Jan Grzegorczyk

Adieu

Mojej żonie Justynie
Z listów do redakcji miesięcznika „W drodze" nadesłanych po publikacji kilku 
odcinków Przypadków księdza Grosera:
„Witajcie Kochani...
Pewnie ten list będzie niespodzianką, ale nie mogłem go nie napisać. Otóż 
przed dwoma tygodniami trafiłem do nadkaspijskie-go Atyrau. Przyczyna: 
poświęcenie pierwszego na tej starożytnej Sarmatów ziemi kościoła pod wezwaniem 
Przemienienia Pańskiego. Radość ogromna, zjechali się wszyscy kazachstańscy 
biskupi pod wodzą nowego Księdza Arcybiskupa Nuncjusza. Niewiele było czasu na 
rozmowy, l wyobraźcie sobie, że jednym / tematów tych rozmów był... ksiądz 
Groser. Zapamiętałem szczególnie wypowiedź Administratora Apostolskiego 
Zachodniego Kazachstanu, księdza Janusza Kalety:
— Wreszcie ktoś o poważnych sprawach pisze w sposób przystępny, czytelny. 
Wreszcie ktoś postanowił pokazać księdzaczłowieka, z jego problemami, które 
jakże wielkie bywają, /radościami. Po prostu księdza-czlowieka w prawdzie.
Ja od kilku miesięcy zaczynam lekturę „W drodze" od księdza Grosera.
Groser jest żywy, jest gorący... Na pewno posypią się gromy. Brońcie go i nie 
bójcie się."
Zdzisław Nowicki, ambasador Polski w Kazachstanie
„Grzegorczyk jest pierwszym facetem, który podjął się prawdziwego opisu 
księdza w teraźniejszej Polsce. Niczego podobnego do tej pory nie czytałem."
Michał Zioło, trapista
Wszelkie podobieństwo do rzeczywistych osób i zdarzeń jest przypadkowe. Także 
postaci powieściowe noszące nazwiska osób publicznych wypowiadają słowa, które 
są jedynie wymysłem autora.
POŻEGNANIE z AFRYKĄ
„ Tajemnica człowieka jest zbyt ogromna i zbyt głęboka, aby mógł ją wyjaśnić 
drugi człowiek". Ksiądz Wacław zapisał ostatnie zdanie opowiadania. Zakończył 
słowami swego mistrza. Włączył drukarkę i po chwili zaczęły z niej wypływać 
biało czarne stronice laserowego wydruku. Uczucie ulgi. Okruch wyrwany 
zapomnieniu.
Włączył ścieżkę z filmu Pożegnanie z Afryką, której słuchał już od paru 
tygodni. Tak było zwykle: gdy coś przeżywał, tworzył, puszczał jeden utwór. 
Dopiero kiedy ukończył pewien etap, zmieniał płytę. Zasiadł w fotelu i trwał tak 
może pół godziny. Sycił się chwilą wolności. Nareszcie ferie szkolne. Godziny 
nie wisiały nad nim jak siekiery na nitkach. Napawał się czystym czasem. W końcu 
wstał, schował wydrukowane kartki do teczki z napisem Konfesjonał. Położył ją na 
biurku, obok zeszytu z programem katechezy na rok 2000-2001. Spojrzał na 
zegarek. Dochodziła dziewiętnasta. Cieszył się bardzo na to spotkanie. Wyciągnął 
z szafy johnnie walkera, wsadził do reklamówki, narzucił kurtkę i wyszedł. Na 
dworze lało. Cofnął się po parasol. Dopiero w pokoju uzmysłowił sobie, że 
przecież zgubił go w zeszłym tygodniu. W holu, co prawda, wisiały trzy parasole 
proboszcza, ale nie wziął żadnego. Na pewno by go gdzieś zostawił. W jego 
rękach, jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, wszystko się 
dematerializowało. W szufladzie znalazł jedynie czapkę z pom-ponikiem, wsadził 
więc ją na głowę i wyszedł ponownie.
Do narożnika ulicy odprowadzało go spojrzenie proboszcza. Kiedy zniknął z 
pola widzenia, prałat Henryk zszedł piętro niżej i otworzył pokój wikarego. 
Skierował się do biurka. Na jego twarzy pojawił się uśmiech zadowolenia.
KONFESJONAŁ
Zadzwonił do drzwi. Po dłuższej chwili, kiedy już zamierzał zrezygnować i 
odejść, ukazała się w nich postać pana Romana Koleckiego. Łysiejący blondyn z 
rudą brodą. Na piżamę miał nałożony olbrzymi rozpinany sweter, który nie był 
jednak w stanie zakryć wydatnego brzuszka.
— Oo, ksiądz Wacław, co za niespodzianka. Tylko że
ja chory i sam — oznajmił, zapraszając uniżenie do środka.
— Dlatego tu jestem — rzekł nie zbity z tropu gość.
— Skąd ksiądz wiedział?
— Od tego jestem księdzem, żeby wiedzieć, co się
dzieje z moimi parafianami.
— Szkoda, że nie ma Danki. Ucieszyłaby się, no i przy
rządziła coś dobrego... Zawsze lubiła księdza, ale po ostat
niej kolędzie stała się po prostu fanką.
— Cieszę się, ale może to nawet lepiej, że będziemy
sami. Mam taką sprawę, że...
— Coś poważnego?
Wacław pokiwał przecząco głową i pociągnął nosem.
— Proszę, proszę dalej... Może jednak najpierw ksiądz
się podsuszy w łazience, a ja tymczasem zbiegnę na dół
do sklepu. I tak już miałem wstawać.
— Nie trzeba. Przyniosłem coś odpowiedniego — po
wiedział Wacław, wyciągając butelkę z reklamówki.
Pan Roman przeciągle zagwizdał.
—	No, to przyniosę szklaneczki.
Wacław został sam. Koleccy mieszkali w starym budownictwie. Pokój był 
solidnych rozmiarów. Pod centralną ścianą naprzeciwko wejścia stało ogromne 
akwarium,
10
źródło światła i ciepła. Kolorowy wodny świat kontrastował z szarą 
rzeczywistością za oknem. Meble pozbierane z różnych epok świadczyły, że 
gospodarze zdobywali je latami. Zanurzył się w skórzanym holenderskim fotelu, 
przy ścianie zawieszonej prawie w całości kluczami. Klucze od bram, drzwi, 
drzwiczek. Małe, duże. Najróżniejszych kształtów. Niektóre bardzo stare, musiały 
mieć po kilkaset lat. Wstał, by przyjrzeć się im z bliska.
—	Trochę to niepoważne — rzekł Roman, widząc
księdza przyglądającego się zbiorom na ścianie. — Pierw
szy klucz, o, tego olbrzyma, wykopałem piętnaście lat temu
w ogrodzie i tak zacząłem to swoje hobby. Przywoziliśmy
klucze z każdej wyprawy. Potem znajomi przynosili mi je
jako prezenty imieninowe. Ciężko teraz im powiedzieć, że
już straciłem do tego serce.
Wacław pokiwał głową.
—	Jeśli chodzi o mnie, to ja tylko gubię klucze. Gdy
by zebrać te moje zguby, też byłaby niezła kolekcja.
Gospodarz odkręcił butelkę, chcąc nalać gościowi, ten jednak wykonał 
przeczący gest dłonią.
— Ja dziękuję, tylko herbata.
— Jak to? — spytał zdziwiony Roman.
— Ano, nie powinienem pić... — oświadczył Wacław
ze skruszoną miną.
— Naprawdę? Ksiądz... — zawahał się, ale pytanie
już było na języku — ... się leczy?
— To moja prywatna diagnoza. Stwierdziłem, że za
bardzo ciągnie mnie do alkoholu i od trzech miesięcy nie
biorę go do ust.
— No, to w takim razie... — chciał odstawić szkla
neczki na tacę.
— Nie, nie... Celowo przyniosłem tę butelkę. Mam
dużą radość, gdy mogę patrzeć, jak piją inni. To jest mój
trening.
— Czy to rozsądne wodzić się na pokuszenie?
— Właśnie dlatego przyszedłem do pana. Zaraz wszyst-
11
12
ko wyjaśnię. Widzi pan, ja chciałbym się u pana wyspowiadać...
— U mnie? — zaśmiał się Roman.
— To znaczy, wie pan, taka spowiedź niesakramen-
talna. Pogoda paskudna, mam chandrę i potrzebuję po
mocy... duchowej.
— Ode mnie? Moją branżą są raczej komputery, a nie
zagubione dusze. Na tym polu sam jestem klientem. Ksiądz
już nie pamięta, że to ja dwa lata temu przyszedłem, bo nie
widziałem żadnych szans dla mojego małżeństwa?
— Pamiętam doskonale. Ale muszę panu coś wyznać.
Tego samego dnia ja napisałem list do biskupa z prośbą
o zwolnienie mnie z kapłaństwa. Więc kiedy pan stwier
dził, że rozpada się panu małżeństwo, powiedziałem sobie
w duchu, że coś trzeba ratować. To był instynkt. Posta
nowiłem wytrwać w kapłaństwie, żeby ratować pana ro
dzinę. Nie mogłem panu przyklasnąć i powiedzieć: „Ma
pan rację, wszystko jest funta kłaków nie warte, niech to
potop zaleje"... Nie mogłem jednak też namawiać pana do
wytrwania w małżeństwie, sam chcąc porzucić kapłaństwo.
Roman uśmiechnął się do swego gościa, nie wiedząc za bardzo, co powiedzieć. 
Nigdy by się nie domyślił tej walki, o której przed chwilą usłyszał. Księdza 
Wacława miał zawsze za człowieka duchowo niezwykle poukładanego. Trochę mu nawet 
zazdrościł, że w przeciwieństwie do niego idzie przez życie z jasno wytyczonym 
celem. Przed miesiącem ksiądz Wacław był u nich na kolędzie. Rozmawiało im się 
tak dobrze, że minęła północ, nim wyszedł z ich mieszkania. Żona oznajmiła przy 
pożegnaniu: „I proszę pamiętać, że zawsze, ilekroć księdzu przyjdzie ochota, 
drzwi tego domu są dla księdza otwarte" — a Roman teatralnym ukłonem potwierdził 
ważność j ej wyznania.
Wacław przeczesał palcami ciemne włosy.
—	Taka resztka przyzwoitości... Ina coś się chyba
przydała, bo gdy byłem na kolędzie, miałem wrażenie, że
nie ma bardziej kochającego się małżeństwa.
—	Potrafimy doskonale grać tę rolę, podobnie jak
ksiądz — zaśmiał się Roman.
— O rozwodzie już pan nie myśli — raczej stwierdził,
niż spytał Wacław.
— Rozwód... — Roman filozoficznie pokiwał głową.
— Kiedyś żonę Billy'ego Grahama zapytano z okazji pięć
dziesiątej rocznicy małżeństwa, czy przez te wszystkie lata
myślała kiedyś o rozwodzie. I wie ksiądz, co odpowie
działa. .. „Nigdy, ale o morderstwie: często".
— Widzę, że jest nie najgorzej; wtedy miał pan na
strój, jakby się chciał powiesić. Jak pan z tego wyszedł?
Nie sądzę, żeby moje rady cokolwiek pomogły.
— Coś pomogły. Powstrzymały mnie od głupoty na parę
godzin. Tak naprawdę uratowało mnie wtedy coś zupełnie
niepoważnego. Ludzie niepoważni otrzymują widać niepo
ważny ratunek. Wypiłem sobie wieczorem i włączyłem te
lewizor. Leciało jakieś rozczulające romansidło, jakby na
nasz temat, tylko z większą dozą tragizmu. Rozkrochmali-
łem się i nagle wezbrało we mnie takie cholerne pragnienie
dobra, wynagrodzenia żonie... Uratowało mnie pół litra i ki
czowaty film. Potem zrozumiałem, że moje użalanie się nad
sobą było równie kiczowate... Dopiero wtedy zacząłem się
modlić i podziękowałem Bogu za czuwanie nad naszym mał
żeństwem. Przedtem się do Niego nie zwracałem — Roman
potarł się za uchem, wykrzywiając twarz, jakby ten wysiłek
miał mu pomóc w dokończeniu wyznania. — No dobrze, ale
przecież to ksiądz chciał się wygadać. Patrząc z boku, za
wsze mi się wydawało, że ksiądz jest po prostu ideałem.
— Naprawdę? Wie pan, przykładam się... ale od we
wnątrz jestem wypalony.
— Wypalony? Czym?
— Sobą... proboszczem. Proboszcz mnie przygniata,
a ja nie potrafię mu się przeciwstawić. Próbuję, ale... —
ksiądz nagle przerwał wyznanie. — Mam propozycję.
Mówmy sobie po imieniu. Nie wypijemy, co prawda, bru-
dzia, ale tak będzie naturalniej. Jesteśmy chyba rówieśni-
13
14
karni. Urodziłem się 28 czerwca 1956 roku, w czasie wypadków poznańskich.
— A ja 5 marca 1953 roku, w dniu śmierci Stalina.
— To coś nas łączy. Dzieci historii. Co to ja chciałem
powiedzieć... No właśnie, na zewnątrz to jakoś wygląda,
ale jak powiedział ktoś mądry, wiara oznacza to, jak zwra
casz się do Boga, kiedy jesteś sam.	.
— No i...?
— Jak jestem sam, to jestem sam.
— Mogę tyle powiedzieć, co cię słyszę na kazaniach.
Są świetne. Wiem, że innym też się podobają.
— Tak, tylko że nie mówię o Bogu, który mieszka we
mnie. To jest Bóg książek, refleksji. Zachwycam się poko
rą, a zżera mnie ambicja. Kiedy za moje starania, zamiast
pochwał, po raz kolejny dostałem po tyłku, nabrałem obrzy
dzenia do ludzi Kościoła. Nie mogę znieść tego intryganc-
twa... Wiem, że to mocne słowa, ale uważam, że Kościół
mnie zniszczył. Papież mówi, że człowiek jest drogą Ko
ścioła. Ale Kościół bardzo lubi po tej drodze deptać.
Zamilkł, a po chwili dodał:
—	A większość księży, cokolwiek by nie powiedzieć,
to wrażliwe dusze i łatwo je zranić na zawsze.
Roman wstał nagle, przeciągnął się, jakby chciał wszystko z siebie zrzucić.
— Włączę jakąś muzykę. Może Misję Ennio Morricone?
— Słuchałem tego namiętnie jakieś pięć lat temu. By
łem wtedy takim szczęśliwym księdzem.
Po chwili pokój wypełniły dźwięki rajskiej muzyki. Kojące strumienie fletów. 
Wacław zapatrzył się w akwarium, w którym majestatycznie przesuwały się złote 
ska-lary wielkości dużej dłoni.
—	Posłuchaj, ale co to wszystko oznacza? — Roman
powrócił do przerwanej rozmowy. — Że nie wierzysz? Że
jesteś księdzem dlatego, żebyśmy my byli nadal małżeń
stwem? Jeśli tak, to jesteś zwolniony z tego obowiązku.
My się już raczej nie rozpadniemy.	•
— Od tej strony patrząc, to jest więcej takich rozpada
jących się małżeństw w naszej parafii. Mógłbym więc być
do końca życia kapłanem jako całopalna ofiara, ale nie...
nie o to chodzi... Potem dorobiłem sobie nową motywację,
by zostać. Zacząłem odtwarzać w pamięci chwilę mojego
powołania i wierzę, że to wszystko było bardzo prawdzi
we, że Bóg naprawdę chciał, żebym był księdzem. Nic ro
zumiem tego, co się ze mną dzieje, dlaczego jestem taki
duchowo sparaliżowany. Mam też taki powód bardziej przy
ziemny, by wytrwać: chcę pochować moich rodziców jako
ksiądz. Uważam, że im się to ode mnie należy...
— Posłuchaj, Wacław, czy tyle samo jest rozbitych
księży, co porozbijanych małżeństw?
— Nie wiem. Na zewnątrz nie wygląda to źle. Odpa
dają jednostki, ale nigdy nie wiadomo, kiedy kogo co do
padnie. Słabeusze, tacy, co ledwo zostali wyświęceni, po
tem okazują się najlepsi, a tych najlepszych nagle szlag
trafia. Na przykład mój kolega na poprzedniej parafii. Wszy
scy go kochali i podziwiali. Miałem wobec niego zawsze
kompleksy. Nie miał problemów w kontaktach z ludźmi.
Otwarty, dobry. Niektórzy mówili, że do przesady. Kole
dzy po święceniach w większości kombinowali, jak zdo
być „malucha", a on postanowił za nic nie brać pieniędzy
i nigdy w życiu nie mieć samochodu. Miał kłopoty z pro
boszczem, bo wpuszczał na plebanię różnych biedaków
i wykolej eńców. Często go okradali, ale tylko się z tego
cieszył. Powiedziałbyś: święty. I ta dobroć go zgubiła. Był
tak dobry, że zakochała się w nim katechetka. Też wspa
niała osoba. Bardzo ją lubiłem. Może dlatego od razu nie
spostrzegłem, co się święci. Wiesz, było tak, że najpierw
ja z tą katechetką dużo współdziałałem i bałem się, że moje
podejrzenia to urażone ambicje albo zazdrość. Nikt nic nie
widział. Oprócz dzieci. Podrzuciły katechetce pudełko z ro
puchą. Dołączyły też karteczkę z napisem: „Przemienisz
się w nią, jak nie zostawisz naszego księdza". Dziewczy
na dostała rozstroju nerwowego. Trwało to parę tygodni.
— 
16
N u szczęście wkrótce były wakacje. Tadek — mój kolega
—	próbował się bronić. Zamykał się w kościele i płakał.
Potem stwierdził, że ma dwa powołania. Dziewczyna też
płakała. Powiedziała mu, że wyjeżdża jak najdalej, że to
ona jest wszystkiemu winna. Usłyszała, że jest egoistką,
bo „interesują ją tylko własne wyrzuty sumienia".
—	Niezły demagog. I to on ci wszystko opowiedział?
—	Roman przygryzał słonego paluszka, johnnie walker
z jego szklaneczki jakoś nie znikał. Chyba nie za bardzo
smakował mu w pojedynkę.
—	Nie, o wszystkim opowiedziała mi katechetka. Szu
kała u mnie pomocy, choć nie wiem, czy j ą naprawdę chciała
znaleźć. Raz mówiła, żebym ją z tego wyrwał, kiedy in
dziej, że o naszej rozmowie nie może dowiedzieć się Tadek.
— A ty co?
— Próbowałem. Poszedłem do Tadka i chciałem deli
katnie rozpocząć rozmowę. Wyczuł od razu, że wiem
o wszystkim. Powiedział, że jak tylko wykonam najmniej
szy ruch, to wejdzie na ambonę i powie całą prawdę. Był
tak napięty i zdesperowany, że mu uwierzyłem. Zdałem
się na wolę Boską. Potem wszystko im się poplątało...
Dziewczyna zaszła w ciążę. Pojechali do Rzymu, poszli
na audiencję do Papieża, licząc na jakiś cud, że Papież na
nich spojrzy i coś odmieni, albo że każe im przejść do
Kościoła anglikańskiego. Cud się jednak nie zdarzył. Uro
dziło się dziecko i Tadek porzucił kapłaństwo. Boże, po
co ja ci to wszystko opowiadam?
Roman pokręcił przecząco głową.
— Posłuchaj, to co, na pewno się nie napijesz? —
spytał.
— Nie, dzięki, chcę mieć satysfakcję, że przynajmniej
nad czymś panuję.
Ksiądz wierzchem dłoni potarł zarost na brodzie.
— Tak, ale miałem ci mówić o sobie...
— Słuchaj, a z tym naszym proboszczem w ogóle się
nie daje porozmawiać?
— 
—	Nie, on z nikim nie rozmawia. A mnie nie lubi
w dwójnasób. Nie cierpi inteligentów. Wiele razy próbo
wałem z nim nawiązać kontakt, ale to niemożliwe. Przez
trzy lata, jak tu jestem, ani razu ze mną nie porozma
wiał. Co najwyżej zdawkowe zdania o pogodzie, rozkła
dzie zajęć.	.	.	• *.
—	Ja z Danką się kłócę parę razy w tygodniu.
Wacław wygodnie wyciągnął się w fotelu, splótł dło
nie z tyłu głowy.	; ;
— Kłótnia to jak burza w przyrodzie. U nas nie ma
żadnej burzy ani w ogóle przyrody. Zupełna martwota.
Proboszcz jest za dobrym dyplomatą, żeby doprowadzić
do kłótni. To wielka sztuka — kogoś nie cierpieć i okazy
wać mu to za pomocą miłego uśmiechu. Wypracował cały
system zachowań prowadzący do mijania się. Przez te trzy
lata był raz w moim pokoju. Zaprosiłem go na mecz. Dał
się namówić, bo nie miał satelity, a to był jakiś ważny fi
nał. Przyszykowałem się. Miałem w pogotowiu kawę,
koniak, ciastka. Po kolei za wszystko dziękował.
— Posłuchaj, jego nic nie interesuje, co robisz?
— Interesuje — Wacław podrapał się w tył głowy. —
Mam wrażenie, że mnie odwiedza, ale wtedy, gdy mnie
niema.	,... ,
— To czemu nie zamykasz pokoju?
— Nie chcę rezygnować z tej jedynej formy kontak
tu. Jak wiesz, próbuję pisać. Myślę, że on to czyta. Pisa
nie to zresztą mój a jedyna terapia.
— A spowiedź?
— Od lat żadna spowiedź mnie nie oczyściła. Nie po
trafię się otworzyć. Po raz pierwszy zrobiłem to przed
kobietą. Przedtem się otwierałem jedynie przed Bogiem.
I tej kobiecie wyznałem to, czego nie udawało mi się wy
znać przed spowiednikiem.
— Mam wrażenie, że przede mną też jakoś jeszcze nie
możesz się otworzyć.
— Myślisz pewnie, że wszystko skończyło się w łóż-
— 
17
ku. Otóż nie. Jednak boję się następnej takiej spowiedzi, dlatego przyszedłem do 
ciebie.
Wacław ponownie utkwił wzrok w akwarium. Trzy razy w życiu próbował zakładać 
akwarium, bez skutku. To wyparowała mu woda, to ryby przekarmił albo ich nie 
dożywił. Brakowało mu cierpliwości i dyscypliny. Może dlatego wybrał celibat? 
„Kto nie potrafi utrzymać akwarium, tym bardziej nie powinien się brać do 
małżeństwa"
—	wygłosił przy jakiejś okazji ten wątpliwy pogląd, choć
sam znał kilku zapalonych akwarystów, którzy byli stary
mi kawalerami. Z podziwem patrzył więc na perfekcyjnie
utrzymane akwarium.
—	Żeby ci coś doradzić, to muszę wiedzieć trochę
więcej — odezwał się po dłuższej chwili Kolecki. Patrzył
na księdza jak nauczyciel na ucznia, którego zostawił po
lekcji, by go wybadać, dlaczego się opuścił w nauce. —
Posłuchaj, twoim problemem jest kobieta? — spytał, chcąc pokazać, że żadna 
odpowiedź go nie zaskoczy.
—	Myślę, że nie — Wacław powoli przeniósł swój
wzrok ze skalarów na dobroduszną twarz ich właściciela.
—	Przeżywam potworny kryzys i kobieta wydaje mi się
czasem ratunkiem, ale chyba nie o nią chodzi. Przynaj
mniej tak się łudzę... Czuję się, jakbym otwierał bramy do
swego wnętrza i chciał być zdobyty, ale nie wiem przez
kogo... Przez Boga czy kobietę...
— Nie musisz przede mną owijać w bawełnę.
— Zastanawiam się, co ważniejsze, być księdzem czy
dobrym człowiekiem.
Urwał. Z głośników docierały pełne niepokoju dźwięki fletni Pana. Wacław 
zastanawiał się, które z przelatujących mu przez głowę myśli ubrać w słowa. Jego 
wahania przerwał znów Roman.
— Słuchaj, ale ty jesteś księdzem. Masz być dobrym
człowiekiem jako kapłan.
— A może kapłaństwo to tylko droga do człowieczeń-
— 
—	Przepraszam cię, Wacek, ale myślę, że ta samot
ność pada wam trochę na łeb. Świeccy głupieją, jak mają
za dużo pieniędzy, a wy...
Roman spojrzał na swego gościa, który miał miną, jakby chciał powiedzieć: 
„Chyba masz rację".
— No sam powiedz — odezwał się po dłuższym milcze
niu Wacław — czy ktoś taki... jak ja może być księdzem?
— Oczywiście.
— Pomimo słabości?
— Może właśnie dlatego. W życiu najpiękniejsza jest
wierność. Ja teraz, z perspektywy widzę, że nasze co
dzienne szare ścieranie się z całą mizerią życia jest czymś
najpiękniejszym w małżeństwie. Czy ty wiesz Jak ja Bogu
dziękuję, że takiemu cherlakowi dał łaskę wierności?
— Może ty powinieneś głosić kazania, a nie ja. Ludzie
bezbłędnie wyczuwają, czy ksiądz żyje słowem, które głosi.
Roman nic nie odpowiedział, tylko tym razem skupił się na wysączeniu do dna 
szklaneczki whisky. Po chwili wstał i klepnął gościa po ramieniu. •
— Nic ci innego nie doradzę, musisz cierpieć, żeby
nie cierpieć więcej. Najłatwiej w bólu popełnić głupotę,
ale ty tego nie zrobisz.
— Dlaczego tak sądzisz?	,
— Bo odstawiłeś alkohol.	~ •
Po powrocie znalazł na biurku karteczkę z informacją, żeby zgłosił się do 
proboszcza bez względu na porę. Zauważył też, że znikła teczka z opowiadaniem. 
Właśnie minęła dwunasta. Wbiegł na piętro i lekko dysząc, zapukał do drzwi.
— Od dłuższego czasu chciałem z księdzem porozmawiać.
— Cieszę się, choć muszę przyznać, że tego nie wyczułem.
— Wielu rzeczy ksiądz nie wyczuwa — rzekł z udanym ubo
lewaniem, a jednocześnie rezygnacją w głosie prałat Henryk. —
19
Na przykład, co księdzu przystoi, a co nie. Chodząc w tej żałosnej czapeczce, 
ośmiesza ksiądz nic tylko siebie. Bardzo przepraszam, to w końcu nie moja 
sprawa. Muszą księdzu się przyznać do drobnego grzeszku. Otóż w czasie dość 
długiej księdza nieobecności bardzo potrzebowałem planu katechezy i byłem 
zmuszony wejść do księdza pokoju. Zrobiłem coś wbrew swojej życiowej zasadzie. 
Ksiądz chyba zauważył, że staram się nie wkraczać w cudze życie.
— Tak.
— No właśnie... Natrafiłem bowiem w księdza pokoju na dość
nieoczekiwane dla mnie zapiski. Nigdy bym się nie posunął do
tego, żeby czytać cudze notatki, ale sprowokował mnie tytuł. Kon
fesjonał. Wiem, że ksiądz nie ma hamulców i w poszukiwaniu
rozgłosu rok temu był ksiądz nawet zdolny opublikować opowia
danko, w którym opisał to, co było treścią księdza spowiedzi.
— Wyjaśniałem już, że to nie miało nic wspólnego z jakąkol
wiek rzeczywistą spowiedzią.
— Nieważne. Ksiądz może nawet pisać o krasnoludkach, a lu
dzie pomyślą, że to prawda. Znając księdza zapędy, poczułem się
upoważniony, wręcz zobligowany do przejrzenia tego tekstu. Rze
czy, które tam wyczytałem, zatrwożyły mnie. Wystarczy już, że
ksiądz poszedł do prawie obcej osoby, świeckiej, i obnażył się
w sposób kompromitujący. Chyba nie zamierza ksiądz drukować
historii swego upadku? Kategorycznie się temu sprzeciwiam.
Na twarzy proboszcza pojawił się odcień emocji, może niezbyt wielkiej, ale i 
tak, biorąc pod uwagę jego zwykle beznamiętne oblicze — znaczący.
—	To są problemy, które trzeba powierzyć spowiednikowi,
proboszczowi, ewentualnie iść z nimi do biskupa. Widziałem od
dawna, że coś księdza dręczy. Po czterdziestu latach kapłaństwa
wystarczy, że spojrzę na człowieka, i wiem, co w nim siedzi.
Proboszcz zmrużył oczy, jakby raziło go światło.
—	A mnie się ciągle wydaje, że człowiek jest zbyt wielką ta
jemnicą, żeby mógł jąpojąć drugi — odparł Wacław, uśmiechając
się do swych myśli. — Tak na marginesie, to opowiadanie nie jest
opisem mojego życia i problemów, przynajmniej w większości.
— Może zamiast żyć cudzym życiem, lepiej zająłby się ksiądz
trochę swoim — głos proboszcza przybrał nagle barwę ojcow
skiego ciepła.
— Zawsze mi się wydawało, że powołaniem księdza jest
otwierać się na problemy innych.
— Ja wiem, że ksiądz ma mnie za idiotę — rzekł ze spoko
jem prałat. — Jest mi to obojętne, ale nie jestem tak naiwny,
żebym nie potrafił się domyśleć, że w księdza opowiadaniu skarga
na proboszcza, który przez trzy lata nie rozmawia ze swym wi
karym, odnosi się do mnie.	,	;
— Wie ksiądz, literatura polega na tym, że miesza się fikcję
z rzeczywistością, żeby coś powiedzieć, a nikogo nie zranić.
— A może do księdza rzeczywistości coś innego się wmie
szało? Na przykład kobieta? Może to z nią do tak późnej godziny
spędzał ksiądz czas poza plebanią. Nie mówię o innym towarzy
szu, johnnie walkerze. No, ale tu ksiądz ma alibi, bo nie pije.
— Nie, czemu? Aha, ksiądz znowu mówi o opowiadaniu.
W małych ilościach i dobrym gatunku piję...
Proboszcz słuchał z obojętnością.
— Jeśli ksiądz nie wierzy, mogę chuchnąć — zaproponował
Wacław.
— Ksiądz jest nie tylko bezczelny, ale prostacki — rzekł ra
czej z politowaniem niż oburzeniem prałat.	:
— Może raczej zraniony. Kobiet jest w istocie wiele w moim
życiu. Jak ksiądz wie, prowadzę grupę modlitewno-pielgrzym-
kową składającą się w 90 procentach z kobiet. Ale akurat dzi
siejszy wieczór spędziłem z mężczyznami. Mieliśmy cokwartal-
ne spotkanie naszego rocznika z seminarium. No, to zaniosłem,
co miałem najlepszego.
— Czyli to motto do księdza opowiadania też jest zmyślone?
— Jakie motto?
— Przeczytam je księdzu: „Jeżeli celibat nie będzie formą
miłości, i to takiej, na którą w pewnym sensie nigdy nie będzie
pełnej odpowiedzi — to, co tu dużo mówić: przychodzi noc,
człowiek się kładzie do łóżka i... brak kobiety. Wacław O."
Dziwne, że nie podpisał się ksiądz swoim ulubionym pseudoni-
— 
mem: Groser. Nawet całego nazwiska nie ośmielił się ksiądz napisać.
— Jakiego nazwiska?	•
— Olbrycht, księdza prawdziwego nazwiska.
Wacław z trudem nadążał za skomplikowanym wywodem proboszcza.
— A nie...To jest cytat z księdza Wacława Oszajcy. Jego
głos z takiej pięknej dyskusji o celibacie, która była przed laty
w „Znaku".
— Szkoda, ale nie czytuję moderny. Te słowa, jak przypusz
czam, księdza duchowego mistrza, to rzeczywiście piękny znak
księdza tęsknot.
Zapadła grobowa cisza. Żeby chociaż zegar tykał. Nic. Po chwili odezwał się 
Wacław.
— Niech mi ksiądz powie, czy można być księdzem, nie ko
chając ludzi? Będąc całkowicie samemu?
— Ksiądz myśli o sobie czy o mnie?
— Tak w ogóle.
— To jeżeli w ogóle, to wie ksiądz, zrobiła się pierwsza w no
cy. Mimo wszystko dziękuję, że znalazł ksiądz dla mnie chwilę
o tak późnej porze. Aha, zwracam opowiadanie. Przyznam się,
że byłem trochę zawiedziony.
— Przykro mi. Może dalsza część będzie bardziej interesująca.
— Zostawiłby ksiądz pisanie takich dyrdymałek świeckim.
Oni mają do tego większy talent. Jest tyle rzeczy do zrobienia
w parafii. Ja też mam swoje ambicje, ale ich nie realizuję, bo
wiem, jaka jest hierarchia ważności.
W holu stały spakowane kartony i dwie walizki. Wszystko rozegrało się bardzo 
szybko. Stosunkowo szybko. Wacław pobył u Świętego Mikołaja jeszcze cztery 
miesiące, do końca roku szkolnego. O „decyzji władzy duchownej" dowiedział się 
chyba ostatni w parafii. Czy przeważyło szalę jego niefortunne kazanie
wygłoszone dwa dni po jedynej w historii rozmowie z proboszczem? Powiedział w 
nim, by się ni
e dziwić, że młodzież gromadzi się wokół 
Owsiaka, bo on, cokolwiek o nim powiedzieć, coś jej proponuje. „A co nasz 
Kościół ma jej do zaoferowania?" — spytał dramatycznie. Proboszcz siedzący przy 
ołtarzu przymknął tylko oczy. Synek pana Romana powiedział: „Zobacz tato, 
proboszcz śpi". On jednak nie spał. Nie skomentował też kazania ani jednym 
słowem. Nie było już żadnej nocnej ani dziennej rozmowy. Proboszcz był 
człowiekiem czynu. Następnego dnia pojechał do kurii. Prawdę powiedziawszy, 
jeździł tam regularnie przynajmniej raz na dwa tygodnie. Jedno niemądre kazanie 
mniej czy więcej. „Decyzja władz" była sprawą czasu.
Pożegnanie księdza Wacława było prawdziwą manifestacją. Parafianie przybyli 
tłumnie, choć było ono na mszy o dziewiętnastej, tzw. nygusce, mszy dla letnich 
i leniwych wiernych. Chociaż proboszcz zapewniał, że przeniesienie księdza 
Wacława jest dla niego otwarciem nowej drogi — uczynił delikatną aluzję na temat 
probostwa — byli smutni. Większość nie rozumiała decyzji o przeniesieniu 
ulubionego wikarego. Wszyscy byli wzruszeni, szczególnie gdy ksiądz Wacław 
publicznie podziękował za całe dobro, którego doświadczył od proboszcza, za 
wszystko, czego się od niego nauczył. Na pamiątkę tej wdzięczności kupił 
proboszczowi stułę. Co prawda, słyszało się tu i ówdzie, że między proboszczem i 
wikarym były jakieś tarcia, ale tak przecież zawsze się mówi. „Parafia to jest 
wspólnota miłości. Nigdy tej miłości nie zapomnę". To było ostatnie zdanie 
Grosera, które powiedział od ołtarza w parafii Świętego Mikołaja.
CARTE BLANCHE
.
IN a razie było wiadomo, że odchodzi. Rozstał się oficjalnie z parafią, nie 
wiedział jednak, do jakiego portu ma się udać. Biskup poinformował go, że jego 
losy jeszcze się decydują. Prosił, żeby wyjechał na zasłużone wakacje i zgłosił 
się pod koniec sierpnia. Wacław nie był z tego powodu szczególnie załamany. 
Poprosił Romana o przechowanie w jego piwnicy kilku kartonów wypełnionych 
skromnym dobytkiem, głównie książkami i wieżą z kompaktami. Już parę razy 
zmieniał parafię i nie przywiązywał do tego większej wagi. Kolejne plebanie 
traktował jako swojepied--a-terre, jak namiot, który zwija w razie potrzeby i 
wędruje dalej. Każde nowe miejsce było dla niego przygodą. To, co dla innych 
byłoby celnie wymierzonym kopniakiem, on uważał jedynie za zmianę sceny. Boży 
aktor. Cieszył się z każdej roli, którą mu wyznaczano. Nieważna by łaj ej ranga, 
ważne, jak j ą zagra. Nie inaczej więc było i tym razem. Parę osób zamierzało 
nawet interweniować u biskupa, ale wytłumaczył im, że nie ma to najmniejszego 
sensu, gdyż nie czuje się ofiarą.
Gdy tylko dowiedział się o swoich niespodziewanych wakacjach, zadzwonił do 
Rafała. Był on alpinistą, którego Wacław poznał przed sześcioma laty u Zosi, 
swej dawnej wychowanki z oazy. Rafał szybko stał się w jego życiu ważną 
postacią. Był niewierzący, Wacław nie patrzył jednak na niego jak na obiekt 
ewangelizacji. Grosera ciągnęło do osób, które nie mogły o sobie powiedzieć 
wprost: „praktykujący katolik". Przed laty prze-
25
czytał gdzieś, że niekiedy Pan Bóg chce, aby człowiek był niewierzący. Jego 
niewiara jest bowiem jeszcze jednym dowodem na Jego istnienie. W towarzystwie 
Rafała doświadczał przedziwnej prawdy tych słów. Groser lubił przebywać na 
obrzeżach Kościoła. Może spotykał wśród niewierzących ludzi bardziej szczerych, 
może fascynował go klimat autentycznego poszukiwania. Choć oczywiście i tam nie 
brakowało osób zamkniętych na wszystko, zwykłych chamów, zoologicznych 
antyklerykałów, z którymi trudno było podążać w jakimkolwiek kierunku. Kiedyś 
nazwał ich sam dla siebie: „ateistyczne dewotki". Nie wiedział, jak się rozwinie 
znajomość z Rafałem, ale był cierpliwy. Nigdy wprost nie rozmawiali o Bogu, a 
przynajmniej o Jezusie. Raz tylko wyszło żartem, że dobili targu: jeśli Wacław 
dokończy swój doktorat, to Rafał weźmie ślub kościelny z Zosią — dotychczas byli 
połączeni jedynie związkiem cywilnym. Wacław był trochę przerażony, bo co się 
stanie, jeśli nigdy nie skończy doktoratu? Stracił wewnętrzną motywację do 
wyrobienia sobie tego papierka, a przecież doprowadzenie przyjaciela przed 
ołtarz, choć głośno tego nie mówił, leżało mu na sercu.
Kiedyś Rafał mieszkał przez parę dni u niego na poprzedniej parafii. 
Tamtejszy proboszcz był typem bardzo czułego kapłana — całkowicie różny od 
prałata Henryka — opiekował się Wacławem, ale na kapłaństwo patrzył w sposób 
całkiem odmienny niż jego wikary. Ksiądz według niego był pasterzem swojego 
stada, a raczej należałoby powiedzieć — zagubionej trzódki. Kapłan w hierarchii 
bytów stał niewypowiedzianie wyżej od człowieka świeckiego. Proboszcz cytował 
czasem św. Franciszka Saleze-go, który miał powiedzieć, że gdyby spotkał na 
drodze kapłana i anioła, to najpierw ukłoniłby się kapłanowi. Takie miał 
poglądy, ale mimo wszystko dało się z nim żyć. Po kilku przypadkowych 
spotkaniach z Rafałem proboszcz wyczuł, że nie jest to typ człowieka 
naprzykrzający się Panu Bogu, i po jego wyjeździe zagadnął, o to Wacława. Pytał, 
dlaczego zmarnował tyle czasu dla kogoś, kto i tak do kościoła nie chodzi.
— Widzi ksiądz — tłumaczył Wacław — są wierzący i niewierzący, jak dwie 
armie. I między nimi pojawiają się mediato-
rży, łącznicy. Może mam taką rolę do odegrania? Rafał nie uważa się za 
chrześcijanina, ale jest ciekaw, jak żyję, co robię, co czytam. Czasem wchodzi 
do kościoła, boja tam jestem. Nie wiem, jak to się skończy, ale wszystko przed 
nami.
— Oby on księdza do swojej armii nie zwerbował. Były takie przypadki 
misjonarzy, co to sami wiarę potracili. Kapłan musi być nieufny wobec świeckich. 
Niech ksiądz ma się przed nimi na baczności. Ja u księdza w ogóle zaobserwowałem 
taką tendencję do zbytniego ufania świeckim. To już nie chodzi o tego pana. 
Ksiądz na przykład wpuszcza do swojego pokoju ministrantów, a sam w tym czasie 
odprawia mszę. A ksiądz nie uważa, że oni lubią sobie wtedy pomyszkować? Ja, 
proszę księdza, nikomu nie ufam. Powiem więcej, ja nawet nie ufam samemu sobie.
- — To przyznam, że tu się różnimy — odparł Wacław. — -Widzi ksiądz, ja 
chodzę z Rafałem po górach, mówiąc ściślej, wspinamy się po nich. W czasie 
wspinaczki jesteśmy połączeni liną. Bez wzajemnego zaufania nie mielibyśmy 
szans.
Wacław od razu Rafała polubił. Zapamiętał uścisk jego graby. Coś wtedy 
przeskoczyło między nimi i to nieokreślone „coś" było zarodkiem przyjaźni. Już 
pierwszego dnia Rafał zaproponował Groserowi wyprawę w góry i wspólną 
wspinaczkę. Ten uśmiechnął się z niedowierzaniem: „Sądzisz, że to możliwe? Ja 
mam, bracie, prawie czterdziestkę".
Wacław od dziecka uwielbiał jeździć w góry. Miłość do nich zaszczepił w nim 
w podstawówce nauczyciel geografii. Potem, w liceum i w seminarium, prawie co 
roku wędrował po Gorcach i Beskidach. Pewnego lata próbował nawet amatorskiej 
wspinaczki po skałkach, ale to było wszystko. Na szczęście był w świetnej 
formie, brak samochodu zmuszał go do codziennej jazdy na rowerze.
Rafał podjął się wprowadzenia go w tajniki i filozofię wspinaczki. Pierwszy 
prawdziwy instruktor alpinizmu. Nauczył Wacława zakładać stanowisko 
asekuracyjne, wbijać haki, wpinać linę w przeloty. Pomógł mu kupić kask, buty, 
karabinki. Pokazał
27
spity, kostki, friendy, dzięki którym można się wspinać w miarę
bezpiecznie.	;
Lina połączyła księdza i agnostyka. Rafał parę razy uratował Groserowi życie, 
co prawda, wcześniej samemu wystawiając je na ryzyko. „Partner wspinaczki to nie 
może być byle kto — powiedział kiedyś Wacław do młodzieży w duszpasterstwie, 
która wypytywała go o jego nową pasję. — Lina łączy na śmierć i życie. 
Odpadnięcie prowadzącego jest zagrożeniem dla partnera, nagłe szarpnięcie liny 
może wyrwać ze ściany całe stanowisko, a asekurującego zepchnąć w czeluść. To 
nie jest tak, że jeden sobie spada, a drugi patrzy. Musisz wytrzymać upadek 
partnera".
Rafał objaśnił Wacławowi skalę ludzkich możliwości wspinaczkowych. Kiedyś 
kończyła się na szóstce. Nikt nie marzył nawet o wytyczaniu czy wspinaniu się na 
trudniejsze drogi. Teraz skala sięga nawet VI7-VI 8. Wacławowi nie chodziło o 
zaliczanie najniebezpieczniejszych tras. Był za słaby i za stary. Wspinając się, 
doświadczał natury, poznawał siebie samego, dotykał granic swoich możliwości. 
Nie jechał też w góry szukać Boga, tylko oglądać Jego dzieło.
Zaliczyli kocioł Hali Gąsienicowej i Morskie Oko. Pokochał Filar Staszla na 
Granatach i wschodnią ścianę Kościelca. Miał też swoje przegrane. Na Zamarłej 
Turni, na Motyce siadła mu psycha i odpadł od ściany. Na szczęście wspinał się 
jako drugi. Trzymana przez Rafała lina naprężyła się. Jedynie lekko tąpnął.
Nie zapomni tego dnia, kiedy pierwszy raz doświadczył ekspozycji. Wyszedł za 
kant niewielkiego filarka i poczuł, że ma pod sobą kilkadziesiąt metrów mniej 
więcej pionowej przepaści. Spojrzał w dół — przestrzeń, w bok — przestrzeń, w 
górę — przestrzeń. Bezlitosny pion. Musiał się skoncentrować na ruchu, który 
wykonywał. Skupienie maksymalne. Jak to mówią: „Taniec na granitowej płycie". 
Szkoda tylko, że w za ciasnych różowych borealach.
To wszystko zawdzięczał Rafałowi. Nigdy nie mówił mu wprost, jakimi 
rekolekcjami są dla niego te wyprawy, ale to chyba było oczywiste.
28
Cudownie się składało. Mogli ruszyć za trzy dni. Tym razem jednak nie w 
polskie Tatry, ale na Słowację, na Kieżmarski. To było to.
Rafał postanowił, że będą wchodzić drogą Puśkaśa. Pięć, sześć godzin 
wspinaczki po sześciusetmetrowej ścianie.
Z Tatrzańskiej Łomnicy wjechali kolejką na Skalnate Pleso. Groser siedział 
obok alpinisty, który wyglądał jak wyjęty z żur-nala. Kurtkę firmy Patagonia 
zdobił wypasiony nikon. Lustrzan-kowe gogle lodowcowe, jedwabna chustka indyjska 
niedbale zawiązana pod szyją. Co zawierał nowiutki karrimor, można się było 
tylko domyślać. Do plecaka przytroczony był kask Salewa.
Wacław wyglądał przy swym sąsiedzie, jakby sprzęt wypożyczył z muzeum, i to 
niekoniecznie taternictwa. Wytarte i pozszywane spodnie w kolorze khaki, na 
których w zeszłym roku tak umiejętnie powiesił się na wystającym ze ściany haku, 
że wyglądał jak przysłowiowa „dupa, nie taternik". Wyciągnięty, spłowiały czarny 
sweter. Sprzęt miał, na szczęście, ukryty w plecaku. Uroku dodawały mu włosy, 
corocznym zwyczajem ścięte na zapałkę. Rafał przypatrywał się temu obrazkowi 
beznamiętnym wzrokiem, a w środku pękał ze śmiechu.
Zaraz po wyjściu z kolejki odciągnął Grosera na bok i szepnął:
— Niezły szpaner, co? Góry się zesrająz wrażenia.
O dziewiątej wyruszyli ze Skalnatego Plesa. Około jedenastej związali się 
liną i rozpoczęli wspinaczkę. Szło znakomicie. Kolejny hak, przelot, stanowisko. 
Cierpkie powietrze i żadnych chmur. Wymarzona pogoda. Czy to ona ich zwiodła? 
Dziwnie stracili rachubę czasu. Ku ich zaskoczeniu, gdy weszli na szczyt, była 
prawie osiemnasta. Przybili piąteczkę za udane wejście. Odetchnęli i usiedli. 
Teraz najprzyjemniejsza chwila. Zapalenie papierosa. Obydwaj nie palili, ale 
zaciągnięcie się marlboro na szczycie było nagrodą za trud. Rafał nie palił od 
dwóch lat, a Wacław rzucił palenie, kiedy poszedł do seminarium. Jednak na 
szczycie to był rytuał, bez którego droga byłaby niepełna.
— No daj — rzekł Rafał, prężąc ramiona w triumfalnym
geście.
— Już — Wacław zerwał sreberko. Podał Rafałowi papierosa
i zaczął szukać zapalniczki. Chwila ta podejrzanie się wydłużała.
— Cholera, co ja mogłem z nią zrobić?
— Tylko nie mów, że nie masz zapalniczki. To, że zapomnia
łeś wody, mogę ci wybaczyć...
— Nie, no wkładałem... — Wacław jeszcze parę razy wy
ciągał zawartość kieszeni, ale robił to wyraźnie bez większej na
dziei. Na koniec tylko rozłożył bezradnie ręce.
— Aaa! — warknął Rafał. — O kant dupy rozbić! Po chole
rę się wspinaliśmy?... —jeszcze kilka razy westchnął ze wściek
łością i zamknął się w sobie. Wacław rozglądał się załamany
dookoła. Wznosił też oczy do nieba. Na tej wysokości mógł w koń
cu oczekiwać pomocy z góry. Nagle z prawej strony szczytu
wyłonił się napis „Salewa" na białym kasku, a potem kolorowa
sylwetka alpinisty. Szpaner z kolejki! Niesamowite. Wacław pa
trzył na niego z rozrzewnieniem i nadzieją, jakby zobaczył Pię-
taszka na bezludnej wyspie. Podniósł ściśniętą pięść na przywi
tanie i czekał aż wejdzie kolega Szpanera. Po kurtuazyjnej
wymianie zdań na temat drogi zapytał:
— Macie ognia?
— Oczywiście!... — odparł Szpaner. Wacław spojrzał trium
falnie na Rafała. „No widzisz, i po co te nerwy?"
Szpaner dobył z kieszeni zapalniczkę Ronsona.
— Proszę — Groser zaproponował papierosy.
Szpaner z kolegą pokiwali przecząco głowami.
— Dziękujemy, niepalący.
— My też nie — uśmiechnął się usprawiedliwiająco Wacław.
Zapalili i chłonęli widok. Poprad. Huncowski Szczyt, Mały
Kieżmarski i Przełęcz Widły. Wszystko cudownie wyraźne, w przejrzystym 
powietrzu. Majestatyczny skalisty masyw o lekko niebieskawym odcieniu zdawał się 
być na wyciągnięcie dłoni. Poczucie uratowanego rytuału wzmocniło jeszcze 
intensywność doznań. Zmęczenie ulatywało nad szczyty wraz z wydmuchiwanymi 
tytoniowymi obłoczkami. Nadszedł czas na snickersy.
Na szczycie nie powinno się za wiele mówić. Kiedyś Rafał wspinał się z młodym 
góralem i gdy wyszli na szczyt, góral zaczął wodzić rozmarzonym wzrokiem po 
horyzoncie. Rafał spytał go, o czym myśli. „Co byde jot" — usłyszał rzeczową 
odpowiedź. To nauczyło go milczeć. A jednak na Kieżmarskim odstąpił od zasady. 
Długo patrzył przed siebie w milczeniu, aż w końcu się odezwał.
—	Jeśli jest Bóg, to właśnie tak. Wspiąć się i ogarnąć wszyst
ko wzrokiem. Uwolnić się. Wszystko zależy od perspektywy,
dystansu. Znasz tę hinduską opowiastkę? Do słonia zbliżyła się
w nocy grupa osób i zaczęła go dotykać. Jeden z nich chwycił
ogon, drugi trąbę, trzeci kły i każdy wrzeszczy, że trzyma sło
nia. I tak jest z wyznawcami wszystkich religii. Jeśli jest Bóg, to
można Go zobaczyć tylko z daleka i w świetle. Bóg się objawia
w spojrzeniu...
Wacław zerknął kątem oka na Rafała.	< , '
—	Dla mnie Bóg to również dotknięcie. Może głównie do
tknięcie... — rzekł zachęcony nieoczekiwanym otwarciem się
przyjaciela.
Rafał odwrócił się w jego kierunku. Wzniósł brwi i powiedział:
—	Hmm — co miało oznaczać „niech ci będzie, jeśli tak uwa
żasz", a zaraz potem nagle rzucił komendę: — Trzeba się zbierać.
Niepostrzeżenie wokół szczytu pojawiły się pojedyncze chmurki. Zaczęli iść po 
ledwo widocznej ścieżce. Jedyne bezpieczne zejście o tej porze wiodło granią na 
północ, a potem w dół Filarem Grosha do doliny na wschód od Huncowskiego. Z 
początku nie było powodów do niepokoju, skała była lita, a zejście stosunkowo 
łatwe. Wiatr wymiótł chmury za grań tak, że widzieli stację kolejki. Z minuty na 
minutę było jednak coraz ciemniej i stromiej. Miła droga do domu zaczęła się 
zmieniać w dramatyczny odwrót. Pierwszy zjazd założyli ze stałego haka 
pozostawionego w ścianie. Kolejne stanowiska zakładali już sami. Groser 
wsłuchiwał się w wysoki dźwięk mocno wbijanych tater-niczych haków. Zmierzch 
gęstniał z każdą chwilą. Czuli, że to ostatni, może przedostatni zjazd. Pośpiech 
sprzyja brawurze, więc ostatnie stanowisko Rafał założył, zarzucając linę na 
występ skal-
31
ny. Wsunął oba końce liny w ósemkę i zjechał. Stanął na wąskiej półce, szybko 
wbił hak, wpiął się w niego.
—	Lina wolna!! Wacek!! Jedź!!
Groser zjechał.
—	Dobra. Wepnij się tutaj — Rafał wskazał mocno wbity
hak-rynienkę — i ściągamy linę.
Wacław zaczął ciągnąć jeden koniec liny. Ledwie drgnęła. Jeszcze raz. Znowu 
nic. Zaczęli ją szarpać i huśtać nią we wszystkie strony. Klęli obydwaj. Już 
wiedzieli, co ich czeka. Kibel — romantyczny biwak w ścianie. Bez kochera, 
goretexów, żarcia i wody. Niewiele mówili do siebie. Wpadli jak nowicjusze.
Rafał założył na linę prusiki, węzły asekuracyjne, zaciskające się w 
przypadku odpadnięcia, wypiął się ze stanowiska i zaczął się wspinać, cały czas 
próbując odklinować linę. Groser został na stanowisku. Po chwili nie słyszał już 
sapiącego w górze Rafała.
Naraz rozległ się huk kamieni i potworny krzyk. Groser uskoczył gwałtownie w 
bok, napinając linę łączącą go ze stanowiskiem asekuracyjnym. Spadające kamienie 
ocierały się o jego nogi i ręce, odbijały się od zaciśniętych na linie palców. 
Poczuł swąd siarki. Po chwili wszystko ucichło.
— Wacek!!!
— Rafał, żyjesz?!	.• :	;.	- <
— Kiblujemy!!!... Zostajemy w ścianie!!!
Czuł, że kamienie go pokaleczyły, ale nie był połamany. Istny cud. Po chwili 
Rafał wrócił na stanowisko. Byli tak odwodnieni, że drobne ranki nawet nie 
zaczęły krwawić. Powbijali wszystkie haki, które im zostały, i usiedli na 
wąskiej półce. Opierając się o siebie plecami, przeczekali niemal w milczeniu do 
rana. Gdy zrobiło się jasno, Wacław wszedł odczepić linę. Nigdy wcześniej 
podczas wspinaczki nie czuł takiego strachu, sztywności każdego kroku. Każdy 
chwyt wydawał mu się niepewny. Przesuwał prusika po wilgotnej linie i wbijał 
haki prawie co metr.
Wspiął się na występ skalny. Cały zamarł. Jeszcze nie starał
się nic zrozumieć. Na granitowej półce przed nim leżała wypra
li	sowana przez deszcze, przyschnięta do skały biała chusteczka.
32
Nie przyduszona żadnym kamieniem. Nierealna. To było jak uderzenie pioruna.
Ostrożnie ją podniósł. Zjechał po linie.
—	Niesamowite... — pokazał Rafałowi chusteczkę. — Mamy
darowane życie.
Przedarł ją na pół i dał mu jedną część.
—	Możemy zaczynać od nowa.
Reszta ich pobytu na Słowacji nie miała już właściwie historii. Zrezygnowali 
z dalszej wspinaczki. Nazajutrz okazało się, że są solidnie potłuczeni i 
pokaleczeni. Rafał miał mocno poranione dłonie. Przez następne dni nie zasnął, 
dopóki się nie upił.
Wacław pisał swój dziennik. Tamtego pamiętnego dnia po zejściu zapisał tylko 
dwa słowa: carte blanche.
Koloratka
Koloratka
W szedł na peron w Krakowie. „Boże święty. Wojna czy co?" Morze głów. Spojrzał 
na tablicę informacyjną. W tym momencie uświadomił sobie, że kupił bilet na 
pociąg -legendę — koszmar z Przemyśla do Szczecina. Zrezygnował z ekspresu o 
16.40, bo musiałby na niego czekać trzy godziny. Popełnił błąd. Była niedziela i 
wszyscy wracali po weekendzie.
—	Gośka, wskakujemy do I klasy — wydał komendę.
Gośkę spotkał na dworcu, nie zdążyli zamienić z sobą jesz-
cze zdania poza tym, że jadą oboje do Wrocławia. Chodzili razem do liceum. Nie 
widział jej chyba ze dwadzieścia lat.
— Głupia sprawa. Nie wiem, czy będę miała na dopłatę. Wszyst
ko straciłam w Krakowie — oznajmiła.
— Tym się nie przejmuj. Już, już — przynaglił Groser.
— Czy są dwa wolne? — spytał, zaglądając do pierwszego
z brzegu przedziału. Z drugiego krańca wdzierała się już nawał
nica ludzi. Wolał nie ryzykować dalszych poszukiwań.
— To zaljeży. Jedno by się znalazło — rzekł ze wschodnim
zaśpiewem gruby mężczyzna z piwem w ręku i w rozchełstanej
flanelowej koszuli. Spojrzał przy tym znacząco na Gośkę. Na
jego owłosionej klatce piersiowej spoczywał olbrzymi złoty krzyż.
— O, to drugie też będzie wolne — dodała korpulentna ko
bieta — bo ta pani, co tu siedziała, poszła do córki.
— 
Nic czekając na przyzwolenie Niedźwiedzia, zaczął wpychać Gośkę wraz z 
bagażami do środka. Uratowani. Padając na siedzenie, potrącił rękę sąsiada. 
Bryzga spienionego piwa poszła na spodnie Grosera.
— Nie szkodzi — skomentował Niedźwiedź. — Kupi się na
stępne. Szef też się napije.
— Nie, ja dziękuję — odparł Wacław z wymuszonym uśmie
chem.
— Spokojnie, ja stawiam. „Królewskie", pięć złoty pus/ka.
Taniutko.
W tym momencie spostrzegł przypatrującego mu się dobrodusznie z naprzeciwka 
mężczyznę około sześćdziesiątki o twarzy zawodowego boksera po skończonej 
karierze. Spłaszczony nos ulokowany był na prawym policzku. Po obu stronach 
jegomościa siedziały starsze panie, obie obfitych kształtów. Jedna ufarbowana na 
kasztan — ta ich wsparła — i blondynka.
„O Boże, aleśmy trafili!", jęknął Groser w duszy.
—	No, to mamy szczęście — rzekł do Gośki.
Smród, ścisk i wspaniałe towarzystwo. Nasączona piwem nogawka nie poprawiała 
samopoczucia. Wymienił uśmiechy i zaczął się zastanawiać, jak zacząć z Gośką 
rozmowę. W liceum byli bratnimi duszami. Przez krótki czas między nimi nawet coś 
było, ale... W tej chwili Niedźwiedź szturchnął go w łokieć, pokazując za oknem 
okazały cygański budynek.
—	Patrz pan. Tamten pałac to wywaliła sobie ta żydowica
Suchocka. Ile ona tam forsy utopiła. Sama już tam nie mieszka,
tylko trzyma tego swojego synalka, co go z Murzynem zmaj
strowała. Teraz UOP go pilnuje za nasze pieniądze... Te, kurwa,
Żydy, krwiopijcę. Panie, nie ma na świecie gorszego stworzenia
jak Żyd! — podniecił się Niedźwiedź i zawinął wolną ręką, jakby
miał grzmotnąć w niewidzialny stół.
Wacław chciał od razu zareagować. Zaczął kręcić głową na znak protestu. Tak 
się składało, że byłą premier znał osobiście i wiedział, że ludowa wyobraźnia 
przypisywała jej willę w niemal każdej miejscowości Polski. Ale przecież nie o 
to chodziło. Jak miał jej bronić? Że nie jest Żydówką? W ten sposób przyzna-
36
wałby rację Niedźwiedziowi, że pochodzenie żydowskie samo w sobie jest zbrodnią. 
Zanim jednak zdołał wypowiedzieć jakiekolwiek słowo, poczuł, jak Gośka 
gwałtownie ściska go za ramię. Zbliżyła z czułością usta do jego ucha i 
szepnęła:
—	Siedź cicho. Nie dyskutuj.
Uśmiechnięty Bokser z naprzeciwka zdartym, ochrypłym głosem rzucił 
konfidencjonalnie:
—	Proszę się nie krępować. Jak jest ochota, przytulić się do
mężusia... Ja to rozumiem, tyż jestem człowiek gorący i kochli
wy. .. Gdyby szanownego małżonka nie było, sam bym się panią
zaopiekował — pokancerowana twarz nabrała słonecznego piękna.
— Państwo nie mają za złe, lubię pożartować.
W Groserze się gotowało. „Co za kretyńska sytuacja. Uciec stąd". Spojrzał na 
korytarz — nie wepchnie się już ani szpilki. Drzwi przedziału były otwarte. Fala 
dymu papierosowego wdzierała się do środka. Ludzie z korytarza przyglądali się 
im, jakby wykupili bilety do teatru. „Co robić? Słuchać się nie godzi. 
Dyskutować z pijanymi się nie da. Zatrzymać pociąg czy co?"
Tymczasem Niedźwiedź kontynuował swoje.
— Przez tych Żydów wszystkie nieszczęścia na świecie.
Wszystkie wojny. A Hitler? Czemu wojnę rozpoczął? Żydki go
zmusiły. Najpierw mu pieniędzy napożyczali, a potem procen
tem go zaczęli dusić, że nie miał wyjścia. I, kurna, o mało co by
tę zarazę wytępił. Ja bym mu pomógł, piecyk bym zmajstrował
i mu pomógł. Tylko on też głupi był, bo niepotrzebnie wojnę z Po
lakami zaczynał.
— Panie, tak nie uchodzi — odezwała się pulchna pani sie
dząca pod oknem. — Trochę pan sobie popił i takie rzeczy wy
gaduje. Ja też Żydów za bardzo nie lubię, ale żeby takie rzeczy
wygadywać. Krzyżyk pan nosi, może i do kościoła pan chodzi...
— Jak ja bym raz na tydzień do kościoła nie poszedł, nie
ogolił się, mordki kolońską nie posmarował, to bym nie wiedział,
że żyję! — rzekł w uniesieniu rozanielony Niedźwiedź. — A nie
nawidzić mam prawo. Zarazy jednej... Jakby się człowiek nie
bronił, to by nas dawno zjedli. Żydki, Ukraińcy... Jeden czort.
Pani młoda, to niewiele wie. Ja bym pani opowiedział, jak nas
37
Ukraińcy wyrzynali pod Lwowem. Jak mi zamordowali ojca... Matkę powiesili, język 
i piersi jej obcięli. Dziesięć lat miałem i na to wszystko patrzałem. To byli 
ludzie?... To byli, kurwa...
— Ale, Włodziu — wtrącił się Bokser, zamknąwszy oczy
i kręcąc głową— tak nie możesz mówić... Wszędzie są dobrzy
i źli ludzie. A nasi co z nimi potem robili?
— Ty tam, Kazik, nie pieprz. Komuna ci wodę z mózgu zro
biła — Niedźwiedź odwrócił się do okna i delektował piwem.
— Panie — szarpnął Wacława za kolano Bokser. — Wyzywa
mnie od komucha, boja do kościoła nie chodzę. Dobrze wie, że
ja do żadnej partii nie należałem. Panie, przez czterdzieści lat że
śmy razem na lokomotywach jeździli. A teraz raz na tydzień za
wsze po ten spirytusik do Przemyśla się skoczy.
Znacząco wskazał głową na półki, gdzie stały pokaźne torby.
—	Bileciki darmowe. Jakby człowiek miał chęć, to po całej
Europie mógłby jeździć. Zobacz, panie, moje ręce, te blizny. Że
ja je mam, to cud. Ta łapa wisiała dosłownie na włosku, na tym
kawałku skóry. Jucha tak poszła, że by zalała ten przedział.
Pulchna blondyna siedząca obok przewróciła oczami, jakby miała zemdleć. Za to 
kasztanowa wychyliła się zza ramienia Boksera, chyba w nadziei ujrzenia krwistej 
sceny.
—	Ile to człowiek musiał się naharować, zanim został ma
szynistą. Panie, słuchaj pan... Ja na religii się znam. W żadnym
temacie mnie pan nie zagnie. Panie, ja Biblię tu... ooo!
Mężczyzna podsunął Wacławowi pod nos wykrzywiony mały palec. Uśmiechnął się 
przechernie.
—	Co, nie wierzy pan? Panie, słuchaj no... — Bokser przy
każdej swej kwestii dawał Groserowi znak głową, by się przybli
żył. — Ja trzy i pół roku byłem w seminarium. W Krakowie. Ale
nie wytrzymałem. No bo, panie, ja jestem pies na kobiety, dusi
łem się, ja bez kobiety nie wytrzymam. Pan rozumie. No, czy
pan by bez swojej gołąbeczki wytrzymał?
Wacław dopiero teraz uświadomił sobie, że Gośka przez cały czas jest wtulona 
w jego ramię. Poczuł nagle bijące od niej ciepło. Udawała, że śpi. Jednak nie 
wytrzymała, podniosła niby zaspaną twarz i uśmiechnęła się do Wacława 
rozbawiona.
38
— No... nie — przytaknął Bokserowi Groser. Tym wyzna
niem zadowoli Gośkę i dowiedzie, że traktuje wszystko jak uro
jenie. Potem jednak wbrew zdrowemu rozsądkowi zaczął dys
kutować. — To dlaczego pan poszedł do seminarium?
— A co ja, panie, miał do gadania? Ojciec z proboszczem
ustalili i tak musiało być.
— No dobrze, ale w seminarium mieliście jakieś rozmowy
wstępne.
— Jakie rozmowy? Panie! Mój proboszcz z rektorem to byli
kumple — Bokser uśmiechnął się, machnął ręką. — Panie ko
chanieńki, pan nie zna tego świata. Nie chcę tu opowiadać tych
wszystkich historii, bo małżonka słucha. Panie, ja się tam na
patrzyłem dosyć na zboczenia i to wszystko. Od tego czasu do
kościoła nie chodzę. Zresztą, panie, naprzeciwko mnie miesz
kają księża. Garaże do swoich samochodów postawili większe
niż kościół. Ja, panie, wolę na rybki skoczyć i tam się pomod
lić. Nie, no ja uznaję, że światem rządzi siła wyższa, ale obłu
dy nie trawię. Jednych szczują przeciw drugim. Ten ksiądz Jan-
kowski na przykład, pajac jeden, żyje jak magnat. Tylko
mercedes, antyki, bursztynowe ołtarze stawia. Czy to Panu
Bogu jest potrzebne? Ludzi na tych Żydów napuszcza. Pan Je
zus kazał wszystkich kochać. No nie jest tak? A co w kościele
mówią...	- '- -~
— I prawidłowo, bo ten naród ciemny jak tabaka w rogu —
ocknął się Niedźwiedź.
— Bogactwa mu zazdroszczą, Żydki zasrane. Wreszcie te
Unie Wolności z sejmu wypieprzą.
— Co ty gadasz? W sondażach nadal wchodzą — obruszył
się Bokser.
— Tam srać na sondaże, sami je robią. Nie wejdą za cholerę.
Po tylu latach ten naród zmądrzał. Ale te Żydki są takie cwane,
że ich drzwiami wywalisz, a oknem wlizą. Już wiedzą, że Unia
to mumia, to teroz se Platformę wymyślili. No, kurna, nie ma
siły na nich. Taki Balcerowicz to ci będzie tak słodziutko pierdo
lił, że ci się uszy powykręcają. A tju, tju, tju — Niedźwiedź przy
bliżył swoją dłoń do twarzy i przemawiał do niej dziecięcym ka-
39
rykaturalnym głosikiem, jakby mu na niej siedział rzeczywiście Balcerowicz o 
rozmiarach Tomcia Palucha.
Bokser tylko mrużył oczy i kręcił głową na wywody kolegi. Zbliżywszy się po 
raz kolejny do Wacława, szepnął mu na ucho:
—	Panie, on tak tylko gada, ale serce ma dobre. Zawsze tak
jest, jak wypije. Ja to mam zasadę: na trasie dwa piwka i spokój.
Pulchna blondyna siedząca pod oknem wtrąciła się do dyskusji.
— Jakby tak panów ze sobą skrzyżować, to by dobry czło
wiek wyszedł. Pan nienawidzi wszystkich, ale wierzący i katolik
— zwróciła się do Niedźwiedzia. — A pan niewierzący, ale do
bry i wszystkich kocha — spojrzała na Boksera.
— Co?! On niewierzący?! — zareagował gwałtownie Niedź
wiedź. — Nie ma, kurna, na świecie takiego maszynisty, co by
w Boga nie wierzył. W każdej jednej lokomotywie krzyżyk wisi!
A pan inteligent wierzy? — nie wiedzieć czemu zwrócił się Niedź
wiedź do Grosera.
— Co „wierzy?" — odparł zaskoczony.
— No, w Boga!
— Nie — odpowiedział Wacław, chcąc zaprotestować prze
ciwko paranoi, w której się znalazł.
I w tej chwili Gośka spojrzała na niego zdziwiona, z jakimś wyrzutem. A 
Niedźwiedź dodał z triumfem:
—	Od razu wiedziałem, że komuch...
Stali na peronie we Wrocławiu. Wymaglowani niemiłosiernie i śmierdzący dymem, 
a Wacław dodatkowo piwem.
— No, tośmy się spotkali — roześmiała się Gośka. — Po
dwudziestu latach. Całą drogę ani słowa. Przepraszam za to przy
tulenie, ale musiałam udawać, że śpię, żeby mi dali spokój. Nadal
mieszkasz we Wrocławiu?
— Nie, jestem przejazdem, chcę tylko odwiedzić matkę.
— Ale najpierw wstąpisz do mnie. Zapraszam. Nie wykręcisz
się. Musimy sobie wszystko opowiedzieć. Nigdy się taka okazja
nie powtórzy. Obrączki nie nosisz. Nie powiesz mi, żeś kawaler?
— W pewnym sensie.
— Rozumiem, ja też już jestem rozwiedziona.
— Nie. Widzisz... ja jestem księdzem — uśmiechnął się Wa
cław.
— 
Gośka krzątała się po kuchni, co chwilę zadając pytania.
— Z Grzegorzem masz jakiś kontakt?
— Nie...	,	•••• • • .--•:...-.
— A że Hanka do Stanów wyjechała, to wiesz?
— Nie, Gośka, wiesz, ja zupełnie straciłem kontakt z ludźmi.
Po maturze wyjechałem z Wrocławia — rzucił Wacław w kie
runku kuchni.
— Zaraz cię podszkolę, kto, z kim i jak daleko zaszedł —
Gośka wyszła z tacą, na której piętrzyły się smakowicie przy
rządzone kanapki. — Jeszcze tylko wyciągnę wino, które mi
koleżanka przywiozła z Izraela. Carmel, podobno świetne. Trzy
małam je na specjalną okazję, no i się nadarzyła.
Zapaliła stojącą na stole świeczkę i zwróciła się do Grosera:
— Jak to się stało?
— Co?
— Że zostałeś księdzem. Nie wyszło ci z kobietami? — nalała
wina do kieliszków.
— Jak widać — Wacław rozłożył ręce usprawiedliwiająco.
— Nie uwierzę, mogłeś mieć od wyboru do koloru. Pamię
tam, była taka Bernadetta z „c" klasy. Piękna dziewczyna. Szalała
za tobą. Dała ci spokój?
— Tak, została zakonnicą.
— Żartujesz? Z taką urodą na zakonnicę? Co jej się stało? Ach
— Gośka pokiwała głową, jakby doznała olśnienia — ... z rozpa
czy za tobą.
— Żadna rozpacz, to powołanie.	;
— Co to znaczy?
— Że chce się kochać wszystkich...
— To do tego trzeba być księdzem albo zakonnicą?
GGroser uśmiechnął się lekko. „Jak tu najprościej wytłumaczyć rzeczy 
niewytłumaczalne?" Gośka jednak pokręciła głową i zakończyła temat.
—	Podziwiam was, ale nie rozumiem tego waszego celibatu
—dopełniła kieliszki. — W końcu nie muszą rozumieć... Co tam,
moje związki z Kościołem są luźne. Kiedyś chodziłam co niedzielę
na mszę. Byłam przykładną katoliczką. Na święta do spowiedzi.
Do czasu ślubu. Potem wszystko się zmieniło. Mąż do kościoła
nie chodził. Nie wywierał na mnie nacisków. W ogóle na tematy
religijne ze sobą nie rozmawialiśmy. Jedyna jego religijna deklara
cja, którą pamiętam, to że lepiej grzeszyć i potem żałować, niż
żałować na starość, że się nie grzeszyło. Typowa filozofia używa
nia życia. Nie przeciwstawiałam się. Z czasem sama do kościoła
zaczęłam chodzić w zależności od nastroju, pogody...
Gośka przerwała. Wpatrzyła się w swoje kolana i zaczęła gładzić koniec 
spódniczki, jakby ją chciała wydłużyć albo wyprasować. Chrząknęła.
—	Osiem lat temu zaszłam w ciążę. Nie byłam już taka mło
da. No i... usunęłam... Zabiłam... jak mówicie — schowała twarz
w dłoniach i trwała tak kilkanaście sekund. Potem gwałtownie
się wyprostowała. — Nie ma sensu opowiadać, jak to się stało.
Nie chcę nikogo oskarżać. Siebie za to wszystko winie, choć on
mnie do tego namówił czy nawet zmusił. Szykowała mu się
świetna praca za granicą, dziecko mogło wszystko pokrzyżo
wać. Kiedy dotarło do mnie, co zrobiłam, wpadłam w rozpacz.
Ciągle płakałam — głos Gośki zaczął drżeć. — Każde zakichane
urządzenie ma w sobie bezpieczniki, tylko człowiek może zrobić
wszystko, nic go nie powstrzyma...
Groser chciał coś powiedzieć, ale Gośka kontynuowała opowieść, wpatrując się 
w odległy punkt.
—	Mój mąż próbował mnie pocieszać i uspokajać, ale bez
skutku. Wściekł się na mnie i powiedział, że nie ma zamiaru pa
trzeć na moje cierpienie. Zaczął szukać sobie pocieszenia gdzie
indziej. I wkrótce wykreślił mnie ze swojego życia. Nawet za
bardzo nie protestowałam. Ocknęłam się, gdy wyjechał z Polski.
Do kościoła w ogóle przestałam chodzić. Powiedziałam sobie,
że tylko ja mogę nieść ten krzyż, który sama sobie sprawiłam. Raz wybrałam się 
na mszę, ale to, co wtedy usłyszałam, utwierdziło mnie w przekonaniu, że muszę 
cierpieć. Ręce, które... — Gośka urwała w pół zdania. — Drzwi Kościoła się dla 
mnie zamknęły. Chciałam nawet po tym kazaniu popełnić samobójstwo. Jakieś dwa 
lata później była kolęda. Nagle wbrew sobie powiedziałam ministrantom, że 
przyjmę księdza. Przyszedł jakiś nowy. Nie znałam go. Zaczął się dopytywać o 
moje związki z parafią. Powiedziałam mu wszystko bez udawania. Czekałam, aż 
wygłosi mi naukę. Nic. Milczał. Rozryczałam się. A on przytulił mnie i trzymał 
mnie tak długo, aż się uspokoiłam. Potem powiedział, że Bóg czeka na mnie. A ja, 
że chyba z moim dzieckiem na kolanach, i znowu zaczęłam ryczeć. „Nigdy nie 
wiemy, co nas prowadzi do Boga — powiedział. — Nieraz idziemy do Niego przez 
grzech i upadek". Rozmawialiśmy jeszcze jakiś czas, trudno to zresztą nazwać 
rozmową. Próbował mnie jakimiś zaklęciami wyciągnąć z rozpaczy. Dał mi nazwisko 
księdza, który, jak mówił, jest mądrzejszy od niego w tych sprawach i na pewno 
mi pomoże. Nigdy się do niego nie zgłosiłam. Zjawiła się u mnie przyjaciółka, 
która miała inny sposób, żeby wyciągnąć mnie z dołka.
Groser się nie odzywał. Podparł dłonią twarz i słuchał.
—	Wacek, mam prośbę, zapomnij teraz to wszystko, co ci
powiedziałam. Nie, nie próbuj mi mówić nic mądrego. Żadnego
pocieszenia ani moralizowania. Jeżeli jesteś w stanie patrzeć na
mnie jak na Gośkę, którą znałeś przed laty, proszę bardzo, jeśli
nie, to już lepiej idź.	:	.
Uśmiechnął się i westchnął.
—	A teraz wino włoskie — oznajmiła z werwą Gośka, zmie
niając całkowicie nastrój, jakby skończyła się jedna odsłona te
atralna. — Żydowskie napełniło ten pokój smutkiem.
Podeszła do szafki i wyciągnęła z niej butelkę Chianti.
—	Otwórz, a ja doprowadzę się do ładu.	; • ';
Wróciła po chwili, przebrana. Zdjęła sweter i była teraz w roz
pinanej śliwkowej bluzce z krótkim rękawkiem.
—	No, to rozlej.	;
43
-— Może starczy?
— Nie, jeszcze ci wszystkiego o sobie nie powiedziałam. Nie
pytasz się, kim w ogóle jestem.
— No właśnie — potwierdził, nie za bardzo wiedząc, co po
wiedzieć.
Przybrała minę, jakby miała zaraz wystąpić w szkolnym teatrzyku.
-— A więc Gosia ukończyła historię z wybitnymi ocenami. Zostałam na uczelni, 
zrobiłam doktorat, a potem... potem zmieniłam firmę i poszłam do prywatnego 
wydawnictwa, bo tam znacznie lepiej płacili. Teraz idzie trochę gorzej, ale 
jakie wymagania może mieć samotna czterdziestoletnia kobieta. Na życie starcza.
Druga butelka wina zaczynała działać. Oboje czuli, jak coraz szybciej krąży w 
nich krew. Gośka delikatnie przysunęła się na kanapie. Niby dla zabawy 
przejechała dłoniąjeżyka Wacława.
—	Proszę, ani jednego siwego włoska. Ja już od paru lat
muszę się farbować. Ten celibat ci jednak sprzyja. Mniej stre
sów. Jedzonko podane, rachunki płaci kto inny. W sumie mą
drze się urządziłeś. Nieważne, co kto robi, byle osiągnął swój
cel.
Tym razem ręka Gośki wylądowała na szyi Wacława. Delikatnie odłożył jąna jej 
kolana i spojrzał na nią przepraszająco.
— O co chodzi? Żałujesz mi odrobiny czułości, a mówisz,
że po to zostałeś księdzem, by obdarowywać wszystkich miło
ścią. Boisz się o swój celibat? Celibat to samotność, ja nie chcę
ci jej odebrać. Nasze samotności spotkały się jak ptaki w locie
i zaraz pofruną w swoich kierunkach. A zresztą celibat narodził
się w historii i w historii zginie. Nie znam się na teologii, ale je
stem historykiem i coś niecoś na ten temat wiem.
— Gośka, nie żartuj. Nie będziemy teraz dyskutować o celi
bacie, bo to nie ma sensu, w każdym razie celibat to nie tylko
samotność.
Poprawił się na kanapie i nieznacznie odsunął się od niej.
— Dlaczego nie mamy rozmawiać? Boisz się, że zabrakłoby
ci argumentów?
— Trochę za dużo alkoholu.
— 
— In vino veńtas — na potwierdzenie swych słów Gośka
sięgnęła po kieliszek.
— Raczej gorączka zmysłów.
— To chyba wy to tak traktujecie. Dla was wszystko jest
seksem. Albo ucieczką od niego. Chcę tylko trochę uczucia. Ale
to dla was coś obcego, coś, czego się boicie. Boicie się, że ktoś
zdobędzie nad wami władzę.
— Nie boję się uczuć — Wacław patrzył jej prosto w oczy.
— To dlaczego drżysz o ten swój celibat? Nie masz rodziny,
możesz kochać każdego. Na czym ta twoja miłość ma polegać?
— głos Gośki drżał. Wypite wino dawało o sobie znać.
— Chyba najlepiej będzie, jak już pójdę — spuścił bezwład
nie dłonie na kolana.
— Wacek, nic ci nie zagraża. Możesz zrobić dobry uczy
nek, ja potrzebuję odrobiny uczucia, która pozwoli mi przeżyć.
W imię dawnej... przyjaźni. Raz jeden. Nikt się o tym nie dowie.
Możesz być pewien, że nigdy później nie będę cię dręczyć, wy
dzwaniać. Po prostu los nas dziś zetknął. Chcę, żeby ktoś ze mnie
zdjął ten ból. Potrzebuję potwierdzenia, że nie jestem trędowata.
Jej twarz przez moment przypominała buzię mającej się zaraz rozpłakać 
dziewczynki. Spuścił głowę.
—	Nie jesteś trędowata. Masz ranę, która wymaga zupełnie
innego leczenia. Chcesz, żebyśmy zadali sobie nowe rany? —
powiedział cicho i spojrzał na nią. W jej oczach kołysały się doj
rzałe łzy.
Zacisnął z całej siły powieki, żeby wreszcie zniknął ten koszmar. Już drugi 
raz dzisiaj nie potrafi uciec. Koniec dyskusji. Wstał gwałtownie.
— Słuchaj, Gośka, ja muszę... — zaczął i w tej chwili zoba
czył jej piersi. Fala gorąca uderzyła mu gwałtownie do głowy.
Nie wiedział, co się z nim dzieje. Poczuł dotyk rąk na szyi, a po
tem wilgotne rozpalone usta musnęły jego czoło. Po jego policz
ku spływały łzy Gośki.
— Tylko ten jeden raz...
Resztką sił odwrócił się i ruszył do drzwi. Po chwili stał na klatce 
schodowej i wpatrywał się otępiały w zasuszone kwiatki
45
stojące na parapecie. Cofnął się. Zadzwonił raz jeszcze do drzwi. Otworzyły się 
niemal natychmiast.
— Przepraszam, ale zapomniałem plecaka.
Po paru sekundach orzeźwiło go wieczorne powietrze.
Ocknął się gwałtownie ze snu. Otrząsnął się kilka razy. Zaczął rozmasowywać 
walące jak młot serce. Wodził wzrokiem po ścianach rodzinnego domu, żeby się 
uspokoić. Wszystko dokładnie tak samo jak przed dwudziestoma laty, gdy go 
opuszczał. Zatrzymał spojrzenie na dużej fotografii. Matka z ojcem stoją za 
sofą, na której siedzi on wraz z bratem i siostrą. Wacek, Andrzej i Ewa. Ojciec 
zmarł dziesięć lat temu. Brat zginął przed pięcioma laty w wypadku. Przypomniał 
sobie czasy, gdy wszyscy stawali przed tą fotografią i wspólnie ją komentowali. 
Teraz pozostali tylko matka, Ewa i on. Rozglądał się dalej po pokoju. Nie 
przybył ani nie ubył żaden mebel. Czas się zatrzymał. Ale tylko w tym pokoju. 
Sięgnął po leżący na stoliku brewiarz i zatopił się w modlitwie. Zza drzwi 
dochodziły odgłosy krzątania się po kuchni. Po paru minutach odłożył 
modlitewnik. „Jak dobry jest Bóg dla prawych, dla tych, których serce jest 
czyste. A mój e stopy niemal się potknęły, prawie że zachwiały się moje kroki", 
powtórzył słowa psalmu. Wstał i poszedł do kuchni. Na twarzy matki pojawił się 
ciepły uśmiech.
— I jak tam? Wyspałeś się, synku?
— Tak. Chociaż dręczył mnie koszmarny sen, że nie zdałem
matury. Często mi się to śni. Dziwne. Miałem przecież same
piątki i jedną czwórkę. Spotkałem wczoraj w pociągu Gośkę.
Pewnie dlatego mi się przyśniła szkoła. Nie miała pojęcia, że zo
stałem księdzem. Ale co u ciebie, mamo?
— Dobrze, bardzo dobrze. Tylko, wiesz, wszystko tak szybko
się zmienia. Moje oczy i nogi już nie nadążają. Słyszysz ten hałas?
— Wiertarka?
Matka pokiwała głową. Nalała synowi kawę i podsunęła talerz z kanapkami.
46
—	Jedz. Wyglądasz dobrze, ale jesteś trochę za szczupły jak
na księdza. Trzeci raz w tym roku sklep zmieniają. Pamiętasz, tu
zawsze był piekarz. Dwa lata temu zrobili obuwie sportowe.
Podobno nie szło, więc to wszystko nowiuśkie, ledwo co poma
lowane, przerobili na sklep z lampami. Nie minął rok i lampy zli
kwidowali. Teraz znów wszystko rozwalają, bo ma tu być salon
samochodowy. A po co mi tu salon samochodowy? Mają jakiś
strop podwieszać, więc całymi dniami tłuką, wiercą. Serce mi
się kraje, jak patrzę na to marnowanie. Nie ma dokąd uciec. Umrę
już w tym hałasie. Kiedyś, nawet jeszcze za komunistów, ten
świat był uporządkowany. A teraz to wychodzę na ulicę i nie
wiem, gdzie jestem... Po co to wszystko?
Wacław się uśmiechnął i pokiwał głową.
— Tak jest, ale to wszyscy mają. Ciągle ktoś przychodzi i mó
wi, że już nie potrafi się odnaleźć. Ale trzeba tę drogę przejść.
— Co władza przyjdzie, to mówi to samo.
— Hmm — westchnął Wacław. — Mamo, nie brakuje ci pie
niędzy?
— Nie, broń Boże. Jeszcze Ewie z emerytury coś dorzucę.
Nie przelewa się im.
— Co u nich?	.•:
— Nie najlepiej. Ciągle się z Tomkiem kłócą. Dostał wypo
wiedzenie. Pracy znaleźć nie może. Patrycja mówi, że się wypro
wadzi z domu, bo inaczej tam zwariuje. Ewa się nie zdradza ze
wszystkim, ale jak do niej zajdę, to często widzę, że płakała. Jesz
cze parę lat temu byli tacy szczęśliwi. Nowy samochód, mieszka
nie, życie się do nich uśmiechało. A teraz Tomek ciągle narzeka na
ustrój, na Kościół, na wszystko. „Wszyscy złodzieje, oszuści,
a księża jeszcze tych oszustów błogosławią" — matka udatnie na
śladowała zacietrzewienie w głosie zięcia. — Prezes, który go zwol
nił, podobno wielki krętacz. Coś tam z podatków dał na Kościół,
więc ksiądz go od ołtarza dał wszystkim za wzór. Tomek był świad
kiem tego. Powiedział, że jego noga już w tym kościele nie po
stanie. Ma dość Kościoła, który błogosławi oszustów. „Kościół
zawsze będzie trzymał z bogatymi", mówi. Ach, nie będę ci powta
rzać tego... I pomyśleć, że kiedyś biegał do kościoła, księdza Po-
47
pieluszkę nad biurkiem wieszał. Wiesz, jak to on, gorąca głowa, sądy zawsze 
skrajne. Teraz czyta taką gazetę „Fakty i Mity". To podobno coś strasznego. Nie 
wiem, bo w rękach tego nie miałam. Ponoć jeszcze gorsze niż to „Nie" Urbana. Tyś 
to widział?
— Tak, raz czy dwa w Internecie. Prowadzi to były ksiądz.
— Swoją drogą, czasami jak Tomek wygaduje na probosz
cza, to nie wiem, co mu odpowiedzieć. Proboszcz rzeczywiście
trochę za bardzo ugania się za pieniędzmi. Jedni mówią, że ob
rotny, dba o parafię, drudzy, że pazerny. Nieraz to się modlę,
żeby Pan Bóg dał księżom dużo pieniędzy, żeby nie musieli się
0	nie łasić do bogatych i siać zgorszenia. Ale co ja ci tu tyle
opowiadam, przecież ty wiesz lepiej, jak jest. Powiedz, synku,
czy ty jesteś szczęśliwy?
— Tak, mamo...
— Tyle się modlę za ciebie... Cieszyłam się, że życie oddałeś
Panu Bogu. Ojciec był taki dumny.
— A teraz już się nie cieszysz?
— No cieszę się, ale ciągle słyszę, jak na was nalatują...
—	Mamo, nie przesadzaj. A wiesz, ilu nas rozpieszcza?
Dziesiątki razy zastanawiał się sam i w gronie kolegów, czy
obecne czasy są wyjątkowo ciężkie dla księży. „Darmozjazdy
1	truciciele radości życia, a teraz jeszcze chcą, żeby na nich
podatki płacić. Za co? Odszkodowanie niech nam dadzą" —
usłyszał od jednego ze słuchaczy, który dodzwonił się w trak
cie audycji na temat autorytetu księdza. Uważał, że tego typu
wypowiedzi są dla księży pożyteczne. Dzięki nim mogą po
czuć solidarność z wieloma ludźmi, których podobnie próbuje
się wyrzucić na margines życia jako nieprzydatnych w nowej
rzeczywistości.
— A jak ci się teraz układa z proboszczem? — zmieniła te
mat matka.
— Jeszcze nie wiem, właśnie dzisiaj idę do biskupa po przy
dział.
— Jak to? Coś się stało? Nic nie mówiłeś, że będziesz prze
noszony.
— Nie, mamo, to normalne. Wikary musi co jakiś czas zmie-
48
nić parafię. Rzeczywiście, z proboszczem nie żyło mi się najlepiej. Ale byłem 
szczęśliwy, miałem wielu przyjaciół w parafii.
Wacław uśmiechnął się, ujął dłonie matki i ucałował je. Poczuł się nagle 
niebywale szczęśliwy. Uzmysłowił sobie, że siedzi obok źródła miłości, tego 
źródła, bez którego być może nigdy by nie był kapłanem.
— Spotykasz się z Krystianem i Piotrem? Byliście nierozłączni
— spytała z czułością w głosie.
— Piotr został proboszczem na wsi, w Kołomorzu. Z Kry
stianem raczej kontakt się urwał, ale nieraz na siebie wpadniemy.
Pracuje w kurii. Wie mama, nikt nie ma czasu.
— I był jeszcze ten Norbert.
— Norbert... rzucił kapłaństwo, ma żonę i dwójkę dzieci...
— Boże, świat się wali... — Podparła ręką czoło i kręciła gło
wą. — Teraz gdzieś czytałam, że jakiś nawet kardynał Milongo...
— Milingo.
— No właśnie, ożenił się z takąKoreanką, co go leczyła aku-
presurą. On ma siedemdziesiąt lat, a ona czterdzieści.
— Podobno mu wyprali mózg w sekcie Moona — Wacław
uśmiechnął się do matki. — Niech się mama tym wszystkim
nie przejmuje. Od tego końca świata nie będzie. To wszystko
już kiedyś Kościół przeszedł, mamo. Zawsze tak było. Może
jest tego teraz trochę więcej, ale Kościół się nie zawali. Dam
mamie trochę pieniędzy dla Ewy, tylko niech to mama tak zro
bi, żeby nie dowiedziała się, że to ode mnie. Lepiej, żeby Tomek
nie wiedział.	?
— No przecież będziesz teraz potrzebował na przeprowadzkę.
— Mamo, jaka przeprowadzka? Trochę książek i komputer.
I pamiętaj, mamo, wszystko się wyprostuje. Ewa będzie jeszcze
z Tomkiem bardzo szczęśliwa. :
— Skąd wiesz?
Syn trącił znacząco palcem po nosie i uśmiechnął się do matki.
49
Biskup Zdzisław wyszedł Wacławowi na spotkanie. Uścisnął serdecznie jego dłoń 
i ujął za łokieć.
— Proszę siadać. Mam dla księdza dwie wiadomości. Za
czynam od gorszej. Nie mam jeszcze dla księdza parafii. A teraz
dobra—jestem już bliski jej znalezienia, a właściwie znalazłem,
tylko musi się tam wyjaśnić pewna sytuacja personalna. Nie chcę
jeszcze operować konkretami, ale niech ksiądz mi wierzy, to dobra
parafia. Ulokować księdza byle gdzie mógłbym od razu, ale uwa
żam, że dość ksiądz się już natułał. Trochę bez sensu. Czuję się
winny, że nie dość wykorzystujemy księdza charyzmat literacki.
Trzeba księdzu stworzyć warunki. Kościół powinien hołubić
mistrzów słowa. Dowartościowywać słowo.
— Nie chciałbym żadnych przywilejów z powodu mojej ułom
ności — przerwał Wacław coraz bardziej patetyczny wywód
biskupa.
— Dobrze, dobrze, już ja wiem. Proszę mi tylko powiedzieć
szczerze, czy ksiądz miałby gdzie mieszkać jeszcze przez ten
miesiąc lub dwa, aż sprawa się definitywnie wyjaśni? Może u mat
ki? — spytał z troską w głosie.
— Wolałbym, aby nie widziała mnie zdemobilizowanego —
pokiwał przecząco Wacław.
— Ależ proszę nie używać takich określeń — biskup wy
krzywił teatralnie twarz. Zdawało się, że prowadzi ze swym roz
mówcą pojedynek na miny. — Jeśli jest kłopot, postaram się
znaleźć lokum.
— Nie, nie, mam kilku przyjaciół wśród księży z większym
metrażem. Nie ma problemu. Czuję się tylko trochę nieswojo.
Wróciłem z wakacji i... — Wacław gestykulując prawą dłonią,
próbował jaśniej wyłożyć swoje argumenty.
Biskup Zdzisław przerwał mu, kręcąc przecząco głową.
—	Mądrością włodarza są dobre inwestycje, a nie zajeżdża
nie robotników. A my tu na księdza liczymy. Polska potrzebuje
następcy Tischnera, a ja w księdzu widzę wiele cech wspólnych
i talent...
Groser zamknął oczy i chwycił się dłońmi w okolicy wątroby, na znak, że nie 
godzi się słuchać pochwał biskupa.
— No dobrze, już dobrze. Wiem, że ksiądz oprócz innych
zalet jest także pokorny. No to świetnie. Pozostała sprawa finan
sów. Coś...
— Proszę się tym nie martwić, niewiele, ale trochę zarabiam
moim pisaniem. To mi zupełnie wystarczy.
— Prosiłbym zatem o zostawienie jakiegoś kontaktowego
numeru. Komórkę ksiądz posiada? Świetnie. Mamy dziś 28 sierp
nia. Myślę, że jeszcze miesiąc i sprawa będzie załatwiona.
Przyszło mu na myśl jedno miejsce, gdzie mógłby przeczekać. Kołomorze. U 
Piotra. Piotr był pierwszy wśród wszystkich przyjaciół. Poza tym Wacław miał w 
sobie wielką tęsknotę za wsią. W dzieciństwie każde wakacje spędzał u ciotki. 
Wtedy nie zdawał sobie sprawy, jak cudowną harmonię zyskiwał dzięki tym 
miesiącom spędzonym wśród pól, lasów, krów, much, spracowanych kobiecin i 
chłopów. Potem życie go odcięło od tej gleby. Myśl o spędzeniu paru tygodni u 
Piotra wywołała radosne podniecenie. Wziął głęboki oddech. Z rozkoszą wciągnął 
wiejskie powietrze, choć stał jeszcze na ulicy przed pałacem biskupa.
KOŁOMORZE
LJ zwony kościoła Świętego Antoniego wybiły na Anioł Pański, co było widomym 
znakiem, że proboszcz Piotr Cybułski jest w domu, a ściślej biorąc w kuchni, 
gdzie znajdował się przycisk, którym codziennie uruchamiał je dwukrotnie. O 
godzinie dwunastej w południe i przed wieczornym nabożeństwem. Jego poprzednik, 
śp. prałat Ludomir Świerszcz, uruchamiał je kiedyś także o godzinie szóstej 
rano, ale musiał odstąpić od tej praktyki. Do urzędu gminy wpłynęła bowiem 
skarga od miejscowego działacza ludowego, że jego sen „jest zakłócany przez 
czynniki obce mu światopoglądowo". Wacław przeszedł między potężnymi murowanymi 
słupkami
—	pozostałością osiemnastowiecznego płotu — i skierował się ku
plebanii z czerwonej cegły porosłej winogronem. Zapukał mocno
do drzwi i, nie czekając na zaproszenie, wszedł do środka.
Po chwili utonął w potężnych ramionach gospodarza, poklepywany tak solidnie, 
że miał wrażenie, iż płuca mu się wywiną na drugą stronę.
— Toś mi, bracie, radość sprawił — rzekł Piotr, któremu
oczy aż błyszczały z radości.
— Nie ciesz się za bardzo, bo być może tak łatwo tego trut
nia się nie pozbędziesz — odparł Groser, krzywiąc ostentacyjnie
twarz i rozmasowując ramiona.
— A siedź tu sobie choćby do końca świata. Jakiś ekstra urlop?
—	Cybułski przystąpił rzeczowo do wyjaśnienia radosnej, acz
kolwiek tajemniczej wizyty przyjaciela.
53
— Bezrobotny — padła krótka odpowiedź.
— Żartujesz? — czerstwa twarz proboszcza, okolona rudą
brodą, kręciła się niedowierzająco. — Za dużo nas jest?
— Jakby ci to powiedzieć — rzekł Wacław. — Henio mnie
jakoś nie pokochał i wyprosił zmianę wikarego. Z kolei Zdzisiu
pokłada we mnie duże nadzieje i szuka mi takiej parafii, w której
bym się nie marnował.
— Szczęściarz z ciebie — Piotr wydął usta i pokiwał głową
na dowód uznania. — Chyba wiesz, że w naszym zawodzie naj
ważniejsze, by cię szef lubił.
— Powiedział, że mam wyjechać do kurortu.
— Kurort? Ho, ho, tu mamy prawdziwy szpital. Chodźmy
na obiad.
Piotr eskortował Wacława do stołowego. Podłoga jęczała pod ich stopami, jakby 
to ona miała najwięcej do powiedzenia o mizerii życia w Kołomorzu. Zasiedli przy 
olbrzymim dębowym stole, nienakrytym serwetą, dzięki czemu mogli podziwiać 
piękny, wytarty, wiekowy blat. Pokój był ciemny, ale przez dwa małe okna wpadały 
jasne snopy światła akurat na dwójkę przyjaciół, niczym na obrazach Rembrandta. 
Po modlitwie Piotr, który miał wybitną zdolność jednoczesnego jedzenia i 
mówienia, powrócił do przerwanej rozmowy.
— W tym dekanacie każdy jest chory i tylko taka różnica, że
leży przeważnie na innym oddziale tego pociesznego lazaretu.
Najwięcej alkoholików i psychicznych. Mamy tylko jednego zdro
wego. Ksiądz Zygmunt z Potrzebowa. Żeby nie zachorować, nie
utrzymuje z nikim kontaktu. „Hierarchia — mówi — to tylko
forsa i układy. Księża szaraczki — czyli my — alkohol i kobiety,
a chłopi oprócz wszystkich tych cech są jeszcze prymitywni".
— To co mu pozostało? — spytał z udaną powagą i troską
w głosie Wacław.
— Wierność Ewangelii, powiada. Jak się ta wierność przeja
wia, trudno mi powiedzieć. Taki mamy, widzisz, przypadek zdro
wia kapłańskiego. A ja tu, bracie, się babram. Próbuję tak i owak.
Niewiele z tego wychodzi, ale kto powiedział, że ma wychodzić.
Gdybym miał trochę talentu literackiego, jak ty, to bym mógł
54
radą
|od
ty,
napisać jakichś Chłopów, a tak wezmę wszystko do grobu. Jed
no, czym się mogę pochwalić, to zacząłem czytać poezję. Jak
człowiek pożyje w naturze, to rodzi się w nim poeta. Chociaż
chłopi jakoś nie chcą czytać poezji. .,	,
Zrobił minę pełną rezygnacji.
—	W ogóle niczego nie chcą czytać. Oni wszystko wiedzą.
Chciałem tu założyć taki Uniwersytet Ludowy. Rozmawiam z jed
nym, z drugim, a oni: „Proboszcz, my wszystko wimy, niech
uni tylko płacom".
Nie pytając Wacława, położył mu na talerzu drugi kotlet. Ten nie mógł 
zaprotestować, bo Piotr ciągnął dalej:
—	Jak chcesz z kimś pogadać, to musisz się z nim napić.
Jak pijesz, jesteś swój, jak nie, to ci nikt nie ufa. I tak tu się
większość księży zajeżdża. Bo jak się chłop napije, to wie, jak
wytrzeźwieć, a ksiądz... — Piotr pokręcił głową. — Bodzia pa
miętasz. Bidaczek się kończy. Ale nie majak do niego dotrzeć.
Kiedy pije, to się zamyka i koniec. Miesiąc temu przewrócił się
na mszy razem z ambonką. Ludzie go kochają bardzo, bo na
prawdę poczciwy człowiek. Przyszli do mnie, żebym jakoś mu
pomógł, wiedzą, że jestem w tych różnych ruchach trzeźwo-
ściowych. Pojechałem. Chyba zrozumiał, co się z nim dzieje.
Płakał. Załatwiłem mu miejsce w szpitalu. Tu zorganizowałem
pomoc, żeby przez ten czas parafia funkcjonowała. Wszystko
nagrane, przyjeżdżam po niego, a tam zastaję piekło. Przyjechała
jego matka. Znalazła jakieś pismo na stole, gdzie była pieczątka
szpitala. Jak się zaczęła wydzierać: „Synku, nie daj się. Oni chcą
z ciebie wariata zrobić, żeby ci odebrać parafię. Nie będziesz
miał dokąd wrócić". Na mnie zaczęła krzyczeć, że ostrzę sobie
zęby na jego kościół. Bodziu siedział skołowany, ale widać godził
się z matką. Wziął mnie na bok i mówi: „Wiem, wszystko wiem,
ale jakoś dam sobie radę".
Piotr skończył jedzenie i swoją opowieść. Uśmiechnął się i rozłożył ręce. 
Olbrzymie chłopisko o urodzie Skandynawa. Blond włosy o lekkim ryżawym odcieniu, 
jasne krzaczaste brwi i broda.
—	Tak, bracie, skarb w glinianych naczyniach. Trzeba mieć
wiarę ogromną, żeby tu nie zwątpić na tym naszym Sybirze.
55
Szkoda, że wśród apostołów nie było jednego z problemem alkoholowym, byłby jakiś 
wzorzec dla nas. Ale powiedz, co u ciebie, bo cię zadepczę słowami — Piotr się 
uśmiechnął. — Widzisz? Poeta ze mnie. Czekasz na swój port przeznaczenia i co 
poza tym?
— W górach byłem, na Słowacji. Schodziliśmy po ciemku
z Kieżmarskiego i o mało co nie zauważyłbym, że przechodzę na
drugi świat. Obsunęła się na nas lawina kamieni, cudem ocalałem.
Rano zbieraliśmy sprzęt i na półce skalnej znalazłem rozłożoną czy
stą chusteczkę. Carte blanche. Nie wiem do końca, co to ma ozna
czać. Może mam się narodzić po raz wtóry. Tylko co miałbym
robić? Gdzie ja teraz znajdę robotę, grafoman i kiepski moralista.
— Hmm — Piotr popatrzył z troską na przyjaciela. — Na
razie pisz i odpoczywaj. Pewnie Bóg wyznaczył ci zadania, do
których musisz nabrać siły. W poniedziałek rozpoczyna się szko
ła. Gdybyś wziął w ciągu tygodnia parę mszy, byłbym ci wdzięcz
ny. No i trochę pospowiadał. Do mnie to przychodzą tylko dzie
ci i staruszki. Aha, słyszałeś o tej aferze w Poznaniu?
— Nie.
— W „Faktach i Mitach" ukazał się jakiś obrzydliwy artykuł
o arcybiskupie. Piszą, że molestował kleryków. Mam takiego
w parafii, co namiętnie czyta Urbana i te wszystkie brukowce,
chciał mi to przynieść, ale mu zakazałem.
Początek września i pierwszy piątek miesiąca. Wacław o szesnastej poszedł do 
konfesjonału. Przyszło kilkanaścioro dzieci wyspowiadać się 2 palenia 
papierosów, picia wina i wykradania rodzicom pieniędzy na ten cel. Po dzieciach 
doszło kilka staw-szek i na tym koniec. Groser posiedział jeszcze jakieś 
dziesięć minut i już zamierzał wyjść, gdy dostrzegł siedzącego pod chórem 
mężczyznę. Coś go tknęło i został. Po paru sekundach mężczyzna wstał i ruszył do 
konfesjonału. Wacław zamknął oczy.
— W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego... — huknęło i za-
56
legła cisza. Po chwili mężczyzna odezwał się. — Wyrzuciłem z domu żonę... — głos 
znów się urwał.
— Dlaczego? — spytał Wacław.
— Bo jest kurwa...
Groser mocniej zacisnął powieki, a potem je gwałtownie otworzył, chcąc się 
upewnić, że nie śni. Wciągnął powietrze i poczuł zapach wódki.
— Przepraszam, że o to pytam, ale muszę wiedzieć, czy nie
jesteś pod wpływem alkoholu?
— A co to ma do rzeczy? Wiem, co mówię.
— Nie możesz przyjść do spowiedzi po tym, jak piłeś.
— To ksiundz myśli, że ja przyjdę, jak się nie napiję? Dobra,
jak ksiundz mnie nie chce słuchać...
Wacław nie wiedział, co począć.
•— Bardzo chcę cię wysłuchać, ale nie każda rozmowa musi być spowiedzią. Może 
pójdziemy na plebanię? Do mszy jeszcze prawie godzina. Nikogo tam nie ma, 
porozmawiamy w spokoju. Dobrze?
Po chwili siedzieli w wytartych fotelach w stołowym, do którego wchodziło 
się bezpośrednio z sieni. Mężczyzna mógł mieć jakieś 35 lat. Był nieogolony i 
miał wąsa a la Wałęsa. W ogóle jako żywo przypominał przywódcę Solidarności z 
czasów, gdy tamten przeskakiwał płot stoczni. Milczał, widać nie wiedział, jak 
rozpocząć rozmowę.
— Proszę, niech pan powie, co się stało? — zachęcił Wacław.
— Ale czy to tak będzie w tajemnicy, jak na spowiedzi?
— Oczywiście.
Mężczyzna zmarszczył czoło i podrapał się w tył głowy.
— Tak w ogóle, to jestem Zbigniew Skwarek. Chodzi o to,
że ona się puszczała, to ją wywaliłem z domu.	-^-.
— Ma pan pewność, czy się pan domyśla?
— Większy nie potrzebuję. Ona... od roku pracuje w mie
ście. Z zawodu jest krawcowa, kiedyś tu miała swój warsztat,
ale teraz to nie miało sensu, bo ciuchy za grosze można kupić
w markecie. Nikomu się nie opłaca szyć. Rok temu znalazła ro
botę w mieście. Trochę mi się to nie widziało, bo mówię, że
57
same dojazdy zeżrą to, co zarobi. Ale jakoś ji dobrze płacili, a jeszcze się 
okazało, że tam u roboty jeden mieszka w naszym kierunku i dogadali się, że jak 
mu będzie pasować, to ją podwiezie. Od razu mi się nie podobało, że jakiś obcy 
ma ją wozić, ale gada: „Co ty, Zbiniu, o starego dziada jesteś zazdrosny. Jak 
chcesz, to ci go pokażę". Przyjechała z nim. Rzeczywiście. Facet łysy, gruby, w 
okularach. „No dobra", mówię. Musiała by być chyba ślepa, żeby z takim coś 
wywijała. Ale przeszło parę miesięcy, a ja ji jakoś nie mogę poznać. W łóżku 
leży jak kawał baleronu, głowa ją ciągle boli albo jej się chce spać. Mówię: 
„Coś nie tak. Hela, czort z tymi twoimi pieniędzmi. Jak tak dali pójdzie, to ja 
więcej pieniędzy w agencjach przepuszczę". Zażartowałem. A ona ino wzdrygnęła 
ramionami, jakby to ji całkiem było obojętne. Dwa tygodnie temu zaczaiłem się w 
lasku przy szosie, tam gdzie ją zawsze wysadza. Stają, ale ona z samochodu nie 
wyłazi. Wyglądam zza drzewa, a oni jakoś głowami nachyleni... Doleciałem, 
szarpłem drzwiami i krzyczę: „Koniec tego burdelu na kółkach. Wyłaź, ty łysy 
palancie". On jak ruszył ze strachu tym swoim fordem, to by w drzewo łupnął. Ta 
w szloch. „Ty chamie, co on sobie pomyśli". Co ja sobie pomyślałem, było jej 
obojętne. W domu się jeszcze stawiała. Jak jej wyrypałem, że ze starym dziadem 
się puściła, to mi powiedziała, że przynajmniej nie śmierdzi i jest kulturalny. 
To j a po wiedziałem krótko. „Tam są drzwi". Spakowała się i wychodzi. Dzieci w 
ryk, a ona, że po nie szybko przyjedzie. Ja j i dam dzieci!
— I co pan zamierza? — spytał Wacław.
— Jakoś bez ni wytrzymam, a potem zobaczymy. Chyba to
mniejszy wstyd, niż kurwę w chacie trzymać.
—	Niech pan nie używa tego słowa. Pan mówi o swojej żonie.
Skwarek wzruszył ramionami. Toczył wewnętrzną walkę.
Prawdopodobnie pod powłoką brutala krył się wrażliwy człowiek, który nie potrafi 
nazwać swoich uczuć.
— Dzieci mają mieć... taką matkę? — z trudem przestawiał
się na cenzuralny język.
— Po pierwsze, to z tego, co mi pan powiedział, do tej pory
nie porozmawiał pan z żoną w spokoju. Nie może mieć pan zad-
— 
nej pewności, że żona pana nie kocha. Emocje nie mogą przekreślić tego, co 
przysięgaliście sobie przed Bogiem.
— Chyba przepędzenie tego no... rozpusty jest po Bożemu.
Nie będziesz cudzołożył, chyba jest takie przykazanie? Dawniej
takie kamienowali. Jak ksiundz se wyobraża, że dzieci mają z ta
ką matką żyć pod jednym dachem, Boga obrażać?
— Na pewno Boga bardziej smuci to, w jaki sposób pan się
wyraża o żonie, bez względu na to, co ona zrobiła. Pan musi
przede wszystkim ochłonąć. Żaden grzech nie przekreśla czło
wieka. Ale kiedy człowiek pokocha nienawiść i zemstę, to się na
pewno od Boga oddala. Pana żona została zraniona. Jeśli zgrze
szyła, potrzebuje pomocy. Ciężko będzie jej samej się podnieść.
Czyż nie tak? —jego głos płynął łagodnie i monotonnie jak mu
zyka z terapeutycznej płyty.
— No, można tak powiedzieć — odparł niewyraźnie Zbi
gniew, nie za bardzo wiedząc, do czego zmierza ksiądz.
— A zna pan przypowieść o miłosiernym samarytaninie?
— No chyba.
Groser zamilkł. Zbigniew, zdeprymowany ciszą, potarł po chwili ręką czoło.
— To znaczy, że ja mam być ten samarytanin? — spytał,
— Nie. Samarytaninem jest Pan Bóg. Pan jest gospodarzem,
któremu On oddaje pod opiekę ranną małżonkę. Mówi: daję ci
dwa denary, a cokolwiek wydasz więcej, zwrócę ci. Rozumie pan?
Mężczyzna pokiwał głową, ale bał się odezwać, żeby się nie okazało, że nie do 
końca rozumie.
— Bóg oddaje panu zranioną małżonkę, ale opatrzył jej rany.
Pan ma tylko teraz ją kurować. A jak pan kiedyś upadnie, to
Jezus odda z kolei pana pod jej opiekę.
— To co mam robić?
— Niech pan odszuka żonę, przeprosi ją i przebaczy. Niech
ją pan sprowadzi do domu i tak ją kocha jak przed ślubem.
Mężczyzna zaczął kręcić głową z niedowierzaniem.
—	Teraz mi ksiundz zadał... Myśli ksiundz, że ona ze mną
do stodoły pójdzie?
59
Był wtorek, 11 września. Przed południem Wacław wybrał się na grzyby. Nie 
był zapalonym grzybiarzem, ale potrafił odróżnić prawdziwka od muchmora. Spędził 
parę godzin w lesie. Grzybów szukał w sposób umiarkowany, za to chłonął chciwie 
śpiew ptaków i ciszę. Jedno podkreślało drugie. Żadnych zakłócających dźwięków. 
Co jakiś czas siadał pod drzewem, zamykał oczy i głęboko oddychał. Przed paroma 
miesiącami rozmawiał z biskupem Darczakiem po jego powrocie z Katynia. I 
usłyszał, że podobno w tym sosnowym lesie, który stał się mogiłą tysięcy 
pomordowanych, nie śpiewają żadne ptaki. Dziwnym trafem, kilka dni później 
przeczytał wiersz: Gorzka jest wieczność bez ptaków i nie mógł połączyć tych 
dwóch informacji. Dlaczego ci niewinni ludzie mieliby mieć gorzką wieczność?
Wrócił koło południa i zabrał się do obiadu. Co prawda, w lodówce było coś 
gotowego do podgrzania, ale stwierdził, że Piotr na pewno ucieszy się na kaszę z 
grzybami. Kilka dni temu wyznał, że nie pamięta, kiedy jadł to danie po raz 
ostatni. „Wiesz, Wacuś, jak mam chwilę wolną, to lecę do mych pszczółek. Nie ma 
czasu na grzybki". Groser uwinął się w godzinę, zostawił wszystko gotowe na 
piecu i poszedł do „salonu" czytać. Biblioteczka kołomorskiej parafii była dla 
niego prawdziwym rajem. Gromadził ją przez prawie czterdzieści lat proboszcz 
Ludomir Świerszcz, którego portret wisiał nad ciemnymi regałami. Wacław czuł 
ogromną sympatię do uśmiechniętego kapłana na obrazie. Dzięki niemu przeczytał 
już Pod słońcem szatana Berna-nosa, a teraz przypominał sobie Czerwony kapelusz 
Marshalla. Ludomir Świerszcz zgromadził setki woluminów, których Wacław nie 
połknąłby, nawet gdyby został tu skazany na dożywocie. Prawdziwe szczęście, że 
dzięki trochę nierealnemu czasowi w Kołomorzu może przenieść się teraz w świat 
księdza Camp-bella, nawróconego protestanta, który nie zabiegając wcale o 
zaszczyty, został arcybiskupem i kardynałem Kościoła katolickiego. Wacław upajał 
się głębią myśli i poczuciem humoru Marshalla. I zastanawiał się, dlaczego 
prawie wszyscy mający jako takie
60
pojęcie o pisaniu wyprowadzili się z Kościoła. „Niektórym się wydaje, że jak 
nauczyli się poprawnie pisać i wierzą w Matkę Boską, to są pisarzami 
katolickimi" — przypomniał sobie słowa Kowala, ukochanego profesora z 
seminarium. Czytał właśnie rozdział o podróży Campbella do Hiszpanii i jego 
kłótni na temat corridy z arcybiskupem San Firmino. Dysputa była prowadzona za 
pośrednictwem kapelana zaprzątniętego bardziej zajadaniem łososia niż 
tłumaczeniem.
— Jego Najprzewielebniejsza Ekscelencja sądzi, że zwierzęta zo
stały stworzone dla człowieka, nie człowiek dla zwierząt. Jego Naj
przewielebniejsza Ekscelencja uważa ponadto, że walka byków jest
sztuką katolicką.
— Proszę powiedzieć Jego Najprzewielebniejszej Ekscelencji, że
przez mgnienie oka zastanawiałem się, czyby od jutra nie wrócić na
łono protestantyzmu...
Nagle w drzwiach stanął Piotr i zawołał podekscytowany:
— Chłopie, ty tu sobie spokojnie siedzisz, a tam koniec świata.
— Co się dzieje? — Wacław odłożył książkę, widząc, że Piotr
wcale nie żartuje.
— Dwa samoloty z pasażerami na pokładzie uderzyły w naj
większe wieże w Nowym Jorku, a trzeci w Pentagon. Panika.
Podobno to terroryści arabscy, ale nikt nic nie wie. A my już
w ogóle jak ciemnota. Cholera.	M
Spojrzał na stojący w rogu stołowego telewizor.
—	Zepsuty. Postanowiłem, że nie będę go naprawiać. Zło
dziej czasu, ale teraz by się przydał. Może to koniec świata. Chy
ba pójdę po mszy do Motylewskiego. Najbardziej oświecony we
wsi. Ciągle zaprasza, chce udzielać rad, jak zaktywizować poli
tycznie parafię. Delikatnie go unikam. Pójdziesz ze mną? Będę
się czuł bezpieczniej. To czystej krwi radiomaryjowiec.
Pomimo wstrętu do telewizji, Wacław pokiwał twierdząco głową.
61
Na kilka dni wszystko zeszło na bok. Mówiło się tylko o Manhattanie i Osamie 
bin Ladenie. Parę osób w parafii zaczęło gorliwiej uczęszczać na codzienne msze, 
ale szybko oswojono się z kolejnym końcem świata.
Nie minęły dwa tygodnie i Osamę bin Ladena w rozmowach zdystansował Lepper. 
Zbliżały się wybory do Sejmu. Ci, którzy niedawno jeszcze kpili z przywódcy 
Samoobrony, teraz by dali sobie za niego rękę uciąć.
Motylewski dostrzegł w księdzu Wacławie człowieka, któremu może przekazać 
swoje polityczne przemyślenia. Nie miał zresztą żadnego wyboru. Chłopi na jego 
widok uciekali, gdzie się dało. Proboszcz także nauczył mu się wywijać jak ryba. 
Pozostawali nauczyciele, Dagmara i Krzysztof Wiłowscy, jedyna inteligencka para 
we wsi. Ci jednak mieli poglądy zbliżone do Unii Wolności. Co prawda, teraz 
ewoluowali i lokowali swoje sympatie w Platformie Obywatelskiej, ale dla Józefa 
Motylewskiego partia Andrzeja Olechowskiego była tylko kolejnym odcieniem 
„różowych", a sam jej przywódca człowiekiem wylansowanym przez międzynarodową 
żydomasonerię.
Groser zapowiadał się na idealną ofiarę. Kulturalny, nie zbywał go dowcipem. 
Kilka seansów telewizyjnych pozwoliło Mo-tylewskiemu opleść go swą pajęczyną.
Pan Józef sprowadził się do Kołomorza jakieś dwadzieścia lat temu. Nikt 
wtedy do końca nie wiedział, co to właściwie za człowiek. Chodził regularnie do 
kościoła, ale wszyscy mówili, że musi mieć z czerwonymi powiązania, bo podobno 
nawet w stanie wojennym wszystko potrafił załatwić. Ludzie ze wsi mu 
zazdrościli. Nie chłop, tylko inteligent, a znał się na gospodarce. Kiedy w 1989 
wybuchła nowa Polska, Motylewski zameldował się na służbę narodowi. Zaczął 
objawiać nieznane dotąd oblicze działacza politycznego, i to z heroiczną 
przeszłością. Kampania wrześniowa, partyzantka, wywózka na Sybir. Był mężem 
zaufania w komitecie Wałęsy, do czasu ujawnienia papierów „Bolka". Potem 
nadzieję ujrzał w Janie Olszewskim i całą energię skoncentrował na demasko-
62
waniu zdrajców z Magdalenki, gdzie według niego dokonano piątego rozbioru 
Polski. Był blisko Radia Maryja, ale nie ukrywał, że i tam jest dużo dzieci PRL-
u. Zawiodło go, gdy postawiło w wyborach prezydenckich na malowaną lalę — 
Mariana Krzaklew-skiego. Pozostał jednak wiemy ojcu Rydzykowi, który był dla 
niego mężem opatrznościowym. Każdy atak na ojca dyrektora był dla niego tylko 
potwierdzeniem tezy, że międzynarodowa ży-domasoneria wie, kto jako jedyny w 
Europie może powstrzymać jej plany zniszczenia Polski i chrześcijaństwa. Ojciec 
Tadeusz — „Nóż wbity w serce Brukseli".
W gabinecie Józefa Motylewskiego nad biurkiem wisiała lista prawdziwych 
nazwisk ludzi sprzedających kraj. Nad nią większymi literami było wypisane 
hasło: „Mądry Żyd to zakonspirowany Żyd". Swego czasu codziennie słał elaboraty 
do episkopatu i do ojca Rydzyka, wskazując, na jakiego człowieka powinien 
postawić Kościół. Ostrzegał przed zdrajcami i agentami nie-Po-lakami. Potem dał 
już sobie spokój z episkopatem. „Nie pierwszy raz w historii zdradzili naród. 
Wieszano ich na latarniach. Ostatnio zdradzili w 1953 roku, kiedy podpisali 
Bierutowi uwięzienie Prymasa Wyszyńskiego". Prawdziwy episkopat to biskupi: 
Zawitkowski, Frankowski i Tokarczuk. Prymas Glemp z racji swego antyradiomaryj 
owego kursu był antyprymasem. Dorównywali mu jedynie biskup Pieronek, zwany 
przez pana Józefa Pie-kielnikiem, oraz arcybiskup Życiński ochrzczony 
Żydzińskim.
Tego wieczora Wacław poszedł sam do Motylewskiego. Pan Józef wyciągnął z 
szafy nalewkę robioną wedle lwowskiej receptury.
— Yoila. Tylko tyle mi z rodzinnego miasta zostało — westchnął.
Pan Józef liczył sobie dziewięćdziesiąt lat. Miał gęste, zaczesane do tyłu 
siwe włosy i nosił wiśniową muszkę. Już sam ubiór skazywał go w Kołomorzu na 
izolację. Chłopi z tej jego muszki się naśmiewali, ale może dlatego, że budziła 
w nich respekt. Pochodził ze Lwowa, lecz nigdy po wojnie tam nie pojechał. „Ser-
ce by nie wytrzymało".	. ;. ,	'-.,,..;..
63
Józef tylko kręcił głową. Włączył telewizor, ściszając całkowicie głos. 
Podszedł do stolika i włączył Radio Maryja. Nie musiał go nastawiać, bo słuchał 
zawsze tylko tej jednej stacji.
—	Ich wizja, nasza fonia — uśmiechnął się porozumiewaw
czo do Grosera.
Po pięciu minutach, kiedy nie było słychać ani ich, ani naszej fonii, tylko 
Motylewskiego, Wacław wykorzystał moment, gdy na ekranie pojawił się Aleksander 
Kwaśniewski.
—	Panie Józefie, niech go pan na chwilę włączy.
Z ekranu płynęły zapewnienia skierowane do George'a Busha o solidarności 
polskiego narodu z Amerykanami. Motylewski nie wytrzymał.
— Żyd przemawia w imieniu Polaków. Prezydent — Moty
lewski uniósł brwi i z ubolewaniem pokręcił głową.
— Jaki Żyd? — nieopatrznie odezwał się Groser.
— Stolzmann.
Wacław momentalnie zrozumiał, jaką lawinę uruchomił swym pytaniem. Spróbował 
więc zbagatelizować temat.
— Jak mądry, to niech będzie i Żyd.
— Słusznie, niech sobie będzie, ale niech wyraźnie powie, że
się nazywa Stolzmann. Naród ma prawo wiedzieć, kto nim rzą
dzi. Oszust. Oszust. Oszust — Motylewski upajał się wypowia
danym słowem. — Taki zawsze kłamie. Kłamał, że jest magi
strem, kłamał z majątkiem. W Katyniu bolało go kolano, a nie, że
był pijany. A jak kazał Siwcowi szydzić z Papieża i całować mu
ziemię w Kaliszu... Oszust, bandyta, bluźnierca!... Hańba!
— Panie Józefie, dajmy spokój...
— No jak to? A gdzie honor!? Przecież on dorobił się stanowi
ska ministerialnego w PZPR, organizacji uznanej za zbrodniczą
nawet przez sejm. To ja mam prawo tak mówić. On nie był szere
gowym członkiem. Wszystko na kłamstwie. Mydli oczy ludziom
swoją Joleczką. Bez wstydu do Papieża, wepchnął się do papamo-
bile i tak sobie dojechał do drugiej prezydentury, ludziom we łbie
powywracał. A żona? Aferzystka, która okradała naród przez tę
swoją spółkę „Polisa". A teraz królowa, tylko bale charytatywne.
Stroi się za takie pieniądze, że połowy z tego na nich nie zbiorą.
64
Niedawno przebrała się za turbinę okrętową. Wstydu nie mają. Naród głoduje, a 
ona sukienkę za kilkanaście tysięcy.
Groser pomyślał o pani Wandzi, gosposi z Mikołaja, która pomimo że też była 
wierną słuchaczką Radia Maryja, o pani prezyden-towej mówiła ze łzami w oczach. 
Była ona dla niej uosobieniem wszelkich cnót. „Tak jak ona papieża kocha, to 
własna córka bardziej by nie mogła". Nie podzielił się jednak swym wspomnieniem 
z Motylewskim, wiedząc od Piotra, że najmniejsza dyskusja z nim nie ma sensu. 
Nie był zresztą w stanie przerwać jego oracji.
— Ja traktuję księdza jak syna. Pokładam w księdzu nadzie
ję. Przecież ksiądz tu się nie znalazł przez przypadek. Ja już od
życia nic nie potrzebuję, ale chodzi mi o naród. On musi poznać
prawdę. Musi wiedzieć, skąd się wziął w Polsce Stolzmann alias
Kwaśniewski. Musi wiedzieć, że nie żaden Skalski, ale Lineker,
nie Borowski, ale Bermann, nie Suchocka, ale Silberstein, nie
Michnik, a Szechter, nie Balcerowicz, tylko Bucholz. Trzeba zde
maskować tę judeobolszewię. To jest misja wobec narodu. Ten
naród nic nie rozumie. Kumunistów — pan Józef, pomimo swej
bardzo pięknej polszczyzny, zawsze kaleczył to słowo — cie-
miężycieli wybrali do władzy. Ale kto wybrał? To nie Polacy, to
tubylcy mówiący po polsku, jak to świetnie nazwał ojciec Tade
usz. Sowieci wiedzieli, że najpierw trzeba naród pozbawić świa
domości. Księże Wacławie, ja widzę, że ksiądz ma wpływ na
tych ludzi. Dlatego ksiądz musi mi pomóc, to znaczy ja pomogę
księdzu. Niech sobie ksiądz wyobrazi, że przy każdej parafii po
wstanie małe kółko uświadomienia narodowego, w którym lu
dzie będą poznawać prawdziwą historię z książek Roberta No-
waka i Henryka Pająka.
— Panie Motylewski, bardzo lubię do pana przychodzić, ale
ja się na tych sprawach nie znam...
— Ja księdza wszystkiego nauczę. Założymy partię. Antyju-
deobolszewicka Jedność Narodu Polskiego. No, nazwę można
jeszcze przedyskutować.
Wacław w końcu nie wytrzymał. Bardzo grzecznie oznajmił, że jako ksiądz nie 
może być nawet słuchaczem w jego partii. Chce być z każdym człowiekiem.
65
—	Panie Józefie, granice dobra i zła nie biegną granicami
narodów, ale ludzi. Drażni mnie ten przedrostek „anty".
Motylewski wysłuchał ze spokojem Grosera, jak stary nauczyciel słucha 
naiwnych pytań ucznia, żeby potem pokazać mu prostą odpowiedź.
— Ksiądz ma obowiązek służenia prawdzie. My mamy mi
sję. Zdemaskowanie Żydów — wrogów narodu polskiego. Oni
mają w Talmudzie zapisane zniszczenie naszego narodu.
— Panie Józefie, przyszedłem tu dowiedzieć się, co w Amery
ce, a pan mi o Żydach — Wacław spróbował odegrać rolę obra
żonego gościa, wszystko, byle się wyzwolić.
— A co? Te zamachy to też robota Żydów. Kto na tym sko
rzystał najwięcej? Cztery tysiące Żydów do roboty nie przyszło
w tym World Center.
Wacław wstał. Złożył ręce niczym mnich buddyjski, skłonił głowę i wyszedł, 
zostawiając osłupiałego Motyle wskiego.
Piotra nie było na plebanii. Groser wyciągnął klucz spod doniczki i wszedł 
do środka. W stołowym zapadł się w fotelu. Przy jego nogach ułożył się Aron, 
pies plebanijny. Skrzyżowanie buldoga z jamnikiem i wilczurem.
Spojrzał na uśmiechniętego proboszcza wiszącego na ścianie. Odwzajemnił 
uśmiech. „Wiem, wiem. Polska leży między Radiem Maryja a »Gazetą Wyborczą«, tak 
samo jak między Tatrami i Bałtykiem. A pośrodku jeszcze dziesiątki innych 
krajobrazów".
Nie minęło pięć minut, jak usłyszał otwierane drzwi.
—	Co? Widzę, że Motylewski cię zdołował.
Do pokoju wszedł Piotr, zapalając światło.
—	Bez przesady — odparł Wacław — gdyby mnie takie rze
czy miały dołować, to bym musiał zmienić profesję. Zastana
wiam się w ogóle, czy nie grzeszę, zażywając wczasów, gdy inni
ścierają się jak papier ścierny.
Piotr jednak, jakby nie słysząc tego zapewnienia, kontynuował wywód na temat 
Motyle wskiego:
—	Mówię ci, najlepiej być przy nim głuchym i niemową. Żona
mu zmarła pięć łat temu. Podobno nie mogła wytrzymać jego gadania. Córka 
powiedziała, że ona ma swoje życie tu i teraz i nie będzie żyła upiorami 
przeszłości. Syn zerwał z nim stosunki, kiedy parę lat temu Motylewski przekazał 
olbrzymią sumę pieniędzy na Radio Maryja. Wpadł podobno w taki szał, że wrzucił 
do pieca poezje, które ojciec, narażając życie, przywiózł z Wor-kuty. Obaj się 
przeklęli. Syn ojca, ojciec syna. Jeden w imię pieniędzy, drugi w imię prawdy 
narodowej.
Wacław patrzył na Piotra dziwnie mętnym wzrokiem, jak na akwarium, i nic nie 
mówił.
— Kiedyś spotkał się u mnie z Wilowską i zaczęli dyskuto
wać. Poszedłem zaparzyć herbatę. Takie ekumeniczne spotkanie,
chciałem stworzyć dla niego oprawę. Nie zdążyłem, usłyszałem
krzyki. Przylatuję. Motylewski już w drzwiach, wychodzi. „Niech
ksiądz wytłumaczy tej panience, gdzie był holocaust Polaków. Że
ponad milion naszych wymordowali na Wschodzie z udziałem jej
ukochanych Żydów" — ukłonił się i wyszedł. Zostawił mi Wilow
ską, która przez pół godziny płakała w fotelu. Pięć minut rozmo
wy wystarczyło, żeby się pozabijali, nie zważając na wiek i płeć.
Mówię ci, jak ludzie dobiorą się do historii, budzą się demony.
Wilowską ma odchyl w drugą stronę. Przyszła do mnie, żeby w ko
ściele zbierać podpisy z prośbą o przebaczenie narodowi polskie
mu zbrodni w Jedwabnem. Mówię: „Pani Dagmaro, po co krew
ludziom psuć. Nie wiadomo, jak do końca było. Komisja dopiero
bada te sprawy. A w ogóle, nasi ludzie Żyda na oczy nie widzieli".
Opowiedziałem jej ten dowcip o Olisadebe. Znasz go?
— Nie.
— No wiesz: „Kiedy Olisadebe zostanie prawdziwym Polakiem?"
„Kiedy przeprosi Żydów za zbrodnię Polaków w Jedwabnem".
— A tak, teraz sobie przypominam — Groser uśmiechnął się.
— Zrobimy sobie herbaty z konfiturami — zaproponował
Piotr i oblizał usta. Przenieśli się do kuchni.
Nastawił czajnik. Zapalił światło w spiżarce i wszedł do tej skarbnicy 
wszelkich smaków kołomorskiego ogrodu i lasu. Soki, dżemy, grzybki marynowane i 
suszone. Słoiki z miodem z własnej pasieki. Ludomir Świerszcz był zapalonym 
pszczelarzem i pozo-
stawił Piotrowi w spadku kilkanaście uli. Siłą rzeczy musiał ten spadek pokochać 
albo zlikwidować. Odziedziczył też po swoim poprzedniku piwniczkę z imponującą 
kolekcją win domowej produkcji. Jako że Cybulski alkoholu nie nadużywał, 
większość gą-siorków i omszałych butelek stała nietknięta do dziś.
— Maliny czy wiśnie — krzyknął do Wacława.
— Daj jedno i drugie.
Groser nałożył sobie kilka łyżeczek dżemu z malin i zaczął kosztować, wydając 
dźwięki świadczące o niebiańskiej rozkoszy podniebienia. Piotr zapalił świece i 
patrzył z zadowoleniem na przyjaciela kosztującego jego konfitur. Po chwili sam 
włożył maliny do swej herbaty i wdychał unoszący się nad szklanką aromat.
— Zgadnij, kogo dzisiaj spotkałem.
Groser pokręcił bezradnie głową.
— Krystiana. Byłem w kurii.
— I co tam u naszego kochanego Watykańczyka? — spytał
Wacław, sięgając znów po konfitury. Zahaczył łokciem o łyżeczkę
w szklance i herbata wylała się na talerzyk z wiśniami. Stół po
krył się lepką mazią.
— Widzę, że nasz przyjaciel wywołał w tobie duże emocje
— zakpił z niego Piotr.
—	Przepraszam, nigdy nie grzeszyłem zgrabnością.
Cybulski sięgnął po ścierkę. Wytarłszy stół powrócił do spot
kania z Krystianem.
—	Krystianek nieco wyliniał ostatnio, ale trzyma formę.
Usteczka ma nadal ponętne. Miejscowe solaria czerpią z niego
pewnie niezły dochód. Ani cienia zdeprymowania tym, jak mi się
przysłużył. Dyplomata. Uraczył mnie anegdotą z wyższych sfer,
ponoć zna ją od szefa. Glemp spotkał się z Millerem i przepra
szał go za Radio Maryja, a Miller na to z pełnym zrozumieniem:
„Ależ, księże kardynale... My też mamy swoje Radia Maryja".
Dwudziestego trzeciego września wybory do sejmu. Wacława czekało spotkanie z 
Motylewskim, który do czasu powołania
68
swej prawdziwie polskiej partii przystał na kompromis i był mężem zaufania w 
komitecie LPR-u. Powitał Grosera ciepłym i jednocześnie pełnym żalu spojrzeniem.
—	Życzymy dobrego wyboru — rzekł, odprowadzając Wa
cława wzrokiem do urny.
Groser i Piotr wrzucili bez przekonania swoje głosy na partie mniejszego zła 
i pragnęli jak najszybciej zapomnieć o spełnionym patriotycznym obowiązku. Żaden 
z nich nie czuł miłości do polityki. Wieczorem nie próbowali nawet oglądać 
studia wyborczego. Wystarczy, jak dowiedzą się nazajutrz wszystkiego z radia. 
Zapalili w stołowym świeczki i zaczęli wspominać czasy seminaryjne. Piotr 
wydobył z piwnicy antałek wina, nakroił wędlin i udali się w podróż 
sentymentalną. Na stole pojawiły się albumy z fotografiami. Wszyscy szczupli, 
niczym prekursorzy anoreksji. Szczupli i długowłosi. Groser niewiele się 
zmienił. Trochę zmężniał, za to Piotr, zwany w seminarium Cybulą, zwiększył 
wymiary dwukrotnie. Na każdym zdjęciu przyczepiony do nich ciemny przystojny 
młodzieniec z niezwykle pełnymi wargami.
— Zobacz naszego Wargina, na tych zdjęciach od razu wi
dać, że natura wyrachowana...
— No, no, Cybulą, nie przesadzaj...
— Hę, hę, Cybulą. Jak już dawno tego nie słyszałem — Piotr
pokiwał z rozrzewnieniem głową. — Ty nie miałeś jakoś żadnej
ksywy. Dopiero sam sobie tego Grosera wymyśliłeś. Zobacz,
Norbert. Pamiętasz, jak miał wylecieć za to, że zaprojektował
sobie sutannę?... Stanęliśmy w jego obronie jak muszkieterowie.
Być może takie było przeznaczenie, a myśmy przyczynili się do
jego dramatu. Chłop by miał czysty życiorys. O, patrz, nasza
czwórka w komplecie. PKWN.
Podsunął Wacławowi zdjęcie w landrynkowych kolorach, na którym Piotr, 
Krystian, Wacław i Norbert, przebrani za członków radzieckiego Biura 
Politycznego, odbierają defiladę na Placu Czerwonym. Scena z napisanego przez 
Grosera w 1979 roku przedstawienia, w którym Jan Paweł II pielgrzymuje do 
Moskwy.
—	Jako prorok się nie sprawdziłeś — skomentował ze śmie
chem zdjęcie Cybulą.
69
Wspominali seminarium, a tymczasem w telewizji dokonywały się istotne 
przetasowania na scenie politycznej. Wyrósł Lep-per i Liga Polskich Rodzin. 
Odpadły z gry AWS i Unia Wolności. Gdy Wacław dowiedział się na drugi dzień o 
wyniku wyborów, przypomniał mu się Niedźwiedź i jego sejmowe przepowiednie. 
Usiadł na werandzie i narysował sobie scenkę ze swej podróży z Krakowa. Boksera, 
Niedźwiedzia, Gośkę i obie panie Pulchne.
W seminarium bardzo lubił rysować. Ostatnimi laty rzadko sięgał po ołówek. 
Ale może warto do tego wrócić. Wyczytał kiedyś w pamiętnikach Churchilla, że 
człowiek powinien znaleźć sobie jakieś hobby, które uruchomi zupełnie inne 
części jego półkul mózgowych. Bierny wypoczynek nie pomaga. Trzeba zacząć używać 
bezczynnej półkuli, bo tylko wtedy przestaje pracować ta, którą zwykle 
przemęczamy. Zluzować fałdy wymyślające słowa, idee i dociążyć te, które tworzą 
obrazy. Churchill zaczął malować, będąc już dobrze po czterdziestce, i stało to 
się jego pasją.
Wacław często zachodził do pani Burkietowej, samotnej staruszki, którą 
poznał w lesie, jak zbierała drewno na opał. Jedyny jej syn w zeszłym roku zapił 
się na śmierć. Przywiozła go po wojnie z Niemiec, gdzie była na robotach. Nie 
wiadomo, kto był jego ojcem. Burkietową, która miała wtedy szesnaście lat, 
gwałcili i Niemcy, i Rosjaninie. A ona do tego mówiła jeszcze o polskim 
żołnierzu.
— Księże, raz tylko miałam w życiu chłopa i co z tego wyszło... Urodziłam 
dziecioka u Niemców, u jednego bauera. Go-rzy jak pies rodziłam. Wlokłam się 
potym z nim do Polski. Wodę mu dawałam do picia z lokomotywy. Pewnie przez to 
wszystko był już taki durnowaty przez całe życie, bo woda była skażona. Wróciłam 
do Kołomorza, to mnie ludzie palcami wytykali. Chłopaka od Szwaba przezwali. 
Znikąd pomocy. Ojciec nic do mnie nie godoł, jakbym to j o wszystkiemu zawiniła. 
Trochę pożył, wziął się i umarł. I j o tak z matką i tym moim... Ile razy to 
prosiłam Boga, żeby mi go zabroł. Żadnygo pożytku z niego. Ino lotoł, gdzieś 
znikoł. Potem milicja go przywoziła. W końcu go zabrali do poprawczaka. Było 
trochę ulgi, ale długo nie trwało, ucik i przylecioł z powrotym. Ale w 
strzelaniu z procy był najlepszy we wsi, bo łój ciec wojskowy... I tylko piuł, 
piuł, całom mój om rynte przepij oł.
Wacław patrzył na twarz Burkietowej schowaną we wzorzy-
stej chuście. Obliczył, że nie miała jeszcze siedemdziesięciu lat, była młodsza 
od jego matki. Wyglądała jednak co najmniej na dziewięćdziesiąt. Nie miała 
zmarszczek, tylko bruzdy, które zbiegały do warg okalających bezzębne dziąsła.
— Nikt tu pani na roli nie pomoże? Rodziny pani nie ma?
— Siostrę, ale łuna miastowo — Burkietowa, mówiąc, zamy
kała oczy i trzęsła głową. Słowa też się jakoś trzęsły, wychodząc
z jej ust. — Uuu! Una zimi nie tknie, bo godo, że się łod ni zarazi.
— A ja bym tak chciał trochę u pani popracować — rzekł
Wacław.
— Ło nie. Gdzie, ksiundz? To by mje ludzie na języki wzini.
— Ja muszę, pani Burkietowa, bo ja taką pokutę dostałem...
— No, ksiundz to rycht komedjant — Burkietowa pokazała
swoje resztki uzębienia i śmiejąc się, machała przed ustami ręką.
I na tym stanęło. Wacław przynajmniej raz w tygodniu zachodził do Bożeny 
Burkietowej i pomagał jej przy chudobie. I rozmawiał z nią godzinami, aż mu 
wyznała, że przez całe życie się tyle nie nagadała.
Chatka pani Bożeny składała się z dwóch izb. Były to raczej ciemne nory, 
pewnie raz, na samym początku pomalowane. Spod brązowych warstw przebijał 
błękit. Paleta barw na ścianie przypominała stare płótno. Niejeden znawca sztuki 
pewnie by się tym zachwycił. Jednak Wacław pewnego dnia postanowił wymalować 
Burkietowej jej chałupinkę, żeby pożyła wśród trochę innych kolorów. Kobieta z 
początku protestowała, ale szybko się dała przekonać. Groser wybrał się z 
Piotrem do miasta i kupił dwadzieścia litrów farby w odcieniu delikatnej kości 
słoniowej. Wyszukał u Cybuli jakąś starą koszulę i spodnie i wziął się do 
dzieła. Przesuwając szafę w kuchni, dokonał ciekawego odkrycia. Prawie cała była 
zapakowana starymi opakowaniami po zużytych produktach spożywczych. Setki 
torebek po zupach błyskawicznych, cukrze, soli, herbacie. Szuflady wypełniały 
pudełka po zapałkach i paście na buty. Gdyby te wszystkie opakowania napełnić z 
powrotem, można by odtworzyć cały żywot Burkietowej i czasy PRL-u. Co z tym 
zrobić? Uradzili, że zostawią po jednym na pamiątkę. Resztę spalili.
72
Cały dzień zajęło Groserowi gipsowanie dziur w ścianach, przygotowywanie 
podłoża, gruntowanie. Ofiarą tych działań padły całe populacje pająków, 
szczypawic i wszelkiego robactwa. Samo malowanie poszło błyskawicznie, mimo że 
kładł cztery warstwy farby. Efekt był piorunujący. Burkietowa przez parę dobrych 
minut zalewała się łzami i trudno było oddzielić łzy radości od tych wylanych 
nad zamalowaną przeszłością.
Wacławowi zaświtał w głowie jeszcze jeden pomysł. Postanowił przez Piotra 
dotrzeć do jakiegoś miejscowego majstra i dobudować pani Bożenie maleńką 
toaletę. Na razie nie zdradzał jej swych planów, ale miał nadzieję, że uda mu 
się tego dokonać jeszcze przed zimą, jako że spodziewał się paru groszy za 
wznowienie Kazań dla teściowej księdza.
Na drugą albo trzecią niedzielę po wyborach Wacław zobaczył w kościele pana 
Zbigniewa wraz z kobietą. Przypuszczał, że to żona. Nie sądził, żeby jego 
niedoszły penitent zdecydował się przyjść tutaj z kimś innym. Skwarek był 
elegancki: w garniturze i widać, że prosto od fryzjera. Promieniał. Po mszy 
Wacław z Piotrem stali przed kościołem i witali się z parafianami. Zbigniew 
posłał Wacławowi uśmiech i najwyraźniej zamierzał podejść. Ale żona prawie 
niewidocznym ruchem ręki odwiodła go od tego zamiaru. Groser przekonał się już 
wielokrotnie, że ludzie, którym pomógł wyprostować życiowe ścieżki, potem go 
omijali, jakby chcieli zapomnieć o świadku swoich zawirowań i upadków. 
Przypuszczalnie Zbigniew w swojej szczerości opowiedział żonie o rozmowie z nim, 
a ona nie potrafiła odnaleźć się w roli nawróconej żony. To nic. Tak czy owak, 
opłaciło się rozmawiać z podchmielonym Zbigniewem.
73
8
Minęły dwa miesiące, a telefonu od biskupa jak nie było, tak nie było. 
Postanowił więc sam zadzwonić.
—	Książe Wacławie, cierpliwości — usłyszał pełen ciepła i hu
moru głos pasterza diecezji — sprawy się naprawdę rozstrzyga
ją. Kościół uczy cierpliwości. Jak tylko będzie decyzja, dam znać.
Wrócił więc do pisania i rezydenckiej posługi. Cybula znalazł instalatora, 
złotą rączkę, Jerzego Szparę, który zgodził się za niewygórowaną cenę dobudować 
Burkietowej łazieneczkę. Dwa metry na trzy, kto tam będzie od pani Bożeny żądał 
pozwolenia na rozbudowę. Szpara miał zająć się kupnem potrzebnych materiałów. Na 
początek Wacław musiał wyłożyć około czterech tysięcy. Pojechał więc z Piotrem 
do miasta wypłacić pieniądze. Cybula kręcił głową na pomysł Wacława.
— Chłopie, ty możesz u Burkietowej wywołać jakiś kryzys
tożsamości. Przecież ona całe życie korzystała z wychodka, a wo
dę czerpała ze studni.
— Dobra, dobra. Czy ty widziałeś jej ręce powykręcane od
reumatyzmu?
Wrócili późnym wieczorem, nie za bardzo już pasowało jechać do Szpary, 
zresztą okazało się, że materiały będzie i tak kupował dopiero pojutrze, bo 
kończy jeszcze jakąś robotę.
Następnego dnia Piotr wyjechał do księdza Bogdana. Dostał od jego parafian 
telefon z prośbą, żeby coś zrobił, bo ich proboszcz od tygodnia nie wychodzi z 
plebanii.
—	Boże, co tu robić, najpierw bym musiał ubezwłasnowolnić
jego mamusię — wzdychał Cybula, wsiadając do samochodu.
Wacław odprawił rano mszę, popisał około dwóch godzin, po czym wybrał się z 
Aronem na spacer do lasu. Może znajdzie jakieś podgrzybki, choć w nocy chwytał 
już lekki przymrozek. Był prawie koniec października, ale instynkt grzybiarza 
kazał mu iść. Dochodząc do lasu, spotkał żonę pana Zbigniewa.
— Szczęść Boże księdzu — zwróciła się do niego serdecznie.
— Szczęść Boże — uśmiechnął się Groser, zaskoczony za
równo spotkaniem, jak i ciepłym powitaniem. Krótko obcięta
74
szatynka. Zgrabna. „Piękna kobieta", pomyślał Wacław. „Ten Skwarek to 
szczęściarz". Zreflektował się, że poddaje j ą ocenie niekoniecznie stosownej 
dla kapłana. Żona Zbigniewa jednak tak odbiegała swoim wyglądem od wszystkich, 
których spotykał w Kołomorzu, że było to poniekąd usprawiedliwione.
— Bardzo bym chciała z księdzem porozmawiać.
— Proszę, mam dużo czasu...
— Ale nie tutaj. Ktoś mógłby nas zauważyć...
— Rozumiem — potaknął Wacław, choć za bardzo nie rozu
miał.
— Czy będzie ksiądz kiedyś sam na parafii?... Bez proboszcza?
— Tak, choćby dzisiaj.
— Czy mogłabym przyjść za pół godziny?
Kiwnął potakująco głową. Kobieta ruszyła do lasu, a Wacław w przeciwnym 
kierunku, ku plebanii. „Chyba nie pakuję się w coś idiotycznego? Nie każda 
kobieta jest jak Gośka. Ty sobie, Wa-cuś, za dużo nie wyobrażaj". Myśli 
przelatywały mu po głowie jak natrętne muchy. Owszem, Groser wyczuwał niekiedy 
zainteresowanie swoją osobą, ale nie brało to się z jakichś jego szczególnych 
męskich walorów. Uważał się za istotę zupełnie przeciętną, której Pan Bóg nie 
obdarzył ani zbytnią urodą, ani nadmierną szpetotą. W sam raz, by móc spokojnie 
być kapłanem. Jego seminaryjny kolega, Krystian... ten był Adonis...
Wrócił na plebanię. Z oplatających dom winogron opadły już prawie wszystkie 
liście. Wacław dojrzał na gałązkach schowaną kiść. Zerwał i wsadził parę kulek 
do ust. Poczuł nieprawdopodobną słodycz na języku. Już dawno nie smakował 
jesieni. Parę tygodni wcześniej zajadali się z Piotrem tymi winogronami, ale 
wtedy właściwie nie doceniał ich smaku.
Wyjął kluczyk spod doniczki. Włożył do zamka, lecz nie mógł go przekręcić. Po 
kilku próbach nadusił na klamkę. Drzwi były otwarte. „No tak, nie zamknąłem. 
Przez to moje roztrzepanie kiedyś Piotrusia opędzlują". Było jeszcze trochę 
czasu. Wszedł do łazienki. Umył ręce i machinalnie sięgnął po szczoteczkę do 
zębów. Nagle uznał, że jest to czynność, która może być obciążona 
nieuświadomioną intencją, i odłożył szczoteczkę na półkę.
75
Poszedł do stołowego i zaczął przeglądać biblioteczkę. Po dziesięciu minutach 
usłyszał pukanie do drzwi. Wprowadził gościa do stołowego i posadził w fotelu 
pod portretem Świerszcza. Kobieta spojrzała na Grosera, jakby chcąc się upewnić, 
że ustalenia sprzed pół godziny są aktualne, i zaczęła:
—	Czy mogę być z księdzem szczera?... Aha, jeszcze się
księdzu nie przedstawiłam. Helena Skwarek.
Groser przymknął potakująco powieki.
— Wiem wszystko od męża o waszej rozmowie. Wiem, że
to ksiądz kazał mu sprowadzić mnie do domu. Ale czy mąż przed
stawił księdzu prawdziwie to, co się zdarzyło? — Wacław zrobił
minę wyrażającą bezradność. — Byłam w małżeństwie samot
na. Proszę księdza, miałam warsztat krawiecki, ale musiałam z nie
go zrezygnować, bo nie miałam w mężu partnera. Ja chciałam
zakład rozwijać, a on się pytał, po co. No więc zakład podupadł,
przestał być konkurencyjny. Nie będę księdza zanudzać tymi
szczegółami. Znalazłam pracę w mieście, a w pracy człowieka,
który mnie dobrze rozumiał. Kierownika produkcji. To człowiek
zdecydowanie starszy ode mnie, ale duszą byliśmy rówieśnika
mi. Jemu też małżeństwo nie wyszło. Mieliśmy więc masę wspól
nych tematów, pracę i... samotność. Staliśmy się przyjaciółmi.
Nic z tych rzeczy, o które posądzał mnie mąż... Były co najwy
żej pieszczoty. Taka forma okazywania sobie przyjaźni.
— limm — Wacław westchnął, co miało wyrażać nadzieję,
że ta forma przyjaźni należy już do przeszłości. Skwarkowa, do
skonale wyczuwając pytanie zawarte w tym krótkim westchnie
niu, odparła:
— Oczywiście, z tym już koniec.
— To trzeba teraz wyruszyć w drogę ku sobie. W małżeń
stwo trzeba inwestować, inaczej zacznie się kruszyć.
Kobieta słuchała Wacława, ale widać było, że nie powiedziała jeszcze rzeczy 
najważniejszej.
— Proszę księdza... jestem w ciąży.
— To wspaniale.
—	Byłoby... gdyby to było dziecko mojego męża.
Groser odchrząknął z wrażenia.
76
— Mówiła pani...
— Tak, mówiłam, ale to nie jest dziecko tego... mojego przy
jaciela. To jest dziecko zupełnie przypadkowego... to znaczy in
nego człowieka. Kogoś stąd, dlatego nie chcę opowiadać szcze
gółów. Kiedy mąż przepędził mnie z domu... — kobieta z coraz
większym trudem dobierała słowa — czułam się tak poniżona
i wtedy spotkałam go... On ma taki dar słuchania.
Wacław pomasował się palcami po czole, wyraźnie zbity z tropu.
—	Jestem w drugim miesiącu ciąży. Mąż wie i jest prze
konany, że to jego dziecko. Po moim powrocie kochaliśmy
się. Był dla mnie tak czuły i w ogóle... — Helena pokręciła
głową. — Myśli, że to dziecko szczęśliwego powrotu. Jest
tak pewny, że nawet sobie zażartował: „Tylko pamiętaj, jeśli
nie będzie miał takiego samego wąsa jak mój, to nie wiem, co
zrobię".
Skwarkowa zaczęła nagle płakać. Wacław patrzył i nic nie mówił.
— Czy j a tak mogę żyć? — otarła palcem łzy.
— A prawdziwy ojciec wie o tej sytuacji?
— Nie — potrząsnęła głową. — Jego żona też spodziewa się
dziecka.
Przytknął dłoń do ust, jakby chciał zablokować jakieś nierozważne słowo. 
Potem chwilę patrzył na Helenę Skwarek, ocierającą łzy chusteczką.
—	Nie mogę pani nic zalecić. Trzeba tu zachować dużą roz
tropność. Skoro pani czuje, że mąż nie jest w stanie tej prawdy
przyjąć... I może to zaszkodzić dziecku... Musi pani się modlić
o taką sytuację, kiedy możliwe będzie powiedzenie mu tej praw
dy. Może to się nigdy nie stanie. Ale może być tak, że dziecko
urodzi się bardzo podobne do swego fizycznego ojca i zupetóie
inne niż pani mąż...
—	Oni są bardzo podobni.
Uśmiechnął się. Skwarkowa nie pojęła, co wywołało jego uśmiech. Rozejrzała 
się wokół i poprawiła włosy.
—	Tak czy owak, niech się pani modli, żeby wyprostowały
77
się te ścieżki, bo inaczej będzie to panią całe życie dusić. Co prawda, ktoś 
powiedział, że Pan Bóg pisze prosto po krzywych liniach życia...
^
Pani Helena wyszła przed piętnastą. Była akurat dobra pora, l żeby zanieść 
pieniądze Szparze i dogadać z nim szczegóły. Poszedł do swojego pokoju po 
saszetkę z gotówką. Nachylił się do • nocnej szafki, ale nie natrafił na 
spodziewany przedmiot. Uklęk- \ nął, przejrzał całe wnętrze szafki. Nie ma. 
Odchylił poduszkę. Było to miejsce, w które wielokrotnie chował różne skarby. 
Pusto. To już go lekko zaniepokoiło. Zamknął oczy i intensywnie próbował 
odtworzyć wszystkie swoje ruchy po wczorajszym powrocie z miasta. Gdzie mógł ją 
schować? Nic nie przychodziło mu do głowy. Poszedł do kuchni. Zaraz po 
przyjeździe jedli kolację, może gdzieś tam położył. Wchodził na stołki, 
przeglądnął wszystkie górne i dolne półki. Wszystko. I nic. Otworzył lodówkę, 
potem zamrażarkę. Niestety, cud sprzed paru lat się nie powtórzył. Odchylił 
drzwiczki piekarnika i wtedy wszedł Piotr.
— Co ty robisz? Chcesz coś piec?
Groser wstał i pokręcił przecząco głową.
— Schowałem gdzieś pieniądze i nie mogę znaleźć.
— Ile?
— Cztery tysiące.
—	Nie wiesz, gdzie je włożyłeś? — Piotr odstawił machinal
nie teczkę na krzesło.
—	Wydaje mi się, że wsadziłem je do szafki przy łóżku.
Piotr nie mówiąc słowa, poszedł do pokoju Wacława. Zlustro
wał szafkę. Spojrzał na odchyloną poduszkę. Wrócił do kuchni.
— No nie ma — potwierdził zeznania Grosera. — Wycho
dziłeś na zewnątrz?
— Tak...
— ZAronem?
— Tak.
78
— To ktoś pewnie je sobie pożyczył.
— Nie, nie... — Groser zaczął gwałtownie protestować. —
Słuchaj, ty nie masz pojęcia, co ja potrafię zrobić z każdą rzeczą.
To jest odruch, nad którym nie panuję. Przejdzie mi impuls w pod
świadomości, że coś mam schować, i to robię, ale zupełnie nad
tym nie panuję. Wszystko jest możliwe...
—	Tak, ja zostanę arcybiskupem, a ty zajdziesz w ciążę.
Cybula zestawił teczkę z krzesła na podłogę i usiadł. Przez
parę sekund pocierał brodę.
—	Hmm, hmm. Już parę razy podejrzewałem, że ktoś tu gra
suje. Ale do tej pory nie miałem pewności...
—	Ale kto? Kto tu ma klucze? .	- - -
Piotr machnął ręką.
—	Daj spokój, klucze to żaden problem. Pół wsi wie, że trzy
mam je pod doniczką. Maje gosposia, ale ona jest poza podejrze
niem. Miesiąc temu dała mi na kościół dwa tysiące ze spadku po
ojcu. Byłem dumny, że niczego nie muszę chować, kryć jak przed
złodziejami. Ale cztery tysiące to już nie w kij dmuchnąć, i w do
datku nie moje, tylko mojego gościa.
Groser milczał. Był rozdarty. Może rzeczywiście ktoś pieniądze ukradł, a może 
nieświadomie ukrył je gdzieś w miejscu tak nieprawdopodobnym, że potrzeba cudu, 
by je odnaleźć. A może zabrał je bezwiednie na spacer i zgubił? Jakiekolwiek 
byłoby wytłumaczenie, pozostawała konkretna sprawa do rozwiązania. Miał dzisiaj 
dostarczyć pieniądze na materiały. Stanęło na tym, że Piotr pożyczył mu dwa 
tysiące, wszystko prawie, co miał na plebanii, i zawieźli je Szparze tytułem 
zaliczki.
10
W połowie listopada miało się odbyć w Kołomorzu bierzmowanie. Wacław 
stwierdził, że wygodniej będzie na ten czas przenieść się do pobliskiej 
leśniczówki, którą dzierżawił dla swego duszpasterstwa ksiądz Franek ze 
Zbawiciela. Zapasowe klucze były zawsze u Piotra, zaglądał tam od czasu do 
czasu,
79
by sprawdzić, czy wszystko stoi na swoim miejscu. Co prawda, do Kołomorza nie 
miał przyjechać sam ordynariusz Zdzisław, tylko biskup pomocniczy Florian, ale 
Groser i tak uważał, że będzie bardziej dyplomatycznie, jak się na ten czas 
wyprowadzi. „Niech oni sobie sami o mnie przypomną". Zresztą marzył, aby 
pomieszkać samotnie w lesie, rozpalić ogień w kominku. Dwa dni pustelni.
Biskup Florian, który był kolegą Piotra, rzucił pomysł, że po bierzmowaniu 
przenocuje u niego. Pogadają sobie do woli, a drugiego dnia obejrzy parafię. 
Cybuli myśl bardzo się spodobała. Postanowił przy okazji zorganizować spotkanie 
z radą parafialną, by przy biskupie przedyskutować sprawę remontu kościoła. 
Pewno niewiele uradzą, ale może magia urzędu sprawi, że coś się w ludziach 
otworzy, przejmą trochę inicjatywy we własne ręce. Już raz się sparzył z budową 
i teraz chciał, żeby to świeccy w obecności biskupa przynajmniej obrali jakąś 
strategię. Na remont potrzeba by minimum trzysta tysięcy, a z rocznych dochodów 
mógł na ten cel wygospodarować najwyżej trzydzieści tysięcy. Zapożyczyć się w 
banku? Niech parafianie decydują.
Niestety, plany wzięły w łeb. W dniu bierzmowania Piotr odebrał telefon od 
Floriana, że po ceremonii będzie musiał natychmiast wracać do miasta. Tak więc z 
wieczornej rozmowy nici. Biskup przyrzekł jednak, że na spotkanie z radą 
parafialną następnego dnia przyjedzie. „Słowo się rzekło, kobyła u płotu".
Biskup Florian odznaczał się nad wyraz bujnym owłosieniem. Szopa rudo-
czarnych włosów spowijała jego czaszkę. Krzaczaste brwi i rudo—czarna otoczka 
wokół twarzy. Pomimo codziennego golenia wyglądał, jakby miał namalowaną brodę. 
Włosy wyrastały mu z uszu i nosa. Zajechawszy pod kościół tuż przed samym 
bierzmowaniem, biskup chciał od razu nawiązać serdeczny kontakt z parafią. 
Zaczepił malca, który ustawił się przed zakrystią, prawdopodobnie żeby obejrzeć 
wspaniałą skodę octavię.
— Jak masz na imię, kochany? — Florian nachylił się do
chłopca.
— Damian.
80
— Co za piękne imię... A ty, Damianku, nie jesteś jeszcze
ministrantem?
— Nie... >.-• - •. - --..., • : , -	..••-.'•
— Czemu? — udał zdziwienie Florian, jakby pytał, dlaczego
jabłonka nie kwitnie w maju. — Zostałbyś potem księdzem, a po
tem biskupem — głos gościa stawał się teatralnie kuszący, ni
czym głos wilka z Czerwonego kapturka. — Co, nie chciałbyś
być biskupem? — dostojnik spojrzał uśmiechnięty na twarze licz
nie zgromadzonych wokół Kołomorzan.
— Nie — dobiegła go odpowiedź Damiana.	•
— Czemu? — nacierał z troską Florian.
Damianek wzdrygnął ramionami, po czym odparł zdecydo
wanym tonem:	•• ••.-••;• .:; :••....-••	.v ^
—	Bo biskupom rosną kłaki z nosa.
Na szczęście w pobliżu nie było matki Damianka, która pewnie stłukła by swego 
rezolutnego malca, tak że nie tylko nie zostałby już biskupem, ale czułby uraz 
do kleru na całe życie. Biskup uśmiechnąwszy się, lekko zmieszany, rzucił do 
Cybuli.
—	No, no, dowcipny tu masz narybek. Pójdźmy go bierz
mować.	, n-f;	. ;
Nazajutrz parafialny aktyw czekał na plebanii od osiemnastej. Biskup spóźnił 
się pół godziny. Piotr dla rozładowania napięcia stwierdził, że cieszy się z 
tego spóźnienia, bo skoro wielcy mają słabości, to pozwala się to nie załamywać 
nam, maluczkim. Florian uśmiechnął się kurtuazyjnie, a w rewanżu szepnął Cybuli, 
że pech go nie opuszcza i za dwie godziny musi się stawić u szefa. Piotr 
rozłożył ręce i westchnął: C'est la vie. Przystąpiono do narady. Rozmowa się nie 
kleiła. Z nerwowych i napuszonych wypowiedzi zebranych wynikało, że trzeba 
koniecznie przystąpić do remontu albo jeszcze się wstrzymać ze dwa lata, a w 
razie czego wziąć pożyczkę albo jej nie wziąć. Deptułowa okazała się w ogóle 
przeciwna wspólnemu radzeniu:
— Jo nie wim, o czym my tu debatujemy. Jak jo była młoda, to nie to, co 
teroz. Jak nom proboszcz godoł, że tak ma być, to tak
było, a te bogatsze od nos to przecie fundowali te obrazy, co tero są przy 
ołtarzu wymalowane.
Biskup słuchał każdej wypowiedzi, udając zrozumienie, na dowód czego kiwał w 
sposób dystyngowany głową. Piotr wznosił oczy do nieba, któiy to fakt 
kulturalnie skrywał dłonią. Na koniec głos zabrał Maruszczak:
—	Bo wicie, jo byłem brygadzistą w taborze naprawczym i my
szykowali te rumuny. Wicie, co to są rumuny? I Szperlok robiul
pode mną. I on mioł zawsze rycht takie zdanie jak jo. Dlatego jo
bym się z tym wszystkim nie spieszył.
Biskup słuchał z niegasnącym zainteresowaniem na twarzy. Jednak po tej 
wypowiedzi błyskawicznie podjął decyzję, by uciąć dyskusję nad remontem 
świątyni. Spojrzał na proboszcza z uśmiechem, jakby był roztapiającą się właśnie 
kostką lodu. Poprosił o głos i przemówił.
—	To wszystko, coście, drodzy państwo, powiedzieli, świad
czy o waszej wielkiej trosce o Kościół, o wspólnotę. Mogę wyra
zić tylko radość, widząc tak duże zaangażowanie osób świeckich,
które, jak naucza sobór, są podstawową tkanką tworzącą lud Boży.
Chciałbym zatem pobłogosławić tym waszym wysiłkom...
Kiedy zostali sami, biskup Florian tonem troskliwego przyjaciela zwrócił się 
do Piotra:
— Jak ty tu sobie radzisz?
— A. }ak myślisz?
- — Nie wiem, nigdy nie mieszkałem na wsi — odparł usprawiedliwiająco Florian.
— Zapraszam zatem choćby na urlop.
— To trzeba rozważyć — rzekł z uśmiechem biskup, uno
sząc w górę palec wskazujący. — Muszę się już zbierać. Prze
praszam. Już nawet nie mam siły się przed tobą tłumaczyć. Tak
się cieszyłem na tę rozmowę. Ale wierz mi, to jest wariactwo,
a nie życie.
Cybula ze zrozumieniem pokiwał głową nad biskupią dolą swego kolegi.
—	Ja już, Piotruś, tego tempa nie wytrzymuję — rzekł bi
skup Florian, siadając za kierownicą. — Chętnie bym się z tobą
zamienił. Wsi spokojna, wsi wesoła. Dzień w dzień wizytacja, bierzmowania, potem 
do nocy pisanie protokołów. A jeszcze szef nie do końca zadowolony. Pamiętaj, 
Piotruś, wystrzegaj się biskupstwa. Jeśli masz ogród i bibliotekę, niczego już 
więcej do szczęścia nie potrzebujesz.
Cybula pokiwał twierdząco głową i granatowa skoda octavia biskupa Floriana 
wyjechała z kołomorskiej plebanii.
•" % " • ii	•-' -v •
Uwielbiał widok ziemi kładzionej przez chłopów na odpoczy
nek do zimowego snu. Mgły nad polami, szybkie zmierzchy.
Krwisty horyzont. Raz w tygodniu szli z Piotrem na parogodzin
ny spacer i odmawiali różaniec. Ziemia tężała coraz bardziej i ła
two było sobie skręcić nogę na skamieniałych grudach. Pewnego
dnia, gdy za namową Grosera szli środkiem pola, niespodziewa
nie nad zaoraną ziemią zaczęły się unosić białe kłęby. Krajobraz
stał się nierealny. Fragment miedzy był porośnięty purpurowym
dereniem. Biel i purpura. Szli w nich niczym w promieniach mi
łosierdzia. W ciągu następnych paru minut mgły stały się jak mle
ko. Znaleźli się pośrodku oceanu. Biała ciemność, o wiele bar
dziej nieprzenikliwa niż mroki nocy. Na dobrą sprawę widzieli
coś dopiero, gdy tego dotknęli. Szczęśliwie dotarli na skraj lasu.
Zaczęli się śmiać. Wacław zamknął oczy i wydychał śnieżne kłę
by. Byli parę kilometrów od domu.	, ;
- — I co teraz? — spytał Wacław.
—	Nic. Jezu, ufam Tobie, i idziemy...
Wrócili po trzech godzinach, posuwając się dosłownie stopa za stopą, żeby nie 
złamać nogi i nie zbłądzić. Brnęli, obmacując co jakiś czas drzewa i słupy. 
Wrócili zmarznięci i głodni jak wilki. Piotr wyciągnął ze spiżarki pęta wędzonej 
kiełbasy, bochen chleba, kwaszone ogórki i wlał do garnka trzy butelki piwa na 
grzańca. Rozpalił w kominku.
—	Dzisiaj jemy przy ognisku — zawyrokował. Przyciągnął
mały stolik i znieśli na niego wieczerzę.	. -
— Cudownie — rzekł Wacław i zamknąwszy oczy, przeciąg
nął się. —Ze wszystkich pór roku najbardziej lubię wiosnę, lato,
jesień i zimę — rzekł sentencjonalnie.
— Ja też — potwierdził Piotr zapatrzony w płomienie.
12
Na rekolekcje adwentowe Piotr zaprosił księdza Jarka, który był tu przed laty 
wikarym, ale musiał z parafii wyjechać z powodu problemów z alkoholem. Spotkali 
się niedawno, kiedy Piotr zadzwonił do niego o pomoc w ratowaniu księdza 
Bogdana. Pomyśleli wtedy wspólnie, że czas, który minął od wyjazdu Jarka z 
Kołomorza, pozwoli mu złożyć teraz przed ludźmi świadectwo o upadku, powstaniu i 
walce o wytrwanie. Jarek miał za sobą dziesięć lat trzeźwości. Był to okres nie 
tylko odzyskanego spokoju, ale także heroicznych zmagań ze sobą, okres szukania 
utraconego miejsca w Kościele. I właśnie dlatego, że nie było mu łatwo, 
stwierdzili, iż jego głos może coś znaczyć dla parafian. Alkohol stanowił 
problem wielu rodzin w Kołomorzu. Na rekolekcjach adwentowych gromadziło się 
sporo ludzi. Właściwie kościół był pełen. Jedyny czas, kiedy chłopi mogli sobie 
pozwolić, by do wieczora nie siedzieć na polu.
Ksiądz Jarek, choć opowiadał o swojej drodze do trzeźwości już wielokrotnie, 
teraz zaczął się bać. Czy jest sens odsłaniać się przed tymi, którymi miał się 
kiedyś opiekować duchowo? Nikt nie jest prorokiem u siebie, a co dopiero 
wiarygodnym pokutnikiem. Przez parę godzin nie wychodził z pokoju. Ważył w 
sobie, co powiedzieć, a czego nie. Na koniec zatopił się w modlitwie.
Piętnaście minut przed rekolekcjami Piotr zapukał do jego pokoju. Wyszedł i 
kiwnął głową na znak, że już nie ma odwrotu. Uśmiechnięty skazaniec. Gdyby 
Piotra nie było przy nim, pewno by uciekł. Drogę do kościoła przebył 
nieświadomie. Ocknął się dopiero, gdy usłyszał, jak z jego ust dobywa się głos:
— Moi kochani, znacie mnie, przynajmniej większość z was... — Przerwał na 
moment. Popatrzył na ludzi. — Ale chciał-
84
bym wam przedstawić się jeszcze raz. Chcę wam powiedzieć, że jestem alkoholikiem 
i księdzem Jarosławem.
Natężyli wzrok i słuch. Na twarzach widać było zaskoczenie.
—	Dlaczego taka kolejność? Chyba dlatego, że ilekroć zapo
minałem o tym, iż jestem alkoholikiem, tylekroć szargałem moje
kapłaństwo, tylekroć niszczyłem swoje człowieczeństwo... Za
częło siew wieku czternastu lat. Pierwszy smak alkoholu, jakie
goś taniego wina wypitego z kolegą. Pamiętam tylko straszne
samopoczucie przerywane wymiotami i wyrzutami sumienia...
Liceum to piwo wypijane sporadycznie, przy okazji tak zwa
nych prywatek. Ale liceum to też budzące się powołanie. Ka
płaństwo, jakie malował mi katecheta, można zamknąć w sło
wach high life. Po prostu będziesz kimś! Lepsze życie. Ani słowa
o ofierze, o trudnościach, o krzyżu, o samotności... W semina
rium nie piłem ani kropli, totalna abstynencja pod groźbą relega-
cji. Ale w wakacje, przy okazji spotkań z kolegami z liceum, była
obowiązkowa popijawa i koniecznie „do dna". Wreszcie nadszedł
dzień święceń... I potem się zaczęło:
Praca, praca, alkohol,	, . •:
Praca, alkohol, praca, ;	;
Alkohol, praca, alkohol,	• / •
Alkohol, alkohol, praca.	-~
Ksiądz Jarosław zapomniał już zupełnie, że jest w swoim dawnym kościele. 
Mówił teraz spokojnym tonem. Wydawało się, że patrzy z dystansem i współczuciem 
na potykającego się, zupełnie innego Jarka.
—	Kiedyś usłyszałem, „lecz się tym, czym się zatrułeś". Za
częły się ciągi i ten nieodstępujący lęk, te kotłujące się po głowie
pytania: jak zakończyła się impreza? Jak wróciłem do domu? Czy
nie dałem zgorszenia? Widok skacowanej, wymizerowanej twarzy
w porannym lustrze, metaliczny oddech w konfesjonale tłumiony
miętówkami. Strach, niepokój i ten paraliżujący wstyd. Boże!...
Mężczyźni w kościele coraz częściej odchrząkiwali. W pewnym momencie z ławki 
wyszła Deptułowa. Mijając męża, skinęła mu głową.
—	Coś ci jest? — spytał, gdy znaleźli się na zewnątrz.
85
— leszczy trochę rozumu mam. Idzimy do dumu. Nie byde
słuchać, jak się ksiundz własnymi grzechami w kościele chwali.
— Jak chcesz, to wracaj. Wedle mnie to on dobrze godo -•—
odparł i wrócił do kościoła.
Ksiądz Jarosław chyba nie zauważył wyjścia Deptułowej. Ciągnął swoje 
wyznania, patrząc na zgromadzonych w kościele, ale ich nie widział. Przed nim 
były jego pijane dni, pijane noce.
—	Moje życie duchowe legło w gruzach. Msze święte od
prawiałem jak zadanie domowe, tym były milsze, im bliższe koń
ca. Codziennie jednak przed mszą i wieczorem przed niby-snem
odmawiałem akt żalu i modliłem się, żeby w chwili śmierci był
przy mnie kapłan... Pewnego dnia stwierdziłem: „Jadę do bisku
pa, chcę się leczyć".
Kościół słuchał w skupieniu. Kobiety coraz częściej sięgały po chusteczki. 
Trudno powiedzieć, ileż powodu zimowych przeziębień, a ile ocierało łzy.
—	Powiedziałem wam to wszystko nie dlatego, że dostałem
taką pokutę — zakończył Jarek. — Nie, żeby się upokorzyć. Ale
może komuś się to przyda... Jeżeli ktoś z waszych bliskich nie
potrafi zapanować nad alkoholem, nie poddawajcie się. Z tym
można walczyć... Przyjechałem, żeby wam o tym powiedzieć...
Wychodzili w zadumie, jedynie Szperlok rzekł na ucho Ja-dwisiakowi:
—	Tak pieprzył, a to jo go przecież jechałem zakablować do
biskupa...
od1*
Ksiądz Jarek został w Kołomorzu jeszcze tydzień, a potem miał wrócić do 
miasta z Wacławem, który chciał na święta pojechać do Wrocławia, do matki. 
Codziennie do Jarka przychodzili parafianie z prośbą o poradę. Co prawda, 
niezbyt liczni i... same kobiety. Ale siedziały u niego długo, a potem 
wychodziły spłakane i dziękowały. Może nawet nie tak ważne były rady, co samo 
pocieszenie.
Dzień przed wigiliąKołomorze zasypał śnieg, jakiego od kilku lat nikt nie 
widział. A może w ogóle tylko starzy mieszkańcy pamiętali takie opady. Zaczęli 
kopać korytarze w śniegu, żeby dokąd-
koi wiek dotrzeć, choćby w obejściu. Z wyjazdu nici. O jakiejkolwiek jeździe 
samochodem należało zapomnieć. W tych warunkach samochód terenowy nie dałby 
rady, a co dopiero maluch Jarka.
— Co to jest? — kręcił głową Wacław. — Ja już w ogóle
przestałem wierzyć, że istnieje coś takiego jak zima. Przecież
podobno się klimat zmienił. . .
— No, kochani, nie wiem, czy wam współczuć, czy się cie
szyć, że wspólnie odprawimy pasterkę. W każdym razie karpie
są na miejscu.
Karp był, i owszem, i dwanaście potraw jak tradycja każe. Piotr po raz 
pierwszy w życiu musiał jechać na drugą pasterkę o dwunastej do Hyrowa 
ciągnikiem. Ludzie czekali na niego i śpiewali kolędy, a on, siedząc na kole 
traktora, dzwonił z komórki do kościelnego i udzielał instrukcji:
—	Niech szafarz rozpocznie akt pokutny, a lektor przeczyta lek
cje. Potem modlitwa powszechna. . .
Dotarł na wpół zamarznięty. Ludzie odprowadzali go wzrokiem do ołtarza niczym 
bohatera wojennego.
—	Kochani, zawsze może być gorzej — zaczął swoje nad
wyraz krótkie bożonarodzeniowe kazanie, pociągając nosem.
W pierwsze święto nie wstał już z łóżka. Gorączka trzydzieści dziewięć 
stopni. Na szczęście nie był tego roku jedynym kapłanem w Kołomorzu.
Wkrótce po całym dekanacie rozeszła się wiadomość, że „u Cy-bulskiego świeccy 
odprawiają mszę świętą".
Telefonu od biskupa Groser doczekał się dopiero w połowie stycznia.
— Drogi księże Wacławie, niestety, tak wyszło. Zwlekałem do świąt, bo różne 
cuda się zdarzają, ale teraz mam pewność, że czeka na księdza piękne miejsce. 
Jednym słowem, parafia Braci Męczenników. Proszę się nie kierować nazwą, spotka 
tam ksiądz cudowną atmosferę. Proboszcz Bronisław Potocki. Szalenie wrażliwy i 
kulturalny człowiek. Oczytany. Będzie z kim porozmawiać.
BRACIA MĘCZENNICY
JS^siądz Bronisław, otworzywszy drzwi, skłonił się nisko i wykonał zapraszający 
gest ręką.
—	Szczęść Boże, witam w domu. Prosimy, prosimy — pro
boszcz z wylewną serdecznością wprowadził Wacława do ma
łego plebanijnego holu. — Myślę, że najpierw pokażę księdzu
jego apartamenty. A nuż się nie spodobają i trzeba będzie księ
dzu szukać innej przystani, taak.
—- Wątpię. Biorę wszystko, jestem zdesperowany — rzekł Groser z udaną powagą.
—	Zatem prosimy.	n ••->., f,.-.
Bronisław Potocki, pokonawszy schody na pierwsze piętro,
przystanął, by wyregulować oddech. Pokiwał usprawiedliwiająco głową ł wskazał 
właściwe drzwi. Mieszkanie składało się z dwóch pokoi z łazienką. Pokoi — to 
dużo powiedziane. Jeden z nich, na lewo od wejścia, był właściwie wnęką na 
kanapę. Po jej obu stronach wisiały firanki. Można więc ją było przesłonić, 
niczym scenę teatralną. W skosie nad kanapą umieszczono okno. „Niebo nad głową". 
Wacław w lot pojął wielkie zalety tego miejsca i zadowolony uśmiechnął się do 
proboszcza.
—	No i jak? Proszę się zastanowić... Niech ksiądz złoży ba
gaż, odpocznie, weźmie prysznic, taak... Zresztą, co ja takie
rzeczy księdzu gadam, to nie seminarium. Czajnik na prąd tu
ksiądz ma. Kawa i wszystkie fidrygałki są w szafie. Woda w ła
zience — wskazał spojrzeniem na drzwi po lewej stronie „sypial-
89
ni". — O wpół do drugiej czekam na księdza z obiadem. Tak, wtedy sobie 
porozmawiamy. A teraz muszę lecieć do lekarza.
Wacław przebiegł wzrokiem po niemal pustym pokoju. Niewielka szafa i regał 
na książki. Pod drugim oknem stało proste biurko z szufladami po prawej stronie 
i chyba kuchenne krzesło z poduszką. Wszedł do łazienki, zlustrował ją i 
zadowolony wrócił do pokoju. Położył się na kanapie, by sprawdzić swoje 
legowisko. Twardy, ale wygodny materac. Pewnie jakiś zdrowotny. Spojrzał przez 
okno na śniegowe chmury. Wypróbował działanie żaluzji. Coraz bardziej mu się tu 
podobało. Było wpół do dwunastej. Dwie godziny czasu. Zamknął oczy. Naszedł go 
niespodziewany sen. Jak w Biblii. Jeszcze nigdy nie zdarzyło mu się tak zasnąć 
przed południem. Odprawiał mszę u Świętego Mikołaja. Proboszcz Henryk służył mu 
do mszy jako ministrant. Widok przezabawny, bo proboszcz miał wzrost i budowę 
dziesięcioletniego dziecka, a był łysy tak jak w rzeczywistości. W pierwszej 
ławce ujrzał Boksera z Niedźwiedziem. Nie potrafił opanować nerwów, co chwilę 
myliły mu się słowa liturgii. Proboszcz—ministrant kręcił zniecierpliwiony głową 
za każdym razem, gdy był zmuszony podpowiedzieć Wacławowi słowa kanonu. W pewnym 
momencie dał mu dyskretny, ale zdecydowany znak, że Wacław ma mu ustąpić miejsca 
przy ołtarzu. Groser, zrezygnowany, upokorzony usiadł z boku i płakał. W czasie 
ogłoszeń proboszcz zaczął wyrzucać parafianom, że jego apel o ofiary na remont 
dachu nie spotkały się z żadnym odzewem. Zeszłej niedzieli zebrano słownie 
cztery złote pięćdziesiąt trzy grosze. W związku z czym nie ma wyboru i musi 
poddać się, jak wszyscy, mechanizmom rynkowym. Od tej niedzieli w trakcie 
ogłoszeń parafialnych będzie przewidziany czas na reklamy. Liczy, że wpływy z 
nich przynajmniej w połowie pokryją luki budżetowe... Skinął i do ołtarza 
podszedł Niedźwiedź. Był ubrany w wytworny garnitur. Przedstawił się jako prezes 
firmy Ryndoleks...
Groser krzyknął i nagle zobaczył pusty pokój. Puste regały. Ani jednej 
książki. Szafa otwarta na oścież ukazywała otchłań, jakby w chwilę po totalnej 
kradzieży... Przymknął raz jeszcze oczy, chcąc odpędzić zmorę, i wtedy 
zrozumiał, że to nie urojenie. Posiedział chwilę, zastanawiając się, co ten 
niespodzie-
wany i bzdurny sen na nowym miejscu mógłby oznaczać, a potem poszedł wziąć 
prysznic. ; .'••
, Na obiad był kurczak w potrawce. Proboszcz, jak wyznał, preferował kuchnię: 
dietetyczną. Zgodnie z zaleceniem lekarza miał na siebie uważać. Pilnowała tego 
pani Halinka, gosposia o anielskim, matczynym spojrzeniu i ogromnym biuście. Na 
deser podała dwa rodzaje sernika: jeden dla proboszcza, upieczony prawie bez 
jajek, i drugi pełnokaloryczny, specjalnie na powitanie Wacława. W trakcie 
przedstawiania nowego domownika wykorzystała chwilę w sposób należyty i 
przytuliła Grosera tak serdecznie, że jedynie jego głowa z wybałuszonymi, 
zdziwionymi oczami wydostawała się z jej pulchnego objęcia. Pani Halince 
napłynęły ze wzruszenia łzy do oczu, co najmniej jakby odnalazła syna 
zaginionego na froncie wschodnim.
—	Tak, tak—pokiwał znacząco głową proboszcz, gdy zostali
sami. — Traktuje wszystkich z matczyną czułością. Nawet do mnie,
choć jestem w jej wieku, zwraca się często: „Mój synku". A dwóch
jej synów jest rzeczywiście księżmi. Ale ma kobieta tę mądrość,
że nie chce być przy nich na parafii, bo mówi, że ksiądz nie może
być traktowany jak dziecko. On należy do Kościoła. Taak...
Podszedł do dębowego kredensu i wyciągnął butelkę koniaku.
— Dostałem od Francuzów, których przenocowałem tu, na
parafii. Mówili mi, że najlepszy, ale nie widzę gwiazdek. Nie wiem,
nie znam się na tym. Taak. Żeby było jasne: w tym domu nie nad
używa się alkoholu. Ja prawie w ogóle nie piję. Ale chcę, by ksiądz
wiedział, jak bardzo się cieszę, że przyszło nam razem pracować
dla Bożej sprawy. Mogę powiedzieć, że księdza dobrze znam. Czy
tałem książki. Staram się śledzić też artykuły w prasie. Taak, nie
których ksiądz bulwersuje — uśmiechnął się Bronisław.
— Naprawdę? Hmm. Piszę, co czuję. Myślę, że jak człowiek
ma pisać nieszczerze, to lepiej w ogóle nie pisać.
— 
—	Taak... tylko czy tej szczerości nie za dużo wszędzie? Lu
dzie tylko czekają, żeby dołożyć księżom. Raz im przeszkadza
celibat, podnoszą larum, że to przeżytek, że to nieludzkie, a jak
tylko ksiądz by ten celibat naruszył, to oskarżą go o rozpustę. Co
człowiek otworzy gazetę...
Groser słuchał, choć nie był dobrym adresatem jeremiady proboszcza. Od lat 
nie czytał prasy. Stwierdził, że to, co istotne, ludzie i tak mu doniosą, a na 
codzienne karmienie się złymi nowinami nie ma siły. Wolał co wieczór poczytać 
sobie przez pół godziny Ewangelię. Z pokorą jednak przytakiwał Bronisławowi, 
który wyciągał co raz to nowe przykłady dla poparcia tezy, że prasa żyje tylko 
dla skandali. Czuł się jak babcia, która w zastępstwie młodzieży musi regularnie 
wysłuchiwać kazań na temat jej zepsucia.
—	... liczą się tylko skoki Małysza i życie seksualne kleru —
proboszcz zakończył, zreflektowawszy się, że od paru minut wy
głasza monolog. Zachęcił gestem dłoni do sięgnięcia po kieliszek.
Wacław wziął na język mały łyczek koniaku i poczuł rozkosz.
— Niezły—pokręcił głową na znak uznania. — Świeccy z ko
lei narzekają, że my nic, tylko łożem małżeńskim się zajmujemy.
— Żeby to było małżeńskie, to pół biedy — westchnął Broni
sław. — Tyle tego antyklerykalizmu wokół. Czy my sami jesz
cze mamy dawać pożywkę?
— Aleja nie piszę o słabościach księży. Mnie zawsze intere
suje człowiek, kimkolwiek by był. Może być księdzem, pieka
rzem, kominiarzem. Czy jak mówimy o problemach małżeństwa,
to znaczy, że jesteśmy antyświeccy?
Proboszcz sprawiał wrażenie, jakby wsłuchiwał się w wywód, który sam ułożył, 
a teraz w ustach Wacława sprawdzał jego wiarygodność.
—	Proszę mnie dobrze zrozumieć. Mnie się księdza pisanie
podoba. O tak, zasłyszałem jedną czy drugą opinię — proboszcz
odkasłał kilka razy. — No, ale gdyby jakiś problem duszpaster
ski, czy dajmy na to... osobisty, można do mnie zawsze jak do
ojca, taak.
Wacław uśmiechnął się.
— Co? Pewno się księdzu wydaje, że taki staruszek jak ja
niewiele zrozumie — mrugnął porozumiewawczo proboszcz. Był
siwy jak gołąbek. Przypominał do złudzenia kardynała Ratzinge-
ra. Ta sama dobrotliwa twarz, może jedynie nieco pełniejsza.
— Nie, wręcz przeciwnie. Przypomniało mi się tylko, jak
biskup Ignacy wysyłał mnie na pierwszą parafię. Zaprosił mnie
na kawę i w pewnej chwili powiada: „Wiem, jak tam na mnie mó
wią w diecezji. Urzędnik. I płaczą, że biskup powinien być oj
cem — Groser bezbłędnie naśladował głos nieżyjącego biskupa.
Dobywał mu się z ust niczym z szafy albo z nosa zaciśniętego
klamerką. — A ja, jak słyszę, że księża mówią, że im brakuje
ojca, to sobie zaraz mówię: im bardziej mamusi brakuje".
Gołąbek, jak go w myślach od razu nazwał Groser, uśmiechnął się ciepło.
—	Tak, Ignacy to był ktoś. Taak. Jak będzie taka potrzeba,
to i mamusię postaram się zastąpić. Tak... — proboszcz podpie
rał się na tym uroczym słówku „tak", jak starzec na lasce. Wy
powiadał je z różną długością. — No więc poprzednik księdza
prowadził Caritas. Bardzo to dobrze rozkręcił. Ma ksiądz tutaj
być rezydentem. To bardzo modne dzisiaj. Kiedyś rezydent zna
czył tyle co emeryt, a dzisiaj prawie w każdej parafii rezydent
w kwiecie wieku. Albo chory i nie można go przemęczać, albo
uczony, albo nie wiadomo, co z nim zrobić. Hmm. Biskup za
dzwonił do mnie w księdza sprawie dwa tygodnie temu. Taak.
Muszę więc was zagospodarować. Ksiądz Leszek zajmuje się
młodzieżą. Będzie dopiero wieczorem. Katechezy go wyczerpu
ją. Co dopiero były święta, a on już chyba marzy o wakacjach.
Trochę brak mu siły przebicia. Często przychodzi podłamany.
Drugi rok po święceniach. W zeszłym roku szło mu lepiej, ale
miał młodsze klasy. Taak. Ma grono oddanych duszyczek, ale mi
się marzy, żeby tak pozbierać tych wszystkich, co widnieją w kar
totekach, a jakoś do kościoła nie trafiają. Taak...
Widać było, że księdza Bronisława męczy j akaś niewypowiedziana sprawa.
—	Jak ksiądz wie, nasz światek jest mały — rzekł w końcu.
— Wszyscy o sobie wszystko wiedzą, a jak nie, to dowiedzą się
93
wkrótce. Należę do prostodusznych, co w sercu, to na języku. Chciałem się 
zapytać księdza, czy mogę na niego liczyć?
— Coś powiedziałem nie tak? — spytał zdziwiony Groser.
— Nie, wszystko, co ksiądz mówi, bardzo mi się podoba,
tylko... Hm, tak. No dobrze, powiem jeszcze prościej. Czy ksiądz
nie nosi się z zamiarem porzucenia sutanny?
— Nie, absolutnie. Czyżby mój ukochany proboszcz Henryk
zadepeszował do księdza w tej sprawie?
Gołąbek machnął lekceważąco ręką.
—	Nie, nie.. .W zeszłym tygodniu był u mnie znajomy ksiądz
z Wrocławia. Pochwaliłem się przed nim, że dostaję księdza na pa
rafię. Pokazałem mu księdza książkę. Na okładce zdjęcie. A on na to
gwizdnął i mówi: „O, to rzeczywiście artysta. Uważaj na niego.
Widziałem go latem w pociągu z pewną uroczą dziewczyną. My
ślałem, że to jego żona..." Czy rzeczywiście mógł widzieć księdza?
Wacław uśmiechnął się szeroko.
— Tak, myślę, że tak.
— To znaczy?... — proboszcz próbował spojrzeć Wacła
wowi w oczy. — Czy to już ten etap, że ksiądz nie zważa na
pozory?
Teraz już nie mógł się powstrzymać. Wybuchnął głośnym, szczerym śmiechem, aż 
z oczu pociekły mu łzy.
— To takie śmieszne? — spytał proboszcz, gdy Groser
wreszcie się uspokoił.
— Strasznie śmieszne i głupie. Nawet nie wiem, jak to księ
dzu opowiedzieć. Wracałem wtedy z gór. Na dworcu spotkałem
koleżankę z liceum i nie miałem koloratki...
Wacław usiadł na kanapie. Jego wzrok spoczął na stojących w kącie pokoju 
butach. Wojskowe buciory z dawnej epoki. Musiały swoje przejść. Były chyba 
świeżo po reperacji, bo podeszwy miały ostre kanty i było wyraźnie widać warstwy 
skóry. „Coś pięknego". Nagle zobaczył wiszący na przeciwległej ścianie spo-
94
rych rozmiarów portret księdza Jerzego Popiełuszki. Jakoś dziw
nie nie zwrócił na niego wcześniej uwagi. Rozejrzał się po pokoju,
czy jeszcze czegoś nie przeoczył, ale nic oprócz regału, szafy i biur
ka z krzesłem nie dostrzegł. Świat gotowy do zaludnienia. Wstał
i zaczął rozpakowywać zawartość paru kartonów z rzeczami przy
wiezionymi taksówką od Romana. Poukładał książki na półkach
— zabrał ze sobą tylko najważniejsze, resztę rozdał w duszpaster
stwie u Świętego Mikołaja — a potem zasiadł do biurka, by skreś
lić parę słów w dzienniku. Każdego dnia zapisywał choć jedno
zdanie, jedną myśl na dowód, że żył. Nulla dies sine linea. Wziął
w ozdobne kółko dzisiejszą datę: l lutego 2002 roku. „Miej na
dzieję na najlepsze. Spodziewaj się najgorszego. Życie to przedsta
wienie, przed którym nie mieliśmy żadnej próby" — Mel Brooks.
Zamknął notatnik. Podłączył swojego laptopa do gniazdka tele
fonu i odebrał pocztę elektroniczną.	:' ;r
W skrzynce odbiorczej pojawiły się dwa e-maile. Jeden od Aśki, drugi od 
Rafała.
...tak więc, drogi księże Wacławie, jestem w tym zgromadzeniu. Nie mogę 
jeszcze powiedzieć, że chcę być zakonnicą. Jestem tu, by usłyszeć, czy 
przypadkiem Bóg nie chce, abym tu była. Dzisiaj znalazłam piękną modlitwę. Może 
ją ksiądz zna. Przesyłam na wszelki wypadek jej słowa. Nieraz coś znamy, ale to 
do nas nie trafia. Aż przyjdzie chwila. . . „O Panie, daj mi, proszę, wszystko, 
co prowadzi mnie do Ciebie, i weź wszystko, Panie Boże, co mnie od Ciebie może 
odwieść. Zabierz też ode mnie mnie samą i całąmnie przyjmij na Twój ą własność".
O dziewiętnastej zszedł na kolację. Stół był już zastawiony przez 
paniąHalinkę. Po chwili do jadalni wszedł proboszcz z wikarym.
— Przedstawiam księdzu Leszka. Leszek Grajek. Piękna postać. Taak. Chcecie 
czy nie, musicie się polubić, bo inaczej nasz okręt zatonie. Ja już jestem 
zniedołężniały, parafia spoczywa na waszych barkach, ale na ile zdołam, pomogę 
wam. Amen. Leszku, ksiądz Wacław, jak wiesz, jest wybitnym pisarzem. Przeczytaj 
sobie jego Kazania dla teściowej księdza. Tak. Przydadzą ci się, gwarantuję.
Leszek uśmiechnął się, ale zrobił to raczej z grzeczności. Nie był w 
nastroju do żartów. Wyglądał na jakieś dwadzieścia lat, choć musiał mieć co 
najmniej sześć lat więcej. Szczupły szatyn. Złote druciane okulary. Wyglądał na 
wyczerpanego i znerwicowanego. Groser uścisnął serdecznie dłoń Leszka. Miał 
wrażenie, jakby ten trzymał ją przedtem w lodowatej wodzie. Spojrzał mu w oczy. 
Zwykle to robił, kierowany mądrością, że zanim się z człowiekiem zacznie 
rozmawiać, trzeba wyczytać w jego oczach, w jakim jest nastroju.
Kolacja minęła prawie bez słowa. Ksiądz Leszek jadł nerwowo, więc Wacław 
postanowił nie stresować go zbędną konwersacją. Proboszcz pierwszy wstał od 
stołu.
—	Słuchajcie, zostawiam was, bo przyrzekłem pani Marii,
że przyjdę jeszcze dziś do niej z Panem Jezusem. Pogadajcie so
bie. Taki stary piernik jak ja może tylko przeszkadzać.
Zostali sami.
— Zapraszam do siebie — odezwał się Wacław. — To jedy
na szansa, żebyś zobaczył mój pokój zanim przejdzie tajfun.
— To ja za chwilę, proszę księdza...
— Wacek jestem...
— Myślałem, że... — Leszek zgubił wątek.
— Co? Za stary na kolegę? Trochę delikatności.
— Nie, tak w ogóle, ksiądz, to znaczy, jesteś wielka firma.
Znany...
— Grafoman. Każdy ma jakiś nałóg. Ważne, żeby był go świa
dom. No, to czekam...
Wacław, wszedłszy do siebie, zarzucił koc na pościel. Kanapa musi posłużyć 
któremuś z nich za siedzenie, bo w pokoju było tylko jedno krzesło. Zamknął 
szafkę na ubrania. „A może by tak spróbować zostać porządnym, odkładać wszystko 
na miejsce. Może to nieprawda, że moim przeznaczeniem jest zginąć w bałaganie?" 
Rozmyślanie przerwały mu dwa stuknięcia do drzwi.
—	Wejdź, wejdź.
Leszek rozejrzał się po pokoju, jakby chciał sobie przypomnieć chwile, które 
tu przeżył.
BJ-
fO-
— Co, buteleczka? — spytał ze zdziwieniem Wacław. —
Słyszałem, że na tej parafii się nie pije, a ja rozpocząłem już dziś
od wspaniałego koniaku, teraz whisky.
— Trzeba się poznać — Leszek, nie zwlekając, odkręcił bu
telkę JB, wyciągnął dwie szklaneczki i rozlał fachowo.
— W jeden dzień wykonamy miesięczną normę — skomen
tował jego działania Wacław.
— Ja mam trochę podwyższoną.
— Co, ciągnie cię do buteleczki? — Groser spytał tonem sier
żanta zabierającego się do wypisania mandatu i mrugnął dowcipnie.
— Nie, ale lubię. Niekiedy rano przed szkołą szklaneczka na
odwagę, ale rzadko, a wieczorem na odprężenie. Proboszcz rze
czywiście nie pije. Kieliszek przy wielkich uroczystościach.
Wacław potakiwał ze zrozumieniem głową, po czym zapytał, jakby jednak nie 
wszystko było jasne.
— Co się dzieje? Odwagi ci brakuje?
— Czasami... O, widzę, że buty Pawła jeszcze stoją. Znałeś
go? — Leszek umiejętnie odskoczył od tematu.
— Tak. Jak ci się z nim układało?	•-•„,,:
— Paweł to legenda. I ta legenda wykańcza mnie do dziś —
uśmiechnął się jakoś smutno Leszek.
— Bo?
—	U Pawła w duszpasterstwie było tłoczno jak w pubie.
Świetnie grał na gitarze. Co roku chodził na piesze pielgrzymki
z młodzieżą. Mia\ te stare, zabytkowe buty po swoim ojcu, po
dobno jeszcze z czasów wojennych. Mówił, że me do zdarcia,
doszły aż na Monte Cassino. Młodzież chciała kupować na imie
niny jakieś markowe turystyczne, ale on się nie zgadzał. No więc
polubili wszyscy te jego buty, ułożyli o nich piosenkę i ubłagali
Pawła, że skoro je tak ceni, to powinien pozwolić im dać je do
szewca. Zgodził się. Tak, te buty to legenda.
Leszek podszedł do ściany. Schylił się po buty. Usiadł na krześle i zaczął je 
przymierzać.
— Cholera, nie wyglądał wcale na wysokiego, a ten panto
felek to chyba 45. numer.
— Wiesz, co się teraz z Pawłem dzieje?	, ,
— 
97
— Nie wiem. Jakaś tajemnicza sprawa. W lipcu pojechałem
na wakacje, a po moim powrocie Pawła już nie było. Podobno
jest za granicą. Ale co tam robi? Bronek tylko jest jakoś dziwnie
przybity, chociaż stara się to ukryć. Trzy tygodnie temu odebrał
telefon z Niemiec, a potem płakał. Traktował go jak syna. My
ślę, że Paweł się jakoś do mnie odezwie.
— Hmm — westchnął Wacław. — Proboszcz chyba wspa-
niafy człowiek? Wygląda jak gołąbek pokoju.
— Tak, jest dobry aż krępująco. Bez skazy. Nieraz bym wo
lał, żeby miał jakieś wady.
— Ładny tenportret księdza Jerzego
— Namalował go Paweł. Wszystko umiał. Istny Leonardo
da Vinci.
— Mówiłeś, że cię trochę stresuje katecheza.
— Nalać ci jeszcze? — zaproponował Leszek.
— Nie, dziękuję.
— No, to ja sobie wezmę strzemiennego.
Groser zobaczył kątem oka, że Leszek nalewa solidną porcję.
—	Mam być szczery? — dał potężnego łyka i odetchnął. —
To nie jest zwykły stres. Ja się po prostu panicznie boję chodzić
do szkoły. Czuję się jak żołnierz na froncie. Tylko, że jestem
sam, a naprzeciw siedzi cała armia. Wiesz, jak to jest iść do kla
sy, gdzie uczeń siedzi w koszulce z napisem: „Bóg tak, Kościół
nie"? Raz mi przynieśli „Fakty i Mity" i spytali, czy chcę sobie
poczytać. Nie wiem, jak reagować w takich sytuacjach. Co bym
nie zrobił, to czuję, że oni się ze mnie śmieją.
Leszek przerwał i robił miny, jakby rozmawiał z samym sobą. W końcu 
zdecydował się kontynuować.
—	A dzisiaj... dzisiaj osiągnąłem dno. Miałem lekcję na te
mat onanizmu. Chciałem to zrobić w sposób, no, taki otwarty.
Pokazać, że Kościół już nie gada takich głupot, że kto się ma-
sturbuje, temu ręka usycha, wiesz, w tym stylu. Wszystko mia
łem dobrze przygotowane, ale po paru chwilach czułem, że brnę
coraz bardziej i gadam bez sensu i przekonania. Zaczęli żarto
wać. Starałem się nie wsłuchiwać w ich dogaduszki. Byle do
trzeć do końca. I w pewnym momencie wstała Magda. To taka
superlaska. Wszystkie chłopaki za nią latają. Często się zachowywała 
prowokacyjnie, żeby mnie speszyć... Jakoś do tej pory to wytrzymywałem.
Leszek zamilkł na dłuższą chwilę, znów nalał i wziął potężny łyk. Wykrzywił 
twarz.
— No i co, wal śmiało — zachęcił go Wacław.
— Powiedziała, że jeśli chcę z nimi dyskutować, to ona musi
wiedzieć, czyja się onanizuję albo onanizowałem. W klasie zrobiła
się nagle martwa cisza. Czułem, jak mi się grunt usuwa spod nóg.
Po chwili się ocknąłem. Zebrałem się w sobie i postanowiłem po
wiedzieć prawdę. Wtedy usłyszałem, że w ostatniej ławce Maciej
coś mówi tak, żeby wszyscy słyszeli. Chciałem zyskać na czasie.
„Proszę, Maciej, coś chciałeś powiedzieć". On się nie kwapił,
wzdrygnął ramionami, ale odezwał się Arek: „Lepsza rączka niż rze-
żączka". Klasa wybuchła śmiechem. Po chwili włączyła się Magda:
„Zamknijcie się, debile! Miał ksiądz powiedzieć, czy się onanizo
wał". Nagle zobaczyłem idiotyczność całej sytuacji. Te prymitywne
gęby wpatrzone we mnie, gotowe znowu ryknąć ze śmiechu. No
i... powiedziałem więc, że jakoś udało mi się bez tego. Już nawet
nie wiem dokładnie, co powiedziałem. Magda nie dała za wygraną.
Spojrzała na mnie z wyższością. „No to niech ksiądz spróbuje, a po
tem pogadamy". Powstał ogólny rechot, ktoś beknął...	-;
Leszek znów zamilkł. Sączył whisky.
— I jak z tego wybrnąłeś?
— Guzik wybrnąłem. Uratował mnie dzwonek. Zaczęli wy
chodzić z klasy. Ktoś jeszcze krzyknął: „Facio, a polucje cho
ciaż miewasz?", „Onanizm wzmacnia organizm!" Cholera jasna
— Leszek zaczął płaczliwie protestować. — Ja już więcej tam
nie pójdę. Czego ja ich mogę nauczyć? Przecież oni się z nas
śmieją. Śmieją się ze wszystkiego. Mają w dupie nas i to, co mó
wimy. Kiedy ja się masturbowałem jako chłopak, to potem przez
parę lat nie chodziłem do spowiedzi, bo nie wyobrażałem sobie,
że można się do tego przyznać. Czułem się jak nienormalny, trę
dowaty. A oni się tym przechwalają. Boże, Boże, co robić? Gdy
bym nie był w sutannie, tylko w dżinsach, tak jak oni, może bym
się zdobył na odwagę. Wszystko przez tę sutannę.
— 
99
— Bo ja wiem? — Wacław wykrzywił dziwacznie twarz. — Ja ostatnio wpadłem jak 
śliwka w kompot właśnie dlatego, że nie miałem nawet koloratki. Leszek, jutro 
sobota. A potem jeszcze tylko dwa miesiące i ferie wielkanocne. Złap dystans. 
Pomogę ci. Na razie dam ci jedną złotą radę księdza Fedorowicza, która mi wiele 
razy pomogła. „Błogosławieni, którzy śmieją się z siebie, albowiem zawsze znajdą 
powód do śmiechu".
4
Nazajutrz rano, wszedłszy do jadalni, Gołąbek zobaczył Wacława z głową pod 
fotelem.
— Cholera, no... — dobiegł go stłumiony głos.
— Co się dzieje? — spytał zdziwiony.
— Zgubiłem dowód osobisty, a będę go dziś potrzebować
do meldunku — wyjaśnił Groser, otrzepując kolana.
— Tu? Dlaczego tu?
— Sprawdzam wszystkie miejsca, gdzie byłem. Mam tę wła
ściwość, że nie panuję nad materią. Tu akurat ściskała mnie pani
Halinka... — Wacław drapał się po głowie i zaciskał zęby, jakby
nabił sobie guza. — Kiedyś go zgubiłem, a potem znalazłem
w zamrażarce. Powinienem się udać z tym do psychiatry. Ale
proszę się nie przejmować — zaczął uspokajać Groser, widząc
zatroskaną minę proboszcza. — Muszę jeszcze tylko zerwać par
kiet w moim pokoju.
— Księże Wacławie...
: — Proszę mi mówić: Wacek.
—	Cieszę się. A ja mam na imię Bronek. No więc, Wacku,
chciałem ci zabrać pięć minut na przedstawienie moich oczeki
wań względem twojej osoby. Biskup prosił, żeby mieć wzgląd
na twoją literacką posługę dla Kościoła i żebym cię nie zajeżdżał.
Taak, jeśli chodzi o szkołę, to przynajmniej do końca roku masz
spokój. Zależy mi na dwóch sprawach. Żebyś trochę rozruszał
życie w parafii. Trzeba jakiegoś ożywienia. Masz znajomości
w świecie. Może pozapraszałbyś ciekawych ludzi, artystów, pi-
100
sarzy, kogo chcesz, żeby coś się zaczęło dziać. Po odejściu poprzedniego 
wikarego zakradło się tu trochę marazmu. Leszek to wspaniały chłopak, ale nie ma 
daru do młodych. Ciągle porównują go z Pawłem.
Proboszcz zorientował się, że niepotrzebnie wywołał temat poprzedniego 
wikarego i spojrzał dyskretnie na Wacława, ten jednak udawał, że nie zwrócił na 
to imię uwagi.
— Myślę, że ty sobie poradzisz — ciągnął Bronisław. — A dodatkowo chciałbym, 
żebyś trochę pomagał Caritasowi. Niby to się dobrze kręci, ale ludzie... no 
wiesz. Zgłosiło się do pracy sporo takich, co sami potrzebują pomocy, i 
rozumiesz, jak to jest. Zaczynają się kłócić, komu się należy, a komu nie. 
Prosiłbym cię, żebyś zbadał taką jedną sprawę. Rodzina, która ma dziecko z 
porażeniem mózgowym. Ojciec nie żyje, a matka ciężko chora. Nie wiem do końca, 
co tam się dzieje. Podobno wszystko trzyma się dzięki pomocy sąsiadów i dziadka. 
Ale z tego, co słyszałem, to ci sąsiedzi też są bez pracy. Taak, trzeba tam 
pojechać. Zawieziesz trochę paczek z pampersami, soki. No i trochę grosza. 
Podrzuci cię pan Mackiewicz. Oddany parafianin. Na co dzień jest taksówkarzem, 
więc wszystkie sprawy transportu, to zawsze z nim. Jest teraz, bo przywiózł 
akurat pani Halince zakupy. Nie będziesz sam dźwigał pakunków, to jest na 
Kolejowej. Pójdę się trochę położyć. Znowu mi coś fiksuje ciśnienie, a już tak 
uważam na siebie.
Wacław pokiwał głową. Chciał, co prawda, napomknąć proboszczowi o problemie 
Leszka, ale stwierdził, że to nie najlepsza pora. Może zresztą nie ma co 
przesadzać. Każdy ma gorsze i lepsze dni. Nie wiadomo do końca, jak jest. 
Popatrzy, przekona się.
Wacław ulokował się na przednim siedzeniu czerwonego audi,
które miało już swoje lata, choć było bardzo zadbane. Podał ser
decznie rękę kierowcy.	; :
— Wacek jestem. Podobno wszystko pan wie.
101
—	Tak, tylko nie to, co robi teraz moja żona.
Mężczyzna pod czterdziestkę zaśmiał się ze swego dowcipu
— przypominało to raczej gulgot indyka — i potrząsnął energicznie dłonią 
księdza.
— Marek — Mackiewicz oznajmił rzeczowo, jak się do nie
go zwracać. — Muszę opowiedzieć ci dowcip, bo zaraz zapo
mnę. Czy wiesz, dlaczego w małżeństwie wina rozkłada się na
dwie strony?
— Nie wiem.
— Bo połowa winy jest po stronie żony, a połowa po stronie
teściowej.
— Dobre, zacytuję cię na kazaniu. Muszę ci się pochwalić,
że napisałem książeczkę Kazania dla teściowej księdza.
— A ty sądzisz, że Mareczek jest głupi? Ten dowcip mam
już przygotowany dla ciebie od tygodnia. Proboszcz mnie poin
formował, co to za gwiazdę będziemy mieli teraz na parafii.
— Widzę, że byś się nadawał na gosposię proboszcza.
— Za mały biust, hę, hę. Żartowałem, nasz proboszcz to
wielki asceta — zaczął się tłumaczyć Mackiewicz. — Ale panią
Halinkę już widziałeś?
— Tak — rzekł z przekonaniem Wacław, mając w pamięci
serdeczne przywitanie z gosposią. — Od dawna na taksówce?
— Od matury.
— Na żadne studia nie próbowałeś?
— Czyja wyglądam na takiego, co by mógł? — Mackiewicz
spojrzał pytająco na Grosera sponad swych przydymionych oku
larów. — To, że mam maturę, to wielki sukces. W pierwszym
podejściu oblałem. Miałem w klasie przyjaciela, co przerżnął ją
równo ze mną. Dostał to samo pytanie. Identiko jak ja, tylko
popełnił błąd: nie przyznał się do tego żonie. I teraz, gdy się spo
tykamy, on zawsze bierze mnie najpierw na bok i mówi, żebym
go czasami przed nią nie wsypał. Wyobrażasz sobie? Prawie
osiemnaście lat po maturze, a on się boi to żonie wyznać. Przed
ślubem tłumaczył, że to obniży jego szansę, ale czemu teraz?
— Ciekawe — rzekł Wacław.
— Jesteśmy na miejscu. To ja cię tu zostawię, żebyś miał
— 
wolną rękę. Kochany proboszczuniu wszystko mi powiedział. Potem dajesz głuchacza 
na komóreczkę i za pięć minut się melduję.
Zadzwonił do drzwi. Po chwili otworzyła mu blondynka w okularach o cienkich 
czarnych oprawkach. Może miała trzydzieści pięć lat. Drobne piegi na policzkach 
i oczy jak u dziecka. Brakowało jej tylko warkoczyków z kokardką.
—	Szczęść Boże, ksiądz Wacław. Przywiozłem trochę rzeczy
dla pani podopiecznego.
Twarz zaskoczonej początkowo kobiety rozjaśnił uśmiech.
—	Ale się mój skarbuś ucieszy. . . Wezmę tylko obiad i idzie
my. To w bramie obok. Mam tu naprawdę wygodnie.
Weszli do budynku z lat siedemdziesiątych o sypiącym się tynku. Stanęli na 
drugim piętrze przed brązowymi, wytłumionymi drzwiami. Pani Jola wyciągnęła 
klucze z płaszcza i otworzyła drzwi.
— Jestem, kochanie. Zgadnij, kogo ci przyprowadziłam...
— powiedziała głośno w korytarzu i skinęła ręką na Grosera.
Weszli do pokoju. Na łóżku leżała schorowana kobieta. Widać
było, że trochę się zaniepokoiła. — Kochanie, to ksiądz Wacław.
Nowy wikary w parafii. Przywiózł prezenty dla Rysia.
— Szczęść Boże — odezwał się Groser. W tej samej chwili
dobiegł go nieartykułowany głos spod ściany. Na wózku siedział
chłopiec wyglądający na dwanaście lat. Wyginał konwulsyjnie
schorowane ciało, bez przerwy się uśmiechając. Wacław pod
szedł do niego i ujął jego ręce.
—	Witaj, jeśli się zgodzisz, zabiorę ci trochę czasu.
Rysiek uśmiechnął się i zaczął przecząco kręcić głową.
—	Proszę się nie przejmować, to normalne. Nasza żabcia na
wszystko odwrotnie odpowiada — pospieszyła z wyjaśnieniem
pani Jola, choć nic nie trzeba było wyjaśniać.
Wyszli po dwóch godzinach. Samo nakarmienie Rysia zabrało połowę z tego. 
Chłopiec w trakcie jedzenie cały czas trzymał Wacława za rękę. Okazywał swą 
radość gwałtownym kręce-
103
niem głową i krzykami, więc spora część obiadu lądowała na podłodze i ubraniu, 
które miał chyba świeżo założone. Był niezwykle zadbany. Włosy, paznokcie 
wzorowo pielęgnowane. Przy pożegnaniu Rysio zaczął głośno i żałośnie wołać.
—	Nie denerwuj się, Rysiu. Ksiądz do ciebie jeszcze przyjdzie.
Wacław przytaknął głową i przytulił chłopca.
— Pani Jolu — powiedział, kiedy znaleźli się przed blokiem
— proboszcz prosił mnie o przekazanie tej koperty.
— Nie mogę.
— Pani Jolu, wiemy, że nie ma pani pracy.
— To inna sprawa, nie ma nic wspólnego z Rysiem. Zosta
łam zwolniona. A za to, że pomagam przy Rysiu, nie wezmę żad
nych pieniędzy. Idzie mój mąż. Proszę to schować.
Po chwili zbliżył się do nich mężczyzna. Brunet, sumiasty wąs i śniada cera 
południowca, która szczególnie o tej porze roku rzucała się w oczy. W ręku 
trzymał wędkę i wyładowaną siatkę.
— Boguś, poznaj księdza Wacława. Idziemy od Rysia — zwró
ciła się do niego Jola.
— To czemu stoicie przed bramą? — rzekł z naganą w gło
sie mężczyzna. — Świeża dostawa ryb, za piętnaście minut bę
dzie ksiądz spożywał rybki, palce lizać.
Siedzieli w kuchni. Pan Boguś smażył ryby, a żona opowiadała historię Rysia i 
jego matki. Uśmiech, łzy i kręcenie głową. Mąż co jakiś czas z humorem 
komentował jej słowa.
—	Tak się bałam go przewijać. Boże, jak ja to zrobię? Nie
wiem, skąd mi przyszły te siły. To tylko. . . nadprzyrodzone. Moja
słodka dupeczka, dzisiaj sobie nie wyobrażam bez niej życia.
Pani Jola otarła ukradkiem łzę.
— Za to o mojej zapomina. . . — rzucił pan Boguś, spogląda
jąc porozumiewawczo na Grosera.
— Już byś przy księdzu głupot nie wygadywał — zobaczyła,
że Wacław się uśmiecha i sama znowu zaczęła się śmiać. — To
jest cudowne uczyć się jego języka. Na początku nie wyobraża
łam sobie, że można się z nim porozumiewać. A teraz, kiedy się
104
modlimy z nim, to ja wiem, że on codziennie inaczej milczy i co innego Panu Bogu 
krzyczy. Wczoraj mój rojberek zbił słoik. Tak się ucieszyłam, bo to tak, jakby 
sam coś zrobił... Proszę księdza, czy on może przystąpić do Pierwszej Komunii?
— Podano do stołu — z pokoju doszedł uroczysty głos pana
Bogusia.
— Oczywiście — odparł Wacław.
— Bo koleżance, która ma podobne dziecko, ksiądz powie
dział, że to jest zbyt wielki stres. I że hostia może upaść.
— Stres? Dla kogo? Pan Jezus trzy razy upadał. Myślę, że
dla Rysia upadłby jeszcze raz. Proszę się nie martwić. Mój kole
ga przygotowuje taką grupę u Matki Boskiej Bolesnej. Zadzwo-
nimydoniego.	; --. > < s - -
Leszek od paru tygodni po przyjściu ze szkoły nie przekazywał żadnych 
dramatycznych komunikatów. Wacław miał nadzieję, że nie dodaje sobie odwagi 
ulubioną whisky, przynajmniej jemu już jej nie proponował. Co prawda, na 
pytanie: „Jak w szkole" wypuszczał tylko powietrze z ust, ale to mogło 
świadczyć, że choć z trudem, to jednak powoli akceptuje niełatwą rzeczywistość.
W sobotę 23 lutego Wacław czytał przed południem dziennik Mertona. Był 
rozbawiony miażdżącą krytyką Czarodziejskiej góry Tomasza Manna. Nie spotkał się 
dotąd, by ktoś uznał tę powieść za wyżyny grafomanii. Nie dotarł jednak do końca 
zapisków tra-pisty. Usłyszał pukanie do drzwi. Gołąbek. Wacław wykonał 
zapraszający gest ręką.
—	Wiem, że gazet nie czytasz, ale pewnie dziś odstąpisz od
zasady.—Proboszcz położył mu na biurku,,Rzeczpospolitą" z krzy
czącym tytułem: Grzech w Pałacu Arcybiskupim. Wacław prze
biegł wzrokiem pierwsze zdania informujące o sprawie molesto
wania przez Juliusza Paetza kleryków poznańskiego seminarium.
—	I co? Zszokowany? — spytał Gołąbek.
Pokręcił przecząco głową.
105
— Nie, mówiło się o tym od paru miesięcy. Zobaczymy, jaka
będzie reakcja. Teraz już nie będzie można udawać, że nic się nie
dzieje. Trzeba sprawę rozwiązać w jedną albo drugą stronę. Zo
stawisz mi „Rzepę"?
— Bierz, ja tego sobie na pamiątkę chować nie będę.
Po kolacji zasiedli w trójkę przed telewizorem. „Wiadomości", jak łatwo było 
przewidzieć, rozpoczęły się od sprawy arcybiskupa Paetza. Na ekranie przewijali 
się reporterzy bezskutecznie próbujący dotrzeć do głównych bohaterów artykułu z 
„Rzeczpospolitej". Ci, którzy wystąpili przed kamerami, podkreślali, że 
arcybiskup nie jest osądzony, a tylko postawiono mu zarzuty.
W pewnym momencie ks. Adam Boniecki, naczelny „Tygodnika Powszechnego", 
stwierdził, że „Kościół jest jak matka".
— I co z tego? No, to nie można jej poniżać — rzucił ostro
Leszek. — Nawet jak się jest arcybiskupem.
— Poczekaj, poczekaj — uspokajał wikarego Bronisław. —
Taak, przecież ten człowiek może być niewinny...
Wacław właściwie się nie odzywał. Patrzył na odwracających się od kamery 
kleryków, którzy nie godzili się na komentowanie artykułu. Brama seminarium, 
brama pałacu arcybiskupiego. Martwe budynki. Daremne polowanie na arcybiskupa 
Kowalczyka, nuncjusza apostolskiego w Polsce, który, jak wszyscy mniemali, miał 
do Poznania przywieźć pismo dotyczące ustąpienia arcypa-sterza. Nagle na ekranie 
pojawił się biskup Fortuniak, który ze spokojnym uśmiechem stwierdził, że on 
wierzy arcybiskupowi.
— Dlaczego on kłamie? Przecież o wszystkim doskonale wie
od kleryków, obiecał im pomóc. Czy oni nie wiedzą, co robią?
— Leszek mówił z takim zapałem i rozgoryczeniem jednocze
śnie, iż wydawało się, że za chwilę rzuci pilotem w ekran. —
Ludzie wybaczą każdy grzech, ale nie to, że wszyscy kłamią...,
że cały Kościół kłamie.
— Skąd wiesz, że kłamią? — Bronisław przywołał go do
porządku.
- — „Fakty i Mity" już parę miesięcy temu wszystko opisały.
— Kupujesz to świństwo?
— Nie, w Internecie widziałem.	-
106
—	A ty, Wacek, co na to? Wierzysz w to? — spytał pro
boszcz.
Groser uniósł brwi i westchnął, co miało oznaczać, że wolałby się nie 
wypowiadać.
—	Teraz ruch należy do arcybiskupa. Albo on jest niewinny,
albo Węcławski jest szalony, rzucając takie oskarżenia.
Gołąbek kręcił głową, nie mógł przyjąć do wiadomości informacji podawanych w 
telewizji.
— Przecież to jest cios w Kościół.
— No tak, tylko nie wiadomo, co jest tym ciosem? Zacho
wanie arcybiskupa, czy opisanie tego... — odparł zadumany
Groser.
— Nie wiem, nie wiem. Czy to jest możliwe? — Gołąbek
wzdychał bezustannie. — Pamiętasz sprawę kardynała Bernar-
dina z Chicago? Oskarżył go były kleryk... oto samo. Taak,
media rzuciły się na kardynała jak na największego zboczeńca.
Zaszczuli go. Z tego wszystkiego rozchorował się na raka. A wte
dy kleryk przyznał się, że był zmanipulowany przez dziennika
rzy, i poprosił kardynała o przebaczenie.
Wacław patrzył w ekran telewizora. W powietrzu szybował Adam Małysz. Za 
chwilę w triumfalnym geście podniósł ręce. Głos był już wyłączony, więc nie było 
wiadomo, czy wygrał. Groser odwrócił się do Gołąbka.
—	Może jest tak, jak mówisz. Ale był też przypadek kardy
nała Groera, który rzeczywiście molestował. Cała Austria żądała
jego ustąpienia, a on poszedł w zaparte i do niczego się nie przy
znawał. Kościół w Austrii się podzielił. A on po trzech latach się
przyznał. Mam nadzieję, że Watykan z tamtych błędów wyciąg
nie jakąś lekcję i to załatwi.
W poniedziałek przed kolacją Leszek zapukał do Wacława.
— Entrez — usłyszał.
Wszedł, usiadł na kanapie i milczał. , . • . . v,,-
107
— Nie masz się ochoty napić? — przemówił w końcu, wycie
rając szkła okularów o sweter. Wacław pokręcił przecząco głową.
— Jak było? — spytał.
— Ogólnie spokojnie, w żadnej klasie nikt nie poruszył te
matu. Oczywiście, oprócz 3f. Marcin zapytał mnie, czy wiem,
jak rozpoznać kleryków z Poznania. Wzruszyłem ramionami.
„Nie" — odparłem, choć wiedziałem, że to podpucha. „Po tym,
że sutannę mają zapinaną z tyłu". Zaśmiałem się. Chciałem poka
zać, że jestem z nimi. W nagrodę opowiedzieli mi kolejne dwa
dowcipy. I poczułem wtedy momentalnie obrzydzenie do siebie.
Jakbym się zaparł czegoś, ale sam nie wiem, czego. Czułem się
jak zdrajca, bo nie broniłem arcybiskupa — Leszek wzdrygnął
ramionami. — No, powiedz, co ja mam mówić. Jak mam go
bronić, skoro uważam, że to prawda, co o nim mówią? Co byś
zrobił na moim miejscu?
Wacław rozłożył ręce w geście bezradności.
-— Nie wiem. Hmm — kiwał lekko głową.—Nieszczerością ich nie przekonasz. 
Trzeba powiedzieć to, co się myśli. Ale jak to zrobić?
8
Temat poznańskiego arcybiskupa rozpoczynał większość rozmów między księżmi. 
Jedni uważali, że jest to spisek żydolibera-łów oraz ludzi chorych na władzę, 
zatem jego niewinności trzeba bronić jak racji stanu; niszczenie arcybiskupa 
jest tylko testem na to, czy można już przystąpić do zniszczenia wszystkich 
kapłanów. Drudzy snuli rozważania na temat lobby homoseksual-nego w Kościele, 
które torpeduje rozwiązanie problemu. Wacław dostał w tej sprawie e-maila od 
znajomego księdza z Lublina: „Co sądzisz o absurdalnej tezie Gowina? Moim 
zdaniem można mówić co najwyżej o lobby kolesiów". „Nie mam w tej materii 
odpowiedniego pola obserwacyjnego — odpowiedział mu. — Jeśli byśmy mieli do 
czynienia z dyktaturą kolesiów, to czy nie uważasz, że byłoby to jeszcze gorsze? 
To już nie byłaby słabość
108
związana z chorobą, tylko czysty cynizm, gdzie wszystko da się usprawiedliwić. 
Ja jednak mam nadzieję, że nie ma żadnego lobby". Dywagowano bezustannie na 
temat odwlekającej się decyzji Watykanu. Pozostały dowcipy... Groser odmówił 
kilka razy wypowiedzi dla mediów. Obawiał się, że nie zapanuje nad tym, co 
ostatecznie zostanie wyemitowane na antenie. Dość szybko dotarły do niego wieści 
z Poznania, że biskup Fortuniak, którego wypowiedź tak zirytowała Leszka, miał w 
rzeczywistości powiedzieć do kamery, że „wierzy arcybiskupowi, kiedy mówi, że 
jest mu przykro". Na wizji poszło tylko, że „wierzy arcybiskupowi". Zresztą, 
Wacławowi nie chodziło jedynie o możliwość manipulacji. Nie chciał rozmawiać o 
konkretnym człowieku. „Należy raczej w ogóle zastanowić się nad naszym 
pojmowaniem autorytetu w Kościele — powiedział Jerzemu Grzegorkowi z redakcji 
»Wędrowcy«. — Zaczynamy od Ekscelencji, Jego Doskonałości, a lądujemy bardzo 
nisko. Trzeba raczej mówić o słabości człowieka. I wystarczy przypomnieć sobie, 
jak podpisywali się najwięksi święci: »Nędza Niegodna, Nicość Maleńka«".
Dwudziestego pierwszego marca media doniosły o corocz
nym papieskim Liście do Kapłanów. Jan Paweł II ubolewał
w nim nad księżmi, którzy dopuszczają się molestowania. Mó
wił o misterium iniąuitatis, tajemnicy nieprawości, o bolesnych
wypaczeniach kapłaństwa na całym świecie. List odebrano jako
zapowiedź szybkiego rozwiązania sprawy poznańskiego arcy
biskupa.	; ;"
Była Niedziela Palmowa. Leszek czytał Ewangelię według świętego Mateusza. W 
ławkach zobaczył paru swoich uczniów. „.. .Wtedy począł się zaklinać i 
przysięgać: »Nie znam tego Człowieka^ Po chwili ci, którzy tam stali, podeszli i 
rzekli do Piotra: »Na pewno i ty jesteś jednym z nich, bo nawet twoja mowa cię 
zdradza«" — w głosie czytającego było coraz więcej emocji — „Wtedy począł się 
zaklinać i przysięgać »Nie znam tego czło-
109
wieka«. I natychmiast Piotr z a p i a ł". Ujrzał rozbawienie na twarzach uczniów 
i uświadomił sobie swoje przejęzyczenie.
Wieczorem opowiedział o tym zdarzeniu Wacławowi. Próbował śmiać się z tego 
zgodnie z radą księdza Fedorowicza. W środku czuł jednak niepokój i przypisywał 
przejęzyczenie swojej podświadomości.
10
W Wielki Piątek, z samego rana, Groser wybrał się do Rysia. Wszedł do metra, 
by podjechać dwa przystanki do Placu Piłsud-skiego. Usiadł naprzeciwko 
mężczyzny, który musiał mieć dobrze ponad osiemdziesiąt lat. Wydało mu się, że 
skądś go zna. „Boże, Kowal!", uprzytomnił sobie. Jego ulubiony profesor z 
seminarium. Nikt nie miał tak ciętych jak on sądów na każdy temat. On uczył ich 
samodzielnego myślenia. W większości z miernym skutkiem, ale to już nie jego 
wina.
— Szczęść Boże, księże — wykrzyknął prawie Groser, ści
skając wyciągniętą rękę Kowala. — Ksiądz mnie poznaje?
— Z trudem, zwłaszcza kiedy przeczytałem księdza Manow-
czyka... — profesor zaśmiał się i zaczął kaszleć. — I co ksiądz
powie na to? — Kowal nachylił się ku Groserowi.
— Na co?
Staruszek podsunął mu gazetę, wskazując palcem na tytuł. Arcybiskup 
ustępuje, ale nie odchodzi.
—	Aaa — powiedział ze zrozumieniem Groser.
Poprzedniego dnia, w Wielki Czwartek, Juliusz Paetz poinformował, że wobec 
zaistniałej sytuacji, w trosce o dobro poznańskiego Kościoła poprosił papieża o 
zwolnienie z urzędu i prośba została uwzględniona. Stwierdził, że Watykan nie 
postawił mu żadnych zarzutów, wręcz przeciwnie, kardynał Sodano proponował mu 
stanowiska w Rzymie. Wybrał Poznań.
— Nasi bracia wyznania handlowego dopięli swego — Ko
wal mrugnął do Wacława porozumiewawczo.
— Nic nie wiem — zrobił zdziwioną miną Groser.
110
— Mają wreszcie swojego człowieka na najstarszej stolicy
biskupiej w Polsce. Teraz już wiadomo, o co w tym wszystkim
chodziło. ,->?-.,/;	,;: vv:;,:;,.-•;;•—.. '•-•v---.-::-r,-••:;.
— Jak to, on też Żyd?
— Sami Żydzi — przytaknął staruszek.
- — Nawet Pan Jezus... — westchnął Wacław.	;;
Była to jedyna wypowiedź, która przyszła mu w tych warunkach do głowy. Do 
końca nie wiedział, czy Kowal żartuje. Zawsze miał naturę prowokatora. W czasie 
dyskusji w seminarium klerycy gubili się, bo nigdy nie byli pewni, co sądzi ich 
profesor. Groser nie chciał się też rozwodzić, ze względu na stojącego koło nich 
mężczyznę, któremu dziwnie ucho opadało w ich stronę.
—	Tak, tak — potwierdził Kowal. — Wie ksiądz, na czym
polegała prawdziwa kenoza Pana Jezusa? Nie mógł już się bardziej
ogołocić i upokorzyć, niż wcielając się w Żyda... — nagle wstał.
— Wysiadam, musi ksiądz do mnie koniecznie wlecieć. Czytam
księdza. Ma ksiądz talent od Boga, tylko go nie zmarnować...
Drzwi metra otworzyły się. Wacław patrzył na wychodzącego profesora lekko 
osłupiały. Znów nie wiedział, czy Kowal żartuje. Wyczuł na sobie jakiś wzrok. 
Spojrzał w górę. Człowiek z opadniętym uchem przyglądał mu się z uśmieszkiem. W 
tym samym momencie Groser uprzytomnił sobie, że przecież to stacja Piłsudski, na 
której powinien wysiąść.
11
W drugi dzień Świąt Wielkanocy Wacław otrzymał e-maila z Afryki. Od księdza 
Jacka z Zambii. Nie miał z nim kontaktu od czasu zwolnienia go przez arcybiskupa 
z „Przewodnika Katolickiego" za to, że nie chciał opublikować listu, który miał 
świadczyć o niewinności Juliusza Paetza. Wiedział o jego losach tyle, ile 
przeczytał w „JAzeczpospolitej". Kiedyś poznali się we Francji. Jacek pracował 
wówczas jako wikary w Angers, a Wacław przejeżdżał tamtędy rowerem podczas swej 
eskapady po Europie. To był wystarczający zbieg okoliczności, żeby się poznali i 
bardzo polubili.
111
Jeszcze przed wyjazdem do Zambii wokół postaci Jacka zaczęło narastać wiele 
mitów. Jedni chcieli zrobić z niego męczennika i opowiadali o niesamowitych 
szykanach, które spotkały go po przeciwstawieniu się arcybiskupowi. Drudzy 
uważali go za piątą kolumnę w Kościele i zwykłego karierowicza. Sam 
zainteresowany milczał i wszystkim powtarzał, że Pan Bóg go bardzo kocha. „Kogo 
Pan Bóg miłuje, temu krzyża nie żałuje". Ten e-mail był jego pierwszym głosem 
już z Czarnego Lądu.
' Drogi Wacku!
Przebywam w Afryce dopiero kilka tygodni, a czuję się tu zupełnie jak u 
siebie w domu. Nie wyobrażasz sobie życzliwości, z jaką się tu spotykam!
Gdy szedłem pierwszy raz na pocztę, to czarny facet w okienku przywitał mnie 
włoskim buon giorno (obok poczty jest klasztor włoskich franciszkanów i on 
pomyślał, że jestem jednym z nich). Na wiadomość, że jestem Polakiem, od razu 
chciał nauczyć się polskiego „dzień dobry". I tak wita mnie odtąd za każdym 
razem.
Poza tym — moi parafianie są wspaniali. Po wigilii Zmartwychwstania (którą 
rozpoczęliśmy po zachodzie słońca i skończyliśmy o pierwszej w nocy, śpiewając i 
tańcząc bez końca) podarowali mi parę nowych spodni! Oni — z braku księży — nie 
celebrowali Wielkanocy od trzech lat i w ten sposób wyrazili mi swoją 
wdzięczność. Nie muszę dodawać, iż sami często chodzą w odzieży daleko 
odbiegającej od standardów europejskich...
Czytałem w Internecie Twoje ostatnie opowiadania. Mam nadzieję, że nie 
trafisz z ich powodu na dywanik biskupiej rezydencji. Postać Burkietowej 
znakomita. I pomyśleć, że być może tacy ludzie żyją naprawdę.
Poza tym, chciałbym Ci powiedzieć, że Pan Bóg Cię bardzo kocha! On kocha nie 
tylko Ciebie i mnie, ale także wszystkich moich czarnych braci! Cóż za cuda tu 
się dzieją! Napiszę Ci o nich następnym razem, tymczasem biegnę na próbę chóru. 
Jak oni rewelacyjnie śpiewają!
Pozdrawiam Cię serdecznie, czekając na wieści z Polski. Jacek S.
Wacław uśmiechnął się do monitora, z którego spoglądał misjonarz otoczony 
przez małych Zambijczyków. Jacek zwycięzca. Uwolniony od polskiego piekła.
112
12
Od paru tygodni Leszek chodził do szkoły tylko z jedną myślą: przeżyć 3f. Nie 
da się już jej sprowokować ani tematami seksualnymi, ani dowcipami o 
arcybiskupie. Wszędzie dawał sobie jakoś radę, tylko ta jedna przeklęta klasa 
była jak góra, która mu wszystko przesłania i na którą nie potrafi się wspiąć. 
Przynajmniej bez szklaneczki whisky. Sam zdawał sobie sprawę z faktu, że popada 
w obsesję. Ale co z tego, że zdawał sobie sprawę? Obsesja od tej świadomości nie 
znikała. W pierwszy dzień po świętach wielkanocnych, w czasie dużej przerwy 
mijał na korytarzu grupkę uczniów z tej klasy. Próbował zachować opanowaną, 
uśmiechniętą twarz. Ktoś trącił go prowokacyjnie. Nie zwrócił uwagi, przeszli. 
Za chwilę dobiegł go krzyk, wynaturzony, z ust przykrytych ręką, chrypiący:
—	Rączka!
Odwrócił się instynktownie. Salwa śmiechu.
—	Jak wie, o kogo chodzi!
Zobaczył tylko anonimowy tłum rozbawionych uczniów. Grupa prowokatorów skryła 
się za rogiem korytarza. Tłumiąc strach, odwrócił się. Wtedy znowu dobiegło go:
—	I rączka zapiała po raz trzeci!
Nagle korytarz wypełnił głos naśladujący pianie koguta. Kolejne salwy 
śmiechu.
—	Jak tam? Waliłeś już konia? Madzia nie może się docze
kać. Po naukę do arcybiskupa!
Nie wiedział, co się dzieje. Uciekł do pokoju nauczycielskiego. Potem poszedł 
do dyrektora. Powiedział, że źle się czuje i prosi o zastępstwo. Wychodził ze 
szkoły jakby we śnie. Przed oczami wirowały mu czarne płaty. Ledwo dotarł do 
plebanii. Odruchowo spojrzał na swój samochód. To, co zobaczył... Właściwie już 
nic nie czuł. Na drzwiczkach wozu ktoś wymalował sprayem penisa i podpisał: 
„Rączka".
113
Około dziesiątej wieczorem na korytarzu rozległ się dźwięk telefonu. 
Bronisław podniósł słuchawkę.
—	Parafia Braci Męczenników, słucham.
: — Sierżant Rójek, chciałbym rozmawiać z przełożonym. . .
— Przy telefonie.
— W parku Chopina znaleźliśmy pijanego księdza. Z doku
mentów wynika, że z waszej parafii. Jest w takim stanie, że na
leży go odwieźć na izbę wytrzeźwień. Nie wiemy, co robić.
Zapadła chwila ciszy. Słychać było jedynie, jak Gołąbek od-chrząkuje.
— Halo — sierżant sprawdził, czy ksiądz nie odłożył słu
chawki.
— Proszę postąpić z nim tak, jak z własnym bratem... —
powiedział ze spokojem Gołąbek.
Po paru minutach policyjna furgonetka zatrzymała się przed Męczennikami. Stan 
Leszka był dziwny. Zaczęli podejrzewać, że to może nie być zwykłe upojenie 
alkoholowe. Wezwali pogotowie. Badania wykazały, że wziął potężną dawkę środków 
nasennych. Pozostawiono go w szpitalu, na oddziale detoksykacyjnym.
Był poniedziałek. Wczesne popołudnie. Ksiądz Wacław siedział samotny na 
korytarzu. Na sali był lekarz.
„Boże mój, Boże. . . Dlaczego posyłasz nas takich nieprzygotowanych? Z 
pustymi rękoma. Podobno nigdy nie dajesz krzyża, którego człowiek nie może 
udźwignąć. . . Dlaczego więc tylu z nas upada?
Leszek przeżył, ale ilu się nie podniosło? Boże, jak on ma kochać ludzi, 
skoro się ich boi?
Ześlij mu swego Anioła, Panie. Przemień jego strach w modlitwę".
— Proszę księdza — Wacław ocknął się na dźwięk głosu. Przed nim stała młoda 
dziewczyna. Czarne włosy do ramion. Czarna minispódniczka, czarne rajstopy i 
buty. — Jestem Magda Żurek.
114
Groser spojrzał na nią pytająco.
— To moja wina... ksiądz wie — dziewczynie załamał się głos.
— Nie wiem — uniósł brwi i pokręcił lekko głową.
— Założyłam się parę tygodni temu z kolegami, że sprowo
kuję księdza Leszka. No... żeby było wesoło. Nie myślałam, że
to się tak skończy. Nie byłam z nimi na tej przerwie, ale i tak to
mój a wina...
Przysiadła na ławce obok Wacława.
—	Jak ksiądz Leszek z tego nie wyjdzie, to nie wiem, co
sobie zrobię.
Wpatrzyła się niewidzącym wzrokiem w wiszący na przeciwnej ścianie instruktaż 
o ratowaniu w wypadku zatrucia grzybami.
—	Wyjdzie. Już z nim lepiej. Na szczęście nie wiedział, które
tabletki pozwalają zejść z tego świata. Wszystko będzie dobrze.
Przynajmniej z jego zdrowiem.
Dziewczyna odetchnęła.
— Nie wiem, jak to naprawić. Z kolegami już załatwiliśmy
lakiernika. Powiedział, że drzwi będą jak nowe. Chciałabym z księ
dzem porozmawiać, ale tak naprawdę. Moje życie... Wszystko
mi się chrzani...
— Daj spokój. Słyszałem, że masz duży wpływ na klasę.
Jeśli Leszek wróci do was, to po prostu pomóż mu trochę sta
nąć na nogi.
Zamyśliła się i zaczęła zahaczać paznokcie jeden o drugi, jakby chciała 
wyciągnąć spod nich niewidoczny brud.
— Przecież on mógł przeze mnie odjechać...
— Słuchaj, to nie jest najlepsze miejsce na taką rozmowę.
Groser zerknął dyskretnie na zegarek.
Przyjrzał się dziewczynie. Była rozdygotana. Nie powinien zostawić jej samej. 
Obiecał jednak pani Joli, że przyjdzie dziś na urodziny Rysia.
— Bardzo się spieszysz? — spytał.
— Raczej nie.
—	To chodź ze mną do marketu — zaproponował. — Mu
szę kupić parę rzeczy dla pewnego chłopca i jego matki. Chciał
bym, żebyś potem ze mną do nich pojechała.
115
Weszli na halę Auchan, gdy dobiegły ich dźwięki znaneg( przeboju grupy 
Perfect Nie płacz, Ewka...
— Co się dzieje? Sprzęt im wysiada, czy co? Słyszysz? Prze
cięż on fałszuje.
— Ciszej... — ostrzegła Magda.
Groser wszedłby o mało co na człowieka trzymającego mi krofon. Młodzieniec, 
wpatrzony w monitor, na którym wyświet lały się słowa piosenki, śpiewał o 
zdradzie ideałów i obrastanii w tłuszcz dawnych proroków. Obok stała niewielka 
grupka ludzi z koszykami. Na koniec rozległy się brawa. Chłopak ukłoni: się i 
oddał mikrofon.
—	Brawo, brawo, a oto tort dla pana... I prosimy następ
nych. Odkrywamy nowe talenty! Wszyscy potrafimy cudownie
śpiewać, tylko o tym nie wiemy. I wszyscy lubimy słodkie. Pre
miujemy każdego odważnego. Wystarczy zaśpiewać i rewela
cyjny tort firmy Eurobabunia należy do państwa. A dla tych, którzy
zdobędą największy aplauz widowni, zestaw komputerowy ufun
dowany przez firmę Optimal. Dziś w cenie promocyjnej możecie
nabyć sprzęt tej firmy za niewiarygodnie niską cenę. Czekamy!
Do konferansjera podszedł mężczyzna po siedemdziesiątce.
—	Brawa dla odważnego!
Stojący zdobyli się na parę anemicznych oklasków.
— Ma pan zestaw dziesięciu piosenek do wyboru.
— Mi obojętne... — mężczyzna rozglądał się wstydliwie do
okoła.
— To może poda pan jakąś liczbę.
— Cztery.
— Wspaniale. Wybrał pan utwór grupy Lady Pank Mniej niż
zero.
— Ale się dziadek wpakował — zaśmiała się Magda.
—	Chodźmy kupić, co trzeba, bo trochę późno...
Zaczęli krążyć ze swym koszykiem po labiryntach. Magda
była nieoceniona. Wacław bez niej by się zagubił. Ona czuła się tu w swoim 
żywiole. Do ich uszu dobiegała przedziwna inter-
116
pretacja przeboju Lady Pank. Pseudooperowe tony, a potem fragmenty zgrzytliwej 
melorecytacji. Ludzie z wózkami patrzyli na siebie porozumiewawczo, niektórzy 
nie skrywali rozbawienia. Anonimowy tłum konsumentów zmienił się w kabaretową 
widownię.
—	Świetnie. Świetnie... Gratulujemy odwagi. Tort należy do
pana — dobiegł głos konferansjera. — A teraz.
Wózek mieli już wypełniony do połowy.
—	Wiesz co, Magda, zapomnieliśmy o jednym. Rysio ma dziś
urodziny. Przydałoby się kupić coś słodkiego. Ale chyba mi już
nie starczy...
Wacław wyciągnął z kieszeni kurtki portmonetkę, sprawdził, ile ma pieniędzy, 
a potem zliczył orientacyjnie cenę wybranych towarów.
—	Shit, dopiero jutro będę miała forsę... — dziewczyna
wzniosła bezradnie ramiona.
Stanęli w kolejce do kasy. Od stoiska Optimala dobiegały słowa Pod papugami.
— Wyśpiewamy mu tort — rzekł nagle Wacław do Magdy.
— Chce ksiądz tu, przy tych wszystkich ludziach? Jak ten
dziadek?
Odciągnął Magdę z kolejki. Nie była pewna, czy nie żartuje.
—	Może trochę lepiej nam wyjdzie. Temu ten Niemen idzie
całkiem nieźle. Nie powiesz mi, że się boisz. Zobacz, jak wszy
scy się cieszą. Magda, w życiu nie ma przypadków. Myśmy po
to tu dzisiaj przyjechali — Groser zasypywał dziewczynę argu
mentami, widząc, że nie jest całkiem przekonana do jego pomysłu.
Podeszli do konferansjera.
—	O, mamy odważną parę. Tego jeszcze dzisiaj nie było
— chrypiał do mikrofonu prowadzący promocję mężczyzna.
— Zasady, państwo, znacie... Co wybieracie? Oto lista.
—	No, to chyba O Magdaleno. Znam słowa na pamięć —
zdecydowała dziewczyna.
Groser kiwnął głową na znak zgody.	* v
—	No to ruszamy.
Zaczęli. Najpierw, jakby się uczyli słów, jakby próbowali. Ich głosy świetnie 
ze sobą kontrastowały. Magda była na początku
117
trochę speszona, ale uśmiech na twarzy księdza, który wyraźnie bawił się 
wykonywaniem utworu, rozluźnił ją.
Przyjaciół masz cały krąg obok siebie
I ciągle ktoś przy tobie jest, jak żart
Zamykasz wciąż swoją twarz, swoją rolę,	••
Dopóki jesteś pośród nas.
Słowa piosenki roznosiły się po hali. Coraz ściślejszy krąg otaczał 
śpiewający duet. Ludzie kiwali z uznaniem głowami. Ktoś robił zdjęcia.
O Magdaleno, Magdaleno, -•; Jaka drzazga w twoim pustym sercu tkwi?
15 ••• ; ,
Parafia Świętego Mikołaja zażywała zasłużonego odpoczynku po kanonicznej 
wizytacji biskupa.
Trzy subtelne, acz energiczne stuknięcia do drzwi przerwały ciszę w pokoju 
proboszcza.
—	Proszę, proszę — odezwał się ciepły, zachęcający głos.
W drzwiach ukazała się wykrzywiona przymilnie w uśmie
chu twarz gospodyni.
— Przepraszam, troszkę wbrew zwyczajowi. Wiem, że ksiądz
przegląda gazetkę po obiedzie, ale pomyślałam, że dobrze było
by, gdyby ją ksiądz zobaczył już teraz. Wspominał ksiądz, że
jedzie do kurii.
— A, no... tak. Myślę, że należy podziękować...
— Czy ksiądz pamięta niejakiego księdza Wacława Olbrychta
zwanego Groserem?
— Pani Wandziu, takich wybitnych postaci się nie zapomi
na. .. Nawet po pół roku — proboszcz z udawaną przyganą kręcił
głową. — Zastanawiałem się nawet, czy jakiejś tablicy pamiątko
wej mu nie wystawić, bo on tyle dobrego zrobił dla naszej parafii.
Oj, chyba jestem dziś troszkę zbyt złośliwy.
118
Proboszcz zmarszczył łysą czaszkę, spuścił wzrok i ściągnął usta, udając 
dziecko, które coś przeskrobało.
— Muszę z tym walczyć, pani Wandziu.
— Ależ, proszę księdza... — z całym przekonaniem zaprze
czyła gosposia. — Ksiądz to tak umie wszystko z humorem...
I za to parafianie księdza kochają. Ale właśnie, proszę, co ja tam
będę gadać. Proszę spojrzeć tu, na drugiej stronie...
Prałat Henryk pochylił się nad gazetą, poprawił palcem okulary na nosie. 
Unosząc brwi, zatopił się w lekturze tekstu Objawienie w supermarkecie:
... firma Optimal ufundowała szereg cennych nagród. Wygrać mógł każdy, nawet 
recytując słowa piosenki... Nagle supermarket zamienił się w salę estradową. 
Zwabieni niepowtarzalną interpretacją znanej piosenki O Magdaleno klienci 
zapomnieli o zakupach...
Proboszcz przebiegał wzrokiem zdania z tekstu, uderzając rytmicznie palcami w 
stół.
Duet Magda i Wacek... stwierdzili jednak, że wystąpili tylko dla 
przyjemności... zestaw komputerowy i tort... nie zamierzają występować w Drodze 
do gwiazd...
— No, no! Jaka szkoda!... — proboszcz, odwracając się do
gosposi, zrobił minę mającą wyrażać ubolewanie.
— I co za zdjęcie. Prawda, że ładnie wyszli? — pani Wanda
z rozkoszą podsycała atmosferę. — Panienka trochę przypomi
na te tiróweczki, co stoją pod lasem...
— Taaak... — przytaknął proboszcz. — Jawnogrzesznica
i ksiądz na manowcach. Manowczyk, zupełnie jak bohater jego
książki. Prawdziwe objawienie, ale ja jak zwykle przeczuwałem
to wcześniej.
W tym momencie w pokoju rozległo się bicie zegara.	'
—	Oj, czas nagli. Dziesiąta, pani Wandziu. Muszę jechać do
kurii. Byłbym wdzięczny, jakby mi pani mój prochowczyk wy
ciągnęła z szafy. Mamy dzisiaj prawdziwą wiosnę.
Magdalena 
W acław złożył „Tygodnik Powszechny" ze Świadectwem księdza Tomasza 
Węcławskiego. Przepisał jego fragment do swego notatnika. „Jest taki nieco 
złośliwy, ale trafny kalambur mówiący o egoistycznie-ostrożnym stylu działania 
kościelnych urzędników. Pierwsze: nie myśl! Drugie: jeśli myślisz, nie mów! 
Trzecie: jeśli mówisz, nie pisz! Czwarte: jeśli piszesz, nie podpisuj! Piąte: 
jeśli podpisujesz, nie dziw się". Chwilę siedział zamyślony, a potem znów 
chwycił długopis.
„Przed myśleniem i mówieniem może potrafiłbym się powstrzymać, ale z pisaniem 
gorzej. Chyba już bym nie umiał bez tego żyć. Życie nie jest konieczne, ale 
pisanie tak. Czy ktoś wiedziałby dzisiaj, kim była Faustyna Kowalska, gdyby nie 
pisała swojego dzienniczka?"
Wacław wolał pisać niż mówić. Nie uciekał od rozmów, ale najczęściej słuchał. 
Widział, że słowa wypowiadane na gorąco zwykle ranią. Nad słowem pisanym łatwiej 
zapanować. Ubezpieczyć je, wyjaśnić, otoczyć sensem. Pisanie było dla niego 
aktem miłości. Czytelnicy nie szczejdzi\i m\x sygaa\ó\w, że to, co robi, jest im 
potrzebne. Dziękowali, że nie boi się opowiadać o zmaganiach z własnym 
kapłaństwem. Jego mistrzem duchowym był Henri Nouwen. U niego wyczytał, że 
kapłan powinien swoje doświadczenie dać do dyspozycji tym, którym pomaga wyjść z 
pustyni do ziemi obiecanej.
Jego pisanie nie było jednak ckliwym rozdrapywaniem wła-
121
snej duszy. Wyznawał zasadę, że tekst —jak wszystko w życiu — może zbawić tylko 
humor.
Biskup Zdzisław patrzył z wyrozumiałością na proboszcza ze Świętego Mikołaja. 
Kiwał głową z zatroskaniem, ale nie potrafił ukryć lekkiego uśmiechu.
— Chciałbym powiedzieć, że doceniam księdza troskę, ale
będę szczery. To zdjęcie księdza Wacława w gazecie...
— Z kobietą, a raczej podlotkiem — wtrącił proboszcz, by
wywód biskupa poszedł właściwym torem.
— Z kobietą... — powtórzył mechanicznie biskup, dając do
zrozumienia, że słowo to nie jest mu straszne — naprawdę mnie
nie smuci. Część ludzi w ogóle nie wie, że zdjęcie przedstawia
księdza, a ci, co go znają, pewnie się ucieszą. Czy ksiądz słyszał
coś o nowej ewangelizacji?
Proboszcz przytaknął energicznie.	• •
—	Czasy, kiedy księdzu nie wypadało iść z kobietą po uli
cy, a już nie daj Boże, wsiadać z nią samemu do samochodu...
To już minęło. Ksiądz nie ucieknie przed światem. Albo nauczy
się żyć obok... choćby kobiety, albo to wszystko i tak go do
padnie i wtedy ulegnie... Dzisiaj czasy się zmieniły. Ksiądz albo
będzie otwarty, albo nie będzie się miał nawet przed kim zamy
kać. Aggiornamento... Tak, trzeba się pokłonić przed współ
czesnością, drogi prałacie. Co ja będę księdza uczył. Przecież
czasy soboru, wyjścia do ludzi, to księdza młodość — biskup
zrobił radosną minę, jakby rzeczywiście się wzruszył, że prałat
Henryk był kiedyś młody. — Ja wiem, że ksiądz Wacław jest
niekonwencjonalny. Jednak czy takich księży Kościół nie po
trzebuje? To jest nowe oblicze Kościoła. Trzeba umieć ich
wykorzystać.
Biskup przyglądał się łysej czaszce prałata. Prawą dłonią z lekką dumą 
przygładził „pożyczkę" na swojej głowie. Codzienna toaleta nie mogła obyć się 
bez misternego rytuału zaczesywania
122
i ale i, by
icdo mię lia
iczy
sciez skup laiat [jest ipo-iich
suną ranią
grzywki znad lewego ucha na prawą skroń. Trudno powiedzieć, dlaczego Zdzisław 
pielęgnował tę nieprawdę na swojej głowie. Miał przecież do siebie dystans. W 
chwilach dobrego humoru zwracał się do biskupa pomocniczego Floriana, żeby mu 
„załatwił trochę tych hormonów małpy", dzięki którym włosy na nim nie rosły, 
lecz się kłębiły.
—	Młodzież musi widzieć — biskup lekko skandował w kie
runku prałata — że Kościół to nie tylko zasuszeni staruszkowie
albo opasłe kałduny. Oremus Gesicht,]ak powiadająNiemcy. Bre
wiarzowe gęby. Tak, tak... To im daje do myślenia, że taki przy
stojny młody człowiek, obdarzony talentami, i poszedł na księ
dza. Śpiewał w markecie. Tylko pozazdrościć. Co ja bym dał,
żeby śpiewać! Jedynie dlatego, że słoń nadepnął mi na ucho,
nigdy nie zostanę kardynałem.
Zdzisław zaśmiał się ze swego dowcipu. Proboszcz wyraźnie pogubił się w tej 
sytuacji. Zrobił dwie przeczące sobie miny, jedną pełną odrazy, a drugą 
uradowaną, żeby biskup mógł wybrać właściwą.
— Z tą młodością Grosera to tak trochę... hę, hę — prałat
nie wiedział, jak zakończyć.
— "No co, mógłby być księdza synem? — nie dawał za wy
graną Zdzisław.
— Z wielu powodów raczej nie — rzekł urażony proboszcz,
lecz nie tak urażony, by urazić biskupa.
— No, ksiądz jest poza podejrzeniami — odparł ubawiony
biskup.
"Nagle pasterz zmienił ton.
—	Ze zrozumieniem przyjęliśmy poprzednie zarzuty i dezy
deraty księdza. Nadarzyła się okazja, zmieniliśmy wikarego. Jed
nak zrobiłem to widząc, że księża nie potraficie się dogadać,
a nie, żebym tak krytycznie oceniał księdza Olbrychta czy, jak
kto woli, Grosera. Ksiądz Wacław, z tego, co wiem, miał się
zająć w parafii Braci Męczenników młodzieżą, no i chyba, jak
widać, to robi. U was, jak ksiądz proboszcz twierdził — biskup
wyraźnie zaakcentował ostatnie słowa — nie wychodziło. A więc
bardzo bym prosił dać sobie spokój.	:,.,,.:
123
—	Ekscelencjo, uważałem, że zawsze lepiej ostrzec w porę.
Na brak skandali chyba już nie możemy narzekać...
Biskup do reszty się zniecierpliwił.
—	Księże Henryku, naprawdę mamy poważniejsze proble
my. Kościół to nie oddziały szybkiego reagowania ani policja oby
czajowa. Albo kapłan ma sumienie, które pozwala mu osądzić,
czy postępuje właściwie, albo go nie ma. A ksiądz Wacław, zwa
żywszy na jego kontakty i styl życia, gdyby był jednostką słabą,
dawno już by się potknął.
Biskup wstał i podał rękę proboszczowi Świętego Mikołaja.
—	Proszę raczej pomyśleć, jak ściągnąć więcej młodzieży
do parafii. Duszpasterstwa, co prawda, u was działają, ale coś
mi się wydawało, że we wszystkich te same twarze... W liście
powizytacyjnym ten szczegół, oczywiście, pominąłem.
Proboszcz skłonił głowę, wycelowując w biskupa swą łysą czaszkę. Tylko blat 
biskupiego biurka zarejestrował grymas bólu na jego twarzy.
Groser już od lat nie pisywał tradycyjnych listów, tylko e-maile. Czytelne 
pisanie przychodziło mu z trudem, zdarzało się, że sam siebie nie potrafił 
odcyfrować. Teraz dotykał nosem kartki, usiłując kaligrafować list do Jan 
Budziaszka, który nie miał Inter-netu.
Kochany Janku, twierdziłeś, że jak cię proszą, to pędzisz na skrzydłach 
wiatru. Zostałem rezydentem w parafii Braci Męczenników... Zrób, co się da, żeby 
zawitać u mnie jeszcze w maju. Mam nadzieję, że...
Pukanie do drzwi przerwało mu pisanie.
— Entrez.
— Wacku, prowadzę ci rodzinę — zaanonsował gościa Bro
nisław i dyskretnie się ulotnił.
— O, mój najdroższy szwagier! — entuzjastycznie zareago-
— 
;
wał Groser. — Wszelki duch Pana Boga chwali. Jak mnie tu odszukałeś?
—	Mama — z twarzy Tomka zniknął cień niepewności. —
Jestem tu przejazdem z kolegą. Ma hurtownię sprzętu sporto
wego. Czasami zabiera mnie w trasy. Dorabiam sobie... na bez
robociu.	^
Zawahał się chwilę.	*
— Wiesz, że jestem bezrobotny? ?_
— Mama coś wspominała.	""•-
— Nie musisz udawać. Dzięki za zapomogę. ;> \
— Zapomogę? — zrobił zdziwioną minę.
— Wacku, mama nie bardzo potrafi kłamać. Dwa pytania
i od razu wiedziałem, że pieniądze są od ciebie. Z pewnością też
cię poinformowała, że stałem się antyklerykałem. Chyba masz
świadomość, że finansujesz siły wrogie Kościołowi?
Groser tylko rozłożył dłonie i się uśmiechnął. Tomek podszedł do obrazu 
księdza Jerzego.
— Piękny portret. Kto go namalował?
— Właściciel tych butów... Ksiądz. Spotkał się w tym po
koju z Popiełuszką. Jesteś w pokoju uświęconym obecnością mę
czennika...
Tomek pokiwał z uznaniem głową i rozejrzał się po pokoju
z należnym szacunkiem.	•;•
—	Dobrze, że ksiądz Jerzy nie doczekał tych czasów.
Podszedł do kanapy i usiadł, wspierając się na dłoniach.
—	Jacy my byliśmy wszyscy naiwni. Nie mogę przeboleć,
że dołożyłem ręki do obalenia komuny.
Zapanowała chwila ciszy.
— Jak to się stało, że odszedłeś z firmy? Mówiłeś mi, że je
steś zadowolony.
— Właśnie dlatego. Dzisiaj w firmie może być zadowolony
tylko prezes. A jak ktoś poniżej niego jest zadowolony, to zaraz
znajdzie się banda donosicieli, która się postara, żeby już nie był...
Szkoda gadać...
Wstał i zaczął nerwowo krążyć po pokoju. Wacław usiadł na jego miejscu i 
wodził wzrokiem za szwagrem.
125
—	Z ludzi wychodzą kreatury, za byle grosz gówno by zje
dli. Żebyś ty widział, co ludzie robią, żeby się utrzymać. Wszys
cy wiedzą, że bez pieniądza śmierć. Kościół na pierwszym miej
scu. Przed byle Kajtkiem, co da z odpisu podatkowego, merdaj;
ogonkami... A jak już się trafi jakiś milioner z listy „Wprostu", t(
padają przed nim plackiem. Gnojki, spieniężyli nie swój majątel
i teraz są bogami. Przekręcili miliardy, a teraz wystarczy, że rzu
cą ochłap na budowę kościoła.
Zatrzymał się i spojrzał w oczy Wacława.
— Tak, jestem dziś po innej stronie. Walczę z obłudą Ko
ścioła, ze złodziejami. Dorobiłeś się szwagra. Czytelnika „Fak
tów i Mitów" — ostrym tonem pokrywał zawstydzenie.
— I co, dobre to jest? — spytał Groser, jakby pierwszy raz
usłyszał tę nazwę.
— Naga prawda, a nie mydlenie oczu. Podobno ma powstać
partia o tej nazwie. Bicz na przebierańców.
— Może ci to minie? — rzekł ze spokojem Groser.
— Yhm, jeśli biskupi wyprowadzą się z pałaców i zaczną żyć
tak jak ci, co zarabiają na chleb. Jestem ciekaw, jak taki biskup
mówi Ojcze nasz. Codziennie podane na talerzyku bułeczki z szy-
neczką, to po cholerę prosić o chleb powszedni?
Tomek nagle przerwał. Milczeli. Wacław wiedział, że dyskutowanie z nim nie ma 
większego sensu. Musi się w nim to wszystko samo wypalić.
— Przepraszam cię, zjawiam się nieproszony i truję ci tu... —
dotarł do niego głos Tomka.
— Nie, ja też to wszystko widzę. Rozumiem twoją gorycz.
Ale gdybyś trzymał się szwagra, podsunąłbym ci czasem lepszą
lekturę — Wacław uśmiechnął się.
— A po co? Ja już nie chcę ważyć racji, mieć wątpliwości.
Ja wiem, co jest grane. Po co mam czytać coś wartościowsze
go? Przecież to „Fakty i Mity" ujawniły aferę z Paetzem. Oczysz
czenie przyszło właśnie przez taką gównianą gazetę. Gdyby nie
ona, pies z kulawą nogą by się tym nie zajął. Kościół by palcem
nie kiwnął. Dopiero jak zupa się wylała, zaczęli jakieś komisje
montować. Mi wystarczą fakty.
— 
raz
tup izy-
Wypowiadał zdania w nadziei, że Groser da w końcu odpór i dopiero wtedy on ruszy 
do prawdziwego ataku. Wacław jednak siedział i nic nie mówił.
— Będziecie żyli w tej swojej schizofrenii. Jedni wierzą w nie
winność arcybiskupa, drudzy w jego chorobę. Dwie wiary i ani
jednej prawdy. Jedni wierzą w Paetza, drudzy w Węcławskiego.
Szefa „Przewodnika" wywalili na misję do Zambii, bo nie posłu
chał arcypasterza, a ten, superszczęśliwy, gada, że go tam Pan
Bóg posłał. Więc wszystko w porządku. Jedni muszą by ć grzesz
nikami, żeby drudzy pięli się drogą świętości. Wygodne. Wszys
cy mają miejsce w Kościele. I ja mam po to chodzić do kościo
ła? Po co? Żeby sypać na tacę? Ja nie mam za co rachunków
zapłacić, a wy ogrzewacie pałace.
— Jeśli ten pokój uważasz za pałac...
— I co z tego, że ty nie?... Takich jak ty oni mają za listek
figowy. Zrozum, że ty firmujesz purpuratów. Ja nie mogę znieść
nawet ich głosu. Jakby jajko na miękko trzymali w gębie. Powiedz
mi, ty naprawdę jeszcze wierzysz w Kościół?
— Tak — odparł ze spokojem Wacław.	v^ ,
—	W jaki?
Groser westchnął.
— Chyba nie w ten, co tylko święci wille, hotele i samocho
dy? — Tomek nacierał.
— Nie, w ten, który założył Pan Jezus.
—	To chyba musisz wyjechać na misję... . ;
Nagle zrezygnował z dalszego ataku.
— Przepraszam cię, Wacku. Nie powiedziałbym ci tego
wszystkiego, gdybym cię... gdybyśmy... no wiesz...
— Tak, wiem.
Tomek zwiesił głowę. Wacław wstał, by wstawić wodę na herbatę. Po dłuższej 
chwili milczenia uśmiechnęli się do siebie, jakby skończyli kręcić jakąś scenę 
do filmu.
— Słyszałem, że parę miesięcy spędziłeś na wsi — spytał
Tomek.
— Ano, udało się — Groser nie chciał ciągnąć tematu.
— Aha, mama mówiła, że dzwoniła do niej jakaś Gośka, twoja
— 
127
koleżanka z liceum, pytała o twój adres. Chce cię ściągnąć do parafii na 
spotkanie autorskie.
k(
Magdalena wystawiła twarz do słońca i zamknęła oczy. Miała wrażenie, że 
jasność przenika jej głowę i każdą komórkę ciała.
— Może siądziemy na tamtej ławce, w półcieniu — usłysza
ła głos księdza Wacława, ale wciąż nie otwierała oczu.
— Tu jest cudownie — odparła.
— Ale trudno będzie nam tu rozmawiać.
— OK.
Przeszli pod rozłożysty kwitnący kasztan. Usiedli. Groser postawił na stoliku 
litrowy kartonik z sokiem winogronowym, który kupił w kawiarence. Magdalena 
patrzyła na stado flamingów i pelikanów. Od pewnego czasu chciała porozmawiać z 
Wacławem o swoim „popieprzonym", jak wyznała, życiu. W szpitalu u Leszka 
zaproponował jej to miejsce. Z dwóch powodów. Po pierwsze, lubił tu przychodzić. 
Poza tym — wolał spotkać się z Magdą na otwartej przestrzeni.
— Pięknie tu, ale nieprawdziwie — odezwała się Magda. —
Zoo, świetne miejsce na rozmowę. Ostatni raz byłam tu chyba
z dziesięć lat temu.
— Spokój, mało ludzi. Zwierzęta mają przestrzeń. Wiesz,
że to jedyne miejsce w Europie, gdzie się rozmnażaj ą pelikany?
To jest dowód, że znalazły tu odpowiednie warunki dla siebie.
Widzisz te różowe pelikany? Nazywają się baba, a zobacz tam
te: szare, ale z jaką piękną czuprynką. Czuję się trochę jak
w Afryce.
Wacław patrzył na rozlewisko położone w dolinie otoczonej lasem. W jego 
oczach odbijało się zadowolenie. Majowe słońce opalizowało na tafli wody 
rozpryskiwanej przez ptactwo. Rajski obraz.
— Ksiądz był w Afryce? — spytała leniwie Magda.
— Nie, ale bardzo bym chciał. Jak nie masz ochoty tu roz
mawiać, możemy pojechać gdzie indziej — zaproponował.
128
— Nie, OK — Magda zapatrzyła się w horyzont. — Jest tyl
ko piasek, słońce i woda.
— Co takiego? — spytał Groser, niepewny, czy dobrze usły
szał.
— Anie, chodziłam na takie kursy wschodniej medytacji.
Zamykaliśmy oczy, facet puszczał nam muzykę i kazał w my
ślach przez godzinę powtarzać to zdanie. „Jest tylko piasek, słoń
ce i woda".
Przez dłuższą chwilę milczeli. Wacław wiedział, że Magda próbuje przejść do 
sedna sprawy, ale nie zamierzał jej poganiać.
— Nie wiem, czy jestem w porządku. Zawracam ci głowę...
niewierząca... Ksiądz pewnie zarywa swój czas, bo myśli, że
mnie nawróci.
— Lubię tu przychodzić. Poza tym, nikogo nie nawracam.
Chciałbym ci dać tylko odrobinę nadziei.
— Z tym będzie ciężko. Najważniejsze to uniezależnić się od
życia, od nadziei. Nic nie czuć. Nie mieć złudzeń. Złapać tylko
parę chwil...
Magda przerwała, jakby zwątpiła, czy ksiądz Wacław jest odpowiednią osobą do 
słuchania jej wyznań. Zwierzać się komuś, kogo zawód napawa ją na przemian 
obrzydzeniem, śmiechem i lękiem?
— Nikomu nie jest łatwo mówić o sobie, ale najgorzej za
cząć. .. — zachęcił ją po dłuższej chwili Wacław.
— To wcale nie jest trudne — pokręciła przecząco głową.
— Wiem, co chcę powiedzieć, bo powtarzałam to sobie tysiące
razy. Znienawidziłam Boga... Chyba już lepiej w Boga nie wie
rzyć, niż Go nienawidzić.
Magda spojrzała na Wacława, oczekując jakiejś reakcji.
— Przez Niego straciłam chłopaka.
— W jaki sposób? — zapytał rzeczowo, jak lekarz, który
pyta pacjenta, gdzie go boli.
— Wszyscy mówili na niego Kacper. Był dwa lata starszy
ode mnie i był punkiem. Chodził do naszej szkoły... właściwie
częściej do niej nie chodził. Ciągle miał konflikty z belframi. Pa
pierosy, alkohol, potem drągi. Zawsze nagrzany. Jego ojciec rozpił
— 
129
się i skończył w rynsztoku, matka ochajtała się drugi raz, z gnojkiem, który ich 
tresował jak psy. Jego braciszek się poddał i kupił sobie tatusia. Kacper uciekł 
z domu i zamieszkał u babki. Nie uznawał żadnej władzy. Mówił, że jest 
anarchistą. Podziwiałam go za ten bunt, ale sama nie miałam ochoty ani żyć, ani 
ubierać się tak jak on. Nosił żółte spodnie podarte na tyłku, spięte agrafką. 
Nigdy się na to nie odważyłam. Jestem z porządnego, zakłamanego domu. Starych 
nie stać na rozwód, choć żyją osobno. Dla mojego dobra — Magda spojrzała na 
księdza, chcąc sprawdzić, czy słucha. — Kacper był super zdolny. Książki 
dosłownie połykał. Materiał był w stanie nadrobić w parę wieczorów. Nauczyciele 
tym bardziej go za to nienawidzili. Dla nich był kolorową szmatą w czarnej 
skórze nabitej ćwiekami. Poznałam go w drugiej klasie. Szybko nauczył mnie 
życia. Pić, palić, no i wszystkich innych przyjemności — chrząknęła nerwowo. — 
Moi starzy zabronili mi się z nim zadawać. Matka mi stale truła, że skończę na 
ulicy. Wpadłam na pomysł, że da nam spokój, jak jej powiem, że Kacper zaczął 
chodzić do kościoła. Oboje mieliśmy to gdzieś, ale postanowiliśmy się zabawić — 
odrzuciła włosy do tyłu, potem je przeczesała palcami. Na jej twarzy pojawił się 
nagle uśmiech, jakby syciła się radosnymi wspomnieniami. — Miałam kumpelę, która 
chodziła do duszpasterstwa i mówiła, że jest tam taki równy gość, ksiądz Paweł. 
Poszliśmy raz. O dziwo, Kacper jakoś z nim zaskoczył. Zaczął nawet spać u niego 
na plebanii. Słuchali razem muzyki. Paweł mu puszczał jazz i klasykę rocka, a 
Kacper przynosił mu punkowy szajs. Szczęście nie trwało długo. Nie dopuścili go 
do matury. Zresztą, on sam nie chciał zdawać. Mówił, że sra na ich papiery. 
Spędziliśmy jeszcze super wakacje, a potem wzięli go do wojska.
Przed Magdą i Wacławem pojawiła się para staruszków. Mężczyzna w prawej ręce 
miał laskę, a lewą podtrzymywał żonę. Magda patrzyła na nich tępym wzrokiem. Tak 
samo patrzyłaby na parę sunących ślimaków. Nie wiadomo tylko, dlaczego zamilkła. 
Staruszkowie, znalazłszy się przed nimi, skłonili ku nim głowy, jakby mieli je 
na sprężynkach. Posyłając ciepły uśmiech, równocześnie powiedzieli: „Szczęść 
Boże". „Szczęść Boże",
odpowiedział Groser i ludzie poszli dalej, odsłaniając widok na rozlewisko.
— Znają księdza? — Magda była wyraźnie zaskoczona.
— Nie, chyba nie. Ale parę razy ich tu spotkałem — rzekł
uspokajająco Wacław. Magda nie mogła zrozumieć.
— Przecież ksiądz nie wygląda na księdza? :	-,.
..-• — Możliwe, ale kiedyś ludzie się tak witali.
— Masz jeszcze ochotę słuchać? — spytała.	- ;,
—	Pewnie.	• ••••;.:
Otworzyła torebkę, by wyciągnąć papierosy. Pohamowała się
jednak i zamiast nich wyjęła chusteczki higieniczne.
—	Po trzech miesiącach Kacper wylądował w szpitalu na
oddziale dla świrów. Znaleźli u niego jakieś prochy. Zadzwonił
po mnie. Widziałam, że jeszcze chwila i stracimy siebie. Powie
dział, że siebie ma gdzieś, że woli się zmienić, niż mnie stracić.
Chciał, żebym sprowadziła mu księdza Pawła. Przyszedł do nie
go. W oknach wszędzie kraty, ale żadnej kontroli. Długo gadali.
Siedziałam na korytarzu chyba godzinę. Cały czas przechodziły
jakieś obślinione wariaty. Trzęśli głowami. Dymowa straszna,
wszyscy jarali. To była chyba spowiedź, bo Kacper dostał roz
grzeszenie. Paweł był przejęty. Po trzech dniach przyjechała do
mnie policja. Kacper się powiesił — odkaszlnęła, aby ukryć ła
miący się głos. — Lekarze mówili, że to depresja. Nie wierzyłam
im. Musieli go czymś nastraszyć. Widziałam, jak chciał się zmie
nić. Nie mógł tego zrobić bez powodu — urwała i widać, zma
gała się, czy ciągnąć opowieść. — Ktoś powiedział, że to przeze
mnie, bo zmusiłam go do obietnicy, a on nie mógł żyć bez narko
tyków. Zaczęłam świrować. Nie chodziłam do szkoły. No i za
waliłam rok. Wylądowałam w klasie, gdzie są prawie same spa
dy. 3f. Najgorsza w całej budzie. Ksiądz Paweł próbował mnie
ratować, ale powiedziałam, żeby się odpieprzył, że już jednemu
skutecznie pomógł z tym swoim Panem Bogiem. Zaczęłam pro
wadzić życie na całego, nie istniały już żadne granice. Byłam na
tyle mądra, że kryłam się przed starymi. Chodziłam nawet grzecz
nie na religię. Klasę objął ksiądz Leszek. Wyglądał na wyjątkową
sierotę. Bawiłam się nim na całego. Widziałam, jak się pocił, jak
131
czerwieniał... Chciał być taki kumpel, ale wszyscy się z niego nabijali. 
Podpuściliśmy go z tym onanizmem. Powiedzieliśmy, że prawie wszyscy się 
masturbujemy, bo to nas wyluzowuje...
Wacław ani razu nie przerwał opowieści. Magda mówiła, on słuchał. Oboje 
śledzili wzrokiem taplające się w wodzie pelikany, jakby to one były bohaterami 
opowieści.
— O wszystkim dowiedziałam się od koleżanki. Pracuje na
detoksie. Nie mogłam uwierzyć, że ksiądz i zrobił coś takiego...
Myślałam, że Pan Bóg was chroni...
— To jest jak wspinaczka, nieraz się odpadnie od ściany —
odezwał się Groser i znowu zamilkł. Widać było, że poszybował
gdzieś myślami. Spojrzała na niego, nie do końca rozumiejąc jego
słowa. Uznała, że Wacław ma już dosyć słuchania.
—	Dobra, starczy na dzisiaj, bo się ksiądz wyrzyga.
Uśmiechnął się.
— Możesz słuchać o złu? — spytała dziewczyna zbita z tro
pu. Zwracała się do Wacława raz per ksiądz, raz per ty, jakby
chciała w nim widzieć kolegę i nauczyciela jednocześnie. Był do
tego przyzwyczajony. Spojrzał na nią ciepło.
— Nie, ja słucham o dobru, które to zło próbuje zamaskować.
— Ksiądz jeszcze chyba nie widział prawdziwego zła.
—	Całkiem możliwe.
Wstali.
—	Nie wypiliśmy ani kropli. Weź to z sobą—rzekł Wacław
i chciał podać Magdalenie kartonik z sokiem winogronowym.
Nie zwracając uwagi na to, co do niej mówi, spytała:
— Jak myślisz, czy Rysiek, kiedy się uśmiecha, chce coś
powiedzieć?
— Rysiek? — powtórzył Wacław, niepewny, o kim mówi
Magda. Po wizycie u Fołtynów nie zamienili ani słowa o choro
bie Ryśka, jakby karmienie powyginanego na wózku chłopca było
rzeczą najnormalniejszą pod słońcem. A może dlatego, że każde
słowo było dziwnie małe wobec tego, co tam przeżyli.
— Tak, Rysiek... — potwierdziła Magda. — Czy w tym po
skręcanym ciele może coś być poza cierpieniem?
— Na pewno — odparł cicho Wacław po dłuższej chwili.
132
Doszli w milczeniu do metra. Stanęli obok billboardu, na którym Linda, 
ucharakteryzowany na Marylin Monroe, reklamował Radio Zet. Ktoś pomalował mu na 
czarno przednie zęby, więc przypominał raczej współczesną wiedźmę niż gwiazdę 
Hollywoodu.
— Zapomniałam księdzu powiedzieć, że mam kupca na na
szego kompa.
— Po co chcesz go sprzedawać, przecież mówiłem ci, że
mam komputer? Nie chcę, żebyś dzieliła naszą wygraną na pół.
Masz zatrzymać bez żadnych skrupułów.
— Ojczulek i tak przyrzekł mi kupić kompa. A pieniędzy nie
będziemy dzielić. Rozmawiałam z Jolą o wózku dla Rysia. Z te
go już pomału wyrasta. Przydałoby się coś łatwiejszego w ob
słudze. Sam ksiądz mówił, że to wszystko tam, w markecie, to
nie był przypadek.
Wacław próbował ukryć zaskoczenie.
—	To na razie. Ja się urywam. Moja kumpela mieszka tu
niedaleko — rzuciła nagle Magda. Podała rękę Groserowi, zosta
wiając go pod szczerbatą Marylin Monroe.
Taksówka od ducha świętego 
lVlarek Mackiewicz miał dziś za co dziękować Panu Bogu. Siedem kursów w czasie 
dwóch godzin. Taki urobek czasem nie trafia się przez tydzień. Zacierał ręce po 
każdej jeździe i bał się tylko, że śni. Podjechał na parking koło placu 
Mickiewicza. Był trzeci „na słupku". Niebiosa mu wyraźnie sprzyjają. Zresztą, co 
tu się dziwić. Za takie zasługi? Pan Marek występował kiedyś w Radiu Maryja, 
opowiadając o tym, jak można nawracać ludzi, jeżdżąc taksówką. Wkrótce po 
audycji zaczepił go na postoju jakiś człowiek i spytał: „Panie, czy to jest ta 
taksówka od Ducha Świętego?"
Przedwczoraj dostał telefon od Jana Góry. „Panie Marku, prośba. Na Oławskiej 
317 jest do odebrania pięćdziesiąt Matek Boskich na Lednicę. Wejdą do samochodu, 
metr na siedemdziesiąt centymetrów". „Nie ma sprawy, ojcze. Załatwione". Ludzie 
z całej Polski nadsyłali na spotkanie lednickie malowane na bri-stolu wizerunki 
Matki Boskiej czczone na ich terenie.
Po godzinie Mackiewiczowi nadarzyła się okazja, miał kurs niedaleko 
Oławskiej. Zajechał, patrzy, a na bramie wjazdowej na podwórze szyldy chyba 
sześciu firm i hurtowni. Myślał, że dojdzie po nazwie, ale żadna nie była 
bardziej pobożna od innych. Komórka ojca Góry była, oczywiście, poza zasięgiem. 
Co robić? Zaszedł do pierwszej hurtowni. Nachylił głowę do okienka portierni i 
próbował przekrzyczeć hałas ciężarówek: „Proszę pana, szukam... tu gdzieś miało 
przyjść pięćdziesiąt Matek Boskich!" „Panie, my tu sprzedajemy kafelki, a nie 
święte obrazki" — burk-
135
nął portier. „Nie chodzi o święte obrazki — tłumaczył Mackie-wicz. — Duże Matki 
Boskie, metr na siedemdziesiąt". Portier spojrzał na niego, jakby miał do 
czynienia z niezrównoważonym psychicznie, i zamknął okienko. „Taksiarz i 
nawiedzony" — rzucił pod nosem. Pan Marek miał jednak szczęście -— już w 
trzeciej portierni odpowiedział mu rozumiejący uśmiech kobiety, która wskazała 
na potężny pakunek... Wyciągnął komórkę i nacisnął jedynkę, zakodowany numer 
domu.
—	Moje serduszko, jak tam nasz skarbuś? Powiedz jej, że
tatuś za godzinkę będzie w domu. Jak nie rozumie? Marysia
wszystko rozumie. Powiedz jej, że pójdziemy na spacerek i po
bawimy się w piaskownicy. Tak... Nie, no idealnie. Jak w bajce.
Ostatni kurs i przyjeżdżam.
Pan Marek wraz z żoną adoptowali kilka tygodni temu ośmiomiesięczną Marysię. 
Jeszcze godzina i będzie znowu udawał przed nią pieska, kotka, misia, a ona 
będzie śmiała się do rozpuku, pokazując swoje cudowne dwa ząbki. Zaczął obracać 
na palcu pierścionek z różańcem. Na końcu pierwszej zdrowaśki zobaczył, że do 
postoju zbliża się młoda kobieta. „O Jezu — westchnął Mackiewicz — gdzieś ty się 
tak ululała?" Dziewczyna, zataczając się, podeszła do pierwszej taksówki. 
Szarpnęła drzwiczki, ale bezskutecznie. Przy drugim samochodzie to samo. 
„Chamy!" — krzyknęła. Zbliżyła się do audi Mackiewicza. Pociągnęła bez nadziei 
za drzwiczki. Otworzyły się.
— Błagam pana, ja obiad muszę ugotować mężowi... Ja panu
dobrze zapłacę.
— Więc proszę wsiadać — rzekł Mackiewicz, wznosząc oczy
do nieba. — Dokąd jedziemy?
— Turkusowa 8.
Ruszyli. Skręcając w Tarnopolską zauważył, że kobieta chwyta się za usta.
— Czy pani chce wysiąść?
— Yhm...
Ledwo zdążyła dojść do krzaków przy chodniku. Stawali tak jeszcze 
dwukrotnie. Za trzecim razem Mackiewicz zaczął szukać w bagażniku jakiejś 
szmaty.
136
—	Cholera — rzekł, gdy kobieta siadła w samochodzie —
nie mam nic czystego. Niech pani zdejmie to wdzianko i zakryje
sobie twarz na wszelki wypadek. Ubranie się wypierze, a jak mi
pani wyhaftuje tapicerkę, to jestem skończony.
Kobieta posłusznie wykonała polecenie. Mackiewicz nie przewidział jednak, że 
ma ona pod spodem jedynie biustonosz-wid-mo. Czy zresztą miał wybór?
Spłonął rumieńcem, gdy na skrzyżowaniu oczy przechodniów zaczęły się 
kierować do wnętrza jego taksówki, jakby wiózł najcenniejszego VIP-a. Ryba 
lednicka na szybie, pod nią hasło „Kochajmy dzieci", święte obrazki na 
konsolecie, a w środku... „Boże, niech to się skończy!" —jęknął w duchu.
—	Dwadzieścia osiem złotych — rzekł, dojechawszy naresz
cie do celu.
Kobieta zaczęła przetrząsać torebkę. Po chwili już wiedział, że zgodnie ze 
scenariuszem tego koszmarnego filmu ona nie ma przy sobie pieniędzy.
—	Zaraz panu przyniosę — zapewniła.
Marek wolał jednak sprawy dopilnować osobiście.
—	Nie, pójdę z panią, niech pani tylko założy górę.
Wchodząc do domu, nadziali się na sąsiadkę wyprowadzającą pieska. W 
odpowiedzi na „dzień dobry" posłała jego klientce pełne obrzydzenia spojrzenie. 
Wsiedli do windy, kobieta mieszkała na piątym piętrze. Otworzył mężczyzna w 
podkoszulku. Spojrzał ze zdumieniem najpierw na Mackiewicza, potem na kobietę. 
Marka oblał zimny pot.
—	Przywiozłem panią... Chciałbym uregulować rachunek...
za taksówkę — dodał, widząc zdziwioną niebezpiecznie twarz.
Dwadzieścia osiem złotych.
Mężczyzna poszedł do pokoju, po chwili wrócił z pieniędzmi. Wręczył je bez 
słowa i zamknął drzwi. Pan Marek odwrócił się w kierunku windy i w tym samym 
momencie usłyszał za drzwiami huk, jakby przewróciła się szafa.
Wszedł do windy. Zamknął oczy i chwycił za różaniec. Uczy
nek miłosierdzia spełniony. Musiał jeszcze tylko omodlić jego
owoce.	-
137
Gołąbek siedział przy kolacji smutny. Nie przypuszczał, że jego wikary jest 
tak słaby. Widział, że nie radzi sobie, ale nie sądził, że jest aż tak źle. 
Liczył, że teraz, gdy dostali na parafię Wacława, będzie mógł trochę Leszka 
odciążyć, a tu...
— To jest niewyobrażalne. Ksiądz i próba samobójcza —
odezwał się po dłuższej chwili wystukiwania widelcem w blat
stołu.
— Wszystko jest możliwe. Kapłaństwo nie chroni przed żad
nym upadkiem — odparł Wacław.
— Ale samobójstwo? Boże, przez wieki chowaliśmy samo
bójców na niepoświęconej ziemi...
— Nie wiem, czy Pan Bóg nas za to pochwali — Wacław,
podpierając dłonią czoło, wpatrywał się w serwetę.
— Ale żeby z powodu takiej głupoty? — Gołąbek nadal nie
mógł zrozumieć.
— Każdy ma swoją miarę. Niektórzy potrafią się targnąć na
swe życie z powodu pryszcza na nosie. Za tydzień, za rok może
by się z tego śmiali. Ale w tej jednej chwili... całkowita ciem
ność. Nie ma do kogo się zwrócić o pomoc...
Wacław nałożył sobie śledzia w śmietanie i poczuł się nieswojo, że akurat w 
tej chwili je ulubioną potrawę. Rozmowa znowu zamarła. Odłożył sztućce.
— Nikt nie wyprowadzi drugiego z pustyni, jeśli wpierw sam
na niej nie był — wypowiedział nagle sentencjonalnie.
— A ty byłeś na pustyni? — Bronisław spojrzał nagle oży
wiony na Wacława.
— Może nie w samej głębi, ale obrzeża zaliczyłem...
— I co?
—	Mam nadzieję, że ta lekcja wystarczy mi na całe życie.
Poprzestał na tym metaforycznym uogólnieniu. To nie był
moment, żeby się dzielić szczegółami swej biografii.
—	Zastanawiam się, czy to moja wina... z Leszkiem. Taak...
Gołąbek nie potrafił uwolnić się od dręczącej go myśli. Wa
cław tylko pokręcił głową na znak, że ma dać sobie spokój.
138
— Uświadamiam sobie teraz pewną rzecz — ciągnął Broni
sław. — Leszek ma jedną ciężką przypadłość. Niezwykle realnie
przeżywa sny. Kiedyś usłyszałem jakieś krzyki w nocy, więc po
biegłem do jego pokoju. Wchodzę i widzę, jak Leszek podpiera
ścianę. Przebudziłem go. Taak... Dyszał, był cały spocony. Po
wiedział mi potem, że śniło mu się, że wali się na niego jakiś budy
nek. Przyznał, że miewa od czasu do czasu takie sny. Chciałem go
początkowo wysłać do lekarza, ale już się to nie powtórzyło i za
pomniałem o wszystkim. Taak, może trzeba było go... —proboszcz
pokręcił głową. Wacław próbował sobie przypomnieć nazwę tego
schorzenia. Jakiś rodzaj lunatyzmu, ale wyleciało mu z głowy.
— Tak, Wacku, jedno jest pewne. Nikt w szkole nie powi
nien się dowiedzieć o tej sprawie. O wszystkim wie tylko ta
Magda. Na nieszczęście ktoś z jej znajomych pracuje na oddzia
le, na którym leży Leszek. Przyszła do mnie załamana.
Wacław pomyślał, że akurat dobrze, iż tak się złożyło. Bardzo dobrze. Magdzie 
zdążył powiedzieć, żeby wszystko zatrzymała dla siebie.
—	Ktoś mi dzisiaj mówił, że widział cię z nią w gazecie —
rzekł Gołąbek z filuterną miną.
Groser bezradnie rozłożył ręce.
— Uważaj, masz szczęście albo nieszczęście do kobiet. Jesz
cze wypadniesz za burtę. Taak, na razie musimy ratować Lesz
ka. Nie mamy drugiego koła ratunkowego.
— Potrafię dopłynąć. Leszka chyba jutro wypuszczą ze szpi
tala — rzekł Wacław. — Myślę, że o jego powrocie do szkoły,
przynajmniej w tym roku, trzeba zapomnieć. Dobrze by było, żeby
też choć na jakiś czas wyjechał z parafii. Mam propozycję. Mój
kolega, Piotrek Cybulski, jest proboszczem na wsi, w Kołomorzu.
— Znam Piotrka.
— No, to nie muszę więcej nic mówić. Leszek zapomni tam
o koszmarach. Poza tym, rzecz najważniejsza, Piotrek potrafi
sobie doskonale radzić z uzależnionymi... Działa w różnych ru
chach trzeźwościowych.
— Chcesz powiedzieć, że Leszek jest alkoholikiem? — spy
tał zdziwiony Bronisław.
— 
139
—	Nie wiem, ale nie można tego wykluczyć. Piotrek potrafi
rozpoznać, kiedy ktoś szuka alkoholu.
Proboszcza dręczyło jednak pytanie, co począć z katechezą. Znów zwracać się 
do biskupa? Najpierw sprawa Pawła, teraz Leszka. Uspokoił go Wacław, mówiąc, że 
katechezy weźmie na siebie.
— Tylko już nie ruszaj tych tematów, co Leszek — ostrzegł
Gołąbek. — Nie wiem, co go podkusiło z tym onanizmem.
— Młodzież go podpuściła. Powiedzieli, że bardzo ich inte
resuje nauka Kościoła w tym względzie. A on dał się złapać.
— Jak można być tak naiwnym? — Bronisław pokręcił gło
wą i westchnął.
•— Częściej lub rzadziej, ale każdy z nas ma swoje chwile naiwności. Nie ma 
na to lekarstwa, chyba że cynizm.
Gołąbek spojrzał na Grosera, jakby chciał mu podziękować za tę wcale w sumie 
niewesołą prawdę.
Wacław szedł do szkoły bez większych obaw. Mimo że uczył katechezy z 
przerwami, miał już ośmioletnią praktykę. Początki nie były najgorsze. 
Szarpanina zaczęła się w 1990 roku, od kłótni, czy to dobrze, że katecheza wraca 
do szkoły. Kiedyś nawet został opluty, gdy szedł w sutannie. Myślał, że grupka 
wyrostków chce go pozdrowić po chrześcijańsku. Przeżył to bardzo. Podstawowa 
umiejętność polegała na uciszeniu sali. Pamięta, jak ryknął: „Ostatnia ławka 
wyjść!" I dwóch dryblasów, chwyciwszy ławeczkę, posłusznie wyszło z nią z klasy. 
Ale zahartował się.
Klasa 3f nie powinna pytać o występ w markecie. Magda spreparowała drobne 
kłamstewko. Powiedziała koleżankom, że spotkała się z Groserem na parafii, kiedy 
poszła przeprosić księdza Leszka za chamskie zachowanie chłopaków na korytarzu 
Groser akurat jechał do chorego chłopca i potrzebował kogoś do pomocy. Wszystko 
się zgadzało, pominęła jedynie informację o samobójczej próbie Leszka.
Pchnął drzwi do klasy. Większość twarzy zwróciła się z zain-
140
teresowaniem w jego kierunku. Tylko paru uczniów demonstrowało swoje 
lekceważenie. Przez chwilą zatrzymał wzrok na dwóch chłopakach w drugiej ławce. 
Jeden z nich, szczupły, z włosami zaczesanymi do tyłu i spiętymi w kitkę, a 
drugi krępy, Łysy. Oba[ mieli jednak takie same koszulki z napisem: „Bóg tak — 
Kościół nie". Pod nim widniał rysunek^^^T^S^głe.ni umieszczony w drogowym znaku 
zakazu. „To pewnie tych tak się bał Leszek".
—	Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus — powiedział
donośnie.
W odpowiedzi dobiegło go kilka dziewczęcych głosów.
—	Chciałem się wam przedstawić. Nazywam się Wacław
Olbrycht. Przez jakiś czas będę zastępował mojego kolegę. Do
końca roku pozostało nam niewiele. Mam nadzieję, że nie odbie
rzemy sobie nawzajem chęci do życia.
Natychmiast zreflektował się, że jego ulubiony zwrot katechetyczny w obecnym 
kontekście mógł zabrzmieć fatalnie. Spokojna reakcja klasy nie wskazywała, na 
szczęście, że ktoś coś wiedział o Leszku.
— Ludzie rozwijaj ą się poprzez pytania. Chciałbym, abyście
powiedzieli mi albo, jeśli wolicie, napisali na kartkach, jakie pro
blemy was interesują. Nie jestem zbyt elokwentny, więc dzięki
temu mógłbym się trochę przygotować — Wacław mówił głów
nie po to, żeby wyczuć klasę i się dostroić.
— Może nam ksiądz zaśpiewać z Magdą? — padło bez żad
nych wstępów pytanie.
— Widzę, że już wszyscy wiedzą.
— A ja słyszałam, że ksiądz się nazywa Groser — krzyknęła
blondynka z pierwszej ławki, wybawiając Wacława z kłopotu.
— To mój pseudonim literacki... — słowa te zabrzmiały pła
sko i napuszenie. Poczuł się głupio.
— Czy ksiądz pisze tylko książki religijne? — spytała ruda
dziewczyna siedząca obok Magdy.
Wacław nie zdążył odpowiedzieć. Nagle na tyłach klasy powstało jakieś 
zamieszanie. Spojrzenia wszystkich powędrowały do ostatniej ławki. Siedział w 
niej chłopak z miną wodza indiań-
141
skiego. Z uszu zwisały mu nadmuchane prezerwatywy pomalowane we wzorki pisakami. 
Wacław zaniepokoił się. Pomyślał, że pewnie chce wywołać sprawę Leszka. „Może 
już jednak wszystko wiedzą? To pewnie ten, który go sprowokował". Odczekał, aż 
przycichną śmiechy, i spokojnie zwrócił się do dowcipnisia.
— Ładnie, ale mamusia cię nie nauczyła, gdzie się to zakłada? Dzika salwa 
śmiechu tym razem uderzyła w Indianina. Nie wiedział, jak się zachować. 
Wściekły, ściągnął prezerwatywy i cisnął nimi w śmiejącego się najgłośniej 
kolegę. Baloniki odbiły się i zaczęły krążyć po klasie, budząc histeryczne piski 
dziewcząt. Wacław zdał sobie natychmiast sprawę, że tym jednym zdaniem przegrał. 
Jakakolwiek próba ratowania sytuacji mogła ją teraz tylko pogorszyć.
Ktoś krzyknął, że Arek „musi zakładać sobie na uszy, bo w kroku mu spadają". 
Paru chłopaków zaczęło się pokładać ze śmiechu na ławkach.
— Kup se wentyla... — krzyknął ktoś z tyłu.
— Spadaj na drzewo — warknął chłopak. Zgarnął plecaczek
i demonstracyjnie wyszedł z klasy.
Leszek podszedł z kielichem do wiernych. Dygotał z nerwów, pot kapał mu z 
czoła. Miał wrażenie, że zaraz ktoś krzyknie: „Zostaw ten kielich, 
świętokradco!" Przy trzeciej osobie wyciągnął kilka hostii naraz. Spostrzegł 
się, gdy już miał je wkładać do ust kobiecie. „Ciało Chrystusa". Cofnął rękę, by 
rozdzielić komuni-kanty. Kobieta rzuciła mu oburzone spojrzenie. Spuścił wzrok. 
Szybko przesunął się dalej i w tym momencie w jego kieszeni zadzwoniła komórka. 
Zawsze się tego bał. Wiedział, że kiedyś zapomni ją wyjąć. Gwałtownym ruchem 
spróbował sięgnąć do kieszeni i przechylił kielich. Komunikanty niczym białe 
płatki róż zaczęły spadać na dywan... Wierni zbili się w gromadę. Wśród nich 
zauważył dwóch swoich uczniów. Na ich twarzach jaśniał
tryumfalny uśmiech. Przyklęknął i zaczął zbierać hostie. Z przerażeniem 
zobaczył, że wrzucane do kielicha zmieniają się w brzęczące monety. SpoyrzaŁ 
mowu na ludzi. Część z nich płakała, a część śmiała się do rozpuku...
Obudził się z krzykiem. Dyszał jakiś czas, a potem zapalił świece przy 
obrazie Jezusa Miłosiernego. Uklęknął przed obrazem i mówił przez kilka minut: 
„Zlituj się, Boże, zlituj się, Boże". Zamilkł. Po chwili wyszeptał: „Czemu mnie 
opuszczasz, gdy odchodzę od Ciebie?" Położył się na łóżku i wpatrywał się w 
promienie wychodzące spod uchylonej szaty Chrystusa. Oczy na-biegły mu łzami. 
Postać Jezusa zaczęła się zamazywać i stała się wirującą kolorową plamą.
Wieczorem Wacław wpisał do swojego notatnika zdanie Hen-riego Nouwena: 
„Kapłaństwo to zawód błaznów i klaunów mówiących wszystkim, którzy mają uszy do 
słuchania i oczy do patrzenia, że życie nie jest problemem do rozwiązania, ale 
tajemnicą, w którą trzeba wkroczyć". Zamknął zeszyt i sięgnął po kartki 
pozostawione przez uczniów. Zawsze stosował tę metodę. Wiedział, że niektórym 
uczniom nie starcza odwagi, by zadać pytanie przy całej klasie. „Czy dużo księży 
to homoseksualiści?" „Czy nie żal księdzu, że nie może mieć żony?" „Czy Pan Bóg 
jest katolikiem?" „Dlaczego papież jest tak konserwatywny?" „Kościół mówi, że 
jedynym celem małżeństwa jest prokreacja. A co z bezpłodnymi? Czy jeśli ktoś 
kocha i zatai to przed ślubem, to ma grzech?" Groser chciał zanotować to pytanie 
w dzienniku, ale usłyszał pukanie do drzwi.
—	Proszę!
W drzwiach stał Leszek. Wczoraj wyszedł ze szpitala. Nic nie powiedział, 
dowiedziawszy się, że do końca roku nie ma katechezy. Widać jednak było, że 
kamień spadł mu z serca.
— Jak ci poszło w szkole?
— Nieźle, to znaczy tak sobie... — poprawił się Wacław.
Leszek usiadł na kanapie.	....
143
— Może nie każdy ksiądz powinien uczyć? — powiedział
jakby do siebie.
— Hmm — westchnął Groser. — Jednym idzie lepiej, drugim
gorzej. Myślę, że każdy z nas powinien stanąć przed klasą. To
bardzo ważny egzamin dla kapłana. Ze zdobywania człowieka.
— Czyli ja jestem kaleką, nie kapłanem — Leszek nie próbował
ukrywać swego stanu. — Nigdy nie zdam tego egzaminu. Boję się
ludzi. Mówiłem ci. Zawsze się w życiu bałem. Ojca, nauczyciela,
kolegów, koleżanek. Tylko lata w seminarium... tylko wtedy sienie
bałem. Trochę dziwactw, ale wszystko było na moją miarę.
Leszek zamilkł. Spuścił głowę i podparł j ą dłońmi.
— Nie mam z czym do nich iść — odezwał się po chwili. —
Czyja wiem coś więcej od nich? Do niczego nie mogę ich prze
konać. Coś im mówię, a sam w to nie wierzę. Wchodzę do kla
sy i myślę tylko o jednym, ile mam do dzwonka.
— Nie ty jeden — próbował pocieszyć go Wacław. — Kie
dyś Prymas zapytał Tadzia Polaka, tego księdza z telewizji, jaką
ma strategię katechetyczną, a ten mu odpowiedział: „Dotrwać
do dzwonka". Musisz zrozumieć, że uczniowie też się boją, cho
ciaż niektórzy nie zdają sobie z tego sprawy albo to ukrywają.
— Chyba żartujesz.
— Nie mówię, że boją się ciebie. Boją się życia, przyszłości,
śmieszności, boją się siebie nawzajem, patrzą tylko na boki, jak
zareaguje kolega, koleżanka. Boją się pokazać, co ich naprawdę
boli. Oni nie wiedzą, co zrobić z życiem. Pomóż im w nazywa
niu ich marzeń, zahamowań. Musisz najpierw złapać z nimi nić
porozumienia.
— Żeby ją złapać, trzeba być kimś. Mają gdzieś porozumie
nie ze mną. Mogę mówić to samo co ty i nic z tego nie wyjdzie.
Leszek machnął z rezygnacją ręką.
— No, może mi było trochę łatwiej zaczynać. Wtedy nie było
katechezy w szkole. Był stan wojenny. Kiedy zostałem księdzem,
zabili Popiełuszkę. Niby byliśmy zagrożeni, ale było nam łatwiej.
Patrzono na nas jak na bohaterów. Nikt nie wołał: „Księża na
księżyc". Na pewno prościej było nam okrzepnąć. Każdy czas
ma swoją korzyść i biedę.
— 
Groser zamilkł. Zamierzał coś jeszcze powiedzieć, ale się zawahał.
— Wiesz, Wacek — Leszek przerwał jego niezdecydowanie
— kiedy wyśmiali mnie w szkole, chciałem przyjść do ciebie,
ale poczułem się taki mały... Kiedy ksiądz traci Boga, nie wie,
komu mógłby się z tego zwierzyć.
— Wiem, dlatego gdy się z tego otrząśniesz, będziesz miał
ludziom wiele do powiedzenia — Wacław nagle przybrał zdecy
dowany ton. — Czy ty nie wiesz, że ci, których się boisz...
któryś z nich prędzej czy później będzie chciał to samo zrobić?
Ty możesz im pomóc. To wszystko, co się z tobą dzieje, to jak
by Pan Bóg zwiózł materiał na plac budowy. Możesz teraz zbu
dować coś wspaniałego albo to zmarnować.
Przerwał na chwilę i patrzył na Leszka, który utkwił tępo wzrok w stojących 
pod ścianą butach.
—	Ludzie rzadko dojrzewają do decyzji, które podejmują.
Najważniejsze jest to potem... Wziąć odpowiedzialność za swo-
jąnieodpowiedzialność. Jak zareagujesz, kiedy widzisz, że może
nie dasz rady... że ci się sypie to, co miało być takie proste. Dwa
lata temu błogosławiłem małżeństwo, które nie przetrwało mio
dowego miesiąca. Mąż zdradził i żona powiedziała, że nigdy mu
tego nie wybaczy. Może rzeczywiście nic by z tego małżeństwa
nie było, a może byłoby cudowne. Nigdy się już tego nie dowie
my. Tak samo ty się nigdy nie przekonasz, jakim mógłbyś być
księdzem, jeśli nie zawalczysz. Pamiętaj, że największe zwycię
stwo możesz odnieść tylko w walce z własnym zwątpieniem.
Myślisz, że twoje bagno jest gorsze niż to na Golgocie? Że Pan
Bóg nie może z tego wyprowadzić dobra? : ;
Leszek potarł nerwowo czoło.
— Wacek, miałem dzisiaj straszny sen. Śniło mi się, że za
dzwoniła mi komórka w czasie rozdawania komunii i wysypałem
komunikanty. Kiedy zacząłem je zbierać, zmieniały siew monety.
Jak sądzisz, co to znaczy?
— Że musisz odpocząć—Wacław się uśmiechnął.—Po przy
jeździe położyłem się na tej kanapie i od razu zasnąłem. Nie wy
obrażasz sobie, jakie bzdury mi się śniły. Reklamy w czasie mszy
145
i tak dalej. Może coś jest w tym domu. Nie przejmuj się — Grose wstał od biurka, 
podszedł do Leszka i klepnął go w ramię. — Roz mawiałem z proboszczem. 
Chciałbym, żebyś pojechał na wieś dc mojego kolegi. Byłem u niego pół roku, 
zanim tu przyjechałem On jest jak balsam dla duszy. To jest mój guru. Piotrek to 
kapłan gigant.
— I wylądował na zadupiu?	. .
— No właśnie dlatego.
Leszek kiwnął głową na znak zrozumienia, ale myślał już o czymś innym.
— Wacek.
— Tak?
— Czuję, że Pan Bóg specjalnie postawił ciebie na mojej dro
dze. Proboszcz to cudowny człowiek, ale nigdy nie mógłbym się
przed nim tak otworzyć. Trzeba to uczcić. Przyniosę flaszkę i na
pijemy się po szklaneczce.
— Nie. Nie, Leszku. Proszę cię. Jeśli chcesz to uczcić, to
lepiej choć przez miesiąc nie bierz kropli do ust.
— Wacek, spokojna głowa, ja wtedy... to nie przez alkohol.
Po prostu znalazłem się w ciemnym tunelu... to z czystej głupo
ty, uwierz mi. Wydawało mi się, że jestem w piekle. Czułem ogień,
a było ciemno. Nagle zobaczyłem maleńkie światełko i zacząłem
wrzeszczeć: „Jezu, ratuj!"
Była sobota. Postanowili, że do Kołomorza zawiezie ich Mac-kiewicz. To jakieś 
sześćdziesiąt kilometrów od miasta. Samochód Leszka nie był gotowy, lakiernik 
musiał go jeszcze spolero-wać. Przynajmniej Mackiewiczowi trochę grosza wpadnie. 
Za tydzień ma chrzciny Marysi. Wacław zapewnił Leszka, że pan Marek nic nie wie 
o całej sprawie. Nikt nic nie wie, poza proboszczem i Magdą.
Rozmowa od początku zeszła na Marysię. Mackiewiczowie wzięli ją z pogotowia 
rodzicielskiego, w którym działają od roku.
146
0	trzeciej nad ranem policja przywozi dziecko i trzeba się nim
zająć. Trzy miesiące temu przywieźli im Marysią. Jej mamusia,
piętnastoletnia dziewczyna, nie chciała jej. Dla Mackiewicza dzieci
były w życiu najważniejsze, choć swoje miał tylko jedno. Wy
glądał trochę jak święty Józef, ale nosił przydymione okulary
1	miał brzuszek, którego tamten prawdopodobnie nie posiadał.
Stał zawsze charakterystycznie podparty pod boki, jakby szyko
wał się do krakowiaka. Kiedyś Krystyna Feldman zamówiła tak
sówkę i ku jej zaskoczeniu zajechał po nią dobry znajomy —
Mackiewicz. Spojrzała na niego, jakby zobaczyła ducha, i mówi:
„O Jezu, święty Józef!" Święty Józef popłakał się ze śmiechu
i potem przez miesiąc wszystkim opowiadał to zdarzenie.
—	Kiedy ksiądz pyta małżonków, czy zamierzaj ą przyjąć i po
katolicku wychować potomstwo, Pan Bóg nie mówi, jakie to ma
być potomstwo, czy to mają być własne dzieci — Mackiewicz
prowadził wykład z teologii rodziny dla swoich pasażerów. —
Trzeba przyjąć każde dziecko. Jeśli małżeństwo nie ma dzieci
albo ma ich niewiele, trzeba zapytać, jaki masz plan, Boże, w sto
sunku do nas. Gdy Marysia do nas trafiła, od razu poczułem, że
ta dziecinka u nas zostanie. Co ja wam będę mówił. Po prostu
zwariowałem na jej punkcie. Znajomi mnie ostrzegali, żebym nie
przesadzał z tą miłością, bo wywołam jakiś uraz psychiczny u Jędr
ka. Jedynak będzie zazdrosny. „Zrozum, w jego życiu pojawił
się konkurent". Ale gdzie tam. Jędrek oszalał na punkcie Marysi
jeszcze bardziej niż ja. Kasia musi nam wyznaczać kolejki, kiedy
kto przewija i karmi Marysię, bo się o to kłócimy. Wyobrażacie
sobie? Mycie pupci na zapisy. Ha, ha... Czy ja mogłem się spo
dziewać, że Pan Bóg na stare lata pobłogosławi mi dzieckiem?
Potem zamilkli. Księża zatopili wzrok w majowych krajobrazach. Marek nie był 
jednak nawykły do ciszy i za swój obowiązek, na równi z prowadzeniem samochodu, 
uważał prowadzenie rozmowy.
—	Nie wiem, czy słyszeliście to, jak pijak mówi do alkoholi
ka. „Słuchaj no, jak często pijesz? No, jaki musi być powód,
żebyś się napił?" „Bo ja wiem — odpowiada. — Imieniny, uro
dziny, rocznica, święto 3 maja, 15 sierpnia, jakiś mecz w telewi-
147
zji..." „Ee — mówi alkoholik —ja to piję tylko z dwóch powój dów. Jak pada 
deszcz i jak nie pada".
I Marek, nie czekając na reakcje pasażerów, zagulgotałja indor.
Groser, bojąc się, że to pierwszy dowcip z całej serii o pija-J kach, zmienił 
temat.
— Ile ty na tej taksówce wyciągniesz miesięcznie?
— Z łapy do papy... Wszystko zawsze oddaję Kasi, a onami|
jeszcze nie powiedziała, że za mało. Musi starczyć.
— No, ale tak na dzień? — naciskał, nie wiadomo dlaczego, j
Wacław, bo sprawy materialne nigdy go nie interesowały.
— Oj, różnie. Są dni, że dosłownie przywiozę dziesięć zło
tych do domu... Wszystko zależy od kursów. Niestety, najbar
dziej intratne kursy są do agencji towarzyskich. Klient nie liczył
grosza, poza tym zwykle czeka się na niego, więc taksa leci'
dodatkowo. W zeszłym tygodniu kumpel mówi do mnie: „Pan
Bóg mi pobłogosławił i dał mi kilku boyków na basen".
— Co? — spytał Wacław.
— No klientów do agencji. Kumpel miał akurat komunię dziec
ka. Cieszył się jak cholera. To są trudne sprawy. Co zrobić? Są
takie zawody. Kelner na przykład. Gość zamówi golonkę w Popie
lec, a on musi ją podać i jeszcze życzy smacznego. Ja przynaj
mniej już nie mówię: „No, to powodzenia".
Mackiewicz zreflektował się, że może posunął się za daleko.
— A ty, Wacek, co, bryki sobie nie kupisz? — spytał, zmie
niając temat.	•:---'
— Ee, ja nawet nie mam prawa jazdy.
— Co za problem? Udzielę ci paru lekcji. Mam znajomości
w dobrym ośrodku... No?
— Nie, to nie dla mnie, muszę kryć się ze swoim bogac
twem, żeby mi się parafianie do kieszeni nie doczepili — wywi
nął się żartem Wacław.
— Są sposoby. Znałem proboszcza, który dla zmylenia kupo
wał samochody zawsze tej samej marki i w tym samym kolorze.
— Zabawne — odparł Wacław. — A ja znam proboszcza,
który cały czas miał jeden samochód, ale mu skradli tablice. Mu-
148
siał sobie sprawić nowe. Natychmiast się rozeszło, że kupił sobie nowe auto, 
tylko dla niepoznaki nie zmienił marki i koloru... Teraz skręcisz za wiaduktem, 
potem kilometr wiejską dróżką i jesteśmy na miejscu.
Wjechali na asfaltówkę ciągnącą się między rozkwieconymi łąkami. Połowa maja. 
Pogoda cudowna. Ptaki śpiewały. Zajechali pod plebanię z czerwonej cegły z 
kamiennym cokołem. Marek zatrąbił trzykrotnie.
Po chwili wyszedł Piotr. Kraciasta koszula, na głowie kapelusz. Wyglądał jak 
farmer z amerykańskiego filmu. Wacław nigdy nie widział go w tym stroju. Kończył 
rozmowę z jakąś kobietą.
—	.. .i nie martwić się, pani Pawlakowa. Pan Bóg widział, że
wszystko, co stworzył, było dobre.
Pokręciła głową i machnęła ręką. Zobaczywszy Wacława, powiedziała: 
„Pochwaluny" i wyszła z podwórka.
— Powiedziałbym, że raczej wyglądała na oburzoną. Mac-
kiewicz jestem... — Marek podał rękę gospodarzowi.
— Witam, witam i zapraszam. Piotr... — Cybula uścisnął po
kolei dłonie przybyłym. — Trzy światy mam z tymi kobietami.
Pewno się namówiły, bo już któraś z rzędu przychodzi protesto
wać przeciwko szafarzom. Ta do mnie mówi: „Księże probosz
czu, to nie może tak być, żeby chłop komunię rozdawał". „Dla
czego?", pytam., Ano, on tymi łapami w gnoju grzebie, a i—ksiądz
Piotr zaczął naśladować Pawlakowa pokazującą kształty biustu
— do baby się dobiera... Nie wiadomo, co robi". „Pani Pawla
kowa — mówię — przecież ja też chodzę do ubikacji". Jęknęła,
ale ten argument ją chyba usadził. „No, może trochę rzadziej"...
— zacząłem j ą pocieszać, ale wtedy wy zatrąbiliście, tak że nauki
o wcieleniu będę jej musiał udzielić następnym razem.
— 
Słowo zasiane
Skończyli męski podwieczorek — wędliny razem z plackiem — i wyszli przed 
plebanię. Wacław chętnie wypuściłby się na wieś. Prawie półroczny pobyt w 
Kołomorzu sprawił, że czuł się tu jak u siebie. Znał każdą dróżkę, kapliczkę 
przydrożną, lasy, jezioro. Rozpoznawał ludzi, a oni jego. Poszedłby zobaczyć, 
czy łazienka Burkietowej, jak go ostrzegał Cybula, „nie zmieniła jej 
tożsamości". Złapał się na tym, że tęskni nawet za Motylew-skim. Zapytał Piotra 
mimochodem, jak tam u Skwarków: nie chciał zdradzać, dlaczego akurat nimi się 
interesuje.
— Wszystko w porządku, co dopiero dwa tygodnie temu pani Helena urodziła 
syna—zakomunikował Piotr. — Cały ojciec. Tatuś chodzi po wsi dumny jak paw. Tak 
kochającego małżeństwa tylko sobie życzyć. Maj, więc oni z wózkiem prawie 
codziennie. Piękny widok. Zboża rosną, Skwarkowie roznoszą miłość po Kołomorzu. 
No i pani Dagmara też na ostatnich nogach. U mnie we wsi wyż demograficzny. 
Chłopy się biorą do roboty. Tylko powołań nie mam — Piotr rozłożył ręce w geście 
bezradności. — Gdyby tak w kurii brali pod uwagę, ile urodzin w parafii, to 
byśmy byli wzorcem. Aha — Cybula machnął ręką—tylko że mi złodziej grasuje. Nie 
ma dwóch zdań, że tamte pieniążki to on ci świsnął. Mi ostatnio zniknął mój 
ukochany kodak. Koniec z kluczykiem pod doniczką. Zobaczcie, jaki zameczek sobie 
zafundowałem...
Wskazał w kierunku werandy. Wszyscy kiwnęli z uznaniem, ale na wiarę, bo nikt 
nie poszedł się temu przyjrzeć.
151
—	Ostatnio ogłosiłem w kościele, że jak ten lis jeszcze ra
się zbliży do mojego kurnika, to uderzę w dzwony i liczę, 2
parafianie mi go upolują — uśmiechnął się chytrze. — Mam na
dzieję, że to dojdzie do tego gagatka.
Waeł&wprzytaknął. Może me jest z nim tak źle. Lepszy złodziej niż skleroza. 
Rzucił znaczące spojrzenie Mackiewiczowi, Trzeba jechać. Odwiedzi wszystkich 
następnym razem. Dziś spieszył się, by o dwudziestej odprawić majowe u Braci 
Męczenników. Umówił się na nocną Polaków rozmowę za miesiąc, gdy przyjedzie po 
Leszka.
—	No to, Piotrku, przekazuję ci to kruche naczynie. Chcę,
żeby za dwa tygodnie ważyło dziesięć kilo więcej i było odstre-
sowane. Miał po to jechać do Księżówki w Zakopanem, ale to
jest ksiądz bardzo oryginalny...
Leszek słuchał słów Wacka z uśmiechem i zakłopotaniem. Nie był pewien, czy 
proboszcz z Kołomorza zna się na dowcipach. Co prawda, podobnie jak Wacek, 
nakazał mówić sobie per ty, więc pewnie i dowcip ma ten sam. „Wszyscy księża są 
braćmi. Jeśli się nie godzisz na to, będę ci mówił per synu" — oznajmił mu na 
wstępie.
Mackiewicz załadował do bagażnika dwie palety świeżych jaj i połeć szynki na 
chrzciny Marysi. Kasia się ucieszy. Chemia kupowana w markecie całkiem już im 
zbrzydła.. Szybko się pożegnali i czerwone audi na klaksonie wyjechało sprzed 
plebanii.
Zostali sami. Piotr, który od biedy mógłby zagrać Ursusa w Quo vadis, i 
Leszek nadający się do roli Adama Małysza na diecie.
—	Mamy trzy godziny do majowego — stwierdził Cybula.
— Może przejdziemy się po moich włościach? Czternaście wio
sek, dwa kościoły i jedna kaplica. Dusz trzy tysiące. Magnat ze
mnie, co?
Piotr gwizdnął i podbiegło do nich uosobienie nierasowości.
—	To Aron, pies o biblijnym rodowodzie, chociaż w genach
mu się coś pomieszało.
Pies ponoć zawsze się upodobnia do swego właściciela czy
152
na odwrót, ale w tym wypadku ta reguła się nie sprawdzała. Jedynie biała plama 
pod gardzielą Arona przypominająca koloratkę była znakiem wspólnoty pana i jego 
psa. Weszli w aleję wierzb, między którymi kwitły krzaki głogu. Z jednej strony 
zieleniło się zboże, z drugiej ciągnęło się pastwisko. W odległości kilometra 
horyzont pokrywał las.
— To mówisz, że miasto cię zmęczyło... — rozpoczął ksiądz
Piotr.
— Ja? — przestraszył się Leszek.
— No, to znaczy, Wacek tak twierdzi. I słusznie. Tylko wa
riatów miasto nie męczy.
Leszek odetchnął. Już się bał, że Piotr został o wszystkim poinformowany i 
przystępuje do operacji bez znieczulenia.
— Wacek mówił mi, że jesteś jak balsam dla duszy i radzisz
sobie w każdej sytuacji — wyrecytował, by przejąć inicjatywę.
— Wacek miał zawsze poczucie humoru. Znasz kogoś, kto
sobie radzi w każdej sytuacji?
— Jak na razie, nie.
Cybula schylił się po kij, by rzucić go Aronowi. Wyrwał też dorodną pokrzywę 
i zaczął nią biczować lewą rękę.
—	Coś mnie ostatnio łupie w łokciu — wyjaśnił lekko prze
rażonemu Leszkowi. — Nie ma się co bać, życie samo zadba,
żebyś upadł na tyłek. Na samo dno. Bezsilność to piękna spra
wa. Życie co jakiś czas nas przerasta.
Urwał i przystanął nad pulsującym kopczykiem ziemi. Patrzył, jakby za chwilę 
miał pojawić się kret. Zaraz przybiegł Aron i zaczął obwąchiwać kopczyk, więc 
Piotr zrezygnował z dalszych obserwacji. Ruszył i, utopiwszy wzrok w horyzoncie, 
odezwał się jakby z innej rzeczywistości: , •>.
—	Nie bój się bezsilności, ona jest mądrością ludzi przewi
dujących. Smutku też się nie bój. Jest jak wiatr, jak nitka babiego
lata, jak cień Heraklita na płynącej rzece. Pozostanie ci zgoda na
wszystko, skarb, który zmieścisz w wyciągniętej dłoni żebraka
— Cybula spojrzał, jakby czekając na dowody uznania. — To
Elegia franciszkańska Brandstaettera. Piękny wiersz, dlaczego
dziś nikt się nie uczy wierszy na pamięć? ,;> . ,.•_.-,.,...
153
Uśmiechnął się do Leszka. Ten z zakłopotaniem odwzajemni uśmiech, nie wiedząc 
za bardzo, co powiedzieć.
— Ale i tak nie zawsze potrafię się pogodzić — Piotr konty
nuował swój monolog. — Przepraszam cię za ten sentymenta
lizm. Pomyślisz, wariat, ledwo w pole wyszli, a ten już wiersz
zasuwa.
— Coś ty, zaimponowałeś mi — rzekł Leszek nagle ośmielc
ny. — Zawsze mi powtarzali, że księża na wsi chamieją. Brataj
się z ludkiem Bożym, a ty...
— Jest coś takiego, ale ja akurat na wsi zacząłem czyta
poezję. Przedtem byłem na nią nieczuły. To moja samoobron:
Bez zakładania blokad — znowu się uśmiechnął. — Widzisz, jec
ni z samotności piją, drudzy szukaj ą kobity, a ja zacząłem czyta
wiersze.
— Ty i samotny? Wacek mówił, że przewijają się przez twe
ją plebanię tabuny ludzi — spytał zdziwiony Leszek.
— Tak mówił? Biedaczek, chciał mi zrobić przyjemność.,
On ma o mnie takie dobre zdanie.
Od strony lasu zbliżał się do nich wóz. Po chwili chłop wstrz) mał przed nimi 
konia.
— Prrr!... Pochwaluny.
— Szczęść Boże, panie Jadwisiak. My do lasu na space
Komary nie gryzą?
— Jak się napiją, nie gryzą. A może tych, co na spacer chc
dzą, gryzą. Nie wim, nigdy żym nie spacerowoł. Chyba, że prze
ślubem.
Proboszcz się uśmiechnął, tak łatwo dał się złapać. Chłop mówić o spacerze.
— To jak, panie Jadwisiak, pozwoli pan synowi iść na te
kurs lektorski?
— Proboszcz wi, że jo do Kościoła jak najbarzy, ale syna ni
dom. Robota na polu, gdzie łun do ołtarza? Od tego jest ksiund;
Łun niedługo do żeniaczki, a bydzie za ministranta robiuł.
Jadwisiak jakby od niechcenia obrzucił Leszka badawczyi wzrokiem. Piotr 
wychwycił to spojrzenie i stwierdził, że nie m sensu przedłużać rozmowy, bo i 
tak nic to nie da.
— No trudno. Szkoda, bo chłopak ładnie czyta, mógłby jesz
cze się podszkolić i na aktora pójść.
— Tero proboszcz powiedzioł. I niech łun to usłyszy, to mu
się w łbie poprzewraca.
— Będzie, jak pan chce. No, nie zatrzymuję, z Panem Bogiem.
— Z Bogiem. Wio! — wrzasnął Jadwisiak i wóz ruszył. Le
szek spojrzał zakłopotany na Piotra.
—	Na kolana przed proboszczem nie padają— odezwał się.
Cybula długo nie odpowiadał.
— Kiedy tu przyszedłem, myślałem, że takiej Polski już nie
ma. Jest się samemu i nie można nikogo do niczego tu przeko
nać. Chcą mieć krótką mszę, ładny pogrzeb i cześć. Zapropono
wałem, że będę jego syna raz w miesiącu zawozić na dwie go
dziny kursu. Chłopak ma zainteresowania, chce się oderwać od
ziemi. No, to słyszałeś. Panicznie się boją, żebym im czasami go
do seminarium nie urobił. Wedle nich w kościele mogą być tylko
ksiądz, organista i kościelny. Trzeba mieć ogromną miłość, żeby
kochać tych ludzi.
— Siedzisz tu tylko po to, żeby miał ich kto pochować po
katolicku?
Piotr zadumał się na tym pytaniem. Westchnął.
—	Może to najważniejsze zadanie kapłana, przeprowadzić
człowieka na drugą stronę. Dać mu nadzieję, że ktoś tam na
niego czeka.	.
Uszli kawał drogi w milczeniu.
— Coś mi się tam jednak udaje — odezwał się Cybula. —
Zebrałem ze wszystkich wiosek trzydzieści osób i stworzyłem
grupę biblijną. Oczywiście, to tylko młodzi ludzie, starzy nie przyj
dą za skarby. „Jak ktoś jest porzundny i chodzi do kościoła, to
mu starczy. My się tu narobimy, nie tak jak w mieście. Zimi nie
oszukosz. Tu trzeba robić, a nie godać. Niech ksiądz ściunga
tych, co nie łażą do kościoła". Ponad normę to się można Panem
Bogiem interesować chyba za karę. Starym mogę tylko nie prze
szkadzać. Jedyna szansa to ta garstka młodych. Może w nich
zakiełkuje ziarno.
— Nie załamałeś się?	;\
— 
155
—	Nie powiem, żebym nie miał pokusy stąd uciec, ale jakoi
sobie radzę. Jak to mówią: upokorzenie to początek drogi du
chowej. Poza tym, widzisz, ziemia piękna, jak nigdzie, więc spro-
wadzam tu moją starą gwardię. Przyjeżdżają ludzie z grup oazo-
wych, biblijnych. Z AA też przyjeżdżają. Nie, nie narzekam.
Koledzy przywożą tu swoją młodzież i tak się kręci — kontynu
ował Piotr. — Jutro ci pokażę ośrodek dla młodzieży, który proj
wadzi ksiądz Franek ze Zbawiciela. Znasz go? Dwa lata temu
wydzierżawił starą chałupę z pięcioma hektarami lasu. Dla mło
dzieży to istny raj. Jeziora w pobliżu. Non stop ktoś tu siedzi. To
ich dom. Franek w tę puszczę ładuje wszystkie swoje pieniądze.
Super flua oddaje młodzieży. Wiesz, co to są super flucf!
Leszek pokręcił przecząco głową.
— Pieniądze księdza, które pozostają mu po zaspokojeniu
godziwych potrzeb. No więc Franek chce tu zrobić taką małą
Jamna. Słyszałeś o Jamnej?
— Yhmm — Leszek kiwnął głową.
— Góra to niezły aparat. Dostał kawał budy, z którą wieś nie
wiedziała co zrobić, i proszę. Teraz stoi tam kilkanaście domów.
Z niczego — ksiądz Piotr pokręcił głową. — Jak on to, cholera,
wszystko wyczarowuje? Chociaż wrogów mu nie brakuje.
Doszli właśnie do lasu. Pod okazałym dębem leżała sterta śmieci. Puszki, 
plastikowe butelki, potłuczone szkło i tapczan, z którego wystawały dwie 
sprężyny.
—	Gdzie ci ludzie mają rozum... — westchnął Cybula. —
Cholera, te komary nas zeżrą. Bez „ofifa" nie da rady. Nie wiem,
czemu te komary nie żrą chłopów. Wracamy.
Była ósma, kiedy po majowym zasiedli do kolacji. Od ilu to już lat majowe 
było dla Leszka abstrakcją. Tu, kiedy w czasie Chwalcie łąki umajone przymknął 
oczy, widział maki i chabry. Czuł zapach traw. Majowe na wsi. To zupełnie coś 
innego.
Piotr przeżegnał się i wskazał najedzenie.
156
— Jedz i mów. Ja już odkryłem przed tobą swą duszę. Ra
dzę ci spróbować białej, póki gorąca. Nie krępuj się— zachęcił
Piotr, przegryzając wędlinę.
— Wacek nic ci nie mówił? — spytał niepewnie Leszek.
— Nie. Tyle, że lekarz nakazał ci odpoczynek, bo inaczej się
zajedziesz. Masz tu nabrać sił. Wal szczerze. Tu jest wieś.
— Co tu powiedzieć? Po prostu, nie dałem sobie rady jako
katecheta. Codziennie iść do szkoły i mówić o sprawach, które
młodych nie interesują. Koszmar. Rozmawiałem z kolegami z ro
ku, którzy też uczą, ale oni sobie jakoś dają radę. Stwierdziłem,
że tylko ja jestem taki nieudacznik. Przestałem więc pytać. Mój
strach był coraz większy, aż mnie to przerosło.
Leszek próbował powiedzieć wszystko, nie wdając się w szczegóły. Potem 
spuścił wzrok i zamilkł. Zaczął zaplatać frędzle starej serwety.
— Nic, tylko pustka i ciemność. Ty masz też czasem takie
stany?
— Czasem mam... Ktoś powiedział nawet, że wiara bez zwąt
pienia jest martwa. Ważne, by to zwątpienie cię nie przygniotło.
Wiara i wątpliwości są jak białe i czerwone ciałka krwi. Tak —
Piotr kiwnął głową i przegryzł chleb. — O Boga trzeba walczyć.
0	siebie, o bliźniego.
— I tobie się zawsze chce?
— Nie zawsze... Kiedyś nie chciało mi się prawie przez mie
siąc.
Piotr zaczął temat, ale zrezygnował, uznawszy, że chwila jeszcze nie 
dojrzała.
— Słuchaj, Wacek mi mówił, że kiedyś byłeś na świetnej pa
rafii. Dlaczego wylądowałeś na tym zadupiu? — spytał zacieka
wiony Leszek.
— Tak to po wierzchu wygląda. U nas księdza się degraduje
1	nagradza parafiami. Duża parafia—duże pieniądze, mała para
fia — małe pieniądze.
—	Ale za co cię ukarali?
Piotr spojrzał na Leszka, jakby się zastanawiając, czy opowiadać mu o 
sprawach, od których sam chciał uciec.
—	Najważniejsze, czy cię szef lubi, czy nie. Albo ktoś z jego
dworu. Reszta to detale, które można dorobić. Pamiętaj, że księża
to najbardziej plotkarskie środowisko, gorsze niż stare panny. Po
wiesz coś dowcipem, a tam już w kartotece wszystko na serio...
Nie, nie, kiedy indziej ci to opowiem. W każdym razie, kiedy przy
szedł wyrok, ziemia, po której stąpałem, stała się jak ruchome
piaski. Z dnia na dzień straciłem prawie wszystkich kolegów wśród
księży. Byłem jak zapowietrzony. Uratowali mnie świeccy. Na
mówili mnie, żebym się bronił. Poprosiłem biskupa o rozmowę.
Wysłuchał i, nie odpowiadając mi na żadne pytanie, powiedział:
„Proszę przekroczyć ten próg". I przekroczyłem. W seminarium
wmontowująw ciebie przekonanie, że przez biskupa przemawia Bóg.
Cybula umilkł na moment.
—	Tu i tam robiłem to samo, a owoce są całkowicie różne.
Tam ludzie prześcigali się w zaangażowaniu, tu kompletna bryn
dza. Tam cudowny dekanat, tu grupa obcych sobie ludzi. Czy
w jednym miejscu jestem bardziej prawdziwy niż w drugim?
Przez chwilę skupili się najedzeniu.
— Co ty robisz, żeby nie zwątpić w Kościół?
— Codziennie czytam Biblię. Stary i Nowy Testament. Tam
jest wszystko. Niektórzy mówią o mnie: protestant. Może coś
w tym jest. Uważam, że jeśli człowiek zamieszka w Biblii, nigdy
nie będzie bezdomny. Biblia daje ci wolność, odziera cię z naiwnoś
ci. Daje ci miarę rzeczy. Smutku i radości. A ty czytasz, Leszek?
— Na pewno nie tak jak ty. Nie zbudowałem jeszcze z siej
domu dla siebie.
Piotr pokiwał głową ze zrozumieniem.
—	Gdy założyłem tu grupę biblijną — ciągnął — pierwszym
tekstem, którym się zajęliśmy, był List św. Jakuba. „Za pełną ra
dość poczytujcie to sobie, bracia moi, ilekroć was spotykają różno
rodne doświadczenia".
Dochodziła prawie dwunasta, gdy rozległo się pukanie do drzwi. Stanęła w nich 
zapłakana córka Lewandowskich.
—	Przepraszam, że tak późno, ale u mamy było pogotowie...
Lekarz powiedział, żeby przyjść po księdza — dziewczyna roz
płakała się na dobre. — Widziałam, że światło się pali...
—	Choćby się nie paliło, zawsze tu stukaj — Cybula przytulił
dziewczynę i pozwolił jej się wyszlochać. — Poczekaj chwilkę,
zaraz jedziemy.	;
Poszedł po paramenty. Wychodząc, już w drzwiach, rzekł do Leszka:
—	Nie czekaj. Idź spać. I pamiętaj: „Noc po to w sercu czło
wieka zapada, by na jego dnie zajaśniały gwiazdy". Jutro niedziela.
Rano Piotr poprosił Leszka, by odprawił mszę świętą o dziewiątej. Sam miał 
wygłosić kazanie. Wiedział, że to nie jest ot tak, powiedzieć kazanie na wsi. 
Potem będzie musiał pędzić na następną mszę do Palesia. Dwa miesiące temu zmarł 
tam proboszcz i teraz księża z dekanatu do czasu mianowania nowego jakoś 
sztukują.
Miejscowy lud Boży bez zdziwienia przyjął Leszka przy ołtarzu. Byli 
przyzwyczajeni, że u proboszcza często jakiś miastowy ksiądz siedzi. Bo inaczej 
jakby zdołał wszystkie msze obsłużyć? Organista walił w klawisze z taką mocą, a 
ludzie tak głośno śpiewali, że Leszkowi wydawało się, iż nikt nie usłyszy jego 
głosu. W ławkach siedziały prawie same kobiety, kilku staruszków i para młodych 
ludzi, którzy od razu rzucili mu się w oczy na tle ogorzałych twarzy 
miejscowych. Mężczyźni stali wianuszkiem pod chórem. Już po rozpoczęciu weszła 
kobieta, stanęła obok drugiej ławki i ze złością zerknęła na siedzących tam 
zamiejscowych. Przysiadła na boku. Wstając po pierwszym uklęknięciu, tak 
wydatnie zaczęła pracować tylną częścią ciała, że siedzący z drugiego krańca 
człowiek pod naporem musiał wyjść z ławki. Po mszy, kiedy kościół opustoszał, 
Leszek dostrzegł na ławkach numerki. Rozejrzał się po kościele. „Musi mieć 
jakieś dwieście lat". Wyraźnie się sypał. Drewniane ławki, gdy się im bliżej 
przyjrzał, zżarte przez korniki, miały strukturę pumeksu. Polichromie w 
prezbiterium pokrywał malowniczy grzyb.
Poszedł na plebanię, usiadł na werandzie. Wystawił twarz do
słońca.	-'•
i
Piotr wrócił z Palesia po drugiej.
—	Nie zagłodziłeś się na śmierć? Gosposia wszystko zosta
wiła w lodówce. Trzeba było sobie podgrzać obiad.
Leszek pokręcił głową. Nie miał ochoty najedzenie. Mimo to Piotr poprowadził 
go do stołowego.
—	Jak tam poszło? — spytał, rozkładając talerze.
Leszek wzdrygnął ramionami.
—	Było OK. Tylko na początku myślałem, że mi serce wy
skoczy, jak wszyscy huknęli. Boże, jak ci ludzie śpiewają. My
ślałem, że głosu nie wydobędę. Ale te twoje baby nieźle się pcha
ją. Byś ty widział. Przyszła taka jedna i przepchnęła tyłkiem całą
ławkę.
Piotr roześmiał się ubawiony. Przynosił z kuchni półmiski. Leszek chodził za 
nim, nie mając lepszego pomysłu.
— Napatrzyłem się na to dosyć. Po prostu ławki w kościele są
płatne i co rusz się zabłąka jakiś zamiejscowy, który o tym nie wie.
— Płatne? — rzekł z niedowierzaniem Leszek.
— Nie wiedziałeś o tym? O Boże, w ilu parafiach to jeszcze
funkcjonuje.
— Myślałem, że znieśli to po soborze.
— Tutaj za bardzo nie wiedzą, że był sobór. Chciałem to
zmienić, ale nie dałem rady. Zrobiłem nawet ankietę, czy ławki
mają być płatne, i przegrałem. Tylko siedem osób napisało, że
mają być darmowe. Uznałem wyniki ankiety, ale powiedziałem
ludziom, że to jest wbrew mojemu poczuciu tego, czym jest
Kościół. Raz na jakiś czas przychodzą tu na mszę pacjenci z po
bliskiego sanatorium. Mówię: „Ustąpmy chociaż chorym". To
mi Maruszczak powiedział: „Proboszcz tak godo, a ja tu zapier
dalam cały dziń, a tyn pacjent bydzie udawoł chorobę, a se loto
w te i we wte. I un mo w kościele siedzieć, a jo mom stać? Jak
se to proboszcz myśli?" Mówię, że to są przecież ludzie chorzy.
„Tyn z tą czerwoną i zieloną głową to jest chory? Proboszcz, un
jest makierant".
— Niezły aktor z ciebie. Świetnie ich naśladujesz — Leszek
pokręcił głową z podziwem.
— Bo ja wiem, czy naśladuję? Ja już chwilami mówię jak
160
oni. Akurat ich język autentycznie pokochałem. Lubię ten za-śpiew. Język jak 
każdy inny, angielski, francuski. Zawsze lubiłem się uczyć języków obcych. Tylko 
ich mentalności nie mogę przyjąć, ten cały kontekst socjologiczny, za 
przeproszeniem, jest silniejszy niż Ewangelia. Raz im się sprzeciwiłem. Chcieli, 
żebym wywieszał listy ofiarodawców. Przekonywałem: „Na litość Boską, w Ewangelii 
jest napisane: niech nie wie lewa ręka, co czyni prawa". To mi Pawlak 
odpowiedział: „Łe, proboszcz znowu z tą Ewangelią". „Trudno darmo, panie Pawlak, 
za cenę mojego odejścia: nie zgodzę się. Bo to jest wedle waszej mentalności: 
»tyn dół, tyn nie dół, jak tyn nie dół, to ja tyż nie daje«". Mówię ci, ręce 
opadają. Jedna potrafiła sprawdzić ministrantowi w skarbonce, ile ludzie przed 
nią na kolędzie dawali. I potem mi mówi: „Tyn od Bąka dół złotówkę. Jo dałam 
dziesińć". Leszek zastanawiał się chwilę i rzekł:
— Ale w końcu tak źle nie może być, skoro nawet szafarzy
mianowałeś.
— Dwóch na trzy tysiące; i to po jakich bojach. Ale pewnie,
nie jest źle. Nawet potrafią pasterkę odprawić.
; Leszek spojrzał zdziwiony.
—	No tak, bracie, jak na święta zasypało i nie mogłem doje
chać, to ludzie sami zaczęli i się rozniosło, że rewolucję robię.
Ale co ja im kładę do głowy, jakie to ważne, żeby świeccy rozda
wali komunię, że Eucharystia nie jest własnością księży, że to nie
z braku czasu i księży chcemy świeckich szafarzy... Nawet moi
niektórzy koledzy traktują ich jak dopust Boży. „Takich to cza
sów żeśmy dożyli, że świeccy komunię muszą rozdawać". Nic
z tego nie rozumieją. No, a powiedz, kim byśmy byli, gdyby nie
to, że codziennie bierzemy w te swoje niegodne łapy Pana Boga
i rozdajemy Go ludziom. Jak inaczej świeccy mają zrozumieć,
że oni też mogą nieść Jezusa? „Profanacja", jeden mi powiedział,
tak jakby Pan Bóg sam się wśród bydląt nie położył.
Piotr pomimo rozmowy sprzątnął już ze swoich talerzy. Leszek jednak nie 
potrafił jeść, ani gdy mówił, ani gdy słuchał.
—	Dobra, już nic nie mówię, bo ci wszystko wystygnie. Pójdę
zaparzyć kawę, a ty dokończ. ^ n- -..>:~	, • _ ;,
161
Po chwili zapadli się w fotelach, które z pewnością miały po sto lat.
—	Sądzisz, że już tak do końca życia tu będziesz? — spytał
Leszek.
Piotr wpatrywał się w muchę wykonującą nerwowe biegi wokół cukiernicy.
— Nie wiem. Przestałem już planować swoje życie, bo to jest
zabójcze. Niełatwo wyjechać z naszego Sybiru. Jeden miał nie
dawno propozycję, żeby wrócić do miasta, ale odmówił. Stwier
dził, że już nie ma sił, nie ma do czego wracać. Coś jak misjonarz.
Hmm—westchnął Cybula.—Myślę, że to taki stan między zgorzk
nieniem a miłością. Niby nie masz porozumienia z tymi ludźmi,
a czujesz, że cię jakoś kochają. W zeszłym roku zastępował mnie
przez miesiąc kolega. Po powrocie doszło do moich uszu, że niby
był fajny, ale to nie to, co proboszcz. To jest ich wyznanie miłości.
Wacka dziwnie od razu przyjęli, ale on jest wyjątkowy. Ma coś
w tych niebieskich ślepiach, że ludzie mu tak od razu ufają.
— A ten proboszcz, co zmarł w Palesiu. Przyjaźniłeś się
z nim? — spytał Leszek.
— Nie za bardzo. To był samotnik. Po śmierci więcej o nim
mówią niż za życia. Zmarł w trakcie kazania. Podobno był bardzo
przejęty. Mówił, że św. Piotr jako pierwszy papież nie kazał swo
im podwładnym „wyczyścić teczek" i dlatego mamy do dziś w Bi
blii opis jego zaparcia się przed sprzątaczką świątynną. „Człowiek
jest istotą grzeszną i rzeczą ludzką jest upadać. A ja jestem pierw
szym grzesznikiem między wami". Mówił chaotycznie i parafianie
nie za bardzo rozumieli, co chciał powiedzieć, a on chciał się przed
nimi wyspowiadać, coś w nim pękło. Potem nie mógł już wydo
być z siebie słowa. Zdołał jeszcze tylko powiedzieć: „Grzechy
Dawida pozostały w Biblii i czytamy o nich: oto słowo Boże".
Wykrzywił się, schwycił za serce i upadł. Śmierć przy ołtarzu.
Ludzie wiedzieli, że proboszcz słabuje. Bywało, że tydzień, dwa
się nie pokazywał. Zbierali się wtedy i modlili się o jego zdrowie.
Po pogrzebie pojawiły się jakieś głosy, że to nie z powodu słabego
serca nie wychodził z plebanii. Pięknie powiedział na pogrzebie
biskup: „W obliczu jego śmierci lepiej rozumiemy jego życie".
162
Po chrzcinach Marysi u Mackiewiczów pozostało co nieco, wiać sprosili paru 
gości, żeby nadrobić imieniny Katarzyny, które w tym roku oficjalnie odwołali. 
Przyszła Sabina, koleżanka z liceum, która miała zakład fryzjerski; Heniu z żoną 
Jadwigą, właściciele hurtowni napojów, oraz Wiesiek taksówkarz. Zaprosili też 
Edka, szafarza w parafii Braci Męczenników. Edek był stolarzem i specjalizował 
się w wykończeniówce mieszkań. Oprócz tego oprawiał obrazki. Przyniósł właśnie 
Mackiewiczom w pięknej ramie ich zdjęcie ze spotkania z Papieżem. Pamiątka 
zeszłorocznej pielgrzymki do Rzymu. Przedmiot dumy. Mama Marka ze łzami w oczach 
patrzyła na to zdjęcie. „Synku, ty święty musisz być, że tak blisko Papieża się 
dostałeś". „Ech, mamo, do tego nie trzeba być świętym. Przecież Ali Agca też ma 
zdjęcia z Papieżem". Śmiał się jak z dobrego dowcipu, ale sam był wzruszony, gdy 
patrzył na siebie obok Jana Pawła. Razem z Kasią. Papież położył rękę na j ej 
głowie. Maj ą przy sobie drewnianą figurkę Świętej Rodziny, którą im przywiózł z 
Ziemi Świętej znajomy franciszkanin. To tej figurce, twierdził Mackiewicz, 
zawdzięczali Marysię. Przecież wtedy nie wiedzieli jeszcze o jej istnieniu.
Sabina z Heniami i Wiesiem znali się z poprzednich imprez. Edek wymagał w tym 
gronie prezentacji.
— To jest Edziu, nasz szafarz nadzwyczajny —- powiedział
Mackiewicz z entuzjazmem w głosie. Wieśka ta wiadomość
wyraźnie sprowokowała.
— Jak mówisz? Kaflarz?
— Szafarz — wyjaśnił Edziu ze spokojem, ignorując prowo
kację.
— Edziu rozdaje komunię — próbował naiwnie tłumaczyć
Marek, który nagle stracił swój taksówkarski instynkt i nie wie
dział, do czego zmierza kolega.
— Te chipsy, tak? — nie ustępował Wiesiek. — To już się
księżulkom nawet tego nie chce robić?
Marek, chcąc przerwać żenujące dowcipy kolegi, zachęcał do zajęcia miejsc.
163
Kupił na dzisiejszą okazję, co prawda, jedynie butelkę Sophi ale wiedząc, co 
przynieśli goście, szarżował z ofertą. Usiedl Alkohol powinien oczyścić 
atmosferę. Wiesiek jednak nie usti pował. Nagle zobaczył przestrzeń dla swoich 
antykościelnyc fobii. Obecność Edka podziałała na niego jak majowe pyłki ii 
alergika. Dążył do konfrontacji, wytaczając działa największeg kalibru. „Boga 
nie ma, bo inaczej nie byłoby zła i chorób na świt cię" — powiedział na wstępie. 
Następnie oświadczył, że Pism święte to najbardziej krwawa księga, jaką napisano 
w dziejąc ludzkości. Kiedyś próbował je czytać, ale nie lubi czerniny. Póz niej 
wymienił cały katalog księżowskichprzestjpstw^Wszysc księża to pedały i 
cwaniaki, którzy na swoje próżniactwo zbier ją od naiwnych pieniądze. Ludzie 
umierają z głodu, a oni się to pią w bogactwach". Zadawał pytania i sam sobie na 
nie odpoj wiadał. „Po cholerę te monstrancje ze złota? Sprzedać i biednj rozdać. 
Ile szpitali by można za nie wybudować. Monstrancje powinny być drewniane, tak 
jak było na początku w Kościele". Nagle stał się reformatorem doskonale 
orientującym się w początkach chrześcijaństwa. „Nie rozumiem, po co te zakonnice 
się tyle modlą. Jak chcą pomagać biednym, to niech pomagają, ale po co te 
paciorki od rana do wieczora? Niech idą do biedaków, tak jak Matka Teresa".
— Wiesiek, co ty za głupoty opowiadasz? — wszedł mu
w końcu w słowo Marek. — To Matka Teresa się nie modliła?
Przecież zawsze powtarzała, że gdyby nie modlitwa, to by nie
miała sił pomagać biedakom.
— Ja tam ludzi kocham i pomagam im bez modlenia — od
parł nieprzekonany Wiesiek.
Tym razem nie wytrzymała Kasia:
—	I ty, Wiesiek, mówisz, że jesteś dobry? To po co ludzi
obrażasz?
Heniu widząc, co się święci, wtrącił się do dyskusji.
—	Słuchajcie, my tu chyba nie przyszli na radę parafialną?
Nalej po jednym, Marek, i zmieńmy temat.
Marek, korzystając z sytuacji, poszedł po lód. Edek pod po-
164
zorem udania się do toalety też wstał od stołu. Po chwili spotkali się w kuchni.
— Przepraszam cię, nie wiedziałem, że to taki kawał chama.
Tak go jutro opieprzę... — kręcił głową Mackiewicz.
— Daj spokój, to biedny człowiek. Nie widzisz, że coś go
gryzie? To jest dla mnie błogosławiony dzień — Edek uśmiech
nął się od ucha do ucha. — Dotychczas wszyscy się zachwycali
moim wyborem. Teściowa to myśli, że ma w domu półksiędza.
Trzeba, żeby ktoś mnie sprowadził na ziemię.
Do kuchni wszedł Wiesiek.	,. . - >
— Co tam szepczecie? Jak tu się tego gnojka pozbyć, nie?
— Ależ skąd, panie Wiesiu, my tu pana kochamy — rzekł
Edziu, chwytając go serdecznie za ramiona. Wiesiek nie wie
dział, jaką zrobić minę, ale po sekundzie rozpromieniał.
— Jaki „panie"? Wiesiu jestem. Dalej, idziemy się napić bru-
dzia.
Taksówkarz ujął szafarza pod łokieć i wyprowadził do pokoju. Mackiewicz 
wzniósł oczy do nieba, odetchnął głęboko, jakby spuszczał powietrze z dętki.
„A lew z jagnięciem będą się pasły na jednym pastwisku".
Gołąbek pojechał do swego brata Stanisława na zaległe imieniny. Groser został 
sam w parafii i miał być czujny na dzwonki do biura parafialnego. Cały dzień dla 
siebie, to znaczy na skończenie opowiadania, które już dwa tygodnie temu 
powinien wysłać do „Live". Godzina mijała za godziną. Szło mu jak krew z nosa. 
Wszystko bez sensu. Temat, na który ochoczo zgodził się pisać, niespodziewanie 
zaczął go przerastać. Problem winy i kary —jeszcze do niedawna tak dla niego 
czytelny — zaczął się rozmywać. Pisał opowiadanie z kluczem. Wtajemniczeni bez 
trudu powinni się domyśleć, o kogo chodzi. Był to temat kontrolny na każdych 
imieninach. Od dawna nie lubił dokumentu. Kiedy pisał czystą literaturę, zawsze 
mógł wszystko zrzucić na karb
165
153
swej wyobraźni. Nie chciał nikogo oskarżać. Część tekstu do przeczytania 
Gołąbkowi jeszcze przed jego wyjazdem.
— Czyta się nieźle, ale przydałoby się więcej pozytywów
Taak. Ludzie pragną nadziei — usłyszał przy śniadaniu.
— Pozytywy będą, ale później. Najpierw muszę wprowa
dzić do piwnicy, żeby zapalić światło. Inaczej nikt nie zauważy,
że ono się pali.
— Uważaj, żebyś nie wpadł do katakumb — przekomarzał
się Bronisław. — Żyjemy w świecie zastraszonego chrześcijań
stwa. Więcej światła, jak mówił na łożu śmierci Goethe. Idź r
łąki umajone, synku. Mamy maj. Jesteś księdzem katolickim.
— Katolik potrafi się śmiać w piwnicy. Przy świeczce. To
jest dla mnie humor chrześcijański. „Chociażbym chodził ciem
ną doliną..."
— Wacku, zrobisz, jak uważasz, ja wyraziłem tylko swoje
odczucia. Zgadzam się, że bycie pisarzem katolickim to coś wię
cej niż umiejętność pisania i wiara w Matkę Boską, ale nie szar
żuj. Nie piszesz dla krytyków literackich. I pamiętaj, żebyś ko
muś nie zaszkodził. Taak. Znasz to ludowe powiedzenie: „Słowo
napisane — nieszczęście zasiane".
Wacław podziękował za opinię i rady, które niestety wywołały jego dzisiejszy 
paraliż. Siedział przed komputerem i już sam nie wiedział, czy iść do piwnicy, 
czy na łąki. Na ekranie pokazywały się jego myśli, toporne jak kloce drewna. 
Około czternastej wydrukował tekst. Włączył muzykę i zaczął czytać. Po paru 
minutach skończył, przedarł wydruk na pół i wrzucił do kosza. Zadzwonił telefon. 
Przeczuł bezbłędnie, że zaraz przez słuchawkę wleje mu się głos naczelnego 
„Live".
— Jedno słowo. Masz?
— Nie.
— Nie żartuj, jeszcze nigdy nie nawaliłeś. Czy już na nikogo,
kurna, nie można liczyć? Czytelnicy czekają na twój głos. Zapo
wiedzieliśmy cię. Wiesz, że tą sprawą żyje cały kraj.
— Mój głos leży w koszu na śmieci.
— Co?!
'>': — Podarłem maszynopis i wrzuciłem do kosza.
166
— Kichać na maszynopis, chyba nie zmazałeś tekstu w kom
puterze?
— Ważniejsze, że nacisnąłem delete w głowie. Przepraszam
cię, Tadziu, że nawaliłem, nie mogę wbrew sobie. Co zdanie,
mam wątpliwość.
— Czyś ty zwariował? Przecież nie piszesz konstytucji, tylko
tekst, o którym za tydzień nie będzie pamiętał pies z kulawą nogą.
Wysłuchał jeszcze paru zdań, z początku kokietujących i zachęcających, potem 
coraz bardziej obraźliwych, i odłożył słuchawkę.
„Boże, chcę wraz z Tobą wschodzić nad dobrym i złym. Nie wiem, który jest 
który. Pomóż mi, by nie zatrzasnęły się we mnie drzwi przed żadnym człowiekiem".
Taki kurs to miód. Z hotelu na lotnisko.
Wczoraj wieczorem Mackiewicz wrócił z Kasią z Wilna, gdzie był na pielgrzymce 
z parafią Zbawiciela. Pozostały dwa wolne miejsca i ksiądz Franek dał znać o tym 
Groserowi. Pan Marek nie był nigdy w Wilnie, więc gdy dostał propozycję, nie 
wahał się ani chwili. Pieniędzy trochę pożyczyli, w takich sprawach nie można 
kalkulować. Wyprawa do Wilna to chrześcijański i patriotyczny obowiązek. I 
proszę, Ostrobramska wynagradza — miał dziś już dwa świetne kursy, a o 
osiemnastej ma podjechać pod Holliday po klientów na lotnisko, tacy z groszem 
się nie liczą.
Było wpół do piątej. Przejeżdżał koło Auchana. Miał jeszcze trochę czasu. 
Akurat, żeby kupić parę drobiazgów do domu, a przede wszystkim pampersy dla 
„swoich" dzieciaczków. Sponsorzy dali pieniądze.
Zaparkował i wziął wózek. Piętnaście minut biegania po markecie i wszystko 
załatwione. Załadował bagażnik. Spojrzał na zegarek. 17.20. „Aku, aku". W sam 
raz. Siadł za kierownicą, przekręcił kluczyk, rozrusznik pokręcił kilka razy, 
ale silnik dziewięcioletniego audi ani drgnął. Powtórzył. Zamknął oczy i wzniósł 
akt strzelisty. „No do cholery! Dwa tygodnie temu przegląd i gów-
167
no. Z tego Józia też taki fachowiec jak z koziej dupy trąba", Wyszedł, podniósł 
klapę. Sprawdził zaciski akumulatora, świece, wszystko w porządku. „Szlag by 
trafił!", machnął ręką, jakby mu uciekł sprzed nosa pociąg. „Taki kurs, co tu 
robić?..."
— Co się, panie, stało? — wyrósł nagle przed nim siwy męż-j
czyzna o dobrotliwej twarzy.
— Nie wiem, coś z prądem. Cholera, za chwilę mam ki
— odburknął Marek.
— Spokojnie, panie, ja jestem elektrykiem samochodowyr
Trzydzieści dziewięć lat w zawodzie. Czekaj no pan, przynios
tylko narzędzia. Akurat jadę z roboty.
Mackiewicz spojrzał za swoim dobrodziejem. „Jeszcze człowiek nie zdążył 
zawału dostać, a już Pan Bóg karetkę przysyła", j
— Ile, panie, ten samochód ma lat? — dziadek, rozmawiając j
z Mackiewiczem, tropił za pomocą miernika przyczynę awarii.
— Dziewięć...
— No, panie, to co pan wymagasz? Starość. To są kochane
wozy, ale moduł zapłonu, panie, po pięciu latach wysiada. I tak
miał pan szczęście...
— Już pan wie, co jest grane?...
— W końcu czegoś po tylu latach się człowiek musiał doro
bić. Jak nie pieniędzy, to przynajmniej doświadczenia. Moduł,
panie, ma pan szczęście, że w moim volkswagenie dokładnie taki
sam. Ja, panie, bez zapasowego bym się nie ruszył. Mój też już
ma swoje tete...
— Co jest, ojciec? — zbliżył się nagle do nich mężczyzna
koło trzydziestki.
— Widzisz chyba, że trzeba panu pomóc. Zaraz to skończy
my. Trochę się spieszymy, bo my z Człopów, a żona ma dziś
siedemdziesiąte trzecie urodziny — elektryk rzucił wyjaśniająco
Mackiewiczowi.
Sprawnymi ruchami wykręcił moduł z audi.
—	Przynieś no, Zbyszek, nasz moduł z bagażnika — otarł
pot z czoła.
Mackiewicz wzruszył się.
—	Panie, co to za zbieg okoliczności. Wczoraj wróciliśmy
z Wilna od Matki Ostrobramskiej, i proszę, czuwa nade mną — Marek wpadł w 
patetyczną nutę. — To po prostu opatrzność.
—	A ja się też zastanawiałem, bo w horoskopie miałem, że
muszę do końca tygodnia zrobić komuś dobry uczynek.
Mackiewicz pokiwał głową z niedowierzaniem i nerwowo
zerknął na zegarek. Zbyszek podał ojcu moduł.
.-. — Spójrz pan, bo nie mam okularów, czy te same numery.
--. Mackiewicz spojrzał.	• , ; .,
— Zgadza się.
— No widzi pan? Weź no, Zbyszek, posłuchaj, czy pompa
chodzi... — rzekł do syna, podając mu szmatę.
— Panie, chyba sprzedam ten samochód, bo przecież nie mogę
sobie pozwolić na takie numery — rzekł podekscytowany Marek.
— W porządku — doszedł głos Zbyszka z tyłu samochodu.
— To, panie, jestem pierwszym klientem, zostawię panu swoje
namiary — rzucił elektryk-wybawiciel. Mackiewicz słuchał
w uniesieniu. „No nie, jeszcze klient na gablotę się napatoczył".
— Dobra, bo czas nagli. I teraz, panie, słuchaj. Tylko nie
usiądź. Ten moduł w sklepie kosztuje normalnie 835 złotych. Ale
mi kumpel go załatwił za trzysta. Zadzwonię do niego, jak ma
jeszcze taki, to ten panu odstąpię.
Nie czekając, wystukał numer na komórce.
—	Zyga? Słuchej no, jest sprawa. Tutaj musiałem panu po
móc na trasie. Będę potrzebował jeszcze jeden moduł zapłonu do
audi... Dobra, jak nie ma, położysz na półkę ten zepsuty od pana,
a potem oddasz, jak załatwisz. Jutro jadę do Koszalina, a bez
tego bym się nie ruszył.
Schował komórkę do kieszeni. r
—	To, panie, umówma się, w niedzielę po giełdzie wlecę do
pana. Niech mi pan da swoje namiary. A w razie czego, weź pan
zapisz: Witold Ryłko, Kosynierów 347/8.
Mackiewicz zanotował adres i telefon mechanika, dał mu swoją wizytówkę, po 
czym wysupłał z portfelu ostatnie trzysta złotych.
—	Wielkie dzięki. Do niedzieli. Muszę zdążyć na osiemnastą
podHolliday.	* . r .-^^
To nie mógł być zbieg okoliczności.	>
169
Wieczorem Marek zdał Kasi relacją z cudownych wypac które doprowadziły go do 
wydania ostatnich trzystu złotycl to nic. Sam kurs na lotnisko przyniósł 
sześćdziesiąt złe W niedzielę samochód się sprzeda. Ma już na oku trzylet opla. 
Gość mówił, że da za audi czternaście tysięcy, nie ch nas zarabiać, bo widzi, że 
wóz utrzymany, a on akurat c: takiego szukał dla młodego małżeństwa. Kasia 
pokiwała g podzielając siłą rzeczy entuzjazm męża.
W niedzielę Mackiewicz wyszykował samochód jak C konia na targ i czekał. 
Czekał. O siedemnastej stracił cierpli i nadzieję na przyjazd kupca. Kiedy 
zadzwonił pod zapisań mer, usłyszał zdziwiony głos.
— Ja od pana samochód kupować?
— Czy pan Witold Ryłko?
— Tak.
— Przepraszam. — Mackiewicz odłożył z rezygnacji
chawkę. Przez chwilę się nie odzywał, tylko usiadł na ka
i kiwał głową. W końcu przemówił:
— Kasiu, dałem się nabrać — w jednej chwili przejn
oczy. — Stary numer, nawet na Czterech pancernych go poi
wali. Zatkali mi rurę wydechową szmatą...
Mackiewiczowa otworzyła usta, zatrzepotała powiekami płakała się.
— To ty jesteś taki naiwny? W ogóle się na samochodz
znasz?
— Kasiu, to byli mistrzowie iluzji. Ten dziadek wygląd
święty. Rozum mi odebrało, bo spieszyłem się na kurs i jei
Ostrobramska... Mówię ci, myślałem, że mi się niebo otwa
Kasiu, nie płacz... Czyja mam na każdego człowieka jak ni
dzieją patrzeć?
— Ty wszędzie z tą opatrznością. Zamiast człowieko^
łapy spojrzeć, to w każdym anioła widzisz...
Mackiewicz zwiesił głowę. Po chwili pogłaskał żonę po
— Kasiu, nie martw się. Ostrobramska nad tym czuwa. Zobaczysz, że z tego 
jeszcze jakieś dobro wyniknie.
Z oczu Mackiewiczowej na te słowa trysnęły nowe strumienie łez.
Czułe słówka
1 .'.'.,'
W acław siedział przed komputerem i odpowiadał na e-maile. W skrzynce odbiorczej 
wyskoczyły trzy tłuste koperty. Najpierw kliknął na Protest od księdza Marka 
Wrony.
Cześć wszystkim!
W Ameryce ma wejść na ekrany film, który mówi o tym, że Jezus i Jego 
uczniowie byli homoseksualistami (gay). Film nosi łaciński tytuł Corpus Christi 
~ co oznacza CIAŁO CHRYSTUSA. To jest chore... Możemy coś przeciw temu zrobić. 
Wyślij niniejszy list wszystkim swoim przyjaciołom, prosząc ich, żeby podpisali 
go i w ten sposób przyczynili się do uniemożliwienia emisji filmu w Ameryce. W 
niektórych częściach Europy protestują już ludzie przeciw rozpowszechnianiu tego 
filmu. Jest nam potrzebnych wiele podpisów i Ty możesz także nam pomóc. Nie 
kasuj tego tekstu, bo przecież Jezus powiedział: „Kto się Mnie wyprze przed 
ludźmi, tego się i Ja wyprę przed Ojcem Moim". Okaż respekt dla naszego Jezusa 
Chrystusa, który za nas umarł. Proszę cię, podpisz się i wyślij ten list 
wszystkim, których znasz...
Wacław wykonał prośbę, choć zawahał się, czy jest rzeczą sensowną protestować 
przeciwko absurdowi. Czy nie uwiarygodnia się go w ten sposób, nie mówiąc już o 
reklamie? Czy nie bardziej trzeba protestować przeciwko bezsensowi, który wlewa 
się codziennie, bez żadnych przeszkód, w postaci amerykańskiego kiczu 
ukazującego zbrodnie i zdrady małżeńskie jako normę i urodę życia? Przecież to 
bardziej przemiela umysły. Nawet babcie kościelne chłoną te mydlane opery.
Otworzył list od siostry Agnieszki ze Zgromadzenia Służebn czek Drzewa 
Oliwnego. Bardzo ją lubił, ona lubiła Wacka, a! zwykle nie tolerowała 
literackiej produkcji przyjaciela.
Wacku, wybacz, nie byłam w stanie przeczytać do końca Tweg ostatniego 
opowiadania. Mam nadzieję, że kiedyś napiszesz coś zi pełnie przeciwnego... 
Poddaję Ci księdza, który jest kryształowy i prz) jaźni się z dziewczyną. Co ty 
na to? Wiesz, że kiedy św. Teresa i Jan o Krzyża rozmawiali razem, to unosili 
się w powietrze. Ich nieskazitel ność nawet nie dotykała ziemi. Sądzisz, że 
takowych już nie ma? J myślę, że są... Proponuję Ci, żebyś zaczął więcej chodzić 
na space z Jezusem i aniołami — tak przesiąkniesz, że na pewno uda Ci sii 
napisać coś kryształowego. Serdeczności...
Groser pokręcił głową rozbawiony. Jakże lubił ten ton. Poć tekstem na 
ekranie pojawił się aniołek, który mrugał filuternie oczkiem. Zabrał się więc 
ochoczo do odpisywania.
Droga Agnieszko, moja ukochana recenzentko. Jeśli już czytasz moje wypociny, 
czytaj uważniej. Na trzech przedstawionych księży jeden jest z problemami. Ty 
widzisz tylko jego. Niedobrze to świadczy o Twoich zainteresowaniach. Rozumiem, 
że chciałabyś, abym opisywał tylko kapłana w trakcie sprawowania sakramentów, 
ale kto zajmie się jego ludzką mizerią, która woła, by jąpokochać? W 
kryształowych księży wierzę. Sam ich widziałem... jak po lewitacji spadali na 
posadzkę i tłukli się w drobny mak. Nieraz też kryształ okazywał się kawałkiem 
lodu, który roztapiał się, gdy padło na niego słoneczko. Widzisz, mnie zawsze 
bardziej interesowali bohaterowie z ciała i krwi. Kiedy upadali, narobili sobie 
siniaków, ale dało się to wygoić. Agnieszko, czytaj Biblię, zobacz, jak tam 
człowiek dojrzewa. Wyobraź sobie, że przedwczoraj...
Pisanie przerwał mu dzwonek do biura parafialnego. Groser niechętnie oderwał 
się od komputera. Poczłapał otworzyć drzwi, zapominając o swoim sprężystym kroku 
alpinisty. Ujrzał w nich elegancką panią w wieku około siedemdziesięciu lat. 
Srebrne włosy, krótko przycięte, zaczesane do tyłu. Popielaty prochowiec, 
amarantowa apaszka i cały zestaw szczegółów, których on, nie będąc kobietą ani 
małżonkiem, nie potrafił właściwie ocenić.
— Szczęść Boże. • --'- :•-•< -•• ^•'•.-i"M ^'o:,„•;.•<;« -..,
174
—	Szczęść Boże — odpowiedział lekko zawiedziony, że
w drzwiach nie stoi siostra Agnieszka.
—	Cieszę się, że mogę osobiście księdza poznać.
Widocznie wydobył z siebie zbyt mizerną dawkę uśmiechu,
bo usłyszał:
—	Ale minę ma ksiądz nietęgą.
Trochę go to speszyło. Rzadko stykał się z osobami, które przy pierwszym 
widzeniu były tak aktywne.
— Wyrwała mnie pani z kontemplacji... — próbował sklecić
jakieś wytłumaczenie.
— Owocem kontemplacji jest radość...
Zrozumiał, że ma do czynienia z osobą, przy której trzeba ważyć słowa.
— Przyznaję rację. Już doprowadzam się do stanu użytecz
ności publicznej.
— Czy ksiądz wie, że uwielbiam księdza książki? — rzekła
kobieta, siadając w biurze. Rozejrzała się po pokoju i dostrzegła
miejsce, gdzie musiał wisieć jakiś obrazek, bo pozostała po nim
ciemna obwódka. Pewnie zdjęcie biskupa, gdyż nie mogła go
nigdzie dojrzeć. — Jak się dowiedziałam, że przychodzi ksiądz
do naszej parafii, myślałam, że oszaleję.
— Ja też — odparł rozbawiony tym Groser. — Ale czym mogę
służyć?
— Chciałam zamówić mszę za męża, Mariana Gorgonia. Moje
imię Janina.
— Mąż dawno odszedł? — spytał Wacław, chcąc okazać
zainteresowanie. Nie miał wielkiego doświadczenia z biurem pa-
i?&a\i[\^mv w rjoprzedniej parafii wszystkie sprawy z nim zwią
zane załatwiał proboszcz. U Męczenników też w zasadzie biuro
obsługiwał Bronisław. Sprawy urzędowe Wacława przerażały.
Łatwiej było mu napisać książkę, niż wypełnić najprostszy for
mularz na poczcie czy rubrykę w księgach parafialnych.
— Mąż żyje...
— Ach... czyli o zdrowie męża.
— Niby tak, ale to chyba byłby cud. A ja nie przepadam za
cudami. Cuda są dla niewierzących. ...
— 
— Doceniam, ale nie ograniczajmy Pana Boga... — odparł
Wacław, patrząc na kobietę z zainteresowaniem.
— Widzi ksiądz, mój mąż od trzech lat właściwie stracił pa
mięć. Miażdżyca. Pewnego dnia zaczął się do mnie odzywać jak
do obcej osoby. Wszedł do pokoju i mówi: „Przepraszam, czy
pani na kogoś czeka?". „Marian — mówię — co się wygłupiasz?"
Szybko przekonałam się, że to nie żart. Prawie rok powtarzałam
mu, że jestem jego żoną. Uśmiechał się i tłumaczył mi, że jego
żona już od pięciu lat nie żyje. Poddałam się. Pogodziłam sią, że
jestem dla niego obcą osobą, którą, dzięki Bogu, darzy jakąś sym
patią. Zdarzają się też dni, kiedy jak gdyby nigdy nic zwraca się
do mnie po imieniu. Miażdżyca ma to do siebie, że stany świado
mości przeplatają się z zanikami pamięci. Nieraz wejdę do poko
ju, a on pyta: „Nie wie pani, gdzie jest moja żona?" „Poszła do
sklepu" — mówię i wychodzę do kuchni. Po chwili wracam,
a on do mnie: „Wiesz, jakaś obca osoba się pałętała po domu,
Dobrze, że już wróciłaś".
Pani Janina delikatnie otarła palcem łzę, choć cały czas się uśmiechała.
—	Ale byliśmy zawsze cudownym małżeństwem. Dawno,
dawno temu, jak wprowadzili elektroniczne zegary, stałam na
dworcu i, patrząc na taki zegar, nagle zobaczyłam, jak szybko
upływa czas. Na normalnym zegarze tego nie dostrzegałam. A tam
nawet ułamki sekund wyskakiwały i przemijały. Przeraziłam się.
Jedna chwila na dworcu dała mi więcej niż wszystkie rekolek
cje. Od tego czasu nigdy tak naprawdę nie pokłóciłam się z mę
żem. Wszystko dzięki elektronicznemu zegarowi.
Przerwała. Odchrząknęła.
— Może ksiądz nie ma czasu? Wiem, że to niezbyt kulturalne
przychodzić do... nieznajomej osoby i...
— Proszę mówić...
— Wie ksiądz, miałam jedną słabość. Lubiłam od święta zapalić
sobie papierosa, ale mój mąż nigdy nie tolerował palącej kobiety.
Kobieta i papieros. To była dla niego sprzeczność. Nigdy więc przy
nim nie zapaliłam, l, proszę sobie wyobrazić, przed miesiącem za
pytałam męża, czyjego żona paliła papierosy. Uśmiechnął się i po-
— 
176
wiedział, że nigdy. Jeśli jednak mam ochotę, to proszę bardzo, mogę zapalić, 
jemu to nie przeszkadza. Zapaliłam, a potem nie wiedziałam, czy to było moje 
wyzwolenie, czy zdrada. Nie wiem, co to jest. Gdzie tu jest prawda? Czuję się 
jakoś dziwnie, wiem, że to nie jest grzech, ale musiałam się z tego wyspowiadać, 
bo w końcu go oszukałam, choć sama nie wiem, kiedy bardziej.
Na twarzy pani Janiny pojawiło się lekkie zawstydzenie.
— Czy to nie śmieszne? Człowiek stoi nad grobem, a nadal
przeżywa problemy licealistki. Kim my jesteśmy dla siebie?
— Wspólnotą w drodze do Boga...
— Tak, wspólnotą, w której jedno nie pamięta drugiego. Można
zapomnieć, gdzie się położyło okulary, klucze, ale zapomnieć
miłość... Czy to wszystko jest tylko reakcją chemiczną?
— Nie, proszę pani, „z miłości jesteśmy i w miłość się obró
cimy". Miłość jest zapisana w Księdze Życia. Pani to wie lepiej
ode mnie.
— Dlaczego tak ksiądz sądzi?
— Widzę to w pani oczach.
Spuściła wzrok i po chwili znowu spojrzała na Grosera, nie mogąc ukryć 
radości.
— No tak, stara baba wyrwała księdzu godzinę z życiorysu.
Przyrzekam...
— Proszę mnie tu nie kokietować. Ja żyję dla takich chwil.
Ale, jeśli można, wykorzystam panią. Chciałbym, żeby mi coś
pani przeczytała, nim się ukaże... Bardzo mi zależy na pani opinii.
— Na mojej? Ksiądz ma poczucie humoru.
— Staram się. Komik to największy dobroczyńca ludzkości.
Pół godziny przed majowym Wacław wszedł do konfesjonału.
Przyznawszy się do jedzenia kiełbasy w piątek, obmawiania bliźnich i 
nieodmawiania pacierza, mężczyzna zamilkł. Po chwili wyrzucił z siebie:
— Zdradziłem żonę... więcej grzechów nie pamiętam.
Dwa słowa, które były niczym dorodna gęś wybiegająca przed swoje maleństwa.
— Czy to pierwszy raz?	, •
— Nie...
— Czy żałujesz tego?
— Tak... chociaż... nie wiem...
— Nie wiesz, czy żałujesz?
— Sam nie wiem, co myślę...	-
— Czy żona o tym wie?	": =
— Nie wie...
— Czy ty ją kochasz?
— Tak.
— To dlaczego to zrobiłeś?
— Bo żona mnie zdradziła pierwsza — zdania padały niczym
litania.
— Skąd wiesz?
Mężczyzna odchrząknął.
— Zdradziła mnie sama z sobą. •
— Co masz na myśli?
—	Ona nie chce ze mną współżyć. Kochała się ze mną coraz
rzadziej. Dawała mi do zrozumienia, że jestem dla niej zwykłym
samcem.
Przerwał.
— Rozmawialiście na ten temat? — spytał Wacław.
— Dowiedziałem się od koleżanki, której się żaliła, że czasami
dla świętego spokoju musi iść ze mną do łóżka, choć ją to brzydzi.
Zamilkł, słychać było, jak ciężko oddycha.
— To mnie poniża. Potem dochodziło do kłótni. Kiedy od niej
nic nie chcę, jest w porządku. Postanowiłem, że tak jest lepiej.
— Czy macie dzieci?
— Dzieci już wyszły z domu...
— Ile lat jesteście po ślubie?
— Dwadzieścia osiem.
— Słuchaj, czy próbowałeś odświeżyć swoje uczucia? To jest
na pewno objaw kryzysu między wami na innym poziomie.
— Próbowałem, kończyło się tak samo. Za każdym razem,
178
5St
m,
gdy w końcu zbliżałem się do niej, stwierdzała, że tylko udaję, a ciągle mi 
chodzi o to samo... Cokolwiek bym zrobił... ona po prostu tego nie chce...
— Może gdybyś przestał o tym myśleć, zrezygnował na pe
wien czas...
— Proszę księdza, ja mam taką, a nie inną naturę. Ja nie ślu
bowałem celibatu...
Ostatnie słowa mężczyzna wypowiedział, prawie krzycząc. Siedząca w ławce 
kobieta spojrzała w stronę konfesjonału. Spotkała się oczyma z Wacławem, który 
zerknął odruchowo na zegarek. Pozostało niecałe pięć minut do nabożeństwa.
— Mów trochę ciszej. Przypomnij sobie, co przysięgałeś na
ślubie.
— Że jej nie opuszczę... ale to ona mnie opuściła... a zresztą,
janie chcę jej zostawić.
— I uważasz, że tak jest uczciwie? Że jesteś wierny swojej
żonie?	'	r
— Nie do końca, ale co mi ksiądz radzi?
— Gdybyśmy rozmawiali przy piwie, może bym cię zrozu
miał, ale jesteśmy w konfesjonale. Na płaszczyźnie naturalnej pew
nie jesteś w porządku, ale skoro przyszedłeś do spowiedzi, to ro
zumiem, że chcesz rozmawiać z Chrystusem.
— Pan Bóg buduje na naturze.
— Ale nie na grzechu. Myślę, że On jest jedyną osobą, która
może ci pomóc. On jest jedyną drogą. Czy chcesz spróbować?
Milczenie.
— Słuchaj, zdecyduj, czy mam ci dać rozgrzeszenie — ode
zwał się Wacław.
— Jak to, ja? To ksiądz chyba daje...
— Spowiedź to spotkanie z Chrystusem. On widzi twoje wnę
trze, twoje życie. Ja nie jestem magiem. Tylko Jego znakiem. Muszę
wiedzieć, czy postanawiasz poprawę. Chcesz spróbować?
Zapadło milczenie. Kilkadziesiąt sekund, które trwało jak długa godzina.
—	Tak...
179
Mijali kościół Świętego Marcina. Mackiewicz przeżegnał się. Żegnał się przy 
każdym krzyżu, kapliczce, kościele. „Nie bądź taki biskup", żartowali z niego 
koledzy. Kiedyś wiózł do Zakopanego proboszcza, który przez całą drogę się nie 
odzywał. Gdy dojechali na miejsce, Gołąbek odetchnął głęboko: „Kochany Mareczku, 
zauważyłeś wszystkie krzyże i kapliczki, a skrzyżowanie co drugie".
—	Wie pan — odezwała się siedząca na tylnym siedzeniu
taksówki kobieta — teraz pana poznałam, gdy się pan przeże
gnał. Czy pan mnie pamięta?
Mackiewicz spojrzał w lusterko. , ....
— Nie, wie pani, chyba nie.
— A widzi pan, dokładnie rok temu jechałam z panem i pan
się przeżegnał. I wtedy opowiedziałam panu o moim koledze,
który przeżył tragedię. Najpierw zmarła mu żona. Został mu syn,
którego pokochał wtedy w dwójnasób. Syn pojechał po samo
chód do Niemiec. Miał tam wypadek, w którym zginął.
Mackiewicz kiwał głową, teraz sobie przypomniał.
—	I wtedy spytałam pana, jakby pan mu pomógł, a pan pro
sto odpowiedział, że Pan Bóg zabiera człowieka wtedy, gdy widzi,
że zasłużył sobie na niebo. I wie pan, że to zadziałało. Kiedy mu to
powiedziałam, odżył. Jakby zmartwychwstał. Nie wyobraża pan
sobie, jak się cieszę. Cały czas się zastanawiałam, czy jeszcze
kiedyś pana spotkam. To prawdziwy cud...
. •" •,'-.-.- ' - '-.-;. 4 '..,,,.-C.;:,-'
Słabe światło księżyca wydobywało subtelnie ramę lustra, pod którym stał 
bukiet herbacianych róż. Ola przytuliła delikatnie głowę do ramienia Krystiana. 
Była szczęśliwa. Lubiła wsłuchiwać się, jak wyrównuje swój oddech. Przyzwyczaiła 
się, że ścisnąwszy jej ramiona, odrywał się od niej gwałtownie i milczał. 
Czasami nie wypowiedział słowa, aż do następnego dnia. Oddawał się medytacji. 
Ilekroć Ola próbowała się odezwać, Krystian przy-
kładał palec do ust albo delikatnie szeptał: „Ciii". Nigdy nie było
między nimi w tych chwilach czułych słów. Jakby jedno z nich
mogło wszystko zburzyć.	-
—	Noc to jest delikatność Boga — odezwała się Ola. Posta
nowiła tym niewinnym, nieco patetycznym zdaniem przerwać
niepisany obyczaj. — Stworzył noc, żeby człowiek mógł odda
wać się swym słabościom. Noc to jest zmrużenie oczu Pana
Boga. Wiesz, że jak przed ślubem szłam z kimś do łóżka, to tylko
w nocy. Zawsze miałam poczucie, że Pan Bóg patrzy na nas
poprzez słońce jak przez dziurkę od klucza. A od zachodu do
wschodu daje człowiekowi czas.
Uniosła lekko głowę. Miał zamknięte oczy. Dostrzegła tylko lekki skurcz, 
który przeszył jego policzek.
— Nic nie mówisz — zaczęła kręcić loczki na jego bujnie
owłosionej klatce. — Czyżbym nie miała racji?
— Tak, nie masz — odparł chłodno. — Noc jest właśnie po
to, żeby człowiek zobaczył gwiazdy. — Przez chwilę milczał,
a potem wyrecytował aktorsko. „Gdzie ucieknę od Twego obli
cza? Mrok jest dla ciebie jak światło". Psalm 139. Bóg przenika
wszystko.
Ola odsunęła się energicznie od Krystiana. Wstała z łóżka. Podeszła do 
stolika, zapaliła papierosa. Odrzuciła włosy do tyłu.
—	Dotychczas przynajmniej w łóżku nie mówiłeś kazań.
Może jeszcze zaczniesz się kochać w sutannie?
Krystian skrzywił się z niesmakiem, lecz zaraz zdobył się na filozoficzny, 
zagadkowy uśmiech.
— Myślisz, że wynagrodzisz Panu Bogu swoje grzechy zna
jomością psalmów? — nacierała.
— Kochanie, niepotrzebnie się denerwujesz. Chodziło mi tyl
ko o to, że nie musimy usprawiedliwiać miłości tolerancją Pana
Boga. Może zamiast psalmu wolisz fraszkę: „Panie Boże, bądź
ślepy i głuchy, bo idę na dziewuchy". Co?
Nie uśmiechnęła się. Wrócił więc do poważnego tonu.
—	Celibat to bezżenność. A jeśli chodzi o czystość, choć to
bardzo głupie słowo, to nawet papieże jej nie dochowywali. To, że
się z sobą spotykamy...	-~ - - •> --
181
— Cóż za eufemizm! Spotykamy się w jednym miejscu!
— Nie przesadzaj. Nasze pierwsze spotkanie odbyło się w za
krystii. Przyszłaś prosić o poświęcenie samochodu.
W Oli się zagotowało. Przypomniała sobie zachwyt Krystiana nad jej nowym 
modelem terenowej toyoty i boleść, że musi jeździć czteroletnim punto. Już po 
paru dniach znajomości postanowiła mu kupić peugeota. „To prawdziwa okazja. Trzy 
czwarte normalnej ceny". Nie zgodził się, to znaczy się wzbraniał... 
Zaproponowała, że będzie płacić połowę miesięcznych rat. „No cóż, takiego 
prezentu bym przyjąć nie mógł, ale pomoc?... Jest sztuką umieć przyjmować". To 
było dwa lata temu. Przez ten czas ich związek się zacieśnił. Raty samochodowe 
go scementowały.
—	Dobrze ciebie oceniłam. Nadajesz się do święcenia pojaz
dów, sklepów, basenów, stacji benzynowych...
Krystian uśmiechnął się i ważył w sobie, który wariant wybrać. Czy, jak 
zwykle, rozpędzić chmury?... Tak, ileż to razy już po takich sprzeczkach było im 
ze sobą najlepiej. Żyli rytmem kłótni i czułych przeprosin. Dzisiaj jednak 
wisiało nad nimi coś fatalnego. To nie było tylko burzowe powietrze. „Może czas 
już skończyć... — przemknęła mu myśl — albo przynajmniej przerwać na jakiś czas 
ten związek".
—	Kto wie, może masz rację — rzekł opanowany, jak chi
rurg, który prosi o skalpel. — Chociaż wtedy, o ile pamiętam,
mówiłaś co innego. Widziałaś we mnie ratunek przed... hmm —
westchnął z udawaną dobrocią, dając do zrozumienia, że rezy
gnuje z najbardziej gorzkiej prawdy.
Chwilę odczekał, żeby miała czas na przetrawienie każdego słowa.
—	„Moje małżeństwo jest fikcją. Nie możemy mieć dzieci".
Nie pamiętasz, jak wypłakiwałaś? „Ile lat można żyć w pustce?
Mąż nie ma nic do mego życia oprócz tego, że je opłaca". I słusz
nie. Wasze małżeństwo było martwe, choć nierozerwalne...
Właściwie nie słyszała już tych słów. Wpatrywała się tępym wzrokiem w kabel 
do lampy leżący na dywanie.
—	Spieprzaj, gnoju, z mojego życia... —powiedziała w koń
cu beznamiętnym głosem.
182
Uśmiechnął się krzywo, jakby połknął robaczywą śliwkę.
— Było nie było, mówisz do księdza. .	.
— Z ciebie taki ksiądz, jak ze mnie zakonnica.	; ,
Zapaliła nagle światło.
— Zgaś.	, \
—	Dlaczego? Zobacz wreszcie tę swoją oszukańczą połów
ką, którą skrywasz przed sobą i całym światem — spojrzała
w lustro, przy którym siedziała. Krystian w bukiecie róż.
Zmrużył oczy, przysłonił je ręką.
— Zupełnie niepotrzebnie się unosisz. Nikt o nas nie wie.
Jeśli spotkania ze mną są dla ciebie powodem wyrzutów... no
to rozstańmy się, ale jak przyjaciele...
— Nie udawaj durnia i nie przerzucaj tego na mnie... Jakoś
dziwnie ta gotowość rozstania zbiega się ze spłaceniem ostatniej
raty za samochód.
— Chyba nie podejrzewasz mnie o... — dotknął palcem wargi.
— O wszystko... jesteś zdolny do wszystkiego. Zwłaszcza,
gdy chodzi o pieniądze...
— No cóż, mógłbym oddać je tobie w jakichś ratach, ale
pamiętasz?... Pamiętasz, co powiedziałaś mi na początku? „Nie
mówmy o pieniądzach, dzięki tobie odmłodniałam co najmniej
o dziesięć lat". Jaką według ciebie ma wartość dziesięć lat?
Na twarzy Oli malowała się pogarda.
—	Mówisz, że nikt o nas nie wie... — odparła, nie zwraca
jąc uwagi na jego pełne jadu słowa. — Może czas, żeby się do
wiedzieli?	:!- , >v;,: /
Zmrużył oczy.
— Wspominałeś mi o swoim przyjacielu Wacku Groserze,
rym pisarzu. Nie uważasz, że twoje przemyślenia powinien ktoś
ludziom udostępnić? Iluż to księży zostałoby uratowanych. Dzięki
twoim złotym receptom nie męczyliby się dłużej w celibacie. Nie
możesz być egoistą. Tak, to świetny pomysł — uśmiechnęła się
tajemniczo. — Czy mógłbyś mi dać jego telefon? Zaoszczędzisz
mi poszukiwań. Inaczej będę musiała wydzwaniać do kurii.
— Niestety, nie mam przy sobie. Przenieśli go na nową para
fią. Przedzwonię do ciebie jutro.
183
—	Poradzę sobie — wstała i nałożyła na siebie porannik
— A teraz wybacz, chcę już iść spać. Czy mógłbyś opuścić t<
łoże i ten dom?
W pierwszym odruchu chciał łagodzić sytuację, ale zoriento
wał się, że ta próba może zakończyć się dla niego jeszcze wiek
szym poniżeniem. Znał charakter Oli. Za parę dni sama zadzwo
ni i będzie go prosić. Teraz jest nieobliczalna. Bez słowa ubra
się. Poszedł do łazienki po przybory toaletowe. Liczył jeszcze, ż<
Ola, widząc, co się dzieje, poniecha wypędzenia go. Ona jednał
milczała. Zapalił światło nad umywalką. Uśmiechnął się do swe
go odbicia w lustrze. Był dumny ze swych czarnych włosów
Czoło miał wysokie. Nie łysiał zakolami, ale cały przód poszed
równo do góry. Nigdy nie próbował ukrywać tego faktu. Zaroś
miał tak gęsty i ciemny, że mógł sobie na to pozwolić. To tylkc
dodawało mu męskości. „Nic. Milczy nadal. No cóż". Wyszed
z łazienki i skierował się do wyjścia.	•••>.• -•••- "'
— No to... — zaczął, stojąc już w drzwiach. Nie wiedział
jakiej dyplomatycznej formuły użyć. „Nigdy nie pal mostów", U
jedno mu teraz przeleciało przez głowę.
— Adieu — wyręczyła go Ola. — Aha, prosiłabym, żeby:
zostawił komórkę. Jest na stanie firmy.
Zatkało go. Wyciągnął z kieszeni marynarki szary plastik ze srebrnym 
brzegiem. Tak bardzo lubił ten mały przedmiocik dający tyle możliwości. 
Podświetlił ekranik, jakby miał tam znaleźć instrukcję, co w takich sytuacjach 
należy odpowiedzieć. Po chwili położył telefon na marmurowej posadzce w 
przedpokoju. Ściągnął usta i pokiwał głową, doznawszy nagle olśnienia.
—	Dziękuję, że przypomniałaś mi o tej smyczy, na której mnie
trzymałaś jak pieska. O każdej porze dnia i nocy. Dość już two
ich bzdurnych zachcianek i wzruszeń. Oddaję ci jaz największą
przyjemnością. Nie wiem tylko, jak się wymazuje z niej pamięć,
a mam tam mnóstwo ważnych telefonów...
Twarz mu się nagle wykrzywiła i trzema uderzeniami obcasa zgniótł maleńką 
nokię.
—	Adieu.
184
Nie wierzył, że Ola spełni swe pogróżki. „Gdyby nawet. Kto jak kto, ale Wacek 
nigdy nie zajmował się cudzymi brudami". A jednak nie wytrzymał i we wtorek 
zadzwonił do przyjaciela z seminarium. Kiedyś byli nierozłączni. Piotr, 
Krystian, Wacław i Norbert. Krystian zrobił z nich największą karierę. Studia w 
Rzymie. Miał iść w dyplomację, ale niespodziewanie powrócił do kraju. Doktorat, 
który miał skończyć błyskawicznie, zaczął się przeciągać. Piotr wylądował na 
wiosce. Karne przeniesienie, za brak pokory. Krystian mógł, co prawda, wesprzeć 
kolegę, ale uznał, że zdrowiej będzie zachować neutralność. Norbert przeszedł do 
„stanu portkowego". Kobieta i dziecko. Śp. biskup Ignacy wyszedł po długiej 
rozmowie z Norbertem z zaczerwienionymi oczyma. Zwykle za byle co potrafił tak 
pogonić swoich księży, że szło im w pięty. W takich sytuacjach bywał jednak 
bardzo miękki. Pokręcił ze smutkiem głową i powiedział jedno zdanie: „Jak ludzie 
potrafią skomplikować sobie życie".
We wtorek Krystian zadzwonił do parafii Braci Męczenników.
— Czy to parafia Braci Samotników? — spytał, rozpoznaw-szy w słuchawce głos 
Wacka. — Czy ksiądz nie wie, że kto unika braci, ten cnotę wnet traci? Nie 
pamiętamy? Do spowiedzi raz na rok, pod groźbą ekskomuniki. Z kolegami raz na 
miesiąc. Czy udzielisz mi dziś audiencji? O ósmej.
Wacław nie mógł powiedzieć nic innego, jak tylko: „Czekam".
Krystian wodził wzrokiem po pokoju. Przypatrywał się portretowi Popiełuszki.
— Tak, nad wyraz udany — orzekł. — Wygląda na pędzel
Okińczyca.
— Anie, to robota księdza Pawła Wolnego. Na pewno go
znałeś.
— Znałem, ale czy to jeszcze ksiądz?
— 
— Nie wiem, jest w Niemczech. Ale co tam robi? — Gr
ser wzniósł ramiona, wskazując na brak swej kompetencji w l
sprawie.
— W kurii wiedzą. Tam wieści szybko dochodzą. Otob
też się sporo mówi. I to nie tylko z racji twoich książek.
Krystian zmrużył oczy, wydął wargi i kiwnął kilka razy l znak, że wie, co 
mówi.
—	No, bracie, jedno zdjęcie w gazecie z tą wystrzałov
dziewczyną więcej szumu narobiło niż twoje książki. Wiesz, księ;
książek nie czytają, ale gazetkę przy porannej kawce każdy prz
gląda. Mówi się też, że i w pociągach nie skrywasz swoi(
upodobań do płci pięknej... Jakiś miesiąc temu twój były probi
nio przyleciał, ale szef go spławił.
Wacek uśmiechnął się i machnął ręką.
— To wszystko dowcipy... Siadaj — wskazał na fotel pn
biurku.
— Ten fotel to cały twój majątek?
— Fotel jest akurat wikarego. Usuwam wszystko. Każdy gri
to zarzewie bałaganu — Wacław odkorkował butelkę Bordeau
przyniesioną przez gościa i nalał do kieliszków. — A co u ciebie
— spytał, podając wino.
— No cóż, siedzę sobie w kurii... Hhhm — Krystian wyraz
zachwyt nad jakością trunku, zamykając oczy i unosząc dłoi
Odstawił z gracją kieliszek. Wacław zauważył na jego palcu ola
zały sygnet. — Na brak zajęć nie narzekam. Najgorsze, że Zdz:
siu mnie ponagla z doktoratem. Mają otworzyć wydział teolc
giczny na uniwersytecie i na gwałt szukają księży z tytułam
W tajemnicy mogę ci powiedzieć, że wobec ciebie też ma jakie
plany, mimo że masz tylko magistra. Tylko pamiętaj, ode mni
nic nie wiesz...
Groser zignorował informację Krystiana.
— Na duszpasterstwo masz jeszcze czas? — spytał.
— O nie, stary. Jestem tylko rezydentem. Stwierdziłem, żi
trzeba robić jedną rzecz, a dobrze. Nie powiem, próbowałem. Ali
ja nie mam talentu do ludzi. Praca z żywym materiałem nie wy
chodzi mi najlepiej. Każdy ma swój charyzmat. A propos, ni
— 
dzwoniła do ciebie niejaka Ola Leszczyńska? Może powoływać się na mnie.
Groser zrobił trudną do odgadnięcia minę. Rzeczywistość była taka, że wczoraj 
zatelefonowała do niego kobieta o takim nazwisku, proponując produkty spożywcze 
ze swej hurtowni na rzecz parafialnego Caritasu. Umówił się z nią na środę.
—	Wiesz, kiedyś podarowałem jej twojąksiążkę, no i zaprag
nęła mieć twój autograf. Oczywiście, to pretekst. Twierdzi, że
jej dusza rezonuje z tym, co piszesz.
Krystian chwycił butelkę Bordeaux. Wacław wykonał przeczący ruch głową, więc 
nalał tylko sobie.
—	Ona jest trochę taka... no, ekscentryczna, l niebezpieczna.
Swego czasu zająłem się nią duszpastersko, bo mąż ją zostawił
i kobieta przeżywała kryzys. Bardzo bogata i biedna jednocześnie.
Ofiarowałem jej trochę uczucia, ale zdaje się, że za dużo zaczęła
sobie wyobrażać. Trzymam się zawsze pewnych granic. Próbuje
mnie trochę szantażować. Sam nie wiem, na ile ten szantaż jest
poważny. W każdym razie, gdyby do ciebie zadzwoniła, to nie
zdziw się, jakby zaczęła opowiadać niestworzone historie...
Groser patrzył bez słowa na kolegę.
— O nic nie pytasz? — spytał zdeprymowany jego milcze
niem Krystian.
— Wszystko sam mi mówisz...
— "No, może nie całkiem — uśmiechnął się rozbrajająco. —
Widzisz, ja się parę razy z nią... zapomniałem... — Krystian od
chrząknął. „Dlaczego ta cholera cały czas milczy?" — Pamię
tam jak dziś naszą dyskusję o sensie celibatu w seminarium.
Powiew wolności. Pozwolono nam podyskutować. Rozmowy
z cyklu, jak trzeba wszystko zburzyć, żeby wszystko zostało po
staremu. Powiedziałeś zdanie, które mi utkwiło w pamięci. Celi
bat otyłe ma sens, o ile jest dla wspólnoty...
— Zgadza się, kapłan musi zbudować wspólnotę — Wacław
pokiwał głową.
— A ja sobie myślę, że to zdanie działa w obie strony. Celibat
jest potrzebny, bo kapłan jest jak żołnierz, którego mogą rzucić
na front... lepiej więc, żeby był sam. Ale dopóki nie jest na fron-
187
cię... może go czasami zawiesić. Obaj wiemy, że celibat nie należy do natury 
kapłaństwa. Mówię to obiektywnie. Nie mam w tym żadnego interesu, bo sam jestem 
za celibatem. Uważam tylko, że są różne powołania kapłańskie i w zależności od 
tego celibat może być lekko... — Krystian uśmiechnął się do Wacława — 
modyfikowany. Potrzebni są duszpasterze, potrzebni są też księża urzędnicy, żeby 
ta maszyna mogła się poruszać.
Wacław był zapatrzony w kółko, które kreślił od dłuższego czasu łyżeczką na 
blacie biurka. Próbował wyłowić najważniejsze słowa. Nagle odłożył łyżeczkę i 
przeniósł wzrok na rozpartego wygodnie w fotelu Wargina.
—	Może, ale kapłaństwo bez duszpasterstwa jest kalekie.
Kapłaństwo to rodzenie ludzi do wiary. Jeśli tego brakuje, to nie
ma sensu nie tylko celibat, ale i kapłaństwo.
Krystian jakby nie słyszał tego, co mówił Wacław.
— Za parę lat wszystko może wyglądać inaczej. Kapłaństwo
jest znakiem. Ale ten znak zmienia się w zależności od kultury
i obyczajów społecznych. Weź na przykład dziewictwo. W nie
których epokach to najwyżej ceniona cnota, a w niektórych znak
hańby. Były okresy, że tylko płodność się liczyła i jak to dowiedli
patriarchowie, za wszelką cenę. Z żoną, z niewolnicą, jak się da
— Krystian rozłożył ręce, chcąc pokazać, że nie jest niczemu
winien. — Czytałeś Celibat Rysia? To przeczytaj. Dosyć dow
cipna książka. No... na końcu gość podaje ankietę, z której wy
nika, że tylko 2% kapłanów nigdy nie złamało celibatu.
— Niesamowite, do jakich wybrańców należę — rzekł z uda
nym przejęciem Groser. — Widzę, że sprawy nabierają tempa.
Pamiętam, kursowała taka podobno prawdziwa anegdota, że Pół-
tawska była na obiedzie u Papieża i mówi: „Ojcze, to jest trage
dia, co drugi polski ksiądz ma dzieci". Papież na to do Dziwisza:
„Stasiu, ty czyja?"
— Dobre. Ale ty sam też jesteś taki chodzący dowcip. Zo
bacz, mówisz, że zachowujesz czystość... co prawda, nie wiem,
skąd się biorą te wszystkie pomysły w twoich książkach, ale
mniejsza o to. Ja, załóżmy, nie zachowuję. Ty siejesz zgorszenie,
ja uchodzę za cnotliwego. Powiedz, czy to nie paradoks?
188
Wacław rozłożył bezradnie ręce i się uśmiechnął.
— Jak to się dzieje, Wacek, że my, księża, między sobą szcze
rze nie rozmawiamy?	i - -,	:,	.
— To zależy, j a rozmawiam.
Krystian podrapał się palcem po skroni i wypracowanym gestem poprawił kosmyk 
włosów za uchem. Doskonale przy tej czynności prezentował się jego złoty sygnet 
z maleńkimi brylancikami.
— Mówisz? No to wrzuć też coś na patelnię.
— Co? — Groser udawał, że nie wie o co chodzi.
— Czy świadomość, że jest ta... — Krystian cmoknął i wy
konał jeden ze swoich urokliwych gestów obrazujących poszu
kiwanie odpowiedniego słowa — ta niemożliwość między tobą
a kobietą, nie powoduje, że w kontakcie z nią czujesz się jakiś,
no... skrępowany, niepełny? Czy nie miałeś kompleksów jako
mężczyzna?
Groser nie odpowiedział od razu, ważył odpowiedź.
— Myślę, że mam w sobie jakąś nieśmiałość, ale pewnie miał
bym ją również jako człowiek żonaty... A kompleksów chyba nie
mam. Bycie mężczyzną nie sprowadza się do wydolności sek
sualnej. Jest parę innych rzeczy, które mi się z tym kojarzą. Na
przykład odpowiedzialność, opiekuńczość... tego typu sprawy.
Niektórzy są sprawni w łóżku, ale rodzice i mężowie z nich żadni.
— Może coś w tym jest... — pokiwał głową Krystian. —
Powiedz szczerze, czy potrafisz wyłączyć tę sferę? Nigdy cię
nie porwało?... No...
Wacław podniósł brwi i nabrał powietrza. Potem wypuścił je z nadętych 
policzków.
— Kiedyś przez parę tygodni mnie porwało, jak mówisz...
Za bardzo chciałem być opiekuńczy, dziewczyna strasznie po
trzebowała uczucia. Jako dziecko straciła ojca. Miałem parę czu
łych spotkań... ale nie przekroczyłem granicy.	;/
— No i? — zachęcał Krystian.
— Poszedłem do spowiedzi...
— I? — Krystian przynaglał gestykulacją, jakby chciał słowa
popchnąć rękoma, w obawie, że Groser zrezygnuje z wyznania.
189
—	Ksiądz zaczął mnie utwierdzać. No wiesz, takie typowe..
„nie namawiam cię, byś szedł do łóżka, ale jesteś mężczyzną
musisz poznać swoją sferę intymną. To nic złego, że pragniesz
dotyku. Dotyk to jest język miłości bliźniego, niekoniecznie sek
sualnej". Poczułem się świetnie, w to mi graj. Można mieć
wszystko. Wash&go. Dwa w jednym.
Zaczął ponownie kreślić na blacie kółko.
—	Wkrótce się dowiedziałem, że księżulo załatwiał w kon
fesjonale swoje problemy. Sam miał kobietę. Poszedłem do iiw
nego. Powiedziałem to samo, a tam „dzięcioł". Żadnej nauki,
żadnej rady ani pomocy. „Zmówisz dziesiątkę różańca" ipuk,
puk. W każdym razie poznałem siebie. Zobaczyłem, jak łatwo
można siebie zakłamać. Można usprawiedliwić wszystko, każ
dy grzech.
Wacław umilkł. Krystian uniósł do góry pustą butelkę wina
—	Nie masz tam czegoś? — spytał wymownie.
Wacław pokręcił głową.
—	Ani kropli. Razem z proboszczem wylaliśmy ostatnią bu
telkę do zlewu w pewnej intencji.
Krystian z politowaniem i boleścią przymrużył oczy. Machnął ręką.
— No dobrze, i co? Czujesz się uratowany, że nie uległeś?
Czyściutki...
— Celibat wcale nie jest po to, żeby chronić moją czystość
On ma zabezpieczać kobietę przede mną, żebym jej nie zranił..
— Chłopie, to baby głównie są stroną aktywną.
— Możliwe... — zaczął ironicznie Groser, lecz nie zdoła
skończyć, bo zadzwonił telefon. — Halo... tak, przy telefonie..
O Boże... Karolina, świat się na tym nie kończy... nawet jak cię
wywalą...
Krystian wykorzystał moment, wstał dla rozprostowania ko ści. Podszedł do 
regału i zaczął grzebać w biblioteczce. Pominą półkę, na której stały książki 
pióra Grosera. Miał je wszystkie u siebie. „Czym to się żywi nasz geniusz?" 
Merton, Nouwen Brandstaetter, Hryniewicz...
—	... nie ma sprawy... trzymaj się... zaraz jadę.
190
Wacław odłożył słuchawkę. Krystian odłożył z powrotem książkę, którą 
przeglądał, i udając zirytowanego, wypalił:
— Ludzie! Przecież już wpół do dwunastej. Do księdza o tej
godzinie?
— Po to właśnie jesteś księdzem, żeby ktoś mógł do ciebie
zadzwonić, gdy do wszystkich już jest za późno.
Wargina wyraźnie ubawił patos w słowach Wacława.
— Słuchaj, przykro mi, ale muszę jechać — głos Grosera
stał się rzeczowy. — Dziewczyna się rozsypuje... Zawaliła eg
zaminy i... nieważne. Muszę ją posklejać. Dokończymy naszą
rozmowę...
— Gdzie ona mieszka?
— Niedaleko Świętego Mikołaja.
— Odwiozę cię taksówką. To prawie po drodze. Ale muszę
skorzystać z twojego telefonu.
Nic już istotnego nie powiedzieli. W taksówce milczeli całkowicie. Tylko przy 
pożegnaniu Krystian uchylił jeszcze drzwi samochodu i rzucił:
— Powiedz mi jedno. Czy ty mnie potępiasz? ;•:„• >-
— Nie.
— Pamiętaj, zawsze na mnie możesz liczyć — Krystian
uśmiechnął się szeroko. Jakoś tak przepraszająco.
Ola Leszczyńska wyskoczyła z dostawczego mercedesa. Mogła mieć równie dobrze 
trzydzieści, czterdzieści, jak i pięćdziesiąt lat. Zależy, jak się na nią 
spojrzało. Obcisłe dżinsy. Blond włosy z balejażem. Czarna luźna bluzka rozpięta 
dość głęboko z przodu, l dużo, dużo złota. Na szyi, rękach, palcach, nawet na 
nodze miała łańcuszek.
— Witam księdza. Trzeba to wszystko znieść do piwnicy. Ksiądz niech się za to 
nie bierze. Jeśli nie można załatwić jakichś ministrantów, to zadzwonię po 
pracownika. Zresztą, tak będzie najlepiej — i nie czekając na jakiekolwiek słowo 
Wacława, sięgnęła po komór-
191
kę. — Słuchaj, Geni u, przyjedziesz do parafii Męczenników na Bydgoską, trzeba 
rozładować mesia... Co?... No dobrze. Za godzinę. OK — Ola sklapnęła miniaturową 
motorolę. — I po sprawie. Upał straszny. Napiłabym się kawy. Moglibyśmy gdzieś 
usiąść? Groser nie nadążał za dyspozycjami Oli.
—	Zapraszam na plebanię. Najlepiej do duszpasterstwa. Mamy
tam nowy ekspres.
Wacław przez drogę układał w myśli odpowiedź na ewentualne pytanie Oli, czy 
Krystian uprzedził już jej wizytę.
— To ogromne poświęcenie z pani strony. Tyle towaru... —
rzucił dla podtrzymania kontaktu, otwierając salkę.
— Proszę księdza, w końcu po coś człowiek za tym wszyst
kim lata. Ja nie jestem z tych, co tylko o sobie. Już dawno chcia
łam się do księdza wybrać. Aha, proszę nie sądzić, że to towary
przeterminowane. Mają z reguły jeszcze trzy miesiące ważno
ści. Tak się składa, że mamy wspólnych znajomych.
Wacław zrobił pytającą minę.
— No, Krystiana Palecznego ksiądz zna?
— Kolega z seminarium, z jednego rocznika.	:
— I byliście prawdziwymi przyjaciółmi?
— Trzymaliśmy się razem... Ale teraz jakoś rzadziej. Proszę
usiąść, tylko nastawię kawę. To potrwa sekundę.
Ola straciła nagle swoją przebojowość. Prawdopodobnie wahała się, czy wyjawić 
cel swej wizyty. Po chwili Groser zasiadł z tacką, na której dymiły białe 
filiżaneczki z kawą.
— Chciałabym, żeby wszystko, co powiem, było jak na spo
wiedzi. Czy ksiądz może mi przyrzec?
— Nie mogę tylko zapewnić, czy dam rozgrzeszenie.
— Nie o to mi chodzi — odparła Ola, nie łapiąc zupełnie żar
tobliwego sensu wypowiedzi.
— Poznałam go trzy lata temu. Zawsze święcę samochody
i nie miałam jeszcze żadnego wypadku. Krystian święcił mojąnową
toyotę, a potem zaprosiłam go do domu na kolację, żeby trochę
sensownie pogadać. Na co dzień, wie ksiądz, gonitwa. Ludzie,
z którymi mam do czynienia, to tylko o forsie. I zaczęło się...
Upiła kilka łyków kawy, jakby na zapas. - •;;.
192
— Nie będę wchodzić w szczegóły. Po pewnym czasie zro
zumieliśmy, że pomiędzy nami zrodziło się głębokie uczucie. Ale
proszę nie myśleć, że w tym wszystkim chodziło o seks. To była
prawdziwa przyjaźń duchowa. Ja zawsze byłam blisko związana
z Kościołem, tylko że moja wiara była taka... niezobowiązująca.
Krystian pomógł mi odnaleźć drogę do Boga. Zaczęłam chodzić
częściej na nabożeństwa, do spowiedzi. Czytać. Przecież j a przed
tem żyłam jak analfabetka. Ale Krystian też zyskał... Wydaje mi
się, że stał się o wiele lepszym księdzem. Kiedy go poznałam, był
taki szorstki, wybuchowy. Teraz lepiej traktuje ludzi. Dzięki na
szej przyjaźni rozkręcił się. To znaczy uaktywnił w parafii. No,
on jest tylko, jak mówi, rezydentem, ale i tak szereg razy robił
w parafii rzeczy, które właściwie do niego nie należą. I chodzi
oto... — Ola nagle zgubiła wątek. Wypiła kilka łyków kawy.
Groser patrzył na nią przez dłuższą chwilę.
— W czym mógłbym pani pomóc? — przerwał milczenie.
— Jeżeli chciałaby się pani wyspowiadać, to myślę, że lepiej,
aby poszukała pani jakiegoś spowiednika, który nie zna osobi
ście Krystiana.
— Nie o to chodzi...
— A o co?
Ola wykonywała różne ruchy głową, jakby to miało rozkołysać słowa, których 
nie mogła z siebie wydobyć.
—	Czy tu można zapalić? — spytała nieoczekiwanie.
Podszedł do szafki, z której wyciągnął talerzyk nadający się na
popielniczkę. Ola zaciągnęła się kilka razy nerwowo i zgasiła papierosa, nie 
wypaliwszy nawet połowy.
—	Czy pani ma rodzinę?
— Tylko męża, to znaczy nic nas ze sobą nie łączy, żyjemy
zupełnie osobno. Mamy tylko układ finansowy.
— A dzieci?
— Ja nie mogę mieć — Ola skwitowała to smutnym uśmie
chem. —Dlatego w pewnym sensie rozumiałam męża, kiedy zna
lazł sobie kobietę, która mu je dała. Tak nawet było kiedyś w Pi
śmie świętym, że gdy kobieta nie mogła mieć dzieci, to mężczyzna
miał je z niewolnicą. Krystian mi o tym opowiadał. Mówił, że los
193
nas zetknął... że nie mogąc oboje mieć dzieci, możemy być płodni duchowo.
—	Dla pani to nie jest problem, że Krystian jest księdzem?
Ola patrzyła to na serwetę, to na Grosera. Zwlekała z odpo
wiedzią.
—	Rozmawialiśmy o tym na początku. Przyszedł taki mo
ment zastanowienia, pytałam Krystiana. Powiedział mi, że każdy
człowiek ma indywidualną drogę do świętości. Nigdy bym się
nie zdecydowała na... naszą przyjaźń, gdybym nie miała pewno
ści, że nikogo nie krzywdzimy. Moje koleżanki nie mają oporów
rozbijać rodzin, choć cierpią dzieci...
Wysunęła papierosa z paczki, ale po chwili wsunęła go z powrotem.
—	Zero skrupułów. Ja bym nigdy się do tego nie posunęła.
W naszym przypadku nikt nie cierpi... Krystian nie rzuci przeze
mnie sutanny. Choćby dlatego, że nie będzie zmuszony z powo
du dziecka.
Wacław splótł dłonie i przez chwilę uderzał kciukami w usta.,
—	Jesteście dorosłymi ludźmi. Wiecie, czym jest podwójne '*
życie. Jeśli znajdujecie w tym szczęście, to znaczy... Myślę, że
samo życie musi wydać werdykt...
—	Ksiądz go zna od dawna. Jakim on był człowiekiem?
Wacław przez chwilę patrzył przed siebie, zmrużywszy oczy,
jakby chciał wywołać jakiś obrazek z lat seminaryjnych.
— Przez tyle lat człowiek się może całkowicie zmienić... —
odparł w końcu.	r .
— Chodzi mi o to, czy on jest z gruntu cyniczny. Czy gdzieś
tam w środku jest... Czy jest sens go ratować?
Popatrzył na nią zdziwiony.
— Nie rozumiem, przed chwilą powiedziała pani, że stał się
lepszy, niż był.
— Tak mi się wydawało. Przedwczoraj pokłóciliśmy się. Czę
sto się kłóciliśmy, bo Krystian czasem bez powodu bywa roz
drażniony. Ale dopiero teraz zobaczyłam, że jest z niego kawał,
przepraszam za określenie, gnoja... Mam powody sądzić, że
chodziło mu głównie o moje pieniądze. Chyba byłam ślepa. Jakiś
194
rok temu byłam świadkiem takiej sceny. Był dzień powszedni. Albo nie, to chyba 
była jakaś uroczystość — spojrzała na niego, jakby miał jej pomóc w określeniu 
właściwej daty. —No, zresztą nieważne. Odprawiał rano mszą. Potem zawołał 
ministranta i poprosił, by poszedł mu po bułkę. I dał mu dziesięć groszy. 
Chłopak mówi, że za to nie dostanie bułki. A on wtedy uśmiechając się słodko do 
mnie i ministranta, mówi: „To po cholerę ludzie to dają na tacę?". Potraktowałam 
to jako dowcip. Trochę może głupi, ale dowcip. A teraz. Wacław słuchał, nie 
przerywając. Odchrząknął.
—	Więc to chyba dobrze, że go pani przejrzała? — odezwał się
lekko zniecierpliwionym głosem.	•
Kobieta spostrzegła, że sama zapędza się w ślepą uliczkę.
— Wie ksiądz, ja nie wiem, czy go można tak surowo oceniać.
Myślę, że w nim jest dobro i zło...
— To czego pani właściwie chce?
— Żeby mi ksiądz powiedział, czy on był taki zawsze? Jeśli
kiedyś był inny, to mogłabym jeszcze spróbować...
Zmarszczył czoło i przez chwilę maso wał je palcami, patrząc na stolik. 
Spojrzała na niego wyczekująco.
—	Jeśli kiedyś był inny — rzekł po chwili z namysłem — to
niech mu pani pozwoli samemu odnaleźć jego drogę.
Przez twarz Oli przeszedł mimowolny skurcz i w tej chwili zadzwoniła jej 
komórka.
—	Przepraszam, Geniu przyjechał... Chętnie bym jeszcze
dokończyła kiedyś tę rozmowę.
8
Minęła dziesiąta, kiedy wreszcie wszedł do pokoju. Był rozbity opowieścią i 
całą wizytą Oli. Przyjął dary od osoby, której powinien raczej udzielić pomocy 
duchowej. Miał nawet ochotę, żeby odjechała z nierozładowanym samochodem, ale 
nie chciał wywoływać dramatycznych scen przy jej pracowniku. Usiadł przy biurku. 
Chwycił pilota. Podniósł rękę i nagle, jak za do-
195
tknięciem laski Mojżesza, z głośników zaczęły się sączyć dźwięki Jeziora 
łabędziego. Potrzebował ich jak wody na pustyni. Obmyć się w nich. Wzlecieć, bo 
czuł się, jakby wciągały go ruchome piaski. Nie wiadomo dlaczego, zaczął się 
gapić na wojskowe buty Pawła. Chętnie by je założył i wybrał się w góry. 
Odetchnąć czystym powietrzem. Otoczyły go dźwięki smyczków, trąb i harfy. Buty 
delikatnie uniosły czubki. Powoli, nieśmiało. Po chwil pojawiły się obok nich 
białe baletki. W ukłonach fletów i fagotów zaczęły je obiegać dokoła. Rozpoczął 
się przedziwny taniec Poddał się kojącej, radosnej muzyce. Lekkość. Przestrzeń. 
Rozkołysanie. Taniec na wodzie. Ciężkie buty zapadają się w przezroczystej toni, 
lecz baletki tańczą, tak lekko i urokliwie... Wspina się po skrzypcach jak po 
linie. Potrząsnął głową. Baletki gdzieś uleciały. Przypomniała mu się siostra 
Beraadetta, jak rozradowana mówiła mu z egzaltacją po jednej z mszy z żywą 
muzyką „Jezus jest moim ukochanym, więc tańczę przed Nim i z Nim. Śpiewam Mu. 
Przytulam się do Niego i całuję. Jest moim Oblu-bieńcem. W moim życiu nie ma 
miejsca dla innego..." Te słowa go wówczas zafascynowały i zabolały 
jednocześnie. Dopiero wtedy do niego dotarło to, co słyszał z różnych ust, że 
Beraadetta podkochiwała się w nim w szkole. Czy powiedziała więc to, żeby go 
zranić., sprowokować? A może rzeczywiście tak bardzo zatraciła się w miłości do 
Jezusa, że zapomniała o młodzieńczej miłości. „Widzisz, też cię atakuje męska 
próżność — nie mieć kobiety, ale mieć świadomość, że mogłoby się ją mieć w 
każdej chwili".
Jezus dla niej jest Oblubieńcem, dla niego przyjacielem. Pomimo oddania się 
Jezusowi, potrafił sobie wyobrazić, że byłoby w jego życiu miejsce na inną 
miłość. Miłość do kobiety. Był pewien, że Jezusowi by to nie przeszkadzało.
Wstał od biurka, podszedł do kanapy i położył się. Wpatrzył się w okno. 
Spływały po nim strużki wody. Dopiero teraz uświadomił sobie, że zaczęło padać.
Dlaczego rozmowa z Krystianem go przybiła? Czyjego dawny przyjaciel z 
seminarium stał się rzeczywiście tak bardzo cyniczny? A może jest kimś, kto 
siedzi wewnątrz niego, Grosera,
196
kimś, kogo boi się zobaczyć? Co on właściwie ma tak naprawdę do zarzucenia 
Krystianowi? Czy na pewno to, co robi, jest podłe? A gdyby tak przed laty nie 
zobaczył swojego zakłamania. Może jedno, dwa spotkania więcej z tamtą kobietą... 
Gdyby ktoś z większym autorytetem podszepnął mu, że można mieć dwa powołania i 
nikt nie ma prawa odzierać go z tego bogactwa... — nie uwierzyłby w to? Zresztą, 
nawet lata kapłaństwa nie wypaliły w nim tej tęsknoty, którą boi się nazwać. Czy 
całkiem niedawno, u Goś-ki, nie musiał odepchnąć na siłę pragnienia, by ją 
przytulić? Czy świat jest naprawdę szczęśliwszy, bo on, ksiądz Wacław, składa 
ofiarę ze swych pragnień i wraca codziennie do zimnej pościeli?
O szybę coraz mocniej uderzały krople deszczu. Wacław dotknął swego policzka 
i ze zdziwieniem stwierdził, że jest mokry. Nerwowo poruszył powiekami, jakby 
chciał sprawdzić, czy nieświadomie płacze. Uśmiechnął się, w tej samej chwili 
poczuł, jak kropla spływająca z ramy okiennej spadła mu na twarz. Usłyszał 
grzmoty. „Może wreszcie minie ta duchota".
„Przyjmuję twą miłość i oddaję cię ludziom, posyłam cię do nich. Kochaj ich 
tak, jak Ja ich umiłowałem". Ta myśl była wiele razy jak lina rzucona tonącemu. 
Chwytał się jej, choć czasem wątpił, czy ona naprawdę istnieje. Wolność w 
kochaniu. Gdyby wjego życiu oprócz Jezusa była kobieta, nie znalazłby już dla 
innych ludzi tyle miejsca, co teraz. Jaka żona wytrzymałaby wyjazdy o każdej 
porze dnia i nocy do rozpadających się psychicznie dziewczyn. Często pięknych. 
Co by jej powiedział? Że jedzie do Karoliny, bo musi przy niej posiedzieć, żeby 
czasami jakiejś głupoty nie zrobiła? Myśli wirowały. Jaka żona nie wyczułaby 
jego zmagań? Nieraz miał ochotę przytulić się do dziewczyny nie tylko jako 
kapłan. A może jednak przesadza. W końcu życie każdego kapłana nie polega 
najeżdżeniu w duchowej karetce do porozłflejanych dziewczyn...
Czy Rajmund, pastor, którego dwa lata temu poznał na Mazurach, nie jest 
doskonałym ojcem, mężem i księdzem? Może istnieje więc inna droga, choć 
trudniejsza? Czy Rajmund nie jest lepszym świadkiem Chrystusa niż smutni księża, 
którzy niosą celibat jak worek ze zgniłymi ziemniakami? Jak powróz, jak 
włosiennicę?
197
Nie wiedział, dlaczego od paru minut wpatruje się w wystający grzbiet grubej 
pomarańczowej książki, którą otrzymał od Roberta Gamble'a. Wstał i podszedł do 
regału. Chciał wyrównać tom i nagle zobaczył za nim opróżnioną do połowy butelkę 
JB. Uśmiechnął się. Tak, to ta whisky, którą przyniósł na powitanie Leszek. 
Schował ją potem, by nie kusić biedaka. Przypomniał sobie Krystiana 
rozglądającego się po pokoju za alkoholem. Gdyby wtedy o niej pamiętał. Zacisnął 
ręce na butelce. Chciał już wyciągnąć szklaneczkę z szafki. Naszła go wielka 
ochota, j Pora snu minęła. Jeśli nie wypije, będzie się męczył do późnej j nocy. 
Musi się napić, bo inaczej zwariuje. Krystian, Ola, Berna-detta, baletki. Co za 
brednie. I jeszcze potrzebna ta głupia myśl. „Może warto odmówić sobie, choćby 
przez czas, w którym prosiłem o abstynencję Leszka? Choć, kto wie, czy już nie 
popija sobie piwka na werandzie".
Westchnął i odłożył butelkę na swoje miejsce.
Pani Janina, wracając ze sklepu, spotkała przy furtce listonosza, pana Zenka, 
który przed laty był czołową gwiazdą polskiego kabaretu, ale nagle zwątpił w 
sens swej misji i zgłosił się do pracy na poczcie. Nie chciał przedłużać 
„komuchowa", grać jak za PRL-u. Stwierdził, że wróci na scenę, gdy zrobi taki 
kabaret, który rozśmieszy Pana Boga.
— Pani Janeczko, list z raju — pan Zenek wręczył przesyłkę.
— Może siądzie pan chwilkę, zaparzę herbatkę?
— Dziękuję, pani Janino. Piechota bierze z marszu — zasa
lutował i nacisnął pedał roweru. Spojrzała za nim z uśmiechem.
„Boże, dlaczego na świecie nie ma więcej takich Laskowików i
i Groserów?"	l
Podniosła kopertę do oczu. List z Ameryki. „Z Ameryki?"' Nikogo nie miała za 
oceanem. Weszła do kuchni zaaferowana., Zamiast położyć siatkę na stołku, 
postawiła j ą parę centymetrów obok. Słoik z musztardą i butelka oliwy 
roztrzaskały się na gra-
198
natowych kaflach podłogi. Nie zwróciła jednak na to większej uwagi. Rozcięła 
nożyczkami kopertę i zaczęła czytać.
Droga Pani Janino,
mój list będzie dla Pani zupełnym zaskoczeniem. Nigdy w życiu się nie 
spotkałyśmy, choć jest mi Pani bardzo bliska. Jestem córką przyjaciela Pani 
ojca. Mój tato zmarł w zeszłym roku, dożywając dziewięćdziesięciu dziewięciu 
lat. Przed śmiercią prosił mnie, bym przekazała Pani jego relację o zdarzeniu z 
1933 roku. Było ono dramatem nie tylko dla Pani, ale i dla mojego ojca. To 
jednak, co mam napisać, będzie pewnie dla Pani, nie wiem, jak to nazwać, ale 
chyba ukojeniem. Kiedy Pani ojciec zginął na skutek tej katastrofy samolotu, 
Pani miała cztery lata, a Pani siostra dwa. Zaopiekowała się wami wasza ciocia, 
bo mama też wkrótce zmarła. Tak się poukładało, że mojego ojca wkrótce 
przenieśli na drugi koniec Polski, a potem była wojna...
Pani Janina przebiegała wzrokiem zdania, pragnąc jak najszybciej dotrzeć do 
słów, dla których ten list został przysłany.
Mój ojciec żałował, że nie zdecydował się zrobić tego wcześniej, ale bał się, 
że rozdrapie niechcący jakieś rany. Wie Pani na pewno z przekazów rodzinnych, 
kto był winny tej katastrofy. Zawiadowca poszedł na kawę i przekazał stanowisko 
niedoświadczonej osobie. Chłopak skierował samolot na pas, na którym dopiero 
przed chwilą wylądował pani ojciec...
Przywieziono go nieprzytomnego do szpitala... Trafił na salę, gdzie leżał po 
operacji mój tato. Rozpoznał Pani ojca po białych rękawiczkach. Nie miał 
wątpliwości, kogo przywieziono, tylko on takie nosił. Pierwsza myśl, która go 
przeszyła to: „Boże, on ma dwie małe córeczki". Pani ojciec leżał nieprzytomny 
przez trzydzieści dziewięć godzin. Przypuszczam, że myśli Pani, iż nigdy nie 
odzyskał przytomności. Jednak na chwilę przed śmiercią przebudził się. Jego 
twarz rozjaśnił uśmiech. Wypowiedział jedno zdanie: „Kocham was". I wkrótce 
odszedł do Boga.
Pani Janina odłożyła niedoczytany list. Z jej oczu płynęły strumienie łez. 
Jeszcze nigdy w życiu tak nie płakała. Była spokojna, drżały jej tylko policzki 
i rozmywał jej się obraz. Na kredensie
199
stało zdjęcie uśmiechniętego ojca w pilotce i białym szalu, zr bione parę 
miesięcy przed wypadkiem. Zamknęła oczy i prze-j niosła się w świat dzieciństwa. 
Ojciec przyszedł po pracy, zabrał! ją z mamą i siostrą i pojechali do 
podmiejskiego lasku. Jak długoj tam była?
Pani Janina straciła poczucie czasu i przestrzeni. Kiedy otworzyła oczy, 
zobaczyła swoją kuchnię. Naprzeciwko siedział przy J stole jej mąż, Marian. 
Przyglądał się jej bardzo zatroskany.
—	Dlaczego pani płacze? — spytał.
Pani Janina potrząsnęła głową.
— To nic. Dostałam właśnie wiadomość, że mój ojciec, któ
ry był lotnikiem i zginął, jak miałam cztery latka, przed śmiercią
powiedział, że nas bardzo kocha. Zawsze miałam przed oczyma
jego twarz... zapamiętałam ją... Ale nigdy... — pani Janina za
częła łkać — ale nigdy nie mogłam sobie przypomnieć jego żad
nego słowa...
— To powinna być pani teraz bardzo szczęśliwa... — po
wiedział z czułością.
— Jestem...
Pan Marian odezwał się ciepłym głosem:
—	A wie pani, ojciec mojej żony też był lotnikiem.
Skarb i łachmany
,	. •
l rży czwarte uczniów, którzy z różnych powodów uczęszczali na katechezę, nie 
chodziło w ogóle do kościoła. Taka była rzeczywistość. Ataków na księży, których 
się na początku spodziewał, nie było zbyt wiele. Właściwie sprawy Kościoła były 
im obojętne. Zwykle jedynie Marcin i Adrian, ci w koszulkach z napisem „Bóg tak, 
Kościół nie", chcieli z nim dyskutować.
Na ostatniej z lekcji pod wpływem wiadomości o księdzu handlującym 
samochodami, którą podały wszystkie dzienniki, Kaśka wystąpiła jednak z otwartą 
deklaracją:
—	Dobrze, że nie chodzę do tego obłudnego Kościoła. Nie
wiem, jak można wierzyć pedofilom i oszustom.
Zapadła chwila milczenia. Czekał na kolejne oskarżenia. Zastanawiał się, co 
odpowiedzieć. Mówić im o tegorocznym Liście do kapłanów Papieża? To jest list do 
kapłanów. Potrzebowałby teraz raczej Listu do uczniów.
— To może powiedz, w kogo mamy wierzyć? — włączyła
siq niespodziewanie Joanna.
— Na pewno nie w tych katabasów, co jeżdżą zagranicznymi
furami i dobierają się do chłopców—Kaśka dopiero się rozkręcała.
— A może powiesz, po co ty tu przyłazisz, skoro tak niena
widzisz Kościoła? — wobec milczenia księdza Joanna wzięła na
siebie ciężar obrony.
—	Bo mam takie prawo... Bo mój ojciec płaci podatki, które
, idą na pensje dla katechetów.
Musiał powiedzieć cokolwiek, by przerwać potyczkę miedz dziewczynami.
— No cóż, są w Kościele księża i księżyska, jak ktoś powie
dział. Tak było zawsze, jest i będzie — szukał słów, które
jakoś rozładowały atmosferę. — Znam takich, którzy oddadzą}
ostatnią złotówkę, żeby pomóc biedakom, i takich, którzy ją prze
znaczą na markowe samochody. Są też i tacy, którzy kapłań
stwo wykorzystują do jeszcze gorszych rzeczy. Myślę, że oni...
— A ksiądz jaki ma samochód? — wszedł mu w słowo M?
cin.
— Nie mam żadnego, ale to nic nie znaczy. Po prostu nie
mam nawet prawa jazdy. Ważne, żeby z samochodu nie zrobić
sobie bożka. Wokół siebie też macie chyba ludzi, niekoniecznie
księży, którzy modlą się do samochodu i traktują go lepiej niż
własne dziecko czy małżonka. Kiedyś widziałem za granicą na
grobek w formie samochodu. Gość tak ukochał samochody, że
brat postawił mu po śmierci nagrobek w kształcie mercedesa,
Idealna granitowa kopia w skali jeden do jeden. Zrobili mi nawet
zdjęcie na jego tle...
— To jak ksiądz jeździ?
— Rowerem, chociaż ostatnio nie, bo mi ukradli — klasa „ku
piła" temat. Było mu dzisiaj łatwiej mówić o samochodach niż
o pedofilii. — Kiedyś przeczytałem, że rower najlepiej wykorzy
stuje możliwości człowieka słabego. Nie należałem do osiłków.
Zacząłem jeździć i to się sprawdziło. Rower pozwala zajechać naj
dalej przy minimalnym nakładzie sił i kosztów. Wykorzystując
swoje zdolności fizyczne i prawa mechaniki, możemy dotrzeć
bardzo daleko. Raz przejechałem prawie całą Europę. Było to
jeszcze w czasach, kiedy rzadko kto jeździł za granicę. Dojecha
łem rowerem do Paryża, Rzymu, Taize... Rower to jest wol
ność, moi drodzy.
Przerwał na chwilę. Miał w zanadrzu parę rowerowych przygód. Mógłby nimi 
rozweselić klasę, ale postanowił to zrobić kiedy indziej.
—	Mówiliśmy o złych księżach. Nie wy pierwsi pytacie, po
co są księża, skoro nieraz w niczym nie są lepsi od świeckich,
202
a często gorsi. Słyszałaś, Kasiu, o swojej imienniczce, świętej Katarzynie ze 
Sieny?
Dziewczyna spłoszyła się i pokręciła zdecydowanie głową.
—	To niezwykła postać. Żyła w XIV wieku. Nie umiała pisać,
ale uczyła papieży, jak mają odnowić Kościół. Był wtedy taki upa
dek, że gdyby istniała telewizja i to pokazała, to wszyscy wiarę by
stracili. Katarzyna widziała całą biedę księży, i chciwość, i rozpu
stę, ale widziała też coś więcej. Dała takie piękne porównanie.
Wyobraźmy sobie, mówi, że ktoś ma wam dostarczyć bezcenny
skarb, który uratuje wam życie. I ten człowiek go wam przyniósł,
ale przyszedł brudny, śmierdzący, w łachmanach. Czy nie przyję
libyście skarbu, bo raziłby was wygląd posłańca? Jak uważacie?
Nikt się nie odezwał. Groser nie był pewien, co wyrażały ich twarze. Do ilu z 
nich trafił? Może trzeba wyraźniej...
—	No dobra, ale niech nam ksiądz powie, ilu jest dobrych,
a ilu złych księży — Adrian pozbawił go złudzeń.
Wacław z trudem ukrył irytację i jeszcze raz zaczął tłumaczyć to samo.
— Tego nie da się tak określić, nie ma takiej miary. To jakby
zapytać, czy jest więcej złych, czy dobrych rodziców. Tak samo
z kapłanami. Mam nadzieję, że tych dobrych jest o wiele więcej,
ale na prywatny użytek mówię sobie, że jednych i drugich jest po
połowie i ode mnie zależy, których będzie więcej.
— Jeżeli to od księdza zależy, to więcej jest tych dobrych —
odezwała się przymilnie Joanna.
— Dziękuję, dziękują — uśmiechnął się. — Niedługo zaczną
się wakacje. Gdybyście się czasem nudzili, przyjdźcie do mnie,
pogadamy, jak budować taki Kościół, w którym chcielibyście być.
Ilu z was by się pisało do takiego Kościoła?
Chwila ciszy. Nieśmiało podniosło się pięć rąk.
— No proszę, jest pragnienie, a więc można budować. Aha,
obiecałem wam przed miesiącem, że sprowadzę Jasia Budziasz-
ka ze Skaldów. Trochę wam poopowiada, pośpiewa, pogra na
swoich bębenkach... Najlepiej o Bogu potrafią opowiadać ci, co
Go odnaleźli....
— A co on gra? Nie słyszałem o nim.
203
— Boś głupi — odezwała się Joanna.
— Spokój, spokój — zainterweniował Wacław.
— On jest jak wiatr, który gra na każdym drzewie. Rock,
jazz, poważna...
— Jazz, to klawo... — klasnął w dłonie Irek.
— Ja cię pieprzę, z jazzem albo na pogrzeb, albo do więzie
nia, za karę — skontrował Grzegorz.
— Grzegorzu... — zaczął błagalnie Groser.
— No, jak ktoś słucha tylko Ich Troje... — odezwał się zło
śliwie Irek, odwracając się w kierunku kolegi.
— Słucham to, co lubię, a nie, żeby laskom zaimponować,
ty snobie... — rzucił pogardliwie Grzegorz.
— Hola, hola, ludzie, troszkę tolerancji dla siebie — uciszał
wzburzone nagle emocje. — Snobizm, Grzegorzu, to nie jest
taka do końca głupia rzecz. Widzicie, kiedyś w liceum podobała
mi się bardzo jedna dziewczyna.
— Uuuuuu! — podniosło się z wielu ławek.
— To nie chcecie słuchać?
— Chcemy!!! — znowu zbiorowa odpowiedź.
— No więc ona mi się podobała, ale ja jej chyba nie do koń
ca. A konkurencja była straszliwa, bo w klasie było tylko sześć
dziewczyn.
— Ahh! — pisk dziewczyn.
— Ona chodziła zawsze do filharmonii na Pro Sinfonikę. Ja
wtedy nie za bardzo gustowałem w muzyce poważnej. Byłem
zasłuchany w Cohenie, Dylanie, Pink Floydach, potem Okudża-
wie, tego typu historie. Ale nie miałem wyboru, gdybym z nią do
tej filharmonii nie chodził, to by po prostu obok niej siedział ktoś
inny. Po dwóch latach jakoś mi ta miłość przeszła. Ale co się
okazało? Nie mogłem się już obejść bez filharmonii. I dzisiaj po
wiem wam, że byłoby mi ciężko bez tej muzyki.
— I co z tą dziewczyną?
— Pewnie nadal słucha muzyki, ale już z kimś innym.
Dziewczyny były wyraźnie zawiedzione. Na szczęście dzwonek wybawił go z 
wyjawiania dalszych intymnych szczegółów swej biografii.
204
Pod koniec maja Piotr zorganizował w Kołomorzu dwudniowy zjazd AA, więc 
Leszek przeniósł się na ten czas do leśniczówki księdza Franka. Chodził po łesie 
albo czytał Czerwony kapelusz Marshalla, którego lekturę polecił mu Wacław. 
Dzieje księdza Campbella były całe pozakreślane ołówkiem przez poprzedniego 
czytelnika. Leszek prawie za każdym razem próbował dociekać motywów zakreśleń, 
dlatego czytanie nie szło mu za szybko. „Dwie tylko rzeczy mogą nas zbawić: myśl 
i modlitwa. Bieda w tym, że ci, którzy myślą, nie modlą się, a ci, którzy się 
modlą— nie myślą" albo: „Szkoda, że Jego Eminencja nie zabronił swoim księżom 
uśmiechać się do siebie głupkowato przez prezbiterium. Mię ma powodu do 
uśmiechów, skoro głosimy prawdę tak nieudolnie, że często brzmi jak kłamstwo".
Franek zjechał z młodzieżą w sobotę rano i po krótkim posiłku zabrali się do 
pracy przy remoncie domu. Leszek zrobił sobie parę kanapek i wybrał się na długi 
spacer. Wolał być sam. Roześmiana grupa młodzieży wywoływała w nim lęk. 
Dlaczego? Byli przecież tak inni od tych, którzy prześladowali go w szkole. 
Około południa dotarł nad jezioro otoczone ze wszystkich stron lasem. Leśne 
oczko, kawałek raju, którego istnienia nie podejrzewał. Po zielonobłękitnej 
tafli płynęło stado kaczek. Od drzew dobiegał śpiew ptaków. Miejsce było 
dziewicze i nierealne. Upał. "Na dzikiej plaży — pusto. Wyrwa żółtego piasku w 
skarpie porośniętej krzakami skusiła go od razu. Zdjął koszulę i położył się na 
słońcu. Zamknął oczy. Pod powiekami zaczęły pulsować jasne i ciemne plamy. Miał 
przedziwne uczucie, jakby jednocześnie spadał i wzlatywał w górę. Musiał 
zdrzemnąć się chwilę, bo gdy otworzył oczy, w odległości około dziesięciu metrów 
zobaczył na kocu dziewczynę z chłopakiem o rzadkim, miedzianym kolorze włosów. 
Zupełnie nie krępując się jego obecnością, dziewczyna całowała chłopaka po całym 
ciele. Po chwili Rudy wstał i wyciągnął z torby olejek do opalania. Ułożył na 
plecach dziewczynę, która bezwolnie poddawała się jego manewrom, i zaczął ją 
smarować. Smarował znacznie dłużej niż wymagałoby samo nałoże-
205
nie olejku. Leszek obserwował parkę spod przymrużonych po wiek. Mógłby właściwie 
patrzeć na nich wprost, i tak by niej zwrócili na to uwagi. Dziewczyna miała 
zamknięte oczy i roz| chylone usta. Rudy sięgnął po papierosa. Zapalił i położył 
się obok dziewczyny. Jego wolna ręka spoczęła na jej brzuchu. Zaczął] wędrować 
palcami w dół ku jej udom. Leszek poczuł, jak zasycha mu w gardle i cały płonie. 
Bał się wstać i odejść, to by goj zdemaskowało. Udawał, że śpi. I jak ze snu 
doszło go głębokiej westchnienie dziewczyny. Zdawało mu się, że spada w otchłań. 
Czuł, jak wszystko w nim wybucha, rozrywa się i mdleje. Był J cząstką ich 
namiętności. Do tej pory przynosili mu grzech jedynie do konfesjonału. Teraz się 
to działo tuż przy nim, a on niej protestował, nie napominał, tylko zamknął oczy 
i oddychał, jakby mu serce miało wyskoczyć z piersi. Jeszcze chwilę, podniesie 
się i pójdzie, pokaże, że nic do niego nie dotarło, że go to tyle; wzruszyło, co 
parzące się psy. Nagle usłyszał gwizd, momentalnie otworzył oczy i zobaczył 
podjeżdżającego na rowerze chłopaka. Jedną ręką trzymał kierownicę, a drugą 
dmuchany materac. Młodzi podnieśli głowy. „Jesteś wreszcie, kurna... — rzeki 
Rudy. — Dali, dawej..." Blondyn o spalonym na brąz ciele wyciągnął z 
przewieszonej przez ramię torby piwo. Po chwili cala trójka upajała się 
złocistym płynem. Leszek znów zamknął oczy. Mógł już odejść, ale coś trzymało go 
na miejscu. Nie wiedzieli, kim jest. Zapragnął pobyć jeszcze obok nich, trwać 
tak nierozpoznany przez nikogo. Jakie to cudowne, że nie zwracali zupełnie na 
niego uwagi, rozkoszował się swoją anonimowością. Choć przez chwilę chciał być 
kimś innym, zobaczyć, jak to jest... Upajać się wolnością, słońcem. Szkoda 
tylko, że nie kupił sobie po drodze piwa. Piwo to w końcu żaden alkohol. Poczuł 
znowu dym z papierosów. Nigdy nie palił, a teraz poczuł wielką ochotę 
zaciągnięcia się. Jak daleki jest od tych ludzi... Usłyszał plusk wody i 
zobaczył całą trójkę już na jeziorze. Dziewczyna leżała na materacu, a para 
wiejskich osiłków płynęła po bokach. Mógł sobie teraz bezkarnie patrzeć na to 
uosobienie siły, piękna, swobody. Naraz jeden z chłopaków przechylił materac i 
dziewczyna z krzykiem wpadła do wody. Salwa śmiechów, krzyki, piski.
206
„Wariuję", pomyślał. Było mu dobrze i jednocześnie chciało mu się płakać.
Po paru minutach trójka wyszła na brzeg i rzuciła się biegiem do koca. Zmrużył 
powieki. Docierały do niego rwane wyrazy. „Zocha chyba też... o dziewiątej... 
jakie, kurna, bilety?... dostanie na piwo i spoko..." Wkrótce głosy zaczęły się 
oddalać. Kątem oka zobaczył, jak cała trójka znika w lesie. „Jeszcze chwila i 
dostanę udaru". Wstał, założył koszulę i ruszył z powrotem.
Koło sklepu spożywczego stało kilku mężczyzn i popijało piwo. Jeden z nich 
ruszył ku niemu:
— Kierowniku, j es tako gupio sprawa, zabrakło pińćdzie-siunt groszy do 
buteleczki.
Bez słowa wydobył z kieszeni dwuzłotową monetę. Pijaczek zaczął całą litanię 
podziękowań, ale Leszek już go nie słyszał. Toczył walkę, czy wejść i kupić choć 
jedną butelkę. Po cholerę dał to słowo Wackowi? Upał, chce się pić, a on w imię 
jakiejś harcerskiej przysięgi ma sobie odmawiać. W końcu przyjechał tu, by się 
wyluzować. Potem będzie sierpień i znowu apel biskupów o abstynencję. „A niech 
sami się umartwiaj ą". Zacisnął zęby i kopnął kamyk na drodze. „Dobra, zdechnę z 
pragnienia, ale ci udowodnię". Ruszył ku leśniczówce.
Dotarł o zmierzchu. Powitał go Franek w dżinsach, podkoszulce i z kielnią w 
ręce.
— Chodź, pokażę ci nasze dzieło.
— Umiesz się tym posługiwać? — spytał Leszek.
— Oczywiście, stary, wiesz, co to za wyzwolenie? Kiedyś
murarz zrobił nas w bambuko, poprosiłem więc jednego emery
ta, żeby mi pokazał, jak tym machać, i teraz nie ma sprawy po
łożyć cegłę, obtynkować, co trzeba. I przede wszystkim pozby
wasz się kompleksu. Już nie patrzą ci na rączęta, jakbyś je w nocy
trzymał w glicerynie. Hę, hę... Chodź, pokażę ci coś.
Franek wprowadził go do największej izby. Jakieś pięćdzie-
207
siat metrów kwadratowych. Ściana z kominkiem pomalowana na biało. Sam kominek w 
rustykalnym stylu, cegła łączona z kamieniem. Jego lewa strona jeszcze nie do 
końca była odbudowana.
—	Spójrz na to cudeńko — wskazał na przeciwległą ścianę
pokrytą boazerią. Podszedł do niej, rozłożył na niej ramiona
i przylgnął. Wciągnął w nozdrza powietrze. — Co za zapach,
żywica. Wiesz, co to za drewno?
Leszek pokiwał przecząco głową.
—	Daglezja. Co za kolor i ten zapach! No, dzień roboty
i zobacz, co się z tym pomieszczeniem stało — Franek pro-
mienial z radości —Kominek właśnie kończę naprawiać, Ale dzisiaj jeszcze nie 
będzie można w nim palić. Ha, ha — kręcił głową — jak sobie przypomnę tych 
wszystkich mędrców, co mnie ostrzegali, żebym nie brał tej rudery, bo się 
ugotuję... Pamiętaj, w życiu trzeba otaczać się entuzjastami.
Uniesienie Franka przerwało wejście dziewczyny w stroju roboczym i z kolorową 
chustką na głowie.
— O, Arleta, poznaj księdza Leszka.
— Witam, szczęść Boże. Zapraszamy za kwadrans na ognisko.
Zebrało się jakieś dwadzieścia osób. Między sosnami rozbito trzy namioty. 
Wszyscy skierowali się na cmentarzyk za płotem, gdzie byli pochowani dawni 
właściciele leśniczówki. Tam zawsze odmawiali wieczorną modlitwę, wspominając 
tych, którzy dali początek temu domowi. Gdy zapalali ognisko, na dworze było już 
ciemno. Zaczęli piec kiełbasę. Po chwili dwóch chłopaków i dziewczyna chwycili 
za gitary. Była muzyka oazowa, szanty, byli Okudżawa i Kaczmarski.
— Prosimyf Prosimy? — zaczęli wszyscy skandować, co
było wiadomym znakiem, że teraz ma zagrać ksiądz Franek. Ten
uśmiechnął się i pokręcił głową, jakby chciał wyrazić zdumienie,
że mają ochotę go słuchać.
— Co mam zaśpiewać?
— Carycę! — krzyknęła Arleta. Franek zaśpiewał, jak to ca
ryca Katarzyna trzymała na smyczy filozofów Europy, jak pod
parła armią marmurowe Piotra stropy...
208
Młodzież zachęcała Leszka, by też coś zagrał. Kręcił głową, próbując 
dowcipnie pokazać, że jest niezdolny do jakiegokolwiek występu. W środku 
przeżywał gorycz. Przed oczami stanął mu Paweł. Dokładnie ta sama atmosfera 
panowała kiedyś w jego duszpasterstwie. Też była gitara i ta swoboda w podejściu 
do młodzieży. „Może nie powinni w seminarium dopuszczać do święceń, jak ktoś nie 
potrafi grać na gitarze. Bez dogmatyki można sobie łatwiej poradzić niż bez 
gitary. W końcu to żadna sztuka, Franek gra, jakby dopiero się uczył, zapomina 
tekstu. Ale on się dobrze bawi".
— Musisz tu przyjechać ze s woj ą młodzieżą— rzekł Franek,
siadając rozbawiony z powrotem przy Leszku.
— No — potaknął, bojąc się, że zacznie się go pytać o szcze
góły.
W niedzielę po rannej mszy i śniadaniu młodzież wraz z Frankiem wybierała się 
nad j ezioro. Leszek wykręcił się bólem głowy.
— Muszę dać sobie trochę odpoczynku. Wczoraj chyba
przesadziłem ze słońcem.
— No, to masz chatę wolną. Wrócimy koło szesnastej, a po
tem zaraz się zbieramy. Zostawię ci numer telefonu, gdybyśmy
sienie widzieli. I pamiętaj, w lecie koniecznie przyjedź.
Został sam. Obszedł całe gospodarstwo, przyglądając się śladom pracy 
Frankowej paczki. W pokoju z kominkiem podszedł do ściany z daglezji i przywarł 
do niej ramionami, chcąc się przekonać, czy na niego fluidy drewna wpłyną w 
podobny sposób. Uśmiechnął się. Zdjął stojącą na krześle gitarę. Usiadł. 
Spróbował ułożyć swe palce na strunach i wydobyć z nich C-dur. C-dur, G-dur, A-
dur. To były trzy chwyty, których uczył go kiedyś kolega na pielgrzymce. Nie 
udało mu się wydobyć ze strun żadnego dźwięku, tak jakby były one ze sznurka, a 
nie z metalu. Westchnął więc, wstał i odłożył gitarę.
209
Na przeciwległej ścianie dostrzegł dużych rozmiarów zdjęcie Franka z 
młodzieżą na tle leśniczówki. Wszyscy roześmiani.
Około drugiej Leszek udał się na spacer, aby uniknąć spotkania z młodymi. 
Wrócił po siedemnastej. Nikt mu już nie zagrażał,
W poniedziałek powrócił do Kołomorza. Było parno, w powietrzu od kilku dni 
wisiała burza. Dzwony kościoła wybiły dwunastą, gdy mijał gospodarstwo 
Burkietowej, oddalone o jakieś dwa kilometry od plebanii Świętego Antoniego. 
Wacław opowiadał mu o tej kobiecie, ale Leszek nigdy jakoś nie miał odwagi tu 
zajść. Przez chwilę zawahał się, czy nie spróbować tym razem, ale rozgrzeszył 
się myślą, że po co bieda biedę będzie nachodzić.
Piotra odnalazł w sadzie, bawiącego się w pszczelarza.
— Nie boisz się? — spytał na dzień dobry.
— Nie, one gryzą tylko grzeszników. A jak tam u Franka?
— Świetnie. Ten Franek to skrzyżowanie Wacka z Pawłem.
Zazdroszczę mu tego luzu...
Cybula spostrzegł smutek na twarzy Leszka.
—	Chodźmy na obiad — zmienił temat.
Powiesił maskę na werandzie. Wyciągnął klucze z kieszeni i otworzył wymyślny 
zamek na szyfr.
—	To też głupota, nie? Zamek jak do skarbca na Wawelu,
a w okno wystarczy nogą kopnąć i po sprawie.
Piotr podsmażył na patelni ziemniaki i kotlety. Wyciągnął ze spiżarki 
fajansowy garnek z kwaśnym mlekiem. Otworzył stojący na oknie słoik z ogórkami.
—	Proszę, pięć minut i obiad gotowy. I to jaki. Wiesz, że to
było ulubione danie Lenina?... Widzę, że nie wiesz.
Zasiedli do stołu.
— To mówisz, że podziwiasz Franka.
— Tak —- Leszek westchnął. — Tylko że patrzyłem na to
wszystko i było mi cholernie smutno — wyznał nieoczekiwanie.
— Dlaczego jedni księża mają to „coś", a drudzy nie?
— Co? — Piotr udawał, że nie rozumie.
— Coś takiego, że ludzie do ciebie lgną.
Kreślił kółko końcem widelca po dębowym blacie, wpatrując
210
— Ale co z tymi pieniędzmi? Może nie powinniśmy tyle zara
biać.
— A co? Masz za dużo?
— Mam na czysto jakieś tysiąc osiemset złotych. Ludzie nie
zarabiają tyle na całą rodzinę.
Piotr spojrzał na Leszka.
—	To buduj za nie Kościół w ludziach.
Na początku czerwca Groser, tak jak obiecał, przyprowadził do klasy Jana 
Budziaszka, perkusistę Skaldów.
— Słowa są tu bezużyteczne, usuwam się w cień. Janek jest
szalony, nawet artyści za nim nie nadążają, ale ja go kocham
i dlatego się z wami nim dzielę. Janku, prosimy. Wytłumacz się
przed nimi, dlaczego tu stoisz.
— Witam, kochani. Nie jestem tu, żeby wam marudzić. Kto
słyszał o takim zespole Skaldowie?
Podniosło się może z pięć rąk.
—	Musicie zapytać waszych dziadków. A piosenkę o papie
znacie?
Pokręcili przecząco głowami.
—	To idzie tak: pa-papapa-pa-papapa-pa-papapapapa... Pę
dzą, pędzą sanie, góralskie koniki, hej, jadą w saniach panny,
przy nich janosiki, hej jadą w saniach panny, przy nich janosiki,
pa-papapa... — Budziaszek zaśpiewał kawałek Kuligu. Zaczęli
coś kojarzyć. — No, to chcecie posłuchać dobrej muzyki?
Parę głosów, głównie dziewczyn, odpowiedziało twierdząco. Budziaszek zupełnie 
nie speszył się niemrawą reakcją.
—	To jak chcecie posłuchać dobrej muzyki, to musicie za
grać sobie sami. Bo człowiek może być tylko wtedy szczęśliwy,
gdy tworzy coś własnymi rękami.
Spoglądali na niego z pewną rezerwą.
—	Słuchajcie, nie wszyscy mamy tu bębenki, ale to nie szko
dzi. Nauczę was prostych podziałów do zaklaskania i zobaczy-
212
cię, jaka to jest frajda, kiedy człowiek coś tworzy. Do osiągnięcia szczęścia 
wystarczy umiejętność liczenia do czterech. Podstawą muzyki jest jeden takt, 
który się składa z czterech ćwiartek. Nie wódki, tylko z czterech uderzeń.
To było pierwsze zdanie, które ożywiło chłopaków.
—	Ja uderzę dwa razy i wy uderzycie dwa razy.
Zabawa się zaczęła. Mieli oczywiście kłopot z powtórzeniem bardzo prostych 
rytmów, ale Budziaszek twierdził, że nie jest źle. Zanucił melodię i kołysząc 
głową, klaskał.
—	Dobra, i tak trzymajcie! — zamknął oczy i zaśpiewał: „Pan
jest pasterzem moim, niczego mi nie braknie, na niwach zielo
nych pasie mnie..."
Patrzyli na niego trochę jak na wariata. Gdzieś już słyszeli te słowa, ale 
nigdy do nich nie dotarły. „Trzeba mieć w sobie dużą moc, żeby tak się wystawiać 
do strzału — pomyślała Magda. — Jemu chyba w ogóle nie zależy, jak wypadnie. Ma 
coś do przekazania i tylko to go interesuje". Po mniej więcej minucie Jan 
powrócił na ziemię. Otworzył oczy i opowiadał dalej.
—	Dobra, bębenki są tylko po to, żeby się odwlekło to, co
i tak musi się wydarzyć. Ja, oczywiście, nie przygotowałem na
to spotkanie żadnej mowy. Przyjechałem, bo chciałem z wami
się spotkać. Wiecie, jestem jak wampir, co wysysa, kogo spo
tka. Chcę, żebyście po prostu zadawali mi pytania. Strzelajcie
poniżej pasa. Wiem, że nie jest tak łatwo od razu. Trochę wam
o sobie opowiem, żebyście wiedzieli, o co mnie można haczyć.
Czarne oczy Budziaszka błyszczały. Gęsta czupryna, krzaczaste brwi, wąs. I 
uśmiech misjonarza. Przedziwne połączenie cech diabolicznych z anielskimi. Nie 
wiadomo, kto za kogo przebrany.
—	Jestem żonaty, tak że, dziewczyny, bardzo was przepra
szam... Co prawda, jestem dopiero pierwszy raz żonaty, ale za
to od trzydziestu lat i mam dwoje dzieci. Od czterdziestu lat je
stem perkusistą, a od osiemnastu piszę najwspanialszą historię,
jaka wydarzyła się na kuli ziemskiej, momentami kryminalną. To
historia mojego życia. Ale ta historia jest ciekawa dla mnie. Każ
dy z was przeżywa taką samą historię. Wasze historie są tysiąc
razy ciekawsze. To dlaczego ja piszę, a nie ty?
213
Jan Budziaszek krążył po klasie wzrokiem i wypowiedziawszy jakąś myśl, wbijał 
swoje czarne oczy w kolejną ofiarę.
—	Dlaczego? — tym razem utkwił wzrok w Arku, czym go
wyraźnie przestraszył. Na szczęście zaraz przeniósł spojrzenie
na kogoś innego. — Bo wszystko jest łaską, a poza tym mam
czterdzieści lat od was więcej, więc jeszcze macie trochę cza
su. .. Gdyby mój polonista dowiedział się, że ja piszę jakieś tek
sty, z których powstanie książka, to by się przewrócił ze śmie
chu razem z całym gronem pedagogicznym. „Ten bęcwał? Po
moim trupie". Piszę o tym, że biorę udział w cudownej sztuce
teatralnej, a nad tą sztuką czuwa jakiś genialny reżyser, który
mówi, że będziesz szczęśliwy, jeśli rozegrasz swój dzień z tymi
aktorami, których ci daję. Nie zawsze są to tacy piękni ludzie jak
wy... często są to pijani, naćpani, z kijami bejsbolowymi, więź
niowie z wyrokami dożywocia, tacy jak Zdzichu Śmigło, który
swoje dwie żony wyrzucił przez okno. Zatrzymasz się i zapy
tasz: „Czego chcesz, Panie mój, w tym spotkaniu?" Każdy z tych
ludzi jest w czymś lepszy ode mnie, jest niepowtarzalny na całej
kuli ziemskiej. Nieważne, czy leży w rynsztoku, czy zajmuje
ważne stanowisko w państwie. Każdy jest w czymś lepszy ode
mnie. Choćby miał najcięższe wyroki. Bo był dzieckiem miłości,
jak my wszyscy, ale potem coś się stało, potknął się, nikt mu nie
podał ręki i teraz ma wyrok. Ale on nadal jest dzieckiem Boga...
Kiedy jestem w więzieniu, zawsze proszę wszystkich, żeby po
dali mi rękę, bo w ręce zakodowana jest cała informacja o czło
wieku. Dlatego znak pokoju przekazujemy ręką, a nie uchem,
nosem... Kiedy podasz mi rękę, mówisz mi wszystko o sobie,
wchodzisz we mnie całym swoim wnętrzem... — Budziaszek
skakał z tematu na temat. — Albo taka Maria Magdalena, czy
wy wiecie, ile ona musiała przeżyć skrobanek? I dziewczyna osza
lała, bo Pan j ą przytulił... Kochani, ale teraz pytajcie, bo jak mnie
nie powstrzymacie, to ja mogę tak do nocy...
Najśmielsza okazała się Joanna.
— Kiedy pan naprawdę zaczął wierzyć w Boga?
— Osiemnaście lat temu poszedłem do kościoła. Nie, że po
raz pierwszy, ale na mszę chodziłem tylko, jak mi w duszy grało.
214
I akurat wtedy proboszcz ogłosił apel, czy ktoś odstąpi swój kawałek podłogi 
Niemkom, które przyjechały, by iść w pielgrzymce na Jasną Górę. Miałem 200 
metrów podłogi, więc użyczyłem. Żona z dziećmi właśnie wyjechała nad morze. 
Niemki przywiozły ze sobą wszystko, łącznie z wodą, co wówczas w Polsce było 
zupełną egzotyką i dziwactwem. Przegadaliśmy całą noc. Gdy nadszedł czas 
wymarszu, zaproponowałem im, że odprowadzę je na Wawel. Coś mi podszepnęło, 
żebym został z nimi na mszy. Wysłuchałem mądrego kazania. Przemknęła mi myśl, 
żeby przejść z nimi przez miasto, no i tak doszedłem do pierwszego noclegu. W 
ten sposób w samym podkoszulku, w sandałach, po sześciu dniach wylądowałem na 
Jasnej Górze. ..Aż Niemkami tak żeśmy się zżyli, że potem przez wiele lat 
przyjeżdżały do mojego domu ze swymi mężami, którzy kiedyś służyli w 
Wermachcie... Gdyby mnie wtedy ktoś zapytał, po co ja idę, to nie potrafiłbym 
odpowiedzieć. To nie był żaden zryw religijny. Szedłem, bo mi było dobrze. Na 
drugi dzień po moim dojściu do Częstochowy rozpoczęły się próby do festiwalu w 
Sopocie, na których musiałem być, bo grałem w zespole Maryli Rodowicz. 
Przyjechałem, siadłem w pierwszym rzędzie, czekam na swoje wyjście i ogarnęło 
mnie przerażenie. Na pielgrzymce było wszystko nierówno, niezawodowo, ale był 
duch i było wiadomo, po co ludzie śpiewają. A w Sopocie wszystko profesjonalne, 
świetna orkiestra Alex Band, tylko pierwszy wstrząs — większości zależy jedynie 
na tym, żeby się podobać, żeby zdobyć nagrodę, a nikt nie ma nic do przekazania. 
Zrozumiałem, że sztuka musi nieść jakieś przesłanie. Siedzę koło Mańki i 
widzimy, że ustawiają mikrofon do góry nogami. Pomyśleliśmy, że zaraz wyskoczy 
jakiś stepista i dlatego przy suwaj ą mikrofon do podłogi, żeby było słychać, co 
on wystukuje. A tu do mikrofonu podchodzi artystka z ościennego kraju i myk... 
staje na głowie. Myślałem, że oszaleję, wyskoczyłem na scenę, ustawiłem się w 
takiej samej pozycji, patrzę jej głęboko w oczy i pytam: „O co tu chodzi?", a 
ona na to: „Tak budiet łuczsze". Wracam do Mańki: „Ja tu nie wyrobię, muszę stąd 
natychmiast uciekać", a ona: „Nie wygłupiaj się, podpisałeś kontrakt, to musisz 
zagrać". No więc zagraliśmy wszystkie hity z Niech żyje bal na czele. Coś się we 
mnie
215
działo, ale jeszcze nic nie wskazywało, że zamienię źródło swoich* natchnień z 
marihuany na tabernakulum...
W tym momencie Budziaszek, który w czasie swej opowieści cały czas chodził po 
klasie, potknął się o postawiony w przejściu plecaczek. Upadł prosto na kolana 
siedzącej obok Kaśki. Klasa eksplodowała śmiechem.
—	Kochani, nic się nie dzieje przypadkiem... Dzięki ci, anie
le... Wiem, że chłopaki mi teraz zazdroszczą.. No dobra, ale do
kończę wam... Zaraz po tym festiwalu jechaliśmy z Mańką na
tournee do Związku Radzieckiego. W Wilnie byliśmy codziennie
zmordowani, bo zapraszali nas na kolację, a tam się pije nie kie
liszkami, tylko szklankami. Wracaliśmy umęczeni o szóstej rano
i wszyscy kładli się spać. A mi coś mówiło „Zakładaj kurteczkę
i idziemy". Przechodziłem przez całe Wilno do maleńkiej kapliczki
nad Bramą. Pytałem się Mateczki: „Czego chcesz? Czy mam zmie
nić zawód i wypisać się z tego interesu?" I usłyszałem w Ostrej
Bramie: „Posyłam cię do ludzi, którzy niosą podobne krzyże jak ty,
a moje wybranie polega na tym, że to ty masz im pomagać, a nie
szukać u nich pomocy".
Budziaszek chwycił bębenek i zaczął śpiewać o tym, jak przez parę dni nie 
mógł znaleźć cudownego krzyża, o którym mówił mu przyjaciel, aż pewnego dnia 
zwabiony zapachem stanął pod drzewem lipy i nagle pośród liści i kwiatów 
zobaczył ukrzyżowanego Jezusa.
— I pan jest tak w stanie przed nami te numery bez gorzały?..
— spytał Adrian, wyrażając w ten sposób swój głęboki podziw.
— Tylko tak — twarz Budziaszka rozjaśnił uśmiech, a brwi
uniosły się do góry, jakby chciał zakomunikować wiadomość
o narodzinach pierworodnego. — Widzisz, u mnie kiedyś na okrą
gło w domu kapała okowitka. Jeszcze w okresie stanu wojenne
go robiłem wyśmienitą gorzałkę. Wołano: „Jan Budziaszek wy
twórnia flaszek". Przez mój dom przewijały się rzesze artystów,
W domu była gorzałka, a w ogródku rosła dżandżia, marihuana.
Byłem zawsze duszą towarzystwa, znałem się na astrologii i re
ligiach Wschodu, można u mnie było porozmawiać na wszyst
kie atrakcyjne tematy i do tego się dobrze napić. Było życie. Przed
216
koncertem wódeczka, po koncercie wódeczka, bach, bach, bach i nagle po powrocie 
z Ostrej Bramy stało się ze mną coś dziwnego. Przestałem pić. I chociaż nic nie 
mówiłem, to musiałem tych ludzi denerwować samą swoją obecnością. Rozmowy przy 
wódeczce zwykle są damsko-męskie. Podobno takich opowieści o pięknie kobiecego 
ciała, jak ja dawałem, to nikt nie dawał. Zawsze na końcu miałem najbardziej 
pieprzne kawałki. Jak coś przypaliłem, to było nie do pobicia. I nagle stałem 
się kimś innym. Zacząłem zawadzać w rozrywkowym stylu życia. Do dziś nie 
zaproponowałbym w towarzystwie, żeby nie pić gorzały, ale musiało coś ze mnie 
emanować, bo pewnego dnia usłyszałem taki tekst: „Trzeba by zorganizować 
flaszkę, ale ten znowu tu siedzi". I podszedł do mnie lider najukochańszego 
zespołu, z którym wtedy grałem, i powiedział mi: „Od jutra to my już ci za 
wszystko dziękujemy, nie będziemy z tobą grać". Przestałem być dla nich 
radością, zapragnąłem stać się radością Pana Boga.
— A co z narkotykami? Artyści mówią, że dzięki nim docie
rają do swego wnętrza — spytał Darek, który do tej pory nigdy
się nie odzywał.
— Znalazł się artysta — zaśmiał się Grzegorz.
Jan Budziaszek przytakiwał głową i rozwartymi szeroko oczyma podnosił 
atmosferę w klasie.
—	Nie będę ukrywać, że przypalałem marihuanę. Skutki fatal
ne. Dam wam taki przykład. Słuchałem kiedyś w moim pokoju ze
szwagrem muzyki Weather Report, wspaniały zespół, i wchodzi
do pokoju żona. Była wtedy w ciąży z pierwszym dzieckiem.
Mówi: „Idę do sąsiadki, a tam się mleko gotuje, zaglądnij, żeby
nie wykipiało", a my, słuchając muzyki, byliśmy w lesie, w dżun
gli. Małpy skaczą po drzewach, deszcz pada, w ogóle niesamo
wity świat, a ona mi z jakimiś bzdurami wyjeżdża. Byłem w ta
kim stanie idiotycznego upojenia, że gdybym miał karabin
maszynowy, tobym ją zastrzelił. Wiem więc, jak działają narko
tyki, kompletne oszustwo i budowanie egoizmu.
Klasa chłonęła opowieść Budziaszka. Nawet Grzegorz i Adrian nie potrafili 
ukryć zainteresowania.
—	Jeżeli masz swojej dziewczynie powiedzieć, że ją kochasz,
217
to musisz to powiedzieć w absolutnej trzeźwości, bo jeżeli nie, to będzie 
nieprawda. Każdy przekaz musi się dokonać w trzeźwości, bo inaczej to będzie 
bełkot.
— I pan już nigdy nie weźmie kieliszka do ust?
— To są sprawy skomplikowane, nigdy nie można stawiać za
sad ponad prawem miłości. Opowiem wam taką historię z okresu,
kiedy przestałem pić. Przez wiele lat jeździłem do Chałup. Miesz
kał tam bardzo porządny człowiek, rybak, Kaszub. Co roku przy
woziłem te swoje flaszeczki, kilka gatunków. Spotykaliśmy się
w tym samym towarzystwie. Towarzystwo było z różnych miast
i codziennie ktoś stawiał na powitanie albo na pożegnanie. Pew
nego lata przyjeżdżam i nie mam gorzały. Mówię: „Bardzo prze
praszam, ale w tym roku bez gorzały", a oni, że to żaden pro
blem. Zorganizowali i piją z jednego kieliszka u tego Benka
Kaszuba. On siedzi koło mnie i przekazuje mi kieliszek. A ja mó
wię, że go przepraszam, ale mnie to już nie dotyczy, już nie piję...
„Dobra, dobra, ale ze mną się napijesz". „Nie". „To chociaż umocz
usta". Ja mówię: „Nie". „Przecież my jesteśmy jak bracia, prze
cież my możemy sobie krew przetaczać". „Nie, Benek, mnie to
nie dotyczy". Przez cały miesiąc przechodziliśmy koło siebie
w domu i było niezbyt przyjemnie. Na koniec Benek mi powie
dział: „Janek, ja bym też chciał tak jak ty, tylko nie mogę". A te
raz myślę, że gdyby mi się to jeszcze raz przytrafiło, to bym
z nim wypił ten jeden kieliszek. Powiedziałbym: „Ja już nie piję,
ale przez szacunek do ciebie jednego się napiję". Bo tu nie chodzi
o to, żebyśmy podpisywali jakieś krucjaty, zobowiązania. Cała
rzecz polega na miłości. Jest taka opowieść o bracie Albercie,
który wydobył włóczęgów spod mostu. Załatwił im ogrzewal
nię, a sam chodził na żebry i przynosił pożywienie. Pewnego razu
pomyślał sobie tak: „To jest bez sensu. Jeżeli chcę cokolwiek
zrobić w tym środowisku, to muszę z nimi żyć pod jednym da
chem". Wziął wszystkie swoje rzeczy i poszedł do nich. Przy
szedł i mówi: „Chcę z wami zamieszkać". A ich herszt wysko
czył i powiada: „Masz flaszkę, to cię przyjmiemy". I wyobraźcie
sobie, że brat Albert pierwszy i ostami raz w życiu miał z sobą
flaszkę.
218
Czas w Kołomorzu pędził jak wariat rytmem szkoły i pracy, zwalniał w lesie i 
na łąkach. Piotr ciągle gdzieś wyjeżdżał, coraz bardziej angażował się też w 
krąg biblijny. A poza tym katecheza, przygotowania do Pierwszej Komunii i sprawy 
organizacyj-no-ekonomiczne, które, jak powiadał, „zżerały mu osiemdziesiąt 
procent życia kapłańskiego". Dni płynęły w różnym tempie, ale niewiele się 
różniły między sobą. Spokój, „błogosławiona nuda", jak mawiał Cybula. Może poza 
rym jednym drobnym incydentem, na mszy w czasie Białego Tygodnia. Otóż dzieci 
komunijne podchodziły, jak zwykle, do ołtarza i prosiły Boga o to, czego 
najbardziej pragną. „Pan Jezus na pewno wysłucha czystego serduszka". Pierwsza 
dziewczynka poprosiła o zdrowie i siły dla proboszcza. Druga o zdrowie dla 
Papieża. W kolejnych wznoszonych intencjach czuć było rękę pani katechetki. Na 
końcu do ołtarza podszedł Zbyszek, syn pani Dagmary Wilowskiej, która dwa 
tygodnie wcześniej urodziła córeczkę. Poprosił Pana Boga o to, żeby jego rodzice 
już więcej się nie kłócili i nie krzyczeli na siebie. Matka Zbyszka, usłyszawszy 
te słowa, struchlała. Ojciec wzniósł oczy do nieba i przygładził wąsa. Siedzący 
w kościele
— w większości kobiety, jako że chłopi o tej porze byli na polu
— udawali, że to do nich nie dotarło, bądź rzucali sobie rozba
wione spojrzenia. Piotrowi ciężko było wymówić: „Ciebie prosi
my", bo zobaczył czerwień na twarzach upokorzonych rodzi
ców. Nie zdradził się z tym jednak. „I ona nas tu chciała miłości
do Żydów uczyć", padło z którychś ust po wyjściu z kościoła.
Było parne popołudnie. Chmury już od kilku dni krążyły nad spragnionym kropli 
deszczu Kołomorzem, drwiąc sobie z nadziei, jakie w nich pokładano. Susza. 
Leszek siedział na werandzie i czytał Biblię. Próbował przy boku Piotra wyrobić 
w sobie nawyk codziennego czytania Pisma świętego. Był właśnie w Egipcie
219
i przypominał sobie historię Józefa i jego niegodziwych braci, gdy usłyszał 
dziwne miauczenie Felusia — plebanijnego kota, z którym zdążył się przez ten 
miesiąc zaprzyjaźnić. Kątem oka zauważył, że kot trzyma coś w pysku. Mysz. 
Leszek skrzywi! się w odruchu obrzydzenia. Nagle szaroróżowy stworek wyrwał się 
i zaczął uciekać. Nie uszedł daleko. Kot złapał go mocniej zębami i podszedł 
znowu do werandy. Położył mysz przy sobie i zaczął się myć. Mysz, która wydawała 
się już martwa, nagle ożyła i znów spróbowała ucieczki. Kot zgarnął j ą łapką i 
podrzucił w górę, tak iż zatoczyła łuk w powietrzu i spadła w drugą łapę swego 
prześladowcy. Feluś spojrzał na księdza, oczekując pochwały. Leszek poderwał 
się, przeciął kopniakiem powietrze i wrzasnął:
— Spier..., ty świnio!
Odłożył Biblię na stolik i szybkim krokiem skierował się w stronę lasu.
8
W niedzielę Kołomorze obiegła wieść o tragicznym wypadku, który wydarzył się 
w nocy. Około drugiej w jeziorze utonął chłopak z dziewczyną. Wracali motocyklem 
z nocnej zabawy. Był z nimi jeszcze drugi chłopak, który cudem ocalał. Po 
pierwszej wyszli pijani z dyskoteki w oddalonym o 15 kilometrów Hy-rowie. Było 
im gorąco, alkohol grzał. Zatrzymali się nad jeziorem w Kołomorzu i weszli do 
wody.
— Znałeś ich? — spytał Leszek.
— Oczywiście, wszyscy się tu znają.
— Czy ten chłopak... był rudy?
— Tak, ale skąd ty...? — spytał zdziwiony Piotr.
— Dwa tygodnie temu byłem nad jeziorem koło leśniczówki
Franka. Leżałem koło trójki młodych. Jeden z nich miał takie
charakterystyczne miedziane włosy. — Leszek patrzył, jakby
przed oczyma przesuwała mu się taśma filmowa. — Byłem koło
nich i cieszyłem się, że mnie nie rozpoznaj ą jako księdza. To było
220
takie dziwne, świńskie uczucie... — mówił przed siebie łamiącym się głosem.
—	Daj spokój, skończ z takim myśleniem—Piotr kiwał prze
cząco głową. — Co mogłeś zrobić?
Leszek zdjął okulary i masował nerwowo skronie.
—	W nich było tyle życia, a ja leżałem tam jak martwy ka
wałek drewna. I zazdrościłem, że nie jestem jednym z nich.
Coraz więcej wieści docierało na plebanią. Piotr, zwykle pełen energii i 
opanowany, siedział przybity.
—	To jest podłe... — rzekł przy kolacji. Właściwie nic nie
jadł, ale zastawił stół ze wzglądu na Leszka.
-Co?
—	Rodzice chłopaka, który się utopił, żyją w niesakramen-
talnym związku. Ludzie zaczęli gadać, że to kara Boża. Nie mam
jak protestować. Powiedziałem, co mogłem. Ale niestety, ich
prymitywne poglądy są ich dekalogiem. Czy to są chrześcijanie?
To sią w głowie nie mieści, w jakiego Boga ludzie wierzą. Wszyst
ko, co najgorsze w nich, przypisują Bogu. Przychodzą tu i mo
dlą się, żeby krowę sąsiada, co weszła na ich pole, szlag trafił.
Piotr podniósł głowę i zobaczył smutny wzrok Leszka. Chciał przerwać, by go 
bardziej nie załamywać, ale nie mógł. Musiał z siebie wyrzucić cały ból.
—	Chociaż, kto wie, czy oni są bardziej prymitywni od in
nych. Może tylko się mniej maskują. Przed laty byłem wikarym
wPelczynie. Chłonąłem wtedy wszystkie nowości duszpaster
skie, jakie wprowadzali na Zachodzie. Czytałem, jak tam pod
chodzą do małżeństw niesakramentalnych, i powiedziałem na
kazaniu, że Bóg jest miłosierny, że nie osądzajmy, bo trzeba by
rozpruć serce człowieka, by zobaczyć, czego doświadczył, że
ma dziś tak skomplikowane życie. No i skończyłem coś w sty
lu, że nie wiadomo, czy ci ludzie nie wyprzedzą nas w drodze do
Królestwa. Widziałem, że wszyscy w Kościele byli przejęci. Wcho-
221
dzę do zakrystii, a tam stoi proboszcz. Bez żadnego ostrzeżenia ryknął na mnie: 
„Ksiądz już dzisiaj mówić kazań nie będzie! Ksiądz zniszczył piętnaście lat 
mojej pracy duszpasterskiej!" Tak mnie to walnęło, że nie wytrzymałem. 
Odpaliłem: „To ksiądz im przez piętnaście lat mówił o potępieniu?" A on cały 
nabiegł krwią, wyciągnął palec i potrząsając nim, jeszcze do dzisiaj mam ten 
widok przed oczyma, krzyczy: „Won! Won! Ksiądz jest tutaj skończony. Wyślę 
księdza na takie zadupie, że ksiądz zapomni o swoim miłosierdziu, przestanie się 
bawić w Pana Boga, kiedy zobaczy, jakie ludzie przeżywają tragedie".
Zamilkł i gapił się w zżerany przez kornika kredens...
—	Może ja bym się kiedyś zajął niesakramentalnymi?—prze
rwał milczenie Leszek.
Cybula z trudem wyrwał się z zadumy.
— Może z życiowymi połamańcami szłoby mi lepiej. A nasz
proboszcz na pewno dałby mi zielone światło.
— Dobry pomysł, ale jeszcze trochę okrzepnij. Poznasz pro
blemy małżeńskie... Dowiesz się więcej w konfesjonale. Musisz
wchodzić w to stopniowo.
— Miałem niezły trening w domu. Moi rodzice się rozeszli,
kiedy miałem czternaście lat. Wychowywała mnie matka.
Piotr pokiwał głową i jedynie westchnął.
10
Obudził się cały spocony. Był na plaży i nagle zobaczył pływający na jeziorze 
czerwony materac. W ułamku sekundy uświadomił sobie, co zaszło. Rzucił się do 
wody i po chwili dotarł do miejsca, gdzie jeszcze przed chwilą widział opalającą 
się dziewczynę. Zanurkował. Miał szczęście, trafił idealnie na jej bezwładne, 
nagie ciało. Sprawnymi ruchami wydostał je na powierzchnię i dopłynął do brzegu. 
Wyciągnąwszy topielicę na piasek, rozejrzał się dookoła. Znikąd pomocy. 
Przystąpił energicznie i sprawnie do sztucznego oddychania, choć robił je po raz 
pierwszy. Dziewczyna otworzyła powoli oczy. Podniósł zachwycony
głowę. „Dzięki Ci!", wykrzyknął w niebo. Nie mógł uwierzyć, że przywrócił ją do 
życia. Spojrzała na niego półprzytomna, wyraźnie nie wiedziała, co się z nią 
dzieje. Po chwili jednak zaczęła kojarzyć. Na zsiniałych ustach pojawił się 
delikatny uśmiech. Jej twarz wydała mu się dziwnie znajoma. Magdalena. Na 
odsłonięte, białe jak alabaster piersi ze sterczącymi różowymi sutkami spadały 
czarne, mokre pasemka włosów. Ujęła jego twarz w dłonie i przybliżyła się do 
jego ust. Przymknęła oczy i wyciągnęła język... Nagle ogłuszył go szyderczy 
rechot. Rozglądnął się wokół i zrozumiał, że nie jest wcale na plaży, tylko w 
3f. W wykrzywionych twarzach rozpoznał Arka, Grzegorza, Adriana. Był 
sparaliżowany strachem. Odwrócił się i chciał uciekać. Otoczyli go jednak 
szczelnym kołem. Magdalena przyciągnęła go ponownie. Szarpnął tak gwałtownie 
głową, że uderzył w ścianę, z której spadł Anioł Stróż.
Dysząc, wpatrywał się nerwowo w ciemność. „Czyżbym ślepł?" Po chwili zaczął 
rozpoznawać kształty. Zsunął się z łóżka. Dowlókł się na kolanach do drzwi. 
Nacisnął klamkę. Podniósł l się i opierając się o meble, dobrnął przez pokój 
stołowy do kuchni, l Zamknął za sobą drzwi, choć zawsze były otwarte. W spiżarce 
\ zauważył parę dni temu butelkę wina. Wyciągnął rękę, szukając kontaktu. 
Pierwszy nie zadziałał. Drugi. Światło rozbłysło. Na półce z sokami stał solidny 
gąsiorek. „Jest, dobrze widziałem". Coś zaczęło mu jednocześnie brzęczeć w 
uszach. Trzasnęły drzwi.
— Co się stało!? — zawołał Cybuła, przecierając powieki.
Podbiegł do wyłącznika. — Dlaczego uruchomiłeś dzwony?
— Ja, dzwony? — Leszek spojrzał z przerażeniem w kie
runku okna.
— O Boże, chciałem wziąć ze spiżarki sok, bo mnie suszyło.
— Nadusiłeś na przycisk od dzwonów.
Piotr usiadł przy stole i masował skronie, jakby chciał z nich zetrzeć 
resztki snu. Nagle usłyszeli podjeżdżający pod dom samochód. Trzasnęły 
drzwiczki. Po chwili dobiegł ich odgłos kolejnego samochodu. Walenie do drzwi.
—	Chryste, co się dzieje?! — Cybuła już nie wiedział, czy
lal nie śpi. Podbiegł do zlewu i zaczął przemywać twarz wodą.
Znów walenie, tym razem do okna. Zobaczyli za szybą twarze Jadwisiaka i 
Szperloka. Piotr otworzył okno.
— Gdzie?! Widział go ksiundz? Gdzie un?
— Kto? — spytał zdumiony.
— Złodziej!
— Jaki?... Aaa — Cybula zaczynał rozumieć.
— No dzwuni proboszcz, że kradom... Lis w kurniku. Sam
mówiuł.
— Aha, aha... idę otworzyć — półprzytomny ściągnął z szafy
klucze i ruszył do drzwi, nie zauważywszy nawet, że Leszek
wybiegł do ubikacji.
— Już, już — krzyczał, nie mogąc uporać się w nerwach
z zamkiem. Jego oczom ukazał się widok... Około dwudziestu
chłopów stało przed werandą z kijami i siekierami.
— Gdzie się gnój dobieroł? — rzucił pierwszy Maruszczak.
— Kochani — Cybuli głos stanął w gardle. Zapiął guziki pi
żamy, niczym generał poprawiający mundur przed przemową
do swoich żołnierzy. — Kochani, to była, to była...
— Baba?!
—	To była próba generalna. On już tu nigdy nie przyjdzie...
Nagle z nieba zaczął lać upragniony deszcz.
—	Chodźcie, wejdźcie do środka — Piotr szerokim gestem
zapraszał czujnych parafian.
11
W środę, trzy dni po pamiętnej nocy, kiedy to Cybula, jak wieść gminna 
głosiła, „wezwał chłopów biciem dzwonów na kielicha i placek", Leszek wrócił do 
miasta. Wyjeżdżał z Kołomo-rza opalony i trochę mniej chudy. Groser nie 
przyjechał po niego. Zadzwonił, że Gołąbek jest na badaniach w szpitalu, więc 
musi za niego posiedzieć w biurze. A na sam wieczór nie warto jechać. Leszek 
zabrał się po południu z panem Wilowskim. Mąż pani Dag-mary jako żywo 
przypominał młodego Lecha Wałęsę. Porozmawiali o urodzonej miesiąc temu 
córeczce, o mistrzostwach świata
!	224
w piłce nożnej w Korei, na temat pana Fuszery, który z powodu wykonania hymnu 
narodowego przez Edytę Górniak doznał urazu psychicznego i pozwał ją do sądu — i 
podróż minęła.
Powitała go pani Halinka. Przytuliła go do swego potężnego biustu, potem 
spojrzała na niego ze łzami w oczach i rzekła:
—	Synku... — teraz miał nastąpić potok pytań.
Leszek uśmiechnął się zakłopotany i chwycił się za kieszeń koszuli.
— Coś nie tak? Boli cię serce?
— Nie, nie — rzekł, wyciągając z kieszeni okulary. Jedno
szkło było pęknięte.
— O Boże! — jęknęła gosposia, patrząc przerażona na ręce
Leszka. — Zaraz polecę dać do naprawy.
— Nic się nie stało. Mam jakieś stare w zapasie. A ksiądz
Wacław gdzie?
— Będzie późnym wieczorem. Mówił, że prosili go w radiu,
żeby rozmawiał ze słuchaczami. Boże, co ja najlepszego zrobi
łam. .. Zaraz ci uszykuję jedzenie.
— Nie, pani Halinko, jadłem przed wyjazdem. Niech już pani
idzie do domu i mną się nie przejmuje. Potem sobie zrobię kola
cją, a teraz muszę napisać parę listów.
Pani Halinka pokrzątała się jeszcze kwadrans i poszła. Leszek obszedł całą 
plebanię, zaglądając wszędzie, jakby chciał się upewnić, że jest sam.
Otworzył drzwi do pokoju Grosera. Mógł tu wchodzić, ilekroć naszła go ochota, 
by posłuchać muzyki. Popatrzył na kompakty i wybrał Pożegnanie z Afryką. Wacław 
mu wspominał, że słucha tego namiętnie. Stanął przed regałem i zaczął przyglądać 
się książkom. Zatrzymał się na pomarańczowym grubym grzbiecie: Od nałogu do 
miłości. Tytuł go zaintrygował. Przechylił książkę ku sobie i wyciągnął. Nagle 
jego oczom ukazała się butelka whisky. Gwizdnął z wrażenia. „Niezłe ziółko z 
Wacka!" Wziął butelkę z półki. „To przecież mój JB. Chyba, że zagustował w tym 
gatunku". Leszek się rozpromienił. „Opłaciło się przez miesiąc nie brać kropli 
do ust. Opatrzność". Spojrzał w okno, jakby nagle przestraszył się, że ktoś na 
niego patrzy. Na dworze lało.
225
Uśmiechnął się. „Jak to Mackiewicz mówił? Alkoholik pije tylko z dwóch powodów: 
jak pada i jak nie pada. No to ja będę pił tylko, jak pada". Dumny z lotności 
swego umysłu poszedł po szklankę. „Jedna szklaneczka i koniec. Wacław nawet się 
nie domyśli". Nalał złocistego płynu i wypił łyk. „Hmm. Ale błogo". Uśmiechnął 
się. Serce wypłynęło mu na fale dźwięków skrzypiec, trąb i harfy. Rozmarzył się. 
„Cudownie! Za oknem leje, a ja na słonecznej sawannie. Dobra, jeszcze tylko na 
drugą nóżkę i się zmywam". Drugą szklaneczkę opróżnił znacznie szybciej. 
„Pewnie, że bym się jeszcze napił, ale nie. Ma się tę silną wolę". Odstawił 
butelkę na półkę. „Ech, Wacław nie zauważy. Skąd może pamiętać, ile było w tej 
butelce parę miesięcy temu". Uspokojony, spojrzał na pomarańczowy tom Od nałogu 
do miłości. Jak wyzwolić się z uzależnienia od seksu i odnaleźć prawdziwe 
uczucie. Wziął do ręki i zaczął czytać. „Książka ta dała nadzieję wielu 
ludziom.. .Współtworzący ją erotomani wywodzą się często ze środowisk o wysokim 
prestiżu społecznym — są wśród nich lekarze, duchowni, terapeuci, politycy, 
ludzie biznesu, nierzadko owładnięci innymi nałogami, takimi jak alkoholizm czy 
hazard..." Miał ochotę zatopić się w lekturze, ale nie chciał zabierać książki 
ze sobą. „Jeszcze mnie to zdradzi, że sięgałem po butelkę. Siedzieć też tu nie 
ma co, bo Wacław może wrócić. Wyczułby mnie od razu". Poszedł do siebie do 
pokoju. Po drodze zabrał z salki gazety. Przez miesiąc nie miał kontaktu ze 
światem. W Kołomo-rzu raz na tydzień listonosz przywoził „Życie", i to wszystko. 
Pół godziny udawał sam przed sobą, że czyta, po czym wrócił do pokoju Wacława. 
„Nie ma czasu". Wyciągnął alkohol ze skrytki i wypił błyskawicznie dwie 
szklanki. Spojrzał na butelkę. „Teraz to już nie ma co. Wacek domyśli się od 
razu". Odstawił książkę na półkę i poszedł z resztą whisky do swego pokoju. 
„Może wsadził ją tam przez przypadek i w ogóle o niej nie pamięta". Padł na 
kanapę. „Niezła myśl tego Franka. Zbiorę młodzież i pojadę do niego. Przecież 
nie muszę grać na gitarze. Jak Franek chce, to niech sobie fałszuje. Zaimponuję 
im czym innym. Ten Franek nie wygląda mi na takiego, co zbyt dużo czyta. Każdy 
ma jakieś plusy i minusy. Nawet jak mi z nimi nie wyjdzie, to po-
226
wiem proboszczowi, że chcę założyć duszpasterstwo dla niesa-kramentalnych. Piotr 
gada, że muszę dojrzeć. Co tu dojrzewać? Trzeba im okazać serce. Ja jestem Boży 
Grajek. Będę grał na strunach ich połamanych serc. Połamaniec zrozumie 
połamańców". Spojrzał na niemal pustą butelkę. „Jeszcze kapkę i potem szlus. 
Znowu mogę miesiąc nie pić. Najgorsze, jak Wacław zobaczy, że nie ma butelki. 
Może ją tam postawił celowo, żeby mnie sprawdzić. Ale skąd Wacław mógł wiedzieć, 
że tam akurat sięgnę? Chociaż, postawił ją właśnie za taką książką..." Myśli 
coraz szybciej krążyły mu w głowie. Nagle zaświtał mu genialny pomysł. „Jak to 
mówił Cybula? Każdy alkoholik musi być inteligentny. Nie mogę Wacka zawieść, 
przecież tyle mi serca okazał. Nie martw się, Wacuś, jak wrócisz, będziesz miał 
taką samą butelkę na półce. Co to za problem kupić taką samą flaszkę i odlać z 
niej połowę?" Wyciągnął portmonetkę, przeliczył pieniądze. „Przeszło trzysta 
złotych, mogę mu takie trzy kupić". Wybiegł z plebanii, nie zamykając nawet 
drzwi na patent. Piętnaście minut i nowy JB stał koło opróżnionej prawie 
butelki. „Trzeba teraz odlać i zanieść Wackowi. Przydałby się lejek, bo zmoczę 
jeszcze etykietkę. Nieważne, dam mu pół tej nowej".
Dochodziła jedenasta. Właśnie kładł się do łóżka, gdy usłyszał trzaśniecie 
drzwiami. „Boże, wszystko się udało". Zdążył. „A gdy będziem zasypiali, niech 
Cię nawet sen nasz chwali".
12
Rano Leszek siedział godzinę w łazience, żeby wyprać się z wszelkiego zapachu 
wczorajszego wieczoru. Myślał intensywnie, jakimi tematami zarzucić Wacława przy 
śniadaniu. „Nadam mu temat ośrodka na wsi. Może zaproponuję, żebyśmy razem, jako 
parafia, kupili coś w tym stylu jak Franek albo żeby podczepić się pod niego. 
Jemu też by odpowiadało mieć wspólnika, inaczej by mi nie proponował, żebym tam 
zjeżdżał". Podziwiał siebie. Czuł się jak młody bóg. Nic. Zero kaca. Zresztą po 
czym? „Gdy uporam się z wszystkim, to jeszcze pół butelki stoi za sza-
fą. No, oczywiście nie tyle, co wczoraj, po szklaneczce na dzień, Nie, w ogóle. 
Przyrzekłem sobie, że na miesiąc daję sobie spokój. Chyba, żeby lało..." 
Rozważania przerwało pukanie do drzwi
— Chłopie, bo się wypłuczesz na śmierć! Śniadanie podano.^
Za kwadrans idę do szkoły... — dobiegł go głos Wacława.
— Już, już. Metoda księdza Kneippa...
Leszek wypsikał na siebie chyba pół dezodorantu. Tak wszelki wypadek.
— Uch! —jęknął Groser wyściskawszy serdecznie Les2
— Nie pamiętam, żeby Kneipp zalecał prysznice z wody kolon
skiej. Jakąś randkę masz?
— No, trochę przesadziłem. Nie wiedziałem, że on ma ta
ostry zapach. Słyszałem, że miałeś wczoraj audycję w radiu. Ja
ci poszło?
— Tak sobie, głównie mnie pytali, co sądzę o Rydzyku i spra
wie Paetza. Spytałem, czy musimy każde spotkanie zaczynać
i kończyć na ojcu Tadeuszu. A wtedy mi jakiś ksiądz z Krakowa
zadzwonił, że musimy, bo w nim jak w soczewce skupia się cała
niemoc polskiego Kościoła. I tak dalej...
— A tu wszystko OK? — Leszek kontrolował przebieg roz
mowy.
— Bardzo OK. Zmusiłem tylko proboszcza, żeby poszedł na
porządne badania do szpitala, bo widać, że serce mu nawala.
W środę będzie z powrotem. Lecę do szkoły, to już końcówka.
W zeszłym tygodniu był Budziaszek. Ludzie byli zachwyceni.
Wieczorem sobie pogadamy. Przedstawisz mi szczegółowy ra
port z Kołomorza. Weź, proszę, mszę o dwudziestej. I spowiedź
pół godziny przed. Aha, od szesnastej powinno być czynne biu
ro parafialne.
— Nie ma sprawy.
Leszek wpadł z entuzjazmem do pokoju. „No, to obiecani szklaneczka i 
koniec..." Wyciągnął zza szafy JB, pocałował ety kietę i zatarł ręce.
228
^..; 13 • -••
Podniósł z wysiłkiem głowę, jakby dźwigał niebotyczny dzban. Miał przed oczyma 
rozmazaną twarz Wacława.
—	Co? Co tak patrzysz na mnie? Mszą odprawiłem, dopiero
potem... Cały miesiąc nie piłem, tak jak chciałeś. Wiem, że jestem
świnia. Nie prosiłem cię o litość. Nie patrz się tak! Cały miesiąc nie
piłem! Zapytaj Piotra.
Groser odwrócił się gwałtownie i wyszedł z pokoju. Po chwili wrócił, trzymając 
w ręce JB z połową zawartości.
—	Nie piłeś!? Należy ci się order! Wyobraź sobie, że my z pro
boszczem też nie. Jemu może to było wszystko jedno, ale ja cho
lernie chciałem się napić. Miałem ochotę i miałem powód, i mia
łem to w ręce — Wacław potrząsał butelką. — Odstawiłem, bo
pomyślałem o tobie, że może poczujesz, jak ktoś o tobie myśli.
—	To błąd, trzeba było wypić.
Groser spojrzał mu prosto w oczy.
—	Nie patrz tak! Mam w dupie twoją ofiarę! — wrzasnął
Leszek.
Z oczu Wacława potoczyły się łzy. Odwrócił się ku wyjściu. Nie zdążył zamknąć 
drzwi, gdy rozległ się telefon. Odetchnął parą razy głęboko i podszedł do 
aparatu stojącego na końcu korytarza. Podniósł słuchawkę.
— Halo...
— Dzwonię, żeby zapytać, jak nasz kuracjusz — wlał mu się
do ucha wesoły głos Cybuli.
— Nie mogłeś wybrać gorszej pory.
Zaległa kłopotliwa cisza.
— Co jest? — spytał Piotr.
— Kuracjusz nadrobił miesięczne zaległości, a na mnie zwy
miotował...
— Co? —jęknął głos po drugiej stronie słuchawki.
— No nie dosłownie, ale chyba bym wolał — odparł Groser,
zerkając w kierunku drzwi Leszka. — Słuchaj, Piotrek, nie mam
już siły. Ciągnę sam ten wózek. Proboszcz w szpitalu, ja kryję
tego biedaczka, a on ma to gdzieś.
229
— Wacek, rozumiem, ale to normalka. Widać, że on za i
bie nie może. To choroba. Dobra, towar jest na gwarancji,
mam interes w mieście, wezmę go z powrotem. Za tydzień!
dzie u mnie zjazd AA. On z tego nie wyjdzie o własnych siłach,'
Najlepiej mu pomoże Jarek, sam przeżył to piekło. Wacuś, Wa-!
ciiś, słyszysz? Trzymaj się. Wyciągniemy go.
— Nie wiem... — Groserowi głos się załamał — może (ra
ba go zawieźć na oddział. Nie wiem, ile w siebie wlał.
— Jest przytomny?
— Inaczej by mi nie dowalił.
— To nieźle. Daj mu na razie litr wody z cytryną i listek wi
taminy B. To go powinno odtruć. Jakby co, to dzwoń. Jutro
jestem.
Na szczęście Leszka nie trzeba było przekonywać. Kiwnął potakująco głową na 
wieść o wyjeździe do Kołomorza. Wolałby przeżywać najgorsze katusze, niż patrzeć 
Groserowi w oczy.
— Wacek, rozumiem, ale to normalka. Widać, że on za sie
bie nie może. To choroba. Dobra, towar jest na gwarancji. Jutro
mam interes w mieście, wezmę go z powrotem. Za tydzień bę
dzie u mnie zjazd AA. On z tego nie wyjdzie o własnych siłach,
Najlepiej mu pomoże Jarek, sam przeżył to piekło. Wacuś, Wa-
cuś, słyszysz? Trzymaj się. Wyciągniemy go.
— Nie wiem... — Groserowi głos się załamał — może trze
ba go zawieźć na oddział. Nie wiem, ile w siebie wlał.
— Jest przytomny?
— Inaczej by mi nie dowalił.
— To nieźle. Daj mu na razie litr wody z cytryną i listek wi
taminy B. To go powinno odtruć. Jakby co, to dzwoń. Jutro
jestem.
Na szczęście Leszka nie trzeba było przekonywać. Kiwnął potakująco głową na 
wieść o wyjeździe do Kołomorza. Wolałby przeżywać najgorsze katusze, niż patrzeć 
Groserowi w oczy.
Dotyk
Jx.oniec roku szkolnego i katechezy. W środę wrócił proboszcz, a w piątek było 
uroczyste zakończenie. Groser stwierdził, że musi trochę odbudować swoją formę 
fizyczną. To, że obejrzał parę meczy z mistrzostw świata w Korei, nie wystarczy. 
Orły Engeia nie tchnęły w niego mocy. Wyciągnął z piwnicy jakiś stary rower — 
może Pawła? — i ruszył w trasę. Wiatr owiewał zbolałą głowę. Ostatnie miesiące, 
kiedy, bez żadnej przesady, pracował za trzech, nieźle dały mu w kość.
Obiecał Magdzie, że wybierze się z nią wieczorem do kina. Po południu miała 
dyżur u Rysia, a potem chciała uczcić pierwszy dzień wolności. W Chrobrym grali 
Dziennik Bridget Jones. Przekonywała go, że to ostatnia szansa, bo wszędzie już 
zdjęli ten film.
— Nie ma się co ksiądz bać. Tam nikogo znajomego nie spo
tkamy. Ludzie łażą tylko do Euromovie.
— Nie o to chodzi. Przy moim szczęściu, to pewnie nawet
na Syberii byśmy nadziali się na znajomych, ale może już lepiej
iść na tę twoją Czekoladę.
Magda przystała na propozycję. Jeden i drugi film już widziała, ale chciała 
koniecznie podzielić się nimi z Wacławem. Mówiła mu, że Czekolada to film 
kultowy. „Jak chcesz zrozumieć, dlaczego młodzież nie cierpi Kościoła, to musisz 
go zobaczyć".
Poszedł więc. Film opowiadał o kobiecie, która przyjeżdża z córeczką do 
prowincjonalnego miasteczka i otwiera sklep z wy-
231
robami czekoladowymi. Akurat w Wielkim Poście. Obłudni przedstawiciele Kościoła 
na francuskiej prowincji próbują ją zaszczuć i zastraszyć ludzi, którzy 
chcieliby u niej kupować. Czekolada jest symbolem radości życia, do której 
księża i psychopatyczni burmistrz odbierają ludziom prawo, w obawie, że kiedy 
zaczną jeść czekoladę, przestaną chodzić do Kościoła.
— No i co? — spytała po wyjściu.
— Hmm. Nie wiedziałem, że czekoladę można pić z chilly.
Zapraszam cię.
— Nie, ja i tak już jestem za gruba. Wolę spacer. Naprawdę
ci się nie podobał? Muzyka się księdzu nie podobała?
— Muzyka była ładna. Od strony malarskiej też był niezły..,
A jak tam było u Rysia? — zmienił temat Groser.
— W porządku. Jola mówiła, żebym nie pozwalała mu oglą
dać cały czas wideo, bo się przemienia w telewizorek. No więc
po godzinie wyłączyłam i powiedziałam, że porysujemy. Zaczął
kręcić głową i beczeć. Mówię mu: „Spokój, Rysiek, nie ma już
dziś prądu". A on kiwa głową w kierunku żarówki. Niby nie ro
zumie, ale umie pokazać, co chce. A wiesz, w zeszłym tygodniu
byłam z Rysiem i Fołtynami na mszy u Matki Boskiej Bolesnej.
Jola bała się, czy Rysiu będzie umiał przyjąć komunię. Nie było
żadnych problemów. Otwiera usta i cieszy się, tylko, że zamiast
„amen"mówi: „nie".	;	v,
Groser uśmiechnął się.
Przez dłuższą chwilę szli w milczeniu. W którymś ze sklepów włączył się 
alarm, na który nikt nie reagował. Trudno było rozmawiać.
— Ksiądz nigdy nie zastanawia się, dlaczego Bóg pozwala,
żeby rodzili się tacy jak Rysiu? — odezwała się Magdalena, gdy
wibrujący dźwięk dostatecznie przycichł.
— Myślę często. Zawsze, gdy na nich patrzę, myślę o Bogu.
Ale każde wyjaśnienie wydaje się jakoś nieprawdziwe. To jest
tajemnica...
— Dla mnie pani Jola to po prostu szok. Skąd w niej tyle
radości? Wie ksiądz, że jej mąż jest też bez pracy?
Pokiwał twierdząco głową.	;
232
— A ksiądz od dawna się zajmuje takimi ludźmi? No, upośle
dzonymi.
— Trudno powiedzieć, żebym się zajmował. Pomagałem do
rywczo, to zorganizowałem jakiś wyjazd, odprawiłem mszę, ja
kąś pomoc dla rodziców, ale nigdy tak na stałe. Parę razy chcia
łem pojechać do Jeana Yaniera, do jego Arki.	. •<>;
- Kto to?
— To jest człowiek, który kiedyś zostawił wszystko i postano
wił zamieszkać z dwoma upośledzonymi chłopcami, Raphaelem
iPhilippem. Zabrał ich z ogromnego zakładu. Był wykładowcą filo
zofii w Toronto. Porzucił karierę i wyruszył w podróż, której koń
ca absolutnie nie znał. Wiedział jedno, że to, co robi, jest nieodwo
łalne, że już nie będzie mógł ich ani oddać do zakładu, ani odesłać
do rodziny, bo jej nie mieli. Tak powstał pierwszy dom Arki w Tro-
sly we Francji. Potem to zaczęło się rozwijać na całym świecie.
Tak zwani normalni ludzie zaczęli żyć razem z upośledzonymi.
— Masz coś do poczytania o tym?
— Mogę ci dać książkę jego przyjaciela, a mojego ulubione
go pisarza Henriego Nouwena. On był nim zafascynowany. A ja
jestem zafascynowany nimi dwoma — Wacław się uśmiechnął.
— Jak ksiądz go lubi, to na pewno coś dobrego.
— Nouwen to ksiądz i pisarz, więc ktoś mi bliski. Całe życie
wykładał na uniwersytecie, był podziwiany jako pisarz, jako do
radca duchowy. I w pewnym momencie wszystko rzucił. Stwier
dził, że nie jest już pewien, czy jakiekolwiek słowa pomagają
osiągnąć to, co w życiu najważniejsze. Wyjechał do Daybreak,
do takiej Arki w Kanadzie. Może mi się też kiedyś to uda.
—	A co księdzu przeszkadza?
Groser zatrzymał się.
—	Właściwie nic. Poza tym, że zawsze jestem przywiązany
do jakiejś parafii, do.. .Właściwie nic.
Spojrzał na zegarek. Magda zrobiła machinalnie to samo.
— Przyspieszmy trochę, zapomniałem, że umówiłem się jesz
cze z Darkiem.
— O tej godzinie? Już wpół do dziesiątej. Kiedy ksiądz ma
czas na to swoje pisanie? Wiecznie z kimś jest.
11
— To jest właśnie moje pisanie.
— A co się nagle Darkowi stało, że do księdza? Zawsze miał
gdzieś Kościół — w głosie Magdy przebijała nutka zazdrości. Na
początku czuła się wybrana. Ona jedna miała kontakt z księdzem
Wacławem. Teraz co rusz słyszy, że ktoś przychodzi do niego.
Ten po płytę, ten po książkę. Magda nigdy nie wpadała do dusz
pasterstwa. Drażniły ją spotkania w grupie. Wolała rozmowy sam
na sam z Groserem. Była zła, że wszyscy mieli do niego dostęp.
— To chyba dobrze, co? Wiesz, my tak naprawdę nigdy nie
wiemy, co siedzi w drugim człowieku. To jest w ogóle cudow
ne, że ktoś chce z nami gadać. Ja w każdym razie uwielbiam
rozmawiać z ludźmi — spojrzał Magdalenie w oczy.
' — Nie, no pewnie — potrząsnęła głową i przyspieszyła kroku, l Doszli do 
Męczenników. Darek siedział na murku.
' -— Cześć, Darku. Świetnie, że przyszedłeś. Jedna sekunda,
przyniosę tylko coś Magdalenie i jestem do dyspozycji. Zbiegł po pięciu minutach 
i wręczył jej książkę.
' — Ziarna nadziei... — spojrzała na okładkę z kłosami zbóż.
• '• • — Yhmm, tu ci zaznaczyłem ten rozdział, który koniecznie
przeczytaj, a jak ci się spodoba, to całość...
Na stole w kuchni znalazła karteczkę. „Pojechałam do Danki, może u niej 
zostanę na noc. Cały dzień wydzwaniał do ciebie Arek. Prosi o telefon. Odgrzej 
sobie obiad. Tylko na pewno. Całuski".
Matka robiła, co mogła. Kochała ją. Tak samo jak ojciec. Ale kochali ją 
osobno, ich miłość do siebie uleciała. Ojciec dawał pieniądze, a matka jedzenie. 
Wszystko miała. Nie widziała tylko ich razem. Nie widziała nigdy ich pocałunków. 
Oficjalnie byli poprawnym małżeństwem, tylko że ojciec prawie zawsze przebywał 
poza domem. Tłumaczył to s woj ą pracą, a matka udawała, że nie widzi 
prawdziwych powodów jego nieobecności. Wszystkie swoje smutki kryła i powierzała 
Panu Bogu. Magda nie mogła
234
znieść tego jej poddania, pokory i ucieczki w religię. Był to jeden z powodów 
jej rezerwy do Kościoła. Miała matkę za dewotkę i nawet nie chciało jej się z 
nią kłócić. Teraz pewnie rozpierałaby ją radość, gdyby córka opowiedziała jej o 
swojej znajomości z księdzem Wacławem, ale ona to przed nią ukrywała. Nie 
chciała wtajemniczać jej w swoje sprawy. Jeżeli jest Bóg, to musi być podobny do 
Wacława. I w niczym nie może przypominać jej matki.
„No, wreszcie mogę zapalić". Matka wiedziała, że Magdalena pali, ale nie 
pozwalała jej tego robić w domu. Przy Wacławie się krępowała. Otworzyła na 
oścież okno. Przysunęła sobie fotel i patrząc w rozgwieżdżone niebo zaciągnęła 
się. „Co ja robię? Do Kościoła nie chodzę, ale opiekuję się upośledzonym i latam 
za księdzem". Zaczęły już do niej docierać komentarze koleżanek. „Kicham na to, 
co sobie myślą. Bez niego wszystko było bez sensu".
To on wyrwał ją z rozpaczy po śmierci Kacpra. Przez parę miesięcy próbowała 
zagłuszyć ból w alkoholu, zabawie, w miłościach. Po seksualnej ekstazie 
następowała jednak pustka i ból jeszcze większy niż przedtem. Wacław jako 
pierwszy dał jej nadzieję, że być może to wszystko, co przeżyła z Kacprem, było 
drogą, którą musiała przejść. To on jako pierwszy i jedyny powiedział jej, że 
Kościół o nikim nie mówi, że poszedł do piekła, choćby popełnił samobójstwo. 
„Według mnie każdy samobójca jest człowiekiem chorym, bo stracił instynkt 
samozachowawczy. A Bóg chorego człowieka nie opuszcza". Te słowa Wacława tak 
były różne od słów matki, nazywającej Kacpra potępieńcem.
Wacław pokazał jej, że istnieje w niej osoba, której w ogóle nie znała. 
Pomógł nazwać uczucia, które skrywała. Czy to nie wystarczy?
Wzięła do ręki książkę. Przejechała kilka razy kciukiem po lakierowanej 
okładce z kłosami zbóż. Otworzyła zaznaczony przez księdza rozdział.
... Dużo się tu śmiejemy. Także dużo płaczemy. Czasami robimy jedno i drugie 
naraz. Każdego ranka, kiedy mówię: „Dzień dobry, Ray-mondzie", on odpowiada: 
„Jeszcze się nie obudziłem". Nie pracując
235
nigdy dotąd z ludźmi upośledzonymi, nie tylko, że byłem niepewny, ale nawet 
bałem się wejść w ten nieznany świat. Ta obawa nie osłabła, kiedy zostałem 
zaproszony do pracy właśnie z Adamem. Adam jest w naszej rodzinie osobą 
najsłabszą, ma dwadzieścia pięć lat. Nie umie mówić, nie potrafi się sam ubrać 
ani rozebrać, nie może sam chodzić ani jeść bez pomocy. Nie płacze ani się nie 
śmieje i tylko czasami jcsl z nim wzrokowy kontakt. Ma wykrzywione plecy, ruchy 
nóg i rąk są bardzo niezborne. Cierpi z powodu ciężkiej epilepsji. Kiedy nagle 
robi się sztywny, z jego ust wydobywa się wycie. Kilka razy widziałem w takich 
chwilach, jak wielka łza spływa po jego policzku. Vi ... Po miesiącu takiej 
pracy z Adamem zaczęło mi się przytrafiać coś, czego nigdy dotąd nie zaznałem. 
Ten głęboko upośledzony młody człowiek, który przez wielu ludzi z zewnątrz jest 
postrzegany jako wykrzywienie człowieczeństwa, bezużyteczne stworzenie, któremu 
nic powinno pozwolić się narodzić, zaczął stawać się moim najbliższym 
towarzyszem... Z tego kalekiego ciała i umysłu wyłaniała się najpiękniejsza 
ludzka istota, ofiarująca mi większy dar, niż kiedykolwiek ja mógłbym mu 
podarować. Trudno mi znaleźć odpowiednie słowa, by wyrazić to doświadczenie, ale 
w pewien sposób Adam objawił mi, kim jest i kim ja jestem, i w jaki sposób 
możemy się wzajemnie kochać. Kiedy zanurzałem jego nagie ciało w wannie, robiłem 
duże fale, aby woda biegła szybciej wokół jego piersi i karku. Pocieraliśmy się 
nosami i mówiłem mu różne rzeczy o nim i o sobie. Wiedziałem, że przyjaciele 
porozumiewają się poza sferą myśli i emocji. Głębia przemawia do głębi, duch 
przemawia do ducha, serce przemawia do serca.
Zadzwonił telefon. Spojrzała na zegarek. Minęła jedenasta.
— Słucham — odezwała się, udając rozespaną.
— No wreszcie jesteś. Już straciłem nadzieję. Co robisz? —
z słuchawki dobiegał energiczny głos Arka.
— Śpię.
— To się obudź. Za kwadrans po ciebie przyjadę. Zabieram
cię do „Mocnego". Koniec budy, trzeba to uczcić. Mam trawkę.
— Nigdzie nie jadę. Ja już uczciłam.
— Z kim? Kacper ci się przyśnił? Co się z tobą dzieje? Chyba
już masz to za sobą? A może tobie ten klecha coś we łbie poprze-
stawiał? Czy ty chcesz zostać jakąś świętą pitunią? Myślisz, że
jesteś niezastąpiona? Dziesięć innych czeka w kolejce.
236
Magda milczała. Do oczu napłynęły jej łzy.
— Odezwij się... — dobiegł głos Arka.
Odczekała jeszcze chwilą, nie rozumiejąc już bełkotu, który wlewał się jej do 
ucha, a potem odłożyła słuchawkę i wyłączyła telefon z gniazdka. Odchyliła głowę 
do tyłu i zamknęła oczy. Po para minutach sięgnęła znów do książki.
... Prawdopodobnie najważniejsze zadanie, jakie stoi przede mną, to 
przekazanie słów pokoju od tego, który nie ma żadnych słów. Dar pokoju ukryty w 
krańcowej słabości Adama jest darem nie z tego świata, ale z pewnością darem dla 
świata.
... Jego dar to czyste bycie z nami... Jeśli Adam czegoś chce, to tylko tego, 
abyś z nim był. l to jest naprawdę wielka radość: mieć całkowicie zaprzątniętą 
uwagę tym, jak oddycha, je, ostrożnie stąpa, próbuje podnieść łyżkę do ust.
Przez większość mego życia trwałem w przeświadczeniu, że moja wartość zależy 
od tego, co robię. Zdobywałem stopnie i nagrody i robiłem karierę... Jednak 
teraz, gdy siedzę obok wolno i głęboko oddychającego Adama, zaczynam dostrzegać, 
jak gwałtowna i nerwowa była to wędrówka...
Kiedy nakrywam go do snu i gaszę światło, modlę się z nim. On wtedy zawsze 
jest bardzo spokojny, jakby wiedział, że mój modlitewny głos brzmi nieco inaczej 
niż głos, którym do niego mówię. Szepczę mu do ucha: „Niechaj chronią cię 
wszyscy aniołowie", a on często spogląda na mnie ze swej poduszki i wydaje się, 
że wie, o czym mówię. Od kiedy zacząłem modlić się z Adamem, poznałem lepiej niż 
dotąd, że modlitwa jest po prostu byciem z Jezusem i traceniem z Nim czasu.
Zaprosił Darka do swojego pokoju. Spodziewał się telefonu zKołomorza. Widać, 
że chłopakowi bardzo to odpowiadało — kolejny krąg wtajemniczenia. Do tej pory 
zawsze siedzieli w salce duszpasterstwa.
— Rozgość się tutaj — rzekł, otwierając drzwi. — Włącz coś sobie, przyniosę 
jakąś lepszą herbatę i zajrzę tylko na sekundę do proboszcza, czy czegoś nie 
potrzebuje.
237
Darek z przejęciem przytaknął głową. Chłonął atmosferę pokoju, oglądał 
wszystkie detałe. Przebiegł wzrokiem książki. Obejrzał laptopa stojącego na 
biurku. Zobaczył, że obok leżą na kupce pieniądze, jakieś kilkaset złotych w 
różnych nominałach „Zaufał mi", pierwsza myśl. Momentalnie urósł. Spojrzał na 
portret księdza Jerzego. Po chwili wrócił Groser, niosąc tacę z herbatą i 
ciastkami.
— OK. Może jesteś głodny?
— Nie, nie. Jadłem kolację w domu. Wie ksiądz, urodziłem
się tydzień po tym, jak zabili księdza Popiełuszkę — powiedział
Darek, wskazując głową na obraz.
— Ksiądz Jerzy był w tym pokoju.
— O Boże, tu? Niemożliwe — rzekł z przejęciem Darek.
— Święci normalnie chodzą po ziemi. Tak, wiele razy ocie
ramy się o nich i nawet o tym nie wiemy. Chyba że to jest Matka
Teresa albo Papież. Siadaj.
Darek przysiadł na podsuniętym przez Grosera krześle i uśmiechnął się, nie 
bardzo wiedząc, jak zacząć rozmowę.
— Tak naprawdę urodziłem się przed paroma miesiącami -
wypalił po chwili z emocją w głosie, choć starał się mówić bar
dzo cicho.
— To znaczy? — spytał zdziwiony Wacław, siadając na ka
napie.
— Przedtem nie żyłem, bo nie wierzyłem w Boga.
— I co się stało?
— Spotkałem księdza...
— Daj spokój, tak nie mów — odparł zakłopotany Groser.
— Nim spotkałem księdza, żyłem zupełnie bez celu. Zasta
nawiałem się, skąd w księdzu jest ta siła i radość życia. Zaczą
łem chodzić na księdza msze, słuchałem kazań. Kiedy usłysza
łem to kazanie o winnicy Pańskiej, jak ksiądz mówił o tych
bezrobotnych, którzy mają pracę u Boga... — potrząsnął głową,
— Ksiądz ma w sobie coś, że człowiek chce być lepszy. Może
mnie ksiądz nie widział, boja zawsze gdzieś z tyłu. Próbowałem
zrozumieć, skąd ksiądz to wszystko bierze, przecież ksiądz wi
dzi, jaki jest świat. — Darek zamilkł na chwilę. Groser nie prze-
— 
rywał mu, choć wyznania chłopaka trochę go krępowały. — Sam byłem takim 
ponurakiem. Ksiądz pokonał naszą klasę. Pomyślałem, że trzeba mieć ogromną moc, 
żeby coś takiego zrobić. To niemożliwe, żeby bez kogoś... Chodzi o to, że nie 
wyobrażałem sobie, że dzięki wierze można tak ciekawie żyć, że inni pragną z 
tego zaczerpnąć.
Darkowi coraz ciężej wydobyć kolejne słowo.
—	I widzi ksiądz — odezwał się znów Darek — chciałbym
się przekonać, czy mnie nie woła Pan Jezus.
Groser uniósł brwi.
—	Na pewno cię woła — powiedział po chwili milczenia. —
Tylko trzeba ten głos usłyszeć w ciszy. To, co teraz przeżywasz,
jest piękne, ale to są takie cukierki, które Pan Bóg daje ci na
drogę. Musisz przejść jeszcze kawałek. Najlepiej, nie mówiąc
zbyt wiele. Masz jeszcze cały rok do matury.
Darek niby słuchał, ale za wszelką cenę chciał wypowiedzieć to, z czym 
przyszedł. Bał się, że słowa Wacława zburzą przygotowany monolog.
— Wreszcie czuję, że nie jestem sam. Jak tu się zbieramy,
w duszpasterstwie, to jestem spokojny, tak jak ksiądz mówił. Lu
dzie, co tu przychodzą, są zupełnie inni niż w szkole. Można po
gadać. Tam cały czas człowiek musi udawać albo być zamknięty.
— Cieszę się, Darku, że tu przyszedłeś — Groser uśmiech
nął się. — Mam nadzieję, że gdy pobędziesz z nami jakiś czas,
zobaczysz, że i w szkole jest masa sensownych ludzi, z którymi
warto coś robić. Większość ludzi gra, bo się czegoś boją, ale
wszyscy pragną żyć dobrze i ciekawie.
Wacław podszedł do regału.
— Chciałbym ci dać jakąś książkę na pamiątkę tego wieczo
ru. Lubisz księdza Twardowskiego?
— Nie wiem. Nie czytałem go.
— To wielki ksiądz i poeta. Dam ci jego tomik.
Darek spojrzał na tytuł: Niebieskie okulary.
— To znaczy na zawsze? — spytał.
— Tak.
— Ale tu jest dedykacja: „Kochanemu księdzu Wackowi..."
239
— Zgadza się, ale ty jesteś cząstką mojego świata, a wiec i moją. Wiesz, jak 
taki dar się nazywa? Darek pokręcił przecząco głową.
— Posolony. Ty coś dostajesz, solisz i dajesz dalej.
Chłopak promieniał.
— To, jak ksiądz uważa, czy ja mógłbym zostać księdzem:
—	Nie wiem. Niektórzy idą do seminarium, bo przeżyli za
wód miłosny, inni, bo ich porwało serce i chcieli zostać święci
a księdzem zostajesz, bo... No właśnie... — Groser westchnął
— Wiesz, tak szczerze mówiąc, już do końca nie przypominani
sobie, dlaczego zostałem księdzem — podrapał się po głowie
i podparł podbródek dłonią.
Dochodziła dwunasta w nocy. Magda obiadu nie zjadła. Zaparzyła sobie mocnej 
herbaty i wróciła do Nouwena. Czytała po parę stron, a potem patrzyła w niebo, 
jakby tam należało odczytać sens słów.
... Adam bezustannie powtarza mi, że to, co czyni nas ludźmi, to wcale nie 
umysły, a serca, nie zdolność do rozumowania, a zdolność do kochania. Ktokolwiek 
mówi o Adamie jako stworzeniu podobnym do zwierzęcia, zatraca tę świętą 
tajemnicę, że Adam jest w pełni zdolny przyjmować i dawać miłość, jest w pełni 
człowiekiem, a nie tylko trochę człowiekiem, nie pół-człowiekiem, nie prawie 
człowiekiem, ale człowiekiem w pełni, całkowitym, ponieważ on cały jest sercem. 
To właśnie nasze serce zostało stworzone na obraz i podobieństwo Boga, Gdyby tak 
nie było, jakże mógłbym wam powiedzieć, że Adam i ja wzajemnie się kochamy?
... Adam nigdy nie wypowiedział do mnie żadnego słowa i nigdy tego nie 
uczyni. Jednak każdej nocy, kiedy kładę go do łóżka, mówię mu: „dziękuję".
... Wnosi trochę światła na drodze wiodącej przez ten ciemny świat. Adam nie 
rozwiązuje niczego. Mimo całej pomocy, którą otrzymuje, nie może odmienić 
własnej słabości. Wraz z wiekiem staje się
240
?c
l?
im /ie
Łapo
zy-
i, to
10ŚĆ
lym dol-flko , ale . To oga. i ja
igdy 3 wie
mny trzy-e się
coraz biedniejszy. Niewiełka infekcja, nieszczęśliwy upadek, połknięcie języka 
podczas ataku i wiele innych małych wypadków może nagle go od nas zabrać.
Odłożyła książkę. Z oczu spływały jej łzy. Chciała biec do Rysia. Po chwili 
widziała całe oddziały Rysiów, a ona, jak Matka Teresa, chodziła między nimi i 
przytulała ich. Ogarnęło jąjedno wielkie pragnienie: być dobrą... Nagle wydało 
się jej, że widzi na wózku Kacpra, który potrząsa głową, ale nie śmieje się jak 
Rysiu, tylko patrzy smutnie. „Dlaczego nie umiałeś mi powiedzieć, co się z tobą 
dzieje?" Rzuciła się na łóżko i zaczęła szlochać w poduszkę. Po paru minutach 
uspokoiła się i znów sięgnęła po książkę.
Adam Arnett zmarł 13 lutego 1996 roku w wieku trzydziestu czterech lat. W 
czasie jego śmiertelnej choroby Henri Nouwen miał roczny urlop i nie było go w 
Arce ani w Toronto. Powiadomiony o stanie krytycznym Adama, Nouwen szybko wrócił 
do Daybreak, by czuwać przy jego szpitalnym łóżku. Przybył na czas, by pomóc 
swemu przyjacielowi odbyć ostatnią wędrówkę, trzymać go za rękę, łagodnie do 
niego przemawiać...
Zapragnęła rzucić wszystko i pobiec tam, gdzie żyje jakaś czysta Magda. 
Wstrząsnąć nią i powiedzieć jej, co ma robić. Jak to możliwe, że tyle lat żyła 
jak w skorupie. Nie uświadamiała sobie bólu, który w niej tkwi. Nie wyciągnęła 
drzazgi ze swego serca.
Spojrzała na ostatni okruch wspomnień o Adamie.
Słuchałem i czytałem o życiu Jezusa, ale nigdy nie mogłem Go dotknąć ani 
zobaczyć. Mogłem jednak dotykać Adama. Widziałem go i dotykałem jego życia. 
Dotykałem go fizycznie, kiedy go kąpałem, goliłem i myłem mu zęby. Dotykałem go, 
kiedy go ostrożnie ubierałem, prowadziłem do stołu na śniadanie i pomagałem 
podnosić łyżkę do ust. Inni dotykali go, kiedy go masowali, wykonywali z nim 
ćwiczenia i siedzieli z nim w basenie. Dotykali go jego rodzice. Dotykali go 
Murray, Cathy i Bruno. Właśnie to robiliśmy: dotykaliśmy Adama! To, co 
powiedziano o Jezusie, trzeba także powiedzieć o Adamie: „Wszyscy, którzy się Go 
dotknęli, odzyskiwali zdrowie" (Mk 6, 56).
coraz biedniejszy. Niewielka infekcja, nieszczęśliwy upadek, połknięcie języka 
podczas ataku i wiele innych małych wypadków może nagle go od nas zabrać.
Odłożyła książkę. Z oczu spływały jej łzy. Chciała biec do Rysia. Po chwili 
widziała całe oddziały Rysiów, a ona, jak Matka Teresa, chodziła między nimi i 
przytulała ich. Ogarnęło ją jedno wielkie pragnienie: być dobrą... Nagle wydało 
się jej, że widzi na wózku Kacpra, który potrząsa głową, ale nie śmieje się jak 
Rysiu, tylko patrzy smutnie. „Dlaczego nie umiałeś mi powiedzieć, co się z tobą 
dzieje?" Rzuciła się na łóżko i zaczęła szlochać w poduszkę. Po paru minutach 
uspokoiła się i znów sięgnęła po książkę.
Adam Arnett zmarł 13 lutego 1996 roku w wieku trzydziestu czterech lat. W 
czasie jego śmiertelnej choroby Henri Nouwen miał roczny urlop i nie było go w 
Arce ani w Toronto. Powiadomiony o stanie krytycznym Adama, Nouwen szybko wrócił 
do Daybreak, by czuwać przy jego szpitalnym łóżku. Przybył na czas, by pomóc 
swemu przyjacielowi odbyć ostatnią wędrówką, trzymać go za rękę, łagodnie do 
niego przemawiać...
Zapragnęła rzucić wszystko i pobiec tam, gdzie żyje jakaś czysta Magda. 
Wstrząsnąć nią i powiedzieć jej, co ma robić. Jak to możliwe, że tyle lat żyła 
jak w skorupie. Nie uświadamiała sobie bólu, który w niej tkwi. Nie wyciągnęła 
drzazgi ze swego serca.
Spojrzała na ostatni okruch wspomnień o Adamie.
Słuchałem i czytałem o życiu Jezusa, ale nigdy nie mogłem Go dotknąć ani 
zobaczyć. Mogłem jednak dotykać Adama. Widziałem go i dotykałem jego życia. 
Dotykałem go fizycznie, kiedy go kąpałem, goliłem i myłem mu zęby. Dotykałem go, 
kiedy go ostrożnie ubierałem, prowadziłem do stołu na śniadanie i pomagałem 
podnosić łyżkę do ust. Inni dotykali go, kiedy go masowali, wykonywali z nim 
ćwiczenia i siedzieli z nim w basenie. Dotykali go jego rodzice. Dotykali go 
Murray, Cathy i Bruno. Właśnie to robiliśmy: dotykaliśmy Adama! To, co 
powiedziano o Jezusie, trzeba także powiedzieć o Adamie: „Wszyscy, którzy się Go 
dotknęli, odzyskiwali zdrowie" (Mk 6, 56).
Rewanż
Dył poniedziałkowy wieczór. Połowa lipca. Groser od tygodnia trenował. Ubierał 
się w dres i biegł do pobliskiego lasku koło cmentarza, by nabrać kondycji. 
Jeśli się nie podciągnie, nie ma co myśleć o tegorocznej wspinaczce. A Rafał 
parą razy już go informował o przygotowaniach do wyjazdu w góry Chorwacji. 
Ściemniało się. Wybiegał właśnie z lasku, gdy nagle wyrosło przed nim dwóch 
młodych ludzi, może mieli po dwadzieścia lat. Jeden brunet, przystojny, drugi 
ogolony na łyso, o twarzy nieskażonej żadną myślą i grubym karku.
— Przepraszam, ma pan ognia? — spytał Przystojniak.
— Przykro mi, ale nie palę.
Łysy uśmiechnął się tryumfalnie.
— Słyszysz? Czarnemu jest przykro.
— Przykro?... Nie, to nie wystarczy. Trzeba przeprosić —
odezwał się Przystojniak.
— Panowie, naprawdę nie mam czasu... — Groser spróbo
wał wyminąć natrętów.
— Kurwa, zobacz, jaki bezczelny — oburzył się Łysy. — To
my się tu fatygujemy specjalnie dla tego śmiecia, a on ci nie ma
czasu. Ale z laskami do kina łazić to masz czas? Na paciorek też
nie masz czasu? To teraz go, kurwa, zmówisz...
Chciał uciekać, lecz nagle poczuł ogłuszający ból z tyłu głowy. Zobaczył 
podrywające się do lotu stado ptaków. Wzbił się wraz z nimi, nabierając coraz 
większej prędkości. Szybował po-
243
nad kwiecistymi łąkami. Było tak różowo... I nagle zrobiło się ciemno, a on 
zamienił się w kamień i runął na ziemię. Przed oczyma wirowały mu kolorowe 
plamy, z których wyłoniło się dwóch młodych mężczyzn. „Odzieją ich widziałem?" 
Klęczał przed nimi, a z tyłu ktoś trzeci krępował mu sznurkiem ręce.
— Co? Księżulo woli wrócić na ziemię? Nie podobało się
u aniołków? — Łysy zarechotał kierując wzrok ponad głową Gro
sem, do kogoś, kto trzymał go za włosy.
— Mówisz, że tu przyjemniej? Ee! Gówno prawda! —but
Łysego wylądował na brzuchu Grosera. Poczuł ból i stracił od
dech.
—- Co ci czarni mają, że te laski tak na nich lecą?... Nam dupy nie dadzą, 
ale czarnym — tak. Trzeba cię troszkę oszpecić, bo przy tobie nie mamy szans — 
włączył się Przystojniak.
Raz za razem dostał uderzenie z dwóch stron, jakby jego głową rozgrywano mecz 
siatkówki. Poczuł ból w nosie, a zaraz potem krew spływającą na wargę.
—	Teraz założymy ci opatrunek. Gumowy...
Łysy wyjął z kieszeni skórzanej kurtki opakowanie z prezerwatywą. Wyciągnął 
ją i nadmuchał. Przystojniak podszedł do niego z rolką plastra i zakleili 
chyboczący w powietrzu balonik,
— Nie wiem, gdzie to się zakłada. Mamusia nie nauczyła-
Łysy dobitnie zaakcentował ostatnie słowa. Przyłożył końców
kę prezerwatywy pod nos Grosera, a Przystojniak kilkoma pas
kami plastra przytwierdził jaw ten sposób, że wyglądało, jakby
wystawało mu z ust wielkie białe cygaro.
— No, zobacz, jakiego ma pięknego clintona. Tylko już jej
nie używaj, bo byś czarniątek narobił... Buźka, uśmiechnij się,
Wyglądasz teraz jak rasowy chuj.
Wypowiedź wzbudziła chóralny rechot.
—	I na drugi raz nie łaź między penerów — zakończył z oj
cowską troską w głosie Przystojniak.
biło się d oczy-dwóch ;d nimi,
>ało się vą Gro-
—-but icił od-
.. Nam oszpe-)jniak. go gło-a zaraz
prezer-;edł do ilonik. żyła— mców-ia pas-, jakby
już jej nij się.
z oj-
Wacław poleżał parę minut, nie do końca wiedząc, co się stało. Chciał mieć 
jednak pewność, że napastnicy odeszli. Dopiero wtedy spróbował się oswobodzić. 
Na szczęście rąk nie miał zbyt mocno związanych. Odkleił plastry z prezerwatywą. 
Wstał ostrożnie i zgięty, trzymając się za kolano, doszedł do najbliższego 
drzewa. Oparł się o nie i wciągnął ostrożnie powietrze. „Nie jest tak źle". 
Ruszył do domu. Zobaczył idącą z naprzeciwka parę staruszków. Bojąc się 
rozpoznania, przebiegł z zaciśniętymi zębami na drugą stronę ulicy. Udało mu się 
bez przeszkód dotrzeć do plebanii. Niestety, nie miał kluczy i musiał zadzwonić, 
co oznaczało spotkanie z proboszczem.
— Boże, kto cię tak urządził?! — wykrzyknął Bronisław.
— Nikt, potknąłem się w lesie...
— I co? Dopadły cię kije samobije — rzekł z bólem Gołąbek.
Chwycił delikatnie jego głowę i dokonywał oględzin.
—	Przecież z tym trzeba jechać na pogotowie. Zadzwonię
poMackiewicza...
Groser próbował protestować, kręcąc głową, ale Gołąbek nie zwracał na to 
uwagi.
—	Idę po wodę utlenioną. Trzeba ci to obmyć.
Po chwili wrócił z butelką i gazą. Zaczął przykładać ostrożnie opatrunek do 
zdartej skóry.
— Boże, Wacek, tu się nie można bać. Najgorzej, jak tym
typom dasz do zrozumienia, że się ich boisz. Czy wiesz, co zro
bią ci następnym razem? Widziałeś ich?
— Tak...
— Znasz ich?
— Nie... — skrzywił się znowu.
— Może uda się ich rozpoznać.
— Bronek, nie wiem, kto mnie bił, ale wiem, za co.
— I pewnie jeszcze uważasz, że zasłużyłeś?
— Poniekąd tak, aaa... — syknął, gdy woda dotarła do naj
bardziej otartego miejsca.
— Chyba rzeczywiście coś ci uszkodzili. Zbóje na księdza
— 
245
Wacław poleżał parę minut, nie do końca wiedząc, co się stało. Chciał mieć 
jednak pewność, że napastnicy odeszli. Dopiero wtedy spróbował się oswobodzić. 
Na szczęście rąk nie miał zbyt mocno związanych. Odkleił plastry z prezerwatywą. 
Wstał ostrożnie i zgięty, trzymając się za kolano, doszedł do najbliższego 
drzewa. Oparł się o nie i wciągnął ostrożnie powietrze. „Nie jest tak źle". 
Ruszył do domu. Zobaczył idącą z naprzeciwka parę staruszków. Bojąc się 
rozpoznania, przebiegł z zaciśniętymi zębami na drugą stronę ulicy. Udało mu się 
bez przeszkód dotrzeć do plebanii. Niestety, nie miał kluczy i musiał zadzwonić, 
co oznaczało spotkanie z proboszczem.
— Boże, kto cię tak urządził?! — wykrzyknął Bronisław.
— Nikt, potknąłem się w lesie...
— I co? Dopadły cię kije samobije — rzekł z bólem Gołąbek.
Chwycił delikatnie jego głowę i dokonywał oględzin.
—	Przecież z tym trzeba jechać na pogotowie. Zadzwonię
poMackiewicza...
Groser próbował protestować, kręcąc głową, ale Gołąbek nie zwracał na to 
uwagi.
—	Idę po wodę utlenioną. Trzeba ci to obmyć.
Po chwili wrócił z butelką i gazą. Zaczął przykładać ostrożnie opatrunek do 
zdartej skóry.
— Boże, Wacek, tu się nie można bać. Najgorzej, jak tym
typom dasz do zrozumienia, że się ich boisz. Czy wiesz, co zro
bią ci następnym razem? Widziałeś ich?
— Tak...
— Znasz ich?
— Nie... — skrzywił się znowu.
— Może uda się ich rozpoznać.
— Bronek, nie wiem, kto mnie bił, ale wiem, za co.
— I pewnie jeszcze uważasz, że zasłużyłeś?
— Poniekąd tak, aaa... — syknął, gdy woda dotarła do naj
bardziej otartego miejsca.
— Chyba rzeczywiście coś ci uszkodzili. Zbóje na księdza
245
rękę podnoszą, a ty jeszcze twierdzisz, że tak być powinno.. to koniec świata — 
biadolił Gołąbek.
— Całe wieki nas po mordzie lali, na kawałki nas siekali i zwy
kle się od tego coś zaczynało, a nie kończyło... — Groser pró
bował filozofować.
— Co jest z tym światem?... — do Bronisława jakby nie
docierały wywody Wacława. Widać było, że proboszcz cierpi
fizycznie, chociaż to nie on był obity. — Połóż się tu na kanapie
i leż, ja dzwonię po Mackiewicza.
— 
Na szczęście rutynowe badania, poza zewnętrznymi obrażeniami, nic nie 
wykazały. Co prawda, lekarz upierał się, że Wa-cławpowinien zostać na 
obserwacji, ale ten się nie zgodził. Pod-pisał kartę, że wychodzi na własne 
żądanie, i podziękował, W drodze powrotnej Mackiewicz gadał jak najęty.
—	Masz rację, nic ci nie będzie, cwaniaczki chciały tylko
trochę ściągnąć z kasy chorych — zawyrokował. — I tak guńk
więcej by ci zrobili. Ma się w tej materii trochę praktyki. Ja już
w życiu dwa razy tak dostałem. Pierwszy raz, bo gość nie miat
czym zapłacić, to mi dał w gębę, a raz, gdy próbowałem rato
wać kumpla. Jadę koło lasku bulońskiego, patrzę, a tam Kazka
walą jak Tyson Gołotę. No, to podjechałem z odsieczą. Chyba
ich pięciu było, więc i tak szans nie miałem, ale co dwóch dosta
nie w ryło, to nie jeden, mówię sobie w duchu. Wracam po
wszystkim do domu, tak jak ty, tylko że ja, widzisz, mam żonę,
a nie proboszcza. Kasia w ryk: „Jezu, co ci zrobili, gdzie ty by
łeś?!" „Kazka ratowałem". A ona: „Czy ty zawsze musisz tam
się znaleźć, gdzie ktoś czegoś potrzebuje?" Najlepsze, że zanim
mnie obili, miałem tego dnia jeszcze jeden numer.
Marek spojrzał na Grosera, lecz trudno było odgadnąć, co wyraża twarz 
schowana za opatrunkami.
—	Męczy cię moje gadanie — stwierdził Mackiewicz.
246
—	Nie, tylko rwie mnie jak cholera... — odparł zapuchniątą
wargą Wacław.
—	A to normalne. No wiać wszedł do taksy facet, podaje
adres, gdzie go zawieźć, ale widzą, że cały nerwowy. Nagle mówi:
„Panie, nie wytrzymałem. Parą miesiący nie piłem i ta głupia cipa
mnie tak zdenerwowała, że nie wytrzymałem. Ja jej mówią, że
na mecz idą, a ona, że na pewno sią spiją. Baby bada słuchał.
Polazłem. Mecz, że nie pytaj. Remis, dwie minuty do końca.
Krzesła połamane, łapa czerwona od walenia w stół, nagle ona
dzwoni i pyta kumpla, czy ja mc me brałem. I wtedy naszym
łupnąli budą. To mnie tak zdenerwowało, że to przez nią, i mó
wią: pieprzą" — Mackiewicz zagulgotał w sobie właściwy spo
sób. —Pytam gościa: „Ile?" „Co ile? No 2:1". „Ile miesiący pan
nie pił?" „Piąć". Mówią: „To pan jest gigant. Nie znam nikogo,
kto by tyle miesiący wytrzymał". Facet zamilkł. Twarz mu sią
jakoś skrzywiła. Widać coś przeżywa. Stajemy. Płaci, potem
wyciąga raka z butelką Żytniej i mówi do mnie: „Weź to pan".
W domu Kaśka zacząła mi przeszukiwać torbą, bo myślała, że
jak mi tak obili facjatą, to pewnie i opądzlowali. No i wyciągnąła
pół litra. „Czyś ty zwariował? Wódką kupujesz? Wiesz, że nie
mamy za prąd, a ty...?" Tak, że jednego dnia dostałem pół litra
i po gąbie. Wódka przydała sią, bo w sobotą szliśmy na imieniny.
Wacław pokrącił głową.
—	Bardzoś mnie podniósł na duchu, Mareczku, ale miałbym
do ciebie prośbą: nie opowiadaj tych swoich alkoholowych przy
gód przy Leszku,	j ;/ ;
W tym wszystkim miał dużo szcząścia. Nie musiał iść do szkoły. To go naprawdą 
cieszyło. Stłuczenia miądzy żebrami były tak dokuczliwe, że przy każdym oddechu 
czuł, jakby mu ktoś wbijał sztylet. Poza tym nie wyobrażał sobie, jak by miał ze 
swym kolorowym obliczem stanąć przed klasą. Obowiązki w kościele spocząły teraz 
na Bronisławie. Najgorzej było z utrzymaniem na
247
dystans interesantów. Magdaleny nie dało się oszukać. Prawdo) podobnie 
dowiedziała się o wszystkim od samych sprawców którzy w końcu wykonali robotę po 
to, żeby się nią pochwali) Groser ubłagał ją, żeby pozwoliła mu w samotności 
wypłowie Proboszcz nikogo nie wpuszczał. Kiedy jednak w czwartek jechał szwagier 
Grosera, Bronisław ustąpił. Tomek, zobac szy twarz Wacława, zaniemówił. Gdy po 
chwili zorientował się w czym rzecz, ruszył do ataku:
— Dlaczego chcesz ich kryć? — Wacław milczał. — T" 'i:
sprawa, ale era Popiełuszki już się skończyła.
— Zawsze można trochę potrenować, jak by miała wrócić
— uśmiechnął się Wacław.
— Z takich rzeczy nie wolno żartować.
Tomek westchnął głęboko i usiadł na kanapie. Zamilkł na chwilę, w końcu 
rzekł:
— Kurczę, a ja do ciebie z taką wiadomością!
— Co się stało? — rzekł przestraszony Groser.
— Dwa miesiące temu przychodzę do domu, a Ewa chlipie
Mówię: „Co ci?", a ona, że jest w ciąży.
— Uouu! — krzyknął Groser.
— Najpierw nie wiedziałem, o co jej chodzi. Usiadłem, ona
pociąga nosem i mówi: „Miało się nam kiedy przydarzyć... Na
bezrobociu". A mnie wtedy naszła taka myśl. Powiedziałem so
bie, że jak pan Bóg daje dziecko, jak daje taką nowinę, to prze
cież daje nadzieję.
— Tomek, cudownie! — Groser chwycił w ramiona szwagra.
ściskając klepał go po plecach. — A jak zareagowała Patrycja?
— Powiedziała cooli rzuciła się Ewie na szyję. Ale to jeszcze
nie wszystko. Będziemy mieli bliźniaki. Tycjana i Horacego.
— No nie! — Wacław złożył ręce w geście dziękczynienia
i potrząsał nimi. — O Boże, widzę, że muszę przyjechać. Tylko
jak przestanę straszyć.
Nagle spojrzał zdziwiony.
—	Ale to już wiadomo, że będą chłopaki?
—	A co by miało być? — zaśmiał się Tomek. — Jest tylko
jeden mały problem. Babcia płacze, że nie będą mieli świętych
patronów. No, to ja mówię: „Mamo, ktoś musi zostać pierwszym świętym". A ona: 
„Akurat, bezbożniku. Już tobie na tym zależy. Ty byś najchętniej dał imię 
Urban". „Czemu nie, to był wielki papież". Tak się przekomarzamy. Mówię ci, mama 
odżyła. Wacław ucieszył się słysząc, że matka odzyskała dawną werwę.
—	Ostatnio mi Laskowik tłumaczył, że Urban ma taką anty
papieską wściekliznę, bo go dusi kompleks papieża z powodu
jego nazwiska — Groser klasnął w dłonie i potarł nimi energicz
nie. — Cudownie. A co z pracą?
Tomek się uśmiechnął.
—	Pojutrze jestem umówiony na rozmowę. Myślę, że coś
z tego będzie... Wiesz, gdy w oczach nie masz nadziei, wszyscy
to wyczują i opędzają się od takiego jak od muchy. Teraz co innego.
Usłyszeli pukanie do drzwi, w których ukazała się wylękniona twarz 
proboszcza.
— Przepraszam, usłyszałem jakiś krzyk. Jestem już przeczu
lony.
— Wszystko w porządku, Bronku. Rodzina mi się powiększa.
— Chryste Panie, może wystarczy tych skandali... — zała
mał ręce Gołąbek.
Tomek, nie znając proboszcza, zaczął mu poważnie tłumaczyć.
—	Nie, to ja będę ojcem.
—	W takim razie gratulacje i zapraszam na kolację.
Bronisław skinął głową niczym służący i wyszedł.
— Zapomniałbym, przywiozłem tobie prezent — zakomuni
kował Tomasz.
— Prezent?
— Rower.
— Chyba żartujesz?
— Skromna rekompensata za pożyczkę... Nie możesz mi
odmówić. Kupiłem naprawdę za grosze. Superokazja. Sam mi mó
wiłeś, że ci ukradli twój na poprzedniej parafii.
Kolacja była cudowna. Groser już dawno nie był w takim humorze i zabawiał 
towarzystwo opowieściami ze swych wspinaczek.
O dziesiątej, po wyjeździe Tomka, siadł do komputera, by dokończyć tekst o 
Papieżu. Pozostał niecały miesiąc do pielgrzymki.
249
Wybrał numer telefonu, po czym zamknął oczy i wykonał głęboki wdech i wydech.
— Słucham — odezwał się ciepło głos kobiecy.
— Chciałem cię przeprosić. To nie byłem ja. Możesz powie
dzieć cokolwiek na tego chama, stłuc, wyzwać, wywalić. To
nie byłem ja. Musisz dać mi szansę, żebym ci wszystko wyja
śnił. .. Słyszysz mnie?
— Tak — odezwał się ten sam głos, jednak tym razem byi
zimny jak sopel lodu.
— Kiedy, kochanie?
— Możesz dzisiaj.
— Świetnie.
Krystian zatarł ręce. Poszedł do kuchni i wyciągnął z lodówki białe wino. 
Nalał sobie kieliszek. Znów zamknął oczy i delektował się chardonnayem. Musi 
koniecznie się opanować. Nie może sobie pozwolić na takie wybuchy. Poczuł radość 
odzyskanej własności. Ten czas bez Oli tylko uzmysłowił mu jej wartość, 
Pozostało jakieś dwie godziny do chwili gorącego pojednania, Wyciągnął z torby 
przygotowaną lekturę. Opowiadanie Grosera, Kolega z kurii zadzwonił, żeby 
koniecznie je przeczytał. „Wackowi chyba rozum odebrało..." — zachęcił 
Krystiana.
Nalał sobie drugi kieliszek. Pojedzie do Oli metrem. Ma przecież idealne 
połączenie, a poza tym na pewno nie będą rozmawiać bez wina. Musi być atmosfera. 
Zagłębił się w opowiadaniu. Lekturze towarzyszył uśmieszek i kręcenie głową. 
„Trzeba mieć talent... W jednym tekście narazić się Żydom, Radiu Maryja, 
biskupowi i jego strategicznym sponsorom. Zdzisia szlag trafi, Wjakie klocki gra 
ten Wacuś?" Odłożył gazetę. Chwycił hantle i zaczął ćwiczyć. Krystian zawsze 
dbał o sprawność fizyczną. Może nie tyle o sprawność, co o sylwetkę. W 
towarzystwie przechwalał się, że został powołany do tego, aby pracować nad 
dobrym wizerunkiem kleru. „Kapłan musi prezentować nie tylko poziom umysłowy, 
ale także mieć odpowiednią aparycję. Nowa ewangelizacja poprzez sylwetkę. Tu 
należy szukać rezerw. Z opasłymi kał-
250
dunami na pewno nie podbijemy młodzieży. Wasze ciało jest świątynią Ducha". 
Dowodził, że na dwadzieścia cztery tysiące księży co najmniej połowa cierpi na 
dziesięciokilogramową nadwagą. A więc minimum sto dwadzieścia tysięcy kilo 
zbędnego tłuszczu. On daje przykład, co z tym zrobić. Codziennie piętnaście 
minut ćwiczeń. Krew krążyła jak u dwudziestolatka. Poszedł do łazienki. 
Prysznic, potem golenie, godne telewizyjnej reklamy. Spojrzał w lustro. Ujął 
podbródek palcami i przekręcając twarz w różne strony, sprawdzał napięcie skóry. 
Przymrużył oczy. Wydął mięsiste wargi i z uwielbieniem wpatrzył się w swoje 
zęby. Tak, ten uśmiech załatwił mu w życiu niejedno. Jeszcze jedno spojrzenie. 
Smagła cera, ciemny zarost i ta biel. Jak zwykle ubrał się na czarno. Wyglądał 
szykownie, a jednocześnie nie sprzeniewierzał się kapłańskiej skromności. Tylko 
jakość materiału była dla znawców sygnałem, że nie jest to strój zwykłego 
księdza.
Przy wyjściu z metra kupił w kiosku piętnaście herbacianych róż. Wsadził je 
starym zwyczajem do czarnego samsonite'a. Do mieszkania Oli był już żabi skok, 
ale po co się afiszować. Świat rządzi się przypadkami. Rzucił okiem na 
billboard, który dziwnym trafem nie zmieniał się w tym miejscu od dwóch lat. 
Spło-wiały Janusz Gaj os z oderwanym kawałkiem twarzy zachęcał do picia kawy 
Pedros.
Na powitanie wręczył jej bukiet i zrobił minę, jakby przyszedł z wiadomością, 
której nie należy komentować. Ola delikatnie uniknęła pocałunku. „No tak, musi 
grać trochę obrażoną. Ma klasę. Nie rzuca się jak bohaterka meksykańskiej 
telenoweli. Godny partner". Czułość przelał więc na psa. Sweety — bulte-rier Oli 
— był od początku tak tresowany, by akceptować Krystiana. Pojawili się w jej 
życiu niemal jednocześnie.
Usiedli w holu pełniącym jednocześnie funkcję salonu. Ola niedbale wsadziła 
róże do stojącego na marmurowej posadzce wazonu. Zaległa kłopotliwa cisza.
251
— Widzisz, kochanie — przemógł się w końcu Krystian
nieraz w człowieka wchodzą demony... Człowiek przestaje byi
sobą. A może jest sobą... tylko takim, do którego się normaln
nie przyznaje... o którym by wolał nie wiedzieć. Ze mnie ten <
mon wyciągnął prostactwo. Przykro mi, że ty padłaś jego ofia
— wolno cedził wyrazy, chcąc pokazać, ile kosztuje go to wyż
nie. — To była dla mnie lekcja pokory, poznanie samego siebie..
boli. Gdyby nie tamten wieczór, nigdy bym nie zrozumiał, jaki!
wał... — zawahał się przez moment —jaki kawał gnidy siedzi i
mnie. Wybacz, może jestem zbyt szczery—po takiej dawce samo
upokorzenia Ola nie powinna już go dalej dręczyć.—Napiłbym s
czegoś.
— Czego?
— Znasz moje gusty...
Bez słowa podeszła do barku i nalała dwunastoletniego glei orda. Odebrał 
szklankę i skinął głową w podziękowaniu. Upił łyka Zacisnął usta i zamknął oczy, 
delektując się przez chwilę.
—	Chciałbym tylko jednego... żebyś mi dała szansę...
Rzuciła mu krótkie spojrzenie, po czym usiadła i utkwiła wzrol
w szklance. Milczała. Krystian wstał i podszedł do niej od tyłu Stanął za 
skórzanym miodowym fotelem i zaczął masować kciu karni jej kark. Uwielbiała to, 
zawsze wówczas odchylała głowi z zadowoleniem, lecz dziś jego dłonie jakby 
straciły swoją moc Xaczą\ więc pocierać opuszkami palców jej skronie. Dotyk jes' 
najważniejszy. Dzięki niemu można obejść rozum i serce. Bezwolnie godziła się na 
masaż. „Nie tak łatwo wzbudzić w niej zaufanie ciała". Krystian uśmiechnął się 
ponad jej głową do siebie. „ Nie doceniałem jej". Opór Oli wzbudził w nim 
pożądanie, jakiego nie pamiętał. Delikatnie zaczął jej masować ramiona. Po 
chwili zsunął dłonie w dół, dotknął piersi i zaczął kreślić na nic kręgi, 
naciskając kciukami sutki.
— Chodź... — powiedział szeptem.
— Nie...
—	Rozumiem, nie możesz jeszcze zapomnieć tamtego wi(
czoru. Przepraszam cię. Nam, mężczyznom, wydaje się, 2
wystarczy powiedzieć przepraszam i ból mija, a wy przeżywi
cięto głębiej, przywiązujecie wagę do zdarzeń, do słów. My jesteśmy wychyleni w 
przyszłość, wy pilnujecie, by chwile nie mijały bez znaczenia. Dlatego tak 
siebie nawzajem potrzebujemy... Chodźmy posłuchać muzyki... ona ma moc 
leczniczą.
— Nic nie rozumiesz. Tamten wieczór był rzeczywiście
oczyszczeniem. To nie mogło się inaczej skończyć...
— Nie mów tak. Nic się nie skończyło. Musisz po prostu
wykonać pewną drogę do mnie i zobaczyć, że tam daleko, w głębi
— przyklęknął przed nią, chwycił jej dłonie i spojrzał głęboko
w oczy — tam w głębi jest dobry Krystian, który pragnie...
— Jeśli tam jest dobry Krystian, to on musi wrócić do sie
bie, do tej chwili, kiedy...
— Tak? — rzekł z nadzieją.
— Kiedy coś przyrzekłeś Jezusowi.
Jakby dostał obuchem w głowę.
— Widziałaś się z Groserem... — rzucił krótko.
— Co to ma do rzeczy?
— Sama byś tego nie wymyśliła. To nie twoje słowa...
Ola się uśmiechnęła.
—	Znowu masz mnie za niezdolną do wyższych uczuć i myśli.
W Krystianie się zagotowało. „Chcesz bym powalczył o ciebie. Dobrze". Chwycił 
nagle brutalnie Olę za ramiona i przycisnął do siebie. Ofiara jednak, zamiast 
ulec, szarpnęła się gwałtownie. Sweety podniósł się z podłogi i zawarczał 
ostrzegawczo.
— Zamknij psa! — ryknął Krystian, sądząc, że jeśli nie proś
ba, to groźba coś tu zadziała.
— On tu jest po to, żeby mnie bronić.
— Przede mną? Czy ty nie rozumiesz, że to chwilowe zamro
czenie ci minie? Ten twój zasrany wyrzut sumienia. Jutro się obu
dzisz jak na kacu. I będziesz krzyczeć: „Co ja do cholery zrobi
łam!" Jesteśmy dorośli, zaoszczędźmy sobie tych... — nagle go
olśniło. — Aaa! Może ci ten pisarczyk zaimponował swoimi walo
rami... Jeśli tak, to się nie łudź. On ma... — powstrzymał się
zostataimi słowami. „Nie pal mostów", zaświeciło się czerwo
ne światełko.
— To jest stary obłudnik... — zaczął.
253
Jednak to już było bez znaczenia. Ola w tym czasie podeszli bowiem do drzwi 
wyjściowych i otworzyła je na oścież.
Przez całą drogę do domu bił się tylko zjedna myślą: „To.,. niemożliwe! Ona 
jest do tego niezdolna..."
Jednak to już było bez znaczenia. Ola w tym czasie podeszła bowiem do drzwi 
wyjściowych i otworzyła je na oścież. - Przez całą drogę do domu bił się 
tylko z jedną myślą: „To... niemożliwe! Ona jest do tego niezdolna..."
pomnik
Z;dzisław i Stefan byli z jednego rocznika. Obydwaj wybijali się na swoim roku. 
Zdzisław po święceniach wyjechał na studia do Rzymu. Zawsze się mówiło, że to 
urodzony biskup, więc nikt się nie dziwił, gdy nim został. Dostojeństwa słów i 
gestów nauczył się, będąc kapelanem dwóch poprzednich arcypasterzy. Kiedy kilka 
lat po nim biskupem został Stefan, mówiło się, że świat się wali albo idzie 
nowe. Był urodzonym duszpasterzem.
0	nominacji dowiedział się na polu namiotowym, pośród mło
dzieży nienależącej bynajmniej do oazowej. Dziś byli w dwóch
różnych diecezjach. Przez dziennikarzy byli zaliczani do różnych
frakcji w episkopacie, oni jednak czuli do siebie duży szacunek
1	przyjaźń.
Stefan wpadł do Zdzisława wracając z festiwalu rockowego w polskim Woodstock, 
na którym przebywał z grupą ewangeli-zatorów. Przyjechał niezapowiedziany. Po 
prostu 5 sierpnia, nie ostrzegłszy o swej wizycie nawet telefonicznie, stanął w 
drzwiach rezydencji biskupiej swego przyjaciela. Kapelan zaprowadził go do 
gabinetu na piętrze. Idąc, patrzył na marmurowe posadzki i złocenia pałacu z 
lekkim zażenowaniem. Nie wyobrażał sobie, by mógł tu zaprosić młodzież, z którą 
spędził ostatnie dni w zakurzonych namiotach na Przystanku Jezus.
— Witaj, Stefanie, myślałem, że spotkamy się dopiero w Krakowie — rozpostarł 
ramiona Zdzisław, odkładając gazetę. — Przeglądam właśnie te bzdury przed 
przyjazdem Papieża. Poziom tych naszych pismaków... — pokręcił głową z ubolewa-
255
niem. — Zobacz ten „Newsweek": Świat przed odejściem Papieża. A w środku, 
proszę, jakiś Nagorski: „Największym dopełnieniem dzieła Jana Pawła II byłaby 
decyzja o abdykacji". Po prostu pewnym gazetom nie udzieliłbym akredytacji. Ta 
atmosfera oczekiwania na pogrzeb jest ohydna. Najchętniej by go żywcem 
pochowali, tylko nie mieliby potem o czym pisać.
—	Po co się denerwujesz? Zdzisiu, Papież ma duże poczucie
humoru. Słyszałeś, jak byli u niego ostatnio biskupi z Ameryki
Południowej? Któryś pyta, czy to prawda, że Jego Świątobliwość
zamierza złożyć urząd w Krakowie. „Nie, bo muszę jeszcze mia
nować swego następcę biskupem". A wokoło sami kardynałowie,
Zdzisław parsknął śmiechem.
—	A to dobre... Może masz rację. Ci biedacy też chcą zaro
bić. Przecież te wszystkie brukowce trzymają w swoich rękach
zachodnie koncerny, i dyktują, jak pisać. No, ale dajmy sobie
z nimi spokój. Aha, chciałem ci powiedzieć, przeglądam te gazę-
ciska i czytam o tobie, kochany, o tym waszym festiwalu—rzekt
ciepło Zdzisław. —- Wreszcie się chyba dogadaliście z Owsia-
kiem. Ten Przystanek Jezus mu tak pasuje, jak Bruksela Rydzy-
kowi. No, podziwiam odwagę, ale przyznam, że mam pewne
wątpliwości. Powiedz mi, czy to jest możliwe... Czekaj, gdzieja
to czytałem? — biskup zaczął przerzucać stertę gazet. — O jest.
Jakiś nawrócony rockman daje świadectwo na scenie i krzyczy
do publiczności: „Pan Jezus Cię kocha", i słychać odpowiedź:
„A ja mam Go w dupie". No, to dla mnie, wybacz, kochany, ale
tu się kończy jakakolwiek rozmowa, a ten ci głupek, niezrażony,
dalej się wydziera: „Ale On cię kocha i stamtąd". Czy tam takie
rzeczy się dzieją?
Stefan rozłożył bezradnie ręce.
— Mnie przy tym akurat nie było, ale wszystko możliwe,
tam jest wolny rynek.
— Daj spokój — pokręcił głową Zdzisław. — Ja rozumiem
dialog z młodym pokoleniem, ale przecież są chyba jakieś granice?
— Młodzież na Woodstock mówi wulgarnym j ęzykiem... -
Stefan upił łyk kawy. — Ale przecież nie tylko tam. Przejdź się
ulicą, to zobaczysz, co się stało z naszą mową ojczystą. To zda-
— 
nie, które cię tak szokuje, znaczy tyle co: „Mnie On nie obchodzi". Tak to 
musisz zinterpretować. A jeśli Pan Jezus tego młodego człowieka nie obchodzi, to 
Kościół nie może się obrazić i go zostawić. Przeciwnie, musi nas bardzo 
obchodzić, dlaczego temu młodemu człowiekowi Pan Jezus jest obojętny. ; : 
Zdzisław machnął lekceważąco ręką.
— Jest obojętny, bo jeden z drugim woli używki i rozrywki.
— Woli, bo widocznie nie spotkał nikogo, kto by mu o Jezu
sie opowiedział. Słuchaj, to pokolenie czasami nie potrafi zbudo
wać jednego zdania bez przekleństwa. Kiedyś przyszedł do mnie
do spowiedzi człowiek, który całe lata omijał konfesjonał. Ty
byś go widział, jaki był potem szczęśliwy i jak z płonącymi oczami
za pomocą wulgaryzmów mówił, jak kocha Jezusa.
Zdzisław kiwał ze zrozumieniem głową.
—	Wszystko się zgadza, Stefanie, ale nie można głosić Jezu
sa pomniejszonego, ograniczonego, nie można rozmawiać poni
żej godności dziecka Bożego. Ktoś ci wrzeszczy, że niemNN\dz\
Boga, a ty go przytulasz.
Stefan zamilkł i pocierał czoło. Po chwili spojrzał Zdzisławo-wi w oczy i 
spytał:
— Co z takim człowiekiem zrobić? Zostawić?
— Niech wytrzeźwieje i potem przyjdzie. My przed nikim
bram Kościoła nie zamykamy, ale nie możemy się poniżać, leźć
do tego piekła. Trochę rozsądku, tylko Panu Bogu udało się wstą
pić do piekieł i stamtąd wyjść.
— Czasami trzeba ewangelizować nawet w przedsionku pie
kła. Zobacz życiorysy tych ludzi, część z nich przyszła na świat
w piekle. Poczęli siew pijanym widzie, a urodzili siew melinie. Tak,
Zdzisławie, ,3óg bogaty w miłosierdzie", hasło pielgrzymki...
Zadzwonił telefon. Zdzisław podniósł słuchawkę i przepraszającym gestem dał 
znać przyjacielowi, że musi zamienić kilka słów. Gość zamknął oczy, jakby zasnął 
albo uprawiał wschodnią medytację. Rozmowa trwała około pięciu minut. Na dźwięk 
odkładanej słuchawki Stefan wrócił do tematu, jak po wyłączeniu pauzy w 
magnetofonie.
—	Czy ty znasz Guy Gilberta, tego od Księdza wśród ban-
257
dziorów? To jest dla mnie wiarygodny facet, bo wytrzymał w środowisku 
przestępczym, w tym najtrudniejszym ze światów, ponad trzydzieści lat. To 
wystarczy, żeby powiedzieć, że człowieł ich kocha. Napisał kiedyś, że jego 
ludzie mają zasób mniej więcej dwustu słów i on musi się w świecie tych słów 
poruszać. A co my robimy? Katechezy przegadane, kazania przegadane, konferencje 
przegadane.
—	No dobrze, język to jedna sprawa. Ale czy ty się nie boisz
o tych wszystkich młodych księży, zakonnice, którzy idą mię
dzy namioty i widzą, jak tam piją, ćpają, ociekają spermą. Wiem,
co to miłosierdzie, Stefek. Faustynę kocham od lat. Największy
grzech Bóg wybacza, ale co innego, gdy ktoś przyjdzie i ten grzech
wyzna, a co innego, gdy ksiądz czy zakonnica przypatruje się
grzechowi...
Stefan spojrzał na zegarek, dochodziła siedemnasta.
— Przepraszam cię, Zdzisiek, ale zaprosili mnie do telewizji
na jakąś dyskusję z młodzieżą, obiecałem im to już dawno. Chy
ba będzie też Groser. Muszę tam być na osiemnastą. A jestem
prosto z pola. Czy mógłbym wziąć u ciebie prysznic?
— A pewno, weź, kochany, choć kto wie, czy tam drugiego
nie dostaniesz. Ale jak Groser będzie, to nie masz się co mar
twić, zrobi znowu jakiś show, może nawet pośpiewa.
— Pośpiewa?
— To, bracie, nasza gwiazda, śpiewa nawet w supermarke
tach.
— Co takiego?
— Nieważne — machnął ręką z uśmiechem Zdzisław i deli
katnym dotknięciem palców skontrolował swą „pożyczkę". —
Spóźnisz się.	: -
t Krystian poprosił o audiencję u biskupa, by załatwić przedłużenie obrony 
doktoratu. Przy różnych okazjach wspominał mu, że jego dokończenie to po prostu 
kwestia „zebrania się w kupę",
bo właściwie już go napisał. „No to świetnie, niech się ksiądz zbierze". 
Próbował, ale... i właśnie dlatego poprosił o audiencję.
— Szczęść Boże, Ekscelencjo...
— Witam księdza — biskup wskazał ręką krzesło.
— Nie wiem, od czego zacząć...
— To niech ksiądz mówi prawdę. .-. .-••	... i~:
Krystian uśmiechnął się czarująco.
—	Zanim przejdę do meritum, żebym nie zapomniał, czy Eks
celencja czytał tekst Wacława Olbrychta vel Grosera o pomniku
Papieża?
Przed miesiącem na placu przed katedrą stanęła statua Jana Pawła II. Biskup 
Zdzisław w liście zapraszającym diecezjan na jej odsłonięcie poinformował, że 
znając trudną sytuację ekonomiczną ludzi, nie zwrócił się do nich z apelem o 
wsparcie finansowe. Jego pragnienie serca, aby pomnik przypominał przechodniom 
największego Polaka w dziejach, swój materialny kształt zyskało dzięki hojności 
Aleksandra Stogi, który wspierał już niejedno kościelne dzieło. Tak więc dzięki 
tej hojności Papież wyciągał rękę w geście błogosławieństwa, jako żywo przed 
dwudziestu laty. Młody, zdrowy, silny Papież. Ten, który jeździł na nartach i 
pływał kajakiem.
Była pewna niedogodność, gdyż trudno było znaleźć dla pomnika odpowiednie 
miejsce. Usunięto zatem inny pomnik, zapomnianego staropolskiego poety, i 
umieszczono go w kurialnym ogrodzie pod lipą.
— Nie, jeszcze nie, ale ktoś mi wspominał, że sienie popisał
— odparł biskup zapytany o lekturę Grosera. — A jaka jest opi
nia księdza?
— Bardzo zbieżna z tym, co Ekscelencja usłyszał. Uważam,
że chce się przewieźć na pewnej fobii antybiskupiej panującej
w mediach. Go win et consortes. Zresztą mój a opinia jest bardziej
generalna. Grosera gubi po prostu... chora ambicja. Był kiedyś
niezłym publicystą, ale wydało mu się — na ustach Krystiana po
jawił się drwiący uśmieszek — że może zostać pisarzem.
Biskup zrobił zdziwiony wyraz twarzy.
—	To widocznie mamy różne gusty literackie, bo mi się oso-
259
biście jego pisanie bardzo podoba... Kiedyś mu zresztą powiedziałem, że widzę w 
nim następcę Tischnera.
Krystian skrzywił się w uśmiechu, jakby go wbijali na pal, a on chciał 
jeszcze sobie zrobić zdjęcie do paszportu.
—	To znaczy... są tam pewne pierwiastki... — zaczął maso
wać pomiędzy rękoma niewidoczną piłkę.
— No nieważne — machnął biskup — to już sprawa księdza,
De gustibus non disputandum est. A co tam z księdza doktoratem?
— No właśnie w tej sprawie przyszedłem. W zasadzie...-
Krystian próbował ratować się gestykulacją.
— Może ksiądz ma jakieś przeszkody, które nie pozwalają
się skupić? — biskup spojrzał na rozmówcę z dwuznacznym
uśmieszkiem. — Wie ksiądz, co mówił Jan Kasjan?
— Tak... to znaczy, nie wiem konkretnie.
— Dwóch rzeczy wystrzegaj się ze wszystkich sił... —Zdzi
sław kiwał wskazującym palcem — biskupstwa i kobiety.
Krystian poczuł, jak po stosie pacierzowym spływa mu stróżka potu. „To 
niemożliwe. Groser nigdy by nie doniósł, a poza nitu nikt nie wie o Oli. Chyba 
że ta wiedźma przystąpiła do ataku".
—	Więc ja się wystrzegałem jak mogłem tego biskupstwa-
kontynuował Zdzisław — a jednak nie uciekłem przed nim. I te
raz się boję...
„Boże, zaraz wjedzie moje krzesło elektryczne", jęknął w duszy Krystian i w 
tej chwili zadzwonił telefon.
—	Proszę połączyć. — Biskup zrobił minę, jakby dzwonił co
najmniej prezydent Stanów Zjednoczonych. — Słucham pana
Aleksandra... — rzekł przymilnym tonem. — Tak... niemożli
we. Nie, nie czytałem. Oczywiście, że sprawę zaraz zbadam.,.
Panie Aleksandrze, znamy się nie od dzisiaj. Niestety, panie
Aleksandrze, w Kościele też niektórym się wydaje, że zapanowała
demokracja. Ależ... ależ panie Aleksandrze... no nie... Oczywi
ście, jestem cały czas pod telefonem. Komórki nie wyłączam.
Biskup odłożył słuchawkę. Wypuścił z ust powietrze. Odegrał krótką uwerturę 
palcami na blacie biurka.
—	Czy ksiądz ma może przy sobie ten artykuł Grosera? —
spytał, opanowując się demonstracyjnie.
260
— Tak, mam przez przypadek.
— Muszę rzucić na niego okiem. Dzwonił pan Stoga, po
dobno prasa podchwyciła te bzdury.
Biskup przebiegał wzrokiem linijki tekstu. Co jakiś czas zaciskał usta i 
kręcił głową. Krystian przypominał pasażera Titanica, który zobaczył na 
horyzoncie łódź ratunkową.
—	Wróg albo idiota — rzekł biskup, odkładając ze złością
Oparł łokcie na biurku, złożył dłonie i stukając nimi rytmicznie w usta, 
mruczał. Po jakiejś minucie przypomniał sobie, że siedzi przed nim Krystian.
— Czy ksiądz utrzymuje z Olbrychtem jakieś bliższe stosunki?
— To znaczy trudno je nazwać bliskimi, ale jestem zoriento
wany troszkę w jego życiu... — Krystian zawiesił głos, chcąc
lepiej wyczuć, jakich informacji pragnie biskup.
— Słyszałem, że on nadmiernie lubi przebywać w towarzys
twie kobiet — rzucił sucho Zdzisław.
Krystian zrobił dwuznaczną minę i westchnął z bólem:
—	Jestem w dość niezręcznej sytuacji... Wolałbym nie wie
dzieć tego, co wiem... To mój, co by nie powiedzieć, przyjaciel...
Wieczorem otrzymał e-maila od Rafała, na który czekał z utęsknieniem.
No, to już wkrótce, bracie, szykuj się. Jak tam forma? Mam dla Ciebie zaległy 
prezent imieninowy. Zapalniczkę Ronsona!!! Ale dostaniesz ją dopiero na 
szczycie. Tymczasem posyłam Ci modlitwę, którą znalazłem w Internecie. Mam 
nadzieję, że trafi Ci do serca. Według mnie, gdyby ludzie się tak modlili, Pan 
Bóg na pewno by ich więcej wysłuchiwał.
Drogi Boże,	- —
Przez cały dzisiejszy dzień do tej pory postępuję jak należy. Nie złościłem 
się, nie byłem chciwy, złośliwy, samolubny, zazdrosny ani uszczypliwy, nic 
jeszcze nie wypiłem ani nie fajczyłem.
Nawet ani razu nie skłamałem.
261
Jestem Ci za to bardzo wdzięczny. Ale drogi Boże, za chwilą zamierzam wstać 
z łóżka i od tej pory bardzo będę potrzebował Twojej pomocy.
......	.	Trzymaj^
" '	'
Nazajutrz, 6 sierpnia, Gołąbek zapukał po południu do Grose-ra. Minę miał 
zatroskaną, jak matka, która przynosi synowi wiadomość o powszechnej 
mobilizacji.
— Biskup wzywa cię na dywanik. Chyba nie chodzi o twoje
męczeństwo za wiarę w lasku. Zostawiłem furtkę, informując,
że nie jestem pewny, czy wrócisz do jutra.
— Bronek, miałbym stracić tak rzadką okazję? Czuję sianie-
dowartościowany. Kiedy mnie tam proszono?
— Jak uważasz, tylko nie szarżuj. I ubierz się jakoś. Mi two- j
je dżinsy nie przeszkadzają, ale po co rozmowa ma zejść na łach
many? .,....-...,..
•&
O dziesiątej, na godzinę przed wizytą u biskupa, wszedł do fryzjera. W 
koloratce.
— Jak tniemy? — Zobaczył w lustrze uśmiechniętą koło sie
bie twarz dziewczyny.
— Na zapałkę.
— Nie! Dlaczego ksiądz chce się oszpecić?
— Bo robię to regularnie co roku, a teraz mam powód szcze
gólny. Idę do biskupa, który tępi wszystkich zarośniętych.
Dziewczę przystąpiło do swej powinności z wyraźnym bólem serca. Rozległo się 
ciche buczenie maszynki. Pierwsza partia ciemnych włosów Grosera spadła na 
podłogę.
— Widziałam księdza w telewizji z tą młodzieżą i biskupem,
Ten biskup, jak on się nazywał? ...
— Darczak...
— No właśnie, fajny gość. Podobało mi się to, jak mówił,
o tym sataniście, który krzyczy, że wierzy w diabła, a naprawdę
woła o miłość. Miałam kiedyś takiego kolegę. . .
Groser chciał kiwnąć ze zrozumieniem dla słów biskupa, ale dziewczyna 
przytrzymała mu delikatnie głowę.
—	Niech ksiądz się nie rusza, bo będzie miał wzorki...
Spojrzał na swój portret w lustrze. Pół głowy miał ogolone.
Druga połowa przynależała do innego człowieka.
Fryzjerka spuściła rękę z maszynką, pewnie dostrzegła jego wahanie.
—	Proszę się nie litować, nie da się uratować pół głowy —
rozwiał jej wątpliwości. — Tak przecież nie pójdę do biskupa.
Bez słowa dokończyła strzyżenie. Gestem ręki i miną dała wyraz temu, że nie 
jest odpowiedzialna za nowe oblicze Wacława. Miał coś z więźnia albo ostrzyżonej 
owcy. Tylko ta koloratka nie pasowała. Sięgnął do kieszeni po portfel, ale go 
tam nie znalazł. Spojrzał speszony na fryzjerkę.
— Przyniosę pani za godzinę... — rzekł i nadal obszukiwał kie
szenie, jakby portmonetka przed nim uciekała i należało ją złapać.
— Niech ksiądz da już spokój. To będzie moja ofiara na Ko
ściół.
— Boże! —jęknął Groser, patrząc na wyciągnięty z kieszeni
przedmiot.
— Co się stało?
— Nie wiem, skąd mi się tu wziął kluczyk od tabernakulum.
Za godzinę jest msza, a ja muszę już lecieć do biskupa. Ma pani
telefon?
— Tak, proszę, tam stoi, na ladzie.
— Mógłbym?
— Yhmm...
Podszedł i wybrał numer. Dziewczyna zabrała się do zmiatania włosów Grosera, 
ale uszy nadstawiła w kierunku lady.
—	Marek? Tu Wacek, mam prośbę. Podjedź natychmiast do
fryzjera na Ostrowskiej. Zostawiam tu kluczyk od tabernakulum...
Tak, wyda ci bardzo miła pani. Ja lecę do biskupa. I uprzedź Go
łąbka, że w tabernakulum może być moja portmonetka.
263
Przez uchylone drzwi widać było pracującego przy komputerze pasterza 
diecezji. Pośpiech okazał się niepotrzebny. Groser czekał na audiencję około 
dwudziestu minut. Biskup powitał gościa raczej chłodnym uśmiechem.
— Cóż księdza sprowadza? — spytał.
— Ksiądz biskup raczył mnie wezwać przez swego sekreta
rza — odparł Wacław z wielką powagą, apelując wyraźnie do po
czucia humoru rozmówcy.
— Aha... — pokiwał głową biskup, otwierając jednocześnie
szeroko usta i masując je palcami.
Usiadł i przyglądał się Wacławowi dłuższą chwilę, chcąc go wyraźnie 
sprowokować do pytania. A może zastanawiał się nad jego fryzurą. Groser 
uśmiechnął się ciepło.
— Czy ksiądz ma świadomość tej krzywdy, którą wyrządził
Kościołowi? — rzekł wreszcie spokojnie biskup.
— Świadomość mam, tylko nie wiem, o którą krzywdę cho
dzi.
— Oszczędźmy sobie gierek słownych. Czy ksiądz nie rozu
mie, że to, co napisał, jest gorsze niż paszkwile Urbana?
— Napisałem w życiu parę rzeczy.
— Prosiłbym, aby nie udawać. Chodzi o tekst, w którym
ksiądz szydzi ze stawiania pomników Papieżowi.
— Ja szydzę? — spytał zdziwiony Wacław. — Zastanawia
łem sięjedynie, czy stawianie pomników Papieżowi jest czynno
ścią ewangeliczną. Obrona Ewangelii nie jest chyba działaniem
przeciw Kościołowi?
Biskup ściągnął usta i pokiwał głową.
— I ksiądz nie zdawał sobie sprawy, jaki to wywoła odzew
w prasie? No to proszę spojrzeć: Miedziana mumia... Tu — bi
skup przysunął gazetę i wskazał palcem zakreślony fragment:
„Groser demaskuje powiązania biskupa i biznesmena. Poświad
czenie fikcyjnych darowizn". Skąd ksiądz brał te informacje?
— To nieporozumienie. Takich spraw nie ma w ogóle w moim
tekście. Nie odpowiadam za to, co jakiś dziennikarz...
— 
— Proszę czytać dalej. „Pomnik czy pralka do brudnych pie
niędzy?" Ja i pan Stoga na ławie oskarżonych. A bzdura ta ma
swój ą medialną lotność dzięki księdzu. To ksiądz dopisał jej ide
ologię. Stał się natchnieniem tych pismaków. Niech ksiądz pisze
tak dalej ku uciesze SLD-owców. Wykańczają każdego uczci
wego prawicowego biznesmena. Kolasiński, Modrzewski, Klu
ska, teraz Stoga. I proszę, znaleźli sobie pomocnika.
— Ja pisałem tylko o stawianiu pomników Papieżowi. . ;
— No dobrze. Ma ksiądz inne wzorce?... Komu chce ksiądz
stawiać pomniki?	,
— Jeżeli trzeba, to umarłym. Papieża kocham, dlatego nie
chcę, żeby go uśmiercano pomnikami, zakuwano w mosiądz.
Dopóki żyje, kochajmy go żywego. Pomnik to jak lawa w Pom
pei. Mamy inne drogi, żeby okazać Papieżowi naszą miłość. Tym
przysparzamy mu tylko wrogów. To jest nieludzkie pochować
kogoś za życia.
Biskup przerwał mu lekceważącym machnięciem ręki.
— To są jedynie literackie wzruszenia księdza. Ten rozpada
jący się naród potrzebuje takich pomników jak latarni morskich.
Czy ksiądz nie rozumie, że to nie są czasy na tego typu dyskusje,
że SLD, urbanowcy tylko czekają na takie kąski?
— A kiedy wreszcie będzie ten czas? Przez całą komunę obo
wiązywała mentalność okopowa.
— No więc lepiej pisać bzdury w imię wolności, tylko kto
ma zbierać fekalia po tych księdza eksperymentach?! Ksiądz mi
przypomina dzidziusia, który nauczył się pisać i tak się zachwy
cił, że teraz smaruje na murach nieprzyzwoite wyrazy, bo coś
umie, tylko nie rozumie...
Biskup zrobił się czerwony z emocji. W kącikach ust pojawiły się białe 
nalociki. Misternie ułożona „pożyczka" rozwichrzyła się. Zza lewego ucha dyndał 
długi kosmyk. Biskup Zdzisław nabrał powietrza.
—	Przepraszam, nie tak chciałem z księdzem rozmawiać.
Gdybym księdza nie cenił, w ogóle by nie było tej rozmowy.
Odetchnął głęboko, demonstrując swoje uspokojenie. Nagle wnikliwie przyjrzał 
się Groserowi.
265
— Czy ksiądz czasami nie ma żółtaczki? Ksiądz ma jakieś
żółte plamy.
— Nie, to ślady po sińcach. Przewróciłem się jakiś czas temu.
— No to szczęście. Zawsze lepiej upaść, niż zachorować na
żółtaczkę. Tak... — biskup westchnął. — Zastanówmy się, jak
ten fałszywy krok naprawić. Przyjmuję, że ksiądz nie do końca
wszystko przewidział. Wiem, jakie pokomplikowane jest życie,
chcemy jednego, wychodzi drugie. Ale przyzna mi ksiądz, że
wyszło to jak... — pokręcił głową. — Nagle cała prasa przejęła się
moralnością kleru. Obłuda. Wszystko po to, by zbrukać Kościół
i utopić go w jakichś malwersacjach finansowych.
— Nie mam zupełnie pojęcia w tej materii.
— Jeśli ksiądz nie ma pojęcia, to po kiego diabła ksiądz się
bierze do tych spraw? — próbował żartobliwie replikować
pasterz.
— Powiedziałem już księdzu biskupowi, że pisałem o czymś
zupełnie innym. Co do ekonomii, wiem tylko tyle, że Kościół
powinien bardzo ostrożnie przyjaźnić się z bogatymi.
Groser chciał powiedzieć parę słów o udziale Kościoła w przysparzaniu 
czytelników „Faktom i Mitom". Nie zdążył jednak podzielić się swą refleksją. 
Usłyszał wypowiedziane ironicznym tonem pytanie biskupa:
— Bo tak ksiądz sobie życzy?
— Bo tego uczy Biblia.
— Biblia? Gdzie?
— „Nie szukaj towarzystwa z możniejszym i bogatszym od
siebie. Cóż za towarzystwo może mieć garnek gliniany z metalo
wym kotłem? Jeśli będziesz mu pożyteczny, wykorzysta ciebie,
a jeśli popadniesz w biedę, to cię opuści".
— A ja, żeby zdobyć pieniądze na Kościół, pójdę do samego
diabła — rzekł Zdzisław, opędzając się od biblijnych wersetów
jak od much.
Groser na te słowa tylko lekko uniósł brwi. Nie umknęło to uwadze biskupa.
—	To jest pewna przenośnia, wyjaśniam to na wszelki wy
padek, gdyby ksiądz chciał mnie cytować w swoich czytankach.
266
Biskup zamilkł i tylko wymownie potrząsał głową, patrząc w oczy Gro serowi.
— Powiem tylko jedno: niech ksiądz baczy, z kim się mierzy.
— Satyra względów się wyrzeka. Wielbi urząd, czci króla,
lecz sądzi człowieka.
Biskup wytrzeszczył oczy, jakby dopiero teraz pojął bezgraniczną bezczelność 
rozmówcy.
—	Ach tak! Wreszcie ksiądz powiedział, o co chodzi. Ksiądz
się bierze do sądzenia. Księdzu się wydaje, że wyznacza bieg
historii? Pouczać biskupów? Jeden Rydzyk wystarczy!
Wacław poczuł się lekko zażenowany. Nigdy nie przypuszczał, iż uda mu się w 
swej skromnej osobie pomieścić Rydzyka i Tischnera, dwa krańce Kościoła. 
Zachował jednak to odkrycie dla siebie.
— Nie chodzi mi o sądzenie — tłumaczył się z pokorą w gło
sie — ale o to, że brakuje mi w Kościele satyry, która niejedno
mogłaby uzdrowić.
— Ksiądz jest najlepszą satyrą. A muszę wyznać z żalem, że
jeszcze niedawno księdza broniłem. Mało tego, pokładałem wiel
kie nadzieje, o czym chyba mógł się ksiądz przekonać. Ale cóż,
bycie biskupem oznacza gorzką wiedzę o swoich kapłanach. Mam
dla księdza takie wyjście.
Zdzisław patrzył w oczy Wacława, stukając przy tym palcami w blat biurka.
— Ksiądz osobiście przeprosi pana Stogę. To jest człowiek
honoru. Jakiś tekst, który wynagrodzi panu Stodze. Formę po
zostawiam inwencji księdza. Niech ksiądz pokaże, że został zma-
nipulowany i że wypaczono księdza intencje.
— Nie mogę tego zrobić — rzekł ze spokojem Groser.
— Dlaczego?
— Bo to byłoby niegodne. To samokrytyka z lat minionych.
— Nie, to chrześcijańskie zadośćuczynienie. Ale widać, są
to pojęcia księdzu obce. No cóż, znajdziemy inne rozwiązanie
tej sytuacji, żeby ksiądz już dłużej nie mógł budować swojej
wątpliwej kariery pisarza na krzywdzie niewinnych. Przynaj
mniej na terenie naszej diecezji. Jest Afryka, jest Kazachstan.
267
Proszę bardzo. Daję księdzu dwadzieścia cztery godziny do namysłu.
Dwie godziny po wyjściu Grosera biskup Zdzisław polecił sekretarzowi, by go 
połączył z proboszczem parafii Świętego Mikołaja.
—	Drogi prałacie Henryku — zaczął ciepło — twój biskup
przybywa dziś do Canossy. Zlekceważyliśmy ostrzeżenia księ
dza prałata związane z Olbrychtem. Twój biskup prosi o wyro
zumienie, księże prałacie.
Zaskoczone oblicze proboszcza po drugiej stronie łączy szybko przemieniło się 
w słoneczne niebo. Zadowolenie przeniknęło go aż do trzewi, wprawiając w stan 
błogości. Stojącej obok gosposi Wandzi zdało się, że jest świadkiem cudownej 
przemiany.
—	Te głosy się powtarzają, zatem trzeba problem jakoś zała
twić. Przy tak ważnych sprawach nie mogę jednak się opierać
jedynie na słownym świadectwie. Prosiłbym, aby te uwagi zło
żyć na piśmie. Nie mogę podejmować decyzji bez odpowiedniej
dokumentacji.
Ksiądz Henryk odpowiedział, pieczętując słowa rozumiejącym skinieniem do 
słuchawki:
—	Podzielam całkowicie opinię Jego Ekscelencji.
Troska o Kościół spowodowała, że proboszcz Świętego Mi-
kołaja odsunął w tym momencie na bok osobistą urazę, której zaznał kilka 
miesięcy wcześniej w gabinecie biskupa.
I tylko stojąca obok pani Wandzia potrafiła należycie docenić wielkość 
prałata.
ADIEU
i
lo powrocie od biskupa zadzwonił do Piotra.
— Chyba nie chcesz pocieszenia — podsumował jego opo
wieść Cybula. — Dobrze wiesz, że za złe uczynki karzą na tam
tym świecie; za dobre — już na tym.
— Wiem, sam cię tego nauczyłem — uśmiechnął się Groser.
— ł pamiętaj, Wacuś, moja plebania jest dla ciebie otwarta
do końca świata. Jak tyłko zmienisz decyzję... ałe spróbuj, jedź,
jeśli tego zawsze pragnąłeś.
Potem napisał dwa e-maile. Podziękował Wacławowi Oszańco-wi za gotowość 
przyjechania we wrześniu do Braci Męczenników.
Drogi Wacku
... wiem, że to strasznie głupie. Parę miesięcy zawracałem Ci głowę
0	spotkanie. Dziś muszę je odwołać. U mnie wszystko się zmienia...
Nie wiem, co będę robił za tydzień. Jestem zawieszony i mam prikaz,
żeby zaprzestać wszelkiej publicznej działalności...
Wysłał także wiadomość do Zambii.	. -
Drogi Jacku,
piszę, bo potrzebuję Twojej radości ł wiary. Biskupi dywanik i mnie nie 
ominął. Idę w Twoje ślady. Chciałbym odkryć gorący i kochający ląd tak samo jak 
Ty. Szukam swojej planety. Na razie czuję się opluty
1	wypluty. Piszę do Ciebie, nie żeby dzielić się smutkiem, ale z nadzie
ją, że przetarłeś mi drogę, i proszę Cię o modłitwę...
269
Godzinę po wysłaniu e-maila zadzwonił Oszaniec i zakomunikował, że jeśli taka 
wola, 5 września nie przyjedzie, ale akurat jutro ma zamiar go odwiedzić i tu 
już żadne prikazy go nie interesują.
Jeszcze tego samego popołudnia dostał odpowiedź z Afryki
Drogi Wacku.
Pan Jezus Cię kocha! Czyż nie jest łaską uczestniczenie w tajemnicy 
upokorzenia naszego Boskiego Mistrza? Czyż w takiej chwili nic objawia się moc 
Jego przebaczającej miłości? Przykro mi, że wykraka-łem Ci dywanik. Za chwilę 
jadę do pobliskiej parafii położonej sto pięćdziesiąt kilometrów ode mnie. 
Odzywam się więc, choć krótko, żebyś wiedział, że będę o Tobie pamiętał, a dla 
pokrzepienia przesyłam trochę słońca i kolorów z Afryki. Jak Ci pisałem, msze 
św. odprawiam w języku bemba. Zgodnie z zasadami inkulturacji czerpię z tradycji 
zambijskich plemion. Niektóre zwyczaje mnie zaskakują. Na przykład przywódca 
szczepu, życząc powodzenia czy błogosławiąc swoim podopiecznym, po prostu na 
nich spluwał i był to niezwykle ważny i pożądany obyczaj. Tak więc i ja, kończąc 
mszę św., zamiast mówić „Niech was Bóg błogosławi", mówię: „Niech was Bóg 
oplujc". Oczywiście, ograniczam się tylko do słów. Zatem, Wacku, nie łam sit; 
Błogosławieni opluci. Bez względu na to, dokąd dotrzesz, odezwij si^ do mnie...
Na drugi dzień do drzwi plebani! zadzwonił Wacław Oszaniec. Naprzeciw siebie 
stało dwóch Wacławów. Za grosz nie byli podobni fizycznie — Oszaniec miał na 
głowie blond baranka, lekko posrebrzonego, Groser ciemnego jeżyka. Oszaniec w 
eleganckim garniturze i krawacie, Groser w wyciągniętym czarnym swetrze i 
dżinsach. Ale poza tym mieli wiele cech wspólnych. Dwóch księży piszących. 
Oszaniec poezje, a Groser prozę. Wspólna miłość do gór i co jeszcze? Po prostu 
księża na zakręcie. „Zakały polskiego duchowieństwa", jak się o nich czule 
wyraził jeden ze słuchaczy Radia Maryja, który zadzwonił wzburzony wywiadem 
Oszańca opublikowanym w „Wędrow-
270
cy". Wyczytał w nim, że biskupi są tylko narzędziami, a narzędzia mają to do 
siebie, że się zużywają.
— Ee, myślałem, że jesteś lepiej poharatany — rzekł zawie
dziony jezuita swoim wschodnim zaśpiewem, przypatrując się
twarzy przyjaciela.
— To już schyłkowa faza, okres żółty — odparł usprawie
dliwiająco Groser. — Wchodź do mojej pustelni.
— Co się stało? -— spytał Oszaniec, gdy znaleźli się w pokoju.
— Znasz to powiedzenie „Słowa spisane, nieszczęście zasia
ne". No, to właśnie u mnie wyrosło. I nadszedł czas żniw. Napi
sałem, jak mi się wydawało, niewinną historyjkę o stawianiu
pomników Papieżowi.
Wacław wskazał Oszańcowi fotel pożyczony z pokoju Leszka.
— Czytałem. I nastąpiłeś na odcisk biskupowi.
— Tak, przy okazji rozpętałem wojnę, w której zostali ranni
niewinni ludzie. Efekt domina. Biskup powiedział mi, że ze wzglę
du na wstrzymanie wsparcia finansowego przez Stogęmusi zwol
nić trzy osoby z Fundacji Samotnej Matki. A wszystko przeze
mnie. Jestem Wacław bez ziemi. Mam sobie poszukać diecezji.
— Pomyślimy. Mam doświadczenie w tych sprawach. Pamię
tasz, też już byłem z woli ZChN-u i arcybiskupajoersona non grata,
l powiem ci, że żadnej urazy nie żywię do nikogo z tego powodu.
Powinienem może cię namawiać, żebyś nie oddawał tak łatwo pola.
Ale wiesz, ja wyznaję zasadę, że jak się coś w życiu wali, to trzeba
z tego skorzystać. Zwykle wychodzi z tego coś ciekawszego.
— Ja też nie rozpaczam, mam pewne plany. Coś muszę po-
przestawiać w swoim życiu. Feng Shui.
Groser założył ręce na tył głowy i odchylił krzesło do tyłu.
— Nigdy nie żałowałeś słów, które napisałeś? — spytał po
ważnie.
— Może trochę. Na tej samej zasadzie, co paru innych rze
czy w życiu.
— A ja zaczynam żałować — uśmiechnął się smutno.—
Proboszcz mnie ostrzegał.
— Ten twój pierdoła? — spytał Oszaniec.
— Nie, obecny, świetny człowiek. Niestety, zbyt wrażliwy.
— 
Prawdopodobnie miał dzisiaj zawał. Bez wątpienia moja sprawa przyczyniła się do 
tego. Proboszcz świetny, ale wikarych ma do kitu. Jeden w zeszłym roku wyjechał 
do Niemiec i chyba szuka tam nowego fachu. Obecny wikary zżerany jest przez 
stres katechety i alkohol, a ja to już w ogóle szkoda gadać... — w tym momencie 
Wacław odchylił się za mocno do tyłu i krzesło pod naporem jego ciężaru się 
rozpadło.
— Nic ci się nie stało? — spytał Oszaniec zbierającego się
z podłogi Grosera.
— Nie, często tak spadam. Chodźmy do kuchni, coś upichcę,
— Co tam się będziesz wysilał. Zapraszam cię na kolację,
widziałem tu w pobliżu sympatyczną pizzerię.
— Żadna strata czasu, ja to uwielbiam. Kuchnia dla kapłana
to namiastka małżeństwa. Kiedy coś gotuję, to czuję się trochę,
jakbym miał żonę.
— No, no — pogroził palcem Oszaniec. — Bo jeszcze ci się
zamarzy jak arcybiskupowi Milingo.
— Nie te możliwości.
— Słyszałeś, jak Papież mu powiedział: „W imię Chrystusa,
wróć do Kościoła katolickiego" i posłuchał. Oddalił tęKoreankę...
Mam dowcip dla ciebie: żona leży z mężem w przeddzień dwu
dziestej piątej rocznicy ślubu i tak się rozmarzyła. „Co też mi za
prezent kupi? Może jakiś ekstra naszyjnik? Futro? Może jakiś mały
samochodzik?" A mąż patrzy w sufit i myśli: „Cholera, gdybym ją
wtedy zabił, jutro już bym wychodził".
— Straszne — uśmiechnął się Groser. — Przez takie dowci
py świeccy nas kiedyś wymordują.
—	Czemu? Ja bardzo lubię dowcipy o księżach...
Przeszli do kuchni. Wacek włączył piekarnik.
— Zrobiłem naleśniki z farszem. Jedna wersja: szynka, grzy
by, szpinak. W drugiej zamiast szpinaku kapusta. Grzybki w obu
wersjach z moich zbiorów. Ale możesz być spokojny. Już przete
stowane. Chwila i gotowe. Piwo do naleśniczków? — spytał to
nem kelnera Groser.
— Pewnie. Inaczej pomyślą, że je pies zżarł.
Groser rozbawiony tym powiedzonkiem otworzył lodówkę,
272
— Ale ty tu zasobny — gwizdnął gość z podziwem.
— Specjalnie na twoją okazję przygotowałem, bo tu ostatni
mi czasy była pustynia. Ani kropli alkoholu — nalał do szklanek
Heinekena i jedną postawił przed gościem.
— Coś piszesz nowego? — spytał Oszaniec.
— Ech... — westchnął Groser i zamyślił się. — Wiesz, mia
łem kiedyś ciekawą rozmowę z Twardowskim. Gadaliśmy o pi
saniu i w pewnym momencie mówi mi, że sztuka jest sztuczna
i ma swoje granice. Nikt na łożu śmierci nie prosił go o wiersze.
— A ja czytałem kiedyś taką piękną historię. Chłop siedzi
w bunkrze śmierci i w ostatnich godzinach swego życia rysuje
na ścianie baletnicę. Mógł namalować krzyż albo wypisać swoje
nazwisko. A on ci maluje baletnicę. Dla mnie ta baletnica była
wyrazem niesamowitej wiary, że ostatnie słowo nie należy do
śmierci. Więcej, powiem tobie...
— Jedz, bo ci wystygną... — przerwał Groser.
— No tak, ja ci o celi śmierci, a ty mi tu kulinarne perwersje...
—	Trudno, łagiernicy też tylko o jedzeniu myśleli.
Oszaniec skoncentrował się przez chwilę na naleśnikach. Otarł
usta serwetką.
—	Ale powiedz mi szczerze. Tyś naprawdę tym swoim Zdzi-
siem się tak przejął?
Groser milczał i patrzył w pusty talerz.
— Muszę stąd uciec — odezwał się po chwili.
— To znaczy, chcesz?... — zapytał znacząco.	^
— Nie. Nie zamierzam rzucić sutanny. Przeciwnie.
— A co?
—	Przedwczoraj dostałem kartkę od kolegi, który siedzi w Ar
ce u Yaniera. Nie ma zbiegów okoliczności. Zawsze chciałem
tam pojechać. Gdybym teraz tego nie zrobił, znaczyłoby, że przez
cały czas się okłamywałem. Wysłałem mu zaraz e-maila, czy
znajdzie się tam dla mnie miejsce. Nie ma problemu. Mogę przy
jechać, kiedy zechcę. Choćby zaraz.
— Mam nadzieję, że nie działasz w afekcie.
Groser uśmiechnął się.
— Ja też.	:
273
Oszaniec wyszedł na pociąg koło północy. O ósmej rano Gro-ser wsiadł na rower 
i wyjechał do Kołomorza. W końcu to niedaleko. Musi wziąć się w garść, jeśli 
poważnie myśli o dłuższej trasie. Codziennie co najmniej pięćdziesiąt 
kilometrów, inaczej nawet jego „siedzenie" nie wytrzyma wyprawy do Francji.
„Holender" od Tomka spisał się bez zarzutu. Wacław pokonał trasę w dwie i pół 
godziny. Zajechał najpierw do Burkietowej, bo wiedział, że jeśli zacznie od 
plebanii, trudno się będzie wyrwać.
— O Boże, ale ksiądz zmarniał — powitała go.
— Pani za to jakby dwadzieścia lat młodsza. — Przytulił ko
bietę, niczym własną matkę.
— Ksiundz to umie cyganić.
—	No co, źle się pani czuje? Pani Bożenko, jak tam?
Kobieta westchnęła ciężko.
— Jak to mówią, Baranku Boży, co dziń to gorzy. Ale że
ksiundz do mnie zajachoł — Burkietowa schowała usta w dłoni
i kręciła głową.
— Jakże by inaczej, pani Bożenko. Tu przywiozłem opowia
dania o pani — Wacław wręczył kobiecie kolorowy magazyn.
— Chryste Panie! — Burkietowa zakrywała usta rękoma zło
żonymi jak do pacierza. — Ale tyż ksiundz nabroił!
Wrócił tuż przed wieczorną mszą. Wszedł do zakrystii wraz z rowerem.
Przed dwudziestą pierwszą otworzył drzwi do pustej plebanii. Był ostatnim 
„męczennikiem", który się ostał w parafii. Lekarze nie chcieli prognozować, 
kiedy Gołąbek może wyjść ze szpitala. Pani Halinka wyjechała do swego syna nad 
morze i miała wrócić dopiero z początkiem roku szkolnego.
Poszedł zjeść kolację. Apetyt miał wilczy. Czuł się znakomicie. Nawet bóle 
między żebrami, z którymi nie mógł sobie pora-
dzić, ustąpiły. Wziął prysznic. Bicze zimnej i gorącej wody do
prowadziły go do takiego stanu, że mógłby jechać dalej choćby
zaraz. Tylko dokąd? Zrobiła się noc.	>
Położył się na kanapie i patrzył przez okno w skosie na rozgwieżdżone niebo. 
Kosmos. Myślał i nie wiedział, o czym myśli. Podniósł się, podszedł do biurka i 
nalał sobie kieliszek czerwonego wina. Popatrzył na regał z książkami. Wszystko, 
co ocalało z poprzednich przeprowadzek. Teraz nawet ich nie weźmie ze sobą. 
Zatrzymał wzrok na półce z tym, co sam napisał. Powitanie z Afryką, Kazania dla 
teściowej księdza, Manowczyk, Łachmaniarze, Grzech niepopełniony, Dotyk... 
Zaczął liczyć grzbiety. Raz, dwa, trzy, cztery... dziewięć. Tylko dziewięć, aż 
dziewięć. Wyciągał je po kolei. Spojrzał na każdą z osobna i ułożył na biurku. 
Potem wziął jeszcze teczkę, w której gromadził swoje artykuły prasowe, wywiady, 
recenzje. Na początku je zbierał, a potem machnął na to ręką. Przestały go 
obchodzić. Była tam również część listów od czytelników. Zawahał się, czy ich 
nie wyjąć, ale w końcu poniechał tego. Chwycił to wszystko i otwierając łokciem 
drzwi, wyszedł na korytarz. Skierował się do piwnicy. Czołem nacisnął kontakt i 
zszedł po schodkach na dół. Położył przyniesioną stertę na starym piecu 
węglowym, który nie był używany, odkąd parafia przeszła na ogrzewanie gazowe. 
Gołąbek kazał go zostawić, bo „nie wiadomo, kiedy ruski gaz przykręcą". Na 
początek wrzucił do pieca parę stron gazet. Podpalił i po chwili usłyszał, że 
komin złapał cug. Zaczęło furczeć. Dołożył parę drewienek ze stosiku, który też 
musiał tu być od lat nietknięty. A potem wrzucił pierwszą książkę... i następną. 
Ofiara całopalna. Autodofe. Gest może sentymentalny, ale był mu teraz potrzebny. 
Aby pokonać siebie. Nieodwołalnie. Wyzwolić się od siebie. Nie miał co się 
przejmować. Nikt tego nie widział.
Po jakiejś pół godzinie wrócił do pokoju. Zasiadł w fotelu i nalał sobie 
drugi kieliszek wina. Spojrzał na pustą półkę, potem na portret. Wydało mu się, 
jakby Jerzy pokręcił głową z uśmiechem i rzekł: „Ty wariacie". Włączył 
odtwarzacz. Po chwili zaczęła sączyć się muzyka z Jeziora łabędziego. Spojrzał 
na buty Pawła. Zmrużył oczy. Ale białe baletki siostry Bernadetty jakoś nie pod-
275
biegły. Zaczął sobie przypominać rozmowę z nią sprzed lat. Żartowali sobie, czy 
pobraliby się, gdyby zniesiono celibat. Po paru dniach Bernadetta ofiarowała mu 
Małego księcia. „Tylko nie odłóż na półkę". I kiedy czytał wieczorem wyznanie 
Róży, którą opuszczał Mały Książę, odlatując na inną planetę, zrozumiał, że to, 
co mówiono o Bernadetcie, chyba było prawdą. Może jednak w celibacie jest 
miejsce na miłość... Nigdy już potem do tej rozmowy nie wrócili. Nigdy nie 
zapytała o jego wrażenia z Małego księcia. Bernadetta wyjechała zresztą wkrótce 
do klasztoru we Francji. Przed wyjazdem napisała mu list zakończony ADIEU. Przed 
wiekami, wyjaśniła mu, ludzie używali tego słowa, gdy rozstawali się na dłuższy 
czas. Nie wiedząc, czy się kiedykolwiek jeszcze zobaczą, powierzali siebie i to 
następne spotkanie Bogu. Oddawali je w Jego ręce. A DIEU. Było to więc słowo 
pożegnania i jedynego prawdziwego spotkania. Z Bogiem i w Bogu.
Kiedyś przy dobrej kolacji i winie zwierzył się ze wszystkiego amerykańskiemu 
benedyktynowi, swemu dobremu znajomemu. „W czym problem?—rzekł John.—Bierz 
swojąRose i przyjeżdżaj. Polacy w Ameryce potrzebują księdza i siostry, żeby 
leczyli ich połamane dusze". Groser zaczął się śmiać jak z dobrego dowcipu. , J 
miałbym coś takiego zrobić Papieżowi?" „Zostaw Papieża w spokoju, on ma dosyć na 
głowie. Tylko pamiętaj, ja ci wszystko powiedziałem. Następnym razem nie będę 
cię już pytał: How arę youT
Zadzwonił telefon.
— Przepraszam jeśli cię obudziłem — usłyszał Rafała. — To
co, jesteś gotów? Za dwa tygodnie ruszamy.
— Żałuję, Rafał, ale... nie.
— Jak to nie? Jeszcze nie wyleczyłeś się z Kieżmarskiego?
Musisz to pokonać.
Zawahał się, czy cokolwiek tłumaczyć.
— Nie. Wręcz przeciwnie, myślę, że mi pomógł. Muszę coś
zrobić ze swoją carte blanche. Jak wrócę, zamelduję się.
— Wacek, czy wszystko w porządku?
— Jak najbardziej. Chcę wejść na szczyt inną drogą.
— Na jaki szczyt, bracie?
276
— Jak dotrą, przyślę ci kartką.
Odłożył słuchawką i siedział parą minut w fotelu, potem podszedł do regału i 
sięgnął po Biblią. Otworzył ją w miejscu, w którym był włożony kawałek białego 
płótna. Pół chusteczki, którą znalazł na Kieżmarskim. Wsadził ją do Biblii. 
Tylko to miejsce dawało szansą, że nie zapodzieje swej carte blanche. Biblia 
była jedyną rzeczą, której nigdy nie zgubił.
Uklęknął przy biurku, jak przy klączniku i modlił sią. Nie jak zwykle przed 
napisaniem jakiegoś ważnego tekstu. Modlił sią, by potrafił żyć bez pisania, 
modlił sią o powtórne narodziny.
Widział Pana Jezusa tańczącego z radości na krzyżu... Kaną Galilejską i 
Golgotą. Tajemnice radości i cierpienia. Przycisnął palcami wilgotne powieki.
Wstał. Wziął z biurka ołówek i podszedł do ściany. Wpatrywał sią w nią 
dłuższy czas, a potem przyłożył do niej grafit.
Szli aleją ku rozlewisku. Usiedli pod tym samym kasztanem, pod którym w maju 
usłyszał od Magdy opowieść o Kacprze.
— Co sią stało z tym drzewem? — spytała zdziwiona dziew
czyna, widząc nagie gałęzie.
— Nie wiesz? Szrotówek macedoński. Załatwił wszystkie
kasztany.
Magda wodziła przerażonym wzrokiem po bezlistnym drzewie.
— Boże, zobacz, jak on wygląda. Cały łysy, a na górze pusz
cza listki i pąki kwiatów. Czy on to wytrzyma?
— Mam nadzieją. To niemożliwe, aby umarły wszystkie kasz
tany.
Groser oparł łokieć na drewnianym stole i pocierał podbródek.
—	Muszą ci coś powiedzieć, Magda — rozpoczął od uśmie
chu.
Wyczuła, że był zwiastunem złej nowiny. Spojrzała na Wacława z niepokojem.
—	Wyjeżdżam.
277
— Na jak długo?
— Nie wiem, na rok, dwa, może na dłużej... Ale wrócę.
Patrzyła przez chwilę na niego bez słowa.
— Żartujesz. Gdzie? Do Afryki? — spytała w końcu.
— Nie, do Arki, do Trosly.
— Po co?
Wzruszył ramionami.
— Nadarzyła się okazja. Muszę opuścić diecezję.
— Dlaczego?
Westchnął i uniósł lekko brwi.	,
— Bo... nie mogę tu być księdzem...
— A gdzie indziej możesz?
— Spróbuję... Człowiek musi odnaleźć swoje miejsce.
— Dlaczego ksiądz mnie nie traktuje serio? Nie wierzysz
w to, co mówisz. Dlaczego się godzisz, żeby o twoim życiu de
cydowali podli ludzie?
— Nie wiem, czy podli. Może słabi? A poza tym wierzę, że
to nie oni decydują. Są tylko narzędziem... — mówił z waha
niem w głosie. Bał się używać tych wielkich słów, ale musiał
zaryzykować, by ją przekonać. — Mówiłem ci, że zawsze tam
chciałem jechać. Nie miałem tylko na to siły.
— Teraz ją masz, dzięki tym, co cię załatwili — powiedziała
z rezygnacją i goryczą. — Jestem za głupia, żeby to zrozumieć.
Urwała i patrzyła przed siebie.
—	Dlaczego zawsze tak jest, że gdy znajdę człowieka, to on
odchodzi? — spytała.
Jego spojrzenie przyciągały powykręcane brązowe liście, których pełno było na 
ziemi. Nie wiedział, czemu tak jest. Przynajmniej w tej chwili. Ale musiał jej 
powiedzieć cokolwiek.
— Ja nie odchodzę. To ty mnie posyłasz, żebym opowiedział
komuś innemu o tym, co przeżyliśmy, o tym, co mi dałaś. Nie
mogą tego zatrzymać dla siebie... — szukał słów.
— Aleja księdza nigdzie nie posyłam —pociągnęła delikat
nie, nosem.
Utkwiła wzrok w pelikanach. O nic już nie pytała. Wiedziała, że nic nie 
wskóra. Zresztą nagle przestała tego pragnąć. Podpar-
278
ła głowę dłonią, zasłaniając się przed jego spojrzeniem. Wolała, żeby nie 
zauważył łzy, która spłynęła po jej policzku.
Siedzieli obok siebie, ale każdy w innym świecie. Wacław podniósł leżący obok 
ławki kijek, i bardzo powoli, jakby robił wpis do cennej księgi, żłobił w piasku 
jakieś litery.
Wpatrywał się w nie przez dłuższą chwilę, a potem misternie zasłonił je 
poskręcanymi liśćmi kasztana.
EPILOG
lVlinęły dwa tygodnie od wyjazdu Grosera. Czternastego sierpnia wsiadł na rower 
i pojechał do Francji. Nie pożegnał się oficjalnie z parafią. Biskup prosił go, 
by nie robił demonstracji. Pewno dlatego pojawiły się wkrótce różne domysły. 
Jedni twierdzili, że pojechał na misje do Afryki, drudzy, że do Kazachstanu. Nie 
brakowało też głosów, że odszedł dla kobiety i dlatego się nie pożegnał. 
Kaczmarkowa skwitowała to jednym zdaniem. „Dla mnie, to i niechby sobie miał tę 
babę. To był najbardziej ludzki ksiądz, jakiego znałam".
Nic nie zabrał ze sobą oprócz paru rzeczy na zmianę i Biblii z połową 
chusteczki spod Kieżmarskiego. Nawet laptopa zostawił Leszkowi, który był teraz 
rezydentem u Piotra. Gołąbek dostał drugiego zawału. Lekarze dawali mu, mimo 
wszystko, szansę, pod warunkiem, że nie wróci do pracy. I tak miał już swoje 
lata.
Do pokoju Grosera w parafii Braci Męczenników weszli Krystian z Pawłem. 
Stanęli i dłuższy czas wodzili wzrokiem w milczeniu, jakby znaleźli się w 
muzeum. Paweł, zobaczywszy buty, uśmiechnął się.
—	Patrz, moje traktory, nikt ich nie wyrzucił. Skąd wiedzie
li, że wrócę?
Krystian pokiwał głową w zadumie.
—	A dokąd ty byś poszedł? Tylko Kościół przygarnia synów
281
marnotrawnych. Nawet jakby ci butów zabrakło, dałby ci nowe sandały i pierścień 
— klepnął Pawła w plecy. — Cieszę się, że pociągniemy razem ten wózek. Nie 
przeszkadza ci, że masz proboszcza o dwa lata młodszego?
—	Nie, raczej ci współczuję. Władza nigdy mnie nie pocią-
gała-
— Podobnie jak mnie. Zrezygnowałem nawet ostatnio z dok
toratu, bo wystraszyłem się, że mogą mnie zrobić biskupem —
Krystian zaśmiał się ze swego dowcipu. — Podobno to ty nama
lowałeś ten portret — wskazał głową na obraz.
— Tak. Kiedyś Jerzy się tu zatrzymał na wieczór. Był przelo
tem. Nie wszedł nawet do kościoła — Paweł zamyślił się. —
Może by warto kiedyś jakąś tablicę przywiesić.
— Świetny pomysł. To mogłoby rozruszać parafię. Na wszel
ki wypadek nie kolportuj tego, że był tu tylko na kolacyjce...
Paweł spojrzał na rysunek pod obrazem, nie zwracając uwagi na plany swego 
nowego proboszcza.
—	A to co? Baletnica czy zakonnica?
Krystian zbliżył się do ściany i uważnie zaczął przyglądać się rysunkowi. Po 
chwili na jego twarzy zakwitł uśmieszek.
—	Widzisz? — odwrócił się do Pawła. — Temu Wacusiowi
jedno w głowie siedziało. Kobitki. Ale jego dramat polegał na tym,
że nie umiał tańczyć.	- -.	:.
Podziękowania
Ta książka to owoc moich przyjaźni, w tym także przyjaźni z księżmi i 
zakonnikami. Jest odbiciem niezliczonych rozmów z nimi o szukaniu drogi do Boga, 
drugiego człowieka i siebie. Właściwie to oni są prawdziwymi autorami Przypadków 
księdza Grosera. Ja byłem jedynie „klejem". Rozlepiałem ofiarowane mi historie. 
Dziękuję im wszystkim za nie z całego serca. Chciałbym to także uczynić 
imiennie, niestety ten akt dziękczynienia, stałby się jednocześnie aktem 
dekonspiracji, która dla wielu z pewnością nie byłaby wskazana. Myślę jednak, że 
każdy z nich odnajdzie w tej powieści swoją cząstkę.
Uczynię jednak wyjątek, wymieniając ojca Pawła Kozackiego, który był ze mną u 
samego początku — gdy Groser rodził się na łamach miesięcznika „W drodze".
Wiele myśli i zachowań bohaterowie Adieu czerpią z moich duchowych mistrzów 
Henriego Nouwena i Romana Brandstaette-ra. A słowa, że komik jest największym 
dobroczyńcą ludzkości, które dają książce właściwą perspektywę, usłyszałem od 
księdza Jana Twardowskiego.
Jan Grzegorczyk
SPIS TREŚCI
Pożegnanie z Afryką	 
9
Carte blanche	 25
Koloratka	 35
Kołomorze	 53
Bracia Męczennicy	 89
Magdalena	121
Taksówka od Ducha Świętego	135
Słowo zasiane	151
Czułe słówka	173
Skarb i łachmany	201
Dotyk	231
Rewanż	243
Pomnik	255
Adieu	269
Epilog	281
Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze Druk i oprawa: Drukarnia 
ABEDIK, Poznań