na wypadek, gdyby ktoś 
niepowołany zakradł się do namiotu. Nie było w jego konstrukcji niczego 
niezwykłego. Ot, 
zwykły obwód elektryczny, którego zamknięcie powodowało wysłanie impulsu 
radiowego do 
dwóch głośników. Imitowały one ostrzegawcze głosy - warczenie i szczekanie psa. 
Aby 
całość zadziałała, potrzebna była ręka intruza.
Wyobraźmy sobie złodzieja. Zakrada się pod namiot, klęka przed wejściem i z 
bijącym z podniecenia sercem chwyta za języczek suwaka. Jego ręka unosi się 
stopniowo ku 
górze, powoli ustępują z cichym trzaskiem ząbki spod suwaka, aż wreszcie na 
wysokości 
trzydziestu centymetrów od ziemi wewnątrz namiotu suwak dotyka specjalnej płytki 
zamocowanej w linii zamka, połączonej z pudełeczkiem - nadajnikiem działającym 
na małe 
litowe baterie. To zetknięcie zamyka obwód. Nadajnik wysyła fale radiowe do 
umieszczonych w namiocie głośniczków. Intruz z przerażeniem słyszy warczenie psa 
w 
środku namiotu, a potem jego szczekanie. Rzuca się do ucieczki, pewny, że 
uniknął 
rozszarpania przez wściekłe bydlę, w czym utwierdza go szczekający w namiocie 
bez 
opamiętania pies.
To zabezpieczenie nie gwarantowało stuprocentowego bezpieczeństwa, o nie, ale z 
pewnością mogło wystraszyć niejednego złodzieja.
Zamknąłem starannie zamek. Spokojniejszy o swój nowy nocleg wyjechałem jeepem 
na szosę na mały rekonesans po okolicy.
ROZDZIAŁ DRUGI
JEZIORO • KTOŚ SIĘ TOPI • FORTEL • ZŁODZIEJE JEEPA • POKONANY I 
BEZRADNY • ZOSTAJĘ OTOCZONY • MAŁGORZATA I GAWRYŁKO 
PRZEPRASZAJĄ • CZY W JASIENIU GRASUJE POTWÓR? • DO KOLASÓWKI • 
NAGRANIE MŁOKOSA I BALLADY • HERR KALTZ, LEGENDA NOŻYŃSKA I 
MAŁY ZIUTEK • WARTA Z MIKROFONEM ZAMIAST PISTOLETU • KTO 
PODGLĄDAŁ NAS W NOCY? • WITAJ, NOWY DZIONKU!
Objechałem jezioro, kierując się najpierw na południe i okrążając tym samym 
zbiornik 
zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Odpocząłem na chwilę na jego południowym 
krańcu, a 
był to leśny parking, z którego podziwiałem niebieskie lustro wody prześwitujące 
przez proste 
jak deski pnie dorodnych sosen położonych w zacisznej i bajecznie pięknej 
dolince.
Wróciłem do Jasienia po półtorej godzinie i w sklepie kupiłem kiełbasę, chleb, 
kilka 
konserw i musztardę. Na biwak wróciłem już porządnie głodny i z ulgą 
stwierdziłem, że 
podczas mojej nieobecności nikt nie dobierał się do namiotu, co dobrze wróżyło 
mojemu 
pobytowi w tych stronach.
Dochodziła siedemnasta.
Ostrożnie zablokowałem alarm - a polegało to na odsunięciu zamka do wysokości 
trzydziestu centymetrów, włożeniu do wnętrza namiotu ręki i zdjęciu płytki 
połączonej z 
małym nadajnikiem - i dopiero wtedy zabrałem się do przyrządzania posiłku. Nie 
rozpalałem 
ogniska, a skorzystałem z dobrodziejstwa gazowej butli - opiekłem pęto kiełbasy 
na 
specjalnym ruszcie turystycznym i usadowiwszy się po kwadransie na brzegu z 
widokiem na 
spokojną wodę, z kiełbasą w jednej i z pajdą chleba w drugiej ręce, oddałem się 
wyłącznie 
posiłkowi połączonemu z kontemplacją przyrody. W dalszym ciągu byłem bowiem 
zauroczony spokojem tej okolicy. Jezioro zdawało się sennie opluskiwać zielony 
brzeg, jakby 
pogrążało się w złocisto-błękitnym śnie, w którym rola aniołków przypadła 
tutejszym 
ptakom. Niezbyt to może eleganckie porównanie, ale coś w tym było - ptaki 
podobnie do 
aniołów żyły nad nami, w górze, i posiadały skrzydła.
Na jeziorze nie było żagli, od pewnego czasu nie widziałem nawet łódek. Nagle 
jakiś 
krzyk, dochodzący od strony jeziora, nieomal postawił mnie na nogi. Krzyczała 
kobieta, a jej 
przeraźliwe zawodzenie świadczyło, że stało się coś złego. Głos wołający o 
ratunek dobiegał 
z kierunku północnego i zrozumiałem, że ktoś się topi. Z miejsca, w którym 
posilałem się, nie 
widziałem jej, widoczność zasłaniały mi kępy wierzby i inne krzaki, ale wypadek 
miał 
miejsce blisko mego brzegu.
- Ratunku! Pomocy! - krzyczała nieznajoma. - Nie umiem pływać! 
Nastąpiła przerwa, a po nim głośny plusk wody za krzakami przy brzegu.
Odłożyłem kiełbasę i szybko zdjąłem koszulkę i spodnie. Z determinacją wpadłem 
do 
chłodnej wody i od razu na przywitanie moja noga nadepnęła na coś ostrego i 
ukrytego w 
żwirowatym dnie. Nie zważałem na ból. Pokonałem płyciznę i wyszedłem na nieco 
głębszą 
wodę z widokiem na linię brzegową. Dwadzieścia metrów ode mnie zauważyłem głowę 
i ręce 
trzepiące wodę wokół siebie.
- Ratunku!
Dałem nura w wody Jasienia i szybko znalazłem się przy nieznajomej dziewczynie.
- Spokojnie! - wrzasnąłem chwyciwszy ją za rękę. - Tutaj jest półtora metra 
głębokości. Nie krzycz tak! To rezerwat przyrody.
Nie słuchała mnie wcale.
Poszła na dno jak kukiełka, szybko i bez walki jak ołowiany ciężarek, więc czym 
prędzej objąłem rękami jej jędrną kibić, aż nasze twarze znalazły się blisko 
siebie. Gdyby 
ktoś teraz podglądał nas z brzegu, pomyślałby niechybnie, że jesteśmy parą 
zakochanych, a ja 
obejmuję czule swoją lubą.
Niespodziewanie dziewczyna straciła przytomność.
Wyciągnąłem ją zwiotczałą na brzeg i ułożyłem między krzakami na piasku. Tam 
zresztą znalazłem jej ubranie - dżinsy i T-shirt. Pierwsze co mi się rzuciło w 
oczy, to zgrabna 
sylwetka blondynki. Była mniej więcej w moim wieku, może ciut młodsza, ale 
wyglądała na 
wysportowaną i twardą sztukę, co wydawało się ze wszech miar dziwne zważywszy, 
że topiła 
się na płyciźnie. Ale słyszałem o wielu wysportowanych ludziach, którzy 
odczuwali silny lęk 
przed wodą, który ich paraliżował i był najczęściej spowodowany niemiłymi bądź 
tragicznymi przeżyciami z dzieciństwa. Takie osoby uprawiały lekką atletykę, 
grały w 
siatkówkę, jeździły brawurowo wierzchem i szusowały jak szalone na górskich 
stokach, ale w 
wodzie traciły głowę. I przytomność.
No dobrze, ale jeśli ta oto wysportowana dziewczyna nie umiała pływać, bała się 
wody, czemu zatem zdjęła z siebie ubranie i w kostiumie wskoczyła do jeziora? 
Czy chciała 
za wszelką cenę nauczyć się pływać?
Tajemnicza blondynka leżała na trawie nieruchomo, ale widziałem, jak jej 
kształtne 
piersi schowane pod błękitnym kostiumem nieznacznie się uniosły i dopiero po 
chwili opadły. 
Oddychała.
Klepnąłem jaw policzek.
- Obudź się - rzuciłem. - Halo! Słyszysz mnie?
Nie odpowiadała, więc szybko przeszedłem do sztucznego oddychania. Najpierw 
poruszałem kończynami, tak jak to nieraz widziałem na plakatach instruktażowych 
pierwszej 
pomocy, a potem przeszedłem do metody usta-usta. Przyznam się, że trochę 
straciłem 
panowanie nad sytuacją. Improwizowałem.
I kiedy moje usta zbliżyły się do ust dziewczyny, poczułem silne kopnięcie w 
udo. 
Krzyknąłem z bólu. Błyskawicznie zostałem odepchnięty przez niewiastę na bok, a 
ona 
zerwała się miękko z trawy porastającej płaski brzeg i nie zważając na mnie, 
wskoczyła 
efektownym ślizgiem do wody. Ależ ona była silna! I jakaż przytomna! Już po 
chwili miałem 
się przekonać, że była z niej doskonała pływaczka, aż wzięła mnie zwykła 
zazdrość i gniew z 
kawału, jaki mi spłatała. Wskoczyłem ponownie do wody z zamiarem dogonienia tej 
ślicznotki.
Kraul był moją silną stroną. Ale oddalająca się w kierunku drugiego brzegu 
dziewczyna także upodobała sobie ten pływacki styl. Niebawem miałem się 
przekonać, że 
kraul „leżał” jej bardziej niż mnie. Po prostu dziewczyna powiększała swoją 
przewagę, mimo 
że starałem się młócić wodę kończynami w wielkim stylu.
Płynąc zastanawiałem się, czy powinienem ją w ogóle ścigać, tym bardziej, że 
moja 
porażka wisiała w powietrzu. Toż ona zamierzała dopłynąć do przeciwległego 
brzegu jeziora 
oddalonego od mojego o ponad kilometr. Może planowała krótki postój na wyspie, 
ale zanim 
ja bym tam dopłynął, ona pewnie zdążyłaby już odpocząć.
Dziewczyna nabrała mnie podwójnie. Oszukała i zakpiła.
Byłem jednak śmieszny. To nie miało sensu. Ścigałem jakąś mistrzynię w pływaniu. 
Jej przewaga urosła do dwudziestu pięciu metrów i stale się powiększała. A ja 
słabłem. 
Zatrzymałem się. Zatrzymała się i ona. Unosiliśmy się teraz w toni jeziora 
patrząc na siebie z 
odległości trzydziestu metrów. Ja zdyszany i ona zdyszana. Wydawało mi się 
jednak, że zerka 
nerwowo i z zainteresowaniem na pole biwakowe za moimi plecami.
Odwróciłem się szybko i wtedy zrozumiałem, że zostałem oszukany potrójnie. Kiedy 
dziewczyna udawała przede mną topielca, a potem wzięła mnie na ambicję, 
zmuszając do 
pościgu, jej towarzysze plądrowali mój samochód. Psiakrew! Zapomniałem go 
zamknąć, ale 
przecież nic nie zapowiadało nieszczęścia. Odpoczywałem, posilałem się, 
kontemplowałem 
przyrodę, więc nie było powodów do przesadnej ostrożności. Okazało się, że licho 
nie śpi.
Oto bowiem na brzegu dwóch wyrostków wybiegało z Rosynanta, potrząsając 
kluczykami, które zostawiłem w stacyjce. Zanim przepłynąłem dzielący mnie do 
brzegu 
dystans, ich już nie było. Zniknęli w gęstym tutaj borze i na nic zdałby się 
pościg za nimi. Po 
pierwsze - mieli przewagę, po drugie - krwawił mi palec u nogi. W wodzie 
musiałem 
nadepnąć na ostrą muszlę zagrzebaną w żwirowym piasku.
Zerknąłem za siebie na jezioro i od razu zamarłem. Dziewczyna zniknęła. Naprawdę 
nigdzie jej nie było! Powierzchnia jeziora trwała nieruchomo w błogiej senności 
i zamiast 
dziewczyny widziałem dwa łabędzie opływające wsypę. Przecież w tak krótkim 
czasie 
dziewczyna nie zdążyłaby dopłynąć do zielonej wyspy i tam się ukryć; tym 
bardziej nie 
dopłynęłaby na przeciwległy brzeg. Ale gdzieś przecież musiała być.
Ktoś się zabawiał moim kosztem, bo w czary-mary nie wierzyłem.
- Hej! - krzyknąłem groźnie w ciemny las. - Oddajcie mi kluczyki! Łobuzy!
Po chwili wołania dałem spokój. Moje gardło słabło, a mogło się jeszcze tutaj 
przydać. Tajemnicza blondynka w dalszym ciągu nie wypływała na powierzchnię 
jeziora, 
jakby pochłonęła ją głębia, ale przecież widziałem, jaka z niej była doskonała 
pływaczka. Nie 
mogła się utopić.
„A może wciągnął Jana dno miejscowy potwór żyjący w Jasieniu?” - pomyślałem.
- Dzięki ci, potworze! - ryknąłem na jezioro, czym spłoszyłem ptaki na brzegu i 
na 
wyspie.
To były ponure żarty, o żadnym pływającym monstrum bowiem w tych stronach nie 
słyszałem. Dziewczyna dała pewnie solidnego nurka i przepłynęła po dnie 
kilkadziesiąt 
metrów, by następnie wynurzyć się gdzieś bliżej brzegu. A ja przeoczyłem jej 
powrót na 
brzeg.
Wróciłem do miejsca, w którym wyszedłem z nią na brzeg. Dżinsy i T-shirt leżały 
rzucone niedbale na piaszczysty brzeg, a zatem niewiasta nie zdążyła wrócić tu 
przede mną 
po swoje rzeczy. Sprawdziłem kieszenie dżinsów - były puste.
Z samochodu ukradziono mi, oprócz kluczyków, telefon komórkowy. Poza tym nic 
nie zginęło. Zdziwiło mnie, że wspólnicy blondynki zabrali tak mało. Mieli 
przecież dużo 
czasu na przetrząśnięcie całego mojego dobytku, podczas gdy ja bezsensownie 
pluskałem się 
w jeziorze. Powinni chyba zabrać coś więcej. I dlaczego nie zakradli się do 
namiotu? Może 
obserwowali mnie wcześniej z ukrycia i widzieli, jak instaluję w namiocie alarm. 
Bzdura! To 
było prawie dwie godziny temu i zaraz po moim wyjeździe mieli czas na dokładne 
splądrowanie wszystkiego. Nie o to im chodziło. Niemniej jednak wszystko 
wskazywało, że 
miałem do czynienia ze zorganizowaną grupą złodziei, przebiegłą i doświadczoną 
szajką. „A 
już myślałem, że odpocznę w tych stronach” - pomyślałem z żalem do swego losu, 
który 
zawsze wplątywał mnie w niesamowite przygody.
Zły na cały świat zabrałem się do opatrzenia palca u nogi. Na szczęście miałem w 
jeepie zestaw pierwszej pomocy. Zdezynfekowałem palec i obwiązałem plastrem. 
Jeść mi się 
całkowicie odechciało, nawet pobyt tutaj przestał mnie cieszyć. W tej chwili 
powinienem był 
zawiadomić policję o całym zajściu i wyjechać stąd na dobre. Ale nie miałem jak 
zawiadomić 
policji i nie miałem czym odjechać. Do wsi był kilometr i czekała mnie piesza 
wędrówka z 
krwawiącym palcem u nogi. Taki wymarsz oznaczał jednak pozostawienie służbowego 
samochodu na pastwę losu.
Ale nagle sobie o czymś przypomniałem. Ubranie dziewczyny! Istniała szansa, że 
dziewczyna wróci po nie.
Postanowiłem usiąść na brzegu i wypatrzyć jakąś łódkę z turystami. A wtedy 
przywołam ich i poproszę o zawiadomienie policji. Ale jak na złość jezioro było 
już 
wyludnione, nawet odgłosy z ośrodków wczasowych umilkły, a ptaki jakby mniej 
ochoczo 
otwierały dzioby.
Siedziałem cierpliwie i czekałem, wdychając orzeźwiający zapach wody zmieszanej 
z 
lasem. Była za kwadrans dziewiętnasta, a ja wciąż zbierałem się do wymarszu, gdy 
dosłownie 
znienacka zostałem otoczony przez cztery osoby. Poderwałem się z mokrej trawy i 
ujrzałem 
za sobą leśniczego w zielonym mundurze i z wycelowaną w moją pierś strzelbą. Od 
strony 
wsi na brzegu stała blondynka - pływaczka ubrana w sztruksy i ciemną koszulkę, a 
po prawej 
dwóch wyrostków - złodziei.
- Nie ruszać się! - warknął wąsaty leśniczy i posłał mi pełne ostrzeżenia 
spojrzenie. -
Najpierw oddaj ubranie tej pani.
Nie wiedzieć czemu uśmiechnąłem się.
- Na początek niech pan powie tej pani - zacząłem - żeby oddała mi kluczyki i 
telefon 
komórkowy. Jakim prawem...
- Jakim prawem tutaj jesteś?! - weszła w słowo blondynka i ręką zakreśliła przed 
sobą 
łuk. - To rezerwat!
- Otóż to! - zagrzmiał mężczyzna ze strzelbą. - Wstęp wzbroniony.
- To rezerwat ciszy należący do Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi” - 
poinformował mnie wyższy z wyrostków, chwaląc się swoją wiedzą.
Zaraz! Przecież leśniczy Kolas leżał z rozwaloną głową w szpitalu, więc kim był, 
do 
licha ciężkiego, ten facet z sumiastym wąsem, który wymachiwał przede mną nabitą 
bronią?
- A pan kim jesteś? - zapytałem mężczyznę.
- Nie widać? Leśniczym.
- Doprawdy?
- Z drugiej leśniczówki. Zastępuję leśniczego Kolasia. Gawryłko jestem.
- W takim razie, proszę zawiadomić policję - warknąłem. - Czy pan wie, że ta 
pani - tu 
wskazałem na blondynkę patrzącą na mnie z jawną niechęcią - odegrała przede mną 
teatr, a w 
tym czasie ci oto dwaj smarkacze włamali się do mojego samochodu?
- Tylko nie smarkacze! - zdenerwował się młodszy z nich.
- Ha, ha - zaśmiał się nerwowo leśniczy Gawryłko. - Specjalnie to zrobili, 
smyki. 
Żebyś nie mógł, chłopie, odjechać stąd i zawiadomić przez telefon swoich kumpli.
Blondynka wyjęła z kieszeni mój telefon komórkowy i podrzuciła go wyzywająco w 
dłoni.
- O jakich kumplach mówicie? - mruknąłem i popatrzyłem na nią zawistnie. - 
Jestem 
tu sam. Czy wy się dobrze czujecie?
Rozejrzeli się uważnie dookoła.
- Mówimy o kłusownikach - zaczął nerwowo Gawryłko. - Zaraz się przekonamy, co 
masz, chłopie, w bagażniku.
- Nie jestem kłusownikiem! - zaprotestowałem. - I zabraniam zaglądania do mojego 
bagażnika! Prawdą jest jednak, że przyjechałem z Warszawy w sprawie kłusowników. 
Morderców łabędzi. Byłem nawet w leśniczówce u pani Kolasiowej, ale że nikogo 
nie było 
poza nią, rozbiłem się tutaj. W samochodzie mam też coś, co powinno pana 
przekonać do 
mnie.
Leśniczy Gawryłko rzeczywiście okazał duże zainteresowanie tą propozycją, ale na 
twarzach dziewczyny i wyrostków pojawiło się nagle zakłopotanie. Patrzyli w 
milczeniu na 
siebie i dałbym uciąć sobie głowę, że blondynka zarumieniła się.
Podszedłem do samochodu.
- Tylko spokojnie - upomniał mnie leśniczy. - Żadnych zbędnych ruchów, chłopie.
Pokazałem mu legitymację LOP. Szczerze zdumiony Gawryłko odebrał ją ode mnie i 
przez chwilę oglądał uważnie. W milczeniu podał ją blondynce, a potem obejrzeli 
ją sobie 
chłopcy.
- Paweł Daniec z Warszawy - przeczytał młodszy, piegowaty chłopiec, który jak mi 
się zdawało nosił pseudonim Młokos.
- Tak jest - dodałem z przekąsem. - Pracuję w Ministerstwie Kultury i Sztuki. A 
wy 
zapewne jesteście z lęborskiego LOP? Młokos i Ballada?
Chłopcy wytrzeszczyli zdumione oczy i zerknęli natychmiast na blondynkę.
- A pani? - przeszyłem ją zimnym wzrokiem. 
- Nauczycielka biologii - odpowiedziała.
Leśniczy Gawryłko opuścił strzelbę i ryknął zaraźliwym śmiechem na całą okolicę. 
Zaraźliwym, gdyż zaraz zaczęli śmiać się chłopcy i kobieta. Jeszcze chwila, a 
śmiać się 
zaczęłyby ptaki i leśna zwierzyna, wszystkie ośrodki wczasowe po drugiej stronie 
brzegu, i 
tylko ja stałem nieporuszony, wciąż śmiertelnie obrażony na nich za kawał, który 
mi 
zafundowali.
- Małgorzata - podała mi nieśmiało rękę, ale jej twarz zdradzała zaawansowany 
poziom rozbawienia. - Proszę się nie obrażać. Przepraszam w imieniu nas 
wszystkich. Nie 
wiedzieliśmy, kim jesteś.
- Paweł - bąknąłem wciąż obrażonym tonem.
- Myśleliśmy, że jest pan kłusownikiem - dodał Ballada. - Zobaczyliśmy pana z 
lasu i 
obmyśliliśmy plan zasadzki.
- Pani Małgosia udała topielca - wtrącił Młokos - a my wtedy do samochodu po 
kluczyki. I telefon!
- Po co?
- Kluczyki, żeby pan nie odjechał. A telefon, żeby udaremnić porozumienie z 
ewentualnymi wspólnikami.
- A dajcie wy mi wszyscy święty spokój - machnął ręka zdegustowany Gawryłko. - 
Wracam do siebie. Mam dość tej szopki, moi państwo! Wy sobie gadajcie. 
Przepraszam, 
chłopie. O niczym nie wiedziałem.
Klepnął mnie po ramieniu i oddalił się. Jak wyjaśnili zaraz chłopcy, leśniczego 
zawiadomili przez mój telefon i natychmiast przyjechał samochodem, który 
zaparkował przy 
szosie.
Oddałem Małgorzacie jej ubranie. Ta oświadczyła, że leśniczy Gawryłko przywiózł 
jej ubranie swojej siostrzenicy, która miała podobną figurę.
Jakoś nie mogłem się wyluzować. Czułem do dziewczyny urazę. Chodziło nie tylko o 
numer, jaki mi zrobiła z chłopcami, ale o jej wybitny talent pływacki. Tak, 
byłem zły! Ta 
ładna kobieta mnie zdeklasowała i ośmieszyła.
- Dobrze pływasz - mruknąłem. - Myślałem, że porwał cię potwór z jeziora.
- Kiedy patrzyłeś na brzeg, nabrałam w płuca powietrza i dałam nurka pod wodą - 
śmiała się ubawiona tym wspomnieniem. - Podpłynęłam pod sam brzeg. Kilkadziesiąt 
metrów 
dalej w kierunku wsi wyszłam w las.
- A my zatoczyliśmy łuk i spotkaliśmy się z panią Małgosią przy szosie - dodali 
chłopcy. - O żadnym potworze z jeziora nie słyszeliśmy.
- Ja też - posłałem dziewczynie kwaśny uśmiech i wbiłem w nią swój wzrok. - Ale 
miałem słabą nadzieję, że jakieś monstrum pływa jednak w tych wodach.
Zrozumiała aluzję i nachmurzyła się.
Okazało się, że Małgorzata i chłopcy nie wiedzieli o moim przyjeździe w te 
strony, 
gdyż od rana byli poza leśniczówką Kolasia. Owszem, wiedzieli od mojego 
znajomego z 
Lęborka, że niejaki Paweł Daniec jest zainteresowany sprawą kłusowników 
mordujących 
łabędzie, ale nie wiedzieli na mój temat zbyt wiele. Oni nie mieli nawet 
pojęcia, że przyjadę z 
Warszawy. Podczas powrotu z obchodu pojezierze natknęli się na mnie przypadkiem, 
a resztę 
już znacie.
- Zapraszam do Kolasówki - rzekła cieplejszym głosem Małgorzata. - Od rana 
tropimy 
kłusowników i padam już ze zmęczenia.
Pojechaliśmy tam jeepem.
W trakcie jazdy mogłem dyskretnie przyjrzeć się moim nowym kompanom.
Małgorzata - nauczycielka biologii z Lęborka i eks-pływaczka klubu sportowego - 
miała jasne i proste włosy, a przedziałek na samym środku głowy rozdzielał je na 
dwie 
identyczne połówki przypominające okienne zasłony. Wyższy i starszy Ballada był 
żywym i 
inteligentnym szatynem w wieku szesnastu lat. Młokos ustępował mu wzrostem i 
wiekiem. 
Był przy rym blondynem o rudym odcieniu włosów, a jego twarz zdobiły setki 
piegów.
Kolasiowa poczęstowała nas wiejskim chlebem z dżemem i mlekiem. Proste jedzenie, 
które podczas wakacyjnej przygody smakowało inaczej niż w mieście. Nakarmiony 
Szczeżuj 
obojętnie nam się przyglądał i zupełnie nie reagował na komendy Kolasiowej. 
Dopiero jak 
wyszła na zewnątrz i coś krzyknęła, pies ożywił się i wybiegł z chałupy.
- On mnie wcale nie słucha - żaliła się, gdy wróciła z dworu. - Tylko męża 
posłucha. 
Co za psisko.
Małgorzata zerknęła jeszcze na mój rozcięty palec.
- W jeziorze jest pełno raków i muszli racicznic - rzekła. - Właśnie nadepnąłeś 
na 
jedną z nich. Daj, zrobię ci świeży opatrunek.
- Nie trzeba - odmówiłem. - Potrafię sam o siebie zadbać.
Jako że zbliżał się wieczór, szybko przeszliśmy do sprawy. Napiliśmy się 
pysznego 
kompotu Kolasiowej i usiedliśmy w salonie, którego ściany zdobiły myśliwskie 
trofea.
Ballada włączył magnetofon.
Miałem wreszcie okazję wysłuchać nagraną na kasetę magnetofonową rozmowę 
kłusowników. Znałem jej treść dobrze, gdyż prezes słupskiego oddziału LOP, mój 
znajomy, 
po przesłuchaniu nagrania natychmiast mnie zawiadomił wysławszy uprzednio jego 
treść. To 
dlatego zjawiłem się tutaj.
Na tle szumu słychać było dość wyraźne głosy dwóch rozmawiających osobników. Z 
początku rozmowa nie była istotna dla sprawy. Mężczyźni kierowali się na wyspę, 
jeden z 
nich zauważył łabędzia, a potem rozległ się strzał z wiatrówki, plusk wioseł, 
jakieś 
przekleństwo rzucone przez jednego z nich i dopiero po chwili przeszli do sprawy 
- zaczęli się 
kłócić.
PIERWSZY: Dostałeś na flaszkę, ryju? Dostałeś! To czego chcesz? Albo rybka, albo 
pipka. Nie chcesz zarobić, wracaj na wiochę!
DRUGI: Dobra, dobra. Czego się pieklisz? A ty, ile dostałeś od tego Szwaba?
PIERWSZY: Nie twój interes, ryju. To mój wspólnik, a ciebie ja wynająłem, 
kapujesz?
DRUGI: Ha, ha, ten Szwab to twój wspólnik? Widziałeś, czym on jeździ? Taką 
bryką! 
„ Wspólnik”, dobre sobie! Podał ci chociaż rękę?
PIERWSZY: A bo co?
DRUGI: Nie podał, bo widziałem was w knajpie.
PIERWSZY: Widziałeś...?
DRUGI: A widziałem. On ledwo na ciebie patrzył. Bo ty nie myjesz zębów, Mały 
Ziutek. A z niego elegant jak się patrzy. Bogaty gość. W Czarnej Dąbrówce 
wynajął na jeden 
dzień kwaterę i gadał przez telefon o jakichś dworkach i o pałacach.
PIERWSZY: Kto ci to powiedział?
DRUGI: Nieważne kto. Ważne, żeby ten Szwab dobrze zapłacił. Kapujesz? A więc 
mów, o co chodzi, inaczej sam będziesz wiosłował albo...
PIERWSZY: Albo co?
DRUGI: Jeszcze nie wiem...
PIERWSZY: Ty policją straszysz?!
DRUGI: Cicho, wypłoszysz ptaki! Co on chce zrobić? No, ten Szwab, co jeździ alfa 
romeo?
PIERWSZY: Niemcem się nie interesuj, Wołga. To groźny typ... Ty wiesz, że on ma 
giwerę pod marynarką. Przyjedzie dwudziestego dziewiątego czerwca do Lęborka, to 
sam go 
zapytasz. Dzień dobry, Herr Kaltz, jestem Wołga, czy może mnie pan oświecić w 
temacie, 
czego pan mianowicie szuka w naszych uroczych stronach i dlaczego interesuje 
pana 
Nożyno? I kto to jest Koschnik?
DRUGI: Ty, sobie ze mnie nie żartuj, padalcu. Ja wiem, że on mówił do kogoś 
przez 
komórkę, że szuka jakiegoś skarbu... Rozmawiał nawet ze wspólnikiem, Polakiem... 
Spotka się 
z nim w Lęborku w jakiejś knajpie na Staromiejskiej.
PIERWSZY: Dobra, wypijemy dzisiaj, to pogadamy. Bierz wiosło... Płyniemy na 
drugą 
wyspę po tego łabędzia, co nam uciekł.
W tym miejscu rozmowa się urwała. Ballada wyłączył magnetofon. Wszyscy 
spojrzeliśmy po sobie w milczeniu z nieukrywanym żalem, że to już koniec i nie 
dowiemy się 
dalszego ciągu.
Na szczęście jutro wypadał dwudziesty dziewiąty dzień czerwca. Istniała szansa 
na 
wyśledzenie przybywającego z Niemiec Herr Kaltza i zidentyfikowanie osoby, z 
którą miał 
się spotkać w Lęborku.
- I co? - popatrzyła na mnie Małgorzata. - Co powiesz o tej sprawie jako 
historyk 
sztuki? Bo chyba nie los łabędzi cię zainteresował?
Przemilczałem jej uszczypliwość.
- Mamy za mało danych, aby cokolwiek wyrokować - odpowiedziałem ostrożnie. - 
Niemniej jednak ów Kaltz musi posiadać jakąś istotną informację dotyczącą 
przeszłości tego 
regionu. Kto wie, może faktycznie chodzi o jakiś skarb? Kłusownicy wspomnieli o 
Nożynie. 
To niedaleko stąd, prawda? Stara poniemiecka wieś należąca do rodu Puttkamerów i 
von 
Massowów. Niewykluczone, że chodzi o skarb należący właśnie do jednego z 
przedstawicieli 
tych rodów. Kim jest Koschnik? Nie wiem, ale warto się o niego popytać w 
Nożynie. 
Proponuję jutro przed obiadem wyruszyć tam. Możemy też odwiedzić Czarną 
Dąbrówkę, w 
której Kaltz miał się zatrzymać na nocleg podczas ostatniej wizyty. A nuż 
natkniemy się na 
naszych kłusowników? Jeden z nich nosi pseudonim Mały Ziutek, drugi to Wołga. 
Można 
popytać we wsi, ktoś musi ich w końcu znać. A po południu zaczaimy się w Lęborku 
na 
Kaltza i na jego polskiego wspólnika.
Nie zrobiłem na moich słuchaczach dobrego wrażenia jako historyk sztuki i 
pracownik 
Departamentu Ochrony Zabytków. Mówiłem zachowawczo, z rezerwą, ale jak mi się 
zdawało 
zaszczepiłem w nich nadzieję na przeżycie prawdziwej przygody.
Na koniec została jeszcze sprawa noclegu. Otóż chłopcy za wszelką cenę chcieli 
rozbić namioty obok mnie nad jeziorem, co spotkało się z ostrym sprzeciwem 
Małgorzaty.
- To dobre miejsce pod namiot - bronił pomysłu Ballada. - Dlaczego nie mamy się 
tam 
rozbić?
- To niebezpieczne - warknęła Małgorzata.
- A bo tu wam źle, chłopcy? - zdziwiła się żona leśniczego. - Dom jest duży.
- Musimy mieć oko na wyspę - wyjaśnił ochoczo Młokos. - Inaczej nie wypatrzymy 
kłusowników. A w nocy mogą się pojawić. Mamy przecież mikrofony kierunkowe i 
znowu 
możemy ich podsłuchać...
- W czwórkę będzie raźniej - poparłem pomysł chłopców. - A macie namioty?
- Tak! Na wszelki wypadek wzięliśmy dwie dwójki. Mamy też legitymację LOP!
- Będziemy do pani przychodzić na posiłki - uśmiechnął się Młokos do Kolasiowej. 
-
To niedaleko stąd, będzie kilometr brzegiem.
- Ale to niebezpieczne - jęknęła Kolasiowa i popatrzyła na nauczycielkę. - Pani 
zobaczy, co ci kłusownicy zrobili mężowi! Jak zobaczą, że się nimi 
interesujecie, zakatrupią 
was jeszcze.
- My się nie boimy! - wyprężył dumnie pierś Ballada.
- Nie muszą nas od razu podejrzewać, że polujemy na nich - tłumaczył Młokos.
- I będziemy bliżej natury!
- Chłopcy chcą napisać artykuł o lęgach ptactwa wodnego nad jeziorem Jasień - 
wzruszyła ramionami Małgorzata. - A skoro Paweł boi się sam mieszkać pod 
namiotem, to 
czemu nie! - droczyła się ze mną Małgorzata. - Rozbijemy się z nim. Bliżej 
natury! Niech 
wam będzie!
- Dziękuję - westchnąłem z udawaną ulgą w formie żartu. - Sam bałbym się nocować 
nad jeziorem.
Małgorzata zaśmiała się sarkastycznie.
Było już po dwudziestej drugiej, gdy w księżycową noc trzy namioty stanęły obok 
siebie nad jeziorem pogrążonym w srebrnej zadumie. Ten romantyczny nastrój psuły 
dochodzące co pewien czas z przeciwległego brzegu Łupawska odgłosy zabawy - 
bawiono się 
tęgo w którymś z ośrodków wczasowych nad brzegiem. Ale to nie muzyka i śpiewy 
turystów 
nie dały nam zasnąć tej nocy, postanowiliśmy bowiem zaczaić się na kłusowników, 
wyznaczając półtoragodzinne warty aż do samego świtu. Ogniska nie rozpalaliśmy, 
aby nie 
zwracać na siebie uwagi. Wylegliśmy na brzeg przed namioty zwróceni twarzami na 
ciemne 
jezioro, a chłopcy zamontowali swój sprzęt, dzięki któremu znalazłem się w tych 
stronach. 
Gdyby nie nagranie rozmowy kłusowników, nigdy bym się nie dowiedział o Herr 
Kaltzu i 
jego planach dotyczących jakiegoś skarbu.
W czwórkę usiedliśmy na brzegu wpatrzeni w ledwie pomarszczoną i ciemną 
powierzchnię, którą starał się rozjaśnić księżyc. Pogadaliśmy do dwudziestej 
trzeciej i 
wreszcie zmorzył nas sen.
Pierwszy objął wartę Ballada. Po nim miałem stanąć na czatach ja, po mnie 
Małgorzata i na końcu Młokos.
Ledwo zasnąłem, a już zbudził mnie starszy z chłopców.
- Pańska kolej - oznajmił szeptem.
- Cisza? - zapytałem przez sen.
- Spokój. Pan pójdzie, pokażę, jak obsługiwać mikrofon kierunkowy. 
Potem legł w namiocie zmęczony. A ja usiadłem na brzegu, aby przez 
dziewięćdziesiąt minut obserwować uśpione wody jeziora, trzy wyspy, których 
zarysy 
mogłem z tego miejsca od biedy rozpoznać dzięki uprzejmości księżycowej latarni. 
Pobawiłem się trochę mikrofonem kierunkowym, którego lunetą obracałem we 
wszystkie 
możliwe kierunki i zamarłem, gdy czuły mikrofon podchwycił nagle jakiś dziwny 
pomruk z 
ciemności. Senność natychmiast odpłynęła z moich powiek i błyskawicznie 
ustawiłem 
czułość dźwięku. Dochodził on nie z wyspy, gdzie według naszych przewidywań 
powinni 
byli pojawić się kłusownicy, a od strony zalesionego klifu opadającego w 
kierunku wsi 
Jasień. Tego się nie spodziewałem! A tu proszę, ktoś stał w lesie po prawej 
stronie, schowany 
za drzewami, i w najlepsze obserwował nasz obóz. Zerknąłem na wskaźnik 
odległości - 
siedemdziesiąt trzy metry. Bo jak wyjaśnić ten chrapliwy oddech, który teraz 
dźwięczał mi 
złowieszczo w słuchawkach nałożonych na uszy? Chrapliwy oddech powtórzył się. 
Nie był 
wyraźny, wszak odległość była duża, a działanie mikrofonu utrudniały pnie drzew 
odbijające 
fale wysyłane przez nadajnik urządzenia. A to raz coś zapiszczało, to zaszumiało 
w 
słuchawkach, ale co pewien czas mikrofon wyłapywał trzask łamanej gałązki i ów 
chrapliwy 
oddech złoczyńcy. Znowu się powtórzył! Nie powiem, ale ścierpła mi skóra na 
plecach i w tej 
chwili powinienem był obudzić chłopców oraz Małgorzatę, zaalarmować ich o 
grożącym nam 
niebezpieczeństwie. Ale czy ładna blondynka nie odebrałaby mojego zachowania 
jako objawu 
tchórzliwości? Tak właśnie by pomyślała, że jestem strachliwy i wołałem obudzić 
ją, niż 
samemu sprawdzić, kto czai się w ciemnym borze.
Markując powrót do namiotu, przyssałem się do ziemi za krzakami w głębi brzegu i 
po cichu podczołgałem się łukiem po bujnie zarośniętej polanie na sam skraj 
lasu. Zajęło mi 
to trochę czasu, gdyż ten nieużytek będący wyrwą we wschodnim klifie miał 
charakter niecki 
o szerokości około pięćdziesięciu metrów, więc musiałem czołgać się wolno i 
ostrożnie, aby 
nie wypłoszyć nieznajomego z lasu. Na szczęście było ciemno, gdyż księżyc 
przeniósł się hen 
nad Jasień i północny akwen, zostawiając nas na pastwę ciemności.
Szybko znalazłem się na skraju wyżej położonego lasu i kryjąc się za pierwszym 
lepszym drzewem stałem czujny niczym nocny zwierz. Cofnięty kilkanaście metrów 
od linii 
łączącej miejsce pobytu domniemanego intruza z naszymi namiotami, nasłuchiwałem 
bez 
pomocy urządzenia, ale teraz wystarczył mi mój własny słuch. Wyraźnie słyszałem 
czyjeś 
zbliżające się kroki. Trzaskały gałązki i szeleściło leśne runo. Wnet wszelki 
hałas ustał. Ktoś, 
kto chował się w lesie i szedł w kierunku naszych namiotów - przystanął. Czy 
zaalarmowała 
go moja tutaj obecność? Być może nadepnąłem na jakąś gałązkę i spłoszyłem 
uważnego 
intruza. I naraz ten ktoś rzucił się do ucieczki, w czym utwierdziły mnie 
cichnące kroki.
Stałem z kwadrans przyssany do wilgotnego pnia sosny i nasłuchiwałem z wielkim 
natężeniem mowy lasu. Zdawało się, że słyszę każdy szelest paproci, spadające z 
drzew 
szyszki i szorujące po ściółce obślizgłe ciało padalca, ale kroki intruza już 
więcej się nie 
powtórzyły.
Zawróciłem do naszego obozu i ustawiłem mikrofon w stronę lasu. Cisza. Szumiało, 
trzaskało, ale ani kroków, ani oddechu już nie słyszałem.
Dla świętego spokoju zabrałem z namiotu latarkę i poszedłem raz jeszcze na 
przeszpiegi. Przebyłem niżej położoną nieckę i po chwili powoli pokonywałem 
zarośnięty las, 
idąc wzdłuż brzegu jeziora i potykając się o wystające pnie ściętych drzew, 
gęste jarzyny i 
kłącza roślin. Przystawałem, nasłuchiwałem i szedłem dalej, cały czas świecąc 
latarką we 
wszystkich kierunkach.
Las był jednak pogrążony w solidarnym śnie z milczącym jeziorem, ucichły też 
odgłosy zabawy z ośrodków wczasowych. Moja misja spełzła na niczym - wypłoszyłem 
intruza albo odszedł on stąd z własnej woli.
Wróciłem do namiotów całkowicie przebudzony. Kiedy mijała godzina zmiany warty, 
nie poszedłem obudzić Małgorzaty. Nie chciało mi się spać, a szkoda było czuwać 
we 
dwójkę, chociaż towarzystwo zgrabnej nauczycielki przyjąłbym z ochotą. Usiadłem 
jednak 
samotnie pod namiotem i ustawiłem mikrofon z powrotem na las.
„Jaka szkoda, że zapomniałem włączyć wcześniej magnetofonu i nie nagrałem 
odgłosów intruza z lasu” - pomyślałem. „Być może zdołalibyśmy coś odczytać z 
nagrania. I 
kto uwierzy w moją historię?”
****
Obudziły mnie pierwsze promienie słońca na bytowskiej ziemi. Unosząca się na 
przeciwległym brzegu jeziora ponad zieloną wstęgą lasu czerwona tarcza słońca 
swoim 
mdłym blaskiem rozpraszała ciemność okolicy. Drozd śpiewak przedrzeźniał 
obudzonego 
wraz ze mną świergotka; szczebiotanie tych ptaków na szczytach drzew mile 
drażniło uszy i 
było drugim radosnym elementem z bogatego repertuaru narodzin nowego dnia. 
Leżałem pod 
swoim namiotem obok mikrofonu kierunkowego oparty częściowo plecami o namiot i 
podziwiałem nieprzytomnym wciąż wzrokiem wschód słońca nad Jasieniem. Z początku 
byłem dziwnie lekki, obojętny i odurzony pączkującą przyrodą. Wdychałem wilgotną 
świeżość świtu. Tylko chłód przeszywający moje ciało i chrapanie któregoś z 
chłopców psuły 
to dziewicze wrażenie pojednania z przyrodą.
Wstałem ociężały i obolały. Przede wszystkim - zły. Zły na to, że zasnąłem na 
warcie 
jak zwyczajny żółtodziób! Skarciłem się w duchu za tę lekkomyślność i brak 
odpowiedzialności - nie obudziłem wszak moich kompanów, naraziłem ich na 
niebezpieczeństwo i nadużyłem ich zaufania. Co by się stało, gdyby leśny intruz 
zechciał 
napaść na nas przed nastaniem świtu? Aż strach pomyśleć! To, że wszystko było na 
swoim 
miejscu i nic się nikomu nie stało, było wyłącznie zasługą niebios.
Obmyłem twarz w chłodnym jeziorze, a kiedy wróciłem do namiotów, szarość 
wiszącą jeszcze w powietrzu przebijały ostre sztylety pierwszych promieni słońca 
mieniących 
się w kolorze złota.
Witaj, nowy dzionku! Hej, przygodo, gdzie się dzisiaj ukryłaś?
ROZDZIAŁ TRZECI
POBUDKA! • KTO W NOCY CHRAPAŁ? • PORANNE ŚNIADANIE • 
ODWIEDZAMY CZARNĄ DĄBRÓWKĘ • CZY KARCZMARZ ZNA MAŁEGO 
ZIUTKA? • O MOWIE KASZUBSKIEJ • W NOŻYNIE • PROBOSZCZ OPOWIADA 
O KOSCHNICKU • ZAMIAST SKARBU DUCH • CZY DEPCZEMY KALTZOWI PO 
PIĘTACH? • O ZIEMI LĘBORSKIEJ • W OCZEKIWANIU NA KALTZA W 
LĘBORKU • SPACER PO ULICY STAROMIEJSKIEJ • NARADA • KALTZ I MÓJ 
„DOBRY” ZNAJOMY
Małgorzatę obudziłem od razu. Jednak z chłopcami były pewne problemy. Odurzeni 
zdrowym powietrzem, narkotyczną mocą chłodnej kaszubskiej nocy spali głębokim 
snem i 
trzeba było kilkakrotnego potrząśnięcia linkami namiotu, aby wreszcie wyjrzeli 
na zewnątrz, 
co się dzieje.
- Pobudka! - krzyknąłem. - Wasze świergotki już dawno na nogach. Przespaliście 
ten 
cały wasz „ptasi budzik”.
- Drozd śpiewak wstaje już o trzeciej rano - jęknął Ballada. 
Marudząc zaczęli wiercić się w namiocie w poszukiwaniu swoich ubrań. Tak 
rozpoczęła się leniwa krzątanina na naszym biwaku.
- Dlaczego mnie nie obudziłeś? - zapytała z pretensją w głosie Małgorzata.
- Nie chciało mi się spać - odparłem niewzruszony.
- Więcej tego nie rób - rzekła stanowczo. - Nie potrzebuję dżentelmenów. Biwak 
ma 
swoje prawa! Na warcie trzeba się zmieniać, inaczej jeden wartownik może zasnąć 
ze 
zmęczenia. Zrozumiałeś?
- Tak jest! - stanąłem na baczność i przystawiłem dwa place do czoła, jakbym 
salutował.
Moja błazenada zwróciła uwagę chłopców. Zaczęli się śmiać.
- Nagrał pan coś ciekawego? - zapytali wskazując na mikrofon i magnetofon.
- Nic. Zupełna cisza.
- Na jeziorze nigdy nie ma ciszy - weszła w słowo Małgorzata. - Zawsze coś 
chlupie, 
zapiszczy i zachrobocze.
- W porządku - westchnąłem poirytowany jej zaczepnym tonem.
- Nie było kłusowników! To chciałem powiedzieć. Ale słyszałem czyjeś chrapanie. 
Tak, teraz to sobie przypominam! Zaraz, z którego to namiotu...?
- Ja nie chrapię! - sprzeciwiła się.
- Skąd wiesz, skoro wtedy śpisz? - zapytałem chytrze.
- Ja, proszę pani, też uważałem - odezwał się rozbawiony Młokos - że nie 
chrapię, ale 
okazało się inaczej. Tato nagrał mnie kiedyś na wideo podczas snu jak chrapałem.
- Następnym razem nagram to chrapanie na magnetofon - zaśmiałem się. - 
Przekonamy się, kto z was chrapie najgłośniej.
- To pewnie chrapali chłopcy - wskazała na nich speszona Małgorzata i zaraz 
zmieniła 
temat. - Ale czemu gadamy o głupstwach. Róbmy śniadanie i toaletę.
Kiedy jedni kąpali się w jeziorze, drudzy przygotowywali posiłek. Skorzystałem z 
okazji, że nauczycielka zażywała w jeziorze kąpieli, a chłopcy kroili kiełbasę 
oraz pieczywo, i 
zajrzałem do lasu na północnym klifie. Obszedłem teren, tam gdzie w nocy 
zakradłem się, 
aby zdemaskować nocnego podglądacza, ale nie znalazłem żadnych śladów jego 
obecności. A 
przecież intruz mógł zostawić niedopałki papierosa, odcisk buta albo upuścić 
jakiś drobiazg 
na ściółkę. Niestety, nic nie znalazłem.
Narwałem trochę jagód, które ułożyłem w dłoni złożonej w łódeczkę i wróciłem na 
biwak.
- Poczęstuj się - zwróciłem się do powracającej z jeziora mokrej Małgorzaty 
wichrzącej dłońmi swoje włosy. - Świeże jak maliny.
- Nie, dziękuję - burknęła.
Chłopcy nie byli jednak tak marudni i poczęstowali się.
- Jagody jagodami - rzekłem - ale zjedzmy kiełbasę, bo kiszki grają mi marsza.
Z chłopcami przygotowaliśmy ruszt, zaś Małgorzata zrobiła znakomitą - jak się 
okazało - kawę z mlekiem. Jej gorący aromat unosił się w powietrzu i mieszał z 
zapachem 
wilgotnego zielska, żywicy, ryb i słońca. Nie wiem czemu, ale właśnie aromat 
mlecznej kawy 
i pieczywa zmieszany z zapachem lata kojarzył mi się z wakacjami, z namiotem, z 
szaleństwem i z przygodą.
Po śniadaniu i umyciu naczyń rozpoczęliśmy przygotowania do wyjazdu. Wszystkie 
cenne rzeczy zapakowaliśmy do Rosynanta, zasunęliśmy namioty (rzecz jasna, 
słowem nie 
wspomniałem o moim alarmie) i o wpół do ósmej opuściliśmy biwak. Wijąca się 
ścieżka 
prowadząca skrajem lasu do szosy była jeszcze zacieniona i mokra od rosy, a 
błękitne jezioro 
za nami żegnało nas w pogodnym nastroju.
Pojechaliśmy na południe wzdłuż jeziora. Najpierw minęliśmy przesmyk między 
Jasieniem a jeziorem Obrowo Duże, a następnie skręciliśmy na północ na wieś 
Łupawsko, 
położoną przy zachodnim brzegu Jasienia. Cały czas jechaliśmy szosą ciągnącą się 
przez 
spokojną i zalesioną okolicę, mając w dole po prawej niebieski akwen nieśmiało 
pokazujący 
się między drzewami. Za osadą Ceromin odbiliśmy na Jerzkowice, by stamtąd szybko 
dojechać do Czarnej Dąbrówki - osady stykającej się północną stroną z gęstymi 
połaciami 
sosnowych lasów, którymi płynie rzeka Łupawa, wpadająca do Jasienia.
We wsi zrobiliśmy pierwszy postój, choć nikt z nas nie był zmęczony.
Zwyczajem starych podróżników i badaczy kultury tych ziemi, etnografów i 
etymologów ziemi kaszubskiej zaszliśmy do miejscowej „karczmy” zasięgnąć języka 
u 
„karczmarki”. „Karczmą” okazała się zwykła prowincjonalna restauracja wciąż 
tkwiąca 
mentalnie w kulturze okresu socjalizmu - szare pudełko z nierównym tarasem o 
pomalowanych na brązowo poręczach, plastykowych stolikach i fotelikach, jednakże 
z 
widokiem na główną ulicę. Siedząc tutaj cały dzień można było powiedzieć 
wszystko o 
mieszkańcach wsi, ale nie mieliśmy na to czasu. Dzisiaj czekał nas jeszcze 
wyjazd do 
Lęborka w celu namierzenia przybywającego z Niemiec Herr Kaltza.
„Karczmarką” okazał się mężczyzna w średnim wieku z bladą twarzą. Wewnątrz nie 
było jeszcze nikogo, gdyż dopiero szykowano się do otwarcia lokalu. Właściciela 
znaleźliśmy 
przy wjeździe na wewnętrzny dziedziniec, gdzie krzątał się przyjmując dostawę.
Poszedłem tam sam, aby nie wywoływać sensacji. Na wsi wieści rozchodzą się 
szybko 
i jeśli tylko kłusownicy pochodzili z Czarnej Dąbrówki, błyskawicznie doszłaby 
do nich 
wieść o szukających ich osobnikach jeżdżących jeepem. Idąc sam, nie wzbudzałem 
takich 
emocji.
Zapytałem wprost o Małego Ziutka - jednego z kłusowników polujących na Jasieniu.
- Mały Ziutek? - zastanawiał się chwilę właściciel knajpy. - Nie! Nie znam! A bo 
co?
- Chciałem kupić od niego trochę sielawy - skłamałem, gdyż do końca nie byłem 
pewien, czy mężczyzna okaże się wdzięcznym informatorem.
- U mnie kupisz pan już przyrządzoną. Na talerzu, zarumienioną i z pieprzem. Ale 
otwieram o dziewiątej.
- Niewykluczone, że wracając z Nożyna wpadnę na jedną smażoną rybkę. Ale wie pan 
- puściłem do niego oko - chciałem sam sobie upiec nad ogniem jak prawdziwy 
turysta...
- Przykro mi - przerwał oschle. - Z kłusownikami się nie zadaję. A pan turysta?
- Turysta.
- Gdzie pan siedzisz? 
- Nad Jasieniem.
- Piękne strony. Pewnie w ośrodku wczasowym? 
- Nie, w namiocie nad samym brzegiem.
- W takim razie życzę miłego urlopu. A Małego Ziutka nie znam. 
- I nie słyszał pan o nim? - nie dawałem za wygraną.
- Toż przecież panu mówię, że nie.
- A może zna pan Koschnicka?
- Kogo?! - wybałuszył zdziwiony oczy.
Uciekłem czym prędzej, gdyż właściciel lokalu okazywał objawy silnego 
poirytowania moim wścibskim tonem, a pytania o Małego Ziutka nawet go 
zdenerwowały. To 
dawało wiele do myślenia.
Wsiadłem do jeepa i nie udzieliwszy Małgorzacie oraz chłopcom żadnej informacji, 
szybko ruszyłem.
- Gdzie tak pędzimy? - zapytali.
- Do Nożyna. Nie chcę rzucać się w oczy jeepem z warszawską rejestracją.
- Ale co się stało, panie Pawle? - zapytał Młokos.
- Ten właściciel wydał mi się dziwny - odpowiedziałem. - Pytam go o Małego 
Ziutka i 
ani słowem nie wspominam o tym, że to kłusownik, ale on wiedział, czym Mały 
Ziutek się 
zajmuje.
- Może tutaj to normalne skojarzenie - myślała na głos Małgorzata. - Pytałeś 
wszak o 
ryby.
- W zasadzie tak - skrzywiłem się - ale to jego zdenerwowanie... Zbył mnie i był 
rozdrażniony. Pomyślałem, że lepiej będzie, jak zejdę mu z oczu. Ale wrócimy 
jeszcze do 
niego.
- A pytał pan o tego Koschnicka? - spytał Ballada. 
- Owszem, ale był szczerze zdziwiony, gdy wymieniłem to nazwisko. Raczej nie zna 
żadnego Koschnicka.
- Bo to rzeczywiście dziwne nazwisko.
- Wielu Kaszubów posiadało zniemczone nazwiska o słowiańskiej etymologii. Bo nie 
zapominajmy, że Kaszubi są Słowianami, nie mają z Niemcami nic wspólnego. Mowa 
kaszubska jest jednym z dialektów słowiańskich, a różni się od języka polskiego 
odmiennym 
akcentowaniem, zamianą samogłosek w niektórych wyrazach, używaniem archaizmów 
oraz 
naleciałościami z sąsiednich języków, w tym z niemieckiego i polskiego. Wreszcie 
Kaszubi, 
tak jak i Polacy, cierpieli pod rządami tych samych zaborców, to jest Krzyżaków, 
Szwedów i 
Prusaków. Przetrwali dzięki kościołom, w których pielęgnowano właśnie język 
polski i w 
których używano polskich modlitewników, zaś drugą ostoją był dom rodzinny. W 
XIII wieku 
książęta zachodniopomorscy używali tytułu „Duces Cassubitarium”, a w kronice 
Boufała 
pada nazwa „Casshubii”.
- I do tej pory nie wiemy, co nazwa Kaszuby oznacza - dokończyła za mnie 
Małgorzata. - Ale na pewno Kaszubi są Słowianami.
- Gwesno! - odezwałem się, a cała trójka popatrzyła na mnie zaskoczona.
- Gwesno? - powtórzył Ballada i zrobił wielkie oczy.
- Użyłem archaizmu - zaśmiałem się. - Kaszubskie „gwesno” pochodzi od 
staropolskiego „gweśny”, co znaczy „pewny”.
Na trop Koschnicka wpadliśmy szybko, bo w samym Nożynie. Okazało się, że niejaki 
Koschnick mieszkał w Noży nie, ale, biedak, nie żył już od dobrych dwustu lat! 
Dowiedzieliśmy się tego od tutejszego proboszcza.
Jak tylko przybyliśmy do wsi - położonej dziewięć kilometrów na południowy 
zachód 
od Czarnej Dąbrówki - zajechaliśmy pod okazały kościół z czerwonej cegły, 
stojący przy 
głównej drodze, otoczony wysokimi kasztanowcami.
Spokój tej wsi ulokowanej przy drodze zapewniało położone za zabudowaniami 
niewielkie jezioro Trzebież i spokojne pofałdowanie terenu. Kościół był 
zamknięty, ale na 
plebanii kręciło się kilku robotników. Na szczęście proboszcz był w środku, więc 
rychło go 
wyprosiliśmy na dwór. Okazał się serdecznym człowiekiem i z chęcią udzielił nam 
stosownych wyjaśnień.
Spacerkiem ruszyliśmy ubitą drogą z wybielonymi krawężnikami, aż wreszcie 
przystanęliśmy na chwilę pod krzyżem zwróconym na asfaltową szosę w pobliżu 
wejścia do 
kościoła. Rosło tam wysokie drzewo, na które wysoka wieża kościoła rzucała 
głęboki cień.
- Kiedyś, gdy Nożyno należało do większych wsi w okolicy, a właścicielami jej 
były 
stare rody von Massowów i Puttkamerów - opowiadał proboszcz - był w tym miejscu 
drewniany kościół.
Nasz wzrok powędrował posłusznie za ręką wskazującą ceglany kościół.
- Drewniany spłonął i postanowiono wybudować nowy. Kilka tygodni przed 
poświęceniem doszło do tragicznego wypadku. Otóż, przy pracach stolarskich w 
kościele 
pracował tutejszy majster, niejaki Koschnick. Pomagał mu młody czeladnik, który 
pewnego 
wieczora miał sam dokończyć robotę.
Proboszcz zaprosił nas do wnętrza kościoła, który przywitał nas chłodem 
zmieszanym 
z zapachem kadzidła.
- Po zapadnięciu zmroku Koschnicka zaniepokoiła nieobecność czeladnika, który 
zwykle jadał u majstra - ciągnął duchowny, zapraszając nas ruchem ręki do 
zajęcia ławek w 
nawie głównej. - Na próżno żona go uspokajała, że chłopak zabałamucił jakąś 
dziewczynę. 
Gdy majster dotarł do kościoła i zawołał ucznia po imieniu, usłyszał w 
odpowiedzi 
przerażającą ciszę. Kiedy zaś podszedł bliżej kruchty, stanął osłupiały.
Proboszcz miał dar opowiadania, gdyż na twarzach chłopców dostrzegłem 
autentyczne zainteresowanie, jakby ta historia wydarzyła się dosłownie wczoraj. 
Ale także i ja 
z Małgorzatą byliśmy ciekawi dalszych losów Koschnicka i jego ucznia.
- Proszę sobie wyobrazić, że na podwieszonym do stropu haku wisiał martwy 
czeladnik - ksiądz wszedł do kruchty i palcem wskazał na łukowate sklepienie. - 
To było 
gdzieś tutaj.
Była to niewielka kruchta, do której wejście zaczynało się w dolnej kondygnacji 
wieży.
- I co dalej? - zapytaliśmy.
- Jak tylko przerażony Koschnick odkrył tragedię, wybełkotał króciutką modlitwę 
i 
uciekł z kościoła. Zdenerwowany odwiedził właściciela wioski. Ten kategorycznie 
nakazał 
mu milczenie, bojąc się, że wieść o śmierci chłopca odstraszy parafian od 
uczęszczania do 
przybytku bożego. Jeszcze tej samej nocy Koschnick potajemnie wyniósł ciało 
czeladnika, a 
potem rozgłosił, że młodzieniec nieszczęśliwie upadł w drodze do domu mistrza.
Jak twierdzili miejscowi, duch zmarłego mścił się za kłamstwo, strasząc w nowym 
kościele. Szczególnie upodobał sobie dzieci przychodzące do świątyni na naukę. 
Na darmo 
pastor próbował wypędzić ducha.
- To znaczy, że duch ciągle tutaj straszy? - wystraszył się Młokos.
- Oprócz nabożeństw - rzekł lekkim tonem proboszcz.
- Przestraszył pan nie tylko chłopców, ale i mnie - wstała z ławki Małgorzata i 
zaczęła 
pocierać dłońmi wystające spod krótkich rękawów gołe ramiona.
- Ale dlaczego pytacie o Koschnicka? - zmienił nagle temat proboszcz. - Czy ma 
to 
może związek z jakąś tajemniczą sprawą dotyczącą rodu von Lipowów?
Domyślność księdza nas zadziwiła.
- Skąd to przypuszczenie? - popatrzyłem na niego uważnie.
- Pytał się o Koschnicka jeden przyjezdny.
- Niemiec?
- Niemiec, ale nazwiska nie znam. Czasami przyjeżdżają do Nożyna Niemcy i 
pytając 
kościół i dobra von Massowów i Puttkamerów. Cóż, niemieccy ziomkowie nie ustają 
w 
namiętnych studiach nad Kaszubami i Pomorzem. Czasami posiadają rozleglejszą 
wiedzą o 
historii tej ziemi niż my.
- Ale ten Niemiec, któremu opowiedział ksiądz tę legendę, nie za bardzo się 
orientował w historii? - spytała Małgorzata.
- Nie za bardzo, więc z przyjemnością opowiedziałem mu tę samą legendę.
- A jak on wyglądał? Ten Niemiec.
- Wysoki szatyn z wąsikiem. Miał taki męski, niski głos. Mówi słabo po polsku.
- Przyjechał może alfa romeo?
- Tak! - wykrzyknął zdumiony ksiądz, aż jego podniecony głos wypełnił wnętrze 
kościoła. - Czy powiecie mi, o co tutaj chodzi?
- Sami nie wiemy, proszę księdza, ale jakiś Niemiec szuka skarbu w tych 
okolicach. 
Niewykluczone, że należącego właśnie do rodu von Lipowów.
- Niewykluczone - powtórzył z przejęciem. - Pytał o dworki von Lipowów. Ale ich 
jest przecież tutaj na ziemiach bytowskiej, lęborskiej i słupskiej na pęczki. 
Jak to na Pomorzu 
Środkowym. Pełno tu było przez wieki von Lipowów, Zitzewitzów, Puttkamerów, von 
Massowów, von Dewitzów i wielu innych. Jedni z nich kupowali od drugich majątki, 
a ich 
córki wychodziły za mąż najczęściej za synów sąsiednich rodów...
- Czy ksiądz słyszał o jakimś skarbie? - zmieniłem temat.
- Przykro mi - pokiwał przecząco głową. - Ten Niemiec w alfa romeo również nie 
wspomniał o skarbie. Zapytał tylko o dworki po von Lipowach i interesował go 
Koschnick. 
Ale na historyka nie wyglądał. Swoją drogą, pan też nie wygląda, ale wierzę panu 
na słowo.
Zapytaliśmy także o kłusownika noszącego pseudonim Mały Ziutek, ale proboszcz 
nie 
znał takiego.
Podziękowaliśmy i wręczywszy mu moją wizytówkę, na wypadek pojawienia się w 
Nożynie Herr Kaltza, przeszliśmy się jeszcze nad pobliskie jezioro, do którego 
prowadził 
stromy jar opasany starymi drzewami. Ogołocony z turystów zbiornik tonął w 
przedpołudniowym słońcu i ściągał do siebie ptactwo na przedpołudniowe rozmowy.
Legenda o Koschnicku zrobiła na nas duże wrażenie i czuliśmy, że byliśmy na 
tropie 
niezwykłej zagadki. Rozmowa dwóch kłusowników z jeziora Jasień okazała się 
prawdziwą 
sensacją i deptaliśmy niejakiemu Kaltzowi po piętach. To już dzisiaj mieliśmy 
szansę poznać 
go osobiście. Podnieceni pojechaliśmy do Lęborka, nie wiedząc jeszcze, jaką rolę 
odgrywał w 
tej sprawie Koschnick i jego czeladnik, o jaki skarb chodziło i jaki związek z 
tamtymi 
sprawami miał któryś z tutejszych dziedziców wywodzących się z rodu von Lipowów.
Pojechaliśmy przez Czarną Dąbrówkę. Ominęliśmy przezornie lokal, w którym nie 
tak 
dawno wypytywałem właściciela o kłusowników, i popytaliśmy się tu i ówdzie o 
miejsca 
noclegowe. Wskazano nam wprawdzie kilka ładniejszych domów, ale nikt nie 
przypominał 
sobie Niemca jeżdżącego alfa romeo.
Potem pognaliśmy na Oskowo, a dalej przez Cewice i Osowo Lęborskie, wciąż 
przyglądając się przez szybę monotonnemu krajobrazowi, który tchnął w nas nieco 
nostalgii. 
Na otwartym terenie falowały trawy wzgórz, szare pola pokrywały zbocza utworzone 
przez 
zwały moreny czołowej i dalej na północ moreny dennej, miejscami drogę 
przecinały 
złocisto-szare wsie i osady o charakterze jednoulicówki, to znów otaczały nas 
zewsząd leśne 
bory, w których sosna mieszała się z dębem, towarzyszyły nam rzeczki i liczne 
kanały, 
mokradła, a zmierzwione od naporu słonego powietrza liście traw na bujnych 
łąkach zdawały 
się mamrotać pod nosem jakąś kołysankę.
Nie mogłem oprzeć się wrażeniu, że ziemia lęborska - ukształtowana przez lądolód 
skandynawski i zlodowacenie bałtyckie - posiadała jakąś zadziwiająco usypiającą 
moc, w 
której wiatr o posmaku morza szeleścił bez ustanku liśćmi i czochrał łąki aż do 
znudzenia, a 
słońce wypalało na tej ziemi swojskie piętno Błękitnej Krainy.
Położony w dolinie rzeki Łeby i okolony pasmem wzgórz Lębork pocił się w 
czerwcowym słońcu. Piękna i nieco podniszczona zabudowa miasta dochodzi tutaj aż 
do 
podnóża porośniętej lasami wysoczyzny, a na północnym wschodzie sięga do stóp 
pięćdziesięciodwumetrowego zbocza moreny dennej, legendarnej siedziby króla 
Kaszubów . 
Dziś w tym miejscu znajduje się park miejski imienia Bolesława Chrobrego, ale 
początki 
miasta sięgają dalej w przeszłość, niż wskazuje na to historyczny czas epoki, w 
której żył 
patron parku. Ziemię lęborską zamieszkiwały bowiem dawno temu starożytne ludy 
kultury 
łużyckiej, a w okresie powstawania państwa polskiego dorzecza Łeby i Łupawy były 
zamieszkane przez plemiona słowińsko-kaszubskie i już w X wieku weszły w skład 
ziem 
Mieszka I. To tutaj istniał gród z ludnością słowiańską. Warto o tym wiedzieć, 
przejeżdżając 
przez miasto i podziwiając niemiecką oraz pruską spuściznę architektoniczną, 
która dziś w 
głównej mierze decyduje o charakterze miasta. Lębork - leżący na szlaku 
handlowym, 
prowadzącym ze Szczecina do Gdańska - należał w swojej historii do książąt 
gdańskich i 
szczecińskich, królów polskich, margrabiów brandenburskich i do zakonu 
krzyżackiego . Od 
1772 roku zaczyna się formalnie pruska dominacja na tej ziemi w wyniku 
podpisania w 
Warszawie traktatu rozbiorowego. Lębork wszedł w skład państwa pruskiego i w 
granicach 
Niemiec znajdował się do dnia 10 marca 1945 roku . Pomimo, że tak zwany „żywioł 
niemiecki” był tutaj najsilniejszy, zachował się mimo wszystko element polski
- obecny w zwyczajach i w silnie „zachwaszczonym” germanizmami naszym 
ojczystym języku. Prusacy tępili wszystko co słowiańskie, już poprzez zmianę 
nazw 
miejscowości czy nazwisk rodowych Kaszubów. Nie trzeba chyba dodawać, że Kościół 
katolicki był wrogiem szczególnym dla pruskich władz. Polskość zachowali tu 
głównie chłopi 
i robotnicy.
Dość już historii! Gdy z nieba leje się żar, ciężko o skupienie uwagi młodych 
ludzi. 
Widząc ich udręczone opowieścią twarze, przestałem litościwie mówić i 
poprzestałem na 
podziwianiu miasta. To było ich miasto i może dlatego nie okazywali takiego 
entuzjazmu, co 
ja - przybysz z centralnej Polski.
Kiedy mijaliśmy imponujący gmach ratusza, Małgorzata zwróciła się do Ballady:
- Gdzie masz gitarę?
Ballada sięgnął za siebie i wyciągnął z płóciennego pokrowca swoją niewielką 
gitarę, 
dzięki której zyskał ów przedziwny pseudonim. Naradzali się kilka sekund, po 
czym Ballada 
brzdąknął na gitarze, podciągnął jak zawodowiec dwie struny i zaczął kosić 
akordami, 
akompaniując Małgorzacie.
- Tysiąc lat strzeże słowiańskiej rubieży lęborski gród - śpiewała ciepłym 
głosem 
nauczycielka, a wtórował jej Młokos. - W Łeby zwierciadle przegląda się co 
dzień, czy skwar 
czy chłód. Dziś pośród parków, ogrodów i ulic piosenka brzmi. Piosenka młoda, 
jak Lębork 
młody, jak młode jego dni... Dla innych Kraków, Warszawa czy Paryż jest miastem 
snów. 
Lecz dla nas Lębork jest najśliczniejszy na świecie, no i już.
- Brawo! - krzyknąłem zauroczony. - To się nazywa wjazd do miasta! Z piosenką na 
ustach.
- To fragment „Piosenki Lęborskiej” autorstwa Mieczysława Michalskiego, pioniera 
osadnictwa.
Nagle Ballada zmienił zasadniczo tonację i rytm.
- To może teraz dla odmiany trochę rapu? - zapytał mnie z nieukrywanym sadyzmem 
i 
zaczął intonować jakiś współczesny przebój.
- Litości - jęknąłem. - Stawiam wszystkim obiad, tylko przestańcie mnie katować 
rapem! Moje uszy tego nie zniosą. Skończyłem historię sztuki i całą duszą jestem 
oddany 
wiekom minionym. Nie znoszę współczesnej muzyki młodzieżowej!
Chłopcy zaśmieli się, ale Ballada posłuchał mojej prośby. 
- A to dobre sobie! - parsknęła Małgorzata. - Nasz młody historyk nie lubi 
współczesności, a jeździ jeepem grand cherokee!
- To służbowy samochód - oświadczyłem w tonie żartobliwym. - Nazywa się 
Rosynant. I to szef mi kazał nim jeździć. Gdyby nie polecenie zwierzchnika, 
przesiadłbym się 
na prawdziwego konia. Przez ten samochód nazywają mnie Młodszym Samochodzikiem!
- Nie jesteś już taki młody - droczyła się ze mną Małgorzata.
- A myślałem, że jesteśmy rówieśnikami? - udałem zdziwienie.
Takie oto żarty towarzyszyły nam przez miasto.
Jeszcze może słów kilka o Lęborku. Nie da się ukryć, że przepływająca tutaj 
rzeka 
Łeba dodawała miastu uroku. Jej malownicze zakręty wkomponowane w typową 
zabudowę 
na planie owalnicy burzyły miejską monotonię, podobnie dopływ malutkiej Okalicy 
i 
zadrzewione brzegi dodawały miastu szczególnej oryginalności. Pozostała część 
miasta wraz 
z kwadratowym rynkiem posiadała regularną szachownicową sieć ulic i nie robiła 
już tak 
imponującego wrażenia, choć dla takiego maniaka historii, jakim byłem, wszystko 
było 
ciekawe i warte „zaliczenia”.
Znaleźliśmy jakiś bar i poszliśmy coś przekąsić. Zgodnie wcześniejszą obietnicą 
postawiłem po małej pizzy, z czego najbardziej zadowoleni byli chłopcy. 
Małgorzata była 
trochę naburmuszona i doprawdy nie wiedziałem dlaczego.
- Jak tylko będę głodny, a nie będę miał pieniędzy - rzekł Ballada - to zagram 
panu 
Pawłowi na gitarze jakiś współczesny przebój.
- To szantaż - zgromiłem go wzrokiem.
- Takie jest życie - uśmiechnął się.
Do spotkania Herr Kaltza z polskim wspólnikiem pozostało kilka godzin. Mogliśmy 
je 
spędzić w muzeum albo odwiedzić leżące za miastem Jezioro Lubowidzkie, ale nie 
mieliśmy 
już czasu na zwiedzanie. Należało jak najlepiej przygotować się do obserwacji 
lokalów przy 
ulicy Staromiejskiej.
Mój plan był prosty.
- Pójdziecie w miasto - rzekłem do chłopców, stojąc przy zaparkowanym obok rynku 
jeepie. - Może uda się wam odnaleźć alfa romeo z niemiecką rejestracją. Znacie 
miasto 
doskonale i jego plan nie jest wam potrzebny, więc chodźcie po hotelach, 
zajazdach i 
parkingach, słowem spenetrujcie wszystko, co wyda wam się warte sprawdzenia. A w 
tym 
czasie Małgorzata i ja obejdziemy na ulicy Staromiejskiej kawiarnię po kawiarni, 
każdy bar i 
cukiernię. Chcę poznać ten popularny deptak. Ta znajomość może okazać się 
później istotna, 
gdy przyjdzie już co do czego i namierzymy Kaltza. Jeśli przegapimy to 
spotkanie, wszystko 
na nic.
- Zgadzam się - poparła mój plan nauczycielka. - Spotkamy się o czternastej przy 
Baszcie Bluszczowej za placem Świętego Jakuba. To północny róg murów obronnych. 
Tam 
naradzimy się co dalej.
W ten oto sposób Ballada i Młokos poszli ulicą Armii Krajowej, a urocza 
nauczycielka i ja opuściliśmy duży i pusty rynek, z którego rozbiegają się 
wytyczone jeszcze 
w średniowieczu uliczki. Jedna z nich to właśnie najładniejsza w Lęborku ulica 
Staromiejska.
- Niestety - westchnęła Małgorzata, gdy wolnym krokiem szliśmy wzdłuż kamienic o 
kolorowych fasadach - w 1945 roku Armia Czerwona splądrowała i zniszczyła tę 
część 
miasta. Pożar, jaki wzniecili Rosjanie, trwał tutaj prawie miesiąc! Po wojnie 
wybudowano na 
miejsce spalonych nowe kamienice. Na szczęście część starej zabudowy została i w 
nią 
wkomponowuje się nowe budynki.
Ulica Staromiejska to pulsująca kolorami i tętniąca leniwym rytmem spacerów 
brukowana aleja, na którą cień rzucają sylwetki kamienic w różnych stylach, od 
neogotyku do 
secesji, ozdobione glazurowanymi cegłami, ciekawymi fryzami i dekoracjami w 
postaci 
geometrycznych ornamentów, nisz i blend. Ich okna wieńczą najczęściej półkoliste 
łuki, 
ponad którymi wznoszą się faliste lub schodkowe szczyty. Ładnie tu i gwarno o 
tej porze 
roku. Nic dziwnego, że niejaki Kaltz tę właśnie ulicę wybrał na miejsce 
spotkania ze swoim 
wspólnikiem.
Obeszliśmy wszystkie kafejki i cukiernie, pokonaliśmy brukowany trakt kilka razy 
w 
tę i z powrotem, a tylko raz zrobiliśmy przystanek na kładce nad rzeką Łebą. Nic 
z tego 
spaceru nie wynikało, ale chciałem trochę tu pobyć dla lepszej orientacji.
Na kwadrans przed czternastą minęliśmy halowy kościół Świętego Jakuba, którego 
wieżę zachodnią zbudowano już w XV wieku. Jak powiedziała mi Małgorzata, tę 
trójnawową 
świątynię przebudowano gruntownie w latach 1907-1910, gdyż wielokrotnie była 
niszczona i 
plądrowana. 
Wreszcie ukazała nam się Baszta Bluszczowa ze stożkowym dachem na 
ośmiobocznym szczycie. Tę pięciokondygnacyjną budowlę widziałem kiedyś na mapie 
Lubinusa z 1618 roku i była ona niemalże identyczna do tej widzianej naocznie. 
Jakbym śnił 
o niej dawno temu! Na zachód od ciemnoczerwonej baszty stoi zachowany do 
dzisiaj, ale w 
bardzo złym stanie, fragment muru obronnego, pod którym czekali Ballada i 
Młokos.
- Hej, panie Pawle! - krzyczał do mnie Młokos.
- Pani Małgosiu! - wtórował mu Ballada. - Tutaj! Chodźcie, to coś wam powiemy!
Poszliśmy zainteresowani pod mur.
- A wy nie możecie podejść do nas? - zapytała ich lekko urażona nauczycielka. - 
Co to 
za zwyczaje? Jesteście młodsi.
- Przecież umówiliśmy się dokładnie pod murem - stęknęli. - Nie chcieliśmy 
odchodzić.
- O co chodzi? - szybko zmieniłem temat.
- Wiemy, jak podsłuchać tego Kaltza!
- Mówcie! Jestem ciekaw.
Ballada wyszedł zza Młokosa, tak jakby chciał zaakcentować, że to wyłącznie jego 
pomysł.
- Użyjemy mikrofonu kierunkowego - oświadczył dumnie.
Pomysł był genialny! Wprawdzie już wcześniej, jadąc z Nożyna, myślałem, aby 
skorzystać właśnie z ich nagrywającego na odległość urządzenia „szpiegowskiego”, 
ale nie 
chciałem jednak chłopakom psuć satysfakcji z dobrego pomysłu. A był doprawdy 
świetny. 
Nie musieliśmy przysiadać się blisko stolika Niemca, wystarczyło zlokalizować 
miejsce 
spotkania cudzoziemca z nieznajomym i nagrać ich rozmowę, stojąc daleko od nich.
Poklepałem Balladę po ramieniu.
- Masz głowę na karku, nie ma co.
- Ale wpierw powiedzcie, czy widzieliście gdzieś alfa romeo? - weszła w słowo 
Małgorzata.
- Widzieliśmy - potaknął głową Młokos i zaraz zrzedła mu mina. - Ale z gdańską 
rejestracją.
- Widzieliście kierowcę?
- To była baba.
Ten trop nie dał oczekiwanych rezultatów. Widocznie Herr Kaltz jeszcze nie 
przybył 
do Lęborka albo załatwiał sprawy poza miastem. Zresztą wytłumaczeń mogło być bez 
liku.
- Dobra - klasnąłem w dłonie - zbieramy się stąd, konspiratorzy! Idziemy powoli 
na 
Staromiejską. Mamy uszy i oczy szeroko otwarte. Najpierw zabierzemy mikrofon z 
samochodu, Ballada będzie go trzymał w plecaku dla lepszego kamuflażu. Jak 
zobaczymy 
podejrzanie wyglądającego cudzoziemca z wąsikiem, Małgorzata, podejdzie 
dyskretnie do 
niego na przeszpiegi i na odległość da nam znać, czy to właściwy człowiek. My, 
ustawimy się 
gdzieś pod murkiem kamienicy albo gdziekolwiek na ulicy, gdzie możemy spokojnie 
namierzyć Kaltza i jego rozmówcę. W razie wpadki albo nieprzewidzianych 
okoliczności, 
ratujemy się szybką ewakuacją. Nie wiemy, z kim mamy do czynienia. To wszystko. 
Są 
pytania?
- Jeśli się zgubimy - zapytał Młokos - gdzie się spotkamy? Na ulicy Reja przy 
Rosynancie?
- Miejsce wydaje się dobre - podrapałem się po głowie. - Przydałby się jednak 
telefon 
komórkowy w razie czego...
Ballada wyciągnął nieoczekiwanie aparat zza paska do spodni.
- Do usług! - zasalutował.
Wymieniliśmy się numerami. Ruszyliśmy Młynarską, zachodząc plac Pokoju od 
północy.
- A nasza dama nie ma telefonu? - spytałem po chwili nadąsaną Małgorzatę.
- Nie ma - burknęła i zaraz popatrzyła na mnie ironicznym wzrokiem. - A ja 
myślałam, że ty jesteś romantyczny facet zakochany w historii sztuki, w 
zabytkach i w 
wiekach minionych. Sam się chwaliłeś, że duszę zaprzedałeś przeszłości. A tu co 
mamy? 
Nowoczesne zabawki: samochody z napędem na cztery koła, telefony komórkowe i 
mikrofony kierunkowe. James Bond odwiedził Lębork! Hi, hi! Niezbyt to 
romantyczne. I 
takie dziecinne.
- Mam wyrzucić telefon do tej rzeczki? - zachrypiałem poirytowany jej uwagą, 
wskazując jednocześnie na jakiś kanał przepływający przed lęborskim zamkiem, 
który ukazał 
nam się u wylotu Młynarskiej, tuż za muzeum. - Czy wtedy będę bardziej dorosły? 
A jak 
oddam samochód, to już będę dla ciebie stuprocentowym facetem?
- Moja mama mówi, że faceci to dzieci - wtrącił Młokos.
- I ma rację - zaśmiała się Małgorzata. - Przede wszystkim, to wy, chłopcy, 
jesteście 
jeszcze dziećmi i sama nie wiem, czy powinniście brać udział w tej akcji.
- Musimy! - postawił się Ballada. - Jak inaczej pan Paweł podsłucha Kaltza? To 
my 
mamy mikrofon kierunkowy.
- Wiem, ale to może być niebezpieczne zadanie. Odpowiadam za was i martwi mnie 
ta 
przygoda. Mieliśmy nagrywać ptaki nad Jasieniem, wytropić kłusowników, a my co? 
Zabawiamy się w detektywów.
- Ależ, pani Małgosiu - zawył Młokos. - Ten Kaltz może nas zaprowadzić do Małego 
Ziutka! Dzięki niemu wpadniemy na trop kłusowników!
Małgorzata trochę się jeszcze droczyła z nami, ale gdy doszliśmy do jeepa, 
ustąpiła. 
Nie dziwiłem się zresztą jej reakcji, gdyż nasza misja nie była taka całkiem 
bezpieczna. W 
swojej karierze często walczyłem przeciwko handlarzom starociami, złodziejom 
dzieł sztuki 
czy amatorom poszukującym skarbów. Ci wszyscy ludzie potrafili być groźni i 
niebezpieczni, 
bo tak wielkie pożądanie potrafiły w nich obudzić skarby i stare, cenne 
świecidełka. Oj, miała 
rację nasza Małgorzata, że dorośli mężczyźni mieli coś z dzieci.
Jednak obecna misja wydawała się łatwa i bezpieczna. A to dzięki zaletom 
mikrofonu 
kierunkowego. Gdyby nie to „szpiegowskie” urządzenie, pewnie nie zgodziłbym się 
na udział 
chłopców w tej sprawie, ale jak już wspomniałem wcześniej, jakiś czas temu 
pomyślałem o 
wykorzystaniu tego urządzenia w Lęborku.
Punktualnie o szesnastej mocniej zabiły nam serca. Ruszyliśmy z dwóch krańców 
Staromiejskiej - Małgorzatą i ja od placu Żwirki i Wigury szliśmy w dół ulicy, a 
chłopcy 
ruszyli w górę począwszy od mostku nad Łebą - idąc naprzeciw siebie i obserwując 
kawiarniane stoliki na deptaku. Pierwsza grupa, która zauważy cudzoziemca, miała 
zadzwonić do drugiej z krótką informacją.
Jak to bywa w życiu, nikt nie zadzwonił. A to z tej prostej przyczyny, że 
cudzoziemca 
z wąsikiem, pasującego do opisu Kaltza podanego nam przez proboszcza z Nożyna, 
zauważyliśmy na środku pasażu w tym samym momencie. Ów człowiek siedział przy 
stoliku 
eleganckiej kawiarni usytuowanej w środkowym odcinku Staromiejskiej. Siedział 
pod 
parasolem, ubrany w ciemny garnitur, i rozmawiał z drugim osobnikiem, także 
odzianym w 
garnitur. Jednak jego rozmówca miał na sobie jasną marynarkę i spodnie.
Poza tym znałem tego człowieka jak nieszczęście. To był Jerzy Batura we własnej 
osobie.
ROZDZIAŁ CZWARTY 
SKĄD ZNAM BATURĘ • A JEDNAK NOŻYNO! • Z RADAREM DO KOŚCIOŁA • 
PAMIĄTKI RODZINNE RODU VON LIPOWÓW • BATURA NIE DAJE SIĘ • LIST 
PANNY GIZELI • CO STAŁO SIĘ Z NAUCZYCIELEM SCHUDELKĄ? • CZAPLA! • 
UCIEKAMY • NARADA NA STACJI BENZYNOWEJ • ORNITOLOG TEŻ 
DETEKTYW • CO ZROBIĆ Z CZAPLĄ? • ROZWAŻANIA W DRODZE DO 
JASIENIA • JOACHIM VON LIPOW • CZY TRZYMAM W NAMIOCIE PSA? • O 
LOSACH NIEMIECKIEGO ZIEMIAŃSTWA NA POMORZU • POTWÓR CZY 
UFO?
Batura i Kaltz siedzieli do nas bokiem.
Szybko zajęliśmy miejsca na wydzielonym skwerku cukierni, oddalonej od 
interesującej nas kawiarni o czterdzieści metrów. Tak samo jak lokal, w którym 
Kaltz 
rozmawiał z Batura, także i cukiernia miała kilka stolików wyciągniętych na 
staromiejski 
bruk, dzięki czemu ciągle mijali nas przechodnie i trochę hałasowali. Ale z tego 
miejsca 
podsłuchanie Kaltza i Batury wydawało się możliwe i w miarę bezpieczne.
Ballada i Młokos zajęli się mikrofonem kierunkowym. W tym celu postawili go na 
stoliczku lunetą zwróconą w kierunku sąsiedniej kawiarni, podczas gdy ja z 
nauczycielką 
stanowiliśmy parawan, oczywiście z odpowiednio szeroką szczeliną, aby nie 
zakłócić biegu 
fal radiowych. Małgorzata zauważyła moje poruszenie spowodowane obecnością tutaj 
Batury. 
Nie wiedziała przecież, kim był ten człowiek.
- Czy coś się stało? - obejrzała się za siebie na rozmawiających dwóch mężczyzn.
- Nie czas na wyjaśnienia - zbyłem ją i ręką dałem chłopcom znać, aby się 
pospieszyli. 
- Powiem tylko, że znam tego blondyna w jasnym garniturze. Nazywa się Jerzy 
Batura.
- Ty go znasz? - zdziwiła się Małgorzata. - Jakim cudem?
- To groźny handlarz starociami, złodziej dzieł sztuki i zawodowy przemytnik. 
Mój 
etatowy wróg.
- Nie wygląda na takiego.
- Nie spojrzałaś nigdy w jego błękitne oczy. Może dlatego.
- A co bym w nich zobaczyła?
- Kawałek lodu.
Nie było czasu na szczegółowe wyjaśnienia, kim był Batura, więc naszą uwagę 
skupiliśmy teraz wyłącznie na podsłuchaniu rozmowy Jerzego z Kaltzem. Ballada 
nastawił 
odpowiednią odległość i chwilę dostrajał jeszcze czułość sprzętu, a my 
piekielnie się wtedy 
denerwowaliśmy. Gdy skończył, pierwszy sięgnąłem po słuchawki. Młokos włączył 
magnetofon.
Kiedy słuchawki zakryły moje uszy, usłyszałem trzask i przeraźliwy szum 
spowodowany dostrajaniem częstotliwości fal radiowych przez starszego chłopca, 
ale wnet 
zakłócenia ustąpiły i rozpoznałem nieco zmieniony głos Batury.
Najdziwniejsze było to, że Jerzy rozmawiał z cudzoziemcem po niemiecku. Płynnie 
i 
gramatycznie. A zatem zrobił wielkie postępy w edukacji. Miał rację mój szef, 
pan Tomasz, 
że wykształcony Batura stanowi dla polskiej kultury większe zagrożenie niż 
pospolity 
bandzior, jakim jeszcze kilka lat temu był Jerzy. Najwięksi gangsterzy 
wszechczasów byli na 
ogół ludźmi wykształconymi, kulturalnymi i myślącymi, a zwykłe pętaki 
posługujące się 
kastetem albo pistoletem pełniły wyłącznie rolę pomagierów i popychadeł.
- Czy mógłbym zobaczyć ten list, Herr Kaltz? - zapytał Batura ostrożnie Niemca.
- Wystarczy to, co panu przekazałem - odpowiedział basem dobrze zbudowany szatyn 
z wąsikiem. - Dzięki pańskiemu radarowi znajdziemy to. Jak powiedziałem, zacznij 
pan od 
Nożyna. Według informacji z listu Joachima von Lipowa do Gizeli von Maszony z 
1939 
roku, pamiątki rodzinne zostały ukryte w Nożynie. Wie pan, biżuteria, obrazy, 
srebrne 
naczynia i jakieś wazy.
- Hrabia Joachim musiał mieś szczególny powód, żeby w przededniu wojny ukrywać 
cokolwiek - zauważył Batura. - Był Niemcem. Czego się zatem bał?
- Nie czego, a kogo? Swojego syna Albrechta. Ale to nieważne. Z listu wynika, że 
hrabia ukrył kosztowności w kościele w Nożynie, który przed wojną miał 
protestanckiego 
duchownego. Dzisiaj, oczywiście, siedzi w nim katolicki proboszcz, z którym już 
rozmawiałem. Potwierdził legendę o czeladniku. Robotnik Koschnicka miał się 
powiesić na 
stropie w kruchcie po prawo od wejścia. Właśnie o tym Koschnicku wspominał 
Joachim von 
Lipow w liście do pani von Maszony. To pewny trop.
- W porządku - burknął Jerzy. - Sprawdzę to.
- I jeszcze jedno, Herr Batura. Musi pan popytać o niejakiego Jeszke Horna. Von 
Lipow przekazał Gizeli von Maszony informację, że ten człowiek zna miejsce 
ukrycia 
pamiątek rodzinnych. Był stolarzem. Ja jutro pojadę odwiedzić kilka dworków, a 
pan, jeśli nic 
nie znajdzie w Nożynie, niech popyta o tego Horna we wsi C. w gminie Chabrowo. 
Tam 
bowiem znajdował się pałac Joachima von Lipowa, to znaczy chciałem powiedzieć, 
znajduje 
się do dzisiaj. Ale zamieniliście go w oborę.
Batura nie zareagował na ostatnią uwagę. Mężczyźni wypili ze szklaneczek jakiś 
napój.
- Z tym Nożynem to może być dłuższa sprawa - westchnął Batura.
- Jak to? Nie da pan rady? - zdziwił się Kaltz. - A może pan się boi? 
Batura zaśmiał się pod nosem. A kiedy na moment odwróciłem się za siebie i 
zerknąłem na jego profil, wiedziałem, że nie było mu do śmiechu. To był uśmiech 
wytrawnego gracza.
Moje ożywienie przebiegiem rozmowy wyryło na twarzach Małgorzaty i chłopców 
zaciekawienie. Nie dziwiłem się im, wszak byłem w uprzywilejowanej sytuacji - 
słuchałem, 
podczas gdy oni biernie się przyglądali. Nie mieli pojęcia, o czym rozmawiają 
mężczyzn i o 
co toczy się gra. I dlatego zżerała ich ciekawość, a każdy mój ruch ożywiał ich 
twarze.
Nie miałem jednak czasu, aby cokolwiek im teraz powiedzieć. Odwróciłem się do 
rozmawiających w kawiarni mężczyzn twarzą, ryzykując rozpoznanie przez Jerzego.
- Nie mogę, Herr Kaltz, tak oficjalnie wejść do kościoła z radarem geologicznym 
- 
mówił spokojnym głosem Batura. - To nowoczesny aparat nowej generacji mieszczący 
się w 
dużej sportowej torbie. Miniaturowy model, ale i tak duży. Ponadto kościół jest 
na noc 
zamykany. Za dnia otwiera się go tylko na kilka godzin. Ale spokojnie. Zbadam 
teren. 
Potrzebuję na to dwóch, może trzech dni.
- Dwa! - ryknął Kaltz.
Jerzy nie obraził się, nawet nie drgnął, tylko spokojnie patrzył na Kaltza. Ten 
również 
nie ugiął się pod jego spojrzeniem. Niełatwo było go zdeprymować czy 
przestraszyć. Kiedy 
tak na nich patrzyłem, pomyślałem w pewnym momencie, że oto cwaniak trafił na 
cwaniaka.
- W porządku, Herr Kaltz - Batura próbował się uśmiechnąć. -Ale czy naprawdę 
sądzi 
pan, że skarb ukryto w C.?
- Po pierwsze, mówimy o pamiątkach rodzinnych, po drugie, od myślenia jestem ja. 
Pan jako przedstawiciel firmy usługowej wykonuje wyłącznie moje polecenia.
- Natűrlich, Herr Kaltz.
- Gut - wymamrotał Niemiec. - Swoją drogą sprawdzałem, że w Polsce nie prowadzi 
pan oficjalnie działalności, z jaką reklamuje się pan tak ochoczo w prasie 
niemieckiej. Czy 
aby działa pan legalnie?
Batura się zaśmiał, ale pierwszy raz w tej rozmowie dało się wyczuć lekkie 
poirytowanie.
- Herr Kaltz - zaczął Jerzy - jeśli chce pan odnaleźć skarb, to znaczy pamiątki 
rodzinne rodu von Lipowów, które to Joachim zakopał gdzieś w okolicy C. w 1939 
roku, to 
proszę o odrobinę zaufania. Pana poszukiwania w Polsce także nie są całkowicie 
legalne, 
prawda? Mógł pan zwrócić się do rządu polskiego w tej sprawie albo wynająć 
detektywa z 
urzędu. Ale pan woli szukać na własną rękę. Dodam tylko, Herr Kaltz, że radar 
geologiczny 
to nowoczesny sprzęt, który potrafi „prześwietlić” skorupę ziemi i każdy mur, a 
do tego nie 
potrzeba zezwolenia władz. Radar jest tak potwornie drogim urządzeniem, że nawet 
instytucji 
państwowych nie stać na jego zakup. Ja jednak posiadam legalnie zakupiony sprzęt 
i oferuję 
pańskim rodakom usługi „geologiczne”. Pan się zgłosił, więc o co chodzi? A władz 
polskich 
lepiej w to nie mieszać. Nie mogą nam nic zrobić, ale po co niepotrzebnie budzić 
śpiącego 
niedźwiedzia? Jak pan wie, państwa na całym świecie są do siebie podobne i nie 
lubią, kiedy 
prywatne osoby znajdują coś cennego. Ale spokojnie. Działamy zgodnie z prawem. 
Rzecz 
jasna, do czasu, to jest do momentu, gdy znajdziemy skarb... och, przepraszam, 
znowu 
chciałem powiedzieć coś innego. Oficjalnie powinien pan zgłosić znalezione w 
polskiej ziemi 
cenne przedmioty naszym władzom i prawnie dochodzić ich legalnego wywiezienia. Z 
góry 
uprzedzę, że to mnóstwo formalności i żaden zysk. Ale mnie nie interesuje ten 
etap pańskiej 
działalności. Mam znaleźć skarb i już! Niech pan raczy wreszcie zauważyć, że 
znam ten kraj 
lepiej od pana i przydam się panu w każdym momencie. Ale jak pan chce, mogę nie 
zadawać 
żadnych pytań. Wiem ze swoich źródeł, że oficjalnie przyjechał pan kupić 
poniemiecki 
dworek, ale, pan wybaczy, nie wnikam w szczegóły. Nie mam pojęcia, czy jest pan 
spadkobiercą von Lipowów czy może działa jako osoba trzecia z ich upoważnienia. 
Kogo to 
obchodzi? Stare poniemieckie dworki niszczały, gdy zamieniono je po wojnie w 
PGR-y i 
niszczeją teraz, gdy PGR-ów już nie ma. Zrobi pan przysługę, kupując taki 
dworek, a i ludzie 
na wsi z tego pewnie skorzystają.
- Dobrze - Niemiec uderzył w stolik, aż podskoczyły na nim filiżanki i 
cukierniczka, 
ale zrobił to bardziej z zadowolenia niż ze złości. - Widzę, że trafiłem na 
właściwego 
człowieka. Podoba mi się to, co pan mówi. Gada się z panem jak z Niemcem. Krótko 
i na 
temat. Rzeczowo.
- Cieszę się, Herr Kaltz, że się dogadujemy. Kiedy trzeba, to nawet Niemiec z 
Polakiem się dogadają.
Kaltz zaśmiał się swoim basem, ale zaraz spoważniał.
- Jest jeszcze jedna sprawa - zniżył jeszcze bardziej głos. - W liście do swojej 
konkubiny, Gizeli von Maszony, Joachim von Lipow wspomina o niejakim Schudelce, 
nauczycielu z C. Według hrabiego, ten Schudelka był członkiem NSDAP już w latach 
trzydziestych, a w czasie wojny bacznie przyglądał się dworkowi w C. i pomagał 
synowi 
Joachima, Albrechtowi. Ten był skłócony z ojcem. Jesienią 1939 roku wrócił do C. 
w 
mundurze oficera SS i wkrótce ojciec trafił do obozu koncentracyjnego. Żona 
Joachima, a 
matka Albrechta uknuła jednak spisek mający na celu ośmieszenie Albrechta w 
oczach SS. 
Intryga powiodła się i w 1945 roku Joachim von Lipow wrócił do C., zaś Albrecht 
musiał 
zrzucić mundur oficera SS. Wyjechał do Niemiec. Jednak ów nauczyciel Schudelka 
do końca 
pilnował dworku w C. i miał oko na Joachima. Tylko dzięki niemu Joachim nie 
opuścił 
swoich włości przed wkroczeniem na Pomorze Armii Czerwonej. Rozkaz Fűhrera był 
jednoznaczny: „do ostatniego Niemca”.
- Chce pan powiedzieć, że ten nauczyciel Schudelka pracował dla Albrechta? - 
zapytał 
Batura.
- Niewykluczone, że działał jako zagorzały aparatczyk NSDAP i jako osoba 
zaprzyjaźniona z Albrechtem. Niestety, w 1945 roku słuch o nauczycielu z C. 
zaginął. Może 
został zamordowany, a może stało się coś innego. Nie wiem. Opowiadam panu o tym 
dlatego, 
że może to się panu przydać, gdy będzie pan pytał swoich rodaków o tę sprawę.
- Pańscy ludzie niczego nie ustalili?
- Ci kłusownicy? Nie! To głupcy, ale myślałem, że wynajmując ich pójdzie mi 
łatwiej. 
Nawet nie mogę ich teraz zwolnić, bo gotowi rozpowiedzieć wszem i wobec, po co 
tutaj 
przyjechałem. Niech nadal pytają się swoimi kanałami o Horna i Schudelkę.
Kaltz i Batura nie zamierzali kończyć tej rozmowy. Zapowiadało się, że wkrótce 
poznam wszystkie ich sekrety, ale stało się inaczej.
Oto bowiem środkiem deptaka szła sobie w najlepsze Czapla! Ta sama, którą 
wczoraj 
spotkałem w Lęborku w zabawnych okolicznościach. Dziewczyna miała jechać nad 
morze, 
ale chyba kręciła. Skoro wciąż tutaj była, widać wybrała Lębork! A może 
pieniądze, które jej 
dałem na powrót do Częstochowy, wydała na coś innego i znowu nie miała za co 
wrócić?
Czapla minąwszy parkan osłaniający kawiarniane stoliki - ten, przy którym 
siedzieli 
Kaltz z Baturą - dojrzała mnie siedzącego z grupą przy stoliku sąsiedniej 
cukierni. I stała się 
rzecz najgorsza.
- Panie Pawle! - krzyknęła na całą ulicę, aby zwrócić moją uwagę.
- Hej, to ja! Poznaje mnie pan?! Panie Pawle! Co za spotkanie!
Ku mojemu przerażeniu, krzyk Czapli zwrócił uwagę Batury, który zerknął w naszą 
stronę. Zdziwieni epizodem Małgorzata i chłopcy popatrzyli na mnie, a ja 
natychmiast 
odwróciłem się plecami do kawiarni.
- Czy Batura patrzy w naszą stronę? - zapytałem Małgorzaty.
- On tu idzie - pobladła. - O, rany!
A Czapla jak gdyby nigdy nic, wciąż mnie wołała.
- Panie Pawle! Hej, to ja!
Nie było czasu na nic. Należało uciekać. Szybko!
- Zabierajcie ten sprzęt - warknąłem do chłopców. - Ewakuujemy się oddzielnie. 
Spotkamy się przy jeepie na Reja! Ja idę z Małgorzatą!
Pociągnąłem zaskoczoną obrotem sprawy nauczycielkę i ruszyłem w górę ulicy. 
Natychmiast zmieszaliśmy się z tłumem. Nie odwróciłem się za siebie ani razu, a 
coraz 
bardziej natarczywe nawoływania Czapli po prostu zignorowałem. Kiedy wreszcie 
przyspieszyłem, poczułem za sobą jej obecność. Przybiegła zdyszana.
- Panie Pawle, co się stało? - dziwiła się dotrzymując nam kroku.
- Wołam i wołam, a pan nic! To ja. Poznaje mnie pan?
- Pewnie, że poznaję, ale teraz idź z nami grzecznie. I nie oglądaj się! 
Zamilkła 
zdruzgotana moim opryskliwym tonem, a potem rzuciliśmy się niemal biegiem w górę 
ulicy, 
aby uciec przed Baturą. Nie ma co, Czapla o mały włos nie zdemaskowała mnie 
przed 
Jerzym, chociaż obawiałem się, że ten i tak mnie rozpoznał. Dobrze, że chociaż 
poznałem 
jego najbliższe plany. Gdyby Czapla zjawiła się na Staromiejskiej wcześniej, nic 
byśmy nie 
podsłuchali. W sumie mogłem mówić o dużym szczęściu.
- Co tam się działo? - dopytywała się Czapla podczas biegu na plac Pokoju. - 
Przed 
kim uciekamy?
- Cicho, dziewczyno! - syknęła Małgorzata. - Biegnij!
Kiedy dobiegaliśmy do Rosynanta, byli już tam chłopcy. W przeciwieństwie do nas 
uciekli małą uliczką prostopadłą do Staromiejskiej, opodal mostu na Łebie.
- Wsiadamy! - zakomenderowałem. - Szybko!
- Ten Batura pytał o pana - oznajmił Młokos.
- Ale chyba nie widział magnetofonu i mikrofonu - dodał Ballada.
- W porę schowaliśmy!
- Ale wie, że depczemy mu po piętach - mruknąłem, usiadłszy za kierownicą.
Zapaliłem szybko silnik i ruszyłem z piskiem opon w kierunku głównej ulicy 
Lęborka.
Pierwszy przystanek zrobiliśmy na stacji benzynowej za autostradą na Wejherowo i 
Gdańsk. Ani alfa romeo, ani żadne inne podejrzane pojazdy nie jechały za nami, 
więc pościg 
wykluczyliśmy. Niemniej jednak cały czas miałem się na baczności, już to 
wysiadając z 
zaparkowanego za stacją Rosynanta, już to siadając w barze przy oknie z widokiem 
na szosę.
- Jeśli Batura mnie zauważył - rzekłem do czwórki towarzyszy, obserwując uważnie 
ulicę - będzie się miał na baczności. Pewnie nie może zrozumieć, jakim cudem 
wpadłem na 
trop skarbu von Lipowa, to znaczy pamiątek rodzinnych. Jeśli o mnie chodzi, nie 
wiedziałem, 
że Jerzy ogłasza się w prasie niemieckiej jako firma usługowa. Badania 
geologiczne, dobre 
sobie! Zapewne niejeden niemiecki właściciel chciałby odnaleźć na Pomorzu albo 
na Warmii 
i Mazurach jakiś zakopany przed wojną skarb. Spryciarz! To dlatego nauczył się 
niemieckiego. Założył firmę i działa legalnie. Nie mogę nawet pójść na policję z 
donosem. 
Ale ostrzegam was, to niebezpieczny człowiek. Nic go nie powstrzyma przed 
porwaniem i 
zrobieniem krzywdy bliźniemu. Dlatego wrócimy nad Jasień, gdzie was zostawię, 
abyście 
mogli dalej podsłuchiwać kaczki i dzikie gęsi. 
Chłopcy nie ukrywali swojego rozczarowania moją decyzją, Małgorzata mnie poparła 
i tylko Czapla siedziała cicho, nic nie rozumiejąc z tego, co mówiłem. Zresztą 
zaraz 
przeprosiła nas i udała się do toalety.
- Możemy się przydać - jęczeli chłopcy. - Przecież, to dzięki nam pan tutaj 
przyjechał.
- Chłopcy, dość! - fuknęła na nich Małgorzata. - Przyjechaliście nad Jasień po 
to, aby 
obserwować przyrodę, ptaki, a później napisać sprawozdanie. Nie jesteście 
detektywami, a 
przyrodnikami!
- Ale bycie detektywem jest tak pasjonujące! - sprzeciwiał się Młokos.
- Bo ornitolog ma wiele wspólnego z detektywem - dodał Ballada. - Obaj tropią 
ptaszki.
Zrobiłem poważną i zatroskaną minę.
- Obawiam się, że sprawą Batury zajmę się sam - oświadczyłem nagle. - Na 
szczęście 
nie domyśla się on, że słyszałem jego rozmowę z Kaltzem.
Ballada wyjął na stół plecak i zaczął wyciągać z niego magnetofon.
- Zaraz dowiemy się, o czym rozmawiali - rzekł.
- Nie teraz - powstrzymałem go. - Opowiem wam w drodze, a później posłuchacie 
sobie na biwaku, jeśli tylko znacie niemiecki. Bo Kaltz z Batura rozmawiał i po 
niemiecku.
Jęk zawodu towarzyszył mojej końcowej kwestii. 
- Teraz muszę się zastanowić, co zrobić z Czaplą.
- Z kim? - zdziwili się chłopcy.
- Z moją młodą znajomą.
- A właśnie, kto to? - zainteresowała się Małgorzata. - Mam nadzieję, że nie 
jest na 
gigancie.
- Że niby uciekła z domu - spojrzałem na oszklone drzwi wychodzące na hol. - Hm, 
niewykluczone. Muszę z nią porozmawiać.
- To przez nią wpadliśmy - zaczął marudzić Młokos. - Najgorzej to z 
dziewczynami, 
zawsze coś schrzanią. Mają za długie języki.
- Cicho, Młokosie! - zbeształ go Ballada, który był rówieśnikiem dziewczyny i 
niewykluczone, że Czapla mu się spodobała. - Skąd mogła wiedzieć, że 
podsłuchujemy 
gangsterów?
Nagle wróciła z holu Czapla, szła do nas zwiewnie, energicznie machając rękami, 
a 
brzegi jej lnianej sukni zamiatały przy tym wypolerowaną posadzkę. Usiadła na 
swoim 
miejscu i w mig zrozumiała, że atmosfera przy stoliku zgęstniała wokół niej.
- Dzwoniłam do domu - wyjaśniła szybko, patrząc mi prosto w oczy. Tłumaczyła 
się. - 
Mama zgodziła się, abym została nad tym waszym jeziorem z tydzień. Ale później 
muszę 
wrócić do Częstochowy.
- Ale gdzie będziesz mieszkać? - wyrwało mi się.
- Właśnie! - podskoczyła z wrażenia Małgorzata.
- W tym pańskim namiocie w kolorze khaki - odparła dziewczyna.
- Z panem Pawłem? - oburzył się zazdrosny Ballada i przygryzł niezadowolony 
wargę.
Nastała cisza, która zmieniła twarz Czapli w bardziej skruszone oblicze, ale 
twarz 
Małgorzaty wyrażała oburzenie.
- Pewnie się gniewacie za tę wpadkę na deptaku - rzekła cicho. - Skąd mogłam 
wiedzieć, że bawicie się w detektywów? Pan Paweł twierdził wczoraj, że pracuje w 
Ministerstwie Kultury i Sztuki, nic nie wspominał o śledzeniu ludzi. 
Przepraszam.
- Dzisiaj zdobyliśmy niezwykle cenne informacje - pochwalił się Ballada. - Mamy 
kasetę z nagraniem rozmowy tych dwóch facetów, którzy pili kawę pod parasolem. 
Szkoda, 
że po niemiecku.
Powiodłem wzrokiem po wszystkich i uniesioną ręką poprosiłem o spokój.
- Kochani - zacząłem - musimy przeprowadzić głosowanie, co zrobić z dziewczyną. 
Czy zabieramy ją nad Jasień?
Małgorzata niechętnie zgodziła się wziąć udział w głosowaniu, licząc pewnie w 
duchu, że Młokos poprze jej odmowę i będzie remis nierozstrzygający o 
ostatecznej decyzji. 
Niestety, Młokos niespodziewanie zmienił zdanie na temat Czapli i w ten sposób 
nauczycielka została przegłosowana.
- Trzy do jednego - rzekłem, wstając od stolika. - W takim razie jedziemy do 
Jasienia! 
I tak jesteś już, panno z Częstochowy, zamieszana w tę sprawę. Może to i lepiej, 
że jedziesz z 
nami. Inaczej wpadłabyś w łapy Batury.
Ballada natychmiast doskoczył do Czapli.
- Witaj w drużynie!
Ale Czapla jedynie wzruszyła ramionami.
Gdy szliśmy w kierunku samochodu, Małgorzata zbliżyła się do mnie i szepnęła mi 
do 
ucha przerażona:
- Czy ty... ty chyba nie zamierzasz wziąć tego chuderlaka w spódnicy pod swój 
namiot?
- Na miejscu zrobimy losowanie - posłałem jej słodki uśmiech.
W drodze streściłem przebieg rozmowy Kaltza z Baturą. Historia zainteresowała 
wszystkich; wywiązała się nawet dyskusja, podczas której padły różne niesamowite 
wersje 
tłumaczące przyczynę wizyty Niemca w Polsce, a że to skarb, którego szukało SS, 
a że to 
złoto, cenne klejnoty albo nawet jakieś tajne wojskowe plany. Byliśmy pod 
wrażeniem 
wzmianki o skarbie Joachima von Lipowa, który Kaltz nazywał „pamiątkami 
rodzinnymi”. 
Rzeczywiście, sprawa zapowiadała się na niecodzienną i w duchu dziękowałem Bogu, 
że 
pozwolił mi się nią zająć. Była jednak niebezpieczna, gdyż Jerzy i kłusownicy 
Kaltza nie 
będą - jak mniemałem - przebierać w środkach i z pewnością wzmogą czujność.
Wiele w tej sprawie było tropów prowadzących do burzliwych wydarzeń, jakie 
rozegrały się na tej ziemi, przede wszystkim jednak mieliśmy konkretną nazwę 
wsi, w której 
mieszkał von Lipow. W uszach dźwięczały mi nazwiska nauczyciela Schudelki, 
Jeszke 
Horna, Joachima i Albrechta von Lipowów, Gizeli von Maszony i czeladnika majstra 
Koschnicka. Główny trop prowadził do Nożyna, które dzisiaj odwiedziliśmy.
Przez pierwszy kwadrans dałem się moim kompanom wygadać, potem, zapytany o 
zdanie, zabrałem głos.
- Detektyw, zanim przystąpi do rozwiązania jakiejś zagadki, musi poznać tło 
każdej 
sprawy. Podobnie jest z ornitologami. Przed obserwacją ptaków, muszą wcześniej 
przejrzeć w 
bibliotece mnóstwo albumów, setki zdjęć ptaków, poczytać o ich zwyczajach, o 
fizjologii i 
anatomii.
-Na co nam to? - zaciekawiła się Czapla.
- A co w życiu umiesz robić najlepiej? - odpowiedziałem pytaniem.
- Ja? Tańczyć! Uwielbiam chodzić na dyskoteki!
- Rzeczywiście, do tego biblioteka nie jest potrzebna - zażartowała Małgorzata.
- Dzięki Bogu! - westchnęła Czapla.
- W naszej sprawie historia jest kluczem do poznania prawdy - wtrąciłem się. - 
Przede 
wszystkim musimy ustalić, kim był Joachim von Lipow i poznać historię jego rodu, 
obejrzeć 
dawne włości. Uwierzcie, że to zawsze pomaga. Każda historia jest osadzona w 
realiach 
swojej epoki i jest z nią związana. I jeśli Kaltz powiedział Baturze, że niejaki 
nauczyciel 
Schudelka, członek NSDAP, pilnował, aby Joachim von Lipow nie opuścił swojego 
majątku 
przed nadciągającą Armią Czerwoną w 1945 roku, to jest to informacja niezwykle 
istotna. 
Posługując się dostępną nam wiedzą historyczną o tych terenach w okresie drugiej 
wojny 
światowej i tym strzępkiem informacji o von Lipowie, możemy próbować zgadywać, 
co 
zrobił Joachim von Lipow tuż przed wkroczeniem na ziemię lęborską oddziałów 2 
Frontu 
Białoruskiego.
- Pewnie uciekł na Zachód - rzekł Ballada. - Jak najdalej od Ruskich.
- W tym szkopuł, że nie mógł, gdyż miał odciętą drogę ucieczki przez zbliżającą 
się 
do Bałtyku Armię Czerwoną. Wiem z kilku książek, że niemieckie ziemiaństwo 
osiadłe na 
tych ziemiach uciekało przed Rosjanami w marcu 1945 roku w kierunku wschodnim. 
Kaltz 
wspomniał o jakimś liście Joachima von Lipowa do Gizeli von Maszony z 1939 roku. 
Ten 
list, który posiada Kaltz, wiele by nam wyjaśnił. Z tego, co usłyszałem, 
wnioskuję, że 
Joachim napisał go w tonie rozpaczliwym, niejako w charakterze testamentu, 
podając kilka 
istotnych szczegółów na temat ukrycia „pamiątek rodzinnych”. Musiał się chyba 
liczyć z tym, 
że długo nie pożyje. Ale od 1939 roku do jego ucieczki z C. w 1945 roku wiele 
się wydarzyło.
- A zatem Gizela von Maszony musiała być dobrą znajomą hrabiego, skoro von Lipow 
do niej adresował list - odezwała się Małgorzata. - Miał do niej więcej zaufania 
niż do 
swojego syna Albrechta.
- Wiem! - krzyknął nagle podniecony Młokos. - Musimy wykraść Kaltzowi ten list. 
Może jest tam coś więcej o skarbie?!
- A wiesz, gdzie się Kaltz zatrzymał? - zapytał z przekąsem jego starszy kolega. 
- 
Może w Lęborku? A może w Bytowie? A może w Nożynie? Albo w Dąbrówce? Ech, 
szkoda, 
że uciekliśmy z Lęborka i nie wyśledziliśmy Szwaba. Wiadomo, czy wpadniemy na 
Kaltza 
drugi raz?
- Obawiam się, że będę musiał go unikać - powiedziałem. - To samo dotyczy 
Batury. 
Unikać ich, ale deptać im po piętach, aż zrobią jakiś przekręt, a wtedy będziemy 
mogli 
zawiadomić policję. Na razie trzeba odwiedzić muzeum w Lęborku i wieś C. Jutro 
się tam 
wybiorę. 
- A my?! - zaryczeli chłopcy.
- A to już zależy od waszej opiekunki.
- Proszę pani, my chcemy z panem Pawłem pojechać na przeszpiegi! Zainteresowała 
mnie ta historia. Mieszkamy w Lęborku i nawet nie wiemy, jakie fajne rzeczy się 
działy w 
okolicy. A w muzeum to byłem chyba ze dwa razy! - oświadczył podniecony Młokos.
- Dwa? - zachichotał jego kolega. - Chciałeś powiedzieć: „Dwa razy tamtędy 
przechodziłem”.
- Ważne, aby odnaleźć skarb! Ornitolog ma dobry wzrok. Pani Małgosiu, to jak, 
pojedziemy jutro z panem Pawłem do C.?
- Guzik! - powiedziała Małgorzata pokazała im figę.
Do Jasienia zajechaliśmy przed osiemnastą zmęczeni, ale i podekscytowani nową 
przygodą. Nie od razu odwiedziliśmy nasz brzeg, przedtem zrobiliśmy w sklepie 
zakupy. 
Wyczułem, że Czapla nie ma ani grosza.
- Tę pana pięćdziesiątkę wydałam na jedzenie i kartę telefoniczną - speszona 
pokazała 
cienki prostokąt z magnetycznym paskiem.
- Ciekawe, gdzie spałaś? - wpadłem w marudny ton.
- Jak to gdzie? Na dworcu.
Zrobiłem zakupy dla siebie i dla niej, a ona - na moją osobistą prośbę - poszła 
zadzwonić z automatu do matki w Częstochowie, aby poinformować o miejscu nowego 
pobytu.
Po powrocie na biwak wydarzyła się rzecz zabawna. Otóż, Czapla rozpoznawszy mój 
namiot w kolorze khaki ruszyła do niego chyżo i zanim zdołałem ją po wstrzymać, 
zajęty 
wykładaniem klamotów z samochodu, ona najzwyczajniej w świecie otworzyła mój 
płócienny 
dom.
I stało się. Zadziałał uruchomiony alarm. Zawarczało coś groźnie w środku 
namiotu i 
kiedy Czapla odskoczyła od namiotu jak oparzona, rozległo się szczekanie psa. 
Dziwne było 
tylko to, że żaden pies nie wyskoczył z niego i nie pognał za Czaplą. Za to 
dziewczyna, jak 
tylko zorientowała się, że w namiocie przebywa groźny pies, rzuciła się do 
ucieczki. 
Otworzyła drzwi Rosynanta i tam się schowała.
- Niech pan weźmie to bydlę! - krzyczała. - Dlaczego mi pan nic nie powiedział?! 
Dlaczego?!
Szybko stłumiłem w sobie śmiech.
- Przecież psina cicho siedzi w namiocie. Czego chcesz? I wlazłem do namiotu.
- Cicho, Burek, no już dobrze, cicho - mówiłem do niby - psa i wyłączyłem alarm. 
Szczekanie dochodzące z głośnika momentalnie ucichło. - Leż i nie wychodź! 
Słyszałeś, 
leżeć!
Wyszedłem za zewnątrz i nie do końca zasunąłem suwak zamka.
- Trzyma pan w namiocie psa?! - podbiegli do mnie uradowani odkryciem chłopcy. - 
I 
nic pan nam nie powiedział? Dlaczego go pan nie wypuści?
- To groźny pies - rzekłem poważnie. - Nie lubi towarzystwa ludzi. Dlatego nie 
wchodźcie do namiotu.
- Trzymasz biednego psa w tajemnicy przed nami? - wydęła usta w grymasie pogardy 
Małgorzata. - To nieludzkie tak traktować kundla! Ty jesteś sadystą!
- Skąd wiesz, że to kundel? - śmiałem się.
- Mówisz na niego „Burek”. Gdyby to był pies rasowy, nazwałbyś go inaczej, 
bardziej 
szlachetnie.
- To kundel? - zaciekawił się Młokos i podszedł bliżej namiotu gwiżdżąc na psa.
W porę zasłoniłem sobą drogę do namiotu.
- To nie kundel - pokiwałem przecząco głową - ale nie patrz na niego, bo ten 
potwór 
tego nie lubi. Jedynie mnie toleruje, dziwak. I to nie żaden kundel, a 
oryginalny japoński 
model.
- O psach nie mówi się „model”, a „rasa” - ironizowała Małgorzata. - Ach, ty 
biedny 
historyku. Może i znasz losy całych narodów, ale o zwierzętach nie masz bladego 
pojęcia. 
Jesteś jednym z tych, co to zamykają biedną papugę w klatce w czterech ścianach 
swojego 
domu i gapią się na nią, bo nie mogą patrzeć na ludzi.
- Przesadzasz, Małgosiu - powiedziałem przymilnie, czym ją rozwścieczyłem. - 
Przesadzasz.
Ale nie wiedziała, biedna, tak samo jak i pozostali moi towarzysze, że owym 
czworonożnym potworem była niewinna japońska zabawka, rodzaj alarmu imitującego 
warczenie i szczekanie psa. Nie chciałem im zdradzić prawdy i zrobiłem to trochę 
z przekory 
i trochę dla zabawy.
- To gdzie ja teraz będę spała?! - zawyła płaczliwie Czapla z samochodu. - Może 
tutaj, 
w pańskim jeepie?
- W porządku. Z tym, że na nocleg musisz zapracować? 
- A co takiego mam zrobić?
- Kolację.
Pod wieczór urządziliśmy sobie nad jeziorem grilla. Kiełbaski, groszek zielony z 
puszki, wiejskie pieczywo i herbata. Czapla jak ognia unikała mojego namiotu i 
łukiem 
obchodziła wejście do niego. Kolację zrobiła jednak niezłą. Chłopaki i 
Małgorzata szybko 
zaakceptowali moją chudą znajomą, choć nauczycielka nie okazywała z tego powodu 
entuzjazmu. Siedzieliśmy tak nad brzegiem patrząc na puste jezioro i na 
wystające nad jego 
lustro zielone wyspy, wdychaliśmy zapach wody, a nasze dusze oczyszczał spokój 
lasu.
Chwilę błogiego lenistwa postanowiłem wykorzystać na opowieść o losach 
niemieckiego ziemiaństwa zamieszkującego tereny Pomorza, począwszy od dawnych 
wieków 
aż do jego wypędzenia stąd w 1945 roku. Jeśli mieliśmy zająć się sprawą związaną 
z historią 
jednego z tutejszych niemieckich rodów, pomyślałem, że dobrze by było, gdyby 
chłopcy 
łyknęli trochę historii i podstawowej wiedzy o szlachcie pomorskiej. Nie 
wybiegając daleko 
w przeszłość, skupiłem się wyłącznie na wiekach XVIII i XIX, kiedy to 
ukształtowała się ta 
warstwa społeczna.
Mówiłem o silnych związkach owej szlachty z monarchią brandenburską, o powolnym 
rozwoju Pomorza, co po części wynikało z oddalenia od centrów kultury i 
rolniczego 
charakteru rejonu, z braku wykształcenia i z konserwatywnego podejścia do 
tradycji, wręcz 
niechęci do reform gospodarczych i kulturalnych.
W ciężkiej atmosferze szykującego się do snu jeziora opowiadałem im dalej o tym, 
jak 
w drugiej połowie XVIII wieku przenikały powoli na te tereny idee oświeceniowe, 
w czym 
przeszkadzała presja silnego państwa militarnego. Nic dziwnego, skoro największą 
opieką 
królów pruskich cieszyły się akademie wojskowe. Szlachta po szkole średniej 
przechodziła do 
służby wojskowej i tylko nieliczni posiadali wykształcenie uniwersyteckie. Ba, 
za rzecz 
nienormalną uchodziło wśród szlachty posiadanie pełnego wykształcenia, choć 
zdarzali się i 
tu pomorscy intelektualiści, jak E. M. Arndt czy L. Kosegarteten. Najczęściej 
szlachta 
zajmowała się zbieractwem książek (zakładali biblioteki Loeper i von Bohlen), 
monet, 
obrazów i gobelinów, a miało to charakter wyłącznie kolekcjonerski. W okresie 
romantyzmu, 
który przyszedł tu późno, bo w latach trzydziestych XIX wieku, ukształtowała się 
na dobre 
postawa konserwatywna wśród szlachty pomorskiej. Obrona przywilejów szlacheckich 
nie 
szła w parze z wartościami, które przyniósł romantyzm. W ogóle szlachta (nie 
tylko 
pomorska) w XIX i XX wieku dążyła do utrzymania własnej pozycji na arenie 
demokratyzującego się życia gospodarczego i społecznego w Europie. Romantyzm był 
tutaj 
(szczególnie przez mężczyzn) potępiany, niósł bowiem zmianę stosunków 
społecznych. Ta 
twarda postawa nie zdołała wytępić pewnych zewnętrznych form nowej epoki. 
Przyjmowano 
zatem na dwory poetów i muzyków. W modzie był nieśmiertelny Szekspir, ale pod 
koniec 
pierwszej połowy XIX wieku wzrosło zainteresowanie niemieckimi romantykami 
Schillerem 
i Goethem (Heine nie przyjął się). Do teatrów chodzono rzadko. Romantyzm 
najsilniej 
zaznaczył się w architekturze. Druga połowa XIX wieku upłynęła już w duchu pracy 
pozytywistycznej - modernizacji pomorskiego rolnictwa reprezentowanego przez 
kilka 
wybitnych nazwisk: von Wangenheim, von Pilsach czy von Bűllow-Cummerow. Jednak 
konserwatyzm tutejszej szlachty mocno ograniczał rozwój niektórych dziedzin, jak 
bankowości, ale z kolei stymulował inne, chociażby badania historyczne. To 
zainteresowanie 
miało jednak swoje praktyczne uzasadnienie. Otóż, zagrożenie szlachty 
spowodowane 
wzrastającą tendencją bogatego mieszczaństwa do wykupywania majątków ziemskich 
zmusiło stare rody do sięgnięcia do swych archiwów rodowych po to, aby zaznaczyć 
swoją 
rolę i pozycję. Powstające wówczas monografie rodowe przyczyniły się do 
wzbogacenia 
historii Pomorza (powstało nawet Pomorskie Towarzystwo Historyczne), ale i do 
izolacji tej 
warstwy społecznej. Życie miała tutaj szlachta niełatwe, gdyż dochody nie były 
zazwyczaj 
duże, a pod koniec XIX wieku prawie połowa zadłużonych majątków szlacheckich 
przeszła w 
ręce mieszczan.
Moją opowieść przerwał na chwilę głośny chlupot dochodzący z niewidocznego dla 
nas drugiego brzegu najbliższej nam wyspy. Pewnie spłoszone pojawieniem się 
drapieżnika 
kaczki oderwały się od wody, bo ich małe stadko przeniosło się nieco dalej od 
wyspy na 
północ.
- Styl życia szlachty - kończyłem wpatrzony w wyspę - był zatem skromny, ale 
bawiono się chętnie i często. Polegało to na piciu i jedzeniu przy stole, ale 
także urządzano 
polowania. Popularne były tutaj uroczystości familijne. Czas upływał wtedy w 
staroświeckim 
stylu, zarazem wytwornie i sztywno. Czy wiecie jednak, że taki Bismarck gardził 
dworską 
etykietą? Miał on nawet w zwyczaju „napadać” na porządnych gości podczas 
uroczystości i 
budzić domowników strzałami z pistoletu.
- Już sobie wyobrażam, jak wtedy musiało być nudno - ziewnęła Czapla. - Ani 
dyskoteki, ani dobrej kawiarni. Nie mówiąc o Internecie. To co dziewczyny tu 
robiły 
popołudniami?
- Siedziały przy stole z matkami i haftowały - zażartował Ballada.
- To się można było zanudzić na śmierć! - wydęła pogardliwie wargi dziewczyna, - 
jak w takich warunkach normalna dziewczyna mogła poznać fajnego chłopaka?
- A tobie, to tylko jedno w głowie - westchnęła Małgorzata.
- Jeśli chodzi o mieszczaństwo i klasy niższe, jakoś sobie radzono - śmiałem 
się. - Ale 
szlachta zawierała związki małżeńskie tylko w swoich kręgach.
- Jak to?
- Uprawiano tak zwany Heiratsmarkt - wyjaśniłem. - Panienki z rodu Zitzewitzów 
wychodziły za mąż za chłopców z rodzin von Krockowów, von Massowów, a młodzi 
Puttkamerowie szli do ołtarza z wybrankami wyżej wymienionych rodów.
- Zboczeni jacyś! - zauważył Młokos.
- Za mocno powiedziane. Dobierano dalekich kuzynów, ale spokrewnienie z każdym 
pokoleniem groziło skażeniami biologicznymi.
- Chów wsobny - dodała z niesmakiem Małgorzata. 
- Ale miał on swoje plusy. Dobra zostawały w rodzinie.
I znowu coś chlupnęło za wyspą. Raz, drugi i trzeci. Hałas wypłoszył z wyspy 
ptaki, 
które wyleciały jak szarańcza w korony drzew, a łabędzie i kaczki ratowały się 
ucieczką nad 
wodą. Widok był to zaiste niecodzienny i można było odnieść wrażenie, że z wody 
po drugiej 
stronie wyspy wyłoniło się na powierzchnię coś wielkiego i obrzydliwego.
- To potwór - rzekłem głucho. - A jednak żyje tu jakieś pływające monstrum.
- Czemu wciskasz dzieciakom ciemnotę? - fuknęła na mnie Małgorzata, popukawszy 
się dłonią w czoło. - Potwór! Dobre sobie. Może UFO?
- A może to kłusownicy? - zaryzykował Młokos. 
- I tak by hałasowali?
- To może tam popłyniemy? - zaproponował odważnie Ballada, zerkając zaczepnie na 
Czaplę. - Mogę popłynąć tam i sprawdzić, co się dzieje.
- Nie boisz się potwora? - zdziwiła się Czapla.
- Mam na niego sposób - odparł.
- Jaki?
- Pokażę mu moją legitymację LOP.
Zaśmialiśmy się wszyscy. Ale na tonącej w czerwonej poświacie zmęczonego słońca 
wyspie wcale nie ucichło; znowu zaczęło coś chlupać i chlupać, a potem rozległ 
się tępy 
odgłos uderzenia, zupełnie jakby ktoś walił czymś ciężkim o pniaki drzew, a 
niósł się ten 
hałas po wodzie i niósł.
W końcu i ja się zaniepokoiłem.
- Może faktycznie warto sprawdzić, kto tak hałasuje.
- Mam lepszy pomysł! - krzyknął Młokos.
Szybko wyjął z plecaka mikrofon kierunkowy i skierował go na wsypę. Zaraz 
dołączył 
do niego Ballada i zaczęli dostrajać sprzęt.
- Może uda nam się nagrać jakąś rozmowę - wyjaśnił Młokos i włączył mały 
magnetofon. - Albo mowę potwora.
Wszyscy pochyliliśmy się nad nimi i co pewien czas zerkaliśmy to na wyspę, to na 
mikrofon. Tępe uderzenia mieszały się w tej chwili z głośnym chlupotem, ale już 
po chwili do 
naszych uszu dotarł przeraźliwy pisk i doprawdy trudno było dociec, co to za 
dźwięk. 
Przypominało to trochę gwizdek marynarski. Pisk przeszył rezerwat aż do bólu, 
jakby 
niewidzialna ręka szatana zrobiła na jeziorze rysę. Pisk niemalże nie 
poprzebijał Młokosowi 
błony bębenkowej, gdyż chłopak natychmiast pozbył się słuchawek, odrzucając je 
od siebie z 
grymasem bólu na twarzy.
ROZDZIAŁ PIĄTY
PŁYNIEMY NA WYSPĘ • BATURA NA PONTONIE • KRZYKI CZAPLI • TWARZĄ 
W TWARZ Z KŁUSOWNIKAMI • TRACIMY KASETĘ • TAJEMNICA CZAPLI • 
MÓJ DŁUGI JĘZYK • ZAKLĘCIE „WIEWIÓRA” • DEMOLKA ROSYNANTA • 
NIESPODZIEWANA POMOC • DAREK I JEGO ZNAJOMI • DOCHODZIMY DO 
SIEBIE • OGNISKO, CZYLI CO ROBIMY DALEJ? • MÓJ PIES 
BASKERVILLE'ÓW • IDZIEMY SPAĆ • ALARM • KTO POGONIŁ DARKA? • NIE 
BYŁO ŻADNEGO PSA
Na wyspie ktoś był.
Gdy minął pierwszy szok, zgodnie orzekliśmy, że to nie UFO ani żaden potwór. Nie 
byli to też z pewnością kłusownicy, którzy popularności unikali jak diabeł 
święconej wody, a 
zatem na wyspie musiał przebywać jakiś rozwydrzony turysta z ośrodka wczasowego.
Szybko ustaliliśmy, że na wyspę popłynę z Małgorzatą, zaś chłopcy wypłyną za 
nami 
na materacu. Czapla miała pozostać na brzegu w charakterze strażnika i w razie 
jakiegoś 
niebezpieczeństwa zawiadomić leśniczówkę z mojego telefonu.
Pierwsza wskoczyła do jeziora nauczycielka - zrzuciwszy z siebie wierzchnie 
ubranie, 
dała długiego nurka w kostiumie kąpielowym. Było jasne, że pragnie dotrzeć na 
wyspę jako 
pierwsza. Dziwny hałas, który w dalszym ciągu dochodził z wyspy stał się dla 
niej pretekstem 
do pokazania swojego mistrzostwa i wyższości. Ale, musiałem to przyznać, była 
pierwszorzędnym pływakiem i odwagi miała więcej niż niejeden mężczyzna.
Zanim jednak wskoczyłem do jeziora, zdążyłem ukryć pewną rzecz w swoim 
namiocie. Przezorności nigdy za wiele.
Nie zważałem na płynących za nami na materacu chłopców, którzy całą rzecz 
traktowali raczej jako zabawę. Starałem się dogonić Małgorzatę. Gdzieś w połowie 
odcinka 
łączącego nasz brzeg z wyspą byłem już dziesięć metrów za nauczycielką i 
wrzuciłem „piąty 
bieg”. Powoli zbliżałem się do Małgorzaty, która płynęła jednostajnym rytmem 
przeświadczona o swoim prymacie. Kiedy byłem za nią dosłownie kilka metrów, a do 
porośniętego oczeretami brzegu wyspy dzieliło nas może dwadzieścia metrów, 
rozległ się 
donośny ryk silnika, a przecież na jeziorze nie można było używać łodzi 
motorowych.
Szybko zapomnieliśmy o wyścigu i zmieniliśmy kurs. Opłynęliśmy ten zielony 
przylądek, aż naszym oczom ukazał się w zmroku zachodzącego dnia ponton z 
zamocowanym z tyłu silniczkiem. Ktoś płynął nim na zachodni brzeg i wcale nie 
krył się. Ten 
ktoś nawet machał w naszą stronę, a potem przykucnął bardziej i zwiększył obroty 
silniczka. 
Płynął na wieś Łupawsko i nie pozostawił nam żadnej szansy dogonienia go.
Był to Batura.
Po chwili, zmęczeni i przegrani, staliśmy w głębokiej do piersi wodzie przed 
oczeretami broniącymi dostępu na wyspę i odprowadzaliśmy wzrokiem oddalający się 
ciemny ponton z naszym przeciwnikiem. Batura zmienił kurs i płynął teraz wzdłuż 
brzegu na 
północ. Za naszymi plecami męczyli się chłopcy, gdyż słyszeliśmy ich zmagania na 
materacu, 
chlupot wody i stękanie, ale już po chwili krzyczał do nas przerażony Ballada:
- Panie Pawle! Pani Małgosiu! Tam, na brzegu...! Mają ją! Kłusownicy!
I wtedy dopiero zrozumiałem naszą głupotę. Zostaliśmy wystrychnięci na dudka. 
Batura na wyspie odciągnął naszą uwagę od biwaku, zwabił nas na środek jeziora 
dziwnymi 
dźwiękami, a wszystko po to, aby zrobić miejsce dla swych kompanów na brzegu. 
Jeśli 
Batura decydował się na taki podstęp, musiał mieć ważny powód. Był taki! Kaseta 
magnetofonowa z nagraniem jego rozmowy z Kaltzem!
A zatem Jerzy musiał zauważyć mikrofon kierunkowy, który chłopcy chowali do 
plecaka na deptaku w Lęborku. Domyślił się, że podsłuchaliśmy jego rozmowę. I 
dlatego 
zaczaił się na nas nad jeziorem z postanowieniem wykradzenia kasety. Jednakże 
nie miałem 
pojęcia, skąd wiedział o naszej obecności w Jasieniu? Czyżby to kłusownicy 
przyszli dziś w 
nocy na przeszpiegi w czasie mojej nocnej warty? Wszystko na to wskazywało.
Zanurzyliśmy się z Małgorzatą w ciemnej wodzie jeziora i rozpoczęliśmy wyścig na 
brzeg. Działo się tam coś niedobrego, słyszeliśmy pisk Czapli i nawoływania 
chłopców na 
materacu. Zresztą minęliśmy ich szybko i łeb w łeb zmierzaliśmy z Małgorzatą ku 
brzegowi, 
z tym, że nie rywalizowaliśmy w tej chwili o tytuł najlepszego pływaka, a jak 
najszybciej 
chcieliśmy dostać się na biwak i pomóc krzyczącej nastolatce.
Wreszcie ich ujrzałem w dogasających resztkach łuny chowającego się słońca. Było 
szaro, w zasadzie ciemno, ale od biedy widzieliśmy zarysy postaci na brzegu, 
ścianę drzew po 
obu jego stronach i kształty namiotów.
Gdy biegliśmy ciężko po płyciźnie na brzeg, widzieliśmy dwóch tubylców, z 
których 
jeden trzymał Czaplę za rękę, drugi zaś wyszedł nam naprzeciw z wycelowaną w nas 
wiatrówką.
- Wyłazić! - krzyczał ten z wiatrówką. - Ino szybko!
- Czego od nas chcecie? - zapytała przerażona Małgorzata.
- Ty - zwrócił się do mnie pierwszy kłusownik. - Dawaj kasetę! 
Stanęliśmy na trawiastym brzegu i momentalnie poczuliśmy zimno.
Przejmujący chłód był jednak pestką w porównaniu z zamiarami, jakie nasi 
napastnicy 
mieli wobec nas. Małgorzata zaczęła trzeć dłońmi o swoje ramiona i szczękać 
zębami z 
zimna.
- Kasetę? - udałem zdziwienie, grając jednocześnie na czas. - O jakiej kasecie 
mówicie? A nie przyszliście po pieniądze?
Nie odpowiedzieli z prostego powodu. Ten z wiatrówką patrzył z uwagą ponad moim 
ramieniem na jezioro i wypatrywał chłopców, którzy jakoś nie kwapili się do 
powrotu na 
brzeg. Gdy zerknąłem za siebie, zauważyłem, że płynęli wzdłuż brzegu w kierunku 
leśniczówki. Uciekali.
- Każ im wracać! - nakazał brodacz. - Hej, wy tam, gówniarze! Jazda na brzeg! Bo 
będę strzelał.
- Panowie, co wy? - stęknąłem. - To przecież dzieciaki. 
Chłopcy nie posłuchali, a wtedy brodacz wycelował w jezioro.
- Ballada! Młokos! - wrzasnęła przerażona Małgorzata. - Wracajcie na brzeg! 
Natychmiast!
Chłopcy zmienili kurs i skierowali się ku nam, a usatysfakcjonowany kłusownik 
zarechotał.
- To gdzie ta kaseta? - zapytał.
- Jaka kaseta?! - udałem głupiego.
- Oddaj mu tę kasetę - poprosiła mnie Małgorzata z pretensją.
- On ją schował w namiocie - wydała mnie przerażona Czapla, która musiała 
widzieć, 
jak chowałem kasetę, zanim popłynąłem na wyspę.
- Z kim trzymasz? - zmiażdżyłem ją wzrokiem.
- A co ma zrobić? - stanęła w jej obronie Małgorzata. - Niech zabierają tę 
przeklętą 
kasetę i niech sobie idą.
Nagle płynący na materacu chłopcy zaczęli głośno krzyczeć:
- Wiewióra! Wiewióra! Wiewióra!
- Cicho tam, gówniarze! - wściekał się kłusownik z wiatrówką. - Ja wam dam!
I zwrócił się do mnie.
- Co to znaczy „wiewióra”?
- Nie wiem - rozłożyłem bezradnie ręce. - Chyba takie zwierzę futerkowe.
- Ty ich uspokój, Mały Ziutek - zwrócił się do uzbrojonego brodacza z pretensją 
ten, 
który trzymał Czaplę. - Jeszcze ktoś usłyszy i się zainteresuje.
Ale chłopcy nie słyszeli uwagi kumpla Małego Ziutka i cały czas krzyczeli: 
„wiewióra”, „wiewióra”. Oczywiście nikt z nas nie miał pojęcia, co znaczy 
wykrzykiwane 
przez nich słowo, które brzmiało jak jakieś zaklęcie.
Ale i oto chłopcy przestali krzyczeć, co wyraźnie uspokoiło kłusowników, i na 
brzeg 
wyszli wyczerpani, przemarznięci i wystraszeni.
I tak wkrótce stłoczono nas w jeden ciasny krąg pilnowany przez Małego Ziutka, a 
w 
tym czasie jego kompan, Wołga, ruszył do mojego namiotu po kasetę.
Przykucnął, przejechał suwakiem w górę i zaraz struchlał, gdy z głębi namiotu 
zawarczał pies. Warczenie ustało na chwilę, ale zaraz „pies” zaszczekał groźnie.
- Co za czort? - zamruczał Mały Ziutek i zerknął na mnie.
- To groźny pies - ostrzegłem Wołgę. - Nie radzę wchodzić.
- Ty, Mały Ziutek, powiedz mu, żeby zabrał stąd tego kundla - warknął Wołga i 
cofnął 
się od namiotu na kilka metrów.
- To japońska rasa - rzucił odważnie Ballada. - Bojowy. Nie do pokonania.
- Tak jest - potwierdziłem i z satysfakcją patrzyłem na skonsternowanych 
kłusowników. - Gryzie. I wcale mnie się nie słucha. Śpi w namiocie, a ja w 
samochodzie.
- Panie Pawle -jęknęła Czapla - niech pan da im tę kasetę i nie gada tyle.
- Dobrze mówisz, ślicznotko - zagrzmiał Mały Ziutek i popatrzył na mnie po raz 
kolejny. - Przynieś kasetę, inaczej zastrzelę psa.
Nie żartował. Nie miałem wyboru - chociaż żadnego psa nie było, ale nie 
chciałem, 
aby rozsierdzony zrobił krzywdę komukolwiek z nas - więc zrobiłem to, co chciał. 
Poszedłem 
do namiotu i zabrałem z niego kasetę, tylko że w drodze powrotnej zdążyłem ją 
uszkodzić.
- Proszę.
Patrzyli na uszkodzoną kasetę z wściekłością, ale i z bezradnością.
- Co to znaczy? - zachrypiał jeden z nich.
- Mój pies - odparłem. - Zniszczył ją. On już taki jest. Bestia. Mówiłem wam. W 
domu 
to mam wszystkie dywany postrzępione. I kapcie też. A mebie...
Mały Ziutek wściekł się. Zamachnął się i wyprowadził cios, tyle że zdążyłem się 
cofnąć, więc uderzenie nie było silne.
Natychmiast kazali przynieść chłopcom mikrofon kierunkowy. A kiedy go dostali, 
na 
naszych oczach rozbili go obcasami na drobne kawałki, ku rozpaczy chłopców i 
przy 
pojękiwaniach ich nauczycielki.
Jak już się uporali z drogim sprzętem, Mały Ziutek uderzył mnie w nagrodę kolbą 
poniżej splotu słonecznego.
- To przyjacielski pocałunek od pana z Warszawy - zarechotał jak chora kobyła. - 
Kazał cię pozdrowić.
Miał na myśli Baturę - kogóż by innego.
- Mów, co wiecie? - zasyczał kłusownik.
- Co niby?
- Podsłuchiwaliście w Lęborku, co nie? I co usłyszałeś?
Moja odpowiedź była niezmiernie ważna. Nie mogłem powiedzieć im, że nic nie 
wiem. Byłoby to podejrzane i dziwne. Skoro posiadaliśmy kasetę, jasne było, że 
coś 
musieliśmy wiedzieć. Ale czy należało przed przeciwnikiem odsłaniać wszystkie 
karty?
- Chodzi o skarb - odpowiedziałem ku zaskoczeniu moich kompanów. - Powiedzcie 
Baturze, że nie wiem wprawdzie, o jaki skarb chodzi, ale wkrótce się dowiem. A 
wtedy 
marny jego koniec.
Przez chwilę nic nie mówili. Moja odpowiedź ich zaskoczyła. A brzmiała raczej 
wiarygodnie. O to mi chodziło, aby trzymać Baturę w niepewności co do stanu 
naszej wiedzy 
na temat skarbu.
- Dobrze wam radzę - rzekł na odchodnym Mały Ziutek - siedźcie tu nad jeziorem. 
Trzymajcie się od Lęborka i okolic z daleka. Bo inaczej którejś z panienek 
stanie się krzywda. 
Albo utopimy któregoś z tych gówniarzy. Te, mały, jaką to „wiewiórę” wołałeś? Co 
to jest, 
kurczę? Nie słyszałem o żadnej „wiewiórze”.
- Wiewióra? - powtórzył Młokos załamującym się głosem. - To nie zna pan tego 
zaklęcia? To indiańskie zaklęcie. Wołanie o pomoc.
- Na nic wam się to zda - rzekł Mały Ziutek. - Te, Wołga, słyszałeś o Indianach 
w tych 
stronach?
- Szczenięce zabawy - machnął ręką Wołga. - Dobra, idziemy stąd...
- Czekaj, ryju! - krzyknął Mały Ziutek. - Zwiążemy ich, nie?
- Panowie - zaprotestowałem - dajcie nam wpierw jakieś ubrania. Spójrzcie na 
chłopców i kobietę. Trzęsą się z zimna. Nie chcecie chyba, aby nabawili się 
zapalenia płuc. 
Bądźcie dżentelmenami.
Po krótkiej naradzie Mały Ziutek i jego kompan Wołga zgodzili się zostać 
dżentelmenami. Podali nam suche ubrania, ale nie omieszkali pomyszkować w nich 
wcześniej. Widziałem jak zabrali nauczycielce pieniądze, mnie i chłopcom 
telefony 
komórkowe, zaś Czapli wyrwali z bocznej kieszonki lnianej sukni kilka banknotów.
-A to ładne rzeczy - mruknąłem i zerknąłem na nią.
Nie widziałem dokładnie twarzy Czapli, a to dlatego, że już porządnie ściemniało 
nad 
jeziorem; poza tym dziewczyna odwróciła ode mnie twarz - wstydziła się spojrzeć 
mi w oczy. 
A zatem oszukała mnie! Miała pieniądze, a przecież twierdziła zawzięcie, że nie 
ma za co 
podróżować. Oszustka! Nie ma co, była z niej kłamczucha jak się patrzy. Kto wie, 
może 
nawet była młodocianą złodziejką? Może w Lęborku obrobiła jakiegoś gościa z 
pieniędzy, tak 
samo jak wcześniej mnie chciała okraść, tyle że ja wspaniałomyślnie sam jej 
dałem 
pięćdziesiąt złotych.
Mały Ziutek i Wołga szykowali się do opuszczenia biwaku. Związawszy nas 
sznurkiem, który jeden z nich miał przy sobie, usadzili nas brutalnie na trawie.
- Skąd wiedzieliście, że tutaj jesteśmy? - zapytałem jednego z nich. - Jakim 
cudem?
- Masz za długi jęzor, frajerze - zarechotał Wołga. - Sam wypaplałeś to w 
restauracji 
w Czarnej Dąbrówce, ha, ha... aj!
Mały Ziutek uderzył kompana mocno w plecy i dlatego tamten przestał się nagle 
śmiać.
- Cicho, ryju! - fuknął na kompana Mały Ziutek. - Zamknij się.
- Już dobrze, dobrze.
Zrozumiałem nagle, że zaniepokojony moimi pytaniami właściciel knajpy w Czarnej 
Dąbrówce doniósł kłusownikom o moim pobycie w okolicy. Pewnie sam kupował od 
nich 
ryby i dlatego poinformował „kontrahentów” o szatynie poszukującym Małego 
Ziutka. 
Nieświadomy niczego zdradziłem nawet miejsce naszego biwaku nad Jasieniem. 
Zawiadomiony przez niego Mały Ziutek dał cynk Kaltzowi, który powiadomił o 
wszystkim 
Baturę. I tak urządzono na nas polowanie, a właściwie na kasetę stanowiącą dowód 
ciemnych 
interesów Kaltza i Jerzego. A przy okazji chciano nas nastraszyć i wybić z głowy 
dalszą 
zabawę w detektywów.
Zadowoleni kłusownicy ruszyli skrajem lasu, kierując się ścieżką w kierunku 
szosy.
- Co to za tajemnicza „wiewióra”? - zwróciłem się do Ballady. - To naprawdę 
jakieś 
zaklęcie?
- Wołaliśmy Szczeżuja - odpowiedział.
- On reaguje tylko na to zawołanie, gdy nie ma leśniczego.
- A faktycznie - westchnąłem - Kolasiowa wspominała coś o tym. Narzekała, że 
pies 
nie słucha jej i zna tylko jedną komendę. Ale Szczeżuj nie wydaje się zanadto... 
przedsiębiorczym psem.
- Cicho! - syknęła Małgorzata. - Macie zamiar ględzić o psie?! To ty nas 
wpakowałeś 
w tarapaty i to przez ciebie zajmujemy się jakąś kryminalną historią zamiast 
obserwować 
ptaki, a ty jeszcze liczysz na pomoc biednego Szczeżuja? Taki z ciebie bohater? 
Powiedz, 
gdzie ten twój japoński pies? Co teraz robi? Może to psi emeryt? Czemu nie jest 
taki 
przedsiębiorczy jak jego pan? Podobno psy upodabniają się do swoich 
właścicieli...
Nie odpowiedziałem, gdyż kłusownicy zatrzymali się i niespodziewanie zawrócili. 
Powodem ich zainteresowania był mój samochód. Najpierw Mały Ziutek przestrzelił 
wszystkie opony jeepa, tak dla świętego spokoju, a następnie Wołga 
przytaszczywszy z lasu 
kawał solidnej gałęzi, zaczął rozbijać przednią szybę samochodu. Krzyczałem w 
ich stronę, 
ale oni z wielką satysfakcją dokonywali demolki Rosynanta.
- Stójcie! - protestowałem, drąc się wniebogłosy. - To napaść! Rozbój w biały 
dzień...
- Mamy noc - szepnęła wściekle Małgorzata. - Przestań, bo te dranie gotowi 
dobrać się 
do nas.
- O Boże - jęczała Czapla. - Pani Małgorzata ma rację. Niech rozwalą samochód i 
sobie pójdą.
- Nic nam nie zrobią - odezwał się Ballada. - Dostali swoje i już. Teraz chcą 
się trochę 
zabawić.
Wołga już któryś raz z rzędu walił gałęzią w szybę, ale wreszcie pękła - coś 
syknęło i 
w słabym odbiciu księżyca na przedniej szybie pojawiła się dorodna pajęczyna 
spękań.
I wtedy stał się cud, zupełnie jakby zaklęcie chłopców nabrało mocy. Nie był to 
jednak Szczeżuj, a dwaj osobnicy, którzy wyskoczyli z lasu i rzucili się na 
kłusowników. 
Wywiązała się szarpanina, która po krótkiej chwili przeszła we wzajemne 
okładanie się 
pięściami. My, związani przy brzegu, zaniemówiliśmy i nie kryjąc zdumienia 
obserwowaliśmy w skupieniu bójkę. Musieliśmy stwierdzić ze zdumieniem i 
radością, że 
kłusownicy obrywali tęgie baty, na co wskazywały ich pojękiwania. Dopiero Małemu 
Ziutkowi udało się przewrócić któregoś z napastników i powalić go kolbą 
wiatrówki. 
Usłyszeliśmy jęk młodego człowieka; wtedy to reakcja Czapli na ten głos zdumiała 
mnie 
bardziej niż całe to zamieszanie.
- Darek! - wyrwało się dziewczynie.
Ostatecznie kłusownicy uciekli - szelest ich kroków tłumiła ściółka, a 
pojękiwania 
cichły z każdą sekundą. Po chwili dwaj młodzi osobnicy przyczłapali do nas 
solidnie 
wyczerpani. Jeden z nich, wyższy i wysportowany - jak mi się zdawało - w wieku 
mniej 
więcej osiemnastu lat, trzymał się za skroń, ale nie widziałem dokładnie jego 
twarzy, więc nie 
mogłem stwierdzić, jak bardzo oberwał.
- Dziękujemy wam! - krzyczała Małgorzata. - Uratowaliście nas. Odwiązujcie 
teraz. 
Kim wy jesteście?
- A wy? - zapytał Darek i zapalił zapalniczkę. Oglądał z uwagą nasze twarze. - 
Opis 
się zgadza...
Nagle zawiesił wzrok na Czapli, którą wyłowił z ciemności zalegającej nad 
jeziorem.
- Co tu robisz? - zapytał ze złością. - I z kim się zadajesz?
- Darek - szeptała zakłopotana - wszystko ci wytłumaczę, tylko nas rozwiąż... 
błagam.
- To wy się znacie? - zezłościł się Ballada, zamiast okazać ulgę, że będzie 
wolny.
Ale nikt mu nie odpowiedział. Z wielkim ociąganiem ów Darek, nasz jakby nie było 
wybawiciel, i jego niższy towarzysz, odwiązali nas. Przy okazji wyszło na jaw, 
że Darek był 
chłopakiem Czapli i razem bawili w Łebie na kempingu. Oprócz Darka i Czapli byli 
z nimi 
Didżej i Mariola. Czapla, która naprawdę pochodziła z Częstochowy, pokłóciła się 
kilka dni 
temu z Darkiem i wyjechała z Łeby. Autostopem dostała się do Lęborka, gdzie 
przypadkowo 
los zetknął ją ze mną. I tak przywlokłem ją tutaj ze sobą, tyle że w dziewczynie 
obudziły się 
wyrzuty sumienia i postanowiła z automatu zadzwonić pod numer telefonu 
komórkowego 
Darka. Zrobiła to wtedy, gdy robiliśmy w sklepie zakupy. Krótka rozmowa niczego 
nie 
zmieniła, chociaż Darek błagał Czaplę, by ta wróciła do Łeby. Nic nie wskórał. 
Jednak udało 
mu się ustalić, skąd Czapla dzwoniła. Na wyświetlaczu swego telefonu miał numer 
automatu 
w Jasieniu. Przyjechali tutaj w trójkę (Mariola czekała w tej chwili w 
samochodzie na szosie) 
i pierwsze kroki skierowali do sklepu. Zauważyli automat z identycznymi 
numerami, jakie 
pokazały się na wyświetlaczu, więc już wiedzieli, że dobrze trafili. Ponieważ 
zmierzchało, 
udali się za namową sklepikarza do Kolasówki, bo tam wedle jego słów mogli 
uzyskać 
informację o naszej grupie (sklepikarz opisał dokładnie nas wszystkich). I tak 
żona 
leśniczego, pani Kolasiowa, zdradziła im, gdzie biwakujemy. Dotarli tutaj i 
odnaleźli nasz 
obóz. Skradając się zauważyli, że nad brzegiem dzieje się coś złego. Schowali 
się w lesie i 
obserwowali zamieszanie, zaś do akcji wkroczyli, gdy kłusownicy opuszczali 
brzeg.
Gdy niejaki Didżej uwolnił mnie ze sznurka opasującego moje nadgarstki i stopy, 
pierwsze kroki skierowałem ku Rosynantowi. Wyjąłem latarkę i obejrzałem pojazd. 
Widok 
był to doprawdy przejmujący - pęknięta przednia szyba, uniemożliwiająca 
prowadzenie 
samochodu i przedziurawione dodatkowo koła. Wszystkie cztery! Jakie szczęście, 
że było 
ciemno i wschodzący księżyc nie ukazał stanu pojazdu w całej „okazałości”. 
Zmrok, jaki od 
ponad pół godziny panował nad jeziorem, tuszował drastyczny widok zdezelowanego 
jeepa.
Kiedy litowałem się nad Rosynantem, Didżej pobiegł do samochodu na szosie, a 
chłopcy rozpalali ognisko. Potem przeszukaliśmy teren latarkami, ale wiatrówki 
kłusowników 
nigdzie nie znaleźliśmy (musieli ją jednak zabrać). Wreszcie zawiadomiłem przez 
telefon 
komórkowy Didżeja policję; oschły ton dyżurnego oficera nie zapowiadał jednak 
podjęcia 
nocnej akcji. Nie było kogo posłać, gdyż w którymś z ośrodków wczasowych doszło 
do 
poważnej bójki, a drobne kradzieże - jak mi powiedziano - są na porządku 
dziennym; 
policjant nieco się ożywił, gdy podałem mu pseudonimy kłusowników. Na koniec 
kazał mi 
stawić się jutro na przesłuchanie. W tym czasie Małgorzata przygotowała dla 
wszystkich 
herbatę w kubkach plastykowych. Czapla z Darkiem ucinała sobie pogawędkę na 
osobności, a 
ich szepty dochodziły do nas lekko zagłuszone przez biesiadników ośrodka 
wczasowego po 
drugiej stronie jeziora. Tylko Ballada kręcił się zły na wszystkich.
Z kołami jeepa nie było aż tak źle. Otóż Mały Ziutek nie mógł wiedzieć, że były 
to 
specjalne opony i jedna dziurka nie mogła uczynić z nich kapcia. Problemem była 
przednia 
szyba - nie nadawała się do użytku. Pęknięcia rozchodzące się promieniście i 
tworzące coś na 
wzór pajęczyny uniemożliwiały widoczność i jedynym sposobem, aby wyruszyć po 
pomoc 
było dokończenie dzieła kłusowników i rozbicie jej w drobny mak. Przyjechał 
wreszcie 
renault prowadzony przez Didżeja - młodego człowieka zachowującego się z 
nadmiernym 
luzem i noszącego się tak, jakby wybierał się właśnie na dyskotekę. Po chwili 
poznaliśmy 
Mariolę - niską dziewczynę w wieku Czapli, lubiącą kuse spódniczki i agresywny 
makijaż. 
Nasze towarzystwo nie przypadło jej do gustu, ale to było jej zmartwienie. My 
mieliśmy 
swoje.
Z chłopcami wyzbieraliśmy resztki szkła z samochodu. Trwało to przynajmniej 
godzinę, podczas której nikt nie zwracał na nas najmniejszej uwagi. Dopiero gdy 
księżyc 
zawisł nad nami, odbyliśmy przy ognisku naradę z kubkiem gorącej herbaty w 
dłoni.
- Co proponuje Paweł? - ironizowała Małgorzata. - Wpakował nas w nielichą 
kabałę, 
więc niech teraz spróbuje coś zaradzić.
- Uważam, że ty i chłopcy powinniście zamieszkać u Kolasiowej - odpowiedziałem.
- Jak to?
- To miejsce nie dla kobiet. Zbyt niebezpieczne...
- Wmawiasz mi, że jestem tchórzem? - zaperzyła się.
- Spoko! - odezwał się zuchwale Darek, przykładając do obolałej skroni zmoczoną 
szmatę. - Nic nam nie zrobią.
W blasku bijącego ogniska prezentował się nader okazale: wysoki blondyn, 
przystojny 
i nieco arogancki. Prawdopodobnie powodzenie tego osiemnastolatka u dziewczyn 
wyrobiło 
w nim nadmierną pewność siebie i skłonność do lekceważenia wszelkich zagrożeń; 
trudno 
było ocenić, na ile ta jego odwaga brała się z faktycznych umiejętności, a na 
ile była pozą.
- Niech no tylko te bandziory tu przyjdą jeszcze raz - puszył się. - Sami 
widzieliście, 
jaki dostali łomot. Śpimy tutaj. Spokojnie. Bez obaw.
Mariola zachichotała, ale nie miałem pojęcia, co niby miał oznaczać ten jej 
słodki 
chichot. Prawdopodobnie tak właśnie zwykła reagować na wszystko, co działo się 
wokół niej 
- chichotem.
- Kłusownicy współpracujący z Kaltzem i z Baturą przy szli po kasetę i ją 
dostali - 
perorowałem, siorbiąc gorącą herbatę z białego kubeczka. - Tyle że zniszczoną. 
Nie wiedzą, 
ile wiemy. Z pewnością powtórzą Baturze, że wiemy o skarbie, jak i to, że nie 
znamy 
szczegółów całej sprawy. I to jest w zasadzie prawda.
- Wiemy o Nożynie - wcięła się Małgorzata.
- I o tej wsi, od której mają zacząć się poszukiwania skarbu - dodali chłopcy. - 
A 
Joachim von Lipow?!
- Pewności nie mają, gdyż kaseta jest zniszczona - zamyśliłem się.
- I dlatego dzisiaj nie zaatakują. Im jest na rękę, abyśmy siedzieli tutaj i nie 
wściubiali 
nosa w nie swoje sprawy. Jeśli wystawimy wartę i będziemy się trzymać razem, 
przetrwamy. 
A jutro naradzimy się, co dalej.
- Jutro to ja poszukam jakiegoś miejsca w ośrodku wczasowym - oświadczył Darek. 
-
Na tym brzegu nic nie ma, ani stołówki, ani sklepu, ani kiosku z browarem, tu 
nie ma 
niczego! Nuda. Ale dzisiaj możemy rozbić namioty i tu zostać, no nie, Didżej.
- Czemu nie? - wzruszył ramionami jego kolega. - Nie chce mi się nigdzie ruszać.
- A o jakim skarbie gadacie? - zwrócił się do mnie Darek. - Chętnie poszukamy 
jakiegoś skarbu, a i lanie spuścimy komu trzeba, no nie, Didżej?
- Pewnie.
- Panowie - odezwała się Małgorzata - ale w tej sprawie trzeba liznąć trochę 
geografii, 
przede wszystkim nudnej historii. Pan Paweł wciąż nas zanudza opowieściami o 
pomorskiej 
szlachcie i stosunkach pomiędzy różnymi rodzinami na Kaszubach. Nie przeraża was 
taka 
perspektywa?
- Czy ja wiem? - wzruszył ramionami Darek. - Niech sobie gada, co chce, ale żeby 
znaleźć skarb, trzeba nie tylko dużo mówić, ale umieć używać rąk. Ja to umiem. 
Drzwi 
drutem też otworzę. Kto was uratował? Ja!
- Było przyjść wcześniej - prychnął zły Ballada. - Kiedy nas zaatakowali. Jakbyś 
zobaczył wycelowany w siebie karabin, to byś nie zgrywał teraz bohatera...
- Ty, gówniarz! - zawarczał Darek. - Nie przeginaj. 
- Tylko nie gówniarz! Dobrze?!
- Przestańcie - zezłościła się Czapla. - Lepiej powiedzcie, co robimy? Siedzimy 
tutaj 
czy się wynosimy? Wspominaliście o jakiejś leśniczówce... Może tam zamieszkać?
- Teraz nie możemy zwalić się Kolasiowej na głowę - wtrąciłem. - Bez zapowiedzi? 
W środku nocy?
Po herbacie zadzwoniłem do leśniczego Gawryłki, ale w leśniczówce oddalonej od 
nas o parę kilometrów nikt nie odbierał telefonu. W końcu zgodnie orzekliśmy, że 
zostajemy. 
Kłusownicy byli bowiem przekonani, że unieszkodliwili mój pojazd na dobre i 
dzięki temu 
nie ruszę się prędko znad jeziora. Istniała może tylko groźba zemsty ze strony 
kłusowników 
za lanie, jakie dostali od znajomych Czapli, ale liczyłem na to, że Batura 
ostudzi ich zamiary.
Gadaliśmy jeszcze do dwudziestej trzeciej. Małgorzata koniecznie chciała 
zobaczyć 
mojego „psa”, ale w dalszym ciągu udawało mi się wykrętami odłożyć tę chwilę.
- Dziwne, że ten pies nic nie je - zauważyła nauczycielka. -Nie widziałam nawet, 
żebyś zanosił mu jedzenie.
- I picie! - podniecił się Młokos. - Nie dostaje nic do picia. Panie Pawle, 
zaniosę mu! 
Zwierzęta mogą nie jeść przez pewien czas, ale trzeba je poić.
- Może on zdechł? - przeraziła się Czapla.
- E, nic mu nie będzie - machałem ręką. - Ma całą paczkę sucharów w namiocie. 
Butelkę mineralnej też tam trzymam.
- Pan go głodzisz - rechotał Didżej - żeby był ostrzejszy, co nie? 
- Jak on na mnie warczał, gdy chciałam zajrzeć do namiotu - przypomniała 
wszystkim 
Czapla. - To potwór!
- Nie przejmujcie się psem. W nocy wyłazi na chwilę za potrzebą i dla relaksu. 
Ale w 
ciągu dnia zbiera siły.
- Siły? - kiwała głową nauczycielka. - Na co? Chyba to nie pies Baskerville'ów? 
Dziwny z ciebie gość, Pawle. Oj, dziwny.
Na koniec ustaliliśmy harmonogram wart. Do świtu dzieliło nas kilka godzin, więc 
czuwanie nie zanosiło się na zbyt uciążliwe. Jednogłośnie doszliśmy do wniosku, 
że 
będziemy czuwać po dwie osoby na każdej zmianie. Pierwsi mieli wartę Ballada z 
Młokosem, 
potem zastąpić ich mieli Darek z Czaplą, wreszcie Didżej z Mariolą i na koniec 
ja z 
Małgorzatą. Jako że nasi nowi znajomi mieli ze sobą dwa namioty, Czapla 
zamieszkała w 
jednym z Darkiem, a Didżej z Mariolą w drugim, co wywołało u nauczycielki 
Małgorzaty 
niemałe zgorszenie. Skoro jednak młodzi ludzie wybrali się za wiedzą rodziców 
pod namiot 
do Łeby, nie było sensu na umoralniające pogadanki. Zresztą Darek uważał się za 
dorosłego -
jak każdy osiemnastolatek - i wszelkie uwagi na temat jego postępowania odbierał 
jako atak 
na jego dorosłość.
Najbardziej zdziwiła mnie reakcja Czapli, która jakby niechętnie zgodziła się z 
nim 
spać w jednym namiocie. Jeśli uciekła od niego w Łebie, widać miała jakiś ważny 
powód. Na 
szczęście nie było to moim zmartwieniem. Zamknąłem się w namiocie i od razu 
zasnąłem.
Obudził mnie Darek. Byłem zaspany i zmęczony, gdy jego podniesiony głos zmusił 
mnie do otworzenia oczu. Ciemność poza namiotem nie pozostawiała złudzeń, że 
świt jeszcze 
daleko. Jezioro złowieszczo milczało, a wyspy spowite wieczorną mgłą niczym 
zjawy 
wpatrywały się w nas niewidocznymi ślepiami. Księżyc! Tak, chmury zakryły 
chwilowo 
księżyc, czyniąc okolicę nieprzyjazną! posępną. Tylko czemu Darek hałasował?! 
Czyżby 
wrócili kłusownicy? Pewnie tak!
Okazało się, że chłopak Czapli posłyszał dziwny hałas dochodzący z lasku na 
północnym klifie; chodziło o ten teren za niedużą niecką, tam gdzie wczoraj 
zakradłem się w 
celu wytropienia intruza. Czyżby dzisiaj znowu miała powtórzyć się ta sama 
historia? Ktoś 
się z nami zabawiał? Podglądacz? Czy to Batura zaczaił się, aby dorwać nas 
odurzonych 
snem?
- Wczoraj w nocy słyszałem, jak ktoś tam chodzi - szepnąłem do Czapli i Darka, 
nakazując im gestami, aby przykucnęli za namiotami.
- Poważnie? - przeraziła się dziewczyna i załkała cichutko. - Nie, ja mam dosyć 
tego 
miejsca... ja chcę do domu. Widziałam kiedyś taki okropny dreszczowiec... o 
mordercy na 
letnim obozie. Zakradał się w nocy i ćwiartowal małolatów. A było to w piątek, 
trzynastego...
- Cicho! - syknął Darek. - Idę tam. Ja się nie boję. Pokażę mu, kto tu rządzi.
- Czekaj - złapałem go za rękaw koszuli. - Pójdę z tobą.
- Nie! - zaprotestowała Czapla. - Nie zostawiajcie mnie samej. A może niech pan 
Paweł wypuści tego swojego japońskiego boksera.
- Niestety, on tylko umie warczeć - mruknąłem.
- Co tam pies - powiedział odważnie Darek i wstał. - Niech pan popilnuje mojej 
dziewczyny...
- Nie jestem twoja!
- A ja pójdę tam i dam popalić gościowi. Spuszczę mu łomot jak się patrzy. 
Odechce 
się łazędze zakradać pod obóz.
- A jeśli jest ich kilku? - znowu załkała Czapla.
- Ha, ha - szydził z niebezpieczeństwa chłopak. - Wiesz, ile ja wyciskam na 
siłowni? 
Sto dziesięć.
Darek bardzo chciał zaimponować Czapli; pewnie myślał, że dziewczyny zdobywa się 
wyłącznie muskułami, i za nic nie chciał widzieć mnie w roli swojego pomocnika. 
Udało mi 
się jedynie wymóc na nim zgodę na osłanianie jego tyłów. Darek poszedł przez 
podmokłą 
łąkę prosto na wysadzany iglakami łagodny klif, a za nim podreptałem ja, 
chowając się za 
krzakami i wypatrując przed sobą intruza. Nasza misja wydawała się zupełnie 
bezpieczna z 
uwagi na schowany za cienkimi chmurami księżyc, którego nikły obrzęk wisiał nad 
nami, 
rozsiewając wkoło ciemność.
Chłopak zniknął, lecz wkrótce posłyszałem jego krzyk i jęk. I znowu krzyk się 
powtórzył, kroki, szelest przedzierającego się przez leśny bór ciała, dziwnie 
znajome 
pomruki, coś bardzo przypominającego chrząkanie, szuranie, znowu jęk Darka i 
wreszcie 
jego przeraźliwie wołanie:
- Ratunku!!!
Ten krzyk poniósł się zły echem na drugi brzeg i zdawało się, że zbudził 
ukołysany do 
snu księżyc. I faktycznie, jego pożółkła buzia wychyliła się nieznacznie zza 
ciemnej poduszki 
utkanej z kłębów nocnej waty i na jeziorną dolinę spłynęło trochę światła.
Oto Darek uciekał z lasu i wrzeszczał na całą okolicę, jakby go gonił sam 
Frankenstein.
Poruszyły się zaraz pozostałe namioty i wychyliły się z nich głowy ciekawskich; 
w 
tym czasie Darek mknął z szybkością antylopy po zaniedbanej niecce pod klifem i 
wciąż 
nadwerężał swoje gardło.
- Ratunku! Potwór!
Na naszym biwaku powstało niezdrowe zamieszanie, wszyscy wołali wszystkich i 
wypatrywali zewsząd napastników. Panika rosła i rosła! Tylko ja wyprostowałem 
się i 
wyszedłem zza krzaka, tłumiąc w sobie śmiech i rozbawienie z uciekającego w 
popłochu 
Darka. Nie gonił go wszakże żaden potwór, a zwyczajny dzik. To ten dziki przodek 
świni 
musiał robić wczoraj w nocy obchód i odszedł spłoszony moją obecnością. Nie był 
to na 
szczęście odyniec, ale bestia wydawała się duża i czymś rozsierdzona. Kto wie - 
może 
rozdrażnił ją zapach dezodorantu, jakiego używał chłopak? Najgorsze, że dzik 
podążając za 
Darkiem, biegł prosto na mój namiot. Aż wreszcie stało się! Darek ominął cudem 
mój namiot, 
ale dzik z rozpędu stratował go. Zaplątał się przy tym w linki i zaczął 
niemiłosiernie kwilić. A 
przypominało to świńskie kwilenie podczas uboju! Ballada z Młokosem już smagali 
latarkami 
dzikiego zwierza, który szarpał tylnymi kończynami za linkę i nie mogąc sobie 
poradzić, 
porwał namiot ze sobą w krzaki. Dopiero wtedy pozostali członkowie naszego 
biwaku 
zrozumieli, że mieliśmy do czynienia nie z potworem z lasu, a z dzikiem.
Zrozumiał to także Darek. Ale było już za późno na uratowanie utraconej 
reputacji. 
Stał zziajany i patrzył w ciemność za znikającym dzikiem. Było także za późno na 
ocalenie 
mojego namiotu. W ten oto sposób zostałem bez dachu nad głową, zaś w mniemaniu 
pozostałych straciłem swojego wiernego czworonoga.
- I gdzie twój biedny pies? - śmiała się Małgorzata. - Dzik go zagryzł?
- Pies? Nie było żadnego psa.
I opowiedziałem im, co też Japończycy wymyślili. Wyjaśniając zasadę działania 
„alarmu”, zauważyłem malującą się na twarzy Ballady satysfakcję z kompromitacji 
Darka. A 
kiedy spojrzałem na Czaplę, na jej wykrzywione z litości usteczka, gdy patrzyła 
na 
niedoszłego bohatera wyciskającego na siłowni sto dziesięć kilogramów, zacząłem 
mu 
współczuć.
ROZDZIAŁ SZÓSTY
ROZŁAM W OBOZIE • OPUSZCZAMY JASIEŃ • NOWY BIWAK
• O PRACY DETEKTYWA • KŁUSOWNICY DUCHAMI • CZY BATURA TU 
WRÓCI? • ŚWIT NAD JEZIOREM TRZEBIEŻ
• DUCH PODCZAS MSZY • OPUKUJEMY MURY KOŚCIOŁA W NOŻYNIE • 
PODZIAŁ RÓL, CZYLI WYJAZD DO LĘBORKA
• CO ZA SPOTKANIE! • JERZY GROZI • KRĘCĘ SIĘ PO LĘBORKU • NAGŁE 
WEZWANIE • STO TRZYDZIEŚCI NA LICZNIKU • ILE JEST PIĘĆ MINUS 
CZTERY? • W PODZIEMIACH KOŚCIOŁA • W OPAŁACH
Jeszcze tej samej nocy w naszej grupie nastąpił rozłam. Po epizodzie z dzikiem 
do 
naszego obozu wkradło się poczucie zagrożenia, a zdenerwowanie unosiło się wraz 
z 
delikatną mgiełką snującą się po brzegu i przybrzeżnych trzcinach. Okrzyki 
przerażenia, jakie 
zafundował nam Darek, obudziły wszystkich - zdaje się, że pierwszy drozd odważył 
się nawet 
otworzyć dziób. Wystraszył się także sam dzik i w popłochu uciekł do lasu. Ja 
straciłem 
namiot, chociaż znalazłem go później między drzewami; był sponiewierany i 
miejscami 
uszkodzony. Rozbudził się także księżyc, który świecił teraz nad jeziorem pełnią 
złota. Ale 
nie mogłem oprzeć się wrażeniu, że naśmiewa się nie tylko z Darka, ale i ze 
mnie. To ja 
wymyśliłem nocnego intruza, którym nie okazał się człowiek, a zwierzę. Jednak 
wyczyny 
Darka przesłoniły moją śmieszność.
- Nie widziałeś nigdy dzikiej świni? - dokuczała zawstydzonemu młodzieńcowi 
Małgorzata. - A to dobre sobie! Krzyczałeś, jakby obdzierali cię ze skóry. A 
taki był z ciebie 
chojrak!
- Wynoszę się stąd! - denerwował się Darek i z wściekłością zabrał się do 
składania 
namiotu. - Na drugą stronę, do ośrodka. No nie, Didżej?
- A ja wiem? - tamten marudził, gdyż bardziej chciało mu się spać, niż szwędać w 
nocy po okolicy. - Teraz?
- Jak nie chcesz, to zostań, ja wyjeżdżam! Do ludzi! Do cywilizacji! Jeszcze 
zwali mi 
się na głowę jaki mamut! Nie ma mowy!
- Mamuty dawno temu wyginęły - dogryzał Ballada.
Marudząc, zwinęli niechlujnie namioty i przenieśli je do bagażnika renault.
- Te, mała? - zaczepił Darek małomówną Czaplę. - Jedziesz z nami? Czy zostajesz 
tutaj z Panem Historykiem?
- Tylko nie „mała”, kulturysto na snickersach! - odcięła się złośliwie.
Ostatecznie młodzi się wynieśli i na nic zdał się smutek Czapli i marudzenie 
Marioli. 
Postanowiłem i ja zasmakować zmiany. Zaraz po odjeździe renault zacząłem pakować 
swój 
namiot do bagażnika Rosynanta.
- A ty dokąd się wybierasz? -nasrożyła się nauczycielka. - Też przestraszyłeś 
się 
dzika?
- Opuszczam Jasień - odparłem.
- Co??? A my?
- Odstawię was zaraz do Kolasówki. Chyba że wolicie u Gawryłki? Mnie bez 
różnicy. 
Niech będzie i w środku nocy! Nie powinniśmy byli tu zostawać. Miałaś rację.
- Dokąd pan jedzie, panie Pawle? - zaczął Młokos.
- Do Nożyna.
- Jak to do Nożyna? - zdenerwował się Ballada. - Ale po co?
- Nie wiem - wzruszyłem ramionami. - Przeczucie. Poza tym rozbudziłem się na 
dobre. No i tam też jest jezioro, dużo ptaków, a w pobliżu znajduje się kościół. 
Kto wie, co 
tam teraz się dzieje?
- I tak bez słowa nas opuścisz? - gderała Małgorzata.
- Nie śmiałem was prosić.
- Nad Jasieniem lepiej - jęknął Młokos.
- Czy ja wiem? - powątpiewał Ballada i posłał smutne spojrzenie na drugi brzeg 
jeziora, tam, dokąd udawała się Czapla ze swoim towarzystwem.
- Nie tyle lepiej, co masz stąd dobry widok na Czaplę - uśmiechnąłem się.
- Na czaple? Mieliśmy obserwować nurogęsi...
- Czapla jest jedna. Wysoka, chuda, w lnianej sukni do kostek.
- Z ciebie to jednak świntuch, Pawle - parsknęła nauczycielka i popatrzyła 
uważniej na 
Balladę. - Co, spodobała ci się ta małolatka?
- Pani da spokój - zdenerwował się.
W końcu namówiłem ich na opuszczenie jeziora. Jak przygoda, to przygoda! Raz się 
żyje!
Pod osłoną nocy wyruszyliśmy z pięknie położonego Jasienia i jadąc bardzo wolno 
(z 
uwagi na brak przedniej szyby) zajechaliśmy do Nożyna jeszcze przed nastaniem 
świtu. Nie 
chciałem afiszować się pojazdem w samym sercu wsi, więc skręciłem nad jezioro z 
szosy 
niecały kilometr przed kościołem.
Miejsce na biwak znaleźliśmy w miarę szybko. Można powiedzieć, że nie mieliśmy 
wyboru. Objechaliśmy nieduży akwen wąską ścieżyną, po której ciężko było 
poruszać się 
nawet rowerem i na północno-zachodnim brzegu wypatrzyliśmy niewielką polanę nad 
samym 
brzegiem. Pas drzew okalający jezioro kołnierzem od północy kończył się w 
połowie długości 
akwenu, i tam, na tej niepozornej polance, za którą rzedniały już drzewa, 
przystanęliśmy. 
Mieliśmy swoje nowe miejsce na biwak.
I znowu odbył się ten sam rytuał - rozpakowanie namiotów, walka z chłodem i z 
atakującą sennością oraz niezdarnością, postawienie namiotów i naciągnięcie 
linek, wbijanie 
śledzi, kilka gniewnych pomruków i ziewnięć. Niemniej jednak wszyscy z nas byli 
wytrawnymi turystami, więc po dwudziestu minutach postawiliśmy namioty (mój był 
miejscami porozrywany). Małgorzata trochę marudziła na los, że chłopcy powinni 
siedzieć 
nad Jasieniem i wsłuchiwać się w pierwsze drozdy i skowronki o poranku, ale 
wiedziałem, że 
tak samo jak i oni była ciekawa dalszego ciągu tej przygody.
Mniej więcej o wpół do czwartej obeszliśmy zachodni brzeg jeziora Trzebież, 
który 
im bliżej wsi, tym stawał się bardziej stromy i ogołocony z drzew. Księżyc 
opierał się brodą o 
ich zwartą ścianę otaczającą wianem nieckę jeziora od północy i od zachodu, i to 
on 
początkowo oświetlał nam drogę przez ciemny jar, którym wychodziło się na wieś z 
samego 
brzegu. Zmagając się z szarością, która już zapowiadała nowy dzień, wydostaliśmy 
się tym 
malowniczym wąwozem na wysoki brzeg, z którego roztaczał się widok na senne 
Nożyno, na 
szare dachy domów, ponad którymi wzbijała w górę - jakby w pobożnym skupieniu - 
wieża 
miejscowego kościoła. Wzdrygnąłem się z zimna, gdy szliśmy na otwartym terenie, 
i 
poczułem, że chłód strzepnął z powiek resztkę senności. Zapachniało ziołami i 
lebiodą, rosą i 
obornikiem. Ptaki zaczęły pierwszy leniwy koncert, który przypominał strojenie 
instrumentów orkiestry przed koncertem. A my powoli, nieśmiało i ostrożnie, 
zbliżaliśmy się 
do pierwszych zabudowań, kierując się cały czas na kościół.
Chłopcy ziewali, zaś Małgorzata szła ciężkim krokiem. O mnie lepiej nie mówić - 
miałem rozwalony palec u nogi i kuśtykałem jak weteran.
Ballada ziewnął. Uśmiechnąłem się pod nosem - niech się hartuje. Jak łatwo było 
teraz 
usiąść przed komputerem do kolejnej gry i jednym naciśnięciem klawisza znaleźć 
się w 
środku „gwiezdnych wojen” i plując w statki przeciwnika gradem pocisków udawać 
bohatera 
na niby. Czy nie było to przyjemne tchórzostwo? Czy przygoda rozgrywająca się po 
drugiej 
stronie ekranu monitora nie miała posmaku fałszerstwa? Co innego jeździć 
samochodem 
naprawdę, tu i teraz, a co innego nazywać imitację przygody - rzeczywistością. 
Dopiero po 
odstawieniu joysticka do kąta i wyjściu z domu po prawdziwą przygodę możemy 
przekonać 
się, jacy naprawdę jesteśmy! Czy w trudnych chwilach jest w nas dość sprytu i 
cierpliwości, a 
w obliczu zagrożenia jesteśmy tak samo odważni jak podczas ślęczenia przed 
ekranem 
monitora? Warto było czasami zweryfikować siebie poza domem, aby poznać cząstkę 
prawdy 
o nas samych.
Ale czy ja czasem nie przesadzałem? Zabawiałem się w bohatera, zamiast donieść o 
wszystkim policji i iść spać. Jednak kochałem ryzyko. I przygodę! No i był 
jeszcze ważny 
powód - Batura! Mój przeciwnik.
Gdy gospodarstwa się skończyły i szeroka piaszczysta droga złamała się, biorąc 
stąd 
zakręt na położny nieco w dolince kościół przy głównej szosie, stanęliśmy.
Obserwowaliśmy najbliższe otoczenie kościoła. Wysoki krzyż otoczony 
kasztanowcami był na swoim miejscu, za nim zaczynała się furtka prowadząca do 
kościoła. 
Pusto. Na ulicy i pod sklepem także. Żadnego podejrzanego samochodu, żadnych 
ludzi. 
Zresztą zaraz miał nadejść świt i jeśli Batura szukał tu czegoś, pewnie zrobił 
to w nocy.
Poszliśmy tam przekonani, że nikogo nie zastaniemy, ale zaraz spotkała nas 
niespodzianka. Szybko chwyciłem chłopców za rękawy i odciągnąłem na bok.
- Co to? - wyszeptał Młokos, widząc jakąś postać wychodzącą z kościoła, a po 
niej 
drugą dźwigającą wypchaną torbę przerzuconą przez ramię. - Duchy?
Przycupnęliśmy przy płotku jakiegoś pogrążonego we śnie domu, z którego było sto 
metrów do kościoła. Najgorsze, że zaczął szczekać pies uwiązany - na całe 
szczęście - do 
budy.
- Ładne mi duchy - wyszeptał zdumiony Młokos. - To przecież Mały Ziutek i Wołga.
- To pewnie oni straszą tutaj w przerwach między nabożeństwami - próbowałem 
żartować.
Nasi dwaj niedawni napastnicy zamknęli za sobą drzwi kościoła, zupełnie jakby 
posiadali do niego klucz, a następnie konspiracyjnym krokiem poszli szosą. Tym, 
który 
dźwigał torbę, i z tego powodu szedł ociężale, był Mały Ziutek. A zatem to już 
dzisiaj 
odważyli się zbadać wnętrze kościoła. Nie zainteresował ich szczekający z 
naszego powodu 
pies i tylko raz, odruchowo, zerknęli w naszym kierunku. Przyspieszyli kroku.
Zniknęli za przydrożnymi drzewami i zanim się ruszyliśmy, usłyszeliśmy warkot 
samochodowego silnika. Zdawało nam się, że to BMW. Auto, które zabrało 
kłusowników, 
pojechało na północny zachód w kierunku, z którego nie tak dawno przyjechaliśmy. 
Na 
szczęście, nie spotkaliśmy się na szosie czterdzieści minut temu. Dzięki temu 
mogliśmy 
utrzymać naszą obecność w Nożynie w tajemnicy przed przeciwnikami.
- Pojechali - rzekłem, wsłuchawszy się w cichnący odgłos silnika BMW. - A teraz 
szybko do kościoła!
Poszliśmy tam gnani niezdrową ciekawością, pewni, że coś tam znajdziemy, inaczej 
Batura nie fatygowałby się w nocy odwiedzać starego kościółka i współpracować z 
kłusownikami. Nasi przeciwnicy musieli na coś wpaść i miejscowi byli mu do 
czegoś 
potrzebni (do tego stopnia, że nauczył ich obsługiwać radar geologiczny).
Drzwi kościoła były zamknięte, a zatem użyli wytrycha, aby ukryć ślady swojej 
bytności tutaj.
- Batura ma zamiar tu wrócić - oświadczyłem.
- Wyczytałeś to ze śladów obuwia Małego Ziutka? - kpiła z mojej dedukcji 
Małgorzata.
- Gdyby zakończyli swoją misję, nie zamykaliby drzwi. Uciekliby niosąc jakiś 
pakunek, w najgorszym wypadku skrzynię. Ale nic takiego nie dźwigali. W torbie 
mieli radar 
geologiczny. Moim zdaniem, zlokalizowali „skarb” i zamknęli za sobą starannie 
drzwi. 
Wrócą. Przyjdą w nocy po skarb.
- Musimy im przeszkodzić!
- Najpierw pogadamy z proboszczem, co? A może wspólnie znajdziemy jakiś ślad, 
aby potem policja nie mówiła, że zawracamy jej głowę.
Na wsi zapiał ślicznie pierwszy kur, obwieszczając światu nadejście nowego 
dzionka, 
a z nim nowej nadziei. Niebo pojaśniało nieco na wschodzie, a czerwona łuna 
rozlała się 
ponad dachami na horyzoncie w ciekawą kompozycję plam.
- Wracamy na biwak - zakomenderowałem. - Naradzimy się. Później odwiedzimy 
proboszcza. Nie będziemy przecież włamywać się do świątyni na oczach całej wsi.
Zanim to uczyniliśmy, skorzystałem z automatu zawieszonego na ścianie sklepu po 
drugiej stronie ulicy. Zadzwoniłem do leśniczego Gawryłki (wrócił kilka godzin 
temu z lasu, 
gdzie szukał wnyków) z informacją o ostatnich wydarzeniach nad jeziorem Jasień. 
Nie krył 
swojego oburzenia i zdziwienia, ale szybko go uspokoiłem. Przede wszystkim 
potrzebowałem 
mechanika i po namyśle leśniczy zaoferował mi znajomego prywaciarza w Lęborku, 
który 
mógłby wstawić przednią szybę w jeepie i sprawdzić ogumienie. Umówiliśmy się 
rano w 
leśniczówce.
Zmęczeni ruszyliśmy w kierunku jeziora.
- Ciekawe, czemu kłusownicy i ten Batura tak nagle odjechali? - pytał Młokos w 
drodze na biwak.
- Bo robi się widno - mądrzył się Ballada. - Świta. Zaraz wstanie proboszcz i 
zaczną, 
łazić ludzie.
Miał rację. Ledwo odeszliśmy od drzwi kościoła, gdy z domu, przed którym nie tak 
dawno ukrywaliśmy się, wyszedł zaspany rolnik w pomiętym ubraniu roboczym.
Spotkaliśmy się dwadzieścia kilka metrów za krzyżem na piaszczystej drodze.
- Dzień dobry - zagadnął. - Ładny dzień będzie, prawda? A państwo o świcie do 
kościoła... ?
- Mleka - odpowiedziałem. - Chcemy mleka i trochę jajek.
Kupiliśmy od gospodarza żywność i udaliśmy się spacerkiem z powrotem na nasz 
nowy biwak, odprowadzani przez jego wścibski wzrok. Szliśmy w milczeniu brzegiem 
porośniętego olszyną jeziora. Małgorzata ziewała coraz częściej, a chłopcy 
odczuwali 
pierwsze zmęczenie zarwaną nocką - byli bladzi i zziębnięci.
Była piąta, więc oczekując pobudki proboszcza, przyrządziliśmy sobie śniadanie. 
Jajecznica na wodzie w garnku, do tego mleko z wczorajszego udoju i chleb 
kupiony w 
Jasieniu. Wakacje pełną gębą! Gdy do tego dodamy intymny szelest liści, samotny 
koncert 
rudzika w pierwszym lipcowym tchnieniu i skrzypienie wrót stodoły dolatujące ze 
wsi - nie 
sposób nie odczuć mistycznej symboliki narodzin. Wstający dzień biegł w rytmie 
odprawianego nabożeństwa. Przytłaczał niewidzialną energią, daną jakby wprost od 
Boga, 
łagodnie i zarazem arbitralnie narzucając światu życiodajne brzemię. Słońce, 
które mieliśmy z 
boku, wyszło już śmielej na pola, ale tutaj na jeziorze panował jeszcze głęboki 
cień, choć 
bliżej szosy i kościoła, gdzie stromy brzeg ogołocono z drzew, woda iskrzyła 
pierwszymi 
refleksami swojego pomarszczonego lica.
Pod kościół poszedłem z powrotem po szóstej. Zostawiłem chłopaków i Małgorzatę w 
spokoju. Niech odpoczywają. Byli już senni i nie miałem sumienia ciągać ich za 
sobą, tym 
bardziej że nasz pobyt tutaj był niebezpieczny. W każdej chwili mogliśmy 
spodziewać się pod 
kościołem Batury i kłusowników.
Jakimś cudem nasi przeciwnicy założyli, że nie wiemy o Nożynie, gdyż wnet po 
dramatycznych wydarzeniach nad jeziorem Jasień, pojawili się w tym oto kościele 
z 
aparaturą. Spieszyli się. Chcieli to zrobić tej nocy, wiedząc, że dzisiaj nikt 
im nie przeszkodzi.
Przed siódmą przyjechało pekaesem trochę ludzi, którzy gromadą udali się 
najpierw 
do sklepu, a potem w ciszy zaszli na plebanię. Robotnicy. Było ich pięciu. 
Natychmiast po ich 
wtargnięciu na teren plebanii, wyszedł im naprzeciw znany nam proboszcz i mówił 
do nich 
krótko. Jak tylko zabrali narzędzia, a proboszcz zniknął w murach swojej 
rezydencji, 
poszedłem tam szybko.
Zaraz też zaczęli się schodzić na poranną mszę ludzie. Wśród nich dojrzałem 
Małgorzatę z chłopakami.
- A wy co? - zagadnąłem ich. - Nie śpicie?
- Nie mogliśmy - ziewnął Młokos.
- Przyszliśmy cię osłaniać - próbowała uśmiechnąć się nauczycielka. 
Proboszcza znalazłem z Młokosem w zakrystii na dziesięć minut przed mszą. Idąc 
nawą nie zauważyliśmy w kruchcie i w prezbiterium żadnych śladów obecności 
nocnych 
intruzów.
- A to pan - kiwnął głową proboszcz, gdy mnie zauważył. - O co chodzi tym razem?
- Cały czas o to samo. O skarb.
- Porozmawiamy o tym później, dobrze? - westchnął zniecierpliwiony. - Teraz 
muszę 
przygotować się do mszy. Spotkamy się za godzinę.
Usiedliśmy w ostatniej ławce, mając dobry widok na kruchtę, w której zakończył 
swój 
żywot czeladnik Koschnicka. Już po chwili dołączyli do nas Małgorzata z Balladą. 
Z 
nadąsanej miny nauczycielki wywnioskowałem, że ma do mnie pretensję.
- Mogłeś chociaż powiedzieć, że idziesz na mszę - szepnęła mi na ucho.
- Ktoś musi zostać na zewnątrz na warcie.
- To sam sobie stań, wartowniku - postawiła się. 
- Dobra, siadajcie gdzieś dalej. 
Na wszelki wypadek. Usiedli kilka ławek od nas, bliżej ołtarza.
W czasie mszy wydarzył się pewien epizod. Było to w trakcie kazania. Coś nagle 
zadudniło pod naszymi stopami i murami przeniosło się na cały kościół, aż sługa 
boży 
przerwał na chwilę kazanie i z trwogą spojrzał na sklepienie, a potem już tylko 
słyszeliśmy 
jakiś równomierny stukot dochodzący z podziemi. Małgorzata z Balladą natychmiast 
wymienili z nami pełne ciekawości spojrzenia.
- A proboszcz mówił, że w czasie nabożeństw nie straszy - rzekł na poważnie 
Młokos.
Postukało dwie minuty i przestało.
- Duchy? - uniosłem wyżej brwi. - Nie wierzę w nie. Ani w czary-mary. Nawet w 
Harry'ego Pottera.
- Harry Potter to bajka, ale kto w takim razie hałasował?
- Pewnie robotnicy coś zmajstrowali.
Po mszy udaliśmy się znowu do zakrystii i opowiedzieliśmy proboszczowi o wizycie 
kłusowników w kościele. Ksiądz nie krył zdziwienia, może nawet przeraził się, 
ale że nic z 
kościoła nie zginęło i nie było żadnych śladów włamania i bytności intruzów - 
szybko 
przeszedł metamorfozę.
- Wiecie co? Zmienimy zamki u drzwi - ucieszył się ze swojego pomysłu. - Po co 
zaraz robić z tego sensację?
- Ale jak złodzieje zobaczą, że ksiądz wstawił nowe zamki, to połapią się, że 
znamy 
ich plany i nie przyjdą w nocy - odezwał się Ballada.
- W tym rzecz - poparłem go. - Trzeba zawiadomić policję. Najlepiej urządzić na 
nich 
zasadzkę. W nocy. Przyjdą na pewno.
- Dobrze - pokiwał głową proboszcz. - Zadzwonię do sierżanta. Opowiem o 
wszystkim. A teraz chodźmy obejrzeć dokładnie to miejsce.
Dokładnie spenetrowaliśmy kruchtę, w której według legendy powiesił się 
czeladnik. 
To miejsce interesowało Herr Kaltza i to tutaj spodziewaliśmy się znaleźć skarb. 
Ale gdzie 
mógł on być? W ścianie? W podłodze? Bo chyba nie na suficie? Jedynym miejscem, 
gdzie 
można było ukryć cenną rzecz, była ściana, ale jak niby mieliśmy prześwietlić 
mury świątyni? 
Nie dysponowaliśmy tak jak Batura radarem geologicznym. A zwykłe opukiwanie nic 
nie 
dało - mur był lity i solidny.
Później chodziliśmy po kościele i oglądaliśmy każdą figurkę z osobna, badaliśmy 
cokoły, tynk, opukiwaliśmy pozostałe mury, a nawet przyniesioną od robotników 
miarką 
zmierzyliśmy ściany i wnęki. Ale wszystko na nic.
Nieco zawiedzeni pożegnaliśmy proboszcza i zapowiedzieliśmy się na popołudnie.
- Przyjdźcie na kawę i ciasto - zaproponował. - O szóstej na plebani. Naradzimy 
się z 
sierżantem.
- Do szóstej!
Wróciliśmy do naszego obozu.
- Proponuję, abyście dyskretnie obserwowali kościół, a ja pojadę do leśniczego 
Gawryłki w sprawie szyby do jeepa. Wrócę na piątą. Tylko bądźcie ostrożni.
- Ty też - pogardliwie prychnęła Małgorzata. - Sam się wybierasz w teren, a nam 
każesz gapić się na kościół? Co to, to nie! Ja się nie zgadzam. Chłopcy też mają 
dosyć tej 
historii. Prawda?!
- My? Nie! Chętnie pójdziemy obserwować kościół, proszę pani. Kto wie, może ten 
Batura zjawi się tam, aby zerknąć na miejsce kradzieży. W każdym filmie 
złodzieje tak 
właśnie postępują.
Małgorzata machnęła ręką i weszła do swojego namiotu, nie kryjąc złości. Chłopcy 
zachichotali cichutko, ale zaraz umilkli, gdyż nauczycielka wystawiła głowę na 
zewnątrz.
- A róbcie sobie co chcecie - warknęła. - Ja zostaję nad jeziorem i podziwiam 
naturę. 
Swoją drogą, nie wiedziałam, że wszyscy faceci są tacy dziecinni. I mam już 
dosyć tej historii 
ze skarbem!
Ustaliliśmy, że chłopcy będą obserwować kościół spod sklepu. W razie czego 
zadzwonię pod numer automatu, który wisiał na jego bocznej ścianie.
Pojechałem niebawem do leśniczego Gawryłki nad Jasień, a ten szybko skierował 
mnie pod właściwy adres w Lęborku do swojego znajomego, który prowadził warsztat 
samochodowy. Nie muszę chyba rozwodzić się nad tym, że jechałem bardzo wolno, 
zważywszy na brak przedniej szyby. Mijając leśny wjazd do ośrodka wczasowego nad 
jeziorem, zauważyłem wyjeżdżający na szosę renault z Czaplą i jej znajomymi. Jak 
tylko 
mnie zauważyli, zatrąbili, pomachali mi, ale zaraz skierowali się szosą na 
południe. 
Wzruszyłem ramionami na ten ich brak taktu i w zasadzie nietowarzyskie 
zachowanie i 
pojechałem na Lębork. „Już o mnie zapomnieli” - pomyślałem z żalem. Za dworcem 
autobusowym, na ulicy ciągnącej się wzdłuż torów kolejowych, odnalazłem 
warsztat. 
Zostawiwszy pojazd, udałem się na spacer w kierunku centrum - na północ. Minąłem 
po 
lewej stronie park wrzynający się klinem w dwie zbiegające się ulice, u szczytu 
których brała 
początek Staromiejska. I znowu znalazłem się na tym uroczym deptaku - przeciąłem 
płynącą 
wartko pod kładką i mieniącą się w słońcu Łebę, a następnie usiadłem w kawiarni, 
w której 
wczoraj Jerzy rozmawiał z Kaltzem.
Mogłem się chwilę zastanowić nad całą sprawą, ale jakoś mi nie szło.
Myśli uciekały i nie dawały się ujarzmić. Zmęczony przeżyciami ostatniej nocy, 
patrzyłem obojętnym wzrokiem na przechodzących tłumnie brukiem przechodniów i 
trwałem 
w relaksującym niebycie. Nawet nie usłyszałem, że ktoś za mną stał. Dopiero, gdy 
puknął 
mnie w ramię, odwróciłem się zaniepokojony i ujrzałem, o zgrozo, Baturę!
- Co za spotkanie, Pawle! - uśmiechnął się, chociaż jego oczy nadal pozostawały 
zimne i obce. - Co tu porabiasz? Mogę się przysiąść?
Drań, kpił sobie ze mnie! Pewnie zauważył mnie przypadkiem zajmującego stolik i 
postanowił doprowadzić do konfrontacji, która i tak musiała niebawem nastąpić. 
Ryzykował, 
ale dzięki rozmowie mógł wyciągnąć ze mnie to i owo. Zresztą, nie mogłem mu 
zrobić nic 
złego. Batura w obliczu prawa był czysty jak łza! Nasze domysły odnośnie powodu, 
dla 
którego tutaj się zjawił, były dla policji śmieszne, a jedyny dowód w postaci 
kasety 
magnetofonowej został zniszczony. Inna sprawa, że Batura czuł się dziwnie 
niezagrożony, 
skoro odważył się do mnie podejść.
„Skąd ta jego pewność?” - zastanawiałem się w duchu, gdy usiadł obok mnie na 
plecionym foteliku.
- Na urlopie? - wbił we mnie swoje błękitne oczy. 
- A ty?
- Urocze miasto, nieprawdaż? - odpowiedział wymijająco, ale zaraz posłał mi 
zabójcze 
spojrzenie. - Pewnie zastanawiasz się, o czym rozmawiałem wczoraj z tym wysokim 
gościem 
z wąsikiem, co?
- A powinienem?
- Nawet nagrałeś rozmowę. Nieładnie. Ale widzisz, Pawle, od pewnego czasu 
działam 
najzupełniej legalnie. Przesłuchałeś taśmę, więc pewnie wiesz, o czym mówię.
Milczałem. Patrzyłem na niego niechętnym wzrokiem i nie odzywałem się. To on do 
mnie podszedł i chciał rozmawiać. Może miał powód?
- Na pewno wiesz - zaśmiał się i pokiwał głową. - Nie wiem, jak tu się znalazłeś 
i 
jakim cudem dowiedziałeś się o całej sprawie, ale wiedz, że pomagam w 
załatwianiu różnych 
interesów. Na przykład asystuję przy zakupie dworków...
- Masz dobre serce - zakpiłem.
- Nie wchodzę nikomu w paradę, Pawle - rzekł z naciskiem, poważnym tonem. - 
Uszanuj to. Legalnie ogłaszam się w Niemczech i służę pomocą. Odpłatnie, rzecz 
jasna.
- A więc o co ci chodzi?
- Nie podoba mi się to, że węszysz i nagrywasz cudze rozmowy.
- Przecież zabraliście nam taśmę - żachnąłem się.
- Jacy „wy”? - udawał głupiego. - O żadnej taśmie nie wiem. Nikomu nic nie 
zabrałem.
Blefował na całego. A przecież widziałem go opuszczającego na pontonie wyspę na 
Jasieniu, to on odwrócił naszą uwagę od kłusowników i zwabił nas na wyspę 
hałasami za 
pomocą marynarskiego gwizdka. Kiedy zorientował się, że kaseta z nagraniem jest 
popsuta, 
stracił pewność siebie - nie wiedział bowiem, ile wiedziałem. On chciał się 
upewnić, czy 
dzisiaj nie przeszkodzę mu w rabunku kościoła. Tylko o to mu chodziło.
- Czego szukacie? - zapytałem, aby uśpić jego czujność.
- My? Chciałeś powiedzieć „Niemiec”. Szuka dworku. 
- A nie przypadkiem skarbu? - zaryzykowałem.
- Skarb? - zasępił się. - Jak się jakiś trafi, nie pogardzi. Zresztą nawet jeśli 
jest jakiś 
skarb, to nie należy on do narodu polskiego, a do niemieckiego. Zrobię ci jednak 
uprzejmość i 
obiecuję, że zawiadomię cię pierwszego o odkryciu.
- Wielkie dzięki - zaśmiałem się gorzko.
- A ty sam podróżujesz? - pytał dalej, patrząc niedbale na zapełniony ludźmi 
deptak. - 
Bez pana Tomasza?
- Ano bez.
- Widziałem cię z jakimiś dzieciakami i ładną dziewczyną. To twoja kobieta?
- Nie moja.
- Nie chcesz o niej rozmawiać - westchnął i wstał. - Okay. Nie przeszkadzam w 
takim 
razie. A może chcesz, aby gdzieś cię podrzucić?
Batura doskonale wiedział, że podróżowałem Rosynantem, więc jeśli proponował 
podwiezienie, musiał wiedzieć, że pojazd był uszkodzony.
- Skąd wiesz, że mój samochód jest w naprawie? - popatrzyłem mu dłużej w oczy.
- A jest?
- Dokładnie wiesz, że twoi gangsterzy przedziurawili w nocy nad jeziorem opony i 
rozbili szybę. Sypnąłeś się, Jerzy.
- I co z tego? - warknął zły. - Nic złego nie zrobiłem! Jak mi to udowodnisz? A 
ty 
uważaj lepiej, żeby któremuś z tych dzieciaków nie stała się krzywda. No i masz 
taką fajną 
znajomą...
Zrobił krok do tyłu, a ja wstałem poruszony do żywego jego groźbami.
- Grozisz?!
- Nie - uśmiechnął się lodowato. - Wskazuję ci właściwą drogę. Jesteś jak 
dziecko we 
mgle. Błądzisz. Odbierz swojego jeepa z naprawy i wracaj na łono natury. Gdzie 
właściwie 
teraz jesteś?
- W Lęborku.
Patrzył mi w oczy, jakby chciał mnie zahipnotyzować.
- Cześć, mój przyjacielu - westchnął ciężko.
I odszedł, kierując się w górę ulicy. Byłem w tej chwili zły na niego, ale i 
trochę na 
siebie, że dałem się tak zdenerwować. Dopiwszy kawę ruszyłem za nim, kulejąc. 
Czort wie, 
po co lazłem za Jerzym, zresztą ślad po nim szybko się urwał. Dokuśtykałem do 
końca 
Staromiejskiej i nic. Nigdzie nie zauważyłem Batury. Obszedłem nawet plac Pokoju 
i też nic.
Wracając mijałem na ulicy Młynarskiej muzeum usytuowane w sąsiedztwie 
imponującego zamku na Podzamczu. Stałem obok zaparkowanej lancii i zastanawiałem 
się, 
czy nie wstąpić na chwilkę do muzeum. Mogłem tam znaleźć jakąś wskazówkę 
dotyczącą 
rodu von Lipowów.
Ale machnąłem na to ręką. Obiecałem sobie odwiedzić muzeum później. 
Zignorowałem wychodzącego z bramy starszego, elegancko ubranego osobnika o 
oliwkowej 
karnacji, który zamierzał wsiąść do samochodu.
- Scusi - bąknął „przepraszam” po włosku i ruchem ręki dał znać, abym odstąpił 
od 
drzwiczek jego samochodu.
Przepuściłem cudzoziemca i poszedłem po swój pojazd.
Dopiero około dwunastej udało mi się wyjechać z warsztatu. Mechanik leśniczego 
spisał się na medal, więc wstąpiłem jeszcze do sklepu po butelkę wina, która bez 
dyskusji 
należała się Gawryłce.
Nie od razu wyjechałem z Lęborka - odwiedziłem jeszcze w miejskim szpitalu 
leśniczego Kolasia. Ten miły, starszy pan leżał na szpitalnym łóżku z 
zabandażowaną głową i 
bladą twarzą. Solidnie oberwał od kłusowników. Był małomówny, ale serdecznie ze 
mną 
porozmawiał o sprawie. Tylko pięć minut - taka była decyzja siostry przełożonej. 
Na koniec 
kazał pozdrowić ode mnie żonę i Szczeżuja.
- Ciągnie nad Jasień... - mówił wolno leśniczy Kolas - do Kolasówki. Niestety... 
muszę tu zostać jeszcze trochę... a jak wrócę, to dorwiemy tych kłusowników.
Jednak w tej sprawie nie chodziło już o kłusowników. Mały Ziutek i Wołga byli 
pionkami, popychadłami. W tej grze za sznurki pociągali Kaltz i Batura, ale 
teraz nie 
chciałem mówić leśniczemu o nich.
Wychodziłem ze szpitala z zamiarem udania się na posterunek policji, aby złożyć 
stosowne zeznania dotyczące wydarzeń wczorajszej nocy, gdy mój wzrok natrafił na 
automat 
telefoniczny.
Postanowiłem zadzwonić do chłopaków w Nożynie. Miałem szczęście, gdyż prawie 
natychmiast odebrał starszy.
- Panie Pawle! - dyszał podniecony Ballada. - Jak to dobrze, że pan dzwoni! 
Szybko, 
niech pan wraca!
- Co się stało?!
- Proboszcz wyjechał, a robotnicy zaraz po nim opuścili plebanię – mówił jednym 
tchem.
- I co z tego? - dziwiłem się.
- To, że rano widzieliśmy pięciu robotników, a wyszło czterech. To gdzie podział 
się 
piąty?
- Jak to wyszli?! Gdzie mieli wyjść?
- Gospodyni mówi, że proboszcz został nagle wezwany do kurii. Jak tylko 
wyjechał, 
zadzwonił telefon i po kwadransie robotnicy opuścili plebanię. Podobno skończyli 
na dzisiaj. 
Ale ten piąty... nie wychodzi już od pół godziny... podejrzane, panie Pawle!
- Już jadę!
Skończyłem rozmowę, gdyż w Nożynie działo się coś niedobrego. Pal licho policję! 
Mogłem to załatwić później. Ale nagły wyjazd proboszcza do kurii dziwnie 
współgrał z 
fajrantem robotników na plebani, a nawet ze spotkaniem przeze mnie w Lęborku 
Batury.
Jechałem szybko. Bardzo szybko. Za szybko. Chwilami wskazówka szybkościomierza 
nie schodziła poniżej stu trzydziestu, a drzewa rosnące po obu stronach szosy 
zlewały się w 
mknącą do tyłu z szybkością ekspresu dekorację. A przecież droga na Nożyno nie 
była 
najlepsza - wąska i momentami kręta. Mijałem jadące wolniej samochody i 
autobusy, 
wielokrotnie ryzykując czołowe zderzenie z pojazdami jadącymi z naprzeciwka. Ale 
gdy 
tylko znalazłem się na prostym i pustym odcinku asfaltu, natychmiast moja noga 
dociskała 
pedał gazu, a wskazówka szybkościomierza dochodziła wtedy do stu pięćdziesięciu 
kilometrów na godzinę. Pędziłem na złamanie karku i tylko szczęściu 
zawdzięczałem, że nie 
zostałem zatrzymany przez drogówkę. Dzięki mojej desperackiej postawie byłem w 
Nożynie 
po trzydziestu czterech minutach, co pozostanie pewnie w tym rejonie jeszcze 
długo 
niepobitym rekordem.
Zaparkowałem przed plebanią na tyłach kościoła, aż zakurzyło się i natychmiast 
wbiegłem przez zawalony gratami ogród na schodki domu.
Otworzyła mi gospodyni, a już za moimi plecami widziałem biegnących w moją 
stronę Małgorzatę i chłopaków.
- Co tu się dzieje?! - zapytałem.
- A bo ja wiem, panie - załamującym głosem odpowiedziała starsza pani w 
fartuszku. - 
Proboszcz wyjechał tak nagle i zaraz potem robotnicy sobie poszli. Powiedzieli, 
że dostali 
wiadomość od samego proboszcza, że niby dzwonił do jednego z nich w drodze do 
kurii. Ale 
to nieprawda, mój panie, bo ksiądz proboszcz nie używa telefonu komórkowego.
Jak na zawołanie z głębi domu rozległ się dzwonek telefonu.
Gospodyni nie zaprosiwszy nas do środka pobiegła odebrać, a my staliśmy w progu 
i 
rozglądaliśmy się dookoła.
- Żadnych obcych? - pytałem, a oni kiwali przecząco głowami. - Batury też nie 
było?
- Nie było.
- To powiadacie, że na plebanię weszło pięciu robotników, a wyszło czterech? - 
myślałem na głos.
Ale zaraz przybiegła wystraszona gospodyni.
- Panie drogi, nieszczęście! - jęczała załamującym się głosem. - Maluch 
proboszcza 
popsuł się w drodze. Trzydzieści kilometrów stąd. Proboszcz dzwonił też do 
kurii, że się 
spóźni i wiecie, co mu powiedziano?
- Że wcale go nie wzywano - dokończyłem za nią.
Gospodyni popatrzyła na mnie z wielkim zdziwieniem i odruchowo zrobiła krok do 
tyłu.
- A skąd pan to wie?
- Co tu właściwie robili ci robotnicy? - zapytałem zmieniwszy temat. Opuściłem 
schodki i ruszyłem w stronę rozkopów pod kościołem od strony plebani.
- Wzmacniają fundamenty, panie! - odpowiedziała wreszcie i podeszła do mnie, 
odpychając na bok Małgorzatę i chłopców. - Mur w ziemi skruszał, a proboszcz 
chce nawet 
zrobić połączenie pod ziemią z piwnicy do krypty. Mały korytarz.
- Macie tutaj kryptę? - zadając to pytanie, ruszyłem ostro do wykopanych 
transzei.
- Pod prezbiterium. Stara krypta.
Zabroniłem chłopcom wskakiwać do dołu wykopanego pod murem kościoła. 
Uczyniłem to sam.
- Zostańcie tutaj - nakazałem im i spojrzałem w górę na gospodynię. - Czy 
kościół jest 
zamknięty?
- Zamknięty - potaknęła głową.
Potężny mur odkopanej części fundamentu miał na głębokości półtora metra od 
powierzchni ziemi stary, niewielki właz wykonany niegdyś z drewna, teraz 
naruszony, nieco 
zmurszały i uchylony. Wcisnąłem się w jego szczelinę i wszedłem do podziemnej 
krypty, bo 
tak mi się wydawało, że te niewielkie drzwi prowadzą właśnie tam. Wewnątrz było 
ciemno i 
pachniało zimną wilgocią, jednak od biedy przeszedłem kawałek wąskim korytarzem 
i 
niebawem znalazłem się w ciemnicy. Namacałem jakieś spróchniałe drewno, długie, 
pokryte 
pajęczyną i wyczułem, że są to wiekowe trumny. Wtedy to spojrzałem w górę na 
wąski, 
malutki prostokącik wypełniony światłem. Nade mną było wejście do podziemi - 
kamienna 
płyta znajdująca się najpewniej w prezbiterium, w tej chwili nieznacznie 
uchylona. Ktoś 
musiał przez nią tutaj wejść. Oczy szybko przyzwyczaiły się do ciemności, a i 
trochę światła 
przedostawało się z prezbiterium, więc odnalazłem kolejne drzwi na przeciwległej 
ścianie, 
prowadzące na korytarz ciągnący się pod kościołem. Były uchylone, ale otwierały 
się ciężko i 
z głośnym skrzypnięciem przyprawiającym o gęsią skórkę, tak jakby ktoś niedawno 
je 
otworzył po wielu latach nieużywania.
Korytarz był wąski, ale im dalej szedłem z sercem wypełnionym trwogą, tym mniej 
widziałem. Potknąłem się o ciężki, ale płaski przedmiot i gdy schyliłem się, aby 
go zbadać, 
usłyszałem jakiś szelest przede mną. Pod nogami miałem kilof i natychmiast 
skojarzyłem go 
sobie z nocną wizytą kłusowników i Batury w nożyńskim kościele.
Oni tu znowu przyszli! Nie wieczorem, a teraz - wczesnym popołudniem! 
Zrozumiałem to dopiero w tej chwili! Batura sprytnie wywabił z plebanii 
proboszcza i pozbył 
się robotników. Oprócz jednego - piątego, który nadal myszkował w podziemiach.
I jak na zawołanie zapaliło się światło latarki, ktoś poświecił na mnie. Gdy 
odruchowo 
cofnąłem głowę przed napastliwym światłem, ujrzałem po lewej świeżo rozkutą 
wnękę w 
murze, wypełnioną kośćmi człowieka. Był to kościotrup w resztkach munduru. Nie 
zdążyłem 
nic zrobić, gdy uderzono mnie w głowę.
Zapamiętałem tylko błysk guzika tkwiącego w zwisającym na kościach kawałku 
materiału. Guzik. To był metalowy guzik. A potem szybko znalazłem się w krainie 
niebytu.
ROZDZIAŁ SIÓDMY 
KOŚCIOTRUP • CO UKRADŁ BATURA? • PIĄTY ROBOTNIK • 
FLIEGENPFIFFIHULSCH ECK • CZYJE TO KOŚCI? • ZAPROSZENIE NA 
FILIŻANKĘ HERBATY • SPRZECZKA O PORANKU • CZY MĘŻCZYŹNI 
POWINNI GOTOWAĆ? • O KOBIECOŚCI, CZYLI JESTEM STAROŚWIECKI • 
KOLEJNA WIZYTA NA PLEBANII • O DIABELSKICH CZASACH • A JEDNAK 
SCHU-DELKA • SPEKULACJE • TROCHĘ HISTORII POMORZA • ALFONS 
PARCZEWSKI O KASZUBACH • DOKĄD POSZEDŁ JOACHIM VON LIPOW? • 
DLACZEGO ZAMORDOWANO SCHUDELKĘ?
Wnęka, w której zamurowano kiedyś człowieka, była głęboka na pół metra, można 
powiedzieć, że skazano go na śmierć w okropnych męczarniach, niemalże na 
stojąco. Z 
pewnością ten człowiek próbował coś zrobić przed śmiercią, wtedy gdy ocknął się 
i stwierdził 
ku swemu przerażeniu, że znajduje się w ceglanej trumnie; ale co można zrobić po 
ciemku w 
groteskowo niewielkiej przestrzeni.
„Jakiej to zbrodni trzeba się dopuścić, aby doczekać tak marnego końca?” - 
pomyślałem ze zgrozą.
Wszystkie czaszki są do siebie podobne. Nie znajdziesz na nich cienia grymasu, a 
oczodoły świecą tą samą bezwzględną pustką, są niczym cisza zimnego kosmosu. 
Nic, 
zupełnie nic. Ale ta czaszka miała jakiś złowieszczy posmak, oczami wyobraźni 
widziałem 
zastygłą na nieobecnych wargach tragedię, szaleństwo i rozpacz. Człowiek, do 
którego 
należał szkielet zmarł albo na atak serca albo udusił się z braku tlenu. Ciemny, 
miejscami 
gruby mundur oparł się niszczącemu upływowi czasu i zachował się w dobrym 
stanie. Na 
podstawie guzików można było stwierdzić, że nieboszczyk był Niemcem, podoficerem 
specjalnych jednostek SS rekrutujących członków NSDAP. W świetle reflektorów 
można 
było także dojrzeć solidny uszczerbek czaszki - kanciastą, prostą szczelinę 
biegnącą wzdłuż 
płata czołowego, świadczącą o zadanym uderzeniu, które było przyczyną zgonu. 
Dokładnie w 
to samo miejsce na głowie odkrywca tego szkieletu przyłożył mi łopatą, po czym 
zbiegł.
Uciekł głównym wejściem do kościoła. Wybiegł na zewnątrz, otworzywszy drzwi 
wytrychem, i wsiadł do parkującego trzydzieści metrów przed kościołem opla. Ten 
skradziony w Lęborku samochód z przyciemnianymi szybami, stał tutaj zaparkowany 
od 
przynajmniej dwóch godzin i wszystko wskazywało na robotę Batury. Jerzy nie 
odważył się 
wkroczyć do akcji swoim BMW. Ale był dzisiaj w Lęborku i wiedział, że czekam na 
odbiór 
jeepa z warsztatu. Potem ukradł w Lęborku auto i przyjechał nim tutaj. Czekał w 
pobliżu 
sklepu i pewnie widział kręcących się tam chłopców oraz Małgorzatę. Wkroczył do 
akcji 
dopiero wtedy, gdy się tutaj zjawiłem. Być może zawiadomił robotnika w 
podziemiach 
kościoła za pomocą telefonu komórkowego. Później wystarczyło podjechać pod 
kościół i 
zabrać piątego robotnika. Oszukano nas wszystkich. Ale czy człowiek Batury 
zdołał zabrać z 
wnęki podziemnego korytarza to, czego szukał Kaltz? Tego nie wiedzieliśmy.
A zatem ów piąty robotnik działał w porozumieniu z Baturą. Może został 
przekupiony 
i odegrał niewinną scenkę przed pozostałymi robotnikami i gospodynią na 
plebanii? 
Wystarczyło powiedzieć, że dzwonił proboszcz i ogłosić fajrant. Pozbywszy się 
świadków, 
ów robotnik, już sam, zszedł do podziemi nowo odkopanym wejściem i dokończył 
dzieła 
rozwalenia muru, za którym miał znajdować się szkielet człowieka. Przypomniałem 
sobie, że 
przecież w trakcie mszy słyszeliśmy jakieś tąpnięcie, głuchy odgłos dobiegający 
z podziemi, 
od którego zadrżał kościół. Nie były to żadne duchy. Wtedy to ów piąty robotnik 
musiał 
zburzyć mur broniący dostępu do kościotrupa ukrytego we wnęce.
W wąskim podziemnym korytarzu pachnącym cmentarnym chłodem, oświetlonym 
teraz dwoma reflektorami, stało nas trzech. Ja, miejscowy sierżant (któremu 
zdążyłem zdać 
relację z wczorajszych wydarzeń nad Jasieniem) i proboszcz, który wrócił już z 
„wizyty” w 
kurii. Zakpiono sobie z niego. Zakpiono również z jego gospodyni, gdy nieznany 
osobnik 
telefonicznie przesłał polecenie wyjazdu. Później była awaria malucha i podstęp 
przekupionego przez Baturę robotnika. Na szczęście policja miała jego rysopis i 
dane, choć -
jak znałem Jerzego - nie na wiele mogło się to zdać. To pewnie Mały Ziutek i 
Wołga go 
skaperowali, a Batura bez słowa odstawił do jakiejś wsi. Może nawet na tę 
okoliczność 
założył na głowę perukę, a na nos wsadził duże, przeciwsłoneczne okulary. Nie ma 
co, 
zakpiono sobie ze wszystkich! Ale tak właśnie działał Batura!
Jeszcze przed przybyciem z Gdańska inspektora z kryminalnej wyłowiliśmy z 
bocznej 
ceglanej ściany wnęki dziwny napis wykonany tępym narzędziem. Wkrótce sierżant 
dostrzegł 
zaciśnięty na środkowym paluchu ofiary zszarzały sygnet, którym pewnie ów 
człowiek 
dokonał ostatniego zapisku w swoim życiu.
-”Fliegenpfiff... - próbowałem odczytać niewyraźny napis złożony z luźnych i 
koślawych liter niedbale zapisanych na murze ręką nieboszczyka. - Gwiżdżąca 
mucha? To 
bez sensu. A „Hulsch Eck”... co to może znaczyć?
-A bo ja wiem?- wzruszył ramionami policjant.
- Hulsch Eck? - zastanowił się proboszcz. - Coś jak olcha... olchowy zakątek... 
wierzchołek?
- Z pewnością te napisy są ważne - dodałem - i mają bezpośredni związek z 
morderstwem człowieka w mundurze. Ale zobaczymy, co uda się ustalić kryminalnej 
z 
Gdańska. Pewnie jutro zjawi się tutaj jakiś archeolog.
- A jak pan sądzi, sierżancie, kim był ten człowiek? - zapytał proboszcz.
- Jakiś esesman.
A mnie się przypomniała rozmowa Batury z Kaltzem w Lęborku. Niemiec wspomniał 
wówczas o niejakim nauczycielu Schudelce, który jednocześnie był członkiem 
NSDAP. Ten 
człowiek miał podobno prześladować Joachima von Lipowa z C. i niewykluczone, że 
znał 
miejsce ukrycia skarbu hrabiego. Jakim cudem - jeśli to był Schudelka - znalazł 
się w 
zamurowanej wnęce kościoła w Nożynie? To właśnie było najbardziej interesujące. 
Czy 
byliśmy na tropie zbrodni dokonanej ponad pięćdziesiąt lat temu?
Wyszliśmy z podziemi na rozświetloną popołudniowym słońcem ziemię. Obeszliśmy 
kościół, weszliśmy do niego i udaliśmy się do prezbiterium. Nasze oczy szybko 
wyłowiły za 
ołtarzem kamienną płytę strzegącą zejścia do podziemnej krypty.
- To tędy ludzie Batury zeszli do podziemi w nocy i zbadali radarem geologicznym 
wszystkie ściany - mówiłem i palcem wskazałem na ślady świadczące o przesuwaniu 
płyty. -
Nie było to zresztą takie trudne. Wystarczyło, sugerując się legendą, odszukać 
miejsce w 
korytarzu bezpośrednio pod kruchtą, w której powiesił się czeladnik majstra 
Koschnicka. 
Radar zarejestrował, co miał do zarejestrowania, może szkielet, może jakąś 
skrzynię, a potem 
Batura spokojnie przeanalizował w zacisznym miejscu dane zapisane przez radar.
- Nie wiemy jednak, czy zabrał stąd skarb - westchnął sierżant.
- A może tylko zadowolił się, tak jak i my tymi dwoma napisami na murze? - 
myślałem. - Ta przywołana przez Kaltza tutejsza legenda była i pewnie jest jakąś 
istotną 
wskazówką.
- Ta historia ma i swój optymistyczny epilog - próbował uśmiechnąć się 
proboszcz. -
Nie będzie już w tym kościele straszyć.
Szkieletem zajęła się w godzinę później policja kryminalna z Gdańska. Udzieliłem 
im 
trochę wyjaśnień i podzieliłem się moimi podejrzeniami, ale patrzono na mnie jak 
na fantastę. 
Lekarz, który się zjawił opatrzył mi pieczołowicie głowę i podał stosowne środki 
przeciwbólowe.
- Na wsiach co chwila ktoś się włamuje do kościołów - mówił inspektor 
Abramowicz. 
- Ten tutaj zobaczył kościotrupa i stracił zimną krew. Zaskoczył go pan i pewnie 
pomyślał, że 
załatwił jakiegoś ducha.
Rewelacje na temat Batury i Kaltza nie zainteresowały policji, chociaż inspektor 
zanotował kilka moich sugestii.
- Ktoś wywabił proboszcza z kościoła i pozbył się robotników - nawijał dalej 
znudzony inspektor. - Pewnie miejscowa szajka. Musimy złapać tego piątego.
Podczas gdy ekipa policyjna myszkowała w podziemiach kościoła i badała na 
zewnątrz fundamenty, my z Małgorzatą i chłopcami zostaliśmy zaproszeni przez 
proboszcza 
do ogrodu na filiżankę herbaty i przepyszne drożdżowe ciasto upieczone przez 
gospodynię.
- Dzielnie się dzisiaj spisaliście, chłopcy - pochwaliłem ich. - A ty, 
Małgorzato, jednak 
przekonałaś się do zagadek historycznych.
- Ładna mi historia - prychnęła. - Trup w podziemiach... brr! To okropne. 
Makabryczne! Spójrz na siebie, historyku! Wyglądasz jak ostatnie nieszczęście z 
tą 
zabandażowaną głową...
- Podać może lodu, panie? - weszła w słowo gospodyni. Grzecznie odmówiłem.
- Morderstwem niech się zajmie policja - gderała nauczycielka. - My wracamy do 
natury, nad jezioro!
- Teraz? - zapieklił się Młokos. - Kiedy nie wiemy, czy Batura wyniósł z 
podziemi 
kościoła skarb?
- Co chcecie w takim razie robić? - denerwowała się. - Jeździć od wsi do wsi i 
tropić 
Baturę?
- Pan Paweł na pewno coś wymyśli!
- W to nie wątpię.
- Czego chcesz od chłopców? - stanąłem w ich obronie. - Przyjechali wprawdzie 
obserwować nurogęsi, ale pierwszy raz zetknęli się z prawdziwą, pasjonującą 
przygodą 
mającą korzenie w historii tej ziemi. To opowieść z dreszczykiem. Trup trupem, 
ale nie dają 
mi spokoju napisy we wnęce. „Fliegenpfiff” i „Hulsch Eck”. Ciekawe. Intrygujące. 
Czuję, że 
gdy rozszyfrujemy znaczenie tych słów, zaprowadzą nas one do skarbu. Poza tym 
powinniśmy jutro odwiedzić muzeum w Lęborku i C., rodzinną wieś Joachima von 
Lipowa.
- Hurra! - ucieszyli się chłopcy.
- Ma pan rację, młody człowieku - wtrąciła się gospodyni. - We wnęce nie było 
skarbu, bo inaczej ten piąty robotnik by go zabrał. A on wybiegł z kościoła 
pędem i wsiadł do 
tego kradzionego auta. Nikt z nas go nie widział, ale jeden chłop zdążył 
zauważyć 
wsiadającego w biegu do samochodu łobuza. Wyobrażacie sobie, żeby biegł tak 
szybko z 
jakąś skrzynią?
- Może to był mały pakunek, moja droga - zgadywał proboszcz.
- E tam - machnęła ścierką i zaczęła zbierać talerzyki ze stolika. - Naciągane, 
księże 
proboszczu.
- Byłaby pani dobrym detektywem - zauważyłem z uśmiechem.
- Tak pan myśli? - ucieszyła się. - Dużo czytam...
- Kryminałów?
- E tam! Biblia. To najlepsza sensacyjna książka pod słońcem, młodzi państwo. 
Tam 
jest wszystko, co dobre i co złe, i co się filozofom nie śniło.
Zamilkła, gdyż proboszcz zabawnie pogroził jej palcem.
- Jestem w tym kościele od piętnastu lat i nic o nim nie wiem - westchnął 
wreszcie. - 
O tym kościotrupie mówię. Komu przyszłoby do głowy badać kryptę i korytarz. Co 
za 
historia! Jak ujrzałem was po raz pierwszy i wspomnieliście o tej legendzie i o 
skarbach, 
miałem przeczucie, że coś się wydarzy. Ale że trup?! Nigdy!
Rozmawialiśmy aż do wieczora. Proboszcza i jego gospodynię pożegnaliśmy dopiero 
wtedy, gdy ekipa policyjna opuściła Nożyno. Zresztą wiele nie ustalano. Miałem 
jednak 
nadzieję, że wkrótce znajdą piątego robotnika, którego znali pozostali. Nazywał 
się on Jan 
Gołąbek i mieszkał w pobliskiej wsi. Tyle że nie wrócił jeszcze do domu.
- I pewnie nie prędko wróci - dodałem.
Po powrocie na biwak zamknęliśmy się w namiotach i poszliśmy spać. Nie wiem jak 
pozostali, ale ja zasnąłem natychmiast. Wskoczyłem w śpiwór, zamknąłem oczy i 
poczułem 
błogą ciszę. Spałem jak suseł. Dopiero pod koniec zaczął mnie męczyć sen, w 
którym 
wszędzie widziałem napisy „Fliegenpfiff i „Hulsch Eck”. Znajdywałem je wszędzie: 
na 
rachunkach sklepowych, na dnie kubków, na miejskich plakatach i w książce 
telefonicznej. 
Obudziły mnie dopiero głosy chłopców, co odebrałem z ulgą.
- Ósma! - darli się w niebogłosy. - Już ósma! Pan wstanie! 
Wyszedłem obolały na brzeg i przeciągnąłem się na świeżym chłodzie poranka. Miło 
było powitać nowy dzień, który odpędził koszmarne wspomnienia wczorajszego. 
Jeziorko 
spokojnie falowało, gdyż wiał lekki wiaterek z zachodu, a na niebie pojawiła się 
biała wata.
- Idzie na zmianę pogody czy co? - ziewnąłem. -A śniadanie zrobione? 
Małgorzata rzuciła we mnie patelnią. Złapałem.
- Dzisiaj twoja kolej! - rozkazała.
Chłopcy stłumili w sobie śmiech, a ja puściłem do nich dyskretne oko. Nie 
odzywałem 
się i patrzyłem na patelnię, jakbym widział ten przyrząd po raz pierwszy w 
życiu.
- A kiedy twoja kolej? - zapytałem grzecznie i pomachałem jej dla zabawy 
patelnią.
- Może dziś wieczorem - rzekła tajemniczo - może jutro, może nigdy.
- Jak to dobrze, że nie poprosiłem cię o rękę - westchnąłem.
- Czemu to? - zainteresowała się. 
- Odpowiadasz pokrętnie... dziś, jutro, wcale.
- Miałam na myśli posiłki, a nie... romans.
- Ja też myślałem wyłącznie o jedzeniu. 
- Ach tak! - wzruszyła ramionami.
I zamilkła. Odeszła dalej i wyszukała wąską ścieżkę prowadzącą na sam brzeg 
jeziora. 
Wyskoczyła z ubrania i w bikini zbiegła po niewysokim zboczu, aby wskoczyć zaraz 
z 
głośnym pluskiem do jeziora.
- Chodźcie do wody! - zapraszała nas wołaniem. - Jest ciepła! Hej! Czas na 
toaletę, 
brudasy! No, ruszcie się! Pawle, a może chcesz się pościgać?!
- E, nie - machnąłem ręką. - Chyba że wieczorem. Albo jutro.
- Albo wcale! - dokończyli za mnie chłopcy.
Za radą Małgorzaty wskoczyliśmy do jeziora. Woda była zimna jak arktyczny 
lodowiec. Oszustka była z tej Małgorzaty.
Po kąpieli nastał czas śniadania. Ku zaskoczeniu Małgorzaty odmówiłem 
przyrządzenia posiłku.
- Ja kupiłem prowiant - tłumaczyłem łagodnie - to teraz wy zróbcie przynajmniej 
śniadanko.
- Wypominasz nam? - wzięła się pod boki. - Nie zaperzaj się. Śniadań robić nie 
umiem.
- A może nie chcesz?
- Panie Pawle - wkroczył przezornie Ballada - my zrobimy. Naprawdę. Nie kłóćcie 
się, proszę. Tyle przygód czeka na nas w okolicy.
- Jak chcecie - wzruszyła ramionami niepocieszona Małgorzata.
- Jak się dogadacie, wasza sprawa.
Chłopcy bali się awantury, po której ich opiekunka nie zezwoli im na dalszy 
udział w 
poszukiwaniu skarbu.
- Tak między nami, mężczyźni powinni ustępować kobietom miejsca przy kuchni - 
zaryzykowałem. - W zamian możemy was ochraniać.
- Jak mafia - zachichotał Młokos.
- Buntujesz przeciwko mnie chłopców - zasyczała. - I co ty pleciesz?! Ciągle się 
słyszy, że mężczyźni są najlepszymi kucharzami, a nawet fryzjerami i...
- Co nie znaczy, że powinni to robić? Nie możemy zabrać wam wszystkich 
przyjemności tego świata - śmiałem się. - Ale jak nie chcesz zrobić nam, 
Małgosiu, 
jajecznicy, to pójdziemy na wieś do jakiejś babci. Są jeszcze na tym świecie 
kobiety starej 
daty, normalne, co to nie czekają, aż im facet zrobi śniadanie.
- Co ty gadasz?! - zezłościła się. - Chcesz zrobić ze mnie gosposię? Kobietę 
starej 
daty? Babcię? Wracaj do muzeum, historyku! Ja wam powiem prawdę: jesteście 
obibokami, 
panowie! Nie chce się wam nawet przyrządzać śniadań, a chcecie nas bronić! Dobre 
sobie!
- Nie musimy bronić dziewczyn - zaryzykował Ballada - bo mamy równouprawnienie.
- Niech teraz kobiety bronią nas - śmiał się Młokos.
- Może gdyby mężczyźni przestali pracować w kobiecych zawodach - ciągnąłem - 
mieliby znowu czas i siłę opiekować się kobietami. Bo taki był kiedyś podział 
ról: mężczyźni 
zdobywali pokarm, kobiety pichciły posiłki.
- Wiesz co, mądralo? Kobiety bez chłopów potrafią się same dobrze obronić.
- Nie zgadzam się, wszak dano wam przywileje. Ot i cała prawda! To tak zwane 
równouprawnienie dostałyście od głupich facetów, nic same nie wywalczając. 
Kupiono was. 
Pozbawiono autentycznej siły. Kobiecości. Na szczęście jest na tym świecie wiele 
wspaniałych kobiet, które nie zatraciły swojej siły, kobiet, które nie wstydzą 
się, że są 
kobietami. W swojej kawalerce mam wiele historycznych książek o dawnym życiu. 
Kiedy to 
czytam, odnoszę wrażenie, że kiedyś było piękniej.
- Piękniej? A co to za słowo?
- Okay, chciałem powiedzieć zgodnie z naturą.
- Jesteś zacofany! Kobiety mają teraz większą wolność i tacy jak ty, 
niepogodzone ze 
zmianami w obyczajach samce, za wszelką cenę pragną widzieć w nas kopciuszków. 
Zwyczaje ewoluują, kochany! Znasz to słowo? E-wo-lu-cja!
- Kiedy ja zawsze sądziłem, że ewolucja dotyczy wyłącznie procesów naturalnych - 
skrzywiłem się. - A chyba przyroda nie zna słowa „równouprawnienie”. Tam jest 
walka o byt 
i podział ról. A i młodzież nie powinna widzieć, jak ładna kobieta chce zrobić z 
mężczyzny 
kuchcika. Wstałaś wcześniej ode mnie i mogłaś zrobić to śniadanie sama. 
Ewentualnie 
poprosić chłopców albo mnie o pomoc.
Małgorzata zwęziła ze złości oczy w wąskie szparki i patrzyła na mnie z 
nienawiścią. I 
muszę przyznać, że wyglądała wtedy gorzej niż w swoim normalnym wcieleniu.
- Boże, jaki ty jesteś zacofany. Młody człowiek, a taki staroświecki. To pewnie 
efekt 
notorycznego przebywania w muzeach, ha, ha!
- Mężczyźni zaciągnęli kobiety do fabryk i na stanowiska dyrektorskie, ale 
pewnego 
pięknego dnia mogą się zbuntować i znowu stać się prawdziwymi mężczyznami. Wtedy 
umiejętność robienia jajecznicy może okazać się dla wielu kobiet zbawienna!
- Ty sobie ze mnie żartujesz, prawda? A może ci odbiło? Przecież wczoraj 
dostałeś 
łopatą w łeb.
Ale chłopcy już zabrali się grzecznie do robienia jajecznicy, więc napięcie wnet 
zelżało. Małgorzata była jednak wciąż urażona. Stanęła obok nich i zaczęła 
wściekle rozbijać 
jajka o kant patelni.
- Dla inwalidy zrobię wyjątek - szeptała pod nosem. - Smacznego. 
Podszedłem do niej z pękiem wyrwanych naprędce kwiatów polnych i podałem jej 
przez ramię.
- A to dla ciebie, Małgosiu - rzekłem poważnie. - Na zgodę.
Zaskoczyłem ją, jak pragnę zdrowia, zaskoczyłem! I to jak! Powąchała je, a kiedy 
to 
robiła z jej twarzy ulotniła się na chwilę maska „wiedźmy”. Była wtedy tak 
bardzo 
dziewczęca. Ale zaraz wylazła z niej współczesna, zbuntowana kobieta. Wyrwała mi 
kwiaty i 
rzuciła nimi we mnie przy zdrowym rechocie chłopców. Z dwojga złego wolałem 
kobiety 
złoszczące się przy kuchni, niż wydające rozkazy zza biurka.
Po śniadaniu odwiedziliśmy plebanię.
Kiedy staliśmy w ogrodzie i patrzyliśmy na rozkopane fundamenty pod ceglaną 
świątynią, odżyły wspomnienia wczorajszej przygody w podziemiach. Znowu dopadł 
nas 
dreszczyk sensacji i ulotniła się wakacyjna beztroska.
Proboszcz zaprosił nas na taras na ciasto i herbatę.
- Jak tam głowa, panie? - zapytała gospodyni, podając filiżanki z gorącą 
herbatą.
- Nie narzekam. Ale musi pani wiedzieć, że dostaję w nią przynajmniej raz w 
miesiącu.
Małgorzata popatrzyła na mnie z nieukrywaną niechęcią.
- Broniąc kobiet? - zauważyła ironicznie.
- Nie mam czasu dla kobiet. A i one same nie mają czasu na nic, gdyż wracają do 
domów wieczorem.
- Oj, to święta prawda, młody człowieku - westchnął proboszcz. - Co za 
diabelskie 
czasy.
- Pan Paweł uważa - odezwał się Ballada - że kobiety powinny gotować, a 
mężczyźni 
o nie dbać.
Pogroziłem mu palcem i odebrałem poirytowane spojrzenie Małgorzaty.
- Bo pan Paweł - weszła twardo w słowo nauczycielka - nie może pogodzić się ze 
zmianami dokonującymi się w naszej rzeczywistości. Kobiety mogą przecież same 
zadbać o 
siebie.
- Jak trzeba, to zadbają o siebie - mruknęła gospodyni. -Ale jak jest chłop pod 
ręką, to 
niech dba o nie.
Proboszcz popatrzył na gospodynię i pokiwał w zamyśleniu głową.
- A jak uważa osoba duchowna? - drążyła temat niepocieszona przebiegiem rozmowy 
Małgorzata. - Jakie jest zdanie księdza proboszcza w tej kwestii?
- Każdy powinien robić to, co umie najlepiej. Jeśli zdarzy się kobieta 
potrafiąca 
świetnie kierować autobusem albo zarządzać firmą, niech to robi. Ale walka musi 
odbywać 
się na tych samych zasadach, bez dodatkowych praw. Dla dobra pasażerów i ludzi 
pracujących w zakładzie. Nie ma zmiłuj się! Ale, powiedzcie sami, kochani, kto 
lepiej 
upiecze ciasto, jak nie pani Czesława?
- Otóż to - ucieszyła się gospodyni. - Mężczyźni są od filozofowania, kobiety 
myślą 
praktycznie. A nie ma nic bardziej praktycznego, jak kuchnia.
- To grzech - zgromił ją wzrokiem proboszcz. - Obżarstwo to grzech!
- A kto mówi o obżarstwie?
- Można jeszcze? - wskazałem palcem na kawałek ciasta leżący na dużym talerzyku. 
-
Takie pyszne.
- Bierz, panie, dokroję jak trzeba.
Potem proboszcz poinformował nas o spodziewanej dzisiejszej wizycie policji i 
ekipy 
archeologów. Mieli przybyć o jedenastej. Później z kwadrans wspominaliśmy 
jeszcze 
wczorajsze odkrycie w podziemiach kościoła. Kościotrup hitlerowca zrobił na 
wszystkich 
duże wrażenie i nic dziwnego, że oddaliśmy się spekulacjom na temat jego 
pochodzenia.
- Sierżant był taki dobry, że całą noc pilnował wejścia do krypty - mówił 
duchowny. - 
Teraz poszedł się zdrzemnąć i ja go zmieniłem. Nikt podejrzany nie przyjechał, 
nikt się nie 
kręcił. Proszono mnie, abym nikogo nie wpuszczał do podziemi. Wybaczcie zatem. 
Ale może 
to was zainteresuje... otóż policja znalazła w kieszeni marynarki jakiś dokument 
stwierdzający, że ów człowiek nazywał się Schudelka.
- O rany! - podskoczył na siedzeniu Ballada. - To tak samo jak ten nauczyciel z 
C., co 
miał pilnować von Lipowa. Ten Kaltz tak mówił.
- I co? - przeniosłem spojrzenie na księdza. - Znaleziono coś jeszcze?
- Zdecydowano zaczekać na przyjazd archeologów. Sam diabeł wie, co tam jeszcze 
znajdą.
- Według naszych danych - wyjaśniłem podniecony - niejaki Schudelka pochodził z 
C. 
Niewykluczone, że współpracował z Albrechtem von Lipowem i pilnował majątku jego 
ojca 
Joachima. Stary Joachim wrócił do majątku w 1945 roku z obozu koncentracyjnego, 
choć już 
w 1939 roku miał ponoć ukryć kosztowności przed wrednym synem. W obliczu 
ofensywy 
Armii Czerwonej musiał uciekać. Pewnie zrobiłby to wcześniej, ale wspomniany 
Schudelka 
pilnował, aby Niemcy nie opuszczali swoich majątków. Ale podejrzewamy, że 
kierowała nim 
inna motywacja.
- Skarb - dodał Młokos.
- To ciekawe - kiwał głową proboszcz. - Bardzo ciekawe. I pewnie te napisy, 
„Fliegenpfiff' i „Hulsch Eck”, wskazują miejsce ukrycia skarbu?
- Tego nie wiemy, ale wykluczyć nie możemy. Jeśli Schudelka znał miejsce ukrycia 
skarbu, to pewnie chciał przed śmiercią zostawić jakieś wskazówki na murze.
- Ale dlaczego niby zakładamy, że nie było tutaj skarbu? - zapytała przytomnie 
Małgorzata. - Może ten uciekający wczoraj robotnik, który wsiadł do opla, 
znalazł obok 
kościotrupa jakieś małe zawiniątko, cenny przedmiot, na tyle mały, że spokojnie 
z nim uciekł. 
I szukaj wiatru w polu.
- Też racja - pokiwała głową gospodyni. - O tym nie pomyślałam. Dla mnie skarb 
zawsze kojarzy się ze skrzynią albo ze starym kufrem.
Proboszcz znał historię tej ziemi, więc poprosiliśmy go, aby przybliżył nam ją 
nieco. 
Historia Pomorza Środkowego była bujna i zmienna jak pogoda na morzu, za dużo 
tutaj 
ścierało się narodowości, które wycisnęły piętno na losach tej ziemi, aby można 
było jednym 
zręcznym akapitem ująć problematykę narodowościową. Przybyszowi z centralnej 
albo 
południowej Polski trudno było połapać się w meandrach wydarzeń, które tu 
zachodziły od 
dwustu lat, a nawet w pierwszej połowie XX wieku. A zrozumienie tych problemów 
mogło 
nam wielce pomóc w rozszyfrowaniu zagadki związanej z osobą hrabiego von Lipowa.
- Tereny te, zwane Pomorzem Środkowym, były mniej zaludnione w porównaniu z 
całą Rzeszą, a przyczyną tego stanu rzeczy był odpływ ludności - opowiadał 
proboszcz. - 
Okolice Bytowa i Lęborka to przede wszystkim tereny rolnicze, słabo rozwinięte 
przemysłowo, poza tym po pierwszej wojnie światowej ziemie te trafiły do Polski 
oddzielając 
Pomorze Zachodnie od Prus Wschodnich. Lębork, Bytów, Łeba to były małe 
miasteczka. 
Lębork posiadał tylko kilka zakładów, jak fabrykę zapałek, roszarnię lnu, 
fabrykę maszyn i 
cegielnie.
- Ale już wcześniej, od połowy XIX wieku następował z tych ziem odpływ ludności 
w 
głąb Niemiec - wtrąciłem. - Tak zwany „Ostflucht”.
- O tak, a jeszcze w XVIII wieku Fryderyk II wysyłał tu kolonizatorów, aby 
przeciwdziałać niebezpieczeństwu odrodzenia się polskości, szczególnie dotyczyło 
to 
powiatów lęborskiego i bytowskiego. Trafiały się zatem rodziny polskie, głównie 
protestanckie, uchodzące z Polski, szukające pracy. Nie były to liczby duże, ale 
problem 
polskości na tych ziemiach był na tyle istotny, że już Bismarck starał się temu 
zapobiec. 
Jednak po pierwszej wojnie światowej „Ostflucht” nie został zahamowany. Brak 
było rąk do 
pracy, więc napływali tutaj Polacy, którzy też ponieśli poważne straty. Po 1918 
roku wielu 
Polaków opuściło te tereny, aby osiedlić się w Ojczyźnie, dodatkowo zmuszeni do 
ucieczki 
nacjonalistycznym naciskiem ze strony Niemiec, które miały swobodę w prowadzeniu 
polityki narodowościowej, co gwarantowały im traktat wersalski i traktat o 
mniejszościach 
narodowych. Ludność polską pozbawiano stanowisk w administracji lokalnej i 
państwowej. 
Od 1931 roku obowiązywał już zakaz zatrudnienia polskich robotników rolnych. 
Generalnie, 
w powiatach lęborskim, bytowskim i słupskim liczba ludności polskiej, a raczej 
kaszubskiej 
była spora, ale stopień ich germanizacji był znaczny.
- Badaniami nad Kaszubami zajmowali się wybitni uczeni - wszedłem w słowo - jak 
Rosjanin A. F. Hilferding, którego prace kontynuowali Polacy A. Parczewski, S. 
Ramułt i M. 
Rudnicki.
- Zna pan doskonale historię, młody człowieku - pochwalił mnie proboszcz. - 
Kaszubi, 
głównie wyznania ewangelickiego, ale też i katolickiego, stanowili tutaj silną 
grupę. W 
powiecie bytowskim było ich około 20% ogółu ludności, w lęborskim nieco mniej, 
zaś kilka 
procent stanowili razem Żydzi i Polacy. Ponad trzy czwarte ludności było 
Niemcami. Ale 
zdarzały się wsie zamieszkałe wyłącznie przez ludność kaszubską.
W północnej części powiatu słupskiego i lęborskiego mieszkało wielu Kaszubów. 
Pamiętałem dobrze przepiękne opisy poszczególnych miejscowości, które zwiedził 
Alfons 
Parczewski, badając tak zwany „żywioł kaszubski”.
Tak oto opisywał on Cecenowo: „Zaraz na samym wstępie karczmarka powiedziała, 
że wszyscy chłopi we wsi umieją po kaszubsku, tylko dzieci są niemieckie”. W 
Pobłociu 
autor znalazł wiele starych osób mówiących po kaszubsku, nawet młodzież znała 
ten język. 
Ale już w Smołdzinie: „Spodziewałem się zastać żywioł kaszubski nieco więcej 
żywotnym. 
Zawiodłem się. Już na wstępie karczmarka, rodem z miejscowej parafii, 
poinformowała mnie, 
że we wsi po kaszubsku mówią chyba tylko niektórzy starzy ludzie. [...] Tylko w 
Klękach 
(dzisiejsze Kluki) jednozgodnie zeznawano, że tam dzieci nawet po kaszubsku 
mówiły”. 
Jednak jak pisał F. Lorentz: „Nieliczni Kaszubi, którzy w powiatach lęborskim i 
słupskim żyli 
na początku tego stulecia, prawie całkowicie wymarli”. Natomiast E. von 
Puttkamer dodawał, 
że dawniejsza słowiańskość w powiatach lęborskim i bytowskim jest już tylko 
przeszłością.
- Prawda była taka, że byli tutaj i Polacy, i Kaszubi - ciągnął proboszcz - 
którzy 
organizowali się w celu zachowania swej świadomości narodowej. Wielu Polaków 
było w 
powiecie bytowskim, szczególnie w parafii ugojskiej i niezabyszewskiej. Wszędzie 
znajdzie 
się echa dawnej kultury kaszubskiej.
- A potem przyszła druga wojna światowa ...
- Tak, kolejna zawierucha, która przetasowała raz jeszcze losy tych wszystkich 
narodów, które tutaj żyły ze sobą od setek lat. I chociaż Lębork był przez długi 
czas oddalony 
od działań wojskowych, to wojna zaczęła ciążyć nawet zamieszkałym tutaj Niemcom, 
którzy 
zwycięstwa Wehrmachtu przyjmowali na początku z entuzjazmem. Z chwilą zbliżenia 
się 
Armii Czerwonej pod koniec wojny, ludność niemiecka przygotowywała się do 
ucieczki. 
Część Niemców jednak została, ale większość wysyłano transportami już po wojnie. 
Ci, 
którzy zostali (część stanowili uciekinierzy z Prus Wschodnich i z Pomorza 
Gdańskiego) 
pracowali przede wszystkim w rolnictwie, w państwowych gospodarstwach rolnych, 
dzieci 
miały możliwość uczęszczania do szkół niemieckich. Jednak w 1956 roku wyjazdy do 
Niemiec wzmogły się. Napływ ludności polskiej i ukraińskiej na te tereny miał 
zrównoważyć 
odpływ Niemców. Cały ten proces ciągnął się latami, ludność polska napływała 
partiami z 
województw centralnych i południowo-wschodnich, z obszarów zajętych przez ZSRR 
oraz z 
różnych krajów z wcześniejszej emigracji.
Delikatnie udało mi się naprowadzić naszą rozmowę na Joachima von Lipowa.
- Czy wiemy, gdzie został pochowany? - pytałem. - Na pewno opuścił swój majątek 
w 
C. w marcu 1945 roku, przed ofensywą radziecką, która wyszła znad Wisły w 
połowie 
stycznia i kierowała się na północ. Jak wiemy, wojska l Frontu Białoruskiego 
miały 
„wyzwolić” zachodnią część Pomorza, zaś 2 Front Białoruski dostał rozkaz ataku z 
zachodu 
na wschód. Jego pancerny korpus dotarł do wybrzeży Bałtyku już 3 marca, zaś w 
dwa dni 
później „wyzwolono” Koszalin. I w ten sposób pozostającym na wschód od Koszalina 
oddziałom niemieckiej armii odcięto lądową drogę odwrotu. Wiemy, że kierownictwo 
NSDAP kierowało ewakuacją ludności Lęborka i okolic...
- To było w nocy z 9 na 10 marca - rzekł proboszcz. - Tysiące mieszkańców 
Lęborka 
w popłochu opuściło miasto, uciekając na wschód w kierunku Gdyni. Część tych 
ludzi 
znalazła się jednak na drodze nacierających wojsk radzieckich. Wojska niemieckie 
za wszelką 
cenę chciały opóźnić marsz wojsk radzieckich na Gdynię, walczono na przedpolach 
Lęborka, 
potem w mieście, ale cała operacja skończyła w nocy 10 marca 1945 roku zajęciem 
miasta 
przez wojska radzieckie.
-A von Lipow zmierzał już wtedy w kierunku wschodnim - dodałem. - Dokąd doszedł, 
nie wiemy. Czy przeżył? I wreszcie gdzie umarł? Nie wiemy nawet, kiedy 
zamordowano 
naszego Schudelkę, członka NSDAP. Ale pewnie musiało to mieć miejsce przed 10 
marca. I 
chyba była to robota kilku osób.
- Kto to wie? - wzruszył ramionami proboszcz. - Już jesienią 1944 roku przeszła 
przez 
te ziemie fala uciekinierów z Prus Wschodnich. Naziści szerzyli terror wśród 
swoich, robiono 
wszystko, aby Niemcy nie uciekali i bronili tych terenów do końca. Na początku 
1945 roku 
ewakuowano setki więźniów z obozu w Stutthofie, właśnie na teren powiatu 
lęborskiego. 
Istna zawierucha! Mógł zatem ów Schudelka zginąć z rąk zarówno swoich, jak i 
miejscowych. Pewnie wielu życzyło mu śmierci.
- Tylko dlaczego - zamyśliła się pani Czesława - zamurowano go w podziemiach 
kościoła?
To było dobre pytanie.
Gdyby Schudelka podpadł polskim partyzantom albo niemieckim buntownikom, 
można by oczekiwać, że zginie w miejscu mniej wyszukanym od kościelnej piwnicy. 
Od kuli 
albo od noża. Ale ktoś zadał sobie niemało trudu, aby ciało członka NSDAP i 
podoficera SS 
zamurować w sąsiednim powiecie, w odległym Nożynie.
Ten ktoś musiał mieć inny powód niż zwykła zemsta.
ROZDZIAŁ ÓSMY
KOGO SPOTKALIŚMY W MUZEUM? • SŁABOŚĆ MAŁGORZATY • 
ZWIEDZAMY LĘBORK • TAJEMNICZY WŁOCH • MAPA POLLASA, CZYLI 
BATURA ZŁODZIEJEM? • WIEŚ HRABIEGO JOACHIMA • WYCIĄGAMY 
WIADOMOŚCI OD PANA KAZIMIERZA • ODKRYCIE CHŁOPCÓW, CZYLI 
CUKIEREK • PYTANIA DO KSIĘDZA I STAREJ KASZUBKI • CZY KAZIMIERZ 
MOLA BYŁ Z NAMI SZCZERY? • MOTOCYKLISTA ŚLEDZI NAS • UCIECZKA • 
WYPADEK ZA OSKOWEM • OPRYSKLIWY MŁODY CZŁOWIEK • GAWRYŁKO 
W AKCJI • MAMY PIĄTEGO ROBOTNIKA
Spakowaliśmy namioty i plecaki do Rosynanta i powoli opuściliśmy jezioro 
Trzebież. 
Nie żebyśmy mieli już nie wracać do Nożyna (sprawa szkieletu była doprawdy 
sensacyjna!), 
ale lepiej było mieć przy sobie cały ekwipunek, gdybyśmy musieli nocować gdzie 
indziej.
W drodze do C. wstąpiliśmy na krótko do Gawryłki, aby wręczyć mu butelkę wina za 
pomoc w reperacji jeepa; mieliśmy jednak pecha - leśniczy wyszedł bowiem na 
obchód. Nie 
czekając na niego, pojechaliśmy na Lębork, z którego było już blisko do C.
Jednak przejeżdżając przez to miasto, nie mogłem oprzeć się pokusie wstąpienia 
do 
miejscowego muzeum.
- Być może wyszperamy coś związanego z historią C. i z samym von Lipowem - 
rzekłem do moich towarzyszy podróży. - Coś, co przyda nam się w dalszych 
poszukiwaniach.
- Czego konkretnie szukasz? - zagadnęła Małgorzata. 
- Nie wiem.
Nauczycielka popatrzyła na mnie litościwie i powoli wypuściła powietrze z płuc. 
Chłopcy jednak nie wydawali się rozczarowani moją decyzją. Jak śledztwo, to 
śledztwo.
Już przed muzeum spotkała nas niespodzianka. Opodal budynku, do którego się 
udawaliśmy, parkowało BMW Batury. Nie było go w środku auta. A kiedy 
rozejrzeliśmy się 
po placu, nie dostrzegliśmy ani jego, ani żadnego znajomego czy podejrzanego 
osobnika.
Ale oto w sieni prowadzącej do muzeum natknęliśmy się na Baturę.
Wracał z muzeum rozpędzony jak lokomotywa. Na nasz widok zatrzymał się, jakby 
zobaczył upiory, nawet twarz zastygła mu w szczerym zdumieniu. Przyjemnie było 
popatrzeć 
na zaskoczonego Baturę.
- Zwiedzasz? - zapytałem ostrożnie.
- Tak - bąknął i ruszył śmielej do przodu. - Tak jak i wy. Być w Lęborku i nie 
pójść do 
muzeum, to jak być w Rzymie i nie widzieć papieża.
Wiedzieliśmy, że ten drań włamał się dzisiaj do kościoła w Nożynie, odkrył 
zamurowany szkielet i prawdopodobnie wyniósł coś cennego. Jednak jego zachowanie 
przeczyło temu. Jerzy był w dalszym ciągu na tropie, inaczej po cóż by tu 
przychodził? I to 
jego podenerwowanie!
Ale w mig się opanował. Podszedł do Małgorzaty i uniósł jej rękę, po czym złożył 
na 
niej krótki pocałunek. Nie ma co - dżentelmen pełną gębą. A tu jeszcze 
Małgorzata 
zaczerwieniła się i odwzajemniła Jerzemu uśmiech.
- Jak pani może wytrzymać z takim człowiekiem - to mówiąc patrzył na mnie. - 
Podejrzliwy, zazdrosny i nerwowy. Paskuda.
- Ależ ja nie jestem z nim - tłumaczyła się nauczycielka złapana już w sidła 
uroku 
Batury. - To znaczy razem podróżujemy, ale jestem przecież wolna, niezależna...
- Doprawdy? - uniósł brew ku górze. - Może przyłączy się pani do mnie?
- My już jesteśmy z tą panią - warknął Młokos i wyprężył dumnie pierś.
- Możecie zostać z Pawłem - zaproponował Batura. - Razem na pewno znajdziecie 
skarb.
- Jeśli tylko Małgorzata chce z tobą szukać skarbu - bąknąłem i popatrzyłem 
surowo 
na nią - proszę bardzo. Jest niezależna, więc niech sama decyduje.
I wtedy Małgorzata się zreflektowała, że Batura odsłonił jej własną słabość. 
Trzeba 
uczciwie przyznać, że był to mężczyzna przystojny i umiał obchodzić się z 
kobietami. Te zaś 
lgnęły do niego jak kury do ziarna. I nic dziwnego, że Małgorzata straciła na 
chwilę poczucie 
rzeczywistości. Ale bardzo szybko się opanowała. Chrząknęła i delikatnie, acz 
stanowczo, 
odsunęła rękę Jerzego od siebie i stanęła bliżej mnie. A ja czułem się trochę 
niezręcznie, 
widząc, jaką walkę ze sobą musiała stoczyć ta trzydziestoletnia kobieta, aby 
odmówić 
Jerzemu.
- Może innym razem - rzekła cicho.
- Trzymam za słowo - powiedział Batura z uśmiechem don Juana i patrząc na mnie 
rzucił nieco pogardliwie: - Błądzisz, rycerzu.
I dał nura z bramy na ulicę.
Wyjrzeliśmy przez nią. Batura wsiadł do BMW i odjechał z piskiem opon. 
Wróciliśmy z powrotem do muzeum.
- Nie jedziemy za nim? - zdziwił się Ballada.
- Nie - wzruszyłem ramionami, choć byłem wściekły. - Batura zna Rosynanta. Poza 
tym nie dogonimy go.
Zawróciliśmy do muzeum.
- Cóż - westchnąłem drepcząc po schodach - Batura to dopiero potrafi zawrócić 
kobiecie w głowie. Nie ma co.
- Mnie to nie dotyczy - żachnęła się Małgorzata.
- Doprawdy? - posłałem jej blady uśmiech.
Chłopcy nie skomentowali jej wyjaśnienia - widziałem jednak, że byli nieco 
zdegustowani zachowaniem swojej opiekunki. A ona sama dziwnie zamilkła, co - 
szczerze 
przyznaję - rozczarowało mnie. Po prostu Batura zrobił na niej wrażenie, ale nie 
chciała się do 
tego przyznać.
Byłem ciekawy, czego Jerzy szukał dzisiaj w muzeum. Musiał mieć nie lada powód, 
skoro tutaj zaszedł. Zanim zasięgnęliśmy języka, zwiedziliśmy pobieżnie tutejsze 
zbiory - 
szybko przemieszczaliśmy się z sali do sali, z piętra na piętro. Szczególnie 
interesujący 
wydawał się nam zespół urn twarzowych, zajmujący dwie duże sale, dalej - zabytki 
z okresu 
wpływów rzymskich, kolie z paciorków szklanych i bursztynowych i zbiór starych 
monet. 
Chłopców zainteresowały przede wszystkim militaria, muzeum posiadało bowiem 
część 
miecza krzyżackiego z XIII wieku, dzidę litewską, dwie pomorskie i broń palną 
(krócica, 
garłacz i muszkiet). Jak nas poinformowano, muzeum miało ponad trzy tysiące 
eksponatów, 
ale, niestety, nie było dzisiaj czasu na dokładne obejrzenie wszystkiego.
Ciekawostką jest to, że w budynku sąsiadującym z muzeum urodził się Paul 
Nippkow, 
który w 1882 roku studiował na berlińskim uniwersytecie. Już w dwa lata później 
przedstawił 
prototyp „tarczy Nippkowa”, który dał początek dzisiejszej telewizji.
Na pierwszym piętrze w części biurowej poprosiliśmy o krótką informację o C. 
Moja 
legitymacja pracownika Ministerstwa Kultury i Sztuki ułatwiła nam poszukiwania.
- Ciągle pytają o tego von Lipowa - westchnęła ciężko dziewczyna za biurkiem.
- Ten blondyn, co tu był też pytał o niego? - zapytałem poruszony. 
- Też.
- I kto jeszcze?
- Wczoraj był tu taki elegancki Włoch...
A tak! Pamiętałem tego gościa! Wychodził z muzeum i poprosił o odsunięcie się od 
jego samochodu. To była zdaje się lancia. Kim był ten człowiek? Kolejny gracz na 
planszy!
- Nie wie pani przypadkiem, jak się nazywał?
- Niestety. Ale przeglądał mapy.
- Mapy? - popatrzyłem. - Ciekawe.
- Ten blondyn przed państwem też je oglądał. 
- Ach tak!
I pracownica muzeum poszła po nie. Jak się okazało, były to mapy szczególne.
- To mapa Friedricha Pallasa „Flurkarte von Klucken mit Flurnamen” - opowiadała 
pracowniczka i odwiązywała teczkę - sporządzona w 1926 roku na podstawie danych 
dostarczonych przez mieszkańca wsi Kluki Hermana Eicka. Pallas był drugim 
nauczycielem 
we wsi Kluki, pisywał artykuły do miejscowych gazet i kalendarzy. Niestety, 
istnieje jedynie 
stary mikrofilm w Muzeum Kaszubskim w Kartuzach, a my posiadamy odpowiednio 
przygotowaną kopię...
W tym miejscu kobieta przerwała swoją mowę. Z rozdziawioną buzią i 
przepełnionymi strachem oczami gapiła się na teczkę, w której tkwiła jakaś 
czarno-biała 
mapa.
- Co się stało? - zaniepokoiła się zachowaniem kobiety Małgorzata. - Proszę 
pani!
- To... to nie ta mapa - wyjąkała i wyjęła złożoną starannie mapę. - To kopia 
przedwojennej niemieckiej mapy. Mapa Pallasa dotyczyła jeziora Łebsko... O Jezu, 
co teraz 
będzie?!
I zrobił się rwetes na całego. Zeszli się zaraz pozostali pracownicy i zaczęli 
oglądać 
podłożoną przez kogoś - zamiast właściwej - mapę przedstawiającą tereny kilku 
gmin 
powiatu lęborskiego.
- Nie ta mapa - jęczała w dalszych ciągu kobieta. - Nie ta mapa.
- Kto to mógł zrobić? - dopytywał się brodacz w średnim wieku.
- Ten blondyn... on oglądał mapę ostatni...
Batura ukradł mapę jeziora Łebsko. Ale nie tylko on się nią interesował. Był 
tutaj 
także inny ciekawski - ów tajemniczy, elegancki starszy Włoch. To wszystko było 
bardzo 
dziwne. Czyżby ta mapa zawierała jakieś szczególne informacje?
Okazało się, że Batura siedział w tym właśnie pokoju, w którym teraz się 
znajdowaliśmy i oglądał mapę bardzo krótko. Dosłownie popatrzył na nią chwilkę, 
włożył ją 
z powrotem do teczki, podziękował kobiecie i pożegnał się. To dlatego kobieta 
nie sprawdziła 
teczki po jego wyjściu, wszak widziała, jak ją wkładał.
- A ten Włoch? - zapytałem, gdy pierwsze emocje opadły. - Też siedział tutaj?
- Też - płakała niewiasta rzewnymi łzami. - Oglądał dłużej. Pięć minut. I też ją 
włożył 
na moich oczach do środka.
- A czy ten blondyn dzisiaj pytał o tego Włocha?
- Tak jakoś samo wyszło.
- I zaraz potem blondyn złożył mapę i włożył do teczki?
- On jej wcale nie rozkładał jak ten Włoch. Po prostu chwilę popatrzył na mapę w 
teczce, zawiązał ją i zwrócił mi ją. Tak to właśnie było. Ale po co te pytania? 
Czy jestem 
podejrzana?
- Przepraszam panią, nie miałem nic złego na myśli. Na drugi jednak raz proszę 
uważać na przystojnych Włochów i zabójczych blondynów.
Ta uwaga zraziła do mnie nie tylko zapłakaną niewiastę, ale i jej przyjaciół.
- A pan kim właściwie jest? - spojrzał na mnie spode łba brodacz.
- Ja się wylegitymowałem tej pani - rzekłem spokojnie. - A czy Włoch albo 
blondyn 
pokazali jakiś dowód tożsamości?
- Coś tam pokazali...
- Ale nazwisk pani nie zapamiętała, prawda?
Nastąpiła chwila konsternacji.
Po kwadransie przybyła policja, która zaczęła rutynowe śledztwo. Udało nam się - 
po 
złożeniu skromnych zeznań - czmychnąć z tego miejsca. Opowiedziałem miejscowemu 
sierżantowi, kim jest ów blondyn, który jako ostatni otwierał teczkę. Szkoda 
tylko, że 
wracaliśmy z muzeum z pustymi rękami, nie dowiedzieliśmy się bowiem niczego o 
Joachimie 
von Lipowie i jego majątku w C.
Mieliśmy za to haka na Baturę! I wiedzieliśmy, że mapa Pallasa może zawierać 
istotne 
szczegóły dotyczące miejsca ukrycia skarbu von Lipowa. Musiało tak być, skoro 
tyle osób się 
nią interesowało.
Przed odjazdem wykonałem jeden telefon do sekretarki Moniki w sprawie owej mapy. 
Chciałem, aby zdobyła kopię tej mapy z kartuskiego muzeum, które posiadało 
jedyny 
zachowany do dziś mikrofilm, i przesłała mi kopię mapy Pallasa faksem. Na adres 
poczty w 
Jasieniu. Należało przyjrzeć się dobrze tej mapie.
Jadąc do C. przez usłane wzgórzami tereny zgadywaliśmy, co mogła zawierać owa 
skradziona z muzeum mapa. Czy zrobił to Włoch, czy raczej Batura? Ja oczywiście 
stawiałem 
na tego drugiego.
- Jerzy umie zawrócić kobietom w głowach - rzekłem zerkając dyskretnie na 
Małgorzatę. - W muzeum dowiedział się, że jakiś Włoch interesował się mapą, więc 
poprosił 
o nią, a następnie zabrał. To w jego stylu.
- Przecież ta dziewczyna z muzeum twierdzi, że on tylko popatrzył na mapę - 
powątpiewała nauczycielka.
- A może tak jej się tylko wydaje? A może nie chce się po prostu przyznać do 
chwili 
słabości? Urok Batury jest skuteczniejszy od wytrycha i wszelkich zabezpieczeń. 
Ty sama nie 
spostrzegłaś, gdy Jerzy miał już twoją dłoń w swojej i złożył na niej namiętny 
pocałunek...
- Przestań! - ryknęła Małgorzata.
I tylko chłopcy zarechotali ubawieni.
- Tylko czego on szukał w muzeum? - zastanawiali się później. - Na tej mapie?
- Pewnie zaintrygowały go napisy w podziemiach kościoła sporządzone przez 
Schudelkę - rzekłem. - „Hulsch Eck” albo „Fliegenpfiff”. Może chciał popatrzeć 
na starą 
mapę i znalazł to, czego szukał.
- To znaczy, że trop prowadzi nad jezioro Łebsko?
- Jeśli te nazwy faktycznie znajdują się na starej mapie. Mnie jednak co innego 
ucieszyło - dodałem. - To, że Jerzy prawdopodobnie niczego w Nożynie nie 
znalazł. Inaczej, 
po cóż by przychodził do muzeum i kradł mapę? On wie tyle co my. Spokoju nie 
daje mi 
tylko ten Włoch.
Za Wieckiem - starą osadą słowiańską należącą do rodu Wejherów - teren zrobił 
się 
płaski i podmokły, miejscami zielony aż po sam horyzont, gdzieniegdzie 
poprzecinany 
rowami melioracyjnymi bądź strumyczkami. Gdzieś tam dalej na północ rozlewało 
się hojnie 
jezioro Łebsko, a za nim, oddzielony zaledwie cienkim pasmem wydm, szemrał słono 
Bałtyk. 
Czuć było w powietrzu obecność morza, nawet pogoda uległa niewielkiej zmianie, 
gdyż wiał 
lekki wiaterek z północnego zachodu i niebo przyprószyły miejscami bałwany chmur 
mknące 
szybko w głąb lądu.
Cienkim asfaltem otoczonym z obu stron drzewami zbliżaliśmy się do C., mijając 
torfowiska, aż wreszcie pojawiła się wioska. Nic szczególnego - zapuszczona i 
jakaś taka 
szara, jakby zakurzona od niepamięci. Tej szarości nie potrafiły zmącić nawet 
zieleń drzew i 
błękit nieba. Miłym akcentem była natomiast spora liczba bocianich gniazd na 
drzewach i na 
słupach, które natychmiast wypatrzyli chłopcy. 
- Bociany!
- Ciconiidae - dodała po łacinie Małgorzata.
- Patrzcie! - zawołał podniecony Ballada, wskazując palcem ogrodzony teren po 
prawej stronie. - Jest i dworek.
Miał rację. Za rzędami kasztanowców i akacji prześwitywał położony w głębi 
zapuszczonej posiadłości dworek. Zjechaliśmy zatem z szosy w prawo na stary bruk 
- sto 
pięćdziesiąt metrów dalej dworek ukazał nam swoją zniszczoną fasadę. Tak więc to 
tutaj 
mieszkał ród von Lipowów.
Alejka była długa i po jej lewej stronie ciągnął się budynek gospodarczy z 
czerwonej 
cegły. Otaczały nas akacje i kasztanowce, minęliśmy sadzawkę po prawej i stary 
domek, aż 
wreszcie zbliżyliśmy się do dworku.
Trzeba przyznać, że dworek był potwornie zniszczony, ale biła z niego jakaś 
siła, 
duma z przetrwania. Niższy parterowy budynek, przykryty mansardowym dachem, 
łączył się 
ze skrzydłem za pomocą sześciobocznej wysokiej wieży i parterowego łącznika. 
Drugie 
skrzydło przykrywał naczółkowy dach, zaś całość trudno byłoby złapać w 
obiektywie aparatu 
nawet z odległości pięćdziesięciu metrów.
Zatrzymaliśmy się na zakręcie alejki przed głównym wejściem, nad którym widniał 
herb rodzinny przedstawiający trójgłowego orła.
Nie zdążyliśmy otworzyć ust, gdy zaraz ktoś do nas podszedł.
- Państwo do kogo? - zagadnął nas starszy mężczyzna.
- Do Joachima von Lipowa - zażartował Młokos, ale starszy mężczyzna nie znał się 
na 
żartach, gdyż momentalnie spąsowiał na twarzy ze wzburzenia.
- Niech pan nie zważa na młodzieńcze żarty - uspokoiłem mężczyznę i zgromiłem 
wzrokiem Młokosa. - Chcieliśmy popatrzeć na ten dworek.
- A co w nim szczególnego? - zmrużył oczy. - Jest zniszczony...
- Był tu PGR.
- A pan tu teraz mieszka? - łypnąłem na niego.
- W lewym skrzydle. Dwie rodziny. Kazimierz Mola jestem. Dali nas tutaj, bo 
gdzie 
niby mamy mieszkać? PGR upadł i żyje się tylko z emerytury.
Dopiero teraz zauważyłem oparty o ścianę lewego skrzydła motor - używane suzuki. 
Nie był to może model najnowocześniejszy, ale z dziesięć tysięcy złotych musiał 
kosztować. 
Może tak źle się panu Moli nie żyło? Szybko się jednak zgromiłem w duchu za tę 
podejrzliwość - w końcu nie byłem inspektorem skarbowym.
- Tak, ciężkie czasy - westchnęła współczująco Małgorzata.
W tym czasie chłopcy podeszli pod portal i zaczęli naciskać klamkę drzwi, ale te 
nie 
chciały ustąpić.
- Zostawcie! - upomniał ich pan Mola.
- Chłopcy! - zagrzmiała Małgorzata.
Niechętnie cofnęli się od drzwi i zaczęli zaglądać przez zabrudzone szyby do 
wnętrza 
budynku.
- Panie Kazimierzu - zacząłem łagodnie, aby uspokoić mężczyznę - czy przypadkiem 
nie odwiedzał dworku ktoś obcy?
- Tak jak wy?
- Hm, powiedzmy - to mówiąc, pokazałem mu legitymację urzędnika państwowego. 
Ale moja szczerość nie uspokoiła zanadto pana Moli. - Nie interesował się tym 
dworkiem 
Niemiec? Jeździ alfa romeo.
- Niemiec? - dziwił się i kiwał głową. - Raczej nie. 
- A może Włoch?
- Nie! - odparł zdecydowanie.
- Może pan nie zauważył?
- A co? Jest pan z policji czy jak?
- Nie, nie. Proszę się uspokoić, tak tylko pytam.
- Był tu taki jeden. Chyba Niemiec. Był z nim taki drugi, Polak. 
- Blondyn?
- Blondyn.
- Czego chcieli?
- A ja wiem? Polak mówił, że Niemiec chce kupić dworek, ale ja powiedziałem, że 
nasz dworek w C. nie jest na sprzedaż. 
- A kto jest właścicielem? - zdumiałem się. - Pan?
- Państwo - mruknął.
- Pawle, nie męcz pana Kazimierza - jęknęła Małgorzata. - Pan Mola nie ma gdzie 
mieszkać. Jak jakiś Niemiec kupi ten dworek, to gdzie podzieje się pan 
Kazimierz?
- Masz rację. Przepraszam pana za te pytania.
- Nie ma za co - bąknął, ale nadal się nie rozchmurzył.
Moją uwagę zwróciło dziwne zachowanie chłopców. Stali obok portalu pod ścianą i 
oglądali świeżo podniesioną z trawy zdobycz. Naradzali się, a ich buzie 
promieniały 
triumfalnym blaskiem.
- Co tam macie?! Hej, Młokos i Ballada!
Chłopcy podeszli do nas z jakimś papierkiem. Wyglądał on na zwykły papierek po 
cukierkach. Najciekawsze było to, że owe cukierki miały włoską nazwę.
- To ja pierwszy go dostrzegłem - podniecił się Ballada.
- O co chodzi? - zaniepokoił się pan Mola. - Co to jest? 
- Włoski cukierek, to znaczy papierek po nim - rzekłem, patrząc uważnie na 
mężczyznę. - A to oznacza, że był tutaj Włoch.
- Właśnie! - rzucili chłopcy.
Pan Mola zakłopotał się, ale szybko przeszedł do ataku.
- Może i był - fuknął. - Ja tam nie wiem. Cały czas tutaj nie siedzę. Do 
kościoła często 
chodzę. Może wtedy ktoś przyjechał. Żadnego Włocha nie znam.
Machnął ręką i poszedł sobie. Odprowadzaliśmy go wzrokiem kilka sekund, aż 
zniknął w drzwiach lewego skrzydła. A później zdawało nam się, że obserwuje nas 
zza firanki 
małego okna.
Dla świętego spokoju obeszliśmy dworek dookoła, idąc po chwastach, które 
dobierały 
się już do murów. Wszystko tutaj było zapuszczone i aż złość ogarniała na myśl, 
co człowiek 
może zrobić z takim zabytkiem.
Większość dworków na Pomorzu miała stary rodowód z XVII czy XVIII wieku, kiedy 
powstało wiele budowli w stylu barokowym i neoklasycystycznym. W XIX wieku 
przerabiano je na modłę romantyczną, mimo potępienia idei romantyzmu. Wtedy to 
pałacyki 
przebudowywano. Dominował styl neogotycki, więc okrągłe okna zamieniano na 
łukowate, 
na dachach dobudowywano wieżyczki, wykusze, naśladowano styl angielski lub 
neogotyk 
włoski. Zakładano parki, ogrody, trawniki i rabaty kwiatowe. Oczami wyobraźni 
widziałem 
pływające łabędzie na dworskim jeziorku, samotnego jeźdźca na koniu mknącego 
przez 
rozległy park, kobiety w świątyni dumania, bawiące się na rabatkach angielskie 
charty i 
dzieci, a pod lasem stały sarenki i jelenie, które przyglądały się temu 
wszystkiemu. I cóż 
zostało z tego miejsca? Obskurna rudera, która raniła duszę nie tylko byłych 
właścicieli, ale i 
wrażliwość historyka sztuki.
Podzieliłem się moimi odczuciami z Małgorzatą, ale nazwała mnie „romantykiem”.
- Zezłościłeś pana Mole - zwróciła się do mnie Małgorzata w tonie pretensji - i 
teraz 
nic nam nie powie o tym stolarzu Joachima, Jeszke Hornie. I o nauczycielu 
Schudelce.
- Pójdziemy na plebanię. Chłopcy, co tam zobaczyliście przez szyby? 
- Nic wielkiego - odpowiedzieli. - Stary piec kaflowy... to wszystko.
Obskurnie tam wewnątrz.
Być może kiedyś ściany tego dworku zdobiły belgijskie tapety, na których wisiały 
włoskie landszafty, a na imponującej klatce schodowej, zapewne dwubiegowej, 
wisiały liczne 
malowidła. Dalej była sala balowa utrzymana w kolorach białym i złotym, przy 
niej 
niewielkie pomieszczenia mieszkalne, z których rozpościerał się wspaniały widok 
na ogród 
albo park. Ale dzisiaj zamiast wspaniałego otoczenia mieliśmy pozostałości po 
Państwowych 
Gospodarstwach Rolnych - obraz nędzy i rozpaczy. 
Położony po drugiej stronie szosy naprzeciwko dworku kościół był neogotycką 
świątynią z czerwonej cegły. Jego ściany ozdabiały sterczyny, zaś ostrołukowe 
okna - 
imponujące witraże. Przed kościołem na skrawku trawnika znaleźliśmy pamiątkowy 
kamień z 
nazwiskami poległych w czasie pierwszej wojny światowej mieszkańców wioski. 
Szybko 
wyłowiliśmy jedno nazwisko, które wiązało się ze sprawą skarbu Joachima von 
Lipowa - 
Felix Horn.
- To jakaś rodzina! - podnieciła się odkryciem Małgorzata. - Tego stolarza.
- Ciepło, ciepło... - zamruczałem zabawnie.
Ksiądz przyjął nas oschle, nie żeby był z niego jakiś gbur, ale tłumaczył się 
brakiem 
czasu. Niestety, nic nie wiedział o rodzinie Felixa Horna. W kościelnych 
metrykach odnalazł 
jednak dla nas stolarza Jeszke Horna, ale ostatni zapis widniał pod datą 1939 
roku. Potem 
była wielka dziura i ślad po stolarzu rozmywał się w pomroce dziejów. Ale 
rzeczywiście, 
Felix Horn był ojcem Jeszke i zginął w czasie pierwszej wojny światowej.
Ksiądz nie mógł nam pomóc, gdyż miał niespełna pięćdziesiąt lat, a do tutejszego 
kościoła trafił osiem lat temu. Jednak na koniec zapytany o pana Kazimierza Mole 
nadmienił, 
że ten nie chodzi do kościoła zbyt często. Trochę nie pasowało to do 
oświadczenia pana 
Kazimierza o jego pobożności.
- Dziwne - zwróciłem się do Małgorzaty i chłopców, gdy szliśmy alejką. - Wygląda 
na 
to, że pan Mola nie jest z nami do końca szczery. O Niemcu i Baturze powiedział 
nam, z 
oporami, bo z oporami, ale o Włochu nie chce gadać.
- Masz rację - powiedziała. - Ten człowiek coś ukrywa.
Słońce schowało się za chmurami i zrobiło się szaro. Kilka samotnych kropelek 
spadło 
na nasze głowy, zapowiadając zmianę pogody. Za radą księdza udaliśmy się jeszcze 
do 
najstarszej we wsi kobiety liczącej już osiemdziesiąt pięć wiosen. Była ona 
Kaszubką i 
urodziła się dokładnie w tym samym roku, w którym zginął Felix Horn. Jednak ta 
kobieta 
mogła pamiętać i dziedzica, i jego służbę, to jest stolarza Horna. Mieliśmy 
jednak pecha. 
Kobiecina przypomniała sobie, że faktycznie żył tutaj stolarz, ale ona trzymała 
się z dala od 
dworu z powodu swojego kaszubskiego pochodzenia. Horn? Może nazywał się i Horn. 
Na 
pytanie o nauczyciela, skinęła głową, że w czasie wojny przywdział niemiecki 
mundur. To 
był zły człowiek. I chyba rzeczywiście nazywał się Schudelka. Ale ją uczył ktoś 
inny, więc 
pamiętała go jak przez mgłę. Tylko tyle zdołaliśmy wyciągnąć od starej Kaszubki.
- Ale przynajmniej historia Kaltza odżyła - odezwałem się idąc do samochodu. - 
Okazała się prawdziwa. Potwierdzają to słowa starej Kaszubki. I to mnie właśnie 
upewnia, że 
istnieje jakiś skarb.
Ale czy przekonałem tym oświadczeniem Małgorzatę i chłopców? Chyba nie, gdyż 
ich twarze wyrażały zawód rezultatami naszej misji w C.
Zawiedzeni ruszyliśmy z powrotem na Wieko, ale wnet ujrzałem we wstecznym 
lusterku jadącego za nami motocyklistę w kasku na głowie.
- Widziałem ten motor! - krzyknął Młokos. - To suzuki Kazimierza Moli.
- I co, pan Mola nałożył kask i ruszył za nami? - zaśmiał się Ballada. 
- Odczep się!
- Kto to może być? - zerknęła na mnie Małgorzata. - O co mu chodzi?
- Zaraz to sprawdzimy.
I przydeptałem mocniej pedał gazu, wrzucając czwórkę. Zwiększone obroty silnika 
popchnęły samochód szybciej do przodu i wnet na liczniku miałem sto dwadzieścia 
kilometrów na godzinę. Ale motocyklista, który wcześniej jechał za nami z 
szybkością nie 
przekraczającą dziewięćdziesiątki, także przyspieszył. W ten sposób utrzymał 
stały dystans 
między nami. Zaryzykowałem i przyspieszyłem jeszcze ździebko, ale na nic to się 
zdało, gdyż 
suzuki nie chciało się od nas odczepić.
- Klapa - zmartwił się Młokos.
- Szybciej jechać nie mogę - rzuciłem w jego stronę. - Nie chcę mieć was na 
sumieniu. 
A droga tu wąska.
Jechaliśmy i tak za szybko, na szczęście nie było dużego ruchu. W krótkim czasie 
dotarliśmy do Wieka, mając na ogonie motocyklistę w kasku.
- Dokąd my właściwie jedziemy? - spytała Małgorzata.
- Odwiedzimy leśniczego Gawryłkę nad Jasieniem, a po drodze postaramy się zgubić 
suzuki.
Ale to zadanie wydawało się niemożliwe do wykonania. Motocyklista uparcie jechał 
za nami, jakby za wszelką cenę pragnął dowiedzieć się, gdzie mieszkamy. Za 
Lęborkiem 
niebo zachmurzyło się jeszcze bardziej, słońce momentalnie przygasło i zaczął 
siąpić drobny 
deszcz. Spróbowałem znowu szaleńczej jazdy.
- Gazu, panie Pawle! - dopingowali mnie Młokos i Ballada. - Szybciej!
- Czyście powariowali?! - złościła się na nich Małgorzata.
Jechałem teraz sto czterdzieści kilometrów na godzinę. Suzuki dzielnie za mną 
podążało i nic nie robiło sobie z moich manewrów. Gdzieś za Oskowem, przed dość 
ostrym 
zakrętem w lewo na Czarną Dąbrówkę, błyskawicznie zwolniłem do siedemdziesiątki; 
to 
samo zrobił motocyklista. Tylko że o ile my weszliśmy w zakręt z piskiem opon, 
on stracił 
przyczepność na wilgotnym asfalcie i wpadł w poślizg! Lekki deszcz, który 
pokropił szosę, 
okazał się dla niego pechowy, kurz pod wpływem niewielkiej ilości wody zamieniał 
się 
bowiem w drobne kropelki tłuszczu, śliskie i zdradzieckie dla opon. Motocykl 
musiał mieć 
zjeżdżone opony i nagłe wyhamowanie na śliskiej nawierzchni zmiotło go z szosy 
prosto do 
rowu.
- O Boże! - przeraziła się Małgorzata. - Zabije się. 
Motocyklista wraz z motorem znalazł się szczęśliwie w rowie, a nie na drzewie. 
Odrzuciło go na kilka metrów, gdy suzuki utknęło w głębokiej trawie na dnie 
rowu. Ta 
wysoka i bujna trawa złagodziła upadek i uratowała maszynę.
Stanąłem na poboczu. Wyskoczyliśmy z jeepa i pobiegliśmy do poturbowanego 
osobnika w kasku. Leżał w rowie i jęczał, ale się ruszał, co odebraliśmy z 
wielką ulgą.
- Pierwsza pomoc! - krzyczała Małgorzata. - Gdzie masz apteczkę?! Paweł! 
Słyszysz?! Apteczka. On jest ranny!
Ku naszemu zdumieniu osobnik podniósł się ociężale, zdjął kask i ujrzeliśmy 
twarz 
szatyna w wieku dwudziestu lat z rozczochraną fryzurą. Może mi się zdawało, ale 
w rysach 
tej twarzy odnalazłem podobieństwo do Kazimierza Moli. Był to jego syn albo 
wnuk.
Jak tylko nasz dostrzegł, momentalnie odżył. Stanął na nogi i kuśtykając 
podszedł do 
milczącego motoru.
- Czego ode mnie chcecie?! - krzyknął zza pleców. 
- Nic ci nie jest?! - wrzasnęła Małgorzata.
- Co was to obchodzi? - odszczeknął. - Zostawcie mnie w spokoju. Rozumiecie? No, 
jazda stąd!
Nie zostawiliśmy go w spokoju. Pokonaliśmy rów i zbliżyliśmy się do niego. On w 
tym czasie postawił motor i próbował go uruchomić.
- Ale na pewno nic ci nie jest? - zapytałem. - Pewnie doznałeś szoku?
- Odczep się ode mnie - syknął przez zęby. 
- Kim jesteś?
- Nikim. Co cię to obchodzi?
- Jechałeś za nami, kolego. 
- I co z tego?
- Miałeś wypadek. Trzeba zawiadomić policję.
- Wypadek? - struchlał na słowo „policja”. - A po co? Nic mi nie jest. 
To mówiąc, próbował dalej uruchomić motor, który za każdym razem kaszlał, jakby 
dogorywał, i za żadne skarby świata jego silnik nie chciał zaskoczyć. Chłopak 
się spieszył. 
Chciał jak najszybciej zniknąć nam z oczu, ale uszkodzony motor uniemożliwiał mu 
to.
- Dlaczego nas śledziłeś? - zapytałem spokojnie.
- Ja? Nikogo nie śledziłem. Już wam mówiłem, zostawcie mnie w spokoju!
- Już dobrze, dobrze. Może ci pomóc? Załadujemy suzuki na jeepa i zawieziemy do 
C.
- Nie trzeba! Poradzę sobie. Wynocha!
Młody osobnik stawał się agresywny. Miał nas dość. Na potwierdzenie tego stanu 
rzeczy wyjął zza pazuchy sprężynowy nóż i skierował jego ostrze na mnie.
- Słyszeliście? Zostawcie mnie!
Żarty się skończyły, więc wzruszywszy ramionami nakazałem mojej ekipie powrót do 
Rosynanta. Jeszcze przez kilka minut obserwowaliśmy, jak młodzian męczył się z 
motorem, 
ale ten w dalszym ciągu milczał.
- Nie to nie - westchnąłem i zapaliłem silnik.
- I tak go zostawimy? - wylał swój żal Młokos. - Musimy go wyśledzić.
- Jak widzicie, facetowi nic nie dolega. Potłukł się i to wszystko. Jest twardy. 
A nam i 
tak nie ucieknie. Wiemy, że to ktoś z rodziny Kazimierza Moli. Te podobieństwo i 
ten motor. 
To nasz staruszek wysłał za nami swojego szpiega. Teraz za nami nie pojedzie, 
więc nie 
mamy się czego obawiać. A my jesteśmy w tej dobrej sytuacji, że wiemy, gdzie go 
szukać. 
Niebawem odwiedzimy z powrotem C. i wszystkiego się dowiemy. Interesuje nas 
bowiem, co 
takiego ma na sumieniu pan Mola? Prawda?
***
Leśniczego Gawryłkę znaleźliśmy przypadkiem przed skrętem do wsi Jasień, gdy 
wsiadał do swojego wysłużonego, zielonego łazika stojącego w głębi lasu. 
Zaparkowany przy 
zachodnim brzegu jeziora pojazd mignął nam między pniami drzew, ale zaraz się 
zatrzymaliśmy, gdy skonstatowaliśmy, czyja to maszyna. Wykręciłem na szosie i 
zjechałem 
piaszczystą ścieżką w dół między drzewa.
- Hej, chłopie! - wołał do mnie Gawryłko. - Dawajcie tutaj. Dobrze, że 
jesteście.
Był silnie podniecony, a w ręku dzierżył strzelbę lufą opuszczoną do dołu. 
Wyszliśmy 
mu na spotkanie.
- Co się stało? Wpadł pan na ślad yeti?
- Gorzej - zakaszlał. - Chociaż do yeti podobny to on jest.
- Kto?
- Nie wiem. Nie znam drania - pokazał ręką fragment boru porastający zachodni 
brzeg, który opadał łagodnie ku wodzie. - Siedzi w szałasie i chla. Wino. 
Prawdopodobnie to 
kłusownik. Jest sam.
- Odnalazł pan kryjówkę kłusowników?
- Prawdopodobnie. Chodźcie, pokażę wam - zachęcał nas. - Tylko cicho. 
Czytaliście, 
chłopcy, książki o Indianach?
- Kilka.
- To wiecie, jak trzeba się zachowywać w takich sytuacjach, prawda?
- Wiemy.
Poszliśmy w gęsty las cichaczem. Skradaliśmy się wolno i ostrożnie, a prowadził 
nas 
oczywiście Gawryłko. Bór zrobił się gęstszy i wilgotny, mocno pachniało żywicą i 
mchem. 
Gdzieś po trzech minutach marszu, Gawryłko nakazał absolutną ciszę i wskazał 
ręką 
niewielki pagórek porosły iglakami.
- Siedzi za skarpą w szałasie - szepnął mi do ucha.
Położyliśmy się na wilgotnej ściółce i rozpoczęliśmy powolne czołganie. Gdy 
nasze 
głowy sięgnęły szczytu pagórka, do naszych uszu doleciał jakiś męski głos 
zagłuszany 
świergotem ptaków w koronach. W zasadzie był to bełkot pijanego, mężczyzna ten 
mówił do 
siebie i zdaje się, że przypalał papierosa. Potem mlasnął kilkakrotnie, co 
musiało mieć ścisły 
związek z opróżnianiem butelki wina, aż wreszcie puste szkło wyleciało z szałasu 
i 
wylądowało w dorodnej kępie paproci.
W końcu go dojrzeliśmy. Na zboczu pagórka zwróconym na jezioro i otoczonym z 
obu stron krzakami, paprociami i drzewami stał mały szałas. Zlewał się on 
doskonale z 
otoczeniem, co dla kłusowników miało zasadnicze znaczenie w zakresie 
bezpieczeństwa. Był 
stąd całkiem niezły widok na jezioro ze środkową wyspą i na zagajnik niewysokiej 
sosny 
porastający brzeg, i w ogóle było tutaj przyjemnie i kameralnie. Idealna 
kryjówka 
kłusowników. Nigdzie nie zauważyłem śladów po ognisku, widać zależało im na 
dyskrecji.
Ktoś się poruszył w szałasie. Wyszedł z niego, a raczej wyczołgał się. Zaklął 
siarczyście, wstał z trudem i chwiejnym krokiem podszedł do najbliższego drzewa 
za 
potrzebą. Nie widziałem jego twarzy, a wyłącznie jego plecy, ale gdy ów osobnik 
wracał, 
rozpoznałem w nim piątego robotnika z Nożyna! Miał około czterdziestu lat. 
Krótko obcięte 
włosy, płaski nos i wystająca żuchwa - tak można by go w skrócie opisać. Był 
wśród piątki 
robotników pracujących na plebani i w Noży nie. Nie mogło być mowy o pomyłce.
To on rozwalił mur w podziemiach tamtejszego kościoła i odkrył zamurowany w nim 
szkielet. To on dał mi w głowę i uciekł oplem kierowanym prawdopodobnie przez 
Baturę. A 
teraz ukrywał się z tego powodu przed policją.
Mieliśmy go.
Zaskoczyliśmy go z łatwością, gdyż osobnik chwiał się i sprawiał wrażenie 
nieprzytomnego. Nawet strzelba Gawryłki nie zrobiła na nim większego wrażenia, 
natomiast 
chciało mu się w dalszym ciągu pić, nie mógł znaleźć jeszcze jednej butelki 
wina. Kilka 
pustych leżało przed szałasem, a ten uparł się na dalszą libację.
- Gdzie moje wino? - bełkotał i usiadł bezradny na trawie. - Gdzie?
- Zawiadamiamy policję, chłopie - rzekł do mnie zniechęcony Gawryłko.
- Raczej izbę wytrzeźwień - zachichotali chłopcy.
- Mam lepszy pomysł.
I poszedłem z powrotem do pozostawionych wyżej w lesie samochodów. Z bagażnika 
wyciągnąłem butelkę wina, którą chciałem ofiarować Gawryłce i z nią wróciłem 
szybko do 
towarzystwa.
ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY
KRYJÓWKA KŁUSOWNIKÓW • JAK UPIŁEM GOŁĄBKA • POZNAJEMY PLANY 
PRZECIWNIKA • ZNOWU W POTRZASKU • CHŁOPCY PRÓBUJĄ WEZWAĆ 
POMOC • JAK NAS ZWIĄZANO I ZEPCHNIĘTO DO DOŁU • CZY SZCZEŻUJ 
NAS URATUJE? • MACIUŚ • WOLNI, ALE BEZ KÓŁ • W OŚRODKU 
WCZASOWYM • Z INŻYNIEREM WRONĄ DO ŁEBY • OBSERWUJEMY HOTEL 
„NEPTUN” • PRZYWITANIE Z MORZEM • I ZNOWU CZAPLA! • KALTZ I 
STARA KOBIETA • JAK SPISAŁ SIĘ INŻYNIER W ROLI DETEKTYWA? • 
GIZELA VON MASZONY ŻYJE!
Obok szałasu znajdował się dół, który porastały gęste paprocie. W nim to 
znaleźliśmy 
dobrze zamaskowany ponton z silniczkiem. Z tego więc miejsca kłusownicy robili 
nielegalne 
wypady na jezioro. Dziwne, że kryjówka znajdowała się w północnej części 
jeziora, niemalże 
naprzeciwko Kolasowki! Jak zatem radzili sobie z transportem na południowy 
akwen? Czy 
przenosili ponton brzegiem i dopiero po tamtej stronie zrzucali go do wody? 
Gawryłko 
przypuszczał, że kłusownicy poruszali się jednak cały czas po wodzie.
W połowie jeziora biegła po powierzchni dużej wyspy droga łącząca oba brzegi -
zachodni i wschodni. Między jednym z nich a najdalej wysuniętym na zachód cyplem 
owej 
wyspy przerzucono drewniany mostek. I właśnie pod owym mostkiem znajdował się 
przesmyk wysoki na metr dwadzieścia centymetrów i głęboki na pół metra. Pod nim 
mogły 
przepłynąć nawet niektóre łodzie z opuszczonym masztem. Kłusownicy spuszczali 
pewnie 
ponton z tego brzegu, na którym teraz staliśmy, wiosłując podpływali do mostku i 
przedostawali się na południowy akwen, potem jeszcze przez pewien czas nie 
używali silnika. 
To tym przesmykiem pod mostkiem Batura musiał tutaj uciec, gdy napadli na nas 
kłusownicy. 
Przytaszczył w to miejsce ponton i wsiadł do BMW ukrytego w lesie blisko szosy. 
Można 
powiedzieć, że kłusownicy mieli kryjówkę pod samym nosem leśniczego Kolasia.
Janusz Gołąbek, piąty robotnik z Nożyna, usiadł na trawie w relaksującej pozie, 
podpierając się dla bezpieczeństwa łokciami. Gdy pokazałem mu butelkę wina 
przeznaczoną 
dla Gawryłki, długo patrzył na nią jak mężczyzna na kobietę. Patrzył z 
pożądaniem i zarazem 
z nadzieją. Próbował się podnieść. - Moje winko...
- Dostanie pan - powiedziałem łagodnie. - Ale najpierw proszę powiedzieć, kto 
pana 
wynajął?
- Dobre to wino? - zapytał z głupia frant.
- Przepyszne. Miało być dla samego leśniczego, ale chyba pan Gawryłko nie obrazi 
się, jeśli poczęstuje nim pana, panie Gołąbek.
- Janusz jestem - stanął o własnych siłach, ale chwiał się niebezpiecznie.
- To jak? Dam panu to wino, ale wpierw proszę powiedzieć, kto panu kazał 
rozwalać 
mur w podziemiach kościoła w Nożynie?
- Nie wasza sprawa - beknął głośno.
- To winka nie będzie.
- Zaraz! Zapłacili mi sto złotych... 
- Kto?
- Mały Ziutek i Wołga, a kto niby? Mało dali, a jeszcze musiałem klucz do 
kościoła 
podrobić.
- I wszystko pan przepił?
- O przepraszam, kupiłem trochę kiełbasy, ale już zjadłem. Ale o co się 
rozchodzi...?
- Czy oprócz kościotrupa było coś jeszcze we wnęce? Jakiś skarb?
- Skarb? Nic nie było - uderzył się mocno w pierś, aż zadudniło. - Tylko te 
kości... i te 
napisy... ale o co się rozchodzi? Daj mi łyka, chłopcze, bo mi zaschło w 
gardle...
- Jeszcze chwila - uspokoiłem go. - Kto pana zabrał spod kościoła oplem?
- A nie znam - beknął. - Nie znam.
- Taki wysoki blondyn w wieku trzydziestu lat, prawda?
- Siedział za kierownicą... to nie wiem, czy wysoki. Ale blondyn. Mało mówił... 
wziął 
karteczkę z tymi słowami, com je przepisał ze ściany i więcej nie gadał... i 
jeszcze zabrał mi 
telefon komórkowy Małego Ziutka... To jak z tym winem?
- I tutaj cię przywiózł? Ten blondyn?
- Tutaj. Żeby mnie szybko nie znaleźli.
- Nie wie pan, panie Gołąbek, gdzie teraz może być ten blondyn? 
- A bo ja wiem? Nie wiem... ja nic nie wiem. Pić mi się chce.
Zerknąłem na Małgorzatę, która kiwała z dezaprobatą głową. Widać moja metoda 
„przesłuchania” nie przypadła jej do gustu, w przeciwieństwie do chłopców, 
którzy mieli 
niezły ubaw z Gołąbka.
- Zdaje się, że ten blondyn rozmawiał z kimś przez telefon... - beknął Gołąbek i 
pogroził mi palcem. - W samochodzie rozmawiał. Ale nie powiem, o czym nawijał. 
Jak mi 
dasz wina, to powiem... tra-la-la!
Robotnik zaczął sobie coś tam podśpiewywać pod nosem i udawał obojętność, w ten 
sposób chciał mnie zmusić do otwarcia butelki. Otworzyłem.
- Nie przesadzasz, Pawle? - zgromiła mnie wzrokiem nauczycielka. - Dajesz wino 
temu człowiekowi? Chcesz go spić, aby zaczął mówić?
- On już jest pijany.
- Niech mu da - wspomógł mnie Gawryłko. - Chętnie posłucham. A wina mi nie 
szkoda. Nie mogę pić wina. Mam po nim zgagę.
Nieczuły na cierpkie uwagi Małgorzaty podałem Gołąbkowi butelkę wina. Ten zabrał 
ją natychmiast i zaczął łapczywie pić. 
Zabrałem mu ją po chwili i ostro zaatakowałem: - Więcej nie będzie, panie 
Gołąbek! 
Chyba że powiesz pan wszystko!
- Co? - zabłysły mu w błogiej ekstazie białka oczu. - Co mam mówić?
- O czym ten blondyn rozmawiał przez telefon?
- E, nic szczególnego - machnął ręką i ponownie beknął. - Jakąś starą babę mają 
odwiedzić w Łebie... ale co to za babka nie wiem, w mordę... hrabianka zdaje 
się... ma 
przylecieć samolotem do Gdańska...
- A w Łebie spotkanie?
- W Łebie.
- Gdzie, panie Gołąbek? Gdzie?
- Nie wiem... w pensjonacie się zdaje... dziś o ósmej wieczorem...
Nie wiem, czy Gołąbek wiedział cokolwiek więcej o tajemniczym spotkaniu w Łebie 
i 
o innych planach Batury, gdyż nagle zostaliśmy zaskoczeni przez dwóch osobników. 
Podeszli 
nas cicho i w odpowiednim momencie przystąpili do ataku. To byli Mały Ziutek i 
Wołga.
Znaleźliśmy się w potrzasku. Radość z uzyskania cennej informacji o spotkaniu w 
Łebie mieszała się teraz ze strachem przed zarośniętymi kłusownikami. Obaj mieli 
oczy pełne 
agresji, zaś w ręku trzymali wiatrówki.
Nie mieliśmy szans. Szybko zabrali leśniczemu strzelbę i kazali nam zebrać się w 
kupkę.
- No i co, ryju? - zarechotał Mały Ziutek i popatrzył na Wołgę. - Mówiłem, że 
ich 
jeszcze dorwiemy.
- Protestuję! - krzyczał Gawryłko. - Wiecie, kim jestem? Leśniczym!
- Za daleko się zapuściłeś, panie gajowy - zagrzmiał Mały Ziutek. - Nie twój 
rewir.
- To napad w biały dzień! Jestem urzędnikiem państwowym!
- Gadanie. Nic ci nie zrobimy. Zwiążemy was i zostawimy tutaj. Odpoczniecie 
sobie 
trochę, bo za dużo łazicie.
- Panowie, tak nie można! - postawiła się Małgorzata i zrobiła odważny krok do 
przodu.
- Zostań! - wrzasnął na nią Wołga i zamachnął się kolbą wiatrówki.
Wtedy to doskoczyłem do niego i chwyciłem za lufę, starając się wyrwać mu broń. 
Dopiero huk wystrzału ze strzelby leśniczego, którą miał Mały Ziutek, ostudził 
nasz zapał do 
walki. Wołga dźgnął mnie kolbą w pierś, aż zabolało, i zaraz wycelował w mój 
brzuch lufą. 
Był wściekły i gotów do naciśnięcia spustu. Zupełnie mu odbiło.
- Spokój! - wrzasnął Mały Ziutek. - Bo wystrzelamy was jak kaczki.
- Pójdziecie do kryminału - rzekłem do nich.
- Te, jasnowidz - warczał Wołga. - Jeszcze ci mało?
Potem poszło szybko. Kłusownicy wyciągnęli sznurek, jakby nigdy się z nim nie 
rozstawali, i najpierw zaczęli związywać leśniczego. W tym czasie pijany 
Gołąbek, który od 
początku epizodu kilka razy zdążył pociągnąć uczciwie z butelki, pilnował 
pozostałych i 
celował do nas z wiatrówki. Był znieczulony przez alkohol, więc istniała 
uzasadniona obawa, 
że przypadkowo naciśnie spust. Wszyscy zachowywaliśmy się dlatego spokojnie i z 
obawą 
zezowaliśmy na niego.
Dopiero gdy związano mnie i Małgorzatę i położono w dole zarośniętym paprociami, 
chłopcy odważyli się na samobójczy krok. Otóż zaczęli drzeć się wniebogłosy:
- Wie-wió-ra! Wie-wió-ra! Wie-wió-ra!
- Cicho, smarkacze! - fuknął na nich Wołga.
- Wie-wió-ra! Wie-wió-ra! Wie-wió-ra!
- Zaknebluj ich, ryju! - zwrócił Wołdze uwagę Mały Ziutek. – Ino szybko!
Ten doskoczył do chłopców i złapał Młokosa za kołnierz. Ballada wciąż się darł, 
więc 
Mały Ziutek dał mu solidnego klapsa w tyłek. Poskutkowało.
- Zaklęcia indiańskie wam nie pomogą - zwrócił się do nich. - Gówniarze jedne. 
Wiewiórki też wam nie pomogą.
A potem stała się rzecz najgorsza.
Kłusownicy zaczęli zdejmować z naszych nóg buty, a po nich skarpetki. Nikt z nas 
nie 
wiedział z początku, czemu to robią. Okazało się wnet, że chcą nam nimi 
zakneblować usta. 
Protestowaliśmy, ale na nic to się zdało.
- Jak myjecie nogi - ryczał ze śmiechu Mały Ziutek - to nic wam nie będzie. Ha, 
ha, 
ha!
To powiedziawszy wetknęli w usta każdego z nas zwiniętą w kłębek parę skarpetek 
i 
obwiązali usta silnie sznurkiem. Złączono całą naszą piątkę plecami do siebie i 
usadowiono w 
dole. A potem poszli w najlepsze, zabierając ze sobą pijanego Gołąbka. Byliśmy 
unieruchomieni i zdani na łaskę losu. Nie mogliśmy się nawet porozumiewać, a dla 
przypadkowego turysty byliśmy niewidoczni, gdyż paprocie broniły dostępu do 
dołu.
Dobrze nas związali i dlatego nic nie wskóraliśmy bezładną szarpaniną. Nikomu z 
nas 
nie udało się także wypluć knebla - kłusownicy umieli obchodzić się nie tylko ze 
sznurkiem. 
Wkrótce zaczął padać deszcz, nieduży, ale ciężkie krople systematycznie 
skapywały z liści 
paproci i lądowały na naszych ubraniach i głowach. Przemoknięci i przerażeni 
sytuacją 
traciliśmy powoli nadzieję na wydostanie się z dołu. Przepadła też możliwość 
wyśledzenia w 
Łebie Batury, gdzie miał się spotkać z jakąś kobietą. Według słów Gołąbka to 
spotkanie 
miało się odbyć dzisiaj o dwudziestej, a więc gdyby tylko udało nam się uwolnić, 
moglibyśmy tam pojechać i wyśledzić naszych przeciwników. Ale z każdą minutą 
traciłem 
wiarę w szybkie uwolnienie. Co tam ja?! Martwiłem się o chłopców i Małgorzatę, 
która 
pewnie będzie mnie obwiniać za los, jaki im zgotowałem, przywożąc tutaj. A 
leśniczy 
Gawryłko? To nie był młody człowiek i cała ta przygoda mogła zakończyć się jego 
poważną 
chorobą.
Żałowałem straconej okazji pojechania do Łeby. Nie wiedziałem, która godzina, 
ale 
instynktownie czułem, że minęła siedemnasta. W pewnym momencie obok nas przeszła 
żmija, co przyprawiło mnie o gęsią skórkę; na szczęście gad nie zainteresował 
się nami i 
zygzakiem wypełznął z dołu. Przez kolejny kwadrans popadał większy deszcz, ale 
dla nas 
było to już bez znaczenia. I tak byliśmy przemoczeni do suchej nitki. Zapalenie 
płuc wisiało 
w powietrzu, zaś perspektywa sutej kolacji w ciepłym pomieszczeniu oddalała się 
jak pociąg, 
na który się spóźniliśmy.
Wtem na górze, na samej krawędzi dołu coś się poruszyło, a następnie czyjaś 
głowa 
przebiła się przez koronę paproci i zajrzała do nas. Pies!
Z trudnością rozpoznałem Szczeżuja. To był on, jak pragnę zdrowia! Pies 
Kolasiów! 
Nie mogło być mowy o pomyłce. Brawo, Szczeżuj!
„Skąd się wziąłeś, piesku?” - pomyślałem ciepło.
Jedyne wyjaśnienie było takie, że Szczeżuj zareagował na zaklęcie „wiewióra” i 
przybiegł do nas przecinąjącą jezioro drogą. Głos po wodzie niesie się przecież 
dobrze, a do 
leśniczówki na drugim brzegu nie było znowu tak daleko. Byliśmy zatem uratowani! 
Zdaje 
się, że i chłopcy dostrzegli Szczeżuja, bo zaczęli w podnieceniu stękać i 
wiercić się. Pies 
rozpoznał nas szybko - szczeknął kilka razy, zamerdał ogonem, ale na tym się 
skończyła jego 
pomoc. Jakimże to sposobem mógł nas uwolnić z więzów? Nie było takiego sposobu. 
Musiałby być tresowanym i wybitnie inteligentnym psem. A przecież Kolasiowa 
narzekała, 
że Szczeżuj słuchał się tylko leśniczego i był psem raczej opieszałym. Potrafił 
za to głośno 
szczekać. To wszystko.
„Może tym szczekaniem zwróci czyjąś uwagę?” - łudziłem się w duchu.
Ale przez najbliższą godzinę nic się nie działo. Siedzieliśmy złączeni w piątkę 
i raz po 
raz spoglądaliśmy na Szczeżuja, który przysiadł na zadzie i rzadko szczekał. 
Pilnował nas, 
tyle że nic z tego pilnowania nie wynikało. I znowu straciliśmy nadzieję na 
rychłe uwolnienie, 
bo nikt już się nie wyrywał i nie próbował pozbyć uciążliwego knebla. Było nam 
zimno. 
Czułem, jak Małgorzata i chłopcy dygoczą, zdaje się, że i ja kilka razy 
szczęknąłem zębami. 
Najbardziej odporny z naszej piątki był, o dziwo, leśniczy Gawryłko - mężczyzna 
stary, ale 
widać zahartowany.
W pewnym momencie Szczeżuj poruszył się. Postawił uszy i odwrócił się w kierunku 
jeziora. Nasłuchiwał w napięciu i kilka razy dziwnie zaszczekał. A nam się 
wydawało, że ktoś 
tam pochlipuje. Szczeżuj opuścił nas i pobiegł ku nieznajomemu, szczekając 
radośnie. Głowy 
nie dam, ale usłyszałem głos dziecka, które mówiło coś do Szczeżuja.
Już po chwili ujrzałem nad krawędzią dołu głowę dziecka - siedmioletni chłopiec. 
Miał umorusaną twarz oraz załzawione i powiększone ze strachu oczy. Przyglądał 
nam się 
zabawnie, z wielką ciekawością dziecka.
Mruczeliśmy i stękaliśmy, aby dać mu do zrozumienia, że potrzebujemy pomocy. Ale 
chłopiec nie wiedział, co robić. Na szczęście po dziesięciu minutach odważył się 
wreszcie 
zejść do dołu. Może ośmielił go mundur Gawryłki? Mocniej zabiły nam serca, gdy 
stanął 
przed nami i nieśmiało wyciągnął rękę w stronę twarzy leśniczego, chcąc wyjąć mu 
z ust 
knebel. Leśniczy miał poczciwą twarz pooraną zmarszczkami, ufne spojrzenie i 
sumiaste 
wąsy - mógł wzbudzić zaufanie nawet w sytuacjach ekstremalnych.
I wreszcie stało się - chłopiec wyjął z ust leśniczego skarpetę!
- Dzięki, chłopie - wysapał umęczonym głosem Gawryłko. - Uff... a teraz, mój 
mały 
zuchu, zabierz się do tego sznura. Wiesz, kim jestem? Jestem leśniczy Gawryłko. 
A urządzili 
nas tak kłusownicy, bardzo źli ludzie. Dlatego musisz nas uwolnić, bohaterze. 
Dyrekcja 
Lasów Państwowych będzie ci wdzięczna...
Gawryłko mówił ciepłym, monotonnym głosem, jakby opowiadał dziecku bajkę. Ten 
głos wyraźnie uspokoił chłopca, który rzeczywiście szybko zaczął rozplątywać 
sznur, z tym, 
że szło mu to niezdarnie.
- W wewnętrznej kieszeni mam scyzoryk - instruował chłopaka. - Wyjmij go i 
przetnij 
sznur na moich nadgarstkach. Jak masz na imię, chłopcze?
- Maciuś.
- Ślicznie. A co tutaj robisz?
- Zgubiłem się - odpowiedział smutno.
W jego dłoni znalazł się już scyzoryk. Chłopiec ciął sznur, wciąż instruowany 
przez 
leśniczego.
Wkrótce zostaliśmy uwolnieni przez Gawryłkę, a wyjście z dołu na powierzchnię 
ziemi odebraliśmy z największą ulgą. Wyglądaliśmy jak nieszczęście, ale wolność 
dodała 
nam skrzydeł. Była 18:47.
- Gdzie mieszkasz? - zapytał Maciusia leśniczy. 
Chłopiec wskazał ręką na południe.
- Ośrodek „Łoza”?
Maciuś kiwnął główką na potwierdzenie.
- Zbieramy się, moi państwo! - zakomenderował Gawryłko. - Idziemy do 
samochodów.
Nikt nic nie mówił. Szliśmy szybko, aby jak najprędzej znaleźć się w samochodzie 
i 
odjechać z tego przeklętego miejsca. Jednak gdy dotarliśmy do zagajnika, w 
którym stały 
samochody, spotkał nas zawód. Brakowało bowiem jednego koła w Rosynancie i 
jednego w 
łaziku leśniczego.
- Cholerni kłusownicy! - zaklął Gawryłko. - Odkręcili nam koła. Nigdzie nie 
pojedziemy.
Z bezsilności opadły nam ręce.
- Co robić? Co robić? - powtarzała w kółko Małgorzata. - Co za podłe wakacje!
Nie wiedziałem, co robić. Kiedy uwolnił nas Maciuś, miałem jeszcze nadzieję, że 
wsiądę do jeepa i szybko pojadę do Łeby na spotkanie Batury z tajemniczą 
kobietą. Ale 
manewr kłusowników zniweczył ten plan. Co za pech! I co robić? To było dobre 
pytanie.
- Wiem! - rzuciłem po chwili. - Ja pójdę z Maciusiem do ośrodka „Łoza”, bo może 
znajdę tam Czaplę i jej towarzystwo i uda mi się namówić ich na przejażdżkę do 
Łeby...
- A ty tylko o jednym - westchnęła ciężko Małgorzata i z dezaprobatą pokiwała 
głową. 
- Rób sobie, co chcesz.
- Proponuję spotkać się wieczorem w Kolasówce - mówiłem gotów do 
natychmiastowego wymarszu do ośrodka. - Niech chłopcy się przebiorą, wezmą 
kąpiel i 
zażyją aspirynę. Ty też, Małgosiu.
Wzruszyła jedynie ramionami.
- Dobra, chłopie - rzucił leśniczy. - Niech panna Małgorzata pójdzie z chłopcami 
do 
Kolasiowej. Na piechotę, bo to niedaleko stąd, a ja zajmę się w tym czasie 
samochodami. 
Spróbuję coś wymyślić. I spotkamy się wieczorem przy herbacie z rumem.
Nikt nie protestował. Wszyscy byli solidnie zmęczeni i potwornie zziębnięci. Ja 
jednak postanowiłem grać do końca - za wszelką cenę chciałem dostać się do Łeby. 
Nie było 
zatem czasu na dalsze dyskusje, więc pożegnawszy przyjaciół i Szczeżuja ruszyłem 
razem z 
Maciusiem na południe poboczem szosy.
Ośrodek był położony nad brzegiem południowego akwenu, to stąd tak hałasowano do 
późna w nocy, a przeważały tam drewniane domki jednorodzinne postawione w cieniu 
wysokich sosen. Ogrodzony siatką teren był rozległy i ciągnął się aż po sam 
brzeg. Kiedy 
dotarliśmy w pobliże recepcji, odbywał się tam turniej ping-ponga, więc nikt nie 
zwracał na 
nas uwagi. Parking znajdował się za drewnianą recepcją, ale nigdzie nie było 
renault Darka.
- Gdzie mieszkacie? - niepocieszony zwróciłem się do Maciusia. - Zaprowadzę cię 
do 
rodziców.
Zaprowadził mnie. Rodzice na widok syna o mało nie potracili ze szczęścia 
zmysłów.
- O mój Boże, gdzie ty się podziałeś?! - lamentowała matka, a oczy zaszły jej 
łzami 
szczęścia. - Szukaliśmy cię wszędzie, syneczku... o mój Boże, tak się 
martwiliśmy...
- Gdzie pan go znalazł? - podszedł do mnie ojciec Maciusia i uradowany 
potrząsnął 
moją dłoń. - Wrona jestem. Inżynier Stanisław Wrona. Dziękuję panu. Jak mogę się 
panu 
odwdzięczyć?
Długo nie musiałem myśleć. Nie miałem nic do stracenia.
- Muszę się dostać do Łeby na dwudziestą - odpowiedziałem szybko. 
Inżynier Wrona zakłopotał się, zamyślił, ale ostatecznie się zgodził.
***
Inżynier jechał ostrożnie swoim wysłużonym polonezem, więc do Łeby - jakby nie 
było oddalonej od Jasienia kilkadziesiąt kilometrów - dotarliśmy po dwudziestej. 
Zdziwiło 
mnie, że było stosunkowo ciepło, a zza chmur miejscami spozierało na nas 
zmęczone dniem 
słoneczko chylące się ku morzu. Na głównej, zatłoczonej ulicy kupiłem folder i 
przejrzałem 
go pobieżnie.
- Gdzie może zatrzymać się w Łebie hrabianka? - myślałem na głos. - No gdzie?
- Że co proszę? - zdumiał się Wrona, jakbym gadał od rzeczy.
- Wiem! Hotel „Neptun” - mówiłem dalej, zerkając w folder. - Jeden z 
najpiękniejszych hoteli na polskim wybrzeżu. To w sam raz miejsce dla bogatych. 
Hrabianka 
chyba do takich należy.
Główny trakt w Łebie to ulica Tadeusza Kościuszki, wzdłuż niej funkcjonują bary, 
sklepy i najprzeróżniejsze firmy usługowe. Miasteczko było schludne, czyste i 
kolorowe. Nie 
brakowało też białych dziewiętnastowiecznych domów rybackich z dwuspadowym 
dachem. 
Dziwne, że w pobliżu kanału portowego, w którym cumowały kutry, odczułem rybacki 
rodowód tego miasta, którego nie potrafiła zniszczyć plaga turystów. I ten 
zapach glonów 
zmieszany ze smrodem oleju silnikowego, który dzielnie wytrzymywał konkurencję z 
zapachami dochodzącymi z wielu smażalni. W sezonie - tak jak teraz - ludzi było 
tutaj 
zatrzęsienie i odpoczynek był, dla takich ludzi jak ja, rzeczą praktycznie 
niemożliwą. W tego 
typu kurortach mógłbym nabawić się nerwicy! Ale właśnie ten nieznośny tłok i 
ludzki gwar 
mogły być sprzymierzeńcami w misji, jaka mnie tutaj przygnała.
Za malowniczym kanałem było skrzyżowanie i ukazał się nam las sosnowy, który 
oddzielał miasteczko od morza. Zaczęły się droższe pensjonaty i eleganckie bary 
oraz 
kawiarnie.
- W prawo, panie inżynierze - poprosiłem.
Uliczka prowadziła skrajem lasu, następnie skręciliśmy w prawo i zaraz 
wjechaliśmy 
zadbanym asfaltem w las ku morzu. To był ostatni odcinek drogi. Tutaj, w 
sosnowej 
enklawie, było cicho i pachniało prawdziwym lasem, a ludzie spacerowali sobie 
nad morze i z 
powrotem w leniwym nastroju.
I wreszcie ujrzałem ten cudowny hotel z okrągłą wieżą, a właściwie stuletni 
zameczek 
usytuowany na szczycie skarpy nad samym morzem. Zadbany teren hotelu był 
odgrodzony od 
świata eleganckim, kamiennym murkiem uzbrojonym w podłużne pręty. Znaleźliśmy 
jednak 
parking przy murku opodal zejścia na plażę, więc szybko wysiedliśmy z poloneza.
Zza ogrodzenia popatrzyłem sobie na hotel i przyległy doń teren. Za równiutko 
przystrzyżonym trawnikiem znajdował się hotelowy parking, który osłaniała 
zakrzewiona 
skarpa. Znieruchomiałem na chwilę, gdy wśród drogich aut dojrzałem alfa romeo 
Kaltza 
(nigdzie BMW Batury). A jednak Gołąbek mówił prawdę! Nasi przeciwnicy mieli się 
spotkać 
tutaj z jakąś bogatą damą.
Patrzyłem dalej na hotel, zastanawiając się co robić.
Za parkingiem stał zameczek otoczony wysokimi i imponującymi brzozami. 
Odnowiona budowla o piaskowym kolorze tynku była nieregularną rozczłonkowaną 
bryłą, 
którą przykrywały spadziste dachy. Charakterystyczna wieża wystrzelała w górę i 
nadawała 
zameczkowi swoistego charakteru.
- I co robimy? - zapytał zniecierpliwiony inżynier.
- Nie chce się pan przywitać z morzem? - próbowałem się uśmiechnąć.
- Jak już tu jesteśmy.
Zeszliśmy wąską i stromą ścieżką nad samo morze. Bałtyk przywitał nas poszumem 
fal i słodkim zapachem glonów. Nie był wzburzony, ale falował rytmicznie i jego 
fale 
obmywały z senną elegancją płaską, szeroką plażę zbudowaną z jasnożółtego 
drobnego 
piasku. Ludzie spacerowali wzdłuż brzegu, pili piwo w specjalnie skonstruowanych 
barach 
plażowych, a na drewnianych ostrogach wystających z morza przysiadły mewy, 
oczekując 
pożywienia od ludzi. Piękne było to morze i ta plaża, ale ja miałem prawdziwe 
zmartwienie -
jak dostać się do hotelu i wyśledzić przeciwników?
Przeszliśmy chrupiącym piaskiem pod zameczkiem, który od plaży oddzielał 
kamienny murek i krzywe od morskiej bryzy brzózki oraz sosny. Dalej znaleźliśmy 
ścieżkę 
prowadzącą między wydmami; nią można było się dostać pod drugie, prawe skrzydło 
hotelu. 
Popatrzyłem na balkony zwrócone na morze i w niektóre jego okna, ale nie 
dostrzegłem tam 
Kaltza.
Zaryzykowałem i opuściwszy na chwilę inżyniera Wronę wspiąłem się pod górę 
owym zejściem i wnet znalazłem się obok jakichś drzwi prowadzących na zaplecze 
hotelu. 
Gdy wychyliłem się zza rogu, dostrzegłem idących chodnikiem prosto do głównego 
wejścia 
Czaplę i jej towarzystwo w osobach Darka, Didżeja i Marioli.
„Co oni tutaj robią?” - dumałem całkowicie zaskoczony ich obecnością. „Przecież 
mieli zostać w Jasieniu! Czyżby z powrotem wrócili do Łeby?”
Spokoju nie dawała mi myśl, że oto znaleźli się w tym samym miejscu co ja. Czy 
mogłem uznać to jedynie za dzieło przypadku? Zauważyłem, że Czapla miała na 
głowie 
przewiązaną chustę, która zmieniała ją nie do poznania. I jeszcze na tę okazję 
założyła nie 
lnianą spódnicę, a obcisłe dżinsy, w których jeszcze bardziej przypominała 
czaplę. Ale młodzi 
ludzie znikali już we wnętrzu hotelu. Nie przypuszczałem, aby wynajęli w 
„Neptunie” pokoje, 
gdyż ceny były tutaj zabójcze, poza tym oni przyjechali przecież pod namiot.
Zerknąłem za mur, ale nigdzie nie dostrzegłem ich renault. Nie było go także na 
parkingu, a zatem wybrali się do zameczku pieszo w „odwiedziny”.
Wróciłem do znudzonego inżyniera Wrony, który stał nad samym brzegiem i 
próbował robić na falach „kaczki”. Rzucał kamyki z wielką determinacją, ale 
nieudolnie.
- O, to pan! - ożywił się, gdy mnie ujrzał. - A właściwie czego pan szuka?
- Jak to panu powiedzieć? - westchnąłem niepocieszony, gdyż nie był to dobry 
moment na zwierzenia. - Szukam pewnych ludzi, którzy chcą wywieźć z naszego 
kraju cenne 
przedmioty.
- Jest pan detektywem?!
- Kimś w rodzaju detektywa.
- No tak, odnalazł pan naszego Maciusia. Musi być pan detektywem. A nie jest pan 
przypadkiem głodny? Przepadła mi w ośrodku kolacja i kiszki grają mi marsza.
Mój wzrok spoczął na sąsiadującym z zameczkiem drewnianym pomoście. Osłonięty 
od morza celofanowym nakryciem bar na drewnianym podeście stał w bliskim 
sąsiedztwie 
drewnianych schodów prowadzących na górę skarpy i do zameczku.
Poszliśmy tam.
Inżynier zamówił sobie coś do jedzenia, ja zaś zadowoliłem się gorącą kawą. 
Inżynier 
jadł i opowiadał o swojej pracy, a ja słuchałem i obserwowałem ludzi na plaży 
oraz na 
drewnianych schodach. Jednocześnie zastanawiałem się, co robić? Pójście do 
hotelu było zbyt 
ryzykowne, wszak Kaltz mógł mnie z łatwością rozpoznać (Batura musiał mnie 
dobrze 
opisać), tak samo jak bez trudu rozpoznaliby mnie Czapla i jej towarzystwo. A 
bardzo mi 
zależało na tym, aby moją obecność w Łebie zachować w tajemnicy.
Jak zwykle bywa w życiu, rozwiązanie przyszło samo.
Nie uwierzycie, ale na drewnianych schodach ujrzałem schodzących bardzo wolno i 
ostrożnie Kaltza z jakąś starą kobietą ubraną w beżowe spodnie i drogi sweter. 
Przeciwsłoneczne okulary zasłaniały oczy tej kobiety, więc nie widziałem ich, 
niemniej 
jednak dama miała więcej niż osiemdziesiąt wiosen. Kaltz, jak przystało na 
dżentelmena, 
przytrzymywał ją za łokieć i asekurował przy pokonywaniu schodów. A robił to z 
taką 
dbałością, jakby od tego zależało jego własne życie.
- Co się stało? - popatrzył na mnie uważnie inżynier Wrona i zerknął za moim 
wzrokiem na plażę.
Para szła teraz wolno w kierunku wilgotnego brzegu.
- Zrobi pan coś dla mnie? - zapytałem nie udzieliwszy mu odpowiedzi. - Widzi pan 
tę 
starszą panią z mężczyzną?
- Oczywiście.
- Nie mogę ich podejść, gdyż ten facet z wąsikiem może mnie rozpoznać. Ale pan 
mógłby się do nich zbliżyć, tak zwyczajnie, jak przypadkowy turysta, i posłuchać 
o czym 
rozmawiają. Jest tylko jeden problem: czy zna pan niemiecki?
- Ach, więc to są Niemcy? - zabłysły mu z podniecenia oczy. - Owszem, znam 
trochę 
niemiecki. Jestem inżynierem, więc z konieczności czytam niemiecką prasę 
naukową. Jednak 
w mowie jestem gorszy niż w pisaniu i czytaniu. Ale radzę sobie.
- To świetnie, panie inżynierze.
- Zaraz się przekonamy, czy bycie detektywem to taka trudna sztuka - to mówiąc, 
wstał energicznie od stołu, chrząknął i zszedł z drewnianego pomostu na piasek.
A mnie pozostało bierne przyglądanie się inżynierowi. W duchu modliłem się, aby 
jego niemiecki okazał się wystarczająco dobry. Nie ulegało chyba wątpliwości, że 
przyjazd 
tej starej kobiety wiązał się z poszukiwaniami skarbu Joachima von Lipowa. Ta 
stara dama 
mogła być jego krewną, być może nawet spadkobierczynią majątku w C. Ale należało 
poczekać na raport inżyniera Wrony...
Interesująca mnie para stała nad brzegiem i obserwowała horyzont, do którego, po 
stronie zachodniej, zbliżało się czerwone słońce, gotowe zanurzyć się w nim na 
całe sześć 
godzin. Inżynier stanął kilka metrów od pary i rzucał kamykami w wodę jak gdyby 
nigdy nic. 
Czort wie, o czym teraz rozmawiali Kaltz z „hrabianką”, ale z tej odległości 
widziałem, że 
cały czas coś omawiali.
Instynktownie obejrzałem się w prawo i na schodach dostrzegłem Czaplę i jej 
przyjaciół. A zatem przyszli nie do hotelu, a na przeszpiegi! Oni schodzili na 
plażę w jednym 
celu - chcieli posłuchać, o czym rozmawiają Niemiec i starsza dama. Skąd, na 
Boga, wiedzieli 
o przyjeździe tej pani?! I w co oni się bawili? Nie wiedziałem tego.
Nie zauważyli mnie. Poszli plażą w kierunku obserwowanych przeze mnie osób.
Mniej więcej po kwadransie Kaltz i staruszka zawrócili z powrotem do hotelu, 
więc 
musiałem przez pewien czas być odwrócony plecami do plaży. Potem zniknę l i na 
szczycie 
skarpy, a za nimi poszło dziwnie skupione towarzystwo Czapli.
Inżynier wrócił podniecony i zadowolony ze swojej misji.
- Ciągle gadali o jakimś „von Lipowie” - mówił z przejęciem, gdy usiadł 
naprzeciw 
mnie. - Ten wysoki Niemiec z wąsikiem zapytał staruszkę, co znaczy „Hulsch 
Eck”...? Nie 
wiem, czy dobrze usłyszałem, przepraszam. Padło tam jeszcze jedno pytanie o coś 
dziwnego... chodziło o śmieszny wyraz na „F”...
- Fliegenpfiff?
- Owszem - popatrzył na mnie jak na czarodzieja. - To pan słyszał całą rozmowę? 
Z 
tego miejsca?
- Nie, nie - zaśmiałem się. - Znam to słowo. 
- I co to jest?
-A tego to nie wiem. Co dalej, inżynierze?
-Nie jestem pewien, ale zdaje się, że wspominali jakiegoś stolarza...
- Jeszke Horna?
- Tak jest! - poruszył się. - Na Boga, pan jednak słyszał rozmowę!
- Stąd? To niemożliwe. I co z tym stolarzem?
- Nie wiem, wszystkiego nie słyszałem i nie wszystko byłem w stanie zrozumieć. 
Pewne jest jednak to, że potrzebują stolarza. Mało tego... było też coś o 
jakiejś mapie. 
Wymienili też jakiegoś Vincenza...
Vincenzo! Vincenzo był pewnie owym Włochem jeżdżącym lancią! Tym, który 
odwiedził muzeum w Lęborku i oglądał mapę skradzioną później przez Baturę. 
„Brawo, 
inżynierze!” - pomyślałem.
- Czy wymienili jakąś miejscowość? - pytałem dalej.
- Padła jakaś nazwa, zdaje się, że chodziło o C. - ciągnął. - Prawdopodobnie 
odwiedzą 
cmentarz, ale nie dosłyszałem, czy w C. czy gdzieś indziej.
- Dobrze się pan spisał - pochwaliłem go. - A czy przypadkiem nie padło nazwisko 
tej 
starszej pani? Rozumie pan, o co mi chodzi? Nie wiem, jak ona się nazywa, a ten 
Niemiec z 
wąsikiem musiał się jakoś do niej zwracać...
- Rzeczywiście tak było. Ta staruszka ma takie dziwne nazwisko, którego nie 
powtórzę za żadne skarby świata. Ma dziwny akcent, jakby nie była rodowitą 
Niemką. To 
znaczy mówi świetnie po niemiecku, ale w tle pobrzmiewa dziwny akcent. Nazwisko 
też ma 
dziwne. W pewnym momencie Niemiec zwrócił się do niej po imieniu. Rzekł: „Tak 
jest, pani 
Gizelo”. Otóż to! Na imię ma Gizela!
Odebrało mi mowę. Patrzyłem na niego jak zahipnotyzowany i nie wiedziałem, czy 
przypadkiem inżynier Wrona nie kpi sobie ze mnie. Czyżby Gizela von Maszony, 
konkubina 
samego Joachima von Lipowa, żyła?! Ile musiała mieć lat, jeśli to naprawdę była 
ona? 
Dziewięćdziesiąt? Sto?
- Czy chce pan powiedzieć, że ta starsza dama nazywa się Gizela von Maszony? - 
zadałem to pytanie cedząc wolno słowa.
- Tak jest! Trafił pan! Gizela von Maszony! Tylko skąd pan to wszystko wie?
ROZDZIAŁ DZIESIĄTY
CO TU ROBI GIZELA VON MASZONY? • ŚLEDZIMY GRUPĘ CZAPLI • 
INŻYNIER ZOSTAJE SIERŻANTEM • SPOWIEDŹ, CZYLI PROPOZYCJA 
WSPÓŁPRACY • POWRÓT NAD JASIEŃ • CZY JESTEM PODOBNY DO 
BATURY? • TELEFON OD CZAPLI • W PORCIE • DOKĄD POJECHAŁ WŁOCH? • 
RĄBKA I SŁOWIŃSKI PARK NARODOWY • NA WYDMACH • KTO NAPADŁ NA 
CUDZOZIEMCA? • JEDZIEMY ZA WŁOCHEM • FORTEL • W GŁÓWCZYCACH • 
NIESPODZIEWANE SPOTKANIE W STARYM DWORKU
Ludzie zaczęli schodzić się po kolacji na plażę. Niedługo zresztą miała się 
rozpocząć 
zbiorowa celebracja zachodu słońca. Idąc wolno w stronę zameczku, zastanawiałem 
się nad 
powodem, dla którego starsza pani odwiedziła Polskę. Niewykluczone, że Gizela 
von 
Maszony dysponowała jakąś wskazówką dotyczącą miejsca ukrycia skarbu przez 
hrabiego 
Joachima. Z drugiej strony, z relacji inżyniera wynikało, że kobieta i Kaltz 
szukają stolarza 
Horna, więc może przeceniałem wiedzę pani von Maszony w całej tej sprawie. 
Niewątpliwie 
jednak pojawiła się nowa postać i to nie jakiś pionek, a ważna figura. Patrząc 
na panią von 
Maszony i towarzyszącego jej Kaltza, łatwo było się zorientować, że to ona 
rozdawała tutaj 
karty, a jeżdżący alfa romeo Niemiec został przez nią „wynajęty”. Ten zaś 
wynajął Baturę. 
Tak to wyglądało!
Kiedy znaleźliśmy się obok poloneza zaparkowanego za hotelowym ogrodzeniem w 
rzadkim sosnowym lasku, ujrzeliśmy zmierzających do głównego wejścia Czaplę z 
przyjaciółmi.
- A ci ciągle węszą - westchnąłem.
- Zna ich pan? - zdziwił się inżynier.
- Miałem zaszczyt ich poznać. Nad Jasieniem.
- Bo oni tam stali na plaży obok tej von Maszony i faktycznie zachowywali się 
tak, 
jakby węszyli - mówił inżynier.
Ale w tej chwili interesowali mnie wyłącznie pani von Maszony i Kaltz. Nie 
mogłem 
jednak pójść do hotelu w obawie, że Niemiec mnie zauważy. Lepiej było pozostać w 
cieniu i 
obserwować poczynania przeciwników.
- Dzisiaj zapewne nic się już nie wydarzy - powiedziałem w samochodzie, 
obserwując 
hotel. - Gizela von Maszony pewnie uda się na spoczynek i dopiero jutro rano 
zaczną 
poszukiwania.
- Pewnie tak - odezwał się znużony inżynier.
-A ja nie mogę pana trzymać w Łebie w nieskończoność.
- Dlaczego? Siedzenie ludzi to całkiem przyjemna robota - ożywił się. - W 
młodości 
czytałem dużo książek detektywistycznych i kryminałów, ale jeszcze nigdy nie 
uczestniczyłem w prawdziwym śledztwie. No i dzisiaj dostałem szansę. I jak się 
spisałem?
- Znakomicie. Bez pana nie poradziłbym sobie dzisiaj. 
Zadowolony inżynier dyskretnie obejrzał się we wstecznym lusterku, jakby chciał 
w 
nim dostrzec niekwestionowanego bohatera. 
Ale oto z hotelu wyszli zawiedzeni Czapla i jej drużyna.
- Widzi pan? - podniecił się ich widokiem inżynier Wrona. - Wychodzą! Możemy ich 
wyśledzić.
Tak też zrobiliśmy. Ale zanim to uczyniliśmy, zaniemówiłem, gdy w bramie 
pojawiło 
się BMW Batury. Jerzy skądś wracał i na całe szczęście nie zauważył towarzystwa 
Czapli, 
które w tej chwili szło już leśną ścieżyną. Batura zaparkował i wysiadł z wozu. 
Nie rozglądał 
się dookoła, a po prostu wysiadł i szybko udał się do hotelu, podrzucając w ręku 
kluczyki.
Czwórka młodych ludzi szła spacerkiem przez zaciszny, sosnowy bór, mijała skryte 
w 
nim ośrodki wczasowe, cały czas kierując się na zachód. Szliśmy za nimi w 
bezpiecznej 
odległości. Za ulicą Wojska Polskiego zaczął się podmokły i zarośnięty brzózkami 
i trzcinami 
teren, który przecinały alejki oraz drewniany pomost; był to istny bagienny 
zagajnik, w 
którym komary miały swoją nieustającą krwawą ucztę. Te skrzydlate wampiry 
dosłownie 
przyklejały się do twarzy i nie sposób było odgonić je rękoma. Ten sam problem 
co my miała 
drużyna Czapli, gdyż młodzi ludzie machali rękami i zdecydowanie przyspieszyli 
kroku. 
Zaraz skończyła się ta męczarnia i naszym oczom ukazał się kemping usytuowany na 
prawym 
brzegu ujścia Łeby, na samym skraju podmokłego lasku. Po drugiej stronie kanału 
mrowie 
jachtów cumowało w zadbanym porcie, a za nimi stał budynek kapitanatu z 
przyległym 
parkingiem. Bardziej na północ Łeba uchodziła betonową gardzielą do Bałtyku, a 
dalej było 
już tylko ciemniejące w dogasającym słońcu morze.
Na niewielkim parkingu przyległym do pola namiotowego dostrzegłem renault. 
Czwórka młodych ludzi znikła szybko w swoich namiotach, więc ruszyliśmy tam z 
inżynierem. Zaobserwowałem, że Czapla dzieliła namiot nie z Darkiem, a z 
Mariolą.
Stanąłem przed namiotem Czapli i potrząsnąłem linką.
- No co jest?! - dobiegł do mych uszu jej poirytowany głos. Zdenerwowana 
dziewczyna szybko wyjrzała z namiotu i na mój widok znieruchomiała.
- Dobry wieczór - uśmiechnąłem się zawadiacko.
- Pan Paweł???
Wyjrzała też ciekawska Mariola i zaraz zaczęła z niezrozumiałych powodów nerwowo 
chichotać.
- Co za miłe spotkanie - zgrywałem się. - Jak się macie?
Czapla i Mariola stanęły obok mnie i były trochę speszone, nie wiedziały, jak 
się 
zachować. Z namiotu obok wyleźli także Darek z Didżejem.
- O! - zaskrzeczał ten pierwszy. - Kogo ja widzę?
- Cześć, kulturysto na snickersach! - uniosłem wyżej rękę na powitanie. 
- A to kto? - zainteresował się inżynierem Didżej. - Chyba nie przyprowadził pan 
policji?
- Czyżbyście mieli coś na sumieniu? - popatrzyłem mu w oczy.
Inżynier Wrona nie wiedział, jak się zachować w tej sytuacji. Popatrzył na mnie 
błagalnym wzrokiem domagającym się natychmiastowych wyjaśnień. Gdy teraz 
patrzyłem na 
niego, stwierdziłem, że był to człowiek nijaki, przeciętny, „szary” mężczyzna z 
lekką łysiną 
na czubku głowy. Mógł być inżynierem, sklepowym, kierowcą autobusu, a nawet 
policjantem. Skoro młodzi ludzie tak bardzo bali się policji, postanowiłem grać 
do końca i 
wykorzystać obecność ze mną inżyniera.
- To sierżant Wrona - powiedziałem poważnym tonem, zaś inżynier wyprężył dumnie 
pierś. - Mówcie, co wiecie, bo inaczej dobierze się do waszych tyłków.
Darek zasłonił sobą pozostałych młodych ludzi.
- Niech się sierżant najpierw wylegitymuje - stęknął.
- Lepiej wyjaśnijcie, co robiliście w hotelu „Neptun”? - mówiłem. - Nie chcecie 
chyba 
spędzić całej nocy na posterunku?
Ze zrezygnowanych sytuacją dziewczyn uszło powietrze. Załamały się. Didżej 
spuścił 
wzrok i w tej chwili oglądał palce u nóg.
- To jak było? - zapytał inżynier, śmiesznie zniżając głos. - Kogo śledziliście?
- Darek! - jęknęła Czapla. - Powiedz im. Słyszysz? Mam tego dosyć. 
Czapla ostentacyjnie dała nura do namiotu i nie wychodziła z niego.
- Śledziliśmy tego pańskiego Baturę - odpowiedział Darek. - Już w Lęborku. Przed 
tym muzeum. Nawet was tam widzieliśmy, ale wy byliście ślepi. Batura wyszedł z 
muzeum i 
pojechał BMW, więc ruszyliśmy za nim. Później spotkał się z tym wysokim 
Niemcem...
- Kaltzem.
- Spotkali się tutaj. Dzięki temu znowu trafiliśmy do Łeby. 
- I co było dalej?
- Obserwowaliśmy hotel „Neptun”. Po południu ten Kaltz wyjechał alfa romeo. 
Pojechaliśmy za nim aż do Gdańska. Z lotniska odebrał starszą kobietę i 
przywiózł ją tutaj. 
Samochód zostawiliśmy na kempingu i poszliśmy w czwórkę obserwować dalej hotel. 
Batury 
nie było wtedy w hotelu. Gdzieś tak przed dwudziestą pierwszą Kaltz i ta 
staruszka wyszli na 
plażę. Rozmawiali. Niestety, nie wiem o czym, bo nikt z nas nie zna 
niemieckiego...
Darek popatrzył uważnie na inżyniera Wronę, zmrużył oczy i podrapał się po 
głowie.
- Zaraz, zaraz - rzekł. - Zdaje się, że ja już pana gdzieś widziałem, 
sierżancie. Czy 
przypadkiem nie było pana na plaży wtedy, kiedy staruszka wyszła zobaczyć morze?
- Może i byłem - bąknął inżynier.
- Co tu jest grane? - zapytał Didżej.
- Lepiej powiedzcie, czemu śledziliście Niemca i Baturę? 
- Przecież sam pan mówił, że Niemiec przyjechał do Polski odnaleźć jakiś skarb!
- I co? Przekonaliście się, że bez znajomości przynajmniej jednego języka obcego 
trudno cokolwiek w dzisiejszych czasach osiągnąć. Nawet znaleźć skarbu nie 
można.
- To się jeszcze okaże - nachmurzył się Darek.
- A pan już wpadł, gdzie on jest? - zapytał mnie Didżej.
- Tego nie wie nawet Kaltz - powiedziałem i spojrzałem na nich. - Słowem nic nie 
ustaliliście?
Nie odpowiedzieli, ale ich miny świadczyły, że są zawiedzeni.
- Beznadziejna sprawa - machnął ręką Darek. - Od jutra opalamy się i pływamy w 
morzu.
- Mam lepszą propozycję - uśmiechnąłem się. - Możemy współpracować ze sobą. 
Obserwujcie dalej Kaltza i Baturę. Jak zauważycie coś interesującego, 
zawiadomcie mnie. 
Dzwońcie do Kolasówki.
Podałem im szybko numer telefonu do leśniczówki w Jasieniu.
- A co my z tego będziemy mieć? - zapytał Didżej.
- Jak to co? Wspomnienia i wielką satysfakcję. Przygoda to przygoda.
Wydęli usta w geście rozpaczy, ale chrząknięcie sierżanta odebrali jako 
propozycję 
nie do odrzucenia.
- No dobra.
- Aha, jeszcze jedno - przypomniałem coś sobie. - Interesuje nas również lancia 
prowadzona przez Włocha o imieniu Vincenzo. Gdybyście natknęli się na tego 
gościa, 
również dajcie znać.
Opisałem im cudzoziemca.
Wreszcie pożegnaliśmy ich i kiedy zrobiliśmy krok do tyłu, z namiotu wychyliła 
się 
głowa Czapli. Chciała coś powiedzieć, ale obecność Darka zasznurowała jej usta. 
Patrzyła na 
mnie smętnie, może nawet z odrobiną goryczy, a ja wyłapałem na sekundę to jej 
spojrzenie.
Nad Jasień dotarliśmy około dwudziestej trzeciej.
Inżynier podwiózł mnie pod samą leśniczówkę i szybko odjechał do ośrodka 
wczasowego. W Kołasówce nikt nie spał. Wszyscy czekali na mój powrót i 
rewelacje, które 
spodziewali się usłyszeć. Z wielką radością ujrzałem stojącego przed domem 
Rosynanta z 
obsikaną przez Szczeżuja oponą. Jak mi powiedziano, leśniczy Gawryłko wezwał 
znajomka i 
razem znaleźli pozostawione w pobliskich krzakach koła do naszych samochodów. 
Wystarczyło je tylko z powrotem założyć.
W salonie, przy dymiącej herbacie, którą przyrządziła małomówna Kolasiowa, 
opowiedziałem wszystko, co wydarzyło się w Łebie. Chłopcy słuchali z zapartym 
tchem, 
żałując pewnie, że nie mogli uczestniczyć w wycieczce nad Bałtyk. Zapomnieli już 
o 
nieszczęsnej przygodzie nad jeziorem, kiedy to zostaliśmy uwięzieni przez 
kłusowników.
- I co zamierzasz dalej robić, historyku? - zapytała Małgorzata.
- To już nie chcesz uczestniczyć w poszukiwaniu skarbu? - spytałem.
- Po tym, co wydarzyło się nad jeziorem, nigdy.
- Pani Małgosiu - jęknął błagalnie Młokos.
- A co powiem waszym rodzicom, gdy was porwą albo zrobią coś złego? Niech sobie 
Pawełek tropi bandytów i handlarzy dziełami sztuki. Ale to zajęcie nie dla was, 
chłopcy. Nie 
ma mowy! Zastanawiam się, czy jutro z samego rana nie opuścić Jasienia i nie 
wrócić do 
Lęborka.
Zapadła nieprzyjemna cisza. Nie mogłem pomóc chłopcom. Nie miałem prawa 
wymóc na nauczycielce zgody na ich dalszy udział w poszukiwaniach. Miała rację 
Małgorzata, że była to misja niebezpieczna.
- Ty, Pawle - zaczęła zrzędzić w pewnym momencie - niczym specjalnie nie różnisz 
się od Batury. Obaj pragniecie być pierwsi, najlepsi, choć każdy z innego 
powodu. Jednak 
kieruje wami chęć zwycięstwa w tym wyścigu. Jesteście po dwóch stronach tej 
samej 
barykady. To twoja gra. Nie nasza. Nie mieszaj nas do tego.
- Może i chcę być pierwszy - odpowiedziałem głucho. - Ale nie traktuję Batury 
jak 
wroga, którego koniecznie trzeba zniszczyć, aby osiągnąć cel. Skupiam się na 
odzyskaniu 
skarbu, choć wiem, że Jerzy jest kimś w rodzaju przestępcy. Jednak samo 
poszukiwanie jest 
jak gra w szachy. Zmierzyć się z własną słabością, pokonać własną 
niedoskonałość, odsłonić 
tajemnicę przeszłości, to jest właściwy cel w tej grze. Odnalezienie skarbu jest 
tylko tego 
ucieleśnieniem, zaś wiedza historyczna i zdolność logicznego myślenia, to figury 
w tej 
specyficznej grze.
- A my pewnie jesteśmy zwykłymi pionkami? - zażartowała.
Rozmawialiśmy jeszcze pół godziny. Zapytany o przyjazd do Polski Gizeli von 
Maszony musiałem wymyślić naprędce roboczą hipotezę. Na pytanie o jutrzejsze 
plany, 
odpowiedziałem zgodnie z prawdą: „Nie wiem”.
Spało mi się dobrze, ale obudziłem się z bólem głowy o świcie, gdy za oknem 
trwał 
nieustający koncert ptaków. Leżałem na pierwszym piętrze, w drewnianym pokoiku, 
i nie 
mogłem zasnąć. Zdziwiło mnie, jak bardzo mogą ptaki „hałasować”, tyle że ich 
szczebiotanie 
było miłe dla ucha. Męczyły mnie słowa Małgorzaty wypowiedziane na mój temat, 
to, że 
jestem podobny do Batury i tak dalej. Czyżbym naprawdę niczym specjalnym nie 
różnił się 
od niego? Może różniliśmy się metodami pracy i motywacją, ale cel mieliśmy 
wspólny. Może 
miała rację nauczycielka. Wszak i ja czasami uciekałem się do drobnych kłamstw i 
oszustw, 
jak chociażby w Łebie, gdy wmówiłem młodym ludziom, że inżynier Wrona jest 
policjantem. 
Ale cóż miałem zrobić? Taki był mój zawód - byłem profesjonalnym poszukiwaczem 
skarbów i czasami jednak cel uświęcał środki.
Potem myślałem o Gizeli von Maszony i Joachimie von Lipowie. O ich miłości, o 
liście hrabiego, wysłanym pewnie do niej. Dlaczego nie napisał wprost o miejscu 
ukrycia 
skarbu? Pewnie bał się, że taki list wpadnie w niepowołane ręce. Zastanawiałem 
się także, 
kim był tajemniczy Włoch i co ukrywa mapa wykradziona z muzeum w Lęborku przez 
Baturę? „Hulsch Eck” i „Fliegenpfiff”! Co to mogło znaczyć? Mapa...
Zasnąłem znowu i obudzono mnie dopiero po ósmej.
- Paweł! - krzyczała Małgorzata. - Wstawaj! Telefon do ciebie.
- Co? Kto? - bełkotałem zaspany.
- Jakaś małolata do ciebie - wyjaśniła. - Ta twoja Czapla! 
Zbiegłem na dół w pidżamie i szybko sięgnąłem po słuchawkę telefonu.
- Pan Paweł?
- Czapla? Co się stało?
- Przecież mówił pan, żeby go zawiadomić, jak coś się wydarzy - zaperzyła się.
- A co się stało?
- Opuściłam Darka...
- Że co? Znowu? Gdzie ty jesteś, dziewczyno?
- Cały czas w Łebie - mówiła. - Dzwonię z automatu. Darek z Didżejem połapali 
się, 
że ten pański policjant to lipa. Taki z niego sierżant jak ze mnie kaszubska 
wdowa. Darek 
nadal chce szukać skarbu i zwinął manele. Ja uciekłam.
- A to dlaczego?
- Mam dosyć jego głupich przechwałek. Chcę się przyłączyć do was. Oni nie znają 
dobrze języka polskiego, a co mówić o niemieckim. Nie znajdą skarbu. W życiu.
- Dobra, dokąd oni pojechali?
- Poszliśmy śledzić Baturę pod hotel „Neptun”. Alfa romeo wyjechała zabrawszy tę 
staruszkę. BMW także opuściło hotel. Darek, Didżej i Mariola pojechali za nimi 
renault. Nie 
wiem dokąd, bo przecież im uciekłam, ale wszystko widziałam. Gdyby Darek był we 
mnie 
zakochany, to by nie pojechał za tymi samochodami, tylko czekał na mnie.
- I co? Jesteś sama w Łebie i nie masz za co wrócić do domu?
- Przyjedzie pan po mnie?
- Nie mój interes.
- Jak pan przyjedzie, to coś powiem. Coś bardzo ważnego w całej sprawie. Chodzi 
o 
tego Włocha...
- Dobra, przyjadę. Nawet się nie ogolę, w pidżamie przyjadę... 
Kątem oka widziałem, jak Małgorzata z chłopcami słuchają moich słów rzucanych 
nerwowo do słuchawki. Nauczycielka patrzyła na mnie z politowaniem, Ballada 
zaciskał z 
zazdrości wargi, a Młokos pewnie się modlił w duchu, żebym się zgodził zabrać 
ich ze sobą.
- Jak pan przyjedzie, to powiem, gdzie zatrzymał się Włoch - rzekła 
uwodzicielsko. - 
Ten, który jeździ lancią.
- Ty wiesz, że jesteś szantażystką? - zapytałem.
- A pan kłamczuchem - odparowała. - Niezła z nas para. To jak?
***
Tak jak obiecała, czekała w porcie jachtowym po drugiej stronie rzeki, przed 
ekskluzywną noclegownią dla właścicieli jachtów, sąsiadującą z budynkiem 
kapitanatu. 
Zignorowałem lśniące w porannym słońcu maszty i kadłuby cudownych łodzi, 
przyssane do 
falochronu bliżej miasta żółte kutry oraz rozciągający się aż po horyzont błękit 
morza za 
ujściem rzeki. Dzisiaj znowu była cudowna, wakacyjna pogoda, słońce grzało pełną 
parą, 
roztaczając nad okolicą złocistą aurę. Na wycieczkę do Łeby zabrałem Małgorzatę 
i 
chłopców. Nauczycielka trochę się droczyła, ale ten minorowy nastrój szybko ją 
opuścił i 
wreszcie zwyciężyła zwykła ciekawość. Śpieszyłem się, nie ma co! Nie zdążyłem 
się ogolić, 
ale wypadało zjeść skromne śniadanie przyrządzone przez Kolasiową. W trakcie 
posiłku 
zadzwoniłem jeszcze do proboszcza z Nożyna z zapytaniem o rezultaty badania 
znalezionego 
w podziemiach kościoła szkieletu człowieka. Proboszcz zapraszał nas na herbatę i 
ciasto, ale 
w sprawie odkrycia nie miał dla nas żadnych rewelacji. Nauczyciel Schudelka 
został 
zamroczony uderzeniem w głowę, potem zamurowano go we wnęce w korytarzu pod 
kruchtą, 
a zanim na dobre wyzionął ducha, zdążył wyryć sygnetem dwa tajemnicze wyrazy na 
ścianie. 
Ale to wszystko już wcześniej założyliśmy.
Zerknąłem na rozległy parking wypełniający przestrzeń między budynkiem, 
przystanią i laskiem, ale nigdzie nie dostrzegłem lancii.
Czapla podeszła do nas z rezerwą.
- Cześć - przywitał ją Ballada. - Znów się spotykamy.
- Odjechał - oświadczyła chłodno, nie zważając na Balladę. - Był na śniadaniu i 
przeglądał mapę. Spóźniliście się.
- Może Włoch tu wróci? - wyraziłem nadzieję.
Małgorzata nie odzywała się, ale patrzyła na mnie z wyrzutem, jakbym to ja był 
winny 
zniknięciu cudzoziemca.
- Może i wróci.
- I co z tą mapą? - zagaiłem po chwili milczenia.
- A co ma być?
- Byłaś blisko Włocha, gdy przeglądał mapę? Zauważyłaś, co go szczególnie 
interesowało?
- Zdaje się, że zamierza odwiedzić wydmy. Zakreślił jakąś miejscowość pod 
jeziorem 
Łebsko...
- Nie C. przypadkiem?
- Macie mapę? Tak wam nie odpowiem. Muszę zerknąć na mapę. 
Wyciągnąłem ze schowka mapę i rozłożyłem ją na przedniej masce.
Czapla długo wpatrywała się w mapę i szukała właściwej miejscowości.
- Na pewno to nie C. - mruczała. - Trochę dalej na zachód... mam! To taka 
większa 
miejscowość. O, mam! Główczyce!
Popatrzyłem zdumiony na Małgorzatę i chłopców. Jeśli Czapla się nie myliła, trop 
prowadził do Główczyc. Mogliśmy tam pojechać, czemu nie, a przy okazji odwiedzić 
ponownie C. i spróbować wydobyć z pana Kazimierza Moli trochę informacji o 
Joachimie 
von Lipowie i tajemniczym Włochu, którego interesował tamtejszy majątek. Tylko 
czego 
szukał ten makaroniarz w Główczycach?
Na początek odwiedziliśmy Rabkę usytuowaną na północno-wschodnim krańcu 
jeziora Łebsko. Tam zaczynała się trasa do ruchomych wydm, atrakcji na skalę 
europejską, i 
wejście do Słowińskiego Parku Narodowego. Pojechaliśmy samochodem, chociaż można 
tam 
dotrzeć rowerami albo bajkową kolejką, która kursuje między Łebą a Rabką. Ale my 
nie 
mieliśmy czasu. Musieliśmy dotrzeć do wydm jak najszybciej i odszukać Włocha.
Park utworzono w 1967 roku i jest on czwartym co do wielkości w Polsce, po 
Biebrzańskim, Kampinoskim i Tatrzańskim. Obok szerokich plaż są w nim strome 
zbocza 
ruchomych wydm, a sąsiadujące z lasami i torfowiskami jeziora są istnym eldorado 
dla wielu 
gatunków ptaków i roślin. Granicę północną wyznacza oczywiście Bałtyk, 
południową pasmo 
moren czołowych, utworzonych podczas ostatniego zlodowacenia bałtyckiego, oraz 
torfowiska. Nazwę swą zawdzięcza ten park kaszubskiej grupie etnicznej - 
Słowińcom. Jego 
obszar jest podzielony na rezerwaty ścisłe i częściowe. Otulina, to jest strefa 
ochronna parku, 
obejmuje Łebę z jeziorem Serbsko na wschodzie, następnie teren na południe od 
jeziora 
Łebsko po drogę Wicko – Główczyce - Choćmirowo, dalej - cały obszar pomiędzy 
jeziorami 
Łebsko i Gardno wraz ze wzgórzami morenowymi na południe od Smołdzina, wreszcie 
teren 
na południe i zachód od jeziora Gardno po wsie Objazda i Dębina. W 1977 roku 
decyzją 
UNESCO Słowiński Park Narodowy został uznany za Światowy Rezerwat Biosfery.
W zatłoczonej Rabce z trudem znaleźliśmy miejsce na jednym z wielu parkingów. 
Chłopcy niespodziewanie szybko wypatrzyli lancię! Auto Włocha stało pod lipami 
przy 
ogrodzeniu z siatki, maską zwrócone na taflę spokojnego jeziora. A jednak Czapla 
mówiła 
prawdę!
- Mamy go! - zawołałem podekscytowany.
Dalej nie wolno było poruszać się samochodem i jeśli chcieliśmy dotrzeć do 
ruchomych wydm, mogliśmy pójść tam pieszo bądź wynająć wózek akumulatorowy, 
rower 
albo bryczkę.
Wybraliśmy rowery, zabrawszy wcześniej lornetkę z jeepa.
Ruszyliśmy betonową drogą, zbudowaną przez Niemców rękami więźniów. Była ona 
dziełem organizacji Todta . Prowadziła wzdłuż wąskiego pasma mierzei do wyrzutni 
rakiet 
VI i V2. Już po pięciu minutach męczącej jazdy po ruchliwym szlaku dotarliśmy do 
wybetonowanego placu, z którego prowadziło wejście do placówki Instytutu 
Gospodarki 
Wodnej, zajmującej obiekty po wyrzutni rakietowej, której hitlerowcy nie zdążyli 
uruchomić. 
Nie wiedzieliśmy, czy Włoch przypadkiem nie poszedł zwiedzać fragmentów bunkra. 
Niewykluczone, że zdążał ku wydmom. 
- I co robimy? - zapytała Małgorzata.
- Ktoś musi tu zostać - odpowiedziałem. - Na tym placu. Tylko ja i Czapla 
widzieliśmy Włocha, więc proponuję, aby tutaj została Czapla.
- Ja będę jako obstawa - zaproponował Ballada.
- Zgoda.
- Tylko jak was zawiadomimy, gdy zauważymy Włocha? - zastanawiała się Czapla.
- Ballada pojedzie nas powiadomić, ty ruszysz za Włochem i swoimi sposobami 
spróbujesz go zatrzymać na parkingu w Rabce. Udaj, że straciłaś przytomność, 
wymyśl coś.
- Szkoda, że nie mamy telefonu - jęknął Młokos. - Przeklęci kłusownicy!
Czapla została z zadowolonym Balladą na placu, a my pojechaliśmy dalej leśnym 
duktem. Wydmowy bór chronił nas od słońca i dawał przyjemne uczucie chłodu. Po 
prawej 
stronie rosły sosny i brzozy, po lewej olszyna i wierzby, za którymi 
rozpościerało się płaskie i 
monotonne jezioro Łebsko. Im bliżej wydm, tym bardziej krajobraz się zmieniał, 
roślinności 
ubywało, minęliśmy nawet martwy las, aż wreszcie zasypana drzewami droga 
zaprowadziła 
nas w prawo, a wiodła stromym, piaszczystym zboczem. Wszędzie było mnóstwo 
turystów - 
tych używających nóg i tych korzystających z dobrodziejstwa transportu. Za tym 
zboczem 
zaczynały się już piaski.
Aby pójść dalej, musieliśmy odstawić rowery. Nie sposób było jeździć nimi po 
długich, piaskowych wałach lub piaszczystych kopcach. Tutaj można było poruszać 
się 
wyłącznie pieszo. Zostawiłem zatem rower Małgorzacie i Młokosowi na wydzielonym 
skwerku ostatniego odcinka, do którego docierały wózki i bryczki.
- Pójdę kawałek wydmami i zorientuję się, czy nie ma na którymś ze szczytów 
Włocha - rzekłem.
Z piasku wyłaniały się stopniowo obsypane przez wiatr pnie drzew i kikuty 
zniszczonego przez żółty piasek lasu. Pojawiły się żerdzie, a na wprost nas 
ukazał się 
najwyższy punkt wydmy, Łącka Biała Góra, wysoka na 42 metry.
Szło się z trudem szlakiem prowadzącym po grzbiecie wydm. Zaczęła się pustynia, 
za 
którą rozlewał się na północy niebieski Bałtyk, a na południu pasmo sosnowych i 
olchowych 
lasów strzegących błękitnej wody jeziora Łebsko z jego szarozielonymi szuwarami. 
A wiało 
na szczytach niemiłosiernie. Niepowtarzalny widok na okolicę kazał na chwilę 
zapomnieć o 
celu naszej misji.
Obserwowałem przez lornetkę ludzi. Było ich tutaj sporo - część spacerowała 
szlakiem, inni zażywali uciechy darmowego zjazdu po piaszczystych zboczach. Ale 
nigdzie 
nie mogłem dostrzec Włocha. Czyżby poszedł dalej na zachód, aż do Boleńca - 
położonej nad 
jeziorem osady rybackiej? A może jeszcze dalej - do latarni morskiej Czołpino? 
Nie 
wydawało mi się to możliwe z uwagi na charakter wizyty cudzoziemca w tych 
stronach. Z 
drugiej strony jego lancia stała na parkingu, więc nie sposób było zaprzeczyć, 
że Włoch 
jednak wybrał się do parku w charakterze turysty. Bo czegóż by innego tutaj 
szukał, jeśli nie 
turystycznych wrażeń?
Wróciłem do Małgorzaty i Młokosa.
- Ani śladu Włocha - oświadczyłem. - Wracamy do Czapli i Ballady.
Ale i oni nie widzieli nigdzie Włocha wśród tłumu turystów. Nie było innej rady, 
jak 
wrócić na parking i tam zaczaić się na cudzoziemca.
Po powrocie do Rąbki spotkała nas niespodzianka.
Lancia, owszem, stała zaparkowana w cieniu lip, ale w jej wnętrzu, na przednich 
siedzeniach leżał ubrany w jasne spodnie i koszulę w stylu hawajskim mężczyzna. 
Nie ruszał 
się, zdawało się, że facet śpi, a gdy pochyliłem się nad nim, rozpoznałem go. To 
był ów 
Włoch Vincenzo. Coś było z nim nie tak. Nie mogłem jednak stwierdzić, czy 
oddycha, więc 
przystawiłem szybko palce do tętnicy szyjnej. Pulsowała.
- Żyje - oświadczyłem z ulgą.
Po kilkakrotnym klepnięciu w policzek cudzoziemiec poruszał powiekami i wreszcie 
popatrzył na mnie nieprzytomnym wzrokiem. Wzdrygnął się na mój widok i jęknął.
- Spokojnie - rzekłem po polsku i szybko przeszedłem na angielski. Włoskiego nie 
znałem. - Do you speak English?
- Ich spreche Deutsch - szepnął.
Nagle zerknął na tylne siedzenie i zaraz posmutniał.
- Co się stało? - zapytałem go, pomagając mu jednocześnie wyjść z auta.
Był to niewysoki osobnik, zadbany i raczej przystojny. Jego śródziemnomorska 
karnacja została jednak złamana jakimś aryjskim rysem. W tej chwili ten 
mężczyzna chwiał 
się na nogach i ręką dotykał solidnego guza na swojej głowie, ale był twardy i 
nie lubił 
użalania się nad swoim losem.
- Napadli na mnie - odpowiedział po chwili namysłu. 
- Kto?
- Nie wiem.
- Czy coś zginęło?
- Na szczęście nic - pokręcił głową.
Przyjrzałem mu się dokładniej. Jego brązowe oczy były przytomne. Cudzoziemiec 
odzyskał już jasność myśli i z pewnością nie mówił od rzeczy, ale dałbym uciąć 
sobie głowę, 
że coś przed nami ukrywał. Kręcił, jakby chciał się nas pozbyć. Bo skąd niby 
wiedział, że nic 
mu nie ukradziono, skoro po odzyskaniu przytomności wcale nie sprawdził kieszeni 
i 
wszelkich zakamarków w samochodzie?
- Jak on się czuje? - spytała mnie z troską Małgorzata. - Może zawiadomić 
lekarza?
- Lekarza? - spojrzałem na Włocha.
- Nie, nie - zaprotestował żywo. - Nie trzeba. Nic się nie stało. Nic nie 
ukradli... 
dziękuję wam. Polacy to miły naród. Papież Wojtyła... Kopernik... Sobieski... 
Boniek!
- Nie wszyscy z nas są tacy mili - zauważyłem. - Niektórzy napadają na miłych 
Włochów.
- To się zdarza wszędzie - machnął ręką, aby się nas pozbyć. - Grazie. 
Wsiadł do lancii i zapalił silnik. Pomachał nam jeszcze ręką na pożegnanie i 
wyjechał 
ze stanowiska. A potem ruszył z impetem drogą na Łebę.
- Chłopcy! - odezwałem się. - Odstawcie rowery, a ja w tym czasie wyjadę jeepem 
z 
parkingu.
Jak tylko Włoch zniknął nam z oczu na drodze zasłoniętej przez drzewa, 
rzuciliśmy 
się biegiem - chłopcy z rowerami do wypożyczalni, ja z dziewczynami po samochód.
Uruchomiwszy Rosynanta zmieniłem przezornie kolor nadwozia na piaskowy. I już po 
chwili jechaliśmy na wschód w kierunku Łeby przez sosnowy las. Na najbliższym 
skrzyżowaniu odbiliśmy w prawo, potem przecięliśmy rzekę i skierowaliśmy się na 
południe 
za miasto. Założyłem bowiem, że Włoch nie uda się do hotelu przy przystani, a 
pojedzie 
prosto do Główczyc.
- On ma coś na sumieniu - szepnąłem. - Ktoś na niego napadł i coś mu zabrał. 
Widziałem, jak zerknął na tylne siedzenie zaraz po odzyskaniu przytomności, a 
potem chciał 
wszystko zbagatelizować. Nie zapytał, kim jesteśmy i wcale nie był nam 
wdzięczny. 
Odniosłem nawet wrażenie, że się mnie przestraszył, gdy mnie ujrzał.
- Może pomyślał, że jesteś jednym z napastników - rzekła Małgorzata. 
- A może rozpoznał Czaplę? - odezwał się Ballada.
- Ja ci dam „Czaplę” - warknęła na niego. - Nie mógł mnie rozpoznać, Panie 
Ornitolog. W hotelu przy przystani był zajęty wyłącznie mapą. On wcale na mnie 
nie patrzył. 
Nie ma mowy!
- Jest! - krzyknął Młokos i palcem wskazywał przed siebie.
Przed nami na otoczonej z obu stron lasem szosie jechała lancia. Miałem cichą 
nadzieję, że Włoch - nawet jeśli dojrzy nasz pojazd we wstecznym lusterku - nie 
zorientuje 
się, że to my. Po pierwsze - nie wiedział jakim samochodem się poruszaliśmy, po 
drugie - 
nawet gdyby wiedział, zmieniłem na wszelki wypadek kolor nadwozia. I chyba 
rzeczywiście 
mieliśmy szczęście, gdyż lancia jechała spokojnie na Główczyce i nic nie 
wskazywało na to, 
że Włoch połapał się, że jest śledzony.
Myliłem się jednak. To było wtedy, gdy lancia pokonała duży, łukowaty zakręt 
otoczony lasem, i zniknęła nam z oczu na kilka sekund. A kiedy wyjechaliśmy na 
prostą, 
lancii nie było już przed nami. Dodałem gazu, pokonałem jeszcze jeden zakręt, 
ale auto 
Włocha wyparowało.
- Gdzie on się podział? - dziwili się chłopcy.
- Połapał się, że jest śledzony - pokiwałem smutno głową. 
Wjechaliśmy w las. Założyłem bowiem, że Włoch, zorientowawszy się, że jest 
śledzony, wykorzystał na zakręcie to, że znikł nam z oczu, i szybko wjechał w 
jakąś boczną 
leśną ścieżkę. Być może teraz to on nie wytrzyma i z powrotem wyjedzie na szosę, 
a wtedy 
my go zauważymy i znowu usiądziemy mu na ogonie. Ale tak się nie stało. Po 
półgodzinie 
znudziło nas bierne wypatrywanie cudzoziemca. Włoch musiał zawrócić z powrotem 
do Łeby 
albo poszukał innej, gorszej drogi.
Główczyce to całkiem niebrzydkie miasteczko nad rzeką Pustynką, położone przy 
tej 
samej drodze na Słupsk co wieś C., jednak oddalone od niej o około dwunastu 
kilometrów. 
Legenda mówi, że właśnie w Główczycach powstała pierwsza parafia na Pomorzu 
Środkowym (w 1026 roku!). Ta miejscowość należała do rodziny Puttkamerów, ale w 
imponującym neogotyckim kościele, którego fundamenty wzniesiono z granitowych 
ciosów i 
który stoi dumnie na wzgórzu, już od 1886 roku odbywały się kazania po polsku.
Jechaliśmy od strony dawnego PGR-u wąskim traktem wysadzanym drzewami, ale 
zaraz skręciliśmy w lewo i w ten sposób dostaliśmy się do spokojnego miasteczka. 
Kościół 
stojący na wzgórzu był dobrym punktem orientacyjnym, więc bez trudu dotarliśmy w 
jego 
sąsiedztwo krętymi i stromymi uliczkami.
Interesował nas cmentarz i dworek, więc zaproponowałem rozdzielenie się na dwie 
grupy.
- Małgorzata, Ballada i Czapla udadzą się na cmentarz położony na stoku zbocza 
za 
kościołem - mówiłem - a ja i Młokos odwiedzimy dworek. Spotkamy się przy 
Rosynancie.
Samochód zaparkowałem na ulicy Kościuszki na zakręcie opadającym w dół w 
pobliżu księgarni. Po drugiej stronie wysprzątanej uliczki księgarnia 
sąsiadowała z Gminnym 
Ośrodkiem Kultury, ten z masarnią, a za nią zaczynało się zielone wzgórze z 
ceglanym 
kościołem na szczycie.
Dziewczyny poszły tam, a my z Młokosem zeszliśmy w dół ulicy do najbliższego 
skrzyżowania, aby potem skręcić w alejkę pnącą się pod górkę. Prowadziła ona 
poprzez 
zabytkową bramę do dworku Puttkamerów i do sąsiadującego z nim folwarku. W 
zaniedbanym parku szemrały cicho na lekkim wietrze jodły, buki i dęby, a cały 
teren sprawiał 
wrażenie cichego i spokojnego miejsca.
Nie wiedziałem, jaką rolę odgrywał dworek należący do Puttkamerów w całej 
sprawie. Nie miałem żadnej koncepcji w tej kwestii, ale intuicja i fakt, że 
miasteczkiem 
zainteresował się Włoch, podpowiadały mi, że musiało być ono w jakimś sensie 
powiązane z 
zagadką hrabiego.
Pod otynkowanym dworkiem wybudowanym w stylu neogotyckim - który zachował 
jedynie sterczyny na bocznych elewacjach i głównej fasadzie - parkował stary 
samochód z 
miejscową rejestracją. Budynek miał kształt litery „T” i był kryty eternitem. W 
nim 
znajdowały się mieszkania i biura PGR-u, ale podobnie jak w C. gospodarstwo 
państwowe 
upadło i mienie zostało porzucone.
- Pewnie mieszkają w nim bezrobotne rodziny - rzekłem do Młokosa.
- Co za marnotrawstwo - stwierdził.
Całość - to jest dworek i przyległe budynki folwarczne - prezentowała się raczej 
ponuro. Zastygła w nich jakaś atmosfera zapomnienia i opuszczenia, a liście 
drzew delikatnie, 
acz żałośnie podsycały swym szemraniem ten nostalgiczny pejzaż.
Nigdzie nie zauważyliśmy lancii, a zatem Włoch jeszcze tu nie dotarł. Obeszliśmy 
budynek dookoła i zatrzymaliśmy się dopiero pod jego boczną elewacją zwróconą na 
park. 
Przez małe okienko piwniczne można było zajrzeć do ciemnej i opuszczonej 
piwnicy. 
Żadnego ruchu. Były tam też krótkie schodki prowadzące do zniszczonych drzwi, 
które 
kiedyś musieli otwierać wyłącznie służący Puttkamerów. 
- Zostań - rzuciłem do chłopaka.
Z zewnątrz dworek prezentował się lepiej niż w środku. Dopiero w jego wnętrzu 
mogłem stwierdzić, jak „chory” był to dom i jak mocno walczył o przetrwanie. 
Domy mają 
duszę i ten przypominał starca walczącego o przeżycie - jęczał i trzeszczał, gdy 
moja noga 
dotknęła podłogi wyłożonej niedawno płytami pilśniowymi. I pocił się „staruszek” 
wilgocią. 
W środku było pusto i nijak - brudne ściany, pomalowane bez gustu wykończenia 
okien, 
boazeria, która była koszmarną imitacją wykonaną z dykty.
Gdzieś słyszałem głosy. Zdaje się, że dochodziły z głębi dworku, a zatem 
prawdopodobnie hałasowała jakaś zamieszkała tutaj rodzina. Zrobiłem kolejny krok 
po 
trzeszczącej podłodze, potem drugi i trzeci. Znalazłem się obok schodów 
prowadzących na 
wyższą kondygnację. I wtedy poczułem za sobą obecność kogoś drugiego. Powiedział 
mi o 
tym zapach mocnych męskich perfum, zatrzeszczała podłoga. A zatem ktoś zachodził 
mnie 
od tyłu. Nie miałem czasu na nic, więc błyskawicznie rzuciłem się w bok, 
wykonawszy 
jednocześnie obrót wokół własnej osi. Upadłem na ścianę, uderzając o nią plecami 
i wtedy 
ujrzałem zdumionego moim manewrem Włocha.
Nie dałem się zaskoczyć. I Bóg jeden raczy wiedzieć, co by się stało, gdyby nie 
mój 
refleks? Włoch stał bowiem przede mną z kołkiem w ręku i gapił się na mnie 
zdumiony i 
zarazem przerażony. Patrzyliśmy sobie długo w oczy, aż wreszcie pierwszy nie 
wytrzymał 
cudzoziemiec. Rzucił na podłogę kołek i ciężko westchnął. Podał mi rękę i pomógł 
wstać.
- Nazywam się Vincenzo von Lipow - rzekł cicho. - Mów mi po prostu Vincenzo.
ROZDZIAŁ JEDENASTY
VINCENZO I HISTORIA RODU VON LIPOWÓW • OLSZOWY KĄT • CZY 
WŁOCH KRĘCI? • DLACZEGO MEBLE? • KALTZ NA CMENTARZU • 
ZNAJDUJEMY STOLARZA HORNA • WYKŁAD O PRZYDOMKACH NA 
POMORZU • KOLEJNA RUINA W WOLINII • CO TO JEST FLIEGENPFIFF? • 
VINCENZO O LIŚCIE HRABIEGO • DYREKTOR BRODATY I MEBLE • GDZIE 
MOŻNA UKRYĆ WAZY? • NIEGOŚCINNI ROGOWSCY • OBSERWUJEMY 
OLSZOWY KĄT • PLACKI, PLAŻA I MORZE • NIE MOGĘ SPAĆ • 
PODSŁUCHUJĘ SZPIEGA • ZŁODZIEJ MAPY • LANCIA ZNIKA • WYBIERAM 
SIĘ NA NOCNĄ AKCJĘ
Wyszliśmy na zewnątrz. Vincenzo zachowywał się tak, jakby pragnął zrzucić ze 
swojej duszy ciężar mocno zakotwiczony w dawnych czasach. Od razu się przyznał, 
że szuka 
skarbu i przyjechał do wsi C. w celu wykupienia rodowego majątku, zaś pan 
Kazimierz Mola 
był jego tutejszym szpiegiem. Po raz pierwszy Vincenzo odwiedził C. trzy lata 
temu i 
zaproponował panu Moli współpracę. Od tej pory emeryt donosił mu o wszystkim, co 
dotyczyło majątku. W ten oto sposób Włoch dowiedział się o zainteresowanym 
dworkiem 
Kaltzu. Niemiec odwiedził C. w zeszłym roku. Gdy zjawił się tutaj ponownie, pan 
Mola 
natychmiast zawiadomił Włocha o „kupcu”, i wtedy Vincenzo przybył na Pomorze 
Środkowe. Zamieszkał w hotelu dla właścicieli jachtów w Łebie, gdyż w „Neptunie” 
nie było 
wolnej jedynki. Resztę już znamy - odwiedziny w lęborskim muzeum, wyprawa do 
Słowińskiego Parku Narodowego i wizyta w Główczycach.
Dopiero teraz zrozumiałem, że Włoch po odzyskaniu przytomności na parkingu w 
Rabce rozpoznał mnie i stąd to odruchowe wzdrygnięcie się na mój widok. Po 
prostu pan 
Mola opisał mnie dokładnie. Przy okazji wnuk pana Kazimierza (to Vincenzo kupił 
suzuki) 
powiedział mu o jeepie i dlatego cudzoziemiec zgubił nas w drodze do Główczyc. 
Wiedział, 
jakim pojazdem się poruszam. Oczywiście założył, że nie mam pojęcia, dokąd on 
sam 
zmierza. Przyjechał do Główczyc bocznymi drogami, pewny, że nas tutaj nie 
zastanie.
- Jestem synem Rudolfa von Lipowa, syna Joachima - mówił. - Nie wiem, czy wiesz, 
ale dziadek Joachim miał dwóch synów, Rudolfa i Albrechta. Mój ojciec Rudolf 
zamieszkał 
w latach trzydziestych XX wieku w Rzymie i dlatego nie brał udziału w wojnie. 
Opowiadał 
mi jednak kiedyś o swoim dzieciństwie na tych ziemiach i koszmarnym losie, jaki 
zgotowało 
jego rodzinie życie tutaj. Więcej już do tego tematu nie powracał. Wiem, że 
próbował 
odszukać swojego ojca, ale wygnany z tych ziem Joachim przepadł na dobre w 1945 
roku.
Babka Krystyna miała dwóch synów: Albrechta, urodzonego w 1907 roku w 
Argentynie oraz Rudolfa, który przyszedł na świat w 1911 roku w Berlinie. Ale 
już w 1921 
roku Katarzyna i Joachim przeprowadzili rozwód. Hrabia pozostał z synami w 
majątku w C., 
natomiast Krystyna przeniosła się na stałe do Niemiec. Joachim von Lipow osiągał 
duże 
dochody z produkcji rolnej, zajmował się też przetwórstwem, urządzał polowania 
dla 
dyplomatów. Razem z Rudolfem reprezentowali orientację propolską. Potem Joachim 
von 
Lipow zauważył korzyści, jakie daje współpraca gospodarcza z niepodległą Polską. 
Niestety, 
pomiędzy ojcem a starszym synem Albrechtem dochodziło do częstych kłótni, 
których 
powodem były wątpliwości Albrechta co do tego, czy jest on synem hrabiego! 
Zarzucał on też 
ojcu lekkomyślność w prowadzeniu interesów, w sprawach majątkowych oraz 
nieodpowiedzialność w życiu prywatnym. Otóż, Joachim von Lipow ożenił się 
powtórnie w 
1930 roku z tancerką kabaretową pochodzenia węgierskiego Gizelą von Maszony. 
Niewiasta 
ta wyciągnęła od Joachima duże pieniądze. Ostatecznie w 1931 roku drogi obu się 
rozeszły. 
Albrecht przeniósł się do Torunia, potem wylądował w Wolnym Mieście Gdańsku, 
gdzie dał 
się poznać jako sympatyk ruchu narodowosocjalistycznego. W pierwszych dniach 
września 
1939 roku przybył do C. w czarnym mundurze oficera SS. Nie jest jasne, po co 
faktycznie 
przybył do rodzinnego majątku. Wydał ojca w ręce gestapo, a oficjalnym powodem 
była 
sympatia hrabiego do Polaków i hańba rasy nordyckiej, jakiej dopuścił się 
Joachim wstępując 
w związek z żydowską aktorką von Maszony. Albrecht von Lipow przejął w 
administrację 
majątek rodzinny, zaś ojciec został wysłany do obozu koncentracyjnego w Dachau. 
Rudolf, 
drugi z braci, mieszkał w tym czasie we Włoszech ożeniony tam z cudzoziemką. 
Chcąc 
ratować ojca przed śmiercią w komorze gazowej nawiązał szybko kontakt z matką. 
Oboje 
obmyślili szatańską intrygę - skierowali list do urzędu personalnego SS, w 
którym matka 
Krystyna oświadczyła, że Albrecht von Lipow pochodzi z nielegalnego jej związku 
z obcym 
rasowo Latynosem, argentyńskim lekarzem. Po przeprowadzeniu dochodzenia Albrecht 
został 
usunięty z SS oraz pozbawiony prawa do rodowego majątku. Udało się także za 
pomocą 
dyplomatów włoskich, którzy brali w C. udział w polowaniach, wydostać z obozu w 
Dachau 
Joachima von Lipowa. Powrócił on do C. dopiero pod koniec 1944 roku i żył tam 
samotnie do 
marca 1945 roku. Potem słuch o nim zaginął, chociaż wiadomo, że wysłał, 
prawdopodobnie z 
Gdańska, list do Rudolfa zamieszkałego w Rzymie.
Albrecht von Lipow, ścigany za zbrodnie popełnione jesienią 1939 roku w 
okolicach 
C., schronił się w RFN. Zmarł podobno w 1961 roku w Bawarii. Rudolf von Lipow 
jako stary 
człowiek dochował się jednego syna - Vincenza. Jeszcze w 1989 roku podjął 
osobiście 
staranie o zwrot majątku i pałacu w C. Jednak procesu reprywatyzacji nie udało 
się wtenczas 
przeprowadzić. Zmarł w Rzymie w 1990 roku, powierzając sprawę majątku w C. 
synowi, 
przed którym miałem zaszczyt teraz stać.
- Odwiedziłeś muzeum w Lęborku - odezwałem się do niego. - Przeglądałeś mapę 
Pallasa, którą później ukradł pewien niebezpieczny człowiek. Powiedz, czego 
szukałeś?
- Mówi ci coś nazwa „Hulsch Eck”?
- Słyszałem o niej.
- Można to tłumaczyć jako Olszowy Kąt. To nazwa toni na jeziorze Łebsko. 
Przeglądałem wiele map, zanim trafiłem do Lęborka i znalazłem tę jedyną 
uwzględniającą 
kaszubskie nazwy toni na jeziorze Łebsko.
Przy okazji wyjaśniła się przyczyna wizyty Vincenza w Słowińskim Parku 
Narodowym. On nie pojechał na wydmy, a po to, aby obejrzeć sobie północny brzeg 
jeziora, 
dziś należący do parku narodowego. Niepotrzebnie szukaliśmy go na wydmach, gdyż 
on w 
tym czasie łaził po lesie nad brzegiem jeziora. A gdy wrócił do samochodu, 
został 
zaatakowany przez nieznanego sprawcę.
Opisałem mu Baturę.
- Może to i on - powiedział. - Ale głowy nie dam. Zostałem uderzony fachowo. Nic 
nie widziałem. Ale po co ten Batura miałby to robić?
- Czy coś zginęło?
- Tylko parę groszy. To musiał być złodziejaszek.
Dla mnie wyjaśnienie Włocha było mętnawe. Nawet Młokos zmrużył podejrzliwie 
oczy. Z niezrozumiałych dla nas powodów Vincenzo albo krył swojego napastnika, 
albo nie 
chciał powiedzieć, co mu ukradziono.
- Wiesz co - zagadnął po chwili - mam dość tej sprawy ze skarbem. Pomogę ci go 
odnaleźć, ale ty pomóż mi w odzyskaniu majątku dziadka. Dworek w C. powinien 
trafić w 
ręce rodu von Lipowów.
- To nie zależy ode mnie - bąknąłem - ale mogę poradzić ci, jak załatwić 
formalności. 
Ale powiedz, co takiego cennego ukrył twój dziadek? Biżuterię, złoto, wazy czy 
może dzieła 
sztuki?
- Podejrzewam, że wszystkiego po trochu. Były tutaj i cenne obrazy, ale mój 
ojciec, 
Rudolf, tylko raz bąknął coś o bezcennych wazach, które kupił jeszcze w okresie 
pobytu w 
Argentynie. Nic więcej nie wiem.
- A kim jest Kaltz? Ten człowiek zna bardzo dobrze Gizelę von Maszony.
- Nie wiem, kim jest Kaltz - odpowiedział szczerze. - Ale wydaje mi się, że wie 
tyle 
co ja. Prawdopodobnie dziadek wysłał jeszcze w 1939 roku do swojej drugiej żony 
Gizeli list, 
podobny do tego, jaki otrzymał mój ojciec w 1945 roku. Mam ten list w Rzymie, 
ojciec dał 
mi go dopiero na łożu śmierci. Jest tam wzmianka o stolarzu Hornie, który miał 
znać 
tajemnicę Joachima. Gdyby stolarza nie było już wśród żywych, Joachim kazał 
zapamiętać 
dwa tajemnicze wyrazy. Olszowy Kąt udało mi się rozgryźć.
- Czego szukasz w dworku w Główczycach?
- Mebli - odpowiedział szybko. - Istnieje drugi tajemniczy wyraz: 
„Fliegenpfiff”. Ale 
o wszystkim ci powiem, jak pomożesz mi odnaleźć dyrektora tutejszego PGR-u. On 
powinien 
wiedzieć, co stało się z meblami, które przywieziono z dworku we wsi Wolinia...
- To niedaleko stąd - wtrąciłem. -Ale co ma Wolinia do naszej sprawy?
- Meble z dworku w Wolinii pochodziły z majątku w C. - rzekł. - Rozumiesz?
- O rany! - wyrwało się zaskoczonemu Młokosowi. - Ale tu ich już nie ma.
Poszliśmy zapytać rezydującą w dworku rodzinę o meble. Kobieta, która otworzyła 
nam główne drzwi - skryte pod balkonem podtrzymywanym przez dwa filary - nie 
słyszała o 
żadnych meblach. Jak nas zapewniała, nie posiada żadnych zabytkowych mebli. Ale 
dyrektor 
miał jakieś stare biurko. Vincenzo zapytał o szafę, ale kobieta nie potrafiła 
udzielić nam 
żadnej konkretnej informacji o szafie. Biurko pamiętała, szafy - nie. A dyrektor 
nazywał się 
Eugeniusz Brodaty.
- On zdaje się mieszka w Wolinii - dodała na zakończenie krótkiej rozmowy.
Nie zdążyliśmy ochłonąć i zadać Włochowi nawet jednego pytania, gdy oto zjawił 
się 
niespodziewanie Ballada.
- Panie Pawle! - krzyczał, biegnąc w naszym kierunku wzdłuż żywopłotu i chyba 
nawet nie zdziwiła go obecność z nami Włocha. 
- Hej, panie Pawle! Szybko!
- Co się stało?!
- Ten Kaltz jest na cmentarzu... tutaj... szybko!
Kiedy w czwórkę udaliśmy się pod kościół, wyszły nam naprzeciw schodzące właśnie 
po schodkach ze skarpy Małgorzata i Czapla. Zdumiał ich widok Vincenza, ale 
widać było po 
nich, że wizyta Kaltza na cmentarzu za kościołem poruszyła je bardziej.
- Był tutaj i odjechał - poinformowała nas Małgorzata.
- Czego on tutaj szukał? - spytałem.
- Nie wiem. Zatrzymał się nad grobem Jana Rogowskiego... I wtedy mnie oświeciło.
- Jak powiadasz?! - wykrztusiłem. - Rogowskiego?
- Chodź, to ci pokażemy.
- Pani Małgorzata mówi prawdę - wtrąciła Czapla. - Stał i gapił się na ten grób. 
A my 
skryłyśmy się za dużym grobowcem. Ale Niemiec zaraz odjechał.
- Był sam?
- Chyba tak, ale w alfa romeo mógł ktoś siedzieć.
- Aha - zatrzymałem się i wskazałem na cudzoziemca. - Przedstawiam wam pana 
Vincenza von Lipowa z Rzymu. Wnuka hrabiego Joachima z C.
Moi towarzysze przywitali się z Włochem chłodno. Ten również zachował wobec nich 
zimny dystans świadczący niezbicie o domieszce niemieckich genów do włoskiej 
krwi.
Cmentarz zajmował zbocze skarpy, na którym stał kościół i składał się z trzech 
samodzielnych placów, tworzących oddzielne kondygnacje otoczone szpalerem drzew. 
Było 
tutaj zacisznie - nieboszczycy w sąsiedztwie kościoła mogli zażywać rozkoszy 
odosobnienia, 
jakie gwarantowało im położenie na zboczu tej skarpy, jakby odwróconej do miasta 
plecami.
Grób Jana Rogowskiego, urodzonego w 1917 roku i zmarłego w 1999 roku, był 
zaniedbanym kopczykiem z wbitym w ziemię krzyżem pomalowanym na czarno. Nic 
szczególnego w nim nie było, oprócz, rzecz jasna, nazwiska pochowanego 
mężczyzny. Jan 
Rogowski! Ale i data urodzenia „1917” dziwnie korespondowała z datą przyjścia na 
świat 
Jeszke Horna. Mniemałem bowiem, że staliśmy przed grobem stolarza Horna. Ba, 
byłem o 
tym najzupełniej przekonany! Gdyby było inaczej, po cóż Kaltz fatygowałby się 
tutaj? Powoli 
zagadka z przeszłości odkrywała się przed nami, choć do jej rozwiązania było 
jeszcze daleko.
Zastanowiło mnie, dlaczego w pobliżu nie ma renault przyjaciół Czapli. Jeśli 
Darek 
ruszył śladem Kaltza, powinien być gdzieś tutaj i obserwować skarpę.
Zanim pojechaliśmy do Wolinii, skorzystałem jeszcze z pobliskiego automatu. 
Zadzwoniłem do znajomego profesora zajmującego się problemami językoznawstwa. 
Rozmawiałem z nim kwadrans. Potem zatelefonowałem jeszcze do sekretarki naszego 
departamentu w sprawie mapy Pallasa - nakazując jej zaniechanie zdobycia kopii z 
muzeum 
w Kartuzach. Nie była mi już potrzebna, skoro Vincenzo zdradził nam, że „Hulsch 
Eck” to 
nazwa dawnej toni na jeziorze Łebsko.
Wyjechaliśmy z Główczyc: my Rosynantem pierwsi, Włoch lancą za nami.
- Co z tym Rogowskim, panie Pawle? - zapytał Ballada w trakcie jazdy.
- Horn to po niemiecku „róg”! Stąd tylko krok do polskiego nazwiska „Rogowski”. 
Nie chcę was zanudzać antroponimią, a konkretnie pochodzeniem przydomków 
szlacheckich 
na Pomorzu, ale właśnie wysłuchałem trudnego wykładu emerytowanego profesora. I 
tak 
dowiedziałem się, że większość przydomków niemieckich to krzyżackie nazwy wsi...
- Zaraz! - skrzywiła się Czapla. - A co to jest „przydomek”?
- Przydomek to inaczej „przezwisko” lub „wyróżniająca nazwa jednej z gałęzi 
linii 
rodu”. Przydomek może być drugim oznaczeniem człowieka poza imieniem chrzestnym, 
coś 
jak dzisiejsze nazwisko. Za Krzyżaków każdy szlachcic posiadał inne nazwisko 
urzędowe, a 
inne polskie, a to dlatego, że wsie miały urzędową nazwę niemiecką i ludową 
polską. Mój 
profesor wyróżnia też inne przydomki: przypadkowe, powstałe od nazwisk szlachty 
przybyłej 
do Prus z innych regionów, na przykład ze Śląska, przydomki nowsze, będące 
tłumaczeniem 
nazw polskich bądź pochodzące od imion chrześcijańskich. Czy wiecie, że 
niektórzy badacze, 
odwołujący się do brzmienia niektórych przydomków kaszubskich, jak na przykład 
„Janta” 
czy „Styp”, sądzą, że szlachta kaszubska jest pochodzenia celtyckiego? Ale to 
nieprawda. 
Najczęściej przydomki pochodziły od wyrazów pospolitych, od słowiańskich nazw 
własnych 
lub niemieckich. Często zostały powołane do życia w celach germanizacyjnych, ale 
także 
polonizacyjnych, wiele rodzin niemieckich posiadało bowiem nazwiska pochodzące 
od 
słowiańskich nazw miejscowości: Zitzewitz wywiedziemy od dzisiejszych Sycewic, 
von 
Massow od Maszewa.
- A Puttkamer? - zapytał Młokos.
- To od słowa „podkomorzy”. Germanizacja i polonizacja dokonywały się na 
poziomie leksykalnym, morfologicznym i fonetyczno-graficznym.
- Jezu - jęknęła Czapla - gada pan jak uczony.
- Bo rozmawiałem z takim przed chwilą - żartowałem. - Nazwisko „Horn” powstało w 
wyniku germanizacji leksykalnej. Te przydomki, które były leksemami, czyli 
wyrazami 
polskimi lub słowiańskimi, z czasem zostały przetłumaczone na odpowiedniki 
niemieckie. 
Przykłady? Jeleń-Hirsch, Dolina-Tal, Wolf-Wilk, Śledź-Hering. Stolarz Horn 
musiał mieć 
nielichy powód, aby spolszczyć swoje nazwisko na „Rogowski”. Nie dość na tym! 
Imię 
„Jeszke” ma odpowiednik w polskim imieniu Jasiek.
- I tyle niezrozumiałej gadki, żeby powiedzieć, że Horn to Rogowski? - 
zmarszczyła 
czoło Czapla.
- A co? - uśmiechnąłem się. - Żebyś nie myślała, że wszystko w życiu jest takie 
proste.
Leżąca pięć kilometrów na południe od C. Wolinia to wioska, jakich pełno na 
Pomorzu Środkowym. Skręciliśmy w jej stronę już w Pobłociu, jadąc wąskim 
asfaltem 
wysadzanym drzewami, za którymi prażyły się w słońcu dojrzewające zboża, zaś 
ostatni 
odcinek prowadził nas przez zalesione z rzadka wzgórza porosłe najczęściej przez 
dziwnie 
powykrzywiane sosny. Sama wioska nas nie zachwyciła. Wprawdzie Filip von 
Braunschweig, 
który kupił Wolinie od Alberta Puttkamera, stworzył jeden z największych 
majątków w 
powiecie, ale dzisiaj nie ma tam nawet PGR-u. Na wzgórzu stoi jak dawniej pałac 
otoczony 
od strony drogi zapuszczonym parkiem. Ta wspaniała niegdyś budowla doprasza się 
dzisiaj o 
litość konserwatorów zabytków albo o łaskę reprywatyzacji. Pałac ów był 
wielokrotnie 
przebudowywany, ale jego obecna forma powstała w XVII wieku.
Zatrzymaliśmy się na wzgórzu przed pałacem, mając za plecami rozległe 
zabudowania 
dawnego folwarku, które zamieniono po wojnie na PGR.
- Kolejna ruina - rzekł Vincenzo von Lipow, patrząc na pałac.
Miał rację. Przykryty czterospadowym dachem główny piętrowy budynek był szary z 
upływu czasu i przylegał z lewej strony do przysadzistej wieży zwieńczonej 
stożkowym 
hełmem. Do części głównej dostawiono kiedyś dwa skrzydła z barokowymi szczytami, 
także 
popadającymi w ruinę, podobnie jak oranżeria po lewej wysunięta przed lico 
pałacu.
Depcząc wielkie liście chrzanu i łodygi wysokich na metr chwastów, przeszliśmy 
prawym skrzydłem na tył pałacu. Dawny park krajobrazowy zamienił się w istny 
busz i 
siedlisko komarów; z tej dżungli dochodziły nas głosy bawiących się w dole 
dzieci. 
Zatrzymaliśmy się na chwilę na tyłach pałacu przy wysokich arkadach i przez 
pozbawione 
szyb okno zajrzeliśmy do wnętrza. Wszedłem przez jedno z nich do środka.
- Ktoś ze mną idzie? - zaproponowałem. 
Zgodzili się tylko chłopcy i Vincenzo.
W pałacu nie było mebli i trudno było sobie wyobrazić, aby ktoś mógł tutaj 
kiedyś 
mieszkać. Ale niegdyś w tych szarych i smętnych pomieszczeniach tętniło życie, a 
pokoje 
miały stylizowane wnętrza i meble. Część z nich posłużyła dyrekcji pierwszego po 
wojnie 
PGR-u jako wyposażenie, część pewnie została rozkradziona, ale nas interesowały 
biurko i 
szafa pochodzące z dworku w C.. Cóż z tego, skoro wewnątrz obecnego pałacu w 
Wolinii nie 
zastaliśmy nic oprócz fałszywego kominka. Nawet klepkę podłogową zdjęto i został 
sam 
beton.
- Powiedz nam wreszcie, Vincenzo - zacząłem - dlaczego interesują cię meble z 
majątku w C.?
- Pamiętacie ten wyraz „Fliegenpfiff'? Wiecie, co to znaczy? 
Staliśmy w dawnym holu i patrzyliśmy na niego szczerze zdumieni.
- Fliegenpfiff to inaczej „gwizd muchy” - mówił. - Na trzecim piętrze dworku w 
C. 
dzieci Joachima bawiły się kolejką „Marklina” w wymyślone zabawy. „Gwizd muchy” 
to 
jedna z nich, ulubiona przez mojego ojca i Albrechta, gdy byli brzdącami. 
Joachim zwykł 
chować kolejkę przed synami, gdy byli oni niegrzeczni, na pierwszym piętrze w 
swoim 
gabinecie. W wielkim, stylowym biurku albo w szafie. Teraz rozumiecie?
Powtórzyłem te rewelacje chłopcom.
- O rany!
Zaraz też podzieliliśmy się z naszymi paniami sensacyjną wiadomością. A zatem 
wszystko wskazywało na to, że w biurku bądź w szafie stolarz Horn umieścił na 
zlecenie 
Joachima von Lipowa jakiś cenny przedmiot. „Gwizd muchy” był dla wtajemniczonych 
osób 
istotną wskazówką, ale dla zwykłych poszukiwaczy skarbów, tak jak my, jedynie 
tajemniczym i niezrozumiałym słowem. Hrabia Joachim chciał przed śmiercią 
zawiadomić 
swoich bliskich, syna Rudolfa i Gizelę von Maszony, że ukrył w którymś z mebli 
coś 
cennego. Nie przewidział, że sprawa się skomplikuje i poszukiwania skarbu 
opóźnią się o 
pięćdziesiąt lat.
- List napisany ręką Joachima von Lipowa i adresowany do mojego ojca Rudolfa, 
dotarł do mnie dopiero w 1989 roku. Ojciec miał list od końca wojny do śmierci, 
ale nie za 
wiele mógł z nim zrobić. Potwornie bał się pojechać za „żelazną kurtynę”, do 
Polski. Ja 
pierwszy raz przyjechałem do Polski w 1998 roku i odwiedziłem wtenczas majątek w 
C. Cel 
miałem jeden: kupić dworek i odnaleźć skarb według wskazówek udzielonych przez 
Joachima: „...pytaj o stolarza Jeszke Horna, jak go nie będzie wśród żywych, 
zapamiętaj 
„Fliegenpfiff' i „Hulsch Eck”. Dziwne, prawda? Ekscytujące! W C. poznałem 
emeryta 
Kazimierza Mole, który obiecał pilnować dworku. Załatwienie formalności 
związanych z 
kupnem dworku okazało się w waszej nowej rzeczywistości tak uciążliwe, że aż 
niemożliwe 
do zrealizowania. Nic was nie nauczyły błędy socjalizmu. Potem zawiadomiony 
przez pana 
Mole wróciłem do C. rok temu i dowiedziałem się, że węszył tutaj Niemiec z 
wąsikiem. 
Pomyślałem nawet, że to jakiś potomek wuja Albrechta, ale przecież mój ojciec 
nienawidził 
brata za to, co uczynił on ojcu w 1939 roku.
Opowiedziałem cudzoziemcowi o odkryciu dokonanym w podziemiach kościoła w 
Nożynie. Ale Vincenzo von Lipow nie słyszał o legendzie Koschnicka, co 
sugerowało, że 
drugi list Joachima wysłany do Gizeli von Maszony musiał zawierać jakieś inne 
wskazówki.
Po skończonej inspekcji pałacu udaliśmy się na pocztę położoną w dole za 
parkiem. 
Droga biegła tutaj wzdłuż pałacowego muru i po jej drugiej stronie mieściły się 
leśnictwo, 
poczta i kilka zagród, a dalej, za murem zaczynało się niewielkie osiedle 
piętrowych bloków 
w kolorze brudnej żółci.
Na poczcie zapytaliśmy o byłego dyrektora PGR-u Eugeniusza Brodatego. Okazało 
się, że pan Brodaty zmarł osiem lat temu i dom zajmował po nim jego syn, Teodor.
Dom byłego dyrektora PGR-ów w Wolinii i w Główczycach znajdował się po drugiej 
stronie ulicy naprzeciw koszmarnych bloków mieszkalnych. Był to odnowiony domek 
jednorodzinny stojący na zadbanej posesji. Już na pierwszy rzut oka było widać, 
że syn 
byłego dyrektora PGR-ów nie parał się rolnictwem jak czyniła to większość 
mieszkańców 
wsi, bardziej używał kosiarki do trawy i nożyc do strzyżenia żywopłotu niż 
ciągnika.
Mieliśmy szczęście, gdyż Teodor Brodaty szykował się do wyjazdu swoim 
dostawczym citroenem w kolorze żółtego piasku. Zapytaliśmy o meble z byłego 
dworku w 
Główczycach i z pałacu w Wolinii.
- Meble? - zmarszczył szerokie czoło nad krzaczastymi brwiami i patrzył na nas 
nieufnie. - Nic nie wiem o żadnych meblach. Nie mogę państwu pomóc. Ojciec zmarł 
parę lat 
temu i nie zostawił żadnej informacji na ten temat.
- A Jan Rogowski? - zapytałem. - Czy nic nie mówi panu to nazwisko? Może ojciec 
wspominał tego człowieka.
- Przykro mi, ale nie przypominam sobie. Tutaj, w Wolinii nie było stolarza o 
tym 
nazwisku, w Główczycach, o ile mnie pamięć nie myli, także nie było. Bo wie pan, 
my 
najpierw mieszkaliśmy w Wolinii, a potem w latach siedemdziesiątych ojca 
przenieśli do 
Główczyc. Awansował. No, a kiedy przeszedł na emeryturę, wrócił tutaj do 
Wolinii. To 
wszystko.
- Czy mówi panu coś nazwisko von Lipow? - wtrąciła niespodziewanie Małgorzata.
- Von Lipow... von Lipow... - powtarzał zamyślony Teodor Brodaty. - Wydaje mi 
się, 
że już gdzieś je słyszałem. To pewnie jakiś niemiecki hrabia posiadający majątek 
w tych 
stronach, prawda? Ale nie za wiele mogę państwu pomóc. Czy to o jego meble 
pytacie?
- Otóż to. Joachim von Lipow właściciel majątku w C.
Po opuszczeniu przez nas posesji Teodora Brodatego, zdaliśmy Włochowi relację z 
tej 
rozmowy, której był wprawdzie świadkiem, ale nie zrozumiał z niej ani słowa, 
gdyż 
rozmawialiśmy po polsku.
- To znaczy, że musimy za wszelką cenę odszukać rodzinę tego Rogowskiego - 
myślał 
na głos Vincenzo.
- Musimy znowu odwiedzić Główczyce - odezwał się Ballada. - Skoro tam został 
pochowany stolarz hrabiego Joachima, to znaczy, że tam musiał mieszkać.
W drodze do Główczyc zastanawialiśmy się w jeepie, gdzie Joachim mógł ukryć 
cenne wazy, o których dowiedzieliśmy się nie tak dawno. O ile w dużym meblu 
można było 
sobie wyobrazić skrytkę na drobne przedmioty, jak biżuteria, dokumenty, 
pieniądze, o tyle 
wazy nie można było ukryć ani w szafie, ani w biurku. Olszowy Kąt: toń na 
jeziorze Łebsko! 
To było dobre miejsce na ukrycie waz. Czy tak trudno zatopić duże skrzynie w 
płytkim 
jeziorze? To rozwiązanie wydawało nam się najbardziej prawdopodobne. I chyba 
podobnie 
myślał Vincenzo, ale i Kaltz mózgiem pani von Maszony, skoro w lęborskim muzeum 
tak 
bardzo interesowano się starą mapą Pallasa. Jeśli Batura wykradł tę mapę, 
znaczyło to, że już 
wie, gdzie znajduje się Olszowy Kąt, a co za tym idzie mógł przygotowywać się do 
wydobycia skrzyń z jeziora.
Obiecaliśmy sobie, że zaraz po powrocie z Główczyc pojedziemy nad jezioro 
Łebsko.
W Główczycach nie zabawiliśmy długo. Wprawdzie odnaleźliśmy bez trudu dom 
Rogowskich, korzystając z książki telefonicznej, ale samego Jerzego Rogowskiego, 
który 
prawdopodobnie był synem Marcina, nie zastaliśmy. Jego dom mieścił się we 
wschodniej 
części miasta, blisko wylotu na trasę A-213. Nikt nie otworzył nam drzwi, 
chociaż z komina 
unosił się obłoczek dymu, poza tym lekko zafalowała firanka, gdy się 
wycofaliśmy. A zatem 
ktoś był w środku, ale nie chciał z nami rozmawiać. Przestraszył się naszej 
grupy czy może 
miał inny powód?
- Wrócimy tutaj - rzekłem zapalając silnik.
Wracając do Łeby, zatrzymaliśmy się na wysokości osady Lucin i przez lornetkę 
oglądaliśmy wschodni brzeg jeziora Łebsko. Bardziej na południe widziałem wieś 
Żarnowska 
i wysunięty za nią cypel, którego brzegi porastały trzciny. Na wodach jeziora 
było spokojnie. 
Zdawało nam się, że jezioro jest martwe - żadnej żaglówki, łódki czy stateczku 
wycieczkowego. Północny brzeg akwenu porastały olchy połączone dzikim 
mezaliansem z 
sosną, to tam gdzieś, według słów Vincenza, znajdował się Olszowy Kąt - dawna, 
przedwojenna toń. Obejrzeliśmy dokładnie fragment północnego brzegu i robiliśmy 
to na 
zmianę: najpierw ja, potem Vincenzo, chłopcy i dziewczyny. Zajęło nam to prawie 
godzinę, 
ale nikogo nie zauważyliśmy. Cisza i spokój, wszechobecna kaszubska senność 
mieszająca 
się z żółtym odcieniem zmęczonego spiekotą dnia.
***
Zbliżało się popołudnie i przyroda zwalniała tempo. I chociaż słońce grzało 
jeszcze 
ostro i wielu wczasowiczów wyległo na plażę, aby złapać ostatnie promienie 
słoneczne w tym 
dniu, to bryza znad morza nie była tak ciepła jak za dnia. Usiedliśmy w barze 
opodal 
drewnianych schodków przy „Neptunie”, upewniwszy się wcześniej, że na parkingu 
hotelowym nie ma alfa romeo Kaltza i BMW Batury. Zamówiliśmy placki 
ziemniaczane, 
które szczególnie zasmakowały Włochowi, a następnie rozłożyliśmy się na 
aksamitnym 
piasku w bezpiecznej odległości od zameczku.
Co jakiś czas łaziliśmy na zmianę zerknąć na hotelowy parking, czy przypadkiem 
nie 
zjawili się nasi przeciwnicy. Nie zjawiali się. A zatem działali gdzieś w 
terenie. Kaltz 
odwiedził nawet grób Jana Rogowskiego w Główczycach, czyli stolarza Horna we wsi 
C. w 
pierwszych latach po wojnie. Byłem pewny, że ów Rogowski był naszym Jeszke 
Hornem i 
radość z tego odkrycia mieszała się z uznaniem dla operatywności Kaltza. 
Niepokoiła mnie 
aktywność przeciwników. Gdzie był Batura, gdy Kaltz stał nad grobem stolarza? 
Miałem 
cichą nadzieję, że nie wydobył już z dna jeziora skrzyni i nie zniknął na dobre.
Zmęczeni trudami dnia udaliśmy się na kemping przy ujściu Łeby do morza. 
Vincenzo 
von Lipow pojechał do swojego hotelu po drugiej stronie rzeki przy kapitanacie. 
Na 
kempingu wybraliśmy to samo miejsce, na którym nie tak dawno biwakowali 
przyjaciele 
Czapli. Nie musieliśmy się ich obawiać, gdyż troje młodych ludzi pojechało 
gdzieś swoim 
renault za Baturą albo za Kaltzem i nic nie zapowiadało, że tutaj wrócą. A nawet 
gdyby 
wrócili, to co?
Rozbiliśmy namioty i pod wieczór rozpaliliśmy małe ognisko, przy którym trochę 
pośpiewaliśmy przy dźwiękach gitary Ballady. A potem zmęczeni trudami dnia, 
udaliśmy się 
do swoich namiotów. Zasnąć jednak nie mogłem.
Było już ciemno, gdy wyszedłem na chłód nocy i postanowiłem przespacerować się 
nad morze. Zabrawszy z namiotu bluzę, ruszyłem dziarskim krokiem w kierunku 
morza, 
przecinając ów podmokły lasek pełen komarów i kumkających żab. Szybko minąłem 
Łabędzi 
Staw, mały stawek w środku tego zabagnionego lasu i oto znalazłem się w centrum 
Łeby, w 
którym życie towarzyskie rozpoczęło się na całego. Z początku ten gwar mnie 
denerwował, 
ale gdy ujrzałem ją rozmawiającą z jednego z automatów stojących przy chodniku, 
dziękowałem Bogu, że wśród licznych spacerowiczów łatwiej mi będzie ukryć się 
przed jej 
wzrokiem. Wprawdzie Czapla nie była zbyt uważna, ale wolałem nie ujawniać swojej 
obecności tutaj. Czapla ucinała sobie pogawędkę i nie było w tym nic 
szczególnego, ale 
szybko zmieniłem zdanie. Zbliżywszy się do niej usłyszałem, jak wypowiada imię 
Darka. 
Zamurowało mnie, bo wynikało z tego, że wcale nie zerwała z młodym kulturystą i 
bezczelnie o wszystkim mu donosiła. Mieliśmy w naszej paczce szpiega!
- Tak, zrozumiałam... - mówiła do słuchawki. - O pierwszej w nocy... przed 
pocztą na 
ulicy Kościuszki, blisko kanału... zapamiętałam... A ty skąd wiesz, że tamci 
chcą to zrobić 
dzisiaj w nocy? Aha... aha, to ta mapa? Ta, którą Batura ukradł Włochowi? 
Rozumiem, 
Olszowy Kąt. Tak, Daniec gadał o tym z Włochem, ale oni ciągle po niemiecku 
nawijają i nie 
zawsze wiem, o czym mówią. Czy wiesz, kulturysto na snickersach, że to 
niebezpieczne? Nie 
lepiej poszukać tych starych mebli, których szukają Włoch i Daniec? I jak chcesz 
wyłowić z 
jeziora skarb?
Przez chwilę Czapla słuchała i kiwała głową.
- Dobra, zwijam manatki. No to cześć, do pierwszej.
Czapla skończyła rozmawiać i odwróciła się twarzą do ulicy, tyle że mnie już tam 
nie 
było. Stałem przy jednym z automatów odwrócony do niej plecami. Szybko przeszła 
przez 
ulicę i pognała na skróty przez lasek na nasz kemping.
Wróciłem za nią dopiero po pięciu minutach, odczekawszy swoje przy ulicznym 
barku, gdzie wypiłem wodę mineralną. Tak bardzo zaschło mi w gardle po 
usłyszeniu 
rozmowy Czapli z Darkiem. Uprzedzam, że nie znoszę podsłuchiwania cudzych 
rozmów, ale 
kiedy przypadkowo natrafiam na czyjąś rozmowę, która mnie osobiście dotyczy, 
zamieniam 
się po prostu w słuch. Dzięki temu mogłem dzisiaj dowiedzieć się, że Czapla 
uknuła z 
Darkiem podstępny plan. Chciała wyciągnąć od nas informacje dotyczące skarbu 
Joachima 
von Lipowa. W tym czasie Darek, Didżej i Mariola nie zasypiali gruszek w 
popiele, a 
najzwyczajniej w świecie śledzili Kaltza i Baturę. Poznali ich plany! 
Spryciarze.
Z niesmakiem dotarłem na kemping i szybko wsunąłem się do swojego namiotu. 
Czapla była już w swoim namiociku, gdyż zabłysła w nim na chwilę latarka.
„Pewnie szykuje się do ucieczki” - pomyślałem wściekły.
A zatem dzisiaj w nocy, Kaltz i Batura zamierzali wydobyć z jeziora skarb. Bo to 
o 
nich pewnie rozmawiała Czapla z Darkiem. Batura rozszyfrował jeden z 
tajemniczych 
napisów, jakie nauczyciel Schudelka zostawił w zamurowanej wnęce w podziemiach 
kościoła 
w Nożynie. Posiadając wykradzioną z muzeum mapę, szybko ustalił, że Hulsch Eck 
to inaczej 
Olszowy Kąt, toń przy północnym brzegu jeziora Łebsko. Tyle że to nie on ukradł 
mapę z 
muzeum. Ze słów Czapli wynikało, że złodziejem był Vincenzo! A Jerzy zabrał mu 
mapę na 
parkingu w Rabce. Pamiętam dobrze, jak Włoch po odzyskaniu przytomności 
przerażony 
zerknął na tylne siedzenie. Sprawdzał, czy zniknęła mapa i kiedy wiedział już, 
że mu ją 
ukradziono, nie chciał się do tego przyznać. Był złodziejem - to zrozumiałe. A 
my wszyscy 
myśleliśmy, że to Batura wykradł mapę Pallasa z muzeum. Nic z tych rzeczy! Jerzy 
odwiedził 
wprawdzie muzeum, ale, tak samo jak i my, stwierdził, że mapę ktoś ukradł. 
Pociągnął młodą 
urzędniczkę za język i już wiedział, że był tu przed nim Włoch. Tylko jakim 
cudem wpadł na 
trop Vincenza? Tego wtedy nie wiedziałem.
Wyjrzałem na zewnątrz, uchyliwszy wejście do namiotu. Po drugiej stronie 
wybetonowanego brzegu Łeby stał oświetlony budynek kapitanatu portu z elegancką 
noclegownią i przyległym doń parkingiem. W tej chwili złorzeczyłem w duchu 
Włochowi, ale 
szybko przestałem - lancii nie było na parkingu. Stała tam jeszcze nie tak 
dawno, ale teraz jej 
nie było. Włoch wybrał się gdzieś na przejażdżkę. W środku nocy? Dokąd?
Powróciłem myślami do Batury i jego zleceniodawców. Dzisiaj, pod osłoną nocy, 
zamierzali pewnie zbadać dno jeziora Łebsko za pomocą radaru geologicznego. 
Ekipa Darka 
chciała im w tym przeszkodzić, a może zaczaić się na nich w nieznanym miejscu i 
zabrać 
skarb. Ale jaką rolę miał odegrać w tym scenariuszu Vincenzo von Lipow?
Zerknąłem na zegarek. Dochodziła pierwsza w nocy. Jeśli Batura i Kaltz chcieli 
dziś 
w nocy użyć radaru geologicznego do zlokalizowania skarbu na dnie jeziora, 
musieli 
dysponować jakąś solidną łódką. Chyba nie wybraliby się pontonem mając na 
pokładzie radar 
i licząc w duchu, że wyłowią z jeziora skrzynię. Dla sprawnego przeprowadzenia 
takiej 
operacji musieli posiadać łódź. Najlepiej z silnikiem, aby w razie konieczności 
szybko uciec. 
Gdzie mogli taką łódź wynająć? Pewnie gdzieś tutaj w Łebie, przy kanale! 
Cumowały tam 
wprawdzie kutry rybackie, ale widziałem kilka motorówek i zwykłych łódek. 
Wystarczyło 
popłynąć rzeką wpadającą do jeziora dwa kilometry dalej w jego północno-
wschodniej części 
i odnaleźć właściwą toń na północnym brzegu stanowiącym obszar parku narodowego. 
W 
nocy mieli szansę uśpić czujność strażników parku, gdyż za dnia szybko by ich 
zauważono na 
jeziorze przeprowadzających podejrzane badania. Pewnie dzisiaj przez cały dzień 
Batura 
szczegółowo pracował nad planem operacji, gdy w tym czasie Kaltz wykonywał inne 
zadania, 
między innymi w Główczycach.
Wydawało mi się, że Czapla uciekła z kempingu na paluszkach, gdyż od pewnego 
czasu ucichło w sąsiednim namiocie. Ubrałem się na nocną akcję, to jest 
założyłem dobre 
buty z cholewami, czarną ortalionową kurtkę podbitą „polarem”, i wyszedłem z 
namiotu 
gotów do natychmiastowego wyruszenia nad jezioro. Stanąłem jak wryty. Dziewczyna 
siedziała po turecku przed moim namiotem i patrzyła na mnie skupionym i pełnym 
trwogi 
wzrokiem. Była godzina 01:03.
ROZDZIAŁ DWUNASTY
O JEZIORZE ŁEBSKO • CZAPLA ZOSTAJE ZE MNĄ • OBSERWUJEMY 
MOTORÓWKĘ • NESESER ZAMIAST SKRZYNI • SKĄD WZIĘŁO SIĘ PÓŁ 
MILIONA DOLARÓW W JEZIORZE?
• POLICJA, NIE RUSZAĆ SIĘ! • KALTZ RATUJE SIĘ UCIECZKĄ
• GONIĘ NIEMCA PO LESIE • WYGRYWAM • GDZIE DWÓCH SIĘ BIJE, CZYLI 
LANCIA ODJECHAŁA • CZEKAJĄC NA BA-TURĘ • LIS ZŁAPANY W SIDŁA • 
ROZMAWIAM Z DARKIEM
I Z JEGO PRZYJACIÓŁMI • MAŁA TAJEMNICA CZAPLI
Jezioro Łebsko jest trzecim co do wielkości zbiornikiem słodkowodnym w Polsce; 
ustępuje wielkością powierzchni tylko sławnym jeziorom mazurskim, Śniardwom i 
Mamrom. 
Z tą słodkowodnością trochę przesadziłem, gdyż rzeka Łeba, który uchodzi z tego 
jeziora i 
wpada kilka kilometrów dalej do Bałtyku, podczas sztormów bądź silnych wiatrów 
znad 
morza zmienia swój prąd i płynie z powrotem, zaopatrując jezioro w słoną morską 
wodę. 
Jezioro leży zaledwie trzydzieści centymetrów nad poziomem morza; średnia 
głębokość tutaj 
to pięć metrów, a jego powierzchnia zmniejsza się każdego roku z powodu 
nawiewanego z 
wydm piasku i trzcin porastających płytkie brzegi.
Jak mi powiedzieli Młokos i Ballada, spotkać tu można dużo łabędzi, a także 
ptaków 
wędrownych, szczególnie dzikich gęsi. Przesiaduje tu też dużo mew, czajek, 
bekasów i 
wreszcie dzikich kaczek, perkozów, kulików, kulonów, trzciniaków i bąków. 
Przyczajeni na 
północnym brzegu jeziora w pobliżu Rąbki pośród olch i krzaków - naszą uwagę 
całkowicie 
poświęciliśmy mężczyznom znajdującym się na motorówce oddalonej od nas o około 
stu 
metrów.
W tej nocnej akcji sekundowała mi wyłącznie Czapla, gdyż nie odważyłem się 
zbudzić Małgorzaty i chłopców; była to misja niebezpieczna. Czapla, która miała 
się spotkać 
o pierwszej w nocy przed pocztą z przyjaciółmi, nieoczekiwanie zrezygnowała z 
ich 
towarzystwa i postanowiła przyznać mi się do wszystkiego. Miała dosyć tej gry! 
To Darek 
kazał jej odgrywać rolę szpiega w naszej drużynie, tyle że już nie byliśmy im do 
niczego 
potrzebni. Znajomi Czapli dowiedzieli się o planach Batury i Kaltza, więc 
wystarczyło 
jedynie odebrać im ów skarb w porcie.
Przed kwadransem Batura przyjechał z Kaltzem i na wszelki wypadek ukrył BMW na 
skraju lasu. Wypożyczona za dnia w Łebie motorówka - sterowana przez Małego 
Ziutka i 
Wołgę - nadpłynęła rzeką od strony ujścia. Na brzegu, jakieś dwieście metrów od 
miejsca, w 
którym się znajdowaliśmy, kłusownicy zabrali na pokład motorówki Kaltza i Baturę 
z 
radarem.
Na motorówce rozmawiano po niemiecku i po polsku, a głos głównych bohaterów 
tego widowiska niósł się dobrze po wodzie. W bladym świetle księżyca mogliśmy od 
biedy 
rozróżnić sylwetki Batury, dwóch kłusowników i Niemca. Nasi przeciwnicy 
eksplorowali za 
pomocą radaru geologicznego dno jeziornej toni zwanej dawniej Hulsch Eck. Nie 
wiem, jaką 
powierzchnię miała ta toń za czasów Joachima von Lipowa, ale Batura dysponował 
mapą 
Pallasa, więc zapewne wiedział to i owo. Jeśli wspomniany przez hrabiego Hulsch 
Eck był 
rzeczywiście ową tonią, znalezienie skarbu było tylko kwestią czasu. Ale już od 
ponad 
dwudziestu minut motorówka kręciła się w kółko i do znudzenia powtarzano badanie 
dna.
- Może aparat się popsuł, proszę pana? - zapytał z troską Mały Ziutek. 
Batura nie odpowiedział mu. Mruknął coś niewyraźnie, co świadczyło o silnym 
poirytowaniu.
- Może spróbować bliżej brzegu? - zaryzykował pytanie Mały Ziutek. - Tutaj 
brzegi 
cofają się średnio na rok o cały metr, proszę pana.
W pewnym momencie zaniepokojony Kaltz zapytał Jerzego po niemiecku o 
tłumaczenie słów kłusownika. Batura szybko przetłumaczył, a Kaltz poparł ten 
pomysł. 
Posłuchano kłusownika. Mały Ziutek z Wołgą wiosłowali spokojnie usadzeni z obu 
stron 
burty, a w tym czasie Kaltz przypalił sobie papierosa. Już po chwili podpłynęli 
niemal pod 
sam brzeg, czym zmusili nas do lepszego ukrycia się.
- Zaraz! - ryknął Batura, czym spłoszył z lądu jakiegoś ptaka. - Jeśli brzegi 
jeziora 
cofają się rocznie o metr, to w przeciągu pięćdziesięciu siedmiu lat cofnęły się 
o tyleż 
metrów. Hrabia von Lipow mógł wyrzucić skrzynię do wody w miejscu, gdzie dzisiaj 
znajduje się brzeg. Widziałem mapę Pallasa, Herr Kaltz. Inna była wtedy linia 
brzegowa. 
Mogła przebiegać prawdopodobnie w dzisiejszym lesie.
W mig zrozumiałem, o co chodziło Baturze i dałem Czapli znak do odwrotu. I 
właśnie 
wtedy coś zapiszczało z pokładu motorówki - radar geologiczny alarmował o jakimś 
przedmiocie leżącym na dnie jeziora.
- Jest! - krzyknął Batura. - Widzicie? Radar znalazł jakąś skrzynię... 
Przycupnęliśmy za jakimś krzakiem i zamarliśmy. Motorówka bujała się na 
spokojnej 
tafli jeziora, poruszana przez zamieszanie, jakie powstało na jej pokładzie. 
Odkrycie Batury 
postawiło na nogi wszystkich znajdujących się na łódce osobników.
-To jest mniejsze niż skrzynia - mówił Batura wpatrzony w urządzenie. - Leży na 
samym dnie! Który z was, obszarpańcy, umie nurkować?
Jerzy zwrócił się z tym pytaniem do kłusowników.
- On - odpowiedział Mały Ziutek i wskazał na kompana.
- Ja? - zdziwił się niepocieszony Wołga.
- Ty, ryju.
- Tylko nie ryju, dobrze?! Te, tylko nie ryju!
- Cisza - szepnął groźnie Batura, ucinając tym samym kłótnię. - Rozbieraj się i 
wskakuj do wody. Szybko! Bo nie dostaniecie ani grosza. Tutaj jest płytko - 
dodał. - Zaledwie 
dwa metry.
Wołga wskoczył do wody z niechęcią, a jego kompan oświetlał dno z pokładu 
latarką. 
Wołga wypływał na powierzchnię jeziora dwa razy, aby zaczerpnąć powietrza, za 
trzecim 
razem zrobił to po raz ostatni, gdyż w ręku trzymał już jakiś przedmiot 
kształtem zbliżony do 
małego pudełka.
- Neseser? - dziwił się Batura, odbierając ów wyłowiony z wody przedmiot. - Skąd 
wziął się tutaj neseser?
Wołga trząsł się z zimna jak galareta i dzwonił zębami tak głośno, że zagłuszał 
słowa 
Jerzego.
- Daj mu kurtkę - rozkazał Jerzy Małemu Ziutkowi, ale Kaltz okazał się 
wspaniałomyślny i założył na ramiona zziębniętego kłusownika zdjętą z siebie 
zamszową 
kurtkę.
- Dziękuję, Herr Kaltz - wymamrotał Wołga.
Niemiec był tak poruszony odkryciem, że z wrażenia było mu gorąco i dlatego 
kurtka 
nie była mu potrzebna.
- To całkiem nowoczesny neseser - mówił zaniepokojony Batura. - W czasie wojny 
takich nie było.
- Zardzewiały - dodał Mały Ziutek oświetliwszy przedmiot latarką. - Znaczy się 
przeleżał na dnie długi czas.
- Głupi jesteś! Ten neseser nie ma nawet dziesięciu lat.
- O czym gadacie? - zapytał po niemiecku Kaltz.
- Mówię mu, że to nie może być skarb Joachima von Lipowa.
- Czemu to?
- W czasie wojny nie używano takich neseserów.
- Hm, rzeczywiście - bąknął Niemiec. - Otwórzcie go, zobaczymy, co jest w 
środku.
Batura, który posiadł umiejętność otwierania zamków w stopniu przynajmniej 
celującym, szybko poradził sobie z neseserem. Odkrył wieko i wtedy na motorówce 
zapanowała cisza. Nawet Wołga przestał na moment dzwonić zębami, a światło 
latarki 
trzymanej przez Małego Ziutka drgało w rytmie trzęsącej się z podniecenia ręki.
- Dolary - odezwał się Mały Ziutek. - Setki...
- O kurczę - mruknął Batura. - Będzie tego sporo, Herr Kaltz. Przynajmniej z pół 
miliona baksów.
- Ale skąd to się tutaj wzięło? - dziwił się Niemiec. - Szukamy skrzyni, a 
znajdujemy 
dolary. Może to pułapka?
- Nikt nie wie o naszej akcji. A tej forsy jest więcej, niż wart jest cały skarb 
hrabiego. 
Zastanawiałem się, co takiego mógł ukryć Joachim von Lipow w tym jeziorze... 
rodzinną 
biżuterię, srebrne naczynia, sztućce? Ile to wszystko było warte? Intuicja 
podpowiada mi, że 
niewiele. A jeszcze trzeba to wszystko sprzedać. Zabierajmy tę forsę i podzielmy 
się. Mnie 
wystarczy, Herr Kaltz, sto tysięcy dolarów w ramach zwrotu kosztów operacji i 
kolejne 
trzysta za zlokalizowanie pieniędzy. Tym dwóm obszarpańcom da pan dwa tysiące i 
kończymy współpracę...
- Herr Batura, oszalał pan! - zaprotestował Kaltz.
- A czyj jest radar? Gdyby nie to urządzenie, nic byśmy nie znaleźli!
- Umawialiśmy się na pięćdziesiąt tysięcy euro! 
- Dolary są lepsze.
Kiedy mężczyźni na motorówce dobijali targu, poszedłem nad sam brzeg i latarką 
dałem dyskretnie znaki ukrytym na jeziorze policjantom. Trzy krótkie, trzy 
długie, trzy 
krótkie. Pewnie domyślacie się, że zanim przyjechaliśmy tutaj z Czaplą, 
zawiadomiliśmy o 
planach Niemca i Batury miejscowy posterunek policji.
Zawarczał na jeziorze motor oddalonej kilkaset metrów na zachód motorówki. Stała 
przy brzegu i czekała na mój znak. Potężny reflektor policjantów oświetlił łódź 
naszych 
przeciwników, oślepiając ich swoją żółtą mocą.
- Policja! - niósł się po wodzie głos z megafonu. - Nie ruszać się! Powtarzam: 
policja!
Po chwilowym zaskoczeniu, w trakcie którego osobnicy na motorówce dosłownie 
znieruchomieli, obserwowaliśmy ciąg szybko po sobie następujących wydarzeń. 
Kaltz 
pierwszy ochłonął! Wyrwał neseser Baturze i nie namyślając się dłużej skoczył z 
nim do 
wody. Do brzegu miał kilkanaście metrów, a pływak był z niego dobry, więc szybko 
znalazł 
się na nim. W tym czasie ryk policyjnej łodzi nasilał się z każdą sekundą i 
Jerzy nie wiedział, 
co robić? Czy gonić Kaltza i w ten sposób stracić drogi radar znajdujący się na 
pokładzie 
motorówki, czy uciec z nim przed policją.
Wybrał ten drugi wariant. Zapalił motor i wnet skierował dziób motorówki ku 
ujściu 
Łeby do jeziora. W ten sposób zrezygnował z zaparkowanego w lesie BMW, który z 
kolei był 
jedyną nadzieją Kaltza na ucieczkę. Ale po kolei.
Jerzy nie potrzebował świadków i kumpli. Jednym ruchem ręki wypchnął 
kłusowników z motorówki do wody i zwiększył obroty silnika. Teraz jego łódź 
rozpruwała 
spokojne wody jeziora, a ryk silnika mieszał się z rykiem policyjnej motorówki. 
Znikał w 
ciemności wraz z cichnącym z każdą sekundą warkotem silnika. Dalej nie mogłem 
obserwować widowiska rozgrywającego się na powierzchni jeziora. Wycofałem się w 
las, aby 
zaczaić się na Niemca. Właśnie postawił pierwszy krok na lądzie.
Rzuciłem się w kierunku ciężko biegnącego Kaltza. Usłyszał mnie. Jakimś cudem 
wyczuł moją obecność i na moment zwolnił kroku. Błyskawicznie przykucnął. 
Przyczaił się 
gdzieś na tyle skutecznie, że nie mogłem wyłowić go latarką z broniących dostępu 
na brzeg 
chaszczy.
- Zostań tu - szepnąłem do wystraszonej Czapli, która pojawiła się za moimi 
plecami.
Zrobiłem jeden krok w bok, potem drugi, trzeci, cały czas oświetlając przed sobą 
najbliższe drzewa i krzaki. Poruszałem się niezbyt zgrabnie, co było efektem 
kontuzji palca u 
nogi, jakiej nabawiłem się nad jeziorem Jasień. Niestety, Kaltza nigdzie nie 
zauważyłem. 
Zgasiłem latarkę, aby nie mógł mnie zlokalizować i nadstawiłem uszu. Ale ryk 
motorówek na 
jeziorze i ostrzegawczy głos policjantów z megafonu zagłuszał nie tylko mój 
własny oddech, 
ale i myśli. Czekałem. Wnet coś się poruszyło kilka metrów na prawo. Zapaliłem 
latarkę i 
wyłowiłem z ciemności przyczajoną sylwetkę Niemca. Poszedłem wprost na niego 
gotowy do 
zadania ciosu. I kiedy znalazłem się w miejscu, w którym przed chwilą widziałem 
Kaltza, ten 
biegł już przede mną z neseserem w jednej ręce, odgarniając drugą gałęzie.
Rzuciłem się na niego. Zablokowałem nogi przeciwnika i ten upadł na mokrą 
ściółkę 
jak długi, wypuszczając z ręki cenny neseser. Kaltz umiał się bronić. Jak tylko 
go 
przydusiłem, natychmiast wykonał chwyt i zrzucił mnie z siebie. Tego nie 
przewidziałem. 
Tak samo jak i tego, że umiał się bić. Zdzielił mnie pięścią w twarz. Zróbił to 
jak prawdziwy 
facet - mocno i bez skrupułów, od czego pojaśniało mi w oczach, i ujrzałem przed 
sobą całą 
Drogę Mleczną. Kaltz znowu rzucił się do ucieczki, zabrawszy uprzednio neseser. 
Jednak 
działanie adrenaliny, której poziom zwiększył się w mojej krwi przynajmniej 
pięciokrotnie, 
pozwoliło mi na szybkie powstanie i pościg. Goniłem uciekającego w kierunku 
drogi Kaltza. 
Było ciemno, więc kierowałem się odgłosami jego kroków i ciężkim oddechem. Ryk 
motorówek na jeziorze znacznie ucichł i zamienił się w odległy warkot. Wykonałem 
rzut 
rozpaczy. Ponownie zablokowałem Kaltzowi od tyłu nogi. Usłyszałem jego jęk, a 
potem 
zaczęliśmy się tłuc jak dzieci. Z powodu ciemności nie widzieliśmy się dobrze i 
wszystkie 
ciosy wyprowadzaliśmy na oślep. Raz trafiał mnie Niemiec, innym razem ja, ale 
ten 
pojedynek na pięści nie miał sensu. Ciosy były słabe, muskały nasze twarze i 
wnet nasze 
starcie zmieniło się w zapaśnicze zmagania. Kaltz, co muszę przyznać, był silnym 
mężczyzną 
i znał dżudo, więc męczyliśmy się kilka minut, aż wreszcie Niemiec skapitulował. 
Opadł z sił. 
Miałem go.
- Już dobrze, dobrze - jęczał Kaltz i ciężko przy tym oddychał. - Weź ten 
cholerny 
neseser... tylko puść mnie...
Nie od razu to uczyniłem, spodziewając się jakiegoś podstępu, ale oddech Kaltza 
niezbicie świadczył, że był wyczerpany. Miał najzwyczajniej w świecie 
wszystkiego dosyć. 
Puściłem go. Wstałem i chwiejąc się cofnąłem kilkanaście metrów w poszukiwaniu 
latarki. 
Leżała na ściółce zapalona obok krzywej sosny. Podniosłem ją, oczyściłem z liści 
szkiełko 
chroniące żarówkę i oświetliłem mocnym światłem siedzącego i wycieńczonego 
pojedynkiem 
Kaltza.
- Kim jesteś? - zapytał zdenerwowany, mrużąc oczy przed światłem reflektora.
- Paweł Daniec - odpowiedziałem. - Pewnie wiesz o mnie wszystko. Batura wszystko 
ci o mnie powiedział.
Ale Niemiec nie słuchał mnie. Wyprostował się i skierował głowę za siebie. Ktoś 
biegł lasem w kierunku drogi i Kaltz musiał usłyszeć kroki biegnącego osobnika.
- Neseser! - krzyknął poruszony Kaltz. - Gdzie jest neseser?
Poświeciłem latarką wokół nas, ale nesesera nigdzie nie było. Wyparował, a 
przecież 
powinien być gdzieś tutaj.
- Czapla - zmrużyłem nienawistnie oczy i pokiwałem głową. „Gdzie dwóch się bije, 
tam trzeci korzysta” - przeszło mi przez myśl. Rzuciłem się biegiem w kierunku 
drogi, 
ignorując Kaltza. Biegłem, ile sił w nogach i szybko dopadłem skraju lasu. 
Zauważyłem 
jedynie czerwone światła jakiegoś samochodu, którego drzwiczki otwierała jakaś 
osoba. 
Skierowałem zatem światło reflektora na nią i ujrzałem wskakującą do auta 
Czaplę. 
Samochód wyrwał do przodu, a mój reflektor wyłowił znaki rejestracyjne 
samochodu.
To nie było renault. To była lancia Vincenza von Lipowa.
Wystrychnięto mnie na dudka! Kolejny raz zostałem oszukany przez Czaplę! Po 
niedawnej rozmowie na kempingu, kiedy to odegrała małą scenę skruszenia, 
wierzyłem, że 
tym razem dziewczyna trzyma ze mną. Jednak ona grała dalej. Oszukała mnie i 
Darka. 
Wybrała Włocha! Jak, gdzie i kiedy - nie miało to teraz znaczenia. Nawet nie 
obejrzałem się 
za Kaltzem. W tej chwili Niemiec wcale mnie nie interesował. Liczyło się jedno, 
a 
mianowicie nie mogłem pozwolić odjechać Włochowi i Czapli.
Rosynant stał trzydzieści metrów dalej ukryty w krzakach. Wsiadłem i ruszyłem za 
lancia. Ale Włoch miał nade mną przewagę. Zniknął.
Kiedy przejeżdżałem przez most na Łebie na ulicy Sienkiewicza, zauważyłem 
zbliżającą się ku miastu motorówkę z Baturą. Lancii nigdzie nie było i zdaje 
się, że straciłem 
okazję wyśledzenia Włocha, więc na osłodę został mi Jerzy. Tego drania miałem 
szansę teraz 
schwytać. Pokonałem szybko most i zostawiłem jeepa pod jakimś barem, a następnie 
pod 
osłoną krzaków dotarłem w bliskie sąsiedztwo mostu, schowawszy się w trzcinie 
porastającej 
brzeg. Batura żyłował silnik motorówki i właśnie zbliżał się do niego. Nie 
płynęła za nim 
motorówka z policjantami; widać zrezygnowali oni z pościgu i woleli zająć się 
wyrzuconymi 
za burtę kłusownikami. Jednak policjanci nie zrezygnowali całkowicie z ujęcia 
Batury, gdyż 
zaraz od strony miasta rozległ się dźwięk łkającej policyjnej syreny, co 
świadczyło o tym, że 
funkcjonariusze na jeziorze zawiadomili przez krótkofalówkę swoich kolegów z 
posterunku 
w Łebie. I właśnie samochód policyjny zbliżał się do mostu.
Jerzy z łatwością odgadł intencję policjantów. Wyhamował pod mostem i zbliżył 
motorówkę maksymalnie do brzegu. Byłem od niego oddalony dziesięć metrów i 
przypatrywałem się co zrobi, gotów do skoku na niego, jak tylko wyjdzie na 
brzeg. Jerzy 
zapakował radar do dużej, turystycznej torby i wyskoczył na brzeg z ogromnym 
trudem. 
Dźwigał ciężki ładunek, ale strach i wola ucieczki dodawały mu sił. Wtedy 
postanowiłem 
wyskoczyć z trzcin. Zrobiłem to w miarę sprawnie i szybko, ale przy okazji 
nadepnąłem na 
jakąś starą puszkę wyrzuconą przez kogoś przy brzegu. Blaszany dźwięk za plecami 
zatrzymał Baturę i gdy odwracał się on do tyłu, miał już w ręku wycelowany we 
mnie 
pistolet.
Przegrałem przez głupiego „śmieciarza”, któremu nie chciało się wyrzucić puszki 
do 
kosza.
- Gdzie masz jeepa? - zapytał nerwowo, ale zanim odpowiedziałem mu, sam go 
dojrzał stojącego przed pobliskim barem. - Będziesz prowadził. Jazda!
Usiedliśmy w ministerialnym samochodzie, ja z przodu, Batura za mną na tylnym 
siedzeniu. Policyjna syrena wyła coraz głośniej i z kierunku, z którego to wycie 
dochodziło 
wywnioskowałem, a wraz ze mną Jerzy, że policjanci jadą ulicą Kościuszki i lada 
moment 
skręcą z głównego traktu Łeby w ulicę przedłużającą się właśnie w Sienkiewicza.
- Na południe! - wrzasnął na mnie Batura i dźgnął lufą pistoletu w kark. - 
Wzdłuż 
torów kolejowych. No, jazda!
- Nigdzie nie jadę - odparłem spokojnie, chociaż ten drań celował w moje plecy z 
naładowanego pistoletu.
- Wariacie! - krzyczał. - Chcesz, abym zrobił ci krzywdę? Nie bądź durniem!
Ale byłem na jego krzyki obojętny. Postanowiłem wreszcie skończyć ten nierówny 
pojedynek. Popatrzyłem na specjalny przycisk uruchamiający pneumatyczny 
mechanizm 
zapadania się tylnego siedzenia. Dawno go nie używałem, właściwie nie mogłem 
sobie 
przypomnieć, czy kiedykolwiek przedtem skorzystałem z niego.
- To już koniec, Jerzy - rzekłem spokojnie, czym go wystraszyłem. 
- Co ty gadasz, Pawełku? Dobrze się czujesz? - próbował ironizować.
- To już koniec. Przegrałeś...
- O czym ty gadasz, idioto?
Nacisnąłem przycisk. Jerzy nie usłyszał odpowiedzi. Jęknął, gdy siedzenie 
złożyło się 
błyskawicznie, unieruchamiając go na amen. Nie oparłem się pokusie zajrzenia mu 
bezczelnie 
w oczy - w tym lodowatym błękicie eksplodował właśnie strach zmieszany z 
kompletnym 
otumanieniem.
Był jak lis złapany w sidła.
Dyżurnemu policjantowi złożyłem stosowne zeznania i na krótko odwiedziłem 
kapitanat portu oraz hotel „Neptun”. Potem zajechałem w pobliże starej przystani 
opodal 
mostu na kanale. Była trzecia rano. To tam mieli czekać na Baturę znajomi Czapli 
dowodzeni 
przez Darka. Jak oświadczyła dziewczyna, cały poprzedni dzień Batura był przez 
nich 
śledzony i dlatego młodzi ludzi znali jego plany. W jaki sposób chcieli mu 
zabrać ów skarb, 
nie wiedziałem i zakrawało to na dziecinadę, gdyż Jerzy nie był zwykłym 
opryszkiem, ale 
optymizm młodych ludzi jest czasami ich najsilniejszą bronią. Darek i spółka nie 
mogli 
jednak przewidzieć, że ich plan nie jest wart funta kłaków. Zostali oszukani i 
upokorzeni 
przez Czaplę. Ale przecież wykiwała nie tylko ich, ale i mnie. Okazała się 
przebiegłą i 
wredną niewiastą, zapragnęła mocniejszych wrażeń, chciała sama odnaleźć skarb 
Joachima 
von Lipowa. Najpierw doszła do wniosku, że lepiej trzymać ze mną, gdyż byłem 
historykiem 
sztuki. Ale nie zrezygnowała jednocześnie z propozycji Darka. Ani ja, ani Darek 
nie 
wiedzieliśmy, że dziewczyna zakpiła sobie z nas obu i dogadała się z Włochem. 
Trójka 
przyjaciół Czapli siedziała na betonie, z którego zrobiono falochron i czekała 
nie wiadomo na 
co.
- Gdzie jest Czapla? - spytał opryskliwie Darek, gdy mnie ujrzał. Natychmiast 
wstał i 
zbliżył się do mnie, unosząc groźnie ramiona.
- Żebym to ja wiedział - rzekłem. - A gdzie ma być?
To było podchwytliwe pytanie. Ciekawiło mnie, czy przyzna się do podstępu, jaki 
chcieli mi zgotować z pomocą Czapli.
Darek nie kręcił i szybko przyznał się do wszystkiego. Nie było sensu bawić się 
w 
jakieś gierki, więc zrewanżowałem się mu i opowiedziałem o wydarzeniach na 
jeziorze.
- A to zołza jedna - przeklęła Mariola i tym razem nie zachichotała. Po tych 
słowach 
nastrój zrobił się jeszcze bardziej minorowy.
- Odjechała z Włochem z pół milionem dolarów? - dziwił się Didżej. -
Niesamowite... 
niesamowite.
- Ja bym nigdy nie zdradziła kumpli nawet za milion dolarów - dodała Mariola.
- Ta? - powątpiewał Darek. - Może nie miałaś okazji.
- Co sugerujesz, mięśniaku? - zapieniła się dziewczyna.
- Spokojnie - uniosłem rękę. - Musimy odszukać Czaplę i Wiocha.
- Ba, ale nie wiemy, dokąd pojechali!
-Ano, nie wiemy. 
Vincenzo von Lipow wyprowadził się z hotelu przy kapitanacie portu. Wracając z 
posterunku wstąpiłem tam. Nikt nie wie, dokąd się udał. Miła kelnerka 
powiedziała mi przy 
okazji, że Włoch rozmawiał z Czaplą przy stoliku dziś wieczorem po ognisku, a to 
potwierdza 
podejrzenia, że cały plan mogli przygotować kilka godzin temu. Improwizacja. 
Czapla kręciła 
się trochę po kapitanacie, więc mogli zacząć spiskować dużo wcześniej.
- Zrobili nas na cacy - rzekła niepocieszona Mariola.
- Zaraz - przerwał jej Darek. - A skarb? Gdzie jest skarb?
- Batura szukał skrzyni na dnie Olszowego Kąta, ale niczego tam nie znalazł - 
odpowiedziałem. - I zapewne skarbu tam nie ma, inaczej radar by go wykrył. Nie 
ma o czym 
gadać.
- Nie było żadnego skarbu?
- Nie wiem. Może ukryto go gdzieś indziej? Może Hulsch Eck oznacza inne miejsce? 
Nie mam pojęcia. Moim zdaniem, trzeba zająć się meblami z dworku w C. To jedyna 
szansa. 
Niestety, kontakt z byłym dyrektorem PGR-ów, panem Eugeniuszem Brodatym, który 
biurko 
von Lipowa zabrał z C. do Wolinii, jest niemożliwy. Ten człowiek nie żyje od 
ośmiu lat. A 
jego syn Teodor nic nie wie o żadnym biurku i o żadnej szafie.
Zapytałem jeszcze Darka o pewną delikatną sprawę dotyczącą Czapli. Ciekawiło 
mnie 
bowiem, skąd miała Czapla pieniądze nad Jasieniem. Sam jej dałem pięćdziesiąt 
złotych, ale 
nad jeziorem kłusownicy zabrali jej kilka banknotów.
- Chyba nie jest złodziejką? - zapytałem.
- Ona... ona nabiera kierowców - odpowiedział Darek - że niby nie ma za co 
wracać 
do domu, bierze na litość, no i naiwniaki dają jej trochę grosza.
- Tak jak ja - pokiwałem smutno głową.
- Sorry, nie chciałem pana urazić.
- Ma pan dobre serce - pocieszał mnie Didżej.
- Wie pan - kontynuował Darek -jak zabrakło szmalu, to ona robiła taki numer i 
prawie zawsze coś wyciągnęła. Kto wie, może i tego Włocha chciała nabrać?
- Ja tam nie potrafię tak nabierać frajerów - dodała Mariola.
Na koniec poprosiłem młodych ludzi, aby następnego ranka złożyli oświadczenie w 
sprawie Czapli na miejscowym posterunku. Zgodzili się bez mrugnięcia okiem.
Powróciłem na kemping smutny i zmęczony.
Małgorzata i chłopcy spali snem sprawiedliwych, nieświadomi nocnej przygody, 
jaką 
przeżyłem na jeziorze i nad rzeką w pobliżu mostu, nieświadomi klęski, jaką 
poniosłem.
Wsunąłem się w śpiwór.
ROZDZIAŁ TRZYNASTY
ODWIEDZA NAS INSPEKTOR POLICJI • W NOWĘCINIE • GDZIE PODZIAŁ SIĘ 
VINCENZO? • CZAPLA MÓWI TYLKO PRAWDĘ • WAZY PANI VON MASZONY 
• Z POWROTEM DO GŁÓWCZYC • VINCENZO I PIJANY MĘŻCZYZNA • 
JEDZIEMY ZA LANCIĄ • SYN STOLARZA OPOWIADA • KTO WYŁOWIŁ 
SKRZYNIĘ? • INSPEKTOR DZWONI DO KOLASÓWKI • JUŻ WIEMY, KTO 
SZANTAŻOWAŁ STOLARZA! • ZEZNAJE TEODOR BRODATY • PUSTA 
SKRZYNIA • NIEDOSYT, CZYLI TAJEMNICZE „FLIEGENPFIFF”
Obudziłem się zlany potem.
Ktoś stał blisko namiotu i śmiał się. Zaspany odsunąłem zamek i wychyliłem głowę 
na 
zewnątrz. Świtało, a więc nie spałem długo. Nowy dzień dopiero się budził. 
Zdziwiło mnie 
jednak to, że przed moim namiotem zrobił się tłok. Stali tam bowiem Małgorzata, 
chłopcy 
oraz miejscowy sierżant z poznanym w Nożynie inspektorem z kryminalnej. O ile 
mnie 
pamięć nie myliła, nazywał się on Abramowicz.
- O, wstał pan - zauważył inspektor. - Właśnie opowiadałem dowcip o 
policjantach...
- Znam lepszy o historyku sztuki - westchnąłem ciężko.
- Słyszałam, że podobno w nocy zabawiałeś się w Jamesa Bonda - drwiła ze mnie 
Małgorzata.
- I to bez nas - westchnął niepocieszony Młokos. 
- A gdzie jest Czapla? – zapytał nieswój Ballada. - W namiocie jej nie ma. Dokąd 
ona 
poszła?
- Ja właśnie w tej sprawie - wtrącił inspektor.
- W Nowęcinie zapłacono włoską kartą kredytową - wyjaśnił sierżant. - Pan 
inspektor 
Abramowicz podejrzewa, że może to ten Włoch. Gdyby zechciał pan z nami pojechać 
i 
zidentyfikować gościa, bylibyśmy wdzięczni.
Ta propozycja była skierowana do mnie.
- Chętnie pojedziemy wszyscy - dodała Małgorzata.
Inspektor zerknął na zgrabnie prezentującą się w dresie Małgorzatę.
- Czemu nie! - rzekł. - Biorę na siebie odpowiedzialność za pani życie.
- I za moich chłopców też?
- To... to są pani synowie? - zapytał przerażony.
- A co? Nie wyglądam na taką starą? - żartowała. - Może dlatego, że uprawiam 
sport i 
jem warzywa i owoce.
- Ta pani jest wolna - przerwałem poranne igraszki. - A to są jej uczniowie. 
Poza tym 
Małgorzata jest niezrównaną pływaczką.
Kiedy Małgorzata i chłopcy kończyli toaletę, uciąłem sobie z inspektorem ważną 
rozmowę. Po pierwsze, Kaltz zniknął na dobre odjechawszy BMW Batury w nieznane, 
zaś 
Jerzy milczał domagając się adwokata. Jednak zeznania Małego Ziutka i Wołgi 
powinny 
pogrążyć go jak nic. Po drugie, pani Gizela von Maszony opuściła wczoraj 
wieczorem hotel 
„Neptun” i nie wiadomo, gdzie w tej chwili przebywała. Po trzecie, policja 
ustaliła, że stolarz 
Jan Rogowski pracował po wojnie najpierw w C., a zaraz potem został przeniesiony 
do 
Wolinii. Po wielu latach pracy w tamtejszym PGR-ze, przeniesiono go kolejny raz, 
tym razem 
do Główczyc, w których go pochowano. A zatem to on był owym Jeszke Hornem, sługą 
Joachima von Lipowa.
- Ciekawe, że pierwszy dyrektor PGR-u w C., niejaki Eugeniusz Brodaty również 
został przeniesiony do Wolinii, a następnie do Główczyc - rzekłem po namyśle. - 
Można 
powiedzieć, że dyrektor i stolarz byli nierozłączni.
Inspektor patrzył w notes i pokiwał głową.
- Można tak powiedzieć.
- Syn Brodatego, pan Teodor, nie pamięta, niestety, stolarza Rogowskiego - 
mruknąłem. - Czy to nie dziwne?
Jednak inspektor miał wątpliwości co do moich podejrzeń, tym bardziej że z 
namiotu 
wyszła już ubrana w obcisłe dżinsy i T-shirt Małgorzata i całą uwagę skupił 
teraz na niej. 
Musiałem przyznać, że nauczycielka wyglądała w tych spodniach ponętnie, chociaż 
osobiście 
lubiłem kobiety chodzące w sukienkach.
W piątkę pojechaliśmy Rosynantem do Nowęcina, zwalniając tym samym sierżanta z 
obowiązku wycieczki do tej pobliskiej miejscowości położonej nad jeziorem 
Serbsko. Był to 
mały i płytki akwen otoczony ścianą drzew, zaś sama wioska Nowęcin szczyciła się 
posiadaniem pałacu, za którym rozpościerały się w iście kaszubskiej scenerii 
tereny należące 
do stadniny koni i zabudowania pofolwarczne.
Przez bramę wjechaliśmy pod sam pałac należący niegdyś do rodu Wejherów; 
pierwszą budowlę wzniesiono z materiałów pochodzących z łebskiego zamku, ale 
dwieście 
lat później, w XIX wieku, zamieniono dwór na neogotycki pałac.
- Nie uwierzycie - powiedziałem do moich towarzyszy, zamknąwszy drzwiczki jeepa 
- 
ale i ten kompleks pałacowy był po wojnie zamieniony w PGR.
Na szczęście ten pałac był dzisiaj dobrze funkcjonującym hotelem, a to dzięki 
temu, 
że kupiła go osoba prywatna z pomysłem i z pieniędzmi. Na parkingu nie było 
nigdzie 
samochodu Włocha, dodatkowo w recepcji poinformowano nas, że nie wynajęto 
żadnego 
pokoju na nazwisko Vincenzo von Lipow.
- Klapa - żachnął się Ballada.
- Zaraz - nie dawałem za wygraną. - A przypadkiem nie było tutaj dziewczyny...
Przerwałem. Nawet nie wiedziałem, jak nazywała się Czapla. Na szczęście Ballada 
szybko ją opisał.
- A tak! - uśmiechnęła się recepcjonistka. - To ona wynajęła pokój. Była z takim 
eleganckim mężczyzną, trochę podobnym do Włocha.
- I gdzie teraz jest ten Włoch? - zapytał inspektor.
- Wyjechał gdzieś, a panienka w dalszym ciągu jest u siebie w pokoju... numer 
27.
Pobiegliśmy tam i zapukaliśmy do drzwi. Pukaliśmy bez rezultatu, ale kiedy 
miałem 
zamiar zejść na dół po klucz, po drugiej stronie drzwi ktoś próbował nieśmiało 
je otworzyć. 
Wreszcie w otwartych drzwiach ujrzeliśmy półprzytomną Czaplę. Dziewczyna była 
blada i 
słaniała się na swoich chudych nogach. Czym prędzej podbiegłem do niej i 
chwyciłem ją w 
pas, gdyż zaczęła osuwać się bezładnie po framudze.
- Uśpiono ją - skonstatował smutno inspektor.
Półprzytomną Czaplę rychło odwieźliśmy na posterunek w Łebie. W drodze, majacząc 
jeszcze, zaklinała się, że zabrała neseser upuszczony w lesie przez Kaltza, ale 
z Włochem nie 
miała nic wspólnego. Po prostu wzięła ten neseser z głupoty, wydostała się z 
lasu i nagle 
pojawił się tam ten Włoch. Otworzył drzwiczki lancii i zaproponował 
podwiezienie. Co miała 
robić? Wsiadła przerażona! Miała mnie i policję na karku, a tylko dzięki 
Włochowi mogła 
szybko stamtąd odjechać. Nie wiedziała, jakim cudem zjawił się tam Włoch. W 
drodze dobili 
targu i przyjechali do Nowęcina z pół milionem dolarów. Dopiero my ją 
obudziliśmy. 
Wydawało się, że Czapla mówi prawdę, ale było mi strasznie przykro, że znowu 
mnie 
zdradziła. I już sam nie wiedziałem, czy to wina jej charakteru, czy może źle 
pojmowanej 
przez dziewczynę definicji przygody. Co do Włocha, to sprawa przedstawiała się 
niewesoło. 
Uciekł z walizką pieniędzy i był w tej chwili ścigany przez policję.
Vincenzo okazał się sprytniejszy, niż mogłem przypuszczać. Musiał przez cały 
czas 
obserwować każdy mój ruch i pewnie zauważył, że razem z Czaplą wybieramy się na 
nocną 
akcję nad jezioro. Pojechał za nami, a my go nawet nie zauważyliśmy. Być może 
domyślił 
się, dokąd jedziemy i pojechał za nami jakiś czas potem? I czekał w Rabce na 
rozwój 
wypadków. Niewykluczone, że Czapla wpadła w jego ręce zupełnie przypadkowo. Ten 
cwaniak jeździł z nami od dworku do dworku i zdobywał potrzebną do odzyskania 
skarbu 
wiedzę, a przy okazji nasze zaufanie. Któż by go podejrzewał, tym bardziej że o 
kradzież 
mapy z muzeum obwiniałem Baturę.
Co dalej? Po przyjeździe z Czaplą do hotelu w Nowęcinie, Vincenzo zostawił ją 
samą 
w pokoju, kazał zjeść kolację, a sam wyszedł. Miał ważne spotkanie z kobietą, 
Gizelą von 
Maszony. Ona także przezornie przeniosła się do Nowęcina i podobnie jak Włoch 
opuściła 
hotel skoro świt. Tak więc, wszystko wskazywało na to, że pani Gizelą już 
wcześniej musiała 
porozumieć się z Włochem. Prawdopodobnie to od niej dowiedział się o nocnej 
akcji nad 
jeziorem. Nie znaliśmy motywów, które skłoniły panią von Maszony do zawarcia 
potajemnej 
ugody z Włochem, ale widać razem pociągali za sznurki w tej grze, gdy w tym 
czasie Kaltz z 
Baturą odwalali dla niej najgorszą robotę.
- Pokrętna sprawa - zamruczał inspektor. - Jak z kryminału Agathy Christie. Do 
końca 
nie wiadomo, kto z kim trzyma i jaką rolę odgrywa w całej historii.
Vincenzo von Lipow okazał się szczwanym lisem. Nie mogłem zapomnieć, że to on 
ukradł mapę Pollusa z lęborskiego muzeum, a zatem już tylko ten fakt wystawiał 
mu złe 
świadectwo. Uśpienie Czapli środkiem nasennym rozpuszczonym w herbacie było 
kolejnym 
elementem tej intrygi. Ale cóż, spotkał Czaplę ten sam los, co nas wszystkich. 
Została 
oszukana.
- Aha, ten Włoch twierdził, że Gizelą von Maszony szuka jakiejś wazy - szeptała 
słabym głosem Czapla, zanim zaprowadzono ją do pokoju przesłuchań. - Dolary 
mniej ją 
interesowały. Oszust z niego, co nie?
- A z ciebie to nie? - nie wytrzymał Ballada. 
Podobnie jak i ja czuł się podle, że wierzył tej chudej istocie. - Ty też nas 
nabrałaś. 
Jesteś kłamczuchą!
Inspektor Abramowicz połączył się z lotniskiem w Gdańsku. Wnet się okazało, że 
Vincenzo von Lipow miał wykupiony na dzisiaj bilet do Rzymu, zaś pani von 
Maszony do 
Monachium. Kobieta odleciała o ósmej z minutami, a Vincenzo punktualnie o 
dziewiątej.
A na moim zegarku była 9:07.
- Koniec - skwitowałem to oschłym tonem.
Inspektor obiecał nam, że powiadomi Interpol i wnuk Joachima von Lipowa będzie 
poddany rewizji osobistej na lotnisku w Rzymie. Policja nie miała jednak żadnego 
wyjaśnienia w sprawie nesesera wyłowionego z jeziora. Potem musieliśmy złożyć 
dokładne 
zeznania i około dwunastej byliśmy wolni.
Kiedy wychodziliśmy, zaczepił nas jeszcze inspektor. Był podniecony i machał do 
nas 
jakąś kartkę papieru.
- Zaczekajcie! Dostaliśmy faks z Rzymu! Vincenza von Lipowa nie było wśród 
pasażerów samolotu lecącego z Gdańska.
- A pani von Maszony?
- Odleciała porannym lotem do Amsterdamu.
- Zmyliła nas, stara baba - wycedził Młokos.
-Może Vincenzo także poleciał do Amsterdamu i tam przesiadł się na samolot do 
Rzymu? - rzekłem.
- Niestety, nie. Tylko von Maszony tak zrobiła. Vincenzo von Lipow powinien być 
nadal w Polsce, ale sprawdzimy jeszcze inne lotniska w kraju. A może postanowi 
wyjechać 
samochodem?
Nikt z nas w to nie wierzył. Zdruzgotani udaliśmy się na kemping, gdzie w 
milczeniu 
zabraliśmy się do składania namiotów. Przygoda w Łebie dobiegała końca, czas 
było 
ewakuować się z powrotem nad Jasień i zapomnieć o tej sprawie.
- Nie zawsze znajduje się skarby - powiedziałem do Małgorzaty i chłopców, gdy 
poszliśmy pożegnać się z morzem.
Był dzisiaj kolejny piękny dzień, w którym słońce grzało cudownie, a morska 
bryza 
dawała chwile wytchnienia swoim orzeźwiającym oddechem z północy. Tłok na plaży 
psuł 
nieco ten wspaniały widok rozlewającej się wielkiej plamy w kolorze niebiesko-
zielonym, a 
głosy dzieciarni i wczasowiczów przekrzykiwały nieustający szum Bałtyku. Jeszcze 
krzyknęła na pożegnanie rybitwa, jeszcze tylko jedno spojrzenie na obmywające 
piasek na 
brzegu fale i ostatni rzut monetą za siebie.
Nie pojechaliśmy do Jasienia. Przejeżdżając przez Chabrowe poinformowałem moich 
towarzyszy, że odwiedzimy jeszcze Główczyce.
- Złóżmy wizytę rodzinie Rogowskich - zaproponowałem. - Co wy na to? Pamiętacie, 
że kiedy wczoraj zapukaliśmy do ich domu, nie chciano nam otworzyć, a przecież 
unosił się z 
komina dym i firanka w oknie zafalowała.
W Główczycach zaparkowaliśmy wśród innych aut na końcu ulicy, przy której stał 
dom Rogowskich. Oczywiście nie miałem zamiaru ich teraz odwiedzać, wszak 
pamiętano 
naszą wczorajsza wizytę i nikt by nam przecież nie otworzył. Spacerkiem udaliśmy 
się w 
tamtym kierunku, ale zaraz się zatrzymaliśmy. Oto bowiem przed domem stała 
zaparkowana 
lancia, do której wsiadał Vincenzo i jakiś nieznany nam mężczyzna w średnim 
wieku.
- Ten makaroniarz wcale nie wyjechał! - zdumiał się Ballada. - Kogo on zabiera 
do 
samochodu?
Nieznany nam mężczyzna, pewnie syn stolarza Horna, chwiał się niebezpiecznie na 
nogach i Włoch musiał mu pomóc wsiąść do auta. Gramoląc się za kierownicę, 
Vincenzo nie 
omieszkał rozejrzeć się konspiracyjnie dookoła, ale na szczęście zdążyliśmy 
skryć się za 
kiosk przy samej ulicy. Uspokojony Włoch zapalił silnik i lancia ruszyła.
- Biegiem do Rosynanta! - krzyknąłem.
Lancia pojechała szosą A-213, tą samą, która prowadziła do C. Zmieniwszy 
uprzednio 
kolor nadwozia Rosynanta, jechałem za nią w bezpiecznej odległości, chowając się 
za 
kilkoma innymi samochodami.
- Dokąd oni jadą? - zgadywali chłopcy. - Może do C.?
Przed wsią Ruszcze zaczął się niewielki las i lancia nagle zwolniła. Skręciła 
zaraz w 
pierwszą lepszą ścieżkę i znikła nam z oczu. Wjechałem w las wcześniej 
pokonawszy 
terenowym jeepem niewielki rów i łamiąc gałęzie między wąskimi prześwitami 
między 
drzewami. Zatrzymaliśmy się zaraz i poszliśmy szukać w lesie lancii. Tym razem 
nie 
powinniśmy spłoszyć cudzoziemca.
Jego samochód stał pod drzewem pięćdziesiąt metrów od szosy i Vincenzo pomagał 
właśnie pijanemu mężczyźnie wysiąść z auta. Słaniający się na nogach mężczyzna 
usiadł 
zaraz na ściółce i mamrotał coś pod nosem. Włoch zbliżył się do niego i kopnął 
butem jego 
nogę.
- Herr Rogowski - zaczął po niemiecku Vincenzo - może pan mówić? 
Podczołgaliśmy się bliżej w absolutnym milczeniu, aby lepiej słyszeć rozmowę.
- Mogę... pewnie, że mogę - odpowiedział słabo po niemiecku Rogowski.
A zatem nie myliłem się. Vincenzo przywiózł tutaj syna stolarza Rogowskiego. 
Dopiero teraz, gdy znaleźliśmy się bliżej nich, mogłem stwierdzić, że potomek 
stolarza Horna 
miał mniej więcej pięćdziesiąt kilka lat. Zdziwiło mnie, że znał niemiecki, ale 
niewykluczone, 
iż stolarz Horn kultywował ten język w swoim własnym domu nawet po kapitulacji 
Niemiec i 
spolszczeniu swojego prawdziwego nazwiska.
- To powiedz mi, Herr Rogowski - mówił Vincenzo i rzucił leżącemu na ściółce 
mężczyźnie zielony banknot - jak to było z tymi meblami?
Pijany obejrzał dokładnie banknot i próbował się podnieść.
- Co to za wódka, którą mnie pan poczęstował? - zapytał bełkotliwie Włocha. - 
Wypiłem dwa kieliszki, a kołuje mi się w głowie, jakbym obalił litra.
Pomyślałem, że Włoch pewnie dosypał coś do alkoholu, być może ten sam środek, 
którym uśpił w nocy Czaplę w hotelu w Nowęcinie.
- Polska wódka jest mocna - odezwał się ponownie Vincenzo. - To jak było z tymi 
meblami?
- Jak da pan więcej niż sto dolarów, powiem. 
- Ile chcesz?
- Więcej, niż miał dać ten Niemiec z wąsikiem.
- Ile? - powtórzył Włoch. 
- Dwa tysiące euro.
- A ja ci dam dwa tysiące dolarów - rzekł Vincenzo i wyjął zbitek zielonych 
banknotów. Odliczył sprawnie obiecaną sumę i rzucił rulonikiem w Rogowskiego. - 
Masz. I 
mów, bo tracę cierpliwość.
- Dziękuję - bąknął Rogowski i przeliczył pieniądze. - Zgadza się. Było tak: mój 
ojciec służył u Joachima von Lipowa. Kiedy hrabia uciekł przed Armią Czerwoną 
wraz z 
pozostałymi Niemcami w marcu 1945 roku, powierzył memu ojcu sekret... wie pan, 
odnośnie 
tych kosztowności, których nie mógł ze sobą zabrać. Tylko do mojego ojca miał 
zaufanie. Oni 
jeszcze w 1939 roku ukryli z hrabią kosztowności. Wie pan gdzie?
- No gdzie?
- W kościele w Nożynie, w podziemiach. A jak hrabia wrócił z Dachau, to razem z 
ojcem wydostali z podziemi kościoła w Nożynie ten skarb i ukryli gdzie indziej. 
O, tak 
właśnie było.
- A skąd wziął się ten zamurowany kościotrup?
- Nauczyciel Schudelka, ten nazista? Na polecenie Albrechta śledził Hrabiego i 
mego 
ojca, a kiedy ci się zorientowali, że nauczyciel poznał ich sekret, rąbnęli go w 
łeb i 
zamurowali... Tak było, jak mówię. Mój ojciec go rąbnął, bo hrabia był słaby i 
wrażliwy.
- Wiesz, gdzie ukryli ponownie skarb?
- A kto to wie? Ojciec mi nie chciał powiedzieć... całe życie trzymał gębę na 
kłódkę.
- To skąd wiesz o tym wszystkim?
- Przed śmiercią się dopiero dowiedziałem - odpowiedział smutnym głosem 
Rogowski. - Szlag mnie trafił... ojciec przyznał się do wszystkiego, jak 
umierał. Ale 
powiedział, że skarbu już nie ma w jeziorze. Ktoś dobrał się do skrzyni dawno 
temu. Ten ktoś 
szantażował mego ojca...
- Kto?
- Tego nie wiem, jak mi Bóg miły. Ojciec nie chciał tego powiedzieć, bo bał się, 
że 
nasza rodzina będzie miała z tego tytułu nieprzyjemności. Ot, co! 
Nieprzyjemności z tego 
mianowicie tytułu, że ojciec zamordował tego Schudelkę.
- Dobra - przerwał Vincenzo. - Ale co z tymi meblami? Czy w meblach nie było 
jakiejś skrytki? Musiała być. Z listu dziadka Joachima jasno wynika, że 
prawdopodobnie w 
jego dębowym biurku znajdowała się skrytka. Twój ojciec, Herr Rogowski, był 
stolarzem, 
prawda? Mógł taką skrytkę z łatwością przygotować.
- Ojciec nic nie mówił o żadnym biurku.
- Gdzie może być teraz to biurko?
- Nie wiem. Trzeba zapytać kogoś z rodziny byłego dyrektora PGR-ów w Wolinii i 
Główczycach... Brodaty się nazywał.
- Już pytałem. Syn Brodatego nic nie wie o meblach.
- Ale jego ojciec zabrał biurko Joachima ze sobą do Wolinii, a potem do 
Główczyc.
- I co z tego? - machnął ręką zdegustowany Vincenzo. - Jak nie ma w nim żadnej 
skrytki, to nie ma to już żadnego znaczenia.
Vincenzo odwrócił się na pięcie i ruszył do auta.
- Zapomnij, że mnie kiedykolwiek widziałeś, Herr Rogowski - powiedział i wsiadł 
za 
kierownicę lancii.
- A kto mnie zawiezie do domu? - przestraszył się pijany mężczyzna.
- Masz dwa tysiące dolarów. Weź sobie taksówkę.
- Ale gdzie tutaj jest jakiś telefon? Tu nic nie ma... tu jest las! 
- A co mnie to obchodzi - mruknął Vincenzo i zapalił silnik. - Ja się spieszę na 
wodolot do Szwecji.
Włoch odjechał, a ja uspokoiłem Małgorzatę i chłopców, aby, broń Boże, nie 
wstawali 
teraz. Dopiero gdy lancia wyjechała z lasu, wstaliśmy i doskoczyliśmy do 
pozostawionego w 
lesie pijanego mężczyzny.
***
Wieczorem zasiedliśmy przy drewnianej ławie w salonie Kolasówki nad brzegiem 
Jasienia. Towarzyszył nam zwolniony nieoczekiwanie ze szpitala leśniczy i 
zwinięty w 
kłębek przed wyjściem na taras pies Szczeżuj. To tutaj, w Jasieniu zaczęła się 
moja 
wakacyjna przygoda kaszubska i tutaj miała się zakończyć.
Przy gorącej strawie przyrządzonej przez Kolasiową wspominaliśmy dzisiejszy 
dzień 
pełen emocji i niespodziewanych rozwiązań.
W pewnym momencie zadzwonił telefon i popsuł ten wspominkowy nastrój. Dzwonił 
inspektor Abramowicz z najświeższymi informacjami. Ale po kolei. Zaraz po 
odstawieniu 
Rogowskiego do Główczyc, zawiadomiliśmy policję o planowanym rejsie Vincenza von 
Lipowa do Szwecji. Był to sprytny osobnik i wiedział, że policja może próbować 
go dopaść 
na lotnisku, dlatego też postanowił opuścić Polskę, udając się na północ, a nie 
na południe, i 
nie samolotem, a wodolotem.
Cały czas na posterunku w Łebie przebywała Czapla składająca zeznania. Batura 
został przewieziony do Gdańska i powoli zeznawał. Wyjaśnił między innymi, jakim 
cudem 
ukradł Włochowi mapę w parku narodowym. Otóż w „Neptunie” Włoch zapytał o wolny 
pokój i miał pecha, że stał tam Batura. Na brzmienie nazwiska „von Lipow” Jerzy 
o mało nie 
zemdlał. Oczywiście nie stracił przytomności, a pojechał za Włochem i ustalił, 
że ten 
zatrzymał się w hotelu przy kapitanacie. Następnego dnia wyśledził go i zabrał 
mapę, 
pozbawiwszy uprzednio przytomności. A inni? Kaltz wsiąkł jak kamfora, a pani von 
Maszony 
cieszyła się wolnością w swojej ukochanej Bawarii. Wreszcie ujęto w nocy 
Vincenza z 
walizką pełną studolarowych banknotów, których to numery naprowadziły policję na 
trop 
pewnego gangu samochodowego działającego na Pomorzu. Według domysłów inspektora 
na 
terenie parku narodowego w Rabce musiało dojść niedawno do jakiś mafijnych 
porachunków. 
Jeden z bandytów uciekł z neseserem pełnym dolarów i w niewyjaśnionych 
okolicznościach 
neseser zatonął. Nazajutrz policja miała dokładnie przeszukać jezioro, czy aby 
na jego dnie 
nie znajdują się zwłoki jakiegoś gangstera.
- Jak znajdziecie skarb von Lipowa, dajcie znać - poprosiłem inspektora i 
odłożyłem 
słuchawkę.
Ale nie wierzyłem, że znaj da tam jakąś skrzynię. Ze słów syna stolarza Horna 
vel 
Rogowskiego jasno wynikało, że skarb ktoś wcześniej wyłowił. A to, że Batura 
znalazł na 
dnie neseser z pół milionem dolarów, to już inna sprawa. Przypadek.
Siedzieliśmy, jedliśmy i co pewien czas snuliśmy rozważania na temat skarbu. Kto 
wyłowił skrzynię ze skarbem z jeziora i czy w biurku Joachima von Lipowa mogła 
znajdować 
się jakaś skrytka. Tej odpowiedzi mógł nam udzielić dyrektor Eugeniusz Brodaty, 
ale skoro 
zmarł osiem lat temu...
- Zaraz, zaraz - przerwałem w pewnym momencie rozmowę i z wrażenia wstałem od 
stołu.
- Co się stało? - zapytała Małgorzata i ziewnęła.
- Pamiętacie naszą wizytę w Wolinii u Teodora Brodatego? Pamiętacie?!
- Pamiętamy! Ale syn dyrektora nic nie wie o żadnych meblach...
- To jakim cudem - ściszyłem głos - wiedział, że pytamy o stolarza? Teraz 
dopiero to 
słyszę w uszach. On wiedział, że Rogowski to stolarz, mimo że nikt z nas nie 
wspomniał o 
żadnym stolarzu.
- Tak jest! - podniecił się Młokos. - Pan Paweł zapytał o meble i o stolarza.
- Co sugerujesz, historyku? - zaśmiała się nauczycielka.
- To mianowicie, że Teodor Brodaty nie był z nami szczery. Ukrywa pewnie całą 
prawdę o stolarzu Hornie vel Rogowskim i o biurku, które tak bardzo interesowało 
jego ojca, 
Eugeniusza. Za każdym razem, gdy Eugeniusz Brodaty zmieniał dyrektorski stołek w 
PGR-
ze, towarzyszył mu Jan Rogowski, nasz stolarz.
- Wiem! - krzyknął Ballada. - To dyrektor Brodaty szantażował stolarza!
- Otóż to! - dodałem i sięgnąłem po słuchawkę telefonu, aby połączyć się z 
inspektorem policji.
***
Teodor Brodaty przyznał się wkrótce do wszystkiego. Jak tylko zobaczył 
nadjeżdżający pod jego dom w Wolinii radiowóz, stracił pewność siebie.
W ten oto sposób dowiedzieliśmy się więcej o zagadce rodu von Lipowów. 
Rzeczywiście, dyrektor Brodaty musiał mieć haka na stolarza, gdyż ten był mu 
całe życie 
posłuszny. Poznali się tuż po wojnie, kiedy Eugeniusz Brodaty został młodym 
dyrektorem 
PGR-u w C. Pod koniec lat pięćdziesiątych przeniesiono Brodatego do Wolinii, a 
wraz z nim 
przeniósł się stolarz Rogowski, aż wreszcie obaj wylądowali w PGR-ze w 
Główczycach. 
Dyrektor zmarł osiem lat temu, stolarz wyzionął ducha w 1999 roku. Czy ktoś 
obecnie mógł 
powiązać te dwie osoby ze sobą?
Był jeszcze jeden element łączący przeprowadzki i te dwie osoby, a mianowicie 
biurko. Dyrektorowi spodobało się ono od pierwszego spojrzenia, przyzwyczaił się 
do niego 
tak bardzo, że zabierał je wraz z innymi rzeczami do kolejnego gabinetu. 
Obejrzeliśmy to 
biurko. Stało w dalszym ciągu w dawnym gabinecie pana Eugeniusza. Liczne ślady 
po jego 
rozbiórce załagodził czas, bo dobierano się do niego kilka razy i za każdym 
razem łatano 
ślady. Niestety, w biurku nie było żadnej skrytki. To był fałszywy trop. Faktem 
było - o czym 
opowiedział Teodor Brodaty - że jego ojciec szantażował stolarza. To dyrektor 
wydobył z dna 
jeziora Łebsko skrzynię zawierającą kosztowności, a stało się to dopiero w 
latach 
siedemdziesiątych. Były tam podobno złote łańcuszki, biżuteria, medaliony i 
srebrne 
naczynia. Nie brakowało złotych monet i zwiniętych w rulony obrazów, a 
wszystkiego było 
bardzo dużo. Część towaru udało się dyrektorowi Brodatemu sprzedać w 
antykwariatach w 
Trójmieście i w Warszawie. Ostatni raz, bodajże dziesięć lat temu, pojechał z 
obrazami 
właśnie do stolicy.
Teodor Brodaty pokazał nam tę skrzynię. Leżała zakurzona i nadżarta przez 
korniki w 
piwnicy jego domu w Wolinii. Nie było już w niej ani jednego przedmiotu 
należącego do 
Joachima von Lipowa. Wszystko sprzedał dyrektor Brodaty. A była to ogromna 
skrzynia.
Tak oto wyjaśniła się ta pogmatwana historia, chociaż pozostał niedosyt, że nie 
udało 
nam się odzyskać wspomnianych przez Gizelę von Maszony waz. Teodor Brodaty też 
nic nie 
wiedział o żadnych wazach. Podobnie jak syn stolarza z Główczyc.
- O żadnych wazach nie wiem - miał powiedzieć Teodor Brodaty podczas zeznań na 
posterunku. - Ale niewykluczone, że były w skrzyni. Raz tylko widziałem jej 
zawartość, ale 
ojciec już nigdy nie pozwolił mi wejść do piwnicy. Widziałem dużo srebrnych i 
złotych 
przedmiotów. Żadnych waz. Kiedy zmarł, skrzynia stała już w piwnicy pusta. To 
wszystko, 
co wiem.
Do Warszawy wróciłem na początku lipca. Już nigdy nie ujrzałem Czapli, 
Małgorzaty, 
Młokosa i Ballady. Nie udało się schwytać Kaltza. Na całe szczęście zaczęli 
mówić Vincenzo 
von Lipow i Batura. Ich zeznania z pewnością rzucą trochę nowego światła na całą 
sprawę i 
być może pozwolą dokładnie ustalić, co wydarzyło w marcu 1945 roku. Przecież 
nawet nie 
znaliśmy miejsca, w którym spoczął hrabia Joachim. Vincenzo faktycznie próbował 
pójść z 
panią von Maszony na ugodę, ale ostatecznie nie doszło do niej. Dowiedział się 
jednak, skąd 
stara kobieta uzyskała informacje o wazach. Otóż, latem 1939 roku hrabia Joachim 
wysłał do 
Gizeli list, w którym dawał do zrozumienia, że ukrył gdzieś skrzynię z 
kosztownościami i 
wazy. Nic dziwnego - nadchodziła wojna i czasy stawały się niebezpieczne. Hrabia 
musiał 
posłużyć się nieco tajemniczym przekazem, w razie gdyby list wpadł w niepowołane 
ręce. A 
było w nim trochę o Nożynie i o legendzie dotyczącej czeladnika majstra 
Koschnicka. Przy 
wzmiance o wazach pojawiło się jedno tajemnicze słowo „Fliegenpfiff”. Pani 
Gizela nie 
wiedziała, że legenda posłużyła hrabiemu jako drogowskaz do miejsca ukrycia 
skarbu. Tyle 
że w 1945 roku Joachim i jego stolarz Jeszke Horn przenieśli skarb w inne 
miejsce i 
zamordowali jedynego świadka tej operacji - nauczyciela Schudelkę. Ten, jak na 
złość, 
jeszcze przed śmiercią zostawił potomnym dwie wskazówki wewnątrz swojego 
grobowca - 
„Hulsch Eck” i „Fliegenpfiff'. Pierwsza z nich doczekała się wyjaśnienia, ale 
owo 
„Fliegenpfiff' wciąż nie dawało mi spokoju. Skoro nie chodziło o mebel, jak 
sugerował 
Vincenzo von Lipow, co to mogło oznaczać? Tego nie wiedziałem i byłem pewny, że 
tę 
tajemnicę zabrał do grobu Joachim von Lipow i jego wierny sługa Jeszke Horn.
Dostałem za to miłą kartkę od leśniczego Kolasia z Jasienia. Dziękował mi 
gorąco, że 
od mojego wyjazdu z Jasienia uspokoiło się tam na dobre z kłusownikami. Nic 
dziwnego - 
Mały Ziutek i Wołga trafili do aresztu, a nowi kłusownicy jak na razie nie 
chcieli tam 
polować.
Przynajmniej na coś się przydałem.
ZAKOŃCZENIE
Na jesieni tego samego roku poznałem osobiście panią Gizelę von Maszony, która 
była jedyną osobą w naszej historii pamiętającą okrutne czasy drugiej wojny 
światowej, choć 
nigdy przed wojną nie była w C. Staruszka dopiero po ogłoszeniu wyroków 
przeciwko 
Baturze, kłusownikom i po ekstradycji Vincenza von Lipowa - odważyła się wrócić 
do 
naszego kraju po ostatniej wakacyjnej przygodzie. Oficjalnie pani von Maszony 
ubiegała się o 
zwrot majątku w C. Pogodziła się już z myślą, że nigdy nie odnajdzie grobu 
Joachima. Jedyne 
co mogła zrobić, to przywrócić o nim żywą pamięć remontując dworek.
Przyjechała do stolicy sama, już bez Kaltza, nie licząc małomównej pielęgniarki. 
Jak 
poinformowała nas, Kaltz był kimś w rodzaju detektywa, ale uznałem, że raczej to 
ktoś 
pokroju Batury.
Oficjalnie Gizela von Maszony była żoną Joachima von Lipowa, a co za tym idzie 
jego głównym spadkobiercą. I chociaż miałem do pani von Maszony żal za próbę 
ułożenia się 
w czasie wakacji z wnukiem hrabiego i za poszukiwania skarbu na własną rękę, 
podjąłem się 
jej pomóc w odzyskaniu majątku jej kochanka, a późniejszego męża. Powód był 
prosty. 
Uważałem, że nikt lepiej nie zaopiekuje się każdym domem, nie wspominając o 
dworku bądź 
pałacu, jak osoba prywatna. To co widziałem ostatniego lata na ziemi lęborskiej, 
wołało o 
pomstę do nieba. Te zaniedbane i obdrapane dworki, smętne i zapuszczone pałace 
śniły mi się 
po nocach i nie dawały spokoju. Napisałem nawet na polecenie mojego szefa, pana 
Tomasza, 
szczegółowy raport na temat złego stanu dworków poniemieckich na Pomorzu, ale 
pismo - 
jak wiele mu podobnych - utknęło gdzieś na szczycie administracyjnej drabiny. 
Wszystko 
wskazywało, że dworek w C. spotka ten sam los co inne dworki na kaszubskiej 
ziemi - 
powolna zapaść i ruina. W raporcie zauważyłem nawet dość sarkastycznie, że 
dworek w C. 
jest sam w sobie skarbem i przynajmniej jego powinniśmy uratować, skoro 
kosztowności 
hrabiego rozpierzchły się po kraju. Dobrze byłoby zaopiekować się i pozostałymi 
dworkami 
w kraju, urządzić w nich muzea, a najlepiej zwrócić spadkobiercom dawnych 
właścicieli.
Dlatego, gdy pani von Maszony odwiedziła w tej właśnie sprawie nasze 
ministerstwo, 
obiecałem jej pomoc w załatwieniu wszystkich formalności. Jej pierwsza wizyta 
przypadła na 
początek października, druga na koniec listopada. Nie roztrząsaliśmy ostatniej 
przygody nad 
morzem, a ja dyskretnie przemilczałem fakt jej udziału w poszukiwaniach skarbu i 
próbach 
dogadania się z Vincenzo.
Miałem cały miesiąc, aby zapoznać się z historią wsi C. i samego dworku.
W przededniu drugiej wizyty pani Gizeli siedziałem w swojej kawalerce na 
Ursynowie i przeglądałem plany pałacyku. W starej niemieckiej książce odszukałem 
opis 
dziejów C. i czytałem do późna w nocy, a towarzyszył mi jedynie hulający za 
oknem wiatr z 
deszczem. Byłem spokojny o los majątku w C., gdyż wszystkie formalności udało mi 
się 
pomyślnie załatwić. Jutro wojewoda wręczy Niemce dokument, na podstawie którego 
zostanie ona właścicielem dworku w C. i w niedługim czasie - tak sobie marzyłem 
- budowla 
zostanie odnowiona. Zostanie uratowany kolejny dworek. Jeden ze skarbów tej 
ziemi.
Historia tej wsi sięga 1249 roku, a pierwsze dokumenty pochodzą z 1252 roku, 
kiedy 
to książę Mestwin (Mszczuj) II nadał ten obszar klasztorowi norbertanek. Nadanie 
zostało 
potwierdzone przez Mestwina II w 1283 roku. W 1510 roku wieś odkupił margrabia 
brandenburski Ewald von Massow z zastrzeżeniem, że przejdzie ona na własność 
sióstr wraz 
z wygaśnięciem umowy. Był to początek upadku tego klasztoru. Najbardziej znanymi 
posiadaczami C. byli: Caspar Otto von Massow i Joachim Ewald von Massow.
W wyniku pożaru spowodowanego przez piorun w 1735 roku, spaleniu uległ we wsi 
kościół i osiem zagród. Aż do 1777 roku C. pozostawało w rękach rodu von 
Massowów, 
następnie zostało kupione przez Moritza Heinricha von Weiher z rodu Jannewitzów. 
W 1796 
roku wieś przeszła w ręce Wilhelma von Lipowa (wniesiona w posagu przez jego 
żonę).
W XVIII wieku funkcjonowała we wsi owczarnia, było piętnastu gospodarzy, trzech 
dzierżawców, kuźnia, a wieś liczyła wówczas „trzydzieści cztery kominy”. Jeszcze 
w 1842 
roku nabożeństwa odprawiano w kościele w języku kaszubskim; językiem tym 
posługiwało 
się 493 mieszkańców, natomiast niemieckim - 151.
Po śmierci Wilhelma von Lipowa w 1831 roku majątek przeszedł w posiadanie 
najbardziej zasłużonego członka tej rodziny Friedricha, który za swoje zasługi w 
wojnie z 
Napoleonem był podniesiony przez króla do godności hrabiego. Przez miejscowych 
był 
nazywany kaszubskim królem.
W latach 1812-1814 rezydencja rodu von Lipowów została przebudowana. Powstał 
barokowo-klasycystyczny dworek, a dodatkowo rozbudowano go jeszcze w latach 
1858-
1868.
Joachim von Lipow przejął majątek rodzinny pod koniec XIX wieku. Przed 
wybuchem pierwszej wojny światowej we wsi rozkwitało rolnictwo. Hrabia był 
uważany za 
dobrego zarządcę, pod którego rządami uregulowano rzekę Łebę, wprowadzono system 
rowów nawadniających i mimo trudnej w uprawie gleby doprowadzono ją do 
doskonalej 
kultury. Był to potencjalny spichlerz Trzeciej Rzeszy i chyba fakty te przeczą 
zarzutom syna 
Albrechta oskarżającego ojca Joachima o złe gospodarowanie. Przekonało mnie to, 
że 
Albrechtowi absolutnie nie chodziło o dobro majątku, a wyłącznie o skarb. O 
ekonomicznej 
sile majątku mogły dodatkowo świadczyć: dobrze rozwinięte pszczelarstwo i 
zmodernizowana destylarnia. Pod nieobecność właściciela, który czekał na śmierć 
w obozie 
koncentracyjnym pracowały tutaj w dalszym ciągu rzeźnia, młyn, kuźnia, był 
krawiec i 
szewc.
Joachim von Lipow nie ograniczał swojej działalności wyłącznie do ekonomii. W 
1894 roku kościół w C. otrzymał z jego darów trzy barwne witraże z Chrystusem, 
świętym 
Piotrem i świętym Pawłem. Po dziś dzień można je podziwiać. Nawet zachowały się 
dwa 
stare klony zasadzone za życia Joachima. Tutejsza parafia była jedną z 
mniejszych parafii 
okręgu kaszubskiego i składała się ze wsi C. i Poblotz (dzisiejsze Pobłocie). 
Przed wybuchem 
wojny mieszkały tutaj 553 osoby. Ludność miejscowa była wyznania ewangelickiego. 
W 
latach 1934-1946 ostatnim protestanckim duchownym był Alexander von Derschau.
A co ze szkołą w C.? Dokładnej daty założenia szkoły nie można ustalić. Protokół 
kościelny z 1705 roku podaje nazwisko nauczyciela: Paul Sylvester Kustler. 
Szkoła zimowa 
była utrzymywana do 1750 roku. Uczęszczało do niej osiemdziesięciu uczniów. Po 
pożarze w 
1846 roku wieś wybudowała nową szkołę, która przetrwała aż do wojny. W 1932 roku 
szkoła 
była trójstopniowa i posiadała trzy klasy, a uczyło w niej trzech nauczycieli 
(uczniów było 
97). Ostatnimi nauczycielami byli: Richard Baatz, Harry Schimmelpfennig i... 
Franz 
Schudelka.
W marcu 1945 roku wraz ze zbliżającą się Armią Radziecką narastała panika wśród 
miejscowej ludności. Podczas ewakuacji uszkodzonym mostem wielu ludzi utonęło w 
rzece 
Łebie. Wieśniacy uciekali w kierunku lasów. Wojska radzieckie napotkały zaciekły 
opór 
straży terytorialnej złożonej z nieregularnych wojsk niemieckich. Opór ten trwał 
kilka godzin. 
W dniu 9 marca w południe wjechały do wsi czołgi wspierane przez piechotę. 
Zginęło 
osiemdziesięciu obrońców wsi. Ich ciała pochowano w zbiorowej mogile. Podczas 
walk 
poważnie uszkodzono hotel i dwa gospodarstwa. Rosjanie założyli obóz we wsi, 
gdyż dalszy 
marsz w tym dniu był niemożliwy z powodu uszkodzonego mostu. Wkrótce zaczęły się 
wśród 
mieszkańców C. szerzyć choroby - zapalenie płuc, dyfteryt i tyfus, powodując 
znaczną 
śmiertelność wśród dzieci. Pastor von Derschau został ranny i pozostał w C., 
pełniąc funkcję 
w niemieckich organach zarządu miasta. Po złożeniu funkcji dołączył do 
wysiedlonej rodziny, 
a było to latem 1946 roku. Na miejscu pozostał tylko Jeszke Horn, który wkrótce 
spolszczył 
nazwisko na Jan Rogowski. W maju 1945 roku do wsi zaczęli przyjeżdżać pierwsi 
polscy 
osiedleńcy, traktując często wieś jak łup wojenny, aż zrozumieli, że odtąd 
będzie to ich 
własna wieś.
Joachim von Lipow uciekł z C. w marcu 1945 roku i wszelki słuch o nim zaginął. W 
ostatnich dniach życia zdążył jeszcze wysłać list adresowany do syna Rudolfa 
żyjącego we 
Włoszech, a zawierający informacje o miejscu ukrycia skarbu. Skrzynia z 
kosztownościami 
została zatopiona w toni jeziora Łebsko zwanej z polska Olszowym Kątem. Nic nie 
wiadomo 
o wazach, jakie hrabia miał także ukryć. Czy tajemnicze słowo „Fliegenpfiff' 
było wskazówką 
mogącą zaprowadzić nas do skrytki?
Zapytałem o to panią von Maszony wprost, kiedy staliśmy przed dworkiem z 
postawionymi wysoko kołnierzami płaszczów chroniącymi nas przed jesiennym 
wiatrem. 
Towarzyszył nam Kazimierz Mola, który od dzisiaj miał nowego pracodawcę. Znał 
tutaj 
każdy kąt i mógł przydać się pani von Maszony w remoncie dworku.
- Gdybym to wiedziała, młody człowieku - rzekła starczym głosem była aktorka i 
żona 
hrabiego - to już wcześniej dostałabym się do tej skrytki.
Pogadaliśmy trochę i pożegnałem się ze starą kobietą, którą opiekowała się 
milcząca 
pielęgniarka, płowowłosa Gerda. Wróciłem przed nocą do hotelu w Lęborku i przed 
snem 
przejrzałem jeszcze papiery i kopie planów dworku w C.
Jakiś szczegół nie dawał mi spokoju i nie wiedziałem, co to jest. Dopiero po 
półgodzinie wpatrywania się w plany wpadłem na skrytkę.
We wsi C. byłem po dwudziestej drugiej. Rosynanta zostawiłem na szosie i dalej 
poszedłem pieszo, zignorowawszy stojący na poboczu samochód osobowy. Pod ciemną 
fasadę dworku zaszedłem z mocno bijącym sercem. W oknach mieszkania pana Moli 
nie 
paliło się światło, tak samo jak w oknach dworku. Jako że drzwi były zamknięte, 
obszedłem 
rezydencję dookoła i znalazłszy się na tarasie, dostrzegłem to, czego nie mogłem 
ujrzeć od 
frontu. Na pierwszym piętrze dworku w jednym z jego pomieszczeń paliło się blade 
światło, 
ledwo widoczne. Ktoś tam był i intensywnie nad czymś pracował. Przypomniałem 
sobie 
parkujący na poboczu samochód, otwartą okiennicę okna na parterze, przez którą 
dostał się do 
środka intruz. Znałem na pamięć plan tej rezydencji, więc wiedziałem, że nocny 
gość 
przebywa w tej chwili w byłym gabinecie Joachima von Lipowa. W tym samym, w 
którym 
stało jego biurko, w szufladzie którego chował przed niegrzecznymi synami 
kolejkę-zabawkę. 
„Fliegenpfiff”. Otóż to! „Gwizd muchy” był kluczem do odkrycia skrytki ze 
skarbem, ale w 
tej historii nie chodziło o biurko. A o gabinet!
Przedostałem się sprawnie przez otwarte okno na parterze i przeszedłem po ciemku 
wzdłuż holu. Nadepnąłem na jakąś deskę i kopnąłem w cegłę, na całe szczęście 
intruz na 
górze nie mógł słyszeć tego hałasu. Sam hałasował. Słyszałem, jak kuje ścianę w 
regularnym 
rytmie uderzeń młota.
Po ciemku dostałem się do schodów prowadzących na górę i bardzo powoli, stopień 
po stopniu, piąłem się w górę. Im bliżej byłem balkonu, tym wyraźniej słyszałem 
kucie, które 
na zewnątrz zagłuszał wiejący wiatr, i tym wyraźniej widziałem wnętrze 
rezydencji.
W byłym gabinecie hrabiego ktoś położył latarkę na kawałku cegły i skierował ją 
na 
przeciwległą ścianę. To w niej bowiem znajdowała się skrytka! Odkrycia tego 
dokonałem 
półtorej godziny temu w hotelu. Dopiero dzisiaj zauważyłem pewien drobny 
szczegół, dość 
łatwy do szybkiego wyłapania przez wprawne oko. Otóż, w gabinecie tym musiał 
znajdować 
się kiedyś kominek, o czym świadczyła obecność w murze komina. Kominka jednak 
nie było, 
co wynikało z planu zrobionego w 1949 roku na podstawie starych dokumentów, zaś 
ściana w 
tym miejscu była grubsza o całe dwadzieścia pięć centymetrów. Oczami wyobraźni 
widziałem, jak zniszczono boki kominka, jego wsporniki i gzyms, a następnie 
zamurowano 
palenisko umieściwszy w nim uprzednio jakiś cenny przedmiot. Tak mogło być. 
Potem 
wystarczyło wyrównać ściany, położyć nowy tynk i pokryć nową farbą. I mógł tego 
dokonać 
hrabia bez wiedzy stolarza Horna, powiedzmy z pomocą kogoś trzeciego, kto zmarł 
w czasie 
ucieczki przed Rosjanami. Być może pomógł mu sam Horn, ale z niezrozumiałych dla 
nas 
powodów nie powiedział o tym synowi. Jeśli Joachim von Lipow ze stolarzem Hornem 
potrafili zamurować w podziemiach kościoła w Nożynie skrzynię, a potem 
człowieka, czyż 
nie mogli zrobić tego i tutaj?
„Fliegenpfiff”. To w tym gabinecie ojciec AIbrechta i Rudolfa chował przed nimi 
zabawkę, gdy byli niegrzeczni. Tylko oni znali znaczenie tego słowa, więc jeśli 
skrytka nie 
znajdowała się w biurku czy w szafie, to musiała być w tym oto gabinecie, w 
miejscu, w 
którym zniknął kominek. Jak mniemałem, operacja musiała być przeprowadzona w 
1945 
roku, inaczej syn Albrecht już w 1939 roku zauważyłby brak kominka.
Zatrzymałem się przed pustymi framugami drzwi prowadzących do wilgotnego 
gabinetu. Ostrożnie wychyliłem głowę i ujrzałem jej plecy. Pracowała w pocie 
czoła. Duży 
młot w jej rękach niszczył kolejną warstwę cegły, a hałas zagłuszał moje kroki. 
Dopiero gdy 
stanąłem za nią i wielki cień padł na rozwalaną ścianę i na nią, kobieta 
odwróciła się za siebie 
przerażona. Chwyciłem latarkę i poświeciłem w jej wystraszone oczy. Przede mną 
stała 
Gerda, pielęgniarka pani von Maszony. Patrzyła na mnie wielkimi ze strachu 
oczami, ale 
zaraz opanowała się.
- Kim jesteś? - zapytała słabo po polsku. 
- A ty?
Podszedłem bliżej niej, niezwykle ostrożnie, gdyż sam widziałem, że niewiasta 
pięknie radziła sobie z młotem. Pewnie lepiej się z nim obchodziła niż ze 
strzykawką. 
Poświeciłem w dziurę zrobioną w ścianie i moim oczom ukazał się zakurzony 
fragment wazy. 
Kobieta zdążyła już przeciągnąć palcami po jej powierzchni, więc wyraźnie 
widziałem 
zdobiące ją wzory. Nie uwierzycie, ale to była etruska waza!
Przez dłuższą chwilę nic nie mówiłem, tylko wpatrywałem się w skrytkę z wazami. 
Co za pomysł! Oczywiście - w jeziorze można było zatopić skrzynię z drobnymi 
kosztownościami, ale jakże ciężko było ukryć delikatne, bądź co bądź, wazy. O 
wiele łatwiej 
było umieścić je w kominku, a ten zamurować.
- Pani Gizela von Maszony przyjechała po te etruskie wazy? - zagadnąłem milczącą 
i 
chłodną jak ta listopadowa noc Gerdę. - Los dworku wcale jej nie interesuje, 
prawda? Ile ich 
tam jest? Tych waz?
- Mylisz się, Herr Daniec - usłyszałem za sobą męski głos mówiący po niemiecku.
Drgnąłem. Odwróciłem się błyskawicznie i ujrzałem sylwetkę wysokiego mężczyzny. 
Był to Kaltz, ale widziałem go tylko przez sekundę, gdyż zaraz oberwałem od 
Gerdy. 
Upadłem na brudną podłogę, a pielęgniarka natychmiast sięgnęła po młot gotowa 
rozwalić mi 
czaszkę.
- Pani von Maszony naprawdę przyjechała zająć się tym dworkiem - rzekł swobodnie 
Kaltz i wyciągnął pistolet. - Skąd może wiedzieć, że Gerda od pewnego czasu 
współpracuje 
ze mną?
- Przysłał jej pan swoją „pielęgniarkę”? - zadałem to pytanie w tonie 
stwierdzenia. - 
Ona chyba kończyła przyspieszony kurs pielęgniarstwa w byłej NRD na wydziale 
sportowym 
w jakimś laboratorium dla mutantów. Od kiedy wie pan o tej skrytce?
- Od niedawna. Można powiedzieć, że wpadliśmy na nią jednocześnie.
Wstałem, masując sobie skroń, w którą zdzieliła mnie Gerda.
- Jak pan uciekł z Polski, Herr Kaltz? - zapytałem z ciekawości. - Szukał pana 
Interpol.
- A kto mówi, że w ogóle stąd wyjeżdżałem - uśmiechnął się. - I kto mówi, że 
nazywam się Kaltz?
- A co ze mną pan zrobi? - wycedziłem te słowa.
- Może pana zamurujemy, prawda, Gerdo?
Niewiasta zaśmiała się lodowato, ale czułem, że nie traktuje słów Kaltza jak 
żart, a 
wyłącznie jako propozycję nie do odrzucenia.
- Zrobimy tak - rzekł wreszcie. - Uśpimy cię, Herr Daniec, i zostawimy w jakimś 
odludnym miejscu związanego. Jak już będziemy na lotnisku w Berlinie, zadzwonimy 
do 
kogoś w Polsce, aby cię uwolnili. Oczywiście, przedtem zabierzemy ze sobą te 
trzy etruskie 
wazy. Są niezwykle cenne. Wiesz, ile za nie płaci pewien bogaty gość z Hanoweru? 
Milion 
euro!
To były ostatnie słowa, jakie wypowiedział Kaltz. Ktoś stojący za nim, w 
drzwiach, 
przyłożył mu solidnie w łeb drewnianą deską. Postawny Niemiec padł na podłogę 
jak kłoda, a 
my ujrzeliśmy pana Kazimierza Mole i jego syna. Ojciec trzymał sztachetę, syn 
dzierżył w 
rękach widły. Gerda opanowała się i zrozumiała, że nie ma szans, chociaż jej 
oczy szukały w 
tonącym w mroku gabinecie pistoletu, który wypadł Kaltzowi z ręki.
Na wszelki wypadek pierwszy go podniosłem.
- To pan? - wytrzeszczył oczy Mola. - Myślałem, że złodzieje jacyś.
- Bo to są złodzieje -wskazałem na leżącego nieruchomo Kaltza i na stojącą 
Gerdę. - I 
to profesjonalni.
- A co oni chcieli ukraść? Tu nic nie ma.
Ruchem ręki wskazałem zamurowaną skrytkę mieszcząca w sobie trzy bezcenne wazy 
i zapytałem z westchnieniem ulgi:
- Pan wie, ile jest warta jedna etruska waza?
Dawna szlachecka wieś, obecnie siedziba gminy. Wioska lokowana przez Krzyżaków w 
1346 r. Do połowy 
XIX w. mieszkała tu ludność kaszubska wyznania protestanckiego. Wielokrotnie 
pożary pozbawiły osadę 
zabytków architektonicznych. Tutejszy kościół powstał w latach trzydziestych XX 
w. Krzyżują się tu główne 
drogi na Bytów, Lębork. Sierakowice i Słupsk.
Ten nieznany kaszubski król miał mieszkać w zamku wykutym w skale koło Lęborka. 
Jest z nim związana 
legenda, choć źródła historyczne milczą na jego temat. Ów król na pytanie 
więźniów posłanych do niego miał 
odpowiedzieć - siedząc na tronie i trzymając w ręce złote berło: „Powiedzcie 
rajcom lęborskim, że wyjdę z góry, 
gdy lutość popuści". Do dzisiaj król nie pojawił się.
Krzyżacy otoczyli Lębork murem obronnym w drugiej połowie XIV w.
Po pierwszej wojnie światowej odżyły nadzieje na powrót ziemi lęborskiej do 
Macierzy, wkrótce zamieszkali 
tu Polacy, ale nowa granica z 1920 r. odcięła miasto i region na całe ćwierć 
wieku od Polski. W 1928 r. działała 
tu NSDAP, a w kwietniu 1932 r. Hitler odwiedził miasto, gdy narodowi socjaliści 
zdobyli większość w sejmiku.
Zakładano fabryki chemiczne, cukrownie, przeprowadzano meliorację i zaczęto 
stosować nawozy sztuczne. 
Powstawały szkoły rolnicze, a zajmowano się nie tylko uprawą zboża, ale też 
hodowlą bydła oraz koni (stadnina 
w Łobzie). Wreszcie zakładano banki (Riterrschaftliche Privatbank), liczne 
stowarzyszenia i związki rolnicze.
Wyszukiwano skrupulatnie najwcześniejszych początków rodu i przyznawano się 
nawet do słowiańskiego 
pochodzenia, jeśli tylko mocny rodowód zdołał utwierdzić pozycję rodziny.
Otto von Bismarck (1815-1898) - premier Prus, pierwszy kanclerz zjednoczonego 
królestwa niemieckiego; 
doprowadził do zjednoczenia Niemiec pod hegemonią Prus.
Metoda hodowli zwierząt w pokrewieństwie.
Zamek gotycki zbudowano w latach 1341-1364, prawdopodobnie równocześnie z 
postawieniem 
murów miejskich. Po bitwie pod Grunwaldem (1410) został zburzony i ponownie 
odbudowany przez 
Krzyżaków. Jeszcze dwa razy był niszczony (1503, 1630) i odbudowany. Obecnie 
jest siedzibą sądu.
26 sierpnia 1939 r. powiat lęborski został uznany za teren operacji wojennych. 
Władzę przejęła 
czwarta armia Wehrmachtu. Z jej ramienia szefem zarządu w strefie operacyjnej 
został gauleiter NSDAP na 
Pomorzu Zachodnim Franz Schwede-Coburg. Później okolice Lęborka stały się 
siedzibą ruchomej kwatery 
Hitlera (19 września z Łęczyc rozpoczął inspekcję Pomorza). Powiat lęborski był 
też terenem prowadzonej akcji 
eutanazji (naprze łomie lat 1939/1940 w Piaśnicy zamordowano około 600 pacjentów 
lęborskiego szpitala dla 
nerwowo chorych). W czasie wojny poddawano represji ludność polską: niektórzy 
przedstawiciele 
zamieszkałych od pokoleń Polaków, jak Leon Meyer, bracia Labudowie i Józef 
Budnik, zostali uwięzieni w 
obozach koncentracyjnych.
Na terenie powiatu lęborskiego działała grupa dywersyjna Armii Krajowej (Kedyw); 
wykonała 
nawet w Lęborku wyrok na oficerze SS Raschu. Działała też Tajna Organizacja 
Wojskowa „Gryf Pomorski" za 
pośrednictwem grupy Bernarda Michałka („Batory").
Łeba - stara osada słowiańska położona na Pobrzeżu Słowińskim, która w X w. 
leżała na zachodnim 
brzegu rzeki o tej samej nazwie, w odległości od dzisiejszego miasta o 1,5 
kilometra; źródła historyczne 
wymieniają Łebę w 1286 r. 11 stycznia 1558 r. rozpętał się tu sztorm, który 
trwał trzy dni. Kolejny zmusił 
mieszkańców do opuszczenia starego miasta.
Organisation Todt - hitlerowska organizacja działająca w Trzeciej Rzeszy i w 
krajach okupowanych 
w latach 1938-1945, stworzona i kierowana przez inż. F. Todta (od 1942 r. przez 
A. Speera). Asystowała w 
budowie obiektów przeznaczonych dla wojska, posiadała własne obozy pracy, a 
także wykorzystywała więźniów 
z innych obozów hitlerowskich.