Karl Hans Strobl
HUNZACHES
(Hunzaches)
Bastiana, panna Bastiana, przybrana córka właściciela zajazdu "Zum Reichsadler", osoba 
niebywale wykształcona, zjawisko wyjątkowe w swoich czasach, w księstwie jak długie i szerokie i 
w Jagerndorf. Łacina, greka, astronomia, retoryka, muzyka, znajomość ludów zamieszkujących 
ziemski padół i rudymenta w zakresie wszystkich pozostałych sztuk wyzwolonych. A przy tym 
żadna tam z akademicka wypończoszniona, okularami zbrojna uczoność wcielona, ale śląska Diana, 
której nieobce było granie sfory psów, dosiadanie konia, czy też złożenie się do strzału z muszkietu. 
Oczywiście dumna. Postrach mężczyzn i dopust boży w oczach białogłów. 
I oto srogi przyszedł na nią termin, że przyjaciółka jej serdeczna, Angela, córka kupca Jonasa, 
daje się osaczyć i... z radością wstępuje do klatki stanu małżeńskiego, aby dzielić ją wspólnie z 
jakimś kramarzem z Tropawy. Nastrój podczas wesela panował oczywiście napięty, ale czemuż tu 
się dziwić, skoro najlepsza przyjaciółka, do wyższych rzeczy wychowana i kierowana, przyznaje 
się nagle do długo skrywanego narzeczonego, wyjawia słodką tajemnicę, że ma zamiar zostać żoną 
i matką. 
Żadne korzenne wino nie było w stanie stępić gorzkiego smaku zdrady. Bastiana rzucała 
wokół uwagami niczym główkami łopianu, które przyklejały się do ludzi i tkwiły mocno nie 
pozwalając się oderwać. Ci spośrod zebranych, którym to zostało jeszcze oszczędzone, żartowali 
między sobą na temat łopianowych ozdób współbiesiadników weselnych, lub też chowali się, aby 
uniknąć trafień. Bodajże najobfitszy łopianowy plon zebrał przechadzający się wśród gości pan 
młody. Dziwił się nawet, że ludzie robili tak dziwaczne miny na jego widok oraz że gdzie by nie 
przystanął, zaraz rozlegało się wokół osobliwe pokasływanie. 
Nie poszczęściło się też w żaden sposób pisarzowi miejskiemu Christianowi Barowi. Był tak 
dalece nierozważny, że w wierszu, który w trzecim dniu wesela zręcznie wsunął między talerze 
Bastiany, wyznał na poły od dawna skrywaną sympatię. Pisarz uważał się za znawcę kobiet i 
doszedł do wniosku, że zaczepność i uszczypliwość Bastiany są tylko kiepsko maskowaną tęsknotą 
za własnym czepcem weselnym. Wiersz opiewał w niej dziewicę będącą Dianą i Minerwą 
jednocześnie i nawiązując do niejasnych okoliczności urodzin; przedstawiał je jako narodziny z 
głowy Zeusa. Sto pięćdziesiąt uczonych zwrotów i mitologicznych odniesień w utworze, które autor 
skrupulatnie policzył, wydawały się mu być rękojmią pochwały z ust znawczyni sztuk pięknych. 
Bastiana wszakże zwinęła podrzuconą jej kartę papieru w trąbkę i zagrała autorowi do ucha, że 
sztuki układania wierszy uczył się zapewne u jednego z tych mistrzów, których tuziny występują na 
każdym jarmarku. Żółć zagotowała się na tę obelgę w pisarzu i jął obmyślać zemstę. 
Wieczorem piątego dnia wesela, w wigilię świętego Marcina Roku Pańskiego 1528 młodzi 
małżonkowie postanowili opuścić gwar stołów i ścisk tanecznych podłóg. W małej alkowie nad 
huczącą dalej pod spodem zabawą, matka narzeczonej demontowała na jej głowie misterną wieżę z 
włosów, ozdób, koronek i świętych obrazków, którą młoda kobieta nosiła już od ponad stu godzin. 
Mąż stał w drzwiach i przebierał niecierpliwie nogami. Matczyne łzy obficie zraszały odsłonięty 
kark córki. Zapłakana i nerwowa wobec ponagleń zięcia strąciła mimowolnie na podłogę owalne 
lusterko, które rozprysło się w drobny szklany mak. 
— Siedem lat nieszczęścia — wyszeptała Jonasowa blednąc na twarzy. 
Angela pochyliła się. W najbliżej leżącym odłamku zobaczyła jedno, nadnaturalnej wielkości 
oko, które sprawiało wrażenie porzuconego na podłodze. Zmusiła się do wesołego uśmiechu: — 
Nie, stłuczka przynosi na zawsze szczęście. 
Zeszli po schodach kierując się na zewnątrz. Z bocznych drzwi pozostawiając za sobą 
weselny tumult, wysunęła się Bastiana. Objęła przyjaciółkę i szepnęła jej do przystrojonego 
klejnotami ucha: — Tylko nie zapominaj się, pamiętaj, że on nie może być górą! 
Trzy wozy czekały już przed bramą. Pierwszy zajęło, korzystając z uprzejmości państwa 
młodych, kilkoro gości weselnych z Tropawy, którzy postanowili już wracać do domu. Drugi wóz 
załadowany był dobrem weselnym: meblami, białą bielizną, cynowymi naczyniami kuchennymi, 
słowem, bogatym wianem, jakże potrzebnym dla młodego małżeństwa. Do trzeciego pojazdu 
wsiedli tylko małżonkowie. Gwiazdy przyglądały się temu wszystkiemu migotliwie z nieba. W 
bramie dziedzińca stali kupiec Jonas z popłakującą żoną i Bastiana machająca odjeżdżającym na 
pożegnanie trzymaną w dłoni chustką: — Do zobaczenia! 
Weselnicy znajdujący się w pierwszym wozie, w połowie pijani, w połowie nietrzeźwi, padli 
sobie w ramiona przy pierwszym szarpnięciu wozu przez konie, co uznali z zadowoleniem za 
okazję do napoczęcia beczułki wziętej na drogę. Z ciężkim łoskotem toczył się po bruku drugi 
wyładowany sprzętem wóz. Z trzeciego wyłoniła się jeszcze jakaś ręka na pożegnanie. Strażnik 
miejski zbrojny w spisę wyszedł zza węgła pobliskiego budynku i widząc scenę z szacownego 
mieszczańskiego obyczaju, pozdrowił ręką godne towarzystwo. 
Panna Bastiana podwinęła tren sukni i wróciła do rozradowanych gości weselnych. Skończył 
się był właśnie kolejny taniec; na jedną z ław wskoczył pisarz miejski Christian Bar i trzymając w 
dłoniach małe lalki wyobrażające mężczyznę i kobietę zaczął bawić zebranych imitując rozmowę 
między obydwojgiem. Białogłowa lalka zachowywała się nad wyraz uczenie. Łacińskie i greckie 
cytaty krzyżowały się w powietrzu. Mało tego: lalka stwierdziła stanowczo, że kobiety są we 
wszystkim równe mężczyznom, a nawet ich pod niejednym względem przewyższają, dla którego to 
powodu położą też kres męskiemu samodzierżawiu. Męska natomiast lalka odpowiadała z wszelką 
należną pokorą, że Pan Bóg zapewne nie bez przyczyny dopuścił ową drobną różnicę płci, a już 
przynajmniej cnotę odwagi pozostawił był męskiemu rodzajowi. Wszelako i z tym nie chciała się 
zgodzić pierwsza lalka oświadczając, że odwaga nie została bynajmniej oddana w pacht tylko 
mężczyznom, że znajdzie się owszem niejedna niewiasta, która potrafi w tym względzie dotrzymać 
pola mężczyźnie. Lalka nie skończyła jeszcze mówić, gdy wydała nagle piskliwy okrzyk i ze 
słowami: — Mysz! mysz!!! — zrobiła potężnego susa do prawej kieszeni pisarza. 
Ten koniec całego zdarzenia wzbudził ogólny entuzjazm. Mężczyźni kiwali głowami z 
zadowoleniem i pewnością siebie na twarzy, zaś żony jeszcze mocniej przytuliły się do swoich 
życiowych podpór. A komu jeszcze doskwierały łopianowe docinki Bastiany, ten pozbył się ich 
teraz z łatwością. Wśród powszechnego aplauzu pisarz schodził z poczuciem zaspokojonej zemsty z 
ławy. Wtedy stanęła przed nim Bastiana. W gniewie, którego blask bił od niej niczym od 
błyskawicy, była jeszcze piękniejsza, tak, że serce skromnej postury pisarza zaczęło na nowo 
krwawić. 
— Wystawcie więc teraz moją odwagę na próbę! Ale żwawo, jeśli łaska! 
Zgiełk, jaki robiło odurzone winem towarzystwo, wzmógł się jeszcze po tych słowach. 
Wszyscy przyklasnęli wyzwaniu. Mężczyźni spęcznieli w swojej dumie, że Bastiana dała się 
sprowokować i zeszła z olimpu swojej niedostępności. Kobiety popatrzyły zjadliwie na 
towarzyszkę depczącą publicznie właściwy im wszystkim status domowej kury i życzyły jej 
rychłego upokorzenia. Pośród powszechnego harmideru odbyto naradę przyjmując padające wokół 
głośne propozycje: 
— Niech pójdzie teraz w nocy na Schellenburg! 
— I przyniesie stamtąd garść jarzębiny! 
— Z drzewa pod czarną wieżą! 
Zgodzono się na taką próbę. Gospodarz zajazdu patrzył z przerażeniem na przybraną córkę:
— Nie pójdziesz tam przecież?! 
— Nie zechcesz mi tego zabronić — brzmiała spokojna odpowiedź, którą nawykły od lat do 
słuchania ojczym przyjął rzeczywiście bez sprzeciwu, choć targały nim strach i żal, że nie założył 
cugli wychowanicy, kiedy był jeszcze po temu czas. 
Bastiana przebrała się szybko z niewygodnej i powłóczystej sukni weselnej w krótki strój, 
zostawiający jej dużą swobodę ruchów. Z bynajmniej nie damskim sztyletem za pasem weszła już 
do ogrodu, gdy od bramy oderwał się jakiś cień: 
— Pozwólcie sobie towarzyszyć, panienko! 
— Co wam przychodzi do głowy, panie pisarzu! Chcecie później powiedzieć, że mnie samej 
zabrakło odwagi? 
— Nie, tylko chcę wam przypomnieć, że przecież jarzębiny rosną i przy drodze do zamku. 
— Przysięgam wam na Przeczystą Maryję i wszystkich Świętych, że jarzębina, którą 
przyniosę, zerwana będzie nie z innego drzewa, jak tylko z tego przy czarnej wieży na górze. 
Gotujący się w niej gniew sprawił, że ani się spostrzegła, kiedy zostawiwszy za sobą drogę 
znalazła się u stóp wzniesienia, na którym stały ruiny zamku Schellenburg. Prowadzące doń 
niegdyś wejście zarosło dziko. Bastiana przedzierała się przez krzaki i gałęzie niskich drzew, 
obcierając się tu i ówdzie o sterczące załomy skał. Księżyc zachodził po drugiej stronie góry i 
ciemność rozlewała się coraz gęstsza. Tak, można było zabrać ze sobą latarnię, przydałaby się teraz. 
Iskry, które nagle zobaczyła przed oczyma, nie rozświetliły jej bynajmniej ciemności, a były 
jedynie rezultatem zderzenia z niezauważonym przez nią pniem drzewa. Upadła, ale podniosła się 
szybko i wspinała się dalej. Celu nie można było zgubić. Siedlisko duchów mieściło się w samym 
szczycie. Więc dalej pod górę. Uśmiechała się walcząc z oplotującymi ją łodygami zeschłych jeżyn. 
Bojaźliwe to muszą być duchy, skoro się tak odgradzają od ludzi. 
Doszła wreszcie do miejsca, gdzie strome wzniesienie robiło się nagłe płaskie, tak jakby je 
olbrzym jakiś w pradawnych czasach ściął jednym uderzeniem miecza. Las i krzewy przerzedziły 
się wkrótce i oczom Bastiany ukazała się duża polana. Leżała na górze niczym tonsura na księżej 
głowie. W głębi polany sterczały ruiny rozwalonego zamku. Bastiana, odprężona bliskością kresku 
wędrówki, poczuła piekący guz, jaki jej tymczasem wyrósł na czole. Wyciągnęła sztylet zza pasa i 
przyłożyła do bolącego miejsca chłodną klingę. 
Ciemność panowała wokół nieprzenikniona. Wszelako cień jakiś, niczym gęstszy strzęp tej 
ciemności, oderwał się od ściany lasu i zdążał ku rumowisku murów na polanie. Posuwał się 
pochylony pod ciężarem nieforemnego tobołu na plecach. Nagle rozpłynął się w czerni osmolonych 
ruin. Ale złodziejski kundel uprawiający swój procederek pod osłoną nocy nie przeszkodzi jej 
przecież w zerwaniu kiści jarzębiny. Kontury zawalonej na poły czarnej wieży zamajaczyły już z 
bliska. Pięła się po gruzach do miejsca, gdzie, wysadziwszy kawałek muru, rosło drzewko 
jarzębiny. Nagle zajaśniał pomiędzy kamieniami czerwony blask ognia. Złodziej rozpalił pewnie 
ognisko. Ciekawość zdjęła Bastianę. Szczelina, chociaż przepuszczała łunę ognia, była tutaj zbyt 
wąska, aby można było coś dojrzeć. Przesunęła się ostrożnie do przodu, gdzie otwór się rozszerzał i 
przylegała do ziemi. Wysunąwszy głowę nad jego krawędź zorientowała się, że leży na skraju 
podziurawionego sklepienia jakiegoś lochu. W dole na posadzce płonęło ognisko. Gryzący dym 
wzbijał się kłębami do góry i palił ją w oczy. Ktoś musiał niedawno dorzucić wilgotnego chrustu. 
Po chwili buchnęły z ogniska jasne płomienie i dym się ulotnił. Bastiana otwarła szeroko oczy, gdy 
ujrzała nagłe ze dwa tuziny drabów uwijających się wśród porozwalanych skrzyń, kufrów i koszy, 
plądrujących ich zawartość, ważących w swoich łapskach znalezione precozja i zachowujących się 
przy tym tak, jak gdyby szubienice poustawiano na publicznych placach nie dla zbójów, ale 
przyzwoitych ludzi. . 
Zimne dreszcze targnęły Bastianą, kiedy ujrzała jednego z drabów tańczącego w kobiecej 
koszuli nocnej, którą sobie założył na własne wyświechtane łachy. Drugi poszedł za jego 
przykładem wciągając na nogi damskie pończochy. Zabawa spodobała się kompanom i wkrótce 
także inni zaczęli rzucać między sobą niewieścimi fatałaszkami i sztukami bielizny. Jedna tylko 
postać tkwiła nieruchomo pod ścianą. Ręce zwisały luźno i nieruchomo, nogi wykręcone były tak, 
że widoczne były podeszwy stóp, przypalone do żywego mięsa i ściekające krwią. Nieszczęśnik 
upadłby zapewne już dawno, gdyby nie sznur na szyi, którym przywiązany był troskliwie do 
żelaznego pierścienia umocowanego w ścianie. Nie było wcale łatwo rozpoznać, że był to młody 
mąż Angeli, bowiem nożem wydłużono mu wykrój ust z obydwu stron aż po same uszy, tak, że 
dolna szczęka zwisała bezwładnie odsłaniając w szyderczym uśmiechu kompletne uzębienie. 
Z dołu dało się jeszcze słyszeć łkanie. Jęk dochodził dokładnie z miejsca, nad którym leżała 
Bastiana. Przesunęła się na przeciwległą stronę wyrwy w sklepieniu i objęła teraz wzrokiem drugą 
połowę wnętrza. Stała tam Angela przywiązana rzemieniami do ściany, z rękami rozciągniętymi na 
boki, jakby ją miano krzyżować. Była naga. Na ciele ciemniły się nie tylko kępki włosów pod 
pachami, ale i sine plamy od zadanych razów widoczne wszędzie: na piersiach, brzuchu i nogach. 
Jeden z rzezimieszków siedział przed nią po turecku i długim piórem przesuwał jej pod pachami i 
po zakrwawionym łonie, bezbronnym pomiędzy szeroko rozstawionymi i unieruchomionymi 
nogami. Młoda kobieta jęczała, drżała w konwulsjach wydając niekiedy przeraźliwe okrzyki ni to 
śmiechu, ni rozpaczy. 
— Skończcie z nią. Nie możemy jej przecież wlec ze sobą — odezwał się mężczyzna, którego 
twarz znała Bastiana z portretów na jarmarkach, gdzie przy trwożnym zasłuchaniu się gawiedzi 
opiewano jego straszne czyny. Przysiadła na kolanach i poszukała ciężkiego kamienia. Odłożyła go 
jednak zważywszy w dłoni i wyprostowała się na drżących nogach. Trzeba jak najszybciej 
zawiadomić ludzi! Ześliznęła się po rumowisku w dół, a potem ruszyła przez polanę biegiem. 
Kiedy była już między pierwszymi drzewami lasu porastającego zbocze, zatrzymała się. Przecież 
mi nie uwierzą! Muszę mieć dowód! 
Pędem puściła się z powrotem w kierunku ruin. Odurzona tym, co widziała i prawie 
nieprzytomna od myśli kłębiących się w głowie wspięła się niczym we śnie na rumowisko. 
Schwyciła dolną, grubą gałąź jarzębiny i przygięła ją do siebie; odłamała końcówkę gęsto 
obwieszoną owocami i na pół przywiędłymi już liśćmi. Puszczona gałąź prostując się musnęła ją po 
twarzy i wytrąciła z równowagi. Bastiana zachwiała się i trąciła nogą jakiś luźny kamień, który 
potoczył się teraz w dół porywając za sobą i inne po drodze. Mała lawina, jaka utworzyła się w ten 
sposób, wpadła częściowo do leżącej niżej wyrwy w sklepieniu. Traf chciał, że pierwszym, kogo 
ugodziły wpadające do środka kamienne i ceglane, wymieszane z tynkiem odłamki, był sam 
Hunzaches. Krzyknął straszliwie głusząc dobiegające stamtąd ryki rozbawionej bandy. Zapanowała 
cisza. Chrzęst piasku i gruzu spod nóg schodzącej z rumowiska Bastiany wydawał się jej teraz 
słyszalny na całej polanie. Nie pobiegła tym razem wprost do lasu, ale posuwała się wzdłuż murów 
wyschniętą i pokrytą zaroślami fosą. W przesklepionej gotyckim łukiem bramie, jaka się nagle 
otwarła w murze, ujrzała wiszący nad skrajem lasu krwisto—czerwony róg księżyca. Mimowolnie 
przypomniała sobie własny pokój, bezpieczne łóżko z białą pościelą i tłoczone złotem grzbiety 
książek na ścianie, pobłyskujące matowo, kiedy księżyc zaglądał przez okno. Potknęła się nagle o 
coś. Kawałek drzewa, wyblakły od deszczu, świecił na jej drodze niczym wygrzebana z ziemi 
cmentarna kość. Za jej plecami przebiegały polanę węszące światła pochodni. 
Hunzaches był legendarnym i słynnym w przyległych ziemiach hersztem zbójeckim. Urodził 
się na Węgrzech, które dostarczają nie tylko najlepszych koni i wieprzy, ale i najbardziej 
zuchwałych rozbójników. Cały Las Bakoński był z niego dumny. Siedem wiosek trwało ze sobą w 
sporze o honor bycia rodzinnym gniazdem Hunzachesa. Czarne wąsy sterczały mu sztywno pod 
nosem. Oczy skrzyły się ponurym ogniem. Kamizelka, którą nosił, utkana była z ludzkich włosów, 
zaś jego mieszek na pieniądze zrobiony był ze skóry złapanego przezeń niegdyś grafa Rzeszy 
Niemieckiej. Kiedy się zasępił, sięgał zwykle po skrzypce, a grał tak pięknie, że zbóje nie mogli się 
powstrzymać od łez. — Życie jest ciężkie — te słowa były jego ulubioną dewizą. A że miał z 
natury dobre serce, pomagał wedle możności swoim bliźnim pozbyć się tego przykrego ciężaru. 
Zdarzyło się czasem, że ktoś nie pojmował tego na czas i gotów był dalej trudzić się z 
przeciwnościami życia; Hunzaches brał wówczas skrzypce i grał tak rzewliwie, że niedowiarkowie 
bardzo szybko się z nim zgadzali, iż ten świat jest doprawdy bezwartościowym padołem łez i 
nędzy. Zrozumienie tego fundamentalnego faktu przyspieszała banda poprzez rozmaitego rodzaju 
drobne zabiegi przy pomocy stosownie rozpalonego żelaza, spiczastych pali, tudzież wcale nie 
tępych noży. 
Hunzaches surowo przestrzegał etykiety, wedle której w towarzyskich tych zabawach brać 
udział mogli jedynie zaproszeni goście. Stąd gruz sypiący mu się z sufitu na plecy wytrącił go nieco 
z równowagi. 
Stał teraz na polanie tupiąc nerwowo nogą w ziemię i komenderował rozbieganymi 
pochodniami. Po jakimś czasie zbóje zebrali się wokół przywódcy. 
— Ktoś tutaj był — odezwał się Pechlackel. 
— Tyle to i ja wiem, padalcze! — Hunzaches był istotnie w fatalnym nastroju. Schwarzwurz,
grzebiący butem w gruzie, smarknął kunsztownie przy pomocy dwóch palców i rzekł: — Tamtędy 
ktoś biegł, zboczem w dół. Wydawało mi się, że była to dziewka. 
— Oho! Będzie dziczyzna w spódnicy, dalej na zbocze! 
Ruszyli wszyscy ławą w las przeczesując: każde zagłębienie, zaglądając za każdy krzak. 
Ślady nadłamanych gałęzi i tu i ówdzie odciśnięte w miękkim mchu podeszwy prowadziły w dół 
góry. 
Na skalnej ławie wystającej ze zbocza ponad wierzchołkami jodeł rozciągał ramiona 
ukrzyżowany Chrystus. Ciemną czerwienią mieniła się wyrzeźbiona struga krwi pod bretnalem 
wbitym w nogi Zbawiciela. Mężowie boży zamieszkujący odludne jaskinie nie mają niczego do 
ukrycia. Wykoślawione przez wichry, ledwo trzymające się na zawiasach drzwi zdawały się 
bardziej prowadzić do koziej zagrody, aniżeli do pustelni. W środku, na wiązce słomy leżał 
długobrody starzec. Przykrywający wychudzone ciało habit był tak samo brudny jak zagrzybiała 
Biblia, jaśniejąca wielką plamą w kącie. Odór unoszący się w grocie przemieszany był ze świętym 
zapachem kadzidła. 
— Pochwalony Jezus Chrystus — pozdrowił go wchodząc Hunzaches. — Nie widzieliście tu 
ojcze, uciekającej dziewki? 
Boży człek wyprostował się na posłaniu. Odurzony snem wpatrywał się na wpół przytomnie 
w przybyłego. Broda pokrywała mu nawet policzki, jakby dla kontrastu z pobożną łysiną czaszki 
pozbawionej w ogóle włosów. Pochodnia trzymana przez herszta w ręku oświetlała bose stopy 
pustelnika; ich wielkie palce odstawały na bok od reszty, jakby były tu zbyteczne. 
— Czego żądasz? — krzyknął wreszcie, rozbudzony już na dobre. — Czyż ci nie 
powiedziałem, ty sępie ścierwo, żebyś mi się tutaj nigdy nie pokazywał?! 
Hunzaches przeżegnał się szybko i cofnął o krok: — Czy jaka dziewka tu nie przybiegała? 
— O, ty piekielne nasienie; bękarcie wyrodny, zali chcesz powiedzieć, że kobiety mi na noc 
do łóżka włażą? Zalim plugawiec, taki jak ty?! — Eremita odpiął przepasujący go sznur i zamierzył 
się nim na przybyłych. W tym momencie garść iskier obsypała się z pochodni na łóżko starca. 
— A cóż to? Z dymem mnie chcecie puścić, szubieniczna zgrajo? Precz stąd! — Święty mąż 
pochylił się, podniósł kawał gliny i rzucił nim w Hunzachesa. Pocisk rozprysł się jednak na 
policzku Pechlackela. Widząc, że niczego nie dowiedzą się od obłąkanego pustelnika, zbóje 
wycofali się. Ten zaś wybiegł za nimi i wychylając się poza drewnianą poręcz nad przepaścią 
złorzeczył im, ile mu sił w płucach starczyło, zaś echo odbijało jego słowa w dolinie: — Krucy 
karmić się będą waszymi flakami, kat pasy będzie z was darł i końmi będą was włóczyć! 
Zaksztusiwszy się własnym krzykiem stał tak jeszcze chwilę łapiąc oddech, po czym podrapał 
się w łysą czaszkę i podreptał do swojej jaskini. Skrzesał tam ogień i nastawił małą, migotliwą 
lampkę. W głębi groty, gdzie stał skromny, z nieheblowanego drzewa wykonany ołtarzyk, 
przykryty białym, obrombionym złotą lamówką płótnem, poruszyło się coś. Przesunęły się gęste 
frędzle odsłaniające wyhaftowane wyobrażenie Przenajświętszego Sakramentu, pobożny dar 
potrzebujących modlitewnego wspomożenia niewiast. Spod nastawy ołtarzowej wypełzła na 
czworakach Bastiana. 
— Pójdź, moja córko — westchnął starzec. — Do czeluści piekielnych zaprowadzą mnie 
kłamstwa, jakich dopuściłem się dzisiaj z twego powodu. 
— Cóż to za potwór ten Hunzaches! Przyjrzałam mu się dokładnie z ukrycia. 
W zamyśleniu stał pustelnik przed czaszką leżącą na stole drapiąc się we własną. 
— O próżności, zwodności i nieszczerości tego świata, która i głusze leśne przenikasz! 
Ludzie tam biorą się za łby, a człowiekowi tu wypadają włosy. 
— Mielibyście, ojcze, przyznać się, powiedzieć prawdę? Rozerwaliby mnie na sztuki! 
— Prawda, to jest kupa zeschłego chrustu. — Eremita zaczął wymachiwać rękami. — Idźże 
już, idź! Ale strzeż się tej zgrai, abyś nie wpadła im w ręce. Rozbiję mu łeb, jeżeli ci co złego 
zrobią. O, Maryjo, Święta Matko Boża, módl się za nami grzesznikami! 
Las milczał. Czasem tylko poruszył się lekko we śnie. Wąską ścieżyną prowadzącą od jaskini 
pustelnika schodziła Bastiana w dół. W nozdrzach miała jeszcze zapach kadzidła. Skały 
zastępowały jej drogę. Pnie zmruszałych drzew kładły się jej pod nogi. U stóp góry rozciągały się 
pola. W niewielkim oddaleniu błyszczała zza kęp wikliny płynąca leniwie rzeka. 
Ostry gwizd przeszył w pobliżu powietrze. Odpowiedziano nań z prawa i z lewa, z przodu i z 
tyłu. — Hej! Hej! — niosło się przez zarośla niczym w nagonce podczas polowania. 
Bastiana zatrzymała się, usiłowała opanować natłok gorączkowych myśli i ochłonąć nieco. 
Do miasta już niedaleko. Dostać się tam jak najszybciej! Ruszyła do przodu wybierając 
najciemniejsze miejsca. Miękki, gliniasty grunt nadrzeczny utrudniał marsz. Grzęzła w nim. Jeden 
but utkwił już w lepkiej mazi. Brzegiem rzeki przebiegał cień. Za tą rzeką był ratunek. Trzeba si~ 
do niej dostać, za wszelką cenę. A potem, choćby wpław... Pod gałęziami drzewa poruszyło się coś 
wielkiego i czarnego. Ciche rżenie dobiegło dziewczyny. Ręka trafiła na ciepłą sierść, zroszoną 
rosą. Zwierzęcy pysk szukał pytająco jej dłoni. Radość jak nagła burza targnęła Bastianą. Toż to był 
osiodłany koń! Chwyciła za lejce oplecione wokół pnia i włożyła nogę w strzemię. Przenajświętsza 
Panienko! Dwanaście świec pod twój obraz w farze i sto sztuk złota dla sióstr od Serca 
Jezusowego! 
Niedźwiedzia łapa spadła jej na plecy i zanim się opamiętała, tkwiła już w stalowych 
objęciach kogoś, kto zaszedł ją od tyłu. 
— Blassel! — Na ten rozkaz koń postąpił krok do przodu przewracając Bastianę, która nie 
zdążyła na czas wyjąć nogi ze strzemienia. Napastnik runął na nią przygniatając swoim ogromnym 
ciężarem. Jedną ręką dusił ją za szyję, a drugą zaczął szarpać za suknie. Prężyła się nie mogąc 
poluzować morderczego uchwytu. Kształty zamazały się jej przed oczami, widziała teraz Angelę, 
nagą, przywiązaną do ściany i sponiewieraną od stóp do głów. Zęby oprawcy, którymi wpił się jej 
w policzek, przywróciły jej przytomność. Sięgnęła do rękojeści sztyletu, z trudem wyciągnęła go 
spod ciała i wznosząc go nad karkiem mężczyzny pchnęła go dwa razy. 
— Cięto mnie! Biegiem tutaj! — krzyknął oszalałym z bólu głosem puszczając swoją ofiarę. 
Zobaczyła teraz jego twarz i rozpoznała Hunzachesa. Kopnięciem obydwu nóg, które rozprostowała 
teraz gwałtownie, powaliła go całkiem na ziemię. Zerwała się rozglądając się wokół. Krew tryskała 
z szyi herszta. Skoczyła przed siebie, a wtedy zbój rzucił się resztką sił za nią i schwycił ją za nogę 
nad kolanem, ciągnąc ku sobie. Przejechała mu sztyletem po wszystkich czterech palcach dłoni, tak 
że puścił ją natychmiast skowycząc głośno. 
Bastiana rzuciła się do ucieczki. Gwizdy i wołania rozległy się już niemal za jej plecami. 
Przebiegłszy parę kroków zobaczyła konia, który spokojnie pasł się na łące, opadającej tutaj 
łagodnie do .rzeki. Z rozbiegu dosiadła zwierzęcia i kłując je — z braku ostróg — sztyletem w zad, 
skierowała się do rzeki. Koń skoczył odważnie w toń, która rozstąpiła się przed nim wyrzucając 
fontanny wody w górę, i parł do przodu. Po chwili złapał kopytami kamienisty grunt i całkiem już 
pewnie osiągnął niedaleki brzeg. Galopem pokonał skąpaną w porannej mgle łąkę i wydostał się na 
wysadzaną drzewami drogę, gdzie Bastiana skierowała go ku miastu. Chłodny powiew jesiennego 
powietrza chłodził w pędzie jej rozpaloną twarz. Wyminęła chłopską furmankę zmierzającą o 
świcie na targ, który miał się rozpocząć z brzaskiem dnia. 
Weselnicy czekali wszyscy na powrót Bastiany. Piwniczne zapasy zajazdu malały przy tym w 
zastraszającym tempie. Jedynie pisarz miejski Christian Bar rozstał się ze swoim dzbanem. 
Trzeźwiał tym szybciej, im większy niepokój rósł w jego sercu. Swoim obydwu lalkom poobcinał 
głowy i wyrzucił je na kupę gnoju za zajazdem. Miał uczucie, że sam na coś takiego zasłużył. 
Niespokojny stał przy oknie nie zważając na harmider za swoimi plecami. 
— Trzeba wysłać ludzi, zarządzić poszukiwanie — odezwał się wreszcie, kiedy szarówka na 
dziedzińcu przerzedziła się wyraźnie. 
— Co? Mamy szukać Bastiany? — roześmiał się pijanym głosem sędzia — ależ wróciła już 
dawno i zakopała się w łóżku! 
Gospodarz potrząsnął przecząco głową; zaglądał przed chwilą do alkowy dziewczyny, była 
pusta. 
Pisarz otworzył okno. Świeże powietrze koiło głowę huczącą od gwaru wypełniającego izbę. 
Z dala dał się słyszeć tętent końskich kopyt. Zbliżał się z każdą sekundą, aż przez widną już bramę 
wpadł na dziedziniec jeździec na spienionym wierzchowcu. 
— Bastiana! Bastiana na koniu!? Hałas podniósł się jeszcze większy. Poleciały przewracane 
krzesła, ławy i dzbany. Weselnicy wyciągali wysoko szyje, depcząc jedni po drugich. Bastiana stała 
w drzwiach, cała w błocie, ociekająca wodą, w porwanym ubraniu, z raną na lewym policzku i z 
nieswoim wzrokiem. Sięgnęła do kieszeni przytroczonej do pasa i rzuciła na podłogę zmiętą i 
mokrą kiść jarzębiny. — Zbóje napadli na wozy z Tropawy. Angela i jej mąż leżą martwi na 
zamku! 
Ludzie cofnęli się na te słowa o krok przewracając resztę stojących jeszcze sprzętów. Ktoś 
zaśmiał się głośno, dopatrując się w tym wszystkim makabrycznego żartu. 
— Samego Hunzachesa pchnęłam sztyletem, to jego koń! Niektórym z zebranych zaczęła 
wracać przytomność. Oczami szukano rodziców panny młodej, ale ci już dawno udali się na 
spoczynek. Christian Bar nabrał głęboko powietrza w płuca i zaczął nagle konwulsyjnie płakać. 
— Nie stójcie tak! — krzyknęła Bastiana. — Na miłość Boską, zróbcie coś! 
Krzyk ten poderwał zebranych; zaczęli biegać tam i z powrotem, rzucać przekleństwami, 
przysięgać zemstę okrutną i walić pięściami o stoły. Kapitan straży miejskiej Stackenbach, który 
przez czas wesela bodajże najszczerzej ze wszystkich zaglądał do kielicha, najwcześniej też ze 
wszystkich wytrzeźwiał. Rzucił stojącym przed nim dzbanem o podłogę, dobył miecza, wsunął go z 
trzaskiem na powrót do pochwy i zawołał, że sam się da powiesić, jeżeli nie przywiezie pod 
szubienicę całej bandy. Wybiegł też natychmiast powołać swoją rotę pod broń. Już w pół godziny 
potem oddział zbrojnych podążał za zamek. Otoczyli Schellenburg ze wszystkich stron i 
jednocześnie wdarli się do ruin. Na próżno. Zbójeckie gniazdo było już puste. Tylko dwa trupy w 
wieży świadczyły o niedawnej bytności bandy. Pozostałych weselników, którzy wyruszyli spod 
zajazdu ze śpiewem na ustach i kubkami wina w dłoniach, znaleziono w lesie przy szlaku 
tropawskim z podciętymi gardłami bądź ze zmiażdżonymi czaszkami. Anioł wyciosany z kamienia 
spoczął na grobie nowożeńców w Jagerndorf, za których dusze odprawiona została żałobna 
nowenna. Patrycjusze z Tropawy pochowani zostali w lesie na miejscu zbrodni. Stanęło tam sześć 
jednakowych krzyży, żacy ze szkoły łacińskiej odśpiewali Miserere, a proboszcz z parafii 
mariackiej mówił o zesłanym przez Boga doświadczeniu. 
Stackenbach szalał w poszukiwaniu Hunzachesa po całym księstwie. Wypatroszył każdą 
kryjówkę złodziejską, rozprawił się z tym, na co tu i ówdzie przymykano oczy. A Temida, która 
przecież nie widzi tak całkiem dokładnie, zali winnych czy niewinnych przed nią postawiono, 
obeszła się z tymi wszystkimi — paroma włóczęgami, Cyganami, Żydami i paserami — których 
dostarczył jej Stackenbach tak surowo, jak gdyby kapitan wydarł ich ze środka bandy Hunzachesa. 
Straszny mąż odgrażał się, że niebawem i samą osławioną zgraję ten sam los spotka, ale własnej 
osoby nie zaprzysięgał już po raz drugi szubienicy. 
Zdarzyło się pewnego dnia, że u szewca Matowskiego zjawiła się gdzieś około świąt Bożego 
Narodzenia obca kobieta. Opowiedziała się, że jest ze wsi Lichten, a życzyłaby sobie parę mocnych 
i porządnych butów wyściełanych futrem i zdobnych futrzaną lamówką na cholewkach. To będzie 
niezły grosz kosztować, zauważył szewc, na co kobieta odparła, że nie cena jest dla niej ważna, 
tylko żeby skóra była ładna i futro dobre. Dodała jeszcze, że nosy butów mają być z koźlej skóry 
zwanej kurdybanem. Szewc wytrzeszczył oczy na jej gestykulującą rękę, ale przyklęknął posłusznie 
i jął pobierać miary notując odpowiednie cyfry w mocno już sfatygowanej książce zamówień. 
Przyglądał się przy tym ustawicznie czerwonym palcom kobiety, jakby nie tyle szewcem był, co 
rękawicznikiem. Skończywszy mierzyć stopy, podniósł się z kolan i oświadczył, że nie jest pewny 
czy ma aby jeszcze kurdyban na składzie, więc zanim ostatecznie obieca wykonanie roboty, pójdzie 
to jeszcze sprawdzić. Wyszedł i nie było go dłuższą chwilę, ale kiedy wrócił, już od progu mówił, 
że kurdyban ma i że buty będą wobec tego zrobione akuratnie wedle życzenia. Zaczął też od razu ni 
stąd, ni zowąd rozwodzić się nad rozmaitymi rodzajami butów, nad sztuką szewską i rzemiosłem w 
ogóle, po czym przeszedł do rozważań politycznych względem Turka i cesarza, słowem: widać 
było, że nad swoim szewskim kopytem przemyśla świat i jego sprawy nader gruntownie. Kobieta 
odpowiadała tylko półgębkiem i nie zawsze do rzeczy, z czego można było wnosić, że podobnymi 
refleksjami nie zaprzątała sobie nigdy dotąd głowy. Poderwała się wreszcie ze stołka, złapała za 
kosz, owinęła się chustą i chciała pójść swoją drogą. Ale w drzwiach stało już czterech pachołków 
miejskich. 
— To ona! — wskazał im szewc na kobietę. Ta obiegła szybko wzrokiem izbę, rzuciła się na 
rzemieślnika przewracając go na ziemię i skoczyła do tylnych drzwi. Wszelako gdy je otworzyła, 
ujrzała wymierzone w siebie piki strażników miejskich. Nie było odwrotu. Pochwycono ją od tyłu, 
zarzucono powróz na szyję i skrępowano. 
— To jest ten pierścień! — wskazywał szewc. — Widziałem go na ręku córki pana Jonasa, 
kiedy pobierałem jej tutaj miarę na buty weselne. 
Na palcu trzymanej przez knechtów kobiety lśnił złoty pierścionek z zielonym kamieniem w 
oczku. 
Straż prowadziła aresztowaną kobietę przez miasto, a pochodowi temu towarzyszyło rosnące 
z każdą chwilą zbiegowisko. W mig rozeszła się po mieście wieść, że pojmano jednego z ludzi 
Hunzachesa, że jego kochanka zdradziła się sama i wpadła w ręce ludzi kapitana Stackenbacha. 
Droga wiodła i przed zajazdem "Zum Reichsadler". Bastiana stała akurat w oknie. Gdy dojrzała w 
tłumie grube babsko, czerwone na twarzy, z obwisłymi piersiami i brzuchem niczym kuchennym 
kotłem, które pomimo nałożonych więzów rzucało się szaleńczo na wszystkie strony i lżyło 
sprośnymi słowy towarzyszącą jej gawiedź, odwróciła się ze wstrętem od okna i pokonując 
obrzydzenie, jakim napełnił ją ten obraz, podeszła do regału z książkami. Wyjęła filozoficzne pisma 
Boecjusza i zagłębiła się w lekturze. 
Chłopi z Lichten potwierdzili, że kobieta istotnie mieszka w ich wiosce; wprowadziła się 
przed jakimś czasem do opustoszałego domostwa po mieszkańcach wymarłych na zarazę. Powiada 
o sobie, że nazywa się Matta. Nic więcej nie potrafili do tych informacji dodać. 
Mistrz Hans Muckenschnabel rozumiał się dobrze na sztuce wypytywania. Na kolczastym 
zającu wyśmiewała go jeszcze i krzyczała, że chyba sam diabeł musiałby się tu zjawić, aby 
cokolwiek powiedziała. Wzięta w kluby zaczęła ryczeć okropnie, krew puściła się jej ustami, a 
język uwiązł między zębami. Kiedy położono ją na wyciąg i zaczęto jej grube ciało formować w 
kształt nieco bardziej wydłużony, kobieta odpowiadała już gładko: nazywa się Matta i prowadziła 
kuchnię Hunzachesowi i jego bandzie. Podczas spiesznego odwrotu zgrai z zamku pozostawiono ją 
w okolicy obiecując ściągnąć ją przy pierwszej dobrej sposobności. Hunzaches to wielki pan, a jego 
ludzie rekrutują się spośród zbiegłych żołnierzy, znają więc wojenne rzemiosło. Hunzaches jest 
bogatszy niż sam cesarz, król i wszyscy książęta razem wzięci. Odbywali razem rajdy aż po 
Adriatyk. W grotach Blanicy ukryli całe fury złota, a i na Schellenburgu leżą zakopane skarby. 
W położonej na skraju lasów gospodzie, gdzie herszt bandy zostawiał dla Matty wiadomości, 
kapitan Stackenbach zorganizował zasadzkę. Po kilku tygodniach pochwycono draba, który pod 
rękami mistrza Muckenschnabla zeznał, że jest poszukiwanym Hunzachesem. Ponieważ Matta 
rozstała się już była z Bożym światem, wezwano Bastianę za świadka. Czytała właśnie w Marku 
Aureliuszu, kiedy przyszedł po nią wysłannik z ratusza. Krew odpłynęła jej z twarzy, nogi 
wydawały się wrastać w podłogę, bezradnie spoglądała na rzędy książek, a piersi poczęły jej drżeć i 
poczuła nagle pełna wściekłego wstydu i podniecenia zarazem uchwyt męskiej dłoni na swoim 
nagim udzie. Kołowrót dzikich snów z wielu nocy w ubiegłych miesiącach stanął jej przed oczyma 
chłoszcząc niemiłosiernie swoimi obrazami. 
Czy nie mogłoby się to jednak bez niej odbyć zapytała nieswoim głosem przychodząc do 
siebie. Ale owym posłańcem był sam sędzia miejski, który dla Bastiany pofatygował osobiście 
własną' godność i dziwił się teraz wielce przestrachowi panny Bastiany i jej wahaniom. Powiedział 
też kilka słów o opinii społecznej i obowiązkach względem sprawiedliwości. 
Więzień leżał w ciemnym kącie pod ścianą niczym zmięty worek. Półmrok panujący w 
piwnicy rozświetlało tylko jedno małe okno w górze i kilka pochodni. W podłodze otwarta była 
zapadnia prowadząca do leżącego jeszcze głębiej lochu, którego grube mury zdusić mogły w sobie 
ryk choćby i tysiąca zarzynanych wołów. Bastiana dostrzegła mistrza Muckenschnabla. Siedział 
okrakiem na wielkim pniaku i ogryzał z widocznym smakiem świńskie żeberko. Więzień, a raczej 
to, co z niego jeszcze zostało, przykryty był na poły zakrwawioną.  Z pustego już prawie oczodołu 
wylewało się wąską strużką na czarną brodę białko oczne. Bastiana pochyliła się nad tą ludzką 
miazgą i musiała się oprzeć o mur, aby nie upaść. 
— To nie jest on — odwróciła się do pisarza oddychając głęboko. 
— To nie jest Hunzaches? . 
— Nie! — Podniosła do oczu swoją białą dłoń, do której przylepił się teraz zielonkawy szlam 
pokrywający mury piwnicy. 
Więzień poruszył się.
— No bo nie jestem Hunzaches! Jestem Schwarzwurz! — Pochwycony przez ludzi 
Stackenbacha podał się w przypływie zbójeckiej pychy za swojego herszta, rozkoszując się 
przestrachem, jaki budziło wśród mieszkańców miasteczka jego imię. 
Christian Bar długo unikał Bastiany. Na stole w jego pokoju leżała główka, którą odciął lalce 
owego w pamiętny sposób nieszczęsnego wieczoru. Tak długo malował na niej rysy twarzy 
wyszydzanej wtedy dziewczyny, że po wielu próbach widocznym stało się niewątpliwe 
podobieństwo. Toczył teraz z główką długie i serdeczne rozmowy. Któregoś wieczoru powiedziała: 
"Tak!" W rocznicę wesela w zajeździe pisarz miejski stanął uroczyście przed obliczem Bastiany i 
dygocząc na całym ciele wykrztusił, że oczywiście zdaje sobie sprawę, ale przecież ma nadzieję, no 
i może... Ona pozwoliła mu mówić kartkując przy tym Eneidę, ale jej twarz pozostała nieruchoma, 
zaś wzrok był smutny i nieobecny. Główka lalki kłamała. Pisarz posiekał ją po powrocie do domu 
wielkim kuchennym nożem na kawałki i wrzucił je w ogień. W mieście zaś rozpowiadał, że panna 
Bastiana jest opętana przez diabła pychy, który każe jej niejasności wokół własnych urodzin 
tłumaczyć pochodzeniem szlacheckim. 
W wąskiej uliczce niedaleko murów miejskich mieszkała stara Barbara Stossin zażywająca 
wielkiego poważania u wszelkiej maści wróżbiarek, o której powiadano, że przy pomocy luster, ziół 
i lanego ołowiu potrafi wydzierać tajemnice przyszłości. Pewnego dnia zjawiła się u niej 
zaowalowana kobieta; nie zdejmując zasłony z twarzy zażądała skutecznych środków na 
nieustający wewnętrzny niepokój, bezsenność i przykre myśli. Starowina oświadczyła, że musi 
jednak wiedzieć, skąd ten niepokój się wywodzi, czy z serca, z głowy czy żółci, czy z nienawiści, 
miłości albo innych pragnień, nadto, jakiego charakteru są owe przykre myśli? Ponieważ 
tajemnicza petentka odmówiła bliższych odpowiedzi na te pytania, przeto wróżbitka musiała 
rozłożyć bezradnie ręce i z niczym ją odprawić. Pisarzowi miejskiemu wszelako dała zaraz znać, że 
Bastiana nie znajduje już pociechy w trapiących ją dusznych rozterkach w swojej bibliotece oraz że 
powinien w tej sytuacji tylko cierpliwie czekać, a wszystko potoczy się wedle jego życzeń. 
Christian Bar czekał jednak na próżno. 
Upłynęły cztery lata. W Jagerndorf zdarzyło się znów wesele, w którym brało udział całe 
miasto. Szlachecki szyk i mieszczańskie bogactwo dawały gwarancję zabawy dla ducha i obfitości 
dla ciała. Wypadło bowiem, że ściągnął na ten czas do miasta sam markgraf von Ansbach— 
Brandenburg ze swoim orszakiem. Dworscy panowie i rycerze zapowiedzieli ochoczo swój udział 
w uroczystościach weselnych. Panną młodą była tym razem Maria Apfelthaler, córka właściciela 
zajazdu "Zur Goldenen Sonne" nie ustępującego w niczym zajazdowi ojczyma Bastiany. Jakoż 
przybyli goście mieszkali po połowie w obydwu zajazdach. Maria, młodsza od Bastiany, 
przywiązana była do starszej przyjaciółki od najmłodszych lat. Teraz błagała ją we łzach, aby 
zechciała przewodzić drużkom na weselu. Także rycerstwo zamieszkujące w "Zum Reichsadler" 
wysłało poselstwo z prośbą o udział pięknej Bastiany w weselu. Ojczym niepewnie drapał się w 
głowę: — Nie wiem, od owego nieszczęsnego Świętego Marcina nie zgadza się na żadne wesele. 
— Połączonym siłom Marii i rycerzy, Bastiana nie mogła jednak długo stawiać czoła. Nałożyła ku 
powszechnej radości weselną suknię. Tancerzem jej i towarzyszem przy stole został pan von 
Sedlnitzky, szambelan jego książęcej wysokości. Christian Bar przyglądał się tej parze z żałością w 
sercu. 
Wraz ze zgodą na wzięcie udziału w weselnej zabawie coś się odmieniło w Bastianie; tak 
jakby rygiel pękł, czy też odskoczyły jakieś wewnętrzne drzwi. Odzyskała swój dawny śmiech, 
humor i dowcip, który był wszelako teraz łagodniejszy i pozbawiony szyderstwa. Odrzucała do tyłu 
kształtną głowę jak młody koń, kiedy wypada ze stajni; jej ciemne oczy iskrzyły się gorącym 
ogniem. Otrząsnęła się z wcześniejszego dystansu i zamyślenia. Rzuciła się w coś, czego nikt nie 
widział, a i ona sama nie potrafiła tego dostrzec. 
Trzeciego dnia wesela pan von Sedlnitzky opuścił rozbawione towarzystwo. Nagła 
wiadomość kazała mu wracać w rodzinne strony. Daleki powinowaty von Sedlnitzkiego, nieznany 
mu zresztą dotąd z widzenia, pan von Szitra Tarok przywiózł tę wiadomość osobiście i zastąpił 
kuzyna przy Bastianie. Był znakomitym tancerzem, smukłej budowy ciała i ciemnej urody. Szyję 
zdobił mu złoty łańcuch zakończony gwiaździstym krzyżem. W swoich podróżach odwiedził już 
wiele krajów, opowiadał też o nich rzeczy przedziwne, zwłaszcza o ich mieszkańcach: Turkach, 
Wołochach i Węgrzynach. Bastiana zaśmiewała się często przy tych opowieściach szczerze i 
głośno, odpowiadała też skinieniem głowy na jego toasty. Odbyli przechadzkę w ogrodzie przy 
blasku pochodni, potem przejażdżkę po rzece w czółnie przykrytym czerwonym baldachimem. 
Kiedy dziewczyna spuściła rękę za burtę, opadła za nią i jego dłoń i szybko znalazła jej palce. 
Woda opluskiwała złączone ręce. Nagle szlachcic westchnął głęboko, zachmurzył się i oczy 
zapaliły mu się złym blaskiem. Serce Bastiany uderzyło gwałtowniej, jakby się chciało wyrwać z 
piersi i znów poczuła palący uchwyt męskiej dłoni na swoim nagim udzie. 
Pan von Szitra Tarok prawił w swojej obco brzmiącej niemczyźnie o nieprzeniknionej 
zagadce splotu losów ludzkich. Bastiana słuchała uważnie nie roniąc ani słowa, a każde z nich 
zapadało w nią niczym w głęboką studnię, ciężko, ciemno. Przerwał jednak w pewnej chwili nie 
kończąc zdania, opuścił ją i nie pojawił się więcej. Na próżno poszukiwała go w ogrodzie i w domu. 
Rozbolała ją głowa, a i nogi ,zaczęły odmawiać posłuszeństwa. 
Następnego dnia bawiła gości weselnych trupa wędrownych kuglarzy: skoczków, połykaczy 
ognia i nożowników. Kobiety krzyczały z przestrachu, kiedy ci ostatni miotając nożami — zdawało 
się — za każdym następnym rzutem przeszyją niebacznie na wylot stojącego pod tarczą małego 
chłopca. Wśród ogólnego podniecenia pokazał się na dziedzińcu i pan Szitra Tarok. Gdy najbliżej 
stojący nie posiadali się ze zdumienia nad zręcznością kuglarzy i niebezpieczeństwami, na jakie się 
przy tym narażają, zauważył obojętnie, że cały ten kunszt sprowadza się do bezbłędnego 
opanowania określonych chwytów i sztuczek. Po tych słowach podwinął sobie wysoko rękaw od 
koszuli i poprosił Bastianę o szpilę spinającą welon na jej włosach. Wziął ją w dwa palce 
odsuwając pozostałe wytwornie w bok i wbił ją szybkim ruchem w ramię. Szpila zakończona 
główką z lapis lazuli skryła się cała w ciele wychodząc końcem z drugiej strony. Nie popłynęła 
jednak ani jedna kropla krwi. Ludzie zamarli w zdumieniu, a Bastiana poczuła skurcze w brzuchu. 
Zauważyła, że kiedy von Szitra Tarok wyjął szpilę z ramienia pokrywały ją drobniutkie skrawki 
mięsa; stal była ciepła, ale bez odrobiny krwi, tak jak gdyby znalazła drogę przez mięśnie nie 
napotykając żył. 
— Wielkiście, Panie, sobie ból zadali? — pytała Bastiana swego towarzysza podczas 
wieczornego spaceru wysadzaną drzewami aleją i wypełnioną zapachem rosnących wokół róż. Z 
zajazdu dobiegł ich hałas zabawy. Szumiała także fontanna przy wylocie alei; strumień wody 
wspinał się wysoko, otwierał się w górze w wielki parasol i opadał perliście załamując różnobarwne 
światło pochodni. Nitki babiego lata wisiały rozpięte pomiędzy drzewami. Bastiana czuła jak kleją 
się jej do czoła, warg i policzków. Przetarła chusteczką twarz. Miała wrażenie, że to ciemność tka 
misterną sieć, która z każdą chwilą gęstnieje. 
Szitra Tarok wskazał na rozgwieżdżone niebo. 
— To moja gwiazda! — Było to niespokojnie pulsujące, mieniące się migotliwym blaskiem 
ciało niebieskie. Bastiana wpatrywała się w gwiazdy, rozpoznawała Koronę, Lutnię, Łabędzia; stała 
z odrzuconą do tyłu głową, chłodny powiew nocnego wiatru muskał jej odsłoniętą i napiętą szyję. 
Szlachcic pochylił się i złożył na niej pocałunek; Bastiana poczuła na swojej aorcie jego zęby, ostre, 
gotowe się zamknąć. Uwolniła szyję od pocałunku, opuściła głowę i milczała. Po chwili zapytała go 
znów o jego gwiazdę. Podniósł rękę i wskazał palcem na Wegę, ale jej zdawało się, że poprzednio 
wskazywał na Arktura. Potem oświadczył jej, że czeka na nią w swoim pokoju o północy. Wszyscy 
będą o tej porze bawić w najlepsze i nikt nie zauważy jej zniknięcia. — Róże rosną przed moim 
oknem, tylko one będą was widzieć! 
Wrócili do sali tanecznej. Przyjął ich gwar muzyki i roztańczonych par. Grajkowie byli już 
zmęczeni. Skrzypek grał wyraźnie ostatkiem sil. Pan von Szitra Tarok podszedł doń i wziął 
skrzypce w swoje ręce. Instrument zmienił pod jego palcami jakby duszę. Już nie z chłopska 
dziarskie tony dały się słyszeć, ale na salę popłynęła łagodnymi falami melancholia. Pary 
przerywały po kolei swoje tańce i zastygały w zasłuchaniu. Wszelako po chwili wybrzmiała z 
wolna tęskna skarga i skrzypce zabrzmiały, zdało się, wyczekiwaną od dawna szczęśliwością. 
Takiej gry zebrani jeszcze nigdy nie słyszeli. Bastiana stała obok pana von Szitra Tarok i nie mogła 
oderwać wzroku od jego dłoni prowadzącej smyczek. Kiedy grający pochylił w namiętności gry 
głowę i ona pochyliła się nad jego karkiem. 
Kapitan Stackenbach siedział w gronie co znamienitszych biesiadników i opróżniał właśnie 
kielich małmazji, gdy ktoś — a było to krótko przed północą — dotknął go w ramię. Panna 
Bastiana stała przed nim i skinieniem głowy prosiła na stronę. Odeszli na bok, a wtedy dziewczyna 
z bladością na twarzy i ściskając kurczowo złotą kolię na piersiach, wyszeptała: — Panie kapitanie, 
dzisiaj możecie się uwolnić spod szubienicy, na którą kiedyś zaprzysięgliście. 
Kapitan zabulgotał jak wypełniona do połowy butelka, kiedy nią potrząsnąć — i nic nie 
rozumiał. 
— Hunzaches jest tutaj! 
Kapitan oparł się o ścianę, a pochwa miecza zaplątała się mu od gwałtownego ruchu między 
nogi. 
— Gdzie?! 
— Tylko nie krzyczcie tak, jeśli chcecie go pochwycić. Jest tutaj, na weselu, wśród gości. To 
pan von Szitra Tarok. 
Stackenbach wytrzeszczył w niedowierzaniu oczy i poczuł nagle, że ma ołów w nogach. 
— Co też panience do głowy przychodzi? 
— Rozpoznałam swoje cięcia na jego ręce; szrama przez wszystkie cztery palce, a i na karku 
ma dwa ślady od moich pchnięć sztyletem. 
— Po tych słowach kapitanowi powróciła przytomność. Nie ze strachliwą dziewką służebną 
rozmawiał, ale to była Bastiana, która opowiadała mu takie rzeczy. Odbił się od ściany, potrząsnął 
głową dyscyplinując wzrok, który oddawał to, co się działo na zewnątrz kapitańskiej osoby, w 
sposób dosyć rozchwiany i zamazany, i gdy soczewki oczne złapały wreszcie pożądaną przezeń 
ostrość, zaklął szpetnie i runął jak burza z izby. 
Bastiana podeszła teraz do ojczyma, objęła go kładąc mu głowę na piersi, czym rozczuliła 
niepomiernie starego człowieka: 
— Czy wierzycie, że jestem szlacheckim dzieckiem? Kiedy mi to powiecie? . 
— Nie wiem tego, córuchno. Twoje pochodzenie jest niewiadome. — Chciał od początku 
opowiedzieć znów starą historię o tkackiej rodzinie z sąsiedztwa, która pewnego wieczoru znalazła 
pod swoimi drzwiami rozpłakane niemowlę. Bastiana potrząsnęła głową. Za jej plecami stanął 
Christian Bar. Ponieważ stały tancerz opuścił ją, jak się wydaje, czy zatem nie odrzuci teraz jego 
skromnego towarzystwa? 
Panienka nie słysząc go potrząsnęła jeszcze raz głową i rzekła, że nie wierzy w to, ale być 
może wyjaśnią to przyszłe dni. Wyszła samotnie na dziedziniec i znikła w ogrodzie. Przez chwilę 
wpatrywała się stąd w jedno z okien zajazdu, skryte za gęstwą pnących róż, bijące światłem 
zapalonych w środku świec. Odwróciła się i powoli skierowała swoje kroki do domu. Wyminęła po 
drodze jakiegoś pijaczynę walczącego w rynsztoku z niedyspozycją przepitego żołądka. Zaszedłszy 
do siebie zapaliła lampkę i podeszła do książek. Przesunęła dłonią po skórzanych grzbietach opraw. 
Palce zatrzymały się na tomie Boecjusza. Wyciągnęła książkę do połowy z regału. Głowę miała 
pełną lepkich pajęczyn i rozdygotanych światłem gwiazd, które trzepotały się w nich i wibrowały 
niczym uwięzione w sieci muchy. Udo paliło ją jakby od przyłożenia rozgrzanych do czerwoności 
cęg, piersi sztywniały i nabrzmiewały twardo. 
Zduszony krzyk wyrwał się jej nagle ze ściśniętej krtani. Zapominając książkę wybiegła z 
alkowy. Otwartymi drzwiami wylała się w mrok szeroka struga światła. Posępny, spiżowy głos 
odezwał się w ciemnościach i dźwięczał przez noc. Dwunastokroć z farnej wieży, którą to liczbę 
powtórzyły zaraz i pozostałe dzwony w mieście. Każde uderzenie spiżowego serca przyprawiało 
Bastianę o spazmatyczny dreszcz. Wydawało się jej, że zewsząd słyszy szczęk ukrytej broni. 
Wreszcie pierwsze drewniane stopnie znajomych kręconych schodów. Uważać tylko na 
podziurawione przez korniki belki nad głową — mój Boże, kiedy te schody się skończą?! Wpadła 
wreszcie we drzwi. 
Siedział na kanapie bawiąc się tasiemkami częściowo już rozpiętej koszuli; na ustach błąkał 
mu się zachęcający uśmiech. 
Zatrzepotała rękami: — Uciekaj! Natychmiast! Kapitan straży miejskiej będzie tu lada chwila 
ze swoją rotą! 
Zerwał się z kanapy jak żbik tracąc pańską maskę z twarzy i dopadłwszy Bastiany owinął 
sobie wokół pięści jej długie włosy wyrywając jej niemal głowę z ramion: 
— Delila! Delila! — wycharczał. Wszystko wokół zlało się jej w oczach w bezkształtne 
pasma plam. Niewypowiedziane szczęście rozsadzało ją od środka. Smok w metalowych łuskach i 
o spiczastych skrzydłach zerwał się ze ściany. Zwykle nosił światło pomiędzy rogami swojej 
głowy. Teraz Hunzaches zaplątał weń włosy Bastiany. 
Kiedy wyprowadziwszy bezszelestnie konia ze stajni siodłał go pod rozgwieżdżonym niebem, 
była już obok niego. Krew zalewała jej twarz ze skroni, gdzie brakowało plastra skóry, który wraz z 
włosami pozostał w ramionach lichtarza na górze. Oberwała tren z brzegu sukni i owinęła nim 
końskie kopyta. 
— Zabierz mnie ze sobą! Zabierz mnie! — odezwała się z klęczek. 
— Czego chcesz? — Siedział już w siodle. 
— Zabierz mnie ze sobą! — Po jego nodze zaczęła wspinać się na konia, chwyciła ręką 
siodło. Pochylił się wtedy, złapał wpół i posadził ją przed sobą. Światła pochodni zajaśniały za 
murem dziedzińca, od głównej bramy dały się słyszeć jakieś głosy, zamilkła nagle taneczna 
muzyka, cienie przemykały pod oknami i obcy łoskot dolatywał z wnętrza. Tędy, tyłami 
zabudowań, później wąskimi i zaspanymi uliczkami w niesłyszalnym galopie do pierwszej furty w 
murach. Ale głosy odezwały się już także na murach, zarysowały się na tle nieba ostrza spis. 
— Do czarta! — zgrzytnął zębami Hunzaches i obrócił konia. Popędził międzymurzem do 
następnej bramy. Strzegły jej z obydwu stron muru dwie wieże. Na zwięczenie fortyfikacji 
prowadziły wąskie kamienne schody. 
— Trzymaj się mocno; mnie oni nie dostaną — odezwał się Hunzaches kierując zwierzę na 
schody. Koń posłuchał; chrapiąc cicho ostrożnie stawiał kopyta na stopniach. Bastiana kurczowo 
trzymała się grzywy. Mężczyzna za nią dodawał zwierzęciu otuchy szerokimi mlaśnięciami języka. 
Byli już na górze. Zaskoczony strażnik wydał krótki okrzyk i cofając się przed nastającym 
koniem runął krzycząc już z pełnej piersi w dół. Na murze zrobił się ruch. Zachrzęściła dobywana 
broń i rozległy się głosy nadbiegającej odsieczy. Hunzaches pchnął konia między potężne blanki. 
Zwierzę wspięło się na zadnie nogi, zawisło tak na ułamek chwili nad skrajem muru — i skoczyło. 
Fosa była głęboka i sucha. Koń obciążony podwójnie stracił równowagę uderzając nogami w 
ziemię i zwalił się na bok przygniatając jeźdźca uwięzionego w strzemionach. Pociągnął go 
kawałek staczając się jeszcze po pochyłości rowu. Jęk mężczyzny przywrócił przytomność 
Bastianie, którą upadek na kamienisty grunt w pierwszej chwili ogłuszył. Na kolanach przyczołgała 
się do Hunzachesa. Jej wyciągnięta ręka natrafiła na krew i rozerwane ciało. 
— Jesteś moja. Słuchaj więc... skarb, którego szukali na próżno, istnieje... Leży zakopany na 
zamku Schellenburg... w wieży pod jarzębiną... na lewo od wejścia. Trzeci kamień... ten z czerwoną 
plamą... 
Sięgnęła do piersi i rozerwała suknię; ujęła dłoń mężczyzny  i położyła ją na swojej lewej 
piersi. Wtedy skonał. 


przełożył Marek Zybura