Sebastian Miernicki

PAN SAMOCHODZIK I... PRUSKA KORONA

OFICYNA WYDAWNICZA WARMIA
WSTĘP
Hrabia Johann Schlippenbach jechał nocą przez las. Ciągnął za sobą luzaka, u 
którego 
boku był przywiązany mały kuferek opieczętowany królewskimi znakami. Hrabia był 
szwedzkim posłem, który nieszczęśliwie znalazł się pomiędzy hulającymi po 
okolicy 
Tatarami, chorągwiami polskimi, resztkami oddziałów brandenburskich i 
szwedzkich. 
Okoliczna ludność kryła się po lasach. Nagle z krzaków na ścieżkę, którą jechał 
hrabia, 
wyszło trzech obdartusów. Trudno było ocenić, czy są żołnierzami, czy zwykłymi 
chłopami, 
którzy zdobyli broń i stali się rabusiami. Uzbrojeni w prymitywne piki, 
próbowali zrzucić 
jeźdźca z konia.
Szwed bez namysłu sięgnął do olster i wyjął pistolety. Padły dwa strzały i dwa 
ciała 
leżały na trawie. Trzeci chłop zląkł się i rzucił się w krzaki. Te strzały 
zwabiły także 
przebywających niedaleko Tatarów. Hrabia usłyszał tętent ich koników. Johann 
Schlippenbach rozejrzał się. Dostrzegł ledwie widoczne ślady butów prowadzące do 
pobliskiej gęstwiny świerków. Stamtąd pewnie wyszli chłopi. Uciekinier nie 
namyślał się i 
ruszył w tamtą stronę. Rozpędził konie i przebił się przez zieloną kurtynę na 
maleńką polanę, 
gdzie koczowało kilka rodzin. Wśród ludzi dostrzegł ocalałego rabusia. Zatrzymał 
się, nie 
zwracając uwagi na zdumione spojrzenia ludzi. Odwiązał kuferek, zabrał 
pistolety, proch i 
kule i poszedł przed siebie. Wiedział, że Tatarzy bez trudu znajdą ślady kopyt i 
dotrą na 
polanę. Zadowolą się jasyrem i dwoma świetnymi, choć zmęczonymi wierzchowcami.
Jakoż po chwili Szwed słyszał radosne okrzyki Tatarów i płacz kobiet i dzieci. 
Było 
mu to obojętne, bo miał misję do wykonania. Uciekał już trzy dni, czasami kręcąc 
się w kółko 
otoczony czambułami.
Jakiś bardziej zażarty Tatar ruszył jego tropem i dopadł go kręcąc nad głową 
arkanem. 
Szwed spokojnie stanął i wypalił do niego. Skośnooki wojownik krzyknął z bólu, 
bo kula 
ugodziła go w ramię. Tatar zatrzymał się i wyjął z pochwy szablę. Szwed chwycił 
rapier. W 
czasie pojedynku hrabia został dwukrotnie ranny, ale zdołał nagle dobyć drugi 
pistolet i z 
bliska strzelić przeciwnikowi w twarz.
Wyczerpany i krwawiący poseł króla Szwecji w środku nocy padł zemdlony pod 
drzewem. Obudził się sam nie wiedział kiedy i gdzie. Leżał w pokoju jakiegoś 
pałacu. 
Służący podawał mu bulion, a jakaś otyła kobieta opatrywała jego rany.
Po dwóch tygodniach był na tyle silny, że mógł odbyć poważną rozmowę z 
gospodarzem. Tamten opowiedział mu o okropieństwach najazdu tatarskiego. Tatarzy 
ciągnęli na zachód paląc i mordując całe wsie. Nie brali jasyru, a ci którzy 
przeżyli mówili, że 
towarzyszący Tatarom Polacy szukali szwedzkiego oficera. Szlachcic, wierny 
poddany 
elektora brandenburskiego, domyślił się, że to hrabia Johann Schlippenbach jest 
tym 
poszukiwanym człowiekiem, a Szwed przez najbliższy miesiąc nasłuchał się tylu 
opowieści o 
okrucieństwie najeźdźców, że zastanawiał się, czy ta jego przesyłka naprawdę 
była tego 
warta, bo był pewien, że to wszystko zdarzyło się przez niego, że to jego 
szukano. Gdy 
zbliżały się święta Bożego Narodzenia, do pałacu przybył jakiś przerażony 
człowiek mówiący 
o kolejnym najeździe Tatarów.
Ludzie, którzy otoczyli pałac tego samego dnia, nie byli Tatarami, lecz 
Polakami. 
Wyglądali na luźną kupę szlachty.
- Szwedzie, wyjdź, jeśli nie chcesz, żebyśmy cię ogniem wykurzyli! - krzyknął 
ich 
przywódca.
Hrabia już wcześniej za zgodą gospodarza ukrył zawartość kuferka.
- Niech pan nie wychodzi - prosił gospodarz.
- Nie, pana córka jest więcej warta niż życie starego Szweda - dumnie odparł 
hrabia.
Skrzętnie ukrywał, że rana zadana w pojedynku spowodowała wewnętrzne 
krwawienia i od jakiegoś czasu kaszlał krwią. Wyszedł przed pałac.
- Jestem posłem Jego Królewskiej Mości... - zaczął.
- Dla mnie możesz być i Lucyferem - zaśmiał się szlachciura. 
Potknął szablę pod grdykę Szweda.
- Gdzie masz kuferek? - zapytał szeptem.
- Schowałem, to osobista przesyłka króla.
- Gdzie go schowałeś?
- W lesie.
- Prowadź! 
- Nie!
- Prowadź, bo... - Polak zamachnął się szablą i zamarł. 
Szwed stał wyprostowany. Wyjął rapier i złamał go na kolanie.
- Jestem jeńcem, ale domagam się traktowania godnego królewskiego posła.
- Pies cię trącał! - szlachciura wyjął pistolet i strzelił Szwedowi w serce.
Na zamarzniętym trakcie ukazał się oddział polskiej doborowej chorągwi. Dowódca 
widząc, co zrobił szlachcic z mazowieckiej partyzantki, upojony łatwym 
zwycięstwem w 
pobliskim mieście, kazał go zastrzelić i ciało wrzucić do przerębli.
- Sprawa zamknięta - uznał człowiek, którego żołnierze zwali pułkownikiem. - 
Jedziemy na prawdziwą wojnę.
ROZDZIAŁ PIERWSZY
PRZESŁUCHANIE W ROSYJSKIM STYLU • ZAPROSZENIE DO 
BONAPARTYSTY • PAMIĘTNIK ANGIELSKIEGO OFICERA • WYPOSAŻENIE 
JAMESA BONDA • WYJAZD DO PRAWDINSKA
• ROSYJSKI PRZEWODNIK • NOCNA WYPRAWA DO CERKWI
• PIERWSZE SPOTKANIE Z NOIREM • KONWÓJ DO KALININGRADU • 
UCIECZKA DO POLSKI
Uderzenie fali lodowatej wody wylanej z wiadra na moją potłuczoną głowę 
powiększyło tylko tępy ból w skroniach. Nie wytrzymałem i zawyłem jak ranne 
zwierzę. 
Ubawiło to strażników. Poprawili sobie jeszcze nastrój kopiąc mnie w żebra. 
Potem chwycili 
moje ramiona i pociągnęli po wybetonowanej podłodze piwnicy, po kilkunastu 
schodach, po 
wykafelkowanym holu. Zauważyłem jeszcze, że sprzątaczka w fartuchu w kwiatki i 
szaroburej chuście na głowie natychmiast zmyła krwawy ślad, który pozostawiło 
moje ciało.
- Będzie gadał - poinformował jeden z tragarzy oficera siedzącego za biurkiem.
Lampa świecąca prosto w oczy była dopełnieniem pokoju przesłuchań. W kącie przy 
stoliku siedział skromny stenotypista. Oficer z rombami na pagonach zajrzał mi w 
twarz.
- Współwięźniowie nie lubią obcokrajowców? - udawał troskę. Język rosyjski 
oferuje 
całą gamę słów do wyrażenia różnych uczuć.
Ma też jedną wadę. Jeżeli ktoś grozi ci po rosyjsku, zaczynasz się bać. To 
pytanie 
brzmiało jak zapowiedź rychłego wyjazdu na Kołymę. Wiedziałem, że w gruncie 
rzeczy nic 
takiego mi nie grozi, ale w takich chwilach strach ma naprawdę wielkie oczy. 
Oficer 
uśmiechnął się zadowolony i usiadł na swoim miejscu.
- Będziecie mówić? - zapytał.
- Tak - jęknąłem. 
- Nazwisko?
- Daniec.
- Imię?
- Paweł.
- Narodowość?
- Polak.
Długopis stenotypisty cicho szurał po kartce papieru. Młody chłopak prawie na 
mnie 
nie patrzył.
- Cel przyjazdu?
- Jestem tu służbowo. Pracuję w Ministerstwie...
- Po kolei!
Mój paszport uderzył o blat biurka wydając przy tym odgłos podobny do trzasku 
bicza. Wydawało mi się, że poczułem na policzku powiew rzemienia nahajki.
- Opowiecie, jak to było? - ton głosu oficera znowu był łagodny.
- Żądam kontaktu z polskim konsulem.
Wtedy poczułem nagłe uderzenie i następne co pamiętam, to chłód ścian i podłogi 
w 
celi. Byłem sam w pomieszczeniu o wymiarach dwa metry na metr i półtora metra 
wysokości. 
Miałem czas na przemyślenie swojej sytuacji i popełnionych błędów, które 
sprawiły, że 
byłem w rosyjskim więzieniu.
***
Wszystko zaczęło się niepozornie. Pod koniec września otrzymałem propozycję 
spotkania z pewnym historykiem zajmującym się epoką napoleońską. Odwiedziłem go 
wieczorem w jego domu na Saskiej Kępie. Starszy pan poczęstował mnie herbatą i 
usiedliśmy 
przy stoliczku w kąciku salonu. Ściany tego pokoju zajmowały ogromna biblioteka 
i 
miniatury przedstawiające epizody z walk okresu napoleońskiego. Szczególne 
miejsce w tej 
kolekcji zajmowały obrazy poświęcone postaci generała Jana Henryka Dąbrowskiego.
- Panie Pawle, wiem, że zajmują się panowie poszukiwaniem zaginionych dzieł 
sztuki 
- zaczął staruszek, gdy włożył do kubka porcję konfitur z malin. - Czy wasze 
zainteresowanie 
sięga poza granice Polski?
- Niekiedy tak - przyznałem ostrożnie.
- To dobrze - gospodarz zadowolony pokiwał głową. - A był pan kiedyś w Rosji?
- Parę razy.
- Świetnie. Zna pan tamtejsze uwarunkowania. Czy mogą panowie liczyć na 
współpracę strony rosyjskiej.
Zastanawiałem się, jakich użyć słów, żeby dobrze streścić charakter moich 
dotychczasowych kontaktów z rosyjskimi władzami. Mój rozmówca wyczuł tę 
niepewność.
- Rozumiem. Słyszałem jednak, że pan jest zdolnym młodym człowiekiem, nieźle 
wyszkolonym, nawet do operacji, nazwijmy to, tajnych.
- Od kogo pan to słyszał?
- Od pańskiego szefa.
- W takim razie proszę powiedzieć, o co chodzi?
- Musiałby pan wyjechać do Prawdinska, dawniej Frydlandu.
- Rozumiem, że sprawa dotyczy, zważywszy na pana zainteresowania, roku 1807 roku 
i bitwy pod Frydlandem?
- Tak jest. Chodzi o rzecz unikatową, o pamiętnik pułkownika Knoxa, angielskiego 
oficera - obserwatora przy armii Bennigsena. W czasie bitwy w czerwcu 1807 roku 
ukrył w 
mieście swój pamiętnik, obawiając się, że te notatki mogą się dostać w ręce 
Francuzów.
- Czego mógł się obawiać? - zdziwiłem się.
- Oprócz przebiegu kampanii opisał w nim swój udział w audiencji u cara, w 
czasie 
której rozmawiano o nowym podziale stref wpływów w Europie po klęsce Napoleona. 
Nikt 
nigdy nie poznał treści tej rozmowy, którą wbrew protokołowi dworskiemu 
prowadzono w 
cztery oczy. Pułkownik Knox znał język rosyjski, a obaj panowie znali także 
francuski.
- Czy znane jest miejsce ukrycia pamiętnika? 
- Nie.
- Skąd pan wie, że w ogóle go ukryto?
- Mój przyjaciel z Anglii przesłał mi tę informację. Niedawno studiował archiwum 
angielskiego dworu królewskiego z tamtego okresu. Pułkownik Knox zdał relację 
królowej 
zapewniając, że jego zapiski nie dostaną się w ręce wroga.
- Jakieś wskazówki?
Historyk sięgnął po list przyjaciela.
- Jeżeli to panu coś pomoże - mówił zakładając okulary do czytania - Knox 
powiedział: „Mój notatnik widział i widzi wszystkich we Frydlandzie, ale jego 
nikt nie 
dostrzeże”.
- To niewiele - zmartwiłem się.
- Tak. Kiedy może pan wyjechać do Prawdinska?
- Czemu panu tak zależy na czasie?
- Będzie pan miał konkurencję.
Powoli odstawiłem kubek. Staruszek ukrywał przede mną istotne szczegóły i ta 
historia przestała mi się podobać.
- Kogo?
- Zna pan człowieka o kryptonimie Noir?
- Nie. Kto to taki?
- Znany w Anglii złodziej dzieł sztuki, tajemniczy poszukiwacz skarbów. Jest 
nieuchwytny i niewidzialny. Prawdopodobnie to on włamał się do domu mojego 
przyjaciela i 
wykonał fotokopie jego notatek.
- Ten notatnik może go nie zainteresować, tym bardziej że znajduje się w 
obwodzie 
kaliningradzkim. Na rosyjskiej prowincji każdy obcy jest podejrzany i czujnie 
obserwowany.
- Może i tak - staruszek pokiwał głową. - Bierze pan tę sprawę?
- Muszę skonsultować się z szefem - chciałem wstać z fotela i pożegnać się.
- Pan Tomasz powiedział, że decyzja jest w pańskich rękach...
- Dobrze - zgodziłem się. - Spróbuję rozejrzeć się po okolicy.
- Wspaniale! - gospodarz aż klasnął w dłonie.
Wstał i podszedł do biurka. Z szuflady wyjął szarą kopertę opatrzoną kilkoma 
pieczęciami. Ze środka wyjął kartkę papieru i podsunął mi ją wraz z długopisem.
- Przyszło dziś pocztą dyplomatyczną do ambasady Wielkiej Brytanii - wyjaśnił. - 
To 
potwierdzenie odbioru kwoty na wydatki oraz dokumentów i kluczyków samochodu.
Zapoznałem się z napisanym po angielsku pismem. Gospodarz mówił prawdę. 
Postawiłem na dole formularza zamaszysty podpis.
- Gdzie jest samochód? - zaciekawiłem się.
- Tam! - staruszek wskazał na przykryty brezentem pojazd stojący pod uliczną 
latarnią.
Zeszliśmy na dół. Ostrożnie odsłoniłem kawałek przykrycia i zerknąłem na przód 
maski.
- Samochód dresiarzy - zaśmiałem się.
- Co takiego?! - zdziwił się staruszek.
- Ostatnio samochodem marki BMW jeździ James Bond - żartowałem. 
Anglicy zafundowali mi eleganckie, czarne BMW, nie za duże, lecz z mocnym 
silnikiem i - jak zauważyłem - podrasowanym zawieszeniem. Auto miało rosyjskie 
tablice 
rejestracyjne.
Siadając za kierownicą postrachu polskich szos, czułem się niezręcznie. 
Przyzwyczaiłem się do nieco topornego w prowadzeniu Rosynanta. Miałem wrażenie, 
jakbym 
zdradzał przyjaciela. Z drugiej strony nie mogłem zabrać go do Rosji. W razie 
kradzieży nie 
otrzymalibyśmy odszkodowania, bo żadne polskie towarzystwo ubezpieczeniowe nie 
ubezpieczało aut wyjeżdżających za wschodnie granice Polski.
Na najbliższych światłach dyskretnie zajrzałem do koperty z pieniędzmi. Był tam 
plik 
banknotów dolarowych sumą znacznie przekraczającą moje miesięczne pobory. 
Postanowiłem odwiedzić jeszcze pana Tomasza. Nie było go w domu na Starówce. 
Jego 
telefon komórkowy także nie odpowiadał. To samo było rano. Zostawiłem więc 
szefowi 
informację na automatycznej sekretarce i ruszyłem w kierunku rosyjskiej granicy. 
Po czterech 
godzinach jazdy stałem w kolejce na przejściu w Bezledach. Zdążyłem porządnie 
się wyspać, 
oczekując na swoją kolej. Po rosyjskiej stronie odprawa właściciela takiego 
pojazdu jak mój, 
poparta drobnym wsparciem finansowym rosyjskiego pogranicznika, przebiegła 
błyskawicznie.
Nie dojeżdżając do Kaliningradu skręciłem na wschód w kierunku Prawdinska. 
Założono go w XIV wieku jako miasto-kolonię na pograniczu ziem pogańskich 
Prusów. W 
czasie drugiej wojny światowej, w styczniu 1945 roku, zostało tylko nieznacznie 
zniszczone. 
Zachował się kościół i kilka kamienic w okolicach dawnego rynku. Rosyjscy 
wyzwoliciele 
wyjątkowo łagodnie obeszli się z tym zdobytym niemieckim miasteczkiem. Jego 
przedmieścia, gdzie w 1807 roku do boju stawała polska dywizja generała 
Dąbrowskiego, 
zajmowały domki z białej cegły, typowe dla zabudowy w obwodzie kaliningradzkim. 
Na 
środku skrzyżowania stała wieżyczka jeszcze poniemieckiej transformatorowni. Tuż 
za nią 
musiałem ostro hamować, bo całą szerokością jezdni maszerowały gęsi.
Wyłączyłem magnetofon i wolno jechałem ulicą Kutuzowa rozglądając się na boki. 
Mimo wczesnego popołudnia na ulicach nie było żywego ducha. Zatrzymałem się przy 
popiersiu umieszczonym na niewysokim piedestale naprzeciw starej kamienicy z 
dzwonnicą 
nad wejściem. Wysiadłem z samochodu i przeczytałem podpis pod popiersiem: 
„Feldmarszałek Kutuzow”. Przeszedłem na drugą stronę i przyjrzałem się dwóm 
marmurowym tablicom wmurowanym w ścianę kamieniczki. Obie informowały w językach 
niemieckim i rosyjskim, że w tym miejscu znajdowała się bratnia mogiła żołnierzy 
carskich i 
pruskich poległych w bitwie pod Frydlandem.
Zarówno popiersie, jak i tablice wyglądały na nowe, więc nie interesowałem się 
nimi 
dłużej. Ruszyłem w kierunku rynku. Zatrzymałem się na parkingu przy współczesnym 
betonowo-szklanym klocku ratusza. Cofnąłem się, by obejrzeć stary mur z cegły i 
kamieni. 
„Zabytek chroniony prawem” - oznajmiał napis na kamiennej tabliczce. 
Rozejrzałem się.
„To musiały być dawne mury miejskie” - pomyślałem patrząc na wgłębienie w ziemi, 
zapewne fosę. Przeszedłem z prawej strony ratusza, patrząc ze zdziwieniem na 
odnowioną 
kamienicę z kolejną tablicą; tym razem chodziło o miejsce, gdzie zatrzymał się 
Napoleon. 
Smutno popatrzyłem na fontannę i pomnik Lenina, spoglądającego na kantor i 
pustawe półki 
w sklepie po drugiej stronie rynku. Wyjąłem z torby opis bitwy pod Frydlandem, 
przygotowany przez miłego historyka. Najbardziej interesowały mnie informacje 
dotyczące 
ruchów strony rosyjskiej. Na bieżąco porównywałem notatki z mapą miasta i 
okolic. Wtedy 
moją uwagę przykuł kościół, który od XIV wieku stał w zachodnim narożniku murów 
miej-
skich, niedaleko Młyńskiego Stawu. Ze względu na położenie w pobliżu 
fortyfikacji musiał 
mieć charakter obronny. Wstałem więc i poszedłem w jego kierunku. Przechodziłem 
między 
podupadającymi kamienicami, gdzie na parterach powstawały sklepy, kawiarnie, a z 
górnych 
pięter dochodziły odgłosy rosyjskiego dubbingu podłożonego pod 
latynoamerykańskie 
telenowele. Leniwie przechadzały się rude koty, a babcie debatowały o cenach w 
sklepie 
siedząc na poduszkach wyłożonych na schody.
Z zewnątrz świątynia przypominała typowy pruski gotyk z czerwonej cegły. Jedynie 
wieża postawiona po zachodniej części budowli odbiegała stylem, przypominając 
bardziej 
okres przejściowy pomiędzy gotykiem a klasycyzmem, prawdopodobnie drugą połowę 
XV 
wieku. Wszedłem do środka bocznym wejściem od podwórza, mijając w kruchcie dwoje 
drzwi umieszczonych naprzeciw siebie. Znalazłem się w cerkwi. Ikonostas prawie 
nie istniał. 
Na śnieżnobiałej płachcie wisiała jedna ikona. Wnętrze, które kiedyś zajmował 
magazyn, 
starannie wysprzątano. Zerknąłem na sufit. Dwa rzędy siedmiu słupów nie pasowały 
do 
charakteru świątyni, która początkowo była budowlą salową. Przebudowa sztucznie 
podzieliła 
ją na trzy nawy. W głównej było sklepienie gwiaździste, a w bocznych 
kryształowe. Ze 
starego wyposażenia nie zostało nic. Nawet chór zniknął, strasząc jedynie dziurą 
z drzwiami 
prowadzącymi do wejścia na wieżę.
- Ładnie tu? - nagle usłyszałem pytanie zadane po rosyjsku.
Mimowolnie podskoczyłem zaskoczony czyjąś obecnością.
- Tak - przyznałem.
Młody mężczyzna był blondynem o kręconych włosach, szerokiej twarzy ze szczerym 
uśmiechem w kącikach ust i dziwnym błyskiem w oczach.
- Z dawnego wyposażenia nic się nie zachowało? - postanowiłem wypytać Rosjanina.
- Nic - pokręcił głową. -A czegoś szukasz?
- Piszę przewodnik - skłamałem. - Jeżdżę po miejscach związanych z bitwami 
okresu 
napoleońskiego.
- O, dużo wiem na ten temat - ucieszył się Rosjanin. - Specjalizuję się w bitwie 
pod 
Frydlandem. Jewgienij - wyciągnął do mnie dłoń.
- Paweł - odpowiedziałem.
- To co chcesz wiedzieć? - zapytał.
- Gdzie stacjonował sztab Bennigsena?
- Tu - Jewgienij tupnął nogą w podłogę pokrytą cementową wylewką.
- W Prawdinsku był zamek? 
- Nie.
- To pewnie kościół ma podziemia?
- Miał, ale teraz są zawalone gruzem.
- A wieża? Można tam wejść, zrobić zdjęcie miasta i pola bitwy? 
Jewgienij popatrzył na mnie podejrzliwie.
- Musiałbyś mieć zezwolenie - rzucił niechętnie.
Wyczułem, że popełniłem błąd. Mogłem tak kierować rozmową, żeby sam 
zaproponował wejście na wieżę. Musiałem zatuszować tę niezręczność, udając 
zainteresowanie innymi częściami miasta. Dowiedziałem się między innymi, że 
popiersie 
Kutuzowa pochodziło z Petersburga, który też miał ulicę Kutuzowa i zdążył mu 
wystawić 
pomnik.
- Kutuzow nigdy nie był w Prawdinsku - uzupełnił Jewgienij. 
Moje peregrynacje zakończyły się w rodzinnym domu Jewgienija, przy stole. 
Gospodarze wystawili na stół wszystko, co mieli. Od picia alkoholu wymówiłem się 
tym, że 
prowadzę samochód. Spożycia rosołu z baranich żeberek nie mogłem odmówić. Szybko 
zapadł wieczór i podziękowałem za gościnę. Dyskretnie zapłaciłem Jewgienijowi za 
oprowadzanie. Rosjanie chcieli mnie zatrzymać na noc, ale skłamałem, że mam 
hotel w 
Kaliningradzie.
Wybiegłem na świeże powietrze i wsiadłem do samochodu. Wyjeżdżając 
przepędzałem na ulicy Kutuzowa przed domem kultury stado indyków i już byłem za 
miastem. Na prostej drodze rozpędziłem auto studząc głowę i intensywnie myśląc.
„Mój notatnik widział i widzi wszystkich we Frydlandzie, ale jego nikt nie 
dostrzeże” 
- to może jedynie dotyczyć wieży kościelnej. Stamtąd wszystko widać, a kościół 
jako jeden z 
niewielu budynków w Prawdinsku ocalał z pożogi wojennej.
Ostro, na hamulcu ręcznym zawróciłem i powoli podjeżdżałem do miasta. 
Wiedziałem, że moje BMW rzuca się w oczy, więc musiałem je zostawić na rogatkach 
miasta. Był tam barek i zaparkowałem mojego mechanicznego potwora między 
mercedesami 
i audi. Założyłem ciemną kurtkę i wziąłem plecak z niezbędnym wyposażeniem.
Maszerowałem, cicho stawiając stopy. Przystawałem w cieniu drzew lub bram, gdy 
tylko w okolicy zaszczekał pies. Odwracałem twarz od świateł każdego 
nadjeżdżającego 
samochodu. W ten sposób dotarłem nad brzeg Młyńskiego Stawu na zapleczu 
kościoła. 
Rozejrzałem się dokoła, chwyciłem dłońmi szczyt niewysokiego murku otaczającego 
przykościelny teren i przeskoczyłem przeszkodę. Na dłuższą chwilę ułożyłem się 
na ziemi, 
lustrując okolicę, czy aby moje wyczyny nie wzbudziły czyjejś czujności.
Podwórze po mojej lewej stronie zamykała archaiczna brama z siatką, a po prawej 
widziałem budynki gospodarcze, które - jak mi wyjaśniał Jewgienij - 
przystosowano do 
potrzeb szkółki niedzielnej. Świeciła tu tylko jedna latarnia, której żarówka 
systematycznie 
przygasała. Odczekałem na moment, gdy podwórzec opanował mrok i skoczyłem do 
bocznego wejścia do cerkwi. Z kieszeni wyjąłem smar do mechanizmów w sprayu. 
Chciałem 
sprawić, by zawiasy i klamka nie hałasowały. Zdziwiłem się jednak, bo okolice 
klamki były 
odrobinę tłuste, śmierdziały smalcem.
„Jakiś zapobiegliwy wierny” - pomyślałem.
Nacisnąłem klamkę, która drgnęła i drzwi uchyliły się bezgłośnie. Powinno to 
było 
zapalić światło ostrzegawcze w mojej głowie, ale wtedy myślałem tylko o odkryciu 
skrytki. 
Założyłem gogle noktowizora i obejrzałem przedsionek. Kłódki wisiały na 
skoblach. Wrota 
do wnętrza świątyni były uchylone. Wszedłem do środka. Poczułem jakiś dziwny 
zapach w 
powietrzu, więc włączyłem w noktowizorze funkcję widzenia w podczerwieni. Na 
czerwono 
zajaśniała tylko lampka kadzidła. Słabsze sygnały odbierałem z głównej hali. 
Jedna z 
pomarańczowych plamek poruszała się, był to szczur. Jaśniejsze od tła były tylko 
plamy 
przypominające trop osoby idącej do schodków prowadzących do wejścia na wieżę. 
Ponownie włączyłem noktowizor. Podejrzewałem, że nawet jeżeli ktoś tu był przede 
mną, to 
dawno, bo system podczerwieni odbierał jedynie słabe sygnały.
Gdy wchodziłem po wystających ze ściany schodach bez poręczy, jeszcze raz 
włączyłem podczerwień i dostrzegłem jaśniejsze plamy ciepła na ścianach. 
Przypominały one 
kształtem małe trąby powietrzne.
„Ktoś stał przytulony do ściany i ciężko oddychał” - domyśliłem się. „Czyżby 
Noir 
już tu był?”.
Skradałem się najciszej jak tylko potrafiłem. Z nieistniejącego chóru, za 
organami, 
wchodziło się do wnętrza kwadratowej wieży przez niskie, gotycko sklepione 
wejście. Zaraz 
po lewej stronie zaczynały się spiralne schody ku szczytowi wieży i dawno stąd 
ukradzionym 
dzwonom.
Zdawało mi się, że każdy mój krok słyszą mieszkańcy Prawdinska i dziwiło mnie. 
że 
nie słyszę żadnego odgłosu mogącego zdradzać obecność Noira. I wtedy na podwórze 
cerkwi 
zajechał jakiś samochód. Od strony miasta dosłyszałem czyjeś nawoływania. Do 
tego piętro 
wyżej cicho sieknęła deska. Zdarłem z głowy noktowizor i ruszyłem do szturmu. 
Kilkoma 
susami doskoczyłem na następny podest i wtedy oślepiło mnie światło latarki.
- Są na wieży! - z dołu ktoś krzyczał po rosyjsku.
- Idiota! - rzuciłem w kierunku Noira.
Tamten natychmiast zgasił światło, ale korzystając z tego, że byłem oślepiony, 
wymierzył mi cios pięścią między oczy. Nadział się na metalową część obręczy, na 
której 
opierał się noktowizor. Nawet nie syknął, tylko wyprowadził drugie uderzenie. W 
locie 
chwyciłem jego rękę.
- Masz to? - zapytałem po angielsku.
Szarpnął się. Jak się zorientowałem, był ubrany na czarno, w kominiarce. Był 
średniego wzrostu, szczupły, pod ubraniem czułem nieduże, ale silne, sprężyste, 
wysportowane mięśnie.
Wykręciłem rękę powodując ból w kończynie przeciwnika.
- Masz to? - powtórzyłem pytanie.
- Yes - usłyszałem ciche syknięcie.
- Daj! - rozkazałem.
Wtedy z dołu schodów usłyszałem odgłosy kroków kilku osób. Noir bez słowa 
wskazał na boczne okienko. Postanowiłem, że w obliczu rosyjskiego pościgu musimy 
skupić 
się najpierw na ucieczce. Noir z kocią zręcznością prześlizgnął się pierwszy, a 
ja za nim i 
zaraz pożałowałem tego odważnego kroku. Znalazłem się na szczycie dachu gmachu 
kościoła. Nie wydawało mi się, żeby można było zaufać przyczepności na blaszanym 
pokryciu, ale Noir biegł jak linoskoczek na koniec. Po chwili rozciągał już 
linę. Nie pozostało 
mi nic innego jak ruszyć w jego ślady. Do liny dotarłem z półminutowym 
opóźnieniem. 
Twardo wylądowałem na ziemi i rozglądałem się za Noirem. Na podwórzu, za otwartą 
bramą, 
stał radiowóz rosyjskiej milicji. Za rogiem ujrzałem jakiegoś cywila z 
pistoletem w dłoni, 
ciężko podnoszącego się z ziemi. W oddali majaczył cień Noira. Żałowałem, że 
zaparkowałem swoje BMW za miastem. Teraz musiałem biec za włamywaczem, który w 
bocznej uliczce miał pewnie zaparkowany wóz. Tak jak myślałem, za chwilę na 
ulicę z bramy 
wyjechało żiguli z rosyjskimi numerami rejestracyjnymi.
„Ruszy na Kaliningrad” - ucieszyłem się i pobiegłem na przełaj do swojego auta. 
Byłem pewien, że BMW będzie szybsze. Gdy zatrzaskiwałem drzwi w samochodzie i 
przekręcałem kluczyk w stacyjce, we wstecznym lusterku ujrzałem migające światła 
pojazdów milicji.
Opony zabuksowały na szutrze i już gnałem po szosie. Nie minęła minuta, kiedy 
dogoniłem wóz Noira. Tradycyjnie zaczął zamiatać kuprem po całej szerokości 
jezdni, 
starając się jednocześnie wycisnąć z silnika jak najwięcej mocy. Wszystkie jego 
sztuczki były 
na nic przy przyspieszeniu BMW. Wystarczyła tylko sekunda, gdy Noir zostawił po 
prawej 
stronie dość miejsca, by go minąć, i już jechałem przed nim, za to za nim byli 
już milicjanci.
Zwolniłem na chwilę, bym mógł mu wskazać, że ma wskoczyć do mojego 
samochodu. Jednym przyciskiem otworzyłem okno od strony pasażera. Na razie 
milicjanci 
nie wiedzieli, co chcemy robić i zapewne patrzyli na nasze wyczyny z 
zainteresowaniem. 
Noir też otworzył okno. Chwilę wahał się i wrzucił do mnie plecak. Jak 
domyślałem się, tam 
był łup. Natychmiast wrzuciłem pakunek do skrytki w przednim fotelu pasażera. Za 
chwilę 
Noir, cały czas zamaskowany, wychylił się przez okno. Domyślałem się, że nogę 
wciąż 
trzyma na pedale gazu, a rękę na kierownicy. Druga dłoń szukała już rączki pod 
sufitem w 
moim samochodzie. W ułamku sekundy Noir wyśliznął się z żiguli i wciągnął do 
BMW. 
Przez krótki moment jego stopy szorowały po asfalcie przy szybkości około stu 
kilometrów 
na godzinę. Żiguli zatańczyło na szosie, łamiąc szyki pościgu, a potem 
zdryfowało do rowu, 
gdzie po uderzeniu w drzewo eksplodowało.
- Jestem pełen podziwu - mruknąłem.
W milczeniu skinął głową. Teraz skupiłem się na zgubieniu pościgu. Postanowiłem 
dojechać do Kaliningradu, tam porzucić wóz i uciekać z obwodu samolotem, 
pociągiem albo 
promem. Szybko musiałem zmienić plany, bo nagle milicjanci za nami postanowili 
użyć 
swych AK-47. Momentalnie szyby w aucie rozprysły się na tysiąc kawałków. Ostro 
za-
hamowałem na jakiejś krzyżówce.
- Koniec, rozwalą nas - stwierdziłem.
Wysiadłem unosząc wysoko ręce. Milicjanci zatrzymali się z piskiem opon. Było 
ich 
czterech. Dwóch natychmiast podbiegło do mnie. Jeden przeszukiwał mnie, a drugi 
ubezpieczał go. Potem otrzymałem cios kolbą w szczękę i ostatnie co pamiętam, to 
jak moje 
BMW znika w mroku, a Noir pochylony nad kierownicą ucieka z maksymalną 
prędkością.
***
Tak oto znalazłem się na posterunku milicji, sam nie wiem gdzie. Nie miałem 
zegarka, 
więc nie wiedziałem, która jest godzina, ale pewnie był wczesny ranek, gdy 
zgrzytnęła 
zasuwa w drzwiach mojej celi.
- Wstawaj! - rozkazał wartownik.
Zaprowadził mnie do łazienki. Podał mydło i ręcznik.
- Jaka miła obsługa - szydziłem. - Każecie się umyć, a potem potraktujecie 
prądem?
- Kiedyś i tak bywało - rzucił zmęczonym głosem Rosjanin. - Moglibyśmy ciebie 
potraktować prądem, pilnikiem po zębach albo dać zastrzyk. Był telefon z 
Kaliningradu, 
mamy cię tam zawieźć.
- A siniaki mam od tego, że się stawiałem przy aresztowaniu? 
Rosjanin tylko wzruszył ramionami.
Umyłem się, a potem odebrałem na dyżurce swoje dokumenty. Przez chwilę strażnik 
zastanawiał się, jak spiąć mi ręce kajdankami. Gdybym miał je z tyłu, to 
musiałbym być 
pilnowany przez niego przy wsiadaniu, podtrzymywany i tak dalej. Wygodniej mu 
było spiąć 
mnie z przodu. Sam zresztą podsunąłem mu to rozwiązanie, siadając na ławce przed 
komisariatem i wystawiając przeguby.
- Masz papierosa? - poprosiłem.
Podał mi jakiegoś miejscowego, mocnego skręta bez filtra. Głęboko się 
zaciągnąłem i 
zaraz moje płuca zaprotestowały przeciw takiej dawce trucizny, wywołując kaszel. 
Rosjanin 
roześmiał się zadowolony, a ja pochylony starałem się złapać oddech i wymacać, 
czy drut 
ukryły w szwie spodni wciąż tam jest. Dyskretnie wyciągnąłem go i ukryłem w 
dłoni.
Po kilku minutach zajechał furgon milicji. Strażnik podpisał jakiś dokument i 
oddał 
mnie w ręce konwojentów. Na odchodnym wcisnął paczkę swoich papierosów w kieszeń 
mojej bluzy.
- Na zdrowie! - powiedział wolno po polsku.
- Dziękuję - odparłem po rosyjsku.
W ciasnym furgonie była klatka z drewnianą ławką. Otwierało się ją od wnętrza 
pojazdu i odchylając dwa skrzydła drzwi z tyłu. Wsiadałem od środka, więc 
podejrzewałem, 
że z tyłu zamknięto samochód na klucz. Konwojent usiadł obok kierowcy, włączyli 
radio, 
zapalili papierosy i ruszyli.
Udając zrezygnowanego kiwałem się w rytm muzyki i kołysań auta na wybojach. 
Poprosiłem milicjantów o zapałki. Podali mi ognia i zapaliłem rosyjskiego 
papierosa 
wypakowanego chyba pociętym kartonem, tak dymił. Jednocześnie manipulowałem 
stalowym drutem przy zamknięciu kajdanek. Trzaskowi ich otwarcia towarzyszyło 
skrzypienie amortyzatorów na kolejnej dziurze. Teraz skupiłem swą uwagę na zamku 
w 
drzwiach. Gdy zerknąłem przez okno na drogę za mną, zdziwiłem się ujrzawszy tam 
moje 
BMW. Noir zalepił przednią szybę folią i powoli toczył się za furgonem. Dałem mu 
znak 
ręką, że go widzę. Cały czas zerkałem na konwojentów. Byli zajęci komentowaniem 
wyniku 
meczu piłkarskiego. Kilka ruchów przy zamku i mogłem już otworzyć drzwi.
Noir pojął moje intencje i podjechał bliżej furgonu. To zaniepokoiło kierowcę. 
Jego 
towarzysz obejrzał się na mnie i gdy nasze spojrzenia spotkały się, zrozumiał 
wszystko. Było 
już jednak za późno. Jednym szarpnięciem otworzyłem wrota prowadzące do wolności 
i 
skoczyłem na maskę BMW. Siłą rozpędu zanurkowałem do wnętrza. Noir dodał gazu i 
błyskawicznie wyminął furgon. Skręcił na najbliższej krzyżówce w lewo.
- Dzięki - rzuciłem do Noira. - Masz pomysł, jak pokonać granicę? 
Skinął głową.
- Zielona granica? - domyśliłem się. 
Nie odpowiedział.
- Nie pokażesz mi swojej twarzy? - zapytałem. 
Pokręcił głową, że nie.
- Czemu pomogłeś mi w ucieczce?
Bez słowa wskazał na swój pusty plecak.
- Przecież wiesz, że ci tego nie dam - wzruszyłem ramionami. - To było w wieży? 
Po 
prostu zamurowane w ścianie?
Noir zaprzeczył.
- Jakaś misterna skrytka? - zdziwiłem się. 
Tym razem roześmiał się.
- Pod parapetem okna od strony miasta - wycharczał przez kominiarkę. 
Już drugi raz w ciągu ostatnich godzin usłyszałem za sobą jęk syren rosyjskich 
radiowozów. Noir zaniepokoił się i dodał gazu. Wpadliśmy do Prawdinska, z 
którego 
wyjechaliśmy na południe, mijając wjazd do elektrowni. Noir po przejechaniu 
kilku 
kilometrów i jakiejś wioski po drodze, skręcił na pole. Amortyzatory BMW jęczały 
protestując przeciw jeździe przez zaorane pole.
Noir zatrzymał wóz na szczycie skarpy nad brzegiem Łyny. Gestem popędzał mnie, 
żebym wyjął pakunek z pamiętnikiem pułkownika Knoxa. Z zainteresowaniem patrzył 
na 
skrytkę w siedzeniu. Potem zbiegliśmy nad niski i krótki pomost, do którego była 
przymocowana plastykowa łódź wędkarska z doczepionym silnikiem. Odbiliśmy od 
pomostu 
gonieni okrzykami milicjantów. Kilku nawet strzeliło, ale na szczęście za późno, 
bo już 
znikaliśmy za zakrętem rzeki. Pięciokonny silniczek równo terkotał, a Noir cały 
czas 
przekręcał manetkę, maksymalnie dodając gazu. Po kilku minutach zrozumiałem 
dlaczego. Za 
nami narastał ryk jakiegoś motoru, domyślałem się, że to płynęła motorówka 
rosyjskiej 
milicji.
Rzeczywiście, po chwili płynęli już równolegle do nas. To byli pogranicznicy. 
Było 
ich czterech i trzech z nich spokojnie mierzyło do nas z karabinów. Z odległości 
kilku metrów 
nie mogli chybić.
Noir zwolnił, tak że płynęliśmy już tylko siłą rozpędu. Rosjanie przybili do 
naszej 
łodzi. I gdy dwaj żołnierze byli zajęci chwytaniem naszej burty, Noir skoczył na 
nich. 
Zaskoczył ich do tego stopnia, że w kilka chwil wszyscy byli już w wodzie, a on 
zabrał z 
naszej łodzi swój łup. Potem rozległ się ryk i Noir zaczął zmykać.
Wykiwał nas wszystkich. Skoczyłem do silnika i zapaliłem go. Jeden z Rosjan 
ściskając karabin wyciągał do mnie rękę. Odepchnąłem jego dłoń i rzuciłem jeden 
z kapoków 
leżących na dnie motorówki.
Moja łódź była o wiele wolniejsza od motorówki Noira i doskonale nadawała się 
jako 
spacerówka po szerokiej na kilkaset metrów, płynącej leniwym nurtem Łynie. Noir 
widząc, że 
go gonię, zaczął do mnie strzelać. Schyliłem się i zacząłem płynąć zmieniając 
często kurs. 
Tak płynęliśmy kilka minut i już z daleka ujrzałem wieże wartownicze na granicy, 
siatkę 
sięgającą rzeki i wielką siatę wiszącą w poprzek nurtu. Byliśmy na prostym 
odcinku i Noir 
maksymalnie przyspieszył. Nie mogłem już go dogonić. On gdy tylko przepłynął pod 
siatką 
wiszącą na dwóch linach, podniósł karabin i zaczął strzelać. Przestrzelił 
mocowania i 
przeszkoda zaczęła opadać odcinając mnie od Polski. Mogłem jedynie wściekły 
uderzyć 
dziobem o stalową sieć i strzelić w motorówkę Noira. O dziwo, mimo kołysania, w 
ruchu, 
zaślepiony wściekłością trafiłem w jakiś mechanizm na rufie motorówki i jej 
silnik przestał 
pracować, za to z rury wydechowej zaczęły wydobywać się kłęby czarnego dymu. 
Noir 
założył plecak i skoczył do wody. Uczyniłem to samo, pokonując jednym susem 
granicę 
państwową. Gdy wylądowałem na ojczystej ziemi, nie znalazłem śladu Noira. Uciekł 
zostawiając mnie z całą masą kłopotów.
Tylko niebywałym znajomościom szefa mogę zawdzięczać, że jako oficjalną wersję 
wydarzeń przyjęto kradzież przez dwóch nieznanych osobników mojego samochodu.
ROZDZIAŁ DRUGI
TAJEMNICZY BRONEK • ZAPROSZENIE NA EKSPEDYCJĘ 
ARCHEOLOGICZNĄ DO SPYCHOWA • SPACER DO TAMY • SPOTKANIE Z 
UROCZĄ AMAZONKĄ • UMAWIAM SIĘ NA RANDKĘ
Wydarzenia związane z pobytem Pawła w obwodzie kaliningradzkim mocno popsuły 
stosunki pomiędzy naszym ministerstwem a rosyjskimi władzami. Rosjanie 
oficjalnie dawali 
wiarę naszej wersji wypadków. Dopiero gdy dzięki moim znajomościom w 
Ministerstwie 
Spraw Zagranicznych, przez nasze służby dyplomatyczne przekazałem stronie 
rosyjskiej 
dossier Noira, wykazali zrozumienie, jednocześnie nakazując, abyśmy ich 
uprzedzali o 
naszych operacjach na ich terenie.
Pani minister, gdyby miała takie możliwości, kazałaby rozstrzelać Pawła. Taka 
zakała 
miałaby pracować w jej ministerstwie? Postanowiła więc zwolnić Pawła 
dyscyplinarnie. 
Kolejne rozmowy z nią, telefony od moich przyjaciół z zaprzyjaźnionych resortów 
z 
informacjami o zasługach mego podwładnego odrobinę udobruchały szefową. Musiałem 
zrobić coś, żeby nasz referat na jakiś czas zszedł z oczu pani minister, żeby 
świeże rany 
zaschły. Paweł przezornie uciekł na zwolnienie lekarskie i czekał, co się 
wydarzy.
Takie myśli przychodziły mi do głowy, gdy jak co dzień szedłem do pracy. W tym 
roku mieliśmy piękną jesień, słoneczną, z porannymi lekkimi przymrozkami. Liście 
miło 
chrzęściły pod podeszwami butów, a promyki słoneczne jeszcze łaskotały twarz 
kusząc do 
zdjęcia palta.
Wchodząc do gabinetu odebrałem od panny Moniki korespondencję i zacząłem czytać 
listy. W trakcie lektury zadzwonił asystent pani minister.
- Panie Tomaszu, czy może pan przyjść do nas na pięć minut? - zapytał.
Niby było to zaproszenie, ale czułem, że batalia o posadę Pawła jeszcze nie jest 
skończona. Poprawiłem krawat i przygładziłem klapy marynarki, a potem ruszyłem 
do pani 
minister.
Przywitała mnie serdecznie, wychodząc mi naprzeciw. W jej pokoju oprócz 
asystenta 
był jeszcze jeden mężczyzna siedzący przy stoliczku kawowym, poważny, elegancko 
ubrany, 
pachnący dobrą wodą kolońską, ze starannie przyciętymi wąsami. Jego szpakowate 
włosy 
sprawiały wrażenie, jakby ich właściciel przed chwilą wyszedł od fryzjera. Biło 
od niego 
jakieś ciepło, wyglądał jak „dobry wujek”. Miał około pięćdziesiątki, ale 
wysportowaną 
sylwetkę. Byłem pewien, że chodzi na siłownię, pływalnię, może jeszcze biega. 
Cały ten 
obraz psuł wyraz jego oczu. Były błękitne o lodowatym spojrzeniu.
Pani minister dała dyskretny znak i asystent wyszedł.
- Jak zdrowie Pawła? - zapytała moja przełożona.
Takiego pytania zadanego tak ciepłym tonem głosu nie spodziewałem się. 
Podejrzewałem jakąś pułapkę.
- Powoli dochodzi do siebie - odpowiedziałem dyplomatycznie.
- Lepiej, żeby przyspieszył tempo rehabilitacji - orzekł mężczyzna.
- Przepraszam! - pani minister wstała z krzesła. - Nie przedstawiłam panów 
sobie.
- Bronek - powiedział mężczyzna i wyciągnął do mnie dłoń.
- Tomasz - również się przedstawiłem.
- No, świetnie - minister położyła dłonie na kolanach.
Wyraźnie nie wiedziała, jak zacząć rozmowę. Bronek uśmiechnął się do niej i pani 
minister powiedziała:
- To panowie sobie porozmawiajcie w spokoju - po czym wyszła z gabinetu.
Patrzyłem za nią w zadumie.
- Kim jesteś? - zapytałem nowego znajomego.
- Wybacz, Tomaszu, lepiej, żebym nie zdradzał ci swojej profesji. Sam się wielu 
rzeczy domyślisz, ale zobowiązany tajemnicą służbową wkrótce o nich zapomnisz.
Bronek wstał i podszedł do stylowej szafy w rogu. Zawsze podejrzewałem, że jest 
tam 
ukryty sejf z ważnymi dokumentami, a tam był pospolity barek.
- Koniak, whisky? - zaproponował przypatrując się etykietom na butelkach.
- Nie - jęknąłem zaskoczony swobodą zachowania mężczyzny.
- Może wino, czerwone jest dobre na krążenie - Bronek tym razem oglądał 
kieliszki. -
Jest tu reńskie, cierpkie w smaku, ale nie ciąży tak jak hiszpańskie. Francuskie 
są z kolei zbyt 
aromatyczne.
- Odrobinę - zgodziłem się.
Bronek nalał mi czerwonego płynu do kieliszka, a sobie nie pożałował whisky. 
Usiadł 
po drugiej stronie stolika i założył nogę na nogę.
- Tak poważnie, jak się czuje Paweł?
- Powoli... - zacząłem.
- Proszę, nie kłam - Bronek podniósł dłoń, zatrzymując mnie w połowie zdania. - 
Nie 
mnie.
- Tak samo - mruknąłem.
- Świetnie - ucieszył się Bronek. - Macie zaplanowaną jakąś robotę w najbliższym 
czasie?
- Właśnie chciałem wysłać Pawła w teren.
- Dokąd?
- Do Spychowa.
- To gdzieś na Mazurach?
- Na pograniczu Mazur i Mazowsza.
Bronek podszedł do mapy Polski wiszącej na jednej ze ścian. Chwilę ją studiował, 
popijając drobne łyki whisky.
- Bardzo dobrze - oznajmił, wracając z lustracji wyraźnie zadowolony. - A ty 
jesteś 
zawalony robotą?
- Tak jak zwykle.
- Odłóż to i skup się na tym, co ci powiem. Zacznę może od Noira...
***
W czasie urlopu zdrowotnego wyżebranego u mojego lekarza miałem wreszcie czas, 
żeby zrobić porządek na półkach w mojej domowej biblioteczce. Przy okazji 
„odkurzyłem” 
kilka interesujących książek, których jakoś nigdy nie miałem czasu przeczytać. 
Mój rozkład 
dnia sprowadzał się do porannych zakupów, ćwiczeń, śniadania, czytania, obiadu, 
czytania, 
kolacji, obejrzenia wieczornych wiadomości i czytania. Żałowałem, że musiałem w 
domu 
spędzać okres pięknej złotej polskiej jesieni, ale wiedziałem, że lepiej nie 
pokazywać się na 
ulicach. Pan Samochodzik, mój szef, bardzo mnie na to uczulił, a w tym czasie 
łagodził zły 
nastrój pani minister. Nieoczekiwanie wieczorem zadzwonił do mnie Piotr, 
archeolog, 
którego poznałem na wykopaliskach w Dylewie.
- Cześć, co słychać? - zapytał. 
Zdziwił mnie ten niespodziewany telefon.
- Jakoś leci - odpowiedziałem. - Odpoczywam i nadrabiam zaległości w lekturze.
- Bardzo mądrze. Czytałeś „Potop”?
- Oczywiście.
- Dużo pamiętasz z lektury?
- Chyba tak - odparłem ostrożnie.
- To odkurz sobie wiadomości i szykuj się na wyjazd.
- O co chodzi?
- Zobaczysz. Spotkanie pojutrze przed twoją firmą. Jedziemy na tydzień. 
Meteorolodzy twierdzą, że przez ten czas wróci lato. To w sam raz na nasze 
potrzeby.
- Nasze? Któż nami jeszcze jedzie? 
- Niespodzianka, starzy znajomi.
Piotr rozłączył się. Chwilę pomyślałem i wystukałem na klawiaturze telefon do 
Pana 
Samochodzika.
- Szefie, czy to przypadek, że Piotr, ten archeolog, proponuje mi wyjazd w teren 
w 
dniu mojego powrotu do pracy? - zapytałem, gdy pan Tomasz podniósł słuchawkę.
- Dobry wieczór, Pawle.
- Przepraszam, dobry wieczór. To jak?
- Przypadek, zupełnie nie wiem, o czym mówisz.
Szef, gdy zrelacjonowałem mu rozmowę z Piotrem, zgodził się na wyjazd.
- Wierzę, że nie zawracałby ci głowy głupstwami - stwierdził. - Wspominał o 
„Potopie”?
- Tak.
- To pewnie dobrze ci radził. Jedź, powoli atmosfera wokół ciebie się oczyszcza. 
Może cię nie zlinczują po powrocie.
- Dziękuję za słowa pociechy.
Podekscytowany zapowiedzią wyjazdu i nowej przygody nie mogłem zasnąć. 
Zdesperowany zacząłem czytać „Potop”. Potem jednak, stwierdziwszy, że trzy tomy 
to za 
dużo do przeczytania w ciągu jednego dnia, wybrałem łatwiejsze wyjście i 
sięgnąłem po 
pudełko obok telewizora.
Do wczesnego ranka oglądałem ekranizację sławnej powieści. Następny dzień 
upłynął 
mi pod znakiem wizyty w warsztacie, gdzie tradycyjnie przed wyjazdem sprawdzałem 
stan 
Rosynanta. Był to terenowy samochód jeep grand cherokee, dar Polonii 
amerykańskiej, który 
miał zastąpić stary wehikuł szefa. To były dwie generacje. Rosynant zachował 
cechy 
wehikułu, był doskonałym wozem terenowym, umiał pływać, nabrać dużej prędkości. 
Straciliśmy tylko walor zaskoczenia. Pokraczny wehikuł budził drwiny, Rosynant 
mógł 
budzić szacunek. Byłby on większy, gdyby wszyscy znali elektroniczne gadżety 
naszego 
pojazdu.
Potem pojechałem na zakupy. W hipermarkecie uciekałem za półki z zabawkami, 
ujrzawszy panią minister na zakupach. O umówionej porze stawiłem się przed 
ministerstwem. 
Szefa, o dziwo, nie było w pracy. Czekałem więc na Piotra i jego towarzyszy.
Po chwili ujrzałem ich wszystkich. Piotr - doktor archeologii - był wysoki, 
ostrzyżony 
na zero, w okularach. Basia była niedużą blondyneczką o rozwichrzonych lokach i 
twarzy 
dziewczęcia, specjalistką od konserwacji znalezisk. Renata, długowłosa brunetka, 
szła jak 
modelka prezentując zgrabne nogi w obcisłych spodniach, zajmowała się głównie 
katalogowaniem, a to za sprawą prawie niebiańskiego talentu do odrysowywania 
rzeczy i 
ładnego charakteru pisma.
- Cześć! - przywitali mnie.
Otworzyłem im klapę bagażnika, by włożyli tam podręczne bagaże.
- Szymon i Rafał jadą tarpanem z resztą sprzętu - wyjaśnił mi Piotr. - Wyjechali 
o 
świcie, by zdążyć na czas.
Szymon też był w Dylewie, zajmował się fotografią i kierowaniem wykopaliskami. 
Rafała jeszcze nie znałem.
- Powiesz mi, dokąd jedziemy? - zapytałem Piotra.
- Do Spychowa - odparł.
- Pomyliłeś „Potop” z „Krzyżakami” - zauważyłem. - Jurand ze Spychowa...
- To nie to... - Piotr lekceważąco machnął ręką. -Wziąłeś „Potop” ze sobą? 
- Tak.
- To jedziemy.
Piotr zapędził dziewczyny na tylne siedzenie, a sam usiadł obok mnie. Całą drogę 
archeolodzy jak ognia unikali tematu zagadki, którą miałem się zająć. Po dwóch 
godzinach 
szybkiej jazdy dojechaliśmy do Spychowa. Do wsi wjeżdżaliśmy od strony 
Ostrołęki, długą 
ulicą Juranda. Minęliśmy spore osiedle domków, kościół, szkołę, skrzyżowanie, 
kolejne 
domki, pomiędzy którymi było targowisko, za szerokim łukiem drogi przejechaliśmy 
przez 
most na Krutyni, znanej ze szlaku kajakowego, i wjechaliśmy do stanicy PTTK.
Już tu kiedyś nocowałem, gdy szukałem figury Kaukaskiego Wilka. Przywitał nas 
ten 
sam gospodarz co wtedy, pan Jurek. Był średniego wzrostu i miał uśmiechniętą 
twarz. W 
recepcji wisiały jego zdjęcia z wypraw wędkarskich, głównie do norweskich 
fiordów.
- Zapraszam na śniadanie - pan Jurek wskazał nam drogę do jadalni. 
Stały w niej długie drewniane ławy, ściany zdobiły przedziwne malunki 
kolorystycznie i symbolicznie powiązane z przyrodą Mazur.
W ogromnym akwarium pływały duże ryby, z których dwie na pierwszy rzut oka 
przypominały rekiny, a to zwłaszcza przez charakterystyczny styl pływania i 
kształt płetw 
grzbietowych. Było w nich coś jeszcze, co budziło grozę: wielkie, beznamiętne, 
bladoniebieskie oczy.
Przy rozpalonym kominku, z kubkami kawy w rękach czekali na nas Szymon i Rafał. 
Szymon był młodzieńcem o długich, lekko falujących włosach i z zaczątkami brody 
na 
twarzy. Miał spokojne spojrzenie i takież zachowanie. Momentami pozował na 
człowieka, 
którego nic już nie zdziwi. Zauważyłem, że zmienił styl ubierania ze skórzanej 
odzieży na 
płótno. Miał płócienne, bure spodnie, białą koszulę wyciągniętą na wierzch i 
sznureczek 
koralików na szyi. Długie włosy spinał niekiedy gumką albo zakładał kolorową 
opaskę, która 
upodabniała go do Indianina. Nosił przy pasku sakiewkę, w której miał tytoń i 
bibułę. Z 
rzadka pozwalał sobie na zrobienie skręta i leniwe ćmienie tytoniu.
Rafał był szczupłym, wysportowanym blondynem. Na oko mógł mieć trzydzieści lat. 
Był specjalistą od archeologii podwodnej.
- Powiesz mi wreszcie? - zagadnąłem Piotra, gdy podawano do stołu.
- Wszystko w swoim czasie - odparł.
Tego czasu nie znalazł do obiadu, bo zajmowaliśmy się przeniesieniem kompresora 
i 
sprzętu nurkowego do chatki w pobliżu brzegu rzeki. Przy okazji przyjrzałem się 
położeniu 
stanicy. Ulokowano ją w malowniczym miejscu, przy ujściu Krutyni do Jeziora 
Spychowskiego. Ma ono kilka półwyspów tworzących urocze zatoki. Południowa część 
brzegów jeziora jest obrośnięta lasami.
Potem rozlokowaliśmy się w pokojach na pierwszym piętrze hotelu. Na nocleg w 
domkach lub namiotach było już za zimno, zwłaszcza w nocy. Piotr zamieszkał z 
chłopakami 
w trójce, a mnie pozostawiono narożny apartament na końcu korytarza.
- Żebyś miał swobodę działania - wyjaśnił mi Piotr. - Może twój szef zechce do 
ciebie 
dołączyć?
Po obiedzie archeolodzy pozamykali się w pokojach, twierdząc, że muszą się 
zaaklimatyzować. Podejrzewałem, że raczej chcieli chwilę odpocząć od mojego 
towarzystwa 
i przeprowadzić naradę. Zszedłem więc do recepcji i zapatrzyłem się na mapę na 
ścianie.
- Ciekawi pana okolica? - zainteresował się pan Jurek.
- Mam ochotę na spacer - odpowiedziałem.
- Dobrze pan trafił. Spychowo to sam brzeg Puszczy Piskiej i można tu godzinami 
spacerować po lasach. Krótka wycieczka to przejście do wsi Połom - wskazał 
półwysep na 
jeziorze Zdrużno. - Polecam też spacer do tamy „Lalka” pomiędzy jeziorem Zyzdrój 
a 
dalszym ciągiem szlaku Krutyni.
- Dziękuję za radę - powiedziałem do gospodarza ośrodka i wyszedłem przed 
budynek 
hotelu.
Głęboko odetchnąłem nagrzanym, przesiąkniętym sosnowymi zapachami powietrzem 
i postanowiłem wybrać się wzdłuż rzeki do tamy. Zamyślony maszerowałem wzdłuż 
łąki 
położonej nad brzegiem, gdzie pasły się konie. Przeszedłem przez otwartą furtkę 
do lasu. Na 
skarpie zauważyłem ślady okopów. Przyjrzałem się im z ciekawością. Wyglądały na 
nigdy 
nieużyte w działaniach wojennych. Potem skrajem świerkowego młodnika doszedłem 
do 
szerszej leśnej drogi, która jak pamiętałem z mapy prowadziła aż do „Lalki”. 
Szedłem więc 
zastanawiając się, jakie to zadanie wymyślił dla mnie Piotr i czy czasem moja 
obecność w 
tych okolicach nie jest pomysłem szefa, który postanowił na jakiś czas usunąć 
mnie sprzed 
oczu pani minister.
Tak dotarłem do tamy, a w zasadzie nieczynnej śluzy. Widziałem ślady podjętych 
prób wyremontowania obiektu i przywrócenia mu dawnego znaczenia. Dzięki tej 
śluzie 
żeglarze z jeziora Zyzdrój mogliby przepływać na Jezioro Spychowskie i dalej na 
Mokre koło 
wsi Zgon. Stałem oparty o barierkę na szczycie budowli i patrzyłem na 
przepływającą poniżej 
wodę. Z zamyślenia wyrwał mnie szum piasku za moimi plecami. Obejrzałem się 
ciekawie.
W moim kierunku jechali na rowerach chłopak i dziewczyna. Oboje mieli może po 
szesnaście lat. Ona miała ciemnoblond włosy, figurę i zachowanie pensjonarki. 
Nawet jej 
fryzura była prostym, tak rzadko teraz spotykanym warkoczem. Chłopak, z czarną 
szopą 
zmierzwionych włosów, miał grube i czarne jak węgiel brwi, tak samo ciemne oczy. 
Spojrzenie miał łagodne, nie było w nim tej zaczepności charakterystycznej dla 
tubylców 
patrzących na intruza wchodzącego na ich teren. Młodzi byli ubrani w spodnie, 
tak zwane 
bojówki i sportowe bluzy z kapturami. Zatrzymali się obok mnie.
- Widziałaś, Kaśka, te śmieci? - młodzian zapytał towarzyszkę.
- To już trzecia paczka w tym miesiącu - odpowiedziała dziewczyna. 
Rowerzyści wsiedli na swoje pojazdy i ruszyli na wschód, na drugą stronę.
- Trzeba w nocy zaczaić się przy bunkrze na TIR-y - usłyszałem jeszcze słowa 
Kaśki.
Zastanowiła mnie ta dziwna rozmowa. Młodzi ludzie, gdyby mieli coś do ukrycia, 
nie 
mówiliby o tym przy obcym człowieku. Spojrzałem na zegarek. Było już na tyle 
późno, że 
zostało mi niewiele czasu, żeby zajść do Piotra przed kolacją i wymusić na nim 
odpowiedź na 
pytanie, po co tu mnie ściągnął?
Szybko maszerowałem tą samą drogą. W pewnym momencie zauważyłem 
przybrzeżną ścieżkę, która - jak pamiętałem - prowadziła krótszą drogą do 
stanicy. Powoli 
zmierzchało, a w lesie robiło się już ciemno. Usłyszałem i poczułem, jak dudni 
ziemia od 
tętentu kopyt. Nagle zza zakrętu wyskoczył na mnie koń z jakąś kobietą w siodle. 
Na mój 
widok zwierzę stanęło dęba, a niewiasta w pięknym, kaskaderskim stylu, szeroko 
rozkładając 
ramiona, z przeciągłym okrzykiem poleciała w krzaki.
Rzuciłem się w kierunku amazonki. Leżała na plecach między dwoma jałowcami. 
Najpierw sprawdziłem, czy oddycha, a potem, czy nie ma połamanych kości. 
Wszystko było 
w najlepszym porządku. Gdy przyjrzałem się jej z bliska, zauważyłem, że ma 
piękne, 
szlachetne rysy twarzy. Była piękna w jakiś dystyngowany sposób, przypominała 
anioła. Jej 
kasztanowe włosy szeroką falą rozłożyły się na mchu. Na rozchylonych wargach 
zastygła łza, 
która pewnie trysnęła z jej oczu, gdy spadała z konia. Delikatnie starłem palcem 
tę kropelkę. 
Jej usta na moment zamknęły się wokół niego. Poruszyła się, przeciągnęła jak 
kocica i 
otworzyła oczy. Były intensywnie zielone, jakby nosiła szkła kontaktowe. W jej 
spojrzeniu, 
kiedy w ułamku sekundy obejrzała mnie, zerknęła na palec, było coś 
przerażającego. W 
pierwszym momencie to był wzrok drapieżnika gotowego pożreć ofiarę i pragnącego 
jak 
najszybciej dobrać mi się do gardła; zaraz jednak zaszła w nim zmiana i miałem 
przed sobą 
uległą potłuczoną kobietę.
- Dziękuję - wyszeptała.
Mówiła po polsku dobrze, ale z obcym akcentem. 
- Nie ma sprawy - odpowiedziałem. - To wszystko przeze mnie. Chyba jestem tak 
straszny, że koń się mnie przestraszył. 
Uśmiechnęła się.
- To moja wina. To ja zlękłam się pana, koń to wyczuł i zareagował podobnie. 
Pojawił 
się pan tak nagle... Trzeba złapać konia.
Wypowiadała się swobodnie, ale jakby miała kłopoty z doborem odpowiedniego 
słownictwa.
- Skoro to wszystko moja wina, to może przyjmie pani moje zaproszenie na drinka? 
- 
zaproponowałem.
- Mieszka pan w hotelu na brzegu? - zapytała.
-Tak.
- Dobrze, będę o dwudziestej pierwszej, ale musi mi pan pomóc złapać konia - 
odpowiedziała. - Niestety, trochę bolą mnie nogi i nie mogę za nim biegać.
„Masz babo placek” - pomyślałem, oglądając się na kasztanowatego wałacha z białą 
grzywą i ciemniejszymi plamami na pęcinach.
Zwierzak spokojnie stał i podskubywał trawkę z pobocza. Gdy zrobiłem krok w jego 
stronę, prychnął i odskoczył. Oceniłem odległość między nami. Miałem do 
przebycia dziesięć 
metrów. Po bokach koń miał młodnik, a przed sobą wąską ścieżkę z kałużami błota. 
Czułem, 
co mnie czeka, ale nie mogłem zawieść zaufania pięknej nieznajomej. Udałem, że 
idę między 
drzewka. Rumak patrzył na mnie podejrzliwie spode łba. Potrząsał głową, jakby 
nie 
dowierzając, że ktoś może próbować nabrać go na taki stary numer.
Szedłem skrajem drogi oglądając drzewka. Kątem oka zauważyłem rozbawione 
spojrzenie nieznajomej. Koń zerkał na mnie i cicho rżał, ale jeszcze się nie 
zrywał do biegu. 
Gdy byłem sześć metrów od niego, nagle skoczyłem. To był piękny skok, zdążyłem 
nawet 
złapać uzdę, ale wałach pokazał mi swą siłę i też skoczył z kopyta prosto na 
ścieżkę. 
Chwyciłem się łęku i i próbowałem wciągnąć się na siodło. Koń pędził przez 
kałuże, więc 
wkrótce byłem umorusany błotem, a na żebrach z pewnością miałem siniaki od dwóch 
uderzeń kopytem. Nagle zwierzak zarył przednimi kopytami w ziemi i wyleciałem do 
przodu 
jak wyrzucony z katapulty. Zetknięcie z ziemią było w porównaniu z ostatnimi 
przeżyciami 
przyjemnością. Wdychałem zapach mchu i cieszyłem się, że jeszcze żyję.
- Nic się panu nie stało? - usłyszałem za plecami dziewczęcy głos. 
Obejrzałem się. To byli rowerzyści.
- Nic, próbowałem złapać konia - wyjaśniałem, powoli wstając.
- Jeżeli ma pan takie podejście do kobiet jak do konia, to do końca życia będzie 
pan 
starym kawalerem - stwierdziła Kasia.
Dziewczyna zagarnęła ręką trochę trawy i wystawiła ją w kierunku konia. Ten 
wystawił nozdrza i potulnie potruchtał do niej. Kasia złapała jego uzdę, 
poprawiła popręg i 
poklepała po grzbiecie.
- Dobry konik - zagadnęła do wałacha. 
Ten prychnął zadowolony.
- Niech pan tu podejdzie - rozkazała mi Kasia. 
Wyjęła z kieszeni paczkę dropsów.
- Niech go pan głaszcze i karmi - dyrygowała.
Posłusznie wykonałem jej polecenie. Potem wsadziłem nogę w strzemiono i 
przerzuciłem drugą przez siodło i już mogłem jechać.
- Pierwszy raz? - zapytała Kasia, patrząc pobłażliwie na moją postawę w siodle.
Od Pana Samochodzika nauczyłem się nie zdradzać swych wszystkich atutów i 
jeszcze bardziej zgarbiłem się, udając ślamazarę. Potulnie skinąłem głową. 
Dziewczę 
podskoczyło, klepnęło mnie w plecy.
- Tu prosto, uda trochę luźniej, daj pan koniowi oddychać - mówiła. - Niech pan 
jedzie 
ostrożnie. To dobry i posłuszny koń.
Delikatnie stuknąłem konia w bok i cmoknąłem dla zachęty.
- Do domu - powiedziałem.
To ostatnie chyba najbardziej podziałało na wyobraźnię rumaka i wlokąc noga za 
nogą 
ruszył na nadbrzeżną ścieżkę, gdzie była amazonka. Spotkałem ją po dłuższym 
czasie. 
Zdziwiona obejrzała się na mnie.
- Myślałam, że pan nie żyje - przywitała mnie.
- I zostawiłam martwego w lesie? - zażartowałem.
- Wyglądało na to, że wierzchowiec wie, dokąd zmierza. Dobry koń zawsze sam 
wróci 
do stajni.
W sposób podpatrzony z angielskich filmów o arystokracji zeskoczyłem z konia.
- To dobry i posłuszny koń - powiedziałem podając niewieście uzdę.
- Do wieczora - pożegnała mnie, nim popędziła galopem w ciemny, jesienny las.
ROZDZIAŁ TRZECI
POWRÓT Z WYCIECZKI • CO WIEMY O OSADACH FALOWYCH? • PRUSKI 
OFICER ZAFASCYNOWANY PRUSKIMI PLEMIONAMI • FOTOKOPIE 
PAMIĘTNIKA • DZIEWCZYNA O DESZCZOWYM IMIENIU • ZA CO 
NADSTAWIAM KARKU? • NOCNI EKOLODZY
Umorusany zaschniętym błotem dotarłem do stanicy. Wolałem nikomu nie pokazywać 
się w tym stanie, ale jak na złość w holu na piętrze, gdzie stał stół do 
bilardu, spotkałem 
Piotra. Samotnie biedził się nad wstrzeleniem piątej bili przy pomocy 
trzynastej, ale tak, aby 
nie wpadła czarna.
- Skąd Litwini wracają? - przywitał mnie słowami sławnego wiersza wieszcza.
- Z nocnej wracają wycieczki - odpowiedziałem.
- Widzę, że już miałeś pierwsze przygody.
- Powiedzmy, pogłębioną lekcję przyrody - próbowałem moje przeżycia obrócić w 
żart.
- Wykąp się i zejdź za godzinę na kolację, potem porozmawiamy. 
Zaszyłem się w swoim apartamencie. Nie tylko się wykąpałem, ale i starannie 
ogoliłem, a ponadto użyłem mojej ulubionej wody kolońskiej. Założyłem też 
marynarkę. Gdy 
zszedłem do jadalni, naturalnie spotkały mnie pełne zdziwienia spojrzenia 
archeologów.
- Paweł idzie na randkę - Basia błyskawicznie odkryła przyczynę mojego 
eleganckiego odzienia.
- Mam nadzieję, że przy okazji przyjemności nie zapomnisz o obowiązkach - 
zauważył Piotr.
- Jasne, może wreszcie oświecicie mnie, jaka jest przyczyna waszej obecności w 
Spychowie? - poprosiłem, siadając do stołu.
- Co wiesz o osiedlach palowych? - Piotr odpowiedział pytaniem.
- Budowano je na palach - odparłem wywołując falę śmiechu. - Przepraszam, ale 
wiem niewiele. Domyślam się, że chodzi o jakiś szczególny typ charakterystyczny 
dla tych 
ziem. Zastanawia mnie tylko, czemu się tym zajmujecie, skoro niemieccy 
archeolodzy pewnie 
przekopali już wszystkie pruskie grodziska i odkryli wszystkie osiedla na tym 
terenie.
- Mylisz się - Piotr pokręcił głową, smarując chleb masłem. - Niemieccy naukowcy 
rozkopali kilka grodzisk na terenie dawnych Prus Wschodnich i większość po 
dojściu Hitlera 
do władzy. Ciekawostką jest to, że na ziemiach pruskich przeprowadzono gruntowną 
inwentaryzację obiektów architektury obronnej i przy okazji grodzisk. Tę 
inwentaryzację 
zawdzięczamy porucznikowi Johannowi Guisemu. Atutami wojskowego była doskonała 
znajomość terenu i umiejętność rysowania. Inicjatorami akcji byli Johannes 
Voigt, uważany 
za ojca pruskiej historiografii, oraz Theodor von Schőn, nadprezydent prowincji 
Prusy 
Wschodnie. Od 1826 do 1828 roku Guise jeździł w teren przygotowując rysunki. 
Choć jego 
przełożeni uważali go za nieprzydatnego do służby wojskowej, to zatrzymali go w 
armii, bo 
dużo się uczył i studiował. Do końca życia był starym kawalerem spędzającym czas 
na 
zgłębianiu wiedzy. W czasie służby wojskowej nauczył się między innymi pięciu 
języków: 
angielskiego, francuskiego, greki, łaciny i sanskrytu. Jego prace w Prusach 
przerwał wybuch 
powstania listopadowego. Jako żołnierz garnizonu toruńskiego oddelegowany do 
innej pracy, 
musiał wrócić do rodzimych koszar, bo wtedy armia rosyjska „zaprosiła” armię 
pruską do 
wspólnego tłumienia powstania. Zdążył jednak przygotować 600 szkiców i opisów 
inwentaryzacyjnych fortyfikacji murowanych i grodzisk.
- Jak znam Niemców, cel akcji był związany nie tylko z chęcią poznania 
przeszłości... 
- wtrąciłem.
-Tak jest - Piotr uśmiechnął się. - Prawdopodobnie pragmatyzm niemiecki kazał 
łączyć pracę o znaczeniu militarnym z badaniami historycznymi. Rysowanie 
pruskich 
grodzisk wynikało z fascynacji Guisego kulturą Prusów, ich bohaterstwem. Miesiąc 
temu 
dowiedziałem się, że w berlińskim muzeum odnaleziono połowę tych szkiców. 
Niestety, 
brakuje nam pieniędzy, żeby tam pojechać i przygotować kopie tych rysunków.
- Po wojnie polscy archeolodzy badali pruskie grodziska na Warmii i Mazurach? - 
zapytałem.
- Do tej pory w tym regionie badano grodziska w Szestnie, gdzie znaleziono ślady 
prawdopodobnie wikińskiej wyprawy wojennej, w Bogdanach koło Fromborka, w 
Kąjkowie 
koło Ostródy. Grodzisko w Ostrowiu koło Orzysza w niemieckich zapiskach 
występuje pod 
nazwą Werder. Tak je opisano w katalogu stanowisk prehistorycznych Prus 
Wschodnich 
Emila Hollacka z 1908 roku i trzyczęściowym katalogu grodzisk pruskich Hansa 
Cromego. W 
tamtym rejonie zarejestrowano pięć stanowisk archeologicznych. Na grodzisku 
odkryto luźne 
znaleziska z wczesnego średniowiecza, zapinkę brązową z epoki wpływów rzymskich 
oraz 
dwa osiedla nawodne i dwa kurhany. Mamy też informację, że znajdowano tam 
fragmenty 
naczyń glinianych. Do kategorii ciekawostek zaliczyłbym teorię niejakiego 
Sadowskiego z 
1875 roku, który w grodzisku dopatrywał się osady leżącej na trasie szlaku 
handlowego 
łączącego Skandynawię z Grecją. O Ostrowiu jako atrakcji turystycznej pisał 
Mieczysław 
Orłowicz w swym przewodniku po „Mazurach Pruskich i Warmii” wydanym w 1923 roku 
we 
Lwowie. Grodzisko określił mianem Schlossberg - Góry Zamkowej, jak jest i dziś 
opisane na 
polskich mapach.
- Zaraz, zaraz, czemu zacząłeś mówić o osadach palowych, a potem mówisz mi o 
grodzisku nad jeziorem Orzysz? - zaciekawiłem się.
- W 1863 roku, po obniżeniu wód jeziora Orzysz osuszono także wody jezior Czarne 
i 
Tulewo. Wtedy odkryto te osady palowe. Max Toeppen, autor „Historii Mazur”, jako 
odkrywcę osad palowych podaje Eduarda Balduhna, miejscowego właściciela 
ziemskiego. W 
jeziorze Czarne znalazł on dwa równoległe rzędy pali, wbitych w dno jeziora w 
odległości 
około dwóch metrów od siebie na długości stu sześćdziesięciu kroków, mogących 
być 
resztkami mostu łączącego brzegi jeziora. W odległości sześćdziesięciu kroków od 
brzegu 
znaleziono czworokąt pali o wymiarach około 24 na 12 metrów. Na nich to miano 
wybudować domostwo. Podobną budowlę ten sam człowiek odkrył na jeziorze Tulewo. 
Jak 
mogło powstać coś takiego w czasach, gdy nasi przodkowie nie znali jeszcze ani 
koła 
garncarskiego, ani przedmiotów metalowych, historycy nie potrafią odpowiedzieć.
- Nadal nie rozumiem, jaki to ma związek ze Spychowem?
- W zagajniku leżącym na podmokłym gruncie, koło przystani gospodarz stanicy 
znajdował podobne zabytki, tyle że z okresu wczesnego średniowiecza. Twierdził 
również, że 
kopiąc tam odkrył wbite pale na głębokości podsiąkania wód. Prawdopodobnie mamy 
tu 
osadę palową i moim zdaniem w najbliższej okolicy należy poszukać nieznanego 
jeszcze 
grodziska pruskiego. Nie zapominaj, że Spychowo, nazywane dawniej Puppen, a po 
spolszczeniu Pupy, znajdowało się na granicy ziem mazowieckich i pruskich. 
Później tędy 
prowadziły szlaki handlowe...
- Kupcy zazwyczaj poruszali się trasami znanymi od wieków - zauważyłem.
- Tak jest - przyznał Piotr. - Skoro można podejrzewać tu obecność osady 
palowej, to 
od dawna był to atrakcyjny osiedleńcze teren. Zapewne Prusowie założyli w tej 
okolicy 
grodzisko. Pytanie tylko gdzie?
- Czy rozkopanie grodziska przyniesie wam wiele cennych zabytków?
- Patrzysz na sprawę jak poszukiwacz skarbów - tym razem odpowiedział Szymon. - 
Po pierwsze, takie wykopaliska potrwają kilka sezonów. Po drugie, grodziska w 
życiu Prusów 
odgrywały rolę schronienia w czasie wojny. Jedynie naczelników było stać na 
utrzymanie 
własnego grodu. Grupa nobili w społeczności pruskiej liczyła mniej niż pięć 
procent 
populacji. Do obowiązków naczelników, którzy przez średniowiecznych kronikarzy 
byli 
uważani za książęta, należało także utrzymywanie grodzisk - warowni. W czasie 
wojny gród 
musiał pomieścić od 500 do 1500 ludzi z dobytkiem ruchomym, którego obfitość 
odróżniała 
nobili od pospólstwa. Nie powinna dziwić fascynacja Guisego Prusami, skoro w tym 
społeczeństwie każdy wolny człowiek był równy innemu i każdy głos był równie 
ważny w 
czasie wieców, kiedy zapadały najważniejsze decyzje. Najczęściej naczelnika od 
reszty 
odróżniały lepsze uzbrojenie i lepsze konie. Część tego cennego dobytku palono i 
chowano ze 
zmarłym, a resztę dzielono między wspólnotę. Każdy mógł zostać nobilem, 
wystarczyło 
wrócić ze szczególnie obfitej w łupy wyprawy wojennej. Życiem Prusów nie 
rządziła wbrew 
pozorom chęć walki i łupienia. Do XII wieku nie ma żadnych śladów takiej 
działalności 
Prusów. Wręcz przeciwnie, sąsiedzi bardzo interesowali się Prusami począwszy od 
śladów 
wypraw skandynawskich z IX wieku do podboju części ziem pruskich przez Bolesława 
Kędzierzawego, zakończonego powstaniem pruskim w 1166 roku i wyprawami 
odwetowymi. 
Dopiero wtedy Prusowie zasmakowali w wizytach na Mazowszu. Po trzecie, na 
miejscu 
takich grodzisk Krzyżacy stawiali swoje strażnice lub zamki. W tradycji 
zachowała się 
informacja, że w okolicach Spychowa był taki zamek zamieniony z czasem na 
pałacyk 
myśliwski. 
- A na czym polega moje zadanie? - dociekałem.
- Zaraz zejdziemy do baru i porozmawiamy - odpowiedział Piotr.
- My też możemy? - zalotnie spytała Renata. - Nie będziemy podsłuchiwać. 
Obiecuję!
- Zejdźcie, to ostatni wieczór, kiedy daję wam luzy - zgodził się Piotr. - Od 
jutra ostro 
bierzemy się do roboty.
Skończyliśmy posiłek i schodami zeszliśmy razem do piwnicy. Ściany korytarza 
wymalowano w barwy sugerujące, że znajdujemy się pod wodą. Miejscami na ścianach 
przebijały elementy fosforyzujące w ultrafioletowym świetle. Bywalcy świetnie 
wiedzą, że w 
tym świetle doskonale widać wszystko co białe: zęby, siwe włosy i zwłaszcza 
górną część 
damskiej bielizny. Barek był urządzony w stylu rustykalnym. Toalety przypominały 
drewnianą wiejską chałupę, na ścianach wymalowano typowe mazurskie pejzaże, a 
bar 
wybudowano z brzozowych bali. Archeolodzy usiedli w kącie i zamówili ulubione 
trunki. Z 
Piotrem ograniczyliśmy się do soczków i na jakiś czas odseparowaliśmy się od 
towarzystwa.
- Mów! - popędzałem Piotra.
Ten sięgnął do bocznej kieszeni spodni i wyjął gruby plik kartek.
- To fotokopie kartek pewnego pamiętnika - oznajmił. 
Szybko przejrzałem odbitki.
- Po łacinie - jęknąłem. - Trochę potrwa, nim wgryzę się w materiał. Czyj to 
pamiętnik?
- Z tego co przeczytałem, to autor przedstawia się na pierwszej stronie. Pisał 
to 
szwedzki oficer, generał.
- Kiedy żył?
- W XVII wieku. Okres „potopu”.
- Skąd go masz?
- Od przyjaciela ze Sztokholmu, który dostał go od przyjaciela z Hamburga. 
Tamten 
kupił to na aukcji w antykwariacie.
- Wiesz, co tutaj jest napisane?
- Nie, nie czytałem tego. Podobno jest tam coś o jakimś skarbie. Więc od razu 
pomyślałem, że się tym zajmiesz.
- Czemu ciągnąłeś mnie aż tu, do Spychowa? Może mógłbym zająć się sprawą w 
Warszawie.
- Przeglądając te wspomnienia, odkryłem nazwy mazurskich miejscowości, między 
innymi Prostek. Mówi ci coś ta nazwa?
- Bitwa pod Prostkami, kiedy to Kmicic wziął do niewoli księcia Bogusława 
Radziwiłła.
- Właśnie, a stąd do Prostek masz bliżej niż z Warszawy.
- Dzięki, przeczytam i zobaczę, co tam jest ciekawego.
- Chodźmy do reszty - zaproponował Piotr.
Dyskretnie zerknąłem na zegarek. Zbliżał się czas mojej randki.
- Muszę tu na kogoś zaczekać - odpowiedziałem.
- Aha - mruknął Piotr.
Było to „aha” z gatunku tych wieloznacznych. Piotr uśmiechnął się łobuzersko i 
poszedł do przyjaciół. Zaraz ich chyba poinformował o moim zachowaniu, co 
wywołało 
uśmieszki panów i zaciekawione spojrzenia pań. Pięć minut po umówionej porze do 
lokalu 
drugim wejściem, z zewnątrz, weszła moja tajemnicza amazonka. Była ubrana w 
dżinsy, białą 
lnianą koszulę, skórzaną kurtkę z frędzlami i kowbojski kapelusz głęboko 
nasunięty na oczy. 
Strój uzupełniały kowbojki na nogach. Na twarzy miała dyskretny makijaż, a na 
szyi wisiorek 
z wizerunkiem świętego Krzysztofa. Rozejrzała się po lokalu. Archeolodzy i ja 
byliśmy 
jedynymi klientami. Natychmiast dostrzegła zazdrosne spojrzenia dziewczyn i 
fascynację 
chłopaków jej urodą. Wstałem i skłoniłem się jej. Podeszła do mnie kołysząc 
biodrami. Zdjęła 
kapelusz i jej kasztanowe loki zawirowały w powietrzu. Na powitanie nadstawiła 
swój 
policzek do pocałunku. Gdy zbliżyłem swoją twarz do niej, moje nozdrza uderzył 
oszałamiający zapach francuskich perfum, których nazwę znałem z reklam z 
udziałem 
najdroższej modelki świata.
- Czego się pani napije? - uprzejmie zapytałem.
- Tego samego co ty, tylko z dodatkiem czegoś mocniejszego - odpowiedziała.
Natychmiast pobiegłem do baru złożyć zamówienie. Nawet nie zwracałem uwagi na 
archeologów. Nieznajoma w tym czasie zdjęła kurtkę i została w samej koszuli, z 
gołymi 
ramionami. Rozpięła też ją pod szyją, pogłębiając dekolt. Kiedy podawałem jej 
drinka, mój 
wzrok mimowolnie ześlizgnął się tam, gdzie nie powinien. Moja towarzyszka 
uśmiechnęła 
się.
- Nie wstydź się, wszyscy mężczyźni są tacy sami - uśmiechnęła się. - Różnicie 
się 
tylko tym, jak szybko chcecie zacieśnić swe związki z kobietami.
- Ale... ja... proszę mi wybaczyć - jąkałem się.
- Może będziemy sobie mówili na „ty”? - zaproponowała. 
- Naturalnie.
- Jestem Pluvia - podała mi długą dłoń z wymalowanymi na srebrno paznokciami.
- Paweł - przedstawiłem się. - Skąd takie niespotykane imię?
- Wiesz, co ono oznacza?
- Po łacinie to deszcz.
- Brawo! - Pluvia klasnęła. - Jesteś jednym z nielicznych, którzy rozumieli 
znaczenie 
mego imienia, dodam, że najmłodszym. Większość tych panów była kolegami mojego 
ojca.
- A czym zajmował się twój ojciec?
- Był archeologiem, badał inskrypcje nagrobne z grobowców Etrusków, interesował 
się też Celtami.
- A jak się nazywał?
- Brons. Ja noszę nazwisko po matce, Atratus. Tatę widywałam rzadko, bo unikał 
pobytu w domu. Wolał wykopaliska i wyprawy badawcze.
- Rozumiem - smutno pokiwałem głową. - Co robisz w Polsce i skąd znasz nasz 
język?
- Przygotowuję materiał dla miesięcznika turystycznego, robię zdjęcia i piszę 
teksty. 
Polski trochę znam, bo nasza gosposia była Polką, córką polskiego pilota z 
okresu drugiej 
wojny światowej. Od niej nauczyłam się polskiego. Opowiadała mi wasze bajki, 
czytała 
wasze powieści. Najlepiej pamiętam taką o rycerzach, którzy na koniec stoczyli 
wielką bitwę.
- Jesteś dziennikarką?
- Tak. Nie pasuje do mnie ten zawód?
- Pasuje, jak najbardziej. Czemu jednak, gdy człowiek spotyka bratnią duszę, 
okazuje 
się ona tylko przelotną kometą?
- Zostaję tu jeszcze jakiś czas - Pluvia uśmiechnęła się zalotnie. 
To był taki uśmiech, który odbiera mężczyźnie oddech, zabiera duszę i zanosi ją 
w 
ofierze tej jednej, czarującej kobiecie.
- Pójdziemy na spacer? - zaproponowała.
- Oczywiście. Gdzie nocujesz, może cię odprowadzę? - zaofiarowałem się.
- Jestem twoją sąsiadką zza ściany - powiedziała Pluvia, zakładając kurtkę i 
kapelusz.
Do drzwi odprowadziły mnie zazdrosne spojrzenia kolegów. Wyszliśmy we dwoje 
pomiędzy puste domki. Schodziliśmy pomiędzy sosnami na przystań. Ciemności i 
nastrój 
chwili sprawiały, że choć szliśmy osobno, to wciąż ocieraliśmy się o siebie 
ramionami.
- Czym się zajmujesz na co dzień? - zapytała mnie Pluvia.
- Skończyłem historię sztuki i szukam zaginionych dzieł sztuki. 
- Fascynujące! Coś w rodzaju Harrego „Indiany” Jonesa?
- W skromniejszym wydaniu - uśmiechnąłem się. - Musisz wiedzieć, że przez tereny 
Polski w ostatnich dwustu latach przetoczyło się kilkanaście wojen, 
przemaszerowało 
mnóstwo armii. Każda z nich rabowała, ukrywała zdobycze. To wszystko jeszcze 
czeka na 
odnalezienie.
- I znajdujesz coś czasami?
- Czasami - zaśmiałem się. - Znalezisko nie musi mieć wymiernej wartości 
wyrażonej 
w dolarach, by być cenne dla państwa polskiego.
- Musisz nieźle zarabiać za taką pracę. 
Zaśmiałem się.
- Nadstawiasz karku za grosze? To niebezpieczna robota?
- Jak widzisz, niekiedy bardzo przyjemna - skłoniłem się w jej stronę.
- Pracujesz tu?
- Tak. Przyjechałem z archeologami na wykopaliska.
Byliśmy już na pomoście. Pod nami cicho chlupotała woda, pluskały się ryby, z 
rzadka cicho machając skrzydłami przefrunął nietoperz. Pluvia objęła się rękoma.
- Zimno ci? - zaofiarowałem jej swoją marynarkę.
Przyjęła jaz wdzięcznością, owijając się nią i jednocześnie opierając się o 
mnie.
- Z tymi bratnimi duszami żartowałeś? - spojrzała mi w oczy.
- Nie.
- To jutro umówimy się na konie, po południu. Dobrze?
- Jasne - poważnie skinąłem głową, jednocześnie modląc się o deszcz, który 
zmusiłby 
Pluvię do zmiany planów na jutro. Bałem się konnej przejażdżki.
- Późno już - Pluvia zerknęła na zegarek.
W milczeniu, znowu obijając się o siebie jak bile rozpuszczone po stole, 
wracaliśmy 
do hotelu. Przy drzwiach swojego pokoju Pluvia pomachała mi na „dobranoc”. Gdy 
byłem u 
siebie zorientowałem się, że zostawiłem jej marynarkę. Przez okno zauważyłem w 
oddali, we 
wsi światła TIR-a i przypomniały mi się słowa rowerzystów. Założyłem kurtkę i 
wyszedłem 
na korytarz. Zapukałem do drzwi Pluvii.
- Biorę prysznic! - usłyszałem jej krzyk.
- Marynarka! - odkrzyknąłem.
- Przyjdź za kwadrans!
Propozycja była więcej niż kusząca, ale jednocześnie interesowała mnie sprawa z 
TIR-em. Chwilę stałem na korytarzu, nie wiedząc, na co się zdecydować. Wreszcie 
zbiegłem 
na parking. Szybko zapaliłem silnik Rosynanta i wyjechałem na drogę. W oddali po 
lewej 
stronie widziałem światła pozycyjne TIR-a. Pomknąłem w tamtą stronę. Na 
przedniej szybie 
włączyłem na moment podświetlenie w podczerwieni. O dziwo, skrzynia ładunkowa 
ciężarówki była nagrzana. Potem w krzakach mignęły mi dwie skulone sylwetki. TIR 
odjechał daleko, więc zgasiłem światła i z włączonym noktowizorem zawróciłem. 
Zaparkowałem wóz w lesie, w odległości kilkudziesięciu metrów i zacząłem się 
skradać.
- Jedzie następny - usłyszałem szept Kaśki.
- No, zobaczymy - mruknął jej kolega.
W mroku dostrzegłem, że młodzi siedzieli ukryci za niewielkim kopczykiem 
skrywającym bunkier z okresu drugiej wojny światowej, ze strzelnicą skierowaną 
na 
południe. Zapewne był to fragment dawnych niemieckich fortyfikacji granicznych.
Na szosie zaświeciły światła kolejnego TIR-a. Gdy nas mijał, podskoczył na 
wyboju i 
z jego paki spadła paczka. Kierowca nawet się nie zatrzymał. Za to młodzi 
doskoczyli do 
ładunku.
- Cała Warszawa - wściekał się chłopak.
Oboje chwycili kostkę o krawędziach długości około pół metra i zaciągnęli ją w 
pobliże bunkra. Podszedłem do nich jeszcze bliżej.
- Co tam macie ciekawego? - zapytałem, zapalając latarkę. 
Oboje aż podskoczyli zaskoczeni.
- Śmieci - Kaśka pierwsza opanowała emocje. - A, to pan, co z konia spada! - 
rozpoznała mnie.
- Czemu zbieracie te paczki?
- Warszawska firma chce na Mazurach otworzyć wysypisko śmieci. Wożą je przez 
Spychowo, nocą, żeby nikt tego nie widział. Już kilka takich paczek spadło z 
ciężarówek.
- Trzeba zawiadomić odpowiednie służby, żeby zmusiły kierowców do lepszego 
zabezpieczania ładunku - zauważyłem.
- Ale my nie chcemy tego śmietnika - powiedział chłopiec. - Niech pan sprawdzi, 
ile 
waży ta paczka.
Złapałem za sznurek, który oplatał pakunek. Poderwałem go z ziemi na kilka 
centymetrów. Paczka, mimo że niewielka, była piekielnie ciężka.
- Co tutaj jest? - zdziwiłem się.
- Prasowane, gniecione pod ciśnieniem śmieci - tłumaczyła Kasia.
- Rozerwany sznurek oznacza masę tego dziadostwa, które zaczyna fruwać po 
okolicy. 
Uczniowie jednej klasy przez godzinę zbierali śmieci z takiej paczki, która 
rozerwała się 
przed ich szkołą.
Kasia i Marian, jak miał na imię chłopak, byli licealistami, działaczami 
ekologicznymi 
i „chodzili ze sobą”. Pochodzili ze Spychowa i bardzo martwił ich pomysł 
otwarcia 
wysypiska śmieci w okolicy.
Przyszedł mi do głowy szatański plan pozbycia się ich kłopotu. Oczekiwałem 
jednak 
rewanżu i to w formie zaliczki.
- Kasiu, ty się znasz na koniach? - wypytywałem dziewczynę.
- Panie Pawle, to pierwszy koniuszy w okolicy - zapewniał mnie Marian.
- Świetnie, musisz mnie nauczyć dobrze jeździć konno - oznajmiłem. - Masz czas 
do 
jutrzejszego obiadu.
ROZDZIAŁ CZWARTY
KONWÓJ SZWEDZKIEGO POSŁA • SPOTKANIE OJCA Z SYNEM • UROK 
TATARSKIEGO SOJUSZNIKA • ZASADZKA ORDYŃCÓW • POTYCZKA W 
LESIE • WYPRAWA ROTMISTRZA MORDASEWICZA • NIEPOHAMOWANA 
CIEKAWOŚĆ PLUVII
Końskie kopyta stukały o bruk pruskiego miasteczka. Kondukt kawalerzystów w 
wojskowych strojach budził u miejscowych lęk. Tylko młode dziewki, żądne 
przygód, 
ciekawe świata i obyczajów kawalerów obcego pochodzenia, ciekawie spoglądały na 
ogorzałe, wąsate twarze żołnierzy w kapeluszach i w hełmach czółenkowych, 
zwanych 
morionami.
- Zobaczmy, co ten karczmarz ma dla nas dobrego! - zaproponował młody oficer, 
skłaniając się pięćdziesięciolatkowi.
Starszy był ubrany w strój skromny, lecz dobry gatunkowo. Miał szlachetne rysy, 
spokojne spojrzenie bladoniebieskich oczu i starannie przystrzyżoną bródkę. W 
odpowiedzi 
na propozycję łaskawie skinął głową. Gdy zatrzymywali konie na podwórzu 
przydrożnej 
karczmy, uważnie spoglądał na rajtarów strzegących niewielkiego, pomalowanego na 
czarno 
kuferka.
- Dajcie go tu! - wskazał żołnierzom wnętrze zajazdu. Kawalerzyści zeskoczyli z 
koni 
i zdjęli pakunek z luzaka. Jeden z nich wniósł skrzyneczkę i ustawił ją u stóp 
dowódcy. Ten 
wyjął z sakwy książkę wydaną po francusku i zaczął ją czytać. Mrużył przy tym 
oczy, bo 
maleńkie okna z błonami i ogień w kominku dawały niewiele światła. Musiał 
przyznać, że 
rozprawa na temat taktyki piechoty była przednio napisana. Przelotnie zerknął na 
niewiastę, 
która podawała mięso i chleb. Skinął dłonią na kielich, nakazując nalać doń 
wina. Potem jadł 
niespiesznie, wsłuchując się w gwar rozmów żołnierzy.
- Są, już jadą! - zameldował jeden z rajtarów wchodząc z podwórza.
- Świetnie - ucieszył się mężczyzna.
Poprawił strój i usiadł, podparłszy się na rapierze. Drzwi otworzyły się z 
trzaskiem, 
gdy do wnętrza wszedł dwudziestopięcioletni mężczyzna w podobnym mundurze jak 
czekający, tylko obszarpanym, poznaczonym krwią, kurzem i błotem.
- Ojcze! - krzyknął, wyciągając rękę do siedzącego.
Tamten nie wytrzymał i poderwał się z miejsca.
- Synu! Jak żyjesz?
- Jak widzisz! Niełatwo na tej wojnie...
Obaj usiedli i długo rozprawiali, a potem - nie zważając na późną porę - kazali 
ruszać. 
Cały czas pilnowali kuferka.
Jechali wśród zapadającego mroku. Na horyzoncie jeszcze jaśniało, jakby to łuny 
pożarów świeciły. Podobno nawet nad jakąś wsią tej jesieni unosiły się dziwne, 
rdzawe kręgi 
na niebie. Ludzie tłumaczyli to sobie rychłym końcem świata, ale pastor zwalił 
winę za 
anomalia na miejscowe pokłady rudy darniowej.
- Myślisz, ojcze, że to dobry pomysł? - młodszy oficer wskazał głową na kuferek 
uwiązany do grzbietu luzaka.
- Nasz król uważa, że tak trzeba - odparł starszy. - W wojnie tej zadziwia mnie 
niestałość elektora Fryderyka Wilhelma i jego ciągłe chwytanie się nowinek. Do 
tego 
dodajmy starą przyjaźń z domem palatyńskim, związek i pokrewieństwo z naszym 
królem, 
wspólność religii, a nade wszystko potężną i widoczną żądzę panowania. Nie mógł 
znieść 
tego, że jako książę pruski był wasalem Polski i zazdrosnym okiem spoglądał na 
biskupstwo 
warmińskie, w samym sercu jego Prus leżące. Gdy więc nadarzyła się po temu pora 
i 
zręczność, natychmiast związał się z naszym królem.
- Na cóż on liczy występując przeciw swemu suwerenowi?
- Na to - padła krótka odpowiedź poparta wymownym spojrzeniem na ładunek.
***
Podczas gdy konwój rajtarii, potomków dumnych wikingów, jechał przez kraj 
sojusznika, w podobnym kierunku zmierzał silny oddział skośnookich jeźdźców. 
Przybyli tu z 
dalekiego Krymu, by wypełnić zobowiązania sojusznicze wobec króla, byłego 
kardynała 
jezuickiego. Na ich czele jechał Subchan Ghazi aga, silny, barczysty, w 
jedwabnym żupanie o 
trawiastym kolorze, ze śniadą twarzą okoloną szeroką brodą. Jego oczy 
błyszczały, a głos 
miał łagodny. Zachowywał się z wdziękiem, który urzekł dwór królewski; teraz z 
rozbawieniem i zainteresowaniem patrzył na niegdysiejszych wrogów.
Królowa Maria Ludwika pisała do madame de Choissy: „Uśmiałabyś się, jakie 
komplementa prawił mi dowódca Tatarów. Rozmowa jego jest zabawna i pełna 
dowcipu. 
Gdybyś potrzebowała Tatarów, pisz do mnie, dowódca ich jest moim przyjacielem i 
powiada, 
że okrom króla i pana Czarnieckiego, tylko mnie jedną szanuje”. Tatar był też 
bystrym 
dowódcą, odradzał podjęcie walnej bitwy ze Szwedami, a radził nękanie wroga, 
ściganie 
podjazdami. Nie posłuchano go i hetmana Czarnieckiego i niepotrzebnie stoczono 
krwawą, 
przegraną batalię pod Warszawą. Subchan Ghazi był dumny, że jego siedmiu 
ordyńców 
otoczyło samego króla szwedzkiego, który tylko dzięki sprytowi uszedł z życiem.
Ordyńcy przeliczali pieniądze w trzosach, ukrytych w zakamarkach kaftanów. W tej 
wojnie pod Strzemeszną już wzięli swój jasyr, żony oficerów szwedzkich, które 
potem 
sprzedawali na targu. Zadziwiające jak dworki płakały, gdy przytykali ostrza 
swych szabel do 
gładkich, bladych szyi kobiet z Północy i grozili ich śmiercią, gdyby nie 
znalazł się chętny do 
kupienia. W tatarskich uszach długo rozbrzmiewał krzyk oficera szwedzkiego, 
którego stopy 
owinęli w namoczone, skórzane pasy i patrzyli jak schną, uciskając kończyny 
jeńca. Dowódca 
Tatarów pamiętał także o ukrytej w bagażach złotej szabli wysadzanej drogimi 
kamieniami, 
darze króla Jana Kazimierza.
Obok Tatara jechał na gniadym koniu polski oficer. Mężczyzna obejrzał się za 
siebie, 
na długi rząd jeźdźców, ordyńców i chorągwie pancerne spod znaków samego króla.
- Mości Wojniłłowicz! - Polak usłyszał wołanie umyślnego jadącego z naprzeciwka. 
- 
Hetman Gosiewski prosi na radę!
Pułkownik Gabriel Wojniłłowicz dźgnął boki konia i ruszył stępa. Za nim pojechał 
dowódca tatarski, za którym zaraz pospieszył oddzialik straży przybocznej. Po 
godzinie jazdy 
dotarli do obozu hetmana. Wszędzie wokół kręcili się żołnierze. Nie było w nich 
nic z 
bezmyślności pospolitego ruszenia, które na wojnie przepijało do siebie, 
doglądało taboru, a 
do wojaczki było niechętne. Nawet Kozacy zaporoscy na wojnie nie pili, wiedząc, 
co 
gorzałka potrafi zrobić z dobrego wojownika.
Wojniłłowicz i Subchan Ghazi weszli do namiotu hetmana Wincentego Gosiewskiego. 
Dowódca zaprosił ich na niskie taborety pokryte futrami, ustawione wokół małego 
ogniska.
- Nad ważnymi rzeczami będziem radzić - powiedział hetman. - Wiadomo tobie, 
pułkowniku, i tobie, Subchanie Ghazi, że ruszamy na Prusy. Król wydał mi 
jednakowoż jasne 
rozkazy, żeby wojska w bitwie nie marnować.
Tatar tylko skinął głową.
- Ze Szwedami i Brandeburczykarni ciężko nam będzie stawać - kontynuował hetman.
-Zwłaszcza, jeżeli korpusem szwedzkim dowodzi, jak słyszałem, książę Bogusław 
Radziwiłł - zauważył Wojniłłowicz.
Tatar uśmiechnął się pobłażliwie. Jego wojownicy nikogo się nie bali i gdyby 
tylko 
kto obiecał dobrą cenę, zaraz by tego księcia na arkanie przywlekli.
- Król Jegomość zaznaczył, że na pomoc powstańcom na Żmudzi iść musimy - 
przemawiał hetman. - Nasi sojusznicy są tu dla ukarania niepokornego lennika, 
elektora 
brandenburskiego. Macie pustoszyć jego ziemie, siać zamęt, wprowadzić strach w 
serca jego 
poddanych. Prusy to kraj bogaty, więc z pustymi rękoma do domów nie wrócicie.
Zadowolony Tatar skinął głową.
- Jest tylko jedna rzecz - hetman uniósł znacząco palec. - Zaraz wyślę was z 
podjazdami, żebyście się zwiedzieli, gdzie czai się wróg, jakie ma plany. Łapcie 
języka, 
patrole przeciwnika, ale szczególnej waszej uwadze poświęcam osobę hrabiego 
Johanna 
Schlippenbacha. Król zwiedział się, że człowiek ten ma przesyłkę szczególnej 
wagi. Trzeba 
go wam żywcem chwycić, uwięzić w jakimś ustronnym miejscu i pierwiej dobrze 
przesłuchać. Jeśliby milczał, ogniem piec! Gdy już powie wszystko, zaaranżować 
komedyję z 
uwolnieniem przez podjazd pułkownika i mnie jeńca przekazać.
Wojniłłowicz i Tatar spojrzeli na siebie zdziwieni.
- Czemu to ma służyć? - zapytał pułkownik.
- Takie mi przyszły rozkazy z dworu - oznajmił Gosiewski. - Żołnierską rzeczą 
jest 
słuchać. Dosyć już było takich, którzy nad żołnierskie powinności własne 
deliberacje 
przedkładali!
Pułkownik skinął głową ze zrozumieniem. Wstał i wyszedł z namiotu hetmańskiego. 
Za nim podążył Tatar. Obaj wkrótce ustalili plan działania i rozeszli się do 
swych jednostek, 
które zdążyły dołączyć do obozu hetmańskiego.
***
Hrabia Johann Schlippenbach był wściekły. Miał tylko dwudziestu żołnierzy, a - 
jak 
słyszał - w okolicy pojawiały się podjazdy wroga. Do tego ani bandenburski 
generał, ani 
książę Radziwiłł nie dawali znaku życia. Nikt nie wiedział, gdzie teraz są.
Jego konwój jechał przez gęsty las, gdy nagle w szyję rajtara jadącego na 
przedzie 
wbiła się strzała. Na głowę oficera spadł arkan zarzucony przez Tatara, który 
wyskoczył z 
przydrożnych krzaków. Młody Schlippenbach rzucił się z rapierem w kierunku 
wojowników. 
Pierwszego zabił potężnym pchnięciem. Oparł nogę w strzemionie na jego gardle i 
wyciągnął 
z piersi okrwawione ostrze. Z drugiej strony podbiegł do niego Tatar z okrzykiem 
„Ałła, 
Ałła!”. Oficer wyjął pistolet tkwiący w olstrach i wypalił mu z bliska w twarz. 
Wtedy strzała 
wystrzelona z zarośli ugodziła go w ramię.
Reszta rajtarów również walczyła z napastnikami. Walczyli w swoim życiu z 
Hiszpanami, Holendrami, Niemcami, Rosjanami, Polakami, ale jak ognia bali się 
Tatarów, 
wzięcia w jasyr, niewoli w dalekiej Azji. Nic dziwnego, że teraz chwytali się 
wszystkich 
sposobów, by uratować życie.
Hrabia pchnął szpadą w gardło Tatara, który zarzucił na niego sznur. W starciu z 
tatarską szablą szpada pękła, więc Szwed sięgnął po pistolety. W pierwszym 
nacisnąwszy 
spust zwolnił sprężynę, a ta zaczęła obracać kółkiem, o które tarł i iskrzył 
kawałek pirytu 
przyciskany kurkiem. Jednak proch w panewce nie zapalił się. Starszy 
Schlippenbach zaklął i 
rzucił bezużyteczną broń. Dwaj Tatarzy na ten widok radośnie odsłonili zęby. 
Hrabia wyjął 
więc drugi pistolet i odpalił. Ten był nabity siekańcami, więc obaj ordyńcy 
zasłonili z 
okrzykami bólu twarze i uciekli. Co prawda z lasu jeszcze strzelano do konwoju, 
ale 
strzelców musiało być zaledwie kilku, więc rajtarzy popędziwszy konie wycofali 
się. 
Zatrzymali się na następnej krzyżówce.
- Zabili nam ośmiu - zameldował ojcu młody Schlippenbach. - Sam ściąłem 
czterech, 
inni nie byli gorsi. Dużo ich było.
- Uciekajmy z traktu - zaproponował hrabia.
- Czemu? - zdziwił się młody oficer.
- Przysłał cię książę Bogusław dla mojej ochrony - ojciec robił wyrzuty. - Ilu 
dał ci 
rajtarów? Dziesięciu? Ci ordyńcy chcieli mnie wziąć żywcem, czaili się na tej 
drodze, która 
podobno prowadzi do kwatery Bogusława. Co to oznacza?
- Nasi są w okrążeniu.
- Tak, słyszałem, że w Polsce kupy szlachty i chłopstwa tak rozbijały grupki 
naszych. 
Odcinały załogi od zaopatrzenia, zmuszały do wyjścia z fortec i wtedy ich 
gromiły. Ci 
Tatarzy nie darują i ruszą za nami.
- To zróbmy zasadzkę - zaproponował młodszy Schlippenbach. 
Rajtarzy tylko czekali na sygnał do ucieczki, ale ze spokojem przyjęli wieść o 
podjęciu walki. Trzech pociągnęło konie dalej traktem, by wyglądało, że Szwedzi 
po krótkim 
postoju ruszyli w drogę. Reszta przygotowała bandolety do strzału. Wielu dla 
lepszej celności 
strzału wbiło rapiery w ziemię jako tymczasowe forkiety, na których oparli broń. 
Klęczeli w 
dwóch grupach.
Hrabia podsypał prochu i nabił pistolety. Jakoż po chwili Szwedzi usłyszeli 
zwalniający tętent kopyt. Nadjechała grupa kilkunastu Tatarów. Zatrzymali się i 
oglądali 
ślady. Czujnie rozejrzeli się po lesie i gdy jeden z nich był bliski ostrzeżenia 
kolegów, młody 
Schlippenbach wypalił, a razem z nim czterech rajtarów. Celowali starannie i 
pięciu Tatarów 
osunęło się z koni. Reszta zeskoczyła z siodeł i ruszyła ławą na krzaki. 
Gruchnęła druga 
pięciolufowa salwa. Fala siekańców zdziesiątkowała szeregi atakujących. Hrabia i 
rajtarzy 
sięgnęli po pistolety i bili z nich na krótki dystans. Wtedy z drogi doszedł 
Tatarów odgłos 
kilkunastu koni. Rozpoznając szwedzkie oporządzenie na koniach, widząc trzech 
strzelców 
szykujących się do strzału ordyńcy wskoczyli na koniki i zbiegli.
- Czternastu - pochwalił się młody Schlippenbach. - Daliśmy im łupnia.
- Przyjadą większą grupą - stwierdził hrabia. - W drogę.
***
Pułkownik Wojniłłowicz z uwagą słuchał relacji ordyńca.
- To pewnie grupa tego Szweda - zwrócił się do Subchana Ghazi.
- Słono mi za niego zapłacicie - za powiedział Tatar. - Zabił tylu moich ludzi!
- Porozmawiamy, jak go schwytasz - Wojniłłowicz uśmiechnął się. - Dawajcie tu 
rotmistrza Mordasewicza! - krzyknął do strażnika stojącego przed namiotem 
dowódcy 
tatarskiego.
Żołnierz pobiegł w mrok, by wypełnić rozkaz.
- Co knujesz, Lachu? - Tatar ciekawie zerknął na pułkownika.
- Twoi ludzie pójdą przodem, a oddział Mordasewicza za wami. Gdy schwytacie 
Szweda, on odegra komedię z uwolnieniem. Gdy wpadniecie w zasadzkę, on ruszy wam 
na 
odsiecz.
- Dobrze! - Tatar zadowolony skłonił się.
Do namiotu wszedł rotmistrz Mordasewicz, stary, bo już pięćdziesięcioletni 
wojak, 
weteran walk ze Szwedami i Kozakami.
- Na rozkaz! - rotmistrz stanął przed Wojniłłowiczem.
- Wybierz pięćdziesięciu bystrych, silnych ludzi i ruszycie z czambulikiem 
tatarskim 
na tyły wroga. Pamiętaj, że to ty dowodzisz - Wojniłłowicz zerknął na reakcję 
Subchana 
Ghazi. Ten udawał, że nie słyszy i wpatrywał się w ogień. - A teraz słuchaj 
uważnie.
***
Poranne mgły wiszące nisko nad ziemią moczyły końskie kopyta. Konie stąpały 
spokojnie. Nauczyły się, by na takiej wyprawie nie parskać, nie hałasować. Tylko 
trzęsły im 
się łydki ze zdenerwowania.
- Jutro niedziela - mruknął żołnierz jadący obok rotmistrza Mordasewicza.
- I cóż?! - rotmistrz na wszelki wypadek przeżegnał się. - Żołnierskie rzemiosło 
nie 
zna niedzieli. Będziesz świętował, jak w dom żywy wrócisz.
Nagle Tatar jadący kilkadziesiąt metrów z przodu skinął ręką. Natychmiast 
towarzysze pancerni zsiedli z koni i ułożyli zwierzaki. Uszykowali muszkiety i 
łuki. Tatarzy 
legli wśród traw, nie schodząc z koni wyuczonych tej sprytnej, jakże na stepach 
użytecznej 
sztuczki.
We mgle słyszano skrzyp wozów i okrzyki szwedzkich oficerów. Mordasewicz 
przeszedł na czoło. Zwiadowca leżał na skraju zbocza wzgórza, nad jarem, którego 
dnem 
poruszała się kolumna szwedzka. Nawet przez moment rotmistrz nie myślał o walce. 
Wiedział, że wrogich wojsk jest za dużo. Wrócił do swoich żołnierzy. Wybrał 
najmłodszego, 
na najmniej zdrożonym koniu.
- Leć do naszego pułkownika i powiedz, żeśmy spotkali Szwedów - oficer 
przekazywał informacje gońcowi. - Powiedz, że to pięć znaków regimentowych 
rajtarów oraz 
dragoni księcia Bogusława.
- Gdzie znajdę pułkownika? - zapytał żołnierz.
- Znajdziesz go najpewniej przy hetmanie, spróbuj najpierw w Wąsoszy.
Goniec popędził ile koń miał siły, lecz nim odjechał, obwiązał wierzchowcowi 
kopyta, 
by zbyt mocno nie dudniły. Rotmistrz wrócił do zwiadowców. W sam czas, by 
zobaczyć, jak 
przejeżdża orszak księcia Bogusława Radziwiłła, któremu towarzyszył szwedzki 
generał 
major Israel Ridderhelm.
- Pójdzie m za nimi - zadecydował rotmistrz.
Cały dzień Szwedzi jechali do Rajgrodu, a miłe za nimi ciągnął oddział Tatarów i 
pancernych. Pod wieczór, gdy wróg stanął obozem i począł wysyłać furażerów, 
Tatarzy 
zaczęli zbierać krwawe żniwo, polując na niczego nieświadomych. Towarzysze 
pancerni 
tylko z rzadka wyciągali szable, by zwiększyć gwałtowność ataku. Z 
zainteresowaniem 
przyglądali się poczynaniom brdyńców, wcześniejszych wrogów.
Książę Bogusław szybko dowiedział się o czambuliku tatarskim w okolicy i nawet 
wysłał umyślnych z wieściami do generała von Waldecka stojącego warownym obozem 
pod 
Ełkiem. Wypad kompanii rajtarów z regimentu pułkownika Johanna Engela zakończył 
się 
tylko pukawką na leśnej drodze i ucieczką sprzymierzonych sił polsko-tatarskich. 
Za to późno 
w nocy książę mógł być zadowolony, bo złapany po drodze goniec przypiekany żywym 
ogniem wyznał wszystko, co mu rotmistrz kazał przekazać. Nie zdążył tylko, nim 
zmarł z 
wycieńczenia, powiedzieć, gdzie miał zawieźć wiadomość.
Rankiem dnia następnego grupa rotmistrza Mordasewicza znalazła się już na 
południe 
od Ełku. Szukała tam dogodnych brodów na rzece i wypatrywała na drodze 
szwedzkiego 
konwoju.
***
Przetarłem zmęczone oczy. Do późna czytałem materiały przygotowane mi przez 
Piotra. Były tam wspomnienia hrabiego Johanna Schlippenbacha, fragmenty 
artykułów 
naukowych o bitwie pod Prostkami rozegranej 8 października 1656 roku. Czytając, 
weryfikując, często sięgając po słownik łacińsko-polski spędzałem noc po 
powrocie ze 
spotkania z młodzieżą.
Sprawa mnie zainteresowała i postanowiłem wczytać się w tekst. Teraz jeszcze 
przechodząc obok szafy czułem zapach perfum, jaki Pluvia zostawiła na kołnierzu 
mojej 
marynarki. Przed snem nie zastawszy mnie w pokoju zostawiła moje odzienie w 
recepcji. 
Recepcjonistka zwróciła mi ubranie z zawodową obojętnością, jakby to była rzecz 
normalna 
wśród gości hotelowych.
Była tylko jedna rzecz, która psuła dobre wrażenie związane z moją sąsiadką. W 
kieszeni marynarki miałem dokumenty. Z natury jestem nieufny i mam zwyczaj 
zostawiać 
mały paproch między stronami dowodu osobistego, tam gdzie jest zdjęcie. Teraz 
paprochu już 
tam nie było. Pluvia grzebała mi w kieszeniach i poznała całe moje dossier. 
Uznałem, że 
przez zwykłą kobiecą ciekawość nie mogła się powstrzymać. Nim zasnąłem, jeszcze 
raz 
próbowałem dodzwonić się do Pana Samochodzika, ten jednak nie odbierał telefonu.
ROZDZIAŁ PIĄTY
OSADNICY SPRZED PIĘCIU TYSIĘCY LAT • POSZUKIWANIA WODNEJ OSADY 
• PRUSKA PAŁKA • LEKCJA HIPPIKI I POKORY • PRZEJAŻDŻKA Z PLUVIĄ • 
WIDOK Z MOJEGO POKOJU
Po lekturze przed snem nie mogło mi się śnić nic innego jak bitwy i potyczki, 
sceny z 
„Potopu” Sienkiewicza. Oczywiście pojawiła się tam także Pluvia w roli Oleńki, 
ale ona 
przeglądała mój dowód osobisty i o wszystkim doniosła księciowi Bogusławowi. 
Choć to 
ostatnie marzenie senne było męczące, to wstałem wypoczęty. Z przerażeniem 
stwierdziłem, 
że minęła już pora śniadania. Zerwałem się i błyskawicznie ubrałem. Zbiegłem do 
jadalni, 
gdzie czekała moja porcja. Jednym haustem wypiłem herbatę, zrobiłem sobie 
kanapki i 
zbiegłem nad pomost. Zdążyłem w samą porę, by zobaczyć jak Piotr i Rafał 
zakładają 
akwalungi. Szymon szykował łódkę wiosłową, która miała ubezpieczać nurków.
- Śpiący królewicz już wstał? - zadrwiła Basia.
- Tak, przyszedłem wam pomóc - zaoferowałem się, pomijając milczeniem 
złośliwość.
- Umiesz nurkować? - zaciekawił się Rafał.
- Pewnie, to były komandos - poinformowała go Renata. 
Dziewczyny stały na brzegu ciepło ubrane, w czapkach na głowach.
Mimo że było pogodnie, znad wody wiał przenikliwie zimny wiatr. Rafała nie 
interesowały tłumaczenia dziewczyny, tylko patrzył na mnie.
- Tak - przyznałem. - Kiedy tylko mam okazję, to nurkuję. 
Rafał obejrzał mnie od stóp do głowy.
- Może będę miał dla ciebie kombinezon - stwierdził. - Przydałbyś się nam.
- Na razie wsiadaj do łodzi - rozkazał mi Piotr.
Wskoczyłem do łodzi Szymona na ławeczkę przy wiosłach. Chłopcy założyli butle, 
sprawdzili zawory i zanurkowali. Chwyciłem wiosła i popłynąłem w miejsce 
wskazane przez 
Szymona, obok przybrzeżnych trzcin.
- Myślisz, że coś znajdą? - zapytałem towarzysza.
- Zależy od przejrzystości wody - mruknął Szymon, wpatrując się w nurt.
Rzuciłem kotwicę z betonowej płyty chodnikowej i czekałem.
- Wyobraź sobie, że około połowy pierwszego tysiąclecia przed naszą erą przybyła 
tu 
grupa osadników, Bałtów Zachodnich - opowiadał Szymon. - Przybyli tu szukając 
zwierzyny 
i rybnych łowisk. Przynieśli ze sobą znajomość leśnej hodowli zwierząt domowych. 
Bydło, 
konie i owce pasły się na śródleśnych pastwiskach. Uprawiali niewiele zbóż na 
maleńkich 
płachetkach ziemi. Zgodnie z wielowiekową tradycją budowali siedliska w 
naturalnie 
obronnych miejscach, na półwyspach i wyspach jezior, samotnych wzniesieniach. Z 
badań 
wynika, że częściej przebywali na wodzie niż na lądzie. Jeśli na upatrzonym 
jeziorze nie było 
wyspy, sami ją budowali z pali, tak jak ci o tym wczoraj opowiadał Piotrek. 
Odkrycie takiego 
osiedla to archeologiczna okazja do wszechstronnego poznania życia codziennego 
mieszkańców osady. W zawalinach, ze względu na doskonałe warunki konserwacji 
przedmiotów, znajdziemy nie tylko odłamki naczyń glinianych, ale i przedmioty z 
brązu, 
kamienia, kości, kawałki skór, a nawet szczątki sieci plecionych z lnianych i 
konopnych 
włókien.
Rozejrzałem się po okolicy.
- Gdzie tu mógł być gród pruski? - zapytałem. - Piotr mówił, że obok takiego 
osiedla 
mogła powstać później osada pruska.
- Prusowie nie mogli przejąć po prostu dobrego miejsca do osiedlenia? 
Faktycznie, nie 
ma w okolicy ciekawych pagórków, miejsc wskazywanych w starych dokumentach jako 
grodziska, ale jak coś tu znajdziemy, to zobaczysz, że będzie ciekawie.
Jak na zawołanie z wody wynurzył się Piotr trzymający w dłoni maleńki przedmiot 
przypominający kształtem głownię buławy. Podał Szymonowi znalezisko i 
zanurkował.
- Co to? - ciekawie patrzyłem na przedmiot, który Szymon obracał w dłoni.
Miałem dobre spostrzeżenia dotyczące kształtu, ale zdobienia były bardzo 
prymitywne. Na szczycie kuli i na piórach znajdowały się drobne guzy.
- Pruskie - stwierdził Szymon. - Ciekawe. To zbrojenie drewnianej pruskiej pałki 
do 
rzucania. Prusowie rzucali czymś takim we wrogów oszałamiając lub raniąc 
trafionych.
- Czyżby Prusowie najechali osiedle z połowy tysiąclecia przed naszą erą? - 
powątpiewałem.
- Wszystko upraszczasz - Szymon wzruszył ramionami. - Jasne, że to niemożliwe. 
Archeolodzy dopiero zbadawszy teren, wykonując systematyczną dokumentację, 
zbierają 
poszlaki, które tworzą logiczną całość. Pewnie tę pałkę zgubiono tu za czasów 
Prusów, może 
w X lub XI wieku.
Piotr i Rafał wynurzyli się i popłynęli do brzegu, dając nam znaki, żebyśmy 
płynęli za 
nimi. Podniosłem kotwicę i kilka razy mocno ruszyłem wiosłami, dopływając do 
pomostu. 
Wysiedliśmy z Szymonem na pokryte rosą deski pomostu. Zeszliśmy na plażę. 
Nurkowie 
zdjęli już butle i usiedli na łodziach odwróconych dnami do góry.
- I co? - zapytaliśmy chórem.
- Ciekawie - mruknął Rafał.
- Za mało danych - Piotr był bardziej sceptyczny. - Rzeczywiście widać tu coś w 
rodzaju zatopionej drewnianej platformy. Trudno ocenić, czy mamy tu prawdziwe 
osiedle 
palowe czy tylko resztki starych pomostów, a może po prostu porzucone bale 
drewna. Nie 
wiem. Moim zdaniem, trzeba kopać.
Niechętnie zerknęliśmy na zagajnik. 
Teren był tam podmokły, pewnie nieprzyjemny do pracy.
- Nie mamy pieniędzy na wynajęcie robotników - dodał Piotr, jakby czytając w 
naszych myślach.
- Ile trzeba wykonać otworów sondażowych? - zapytałem.
- Nie pytaj - Szymon zrezygnowany machnął ręką.
- Problemem nie jest ilość dziur w ziemi - tłumaczył mi Piotr. - Czasem 
wystarczy 
jeden wykop, by uznać cały teren za interesujący. Każde badanie musimy wykonać 
zgodnie z 
kanonami sztuki archeologicznej. Czeka nas więc wiele roboty. Potem musimy 
właściwie 
ocenić ewentualne znaleziska.
- Najczęściej jest tak, że ostatni wykop, zrobiony gdy wszyscy już mają dość i 
chętnie 
pojechaliby do domów, jest najciekawszy - opowiadał Szymon. - Przyjeżdżasz za 
rok i nic, a 
po kilku latach przybywa w to samo miejsce farciarz i robi na nim habilitację.
- Kwestia szczęścia - smutno pokiwał głową Rafał.
- Miejsca do kopania wybieracie według własnego uznania? - upewniałem się.
Archeolodzy spojrzeli na mnie podejrzliwie.
- Tak - odparł Piotr.
- W samochodzie mam dobry wykrywacz - zaproponowałem. - Pamiętasz, jak w 
kamiennym kręgu koło źródeł Drwęcy szukaliśmy śladów wikingów?
- Z jakiej głębokości ściągasz sygnały? - dopytywał się Rafał.
- W dobrych warunkach, przy odpowiedniej wilgotności gleby nawet ze stu 
pięćdziesięciu centymetrów - odpowiedziałem.
- Powinno wystarczyć - ocenił Rafał.
- Tak - Piotr przytaknął przeciągle, jednocześnie drapiąc się po brodzie. - Mamy 
rzeczywiście mniej niż pół metra nad poziom wody, a co pod spodem? Wody 
gruntowe? 
Bagno? Szlam? Sterta pali? Wykrywacz złapie sygnały z takiej głębokości i z 
takiego 
śmietniska? A co, jeśli osada palowa jest na większej głębokości albo nie ma tam 
żadnych 
znalezisk z metali, bo te wówczas były bardzo cenne i pilnowane przez naszych 
praprzodków?
- Przynajmniej spróbujemy - Basia wzruszyła ramionami. - Nic nam to nie 
zaszkodzi.
- Zgoda - Piotr skinął głową.
Pobiegłem do samochodu po sprzęt. Musiałem najpierw wspiąć się ścieżką między 
domkami na parking. Otworzyłem klapę z tyłu i zacząłem wyjmować worek z 
wykrywaczem. 
Wtedy przez bramę hotelową wjechał ford, za którego kierownicą siedziała Pluvia. 
Ciekawie 
patrzyła na to co robię. Zatrzymała swój samochód obok Rosynanta.
- Cześć! - przywitała mnie. - Gdzie wczoraj zniknąłeś?
- Musiałem wyjść na spacer.
- Samochodem? - zdziwiła się. - Twojego terenowca nie było na parkingu.
- Wybacz, Pluvio, ale nie przedstawiłem ci tego czterokołowego obywatela - 
skłoniłem się w dworskim stylu. - Oto Rosynant, mój mechaniczny rumak i dzielny 
towarzysz 
w podróżach.
- Aha - dziewczyna uśmiechnęła się. - Już rozumiem, masz w sobie coś z Don 
Kichota.
- Często mam takie wrażenie, że walczę z wiatrakami.
- Dobrze, porozmawiamy dziś na przejażdżce - przypomniała mi o spotkaniu. - 
Przed 
kolacją.
Uśmiechnęła się do mnie czarująco i weszła do hotelu.
- Miła ta dziennikarka? - nagle usłyszałem za sobą dziewczęcy głos.
- Urzekająca - przyznałem.
- Nic pana nie zastanawia w jej zachowaniu? 
Przyjrzałem się Kasi, która założyła strój do konnej jazdy, a włosy spięła w 
kucyk.
- Co masz na myśli?
- No, to zainteresowanie panem...
Zaraz spłoniła się jak pensjonarka zawstydzona, że tak bardzo ingeruje w 
prywatne 
życie dorosłych.
- Nie rozumiem - zdziwiłem się. - Chyba nie jestem aż taki straszny?
- No, nie - Kasia udała, że wycenia mnie jak rzymski patrycjusz przed kupnem 
niewolnika. - Nie o to mi chodzi.
- To o co?
- Nie obrazi się pan? 
- Nie.
- Ona jest taka ładna, ma taką ciekawą pracę, świetne ubrania, pewnie jest 
bogata, a 
pan... - zażenowana nie dokończyła.
- Jestem zwykłym urzędnikiem, inspektorkiem z Warszawy? - domyśliłem się, co 
miała na myśli. - Obraziłem się - dodałem.
- Obiecał pan...
- Niczego nie obiecywałem! Robisz błąd typowy dla młodych ludzi. Oceniasz ludzi 
po 
wyglądzie, zasobności portfela, a tak naprawdę wcale mnie nie znasz.
- Dobrze, przepraszam - Kasia podniosła ręce do góry w geście poddania się. - 
Rozumiem, że już pan nie chce lekcji...
Te ostatnie słowa zelektryzowały mnie.
- Mamy pat - Kasia wyczuła mój nastrój.
- Dobrze, na razie odwieszam dumę na kołek - oświadczyłem.
- Fajny z pana gość, tylko na koniu nie umie pan jeździć - odparła.
- Co z tym wykrywaczem? - zapytał nagle mnie Piotr. - Widziałem, że najpierw 
gadałeś z tą elegantką. W porządku. Teraz ta dziewczyna. Nie masz umiaru, Pawle! 
- rzekł z 
udawanym wyrzutem.
Przedstawiłem Kasi szefa archeologów.
- Nauczy mnie jeździć konno - oświadczyłem.
- Oki-doki - mruknął Piotr, z niedowierzaniem kręcąc głową i zabierając worek ze 
sprzętem. Już odchodził, gdy odwrócił się. - To jest myśl! Kmicic przecież 
jeździł konno. Idź 
i się ucz, bo nauka to potęgi klucz...
Reszty jego narzekań nie słyszałem, gdyż zbiegł na brzeg rzeki.
- Ma pan jakieś inne spodnie? - zapytała mnie Kasia.
- Moje dżinsy ci się nie podobają? - zdziwiłem się.
- Jeździć w nich na szlachetnym koniu to taka profanacja, jak wejście na jacht w 
szpilkach. Niech pan też zmieni buty. Adidasy nie są odpowiednie.
Pobiegłem do swojego pokoju. Po drodze przystanąłem przy drzwiach do apartamentu 
Pluvii. Była tam absolutna cisza. Wbiegłem do siebie i przebierałem się w 
pośpiechu. Potem 
ruszyłem do stajni. Kasia szorowała boki konia.
- Niech pan go nakarmi - wskazała mi woreczek z owsem.
Wziąłem garść ziaren i podsunąłem otwartą dłoń koniowi pod pysk. Nieufnie 
prychnął, ale pokusa była silniejsza. Na moment moja dłoń znalazła się pomiędzy 
mięsistymi 
i wilgotnymi wargami, a mnie zdawało się, że potężne zęby zacisną się na 
palcach.
- Musi pan pokonać strach - dyrygowała mną Kasia. - Czego pan się najbardziej 
bał w 
życiu?
- Pierwszego skoku - natychmiast odpowiedziałem.
- Na spadochronie?
- Tak, służyłem w jednostkach powietrzno-desantowych.
- Pewnie umie pan strzelać z każdej broni, prowadzić każdy pojazd, przeżyć w 
każdych warunkach, obronić się przed każdym atakiem?
- Prawie tak.
- Ale jeździć na koniach was nie nauczyli - zatryumfowała dziewczyna.
Przemilczałem tę uwagę. Podkarmiałem konia. Byłem dumny, bo z jadalni 
podkradłem nawet kilka kostek cukru, które skrzętnie ukrywałem w kieszeni 
właśnie na tę 
okazję. Odważyłem się i poklepałem konia po pysku.
- Ostrożnie! To nie kolega z wojska! To istota czująca! - krzyczała na mnie 
Kasia. - 
Jest pan żonaty?
-Nie.
-To widać, nie umie pan postępować z kobietami i z końmi.
- Sugerujesz, że istnieje podobieństwo zachowań pomiędzy niewiastami a tą... - 
zajrzałem pod brzuch - kobyłą? - dokończyłem.
- Tak! - Kasia podparła się pod boki. - Trzeba mieć podejście. Pan tego nie 
potrafi i 
dlatego ta babka tak panu zawróciła w głowie. Nic pan nie musi robić, a gołąbek 
sam spadnie 
na talerz. Tak pan sobie myśli, ale to ona bawi się panem.
- Nie spodziewałem się takiej dawki dydaktyki przy okazji nauki jazdy konnej -
zauważyłem złośliwie.
Kasia wściekła rzuciła w moją stronę siodło i zagniewana dyrygowała moim 
postępowaniem, podając krótkie rozkazy. Nauczyłem się kulbaczyć kobyłę o imieniu 
Aria, 
potem wyprowadziliśmy konia na pastwisko za drzewami zakrywającymi nas od okien 
hotelu. Następne trzy godziny były mordercze. Wcześniej dobrze jeździłem konno, 
świetnie 
dawałem sobie radę w czasie pojedynku z Bohunem, w czasie przygody na Ukrainie, 
ale 
Kasia była świetną nauczycielką i wiele się przy niej poduczyłem.
Spocony wróciłem do pokoju. Wykąpałem się i zszedłem na obiad. W jadalni były 
tylko Basia i Renata.
- Gdzie chłopcy? - zapytałem je.
- Kopią - wyjaśniła Basia. - Twój wykrywacz to kombajn. Nie mogą się nadziwić 
jego 
możliwościom. Najpierw godzinę trenowali, uczyli się co do czego służy, a teraz 
chodzą i 
znaczą teren.
- Wykopali coś ciekawego?
- Denar z epoki rzymskiej i ułamek topora - odparła Renata.
- Czemu nie przyszli zjeść?
- Bawią się jak dzieci - stwierdziła Basia. - Jedzenie zniesiemy im na plażę.
Szybko przełknąłem obiad, by dołączyć do poszukiwaczy.
- Nareszcie! - przywitali mnie zadowoleni.
Źródłem tej radości była moja wiedza na temat działania wykrywacza. Mogłem im 
określić, jakiego rodzaju metal znajduje się pod ziemią i na jakiej głębokości. 
Oni podzielili 
taśmą teren na numerowane kwadraty. Na mapie zaznaczali położenie poszczególnych 
interesujących punktów. Tak pracowaliśmy do czasu, gdy przybiegła do mnie Kasia.
- Czas wsiąść na konia - poinformowała mnie.
Przeprosiłem archeologów i poszedłem do stajni, gdzie czekała już Pluvia. 
Poprawiała 
popręg, jak zauważyłem szykowała się do ostrej jazdy galopem. Kasia przygotowała 
mi tę 
samą kobyłę. Było to zwierzę umaszczone na kolor kasztanowy z białą skarpetką na 
prawej, 
przedniej kończynie. Mój rumak był powolny, wolno zrywał się do biegu, ale był 
posłuszny. 
Powtórzyłem przedpołudniowy rytuał z przygotowaniami dojazdy.
- Masz podejście do koni - powiedziała z uznaniem w głosie Pluvia.
- Czasami konie trzeba traktować jak kobiety...
Koło mej twarzy świsnęła uzda zarzucona przez Kasię na łeb Arii. Dziewczyna 
cisnęła 
oczyma groźne gromy.
Wsiedliśmy na konie i wolno, spacerowym krokiem wyjechaliśmy z ośrodka ścieżką 
wzdłuż brzegu. Pluvia uważnie mi się przyglądała.
- Gdzie się nauczyłeś jeździć konno? - zapytała.
- W czasie studiów skorzystałem z kilku darmowych lekcji - odparłem.
- O kobietach też uczyłeś się na studiach?
- O tych z obrazów - powiedziałem rozglądając się po lesie.
- Jesteś bardzo tajemniczy. 
- Nie, skąd.
- Jesteś, chcesz mnie w ten sposób zaintrygować. Wiesz, że wykonuję zawód 
wymagający spostrzegawczości i widzę w tobie interesujące sprzeczności.
- Tak? Jakie?
- Niby jesteś skromnym urzędnikiem, a jeździsz doskonale wyposażonym 
samochodem terenowym, na który musiałbyś pewnie pracować kilka lat.
- To dar dla mojej firmy.
- Przyjechałeś z naukowcami na wykopaliska, a możesz ich zostawić i pojechać na 
przejażdżkę konną?
- Mogę. Nie wiesz, że w Polsce ludzie tak pracują? - zapytałem z przekąsem.
Pluvia roześmiała się.
- Przepraszam, że cię tak wypytuję. Każdy ma swoje tajemnice.
Po tych słowach pospieszyła konia i pomknęła do przodu. Przyspieszyłem, ale mój 
koń nie chciał biec tak szybko. Zbliżyliśmy się do szosy, którą Pluvia pokonała 
galopem i 
pojechała aleją brzozową w las. Pochyliłem się nad grzbietem końskim i 
delikatnie 
popędzałem kobyłę. Rozpędziła się na tyle, że utrzymywała stały dystans za 
Pluvią. 
Wyjechaliśmy na pola i dziewczyna wyprostowała się, rozłożyła ramiona, jakby 
chciała 
lecieć, chwycić szalejący nad opustoszałymi łąkami wiatr, przeganiający kolorowe 
liście z 
drzew, niosący zapach wilgoci, resztki ciepła z nagrzanego przez cały dzień 
powietrza.
Chciałem zrobić to samo, ale gdy tylko mój wierzchowiec poczuł, że nie trzymam 
uzdy, wbił się przednimi kopytami w ziemię i mogłem jedynie wykonać imponujący 
lot 
prosto w zaorane poletko. Miękko wylądowałem, ale wszystkie gnaty bolały mnie 
straszliwie, 
a mroczki przed oczami nie pozwoliły zebrać myśli.
- Nic ci nie jest?! - poczułem, jak Pluvia szarpie mnie za ramię. - Jesteś cały?
Pochylona nade mną rozsiewała subtelny, słodki zapach perfum, a jej włosy 
delikatnie 
łaskotały mnie w nos. Delektowałem się tym zainteresowaniem moją osobą, by 
teatralnym 
gestem - uniesieniem ręki do jej twarzy przerwać milczenie. W jej oczach 
dostrzegłem 
autentyczne przerażenie i postanowiłem rozładować napięcie.
- Na to liczyłem, to jest prawdziwy rewanż - zażartowałem. - Teraz ty złap 
mojego 
konia.
Na twarzy Pluvii widziałem wahanie, roześmiać się czy obrazić, wreszcie poczucie 
humoru wzięło górę.
- Ty draniu! - obdarzyła mnie kuksańcem i pobiegła do mojej kobyły. Z 
przyjemnością przyglądałem się jej zgrabnej figurze, miękkim ruchom. Była 
cudowna. Po 
chwili przyprowadziła zwierzę.
- Droga kobyłko - skłoniła się przed klaczą. - Oto twój pan i władca w całej 
krasie. 
Wiem - udała zatroskaną - powiem, żeby otrzepał ubranie, nim ciebie ponownie 
dosiądzie.
- Co to, to nie - zaprzeczyłem. - Koniec z końmi. Rowerek, spacerek, proszę 
bardzo.
- Jeśli teraz nie wsiądziesz na konia, nie zrobisz tego nigdy - Pluvia już była 
poważna. 
- Nie możesz pozwolić, by uraz został w tobie. Jeżeli teraz zrezygnujesz, 
będziesz żałował do 
końca życia.
- Ale nie zostawisz mnie? - zapytałem błagalnym tonem.
- Nie, będę przy tobie.
Ostrożnie wsiadłem na Arię i pojechaliśmy do hotelu. Pluvia opowiadała mi po 
drodze 
o tym, jak robiła reportaż na Wyspach Owczych. Ze stajni poszliśmy na kolację do 
pustej 
jeszcze jadalni, a potem przenieśliśmy się do barku w piwnicy. Przez cały 
wieczór nie 
widziałem archeologów i może dobrze, bo nie chciałbym słyszeć ich komentarzy na 
temat 
mojego stosunku do pracy.
- Znasz te okolice? - w pewnym momencie zapytała mnie Pluvia.
- Nie za bardzo - odparłem szczerze. - A co?
- Brakuje mi dobrego zdjęcia Jeziora Spychowskiego, tak trochę z góry i jestem 
ciekawa, czy jest tu w okolicy jakiś dobry punkt widokowy.
- Z mojego pokoju jest ładny widok - zapewniałem.
Gdy stanęliśmy przed drzwiami mojego pokoju, Pluvia zatrzymała się i wyjrzała na 
zewnątrz przez drzwi, które prowadziły z korytarza na balkon dostępny także z 
mojego 
apartamentu.
- Już ciemno - zwróciła mi uwagę.
- Coś tam zawsze widać, zorientujesz się w sytuacji - zachęcałem ją. Ostrożnie 
przekroczyła próg mojego pokoju.
- Nie zapalisz światła? - zdziwiła się.
- Będzie przeszkadzało, bez niego zobaczysz więcej. Zaraz otworzę okno.
Odsunąłem firanki i otworzyłem okna na obie strony: na jezioro i na pola. Pluvia 
stanęła oparta o parapet i patrzyła na jezioro. W jego toni odbijał się pyzaty 
kształt księżyca.
- Ładny masz widok - przyznała.
- Natura w Spychowie obdarzyła mnie samymi ładnymi widokami.
Wymownie patrzyłem w oczy Pluvii. Ta wywinęła się jak kocica, podeszła do 
kontaktu i zapaliła światło. Z zainteresowaniem przyglądała się moim papierom 
rozłożonym 
na biurku, na wprost wejścia. Szybko przejrzała fotokopie.
- Dobrze znasz łacinę? - zapytała.
- Twoje imię rozszyfrowałem.
- Tak - odparła zamyślona. - Muszę iść. Jutro wyjeżdżam z rana i wrócę późno 
wieczorem, więc możesz zabrać się do uczciwej roboty - przy ostatnich słowach 
podeszła do 
mnie i bawiła się guzikiem koszuli na wysokości mojej piersi. Potem stanęła na 
palcach i 
delikatnie pocałowała mnie w policzek.
Nim zdążyłem ją chwycić w ramiona, wyszła z pokoju. Nie wypadało, żebym po nocy 
dobijał się do jej pokoju.
ROZDZIAŁ SZÓSTY
SCHWYTANIE SZWEDZKIEGO POSŁA • FATALNA DECYZJA GENERAŁA VON 
WALDECKA • BITWA POD PROSTKAMI • UCIECZKA HRABIEGO 
SCHLIPPENBACHA • NOCNA WIZYTA W SKŁADZIKU ARCHEOLOGÓW • 
ARABSKA MONETA ZNALEZIONA NA BUDOWIE
Na południe od Ełku rzeka o tej samej nazwie między wsiami Ostrykół, Prostki i 
Bogusze ma koryto szerokości zaledwie kilkunastu metrów. Na północ od wsi 
Prostki do 
rzeki wpada mały strumień i na południe - drugi. Pomiędzy nimi ulokował się obóz 
wojsk 
brandenburskich generała porucznika Georga Friedricha von Waldecka. W sumie 
udało mu 
się zebrać pięć regimentów rajtarów, szwadron rajtarów, szwadron i kompanię 
dragonów. 
Jednostki nie miały pełnych stanów etatowych i jego oddziały mogły liczyć ogółem 
dwa 
tysiące konnych. Drugie tyle mógł przyprowadzić książę Bogusław Radziwiłł. W 
górę i w dół 
rzeki, koło obozu, były dwa mosty, z czego jeden zbudowany przez rajtarów von 
Waldecka.
Generał stał na szańcu obozu, a towarzyszył mu kapitan Hohendorf. Obaj z 
niepokojem patrzyli na wzgórza, na zachód od nich. To stamtąd należało 
spodziewać się 
ataku Polaków i Tatarów. Kapitana martwiły także mokradła na wschodnim brzegu 
Ełku. 
Jego dragoni, gdyby wróg zajął mosty, nie mieliby dokąd uciekać.
- Słyszał pan, kapitanie, o Tatarach? - von Waldeck zapytał oficera.
- Tak. Co będzie, jak zajmą mosty? 
- Niby jak? Są pod ogniem naszej artylerii.
- Od wschodu. Przejdą rzekę poza zasięgiem naszej artylerii i uderzą na nasze 
tyły.
- Gdy dostanę meldunki o manewrach Tatarów, podejmiemy decyzję - oświadczył 
generał.
Główny trzon wojsk hetmana Gosiewskiego dotarł szybkim marszem do Wąsoszy, 
pozostawiwszy tabory w tyle. W tym czasie Bogusław Radziwił otrzymał list z 
Tykocina od 
Dietricha von Rosena o zbliżającej się armii wroga. Książę natychmiast pchnął 
umyślnego do 
obozu von Waldecka. Była sobota wieczór, 7 października.
***
Rotmistrz Mordasewicz leżał w krzakach, obserwując ruch na drugim brzegu. Był 
tam 
obóz wroga, słychać było okrzyki Brandenburczyków, widać ognie, czuć dym z 
ognisk.
„Ech, gdyby pułkownik był tu z nami” - myślał stary rotmistrz.
Wieczorny atak na wypoczywającego wroga to najlepsza rzecz na wojnie. Tatar 
leżący obok też miał podobne myśli, bo z niecierpliwością oblizywał wargi marząc 
zapewne o 
łupach.
Rotmistrz dał znak Tatarowi i wyczołgali się do oddziału.
- Wracamy do naszych - zadecydował Polak.
Chciał jeszcze przed bitwą powiedzieć pułkownikowi o brodzie, który znaleźli 
koło 
Nowej Wsi, na południe od Ełku. Oddział ruszył na północ. Nagle zwiadowca 
tatarski jadący 
kilkanaście metrów przed czołem kolumny podniósł rękę, potem zakręcił nią kółko 
nad 
głową. Zeskoczył z konia i podbiegł do dowódcy.
- Mały oddział, rajtarzy - zameldował Tatar rotmistrzowi.
- W krzaki, robimy zasadzkę! - rozkazał Mordasewicz. - Czekać na mój znak!
Polscy pancerni i Tatarzy zniknęli w krzakach. Odprowadzono konie, by rżeniem 
czy 
stuknięciem kopyta nie uprzedziły przeciwnika.
***
Hrabia Johann Schlippenbach z lękiem rozglądał się na wszystkie strony. Miał już 
dość tego kraju, tej misji, Tatarów. Jego syn jechał na czele resztki oddziału. 
Dwóch rajtarów 
po prostu zdezerterowało. Wśród tych co zostali, trudno było znaleźć takiego, 
który by nie był 
ranny. Nagle wystrzał pistoletu rozjaśnił wieczorny mrok. Rajtarzy rozpierzchli 
się na 
wszystkie strony. Dokoła rozległy się okrzyki: „Ałła, ałła!” Hrabia chwycił uzdę 
konia 
wiozącego skrzynkę.
- Jedź do von Waldecka! - krzyknął do syna, a sam zawrócił do Ełku.
W mroku grzmiały wystrzały i słychać było straszliwe okrzyki konających rajtarów 
wybitych przez żądnych krwi i zdobyczy Tatarów. Młody Schlippenbach popędzał 
konia, 
uciekając przed Tatarami. Było ich trzech. Dwóch wyciągnęło szable, a trzeci 
napinał cięciwę 
łuku. Strzała świsnęła rajtarowi koło ucha. Z olstrów wyjął pistolet i strzelił 
za siebie. Nie 
wierzył, by kogokolwiek mógł trafić w takim pędzie. Widząc pistolet ordyńcy 
skryli się za 
końskie łby. Rajtar wyciągnął drugi pistolet i nieco zwolnił. Tatarzy migiem 
dogonili go. 
Szwed odchylił się w siodle i wyciągnął prawą rękę z rapierem. Nadjeżdżający 
nadział się na 
ostrze. Ten z lewej dostał postrzał z bliska, prosto w twarz. Momentalnie zabity 
spadł z konia.
Nagle rumak rajtara zarżał i poderwał tylne kopyta. Młody Schlippenbach zerknął 
w 
dół. W udzie wierzchowca tkwiła strzała. Natychmiast zeskoczył z siodła. Ostatni 
Tatar 
uczynił to samo i wyciągnął szablę. Stanął schylony z wyciągniętą do przodu lewą 
ręką. 
Szwed słyszał, że na stepach Ukrainy zwyczajem jest umiejętność fechtowania 
obiema 
rękoma i widział Kozaków, którzy pokazywali te sztuki.
Tatar natarł pierwszy. Ostrze śmignęło ledwie widoczne. Szwed sparował i 
natychmiast wyprowadził pchnięcie. Ordyniec odskoczył i wtedy zrobił coś, czego 
spodziewał się rajtar. Ten moment Szwed wykorzystał, wyciągnął zza pasa pistolet 
i strzelił w 
pierś wroga. Tamten padł na ziemię. Szwed chwycił najbliżej stojącego konia 
tatarskiego i 
pomknął na południe.
Po półgodzinie był już w obozie brandenburskim, gdzie przywitała go grupa 
jeźdźców, gotowych wyruszyć w kierunku nieodległych strzałów po drugiej stronie 
rzeki.
- Stój! Kto idzie? - Szwed usłyszał pytanie.
- Porucznik Schlippenbach! - odpowiedział. 
Rajtarzy podejrzliwie patrzyli na niego i jego konia.
- Co się stało? - zapytał go brandenburski oficer.
- Napadli nas Tatarzy.
- Tam?! - Brandeburczycy byli przerażeni.
Z niechęcią kilkudziesięcioosobowy oddział ruszył na drugą stronę mostu.
- Do generała! - krzyknął Schlippenbach do wartowników.
- Tam - dragon wskazał mu drogę.
Szwed pędził przez obóz, aż zatrzymał się przed namiotem brandenburskiego 
dowódcy.
- Co się stało? - zapytał von Waldeck na widok pokrwawionego szwedzkiego 
oficera.
Schlippenbach zdał krótką relację.
- Może moi rajtarzy uratują pańskiego ojca - pocieszał porucznika generał von 
Waldeck.
- Nie sądzę. Mogę mieć tylko nadzieję, że uciekł. 
Patrol brandenburskich rajtarów rzeczywiście przyjechał za późno. Znaleziono 
tylko 
ciała Szwedów.
***
Rotmistrz szedł między młodymi olszynami w kierunku drzewa, pod którym leżał 
skrępowany jak świąteczna szynka hrabia Johann Schlippenbach. Obok niego leżał 
kuferek 
zamknięty szwedzką pieczęcią królewską. Mordasewicz usiadł naprzeciw starego 
Szweda.
- Jak się pan czuje? - zapytał patrząc z troską na przewiązane lnianym bandażem 
lewe 
ramię mężczyzny.
- Z barbarzyńcami się bratacie i zachowujecie się jak i oni - odpowiedział 
hrabia.
- Taka jest wojna.
- Nawet na wojnie poseł rzecz święta.
- Dlatego hrabia jeszcze żyje. Inaczej to ordyńcy posłowaliby do Szwecji w 
sprawie 
wykupu za pana.
- Rozwiążcie mnie!
- O tym hetman zadecyduje.
- Jak mu powiem, jak mnie traktowaliście, każe cię rozstrzelać. 
- I taka bywa żołnierska śmierć - Mordasewicz uśmiechnął się. 
Jego oddział zaszył się w lesie, bo na drodze ujrzeli nagle piechotę 
brandenburską. Do 
pułkownika wysłali Tatara z wiadomością o pojmaniu posła.
***
W obozie brandenburskim generał von Waldeck wezwał pułkownika Christopha de 
Brunella, dowódcę szwadronu rajtarii.
- Roześlijcie ludzi i niech mi przyniosą wieści o wrogu! - rozkazał. 
Pułkownik skłonił się i wyszedł.
- Poruczniku - generał zwrócił się do Schlippenbacha - jutro weźmie pan kompanię 
rajtarów i wyruszy na poszukiwania ojca. Teraz niech pan się prześpi i zbierze 
siły.
O świtaniu wyjechała z obozu grupa porucznika Schlippenbacha i patrole rajtarii 
de 
Brunella. Porucznik obejrzał pobojowisko i pojechał w kierunku Ełku. Koło 
południa wrócił 
do obozu. Nie znalazł śladu ojca. Zastał za to Brandeburczyków gotowych do 
wymarszu.
Mostu poniżej obozu broniły siły szwedzkie dowodzone przez Bogusława Radziwiłła. 
Porucznik zbliżył się do generała i księcia pochłoniętych rozmową.
- De Brunell doniósł mi, że Tatarzy na północy szukali brodów - opowiadał 
generał. - 
Inny podjazd schwytał jakiegoś Tatarzyna, któren przypalony ogniami wyznał, że 
Tatarów 
jest tysiąc, a Polaków z nimi pięć setek. Takie siły nie zagrożą naszemu 
odwrotowi.
- Ja bym ich tu zatrzymał - sprzeciwiał się książę Radziwiłł. – Mamy obóz, 
armaty, 
pilnujemy przepraw. Odeprzemy ich, a potem pogonimy za nimi.
- Nie, potrzebuję piechoty, którą prowadzi Wallenrodt. Jeżeli się rozminiemy, 
dojdzie 
do katastrofy.
Generał odwrócił się i wydał rozkaz, żeby ruszyły wozy taborowe na most poniżej 
obozu. Jednocześnie wysłał na pobliskie wzgórze rajtarów z dwiema armatami, by 
nie 
dopuścili wroga do obozu. Książę wrócił do swoich wojsk, a wraz z nim porucznik 
Schlippenbach. I wtedy pojawili się Litwini Gosiewskiego, Tatarzy i chorągwie 
pułkownika 
Wojniłłowicza. Litwini z furią zmietli obrońców ze wzgórza. Gorzej poszło 
Tatarom i 
Polakom Wojniłłowicza atakującym most prostecki broniony przez księcia 
Bogusława. 
Litwini wysłani do oskrzydlenia uciekających z obozu do nowego mostu spóźnili 
się i teraz 
Brandeburczycy i Szwedzi bronili przepraw.
***
- Jak nic, wykoszą naszych - rotmistrz Mordasewicz ze zdenerwowania przygryzał 
wąsy. Obserwował bitwę stojąc ze swym oddziałem na tyłach wojsk 
radziwiłłowskich.
Tatar ponurym wzrokiem patrzył na kolejne szturmy.
- Idziemy! - zadecydował rotmistrz.
Pancerni wsiedli na konie i przeżegnali się przed bitwą. Tatarzy cicho wskoczyli 
na 
koniki i przesunęli na bok sajdaki ze strzałami. Poseł został sam w krzakach ze 
strażą dwóch 
pancernych.
Prawie sto koni wypadło spomiędzy drzew, a okrzyk „Ałła, ałła!” poniósł się nad 
polem bitwy. W tym samym czasie grupa Litwinów przeszła w bród rzekę Ełk. 
Brandeburczycy rzucili się do ucieczki. Generał von Waldeck szukał ratunku w 
ucieczce do 
zwartych szeregów szwedzkich. Po drodze, gdy mijał grupy Litwinów, natknął się 
na resztki 
oddziałów szwedzkich.
- Nasi otoczeni! - krzyknął do generała Arnsdorfa.
Von Waldeck zawrócił w las, zbierając wokół siebie grupy uciekinierów.
***
Grupa rotmistrza Mordasewicza, nim pokonała tysiąc kroków po polu, ujrzała, jak 
ze 
szwedzkich szeregów odłącza się mała grupa jeźdźców. Nad Szwedami kłębił się już 
tłum 
Tatarów i pancernych pułkownika Wojniłłowicza, którzy obeszli Szwedów od 
południa. 
Tatarzy Mordasewicza wyrwali do przodu i pierwsi dopadli małą grupkę. W kilka 
chwil 
zmietli rajtarów towarzyszących księciu Bogusławowi. Ten bronił się jeszcze 
chwilę, aż 
ordyńcy chwycili go na arkan i ściągnęli na ziemię. Potem pół mili ciągnęli go 
pieszo do 
swojego obozu. Ludzie Mordasewicza dojechali na pole bitwy na sam moment 
dożynania 
resztek szwedzkich regimentów. Mordasewicz zebrał kilku żołnierzy i zawrócił do 
lasu po 
posła. Znalazł tam tylko zabitych wartowników i przecięte więzy hrabiego.
***
Hrabia Johann Schlippenbach był wściekły do nieprzytomności. Świetna armia 
szwedzka została pokonana i to przez nieudolność człowieka, który go uratował. 
Generał von 
Waldeck osobiście przeciął więzy posła. Grupa rajtarów uciekała w kierunku Ełku 
ile konie 
miały sił w nogach. Jechali wśród wielu takich jak oni, pomiędzy spieszonymi 
rajtarami i 
dragonami, których siekły po grzbietach goniące ich oddziały litewskie i 
tatarskie zatrzymane 
dopiero salwami piechoty na szańcach pod Ełkiem. Hrabia był zmęczony i w centrum 
miasteczka skręcił na most prowadzący do zamku. Tam zasnął w komnacie. Von 
Waldeck, 
nie oglądając się na nikogo, jechał dalej.
Szweda obudziły krzyki ludzi. Wyjrzał przez okno. Pod osłoną murów zamkowych 
zbierali się uzbrojeni w muszkiety mieszczanie i ich rodziny. Wszyscy krzyczeli, 
płakali. 
Hrabia uczulił von Waldecka, żeby przesłał list do Karla von Schlippenbacha, 
kuzyna 
hrabiego, dyplomaty związanego z samym królem. Trzy dni po bitwie stały już pod 
Ełkiem 
wojska polsko-litewsko-tatarskie. Nie podejmowano szturmów zamku, bo hetman 
prowadził 
negocjacje z elektorem brandenburskim, korzystając z pośrednictwa starosty 
ełckiego. Gdyby 
wiedział, kto jest na zamku, byłby on zdobywany.
Szwed odczekawszy jeszcze parę dni, ruszył szlakiem króla Władysława IV i 
przymuszony okolicznościami schował kufer. Ukrywając się w wiejskiej posiadłości 
schował 
w kredensie, w przemyślnej skrytce, pamiętnik, a ostatnie zapisane w nim słowa 
brzmiały: 
„Gdzie trzy korony stoją, tam czwartą zobaczysz”.
***
Było już bardzo późno, gdy odłożyłem notatki. Przetarłem zmęczone oczy, przed 
którymi wciąż w mej wyobraźni tkwiły obrazy z bitwy pod Prostkami. Postanowiłem 
jeszcze 
raz spróbować dodzwonić się do Pana Samochodzika. Uparcie nie odbierał telefonu. 
Trochę 
tym zaniepokojony długo nie mogłem zasnąć. Wyszedłem przed hotel, by powdychać 
świeże 
powietrze, przejść się. Mimowolnie przechodząc koło auta Pluvii dotknąłem jego 
maski. Była 
ciepła, a więc dziewczyna niedawno skądś wróciła. Byłem ciekaw, dokąd mogła 
jechać o tak 
późnej porze?
Zszedłem w kierunku brzegu, by zobaczyć, jak wiele miejsc wyznaczyli sobie do 
pracy archeolodzy. Mijałem wypożyczalnię sprzętu wodnego przerobioną przez 
Piotra na 
magazynek narzędzi, gdy usłyszałem z wnętrza dziwne szmery. Zatrzymałem się i 
zauważyłem uchylone okno. Ostrożnie zajrzałem do środka i wtedy poczułem 
uderzenie 
prosto między oczy. Zamroczony odchyliłem się i upadłem na plecy. Jakiś ciężki, 
ubrany na 
czarno osobnik skoczył mi na pierś, co odebrało mi dech. Potem napastnik wyjął 
paralizator i 
potraktował mnie ładunkiem elektrycznym o dużym napięciu. Parzyło, jakbym 
zawitał do 
piekła.
„To Noir” - pomyślałem.
Złoczyńca zerwał się i pobiegł w kierunku hotelu. Ledwo dysząc biegłem za nim, 
ale 
mój pościg był daremny, bo nikogo nie widziałem. Zajrzałem więc do kantorka ze 
sprzętem. 
Zdziwiłem się ujrzawszy, że archeolodzy niefrasobliwie zostawili mój wykrywacz w 
kącie. 
Niestety, to urządzenie było przedmiotem zainteresowania nocnego gościa. Z 
daleka 
widziałem, że przy nim manipulował.
Cóż było robić? Obudziłem Piotra, opowiedziałem o wszystkim i zganiłem go za 
pozostawiony wykrywacz.
- No wiesz? - oburzył się Piotr. - Zamiast samemu nim się zająć, ty wolałeś 
pojechać 
na koniki.
- Dobrze, przepraszam, że wam nie pomagałem, ale myślałem, że sami sobie 
doskonale dacie radę.
- Tak - przyznał Piotr. - Mieliśmy masę zabawy, gdy to twoje cudo zaczęło 
piszczeć. 
Po godzinie nauczyliśmy się dyskryminować wszystkie kapsle od piwa i „polmosów”, 
czyli 
wódek wszelakiego typu. Muszę przyznać, że pazłotka od czekolady też ładnie 
brzęczą...
Doszliśmy do kantorka i Piotr otworzył drzwi, a potem zapalił światło.
- Nic nie zginęło - ocenił rozejrzawszy się.
- Ale wykrywacz jest pewnie zepsuty - stwierdziłem.
Włączyłem urządzenie i przejechałem cewką po łopatach i kilofach.
- Cisza! - zdziwił się Piotr.
- Z takim sprzętem już niczego nie znajdziesz - smutno pokiwałem głową.
- Przepraszam, naprawdę... - Piotr wyciągnął do mnie dłoń. - Takie rzeczy daje 
się 
naprawić?
- Tak.
- Oczywiście, jeżeli chodzi o koszty, to biorę to na siebie...
- Nie ma problemu, pewnie trzeba tylko sprowadzić jakiś układ scalony - 
machnąłem 
lekceważąco ręką.
- Komu zależałoby na zniszczeniu twojego wykrywacza? - zastanawiał się Piotr.
- Komuś, kto chce opóźnić wasze badania. Na wszelki wypadek pilnujcie też reszty 
sprzętu. Każdy sabotaż będzie dobry, byście tracili kolejne dni pracy. Powiedz 
mi, kto 
zostawił wykrywacz w tej szopie?
Piotr zastanawiał się chwilę.
- Rafał bawił się nim chwilę na plaży, a potem zamknął kantorek. Ale chyba nie 
podejrzewasz go?
- Nie - mruknąłem.
Pożegnałem Piotra, życząc mu dobrej nocy, i wróciłem do siebie. Przed snem 
zamknąłem jeszcze okno. Nie miałem już sił na oględziny wykrywacza.
***
Obudziłem się wcześnie, być może podświadomie chciałem porozmawiać z Pluvią, 
nim wyjedzie. Niestety nie było jej już w pokoju.
- Wyjechała tuż po wschodzie słońca - poinformowała mnie recepcjonistka.
Dołączyłem do archeologów jedzących śniadanie.
- Jak wykrywacz? - uprzejmie zapytał Rafał.
Byłem gotów zareagować gwałtownie mając świadomość, że to jego bezmyślność 
doprowadziła do uszkodzenia sprzętu.
- Na razie nie działa - sucho oznajmiłem.
- Poradzimy sobie bez niego - Piotr próbował uspokoić napiętą sytuację. - Mamy 
zaznaczonych kilka interesujących miejsc. Szkoda, że Paweł nie może nam pomóc w 
ich 
weryfikacji, ale trudno...
- Gdyby Paweł zajmował się pracą, a nie uwodzeniem kobiet... - złośliwie 
powiedziała 
Basia.
- Sugerujesz, że jestem kobieciarzem? - przerwałem jej.
- Tak, właśnie zza okna macha do ciebie ta młoda panienka od koni. 
Obejrzałem się; rzeczywiście na zewnątrz stała Kasia i widząc, że patrzę w jej 
stronę, 
zaczęła mnie gwałtownie przyzywać.
- Przepraszam - powiedziałem wstając. Archeolodzy w milczeniu patrzyli za mną.
- Dzień dobry, przepraszam, że pana tak wyrwałam, ale mam coś ciekawego - 
przywitała mnie Kasia. Obok niej stał Marian.
Dziewczyna sięgnęła do kieszeni kurtki i podała mi maleńki okrągły, płaski 
przedmiot. Nawilżonym palcem przecierałem powierzchnię zabłoconego metalu. Spod 
warstwy brudu wyjrzała pokryta zielonym nalotem moneta z dziwnymi wzorami 
geometrycznymi, maleńkimi guzami i uchem z blaszki, w którym tkwił jeszcze 
rozpadający 
się fragment rzemienia.
- Skąd to masz? - zapytałem.
- Od robotników przygotowujących plac pod wysypisko. Moja kuzynka ma sklep i 
chcieli od niej kupić za to papierosy. Co to jest?
- Chodźcie - zaprosiłem młodzież do jadalni. 
Piotr już wstawał od stołu.
- Poczekaj i zobacz to - zatrzymałem go.
Archeolog wyjął z kieszonki koszuli lupę i obejrzał monetę.
- Skąd to masz? - zwrócił się do Kasi. 
Dziewczyna opowiedziała mu swoją historię.
- Gdzie ci ludzie przygotowują wysypisko?
- Dwa kilometry stąd - Kasia pokazała na mapie wiszącej na ścianie jadalni.
- To jest moneta, ale jaka? - poprosiłem Piotra o wyjaśnienie. - Arabska srebrna 
moneta prawdopodobnie z VIII lub IX wieku. Była noszona jako naszyjnik. Przed 
drugą 
wojną światową znaleziono coś takiego w północnych Prusach. Pomiędzy monetami na 
rzemień były nanizane także srebrne paciorki.
- Myślisz, że robotnicy znaleźli jakiś pruski skarb?
- Spójrz na ukształtowanie terenu w tym miejscu - Piotr wskazał mi mapę. - Słabo 
to 
widać, ale to dobre miejsce na grodzisko. Musimy tam jechać.
ROZDZIAŁ SIÓDMY
WIZJA LOKALNA NA WYSYPISKU • POZNANIE SZCZERBY I JEGO 
TOWARZYSZY • ZACZYNAM PRACĘ NA BUDOWIE • NOCNE STRÓŻOWANIE • 
KTO JEST KONIEM TROJAŃSKIM? • TRASA PODRÓŻY KRÓLA 
WŁADYSŁAWA IV • DO CZEGO DĄŻYŁ FRYDERYK WILHELM?
Piotr i Basia wsiedli do tarpana na przednie siedzenia, ja zaś usadowiłem się 
pod 
plandeką na pace. Jechaliśmy zgodnie ze wskazówkami Kasi. Miejsce pod przyszłe 
wysypisko znajdowało się z dala od szosy, na skraju lasu oddzielającego śmietnik 
dwustumetrowym pasem zieleni. Nim Piotr skręcił z szosy na drogę wyłożoną 
betonowymi 
płytami, prowadzącą do placu budowy, wyskoczyłem z wozu i pobiegłem skrajem 
lasu. 
Ukryty w krzakach obserwowałem grupę robotników, która była zajęta budowaniem 
stróżówki i biura oraz wykopywaniem głębokich na kilka metrów basenów. Wszystko 
to 
działo się u stóp niewielkiego pagórka o nieregularnym kształcie. Tylko od 
strony jeziora 
miał on łagodne zbocze.
Wyjąłem z plecaka mikrofon kierunkowy i założyłem słuchawki. Piotr już zdążył 
się 
przedstawić szefowi ekipy i pokazać mu monetę.
- To jest zabytek archeologiczny znaleziony przez któregoś z pańskich 
pracowników -
tłumaczył Piotr. - Być może kopią panowie na terenie dawnego cmentarzyska, a 
może ta 
górka to dawne grodzisko?
- Panie! - kierownik budowy o pseudonimie „Kaszana” opędzał się od Piotra jak od 
uprzykrzonej muchy. - Co mi pan tu wyjeżdżasz z jakimiś cmentarzami? Ja mam plan 
do 
wykonania...
- Ale tę monetę znaleziono w tym miejscu! - przerwał mu Piotr.
- E, chono tu! - Kaszana krzyknął do swoich ludzi. - Znalazł tu który jakąś 
monetkę? - 
zapytał, gdy się zebrali wokół niego.
- Nie! - odpowiedzieli chórem.
Przez lornetkę widziałem jednak, że dwóch wymieniło między sobą uważne 
spojrzenia.
- Widzi pan? - Kaszana w teatralnym geście rozłożył przed Piotrem i Basią ręce. 
- Ja 
nic nie wiem, nie znam się, nie orientuję i poza tym jestem zarobiony. A obcym 
na teren 
budowy wstęp wzbroniony!
Piotr z Basią wycofali się.
- Ja tu jeszcze wrócę - zapowiadał Piotr.
Archeolodzy wycofali się do tarpana. Chwilę słuchałem narzekań robotników i ich 
uwag na temat urody Basi. Nim wyłączyłem mikrofon, usłyszałem coś, co podsunęło 
mi 
ciekawy pomysł.
W biegu, szczupakiem wskoczyłem na tył tarpana. Gdy zajechaliśmy do hotelu, 
natychmiast poszedłem do właściciela, pana Jerzego. Opowiedziałem mu wszystko ze 
szczegółami.
- Pierwszy raz słyszę o czymś takim, ale skoro to w słusznej sprawie - 
zrezygnowany 
wzruszył ramionami.
W ciągu kwadransa przeniosłem rzeczy do stróżówki przy bramie, gdzie miałem 
jeden 
pokój ze starym tapczanem, ciasną toaletę z umywalką i grzejnik elektryczny jako 
ogrzewanie. Potem przeszedłem się do miejscowego sklepu i kupiłem karton 
najgorszych 
papierosów i kilka butelek piwa. Na koniec zszedłem do archeologów. Ze 
zdumieniem 
patrzyli na moje stare ubranie robocze, że palę papierosy i na odległość czuli, 
że zalatuje ode 
mnie alkoholem.
Pomagałem im przy pracy jak mogłem kopiąc, grzebiąc w ziemi gołymi rękoma. 
Musieliśmy w jednym miejscu wyciąć drzewka, na co Piotr bez trudu uzyskał 
zezwolenie w 
nadleśnictwie. Naukowcy odsunęli mnie od prac ziemnych kierując do rąbania 
siekierą 
ściętych drzewek. Złośliwie komentowali mój wygląd i zachowanie, a ja milczałem.
W porze obiadowej poszliśmy do jadalni.
- Zniknęła tajemnicza nieznajoma i Paweł podupadł - zażartował Rafał.
- Widziałam, że przenosił się do stróżówki - dodała Renata.
- Proszę was, przestańmy o tym mówić - poprosiłem.
- Pawle, czemu cały czas kogoś udajesz? - zagadnął Rafał.
- Rafale, zostawiłeś mój wykrywacz w kantorku, żeby ktoś mógł przyjść i go 
zepsuć? 
Nie ty za niego płaciłeś, to co cię on obchodzi?
- No wiesz, nie spodziewałem się tego po tobie...
- Wielu rzeczy nie spodziewaliście się - rzuciłem.
- Jak twój wykrywacz taki cenny, to zapłacę za jego naprawę... - powiedział 
Rafał.
- Obejdzie się, bez łachy! - krzyknąłem i wstałem od stołu.
Archeolodzy drugi raz tego dnia odprowadzili mnie z jadalni zdziwionymi 
spojrzeniami. Na dworze próbowałem dodzwonić się do szefa, lecz znowu 
bezskutecznie. 
Wybrałem więc numer departamentu. Odebrała panna Monika.
- Jest Pan Samochodzik? - zapytałem, gdy się przedstawiłem.
- Nie ma, wyjechał na konferencję do Szczecina.
- Kiedy wraca?
- Nie wiem. Mówił, że potem wybiera się do Jeleniej Góry.
- Ciekawe - mruknąłem. - Kontaktował się z panią?
- Tak, dzwoni codziennie i pyta, co słychać w firmie. 
- O mnie nie pyta?
- Nie - odparła po chwili wahania.
- Bardzo proszę mu przekazać, że dzwoniłem i pilnie proszę o kontakt - 
powiedziałem.
- Dobrze - odparła panna Monika i rozłączyła się.
Poszedłem do swojej stróżówki i zza firanki obserwowałem, jak archeolodzy wy 
chodzą z jadalni i idą nad jezioro pracować. Z zaciekawieniem patrzyli w stronę 
mojej chatki.
Rozłożyłem przygotowane zawczasu narzędzia i rozkręciłem tylną płytę wykrywacza. 
Tak jak przypuszczałem, Piotr nie wytrzymał i przyszedł do mnie. Zapukał do 
drzwi.
- Mogę? - spytał, stając w progu.
- Wejdź, bo zimna naleci - odpowiedziałem.
- Co ci jest? - dopytywał się Piotr, siadając na fotelu z powykrzywianymi 
nogami. -
Awanturujesz się o byle co, przeprowadziłeś do tej kanciapy. Co się z tobą 
dzieje? Naprawdę 
przejąłeś się tym wykrywaczem?
- Tak. Wybacz, ale w tej sytuacji nie mogę już wam pomagać w pracy.
- A co z zagadką, którą ci dałem?
- W imię ochrony narodowych dóbr kultury zajmę się nią - oświadczyłem. - 
Oczywiście jak będziecie wracać do Warszawy, możecie liczyć na miejsca w 
Rosynancie.
- Świetnie - Piotr rzekł z sarkazmem w głosie. - Mam nadzieję, że wszystko co 
czynisz, obróci się na lepsze.
- Jestem tego pewien - odpowiedziałem.
Dzięki dobrze zaopatrzonej skrzynce narzędziowej wiedziałem, co zostało zepsute 
w 
wykrywaczu. Do naprawy potrzebowałem jedynie specjalnego przełączenia i 
komputera z 
podłączeniem do Internetu. To pierwsze mogłem sam wykonać, a to drugie było w 
recepcji. 
Zerknąłem na zegarek. Nadszedł czas na działanie. Założyłem czapkę z daszkiem i 
wy-
szedłem do wsi.
Przy głównej drodze znalazłem bar z wyszynkiem. Jak się spodziewałem, byli tam 
miejscowi robotnicy, którzy przy szklaneczce czegoś mocniejszego lub kuflu piwa 
omawiali 
różne sprawy. 
Podszedłem do baru, gdzie rządziła kobieta po trzydziestce z ufarbowanymi na 
blond 
włosami, pomalowanymi na różowo ustami i wydatnym biustem eksponowanym w 
dekolcie 
fartucha.
- Słucham!? - zaskrzypiała barytonem.
- Piwo i bigos - poprosiłem. - Chleb do tego dostanę? 
Barmanka skinęła głową i zaczęła nalewać piwo.
- Jestem tu nowy - zagadnąłem kobietę. 
Odpowiedziało mi milczenie.
- Nie znam jeszcze nikogo - ciągnąłem.
- Widać! - szklanka z piwem stuknęła przede mną o blat.
- Pracy szukam - byłem nieustępliwy.
- Życzę powodzenia - postawiła talerz z suchymi kromkami chleba. 
- Nie zna pani kogoś...
- Nie! - do chleba dostawiła miskę z bigosem.
Przeniosła wzrok na następnego klienta. Rozejrzałem się po sali i dojrzałem 
wolne 
miejsca przy stole w kącie, gdzie siedziało trzech mężczyzn.
- Można? - zapytałem, zbliżając się do ich stolika.
W milczeniu skinęli głowami, przyglądając mi się badawczo. Spokojnie zdjąłem 
czapkę i rzuciłem ją na parapet za moimi plecami. Pociągnąłem długi łyk piwa i 
westchnąłem 
odstawiwszy kufel udając, że mi smakowało.
Potem zanurzyłem widelec w bigosie. Może potrawa była lekko zwietrzała, ale 
gęsta i 
solidnie przyprawiona. Miałem nadzieję, że alkohol wytruje wszelkie ewentualne 
zarazki.
- Dobre koryto? - usłyszałem pytanie sąsiada.
- Pamiątka z celulozy - odparłem wywołując śmiech.
- Nowy jesteś, to i nie wiesz, że tu jedzą tylko kamikaze, co ich żony z domu 
wypędzą 
- śmiejąc się, sąsiad klepał mnie po ramieniu.
Przyjrzałem mu się. Miał może trzydzieści lat, twarz nieogoloną i pooraną 
bliznami i 
ranami po ospie, zmierzwione jasne włosy i wielką szczerbę między przednimi 
zębami. 
Nazwisko miał Szczerbiński, więc nic dziwnego, że kumple mówili na niego 
Szczerba.
- Pewnie, że nowy - przyznałem. - Za pracą przyjechałem. Na razie w hotelu się 
załapałem na stróża.
- Słyszałem, że ten gość ma groźne psy, to po co mu jeszcze człowiek? - zdziwił 
się 
Szczerba.
Był po kilku głębszych, ale zachował bystrość umysłu.
- Na próbę mnie wziął. Teraz ma jakichś majstrów, co mu kopią nad rzeką, to i 
psów 
nie może sobie ot tak spuszczać. Znam się na elektryce, ciesielce i murarce, to 
mnie wziął, że 
zimą będę domki remontował.
- Dobrze płaci?
- Eee, gdzie tam! Tyle, że dach dał, jeść dał i parę groszy na fajki.
- Ty! Pracujesz w nocy? - dopytywał się Szczerba.
- Hmm - mruknąłem, przełykając bigos i nerwowo patrząc na zegarek. - Zaraz idę 
pilnować.
- Przyjdź jutro z rana do nas, na budowę! - zawołał Szczerba. - Szef mówił, że 
elektryk mu potrzebny. Dorobisz trochę do tego stróżowania, a kolegom flaszkę 
postawisz za 
to, żeśmy ci robotę załatwili.
- Dobra - zgodziłem się, wypijając resztę piwa.
Wytoczyłem się z baru na lekkich nogach od alkoholu, szumu i dymu papierosowego. 
Żeby otrzeźwieć i wyzbyć się trucizny z organizmu zafundowałem sobie bieg do 
hotelu. 
Wpadłem na parking spocony, zziajany, ale już z trzeźwym umysłem. Samochodu 
Pluvii 
jeszcze nie było. Zabrałem od siebie grubą bluzę z kapturem i poszedłem między 
domki. Już 
za dnia upatrzyłem sobie taki, z którego było widać sporą część ośrodka. 
Usiadłem na ganku i 
czekałem. Widziałem, jak powoli gasły światła w pokojach archeologów, jak Kasia 
z 
Marianem wyszli ze stajni po wieczornych porządkach. W końcu przed bramą 
ujrzałem 
światła samochodu Pluvii. Pobiegłem do bramy, zakładając kaptur. Otworzyłem jej, 
nisko się 
kłaniając. Otworzyła się szyba od strony kierowcy i na ziemię wypadła moneta. 
Pluvia 
zaparkowała i dystyngowanym krokiem ruszyła do hotelu. Obejrzała się jeszcze na 
zakapturzoną postać przy bramie, która z zadowoleniem chowała monetę do 
kieszeni.
O umówionej porze odebrałem z kuchni termos z kawą, potem zabrałem swój śpiwór i 
ułożyłem się na werandzie. Czuwałem do drugiej w nocy. Nic ciekawego się nie 
wydarzyło. 
Potem sprawdziłem, czy wszystkie bramy są zamknięte i spuściłem psy, które 
natychmiast 
rozbiegły się po ośrodku. Sam zamknąłem się w swoim kantorku i popijając resztki 
kawy, 
czytałem i studiowałem mapę.
Rano wstałem, nim obudzili się archeolodzy. W kuchni szybko zjadłem śniadanie i 
poszedłem na budowę. Używki, którymi raczyłem się wczoraj w nadmiarze plus 
niewyspanie 
sprawiły, że niewiele różniłem się wyglądem od pracowników Kaszany. Stał z 
telefonem 
komórkowym oparty o dach swojego poloneza.
- Na czym się znasz? - zaczął mnie wypytywać, gdy przyszedłem zapytać o pracę.
- Na czym tylko trzeba - uśmiechnąłem się.
Miałem nadzieję, że pociemniałe od kawy i niemycia zęby prezentują się 
naturalnie.
- Nie potrzeba mi omnibusów, tylko dobrych ludzi do pracy. Co umiesz robić?
- Elektryka, ciesielka, murarka... - zacząłem wyliczankę.
- Dobra, człowieku! - krzyknął na mnie Kaszana. - Szczerba mówił, żeś podobno 
dobry, to pracuj. Zobaczymy, co potrafisz...
-A za ile?
- To ja cię powinienem zapytać, ile mi dasz za przyjęcie do roboty! Chłystku 
jeden! 
Jeszcze palcem nie kiwnął, a już się pyta za ile!
- Dobra, pogadamy jutro - mruknąłem.
Od chłopaków dowiedziałem się, że Kaszana płaci od godziny. Sztuka polegała więc 
na pokazaniu maksymalnego zaangażowania przy jednoczesnym nic nierobieniu. Jak 
na 
złość, Kaszana chodził za mną cały dzień i chyba był zadowolony z tego, jak 
pomagałem 
wstawić okna i drzwi do stróżówki, a potem zacząłem układać instalację 
elektryczną.
Koło piętnastej odłożyłem narzędzia.
- Muszę iść na obiad i kimnąć się przed robotą - wyjaśniłem Kaszanie.
-Ty, dobry jesteś! Przyjdź jutro! -zawołał za mną kierownik budowy.
- Za ile pracowałem?
- No, to było na próbę.
- To jutro też przyjdę na próbę? 
- Nie, jutro już normalnie.
- Dziś też było normalnie - targowałem się. 
Kaszana myślał chwilę.
- Dobrze, ale jak coś schrzanisz... - powiedział, sięgając po portfel. Odliczył 
mi drobną 
sumę pieniędzy.
- Wpadnijcie tam gdzie wczoraj! - zawołałem do Szczerby. 
Robotnicy nocowali w baraku na budowie, więc zostali u siebie, a ja samotnie 
pomaszerowałem do hotelu. Zmyłem z siebie kurz w umywalce i padłem skonany na 
tapczan. 
Wyjrzałem przez okno. Wozu Pluvii nie było.
***
Wyszedłem ze swojej placówki na tyły, na małe poletko przylegające do chałupki. 
Był 
to obszar o wymiarach pięć na sześć metrów, z dwóch stron otoczony płotem z 
blachy, a z 
jednej wysoką siatką ogradzającą teren hotelu, dodatkowo porośniętą wysokim 
żywopłotem i 
krzakami dzikiej róży. Mogłem tu siedzieć osłonięty od wiatru i nasłuchiwać, czy 
do 
Spychowa nie maszerują moi koledzy z budowy. Z kuchni zabrałem menażkę ze swoim 
obiadem, rozłożyłem leżak i stoliczek turystyczny i jadłem delektując się ciszą.
Nagle przerwało ją pukanie. To byli Kasia i Marian.
- Co się panu stało? - zdziwił się Marian, widząc mój wygląd.
- Pan Paweł wpadł w złe towarzystwo - Kasia wyjaśniła przyjacielowi.
- Tak jakby - przyznałem. - Zatrudniłem się na budowie wysypiska.
- A obiecał pan nam pomóc! - krzyknęła Kasia.
- Tak - uśmiechnąłem się.
- Będzie pan koniem trojańskim? - domyślił się Marian.
- Tak.
Nie słyszałem, jak Piotr wszedł do stróżówki i stanął za moimi plecami.
- Bardzo się cieszę, słysząc te słowa - powiedział. - Już się, Pawle, o ciebie 
martwiłem.
Obejrzałem się na niego.
- Tylko proszę was, żebyście nikomu niczego nie wyjaśniali, dobrze? - poprosiłem 
młodzież i Piotra.
- Tak jest! - zgodnie oznajmili.
- Co będziesz robił na budowie? - zapytał Piotr.
- Muszę się dowiedzieć, czy ta arabska moneta była jedyną, którą znaleźli, czy w 
ziemi jest coś jeszcze i co z tym robią.
- Jeżeli okaże się, że to stare cmentarzysko lub teren grodziska, to z wysypiska 
nici - 
ucieszył się Piotr.
- Ekstra! - krzyknęli Kasia i Marian.
- A co z naszą zagadką? - zagadnął Piotr. - Doczytałeś pamiętnik hrabiego?
- Tak. Właśnie zacząłem rysować na mapie plan ucieczki hrabiego.
- To poczekaj - poprosił mnie Piotr. - Mam jeszcze coś, co powinno cię 
zainteresować. 
To fragment wspomnień Krzysztofa Hartnocha, historyka urodzonego w Pasymiu, 
który 
kiedyś przypadkiem spotkał w Królewcu syna rotmistrza Mordasewicza. Ów syn 
opowiedział 
ciekawe rzeczy o wydarzeniach po bitwie pod Prostkami.
- Co to za zagadka? - zgodnie zapytali młodzi ludzie.
Musiałem pokrótce opowiedzieć im historię hrabiego Johanna Schlippenbacha. W tym 
czasie wrócił Piotr z kartką w ręce.
- To ledwie kilka zdań, ale wystarczy, by uczynić tę historię jeszcze bardziej 
interesującą - wyjaśnił.
Wziąłem fotokopię i przeleciałem ją wzrokiem. Było za ciemno, a odręczne pismo 
było pełne bazgrołów. Przeszedłem do stróżówki i zapaliłem lampkę. Pochyliłem 
się nad 
notatką.
- Rotmistrz Mordasewicz opowiadał rodzinie, jakoby zimą wrócił z Wojniłłowiczem 
do Prus w poszukiwaniu śladów hrabiego Johanna Schlippenbacha, bo dotarły do 
nich 
pogłoski, że był na południowych Mazurach. Janowi Kazimierzowi podobno bardzo 
zależało 
na odnalezieniu tego kuferka.
- Ciekawe, co w nim było? - zastanawiała się Kasia.
- Skarb, klejnoty - podniecał się Marian.
- Raczej jakieś ważne dokumenty - Piotr był powściągliwy. - Mówiłeś, że zacząłeś 
coś 
zaznaczać na mapie - zwrócił się do mnie.
- Tak - wyjąłem spod biurka mapę i rozłożyłem ją. - Zainteresowała mnie wzmianka 
o 
podróży króla Władysława IV. Dobrze, że właściciel hotelu interesuje się 
historią i znalazłem 
u niego parę ciekawych książek. Otóż, 14 lipca 1635 roku Władysław IV wjechał do 
Królewca i osiem dni rezydował na królewieckim zamku. Pamiętajcie, że wówczas 
Prusy 
Książęce były lennem Polski. Król zostawił na miejscu podskarbiego wielkiego 
koronnego 
Jerzego Ossolińskiego. On to zwerbował oddział wiernych królowi polskiemu 
żołnierzy do 
obrony przed Szwedami i sprowadził 1500 Kozaków Konstantego Wołka. Władysław IV 
ponownie odwiedził Królewiec w lutym 1636 roku. Po ustaleniu w Grodnie, że 
Abraham 
Spiring w imieniu króla będzie pobierał cła w Piławie, w 1639 roku doszło do 
trzeciej wizyty 
króla w Prusach Książęcych.
- Zaraz! - przerwał mi Marian. - Coś mi tu nie pasuje. Skąd hrabia Johann 
Schlippenbach wiedział, że jedzie szlakiem króla Władysława IV?
- Po pierwsze, Johann Schlippenbach jako dyplomata mógł wiele rzeczy znać z 
opowieści - tłumaczyłem. - Po drugie, wizyta dworu królewskiego liczącego prawie 
tysiąc 
osób nie pozostaje bez śladu w pamięci ludzkiej. Przecież król przyjeżdżał do 
swojego 
lennika, na jego koszt.
- Opowiedz o trasie króla - prosił Piotr.
- Gdy Władysław IV opuszczał Wilno i kierował się do Prus, stąd na Inflanty 
zajęte 
przez Szwedów wyruszyła polska wyprawa wojenna. Podróż do Prus opisał w 
pamiętnikach 
Albrecht Radziwiłł, kanclerz litewski. Orszak jechał powoli, stając w połowie 
lipca 1639 roku 
w Ełku. Dwór królewski stanął w zamku - czytałem fragment wspomnień Radziwiłła. 
- 
Gospody tu niewygodne, nie dano jedzenia ani pomyślano o pieniądzach.
- Nie najlepsza reklama miasta - zaśmiał się Marian.
- Dalej było już lepiej - pocieszałem chłopca. - Następny postój wypadł w Piszu, 
w 
„zamku dobrze obwarowanym”. Potem król ruszył do Nidy, a następnie do Szczytna, 
gdzie 
spędzano czas na ucztach i polowaniach. Tam dotarły wieści o wyprawie polskiej 
do Inflant i 
senatorowie towarzyszący królowi grzmieli, że król uczynił to bez zgody sejmu. O 
dziwo, 
gdy polską wyprawę rozbili Szwedzi, przestano atakować króla, bo nie było o co 
się spierać. 
Król 25 lipca opuścił Szczytno i wrócił do Warszawy. Było to ostatnie spotkanie 
króla z 
elektorem Jerzym Wilhelmem, który wkrótce zmarł, a jego miejsce zajął Fryderyk 
Wilhelm, 
zwany też Wielkim Elektorem. Jego ojciec marzył o koronie polskiej i o 
poszerzeniu granic 
swego państwa. Celem Wielkiego Elektora stała się samodzielność i silny, duży 
kraj.
- Zrealizował swoje plany? - ciekawił się Marian. 
- Tak.
- Został królem?
Na te słowa obaj z Piotrem zamarliśmy.
- Nie został - odpowiedziałem powoli. - Pewnie niewiele mu brakowało - dodałem.
- O czym panowie mówią? - zaniepokoiła się Kasia.
- O pruskiej koronie - odparłem. - Brzmi to fantastycznie, ale król szwedzki 
mógł w 
sytuacji podbramkowej obiecać sojusznikowi koronę, a nawet przez swojego posła 
przekazać 
ją Fryderykowi Wilhelmowi.
ROZDZIAŁ ÓSMY
FAŁSZYWY BANKNOT • NA BUDOWIE WYSYPISKA ŚMIECI • PRZYBYWA 
HANDLARZ STAROCIAMI • ILE WARTE SĄ SKARBY? • WYPRAWA 
ODWETOWA DO ROBOTNIKÓW • TRASA UCIECZKI HRABIEGO • KTO NAS 
PODSŁUCHIWAŁ?
Zerknąłem na zegarek i zaprosiłem przyjaciół na następny dzień. Teraz musiałem 
poświęcić swój czas obowiązkom towarzyskim. Ubrałem się i wyszedłem do knajpy we 
wsi. 
Szczerba i jego kumple czekali na mnie przy tym samym stoliku. Zamówiłem piwo, a 
potem z 
kieszeni kurtki wyjąłem flaszkę mocnego trunku.
- A ty co? - dziwił się Szczerba, gdy zakryłem szklankę dłonią, odmawiając 
wódki.
- Przed robotą nie piję - oświadczyłem.
Tak jak przypuszczałem, piwo nie było dla tych ludzi alkoholem. Następne dwie 
godziny spędziłem z nowymi kolegami, wysłuchując ich opowieści z różnych placów 
budów i 
pijatyk. Ferajna została jeszcze w barze, a ja znowu zrobiłem sobie bieg 
przełajowy po 
zdrowie i trzeźwość. Powtórzył się rytuał przy bramie i czuwanie na werandzie. Z 
zazdrością 
patrzyłem na Pluvię, gdy wchodziła do hotelu. Gdy potem stałem w cieniu, obok 
płotu, 
widziałem, jak stała w oknie pokoju w samej tylko koszuli nocnej. Ciekawie 
zerkała w okna 
do niedawna mojego pokoju. Sprawdzała, czy pali się tam światło. Znowu o drugiej 
kładłem 
się spać, spuszczając psy. Przed świtem wsiadłem na rower i pojechałem na 
budowę. Tym ra-
zem zajechałem jeszcze do sklepu, by kupić prowiant na pierwsze i drugie 
śniadanie. Za ladą 
stała Kasia.
- Wie pan, co zrobili ci robotnicy?
- Co? - pytałem, pakując zakupy.
- Zapłacili mojej kuzynce fałszywym banknotem - Kasia wyjęła z kasy pieniądz o 
wysokim nominale.
- Trzeba im to zwrócić - powiedziałem.
- Mąż kuzynki pojedzie do nich dzisiaj.
- Życzę mu powodzenia.
Wsiadłem na rower i odjechałem. Po drodze myślałem o fałszywym banknocie. Tylko 
policja mogła tu pomóc, jeżeli człowiek płacący podróbkami nie wykaże dobrej 
woli.
- Cześć! - przywitał mnie Szczerba.
- Czołem! - odpowiedziałem. - Sklepowa mówiła, że ktoś od was płacił 
podrobionymi 
pieniędzmi. Moje sprawdzała po dwa razy i świeciła tym fioletowym światełkiem.
- Mówiła coś jeszcze?
- Jej stary chce tu przyjechać i mówił coś o glinach.
Szczerba machnął lekceważąco ręką i zaprosił mnie do baraku. Budynek był 
podzielony na dwie części: sypialnię z piętrowymi łóżkami i łazienką oraz 
jadalnię połączoną 
z biurem Kaszany.
Siedliśmy wszyscy do stołu, do śniadania. Każdy rozkładał sobie to co miał do 
jedzenia. Szczerba wyjął flaszkę z tajemniczą zawiesiną.
- Siup, żeby nam robota lepiej szła! -zaproponował.
Koledzy uradowani wyciągnęli kubeczki. Tylko ja spokojnie piłem kefir.
- Ty, chory jesteś? - zapytał mnie niski człowieczek około pięćdziesiątki o 
zniszczonej 
alkoholem i burdami twarzy. - Jak wątrobę ci wywaliło, to już nie baw się w 
abstynencję. Ja 
wiem, mój szwagier był chory. Lekarze mu zabronili pić. Pół roku wytrzymał, do 
świąt. 
Wtedy trzeba było wypić i szwagier złamał się. Ty, jaką piękną śmierć miał, z 
fasonem, 
karetka na sygnale przyjechała, nawet prokurator nas przesłuchiwał.
- Przed robotą nie piję - odparłem spokojnie.
- Są na ziemi rzeczy, które się filozofom nie śniły... - człowieczek smutno 
pokiwał 
głową.
Do baraku wszedł Kaszana.
- Ty! - wskazał mnie. - Dziś robisz szalunki na basenie - rozkazał mi.
Nim przystąpiłem do pracy, miałem okazję przyjrzeć się, jak koparka wyjmuje z 
dołu 
zwały ziemi ładowane na wywrotkę. Teraz dół trzeba było wybetonować, wyłożyć 
specjalną 
folią. Przygotowując drewniane szalunki musiałem wziąć pod uwagę miejsce dla 
specjalnej 
instalacji, która miała ze śmieci pobierać metan. Składowisko miało być 
ekologiczne i 
wtórnie wykorzystywać energię ze śmieci. Powstawanie basenów było ściśle 
powiązane ze 
wzgórzem. Po prostu wykop wgryzał się w jego ściany, a urobek miał obsypywać 
boki. W ten 
sposób dno znajdowało się niewiele niżej niż obecny poziom gruntu.
- Jak ukryjecie taki kopiec? - zapytałem Szczerbę.
- Stary, wszystko wyrówna się gruzem budowalnym, ładnie przysypie czarnoziemem i 
na to wysadzi trawkę jak do golfa - wytłumaczył mi.
- Wiesz, ile płacą ci z budowy, żeby tylko przyjąć od nich cały ten syf?
Staliśmy na dole po kostki w błocie. Pochlupotałem gumowcem w brei.
- A jak wylejecie beton w takie coś? - wypytywałem.
- Rany, aleś ty ciekawski - westchnął Szczerba. - Stoisz prawie na głębokości 
wysięków wód gruntowych. Poczekamy, aż wszystko zamarznie, a na to beton. Folia 
nie 
przepuści przez kilkanaście lat, to dość, żeby nikt nas już się nie czepiał.
- Dobre - przyznałem.
Poprawiłem kask, rzuciłem niedopałek w błoto i ruszyłem do zbijania desek. 
Pracowałem w tempie narzuconym przez brygadę Kaszany. Trzeba przyznać, że 
momentami 
robota szła bardzo szybko, ale już koło południa tempo spadło, by po czternastej 
spaść 
jedynie do niekończącej się przerwy na papierosa. Usiadłem na pryzmie ziemi, 
którą koparka 
zaczęła wygryzać ze wzniesienia podejrzanego o to, że jest grodziskiem.
Gryzłem kawałek chleba i popijałem go kefirem. Przez tę pracę i niezdrowy tryb 
życia 
w ostatnich dniach nabawiłem się kataru. Nie mogłem przed kolegami z brygady 
wykazać się 
posiadaniem chusteczek higienicznych, a lniana chustka suszyła się na 
kaloryferze w baraku. 
Pociągając nosem, grzebałem czubkiem buta w ziemi, licząc, że trafię na 
jakikolwiek ślad 
pruskich znalezisk. Nagle z szosy w kierunku budowy zjechało eleganckie volvo.
- Ale fura - skomentował Szczerba, wycierając dłonie o spodnie.
- Henio! - zawołał kolegę z koparki.
Henio, którym był mój sąsiad przy śniadaniu, zgasił silnik maszyny, wsadził pęto 
kiełbasy w kieszeń waciaka i ruszył w kierunku baraku. Wszyscy robotnicy, oprócz 
Kaszany, 
który pojechał po coś do Mrągowa, ruszyli w tym samym kierunku.
- Nowy, chodź, zobaczysz leszcza, co skarby skupuje! - krzyknął na mnie 
Szczerba.
Jakże miałem nie skorzystać z takiego zaproszenia. Stanęliśmy kręgiem przy 
naszym 
stole śniadaniowym. Henio rękawem wytarł blat i wysypał na niego resztę 
naszyjnika z 
arabskich monet. Drzwi wejściowe skrzypnęły i wszedł nieznajomy mężczyzna ubrany 
na 
czarno, mimo niepogody w ciemnych okularach przeciwsłonecznych. Był to opalony w 
solarium brunet, potężnie zbudowany, przypominał typ „młodego wilczka” z grupy 
gangsterskiej.
- Miał przyjechać Batura - stwierdził Szczerba.
Zamarłem na dźwięk nazwiska mojego najgroźniejszego przeciwnika, handlarza dzieł 
sztuki, z którym wielokrotnie stawaliśmy po przeciwnych stronach barykady.
- Jurek siedzi, teraz ja pilnuję jego spraw - oświadczył Wilczek. - Co macie 
ciekawego?
Uśmiechnąłem się w duchu na myśl, jakiej wyceny skarbu może dokonać taki 
bandzior, który dopiero co oderwał się od mokrej roboty, wymuszeń i haraczy. 
Pewnie myśli, 
że kupienie eleganckiego garnituru nobilituje go.
- Ciekawe - młodzian uchylił okularów. - Arabskie monety pochodzącego z 
późniejszego okresu niż handel na bursztynowym szlaku, pewnie VIII lub IX wiek. 
Okrągłe 
koraliki ze srebra to toporna robota wikingów. Zdobycz wojenna przehandlowana 
Prusom. 
Pochodzi pewnie z Sambii, gdzie wikingowie przybijali, by handlować futrami. To 
będzie...
Wilczek po chwili podał rozsądną cenę za znalezisko.
- Płacę uczciwie, bo pewnie jeszcze z kimś się kontaktowaliście - tłumaczył. - 
Inni 
dadzą wam mniej lub więcej, ale i tak was spróbują okantować na reszcie rzeczy.
- Jakiej reszcie? - zdziwił się Henio.
- Takie rzeczy nie leżą ot, tak sobie - opowiadał Wilczek. - To fragment 
większej 
całości, pewnie ta górka to grodzisko.
- Jakie tam grodzisko! - Szczerba lekceważąco machnął ręką.
- Wystarczy cień wątpliwości, żeby przyjechali tu archeolodzy i do roztopów 
wstrzymali wam pracę - mruknął Wilczek. - Lepiej nie chwalcie się tymi 
błyskotkami.
Trzeba przyznać, że Wilczek był bardzo cwany i potrafił oddziaływać na 
wyobraźnię 
robotników. Bardziej od chwilowego zysku ze sprzedaży skarbu zależało im na 
stałej robocie.
- To jak? - zapytał Wilczek.
Henio milczał, patrząc wyczekująco na Szczerbę. Ten wzruszył ramionami.
- Może jutro? - nieśmiało zaproponował Henio.
- Spoko - rzucił Wilczek. - Będę w Mrągowie. Czekam do jutra. Nara! Wyszedł i 
wyjechał na szosę.
- Ci archeolodzy co nocują w hotelu mówili, że to nieźle kosztuje - wskazałem na 
naszyjnik.
- Skąd niby o tym wiedzą? - zdziwił się Henio.
- Wczoraj był tu ten archeolog - przypomniał Szczerba. - Głupi byłeś, że 
zostawiłeś tę 
monetę w sklepie. Głupia sklepowa od razu poleciała z jęzorem. Nowy - wskazał 
mnie - 
mówił, że jeszcze czepia się o tę stówę.
- Zostawmy jej te blaszki i niech siedzi cicho - zaproponował Henio.
- Poczekajcie ze sprzedażą - odezwałem się.
W baraku zapadła cisza. Robotnicy patrzyli na mnie zdziwieni, że śmiałem coś 
proponować.
- Nowy, dziwny jesteś - groźnie odezwał się Henio. - Nie pijesz, gębę otwierasz 
nie 
pytany.
- Spokojnie! - przybrałem groźną minę i pozycję. - Dobrze chcę wam poradzić, jak 
kumplom!
- Mów! - zadecydował Szczerba.
- Już kiedyś robiłem u archeologów i ci zawsze mówili, że cały skarb jest 
cenniejszy 
niż jedna rzecz. Ten od volvo też tak mówił - obecni zgodnie kiwnęli głowami. - 
Gościu 
będzie czekał na decyzję, to znaczy, że zwąchał dobry interes. Zostanie i 
poczeka jeszcze 
dłużej, gdy mu powiemy, że jest tego tutaj więcej.
Wszyscy czekali na decyzję Szczerby.
- Nowy dobrze gada - uznał po chwili namysłu.
Teraz obecni poklepywali mnie po ramionach. Rzuciłem im „Cześć!” i wyszedłem. 
Wsiadłem na rower i powoli jechałem do hotelu. Znowu zrobiło się późno i 
musiałem się 
dobrze zastanowić, czy zdążę po południu jeszcze gdzieś pojechać na zwiad.
Wziąłem ze stołówki menażkę z obiadem i ukryłem się w swojej kanciapie. Światło 
w 
stróżówce zauważył Piotr i zaraz przyszedł do mnie.
- Cześć! - przywitał mnie. - Pluvia pytała się o ciebie.
- O co konkretnie?
- Gdzie jesteś i co robisz? Twój samochód stoi, a ciebie nie ma.
- Co jej powiedziałeś?
- Wyprawiłem cię do lasu na poszukiwania grodzisk. Nocujesz u ludzi w chałupach 
i 
pojutrze wrócisz.
- Dobrze, do tej pory musimy zakończyć kwestię wysypiska. Sprawy przybrały zły 
obrót.
Opowiedziałem Piotrowi o naszyjniku i wizycie handlarza.
- Trzeba powiadomić policję - stwierdził Piotr.
- Spokojnie - hamowałem jego zapędy. - Spalisz wszystko. Jak przyjedziesz z 
policją, 
to oni zrobią niewinne miny i wszystkiego się wyprą.
- Moneta u sklepikarki - przypomniał archeolog.
- Znaleźli ją w lesie na drodze. Bardzo chętnie pokażą miejsce. Jedź i kop.
- Ty widziałeś naszyjnik.
- Moje słowo przeciw dziesięciu. Nawet jak policja i władze nam uwierzą i zamkną 
wysypisko, to do wiosny i tak nie zaczniesz pracować. W tym czasie teren zryją 
miejscowi i 
poszukiwacze skarbów. Przyjedziesz na kretowisko.
Piotr westchnął zrezygnowany.
- Co proponujesz?
- Chłopcy dopiero zaczęli ryć obręb grodziska. Namówiłem ich, żeby wszystko co 
znajdą chomikowali, bo taki skarb jest droższy niż pojedyncze sztuki. Załatwimy 
ich z 
zupełnie innej strony i zamkniemy dla ciebie teren badawczy bez szumu, że tam 
był 
jakikolwiek skarb.
- Jak to zrobisz?
Nie zdążyłem odpowiedzieć, bo przyszli Kasia i Marian.
- Jak drugi dzień w pracy? - zapytali.
- Dobrze. Jak sprawa fałszywej setki?
- Źle - Kasia powiedziała zmartwionym głosem. - Mąż kuzynki pojechał do nich na 
budowę. Wyrzucili go. Teraz zbiera chłopaków, żeby z nimi poważnie pogadać.
- Będzie jatka! - zawołałem. - Jedziemy tam!
Wybiegliśmy na parking. Dałem Piotrowi kluczyki, żeby prowadził Rosynanta. 
Widząc auto Pluvii skręcające do hotelu włączyłem przyciemnienie szyb, żeby nie 
zobaczyła 
mnie w środku. Była zbyt bystrą dziewczyną, żeby dać się nabrać. Widząc 
Rosynanta 
zwolniła, a potem widziałem w lusterku jak staje przy stróżówce, wysiada z wozu 
i ciekawie 
zagląda do środka.
Na budowę przyjechaliśmy w samą porę, by zobaczyć, jak przed barak wjeżdżają 
trzy 
samochody kolegów męża sklepowej. Wybrali się w dwunastu dwoma maluchami i 
jednym 
dużym fiatem. Szczerba i jego kumple wyskoczyli z baraku uzbrojeni w siekiery, 
młoty i kije. 
W kilka sekund poobijali maski i lusterka szybko wycofujących się pojazdów.
- Stój - zatrzymałem Piotra, który już chciał zjechać z szosy. Kasia i Marian 
smutnym 
wzrokiem patrzyli na efekt wyprawy.
- Zawracaj! - zadecydowałem.
Piotr wykonał polecenie, a następnie stanął na poboczu. Wysiadłem z samochodu i 
zaprosiłem Kasię.
- Zatrzymaj kuzyna - poprosiłem ją.
Gdy zbliżała się do nas powoli kawalkada poobijanych samochodów z gromadą 
wściekłych mężczyzn, Kasia zamachała ręką. Duży fiat zatrzymał się.
- Marek! - wołała Kasia.
Zza kierownicy wyszedł niski mężczyzna z brzuszkiem jak antałek miodu, z bródką 
i 
okularkami w drucianych oprawkach.
- To jest pan Paweł, który chciał z tobą porozmawiać - Kasia przedstawiła mnie 
kuzynowi.
Pan Marek przyglądał mi się podejrzliwie, bo wyglądałem przecież tak samo jak 
ludzie, którzy przed chwilą rozbili mu auto.
- Słucham pana - zapiszczał głosikiem podobnym do tego, jaki mają nastolatkowie 
w 
czasie mutacji.
Siłą woli powstrzymałem uśmiech.
- Da mi pan tę stówę - wyciągnąłem rękę.
- Po co?
- Pojedzie pan na policję?
- Może.
- A robotnicy pokażą te papierosy z przemytu, które u pana kupili. Więcej już 
pan nie 
straci, a może zyska pan jeszcze.
- Jak?
- Będzie pan miał satysfakcję.
Pan Marek z rezygnacją wyjął fałszywy banknot.
- Dziękuję - wziąłem pieniądz i schowałem go do kieszeni. Skłoniłem się nisko i 
wsiadłem do Rosynanta.
- Do domu! - rozkazałem Piotrowi.
Jeszcze Kasia wskoczyła do Rosynanta i już mogliśmy ruszać. Sto metrów od hotelu 
kazałem Piotrowi stanąć. Wysiadłem i poszedłem w las. Piotr zdumiony patrzył za 
mną.
- No jedź! - popędzałem go.
Obiegłem teren hotelu i przeszedłem przez furtkę niedaleko rzeki. Czujnie 
rozglądałem się na wszystkie strony. Nie myliłem się. Pluvia czekała na przyjazd 
Rosynanta 
na parkingu. Skłoniła się Piotrowi i młodzieży, a potem patrzyła, jak archeolog 
włącza 
pilotem autoalarm i wchodzi do hotelu. Pluvia ruszyła za nim.
Jej zainteresowanie moim losem miło połechtało moją męską dumę. Przekradłem się 
do siebie. Wszedłem na teren ogródka na tyłach przez zamaskowaną deską dziurę w 
blaszanym płotku. Nie zapalałem światła i włączyłem telefon komórkowy. Szef nie 
dzwonił, 
więc kolejny raz bezskutecznie próbowałem się z nim skontaktować.
Odczekałem jeszcze chwilę i zadzwoniłem do Piotra.
- Jesteś sam? - zapytałem go. 
- Tak.
- Możesz swobodnie rozmawiać?
- Jasne.
- O co pytała Pluvia? 
- Gdzie jesteś.
- Co jej odpowiedziałeś?
- Zgodnie z prawdą, że nie wiem. Ostatnio zachowujesz się bardzo dziwnie...
- Dobra, spotkajmy się w waszym składziku przy plaży.
- Będę za pół godziny, idę na kolację.
Piotr przypomniał mi o posiłku, więc zakradłem się do kuchni i odebrałem swoją 
porcję wraz z termosem kawy. O umówionej porze ruszyłem do chatki zajmowanej 
przez 
archeologów. Teraz oprócz narzędzi były tu ich skrzynki.
Po paru minutach usłyszałem kroki Piotra.
- Najlepsze kasztany są na placu... - zażartował, widząc mnie czającego się w 
mroku.
Otworzył kantorek i zaprosił mnie gestem do środka. Powstrzymałem go przed 
zapaleniem światła. Wyglądałem przez maleńkie okienko, skąd było widać cały 
teren aż do 
hotelu.
- Daj tę swoją rakietę - Piotr poprosił o papierosa. Poczęstowałem go tytoniem. 
Palił 
nerwowo.
- Co cię niepokoi? - zapytałem.
- Ty, wytłumacz mi, w co ty grasz? - odpowiedział zdenerwowany. - Wiesz, jak 
mnie 
wypytywała ta twoja PIuvia?
- Podrywała cię? - żartowałem.
- Nie, to urodzona SS-manka! Jak zadawała pytania i patrzyła w oczy, to mi 
ciarki 
chodziły po plecach. Człowieku, takie spojrzenie to ja widziałem tylko u 
gestapowców na 
filmach.
- Zdawało ci się! - bagatelizowałem. - Ona jest słodka.
- Słodka inaczej, słodka żmija, znasz takie powiedzenia?
- Odłóżmy ten temat i porozmawiajmy o zagadce - zaproponowałem.
- Ty jesteś od zagadek. To podobno twój zawód.
- Chodzi mi o twoje skojarzenia ze stwierdzeniem: „Gdzie trzy korony stoją, tam 
czwartą zobaczysz”.
- Trzy korony to herb Szwecji.
- Ciekawe, czy obowiązywał już w XVII wieku? - zapytałem z przekąsem.
- To wymyśl coś mądrzejszego - zaperzył się.
- Przepraszam - usiadłem obok niego, opierając się plecami o framugę drzwi.
- W porządku - Piotr wyciągnął do mnie dłoń. - Ta twoja „żabcia” wytrąciła mnie 
z 
równowagi.
Wyciągnąłem papierosy, a Piotr flaszkę wina.
- Skąd to masz? - zdziwiłem się.
- Nalewka miejscowej produkcji - wyjaśnił Piotr. - Spychowo słynęło kiedyś z 
gorzelni i przemytu alkoholu do Kongresówki. Jak widzisz, tradycje zostały. 
Delektuj się, bo 
zacny trunek a krzepki przy tym - uprzedził nalewając mi płyn do kubka, który 
zdjął z półki.
Pierwszy łyk palił, ale i przyjemnie rozgrzał. Tego mi było potrzeba na katar i 
nocne 
czuwanie.
- Przeanalizujmy wskazówki - zacząłem. - „Gdzie trzy korony stoją, tam czwartą 
zobaczysz”. Żeby znaleźć czwartą koronę, trzeba najpierw odszukać trzy. Jeżeli 
trzy korony 
to nie herb, to co to może być?
- Wszystko - stwierdził Piotr. - Minęło już kilkaset lat, parę wojen i frontów 
przeszło 
przez te tereny, więc tej twojej wskazówki już nie ma. Tradycyjnie możesz szukać 
fresków, 
rzeźb, obrazów, znaków na murze, inskrypcji na płytach nagrobnych. Popytaj o 
miejscowe 
nazwy geograficzne. „Korona” to po niemiecku „Krone”, a „trzy korony” to „drei 
Kronen”. 
Może któraś z polskich nazw przypomina te słowa. Pozostaje jeszcze możliwość, że 
chodzi o 
miejsce, gdzie spotkały się trzy korony. Poczytaj przewodniki, może w tym 
regionie spotkali 
się trzej królowie?
- To dużo poszlak - uznałem. - Trudno wyczuć, czego się trzymać. Pozostaje zwiad 
w 
terenie. Najpierw król był w Ełku. Wiemy, że hrabia Johann Schlippenbach też tam 
był i 
wyjechał. Jeżeli jechał szlakiem króla na Pisz, to... - wyjąłem z kieszeni 
kurtki mapę. 
Włączyłem ołówkową latarkę - ...to najkrótsza droga do Pisza prowadzi przez 
Białą Piską, a 
po drodze Drygały i Bajtkowo...
- Czemu czytasz nazwy tylko tych dwóch wsi? - zainteresował się Piotr.
- Bo są tu znaczki symbolizujące kościoły, a więc to dość stare osady. Z Pisza 
król 
jechał do Nidy, to dzisiaj Ruciane-Nida. Prosta droga przez puszczę, którą 
pewnie hrabia 
chciał pokonać jak najszybciej. Stamtąd Władysław IV jechał do Szczytna, pewnie 
tą drogą 
na północ od Spychowa, ale mógł pojechać i przez Spychowo, Swiętajno i wyjechać 
na stary 
trakt. Teraz pytanie: jak długo hrabia jechał szlakiem króla? Czy dojechał do 
Szczytna?
- A co to zmienia? - Piotr już wypił za dużo nalewki i zaczął tracić wątek.
- Ze Szczytna król jechał do Warszawy - tłumaczyłem. - Mógł pojechać na Rozogi 
albo na Pasym-Jedwabno-Chorzele.
- Niedługo wyrysujesz mi tu sieć połączeń PKS-u na południowych Mazurach - 
jęknął 
Piotr. - Pomyśl, po co hrabia miałby gnać na Warszawę? Czemu w ogóle jechał tą 
drogą? 
Dokąd zmierzał, skoro Tatarzy zaczęli plądrować okolice, a wojska brandenburskie 
stały na 
północy?
Nagle zakryłem dłonią usta Piotra. Usłyszałem jakiś dziwny szmer. Błyskawicznie 
zerwałem się i wyskoczyłem z domku. Z prawej, za rogiem ujrzałem ciemny okrągły 
kształt i 
białka oczu. To wyglądał człowiek w kominiarce.
„Noir” - pomyślałem od razu.
ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY
NOCNY POŚCIG • CZEMU HRABIA UCIEKAŁ NA POŁUDNIE? • SZUKAMY 
KORON NA MAZURACH • PRZYPADKOWE ODKRYCIE SKARBCZYKA • JAK 
SPRZEDAĆ ŁUP? • WSPOMNIENIE KAMPANII WRZEŚNIOWEJ W BIAŁEJ 
PISKIEJ
Wyskoczyłem z progu kantorka za róg budynku. Czarny cień zdążył już odbiec 
kilkanaście metrów. Byłem ciekaw, czy i tym razem ucieknie w kierunku hotelu. 
Wybrał 
jednak las. Zmęczony i rozleniwiony rozmową z Piotrem nie nadążałem za 
tajemniczym 
osobnikiem. Po kilkunastu sekundach mogłem szukać człowieka, którym pewnie był 
Noir, 
tylko słuchając, gdzie łamią się gałązki lub szeleszczą liście. Szybko jednak 
zapadła cisza.
Stałem wściekły i patrzyłem w mrok.
- Znajdę cię! - krzyknąłem po angielsku. 
Wróciłem do Piotra.
- Co się stało? - zapytał mnie.
- Ktoś nas podsłuchiwał - poinformowałem go.
- Kto? - zdziwił się.
- Noir. Złodziej dzieł sztuki, podobno Anglik. Starłem się z nim w obwodzie 
kaliningradzkim.
Pokrótce opowiedziałem mu o swoich przygodach.
- A czemu Anglik miałby nas podsłuchiwać? - zauważył. - Przecież taki nie 
zrozumie 
nas.
Już chciałem przyznać mu rację, gdy nagle w mym umyśle zapaliło się światełko 
alarmowe.
„Dlaczego nie?” - pomyślałem. „Przecież Noir jakoś poruszał się po obwodzie 
kaliningradzkim, może zna rosyjski i polski?”.
- Jeżeli Noir zajmuje się tą samą sprawą co my, to już pewnie wpadł na te same 
pomysły co my - uspokoiłem archeologa.
- Masz rację. Chodźmy do ciebie, tam cieplej i łatwiej myśleć.
Zgodziłem się na tę propozycję. Spacer pod górkę sprawił, że wywietrzała nam z 
głów 
nalewka i z trzeźwymi umysłami mogliśmy siąść do książek. Polałem kawy i 
zagłębiliśmy się 
w przewodnikach i opracowaniach historycznych.
- Uważaj - po kwadransie odezwał się Piotr. - Jestem przy Rucianem.
Tam w czasie rejsu parowcem „Masovia” przy dwóch dębach zwanych „królewskimi” 
zatrzymał się król pruski...
- Nie liczy się - rzuciłem. - Rejs był po „potopie”, więc hrabia nie wiedział o 
tym 
postoju.
- Racja - zmęczony Piotr przetarł oczy.
Milczenie przerywał tylko odgłos siorbania gorącej kawy. Po godzinie Piotr 
zamknął 
przeglądany przewodnik, rzucił go na stolik i odchylił się, prostując ramiona.
- I co? - byłem ciekaw efektów jego poszukiwań.
- Zastanawiało mnie, czemu hrabia Johann Schlippenbach wybrał trasę południową? 
- 
opowiadał Piotr. - W historii wschodniej i południowej części Mazur najazd 
tatarski zostawił 
trwałe ślady. Zauważ, że Tatarzy w poszukiwaniu jasyru posunęli się za Pisz, w 
okolice 
Mikołajek i nawet Węgorzewa. Z lakonicznych informacji można domniemywać, że 
większość ordyńców wędrowała wzdłuż drogi Ełk - Pisz, paląc i rabując wszystko 
po drodze. 
Skoro hrabia był w Ełku, a wojska polskie stacjonowały w Stradunach na północ od 
miasta, to 
może wybrał południową trasę, bo nie chciał przebijać się przez front?
- W XVII wieku nie było jeszcze linii frontu w naszym rozumieniu, z okopami, 
pilnowaniem całej granicy - zwróciłem uwagę. - Wojsko było w obozie, a wokół 
krążyły 
podjazdy, trudno orzec, czy bardziej dla zwiadu, czy dla czystego rabunku. 
Myślę, że gdyby 
mógł dostać się do hetmana Gosiewskiego, to powoływałby się na immunitet posła i 
przeszedł na północ...
- Wojniłłowicz i hetman kazali grupie rotmistrza Mordasewicza złapać posła, więc 
hrabia bał się schwytania - mówił Piotr. - Dlatego ruszył na południe.
- Czemu w takim razie nie bał się ordyńców? 
- Nie wiem.
- Jeżeli hrabia był dość uważny, to mógł w pojedynkę prześlizgnąć się - 
dedukowałem. - Sądzę jednak, że wyruszył, nim rozpuszczono ordę albo nim wieści 
o 
najazdach dotarły do Ełku. Przypuszczał, że wojsko poszło na północ, na 
Królewiec, więc on 
od południa objedzie jeziora i dotrze do Nidzicy, gdzie stacjonowały już 
sojusznicze 
regimenty, a potem na Żuławy, do Szwedów. Zastanawiające, że trasa tatarskich 
wypadów 
pokrywa się z drogą jego ucieczki, a nie mogli poruszać się jednocześnie, bo 
Szwed nie 
wyszedłby z tego cały.
Piotr zamyślił się.
- Zgadzam się - rzekł po chwili. - Hrabia Johann Schlippenbach wyjechał z Ełku 
albo 
nie wiedząc o Tatarach, albo przed rozpuszczeniem ordy. Teraz odpowiedz, 
mądralo, czy nie 
mogło być tak, że ordyńcy szukali go i dlatego gnali z Ełku na Pisz? Po drugie, 
szukanie jego 
skrytki ma sens tylko wtedy, gdy wiemy, że zginął. Żyjąc wyjąłby swój kuferek i 
pojechał 
dalej.
- Co do pierwszej kwestii, nie wiem, ale brzmi to prawdopodobnie. Oznaczałoby 
to, że 
stawką w grze było coś bardzo ważnego, może rzeczywiście ta korona. Myślę, że 
hrabia 
Johann Schlippenbach nie przeżył. Po co chowałby pamiętnik, gdyby nie czuł się 
zagrożony? 
Powiem więcej, mógł przewidzieć, że zginie i poprosić ludzi, by na przykład na 
jego grobie 
wyryli trzy korony.
- Fantazjujesz, Pawle - orzekł Piotr. - To był dyplomata, taki człowiek łatwo 
się nie 
poddaje. Według mnie, ktoś znalazł ten pamiętnik i ukrył go, przechował, a po 
latach jego 
potomek puścił to na aukcję.
- Właśnie! - krzyknąłem. - Możesz odtworzyć drogę pamiętnika do chwili 
sprzedaży?
- Zadzwonię do znajomego - obiecał Piotr.
- Dobrze, sprawdźmy teraz nazwy.
- Drygały - Piotr zerknął do książki. - Dawniej nazywały się Drigelsdorf. Może z 
niemieckiego „drei” - trzy, wycięto literę „e”? - zastanawiał się. - Wieś leżała 
na trasie 
przejazdu króla Władysława IV i najazdu tatarskiego.
- Wątłe przesłanki - oceniłem niezadowolony. - Poszedłem tropem słowa „korona” - 
„die Krone” i szukałem jakiegoś spolszczenia. Znalazłem jezioro Kroninek. 
Zgadnij gdzie?
- Nie wiem.
- Koło Pasymia! Pamiętasz? Wojniłłowicz wrócił do Prus, według rotmistrza 
Mordasewicza po coś. Gdzie uderzył Wojniłłowicz? Na Działdowo, Nidzicę i Pasym, 
który 
splądrował.
- A te trzy korony?
- Trzeba je znaleźć w okolicy. „Gdzie trzy korony stoją, tam czwartą zobaczysz”. 
Trzy 
korony stoją! - musiał zostać po nich ślad, nawet w legendach. Sprawdzimy 
Prostki, Ełk, 
drogę z Ełku do Pisza i na koniec Pasym.
- Jesteś pewien tej kolejności?
- Skoro Noir nas podsłuchiwał, to też nic nie wie i szuka jak my na ślepo. 
Możemy 
zdobyć nad nim przewagę tylko wiedzą i systematycznością. Jutro po pracy 
jedziemy.
Żeby podtrzymać legendę, musiałem jeszcze wyjść na nocne czuwanie tradycyjnie 
zakończone koło trzeciej w nocy. Rano odwiedziłem sklep i rowerem jechałem na 
budowę. 
Rytuał z piciem w jadalni powtórzył się. Przyjechał Kaszana i zadał nam dziwnie 
mało pracy. 
Mieliśmy zabezpieczyć wykopany basen przed zasypaniem, przypadkowym obsuwem 
ziemi.
- Co on dzisiaj taki miły? - zdziwiony zapytałem Szczerbę, gdy wyszliśmy do 
pracy.
- Taki sam jak zwykle - stwierdził Szczerba.
- Przecież wyrobimy się z tym do południa - zauważyłem.
- I styka! - rzucił Szczerba. - Coś ty taki pracowity? Dzisiejsze popołudnie 
należy do 
nas, mamy sobotę!
- To świetnie! - ucieszyłem się.
Praca szła nam szybko, ale koło jedenastej Henio wyłączył swoją koparko-
spycharkę.
- Chłopaki! - krzyczał zbiegając po zboczu basenu. - Mamy coś! 
Takiej szybkości w zbiórce mogłaby pewnie pozazdrościć niejedna jednostka 
komandosów. To były sprinty życia tych robotników, z których byłem najlepszy i 
pierwszy 
byłem przy Heniu. Zaraz reszta odepchnęła mnie, cedząc: „Nowy, zejdź!”. To co 
zobaczyłem, 
wystarczyło, bym zaczął gorączkowo myśleć, co robić. Koparka naruszyła ścianę 
jamy 
wykopanej w glinie na głębokości półtora metra. Był tam mały skarbczyk. Oprócz 
dobrze 
znanych nam paciorków, monety były przeplatane szklanymi koralikami, zobaczyłem 
też trzy 
rogi do picia. Wylewy okute były srebrną blachą. Na koniec rogów nasadzono 
tuleje ze srebra 
z siatkowym zakończeniem, które były połączone z wylewem srebrnymi łańcuszkami. 
Ciekawostką były za to krosienka tabliczkowe. Na drut z brązu były nanizane 
bursztynowe 
tabliczki zdobione na brzegach złotą ramką. W rogach pięciu tabliczek były 
umieszczone 
otwory. Technika tkania na nich polegała na przeciągnięciu osnowy przez otworki 
kilku 
tabliczek, a zamykanie wątku następowało po każdej ćwierci obrotu tabliczek raz 
w lewo, raz 
w prawo. W ten sposób powstawały piękne krajki i wąskie pasy. Innym 
interesującym 
przedmiotem były dwa fińskie noże w skórzanych, okutych brązem pochwach. W jamie 
dostrzegłem także wędzidła z łukowatymi okuciami, zdobione motywami 
przypominającymi 
harcerskie lilijki.
Robotnicy znaleźli tam jeszcze wiele innych drobnych przedmiotów, które z uwagą 
oglądał i, próbowali zębami, czy złote, czyścili poślinionymi palcami.
- Dawać tu wszystko! - Szczerba próbował zapanować nad kolegami.
- Zadzwonię do tego handlarza - zaproponował Henio.
- Czekaj! - krzyknął Szczerba. - Nowy, chodź tu! - zawołał mnie. 
Przecisnąłem się między ludźmi, trzymając ręce w kieszeniach i zapalonego 
papierosa 
w kąciku ust.
- Co? - zapytałem z lekką zaczepką w głosie.
- Nie interesuje ciebie, jak wygląda skarb? - zapytał Szczerba.
- Nowy jest, to niech go nie interesuje, tylko niech leci po piwo - rzucił 
Henio, nim 
zdążyłem otworzyć usta. - Jak który będzie chciał, to odpali mu dolę...
Wykluczenie mnie z podziału łupu przypadło do serca robotnikom.
- Nie ma co dzielić - wtrąciłem.
W ciszy, jaka zapadła, było słychać szczekania psów z odległego Spychowa.
- Co ty... - Henio nie dokończył, gdy wtrącił się Szczerba.
- Dlaczego tak mówisz? - zaciekawił się.
- Jak mówiłem, byłem na kilku ekspedycjach archeologicznych i wiele widziałem - 
opowiadałem szykując w myślach odpowiednią przemowę. - Obojętnie co zrobicie, to 
ten 
handlarz was oszuka, bo nie znacie prawdziwej wartości tych rzeczy...
- Da parę setek i z głowy - rzekł Henio. - Starczy dla każdego!
- Tak! Tak będzie najlepiej! - odezwały się głosy.
- Cicho! Nowy, mów! - huknął Szczerba.
- Po pierwsze, wartość znaleziska to nie tylko przedmioty, ale i to gdzie je 
znaleziono...
- Na wysypisku śmieci - zarechotał Henio.
- Właśnie, gdy tu powstanie wysypisko, to nie będzie tu już żadnych poszukiwań, 
działka zamknięta. Trzeba by zrobić zdjęcia tego jak to wygląda, Sprawdzić 
ziemię wokół, 
czy nie znajdziemy jeszcze paru rzeczy. Zrobimy coś w rodzaju dokumentacji.
- Magister się znalazł! - Henio znowu żartował.
- Zamknij się wreszcie! - ryknął Szczerba. - Dużo zarobimy robiąc takie fikołki?
- Tak, ale nie u tego Wilczka.
- A u kogo? - zainteresował się Szczerba.
- U innych. O znaleziskach wiemy tylko my i Wilczek. Ma monopol na nas, ale gdy 
będzie miał konkurencję, to będą się wzajemnie licytować i utargujemy więcej. 
Nasze zdjęcia 
zrobią furorę, bo kolekcjonera, nabywcę będzie to ciekawić, co, skąd?
- Za dużo zachodu - ocenił Henio. - Jak chcesz sprowadzić innych kupców?
- To proste - uśmiechnąłem się. - Dajcie mi parę tych monetek, jakiś drobny 
przedmiot 
i podrzucę to na wykopaliska. Archeolodzy to wykopią i ogłoszą światu sensację. 
Zaraz 
przyjadą różni tacy ciekawscy, antykwariusze, handlarze, poszukiwacze skarbów. 
Będą 
jechać do hotelu, a tam ja stoję na bramie - zakończyłem tryumfalnie.
Robotnikom, gdy zrozumieli, twarze rozszerzyły uśmiechy.
- A co zrobimy z Wilczkiem? - dopytywał się Szczerba.
- Powiemy mu prawdę.
- Zgłupiałeś?
- Jeżeli jest tak dobry jak myślimy, kupi wszystko na pniu przed innymi, dając 
kilka 
razy więcej, żeby od razu nas przekonać.
- Nowy, ale wykombinowałeś - stwierdził Henio. - Jak coś nie pójdzie, to marny 
twój 
los - pogroził mi.
- Dobra - wzruszyłem ramionami. - Dajcie, co mam podrzucić archeologom i walę na 
koryto, a potem w kimono.
Nie oglądając się za nimi ruszyłem do baraku. - A zdjęcie? - przypomniał sobie 
Szczerba. Przystanąłem udając namysł.
- Może ci archeolodzy mi pożyczą? Wsiądę na rower i pojadę. Wrócę za pół 
godziny.
Wskoczyłem na rower i pognałem do hotelu. Za bramą rzuciłem sprzęt pod swoją 
stróżówkę i zbiegłem nad jezioro. Archeolodzy kopali i właśnie byli zajęci 
podziwianiem 
kawałka dębowego pieńka wydobytego z głębokości metra.
- Pożycz mi cyfrę - poprosiłem Szymona.
- Dzień dobry, Pawle - przywitał mnie naukowiec. - Ty żyjesz? 
- Żyję. Błagam, człowieku, pospiesz się!
Szymon pytająco zerknął na Piotra, który skinął głową. Chłopak wyszedł z wykopu 
i z 
plecaka wyjął cyfrowy aparat fotograficzny.
- Dzięki! - rzuciłem i pognałem do roweru.
Z hotelowej bramy wyjechałem w dzikim pędzie, mijając forda Pluvii. Zatrzymała 
się 
i wyjrzała przez okno. Na głowie miałem kaptur, a na twarzy kilkudniowy zarost. 
Do tego 
garbiłem się, więc byłem trudny do rozpoznania.
- Paweł, kochanie - zawołała za mną.
Siłą woli powstrzymałem odruchowe drgnięcie stopy, które mogło doprowadzić do 
zatrzymania roweru. Pojechałem dalej, nie oglądając się za siebie.
Na budowie zastałem robotników kłócących się, jak ułożyć przedmioty w jamie.
- Trzeba tak, żeby widzieli te rogi ze srebrem - proponował Henio grzebiąc w 
dziurze.
- Co ty, złote monety na przedzie - mówił inny.
Podszedłem do nich z aparatem w dłoni. Urządzenie zainteresowało ich.
-A gdzie się wkłada film? - zainteresował się Szczerba. - Jak ci archeolodzy 
wywołają 
zdjęcia, to zobaczą nasz skarb.
- To aparat cyfrowy - tłumaczyłem. - Na nasze szczęście to starszy typ z 
dyskietką - 
otworzyłem z boku kieszeń. - Zapłacę im za dyskietkę i zdjęcia będą nasze. Można 
przegrać 
zdjęcia do komputera i potem wydrukować.
- Umiesz to zrobić? - dziwił się Szczerba.
- Syn właściciela hotelu mi to zrobi. Szwagier opowiadał, że takie zdjęcia można 
wrzucić do Internetu na aukcję.
- Eee, nie róbmy hałasu na całą Polskę - powiedział Szczerba.
Odsunąłem wszystkich i zrobiłem zdjęcia jamy, a potem każdego przedmiotu 
oddzielnie. W sumie wykonałem około pięćdziesięciu zdjęć. Szczerba kazał mi 
wybrać, co 
chcę podrzucić archeologom. Zabrałem trzy monety, zapinkę żółwiowatą z drobnymi 
guzami 
z bursztynu i żelazne strzemię platerowane srebrem oraz inkrustowane jasnym 
mosiądzem i 
ciemnozłotą miedzią.
- Jutro będę w Mrągowie, to znajdę Wilczka i z nim pogadam, a przy okazji pokażę 
zdjęcia - zaproponowałem. - W poniedziałek przyniosę wykrywacz metali. Wezmę od 
archeologów.
- Co im powiesz, że po ci to? - pytał Henio.
- Że idę do lasu na okopy i może jaki hełm znajdę.
- Umiesz to obsługiwać?
- Wielka filozofia, nie widziałeś na filmie? - zaśmiał się Szczerba. - Włączasz, 
piszczy, to kopiesz.
Miałem już taki autorytet, że robotnicy zgodzili się na mój plan bez szemrania. 
Znowu 
pojechałem rowerem do hotelu. Tym razem nie wjeżdżałem przez główną bramę, tylko 
przez 
furtkę nad rzeką, wprost do archeologów. Właśnie pakowali sprzęt.
- Jak wykopki? - zapytałem zsiadając z roweru.
- Tak sobie - odpowiedział Rafał, pokazując mi żelazne ułomki narzędzi.
- Popatrzcie na wyczyny mojej brygady - pochwaliłem się, podając aparat 
Piotrowi.
Ten włączył urządzenie i na ekraniku na tylnej ściance przeglądał fotografie. 
Oględzinom naukowców towarzyszyły zachwyty.
- Człowieku, skąd to masz? - dziwił się Szymon.
- Z ziemi - uśmiechnąłem się.
Gdy archeolodzy poszli na obiad, ukryliśmy się z Piotrem w narzędziowni i 
przygotowaliśmy plan działania. Przekazałem mu także przedmioty odebrane 
robotnikom.
- Podrzuć to, ale mądrze, żeby twoi współpracownicy nie zauważyli - 
powiedziałem.
Potem do menażki zabrałem obiad i zaszyłem się w stróżówce, czekając na 
przyjście 
młodzieży. Przygotowałem sobie lepsze ubranie, umyłem się mając nadzieję, że 
zmyję z 
siebie kilkudniowe pozostałości niehigienicznego trybu życia. Przez okno 
widziałem, jak 
Piotr, Kasia i Marian wsiadają do Rosynanta. Wymknąłem się cichaczem od tyłu i 
udałem się 
w umówione miejsce na skraju lasu przy szosie. Zająłem miejsce kierowcy i 
ruszyliśmy do 
Prostek.
W piątkowe popołudnie szosa była prawie pusta. Skierowałem auto na drogę do 
Rucianego. Puszcza Piska witała nas wszystkimi barwami jesieni, promieniami 
słońca nisko 
kładącego się nad horyzontem i ostatnimi sznurami ptaków lecących na zimowe leża 
do 
ciepłych krajów. Pędem minąłem Ruciane, z którego można było przecież pojechać 
do 
leśniczówki Pranie, gdzie mazurską ciszą delektował się Konstanty Ildefons 
Gałczyński, 
następnie Pisz, urocze miasteczko nad Pisą. W Białej Piskiej przypomniał mi się 
drobny 
epizod z drugiej wojny światowej.
- Wiecie, że we wrześniu 1939 roku Wojsko Polskie w kilku miejscach przekroczyło 
granice Prus Wschodnich? - zapytałem towarzystwo.
- Coś mi obiło się o uszy - przyznał się Piotr - ale niestety nie znam 
szczegółów.
- Jadąc drogą z Białej Piskiej do Szczuczyna, po prawej stronie zobaczycie czołg 
T34/85 - opowiadałem. - Na swoim gruncie postawił go parę lat temu lekarz ze 
Szczuczyna. 
Ten czołg był niechcianym pomnikiem w jednym z polskich miast i zamiast 
wylądować w 
punkcie skupu złomu, znalazł się przy tej drodze. Sto metrów od czołgu, w 
zagajniku stoi 
jeszcze niemiecki bunkier z prawdziwym cudem architektury obronnej - stalową 
kopułą. Ma 
ona 2,5 metra średnicy, a wystaje z pagórka skrywającego schron na wysokość 
jednego metra. 
Jej ściany mają około 20 centymetrów grubości. W kopule umieszczono sześć 
strzelnic. W 
środku siedziało dwóch cekaemistów, którzy mieli dwa ciężkie karabiny maszynowe 
na 
specjalnych szynach umożliwiających przesunięcie broni do dowolnego otworu 
strzelniczego. 
To taki przedziwny pomnik dla żołnierzy września. Dowództwo Podlaskiej Brygady 
Kawalerii spodziewało się niemieckiego ataku od strony Kolna. Polacy pod granicę 
do 
Szczuczyna i Grajewa przesunęli kawalerzystów wspartych czołgami TKS, 
dowodzonymi 
przez porucznika Janusza Żongołłowicza. W nocy 1 września 2. szwadron 10 pułku 
ułanów 
PBK dotarł do wsi Bełczące pod Białą Piska. Po drodze nie odkryto większych 
zgrupowań 
wojsk nieprzyjaciela. Kolejne dwa dni upłynęły pod znakiem wzajemnych podchodów 
i 
wypadów. Gdy 3 września do wojny przyłączyły się Anglia i Francja, przestał 
obowiązywać 
rozkaz o nie wchodzeniu polskich wojsk na teren wroga. Generał Młot-Fijałkowski 
podjął 
decyzję o wysłaniu całej PBK szlakiem ułanów, którzy zaszli aż pod Białą Piska. 
W nocy 
polscy kolarze zajęli wieś Sokoły Górskie, a 9 pułk strzelców konnych Brzózki 
Wielkie. 
Marsz brygady zatrzymała umocniona wieś Kowalewo. Murowane budynki były 
ustawione w 
czworobok. W wąskich okienkach Niemcy umieścili stanowiska karabinów 
maszynowych. 
Polacy podciągnęli artylerię, lecz generał Kmicic-Skrzyński powiedział wtedy, że 
Kowalewo 
to „mazurska, polska wieś”. Niemiecki kontratak odparto. Gdy następnego dnia 
Niemcy 
ściągnęli posiłki i artylerię, Polacy wycofali się.
- Skąd pan to wie? - zapytał mnie Marian.
- Opowiadał mi kiedyś o tym znajomy, dziennikarz z Olsztyna - odpowiedziałem.
W tym momencie pomyślałem, że Olbrzym świetnie nadawał się do zrealizowania 
naszego planu.
- Musimy do niego zadzwonić, Piotrze - zwróciłem się do archeologa. - W 
przededniu 
wojny najbliżej granicy koło Grajewa znalazł się 1 batalion tego pułku dowodzony 
przez 
majora Stanisława Nowickiego - kontynuowałem. - Pod jego rozkazy dodatkowo 
wysłano 
kompanię przeciwpancerną, pluton konnych zwiadowców, drużynę pionierów, 
artylerię lekką. 
W dniu wybuchu wojny niemiecki pociąg pancerny wjechał do Grajewa. Polscy 
piechurzy 
wysadzili przed nim tory, więc Niemcy ostrzelali miasto i wycofali się. Już 2 
września o 
godzinie 15 major Nowicki podjął decyzję o wysłaniu swoich żołnierzy do ataku na 
Prostki, 
leżące w Prusach Wschodnich. Pluton dowodzony przez porucznika Józefa Pakułę 
miał 
zdobyć dworzec w Prostkach. Dwa plutony kapitana Karola Janiuka dostały rozkaz 
odbicia 
folwarku Bogusze, a potem uderzenia na Prostki. Pluton porucznika Władysława 
Sadowskiego został skierowany na północ od Prostek. Po dwugodzinnym ataku, walce 
na 
bagnety i granaty Polacy zajęli miasteczko. Potem otrzymali rozkaz wycofania się 
do Polski. 
Następnego dnia Niemcy zajęli polską wieś Bogusze. Z siedemdziesięciu zagród nic 
nie 
zostało. To był odwet za udany rajd na Prostki.
Wyjechaliśmy za Białą Piska na drogę do Nowej Wsi Ełckiej i najpierw zobaczyłem 
znak ostrzegający przed koleinami. To nie był problem dla Rosynanta. Kłopoty 
zaczęły się 
dalej, gdy nagle zza zakrętu wypadła na nas ciężarówka pędząca środkiem jezdni. 
Kierowca 
skierował pojazd na swój pas, lecz przyczepa gnała na nas, jakby żyła własnym 
życiem i 
toczyła się prosto na Rosynanta.
ROZDZIAŁ DZIESIĄTY
DZWONIMY DO OLBRZYMA • SZUKAMY SŁUPA GRANICZNEGO • ŁACIŃSKA 
INSKRYPCJA • CZY W PROSTKACH BYŁA CZWARTA KORONA? • NA WYSPIE 
ZAMKOWEJ W EŁKU • PODSŁUCHANA ROZMOWA PLUYII • NOCNA 
ESKAPADA DO PISZA • KIM JEST NOIR?
Błyskawicznie wcisnąłem hamulec, żeby wytracić prędkość, potem zdjąłem nogę z 
hamulca i zjechałem na pobocze, celując w przestrzeń między drzewami. Za nimi 
był płytki 
rów porośnięty krzakami. Potężny Rosynant rozbił je jednym uderzeniem i 
wyjechaliśmy na 
zaorane pole. Tam wyhamowałem pojazd. Kierowca ciężarówki uciekł w obawie, by 
sprowadzona przez nas policja nie zajęła się stanem technicznym jego pojazdu.
- Wszyscy cali? - zapytałem, zerkając do tyłu na młodzież.
Kasia i Marian milcząco skinęli głowami. Piotr wciąż był zszokowany. Zaparty 
nogami i rękoma siedział nieruchomo wpatrzony w przednią szybę.
Wysiadłem z wozu, by obejrzeć uszkodzenia. Na szczęście skończyło się tylko na 
zadrapaniu lakieru.
- Wysiądźcie i odetchnijmy chwilę - zaproponowałem.
Moi pasażerowie wysiedli i wciąż trwożliwie patrzyli na drogę i na przecinkę w 
krzakach wyciętą naszym przejazdem.
- Piotrze, zadzwonimy do Olbrzyma - postanowiłem zwrócić uwagę naukowca na inne 
tory. - Opowiesz mu o waszym fenomenalnym odkryciu, będziesz wiedział co 
powiedzieć?
- Tak - przyznał Piotr jeszcze trochę roztrzęsiony.
Olbrzym był pracownikiem „Gazety Olsztyńskiej”, największej gazety na Warmii i 
Mazurach. Parę razy pomagał nam w rozwiązywaniu zagadek w tym regionie. 
Zadzwoniłem 
do niego i zastałem go przy popołudniowej sjeście. Leżał na werandzie, popijał 
herbatę z 
rumem i czytał tygodniki rozkoszując się ciszą na swym odludziu. Opowiedziałem 
mu o 
naszej przygodzie z ciężarówką.
- Dziwisz się? - śmiał się, upewniwszy się, że nic nam się nie stało. - 
Miejscowi na tej 
drodze mają swój rozkład jazdy. Wiedzą, kiedy jeździ PKS, kiedy „Towarek”, czyli 
sklep 
objazdowy, a kiedy pomyka tamtędy Tadzio z sąsiedztwa. Nikt się ciebie nie 
spodziewa na tej 
drodze, więc takich niespodzianek będziesz miał więcej - uprzedził mnie.
Potem Piotr zrobił Olbrzymowi krótki wykład na temat wykopalisk w Spychowie, 
znalezionych przedmiotów i tego, że w tej okolicy musiało być pruskie grodzisko. 
Dziennikarz zapowiedział, że tekst ukaże się w poniedziałek.
- Pawle, do Spychowa przyjechałeś tylko na wykopaliska? - zapytał mnie 
podejrzliwie.
- Serio, tylko na wyprawę archeologiczną - kłamałem. 
- Ale ty tam się marnujesz, nie masz nic do roboty.
- Dbam o bezpieczeństwo.
- I dajesz cynk dziennikarzowi, żeby rozdmuchał sprawę na całe województwo? - 
Olbrzym nie dowierzał.
- To po starej znajomości. Na początku tygodnia kończymy badania i zwijamy się, 
więc nim wieść pójdzie w świat, nas już tam nie będzie.
- A co robisz na drodze do Ełku?
- Jedziemy zobaczyć Prostki.
- Po co?
- Z ciekawości. 
Olbrzym milczał chwilę.
- Nie wierzę ci, ale nie przyjadę do was, skoro robicie z tego taką tajemnicę - 
zapowiedział i wyłączył się.
Przyjaciel chyba się obraził, ale wiedziałem, że zrozumie motywy mojego 
działania. 
Wsiadłem do Rosynanta i bez trudu wyjechałem z pola. Kolejne kilometry były 
jednymi z 
najtrudniejszych w moim życiu kierowcy.
- Powinien pan mieć pilota na motocyklu - żartował Marian.
Na szczęście dojechaliśmy już do Nowej Wsi i skręciliśmy na południe, do 
Grajewa. 
Był tu większy ruch, ale zapewne nie jeździły tędy przeładowane TIR-y, które 
wyżłobiły 
równe jak tory koleiny w asfalcie. Jechaliśmy wśród płaskich pól. W kilkanaście 
minut 
dojechaliśmy do Prostek, widocznych z daleka dzięki wieży kościelnej. W 
miasteczku resory 
Rosynanta przechodziły test wytrzymałości na bruku. Podałem Piotrowi przewodnik.
- Prowadź nas do słupa granicznego - poprosiłem go. - W tamtym rejonie rozegrała 
się 
bitwa pod Prostkami i tam zatrzymał się Bogusław Radziwiłł.
Piotr wertował kartki.
- Za Prostkami, bliżej wsi Bogusze - przeczytał wskazówki. 
Jechaliśmy przez nie najładniejsze, ale przynajmniej czyste miasteczko.
- Koniec Prostek! Bogusze! - z tablic drogowych przeczytali Kasia i Marian.
Tam, gdzie kończyły się Prostki, zaczynały się Bogusze, a słupa nie było widać. 
Przy 
drodze stały domy, szczelnie zasłaniając widok na pola. Zatrzymałem się w 
zatoczce za 
sklepem.
- Pójdę na zwiad - oznajmiłem wysiadając z auta.
Ruszyłem do przydrożnej kamienicy z arkadami. Pośrodku nich znajdowały się 
drewniane drzwi zabezpieczone kratą, co oznaczało, że musiał tu być sklep. Gdy 
uchyliłem 
wrota i wkroczyłem do dawnej sieni, znalazłem się w samym środku radosnej, 
powypłatowej 
libacji. Robotnicy w waciakach i kombinezonach pili wina z jednorazowych 
kubeczków. 
Zerkali na mnie z zainteresowaniem. Wiedzieli, że jestem przyjezdny, ale byli 
chętni do 
pomocy.
- Panowie, którędy można dojechać do tego starego słupa granicznego? - zapytałem 
uprzejmie.
Ze schodków prowadzących na wyższą kondygnację wstał długowłosy blondyn, o 
niechlujnie przyciętych wąsach, w roboczym kapeluszu, z butelką w dłoni. Za nim 
ruszyło się 
całe towarzystwo. Ze dwudziestu mężczyzn wkroczyło na jezdnię skutecznie tamując 
ruch. 
Na przemian machając rękoma i przekrzykując się, wskazali mi drogę.
- Panie, a czołgu zatopionego w rzece pan nie chcesz? - dopytywali się.
Szybko podziękowałem za pomoc i pobiegłem do Rosynanta. Kierowcy spokojnie 
czekali, aż klienci sklepu wrócą dyskutować w sieni i umożliwią przejazd. 
Zgodnie z 
otrzymanymi wskazówkami najpierw zjechaliśmy na wschód przy drogowskazie na 
Kosówko, potem przez most i piaskową drogą na skraju lasu na północ.
- Jest! - krzyknął Marian, pokazując odległy, biały słup. Podnosząc tumany kurzu 
na 
drodze, zajechaliśmy w pobliże pamiątki historycznej.
- Zryte przez cewkarzy - ocenił Piotr, patrząc na świeże ślady wykopów i dołków.
Podeszliśmy do pomnika. Przypominał kapliczkę, był otynkowany na biało i miał 
czerwony daszek, wykonany trochę niesymetrycznie. W górnej części obelisku 
znajdowały 
się kamienne kartusze z godłami Wielkiego Księstwa Litewskiego - Pogoń oraz Prus 
Książęcych - orzeł jagielloński z koroną na szyi.
- Co to za dziwny orzeł? - zastanawiał się Marian.
- Gdy Albrecht Hohenzollern składał hołd w Krakowie w 1525 roku, otrzymał od 
polskiego króla Zygmunta Starego chorągiew z takim orłem - opowiadałem. - Korona 
na szyi 
oznaczała zwierzchność Korony Polskiej nad Prusami Książęcymi, a cyfra „S”, bo 
tak w 
heraldyce nazywa się litery, to skrót od łacińskiego „Sigismundus”, czyli 
Zygmunt.
- Te same „Sigismundus” jest na tej tablicy poniżej tarcz herbowych - zauważyła 
Kasia.
Z Piotrem, wspólnymi siłami przetłumaczyliśmy łaciński napis:
Kiedy Zygmunt August sprawował rządy w państwie ojca nad Jagiellonów dwojga 
imion starodawnymi grodami, a margrabia Albert nad krajem Prusów w pokoju 
piastował 
władzę, został wzniesiony ten siup, który miał oznaczać linię graniczną kraju 
oraz 
rozgraniczać tereny obu władców. Roku 1545, w miesiącu sierpniu.
- Ciekawe, nieprawdaż? - zwrócił się do mnie Piotr.
- Czyżbyśmy od razu trafili? - nie dowierzałem.
- Co się stało?! - pytali Kasia i Marian.
- Zygmunt August został obrany królem jeszcze za życia ojca - opowiadałem. - W 
1529 roku pod naciskiem Bony odbyła się elekcja dziesięcioletniego Zygmunta. W 
1544 roku 
ojciec wysłał go jako namiestnika na Litwę, by usunąć spod wpływów Bony.
- To wtedy potajemnie ożenił się z Barbarą Radziwiłłówną? - dopytywała się 
Kasia, 
której widocznie ten wątek najgłębiej został w pamięci po lekcjach historii.
- Tak - przyznałem. - Był to znak zbliżenia się możnego rodu Radziwiłłów do 
królewicza. Rok po objęciu przez niego funkcji namiestnika powstał ten słup. Z 
Piotrem 
sądzimy, że być może to miejsce jest określone mianem „Gdzie stoją trzy korony”. 
Symbolicznie spotykają się tu królewicz Zygmunt August, niedaleko jest granica 
Prus z 
Koroną, a orzeł pruski też ma koronę. Są trzy, ale gdzie jest czwarta?
Wszyscy rozejrzeli się dokoła. Na wprost była podmokła łąka, dalej rzeka Ełk i 
znowu 
łąki, a dwieście metrów od brzegu zabudowania. Kilometr na lewo był most, a aż 
do niego 
ciągnęły się przybrzeżne łąki. Na prawo mieliśmy młody las iglasty, a za nim 
znowu łąki.
- Jeżeli tu bronili się Szwedzi dowodzeni przez Bogusława Radziwiłła, to na 
drugim 
brzegu, na wysokości Prostek, był obóz brandenburski i Brandenburczycy 
przechodzili przez 
nowy most na nasz brzeg, dwie mile od tego pilnowanego przez Szwedów, czyli 
gdzieś 
między obecnymi Prostkami a Ostrykołem. Jeżeli Polacy i Tatarzy okrążyli 
Bogusława 
Radziwiłła, obchodząc jezioro Toczyłowo i atakując od frontu, to Mordasewicz 
musiał być 
gdzieś tam - pokazałem ręką, patrząc na mapę i wskazania kompasu. Wyglądało mi 
to na 
kierunek północny wschód, ku północy, czyli szczery, gęsty las iglasty.
- Weź saperkę i szukaj - zaproponował Piotr. 
Młodzi pewnie byli gotowi rzeczywiście przekopać las.
- „Gdzie trzy korony stoją, tam czwartą zobaczysz” - przypomniałem treść 
zagadki. - 
Mamy trzy korony, więc powinniśmy zobaczyć czwartą. Chyba hrabia nie schował 
kuferka 
pod słupem?
- Jeżeli zrobił to w tej okolicy, to już skarb jest dawno wykopany - orzekł 
Piotr 
wymownie patrząc na dołki.
- Co robimy? - zapytał Marian. 
Piotr patrzył na mnie wyczekująco.
- Jeżeli hrabia ukrył swoją przesyłkę gdzieś tu - szerokim gestem wskazałem 
dawne 
pole bitwy - to bez nawet przybliżonego położenia miejsca, gdzie go trzymano, 
nic nie 
zrobimy. Myślę, że wówczas i dziś krajobraz nie różnił się niczym prócz nowej 
zabudowy, 
dlatego musimy na razie zrezygnować z poszukiwań w Prostkach. Dając wskazówki, 
robi się 
to tak, by wtajemniczony zrozumiał, a niewtajemniczony stał pośrodku pola i 
czekał na 
natchnienie. Jedziemy do Ełku - zadecydowałem.
Jadąc leśną drogą do mostu rozglądałem się na wszystkie strony w poszukiwaniu 
jakiejkolwiek innej wskazówki, lecz nadaremno.
Do Ełku wjechaliśmy od wschodu. Nie chciałem pakować się autem w sam środek 
miasta, którego nie znałem, więc zaparkowałem w pierwszej wolnej zatoczce przy 
głównej 
ulicy i dalej poszliśmy pieszo. Spacerowaliśmy wzdłuż rzędu sklepów, sklepików, 
zakładów 
rzemieślniczych. Dziwiło mnie aż takie ożywienie handlowe. Doszliśmy do kościoła 
w 
centrum miasta.
- Według mnie - Piotr znowu wyjął przewodnik - znalezienie tutaj czegokolwiek, 
co 
pamięta czasy najazdu tatarskiego, graniczy z cudem. Tatarzy spalili miasto, 
kościół i tylko 
zamku nie dali rady ruszyć, bo był na wyspie. I tak zabili 30 mieszkańców 
miasta, a ponad 
400 zabrali w jasyr.
- Może kościół... - zaczął Marian.
- To neogotyk z XIX wieku - oceniłem wiek świątyni. - Nie znajdziesz tam nic 
związanego z hrabią.
Gdy schodziliśmy do mostu prowadzącego na wyspę zamkową, Piotr zwolnił nieco; 
zrozumiałem, że chce na moment zostać w tyle, by ze mną spokojnie porozmawiać. 
Wyjąłem 
papierosa, jakbym chciał go zapalić.
- Niepotrzebnie zniechęcasz młodych - Piotr zwrócił mi uwagę.
Zrobiłem minę zdziwionego.
- Sam mówiłeś, że naszą siłą w starciu młodych Noirem będzie wiedza i 
systematyczność - przypomniał mi archeolog. - A ty co? Chłopak chciał zobaczyć 
kościół, 
mógł pójść, może akurat znalazłby tam jakiś ślad?
Zamyśliłem się nad tą uwagą.
- Masz rację - przyznałem. - Jeżeli nasz pierwszy objazd nie da rezultatów, to 
musimy 
zrobić burzę mózgów i poszukać miejsc, gdzie popełniliśmy błąd.
Przeszliśmy mostem, na którego wylotach ustawiono wieżyczki - latarnie, przez 
przesmyk na Jeziorze Ełckim. Wyspa zamkowa robiła ponure wrażenie wysokim 
ceglanym 
murem, szarym budynkiem za nim i budowlą z odrapanym tynkiem, przypominającą 
renesansowy pałac, przeróbkę gotyckiej warowni.
Zamek w XIX wieku był więzieniem i ślady cel mogliśmy do dziś oglądać. Wszędzie 
wejście było utrudnione przez stosy śmieci, smród i otoczenie sprawiające 
wrażenie 
bandyckiej kryjówki. Pół godziny wystarczyło nam na spenetrowanie całego terenu 
i szybką 
ucieczkę do Rosynanta. 
- Może coś zjemy? - zaproponował Piotr, wskazując mijaną pizzerię. 
- W Piszu, bo powoli robi się ciemno - odpowiedziałem. - Jutro też mamy czas i 
ewentualnie tu wrócimy.
Nie jechałem przez Białą Piska, tylko dłuższą drogą przez Orzysz. Zaparkowałem 
wóz 
w centrum miasteczka. Czułem głód i pierwszy zaproponowałem wizytę w 
restauracyjce, 
gdzie podawano pieczone kurczaki. Zrobiłem to, bo zobaczyłem zaparkowanego po 
drugiej 
stronie placu forda Pluvii. Wysiadając z Rosynanta zostawiłem na dachu 
niewidoczny dla 
ludzi na ulicy mikrofon kierunkowy wycelowany w auto Pluvii. Siedząc przy 
stoliku dzięki 
słuchawce w uchu słyszałem wszystko, co się działo wokół interesującego mnie 
samochodu. 
Miałem dobre przeczucie, bo gdy kończyliśmy posiłek, pokazała się Pluvia ubrana 
na 
sportowo, w dżinsach, koszulce i skórzanej kurtce. Miała niewielki plecak. 
Właśnie 
zadzwonił jej telefon komórkowy.
- Słucham - rzuciła odbierając połączenie. - Będę, dziś o dwudziestej pierwszej 
w 
hotelu w Piszu - mówiła już po angielsku.
Zerknąłem na zegarek, zbliżała się osiemnasta. Ze zwiedzania miasteczka trzeba 
było 
zrezygnować. Musiałem jeszcze załatwić dziś jedną sprawę.
- Jedziemy do Mrągowa - oznajmiłem.
Zdziwili się, ale w milczeniu wsiedli do Rosynanta. Gnałem ile tylko mocy było w 
silniku naszego auta. W Mrągowie pojechałem do hotelu „Mrongovia”, gdzie mógł 
się 
zatrzymać Wilczek. Zerknąłem na parking. Nie było jego volvo. Zadzwoniłem z 
samochodu 
do recepcji.
- Dobry wieczór, szukam mojego przyjaciela, który był w Mrągowie - zacząłem, gdy 
odezwała się recepcjonistka. - Od razu sobie pomyślałem o waszym hotelu, bo 
zawsze u was 
się zatrzymuje i wiele koledze opowiadałem o was. Mój kolega jeździ volvo...
- Ten pan przeniósł się dziś do Pisza - odpowiedziała mi pracownica hotelu.
- Pięknie dziękuję - powiedziałem i rozłączyłem się. - Teraz do domu - 
powiedziałem 
do pasażerów. - Zbierajcie siły na jutro!
Gdy dojeżdżaliśmy do Spychowa, poprosiłem Piotra o możliwość skorzystania z 
prysznica w jego pokoju. Oczywiście zgodził się. Doprowadzenie mojego wyglądu do 
dawnego stanu zajęło mi zaledwie dwadzieścia minut. Umyty, ogolony, pachnący, 
elegancko 
ubrany zapukałem do pokoju Pluvii.
Mój widok wywołał u niej falę zmiennych uczuć, które doskonale uwidoczniły się 
na 
jej twarzy. Najpierw było zaskoczenie moim wyglądem i moją obecnością, potem 
zauważyła 
moje zmęczenie i ślady niewyspania, a na koniec szybko zerknęła na zegarek, czy 
dużo czasu 
zostało jej do umówionego spotkania.
- Proszę - zaprosiła mnie do siebie.
Jak na kobietę przystało, utrzymywała w pokoju sterylną czystość. Na wierzchu 
nie 
było niczego, co mogłoby cokolwiek powiedzieć o charakterze lokatorki. Usiadłem 
w fotelu.
- Prawdziwy facet - rzekła Pluvia stając przede mną.
Była tak ponętna, że siłą woli utrzymywałem ręce na oparciach fotela.
- Wyjeżdżasz nie wiadomo gdzie, oczywiście bez pożegnania - kontynuowała. - Nie 
dajesz znaku życia i nagle wracasz jak po swoje. Najgorsze, że to mi się 
podoba...
Usiadła na oparciu fotela i oparła swoją głowę o moją.
- Musimy o nas poważnie porozmawiać - oznajmiła. 
- Co masz na myśli?
- Nie możemy mieć przed sobą tajemnic. Martwiłam się o ciebie!
Mam wredny charakter i nie ufam ludziom, ale teraz po prostu czerwone światło 
alarmowe ostrzegające mnie przed problemami migało nieustannie. Pluvia 
zachowywała się 
jak żona, mówiła jak wierna małżonka czekająca na powrót męża. To do niej nie 
pasowało. A 
może uznała mnie już za swojego narzeczonego? Walczyłem z tymi myślami, czując 
ciepło i 
boski zapach Pluvii. Przysunęła swoją twarz do mojej.
- Mam ważne spotkanie - powiedziała, całując mnie w usta. - Poczekasz tu na 
mnie?
- Tu? - zdziwiłem się, wskazując pokój.
- Tu - odpowiedziała poważnie. 
Skinąłem głową, że będę czekał.
- Zrobić ci drinka? - zapytała troskliwym tonem.
- Chętnie.
Z szafki przy łóżku wyjęła butelkę z whisky.
- Lodówkę mam w łazience - wyjaśniła.
Wróciła po kilkunastu sekundach. W niskich szklankach oprócz płynu o herbacianej 
barwie pływały kostki lodu. Tuż przy krawędzi zauważyłem jakiś maleńki biały 
okruszek. 
Posmakowałem i wyczułem, że Pluvia dodała do alkoholu środek nasenny. Takie 
połączenie 
było piorunujące i gdybym wypił podaną porcję, miałaby spokój na kilka godzin. 
Stanąłem ze 
szklanką przy otwartym oknie. Gdy Pluvia za moimi plecami przebierała się ja 
dyskretnie 
wylałem zawartość szklanki na spadzisty dach pod parapetem. Whisky rozlała się 
szerokim 
strumieniem po jesiennych liściach leżących na dachówkach. Ostatnie krople 
zostawiłem, by 
zmoczyć usta i zatrzymać na nich zapach alkoholu.
Zastanawiało mnie, czemu Plucia chce mnie uśpić? Czyżby była współpracownikiem 
Noira?
Usiadłem w fotelu z pilotem telewizora w dłoni i beznamiętnie patrzyłem na 
ekran. 
Pluvia wychodząc nachyliła się nade mną i jeszcze raz pocałowała mnie w usta. 
Tak 
naprawdę sprawdzała, czy wypiłem drinka.
- Zgaszę światło - zaproponowała wychodząc.
Migotanie ekranu telewizora w ciemnym pomieszczeniu jest jedną z najłatwiej 
usypiających rzeczy na świecie.
- Pa! - rzuciłem uśmiechając się.
Wyszła i jeszcze przez chwilę słyszałem jej kroki na korytarzu. Ostrożnie 
ruszyłem jej 
tropem. Wyjrzałem z okna w holu na piętrze, skąd widać było parking. Pluvia 
wsiadła do 
forda i z piskiem opon wyjechała na szosę. Wróciłem do pokoju, gdzie zostawiłem 
marynarkę.
Teraz wybiegłem stromymi schodami, którymi można było zejść wprost do jadalni i 
na zewnątrz. Skierowałem swe kroki do garażu w blaszanym baraku. Klucz miałem od 
pana 
Jerzego. Stał tam stylizowany na legendarnego harleya-davidsona motocykl toyota. 
Z półki 
zdjąłem kask i skórzane rękawice, a z wieszaka kurtkę. Wyjeżdżając zatrzymałem 
się przy 
swojej stróżówce. U siebie zmieniłem spodnie i buty. Do plecaka spakowałem parę 
rzeczy. 
Eleganckie ubranie zaniosłem do pokoju Pluvii. Bak był pełen, więc spokojny o 
to, że dojadę 
do Pisza, ruszyłem. Najpierw skręciłem w prawo, potem przed magazynami gazu w 
lewo na 
wieś Koczek, gdzie kiedyś zamieszkiwał znany reżyser Krzysztof Kieślowski. 
Asfalt wkrótce 
zastąpiła szutrówka. Było późno, ciemno, letników nie było, a maszyna, którą 
jechałem, była 
doskonała. Dodałem gazu, a reflektor rozcinał mrok sprawiając, że czułem się 
wspaniale. 
Serce pracowało spokojnie, systematycznie zwiększając stężenie adrenaliny. 
Wiedziałem, że 
tej nocy mógłbym przenosić góry. Trzymając się oznakowania niebieskiego szlaku 
dojechałem do Zgonu. Stałem w przydrożnych krzakach, zgasiłem światła i 
czekałem. 
Niedługo, bo za chwilę zza zakrętu wyjechało auto Pluvii.
Zerknąłem na zegarek. Do spotkania miała jeszcze godzinę, a jadąc z taką 
prędkością 
mogła być w Piszu pół godziny przed czasem. Kopnąłem rozrusznik i pognałem za 
PIuvią. Na 
prostej przed Rucianem wyprzedziłem ją i, nie oglądając się, dodałem jeszcze 
gazu. W 
miasteczku zwolniłem, ale za miastem na prostej prowadzącej wzdłuż torów 
wycisnąłem z 
maszyny ile się dało. Na rynku w Piszu skręciłem za ratusz i przejechałem przez 
kładkę nad 
Pisana drugą stronę, do parku. Usiadłem na ławeczce w cieniu drzew i czekałem. 
Widziałem 
stąd hotelowy parking i okna pokojów, w większości ciemne. Albo po sezonie nie 
było tylu 
klientów, albo wszyscy zeszli na kolację.
Przez lornetkę z noktowizorem przyjrzałem się budynkowi. Bliżej szosy do Ełku 
hotel 
miał czteropiętrową część mieszkalną. Przez nie zasłonięte okna widziałem 
nowoczesne 
meble stylizowane na stare. Na lewo było niskie patio z restauracją i parking. 
Te dwie ostatnie 
części znajdowały się na podwyższeniu wzmocnionym betonowymi filarami na samym 
brzegu Pisy. Te filary tworzyły kolumnadę nad brzegiem. Wyjąłem telefon 
komórkowy i 
zadzwoniłem pod numer hotelu podany na szyldzie, który widziałem przy wjeździe 
na 
parking. Recepcjonistkę poprosiłem o połączenie z pokojem Wilczka. Jego volvo 
rozpoznałem z daleka.
- Dobry wieczór! - powiedziałem, gdy odebrał.
- Dobry wieczór, z kim mówię? - zapytał.
- Ja w sprawie tych pruskich błyskotek... 
- Aaa... Znaleźliście mnie?
- To nie takie trudne - oznajmiłem zimno. - Ma pan dostęp do komputera?
- Nie, ale mogę mieć.
- Niech pan zajrzy pod adres... - podyktowałem mu namiary na internetową stronę 
z 
aukcjami. - Znajdzie pan tam interesujące obrazki. 
Poprosiłem Szymona, żeby wrzucił te ilustracje w odpowiednie miejsce.
- Chcecie podbić cenę? - zaśmiał się Wilczek. - Zachowujecie się nierozsądnie i 
zwali 
się wam na głowę policja.
- Angielka rozliczy cię z nieudanej operacji - blefowałem.
Wilczek zamilkł. Potem używając języka koszarowego wyjaśnił, co mam ze sobą 
zrobić i rozłączył się.
Włożyłem do ucha słuchawkę mikrofonu kierunkowego i nastawiłem go w stronę 
parkingu, bo wjeżdżał tam ford Pluvii.
- Misiu, co ty tutaj robisz? - usłyszałem za sobą.
Obejrzałem się. Stało tam trzech miejscowych osiłków ubranych rzecz jasna w 
dresy z 
trzema pasami i skórzane kurtki. Jeden błysnął nożem sprężynowym.
- Po co ci ten sprzęt? - dociekał ten sam głos.
Powoli włączyłem nagrywanie w sprzęcie, wyjąłem słuchawkę i przyjąłem postawę do 
walki. Potem powtórzyłem słowa Wilczka, którymi obdarzył mnie przed chwilą. 
Dresiarze 
wyczuli chyba we mnie jakiegoś lepszego kozaka.
- Przepraszamy kolegę ze stolicy - oznajmili i odeszli w mrok.
- Muszę zapamiętać ten tekst - mruknąłem sam do siebie. 
Przytknąłem lornetkę do oczu i zdążyłem jeszcze zobaczyć, jak Pluvia wchodzi z 
podróżną torbą do hotelu. Jej śladem szła jakaś miejscowa piękność. Włączyłem 
odsłuchiwanie nagrania.
- Punktualnie wejdziesz do baru - przemawiała Pluvia. - Poznasz go, młody, 
przystojny, ubrany na czarno. Od razu zwróci na ciebie uwagę. Musisz grać na 
czas, 
rozumiesz, drink, papieros, toaleta. Potem zaproponuj mu kolację. Płacę ekstra 
za każdą 
minutę. Rozumiesz?
- Tak - usłyszałem słabą odpowiedź.
- W trakcie rozmowy zadzwonię do ciebie i będziemy rozmawiać po angielsku. 
Jasne?
- Tak.
- Świetnie. Przyszyłaś te metki, które ci dałam. 
- Tak.
- Pokaż.
Chwilę trwało milczenie.
- W porządku, powodzenia!
Zlustrowałem lornetką wnętrze baru. Rzeczywiście był tam Wilczek ubrany na 
czarno. 
Czyżby on był Noirem? Zerkałem teraz na hotel, w którym pokoju zapali się 
światło. Nic się 
nie działo. Zerkałem raz na bar, raz na część mieszkalną.
Wreszcie do baru weszła podstawiona przez Pluvię kobieta. Usiadła przy barze, od 
razu budząc zainteresowanie Wilczka i innych mężczyzn. Pluvia miała gust! To 
była śliczna 
dziewczyna, trochę onieśmielona sytuacją. Zamówiła kieliszek wina, zapaliła 
papierosa, 
odłożyła go do popielniczki i wyszła, zapewne do toalety.
W tym momencie w hotelu na najwyższym piętrze otworzyło się okno i ktoś ubrany 
na czarno wyszedł na ścianę, trzymając się liny.
„Pluvia to Noir?” - pomyślałem.
ROZDZIAŁ JEDENASTY
KŁÓTNIA MIĘDZY PLUYIĄ I WILCZKIEM • PRZESŁUCHANIE PIOTRA • 
TAJEMNICZA DYSKIETKA • PLUVIA WYZNAJE PRAWDĘ • BÓJKA Z 
WILCZKIEM • KRADZIEŻ W KLONIE • SKĄD POCHODZIŁ KREDENS? • 
ZNACZENIE „TRZECH KORON”
Powiększyłem obraz w lornetce. Szczupła sylwetka, zgrabne ruchy - to mogła być 
Pluvia! Zeszła na pierwsze piętro, otworzyła uchylone okno i weszła do pokoju. 
Wróciła na 
ścianę po dwóch minutach i potem dostała się do wynajętego apartamentu. Wsiadłem 
na 
motor i przejechałem na hotelowy parking. Zajrzałem przez okno do baru. 
Podstawiona przez 
Pluvię kobieta właśnie żegnała Wilczka. Ten wyglądał na uszczęśliwionego. W 
drzwiach 
Pluvia minęła się ze swoją zmienniczką. Dyskretnie podała jej kopertę i podeszła 
do Wilczka. 
Pluvia była ubrana w elegancki kostium. Jej zdolność do przebieranek była 
nieprawdopodobna. Angielka wskazała Wilczkowi wyjście na taras. Uciekłem w cień, 
wyjmując mikrofon kierunkowy. Miałem pecha, bo za Pluvią i Wilczkiem na dwór 
wyszła 
grupa ludzi, którzy dotąd siedzieli w restauracji i jedli kolację.
Zrobił się hałas i mój mikrofon nie nadawał się do pracy w takich warunkach. 
Postanowiłem wrócić na stare stanowisko obserwacyjne. Byłem tam po niecałej 
minucie. 
Zobaczyłem, jak Wilczek rozgarnia tłum ludzi goniąc za Pluvią. Ta zeskoczyła z 
tarasu na 
umocniony brzeg i zaczęła uciekać pod arkadami filarów. Było tam tak wąsko, że 
Wilczek 
biegł bokiem. Z kabury pod pachą wyjął pistolet i wymierzył go w Pluvię. Ta 
znalazła się 
przy ślepej ścianie i nie miała dokąd uciekać. Kąpiel w takich warunkach w 
bystrej, zimnej 
rzece oznaczała w najlepszym razie zapalenie płuc. Z plecaka wyjąłem celownik 
laserowy, 
który normalnie służy snajperom jednostek specjalnych do działań w nocy, 
oznaczając cel 
czerwoną plamką. Najpierw kropkę skierowałem na ścianę koło Pluvii i 
błyskawicznie 
przeniosłem ją na twarz Wilczka. Ten zauważył znacznik i doskonale wiedział, co 
to może 
oznaczać. Zaczął spoglądać w moim kierunku, wypatrując przeciwnika. Dostrzegł 
jedynie 
promień lasera i opędzał się od niego jak od muchy. Gdy wpadł na pomysł 
schwytania Pluvii, 
było już za późno, bo dziewczyna skoczyła do rzeki. Miałem nadzieję, że wie, co 
robi. 
Wilczek skierował broń w moją stronę, ale byłem pewien, że mnie nie widział. 
Powoli 
wycofywał się do hotelu.
Patrzyłem na powierzchnię rzeki, czy ujrzę tam głowę Pluvii. Przepadła jak 
kamień w 
wodę. Przełączyłem noktowizor na pracę w podczerwieni. Nadaremnie. Wsiadłem na 
motor i 
pojechałem wzdłuż Pisy do jeziora Roś. Potem wróciłem pod hotel. W samą porę, by 
zobaczyć wzburzonego Wilczka wychodzącego z hotelu. Niósł bagaż podróżny i torbę 
z 
notebookiem. Wsiadł do volvo i odjechał. Rozejrzałem się wśród samochodów, ale 
forda 
Pluvii tam nie było.
Musiałem zdążyć przed nią do Spychowa. Cztery kilometry za Piszem na pustej 
drodze ujrzałem Wilczka obok volvo, które stało na czterech kapciach. Lojalnie 
uprzedził 
mnie machaniem o rozsypanych na drodze kolcach. Zatrzymałem się i podniosłem 
jeden. 
Przypominał małe kozły zapór przeciwczołgowych z czasów ostatniej wojny 
światowej. 
Kształt czterech rozchodzących się promieniście kolców sprawiał, że zawsze w 
górę sterczał 
jeden z nich i bez trudu przebijał oponę. Kilka takich rozsypanych na drodze 
mogło 
zatrzymać każdy pościg.
- Nic się panu nie stało? - zapytałem Wilczka.
Byłem wdzięczny, że dzięki jego ostrzeżeniom sam nie przebiłem sobie opon. Dla 
mnie skończyłoby się to poważnym wypadkiem.
- Nie, nic - powiedział Wilczek zajęty telefonowaniem do pomocy drogowej.
Wziąłem latarkę i butem zepchnąłem z drogi kilka kolców sterczących na drodze. 
Potem wskoczyłem na motocykl i popędziłem na złamanie karku. Byłem pewien, że 
Pluvia 
przygotowała tę pułapkę dla Wilczka. W Rucianem ujrzałem tylne światełka forda. 
Włączyłem długie światła i kierunkowskaz i wyprzedziłem samochód. Przelotnie 
widziałem, 
że Pluvia była ubrana w swój czarny strój.
Dodałem gazu, bo jak obliczyłem miałem zaledwie kilka minut przewagi nad Pluvią. 
Akurat tyle czasu potrzebowałem, by zostawić motocykl, ubranie i plecak w 
garażu. W samej 
bieliźnie, drżąc z zimna, biegłem do pokoju Pluvii. Po drodze wyjrzałem przez 
okno na 
parking. Pluvia wysiadła z forda i zatrzymała się przy Rosynancie. Dotknęła 
maski, żeby 
sprawdzić, czy była ciepła. Zdziwiona pokręciła głową. Gdy skulony, drżący, 
pokryty gęsią 
skórką otwierałem drzwi, ujrzał mnie Piotr, który wracał z dołu. Westchnął i z 
dezaprobatą 
pokręcił głową. Przytknąłem palec do ust, żeby milczał, i zniknąłem mu z oczu.
Ułożyłem się w fotelu przykrywając kocem. Telewizor grał, a ja udawałem, że 
śpię. 
Pluvia jednak nie przychodziła. Oczekiwanie przedłużało się, aż zasnąłem sam nie 
wiem 
kiedy.
Obudziłem się około siódmej ze strasznym bólem głowy. Na łóżku przykryta kołdrą 
leżała Pluvia.
- Witaj, śpiący królewiczu - odezwała się.
- Witaj, nocny wędrowcze - uśmiechnąłem się.
W ustach czułem dziwny smak, jakby metaliczny i słodki. Zacząłem się ubierać.
- Nie zostaniesz? - Pluvia była zdziwiona. - Do śniadania zostało jeszcze 
mnóstwo 
czasu. A jestem ci coś jeszcze winna.
„Pewnie, że tak” - pomyślałem. 
Wstałem i skierowałem się do wyjścia. Ten smak, który czułem po przebudzeniu, to 
gaz usypiający. Pluvia puściła go do pokoju, nim tu weszła.
- Jak będziesz czegoś potrzebowała, to zadzwoń, bo myślę, że bez aspiryny się 
nie 
obędzie - powiedziałem.
- O czym ty mówisz? 
- Noce są chłodne - rzuciłem.
Na korytarzu przetarłem oczy, a potem poszedłem do pokoju Piotra. Jeszcze spał, 
gdy 
bezceremonialnie wszedłem do jego łazienki i puściłem z kranu zimną wodę. Pod 
ożywczy 
strumień włożyłem rozpaloną i ciężką głowę. Wytarłem mokre włosy hotelowym 
ręcznikiem, 
otworzyłem okno i nalałem sobie do szklanki wody mineralnej.
- Co jest? - zapytał wściekły Piotr.
Okrył się kołdrą i kocem po same uszy, chroniąc przed zimnem wchodzącym z dworu. 
Opowiedziałem archeologowi o moich przygodach.
- Czyli ta twoja Pluvia to Noir? - upewniał się.
- Tak albo jest jego współpracownikiem.
- Czemu więc włamała się do pokoju Wilczka?
- Nie wiemy, czy do jego. Nie wiemy też, o co się pokłócili.
- I jak to zrobiła, że wykiwała i ciebie, i Wilczka. To naprawdę bystra 
dziewucha.
- Tę jej bystrość określiłbym raczej mianem profesjonalizmu. Niepokoi mnie. 
Muszę 
koniecznie skontaktować się z Panem Samochodzikiem.
- Nie dawał znaku życia?
- Unikał mnie - stwierdziłem. - Muszę dowiedzieć się, kim jest Noir i jakie szef 
ma 
informacje na jego temat. Bez wątpienia to nie przypadek, że spotkałem jaw 
obwodzie 
kaliningradzkim, a teraz tu - usiadłem koło Piotra i pochyliłem się nad nim 
robiąc groźną 
minę. - I to ty mnie tu sprowadziłeś! - wycelowałem palec w jego pierś. - 
Powiedz mi lepiej, 
co wiesz o tej sprawie?
Piotr przeraził się moim zachowaniem. Wstał i sięgnął do pudełka z dyskietkami. 
Wyjął jedną z nich, niepozorną, całą czarną. Podał mi ją i wskazał notebooka.
- Czytaj uważnie, bo nie będziesz miał szansy zrobić tego drugi raz - 
powiedział. - 
Dostałem to od kogoś przed wyjazdem. Wierz mi, że o niczym nie wiem, nic nie 
chcę 
wiedzieć.
Włączyłem przenośny komputer i włożyłem dyskietkę do stacji dysków. Na dysku był 
zapisany tylko jeden plik tekstowy, bardzo mały. Zacząłem czytać.
Panie Pawle!
Jestem znajomym pańskiego szefa. Przewidując przyszłe zdarzenia, przygotowałem 
pewien interesujący materiał. W latach osiemdziesiątych w Stanach Zjednoczonych 
rozpoczęto szkolenie specjalnej grupy ludzi. Mieli wówczas po kilkanaście lat. 
Był to projekt 
CIA o kryptonimie „Sting”.
Wyszkolono około dwudziestu agentów zdolnych do najtrudniejszych misji. Potrafią 
zabijać, kraść, zmieniać wygląd, przeżyć w każdym terenie, prowadzić różne 
pojazdy, znają 
po kilka języków, głównie słowiańskich. Podrabiają dokumenty, doskonale znają 
tajniki 
informatyki. Upadek militarnego bloku wschodniego zakończył działalność ludzi ze 
„Stinga”. 
CIA straciła nad nimi kontrolę. Kilkoro z nich przeszło na złą drogę i są 
eliminowani. Nor, 
jak twierdzą Amerykanie, pozostał nieuchwytny.
Z poważaniem
Niżej był tylko numer telefonu. Wystukałem go na moim telefonie komórkowym. Nie 
zdążyłem odezwać się, gdy do pokoju zapukała Pluvia. Piotr wszedł do łazienki i 
wskazał jej 
wolną drogę do mnie. Na jej oczach wyjąłem dyskietkę. Położyłem ją na stole, 
przykrywając 
swoim telefonem. Wziąłem aparat Piotra i wystukałem swój numer. Mój telefon 
komórkowy 
dzięki baterii wibrującej zaczął drgać na dysku, niszcząc polem 
elektromagnetycznym zapis.
- Pluvia Atratus - uśmiechnąłem się. - Szkoda, że od razu nie wpadłem na to.
- Na co? - udawała zdziwioną.
- „Atratus” to po łacinie „noszący żałobę”, czyli czarny - „Noir” po francusku - 
wyjaśniłem.
Pluvia była zmieszana.
- Może wyjdziemy? - głową wskazała widok na rzekę i jezioro. - Mówiłam, że 
jestem 
ci coś winna.
Wyczuła moje wahanie i rozłożyła ręce, dając do zrozumienia, że mogę ją 
sprawdzić, 
czy nie ma broni. Nie zrobiłem tego. Wyszliśmy na świeże powietrze.
- Nic nie jesteś mi winna - zacząłem. - Po dzisiejszej nocy jesteśmy chyba 
kwita.
- Zgoda - skinęła głową. - Jak to zrobiłeś, że byłeś tu przede mną?
- Tajemnica firmowa - uśmiechnąłem się. - A o co poszło z Wilczkiem?
- Wilczek? - Pluvia była zaskoczona takim pseudonimem.
- Ten polski gangster, z którym się spotkałaś. To taki młody wilk polskiego 
światka 
przestępczego.
- Myślałam, że ma eksponaty z wykopalisk na budowie, gdzie pracowałeś. 
Powiedziałam, że powiadomię policję, jeżeli nie kupi tych znalezisk od 
robotników. 
Chciałam, żebyś zajął się Wilczkiem, a mnie dał wolną rękę. Nie wiedziałam, że 
chcecie go 
wykiwać. To twoja gra na zwłokę?
- Tak. To ty włamałaś się do kantorka nad brzegiem i zepsułaś wykrywacz, żebym 
nie 
zwracał na ciebie uwagi, tylko szukał włamywacza?
- Tak.
- Powiedz mi, czego naprawdę szukasz?
- Tego samego co ty.
- Czego?
- Korony.
- Czyjej?
- Nie wiem, pruskiej czy Radziwiłłów? Czy to ważne? To pół kilograma złota, 
kamienie szlachetne i nic więcej. Dla mnie jest to bezcenne, bo to wartość życia 
mojego ojca.
- Nie rozumiem.
- Pewni ludzie, którzy chcą zdobyć tę koronę, porwali mojego ojca. Wymiana ma 
nastąpić w Paryżu. Wiem, że jestem ścigana i jak inni ze „Stinga” zostanę 
wyeliminowana. 
Muszę jednak uratować tatę i zabezpieczyć go, nim odejdę i zostanie sam na 
świecie.
Coś w jej głosie i postawie sprawiało, że każde słowo było jak kropla łez. 
Pluvia nie 
płakała, ale w tym co mówiła było coś takiego, że postanowiłem jej pomóc.
Objąłem ją i długo staliśmy na pomoście, patrząc na poranne mgły rozwiewane nad 
Jeziorem Spychowskim.
Piotr z wyczekiwaniem patrzył na mnie przy śniadaniu, gdy przyszliśmy do 
stołówki i 
zaprosiłem Pluvię do stołu archeologów.
- Paweł zaczął się do nas przyznawać - złośliwie zauważyła Basia.
- Po prostu musiałem wykonać pewne zadanie - odparłem.
- Ciekawe jakie, czy związane z Pluvią? - zapytała Renata.
- Nie, będziecie mieli niedługo porządną robotę - odparłem spokojnie.
- Pamiętnik znalazł były mieszkaniec wsi Klon - powiedział mi Piotr. - Rano 
dostałem 
SMS-a w tej sprawie.
- Świetnie, najpierw jednak zajmiemy się panami z wysypiska...
Po śniadaniu mieliśmy już opracowany plan. Pozostało mi tylko dosiąść roweru i 
ruszyć na budowę. Założyłem oczywiście moje budowlane odzienie. Kolegów z pracy 
zastałem zaspanych, zmęczonych nocnym debatowaniem i podziałem potencjalnych 
zysków.
- Cześć wiara! - przywitałem ich.
- Nowy, coś ty tak wyładniał? - dziwili się robotnicy. 
- Trzeba jakoś wyglądać, przynajmniej przy niedzieli - odpowiedziałem. - Byli 
jacyś 
kupcy? 
- Nie.
- A Wilczek przyjechał?
- Jedzie - krótko rzekł Szczerba, patrząc przez okno.
Na wertepach drogi na budowę kołysało się volvo Wilczka. Wysiadł z samochodu i 
głośno trzasnął drzwiczkami. Z hukiem wkroczył do baraku.
- Który pacan dzwonił wczoraj do mnie? - zapytał, a wszyscy robotnicy zerknęli 
na 
mnie.
- Ty, matole, wstawiłeś zdjęcia do Internetu? - podszedł do mnie.
- Ja, to znaczy poprosiłem...
Nie dokończyłem, gdy Wilczek szarpnął mnie za ubranie na piersi i przycisnął do 
ściany. Zamierzył się pięścią. Znałem wiele sposobów uwolnienia się z takiej 
banalnie prostej 
sytuacji. Wybrałem opcję z rozbrojeniem przeciwnika. Lewą ręką sięgnąłem pod 
jego prawą 
pachę i z kabury wyszarpnąłem pistolet. Jednocześnie uchyliłem się od ciosu. 
Pięść uderzyła 
w ścianę, a suchy trzask odbezpieczanej broni i nacisk lufy na brzuch uspokoiły 
Wilczka.
- Oddaj to! - chwycił za pistolet.
Puściłem kolbę i gdy Wilczek miał ręce zajęte odzyskaną bronią, zadałem mu kilka 
ciosów w żebra. Potem sprawiłem, że poleciał na drugi koniec pomieszczenia, 
zmiatając 
plecami wszystkie naczynia ze stołu.
- Było się w „czerwonych beretach” - oznajmiłem z dumą, licząc na odpowiedni 
efekt 
tych słów wśród robotników.
Rzeczywiście, po tej walce i mojej deklaracji szacunek do mnie wzrósł 
niepomiernie.
- Kolo - zwróciłem się do Wilczka, rozładowując pistolet. - Jedź i wróć jutro, 
jak się 
zastanowisz nad tym, co chcesz w życiu robić.
- Pożałujecie! - odgrażał się Wilczek. 
Wstał i wyszedł chwiejnym krokiem.
- Nowy, ale żeś mu przygrzał - stwierdził Henio. - W komandosach uczą tak prać 
po 
ryjach?
Udałem, że nie słyszę pytania.
- Prasa już wie i jutro zrobi się afera na pół Polski z tymi skarbami - 
opowiadałem. - 
Jak handlarz jest bystry i śledzi aukcje w Internecie, to zobaczy, że w tym 
samym czasie 
wypływają dwie różne sprawy z podobnymi znaleziskami. Jak nic przyjadą do 
Spychowa, 
szukając tych, co wykopali skarb na lewo - znacząco mrugnąłem okiem.
Wszyscy pojęli, o co mi chodzi. Pożegnałem robotników i wróciłem do hotelu. 
Piotr i 
archeolodzy kopali nad rzeką, więc zaprosiłem do Rosynanta Pluvię, a po drodze 
zajechałem 
jeszcze po Kasię i Mariana. Mimo niedzieli rodzice puścili ich z domów na 
wycieczkę 
krajoznawczą.
- Dokąd jedziemy? - zapytała Kasia.
-Do wsi Klon, gdzie znaleziono pamiętnik hrabiego Johanna Schlippenbacha - 
wyjaśniłem.
Wyjechaliśmy ze Spychowa na południe, na Rozogi.
- Może rozejrzymy się? - zaproponowała Pluvia, wskazując miasteczko.
Zatrzymałem samochód na parkingu obok targowiska, które dawnym zwyczajem 
znajdowało się blisko kościoła. Świątynia była nieciekawa architektonicznie, a 
biała cegła 
klinkierowa dodawała jakby bajkowego wyglądu, nieprzystającego do gotyckich 
kościołów 
na Warmii i Mazurach, zbudowanych z czerwonej cegły. Przy wejściu na teren 
kościelny 
znaleźliśmy informację, że Rozogi założono w 1675 roku, czyli już po bitwie pod 
Prostkami.
Po kilkunastu minutach jechaliśmy do wsi Klon. Jakież było nasze zdziwienie, gdy 
za 
szerokim zakrętem ujrzeliśmy nagle panoramę z kościołem na wzgórzu i rzędem 
drewnianych 
chat wzdłuż ulicy.
- Jak muzeum - stwierdziła Pluvia.
- Słyszałem, że w latach siedemdziesiątych chciano tu zrobić żywy skansen - 
opowiadał Marian. - Ludzie mieli tu mieszkać, ale turyści mogliby wszędzie 
wchodzić i 
wszystko oglądać. Mój tata, jak opowiadał mi o tym, nazywał to „Cepelią”.
- Miał rację - przyznałem.
Zatrzymaliśmy się przy kościele. Weszliśmy po schodkach na wzgórze i 
otworzyliśmy 
furtkę w murze. Po prawej stronie była plebania, a na wprost maleńki kościółek w 
stylu 
neogotyckim. Całość musiała powstać w XIX wieku. Nawet najwcześniejsze nagrobki 
pochodziły z tego okresu.
- Może na plebanii dowiemy się czegoś ciekawego - powiedziałem, prowadząc 
wycieczkę do siedziby miejscowego proboszcza.
Otworzył nam pogodny mężczyzna około czterdziestki.
- W sprawie ślubu? - zapytał, gdy go powitaliśmy.
- Nie, nazywam się Paweł Daniec i pracuję w Ministerstwie Kultury i Sztuki - 
przedstawiłem się, wręczając księdzu legitymację.
- O co więc chodzi? - spytał, jednocześnie wskazując nam drogę do kancelarii.
Stały w niej stare mazurskie meble, ciężkie, wykonane z ciemnego drewna i - co 
charakterystyczne - łączone bez gwoździ.
- Prowadzimy śledztwo w sprawie pamiętnika hrabiego Johanna Schlippenbacha - 
wyjaśniałem. - Notatki jego pojawiły się na aukcji w Hamburgu, a znaleziono je 
we wsi Klon. 
Z zapisków wynika, że ów hrabia był szwedzkim posłem w okresie „potopu” i 
prawdopodobnie zmuszony sytuacją, ścigany przez Tatarów, ukrył gdzieś pewien 
cenny dla 
dziedzictwa narodowego przedmiot.
- Rozumiem - duchowny skinął głową. - Muszę się państwu przyznać do pewnej 
sprawy. To ja znalazłem te zapiski, ale nieznany mi człowiek ukradł je.
- Proszę opowiedzieć wszystko od początku - poprosiłem. - Gdzie ksiądz znalazł 
pamiętnik i jak go skradziono?
- Cóż, historia jest banalna - ksiądz zaczął opowieść. - Przypadkiem, dokonując 
drobnej renowacji tego kredensu - wskazał mebel za naszymi plecami - odkryłem 
skrytkę w 
ściance. Niestety, słabo znam łacinę i nie potrafiłem od razu docenić wartości 
znaleziska. 
Pojechałem z notatnikiem do antykwariatów w Ełku i Ostrołęce. Chciałem się 
dowiedzieć, ile 
jest wart i co to jest. Przyznam się, że potrzebowałem pieniędzy na remont 
dachu. Później 
parafianie zebrali trochę pieniędzy, dołożyłem ze swoich i dach już nie 
przeciekał. Pewnego 
dnia przyjechał tu człowiek, który mówił, że jest przedstawicielem dawnych 
mieszkańców 
wsi, którzy chcieliby wyłożyć trochę pieniążków na remont cmentarza i kościoła. 
Gościłem 
go i dla ciekawości pokazałem notatnik. Gdy wyszedłem na moment do kuchni, 
mężczyzna 
uciekł.
- Kradzież na zlecenie - oceniłem. - Czy ten kredens zawsze był na plebanii?
- Wie pan, że nie wiem, ale mam księgę pamiątkową parafii. Sprawdzę, skąd 
pochodzi 
wyposażenie plebanii.
Ksiądz podszedł do półki z książkami i wyjął gruby tom oprawiony w skórę. Chwilę 
szukał w zapiskach.
- Mam - ucieszył się. - Wyposażenie, meble, naczynia liturgiczne otrzymano w 
darze 
od parafii w Pasymiu, Piszu, Bąjtkowie, Drygałach i Kruninku oraz od mieszkańców 
wsi. 
Niestety, nie ma szczegółowego opisu.
- Świetnie - ucieszyłem się. - Mamy ślad. Dziękujemy i już jedziemy. 
Pożegnaliśmy księdza i wyszliśmy na wieś.
- Rozdzielmy się - zaproponowałem. - Ja pójdę z Marianem, a dziewczyny drugą 
stroną ulicy. Chodzimy i pytamy, czy ludzie nie wiedzą, skąd może być ten 
kredens na 
plebanii.
Trwało to ponad godzinę. Wszędzie ludzie chcieli nas gościć albo narzekali na 
warunki lokalowe. Niestety, nie dowiedzieliśmy się niczego. Gdy spotkaliśmy się 
przy 
Rosynancie, dziewczyny były podekscytowane.
- Jedna starsza babcia mówiła, że kredens przyjechał z jakiejś plebanii - 
powiedziała 
Pluvia.
- To by się zgadzało - mruknąłem, zapalając silnik. 
Jechaliśmy w milczeniu. W Rozogach Pluvia nie wytrzymała.
- Co by się zgadzało? - zapytała.
- Drei Kronen - odpowiedziałem. - Co według Szweda miało szansę przetrwać najazd 
Tatarów?
- Kościół! - krzyknął zadowolony Marian.
- Tak jest - i dalej wyjaśniałem. - Jakie były trzy fundamenty, korony wiary 
luterańskiej? Kirche - kościół, Kanzel - ambona, skąd głoszono kazania, i 
Kanonikus -
kanonik, pastor, duchowy ojciec parafian. Hrabia Johann Schlippenbach wiedział, 
że Tatarom 
towarzyszą Polacy, którzy nie dadzą pohańbić świętego miejsca. Trzeba szukać w 
kościołach.
ROZDZIAŁ DWUNASTY
NAJAZD MEDIÓW NA WYKOPALISKA • DZIENNIKARZE NA BUDOWIE • 
LICYTACJA ZAWARTOŚCI SKARBCZYKA • POLICYJNA ZASADZKA NA 
HANDLARZA • ZAMKNIĘCIE BUDOWY WYSYPISKA • SKARBY KOŚCIOŁÓW 
W BAJTKOWIE I DRYGAŁACH
Zadowoleni z odkryć wracaliśmy do Spychowa, gdzie przed hotelem zastaliśmy ekipy 
reporterskie dwóch telewizji i kilku rozgłośni radiowych oraz Olbrzyma.
- Nie wytrzymałeś? - przywitałem go nieco zły z powodu zamieszania.
- Zapomniałem, że mamy niedzielne wydanie i puszczono do niego informacje o 
odkryciu - tłumaczył się. - Jak telewizory - wskazał na wozy transmisyjne - 
wywąchały dobry 
temat w środku leniwej niedzieli październikowej, to od razu przyjechały. Nic na 
to nie 
poradzisz.
- Dobrze... - westchnąłem i odprowadziłem przyjaciela na bok, gdzie chwilę 
rozmawialiśmy.
Potem czym prędzej pożegnałem młodzież.
- Pluvio, zaczynamy plan B - zwróciłem się do dziewczyny. - Bądź tam za pół 
godziny.
Wsiadłem na rower i już drugi raz tego dnia jechałem na budowę.
- Chłopaki! - krzyczałem z daleka. -Ale afera! - opowiadałem, gdy wszyscy 
wylegli 
przed barak. - Przyjechały telewizja, radio i gazety. Dym na całą okolicę. Ktoś 
się dowiedział 
o tej monetce, coście jadali sklepowej.
- Nowy przekombinował! Mówiłem! - gorączkował się Henio. 
Spojrzałem na niego groźnie i zamilkł.
- Co robić? - pytał Szczerba.
- Uruchomimy plan B - powiedziałem. - Dziennikarzy nie wpuszczamy na budowę, bo 
„Obcym wstęp wzbroniony”, no nie?
- No! - odpowiedział mi chrapliwy chórek.
- Po drugie, opylamy skarb pierwszej osobie, która przyjedzie i da więcej niż 
Wilczek 
- kontynuowałem. - Dobra! Do roboty, bo już chyba jadą - powiedziałem zerkając 
za siebie.
Robotnicy zamknęli bramę na kłódkę i ukryli się w baraku. Zza brudnych szyb 
obserwowali inwazję reporterów. Pierwszy podjechał wóz telewizji, z którego 
wysiadł 
znudzony kamerzysta żujący gumę i dziewczyna w pantofelkach, w mini-spódniczce, 
w 
futerku i bluzce z dużym dekoltem. 
- Ale szprycha! - usłyszałem komentarz.
- Kto pójdzie ich przegonić? - zapytał Henio.
- Szczerba jest wygadany - zasugerowałem.
- Ty idź, ja mam niefartowny wygląd - Szczerba zląkł się kontaktu z mediami.
W końcu robotnicy niemal siłą wypchnęli mnie z baraku.
- Chcesz dostać dolę, to musisz zapracować - argumentował Henio. 
Powoli, trzymając ręce w kieszeniach, wyszedłem do dziennikarzy.
Natychmiast znalazłem się w świetle przenośnych reflektorów i kamerzyści 
przytknęli 
oczy do kamer. Radiowcy przygotowali mikrofony, a Olbrzym wyjął notes.
- Dobry wieczór panu, czy to prawda, że panowie tu wykopali jakieś stare 
blaszki? - 
zapytał mnie.
- Dobry - odpowiedziałem spokojnie. - O co tu chodzi?
- Słyszeliśmy, że panowie wykopali jakieś blaszki i próbowali nimi płacić w 
sklepie - 
reporterka telewizji przystawiła mi mikrofon.
Uśmiechnąłem się do niej i przyglądałem jej się dłuższą chwilę.
- Kto tak mówił? - udawałem ciekawość.
- Ludzie we wsi mówili - odparła reporterka.
- A myśmy to nawet wykopali tutaj starego mercedesa i jeszcze mu się światła 
paliły. 
Ludzie kłamią z zazdrości, ze złości, a w ogóle to macie pozwolenie na 
kamerowanie 
budowy? Boja się nie zgadzam na pokazywanie mojej twarzy!
- Może moglibyśmy chociaż nakręcić tę budowę i powiedzieć potem widzom, że tu 
nic nie znaleziono? - prosiła reporterka wdzięcząc się.
- Panią bym wpuścił, ale samą. Dobrą herbatę mam i coś do herbaty...
- Paluszki i kruche ciasteczka? - wtrącił złośliwie Olbrzym. 
- Nie! - krzyknąłem. - Nic nie wiem, nie znam się, nie orientuję, nie mam 
pojęcia, a w 
ogóle jest niedziela i jestem zarobiony! - zacytowałem słowa pewnego mechanika z 
polskiej 
komedii, którą niedawno oglądałem.
Odwróciłem się i odmaszerowałem do baraku.
- Jadą! - cieszył się Szczerba. - Odjeżdżają, sępy!
Ciężko usiadłem przy stole i oparłem głowę o złożone na blacie ramiona.
- O, jeszcze jakaś łajza jedzie! - po chwili krzyknął Henio. - Nowy, na 
podwórek!
- Nie jestem psem, żebyś mnie tak ganiał! - odpowiedziałem. 
Henio najchętniej rzuciłby się na mnie z pięściami, gdyby nie słowa Szczerby.
- Ta to jakaś lepsza sztuka - powiedział.
Wreszcie uroda Pluvii skusiła Szczerbę do wyjścia. Wrócił z nią po dwóch 
minutach.
- Pani chciałaby obejrzeć nasze znalezisko - oznajmił.
- Może to glina? - Henio był nieufny.
- Może to was przekona? - Pluvia wyjęła z torebki plik banknotów. 
Robotnicy przenieśli łakomy wzrok z kształtów Pluvii na pieniądze.
Henio z nabożną czcią wyjął z szafy ubraniowej skrzynkę narzędziową i postawił 
ją na 
stole. Otworzył wieko i Pluvia mogła obejrzeć znalezisko.
- Jeszcze kogoś tu niesie - zauważył jeden z robotników, patrząc przez okno.
Zdenerwowany wyszedł przegnać intruza. Wrócił w towarzystwie Wilczka, który 
posłał Pluvii groźne spojrzenie.
- No, to kto da więcej? - Henio już zacierał ręce.
- Ta chciwość was zgubi - mruknął Wilczek. 
Nawet nie wiedział, jak bliski był prawdy.
- Ile dajesz? - Wilczek zwrócił się do Pluvii.
Ta podała cenę. Wilczek przebił ją dwukrotnie. Licytacja trwała minutę. 
Robotnicy 
oglądali ją jak najpiękniejszą bajkę. Wygrał Wilczek.
- Przybijacie!? - wyciągnął dłoń do Szczerby, chcąc dobić targu.
- Czekajcie! - zawołałem.
Wilczkowi na mój widok ręka automatycznie powędrowała do kabury pod pachą.
- Co znowu, komandosie? - zapytał wściekle.
- Chodź, pogadamy - zwróciłem się do Szczerby. - Reszta niech pilnuje towaru.
Zaintrygowany Szczerba wyszedł za mną.
- Co jest? - spytał zniecierpliwiony.
- Nie zastanawiacie, czemu przyjechali prawie jednocześnie? Babka pokazała wam 
forsę, a wy od razu przestaliście myśleć. Czemu im się tak śpieszy?
- Co proponujesz?
- Powiedz im, że spotkamy się wieczorem w knajpie w Spychowie i tam dokonamy 
wymiany, jeżeli klient, który do nas dzwonił, zaproponuje niższą cenę albo nie 
przyjedzie.
- Wymienimy się tak na oczach ludzi? - dziwił się Szczerba.
- Co ty! Niech Wilczek przyjedzie i niech nie zamyka na klucz bagażnika, żebym 
mógł go otworzyć i włożyć tam skrzynkę. Zaczaję się w krzakach i będę czekał. 
Niech tam 
zostawi też forsę.
Wróciliśmy do środka. Szczerba przedstawił plan transakcji Wilczkowi.
- Co?! Jeszcze jakiś facet ma tu przyjeżdżać? - denerwował się. - Albo 
sprzedajecie, 
albo do widzenia!
- Albo kupujesz, albo do widzenia - odpowiedziałem. - Żelazne prawa rynku popytu 
i 
podaży - uśmiechnąłem się.
Wszyscy myśleli, że Wilczek zrezygnuje. Bałem się, że za bardzo wyprowadziłem go 
z równowagi. Wilczek podszedł do mnie i zajrzał mi w oczy.
- Bystry jesteś - wyszeptał. - Przydałby mi się taki pistolet jak ty, ale 
jeszcze słoma ci 
z butów wystaje. Będę! - krzyknął do reszty i wyszedł.
Również Pluvia mimo zaproszenia do stołu opuściła barak. Najbliższą godzinę 
spędziłem na słuchaniu zachwytów nad kupą pieniędzy, jakie zarobimy. Potem całą 
grupą 
wyszliśmy z budowy. Przed knajpą Henio wręczył mi skrzynkę. Ukryłem się w 
krzakach i 
trwożliwie rozglądałem się na wszystkie strony. O umówionej porze przyjechał 
Wilczek. 
Trzasnął drzwiczkami i zamknął je. Potem otworzył kluczykiem bagażnik i wszedł 
do 
restauracji. Odczekałem jeszcze kwadrans i wstawiłem skrzynkę do bagażnika 
biorąc plik 
pieniędzy, który tam leżał. Nie musiałem liczyć, by stwierdzić, że jest ich za 
mało.
Wkroczyłem do lokalu i zaszedłem Wilczka od tyłu. Objąłem rękoma jego głowę tak, 
by dla niewtajemniczonych wyglądało to na powitanie przyjaciół. Wilczek wiedział 
jednak, 
że jeden jego fałszywy ruch wystarczy, bym mu skręcił kark.
- Gdzie reszta forsy? - wysyczałem.
Wilczek powoli wyjął z kieszeni marynarki kopertę i podał ją Szczerbie. Ten 
przeliczył.
- Zgadza się - poinformował mnie.
Puściłem Wilczka i usiadłem z drugiej strony stołu. Gangster wstał i otrzepał 
ubranie 
w miejscu, gdzie się o niego opierałem.
- Następnym razem inaczej pogadamy - pogroził nam.
- Nie będzie następnego razu - odpowiedziałem, co robotnicy przyjęli zgodnym 
rechotem.
Wilczek wyszedł i po chwili słyszeliśmy tylko warkot jego samochodu.
Robotnicy świętowali na całego, każąc podać sobie najlepsze potrawy i trunki. 
Menu 
w barze było niewyszukane, więc było ostro i tłusto. Temu wszystkiemu z 
niechęcią 
przyglądali się miejscowi. Wiedzieli o fałszywym banknocie i o tym, że 
budowlańcy 
przegnali grupę interwencyjną.
- Forsa! - Szczerba nachylił się do mnie.
Na jego twarzy gościł obrzydliwy wyraz chciwości. Dla tych ludzi nie liczyło się 
teraz 
nic prócz pieniędzy i alkoholu.
Niechętnie podałem Szczerbie plik. Odliczył mi parę banknotów.
- Chyba za dużo? - zastrzegł pijany, ale czujny Henio.
- Macie - wyjąłem z kieszeni jedną setkę - to mój udział w uczcie. Muszę iść do 
roboty.
Wracałem przez Spychowo do hotelu nasłuchując, kiedy usłyszę ryki syren 
policyjnych radiowozów. Nie myliłem się. Byłem już przed bramą hotelu, gdy minął 
mnie 
radiowóz wiozący z tyłu, w klatce dla aresztantów, skuloną postać Wilczka. Za 
policyjnym 
autem jechało volvo prowadzone przez policjanta. Ten zatrzymał się na hotelowym 
parkingu. 
Wszedł do jadalni i wyszedł z niej w towarzystwie Piotra. Pokazał mu zawartość 
skrzynki w 
bagażniku, a potem zaprosił do volvo. Wszedłem do stróżówki, wziąłem menażkę i 
poszedłem do kuchni po porcję obiadową. Usiadłem z nią w swoim ogródku i jadłem 
powoli 
delektując się każdym kęsem. Ciszę październikowej nocy przerwał kolejny ryk 
syren. Tym 
razem kilku radiowozów jadących do Spychowa.
Gdy zjadłem, poszedłem do pana Jurka i zapowiedziałem, że od jutra nie będę już 
stróżował przez połowę nocy.
- Znudziło się panu? - śmiał się. - Noce już są chłodne - dodał po chwili.
Zaprosił mnie na porcję świeżo smażonych karasi. Jedliśmy oblizując palce z 
tłuszczu, 
a złocista skórka przyjemnie chrupała w ustach. Przy okazji opowiedziałem o 
swoich 
przygodach. Potem tradycyjnie napełniłem termos i usiadłem na mojej ulubionej 
werandzie. 
Wkrótce dołączyła do mnie Pluvia zawinięta w koc i śpiwór. Długo w nocy 
rozmawialiśmy o 
naszych planach.
Pamiętam, że w nocy odniosłem śpiącą Pluvię do jej pokoju. Nazajutrz pozwoliłem 
sobie pospać dłużej w stróżówce. Razem z archeologami jadłem śniadanie.
- Paweł, szukałem cię wszędzie, jak wróciłem z policji w Mrągowie - przywitał 
mnie 
Piotr. - Aleś to wymyślił! - wychwalał mnie. - Słuchajcie - zwrócił się do 
kolegów. - Wczoraj 
policja w Mrągowie dostała informację, że samochodem volvo będą wiezione cenne 
skarby 
wykopane z ziemi. Zatrzymano samochód do kontroli drogowej, poproszono o 
otwarcie 
bagażnika. W środku była skrzynka narzędziowa wypełniona pruskimi przedmiotami. 
„Skąd 
to macie?” - policjanci spytali kierowcę. „Ze strychu babci” - odpowiedział. Oni 
przesuwają 
skrzynkę, a pod spodem leży koperta ze zdjęciami i opisem wykonanym przez Pawła. 
Temu 
handlarzowi szczęka opadła i zaczął mówić, że nie wie, skąd to ma. Policjanci 
zabrali go na 
komendę i tam przesłuchiwali, a po drodze zabrali mnie. Byłem ekspertem od 
archeologii i 
miałem dokonać oceny znaleziska. Jeszcze dziś policjanci wystąpią o zamknięcie 
budowy, bo 
w tej sytuacji wymaga się przeprowadzenia prac archeologicznych na koszt 
wykonawcy. 
Policjant prowadzący sprawę był radnym i powiedział, że gmina nie zgodzi się na 
podwyższenie wartości robót na budowie i zrezygnuje z takiej lokalizacji 
wysypiska.
- Hurra! - krzyknęli Kasia i Marian.
Kasia rzuciła mi się na szyję i pocałowała mnie w policzek.
- Jest pan cudowny! - cieszyła się.
- Obiecałem, to zrobiłem - odpowiedziałem skromnie.
- To nie koniec wieści - relacjonował Marian. - Wczoraj robotnicy pili w 
knajpie. 
Znowu chcieli zapłacić fałszywą setką, ale barmanka sprawdziła pieniądz i 
zrobiła im 
awanturę. Ci, że kobieta podmieniła banknot. Wszczęła się awantura i miejscowi 
dobrali się 
do skóry robotnikom. Na koniec wezwano policję. Robotnicy mieli sporo pieniędzy 
i 
wystarczyło to na pokrycie szkód w restauracji, wynikłych z bitwy. Budowlańcy 
woleli być 
oskarżeni tylko o wykopanie zabytków i ich sprzedaż, bo za to groziły im 
niewielkie kary w 
porównaniu z tym, jakie wyroki dostaliby za obrót fałszywi pieniędzmi i 
wszczynanie 
awantur.
- Ciekawe, skąd oni mieli te fałszywe setki? - zastanawiała się Kasia.
- A właśnie, właściciel baru pytał, czy nie ma pan tej fałszywki? - poprosił 
Marian. - 
Powiesiłby sobie na pamiątkę na ścianie.
Zrobiłem zakłopotaną minę i wszyscy zrozumieli, co się stało.
- Archeolodzy do łopat, a reszta w teren - zaproponowałem.
- Zaraz, a młodzi nie mają szkoły? - zapytał Piotr.
- Dziś jest Dzień Nauczyciela - przypomniał mu Marian. 
Poczekaliśmy jeszcze na Pluvię i mogliśmy ruszyć na objazd. 
- Pawle! - usłyszałem jeszcze za sobą krzyk Piotra. - Sprawdzałem te trzy 
korony!
- Które? - zapytałem zdziwiony.
- Pamiętasz, że pretekstem do najazdu szwedzkiego na Polskę były prawa Jana 
Kazimierza do sukcesji na tronie szwedzkim? Trzy korony szwedzkie zdobiły pierś 
orła 
polskiego na oficjalnych pieczęciach państwowych za czasów Jana Kazimierza.
Podziękowałem za informację i ruszyłem w kierunku Bajtkowa. Daleka droga minęła 
nam dość szybko. Na zakręcie szosy ujrzeliśmy neogotycki kościół otoczony 
kamiennym 
murem. Koło świątyni stał tylko jeden stary, wielorodzinny budynek mieszkalny, a 
dokoła 
były pola. Zatrzymaliśmy się przed kamienną tablicą upamiętniającą żołnierzy 
poległych w 
bitwie zimowej na Mazurach w lutym 1915 roku.
Wziąłem przewodnik i zacząłem opowiadać swoim towarzyszom.
- Kościół wybudowano w 1894 roku w miejsce drewnianego, krytego słomą. W czasie 
najazdu tatarskiego ocalał dzięki cudownemu obrazowi świętego Erazma. Ze starego 
wyposażenia zachowały się ołtarz, kazalnica i portret pastora oraz rzeźbione 
ławki...
- Rany! - przerwał mi Marian. - To jest dokładnie tak jak pan mówił: kościół, 
kazalnica, kanonik.
- Spokojnie - powstrzymałem przedwczesny wybuch entuzjazmu. - Po pierwsze, 
kościół pochodzi z końca XIX wieku, a więc nawet przenosząc stare wyposażenie 
budowniczy mogli odkryć skrytkę, o ile jest ona w kościele. Musimy postarać się 
o klucze do 
drzwi.
Kasia pobiegła do pobliskiego domu i wróciła ze starszą kobietą w chuście na 
głowie.
- Pochwalony! - odpowiedziała na nasze powitanie. - Pierwszy raz widzę, że 
historycy 
jacyś interesują się naszym kościółkiem.
- Bo jest on niezwykły - powiedziałem. - Podobno w środku jest cudowny obraz.
- Tak słyszałam, że cudowny - kobieta kiwnęła głową. - Ale cudów już nie ma, 
pracy 
nie ma...
Kobiecina narzekała otwierając drzwi. Weszliśmy do środka. Marmurowa posadzka, 
chłodne i wyniosłe wnętrze neogotyckiej budowli nie pasowały stylistycznie do 
barokowego 
ołtarza i takiejż kazalnicy. Obejrzeliśmy ją z Pluvią bardzo uważnie. Przy 
schodkach, na 
samym dole wśród roślinnych ornamentów obok znaku cechowego rzeźbiarza. Schinkla 
z 
Ełku, znalazłem datę: „l687”.
- Za późno - wskazałem młodym cyfry.
- Podobnie z obrazem - dodała Pluvia, przyglądając się przez lupę prawemu 
dolnemu 
rogowi obrazu. - To portret pastora Molitora z 1882 roku - dodała.
- Proszę pani, a gdzie tu była plebania? - zapytałem kobietę.
- Podobno tam, gdzie my mieszkamy, ale takie Niemce, które przyjechali tu z 
wycieczką, opowiadali, że dawniej, jak i dziś ksiądz dojeżdżał z Drygał - 
usłyszałem 
odpowiedź.
-A stare meble ktoś tutaj miał?
- Panie, a gdzie! Wszystko Ruskie w czterdziestym piątym popalili, tak ostra 
była 
zima. Ostatni cud, że kościół jakoś wtedy ocalał.
Podziękowaliśmy miłej pani za pomoc, wróciliśmy do Rosynanta i pojechaliśmy do 
Drygał. Tam kościół stał na wysokim wzgórzu, skąd roztaczał się wspaniały widok 
na 
okolicę. Zatrzymaliśmy się na wykonanym z kostki brukowej parkingu i weszliśmy 
po 
schodach pod same drzwi. 
Marian nacisnął klamkę.
- Pójdę po klucze - zaoferował się.
Rozejrzałem się dokoła, po starych drzewach i resztkach przykościelnego 
cmentarza.
- Groby z pierwszej wojny światowej - wskazałem wysoki, smukły kamienny obelisk 
i 
nagrobki z zatartymi napisami. - Tu pod Drygałami Rosjanie przez dłuższy czas 
odpierali 
ataki niemieckich dywizji maszerujących na Ełk. Dzięki temu rosyjskie dywizje 
maszerujące 
spod Węgorzewa zdołały wymknąć się z niemieckich kleszczy.
Pluvia przeglądała notatki w przewodniku.
- Kościół z 1732 roku, a wieś założona w 1438 roku przez Marcina Drygała - 
przeczytała. - W świątyni barokowy ołtarz połączony z kazalnicą i dwa ładne 
barokowe 
mosiężne lichtarze.
Przybiegł Marian.
- Księdza nie ma, a w środku nie ma żadnych koron - relacjonował. - Gospodyni 
mówiła, że kościół ładny, ale wyposażenie jest nowsze. Pytałem o meble do 
parafii w Klonie. 
Nigdy nic nie słyszała na ten temat. Nie mają także żadnych starych dokumentów 
gospodarczych.
- Jedziemy do Pisza - zadecydowałem.
Towarzystwo posłusznie powędrowało do samochodu. Zatrzymaliśmy się na parkingu 
za ratuszem wybudowanym za reparacje wojenne od Francuzów po wojnie w 1870 roku. 
Niedaleko była dawna baszta z czasów rozbudowy fortyfikacji wokół Pisza pod 
koniec XVII 
wieku. Przy baszcie stała kamienna baba pruska. Znaczenie tych kamiennych rzeźb 
jest nie-
znane. Czy są to pomniki znamienitych wojów, bóstwa, wota? Nikt nie wie.
- Idziemy do kościoła? - zapytała Pluvia z zaczepką w głosie.
- Tak - odparłem zdziwiony jej zachowaniem.
Gdy szliśmy przez długi rynek w kierunku zbudowanego z ryglowego muru kościoła, 
Kasia z Marianem szli z tyłu, a ja z Pluvią przodem.
- Czemu to robisz? - zapytała mnie. 
- Co?
- Ciągasz nas po tych dziurach. Przecież ty wiesz, gdzie powinniśmy od razu 
jechać.
- Skąd mam niby wiedzieć?
- Nie udawaj głupiego - syknęła Pluvia. - Zapominasz o moim ojcu.
- Nie zapominam - twardo odpowiedziałem. - Ty też grasz ze mną nieczysto.
- Czemu?
- Przecież penetrowałaś te okolice i szukałaś.
- Przejechałam tę samą trasę, ale i tak dowiedziałam się mniej, niż gdy jestem z 
tobą.
- No widzisz? - uśmiechnąłem się. - Piotrowi mówiłem, że wygramy z Noirem dzięki 
naszej wiedzy i systematyczności.
- Myślisz, że wygracie?
- Już przecież nie walczymy - zauważyłem.
- No jasne - Pluvia objęła moje ramię i wtuliła się we mnie.
Kościół pod wezwaniem Jana Chrzciciela wybudowano w 1843 roku w miejsce 
poprzedniego. Wieża z końca XVII wieku, dokończona w 1739 roku, oraz ołtarz i 
ambona w 
prostych formach barokowych z 1701 roku były zbyt młode, by pamiętać czasy 
hrabiego 
Johanna Schlippenbacha.
- Pisz to idealne miejsce na ukrycie się hrabiego - powiedziała Pluvia. - W 
czasie 
najazdu tatarskiego to miasto, podobnie jak zamek w Ełku, pozostało niezdobyte.
- Tatarzy dotarli tu dopiero 12 października - dodałem. - Był to czas, gdy już 
zebrali 
dość jasyru i gwałtowność ich wypraw znacznie zmalała. Chociaż Bajtkowo i 
Drygały 9 
października spalili, podobnie jak Białą, miasteczko, które stało tam, gdzie 
jest obecnie Biała 
Piska.
- W Piszu był zamek? - upewniał się Marian.
-Tak, ale zostały tylko resztki fundamentów - tłumaczyła mu Pluvia. 
Poszliśmy w kierunku Pisy. Za Domem Kultury skręciliśmy na wąską ścieżkę wzdłuż 
płotu. Młodzi pobiegli przodem, by szukać w krzakach śladów zamku.
- Idealne miejsce na czwartą koronę - uśmiechnęła się Pluvia. Miała na myśli 
spotkanie w 1698 roku polskiego króla Augusta II
Mocnego z elektorem Fryderykiem III, który uzyskał tu zgodę na koronowanie się 
na 
króla Prus, co nastąpiło w 1701 roku.
- Może znaleziono tu koronę i użyto jej do koronacji? - zasugerowała Pluvia.
- A skąd wiesz, że to miała być pruska korona? - zapytałem.
ROZDZIAŁ TRZYNASTY
KONIUNKTURALIZM FRYDERYKA WILHELMA • DLA KOGO 
PRZEZNACZONA BYŁA KORONA? • CZY KMICIC BYŁ POSTACIĄ 
HISTORYCZNĄ? • ZABYTKI STAREGO PASYMIA • JAK W STYCZNIU 1945 
ROKU ZNIKAŁY CAŁE WSIE • NA RUINACH KRUNINKA
Ze smutkiem oglądaliśmy nędzne resztki dawnej piskiej warowni. Była usadowiona w 
bardzo dobrym miejscu, u wpływu rzeki Pisy do jeziora Roś. Teraz jej teren 
przecinał nasyp 
kolejowy. Po przygotowaniu Pisza pod koniec XVII wieku jako typowej warowni 
bastejowej 
o kształcie idealnej gwiazdy, w połowie XVIII wieku z murów zamkowych 
pozostawiono 
tylko zamieniony na pałac wysoki zamek. Po drugiej wojnie światowej stały tu 
jeszcze ruiny, 
w latach sześćdziesiątych zamienione w czynie partyjnym w kilka rządków 
fundamentów 
wystających kilkadziesiąt centymetrów nad ziemię w gęstych krzakach.
- Nic tu nie znajdziemy - Marian bezradnie rozłożył ręce.
- Bo i mieliśmy szukać tylko w kościołach - przypomniałem mu.
- To dokąd teraz jedziemy? - zapytała Kasia.
- Na obiad, a potem do Pasymia - odpowiedziałem.
Młodych zmęczyły te bezowocne poszukiwania, zaś Pluvia przekonana, że wiem 
gdzie powinniśmy szukać, cierpliwie czekała.
Jedliśmy obiad przysłuchując się Piotrowi, który opowiadał właścicielowi hotelu 
o 
wynikach archeologicznego sondażu na terenie przyszłego wysypiska.
- Trzeba przyjechać tu na wiosnę, ale już teraz możemy chyba udowodnić, że tam 
było 
grodzisko, a tu, u pana, nad brzegiem osada rybacka...
Zadzwonił mój telefon i wyszedłem z jadalni, by móc spokojnie porozmawiać. Po 
moim powrocie nie wyjaśniałem, kto do mnie dzwonił, a intensywnie myślałem nad 
tym, co 
nasz czeka po południu.
- Myślisz, że hrabia Johann Schlippenbach wiózł koronę dla Fryderyka Wilhelma? - 
nagle zapytała mnie Pluvia.
- Pytanie podstawowe brzmi: co on wiózł? - odpowiedziałem. - Mogła to być 
korona, 
na co wskazują słowa zagadki prowadzącej do skrytki. Może być jednak i tak, że 
ujrzawszy 
trzy korony, zobaczymy czwartą, a pod nią będzie mieszek złotych monet. 
Wymyśliliśmy z 
Piotrem teorię na temat korony na podstawie wydarzeń z przeszłości.
- Może pan nam o tym opowiedzieć? - poprosiła Kasia.
- W 1655 roku Fryderyk Wilhelm, elektor brandenburski i lennik Polski w Prusach 
Książęcych, zdawał sobie sprawę, że umocnienie swej pozycji może zawdzięczać 
tylko 
postawie neutralnej w początkowej fazie konfliktu polsko-szwedzkiego, a potem 
opowiedzeniu się po którejś ze stron. Był przy tym tak skryty, że jak kiedyś 
powiedział: 
„Gdyby moja koszula wiedziała, co zamierzam jutro uczynić, kazałbym ją spalić”. 
W 1655 
roku Karol Gustaw, król szwedzki, stawiał żądania oddania kontroli nad portami w 
Pilawie i 
Kłajpedzie. W tym samym czasie strona brandenburska domagała się części 
terytorium 
Rzeczypospolitej, ale Szwedzi uznali te żądania za wygórowane i negocjacje 
utknęły w 
martwym punkcie. Po prostu Fryderyk Wilhelm grał na zwłokę. Gdy Szwedzi odnosili 
sukcesy w marszu przez Polskę, poddała im się Wielkopolska i Janusz Radziwiłł 
dwukrotnie 
podpisał pakty ze Szwedami, odrywając Litwę od Korony i poddając ją Szwecji, w 
Prusach 
schronienie znaleźli uchodźcy, zwłaszcza z Litwy. W listopadzie 1655 roku Jan 
Kazimierz 
przez swego posła Jana Tańskiego miał obiecywać Fryderykowi Wilhelmowi koronę 
polską 
po swej śmierci. Tak ważnym sojusznikiem stał się elektor brandenburski.
- Dlaczego? - dziwiła się Kasia.
- Porty - wyjaśniałem. - O ile armia szwedzka, jedna z najlepszych w ówczesnej 
Europie, aprowizację zdobywała na bieżąco w podbitym kraju, to z czasem 
potrzebowała 
innego zaopatrzenia wojennego, a nawet żywności przysyłanej zza morza. Do tego 
były 
potrzebne porty, nad którymi władzę sprawował Fryderyk Wilhelm. Jednak w grudniu 
Szwedzi przeprowadzili błyskawiczną kampanię w Prusach: 21 grudnia zdobyli 
Elbląg, a po 
pięciu dniach byli już pod Królewcem. Król szwedzki wiedział o silnym ruchu 
antyszwedzkim rodzącym się na południu polskich terenów i zamierzał ruszyć tam, 
aby 
spacyfikować te nastroje. Elektor i Karol Gustaw zawarli układ 17 stycznia 1656 
roku w 
Królewcu. Szwedzi mieli dostęp do portów i udział w cłach, za to elektor uzyskał 
w 
dziedziczne lenno Warmię, ale bez Fromborka, a Szwedom miał wysłać pomoc 
militarną w 
sile 500 konnych i 1000 pieszych. Nie był to formalny sojusz wojskowy, więc 
elektor miał 
otwartą drogę do negocjacji z królem polskim, a jednocześnie w razie szwedzkich 
niepowodzeń zyskiwał dobrą pozycję przetargową w rozmowach ze Szwedami. Tak też 
się 
stało w czerwcu 1656 roku, gdy w Wielkopolsce i na Żmudzi wybuchły powstania 
przeciw 
Szwedom, a flota holenderska szykowała się do wpłynięcia na Bałtyk, trwała 
ofensywa 
moskiewska w Inflantach, a Tatarzy stali się polskimi sprzymierzeńcami. 25 
czerwca Karol 
Gustaw podpisał z Fryderykiem Wilhelmem traktat malborski, według którego 
elektor 
pozostawał lennikiem szwedzkim w Prusach i na Warmii, ale otrzymywał w 
dziedziczne, 
udzielne władanie cztery województwa wielkopolskie i ziemię wieluńską.
- Zdrajca - Marian ocenił postawę elektora.
- Wybrał korzystniejszą ofertę - przyznała Pluvia. - Dążył do suwerenności i 
samodzielności, a umowa z królem szwedzkim była etapem na tej drodze. Skąd 
jednak 
przypuszczenie, że nagle Karol Gustaw chciałby, zaledwie kilka miesięcy po 
traktacie, 
obdarzyć sojusznika takim splendorem?
- Nie powiedziałaś mi jeszcze, jak wpadłaś na trop hrabiego Johanna 
Schlippenbacha - 
przypomniałem jej.
- W szwedzkich archiwach odkryto rachunek wystawiony przez złotników ryskich za 
wykonanie czegoś, co określono mianem „diadem królewski”. Być może jest to zbyt 
dowolna 
interpretacja, że chodzi o koronę, ale...
- Brzmi podobnie - wtrąciła Kasia. - Nie mówiła pani, że szuka tutaj skarbów - 
powiedziała z wyrzutem.
- Pluvia rzeczywiście jest dziennikarką, jakoś się zgadaliśmy, że oboje szukamy 
tego 
samego i postanowiliśmy działać wspólnie - kłamałem. - Skąd wiedziałaś, gdzie 
szukać?
- W rachunkach była informacja, że diadem odebrał hrabia Johann Schlippenbach i 
zaginął na terenie Prus w czasie najazdu tatarskiego. Szukałam więc śladów 
Szweda na 
terytorium południowych i wschodnich Mazur.
Udało nam się uniknąć przy młodych tematu szantażu wobec Pluvii, której porwano 
ojca.
- Po prostu Karol Gustaw mógł uznać, że Fryderyk Wilhelm w obliczu najazdu 
tatarskiego, a wiedziano o zbliżającej się ordzie - kontynuowałem - mówiąc 
współczesnym 
językiem, wymięknie, czyli odwróci się od Szwecji. Tatarzy walczyli pod 
Warszawą, otoczyli 
nawet szwedzkiego króla. Krążyły fantastyczne opowieści o liczbie ordyńców, 
mówiono o 
całej potędze chana, około stu tysiącach konnych, gdy w rzeczywistości było ich 
około 
tysiąca pięciuset. Kierunek z Rygi zgadzałby się, jeżeli chodzi o trasę 
szwedzkiego posła. 
Pewnie najpierw wędrował do swego pana, który w czasie bitwy pod Prostkami był 
we 
Fromborku, a elektor w Królewcu.
- Wyrażałeś jednak wątpliwość, czy korona miała być rzeczywiście pruska - 
powiedziała Pluvia. - Jeśli nie pruska, to czyja?
- Janusza Radziwiłła-odpowiedział Marian. - Pamiętam z „Potopu” - pochwalił się.
- Prędzej Bogusława Radziwiłła, bo Janusz wówczas nie żył - przypomniałem. - 
Radziwiłłowie byli najmożniejszym rodem na Litwie. Ta jednak była zagrożona 
przez 
Moskwę i Kozaków, w dodatku zbuntowana przeciw Szwedom.
- Więc dla kogo? - zdziwiła się Pluvia.
- Owszem dla Radziwiłła, ale jako „Piasta” na tronie polskim - odparłem. - 
Historycy 
nie mogą gdybać, ale taki zupełnie fantastyczny pomysł mógłby się wówczas 
narodzić. Jan 
Kazimierz wcale nie żywił urazy do Bogusława Radziwiłła, a nawet kazał wojskom 
oszczędzać jego majątki. Zapominacie, że polski król abdykował, a więc nie był 
to człowiek 
dostatecznie mocny do udźwignięcia ciężaru korony. Może za cenę pokoju i 
odpędzenia 
wojsk kozackich i moskiewskich zgodziłby się poprzeć kandydaturę Radziwiłła na 
króla?
- A wracając do „Potopu” - zaczął Marian - czy Kmicic był postacią historyczną?
Uśmiechnąłem się.
- Gdybyś pisał książkę o historii Spychowa w latach dwudziestych, to skąd byś 
wziął 
nazwiska bohaterów? - odpowiedziałem pytaniem. - Ja bym sięgnął do książki 
adresowej, 
wykazu parceli czy nawet książki telefonicznej, jeżeli chodziłoby o duże miasto. 
Oryginalne 
nazwisko z „epoki” potrzebne jest każdemu pisarzowi historycznemu. Sienkiewicz 
wybrał 
Kmicica. Był to prawdziwy oficer, który prawdopodobnie nawet walczył w bitwie 
pod 
Prostkami, bo służył w chorągwi królewskiej. Po „potopie” przewodził 
konfederacji 
żołnierskiej żądającej wypłacenia zaległego za pięć lat żołdu. W 
sienkiewiczowskim Kmicicu 
jest coś z Wojniłłowicza, ten oficerski życiorys i fantazja, dowództwo nad 
Tatarami, ale i jest 
w nim coś z hetmana Gosiewskiego. To hetmańska małżonka znajdowała się w 
internowaniu 
w Prusach i książę Bogusław po zwolnieniu wystarał się dla niej o paszport od 
samego Karola 
Gustawa.
- Jak to się stało, że książę Bogusław został zwolniony z niewoli tatarskiej? - 
dopytywała się Kasia.
- Książę był wzięty do niewoli przez Tatarów i jak wspominał w swych 
pamiętnikach 
ordyńcy przydusili go tępym końcem spisy. Uwolnił go Wojniłłowicz, a podobno ten 
akt był 
przyczyną odejścia ordy. Za księcia na ochotnika jako zakładnik zgłosił się do 
Tatarów jeden 
z oficerów, licząc na sute wynagrodzenie trudów niewoli. Przeliczył się, bo 
spędził w 
tatarskiej niewoli kilka lat.
Po obiedzie z tak długimi debatami wsiedliśmy do Rosynanta i pojechaliśmy do 
Pasymia.
- Czy hrabia Johann Schlippenbach był w Pasymiu? - zapytał mnie Marian, gdy 
jechaliśmy do miasteczka.
- Nie wiemy - przyznałem. - Ciekawe jest jednak wspomnienie rotmistrza 
Mordasewicza, który opowiadał o najeździe Wojniłłowicza na południowe Prusy w 
grudniu 
1656 roku. W Mikołajki, 6 grudnia, napastnicy wtargnęli do Dąbrówna, mordując 
mieszkańców chroniących się w kościele. Potem, 14 grudnia, zajęli Olsztynek, 
splądrowali 
okolice Iławy i Ostródy, Wreszcie 19 grudnia napastnicy znaleźli się pod murami 
Pasymia. 
Miasto miało mury, trzy baszty i fosę, więc było trudne do zdobycia dla 
jednostki bez 
artylerii, luźnej kupy kawalerii. W nocy zdrajca wskazał nie bronioną Bramę 
Rybacką od 
strony jeziora Kalwa i rozpoczęła się rzeź mieszkańców miasteczka.
- Skąd wiadomo, że to Wojniłłowicz dowodził atakami? - zapytała Pluvia.
- Po pierwsze, luźne grupy mazowieckich partyzantów nie byłyby zdolne do takiej 
operacji bez dowództwa doświadczonego oficera. Z ówczesnej korespondencji 
wiadomo, że 
pułkownik Gabriel Wojniłłowicz operował na terenie Prus, a Brandeburczycy i 
Szwedzi 
podejrzewali wręcz, że to ciągnie armia hetmana Gosiewskiego. W tym czasie 
hetman był 
jednak na Żmudzi. Co dziwniejsze, działania te były nie na rękę królowi Janowi 
Kazimierzowi, więc można podejrzewać, że decyzję o ataku podjął samodzielnie 
pułkownik.
Dojeżdżaliśmy do Szczytna, miasta, gdzie zatrzymał się w swych podróżach po 
Prusach Władysław IV. Postanowiłem uraczyć współpasażerów opowieścią o 
antagonizmach 
Pasymia i Szczytna.
- Pasym jest najstarszym miastem na pograniczu Warmii i Mazur. Prawa miejskie 
otrzymał w 1386 roku. Leżące opodal Szczytno zostało miastem w 1723 roku. Obie 
miejscowości leżą od siebie w odległości szesnastu kilometrów, przy tej samej 
drodze, która 
dawniej była gościńcem z Polski do Królewca. Nie ukrywajmy, że w dawnych czasach 
przy 
takim szlaku zarabiano na podawaniu piwa, miodu i pieczystego w karczmach. Pod 
koniec 
XVI wieku piwowarstwo w Szczytnie przeżywało rozkwit. W 1602 roku przyznano 
mieszkańcom prawo warzenia piwa oraz odbywania targów i jarmarków. 
Zaprotestowali rajcy 
Pasymia. W owym czasie, gdy nie pomagały rozstrzygnięcia sądowe, pozostawało 
spotkanie 
na ubitej ziemi. Pod wsią Jęcznik doszło do bitwy pomiędzy obydwu miastami. Jej 
efektem 
były poważne ograniczenia nowych przywilejów mieszkańców Szczytna. Vendetta 
Szczytna 
nadeszła po trzystu latach. Decyzją Powiatowej Rady Narodowej w Szczytnie z 23 
marca 
1946 roku Pasym po 560 latach stracił prawa miejskie. Po pół wieku Pasym 
ponownie 
uzyskał status miasta, jednak browar jest do dziś tylko w Szczytnie.
Dojechaliśmy krętą szosą do Pasymia, gdzie zatrzymaliśmy się na parkingu przed 
ratuszem. Wyjąłem nasz nieodłączny przewodnik.
- Pójdziemy najpierw nad jezioro - zaproponowałem. - Po drodze obejrzycie 
unikatowy w tym regionie, zachowany do dziś stary układ przestrzenny miasta.
Szliśmy brukowanymi uliczkami przy niskich kamienicach wybudowanych dawno po 
pożarze wznieconym przez najazd Wojniłłowicza. Zatrzymaliśmy się przy kościele 
ewangelickim wzniesionym pod koniec XV wieku. Uchyliliśmy kutą przez kowala 
furtę i 
przeszliśmy do sieni. Mieliśmy szczęście, że akurat przygotowywano się do 
koncertów 
organowych, więc świątynia była otwarta. W środku zobaczyliśmy 
późnomanierystyczny 
ołtarz z końca XVII wieku z płaskorzeźbioną grupą Trójcy Świętej i sceną 
Ostatniej 
Wieczerzy. Obok ołtarza zobaczyliśmy gotyckie stalle z końca XV wieku. Ambona, 
jak 
wynikało z daty umieszczonej przy schodach, powstała w 1680 roku, a organy w 
1744 roku.
- No i co? - wyszeptała Pluvia. - Jesteśmy w kolejnym kościele.
- Widzisz te trzy korony? - wymownie wskazałem Trójcę Świętą. 
Pluvia zesztywniała zaskoczona. Zaraz jednak opanowała się widząc, że jestem 
taki 
spokojny.
- Jeszcze nie to? - domyśliła się.
- Nie wiem - przyznałem - ale jesteśmy blisko rozwiązania. 
Kasia i Marian spacerowali po świątyni zachwyceni jej wyglądem i nastrojem.
- Kościół jako jedyny przetrwał pożar miasta w grudniu 1656 roku - wyjaśniłem 
młodzieży.
Jeszcze kwadrans chodziliśmy oglądając wnętrze świątyni, potem wyszliśmy na 
zewnątrz i wzdłuż płotu przeszliśmy na teren przyszkolny.
- Panie Pawle! - Marian pociągnął mnie za rękaw. - Wejście do podziemi kościoła 
- 
wskazywał na metalową barierkę i schody na zapleczu świątyni.
- Pewnie kotłownia - zlekceważyłem. - Chodźmy dalej.
Pluvia stała i patrzyła na wejście, a potem ruszyła za nami. Szliśmy ulicą 
Ogrodową 
na zapleczu kamienic przy rynku. Tutejsze podwórka przypominały ciemne zakamarki 
Pragi, 
miały jednak średniowieczną architekturę, łuki, przejścia, ciemne oficyny 
przerobione na 
przydomowe warsztaty. Na wprost nas wznosiła się strzelista wieża neogotyckiego 
kościoła 
katolickiego wzniesionego w miejscu, gdzie dawniej stał zamek krzyżacki.
- Nie wiem, kiedy rozebrano zamek, czy po najeździe tatarskim, czy wcześniej, bo 
i 
do takiej informacji dotarłem - opowiadałem. - Kościół powstał o wiele później, 
więc chyba 
nie znajdziemy niczego, co by przybliżyło nas do rozwiązania zagadki.
- To czemu tam idziemy? - wściekle zapytała Pluvia. 
Objąłem ją ramieniem i przytuliłem, jakbym chciał przeprosić.
- W Polsce mawiamy „Złość piękności szkodzi” - uśmiechnąłem się. - Idziemy, bo 
musimy być systematyczni, a nigdy nie wiadomo, co może się zdarzyć. Wiesz, że 
kamieniem 
węgielnym pod kościół ewangelicki wybudowany w XIX wieku był pruski kamień 
ofiarny? 
Niezwykłe połączenie kultury pogańskiej z protestancką. Miał to być symbol 
ciągłości 
kulturowej starych i nowych mieszkańców tych ziem.
W kościele katolickim akurat panie z kółka różańcowego robiły porządki, więc 
starannie omijając mokre plamy świeżo umytych podłóg wędrowaliśmy po budowli. 
Skromne, stylizowane na wiekowe wnętrze urzekało tą przedziwną symboliką 
katolickich 
świątyń, które by oddziaływać na wyobraźnię prostego człowieka musiały 
posługiwać się 
niewyszukaną symboliką. Było w tym dużo bajkowego uroku.
- Kiedy pojedziemy do Kruninka? - dopytywała się Pluvia.
- Możemy teraz wrócić do Spychowa i urządzić wyścig do Kruninka - szeptałem jej.
Spojrzała na mnie zdumiona. Dałem młodzieży dyskretny znak, że czas ruszać w 
drogę. Z rynku wyjechaliśmy na drogę do Dźwierzut, wcześniej skręciliśmy na 
szutrówkę do 
Elganowa. Przy odnodze Jeziora Leleskiego musieliśmy zjechać na leśne dukty, by 
dojechać 
na przesmyk między dwoma jeziorkami, z których jedno nazywało się Kruninek.
Wjechaliśmy na ogromną polanę o kilometrowej średnicy. Pośród niskich, 
zdziczałych 
wiśni i jabłoni ciągnęła się aleja dębowa prowadząca do ruin na wzgórzu. Dawno 
nikt tu nie 
zaglądał, bo nie było widać śladów kół. Każdy zagajnik, każdy wzgórek przy 
drodze 
oznaczał, że były tam resztki gospodarstw. Zatrzymałem Rosynanta i poszliśmy 
wśród 
chaszczy szpalerem starych, usychających dębów. Tak dotarliśmy pod niewielkie 
wzniesienie. Dokoła walały się potłuczone cegły i kamienie z fragmentami 
zaprawy.
- Była wieś i nie ma - mruknął Marian.
Byliśmy zachwyceni ciszą i pustką panującą w tym miejscu.
- Co się stało? - zastanawiała się Pluvia.
- Styczeń pamiętnego roku 1945 - powiedziałem. - Rosyjscy żołnierze wkraczając 
na 
teren Prus Wschodnich otrzymali rozkaz, który zaczynał się słowami: „Wchodzicie 
na ziemie 
wroga...”, dalej było coś o zemście, której już nadszedł czas. W drugiej wojnie 
światowej obie 
strony, niemiecka i rosyjska, wykazały się ogromnym okrucieństwem i nie mnie 
oceniać, kto 
większym. Rosjanie mordowali całe wsie w Prusach Wschodnich. Słyszałem o dziwnej 
historii, która wydarzyła się koło Pasymia.
Usiedliśmy na omszałych głazach i patrzyliśmy na to przykryte jesiennym, 
kolorowym kobiercem pustkowie. W tej scenerii szczególnie ponuro brzmiała moja 
opowieść.
- Poznaliście już Olbrzyma? - zapytałem.
- Taki śmieszny, duży reporter z jakiejś gazety? - domyśliła się Pluvia.
- Tak - zaśmiałem się, usłyszawszy taką charakterystykę przyjaciela. - Opowiadał 
mi o 
szkole szpiegów w Rudziskach Pasymskich. Podobno mieli tam skocznię narciarską, 
tor 
saneczkowy, wieżę spadochronową, a okoliczne lasy były dobrym miejscem do 
manewrów. 
W czasie wojny teren Rudzisk zamknięto dla ruchu lokalnego. O dziwo, w styczniu 
1945 
roku wojska rosyjskie otoczyły teren zajmowany niegdyś przez szkołę i czekały, 
aż garnizon 
szkoły sam się podda. Chciano przechwycić ważne dokumenty dotyczące absolwentów 
kursów. Być może było to związane z niemiecką kolumną pancerną unieruchomioną 
kilka 
kilometrów na północ, koło Groszkowa, nad jeziorem Serwent. Rosjanie pewnej nocy 
cichcem zajęli niemiecki skład paliw. Żołnierze Wehrmachtu przez tubylców 
podesłali 
Rosjanom bimber, a gdy wartownicy spili się, zasztyletowano ich i zabrano beczki 
z paliwem. 
Potem kolumna wozów pancernych, dział samobieżnych i kilku czołgów ruszyła w 
kierunku 
Królewca, zabierając ze sobą wszystkie młode dziewczyny, które chciały uciec 
przed 
okrucieństwem i rozpasaniem żołnierzy Armii Czerwonej, o których skrupulatnie 
informowała niemiecka propaganda. Ta grupa uciekła, a dopiero potem Rosjanie 
zajęli 
Rudziska, przy czym z relacji tubylców wynikało, że przez kilka dni na 
zamarzniętym 
jeziorze Dłużek lądowały niemieckie samoloty i coś zabierały.
- Straszne czasy - Pluvia aż zadrżała, być może myślała o tych dziewczynach, 
które 
ukryte pod pancerzami uciekały przez rosyjskimi najeźdźcami.
Wstaliśmy i rozeszliśmy się po wzgórzu.
- Co tu mogło być? - zapytała Kasia.
- Myślę, że kościół - odpowiedziałem. - Wskazuje na to centralne położenie 
obiektu na 
wzniesieniu. Tam - wskazałem alejkę klonów - był pewnie dwór.
Odgarniałem butem liście i poplątane kłącza jeżyn, gdy tylko poczułem pod nogami 
twarde podłoże. Były to głównie tablice nagrobne.
Powoli zmierzchało, ale nasze oczy były przyzwyczajone do szarówki i mogliśmy 
jeszcze pracować.
- Rodzi się pytanie, jak ten ktoś, do kogo pisał hrabia, miał ujrzeć te trzy 
korony, czyli, 
jak sugerujesz, kościół, ambonę i pastora? - dopytywała się Pluvia.
- Nie rozumiem twojego pytania - odpowiedziałem szczerze.
- No, czy trzeba było patrzeć z zewnątrz czy od wewnątrz?
- Nigdy się nad tym nie zastanawiałem - odparłem. - Myślę jednak, żeby ujrzeć te 
trzy 
korony, trzeba być wewnątrz.
- To czemu krążysz po cmentarzu?
- Sądzę, że hrabia nie przeżył najazdu i został pochowany...
- Czemu akurat tu?
- Kruninek to spolszczenie od niemieckiego „die Krone” - korona.
- Czyli od samego początku podejrzewałeś to miejsce, ale wodziłeś nas 
kilometrami 
po mazurskich wioskach i miasteczkach. Czemu?
- Nie mogliśmy zaniechać sprawdzenia żadnego śladu.
- Co ty powiesz? - wzburzona Pluvia odwróciła się na pięcie.
Przeniosłem swe poszukiwania na miejsce, gdzie stał niegdyś kościółek. O dziwo, 
w 
leszczynach mogliśmy obejrzeć nawet ocalałe fragmenty ścian z absydami. Z tego 
co 
ujrzałem, wnioskowałem, że świątynia została wzniesiona jako konstrukcja ryglowa 
pod 
koniec XV wieku. Uważnie penetrując krzaki, wyszukując zarysu fundamentów 
stwierdziłem, 
że budowla musiała mieć prawdopodobnie maleńką wieżę z dzwonnicą lub dzwonnicę 
usytuowaną obok. Budynek miał najwyżej dwadzieścia metrów długości i stosunkowo 
dużo, 
bo dwanaście metrów szerokości, konstrukcję hali z obszernym chórem zapewne 
zachodzącym aż do ołtarza. Podobne obiekty widziałem w Jerutkach i w Radziejach. 
Opowiedziałem przyjaciołom o swych spostrzeżeniach.
- Jeżeli podobieństwo nie jest przypadkowe, to kazalnica stanowiła część ołtarza 
- 
powiedziałem. - Stając twarzą do ołtarza, stajemy więc w obliczu trzech koron na 
raz, bo 
ołtarz symbolizuje w tym momencie instytucję kościelną.
- Gdzie w takim razie ta czwarta korona? - niecierpliwie zapytała Pluvia.
- Co człowiek wierzący czyni wobec takiego majestatu? - odpowiedziałem pytaniem.
Młodzi zrobili zakłopotane miny. Również Pluvia nie znała odpowiedzi, widocznie 
nigdy nie miała czasu chodzić do kościoła.
- Każdy prawowierny w obliczu ołtarza żegna się, klęka, ba, nawet schyla w 
pokorze 
głowę - tłumaczyłem.
-1 wtedy widzi tę czwartą koronę? - zapytała Kasia.
- Prawie - uśmiechałem się. - Co widzimy klęcząc i schylając głowę?
- Posadzkę - odpowiedziała Pluvia. - Tu była pokryta mozaiką - mówiła odkrywając 
płaty mchu. - Może był tu wzór korony? To i tak nieistotne, bo trzeba wejść do 
piwnicy. Tam 
były krypty ze zmarłymi kanonikami, doskonałymi mówcami. Stojąc w obliczu trzech 
koron 
ujrzymy czwartą, wieczność, nadchodzącą śmierć - Pluvia mówiła rwąc zdanie, 
jakby 
wysyłała salwy prostych skojarzeń. - Takie myśli mogły pojawić się w wyobraźni 
hrabiego 
zagrożonego przez ścigających go Tatarów.
- Myślę, że nasz hrabia ukrył się tu, miał czas, żeby przygotować skrytkę i 
jeszcze żył 
w grudniu 1656 roku - stwierdziłem.
- Dlaczego pan tak myśli? - odezwali się młodzi.
- Najazd tatarski nie dotarł za Szczytno, za to w grudniu do Pasymia przybył 
pułkownik Wojniłłowicz. Dlatego, PIuvio, szukałem tablicy nagrobnej szwedzkiego 
posła. 
Sądzę, że ciężko ranny ukrywał się tu, został po nim pamiętnik. Gdzieś tu 
przygotował 
skrytkę, w której ukrył przesyłkę. Podejrzewam, że zginął albo zmarł w czasie 
zniszczenia 
Pasymia. Kogoś takiego z pewnością pochowano z honorami i nie zajmowano się 
przewożeniem zwłok.
- Czemu nie powiesz wprost, że był pochowany w kościelnej krypcie i zapewne 
koronę zabrał ze sobą do grobu? - odezwała się Pluvia.
- Jak sobie wyobrażasz sytuację, że ludzie układają zwłoki obcego im człowieka, 
a na 
nie kładą „królewski diadem” i nikogo nie kusi, by go ukraść?
- Może jakoś...
- Nie trudź się - gestem powstrzymałem kolejny potok jej pomysłów. - W 
kościołach 
tego typu nie było krypty. Dlatego szukałem płyty na cmentarzu. Może na trumnie 
były trzy 
korony i kolejne wskazówki? Pomyśl, że w historii wsi korona musiała odgrywać 
znaczącą 
rolę, skoro w dokumencie lokacyjnym nazwano ją Małym Elganowem, a już pod koniec 
XVII 
wieku „Kőnigreif”, potem „Kronedorf”, co późniejszy właściciel polskiego 
pochodzenia 
zmienił na Kronerowo, a po wojnie jezioro, by nie kojarzyło się ze spaloną wsią, 
przemianowano na Kruninek.
- Skąd to wiesz? - zdumiona Pluvia podeszła do mnie. - Od kiedy?
- Od dziś, tyle czasu zajęło Olbrzymowi znalezienie informacji na temat tego 
miejsca.
- Może tę koronę ktoś zabrał i potem posłużyła do koronacji? - przypuszczała 
Pluvia.
- Może rzeczywiście szukamy wiatru w polu - wzruszyłem ramionami. - 
Przypuszczam jednak, że twoi mocodawcy sprawdzili dokładnie w archiwach 
berlińskich. 
Wiem, że elektor Fryderyk III, po koronacji Fryderyk I, osobiście zajmował się 
przygotowaniami do koronacji. Zaczął od wprowadzenia specjalnego podatku 
koronacyjnego, 
który przyniósł skarbowi dochód w wysokości pół miliona talarów. Nie było to 
jednak zbyt 
wiele, bo same tylko dwa diamenty do korony, dostarczone przez nadwornego 
żydowskiego 
faktora, kosztowały 180 tysięcy talarów, a guziki diamentowe do płaszcza 
koronacyjnego po 
30 tysięcy talarów jeden. W czasie uroczystości elektor miał na sobie szkarłatne 
szaty 
przetykane ozdobami z brylantami, a płaszcz obramowany sobolami był przymocowany 
spinką z trzech wielkich diamentów. Czy w tym celu przetopiono by coś, co według 
szwedzkich dokumentów było „królewskim diademem”?
- Skoro tu nie było podziemi, to gdzie ich szukać? - pytał Marian.
- W Pasymiu! - oznajmiła Kasia. - Przecież tam ambona też jest przy ołtarzu i 
jest 
wejście do piwnicy.
ROZDZIAŁ CZTERNASTY
NOCNA ZASADZKA W PASYMIU • POJEDYNEK W KRYPCIE • ŚLADY NOIRA 
PROWADZĄ DO KRUNINKA • PRZY GROBIE HRABIEGO • RUINY PAŁACU W 
KRUNINKU • ZAGADKA FILOZOFICZNA • ODKRYWAMY SKRYTKĘ
Z trudem wytłumaczyłem moim towarzyszom, że dziś nie możemy już jechać do 
Pasymia, bo jest ciemno i późno, a piwnica nam nie ucieknie i spokojnie zbadamy 
ją dnia 
następnego. Do Spychowa zawiozłem obrażoną, oburzoną moim postępowaniem trójkę 
ludzi.
- Dobranoc! - powiedzieli mi chłodno, nim się rozeszliśmy.
Spokojnie przeniosłem swoje rzeczy do pokoju na rogu i wziąłem prysznic. Celowo 
ograniczałem użycie wszelakich pachnideł, bo wiedziałem, że ta noc będzie w 
pewnym sensie 
decydująca. Wykonałem jeszcze jeden telefon, a ta rozmowa była szczególnie 
długa. 
Zszedłem na kolację i jadłem skromnie, by nie obciążyć żołądka. Tradycyjnie 
poprosiłem o 
kawę do termosu. Obiecałem sobie, że po tej przygodzie do sylwestra nie tknę 
kawy. 
Przygotowałem także kanapki. Archeolodzy uważnie przyglądali się moim 
poczynaniom.
- Znowu idziesz na nocną zmianę? - zapytał Szymon.
- Potrzebuje prowiantu na nocne eskapady z Pluvią - dogryzała mi Basia.
- Powiedzcie lepiej, co znaleźliście? - poprosiłem.
- Skarbnica wiedzy to nie jest - przyznał Piotr. - Grodzisko prawdopodobnie 
istniało 
od IX wieku do podbojów krzyżackich. Wskazują na to drobne znaleziska, które 
odkryliśmy 
w czasie badań powierzchniowych. Przyszły sezon trzeba tu spędzić, o ile 
zdobędziemy 
fundusze na ten cel. Planuję zorganizować spotkanie z mieszkańcami Spychowa, by 
uczulić 
ich na sprawy związane z archeologią, żeby po prostu pilnowali grodziska, wręcz 
donieśli 
policji, gdyby jakiś poszukiwacz skarbów zaczął tam kopać.
- Oby nie przyniosło to takiego efektu jak w Dylewie - przypomniałem.
Po posiłku zapaliłem w pokoju światło lampki, włączyłem telewizor i nastawiłem 
głos 
tak, by ledwie szumiał. W dziurkę od klucza włożyłem klucz i przekręciłem go 
tak, by nikt 
nie mógł zajrzeć do środka. Potem wyszedłem na balkon, uprzednio wyłączając 
światła 
reflektorów, które umieszczone na barierce oświetlały posesję. Wróciłem do 
pokoju i 
założyłem wygodne, ciemne ubranie. Do plecaka spakowałem potrzebne mi rzeczy i 
prowiant. Przed wyjściem podjąłem setną chyba próbę dodzwonienia się do szefa. 
Uznałem 
jednak, że jego milczenie jest działaniem zaplanowanym, a zważywszy na 
okoliczności, 
byłem pewny, że moja wyprawa do Spychowa nie była dziełem przypadku. Z czyjegoś 
polecenia byłem zostawiony sam sobie. Przymknąłem za sobą drzwi balkonu i 
zsunąłem się 
po piorunochronie. Potem zakradłem się do garażu i sprawdziłem, czy motocykl 
jest 
zatankowany. Na koniec zająłem pozycję na dachu jednego z domków, skąd widziałem 
teren 
parkingu. Przed sobą ułożyłem lornetkę i czekałem. Najpierw na korytarzu 
hotelowym 
widziałem ukryty za firankami cień, który zbliżył się do drzwi mojego pokoju. Ów 
ktoś 
spędził tam kilkanaście sekund. Potem w oknach holu na piętrze widziałem 
sylwetkę Pluvii 
idącej do schodów. Jakoż po chwili z torbą na ramieniu wyszła do swojego forda. 
Na moment 
zatrzymała się przy Rosynancie i nachyliła się do jego kół.
„Pasuje mentalnie do Batury, skoro kombinuje przy oponach samochodów 
konkurentów” - pomyślałem. „Może gdyby i mnie porwano ojca, chwytałbym się 
wszystkich 
możliwych sposobów”.
Gdy tylko auto Pluvii wyjechało z parkingu, ruszyłem do garażu po motocykl. 
Założyłem kask, zapaliłem motor i wyjechałem. Przed bramą nagle z krzaków 
wyskoczyli 
Kasia i Marian. Gwałtownie zahamowałem.
- Życie wam niemiłe?! - krzyknąłem.
- Widzieliśmy, jak wyjeżdżała, a teraz pan... - Marian zaczął się tłumaczyć.
- O tej porze powinniście być w łóżkach!
- Niech pan się tak nie drze, tylko zobaczy, co zrobiła z pana samochodem - 
pokazała 
mi Kasia.
Z daleka widziałem, że Pluvia ograniczyła się do spuszczenia powietrza z dwóch 
opon.
- Nigdzie pan bez nas nie pojedzie - oznajmiła Kasia. - Cały rok żyje się tylko 
dla tych 
dwóch miesięcy, gdy są tu turyści i coś się dzieje. Teraz pan przyjechał i 
wybuchła taka afera. 
Załatwił pan, że nie będzie wysypiska...
Postanowiłem zostawić motor i przesiąść się do Rosynanta. Dzięki możliwości 
pompowania kół migiem miałem całe opony, a opcję z motorem przygotowałem na 
wypadek 
pocięcia ogumienia.
- Nie! - powiedziałem twardo, gdy młodzi chcieli wsiąść na tylne siedzenia.
Ich usta momentalnie przyjęły wygląd dwóch podkówek.
- Będę ich pilnował - nagle odezwał się Piotr. - Wsiadamy, bo szkoda czasu.
- Nie, Pluvia, którą znaliście, teraz jest Noirem. Nie wiecie, do czego jest 
zdolna.
- Beze mnie nie dasz rady - szepnął Piotr.
W jego spojrzeniu i postawie było coś takiego, że uwierzyłem mu. Od samego 
początku tej przygody zachowanie Piotra było dziwne, zwłaszcza że miał tę 
dyskietkę z 
informacjami dotyczącymi Noira.
- Do wozu! - krzyknąłem.
Ruszyłem z piskiem opon i pomknąłem drogą na Szczytno. Nie lubię jazdy w nocy po 
polskich szosach, krętych, obrośniętych drzewami, z których wiele nosiło 
znamiona 
wielokrotnych wypadków. Skoncentrowany na prowadzeniu auta nie miałem ochoty na 
dyskusję z pasażerami. Kątem oka widziałem tylko, że mieli solidnie wystraszone 
miny. W 
Szczytnie zwolniłem, bo wiedziałem, że tam jest Wyższa Szkoła Policji i jej 
studenci mają 
praktyki na okolicznych drogach. Za Gromem, po pokonaniu kilku ostrych zakrętów, 
mogłem 
ponownie przycisnąć pedał gazu. Wjeżdżając do Pasymia znowu zwolniłem i jechałem 
w 
tempie spacerowym. Zatrzymałem się przy sklepach, skąd widziałem kościół 
ewangelicki. 
Przystawiłem do oczu lornetkę z noktowizorem i przyglądałem się wejściu do 
podziemi 
kościoła.
Nagle ktoś zapukał do okna. Wszyscy podskoczyli zaskoczeni. Opuściłem szybę.
- Podkomisarz Biedronka - przedstawił się policjant salutując. - Nieznany 
osobnik, tak 
jak pan zapowiadał, ubrany na czarno wszedł do podziemi... - policjant zerknął 
na zegarek - 
pięćdziesiąt trzy sekundy temu.
- Dobrze, odczekajcie osiemdziesiąt dwie sekundy i wkraczajcie do akcji - 
odpowiedziałem.
- Tak jest, osiemdziesiąt dwie sekundy - odpowiedział poważnie. Widocznie 
traktował 
mnie jak jakiegoś policyjnego kacyka z Komendy Stołecznej i nie wyczuł kpiny w 
moim 
głosie.
- Da radę przeliczyć? - Piotr zapytał szeptem. 
Milczałem zajęty oględzinami terenu.
- Po co pan przygotował tę pułapkę? - odezwał się Marian. - Skąd pan wiedział, 
że 
Pluvia tu przyjedzie?
- Rybka chwyciła przynętę - uśmiechnąłem się.
Zauważyłem, że z samochodów stojących w pobliżu okolicznych kamienic wyszło 
kilka cieni i ruszyło w kierunku kościoła.
- Zaczekajcie w samochodzie! - rozkazałem pasażerom. - Stąd zobaczycie wszystko.
Wysiadłem z Rosynanta i dołączyłem do policyjnej grupy operacyjnej. Policjanci 
wyjęli pistolety, mniej z potrzeby, a bardziej dla dodania sobie animuszu i 
podkreślenia 
ważności akcji. Pierwszy z nich kopniakiem otworzył przymknięte drzwi i wskoczył 
do 
środka. Za nim ruszyło jeszcze czterech. Stanąłem w progu i czekałem na rozwój 
sytuacji.
- Policja! Stać, nie ruszać się! - rozległy się krzyki skierowane w ciemność.
Odpowiedziała im cisza. Gdy zobaczyłem, że jeden z policjantów chce zapalić 
latarkę, 
powstrzymałem go.
- Czekaj i słuchaj! - rozkazałem.
Policjanci jak jeden patrzyli na mnie pytająco. Zrobiłem dwa kroki do przodu i 
zamknąłem za sobą drzwi. Od razu oprócz stęchlizny, zapachu starej piwnicy, 
kurzu, miału 
węglowego poczułem też dezodoranty policjantów.
- Na przyszłość nie perfumujcie się przed operacją - pouczyłem ich. - Teraz 
słuchajcie 
tego, co będę mówił. Nasłuchujcie kroków. W żadnym wypadku nie strzelajcie, gdy 
usłyszycie krzyk kolegi, bo się powystrzelacie. Broń trzymać przy sobie. 
Wyciągnięte ręce 
zostawcie sobie na strzelnicę.
Założyłem gogle noktowizyjne.
- Noir! - krzyknąłem. - Gra skończona. Poddaj się! Mam gogle noktowizyjne i 
prędzej 
czy później cię znajdę. Jeżeli zapalisz światło, żeby mnie oślepić, zostaniesz 
ostrzelany przez 
policjantów. Połóż się twarzą do ziemi, rozłóż ręce dłońmi do góry i krzyknij, 
gdzie jesteś.
Odpowiedzią była cisza. W zielonkawej poświacie wizjera widziałem stosy starych 
mebli i otwarte dwuskrzydłowe drzwi przed sobą. Przełączyłem podgląd na 
termowizję. W 
tym pomieszczeniu nie było Pluvii. Ostrożnie stawiając kroki zakradłem się do 
drugiej sali, 
znacznie większej. Była to niska krypta z dwoma rzędami filarów. Po obu stronach 
pod 
ścianami w niszach piętrami leżały ułożone trumny. Część z nich była rozbita, 
parę rozpadło 
się ze starości. Za drugim filarem z prawej strony zauważyłem nieznaczny ruch. 
To był 
skulony, ubrany na czarno człowiek.
Z kieszeni wyjąłem znacznik laserowy i powiodłem nim po pomieszczeniu 
zatrzymując go na podłodze, jak mniemałem u stóp Pluvii, żeby doskonale go 
widziała. Nagle 
ów cień skoczył w moją stronę i uderzył mnie pięścią w twarz. Zatoczyłem się 
zamroczony. 
Napastnika bardziej zaskoczyło to, że miałem gogle w mocnej metalowej osadzie.
„Noir by pamiętał o goglach” - pomyślałem.
Zrzuciłem sprzęt z głowy i zamarłem w bezruchu. Usłyszałem szelest ubrania. 
Odskoczyłem. Obok mnie świsnęło ostrze, a na uchu poczułem ciepło. To była krew. 
Przykucnąłem. Zaszurało piaskowe podłoże. Schylony wyprowadziłem do przodu cios 
nogą, 
który trafił w kolano przeciwnika. Zasyczał z bólu i odruchowo chciał ugodzić 
nożem moją 
nogę. Wiedziałem, że przez tę krótką chwilę jego uzbrojona ręka będzie przy 
ziemi i 
uderzyłem pięścią w ciemność. Trafiłem wroga w twarz i poleciał do tyłu, 
uderzając głową w 
stos trumien. Na oślep namacałem na ścianie kontakt i zapaliłem światło, 
uprzednio 
zamykając oczy. Dzięki temu prostemu zabiegowi nie oślepłem, a źrenice, gdy 
uniosłem 
powieki, błyskawicznie przestawiły się na pracę w nowych warunkach. Jakież było 
moje 
zdziwienie, gdy ujrzałem gramolącego się z ziemi Wilczka z prostym sztyletem 
wojskowym 
w dłoni.
- To ty?! - jego zdziwienie było chyba większe od mojego.
- Brać go! - krzyknąłem do policjantów.
Błyskawicznie otoczyli gangstera i skuli kajdankami. Nawet nie stawiał oporu 
zdezorientowany moim widokiem.
Szybko obszedłem piwnicę szukając śladów szwedzkiego posła. Tak jak 
przypuszczałem, niczego nie znalazłem.
- Nie każde podziemia kryją tajemnicę, a do kościoła nie wolno się włamywać - 
pouczyłem Wilczka. - Jak to się stało, że jesteś na wolności?
Jedyną odpowiedzią była prostacka propozycja, żebym sobie poszedł do diabła.
- Nie wyjdzie ci to na zdrowie - ostrzegłem go.
Wściekły wybiegłem z piwnicy i pobiegłem do Rosynanta.
- Co się stało? - przywitali mnie Piotr, Kasia i Marian.
- Noir nas wykiwał - odpowiedziałem, nerwowo przekręcając kluczyk w stacyjce.
Po chwili pędziłem drogą na Kruninek.
- Myśli pan, że Pluvia szuka tam po nocy? - zastanawiała się Kasia.
- Jestem pewien - odparłem.
- Czy ona wie, gdzie szukać? - Kasia nie dawała mi spokoju.
- Tak - burknąłem.
- Skąd?
- Bo jest bystrą dziewczyną.
- Co masz na myśli? - zapytał mnie Piotr.
- To, co słyszysz - odpowiedziałem niegrzecznie. 
Zaraz pożałowałem swojego zachowania.
- Przepraszam, wybaczcie - odezwałem się po chwili, pokonując kolejny zakręt z 
ogromną kałużą na wyboistej drodze. - Byłem pewien, że to Pluvia wpadnie w 
zasadzkę w 
Pasymiu. Ona jednak wynajęła do tej roboty Wilczka. Swoją drogą to ciekawe, że 
tak szybko 
go wypuszczono. Osobiście wybrała się do Kruninka, żeby odkryć skrytkę.
- To pan wiedział, gdzie ona jest? - dziwiła się Kasia. - Wiedział i nic nam nie 
powiedział?
- Domyślałem się - tłumaczyłem. - Pluvia zauważyła to samo co ja...
Nie dokończyłem, bo zbliżaliśmy się do Kruninka i wyłączyłem reflektory, a 
uruchomiłem podgląd noktowizyjny na przedniej szybie. Gdy wjeżdżaliśmy na teren 
nieistniejącej wsi, zauważyłem forda Pluvii zaparkowanego między drzewami. Do 
kościoła 
doszła pieszo.
- Idę sam - powiedziałem twardo. - Piotrze, tu masz pilota - pokazałem mu 
urządzenie 
doczepione do kluczyków samochodowych. Gdy zobaczysz Pluvię, nie reaguj, 
cokolwiek by 
robiła. Nie wierz w ani jedno jej słowo. Zablokuj drzwi i dzwoń po pomoc. Gdyby 
zaczęła 
strzelać, uciekaj. Szyby są kuloodporne i parę strzałów wytrzymają, potem zaczną 
się 
kruszyć. Gdyby przebiła opony, módlcie się o rychły przyjazd policji, bo 
pompowanie kół nie 
pomoże na kilka dziur od pocisków.
Zostawiłem plecak ze sprzętem i zabrałem tylko latarkę. Szedłem ostrożnie, 
rozglądając się na boki. Starałem się przyzwyczaić wzrok do ciemności. Na 
szczęście 
spomiędzy nielicznych chmurek świecił wąski sierp księżyca, dający trochę 
światła. 
Nadawało to opustoszałemu miejscu szczególny charakter.
Spokojnie szedłem na wzgórek, gdzie dawniej stała świątynia. Będąc tu dzisiaj po 
południu kłamałem, że ten obiekt nie miał podziemi. Musiał je mieć, skoro spod 
mchu w 
posadzce wyglądały tablice nagrobne. Odkryłem je przypadkowo przy jednej ze 
ścian. Z tego 
co zauważyłem, były dość stare, prawdopodobnie z przełomu XVII i XVIII wieku. 
Nasłuchiwałem, gdzie może być Pluvia. Nie sądziłem, że gdzieś wśród ruin może 
być jeszcze 
dostępne zejście do piwnic. Jednak było i Pluvia je znalazła, bo zobaczyłem 
wąską smugę 
słabego światła, bijącą spod ziemi.
Podszedłem jak najciszej. Na ziemi leżał łom, którym Pluvia przesunęła jedną z 
tablic. 
Musiała pracować bardzo szybko, skoro oczyściła spory kawałek ziemi odsłaniając 
tablicę, 
która była zarazem klapą zejścia do krypty. Podsadziła ją i uniosła. 
Zabezpieczyła się przed 
zatrzaśnięciem, układając na krawędzi kilka cegieł. Palcami dotknąłem napisu 
starając się 
odczytać go. Był zatarty.
Ukucnąłem i mrużąc oczy zajrzałem do środka.
- Śmiało! - usłyszałem za sobą głos Pluvii.
Jednocześnie rozległ się charakterystyczny dźwięk odbezpieczanej broni.
- Wiedziałam, że Wilczkowi coś poszło nie tak, bo umówiliśmy się, że zadzwoni do 
mnie o określonej porze - mówiła. - Jeśliby nawet nie został schwytany, to 
powinien był 
zadzwonić do mnie z pretensjami, że go wpuściłam w maliny, tak jak ty próbowałeś 
uczynić 
to ze mną. Czekałam na was i słyszałam, jakie instrukcje wydałeś Piotrowi. 
Musisz ze mną 
współpracować, jeśli nie chcesz, żeby oni musieli dzwonić po pomoc.
Powoli odwróciłem się.
- W Polsce mamy takie powiedzenie, że „z niewolnika nie ma pracownika” - 
powiedziałem.
- Mam tam wrócić?
- Nie - mruknąłem zły na siebie, że nie uprzedziłem policjantów, dokąd jadę.
- Dobrze, zejdź i wróć - rozkazała.
Posłusznie uniosłem klapę. Kilkanaście ceglanych schodków prowadziło do niskiej, 
zaledwie półtorametrowej wysokości krypty. Stały tam drewniane trumny ułożone 
rzędem. 
Na ścianach wisiały portrety zmarłych. Jeden z pochówków przykuł moją uwagę. 
Podszedłem 
bliżej i poświeciłem sobie latarką przyniesioną przez Pluvię. Zauważyłem, że nie 
omieszkała 
zajrzeć do środka. Leżały tam zmumifikowane zwłoki jakiegoś starszego mężczyzny 
w 
niegdyś ciemnym kaftanie, z białą kryzą i ogromnymi skórzanymi rękawicami. Na 
piersi miał 
ułożony złamany w pół rapier.
Przyjrzałem się łacińskiemu napisowi na trumnie. Wykonano go na cynkowej 
blaszce. 
Oprócz tradycyjnej formuły: „Tu spoczywa w pokoju hrabia Johann Schlippenbach” 
była 
jeszcze inna inskrypcja.
- Trzy krople rtęci łączą się w jedną - odczytałem na głos. 
Rozejrzałem się jeszcze po wnętrzu i wyszedłem.
- I co? - Pluvia zaświeciła mi latarką w oczy.
- Jedną, trzy albo cztery - odpowiedziałem spokojnie.
- Mów jaśniej - Pluvia niecierpliwiła się.
- Zagadka filozoficzna Georgia grafa von Sayn-Massenbacha - tłumaczyłem. - 
Dalszy 
ciąg, którego brakuje na trumnie, brzmi: „Ile masz kropel rtęci?”. Jedną dużą, 
trzy małe, które 
były pierwotnie, lub tę całą i te, które stanowiły jej tworzywo?
- I co z tego? Gdzie jest skrytka?
- Odpowiedź zależy od ciebie...
- Paweł, nie przeciągaj! - krzyknęła Pluvia. - Chyba nie myślisz, że teraz, 
będąc tak 
blisko rozwiązania i uwolnienia mojego ojca, zostawię tę sprawę.
- Może tu chodzi o liczbę 134 złożoną z cyfr l, 3 i 4? Sama musisz sobie 
odpowiedzieć 
na to pytanie. Zapewne prawidłowa odpowiedź wskaże ci drogę do skarbu.
- Jaka jest prawidłowa odpowiedź?
- Nie znam jej - bezradnie rozłożyłem ręce. - Co jest dla ciebie ważniejsze? 
Dzieło, 
tworzywo czyjego struktura?
- Paweł! - warknęła Pluvia.
- Nie wiem! - krzyknąłem. - Wierz mi, że nie wiem. Czy którakolwiek odpowiedź 
jest 
według ciebie dobrą wskazówką? Znaleźliśmy ciało hrabiego Johanna Schlippenbacha 
i tyle! 
Stoimy w martwym punkcie. Rozszyfrowanie tych słów prowadzi donikąd.
Pluvia też chyba była rozczarowana i zdezorientowana. Gdy rozglądała się na boki 
szukając rozwiązania patowej sytuacji, wpadła na to samo co ja.
- Pałacyk! - rzuciła. - Poszukiwacz staje przed kościołem, zastanawia się co 
robić i 
widzi pałacyk, perłę w koronie tego majątku.
- Barokowy pałac był zapewne wzniesiony w miejsce średniowiecznego dworu z 
częściowym wykorzystaniem starych murów - dodałem. - Typowa budowla tego rodzaju 
stała 
na rzucie prostokąta z trójosiowym ryzalitem, dwukondygnacyjna w bryle głównej, 
trójkondygnacyjna, przykryta dachem mansardowym. Ryzality były zwieńczone 
wysokimi 
szczytami, zamkniętymi półkoliście z uskokiem i spływem. Z daleka może to 
przypominać 
diadem czy koronę.
- Idziemy! - zadecydowała PIuvia. - Ty przodem.
Szedłem aleją klonów. Może to przypadek, ale naliczyłem sto trzydzieści cztery 
kroki 
od kościelnego muru do resztek bramy przy wjeździe do pałacu. Dziś po południu 
nie 
zauważyliśmy ruin parteru budynku, ukrytych wśród wysokich leszczyn. 
Przyświecając sobie 
latarkami weszliśmy po marmurowych, rozbitych schodach do dawnego holu, z 
którego 
zapewne kręte schody prowadziły na piętra. 
- I co dalej? - zapytała Pluvia.
- Niespodziewany gość zawitał do pałacu - włączyłem się w nurt opowieści o 
poszukiwaczu. - Czeka tu na przybycie gospodarza, który zaprasza go do 
biblioteki. Tam 
rozmawiają o pobycie hrabiego Johanna Schlippenbacha. Gospodarz prowadzi do 
pokoju, w 
którym tamten gościł. Będzie to pewnie gdzieś od strony ogrodu.
Poszedłem w lewo, a potem przed siebie, aż doszedłem do narożnika. Rozejrzałem 
się 
po rozbitych, podziurawionych, brudnych ścianach z oknami wybitymi razem z 
framugami.
- I co teraz? - Pluvia nie wytrzymywała napięcia.
- Dyplomatę powinna interesować struktura - nawiązałem do zagadki Georga grafa 
von Sayn-Massenbacha. - Nic innego nam nie pozostaje, jak zbadać piwnice. Nie 
sądzę, żeby 
hrabia zimą kopał w ogrodzie.
- Gdzie tu znajdziesz wejście do piwnic? - oburzyła się Pluvia.
- Normalnie z kredensu, ale w tych warunkach możemy tylko tędy - powiedziałem, 
zerkając na zmurszałe deski podłogi pod naszymi stopami.
Były to solidnie wykonane dębowe kłody, które pod wpływem pożaru, deszczy i 
ciągłych dewastacji łatwo dawały się odbić od legarów pod nimi. Wystarczyło 
odbić dwie, 
byśmy zobaczyli sklepienie piwnicy, które było w jednym miejscu zawalone. 
Wśliznąłem się 
w dziurę i przyświecając sobie latarką znalazłem się w małym muzeum 
przedwojennej 
kuchni. Stały tu regały zastawione przetworami, część z nich była rozbita, ale 
jedna półka z 
jak zauważyłem gruszkami w syropie trzymała się wyśmienicie. Intrygujący mógł 
także być 
nietknięty gąsiorek z winem.
Za mną do ciasnego pomieszczenia wśliznęła się Pluvia.
- Gdzie to jest? - zapytała.
- Gdzie schowałabyś kuferek, a może już tylko woreczek z królewskim diademem? W 
rogu, w ścianie, pod filarem w nieczynnym piecu? - pokazałem na rodzaj kominka. 
- Myślę, 
że dla analitycznego umysłu dyplomaty najważniejsza była odpowiedź związaną z 
liczbą 4, 
czyli chodzi o strukturę budynku, o pomieszczenie co ma cztery rogi.
Dawniej zapewne w ten sposób ogrzewano ciepłym powietrzem wszystkie 
pomieszczenia, nim zamontowano na piętrach piece kaflowe.
- Zajrzyj do komina - nakazała mi.
Wsadziłem głowę w półmetrowej średnicy otwór i poświeciłem latarką. Najpierw z 
małej ceglanej półki dobyłem blaszaną tubę. Podałem ją Pluvii. Potem musiałem 
powalczyć 
ze sznurkiem, którym przywiązano skórzany worek do żelaznego haka. Gdy podałem 
go do 
wnętrza, nikt go nie odebrał. Zajrzałem do piwnicy. Pluvii nie było. Za to z 
góry dobiegał 
mnie stukot jej butów o sufit.
- Czekaj! - krzyknąłem.
Mój krzyk utonął w szumie spadających mi na głowę cegieł. Uciekałem przed nimi 
za 
regał. Obok niego trafiłem na drzwi. Nacisnąłem na klamkę, ale ani drgnęła. 
Rozpaczliwie 
uderzałem ramieniem, a kolejne cegły sypały się z góry. Lęk przed śmiercią dodał 
mi sił na 
miarę Herkulesa i w końcu wrota ustąpiły, w samą porę, bo gdy wpadałem do 
korytarzyka, 
piwnicy za mną już nie było. Gruszki w syropie i stare wino przestały istnieć, a 
ja dusiłem się 
pyłem. O zgrozo, żarówka latarki zaczęła świecić na żółto, oznajmiając w ten 
sposób, że 
bateria jest na wyczerpaniu. Krztusząc się, przecierając załzawione oczy 
błądziłem schylony. 
Gdy niespodzianie uderzyłem głową o kant ściany, upadłem zemdlony i poddałem się 
opadając na podłogę. Całą nadzieję pokładałem w szybkiej reakcji Piotra.
ROZDZIAŁ PIĘTNASTY
W PIWNICACH PAŁACU W KRUNINKU • POŚCIG ZA PLUYIĄ • LOT DO 
PARYŻA • CZY JESTEM ŚLEDZONY? • ODWIEDZINY W LUWRZE • REJS PO 
SEKWANIE
Nikt jednak nie wiedział, gdzie mnie szukać. Profesjonalne poszukiwania dałyby 
pewnie rezultat dopiero rano, gdy byłbym już uduszony z braku powietrza. 
Musiałem działać. 
Z trudem otworzyłem piekące oczy i postanowiłem wykorzystać resztę mocy baterii 
w 
latarce. Słaby promyk ledwo przebijał się przez chmurę kurzu wiszącą w 
powietrzu. 
Maszerowałem przed siebie, pokonałem framugę nieistniejących drzwi i poczułem na 
czole 
podmuch świeżego powietrza. Miałem szansę!
Zgasiłem latarkę i wyglądałem, którędy przebije się do mnie światło księżyca. Po 
minucie ujrzałem słaby poblask nad sobą. Poświeciłem latarką. Nade mną była 
plątanina 
drewnianych belek z zawalonej klatki schodowej. Pomyślałem, że skoro w kuchni 
było 
zejście do piwnic, to muszę jeszcze dotrzeć do drugiego skrzydła. Przeciskałem 
się między 
bryłami gruzu i popalonych belek. Miałem szczęście, że pałac wybudowano na 
grubych 
średniowiecznych fundamentach, które wytrzymały przez tyle lat ciężar ruiny, a 
teraz 
ratowały moje życie. Tak jak myślałem, pod pomieszczeniami kuchennymi były 
schody, cóż 
z tego, skoro ich szczyt ginął pod masą cegieł i resztek konstrukcji budowli.
Dobrze, że przypomniało mi się, iż w takich pomieszczeniach dla lepszej 
wentylacji i 
wygody umieszczano okna. Buty co chwila ześlizgiwały mi się ze stosów cegieł, 
gdy na 
palcach chodziłem wzdłuż ścian w poszukiwaniu otworów okiennych. Zacząłem się 
obficie 
pocić, a w uszach mi dudniło. Jakaż była moja radość, gdy opuszkami palców 
wyczułem 
drewnianą framugę. Podskoczyłem i już trzymałem się metalowej klamki, którą 
wystarczyło 
obrócić, by skrzydła okien uchyliły się z przeraźliwym skrzypieniem. Jeszcze raz 
podskoczyłem i palcami rozpaczliwe darłem po cegłach, by chwycić się krawędzi. 
Podciągnąłem się i uderzyłem głową o deski, które zasłaniały otwór. Była to 
stosunkowo 
lekka klapa, nie wiem od czego. Upadła na ziemię, gdy ją pchnąłem. Ułożyłem się 
na ziemi i 
wdychałem chłodny, świeży zapach liści, mokrej ściółki. Zerknąłem na 
fosforyzujące 
wskazówki zegarka i ze zdumieniem stwierdziłem, że od ucieczki Pluvii minęło 
może 
dziesięć minut. Wstałem i zataczając się biegłem do Rosynanta. Właśnie Piotr i 
młodzi 
gramolili się ze środka.
- Chcieliśmy ciebie poszukać - wyjaśniał Piotr.
- Do wozu! - ryknąłem według najlepszych wzorców rodem z poligonu.
Wsiadłem na miejsce kierowcy i przekręciłem kluczyk w stacyjce.
- Nalej mi kawy! - rozkazałem Kasi.
Zawróciłem Rosynanta i już po chwili jechałem po wyboistej drodze. Nisko 
zawieszony ford, nawet z Pluvią za kierownicą musiał jechać tędy o wiele 
ostrożniej niż mój 
terenowy jeep grand cherokee. Popiłem kawy z kubka i oddałem go Kasi.
- Dziękuję - powiedziałem. - Co robiła Pluvia?
- Przybiegła, zaświeciła na nas latarką i odjechała - wyjaśnił Piotr. - Co się 
stało?
- Znaleźliśmy skrytkę, a potem Pluvia postanowiła mnie na jakiś czas 
zneutralizować - 
opowiadałem.
- Co ze skarbem? - moi towarzysze zapytali jednocześnie.
Z dumą wyjąłem zza pazuchy woreczek i podałem go Piotrowi. Archeolog 
rozpakował zawiniątko i aż westchnął zaglądając do środka.
- To warte jest majątek - szepnął.
Szybko zerknąłem na to co trzymał w dłoni. Był to złoty diadem ozdobiony wielkim 
rubinem na środku, wpisanym w pierś orła, i szmaragdami po bokach. Drobne 
diamenty 
tworzyły zwieńczenie diademu, a perły podstawę.
Zaśmiałem się.
- Co cię tak bawi? - zdziwił się Piotr.
- Orzeł, może być i polski, i pruski.
Nagle skręciłem na szutrówce wjeżdżając na polną drogę.
- Co robisz? - Piotr pierwszy zorientował się, że zjechałem z głównej drogi.
- Mój szef, Pan Samochodzik, zawsze wbijał mi do głowy, by przed wyprawę 
zapamiętać mapę okolicy, w której będziemy działać - tłumaczyłem. - Tym razem 
dobrze 
odrobiłem lekcję, a Pluvia nauczy się czegoś nowego.
Okrzyki przerażenia zamarły na ustach moich pasażerów, gdy wjechaliśmy w ciemną 
toń jeziora i nie zatonęliśmy. Włączyłem śrubę napędową, a potem otworzyłem okno 
ze 
swojej strony. Nabrałem w dłoń wody i przemyłem sobie twarz.
Liczyłem na to, że uda mi się przeciąć Jezioro Leleskie, które na północy miało 
długą 
na prawie dwa kilometry odnogę, ale w tym miejscu zwężającą się do dwustu 
metrów. Pluvia 
zaś miała do objechania pięć kilometrów. Płynąc na skróty mogłem ją szybciej 
dogonić.
Wkrótce odszukałem brzeg dogodny do wjechania na niego Rosynantem i dotarłem do 
drogi. Jechałem bez świateł cały czas korzystając z podglądu noktowizyjnego. Gdy 
przełączałem się na normalne światła, na moment przestałem wiedzieć drogę i 
wtedy 
poczułem, że w coś uderzam. Włączyłem szperacze na dachu i ujrzałem forda Pluvii 
z 
przebitą oponą. Kierowani ciekawością, bez zwracania uwagi na okoliczności, 
wysiedliśmy z 
bezpiecznego wnętrza Rosynanta. To był nasz błąd. Pluvia zaszła nas od tyłu.
- Nie róbcie żadnych sztuczek! - uprzedziła nas. - Archeolog i dzieciaki niech 
wsiądą 
do mojego samochodu!
Posłusznie wykonali jej polecenie. Myślałem, jak wybrnąć z impasu.
- Paweł i pozostali, oddajcie mi swoje telefony komórkowe - dyrygowała.
Nasze przenośne aparaty wylądowały na ziemi. Pluvia trzymając mnie na muszce 
zajrzała do środka Rosynanta. Oczy jej zabłysły na widok korony.
- Paweł, trzymaj ręce z tyłu - rozkazała.
Gdy tylko to zrobiłem, skuła mi dłonie za plecami. Otworzyła bagażnik i kazała 
mi 
tam wejść. Wymownie wycelowała w Kasię, na wypadek gdybym próbował jakichkolwiek 
sztuczek. Ułożyłem się w środku, a ona zatrzasnęła wieko.
- Pawle, dziś po południu w pokoju Rubensa w Paryżu, jeżeli chcesz odzyskać 
koronę 
- powiedziała.
Potem robiła coś przeciw czemu protestowali Piotr i młodzi, a następnie zamknęła 
wszystkie zamki w samochodzie, chwilę chodziła, zapewne zbierając nasze telefony 
i 
odjechała moim Rosynantem.
- Piotrze! - krzyczałem. - Wewnątrz, gdzieś w okolicach siedzenia kierowcy jest 
dźwignia otwierająca bagażnik!
- Nie możemy - krzyknął Piotr. - Powiązała nas jakimiś sznurkami.
- To amerykańskie jednorazowe kajdanki - podpowiedział Marian.
- Co robić?! - Kasi załamywał się głos.
- Spokojnie! - przyzywałem ją do porządku. - Za parę godzin ktoś będzie tędy 
jechał i 
nas uwolni.
Pozwoliłem sobie przymknąć oczy i zasnąć. Wiedziałem, że przede mną długi i 
ciężki 
dzień.
***
- Pobudka! - pan Tomasz potrząsał moim ramieniem.
Już miałem nadzieję, że to wszystko było tylko złym snem, ale ból pleców, 
skurczonych nóg i wykręconych do tyłu rąk uświadomiły mi realność moich 
wspomnień. 
Otworzyłem oczy. Potem policjanci pomogli mi wyjść z bagażnika. Oprócz 
mundurowych, 
rozprostowujących kości przyjaciół i pana Tomasza był jeszcze jeden mężczyzna 
ubrany po 
cywilnemu. Przyjrzał się moim kajdankom i uśmiechnął się.
- Francuski patent - mruknął.
Wyjął z kieszeni markowy scyzoryk z poprzerabianymi ostrzami. Jedno z nich 
posłużyło do uwolnienia mnie.
- To pan Bronisław - Pan Samochodzik przedstawił mi swojego towarzysza.
- Po prostu Bronek - mężczyzna podał mi dłoń. - Chodźmy do mojego auta - 
zaprosił 
mnie.
- Ale... - zwróciłem się do szefa.
- Nic nie mów, Pawle - powiedział pan Tomasz ze smutną miną. - Nie miej do mnie 
pretensji. Później porozmawiamy. Teraz jedź!
- A Pluvia, Rosynant?
- Uciekła, ale samochód zostawiła na Okęciu - odparł Bronek. - Masz randkę za 
osiem 
godzin - rzekł zerkając na zegarek.
Szef pchnął mnie lekko w kierunku Bronka. Poszedłem za nim do jego auta. Był to 
ford z potężnym silnikiem. Ledwie zdążyłem zapiąć pas, gdy już gnaliśmy przed 
siebie. 
Takiej jazdy jak wtedy nigdy nie przeżyłem. Wskazówka prędkościomierza w tym 
aucie 
chyba nie znała innej pozycji niż na prawo od liczby sto.
- Paszport masz w domu? - zapytał Bronek.
- Tak.
- Ustalmy pewne reguły. Ja mówię, ty słuchasz i koniec. Jesteś nam potrzebny...
- Komu?
- Wspominałem już... - tym słowom towarzyszyło groźne spojrzenie. - Lubisz swoją 
pracę?
- Tak.
- Chcesz do niej wrócić? 
- Tak.
- Wszyscy zapomną o sprawie rosyjskiej, gdy dobrze się spiszesz. Musisz tylko 
być w 
Paryżu. Tam się z tobą umówiła?
- Tak.
- Gdzie?
- W pokoju Rubensa.
- Co to jest?
- Sala z malarstwem holenderskim w Luwrze.
- Świetnie. Wyciągniesz ją stamtąd. Reszta cię nie obchodzi. Jasne? 
- Tak, ale co jest...
- Trzeciego ostrzeżenia nie będzie! Noir to niebezpieczna persona. Czekaliśmy, 
aż ją 
rozpracujesz, ona jednak była lepsza. Zrobiliśmy błąd, zostawiając cię bez 
wsparcia. Nawet 
dobrze nie wiedziałeś, z kim masz walczyć i po co. Teraz to nieważne. Jesteś 
jedyną osobą, 
której zaufa. Potrzebuje cię.
- Z tym ojcem to prawda? 
Bronek chwilę milczał.
- Tak. Ma wrednych mocodawców.
Przez resztę drogi nie odzywałem się ani słowem. W domu odszukałem paszport, 
wziąłem prysznic i przebrałem się. Do plecaka spakowałem parę ubrań. W tym 
czasie Bronek 
zrobił sobie kawę i przeglądał mój księgozbiór.
- Masz ciekawe zainteresowania jak na młodego człowieka - ocenił. Potem zawiózł 
mnie na lotnisko. Zajrzałem do Rosynanta i zabrałem swój telefon. Obejrzałem 
jeszcze 
wnętrze auta, lecz nie znalazłem nic związanego z Pluvią. Gdy przechodziłem 
przez bramkę 
odlotów, Bronek wręczył mi portfel. Otworzyłem go, w środku było kilkadziesiąt 
banknotów 
euro o wysokich nominałach.
- Fundusz reprezentacyjny - roześmiał się. - Na nocleg w „Ritzu” nie starczy, 
ale tyle 
potrzeba, by miło spędzić kilka dni w Paryżu.
Puścił do mnie oko i zniknął w tłumie. Miałem wykupiony bilet w lepszej klasie, 
a 
fotel obok mnie był pusty. Usiadłem przy oknie. Kilkanaście minut po starcie 
podeszła do 
mnie stewardesa.
- Pan Paweł Daniec? - zapytała po niemiecku, bo leciałem samolotem niemieckich 
linii lotniczych.
- Tak.
- To dla pana od pewnej pani - wręczyła pudełeczko. - Ona musi bardzo pana 
lubić. 
Płakała, gdy prosiła o przekazanie tego.
- Dziękuję - uśmiechnąłem się.
Otworzyłem opakowanie w kształcie serca. W środku była srebrna obrączka, jak 
domyśliłem się kupiona w lotniskowym sklepie jubilerskim.
- Przepraszam - zagadnąłem tę samą stewardesę, gdy przechodziła obok mnie.
- O której leciała moja przyjaciółka?
- Nie wiem. Była u nas gdy tylko przylecieliśmy. Dziś robimy lot wahadłowy.
Podziękowałem uśmiechem. Dyskretnie, by nie wzbudzić zainteresowania pasażerów, 
zacząłem oglądać pudełko. Nie było w nim nic nadzwyczajnego. Założyłem obrączkę 
z 
orientalnym wzorkiem i rozparłem się w fotelu. Przysnąłem i obudziła mnie 
stewardesa już na 
lotnisku w Paryżu. Zerknąłem na zegarek na pokładzie samolotu, pokazujący 
miejscowy czas. 
Wyszedłem rękawem przystawionym do boku maszyny wprost do hali, gdzie 
przyjmowano 
pasażerów. Odprawa trwała tylko chwilę, a francuska urzędniczka obdarzyła mnie 
promiennym uśmiechem. Zerknęła gdzieś na niewidoczne dla mnie miejsce pod blatem 
i 
podała mi kopertę.
- Pana narzeczona zostawiła to dla pana - powiedziała wolno po angielsku.
- Dziękuję - odebrałem przesyłkę.
Zatrzymałem się przy kiosku i kupiłem plan miasta. Potem poszedłem do toalety i 
w 
kabinie otworzyłem kopertę. W środku były kluczyki do samochodu marki peugeot, a 
na 
wewnętrznej stronie odcisk ust zrobiony czerwoną szminką.
W holu szukałem stanowisk z komputerami. W poczekalni był rodzaj kawiarenki 
internetowej, gdzie pasażerowie przeglądali swoją pocztę elektroniczną. 
Wynająłem 
stanowisko na dziesięć minut i wysłałem jeden list. Trwało to może dwie minuty, 
a resztę 
czasu zajęło mi zainstalowanie na francuskim komputerze programu, który 
przywiozłem na 
swojej dyskietce. Skutecznie w minutę zacierał wszelkie ślady aktywności danego 
komputera 
w sieci. Spokojnie wstałem i udałem się na antresolę, gdzie była palarnia. 
Stałem i patrzyłem 
na stanowisko, przy którym niedawno siedziałem.
Najpierw zajął je, choć było wiele innych pustych, młody mężczyzna o sportowej 
sylwetce, o ciemnej karnacji i czarnych kręconych włosach, wyglądający na 
Korsykanina. Po 
dwóch minutach wstał wściekły. Zadzwonił do kogoś i po dziesięciu minutach 
pojawił się 
młody blondyn w okularach, który wyjął z teczki garść CD-ROM-ów. Właściciel 
kawiarenki 
podszedł do niego zaniepokojony tym co tamten robił, ale klient pokazał tylko 
jakąś 
legitymację i dano mu spokój. Miałem pewność, że jestem śledzony przez służby 
specjalne 
albo mocodawców Pluvii. Ta postanowiła ich przechytrzyć i między innymi 
podstawiła mi 
wypożyczony samochód. Poszedłem na parking. Strażnikowi przy szlabanie pokazałem 
kluczyki.
- Drugie piętro - rzucił.
Pokazał mi drogę i szybko wbiegłem po schodach na wskazany poziom. Wcisnąłem w 
pilocie przy kluczykach wyłącznik alarmu. W rogu zapikał srebrny peugeot 206. 
Wsiadłem 
do niego. Był w wersji standardowej, a w schowku znalazłem pół kilograma 
damskich 
kosmetyków. Domyślałem się, że to auto Pluvii. Musiałem ustawić lusterka i fotel 
odpowiednio do swojego wzrostu i chwilę studiowałem plan miasta.
Wyjechałem z parkingu, a potem z lotniska. Nie jechałem za szybko, by spokojnie 
przyjrzeć się samochodom w lusterku wstecznym. Większość maszyn wyprzedzała 
mnie, 
więc żeby nie utrudniać ruchu na południowej obwodnicy Paryża, przyspieszyłem. 
Przy 
Avenue d’Ivry skręciłem w prawo do dzielnicy mieszkaniowej. Zjechało za mną pięć 
samochodów, na drugim skrzyżowaniu znowu skręciłem w prawo. Za mną były tylko 
dwa 
samochody. Czerwone porsche i zielony citroen. Przed cmentarzem znowu wykonałem 
skręt 
w prawo i zostało tylko porsche. Dodałem gazu. W Paryżu większość ulic nie ma 
poziomych 
znaków na drodze rozdzielających pasy, więc wszyscy jeżdżą tak, jak się 
zmieszczą. 
Umożliwiało to mi krótki rajd do Boulevard Massena. Im byłem bliżej centrum, tym 
panował 
większy tłok i musiałem jechać ostrożniej. Miejsce porsche zajął czarny citroen. 
Przejechałem 
obok katedry Notre Damę, przez dwa mosty na Sekwanie i skręciłem w lewo, by 
znaleźć się 
przy Luwrze. Tam zatrzymałem wóz na parkingu.
Potem wszedłem do wielkiej szklanej piramidy, gdzie kupiłem bilet wstępu i 
dostałem 
mapę muzeum. Z piramidy dostałem się do części z historią Luwru, a z działu 
zbiorów 
średniowiecznych przeszedłem do greckich antyków na parterze. Uważnie 
obserwowałem 
ludzi wokół mnie. Były tu tłumy, a każdy turysta spacerował jak ja, powoli, 
rozkoszując się 
bliskością tylu wspaniałych zabytków. Z działu greckiego wszedłem na pierwsze 
piętro do 
średniowiecznej sztuki włoskiej. Co jakiś czas zerkałem na zegarek sprawdzając, 
ile mam 
jeszcze czasu do spotkania z Pluvią. Przypuszczałem, że Pluvia także mnie 
śledzi. Kto wie, 
czy nie specjalnie dała mi swój samochód, który mógł mieć podczepioną „pluskwę” 
informującą o tym, gdzie aktualnie jestem. Sądziłem, że potrzebowała około 
godziny, by 
upewnić się, kto mnie śledzi i wymyślić plan ucieczki, o ile go jeszcze nie 
miała.
Gdy uznałem, że już jest pora, szybkim krokiem ruszyłem przed siebie. Dotarłem 
do 
głównych schodów i przeskakując po dwa stopnie wbiegłem na drugie piętro. 
Zauważyłem, 
że za moimi plecami zrobiło się małe zamieszanie, gdy jakaś para próbowała 
nadążyć za mną. 
Przez dział francuskiego malarstwa, obok schodów, przeszedłem do sal z 
malarstwem 
niderlandzkim. Akurat było tam kilkadziesiąt osób, głównie sióstr zakonnych.
„Fenomenalne przebranie, jeżeli Pluvia dołączyła do nich” - pomyślałem.
Byli tu także oryginalnie ubrani studenci sztuki, którzy z rysownikami siedzieli 
lub 
stali i przerysowywali obrazy. Gdy chodziłem wśród nich, jeden ubrany w 
amerykańskie 
wojskowe spodnie, bluzę z kapturem i czapkę z daszkiem na głowie, trącił mnie.
- Przepraszam - odruchowo odezwałem się po polsku.
- Nie szkodzi - usłyszałem szept, a jednocześnie poczułem, że coś wylądowało w 
kieszeni mojej kurtki.
Wiedziałem, że to była Pluvia, ale nie oglądałem się za nią. Zauważyłem jedynie, 
że 
miała świetnie ucharakteryzowaną twarz na młodego mężczyznę. Spacerowałem 
podziwiając 
malarstwo holenderskie. W pewnym momencie udałem, że odbieram telefon i 
skierowałem 
się do malarstwa flamandzkiego w innej części Luwru, a stamtąd zbiegłem do 
piramidy. 
Szpiegująca mnie para została na górze, ale chyba przekazała wiadomość komuś na 
dole, bo 
czekał tam na mnie komitet powitalny. Było ich dwóch, jeden w skórzanej kurtce, 
drugi w 
garniturze i krótkim prochowcu. Pierwszy prezentował typ francuskiego 
cwaniaczka, był 
średniego wzrostu, z dwudniowym zarostem, a drugi - elegancki, przystojny, 
wysoki, dobrze 
zbudowany.
Zatrzymałem się i skręciłem w prawo. Ominąłem restaurację i wszedłem do baru. 
Zamówiłem kawę i kieliszek wina. Spokojnie usiadłem i patrzyłem na drzwi 
wejściowe. 
Elegant wszedł do środka i zajął stolik. Z wieszaka wziąłem angielskojęzyczny 
tygodnik i 
zagłębiłem się w lekturze sącząc kawę, a potem wino. Zasłonięty gazetą wyjąłem z 
kieszeni 
kartkę. Był to bilet na wieczorny rejs po Sekwanie. Zadowolony wstałem i 
wyszedłem. 
Zostawiłem samochód i poszedłem na pieszą wędrówkę po Paryżu. Spacerowałem 
wzdłuż 
rzeki odwiedzając katedrę Notre Damę, zagubione wśród drzew i krzewów stragany 
sprzedawców akwarel, bazar i na koniec wieżę Eiffla. Po drodze zjadłem ciastko w 
kawiarni i 
pizzę we włoskiej kawiarni. Czułem, że cały czas ciągnę za sobą „ogony”, ale 
było mi to 
obojętne. Skoro szli za mną, to znaczyło, że Pluvia wciąż była cała i zdrowa. O 
umówionej 
porze stawiłem się na przystani statków spacerowych niedaleko placu La Concorde, 
czyli 
Zgody.
Marynarz ujrzawszy mój bilet skłonił mi się i wskazał drogę na wyższy, 
przeszklony 
pokład. Tam kelner posadził mnie przy stoliku, przy prawej burcie. Pluvia 
wykupiła mi 
miejsce na poziomie dla bogatszych klientów, zważywszy na ceny w menu i 
towarzystwo, z 
którym płynąłem. Zauważyłem tam znaną amerykańską aktorkę oraz angielskiego 
biznesmena, którego zdjęcie widziałem w tygodniku w dziale ekonomicznym. Znowu 
pojawiła się para, którą spotkałem w Luwrze, lecz usiadła niżej, na pokładzie 
turystycznym.
Gdy tylko statek ruszył, kelner zaczął mi przynosić przekąski, wino. Wszystko 
było 
już opłacone i czułem się jak milioner na wycieczce. Na wysokości fortyfikacji z 
epoki 
Karola V przyniesiono do mojego stolika telefon.
- Halo? - odezwałem się podnosząc słuchawkę.
- Cześć, dzięki za ostrzeżenie - usłyszałem głos Pluvii. - Za pół godziny 
miniecie 
katedrę i wtedy wyjdziesz na pokład rufowy. Potem sam się domyślisz, co masz 
robić. Pa!
- Pa! - odpowiedziałem.
Tak jak mówiła, gdy mijaliśmy wyspę z katedrą, wyszedłem na rufę. Obserwowałem 
ruch na ulicach, ludzi spacerujących wzdłuż rzeki i pomyślałem, jak byłoby tu 
cudownie, 
gdyby Pluvia nie była Noirem. Na wodzie usłyszałem odgłos silnika pracującego na 
najwyższych obrotach. To za statkiem płynął czarny ponton, a w nim siedziała 
ubrana na 
czarno postać. Przeszedłem przez reling i skoczyłem w odpowiednim momencie. 
Marynarze, 
obsługa i turyści zaniepokojeni moim czynem patrzyli co się dzieje. Wtedy Pluvia 
zdjęła 
czarną wełnianą czapkę odsłaniając kasztanowe włosy, które jednym ruchem głowy 
rozpuściła na wietrze. Gdy usiadłem na ławeczce, namiętnie pocałowała mnie, co 
wywołało 
oklaski ludzi na statku. Para z Luwru już miała w rękach telefony komórkowe.
- Spieszmy się! - powiedziała Pluvia.
- Czemu mnie tu ściągnęłaś?
- Bo tylko tobie mogłam zaufać.
-A ja tobie mogę ufać bezgranicznie? 
- Nie. Chcesz odzyskać koronę?
- Bardziej te dokumenty, które zabrałaś.
- Mnie zależy tylko na ojcu. Nie rozumiesz, że korona to tylko pretekst. Jego 
życie za 
moje. Ja uratuję tatę, a ty będziesz miał swoje skarby.
- A co będzie z tobą?
- Zobaczymy - cicho powiedziała Pluvia.
Mknęliśmy w kierunku, skąd przypłynął mój statek. Z daleka usłyszałem odgłos 
syreny. Policyjna motorówka pędziła po wodzie, a radiowozy po nadbrzeżnym 
bulwarze.
- Czemu cię tak nie lubią? - zapytałem wskazując pościg.
- Uważają mnie za niebezpieczną. 
- Bo tak jest.
- Nie, po prostu za dużo wiem. 
Nagle syreny umilkły.
- Daniec, skacz do wody - rozległo się przez megafon. Mimo zniekształcenia 
rozpoznałem głos Bronka. - Chcemy tylko ją!
To było takie łatwe. Przechylić się, zanurzyć w zimnej wodzie i zapomnieć o 
sprawie.
- Masz czas, żeby wybrać - powiedziała Pluvia. - Jesteś ze mną albo z nimi.
Pierwsza seria z pistoletu maszynowego przeleciała nad naszymi głowami. Na 
dziobie 
motorówki stał Elegant z amerykańskim M-16. Ani chwili nie wahałem się, co mam 
zrobić.
ZAKOŃCZENIE
Spojrzałem głęboko w oczy Pluvii. Ujrzałem w nich zimny blask, a zarazem ciepło. 
Była rozdartą wewnętrznie kobietą. 
- Zostaję - powiedziałem.
- Weź to! - podała mi granat burzący.
Wyjąłem zawleczkę, dobrze wymierzyłem i rzuciłem go do wody. Wybuchł metr od 
dziobu motorówki. Sternik odruchowo skręcił sterem i to sprawiło, że Elegant 
wylądował w 
wodzie. Policjanci zajęli się ratowaniem go. Pluvia zabezpieczyła ster, by był w 
jednej 
pozycji.
- Pod mostem Aleksandra III jest nisza - instruowała mnie. - Tam skaczemy.
Mieliśmy zaledwie kilka sekund, gdy ponton przepływał pod mostem i znikał z oczu 
policjantów w radiowozach. Skoczyliśmy w tej samej chwili i oboje trafiliśmy w 
wejście do 
starych kanałów pod miastem. Nasza łódź popłynęła dalej, a pościg gnał za nią. 
Po chwili i 
motorówka nas minęła.
Pluvia wyjęła z kieszeni małą latarkę i świeciła po ścianach. Po przejściu około 
dwustu metrów znalazła wmurowane metalowe szczeble. Nad nami była metalowa 
krata. 
Wchodziłem pierwszy i bez trudu odsunąłem przykrycie studni. Znaleźliśmy się w 
piwnicach 
jakiejś kamienicy. Pluvia chwyciła mnie za rękę i wyszliśmy na ulicę. Za 
zakrętem stał 
odrapany renault. Pluvia na ulicy przebrała się w dżinsy i sweter.
- Gdzie twoje ubranie? - zapytała marszcząc nos, bo po przejściu kanałami 
cuchnąłem 
obrzydliwie.
- W peugeocie pod Luwrem - odpowiedziałem.
- Świetnie. - ucieszyła się.
Podała mi perukę z długimi jasnymi włosami i czapkę, którą miała na głowie w 
Luwrze.
- Jedziemy! - rzuciła siadając za kierownicą.
Bezpardonowo włączyła się do ruchu ulicznego ze sprawnością większą niż 
uczyniłby 
to Bronek. W kilka minut byliśmy na parkingu pod Luwrem. Pluvia zostawiła 
renault i oboje 
wsiedliśmy do peugeota. Tym razem to ja prowadziłem.
- Gdzie ukryłaś łup? - spytałem zapalając silnik.
Pluvia bez słowa sięgnęła pod moje siedzenie i wyjęła koronę i metalową tubę.
- Dokąd teraz? - nie mogłem powstrzymać uśmiechu, że byłem tak blisko skarbów.
- Na północ, do Normandii.
Zgubiliśmy pościg, bo przez pierwsze trzy godziny jazdy Pluvia była rozprężona, 
potem częściej zerkała we wsteczne lusterko. Włączyła odtwarzacz płyt 
kompaktowych i 
słuchaliśmy piosenek Leonarda Cohena.
- Lubisz go? - zagadnąłem.
- Tak, ma specyficzny klimat. Nie jest Francuzem, ale wspaniale oddaje naturę 
tego 
kraju.
- Jaką naturę?
- Nie czujesz? Tu jest tyle tajemnic. Tu zaczyna się historia średniowiecznej 
Europy, 
zawarta w dziejach zamków nad Loarą, tu są tajemnice templariuszy. To kraj 
wspaniałych 
tradycji, ducha Balzaca i Woltera, doskonałej kuchni, wina, serów, łagodnego 
klimatu, 
miłości, muzyki i zabawy na poziomie. Kiedy mówisz: „Francuzka”, to myślisz o 
miłości, 
prawda?
- Teraz, kiedy myślę o Francji, to zaczynam się bać - odparłem szczerze. - Czas 
na 
uczucia był w Spychowie, chyba że była to tylko gra?
- Nie grałam, traktowałam cię uczciwie i chyba jesteś mi coś winien z czasów 
bytności 
w obwodzie kaliningradzkim. To ty zgrywałeś się z nauką jazdy konnej, z tą 
przebieranką za 
robotnika i stróża przy bramie.
- Jaki masz plan?
- Ty dostarczysz im koronę, a ja odbiorę ojca. Potem odzyskam dla ciebie łup. 
Nie 
ufam tym draniom. Wiesz, co to takiego program „Sting”?
- Tak.
- Gdy nas zwolniono, każdy zajął się czym innym. Kilku z nas zginęło mordując 
się 
wzajemnie, bo pracowali po przeciwnych stronach. Na nasze usługi było 
zapotrzebowanie ze 
strony mafii i służb specjalnych, które mogły wynająć eks-agentów CIA, kierując 
podejrzenia 
na Agencję. Zajęłam się kradzieżami dzieł sztuki. Okradałam złodziei i 
potajemnie 
sprzedawałam łupy muzeom i fundacjom. Zajmowałam się także poszukiwaniem 
zaginionych 
dzieł sztuki i kolekcji. Gdy zostałam jedna z naszej grupy, zaczęto mnie szukać 
i wtedy 
dostałam to dziwne zlecenie. Zleceniodawca widząc, że nie jestem chętna do 
współpracy, 
porwał mojego ojca Wiem, że zrobili to ludzie, którzy chcą mnie zabić.
- Okropne. 
- Bez przesady...
- Mam na myśli to, że przecież teraz niebezpieczny stał się ten, kto zlikwidował 
waszą 
grupę. To bzdurna eskalacja przemocy.
- Masz rację.
W środku nocy zajechaliśmy do miasteczka w Normandii. Do spotkania miało dojść 
na miejscowym lotnisku. Pluvia wysiadła wcześniej, zabierając z bagażnika jakąś 
torbę. Do 
ucha dała mi słuchawkę połączoną kabelkiem z mikronadajnikiem. O umówionej porze 
zatrzymałem się na płycie lotniska.
Wysiadłem z samochodu i usiadłem na jego ciepłej masce. Po minucie w moją stronę 
ruszył jakiś samochód ukryty dotąd w cieniu hangaru. Jechał po ciemnym pasie 
startowym. 
Zatrzymał się dziesięć metrów ode mnie.
- To teren prywatny! - usłyszałem czyjś głos po angielsku.
- Przyjechałem w sprawie pewnej korony - odpowiedziałem.
- Gdzie Noir?
- Gdzie ojciec Noira?
Otworzyły się tylne drzwiczki i wysiadł z nich mężczyzna, którym - gdy zbliżył 
się do 
mnie - okazał się Elegant.
- Pluvia zrobiła błąd - powiedział. - Zginiesz ty i jej ojciec. Daj koronę - 
prośbę poparł 
wyjęciem pistoletu. - Jej ojciec jest w wozie. Nie dasz, on zginie, potem ty, a 
Pluvię i tak 
znajdziemy.
- Wypuśćcie go! - uparłem się. - Nie daje ci do myślenia, że jej tu nie ma? Może 
siedzi 
w okolicznych krzakach z karabinem snajperskim i mierzy ci między łopatki? 
Wystrzela was 
wszystkich, a do tego będzie miała koronę.
Nagle, jakby na poparcie mych słów, u stóp Eleganta rozległo się ciche 
mlaśnięcie, 
gdy kula wbiła się w asfalt.
Elegant rozejrzał się dokoła szukając miejsca, skąd padł strzał.
- Puścić go! - krzyknął.
Z tyłu wozu wysiadł starszy, przygarbiony mężczyzna i potruchtał do mnie.
- Korona - Elegant wyciągnął dłoń.
- Daj mu to! - usłyszałem szept Pluvii. - Niech mój tata weźmie nasz samochód.
Dałem kluczyki ojcu Pluvii, a koronę Elegantowi. Ojciec Pluvii z piskiem opon 
odjechał, a mężczyzna w prochowcu wycelował we mnie broń.
- Teraz ty! Do wozu - rozkazał.
Posłusznie wsiadłem do tyłu. Za kierownicą siedział cwaniaczek, a po obu moich 
stronach usiadła para z Luwru. Elegant zajął miejsce obok kierowcy. Pasażerka z 
mojej lewej 
strony wyrwała mi z ucha słuchawkę.
- Pożegnaj kochasia - powiedziała po francusku do mikronadajnika.
Jechaliśmy po pasie startowym w kierunku wieży kontroli lotów. Nagle przed nami 
rozbłysły światła jakiejś ogromnej maszyny, która ruszyła prosto na nas. 
Cwaniaczek 
próbował wykręcić, ale był bez szans. To była ogromna cysterna. Ciągnik skręcił, 
ale naczepa 
zahaczyła o nas i rzuciła naszym wozem o ścianę garażu. Nie przypięty pasem 
poszybowałem 
w kierunku przedniej szyby i wyleciałem na maskę.
Z szoferki wysiadła PIuvia wyglądająca jak Rambo. Zaczęła strzelać do samochodu, 
którym jechałem. Zsunąłem się z wozu, a dziewczyna podeszła do samochodu. Wyjęła 
koronę 
i wsunęła ją sobie do torby przypiętej do pasa.
- Wsiadaj - krzyknęła słysząc syreny policyjne. Wskoczyliśmy do szoferki, a za 
nami 
już były radiowozy. Pluvia wrzuciła pierwszy bieg i ruszyła w kierunku końca 
pasa.
- To stare lotnisko wojskowe, ma pas długości trzech kilometrów, kończący się 
klifem 
wysokości pięćdziesięciu metrów - tłumaczyła.
- Szczerze mówiąc, nie mamy dokąd uciec.
Docisnęła pedał gazu, jednocześnie blokując go łyżką do opon. Obwiązała 
kierownicę 
tak, że nie zakręcała.
- Na górę - powiedziała Pluvia.
Wysiadłem ze swojej strony. Kilkadziesiąt metrów za nami pędziły radiowozy. 
Policjanci już zaczęli do nas strzelać. Trzymając się szoferki przeszedłem na 
naczepę z 
cysterną. Na jej szczyt dostałem się jak Pluvia po drabince. Dziewczyna podała 
mi linkę z 
kotwiczką.
- Jak ci powiem, to rzuć na pobocze i gdy poczujesz szarpnięcie, skacz - 
instruowała 
mocując do mojego pasa wyciągarkę linki. - Będzie bolało, ale przeżyjesz.
Pociski z karabinów uderzały w cysternę, która w kilku miejscach zaczęła 
przeciekać. 
Pluvia obejrzała się na klif, chwyciła mnie i pocałowała w usta.
Prawie jednocześnie wydarzyły się trzy rzeczy. Najpierw usłyszałem szum morza.
- Teraz! - krzyknęła Pluvia.
Rzuciłem kotwiczkę, która wbiła się w grunt na poboczu pasa. Szarpnięcie zerwało 
mnie z góry cysterny. Widziałem, że kotwiczka Pluvii zaczepiła się o kratkę 
służącą do 
chodzenia po naczepie. Dziewczyna szarpała się z nią, wreszcie wyjęła nóż. Wtedy 
ciężarówka zjechała z krawędzi klifu i jeszcze spadając eksplodowała. Wybuch 
rzucił mną po 
trawie, turlałem się, aż uderzyłem głową o wystający kamień i straciłem 
przytomność.
***
Minęło kilka dni, nim zdjęto mi szwy. Teraz byliśmy z szefem na drugim poziomie 
wieży Eiffla. Popijaliśmy sprzedawaną tu lurowatą kawę. Staliśmy oparci o 
barierkę i 
podziwialiśmy widok Paryża.
- Jak głowa? - spytał Pan Samochodzik.
- Dobrze - od czasu mojego wyjścia ze szpitala prawie nie rozmawialiśmy. - 
Znaleźli 
Pluvię?
- Jeszcze się nie narodził taki, który by przeżył taką katastrofę. 
- Co z jej ojcem?
- Wrócił do pracy naukowej. Nigdy specjalnie nie przejmował się swoim ojcostwem.
- Co zrobiliście z dokumentami?
- Będą u Szwedów.
- A korona?
- Przepadła. 
Dołączył do nas Bronek.
- No, rycerzu - poklepał mnie po plecach - mistrzowsko rozegrałeś sprawę. Nie ma 
żadnych świadków ani śladu prócz ciebie. Jako typowy Polak stanąłeś po stronie 
kobiety. 
Nasi przyjaciele z branży są przekonani, że byłeś tylko pionkiem w grze.
Smutno pokiwałem głową. Wziąłem plecak, w którym miałem kilka obrazków z 
Paryża i ruszyłem z obydwoma panami do taksówki, która miała nas zawieźć na 
lotnisko.
Gdy nasz samolot wkraczał w polską przestrzeń powietrzną, odebrałem SMS-a. Były 
to same kropki tworzące ciemne tło, na którym były zostawione przerwy układające 
się w 
kształt ust.
- Co to? - zapytał Bronek.
- Logowanie komórki do polskiej sieci - skłamałem.
Z pamięci telefonu wykasowałem SMS-a i wszystkie dane Pluvii. Noir nie żył.