JACEK KACZMARSKI,
       ZBIGNIEW ŁAPIŃSKI 
      SARMATIA
      
      1. Do Muzy suplikacja przy ostrzeniu pióra J.K.
      2. Drzewo genealogiczne J.K.
      3. Na starej mapie krajobraz utopijny J.K.
      4. Dobre rady Pana Ojca Z.Ł./J.K.
      5. Pana Rejowe gadanie J.K.
      6. Dzielnica żebraków Z.Ł./J-K.
      7. Czary skuteczne na swary odwieczne Z.Ł./J.K.
      8. Prosty człowiek Z.Ł./J.K.
      9. Warchol J.K. 
      10. Z pasa słuckiego pożytek (M. Karpińskiemu) Z.Ł./J.K.
      11. Rokosz Z.Ł./J.K.
       12. Kniazia Jaremy nawrócenie J.K.
      13. Elekcja J.K. 
      14. Pobojowisko J.K.
      15. O zachowaniu przy stole (za J. Kitowiczem) J.K. 
      16. Nad spuścizną po przodkach deliberacje G.F.Haendel/J.K.
      17. Według Gombrowicza - narodu obrażanie J.K. 
      18. Z XVI-wiecznym portretem trumiennym rozmowa J.K.
      
      (...) Śpiewy te pisane były ku przerażeniu serc. Więcej tu bezlitosnej drwiny i historycznego pesymizmu niż we wcześniejszych cyklach autora „Krajobrazu po uczcie". Ostatnie songi z koncertu „Sarmatia" noszą tytuły, które mówią same za siebie: „Według Gombrowicza narodu obrażanie", „Nad spuścizną po przodkach deliberacje", „Drzewo genealogiczne". Kaczmarski dobiera się do wstydliwie skrywanych pokładów narodowego dziedzictwa. Jego cykl jest satyrą, prowokacją i gorzkim, romantycznym z ducha moralitetem. Sarmacja jest w nas, w duszyczkach ciurów historii:
      Nie słychać o mym rodzie w Noc Listopadową,
      I nie zasilał chyba styczniowych patroli;
      Z Syberii żaden z moich z posiwiałą głową,
      Nie wracał, by napisać księgę swych niedoli.
      (...)
      Nie mam blizn po kajdankach, napletek posiadam,
      Na świat przyszedłem w czepku, nie pod ułańskim czakiem;
      Po dekadzie wygnania polskim jeszcze władam,
      Proszę więc o dokument, że jestem Polakiem. 
      A co, nie należy mu się?
      Jerzy Jedlicki w Magazynie „Gazety Wyborczej"
      Rękojeść karabeli pasuje do polskiej ręki. Jelce tworząc z resztą znak Pańskiej Męki, rębacza błogosławi. Ale ten krzyż podnoszono nad głowę, najczęściej zajeżdżając sąsiada. A pod jelcem na głowni Najświętsza Panienka, złoto się z talarowej monety uśmiecha. Unus defensor Mariae dostał ją pewnie w obcym jurgielcie. Na środku słowa: „Honor i Ojczyzna" Ojczyzna trochę zachlapana krwią z uszu sąsiada. Honor jeszcze ciepły od gardła wziętej po niewoli dziewki. Stary obyczaj kazał obnażać ostrze podczas czytania Ewangelii na znak, że szlachta przy Słowie Bożym wiernie stać będzie. Z większym jednak zapałem obnażano ją w karczmach i zamtuzach. Czasem pod krzyżem jelca montowano damasceńską klingę, wygiętą w muzułmański półksiężyc i arabskim alfabetem chwalącą Allacha. Obcinano nią i kozackie osełedce, i żydowskie brody. Dlatego może była oznaką stanu i godności - symbolem. Żadna z karabel nie stała się Eskaliburem lub inym słynnym kordem. Ich świadomość była rozchwiana między karmazyna-mi i hołyszami. Jednak była testowana ostatnią wolą i łamana nad grobem bezpotomnie zmarłego. I tak było do 1863 roku. Ostatnie karabele wygarniały po dworach kozackie patrole zbrojne w proste, funkcjonalne, czarne i pozbawione ozdób szaszki. Miały one ł tę zaletę, że w ręku łatwo je było zastąpić nahajką.
      „Dalej bracia do bułata, wszak nam dzisiaj tylko żyć, pokażemy, że Sarmata umie jeszcze wolnym być".
      Marek Karpiński