COLIN FORBES

STACJA NR 5

Przełożyła: Agnieszka Ciepłowska
Tytuł oryginału: STATION TARGET-5
Data wydania polskiego: 1991 r. Data pierwszego wydania oryginalnego: 1991 r.
Gambit otwierający PAROWÓZ
Piątek, 18 lutego 1972,24.00
Nawet w roku 1972, który trudno byłoby uznać za rok pokoju, nie należało do 
wydarzeń codziennych zatrzymywanie pociągu ekspresowego w środku nocy na 
całkowitym pustkowiu oraz wywlekanie z niego pasażera przez uzbrojonych 
mężczyzn. Zwłaszcza, że był to ekspres amerykański.
Takie szokujące doświadczenie było z pewnością ostatnią rzeczą, której mógłby 
się spodziewać Keith Beaumont, odpoczywający na łóżku w wagonie sypialnym 
Florida Express. Po pierwsze pociąg składający się z trzydziestu dwóch wagonów 
pędził z hukiem przez Południową i Północną Karolinę z prędkością ponad 
dziewięćdziesiąt mil na godzinę, a na zewnątrz lutowa burza wściekle atakowała 
zasłonięte okna, a po drugie — do następnego postoju przewidzianego rozkładem 
jazdy pozostały jeszcze dwie godziny.
Przy oknach szczelnie zamkniętych przed zacinającym deszczem i centralnym 
ogrzewaniu, nastawionym na Bóg wie ile stopni, w wagonie było gorąco, parno i 
duszno — tak gorąco, że rosły Anglik miał kłopoty z zaśnięciem.
Uniósł się na łokciu i popatrzył na zegarek. Dochodziła północ. Opadł z powrotem 
na poduszkę, splecione dłonie podłożył pod masywny kark i rozmyślał z otwartymi 
oczami, ukryty za zapiętą na suwak zasłoną oddzielającą go od korytarza.
Nad ranem powinien być w Miami — tysiące mil od Grenlandii, od kierowania wśród 
wyjącej zamieci zaprzęgiem przerażonych psów, od popychania po ruchomym lodzie 
ślizgających się sanek, a nade wszystko — daleko od wiecznych ciemności i zimna 
paraliżującego mózg. I jakie to cudowne uczucie być znowu suchym; Beaumont mocno 
przycisnął do skraju łóżka stopy w skarpetkach i rozkoszował się ciepłem.
* * *
Dwóch uzbrojonych mężczyzn, stojących dwadzieścia mil przed pociągiem pędzącym 
przez burzliwą noc, nie było ani w części tak suchych. Kulili się w stru-
gach ulewnego deszczu. Pod skąpym daszkiem stacji, zapomnianej przez Boga i 
ludzi w samym środku pustkowia, czekali na pociąg, który według rozkładu nie 
powinien zatrzymać się w ciągu najbliższych dwóch godzin. Jednak sygnały 
świetlne zostały już zmienione, a operator wielkiego dieslowskiego silnika 
ciągnącego długi, długi pociąg, ostrzeżony przed niebezpieczeństwem, już pewnie 
uruchomił masywne hamulce.
— Na Boga, mam nadzieję, że on tam jest — wymamrotał jeden z mężczyzn w płaszczu 
przeciwdeszczowym, zaciskając w zębach rozmokłego papierosa.
— Jest — zapewnił kompana czterdziestolatek, widocznie szef. — Wyciągniemy go 
stamtąd.
— To może być trudne...
— Mamy gwarancję, że nie będzie — starszy mężczyzna wyciągnął z kieszeni colta 
kaliber 45, sprawdził bębenek i schował broń na powrót. — I nie zapomnij, Jo, że 
to ma wyglądać naturalnie, bardzo naturalnie.
O niecałe dwadzieścia mil dalej maszynista prowadzący Florida Express z 
niepokojem wpatrywał się w noc. Semafor, który właśnie minął, nakazywał mu 
zredukowanie prędkości, ale przecież następna stacja będzie dopiero za dwie 
godziny. Co się więc, do diabła, działo? Zmniejszył szybkość, wciskając wolno 
wielkie hamulce. Deszcz uderzał dźwięczącymi młoteczkami w stalową obudowę 
kabiny, strugi piany odrywały się od dachu i ginęły w ciemności. Kolejny sygnał 
błysnął obok. Czerwony: niebezpieczeństwo, stop. Co się dzieje, do cholery? 
Nacisnął hamulce mocniej. Znajdowali się w pobliżu Cedar Falls, stacji, która 
nie była przewidziana w rozkładzie jazdy.
Dwie minuty później pociąg zatrzymał się przy akompaniamencie huczącego grzmotu 
pioruna; deszcz chłostał ściany wagonów. W chwili, gdy pociąg znieruchomiał, 
Beaumont wyglądał na uśpionego; leżał za zasłoną z rękami splecionymi na 
prześcieradle. Kiedy otwarto szarpnięciem suwak, miał zamknięte oczy. Człowiek w 
kapeluszu z rozmiękłym rondem przyjrzał mu się i porównał z fotografią, którą 
trzymał w lewym ręku.
— To on, Jo — powiedział cicho.
Beaumont otworzył oczy i ujrzał wylot lufy colta kaliber 45.
— Zabieraj to — mruknął. — Może wystrzelić, ręka ci się trzęsie. Otwierając oczy 
Beaumont automatycznie zarejestrował kilka szczegółów:
kompletnie przemoczony płaszcz przeciwdeszczowy mężczyzny z rewolwerem, parę 
unoszącą się z jego rękawów, przestrach na twarzy pasażera zajmującego łóżko po 
przeciwnej stronie korytarza oraz drugiego mężczyznę w nieprzemakalnym płaszczu 
stojącego nieco dalej, zjedna ręką w kieszeni. Starszy Amerykanin, który 
najwyraźniej dotkliwie odczuwał wysoką temperaturę panującą w wagonie — o czym 
świadczyło jego spocone czoło — odezwał się bez śladu emocji w głosie.
— Ubieraj się, wysiadasz z pociągu.
— A kim ty, do diabła, jesteś? — spytał Beaumont.
Zmęczony, wyczerpany podróżą z Grenlandii do Waszyngtonu spokojnie oceniał swoje 
szansę. Szybki ostry cios, który wytrąci rewolwer z ręki mężczyzny, potem kolano 
w pachwinę... Nie, to zbyt niebezpieczne dla innych pasażerów.
— Dixon, z FBI — warknął mężczyzna ze spoconym czołem. — I pospiesz się. Ten 
pociąg nie będzie stał całą noc.
— Nie musi. Jeżeli o mnie chodzi, może ruszać nawet zaraz. Ze mną w środku. 
Popełniacie grubą pomyłkę. Jestem Brytyjczykiem... — Beaumont sięgnął po kurtkę 
zawieszoną na haczyku.
— Uważaj... — ostrzegł Dixon.
Anglik spojrzał na niego ponad potężnym ramieniem w taki sposób, że Di-xon 
poczuł się nieswojo. — Na litość boską, usiłuję pokazać panu paszport — 
zadudnił. Ostrożnie wyjął dokument z wewnętrznej kieszeni kurtki i podał go Di-
xonowi.
Amerykanin wprawnie otworzył paszport jedną ręką, przeglądał go przez chwilę, po 
czym wręczył swojemu kompanowi. — Fałszywy jak cholera, Jo.
Beaumont bez komentarza odsunął koce; okazało się, że jest kompletnie ubrany, 
nie miał na sobie tylko krawata, kurtki i butów. Gdy stanął, Dixon odsunął się 
nieco i obserwował go uważnie. Keith Beaumont miał trzydzieści dwa lata, sześć 
stóp i dwa cale wzrostu, szerokie ramiona i ważył niemal dwieście funtów. Nie 
zrobiło to na Dixonie większego wrażenia. Przyglądał się, jak Anglik spokojnie 
wkłada ubranie: wielki, powolny niedźwiedź. Po minucie spojrzał na zegarek.
— Pospiesz się — powtórzył. Miał rację: to jest człowiek bez refleksu.
— Odwal się.
Pasażer zajmujący przeciwległe łóżko otrząsnął się z szoku. — Nazywam się Andrew 
Phillipson, jestem z Minneapolis — poinformował Dixona jednym tchem. — Ten facet 
powiedział, że wraca z Grenlandii. Grenlandii! Tam, gdzie wszędzie jest lód! 
Myślałem, że to zabawne...
— Za chwilę już go tu nie będzie — przerwał mu Dixon — będzie pan mógł dalej 
spać. — Popatrzył na Beaumonta, który skończył się ubierać. — To twój bagaż? 
Dobrze. Teraz oprzyj obie ręce na łóżku, jedna przy drugiej — dał się słyszeć 
nikły brzęk metalu, gdy towarzysz Dixona wyjmował rękę z kieszeni. Beaumont 
potrząsnął potężną głową pokrytą gęstymi ciemnymi włosami i uśmiechnął się 
ponuro.
— A... twój przyjaciel chciałby założyć mi kajdanki? Słuchaj Dixon, nie żartuję, 
więc lepiej dobrze się zastanów, zanim zdecydujesz: pozwolisz mi wyjść bez tego 
żelastwa, czy wolicie mnie zastrzelić?
Ruszyli korytarzem, Beaumont ze swobodnymi rękoma; pierwszy szedł Jo, niosąc 
walizkę Anglika, Dixon zabezpieczał tyły. Zasłony oddzielające poszczególne 
łóżka od korytarza odchylały się, a pasażerowie zerkali na niewielką procesję.
6
Za Dixonem rozległ się tupot nagich stóp goniącego ich Phillipsona. — Kim jest 
ten facet? — wykrzyknął podniecony. — Rozmawiał ze mną, więc może mógłbym 
pomóc...
— Zwiał z wariatkowa — uciął Dixon.
Beaumont potknął się pokonując strome schodki na końcu wagonu, wtulił głowę w 
ramiona. Wielki, zaspany i niezdarny, ocenił go Dixon. U podnóża schodków 
Beaumont zatrzymał się na torze, by zapiąć płaszcz i nasunąć kapelusz głębiej na 
uszy. Stacja Cedar Falls składała się z jednego niewielkiego parterowego budynku 
umieszczonego na skraju lasu i z bocznego wyjścia prowadzącego na przebiegającą 
obok szosę. Beaumont zauważył to wszystko w świetle błyskawicy, rejestrując 
równocześnie — zanim strugi siekącego deszczu przemoczyły go do nitki — obraz 
drzew chylonych wiatrem na południe. Kilka jardów dalej ktoś z obsługi pociągu 
obserwował ich z mieszaniną przestrachu i ciekawości na twarzy. Inny urzędnik 
kolei stał pod daszkiem stacji. Dixon zszedł ze schodków i szturchnął Beaumonta 
coltem.
— Naprzód. Do wyjścia.
Ruszyli. Drugi Amerykanin w dalszym ciągu szedł na przedzie niosąc walizkę 
Beaumonta. Kolejny błysk rozdarł ciemności, ale jedynie oślepił idących: to 
kolejarz stojący pod daszkiem zrobił Beaumontowi zdjęcie polaroidem.
— Jo — zawołał Dixon — odbierz mu to zdjęcie.
Jo wyprzedził ich kierując się ku budynkowi stacji, podczas gdy Beaumont, ciężko 
stąpając, nadal podążał w kierunku furtki. Następna błyskawica ukazała jego 
oczom samochód stojący przed wyjściem. Duży, czerwony i na oko drogi samochód. 
Krople deszczu odbijały się od dachu. Beaumont opuścił ramiona jeszcze niżej, 
skupił się na tym, by nie zmienić kroku, nie dać po sobie nic poznać. Teraz miał 
już pewność — ci mężczyźni nie byli agentami FBI.
Minęli wyjście i pogrążyli się w ciemności, oddalając się od zamazanych świateł 
pociągu, od ludzi. Kroczyli przez kałuże błotnistej wody. Z bliska samochód 
wydawał się jeszcze większy i jeszcze droższy. Za kierownicą siedział trzeci 
mężczyzna. Obrócony ku nim obserwował, jak się zbliżają. Dixon otworzył przed 
Beaumontem tylne drzwi, a ten przystanął, szperając po kieszeniach płaszcza. 
Płaszcza, który Dixon dokładnie przeszukał, zanim pozwolił mu go włożyć. 
Wyciągając paczkę papierosów Beaumont wskazał głową wnętrze samochodu.
— W porządku, Dixon — poinformował go uprzejmie. — Powiedziano mi o wszystkim. 
Pojadę z wami.
Stojąc obok na wpół otwartych drzwi osłonił dłonią płomyk zapałki. Amerykanin 
zawahał się, zdezorientowany nagłą zmianą sytuacji. W następnej chwili 
zrewidował wszystkie swoje spostrzeżenia na temat niezdarności wielkiego 
Anglika, ale było już za późno. Beaumont całą siłą swego wielkiego ciała naparł 
na drzwi samochodu, przycinając nimi dłoń i ramię Dixona.
To było przemyślane ryzyko, dokładnie skalkulowane. W najgorszym przy-
padku rewolwer wypaliłby nieszkodliwie wewnątrz samochodu. W najlepszym powinien 
upaść w błoto przez szparę między ramą karoserii i nie domkniętymi drzwiami. 
Beaumont schylił się tak szybko, że Dixon dostrzegł ten ruch jedynie w postaci 
rozmazanej plamy, następnie wyprostował, już z coltem w ręku, otworzył drzwi na 
oścież i wepchnął kontuzjowanego Dixona na tylne siedzenie, twarzą do dołu. 
Wycelował colta w faceta za kierownicą, który przez ten czas nie zdążył się 
nawet poruszyć.
— Spokojnie, synku — ostrzegł go. — Chyba wiesz, że taka rzecz może zrobić kuku?
W lusterku widział, jak od strony furtki zbliża się do nich Jo, ciągle z walizką 
w ręku. Nie spuszczając oka z kierowcy, wydał polecenie, na tyle donośnie, by Jo 
mógł je bez trudu usłyszeć. — Stój i nie ruszaj się, jeśli chcesz, żeby twoi 
koledzy jeszcze trochę pożyli...
— Na Boga, jesteśmy z FBI — odezwał się człowiek za kierownicą głosem pełnym 
napięcia.
— To prawda, Beaumont — Dixon rozpłaszczony na tylnym siedzeniu z trudem 
wydobywał słowa, trzymając się za prawy nadgarstek.
— Udowodnij to — warknął Anglik. — Trzymaj tę walizkę! Obiema rękami! — krzyknął 
do Jo, obserwując trzeciego Amerykanina we wstecznym lusterku.
Dixon powtórzył niedawne przedstawienie Beaumonta wyciągając dokument palcami 
lewej ręki.
— Dajcie mi trochę światła, żebym mógł to obejrzeć — zgrzytnął Beaumont. 
Obserwował uważnie, jak mężczyzna za kierownicą naciska przełącznik, potem 
rzucił szybkie spojrzenie na odznakę. — Fałszywa jak cholera — ocenił cynicznie.
— Za to może się pan znaleźć za kratkami — poinformował go sucho kierowca.
— Pod jakim zarzutem? — zainteresował się Beaumont.
— Opór władzy federalnej...
— Federalna bzdura! — Beaumont zmierzył ponurym spojrzeniem mężczyznę na 
przednim siedzeniu. — Ładujecie się do pociągu i budzicie mnie spluwą między 
oczami. Nie pokazujecie nawet kawałka cholernej odznaki...
— Musiało tak być, Beaumont — odezwał się Dixon znużony. — To musiało wyglądać 
naturalnie.
— Jeszcze nie skończyłem i jeszcze mnie nie przekonaliście. Od kiedy to FBI 
jeździ sobie samochodem marki Lincoln Continental? Czyżbyście nagle wszyscy 
stali się milionerami?
— Czy nazwisko generał Lemuel Quincey Dawes coś panu mówi? — zapytał Dixon. — 
Czy mogę panu pokazać coś jeszcze?
— Zdaje się, że widziałem to nazwisko w gazecie — odparł chłodno Beaumont, nadal 
celując w kierowcę i zmuszając Jo, by stał z obiema rękami kurczowo zaciśniętymi 
na walizce. — Możesz mi coś pokazać. Jeśli będziesz ostrożny.
8
Owo coś było zwiniętą kartką papieru. Rozłożona i przytrzymana pod światło przez 
Dixona, okazała się krótkim listem pisanym dziwacznymi bazgrołami, które 
Beaumont rozpoznał bez trudu.
Keith, mamy krytyczną sytuację, naprawdę fatalną. Potrzebuję cię szybko z 
powrotem w Waszyngtonie. W ramach osobistej przysługi. Twój Lemuel.
— Skurczybyk — powiedział krótko Beaumont. — Nigdzie się stąd nie ruszam. Poza 
tym, że wejdę do samochodu, bo mam dosyć moknięcia na deszczu. — Wgramolił się 
na tylne siedzenie i wygodnie rozparł na skórzanym obiciu.
Dixon podniósł się i usiadł, nadal ściskając prawą dłoń.
— Czy pan sobie czego nie uszkodził? — zapytał Anglik. Patrzył na Amerykanina za 
kierownicą, który był cały czas wykręcony w ich stronę i przyglądał się 
Beaumontowi jak rzeźnik zarżniętej zwierzynie, którą ma właśnie ćwiartować.
— Skręci pan sobie kark — zauważył.
— Miałbym ochotę skręcić pański — wycedził zimno kierowca.
— Dobrze już, dobrze, Fred — zirytował się Dixon. — Ale wie pan, Beaumont, 
podjął pan duże ryzyko...
— Ryzyko? — wybuchnął Anglik. — Budzicie mnie lufą rewolweru w chwili, gdy 
zupełnie nie mam refleksu...
— W takim razie mam nadzieję, że nie znajdę się w pobliżu, kiedy będzie pan w 
pełni sił — stwierdził ponuro Dixon, rozcierając przegub. — I mogę panu wyjaśnić 
sprawę lincolna continentala. Mój samochód zepsuł się w drodze z lotniska i ten 
był jedynym, jaki mogliśmy sobie szybko pożyczyć. — Siedzący na przednim 
siedzeniu Fred, który wreszcie odwrócił się plecami do Beaumonta, włączył 
silnik.
— Możesz to wyłączyć — warknął Beaumont. — Nigdzie nie jedziemy.
— Wyłącz silnik, Fred — zgodził się znękany Dixon. — Nigdzie nie jedziemy. Na 
razie — dodał. — Niech pan posłucha, Beaumont — zaczął spokojnie — to była dla 
nas bardzo nieprzyjemna noc, nawet zanim spotkaliśmy pana. Musieliśmy lecieć z 
Waszyngtonu przez obszar burzy elektrycznej, dzisiejszej nocy nie ma ruchu 
powietrznego...
— Wiem — wtrącił szorstko Beaumont, przypalając następnego papierosa. — Miałem 
lecieć samolotem do samego Miami, ale powiedziano mi, że wszystkie maszyny stoją 
na ziemi. Dlatego musiałem jechać pociągiem.
— Przeszliśmy przez piekło usiłując dotrzeć w porę na lotnisko — ciągnął Di-xon 
— potem musieliśmy znaleźć samochód i zdążyć tutaj, żeby zatrzymać ekspres. 
Właśnie tak bardzo potrzebny jest pan z powrotem w Waszyngtonie. I jeszcze 
jedno: w ciągu pięciu lat kursowania Florida Express nie zdarzyło się, by ten 
pociąg miał nieprzewidziany postój przed północą.
— Wszystkim nam zdarzają się nieprzewidziane postoje — odparł Beaumont. — Jak 
mnie teraz. A co to był za tekst o uciekinierze z wariatkowa?
— Takie zabezpieczenie — westchnął Dixon. — Ta sprawa musi być osłonięta 
całkowitą tajemnicą. Pasażerowie będą przekonani, że wyprowadziliśmy z pociągu 
jakiegoś przestępcę. To na wypadek, gdyby ktoś taki jak ten wygadany Phil-lipson 
zdecydował się zawiadomić prasę. A pociąg ciągle stoi — dodał Dixon po chwili.
— To pański problem. Co to za sprawa, że wymaga całkowitej tajemnicy? Notatka 
Dawesa mówi mi mniej niż nic.
— Nie wiem nic na ten temat...
— Dobranoc! — Beaumont otworzył drzwi, ale zaraz zatrzasnął je z powrotem, bo 
Dixon powiedział coś jeszcze.
— Wiemy, że spędził pan dwa lata w Arktyce, że właśnie jechał pan na urlop, a ja 
mam panu powiedzieć w ostateczności, że Sam Grayson i Horst Langer zgodzili się 
pomóc. Domyślam się, że pan zna tych ludzi.
Beaumont wyprostował się na siedzeniu i utkwił wzrok w strugach deszczu 
ściekających po przedniej szybie. Dixon przyglądał mu się z zaciekawieniem, 
przesuwając spojrzenie z krótkiego nosa poprzez zaciśnięte usta do linii szczęki 
wyrażającej energię i determinację. Jedynie oczy zakłócały harmonię tej twarzy, 
pomyślał, ogromne brązowe oczy, które patrzyły na człowieka bez zmrużenia, 
sprawiając wrażenie, że spoglądają w głąb duszy.
Anglik ściągnął ociekający wodą płaszcz, zwrócił potężną głowę w kierunku Dixona 
i uśmiechnął się ponuro. — Mieliście trudny lot? — zapytał.
— Wszyscy byliśmy chorzy.
— To przykre. Obawiam się, że będziecie chorowali raz jeszcze. Wiele przeszedłem 
z Graysonem i Langerem, więc chyba muszę wrócić do Waszyngtonu. Puśćcie wreszcie 
ten pociąg. A potem szybko zawieźcie mnie na lotnisko. Wszystko wskazuje na to, 
że Dawes ma drobne kłopoty. — Po namyśle schował colta.
* * *
O trzeciej nad ranem w sobotę, 19 lutego, ostatnie piętro budynku National 
Security Agency w Waszyngtonie ciągle jeszcze zalane było rzęsistym światłem. 
NSA, znacznie mniej znana szerokim masom niż CIA, jest jedną z najbardziej 
skutecznych organizacji wywiadowczych na świecie, między innymi dlatego, że 
wyniki działania tej struktury nie są tak ogólnie znane jak osiągnięcia jej 
bardziej popularnego odpowiednika. Poza tym, większą część pieniędzy wydaje 
bardziej efektywnie.
10
Generał Dawes był niewysokim, mocno zbudowanym mężczyzną w wieku pięćdziesięciu 
trzech lat i wyglądał jak szef spółki. Nosił dobrze skrojone, dyskretnie szare 
garnitury, kochał tropikalne rośliny i nienawidził zimna. Prawdopodobnie dlatego 
właśnie wyznaczono go do nadzorowania operacji przeprowadzanych w strefie 
arktycznej. O trzeciej nad ranem, dziewiętnastego lutego, krążył po pokoju 
dużymi krokami, ubrany w koszulkę z krótkimi rękawami i spocony, bo temperatura 
panująca w pomieszczeniu — utrzymywana na stałym poziomie przez wymyślny system 
kontrolny — wynosiła osiemdziesiąt trzy stopnie. Osiemdziesiąt trzy stopnie były 
niezbędne dla utrzymania przy życiu tropikalnych roślin zdobiących girlandami 
jego biuro. Z tego powodu niektórzy jego pracownicy nazywali ten pokój dżunglą.
— Beaumont właśnie wylądował. Wiozą go z lotniska, generale...
Jerry Adams, asystent Dawesa, zakrył dłonią tubę telefonu. — Samolot był bliski 
katastrofy, niewiele brakowało, by rozbił się w czasie lądowania, ale Beau-
montowi nic się nie stało. Ma pan jakieś specjalne polecenia? Samochód, który go 
tu wiezie, jest wyposażony w radio...
— Po prostu niech go tu przywiozą. Szybko!
— Mógłby najpierw wstąpić do hotelu, odświeżyć się — naciskał Adams. — Dałoby 
nam to nieco czasu, żeby jeszcze raz omówić...
— Porwaliśmy go z ekspresu — burknął Dawes. — Znam go. Już teraz na pewno nie 
robi nic innego, tylko próbuje odgadnąć powody. I tak trudno nam będzie go 
przekonać. Jeżeli pozwolimy mu zatrzymać się na chwilę i damy mu czas do 
myślenia, będzie jeszcze trudniej. Tym razem mam zamiar wpakować go w to 
wszystko tak szybko, żeby nie zdążył pomyśleć, więc przywieźcie go tutaj!
Adams, szczupły, trzydziestopięcioletni mężczyzna z twarzą intelektualisty, 
uniósł ciemne brwi w niemej dezaprobacie i wydał instrukcje. Odłożył słuchawkę i 
przetarł okulary bez oprawek. — W dalszym ciągu nie rozumiem, dlaczego 
potrzebujemy tego Anglika. Z tego, jak się rozwijają wydarzenia, widzę, że mamy 
do czynienia z zupełnie prostą operacją i możemy przeprowadzić ją z pomocą 
naszych chłopców. Jak tylko dowiemy się, że Gorow wyruszył do Target-51, wyślemy 
samolot, który weźmie go na pokład i zabierze stamtąd...
— Prostą? — Dawes dokończył energicznym krokiem jeszcze jedno okrążenie i 
usadowił się za szerokim pustym biurkiem. — Prostą? — powtórzył miękko. — Tak 
samo prostą jak skakanie z budynku linii PAN AM. I tak samo bezpieczną.
— Przy odrobinie szczęścia może to być przyjemna wycieczka...
— Odrobinie szczęścia? — głos Dawesa był zwodniczo spokojny. — Może i masz 
rację, Adams — ciągnął dobrotliwym tonem. — Spodziewamy się, że
Amerykanie nazywają wielkie lodowe wyspy arktyczne „Targets". T-l (Target-1) 
pierwsza rozpoznana wyspa lodowa została zauważona przez oficera obsługującego 
radar Superfortecy kanadyjskiego wybrzeża arktycznego w dniu 14 sierpnia 1946 r.
11
dotrze do nas bardzo ważny Rosjanin. Być może najważniejszy Rosjanin, jaki 
kiedykolwiek opuścił Związek Radziecki. Zgodzisz się ze mną?
— To prawda — potwierdził naiwnie Adams.
— Żeby do nas dotrzeć, będzie musiał pokonać pewną trasę — kontynuował Dawes tym 
samym tonem. — Wystartuje z radzieckiej bazy na wyspie lodowej — Biegun Północny 
172 i będzie się kierował do naszej najbliższej stacji badawczej
— Target-5, która w tym momencie przypadkiem dryfuje dwadzieścia pięć mil na 
zachód od radzieckiej wyspy. Jak dotąd w bazie Target-5 znajdują się trzy osoby
— trzech profesorów oczekujących na ewakuację, zanim wyspa przestanie istnieć. 
Nadążasz za mną? — zapytał.
— Cały czas, sir...
— Żaden z trzech profesorów na Target-5 nie ma najmniejszego pojęcia o tym, co 
się będzie działo; że wkrótce Gorow wyruszy w ich stronę poprzez pływające pole 
lodowe. — Dawes mówił teraz szybciej, hipnotyzując Adamsa niebieskimi oczyma. — 
Nie możemy im o niczym powiedzieć, ponieważ żaden z nich nie dysponuje klauzulą 
dostępu...
— Może moglibyśmy przekazać im jakąś wiadomość przez radio — zasugerował Adams. 
— Dać do zrozumienia...
— O Boże! Dać do zrozumienia! O tym, kiedy Gorow wyruszy, dowiemy się w 
ostatniej chwili. Nie mogę tam wysłać samolotu pełnego ludzi zbyt wcześnie, bo 
to zaalarmuje Rosjan. Mogliby zamknąć bazę, co oznacza, że zamknęliby w niej 
również Gorowa. Cały problem polega na tym, że życie na Target-5 musi wyglądać 
zupełnie normalnie i cholernie spokojnie.
— W dalszym ciągu nie widzę tu roli dla Beaumonta.
Dawes, zanim odpowiedział, uważnie przyjrzał się Adamsowi. W wieku trzydziestu 
pięciu lat Jerry Adams miał więcej akademickiego przygotowania do tego rodzaju 
pracy, niż Dawes mógł sobie wyobrazić. Płynnie władał sześcioma językami, w tym 
rosyjskim i serbsko-chorwackim. Był ekspertem od przekazów szyfrowych, 
specjalistą w dziedzinie radiokomunikacji i miał opinię jednego z sześciu 
najlepszych śledczych na terenie Stanów Zjednoczonych. Brakowało mu tylko jednej 
umiejętności przydatnej w pracy dotyczącej strefy arktycznej: jedyny lód, jaki 
widział, to kostki w mikserze do drinków.
— Mgła — powiedział Dawes.
— Mgła?
— Wyobraźmy sobie, że Target-5 zostanie odcięta od świata przez mgłę — 
zasugerował Dawes z nutą uporu w głosie. — Jak się tam dostaniemy, żeby zabrać 
Gorowa? Nie możemy lecieć, nie możemy przepłynąć przez gruby lód pola. —
2Wszystkie ważniejsze radzieckie bazy pływające rozmieszczone w strefie 
arktycznej są oznaczone nazwą Biegun Północny i odpowiednim numerem. Swoją 
drogą, bazy nazwane w ten sposób mogą w rzeczywistości dryfować nawet setki mil 
od samego północnego pola podbiegunowego
12
Możemy tam dotrzeć tylko na piechotę, z saniami po lodzie. I dlatego możemy 
potrzebować Beaumonta.
— Jest naszym zabezpieczeniem?
— Tak. — Dawes rzucił spojrzenie w kierunku zamkniętych drzwi swego biura, jak 
gdyby w każdej chwili spodziewał się zobaczyć w nich Beaumonta. — Jedyny problem 
w tym, że on nie wie, iż sprowadziliśmy go na wszelki wypadek. I ja mu tego nie 
powiem. Ażeby uspokoić twój wzburzony umysł, podam ci listę jego kwalifikacji...
— Nie mamy nikogo innego, kto mógłby pojeździć na sankach po polu lodowym? — 
spytał Adams z niedowierzaniem w głosie. — To na pewno dość prosta umiejętność?
— Czasami zastanawiam się, dlaczego zatrudniłem akurat ciebie — powiedział Dawes 
z prawdziwym zdumieniem. — Jazda sankami po polu lodowym jest najbardziej 
twardym i najtrudniejszym zajęciem na ziemi. — Wstał i podszedł szybko do 
ogromnej ściennej mapy. — Chodź tutaj, nauczę cię czegoś, o czym zapomnieli 
powiedzieć ci w Harvardzie.
Przyjrzał się uważnie mapie strefy arktycznej. U góry zaznaczono wybrzeże 
Związku Radzieckiego z Murmańskiem i Leningradem po prawej. Środek mapy 
zajmowało pole podbiegunowe ze Spitsbergenem, Grenlandią i nakreślonymi poniżej 
liniami wybrzeży Kanady oraz Alaski. Marker oznaczający aktualną pozycję Target-
5 znajdował się bardzo nisko, przypięty tuż nad Iceberg Alley — niebezpiecznym 
kanałem między Grenlandią a Spitsbergenem, pełnym ruchomego lodu.
— Target-5 dryfuje w tej chwili w odległości stu dwudziestu mil od wybrzeży 
Grenlandii — powiedział cicho Dawes. — Dwadzieścia pięć mil dalej na wschód 
znajduje się radziecka baza, Biegun Północny 17, skąd wyruszy Gorow. Każdego 
dnia dwie płyty lodu unoszące te bazy zbliżają się razem z całym pływającym 
polem lodowym do Iceberg Alley. Beaumont nazywa to miejsce 
najniebezpieczniejszym na świecie, a ja się z nim zgadzam.
— Jakie on ma kwalifikacje? — naciskał Adams.
— Niezwykłe. Jego matka była Kanadyjką, ojciec Brytyjczykiem — zginął w czasie 
wojny. Teraz oboje już nie żyją. Beaumont trafił do Kanady jako dziecko, w 1943 
roku i znalazł się w kompleksie kopalni miedzi w Coppermine na krańcach Arktyki. 
Dorastał wśród lodów. Tam, gdzie rodzą się lodowe wyspy, gdy pęka lód na 
kanadyjskich mieliznach. W 1952 wysłano go z powrotem do Wielkiej Brytanii, aby 
mógł uzupełnić wykształcenie i tam zainteresował się lotnictwem. Ożenił się w 
1965 roku — mając dwadzieścia pięć lat — i w trzy tygodnie po ślubie stracił 
żonę w wypadku samochodowym spowodowanym przez pijanego kierowcę, który uciekł z 
miejsca zdarzenia.
— To straszne — powiedział Adams półgłosem.
— Owszem, dla tego pijanego zabójcy również. Odszukano go i postawiono w stan 
oskarżenia, a Beaumont był na sali podczas procesu w Londynie. Zanim
13
wyprowadzili sądzonego z ławy dla świadków, Beaumont dopadł go i na wpół udusił. 
Skończyło się to dla niego wyrokiem w zawieszeniu. Wrócił prosto do Kanady.
— To było siedem lat temu? — obliczył Adams.
— Dobrze wiedzieć, że umiesz dodawać — skomentował tę uwagę Dawes. — Od tamtej 
pory spędził większość czasu w Arktyce — częściowo pracując dla Arctic Research 
Laboratory w Point Barrow, częściowo dla nas. To on jest tym człowiekiem, który 
dostarczył nam wszystkie dane na temat nowego radzieckiego śmigłowca, 
niszczyciela łodzi podwodnych, kiedy taki po raz pierwszy pokazał się w rejonie 
Arktyki. — Dawes szukał w pamięci. — Dysponuje najwyższym stopniem klauzuli 
dostępu i mówi płynnie po rosyjsku. A jeżeli ci to nie wystarcza, jest jeszcze 
sprawa operacji „Spitsbergen".
— Co to takiego, sir?
— No, proszę, utajnienie naszej działalności musi być lepsze, niż sądziłem — 
skonstatował Dawes z chłodnym uśmiechem. — Ale ty byłeś w tym czasie w Saj-
gonie. W zeszłym roku trzech mężczyzn zostało wysłanych na pole lodowe, aby 
udowodnić, że można dokonać czegoś, co uważaliśmy za niewykonalne: przebyli z 
saniami całą drogę z Grenlandii na Spitsbergen. Nie było o tym wydarzeniu ani 
słowa w gazetach, ponieważ miało ono implikacje militarne. Ci mężczyźni to Sam 
Grayson i Horst Langer, którzy teraz czekają w Thule. Ich przywódcą był 
Beaumont.
— To brzmi rzeczywiście interesująco — przyznał Adams. — Ale będziemy 
potrzebowali jego udziału jedynie wówczas, gdyby na Target-5 spadła gęsta mgła?
— Dokładnie tak! Cały kłopot w tym, że Beaumont wróci na Grenlandię tylko w 
przypadku, gdy powiem mu, że jedzie tam, by odebrać Michaiła Gorowa...
— Ostatnie prognozy meteorologiczne przewidują dobre warunki atmosferyczne nad 
całym tym terenem — zaprotestował Adams.
— I dlatego pokażę mu mój najnowszy raport o stanie pogody. — Dawes wrócił do 
biurka i wyciągnął papier zadrukowany maszynowym pismem; podał go Adamsowi. — 
Ten człowiek spędził w Arktyce dwa fatalne lata i diabelnie trudno będzie 
przekonać go, żeby tam wrócił. Niewielkie oszustwo trochę nam pomoże.
Adams utkwił wzrok w kawałku papieru. Była to oficjalna prognoza meteorologiczna 
sprzed ośmiu godzin.
Warunki atmosferyczne w sąsiedztwie Target-5 pogarszają się raptownie. Gęsta 
mgła. Widoczność zero. Temperatura minus czterdzieści pięć stopni poniżej zera. 
Spodziewane pogorszenie pogody.
Adams spojrzał znad raportu. — Co będzie, kiedy się dowie, że zrobiliśmy z niego 
idiotę?
14
— Wścieknie się. Ale mam nadzieję, że wówczas będzie już w Thule, na Grenlandii. 
— Dawes wyjął z pudełka krótkie, grube cygaro i umieścił je w ustach nie 
zapalając. Od miesiąca próbował rzucić palenie i, jak dotąd, udało mu się 
wytrzymać bez tytoniu przez dwa tygodnie. — Słyszałeś coś o szpiegu w Thule? — 
zapytał zdawkowo.
— Nie — Adams wyprostował się w krześle. — O co chodzi?
— Jeden ze zwiadowców FBI, Callard, zawiadomił mnie o nim jakieś dwie godziny 
temu — Dawes zdmuchnął zapałkę, którą przed chwilą nieświadomie zapalił i 
wykrzywił twarz w grymasie. — Wygląda na to, że radziecki agent przez ponad dwa 
lata przesyłał informacje swoim ludziom. Na razie znamy tylko jego pseudonim: 
Krokodyl, ale wkrótce spodziewamy się go zidentyfikować.
— To może narazić na niepowodzenie całą operację — powiedział wolno Adams.
— Nie sądzę. Mam zamiar ostrzec Beaumonta, żeby kontaktował się wyłącznie z 
szefem tamtejszej służby bezpieczeństwa Tillotsonem. — Dawes zerknął na zegarek. 
— Beaumont będzie tu lada chwila, więc pilnuj się, Adams.
* * *
Księżyc zawieszony wysoko w przestworzach rozświetlał czerń błyszczącą gwiazdami 
rozpiętymi nad polarnym pakiem w konstelację Wielkiej Niedźwiedzicy. Target-5 
tkwiła uwięziona w szczypiącym mrozie długiej nocy.
Sto dwadzieścia mil na wschód od wybrzeży Grenlandii i tylko dwadzieścia pięć 
mil na zachód od radzieckiej wyspy lodowej Biegun Północny 17, Target-5 trwała 
oblężona przez miażdżące ją, napierające na jej krawędzie miliony ton ruchomego 
lodu, zgrzytającego i dudniącego, próbującego skruszyć wyspę w pułapce stalowego 
uścisku.
Pak lodowy atakował wyspę od trzydziestu lat, od czasu, gdy w 1942 roku 
wyodrębniła się z lodu szelfowego u kanadyjskich wybrzeży i rozpoczęła 
orbitowanie wokół pomocnego pola podbiegunowego. Jednak do tej pory nie zdołał 
wyrządzić jej żadnej szkody, ponieważ zrodził się ze słonej wody, zamarzniętej 
wody morskiej. Masywne urwisko, płaskowyż o średnicy jednej mili był bardziej 
wytrzymały.
Target-5 powstała z lodu słodkowodnego, który jest twardszy niż jego słony 
odpowiednik. I miała długi rodowód. Przez setki lat na krańcach kanadyjskiego 
wybrzeża powstawała lodowa skała budowana powolnymi pływami lodowców schodzących 
do zamarzniętego morza. Poziom za poziomem, urwisko rosło tak długo, aż 
osiągnęło głębokość dwustu stóp. Target-5 była fragmentem tej lodowej
15
skały — na milę szerokim — który oddzielił się i odpłynął z lodem biegunowym 
przed trzydziestu laty.
Właśnie zaczynała czwarte dziesięciolecie orbitowania wokół bieguna, zbliżała 
się po raz kolejny do kanadyjskich wybrzeży Arktyki, gdy została porwana przez 
Prąd Wschodniogrenlandzki. Wielka płyta lodu podążyła na południe dalej niż 
kiedykolwiek. W niedługim czasie dotarła do kanału między Grenlandią i 
Spitsbergenem i wkrótce znalazła się w punkcie, z którego nie było już odwrotu; 
dlatego płynęła dalej na południe zamiast na wschód. Na południe, w kierunku 
Iceberg Alley.
* * *
W odległym Waszyngtonie Dawes ciągle jeszcze czekał na Beaumonta. W tym czasie 
doktor Matthew Conway, pięćdziesięcioletni szef Target-5 wyszedł z głównego 
baraku, żeby ustalić położenie gwiazd przy pomocy sekstansu. Conway, zazwyczaj 
spokojny i pogodny, tym razem rozkładając instrument był wyraźnie rozdrażniony, 
a fakt, że tuż za drzwiami dołączył do niego drugi mężczyzna, zdecydowanie nie 
poprawił mu nastroju.
Jeff Rickard, trzydziestodwuletni radiooperator pospiesznie zatrzasnął za sobą 
drzwi, by nie ochładzać wnętrza. — Dzieje się coś, Matt? — zapytał.
— Jasne — odparł Conway z wymuszonym humorem. — Właśnie przejechał autobus do 
Omaha.
— Jezu, gdyby to była prawda! Chodziło mi o to, czy widać Rosjan.
— Wiem, o co ci chodziło.
Stali pośrodku między dwunastoma barakami o płaskich dachach stanowiącymi stację 
badawczą umiejscowioną w centrum wyspy. Po dwóch stronach wąskiej, wydeptanej w 
śniegu uliczki, sześć baraków spoglądało na sześć pozostałych, a z dachu 
ostatniego kłuł rozświetlone księżycowym blaskiem niebo maszt radiostacji. 
Dalej, w odległości nie większej niż pół mili, wszędzie dookoła, był ich wróg — 
polarny ruchomy lód — skrzeczący i dudniący jak przerażająco wielka bestia 
wijąca się w bólach. Przypominało im to, że lód jest jak żywy, że porusza się 
ciągle, nacierając na niewysokie już krawędzie wyspy opierające się jego atakom. 
Dał się słyszeć nowy dźwięk: krótka eksplozja, jak wystrzał z karabinu.
— Co to było, do diabła? — szepnął Rickard.
— Wyłamał się kawałek lodu — odparł ze znużeniem Conway. — Wróć do Sondeborga, 
Jeff, dobrze? Chciałbym to skończyć.
— Znowu jest w jednym z tych swoich nastrojów. Myślę, że to się pogarsza, Matt.
16
Conway, z twarzą odwróconą od Rickarda, zacisnął usta, usiłując skupić się na 
pomiarach gwiazd, Sondeborg, dwudziestosześcioletni i najmłodszy z trzech 
mężczyzn, był na skraju załamania nerwowego. Powodem było, oczywiście, 
odosobnienie, a także fakt, że ich pobyt na wyspie miał się ku końcowi. W ciągu 
dwunastu dni powinien się zjawić samolot, by ewakuować ich z tej zagubionej 
wyspy i teraz godziny, a nawet minuty, wlokły się jak lata.
Baza otoczona była ze wszystkich stron przez gładki śnieżny płaskowyż 
podchodzący aż do ścian urwiska. Ze wszystkich stron — za wyjątkiem południa, 
gdzie widniało niewielkie wzgórze wyniesione jakieś czterdzieści stóp ponad 
poziom płaskowyżu. Właśnie tu, setki mil od najbliższego brzegu, tkwił pagórek 
upstrzony wielkimi, pokrytymi śniegiem okrąglakami, odłamkami prawdziwej skały; 
niektóre z nich miały rozmiary niewielkiego bungalowu. Wiele wieków temu 
przywędrowały we wnętrzu lodowca na teren kanadyjskiego lodu szelfowego i kiedy 
olbrzymia płyta podzieliła się na mniejsze, wzgórze popłynęło na jednej z nich.
Drzwi za Conwayem otwarto ponownie. Poczuł, że zaczyna, tracić cierpliwość. 
Podszedł do niego Sondeborg. To stawało się trudne do zniesienia: nikt nie 
chciał zostać sam, nawet we wnętrzu ciepłego baraku, ale kiedy znajdowali się 
wszyscy razem, ścierali się ze sobą jak lód miażdżący urwiste brzegi wyspy. — 
Zamknij drzwi, Harvey — powiedział Conway i przycisnął oko do instrumentu. Za 
nim trzasnęły drzwi.
— Rosjanie już uciekli! — głos Sondeborga drżał, bliski histerii. — Mają więcej 
rozumu niż my. Ewakuowali tę swoją cholerną bazę, kiedy jeszcze był czas. 
Dlaczego do diabła nie wezwiemy samolotu przez radio? Wszystko spakowane...
— Dosyć! — Conway opuścił sekstans i obrócił się twarzą do Sondeborga. — 
Wszystko już spakowane, a ty ciągle nie dokończyłeś doświadczeń...
— Do cholery z doświadczeniami! — wybuchnął Sondeborg. — Tutaj coś podejrzanie 
śmierdzi...
— Siedzisz na Target-5 już jedenaście miesięcy — przerwał mu Conway. — To ciągle 
jest to samo miejsce.
— To nie jest to samo miejsce — Sondeborg cofnął się gwałtownie. — Jesteśmy na 
skraju Iceberg Alley...
— Wróć do baraku i zrób kawy — mruknął Conway. — Wszystkim nam przyda się coś 
gorącego.
Sondeborg wpadł do wnętrza jak burza, trzaskając drzwiami.
— Lepiej idź z nim, Jeff — poradził Conway — wiesz, jaki jest, kiedy się go 
zostawi samemu sobie. Potem mógłbyś spróbować jeszcze raz połączyć się z Thule. 
Chciałbym im podać nasze najnowsze położenie.
— Spróbuję — głos Rickarda pełen był zwątpienia. — Ostatnio miałem kłopoty z 
połączeniem. Obawiam się, że możemy być już zupełnie odcięci. To może oznaczać 
zmianę pogody.
17
Conway skończył pomiary i zmarszczył brwi. Wzmianka o kłopotach z nawiązaniem 
łączności radiowej — albo braku łączności w ogóle — martwiła go bardziej, niż to 
po sobie pokazywał. Złożył sekstans i przystanął na chwilę przed wejściem do 
baraku, badając wzrokiem znajomą pustkę zamarzniętego morza i bezkresnego lodu. 
Czuł niepokój, a nie mógł znaleźć jego przyczyny.
* * *
W biurze Dawesa panował tropikalny upał i ogromne napięcie. Upał i napięcie, 
które wywołały pot na twarzach trzech mężczyzn. Napięcie wprowadził Beaumont. 
Ubrany w koszulkę z krótkimi rękawami usiadł i położył ręce na szerokich 
kolanach, wpatrując się w Dawesa.
— W porządku. Naszkicowałeś mi obraz całej sprawy. A teraz, dlaczego ten 
Rosjanin, Michaił Gorow, jest tak cholernie ważny?
— Wszystko, co musi pan wiedzieć to to, że jest ważny — wtrącił się Adams.
— Szczegóły objęte są ścisłą tajemnicą.
Beaumont obejrzał się, posłał asystentowi ponure spojrzenie, następnie odwrócił 
się znów w stronę Dawesa, który szybko odpowiedział.
— Michaił Gorow jest oceanografem numer jeden Związku Radzieckiego. Osobiście 
nadzorował instalowanie systemu Sous and Caesar3 na dnie morskim wzdłuż wybrzeży 
Arktyki. Będzie miał ze sobą „mapy Katarzyny" — komplet odbitek dotyczących tego 
systemu, który naprowadza ich łodzie podwodne pod lodami Arktyki do naszych 
wybrzeży. Czy to ci coś mówi?
— To by znaczyło, że Gorow jest naprawdę ważny.
— Z tymi mapami w ręku moglibyśmy rozpracować cały radziecki system obronny i 
wyprzedzić ich o dziesięć lat — ciągnął z zapałem Dawes — a nawet więcej: kiedy 
prezydent uda się w maju do Moskwy z „mapami Katarzyny" w kieszeni, będzie mógł 
prowadzić rozmowy z pozycji siły. To jest właśnie do tego stopnia ważne, Keith. 
I dlatego potrzebuję cię na Grenlandii...
— Zaraz, zaraz, jeszcze nie zgodziłem się nigdzie jechać — Beaumont wstał i 
przeszedł przez pokój, by spojrzeć z bliska na rozwieszoną na ścianie mapę. Jak 
na człowieka tak ogromnej postury poruszał się z niespodziewaną zwinnością.
— Ten statek, „Elroy" — wskazał marker u dołu mapy. — Czy to lodołamacz, 
bliźniak „Exodusa"?
3Sous and Caesar — amerykański termin na oznaczenie podwodnej sieci boi 
radiowych i so-narowych, które prowadzą lodzie podwodne przewidzianym kursem na 
dużych głębokościach pod lodem polarnym
18
— Tak. Aktualnie wraca do Milwaukee po roku spędzonym na wodach Arktyki.
— Mogę zażądać, żebyś go zawrócił i wysłał z powrotem na pole lodowe...
— Zdaje się pan zapominać, że to my planujemy tę operację, Beaumont — w głosie 
Adamsa brzmiało oburzenie.
Anglik odwrócił się powoli i patrzył. Pod wpływem tego wzroku Adams poczuł się 
niewyraźnie. Wreszcie Beaumont zdecydował się przemówić. — Może miałby pan 
ochotę wybrać się ze mną? Przez ruchomy lód. — Ponownie zwrócił się do Dawesa. — 
To jeden wielki bajzel. I nie podoba mi się to, co mówiłeś
0 szpiegu w Thule. Muszę najpierw znaleźć się tam, zabrać Graysona, Langera
1 sprzęt, zanim polecimy do Curtis Field. — Dźgnął palcem lotnisko znajdujące 
się na mapie najbliżej Target-5. — Więc ten szpieg jest niebezpieczny.
— Callard, facet z FBI, powiedział mi, że powinni rozszyfrować Krokodyla w ciągu 
kilku godzin. Wszelkie wcześniejsze instrukcje możemy przesyłać drogą radiową 
bezpośrednio do Tilotsona, on jest tam szefem bezpieczeństwa.
— Ciągle mi się to nie podoba. Pokaż mi jeszcze raz tę prognozę pogody.
Dawes z kamienną twarzą podał mu sfałszowany raport. Adams z uwagą studiował 
kształt swoich paznokci. Beaumont przeczytał prognozę i potrząsnął głową. — To 
oznacza, że będziemy musieli z Curtis Field polecieć na sam skraj waru mgły. 
Potem na saniach dotrzemy do Target-5, jeżeli ją kiedykolwiek znajdziemy. 
Zabierzemy Gorowa, zakładając, że on w ogóle tam dobrnie przez dwadzieścia pięć 
mil ruchomego lodu. Potem musimy jeszcze wrócić, pokonując sto dwadzieścia mil 
lodu, najprawdopodobniej z ludźmi radzieckiej służby bezpieczeństwa depczącymi 
nam po piętach...
— Moglibyśmy wziąć was na pokład samolotu, gdy tylko wyjdziecie z zasięgu mgły — 
zasugerował Adams.
— Moglibyście — zgodził się Beaumont — gdybyście kiedykolwiek nas znaleźli, co 
wam się nie uda. Czy ma pan jakiekolwiek pojęcie o tym, co znaczy próbować 
znaleźć czterech mężczyzn i dwie pary sanek z powietrza o tej porze roku? Nie, 
na pewno pan nie ma...
— Zdarza się jednak, że ludzie ratowani są przez pomoc z powietrza — upierał się 
Adams.
— Tak jest — burknął Beaumont. — Zdarza się. Nie wie pan tylko, że zazwyczaj 
zdarza się to przypadkiem. Załoga samolotu, która nikogo nie szuka, nagle kogoś 
znajduje. Nie podoba mi się również to — kontynuował — że ciągle jeszcze nie 
wiemy, kiedy on się zjawi. — Machnął prognozą pogody w kierunku Dawesa. — Wyślij 
pilną wiadomość do „Elroya". Ma natychmiast zawrócić i skierować się na pomoc, w 
stronę pola lodowego. Tu będzie miejsce spotkania — Beaumont wyjął ołówek i 
narysował na ściennej mapie gruby krzyż.
— Ależ to w głębi lodu — zaprotestował Adams.
19
— Dlatego statek musi utorować sobie drogę. Chcę być na pokładzie samolotu 
lecącego na Grenlandię w ciągu dwóch godzin — zwrócił się do Dawesa — potrzebna 
mi szybka maszyna, która może pokonać tę trasę bez międzylądowania
— Czeka na ciebie boeing — powiedział Dawes.
Beaumont uniósł brew. — Byłeś pewien swego, prawda? Amerykańska organizacja! 
Czasami trochę mnie przeraża. Teraz przejdźmy do sprawy Michaiła Gorowa. Kiedy 
ma się pojawić?
Adams zaczął mówić kompetentnym tonem. — Czekamy na człowieka, który wróci do 
Helsinek z Leningradu. Miał on nawiązać kontakt z krewnym Michaiła Gorowa i 
dowiedzieć się, kiedy oceanograf opuści Biegun Północny 17. Jesteśmy pewni, że 
będzie to miało miejsce w ciągu najbliższych dni. A po powrocie naszego 
wysłannika poznamy dokładną datę.
— A jeśli założymy, że on nigdy nie opuści Leningradu? — zapytał Beaumont.
— Powinno mu się to udać — odparł Adams z przeświadczeniem. — Nigdy jeszcze nie 
był za Żelazną Kurtyną, miedzy innymi dlatego powierzono mu to zadanie. To 
doświadczony agent. Gdy dotrze do Helsinek, uda się wprost do naszej ambasady i 
prześle nam wiadomość.
— Wszystko zależy od jednego człowieka w Rosji — stwierdził ponuro Beaumont.
— Jednego z najlepszych — zapewnił go Adams. — Najpóźniej do godziny pierwszej 
naszego czasu w niedzielę w nocy, będziemy wszystko wiedzieli. Gdy tylko 
otrzymamy informację, przekażemy ją do Curtis Field. — Adams był nastawiony 
bardzo optymistycznie. -Nie musi się pan niczego obawiać. Przekona się pan. To 
będzie zupełnie prosta operacja.
— Nie będzie — mruknął Beaumont. — To pierwsza i jedyna rzecz, jaką mogę 
przewidzieć: to nie będzie prosta operacja.
Piątek, 18 lutego
Na Newskim Prospekcie w Leningradzie, dokładnie pięć minut po godzinie trzeciej 
po południu, 18 lutego zginął człowiek.
Kiedy w Leningradzie wybija trzecia po południu, w Waszyngtonie jest zaledwie 
siódma rano. Beaumont jeszcze nie wsiadł do Florida Express, z którego miał być 
tak bezceremonialnie wyciągnięty dopiero siedemnaście godzin później. Ale była 
już prawie trzecia, gdy amerykański turysta, Harvey Winthrop, schodził ostrożnie 
na ulicę z pięciu oblodzonych stopni hotelu „Europa"'
Wysoki mężczyzna o pociągłej twarzy, w wieku trzydziestu ośmiu lat — Winthrop — 
według paszportu był pisarzem, ale nie pisarstwo było mu w głowie, gdy sprawdził 
godzinę na ręcznym zegarku i opuścił hotel „Europa". Za pięć trzecia. Stanąwszy 
na ulicy zwrócił się w lewo i brnąc przez śnieg skierował się w stronę Newskiego 
Prospektu.
Nad nim spuchnięte niebo groziło znowu opadami śniegu, wokół widniało zaledwie 
kilka ludzkich sylwetek. W tej strefie geograficznej, tak daleko wysuniętej na 
północ, najpóźniej za trzydzieści minut będzie zupełnie ciemno. Istotnie, 
uliczne lampy były już zapalone, ich światło układało na śniegu zadziwiające 
refleksy, gdy Winthrop dotarł do Newskiego Prospektu i rozejrzał się, uważnie 
lustrując obie strony szerokiej ulicy. Sprawiał wrażenie człowieka, który nie 
jest pewien, kiedy może przejść przez jezdnię, ale w rzeczywistości obserwował 
trzy zaparkowane w pewnej odległości samochody.
* * *
Madame Vollin — opiekunki Inturistu, która od pięciu dni dotrzymywała mu 
towarzystwa podczas każdej wyprawy do Ermitażu, nigdzie nie było widać. Nie 
siedziała w żadnym z zaparkowanych samochodów, ani nie spozierała zza żadnej ze 
słabo oświetlonych sklepowych wystaw. Widocznie bez podejrzeń przyjęła jego 
decyzję, że dziś nie będą szli do Ermitażu, ponieważ jest zbyt zmęczony, żeby 
oglądać kolejne dzieła Rubensa. Zawahał się przez chwilę, czekając, aż 
przejedzie
21
trolejbus i ponownie sprawdził okolicę.
W odległym końcu niemal wyludnionej alei zza rogu wypadł młody człowiek w 
skórzanej kurtce, wbił kluczyk w zamek w drzwiach samochodu, otworzył je i 
czekał, aż dołączy do niego dziewczyna. Rudowłosa miała na sobie obcisły mi-ni-
płaszczyk. Gdy tylko dopadła chłopaka, zaczęła okładać go pięściami. Winth-rop 
uśmiechnął się słabo, kiedy trolejbus mijał go bucząc i wzniecając błękitne 
iskry na oblodzonych drutach trakcji. Nawet Rosjanie mieli problemy z młodzieżą, 
szczególnie jeśli były to dzieci wysoko postawionych członków partii. Zaczął 
przechodzić na drugą stronę.
Nie przypadkiem Winthrop mógł być wzięty za Rosjanina; miał na sobie futro, 
futrzaną czapę i buty do kolan, kupione w GUM-ie trzy dni po przyjeździe. — Nie 
sądziłem, że tu jest aż tak zimno — wyjaśnił Madame Vollin. Kiedy przeszedł na 
drugą stronę alei i mijał ciągle kłócącą się młodą parę, sprawdził, która 
godzina.
Za dwie minuty trzecia. Dwie minuty, by dotrzeć na miejsce spotkania, które już 
widział: niewielki, okolony drzewami skwerek. Winthrop brnął mozolnie aleją. Z 
rękami w rękawiczkach wbitymi głęboko w kieszenie, z katalogiem sztuki 
wetkniętym pod ramię, szedł do Ermitażu w Pałacu Zimowym tą samą drogą, którą 
pokonywał przez pięć poprzednich dni z Madame Vollin u boku. Skwerek był coraz 
bliżej. Winthrop widział pomnik Lenina po drugiej stronie trawnika i nieco dalej 
niewysoką krępą postać. Ktoś skręcił z alei i właśnie wszedł na skwerek. Czy to 
był marynarz? Winthrop również dotarł na teren zieleńca.
Nigdy przedtem nie spotkał Piotra Gorowa, brata oceanografa Michaiła Goro-wa i 
dlatego wytężał wzrok, usiłując dostrzec trzy ważne szczegóły, zanim tamten 
zbliży się do niego. Wojskowy okrągły brezentowy worek, niesiony pod pachą 
zamiast przerzucony przez ramię, jak zazwyczaj robią to radzieccy marynarze. 
Zgadza się. Czerwony szalik na szyi. Zgadza się. Pozostał jeszcze trzeci 
szczegół, trudny do sprawdzenia w gasnącym świetle dnia. Winthrop utrzymywał 
wolny, niedbały krok. Trzeci szczegół, to guzik. Jedyny jasny guzik na samej 
górze płaszcza. Pozostałe powinny być w ciemnym kolorze. Jezu, zupełnie nie mógł 
go dojrzeć. W dodatku na drugim końcu skweru pojawił się milicjant i ruszył w 
ślad za marynarzem.
Serce Winthropa zabiło mocniej, ale w dalszym ciągu szedł tym samym krokiem. 
Stało się. Nieprzewidziany czynnik zrujnował wszystkie plany, uniemożliwił 
kontakt. Winthrop czuł nerwowe mrowienie na plecach. Czy policjant śledził 
Gorowa? Nic na to nie wskazywało. Wszystko odbywało się zbyt otwarcie. Weź się w 
garść, człowieku! Helsinki, Finlandia — bezpieczeństwo — są tylko sto mil stąd. 
Ta myśl niewiele pomagała, gdy Harvey Winthrop zbliżał się do idącego w jego 
stronę marynarza. Równie dobrze mógłby się znajdować w Kijowie, w sercu Ukrainy, 
skąd właśnie przyjechał Gorow po spotkaniu ze swoim bratem Michaiłem.
Z każdą minutą zapadał coraz gęściej szy mrok. Marynarz zbliżał się, za nim
22
szedł milicjant w granatowym płaszczu, ciągle w tej samej odległości około 
pięćdziesięciu jardów.
Czy to znów przypadek, że milicjant szedł takim samym spacerowym krokiem jak 
Piotr Gorow? Jeżeli to był Gorow. Winthrop ciągle nie mógł dojrzeć guzika. 
Widział już czerwoną opaskę na milicyjnej czapce z daszkiem, ale nie widział 
cholernego guzika. Marynarz — mężczyzna, przed trzydziestką — patrzył prosto 
przed siebie, a Winthrop miał wrażenie, że dostrzegł stężałe mięśnie jego szczęk 
znamionujące najwyższe napięcie. Biedaczysko, musi być bliski załamania. Nie był 
przygotowany do znoszenia tego rodzaju presji. Wreszcie Winthrop ujrzał 
jaśniejszy guzik na samej górze płaszcza.
Winthrop poślizgnął się przed samym frontem pomnika Lenina, tuż obok marynarza, 
za którym w odległości pięćdziesięciu jardów posuwał się milicjant. Przewracając 
się Amerykanin wypuścił spod pachy kolorowy katalog, który otworzył się na 
reprodukcji obrazu Rubensa, ciemniejącej na śniegu jak krwawa plama. Katalog był 
elementem identyfikacyjnym. W najbardziej naturalny na świecie sposób marynarz 
zatrzymał się i, podczas gdy Winthrop próbował stanąć na nogi, powiedział szybko 
i cicho po rosyjsku:
— Wyrusza 20 lutego do amerykańskiej stacji badawczej Target numer 5... 20 
lutego... — powtórzył datę jeszcze ciszej i Winthrop zorientował się, iż 
Rosjanin obawiał się dwóch możliwości: że Amerykanin nie dosłyszy decydującej 
daty oraz że może usłyszeć ją milicjant.
Winthrop zdołał się podnieść i otrzepywał śnieg z płaszcza. Marynarz wzruszył 
ramionami, jakby na znak, że ludziom ciągle zdarzają się małe nieszczęścia w 
taką pogodę i ruszył swoją drogą przez skwer w kierunku Newskiego Prospektu i 
dalej do doków w dole. Winthrop podniósł katalog, spróbował iść, ale mocno 
utykał, więc oparł się o ogrodzenie pomnika. Milicjant podszedł do niego i 
zapytał po rosyjsku: — Może pan iść? Daleko pan idzie?
— Wszystko w porządku. Chyba tylko skręciłem nogę w kostce, ale wszystko w 
porządku. — Winthrop celowo odparł po angielsku. Nikt nie wie, że rozumie choć 
słowo z języka rosyjskiego. Nikt, oprócz Gorowa, który zdążył już opuścić 
skwerek. Milicjant przyglądał mu się bez zainteresowania, gdy Winthrop 
uśmiechnął się boleśnie. Naprawdę skręcił nogę.
— Mieszkam w hotelu „Europa" — dodał, pragnąc pozbyć się natręta. Machnął ręką w 
odpowiednim kierunku. — Niedaleko stąd. — Uśmiechnął się znowu i wolno ruszył 
drogą, którą przyszedł.
Ostrożnie kuśtykał przez skwer, teraz już nie na żarty obawiając się, że się 
przewróci. Musiał po prostu wrócić do hotelu, a jego umysł, mimo bólu, pracował 
na pełnych obrotach. Być może ta skręcona kostka pomoże mu wydostać się z Rosji.
Miał wylecieć do Helsinek pojutrze — wczesnym niedzielnym rankiem. Ale to był 
przecież dzień, kiedy Michaił Gorow zaczynał swoją ucieczkę na Target-5.
23
Władze radzieckie znały datę odlotu Winthropa, wiedziały, że przebywał w 
Leningradzie, by podziwiać wspaniałą kolekcję obrazów Rubensa zgromadzoną w 
Ermitażu, ponieważ potrzebował tego do swojej pracy pisarza zajmującego się 
sztuką. Jego wcześniejszy wyjazd byłby co najmniej dziwny. Skręcona, naprawdę 
skręcona kostka dawała mu pretekst do złapania sobotniego lotu do Helsinek. 
Wówczas Dawes w Waszyngtonie otrzymałby sygnał na dzień przed ucieczką Gorowa z 
Bieguna Pomocnego 17.
Kiedy Winthrop dotarł do Newskiego Prospektu, zaczął padać śnieg. Automatycznie 
rozejrzał się po ulicy, zauważył, że ubrany w skórę młodzieniec ciągle jeszcze 
sprzecza się ze swoją rudowłosą dziewczyną. Muszą być zakochani, pomyślał z 
ironią. Nic nie jechało. Ciągle jeszcze nie ważył się obejrzeć, żeby sprawdzić, 
czy milicjant idzie za nim. Zszedł z krawężnika.
Przyczyną tego, co się stało potem, była najprawdopodobniej nowa fala śniegu. 
Chłopak w skórzanej kurtce musiał być przemarznięty, a śnieg przeważył szalę. 
Młodzieniec usiadł za kierownicą, a rudowłosa dziewczyna usadowiła się obok 
niego. Chłopak włączył zapłon, uruchomił silnik, zjechał z krawężnika z 
tłumikiem hałasującym jak detonujące ładunki. Przyspieszył, a potem przypomniał 
sobie o zapaleniu świateł.
Nawet wówczas Winthrop mógłby jeszcze uskoczyć, przezwyciężając ból, ale 
nadjeżdżający z piskiem opon samochód, zapalając światła, oślepił go. W kłującym 
blasku reflektorów utykający Winthrop skoczył w stronę pojazdu, uderzył w 
przednią szybę i uniesiony przez chłodnicę upadł parę jardów dalej. Odbił się od 
krawężnika z takim impetem, jakby spadał z dużej wysokości. Był martwy, zanim 
samochód zniknął za najbliższym rogiem i zanim kobieta idąca chodnikiem zaczęła 
krzyczeć.
Sto jardów dalej w dół Newskiego Prospektu, marynarz Gorow przystanął przed 
przejściem przez jezdnię. Widział, jak Winthrop kuśtykał swoją drogą, widział, 
jak samochód uderzył w niego, jak ciało obracało się w powietrzu, zanim spadło i 
wiedział, że Amerykanin nie żyje. Przeszedł na drugą stronę i podążył w stronę 
doków, gdzie trawler „Girolog" szykował się do wypłynięcia — za trzy godziny.
Gorow szedł jak lunatyk, z trudnością pojmując to, co się przed chwilą 
wydarzyło. Nastąpiła całkowita klęska: wiadomość nigdy nie dotrze do 
Waszyngtonu, a on nie miał sposobu ostrzec swojego brata. Michaił podejmie 
wyprawę przez lód, a Amerykanie nie będą wiedzieli, że się zbliża. Gorow, 
zdruzgotany, brnął przez śnieg. Nogi same niosły go znajomą trasą. Boże, co 
powinien zrobić?
Sobota, 19 lutego
W kwaterze głównej Specjalnej Służby Bezpieczeństwa w Leningradzie zegar 
wskazywał godzinę ósmą rano.
— Ten Amerykanin, Winthrop, ten który został wczoraj zabity na Newskim... Coś mi 
się tu nie podoba.
„Parowóz" — tak nazywano w Leningradzie pułkownika Igora Papanina, szefa Służby 
Bezpieczeństwa Arktycznej Strefy Militarnej. Słownikowa definicja tego wyrazu 
zawiera takie pojęcia jak: „Mieć moc, ciągle w ruchu, przeć naprzód". Jest to 
tak samo dobry opis pułkownika Papanina, jak każdy inny. Dla wielu słowo to 
oznacza również potężną maszynę ciągnącą za sobą z dużą szybkością setki ludzi — 
i to także jest właściwą charakterystyką Sybiraka.
— Chcę mieć pełne sprawozdanie, Kramer! Przyprowadź tu tę cholerną opiekunkę z 
Inturistu, Vollin, czy jak jej tam! Przyprowadź milicjanta, który widział całe 
zajście. Znajdź wszystkich innych świadków i sprowadź mi tutaj do południa. 
Przesłucham ich osobiście.
Właściwie kwatery dowództwa Specjalnej Służby Bezpieczeństwa strefy arktycznej 
powinny znajdować się w morskim porcie Murmańsk, ale gdy pierwszy sekretarz, 
Leonid Breżniew, wyznaczył Papanina na obecnie zajmowane stanowisko, rozkazał, 
by kwatera główna miała siedzibę w Leningradzie. To też była strategia siły.
Tak jak Hamburg na terenie Niemiec, jak Quebec w Kanadzie, Leningrad jest 
miastem o dużej niezależności. Właśnie w Leningradzie narodził się komunizm, gdy 
krążownik „Aurora" wystrzelił salwę rozpoczynającą rewolucję. Do Leningradu, 
obawiając się niezależności tego miasta, wysłał Stalin swego zaufanego oprawcę, 
Kirowa, i tam też Kirów zginął od kuli mordercy. Tak wiec Breżniew wysłał 
Papanina do Leningradu.
— Aha, Kramer, i skontaktuj się z lotniskiem, na które przyleciał Winthrop. 
Musieli odnotować jego przybycie. Chcę wiedzieć, czy zjawił się tu sam. Do 
południa!
Mieszkańcy Leningradu inaczej niż w wypadku Kirowa, nie próbowali zastrzelić 
Papanina. W zamian przezwali go „Parowozem". Kiedy dobrze znana postać zmierzała 
dużymi krokami po Newskim Prospekcie, żaden Rosjanin nie mógł
25
nie rozpoznać jej w najgęściejszym tłumie, Papanin górował nad innymi jak wieża. 
Miał sześć stóp i cztery cale wzrostu, szerokie ramiona i ciężko zbudowaną 
sylwetkę, a w wielkiej wygolonej na łyso głowie widniały usta szerokie jak u 
karpia. Gdy wrzeszczał swoim przenikliwym głosem sierżanta, ludzie przysięgali, 
że słychać go w Murmańsku.
— Idź na posterunek milicji i przynieś mi osobiste rzeczy Winthropa, Kramer. Idź 
ty sam! Amerykański turysta w Leningradzie w lutym? Mówię ci Kramer, to 
śmierdząca sprawa...
Walter Kramer, czterdziestopięcioletni, niewysoki mężczyzna, zagorzały 
komunista, mieszkaniec nadbałtyckich terenów Litwy, poruszający się ze 
zwinnością kota i tak samo cicho, nie wierzył w ani jedno słowo swojego szefa. 
Jako bliski współpracownik Papanina miał pewną swobodę w wypowiadaniu swoich 
sądów, swobodę w granicach tak szerokich jak ostrze brzytwy. Ostrożnie wyraził 
swoje zwątpienie.
— Nie ma podstaw, by przypuszczać, że ten Amerykanin miał jakiekolwiek inne 
zajęcie poza tym, które określono w paszporcie...
— Jeszcze tu jesteś?
Gdy Litwin opuścił pokój na pierwszym piętrze, Papanin podniósł się, podszedł do 
okna i wyjął z marynarki kieszonkową szachownicę. Potężną twarz o gładkiej 
skórze przysunął do pokrytego szronem okna i stojąc tak przyglądał się maleńkiej 
planszy. O ósmej rano w mieście ciągle jeszcze panował mrok. Pułkownik słyszał 
szurające po ulicznym bruku kroki ludzi spieszących do pracy. Za nim, w rogu 
pokoju, znajdował się wiekowy piec wyłożony zielonymi kaflami. Papanin rozpalił 
w nim niedawno i ciepło nie wypłoszyło jeszcze panującego w pomieszczeniu 
chłodu. Za sąsiednią ścianą szczebiotał bez ustanku najnowszy model 
amerykańskiego dalekopisu, ale tu Papanin grzał się przy piecu starym jak sama 
rewolucja.
Tym, co obudziło podejrzliwość Papanina w sprawie Winthropa, był problem 
żydowski. Stanowiło to równocześnie jeszcze jeden powód, dla którego Leonid 
Breżniew wydawał się być zadowolony, że umieścił Papanina w Leningradzie. Poza 
wszystkimi innymi powinnościami, do obowiązków Papanina należało wykrycie, w 
jaki sposób szmuglowano pieniądze umożliwiające rosyjskim Żydom emigrację do 
Izraela.
Patrząc na szachownicę przystąpił do porządkowania myśli. Winthrop mógł być 
kurierem, człowiekiem, który kontaktował się z żydowskim podziemiem, a więc 
Winthrop, nawet martwy, zostanie wzięty pod mikroskop. Dosłownie. Sybirak 
zarządził już gruntowne badania nagiego ciała. Zmarszczył brwi, zdecydował o 
następnym ruchu i podniósł pionek. Miał pewność, że się nie myli, było coś 
naprawdę bardzo dziwnego w sprawie pana Harveya J. Winthropa.
W sobotę o ósmej rano Papanin jeszcze nie miał pojęcia, że został wplątany w 
wyścig z czasem, że musi rozwiązać zagadkę Winthropa, zanim Michaił Gorow
26
ucieknie z Bieguna Północnego 17 — w niedzielę o północy.
W Waszyngtonie był dopiero piątek. Wybiła północ. Beaumont znajdował się jeszcze 
w wagonie sypialnym Florida Express. W radzieckiej bazie Biegun Północny 17 
zegar wskazywał czwartą rano, a Michaił Gorow właśnie przybył z Murmańska.
* * *
Czterdziestoletni Michaił Gorow, członek Radzieckiej Akademii Nauk i najbardziej 
poważany oceanograf Związku Radzieckiego, był niemal chory ze zmęczenia, chory 
od stałego napięcia spowodowanego nie kończącym się czekaniem i ciągłym 
liczeniem godzin, jakie pozostały do niedzieli.
O czwartej nad ranem stał w świetle księżyca na końcu niedawno powstałego pasa 
startowego dzielącego na dwie części lodową wyspę Biegun Północny 17. Przezornie 
spoglądał na wschód, a nie na zachód, gdzie w odległości dwudziestu pięciu mil 
znajdowała się amerykańska stacja badawcza Target-5. Poza obrębem wyspy 
zmiażdżony lód połyskiwał w świetle księżyca jak kolosalna sterta szkła — 
potłuczonego lodowego szkła. Między nim a Gorowem rozciągały się baraki tworzące 
bazę, ich płaskie dachy pokrywała gruba warstwa śniegu. Właśnie stamtąd dobiegł 
go odgłos zbliżających się kroków Mikołaja Marowa, człowieka ochrony. Marow 
podszedł bliżej, zatrzymał się i patrzył na nieruchome plecy oceanografa. — 
Dobrze się czujecie, akademiku Gorow? — zapytał.
— Nigdy nie czułem się lepiej.
— Wcześnie wstaliście — naciskał członek Służby Bezpieczeństwa.
— Zawsze wcześnie wstaję. Powinien pan już o tym wiedzieć. Rozmyślnie dał upust 
irytacji i podstęp się udał. Marow wymamrotał coś pod
nosem i powłócząc nogami oddalił się w stronę bazy. Gorow zacisnął schowane w 
rękawiczkach i wciśnięte głęboko w kieszenie dłonie — Marow stanowił przeszkodę. 
Towarzyszył mu zawsze, ilekroć wychodził na otwarty lód. Był jeszcze jeden 
powód, dla którego Gorow pozwolił sobie na okazanie zniecierpliwienia, osiągnął 
stan, kiedy nie mógł znieść widoku człowieka ze Służby Bezpieczeństwa. To 
właśnie ludzie pułkownika Papanina zabili Rachel Levitzer sześć miesięcy temu.
Na myśl o niej oczy Gorowa zaszły łzami. Byli sobie bliscy, ale ponieważ ona 
była Żydówką, a on jednym z najbardziej poważanych członków Akademii, 
utrzymywali swój związek w tajemnicy. Potem, w sierpniu 1971 roku nadeszła 
wiadomość. Rachel zginęła w Leningradzie.
Ludzie Służby Bezpieczeństwa przyszli ją aresztować, ponieważ miała jakieś
27
powiązania z żydowskim ruchem podziemnym. Gorow nigdy nie poznał szczegółów. 
Rachel próbowała uciekać. Jeden z mężczyzn podstawił jej nogę; potknęła się i 
spadła ze schodów. Zatrzymała się dopiero na samym dole trzydziestu kamiennych 
stopni. Kiedy ją dopadli, była już martwa. Złamała kręgosłup.
Gorow spojrzał na zegarek. Czwarta dziesięć czasu miejscowego. Jeszcze 
dwadzieścia godzin, nim wyruszy przez pływające pole lodowe desperacko usiłując 
dotrzeć do Target-5. Odliczanie czasu było dla niego wszystkim. Amerykanie 
uprzedzili go, że musi dokładnie określić datę swojej ucieczki. I dotrzymać jej. 
Plan Gorowa przewidywał, że opuści Biegun Północny 17 dokładnie o północy. I 
teraz nie mógł sobie wyobrazić, jak zdoła przeczekać najbliższe dwadzieścia 
godzin, udając zaabsorbowanie eksperymentami z sondowaniem głębinowym. Miał 
przynajmniej jedną pociechę. Jego brat, Piotr, przekazał już wiadomość. 
Amerykanie wiedzieli, kiedy do nich wyruszy.
* * *
„Parowóz" pracował na pełnych obrotach. Po godzinie jedenastej, w sobotę przed 
południem, wszyscy świadkowie zostali przesłuchani w kwaterze głównej Służby 
Bezpieczeństwa. Przesłuchani osobiście przez samego Papanina. Rozmawiał z 
przewodniczką Inturistu, Madame Vollin — „kawał baby, Kramer. W dodatku ma 
cuchnący oddech. Nie wiem, jak Winthrop to znosił...". O wiele więcej czasu 
spędził z milicjantem, który widział śmierć Winthropa. Przesłuchał obsługę 
hotelu „Europa" i urzędnika na lotnisku, który przed pięcioma dniami zanotował 
przybycie Winthropa z Helsinek. I nie znalazł nic choćby w najmniejszym stopniu 
podejrzanego.
— Wydaje mi się, że szukamy dziury w całym — zauważył Kramer po wyjściu 
pracownika lotniska. — Nie ma żadnego powodu, by wiązać Winthropa z Żydami.
— Ktoś dostarcza im pieniądze. To wiemy. A przypadek Winthropa brzydko pachnie. 
— Sybirak uniósł się zza biurka i począł krążyć po pokoju wielkimi krokami. — 
Przez pięć dni zachowywał się normalnie, chodził po Ermitażu i gapił się na 
Rubensy, zawsze z tą opiekunką, panią Vollin. I nagle co się stało wczoraj? — 
Papanin pochylił się, wziął w rękę pogrzebacz i zaatakował wnętrze pieca, 
dziobiąc żarzący się węgiel, jakby dźgał człowieka.
— Zginął w wypadku samochodowym...
— Wcześniej! On złamał rutynę, Kramer. Powiedział opiekunce, że jest zmęczony i 
nie będzie wychodził. — Wbił pogrzebacz głębiej. — Kiedy tylko stracił ją z 
oczu, wyślizgnął się, tym razem sam, tuż przed zmrokiem. Dlaczego, Kramer, 
dlaczego?
28
— Poczuł się lepiej. Szedł z powrotem do Ermitażu...
— Przecież muzeum zamykają o czwartej. Doszedłby tam akurat o takiej godzinie, 
że zaraz musiałby wracać. Dlaczego wyszedł sam?
— Żeby się z kimś spotkać — odparł odruchowo Kramer, tylko po to, by coś 
powiedzieć.
Sybirak mocniej zacisnął dłoń na pogrzebaczu. Wyciągnął żelazo z pieca, 
wyprostował się powoli, i stał patrząc na swojego asystenta.
— Nie wierzę, żeby tak było naprawdę — powiedział szybko Kramer.
— Żeby się z kimś spotkać? — powtórzył Papanin. — A wiesz, że możesz mieć rację. 
A z kim? Z nikim się przecież nie spotkał, nie zdążył, zginął. — Papanin 
wycelował pogrzebaczem w stronę Kramera. — Ruszmy wreszcie głowami. To znaczy, 
mam na myśli własna. Amerykanin wychodzi z hotelu, idzie na skwer...
— Skręca nogę w kostce...
— Sprawia takie wrażenie, Kramer — Papanin z zamkniętymi oczyma próbował 
wyobrazić sobie scenę opisaną przez milicjanta. — Poślizgnął się tuż koło 
marynarza, a potem od razu wybrał się w powrotną drogę. Ciekaw jestem, co to był 
za marynarz. Kramer.
— Mógł być którykolwiek.
— Nie. Możemy to uściślić. Ten marynarz niósł worek i szedł w kierunku doków — 
Papanin zostawił pogrzebacz w piecu i wyjął z szuflady biurka plik papierów. 
Codziennie otrzymywał szczegółowe sprawozdania o zdarzeniach w mieście, łącznie 
z doniesieniami milicyjnymi, ale tym razem szukał raportów dokowych. — Jedyny 
statek, jaki wczoraj wypływał, to „Girolog", trawler. No i lodołamacz, który go 
wyprowadzał. Tak więc nasz marynarz musiał się zabrać na „Girologu".
— Załoga liczy ponad trzydziestu...
— To prawda. Dlatego teraz chcę, żebyś szybko pojechał do doków i przywiózł mi 
listę załogi. Wszystkich, którzy wypłynęli na „Girologu" ostatniej nocy. Chcę to 
mieć jeszcze przed dwunastą.
— Mało czasu — zaprotestował Kramer.
— To twój problem! — Papanin usadowił się za biurkiem i zaczekał, aż Kramer 
dojdzie do drzwi. — Kiedy byłem w Moskwie, w tym tygodniu, przypadkiem 
widziałem, że podpisałeś rozkaz powrotu na Biegun Północny 17 dla Michaiła 
Gorowa. Sądziłem, że zakończył już swoje prace na wyspie?
— To prawda — Kramer zatrzymał się przy drzwiach, niejasno zaniepokojony nagłą 
zmianą tematu. — Zanim ewakuują bazę, chciał przeprowadzić kilka końcowych 
sondowań głębinowych. Odniosłem wrażenie, że wiedział pan o tym.
— W porządku, Kramer. Wydawało mi się, że nie zamierzał już tam jechać. I 
dostarcz mi tę listę z „Girologa". Przed dwunastą!
Pozostawiony sam sobie w pustym pokoju, Papanin oparł nogę w długim bucie na 
blacie biurka i zapatrzył się ponuro w zielone kafle pieca, który wreszcie
29
zaczął grzać. Nie wiedział, że pozostało mu dokładnie siedemnaście godzin na 
znalezienie odpowiedzi na pytanie, dlaczego Winthrop przybył do Leningradu — 
zanim Michaił Gorow rozpocznie ucieczkę na Target-5.
* * *
Z Waszyngtonu do Thule na Grenlandii leciało się sześć godzin na wysokości 
czterdziestu tysięcy stóp, tak więc była godzina jedenasta sobotniego 
przedpołudnia, gdy Beaumont obudził się i ujrzał olbrzymi pas startowy 
wychodzący na spotkanie Boeinga 707.
Beaumont był do tego stopnia otumaniony, że musiał przez chwilę pomyśleć, by 
uprzytomnić sobie, jaki jest dzień tygodnia. Nic nie wskazywało na to, że była 
jedenasta przed południem, kiedy boeing obniżał lot wychodząc z księżycowej nocy 
nad białą pustkę śniegu i lodu.
— Mam wrażenie, jakbyśmy pięć minut temu ruszyli z Waszyngtonu — zawołał do 
Callarda, człowieka FBI siedzącego po przeciwnej stronie przejścia między 
fotelami.
Świeżo ogolony mężczyzna w schludnym niebieskim garniturze zerknął na wielkiego 
Anglika, jak gdyby zastanawiał się, czy odpowiedzieć. — Dla mnie to dłużej niż 
pięć lat — odparł w końcu. Odwrócił się i wyjrzał przez okienko po swojej 
stronie.
Beaumont uśmiechnął się do siebie. Callard wskoczył na pokład samolotu minutę 
przed startem, o piątej rano. Z pewnością prowadził samolot przez cały ten czas, 
gdy on smacznie spał. Wyjrzał przez swoje okienko, obserwując wyludnioną śnieżną 
równinę grenlandzkiego płaskowyżu. W pewnej odległości dostrzegł maszt radaru 
wysokości tysiąca stóp celujący w rozjaśnione księżycem niebo. Światełko 
ostrzegawcze umieszczone na samym czubku błyszczało czerwono. Najwyższy maszt na 
świecie, o zasięgu trzech tysięcy mil. Była to najważniejsza stacja Dalekiego 
Systemu Wczesnego Ostrzegania.
— Spotkamy się w biurze Vanderberga — krzyknął nagle Callard. — Być może już 
dziś wieczorem...
Beaumont potwierdził skinieniem głowy. Doszedł do wniosku, że Callard rozwiązał 
już zagadkę, że zna tożsamość Krokodyla, i jest na najlepszej drodze do 
aresztowania radzieckiego agenta. Zeszli poniżej szczytu masztu radaru i 
zbliżyli się do ponurej panoramy lodowego płaskowyżu. Beaumont widział pod kątem 
płaskie dachy budynków po drugiej stronie Main Street, pokrytej śniegiem drogi 
przebiegającej przez środek obozu. Potem wylądowali.
Tillotson czekał już na Beaumonta, gdy ten wyładowywał z samolotu swoje
30
rzeczy, opatulony w futrzaną parkę, w którą zaopatrzył się jeszcze przed 
opuszczeniem Waszyngtonu. Na zewnątrz panowała temperatura poniżej czterdziestu 
stopni i nieruchome ostre powietrze wdarło się w jego płuca powodując fizyczny 
ból, jak przy uderzeniu. Stojąc u podnóża schodków usiłował złapać oddech. Til-
lotson, wysoki, mocno zbudowany, z twarzą pasującą do głów wyrzeźbionych na 
Mount Rushmore4 uścisnął rękę Beaumonta schowaną w miękkiej rękawicy. — Wszystko 
już przygotowałem na tę waszą wycieczkę.
Zamilkł raptownie i przyglądał się wychodzącemu z samolotu Callardowi, który 
minął ich obu w pośpiechu i ruszył w stronę pułkownika Vanderberga, komendanta 
obozu. — Kto to jest? — zapytał.
— Nie mam pojęcia — odparł natychmiast Beaumont. — Nie był specjalnie rozmowny, 
a ja spałem prawie całą drogę. Może reklamowaliście świeżość hamburgerów?
Tillotson ponownie zwrócił wzrok w stronę samolotu. Właśnie wychodził z niego 
pierwszy pilot. — Przepraszam — zagrodził pilotowi drogę. — Ten drugi pasażer, 
kto to taki? Spodziewaliśmy się tylko Beaumonta.
Pilot, trzymając hełm naciągnął na głowę kaptur parki. — Za każdym razem, kiedy 
tu przylatuję, jest coraz zimniej. Ten facet wskoczył na pokład w ostatniej 
chwili przed opuszczeniem Waszyngtonu. Przyjechał rządowym samochodem...
— Sprawdzę go później. — Tillotson zaprowadził Beaumonta do zakrytego jeepa, 
włączył zapłon. — Jak już powiedziałem, wszystko jest gotowe. Dwa helikoptery 
typu sikorski wysłaliśmy do Curtis Field na wschodnim wybrzeżu Grenlandii. 
Grayson i Langer czekają na pana w kwaterach. Grayson był na miejscu, Langera 
musieliśmy ściągnąć z Ellesmere Island. — Prowadził powoli, jadąc ubitym traktem 
w kierunku obozu, trzymając się w pewnej odległości od wyprzedzającego ich 
samochodu, którym jechali pułkownik Vanderberg i Callard. — Dwie pary norweskich 
sań wysłaliśmy do Curtis...
— Są bezużyteczne — przerwał Beaumont. — Chciałem sanie eskimoskie. Są cięższe i 
nie będą mi się zatrzymywały na ruchomym lodzie. W przeciwieństwie do tych, 
które pan przygotował.
Tillotson wydawał się zaskoczony. — My sami używamy tylko sań norweskich. Nie 
mamy eskimoskich...
— Sądzę, że macie. Kiedy ostatnio tu byłem, widziałem dwie pary na tyłach dużego 
hangaru dla śmigłowców.
— Chce pan tam zajrzeć? Jeżeli teraz skręcę, możemy od razu pojechać do hangaru.
— Teraz?
4Mount Rushmore — szczyt w górach Black Hills w południowo-zachodniej części 
stanu Dakota, na którym wyrzeźbiono olbrzymich rozmiarów głowy (60 stóp 
wysokości) Waszyngtona, Jeffersona, Lincolna i Theodora Roosevelta
31
— Im szybciej, tym lepiej. A widzę, że pan należy do tych, którym się wiecznie 
spieszy.
Gdy dotarli do rozwidlenia traktu z ubitego śniegu, Tillotson zmienił kierunek, 
oddalając się od grupy baraków i kierując w stronę wielkiego hangaru widocznego 
w oddali. Ćwierć mili przed nimi błyszczał w świetle księżyca, powleczony grubą 
warstwą lodu, drut ogradzający lotnisko. Nieco bliżej, tuż koło hangaru, stał 
zastygły w bezruchu pomarańczowy pług śnieżny. Tillotson wydobył z kieszeni 
złożoną kartkę papieru i podał ją Beaumontowi. — Prognoza pogody dla całej 
okolicy. Nie wiem, jaki teren pana interesuje. Mówił pan coś o ruchomym 
lodzie...
— Mówiłem.
Beaumont nie przyzwyczaił się jeszcze do ostrego arktycznego powietrza, które 
wciskało się do jeepa, mrożąc mu twarz i skracając oddech. Samochód, którym 
jechali Vanderberg i Callard, zniknął już z pola widzenia, sunąc głównym 
traktem, zasłonięty przez innego jeepa pędzącego w przeciwnym kierunku — w 
stronę Bo-einga 707.
— Słychać coś o mgle? — zapytał zdawkowo Beaumont, rozkładając kartkę z 
prognozą.
— Dzięki Bogu nie ma po niej śladu. Zgodnie z najnowszymi przewidywaniami — 
właśnie ten komunikat pan czyta — mamy piękną pogodę wszędzie, stąd aż do 
Norwegii.
— Rozumiem, że niedawno była, ale się rozpogodziło? — naciskał Beaumont. Myślał 
o raporcie, dotyczącym warunków meteorologicznych wokół Target-5, który Dawes 
pokazał mu w Waszyngtonie.
Gęsta mgła... widoczność zero.
— Nie, ostatnio w ogóle nie było mgły. Od jakichś trzech tygodni. Tillotson 
zwolnił i spojrzał na Beaumonta, który z coraz większym gniewem
wpatrywał się w prognozę pogody. Dawes zrobił z niego idiotę. Pokazał mu 
sfałszowany raport o stanie warunków atmosferycznych, żeby wysłać go na 
Grenlandię. Tillotson zatrzymał samochód, zostawiając silnik na jałowym biegu. — 
Mitenka5 mi się zsunęła — wyjaśnił. — Zaraz to poprawię. — Manipulował chwilę 
przy rękawicy, ściągnął ją i włożył do kieszeni kurtki. Kiedy wyjął rękę, 
trzymał w niej rewolwer marki Smith and Wesson kaliber 38. Tym samym płynnym 
ruchem zamachnął się na Beaumonta. Ten instynktownie uchylił się, zanim stal 
dosięgła jego skroni i dzięki temu lufa drasnęła go zamiast ogłuszyć. Zdołał 
chwycić kluczyki, wyrwać je ze stacyjki i wyrzucić w śnieg przez boczne okienko. 
Tillotson zamachnął się po raz drugi. Wielkie słońce eksplodowało w czaszce 
Beaumonta rozbłyskując oślepiająco, a chwilę potem pochłonęła go przerażająca 
fala ciemności.
5Mitenka — tu: rodzaj grubej rękawicy z zaznaczonym kciukiem
33
Sobota, 19 lutego
Beaumont leżał na śniegu półprzytomny, próbując wziąć się w garść, gdy pojawiła 
się nad nim pogodna twarz Sama Graysona. Z oczu Amerykanina, gdy przystawiał 
Beaumontowi do ust butelkę, wyzierał niepokój. — Spokojnie, spokojnie, Keith...
Beaumont z wysiłkiem uniósł się na łokciach, wziął od Amerykanina flaszkę i 
pociągnął z niej jeszcze jeden łyk. W głowie mu huczało i wzrok odmawiał 
posłuszeństwa, ale po chwili mocny alkohol dotarł do żołądka i przywrócił 
ostrość widzenia. Anglik powoli wciągnął w płuca głęboki haust ostrego 
powietrza. Wydawało się to bardziej skuteczne niż brandy. — Pomóż mi wstać — 
wycedził przez zęby.
— Lepiej poczekaj jeszcze...
Beaumont zaklął, z trudem stanął na nogach, zachwiał się i byłby upadł, gdyby 
Grayson nie przytrzymał go za ramię. W pobliżu stał jeep Tillotsona i Beaumont 
przypomniał sobie, że wyrzucił kluczyki w śnieg. Nieco dalej tkwił inny jeep z 
rozbitą przednią szybą i przedziurawioną prawą przednią oponą. — Tillotson 
strzelał do ciebie?
— Tillotson?
— Tak, Tillotson — zgrzytnął Beaumont niecierpliwie. — To on jest Krokodylem, to 
on przekazywał informacje. Nie mogliście o tym wiedzieć. Musimy go złapać. Dokąd 
poszedł? — Beaumont spojrzał w kierunku lotniska, ale w zasięgu wzroku nie było 
nic poza strażnicą przy bramie w ogrodzeniu z drucianej siatki, pomarańczowym 
pługiem śnieżnym i hangarem w tle. Gdzie, do diabła, mógł zniknąć Tillotson? — W 
którą stronę poszedł? — warknął Beaumont.
Grayson, niewysoki, muskularny mężczyzna w wieku trzydziestu pięciu lat, o 
włosach koloru piasku, ciągle jeszcze nie mógł dojść do siebie. Przed chwilą był 
przekonany, że Beaumont nie żyje. Słyszeliśmy pogłoski na temat przecieków 
informacyjnych. Nie zdążyłem cię złapać, kiedy wysiadałeś z samolotu i pilot 
powiedział mi, że pojechałeś jeepem. Nie mogłem uwierzyć, że to Tillotson, kiedy 
on zaczął strzelać. Pobiegł w stronę lotniska... — Grayson mówił sam do siebie, 
ponieważ Beaumont biegł już w kierunku strażnicy.
— Nie mógł uciec daleko — krzyczał za nim Grayson. — Yanderberg wpro-
34
wadził stan pogotowia tuż przed waszym przylotem. Baza jest zamknięta...
— Tillotson chyba potrafi latać śmigłowcem — odkrzyknął Beaumont. Sadził przed 
siebie wielkimi susami, nogi niosły go po śniegu z zadziwiającą, jak na tak 
wielkiego człowieka, szybkością. W głowie czuł przerażający ból, krew na skroni 
zakrzepła na przenikliwym zimnie, żołądek w każdej chwili groził skurczami i 
mdłościami. Ostre, rześkie powietrze łagodziło nieco te dolegliwości. Raz po raz 
napełniał płuca głębokim haustem ożywczego zimna. W pobliżu posterunku straży, 
dziwnie pustego i cichego, zatrzymał się i zaczekał na Graysona.
— Masz broń, Sam? Dobrze. Daj mi to i osłaniaj mnie.
Wziął od Amerykanina colta kaliber 45 i zbliżył się do budynku. Na śniegu, tuż 
pod ścianą betonowego baraku, leżał jakiś kształt. Amerykański żołnierz 
opatulony ciepłą parką, ciągle jeszcze ściskający w dłoniach karabin, leżał na 
wznak i patrzył w arktyczne niebo.
Beaumont pochylił się nad nim, sprawdził puls, potem przewrócił na brzuch. 
Mężczyzna był martwy, a krwawa plama wokół rozdarcia kurtki w górnej części 
pleców zdążyła już stężeć na mrozie.
Łatwo było Tillotsonowi tego dokonać, był przecież szefem ochrony. Stan 
pogotowia oznaczał, że nikomu nie wolno było przebywać na lotnisku. Tillotson 
musiał więc usunąć przeszkodę z drogi swojej ucieczki.
— Jest już na lotnisku — Beaumont ponuro poinformował Graysona, który właśnie do 
niego dołączył.
— Nigdy nie słyszałem, żeby Tillotson umiał pilotować — sprzeciwił się Grayson.
— Sądzę, że umie latać śmigłowcem, a one są tam, w hangarze. — Beaumont 
obserwował teren lotniska, ale nie dostrzegł żadnego ruchu. — Kiedyś widziałem 
go za sterami maszyny. I właśnie tak będzie próbował stąd uciec. Śmigłowcem. 
Chodź.
— W hangarze jest dwóch strażników — powiedział szybko Grayson. — Tu mamy 
telefon, musimy ich ostrzec.
Beaumont był w połowie drogi od drzwi, kiedy dostrzegł odcięty przewód 
telefoniczny. — Nic z tego, Sam. Pomyślał o tym. Ale gdzie on, do diabła, jest?
Beaumont podbiegł do otwartej bramy i rozejrzał się po białym pustkowiu 
lotniska. Pług śnieżny!
Teraz wydawał się znacznie mniejszy, pomarańczowy robak pełznący do hangaru, w 
stronę śmigłowców. Tillotson posłużył się najbliższym środkiem transportu, aby 
szybciej dotrzeć do budynku. Beaumont chciał krzyknąć cokolwiek, byle ostrzec 
ludzi pilnujących maszyny, ale był zbyt daleko. Odetchnął głęboko i znów ruszył 
biegiem. Grayson starał się dotrzymać mu kroku. W przeciwieństwie do 
Amerykanina, który biegł w długich butach, Beaumont w dalszym ciągu miał na 
nogach buty na gumowych podeszwach, w których opuszczał Waszyngton, a śnieg 
tworzył twardą, mocną skorupę i umożliwiał mu pokonywanie odle-
35
głości z zadziwiającą szybkością. Biegł przez kilka minut i był już blisko 
hangaru, gdy potknął się i runął głową naprzód, rozciągając się jak długi. 
Pozbierał się czując jak w głowie narasta mu tępy ból i jak piecze twarz. Musiał 
jeszcze poszukać rewolweru, który wypadł mu z ręki. Znalazł broń na wpół 
zagrzebaną w śniegu i w tym samym momencie usłyszał dźwięk, który zmroził mu 
krew w żyłach, pulsujący warkot śmigłowca. Z bronią w ręku przebiegł ostatnie 
dwieście jardów.
— Osłaniaj mnie! — krzyknął do Graysona.
Pomarańczowy pług stał zaparkowany tuż przy wejściu do hangaru, a ogromne, 
elektrycznie przesuwane drzwi otwarto na oścież. Wnętrze hangaru robiło wrażenie 
ciemnej jaskini. Beaumont był tak zmęczony, że posuwał się naprzód wyłącznie 
dzięki sile woli; do wejścia miał już mniej niż dziesięć jardów, gdy jego oczom 
ukazała się maszyna H-19 sikorski. Łopaty nabierały szybkości, śmigłowiec 
wychynął z cienistego mroku. Śnieg podrywany z ziemi opadał daleko na lotnisko, 
a maszyna sunęła poprzez wirujące płatki, coraz bliżej Beaumonta. Przerażająco 
wielki kształt w świetle księżyca.
Beaumont stał nieruchomo, spięty i skupiony; podniósł rewolwer i trzymał kolbę w 
obu rękach, by uzyskać większą pewność strzału. Maszyna zbliżała się. Jeszcze 
dziesięć sekund i zetrze go na miazgę. Celownik skierowany na kabinę, na 
zamazany kształt głowy w hełmie i ramion za pokrytym lodem prespexem6. Wziął 
głęboki wdech, starannie wycelował, pociągnął za cyngiel. Szczęknął spust.
Raczej wyczuł niż usłyszał ten dźwięk, bo warkot śmigłowca rozsadzał mu głowę. 
Spust się zaciął. Rewolwer był bezużyteczny.
— Uważaj! — krzyknął Grayson. Jego głos ginął w huku silnika. Tillotson kierował 
maszynę prosto na Beaumonta. Ten zanurkował w dół i w bok. Uderzając w śnieg, 
przyjął impet upadku na ramiona, turlał się i turlał, aż przeraźliwy grzmot 
otoczył go ze wszystkich stron. Silnik kaszlnął, zmienił ton, warkot stał się 
bardziej równomierny, przeszedł w pulsowanie i kiedy Beaumont spojrzał w górę, 
maszyna unosiła się w powietrzu, mijając już dach hangaru. Uniósł się na kolana 
i przetarł twarz oblepioną śniegiem uniesionym przez wirujące łopaty. Grayson 
dołączył do niego.
— Musimy lecieć za nim — wydyszał Beaumont. — Nie może uciec. Od tego zależy 
nasze życie...
Przelotnie zerknął na zmięty kształt do połowy schowany pod ogromną łopatą 
śnieżnego pługa. Jeden ze strażników. Tillotson miał łatwe zadanie i wykonał je 
z zimną krwią. Pług śnieżny stanowił na lotnisku znajomy widok, żołnierz musiał 
wyjść na jego spotkanie i Tillotson po prostu wjechał na niego. U wejścia do 
hangaru Beaumont niemal przewrócił się o ciało drugiego strażnika. Natychmiast 
zrozumiał, co się stało. Zabójca po prostu przywołał swoją ofiarę. — Zdarzył się 
taki fatalny wypadek... — i zanim chłopak pojął, co się dzieje, wbił nóż, 
którego
prespex - rodzaj plastiku podobny do plexiglasu, lecz twardszy i trwalszy
36
rękojeść, lśniąca w świetle latarki Beaumonta, sterczała oskarżycielsko z pleców 
martwego strażnika.
Beaumont odrzucił bezużytecznego colta, podniósł karabin, którego żołnierz nigdy 
nie miał szansy użyć i pobiegł w głąb hangaru. Drugi sikorski stał w tyle, pod 
stożkową lampą. Podłączony do niego przewód elektryczny, chroniący silnik przez 
zamarznięciem, biegł od maszyny w stronę ściany. Beaumont odłączył kabel, 
wdrapał się na śmigłowiec, otworzył drzwi i wszedł do kabiny. Grayson zajął 
drugi fotel.
— On już uciekł — ostrzegł Amerykanin. — Nigdy go nie znajdziemy.
— Znajdziemy. — Beaumont włożył hełm pilota ze słuchawkami, leżący zawsze na 
przednim siedzeniu. Ściągając kurtkę usadowił się za pulpitem sterowniczym. — 
Zamknij drzwi, Sam. Ruszamy. — Na wprost niego znajdowały się najważniejsze 
przyrządy: wysokościomierz, wskaźnik poziomu paliwa, prędkościomierz i inne. 
Wolant — dźwignia kontrolująca ruch pionowy była po lewej, drążek sterowy 
służący do zmiany kierunku lotu po prawej. Ręczne sterowanie przepustnicą, na 
wzór motocykla, umieszczono na wolancie. Beaumont uruchomił silnik.
Cała kabina zadrżała. Warkot wstrząsnął wnętrzem hangaru. Łopaty wirnika tuszyły 
ospale po okręgu. Start, stop, start. Potem maszyna nabrała mocy. W mdłym 
świetle tablicy rozdzielczej Beaumont z ponurą twarzą zwiększył obroty silnika. 
Śmigłowiec ruszył naprzód, zadudnił po betonie, wydostał się z hangaru. Kiedy 
ukazał się maszt radaru sięgający gwiazd, Beaumont otworzył przepust-nicę. 
Łopaty wirnika, długości pięćdziesięciu stóp każda, popędziły po elipsie, 
chłoszcząc arktyczne powietrze, dźwięcząc, jak gdyby za chwilę miały oderwać się 
od maszyny. Wskaźnik wysokości rozpoczął wędrówkę po tarczy. Maszyna zadrżała 
jak wspaniały wielki ptak, spętany, lecz nieposkromiony, i oderwała się od 
ziemi.
Poprzez kopułę z prespexu widzieli ścianę hangaru zjeżdżającą jak winda. Pokryty 
śniegiem dach ukazał się, zniknął, a na ziemi, w dole zabłysły światła 
samochodów zbliżających się do strażnicy przy bramie lotniska. — Gramolą się 
wreszcie — Beaumont mówił do małego mikrofonu pod brodą, stanowiącego komplet 
wraz ze słuchawkami. Grayson mógł go słyszeć tylko przez swoje słuchawki, 
ponieważ siedział daleko, na fotelu obserwatora. Śmigłowiec wzniósł się już dość 
wysoko, gdy samochody ruszyły pospiesznie przez zaśnieżone lotnisko. Beaumont 
zaklął słysząc świszczący dźwięk przebijający się ponad warkot motoru. — 
Strzelają do nas. — powiedział.
— Na miłość boską, dlaczego?
— Ponieważ Vanderberg i Callard sądzą, że to Tillotson jest na pokładzie tej 
maszyny...
Aby uniknąć kul, Beaumont podniósł maszynę wyżej, strzałka wysokościo-mierza 
wspięła się również. W bladej poświacie nocy nie mogli dojrzeć żadne-
37
go śladu poszukiwanej maszyny. Tillotson znowu zniknął. Beaumont skręcił na 
wschód. Przypuszczał, że w tę właśnie stronę będzie uciekał Krokodyl.
— A kim właściwie jest Callard? — zapytał Grayson.
— To facet z FBI. Przyjechał tutaj, żeby aresztować Tillotsona. Wszystko było 
pięknie zaplanowane. Stan pogotowia, o którym wspomniałeś, wprowadzony tuż przed 
lądowaniem boeinga pozwolił zamknąć bazę. Callard wychodzi z samolotu, jedzie do 
obozu z pułkownikiem Vanderbergiem, potem, gdy Tillotson do nich dołącza, 
demaskują go. — Beaumont utrzymywał kurs wschodni, rozglądając się na wszystkie 
strony. Nic. Tylko płaska lodowa pokrywa, jak okiem sięgnąć. — Łatwy i przyjemny 
plan Callarda — mówił dalej. — Nie wzięli pod uwagę jedynie udziału Krokodyla.
— Co się stało?
— Sądzę, że Tillotson domyślał się, iż mogą być na jego tropie. Pamiętaj, że był 
szefem ochrony. Stan pogotowia musiał go zastanowić. Od pilota dowiedział się, 
że Callard wsiadł w Waszyngtonie w ostatniej chwili. Nikt nie powiedział 
Tillotsonowi słowa na temat jego przybycia. Zdecydował więc, że czas już zabrać 
się stąd, pierwszą okazją. Sądzę, że nikt poza mną nie miał pojęcia, iż ten 
człowiek potrafi pilotować taką maszynę jak sikorski...
— Tam! Na północy... — wskazał Grayson i Beaumont spojrzał w lewo. Znowu pokrywa 
lodowa. Bezludna, zimna, ohydnie jałowa. Wtedy go zobaczył. Maszyna Tillotsona 
znajdowała się, jak sądził, jakieś dziesięć mil od nich. Cień, chyży zarys 
ciemności mknący nad śniegiem. Kilka sekund później dojrzał maszynę, do której 
należał ten cień. Zaczął zmieniać kierunek.
— Dlaczego nasze życie miałoby zależeć od zatrzymania Tillotsona? — zapytał 
spokojnie Grayson.
Beaumont chrząknął, ustawiając maszynę wzdłuż tego samego kursu, którym podążał 
Tillotson. — To może być bardzo niebezpieczna wyprawa, Sam, i nie musisz brać w 
niej udziału. Mamy zabrać radzieckiego uczonego z Target-5. Dotrze tam przez lód 
z Bieguna Północnego 17, idąc prawie dwadzieścia pięć mil po pływającym polu 
lodowym położonym na wschód od Target-5. Wchodzimy w to, jeżeli na Target-5 
spadnie mgła i nie będzie można wysłać tam samolotu. Co oznacza, że śmigłowcem z 
saniami na pokładzie dotrzemy do granicy mgły, a resztę drogi musimy przebyć 
piechotą.
— Iz powrotem na Grenlandię?
— Tak sądzę. Dawes ma na ten temat inne zdanie. Wydaje mu się, że zdoła zabrać 
nas samolotem, gdy tylko opuścimy obszar mgły. Nie sądzę, żeby nas znaleźli, 
więc będziemy musieli pokonać na samach całą drogę, aż do wybrzeża. To znaczy, 
tak brzmi wersja oficjalna. Ja mam inny pomysł. Przy tym jeszcze radziecka 
służba bezpieczeństwa będzie nam deptała po piętach. To będzie naprawdę 
niebezpieczna wyprawa, Sam.
— Ale przecież nie ma mgły.
38
— Dlatego właśnie siedzimy bezczynnie zjadając racje żywnościowe amerykańskiej 
armii. Kluczowym dniem może być niedziela. Czyli jutro. Zatroszczyłem się, żeby 
dwa sikorskie czekały w pogotowiu w Curtis Field, na wybrzeżu Grenlandii.
— Tillotson kieruje się na północ — poinformował Grayson.
Korzystał ze znalezionego w kabinie noktowizora, ale mimo to cień maszyny 
pilotowanej przez sowieckiego agenta wciąż był widoczny lepiej niż ona sama. Bez 
niego, osądził Grayson, z pewnością straciliby ją z oczu. Beaumont zerknął na 
kompas. Na północ. Tak jak powiedział Sam.
— Wydaje mi się, że leci na Lodowiec Humboldta — stwierdził Beaumont. — Ciekaw 
jestem, dlaczego? Gdyby skierował się na wschód, mógłby dotrzeć do wybrzeża. 
Maszyny zawsze parkują zatankowane do pełna, więc nie zabrakłoby mu paliwa. 
Czego on może szukać na lodowcu?
— Dlaczego on jest taki ważny? — zapytał ponownie Grayson.
— Ponieważ wie o nas zbyt wiele — odparł lapidarnie Beaumont. — Nie wie nic o 
Gorowie — tym człowieku, którego mamy zabrać. Przed moim przybyciem nikt o nim 
nic nie wiedział. Ale jest doskonale poinformowany o przygotowaniach do wyprawy. 
Wie, że w jakiś sposób związane jest z tym Curtis Field — lotnisko znajdujące 
się najbliżej stacji Target-5. Musiał o tym wiedzieć, ponieważ to on wysłał tam 
te dwie maszyny. Teraz możemy się tylko modlić, żeby nie miał gdzieś tu 
schowanego nadajnika, bo jeżeli nie złapiemy go na czas, prześle wiadomość do 
Leningradu. A jeśli tak się stanie, Sam, żaden z nas nie będzie dobrym klientem 
zakładu ubezpieczeniowego.
Gdy zbliżyli się do Lodowca Humboldta, otworzył się przed nimi widok wzbudzający 
grozę. Z samego szczytu lodowej pokrywy spływała zamarznięta rzeka, kierując się 
do fiordu daleko w dole. Szeroka na pół mili lodowa droga, jak błyszcząca tafla 
rżniętego kryształu rzucała refleksy w świetle księżyca. Stromo opadała z 
lodowej pokrywy, aż do poszarpanego krańca lodowca, gdzie spadała z 
monstrualnego urwiska do fiordu, setki stóp poniżej. Wielka góra lodowa 
porzucona na śnieżnym wybrzeżu. Sikorski Tillotsona wylądował już. Stał na 
wzgórku na zboczu lodowca. Sam Tillotson zniknął po raz trzeci.
— Cholernie niewidzialny człowiek — gderał Beaumont, zataczając koła nad 
nieruchomym śmigłowcem.
— A może jeszcze siedzi w środku? Czeka, żebyśmy wylądowali, a potem zacznie 
strzelać, zanim zdążymy wysiąść — zasugerował przenikliwie Grayson.
— Może... — Beaumont ciągle kołował na wysokości dwustu stóp. Obserwacja 
stromego stoku lodowca przyprawiła go niemal o zawrót głowy. Lekko przechylił 
maszynę na łuku. — Jest tam! Widzisz ten mały kopiec u dołu lodowca? Zobacz, 
teraz widać, jak się porusza.
— Ląduj na tym kopcu.
— Za mały. Moglibyśmy przelecieć za krawędź. Wyląduję przy maszynie Til-
39
lotsona, żeby nie mógł uciec. Ty zostaniesz na wypadek, gdyby mi się wymknął. I 
próbuj nawiązać kontakt radiowy z Thule.
Pięć razy Grayson próbował nawiązać łączność i pięć razy mu się to nie udało. — 
To świństwo nie działa, kiedy trzeba — ocenił Beaumont. Wzniósł maszynę nieco 
wyżej, opuścił ją powoli i wylądował na pagórku, pięćdziesiąt jardów od 
nieruchomej maszyny. Wyglądała zupełnie martwo, jak gdyby Tillotson nigdy nie 
zamierzał do niej wrócić. Beaumont wyłączył silnik. — Powinienem być z powrotem 
za jakąś godzinę, Sam — rzucił niedbale, wciskając się z trudnością w swoją 
parkę.
Grayson skinął głową, wiedząc, że jeśli Tillotson jest uzbrojony w karabin, 
Anglik może być dużo wcześniej martwy. Jednak niebezpieczna wyprawa we trójkę na 
Spitsbergen nauczyła Beaumonta, Graysona i Horsta Langera, że nie ma sensu 
tracić słów ani energii. Po prostu trzeba brać się za następne zadanie.
A najbliższym zadaniem Beaumonta było pochwycenie lub wyeliminowanie Tillotsona.
W kabinie było ciepło, toteż Beaumont otwierając drzwi skulił się w 
przewidywaniu zimna. Wziął ze sobą karabin. Temperatura na zewnątrz jeszcze 
spadła, wynosiła teraz z pewnością poniżej czterdziestu stopni. — Dobra, 
skończmy już z tym — wymamrotał Beaumont do siebie. Wyskoczył z maszyny i 
uderzył stopami w stalowo twardą ziemię. Szybko zapiął ostatni guzik kurtki pod 
samą brodą i naciągnął na głowę kaptur. Grayson pospiesznie zatrzasnął za nim 
drzwi, rzuciwszy szybkie słowa pożegnania. Łopaty wirnika zamarły w bezruchu, 
poddając się nieprawdopodobnej ciszy, ciszy arktycznej nocy.
Beaumont, posuwając się w stronę sikorskiego, którym przyleciał Tillotson, 
próbował oddychać jak najpłycej. Stanął i przyjrzał się ogromnej białej 
powierzchni lodowca. Następny pagórek był dobrze widoczny w świetle księżyca. 
Niewielkie skaliste wzniesienie zwieńczone surowym drewnianym krzyżem. Tam 
właśnie Tillotson pochylał się nad czymś, co stało na eskimoskim grobie, miejscu 
świętym w Grenlandii, którego spokoju nie wolno zakłócać pod groźbą 
odpowiedzialności wobec władz Danii. Owo coś było przedmiotem podobnym do 
pudełka z niewielkim masztem. Beaumont zamarł na chwilę. Tillotson miał 
nadajnik.
Skaliste zbocze wznoszące się nad lodowcem było za strome, by po nim dostać się 
na dół, więc Beaumont musiał zejść samym lodowcem. Ruszył w dół z karabinem w 
wyciągniętej ręce. Niestety, panujący mrok uniemożliwiał strzał z tej 
odległości. Szybko zdał sobie sprawę, że powierzchnia lodowca jest bardzo 
zdradliwa i jego trasa przypomina raczej drogę po skośnym lodowisku, pociętym 
poprzecznymi fałdami i żlebami. Buty na gumowych podeszwach nie były idealnym 
obuwiem na taką okazję i Beaumont miał uzasadnione obawy, że w razie poślizgu 
zatrzyma się dopiero na krańcu lodowej rzeki i to dużo poniżej krawędzi lodowca. 
Schodził najszybciej, jak mógł, bo obawiał się, że Tillotson zaczął już nadawać. 
Radziecki agent, ukryty za wzgórzem, znajdował się poza zasięgiem
40
jego wzroku.
Nieco niżej teren stał się jeszcze bardziej niebezpieczny. Popękany lodowiec 
coraz częściej zaskakiwał Anglika okrytymi mrokiem szczelinami o nieodgad-nionej 
głębokości. Musiał iść wolniej, używając karabinu jako prowizorycznej podpory, 
przestępując z jednego lodowego żebra na drugie, omijając wyzierające spomiędzy 
nich węższe szczeliny. W każdej chwili mógł się poślizgnąć. Przejmujące zimno 
nie ułatwiało mu zadania. Mimo że dysponował fenomenalną wręcz odpornością na 
niskie temperatury — prawdopodobnie dzięki temu, że spędził lata chłopięce w 
Coppermine — marzł, ponieważ nie miał ubrania niezbędnego w takich warunkach 
atmosferycznych. Zimno przenikało przez rękawice i parkę, pełzło w górę po 
nogach.
Znajdował się już blisko wzniesienia, niósł broń gotową do strzału i po raz 
trzeci w ciągu ostatniej minuty spojrzał w górę. Na zboczu wzgórka ukazała się 
odziana w futra postać z jakimś przedmiotem w prawej dłoni. Tillotson stojący 
około dwudziestu stóp nad Anglikiem, cofnął ramię przymierzając się do rzutu. 
Przez jedną, koszmarnie długą chwilę, Beaumont był przekonany, że Tillotson 
rzuca w niego granatem. Poderwał do góry karabin, ale w tym samym momencie 
pocisk poleciał w jego stronę. Uderzył o lód, odbił się, zrykoszetował. Kamień. 
W ułamku sekundy Beaumont zrozumiał, że Tillotson nie ma broni.
Rzut był zadziwiająco dobry, albo cholernie szczęśliwy. Odłamek skały odbił się 
od lodu i wycelował w prawą nogę Beaumonta. Ten uskoczył w bok, kamień minął go, 
ale Anglik stracił równowagę, upadł i zaczął zsuwać się po lodowcu, pędząc jak 
tobogan na skraj urwiska.
Karabin wyślizgnął mu się z dłoni i gnany własną siłą ciężkości wyprzedził go, 
zjeżdżając w tym samym kierunku, podczas gdy on sam, sunąc na brzuchu desperacko 
usiłował hamować, chwycić jakikolwiek występ, wbić stopy w żleb. Przez cały 
czas, gdy ostre powietrze chłostało go po twarzy, a lodowiec uciekał w tył, 
groziło mu, że spadnie w którąś ze szczelin. Ślizg trwał, Beaumont mknął po 
lodzie, po gładkiej wypolerowanej powierzchni pochylonej pod kątem trzydziestu 
stopni. Parka chroniła jego ciało przed tarciem i zdarciem skóry, ale ciągle 
zsuwał się w dół i to ze wzrastającą szybkością. Szukając oparcia walił w lód 
dłońmi w rękawicach, wciskał buty w podłoże, jednak nie potrafił zwolnić 
diabelskiego pędu.
Krawędź lodowatego urwiska, ostra linia, za którą nie było już nic — poza 
przepaścią głębokości setek stóp — pędziła w jego stronę, a on ciągle nie mógł 
nawet zwolnić, nie mówiąc już o zatrzymaniu. Znajdował się w doskonałej pozycji 
do wykonania klasycznego skoku w przepaść. Wparł przedramiona w lód najmocniej, 
jak tylko mógł. Tak dotarł do krawędzi i zaczął się za nią wysuwać. Bezkresna 
przestrzeń, ogromna czeluść zionęła pod nim i wówczas coś go uderzyło. Lewym 
ramieniem wyczuł otoczak, skałę osadzoną w lodowcu.
Zareagował zupełnie odruchowo, jego ramię zgięło się i zamknęło kamień
41
w uścisku. Ta maleńka kotwiczka cudem posłużyła jako punkt obrotowy w chwili, 
gdy miał spaść. Ciało skierowane odtąd twarzą do dołu obróciło się w lewo i 
przeleciało nad krawędzią. Lewa dłoń wyczuła występ na skale, palce zamknęły się 
wokół niego. Ciężar ciała i pęd niemal wyrwały Beaumontowi rękę, a w każdym 
razie tak to odczuł. Potem zawisł nad otchłanią, trzymając się tylko jedną 
dłonią, jednym zagiętym ramieniem. Jego ciało kołysało się nad przepaścią.
W krótkim przebłysku ujrzał pod sobą wielką pustkę, strome urwisko schodzące 
niżej i niżej, aż do skośnego dna lodowca i ogromnych, ostrych wierzchołków. 
Zmusił się do spojrzenia w górę, koncentrując całą pozostałą energię na tym, by 
się podciągnąć, dźwignąć ciało z powrotem przez krawędź. Przesunął prawą rękę 
wokół okrąglaka i po chwili poczuł, że dosięgnął palców lewej. Dopiero wtedy 
wyjrzał nad skałkę. Tillotson schodził do niego.
W powietrzu trwała przeraźliwa cisza, przerywana tylko brzękiem stalowych kolców 
uderzających o lód. Beaumont skrzywił się. Tillotson miał na nogach raki i 
posuwał się po lodzie zupełnie bezpiecznie. Skąd on mógł je wziąć, do diabła? 
Musiał je mieć przygotowane w jeepie, musiał planować ucieczkę z Thule, zanim 
jeszcze zjawił się tam boeing. Za niecałą minutę Amerykanin będzie na krawędzi. 
Za szybko, żeby próbować wdrapać się z powrotem. Beaumont zaczynał już mieć ze 
zmęczenia kłopoty ze wzrokiem, nadchodzący Tillotson jawił mu się jako dwie 
sylwetki. Beaumont zamrugał. Obraz złożył się w jednego mężczyznę z nożem w 
prawej dłoni. Tillotson był już bardzo blisko, gdy prawa ręka Beaumonta straciła 
oparcie i ześlizgnęła się w dół, w ślad za nią zniknęła głowa.
Prawa ręka Beaumonta opadła miękko, znikając za kamieniem. Lewe ramię było teraz 
obciążone przerażająco, niemal nieprawdopodobnie, ubranie pod parką mokre od 
potu. Tillotson przystanął jakieś trzy stopy od kamienia, ponieważ zorientował 
się, że nie dosięgnie przeciwnika nożem. Zrobił ostrożnie jeszcze dwa kroki, 
powoli schylił się i usiadł na lodzie za skałą. Uniósł prawą nogę i wymierzył 
cios rakiem w lewą dłoń Anglika. Kolce miały po pół cala długości, pokryte były 
lodem. Gwałtownie wyrzucił nogę przed siebie, celując w dłoń osłoniętą tylko 
rękawicą.
Gdy wyciągnął nogę już niemal na całą długość, zza okrąglaka niespodziewanie 
pojawiła się prawa dłoń Beaumonta, zamykając w uścisku kostkę Tillotsona i 
ściągając go w bok ze wściekłą siłą. Kolce drasnęły lewą dłoń Anglika w chwili, 
gdy Tillotson stracił równowagę. Zaczął się ześlizgiwać. Jego ciało zahamowało 
opierając się o drugi koniec okrąglaka, dłonie młóciły desperacko w poszukiwaniu 
punktu zaczepienia. Palce zacisnęły się kurczowo na kamieniu, znalazły uchwyt. 
Sądził, że zdołał się uratować. Wówczas prawa dłoń Beaumonta uderzyła raz 
jeszcze. Tym razem zwinięta w pięść, z brutalną siłą uderzyła Amerykanina w 
nasadę nosa. Tillotson zaskowyczał, rozluźnił chwyt i zaczął spadać. Jego krzyk 
mknął wraz z nim w dół lodowego urwiska. Długi, przeraźliwy krzyk, urwany nagle, 
jak ucięty nożem. Beaumont zaczął wdrapywać się z powrotem na krawędź.
42
Kiedy przedostał się na drugą stronę głazu, zwalił się na lód, przytomny, lecz 
niemal niezdolny do ruchu. Z wysiłkiem oparł się o skałę i wolno rozmasował lewe 
ramię. Uklęknął i zerknął nad głazem w lodową głębię. Tillotson zginął w 
makabryczny sposób. Jego ciało widniało na szczycie jednego z licznych lodowych 
wierzchołków, przebite przez środek na wylot.
* * *
— Możemy lecieć z powrotem, Sam.
Beaumont opadł na miejsce obserwatora, śledzony czujnym spojrzeniem Graysona. — 
Rzeczywiście, miał nadajnik — zaczął. — I to dosyć silny. Produkcji 
amerykańskiej firmy Radio Corporation, na wypadek, gdyby ktoś go znalazł. Ale to 
było mało prawdopodobne. Schował go w eskimoskim grobie, więc miał gwarancję, że 
nikt niczego nie będzie tam szukał. Lećmy już — dorzucił. — Vanderberg może 
przysłać po nadajnik kogoś innego.
— Nadał coś? — zapytał Grayson.
— Tak. Coś nadał. Tego jestem pewien. Nie miał wiele czasu, więc bardzo możliwe, 
że nie przekazał wszystkiego, co wiedział. Musiał zaszyfrować wiadomość jeszcze 
przed opuszczeniem Thule.
— Prawdopodobnie nigdy się tego nie dowiemy.
Beaumont spojrzał na Graysona. — Prawdopodobnie dowiemy się, gdy ludzie z 
radzieckiej służby bezpieczeństwa zgotują nam powitanie na lodzie.
Sobota, 19 lutego
— Wiem, po co Winthrop przybył do Leningradu. Znalazłem dziurę w twoim całym, 
Kramer!
O godzinie ósmej w sobotni wieczór, na osiem godzin przed planowaną ucieczką 
Michaiła Gorowa z Bieguna Północnego 17, Papanin w dalszym ciągu znajdował się w 
swoim biurze. Pomieszczenie robiło piekielne wrażenie — z powodu pieca z 
zielonymi kaflami, który rozgrzewał do czerwoności zarówno pokój, jak i 
znajdujących się w nim ludzi. Sybirak uwielbiał ekstremalne temperatury od 
czasu, gdy jako chłopak zetknął się w Omsku z tamtejszą przenikliwą zimą. Mróz 
pobudzał go do aktywności, ale i wszechogarniające ciepło, buchające od 
kaflowych syberyjskich pieców było rozkoszne. Za to Kramerowi wyraźnie brakowało 
powietrza.
— Nie rozumiem dlaczego tak nagle zainteresował się pan Michaiłem Goro-wem — 
powiedział ochryple. — Dlaczego on miałby być zamieszany w sprawę żydowską?
— Wszyscy przekonacie się o tym w przyszłym roku. Potrafię przewidywać i dlatego 
właśnie ja zajmuję ten stołek. — Papanin odchylił się do tyłu, założył ręce na 
kark. — Na ślad naprowadziła mnie lista załogi.
— Ma pan na myśli zastępcę oficera pokładowego, Piotra Gorowa?
— Nie, proszę. Ty też zaczynasz widzieć dziurę w całym. — Papanin bez zmrużenia 
wpatrywał się w Litwina. — Może nawet do czegoś dojdziesz. Jeżeli przedtem nie 
zlecisz na łeb w tę swoją dziurę. Pamiętasz przypadek Racheli Le-vitzer, tej 
Żydówki, która usiłowała uciekać, w sierpniu — i spadła ze schodów?
— Złamała kręgosłup.
— Złamała także serce Michaiła Gorowa. Wiedziałeś o tym?
— Słyszałem plotki.
— Zatuszowano to, ten ich związek, ze względu na stanowisko, jakie zajmuje 
Michaił Gorow. Szukaliśmy jakiegoś niezdarnego kuriera, szmuglującego pieniądze 
z Ameryki, kogoś, kto mógłby być w każdej chwili przeszukany na lotnisku, zaraz 
po przybyciu. Sądzę, że byli od nas znacznie mądrzejsi... — Papanin zrobił 
efektowną pauzę. — Sądzę, że tym kurierem jest Michaił Gorow, nasz wybitny 
oceanograf.
44
Kramer był zdumiony i przerażony. Zerknął na Papanina, próbując odgadnąć, co ten 
teraz każe mu zrobić, jakie wymyśli dla niego niewykonalne zadanie. — To 
nieprawdopodobne — powiedział w końcu. — Skąd miałby brać pieniądze?
— To było najsprytniejsze! Spędził trzy lata w Arktyce, pracując przy planowaniu 
realizacji „systemu Katarzyny", systemu podwodnej sieci boi radiowych i 
sonarowych umieszczanych na dnie morskim. Bywał często w amerykańskiej bazie na 
wyspie lodowej, żeby zobaczyć, co kombinują — Papanin uderzył pięścią w biurko. 
— I właśnie tam dawali mu pieniądze, podczas jego wizyt w amerykańskiej bazie! 
Po powrocie nigdy nie był przeszukiwany, nikomu nie przyszło to do głowy.
— Ale dlaczego? — Kramer był zdezorientowany. — Dlaczego miałby to robić?
— Omotała go ta żydowska kochanka. Byli razem przez ponad trzy lata. A teraz 
robi to przez wzgląd na jej pamięć, albo coś równie idiotycznie sentymentalnego.
— To fantastyczne.
— To logiczne! — wrzasnął Papanin. — Spotkał w Kijowie swego brata Piotra, 
marynarza, gdy obaj byli na przepustce. Piotr wraca tutaj na statek i po drodze 
spotyka w parku Amerykanina, Winthropa. I przekazuje Winthropowi wiadomość od 
swojego brata, Michaiła.
— Musimy ostrożnie wyciągać wnioski — ostrzegł Kramer. — Michaił Go-row jest 
przyjacielem marszałka Greczko7.
— Greczko to arogancka świnia. Jeżeli nie mylę się co do Gorowa, to przekonasz 
się, że Greczko wyprze się tej znajomości.
— Jednak to niebezpiecznie...
— Być może, ale jest jeszcze ktoś, kim możemy się zająć. Piotr Gorow, nasz 
niewinny marynarz. Dowiedziałeś się, jaka jest aktualna pozycja „Girologa"?
— Znajduje się w odległości pięciu godzin drogi od Tallina...
— Wyślij natychmiast samolot do Tallina. Niech czeka na Gorowa. Zawiadom przez 
radio kapitana, żeby płynął prosto do miasta. Pięć godzin do portu, pół godziny 
na lotnisko tam i drugie tyle z lotniska tutaj, godzina lotu. Piotr Gorow 
powinien być w moim biurze za siedem godzin! O trzeciej rano w niedzielę. Na co 
jeszcze czekasz, Kramer?
Zostawszy sam w przegrzanym biurze, Papanin wyjął kieszonkowe szachy i przyjrzał 
się planszy. Sybirak, człowiek o wielu talentach, był między innymi radzieckim 
mistrzem gry w szachy. W lipcu miał brać udział w spotkaniu szachowym Spasski-
Fischer. Oficjalnie będzie pełnił w trakcie tej imprezy rolę jednego z doradców 
Spasskiego, nieoficjalnie miał dowodzić służbą bezpieczeństwa.
7Radziecki minister obrony
45
Papanin mógł wydawać się gadatliwym ekstrawertykiem, lecz w rzeczywistości miał 
chłodne, obiektywne podejście do życia. Na stojący przed nim problem związany z 
Arktyką patrzył jak na gigantyczną szachownicę. Znajdowały się na niej piony i 
figury, amerykańskie oraz radzieckie. I, jak w każdej rozgrywce, jednym z 
ważniejszych posunięć był gambit otwierający. Przez wzgląd na rolę, jaką miał 
odegrać w nadchodzącej batalii Keith Beaumont, zdumiewający był fakt, że Sybirak 
zastanawiał się właśnie nad otwarciem zwanym angielskim.
* * *
— Mamy wiadomość od Krokodyla.
Kramer, wchodząc pół godziny później do biura, rzucił tę informację zdawkowo, 
jak gdyby nie miała większego znaczenia. — Właśnie ją rozszyfrowują — dodał. 
Zamilkł, gdy Papanin wrócił do lektury akt osobowych Michaiła Gorowa.
— Coś jeszcze? — mruknął Papanin, nie podnosząc oczu.
— Kto to jest Krokodyl?
— Ktoś. Kto to jest wiemy tylko Syrtow i ja — fuknął Papanin i podniósł wzrok. — 
Chcę mieć te informację, jak tylko ją rozszyfrują.
Punktualnie o dziewiątej wieczór Kramer pojawił się z rozszyfrowanym tekstem. W 
tym samym czasie „Girolog" zmienił kurs i mozolnie brnął poprzez lód na południe 
do portu w Tallinie. Samolot wysłany przez Kramera miał wylądować na tallińskim 
lotnisku za dziesięć minut.
W Waszyngtonie, gdzie czas cofnięty był o osiem godzin w stosunku do Leningradu, 
Dawes i Adams czekali z rosnącym zniecierpliwieniem na informację od człowieka, 
który już nie żył. Na Grenlandii, także osiem godzin wcześniej w porównaniu z 
czasem leningradzkim, Beaumont i Grayson wracali do Thule z Lodowca Humboldta. 
Jedna wiadomość, od Winthropa, miała nigdy nie nadejść. Druga, od Tillotsona, 
została właśnie wręczona Papaninowi.
— Mieli z tym trochę kłopotów — wyjaśnił Kramer. — Jest nieco bezładna. Operator 
twierdzi, że była nadawana w pośpiechu. Nie jest kompletna.
Papanin przeczytał depeszę. — Cóż za błyskotliwa dedukcja — skomentował. 
Czytając po raz drugi gładził krótko przycięte włosy na szczycie głowy.
Amerykanie przygotowują... na pływającym polu lodowym... cały rejon Target-5... 
Beaumont wchodzi na lód spotkać cel... amerykańskie samoloty Curtis Field... 
Beaumont działa.8
8Force — gra słów, jednocześnie duży oddział, znaczne siły militarne
46
Sybirak wstał bez słowa, wielkimi krokami przemierzył biuro i wmaszerował do 
pokoju obok, skąd dobiegał nieustający świergot amerykańskiego teleksu, 
wypluwającego strumień raportów z radzieckich baz rozrzuconych na terenie całej 
Arktyki. Przy dużym biurku wspartym na chromowanych nogach czterech mężczyzn 
opracowywało dane i odpowiadało na telefony. Papanin przyglądając się wielkiej 
ściennej mapie wyjął z kieszeni munduru niewielką zakrzywioną fajkę i zaczął 
napełniać ją tytoniem ze starego kapciucha.
Mapa nie różniła się wiele od tej w biurze generała Dawesa, ale tutaj Arktyka 
ukazana była pod innym kątem, wybrzeże radzieckie znajdowało się na samym dole, 
tuż nad podłogą, a odległe brzegi Grenlandii, Kanady i Alaski — wysoko pod 
sufitem.
— Tam jest Curtis Field — zwrócił się do Kramera, celując ustnikiem w lotnisko 
znajdujące się na grenlandzkim wybrzeżu, najbliżej Target-5. Zawołał jednego z 
mężczyzn siedzących za biurkiem. — Pietrow, jakie pozycje mają statki znajdujące 
się w tej okolicy?
— Flota trawlerów k49 towarzyszu pułkowniku?
— Na początek może być.
— Jak pan widzi, znajduje się w tej chwili daleko na północ od Islandii, ale 
kieruje się na południe, by obserwować ćwiczenia NATO przeprowadzane w ramach 
Sea Lion. Flota składa się z dwunastu statków, wszystkie mają na pokładzie 
standardowe wyposażenie elektroniczne...
— W tym zagłuszacze fal radiowych?
— Tak jest, towarzyszu pułkowniku. Śmigłowcowiec „Górki" na zachód od 
Spitsbergenu skierował się na południe w tym samym celu...
— A co z „Rewolucją"? Ten okręt jest chyba najbliżej Iceberg Alley.
— Ma tam pozostać przez najbliższych kilka tygodni. Obserwuje amerykańskie 
satelity.
— A ten okręt amerykański... — Papanin dźgnął ustnikiem w kierunku markera 
umieszczonego nieco wyżej.
— To amerykański lodołamacz „Elroy", towarzyszu pułkowniku. Właśnie określiliśmy 
jego pozycję. Niespełna godzinę temu. Płynął na południe, ale zmienił kurs na 
północ. Zaobserwował to pilot śmigłowca z „Gorkiego".
— Dziękuję. — Papanin był zawsze uprzedzająco grzeczny w stosunku do młodych 
członków swojego zespołu. Starsi, jak Kramer, mogli zadbać o siebie sami. 
Pomaszerował z powrotem do swego biura i usadowił się za biurkiem. Zwykle 
gwałtowny, tym razem wydawał Litwinowi zaskakujące rozkazy wyjątkowo spokojnie i 
cicho.
— Zarządzisz stan pogotowia w całej strefie arktycznej. W każdej bazie na 
wybrzeżu, na każdym lotnisku, na każdej wyspie. Również w tych, które znajdują 
się na wybrzeżu Alaski. Zawiadomisz Murmańsk przez radio, że chcę, aby bombowiec 
Bizon stał w pogotowiu dzień i noc zatankowany do pełna. Uprzedź
47
leningradzkie lotnisko, żeby mieli pod ręką samolot, który mógłby mnie zabrać do 
Murmańska. W razie potrzeby powiadomię ich z jednogodzinnym wyprzedzeniem.
— Oczywiście najpierw uzgodnię te działania z Moskwą...
— Wyślij Wrońskiego i jego oddział specjalny do Murmańska. Mają być w drodze w 
ciągu trzydziestu minut...
— Jeszcze tylko musimy poinformować o tym Moskwę, prawda?
— Cały oddział ma być w cywilnych ubraniach, ale każdy ma być uzbrojony. 
Przynieś mi ostatnią prognozę pogody dla okolicy Target-5.
— Bez zgody Moskwy, towarzyszu pułkowniku? Działania na taką skale wymagają 
aprobaty generała Syrtowa.
Papanin wyjął z szerokich ust fajkę, którą właśnie przed chwilą tam umieścił. — 
Nie rozumiecie nic z tego, towarzyszu? Nie możecie znieść napięcia. Trudno 
jednocześnie łapać dwie sroki za ogon.
— Informacja Krokodyla nie ma sensu...
— Ma, jeśli się zna Krokodyla. Amerykanie planują jakąś dużą akcję w pobliżu 
swojej pływającej bazy Target-5. Dla określenia tej operacji używają kluczowego 
słowa Beaumont. Ale my musimy pierwsi rozpocząć tę rozgrywkę.
— Czy w dalszym ciągu życzy pan sobie, żeby sprowadzić tutaj Piotra Goro-wa?
— Oczywiście — Papanin ponownie rozpalił fajkę, przyglądając się Krame-rowi. — 
To zupełnie oddzielna sprawa. A teraz — ciągnął tym samym tonem — zabieraj stąd 
swój pieprzony tyłek.
* * *
Curtis Field położone jest na szczycie urwiska wznoszącego się prostopadle nad 
wybrzeżem Grenlandii na wysokości trzystu stóp. Można by się sprzeczać, co jest 
gorsze, lądowanie na tym lotnisku, czy startowanie z niego. Najprawdopodobniej 
to drugie zyskało sobie gorszą sławę. Samolot pędzi po pasie startowym, który 
kończy się na krawędzi urwiska. Jak to ujął Beaumont: kiedy widzisz przed sobą 
pustkę, musisz już lecieć. W dół, czy w górę...
W wyniku wyczynu organizacyjnego graniczącego z cudem Beaumont był gotów do 
drogi o dziewiątej wieczór w sobotę czasu waszyngtońskiego. W ciągu minionych 
szesnastu godzin przyleciał z Waszyngtonu do Thule, następnie, w pogoni za 
Tillotsonem poleciał na Lodowiec Humboldta i z powrotem, a potem przebył całą 
Grenlandię wszerz, w drodze do Curtis Field. I wreszcie o dziewiątej wieczorem 
był gotów. A załoga Curtis Field miała wrażenie, że przeszła nad nią
48
trąba powietrzna.
— Najpóźniej za dwie godziny potrzebuję dwa sikorskie z pełnym wyposażeniem i 
zatankowane po korek.
— To niemożliwe — burknął Fuller, kontroler lotniska.
— Zapędź więcej ludzi do pracy! Czy naprawdę muszę zadzwonić do Waszyngtonu, do 
Dawesa? To wasz problem, do cholery!
Śmigłowce były gotowe do lotu o dziewiątej pięć. Samolot wysłany dla sprawdzenia 
warunków atmosferycznych w okolicach Target-5 przyniósł informacje, że nie ma 
śladu mgły. Z Camp Century sprowadzono dwie pary sań eskimoskich i zapakowano na 
nie żywność, świeżo naładowany aparat radiowy nadawczo-od-biorczy, karabiny, 
amunicję oraz rakiety świetlne Elliotta.
— A to po co? — zapytał Fuller.
— Na wszelki wypadek.
Odpowiedź Beaumonta była ostra i zupełnie niezrozumiała. Anglik grasował bez 
wytchnienia po hangarze, przemykał między soplami lodu zwisającymi z dźwigarów i 
wtykał nos we wszystko. Sprawdzał, jak przebiega kontrola sikor-skich, pomagał 
pakować sanie. Bez przerwy zaglądał do pomieszczenia z radiostacją, dopytując 
się o prognozy pogody i wiadomości z Waszyngtonu. Wydawało się, że dysponuje 
nieograniczoną energią, która udzieliła się obsłudze lotniska. Ludzie pracowali 
dwa razy szybciej niż zwykle. Gdyby pułkownik Papanin mógł być świadkiem tych 
scen, dałyby mu one wiele do myślenia.
Jednak Beaumont nigdy nie dopiąłby swego bez pomocy niewysokiego mężczyzny, Sama 
Graysona. To właśnie Grayson spędził nerwowe godziny usiłując połączyć się z 
Thule, potężną amerykańską bazą lotniczą na brzegu Baffin Bay.
— Chcę, żebyście wysłali te psy już teraz. Nie macie odpowiedniego samolotu? 
Tylko hercules się nadaje? Właśnie wylatuje do Point Barrow? Więc rusz tyłek z 
tego krzesła i zatrzymaj go! Słuchaj! Jeżeli on wyleci, zadzwonię do Dawesa i 
maszyna wróci, ale ty...
— Psy powinny być tutaj od godziny — dudnił Beaumont za jego plecami. Grayson 
odwrócił się na krześle. — Keith, psów nie ma, jak je dostarczą, to
będą.
Beaumont skrzywił się ponuro. — Potrzebne są na wczoraj.
Większość arktycznych zespołów funkcjonuje w ramach jednego z dwóch systemów. 
Zespół brytyjski ma swojego lidera i wszyscy pozostali robią to, co on im każe. 
Zespoły innych narodów działają odmiennie: Amerykanie i Norwegowie pracują 
demokratycznie. Członkowie grupy wymieniają opinie i wspólnie podejmują decyzje. 
Trzyosobowa drużyna Beaumonta była jedyną w swoim rodzaju. Jak to sam określił z 
kwaśnym uśmiechem na twarzy: — Robią, co im każę, bo wiedzą, że mam rację. — 
Wersja Graysona była nieco inna: — W niebezpieczeństwie idziemy za Beaumontem, a 
kłócimy się później. — Horst Langer miał na ten
49
temat jeszcze inne zdanie: — Mamy trzech szefów. I to się sprawdza. Nie pytajcie 
mnie, w jaki sposób.
Sam Grayson, świetny nawigator, biolog morski i pierwszorzędny strzelec 
wyborowy, pochodził z Minneapolis. Zanim wyruszył z Beaumontem i Langerem na 
pamiętną wyprawę na Spitsbergen, pracował dla US Geological Survey i dla La-mont 
Geological Observatory Uniwersytetu Kolumbijskiego. Stary wyjadacz ark-tycznego 
chleba przed każdą wyprawą zapewniał swoją żonę: — To moja ostatnia próba na 
lodzie.
— Na pewno niedługo mi się to znudzi — mówił jej przygotowując się do następnej.
— Właśnie przyleciały psy — poinformował Grayson Beaumonta w dwie godziny po 
swoim ostatnim połączeniu z Thule,
— Niech lepiej Horst je sprawdzi...
Beaumont odwrócił się do trzeciego członka zespołu, który wszedł do niewielkiego 
pokoiku wybranego przez Graysona na ich kwaterę główną. — Psy już są. A co to za 
papier, którym tak złowieszczo powiewasz?
— Dostaliśmy pilną wiadomość od Dawesa. Mamy być przygotowani do 
natychmiastowego wymarszu.
* * *
Bezprecedensowy niż wytrącił z równowagi wszystkich ekspertów w dziedzinie 
meteorologii. Rozległy niż, powstały nad północną Grenlandią w końcu lutego 1972 
roku. Ów niż oddziaływał na północną część kontynentu amerykańskiego i zachodnią 
Europę, zamieniając lato w marną zimę, wysyłając góry lodowe na południe dalej 
niż kiedykolwiek przedtem. To spowodowało, że nawet wielkie liniowce musiały 
zmieniać swoje szlaki. I ten właśnie niż przyniósł ze sobą mgłę.
Radzieccy meteorolodzy na Nowej Ziemi nie widzieli, jak nadchodziła. Amerykański 
samolot odbywający codzienne loty z Mildenhall we wschodniej Anglii na Alaskę 
przeoczył ją. Prognostycy Stanów Zjednoczonych nie zdołali jej przewidzieć. Ale 
już w tym czasie, gdy Beaumont szalał w hangarze na Curtis Field, wielki wał 
mgły, wysokości pół mili i na wiele mil szeroki, wał marznącej, czarnej mgły 
ukazał się na pomoc od Target-5 i zaczął dryfować wytrwale na południe.
Niedziela, 20 lutego
Umrzeć można tylko raz, ale niekiedy ma się wrażenie, że śmierć przychodzi 
tysiąckrotnie.
Lot z Tallina do Leningradu był dla Piotra Gorowa koszmarem. Nikt nie podał mu 
powodu tej podróży, nikt nie umiał mu powiedzieć, do kogo jest wzywany w 
Leningradzie, chociaż od chwili, gdy o pierwszej w nocy zszedł z pokładu 
„Girologa" — traktowano go jak osobę z królewskiego rodu.
Czarny osobowy ził z łańcuchami na kołach zabrał go przez śnieżną burzę na 
lotnisko. Kiedy Gorow wszedł na pokład oczekującego samolotu, dwaj piloci 
uścisnęli mu ręce. Został zaproszony do kabiny sterowniczej, zaoferowano mu 
miejsce drugiego pilota. Koszmar rozpoczął się, gdy samolot ruszył po pasie 
startowym.
Najpierw niewiele brakowało, by maszyna rozbiła się podczas startu. Kiedy 
pędzili wprost na wieżę kontrolną, ciągle jeszcze wszystkimi kołami po ziemi, 
drugi pilot nagle krzyknął: — Nie uda ci się! — Wyciągnął przed siebie rękę w 
obronnym geście i wówczas dał się słyszeć brzęk metalu. Pilot uniósł maszynę i 
minął wieżę w odległości nie większej niż jedna stopa. W każdym razie takie 
wrażenie odniósł skamieniały Gorow.
To był dopiero początek. Gdy samolot wzniósł się wyżej i skierował na wschód, 
oddalając od skutego lodem Bałtyku, między pilotami wybuchła sprzeczka, 
gwałtowna i długotrwała. Oskarżali się wzajemnie.
— Siergiej, ty głupcze, było za mało mocy...
— Idiota! Było za dużo mocy! Co, ty potrafiłbyś podnieść go wcześniej? Kłócili 
się wrzaskliwie przerzucając nad głową Gorowa argumenty najeżone
technicznymi szczegółami. Nagle samolot przechylił się niebezpiecznie na bok i 
zaczął spadać z alarmującą szybkością. Jeden z pilotów, przeklinając na czym 
świat stoi, wyrównał lot i kłótnia wybuchła ze zdwojoną siłą. Gorow siedzący za 
ich plecami obserwował scenę z rosnącą obawą: wyglądało na to, że są bardziej 
zajęci sprzeczką niż pilotowaniem maszyny. Jego przestrach wzrósł, gdy samolot 
zaczął szybko wspinać się w górę, pod bardzo ostrym kątem. Gorow wciśnięty w 
oparcie fotela był przerażony. Znajdował się w powietrzu po raz pierwszy w 
życiu.
51
W połowie drogi do Leningradu załoga zaczęła pić.
Sprzeczka przycichła tak nagle, jak się zaczęła i piloci przypieczętowali zgodę 
pociągając solidne łyki wódki, każdy ze swojej butelki. Ich względy wobec 
honorowego gościa nie obejmowały jednak zaoferowania drinka. Opróżniali flaszki 
we dwóch. Gorow ze zgrozą obserwował, jak po sposobie pilotowania coraz bardziej 
znać było skutki działania alkoholu. Maszyną rzucało po całym niebie. W dziurach 
powietrznych spadali jak winda, by zaraz wystrzelić w górę niemal pionowo.
— Była fatalna prognoza pogody — wyjaśnił bełkotliwie Siergiej. — Gdybyś nie był 
taki ważny, nigdy byśmy nie polecieli.
— Ważny dla kogo? — zapytał oszołomiony marynarz.
— Może dla pierwszego sekretarza. Skąd, do diabła, mam wiedzieć? Gorow 
dwukrotnie musiał pobiec do małej ciasnej toalety, gdzie dał upust
gwałtownym skurczom żołądka. Kiedy wrócił na miejsce za drugim razem, przez 
kilka minut udało mu się zachować jasność umysłu. Doszedł do wniosku, że 
gdziekolwiek nie zostałby zawieziony w Leningradzie, znajdzie się na miejscu 
około trzeciej nad ranem. Co oznaczało, że na Biegunie Północnym 17, gdzie czas 
cofnięty był o cztery godziny w stosunku do Leningradu, będzie jedenasta w nocy. 
Teraz miał już pewność, że dowiedzieli się o Amerykaninie, i że będą go 
przesłuchiwać. Musiał wytrzymać do pomocy czasu Bieguna Północnego 17, a więc do 
czwartej rano w Leningradzie. Będzie musiał wytrzymać przez ponad godzinę.
Gdy dotarli wreszcie nad Leningrad, mięśnie żołądka miał napięte jak pasy, które 
Siergiej kazał mu zapiąć. Zsuwali się w dół pomiędzy wirującymi płatkami śniegu, 
gdy nagle zamilkł jeden silnik. Po sekundzie ucichł drugi. Czy zdołają wylądować 
na pozostałych dwóch silnikach? Gorow nie miał pojęcia. Pilot rozmawiał z wieżą 
kontrolną, w jego głosie przebijała wyraźna nuta histerii. — Sytuacja krytyczna, 
sytuacja krytyczna.
Gorow zamknął oczy. W tej samej chwili zakręciło mu się w głowie, więc czym 
prędzej otworzył je z powrotem. Zobaczył zbliżający się blask świateł pasa 
startowego. Samolot zakołysał się niebezpiecznie. Drugi pilot zaklął i machnął 
pustą butelką po wódce w stronę Siergiej a.
— Schodzisz za szybko... zabijesz nas...
Gorow siedział na swoim miejscu mokry od potu, niezdolny oderwać oczu od coraz 
bliższych świateł, podskakujących w rytm podrygów samolotu. Ubranie miał 
wilgotne, za to usta zupełnie wyschnięte i boleśnie ściśnięte gardło. Piloci 
byli pijani. Obaj pijani, kryminaliści. Nie wylądują. Rozbiją się i spalą na 
popiół.
W ostatnim momencie dwa martwe silniki ożyły, koła uderzyły o beton i maszyna 
potoczyła się między światłami lądując z niespodziewaną perfekcją. Piloci 
zaczekali, aż milczący Gorow opuści samolot, potem Siergiej wybuchnął śmiechem i 
machnął pustą butelką. — Nie przepadam za mineralną. Następnym razem mogliby dać 
prawdziwą gorzałę...
52
Gorow miał się nigdy nie dowiedzieć, że leciał do Leningradu z dwoma najbardziej 
doświadczonymi pilotami zespołu bałtyckiego. Byli prawdopodobnie jedynymi 
ludźmi, którzy mogli tak ryzykownie pilotować samolot i przeżyć. Papa-nin 
osobiście dzwonił do kontrolera lotniska w Tallinie i wydał mu instrukcje. — 
Chcę, żebyście go zmiękczyli, wycisnęli z niego ostatnie poty. Kiedy wyląduje, 
ma być jak galareta.
* * *
Mężczyzna siedzący na krześle był pokryty potem, a światło reflektorów 
wycelowanych w twarz odbijało się w kropelkach na skórze. Przyczyną jego stanu 
był strach i żar zielonego kaflowego pieca. Papanin schowany w półmroku siedział 
za swoim biurkiem. Pozostali mężczyźni stanowili niewyraźne cienie tkwiące za 
krzesłem. Denerwujące zjawy, których nie mógł zobaczyć. Jeden z nich zakaszlał, 
by przypomnieć Gorowowi, że tam są. Zegarek na lewej ręce marynarza wskazywał 
3.20 rano.
Papanin podążał fałszywym śladem i był całkowicie przekonany, ze zbliża się 
chwila zidentyfikowania kuriera przewożącego pieniądze na finansowanie 
żydowskiego podziemia — podczas gdy Michaił Gorow nigdy nie utrzymywał nawet 
najluźniejszego związku z tą mglistą organizacją. Sybirak miał dokładnie 
czterdzieści minut na złamanie Gorowa. Za czterdzieści minut w Leningradzie 
będzie czwarta rano i północ na Biegunie Północnym 17. Za czterdzieści minut 
Michaił Gorow powinien zniknąć na polarnym paku.
— Zacznijmy jeszcze raz — powiedział Papanin. — Po prostu po to, by upewnić się, 
że dobrze zrozumiałem. Zacznij od tego, że wszedłeś na skwerek.
Zacząć jeszcze raz... Gorowowi wirowało w głowie. Jechał z lotniska starą 
zdezelowaną wołgą. Kramer wiózł go bez płaszcza i przy otwartych oknach, tak że 
w czasie jazdy Gorow niemal zamarzł na śmierć. Był to szczegół zaplanowany przez 
Papanina. Gwałtowne zmiany temperatury zmniejszają odporność człowieka. 
Wiedział, że Gorow leciał w przegrzanej kabinie samolotu, dlatego najpierw 
zmroził go w drodze z lotniska, a teraz piekł ponownie. Gorow miał pusty 
żołądek, nerwy w strzępach i ledwo rozróżniał słowa Papanina. „Zacznijmy jeszcze 
raz".
Gorow nie wiedział już, ile razy powtarzał tę historię. Spróbował recytować ją 
jak katechizm, czując, jak gorący piec przypala mu plecy. — Wszedłem na 
skwerek...
— Dlaczego?
— Szedłem do doków.
53
— Powinieneś iść prosto Newskim Prospektem, to najkrótsza droga.
— Szedłem Newskim Prospektem... — powtórzył automatycznie, jakby recytował tekst 
wyuczony na pamięć.
— Nie szedłeś. Skręciłeś na skwerek. Dlaczego?
Dotarli wreszcie do punktu, gdy przechodzień poślizgnął się i upadł. Wówczas 
Papanin powtórzył to samo pytanie, które Gorow słyszał od chwili, gdy znalazł 
się w tym pomieszczeniu. — Jak on się nazywał? — Chcemy znać jego nazwisko — 
powiedział Sybirak. — Nic więcej. Podaj nam tylko jego nazwisko.
— Nie wiem, jak się nazywał ten Amerykanin.
Gorow urwał. Nagle zdał sobie sprawę, że popełnił fatalny błąd. Papanin zostawił 
go w spokoju na całą minutę, by mógł w pełni ocenić rozmiary porażki. Nie mówili 
do tej pory nic, z czego Gorow mógłby wywnioskować, że Winthrop był 
Amerykaninem. W chwili spotkania ubrany był tak, że wyglądał na Rosjanina. Na 
dodatek nie powiedział wtedy ani słowa. To Gorow mówił wówczas... i teraz.
— Zabrać go na dół — rozkazał Papanin i zaczekał, aż zostali w pokoju tylko we 
dwóch: on i Kramer. — Wyciągnij z niego wszystko, co wie. Szybko.
* * *
Ponieważ podejrzany był marynarzem, a dla marynarza najgorszym koszmarem jest 
śmierć przez utonięcie, zastosowano kurację wodną.
W podziemnej celi, w której panował co najmniej tak samo przenikliwy ziąb, jak w 
biurze Papanina upał, przywiązano Gorowa do pryczy o regulowanym położeniu i 
zawiązano mu oczy. Leżał rozciągnięty na wznak, a rzemienie wrzynały mu się w 
nogi, nadgarstki i szyję. Gdzieś z boku dobiegał plusk wody zgromadzonej w dużym 
zbiorniku.
— Jaką wiadomość przekazał ci Amerykanin? — zapytał Kramer.
— Nie przekazał...
Jeden z mężczyzn chwycił Gorowa za dolną szczękę, drugi wsadził mu w usta gumowy 
lej, inny zaczął wlewać weń wodę. Gorow najpierw udławił się, po chwili 
zrozumiał, że się dusi. Obok na stołku siedział lekarz ze stetoskopem 
przytkniętym do jego nagiej piersi.
Dla Gorowa, rozciągniętego płasko na wznak, z opaską na oczach i niezdolnego do 
najmniejszego ruchu, nie istniało nic poza wodą. Woda zalewała mu usta, dławiła 
w gardle, wdzierała się do płuc. Desperacko próbował unieść się na ramionach, 
dźwignąć tors, wstrzymać oddech. Potem zaczął bełkotać. Dławiąc się zwymiotował 
boleśnie, czuł, jak całe ciało nabrzmiewa i pęcznieje. Miał wrażenie, że za 
chwilę rozerwie się na kawałki rozsadzony przez wodę. Oczy wyszły
54
mu z oczodołów, mięśnie szyi naprężyły się i zwiotczały. Próbował krzyczeć, ale 
głos uwiązł mu w gardle. Wiedział, że się topi, że umiera. Wlewali w niego wodę 
tak długo, aż lekarz podniósł na Kramera szybkie spojrzenie. Litwin dał znak. 
Ktoś nacisnął pedał umieszczony pod leżanką, jakieś ręce postawiły oparcie, 
unosząc Gorowa do pozycji siedzącej. Marynarz zakrztusił się, zwymiotował, 
szeroko otwartymi ustami złapał haust powietrza. Potem zwisł bezwładnie z 
pochyloną głową, łapiąc krótkie oddechy. Kramer odsunął opaskę z oczu Gorowa i 
wziął go pod brodę.
— Jaką wiadomość przekazał ci Amerykanin?
Na Kramera spojrzały półprzytomne oczy, oczy pełne nienawiści. Gorow dwukrotnie 
próbował coś powiedzieć, spojrzał w dół, na swój lewy nadgarstek i dwukrotnie z 
jego gardła wydobył się jedynie chrapliwy zgrzyt nie przypominający ludzkiego 
głosu. Zabrali mu zegarek. Była to dla niego najgorsza tortura. Nie miał 
pojęcia, która może być godzina, nie wiedział, jak długo jeszcze musi wytrwać. 
Po raz trzeci, wpatrując się w Kramera spróbował wydobyć z siebie słowa.
— Nie przekazał...
Oczy pełne nienawiści, pomyślał Litwin, a więc jeszcze walczy. Zajmie to pół 
godziny, może trochę mniej, oszacował. Kiedy nienawiść zastąpi agonia, zaczniemy 
do czegoś dochodzić. Dał znak i wszystko zaczęło się od początku. Gorow 
obliczył, że musiało minąć około dwudziestu minut. W rzeczywistości, od czasu 
gdy przyprowadzono go do celi, minęło ich niespełna pięć.
* * *
„Parowóz" ruszył do akcji pociągając za sobą ludzi z taką energią, jak gdyby 
wstał wypoczęty z łóżka zaledwie godzinę temu, podczas gdy w rzeczywistości nie 
spał już od dwudziestu dwóch godzin. Wiadomość, z którą wpadł do pokoju Kramer, 
nie była źródłem tej eksplozji aktywności. Gruby Litwin po raz kolejny został 
brutalnie sprowadzony na ziemię.
— Michaił Gorow zdezerterował, uciekł do Amerykanów...
— Zajęło ci to dwie godziny, Kramer — Papanin spojrzał na ścienny zegar, 
wskazujący 5.30 rano. — Nasz marynarz to odważny człowiek, a ty jak zwykle 
spóźniasz się z nowinami. Właśnie otrzymałem informację z Bieguna Pomocnego 17 — 
podał papier Litwinowi, który już zaczynał się pocić z powodu dotkliwej zmiany 
temperatury.
O północy Michaił Gorow opuścił Biegun Północny 17 z psim zaprzęgiem. Członek 
służby bezpieczeństwa Marow znaleziony na lo-
55
dzie martwy. Oddziały poszukiwawcze wysłane w teren. Czekamy na decyzje. Miński.
W ciągu niecałej minuty Papanin nagryzmolił odpowiedź, z którą Pietrow pognał do 
pokoju dalekopisów.
Wysłać wszystkie wolne śmigłowce na zachód, dalej niż mógł dotrzeć Gorow. Potem 
posuwać się z powrotem w kierunku Bieguna Północnego 17. Meldować natychmiast o 
jakichkolwiek przejawach aktywności Amerykanów w rejonie Target-5. Papanin.
Rozkazał Kramerowi skontaktować się z Murmańskiem i sprawdzić, czy bombowiec 
Bizon jest gotów do natychmiastowego startu. Zaalarmować samolot czekający na 
leningradzkim lotnisku. Przesłać sygnał do floty trawlerów k49 i do statku 
badawczego „Rewolucja" z poleceniem przekazywania informacji o jakiejkolwiek 
aktywności amerykańskiej w tym rejonie. Skontaktować się ze śmigłow-cowcem 
„Górki" z prośbą o natychmiastowe sprawdzenie aktualnej pozycji amerykańskiego 
lodołamacza „Elroy".
Zadzwonił do generała Borisa Syrtowa, szefa Specjalnej Służby Bezpieczeństwa w 
Moskwie, nie dbając o to, że wyciągnie go z łóżka o godzinie 5.30 rano. Jednakże 
Syrtow miał właśnie dzwonić do niego i dlatego rozmowa zaczęła się od małej 
batalii.
— Papanin! — zaczął ostro Syrtow. — Murmańsk poinformował mnie, że 
zarządziliście stan pogotowia w strefie arktycznej. To oczywiście nieprawda?
— To prawda, generale.
— Bez mojego zezwolenia?
— To był środek ostrożności.
— Ta sprawa dotarła nawet do Breżniewa. Mam natychmiast stawić się na Kremlu...
— To świetnie.
— Co powiedzieliście? — ryknął Syrtow.
— To był środek ostrożności, który okazał się konieczny — warknął Papanin. 
Wytoczył największy argument. — Michaił Gorow uciekł na pak... I zabrał do 
Amerykanów znacznie więcej niż własny mózg. Właśnie dowiedziałem się, że spędził 
w kwaterze służby bezpieczeństwa ponad dwie godziny, gdy nie było mnie w 
Moskwie. Sądzę, że fotografował „mapy Katarzyny". I teraz ma ze sobą kopie 
całego naszego systemu boi podwodnych.
Złość Syrtowa ustąpiła miejsca zaniepokojeniu. Zapytał, jakich środków 
potrzebuje Papanin, a odpowiedź, którą otrzymał, wprawiła go w zdumienie.
— Osobisty nadzór nad lotniskowcem „Górki", flotą trawlerów k49 i statkiem 
badawczym „Rewolucja".
— Rozumiecie, że to działanie bezprecedensowe.
56
— To bezprecedensowa sytuacja. Tylko pierwszy sekretarz może wyrazić na to 
zgodę, dlatego ucieszyła mnie wiadomość, że ma się pan z nim spotkać.
— Oddzwonię — odparł krótko Syrtow. — Kontynuujcie przygotowania.
— Jestem już przygotowany. Wliczając w to zarządzenie pogotowia dziewięć godzin 
temu, bez pańskiego pozwolenia, co dało nam dziewięć godzin bezcennego czasu... 
— Papanin z satysfakcją usłyszał brzęk słuchawki odkładanej w Moskwie. Zerknął 
na wchodzącego właśnie, żądnego nowych wieści Kramera. — Zapakuj swój termofor, 
Kramer. W ciągu dwudziestu czterech godzin będziemy w Arktyce.
* * *
Niedzielnej nocy, dokładnie o godzinie pierwszej, w Waszyngtonie Lemuel Dawes 
zapalił światło nad połówką, którą kazał ustawić w swoim biurze i spojrzał na 
zegarek. Jak zwykle jego wewnętrzny budzik zadziałał punktualnie. Bolała go 
głowa, co nie było specjalnie zaskakujące. Gorąco, duchota i tropikalne rośliny 
zwisające girlandami z dwóch ścian tworzyły atmosferę, która mogłaby być 
delikatnie określona jako niezdrowa. Dziesięć minut później rozległo się pukanie 
do drzwi i wszedł Adams.
— Nie ma żadnych wieści z Helsinek — stwierdził ponuro. — Ale musimy wziąć pod 
uwagę, że samolot mógł mieć opóźnienie. Może być jeszcze w drodze.
— A więc, czekamy?
— Czekamy...
— Co może być błędem. — Dawes wplątał palce w zmierzwione włosy. — Ale nic nie 
możemy na to poradzić. Gorow jest już, być może, na lodzie. Moglibyśmy teraz 
wysłać samolot na Target-5, ale nie ośmielę się tego zrobić. Jeżeli Gorow 
jeszcze nie wyruszył, jakiekolwiek oznaki ożywionej aktywności na Target-5 
mogłyby zaalarmować Rosjan.
Tak więc, podczas gdy Beaumont w napięciu czekał na sygnał w odległym Curtis 
Field na krańcu grenlandzkiej lodowej równiny, gdy Dawes oczekiwał wiadomości od 
człowieka, który zginął czterdzieści godzin wcześniej, przygotowania zarządzone 
przez pułkownika Papanina nabierały rozpędu i wszystko wskazywało na to, iż 
umożliwią mu wygranie pojedynku, zanim się on na dobre rozpocznie.
57
* * *
W niedzielne południe Leonid Breżniew, Pierwszy Sekretarz Komunistycznej Partii 
Związku Radzieckiego wkroczył energicznie do biura pułkownika Papani-na, w 
towarzystwie generała Borysa Syrtowa.
Gdy zdjął futrzane okrycie, okazało się, że jest ubrany, jak zazwyczaj, w ciemny 
szykowny garnitur biznesmena. Gęste włosy miał starannie zaczesane — w Detroit 
można by go było z łatwością wziąć za pracownika koncernu Forda. Nikt nie pomógł 
mu przy zdjęciu płaszcza, ponieważ pierwszy sekretarz nie znosił nadskakiwania. 
I jak zwykle przeszedł od razu do rzeczy.
— Papanin, daję panu pod komendę sześć statków z floty trawlerów k49, śmi-
głowcowiec „Górki" i statek badawczy „Rewolucja". Żaden z tych obiektów nie może 
wzbudzać podejrzeń, że bierze udział w operacji militarnej. To są statki cywilne 
i tak ma to wyglądać. Rozumiemy się?
— Ma nie być żadnych międzynarodowych incydentów.
— Żadnych incydentów — zgodził się Breżniew. — W maju planujemy w Moskwie 
spotkanie na szczycie z prezydentem Stanów Zjednoczonych i mam nadzieję, że 
dojdzie ono do skutku, więc niech pan będzie ostrożny.
— Trzeba się liczyć z możliwością wypadku — stwierdził Papanin bez ogródek. — 
Znam ten rejon. Wszystko może się tam zdarzyć. Ludzie wpadają do wody i toną w 
kanałach lodowych, giną na zawsze w śnieżnej zadymce.
Breżniew uniósł przed sobą otwartą dłoń. — Bez szczegółów, proszę! Rzeczywiście, 
pomiędzy incydentem a wypadkiem istnieje ogromna różnica. I to jest pańskie pole 
działania. — Szerokie brwi uniosły się, gdy ciągnął z emfazą. — Ale musi pan 
przyprowadzić z powrotem Gorowa. Ani on, ani „mapy Katarzyny" nie mogą nigdy 
dotrzeć do Waszyngtonu. Przybyłem tu osobiście, by podkreślić ogromne znaczenie 
tej kwestii.
— Jesteśmy trzy ruchy przed Amerykanami — odparł Papanin. — I to się liczy.
— Ale musimy utrzymać się na przedzie. — Breżniew spojrzał na Syrtowa 
trzymającego skórzaną aktówkę, niewielkiego mężczyznę o szczupłej twarzy, w 
której tkwiły irytujące oczy. — Generał przekaże panu kody i długości fal, by 
mógł pan komunikować się ze statkami. Wszystkie jednostki otrzymały już rozkaz 
skierowania się w rejon, o który nam chodzi.
— Chciałbym wyjechać natychmiast — Papanin wziął teczkę z rąk Syrtowa.
— Sądzę, że wówczas dotrzemy na czas. — Breżniew ścisnął Sybiraka za ramię.
— Igor, pan musi zdążyć. Musi.
W chwili gdy Papanin wchodził na pokład zatłoczonego bizona, zegar w Murmańsku 
wskazywał trzecią po południu. O trzeciej po południu, w niedzielę, 20
58
lutego, w Murmańsku była już noc, jasna, księżycowa noc. Cztery dysze samolotu 
grały narastającym wizgiem. Sybirak umościł się w prowizorycznym fotelu w 
pobliżu kabiny pilota i przyjrzawszy się mapie zaznaczył najnowszą pozycję 
amerykańskiego lodołamacza „Elroy". Za nim, stłoczeni na gołym pokładzie, leżeli 
otuleni futrami mężczyźni. Każdy z nich miał karabin. Gigantyczne dysze nabrały 
mocy, buchnęły śniegiem odbitym od świeżo uprzątniętego pasa startowego. Po 
chwili z wieży kontrolnej nadeszło pozwolenie na start i maszyna ruszyła.
Z wieży widać było ognisty blask wydobywający się z tylnej części osłony 
silników, gdy maszyna kołowała na właściwy pas startowy. Potem ożyła naprawdę, 
dysze ryknęły jak prawdziwy bizon, koła śmignęły po pasie, oderwały się od 
ziemi. Gdy bombowiec rozpoczął stromą wspinaczkę, odrzut uderzył w pas startowy 
jak ogień z broni palnej, zmiatając śnieg z betonu i wzniecając chmury wirującej 
bieli. Pięć minut później samolot stanowił jedynie mglisty ślad na nocnym 
niebie, trzydzieści tysięcy stóp nad ziemią. Pułkownik Igor Papanin był w 
drodze. Miejsce przeznaczenia: Biegun Północny 17.
* * *
— Ciągle ani słowa z Helsinek. — Adams siadając podał Dawesowi zadrukowaną 
kartkę papieru. — Właśnie nadeszło. Zaczynam obawiać się, że Winthropa mogło 
spotkać coś złego.
— Doszedłem do tego wniosku parę godzin temu — Dawes ledwo rzucił okiem na 
wiadomość. — Założę się, że nie usłyszysz od tego chłopaka życzeń na Boże 
Narodzenie.
Ironia losu sprawiła, że to właśnie Papanin był człowiekiem, który nieświadomie 
zaalarmował Dawesa. Ze wzrastającym niepokojem generał od kilku godzin śledził 
strumień informacji napływający ze statków, samolotów meteorologicznych i 
satelitów orbitujących nad Arktyką. Wszystkie doniesienia wskazywały na to, że 
zaczyna się tam dziać coś ważnego.
Najpierw Dawes dowiedział się, że radziecki śmigłowcowiec „Górki" zmienił kurs, 
że pełną parą płynie na północ, w stronę pola lodowego. Godzinę później nadeszła 
informacja, że sześć statków floty trawlerów k49, statków zapakowanych po brzegi 
sprzętem elektronicznym, rezygnując ze szpiegowskiego rendez-vous w pobliżu 
terenu ćwiczeń marynarki NATO Sea Lion, zwróciło się na północ. Na koniec 
poinformowano go, że ogromny radziecki statek badawczy „Rewolucja", będący w 
swoim dziewiczym szpiegowskim rejsie ze stoczni w Nikołajewie do wybrzeży Morza 
Czarnego, również zmienił kurs. — Zbliża się do gardzieli Ice-berg Alley — 
oznajmił generał Adamsowi. A potem wykonał pilny telefon.
59
Zaledwie trzydzieści minut później mężczyzna w schludnym garniturze i okularach 
w rogowej oprawie na nosie przybył do biura Dawesa. Asystent prezydenta i jego 
najbliższy zaufany słuchał uważnie przez piętnaście minut, zanim się odezwał.
— Lemuel, to jest rozstawienie. Jeżeli prezydent pojedzie na spotkanie do Moskwy 
z „mapami Katarzyny" w kieszeni, będzie mógł rozmawiać z pozycji przewagi i 
uzyskamy od Rosjan koncesje, na których nam zależy...
W taki sposób Dawes otrzymał pozwolenie na osobiste podejmowanie decyzji, bez 
konieczności uzyskiwania aprobaty Waszyngtonu. — O ile nie spowodujesz żadnych 
międzynarodowych incydentów — przestrzegł go błyskotliwy asystent. — To mogłoby 
przekreślić spotkanie na szczycie...
* * *
Dawes myślał o tym zastrzeżeniu wyciągając z kieszeni kartkę papieru i podając 
ją Adamsowi. — Nie pokazałem ci jeszcze informacji meteorologicznych, które 
przed chwilą dostałem. Gęsta mgła pojawiła się znikąd i zakryła Target-5. Zdaje 
się, że to jednak będzie Operacja Beaumont.
Adams przeczytał raport i milcząc zapiął pasy. Boeing, na pokładzie którego się 
znajdowali, podchodził do lądowania. W dali widniały, błyszczące w bieli nocy, 
dwa bliźniacze łańcuchy świateł lotniska. Dawes powziął pierwszą decyzję. Leciał 
na skraj szachowej planszy, by osobiście nadzorować działania. Miejsce 
przeznaczenia: Curtis Field.
Rozgrywka LODOWE MORZE
Niedziela, 20 lutego
Prowizoryczny pas startowy na Biegunie Północnym 17 pędził w kierunku bizona. 
Radziecki pilot wycelował nos samolotu pomiędzy dwa rzędy świateł rozmazanych 
teraz w ciągłe linie, zaniknął przepustnice i zaczął się modlić. Pas był dla 
bizona za krótki.
Z ciemności wypłynął lód i pognał do tyłu. Koła dotknęły ziemi, bombowiec 
przechylił się. Pilot zacisnął zęby i wdusił hamulce. Chmury śniegu uniosły się 
w górę oblepiając okna jak najgęściejsza biała mgła. Kawałki lodu bombardowały 
podwozie, stukając o nie z impetem milionów kuł karabinu maszynowego. Samolot 
pędził połykając pas startowy...
— Ekscytujące, nieprawdaż, Kramer? — zauważył Papanin.
Kramer był zeszty wniały, sparaliżowany ze strachu, obciągnięte rękawiczkami 
dłonie kurczowo zacisnął na poręczach fotela. Sybirak z zainteresowaniem 
obserwował, jak Litwin wpatruje się z napięciem w przestrzeń, nie mogąc wydobyć 
słowa. I to jest — pomyślał Papanin — wykwalifikowany śledczy. Człowiek, który 
idzie do piwnicy i wyciska zeznania z biednego, załamanego podejrzanego. Wypoć 
to z siebie, mój mały Litwinie, wypoć. Bombowiec zatrzymał się piętnaście metrów 
przed nieuchronną zagładą. — Teraz możesz się już odprężyć, Kramer — powiedział 
Papanin dobrotliwie.
Wyjrzał przez okno, na chwilę znieruchomiał, potem zdarł z siebie pasy 
przytrzymujące go w fotelu. Żaden z ponad pięćdziesięciu mężczyzn znajdujących 
się na pokładzie za jego plecami nie zdążył się nawet poruszyć, gdy on był już 
przy drzwiach. Otworzył je, nim obsługa naziemna podstawiła metalową drabinkę do 
kadłuba, i zawisł do połowy wychylony z maszyny, wpatrując się w księżycową noc.
— Odleciał? Cholera jasna!
Stojąc u stóp drabinki dostawionej wreszcie do bizona, wsadziwszy ręce głęboko w 
kieszenie parki, Papanin powtórzył pytanie, przeplatając je niecenzuralnymi 
przerywnikami i mierząc spojrzeniem szefa bazy, doktora Aleksieja Mińskiego. 
Podobnie jak Kramer, szef bazy był krępym mężczyzną niewielkiego wzrostu. Oczy 
przesłonił goglami, które odbijając światło księżyca, nadawały mu złowieszczy 
wygląd. Rozwścieczył Papanina w ciągu jednej chwili.
62
— Co odleciało, panie pułkowniku?
— Na litość boską! Ten samolot, który widziałem, gdy podchodziliśmy do 
lądowania.
— Odleciał na zachód...
— Radar! Sprawdziliście na radarze?
— Nie, panie pułkowniku. Jedną chwileczkę. Zaraz wrócę...
— Co za śmierdzące gówno — warknął Papanin dla informacji Kramera, który właśnie 
dotarł za nim do podnóża drabinki. — Stanowi większe niebezpieczeństwo niż 
niedźwiedź polarny. Jest kompletnym idiotą! Od tej chwili Miński ma być 
wewnątrz9. — Stał z rękoma w kieszeniach parki rozglądając się wokół i widząc 
wszystko. Ponury obraz radzieckiej bazy wywarł na nim głębokie wrażenie. Ćwierć 
mili od niej w każdą stronę lód był jeszcze dosyć gładki, ale za nim rozciągał 
się zamrożony wir pola lodowego. Straszliwy galimatias płyt lodowych 
spiętrzonych w sterty, wyglądających, jak gdyby lada chwila miały rozpaść się i 
zakryć wyspę.
— To miejsce nie przetrwa długo — zauważył.
W odróżnieniu od amerykańskich stacji badawczych, gdzie pas startowy umieszczano 
zawsze w pewnej odległości od samego obozu, prefabrykowane baraki na Biegunie 
Północnym 17 z płaskimi dachami pokrytymi śniegiem znajdowały się zaledwie 
trzydzieści metrów od zaimprowizowanego lotniska. Maszt radaru dominował nad 
niewielką kolonią, wznosząc się na wysokość stu stóp. Podobne do skrzydła ucho 
obracało się, ogarniając swoim zasięgiem wszystkie strony świata. Sybirak wydał 
Kramerowi zwięzłe rozkazy i zwrócił się do Mińskiego, który właśnie nadbiegł z 
powrotem, ślizgając się po lodzie.
— Na radarze wygląda już jak ślad po szpilce — wydyszał Miński zza zaparowanych 
gogli. — Gdy zobaczył wasz samolot, zawrócił prosto na Grenlandię — w jego 
głosie brzmiało coś na kształt triumfu. Papanin wyciągnął rękę, złapał za gogle 
i uniósł je na czoło Mińskiego.
— Nie potrzebujesz ich w taką noc jak dzisiaj. A może ci się wydaje, że właśnie 
mamy zamieć? Czy śmigłowce znalazły Gorowa? Przyprowadziłeś go z powrotem? 
Wysłałeś Śnieżne Koty? Wysiliłeś się, żeby zrobić cokolwiek?
— Gorow nie został jeszcze odnaleziony... — Miński zaczynał się denerwować. — 
Poszukiwania trwają...
— Wychodzić! — Papanin ryknął w stronę wyjścia z samolotu i pomaszerował długimi 
krokami w poprzek pasa startowego, kierując się do obozu. Nie istniało już 
niebezpieczeństwo, że jakiś amerykański pilot będzie obserwował, co wydobywa się 
z wnętrza bizona, więc nie zawracał sobie głowy, by rzucić cho-
9W żargonie radzieckiej służby bezpieczeństwa oznacza to, że dany człowiek nie 
może pod żadnym pozorem opuścić granic Związku Radzieckiego. Według obiektywnych 
ocen, można przypuszczać, iż do tego ekskluzywnego klubu należy dwieście 
milionów obywateli radzieckich
63
ciąż jedno spojrzenie na mężczyzn zsuwających się po metalowej drabince. Będąc 
poza granicami Związku Radzieckiego, Sybirak czuł się znowu wolny. Bez Syrto-wa 
zaglądającego mu ciągle przez ramię ze swoimi cholernymi sugestiami, miał pełną 
kontrolę i mógł podejmować decyzje.
Dokładna data powstania Specjalnej Służby Bezpieczeństwa nie jest znana, ale 
gdzieś koło roku 1968 Breżniew doszedł do wniosku, że nie można polegać na KGB w 
operacjach przeprowadzanych poza granicami kraju. Po śmierci Stalina KGB zostało 
poskromione. W szeregi tej najbardziej represyjnej organizacji świata wkradła 
się demoralizacja i rozprzężenie. Zakazane od tej pory tortury fizyczne 
zastąpiono przez działalność takich placówek jak Instytut Serbskiego10 w Moskwie 
i w krótkim czasie najwyżsi pracownicy KGB rywalizowali między sobą o utrzymanie 
się w granicach wyznaczonych przez prawo. Ta zmiana nastrojów idealnie pasowała 
do nowej koncepcji liberalnej milicji Chruszczowa, ale nie sprawdzała się w 
działaniach przeprowadzanych poza granicami kraju. Organizacja terrorystyczna 
bez terroru jest jak impotent próbujący miłości. Tak więc powołano do życia nową 
organizację.
Specjalna Służba Bezpieczeństwa działała wyłącznie poza granicami Rosji 
Radzieckiej, nie mając żadnych praw na terenie rodzimego kraju. Mogła stosować 
wszelkie dostępne środki, a ponieważ jej działanie ograniczało się do obszarów 
innych krajów, nie istniało niebezpieczeństwo, że rozrośnie się w przerażające 
monstrum Frankensteina, jak KGB. Breżniew uczynił tylko jeden wyjątek od tej 
reguły. Z powodu narastającego problemu żydowskiego, Papanin utrzymywał pewne 
siły w obrębie Leningradu. Od chwili opuszczenia Murmańska, Sybirak był jedynym 
kontrolującym przebieg rozgrywki.
— Dlaczego te maszyny nie są w powietrzu? — warknął Papanin. Wskazał sześć 
śmigłowców stojących za pasem startowym, gdzie umieszczono je na czas lądowania 
bizona. Miński świńskim truchtem podążał za pułkownikiem.
— Właśnie przyleciały z „Gorkiego"...
— Powinny być w powietrzu. I szukać! Jaka jest najnowsza prognoza pogody?
— Mgła, która w tej chwili odcięła Target-5, ma się przesuwać dalej. To jeszcze 
bardziej utrudnia poszukiwania...
— I znowu się mylisz! Dopóki jest mgła, Amerykanie nie mogą zabrać Goro-wa 
samolotem. — Zbliżyli się do grupy baraków obrośniętych soplami metrowej 
długości zwisającymi z dachów; soplami, które nie miały stopnieć aż do wiosny. — 
Będą próbowali znaleźć go na lodzie i zabrać na wybrzeże Grenlandii — powiedział 
Papanin na wpół do siebie. — Musimy na zachód od Target-5 rozsypać ludzi w 
tyralierę. Utrzymywać nad nimi szpaler śmigłowców. Złapiemy Gorowa,
10Instytut Serbskiego specjalizuje sie w udowadnianiu, iż niewygodni systemowi 
obywatele są obłąkani. Strach przed wizytą w takim miejscu jest wystarczającym 
bodźcem do podporządkowania się partii
64
kimkolwiek by nie był ten, kto ma go ochraniać.
— Czy to nie będzie zbyt ryzykowne?
— Mamy doskonały pretekst. Gorow jest szaleńcem, mordercą. Zabił Maro-wa, 
jednego z naszych oceanografów. Gorow był w Arktyce tak długo, że zwariował.
— Nie rozumiem — zaczął Miński. — Marow był członkiem służby bezpieczeństwa. ..
— Nie do uwierzenia, że można być takim debilem — wychrypiał Papanin.
— Marow właśnie został oceanografem, a Gorow jest kryminalistą, który zabił 
jednego ze swych towarzyszy, i my musimy go aresztować. To zmienia oblicze całej 
sprawy z incydentu politycznego w wypadek kryminalny — głos Papanina był 
barbarzyńsko beztroski. Tutaj, na otwartej przestrzeni, znajdował się w swoim 
żywiole. To właśnie jego poproszono dziesięć lat temu o przyspieszenie akcji 
usuwania radzieckich pocisków z terytorium Kuby. Zabrał się do tego dosyć 
bezpośrednio. Zagroził, że jeżeli Kubańczycy nie będą z nim współpracowali, po 
prostu zdetonuje pociski na obszarze wyspy. Dziesięć lat później był nadal 
zwolennikiem działania szybkiego i brutalnego.
— Wypadek kryminalny? — zastanawiał się Miński, gdy podeszli do baraków.
— To jakaś różnica?
— Tak! To oznacza, że jesteśmy upoważnieni do zastrzelenia Gorowa i każdego, kto 
z nim będzie. W końcu przecież Michaił Gorow jest niebezpiecznym maniakiem. — 
Papanin odłamał z dachu sopel. — Widzisz, Miński, zaczynamy polowanie na 
człowieka.
* * *
Kilka minut po spotkaniu z Beaumontem w Curtis Field, Dawes ponownie znajdował 
się w powietrzu. Tym razem jako pasażer dwuosobowego samolociku Cessna, 
gnającego właśnie pasem startowym kończącym się na krawędzi urwiska. Pilot, 
Arnold Schumacher, który nienawidził brawury, skierował samolot w stronę morza, 
zostawiając za sobą Grenlandię. Lodowy płaskowyż pod nimi łączył się z 
pływającym pakiem przylepionym do właściwego lądu. Samolot pędził na zachód jak 
strzała.
— Nie oczekuję, że znajdziesz Target-5 — mruknął Dawes — masz tylko sprawiać 
wrażenie, że jej szukasz. Sprawdzam warunki.
— To okropne — pilot przerwał — sir — dorzucił. — Nie wyobrażam sobie nikogo, 
kto usiłowałby dotrzeć do bazy w tych warunkach. Jak tylko mgła się przerzedzi, 
będziemy musieli tam polecieć. Normalnie, jak zazwyczaj. — Przesu-
65
nął gumę do żucia za drugi policzek.
— To jest właśnie cały problem z wami, ludźmi stąd. W głowie wam tylko silniki i 
maszyny. Nie możecie sobie wyobrazić, że ktoś mógłby walczyć z polem lodowym o 
własnych siłach. Robimy się zwiotczali, Schumacher. Jeżeli PAN AM nas nie 
zabierze, to nie lecimy.
— Nie jestem PAN AM...
— I wyjmij z ust tę gumę, kiedy mówisz do mnie.
Szlag by cię trafił, kolego — pilot mimo wszystko lubił takich ludzi. W końcu 
nikt nie był tu po to, by go rozpieszczano. Wiedział, że jest po prostu jednym z 
wielu chłopaków z pensją wysokości jednej dziesiątej tego, co dostaje ten waż-
niak. Samolot przedzierał się przez zimną księżycową noc, drobina metalu dwa 
tysiące stóp nad Arktyką. Wysokość spłaszczała ukształtowane pod naporem lodów 
grzebienie pagórków, nadawała lodowi wygląd matowego szkła. Pociętego i 
połupanego szkła. Warunki były bardzo złe.
Trzydzieści minut później Dawes nagle wychylił się do połowy z fotela, 
przeszywając wzrokiem szarą ciemność pod spodem, jednolitą masę kłębiącej się 
mgły, osłaniającej jednolitą płaszczyznę lodu. Nieco poniżej toru ich lotu 
krążył mały krępy robaczek przyczepiony do świszczącego wirnika, niemal muskając 
górne warstwy mgły. — Widzisz to? — wykrzyknął Dawes.
— Śmigłowiec. Radziecki. — Pilot myślał właśnie o kawałku gumy do żucia 
przyklejonym pod siedzeniem.
— Niszczyciel łodzi podwodnych?
— Tak — odparł Schumacher.
— Musi być z tego radzieckiego śmigłowcowca na południe od paku. Chcę mu się 
przyjrzeć bliżej. Nurkuj!
Schumacher był rozdrażniony zajściem z gumą do żucia. Żeby tak pokręciło 
wszystkich generałów. Powinni być zniesieni. Jak podatki stanowe. Zanurkował. 
Opadł jak bomba. Dawes jednak, zakleszczony w swoim fotelu, był na to 
przygotowany. Kiedy cessna zaczęła opadać coraz niżej w stronę podchodzącej do 
nich mgły, radziecki śmigłowiec znajdował się na granicy mglistego morza, lecąc 
w ich kierunku. Schumacher wyszedł z pikowania z szarpnięciem, które powinno 
było wysadzić Dawesa z fotela, ale on znów był gotów na przyjęcie wstrząsu. 
Znajdowali się około trzystu stóp nad śmigłowcem. Nagle radziecka maszyna 
zniknęła, rozpłynęła się we mgle.
— O, do diabła! Ciekaw jestem, dlaczego to taka wstydliwa duszyczka? Widziałeś 
tu wcześniej którąś z nich, Schumacher?
— Nigdy tak daleko na zachód. Nie ten model. Właśnie przelecieliśmy nad Target-5 
— dodał pilot. — Jest gdzieś w tej brudnej wacie. — W zasięgu wzroku pojawił się 
kraniec mgły, a za nim wyłonił się lód pływającego pola czysty jak kryształ. — 
Zbliżamy się do radzieckiej bazy Biegun Północny 17, sir.
66
Nagły przypływ dobrego wychowania u Schumachera zaintrygował Dawesa.
— Chcę zajrzeć, co się u nich dzieje. I co ty na to?
— Zaraz nas stąd przegonią. Wyślą jakąś maszynę, żeby leciała nad nami i 
zbliżała się coraz bardziej. Kiedyś prawie miałem tu kolizję. Nie lubią, gdy 
odgrywamy rolę dobrych sąsiadów. Lecimy dalej, sir? Tam są.
Iskry zielono fosforyzującego blasku zagrały na lodzie ukazując pas startowy na 
wyspie, zdradzając, że jest gotów do natychmiastowego wykorzystania. Nie można 
było jeszcze dojrzeć budynków, ale widać było coś innego, coś, co właśnie 
pojawiło się w zasięgu wzroku. Dawes wychylił się do przodu, zmrużył oczy.
— Wspaniałe wyczucie czasu! Prawie zasłużyłeś na medal... — Niewielki z tej 
odległości, diabelski cień opadał z nieba, znacząc drogę smużką gazu, ustawiony 
nosem do ziemi. Bombowiec Bizon lądował na Biegunie Północnym 17.
— Zawracać, sir?
— Jeszcze nie!
Bombowiec Bizon. Interesujące. Rosjanie nie używają bizonów w roli ark-tycznych 
taksówek, ale mogą go wykorzystać w razie potrzeby jako szybki środek 
transportu, by nim przewieźć z Murmańska jakiegoś ważnego człowieka. Albo grupę 
ludzi. Bizon opadł na ziemię, przepłynął między rzędami świateł. Teraz Dawes 
mógł już zobaczyć budynki — cienką wiązkę ciemnych plamek. Ruchomy punkcik 
pomiędzy światłami zatrzymał się, zielone robaczki świętojańskie zbladły i 
zgasły.
— Mają nas na radarze — ostrzegł Schumacher. — Teraz wyślą samolot.
— Najpierw muszą zapalić światła. Popatrz w dół.
Z wysokości siedmiuset stóp dostrzegli wyraźnie maleńkie żółwie pełznące po 
lodzie. Śnieżne Koty, sześć sztuk, sunęły na zachód od radzieckiej wyspy, 
kierując się w stronę Target-5. Prawie nie było widać, że się poruszają. 
Zdradzały je bruzdy w śniegu, koleiny prowadzące z Bieguna Północnego 17. One i 
bombowiec Bizon
— zastanowił się Dawes.
— Zawracaj — zdecydował, a Schumacher zareagował natychmiast, zakręcając przy 
pełnej szybkości i jednocześnie zwiększając wysokość. — Połącz się z Curtis 
Field...
— Jest zła pogoda...
— Połącz się. Próbuj dotąd, aż ci się uda. Wysyłaj cały czas jedno słowo. 
Nitrogen. Rozumiesz? Nitrogen...
Był to zakodowany sygnał, na który czekał Beaumont, sygnał, by ruszać w drogę do 
Target-5.
Niedziela, 20 lutego, 16.00 — poniedziałek, 21 lutego, 24.00
Dwa sikorskie schodziły w dół pionowo, jak spuszczane na sznurku. Opadły na lód 
w odległości ponad stu mil od wybrzeża Grenlandii. Zbliżał się krytyczny moment. 
Każde lądowanie na nieznanym terenie stanowi moment krytyczny. Po pierwsze, 
nigdy nie można z całą pewnością ocenić z powietrza, czy maszyna schodzi na 
twardy lód. Może on wyglądać bardzo solidnie, a potem, gdy płozy go dotkną, 
łamie się i śmigłowiec wpada do oceanu. Po drugie, jeżeli nie posadzisz maszyny 
na płaskiej powierzchni, może się ona przechylić i potem przewrócić. Wirujący 
rotor pierwszy zderzy się z lodem. Ludzie w maszynie przygotowują się do 
wyjścia, a za chwilę stalowe łopaty szatkują ich na drobne kawałki. Jeżeli 
oczywiście nie wybuchnie paliwo. W takim przypadku wszyscy zamienią się w 
popiół.
Dlatego właśnie Beaumont w napięciu oczekiwał uderzenia, które będzie nieomylnym 
znakiem, że wylądowali na pływającym polu lodowym. Usadowiony w fotelu 
obserwatora obok pilota, z profesjonalnym zainteresowaniem przyglądał się dłoni 
opartej na wolancie kontrolującym schodzenie. Ręka ta wyglądała na zupełnie 
spokojną. Popatrzył na twarz pilota, czy raczej na te jej fragmenty, które były 
widoczne spod hełmu, gogli i słuchawek. Twarz również wyglądała na spokojną, 
pomijając lekko zaciśnięte usta. W rzeczywistości pilot Rainer, oczekując na 
wstrząs, szczękał zębami.
Za Beaumontem znajdował się Sam Grayson, rozciągnięty na składanym fotelu, i 
dziewięć psów. Dziewięć skamlących psów, którym nie podobało się gwałtowne 
opadanie. Wyładowane sanie uzupełniały ten stłoczony bałagan. Horst Lan-ger, 
również z saniami i z pozostałymi psami, znajdował się w drugiej maszynie, którą 
Beaumont widział przez kopułę z prespexu. Anglik zerknął na zegarek. Opuszczą 
się na lód za trzydzieści sekund, tak powiedział Rainer. Dwadzieścia sekund do 
wyjścia.
— Czy normalnie zaryzykowałbyś lądowanie tutaj? — zapytał Beaumont kilka minut 
wcześniej.
— Nie! — odpowiedź Rainera była nieprzyjemnie bezpośrednia. — Ale mam
68
rozkaz dostarczyć was tak daleko, jak to możliwe. Musimy więc ryzykować, prawda?
Beaumont zakrył uszy izolującymi słuchawkami. Wszystko wibrowało: podłoga pod 
jego stopami, kopuła, instrumenty pod rękami Rainera. Oparł dłoń na psie, który 
ułożył się przy jego boku. Czuł wibracje nawet przez futro biednego zwierzęcia. 
Psy nie mają nic przeciwko samolotom, ale nie znoszą śmigłowców. Schodzili coraz 
niżej. Dziesięć sekund do wyjścia. Być może dziesięć sekund do końca życia.
Znajdowali się teraz już na tyle nisko, iż widzieli lód pod kopułą. Zastygły 
żywioł. Jak wzburzone, nagle zamarznięte, rozmazane morze. Rozmazane, ponieważ 
kopuła zaparowała od strony kabiny. Obraz ponurej lodowej pustki podrygiwał 
nieprzyjemnie. Gdy otworzyli drzwi, temperatura spadła o dobre osiemdziesiąt czy 
dziewięćdziesiąt stopni, tamując oddech. Oby maszyna wylądowała pewnie, oby 
tylko się nie przewróciła. Pod kadłubem umocowano płozy, one powinny zwiększyć 
stabilność. Jeżeli jedna z nich nie zacznie się ześlizgiwać, a druga nie utknie 
w jakiejś dziurze. Rainer spojrzał na Beaumonta, ten puścił do niego oko. Odzewu 
nie było i Beaumont dostrzegł, iż oczy pilota za goglami stały się jakby 
szklane. Rainer był przerażony. I wtedy płozy dotknęły lodu.
Maszyna przechyliła się na bok. Beaumont czuł, jak po jego stronie opada coraz 
niżej. Dłoń Rainera tworzyła całość z drążkiem. — Pieprzyć to wszystko. Szkoda, 
że akurat nie byłem chory. — Psy, wyczuwając niebezpieczeństwo, zaniosły się 
rozpaczliwym skowytem. Łopaty rotora wirując cięły powietrze, a maszyna 
ześlizgiwała się nadal. W kabinie panowało napięcie tak wielkie, że niemal 
dotykalne. Trzech mężczyzn było mokrych ze strachu. Niespodziewanie maszyna 
znieruchomiała, ślizganie ustało. Rainer wyłączył silnik i podniósł gogle 
odsłaniając twarz pokrytą kropelkami potu.
— Ładne lądowanie — powiedział Beaumont, ściągając słuchawki i robiąc ruch w 
kierunku drzwi.
— Zaraz!
— Przecież czekam. Aż się rotor zatrzyma.
Można wysiąść bezpiecznie, tylko trzeba pochylić się nisko, lecz Rainer nie 
wiedział, że Beaumont zna się na rzeczy, bo przemierzył śmigłowcem całą Arktykę 
wzdłuż i wszerz. Wreszcie Anglik otworzył drzwi i do wnętrza wtargnęło ostre jak 
nóż arktyczne powietrze. Zeskoczył na lód i ostrożnie stąpając oddalił się od 
maszyny szukając sikorskiego Langera. Zmarszczył brwi, widząc, że ten podchodzi 
do lądowania na nierównym terenie pochylonym przez napór mas lodu. Rozbije się!
Grayson wypuścił ze śmigłowca psy, które wyskakiwały z maszyny i biegały dookoła 
niej ujadając radośnie, zachwycone odzyskaną wolnością. Ćwierć mili na wschód 
wznosił się w świetle księżyca wał mgły. Szara kurtyna przyczepionej do lodu 
brudnej chmury. Po chwili maszyna, w której leciał Langer, zniknęła
69
z pola widzenia za ostrym grzbietem lodowych płyt. Widać było nad nim jedynie 
rozmazaną plamę łopat wirnika.
— No, w porządku — zadudnił za plecami Anglika silny głos Graysona. — Przez 
moment wydawało mi się...
— Nie, nie w porządku! Przewraca się!
Beaumont ruszył biegiem przez lód, buty uderzały w łamiącą się pod ciężarem 
człowieka cienką skorupkę. Cały ten obszar był zamarznięty od bardzo niedawna. I 
groźnie niestabilny. Anglik biegł najszybciej, jak mógł bez ryzyka 
poślizgnięcia, z sercem w gardle, widząc, że plama utworzona przez wirujące 
śmigło nie była już pozioma. Pochylała się nad grzbietem coraz bardziej ukośnie. 
Dotarł do wyłomu w płytach lodowych i ujrzał, że Langer zaczął już działać. 
Drzwi stały otworem, a psy rozpierzchły się po cienkim lodzie i biegły w stronę 
wyłomu, wzniecając łapami ciemne fontanny grząskiego mułu.
Sikorski przedstawiał niecodzienny widok: lewa, unieruchomiona płoza, znajdowała 
się już pod powierzchnią, korpus powoli opadał i maszyna przechylała się coraz 
bardziej, a rotory wirowały nadal z pełną szybkością. Beaumont nie mógł sobie 
wyobrazić bardziej niebezpiecznej sytuacji. Biegnąc zastanawiał się, co do 
cholery robi pilot. Dlaczego nie wyłącza silnika? W drzwiach ujrzał Lange-ra 
dźwigającego sanie i przygotowującego się do zepchnięcia ich na lód.
— Zostaw to! — krzyknął Beaumont, ale ostrzeżenie zginęło w ogłuszającym ryku. 
Skoczył naprzód, podciągnął się do wnętrza kabiny, gdzie za pulpitem siedział 
pilot Jacowski. Sięgnął nad nim i wyłączył silnik.
— Wyciągnę go — wrzasnął pilot.
— Spróbuj uruchomić silnik, a rozwalę ci łeb — warknął Beaumont. — Nasze życie 
zależy od tych sań. Pomóż je wyciągnąć. Maszynę można zastąpić. Nas nie. — 
Wycofał się z kabiny, by pomóc Langerowi. — Ostrożnie, Horst. Cały ten lód jest 
jak gąbka... — ujrzał, że w otworze pojawiła się głowa Graysona — Sam, asekuruj 
na dole. Mogą zjechać...
— Szybciej tam, zaczynam się zapadać — odkrzyknął Amerykanin.
Z wysiłkiem wysunęli pełne sanie i zbalansowali je na krawędzi korpusu maszyny. 
Beaumont zeskoczył, by pomóc Graysonowi przejąć ciężar. Sikorski zastygł w 
chwilowym bezruchu, ale trwał nachylony pod ostrym kątem. Ostrożnie opuszczali 
sanie i ustawiali je na lodzie. Natychmiast zaczęły się zapadać, więc Grayson i 
Langer złapali za uprząż i zaczęli odciągać je na mocniejszy lód, w pobliże 
wyłomu. Beaumont spojrzał na Jacowskiego, który w dalszym ciągu siedział za 
pulpitem.
— Jeśli tam zostaniesz, będziesz miał oryginalną trumnę.
— Spróbuję go wyciągnąć.
— Najpierw zobacz, jak to wygląda. Chyba że chcesz, by ktoś skorzystał z twojego 
ubezpieczenia.
70
Jacowski ostrożnie zszedł na lód i poczuwszy, jak zapadają mu się buty, 
pospiesznie dołączył do Beaumonta, na nieco pewniejszy grunt. Śmigłowiec 
wyprostował się teraz, znowu stał niemal pionowo, ponieważ prawa płoza zsunęła 
się na głębokość lewej.
— Następny problem, to jak się go pozbyć — stwierdził otwarcie Beaumont.
— Musimy go ruszyć. W górę, albo w dół, wszystko jedno. Nie może tu zostać w 
roli drogowskazu, żeby informować wszystkie radzieckie śmigłowce, w którym 
miejscu weszliśmy w mgłę. Myślę, że jeśli silnik zacznie pracować, wibracje go 
pogrążą.
— Ta maszyna jest własnością rządu — zaczął groźnie pilot — należy do Arctic 
Research Laboratory w Point Barrow. Możemy ściągnąć pomoc i wydostać ją stąd...
— Ruszymy ją teraz. W górę, albo w dół, lepiej, żebyś się zdecydował, zanim 
uruchomię silnik.
— Keith, to cholernie niebezpieczne — zaprotestował Grayson, który właśnie 
wrócił, by sprawdzić, co zatrzymało Beaumonta. — Jeżeli zacznie się obsuwać zbyt 
szybko, z tobą wewnątrz...
Beaumont wdrapał się już ostrożnie do kabiny, obserwując jak maszyna reaguje na 
ciężar jego ciała. Nic się nie wydarzyło, więc usiadł w fotelu pilota i 
sprawdził, czy wszyscy stoją w bezpiecznej odległości. Jacowski cofnął się aż do 
wyłomu, Grayson czekał tuż poza zasięgiem łopat rotora. Uruchamianie silnika w 
tych okolicznościach było zadaniem, jakiego Beaumont nie życzyłby najgorszemu 
wrogowi, ale maszyna musiała zniknąć. Obojętne czy na niebie, czy pod arktycznym 
lodem.
Możliwość, że uda mu się wyciągnąć ją z lodu i posadzić na bezpiecznym gruncie — 
w pobliżu drugiego sikorskiego — była bardzo prawdopodobna. Wszystko zależało od 
tego, z jak dużą siłą grząski szlam uwięził płozy. Jednak było bardziej 
prawdopodobne, że uruchomienie silnika spowoduje pęknięcie lodu, wyłamanie się z 
niego płóz i zatopienie śmigłowca. W takim przypadku, by uniknąć pogrzebania 
żywcem razem z maszyną, Beaumont musiałby ją szybko opuścić. Włączył zapłon.
Przez chwilę miał wrażenie, że zdoła uratować śmigłowiec. Maszyna zadrżała
— czuł siłę próbującą unieść ją w górę — lecz nagle zaczęła coraz szybciej 
zagłębiać się, przechylając w lewo. Jednym szarpnięciem otworzył drzwi, 
wyskoczył, poślizgnął się i rozciągnął na lodzie jak długi, tuż pod pochylającą 
się, opadającą na niego maszyną. Jak w prasie został uwięziony pomiędzy lodem a 
coraz bliższymi łopatami wirnika. Uniósł się na kolana czując, że lodowa breja 
wypełnia mu buty, że stają się coraz cięższe i ściągają go w dół. Łoskot wirnika 
ogłuszył go, breja wciągała stopy, dłonie szukały oparcia na pewniejszym 
gruncie.
Wówczas inne dłonie, dłonie Sama Graysona chwyciły go silnie. By zahamować 
ślizg, Beaumont podwinął palce stóp, przykucnął i obaj na zgiętych nogach
71
odsuwali się najszybciej jak mogli. Łopaty rotora wirowały nie wyżej niż stopę 
nad nimi: na karku czuł silny prąd powietrza. Ciągle nisko pochyleni znaleźli 
się wreszcie w odległości jarda od rozedrganego metalu. Przy wyłomie odwrócili 
się jeszcze na chwilę. Silnik kaszlnął i zamarł. Kadłub osiadł na mule, motor 
zasysał czarny brud, a wirnik krążył nadal, teraz już tylko siłą rozpędu.
— Schowajcie się za grzbiet — ostrzegł Beaumont, przewidując, że łopaty oderwą 
się od kadłuba i ruszą przez lód, tuż nad jego powierzchnią. Jednak ostrzeżenie 
okazało się zbędne. Korpus opadał nieco wolniej i gdy łopaty dosięgły podłoża, 
były niemal nieruchome. Przez jakiś czas jeszcze rozpryskiwały dookoła ciemne, 
brudne krople, następnie znieruchomiały. Szlam rozstąpił się na boki. Si-korski 
został wessany z przeraźliwym mlaśnięciem i w końcu wszystko zakrył brudny muł.
— Ta maszyna była własnością rządu — powtórzył zirytowany Jacowski.
— Powiedz im, żeby wzięli inną złotą sztabkę z Fort Knox — zasugerował Beaumont.
* * *
Naturalną reakcją po wyjściu z niebezpieczeństwa była chęć odpoczynku, 
spowolnienie ruchów. Beaumont nie dopuścił do tego, poganiając wszystkich, każąc 
wydobyć drugie sanie z ocalałego sikorskiego, zaprzęgać psy i uciekać, zanim 
pojawią się radzieckie samoloty. — Chcę, żebyśmy znaleźli się pod osłoną mgły w 
ciągu piętnastu minut. Tam będziemy niewidoczni.
Nim ruszyli, miała miejsce jeszcze jedna krótka wymiana zdań.
— Będziemy musieli złożyć raport na temat tego, co się stało ze śmigłowcem — 
zawołał Rainer ze swojej maszyny.
— Oczywiście! W trzech egzemplarzach — odkrzyknął Grayson. — Nie zapomnijcie, że 
władze lubią raporty w trzech egzemplarzach!
Jacowski zatrzasnął drzwi, a Rainer uruchomił silnik maszyny. Pięć minut później 
stały już zmontowane dwie pary sań, a zaprzęgnięte do nich psy były gotowe do 
drogi. Sikorski odleciał ginąc w nocnym mroku, wracał do domu. Dojmujące uczucie 
samotności ogarnęło trzech mężczyzn w chwili, gdy maszyna zniknęła z zasięgu ich 
wzroku. Spadła na nich zatrważająca cisza arktycznej pustki.
Zostali na lodzie, samotni, o sto mil od Grenlandii, stanowiąc ledwie widoczny 
ślad na zamarzniętym morzu. Trzech mężczyzn, osiemnaście psów i dwie pary sań. 
Lód, na którym stali, miał najprawdopodobniej około dwunastu cali grubości. Z 
wyjątkiem miejsc, gdzie zaledwie ciężar jednego psa mógł przedziurawić cienką 
powłokę. Gdzie wszyscy mogli zapaść się w czarną mroźną wodę, po której ta
72
wyspa lodowa płynęła. Nawet tam, gdzie lód wydawał się solidny i stały, poruszał 
się przecież cały czas. Niesiony ogromną siłą Prądu Wschodniogrenlandzkiego 
dryfował z szybkością ponad dziesięciu mil dziennie na południe, w stronę 
Iceberg Alley. Pod lodem okrywającym ocean przelewała się woda o głębokości 
dziesięciu tysięcy stóp.
Beaumont przejął od Graysona zaprzęg prowadzący. — Szybko, ruszamy — powiedział. 
— Będę szczęśliwy, kiedy wreszcie znajdziemy się we mgle.
— Wygląda wyjątkowo zachęcająco — skrzywił się kwaśno Langer. Ten dwu-
dziestoośmioletni Niemiec spędził dwa lata w Londynie i Beaumont nieraz miał 
okazję przekonać się, że angielski Langera był znacznie bardziej idiomatyczny 
niż jego własny. — Wygląda jak grochówka11.
— W środku nie będzie tak źle — odparł Beaumont i ruszyli.
Początek marszu wymagał zawsze największego wysiłku. Trzeba było zmusić do ruchu 
psy i swoje własne niechętne nogi, ścierpłe w ostrym arktycznym powietrzu. Horst 
rozwiązał ten problem we właściwy sobie sposób. Jedną dłonią uchwycił rączkę 
sań, w drugą wziął bat. Mgła wyglądała diabelnie nieprzystępnie.
Szara nawałnica wisiała nad lodem jak groźba; bura para wznosząca się wysoko nad 
ziemią i szczelnie przylegająca do gruntu. Panowało przenikliwe zimno, ale nie 
było wiatru, co powodowało, że mgła unosiła się nad lodowym płaskowyżem jak 
nieruchoma chmura, mogąca kryć niezliczone niebezpieczeństwa. Beaumont 
najbardziej obawiał się ruchów wewnętrznych części tej lodowej wyspy, które, gdy 
oni ogarnięci będą mgłą, mogły przemieszczać się otwierając nowe kanały wodne 
lub zamykać istniejące, wynosząc przy tym ogromne lodowe grzbiety powstające pod 
ciśnieniem napierających na siebie mas lodu. Torosy* [Torosy — grzbiety lodowe 
utworzone ze spiętrzonych kier], które mogą w ciągu kilku zaledwie sekund 
zmiażdżyć człowieka, a nawet pogrzebać pod sobą cały zaprzęg. Strzelił z bata i 
krzyknął na psy, które ruszyły szybciej. Pociągnęły sanie, biegnąc na 
naprężonych nogach, z ciałami wyciągniętymi z wysiłku.
Wówczas śmiertelna lodowa cisza ustąpiła przed dźwiękami, które powodował 
człowiek. Dał się słyszeć skrzyp uprzęży, szmer szurających po lodzie psich łap, 
trzask białej skorupy odrzucanego śniegu, świst batów i uderzenia butów 
stąpających po twardszym lodzie. Byli w drodze, zbliżali się do waha mgły, do 
Target-5 zagubionej gdzieś w gęstym całunie. Beaumont kierował pierwszym 
zaprzęgiem, Langer pilnował drugiego, podczas gdy Grayson, kilka kroków przed 
nimi, szedł po lodzie sprawdzając kierunek na kompasie. — Już wariuje — krzyknął 
w pewnej chwili. To był ich następny problem. W tej części świata kompasy 
notorycznie zawodziły.
Langer z łatwością utrzymywał narzucone przez Beaumonta ostre tempo. Bismarck, 
psi przywódca jego zaprzęgu, wielkie kudłate zwierzę, miał posłuch
LPea-soupers — gra słów, jednocześnie oznacza londyńską mgłę
73
wśród pozostałych i umiał je zmusić do szybkiego ruchu. Odgrywał wśród psów rolę 
Beaumonta.
Horst Langer miał pięć stóp i dziesięć cali wzrostu, ciemne włosy, był świeżo 
ogolony i pochodził z doliny Renu. Cechowała go pogoda ducha, niefrasobliwość, 
wyrozumiałość i poczucie humoru, za którym kryła się niespodziewana elastyczność 
i nieoczekiwane umiejętności. Był ekspertem w dziedzinie materiałów wybuchowych, 
posiadał gruntowne wykształcenie w zakresie wiedzy o pracach związanych z 
sondowaniem głębinowym i doskonale radził sobie z prowadzeniem psich zaprzęgów. 
Jak mawiał Beaumont „z Horstem przelecą nad każdym lodem, z innym zapadłyby się 
w wodę". Niemiec, urodzony w Dusseldorfie, ciągle jeszcze pozostawał w stanie 
kawalerskim. „Tyle pięknych kobiet na świecie, a ja mam wybrać jedną?" Cztery 
lata spędził w Arktyce, pracując w różnych bazach amerykańskich. Otrzymał od 
władz w Waszyngtonie klauzulę dostępu, jak pozostali dwaj.
— Coś nie tak, Keith? — zawołał.
Beaumont zatrzymał zaprzęg i stał z głową pochyloną na bok. — Zdawało mi się, że 
coś słyszę. Bądźcie cicho przez chwilę.
Czekali. Psy wierciły się w uprzęży zaintrygowane postojem. Wydawało się, że 
ciężar arktycznej ciszy otacza ich ze wszystkich stron. Beaumont, w futrzanej 
parce z kapturem, trwał wielki i nieruchomy w świetle księżyca, obracając głowę 
jak radar, coraz bardziej na wschód. Znajdowali się już blisko wału mgły, 
zaledwie kilkaset jardów dzieliło ich od wiszącej jak nieruchomy dym brudnej 
chmury. Wtedy Beaumont usłyszał to jeszcze raz. Leciutkie bit-bit wielkiego 
śmigłowca, narastające, zbliżające się z każdą sekundą.
— Biegnijcie, szybko! W mgłę, zanim nas zobaczą...
Samo napięcie w jego głosie postawiło na nogi psy, baty strzeliły i zaprzęgi 
wyrwały naprzód, a warkot silnika śmigłowca gnał im naprzeciw. Biegli w jego 
kierunku, w każdej chwili spodziewając się dostrzec maszynę wypływającą znad 
sinawej mgły. Bismarck wytężył wszystkie siły, jego łapy frunęły nad lodem przy 
nodze Beaumonta, sanie mknęły po niepewnym gruncie, a pędzący obok nich 
mężczyźni robili wszystko, by utrzymać je w pionie. W tej chwili jakakolwiek 
dziura w lodzie oznaczałaby katastrofę, zatrzymałaby ich na otwartej 
przestrzeni, aż byłoby za późno. Grayson biegł obok Beaumonta, gotów pomóc w 
prowadzeniu sań. Warkot śmigłowca był już bardzo blisko. Rat-tat-tat... — 
Beaumont strzelił batem zmuszając psy do szybszego biegu, jednocześnie mocując 
się z podskakującymi saniami i walcząc o własne życie.
— Cienki lód!
Gdy Grayson krzyknął, Beaumont przechylił sanie, omijając dół, w którym ukazało 
się coś ciemnego, zwiastującego zdradziecko niepewny grunt. Warkot śmigłowca 
przeszedł w głuche dudnienie, co oznaczało, że maszyna zeszła bardzo nisko, na 
wysokość kilkuset stóp zaledwie. Sanie natrafiły na garb, przechyliły
74
się w lewo i przewróciłyby się, gdyby nie pomoc Graysona. Langer, wymijając 
przeszkodę, skręcił ostro. Beaumont trzeci raz strzelił batem nad głowami psów, 
zmuszając je do szybszego biegu. Gnali przed siebie w rozbryzgach wody. Beau-
montowi wydawało się, że zauważył coś na niebie, kiedy pogrążali się we mgle. 
Zaraz potem jego zaprzęg, a za nim sanie Langera zostały połknięte przez szarą 
watę. Kiedy mgła zamknęła się wokół nich, mieli wrażenie, że nurkują w 
bezksiężycową noc. Otuliła ich ze wszystkich stron, przylgnęła do twarzy lepką 
zimną wilgocią, rozmazała kształty psów znajdujących się zaledwie kilka stóp od 
nich. Beaumont uwiesił się na rączce sań, okrzykiem zatrzymał psy, zwrócił głowę 
w górę i wpatrywał się w mrok. Nieco przytłumiony warkot silnika zdawał się 
dochodzić z punktu położonego dokładnie nad ich głowami.
— Zdaje się, że radziecki — powiedział Grayson, łapiąc oddech.
— Może to rutynowy patrol — zasugerował Langer. — Dla śmigłowca Biegun Północny 
17 jest niedaleko stąd. Stale sprawdzają, co robią Amerykanie. — Dźwięk silnika 
ciągle dobiegał znad ich głów, sprawiając wrażenie, że są obserwowani z 
powietrza, choć było to zupełnie niemożliwe.
— Kołuje — mruknął Beaumont.
— Może to jednak patrol — upierał się Langer. — Może szuka Gorowa.
— Albo nas — odparował Beaumont. — Jeżeli Tillotson nadał do Leningradu.
* * *
— Piętnaście niszczycieli...
Gdy ostatni śmigłowiec lądował na rzęsiście oświetlonym pasie startowym, Papanin 
stał przed barakiem dowodzenia. Bliźniacze rotory wirowały zawrotnie, aż dysze 
zamarły. Maszyny stały w rzędzie, przysadziste kuliste sylwetki wyglądające w 
świetle księżyca jak brzuchate wrony. Niszczyciele łodzi podwodnych, które 
właśnie przyleciały z radzieckiego śmigłowcowca „Górki". Urządzenia so-narowe 
zamocowane pod kopułami wyglądały jak ropne pęcherze. Każdy ż nich zawieszony 
był na poczwórnej podporze dwukołowego wózka. Kształtem podobne do bomb, obudowy 
dysz przytwierdzone były do każdej maszyny z prawej i z lewej strony.
— W ciągu trzydziestu minut mają być w powietrzu — Papanin zwrócił się do 
Kramera. — I mają tam pozostać, aż znajdą Gorowa. Mogą zejść po paliwo — dodał.
— Mamy tylko po jednym pilocie na każdą maszynę — przypomniał Litwin.
— Bardzo ekonomicznie — odparł Sybirak.
Trzydzieści minut później flota powietrzna niszczycieli łodzi podwodnych
75
wystartowała, a Papanin obserwował, jak śmigłowce znikają jeden po drugim. To 
właśnie jedną z tych piętnastu maszyn usłyszał Beaumont, kiedy docierali do 
krańca mgły. I właśnie ona w ostatniej chwili sfotografowała ich. Zrobiła im 
zdjęcie teleobiektywem o dalekim zasięgu.
* * *
Dla trzech mężczyzn i dwóch psich zaprzęgów pierwsze kilka godzin we mgle pełne 
było diabelnej niepewności. Jeżeli niepewnością można nazwać stan, gdy człowiek 
w każdej chwili spodziewa się utraty życia. Po pierwsze, nie widzieli dokąd idą. 
W każdej innej sytuacji Beaumont zarządziłby postój, kazałby rozbić obóz i 
czekać na przejaśnienie. Zamiast tego brnęli naprzód, potykając się w lodowatej 
wilgoci, często widząc przed sobą jedynie psa przewodnika. A kiedy widoczność 
spadła do tego stopnia, że nie było już widać nawet zwierząt, Grayson wysunął 
się naprzód i badał grunt, tuż za nim szły psy.
Jeżeli nie pomylili się w obliczeniach, jeżeli pomiary położenia gwiazd dokonane 
przez Graysona przy pomocy sekstansu tuż po opuszczeniu sikorskiego były 
prawidłowe, lodowa wyspa Target-5 znajdowała się zaledwie kilka mil na wschód od 
miejsca, w którym wylądowali. Jednak w warunkach arktycznych nawigacja nie 
zawsze spełnia swoją rolę, a Beaumont osobiście mocno wątpił w jej skuteczność.
Napięcie wzrosło, gdy usłyszeli nadlatujący drugi śmigłowiec, akurat w chwili, 
gdy mgła nieco zrzedła. Niespodziewanie znacznie się przejaśniło, zasłona nad 
nimi zniknęła i blada poświata księżyca przesączyła się przez mrok. Maszyna 
podchodziła coraz bliżej. — Stop! — Beaumont szarpnął sanie. — Spróbuj uspokoić 
psy. Sam, chodź tu na chwilę. — Beaumont wyjął z torby przytroczonej do sań 
noktowizor i oddalił się nieco od zaprzęgu. Nad nim powstała nowa dziura w 
mglistej zasłonie. Nie mógł zobaczyć księżyca, ale srebrzyste promienie roz-
jaśniały wszystko dookoła. Podniósł okulary. Śmigłowiec dudnił mu nad głową. 
Rozmazany kształt płynący po nocnym niebie pojawił się w polu widzenia naprawdę 
bardzo nisko.
Zniknął na tyle szybko, że Anglik nie zdążył przyjrzeć mu się przez noktowizor, 
zyskał jednak pewność, że widział radziecką maszynę. Wówczas usłyszał, jak 
nadlatuje następny. Tym razem, gdy maszyna ukazała się w polu widzenia lecąc 
śladem poprzedniej, był już przygotowany. W szkłach noktowizora odbił się błysk 
konturu dyszy, rozmazany kształt głowy pilota, potem wszystko zniknęło mu z 
oczu. — Niszczyciel łodzi podwodnych — poinformował Graysona wróciwszy do sań. — 
Nieco dalej krąży następny. Sądzę, że obserwują granice mgły,
76
żeby dowiedzieć się, kto w nią wchodzi.
— Albo kto z niej wychodzi.
— Tak czy inaczej, to obiecująca sytuacja — podsumował Beaumont przejmując 
sanie. — Myślę, że Dawes miał rację. Gorow już uciekł. Normalnie nie ma tu tylu 
radzieckich maszyn.
— Obiecująca... również dla nas, jeśli to nas szukają.
Ruszyli naprzód, a dźwięk silnika śmigłowca często rozbrzmiewał nad ich głowami. 
Mgła zamknęła się ponownie, tak że nie mogli być widziani z powietrza. Wędrówka 
w tych warunkach byłaby trudna nawet przy pięknej pogodzie. W gęstej mgle była 
wręcz niebezpieczna. Nierówny, pocięty żlebami lód sprawiał, że sanie kolebały 
się niebezpiecznie z boku na bok, w każdej chwili grożąc przewrotką. Beaumont 
bardzo szybko zaczął odczuwać ból w ramionach od ciągłego korygowania 
szarpiących sań. Horst Langer z pewnością przeżywał to samo, a Sam Grayson 
cierpiał w inny sposób, lecz co najmniej równie mocno. Fakt, że szedł na samym 
przodzie, podczas gdy mgła stawała się naprawdę gęsta, stwarzał trudne do 
zwalczenia uczucie trwogi. Stawiając każdy następny krok spodziewał się, że może 
to być jednocześnie ostatni, że znajdzie się w lodowatej wodzie, w 
niespodziewanym przesmyku otwierającym czarne wody arktycznego oceanu.
Taka wędrówka byłaby bardzo nieprzyjemna w porze letniej, gdy temperatura ustala 
się na poziomie punktu zamarzania lub stopień czy dwa wyżej. W lutym, przy 
temperaturze poniżej czterdziestu stopni, było to gorsze niż droga przez piekło. 
Pomimo ciepłych ubrań. Mieli na sobie długie bawełniane kalesony, po dwie pary 
skarpet, ciepłe, podbite futrem buty, po dwa wełniane swetry, krótkie kurtki z 
futrzaną podszewką, a na to wszystko jeszcze parki z wilczej skóry uszyte przez 
handlarza futer z Alaski, którego Beaumont poznał w Fairbanks. Mimo takiego 
ubioru cały czas marzli. Ręce traciły czucie, niewielkie części twarzy wystające 
spod futrzanych kapturów były obolałe i wilgotne, ciągle wilgotne, oblepione 
przez lepką mgłę, która wciskała się wszędzie, utrudniając marsz.
Ponieważ Curtis Field opuścili w dużym pośpiechu, po pięciu godzinach drogi 
zatrzymali się, by przygotować posiłek. Na szczęście nie dotyczyło to psów, 
które należało karmić co czterdzieści osiem godzin. Omotani kokonem szarej mgły 
siedzieli na saniach przeżuwając pemikan, rodzaj suszonego mięsa, które 
smakowało raczej jak stara skóra. Przez cały posiłek denerwował ich irytująco 
bliski dźwięk silnika śmigłowca.
— Dlaczego to gówno nie zleci na łeb z braku paliwa? — zainteresował się Langer.
— Bo tankuje na Biegunie Północnym 17 — mruknął Beaumont.
— Tak mi się właśnie zdawało.
— To po co pytasz?
Kłopoty pojawiły się, kiedy jedli, ale oni nic o nich nie wiedzieli, ponieważ 
warkot radzieckiej maszyny zagłuszał wszystko. Pod koniec posiłku Beaumont
77
wziął od Graysona kompas i spróbował go ustalić. Śmigłowiec wreszcie zrezygnował 
i odleciał na wschód. Beaumont wstał i ciągle trzymając kompas w ręku, zaczął 
uważnie przyglądać się czemuś w oddali. Zamarł ze wzrokiem wbitym w dal, skąd 
dochodził nikły dźwięk, ledwie możliwy do odróżnienia w ciszy zapadłej po 
zniknięciu śmigłowca. Tylko Beaumont go usłyszał. Dźwięk, który nie miał prawa 
brzmieć tutaj: leciutki plusk wody. Delikatny, falujący odgłos.
— Zaraz wracam — rzucił szybko. — Nie ruszajcie się stąd.
Po niecałych pięciu minutach wrócił do dwóch pozostałych, nie podejrzewających 
jeszcze, że stało się coś złego. Langer zrozumiał jego rozkaz jako ostrzeżenie, 
by nie oddalać się nigdzie ze względu na możliwość zgubienia drogi we mgle. Stał 
przy saniach, gotów do dalszej drogi. Beaumont oddał Graysonowi kompas. — Na 
razie nie będziemy tego potrzebowali — oznajmił spokojnie. — Nie mamy dokąd iść. 
Dryfujemy na małej krze odłamanej od paku...
— To niemożliwe — wybuchnął Langer. — Musielibyśmy słyszeć pękanie lodu, to robi 
zawsze bardzo dużo hałasu.
— Zapominasz o warkocie śmigłowca, a poza tym akurat teraz lód odłamał się z 
umiarkowanym hałasem. Na tyle umiarkowanym, że nie usłyszeliśmy go przez łoskot 
tej radzieckiej maszyny. — Beaumont zrobił ręką nieokreślony gest. — Idź w 
którąkolwiek stronę, a zlecisz do wody, zanim przejdziesz trzydzieści jardów. 
Jesteśmy na bezludnej wyspie, na lodowej płycie dryfującej nowym kanałem. 
Lepiej, żebyśmy coś wymyślili. Nie jesteśmy już na polu lodowym. Jesteśmy na 
morzu.
* * *
Tak więc nastąpiło najgorsze. Na polu lodowym powstały nowe szerokie kanały, 
powiększające się szlaki wodne, które mogły mieć wiele mil szerokości. Niekiedy 
wiatr, a czasem prąd bezustannie drążący lód od spodu otwiera nowe przesmyki 
łamiąc pokrywę. Gdy zatrzymali się na posiłek, mogli znajdować się blisko brzegu 
kanału i akurat fragment lodu, na którym płynęli, niewielka odosobniona kra, 
odłamał się od reszty. Wcześniej czy później kanał zamknie się ponownie, chyba 
że przesmyk znajdował się zbyt blisko otwartego morza. Wówczas będą dryfowali po 
oceanie tak długo, aż zamarzną na śmierć.
Beaumont teraz najbardziej obawiał się ponownego zetknięcia brzegów kanału i 
dlatego zarządził stan ciągłego pogotowia. Nie jest to proces łagodny ani 
długotrwały. Lód zamyka się jak imadło, z impetem dwóch wielkich stalowych 
okrętów, które zderzają się ze sobą. Wydaje przy tym dźwięk podobny do huku 
tysięcy salw artyleryjskich, przerażający grzmot słyszalny dookoła w odległości
78
wielu mil. I tak samo, jak stalowe płaszczyzny rozbitych okrętów, tafle lodu 
scze-piają się ze sobą. Jednocześnie, pod wpływem ciśnienia napierających na 
siebie mas lodu, powstają torosy wznoszące się na wysokość nawet trzydziestu 
stóp. Ich czuby łamią się i spadają, miażdżąc wszystko na swojej drodze. Tak 
więc, gdy brzegi pola lodowego zetkną się ze sobą, niewielka lodowa tratwa 
zostanie uwięziona pomiędzy nimi i zgnieciona jak orzech. Oto dlaczego musieli 
być w ciągłym pogotowiu.
Próbując dostrzec niebezpieczeństwo, zanim będzie za późno, Beaumont wystawił 
Graysona i Langera na przeciwległych krańcach niewielkiej wyspy. Do sań 
przywiązał grubą linę i przeciągnął jeden jej koniec do każdego z wartowników, 
aby w chwili, gdy spostrzegą zbliżające się pole lodowe, mogli szybko odnaleźć 
drogę przez mgłę. Podczas gdy oni stali na wyznaczonych pozycjach jak wachta na 
statku, Beaumont karmił psy. W pewnej odległości od zwierząt pociął na mniejsze 
kawałki mięso morsa i rzucił im je. Pożarły posiłek w mgnieniu oka ze zwykłym u 
nich brakiem dobrych manier. Nie była to jeszcze pora karmienia psów, ale Anglik 
chciał je uspokoić.
Kra płynęła nadal w dziwaczną pustkę. Nie miało się wrażenia ruchu. Niewielka 
wysepka była na tyle duża, że dawała złudzenie bezpieczeństwa, a w szarości nocy 
nie obudził się nawet najmniejszy powiew wiatru. Jednak prąd wytrwale niósł krę 
na południe, coraz dalej od Target-5. Langer pozostawiony samemu sobie na krańcu 
lodu przykucnął i usiłował dojrzeć cokolwiek poprzez gęstą mgłę. Cholernie 
beznadziejne zadanie — myślał. Widział poprzez szary całun nie dalej niż na 
odległość sześciu stóp. W rzeczywistości jednak nie było tak beznadziejnie, jak 
się mogło wydawać. Zbliżenie krawędzi pola lodowego, wynurzającego się z mgły 
jak pływająca platforma, powinno być poprzedzone przez zakłócenie powierzchni 
wody, niewielkie fale popychane masami lodu. Dlatego pierwszym ostrzeżeniem 
powinna być woda pojawiająca się wokół jego butów.
Woda pomiędzy brzegiem kry a mgłą wyglądała jak czarna oliwa, pokryta tu i 
ówdzie brudnymi połyskliwymi łatkami formującego się na jej powierzchni lodu. 
Temperatura utrzymywała się na poziomie niemal pięćdziesięciu stopni poniżej 
zera, co sprawiało, że morze przez cały czas próbowało zamarznąć, utworzyć na 
powierzchni nowe płyty lodu. Nie pozwalał na to jedynie stały ruch prądu. Langer 
nie widział sań ani psów. Gdy rozglądał się dookoła, dostrzegał wszędzie jedynie 
brudną parę wodną. Ogarniało go nieprzyjemne wrażenie izolacji. Nie mógł się 
pozbyć uczucia, że jest zdany tylko na siebie, że płynie na malutkim fragmencie 
kry, który odłamał się od ich tratwy, fragmencie niewiele większym niż blat 
stołu.
Poczuł na plecach zimne dotknięcie strachu. Wytężył słuch. Jeżeli lód, na którym 
trwał przycupnięty, wyłamywałby się z kry, powinien usłyszeć ostrzegawczy 
zgrzyt. Mógł on być bardzo cichy. Nie miał możliwości sprawdzenia, jakiej 
grubości jest lód tworzący małą wyspę, ale jeżeli odłamałby się fragment, 
powinien zabrzmieć krótki trzask.
79
Przykucnięty na krawędzi, z kapturem naciągniętym na czoło, Langer wyglądał jak 
futrzaste zwierzę we mgle i, pomimo tak wielu warstw ubrania oraz mitenek pod 
grubymi rękawicami, czuł, że jego ciało również zamienia się w kawałek lodu 
dryfujący po morzu. Ręce mu ścierpły, nogi bolały ze zmęczenia, twarz zaczynała 
zdradzać objawy odmrożenia. Mimo wszystko strach trzymał go w napięciu i 
gotowości. Nagle usłyszał to.
Dygocząc stanął na sztywnych nogach. Był sam. Fragment lodu, na którym stał, 
odłamał się od kry. Wystarczyło, by zrobił dwa kroki w jakimkolwiek kierunku, a 
znajdzie się w marznącej wodzie, która zabije go w ciągu trzech minut. W 
panicznym strachu obrócił się do tyłu. Kurtyna mgły przylgnęła mu do twarzy. Był 
całkowicie sam, stracił dwóch towarzyszy i nigdy już nie zobaczy człowieka. 
Ogarnęło go ślepe przerażenie. Zadrżał, zacisnął zęby. Na rany Chrystusa, weź 
się w garść! Przez chwilę stał bez ruchu drżąc na całym ciele, usiłował opanować 
panikę. I wtedy poczuł linę, o której zapomniał. Linę, którą przez cały czas 
trzymał kurczowo zaciśniętą w prawej dłoni obciągniętej rękawicą. Był połączony 
z krą, jedynie wyobraźnia podsunęła mu najgorsze. Ze znużeniem opadł ponownie w 
kucki i wówczas jego pokryte lodem buty wydały dziwny dźwięk. Ten dźwięk przed 
chwilą wziął za znak rozłupania kry. Odetchnął z ulgą, a jednocześnie poczuł się 
słaby i bardzo głupi. Napięcie dawało o sobie znać, mimo że dryfowali dopiero od 
godziny. Kanał zamknął się dwadzieścia cztery godziny później.
* * *
Zegarek Beaumonta wskazywał 22.30. Kra, na której dryfowali, drżała i obracała 
się popychana bocznym prądem. A na wschodzie rzedła mgła.
— Tam się przejaśnia — powiedział Langer, wstając i wskazując na wschód. — Dobry 
Boże, przejaśnia się. Będziemy mogli coś widzieć...
— Ja już coś widzę — stwierdził ponuro Beaumont. — Wygląda jak ląd.
Automatycznie użył słowa „ląd", mimo iż zamazana linia, której się przyglądał, 
mogła być najwyżej kolejną płytą lodu, zakładając, że w ogóle było to coś innego 
niż mgła. Kiedy człowiek wpatruje się w mgłę przez dłuższy czas, oczy zaczynają 
płatać mu figle. Widzi drzewa, góry i inne rzeczy, o których doskonale wiadomo, 
że ich tam nie ma. Zamknął na chwilę oczy i otworzył je ponownie. Mgła rzedła 
raptownie, światło księżyca osrebrzało kropelki szarej gęstości. Tak, w dalszym 
ciągu widział rozmazaną linię, ale czy to był, do diabła, pak? Czy kolejna 
odmiana prądu niosła ich — modlił się, by tak było — w stronę polarnego paku?
— Chyba nas dogoni — ocenił Horst.
80
Biała platforma, wielka jak cały kontynent znajdowała się już nie dalej niż 
ćwierć mili. Przed nią wodę zaciemniały zmarszczki, drobne fale odbijane przez 
potężne pole lodowe płynące na zachód, w stronę maleńkiego kawałka lodu dążącego 
swoją drogą.
— Horst, zostań tutaj i miej na to oko. Ja uprzedzę Sama. — Beaumont ruszył 
przez krę, zwijając po drodze niepotrzebną już linę. Mgła rozproszyła się na 
tyle, że widział Graysona stojącego na przeciwległym krańcu. I w dalszym ciągu 
rzedła. Chwilami mógł dostrzec przed zachodnią krawędzią wysepki kilkaset jardów 
spokojnej wody. Jeszcze dalej mgła była równie gęsta jak dotąd. — Sam, za twoimi 
plecami zbliża się do nas pole lodowe. Zbliża się szybko i ze wschodu.
— To oznacza kłopoty.
— Owszem, to oznacza kłopoty. Psy są już gotowe, wygląda na to, że będziemy 
musieli szybko przeskoczyć na lód. Ty na razie zostań tutaj. Tak na wszelki 
wypadek, gdyby się coś działo. Kiedy cię zawołam, biegnij, jakby cię sto diabłów 
goniło.
Na wszelki wypadek... Nie trzeba było nic wyjaśniać. Beaumont obawiał się, że 
cały kanał ulega teraz zamknięciu, że szczęki lodu dotrą do nich z obu stron, ze 
wschodu i zachodu. Obawy te spowodował nowy ruch kry. Obracała się teraz powoli, 
co wskazywało na oddziaływanie więcej niż jednego prądu. Zatrzymał się na chwilę 
przy psach i wrócił do Langera, patrzącego uporczywie na wschód.
— Popatrz na fale — powiedział Niemiec.
Zmarszczki czarnej wody przeszły w fale, jeszcze niewielkie, ale dające 
wyobrażenie o ogromie płaszczyzny tworzącej je przed sobą, zbliżającej się do 
nich, pchanej siłą milionów ton polarnego paku. Mgła przerzedziła się jeszcze 
bardziej, mimo że za nimi, na polu lodowym była cały czas tak samo gęsta, a 
nadpływająca w ich stronę platforma robiła wrażenie całego wybrzeża. Niskiego 
brzegu z kraszonego lodu z wielkimi torosami poza nim.
— Keith...!
Beaumont słysząc wołanie odwrócił się w stronę Graysona i przez kilka sekund 
czuł, jak w jego żyły wkrada się chłód bardziej lodowaty niż ten, który mroził 
ciało. Niemal na środek kry dotarła fala pędząca z przeciwnej strony. Za nią 
sunęła w ich kierunku druga lodowa szczęka, wysyłając wodę na zwiady. Krzyknął 
na Graysona i Amerykanin ruszył w jego kierunku, a Beaumont odwrócił się, by 
jeszcze raz sprawdzić, jak wygląda sytuacja na wschodzie. W jednej chwili zdał 
sobie sprawę, że zbliża się katastrofa. Zachodnia szczęka dosięgnie ich 
wcześniej niż wschodnia. A oni przecież musieli iść na wschód! — Zajmij się 
psami, Horst! — usłyszał za sobą hałas i obejrzał się niespokojnie. Fala dotarła 
do kry i wysłała w głąb lodu czarną wodę. Dotarła do Graysona i obmyła mu buty. 
Dosięgła psów, wirując między łapami zwierząt, które w szaleńczym przerażeniu 
rwały uprząż.
— Może nas zepchnąć... ten lód za nami... — krzyknął Beaumont.
Gdy Horst borykał się ze swoimi psami, Beaumont walczył z drugim zaprzę-
81
giem. Jedną dłonią uchwycił sanie, w drugiej trzymał bat. Woda wirowała pomiędzy 
nimi. Na kilka sekund zalała całą wyspę, tak że zdawało się, iż stoją na środku 
morza. Psy wpadły w panikę, przekonane, że toną. Wszyscy mogli utonąć w ciągu 
kilku sekund. Ich życie zależało od grubości i wytrzymałości niewidocznego lodu, 
na którym stali. Jeżeli zbliżający się masywny blok uderzy w słaby punkt i 
złamie krę, znajdą się w wodzie, bez żadnego oparcia, walcząc z morzem między 
dwiema szczękami, które zetrą ich na proch lub zrobią z nich płaskie plasterki 
mięsa.
Wschodnia szczęka ciągle jeszcze znajdowała się około stu jardów od nich, jej 
fala jeszcze nie dotarła do kry, kiedy przyszło uderzenie, miażdżący cios, pod 
którym zadrgała cała ich wyspa. Psy przestały się rzucać i szaleć, stały 
spokojnie, znieruchomiały z przerażenia. Morze zalało lodową tratwę, zostawiając 
na jej powierzchni ciemne sadzawki we wgłębieniach, lecz kra oparła się 
uderzeniu. Wówczas poczuli wyraźnie, że lodowa wyspa porusza się, popchnięta w 
stronę drugiej białej płaszczyzny, płynącej prosto na nich. Beaumont spojrzał do 
tyłu, ujrzał nadpływającą płaszczyznę, wyższą o stopę niż kra, jak wielki 
stopień schodów. — Na drugi koniec, szybko! — krzyknął.
Używając batów zmusili nieposłuszne psy do pokonania krótkiego dystansu, jaki 
dzielił ich od przeciwległej krawędzi i stanęli niemal na samym jej brzegu. 
Nawet prawdziwy optymista nie dałby im dużych szans. Beaumont miał teraz ochotę 
zrobić w tył zwrot, zabrać zaprzęgi na drugi koniec i próbować przedostać się na 
lód za nimi, ale było już za późno. Fala ze wschodu zakryła krę, rzuciła się 
wirami pod ich nogi, psy znowu oszalały ze strachu. Beaumont wzmocnił chwyt i 
przygotował bat do jednego ostrego smagnięcia. Woda ciągle zalewała im nogi, 
kiedy luka zamknęła się. Na kilka sekund przed uderzeniem świsnęły baty i ludzie 
rzucili zwierzętom rozkaz. Sanie skoczyły do przodu porwane przez psy. Pod nimi 
morze zalało lodową tratwę, zatapiając ją całkowicie.
Psy skoczyły naprzód ciągnąc sanie nad luką, zanim lód zamknął się w grzmiącym 
zderzeniu. Coś zachrzęściło i obsunęło się pod prawą nogą Be-aumonta, ale pęd 
sań porwał go naprzód przy akompaniamencie ogłuszającego huku. Płyty pola 
lodowego były przy brzegach gładkie i dostatecznie równe, by sanie mogły szybko 
posuwać się dalej, podczas gdy siła zderzenia łamała młody lód na krańcach i 
otwierała nowe przesmyki na zamarzniętym morzu. Byli ogłuszeni hukiem do tego 
stopnia, że niemal nie słyszeli gigantycznego grzmotu, kiedy obie płyty lodowe 
sczepiły się ze sobą. W miejscu zetknięcia wyrosły torosy wysokie nawet na 
dwadzieścia stóp. Mieniące się ściany ruchomego lodu, na szczytach których 
chwiały się ogromne płaty zamarzniętej wody. W pewnej chwili Grayson, biegnący 
truchtem obok Beaumonta, poślizgnął się i upadł. Za nim rozłamał się wielki 
lodowy grzbiet spadając w dół jak lawa i tocząc przed sobą masywne lodowe bloki.
Beaumont zauważył ten upadek, więc przerzuciwszy bat do ręki, którą prowa-
82
dził sanie, dziko szarpnął Graysona w górę. Amerykanin złapał dłonią uchwyt sań, 
dał się porwać naprzód, przez dłuższy czas jechał na kolanach, potem udało mu 
się podnieść. Za nimi wielki odłam lodu ważący wiele ton z głuchym odgłosem 
runął w miejscu, gdzie przed chwilą upadł Grayson. Rozdygotany Amerykanin 
ściskał mocno uchwyt sań i potykając się brnął naprzód tuż za zaprzęgiem Lan-
gera. Za ich plecami polarny pak tworzył po tej gigantycznej kolizji jeden 
wielki, ciągle ruchomy chaos.
Słaby lód odsłaniał pod naporem ciągle nowe rysy i szczeliny. Ciemna blizna 
powstała tuż za saniami Beaumonta, a druga przed nimi. Zboczył, by ją ominąć, 
potem skręcił znowu, unikając następnej. Zmieniając kształt pole lodowe grzmiało 
i dudniło, powodowało przerażający hałas, porównywalny chyba tylko z 
bombardowaniem. Mknęli naprzód popędzając psy i biegnąc, by uratować swoje 
życie. Byle dalej od miażdżącego piekła za plecami. Wreszcie, gdy przebyli 
prawie pół mili i znaleźli się już w pobliżu wału mgły, Beaumont zarządził 
postój. Łapiąc oddech, zmęczeni na równi z psami, w ubraniach mokrych od potu, 
popatrzyli za siebie. W dali lód ciągle jeszcze poruszał się i skręcał. Miną 
całe godziny, zanim ten zgiełk się uspokoi, zanim lodowa płaszczyzna zamknie się 
raz jeszcze zasłaniając morze, zanim nadejdzie arktyczna cisza, którą można 
słyszeć.
* * *
— Kto to jest, do diabła?
Dym przesłonił na chwilę podrygujący obraz trzech mężczyzn w futrzanych 
ubraniach, widzianych z powietrza. Kiedy zniknął, ukazała się mgła, a potem 
jeszcze więcej dymu. Ekran zainstalowany w głównym baraku wybielał. Papanin 
poprawił się na krześle obok Kramera, operator rzutnika zdjął szpulę z filmem, 
ktoś inny zapalił światło. Dym pochodził z małej, zakręconej fajki, którą pykał 
bezustannie Sybirak. Wypełniał przegrzane pomieszczenie i przesłaniał napis 
„palenie wzbronione" zawieszony na ścianie. Atmosfera była gorąca, pełna 
żarliwego zapału.
— To bardzo interesujące — odważył się zabrać głos Kramer.
— Ten film nie mówi mi dokładnie nic — skwitował Papanin. — Wiem tylko, że 
trzech mężczyzn i dwa psie zaprzęgi znalazły się na granicy mgły. A gdzie jest 
oddział Beaumonta? Szukamy większej liczby ludzi, ekspedycji. Ten pilot z ptasim 
móżdżkiem szukał w złym miejscu.
Ściskając ustnik między zębami, obrócił się na krześle i przyjrzał rozpostartej 
na stole mapie Arktyki. Zaznaczono na niej aktualne pozycje wszystkich statków 
będących w tej okolicy: sześć okrętów floty trawlerów k49, śmigłowcowiec „Gor-
83
ki", ogromny statek badawczy „Rewolucja" i amerykański lodołamacz „Elroy", który 
wytrwale sunął w kierunku pola lodowego.
Obok mapy leżało zdjęcie stacji Target-5 wykonane z powietrza. Zostało zrobione 
kilka tygodni temu, w ramach rutynowych działań mających na celu kompletowanie 
danych o wszystkich amerykańskich stacjach arktycznych. — Rampa na Target-5 — 
powiedział Papanin — miejsce, gdzie spuszczają Śnieżne Koty na pole lodowe. 
Oddział sabotażowy powinien już tam być.
Kramer spojrzał na zegarek. 22.30. Nie wiedział, że właśnie w tym momencie, 
dwadzieścia pięć mil na zachód, kanał zamykał się na krze, na której tkwił 
uwięziony Beaumont. — Nasi ludzie dotarli tam godzinę temu. — Odparł Litwin.
— Przy pomocy radaru powinni nawet we mgle odnaleźć amerykańską bazę.
— I pas startowy. To musi być dobrze zrobione.
— Ten sam zespól wykona oba zadania, zajmie się rampą i pasem. Zrobią to tak, 
jak pan sobie życzył...
— Pamiętaj, żadnych incydentów międzynarodowych — ostrzegł Papanin.
— Cokolwiek się zdarzy, będzie to wyglądało na wypadek. Albo... serię wypadków. 
W ciągu trzydziestu minut Target-5 zostanie odcięta od świata.
— Jeśli będą mieli sprawną radiostację, nic z tego!
— Nasz oddział sabotażowy zajmie się także tą sprawą. Papanin prawie nie 
słuchał, osunąwszy się i założywszy ręce za głowę na oparciu fotela. — Beaumont
— wymamrotał. — Beaumont — powtórzył. — To słowo coś mi mówi. Chcę wysłać pilną 
depeszę do Piętrowa w Rejestrach w Leningradzie.
* * *
— Jestem pewien, że się mylisz...
— Idziemy na wschód — oznajmił Graysonowi Beaumont po raz trzeci. — I prędzej 
czy później znajdziemy tam Target-5. — Zapalił papierosa wilgotnego od mgły, 
która wciskała się wszędzie, w ich płuca również. Sprzeczka trwała już dobre 
dziesięć minut, a dotyczyła kierunku marszu.
— Dryfowaliśmy na tej krze bardzo daleko na południe — naciskał Grayson. — Od 
kiedy jestem nawigatorem, chyba mam coś do powiedzenia...
— Już powiedziałeś swoje. A ja się z tobą nie zgadzam. Wszystko dryfuje na 
południe i to, jak na mój gust, trochę zbyt szybko. Pole lodowe, Target-5, baza 
radziecka, kra, na której mało się nie potopiliśmy. — Wszystko to dryfuje na 
południe z tą samą szybkością. Nie bierzesz pod uwagę pływu samej kry.
— W pewnym sensie masz rację...
— Mam całkowitą rację. A poza tym, tu nie jest Izba Gmin, gdzie panowie
84
dyskutują, żeby uniknąć prawdziwej roboty. Ruszamy.
— Na wschód?
— A gdzieżby indziej?
Ruszyli w rzednącą mgłę. Przez pokruszony lód. Raz jeszcze musieli mocno i 
pewnie chwycić rączki sań w wiecznej walce, by nie pozwolić im się przewrócić. W 
niedługim czasie natrafili na wyniesiony olbrzymim ciśnieniem toros, którego nie 
byli w stanie ominąć. Musieli użyć siekier do rozbijania lodu i wyrąbać w 
ścianie bramę. Była to katorżnicza praca, opóźniająca marsz i wyczerpująca ich 
siły. Jedynym optymistycznym akcentem w tej sytuacji był fakt, że od dłuższego 
już czasu nie słyszeli nad sobą śmigłowców.
— Wygląda na to, że Rosjanie zrezygnowali — z nadzieją w głosie powiedział 
Langer, kiedy pokonali lodową ścianę. — Albo zabrakło im paliwa.
— Może — burknął Beaumont myśląc o czym innym. Zastanawiał się, czy powinni już 
rozbić obóz na noc. Było pół do dwunastej i wszyscy, nawet psy, poruszali się 
jak w letargu. Napięcie minionych kilku godzin, a przede wszystkim przejmujące 
zimno wyczerpały ich całkowicie. Spojrzał na idącego obok Gray-sona. Początkowo 
szli chroniąc oczy pod goglami, ale mgła oblepiła szkła tak szczelnie, że ledwie 
widzieli dokąd idą. Dlatego teraz każdy miał je zsunięte na czoło pod kapturem. 
Gogle Graysona pokryte były soczewkami lodu. Jego oddech zamarzał na szkle.
— Jak tylko znajdziemy odpowiednie miejsce, rozłożymy się na noc — powiedział 
Beaumont.
— Dzięki Bogu! — Amerykanin natychmiast uznał, że nieco zbyt gorliwie 
zaakceptował możliwość odpoczynku. — Spróbuję jeszcze nawiązać łączność radiową 
— zaproponował.
Wśród wyposażenia wiezionego na saniach znajdował się Redifon Gr 345, 
radiostacja i radiolokator, stanowiące zminiaturyzowany zestaw o maksymalnej 
mocy zaledwie piętnastu watów. Jednak właśnie za pomocą tego urządzenia mogli 
kontaktować się z Thule, z pominięciem Curtis Field. Od momentu, gdy sikorski 
porzucił ich na arktycznym lodzie, trzy razy robili postój i nadsłuchiwali, czy 
nie dotrą do nich jakieś sygnały z Target-5. Nie usłyszeli nic. Jak gdyby wyspa 
rozpłynęła się w powietrzu.
Jeśliby udało im się odebrać choć jedną transmisję, mogli przy pomocy ra-
diolokatora określić położenie baraku, w którym znajdowała się radiostacja na 
Target-5. Mieliby podstawowy namiar, za którym mogli podążać. Brak jakiejkolwiek 
transmisji mocno niepokoił Beaumonta, ale Anglik przezornie zachowywał swoje 
obawy dla siebie. — Prawdopodobnie zakłócenia statyczne. W bazie wiedzą, że i 
tak ich transmisja nigdzie nie dojdzie, więc nawet nie próbują nadawać — odparł 
niedbale, gdy Langer zapytał go o przyczyny niepokojącej ciszy radiowej.
Przed nimi, tuż nad gruntem, mgła zrzedła nieco, lecz wyżej trwała zwarta i 
nieruchoma. Dotarli wreszcie do miejsca, gdzie lód na pewnym obszarze wyda-
85
wał się wystarczająco solidny, by rozbić na nim obóz. Psy ślizgały się coraz 
częściej, co było niezawodnym znakiem, że ogarnia je nieprzezwyciężone znużenie. 
Langer przed chwilą zawołał ostrzegawczo: — Bismarck nie nadąża. Wszystkie psy 
zbiją się zaraz w jeden kłąb, jeśli będziemy próbowali iść dalej.
— Nie sądzę, żebyśmy znaleźli wolne miejsce w motelu o tej porze — odkrzyknął 
Beaumont. — Spróbujemy zdrzemnąć się tutaj.
Zatrzymał zaprzęg i jeszcze z ręką na uchwycie sań przyjrzał się czemuś, co 
pojawiło się wprost przed nim. W rzednącej mgle coś jarzyło się czerwono, 
znikało, wybuchało gwałtowniej. Nie mógł uwierzyć. Zamrugał, pewien że ma 
halucynacje, spojrzał ponownie. Mgła poruszała się, zwijała w kłęby 
przesłaniając widok, tworzyła odblaskową kurtynę. Czerwone błyski wybuchnęły 
znowu, przedarły się przez zasłonę, wspięły wyżej, opadły, falowały. W nozdrzach 
czuł ledwo uchwytną woń dymu. Po chwili również psy złapały ten zapach i zaczęły 
kręcić się niespokojnie, wietrząc ogień.
— Co to jest, do diabła? — wychrypiał Grayson.
Beaumont nie odpowiedział. Wziął od Amerykanina kompas i pochylił się nad 
fosforyzującą tarczą usiłując określić położenie. Kiedy się wyprostował, ogień 
przeszedł w posępny, złowieszczy blask, taki blask, jaki Beaumont widział już 
kiedyś z odległości czterech mil, gdy patrzył na pożar amerykańskiej stacji 
badawczej na Alasce.
— Co to jest? — powtórzył Grayson. — Wygląda jak samo piekło.
— Zapomnij o drzemce — powiedział Beaumont ponuro. — Ruszamy dalej. Najszybciej 
jak się da poprowadzić psy. To. jest pożar na Target-5.
Wtorek, 22 lutego, 0.15 — 8.00
— Jakiś maniak zrobił to celowo. To sabotaż...
Matthew Conway, pięćdziesięcioletni szef stacji płonął z wściekłości. Płonął 
niemal tak intensywnie, jak przemieniony w nocną pochodnię barak, w którym 
znajdowała się ich radiostacja. Beaumont stojąc w smugach mgły, w świetle silnej 
lampy zapalonej przez doktora Conwaya nad tym, co jeszcze niedawno było zupełnie 
dobrą radiostacją, przyglądał się uważnie szczątkom baraku. Zwęglone kikuty 
znaczyły miejsca, gdzie wznosiły się ściany. Pod kupą popiołu leżał poskręcany 
kawał metalu, a gryzący smród spalenizny dryfował w nieruchomym powietrzu 
bezwietrznej nocy. Barak spłonął do samych fundamentów. Pasma dymu wirowały 
mieszając się i łącząc ze smugami mgły.
— Dlaczego od razu sabotaż? — zdziwił się Beaumont, zdejmując karabin 
przewieszony przez ramię.
— Kiedy tu dobiegłem, ogień był duży, ale nie do tego stopnia — powiedział z 
pasją Conway. — Rickard, radiooperator — spotkałeś go zaraz po przybyciu — 
pierwszy zauważył pożar. Gdy ja tutaj dotarłem, to było już prawdziwe piekło. 
Mimo to drzwi nie puściły. Zauważyłem kilka drzazg wokół zamka. Wyglądało, jakby 
ktoś się włamał.
— To ogień mógł zablokować zamek — odparł Beaumont niedbale. Próbował wprowadzić 
trochę spokoju. Od chwili, gdy przybyli do bazy, dziesięć minut temu, wyczuł 
nieomylnie napięcie panujące pomiędzy trzema mężczyznami oczekującymi na 
ewakuację z nieszczęsnej stacji. Napięcie, które było obecne jeszcze zanim barak 
z radiostacją stanął w płomieniach.
— Nie podoba mi się to — zaprotestował Conway. — Tam był grzejnik Cole-mana. To 
ten poskręcany kawałek metalu. Z tego, co udało mi się zobaczyć przez drzwi, 
leżał na boku. A stał prosto, kiedy Rickard wychodził z baraku.
— Może przewróciła go siła ognia...
— Na miłość boską, czy tobie się wydaje, że zwariowałem? Owszem, siedzę na tej 
wyspie od trzech lat, ale ciągle jeszcze jestem przy zdrowych zmysłach. Ten 
grzejnik jest ciężki. Musiałbyś go porządnie kopnąć, żeby przewrócić.
— Dobrze, dobrze, Matt, uspokój się. — Beaumont obszedł dookoła tlącą się ruinę. 
Znał Conwaya sprzed trzech lat, a w czasie jego pobytu na Target-5 dwu-
87
krotnie odwiedzał go na stacji dryfującej wówczas kilkaset mil na północ w 
odniesieniu do aktualnej niebezpiecznej pozycji. Jednak teraz, kiedy baza trwała 
zatopiona we mgle, wszystko nabierało innego wymiaru. Gdy spostrzegli ogień, 
ruszyli pospiesznie w stronę bazy, nie próbując nawet znaleźć właściwego dojścia 
na wyspę, rampy dla Kotów Śnieżnych. Brnąc w stronę pomarańczowej łuny, 
wciągnęli sanie na rodzaj muru o wysokości co najmniej dwudziestu stóp, urwisko 
nad właściwym polem polarnym stanowiące brzeg wyspy.
— A tamta bryła metalu, którą ledwie widać w kącie, to jest nasza radiostacja
— zawołał Conway. — To była nasza radiostacja — poprawił się. — Teraz już nie 
mamy żadnej możliwości kontaktu ze stałym lądem. Jesteśmy odcięci aż do czasu, 
gdy pojawi się samolot.
— Co nastąpi za dziesięć dni — dokończył Beaumont stając obok Amerykanina. - 
Dlaczego zostawiają was tutaj tak długo?
— To mój idiotyczny pomysł. — Conway był wyraźnie rozgoryczony. — Nigdy dotąd 
nie mieliśmy okazji przeprowadzić sondowania głębinowego i testów zasolenia tak 
daleko na południe, więc myślałem, że to szansa zesłana przez niebo. Tylko nie 
przewidziałem mgły. A teraz jeszcze to...
— Swoją drogą, kto mógłby podpalić barak? — spytał Beaumont.
— Jest nas tu tylko trzech. Żaden z nas. Nie wiem. Jestem już chyba zmęczony
— zmienił temat. — Co z tym Rosjaninem, który ma się tu zjawić?
— Nazywa się Gorow, Michaił Gorow. — Beaumont improwizował wymijającą odpowiedź. 
Conway nie miał klauzuli dostępu. — Nie wiem o nim wiele, ale domyślam się, że w 
Waszyngtonie uważają, iż ten człowiek może powiedzieć im coś o politycznych 
układach w Rosji. Powinien być teraz w drodze z Bieguna Północnego 17.
— I dlatego ty tutaj jesteś?
— Mam go przejąć i dostarczyć do Curtis Field. Proste, prawda?
— Proste!? Przez pływające pole? — Conway przyjrzał się Anglikowi uważnie. — Nie 
podjąłbym się takiej wycieczki za sześćdziesiąt tysięcy dolarów. — Skrzywił się 
pocierając kuleczki lodu oblepiające mu brwi. — A wiedziałbym, co zrobić z taką 
sumą. Wracajmy.
— Czy jest tu jakieś miejsce, gdzie moglibyśmy spokojnie porozmawiać? Tylko we 
dwóch.
— Laboratorium. To niedaleko. — Conway poprowadził traktem z ubitego śniegu 
pomiędzy ocalałymi barakami. Beaumont dałby głowę, że mgła znowu zgęstniała. 
Dałby głowę także za to, że Conway miał całkowitą rację. Barak radiostacji 
został rozmyślnie podpalony. Jednak nie chciał podsycać napięcia panującego na 
wyspie i był to smutny powód, dla którego musiał zachować spokój. Jeżeli Gorow 
dotrze tutaj, to zabiorą go ze sobą, zostawiając trzech naukowców na Target-5. 
Co do Conwaya nie miał żadnych wątpliwości i darzył go zaufaniem, ale nie znał 
Rickarda. Sondeborga nie musiał znać. Jedno spojrzenie na specjali-
88
stę od badań siły przyciągania wystarczyło mu, by stwierdzić, że ten znajduje 
się na skraju załamania nerwowego. Jeśli zabiorą stąd Gorowa i odejdą, a tu 
przyjdą Rosjanie i zaczną naciskać, ludzie, którzy zostaną w bazie, nie mogą im 
nic powiedzieć. I nie powiedzą, jeśli nie będą wiedzieli.
— Odtajesz trochę — powiedział Conway, otwierając drzwi baraku na końcu szeregu. 
— Zostawiłem włączony grzejnik.
Rozmiary pomieszczenia były w przybliżeniu takie same jak głównego baraku, w 
którym znaleźli się po przybyciu; duży pokój mierzący około piętnaście na 
dwadzieścia stóp. Wzdłuż ścian stały paki z dobytkiem bazy przygotowanym do 
ewakuacji, tylko w jednym rogu ostał się potężny stalowy statyw podtrzymujący 
ogromny kołowrót. Conway wskazał podporę. — Tędy spuszczaliśmy kamerę podwodną, 
żeby zerknąć na morskie dno. Potem przez ten sam otwór prowadziliśmy wiercenia 
rdzeniowe. Masz ochotę zajrzeć?
Conway pochylił się i podważył fragment zbitej z desek posadzki pod statywem. 
Okazał się on szeroką klapą i Beaumont zajrzał w czworoboczną dziurę
0 przekątnej około czterech stóp. Sześć stóp niżej znajdowała się kolejna 
warstwa desek. — W razie potrzeby będziemy mogli schować tu Gorowa — zasugerował 
Conway. — Będzie mu cholernie zimno, ale to najlepsze, co mogłem wymyślić.
Beaumont popatrzył na Conwaya ponad dziurą. — O czym ty mówisz?
— Posłuchaj, Keith, powiedziałem ci, że jestem przy zdrowych zmysłach. Od 
granicy mgły prowadzisz ze sobą dwóch ludzi przez pływające pole lodowe. 
Wcześniej zostaliście przetransportowani śmigłowcem. Sam mi to powiedziałeś. Ów 
Gorow, który musi być dosyć ważną osobistością, ucieka z radzieckiej bazy
1 dociera tutaj. To oznacza, że ludzie z radzieckiej służby bezpieczeństwa 
przybędą w ślad za nim. Mam rację?
— Sam ci to powiedziałem.
— Tak, ale nie powiedziałeś mi, że moja radiostacja została zniszczona 
specjalnie! Podpalili ją, żeby nas odizolować. Żebyśmy nie mogli zawiadomić 
Curtis Field, kiedy znajdą się tu Rosjanie. Domyśliłem się tego teraz, gdy 
szliśmy od pogorzeliska. Mam rację?
— Co jest pod tamtymi deskami? — zapytał Beaumont. — Tak, masz rację. Ale nie 
puść pary z ust przy Rickardzie albo Sondeborgu.
— Będę milczał jak głaz — Conway pochylił się ponownie, chwycił linę przywiązaną 
do haka i pociągnął ją. Deski odchyliły się jak klapa na zawiasach ukazując pod 
spodem czarną pustkę. Conway zapalił lampę i skierował w otwór mocny strumień 
światła, który zginął w nie kończącej się ciemności. Beaumont poczuł ciężką woń 
soli. Na granicy jasności ściany lodu wzniecały błyszczące iskierki.
— Tam w dole jest Arktyka — powiedział Conway. — Dwieście stóp lodu. Niezłe 
miejsce na schowanie ciała.
— Miejmy nadzieję, że do tego nie dojdzie — odparł zwięźle Beaumont.
89
— To był dowcip. Żeby rozładować napięcie — Conway opuścił klapę na złowieszczy 
otwór. — Prawdopodobnie zauważyłeś, że jestem trochę zdenerwowany. Może lepiej 
to zrozumiesz, jeśli ci powiem, że Michaił Gorow jest w sąsiednim baraku.
* * *
Radziecki uciekinier, czołowy oceanograf Związku Radzieckiego, twórca „systemu 
Katarzyny", leżał nieprzytomny na pryczy ustawionej pod ścianą baraku. Derki, 
którymi opatulony był pod brodę, odsłaniały jedynie szkaradnie pokiereszowaną 
twarz, szerokie, na wpół uchylone wargi i gęstwinę prostych ciemnych włosów 
odrzuconych z czoła. Gorow oddychał głośno. Podobnie jak Leonid Breżniew, miał 
grube brwi, ale policzki zapadnięte i ziemistego koloru.
— Zjawił się tu pół godziny przed wami — wyjaśnił Conway. — Właśnie byłem sam 
przy płonącym baraku radiostacji, gdy chwiejąc się i potykając wyszedł z mgły. 
Na początek zabrałem go tutaj, bo było najbliżej.
Ironia losu, pomyślał Beaumont, ktoś popełnił wielką pomyłkę, podpalając barak 
radiostacji, ponieważ to właśnie błyszcząca pochodnia płonącego baraku pomogła 
im zlokalizować wyspę. A Gorow bez wątpienia skorzystał z tego samego ognistego 
drogowskazu. Rosjanin poruszył się niespokojnie we śnie, wymamrotał coś, co 
mogło być dziewczęcym imieniem Rachel i ponownie znieruchomiał.
— Bardzo z nim źle? — zapytał Beaumont. — Byłeś kiedyś lekarzem, powinieneś 
wiedzieć.
— Odmrożenia nie są takie groźne, na jakie wyglądają. Opatrzyłem niektóre blizny 
i świeże rany. Nie mógł się uspokoić, bredził i był bliski histerii, więc 
zaaplikowałem mu środek uspokajający. Z tego, co mówił, wynikało, że powinienem 
wiedzieć o jego przybyciu, więc zostawiłem go w spokoju. Sądziłem, że to objaw 
histerii.
— Jak tutaj dotarł?
— Najwyraźniej szedł z saniami przez pole lodowe.
— Nie jesteś tego pewien, Matt? — zapytał Beaumont.
— Niepotrzebnie zawracasz sobie głowę...
— To ważne! Jeżeli jego sanie zostały gdzieś na lodzie, a Rosjanie je znajdą, 
będą wiedzieli, że jest tutaj.
— Rozumiem, przepraszam. Powiedział mi, że psy uciekły mu gdzieś tu w pobliżu. 
Musiał się przespać i niedokładnie je spętał. Potem sam ciągnął sanie i to go 
niemal zabiło. Gdy zobaczył w oddali blask płonącego baraku, zostawił sanie i 
dobrnął tu sam. — Conway wyciągnął papierosa z paczki podsuniętej przez
90
Beaumonta. W chwili, gdy potarł zapałkę, Rosjanin poruszył się ponownie. — 
Sądzę, że zostawił sanie w odległości około pół mili od urwiska. Czy to źle?
— Mogło być gorzej. Skąd wiesz, że to on jest Michaiłem Gorowem?
— Powiedział mi...
— To jego kurtka? — Beaumont podniósł ze stołu parkę i zaczął przeglądać 
kieszenie. — Nie przypominam sobie, żebyś miał pryczę w tym baraku, kiedy byłem 
tu ostatnio.
— Nie miałem. — Conway uśmiechnął się ponuro. — Według wersji oficjalnej, mam do 
wykonania tyle obliczeń, że kiedy skończę, chcę po prostu runąć na łóżko. W 
rzeczywistości chociaż na kilka godzin uwalnia mnie to od towarzystwa tamtych 
dwóch.
— Szczególnie od towarzystwa Sondeborga? — Beaumont uważnie przeszukiwał 
portfel, rozkładając na stole jego zawartość.
— Szczególnie od towarzystwa Sondeborga. Szybko się denerwuje. A to z kolei 
wyprowadza z równowagi Rickarda. Panika jest pośród ludzkich dolegliwości 
najbardziej zaraźliwą chorobą. Czy naprawdę musisz przeglądać jego rzeczy 
osobiste? — zapytał Conway nieco rozdrażniony.
— Tak! Ta karta potwierdza, że jest on Michaiłem Gorowem — odparł sceptycznie 
Beaumont. — Problem w tym, że nie mamy jego zdjęcia. Mówił coś o pościgu?
— Nie. Ucichł zaraz po tym, jak wsadziłem go do łóżka. Sądzę, że zrobił się 
podejrzliwy, ponieważ nic o nim nie wiedziałem. Jest jeszcze jedna przyczyna, 
dla której umieściłem go w tym baraku. Chciałem go ukryć. — Beaumont popatrzył 
na niego przez chwilę nic nie mówiąc. Przeszukiwał teraz wilgotną parkę 
Rosjanina. W pobliżu grzejnika włączonego przez Conwaya śnieg stopił się na 
futrze. — Pozostali nie wiedzą, że on tu jest — ciągnął Conway. — Powiedział 
wystarczająco dużo, żebym się zorientował, iż jest uciekinierem. Odgadłem też, 
że ludzie z radzieckiej służby bezpieczeństwa mogą być na jego tropie. Nie chcę 
spowodować większej paniki, niż ta, z którą już mam do czynienia. — Conway 
przerwał. — I gdybym musiał go ukryć, nie miałbym żadnej gwarancji, że Son-
deborg będzie trzymał język za zębami.
Beaumont popatrzył na Amerykanina z niespodziewanym szacunkiem. — To było 
rozsądne posunięcie, Matt. Bardzo rozsądne. Jeżeli Rosjanie naprawdę się tu 
pojawią, może okazać się bardzo pomocne. Możliwe, że będziemy zmuszeni schować 
Gorowa w tej dziurze lada moment...
— Nie miałem na myśli żywego człowieka — zaprotestował Conway. — Mówiłem ci już, 
to był tylko dowcip. Na Boga, gdybyś go tam wsadził, zamarzłby na śmierć.
— Jeśli go opatulimy porządnie, jak kokon, to nie. I wsadzimy razem z nim 
niewielki grzejnik. Nie będzie tam zbyt długo. Tylko tyle, ile czasu Rosjanie 
będą przeszukiwali bazę.
91
— Przeszukiwali bazę! — Conway był oburzony. — Nie mogą tego zrobić. Nad tym 
miejscem powiewa amerykańska flaga...
Z jednej z głębokich kieszeni parki Beaumont wydobył długą tubę, mierzącą około 
stopy długości i dosyć ciężką. — Matt, niezupełnie mnie zrozumiałeś. I to jest 
jeszcze jedna sprawa, o której nie powinni wiedzieć tamci dwaj. Jesteśmy 
całkowicie odizolowani, odcięci od świata. Nie przyleci tu żaden samolot, bo nie 
znajdzie nas we mgle. Radionadajnik został unieszkodliwiony. Jeżeli wszyscy 
mieszkańcy stacji rozpłyną się teraz w powietrzu, nikt nigdy nie zdoła 
udowodnić, co się wydarzyło naprawdę.
Conway osunął się powoli na twarde drewniane krzesło i popatrzył na Be-aumonta. 
— I kto tu teraz panikuje? — zapytał z wymuszonym uśmiechem. — W rzeczywistości 
sam nie wierzysz w to, co mówisz. Nie ośmieliliby się...
— Wyjaśnijmy to sobie — odparł chłodno Beaumont. — Takie działanie nie będzie 
wymagało żadnej śmiałości, jedynie odrobiny bezwzględności. Załóżmy, że jeden z 
waszych Śnieżnych Kotów został znaleziony na polu lodowym zaledwie kilka mil 
stąd, z pustym zbiornikiem paliwa. Gdy mgła się podniesie i ktoś wreszcie 
przyleci na Target-5, znajdzie pustą bazę, spalony barak radiostacji i Śnieżnego 
Kota na lodzie. Jaki wniosek wyciągnie? Gdy zostaliście odcięci przez mgłę, 
ogarnęła was panika. Tym większa, że straciliście jedyną możliwość nawiązania 
kontaktu ze stałym lądem. Próbowaliście więc wydostać się stąd o własnych 
siłach. Gdy zabrakło wam paliwa, usiłowaliście wrócić na wyspę, a po drodze wam 
się coś przydarzyło. Niespodziewanie otworzył się kanał, zasypały was bloki 
lodowe spadające z torosu...
— To straszne — zaprotestował Conway. — Roztaczasz przede mną wizję morderstwa z 
premedytacją...
— Chcę, żebyś był przygotowany na najgorsze, Matt — odparł spokojnie Beaumont. — 
Roztaczam przed tobą wizję działań radzieckiej Specjalnej Służby Bezpieczeństwa.
* * *
— Kiedy ruszamy?
Langer zadał to pytanie umieściwszy psy w baraku znajdującym się naprzeciwko 
głównego budynku. Przygotowania do ewakuacji były już mocno zaawansowane i w 
związku z tym co najmniej połowa baraków na wyspie świeciła pustkami. Wzdłuż 
ścian pomieszczenia, które wybrali dla psów, stały skrzynie zapełnione 
ekwipunkiem, oczekujące na samolot, który powinien się zjawić za dziesięć dni.
92
— Jak tylko Gorow będzie zdolny do wymarszu. W razie niebezpieczeństwa 
wcześniej. A to bardzo prawdopodobne — odparł Beaumont.
Langer włączył grzejnik, który przyniósł ze sobą i spojrzał skrzywiony w górę. — 
Spodziewamy się towarzystwa? Niesympatycznego?
— Już raz tu byli. Wtedy, gdy podpalili barak radiostacji. Sądzę, że nadal są 
bardzo blisko. Horst, jak już tu trochę uporządkujesz, chcę, żebyś odpakował 
nadajnik i wysłał nieszyfrowaną wiadomość do Curtis Field: Radiostacja Target-5 
wyeliminowana. Sabotaż. Powtórz słowo „sabotaż" kilka razy, potem nadaj sygnał 
końcowy i zapakuj nadajnik z powrotem.
Langer poklepał śpiącego Bismarcka. Pies uchylił jedno zamglone ślepie i zamknął 
je na powrót. — To znaczy, że mam nie czekać na potwierdzenie przyjęcia?
— Ta wiadomość nie jest przeznaczona dla Curtis Field. Wysyłamy ją do 
radzieckich zespołów monitorujących na Biegunie Północnym 17.
— Czy nie zechciałbyś wyjaśnić mi tego zadziwiającego polecenia? — spytał 
Langer. — Tak tylko, żebym mniej więcej orientował się, co robię i co się 
dzieje?
— Później. Kiedy skończysz nadawać, chcę, żebyś na zmianę z Samem pilnował 
baraku, w którym jest Gorow. Jeśli będą jakieś kłopoty, wystrzel raz w 
powietrze. Kiedy Sam będzie na warcie, spróbuj się przespać.
— Tobie też przydałoby się trochę snu — zauważył Langer. — Przeszliśmy swoje na 
tej dryfującej krze. Ale mogę zapomnieć o śnie, jeżeli będzie to oznaczało, że 
szybciej się stąd wyniesiemy. To miejsce przyprawia mnie o dreszcze. Wiesz, ci 
trzej osobnicy są na granicy histerii.
— I dlatego musimy się z nimi delikatnie obchodzić — ostrzegł Beaumont. Wyszedł 
z baraku zagłębiając się w mroźną noc, a gdy zamknął za sobą drzwi,
uczucie lodowatego zimna spotęgowało się. W zasięgu wzroku miał tylko niewyraźne 
zarysy głównego budynku, który znajdował się zaledwie sześć stóp od niego, 
odgrodzony biegnącym między dwoma rzędami baraków traktem ubitego śniegu. Mgła 
zgęstniała znowu i zdawała się intensywnieć z sekundy na sekundę. Stał i uważnie 
słuchał. W pobliżu rozróżnił ciche buczenie generatora, zapewniającego 
oświetlenie Target-5. Dużo dalej słyszał coś innego, stłumione zgrzytanie i 
pomruki pływającego pola lodowego okalającego wyspę.
Gdy Target-5 pęknie pod jego niewyobrażalnie silnym naporem, katastrofa nastąpi 
bardzo szybko. Pojawią się szczeliny i pęknięcia. Rozszerzą się w kanały, które 
z kolei otworzą bezdenne przepaście. Aż wreszcie cała wyspa podda się po 
trzydziestu latach bezustannej walki z naporem pływającego pola lodowego.
Jednak to nie wyspa wzbudzała obawy Beaumonta, lecz to, co się na niej 
znajdowało. Co poruszało się w ciemności, poza zasięgiem wzroku, wewnątrz 
gęstej, skłębionej mgły oblepiającej wszystko dookoła. Popatrzył w kierunku 
wzgórza, którego nie mógł dojrzeć, tego wysokiego na czterdzieści stóp, 
zadziwiającego zjawiska, które uwięziło kamienie płynąc wraz z nimi po morzu, 
setki mil od najbliższego wybrzeża. Oczy piekły go od mrozu. Horst miał rację, 
był cholernie
93
zmęczony. Przeciął „ulicę", otworzył drzwi głównego budynku i zawołał Grayso-na. 
Czekał na zewnątrz, aż tamten włoży swoją parkę.
Amerykanin, jak zwykle, nie zadał ani jednego pytania, póki Beaumont nie 
skończył wyjaśniać mu sprawy Gorowa. Odezwał się tylko raz, przewieszając 
karabin przez ramię i ruszając w poprzek traktu. — Będą kłopoty. Utopiłbym 
chętnie tego Sondeborga w najbliższym kanale.
Beaumont wszedł do baraku, zaniknął za sobą drzwi i zesztywniał. Z zewnątrz 
słyszał podniesione głosy, lecz teraz kłócący się z Conwayem Sondeborg już 
krzyczał.
— Nie możemy połączyć się z lądem przez spalony nadajnik — wrzeszczał. — A 
jeżeli wyspa zacznie się rozłamywać, zanim przyleci samolot? Jesteśmy w pułapce!
Specjalista od siły przyciągania, mężczyzna o szczupłej twarzy, zamilkł na widok 
wchodzącego Beaumonta. Pod przeciwległą ścianą znajdowały się dwie piętrowe 
prycze. Jeff Rickard, operator radiostacji, siedział na niższym łóżku jednej z 
nich żując zapałkę i obserwując Sondeborga. Conway opierał się o stół ustawiony 
na środku pomieszczenia, z rękami założonymi na piersiach i twarzą 
zaczerwienioną rumieńcem, który na pewno nie miał nic wspólnego z temperaturą 
panującą w pomieszczeniu.
— Harv, na litość boską, idź, zdrzemnij się trochę — mruknął Rickard. — Mamy. 
towarzystwo, więc może przestaniemy wywlekać wszystkie brudy.
Radiotelegrafista, pogodny mężczyzna o kręconych czarnych włosach, miał 
trzydzieści dwa lata. Wyciągnął rękę, by złapać kolegę za ramię. Sondeborg 
usunął się i spojrzał nieżyczliwie na Beaumonta.
— Po co tu przyszliście? — zapytał.
— Już ci mówiłem — wyjaśnił cierpliwie Beaumont. — Nasz śmigłowiec rozbił się na 
lodzie i mieliśmy dużo szczęścia, że udało nam się...
— Gówno prawda! Do cholery! Nie wierzę w ani jedno słowo!
— Przykro mi to słyszeć - w głosie Beaumonta zabrzmiała uszczypliwa nutka. 
Postawił karabin w kącie, zdjął parkę i położył ją na stole. — Chyba coś piłeś, 
prawda? — Nie była to specjalnie błyskotliwa dedukcja, ponieważ smród alkoholu 
wydobywający się wraz z oddechem specjalisty od siły ciążenia czuć było na 
odległość sześciu stóp.
— Ma tu gdzieś butelkę — poinformował Beaumonta Conway. — Nie mogę jej znaleźć. 
Ale mogę powiedzieć, że to jest jego ostatnia wyprawa arktyczna.
— Bracie, i ty mi to mówisz! — Sondeborg wykrzywił się szyderczo. — Kiedy już 
wsiądę do samolotu, jedyny lód, jaki kiedykolwiek zobaczę, będzie w barze.
— Gdzie bez wątpienia spędzisz resztę swego życia — złośliwie zauważył Beaumont.
94
Coś się załamało w Sondeborgu. Pochylił się, chwycił oskard leżący pod stołem — 
niewielkie, poręczne narzędzie, i wyprostował się powoli, mierząc Beau-monta 
spojrzeniem przepełnionym ślepą furią.
— Odłóż to! — rozkazał ostro Conway.
— Ten wielgachny Angliczyna za dużo sobie pozwala — wycedził Sondeborg wysuwając 
przed siebie prawą stopę.
— Zostań na miejscu, Rickard — ostrzegł Beaumont. — Zdaje się, że nie jestem tu 
specjalnie lubiany — ciągnął biorąc ze stołu parkę. — Nie chcę być przyczyną 
kłopotów, Conway — dorzucił — pójdę do innego baraku. — Chwycił parkę tak, jakby 
miał zamiar ją założyć, obserwowany przez tracącego pewność Sondeborga. Nagle 
zrobił szybki zwrot i, jak matador muletę, zarzucił kurtkę na prawe ramię 
Sondeborga. Ten zaczął wymachiwać ręką, by wyswobodzić oskard i wówczas Beaumont 
uderzył go. Uderzył krótkim, ostrym ciosem, który odrzucił Sondeborga w tył, aż 
na łóżko. Specjalista od siły ciążenia zatoczył się, upadł połową ciała na 
pryczę i osunął nieprzytomny na podłogę.
— Obejrzyj go — mruknął Beaumont. — Jak szybko odzyska przytomność?
Conway pochylił się nad Sondeborgiem i zbadał go pospiesznie, potem powiedział: 
— Jest sztywny. Po tym, co wypił, będzie w takim stanie przez kilka godzin...
— Możemy go stąd zabrać? Do innego baraku.
— W sąsiednim są dwie prycze...
— Chcę, żeby się tam znalazł — powiedział szorstko Beaumont. — Chcę też, żeby 
został związany.
— Związany? — powtórzył Conway ze zdumieniem.
— Związany. — Beaumont podniósł z podłogi oskard. — Człowiek, który jest zdolny 
zaatakować drugiego czymś takim, musi zostać pozbawiony swobody ruchów i 
zamknięty na klucz. — Conway otworzył usta chcąc coś powiedzieć, lecz Rickard 
pozbierał już Sondeborga z podłogi i przerzucił go sobie przez ramię. — Mam 
swoje powody — powiedział zwięźle Beaumont — więc zamknij drzwi na klucz. — 
Podszedł do wysokiego kredensu stojącego pod ścianą, sięgnął na jego szczyt i 
wziął coś w rękę. Conway przyglądał się z niedowierzaniem przedmiotowi, który 
Beaumont ustawił na stole.
— A więc tam była.
— Jestem wyższy od was — wyjaśnił Beaumont. — Zobaczyłem to od razu, gdy tu 
wszedłem. Są tam jeszcze dwie.
— Skąd on to ma, do diabła? — Conway wziął ze stołu flaszkę i przyglądał się jej 
z bliska, nie mogąc uwierzyć własnym oczom. Trzymał w ręku butelkę radzieckiej 
wódki. — Nie mógł tego dostać od Mińskiego. On jest niewinny. To szef Bieguna 
Północnego 17. Bywał tu czasami, żeby zobaczyć, jak nam się wiedzie.
— Żeby zdobyć informacje — poprawił go Beaumont. — Rosjanie zbierają szczegółowe 
dane na temat każdej bazy amerykańskiej w Arktyce. To powszech-
95
nie wiadome. Miński dostawał informacje od Sondeborga w zamian za alkohol, 
którego nie pozwalałeś mu mieć. Teraz może zgodzisz się ze mną, że trzeba go 
zamknąć na klucz?
* * *
— Martwi mnie ten sygnał — stwierdził Dawes. — Sądzę, że jesteśmy w krytycznej 
sytuacji. Wysyłam samolot na Target-5.
— Ależ tam ciągle jest mgła — zaprotestował Adams. — Żaden samolot nie zdoła 
wylądować.
— Ten sygnał radiowy oznacza, że barak z radiostacją został spalony. Użyli słowa 
sabotaż. Zaczekamy na przejaśnienie i wysyłam transport. Poleci Ridgeway.
— A jak wyląduje?
— Nie wiem — przyznał Dawes. — Ale jeżeli ktokolwiek może tego dokonać, to 
właśnie Ridgeway. Lądował na Target-5 już pięć razy, w różnych częściach Arktyki 
i jest najlepszym cywilnym pilotem w promieniu kilkudziesięciu tysięcy mil. 
Wydaj rozkazy Fullerowi.
— Nie podoba mi się to — stwierdził Adams, podnosząc słuchawkę telefonu, by 
porozumieć się z kontrolerem lotniska.
— Ridgewayowi też się nie spodoba — odparł Dawes.
* * *
— Nadałem wiadomość — poinformował Beaumonta Langer, zatrzaskując drzwi. 
Rozejrzał się po baraku. — Gdzie wszyscy?
— Kładą Sondeborga do łóżka. Po tym, jak go uśpiłem — opowiedział Lan-gerowi, co 
się wydarzyło. — Nie sądzę, by ktokolwiek się zorientował, że to ja 
sprowokowałem Sondeborga do bójki. Oczyszczam teren.
— Zastanawiasz się, czy przyjdą Rosjanie? — Langer rzucił parkę na kurtkę 
Beaumonta leżącą na stole. — Boże, jak zimno. Lepiej będzie, jeśli zmienię Sama 
za kilka minut.
— Nie zastanawiam się, czy przyjdą. Jestem tego pewien — odparł Beaumont 
stanowczo. — Nie wiem tylko, czy zjawią się przed, czy po naszym odejściu. 
Jeżeli przed, nie chcę dopuścić do tego, żeby mogli zadawać pytania takiemu 
wymoczkowi jak Sondeborg — wskazał butelkę wódki stojącą na stole. — Szczegól-
96
nie, że był już ich informatorem. Powiedział im, w którym baraku jest 
radiostacja.
— Tego nie musiał im nikt mówić. Z daleka widać maszt.
Beaumont pochylił się nad stołem i nalał z termosu kawy przygotowanej przez 
Conwaya. — Wlej w siebie trochę tego. A jednak potrzebowali informacji, że nikt 
tam nie nocuje. W niektórych bazach arktycznych operator ma pryczę w baraku 
radiostacji, żeby mógł cały czas czuwać przy aparacie. Tutaj nie jest to 
konieczne. Rickard zaglądał do baraku jedynie wtedy, kiedy sam miał zamiar 
używać nadajnika. — Beaumont szturchnął palcem metalowe tuby długości dwóch stóp 
każda, leżące na stole. — Poznajesz je?
— Dwadzieścia pięć tysięcy lat historii wewnątrz każdej z nich — Langer uniósł 
jedną z tub i obejrzał ją niedbale. — Czego to ludzie nie wymyślą. Mocuje się ją 
na końcu świdra i prowadzi w dno morskie na głębokość dziesięciu tysięcy stóp, a 
potem wyciąga z napełnionym rdzeniem. Wysyła się pustą tubę, która wraca 
napełniona próbką morskiego dna. Warstwy geologiczne zgromadzone pod dnem morza 
przez tysiące lat zostały solidnie sprasowane przez ciężar wody, więc 
wykorzystaliśmy to. Dwadzieścia pięć tysięcy lat, a możesz je nosić w kieszeni.
— To właśnie zrobił Gorow. Widzisz jakąś różnicę między nimi?
Langer obejrzał tuby dokładniej. Obie były skorodowane i poprzecierane w trakcie 
długiej podmorskiej podróży, jaką odbyły, przez świder wpychający je w morskie 
dno. Obie także zawierały próbki.
— Zostały napełnione stosunkowo niedawno — odparł Langer — tak jak i te — skinął 
w kierunku bogatej kolekcji tub, którą Conway ułożył na szczycie skrzyni.
— Ta należy do Gorowa — Beaumont wysunął rdzeń i za pomocą scyzoryka podważył 
jego koniec. Gdy uniósł do góry koniec tuby, spora część, długości około trzech 
cali, spadła mu na dłoń. Kiedy potrząsnął tubą, rdzeń na drugim końcu pozostał 
na miejscu, za to od strony naruszonego końca wypadło coś błyszczącego i ciasno 
zwiniętego. Mrugnął porozumiewawczo do Langera, oglądając pod światło rolkę 35-
milimetrowego filmu. — A to jest, jeśli się nie mylę, mikrofilm z „mapami 
Katarzyny".
— Mój Boże...
— No właśnie. Mam w ręku kopię całego radzieckiego systemu podwodnego 
naprowadzania na terenach arktycznych — Beaumont zrolował film, wsunął go na 
powrót do tuby, umieścił na końcu kawałek rdzenia. — Tak więc, jeśli nawet 
stracimy Gorowa, ciągle jeszcze będziemy mieli to.
— Kiedy się obudzi, od razu zauważy, że zniknęła — przestrzegł Langer. — Gdybym 
był na jego miejscu, po przebudzeniu sprawdziłbym, czy jest tam, gdzie była.
— No to pozwolimy mu być szczęśliwym i wsadzimy ją z powrotem do kieszeni jego 
parki — Beaumont podniósł ze stołu drugą tubę, następnie spojrzał na zegarek. 
Pierwsza w nocy czasu lokalnego. — Schowaj ją z powrotem, gdy bę-
97
dziesz szedł zmienić Sama. A ja teraz poszukam jakiegoś łóżka, zanim zasnę na 
stojąco.
Zdążył tylko zdjąć buty i ułożyć się na pryczy, gdy drzwi otworzyły się z 
trzaskiem. Wrócił Langer. — Zdaje się, że Rosjanie są tutaj. Sam słyszał 
silniki.
* * *
Sybirak dotarł z Bieguna Północnego 17 do wschodniego krańca mgły na pokładzie 
śmigłowca. Tam zamienił dotychczasowy środek transportu na oczekującego go 
Śnieżnego Kota, wehikuł zostawiający za sobą przedziwne ślady, w Arktyce używany 
do krótkodystansowych wycieczek. Pojazd posuwał się na czterech gąsienicach: 
dwóch przednich, które unosiły szoferkę i dwóch tylnych podtrzymujących kabinę 
podobną do tych, jakie mają samochody ciężarowe.
— Powinniśmy dotrzeć do amerykańskiej stacji około pierwszej — obwieścił Kramer, 
sadowiąc się obok Papanina, który przejął rolę kierowcy Śnieżnego Kota.
— Czyli, według naszych szacunków, w tym samym czasie, co Gorow, jeżeli miał 
naprawdę dużo szczęścia.
Pomimo mgły nie mieli żadnych trudności ze zlokalizowaniem lodowej wyspy. 
Oddział służby bezpieczeństwa, który wcześniej odwiedził Target-5, umieścił na 
szczycie wzgórza w pobliżu obozu Conwaya urządzenie elektroniczne, którego drugą 
część trzymał w rękach Kramer i które prowadziło ich prosto do celu. Jednak była 
to przeraźliwie zimna wycieczka i Kramer trząsł się jak osika, kiedy wreszcie 
dotarli na miejsce. Tak samo zresztą, jak uzbrojeni mężczyźni stłoczeni w 
kabinie za szoferką.
Ominęli śnieżną rampę, która pozwoliłaby im wjechać bezpośrednio na wyspę. 
Zostawili Śnieżnego Kota na polu polarnym i pozostałą część drogi pokonali 
pieszo. Jak w partii szachów rozgrywanej przez mistrza, tak i tutaj wszystko 
zostało przewidziane. Po dotarciu do urwiska, by pokonać wysoką na dwadzieścia 
stóp przeszkodę, skorzystali ze specjalnego wyposażenia przeznaczonego do 
wspinaczek. Gdy wdrapali się na szczyt, Kramer uruchomił swoje pudełeczko i 
poprowadził przez mgłę na wzgórze upstrzone okrąglakami. Tam kapryśny kompas 
wskazał im pomoc, czyli kierunek, gdzie znajdowała się grupa baraków.
— Coś tu jest nie tak — szepnął Papanin, gdy zszedł po zboczu wzgórza i nie 
znalazł nic.
Coś było nie tak. Od czasu, gdy zrobiono ostatnie powietrzne zdjęcie Target-5, 
zanim jeszcze bazę okryła mgła, wyspa obróciła się o kilka stopni i tylko 
wielkiemu szczęściu zawdzięczał Sybirak fakt, że natknął się na jeden z pustych 
baraków, zanim zorientował się, że w ogóle jest w amerykańskiej bazie. W kilka 
minut póź-
98
niej, potykając się i błądząc jak ślepiec, odnalazł główny budynek, który był 
teraz, nawet na zewnątrz, rzęsiście oświetlony. Zastukał w drzwi dłonią w 
rękawicy, krzyknął po angielsku i wszedł do środka.
Posługiwał się płynnie językiem angielskim. Nauczył się go w laboratorium 
językowym w Charkowie na Ukrainie, szlifował w trakcie długich konwersacji z 
Guyem Burgesem w Moskwie, jeżeli angielski zdrajca był akurat na tyle trzeźwy, 
by wyraźnie mówić. Następnie większą część roku 1967 spędził w jednym z 
radzieckich konsulatów na południowym zachodzie Stanów Zjednoczonych. W jednym z 
konsulatów, których jedynym celem i zadaniem uzasadniającym wydatki związane z 
ich utrzymaniem było szpiegostwo.
Jasne światła oślepiły wychodzącego z mgły Papanina. Podniósł dłoń, by 
przesłonić oczy i dostrzegł trzech mężczyzn znajdujących się w baraku. Liczba 
zgadzała się z tym, co Miński mówił na temat stałej załogi Target-5 czekającej 
na ewakuację. Potężny mężczyzna siedział na pryczy czyszcząc karabin wycelowany 
w drzwi. Inny, nieco niższy, o pięknych czarnych włosach, także koło 
trzydziestki, stał bliżej wejścia, z karabinem przewieszonym przez ramię, 
trzymając w drugim ręku naoliwiony gałgan. Najstarszy z nich, mający około 
pięćdziesiątki, siedział pochylony nad stołem, z założonymi rękoma i wyrazem 
napięcia w oczach.
— Wejdź i zaniknij te cholerne drzwi — warknął ten wielki. Karabin uniósł się 
odrobinę. — Nie! Tylko ty! Inni mogą zaczekać na zewnątrz.
Stojące za Papaninem okutane w futra postacie, wszystkie co najmniej o stopę 
niższe od potężnego Sybiraka, niewyraźnie majaczyły we mgle. Wszedł do środka i 
skierował wzrok na mężczyznę siedzącego na pryczy. — Jestem z Bieguna Północnego 
17...
— Powiedziałem, zamknij drzwi — powtórzył spokojnie wielkolud.
— Doktor Kramer powinien być przy tym obecny — nalegał Papanin. — Chce was 
ostrzec przed czymś bardzo poważnym.
— W porządku, Kramer może wejść. Reszta czeka na zewnątrz.
— Jest bardzo zimno...
— Nikt was tu nie zapraszał.
Papanin skrzywił się i poczuł, że zaczyna ogarniać go złość. Kramer dołączył do 
niego, przepchnąwszy się między pozostałymi. Mężczyzna z ładnymi włosami — i z 
karabinem — zatrzasnął drzwi przed nosem ludziom stojącym na zewnątrz i 
zaryglował je energicznie. Przykre skrzypienie rygla podziałało wszystkim na 
nerwy. Papanin rozejrzał się szybko po baraku, szukając oznak obecności Gorowa 
na terenie stacji. Zobaczył rdzenie próbek poukładane na jednej z pak, leżący 
obok nich oskard, kolejne paki pod ścianami, termos i filiżanki na stole, o 
który opierał się najstarszy z mężczyzn. Papanin był wystarczająco wysoki, by 
dostrzec dwie pozostałe butelki wódki na szczycie kredensu. Nie wiedział 
jedynie, że zostały już znalezione. Sybirak zdjął wilgotną parkę i zarzucił ją 
na oparcie krzesła.
— Nazywam się Wasilij — wyjaśnił, nadal lustrując wnętrze baraku. — Je-
99
stem oficerem administracyjnym radzieckich stacji badawczych, w tym również 
waszych sąsiadów, Bieguna Północnego 17. Doktor Kramer pełni tam funkcję oficera 
medycznego. Czy nie macie jakichś kłopotów? — zapytał.
— A powinniśmy mieć? — spytał Beaumont.
— Czułem dziwny zapach, idąc przez mgłę, jakby się coś paliło...
— Spłonęła nasza radiostacja — wybuchnął Conway. — Została doszczętnie spalona. 
O takie kłopoty wam chodzi?
Beaumont pogratulował Conwayowi w duchu. Amerykanin zareagował dokładnie tak, 
jak mu to sugerował, dał mu możliwość wytrącenia Sybiraka z równowagi. — To dość 
poważny kłopot, Wasilij. Wysłaliśmy wiadomość na Grenlandię, określając to jako 
sabotaż. Ktoś będzie musiał odpowiedzieć na wiele kłopotliwych pytań.
— Wysłaliście wiadomość o podpaleniu? — W głosie Papanina dało się wyczuć 
niedowierzanie. Ci ludzie muszą mieć ptasie móżdżki. — Możesz mi powiedzieć, jak 
to możliwe przy pomocy spalonego nadajnika?
— Używa się do tego nadajnika zapasowego — poinformował go Beaumont lakonicznie. 
— Zawsze mamy co najmniej jeden. Czy wam w radzieckich bazach pozwalają mieć 
tylko jedną radiostację? Wyobrażam sobie, że nasz zwyczaj jest przejawem 
ekstrawagancji systemu kapitalistycznego. Nawiasem mówiąc — ciągnął — jak tylko 
wrócicie, wasz zespół monitorujący na Biegunie Północnym 17 poinformuje was o 
tej wiadomości.
Beaumont przerwał, zastanawiając się, czy niedługo jego polisa ubezpieczeniowa 
zostanie komuś wypłacona. Najwyraźniej Sybirak nie wiedział jeszcze o przesłanym 
sygnale. Będzie się wahał z podjęciem ostatecznych decyzji tak długo, jak długo 
będzie wierzył, iż Grenlandia jest poinformowana o bardzo dziwnym wydarzeniu na 
Target-5. To było wszystko, na co liczył Beaumont. Wahanie. Opóźnienie, dające 
czas na zabranie Gorowa daleko stąd.
— Zespół monitorujący? — powtórzył głucho Papanin.
— Och, daj spokój! — Beaumont wstał i dwóch mężczyzn stojących twarzą w twarz 
zdawało się całkowicie wypełniać przestrzeń baraku. — Zespół monitorujący! Każdy 
wie, że macie takie urządzenia na terenie całej Arktyki i za ich pomocą 
odczytujecie nasze sygnały. To normalna procedura, Wasilij, więc po co robić z 
niej wielką tajemnicę?
Conway wsadził w kieszenie spodni obie ręce, by ukryć fakt, że były zupełnie 
mokre. Beaumont spacerował po cienkiej linie i łatwo mógł spaść. Tuż za ścianą 
czekało kilkunastu uzbrojonych mężczyzn i nikt nigdy nie dowiedziałby się, co 
się stało na osłoniętej mgłą Target-5. Wciąż był pełen wątpliwości, czy Anglik 
zdoła oszukać Rosjanina. Był przerażająco świadomy, iż Gorow tkwił w ukryciu 
tylko o kilka jardów od miejsca, gdzie stali.
— Przybyłem tu, żeby rozmawiać o czymś innym — warknął Papanin. — Obawiam się, 
że jeden z naszych ludzi może być odpowiedzialny za spalenie wa-
100
szego baraku — kontynuował niemal skruszonym tonem.
— To znaczy, że trzeba przeprowadzić śledztwo — stwierdził Beaumont bez osłonek. 
— Waszyngton zna już sprawę. Możesz sobie wyobrazić, jak zareagowali na słowo 
sabotaż!
— Jeżeli wolno by mi było wyjaśnić rzecz do końca...
— Możliwe, że jutro dotrze to do światowych środków masowego przekazu. Rosjanie 
atakują stację badawczą Stanów Zjednoczonych.
— To niedorzeczne!
— Kup sobie jutrzejszą prasę i przeczytaj.
Po raz pierwszy od wielu lat Papanin czuł się pokonany. Jeżeli sygnał został 
rzeczywiście nadany, będzie musiał postępować bardzo ostrożnie. „Żadnych 
międzynarodowych incydentów..." brzmiała mu w uszach treść instrukcji udzielonej 
przez towarzysza Breżniewa. Obijała mu się o mózg, gdy próbował odzyskać 
kontrolę nad sytuacją.
— Chodzi mi o Mikołaja Marowa, młodszego oceanografa — wyjaśnił. — Postradał 
zmysły i zamordował innego mężczyznę, Gorowa. Uciekł z zaprzęgiem psów w tym 
kierunku. Zabrał dokumenty swojej ofiary i może próbować podszywać się pod 
Michaiła Gorowa...
— Dlaczego miałby to robić? — zapytał Beaumont.
— Ponieważ własne dokumenty zostawił w baraku — odparł gładko Papanin. — Mógł 
przewidzieć, że możecie zażądać od niego dowodu tożsamości...
— Na jakiej podstawie sądzicie, że postradał zmysły? — dopytywał się Beaumont.
Papanin spojrzał na niego. Jego cierpliwość wyczerpywała się w miarę tego 
regularnego śledztwa. Podnosząc głos spróbował nowej taktyki. — Na litość boską, 
przecież podpalił wasz barak! Popełnił brutalną zbrodnię! To nie był miły 
widok... — Zrobił krok w stronę Beaumonta, próbując ugiąć go siłą swojej 
osobowości. — Zamordował biednego Gorowa oskardem, a potem poranił mu twarz! Nie 
rozumiecie! Spędził trzy lata w Arktyce i po prostu zwariował. Jest jak dzikie 
zwierzę krążące po lodzie!
— Więc lepiej przestańcie tracić tu czas i znajdźcie go.
Papanin zamilkł raptownie, skinął na Kramera. — To wydarzenie bardzo nas martwi. 
Gdybyście zdali sobie sprawę z grożącego wam niebezpieczeństwa, wolelibyście, 
żebyśmy zostali. Sądzę, że doktor Kramer wytłumaczy to lepiej. Zrozumiecie, 
jakie to poważne. Mogę usiąść? — odsunął krzesło i, zanim ktokolwiek zdążył 
wyrazić zgodę, usadowił się rozsiewając wokół ujmujące uśmiechy. — Zaczynaj, 
Kramer.
— Marow jest psychopatą... — rozpoczął Kramer nienagannym angielskim.
— Nie interesuje nas historia jego choroby — przerwał mu brutalnie Beaumont, 
zdecydowany doprowadzić do tego, by Sybirak wstał. — Mamy wystarczająco dużo 
własnych problemów na tej wyspie, bez waszych ludzi, różnych
101
natrętnych facetów usiłujących wprosić się na noc.
Papanin podniósł się powoli, wyginając palce rąk dla powstrzymania ogarniającej 
go fali wściekłości. Musiał być bardzo ostrożny. Jakimś cudem wszystko poszło na 
opak. Zamiast wystraszyć Amerykanów, sam czuł się niebezpiecznie wytrącony z 
równowagi. — Przyszliśmy tu, by was ostrzec — zaczął, biorąc ze stołu parkę — 
prosić o współpracę...
— Zostaliśmy ostrzeżeni, zgodziliśmy się na współpracę, wysłuchaliśmy was. 
Dziękujemy. A teraz... mamy dużo pracy — przerwał szorstko Beaumont.
— Chciałem właśnie zasugerować, że moglibyśmy przeszukać wasze baraki. Jeden z 
was mógłby dotrzymywać nam towarzystwa. Na wszelki wypadek, gdyby Marow ukrywał 
się tutaj.
— Nie ma potrzeby. Sami przeszukaliśmy bazę, kiedy zorientowaliśmy się, że ktoś 
podpalił barak...
Conway wtrącił się i odwalił kawał dobrej roboty, przemawiając głosem drżącym od 
tłumionej furii. — To zniewaga! Przychodzicie i chcecie przeszukiwać to miejsce? 
Znajdujecie się na terytorium Stanów Zjednoczonych, Mr Wasilij — odstąpił od 
stołu podchodząc do Papanina. — Mam nadzieję, że nie muszę wam przypominać, iż 
nad tą lodową wyspą powiewa amerykańska flaga?
Papanin pochylił się i znieruchomiał w na wpół założonej parce, patrząc na 
Conwaya. Zanim odejdzie, jeszcze ich zdenerwuje. — Widziałem flagę, gdy się tu 
zbliżaliśmy. Wisiała jak kawał mrożonego dorsza. — Wyprostował się zapinając 
płaszcz. — Chyba będzie bezpieczniej, jeśli żaden z was nie opuści wyspy, zanim 
dotrą tu wasze samoloty.
— Bezpieczniej? — spytał Beaumont.
— Widząc coś poruszającego się po lodzie moi ludzie mogą dojść do wniosku, że to 
Marow i strzelać — twardo stwierdził Papanin. — Rozkazałem pojmać go żywego, 
jeśli to będzie możliwe. Ale musimy pamiętać, że Gorow miał wielu przyjaciół i 
kilku z nich znajduje się przed tym barakiem. A wszyscy są uzbrojeni. — 
Naciągnął kaptur na wygoloną głowę. — Prosiliśmy ich o współpracę, Kramer. 
Ponieważ jednak nie jesteśmy tu mile widziani, pójdziemy. — Rozejrzał się po 
baraku. — Miłej podróży do Stanów Zjednoczonych, panowie. Tutaj nie jest 
bezpiecznie...
Kiedy się oddalili, Beaumont wysłał Graysona, by zyskać pewność, że odeszli 
naprawdę. Potem przyjrzał się Conwayowi, który osuszał wilgotne dłonie 
chusteczką do nosa. — Teraz dopiero będą kłopoty — przestrzegł go. — Ten, który 
przedstawił się jako Wasilij, to pułkownik Igor Papanin, szef Specjalnej Służby 
Bezpieczeństwa w Leningradzie. W Waszyngtonie widziałem jego fotografię. — 
Beaumont spojrzał na zegarek. 1.45. — Zabieram Gorowa na saniach o ósmej rano. 
Za sześć godzin. W ten sposób będziemy mieli największą szansę, żeby umknąć 
spotkania z Rosjanami.
— Dlaczego o ósmej?
102
— Ponieważ wówczas będą mieli za sobą całą noc spędzoną na polu lodowym w 
oczekiwaniu, by się coś wydarzyło. Będą mieli za sobą sześć godzin ciągłego 
nadsłuchiwania, dygotania z zimna i stałego wypatrywania oczu, żeby dostrzec 
najmniejsze oznaki ruchu. O ósmej będą w fatalnych nastrojach, krańcowo 
wycieńczeni i niespecjalnie sprawni. Pomogłoby mi poza tym małe odwrócenie 
uwagi, kiedy będziemy ruszali.
— Przejadę się Śnieżnym Kotem — zaproponował szybko Conway. — Mogę zrobić 
wycieczkę po wyspie, w dół po rampie i pojeździć trochę po polu.
— O to właśnie chciałem cię prosić. Chociaż niezupełnie. — Beaumont wstał, oczy 
same mu się zamykały, głowę miał ciężką, z trudnością poruszał nogami. By nie 
zasnąć, zaczął chodzić dookoła pokoju. — Przyjechali tutaj na Śnieżnych Kotach, 
Bóg jeden wie, z jakim wyposażeniem i mogą mieć ze sobą coś w rodzaju ruchomego 
radaru. Jeżeli wyprowadzisz Śnieżnego Kota, skoncentrują się na nim, a my 
wyślizgniemy się na zachodnim krańcu wyspy.
— To ich zmyli...
— Posłuchaj, Matt. — Beaumont rozmyślnie podkreślał ryzyko, jakie brał na siebie 
Conway. — Tam jest zgraja uzbrojonych Rosjan. Są w odległości jednej mili od 
tego baraku, nie wolno ci niepotrzebnie ryzykować. Sądzę, że pokrzyżowałem 
Papaninowi plany wspominając o wysłaniu wiadomości...
— Połapie się w kłamstwie, jak tylko sprawdzi zestaw monitorujący.
Przez chwilę Beaumont zastanawiał się, czy powiedzieć Conwayowi o drugim 
nadajniku, ale zdecydował, iż lepiej będzie zachować to w tajemnicy. Miał 
pewność, że Papanin tu wróci, a następnym razem będzie zadawał pytania bardziej 
brutalnie. — Najpierw musi wrócić na Biegun Północny 17 — odparł. — Czy w takiej 
mgle potrafiłbyś poprowadzić Śnieżnego Kota po wschodniej granicy wyspy?
— Przeżyłem tutaj trzy lata i pogoda bywała różna — zapewnił go Conway. — Mogę 
zapalić światła pasa startowego, żeby łatwiej znaleźć drogę. W Kocie mam ukośne 
reflektory, które dobrze oświetlą trasę w dół rampy...
— Tylko nie w dół rampy — sprzeciwił się ostro Beaumont. — Wyspa jest miejscem 
chronionym przez amerykańską flagę, ale jeśli zjedziesz na pole, znajdziesz się 
na ziemi niczyjej. Jeżeli chcesz naprawdę nam pomóc, po prostu zrób sobie 
przejażdżkę po wyspie, mniej więcej godzinną. Po wyspie — powtórzył.
W ciągu najbliższej pół godziny mieli pełne ręce roboty. Odwołali Langera z 
baraku, w którym siedział podczas wizyty Papanina, pilnując psów. Wypuścili 
Rickarda z sąsiedniego budynku, gdzie był zamknięty z nieprzytomnym Sonde-
borgiem. Oficjalnie po to, by mieć oko na niepoczytalnego specjalistę od siły 
przyciągania, ale naprawdę, co ważniejsze, by nie mógł się dowiedzieć o 
obecności Michaiła Gorowa na wyspie. Beaumont zdecydował, że jedyną na Target-5 
osobą znającą sprawę Gorowa po ich odejściu będzie Conway.
Zostawili Conwaya oraz Rickarda w głównym budynku, a Beaumont z inny-
103
mi poszedł, by, jak to określił, „wyjąć Gorowa z tej lodówki". Szczęśliwie, gdy 
otworzyli klapę w podłodze laboratorium i wywindowali na górę opatulone ciało, 
radziecki oceanograf nadal spał pod wpływem środków uspokajających. Gdyby 
obudził się wcześniej, samotny w głębi lodowatego grobowca, jego reakcja 
przekroczyłaby prawdopodobnie wszelkie wyobrażenia. Do chwili, gdy znalazłby 
nagryzmoloną przez Beaumonta kartkę, zostawioną obok lampy, którą opuszczono 
wraz z grzejnikiem.
Gorow, zawinięty w liczne pledy, był zadziwiająco ciepły, o czym przekonali się, 
gdy go ułożyli na pryczy zainstalowanej w laboratorium Conwaya. Rosjanin obudził 
się akurat w momencie, gdy Conway wślizgnął się do wnętrza starannie zamykając 
za sobą drzwi. — Chciałem zobaczyć, czy z nim wszystko w porządku — wyjaśnił 
Amerykanin. — Byłem przerażony, myśląc o tym, jak musiał czuć się w tej dziurze.
— To jakieś inne miejsce — powiedział Gorow, unosząc się na łokciu. — 
Przenieśliście mnie do innego baraku. Dlaczego?
— Zadziwiająco żwawy — zauważył Beaumont. Lecz z drugiej strony, człowiek, który 
przebył po lodzie trasę z Bieguna Północnego 17, musi być niezwykle wytrzymały. 
Poprosił Conwaya, by ten zbadał Rosjanina i paląc papierosa z niecierpliwością 
czekał na wynik oględzin. Wiedział, że mają zaledwie kilka godzin na opuszczenie 
wyspy. Papanin szybko wyjdzie z szoku spowodowanego niespodziewanym obrotem 
spraw i wróci. A druga wizyta będzie o wiele bardziej niebezpieczna.
— Wygląda na to, że jest w niezłej kondycji — ocenił Conway, prostując się nad 
swoim pacjentem. — Nie rozumiem. Po tych wszystkich przejściach...
Beaumont natychmiast rozpoczął przesłuchanie. Rosjanin odpowiadał po angielsku. 
Podobnie jak Papanin, Gorow uczył się języka angielskiego w charkow-skim 
laboratorium językowym, ponieważ była to umiejętność niezbędna w jego pracy. 
Swego czasu rolę międzynarodowego języka nauki pełnił francuski, lecz od ćwierć 
wieku był stopniowo wypierany przez angielski. Gorow lubił czytać wydawnictwa 
naukowe w oryginale. Był naturalnie zaskoczony gwałtownym atakiem Beaumonta.
— Kiedy ostatnio byłeś w Kijowie?
— W zeszłym tygodniu.
— Spotkałeś tam jakichś krewnych?
— Brata, Piotra...
— Służy w marynarce wojennej?
— Nie, pływa na trawlerze...
— Jak miała na imię twoja zmarła dziewczyna?
Gorow zacisnął szerokie usta. Popatrzył na Beaumonta. — Była moją narzeczoną. 
Mieliśmy się pobrać...
— Pytałem o imię.
104
— Rachel Levitzer. Czy to naprawdę konieczne?
— No właśnie! Na Boga! Czy to konieczne? — wybuchnął Conway, przerażony 
brutalnością Beaumonta.
— Tak, na Boga, tak — odparł szorstko Beaumont. Wpatrywał się w Gorowa bardzo 
uważnie. — Pół godziny temu w sąsiednim baraku był pułkownik Igor Papanin.
W oczach Rosjanina błysnęło przerażenie. Rozejrzał się rozpaczliwie, jak zwierzę 
uwięzione w pułapce. Spróbował coś powiedzieć, przełknął z wysiłkiem ślinę. Była 
to instynktowna reakcja, takiej spodziewał się Beaumont. Gdyby ten człowiek był 
komediantem wysłanym na wyspę przez Papanina w roli szpiega, nie mógłby tak 
spontanicznie okazać prawdziwego strachu.
Beaumont wyjaśnił swoje postępowanie i jego przyczyny. W Waszyngtonie nie mieli 
fotografii Michaiła Gorowa, dlatego była to jedyna droga, by zyskać pewność co 
do jego tożsamości. W końcu, kiedy wyruszą w szaleńczą podróż po pływającym polu 
lodowym, powinni mieć pewność, że zabrali ze sobą właściwego człowieka.
Conway nalał Gorowowi brandy z butelki, którą przyniósł ze sobą, zwykle 
bezpiecznie zamkniętej w kredensie, by Sondeborg nie mógł wyżłopać jej 
zawartości. Na prośbę Beaumonta przygotował na prymusie ciepły posiłek dla 
Rosjanina. Uciekinier przez cały czas siedział na pryczy, nerwowo splatając i 
rozplatając palce.
Nieco wcześniej, tuż po zakończeniu śledztwa, wstał dla rozprostowania nóg i 
przypadkowo znalazł się koło krzesła, na którym leżała jego parka. Niedbale 
uniósł ją, by usiąść na moment, następnie, jeszcze bardziej niedbale, przesunął 
dłonią po kieszeni, w której tkwiła tuba. Przez futro wyczuł jej cylindryczny 
kształt. Langer, stojący przy drzwiach, uśmiechnął się do siebie, gdy Gorow 
usiadł, wyraźnie odprężony, przekonany, że jego cenna własność jest bezpieczna w 
ukryciu.
Tej nocy niewyspanego Beaumonta prześladowało prawdziwe fatum. Właśnie zdążył 
obwieścić, że pójdzie do głównego budynku i położy się na chwilę, gdy usłyszał 
ten dźwięk. Odległe buczenie nadlatującego samolotu. Hercules C 130, 
transportowiec, który wysłał do nich Dawes zaniepokojony słowem „sabotaż", 
kołował nad nimi, przygotowując się do lądowania.
* * *
Papanin również przysłuchiwał się buczeniu amerykańskiego transportowca. Pykając 
spokojnie niewielką zakrzywioną fajeczkę, siedział w szoferce Śnieżnego
105
Kota z Kramerem u boku, w odległości kilkuset metrów od rampy prowadzącej z 
Target-5 na pole lodowe. Powietrze w zamkniętej kabinie gęste było od dymu. Tak 
gęste, że Kramer miał wrażenie, iż lada moment udusi się z braku tlenu. Mimo to 
nie śmiał otworzyć okna, ponieważ to pozwoliłoby wtargnąć do wnętrza Arktyce.
— Zapalili światła pasa startowego — powiedział nerwowo. Rozmazana aureola wokół 
pojedynczego światełka ukazała się na szczycie urwiska, by po chwili zniknąć, 
przesłonięta mgłą.
— Naturalnie — odparł Papanin. — Muszą przecież pokazać pilotowi, gdzie ma 
lądować.
— Czy w dalszym ciągu jest pan przekonany, że Gorowa tam nie ma?
— Powiedziałem, że nie jestem przekonany, czy już tam dotarł. A to zupełnie co 
innego, Kramer. Spodziewałem się, że zobaczę na ich twarzach przestrach i 
zaniepokojenie, ale wszystko, co odkryłem, to oburzenie. Ten wielki był bardzo 
agresywnie oburzony — powiedział w zamyśleniu.
— A jeżeli on tam już jest, a samolot wyląduje?
— Za dużo się martwisz. Wszystko będzie w porządku. Zobaczysz.
* * *
Siedemset stóp nad Target-5 pilot samolotu, Alfred Ridgeway, usadowiony za 
pulpitem sterowniczym, krążył nad tym, co inny pilot Arnold Schumacher, nazwał 
brudną watą — zbitym tumanem ciemno-szarej mgły. Za nim w części bagażowej 
upchnięto wzdłuż ścian dwa rzędy składanych siedzeń. Siedziało na nich dwunastu 
mężczyzn w arktycznych ubraniach, mających ukrytą broń.
Owych dwunastu mężczyzn należało do Straży Wybrzeża Stanów Zjednoczonych i 
zostało specjalnie wybranych właśnie do tego zadania. Rosjanie wysłali z 
Leningradu na Arktykę oddział Specjalnej Służby Bezpieczeństwa, ponieważ 
nadawało to wyprawie niemilitarny charakter i tym samym zmniejszało 
niebezpieczeństwo zaistnienia incydentu międzynarodowego na kilka zaledwie 
miesięcy przed planowanym spotkaniem na szczycie w Moskwie. Z tych samych 
powodów Waszyngton zastosował takie same środki ostrożności.
Dwa siedzenia znajdujące się najbliżej kabiny pilota zajęte były przez pasażerów 
znacznie różniących się od pozostałych: lekarza i pielęgniarkę. Doktor Maxwell 
Hergsheimer, czterdziestoośmioletni, siwiejący mężczyzna, wiozący ze sobą zestaw 
medyczny i butle tlenowe dla rosyjskiego pacjenta, wyglądał przez okienko, 
obserwując tumany mgły kłębiące się pod maszyną.
Za nim siedziała pielęgniarka, Anna Clyde z Brooklynu, trzydziestoletnia
106
dziewczyna, która na ochotnika zgłosiła się do udziału w tej wyprawie. Herg-
sheimer bał się o nią. Nie każda dziewczyna potrafiłaby z takim spokojem podjąć 
się wyprawy na polarne pustkowie. Dla podkreślenia cywilnego charakteru misji 
dziewczyna miała na sobie biały strój pielęgniarki.
Pochyliła się do przodu nad jego ramieniem. — Sądzi pan, że kapitan Ridge-way 
zdoła wylądować? — zapytała.
— Tak mi się wydaje. Pochodzi z mojego rodzinnego stanu Illinois i znam go od 
lat. Będzie kołował tak długo, aż znajdzie drogę na dół.
Uczucia Ridgewaya siedzącego w kabinie pilotów były zdecydowanie mniej 
optymistyczne. Prawdę mówiąc. Ridgeway był poważnie zaniepokojony. Po prześwicie 
we mgle nie pozostało ani śladu. Sytuacja była jeszcze gorsza, o ile to możliwe. 
Mgła płynęła jak ciemna chmura trującego gazu rozświetlona nikłym blaskiem 
księżyca. Spojrzał na wskaźnik paliwa. Prawie pełny bak. Powinien krążyć nad tym 
tumanem tak długo, aż pozostanie mu ilość paliwa wystarczająca jedynie na powrót 
do Curtis.
— Zaczynam się zastanawiać, czy naprawdę widziałem te światła — odezwał się van 
Beeck, drugi pilot.
— Spieszy ci się do domu, Jim? To jak; widziałeś je, czy nie?
— Widziałem je, kapitanie.
— OK. No to kołujemy dalej.
* * *
Beaumont, stojący w pobliżu jednego ze świateł sygnalizacyjnych zapalonych przez 
Conwaya, był mokry ze strachu. Słaby blask we mgle wyglądał jak zielony 
ogieniek. Anglik i Conway sterczeli na krańcu pasa startowego, ćwierć mili od 
baraków, gdzie pozostałych pięciu mężczyzn trwało w takim samym napięciu. W 
pewnym momencie usłyszeli daleki pomruk samolotu, narastający powoli, lecz 
stale.
— Dzięki Bogu — wymamrotał Conway. — Myślałem, że zrezygnował. Dzięki Bogu, 
zgodził się z nim Beaumont. Mgła przerzedziła się nieco. Niech
tylko samolot wyląduje, a będą ocaleni. Jeszcze w Curtis Field Dawes powiedział 
mu o oddziale Straży Wybrzeża trzymanym w ciągłym pogotowiu i i Beaumont był 
przekonany, że właśnie ci ludzie znajdują się na pokładzie. Gdy na wyspie 
wyląduje oddział złożony z tuzina uzbrojonych mężczyzn, Papanin znajdzie się na 
przegranej pozycji.
— Myślisz, że zdoła wylądować w tym tumanie? — szepnął Conway. Szept stawał się 
we mgle naturalnym odruchem. Zmieniała wszystko dookoła,
107
nadając przedmiotom i formom krajobrazu groźne i dziwne kształty. Robiło się 
coraz zimniej. Trwając w nużącym oczekiwaniu przestępowali z nogi na nogę, 
przebierali palcami, robili wszystko, by pobudzić krążenie krwi. Stłumiony 
warkot niewidocznych silników narastał. Po chwili rozbrzmiewał nad ich głowami, 
a mgła zrzedła jeszcze odrobinę.
Za mało, pomyślał Beaumont. — Nie będzie próbował lądować w takich warunkach — 
wymamrotał. — Ciekawe, jaką widoczność ma tam na górze...
* * *
Na wysokości pięciuset stóp widoczność poprawiła się: z zerowej przeszła w 
bardzo złą. Ridgeway ustawił samolot bardziej stromo, by zyskać szersze pole 
widzenia i zanurkował. Był to odruch, z którego nawet nie zdawał sobie sprawy, 
ale znaczący dla van Beecka. Drugi pilot wiedział, że jego kapitan podjął 
właśnie trudną decyzję. Czekał, podczas gdy Ridgeway bacznie lustrował mgłę.
Pilot dojrzał światła pasa startowego, lecz wiedział, że ta dogodna sytuacja nie 
potrwa dłużej niż mgnienie, że mgła szybko przesłoni widok. Byłoby dużą przesadą 
twierdzić, że równoległe linie świateł stały się widoczne. Mignęły Ridgeway owi 
zaledwie jako dwie niewyraźne kreski, nic więcej, lecz pozwoliły mu zorientować 
się w położeniu pasa startowego. Znajdował się on między tymi dwiema nikłymi 
kreskami, i to stanowiło wystarczającą wskazówkę.
— Schodzimy. Powiedz im.
Drugi pilot opuścił swoje miejsce, przedostał się na tył, do części bagażowej i 
krzyknął do czternastu pasażerów: — Zapnijcie pasy! Schodzimy...
— Widzi pani — powiedział doktor Hergsheimer do pielęgniarki Clyde — miałem 
rację. On jest z Illinois.
Ridgeway zawrócił maszynę szerokim łukiem przygotowując się do prawidłowego 
podejścia. Maleńkie światełka znowu zniknęły. Modlił się, by dojrzeć je, kiedy 
już wykona nawrót. Zawracał nad opustoszałym polem lodowym wytężając wzrok aż do 
bólu, aż znalazł się na właściwym kursie.
Cholerne światła były teraz jeszcze mniej widoczne, tylko nieco jaśniejsze od 
rachitycznego połysku fosforu. Maszyna weszła w płytki ślizg, rozmazane plamki 
wyszły jej na spotkanie. Wyłączyć napęd, klapy na dół. Cztery śmigła chłostały 
pasma mgły, silniki mruczały równomiernie, wyspa była coraz bliżej. Ridgeway 
wykonywał to ćwiczenie już wielokrotnie. Pięć razy lądował na Target-5 w różnych 
częściach Arktyki, ale zawsze setki mil od obecnej szerokości geograficznej.
Nie za daleko! W mózgu błysnęło ostrzeżenie. Pas miał długość wystarczającą 
dokładnie na posadzenie takiej maszyny pod warunkiem, że dotknie ona gruntu
108
na samym jego początku. Światła zlały się w żarzące linie, płozy dotknęły ziemi. 
Maszyna zachybotała się wchodząc w ślizg, sunęli już po lodzie, niewidocznym za 
pędzącą w ich kierunku bladą łuną po obu stronach samolotu. Jak dotąd nie 
natrafili na żadną przeszkodę... Śmigła młócące powietrze podnosiły śnieżną 
burzę przesłaniającą światła pasa startowego. Ridgeway zdecydował, że czas 
zakończyć proces lądowania. Wyłączył śmigła i wcisnął hamulce.
Beaumont i Conway, stojący na końcu pasa startowego słyszeli narastający huk 
silnika i wiedzieli, że transportowiec podchodzi do lądowania. — Odsuńmy się! — 
krzyknął Beaumont. Oddalili się nieco od pasa, a kiedy ponownie zwrócili twarze 
w tamtym kierunku, mogli już dojrzeć opadające ku nim dostojnym ruchem światła 
samolotu.
— Boże! Za daleko! — Conway stał nieruchomo, zmrożony w równej mierze chłodem i 
strachem.
— Uda mu się! — zawołał Beaumont, przekrzykując warkot silników. Mgła utrudniała 
ocenę odległości, z wysoka widoczność musiała być lepsza, inaczej pilot nigdy 
nie zdecydowałby się na lądowanie. Beaumont widział skrzydła zakończone 
światełkami, potem ciemną sylwetkę pędzącą ku nim po pasie startowym. W 
arktycznym powietrzu silniki ogłuszały huczącym grzmotem. Maszyna dotknęła 
gruntu wzniecając fontanny śniegu, płozy sunęły po lodzie, śmigła wzbijały białe 
tumany. Samolot pędzący przez mgłę wydawał się niewiarygodnie wielki. Kiedy był 
obok nich, Beaumontowi zdawało się, że słyszy świst płóz przebijający się nad 
warkot silników. Ich powietrzna taksówka przybyła.
Samolot brnął przez mgłę. Słyszeli zmianę tonu silnika, gdy pilot wyłączył 
śmigła. Za chwilę maszyna zatrzyma się i gdy pilot wyłączy silniki, śmigła 
znieruchomieją. Ciągle jeszcze widzieli samolot jako rozmazany kształt, gdy 
nagle jego pozycja uległa zmianie. W jednej chwili był jeszcze poziomo, w 
następnej ustawił się pionowo, z ogonem zadartym wysoko w powietrze. Potem ogon 
opadł na dół i zniknął. Drgania spowodowane upadkiem poruszyły lód, odezwały się 
echem pod ich nogami. Zbiornik z paliwem eksplodował ogłuszając Beaumon-ta. 
Ognista pochodnia, której blask przedarł się przez mgłę, oślepiła go na kilka 
sekund. Pojawiły się wysokie płomienie i czarny dym.
* * *
Jak echo detonacji zamierającej w oddali, Papanin otworzył z trzaskiem okno i 
opróżnił fajkę. — Widzisz, Kramer, mówiłem ci, że wszystko będzie w porządku.
109
* * *
Nikt nie przeżył. Temperaturą wzrosła tak znacznie, że na krótki czas wytopiła 
dziurę we mgle, odkrywając rozjaśnione księżycem niebo, zanim przesłonił je 
gęsty dym. Samolot spłonął na popiół, a rozpętane pożarem piekło zgasło równie 
szybko, jak wybuchło, pozostawiając tylko gryzący dym i obrzydliwy odór 
przyprawiający o mdłości. Odór palonej benzyny, spopielonego samolotu i... 
ludzi.
Beaumont okrążał miejsce katastrofy, gdy dołączył do niego Conway, dysząc 
ciężko.
— Musiał ktoś przeżyć...
— To beznadziejne, Conway. Nikt nie mógł tego przetrwać. Równie dobrze mógłbyś 
ich wsadzić do pieca.
— Beaumont, popatrz na to... — trzymającemu coś w ręku Amerykaninowi drżał głos. 
Owo coś było pomięte i umazane olejem. Rozłożył ten przedmiot, usiłując nadać mu 
właściwy kształt. — Beaumont, to jest czepek pielęgniarki.
— Wzięli ją ze sobą, by zajęła się Gorowem...
— Dlaczego, do diabła, ten samolot musiał się rozbić? Był już na ziemi, był 
bezpieczny, już prawie stał, kiedy...
— Podejdź tutaj. — Beaumont zrobił kilka kroków wzdłuż pasa, pochylił się i 
podniósł spory przedmiot leżący tuż przy śladzie zostawionym przez płozę leżącą 
jak ciemna blizna na śniegu. — Oto, dlaczego, Conway. Samolot natknął się na tę 
skałę i wywinął kozła. Jedna z płóz jest tutaj. Musiała zahaczyć o ten okrąglak.
— Czyściłem pas startowy i wyrównywałem go pługiem śnieżnym. Dwa dni temu. — 
Conway był w szoku. — Po prostu nie mogłem przegapić czegoś tak dużego...
— Ten też przegapiłeś — Beaumont przesunął się kilka stóp i kopnął drugi pokryty 
śniegiem okrąglak. — I jeszcze ten... — właśnie zobaczył trzecią przeszkodę. 
Pochylił się, żeby obejrzeć ją z bliska, i poprosił Amerykanina, by ten 
przytrzymał nad nim zapaloną lampę. Conway w milczeniu przyglądał się, jak 
Beaumont podniósł skałę i rękawicą oczyścił jej spód.
— Przegapiłeś wszystkie trzy — ciągnął Beaumont — z tej prostej przyczyny, że 
ich tutaj nie było, gdy czyściłeś pas. Bardzo mało śniegu jest pod tymi 
kamieniami i niewiele więcej na nich. Tylko tyle, ile nasypały na nie wirujące 
śmigła.
— Chcesz powiedzieć...
— Tak! Te okrąglaki pochodzą ze wzgórza za obozem, a kamienie nie mają zwyczaju 
robić sobie ćwierćmilowych spacerów. Zostały tutaj przyniesione na wypadek, 
gdyby jakiś samolot odważył się lądować. To znowu sabotaż, Conway. Sabotaż w 
najbardziej brutalnej postaci. Bóg jeden wie, ile jeszcze niewinnych osób, poza 
pielęgniarką, zginęło na pokładzie tego samolotu.
110
— Skurwysyny!
— Uspokój się. Musimy wracać do obozu.
— Przypilnuję, żeby wiedziała o tym każda gazeta w Ameryce...
— Dobrze wiesz, że nic takiego nie zrobisz — Beaumont ścisnął Conwaya za ramię i 
popchnął go lekko. — Nie masz najmniejszego dowodu na poparcie swojego 
twierdzenia...
— Na miłość boską, a te kamienie!
— Rosjanie będą twierdzili, że skały musiały być tu przez cały czas, że wiatr 
odgarnął śnieg i odsłonił je. Może stwierdzą nawet, że to twoja wina, ponieważ 
niestarannie oczyściłeś pas startowy. Ktoś brutalnie, ale skutecznie 
zorganizował wypadek. Mam tylko nadzieję, że nie jest on pierwszym z serii.
* * *
Śnieżny Kot brnął uparcie przez mgłę, dwie pary ciężkich gąsienic parły naprzód 
wzniecając przerażający harmider. Jeden strumień światła z reflektora 
umieszczonego przed kabiną penetrował mgłę, drugi, znad okna, skierowany był na 
podłoże. Siedzący wewnątrz szoferki Conway wychylił się, by sprawdzić mocowanie 
górnego reflektora. Od tej lampy będzie wkrótce zależało, czy nie pogrąży się w 
otchłań za stromym zboczem wyspy, głęboką na dwadzieścia stóp. Czy nie spadnie 
prosto na polarny pak.
Opatulony szczelnie w parkę z naciągniętym na czoło futrzanym kapturem, 
sprawdził godzinę. Punktualnie ósma rano. Był na czas. Za kilka minut powinien 
zobaczyć jedno z zapalonych świateł pasa startowego. Poruszył dźwignię napędu, 
wielki lewar, który obracał gąsienice. Sprawdził licznik wskazujący odległość w 
milach i zmienił kierunek. Conway, najbardziej pokojowo nastawiony człowiek na 
świecie, jechał z naładowanym karabinem leżącym na siedzeniu obok i świeżym 
obrazem pielęgniarskiego czepka przed oczami. Wytężył wzrok i zmarszczył brwi. 
Przednia szyba była cała zamazana, a wycieraczki jedynie rozprowadzały po niej 
gęsty brud. Zostawiając silnik na jałowym biegu zatrzymał Kota i wspiął się do 
przedniej szyby ze szmatą w ręku.
Dokoła Śnieżnego Kota kłębiła się mgła zamazując kontury maszyny. Conway 
rozejrzał się nerwowo i pospiesznie przetarł szybę. Wszędzie mgła, w której może 
ukrywać się armia uzbrojonych Rosjan. Szybko oczyścił szkło, schował się w 
szoferce i dopiero zatrzasnąwszy za sobą drzwi, odczuł ulgę. Tutaj był 
bezpieczny. Wysoko nad wszystkim i szczelnie zamknięty. Sprawdził licznik i 
przesunął wielką dźwignię. Wówczas niezgrabna maszyna ruszyła powoli naprzód. 
Zbliżał się najbardziej niebezpieczny odcinek drogi.
111
Amerykanin skulony w ciasnej szoferce pochylił się w stronę szyby, na której 
wycieraczki zostawiały ślad w kształcie wachlarza. — Jeżeli w ogóle jechał tam, 
gdzie mu się wydawało, że jedzie, powinien być już blisko urwiska. Dlatego też 
wytężał wzrok śledząc grunt w świetle ukośnego reflektora. Conway, z własnej 
inicjatywy, rozszerzył nieco podstępny plan Beaumonta. Miał zamiar doprowadzić 
Śnieżnego Kota do rampy, zjechać nią w dół, na pole lodowe i zatoczyć ćwierć 
koła wokół wyspy. Za pomocą ruchomego reflektora będzie oświetlał urwisko, 
utrzymując się w takiej odległości, by nie stracić go z oczu i w ten sposób nie 
zgubi się na lodzie.
Potem zostawi maszynę i na piechotę wróci do obozu. Zostawi Śnieżnego Kota nosem 
na północ i z zablokowaną kierownicą. Gdy Rosjanie natkną się na niego, dojdą do 
wniosku, że ktoś przerażony katastrofą samolotu uciekł z wyspy. Wtedy skierują 
się na północ, zamiast na zachód.
Jedną ręką zapalił papierosa i to poprawiło mu nieco samopoczucie. Nagle 
gwałtownie zmienił kurs. Ukośny strumień światła wpadł w próżnię, w nicość. 
Znajdował się już na krawędzi urwiska. Dla bezpieczeństwa cofnął pojazd o kilka 
jardów, potem ruszył wypatrując lampy na szczycie drewnianego słupa. Jej widok 
miał być dowodem, że dotarł tam, gdzie chciał.
* * *
— Wschód... wschód... wschód. Rampa.
Kramer odłożył mikrofon, zapewniający mu łączność z rozlokowanymi na polu 
lodowym wokół wyspy ludźmi wyposażonymi w radziecką wersję amerykańskiego 
walkie-talkie. Wszyscy teraz ruszyli, by skupić się w pobliżu Śnieżnego Kota — i 
rampy.
Litwin siedział obok Papanina, wewnątrz Śnieżnego Kota znieruchomiałego we mgle. 
W kabinie za nimi operator radaru wpatrywał się w ekran, śledząc powolny ruch 
pojazdu Conwaya pełznącego przez wyspę. Nad nim, na dachu obracała się antena 
radaru przeszukująca mgłę. Na zewnątrz, na polu polarnym panował niezwykły 
spokój. Papanin zacisnął zęby na cybuchu fajki i popatrzył w stronę Target-5.
— Sądzi pan, że Gorow jedzie z nimi? — spytał Kramer.
— Skąd do diabła mam wiedzieć? Istnieją dwie możliwości: albo jest z nimi, albo 
go tam nie ma. Jeżeli jest, cały problem mamy z głowy. Jeżeli go nie ma, możemy 
zająć pusty obóz i zaczekać na niego. Nie mógłbyś myśleć o czymś innym?
Sybirak wyjrzał przez lewe okno. Chwilami, gdy mgła na to pozwalała, mógł
112
dostrzec zarysy drugiego Śnieżnego Kota, także nieruchomego, z wygaszonym 
silnikiem. Wewnątrz tamtego pojazdu tkwiło ośmiu mężczyzn. Czterech spośród nich 
uzbrojonych było w broń automatyczną. Spojrzał na zegarek. 8.05. Do 8.15 
następny pionek zostanie zdjęty z planszy.
* * *
Conway znajdował się na szczycie rampy. Z wielką ostrożnością ustawiał Kota tak 
długo, aż poczuł, że przednie gąsienice opadają w dół. Trzy lata temu zbudowali 
tę rampę transportując podtrzymujące ją kamienie aż ze wzgórza, starannie 
zakrzywili ją zgodnie z kształtem ściany urwiska, z prawą stroną opadającą 
pionowo na lód. Musiał trzymać się lewej, zjeżdżając wolno przy ścianie.
Zahamował, wyjrzał przez okno. Ukośne światło padało na zwodniczą powierzchnię. 
Gubiło się we mgle dając złudzenie, jakby odbijało się od zbocza góry. Conway 
czuł, że ręce sztywnieją mu z przejęcia, gdy spozierał w dół. W normalnych 
warunkach nigdy nie próbowałby zjazdu na pole lodowe przy takiej pogodzie. 
Rozważał, czy się nie cofnąć, nie wrócić na wyspę.
— Do diabła z tym!
Nawyk mówienia do siebie na głos wyrobił mu się jako logiczna konsekwencja wielu 
samotnych godzin na lodowej równinie. Mgła oblekała wszystko dookoła w 
niebezpieczne kształty. Po drugiej stronie światło wyłaniało rozmazaną plamę 
ściany urwiska. Musiał skoncentrować się na prowadzeniu blisko tej plamy, oprzeć 
pokusie zerkania w prawo.
Zwolnił hamulec, skierował pojazd w dół i ruszył wchodząc w zakręt. Była to 
niełatwa operacja, ponieważ potężne tylne gąsienice musiały same zmienić 
kierunek w ślad za przednimi. Pilnie śledził ścianę, niemal niewidoczną z 
odległości zaledwie jednej stopy. Kiedy Śnieżny Kot pochylił się na spadku, 
siedzenie wypchnęło go do przodu. Prawe gąsienice sunęły dwanaście cali od 
krawędzi, za którą mgła okrywała pływające pole lodowe. Wehikuł pełznął mozolnie 
po rampie, dłonie Conwaya kurczowo ściskały dźwignię, czoło zrosił mu pot. 
Dzięki Bogu, posłuszny jego woli Kot poruszał się łagodnie. Nagle, bez żadnego 
ostrzeżenia, maszyna przechyliła się raptownie i Conway poczuł, jak pojazd 
obraca się, by spaść.
Zewnętrzna strona rampy, skąd ktoś usunął podtrzymujące ją kamienie, zapadła 
się. Ogromny ciężar pojazdu przyspieszył katastrofę. Conway wciąż jeszcze 
walczył o odzyskanie kontroli, gdy maszyna przechyliła się i spadła z wysokości 
dwudziestu stóp na twardy lód. Conway instynktownie wyłączył silnik. Zaraz potem 
dach maszyny uderzył w lód, a przerażająco ciężkie gąsienice przygniotły
113
podłogę szoferki, krusząc kabinę i zgniatając człowieka w jej wnętrzu, obracając 
wszystko w nieprawdopodobną miazgę kości, tkaniny, metalu i szkła.
Na przeciwległym krańcu wyspy, w odległości jednej mili, Beaumont, nieświadomy 
tragedii, prowadził swój mały oddział przez pływający pak polarny, z którego 
właśnie odeszli radzieccy wartownicy. Kierował się na zachód.
Wtorek, 22 lutego, 10.00 — 12.00
Tak właśnie, być może, będzie pewnego dnia wyglądał nasz świat, Europa, obie 
Ameryki, Australia, Azja i Afryka: martwe, sterylne, zamarznięte pustkowia. 
Wówczas, gdy Ziemia oddali się od Słońca i przekształci w wymarłego satelitę. 
Wyglądało to jak obraz zagłady ludzkiej rasy.
Przyniesiony najzwyklejszym podmuchem wiatru strumień lodowatego powietrza 
przybył wprost z Bieguna Północnego. Mgła przesunęła się na południe odsłaniając 
rozjaśnioną blaskiem księżyca, zmrożoną pustynię, po której wędrował Beaumont i 
dwa psie zaprzęgi. Wokół nich rozciągał się bezkresny widok na zachód oraz na 
północ. Wszędzie ta sama zapomniana przez Boga lodowa przestrzeń, a na niej 
zimne torosy. Daleko stąd nawet na największej piaskowej pustyni, znajdują się 
niewielkie oazy, nieliczne wyspy zielonych drzew i sadzawki błękitnej migotliwej 
wody. Tutaj nie było nic poza obrzydłym wiecznym lodem.
Przed nimi w świetle księżyca pyszniły się mroźne grzbiety, chaos nieruchomych 
górskich pasm wysokich na dziesięć, niekiedy dwadzieścia stóp. Prowadzeni 
kapryśnym kompasem Graysona, ciągnęli na zachód, kierując sanie w stronę 
odległej Grenlandii, położonej ponad sto mil od nich. Beaumont ciągle 
zastanawiał się, czy nie powinien skierować się na południe zamiast na zachód. 
Na południe, w stronę najbardziej niebezpiecznego miejsca na Ziemi, Iceberg 
Alley.
Od czasu gdy godzinę temu mgła, okrywająca ich dotąd szczelną kurtyną, 
przerzedziła się, nie dostrzegli żadnych oznak obecności Rosjan. Możliwe, że 
ludzie Papanina w dalszym ciągu pilnowali granic Target-5, w oczekiwaniu na 
przybycie Gorowa. Beaumont prowadzący jeden z zaprzęgów, obejrzał się przez 
ramię i Grayson dołączył do mego. — Jak się czuje nasz pasażer pierwszej klasy?
— Gorow jest jak czyrak na tyłku — stwierdził nieelegancko Grayson. — Cały czas 
biadoli, że wziąłeś go w krzyżowy ogień pytań. Poza tym rozsiadł się na saniach 
Langera jak król. Kopnąłbym go porządnie.
— Później. Na razie musimy się powstrzymać... — Beaumont zatrzymał zaprzęg, 
zerknął w niebo. Niewielki ciemny punkt nadlatywał z północnego wschodu, 
kierując się dokładnie w ich stronę. Jak złowieszczy ptak mknął przez nocne 
niebo, zbyt jeszcze daleki, by można było dojrzeć plamę jego rotorów, usłyszeć 
dźwięk silnika.
115
— Śmigłowiec! Ukryjcie się...
Beaumont krzyknął ostrzeżenie, strzelił batem, poderwał psy do biegu, szukając 
schronienia pod lodowym grzbietem, podczas gdy Langer za jego plecami krzyknął 
do Gorowa, by ten, do cholery, złaził z sań i pędził. Rosjanin stoczył się na 
lód, upadł, zaklął w swoim ojczystym języku i pokuśtykał za nimi z desperackim 
pośpiechem. Warkot silnika nadlatującej maszyny był już słyszalny jako leciutkie 
pobrzękiwanie narastające z każdą sekundą. Zaprzęg prowadzony przez Beaumonta 
zagłębił się w szczelinie pierwszej ściany, następnie znaleźli się w czymś na 
kształt parowu. Psy stanęły, gdy Beaumont pociągnął sanie wstecz. Langer dotarł 
na miejsce tuż za nim, podczas gdy Gorow usiłował dogonić ich, ciągle jeszcze 
kuśtykając, świetnie widoczny na otwartej przestrzeni. Radziecka maszyna dudniła 
już bardzo blisko. Grayson, z przekleństwem na ustach, chwycił Rosjanina i 
rzucił go pod osłonę lodowej ściany. Czekali patrząc w górę. Psy, zbite w 
gromadę, także wlepiły ślepia w niebo.
Nie mogli już zobaczyć maszyny, ponieważ sunęła zbyt nisko, zaledwie dwieście 
stóp nad ziemią. Jeżeli przeleci nad nimi, zostaną odkryci. Przylgnęli do 
lodowatej ściany wysokości piętnastu stóp, z grzebieniem wykrzywionym na kształt 
załamanej morskiej fali. Słuchali i patrzyli, czy śmigłowiec nie pojawi się nad 
ich głowami. Pulsujące echo narastało, wibrowało w wąskim wąwozie, podczas gdy 
uwięzieni w nim ludzie usiłowali zespolić się z lodem. W pewnej chwili Langer 
znalazł się w kłopotach. Dwa psy z jego zaprzęgu zaczęły wyrywać się z uprzęży, 
przerażone warkotem śmigłowca. Pamiętały maszynę, która przetransportowała je na 
kraniec mgły, Uderzył jedno ze zwierząt, a ono odwróciło się do niego i 
wyszczerzyło zęby, warcząc ostrzegawczo. Gdyby psy wybiegły z parowu, z 
pewnością zostaliby dostrzeżeni. Nie ma nic bardziej widocznego na lodzie niż 
ruch.
Zaniepokojony Beaumont obejrzał się przez ramię. Nie mógł zostawić własnego 
zaprzęgu, zwierzęta były coraz bardziej zaniepokojone. Ze zdumieniem zobaczył, 
jak Gorow, pełzając na kolanach, wyciągnął rękę, złapał zbuntowane zwierzę za 
szyję i przemówił do niego po rosyjsku. Pies złagodniał, pozwolił się pogłaskać, 
a jego towarzysz przestał się wyrywać i stał, patrząc prosto w oczy Gorowa, jak 
gdyby i on odczuł jakiś specyficzny wpływ. Wówczas coś mignęło nad wąwozem. Cień 
maszyny.
Przed chwilą trwali w napiętym oczekiwaniu, teraz ogarnął ich strach. Bezwiednie 
wstrzymywali oddechy. Ich przerażenie udzieliło się psom, które zastygły w 
całkowitym bezruchu. Nie widzieli śmigłowca, jedynie jego cień, który po chwili 
odpłynął na zachód. — Zostańcie tu, dopóki nie wrócę — rozkazał Beaumont. 
Osłonięty lodowym grzbietem ruszył do miejsca, gdzie szczyt wału wydawał się 
najwyższy. Ostrożnie wciskając buty w szczeliny, wspiął się na ścianę i zerknął 
ponad grzebieniem.
Znajdował się w dobrym punkcie obserwacyjnym. Przed nim ciągnęły się nieco 
niższe postrzępione torosy. Jakieś pół mili dalej przechodziły łagodnie w rów-
116
ninę. Strefa płaskiego lodu ciągnęła się jak połać gładkiego szkła. Idealny 
teren do podróży saniami. Był jednak jeszcze pewien szczegół: Rosjanie.
Niewielkie grupy — naliczył ich blisko tuzin — rozrzucone były po całej równinie 
w dość dużych odstępach. Każda z nich miała ze sobą sanie, wszystkie powoli 
oddalały się od miejsca, skąd obserwował ich Anglik. Podążały na zachód, w 
stronę Grenlandii. Kilka mil dalej nad lodem unosiły się dwa śmigłowce. Maszyna, 
która przeleciała tak blisko nad nimi, właśnie usiadła na lodzie w pobliżu 
jednego z zaprzęgów. Rotory nie zdążyły się jeszcze zatrzymać, gdy otwarto drzwi 
i na lód wysypała się gromada psów. Za nimi podążyli ludzie, wyładowano sanie i 
w ciągu kilku minut zaprzężono do nich zwierzęta. Tempo tej operacji zadziwiło 
Beaumonta. Dziesięć minut później śmigłowiec wystartował, wzniósł się na 
wysokość pięciuset stóp i odleciał na północny wschód. Beaumont ześlizgnął się 
na dno wąwozu i wrócił do pozostałych. Sprzeczka wybuchła niemal natychmiast.
— No, nie zauważyli nas, dzięki Bogu — westchnął Grayson.
— Nie szukali nas specjalnie uważnie. Po prostu wyładowali kolejny zaprzęg.
— Kolejny?
— Sam, nie dalej niż pół mili stąd lód roi się od radzieckich zaprzęgów. 
Niektóre dotarły już bardzo daleko na zachód. A nad nimi latają śmigłowce.
— Idą w tę stronę?
— Jak dotąd oddalają się od nas...
— W porządku. W takim razie, będziemy się skradać za nimi.
— Nic z tego. Pamiętasz tę lodową równinę, którą widzieliśmy lecąc nad pakiem? 
Rosjanie są rozstawieni w poprzek niej. Jeżeli spróbujemy ją przeciąć, 
natychmiast nas zauważą. Papanin po prostu zamknął nam drzwi przed nosem.
Niewyspany, znużony, z żywym obrazem katastrofy lotniczej w pamięci, Grayson 
szybko tracił opanowanie. Stanął na wprost Beaumonta i popatrzył mu prosto w 
oczy. — Fatalnie się mylisz, Keith — powiedział powoli. — Jedyna bezpieczna 
droga prowadzi na zachód. Musimy dotrzeć do wybrzeży Grenlandii. Kiedy już się 
tam znajdziemy, wszystko będzie w porządku. Rosjanie nie mogą dokonać inwazji na 
Grenlandię.
— Doskonały plan — odparł Beaumont sarkastycznie — poza tym punktem o dotarciu 
do wybrzeży Grenlandii. Ile razy mam ci powtarzać, że na naszej drodze są 
Rosjanie.
— Możemy ich ominąć. Lód jest wielki. Zbyt wielki, żeby mogli cały obstawić 
swoimi ludźmi.
— Nic nie rozumiesz. Tam są nie tylko ludzie. Kontrolują lód również z 
powietrza. ..
— No to którędy mamy iść? — wybuchnął Grayson. — Na północ, na pieprzone pole? 
Na wschód, z powrotem do Target-5, gdzie czeka na nas Papanin? Na południe...
— Na południe — przerwał Beaumont. — Właśnie tam pójdziemy.
117
Gorow, który uważnie przysłuchiwał się sprzeczce, dolał oliwy do ognia. — Na 
południe? To szaleństwo...
— Nikt cię nie pytał o zdanie — odparł szorstko Grayson. Wrócił do Beau-monta. — 
Musielibyśmy iść w stronę krańca pola lodowego, dokładnie do Iceberg Alley. 
Rozumiem, że kiedy już się tam znajdziemy, przysposobimy sanie do podróży 
morskiej i popłyniemy na Przylądek Dobrej Nadziei?
— Nie rób przedstawienia. — Beaumont cofnął się gwałtownie. — Popłyniemy na 
pokładzie lodołamacza „Elroy". Właśnie gna na złamanie karku w górę Iceberg 
Alley. Omówiłem to z Dawesem jeszcze w Waszyngtonie, na wypadek gdyby coś się 
stało.
Grayson był zdumiony. — I ty naprawdę myślisz, że mamy jakąkolwiek szansę, żeby 
znaleźć ten statek?
— Znajdziemy go. Płynie w górę dziesiątego południka, my pójdziemy w dół. 
Będziesz musiał często sprawdzać naszą pozycję według położenia gwiazd. — 
Beaumont, podjąwszy decyzję, przystąpił do porządkowania własnego zaprzęgu, ale 
Grayson jeszcze nie skończył.
— W twoich ustach brzmi to tak, jakbyśmy mieli odbyć wycieczkę po New Jersey 
Turnpike. Oznaczanie pozycji względem położenia gwiazd może nie być takie 
całkiem dokładne. To jak szukanie igły w stogu siana...
— Przy niewielkiej pomocy nauki. — Beaumont wskazał swoje sanie. — Nie zapomnij, 
że mamy rakiety Elliotta. Gdy znajdziemy się w okolicy, gdzie powinien być 
„Elroy", nadamy sygnał przez zestaw Redifona. Oni wyślą śmigłowiec, a my 
zapalimy rakietę, żeby mógł nas znaleźć.
— Nie podoba mi się to. — Grayson spojrzał na Langera, który przysłuchiwał się 
sprzeczce w milczeniu. — A tobie?
— Słuchaj, Sam... — głos Beaumonta stwardniał. — Tak właśnie zrobimy. Raz już 
nam się to udało, kiedy znaleźliśmy „Edisto", na Spitsbergenie.
Grayson eksplodował. — Wtedy szliśmy w stronę lądu! Tym razem znajdziemy się na 
krańcu pola lodowego. Dalej nie ma już nic, tylko Iceberg Alley i ocean. ..
— Sam — wmieszał się Langer — zanim Keith zaczął mówić, czego się najmniej 
spodziewałeś?
— Że pójdziemy na południe...
— I to właśnie ostatnia rzecz, jakiej będzie się po nas spodziewał Papanin. 
Gorow, który przez cały czas słuchał wyłamując palce u rąk, wtrącił się nagle.
— Nie sądzę, żebyśmy zdołali zrealizować to szaleńcze zamierzenie.
Grayson odwrócił się do niego i powiedział z namysłem: — Gdyby nie ty, w ogóle 
by nas tu nie było. Jeżeli ci się to nie podoba, możesz sobie wędrować z 
powrotem do Leningradu. Bo my idziemy na południe!
Ustawił swoje psy i ruszyli, z Beaumontem na przedzie. W ciągu pięciu minut 
zmienili kierunek marszu o dziewięćdziesiąt stopni, podążając na południe. Co-
118
raz dalej od lodowej równiny, gdzie podróż byłaby tak łatwa. Przez ponad dwie 
godziny posuwali się naprzód szukając przejść pomiędzy torosami, potem Beau-mont 
zarządził odpoczynek. Grayson wysłał na ustalonej częstotliwości wiadomość, 
której Dawes oczekiwał na Curtis Field.
— Oxygen... Strongbow... Oxygen... Strongbow...
Powtarzał sygnał przez pięć minut, aż otrzymał z Curtis Field potwierdzenie 
odbioru. Trwało to zbyt długo. Mogło wystarczyć, by radzieckie monitory na 
Biegunie Północnym 17 określiły ich aktualną pozycję. Tak czy inaczej, wiadomość 
musiała zostać nadana. „Strongbow" informowało Dawesa, że Michaił Gorow jest z 
nimi, „Oxygen", że Beaumont idzie na południe. Grayson zapakował Redifona i 
popatrzył w niebo.
— Od dwóch godzin żadnego radzieckiego samolotu — powiedział. — I ani jednego 
amerykańskiego — dodał. — Chyba wszyscy piloci z Curtis Field odlecieli na zimę 
do ciepłych krajów. Na Boga, mam nadzieję, że ci z „Elroya" tego nie zrobili...
* * *
... pilnie zagłębić się w pole lodowe. Możliwość spotkania. Podjąć maksymalne 
ryzyko. Powtarzam. Podjąć maksymalne ryzyko.
Alfred Schmidt, komandor Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych, kapitan 
lodołamacza „Elroy" o wyporności 6500 ton nie był zachwycony rozkazem, który 
otrzymał z Waszyngtonu trzy dni temu. Im dłużej o nim myślał, tym mniej mu się 
podobał. Szczególnie ostatnia część. „Maksymalne ryzyko..." Co, do diabła, było 
maksymalnym ryzykiem na tych wodach? Czy wystarczy, jeżeli statek po zderzeniu z 
górą lodową pójdzie na dno? Schmidt miał czterdzieści trzy lata, pięć stóp i 
osiem cali wzrostu oraz ciemne włosy i równie ciemne, gęste brwi. Na jego twarzy 
nieodmiennie tkwił smutny, by nie powiedzieć ponury, grymas. Uśmiechał się 
jedynie w momentach śmiertelnego niebezpieczeństwa i dlatego marynarze w 
Milwaukee, macierzystym porcie „Elroya", pijąc ostatnie piwo przed rejsem 
wznosili specyficzny toast:
— Za to, żeby kapitan nie uśmiechnął się przed powrotem do portu.
— Ma pan ochotę rzucić okiem, sir? — Vance Carlson, oficer pokładowy odsunął się 
od monitora oscyloskopu i postawił kołnierz swojego płaszcza. Mostek „Elroya" 
był ogrzewany, ale urządzenia regulujące temperaturę nie działały chyba 
najlepiej. Może z powodu arktycznych warunków meteorologicznych, które sprawiły, 
iż marynarze musieli bez przerwy oczyszczać pokład z lodu narastającego
119
prawie w tym samym tempie, w jakim ludzie usiłowali wyrzucać go do pokrytego 
krami morza.
Komandor Schmidt nie miał ochoty rzucić okiem, ale zrobił to. Trzy godziny temu, 
zaglądając w ten gumowy kaptur, dostrzegał na ekranie poszczególne punkty, które 
bynajmniej nie oznaczały łodzi. Punkty na północnym zachodzie i północnym 
wschodzie. Popatrzył na promień niezmordowanie obiegający zielonkawą łunę w 
głębi kaptura. Nie było już poszczególnych punktów. Zamiast nich na ekranie 
uformował się obraz jednolitej prostej linii zamarzniętego morza.
— Zapora — skomentował niepotrzebnie Carlson. — Prosto przed nami.
Schmidt patrząc na monitor po raz kolejny przypomniał sobie końcowy fragment 
rozkazu. Zapora. Jednolita ściana lodu rozciągała się na jego drodze, a „El-roy" 
dudniąc potężnymi silnikami, pyszniąc się wzmocnionymi dziobami, które mogły 
łamać jak zapałki wielkie lodowe kry, sunął wprost na przerażającą ścianę 
rozciągającą się od Spitsbergenu po Grenlandię. Cały problem polegał na tym, że 
Schmidt musiał znaleźć drogę. Miejsce, gdzie lód będzie wznosił się niewiele 
ponad poziom morza, gdzie przy pomocy masywnych dziobów będzie można wyrąbać 
przesmyk w głąb. Na szczęście mieli przynajmniej radar, który pokazywał, co 
znajduje się przed nimi. Kapitan prosił Boga, by nie zsyłał mgły.
* * *
Dwie godziny później znad lodowego pola nadeszło zagrożenie. Pasma mgły jak para 
wodna unosiły się nad lodem, wychodząc na spotkanie „Elroya". Schmidt stał z 
nosem przy szybie wirującej na przedzie mostka, spoglądając na zmianę to na 
pokład, to przed siebie. Żaden z tych widoków go nie zachwycał. Lód na szczycie 
dziobu rósł coraz szybciej, nowi ludzie prowadzili syzyfową batalię przerzucając 
go za oszronione burty, gdzie dołączał do płatów lodu dryfującego po morzu. 
Temperatura spadła poniżej pięćdziesięciu stopni.
— Niedźwiedzie polarne...
Po prawej stronie mostka Carlson spoglądał na szczyt lodowej ściany równie 
wysoki, jak sam mostek i odległy o kilka kabli. Na pokładzie dziobowym ludzie 
walczący z lodem również zerkali na tę ścianę. Było to tak, jakby patrzyli na 
ogromny wieżowiec. W świetle księżyca przyglądały się im trzy żółtawe plamy: 
trzy polarne niedźwiedzie stojące na krawędzi, skuszone zapachem kuchennych 
resztek wyrzuconych za burtę.
Silniki pracowały powoli lecz niezmordowanie. Monotonny warkot uspokajał 
Schmidta. Podczas poprzedniego rejsu, w drodze powrotnej, mieli duże opóźnienie 
spowodowane przez awarię silników. Teraz wszystko było w najlepszym
120
porządku. Za to widok rozciągający się przed nimi zdecydowanie go niepokoił. — 
Vance, sądzę, że byłoby dobrze, gdybyś wdrapał się do klatki. Nie chcemy 
przecież przegapić drogi.
W głosie wydającym rozkaz słychać było niechęć, niechęć z całą pewnością 
podzielaną przez oficera pokładowego, gdy kilka minut później wspinał się po 
oblodzonych szczeblach drabinki na stustopowy maszt, gdzie znajdowała się kabina 
obserwacyjna. Nie było to najprzyjemniejsze miejsce warty na „Elroyu", tym 
bardziej przy temperaturze poniżej pięćdziesięciu stopni i w nadchodzącej mgle. 
Klatka na szczycie masztu była nie większa niż dwie budki telefoniczne. Carl-son 
za każdym razem, gdy siadał na obciągniętym skórą taborecie, doświadczał uczucia 
klaustrofobii. Vance Carlson, mężczyzna trzydziestodwuletni, rówieśnik 
Beaumonta, ożenił się dzień przed wypłynięciem statku z portu w Milwaukee. 
Liczył już dni, jakie mu pozostały do powrotu do domu, tymczasem statek zawrócił 
na północ. Podobnie jak kapitan, oficer pokładowy nie darzył Beaumonta sympatią.
Rzuciwszy krótkie spojrzenie przez szybę wirującą Carlson umieścił słuchawki na 
uszach, umocował mikrofon pod brodą i połączył się z mostkiem. — Na pozycji, 
sir. Przed nami jednolita bryła.
— Widzimy ją... — głos Schmidta rozległ się w słuchawkach. — Jakieś szansę na 
wejście?
— Żadnych, sir. Jednolita ściana.
— Obserwuj dalej.
Carlson siedział w klatce i cierpiał na klaustrofobię. Co dziwniejsze, czuł się 
jednocześnie nieprzyjemnie wyeksponowany. Otaczające go ściany, których mógł 
dotknąć wyciągniętymi łokciami, zrobione były ze zbrojonego szkła, a ich połysk 
sprawiał, że oficer czuł, jak marznie jeszcze bardziej, o ile to było możliwe. 
Na mostku ogrzewanie działało niezupełnie dobrze, wewnątrz kabiny obserwacyjnej 
wydawało się całkowicie nieefektywne, tak jakby ginęło gdzieś w drodze na maszt.
Zawieszony sto stóp nad pokładem Carlson miał doskonały widok we wszystkich 
kierunkach. Na prawo, na lewo i w dół. Statek sprawiał wrażenie nieruchomego. 
Dzioby uderzały w kry wielkie niczym domy. Sześcienne kry, które z góry 
wyglądały jak kostki lodu. Grupy takich kostek prześlizgiwały się po obu bokach 
statku i odpływały do tyłu. Przed dziobami pojawiło się monstrum. Sięgało 
znacznie wyżej niż klatka Carlsona, zdawało się tkwić zakotwiczone w morskim 
dnie. Jednak góry lodowe nie bywają nieruchome. Ta nie stanowiła wyjątku. 
Dryfowała na południe, na spotkanie „Elroya".
Carlson splótł dłonie, przechylił się na stołku spoglądając w jedną stronę, 
potem w drugą. Nad jego głową wytrwale obracała się antena radaru, przekazując 
ostrzegawcze sygnały do osłoniętego kapturem monitora oscyloskopu na mostku. Za 
prawą burtą lodowa ściana sunęła do tyłu, polarne niedźwiedzie zniknęły
121
w oddali. Pokład statku w kształcie rombu był tak oblepiony lodem, że z klatki 
wyglądał jak kra odłamana od paku. Carlson nacisnął włącznik. — Zbliża się gęsta 
mgła, sir. Około ćwierć mili. Prosto przed nami.
Trzydzieści minut później Carlson został odizolowany. Nie widział nic. Było mu 
bardzo zimno. Odrętwienie, które zaczęło się od dłoni i stóp, ogarniało całe 
ciało. Stał, by zachować czujność. Cztery szklane ściany zamarzły również, 
pokryte szczelną, rosnącą z minuty na minutę warstwą białego szronu. Wyjrzeć 
mógł jedynie przez szybę wirującą, a gdy to zrobił, nie widział nic, oprócz 
mgły. Ciężko pełznącej mgły, która przesłoniła wszystko. Nawet pokład był już 
niewidoczny, tak że Vance mógł równie dobrze znajdować się w kabinie samolotu 
lecącego nocą.
— Lepiej zejdź na dół, Carlson — rozkazał Schmidt.
— Zostanę jeszcze, może się przejaśni.
— Piętnaście minut. Potem schodź...
Carlson przycisnął twarz do przejrzystego fragmentu tafli. Szkło było zimne jak 
sam lód. Nie dojrzał nic. Gęsta zawiesina. Nic poza tym. Statek stał niemal w 
miejscu, dryfując wolniutko prowadzony radarem zainstalowanym nad głową 
Carlsona. Metalowym okiem, które wysyłało sygnały ostrzegawcze o górach 
lodowych. Jednak żaden mechanizm nie jest niezawodny, zwłaszcza w takich 
warunkach, toteż DaSilva, zastępca oficera pokładowego i doświadczony operator 
radaru siedzący w kabinie na mostku, z niepokojem wpatrywał się w ekran 
oscyloskopu, czekając, aż odezwie się sygnał: ping-ping-ping, ostrzegający, że 
coś dużego znajduje się blisko dziobów. Silniki mruczały monotonnie, a Carlson, 
najbardziej samotny człowiek na pokładzie, nadal hipnotycznie wpatrywał się we 
mgłę skłębioną kilka cali przed jego twarzą.
— Widać już coś, Vance?
— Jeszcze nic.
Dojrzawszy niewyraźną zmianę we mgle, Carlson sprawdził widok z każdego okna. 
Nie umiałby wytłumaczyć, co go zaniepokoiło, lecz coś się zmieniło. Dostrzegł 
jakiś słaby znak, jak gdyby para poruszyła się pod najlżejszym podmuchem. 
Przestał uderzać dłońmi o siebie i stanął nieruchomo, wypatrując przez szkło. 
Tak, coś tam było, coś, co przemieszczało mgłę, mieszało ją jak gigantyczna 
łyżka.
Ostrzegawczy sygnał stetoskopu odezwał się zbyt późno, zbyt nagle i kiedy 
wszystko minęło, Schmidt musiał bardzo mocno przekonywać DaSilvę, że nic już nie 
można było zrobić. Nic. Wszystko stało się zbyt szybko. Na monitorze oscyloskopu 
promień zakończył obrót i nagle ukazał się nowy obraz. DaSilva poderwał głowę, 
zaczął krzyczeć...
Carlson prawdopodobnie nigdy nie zrozumiał, co się stało. Jeżeli tak, mogło to 
trwać zaledwie ułamek sekundy. Lodowy pazur, ogromny zrąb przecinający drogę 
„Elroya" wyniesiony osiemdziesiąt stóp nad pokładem. Wyciągnięty ni-
122
czym gigantyczne ramię, zagrodził statkowi drogę, jak gdyby próbował go 
zatrzymać. „Elroy" płynął wolno. Pazur przeszedł nad dziobami, minął pokład i 
uderzył w maszt. Jeden krótki, ostry cios. W chwili gdy DaSilva otworzył usta do 
krzyku, na mostku usłyszano trzask, który echem przerażenia odbił się w mózgach 
ludzi. Główny masz został odcięty na wysokości osiemdziesięciu stóp nad 
pokładem. Klatka, zawieszona pięć stóp wyżej, przechyliła się wraz ze szczytem 
masztu. Zamknięty w niej Carlson spadł razem z nią. Osiemdziesiąt pięć stóp 
niżej kabina uderzyła w barierkę na prawej burcie i miażdżąc jej fragment spadła 
w morze, z Carlsonem w środku. Ważyła pięć ton. Poszła pod wodę od razu, 
zabierając ze sobą Carlsona i antenę radaru w arktyczne głębiny, które oscylują 
między dziewięcioma a dziesięcioma tysiącami stóp. Można było tylko mieć 
nadzieję, że oficer pokładowy już nie żył, gdy morze zamknęło się nad nim.
Tuman mgły przed dziobem unosił się powoli. Vance Carlson był jak dotąd 
dwudziestą ofiarą, licząc Mikołaja Marowa, człowieka, który pilnował Gorowa, 
Tillotsona, szesnaście osób zabitych na pokładzie samolotu i Matthewa Conwaya.
Stracili radar. „Elroy" był ślepy, zabłąkany we mgle, okrążony przez lód na 
granicy polarnego paku, którego nikt nie mógł dojrzeć. To było więcej niż 
maksymalne ryzyko, o wiele więcej i jeżeli Alfred Schmidt miał prawo coś zrobić 
w tej chwili, to tylko obrócić statek o sto osiemdziesiąt stopni i wolno płynąć 
do domu, oto, co mógł zrobić.
* * *
Na Curtis Field sygnał „Oxygen-Strongbow" został odebrany i zrozumiany. — Mamy 
Gorowa, posuwamy się na południe, na spotkanie z „Elroyem".
Nie była to jedyna informacja, jaką otrzymał Dawes, krążący niespokojnie po 
niewielkim biurze, urządzonym specjalnie dla niego. Biurze, które buchało 
gorącem wydobywającym się z trzech grzejników ustawionych pod oknami. 
Temperatura utrzymywana była na poziomie siedemdziesięciu stopni. Adams, który 
właśnie wszedł, przysiadł na krześle, przechylił je opierając o ścianę i 
przyjrzał się zaczerwienionej od ciepła twarzy szefa.
— Cały lód na zachód od Target-5 roi się od Rosjan — mruczał Dawes, przeżuwając 
nie zapalone cygaro. — Nad polem latają śmigłowce, a po lodzie biegają psie 
zaprzęgi. Zaczynają się pojawiać Koty.
— Wszystko się komplikuje — powiedział Adams.
— To ty twierdziłeś w Waszyngtonie, że sprawa będzie prosta — przypomniał mu 
Dawes. Zerknął na Fullera, kontrolera lotniska, który właśnie pojawił się w 
pokoju. — No, najwyższy czas. Chcę, żebyś zarządził intensywną inwigila-
123
cję powietrzną obszaru pomiędzy wybrzeżem a Target-5... — podszedł do mapy, 
którą przywiózł ze sobą, rozpiętej teraz na ścianie. — Tutaj. I tutaj.
— A na południu nic? — zakwestionował Adams.
— Nic! Ma to być nadzór ciągły. Wylatują, wracają, nabierają paliwa i lecą 
znowu...
— Są pewne granice, jeśli chodzi o możliwości pilotów — zaznaczył Fuller.
— Dobrze. Pomóż im znaleźć te granice, potem niech je przekroczą.
— Nie rozumiem — powiedział Adams po wyjściu Fullera. — Beaumont idzie na 
południe, dlaczego więc wysyłamy całą flotę powietrzną na zachód i na pomoc?
— Jeśli ty nie rozumiesz, to mam nadzieję, że Papanin też nie. Nasze szansę, by 
zauważyć Beaumonta z powietrza na polarnym pustkowiu, są żadne. Chyba że 
mielibyśmy szczęście. Na to nie liczę. Dlatego uruchamiam operację kryjącą. — 
Dawes przerwał, gdy prąd powietrza poruszonego rotorem śmigłowca uderzył w 
szyby. — Papanin wysłał cały oddział śmigłowców. W ciągu kilku godzin będzie 
wiedział o moich posunięciach i co wywnioskuje? Że szukani Gorowa. Że wiem, 
gdzie go szukać. Ściągnie wszystkie maszyny z południa i to, być może, da 
Beaumontowi szansę wyjścia poza ich zasięg.
— To się może udać...
— To się musi udać! — Dawes skrzywił twarz w uśmiechu. — Wysyłam temu 
syberyjskiemu bękartowi wiadomość: Beaumont ucieka na północ lub na zachód.
* * *
— Północ czy zachód?
Papanin mamrotał do siebie, stojąc w głównym baraku Bieguna Północnego 17 i 
przyglądając się planszy kieszonkowej szachownicy. Na stole leżała książka 
otwarta na relacji rozgrywki Fischer-Spassky w Santa Monica w 1966 roku. Sybirak 
szczycił się tym, że zdolny był do trzech działań jednocześnie: mógł rozgrywać 
własną partię, śledzić cudzą rozgrywkę i podejmować decyzje dotyczące aktualnej 
operacji.
— Wszystkie maszyny są w powietrzu — zameldował Kramer zza krzesła. — 
Koncentrują się na północnych i zachodnich terenach w pobliżu Target-5. 
Wszystkie, z wyjątkiem sześciu śmigłowców, które kazał pan odwołać.
Po wypadku amerykańskiego Śnieżnego Kota, który roztrzaskał się spadając z 
rampy, złożyli na Target-5 jeszcze jedną wizytę i stwierdzili, że baza jest 
zupełnie pusta. Nie było tam nikogo, aczkolwiek Papanin nie zdawał sobie sprawy, 
iż w bazie powinno znajdować się jeszcze dwóch ludzi: Rickard i Sondeborg. Sybi-
124
rak zostawił na wyspie mały oddział na wypadek, gdyby pojawił się tam Gorow, i 
wrócił do swojej bazy. Od czasu gdy otrzymał wiadomość od Piętrowa z Rejestrów 
Leningradzkich, czuł się zaintrygowany.
— Ten oddział Beaumonta, o którym ciągle mówimy, nie istnieje — stwierdził, 
trącając palcem pionek.
My? Litwin nie odezwał się. Gdy wszystko szło dobrze, Papanin niezmiennie 
relacjonował zdarzenia w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Natomiast jeśli 
tylko pojawiały się kłopoty, przechodził na „my" — w ten sposób rozkładał 
odpowiedzialność za niepowodzenia na barki współpracowników.
Papanin pchnął krzesło w tył, położył obutą nogę na blacie stołu, obok 
niewielkiej szachownicy i rozpoczął wyjaśnienia. W odpowiedzi na jego pytanie 
nadeszła z Leningradu wiadomość. Pracowity Pietrow przetrząsnął obszerne archiwa 
i rozwiązał zagadkę.
W 1971 roku Amerykanie wysłali trzech mężczyzn z zadaniem przejścia przez 
pływający pak polarny z Grenlandii na Spitsbergen. Wydarzenie owo nigdy nie 
trafiło na łamy prasy, lecz radziecki agent na Spitsbergenie uwzględnił je w 
mglistym raporcie. Ekspedycja miała niepodważalne implikacje militarne: w 
przypadku realnego zagrożenia siły radzieckie mogłyby próbować zająć i okupować 
norweski Spitsbergen — tak jak Amerykanie okupowali Islandię podczas ostatniej 
wojny. Amerykanie przewidzieli to. Jeżeli możliwe jest wysłanie ludzi przez 
pływające pole lodowe, mieli szansę zająć Spitsbergen jako pierwsi. Dlatego też, 
nie robiąc rozgłosu wokół całego przedsięwzięcia, wysłali niewielką grupę, by 
przekonać się, czy takie zadanie jest wykonalne.
— Nie wygląda to na poważne działania — zaprotestował Kramer.
— Nie? — Papanin skrzywił się nieprzyjemnie, nabijając fajkę. — Człowiek, który 
prowadził wyprawę na Spitsbergen, to brytyjski ekspert w dziedzinie Arktyki, a 
nazywa się Beaumont. Miał ze sobą dwóch ludzi: Amerykanina, Samuela Graysona i 
Niemca, Horsta Langera. Sądzę, że ten olbrzymi wieprz, który tak wiele miał do 
powiedzenia na Target-5, to właśnie Beaumont.
— Nie wysłaliby po Gorowa tylko trzech ludzi...
— Nie? To zupełnie wystarczająca liczba, to mądre posunięcie. Jak łatwo jest 
znaleźć czterech mężczyzn na lodowym pustkowiu, z powietrza, Kramer?
— Więc nie ma wielkiej wyprawy? — zapytał Kramer niepewnie.
— Tylko Beaumont i jego przyjaciele. Pamiętasz tych trzech ludzi, z saniami, 
których sfilmowaliśmy dwa dni temu? — Głos Papanina uległ zmianie. -Wyślij 
zakodowany rozkaz do wszystkich śmigłowców znajdujących się w powietrzu. Niech 
szukają małej grupy ludzi. Najprawdopodobniej dwóch par sań i czterech mężczyzn.
— Sześć maszyn ma ciągle czekać?
— Polecą na południe od Target-5.
— Ależ Amerykanie szukają na północy i zachodzie...
125
— Wykonaj rozkazy natychmiast — odparł cicho Papanin.
Pozostawiony w baraku samemu sobie Sybirak zdjął nogę ze stołu, zmarszczył brwi 
w zamyśleniu i przyjrzał się planszy szachownicy. Niektórych ze swych 
dziwacznych decyzji nigdy nikomu nie wyjaśniał. Był to element jego techniki 
zmierzającej do utrzymania podwładnych w permanentnym strachu przed wielkim 
szefem. Podobnie jak de Gaulle, Papanin wierzył w otaczającą go mistyczną aurę. 
Było to pomocne również wówczas, gdy niektóre decyzje okazywały się błędne. Nikt 
nie wiedział, o co właściwie chodziło.
Tym razem jednak Papanin miał pewne podejrzenia, które coraz szybciej 
przeradzały się w pewność. Podczas lotu na pokładzie bizona studiował dossier 
Lemu-ela Quinceya Dawesa, który specjalizował się w przeprowadzaniu operacji 
kryjących. Nie mógł zignorować tego, co narzucało się samo. Koncentracja 
amerykańskich maszyn na zachód i północ od Target-5, być może, oznaczała 
rzeczywiste poszukiwania grupy Beaumonta. Gdyby wszystko obróciło się przeciwko 
niemu, zostałby ostro skrytykowany, że pozostawił ten obszar nie sprawdzony. 
Jednak coraz bardziej intrygował go sektor południowy.
Kramer wrócił po chwili. — Będą w powietrzu w ciągu pięciu minut — poinformował 
Sybiraka.
— Wspaniale. Teraz prześlij na „Gorkiego" informację, że chcę znać aktualną 
pozycję amerykańskiego lodołamacza „Elroy". Natychmiast.
Znowu tajemniczy. Kramer pospieszył do baraku radiostacji. Po raz kolejny 
Papanin na wszelki wypadek nie ujawnił, jakie pobudki kierowały jego działaniem. 
Gdy w 1971 roku grupa Beaumonta zbliżała się do Spitsbergenu, doszło do 
wcześniej zaplanowanego spotkania z lodołamaczem „Edisto". Tym razem wchodził w 
grę inny lodołamacz, „Elroy". Papanin miał wrażenie, że zbliża się do Beaumonta. 
Podjął decyzję i podniósł pionek.
Wtorek, 22 lutego, 12.00 — 19.00
Beaumont nie chciał słuchać argumentów. Właściwie należałoby stwierdzić, że nie 
chciał słuchać nikogo i niczego zmuszając ludzi i psy do bezlitosnego marszu. 
Poganiając ich, odmawiając chwili odpoczynku, posiłku, zatrzymania się w ogóle 
dla kogokolwiek i czegokolwiek, brnąc coraz dalej i dalej na południe wzdłuż 
dziesiątego południka, wciąż bliżej i bliżej krańca pola lodowego i Ice-berg 
Alley.
Otoczeni przez wyniosłe torosy, potężne zimne ściany postrzępionego lodu, 
posuwali się na południe przez parowy osrebrzone światłem księżyca. Beaumont 
prowadził teraz zaprzęg Langera z potężnym Bismarckiem w roli przewodnika. 
Trzymał uchwyt sań w zaciśniętej dłoni i często strzelał batem nad głowami 
zwierząt. Co było nieomylnym znakiem, że osiągnęły już granice swoich możliwości 
— jak oznajmił Graysonowi Langer — i przekroczyły je.
Tak samo wyglądał ostatni etap wyprawy na Spitsbergen i marsz na spotkanie z 
lodołamaczem „Edisto". Beaumont przejął zaprzęg z Bismarckiem i nie pozwolił na 
odpoczynek przez dwanaście godzin. Do chwili, gdy „Edisto" znalazł się w zasięgu 
wzroku. Wówczas wystrzelili rakiety Elliotta, nadali sygnał radiowy i wreszcie 
śmigłowiec wysłany z lodołamacza wyruszył im naprzeciw. Tym razem Langer, 
orzekłszy, że Beaumont przeszedł już samego siebie, zaczął sprzeczkę. Przekazał 
swój zaprzęg Graysonowi, przyspieszył kroku i zrównał się z Beau-montem.
— Nie damy już rady... — wydyszał.
— Ruszaj się!
Beaumont, z twarzą ledwie widoczną w szczelinie futrzanego kaptura, strzelił 
batem, zmuszając Bismarcka i pozostałe zwierzęta, by wydłużyły krok. Weszli w 
zakręt parowu, lecz nawet tam Beaumont nie zwolnił tempa. Przechylił sanie na 
jedną płozę i przepchnął je po twardym lodzie.
— To szaleństwo! — wybuchnął Langer. — Musimy odpocząć. Psy też muszą odpocząć. 
„Elroy" jest wiele mil przed nami. Niemożliwe, byśmy dotarli tam dziś w nocy...
— Na litość boską, musimy się ruszać! Każde pół mili, to pół mili bliżej „El-
roya". Nawet więcej, ten pieprzony statek też się do nas zbliża!
127
— Gorow ma kłopoty.
Beaumont rzucił przez ramię szybkie spojrzenie. Z tyłu Grayson prowadził drugi 
zaprzęg, zmuszając zwierzęta, by nadążały za Bismarckiem i Beaumontem. Dalej 
podążał Rosjanin, z zaciśniętymi zębami usiłując utrzymać tempo. Fakt, że 
Beaumont umieścił go na końcu małej procesji, był brutalnym, lecz celowym 
elementem taktyki. Gorow wieziony na saniach spowolniłby marsz, a pozostawiony 
samemu sobie i idący o własnych siłach, cały czas bał się, że zostanie sam na 
lodowym pustkowiu i ten strach przed bezbronną samotnością sprawiał, że Rosjanin 
ciągle jeszcze poruszał się. Obawa zmuszała go do wykorzystywania rezerw 
energii, o które sam siebie nie podejrzewał. — Dopóki się boi, będzie szedł — 
powiedział Beaumont trzy godziny wcześniej — więc niech się boi.
— Wiedział, że nie wybiera się na piknik, kiedy opuszczał Biegun Północny 17 — 
warknął Beaumont. — Nie rozmawiaj z nim. Chcę, żeby się bał. I zostaw mnie w 
spokoju. Muszę uważać na sanie.
Langer cofnął się na swoje miejsce. Beaumont był w jednym z najgorszych swoich 
nastrojów, nie było sensu z nim dyskutować. Musieli po prostu iść dalej. Wbrew 
pozorom Beaumont świetnie kontrolował swoje reakcje. Wybrał jedynie najprostszy 
sposób uwolnienia się od narzekań Langera. Ponury, wyczerpujący marsz przez lód 
był wynikiem chłodnej kalkulacji. W ciągu ostatnich trzech godzin nie widzieli 
ani nie słyszeli żadnego radzieckiego śmigłowca. Dlaczego, nie miał pojęcia i 
niespecjalnie go to obchodziło. Jednak dopóki na czystym niebie księżycowej nocy 
nie było nieprzyjaciela, musieli pokonać jak największą część trasy, dotrzeć tak 
daleko na południe, jak to było możliwe. Wykorzystać czas, gdy nie musieli 
ukrywać się przed zawieszonymi na niebie oczyma Papanina.
Nie uważał również za stosowne wyjaśniać pozostałym, że jeżeli będzie to leżało 
w ludzkiej mocy, nie zatrzymają się, dopóki nie zobaczą „Elroya". Z jakiejś nie 
wyjaśnionej przyczyny mieli wspaniałą sposobność umknięcia. Sposobność, która 
mogła się już nie powtórzyć. W głębi duszy wątpił, by udało im się dojrzeć 
„Elroya" tej nocy, ale nie mógł wykluczyć tej możliwości, toteż miał zamiar 
popędzać wszystkich tak długo, aż padną. Godzinę później na południowym 
wschodzie pojawił się amerykański samolot.
* * *
— Stop!
Beaumont podniósł rękę, ostrzegając idących za nim i poczuł przy tym geście taki 
ból, jakby podnosił w górę ogromny ciężar. Pociągnął za sanie, by zatrzymać psy. 
Oddał bat Graysonowi, a sam zaczął wdrapywać się na lodową ścianę
128
po lewej stronie. Był tak zmęczony, że tych kilka stóp wyczerpało go jak górska 
wspinaczka. Odległy warkot maszyny zbliżał się szybko, zmuszając go do 
pośpiechu. Dźwięk wydawał się nieco inny niż nieznośne: bit-bit radzieckiego 
śmigłowca. Nagle Anglik poślizgnął się, ale zdołał zahaczyć dłonią o grzebień i 
podciągnąć się ponad jego krawędź. Noktowizor zawieszony na szyi uderzył go 
boleśnie w szczękę, ale nie zwrócił na to uwagi, nie zdając sobie sprawy z bólu. 
Siadłszy okrakiem na szczycie podniósł szkła do oczu.
Znajdowali się na granicy labiryntu lodowych torosów, niedaleko przed nimi morze 
rozciągało się jak rozległa równina, nagle znieruchomiały ocean, z falami 
zakrzepłymi w pół ruchu. Dwa tysiące stóp nad nimi samolot leciał na południowy 
zachód i miał minąć ich w odległości około pół mili. Beaumont poprawił ostrość. 
Radziecki czy amerykański? Sylwetka zbliżającej się maszyny przypominała 
rozmazany cień. Anglikowi wydawało się, że nie może ustawić noktowizora, dopiero 
po chwili zdał sobie sprawę, że to zmęczone oczy odmówiły mu posłuszeństwa. 
Spojrzał raz jeszcze, zamazany kształt odzyskał kontury. Anglik dostrzegł 
wymalowaną na kadłubie białą gwiazdę. Amerykański!
— Sam! Weź rakietę z moich sań. To Amerykanie...
Wyczerpani ludzie na dnie wąwozu nabrali energii. Grayson szarpiąc nerwowo 
rozpiął pasy przytrzymujące bagaż. Langer złapał rakietę i zostawiając psy pod 
opieką Gorowa wspiął się do połowy grzbietu. Wcisnął ją w wyciągniętą rękę 
Beaumonta. Anglik miał tak zmarznięte palce, że nie mógł sobie poradzić z 
odpaleniem. Jeszcze raz. Udało się. Żadnego efektu. — Daj drugą! — krzyknął 
Beaumont. — To niewypał...
Na dole powstało zamieszanie, Grayson i Langer równocześnie rzucili się, by 
znaleźć następną rakietę. A wtedy samolot, widoczny jako czerwone i zielone 
światełka na statecznikach, zaczął zakręcać, wchodząc w łuk, który miał go 
wprowadzić na nowy kurs — na południe. — Pospieszcie się, na litość boską! — 
ryknął Beaumont. Dostrzegł, że Grayson znalazł rakietę i zamierza mu ją 
przynieść. — Odpal na dole, w parowie!
Rakieta zapaliła się, trysnęła ciemnym dymem, wzleciała w spokojne powietrze jak 
indiański sygnał, zakołysała się, wznosiła wyżej i wyżej. A samolot oddalał się, 
leciał na południe, malejąc z sekundy na sekundę. Grayson i Langer wdrapali się 
na grzebień i opadli obok Beaumonta.
— Jeszcze go widać... — W głosie Graysona pobrzmiewała udręka, druzgocące 
cierpienie. Opuścił bezwładnie ramiona.
— Popatrz do tyłu, ty pieprzony idioto — powiedział cicho Beaumont. Wpatrywali 
się w odlatujący samolot tak długo, aż stał się jedynie punktem. Srebrną kropką 
w świetle księżyca. Zniknęła nagle, zostawiając za sobą tylko cichnący odgłos 
silnika.
— To rutynowy lot meteorologiczny — stwierdził Beaumont. — Nie szukali nas.
129
— Chętnie bym zastrzelił tego cholernego tak zwanego obserwatora w tej maszynie 
— stwierdził jadowicie Langer. — Może powinniśmy byli użyć radia.
— Nie! — sprzeciwił się ostro Beaumont. — Dopiero, gdy będziemy w zasięgu 
„Elroya". Istnieje przecież radziecki zestaw monitorujący, który tylko czeka, 
byśmy zrobili coś takiego, żeby mógł nas namierzyć. Ruszamy.
Rakieta dymna unosiła się jeszcze nad nimi, gdy w ciszy zsuwali się na dół. 
Nawet psy wyglądały na zrezygnowane. Mimo iż wydostali się spomiędzy to-rosów i 
maszerowali po zimnej równinie, ciągnęły sanie z mniejszym wigorem. Później 
Beaumont potępiał samego siebie za to, że nie przewidział niebezpieczeństwa, że 
pozwolił na wyjście na otwarty lód zbyt wcześnie, jednak znużenie i zniechęcenie 
sprawiły, że był otępiały i nie potrafił już jasno myśleć. Ramiona i przeguby 
bolały go od ciągłego napięcia, paliły żywym ogniem, na wpół wyrwane ze stawów 
podczas wielu godzin morderczej walki z buksującymi saniami. Paraliżujące zimno 
osłabiało uścisk na uchwycie sań, musiał zdobyć się na nadludzki wysiłek, by 
maszerować długimi krokami, sprawiać wrażenie silniejszego, niż był w 
rzeczywistości — by utrzymać w ruchu pozostałych.
— Uwaga!
To Langer krzyknął ostrzegawczo. — Nie ruszać się! — dodał Beaumont, zmuszając 
psy, by stanęły. Nocną ciszę za nimi przerwało drżące tykanie silnika. Znajome 
rat-rat-rat biegło po lodzie. Nos nadlatującego cienia zaokrąglony był przez 
drugą mniejszą kulkę pod spodem. Bliźniacze rotory chłostały powietrze jeden nad 
drugim. Ogon z dwoma wirnikami. Jak diabelski metalowy ptak sunął nad ich 
głowami, nie wyżej niż pięćdziesiąt stóp. Chyży cień ślizgał się po lodzie. 
Niszczyciel łodzi podwodnych. Najnowszy śmigłowiec radziecki.
— Nie ruszać się! — Beaumont ostrzegł towarzyszy, gdy maszyna na chwilę oddaliła 
się od nich, wzniosła wyżej i zaczęła zawracać. Istniała szansa, że pasażerowie 
radzieckiego śmigłowca ich nie zauważyli. Lecąc w maszynie niknącej nad lodem z 
szybkością pięćdziesięciu mil na godzinę —jak ocenił Beaumont — radziecki 
obserwator musiałby mieć bystre oczy, by dostrzec ich w tym ułamku sekundy, gdy 
śmigłowiec wychynął nad ich głowami zza krawędzi lodowej ściany. Kilka sekund 
później Anglik wiedział, iż z radzieckiej maszyny spoglądały w dół naprawdę 
bystre oczy. Zawracała. Rakieta dymna ściągnęła na nich zagładę. Rakieta, której 
nie dostrzegł obserwator z amerykańskiego samolotu, przywiodła do nich 
najbliższą radziecką maszynę.
— Co te śmierdziele teraz zrobią? — spytał Langer.
— Zależy, ilu ludzi mają na pokładzie — odparł Beaumont lapidarnie. Maszyna 
leciała wolniej i wyżej, co najmniej dwieście stóp nad ich głowami.
A więc Rosjanie zauważyli nie tylko ludzi i psy. Widzieli również karabiny 
przewieszone przez ramiona mężczyzn. Beaumont przekazał swój zmęczony zaprzęg 
Graysonowi i oddalił się od grupy, trzymając karabin w rękach. Niszczyciel łodzi 
podwodnych nadlatywał — groźny kształt, cały wydęty i kulisty, zaczął wznosić
130
się wyżej, gdy znalazł się bezpośrednio nad nimi. Łoskot silnika dudnił echem po 
lodzie. Beaumont uniósł karabin.
Śmigłowiec zawisł w miejscu, przechylił się i rozpoczął zataczanie wielkiego 
koła, znacząc drogę strużką spalin pozostającą w zimnym powietrzu. Mężczyźni na 
ziemi obracali się na piętach, śledząc lot maszyny, gdy ta krążyła nad nimi z 
ogłuszającym rykiem. W pewnej chwili Langer zachłysnął się i porwał karabin. — 
Robią nam zdjęcia... — Beaumont przewiesił karabin przez ramię i podniósł do 
oczu noktowizor.
— Zostaw broń! — rozkazał szybko, ciągle obserwując maszynę i obracając się w 
ślad za nią. W kopule opuszczono okno i jakiś przedmiot w kształcie składanego 
cylindra odbił światło księżyca. — To kamera — ostrzegł Beaumont. — Filmują nas. 
Sympatyczne, pokojowe zajęcie. Teleobiektywem — dorzucił.
Gdy to mówił, śmigłowiec zawrócił prezentując im swój podwójny rotor na ogonie i 
odleciał na północny wschód. Łopot bliźniaczych wirników ucichł szybko. Beaumont 
wrócił do sań i przejął swój zaprzęg od Graysona. — Zupełnie nie rozumiem, 
dlaczego nie wylądowali — przyznał Amerykanin.
— Powiedziałbym, że nie było ich wystarczająco wielu — Beaumont ruszył po równym 
gruncie lodowej płaszczyzny, kierując się w stronę, gdzie jak pasma wzgórz 
widniały daleko następne wzniesienia. — Teraz naprawdę musimy się pospieszyć, 
żeby nie złapali nas powtórnie na otwartej przestrzeni. Bo tym razem będzie ich 
znacznie więcej niż wystarczająco wielu.
* * *
— Zatrzymaj!
Głos Sybiraka zagrzmiał w ciszy zadymionego baraku, zakłócanej jedynie buczeniem 
projektora. Operator zatrzymał urządzenie, na ekranie zastygł obraz 
przedstawiający czterech mężczyzn wpatrzonych w kamerę. Jeden z nich celował w 
śmigłowiec z karabinu, drugi skierował na maszynę szkła noktowizora. Nadęty cień 
przewędrował po ekranie — to Papanin podniósł się i palcem wskazał człowieka 
stojącego przy uchwycie sań.
— To on — zagrzmiał Papanin. — To jest Gorow. Mogę się założyć o całą wypłatę.
— Nie widać jego twarzy — zaprotestował Kramer z ciemności. — Nie widać twarzy 
żadnego z nich...
— A po cholerę mi twarze! Widziałem, jak się ten człowiek porusza, jak unosi 
głowę, jak przechylają na bok. To jest Gorow, to jest nasz cel. — Ogromny cień 
palca poruszył się i trącił inną postać ubraną w futra, ze szkłami przy oczach. 
—
131
A to, jak sądzę, jest Beaumont. Pozostali dwaj to Samuel Grayson i Horst Langer.
— Odwołujemy samoloty z pomocy i zachodu? — zapytał Litwin, pragnąc uprzedzić 
nowy rozkaz.
— Najpierw do cholery zapal światło w tym baraku — powiedział miękko Papanin. 
Obejrzał się i zatrzymał wzrok na jednym z mężczyzn siedzących za nim. — 
Wroński, potrafisz ich znaleźć jeszcze raz?
Trzydziestodwuletni Rosjanin, który przewodził oddziałowi służby bezpieczeństwa 
sprowadzonemu z Murmańska, wstał i podszedł do mapy ściennej. An-driej Wroński 
był niewysokim, szczupłym mężczyzną o smętnej twarzy. Jego rodzice zginęli 
miesiąc temu, próbując przejechać na drugi brzeg zamarzniętej Wołgi, tuż pod 
Stalingradem; lód pękł i połknęła ich rzeka. — Tutaj, pułkowniku — wskazał na 
postawiony przed chwilą krzyżyk — robiliśmy pomiary gwiazd...
— No więc jak, znajdziesz ich?
— Doprawdy, tym razem... — Wroński zamilkł, widząc wyraz twarzy Sybiraka.
— Zobaczyłeś tę pieprzoną rakietę! — grzmiał Papanin. — Dojrzałeś ją z 
odległości pięciu mil i zmieniłeś kurs. Tak właśnie powiedziałeś, kiedy cię o to 
zapytałem. Bóg jeden wie, dlaczego wystrzelili tę rakietę, może przez przypadek.
— Wydaje mi się, że mieliśmy dużo szczęścia...
— Więc ja ci pokażę, jak skłonić los do współpracy raz jeszcze! — Papanin wziął 
ołówek Wrońskiego i przyjrzał się mapie. — Chcą dotrzeć do amerykańskiego 
lodołamacza „Elroy", który znajduje się tutaj. Połącz to miejsce linią z Target-
5, a zobaczysz, że posuwają się prosto wzdłuż dziesiątego południka.
— My też polecimy...
— Zamknij się wreszcie i słuchaj! Teraz zmienią kierunek marszu, żeby zbić nas z 
tropu. Pójdą albo na południowo-południowy wschód, albo na południowo--
południowy zachód. — Papanin narysował dwie ukośne linie łączące się w miejscu, 
gdzie ostatnio widzieli Beaumonta. — Potem wrócą na swój szlak na południe. 
Musimy się liczyć z błędami pomiarów i dryfem lodu. Biorąc to wszystko pod 
uwagę, znajdziesz ich w granicach tego trójkąta. Zrozumiano?
— To ma sens, panie pułkowniku...
— Wszystko, co ja mowę, ma sens. — Zerknął przez ramię na Kramera. — Tym razem 
na pokładzie każdej maszyny ma być uzbrojony oddział.
— Nie mamy tylu ludzi, by obsadzić wszystkie maszyny.
— A kto ci do diabła powiedział, że będziemy ściągać wszystkie maszyny? I 
natychmiast ostrzegać Dawesa, że jego operacja kryjąca nie jest tak dobra, jak 
mu się wydaje? Połowa zostaje i będzie krążyła na północ i na zachód od Target-
5. Reszta wróci tutaj, zatankuje i przeczesze ten trójkąt.
W pośpiechu opuścili barak, bojąc się, by Sybirak nie skomentował ich śla-
mazarności. Papanin pozostał sam, wpatrzony w ścienną mapę, pykając niewielką 
fajeczkę. — Myślę, że tym razem mam pana, Mr Beaumont — mruknął do siebie.
Wtorek, 22 lutego, 19.00 — 23.30
To był prawdziwy koszmar. Radzieckie śmigłowce terkotały im nad głowami przez 
cały czas. Niekiedy niezmordowane rat-tat-tat łopotało dużo dalej, troszkę 
cichsze niż najcichszy pomruk w przenikliwie zimnej nocy, a czterej mężczyźni, 
powłócząc nogami, pod osłoną lodowych ścian pokonywali kolejny parów. Ale i 
wówczas, kiedy warkot silnika był jedynie pomrukiem, musieli bezustannie 
nadsłuchiwać, koncentrować się na tym dźwięku, by nie przeoczyć momentu, gdy 
stanie się on znacznie głośniejszy, gdy zacznie się do nich zbliżać.
Innym razem dźwięk był bliski. Złośliwy łopot urastał do ogłuszającej kako-
fonii, niosącej echem wzdłuż ścian wąwozu, odbijającej się od lodowych 
grzbietów. Beaumont musiał przyznać, że znalezienie ich było już tylko kwestią 
czasu. Chyba że będą mieli niewiarygodne szczęście. Mimo coraz częstszych 
protestów Graysona i Langera, ciągle posuwali się naprzód. A ruch jest łatwo 
dostrzegalny z powietrza.
Ciągłe nasłuchiwanie i stałe napięcie było męczące co najmniej tak samo jak 
prowadzenie sań, zmuszanie do ruchu psów i własnych nóg. Około dziesiątej 
wieczór czterech wyczerpanych mężczyzn brnęło po lodzie jak automaty. Powoli 
unosili ociężałe nogi, oczy mieli półprzymknięte ze znużenia i w obronie, przed 
zimnem. Gorow już dwa razy oznajmił, że nie może iść ani kroku dalej, że musi 
odpocząć na saniach. Reakcja Beaumonta była szybka i stanowcza. — Albo 
wytrzymasz, albo umrzesz na lodzie.
— Ale przecież wy tu jesteście dla mnie! — zaprotestował Gorow, potykając się 
obok sań Beaumonta. — Przyszliście mnie zabrać!
— Teraz mamy poważniejszy problem — odparł Anglik ponuro. — Usiłujemy ocalić 
życie. Możesz iść z nami, albo zostać. Nic mnie to nie obchodzi.
Kiedy Gorow wrócił na swoje miejsce, Beaumont zerknął przez ramię: Rosjanin z 
trudem posuwał się obok sań Langera, nieco dalej Grayson określał ich pozycję 
według gwiazd. Beaumont nie miał zamiaru zostawić Rosjanina na pastwę losu. 
Gdyby opadł z sił, musieliby wieźć go na saniach. Postawiony przed perspektywą 
samotnej śmierci na lodzie Gorow oczywiście okazał się zdolny do marszu.
Jednak najbardziej ucierpiały ich nerwy. Sytuacja była już tak napięta, że wła-
133
ściwie każde słowo mogło stać się początkiem kłótni. To zdarzyło się tuż po 
dziesiątej. Grayson zdecydował, że ma dosyć, że ich marsz to szaleństwo, że nie 
ma sensu, że tym razem musi powstrzymać Beaumonta, zanim jego obłędny upór 
zabije ich wszystkich. Przytroczył sekstans do sunących ciągle naprzód sań 
Langera i przyspieszył kroku, by zrównać się z Beaumontem.
— Zbliża się następny samolot. Ze wschodu. Wejdę na szczyt zbocza i sprawdzę. ..
— Nie marnuj energii — warknął Beaumont. — Mamy przed sobą długą drogę. ..
— Zbliża się! Już słychać go znacznie lepiej. Będziemy czekać, aż to gówno 
znajdzie się nad nami?
— Tak.
— Dlaczego, na litość boską?
Beaumont ścisnął mocniej uchwyt sań i odparł z tłumioną furią w głosie. — Bo nie 
gramy w to, co Papanin. Nie połapałeś się jeszcze, o co chodzi? Te loty nie są 
planowe.
— Tak czy inaczej, w końcu nas zobaczą...
— Owszem, jeśli będą mieli szczęście. Jednak będą go potrzebowali bardzo dużo, 
żeby znaleźć nas w parowie. Musieliby lecieć dokładnie nad naszymi głowami. 
Jeżeli będzie się na to zanosiło, po prostu staniemy bez ruchu. Już ci to 
wbijałem do głowy.
— Możemy nie zdążyć.
Beaumont westchnął ciężko, popatrzył na Graysona, potem szybko złapał uchwyt 
sań, które omal się nie przewróciły. Zaczai mówić rozmyślnie chłodno i 
monotonnie. — Zanim będziemy mogli odpocząć, musimy zajść dalej na południe, niż 
to według Papanina możliwe. Te śmigłowce szukają nas, owszem. Ale jednocześnie 
usiłują nas zniechęcić. Zatrzymywać za każdym razem, kiedy usłyszymy po raz 
kolejny ich warkot, żebyśmy nie mieli szans dotrzeć do „Elroya". — Zastygł bez 
ruchu, bo niedawne rat-tat-tat, urosło do głośnego warkotu. — Kryjcie się!
Zatrzymali psy i rzucili się na lód, rozciągając zwierzęta i uspokajając je. 
Kilka sekund później śmigłowiec spadł na nich, ogłuszając piekielnym klekotem 
silnika. Przepłynął nad nimi ze wschodu na zachód, błysnął nad wąwozem na 
wysokości dwustu stóp i odleciał. Leżeli zupełnie nieruchomo, ponieważ nie mieli 
pewności, czy nie zostali zauważeni. Jeżeli tak, maszyna wróci. Padając na lód 
każdy z nich doznał wstrząsu mimo kilku warstw ubrania, jednak to uczucie było 
niczym w porównaniu ze świadomością, że trzeba będzie znowu się podnieść. Leżeli 
na dnie parowu uspokajając skurczone psy. Byli zmarznięci i u kresu 
wytrzymałości. Ponieważ maszyna nie pokazała się więcej, pozbierali się wolno. 
Grayson raz jeszcze spróbował szczęścia, z trudem wydobywając ochrypłe słowa.
— Keith, powinniśmy odpocząć... zjeść...
134
Beaumont pokręcił wolno głową nadsłuchując przez chwilę, lecz nie wychwycił 
znajomego dźwięku. Zaczął z wielkim trudem wdrapywać się na najbliższą ścianę. 
Kilka razy ześlizgnął się, aż wreszcie dotarł niemal na sam szczyt. Był już 
najwyższy czas, by sprawdzić drogę przed nimi. Po raz kolejny. Na samej górze 
poślizgnął się i byłby spadł. Cudem odzyskał równowagę. Oczyścił soczewki 
noktowizora, oparł łokcie na lodowym grzbiecie i podniósł szkła do oczu. Miał 
dobrą widoczność i mógł obserwować rzeczywiście rozległy teren. Popatrzył na 
zamazany horyzont, poprawił ostrość, przyjrzał się uważniej. Potem opuścił szkła 
i spojrzał w głąb parowu. — Myślę, że lepiej będzie, jeśli tu przyjdziecie — 
powiedział cicho.
* * *
— No i? — zapytał Papanin.
— Jeszcze nic. — Wroński zamknął drzwi baraku. — Właśnie wróciłem. Wygląda to 
dość beznadziejnie.
— Powiedziałeś: beznadziejnie? — Papanin powoli uniósł się z krzesła, a Kra-mer, 
który dobrze go znał, bezwiednie zrobił krok w tył. — Wroński, ty śmierdzący 
tchórzu! Nie nadajesz się na dowódcę oddziału. W tej grze wygrywa ten, kto idzie 
na całość. Muszę się namyślić, co z tobą zrobić. Chcesz coś zjeść? Wybij to 
sobie z głowy, Wroński. Zaraz odlatujesz. — Poczekał, aż Rosjanin wyjdzie z 
baraku. — Jeżeli dotrą do „Elroya", trudno nam będzie wygrać tę batalię, Kramer 
— zauważył.
Litwin był zaskoczony. Papanin po raz pierwszy wspomniał, że Beaumont mógłby 
dotrzeć do statku. — Trudno? — zapytał. — Jeżeli Gorow znajdzie się na pokładzie 
amerykańskiego statku, będzie to niemożliwe...
— Trudne, ale nie niemożliwe. — Sybirak mówił zwodniczo spokojnym głosem. — 
Wydarzenia będą się rozgrywały w szerszym wymiarze. Majowa wizyta amerykańskiego 
prezydenta w Moskwie rozdrażni i naszych ludzi.
— Może będziemy mieli trochę szczęścia...
— Sam dbam o swoje szczęście! — Papanin walnął pięścią w pusty teraz stół, bo 
niewielka szachownica tkwiła w jego kieszeni. — Zmieniamy taktykę — zagrzmiał. — 
Od teraz przeszukujemy teren na północ od „Elroya". Znajdziemy ich na otwartym 
lodzie. Jeśli jakaś maszyna ich zauważy, niech wyląduje jak najbliżej. Nie 
obchodzi mnie, na jakim gruncie.
— A co zrobić z tymi opiekunami Gorowa?
— Osobiście każdemu dowódcy oddziału wydasz rozkaz. Pilot ma nic o tym nie 
wiedzieć. Ci ludzie z Gorowem są niepotrzebnym utrudnieniem, należy ich
135
zlikwidować. Zagrzebać ciała w lodzie. Jeżeli będzie w pobliżu otwarty kanał, 
wrzucić ich tam. Psy także muszą zniknąć. Sądzę, że najlepsze będzie zatrute 
mięso. I zniszczyć sanie. Do północy, Kramer! Jeśli się uda, wcześniej.
* * *
To musi być złudzenie, pomyślał Beaumont, spoglądając przez noktowizor po raz 
pierwszy. Obraz rozmazał się, odpłynął, a gdy Anglik poprawił ostrość, wrócił. 
Przywołał pozostałych z dna wąwozu. Pierwszy dołączył do niego Langer. 
Zaintrygowany dziwną nutą w głosie Beaumonta szybko wspiął się na lodową ścianę 
i siadł na szczycie obok niego. Gdy rozsunął kaptur, ukazała się zarośnięta 
twarz. Zarośnięta i oblepiona perełkami mgły zastygłej wiele godzin temu.
— Tam. To wystające.
Beaumont wskazał kierunek i Langer, drżącymi z niepokoju palcami, próbował 
ustawić ostrość. Niesamowity galimatias lodowych wzgórz ciągnął się na 
przestrzeni trzech mil przed nimi. Jak morze podczas sztormu zmrożone nagle w 
środku burzy. Dalej rozciągał się płaski lód, naprawdę gładki. Ogromna 
przestrzeń połyskująca w świetle księżyca. Pośrodku tej pustyni tkwiła zjawa. 
Coś, co uwiecznione na fotografii byłoby całkowicie nie do uwierzenia. — Boże! 
Boże! — Ze zdumieniem wymamrotał Langer i zamilkł.
Zjawa była statkiem posiadającym maszt i wysoki mostek. Statkiem zbudowanym z 
lodu i śniegu, jak nieudany tort weselny. Langer, spoglądając przez noktowizor, 
mógł odróżnić dzioby wycelowane w jego stronę, widział, że statek jest pokryty 
lodową skorupą i otoczony lodem tak, że w świetle księżyca błyszczał niby 
szklane cacko. Sople zwisały z postrzępionego czuba masztu i przecinającej go 
poniżej poziomej belki. Burty ociekały lodem zwisającym z nich, jak kapa 
niedbale rzucona na przedni pokład. Dzioby wznosiły się wysoko, jakby statek 
wspinał się na potężną falę. Cały ten obraz trwał w bezruchu, zamknięty przez 
pole lodowe. Jedyny znak, że naprawdę nie był złudzeniem, stanowiły światełka na 
maszcie. Był prawdziwy. To amerykański lodołamacz „Elroy" wbił się w lód 
polarnego paku, dziesięć mil od najbliższego oceanu.
— Boże! Boże! — wymamrotał Langer ponownie.
— Już to mówiłeś — przypomniał mu Beaumont. — Chyba się starzejesz. Zaczynasz 
się powtarzać.
— Czuję się stary — powiedział Langer i od razu poprawił: — Czułem się stary! 
Hej, Sam, to „Elroy"!
Grayson, zostawiając Gorowa przy psach, wspiął się na szczyt. — Nie kpijcie 
sobie ze mnie — wychrypiał.
136
Langer podał mu szkła. — Sam zobacz. — Amerykanin rozsunął kaptur, odsłaniając 
wynędzniałą, oszronioną twarz i popatrzył przez noktowizor.
— Jakim cudem, do diabła, zabrnął tak daleko? — zdziwił się Langer.
— Dzielny facet — ocenił Beaumont. — Nigdy nie spotkałem kapitana Schmidta, ale 
muszę mu to przyznać, jeśli wdarł się w lód, cal po calu, aż tak blisko nas. 
Dziwne, ale nie widzę radaru.
— Ja go znam — stwierdził spokojnie Grayson. — To prawdziwy sukinsyn. Dlatego 
jest tutaj. Jak sądzisz, daleko mamy do niego?
— Jakieś siedem mil — odparł Beaumont. — Ruszamy. Są jakieś sprzeciwy? Dwie 
następne mile pokonali z szybkością, jakiej nie osiągnęli od wielu już
godzin, sunąc krętym labiryntem wąwozów, aż znaleźli się w odległości mili od 
otwartej płaszczyzny lodowej. A ponieważ w dalszym ciągu nie było na niebie ani 
jednego radzieckiego śmigłowca, Beaumont zdecydował, że teraz mogą już wysłać 
sygnał radiowy i w ślad za nim rakietę Elliotta, by z „Elroya" przyleciał po 
nich śmigłowiec.
Temperatura obniżyła się, było zimniej niż kiedykolwiek, jednak nie dokuczało im 
to specjalnie. Wiedzieli, że to prawdopodobnie ich ostatni wysiłek. Widoczność 
była doskonała. Przejrzyste powietrze mąciły jedynie niewielkie chmurki 
gęstniejącej na mrozie pary wodnej, tworzącej się z oddechów czterech mężczyzn i 
dwóch psich zaprzęgów, asystującej im w drodze na południe. W przeciwieństwie do 
powszechnych wyobrażeń o Arktyce, burze śnieżne i zamiecie są rzadkością na tej 
szerokości geograficznej. Jest to jedynie najzimniejsze miejsce na Ziemi.
Zatrzymali się w jednym z wąwozów. Grayson zauważył, że raczej trudno będzie 
tutaj komukolwiek po nich wylądować, lecz Beaumont polecił Langero-wi wypakować 
nadajnik. — Mogą nas wciągnąć na krzesełku, Sam, jednego po drugim — wyjaśnił. — 
Potem zabiorą psy na otwarty lód.
Langer rozwiązywał właśnie skórzane pasy przytrzymujące nadajnik, gdy Go-row 
zbliżył się do nich z takim pośpiechem, iż Beaumont spojrzał na niego prawdziwie 
zdumiony. Rosjanin dyszał ciężko i gdy tylko zatrzymał się, zaczął głosem 
nabrzmiałym histerią:
— Jesteśmy już bezpieczni. Teraz żądam, by oddano mi moją własność, natychmiast!
— O czym ty mówisz, do diabła? — Beaumont patrzył w dół, delikatnie uderzając 
butem w powierzchnię lodu. Nie był specjalnie zwarty, Anglik domyślał się, że 
otaczające ich torosy uformowały się bardzo niedawno na skutek zamknięcia 
kanału.
— Rdzeń! Zabraliście rdzeń! Któryś z was mi go ukradł! — Gorow, coraz bardziej 
zdenerwowany, wyciągnął ciężką tubę z kieszeni kurtki i podsunął ją Beaumontowi 
pod nos.
— No, przecież go masz — powiedział Beaumont. Zmarszczył się, bo obcas
137
jego buta zagłębił się nagle o kilka cali. Wyciągnął go z gęstym mlaśnięciem. 
Miękki lód. Gorow był zbyt zajęty własnymi sprawami, by zauważyć cokolwiek 
innego.
— To nie ten sam...
— Chcesz przez to powiedzieć, że w tym innym są „mapy Katarzyny"? — Be-aumont 
wpatrywał się prosto w Gorowa. — Powiedziałeś, że jesteśmy już prawie 
bezpieczni. Nie jest to chyba najlepsza chwila na wywrzaskiwanie nonsensów, 
prawda?
— Nonsensów?
— Idź i pomóż Horstowi przy nadajniku.
Langer przewiesił sobie przez ramię przenośną radiostację i odszedł szukając 
możliwie najbardziej poziomego kawałka gruntu, by umieścić na nim urządzenie. 
Uginał się pod ciężarem, który był dla niego, osłabionego i znużonego, zbyt 
wielki, ale posuwał się mozolnie naprzód i po chwili znalazł poziomą szczelinę w 
ścianie. Ostrożnie postawił nadajnik. Gorow, coraz bardziej wściekły, darł się:
— Muszę mieć ten rdzeń! Tylko z nim jestem cokolwiek wart dla Waszyngtonu. ..
W dalszym ciągu wymachiwał, jak bronią, metalową tubą, aż Grayson wyjął mu ją z 
ręki. — Cokolwiek wart? — powtórzył. — Póki nie dotrzemy do tego statku, żaden z 
nas nie jest wart złamanego centa. Fakt, nie słyszeliśmy żadnego z waszych 
śmigłowców od ponad godziny, ale jeszcze nie jesteśmy na pokładzie statku. Idź i 
pomóż Horstowi przynieść nadajnik, kiedy skończy nadawać.
— Jesteśmy na grząskim gruncie, Sam — mruknął Beaumont, gdy Gorow odszedł 
wreszcie w głąb wąwozu. — Musimy uważać.
— Dopiero krzepnie — zgodził się Grayson, klepiąc uspokajająco Bismarcka.
— Jesteśmy blisko morza.
Usłyszeli krzyk Rosjanina, odwrócili się w jego stronę i spostrzegli, że się 
przewraca. Rozciągnięty na całą długość na dnie parowu próbował wstać, lecz 
upadł ponownie. — Chryste! — Beaumont był wściekły. — Skręcił nogę. — Langer, 
gotowy już do przesłania wiadomości, wyciągnął antenę i akurat miał przenieść 
nadajnik na poziomą lodową półkę, gdy usłyszał krzyk. Klnąc jak szewc zostawił 
radiostację i poszedł pomóc Rosjaninowi.
Gorow skręcił nogę w kostce. Próbował wstać po raz drugi, ale klapnął na ziemię, 
gdy Langer podszedł do niego. Niemiec chwycił go pod pachy i posadził, opierając 
o lodową ścianę, a potem przyjrzał się swemu prawemu butowi, który dziwnie 
ciągnął go w dół. Cały był oblepiony czarnym zamarzającym mułem.
— Keith! Tu jest miękki lód. A Gorow nie może iść... — Razem z Graysonem 
uformowali z rąk coś na kształt nosideł i przetransportowali Gorowa z powrotem 
do sań. Ten już o własnych siłach usadowił się wygodnie i został tak, 
rozglądając się na wszystkie strony, z wyjątkiem tej, gdzie stał Beaumont.
— Lepiej pospiesz się z tym sygnałem — powiedział Beaumont. Langer
138
i Grayson ruszyli parowem wolno, uważnie stawiając stopy. A gdy dotarli do 
szczeliny w lodowej ścianie, Langer wybałuszył oczy, zastanawiając się, czy 
przypadkiem nie zwariował. Potem wydał okrzyk, który poderwał Graysona do biegu. 
Zestaw Redifona został wessany. Większa część nadajnika już zniknęła, jedynie 
coraz krótsza antena wystawała nad powierzchnię. Muliste pęcherze przesłaniały 
obudowę. Langer rzucił się na kolana i desperacko grzebał w czarnej mazi, ale 
bryła nadajnika znajdowała się już poza zasięgiem jego rąk. W rozpaczy chwycił 
antenę. Ostatnia teleskopowo składana część odłamała się i została mu w ręku, 
podczas gdy reszta poszła w dół. Nadajnik zniknął. Stracili jedyny środek 
łączności z „Elroyem".
* * *
— Pomyślałeś o kawiorze? — spytał Papanin.
Sybirak miał teraz ruchomą kwaterę dowodzenia na wysokości tysiąca stóp nad 
polem lodowym, w niszczycielu łodzi podwodnych lecącym na południe. Rozmawiał z 
Wrońskim, znajdującym się w innej maszynie, dużo dalej na południe. Ponieważ 
porozumiewali się przez radiotelefon, pytając o „Elroya" posługiwał się kodem.
— Jest w kanapce — odparł Wroński.
Papanin wyłączając urządzenie chrząknął i zapatrzył się w lód pod śmigłowcem. 
Rozgrywka zdawała się zbliżać do punktu zwrotnego. Chciał być na miejscu i sam 
kierować akcją. — Będziemy ich mieli przed północą — powiedział.
— Jeszcze ich nie znaleziono — zaoponował jak zwykle pesymistycznie Kra-mer.
Papanin grymasem na twarzy nakazał mu milczenie, bo w słuchawkach rozległy się 
trzaski. Słuchał przez chwilę, z kamienną twarzą przyjmując nową wiadomość, 
potem spojrzał na pilota. — Czy to gówno lata? — zapytał zimno. — Czy może 
jesteśmy przykuci do lodu? — Obrócił się do tym i popatrzył na Kramera 
przycupniętego na składanym fotelu w tyle kabiny. — Powiedziałem, że przed 
północą. Właśnie zlokalizowano cel.
* * *
— Keith, ten sukinsyn będzie lądował!
139
— Spodziewałem się tego. — Beaumont ze szczytu torosa obserwował niszczyciela 
łodzi podwodnych. Patrzył, jak opadał, rotory obracały się coraz wolniej, 
maszyna schodziła pionowo w dół nad najbliższym skrawkiem poziomego lodu — około 
ćwierć mili od miejsca, gdzie kulił się Beaumont.
Zostali zlokalizowani. Śmigłowiec, który właśnie lądował, dwukrotnie przelatywał 
nad ich głowami i teraz siadał pomiędzy nimi a zlodowaciałym statkiem. Anglik 
podniósł do oczu noktowizor. Papanin nigdy o niczym nie zapominał: drugi 
śmigłowiec zastygł nad inkrustowaną lodem sylwetką statku zawieszony tuż nad 
lądowiskiem, tak że Schmidt nie mógł wysłać swojej maszyny.
— A już się czułem, jakbym tam był — stwierdził z żalem Grayson, kucając obok 
Beaumonta. — Jeszcze parę godzin i udałoby nam się...
— O czym tu gadać, kilka godzin czy kilka setek... I tak nas uprzedzili — odparł 
Langer przycupnięty z drugiej strony Beaumonta. Szybko ześlizgnął się z powrotem 
na dno wąwozu, by uspokoić szarpiące się psy. Głośny warkot schodzącego 
śmigłowca budził echo pomiędzy torosami przecinającymi pak bezładnym labiryntem. 
Maszyna dotknęła gruntu, rotory nadal wirowały. Otwarto drzwi i na lód zaczęli 
zeskakiwać mężczyźni z karabinami. Futrzane zakapturzone postacie ruszyły ławą w 
stronę lodowych korytarzy. Beaumont po raz wtóry zaskoczony był szybkością 
takiej operacji.
— Nie miałem pojęcia, że tylu się ich mieści w jednej maszynie — stwierdził 
ponuro Grayson.
— Wiecie, co macie robić — przypomniał im Beaumont. — Nie spuszczajcie Gorowa z 
oczu. Nie chcę, żeby wpadł w panikę w decydującym momencie.
— Masz zamiar popełnić samobójstwo...
— Jeżeli na nich zaczekamy, umrzemy na pewno. Chcą Gorowa, a my jesteśmy dla 
nich niewygodnymi świadkami.
Ciągnąc za sobą karabin Beaumont zsunął się ze wzniesienia i ruszył truchtem 
wzdłuż wąwozu. Pozostali patrzyli za nim przez chwilę, poderwał ich wreszcie 
szorstki rozkaz Graysona. Mimo, że ściany ciągnące się po obu stronach górowały 
nad Beaumontem, biegł pochylony, ignorując miękki lód, modląc się o twardy 
grunt. W tej niebezpiecznej sytuacji zmęczenie chwilowo ustąpiło. Miał siłę, by 
poruszać nogami i w głowie jasny plan. Nic dziwnego, że Grayson nazwał jego plan 
samobójstwem — Beaumont biegł na spotkanie Rosjan.
W rzeczywistości nie było to tak szalone, jak się mogło wydawać na pierwszy rzut 
oka. Chciał zobaczyć, ilu ludzi wysiądzie z maszyny. Zbliżali się właśnie do 
strefy wyniesień, a Beaumont biegł w sam środek półkola utworzonego przez 
niewidocznych za lodowymi ścianami mężczyzn. Nie zmieniając szyku zamierzali 
wejść w labirynt torosów, by w odpowiednim momencie zwierając się w koło okrążyć 
ściganych. Plan Beaumonta opierał się na jedynej szansie: ostatnia rzecz, jakiej 
spodziewa się dowódca oddziału, to ta, że jeden z ludzi, na których polują, 
ruszy na nich.
140
Beaumont biegł wężowym parowem możliwie najciszej, mijał kolejne zakręty. 
Obserwując teren ze szczytu torosu zapamiętał kształt wąwozu tak daleko, jak 
mógł sięgnąć wzrokiem. O ile dobrze się orientował, to ten właśnie prowadził 
bezpośrednio na otwarty lód. Miejscami korytarz pogrążał się w cieniu, niekiedy 
zalewało go światło księżyca. Po chwili Anglik uznał, że musi zwolnić, ponieważ 
według jego przewidywań zbliżał się do miejsca, gdzie weszli w labirynt 
Rosjanie. Przez cały czas słyszał w oddali słaby, stłumiony przez lodowe ściany 
pulsujący pomruk śmigłowca. Pilot najwyraźniej nie ryzykował: czekał z 
włączonymi silnikami obawiając się, że mógłby ich nie uruchomić ponownie przy 
tak niskiej temperaturze. Beaumont zwolnił. Poruszał się teraz bardzo ostrożnie. 
Lada chwila powinien spotkać Rosjan.
Przyciśnięty do ściany posuwał się pod osłoną prawego wzniesienia, zapamiętując 
wgłębienia, w których mógłby się schować, gdy usłyszy, że nadchodzą Rosjanie. 
Jeżeli usłyszy ich wystarczająco wcześnie. Beaumont nie miał żadnych złudzeń co 
do umiejętności swoich przeciwników. Wiedział, że nie będzie miał do czynienia z 
amatorami. Oddziały radzieckie Specjalnej Służby Bezpieczeństwa działające na 
terenie Arktyki miały w swoich szeregach ludzi wyszkolonych w walce i 
przyzwyczajonych do niskich temperatur. Nie byli jednak przyzwyczajeni do 
poruszania się po pływającym polu lodowym. Trzymał karabin w obu rękach, gdy zza 
rogu wynurzył się odziany w futra Rosjanin.
Obaj byli zaskoczeni, lecz Rosjanin nie spodziewał się spotkać nikogo tak blisko 
śmigłowca. Broń automatyczną przewieszoną miał przez ramię i popełnił błąd: 
próbował ją zsunąć. Beaumont zareagował bez chwili namysłu. Obracając karabin w 
dłoniach zamachnął się ciężką, obitą metalem kolbą. W ostatniej chwili Rosjanin 
zdążył uchylić głowę i kolba tylko lekko zawadziła o jego szczękę, jednak nawet 
to wystarczyło, by wytrącić go z równowagi. Poślizgnął się i upadł na plecy, 
Beaumont zgiął się w przód za ciosem.
Rosjanin walnął w lód tyłem głowy. Gruby, futrzany kaptur zamortyzował 
uderzenie. Rozciągnięty na wznak, bez broni, która upadając znalazła się poza 
jego zasięgiem, złapał Anglika za prawą nogę dłonią tak wielką, że zdołał objąć 
but w kostce. Zacisnął palce, chciał pociągnąć w bok. Beaumont nie zwracając na 
to uwagi skoncentrował się na tym, co musiał zrobić. Podniósł wysoko karabin i 
uderzył Rosjanina w czoło z taką siłą, że kolba odskoczyła od kości. Palce 
zamknięte wokół kostki Anglika rozluźniły się, głowa przekrzywiła na bok i 
mężczyzna więcej się nie poruszył. Beaumont przekręcił go na brzuch. Miejsca 
uderzeń, szczęka i czoło, dotykały lodu, więc kiedy ktoś znajdzie trupa — jeżeli 
do tego dojdzie, będzie to wyglądało na wypadek.
Anglika czekało teraz znacznie bardziej ryzykowne zadanie. Ruszył biegiem przed 
siebie. Naliczył dwudziestu mężczyzn wychodzących z maszyny, byli teraz 
rozproszeni w labiryncie lodowych korytarzy. Najprawdopodobniej sygnałem do 
zaniechania poszukiwań, gdy któryś z nich natrafi na uciekinierów, miał być wy-
141
strzał. Biegiem minął kolejny zakręt i wówczas otworzyła się przed nim szeroka 
przestrzeń lodowego pustkowia. Dotarł do wyjścia.
Łoskot wirników oczekującej maszyny wdzierał się pomiędzy wzniesienia i 
rozsadzał uszy. Ujrzał ją ledwie sto jardów przed sobą. Stała zwrócona do niego 
ogonem, z kabiną pilota skierowaną w stronę otwartej przestrzeni. To również 
zauważył z grzbietu wzniesienia i modlił się, by pilot nie obrócił maszyny. Nie 
zrobił tego. Na lodzie nie było żadnej straży. Nie zdziwiło to Beaumonta. Kiedy 
idzie się schwytać czterech ludzi mając do dyspozycji dwudziestu, trudno 
spodziewać się, że jeden z tych czterech będzie na tyle szalony, by próbować 
przejąć maszynę. Beaumont był na tyle szalony.
Przewiesił karabin przez ramię i ruszył w stronę śmigłowca długim krokiem. Wolny 
krok mógłby wydawać się szaleństwem, lecz Beaumont opierał swoje działanie na 
podstawowych prawach psychologicznych, na wypadek, gdyby pilot obejrzał się za 
siebie. Ludzkie nerwy, raz pobudzone, reagują szybko — widok uzbrojonego 
mężczyzny biegnącego przez lód w stronę maszyny wyzwoliłby u pilota jedyną 
słuszną reakcję. Rosjanin przesunąłby jedną dźwignię i podniósł śmigłowiec 
pionowo nad polem. Nie trzeba na to więcej niż pięć sekund. Beaumont, ciągle 
powolnym krokiem, zbliżał się do niszczyciela łodzi podwodnych.
Był już teraz całkowicie przekonany, że uda mu się zrealizować swój plan. 
Futrzany kaptur i parka nie bardzo przypominały strój człowieka służby 
bezpieczeństwa, istniało jednak pewne podobieństwo — wystarczające dla kogoś, 
kto widziałby go w świetle księżyca przez oszronioną kopułę śmigłowca. Gdy 
zbliżył się do maszyny, ogłuszające dudnienie wzrosło do niewiarygodnej liczby 
decybeli, każdy nerw w jego ciele zmuszał go do biegu, byle przebyć ostatnie 
pięćdziesiąt jardów, zanim pilot odwróci głowę. Beaumont szedł tym samym pewnym 
krokiem, kierując się prosto w stronę staromodnego ogona w kształcie tych, jakie 
miały dwupłatowce, którymi kiedyś latał. Mijając ogon zdjął z ramienia karabin, 
podszedł do kabiny i zaciśniętą pięścią uderzył w zamgloną kopułę.
Poczuł wstrząs wibracji i nie wydarzyło się nic więcej. Walnął pięścią raz 
jeszcze i wówczas okienko zsunęło się w dół. Karabin trafił do środka w tym 
samym momencie, w którym fala ciepłego powietrza dotarła do twarzy mężczyzny 
stojącego na zewnątrz. Muszka wycelowała w człowieka z hełmem na głowie, który 
odskoczył szybko na swoje miejsce za pulpitem kontrolnym. — Wyłaź! No już! Wyłaź 
szybko! — krzyknął Beaumont po rosyjsku, jednocześnie kiwnął głową, pokazując 
pilotowi czego chce. Przy tym ogłuszającym dudnieniu pilot prawdopodobnie nie 
słyszał ani słowa. Beaumont przechylił się przez okno i wbił lufę w bok pilota. 
Rosjanin miał gogle na oczach, lecz Beaumont odniósł wrażenie, że był to młody 
chłopak, może dwudziestoletni. Wystarczająco młody, by chciał zostać bohaterem. 
Prawa ręka pilota ruszyła w kierunku drążka.
Ten drążek, jak natychmiast odgadł Beaumont, uniesie śmigłowiec w górę. Maszyna 
nabierze wysokości, a on razem z nią. Potem najprawdopodobniej spad-
142
nie i roztrzaska się o lód. — Nie próbuj...! — Poparł swój rozkaz mocniej 
wciskając lufę w bok chłopaka. Rosjanin odwrócił się, a Beaumont bez trudu 
odczytał jego myśli. Miał stalowe nerwy: sprawdzał, jaką bronią mu grożono, 
zastanawiał się, czy przeżyje strzał. Kaliber wyraźnie go przestraszył: odsunął 
rękę od dźwigni. — Wstawaj! Już! Już! — Beaumont skinął głową, a pilot odłączył 
swój hełm i ostrożnie zsunął się z fotela.
Coś w jego postawie ostrzegło Beaumonta. Rosjanin zamarł na chwilę w połowie 
drogi, czujny jak kot. Szkła gogli odbijały światło deski rozdzielczej, 
przesłaniając oczy. — No już! — Warknął Beaumont. — Pospiesz się! — Rosjanin 
przysunął się bliżej, Beaumont wyciągnął z kabiny karabin ściskając go 
ramieniem. Z palcem na spuście, drugą ręką nacisnął klamkę i otworzył drzwi. 
Pilot rozłożył ręce w powolnym geście poddania.
Jednak czas bohaterów jeszcze nie minął. Pilot przechodził wolno przez drzwi, 
wreszcie znalazł się blisko Beaumonta. Obrócił się, posłuszny gestom Anglika 
zeskoczył na lód, następnie skulony pod wirującym rotorem znienacka złapał za 
karabin. Zachował się dokładnie tak, jak przewidział Anglik. Beaumont opuścił 
broń jeszcze niżej, uderzając Rosjanina w goleń. Pilot chwycił się ramy drzwi, 
by nie stracić równowagi. Odruchowo wyprostował drugą nogę. Wówczas dostał się w 
zasięg stalowych łopat niższego wirnika. Ścięły mu głowę.
Beaumont zastygł przy okiennej ramie, oszołomiony przerażającym widokiem. Z 
trudnością przełknął ślinę. Pod nim na lodzie leżał ludzki korpus. Ciemne plamy 
zabrudziły białą płaszczyznę wokół bezwładnego ciała. Głowa została odrzucona 
przez wirujące łopaty, Bóg jeden wie, gdzie. Niewiarygodne — pilot śmigłowca 
ścięty przez rotory własnej maszyny. Cóż, większość wypadków zdarza się ludziom 
w domu, a maszyna była dla pilota domem. Drżąc, nie tylko od wibracji, Beaumont 
wsunął się do kabiny i zatrzasnął za sobą drzwi, odcinając się od tego, co pod 
nią leżało. Usiadł w fotelu pilota i popatrzył na tablicę przyrządów.
Nie różniła się specjalnie od tej, którą znał z sikorskiego. Poza tym, kiedy 
przed rokiem zdarzyło mu się być w radzieckiej bazie Biegun Północny 15, 
orbitującej teraz gdzieś w pobliżu syberyjskiego wybrzeża, mocno podpity pilot 
pokazał mu wnętrze swojej maszyny i zdążył sporo wyjaśnić, zanim pojawił się 
funkcjonariusz bezpieczeństwa i wyrzucił ze śmigłowca ich obu. Beaumont wysłał 
wówczas do Waszyngtonu i do Londynu raport opisujący działanie tej maszyny i 
teraz desperacko usiłował przypomnieć sobie jego szczegóły.
Skala wysokościomierza oczywiście w metrach. Większość tarcz i wskaźników była 
mu znana, ale jeden okrągły licznik i dwa przyciski pozostawały dla niego 
zagadką. Ostrożnie poruszył dźwignią, do której sięgał pilot. Nic się nie stało. 
Popchnął ją milimetr dalej i maszyna oderwała się od lodu. Przesunął dźwignię z 
powrotem i poczuł uderzenie, gdy płozy ponownie zetknęły się z lodem. Na głowie 
miał luźno założony zapasowy hełm, który znalazł wchodząc do kabiny. Umocował go 
dokładniej, przycisnął do uszu słuchawki, by odciąć się od piekiel-
143
nego grzmotu. Pulpit sterowniczy skakał mu w oczach. Siłę tych drgań 
wyolbrzymiał jego zmęczony umysł. Wypróbował kilka kolejnych kontrolek, zapoznał 
się z całym układem, ciągle pamiętając, że Rosjanie w każdej chwili mogą dotrzeć 
do zaprzęgów. Jednak musiał poznać działanie tej maszyny. Otworzył przepustni-ce 
i bliźniacze dysze zagrzmiały ogłuszająco. Wziął głęboki oddech i przesunął 
wolant.
Wtorek, 22 lutego, 23.30 — 24.00
Maszyna wzniosła się w powietrze szybciej, niż przewidywał, wystrzeliła pionowo 
w górę z ogłuszającym rykiem. Gdy wysokościomierz zatrzymał się na stu metrach, 
zawisł nieruchomo, potem ruszył. Zmienił kierunek lecąc po wycinku koła. Za 
przejrzystym fragmentem kopuły ukazał się maleńki jak porzucona zabawka „Elroy". 
Po chwili zniknął. Niewielki drążek, który zaintrygował Anglika, przechylił 
śmigłowiec w skręcie. Maszyna, choć opornie, podporządkowała się jego dotykowi. 
Miał świadomość, że gdzieś pod pulpitem drzemie potężna siła wyrywająca się na 
wolność. Kabina dygotała znacznie bardziej niż w sikorskim, szczerze mówiąc — 
podrygiwała jak stara pralka.
Torosy sprawiały z wysoka dziwaczne wrażenie, światło księżyca spłaszczało je do 
wielkości połyskliwych żeber, długich kości, spłowiałych i zmatowiałych jak na 
cmentarzu prehistorycznych potworów. Dojrzał dwóch mężczyzn idących korytarzem. 
Nie zwrócił na nich uwagi, szukając punktu spotkania, dziwnie ukształtowanego 
terenu, który mijali niedługo przedtem, zanim usłyszeli nadlatującą radziecką 
maszynę. Wysłał zaprzęgi i ludzi, by czekali tam na niego. Było to jedyne 
miejsce wewnątrz lodowego labiryntu, gdzie mógł wylądować śmigłowiec. Maleńki 
lodowy amfiteatr, studnia otoczona gładkimi, zimnymi ścianami. Minął kolejnych 
Rosjan, którzy stawali i spoglądali do góry. Poleciał dalej, aż wreszcie zdał 
sobie sprawę, że przeoczył amfiteatr i musi zawrócić.
Był zaniepokojony. Jeżeli nie on pierwszy odnajdzie amfiteatr, Rosjanie dopadną 
jego towarzyszy. Może już ich znaleźli. Dostrzegał kolejne odziane w futra 
postacie idące wzdłuż parowów, niektóre z nich biegły, wszystkie przystawały, by 
spojrzeć na niego, zastanawiając się. dlaczego, do cholery, ich maszyna 
podniosła się z lodu. Warunki w kabinie też mogłyby być lepsze: cudowne ciepło 
było niestety neutralizowane przez mdły smród, zaduch spalin przyprawiający o 
zawrót głowy. Albo coś było nie tak z układem wydechowym w tej maszynie, albo 
też radziecka technika pozostawała daleko w tyle za brytyjską i amerykańską. 
Wreszcie zobaczył swój cel — biały krąg pośród cieni.
Przesunął drążek i zaczął opuszczać śmigłowiec. Trzech mężczyzn, dwie pary sań i 
psy czekały na niego pośrodku dziury. Jeden z mężczyzn szaleńczo wymachiwał 
ramionami. Wówczas, na pobliskim szczycie pojawiło się pięciu Rosjan.
145
Spoglądali na dno studni, trzymając karabiny w dłoniach. Beaumont wykrzywił 
twarz pod hełmem: przybył za późno.
Wciskając plecy w oparcie przechylił maszynę, wytracił wysokość, przyspieszył i 
ruszył prosto na Rosjan. Przez kopułę śmigłowca widział ich stojących na 
szczycie torosu, znieruchomiałych ze zdumienia. Hełm i gogle, które miał na 
twarzy, wzmagały iluzję i potęgowały napięcie, ponieważ pięciu mężczyzn 
spoglądających na niego z lodowej ściany widziało swoją własną maszynę, 
pilotowaną przez ich towarzysza, pikującą teraz prosto na nich.
W kabinie narastał ogłuszający hurgot. Cała konstrukcja dygotała, jak gdyby 
każdy nit miał się wkrótce oddzielić od kadłuba. Beaumont przyspieszył i pięciu 
mężczyzn przesunęło się w tył pod kopułą. Poruszył drążkiem. Maszyna zagrzmiała 
nad lodowym grzebieniem, rotory chłostały powietrze, płozy ledwo minęły grzbiet, 
a stojący na nim mężczyźni rzucili się do tyłu i stoczyli po przeciwległym 
zboczu wzniesienia w desperackiej próbie ucieczki. Beaumont wzniósł się 
ponownie, zawrócił, odnalazł Rosjan, już wstających na nogi na dnie szerokiego 
lodowego korytarza. Zanurkował, wycelował maszynę wprost w funkcjonariuszy 
służby bezpieczeństwa, a oni, widząc na co się zanosi, ruszyli biegiem przed 
siebie. Beaumont sprowadził maszynę niebezpiecznie nisko, wyprostował lot tuż 
nad lodowymi grzbietami i pędził wzdłuż korytarza.
Płozy minęły głowy uciekających w odległości jednej stopy. Na dole, w korytarzu, 
musiało to wyglądać zaledwie na kilka cali — mężczyźni rzucili się na ziemię, 
huk silników łomotał im w uszach. Kiedy Beaumont obejrzał się za siebie, właśnie 
podrywali się do biegu w stronę przeciwną niż amfiteatr, wyraźnie przerażeni. 
Metoda zastraszenia przyniosła sukces. Dla ludzi z oddziału służby specjalnej 
musiało to być przerażające doświadczenie, ponieważ byli z pewnością przekonani, 
że za sterami maszyny siedzi ich pilot, który najwyraźniej postradał zmysły. 
Największą ironię losu stanowił fakt, że nikt nie wystrzelił w jego kierunku ani 
jednego naboju. Maszyna, którą leciał, była przecież ich jedynym środkiem 
transportu, jedyną drogą wydostania się z makabrycznego polarnego pustkowia. 
Zatoczył jeszcze trzy koła nad amfiteatrem i opuścił maszynę.
Gdy lądował w białej niecce, oczy łzawiły mu od oparów benzyny przesączających 
się pod luźnymi goglami. Usiadł na lodzie zbyt ciężko, ale zmusił go do tego 
pośpiech i niepokój. Było tylko kwestią czasu, kiedy Rosjanie zbiorą się razem i 
ściągną w okolice miejsca, gdzie widzieli lądujący śmigłowiec. Pozostawiając 
silnik na wolnych obrotach oraz wirujące rotory, odpiął pasy, podszedł do drzwi 
i otworzył je. Zeskakując na lód zwracał dość szczególną uwagę na ostrza tnące 
powietrze nad jego głową.
— Uważajcie na te cholerne wirniki — takie były jego pierwsze słowa. — Najpierw 
wrzućcie na pokład psy. Jeśli zaczną się kłopoty, zostawimy sanie.
Zaczęli pakować do wnętrza maszyny psy wcześniej już uwolnione z zaprzęgów. 
Podnosili każde wijące się zwierzę i wpychali bezceremonialnie do środka.
146
Beaumont stał nie opodal śmigłowca, zostawiwszy dźwiganie psów Graysonowi i 
Langerowi. Gorow pracował wewnątrz kabiny. Anglik rozglądał się po lodowych 
grzbietach z karabinem gotowym do strzału. W końcu załadowali sanie, Beaumont 
dołączył do nich i na lodzie nie został najmniejszy ślad po grupie Beaumonta.
* * *
Beaumont podniósł maszynę pionowo na wysokość tysiąca stóp, umykając z zasięgu 
karabinowych strzałów i wziął kurs na „Elroya". Langer stał przy przejrzystej 
kopule, otoczony skamlącymi psami. Wskazał w dół. — Zdążyliśmy co do minuty. — 
Beaumont pokiwał głową. Kiedy oni wspinali się coraz wyżej, do amfiteatru 
zbliżała się grupa złożona z sześciu Rosjan.
Z wysokości tysiąca stóp „Elroy" robił wrażenie statku zjawy, jednego z tych 
legendarnych okrętów, które dryfują po oceanach bez załogi na pokładzie, zjawy 
uwięzionej w jednolitym lodzie. Gdy podlecieli bliżej, Beaumont dostrzegł za 
rufą kanał widniejący na oceanie jak czarna szrama tam, gdzie lodołamacz 
wywalczył drogę przez lodowe pole, jednak tuż za cięciem znowu woda pokryta była 
białą płaszczyzną. Statek wybijał drogę na północ, a za nim lód zamykał się z 
powrotem, więżąc go w swoim zimnym uścisku.
— Nad statkiem wisi niszczyciel łodzi podwodnych — odezwał się nagle Langer.
— Widzę — odparł Beaumont. — Zmusimy go, żeby się podniósł. Poruszył drążkiem i 
wytracił wysokość, aż znaleźli się tak blisko statku, iż widzieli ludzi 
podbiegających do burt i spoglądających na drugą radziecką maszynę wiszącą nad 
ich głowami. Niektórzy trzymali w rękach karabiny. Daleko w dole, na lądowisku w 
pobliżu rufy, stał sikorski zablokowany przez wiszący nad nim śmigłowiec. Tak 
długo jak maszyna w powietrzu utrzymywała swoją pozycję, sikorski nie mógł 
wystartować, ponieważ musiałby wznieść się dokładnie tam, gdzie tkwił radziecki 
śmigłowiec. — Ten facet w niszczycielu pewnie wziął nas za swoich kumpli — 
zauważył Grayson, poklepując psa.
— Rozczaruje się — odparł zwięźle Beaumont.
— Mogą próbować nas rozbić... — Gorow, siedzący dotąd cicho na składanym fotelu 
w głębi kabiny, poczuł się wystarczająco zaniepokojony, by zabrać głos. Wstał, 
starając się zbytnio nie obciążać zwichniętej nogi przytrzymał się poręczy i 
pochylił naprzód, chcąc mieć lepszy widok.
— Gorow, siadaj! — krzyknął Beaumont. — Nie słyszałeś, co mówił Grayson? Mamy 
większe szansę, jeżeli pilot będzie przekonany, że jesteśmy Rosjanami.
147
— Uważaj, Keith, to są dwie pary rotorów wirujących bardzo blisko siebie — 
ostrzegł Grayson. — Możemy wszyscy zakończyć tę przygodę lekcją nurkowania. ..
— Chcę, żeby ta maszyna zeszła mi z drogi — upierał się Beaumont. — Musi stąd 
zniknąć, zanim zaczniemy lądować...
Znajdowali się teraz niemal pionowo nad statkiem, na wysokości pięciuset stóp. 
Czterysta stóp niżej drugi niszczyciel łodzi podwodnych utrzymywał swoje 
położenie, tkwiąc nad sikorskim jak zły duch. Przy oblodzonych burtach statku 
tłoczyli się marynarze. Wszyscy spoglądali na nowego przybysza, usiłując 
odgadnąć, co się będzie działo. Langer, przyglądając się maszynie pod nimi, 
widział przyprawiające o zawrót głowy koła rotorów chłoszczących nocne powietrze 
i wirującą nad nimi smużkę spalin.
— Keith! — zawołał, przekrzykując hałas silnika. — Mógłbyś opuścić się obok tego 
sukinsyna?
— Tak. Dlaczego?
Langer zdjął z haka torbę z zestawem narzędzi, otworzył ją i wydobył ze środka 
drugi, stalowy klucz nastawny. — Przez otwarte okno mógłbym dosięgnąć jego 
kopuły. Wtedy...
— Rozumiem. Spróbujemy — odkrzyknął Beaumont. — Nie mogę podejść zbyt blisko 
jego wirników, wiesz o tym?
— Jestem gotowy. — Langer odsunął na bok dwa psy, chwycił narzędzie i otworzył 
okno. Strumień lodowatego powietrza wtargnął do ogrzewanej kabiny. Beaumont 
zaczął schodzić. Ciemne włosy Langera unosiły się targane wiatrem, bo, żeby 
dobrze widzieć, zmuszony był zdjąć kaptur i wychylić się na zewnątrz. Nikt się 
nie odzywał. Gorow nerwowo skulony tkwił nieruchomo na składanym fotelu, a 
Beaumont dopiero teraz zdał sobie sprawę, że siedzi za sterami zupełnie obcej 
maszyny, i zrozumiał, iż podjął się bardzo niebezpiecznego zadania, które łatwo 
mogło się zakończyć całkowitą klęską.
Ostrożnie opuszczał maszynę, starając się, by opadała powoli. Langer patrzył 
przez okno na coraz bliższy pokład „Elroya", na rzędy głów skierowanych w jego 
stronę, na czapkę z daszkiem, która wychyliła się z okna na mostku i popatrzyła 
w górę. Lecz przede wszystkim patrzył na wirującą elipsę śmiercionośnego wirnika 
pod nim, tnącą powietrze, wychodzącą mu na spotkanie. O ile mógł ocenić 
sytuację, Beaumont przeprowadzał manewr z zabójczą dokładnością. Dokładnością, 
ponieważ ich rotory jednak mijały wirniki drugiej maszyny, zabójczą, bo margines 
bezpieczeństwa był bardzo wąski.
Twarz Langera wystawiona na działanie ostrego nocnego chłodu w krótkim czasie 
przeistoczyła się w bezbarwną zamarzniętą maskę. Powieki ciążyły mu jak ołów i 
same się zamykały. Musiał zmobilizować całą siłę woli, by utrzymać otwarte oczy, 
by w ogóle utrzymać się w oknie. Wreszcie dojrzał przez kopułę owalny kształt 
hełmu pilota, a gdy mu się przyglądał, henn przechylił się na bok
148
i na jego miejscu pojawiło się coś bladego — rozmazana biała plama przy szybie 
wirującej oszronionej kopuły — twarz pilota patrzącego, jak Beaumont schodzi 
coraz niżej. Nie miał rozkazu, by opuścić pozycję. Teraz było już za późno.
Dla Rosjanina sytuacja zmieniła się radykalnie. Jeszcze przed chwilą skutecznie 
unieruchamiał amerykański śmigłowiec, zatrzymując go na lądowisku, a teraz sam 
został zamknięty, jak wędlina w kanapce. Nie mógł opaść w dół, ani unieść się w 
górę, złapany w prasę pomiędzy dwiema innymi maszynami i to w prasę, która 
właśnie się nad nim zamykała. Beaumont miał nadzieję, że powolne opadanie 
wystraszy pilota, że poniosą go nerwy i ucieknie. Kiedy znajdowali się na 
wysokości pięciuset stóp, Rosjanin mógł uciec. Teraz już nie. Nerwy radzieckiego 
pilota złapanego w pułapkę nie poniosły go, lecz zastygły. Niepewny, co powinien 
zrobić, nie zrobił nic. Beaumont podchodził coraz bliżej, luka zamykała się, 
płozy maszyny zbliżały się do przejrzystej kopuły, za którą siedział Rosjanin.
Byli teraz tak blisko, że śmigła niższego samolotu wysysały powietrze z ich 
kabiny. Langer miał uczucie, że niewiele brakuje, by prąd wyrwał go z okna i 
rzucił prosto w maszynkę do mięsa wirujących rotorów. Schował głowę, zatrzasnął 
okno i obserwował manewr z wnętrza. Powietrzne prądy wywołały jeszcze jedno 
niebezpieczne zjawisko — maszyna zaczęła kolebać się z boku na bok. Nie można 
było wykluczyć, że spowoduje ono reakcję podobną do wodnego leja — ściągając oba 
śmigłowce na siebie, aż ich rotory spotkają się w miażdżącym zderzeniu. W chwili 
gdy maszyny znalazły się na jednym poziomie, Langer ponownie otworzył okno.
W radzieckiej maszynie siedziało dwóch mężczyzn — pilot i obserwator. Beaumont 
widział, jak bezustannie manipulowali przy mikrofonach i słuchawkach, jak 
przekazywali informacje, zerkając na nich raz po raz. Ktoś był już zorientowany 
w tym, co się tutaj działo. I wówczas Gorow zrobił rzecz najgłupszą z możliwych. 
Zniecierpliwiony i zdenerwowany, wstał i zajrzał przez przejrzystą kopułę do 
wnętrza sąsiedniego śmigłowca. — Siadaj! — ryknął Beaumont. Nie sądził, by 
piloci byli na tyle szaleni, żeby próbować ich zabić równocześnie popełniając 
samobójstwo, ale nie wiedział, jakie rozkazy otrzymali ze względu na Gorowa. 
Zatrzymał śmigłowiec w miejscu gotów w każdej chwili odlecieć na bok. Większą 
część uwagi skupił na grubym maszcie, który musiał ominąć bez względu na dalszy 
rozwój wypadków. — W porządku, Horst — krzyknął. — Ruszaj!
Pokład „Elroya" pod nimi nagle zaświecił pustkami — czy to na skutek 
kapitańskiego rozkazu, czy też instynktu samozachowawczego, amerykańscy 
marynarze zniknęli w ukryciu. Beaumont obserwował Horsta trzymając dłoń na 
dźwigni, która szybko wypchnęłaby ich naprzód — jak najdalej od sąsiedniej 
maszyny, statku i masztu. W kabinie panował teraz nieznośny hałas, spotęgowany 
grzmiącym łoskotem silników drugiej maszyny. Radziecki śmigłowiec również chwiał 
się na boki, drżał i podrygiwał, jak gdyby miał się rozpaść na części.
Langer zmrużył oczy i dojrzał krzywiznę kopuły zaledwie kilka jardów przed
149
sobą. Przez jakiś czas maszyny podrygiwały jedna koło drugiej. Langer wychylony 
mocno z okna, był już ogłuszony i niemal sparaliżowany z zimna. Podniósł prawe 
ramię, wycelował i cisnął stalowy klucz starannie wymierzonym hakiem, cofnął się 
i zatrzasnął okno.
Pocisk uderzył w kopułę z bezodpryskowego szkła, odbił się od niej i zniknął w 
nocnej ciemności. Langer spoglądał na to przez szybę. Udało się. Bezodpry-skowe 
szkło radzieckiej kopuły nie wyrządziło nikomu krzywdy. Po prostu zmatowiało. 
Nieprzejrzysta już zakrzywiona powierzchnia stała się mleczna — pilot siedzący 
wewnątrz kabiny oślepł, nie widział dokładnie nic. Beaumont odskoczył od Rosjan, 
ominął maszt wznoszący się nad pokładem i odleciał nad lód.
* * *
Każdy śmigłowiec ma na ogonie mały wirnik. Bez tego wirnika ustawionego pod 
odpowiednim kątem do osi głównego rotora żaden nie mógłby latać. Potężny rotor 
górny wyzwala naturalną reakcję momentu obrotowego. Wirując w powietrzu miotałby 
on korpusem przyczepionym do jego podstawy, nadając mu ruch okrężny ze stale 
wzrastającą szybkością. Gdyby nie przeciwsiła wirnika na ogonie. Tego właśnie 
radziecki pilot i obserwator doświadczyli w ciągu kilku morderczych sekund.
Tak jak Beaumont przewidywał, radziecki pilot popełnił błąd. Było to równie 
zrozumiałe, jak fatalne w skutkach. Jeszcze przed chwilą pilot siedzący za 
pulpitem kontrolnym miał doskonały widok na całą okolicę. Potem Horst cisnął 
kluczem i nagle jego pole widzenia zostało zamglone przez porysowaną zasłonę 
stłuczonej szyby, przez którą nie można było nic dojrzeć. Świat zniknął za 
ścianą gęstego mleka. W zasięgu wzroku pozostało tylko wnętrze kabiny. Pilota 
ogarnęła panika.
Powinien był odsunąć się od masztu, odlecieć znad statku, dotrzeć nad pole 
lodowe tam, dokąd uciekł Beaumont. Rosjanin przesunął drążek, ale źle ocenił 
swoje położenie. Ruszył naprzód szerokim łukiem przechylając maszynę, by ominąć 
potężny maszt. Udało mu się to tylko częściowo: przeprowadził bez przeszkód 
górne wirniki, ale zapomniał o śmigle na ogonie i zakręcił zbyt ostro. Ogonowe 
wirniki uderzyły w maszt i cały mechanizm oderwał się od maszyny. Siła 
przeciwdziałająca reakcji momentu obrotowego przestała istnieć. Do głosu doszły 
podstawowe zasady aerodynamiki.
Kiedyś przebywając w Australii, w Sydney, Beaumont widział film wydobyty z 
automatycznej kamery zainstalowanej na śmigłowcu, który leciał zbyt blisko 
jednego z budynków na terenie Sydney Harbour. Wirnik ogonowy uderzył w bu-
150
dowlę i spadł do wody, a kamera uwieczniła całe wydarzenie. Później wydobyto z 
zatoki wrak śmigłowca z dwoma ciałami wewnątrz i wywołano film. Był 
przerażający. Beaumontowi przypomniało się tamto wrażenie, gdy patrzył na 
radziecki śmigłowiec. Ze straszną pewnością wiedział, co się działo we wnętrzu 
tej cholernej maszyny.
Kabina zaczęła się obracać, wirować jak rotory, a dwóch mężczyzn w środku 
kręciło się wraz z nią. Ze wzrastającą szybkością obracała się wokół osi, 
wirowała w obłąkańczym tańcu coraz szybciej i szybciej. Po kilku sekundach obaj 
mężczyźni byli kompletnie zdezorientowani, bezsilni i wirowali, wirowali, 
wirowali. .. Przypięci pasami do foteli padli ofiarą zabójczych obrotów i 
szybkości, nieosiągalnej dla żadnej puszczonej samopas, oszalałej karuzeli.
Gdyby taki ruch trwał wystarczająco długo, obaj postradaliby zmysły, ale koniec 
przyszedł szybko. Maszyna straciła równowagę, przechyliła się na bok i spadła na 
lód. Wirujące rotory ciągle jeszcze obracały korpus, gdy przyszła zagłada. 
Kadłub rozłupał się na dwie części i uwolnił rotory, jakieś trzysta jardów od 
„El-roya". Zbiornik paliwa eksplodował wzniecając słup ognia, który wytopił 
dziurę w lodzie za lewą burtą statku. Czarny dym chwiał się w lekkiej północnej 
bryzie.
* * *
Jeszcze jeden obserwator widział zagładę radzieckiego śmigłowca. W odległości 
dwóch mil i na wysokości trzech tysięcy stóp, pułkownik Igor Papanin w milczeniu 
podniósł do oczu szkła noktowizora. Pilot czekał na instrukcje.
— Co się stało? — zapytał Kramer siedzący w głębi kabiny. — Co to za ogień?
— Zamknij się! Muszę pomyśleć.
Papanin był zaszokowany. Zaledwie godzinę wcześniej wyruszył w kierunku 
„Elroya", by być świadkiem nadchodzących zdarzeń. W drodze odebrał sygnał z 
jednego ze śmigłowców: oddział Beaumonta zlokalizowany, lądujemy na lodzie, by 
odciąć im drogę do amerykańskiego statku. Brzmiało to jak triumf.
Przybył na czas, zdążył jeszcze zobaczyć radziecki śmigłowiec zawieszony nad 
„Elroyem". Osobiście nakazał przez radio utrzymywać tę pozycję. Potem pojawiła 
się druga maszyna. Przez kilka minut, zanim śmigłowiec zawieszony nad statkiem 
zaczął nadawać, Papanin nie miał pojęcia, co się dzieje. Po raz pierwszy w życiu 
słuchał bez przerywania, nie wtrącił nawet jednego słowa, pochłaniając coraz 
bardziej niewiarygodne informacje i wreszcie komunikat, który zmroził go do 
szpiku kości; pełne napięcia słowa atakowały przez słuchawki jego mózg.
— Schodzi na nas maszyna... wewnątrz kilku mężczyzn... otwiera się okno... 
Gorow! Gorow! Jest w maszynie!... dużo psów... trzech mężczyzn...
151
Głos nagle zamilkł. Papanin podniósł noktowizor i ustawił ostrość akurat na 
czas, by ujrzeć makabryczny spektakl — radziecki śmigłowiec wirujący w powietrzu 
z zawrotną szybkością, zanim rozbił się o lód.
Siedzący za nim Kramer zobaczył, jak prostują się przygarbione ramiona. Papanin 
obrócił się w fotelu, a wyraz jego twarzy przeraził Litwina. — Wyślij wiadomość 
na „Rewolucję"! Przekaż im, że jestem w drodze. Każ rozpocząć zagłuszanie 
radiowe na całą moc, natychmiast! Wszystkie statki! Będziemy mieli punkt 
dowodzenia na „Rewolucji" i zaczekamy, aż „Elroy" się do nas zbliży.
* * *
— Hydrogen-Strongbow... Hydrogen-Strongbow...
Gdy tylko znaleźli się na pokładzie „Elroya", Beaumont poprosił kapitana, żeby 
natychmiast nadał te dwa słowa do Curtis Field. Wiadomość dotarła do Da-wesa tuż 
przed północą. „Hydrogen-Strongbow..." Ów sygnał wyjaśniał Dawe-sowi wszystko, 
lub niemal wszystko. — Mamy Gorowa. jesteśmy na pokładzie „Elroya". — Generał 
poprosił o natychmiastowe, przez gorącą linię, połączenie z Waszyngtonem.
Gorąca linia przebiegała przez Curtis Field w drodze do Islandii i Europy. Potem 
— przez Dye Two, odległą stację wczesnego ostrzegania umiejscowioną na lodowej 
równinie i dalej, aż do Waszyngtonu. Kiedy nawiązano połączenie, Dawes podjął 
rozmowę z kimś z Wydziału Obrony, a Adams przysłuchiwał się jej uważnie, 
wyłapując tylko jedną stronę wymiany zdań.
— Jestem pewien, że mamy Gorowa na pokładzie amerykańskiego statku — powiedział 
Dawes — ale chciałbym zaznaczyć raz jeszcze, że czułbym się znacznie lepiej, 
gdybyśmy mogli wysłać eskortę dla „Elroya"...
— Nie, nie sugeruję, że staranują amerykański okręt... — burknął nieco później.
Po dwóch kolejnych minutach z trzaskiem rzucił słuchawkę na widełki i odruchowo 
zapalił cygaro, pierwsze od siedemnastu dni. — Nie dadzą eskorty — powiedział. — 
Stwierdzili, że już po wszystkim. — Począł przemierzać wielkimi krokami 
przegrzane biuro zerkając na ścienną mapę, na której zaznaczono pozycje 
wszystkich statków na południe od Target-5. — Jedyne, o czym teraz myślą, to 
fakt, że właśnie prezydent w Pekinie trąca się szklaneczką z jakimś Chińczykiem.
— Zapalił pan cygaro — zauważył Adams. — Czyżbyśmy już świętowali?
— Jeszcze nie.
Po wyjściu Adamsa Dawes długo przemierzał pokój wolnymi krokami, ciągle 
spoglądając na mapę ścienną, zaniepokojony tak bardzo, że nawet gdyby poszedł
152
do łóżka, nie byłby w stanie usnąć. Owo niepokojące przeczucie niebezpieczeństwa 
było przejawem wnikliwości, którą nie mogli się poszczycić ludzie w 
Waszyngtonie; dla nich było już po wszystkim. W rzeczywistości, był to dopiero 
początek.
Szach i mat ŚMIERCIONOŚNA ZIEMIA
Środa, 23 lutego, 1.00 — 5.00
— Posadź wreszcie tę cholerną maszynę! Kiedyś w końcu musisz wylądować na tym 
przeklętym statku!
Papanin musiał krzyczeć, by być słyszanym poprzez łoskot rotorów śmigłowca 
zawieszonego niepewnie nad 16 000-tonowym statkiem badawczym „Rewolucja". 
Maszyna pchnięta silnym podmuchem wiatru przechyliła się na bok, tak że stojący 
Papanin musiał chwycić się fotela, by utrzymać równowagę. Zasrany amator! Ci tak 
zwani piloci, wypuszczani przez dzisiejsze szkoły, są hańbą dla naszego 
lotnictwa. Za plecami pilota Kramer nerwowo wciśnięty w składany fotel kurczowo 
czepiał się poręczy. Nienawidził latania, a dzisiejsza podróż należała do 
wyjątkowo nieprzyjemnych. Pilot odzyskał kontrolę nad maszyną i odezwał się do 
Sybiraka, nie patrząc na niego:
— Będzie bezpieczniej, jeśli pan usiądzie, pułkowniku!
— Będzie bezpieczniej, jeśli w końcu wylądujemy na statku! Powiedziałem: posadź 
maszynę!
— Warunki lądowania są bardzo trudne. Mam wystarczająco dużo paliwa, by utrzymać 
się...
Papanin usiadł w fotelu obserwatora tuż obok pilota, przysunął twarz do jego 
twarzy i powiedział cedząc słowa: — Rozkazuję ci lądować na tym statku. Nie mam 
czasu wisieć tutaj tylko dlatego, że ty życzysz sobie, by morze było gładkie jak 
pupa niemowlaka! Posadź maszynę!
Odwrócił się od pilota i popatrzył na ocean. Widok był mocno zniechęcający. 
Potężny statek badawczy, pokazowy egzemplarz radzieckiej floty handlowej, z 
ogromną kopułą radaru połyskującą w promieniach księżyca jak dach meczetu, wolno 
posuwał się po mocno wzburzonym morzu; trzysta stóp pod śmigłowcem „Rewolucja" 
płynęła przez wielkie morskie grzebienie na południe. Bryła statku wznosiła się 
i opadała, szpic na szczycie kopuły radaru przechylał się na bok, zatrzymywał na 
kilka sekund i wspinał z powrotem, gdy morze unosiło statek. Lodowe kry na 
grzebieniach fal z łoskotem uderzały o dzioby statku. Śmigłowiec zaczął opadać.
Pilot, ze stężałymi mięśniami twarzy, trwał wychylony do przodu, by jak 
najwcześniej dostrzec kopułę radaru. W tych niebezpiecznych warunkach była ona
155
jedyną wskazówką prowadzącą go na lądowisko umiejscowione dokładnie za nią. 
Musiał dotknąć pokładu w ściśle określonym momencie — gdy był on ustawiony 
poziomo — w innym wypadku groziła im wywrotka. Rzucona wiatrem piana roz-
bryznęła się na szybie zamazując obraz. Pod bacznym spojrzeniem Sybiraka pilot 
kontynuował schodzenie. Za kopułą kabiny pojawiło się coś na kształt ogromnego 
wahadła. Maszt ukoronowany anteną radaru. Na nim znajdowały się liczne 
urządzenia elektroniczne. „Rewolucja", oficjalnie zwodowana jako największy na 
świecie statek badawczy, w rzeczywistości była największym radzieckim statkiem- 
szpiegiem.
Maszyna zeszła jeszcze niżej. Cały widok przesłoniła kopuła kołysząca się w takt 
nieprzerwanych przechyłów statku na wzburzonym morzu, lecz pilot prawie jej nie 
dostrzegał: obserwował znajdujący się pod nią maszt, wracający właśnie do pionu. 
W chwili gdy maszt ustawi się w pozycji pionowej i zatrzyma na kilka krótkich 
sekund, niewidoczne teraz lądowisko będzie poziome. Płozy przyczepione do 
podwozia klasnęły o podłoże. Czekający w pobliżu technicy ruszyli biegiem, by 
zacisnąć kotwiczące obręcze. Sybirak otworzył drzwi nie czekając, aż śmigła 
przestaną wirować i popatrzył na pilota.
— Widzisz! Nigdy nie wiesz, na co cię stać, dopóki nie spróbujesz. Zeskoczył na 
pokład odprowadzany spojrzeniem pilota, pochylił się pod rotorami, rozstawił 
potężne nogi, by utrzymać równowagę i ruszył wzdłuż burty, zakrywanej co chwila 
przez lawinę wody. Przywarł do barierki wstrzymując oddech, a kiedy fala cofnęła 
się, rękawy całe pokryte miał małymi lodowymi soplami. Wspiął się po chwiejnej 
drabince prowadzącej na imponujący mostek. Dowódca statku, kapitan Anatolij 
Tuczewski, otworzył przed nim drzwi.
— Pułkownik Papanin! — ociekający wodą Sybirak zdjął przemoczoną parkę i rzucił 
ją na podłogę. — Pan jest Tuczewski? Dobrze. Zmianę odzieży proszę! Coś, co 
należy do największego marynarza na tym statku! Dlaczego płynie pan w takim 
żółwim tempie?
Tuczewski, szczupły mężczyzna z ponurą twarzą okoloną brodą, zachowywał się z 
rezerwą. Był gruntownie poinformowany o tym, co niesie za sobą obecność Papanina 
na jego statku. Rozkazał, by przyniesiono suche ubranie i zaprowadził gościa do 
kabiny nawigacyjnej znajdującej się za mostkiem. Odesłał oficera pochylonego nad 
mapami, zatrzasnął drzwi i stanął na wprost Sybiraka.
— Jestem zmuszony wnieść protest...
— Protest wniesiony!
— Jeszcze panu nie powiedziałem, z jakiego powodu...
— Nie interesuje mnie to!
— To niebezpieczna okolica dla tak ogromnego statku...
— A teraz niech mi pan powie coś, czego jeszcze nie wiem! — Papanin rozwiązał 
wierzchnie rękawice, zdjął mitenki i rzucił przemoczone rzeczy na blat stołu. 
Nałożył okulary w stalowych oprawkach, przyjrzał się rozłożonej na stole
156
mapie, wziął ołówek i postawił na niej krzyżyk. — Gdzieś tu był amerykański 
lodołamacz „Elroy", kiedy go ostatnio widziałem. Teraz będzie wycofywał się z 
lodu. Ruszy na południe... — Narysował na mapie grubą linię. — My będziemy w 
dalszym ciągu płynęli na północ. — Ołówek wrócił po tej samej linii. — Niech pan 
ustali ten kurs. I niech pan wreszcie ruszy z miejsca tę starą łajbę!
Tuczewski zerwał z głowy czapkę, rzucił ją na mapę, tak by Sybirak nie mógł 
robić na niej kolejnych znaków, założył ręce na piersiach i popatrzył Papaninowi 
prosto w oczy. — Ja dowodzę tym statkiem. Dostałem rozkaz, by przyjąć pana i 
stosować się do pańskich instrukcji, ale to ciągle ja dowodzę...
— Oczywiście! — Papanin górował nad Tuczewskim, mierzącym pięć stóp i sześć 
cali. — Ja tylko podaję kule, pan nimi strzela! — Usiadł na podłodze, ściągnął 
jeden but, potem drugi, ciągle szczerząc zęby w uśmiechu.
— Czuję się w obowiązku zgłosić formalny protest przeciwko rozkazowi płynięcia 
na północ — powiedział Tuczewski napiętym głosem. — „Rewolucja" jest naszym 
najnowszym i najnowocześniejszym statkiem badawczym. Kosztowała miliony rubli. A 
pan mi rozkazuje płynąć po morzu najeżonym górami lodowymi. ..
— „Elroyowi" się to udało. W dodatku część drogi pokonał bez radaru. Widziałem, 
że stracił wszystkie urządzenia umieszczone na maszcie. A pan ma przecież to 
cholerne wielkie ucho na czubku masztu. Niech pan z niego skorzysta! — Papanin 
wstał i w samych skarpetkach wielkimi krokami przemierzał kabinę rozglądając się 
dookoła. — Chcę rozmawiać z oficerem odpowiedzialnym za zagłuszanie radiowe — 
ciągnął. — Przerwiemy je na chwilę, nadamy wiadomość dla „Gorkiego". Wszystkie 
śmigłowce mają szukać „Elroya". Pierwszy, który go znajdzie, przylatuje tu 
natychmiast z raportem...
— Dlaczego?! — wybuchnął Tuczewski. — Dlaczego mam ryzykować dla jakichś 
niezrozumiałych celów? Prześlę natychmiast protest do Moskwy.
— Nie prześle pan! — Papanin zerknął na niego przez ramię. — Przerwa w 
zagłuszaniu będzie krótka. Wystarczy jedynie, by przesłać mój sygnał na 
„Gorkiego". „Elroy" płynie na południe, przez morze pełne lodowych gór. Żegluje 
na ślepo, stracił radar. Dla zewnętrznego świata zaginął bez wieści, bo 
zagłuszanie fal radiowych zupełnie go odizolowało. Niech pan mnie poczęstuje 
herbatą, Tuczewski, a ja postaram się panu wszystko wyjaśnić. — Sybirak zrobił 
pauzę. — Widzi pan, będziemy musieli unieszkodliwić „Elroya".
* * *
Morderczy, wstrząsający impet uderzenia stali wbijanej w jednolity lód obu-
157
dził Beaumonta po trzech godzinach snu, o czwartej nad ranem. Gdyby miało 
miejsce trzęsienie ziemi, efekt byłby bez wątpienia porównywalny z tym 
miażdżeniem i podrygiwaniem, gdy dzioby statku kruszyły polarny pak. Ze 
wszystkich ludzi znajdujących się na pokładzie Beaumont odczuwał to najbardziej 
dotkliwie, ponieważ jego kabina, jedyna wolna, poza dwiema na śródokręciu, które 
zajmowali Grayson i Langer — umieszczona była pod dziobami.
Zamroczony jeszcze snem, zamrugał zastanawiając się, dlaczego ściany kabiny 
wydają się podskakiwać, jakby jakaś niewyobrażalna siła miała zamiar zgnieść je 
na placek. Popatrzył na zegarek. 4.00. Od czasu wejścia na pokład minęły trzy 
godziny. Wibracje ścian zelżały i ustały, lecz echo niedawnych wstrząsów i 
grzmotów huczało mu w głowie. Drzwi otworzyły się i do kabiny wkroczył Pat 
DaSilva — pełniący obowiązki oficera pokładowego, niosąc ostrożnie kubek z 
parującą kawą.
— Ciekaw byłem, czy już się pan obudził — powiedział. — Chyba lepiej będzie, 
jeśli pan to przełknie przed następnym uderzeniem.
— Dzięki. — Beaumont wziął kubek i popijał małymi łykami przyglądając się 
DaSiMe. Pełniący obowiązki oficera pokładowego był niewysokim krępym mężczyzną 
około czterdziestki. Jego kwadratową głowę pokrywały czarne kręcone włosy. Na 
pierwszy rzut oka sprawiał wrażenie człowieka bezkompromisowego, ale po bliższym 
przyjrzeniu się, w poważnych szarych oczach można było dostrzec iskierki humoru. 
Beaumont przełknął duży łyk parzącego płynu. Amerykańska kawa. Bardzo mocna.
— Znowu się zaczyna — ostrzegł DaSilva chwytając się framugi drzwi. Statek 
ruszył naprzód, silniki zagrały pełną mocą. Za ścianą kabiny był dziób, a za nim 
lód. Gdy stalowy kadłub ruszył, tnąc czarną wodę, Beaumont czekał z opróżnionym 
w trzech czwartych kubkiem w wyciągniętej ręce, zaparłszy się mocno o krawędź 
koi. Statek uderzył.
Kabina zadrżała od potężnego ciosu. DaSilva przeleciał w poprzek pomieszczenia, 
ale zdołał utrzymać się na nogach. Beaumont miał uczucie, że dzioby nie 
wytrzymały uderzenia, że arkusze blachy wygięły się, że w ciągu następnych 
sekund cała kabina runie, a lawina miażdżonego lodu zaleje ich obu. Gdzieś 
jednak w zakamarkach mózgu tkwiła świadomość, iż mc takiego stać się nie może. 
To przecież lodołamacz. Statek zatrzymał się, mimo że silniki w dalszym ciągu 
pracowały. Beaumont przyjrzał się strugom kawy rozbryźniętej na przeciwległej 
grodzi. — Czy my w ogóle płyniemy? — zapytał.
— Niezbyt szybko. To trwa już ponad godzinę. Bóg jeden wie, jak się panu udało 
spać w tych warunkach. Nieźle utknęliśmy. Cały problem w tym. że straciliśmy nie 
tylko radar, ale i kabinę obserwacyjną. Poszła pod wodę razem z oficerem 
pokładowym — dodał rzeczowo DaSilva. — Dało mi to awans na pełniącego obowiązki 
oficera pokładowego. Mógłbym się obejść bez tego. Carlson był fajnym facetem. 
Teraz przydałby się ktoś na szczycie, żeby sprawdzić, pod
158
jakim kątem powinniśmy uderzać. Problem polega na tym, że nie ma szczytu, na 
który moglibyśmy kogoś wysłać.
Podczas gdy okręt wycofywał się z lodu, Beaumont wciągnął na siebie ubranie, 
założył buty i parkę. Kabina zadygotała ponownie. Zgrzytliwy, działający na 
nerwy dźwięk stali szorującej po lodzie miał w sobie coś zatrważającego. — Idę 
na mostek, zobaczę, co tam się dzieje — powiedział Beaumont zawiązując parkę. 
Popatrzył oficerowi prosto w oczy. — Czy mi się wydaje — zapytał — czy nasze 
przybycie spotkało się z pewnym brakiem entuzjazmu?
DaSilva był zmieszany. — Chyba wolelibyście nie znać przyczyn — zawahał się. — 
Rzeczywiście Schmidt nie był specjalnie szczęśliwy, że musiał w lutym prowadzić 
statek tak daleko na pomoc. Tu i ówdzie słyszy się plotki, że dostał jakiś 
cholerny rozkaz z Waszyngtonu: walić na północ i mieć w dupie skutki. W pewnym 
sensie przeklina was, że w ogóle chodzicie po tym świecie, że przez was musiał 
znaleźć się tutaj.
— Część załogi myśli to samo?
— Może paru chłopaków. Kiedy dostaliśmy rozkaz, byliśmy w drodze do domu, do 
Milwaukee. Jakoś to przeboleją...
Jednak jeszcze nie przeboleli. Beaumont, idąc na mostek, czuł wokół siebie 
wrogość. Musiałby być ślepy, żeby tego nie zauważyć. Marynarze, obok których 
przechodził, zdawali się go nie dostrzegać. Jeden z nich, krzepki osobnik myjący 
na klęczkach podłogę zejściówki, postawił wiadro tuż pod jego nogami.
— Zabierz to stąd, Borzoli — warknął świeżo mianowany oficer pokładowy.
Osiłek spojrzał w górę. — Nie widziałem cię, Pat... — Z pośpiechem uprzątnął 
wiadro. Tu nie chodziło tylko o to, że zostali wysłani w górę Iceberg Alley, 
zorientował się Beaumont pokonując schody. DaSilva nie powiedział mu 
wszystkiego. Obwiniano ich o śmierć oficera pokładowego, Carlsona. Zanosiło się 
na to, że podróż będzie urozmaicona dodatkowymi atrakcjami. Załoga lodołamacza 
nie składała się z dziecięcych piastunek.
Pierwsza uwaga komandora Schmidta również nie była specjalnie zachęcająca.
— Na pana miejscu pozostałbym w kabinie, Beaumont. Potrzebuje pan odpoczynku.
Z mostka rozciągał się rozległy widok na lód. Statek sunął wodnym przesmykiem, 
szykując się do kolejnego ciosu. Kanał był na tyle szeroki, że Schmidt mógł 
wreszcie obrócić statek przed następnym uderzeniem i skierować go na południe. 
Na końcu przesmyku lód ciągle był nie tknięty, a po ostatnim ataku ciężkimi 
dziobami nie ukazały się w nim nawet szczeliny. Beaumont zdjął dłonie z barierki 
i popatrzył na Schmidta. — Mamy kłopoty. O tej porze roku lód narasta bardzo 
szybko. Jeżeli się stąd nie wydostaniemy na czas, ugrzęźniemy do wiosny...
— Czy wydaje się panu, że mówi mi pan coś nowego? — komandor popatrzył na 
Beaumonta ponuro spod ciemnych brwi widocznych pod daszkiem czapki. —
159
Wpakowałem się tu wbrew moim najlepszym chęciom, wyłącznie z waszego powodu. 
Jedno, bez czego doskonale sobie poradzę, to pańskie komentarze.
— Potrzebuje pan człowieka na górze — ciągnął Beaumont. — Człowieka, który z 
wysokości osiemdziesięciu stóp będzie decydował o kącie uderzenia, który będzie 
mógł odnaleźć najlżejszy ślad szczeliny. Który powie wam, gdzie uderzyć 
następnym razem...
— Niech pan idzie ze mną!
Schmidt z ponurą miną rozkazał zatrzymać statek i opuścił mostek. Po oblodzonej 
drabince, zupełnie niedawno oczyszczanej ze śliskiej powłoki, zsunęli się na 
pokład, gdzie grupy marynarzy zbierały szuflami lód, odbijany od pokładu łomami 
przez innych. Sikorski z „Elroya" właśnie wrócił nad pokład, zawisł nad 
lądowiskiem, umieszczonym na tyłach mostka, opadł na dół.
— Sprawdzał, co z tymi Rosjanami zostawionymi na lodzie — mruknął Schmidt. — Tak 
jak pan sobie życzył — dodał zgryźliwie. — Radziecki śmigłowiec zabrał ich pół 
godziny temu. — Dotarli do podstawy masztu. — Niech pan się dobrze przyjrzy — 
burknął Schmidt.
Potężny kształt wznosił się wysoko w świetle księżyca. Osiemdziesiąt stóp nad 
nimi szczyt słupa, urwany i postrzępiony, był spłaszczony, jakby uderzył w 
betonową ścianę. Saling pozostał nie tknięty, nawet z tak dużej odległości 
Beaumont widział wyraźnie, że pokrywał go lód. Marynarz, przechylający w pobliżu 
wielką płytę lodu przez burtę upuścił ją na pokład. Uderzyła z hukiem zaledwie 
kilka cali od prawej stopy Beaumonta tylko dlatego, że Beaumont w ostatnim 
momencie zdążył odsunąć nogę.
— Zrób to jeszcze raz — wrzasnął Schmidt — a każę cię zamknąć! Idź na lewą 
burtę! — Zaczekał, aż marynarz oddali się dostatecznie. — Oni wszyscy lubili 
Carlsona — powiedział.
— I obarczają mnie odpowiedzialnością za jego śmierć?
— Ja tego nie powiedziałem. A teraz, na miłość boską, niech pan na to popatrzy! 
I pan twierdzi, że powinienem tam posłać człowieka?!
Metalowa drabinka prowadziła w górę pokrytego lodem masztu. Jej połyskliwe 
szczeble były równie śliskie jak sam maszt. Takielunek również przybrany był 
lodem, a z krańców salingu zwisały sople dziesięciostopowej długości. Maszt 
widziany z pokładu, tak jak patrzył na niego Beaumont, sprawiał wrażenie 
szklanej kolumny. Wydawał się całkowicie nie do zdobycia.
— Nie powiedziałem, że powinien pan tam wysłać człowieka — odparł Beaumont. — 
Chciałem zaproponować, że sam tam wejdę. Będą mi potrzebne skórzane pasy, 
impregnowana brezentowa płachta do owinięcia masztu i zestaw telefoniczny, żeby 
porozumiewać się z mostkiem...
— I trumna, żeby w niej pana pochować — dodał głos za ich plecami.
— To Quinn, pilot śmigłowca — wyjaśnił burkliwie Schmidt, więc Beaumont 
potrząsnął ręką Quinna, pierwszego człowieka, który zdobył się na ten gest w 
sto-
160
sunku do niego, od momentu gdy znalazł się na pokładzie. Chudy, mizerny 
trzydziestoletni Quinn ponowił ostrzeżenie.
— Mógł pan umrzeć na lodzie. Udało się panu tego uniknąć. Niech więc pan 
zostanie w swojej kabinie do czasu, aż znajdziemy się w Quebecu. W końcu 
przecież pewnego dnia to nastąpi.
Schmidt popatrzył na maszt z rezygnacją. — Rzeczywiście potrzebujemy kogoś na 
szczycie. Ale jakim cudem to pana mielibyśmy w tym celu wykorzystać?
— Robiłem już coś takiego dla bliźniaczego statku „Elroya". „Exodusa" — odparł 
spokojnie Beaumont. — Trzy lata temu, na północ od Baffin Bay. Płynęliśmy 
wówczas Cieśniną Smitha i mieliśmy takie same problemy — jednolity lód przed 
dziobami. Znałem trochę okolicę, więc wszedłem na maszt i przeprowadziłem ich.
— To statek MacDonalda. — Schmidt popatrzył na Beaumonta, a potem znowu w górę 
masztu. — Umieściliśmy tam już zestaw telefoniczny i brezentową osłonę. DaSilva 
był na szczycie, ale kazałem mu zejść, zanim zaczęliśmy uderzać.
— Tak, Mac był kapitanem, kiedy płynąłem na „Exodusie" — Beaumont uśmiechnął się 
z przymusem. — Później, już po wszystkim, wręczył mi coś w rodzaju certyfikatu, 
iż jestem uprawniony do pilotowania na obszarze Cieśniny Smitha. I chyba 
powinniśmy się już stąd ruszyć. Bardzo mnie niepokoi zagłuszanie radiowe.
— To standardowa procedura, kiedy Ruscy są w złym humorze... Zdaje pan sobie 
sprawę z tego, co się stanie, kiedy pan będzie na górze, a ja wbiję statek w 
lód? To samobójstwo.
Beaumont rozejrzał się po pokładzie. Marynarze z podziwu godną cierpliwością i 
wytrwałością wyrzucali lód za burty. Kiedy napotykał spojrzenie któregoś z nich, 
ten natychmiast odwracał wzrok. Jeden z marynarzy splunął na pokład, lecz 
natychmiast gorliwie wrócił do pracy, czując na sobie spojrzenie Schmidta. — 
Samobójstwo? — powtórzył Beaumont. — To powinno uszczęśliwić wszystkich na tym 
statku.
* * *
Trzygodzinny sen orzeźwił Beaumonta, ale ciągle daleko mu było do normalnej 
kondycji, gdy wspinał się po pokrytej lodem drabince, opatulony w ciepłe 
ubrania. Do masztu przywiązał się skórzanym pasem, pod kapturem przymocowane 
miał już słuchawki i mikrofon. Daleko pod nim, na pokładzie, zaszła subtelna 
zmiana w zachowaniu marynarzy, którzy jeszcze dziesięć minut temu byli do
161
niego tak nieprzychylnie nastawieni. Porzucili pracę i ze zgrozą pomieszaną z 
podziwem spoglądali na potężnego Anglika pokonującego śmiertelnie niebezpieczną 
trasę. Beaumont zorientował się w tej zmianie, ale zignorował ją. Do diabła z 
nimi.
Dwadzieścia stóp nad pokładem zatrzymał się na chwilę, by mocniej uderzyć butem, 
odłupać lód. Nagle but ześlizgnął się, Beaumont kurczowo zacisnął dłoń na 
szczeblu. Lód pozostał nie tknięty. Wszystko wskazywało na to, że wspinał się po 
drabince z czystego lodu. Brnąc coraz wyżej, czuł, jak chłód przenika przez 
rękawice, przesącza się przez mitenki, dociera do dłoni, drażniąc krwawiącą 
skórę na palcach. Ostre nocne powietrze mroziło twarz, szczypało w powieki, 
kłuło w gardle, Oczy zaszły mu łzami, świat stracił kontury. Im wyżej się 
wspinał, tym bardziej uczucie nieustępliwego zimna dominowało nad wszystkimi 
innymi doznaniami, odsuwało na dalszy plan warkot niecierpliwych silników, 
światła nastawnych reflektorów, które Schmidt zapalił nad dziobem, nie kończące 
się pole lodowe.
Znajdował się czterdzieści stóp nad pokładem, gdy zatrzask na jego piersi 
zaczepił o poprzeczkę. Jedną nogą stał na niższym szczeblu, drugą właśnie 
przenosił na wyższy, gdy nagle coś szarpnęło jego ciałem. Niespodziewana 
przeszkoda pozbawiła go równowagi. Jedną nogą usiłował znaleźć punkt oparcia 
utrzymując cały ciężar ciała na drugiej, niepewnie wspartej na oblodzonym 
metalu. Nie wytrzymała i but ześlizgnął się gwałtownie. Anglik osunął się w dół.
Zawisł czterdzieści stóp nad zlodowaciałym pokładem, utrzymując się tylko na 
rękach obciągniętych grubymi rękawicami wczepionymi w śliskie poprzeczki lodowej 
drabiny. Walczył o życie. Ciężkie buty młóciły powietrze, gdy próbował trafić na 
szczeble, których nie mógł dojrzeć. Czul, jak słabnie uchwyt rąk, jak dłonie 
ześlizgują się ze szczebla, aż wreszcie jedną stopą trafił na oparcie. Potem, w 
ciągu kilku sekund, udało mu się oprzeć na drabinie również drugą nogę. Przez 
chwilę odpoczywał, dysząc ciężko patrzył na pokład, na blade twarze uniesione w 
górę. Zaczekał, aż serce zwolni rytm do tempa bliskiego normalnemu i na nowo 
podjął wspinaczkę.
Stalowa drabinka kończyła się tuż pod salingiem i Beaumont wywnioskował, że 
musiała przechodzić od razu w trap prowadzący do kabiny obserwacyjnej, w której 
zginął Carlson. Teraz Anglik musiał wspiąć się powyżej ostatniego szczebla, 
podciągnąć na saling, usiąść na nim okrakiem i przypasać się do górującej nad 
nim pozostałości masztu. Znajdował się dokładnie osiemdziesiąt stóp nad 
pokładem. Zanim przystąpił do tego mozolnego manewru, wyciągnął rękę, by 
sprawdzić, jak mocno przytroczona jest brezentowa osłona owinięta wokół masztu. 
Obracała się swobodnie nie dając żadnego oparcia.
Przeżył dziesięć koszmarnych minut, zanim udało mu się wdrapać na saling i 
usadowić z masztem między nogami na przeraźliwie niestabilnej brezentowej 
osłonie, zanim zdołał dosięgnąć drugiego pasa, owinąć go wokół masztu, a potem
162
połączyć zestaw telefoniczny z przekaźnikiem. Kiedy tego dokonał, zdał sobie 
sprawę, że mimo przejmującego zimna całe jego ciało pokryte jest potem. Wydobył 
z kieszeni chustkę i otarł nią twarz. Z czoła odpadły mu spore kuleczki lodu. 
Zanim nawiązał połączenie z mostkiem, rozejrzał się dookoła, a było na co 
popatrzeć.
Odsunął nieco kaptur i wytężył słuch. A więc nie była to tylko jego wyobraźnia. 
Dziwaczne pomruki i skrzeki odbijały się echem po lodzie, potem zabrzmiał jeden 
niski dźwięk, jak wybuch wulkanu. W odległości zaledwie jednej mili dostrzegł 
niespodziewany ruch. Ściany lodu, które z tej wysokości były nie większe niż 
zmarszczki, poczęły unosić się i skradać po lodowej równinie, oddalając od 
„Elroya", sunąc na południe. Na jego oczach przed dziobami lodołamacza spod 
białej zasłony wydostała się ciemna wstążka wody. Noc wypełniły odgłosy 
pękającego lodu, lodowych płyt napierających na siebie nawzajem. Przesmyk, który 
przed chwilą był zaledwie tasiemką, rozszerzał się i pełznął coraz dalej na 
południe, w kierunku odległej strefy ciemności będącej oceanem. „Elroy" musiał 
utorować sobie drogę do tego kanału.
Anglik obrócił się i popatrzył za rufę. Około pół mili za okrętem ciągnął się 
wodny kanał, a na jego końcu tkwiły szczątki śmigłowca, którym Beaumont 
przyleciał na statek. Posadził maszynę dokładnie przed dziobami „Elroya", a 
potem Schmidt dokończył dzieła, wbijając okręt w lód i w maszynę przycupniętą na 
krawędzi białej płaszczyzny. Kiedy statek wycofał się z lodu, stalowe dzioby 
powlokły za sobą to, co zostało z maszyny i wrzuciły te pozostałości do morza. 
Jednak nie koniec kanału przyciągał teraz wzrok Beaumonta. Z trwogą przyglądał 
się czemuś, co znajdowało się dużo dalej.
Nad statek nadciągał wał czarnego mrozu, najbardziej przerażające zjawisko na 
obszarze Arktyki. To, na co patrzył Beaumont, było ogromną zasłoną zamarzniętej 
mgły, bardzo rzadkim zjawiskiem meteorologicznym, groźnym i potężnym. Gdy 
dosięgnie człowieka, powoduje odmrożenie wymagające natychmiastowej amputacji. 
Jeżeli zaskoczy Beaumonta na szczycie masztu, będzie martwy w ciągu kilku 
sekund. Zamarznięta mgła właśnie napływała nad strefę lodowych wyniesień. Anglik 
pospiesznie rzucił kilka słów do wiszącego pod brodą mikrofonu.
— Schmidt! Cała wstecz!
Gdy warkot silników przybrał na sile, Anglik przylgnął do owiniętego brezentem 
masztu. Statek popłynął do tym prześlizgując się po ciemnej wodzie kanału. Na 
czubku masztu skutki tego ruchu były znacznie mniejsze, niż Beaumont przewidywał 
— odczuwał jedynie łagodne kołysanie, podczas gdy pole lodowe wyraźnie się 
przesuwało. Po obu stronach statku ukazała się czarna plama wody kontrastująca z 
jasnością polarnego paku. Okręt zwolnił, znieruchomiał. Beaumont wiedział, co 
teraz nastąpi. Czuł, że sztywnieją mu wszystkie mięśnie. Musiał naprawdę zebrać 
się w sobie, by rozpocząć tę akcję, by przesłać przez mikrofon polecenie.
163
— Pół mocy! Naprzód!
— W porządku, Beaumont, zrozumiałem! Niech pan się trzyma!
Beaumont objął maszt, przycisnął do niego głowę, przygotował się na przyjęcie 
uderzenia. Moc silników wzrosła, wstrząsnęła statkiem aż po czubek masztu, okręt 
ruszył do szturmu. Pole lodowe sunęło w przeciwnym kierunku, a czarna plama wody 
przed dziobem stawała się coraz węższa. Beaumont z uwagą obserwował tę ciemną, 
zwężającą się smugę, ponieważ kiedy ona zniknie, lo-dołamacz uderzy. Statek 
przeciwko lodowi, stal przeciw zaporze, ruchoma siła przeciw zwartemu oporowi. 
Ciemna smuga zwęziła się, zmieniła w kreskę zaledwie, zniknęła. Statek sunął 
dalej, nabierając rozpędu... Grkkk! Stalowe dzioby wymierzyły cios. Dreszcz 
wstrząsnął całym okrętem, dotarł do szczytu masztu. Maszt zadrżał, zadygotał, 
wibrując najbardziej na samym czubku. Uderzył w Beaumonta jak stalowy młot. 
Anglik przywarł desperacko do metalowej kolumny, przycisnął do brezentu całe 
ciało. Po chwili drgania stały się spokojniejsze i w końcu zamarły. Lodołamacz 
tkwił nieruchomo uwięziony w lodzie.
Beaumont rozluźnił uścisk i popatrzył na wprost. Przed dziobami pojawiła się 
ciemna szczelina, nie dłuższa jednak niż kilka stóp. Przyjrzał się uważnie obu 
jej brzegom szukając innych pęknięć. Bez skutku. Lód pozostał nie naruszony. 
Anglik tak bardzo skoncentrował się na obserwacji, że dopiero po kilku chwilach 
zorientował się, iż Schmidt cały czas do niego mówi. Chwycił maszt mocniej, 
upewnił się, że pół mili przed nim świeżo otwarty kanał stawał się coraz 
szerszy, i wreszcie usłyszał Schmidta, który wywoływał go ponownie, teraz już z 
wyraźnym niepokojeni w głosie.
— Beaumont, czy pan mnie słyszy? Beaumont...
— Wszystko w porządku. Niewiele nam to dało tym razem. Komenda brzmi: jeszcze 
raz to samo. Spróbujcie uderzyć w lód dokładnie w tym samym miejscu.
— Cofać?
— Cofać, Schmidt.
Moc silników wzrosła ponownie, śruba zmąciła ciemną wodę za rufą, a Beaumont, 
wysoko w górze, czuł, jak lodołamacz walczy, by wyswobodzić się z lodowych 
objęć. Wciskając swoją ogromną masę w lodową równinę, „Elroy" sam zamknął się w 
pułapce. Lód rozdzielił się, pozwolił dziobom wejść w głąb, a potem zamknął się 
wokół nich jak potężne imadło. Warkot przybrał na sile, silniki pracowały na 
najwyższych obrotach i w chwili, gdy Beaumont był już pewien, że Schmidt znowu 
przegrał batalię z morzem, statek niespodziewanie wyrwał się z lodu. Ponad 
warkotem silników dotarł do Anglika przenikliwy zgrzyt. „Elroy" ześlizgnął się w 
tył zostawiając za lewą burtą ciemną smugę w miejscu, gdzie pozostałości zdartej 
z dzioba farby splamiły rozkruszony lód. Podczas gdy okręt cofał się, Beaumont 
rzucił spojrzenie za siebie. Czarna mroźna kurtyna sunęła już pasmem gładkiego 
lodu. zbliżając się do statku. Zaczekał, aż „Elroy" znieruchomiał.
164
— Pół mocy! Naprzód!
Tym razem Schmidt cofnął statek znacznie dalej w głąb kanału, więc kiedy dzioby 
zetkną się z lodem, impet uderzenia będzie znacznie większy. Beaumont spod 
półprzymkniętych powiek obserwował coraz węższą plamę wody, nie wiedział, że 
Grayson i Langer stoją na pokładzie i z niepokojem patrzą w te samą stronę. Luka 
zniknęła, biała płaszczyzna znalazła się pod dziobami. Uderzenie było znacznie 
silniejsze. Cios wstrząsnął masztem tak mocno, że Beaumont znalazł się w 
kłopotach, dygotał na szczycie osiemdziesieciostopowego słupa jak liść na 
wietrze. Przez przymknięte powieki obserwował ciągle lodowy płaskowyż, który 
cały zadrżał jak podczas trzęsienia ziemi. Potem wszystko znieruchomiało.
Przez trzydzieści minut statek raz za razem wbijał się w białą lodową 
płaszczyznę, wykorzystując połowę swojej mocy. Trzydzieści minut, które 
Beaumontowi niosły ze sobą coraz więcej siniaków, coraz większy ból mięśni i 
kości. Zmieniał kąt uderzenia, używał „Elroya" jak tarana, atakował nim pole 
lodowe i krok po kroku zbliżał się do zwycięstwa. Lód począł pękać, na jego 
powierzchni zarysował się wzór ciemnych zygzaków. Zbliżało się coś jeszcze i to 
znacznie szybciej. Beaumont stopniowo popadał w stan, gdy nie bardzo mógł już 
pojąć, co się wokół niego dzieje. Twarz miał obolałą, posiniaczoną i poranioną 
przez bolesne zimno. Posiniaczoną od przyciskania do brezentowej osłony i od 
uderzeń masztu drgającego, gdy statek atakował lód. W dodatku czarny mróz był 
już bardzo blisko. Musieli się stąd wydostać szybko, zanim ich dosięgnie.
— Niech pan cofa, Schmidt — wychrypiał Beaumont. — Tym razem aż do końca 
przesmyku.
Cofnęli się. Cofnęli zbyt daleko. Wysunięte pasmo czarnego mrozu pełzło już nad 
miejscem, gdzie roztrzaskał się niszczyciel łodzi podwodnych. To samo pasmo po 
krótkiej chwili owinęło się wokół masztu. Grayson widząc, co się dzieje, wbiegł 
na mostek i wrzasnął do Schmidta, ignorując wszelkie formy obowiązujące 
pasażerów w stosunku do kapitana.
— Ty cholerny idioto! Ruszaj wreszcie! Beaumont jest w mrozie! Beaumont poczuł 
śmiertelny chłód i czarna kotara przesłoniła wszystko. Pole
lodowe pod nim odeszło w niebyt, woda wokół statku zniknęła, przeklęty pokład 
rozpłynął się w nicość. Właśnie patrzył przed siebie planując następne 
uderzenie, gdy czarna zmarzlina zamknęła się nad nim. Z trudem udało mu się 
nabrać powietrza i wówczas doznał wstrząsającego uczucia. Miał wrażenie, że jego 
płuca zamarzły, wypełnione płynnym lodem. Usiłował zaczerpnąć choć jeden haust, 
poczuł, jak ogromny ciężar przygniata go i próbuje zepchnąć z salingu. Okręt 
ruszył wreszcie, wyciągnął go z mrożącego koszmaru. Anglik otworzył oczy i 
odruchowo zamknął je natychmiast, nie wierzył w to, co zobaczył. Cała jego parka 
pokryta była kryształkami lodu, powleczona dodatkową grubą przezroczystą 
warstwą. Został zamrożony w jednolitą bryłę.
— Beaumont, wszystko w porządku? Beaumont, Beaumont... — głos
165
Schmidta utracił swój naturalny chłód, był pełen niepokoju.
— W porządku. Tym razem udało nam się. — Beaumont przerwał na chwilę, by złapać 
oddech. — Teraz uderzamy w lewą stronę lodu, pięćdziesiąt jardów przed 
szczeliną. Wszystko jasne?
— Pięćdziesiąt jardów przed szczeliną? — powtórzył Schmidt z niedowierzaniem.
— Tak. Po lewej stronie! Pięćdziesiąt jardów! Zamierzam odbić statek w tę lukę 
po prawej. Cała naprzód!
— Cała naprzód! To pana zabije...
— Niech pan wreszcie ruszy ten zasrany statek, Schmidt — krzyczał Beaumont do 
mikrofonu. — Jeżeli mówię cała naprzód, to znaczy cała naprzód!
— W porządku, pańska decyzja. — Schmidt zdążył ugryźć się w język. Mało 
brakowało, a byłby powiedział: pański pogrzeb.
„Elroy" pomknął naprzód tak szybko, jak już dawno nie miał okazji. Odrzucał 
czarną wodę na boki, popychał przed dziobem falę, która rozpływała się na obie 
strony, dał z siebie wszystko przed tym następnym uderzeniem w zagradzającą im 
drogę barierę. Beaumont zastosował niezwykłą w tych warunkach taktykę: podążając 
za jego wskazówkami Schmidt miał cisnąć ogromną masę ruchomego statku, celując w 
jeden punkt lodu, tak by odbite rykoszetem stalowe cielsko uderzyło w miejsce, 
którego nie mogło dosięgnąć w inny sposób. W wycinek lodu, na którym rozciągał 
się dość szeroki zygzak prowadzący do coraz szerszego kanału przed nimi. 
Beaumont z powodzeniem stosował już tę taktykę, gdy prowadził „Exodusa" po 
Cieśninie Smitha, przed trzema laty. Jednak wówczas statek nie uderzał z pełną 
mocą.
Tym razem Beaumont do końca wskazywał Schmidtowi drogę, prowadził statek do 
szturmu wiodąc go dokładnie w ściśle określony punkt lodu za lewą burtą. Pod nim 
zachodziły znaczące zmiany. Schmidt nakazał opróżnić pokład, rozkazał wszystkim 
swoim ludziom przygotować się do nadchodzącego uderzenia. Gray-son wychylony 
mocno przez okno na mostku zerkał w górę na niewielką postać przywierającą do 
salingu, ledwo widoczną na ciemnym tle nieba. Cała naprzód... Gdyby mógł, 
odwołałby rozkaz Schmidta.
Na szczycie masztu Beaumont wpatrywał się w lód za lewą burtą. Zewnętrzna 
warstwa odzieży twarda teraz jak stalowa zbroja, pokryta jednolitą kryształową 
skorupą, ściągała go w dół. Przekazał na mostek ostatnią instrukcję. — Jeśli pan 
poczuje, że statek przechodzi, Schmidt, płyńcie dalej prosto... — Okręt ruszył 
naprzód, warkot jego silników odbijał się echem w mózgu Beaumonta. Anglik z 
całej siły oplótł ramionami owinięty brezentem czubek masztu i wziął głęboki 
oddech. Okręt uderzył.
Dzioby „Elroya" zderzyły się z lodem, walnęły w przeszkodę pod właściwym kątem. 
To było wzorowe uderzenie. Odbili się od bariery, obrócili o kilka stopni i z 
przerażającą siłą stalowej masy wbili w lód po prawej stronie. Beaumont
166
wykorzystał lodołamacz jak gigantyczną kulę bilardową, rzucając dzioby statku w 
jedną stronę po to, by mogły uderzyć w lód po przeciwnej. Dziwny dźwięk przedarł 
się nad łoskotem silników. Rozdzierający odgłos miażdżenia uniósł się nad 
statkiem. Jednak efekty dźwiękowe były niczym w porównaniu z tym, co działo się 
na szczycie masztu.
Metal, rzucany wstrząsami, zadrgał jak dźwięczący widelec. Jak gdyby chciał 
oddzielić się od statku. Rzucał Beaumontem w przód i w tył wyginając się jak 
wiotka trzcina, a nie stalowy słup wysokości osiemdziesięciu stóp. Beaumont, 
miotany na czubku stalowej kolumny w tę i z powrotem z niewiarygodną szybkością, 
stracił kontrolę nad swoim ciałem. Czuł, że rozluźnia uścisk, że traci 
przytomność. Miał wrażenie, że ktoś wytrząsa z jego głowy wszystkie zęby, odrywa 
mu głowę od ciała i całe ciało od masztu.
Kurczowo ściskając śliski słup masztu otworzył oczy i stwierdził, że wszystko 
dookoła miało zamazane kontury. Nie mógł się zorientować, czy statek zastygł w 
bezruchu, czy też ciągle posuwa się naprzód. Popatrzył w dół i dojrzał potężne 
szczeliny. Szczeliny, które były już niemal przesmykami. Znowu uderzył w maszt, 
poczuł pod brodą zimny mikrofon. Zaczął automatycznie wyrzucać z siebie słowa, 
jak człowiek, który powtarza lekcję wyuczoną na pamięć. — Naprzód, Schmidt... 
Cały czas naprzód... — Poczuł w ustach słony smak. To była krew. Dręczył go 
ostry ból w barkach. Zastanawiał się, czy ma złamany kręgosłup. — Naprzód, 
Schmidt...
Schmidt utrzymał pełną moc. Od chwili, gdy uderzyli w lód za prawą burtą, od 
momentu, gdy poczuł, że statek przechodzi, utrzymywał pełną moc. Strome dzioby 
nacierały, szturmowały, torowały sobie drogę, odrzucały na bok płyty lodu, 
kruszyły je, miażdżyły, wbijały się głębiej i głębiej, sunęły dalej i dalej, 
atakując zaporę, która w końcu musiała się poddać. Główny inżynier pod pokładami 
wpatrywał się we wskaźniki niezdolny oderwać wzroku od strzałek tkwiących daleko 
poza czerwonymi liniami. Jeżeli Schmidt nie będzie ostrożny, zaczną się kłopoty.
Schmidt nie był ostrożny, utrzymywał pełną moc. A okręt podporządkował się jego 
woli, unosił dzioby na szczyt lodu, wspinał się nań, rozłamywał białą 
płaszczyznę szturmując ją całym swoim potężnym ciężarem i mocą. Na maszcie 
półprzytomny Beaumont zaczął wreszcie pojmować, co się stało. Patrzył na 
połamany lód, na coraz szerszy przesmyk rozciągający się coraz dalej za rufą i 
wreszcie zyskał pewność, że pokonali lodową ścianę.
Wtedy stracił przytomność. Rozluźnił uścisk, ześlizgnął się z salingu i, jak 
wisielec na drzewie, podtrzymywany jedynie przez skórzany pas przewiązany przez 
klatkę piersiową, utkwił w podniebnej pustce. Jego ciało kołysało się jak 
wahadło.
167
* * *
Tym, który pomógł Beaumontowi, który poszedł po niego na górę, był krzepki 
marynarz Borzoli. Grayson stał już jedną nogą na oblodzonej drabince, gdy 
Borzoli odepchnął go szyderczo. — Jesteś za mały do tej roboty, przyjacielu... — 
Rzeczywiście, marynarz był chyba jedynym człowiekiem na pokładzie, który mógł 
podjąć się tej próby. Zaledwie kilka cali niższy od Beaumonta, kształtem 
przypominał beczkę wina. Zaczął wspinać się po chwiejnym maszcie, coraz wyżej i 
wyżej, podczas gdy lodołamacz brnął przez lód.
— Chryste, on jest martwy... — Langer stanął obok Graysona, przytrzymał się 
drabinki i przerażony popatrzył na ciało podrygujące bezwładnie w nocnej pustce 
osiemdziesiąt stóp nad ich głowami. Beaumont rzucany w przód i w tył zupełnie 
jak ciała wieszane na noku rei dwieście lat temu, zwisał z masztu obracając się 
w powietrzu. — Ten pas nie wytrzyma długo — mruknął Grayson. Borzoli wydawał się 
teraz znacznie mniejszy, sunął w górę niewiarygodnie szybko i Grayson czuł serce 
w gardle bojąc się o życie ich obydwu. Zarówno Beaumonta. który w każdej chwili 
mógł spaść z masztu, jak i Borzoliego, który nie mógł zrobić żadnego fałszywego 
kroku, bo inaczej roztrzaska się sześćdziesiąt stóp niżej, a może osiemdziesiąt? 
Był już bardzo blisko salingu.
Grayson ledwo ośmielił się uwierzyć własnym oczom, gdy maleńka figurka na 
szczycie znieruchomiała. Odwrócił wzrok, nie mógł dłużej wytrzymać napięcia. 
Nagle statek przechylił się gwałtownie. Amerykanin wypuścił szczebel z rąk i 
potoczył się po pokładzie, uderzając o przegrodę. Leżał usiłując złapać oddech, 
aż Langer pochylił się nad nim, sprawdzając, czy żyje. Dobrze wiedział, że tak 
silny wstrząs musiał obu mężczyzn strącić z masztu za burtę. Teraz leżeli martwi 
gdzieś na pływającym polu lodowym.
— Pomóż mi wstać, Horst.
Langer pomógł mu się pozbierać i Amerykanin wstał ściskając poręcz, nie śmiał 
spojrzeć w górę. W końcu obaj spojrzeli w tym samym momencie i obaj wstrzymali 
oddech. Nie byli w stanie zrozumieć tego, co widzieli. Borzoli schodził po 
drabinie, schodził z Beaumontem przewieszonym przez ramię, przytroczonym tym 
skórzanym pasem, który wcześniej przytrzymywał go na salingu. Jakim cudem, do 
diabła, marynarz mógł to przetrzymać? — zastanawiał się Grayson. Borzoli sunął 
po lodowej drabinie podrygującej w takt ciągłych zderzeń dzioba z polem lodowym. 
Schodził przytłoczony odrywającym go od drabiny ciężarem drugiego człowieka, 
ciągnącym do tyłu przy każdym kroku.
Postać Borzoliego rosła w oczach. Również Beaumont stawał się coraz większy w 
miarę, jak marynarz był coraz bliżej pokładu. A schodził najszybciej, jak mógł, 
bo czuł, że opuszczają go siły. Wielkie buty waliły w oblodzone szczeble
168
krusząc zimny kryształ, bo połączony ciężar dwóch olbrzymich mężczyzn atakował 
stopnie z niezwykłą siłą. Rozpryśnięty lód osypywał się na Graysona i Lan-gera. 
Musieli odwrócić twarze, by ochronić oczy, a kiedy spojrzeli w górę ponownie, 
ciało Beaumonta chwiało się tuż nad nimi. Chwycili je uwalniając od ciężaru 
wyczerpanego Borzoliego i po chwili obaj mężczyźni znaleźli się na pokładzie. 
„Elroy" płynął szerokim kanałem w stronę widocznego w oddali oceanu.
Czwartek, 24 lutego, 6.00 — 24.00
— A co się stanie, jeśli dojdzie do zderzenia?
Papanin stał na mostku „Rewolucji" tuż przy Tuczewskim śledzącym wskazania 
radaru. Mostek był naprawdę duży, z szeroką płaszczyzną zbrojnego szkła przed 
stanowiskiem sternika, wyposażony w najnowsze zdobycze nauki nieodzowne w 
nawigacji. W porównaniu z tym radzieckim statkiem, 6.500-tonowy „Elroy" bez 
radaru, był reliktem dziewiętnastego wieku.
Wibracja potężnych silników diesla, monotonny pomruk, wzbudzała ledwo wyczuwalne 
drgania. Bateria reflektorów ustawionych pod mostkiem rozświetlała noc. Błyski 
ginęły w gęstej mgle. Papanin zadał pytanie cichym głosem, by nie usłyszeli go 
sternik i oficer wachtowy stojący kilka jardów dalej przy ogromnej szybie 
wirującej. — Co się stanie — ciągnął Papanin —jeżeli wychodząc z mgły uderzymy 
dziobami w śródokręcie „Elroya"?
* * *
„Elroy" był na morzu. Przedstawiał sobą dziwny, zatrważający widok i tonął. Było 
ciemno, mimo że gdzieś nad kotarą czarnego mrozu promienie księżyca biegły w 
kierunku ziemi. Światła statku — szperacze skierowane na ocean — wyłaniały z 
mroku obraz katastrofy.
Mostek, maszt, burty i pokład pokryte były śmiertelnymi kryształami. Powietrze 
zamarzło nad statkiem okrywając go, brudząc, powlekając diabelskim czarnym 
lśnieniem, błyszczącym, gdy padał nań strumień światła. Temperatura wynosiła -
39°F — siedemdziesiąt jeden stopni poniżej punktu zamarzania. Powietrze było 
zimniej sze niż lodowate morze. Było płynnym lodem, który zawisł nad statkiem 
jak czarna chmura śmierci. Ponad pięćset ton lodu zalegało pokład niebezpiecznie 
przechylając statek na lewą burtę. Widać było, że wkrótce „Elroy" wywróci się do 
góry dnem.
Sytuacja na pokładzie była tragiczna. Wszyscy, którzy nie musieli być na swoich 
stanowiskach, wyrzucali lód za burtę, walczyli w czarnym mrozie oblepiaj ą-
170
cym wszystko dookoła, budującym kolejne warstwy białego balastu, usiłującym 
przygnieść ich i zagrzebać. Nie widzieli zbyt wiele — poza rozmazanymi i ledwo 
dostrzegalnymi błyskami światła grodziowych lamp, docierającymi przez podobną do 
melasy zamarzniętą zawiesinę zaskorupiałą na szkle. Niełatwo było utrzymać się 
na nogach, ponieważ ogromny ciężar lodu, od którego desperacko usiłowali się 
uwolnić, przechylił statek na lewą burtę. Trudno było oddychać, ponieważ z 
każdym haustem wciągali w płuca powietrze zmienione w ciekły lód, powietrze 
ciężkie jak ołów.
Przemarznięci do szpiku kości, w ubraniach ciężkich od lodowych kryształów, przy 
pomocy oskardów, siekier, młotów i szufli, miażdżyli, kruszyli, dźwigali i 
wyrzucali za burtę ciężar, który ich zabijał. Odgłos silników pracujących na 
zwolnionych obrotach był niemal zagłuszany przez suche, miażdżące zgrzyty. 
Niespokojne morze unosiło okręt w górę i rzucało w dół, czyniąc ich 
nieprawdopodobne zadanie nieskończenie bardziej niebezpiecznym. Tracąc równowagę 
chwytali za liny bezpieczeństwa powleczone lodem. Taka sytuacja trwała już od 
dwudziestu czterech godzin.
Pod głęboko zanurzonymi dziobami morze wirowało, syczało i pieniło się w świetle 
szperaczy, a Schmidt spoglądający z mostka w dół strumienia jasności widział lód 
zawieszony w powietrzu, czarny lód.
— Przegrywamy, DaSilva — uśmiechnął się ponuro. — Opada znacznie więcej lodu, 
niż możemy usunąć.
DaSilva wyglądał przez lewe okno i nie potrafił przeciwstawić stwierdzeniu 
kapitana żadnego argumentu. Lód na pokładzie sięgał niemal na wysokość burt. 
Oficer przycisnął twarz do zbrojonego szkła i szybko odskoczył, gdy jego nos 
zetknął się z mroźną powierzchnią. Jakiś marynarz, wydawało mu się, że był to 
Borzoli, w ostatniej chwili wyrwał dłoń spod wielkiej lodowej płyty, która mogła 
mu ją zmiażdżyć i stracił przy tym rękawicę. Mimo że pod nią miał jeszcze 
mitenkę, odmrożenie zaatakowało go w ciągu kilku sekund. Borzoli, z dłonią 
wtuloną pod pachę pobiegł w stronę najbliższych schodów, a DaSilva modlił się, 
by ten wypadek nie skończył się amputacją. Potem nie mógł już nic dojrzeć, 
ponieważ piana ogromnej fali rozbryzgnęła się w powietrzu i z trzaskiem spadła 
na okno natychmiast zamarzając.
— Słyszałem, że z Beaumontem wszystko w porządku — powiedział Schmidt.
— Beaumont wraca do siebie — przytaknął DaSilva. — Musi być hartowany jak ta 
stal.
Beaumont w kabinie Langera przysłuchiwał się głuchym uderzeniom wielkich 
lodowych płyt o skorupę za ścianą. Miał wrażenie, że coś jest nie tak, jeśli 
chodzi o położenie kabiny. Była niemal cały czas przechylona na lewą burtę. 
Jednak znacznie bardziej niepokoiło go to, co usłyszał przed trzema godzinami od 
Schmidta, tuż po tym, jak odzyskał przytomność. Myślał o Papaninie.
— Są około czterdziestu mil na południe od nas. Sześć radzieckich trawle-
171
rów — powiedział Schmidt wskazując punkt na mapie. — Zagradzają drogę jak 
szlaban. Quinn widział ich, zanim dopadł nas czarny mróz. Poleciał na południe 
najdalej jak tylko pozwoliło mu na to paliwo. Gdzieś tutaj widział przez chwilę 
jeden znacznie większy statek.
— Niecałe trzydzieści mil stąd. „Rewolucja"?
— Możliwe. Mgła szybko zasłoniła statek. Wydaje mu się, że widział wielką kopułę 
radaru. Ich wyposażenie przeznaczone do śledzenia naszych satelitów. Musimy się 
upewnić, że nie będzie kolizji z żadnym z tych statków...
Beaumont wygodniej ułożył się na koi. McNeill — okrętowy lekarz — ze zdumieniem 
w głosie poinformował go, że ciągle jeszcze jest w jednym kawałku. — Ubrania i 
brezent trochę złagodziły wstrząsy. Fakt, że zawisł pan swobodnie na salingu i 
nie był narażony na następne ciosy, też nieco pomógł, ale zostanie pan tutaj, 
póki nie dotrzemy do Quebecu...
Beaumont nie miał zamiaru stosować się do tego zalecenia. Chciał już być na 
nogach. Cały tułów, fatalnie posiniaczony, wydawał mu się dwukrotnie większy niż 
normalnie, co oznaczało, że musiałby być faktycznie ogromny, ale teraz... 
Unosząc ciało, zadrżał z wysiłku. Cóż. może za parę godzin. Patrząc na 
przeciwległą ścianę nie widzącym wzrokiem wrócił myślą do tych krótkich chwil, 
które spędził z Papaninem w baraku na Target-5. Przypomniał sobie wielką 
wygoloną głowę Sybiraka, szerokie usta, niemal mongolski układ kości. Bezlitosny 
człowiek.
A teraz na „Elroya" z Gorowem i „mapami Katarzyny" na pokładzie czatowało siedem 
radzieckich okrętów. Sięgnął ręką za siebie, namacał kieszeń parki i wyciągnął z 
niej tubę z rdzeniem. Ważył ją przez chwilę w dłoni. Cały radziecki system 
podwodnego naprowadzania, a Papanin wie, gdzie to jest. — Musimy się upewnić, że 
nie będzie kolizji... — powiedział Schmidt. Tyle, że Schmidt miał na myśli 
wypadek. Beaumont spodziewał się czegoś zupełnie innego. Włożył tubę z powrotem 
do kieszeni parki, podciągnął pledy pod samą brodę i zapatrzył się w przestrzeń, 
próbując odgadnąć przyszłość. Zasnął, sam nie wiedząc kiedy.
„Elroy" przyspieszył niebezpiecznie. Płynął połową mocy, z dziobami zanurzonymi 
głęboko w dolinach między falami, które przewalając się nad lewą burtą zalewały 
pokład. Gdy dzioby unosiły się ponownie, połowa fali pozostawała zakrzepła, 
przywarta do nich, przymarznięta na stałe. Zarówno do dziobów, jak i do burt, 
które były teraz pokryte sześciocalową warstwą lodu.
— Musimy spróbować szczęścia — zdecydował przed dziesięcioma minutami Schmidt. — 
Musimy zwiększyć szybkość i mieć nadzieję, że uda nam się wydostać poza zasięg 
czarnego mrozu.
— Zatonie... — DaSilva pod spojrzeniem Schmidta urwał w pół słowa; zrozumiał je: 
tak czy inaczej tonęli, więc co za różnica? A z każdą minutą było coraz gorzej. 
Siła wiatru wzrosła do trzydziestu pięciu węzłów. Jęczał i zawodził w oblodzonym 
takielunku jak zwiastun śmierci, ciskał na pokład pianę, która za-
172
marzała w powietrzu i spadała jak ołowiane pociski na plecy zgarbionych ludzi. 
Przegrywali na wszystkich frontach i wiedzieli o tym. Lód w dalszym ciągu 
narastał szybciej, niż mogli go wyrzucać, zastygał na bokach statku w dodatkowej 
jednolitej warstwie. Na lewej burcie utrwalił się nieco wyżej. Silny wiatr 
tworzył na morzu niebezpieczne wiry, jak bulgoczący wrzątek, z falami wysokości 
czterdziestu stóp. Imponujące zielone grzywacze rolowały się nad nimi sięgając 
połowy masztu, który wraz z całym statkiem pochylał się na lewą burtę.
Gigantyczne fale coraz częściej zalewały pokład, wirowały między ludźmi 
przywierającymi do oblodzonych lin bezpieczeństwa, mocząc ich do piersi, 
pogrążając pod wodą lód, który usilnie starali się wyrzucać za burty. Często też 
niosły na grzbietach lodowe bryły, które uderzając z ogromną siłą z impetem 
rozbijały się o grodzie. Któraś z brył roztrzaskała się na kawałki, zanim 
jeszcze morze opuściło pokład. W ten sposób stracili jednego człowieka. 
Zaczepiony o linę bezpieczeństwa, został przyparty do grodzi i ciężka bryła 
zmiażdżyła go jak wściekłe tornado. Marynarze byli rozgoryczeni, że nie udało im 
się uratować ciała. Lecz DaSilva sądził, że było to swoiste błogosławieństwo, 
ponieważ nie musieli później chować zmasakrowanych zwłok. Jak powiedział 
Schmidt: musieli spróbować szczęścia. I dlatego płynęli połową mocy.
— Powinniśmy zwolnić ludzi — powiedział DaSilva piętnaście minut wcześniej.
— Dlaczego?
Schmidt dołączył do niego przy oknie na lewej burcie i sam zobaczył, dlaczego. 
Lewa burta znów była zalana wodą i patrzący z mostka byli świadkami przedziwnego 
i zarazem koszmarnego spektaklu. Widać było jedynie górną połowę ludzi 
zanurzonych do pasa w wodzie. Burty przestały istnieć, zniknęły góry lodu wraz z 
pokładem, a mostek płynął jako samodzielna jednostka. Zamarznięta piana 
zbombardowała okno, Schmidt musiał znaleźć inny, nie pokryty lodem kawałek 
szkła. Cofnął się i spojrzał na dzioby.
— Mają pracować dalej — rozkazał.
— Na miłość boską, oni już nie mogą pracować! To niemożliwe, są do połowy 
pogrążeni w morzu.
— Czy teraz są do połowy pogrążeni w morzu?
— Teraz nie, ale będą, gdy nadejdzie następna fala.
— Mają pracować dalej.
W głębi duszy DaSilva wiedział, że Schmidt ma rację. Każdy funt lodu, jaki udało 
im się oderwać od statku pomiędzy atakami fal, pozwalał im popłynąć nieco dalej, 
pozwalał im żyć, brnąć naprzód, tam gdzie będą bezpieczni albo przynajmniej 
mniej zagrożeni. Musieli wydostać się z czarnego mrozu. Jeżeli nie — zginą.
Przez szesnaście godzin coraz częściej zmieniały się zespoły marynarzy, by 
ludzie mogli zejść pod pokład, przeschnąć i ogrzać się, zanim zamarzną na 
śmierć.
173
Po krótkiej przerwie podejmowali mozolny trud, zaczynali wszystko od początku, 
wyrzucali za burtę żałośnie maleńkie kawałki lodu, stawiali czoło zimnu i 
wiatrowi, morzu i niebezpieczeństwu brył, które mogły ich rozpłaszczyć na 
ścianach grodzi. Tylko człowiek pokroju Schmidta mógł ich do tego zmusić. Tylko 
jego rozkazowi podporządkowywali się marynarze. Grayson i Langer pracowali wraz 
z innymi. A Gorow, człowiek, który był przyczyną wszystkiego, leżał na koi i 
cierpiał na chorobę morską.
Zmiana przyszła nagle. Pierwszym, który ją zauważył, był DaSilva. Już po raz 
czwarty pracował na pokładzie. Przechylił lodową płytę przez burtę, spojrzał w 
górę i rozejrzał się po pozostałych. Wszyscy zajęci byli pracą, odkuwali lód 
nadal nieświadomi niczego. Odrzucił łom, pobiegł do drabinki, wspiął się na 
mostek. — Jest jaśniej! — krzyknął wpadając do środka. — Wyszliśmy!
— Oczywiście, że wyszliśmy.
W głosie Schmidta wyglądającego przez okno na tyłach mostka nie było ani ulgi, 
ani satysfakcji. Jego wypowiedź zawierała po prostu stwierdzenie faktu. Okręt 
był w dalszym ciągu niebezpiecznie przechylony na lewą burtę, nadal tkwiła tam 
góra lodowa, ale powietrze przecierało się i coś, jakby światło księżyca, 
muskało pokład bladą poświatą. Kurtyna czarnego mrozu widoczna była wiele kabli 
za rufą jako wyraźnie odrębna zasłona, jak czarna zagłada dryfująca coraz dalej 
od nich.
O 23.00 Beaumont wspiął się z trudnością na przedni pokład, zaniepokojony, co 
też mogło się wydarzyć. Widział marynarzy biegnących po schodach, rozproszonych 
na pokładzie, nad jego głową dudnił pospieszny tupot wielu stóp. Nikt nie biega 
po oblodzonym statku, jeżeli nie jest to naprawdę konieczne.
Kiedy dotarł na mostek, Schmidt mimo takiej pogody stał w otwartym oknie i 
przyglądał się czemuś przez noktowizor. Beaumont zerknął na sternika, na DaSi-
lvę i zdecydował się nie zadawać pytań w tym momencie. Obaj mężczyźni zastygli 
zmrożeni przerażeniem. Odpowiedź uzyskał — bez pytania — gdy podszedł do 
otwartego okna i usłyszał słaby głos obserwatora ledwo docierający na mostek.
— Góry lodowe za lewą burtą! Góry lodowe za prawą burtą! Góry lodowe na wprost!
* * *
— Nie! — eksplodował Tuczewski. — Poprosiłbym o zwolnienie ze stanowiska, zanim 
w ogóle pomyślałbym o wykonaniu takiego rozkazu. Najwyższy czas, żebym przejął 
inicjatywę. Zamierzam wstrzymać zagłuszanie radiowe do czasu, aż nadam wiadomość 
do Moskwy, i otrzymam odpowiedź.
174
— Nic z tego! — odparł Papanin kategorycznie. — Wie pan, że na pokładzie tego 
statku znajduje się oddział Służby Specjalnej. Przejął już kontrolę nad sekcją 
zagłuszania.
Wewnątrz ogromnej kabiny nawigacyjnej umieszczonej za mostkiem „Rewolucji" 
panowało przyjemne ciepło, a ostra wymiana zdań trwała co najmniej od dziesięciu 
minut. Papanin miał już dość uporu kapitana i zamierzał go złamać za pomocą 
taktyki, o konieczności użycia której był przekonany od pierwszego rzutu oka na 
Tuczewskiego. Ten sprzeciwił się ponownie.
— Kiedy obejmowałem dowództwo „Rewolucji", otrzymała ona zadanie prowadzenia 
badań, badań oceanicznych...
— Hipokryta! Śledził pan amerykańskie satelity. Jest to rodzaj badań, na pewno. 
Ale badań militarnych!
— Przeprowadzaliśmy także badania oceaniczne — warknął Tuczewski. — Pomiary 
temperatury wody, zasolenia...
— Tak, wszystko to ma zasadniczy wpływ na przebieg operacji podmorskich. 
Przyprawia mnie pan o mdłości, Tuczewski! Wie pan doskonale, że wszystkie 
informacje, które pan zbierał, trafiały do specjalistów wywiadu wojskowego i oni 
decydowali, jakie ochłapy można rzucić profesorom.
— Nie zrobię tego! — wykrzyknął Tuczewski. — Nie zatopię amerykańskiego 
lodołamacza. Pan musi być szalony! Nigdy by nam się to nie udało...
— I tu znowu pan się myli — zauważył cynicznie Papanin. — „Elroy" płynie na 
południe bez radaru. Wiemy o tym dzięki obserwacjom ze śmigłowca, który znalazł 
ich dwie godziny temu. I w dodatku nie mogą się z nikim porozumieć. Bariera 
zagłuszania dopełniła ich izolacji.
— Mają śmigłowiec — powiedział Tuczewski zjadliwie. — Zdaje się, że pan to 
przeoczył?
— Nie. — Skrywając irytację Papanin wolnym krokiem podszedł do stołu z mapami. 
Tuczewski trafił w czuły punkt. Sybirak od kilku godzin głowił się nad sposobem 
unieszkodliwienia sikorskiego z „Elroya". — Gorow i „mapy Katarzyny" są na 
pokładzie tego statku — wyjaśniał cierpliwie. — Ponieważ nie możemy ich 
odzyskać, musimy zniszczyć...
— Nie zrobię tego.
— Nie przypominam sobie, żebym pana o cokolwiek prosił. Musimy brać pod uwagę 
fakt, że tutejsze wody są usiane górami lodowymi, a wypadki się zdarzają. Poza 
tym powinien pan pomyśleć o swojej rodzinie — dorzucił Papanin niedbale.
— O rodzinie? Co to ma wspólnego z moją rodziną?
— Szczególnie o swojej żonie — powiedział Sybirak z kamienną twarzą. — Jest 
Żydówką...
— To kłamstwo!
Papanin westchnął. — Jest pół-Żydówką. Jej matka była Żydówką. Zdaje się
175
pan zapominać, że jeden z moich obowiązków to kontrola żydowskiego podziemia w 
Leningradzie...
— Ona nie ma z tym nic wspólnego...
— Tuczewski! Niech się pan wreszcie uspokoi! Czyżby pan już zapomniał o 
rozkazie, który każe panu stosować się do moich instrukcji? — Papanin ciągnął 
cierpliwie: — Gdyby się zdarzyło, że pańska żona zostałaby wmieszana w 
działalność antyradziecką, mógłbym z łatwością zaaranżować wysłanie jej do 
Izraela. A w takim przypadku nie zobaczyłby jej pan już nigdy, prawda?
— Nie ośmieli się pan...
— I cóż by się dalej działo? Przez kilka lat miałaby nadzieję, że pan 
przyjedzie. Kobiety potrafią bardzo długo wytrwać w nadziei. Potem zdałaby sobie 
sprawę, że wszystko skończone, że musi ułożyć sobie życie od nowa. Moglibyśmy 
nawet przeprowadzić rozwód, gdyby sobie tego życzyła.
— Ależ z pana skurwysyn...
— Skurwysyn, oczywiście — przytaknął Papanin spokojnie. — To jedna z 
najważniejszych kwalifikacji wymaganych w mojej pracy.
— Musi być jakiś inny sposób...
— Jeśli pan coś wymyśli, proszę dać mi znać.
* * *
— Pański śmigłowiec jest w drodze powrotnej, Beaumont — powiedział Schmidt bez 
śladu uśmiechu na twarzy.
Beaumont stojący na mostku „Elroya" wraz z Graysonem i Langerem, nie 
odpowiedział. „Pański śmigłowiec..." To właśnie Beaumont wymógł na Schmidcie, by 
raz jeszcze wysłał Quinna z zadaniem sprawdzenia, co jest przed nimi —jeżeli 
Quinn zechce. A Quinna korciło, od czasu gdy wydostali się z czarnego mrozu, by 
podnieść maszynę choć na kilka minut. Schmidt był w tej chwili całkowicie 
zaabsorbowany problemami nawigacji, i nic dziwnego.
Lodowe góry otaczały ich ze wszystkich stron, góry widoczne poprzez uciążliwą 
morską mżawkę jedynie jako niewyraźne kształty dryfujące po niespodziewanie 
spokojnym oceanie. Przed dwiema godzinami poznaczony bliznami, poobijany statek 
walczył o przetrwanie pośród fal o wysokości czterdziestu stóp, a teraz sunął 
powoli przez wodę spokojną jak jezioro. Nadal był niebezpiecznie przechylony na 
lewą burtę, nadal dźwigał wielki ładunek lodu, a na dodatek w dalszym ciągu było 
diabelnie zimno.
Jedna z gór mierząca ponad sto stóp — postrzępione urwisko pływającego lodu — 
dryfowała za lewą burtą w odległości mniejszej niż ćwierć mili. U jej pod-
176
stawy widok przesłaniała mżawka, drugi pas mlecznej zasłony unosił się w połowie 
jej wysokości, a ogromny postrzępiony szczyt górował w czystym powietrzu, 
połyskując w świetle księżyca. Nieco mniejsza góra z czubem ukształtowanym na 
wzór fortyfikacji hiszpańskiego zamku płynęła w tej samej odległości od statku 
za prawą burtą. Z mostka wyglądały one jak górzyste wyspy, pojawiające się, 
znikające i pojawiające znowu.
Langer przysunął się do Beaumonta i szepnął: — Prosiłeś, żebym pogadał z DaSilvą 
o materiałach wybuchowych. Są...
— Później — mruknął Beaumont. Niepokoił się o Quinna. Czuł się odpowiedzialny za 
jego lot i wiedział, że nie zazna spokoju, dopóki śmigłowiec nie wyląduje 
bezpiecznie na swoim miejscu. Na prośbę Anglika zapalono jeden z potężnych 
reflektorów w pobliżu dziobu i skierowano jego światło niemal pionowo w nocną 
czerń. Ten strumień nurkujący we mgle miał być drogowskazem dla Quinna 
powracającego z południa, widocznego teraz jedynie jako odległy błysk światła 
księżyca odbitego od kadłuba. Gdy mgła zasuwała swą zasłonę, błysk znikał. 
Beaumont niecierpliwie przestępował z nogi na nogę.
— Ciekaw jestem, czy znalazł te statki — pomyślał głośno Grayson.
— Jeżeli w dalszym ciągu płynęły na północ, prawdopodobnie tak — ocenił 
Beaumont. — Szukał siedmiu okrętów. Powinien dojrzeć chociaż jeden...
— Nie dbam o to, gdzie oni są — burknął Schmidt wyglądając za prawą burtę.
— Płyniemy po otwartym morzu. Po prostu ich miniemy.
Beaumont złapał za plecami kapitana pełne wątpliwości spojrzenie DaSilvy. 
Pełniący obowiązki oficera pokładowego nie podzielał wzniosłej wiary Schmidta w 
wolność na morzu. Pełen był zwątpienia, które Beaumont zauważył już wcześniej, i 
to właśnie podpowiedziało mu, iż można poprosić Langera, by porozmawiał z 
DaSilvą o materiałach wybuchowych. — Dowiedz się, czy mają jakieś na pokładzie — 
zasugerował Beaumont. — Prawdopodobnie wiozą coś ze sobą na wypadek, gdyby 
musieli wysadzać lód. Jesteś ekspertem od materiałów wybuchowych, więc nie 
powinien uważać tego pytania za dziwne.
Przy akompaniamencie warkotu silników płynęli wolno poprzez spokojne morze, 
czarne i lśniące w świetle księżyca, podobne do oleistej tafli jeziora. Mgła, 
jak dotąd, kłębiła się niewyraźnymi plamami jedynie w pobliżu lodowych kolosów. 
Morze o tej porze roku często bywało spokojne. Możliwe, że to ogromny ciężar 
pływających mas lodu nadawał wodzie pewną stabilność. W oddali słyszeli cichutki 
pomruk nadlatującego śmigłowca Quinna, lecz wciąż jeszcze nie mogli go dojrzeć. 
Beaumont popatrzył na prawo, gdzie światło szperacza odbijało się od najbliższej 
góry lodowej. W tej iluminacji wyglądała na giganta, jeszcze mocniej upodobniła 
się do hiszpańskiego zamku. Światło ożywiało ją, rozjaśniało okna wysoko w 
załomach muru, przechodząc przez otwory roziskrzało lód i ginęło w przestrzeni 
za nim. Lodowe zjawisko mogło przerazić swoją bliską potęgą.
— Mam nadzieję, że to nie jest góra-widmo — mruknął Grayson.
177
— Ja też mam tę nadzieję. Góry-widma mają zwyczaj zwalać ci się na głowę, kiedy 
krzykniesz w ich kierunku jakieś brzydkie słowo.
I to bez żadnej przesady, pomyślał Beaumont. Ludziom, którzy niewiele wiedzieli 
o Arktyce, wydawało się nieprawdopodobieństwem, iż niczym nie wzmocniony głos 
ludzki mógł zawalić kolosa ważącego miliony ton. Eskimosi znają to 
niebezpieczeństwo. Płynąc kajakiem w pobliżu góry-widma, nie odważą się nawet 
głośniej odetchnąć — tak nietrwałe są te pływające puste giganty zawieszone na 
krawędzi zagłady. Beaumont przyglądał się strumieniowi światła igrającemu na 
powierzchni zamkowej góry, sięgającemu aż do jej szczytu, gdy nagle szczyt 
eksplodował.
Jeszcze przed chwilą daszek na szczycie był na swoim miejscu, teraz zniknął 
rozpryskując się na wszystkie strony w lodowej kaskadzie. Łoskot detonacji tłukł 
się echem przez ocean od jednej góry do drugiej. Kawałki lodu wystrzeliły w 
strumieniu światła i opadły na pokryte krami morze. Co najmniej dwadzieścia stóp 
wierzchołka zniknęło z powierzchni góry. Schmidt błyskawicznie zmienił kurs o 
kilka stopni w lewo, odsuwając statek od opadających kawałków monolitu.
— To nie jest góra-widmo. To góra eksplodująca — skomentował Grayson. — Wolałbym 
już nie spotkać więcej takich.
Sikorski Quinna pojawił się w zasięgu wzroku. Płynął przez powietrze na tyle 
blisko, iż można było dostrzec błyszczące w świetle księżyca aureole wirników. W 
odległości ćwierć mili od nich zszedł na dwieście stóp lecąc do „Elroya" kursem 
wiodącym obok wierzchołka potężnej góry po lewej stronie. Schmidt kazał zwolnić 
na czas lądowania Quinna. Mżawka zamazująca kontury góry w połowie jej wysokości 
opadła ukazując ogrom potężnego lodowego urwiska wyrastającego stromo z 
wilgotnej mgły u podnóża.
— Mam nadzieję, że znalazł „Rewolucję" — powiedział Langer.
Przerażająco wielka góra eksplodowała, gdy Quinn przelatywał koło niej. 
Eksplodowała jak gigantyczna bomba, nie mogąc dłużej oprzeć się wewnętrznemu 
ciśnieniu. Tym razem zniknął nie tylko czubek. Cała góra wybuchła z łoskotem, 
który przetoczył się po oceanie ogłuszając ludzi na pokładzie pod mostkiem. Sam 
mostek zadrżał, gdy dosięgła go fala uderzeniowa. Stłuczona tarcza kompasu 
przysypała sternika szkłem. Schmidt zdążył chwycić ster i utrzymać statek na 
kursie.
Grzmot rozchodził się wokół hucząc między górami, aż wrócił echem do statku. W 
miejscu, gdzie jeszcze przed chwilą znajdowała się góra, wystrzeliła w niebo na 
wysokość pięciuset stóp potężna kolumna wody i piany jak fantastyczny gejzer, 
który mógłby rywalizować z Old Smoky12. Kiedy kolumna opadła do morza, nie 
pozostało nic prócz wzburzonej wody. Góra zniknęła, sikorski zniknął i zniknął 
Quinn.
12Old Smoky — znany gejzer w Stanach Zjednoczonych
178
Beaumont podszedł do Schmidta, który oddał ster marynarzowi i stał przy oknie 
przyglądając się spienionej powierzchni. — Był tuż nad szczytem, kiedy ta góra 
eksplodowała...
— Wiem — odparł spokojnie Schmidt. — Dobry Boże... Quinn. — Wyprostował 
przygarbione plecy i ciągnął nie patrząc na człowieka stojącego za nim. — Jeśli 
będzie pan miał jeszcze jakieś błyskotliwe pomysły, Beaumont, to wie pan, co 
może pan z nimi zrobić.
Nie same słowa, lecz sposób, w jaki zostały wypowiedziane, napawał goryczą. 
Beaumont odwrócił się, skinął na Graysona i Langera i razem opuścili mostek. 
Anglik był zatrwożony śmiercią Quinna, ale o ile to możliwe, jeszcze większe 
wrażenie zrobiła na nim strata śmigłowca. Nie mieli radaru, zagłuszanie radiowe 
uniemożliwiało wysłanie jakiegokolwiek sygnału, a teraz stracili ostatnią nić 
łączącą ich ze światem zewnętrznym. Do tego jeszcze Papanin na południu zamknął 
przed nimi drogę.
Godzinę później uderzyli w górę lodową.
Piątek, 25 lutego
— Sto funtów gelinitu, zapalniki czasowe i kilkaset stóp kabla...
— Gdzie oni to trzymają, Horst?
— Nigdy byś nie zgadł. W kabinie, z dala od głównego pokładu. — Langer posłał 
Beaumontowi krzywy uśmiech. — Ściśle według przepisów, jak powiedział DaSilva, 
ale powiedział też, że gdyby potrzebował tej wybuchowej galarety, nie chciałby 
dźwigać jej z magazynu.
— DaSilva ma głowę na karku — powiedział Grayson. — Ci mądrale z Waszyngtonu, 
którzy wymyślają regulaminy, nigdy nie byli na morzu.
Trzej mężczyźni siedzieli w kabinie Beaumonta jedząc podwieczorek, na który 
składała się zupa ze skorupiaków i ciasto cynamonowe. Fakt, że posiłek podano im 
w kabinie, świadczył o tym, iż ich popularność zmalała ponownie. — Jesteśmy w 
niełasce — zauważył Grayson, odstawiając kubek z kawą. — Można by pomyśleć, że 
wysłałeś Quinna po to, żeby się rozbił o tę cholerną górę...
— Schmidt jest zaniepokojony bardziej, niż to po nim widać — odparł Beau-mont. — 
Sprawia wrażenie skoncentrowanego wyłącznie na nawigacji, ale coś mi się wydaje, 
że martwią go te radzieckie okręty. Mnie najbardziej niepokoi „Rewolucja". Całe 
jej 16 000 ton. Trawlery możemy zepchnąć z drogi. Co to jest, Horst?
Niemiec z pewną siebie, zadowoloną miną położył na dłoni niewielki kluczyk.
— To jest klucz do kabiny z materiałami wybuchowymi. DaSilva niezupełnie zgadza 
się ze Schmidtem w kwestii „jesteśmy na otwartym morzu, więc nikt nam nie 
zagraża". Dlatego około stu funtów gelinitu tkwi w plecakach. Tak na wszelki 
wypadek...
Nagle kabina przechyliła się pod potężnym ciosem, zadrżała, jakby miały się 
zawalić przegrody. Ściany pochyliły się na lewą burtę, na prawą, potem wróciły 
do pionu. Spod dna statku dobiegł przeraźliwy, rozdzierający dźwięk, jak gdyby 
ktoś odrywał od niego kil. Dźwięk, który trwał i trwał...
— Chryste... — Grayson dźwignął się i otworzył drzwi kabiny. Dobiegły ich 
krzyki, tupot biegnących stóp, rozdzierający zgrzyt za lewą grodzią, a potem 
statek znieruchomiał mimo wciąż pracujących silników. Światła ściemniały, niemal 
zgasły, niechętnie rozjarzyły się na powrót.
180
— Uderzyliśmy! — ryknął Horst.
— Jeżeli to „Rewolucja" w nas walnęła... — zaczął Grayson.
— Raczej góra lodowa! — Beaumont naciągał już parkę. — Szybko na mostek!
Pobiegł wyludnioną zejściówką, przystanął na szczycie schodów, by zapiąć parkę, 
wsunąć mitenki oraz rękawice. Nad głową słyszał dochodzące z pokładu głosy, w 
których brzmiało coś więcej niż panika. Wspiął się po schodach, otworzył drzwi i 
ugrzązł w mżawce. Zimnej, lepkiej mżawce, w której poruszały się niewyraźne 
sylwetki. Niepodobieństwem było zobaczyć, co się stało. Co znajdowało się za 
lewą burtą. Beaumont, pokonując drabinkę prowadzącą na mostek, nie mógł dostrzec 
nawet cholernej lewej burty. Z mglistej mżawki wystrzeliła w jego stronę 
potężna, krzepka postać. Borzoli.
— Uderzyliśmy! — wydyszał ochryple.
— Idziemy na dno? — zapytał Beaumont, czując tubę z rdzeniem w kieszeni parki.
— Bóg wie...
Beaumont ruszył po drabince i kiedy znajdował się niemal na jej szczycie, mżawka 
przed dziobami podniosła się. Jego oczom ukazało się coś na kształt góry. 
Ukazało się, potem zniknęło. Góra — w odległości zaledwie jednego jarda. Wsunął 
się na mostek. Grayson i Langer za nim. Schmidt stał na przedzie mostka przy 
otwartym oknie, a lodowate powietrze błyskawicznie wypierało ciepło. Sternik, 
mimo iż nigdzie nie płynęli, nadal dzierżył ster. Podłoga przechyliła się w 
stronę rufy. DaSilva wychylał się przez drugie okno usiłując dojrzeć coś za lewą 
burtą. Silniki zamarły. Schmidt obejrzał się przez ramię i dostrzegł Beaumonta.
— Niech pan podejdzie na chwilę, Beaumont — zawołał. Jego głos był obojętny, z 
twarzy zniknął gniewny wyraz. — Gorzej być nie mogło. Wpłynęliśmy na górę 
lodową.
Oszacowanie nowej niespodziewanej pozycji, w jakiej się znaleźli, zajęło im 
prawie godzinę. „Elroy" sunąc powoli przez gęstą mżawkę, wpłynął w niewielką 
zatoczkę na brzegu gigantycznej góry lodowej. Przebyli tę zatoczkę w niecałą 
minutę i dzioby natrafiły na szeroką lodową pochylnię, która utworzyła się na 
zboczu góry, pełniąc rolę ogromnej naturalnej rampy schodzącej w morze. Schmidt 
zareagował bardzo szybko, przy pierwszym rozdzierającym dźwięku. Jednak było już 
za późno: dzioby i cała przednia część statku uniosły się nad wodą, jak 
uwięzione w suchym doku, podczas gdy śruba za dziobem pozostała pogrążona w 
głębokiej wodzie.
Schmidt zatrzymał silniki 6500-tonowego okrętu unieruchomionego na lodowej 
wyspie z dziobami i jedną trzecią kadłuba zaczepionymi na tej naturalnej 
pochylni. Pozostałe dwie trzecie statku i śruba tkwiły w wodzie zatoczki. Przy 
drugim końcu pochylni wznosiły się ostro do góry ściany góry lodowej 
przesłonięte gęstą mżawką, połyskujące zielonkawo w strumieniu światła 
szperacza,
181
wielkie jak klify. Schmidtowi wydawało się to wszystko całkowicie nierealne, a 
Beaumont odbierał zdarzenie jedynie jako niecodzienne. Przed rokiem brytyjski 
trawler znalazł się w podobnej sytuacji w okolicach Spitsbergenu. W gęstej mgle 
wpłynął dość głęboko na pochylnię utworzoną przez lód na krańcu pływającego pola 
lodowego. Wówczas kapitan chwycił się najprostszego sposobu — włączył wsteczny 
bieg i śruba ściągnęła trawler z powrotem na wodę.
— Jezu! — zawołał DaSilva od tylnego okna na mostku. — Jak myśmy, do diabła, 
przez to przebrnęli?
Wszyscy przeszli do tylnego okna, Schmidt zamrugał z niedowierzaniem. Mżawka 
opadła nieco i na chwilę ich oczom ukazała się niewielka zatoczka ograniczona 
zakrzywionymi ramionami otaczającymi wejście. Jedynie cudowi można było 
przypisać fakt, że „Elroy" płynąc na ślepo przez marznącą mżawkę zdołał ominąć 
oba ramiona zatoki. Mżawka przybrała na sile, zamazała zakrzywione ramiona 
jednolitego lodu.
— Przy odrobinie rozumu i kupie szczęścia powinno nam się udać wydostać stąd — 
powiedział w zamyśleniu Schmidt. — Większa część statku jest nadal w wodzie, 
więc jeśli damy wsteczny bieg, śruba powinna nas ściągnąć z pochylni — wypuścił 
powietrze z płuc. — Czy to jest już najgorsze, co mogło nam się zdarzyć?
— Wie pan, że lód odpadł? — spytał Beaumonta DaSilva. — Odpadł, kiedy 
uderzyliśmy w tę pochylnię. Niech pan spojrzy.
Beaumont popatrzył w stronę lewej burty, gdzie mżawka podniosła się nad 
pochylnią. Nic dziwnego, że nie mógł dojrzeć lewej burty, gdy wspinał się na 
mostek. W miejscu lewej burty nie było nic do oglądania. Kiedy kil statku 
wdzierał się w lodową pochylnię, góry lodu, które przez tyle wyczerpujących 
godzin próbowano wyrzucić za burtę, odpadły, zabierając burtę ze sobą. Obok 
statku leżała ogromna sterta skruszonego lodu, gdzieniegdzie spośród tego chaosu 
wystawały fragmenty lewej burty. Przed dziobami poruszały się postacie odziane w 
futra. Byli to marynarze, którzy na polecenie Schmidta zeszli na lód po 
sznurowych drabinkach i badali górę. Niknęli we mgle jak duchy. W pobliżu 
dziobów, gdzie burta pozostała nie tknięta, wychynęła czyjaś głowa. Langera. 
Wspiął się po drabince i dołączył do stojących na mostku.
— To nie jest góra-widmo, Keith, jestem tego pewien...
— Jesteś pewien?
— Całkowicie. Sam i ja wspięliśmy się na nią tak wysoko, jak daliśmy radę. Jest 
z jednolitego lodu. To klif lodowy...
— Widać ją teraz! — zawołał Schmidt z frontu mostka. Mżawka wirująca w 
nieustannym ruchu rozsunęła się przed dziobami, ukazując na kilka minut cały 
majestat góry, na której zostali uwięzieni. Kilkaset jardów przed nimi lód 
wznosił się pionowo jak klify w Dover. Mżawka przesunęła się dalej i wówczas 
ujrzeli, że urwisko zakrzywia się po obu stronach i łączy z ramionami zatoczki. 
Zostali
182
uwięzieni na ruchomej wyspie z jednolitego lodu, wewnątrz lodowego lewiatana o 
co najmniej milowej długości.
— Odwołać ludzi przez megafony — rozkazał szorstko Schmidt DaSiMe. — Wypływamy 
stąd.
— Zdaje się, że chce pan natychmiast opuścić tę górę? — zapytał spokojnie 
Beaumont.
— Tak szybko, jak to będzie możliwe — Schmidt zamilkł i przyjrzał się Be-
aumontowi. — Przez chwilę wydawało mi się, że zamierza pan uraczyć mnie kolejnym 
ze swoich błyskotliwych pomysłów.
— Możliwe, że na razie bezpieczniej byłoby pozostać tu, gdzie jesteśmy.
— Uwięziem tutaj? W kompletnym bezruchu? Chce pan przecież kiedyś wrócić do 
domu, prawda?
— Nie tkwimy w bezruchu — sprostował Beaumont. — Wiem, że nie czujemy ruchu, ale 
obaj zdajemy sobie sprawę z tego, że się poruszamy. Ta ogromna góra cały czas 
dryfuje na południe. Z Prądem Wschodniogrenlandzkim. W zaokrągleniu możemy 
przyjąć, iż płyniemy z prędkością dwudziestu mil dziennie..
— Nie pobijamy rekordów szybkości, prawda? — zauważył sucho Schmidt.
— A czy naprawdę musimy? — nalegał Beaumont. — Kilka godzin temu Quinn przyniósł 
wiadomość, że radzieckie trawlery znajdują się czterdzieści mil na południe od 
nas, a „Rewolucja" zaledwie trzydzieści. Teraz są znacznie bliżej. Ta góra 
spełnia rolę gigantycznego transportera. Jeżeli zostaniemy w jej wnętrzu, 
możliwe, że w pewnym momencie przeniesie nas obok tamtych statków.
— Mamy tkwić tutaj, niezdolni do żadnych manewrów...
— Czy to ma jakieś znaczenie — zniecierpliwił się Beaumont — jeżeli nas nie 
widzą? „Rewolucja" wyposażona jest w najnowsze urządzenia nawigacyjne, lecz co 
pokaże jej radar, kiedy będziemy w pobliżu? Jedynie kolejną górę lodową!
— Góra lodowa w roli gigantycznego transportera! — DaSilva był podekscytowany. — 
Podoba mi się ten pomysł...
— A mnie nie! — Schmidt podszedł do tuby mikrofonu i wydał rozkazy dla siłowni. 
Wyłączył urządzenie i popatrzył na DaSilvę. — Inżynier twierdzi, że w siłowni 
nie ma poważniejszych uszkodzeń. Stłukło się parę szkiełek na wskaźnikach, jeden 
człowiek został poparzony parą, ale silniki są w porządku. I wydaje mi się, Mr 
DaSilva, że prosiłem pana, by odwołał pan ludzi z lodu. Zamierzam uruchomić 
silniki dla sprawdzenia...
— To bardzo nierozsądne — powiedział Beaumont bezbarwnym tonem. — Hydrofony na 
„Rewolucji" wyłapią wibracje...
— A potem — ciągnął Schmidt ignorując Beaumonta — wypływamy tą samą drogą, którą 
się tu wpakowaliśmy. — Obdarzył Anglika zaszczytem swojej uwagi. — Na mój gust 
ma pan nieco zbyt wiele do powiedzenia na temat morza. I czy to się panu podoba 
czy nie, uwolnimy statek z tej lodowej wyspy w ciągu dwóch godzin!
183
* * *
— „Elroy" jest bardzo blisko. Hydrofony zarejestrowały pracę jego silników. 
Kramer z trudnością łapiąc oddech, nim zdołał wyrzucić z siebie słowa, wbiegł
z tą wiadomością na mostek „Rewolucji". Sybirak stojący tuż przy milczącym 
Tuczewskim wyjął z ust fajkę i machnął nią w kierunku Litwina.
— Uspokój się, Kramer. Od tej chwili podawaj mi informacje co pięć minut.
Gdy Kramer opuścił mostek, Tuczewski wyprostował zgarbione ramiona, odwrócił się 
do Papanina i zaczął stanowczym głosem: — Więc teraz mogę ponownie uruchomić 
silniki. Stale pana ostrzegam, że bardzo niebezpiecznie jest dryfować po tych 
wodach bez napędu...
— Nic takiego pan nie zrobi! Dysponuje pan najnowocześniejszym radarem na 
świecie, niechże go pan wykorzysta! Musimy dryfować, żeby dać jak największe 
szansę operatorowi hydrofonów. Chce znać dokładną pozycję amerykańskiego 
lodołamacza.
Papanin włożył fajkę w usta i podszedł do okna zostawiając Tuczewskiego samemu 
sobie. Za szybą wirującą rozciągał się świat złożony z mgły, mżawki i morza. A 
poza zasięgiem wzroku były góry lodowe. W tym samym czasie operatorzy radaru 
śledzili trasę lodowych monstrów niesionych na południe Prądem 
Wschodniogrenlandzkim. Nie odrywali oczu od zielonkawych hm we wnętrzach 
gumowych kapturów, gdzie niestrudzone promienie wędrowały po monitorach. 
Nieustające echo wracało od ponad tuzina niewiarygodnie wielkich lodowych gór.
* * *
Wszyscy wylegli na pokład, silniki pracowały równomiernie, na mostku panował 
tłok, obserwatorzy tkwili na swoich stanowiskach, „Elroy" był gotów do drogi, do 
wyjścia w morze.
Schmidt stał przy tylnym okienku z rękoma założonymi za plecami i wpatrywał się 
w niewłaściwe miejsce. Oglądał rufę statku czekając, aż rozpoczną się dwa 
niebezpieczne manewry: zdjęcie statku z pochylni i wyprowadzenie go tyłem 
pomiędzy ramionami zatoki. Beaumont stał obok niego nie zwracając uwagi na 
odpychający wyraz twarzy kapitana i przyglądał się czemuś daleko poza zatoką.
Mżawka wróciła w najgorszym momencie. Wirowała jak mgła tuż przed dwoma białymi 
ramionami lodu obramowującymi morską sadzawkę. Beaumont tkwił jak wieża pomiędzy 
Schmidtem i DaSilvą, który miał tak samo ponury wyraz twarzy jak Schmidt. 
Zupełnie nie zgadzał się z decyzją kapitana, ale nie mógł jej
184
zmienić. Był nadal zaledwie pełniącym obowiązki oficera pokładowego i nie miał 
takich możliwości, jakie miałby Carlson, gdyby teraz był na jego miejscu. 
Silniki zagrały głośniej. Za chwile statek ruszy rufą do przodu i wyjdzie w 
morze. Jeżeli śruba zdoła ściągnąć go z pochylni.
Grayson, który miał być razem z obserwatorem na rufie, wpadł znienacka na 
mostek, krzycząc alarmująco, bez najmniejszego szacunku dla człowieka, którego 
słowo na tym statku decydowało o życiu i śmierci.
— Czekaj pan, czekaj! Coś tam jest! We mgle.
— Co?
Krótkie pytanie Schmidta eksplodowało jak ładunek wybuchowy zdradzając jego 
wewnętrzne napięcie. Kapitan obrzucił Graysona budzącym strach spojrzeniem 
znanym całej załodze.
— Nie wiem... Ale coś tam jest...
— Ja też to widzę — powiedział Beaumont. — Lepiej niech pan zatrzyma statek, 
Schmidt.
— Boże, to „Rewolucja"... — mruknął DaSilva.
Jednak to nie była „Rewolucja". Ów kształt był zbyt duży, nieskończenie większy 
niż 16 000-tonowy statek. Owo coś zbliżało się przez mżawkę, sunęło wolno w 
stronę wyjścia z zatoki. Wznosiło się w górę jak ruchomy dziesięcio-piętrowy 
budynek. Niewidoczny szczyt górował wysoko ponad czubkiem masztu „Elroya", ginął 
w ciemnościach. Teraz obserwatorzy na rufie również wykrzykiwali ostrzeżenia, 
krzyczeli z całych sił. Schmidt otworzył okno i wychylił się w ciemność. 
Lodowate powietrze wtargnęło do środka i zmroziło ich, ale ledwo zdawali sobie z 
tego sprawę zahipnotyzowani widokiem nadchodzącego zagrożenia. Sprawiało ono 
teraz wrażenie górzystego przylądka z lodu. Przedzierało się przez mżawkę i 
płynęło prosto na zatokę. Nawet patrząc przez szerokość lodowego jeziorka mieli 
wrażenie, że ogromna masa lodu zwisa im nad głowami. Kolosalna góra lodowa 
płynęła prosto na lewiatana, który ich więził.
Schmidt zareagował bardzo szybko. Nikt nie zdążył zauważyć, by się ruszył, a on 
był już przy systemie nagłaśniającym docierającym do najdalszego zakamarka 
statku. — Uwaga! Trzymać się mocno. Zbliża się potężna kolizja!
DaSilva chwycił Beaumonta za ramię. — Niech pan patrzy! Tam w zatoce!
Podwodna ostroga — lodowy kolec wyrastający z gigantycznej góry — ostroga mająca 
około pięćdziesięciu stóp średnicy posuwała się w głąb zatoki, prześlizgnąwszy 
przez przejście tworzyła fale na powierzchni wody ledwo rozjaśnionej promieniami 
księżyca przesączającymi się przez mżawkę. Za ostrogą podążała reszta 
kolosalnego cielska. Ludzie na mostku chwytali poręcze i obejmowali nawzajem, by 
uchronić się przed skutkami uderzenia. Stojący niżej przywierali do ocalałych 
fragmentów burty. Beaumont powoli obrócił głowę dostrzegłszy kątem oka, że coś 
spada z nieba. Coś przeogromnego, większego niż kamienica, coś, co oderwało się 
od czuba góry. Kamienica — niewyobrażalnie wielki kawał lodu —
185
runęła w wodę tuż przed ramionami zatoki, podnosząc wielki słup wody.
— Chryste! — sapnął Langer. — To góra-widmo...
Co oznaczało, że cały ten gmach — miliony ton lodu — może zwalić się na nich, 
gdy uderzy w ramiona lewiatana, może zasypać lawiną zatokę, statek i pochować 
pod sobą ludzi. Czekali na uderzenie nieruchomi jak woskowe figury. W ostatniej 
chwili Schmidt rozkazał zatrzymać silniki. Kolos wypłynął z mgły ukazując im 
całą swoją nieprawdopodobnie wielką postać. Potem ostroga dosięgła wybrzeża 
zatoki i góry zderzyły się ze sobą.
Grzmot zderzenia był ogłuszający. Był to dźwięk, który przywodził na myśl koniec 
świata. Miażdżący cios wstrząsnął górą lodową tak mocno, że zadrżał również 
„Elroy". Zachybotał kadłub, stalowe płyty zagrzechotały, nity potoczyły się po 
lodzie. Siła uderzenia rzuciła DaSilvę przez mostek, kogoś innego strąciła z 
pomostu komunikacyjnego nad siłownią i zrzuciła na ziemię dwadzieścia stóp 
niżej. Wstrząsnęła każdym włóknem statku, każdym wskaźnikiem, potłukła ocalałe 
jeszcze szkła na przyrządach w siłowni, zawirowała igłami kompasu. Potem nagle 
nastała przerażająca cisza.
Silniki zamarły jeszcze przed uderzeniem. Nikt się nie odzywał. Przez chwilę 
nikt się nawet nie poruszał. Spoglądali w kierunku wyjścia z zatoczki, którego 
już tam nie było. Wypełniło je lodowe urwisko wsunięte w lukę jak korek w szyjkę 
butelki. Zatoka zmieniła się w lagunę, w jezioro bez odpływu. Tkwili w pułapce 
we wnętrzu gigantycznego transportera, wewnątrz góry lodowej niesionej przez 
Prąd Wschodniogrenlandzki z szybkością dwudziestu mil dziennie. Na szczęście 
góra-widmo nie zwaliła się przy uderzeniu. Beaumont pierwszy przerwał ciszę i 
wszyscy na mostku spojrzeli na niego zdziwieni, jakby po raz pierwszy w życiu 
słyszeli ludzki głos.
— Teraz będziemy musieli płynąć z tą górą, Schmidt, nie mamy innego wyjścia.
— Nie mamy innego wyjścia — zgodził się Schmidt ponuro. — I przez cały czas 
będziemy czekali, kiedy to spadnie nam na głowy.
* * *
— Ich silniki zamilkły!
Kramer był zaniepokojony i zdezorientowany. Papanin opuścił mostek i podążył za 
Litwinem pod pokład, aby osobiście skontrolować sekcję hydrofonów. Marynarz, 
który obsługiwał urządzenie, w przepisowej kurtce i krótkich spodniach, spojrzał 
na wchodzącego Papanina.
— Kramer powiedział mi, że już ich nie słyszymy — zaczął pułkownik. —
186
Czy ten instrument uległ awarii?
— Nie. To oni zatrzymali silniki. Nie wyłapujemy żadnego echa.
— Jak daleko?
— Około jednej mili, może nawet bliżej...
— W tej samej odległości znajdowali się dziesięć minut temu! — Papanin zerknął 
na Kramera. — Posłuchaj! Dziesięć minut temu znajdowali się w odległości jednej 
mili stąd. Ich silniki milczą zaledwie od kilku sekund. W dalszym ciągu są milę 
od nas. To niemożliwe! My dryfujemy na północ, a oni płyną na południe używając 
napędu. Musieli się do nas zbliżyć!
— Tak jest — powiedział marynarz.
— To niemożliwe, to fizycznie niemożliwe! — grzmiał Sybirak.
— Zastanawiałem się nad tym... — zaczął marynarz.
— Na pewno dużo to dało! — Papanin założył ręce przed sobą i patrzył na 
marynarza. — Byłoby to możliwe, gdyby dryfowali tak jak my. Wówczas 
zachowalibyśmy tę samą odległość. Ale oni nie dryfują! Przecież słyszałeś warkot 
tych zasranych silników!
— Bardzo wyraźnie. Nie dalej niż przed minutą.
— I jak to wytłumaczysz? — Papanin skinął w stronę zestawu hydrofonów. — 
Wyjaśnienie tego należy do twoich obowiązków!
— Nie potrafię...
Sybirak nie powiedział nic, stał z założonymi rękoma czując, jak narasta w nim 
irytacja. Kiedy odezwał się ponownie, mówił tak spokojnym tonem, że marynarz był 
przestraszony. — Nie przejmuj się tym. Po prostu dalej nadsłuchuj przez te swoje 
słuchawki. — Odwrócił się do Kramera. — Jeżeli już jesteśmy tak blisko, możemy 
to sprawdzić inaczej. Wyślij śmigłowiec. Niech nie wraca, dopóki nie znajdzie 
„Elroya".
* * *
„Elroy" w dalszym ciągu dryfował na południe, uwięziony wewnątrz gigantycznego 
transportera, w pułapce dwóch sczepionych ze sobą gór lodowych. Dryfował tak już 
wiele godzin, które nie miały żadnego znaczenia, ponieważ dla ludzi uwięzionych 
w lodzie nie istniał czas. Nie wiedzieli, czy przeżyją następną minutę.
Zdarzyło się coś, co z początku wydawało się absolutnie nieprawdopodobne. 
Schmidt kazał sprawdzić każdy czasomierz na pokładzie statku, a kiedy już tego 
dokonano, nieprawdopodobieństwo okazało się faktem. Każdy zegarek, czy to 
ręczny, czy stojący, każdy miernik czasu zatrzymał się na skutek niewiarygodne-
187
go wstrząsu, który przeszedł przez okręt w chwili zderzenia gór. Rozpoczęły się 
intensywne poszukiwania jakiegokolwiek działającego czasomierza, lecz spełzły na 
niczym.
Od tej pory czas określali jedynie w przybliżeniu, a okrętowy log13 podawał 
przedziwnie nieprecyzyjne dane. Około dziewiętnastej... Około dwudziestej 
drugiej. .. — brak danych o czasie szarpał ludziom nerwy. Bliska obecność góry-
wid-ma denerwowała ich jeszcze bardziej. Świadomość, że w każdej chwili miliony 
ton lodu mogą się przechylić i spaść na nich, miażdżąc statek i wszystkich, 
którzy się na nim znajdują, doprowadzała wszystkich do szaleństwa.
Nie mogli nic zrobić, nie ośmielali się nic robić. Wszystkie normalne prace 
zostały wstrzymane. Nie można było zająć się nawet odbijaniem i wyrzucaniem za 
burtę pozostałego lodu, ponieważ zachodziła obawa, że dźwięk uderzeń narzędzi 
może wystarczyć, by złamać kolosa. Nastrój na statku pogorszył się znacznie, gdy 
Beaumont i Langer wrócili z wypadu, podczas którego zbadali otaczający ich lód.
— Wygląda na górę-widmo — powiedział Beaumont, motywując konieczność takiej 
wycieczki. — Ten wielki kawał lodu, który spadł ze szczytu, również 
potwierdzałby to podejrzenie. Sądzę, że lepiej będzie to sprawdzić, zanim 
wszyscy postradamy zmysły...
Była to naprawdę góra-widmo. Największa, jaką Beaumont kiedykolwiek widział. 
Przeciwna strona wysokiego na dwieście stóp urwiska — ściana wychodząca na 
morze, sprawiała wrażenie tworu z baśni „Tysiąca i Jednej Nocy". Aby tam 
dotrzeć, musieli obejść wielką lodową ostrogę wystającą z zatoki i przebyć wąski 
przesmyk u podnóża urwiska. Kiedy wydostali się za róg, przed ich oczami 
rozciągnął się widok, który mógł przerazić każdego. Drugą stronę tego, co ze 
statku wyglądało jak jednolita lodowa ściana, dziurawiły niezliczone ogromne 
alkowy i jaskinie. Wielkie lodowe nawisy tkwiły niepewnie na zamarzniętych 
kolumnach wznoszących się pięćdziesiąt i sto stóp nad ich głowami, a poniżej 
miejsca, w którym się zatrzymali, wysoko nad poziomem morza, woda wydrążyła 
dziurę o średnicy przynajmniej trzystu stóp, jak gdyby wybił ją niewielki 
meteoryt. Tworzyła ona jeziorko czerni, a kiedy wytężyli słuch, do ich uszu 
dotarł delikatny plusk wody — szmer Prądu Wschodniogrenlandzkiego. Góra-widmo, 
długa na milę, była zupełnie podziurawiona — stanowiła niebezpieczną iluzję, jak 
gigantyczna drewniana kolumna zniszczona przez termity. Była niebezpieczna jak 
dynamit w ogniu.
— Zupełnie nie mogę zrozumieć, dlaczego to się nie zawaliło, gdy uderzyło w 
naszą górę — wyszeptał Langer.
— Takie twory mogą wytrzymać wiele, a potem nagle się zwalają — odparł Beaumont. 
— Widzieliśmy już dosyć. Wracajmy.
13Log — urządzenie do pomiaru prędkości statku względem wody, po której płynie, 
i do mierzenia przebytej przez niego drogi
188
— Wielkie nieba, popatrz tam, Keith...
Mżawka odsunęła się od gigantycznej kolumny lodu, ukazując wysoką na dwieście 
stóp, lodową wieżę, której wierzchołek ginął z oczu nad ich głowami. Wieża miała 
przynajmniej sto stóp szerokości i była masywna, ale podziurawiona potężnymi 
oknami wyciętymi w jej ścianach. Oknami, czyli po prostu dziurami w lodzie. Było 
ich tak wiele, iż Beaumont nie mógł zrozumieć, jakim cudem wszystko to jeszcze 
trzymało się w pionie. Mżawka przesunęła się nieco wyżej i wówczas Beaumont 
zdumiał się jeszcze bardziej, widząc, że wieża podpierała wielką lodową płytę 
nachodząc na nią od tyłu, prawdopodobnie podpierała całe to cholerne urwisko.
— To się tak długo nie utrzyma — powiedział. — Lepiej wracajmy. Zaledwie kilka 
osób na pokładzie statku zostało poinformowanych o tym, co
odkryli. Jednak w ciągu godziny ponura wiadomość rozpełzła się po „Elroyu" jak 
stado węży. Napięcie wśród załogi wzrosło. Jeżeli komuś zdarzyło się uderzyć 
łokciem o grodź, wszyscy patrzyli na niego ze zgrozą. Ludzie stracili apetyt, 
nie mogli spać, nie mogli robić nic poza trwaniem w ciszy i spokoju, a 
bezczynność szarpała im nerwy. Dla marynarzy przyzwyczajonych do ciągłego ruchu 
statku przymusowa bezczynność była jeszcze jednym źródłem napięcia. Góry lodowe 
poruszały się przez cały czas, obracały powoli niesione prądem, ale nie można 
było tego wyczuć. Minie jeszcze trochę czasu, którego upływu nie mogli mierzyć — 
i wszyscy znajdą się na skraju szaleństwa.
— Dlaczego interesują nas materiały wybuchowe? — zapytał Grayson, gdy siedzieli 
w kabinie Beaumonta.
— Jeżeli kiedykolwiek się stąd wydostaniemy, możemy potrzebować czegoś w rodzaju 
broni. Nie mam pojęcia jak, kiedy ani gdzie możemy jej użyć, ale nie podzielam 
optymizmu Schmidta. Myślałem o czymś w rodzaju pływającej miny, rozmawiałem już 
na ten temat z DaSilvą.
— A nie obawiał się... Schmidta? — zapytał Langer.
— DaSilva jest nastawiony buntowniczo — odparł Beaumont. — W normalnych 
warunkach byłoby inaczej, ale cisza i bezruch wykańczają go powoli. Wykańczają 
nas wszystkich — dorzucił z ponurym uśmiechem. — „Elroy" już nawet nie 
zaskrzypi.
— Jak ci się wydaje, mamy jakieś szansę stąd się wydostać? — spytał Grayson.
— Jeżeli tak, to tylko wówczas, gdy góra-widmo znajdzie się na południe od nas. 
Wtedy prąd może ją odciągnąć. Istnieje niewielka szansa, że prąd ją odłamie i 
wtedy ona popłynie szybciej niż my.
— Czy w dalszym ciągu jesteś przekonany, że słyszałeś śmigłowiec, kiedy byłeś na 
tej górze? — spytał Grayson. — Nie wyglądało na to, żeby Schmidt w to uwierzył.
— To dlatego, że Horst go nie słyszał. A ja nie tylko go słyszałem, ale mam
189
wrażenie, że widziałem go przez chwilę, kiedy mżawka przesunęła się na kilka 
sekund.
— Czyli Papanin już wie, gdzie jesteśmy?
— Tego się obawiam. Czas pokaże, która by wtedy nie była godzina. Oczy wiście, 
jeżeli góra-widmo oddzieli się od nas.
* * *
Góra-widmo oddzieliła się w piątek, 25 lutego. „Około godziny 22.00..." 
informował log. Całe wydarzenie nie miało w sobie nic spektakularnego. Nie było 
wielkiego rozdzierania lodów ani morskiej powodzi. Rozległ się tylko jeden 
głośny, przerażający zgrzyt, który wstrzymał bicie serca każdego człowieka na 
pokładzie. DaSilva ze swojego posterunku w tyle mostka uważnie obserwował całe 
zajście. Potężna ostroga ześlizgnęła się do zatoki, a góra-widmo, w dalszym 
ciągu nie naruszona, nadal pionowa, zaczęła oddalać się od wejścia. Podłużny 
ostry kształt, jak potwór do połowy zanurzony w morzu, podążył za macierzystą 
górą popychany prądem. Kiedy Schmidt dotarł do mostka wraz z Beaumontem — był to 
widok, do którego wszyscy zaczęli się już przyzwyczajać — podobna do laguny z 
górującym nad nią urwiskiem wodna plama wewnątrz lodowego lewiatana uległa 
przemianie. Wejście znów było otwarte. Kolos, który jeszcze niedawno je zamykał 
malejąc w oczach, majaczył ledwie widoczny w gęstniejącej mżawce. Schmidt 
pozwolił sobie na niezwykły dla niego objaw emocji: głośno wypuścił powietrze z 
płuc.
— W porządku. Wypływamy, jak tylko zdołam postawić ludzi na nogi. Bez względu na 
to, co nas czeka na zewnątrz.
* * *
Rozwój sytuacji w Iceberg Alley był — na tyle, na ile to możliwe — śledzony 
przez Leonida Breżniewa w Moskwie, obawiającego się ciągle wydarzeń, które 
mogłyby odwieść amerykańskiego prezydenta od złożenia w maju wizyty w 
radzieckiej stolicy. Potem wszystkie komunikaty od pułkownika Papanina urwały 
się. Zagłuszanie radiowe, które tak efektywnie odizolowało „Elroya", odcięło od 
świata także „Rewolucję".
W piątek, 25 lutego 1972 roku, gdy amerykański lodołamacz w dalszym ciągu
190
dryfował zagarnięty przez gigantyczny transporter, Breżniew — bez wątpienia po 
konsultacji z marszałkiem Andriejem Greczko — zdecydował, iż konieczna jest 
akcja dywersyjna, odwracająca uwagę dziennikarzy dociekających, ile jest prawdy 
w plotkach głoszących, że coś niecodziennego dzieje się na obszarze Arktyki. 
Planowana akcja nie mogła zostać powiązana w światowej prasie z faktycznymi 
wydarzeniami. Owo zajście musiało mieć miejsce wystarczająco blisko Iceberg 
Alley, by można było za jego pomocą wyjaśnić krążące pogłoski, ale i na tyle 
daleko, by pozwoliło odciągnąć uwagę od wypadków rozgrywających się kilkaset mil 
na północ.
„Times" ze środy, 1 marca, dostarczył pierwsze wiadomości uzyskane w 
Waszyngtonie 29 lutego.
Według informacji rzecznika prasowego Marynarki Stanów Zjednoczonych radziecka 
łódź podwodna rzucona sztormem przed czterema dniami na Północny Atlantyk 
została dzisiaj przejęta przez radziecki holownik. Niebezpieczne morze uciszyło 
się, pozwalając holownikowi zapanować nad podwodnym okrętem, sześćset mil na 
północny wschód od Nowej Funlandii. Łódź podwodna o wyporności 3700 ton H2 klasy 
„hotel" dysponowała załogą składającą się z dziewięćdziesięciu osób. Po raz 
pierwszy została dostrzeżona w czasie lo-tu rozpoznawczego z amerykańskiej bazy 
w Keflaviku, w piątek...
Na tym samym obszarze znalazły się także inne radzieckie statki: tankowiec 
„Liepaja" i rybacki trawler przemysłowy „Iwan Szigrin".
Przyczyny katastrofy radzieckiego okrętu nie są znane.
Mimo iż światowa prasa pełna była notatek o powrocie amerykańskiego prezydenta z 
jego ostatniej wizyty w Pekinie, informacje o katastrofie radzieckiej łodzi 
podwodnej pojawiły się w wielu gazetach. Urozmaicone były zdjęciami z powietrza 
ukazującymi łódź ciskaną falami wysokości pięćdziesięciu stóp, pędzonymi przez 
wiatr gnający z szybkością pięćdziesięciu pięciu węzłów. Akcja dywersyjna 
uwieńczona została sukcesem. Nie było ani jednej linijki na temat zaginionego 
„Elroya", który szlakiem morskim St. Lawrence'a powinien był wracać do 
macierzystego portu w Milwaukee.
Mniej więcej w tym samym czasie, gdy amerykański samolot z Keflaviku po raz 
pierwszy dostrzegł radziecką łódź podwodną, „Elroy" odłączył się od góry lodowej 
i wpłynął w przesłonięty mgłą wodny kanał.
Piątek, 25 lutego, ostatnie godziny
Potężna śruba za rufą „Elroya" obracała się bełtając wodę, odrzucając na bok 
niewielkie kry. Schmidt wydał rozkaz i lodołamacz ruszył wolno do tyłu, na 
chwilę znieruchomiał, a potem Schmidt nakazał zwiększyć moc. Śruba ruszyła 
raźniej, silniki zagrzmiały, jak gdyby miały zamiar przebić się przez pokład, i 
„Elroy" ruszył. Powoli zsunął się z pochylni, jak statek wodowany w odwrotnej 
pozycji, wszczynając piekielny hałas, gdy kil szorował po lodowym podłożu, 
krzesał iskry, zagłębiając się nieco bardziej w lód twardy jak stal.
Śruba ciągnęła teraz mocniej, ponieważ większa część statku znajdowała się w 
wodzie, wlokła „Elroya" z powrotem na otwarte morze. Kiedy dzioby opadły do 
wody, rozległ się głośny plusk. Nikt z załogi na pokładzie ani na rufie nie 
śmiał się poruszyć, gdy okręt przepływał przez niewielką zatoczkę i wydostawał 
się wąskim przejściem. Beaumont zszedł z rufy i ruszył w kierunku dziobów.
Moment wyjścia z objęć lewiatana wybrali bardzo starannie. Mżawka nad nimi 
zelżała nieco i ukazało się światło księżyca, kładąc refleksy na dryfujących 
krach oraz pokrytej lodem burcie. Jednak gdy Schmidt obrócił statek, nie dalej 
niż pół mili przed nimi mżawka ograniczyła widoczność niemal do zera.
— Nie podoba mi się to — powiedział Grayson dołączając do Beaumonta na pokładzie 
dziobowym. — Moim zdaniem powinniśmy zostać na razie w zatoce. DaSilva też tak 
uważa. Zupełnie nie rozumiem, dlaczego, do diabła, musieliśmy się stamtąd 
wyrywać jak płonący liniowiec?
Porównanie było trafne. Zgodnie ze specyficznym rozkazem Schmidta „Elroy" został 
rzęsiście oświetlony. Każdy reflektor, który można było zapalić, został 
włączony, szperacze cięły nocne niebo za prawą i lewą burtą oraz przed dziobami. 
— Będziemy na otwartym morzu — powtórzył Schmidt po raz setny. — Jeżeli popłynę 
przez Iceberg Alley z zapalonymi światłami i wyjącą syreną, nie będzie pretekstu 
do kolizji.
— Sądzi pan, że będą potrzebowali pretekstu? Na naszym pokładzie znajduje się 
przecież Gorow i „mapy Katarzyny" — powiedział Beaumont. — Podczas gdy brniemy 
przez mżawkę jak ślepcy i nie możemy nawet nadać wiadomości o tym, co może się 
zdarzyć?
Tracił czas i wiedział o tym. Z drugiej strony, Schmidt miał trochę racji. Gdy-
192
by próbowali prześlizgnąć się w ciszy i ciemności, Papanin mógłby potem 
twierdzić, że do kolizji doszło z winy Amerykanów: bo jak można było zobaczyć 
lub usłyszeć ich we mgle? Beaumont podniósł noktowizor i obserwował wodę.
— Widać coś? — spytał niespokojnie Langer.
— Tylko ocean. I mżawka. I mgła.
— Widać coś?
Tym razem nie Langer zadał pytanie. DaSilva cicho zszedł z mostka i stanął przy 
lewym boku Beaumonta. — Z pana oczami — dorzucił — powinien pan być na szczycie, 
tam gdzie przedtem.
Beaumont obejrzał się, popatrzył na osiemdziesiąt stóp masztu. Na samej górze 
przyczepiony do salingu tkwił marynarz z zestawem telefonicznym przymocowanym 
pod kapturem. Był to jeden z obserwatorów, którzy mieli za zadanie ostrzec 
Schmidta na wypadek, gdyby na drodze „Elroya" pojawiły się jakiekolwiek 
przeszkody. — Nie, dzięki — odparł. — Mam dość. A poza tym, nie widać nic 
ciekawego. Na razie.
— Pływak Carleya14 jest przy rufie, na prawej burcie — mruknął DaSilva. — Tuż 
przy kabinie z materiałami wybuchowymi. Langer ma klucz. Borzoli pomoże nam 
spuścić szalupę, jeśli będzie trzeba. Teraz ma wachtę niedaleko pływaka. Może 
byście mi powiedzieli, co macie zamiar zrobić, jeżeli coś się wydarzy?
— Będę próbował ich wystraszyć — odparł niejasno Beaumont.
— W porządku, niech Langer trzyma ten klucz przy sobie — DaSilva przerwał, 
obejrzał się na mostek. — Może tak będzie lepiej. Zakładając, że Schmidt nic o 
tym nie wie. Mógłbym skończyć na posadzie urzędnika w jakimś biurze portowym.
— Lepsze to niż rola szkieletu pływającego po Iceberg Alley — odparł brutalnie 
Beaumont.
* * *
— Wypływa — powiedział Papanin. — Ta druga góra lodowa, którą widzieliśmy na 
zdjęciu, musiała się oddzielić.
Na mostku „Rewolucji" Sybirak pochylił się nad kapturem radaru, zielonkawa łuna 
oblała gładko ogoloną twarz, krótko przycięte włosy oraz szerokie dłonie 
przeobrażając go w zielonego kosmitę.
— Jak długo? — zapytał nerwowo Kramer.
14Pływak Carleya — rodzaj lekkiej szalupy, mogącej w razie potrzeby pełnić role 
dodatkowej łodzi ratunkowej
193
Papanin rzucił znad kaptura szybkie spojrzenie przez cały mostek, gdzie Tu-
czewski odwrócony do niego plecami stał z rękoma ciasno splecionymi z tyłu. — 
Niech pan uruchomi silniki — zawołał. — Możemy już śledzić ich na radarze. — 
Odpowiadając na pytanie Kramera przysunął twarz ponownie do gumowego kaptura. — 
Do północy, jak sądzę. Do północy powinno być po wszystkim.
* * *
„Elroy" płynął przez Iceberg Alley na południe, silniki pracowały połową mocy, 
dzioby sunęły po wodzie gładkiej jak oliwa, światła błyszczały w czerni nocy. 
Był jeszcze jeden czynnik pomocny w określaniu jego położenia: potężna syrena 
okrętowa, która odzywała się co chwila. Jej głęboki żałobny głos niósł się po 
oceanie. Gdzieś we mgle musiały znajdować się lodowe ściany, od których odbijał 
się dźwięk.
Na dziobach tkwiło czterech mężczyzn przemarzniętych i zdrętwiałych od 
przenikliwego chłodu. Beaumont, Grayson i Langer w towarzystwie obserwatora 
wystawionego tam przez Schmidta stali, energicznie przytupując. Beaumont był 
najmniej spośród nich ruchliwy, ponieważ bezustannie obserwował przez noktowizor 
morze. Za nimi zaszeleściły czyjeś kroki.
— Kawa dla was, chłopaki...
DaSilva i Borzoli nalali w kubki parujący płyn z termosów, lecz zanim zdążyli go 
przełknąć, był już prawie zimny. Pełniący obowiązki oficera pokładowego wysłał 
Borzoliego z powrotem na posterunek przy pływaku Carleya, odesłał obserwatora z 
poleceniem sprawdzenia czegoś kompletnie nieważnego w okolicach lewej burty i 
wówczas dopiero zaczął mówić. — Schmidt uważa, że podjął właściwą decyzje.
— Cieszy mnie, że jest na tym statku ktoś szczęśliwy — skomentował Beaumont.
— Jak dotąd wszystko wydaje się być w porządku.
Beaumont nic nie odparł, skończył kawę i ponownie podniósł szkła do oczu. 
Ramiona bolały go już od trzymania przyrządu, oczy zachodziły mgłą od zimna i 
napięcia, ciągłego wpatrywania się w dal. Płynęli wąskim kanałem spokojnego, 
rozświetlonego księżycem morza. Z lewej strony zbliżała się potężna góra lodowa. 
Nieprzyjemnie wyglądające monstrum ze spłaszczonym szczytem. Za prawą burtą 
leżał wielki wał mgły, gęstej bladej zasłony wznoszącej się co najmniej na 
wysokość dwustu stóp nad oceanem, rozciągającej się na całą długość kanału. O 
ile można to było ocenić.
— Tam nic nie ma — zauważył DaSilva, gdy Beaumont skierował szkła na
194
silny wał mżawki. — Tylko mgła i mżawka.
— Czy zagłuszanie radiowe jest tak samo silne? — zapytał Beaumont.
— Silniejsze. Gorzej być nie mogło.
— To znaczy, że jesteśmy bardzo blisko jego źródła.
„Elroy" zbliżał się do szyjki butelki uformowanej przez monstrualną górę lodową 
po lewej i mglisty wał za prawą burtą, poprawiając kurs o kilka stopni, by 
przejść przez środek. Gdy Grayson poruszał zdrętwiałymi nogami, lód trzeszczał 
pod jego stopami. Langer uderzał rękoma o ciało, próbując pobudzić krążenie 
krwi. Trzasnęły drzwi zamykające się za DaSilvą wracającym na mostek. Zostali 
sami, jedynie w towarzystwie marynarza na wachcie.
Langer popatrzył na Beaumonta, który oparł łokcie na burcie i lustrował teren 
przez noktowizor obracając się powoli w prawo. Anglika intrygowała połać 
nieprzeniknionej zamglonej mżawki, która dryfowała nie dalej niż ćwierć mili od 
nich. Połać, która zamknie ich między sobą a lodową górą, gdy znajdą się w 
wąskim przesmyku.
— Co to jest? Tam, na południe, za prawą burtą? — wykrzyknął Grayson.
Beaumont patrzył już w tamtą stronę, obserwował potężną masę, która wypłynęła z 
mgły jak ruchome urwisko. To była znajoma góra-widmo mamiąca ich fałszywym 
wyglądem kamiennie stabilnego lodu. Znajdowali się teraz w szyjce butelki, a z 
lewej strony podchodziło do nich spłaszczone na szczycie monstrum. Beaumont 
rzucił jeszcze jedno spojrzenie na kurtynę mżawki i zesztywniał. Ujrzał dzioby 
„Rewolucji" pędzące na nich z bojową furią.
* * *
— Statek amerykański płynie na południe. Po kursie kolizyjnym w stosunku do 
nas...
— Lepiej niech pan będzie gotów — rozkazał Tuczewskiemu Papanin. Lepka mżawka 
pokrywała „Rewolucję" dryfując tuż za oknami mostka. Tu-
czewski pochylił się nad ekranem radaru śledząc punkcik oznaczający „Elroya". 
Zadanie wymagało całkowitej koncentracji. Musiał wyprowadzić wielki statek zza 
zasłony mżawki we właściwym momencie — w przeciwnym razie poniesie klęskę. — 
Utrzymać dotychczasowy kurs — rozkazał sternikowi.
„Rewolucja" pełzła po kursie kolizyjnym najwolniej, jak mogła, warkot jej 
silników tłumiła mgła. Tuczewski obserwował radar, jego twarz błyszczała od 
potu, kropelki spływały po brodzie. Obliczenia musiały uwzględniać prędkość 
„Elroya", ich własną prędkość i odległość, jaka będzie ich dzieliła, gdy znajdą 
się wzajemnie w zasięgu wzroku. Za plecami czuł natrętną obecność Sybiraka.
195
— Chcę, żeby pan uderzył w śródokręcie...
Z kaptura dobiegało ciągłe popiskiwanie znaczące aktualną pozycję „Elroya" 
zbliżającego się do szyjki butelki utworzonej przez wał mżawki i górę lodową. 
Tu-czewski słyszał niezmordowane kroki Papanina. — Czy nie płyniemy zbyt wolno?
— denerwował się Sybirak.
— Chce pan, żeby zobaczyli nas zbyt wcześnie?
Na pokładzie „Rewolucji" nie świeciło się ani jedno światło, statek pogrążony 
był w kompletnych ciemnościach, ale oczy Papanina przyzwyczaiły się do mroku. 
Mógł odróżnić ramy okien i słaby odblask za nimi. Równie dobrze mogliby 
znajdować się w otulonym mgłą porcie — tak gładkie było morze, tak spokojne i 
łagodne ruchy statku popychanego przez silniki pracujące na najniższych 
obrotach.
— Utrzymać szybkość — dyktował monotonnie Tuczewski.
— Jak długo jeszcze? — zapytał Sybirak.
— Tak długo, jak to będzie konieczne.
Papanin palił w milczeniu, jego nerwy napięte były do ostatnich granic. Musieli 
zniszczyć amerykański okręt za pierwszym razem. Jedno niweczące uderzenie, stal 
miażdży stal, dzioby „Rewolucji" wdzierają się w prawą burtę „Elroya", 
przecinają ją na pół. Wyobrażał sobie ten widok: radziecki statek taranuje 
amerykański i zatapia go. Poszarpana rufa po lewej, odrąbane dzioby po prawej 
stronie. Która część, zastanawiał się, pierwsza pójdzie na dno?
— Papanin! Niech pan przejdzie na tył mostka! Niech pan się trzyma poręczy! 
Sybirak przeszedł na tył i chwycił się poręczy, a sternik —jeden z jego ludzi
— mocniej zacisnął dłonie na kole sterowym. Papanin wpatrywał się w matową 
zasłonę przed mostkiem. Kiedy się przerzedzi, będzie to znak, że wypływają z 
mgły, że za chwilę zobaczą „Elroya" przed swoimi dziobami. Dlaczego Tuczewski 
nie przyspiesza? Kapitan odszedł od radaru, ścisnął mocno rączkę telegrafu i 
przesunął ją w dół, na „pół mocy"; potem wrócił do monitora.
— Trzymać kurs!
Przez okno wpadł słaby błysk światła. Mżawka schodziła im z drogi i warkot 
silników stał się znacznie głośniejszy. Na mostku było bardzo ciepło. Papanin 
szybko przesunął dłonią po czole, ścierając strużki potu ściekające mu na oczy. 
Żałobny ton syreny „Elroya" brzmiał już bardzo głośno, prosto przed nimi. 
Tuczewski modląc się śledził promień radaru i wtedy wyszli z mżawki.
Światło księżyca zalało mostek. Światła „Elroya" tworzyły jasną łunę. Prosto 
przed nimi. Fale dziobowe „Rewolucji" coraz szybciej rozchodziły się na prawo i 
lewo. Kadłub lodołamacza był coraz bliżej. Tuczewski zacisnął obie dłonie na 
obudowie radaru i zerknął przez okno. Nigdy przedtem nie koncentrował uwagi na 
monitorze aż tak intensywnie. Wszystko wskazywało na to, że jego obliczenia były 
właściwe. Ale czy na pewno? Płyńcie szybciej! Modlił się, by kapitan „Elroya" 
zdążył zareagować na czas, próbował przekazać kategoryczny rozkaz prosto
196
do mózgu Amerykanina. Płyńcie szybciej! Zejdźcie z drogi! Dałem wam szansę, 
ostrzegłem was. Proszę, proszę, proszę!
„Elroy" płynął teraz szybciej. Rozkaz został wydany natychmiast, gdy tylko 
„Rewolucja" wynurzyła się spod osłony mżawki. Mimo wyczerpania, Schmidt 
zareagował bez zwłoki, podejmując decyzję, o którą modlił się Tuczewski. 
Rosjanin prowadził statek po kursie celując prosto w swoją ofiarę — w każdym 
razie tak to wyglądało z punktu widzenia Papanina, który z tyłu mostka nie 
widział zbyt dobrze. „Rewolucja" pomknęła naprzód, korpus amerykańskiego statku 
minął ją pod kątem prostym. Jego maszt górował nad mostkiem radzieckiego okrętu. 
Tuczewski podbiegł do okna, wyjrzał za prawą burtę. Zobaczył śrubę „Elroya" 
tnącą czarną wodę i dzioby własnego statku podskakujące na falach.
— Spudłowałeś! — Papanin stracił panowanie. — Teraz ja tu dowodzę!
Gnany ślepą furią kilkoma wielkimi krokami dopadł Tuczewskiego klnąc 
nieprzytomnie. Kapitan, niższy o głowę, odepchnął go z całej siły, aż Sybirak 
zatoczył się na ścianę.
— Ty głupi bydlaku! — krzyknął Tuczewski. — Uderzymy w górę! Papanin spojrzał 
przerażony. Monstrualna góra lodowa ze spłaszczonym szczytem wypełniała całe 
okno.
* * *
Gdy dzioby „Rewolucji" zbliżyły się do „Elroya", Beaumont był na rufie. 
Katastrofa wydawała się nieunikniona. Kiedy dosięgła ich fala dziobowa 16.000-
tonowego radzieckiego statku, gdy potężne dzioby pędziły na nich, „Elroy" 
wystawiał na okrutny atak swoje śródokręcie. Do ostatniej chwili Beaumont był 
przekonany, że dzioby zmiażdżą śrubę niszcząc siłę napędową. Zaraz potem 
radziecki statek przepłynął obok rufy chybiając celu o kilka jardów. Teraz 
pędził w kierunku monstrualnej góry lodowej.
— Zderzy się z tą górą — powiedział Grayson.
— Na Boga, mam nadzieję, że tak...
Beaumont stał na rufie i widział szaleńcze wysiłki załogi, by obrócić 
„Rewolucję" na czas; widział wielki kilwater wskazujący nowy kurs statku, 
widział, że wysiłki przyniosły sukces. Wydał Graysonowi, Langerowi i Borzoliemu 
bardzo krótkie instrukcje i poszedł prosto na mostek. Jego twarz wyrażała 
desperację, kroki dudniły stanowczo po pokładzie. Kiedy dotarł na miejsce, 
Schmidt odwrócił się od tylnego okna, przez które właśnie wyglądał.
— Miał pan rację, Beaumont — powiedział zwięźle — próbowali nas zatopić.
— Będą próbowali ponownie. Nie może pan ich wyprzedzić?
197
— Wyprzedzić? Przy naszej maksymalnej prędkości szesnastu węzłów?
— Więc, jeśli to możliwe, muszą zostać zatrzymani. Dla dobra pańskiej załogi, 
dla dobra każdego człowieka znajdującego się na tym pokładzie...
— DaSilva już się z panem porozumiał w kwestii materiałów wybuchowych. Beaumont 
wpatrywał się w Schmidta, który westchnął i pokiwał głową. —
Sądzi pan, że nie wiem, co się dzieje na pokładzie mojego własnego statku, Mr 
Beaumont?
— Musimy ich zatrzymać — powtórzył Beaumont.
— To jest coś, co prawdopodobnie zapomnę uwzględnić w logu okrętowym. — Kapitan 
popatrzył na Beaumonta przez całą szerokość mostka i powiedział dwa słowa: — 
Zatrzymajcie ich.
* * *
Pływak Carleya, mogący w razie konieczności służyć jako dodatkowa szalupa 
ratunkowa, był załadowany stoma funtami gelinitu przygotowanego do zdetonowania. 
Zapalniki czasowe nastawione na dziesięć minut nie zostały jeszcze uaktywnione. 
Pływak był teraz potężną miną.
Schmidt musiał znacznie zmniejszyć szybkość, gdy tuż przy rufie spuszczali przez 
burtę szalupę, a była to denerwująca decyzja, ponieważ „Rewolucja", choć ciągle 
jeszcze odległa, szybko ich doganiała. Widok z dzioba był niewiele bardziej 
zachęcający. Ciężka, gęsta mżawka unosiła się za prawą burtą, rozmazując 
kształty lodowej góry-widma płynącej pół mili przed nimi. Po lewej zbliżał się 
cały szereg brył lodowych, zwężając otwarty korytarz, a na wprost dziobu dwie 
masywne góry tkwiły niczym wartownicy strzegący bramy. To, przez co Schmidt 
musiał przeprowadzić swój statek, rzeczywiście było aleją gór lodowych.
— Kiedy nas dogoni? — spytał Beaumont.
— Sądzę, że za jakieś dziesięć minut. Ale to tylko przypuszczenie — odparł 
DaSilva.
— A mnie się wydaje, że najwyżej za pięć — stwierdził Grayson ponuro. Zmarszczył 
brwi i popatrzył za burtę. — Schmidt zmienia kurs. Przysuwa się do łańcucha gór 
lodowych.
— Prosiłem go o to — mruknął Beaumont. — Będzie większa odległość między 
„Elroyem" a naszą górą-widmo.
— Myślisz, że „Rewolucja" spróbuje prześlizgnąć się z tamtej strony? Musieliby 
być szaleni...
— Zatem i ja jestem szalony. Lepiej chodźmy już do szalupy.
DaSilva podszedł z nimi do Borzolego i jednego z marynarzy czekających
198
obok wiszącej szalupy.
— Nadal nie wiem, co zamierzacie zrobić. Domyślam się, że chcecie umieścić ten 
ładunek pod dziobami „Rewolucji"?
— To niemożliwe. Płynie zbyt szybko. Teraz opuśćcie nas i, na świętego Piotra, 
ostrożnie z tym pływakiem!
Rzeczywiście, ich zadanie wymagało wielkiej ostrożności. Szalupa ratunkowa z 
Langerem, Graysonem i Beaumontem na pokładzie musiała być opuszczona za burtę 
płynącego statku i utrzymana przy jego boku aż do chwili, gdy dołączy do niej 
pływak. Jedno tylko działało na ich korzyść: spokojne morze. Szalupa z głośnym 
pluskiem uderzyła w powierzchnię wody. Spojrzeli ku górze i złapali za kable. 
Pływak sunął już na dół.
Przed chwilą, jeszcze na pokładzie, Langer powiedział DaSiMe: — Z technicznego 
punktu widzenia nic nie powinno się wydarzyć, jeżeli pływak uderzy o burtę 
statku. — Zamilkł na chwilę i uśmiechnął się niewesoło. — A niebo pełne jest 
grających na harfach ekspertów od materiałów wybuchowych, którzy zostali 
rozerwani na strzępy, bo wierzyli w takie bzdury.
Mina, wysoko nad ich głowami zawieszona na linach trzymanych przez marynarzy, 
spływała nieprawdopodobnie wolno. Langer obserwował jej wędrówkę z ręką 
zaciśniętą na kablu kołowrotu. Trzeba ściągnąć pływak na dół, upewnić się, że 
ładunki wybuchowe umieszczone są tak, jak trzeba, że nic się po drodze nie 
stanie.
Nagle komuś lina wyślizgnęła się z rąk. Ciężki ładunek przechylił się pod ostrym 
kątem. Langer wstrzymał oddech przerażony i wściekły. — Odwalą za Papanina całą 
robotę — mruknął pod nosem.
Pochylona tratwa zakołysała się i z ciężkim łoskotem wyrżnęła w ścianę statku 
wystarczająco mocno, by zrzucić swój ładunek. Beaumont patrzył w stronę rufy 
hamując zniecierpliwienie. Mniej więcej teraz „Rewolucja" zmienia kurs i za 
chwilę zacznie się szybko zbliżać do wejścia do kanału, który zawiedzie ją 
prosto za prawą burtę „Elroya". Na Chrystusa, szybciej tam! Jego modlitwa 
została wysłuchana — denerwująco dosłownie. Tratwa pomknęła w zastraszającym 
tempie prosto na ich głowy.
Silne szarpnięcie zatrzymało ją, ciągle przechyloną pod niebezpiecznym kątem, 
zaledwie trzy stopy nad nimi, potem już znacznie delikatniej opuszczono ją na 
powierzchnię wody. Langer uruchomił mechanizmy zegarowe — jedyne nie uszkodzone, 
jakie ostały się na pokładzie statku, być może dlatego, że nie pracowały w 
chwili zderzenia gór. Linami powiązali pływak z szalupą. Beaumont uruchomił 
silnik, przejął ster, krzyknął do DaSilvy, żeby zwolnił kable i wreszcie ruszyli 
oddalając się od „Elroya" najszybciej jak mogli, ciągnąc za sobą wyładowaną 
tratwę.
— Chyba się spóźnimy — krzyknął Langer oglądając się za radzieckim statkiem.
199
Beaumont otworzył szeroko przepustnice i szalupa z rykiem pomknęła przez 
spokojne morze najkrótszą drogą w kierunku góry-widma, pod kątem prostym do 
„Elroya", na spotkanie „Rewolucji". Mżawka ponownie się podzieliła, cofnęła, 
eksponując wysoką ścianę lodu, ku której zmierzali. Góra była wielka niczym 
kontynent, a z bliska, kiedy płynęli u podnóża urwistej ściany, wydawała się 
jeszcze większa.
Dotarli do fragmentu, którego nie mogli dostrzec wcześniej i wówczas Beaumont 
zauważył, iż był on wydrążony, u samej podstawy ukształtowany w łukowato 
sklepione jaskinie, których odległe końce znikały we wnętrzu urwiska. Dopiero 
teraz zrozumiał, w jaki sposób ocean wyrzeźbił jezioro, w które wpłynął „Elroy" 
po przeciwnej stronie lodowej góry. Musiały istnieć pod lodem kanały wiodące do 
jeziora, kanały, które brały początek w łukowatych jaskiniach. Podjął decyzję 
niemal bez namysłu.
— Podpływamy bliżej. Zostawimy tratwę na krawędzi półki — krzyknął.
— Nie uda nam się wrócić na „Elroya"! — W okrzyku Graysona przebijała trwoga. — 
Nie damy rady!
— Spróbujemy. Chcę zostawić tratwę w jednym z tych kanałów. Sądzę, że wybuchnie 
na drugim końcu góry.
Plan Beaumonta był logiczny, choć nieco skomplikowany. Pusta góra trwała na 
krawędzi upadku, powinna była się zwalić już wówczas, gdy uderzyła w wejście do 
zatoki, w której tkwił uwięziony „Elroy"; tym bardziej powinna była się 
rozsypać, gdy uwolniła się od drugiej góry. Jednak wciąż trwała nie tknięta, a 
każda godzina dryfowania przybliżała moment jej zagłady. Możliwe, że eksplozja 
większej ilości materiałów wybuchowych spowodowałaby katastrofę. Ale równie 
dobrze mogłaby jedynie zdmuchąć z góry kilka funtów lodu.
Odnotowano już przypadki, gdy głos Eskimosa płynącego kajakiem rozbijał jedno z 
tych monstrów na kawałki i zwalał je do oceanu jak górską lawinę. Beaumont 
chciał doprowadzić do tego, by pusta góra zwaliła się przed dziobami 
„Rewolucji", by zasypała morski korytarz wielkimi blokami lodu i zamknęła drogę 
radzieckiemu statkowi.
Tak, to był jednak skomplikowany plan.
* * *
— Doganiamy ich! We właściwym momencie ja sam przejmę ster — warknął Papanin. 
Wyglądał przez szybę wirującą obserwując odległą sylwetkę „Elroya" sunącego 
przez mgłę. — Ty zajmiesz się telegrafem i kontrolą szybkości — rozkazał 
Kramerowi.
200
— Nie mamy miejsca na manewry — oponował Tuczewski. W przeciwieństwie do 
Sybiraka niespokojnie przenosił wzrok z lewej burty na prawą i z powrotem. Był 
pod wrażeniem rozmiarów kolosalnej góry lodowej zbliżającej się do nich z 
prawej, ale patrząc na jednolitą ścianę, nie podejrzewał, że w rzeczywistości 
jest bardzo krucha. — Z amerykańskiego statku spuszczono szalupę — powiedział 
nagle. — Płynie przed nami.
— Niech się pan tym nie przejmuje! Zwiększyć szybkość...
— To niebezpieczne. Płyniemy zbyt blisko tej góry.
— Cała naprzód! — krzyknął Papanin do Kramera. — Cała naprzód...
* * *
Urwisko wznosiło się pionowo nad ich głowami, szalupa skierowana dziobem na 
stromą ścianę kluczyła między lodowymi płytami coraz bliżej imponujących półek, 
gdzie ocean podmył podnóże góry-widma. Dwadzieścia jardów na południe wielka 
jaskinia prowadziła do wnętrza lodu, wartki prąd przepływał przez górę. Beaumont 
dostrzegł drogę rozświetlonej księżycem wody i rozkazał: — Uwolnić pływak!
Grayson czekał gotowy z nożem w ręku. Ciął linę trzymając ją w jednej ręce, ale 
zajęło mu to więcej czasu, niż przewidywał, nie mógł pokonać twardych włókien. 
Za jego plecami Beaumont i Langer z trudnością powstrzymywali zniecierpliwienie. 
Beaumont obliczył, że do wybuchu pozostało około pięciu minut. Jednak bez 
zegarka nie mógł być tego pewien.
Grayson z dzikim uporem walczył z postrzępioną liną. Kilka ostatnich włókien 
ciągle opierało się jego wysiłkom. Langer przykucnął i zaczął szukać pod parką 
swojego noża. Beaumont patrzył na to wszystko bezradnie, nie mogąc porzucić 
steru. Łukowate przejście było coraz bliżej. Langer znalazł swój nóż, uniósł go 
i ciął przez linę przytrzymywaną przez Graysona. Włókna puściły. Pływak 
oddzielił się od szalupy. Beaumont otworzył przepustnice i łódź odskoczyła od 
góry-widma. Gdy ruszyli kanałem po przekątnej spiesząc za „Elroyem", ledwie już 
widocznym, warkot silników „Rewolucji" dobiegł do nich z bardzo bliska.
Grayson, przywarłszy do okrężnicy obserwował, jak pływak Carleya, chybo-cząc się 
na wodzie, niesiony prądem wpłynął w łukowate przejście i zniknął pod lodową 
górą. Jeszcze w ostatniej chwili tratwa zaczepiła o lód i przechyliła się 
niebezpiecznie, ale zaraz prąd porwał ją ze sobą do wnętrza i zabrał przez tunel 
do jeziora na drugim końcu.
— Weszła! — krzyknął Grayson.
Szalupa pędziła przez zarzucony krami korytarz, Beaumont całą uwagę skupił
201
na sterowaniu, mijał o cal wielkie bryły lodu. Coraz więcej i więcej lodu 
tarasowało im drogę, małe kry połyskujące w świetle księżyca i większe dryfujące 
razem z kawalkadą lodowych gór po lewej. Duża szybkość w takich warunkach była 
wyjątkowo niebezpieczna, ale nie mieli innego wyjścia, jeśli chcieli żyć. Gó-ra-
widmo nadal tkwiła po ich prawej stronie daleko na południe; wydawała się 
wieczna i niezwyciężona. Beaumont walczył z kołem sterowym, silnik wył na 
najwyższych obrotach.
Pojedyncze światło na odległej rufie „Elroya", jedyne światło zapalone na 
pokładzie lodołamacza od czasu, gdy Schmidt rozkazał wygasić wszystkie 
pozostałe, prowadziło szalupę z powrotem do statku. Szarawa smuga kilwatera 
ukazała się po lewej, ostre powietrze cięło ich po twarzach, szalupa pędziła w 
dzikich zygzakach, omijając kolejne kry. „Rewolucja" zbliżała się coraz 
bardziej, płynęła teraz wzdłuż pustej góry — nikt nie docenił jej szybkości.
— Ta brama się zamyka — krzyknął Langer prosto w ucho Beaumonta. Daleko przed 
nimi, przed sylwetką „Elroya", krajobraz ulegał przemianie. Wszystko wskazywało 
na to, że Schmidt się spóźni. Dwie wielkie góry lodowe tworzące obramowanie 
wyjścia z kanału zbliżały się do siebie. W chwili gdy Schmidt do nich dotrze, 
nie będzie już drogi na zewnątrz. Tak jak powiedział Langer, brama się zamykała.
Beaumont skręcił ostro omijając szeroką płytę lodową wystarczająco dużą, by 
zmiażdżyć okrężnicę, gdyby w nią uderzyła, i zaraz musiał skręcić w przeciwnym 
kierunku unikając następnej. Było tylko kwestią czasu, kiedy zawadzą o którąś z 
nich. Jednak musieli próbować; światełko na rufie „Elroya" wydawało się nieco 
większe, było chyba troszeczkę bliżej. Kiedy Beaumont ponownie spojrzał za prawą 
burtę, nie mógł uwierzyć własnym oczom: właśnie przepływali obok krańca góry-
widma, dopiero ją wyprzedzali.
* * *
— Większa moc! — Papanin bezustannie pykał fajkę. — Wyminąć ją!
Tuczewski nie mówił nic. Nie był już kapitanem własnego statku. Za oknem po 
prawej burcie królowała potężna góra lodowa, wznosiła się bardzo wysoko. Właśnie 
wtedy Tuczewski zauważył łukowate otwory nad linią wody.
202
* * *
Pod lodowym urwiskiem pływak Carleya opuścił tunel, dotarł do ciemnego jeziora i 
dryfował przy krawędzi obijając się o lód, pokryty szronem, który narósł na nim 
w czasie podróży przez tunel. Napotkał występ i zatrzymał się w miejscu. Nad nim 
wznosiła się w niebo lodowa wieża utrzymująca całą tę kolosalną konstrukcję.
* * *
Beaumont, wyczerpany do kresu sił ominął krę, tyle że kra nie ominęła szalupy. 
Dziób uderzył w podwodną, szerszą część lodu, wyskoczył w powietrze i cała łódź 
wzniosła się w ślad za nim. Beaumontowi serce zamarło z trwogi. Teraz śruba 
zahaczy o lód, wykrzywi się, może nawet oderwie od wału. Szalupa leciała po 
łuku, lodowa ostroga pękła pod uderzeniem dzioba, weszła głębiej pod wodę i 
śruba przesunęła się nad nią nie tknięta, na powrót zanurzyła się w morzu. W tej 
samej chwili pływająca mina eksplodowała pod lodowym urwiskiem.
Biała wieża podtrzymująca cały ciężar zaczęła się przechylać. Gładki filar 
osuwał się powoli krusząc piętro za piętrem, zrzucając wielkie masy lodu do 
ciemnego jeziora, potem przekrzywił się i złamał. A wówczas ogromny ciężar 
oparty na nim ześlizgnął się na dół, spadł z wysokości trzystu stóp, 
rozpryskując się o brzeg morskiego jeziora w tysiące kawałków, wysyłając poza 
krawędzie góry lodową lawinę. Wieża zniknęła. Zniknął też zakrzepły nawis, 
przestały istnieć wszelkie podpory, które utrzymywały lodowe urwisko. Przed 
oczami patrzących rozpoczął się najbardziej przerażający spektakl, jaki może 
przedstawić natura.
Urwisko zapadało się do środka — w stronę przeciwną do „Rewolucji". Widok z 
mostka radzieckiego statku oszołomił patrzących. Całe ogromne urwisko, które 
przed chwilą wznosiło się stromo nad ich głowami, załamywało się i rozpadało. 
Papanin ledwo wierzył swoim oczom, spostrzegł równie osłupiały wyraz twarzy 
kapitana. — To góra-widmo... — Ciągły grzmot lawiny niósł się w nieskończoność. 
Tuczewski pierwszy wziął się w garść, włączył system nagłaśniający, który miał 
rozesłać jego wiadomość po całym statku. — Nie ma powodu do obaw... nie ma 
powodu do obaw...
Mylił się.
Beaumont, który znał Iceberg Alley jak nikt inny, mógłby mu powiedzieć, jak 
bardzo się mylił. Straszliwy spektakl, którego świadkiem był Rosjanin, stanowił 
zaledwie preludium do tego, co miało się wydarzyć.
203
— To cholerstwo przewraca się w złą stronę! — krzyknął Grayson. — Przewraca się 
do tyłu...
— Trzymaj się! — ryknął Beaumont.
Woda wirowała teraz i podrygiwała rytmem fal, które wzbudziła lodowa góra. 
Jednak nie to martwiło Beaumonta. Najbardziej niepokoiła go fala pływowa. 
Zaprzątała jego myśli, gdy desperacko usiłował wykrzesać większą moc z wyjącego 
silnika. Fala pływowa, która nadejdzie zza ich pleców jak huragan, kiedy już 
stanie się najgorsze. Jeżeli nie dotrą do statku na czas, zginą.
„Rewolucja" była wciąż na kursie, płynęła wzdłuż zniszczonej góry lodowej, gdy 
gigant stracił równowagę. Urwisko wznoszące się na jednym końcu góry lodowej 
zniknęło, rozsypało się po falach, tak że ogromna, pozostała po katastrofie 
platforma, co najmniej na milę długa, w żółwim tempie poczęła się odwracać. Klif 
jeszcze przed chwilą wznoszący się nad powierzchnią, był ogromny, ale był niczym 
w porównaniu ze ścianą kryjącą się pod wodą. To drugie, podmorskie urwisko, 
wydobywało się teraz na powierzchnię morza niby pradawny ląd w czasach, gdy 
kształtowała się Ziemia, zrzucało z siebie w wodospadach potężnych jak Niagara 
obfite kaskady wody.
Morze, czując jak jego najskrytsze warstwy wydobywają się z głębi, zaczęło 
wrzeć. Powstawało drugie, ogromne wyniesienie, górujące wysoko nad mostkiem 
„Rewolucji", gdzie Papanin i Tuczewski zastygli w przerażeniu. Morska Niagara 
runęła na statek. Kawały lodu większe niż domy miażdżyły kadłub, odrywały burty, 
zostawiały za sobą postrzępioną blachę jak świeże zębodoły. Góra ciągle obracała 
się — dziesiątki milionów ton lodu w ruchu wznosiły się do pionu, gdy góra 
kończyła obrót o sto osiemdziesiąt stopni.
— Boże! Jakby ziemia podnosiła się z dna morza!
Grayson był oszołomiony widokiem rozpościerającym się przed jego oczami. Szalupa 
pędziła doganiając „Elroya", Beaumont rzucił spojrzenie do tyłu, zerknął tylko 
raz, następnie skoncentrował całą uwagę na pogoni za statkiem. Fala pływowa 
nadejdzie lada chwila. Muszą zdążyć na czas. Za ich plecami góra-widmo 
zakończyła obrót.
Góra lodowa obróciła się, pochyliła nad „Rewolucją", potem miliony ton lodu 
spadły, ruszyły w dół jak lawina w Alpach. Na mostku radzieckiego statku widać 
było jej kształt jak ogromny ruchomy cień. Papanin ciągle jeszcze stał bez 
ruchu, gdy cień uderzył ścianą jednolitego lodu i zrzucił swój ciężar na kopułę 
radaru. Kopuła została spłaszczona i zniknęła, mostek zrównał się z pokładem, 
pokład zakryła słona woda. Dzioby poszły pionowo w dół, a rufa wzniosła się pod 
ostrym kątem, jak gdyby cały statek został przyczepiony do niewidocznego punktu 
obrotowego.
Rufa wspinała się aż do chwili, gdy znieruchomiała pionowo, ze śrubami wciąż 
wirującymi jak rotory śmigłowca. Dwie trzecie statku zniknęły zagrzebane pod 
opadającym urwiskiem, ale ona wciąż trwała, ze śrubami kręcącymi się coraz
204
wolniej, w miarę jak zamierały silniki. Grayson widział, jak trwa wyniesiona, 
czekając na swoją kolej, podczas gdy reszta statku zniknęła już pod falami. 
Wówczas kolejny odłam lodu spadł na dół i jednym silnym ciosem wysłał rufę wraz 
z całym statkiem dziesięć tysięcy stóp pod powierzchnię arktycznego morza. Potem 
nadeszła fala.
— Skaczcie! — krzyknął Beaumont.
Szalupa minęła już rufę „Elroya", dotarła do śródokręcia i uderzyła o kadłub, 
gdy Beaumont próbował utrzymać się na równi z wolno płynącym okrętem. Schmidt 
już dawno ich dostrzegł i zwolnił, jeszcze przed zagładą „Rewolucji". Marynarze 
wyglądali przez burty nad ich głowami, chwytali drabinki sznurowe, przerzucali 
je przez bok statku.
— Skaczcie! — krzyknął ponownie Beaumont.
Langer chwycił podrygującą drabinkę, zaczął wspinać się po niej. Grayson uczepił 
się innej chwiejnej liny. Beaumont czekał przy sterze, utrzymując szalupę 
równolegle do ruchomego kadłuba, a za rufą „Elroya" ocean niespodziewanie 
zdziczał. W ciągu kilku sekund całkowicie gładka i spokojna powierzchnia 
przerodziła się w złowieszczy tajfun. Kolejna drabinka, rzucona wprawnie przez 
DaSilvę uderzyła Beaumonta w pierś. Zostawił ster, złapał drabinkę, poczuł, że 
szalupa wysuwa mu się spod nóg, wbił buty w rozkołysane szczeble. Nad nim 
wychylony przez burtę DaSilva krzykiem ponaglał go do pośpiechu.
Nadchodząca fala pływowa, która miała przewalić się koło rufy, mierzyła już 
dwadzieścia stóp i rosła z każdą sekundą. Tworzyła ją nie tylko woda. W drodze 
przez kanał fala zebrała kolekcję potężnych lodowych brył, które chwiały się na 
czubku jej grzebienia. Wielkie płyty lodowe, które jednym uderzeniem mogły 
zmiażdżyć człowieka. Langer przeszedł przez burtę, zaraz za nim Grayson. DaSi-
lva krzyknął po raz ostatni, wiedząc, że już jest za późno, by zrobić cokolwiek 
dla nieszczęsnego człowieka wiszącego za burtą statku.
W połowie drogi w górę Beaumont zerknął w stronę rufy i ujrzał pienistą ścianę 
zieloności zwieszającą się nad jego głową, spostrzegł wystający ze spienionej 
bieli czubek ogromnej płyty lodowej. Wiedział, że teraz zostanie rozbity na 
miazgę i zmieciony z kadłuba. Fala pływowa uniosła rufę i z brutalną siłą 
rzuciła ją wysoko, dzioby poszły w dół. Beaumont oplatał obciągnięte 
rękawiczkami dłonie wokół lin, przycisnął łokcie do boków, schował głowę w 
przedramiona i poczuł, że rufa podnosi się w górę jak winda.
Powódź lodowatej wody spadła na niego, ogromny ciężar zwalił się na jego 
ramiona, próbując oderwać go od drabinki. W uszach rozległ się przeraźliwy 
zgrzyt i wówczas coś z nieprawdopodobną siłą huknęło w kadłub statku tuż obok 
niego. Zadrżał od uderzenia, poczuł, że twarz zbryzguje mu prysznic lodowych 
drzazg jak tysiąc ostrych noży. Pęd wody przechylił drabinkę na bok, rzucając go 
w kierunku dziobów, tam gdzie przed chwilą rozbiła się szalupa.
Beaumont wiedział, że zamarza, oddech palił go w płucach, sparaliżował go
205
huk kry roztrzaskującej się o kadłub. Był przemoczony, podrygiwał i wznosił się 
niemal na wysokość burt w takt wahań sznurowej drabinki. Ryk w jego uszach 
narastał, Anglik czuł, że traci siły, że uchwyt dłoni na drabince słabnie, gdy 
morze go targa w tę i z powrotem. W następnej chwili dzioby wzniosły się w górę, 
a drabinka pomknęła w przeciwną stronę, brutalnie obijając jego ciało o kadłub. 
Jedynie krańcowe przerażenie i instynkt samozachowawczy pozwoliły mu nie stracić 
przytomności. Był ciągle świadom, że jego zdrętwiałe dłonie nadal oplatają 
drabinkę. Potem morze opadło i on również poczuł, że spada, toczy się dalej i 
dalej. To tylko twoja wyobraźnia, ciągle jeszcze jesteś na tej cholernej 
drabince... — pomyślał.
Gdzieś bardzo daleko jakiś głos z amerykańskim akcentem wołał i wołał, znowu i 
jeszcze raz. — Trzymaj się! Wyciągamy cię! Trzymaj się! — Potem uderzył w coś 
bardzo twardego, złapały go czyjeś ręce, splotły się z jego dłońmi próbując 
rozprostować zesztywniałe palce z całej siły wczepione w liny. Otworzył oczy i 
dojrzał na tle księżycowego nieba sylwetkę złamanego masztu chyboczącego się w 
przód i w tył. Coś się od niego oderwało i wirując spadło. Jakieś dwa jardy od 
Beaumonta uderzyło w pokład z przerażającym łoskotem. To spadł obserwator. 
Beaumont sądził, że ma przywidzenia, jednak dwa jardy dalej na pokładzie leżał 
martwy amerykański marynarz z roztrzaskaną głową.
W dalszym ciągu nie mógł się poruszyć; czyjeś ręce uniosły jego posiniaczone, 
zakrwawione ciało i wniosły je po schodach. Mamrotał coś, gdy go nieśli. DaSilva 
musiał prosić o powtórzenie, zanim zrozumiał, o co chodzi. — Grayson i Langer są 
bezpieczni — odparł oficer pokładowy. — Wszystko w porządku. Płyniemy do domu.
To nie sentyment do Beaumonta kierował komandorem Alfredem Schmidtem, gdy wydał 
rozkaz, by rozwinąć pełną szybkość za wszelką cenę. Lodołamacz płynął w objęcia 
pewnej zagłady.
Góry lodowe, złapane w krzyżowy prąd, zwierały szyki, napierając na „El-roya". 
Silniki zagrały głośniej. Schmidt z największym niepokojem śledził ogromne góry 
lodowe, które wznosiły się z lewej i prawej burty. Połyskujące w świetle 
księżyca lodowe zamki dążące do połączenia, płynące przez coraz węższy kanał, 
którym podążał „Elroy". Jeszcze pięć minut i będą wiedzieli, czy im się udało. 
Jeszcze pięć minut i znajdą się za bramą — lub zostaną skruszeni przez lodowe 
góry.
— Pełna moc...
DaSilva wszedł na mostek słysząc, że Schmidt powtarza rozkaz, co było u 
komandora zjawiskiem bardzo niecodziennym. Dla głównego inżyniera owo 
powtórzenie było pewną oznaką, że są rzeczywiście w dużym niebezpieczeństwie. 
Da-Silva widział przed sobą głowę Schmidta obracającą się niezmordowanie, jak na 
łożyskach. W lewo, na wprost, w prawo. Ze wszystkich stron rozciągał się 
identyczny widok: góry lodowe, płynące góry lodowe. Za każdym razem, gdy Schmidt
206
na nie spoglądał, zdawały się być coraz bliżej. Dzioby mknęły naprzód, 
przebijając się przez ogromne kry, skierowane w środek coraz węższej bramy. Sam 
fakt, że kapitan powtórzył rozkaz skierowany do siłowni, wystarczył pracującym 
tam marynarzom, by odgadli, co się dzieje na górze. Główny inżynier spoglądał na 
rząd wskaźników, lecz myślami był daleko poza statkiem. Usiłował wyobrazić sobie 
okrutne lodowe szczęki nadpływające w ich stronę. Poczuł niewyobrażalnie silny 
wstrząs, gdy lód uderzył w stal, zobaczył jak wali się na niego kadłub, potem 
tony lodu, a za nimi woda. Załoga siłowni obserwowała go, więc próbował udawać 
znudzenie. Było oczywiste, że nie zdążą wydostać się stąd na czas. Siłownia to 
okrętowy grobowiec. Jak to już bywało przy innych takich okazjach, główny 
inżynier poprzysiągł sobie, że jeśli wyjdzie z tego cało, nigdy więcej nie 
wypłynie na morze.
Góry lodowe tkwiły z obu boków kadłuba tak blisko, że przejście między nimi 
wyglądało jak ślad po cięciu nożem, jak Kanał Koryncki ze skalnymi ścianami po 
obu stronach. Tyle, że tutaj mieli do czynienia ze ścianami z lodu, ruchomymi 
ścianami.
Schmidt patrzył przed siebie. Nie ważył się zerknąć w bok, ponieważ wiedział, że 
DaSilva, sternik oraz oficer wachtowy przyglądają mu się w napięciu. Po chwili 
wyjął chusteczkę, przetarł czoło i powiedział niedbałym tonem: — Zrobiło się 
jakby cieplej, prawda? — Gdyby teraz wyrzucił przez lewe okno butelkę, 
roztrzaskałaby się ona o górę lodową. Na przednim pokładzie nie kładł się ani 
jeden promień księżyca, bo cień lodowej góry zaczerniał wszystko. DaSilva z 
rękoma splecionymi za plecami miał nerwy napięte aż do bólu, lecz dumna postać 
Schmidta, jego ostatnia uwaga oraz fakt, że komandor ze stoickim spokojem 
patrzył wyłącznie przed siebie, pomagały mu trzymać się w ryzach. Wszyscy obecni 
na mostku, podobnie jak kapitan, z żelazną konsekwencją patrzyli prosto przed 
siebie.
— Niech pan rzuci okiem przez tylne okno, Mr DaSilva — poprosił Schmidt.
— Przeszliśmy! Minęliśmy bramę!
— Utrzymać kurs.
Przed nimi jarzyło się blade światło spływające z dalekiego nieba. To słońce 
wracało nad Arktykę, słońce, którego najmniejszy promyk został na wiele dni 
wyparty przez ciężką zasłonę chmur. DaSilva wyjrzał przez tylne okno. Brama 
prowadząca między górami była teraz tak wąska, że nie mogłaby się przez nią 
prześlizgnąć nawet szalupa. Kolosy zbliżały się do siebie, dążąc do przeraźliwej 
katastrofy: nieuchronnego zderzenia. Gdy góry wczepiły się w siebie, rozległ się 
huk stokroć głośniejszy niż grzmot pioruna. Arktyka odbiła go wielokrotnym 
echem.
DaSilva podskoczył, niespodziewanie słysząc za sobą głos Schmidta.
— Czysta woda przed nami, Mr DaSilva. Wracamy do domu.
207
* * *
W środę, 7 marca, Beaumont, utykając nieco, schodził po trapie na nabrzeże w 
Quebecu; opierał się na lasce, a twarz miał zakrytą bandażami tak szczelnie, że 
widoczne spod nich były jedynie oczy — ponure i jakby nieobecne. Schmidt, 
Grayson i Langer wychylali się z okna na mostku, patrząc jak odchodzi, ale on 
nie obejrzał się ani razu. Chwiejnie szedł portowym nabrzeżem. Marynarze stojący 
przy burtach w całkowitym milczeniu czekali, by go pożegnać, lecz on nie 
poświęcił im ani jednego spojrzenia. Był to jeden z zimniej szych dni marca. Kry 
dryfowały po St. Lawrence, śnieg połyskiwał w promieniach słońca na czubkach 
dachu Chateau Frontenac. Lemuel Dawes i Adams czekali już na Beaumonta, ruszyli 
mu na spotkanie, lecz przystanęli z wahaniem, gdy wysoki, ciężko zbudowany 
Anglik zmierzył ich spojrzeniem zza białej maski bandaży. Uścisnął ich dłonie 
szybko i formalnie. — Muszę iść — burknął. — Grayson poda wam niezbędne 
szczegóły. Napisałem raport.
Wyciągnął z kieszeni parki tubę rdzeniową i wręczył ją Dawesowi. — To, czego 
chcecie, jest w rdzeniu. Podważcie nożem czubek skały. — Zamilkł, a Dawes wziął 
od niego rdzeń. — Kosztowało to wiele ludzkich istnień. Mam nadzieję, że jest 
tego warte.
Zanim Dawes zdążył cokolwiek odpowiedzieć, Anglik ruszył z wysiłkiem dalej. 
Minął czekający na niego służbowy samochód i dotarł do postoju taksówek. — 
Lotnisko — rzucił kierowcy.
Przez całą drogę nie odzywał się, wyglądając przez okno i nie widząc niczego, na 
co patrzył. Gdy dojeżdżali do lotniska, zadał jedno pytanie
— Nie orientuje się pan, kiedy jest najbliższy lot do Miami?
Następstwa. Maj — lipiec 1972
Lodowa wyspa Target-5 dryfowała po Iceberg Alley na południe — w kierunku 
zagłady. Siódmego marca, w dniu gdy Beaumont wyszedł na wybrzeże w Qu-ebecu, 
transportowiec C 130 wylądował na wyspie zatrzymując się kilka jardów przed 
spopielonymi szczątkami swego poprzednika. Nie istniało niebezpieczeństwo 
powtórnej katastrofy lotniczej, ponieważ kamienie, które ją spowodowały, 
zniknęły z pasa startowego.
Ludzie, którzy przylecieli na pokładzie powietrznej taksówki, chcieli jak 
najszybciej załadować przygotowane do transportu wyposażenie bazy. Byli 
zdenerwowani niebezpiecznym położeniem wyspy — tak blisko otwartego morza — oraz 
zaniepokojeni, ponieważ nad cały obszar ponownie nadpływała mgła. Kiedy pod 
roztrzaskanym Śnieżnym Kotem znaleźli ciało Matthew Conwaya, doszli do wniosku, 
że musiał zjechać z rampy we mgle. Zabrali zwłoki ze sobą, zostały one 
przetransportowane do Cincinnatti i uroczyście pochowane. Niepokoił ich fakt, że 
nie natrafili na żaden ślad Rickarda, operatora radiostacji, ani Sondeborga, 
specjalisty od siły przyciągania. Ich zniknięcie okryła mgła tajemnicy.
W maju amerykański prezydent udał się z wizytą do Moskwy i pośród wielu 
porozumień zawartych w tym czasie znalazło się również takie, które stanowiło 
dwustronne zobowiązanie, iż rządy obu państw dołożą wszelkich starań, aby w 
przyszłości nie miały miejsca na obszarach morskich żadne „nieporozumienia" 
grożące kolizją, w czasie której radziecki statek mógłby spowodować katastrofę 
amerykańskiego i vice versa. Nikt spoza kół rządowych nie zainteresował się, 
dlaczego na zawarcie owego paktu wybrano ten szczególny moment, podczas gdy 
niebezpieczne sytuacje powstające między amerykańskimi i radzieckimi okrętami 
szpiegującymi się nawzajem, pomimo iż rzadko znajdowały odbicie w prasie, 
należały do zjawisk codziennych już od wielu lat.
Także w maju Target-5, która wcześniej podzieliła się na cztery części, rozpadła 
się na osiem płyt lodowych dryfujących między Grenlandią a Islandią. 
Amerykańskie samoloty z Keflaviku prowadziły systematyczną obserwację tej, na 
której dryfowały baraki. Nieco później płyta ukryła się w gęstej mgle i zniknęła 
na ponad dwa miesiące.
W lipcu duński liniowiec z Frederikshaab przekazał informację o odnalezieniu 
przy zachodnim wybrzeżu Grenlandii lodowej kry obciążonej barakami. Z portu 
wysłano łodzie policyjne i pasażerowie liniowca mieli rzadką okazję obserwowania 
z burty statku, jak policja wchodzi do nie naruszonych baraków. Inspektor 
Gustaffson jako pierwszy znalazł się w baraku mieszczącym niegdyś laboratorium i 
dokładnie go przeszukał. Kiedy podniósł deski podłogi zakrywającej głęboką 
dziurę, przez którą prowadzono niegdyś wiercenia rdzeniowe, tajemnicze zdarzenia 
sprzed czterech miesięcy znalazły swoje wyjaśnienie.
Jeff Rickard i Harvey Sondeborg leżeli zamarznięci na niższym poziomie 
drewnianych desek. Poziomie, który oddzielał ich od bezdennego arktycznego 
oceanu. Autopsja wykazała, iż Rickard został prawdopodobnie zamordowany
210
przez Sondeborga, który w chwili odnalezienia ciał ściskał w dłoniach oskard. 
Gustaffson zasugerował następnie — choć nie miał na to dowodów — że Sonde-borg, 
zabiwszy swojego towarzysza, próbował ukryć zwłoki pod podłogą. Miał zamiar 
opuścić ciało poniżej drugiej warstwy desek, w arktyczną pustkę, lecz poślizgnął 
się i zmarł obok swojej ofiary wskutek obrażeń doznanych podczas upadku. W 
Waszyngtonie wprawdzie nie uznano wersji wydarzeń przedstawionej przez 
Gustaffsona, lecz do akt ją wprowadzono. Prawdopodobnie już nigdy nikt się nie 
dowie, jak zginęli ci dwaj mężczyźni.
Również w lipcu londyński sprawozdawca przeprowadzał rutynowy wywiad w 
radzieckiej ambasadzie w Kensington Pałace Gardens. Szukając materiałów do 
projektowanego artykułu o nowoczesnych statkach, poprosił o informacje na temat 
„Rewolucji", żywiąc słabą nadzieję, iż pewnego dnia mógłby się znaleźć choć na 
chwilę na pokładzie tego pokazowego statku. Radziecki urzędnik skonsultował się 
ze swoim zwierzchnikiem, a następnie poinformował dziennikarza, iż „Rewolucja" 
wróciła do portu na Morzu Czarnym, by poddać się gruntownemu remontowi. 
Najprawdopodobniej uległa zderzeniu z górą lodową podczas badań przeprowadzanych 
na wodach Arktyki.
Także w lipcu 1972 roku otwarto w Reykjaviku w Islandii światowe mistrzostwa 
szachowe Fischer-Spasski, w których niejaki Igor Papanin miał wziąć udział 
oficjalnie jako jeden z doradców Spasskiego, nieoficjalnie zaś jako szef 
bezpieczeństwa na czas trwania zawodów. Inny mężczyzna, nieco mniej doświadczony 
w obu tych dziedzinach, cicho, bez rozgłosu zajął jego miejsce.